PONOLOHIYA

21 ang ating ponema

Diptonggo (w at y)
ay bahay
ey beywang
iy
oy tuloy
uy kasuy
aw sigaw
iw sisiw
Pares Minimal (pares ng salita
na pareho ang tunog)
Hal.: tela-tila, titik-titig, sipag-hipag
MGA PANG-UGNAY
Pang-ukol para, nasa, para sa,
tungkol sa, para kay, ayon, kina
Pangatnig at, pati, saka , o, ni,
maging , subalit, ngunit, kung , bago,
upang, sana, dahil sa, sapagkat
Pangangkop na,-ng, -g
ANAPORA vs. KATAPORA
Anapora una ang pinalitang
pangngalan at huli ang panghalip
Hal.: Si Ana ay isa sa mga dayuhang
turista na pumunta sa Pelaez Resort
dahil paborito niya itong pasyalan.
Katapora una ang panghalip at huli
ang pinalitang pangngalan
Hal.: Patuloy nilang dinarayo ang
Pelaez Resort dahil ang mga turistay
totoong nagagandahan dito.

FILIPINO PARA SA LET

PILIPINO AKO! FILIPINO: KAYANG-KAYANG-KAYA KO!
PAGPAPANTIG
10 ang kayarian ng pagpapantig
P
a-so
KP
ma-ta
PK
ak-lat
KPK
sak-lap
KKP
blu-sa
PKK
eks-pre-syon
KKPK
plan-ta
KPKK
nars
KKPKK
trans-por-ta-syon
KKPKKK shorts

MGA URI NG PANGHALIP

Panao (Personal)

- tumutukoy sa tao (ako, ko, akin,

amin, kami, kayo, atbp.)
Pamatlig (Demonstrative)
- tumutukoy sa lugar o pangyayari
(doon, ito, atbp.)
Pananong (Interrogative)
- nagtatanong (ano, anu-ano, sino,
nino, alin, atbp.)
Panaklaw (Indefinite)
- lahat, madla, sinuman, alinman,
anuman, pawang

MGA DISKORS

Paglalarawan bumuo ng isang malinaw na larawan sa isip

Pagsasalaysay layuning magkuwnto ng mga pangyayari.
Paglalahad mabigyang-linaw ang isang konsepto, kaisipan, o bagay
Pangangatwiran pagbibigay ng dahilan, kadahilanan o katwiran sa isang
bagay o nagawang kilos o galaw.

MORPOLOHIYA
Mga uri ng morpema
Asimilasyon - pagbabagong nagaganap sa (n) dahil sa impluwensiya
ng ponemang kasunod nito.
Asimilasyong di ganap - pagbabago sa unang morpema
Halimbawa: pang + bansa = pambansa, sing + bait = simbai
Asimilasyong ganap: pagbabago ng kapwa panlapi at salitang-ugat.
Halimbawa: mang + tahi = manahi, pang + palo = pamalo
Pagpapalit ng ponema = kapag ang (d) ay nasa pagitan ng dalawang
patinig kaya ito'y pinapalitan ng ponemang "r".
Halimbawa: ma + damot = maramot, ma + dunong = marunong
Metatesis -pagpapalit ng posisiyon ng panlaping "-in" kapag ang
kasunod na ponema ay ang mga ponemang (l, o y)
Halimbawa: lipadin-nilipad, yakapin-niyakap
Pagkakaltas ng ponema - mayroong pagkakaltas ng ponema.
Halimbawa: takip + an = takpan, sara + han= sarhan
Paglilipat-diin - kapag ang salitang-ugat ay nilalagyan ng panlapi, ito
ay nagbabago kapag ito'y nilalapitan.
Halimbawa: laro + an = laruan, dugo + an = duguan

MGA TEORYA NG WIKA

Teoryang Bow Wow
- mula sa panggagaya sa mga tunog ng kalikasan
Teoryang Pooh Pooh
- bunga ng mga masisidhing damdamin tulad ng
sakit at tuwa
Teoryang Yoheho
- mula sa mga pwersang pisikal ng tao
Teoryang Ding Dong
- mula sa mga tunog ng mga bagay-bagay na likaha
ng tao
Teoryang Tarara-Boom-De-Ay
- mula sa mga ritwal

BAHAGI NG PANANALITA
Mga nominal
a. Pangngalan (noun)
b. Panghalip (pronoun)
Pandiwa (verb)
Mga panuring (mga modifier)
a. Pang-uri (adjective) naglalarawan sa pangngalan at
panghalip
b. Pang-abay (adverb) naglalarawan sa pandiwa, panguri at kapwa nito pang-abay.
MGA URI NG PANGUNGUSAP
AYON SA KAYARIAN
Payak (1 indepenent) - binubuo
ng isang diwa lamang.
hal. Humanga siya sa iyo.

Tambalan (2+ independent) binubuo ng dalawa o mahigit pang

sugnay na makapag-iisa.
hal. Napapahalagahan nila ang mga
mamamayan sapagkat sinabi ng mga
ito ang kanilang karaingan.

Hugnayan (1 independent + 1+
dependent) - Binubuo ng isang
sugnay na makapag-iisa na
sinasamahan pa ng isa o mahigit
pang katulong na sugnay.
hal. Kung di ka makaalis ngayon,
sabihin mo lang sa akin.

Langkapang (2+ independent +

1+ dependent) - binubuo ito ng
dalawa o mahigit pang punong
sugnay na makapag-iisa at isa o
mahigit pang sugnay na di
makapag-iisa.
hal. Pinapahalagahan ngayon ang mga
magsasaka dahil sila ang nagbibigay ng
pagkain sa buong bansa kaya
maypagpupulong ngayon.

SPEDTeacherPh

MGA POKUS NG PANDIWA

instrumental-pokus o pokus sa gamit
Ang paksa ang tagaganap ng kilos na
Ang paksa ang kasangkapan o bagay na
isinasaad ng pandiwa sa pangungusap;
ginagamit upang maisagawa ang kilos ng
sumasagot sa tanong na "sino?".
pandiwa sa pangungusap; sumasagot sa
(mag- , um- , mang- , ma- , maka- , makapag- tanong na "sa pamamagitan ng ano?".
, maki- , magpa-)
(ipang- , maipang-)
Halimbawa:
Halimbawa:
Naglunsad ng proyekto ang mga kabataan.
Ang kaldero ang ipinangluto ni nanay ng
masarap na ulam para sa amin.

aktor-pokus o pokus sa tagaganap

gol-pokus o pokus sa layon

kawsatib-pokus o pokus sa sanhi

Ang paksa ang layon ng pandiwa sa

pangungusap; sumasagot sa tanong na
"ano?".
(-in- , -i- , -ipa- , ma- , -an)
Sa Ingles, ito ay ang direct object.
Halimbawa:
Nasira mo ang mga props para sa play.

Ang paksa ang nagpapahayag ng sanhi ng

kilos ng pandiwa sa pangungusap;
sumasagot sa tanong na "bakit?".
(i- , ika- , ikina-)
Halimbawa:
Ikinatuwa namin ang pagluluto ng masarap
na ulam ng aming nanay.

lokatib-pokus o pokus sa ganapan

direksyunal-pokus o pokus sa direksyon

Ang paksa ang lugar na ginaganapan ng

pandiwa sa pangungusap; sumasagot sa
tanong na "saan?".
(pag-/-an , -an/-han , ma-/-an , pang-/-an ,
mapag-/-an)
Halimbawa:
Pinagtaniman namin ang bukiran ng
maraming gulay.

Ang paksa ang nagsasaad ng direksyon ng

kilos ng pandiwa sa pangungusap;
sumasagot sa tanong na "tungo
saan/kanino?".
(-an , -han , -in , -hin)
Halimbawa:
Sinulatan niya ang kanyang mga magulang.

benepaktib-pokus o pokus sa

resiprokal-pokus o pokus sa gantihan

tagatanggap
Ang paksa ang tumatanggap sa kilos ng
pandiwa sa pangungusap; sumasagot sa
tanong na "para kanino?".
(i- , -in , ipang- , ipag-)
Sa Ingles, ito ay ang indirect object.
Halimbawa:
Kami ay ipinagluto ni nanay ng masarap na
ulam.

Ang simuno ay siyang katuwang o

kagantihanng kilos.
(ka-in/hin)
Hal.
Kinatulong niya ang anak sa pagtratrabaho
sa bukid.

MGA ANTAS NG WIKA

Balbal tinatawag itong salitang kanto o salitang kalye

Kolokyal impormal na salita na ginagamit natin araw-araw
Lalawiganin - salitain o dayalekto ng mga katutubo sa lalawigan o panlalawigang salita
Pambansa paggamit ng ating wikang pambansa
Pampanitikan pinakamayamang uri

MGA VARYASYON NG WIKA

Sosyolek - nakabatay ito sa mga grupo sa lipunan
Idyolek - pagkakaiba ng paggamit ng wika ng isang indibidwal sa iba pang mga indibidwal
Register wika sa mga larangan, disiplina, o gawain
Dayalekto - wikang nalilikha ng dimensyong heograpiko
MGA MANUNULAT
Amado V. Hernandez Ama ng mga manggagawa
Lope K. Santos Ama ng pambansang wika at barirala
Severino Reyes Ama ng Tagalong zarzuela, Lola Basyang
Modestro De Castro Ama ng Klasikong Tagalog
Jose Plama Pambansang awit
Jose Corazon De Jesus Bayan Ko
Andres Bonifacio Mi Ultimo Adios (Tagalog Version)

MGA PANITIKAN
Dalit bulaklak at awit para
sa Birhen Maria
Dung-Aw pagawit sa patay
Karagatan singsing na
nahulog sa dagat
Duplo laro o tulaan sa patay

MGA SAWIKAIN SA LET

Pagputi ng uwak imposible

Ilista sa tubig kalimutan
Matang-manok matang nanlalabo
Magdilang anghel maging totoo ang sinabi
Malalim ang bulsa kuripot
Lumilipad ang saya nagmamadali
Ipinanagnak na may kutsarang ginto sa bibig mayaman
Magsaulian ng kandila mawala ang pagkakaibigan
Kahiramang suklay matalik na kaibigan
Inalat minalas
Balunggugo gastador
Tagbising panahon tagtuyot
Lumagay sa tahimik mag-asawa

MGA KAHULUGAN
Pumaimbulong - lumipad
Naikintal - natandaan
Lakdawan - lumaktaw
Kata - ikaw at ako
Olipon - alipin
Pamamati - pakikinig
Bantulot - pag-aatubili
Kalumbigas - palamuti
Nawindang - nalito
Maalwan - maayos

SPEDTeacherPh