I.

WIKA
A. Ano ang Wika
- Ang wika ay isang sistema ng
komunikasyon sa pagitan ng mga tao sa
pamamagitan ng mga pasulat o pasalitang
simbulo.
arbitraryo
- Ang wika ay ________________:
nangangahulugang ito na ang mga tunog na
binibigkas sa wika ay pinili para sa layunin ng
mga gumagamit nito. Isinaayos ang mga tunog
sa paraang pinagkasunduan ng mga pangkat ng
taong gumagamit nito.
C. Antas ng Wika
1. ________:
Pormal – ito ang mga salitang
istandard dahil kinikilala, tinatanggap
at ginagamit ng higit na nakakarami
lalo na ng mga nakapag-aral ng wika.

A. Pambansa
B. Pampanitikan
C. Pang Edukado
 Impormal – ito ang salitang karaniwan,
2. ____________:
palasak, pang-araw-araw na madalas nating
gamitin sa pakikipag-usap at
pakikipagtalastasan sa mga kakilala at
kaibigan.

A. Lalawiganin
B. Kolokyal
C. Balbal o Panlansangan
 D. Barayti ng Wika
- Ayon sa Teoyang Sosyolingwistik, nag uugat
ang mga barayti ng wika sa pagkakaiba-iba ng mga
individual at grupo, maging ng kani-kanilang
tirahan, interes, Gawain, pinag-aralan at iba pa.
(Constantino, 2006)

Dayalekto: – ang barayti ng wikang nalilikha

1. ______________
ng dimensyong heograpiko. Ito ang wikang
ginagamit sa isang partikular na rehiyon, lalawigan,
pook malaki man o maliit.
2. Sosyolek
______________- ang barayti na nabubuo batay sa
dimensyong sosyal. Tinatawag din itong sosyal na
barayti ng wika dahil nakabatay ito sa mga pangkat
panlipunan.
Jargon – ang mga tanging bokabularyo ng
3. ______________
isang partikular na pangkat ng Gawain.
Halimbawa: Titser (tsok, lesson plan, klas)
Abogado (hearing, pleading, fiscal, court).
Idyolek – personal na paggamit ng wika.
4. ______________
Halimbawa: Noli De Castro (Magandang Gabi Bayan)
 5. Etnolek
– wika mula sa mga etnolongguwistikong
grupo. Ang salitang etnolek ay nagmula
sa salitang etniko at dialek. Ito ang mga
salitang nagiging bahagi na ng
pagkakakilanlan ng isang pangkat-etniko
6. Register
– naiaangkop ng nagsasalita ang uri ng
wikang ginagamit niya sa sitwasyon at sa
kausap.

7. Ekolek
-wikang ginagamit sa loob ng bahay.
8. Pidgin
- Walang pormal na estraktura

9. Creole
- Pormal na estraktura
Mga Batas sa pagpapatupad ng
Wikang Pambansa

Manuel L. Quezon : – pinagtibay

_________________________
niya ang Pambansang Wika ng Pilipinas
na Filipino ayon sa 1935 Saligang Batas
ng Pilipinas.
Noong Enero 12, 1937 – hinirang ni
pangulong quezon ang bubuo sa surian
ng Wikang Pambansa.
Nang dumating ang mga Kastila, may sarili nang
palatitikan ang ating mga ninuno, ang
Alibata o Baybayin, na binubuo ng 14 katinig at
_____________________,
3 patinig. Pinalitan ito ng mga Kastila ng
alpabetong Romano.
Lope K. Santos
1940 – binuo ni _______________________ ang
Abakada, na may 20 titik: a, b, k, d, e, g, h, i, I, m, n,
ng, o, p, r, s, t, u, w, y.

a, i, and u
 Oktubre 4,1971 pinagtibay ng
 ____________________–
Sanggunian ng SWP ang pinayamang alpabeto,
na binubuo ng 31 letra: a, b, c, ch, d, e, f, g, h, i, j,
k, l, ll, m, n, ñ, ng, o, p, q, r, rr, s, t, u, v, w, x, y, z

 Matapos ang Repormang Ortograpiko, nabuo

ang sumusunod na Alpabetong Filipino, na may
28 letra: a, b, c, d, e, f, g, h, i, j, k, I, m, n, ñ, ng, o,
p, q, r, s, t, u, v, w, x, y, z
Ang Ortograpiya ay ang masusi at
maingat nag pag-aaral may patungkol
sa pag-babaybay ng mga salita. Kasama
din dito ang pagiging tama sa pagbuo ng
mga salita gamit ang tamang letra sa
pamamagitan ng ispeling
 Kautusang Pangkagawaran Blg. 81
 _______________________________________________
(Agosto 6, 1987)
Ang Alpabetong Filipino ay binuuo ng 28 letra
15 – katinig – b,d,g,h,k,l,m,n,p,r,s,t,w,y,ng
5 – Patinig – a,e,i,o,u,
8 – Hiram na letra – c,f,j,q,v,x,z,ñ,
Alpabetong Filipino: Binubuo ng 28 na letra

A, B, C, D, E, F, G, H, I, J,
ey bi si di I ef dzi eyts ay dzy

K, L, M, N, Ñ, NG, O, P, Q, R,
k el em en eye endgi o pi kyu r

S, T, U, V, W, X, Y, Z
es ti yu vi dobolyu eks way zi
III. ANG KOMUNIKASYON

A. Kahulugan
Ang komunikasyon ayon kay Tanawan,
et. Al. (2004) ay sining sa pagpapahayag ng
kaisipan o ideya sa paraang pasalita at
pasulat. Ang wika ay siyang kodigo ng
komunikasyon upang maihataid ang mensahe
sa kinauukulan.
Dalawang uri ng Pamatnubay
1. ________________
Di-kombensyunal - sang uri ng
pamamatnubay kung saan ang mga reporter
ay lumihis sa pamatnubay; lumikha sila ng
sariling paraan sa mga gawaing pag-ulat.
2. ________________
kombensyunal - isang uri ng
pamamatnubay kung saan ang mga reporter
ay sumusunod sa tradisyonal na
pamamaraan.
 B. Proseso ng Komunikasyon

Enkoder Mensahe Dekoder

(Tagahatid) (Tagatanggap)

Kasangkapan sa Paghahatid

Ang komunikasyon ay may apat na salik:

1) mensahe, 3) daluyan ( Tsanel)
2) enkoder (tagahatid) 4) dekoder (tagatanggap)
 D. Mga Paraan ng
Pakikipagkomunikasyon

1. Komunikasyong Berbal.
Ito ay komunikasyong gumagamit ng wika na
maaaring pasulat at pasalita. Pasulat ang uri
ng komunikasyong nababasa, at pasalita
yaong mga binibigkas at naririnig.
Pinakagagamitin ang komunikasyong berbal
sa lahat ng pagkakataon at larangan.
 D. Mga Paraan ng Pagpapakahulugan
o Interpretasyon ng mga Simbolong
Verbal

1. Referent
- tawag sa bagay o ideyang kinakatawan ng
isang salita na askyon, katangian ng mga
aksyon, ugnayan ng bagay sa ibang bagay.
 D. Mga Paraan ng Pagpapakahulugan
o Interpretasyon ng mga Simbolong
Verbal

2. Komong Referens
- tawag sa parehong kahulugang ibinibigay ng
mga taong sangkot sa proseso ng
komunikasyon.
 D. Mga Paraan ng Pagpapakahulugan
o Interpretasyon ng mga Simbolong
Verbal

3. Komong Berbal
- tawag sa kahulugang isang salita na
matutukoy batay sa ugnayan nito sa iba pang
salita.
 D. Mga Paraan ng Pagpapakahulugan
o Interpretasyon ng mga Simbolong
Verbal
4. Paralanguage o Paraan ng
Pagbigkas o manner of
Utterance
- Maari ring magbigay ng kahulugang
konotatibo.
2. Komunikasyong Di-Berbal.
Ito naman ang komunikasyong hindi gumagamit ng
wika. Kilos at galaw ng katawan o bahagi ng
katawan ang ginagamit sa pakikipagtalastasan.
Halimbawa ang ekspresyon ng mukha, galaw ng
mata, kamay at paa. Ang mukha ang
pinakamahalaga sa pakikipagtalastasang hindi
ginagamitan ng wika. Ang mata at bibig ay mahalaga
sa pagpapadama ng damdamin. Ang matang
nanlilisik ay nagpapadama ng galit, ang matang
malamlam ay ng pagmamakaawa. Ang ngiti ay
palatandaan ng kasiyahan o pagsang-ayon.
 Mga Paraan ng Pagpapakahulugan o
Interpretasyon ng mga Simbolong
Di- Verbal
1. Galaw ng Katawan (Kinesics)
- pag-aaral ng kilos at galaw ng katawan. May
kahulugan ang paggalaw ng iba’t ibang bahagi ng
ating katawan
A. Ekspresyon ng Mukha – Nagpapakita ng
Emosyon
B. Galaw ng mata – nagpapakita ng katapatan ng
isang tao, nagiiba ang mensaheng ipinahahayag
batay sa tagal, direksyon at kalidad ng kilos ng
mata.
 Mga Paraan ng Pagpapakahulugan o
Interpretasyon ng mga Simbolong
Di- Verbal
C. Kumpas “Galaw ng Kamay”
-ay maraming bagay at kapamaraanang magagawa
A. Regulative – kumpas ng isang pulis o kumpas ng
isang guro
B. Descriptive – kumpas na maaring naglalarawan
sa isang baga. Hal. Laki, haba, layo, taas at hugis
C. Emphatic – kumpas na nagpapahiwatig ng
damdamin.
Hal. Paghampas ng kamay sa mesa, pagpalakpak,
pagtaas ng kamay.
 Mga Paraan ng Pagpapakahulugan o
Interpretasyon ng mga Simbolong
Di- Verbal
D. Tindig o Postura
Sa tindig pa lang ng isang tao ay nakapagbibigay na
ng hinuha kung anong klaseng tao ang iyong kaharap
o kausap
 Mga Paraan ng Pagpapakahulugan o
Interpretasyon ng mga Simbolong
Di- Verbal
2. Proksemiko (Proxemics)
Pag-aaral ng komunikatibong gamit ng espasyo,
isang katawagang binuo ni Edward T. Hall isang
antropologo.
Uri ng Proxemic Distance
1. Espayong Intimate up to 1½ft.
2. Espayong Personal – 1½ ft. – 4ft.
3. Espayong Sosyal – 4ft. – 12 ft.
4. Espayong Publik – 12ft. O higit pa
 Mga Paraan ng Pagpapakahulugan o
Interpretasyon ng mga Simbolong
Di- Verbal
3. Oras o Kronemika (Chronemics)
1. Teknikal o siyentipikong oras - ginagamit
lamang ito sa laboratoryo atkaunti lamang ang
kaugnayan nito sapangaraw-araw nating
pamumuhay.
2. Pormal na Oras - tumutukoy kung paano
binibigyan ng kahuluganang kultura at kung
paano ito itinuturo.Halimbawa, sa kultura ng ating
oras, hinahati ito sa segundo, minuto, oras, araw,
linggo, buwan at taon. Sa eskwelahan
 Mga Paraan ng Pagpapakahulugan o
Interpretasyon ng mga Simbolong
Di- Verbal
3. Oras o Kronemika (Chronemics)
1. Impormal na Oras - medyo maluwag sapagkat
hindi eksakto.hal. Magpakailanman, agad-agad,sa
madaling panahon at ngayon din

2. Sikolohikal na Oras - tumutukoy sa

kahalagahan ng pagtatakda ng oras sanakaraan,
sa kasalukuyan at sa hinaharap.
 Mga Paraan ng Pagpapakahulugan o
Interpretasyon ng mga Simbolong
Di- Verbal
4. Pandama o Paghawak (Haptics)
Ito ay isa sa pinaka-primitibong anyo ng
komunikasyon. Minsan, ito ay nagpapahiwatig ng
positibong emosyon. Nangyayari ito sa mga taong
malapit sa isa’t isa gaya ng mga magkakaibigan o
magkakapalagayang-loob.

Hal: Pagyakap, Paghaplos, pisil, tapik, batok, haplos,

hipo at iba pa.
 Mga Paraan ng Pagpapakahulugan o
Interpretasyon ng mga Simbolong
Di- Verbal
5. Paralanguage
- tumutukoy sa paraan ng pagbigkas ng isang salita
pagbibigay diin sa mga salita.

Halimbawa: bilis ng pagbigkas,paghinto sa loob ng

pangungusap, lakas ng boses, kasama rin sa bahaging
ito ang pagsutsot, buntung-hininga, ungol at paghinto
 Mga Paraan ng Pagpapakahulugan o
Interpretasyon ng mga Simbolong
Di- Verbal
6. Katahimikan / Hindi Pag-imik
- may mahalagang tungkulin ding ginagampanan
ang dipag-imik/ katahimikan pagbibigay ng oras o
pagkakataon sa tagapagsalita namakapag-isip at
bumuo at mag-organisa ng kaniyang sasabihin
- sandata rin ang katahimika
- tugon sa pagkabalisa o pagkainip, pagkamahiyain
opagkamatatakutin
 Mga Paraan ng Pagpapakahulugan o
Interpretasyon ng mga Simbolong
Di- Verbal
7. Kapaligiran
- ang pagdarausan o lugar na gagamitin sa
anumang pulong, kumperensya,seminar at iba
pa ay tumutukoy sa uri ng kapaligiran Pormal/
di pormal kaayusan ng lugar

8. Simbolo (Iconics) - mga simbolo sa paligid

na may malinawna mensahe
Hal. Sa palikuran, bawal manigarilyo atbp.
 Mga Paraan ng Pagpapakahulugan o
Interpretasyon ng mga Simbolong
Di- Verbal
9. . Simbolo (Iconics) - mga simbolo sa
paligid na may malinawna mensahe Hal. Sa
palikuran, bawal manigarilyo atbp
10. Bagay (Objectics) - Tumutukoy sa
paggamit ng mga bagay sa pakikipagtalastasan.
Kabilang rito ang mga elektronikong
ekwipment.
 Pagbasa
IV. ______________ - ay interpretasyon ng
mga nakalimbag na simblo ng kaisipan. Ito
ang pagpapakahulugan sa mga nakatalang
sagisag ng mga kaisipan. Dalawang
paraan ng pagbasa;

(1) Tahmik na pagbasa,

(2) pasalitang pagbasa.
 A. Yugto ng Pagbasa
1. Kahandaan sa Pagbasa
(Reading Readiness)
Ang panahong ito ay nagsisimula bago pa man
pumasok sa primary ang bata, sa panahon ng pag-
aaral sa nursery or kinder. Ang panahong
kahandaan sa pagbasa ay nag-iiba sa haba
depende sa indibidwal. May mga mag-aaral na
edad 2-5 pa lamang ay ganap na ang kahusayan sa
pagbasa. Mayroon naming edad 7 taon saka pa
lamang nagsimula na magpamalas ng kahandaan
sa pagbasa.
 Yugto ng Pagbasa
2. Panimulang pagbasa (Beginning Reading)
Dito nagsisimula ang bata sa pormal na pagbasa na
kadalasay sa mga pre-primer or primers. Dito
nagsisimula ang proseso ng pagkatuto ng pagkilala
sa salita at mga simbolo na pag-alam sa kahulugan
ng salita o sa kahulugan ng pariralaat pangungusap.
May mga kontroladong talasalitaan ang ibinigay na
uri ng babasahin ng primers. Ang yugto ng
panimulang pagbasa ay nagaganap sa unang baiting
o sa edad 6 ½ to 7 years, chronologically and or
mentally)
 Yugto ng Pagbasa
3. Pagpapalawak ng kakayahan o
mabilis na pag-unlad
(Expanding Powers or Rapid Growth)
Ang yugtong ito ay nagaganap sa panahong
nasa una hanggang ikalawang baiting ang
mag-aaral. Natatamo sa yugtong ito ang
kasanayan sa mabilis na pagkilala sa salita,
parirala at pangungusapat mabilis na pag-
unawa o komprehensyon sa binasa.
 Yugto ng Pagbasa
4. Malawakang Pagbasa
(Extensive reading)
Nagsimula ang yugtong ito sa ikatlo, ikaapat
na baiting at nagpapatuloy sa panahon sa
elementaya at sekondarya. Sa panahon ng
pag-aaral sa sekundarya at tersyarya ay
naroroon na rin ang ikalimang yugto ng
pagbasa, ang panahon ng pagpapapino ng
kasanayang natamo sa pagbasa.
 B. Ang Apat na paran ng Pagbasa
1. Paglalahad (Exposition),
Paglalahad sa payak na kahulugan ay
pagpapaliwanag. Ang pagpapaliwanag
napamamaraan o proseso ng paggawa ng
isang bagay at ang isang layunin o simulain.
2. Paglalarawan (Description),
Ang paglalarawan ay may layuning makabuo
ng malinaw na larawan sa imahinasyon ng
mambabasa o makikinig.
 B. Ang Apat na paran ng Pagbasa
3. Pagsasalaysay (Narration)
Ang pagsasalaysay ay isang anyo ng diskurso,
isang uri ng pagpapahayag na ang layunin ay
maikital sa isipan ng nakikinig o nagbabasa
ang mga kawil na mga pangyayari, maaring
pasulat o pasalita.
4. Pangangatwiran (Argumentation).
Ang paglalarawan ay may layuning makabuo
ng malinaw na larawan sa imahinasyon ng
mambabasa o makikinig.
 V. Ponolohiya
Ponolohiya ay pag-aaral ng mga mahahalagang
_____________-
tunog ng isang wika.
Ponema
____________- pinakamaliit nayunit ng ponolohiya.
Ang Wikang Filipino ay may 21 na ponema

May Dalawag uri ng ponema:

1. Ponemang
___________________:
katinig
/b, k, d, g, h, l, m, n, ng, p, r, s, t, w, y,? /
Ponemang Patinig
2. ____________________:
/a, e, i, o, u/
 Patinig itinuturing siyang pinakatampok
__________
o pinakaprominenteng bahagi ng pantig.
Walang pantig sa Filipino na walang patinig.

Diptonggo
– alin mang patinig na sinusundan sa
malapatinig na /w at y/ at magkasam sa
isang pantig. Ang mga diptonggo ay
iw, iy, ay, aw, oy, uy.
 Klaster (Kambal-katinig) –
magkakabit na dalawang katinig sa isang pantig.
Parami nang parami ang klaster sa wikang Filipino
dahil sa mga hiram na salita na ipinalalagay nang
bahagi ng wikang Filipino. Ang klaster ay maaaring
matagpuan sa unahan o inisyal, gitna at hulihan ng
salita.

Halimbawa:
trak, preno, istrayk, relaks, nars, traktora
 Pares Minimal:
– pares ng salita na magkaiba ang kahulugan
ngunit magkatulad na magkatulad sa bigkas
maliban sa isang ponema sa magkatulad na
pusisyon.
Halimbawa: mesa-misa
tela-tila
uso-oso
Mga Ponemang Malayang Nagpapalitan
magkaibang ponemang matatagpuan sa
magkatulad na kaligiran ngunit hindi
nagpapabago sa kahulugan ng mga salita.

Halimbawa: lalaki-lalake
bibi-bibe
nuon-noon
 VI. Mga Ponemang Suprasegmental:

Tono (Pitch)- taas-baba na iniuukol sa

1. ______
pagbigkas ng ng pantig ng isang salita
2. _____
Haba (Length)- haba ng bigkas sa pantig
3. _____
Diin (Stress)- lakas ng bigkas sa pantig
4. ______
Antala (Juncture)-saglit na pagtigil sa
pagsasalita
_________ Ang mga salitang pinipiling
5. Diksyon
gamitin ng makata o kahit sinong
manunulat
PULANG ROSAS:

Denotasyon - Literal ang kahulugan.

Pulang Rosas na may berdeng dahon

Konotasyon
- Malalim ang kahulugan ng salita

Ito ay simbolo ang passion at pag-ibig

 Morpolohiya : Tumutukoy sa
VII. _____________
makaagham na pag-aaral ng mga
makabuluhang yunit ng isang salita o
morpema. Ang morpema ay maaring isang
ponema.

Halimbawa nito ay ang /o/ at /a/ na sa ating

wika ay maaring manghulugan ng kasarian.
(maestro-maestra)
 Ang morpema ay maaring
1) Morpemang Leksikal (Content Word)
– ito ay ang kahulugan ng isang morpema kung
isang salita ay Pinaglalaman.
A. Nominal
1. Pangngalan (Noun)
2. Panghalip- (Pronoun)
B. Pandiwa- (Verb)
C. Panuring (Modifier)
1. Pang-uri - (Adjective)
2. Pang-abay -(Adverb)
 Ang morpema ay maaring
2) Morpemang Pangkayarian
(Function Words)
– ito ay walang kahulugan sa ganang sarili at
kailangang makita sa isang kayariano
konteksto upang maging makahulugan.
1. Pang-ukol (Preposition)
2. Pang-angkop (Ligature)
3. Pangawing (Linking o Copulative)
4. Pantukoy (Article/ Determiner)
5. Pangatnig (Conjunction)
 Pagbabagong Morpoponemiko
1. Asimilasyon
– ang pagbabagong nagaganap sa unang posisyong
pinal dahilsa impluwensya ng ponemang kasunod
nito.
Halimbawa: Paaralan – Pampaaralan
Pang + Tali - Panatali - Panali
Taksi – Pantaksi
Pamasko - Pampasko
 Pagbabagong Morpoponemiko
2. Pagpapalit ng Ponema

–may mga ponemang nagbabago o napapalitan sa

pagbubuo ng mga salita.

Halimbawa: /d/ - /r/ - madapat – marapat

/h/ - /n/ - tawahan – tawanan
/o/ - /u/ - dugoan - duguan
 Pagbabagong Morpoponemiko

3. Metatesis
– kapag ang salitang ugat na nagsimula sa
/l/ o /y/ ilalagyan ng gitlaping -in, ang /i/ at /n/ ay
nagkakapalitan ng pusisyon.

Halimbawa: in + lipad – nilpad,

in + yakap – niyakap
 Pagbabagong Morpoponemiko

4. Pagkakaltas ng Ponema
– naganap ang pagbabagong ito kung ang huling
ponemang patiig ng salitang-ugat ay nawawala
sa paghuhulapi nito.

Halimbawa: Takpan – takpan,

Kitilin – kitlin
Damahin - damhin
Mayroon - meron
 Pagbabagong Morpoponemiko
5. Paglilipat-diin
– may mga salitang nagbabago ng diin kapag
nilalapian. Maaring malipat ng isa o dalawang
pantig ang diin patungong huling pantig o maaaring
malipat ng pantig patugong unahan ng salita.

Halimbawa: B’asahin – basa’hin

 Pagbabagong Morpoponemiko

6. Reduplikasyon
– pag-uulit ng mga salita. Ang pag –uulit na ito ay
maaring magpahiwatig ng kilos na ginagawa o
gagawin pa lamang, tagagawa ng kilos o
pagpaparami.
Halimbawa:
Matataas, Magtataho, Pupunta.
 VIII. Gramatikong Filipino.
"Ama ng Pambansang
Balarila
"Ama ng Gramatikong
Filipno”
Banaag at Sikat
Berdugo
Anakbayan
Apo ng Mananagalog
Ama ng Balarila
Mr. Lope K. Santos
VIII. Gramatikong Filipino.
Walang Sugat

Lola Basyang
Ama ng Dula
Ama ng Sarwelang
Tagalog

Severino Reyes
VIII. Gramatikong Filipino.

The Father of
Tagalog Comics
The creator of Kenkoy, an
“iconic Philippine comic
strip character”.

Antonio "Tony" Velasquez

VIII. Gramatikong Filipino.

Father of
Philippine Movies.

Dalagang Bukid
(Country Maiden)

Don Jose Nepomuceno

VIII. Gramatikong Filipino.

Father of
Philippine Painting

Damian Domingo
VIII. Gramatikong Filipino
Parirala – ay lipon ng mga salita na
walang simuno at panaguri, kaya masasabig
walang ibinibigay na buong diwa.
Halimbawa:
•kawili-wiling kwento
•diyos na dakila
Pangungusap (Sentence)
- salita o pangkat ng mga salita na
may buong diwa.
A. Bahagi ng Pangungusap:

Pangungusap (Sentence)

= Simuno at Panag-uri
Ang mga bayani ay inspirasyon ng
mga kabataan.
B. Ayos ng Pangugusap
1. Karaniwan o Tuwid
_______________________ :
hindi gumagamit ng “ay” sa pangugusap.

2. Di-karaniwan o Baligtad :
_____________________________
nauna ang paksa sa panaguri. Gumagamit ng
“ay” sa pangugusap.
 Answer: A
Ano ang panag-uri sa pangungusap
na ito :
Mayaman ang gatas sa calcium.

A. Mayaman C. gatas
B. Calcium D. ang
 Answer: A
Ano ang panag-uri sa pangungusap na
ito :
Mayaman ang saging sa potassium.

A. Mayaman C. saging
B. Potassium D. ang
 Uri ng Pangungusap Ayon sa Gamit:

A. Pasalaysay
_____________– ito ay nagkukwento, nagsasabi
ng isang pahayag o kaisipan at nagtatapos sa
tuldok (.)
Hal: Ako ay Pilipino.

B. Patanong
___________ – ito ay nanghihingi ng kasagutan o
paliwanag at nagtatapos sa tandang pananong (?).
Hal: Saan ka ipinanganak?
 Uri ng Pangungusap Ayon sa Gamit:

Padamdam nagpapahayag ng matinding

C. ______________–
damdamin at nagtatapos ng tandang padamdam
(!).
Hal: Ang galling mo, Pilipino!

D. Pautos
_________ – ito ay nag-uutos o nakikiusap at
nagtatapos sa tuldok (.)
Hal: Patunayan mong ikaw ay Pilipino.
 C. Dalawang Uri ng Sugnay:
Sugnay (Clause – pangkat ng mga salitang may
__________________:
paksa at panaguri subalit hindi buo ang diwa. Ito ay
bahagi lamang ng pangungusap.

1. Sugnay na makapag-iisa (Independent Clause)

______________________________________________
ito ay nabuo sa loob ng pangungusap na may paksa at
panag-uri.
Halimbawa:
Matagumpay na naisakatuparan ang proyekto.
Panaguri) (Paksa)
 Sugnay na Di-makapag-iisa (Dependent
2._________________________________________________
Clause)- pinangungunahan ito ng pangatnig.
_____________:
Hindi tapos ang kaisipang ipinapahayag nito kahit na
may paksa at panguri.

Halimbawa:

Sapagkat nagtutulungan ang mga mamamayan

(Panag-uri) (Paksa)
D. Uri ng Pangungusap ayon sa Kayarian

Payak iisa at buo ang ideyang ipinapahayag.

1. _________:

2. Tambalan
__________: higit sa isang kaisipan o ideyang
ipinapahayag, maaaring magkapantay o
magkasalungat ang ideyang ipinapahayag at
ginagamitan ng pangatnig sa magkatimbang gaya
ng: at, saka, pati o, ngunit.
 Hugnayan – higit sa dalawa ang ideya o
3. ___________:
sugnay, may makapag – iisa at ‘di makapag-iisang
sugnay at ginagamitan ng pangatig na ‘di
magkatimbang tulad ng: sapagka, upang, nang,
kung.

Hal. Tayo ay pinagkukunan ng yaman kaya dapat

tayong bigyan ng pagkakataong mapaunlad ang
sarili.
4. Langkapan
_____________ : – binubuo ito ng tambalan at
hugnayang pangungusap.

Hal. Ag ating mga kakayahan ay mahalaga at ito

ay kailangan sa pag-unlad ng bansa kaya dapat
nating linangin ang mga angking kakayahan.
E. Pangungusap na walang paksa o simuno

1. Eksistenyal - pagkamayroon
Hal: May pag-asa.

Penominal –kung nagsasaad ng

2. _____________
kalagayan ng panahon o tiyak na
kondisyong pangkapaligiran.
Hal: Bumabagyo.
E. Pangungusap na walang paksa o simuno

3. Padamdam
___________ – kung nagsasaad ng matinding
damdamin.
Patanong – kung nagtatanong.
4. ____________
Hal: Bakit?
Pormulasyong Panlipunan – kung
5. ____________________________
nagsasaad ng pakikipagkapwa.
Hal: Salamat po.
IX. Bahagi ng Pananalita

1. Pangngalan
_____________: – pasalitang simbolong
tumutukoy sa ngalan ng tao, bagay, lugar,
hayop at pangyayari.

Dalawang uri ng pangngalan

A. ___________________________
Pantangi (Proper Noun) :
Pambalana(Common Noun):
B. ____________________________
 Mga Uri ng Pangngalang Pambalana:

Konkreto (Tahas) – mga bagay na tumutukoy

a. ___________:
sa bagay na material nakikita ito at nahahawakan
kung minsan.
Hal. Kagubatan, aralin, punongkahoy

Di – konkreto
b. ______________:(Basal) – diwa o kaisipan ang
tinutukoy at hindi materyal, hindi nakikita at hindi
nahahawakan ngunit nadarama.
Hal. pag-asa, pagsisikap, paglilinis
 X. Bahagi ng Pananalita
Panghalip
2. ________________ : – salita o katagang panghalili
ng pangngalan.

A. Mga Uri ng Panghalip:

Panghalip na Panao (Personal Pronoun)

1. ___________________________________________ –
panghalili sa ngalan ng tao
Halimbawa: ako, ko, akin, amin, kami, kayo, atin,
inyo, kita, kata, mo, siya, kanila, siya, kanya
 X. Bahagi ng Pananalita
A. Mga Uri ng Panghalip:

2. Panghalip na Pamatlig (Demonstrative Pronoun)

________________________________________________
panghalip na inihahalili sa pangalang itinuturo.

A. malapit sa nagsasalita:
ito, ire, niri, nito, ganito, ganire
B. malapit sa kinakausap:
iyan niya ayan hayan diyan
C. malayo sa nag-uusap:
ayun, hayun, iyon, yaon, niyon, noon, doon
 X. Bahagi ng Pananalita
A. Mga Uri ng Panghalip:

Panghalip na Pananong
3.________________________________________________
(Interrogative Pronoun)
_____________________________
– inihahalili sa pangalan kung nagtatanong.

Halimbawa:
ano, anu-ano, sino, sinu-sino, nino, alin, alin-alin
 X. Bahagi ng Pananalita
A. Mga Uri ng Panghalip:

4. Panghalip na Panaklaw (Indefinite Pronoun)-

- sumasaklaw sa dami o kalahatan.

Halimbawa: lahat, madla, sinuman, alinman,

anuman, pawang
 X. Bahagi ng Pananalita
A. Mga Uri ng Panghalip:

Panghalip na Pamanggit - (Relative Pronoun)

5. ______________________________________________
Ito-ay kataga o parirala ng tagapag -ugnay ng
dalawang kaisipan o pananalita. Ginagamit ang
daw,raw,umano,diumano,ani,sa ganang akin/iyo.

Halimbawa:
Ang pagpapatawad daw ang pinakamatamis na
paghihiganti.
 IX. Bahagi ng Pananalita

Ang Pandiwa - ito ang tawag sa salitang

3._____________:
nagpapakilos o nagbibigay-buhay sa lipon ng
mga salita. Ito ay binubuo ng salitang-ugat at
panlapi. Tinatawag na panlaping makadiwa
ang panlaping ginagamit sa pagbuo ng
pandiwa.
 A.Aspekto ng pandiwa

1. Perpektibo o Pangnagdaan (Past tense)

2. Imperpektibo (Present tense)
3. Kontemplatibo (Future Tense)
4. Pawatas (Nuetral)
Kapapasok pa lang niya sa silid. Ang
pandiwa sa pangungusap ay nasa
aspektong ____________.

A. Imperpektibo C. Pangnagdaan
B. Kontemplatibo D. Perpektibo
B. Pokus ng pandiwa
Pokus ang tawag sa relasyong pansemantika ng
pandiwa sa paksa ng pangungusap.
1. Pokus
______________________________:
sa Tagaganap o Aktor ang paksa ng
pangungusap ang tagaganap ng kilos na isinasaad sa
pandiwa.
Hal: Ang mga ninuno ay nagpalaganap ng mga
katutubong laro.
2. Pokus
______________________:
sa Layon o Gol – ang paksa ay siyang
binibigyang diin sa pangungusap.
Hal: Ang sungkaan ay pinunasan niya.
 Pokus sa Ganapan o Lokatib ang paksa ay
3.______________________________:
lugar o ganapan ng kilos.

Hal: Pinagdausan ng pulong ang bulwagan.

4._______________________________________:
Pokus sa Tagatanggap o Benepaktibo ang
pinaglalaanan ng kilos ang siyang paksa ng
pangungusap.

Hal: Ipinagdasal niya ang mga manlalaro sa

Olympics.
 Pukos sa Gamit o Instrumental ginagamit
5._________________________________:–
ang paksa sa pagsasagawa ng kilos.
Hal: Ipinanghalo niya ang sandok.

Pokus sa Sanhi o kawsatib ang paksa ay

6.____________________________:–
nagpapahayag ng dahilan o sanhi ng kilos.
Hal: Ang pagkakaisa nila ay ikinatuwa ng guro.
 X. Bahagi ng Pananalita

4. Ang Pang-uri ay salitang naglalarawan sa

______________:–
katangian o bilang ng pangngalan o panghalip.
A. Kaantasan ng Pang-uri
1. Lantay: - pangalan o panghalip na nagtataglay ng
iisang katangian.
Hal: Ang Marikina ay maunlad na syudad.

2. Pahambing– paghahambing ng katangian ng

dalawang bagay.

Dalawang uri ng pahambing:

A. Patulad – pantay sa katangian o walang
nakalalamang sa katangian pinaghahambingan
Hal: Magkasinlaki ang sukat ng paa nina Jeffrey at
Miguel.
B. Di-patulad: - di pantay ang paghahambing.
Dalawang uri ng di-patulad
1) Palamang: – nakahihigit sa katangian ang isa
sa dalawang pinaghahambing.
Ginagamit ang; mas, higit, lalo, di hamak, l ubha,
kaysa at iba pa.
Hal: Mas mataas ang takong ng sapatos ni raisa
kaysa Angela.

2) Pasahol - kulang sa katangiang pinaghahambing

ang isa sa dalawang pinag-uusapan.
Hal: Ang aking bag ay di-gasinong mabigat na tulad
ng kay Jayson.
3.__________:
Pasukdol kdol- naglalarawan ng mga
tao, bagay, pook, o pangyayari na
natatangi sa karamihan. Ginagamit ang;
pinaka, napaka, hari ng, ubod ng,
saksakan ng, lubos na, at pag-uulit ng
pang-uri.

Hal: Ubod ng ganda ang suot niyang gown.

 Pang-Uring Pamilang
1.____________:
Patakaran ito ay ang karaniwang paraan ng
pagbilang.
Halimbawa:
Sampung mag-aaral ang tumanggap ng paghanga.
Sanlibong punongkahoy ang itinanim ng mga
magsasaka.
2.____________:
Panunuran nagsasaad ng ayos o pagkakasunud-
sunod ng mga tao o bagay.
Halimbawa:
Siya ay ikalawang humingi ng tulong.
Ako ay ikalima sa hanay.
 Pang-Uring Pamilang
3.__________:
Patakda ito ay nagsasaad ng tiyak o hustong
bilang.
Halimbawa:
Sasampung piso ang natira sa pera niya.
Si Teresa ay nag-iisang anak.

4.__________:
Pahalaga ito ay tumuturing sa halaga ng isang
bagay.
Halimbawa:
Tiglilimampiso ang bili ko sa mga aklat na ito.
Mamera ngayon ang halaga ng mga bayabas.
 Pang-Uring Pamilang
5.___________:
Pamahagi nagsasaad ng pagbabahagi ng isang
kabuuan.
Halimbawa:
Kalahatiang ibinigay ko sa kanyang buwanang
sahud.
Kunin mo ang ikatlo ng pizza.
6.__________:
Palansak -nagsasaad ng maramihan o
minsanang bagay.
Halimbawa:
Daang-libong piso ang pinuhunan ko sa kalakal.
Ang sasakyang ito ay may upuang pandalawahan
 X. Bahagi ng Pananalita
5.________________:
Ang Pang-abay – nagbibigay-turing sa pandiwa,
pang-uri o sa iba pang pang-abay.

A. Uri ng Pang-abay

1. Pang-abay na Pamaraan – sumasagot sa

taong na paano ginawa, ginagawa, at gagawin
ang kilos sa pangungusap.

Hal: Payapang nakarating sa pulo ang mga taga-

Borneo.
 X. Bahagi ng Pananalita
5.________________:
Ang Pang-abay – nagbibigay-turing sa pandiwa,
pang-uri o sa iba pang pang-abay.
A.Uri ng Pang-abay:
1.__________________________:
Pang-abay na Pamaraan – sumasagot sa taong
na paano ginawa, ginagawa, at gagawin ang kilos sa
pangungusap.Hal: Payapang nakarating sa pulo ang
mga taga-Borneo.
Pang-abay na Pamanahon sumasagot sa
2.____________________________:–
tanong na kalian ginawa, ginagawa, at gagawin ang
kilos sa pangungusap. Hal: Magdaraos bukas ng
salu-salo ang pamilya ni Mang Baste.
 Pang-abay na Panlunan - ang-abay na
3._________________________:
Panlunan – sumasagot s tanong na saan ginawa,
ginagawa, at gagawin ang kilos sa pangungusap.
Hal: Namasyal kami sa bukid nina lola at lolo.

4.____________________:tawag
Kataga o Ingklitik sa katagang
karaniwang sumusunod sa unang salita ng
pangungusap. Mga kilalang Ingklitik ay; kasi, man,
sana, din/rin, tuloy, yata, lamang/lang, kaya, nang,
naman, ba, pala, nga.
Hal: Mga artista pala ang darating bukas.
 Panggano – pang-abay na nagsasaad ng dami,
5.___________:
halaga, timbang o sukat ng isang pandiwa.
Hal: Apat na oras naglalaba sa Mark.

6.__________:
Pananggi – pang-abay na nagsasaad ng
pagsalungat o di-pagsang-ayon tulad ng huwa,
ayoko, hindi, ayaw, wala.
Hal: Huwag mong gamitin ang motorsiklo.
 Panang-ayon – pang-abay na nagpapahiwatig ng
7.______________:
pagpayag o pag-ayon sa opinion o gusto ng iba gaya
ng tuna, totoo, talaga, walang duda, sigurado, tiyak,
opo, oo.
Hal: Oo, sasama ako sa lakbay-aral.

Pang-agam - pang-abay na nagsasaad ng

8.____________:
pagduda, pag-alinlangan o kawalan ng kasiguruhan,
gaya ng baka, tila, marahil, siguro.
Hal: Tila babagsak na ang ulan.
 X. Bahagi ng Pananalita

Ang Pangatnig – ang tawag sa mga

6.________________:
kataga o salitang ginagamit upang pag-
ugnayin ang salita, parirala, o sugnay na
pinagsusunod-sunod sa pangungusap.
 X. Bahagi ng Pananalita
A. Mga Uri ng Pangatnig:
1. Panimbang
____________: ginagamit sa paghahayag ng
karagdagang impormasyon at kaisipan. (na,
ng, g, at, ay, saka, pati, anupa’t)
Hal. Pati ang gamit ng iba ay kanyang
iniligtas.
2. Pamukod
__________: ginagamit sa pagbukod o
pagtatangi (gaya ng, o, maging, at man)
Hal: Ikaw man o ako ay hindi maghahangad na siya
ay mabigo mga programa sa kapayapaan.
3. Paninsay
___________: ginagamit kapag sa
pangungusap, ang unang bahagi ay
sinasalungat ng ikalawa. (ngunit, datapwat,
subalit, bagaman, kung sa bagay, kahit, kahit
na, kahiman, bago, gayunpaman, kulob, sukdan,
bagkus, habang, samantala, manapa, maliban)

Hal: Maliit ang lupang sinasaka ni Mag Kanor

subalit napakadami ng nagiging ani nito taun-
taon.
 Panubali : nagpapahayag ng pasumala o
4___________
pag-aalinlangan at mga pangungusap na di-
ganap at nangangailangan ng tulong ng
kapwa pangungusap upang mabuo ang diwa.
(kung, pag, kundi, di, kapag, sakali, disin,
sana, baka, tila, wari.)

Hal. Pag umulan, hindi makakapunta rito si

Boyet.
5. _________:
Pananhi nagpapahayag ng dahilan o
katuwiran para sa pagkaganap ng kilos ng
pangyayari. (dahil sa, dahil kay, sanhi sa,
sanhi kay, gawa ng, pagkat, sapagkat,
palibhasa, mangyari, paano, kasi, yamang,
kundangan, ngayon at.)

Hal. Namaos siya dahil sa matagal na

pagtatalumpati.
6. ___________:ginagamit
Panlinaw kung nais na lalo pang
paliwanagan ang bagay o kaisipang nasabi na upang
ipaliwanag ang bahagi o kabuuan ng isang
banggit.(anupa’t, alalong baga, samakatuwid, kung
gayon, sa medaling sabi, sa tuwirang sabi, sa
maikling salita.)

Hal. Nahuli na ang tunay na maysala kaya gayon

makakawala na si Berto
7. Panulad
_________: ginagamit pagtutulad ng mga gawa o
pangyayari. Ito ay mga kung ano-siya rin, kung
ganon-gayon din, kung alin-siya rin.

Hal. Kung sino ang unang tumakbo, siyang

mananalo.

8. Panapos
_________: nagsasaad ng layon ng pangungusap o
ng wakas ng pagsasalita.
(nang, para, sa bagay na ito, sa lahat ng ito, at sa
wakas)

Hal. Sa lahat ng ito, dapat tayong magkaisa.

 X. Bahagi ng Pananalita

Pamanggit gumagaya o nagsasabi

9. _____________:
lamang ng iba, (tulad ng: daw, raw, sa ganang
akin/iyo, di umano).

Hal. Siya raw ang hari ng sablay.

 X. Bahagi ng Pananalita

7.________________:
Ang Pang-ukol ay bahgi ng pananalitang
nagsasabi kung saang pook o bagay ang pinag-
ukulan ng kilos, gawa, balak, uri o layon.
Hal:
Sa Mula sa/kay Tungo sa/kay Dahil sa/kay
Ng Laban sa/kay Hingil sa/kay sa ni/nina
Ukol sa/kay Tungo sa/kay Labag sa/kay kay/kina
Ayon sa/kay Alinsunod sa/kay Batay sa/kay para sa/kay
ukol sa/kay Tungkol sa/kay
 X. Bahagi ng Pananalita
8.___________:
Pantukoy - katagang lagging nangunguna sa
pangngalan o panghalip na ginagamit na simuno o
kaanapan pansimuo, o pamuno sa alinman sa
dalawa.
Hal: si, sina, at ang, o ang mga.

Pangawing
9.____________: – ang “ay” sa makabagong
pananaw panggramatika ay tinatawag na
pangawing dahil pinagkakawing nito ang panaguri
at paksa.
 Idyoma
XI.__________:

- ay mga di-tuwiran o di-tahasang pagpapahayag

na may kahulugang patalinghag. Ito ay di-
lileteral kung kaya ngangailangan ng konotativo
t malalim na pagpapakahulugan.
 Idyoma Kahulugan
1. Putok sa buho anak sa pagkadalaga
2. Mababaw ang luha madaling umiyak
3. Naglulubid ng buhangin nagsisinungaling
4. Magbatak ng buto magtrabaho
5. Nakahiga sa salapi mayaman
6. Magdildil ng asin maghirap
7. Balat-kalabaw hindi marunong mahiya
8. Magmahabang dulang magpapakasal, mag-asawa
 Idyoma Kahulugan
9. Nagpuputok ang butse Galit nag alit
10. Hilong talilong Litong-lito
11. Tulog-mantika Mahirap gisingin
12. Taingang kawali Nagbingi-bingihan
13. Balat-sibuyas Maramdamin
14. Utak-biya Bobo
15. Namangka sa dalawang ilog Pagiging salawahan
16. Di-mahulugang karayom Masikip na masikip
17. Di-maliparang uwak Napakalawak
18. Kahiramang Suklay Kaibigan

napakalawak
 Idyoma Kahulugan
18. Pinipit na luya Mahiyain
19. Nagmahabang Dulang Napapakasal
20. Kahiramang suklay Kaibigan
21. Salubong ang kilay Galit - galit

napakalawak
XII. Tayutay
_________: Ito ay sadyang paglayo sa
karaniwang paraan ng paggamit ng salita sa
layuning gawing kaakit-akit, makulay at mabisa
ang mga pahayag.
Pagtulad(Simile) – naghahambing ng
1.__________________:
dalawang magkaibang bagay, tao, pangyayari at iba
pa. Gumagamit ng mga salitang panghahambing
tulad ng, para ng, tulad, tila, kagaya ng , gaya ng,
animo’y, kapara, at iba pa.
Halimbawa:
a)Parang bato ang kanyang puso.
b)Ang mukha niya’y animo’y maamong tupa na
sunod-sunuran.
2. Pagwawangis (Metaphor): naghahambing din
__________________________
ng dalawang magkaibang bagay subalit hindi
gumagamit ng mga salitang panghambing.

Halimbawa:
a) Ang paala-ala ay gamut sa taong nakalilimot.
b) Ang ama ay haligi ng tahanan.
3. Pagtatao
________________________)
(Personification : pahayag na nagsasalin
ng katangian ng tao sa karaniwang bagay o mga
bagay. Naipakikilala ito sa pamamagitan ng
paggamit ng mga pandiwang nagagawa lamang ng
tao.

Halimbawa:
a) Sumasayaw ang mga dahon sa malambing na
awit ng hangin.
b) Nagkubli ang buwan sa makapal na ulap.
 Pagtawag (Apostrophe) – pakikipag-usap sa
4. ________________________:
isang tao, bagay, o kaisipan na habang kaharap
gayong wala naman.
Halimbawa:
a) Kay ilap mo Kaunlaran! Nanabik na sa iyo ang
sambayanan.
b) O, tukso layuan mo ako.
5. _____________________________:
Pagmamalabis (Hyperbole) – Pagpapahayag
na lubhang labis o kulang sa katotohanan.
Halimbawa:
a)Pinitik, halos nalaglag ang kanyang salawal.
b)Sumabog ang kanyang utak sa pagkabigla sa
narinig.
 Pag-uyam (Irony o Sarcasm) – pagpapahayag
6. ____________________________:
na parang nangungutya ngunit ginagamitan ng
pananalitang kapuri-puri.

Halimbawa:
a) Ang husay mo talagang magsalita. Napapatulog
mo ang madla sa bulwagan at ang nakikinig ay unti-
unting nawawala.
b) Maganda ang iyong mga mata. Ang dalawa ay
nagiging apat.
7.Pagpapalit-tawag (Metonymy) – nagpapalit ng
_______________________________:
katawagan o ngalan sa bagay o taong tinutukoy
ngunit naririyan pa rin ang koneksyon.
Halimbawa:
a) Ang mga uban ay dapat na igalang.
b) Siya ang bulaklak sa buhay ko.

Pagpapalit- Saklaw(Synecdoche)pagbanggit sa
8._________________________________:
bahagi para kumatawan sa kabuuan o ang
pagbanggit sa nag-iisang taong kumakatawan sa
pangkat. Halimbawa:
a) Daan-daang kamay ang nagpinta ng pader.
b) Tatlong bibig ang umaasa sa kanya.
 Pagpapalit-Wika (Transferred Epithets) –
9. __________________________________________:
ang mga pang-uring sadyang para sa tao lamang ay
ginagamit sa mga karaniwang bagay.

Halimbawa:
a) Ang matiising punong mangga ay unti-unti nang
b) Kaawa-awang pamaypay lupaypay na sa
pagbibigay ng hangin.
10.____________________:
Pagtanggi (Litotes) – gumagamit ng pananggi
hindi upang maipahayag ang makabuluhang
pagsang-ayon.

Halimbawa:
a) Hindi ka nga makulit, pero paulit-ulit naman
ang mga sinasabi mo.
b) Hindi ko sinabi na ayaw ko sa kanya pero
suklam na suklam ako sa kanya.
 Pag-uulit (Alliteration) – gumagamit ng
11.________________________:
magkatulad na titik o pantig sa simula sa isang
pangungusap.

Halimbawa:
a) Napaluha siya at nalungkot sa nagawa
niyang napakabilis na pagpapasya na nagdulot ng
ligalig sa buo niyang katauhan.
b) Hinahanap at hinihintay niya ang muli mong
pagbalik bagaman masasabing ito ay hinalang
mangyayari.
 Asonans – pag-uulit naman ito sa mga tunog-
12. _________:
patinig sa alinmang bahagi ng salita.
Halimbawa:
a) Nasisiyahan ka palang manghiram ng ligayang
may hatid na kamandag at lason.
b) Hirap, pigati at tiisin.
Kosonans – pag-uulit ito ng mga katinig sa
13. ___________:
huling bahagi ng salita.
Halimbawa:
a) Ang halimuyak ng mga bulaklak ay mabuting
gamut sa pusong wasak.
b) Kahapon at ngayon.
PANITIKANG PILIPINO

By: Joel D. Doctora

 ANO ANG PANITIKAN?
Ang salitang Tagalog na“Panitikan” ay galing
sa unlaping pang (na nagiging PAN); sa ugat na
titik (letra) na nawawalan ng simulang T sa
pagkakasunod sa PAN-; at sa hulaping –AN,
samakatuwid: pang + titik + an. Ang salitang ito ay
panumbas ng Tagalog sa “literatura” o “literature”
na batay sa ugat ng Lating “litera” na ang
kahulugan ay “letra” o titik.
Lope K. Santos - ama ng panitikang Filipino,
________________
Paham ng Wika, Ama ng Balarilang Pilipino, Haligi
ng Panitikang Pilipino.
Sumalat: Banaag at Sikat at kilalang
ANYO NG PANITIKAN

I. Panitikan pagbubuo ng pahayag sa

_____________:
pamamagitan ng pagsasama-sama ng maanyong
salita sa mga taludtod na may sukat o bilang ng
pantig at pagtutugma ng mga salita sa hulihan ng
bawat taludtod sa mga saknong. Ang tulang walang
sisnusunod na tuntunin ng sukat at tugma ay
tinatawag na malayang taludturan.
ANYO NG PANITIKAN

I. Patula
_______ – pagbubuo ng pahayag sa pamamagitan ng
pagsasama-sama ng maanyong salita sa mga taludtod
na may sukat o bilang ng pantig at pagtutugma ng
mga salita sa hulihan ng bawat taludtod sa mga
saknong. Ang tulang walang sisnusunod na tuntunin
ng sukat at tugma ay tinatawag na malayang
taludturan.
Ang panulaan ay mahahati sa mga sumusunod

Tulang Liriko o Tula ng Damdamin o Tula

A.___________________________________________
ng Puso (Lyric Poetry) – nagsasaad ng
__________________________
marubdob ng pagdamdam sa isang paksa.
1. Dalit
_____ – nagpaparangal sa Maykapal na may
halong pilosopiya sa buhay.
Soneto – laging nagtataglay ng mga aral sa
2. ________
buhay, may labing-apat na taludtod.
3. Elehiya
________ – ang nilalaman nito ay may kinalaman
sa alaala ng isang namatay, guniguni tungkol sa
kamatayan; pananangis at pananaghoy.
Ang panulaan ay mahahati sa mga sumusunod

Tulang Liriko o Tula ng Damdamin o Tula

A.___________________________________________
ng Puso (Lyric Poetry) – nagsasaad ng
__________________________
marubdob ng pagdamdam sa isang paksa.
Oda – masigla ang nilalaman; pumupuri sa
4. _____
mga pambihirang nagawa ng isang tao o grupo ng
mga tao. Walang katiyakan ang bilang ng pantig
at saknong sa bawat taludtod.
5. Awit
_____ – madamdamin ang nilalaman nito sa
dahilang ang karaniwang pinapaksa ay may
kinalaman sa pag-ibig, kabiguan, kalungkutan,
pag-asa, pangamba, kaligayahan.
 Ang panulaan ay mahahati sa mga sumusunod
B. Tulang Pasalaysay (Narrative Poetry) taglay
_______________________________________
ng tulang ito ang paglalahad ng makukulay at
mahahalagang tagpo sa buhay tulad ng pag-ibig at
pagkabigo, tagumpay mula sa kahirapan. Inilalahad
din nito ang kagitingan at katapangan ng mga bayani
sa pakikidigma

1. Epiko
______ – isinalaysay nito ang kagitingan ng
isang tao; ang mga tagumpay nito sa digmaan,
pakikitunggali sa mga kaaway.Maraming tagpo
ang hindi kapanipaniwala sapagkat may
kababalaghan at kahiwagaang napapaloob.
a. Pakutya
__________________
(mock epic) – natutungkol sa
paghamak o pagkutya sa mga taong mahilig
gumawa ng walang kabuluhan o kahalagahan
sa buhay. Halimbawa, “Panggigera" ni Lope K.
Santos.

b. Pampanitikan o Makabago – may

____________________________
kinalaman sa pangarap at kilusan ng isang
bayan, lahi at bansa. Halimnawa: Florante at
Laura” ni Francisco Balagatas o Baltazar.
c. Pambayani o Sinauna – nahihinggil sa
_______________________
isang dakilang pakikihamok o pakikipaglaban
ng isang bansa o lipi upang makamit ang
kanilang mithiin o makabansasng pangarap.
Ang mga pangunahing tauhan sa epikong ito
ay karaniwang nagtataglay ng nmga kahima-
himalang katangian. Halimbawa, “Biag ni
Lam-ang” ni Pedro Bukaneg.
 2. ________________
Awit at Kurido – tinatawag ng mga tulang
Romansa o “metrical tales”.
Taglay ng mga ito ang paksang may kinalaman
sapagkamaginoo o pakikipagsapalaran ng mga
kilalang tao sa kaharian tulad ng mga hari,
prinsipe, duke, reyna at prinsesa na ang layunin ay
palaganapin ang relihiyong Kristiyano. Ang awit at
kurido ay dala nito ng mga Kastila buhat sa
Europa. May sukat na labindalawang pantig ang
awit (12) at inaawit ng mabagal sa saliw ng gitara
o bandurya, samantalang ang kurido’y (8)
wawaluhing pantig at binibigkas sa kumpas ng
martsa.
3. Balad
______ – ito ay may himig awit sa dahilang
ito ay inaawit habang may nagsasayaw noong
unang panahon. Sa kasalukuyan ay
napabilang na ito sa tulang kasaysayan na
may 6 hanggang 8 pantig.
C. ___________________________________
Tulang Patnigan (Joustic Poetry) –
tulang ginagamit sa sa mga sinaunang laro.
1. _________
Karagatan– larong may paligsahan sa tula.
Galing daw sa alamat ng “Singsing” ng isang dalaga
na nahulog sa gitna ng dagat at ang binatang
makapagbalik ng ng singsing ng dalagang ito sa
pamamagitan ng pagsisid ay siyang pagkakalooban
ng “Granadang Ginto” ng pag-ibig ng dalagang
nawalan. Maaring ang singsing naman ay sadyang
inihulog ng prinsesa sa dagat sa hangaring
mapangasawa ang kasintahang mahirap.
 Duplo – isang paligsahan sa pangangatwiran
2. _______
sa patulang pamamaraan at karaniwang
masasaksihan sa mga baryo lalo na sa paglalamay
sa patay. Ang mga katuwiran ng bawat kalahok
ay hango sa bibliya, sa mga kasabihan at mga
salawikain. Sinisimulan ang laro sa pamamgitan
ng panalangin para sa katahimikan ng namatay.

Balagtasan – ito’y tagisan ng talino sa

3. _____________
pamamagitan ng katwiran sa pamamaraang
patula. Nanggaling sa pangalang Balagtas na
bahagi ng pangalan ni Francisco Baltazar.
 Tulang Dula o Pantanghalan – ito ay
D. _______________________________
katulad karaniwang dula at ang kaibahan nga
lamang ay binibigkas ng mga tauhan ang kanilang
mga diyalogo sa pamamaraang patula.
1. Melodrama
2. Trahedya
3. Komedya
4. Parsa
II. _________________
Tuluyan o Prosa – pagbubuo ng pahayag sa
pamamagiatn ng malayang pagsasama-sama ng
mga salita sa pangungusap.

Maikling kuwento o maikling katha –

A. ______________________________________
isang sangay ng panitikang nagtataglay ng
maraming pangyayaring kinasasangkutan ng
isang pangunahing tauhan sa isang takdang
panahon.
II. _________________
Tuluyan o Prosa – pagbubuo ng pahayag sa
pamamagiatn ng malayang pagsasama-sama ng
mga salita sa pangungusap.

Kathambuhay o Nobela – isang sangay ng

B. _________________________
panitikang nagtataglay ng maraming pangyayaring
kinasasangkutan ng isa o dalawang pangunahing
tauhan at iba pang katulong na mga tauhan at ang
buong pangyayari ay sumasaklaw ng mahigit na
mahabang panahon kaysa maikling katha.
C. _______________
Dula o Drama – isang akdang pampanitikan na
ang layunin ay itanghal sa pamamagitan ng
pananalita, kilos at galaw ng kasisipan ng may-akda.
Kapag ang dula ay naglalahad ng isang natatanging
pangyayari lamang sa buhay ng pangunahing tauhan
at sa maikling panahon lamang tumagal, ang dulang
ito ay tinatawag na dulang iisahing yugto. Ang
mahabang dula ay malimit na binubuo ng tatlong
yugto at may maraming tauhang kasama at ang mga
pangyayari, tulad ng isang kathambuhay ay maaring
tumagal ng mahabang panahon. Ang dula ay
sinusulat upang itanghal sa isang entablado.
D. __________
Sanaysay – itinutumbas sa salitang Ingles na
“essay”. Ito naman ay nanggaling sa salitang latin
na “exagium”, isang pagtimbang- timbang. Ang
sanaysay ay isang kathang naglalahad ng kuro-kuro
o damdamin ng isang tao hinggil sa isang paksa.
Ang sanaysay ay maaaing maanyo at maaari
namang malaya opersonal. Ang sanaysay na
Malaya ay higit na kaaliw-aliw basahin kaysa
maanyong sanaysay na ang tanging layunin ay
magbigay ng kaalaman
E. Talambuhay
_____________ – isang sangay na panitikang
naglalahad ng mahahalagang pangyayari sa buhay
ng isang tao. Kapag ang talambuhay ay nauukol sa
taong siyang sumulat , ito ay tinatawag ng
pansariling talambuhay.

Pangulong Tudling – isa ring sanaysay na

F. _____________________
nagsasaad ng kuro-kuro ng patnugot ng isang
pahayagan. Ang mga pitak ng kolumnista ay
kahawig ng pangulong tudling lamang, ang kuru-
kuro ng patnugot ay higit na matimbang o may bigat
at ipinanalagay na kuro-kuro ng pahayagan.
G. Salaysay:

Parabula – isang kinathang salayasay na

1. __________
may mga pangyayaring maaring mangyari sa
katutubong buhay ng tao, ngunit kinatha
upang maglarawan ng isang aral hinggil sa
kalinisan ng pamumuhay, kabanalan,
pagkakawanggawa, at mabuting
pakikipagkapwa.
Halimbawa, “Ang Alibughang Anak”.
G. Salaysay:
Pabula – isang maikling salaysay na
2. ________
patalinghaga at kinatha upang maglarawan ng
isang aral na moral. Ang maga panauhan ng
pabula ay karaniwang mga hayop o mga bagay na
binibigyang katauhan, gaya ng kapangyariahang
magsalita at umisip na parang tao. Ang pabula
ay sinasabing likha ni Esopo.

Aesop's Fables or the Aesopica, is a collection of

fables credited to Aesop, a slave and storyteller
believed to have lived in ancient Greece between
620 and 564 BCE
H. ___________
Balita – isang anyo ng paglalahad na
tumatalakay sa iba’t ibang paksa: pamahalaan,
lipunan, paaralan, pananampalataya, agham,
kalakal, sakuna, kalusugan, at iba pa.
I. ____________
Talumpati – isang uri ng akda o salaysaying
pampanitikang inihanda sa layuning basahin o
bigkasin sa harap ng mga makikinig.

Alamat
J. _____________ – nagsasaad ng kakumbakitan o
pinagmulan ng mga bagay-bagay.

Mitolohiya – nagsasaad ng buhay at

K. _________________
pakikipagsapalaran ng mga diyoses.
 Mga Akdang Pampanitikang nagdala ng
malaking impluwensiya sa buong daigdig.

1. _________________________
Ang Banal na Kasulatan na mula sa Pelstina
at Gresya at naging batayan ng sang
kakristiyanuhan.
Ang Koran
2. ________________ na pinakabibliya ng mga
Mahomedano na galing sa Arabia.
Ang Iliad at Odissey na kinapapalooban ng
3. _____________________
mga kaligiran ng mitolohiya o paalamatan ng
Gresya. Ito ay sinulat ni Homer, ang kinikilalang
Ama ng Mitolohiyang Griyego.
 Mga Akdang Pampanitikang nagdala ng
malaking impluwensiya sa buong daigdig.

Ang Mahab-bharatas ng India,

4. _______________________
kasaysayan ng mga dating Hindu at ang
kanilang pananampalataya.

Ang Divina comedia ni Dante ng Italya na

5. _____________________
nagtataglay ng ulat hinggil sa pananampalataya
at pag-uugali ng mga Italyano.
Ang El Cid Compeador
6. __________________________ ng Espanya na
natutungkol msa pinagbuhatang lahi ng mga
Kastila at iba’t – ibang alamat ng Espanya.
 Mga Akdang Pampanitikang nagdala ng
malaking impluwensiya sa buong daigdig.

7. __________________________
Ang Aklat ng mga Patay ng Ehipto na
kinapapalooban ng mitolohiya at teolohiyang
Ehipsio.

8. _______________
Ang Analects ni Confucius na naging
batayan ng pananampalataya, karunungan at
kalinangan ng mga Intsik.
Ang Awit ni Rolando na ntutungkol sa
9. ______________________
kasaysayan at paniniwalang panrelihiyon ng
mga Pranses.
 Mga Akdang Pampanitikang nagdala ng
malaking impluwensiya sa buong daigdig.
Ang Sanlibo’t Isang Gabina nahihinggil sa
10. _________________________
pamahalaan, lipunan, relihiyon at kabuhayan ng
mga Arabe at Persiyano. The Thousand and One
Nights or Arabian Nights (1,001 nights)
11. Ang Canterbury Tales ni Chaucer sa
_______________________
Inglatera na naglalarawan ng pananampalataya at
pag-uugali ng mga Ingles noong unang panahon.
Ang Uncle Tom’s Cabin ni Harriet
12. _________________________
Beecher Stowe ng Estados Unidos na nakatawag
pansin sa karumal-dumal na kalagayan
 Mga Bahaging Panitikang Pilipino

1. Katutubong Panitikan: panahon bago

dumating ang mga Kastila, mula sa kauna-
unahang panahon sa pananakop na ginawa ni
Legaspi noong 1565.

2. Panitikan sa Panahon ng mga Kastila;

mula noong 1565 hanggang sa pag-aalsa sa Cavite
noong 1873, nang bitayin ang tatlong paring sina
Burgos, Gomez at Zamora.
3. Panitikan sa Panahon ng Propaganda at
Himagsikan: mula noong 1872 hanggang 1898.
 Mga Bahaging Panitikang Pilipino

4. Panitikan sa Panahon ng mga Amerikano:

1899-1941.

5. Panitikan sa Panahon ng mga Hapones:

1942-1944

6. Panitikan sa Panahon ng Patuloy na

Pagbabago: 1945 – Kasalukuyan.cen
 Sinaunang Panitikan

Ayon sa mga mananalaysay at mga misyonerong

Kastila, ang mga ninuno natin ay may sarili ng
kabihasnaa bago pa dumating ang mga Kastila sa
ating kapuluan. Mayroon na silang sariling
pamahalaan, sariling batas, sariling
pananampalataya, sining, panitikan at wika.
Isinaad pa rin nina Chrino at Pigafetta na ang
kinahiligan ng ating mga ninuno ay ang pagtula,
pag-awit, pagsasadula at paghabi ng mga salaysay.
 Sinaunang Panitikan
Ang mga ninuno ng mga Pilipinong dinatnan
ng mga Kastila rito ay gumagamit ng 17 titik sa
kanilang abakada. Ang katutubong abakada ay
tinawag na baybayin o alibata sa Luzon at Bisayas
at Sankrito sa Mindanao. Ito ay kahawig ng
abakadang Malayo-Indonesyo. Ang mga
mananalaysay ay may iba-ibang hinuha tungkol sa
pinagmulan ng matandang alpabeto. Ngunit
marami ang nagpapalagay na mga ito ay
pinaghalong kabihasnan ng Malayo, Arabe at
Silangang Asya tulad ng Kambodya, Tsina,
Thailand, Borneo, Indiya at iba pa.
 Mga Anyo Ng Panitikan

A. Kwentong –Bayan
Alamat – akdang magpapaliwanag ng
1. ___________
kakumbakitan ng isang bagay at katawagan sa
anuman o sa alinman.

Epiko
2. __________ – nagtatampok sa kabayanihan
at pakikipagsapalaran ng isang bayani sa
patulang paraan.
Kabilang sa mga epikong namalasak sa panahong
bago dumating ang mga Kastila ang sumusunod:
LUGAR EPIKO
Ipugaw Alim
Ilokos Biag-ni Lam-ang
Panay Maragtas
Panay Hudhud at Alim
Panay Hinilawod
Panay Haraya
Panay Ladga
Panay Hari sa Bukid
Kabilang sa mga epikong namalasak sa panahong
bago dumating ang mga Kastila ang sumusunod:

LUGAR EPIKO
Tagalog Kumintang
Lambunao Labaw Donggon
Kalinga Ullalim
Maranao Bantigan
Tausog Parang Sabil
Tagbanua Dagoy at Sudsud
Ibaloy Kabunyan
Bagobo Tatuang
Kabilang sa mga epikong namalasak sa
panahong bago dumating ang mga Kastila ang
sumusunod:
LUGAR EPIKO
Moro Parang Sabir
Muslim Indarapatra at Sulayman
Muslim Bantugan
Maranao Bidasari
Bicol Ibalon
Illanon Agyu
Bicol Handiong
 Mga Anyo Ng Panitikan

A. Kwentong –Bayan

3. _____________
Mitolohiya – malikhaing kuwento
tungkol sa mga diyos at diyosa.
 Mga Anyo Ng Panitikan
B. Awiting bayan
1.____________________________
Oyaye o Hele(lullaby song) – pampatahan at
pampatulog sa batang umiiyak

2._____________________________
Diona (nuptial o court song) – awit pangkasal

3._________________________
Soliranin (rowing song) – awit ng mga
manggagaod

Talindaw (boat song) – awit sa pamamangka

4.______________________
 Mga Anyo Ng Panitikan
B. Awiting bayan
Kumintang Balitaw (war song) – awit na
5. ________________________________
pandigma
Kundiman(love song) – awit sa pag-ibig
6.______________________
7. Sambotani (Victory song)-- awit sa
__________________________
pagtatagumpay
8. An-anoy
_________ - inaawit habang ang mga magsasaka
ay gumagawa ng pilapil sa kanilang bukirin.
 Mga Anyo Ng Panitikan
B. Awiting bayan
Ayoweng – inaawit sa pagkabyaw ng tubo
9. __________
10. _________
Daeleng – awit tungkol sa mga pista
pagdiriwang
Dalit o Himno – awit sa pagpuri o pagsamba.
11. _______________
Ito ang pinakamatangdang awit ng panalangin.

Dung-aw – awit na nagpapahayag ng

12. _________
kalungkutan at pagdurusa
 Mga Anyo Ng Panitikan
B. Awiting bayan
13. Indonalin at Kutang - kutang – mga
_______________________________
awiting panlansangan. Awit ng lasing na
naglalayong magpatawa, magpasaring o manukso.

Kalusan – isang uri ng “lundawit”

14. __________

Maluway – awit sa sama-samang paggawa.

15. __________

Mayeka – isang awit na panggabi ng mga igorot

16. ________
 C. Karunungang-Bayan

Sawikain – ay di tuwiran na pagbibigay ng

1. _____________
kahulugan. Makukuha ang tunay na kahulugan ng
ganitong pagpapahayag sa ibabaw o sa pagitan ng
mga salitang ginagamit. Ang mga sawikain ay
naglalantad ng mga kapuri-puring kaisipan at
kaugalian ng ating bayan.
 C. Karunungang-Bayan
Halimbawa:
a. bilugin ang ulo lokohin
- ______________
b. Balimbing - ________________
kabilanin
c. butas ang bulsa - ________________
walang pera
d. balitang kutsero hindi totoo
- ________________
e. basing sisiw minalas
- ________________
f. inalat – ________________
kaawa-awa
g. Alimuon – ________________
tsismis
h. kalog ang baba matanda na
- _________________
i. basag ang pula -_________________
luko-luko
j. bukas ang palad matulungin
- _________________
 C. Karunungang-Bayan
Bugtong – ay isang uri ng laro ng may
2. _________
kaugnayan sa pagpapahula sa isang bagay ng
inilalarawan.
Halimbawa:
Nagdaan si Negro,
nabuwal na lahat ng tao (gabi)
__________
Gumagapang ang matanda,
Nakaupo ang bata (kalabasa)
__________
May binti walang hita,
may tuktok walang mukha (kabute)
__________
 C. Karunungang-Bayan
Palaisipan – nakakapukaw at nakahahasa sa
3. ____________
isipan ng tao. Katulad ng bugtong, ito’y
nangangailangan ng talas ng isip.

Salawikain – butil ng karunungan hango sa

4.____________
karanasan ng mga matanda. Kinapapalooban ng
mabubuting payo tungkol sa kagandahang asal at
mga paalaala tungkol sa batas at kaugalian.
Halimbawa:
Ang walang pagod mag-ipon,
walang hinayang magtapon.
 C. Karunungang-Bayan
Bulong – ginagamit upang magpasintabi o
5. ___________
humihingi ng paumanhin sa mga laman-lupa.
Halimbawa:
Tabi-tabi po Ingkong,
makikiraan po lamang
6. Kasabihan
___________ – mga tugmaan may lima hanggang
walong pantig.
Halimbawa:
a. Salas a init, sala sa lamig
b. Pag hindi ukol, di bubukol
c. Ang nagpunla ng hangin, bagyo ang aanihin.
 Ang Panitikan sa Panahon ng Kastila
Mga Akdang Panrelihiyon:
Doctrina Cristiana – kauna-unahang aklat na
1. ____________________
may kinalaman sa ating kapuluan na inililimbag
noong 1593. Ito ay isinulat sa Kastila at Tagalog at
akda nina P. Domingo Nieva at P. Juan de
Plasencia.
2._____________________________
Nuestra Señora del Rosario – akda ni P.
Blancas de San Jose na inilimbag sa imprinta ng
St. tomas noong 1602. sinundan ito ng mga
aklatang nobena, santos ehersisyos, buhay ng mga
santo at tanong–sagot sa mga relihiyon.
 Ang Panitikan sa Panahon ng Kastila
Mga Akdang Panrelihiyon:
Barlaan at Josaphat – inilimbag noong 1708
3.________________________
at 1712. ito’y isang salaysay sa bibliya na isinalin
sa Tagalog ni P. Antonio de Borja mula sa
wikang Griyego na sinulat ni San JuanDamaseno.
Ito ang ipinalagay na kauna-unahang nobelang
Tagalog kahit salin lamang mula sa ibang wika. Ang
aklat ay may 553 pahina at nahahati sa 40 kabanata.

Urbana at Feliza – akda ni P. Modesto de

4. __________________
Castro, “Ama ng Tuluyang Klasika sa Tagalog”
 Ang Panitikan sa Panahon ng Kastila
Mga Akdang Panrelihiyon:

Tandang Basio Makunat – nobelang sinulat ni

5.__________________________
P. Miguel Lucio Bustamante noong 1885. Ito’y
ukol sa relihiyon at lipunan at itinuturo nito and
pagtupad sa tungkulin bilang Katoliko.
 Ang Panitikan sa Panahon ng Kastila
Mga Akdang Panrelihiyon:

Pasyon – naglalahad ng buhay, pagpapakasakit,

6. ________
pagkamatay at pagkabuhay na muli ni Panginoong
Hesukristo. Ang pagkasulat nito ay patula ngunit
paawit kung basahin. Ito’y salin sa iba’t ibang
wikain sa Pilipinas at sinasabing ito ang
pinakabibliya ng mga Pilipino. Ang mga nagsisulat
ng pasyon ay sina P. Aquino de Belen (1704), Don
Luis Guian (1750), P. Mariano Pilapil (1814) at
P. Anecito dela Merced (1856).
 Ang Panitikan sa Panahon ng Kastila
Mga Akdang Panrelihiyon:

7. _________________
Dalit kay Maria - hinango ito ni P. Mariano
Sevilla sa mga awit na Italyano ni Muzarelli na
pinamagatang “Messe de Maggio”.

Parabula – ay isang ng salaysay na hinango sa

8.__________
bibliya. Layunin nito na magbigay aral

Hal: a. Ang mabuting Samaratino

b. Ang alibughang anak
 Mga Tula:

Dung-aw - ayon sa saliksik ni E. Arsenio

1. __________
Manuel. Ito’y Taghoy o “Panambitan’ sa mga
tagalog na binibigkas nang paawit ng isang naulila
sa piling ng bangkay ng yumaong asawa, magulang,
anak o kapatid. Ang nilalaman ay nahihinggil sa
dusa ng naulila, buhay ng namatay at sa paghingi
ng paumanhin sa mga pagkakamali.
 Mga Tula:
2. Tulang Maromansa
A. ______
Awit – tulang maromansa kung saan
nakaharap sa mga pakikipagsapalaran ang mga
tauhan at hango sa tunay na buhay.
Halimbawa:
Florante at Laura, Bahay ni Segismundo
Kurido – tulang marumansa kung saan ang
B. ________
mga tauhan ay may kakayahang supernatural.
Halimbawa:
Ibong Adarna, Don Juan Tenoso,
Bernardo Carpio
 Mga Tula:

3. Karilyo
________ – isinasagawa sa pamamagitan ng
mga pagpapagalaw ng mga anino ng mga pira-
pirasong kartong hugis-tao sa likod ng kumot na
puti na may ilaw.
 Mga Dula

Panunuluyan – ang paghahanap ng bahay

1.______________
nina San Jose at Birheng Maria

Senakulo – nagsasalaysay ng buhay at

2. __________
kamatayan ng ating Mahal na Poong

3. Tibag
______ – ang paghahanap ng krus na
kinamatayan ni Kristo sa bundok na Kalbaryo
 Mga Dula

4.________________________
Moro-moro o Komedya – dulang puno ng
pakikipagsapalaran, pagdanak ng dugo at digmaan
Sarsuwela – isang komedya o melodramang may
5. ___________
kasamang awit at tugtog, may tatlong yugto at
nahihinggil sa punong damdamin ng tao – pag-ibig,
kapootan, paghihiganti, at iba pa. O hinggil sa mga
suliraniong panlipunan o pampulitika ng
pamanahong yaon. Ang bahaging musikal ng
sarsuwela at totoong naibigan ng mga manonood.
Mga Manunulat At Kanilang Mga
Taguri/Sagisag

Alejandro G. Abadilla
AGA
Ama ng Malayang Taludturan
Makata ng makabagong Panahon

Amado V. Hernandez
Makata ng Manggagawa
Makata ng Anakpawis
 Mga Manunulat At Kanilang Mga
Taguri/Sagisag

Andres Bonifacio
Ancieto Silvestre Magdiwang
Pambansang Makata Agapito Bagumbayan
Mutya ng Silangan Anak Bayan
Supremo ng Katipunan
Dakilang Plebeyo
 Mga Manunulat At Kanilang Mga
Taguri/Sagisag

Antonio Luna Aurelio Tolentino

Taga Ilog Ama ng Dulang Kapampangan

Apolinario Mabini
Casimiro Perfecto
Dakilang Lumpo
Utak ng Himagsikan Ama ng Panitikang Bicol
 Mga Manunulat At Kanilang Mga
Taguri/Sagisag

Cecilio Apostol
Emilio Jacinto
Catulo
Pinkian
Dimas Ilaw
Cirio H. Panganiban
Utak ng Katipunan
Crispin Pinagpala
 Mga Manunulat At Kanilang Mga
Taguri/Sagisag

Efren Reyes Abueg

Ester Aragon
Eriberto Gumban
Ama ng Panitikang Bisaya
Emilio Aguinaldo
Magdalo
Epifanio Delos Santos
Don Panyong
Lumalakad na Encyclopedia
 Mga Manunulat At Kanilang Mga
Taguri/Sagisag
Ildefonso Santos
Dimas-Ilaw
Dimas Silangan

Iñigo Regalado
Odalaguer

Jesus Balmori
Batikuling
Makatang Pandaigdig sa Wikang Kastila
 Mga Manunulat At Kanilang Mga
Taguri/Sagisag
Jose de la Cruz
Huseng Sisiw
Jose Corazon De Jesus
Huseng Batute
Unang Hari ng Balagtasan
Huseng Katuwa
Paruparong Asul
Sundalong Lasing
Jesus Balmori
Batikuling
Makatang Pandaigdig sa Wikang Kastila
 Mga Manunulat At Kanilang Mga
Taguri/Sagisag
Jose Nepomuceno
Ama ng Pelikulang Pilipino Jose Rizal
Ama ng Dulang Bisaya Laong Laan
Dimasalang
Dakilang Malayo
Julian Felipe P. Jacinto
Ama ng Pambansang Awit

Jose Villa Panganiban

Kastilalo
 Mga Manunulat At Kanilang Mga
Taguri/Sagisag
Juan Crisostomo Sotto
Ama ng Panitkang
Kapampangan Julian Cruz Balmaceda
Alpahol
Itang Barbarin
Adela de Mas
Marti Martinez
Martirez
Leon Pichay
Hari ng Bukanegan
 Mga Manunulat At Kanilang Mga
Taguri/Sagisag

Leona Florentino
Unang Makatang Pilipina
Lope K. Santos
Berdugo
Anakbayan
Apo ng Mananagalog
Ama ng Balarila
Magdalena Jalandoni
•Unang Nobelistang Bisaya
 Mga Manunulat At Kanilang Mga
Taguri/Sagisag
Manuel L. Quezon
Ama ng Wikang Pambansa
Marcelo H. del Pilar
Pupdoh
Piping Dilat
Plaridel
Dolores Manapat
Manuel Bernabe
Unang Poeta Laureado sa Kastila
Mga Manunulat At Kanilang Mga
Taguri/Sagisag

Mariano Ponce
Tikbalang
Naning
Kalipulako
Mariano Perfecto
Ama ng Panitkang Bisaya

Nick Joaquin
Quijano De Manila
Mga Manunulat At Kanilang Mga
Taguri/Sagisag

Ildefonso Santos
Dimas-Ilaw
Dimas Silangan
Iñigo Regalado
Odalaguer

Jesus Balmori
Batikuling
Makatang Pandaigdig sa Wikang Kastila
Mga Manunulat At Kanilang Mga
Taguri/Sagisag
Jose Corazon De Jesus
Huseng Batute
Unang Hari ng Balagtasan
Huseng Katuwa
Paruparong Asul
Sundalong Lasing
Jose de la Cruz
Huseng Sisiw
Jose Garcia Villa
•Doveglion
Mga Manunulat At Kanilang Mga
Taguri/Sagisag

Jose Maria Panganiban

Jomapa

Jose Nepomuceno
Ama ng Pelikulang Pilipino
Ama ng Dulang Bisaya

Jose Palma
•Sumalat ng Pambansang Awit
Mga Manunulat At Kanilang Mga
Taguri/Sagisag

Jose Rizal
Laong Laan
Dimasalang
Dakilang Malayo
Jose Villa Panganiban
Kastilaloy
Juan Crisostomo Sotto
•Ama ng Panitkang
Kapampangan
Mga Manunulat At Kanilang Mga
Taguri/Sagisag

Julian Cruz Balmaceda

Alpahol
Itang Barbarin
Adela de Mas
Marti Martinez
Martirez

Leon Pichay
Hari ng Bukanegan
Mga Manunulat At Kanilang Mga
Taguri/Sagisag
P. Mariano Pilapil
Ama ng Pasyong Pilipino

P. Modestor De Castro
Ama ng Tuluyang Klasika sa Tagalog
Pascual Poblete
Ama ng Pahayagang Pilipino

Patricio Mariano
Pedro Manibat
Mga Manunulat At Kanilang Mga
Taguri/Sagisag
Pedro Bukaneg
Ama ng Panitikang Ilokano
Philipe De Jesus
Unang Tunay na Makata
Ponciano PeraltaPineda
Direktor, Surian ng Wikang Pambansa
Severino Reyes
Lola Basyang
•Ama ng Dula
•Ama ng Sarwelang Tagalog
Mga Manunulat At Kanilang Mga
Taguri/Sagisag
Teodoro Valencia
Dekano ng Peryodismong Pilipino

Tomas Pinpin
Ama ng Limbagang Pilipino

Valeriano H. Pena
Kintin Kulirat
Ama ng Nobelang Tagalog
Wastong Gamit ng mga Salita:
MAY at MAYROON - Iisa ang kahulugan ng
1.____________________
mga salitang ito; naayon ang gamit sa uri ng
salitang sumusunod.
MAY kapag susundan ng pangngalan
a.______:
( mapaisahan o maramihan), pandiwa, pang-uri o
pang-abay.
Hal.
May anay sa dingding na ito.
May kumakatok sa pinto.
May dalawang araw na siyang hindi umuuwi.
b. MAYROON
____________: kapag susundan ng kataga,
panghalip napanao o pamatlig o pang-abay na
panlunan.
Hal. Mayroon kaming binabalak sa sayawan.
Mayroon iyang malaking suliranin.
Mayroon kayang mangga sa palengke
ngayon?
c. Maaring gamitin ang mayroon nang nag-iiisa
Hal. “May asawa ba siya?’ “Mayroon.”
Nagagamit din ang mayroon bilang
pangngalan.
Sa aming bayan, madaling makilala kung sino
ang mayroon at kung sino ang wala.
2. PAHIRAN at PAHIRIN

Pahiran - paglalagay
a. _________:
Pahirin - pag-aalis
b. _________:

Hal.
Pahiran mo ng sukang iloko ang noo niya.
Pahirin mo ang pawis sa likod ng bata.
3. SUBUKAN at SUBUKIN

a. Subukan
_________: - pagtingin nang palihim
b. _________:
Subukin - pagtikim at pagkilatis

Hal.
1. Ibig kong subukan kung ano ang ginagawa
nila tuwing umaalis ako sa bahay.
2. Subukin mo ang bagong labas na
mantikilyang ito.
3. Subukin mo kung gaano kabilis siyang
magmakinlya.
4. NANG at NG
Nang
______: - pangatnig na panghugnayan
- tagapagpakilala ng pang-abay na pamaraan
at pamanahon
- tagapag-ugnay ng salitang-ugat na inuulit at
pandiwang inuulit

Nang
______: - pantukoy ng pangngalang
pambalana
- tagapagpakilala ng layon ng pandiwa at
tagaganap ng pandiwa
- pang-ukol na kasingkahulugan ng “sa”
Hal. Umalis siya nang sila’y dumating
Tumawa nang tumawa ang mga
mag-aaral.
Nagalit ang guro nang kami’t nag-
ingay.

Bumili kami ng mga pasalubong

para kay ditse.
Pumanhik ng bahay ang mga
panauhin.
5. Daw/ Din at Raw/ Rin

daw/ din kapag ang

Ginagamit ang __________:
salitang sinusundan ay nagtatapos sa
katinig;
raw/ rin kapag
Ginagamit ang __________:
nagtatapos sa patinig.

Hal. May sayawan daw sa plasa.

Sasama raw siya sa atin.
 On March 20, 2016
GOD BLESS YOU ALL!!!