Komunikasyon at

Pananaliksik sa Wika
at Kulturang Pilipino
MGA BATAYANG
KAALAMAN SA
WIKA
Kahulugan ng Wika

Ayon kay Henry Gleason, ang

wika ay masistemang
balangkas ng sinasalitang tunog
na pinipili at isinasaayos sa
paraang arbitraryo upang
magamit ng mga taong
kabilang sa isang kultura.
Sa aklat nina Bernales et al.
(2002) mababasa ang
kahulugan ng wika bilang
proseso ng pagpapadala at
pagtanggap ng mensahe sa
pamamagitan ng simbolikong
cues na maaaring berbal o di-
berbal.
Sa aklat naman nina Mangahis
et al. (2005), binanggit na may
mahalagang papel na
ginagampanan ang wika sa
pakikipagtalastasan. Ito ang
midyum na ginagamit sa
maayos na paghahatid at
pagtanggap ng mensahe na
susi ng pagkakaunawaan.
Ayon sa mga edukador na sina
Pamela C. Constantino at
Galileo S. Zafra (2000), ang wika
ay isang kalipunan ng mga
salita at ang pamamaraan ng
pagsasama-sama ng mga ito
para magkaunawaan o
makapag-usap ang isang grupo
ng mga tao.
Binanggit ng Pambansang
Alagad ng Sining sa Literatura
na si Bienvenido Lumbera (2007)
na parang hininga ang wika.
Gumagamit tayo ng wika
upang kamtin ang bawat
pangangailangan natin.
Para naman sa lingguwistang si
Alfonso O. Santiago (2003), wika
ang sumasalamin sa mga
mithiin, lunggati, pangarap,
damdamin, kaisipan o saloobin,
pilosopiya, kaalaman at
karunungan, moralidad,
paniniwala at mga kaugalian
ng tao sa lipunan.
Ayon sa UP Diksyonaryong
Filipino (2001) ang wika ay
“lawas ng mga salita at sistema
ng paggamit sa mga ito na
laganap sa isang sambayanan
na may iisang tradisyong
pangkultura at pook na
tinatahanan.”
Mga Kahalagahan ng Wika
Pagiging instrumento nito sa
komunikasyon
Pagpapanatili, pagpapayabong
at pagpapalaganap ng kultura
ng bawat grupo ng tao
Tagapagbandila ng pagkaka-
kilanlan ng isang bansa at ng
mga mamamayan nito.
Mga Kahalagahan ng Wika
Nagsisilbing tagapag-ingat at
tagapagpalaganap ng mga
karunungan at kaalaman.
Mahalaga ang wika bilang lingua
franca o bilang tulay para
magkausap at magkaunawaan
ang iba’t ibang grupo ng taong
may kani-kaniyang wikang
ginagamit.
 Mga Katangian ng Wika

1. Ang wika ay masistemang

balangkas.

Ang wikang ginagamit ng bawat

tao sa daigdig ay sistematikong
nakaayos sa isang tiyak na
balangkas.
 Mga Katangian ng Wika
2. Ang wika ay sinasalitang tunog.

Makabuluhan ang wika sapagkat

ito ay nagtataglay ng tunog.
Subalit di lahat ng tunog ay wika
sapagkat hindi lahat ng tunog ay
may kahulugan.
 Mga Katangian ng Wika

3. Ang wika ay pinipili at isinasaayos.

Mahalaga sa isang nakikipag-

talastasan na piliing mabuti at
isaayos ang mga salitang gagamitin
upang makapagbigay ito ng
malinaw na mensahe sa kausap.
 Mga Katangian ng Wika

4. Ang wika ay arbitraryo.

Ang isang taong walang

kaugnayan sa komunidad ay
hindi matututong magsalita kung
papaanong ang mga
naninirahan sa komunidad na
iyon ay nagsasalita sapagkat ang
esensya ng wika ay panlipunan.
 Mga Katangian ng Wika

5. Ang wika ay ginagamit.

Ang wika ay kasangkapan sa

komunikasyon at katulad ng iba
pang kasangkapan, kailangang
patuloy itong ginagamit.
 Mga Katangian ng Wika
6. Ang wika ay nakabatay sa kultura.

Paanong nagkakaiba-iba ang wika

sa daigdig? Ang sagot ay makikita
sa pagkakaiba-iba ng mga kultura
ng mga bansa at pangkat. Ito ang
paliwanag kung bakit may mga
kaisipan sa isang wika na walang
katumbas sa ibang wika.
 Mga Katangian ng Wika
7. Ang wika ay nagbabago.

Dinamiko ang wika. Hindi ito

maaaring tumangging magbago.
Ang isang wika ay maaaring
nadaragdagan ng mga bagong
bokabularyo.
 Mga Katangian ng Wika
8. Ang wika ay komunikasyon.

Ang tunay na wika ay wikang

sinasalita. Ang wikang pasulat ay
paglalarawan lamang ng wikang
sinasalita. Gamit ito sa pagbuo ng
pangungusap. Walang
pangungusap kung walang salita.
 Mga Katangian ng Wika
9. Ang wika ay makapangyarihan.

Maaaring maging kasangkapan

upang labanan ang bagay na
salungat sa wastong
pamamalakad at pagtrato sa
tao..
Mga Katangian ng Wika
10. Ang wika ay kagila-gilalas.

Bagama’t ang pag-aaral ng wika

ay isang agham, kayraming salita
pa rin ang kay hirap ipaliwanag.
Wika, Diyalekto, Bernakular
Ang Tagalog, Sinugbuanong
Binisaya, Ilokano, Hiligaynon,
Samar-Leyte, Pangasinan, Bikol,
atbp. ay mga wika, hindi
diyalekto, at hindi rin wikain
(salitang naimbento). Ang
diyalekto ay nanganga-
hulugang varayti ng isang wika,
hindi hiwalay na wika.
Wika, Diyalekto, Bernakular
Kapag hindi nagkakaintindihan ang
dalawang nag-uusap na gumagamit
ng magkaibang wika, ibig sabihin,
bawat wikang ginagamit nila ay
hiwalay na wika. Ang halimbawa ng
diyalekto ay ito: ang mga nagsasalita
ng isang wika, batay sa lugar na
pinanggalingan, ay maaaring
magkaroon ng bahagyang pagkaka-
Wika, Diyalekto, Bernakular
iba sa bigkas, paggamit ng
panlapi, o ayos ng pangungusap.
Dahil dito may tinatawag na
Tagalog-Bulacan, Tagalog-Cavite,
Tagalog-Metro Manila, at iba pa.
Ngayon, dahil maraming
gumagamit ng pambansang wika
na galing sa iba’t ibang rehiyon,
nagkakaroon na rin ng iba’t ibang
diyalekto ng Filipino tulad
Wika, Diyalekto, Bernakular
ng Filipino-Ilokano, Filipino-
Hiligaynon, at iba pa, na bawat
isa ay nagpapakita ng
natatanging pagkakakilanlan ng
unang wika ng tagapagsalita ng
Filipino.
Wika, Diyalekto, Bernakular
Bernakular ang tawag sa wikang
katutubo sa isang pook. Hindi ito
varayti ng isang wika tulad ng
diyalekto, kundi isang hiwalay na
wika na ginagamit sa isang lugar
na hindi sentro ng gobyerno o ng
kalakal. Tinatawag din itong
wikang panrehiyon.
Bilingguwalismo at Multiling-
guwalismo

Ang billingguwalismo ay
tumutukoy sa dalawang wika.
Isang pananaw sa pagiging
bilingguwal ng isang tao kung
nakapagsasalita siya ng
dalawang wika nang may pantay
na kahusayan.
Ngayon, hindi na bilingguwalismo
kundi multilingguwalismo ang pinaiiral
na patakarang pangwika sa
edukasyon. Ang pagpapatupad ng
mother tongue-based multilinggual
education o MTB-MLE ay
nangangahulugan ng paggamit ng
unang wika ng mga estudyante sa
isang partikular na lugar.
Unang Wika at Pangalawang Wika
 Ang unang wika ay tinatawag ding
“wikang sinuso sa ina” o “inang wika”
dahil ito ang unang wikang natutuhan
ng isang bata.
 Pangalawang Wika ang tawag sa iba
pang wikang matututuhan ng isang
tao pagkaraang matutuhan ang
kaniyang unang wika.
Wikang Panturo at Opisyal na Wika

 Wikang Panturo

Bukod sa pagiging pambansang

wika ng Pilipinas, iniaatas din ng
Konstitusyon ng 1987 ang paggamit
sa Filipino bilang wikang panturo.
 Opisyal na Wika
Tinatawag ding opisyal na wika ang
isang wika na binigyan ng natatanging
pagkilala sa konstitusyon bilang wikang
gagamitin sa mga opisyal na
transaksiyon ng pamahalaan. May
dalawang opisyal na wika ang Pilipinas –
ang Filipino at Ingles.
Jargon
Wikang ginagamit ng isang
pangkat ng tao sa kanilang
mga propesyon o trabaho. Ibig
nitong sabihin, bawat trabaho
ay may kanya-kanyang
terminolohiyang ginagamit.
Mga Halimbawa ng Jargon
1. BP – blood pressure (medical)
2. 9 to 5 – standard work day (business)
3. Chief cook & bottle washer – a person
who holds many responsibilities (bus.)
4. 10-4 – okay or I understand (radio
jargon/police jargon)
5. Code Eight – means officer needs help
immediately (police jargon)
Mga Halimbawa ng Jargon
Rehistro ng Wika

May mga salitang iisa ang

baybay at bigkas ngunit may
magkaibang kahulugan
depende sa propesyon o
hanapbuhay ng gumagamit
nito. Rehistro ang tawag dito.
Wikang Panturo at Opisyal na Wika

 Wikang Panturo

Bukod sa pagiging pambansang

wika ng Pilipinas, iniaatas din ng
Konstitusyon ng 1987 ang paggamit
sa Filipino bilang wikang panturo.
MGA SITWASYONG
PANGWIKA SA PILIPINAS
Tukuyin ang nais iparating ng larawan .
Ano ba ang sitwasyong pangwika?

Ayon kay Jomar I. Empaynado,

isang propesor at manunulat, ang
sitwasyong pangwika ay anumang
panlipunang penomenal sa
paggamit at paghulma ng wika.
Dagdag ni Ryan Atezora, isa ring
akademiko sa Wikang Filipino, na ito ay
tumutukoy sa kung anong wika ang
ginagamit sa iba’t ibang sektor ng
lipunan at ang istatus ng pagkagamit
nito. Samakatwid, ang sitwasyong
pangwika ay mga pangyayaring
nagaganap sa lipunan na may
kinalaman sa patakaran sa wika at
kultura.
Isinaalang-alang din dito ang pag-
aaral sa mga linggwistiko at kultural
na pagkakaiba-iba sa lipunang
Pilipino at mga sitwasyon sa
paggamit ng wika rito. Layunin na
maipakita ang gamit ng mga
wikang Filipino sa loob ng kultura at
lipunang Pilipino na pumapaimbalot
ayon sa pangangailangan ng
sambayanang Pilipino.
.
MGA IBA’T IBANG
SITWASYONG PANGWIKA
SA BANSA
Sitwasyong Pangwika Blg. 1

Wikang Filipino, Anong Pagkakaiba

sa Wikang Pilipino at Tagalog?
 Ipinapahayag ng Konstitusyon ng 1935 na Tagalog
ang ating wikang pambansa. Ayon sa Konstitusyon
ng 1973, ang wikang pambansa ay Pilipino at ito ay
nakabase sa Tagalog. Nasa Konstitusyon naman ng
1987 na ang wikang pambansa ay Filipino at ito ay
hindi Tagalog kundi ang pinagsasama-samang
mga salita mula sa umiiral na wikang Filipino tulad
ng Tagalog, Cebuano, Iloko, Waray, Maranao,
Bikol, Pangasinense, Hiligaynon, at iba pa, at iba
pang wikang dayuhan.
SULIRANING KINAKAHARAP NG
WIKANG FILIPINO

Tagalog Imperialism

Wikang Filipino Bilang

Lingua Franca
ANG FILIPINO BILANG
INTELEKTUWALISADO AT
ESTANDARDISADONG WIKA
Ang Intelektuwalisasyon ng
Wikang Filipino

 Proseso upang ang isang wikang

di pa intelektuwalisado ay
maitaas at mailagay sa antas na
intelektuwalisado nang sa gayo’y
mabisang magamit sa mga
sopistikadong lawak ng
karunungan.
Suliranin ng Intelektuwalisadong
Filipino

1. Wika mismo ang suliranin

sapagkat may malaking
kakulangan sa mga
katawagang teknikal at iba
pang salitang kailangan sa
mga paksang intelektuwal
tulad ng edukasyon,
abogasiya, atbp.
Suliranin ng Intelektuwalisadong
Filipino

2. Pagkakaniya-kaniya at
pagkakawatak-watak ng
kaisipan at paniniwala ng
masusugid na
tagapagtaguyod ng wika.
Suliranin ng Intelektuwalisadong
Filipino

3. Kakulangan ng mga salita o

katawagang kailangan sa
mga intelektuwalisadong
paksa.
4. Suliranin sa Ortograpiya
PARAAN NG PAG-
IINTELEKTUWALISASYON

1. Dapat nang isagawa sa

pamamagitan ng batas ang
sapilitang pagpapagamit ng
Filipino sa lahat ng lawak ng
antas ng karunungan sapagkat
ito’y matatamo lamang sa
pamamagitan ng aktwal na
paggamit ng wika.
2. Dapat ay magsisimula sa mga
taong may mataas na tungkulin
sa pamahalaan ang angkop na
paggamit ng wika, pababa sa
masa.
3. Maaari namang mula sa masa
patungo sa mga taong may
mataas na tungkulin sa
pamahalaan ang maayos na
pagtangkilik sa wika.
4. Simulan ang intelektuwalisasyon sa
mga lawak na ang gamit ng wika
ay masasabing intelektuwalisado
na.
5. Naniniwala rin si Bonifacio Sibayan,
isang linggwista, na simulan ito sa
antas tersyarya pababa sa
sekundarya hanggang
elementarya.
6. Ayon naman sa DepEd, magsimula
sa mababang antas patungo sa
mataas na antas.
5. Kailangang linangin nang husto
ang iba’t ibang paraan at
estratehiya ng intelektuwalisasyon
sa antas ng leksikon sapagkat
narito ang pinakamalubhang
problema tulad ng paglikha ng
mga salita sa maugnayinng
paraan.
6. Pagbubuo ng mga paraan ng
panghihiram lalo na sa mga
katawagang siyentipiko at teknikal
(Alfonso Santiago).
7. Pagpapalutang ng mga
katutubong salitang sinasapol sa
mga konseptong pinag-aaralan.
MATATAMO LAMANG ANG
INTELEKTUWALISASYON KUNG ANG
PAMAHALAAN, MAMAMAYAN, AT
IBA PANG AHENSYANG MAY
MALAKING AMBAG SA ATING
EDUKASYON AT WIKA AY
MAGTUTULONG-TULONG UPANG
ITAGUYOD ANG WIKANG
PAMBANSA.
ANG ESTANDARDISASYON NG
WIKANG FILIPINO

1. Ang estandardisasyon ayon kay

Perez (1980) ay isang paraan o
proseso kung paano maaaring
tanggapin at gamitin ng nakara-
raming taong gumagamit ng wika
ang isang tiyak na talaan ng mga
talasalitaan o bokabularyo sa isang
tiyak na disiplina ng karunungan.
 Kailangang magkaroon ng
estandardisasyon dahil sa dami ng
mga katawagan o salita na
ginagamit sa pag-aaral at
pagtalakay sa isang tiyak na disiplina.
Kailangan ng estandardisasyon
dahilang wikang buhay na tulad ng
Filipino ay hindi namamalagi sa
kakanyahan nito, nagbabago dahil
sa pag-unlad at pagyaman sa
pamamagitan ng mga salitang
nagmula sa iba’t ibang wika.
 MGA KATANUNGAN
1. Bakit mahalagang pag-aralan
ang mga sitwasyong pangwika
sa Pilipinas?
2. Ano ang magiging implikasyon
ng hindi pag-aaral ng ating
sariling wika at kultura?
3. Bakit mahalagang pag-aralan
ang intelektuwalisasyon at
estandardisasyon ng wika?
 MGA KATANUNGAN

4. Paano nagiging isang

sitwasyong pangwika ang
pagtalakay sa wikang Filipino?
 KAKAYAHANG
PANGKOMUNIKATIBO
NG MGA PILIPINO
Mga Komponent ng
Kakayahang
Komunikatibo
A. Kakayahang
linggwistiko/
istruktural/gramatikal
B. Kakayahang
sosyolingwistik
C. Kakayahang Pragmatik
D. Kakayahang diskorsal
E. Kakayahang istratedyik
Epektibong Komyunikeytor
Bakgrawnd
Unang ginamit ni Dell Hymes
Ang nagsasalita ng wika ay hindi
lang dapat magkakaroon ng
kakayahang linggwistika o
gramatikal upang epektibong
makipagtalastasan gamit ang
wika.
 Ano ang Kakayahang
Lingguwistiko?

Ang kakayahang
lingguwistiko ay tumutukoy sa
kaalamang leksikal at
pagkaalam sa tuntunin ng
ponolohiya, morpolohiya,
sintaks, at semantiks. (Michael
Merill Canale at Swains).
 Mahalagang salik sa pag-
aaral ng kakayahang ito ay ang
gramatika. Ang gramatika ay
tungkol sa tuntunin ng wastong
paggamit ng mga bantas,
salita, bahagi ng pananalita,
pagbuo ng mga parirala,
sugnay at pangungusap.
 Pinag-aaralan sa gramatika
ang morpolohiya, sintaks,
ponolohiya, semantika, at
etimolohiya.
1. Ponolohiya – makaagham na
pag-aaral sa mga tunog.
Ponema – pinakamaliit na yunit ng
sinasalitang tunog
2. Morpolohiya – makaagham na
pag-aaral sa pagbuo ng mga
salita sa pamamagitan ng
morpema
Morpema- pinakamaliit na yunit ng
salita na nagtataglay ng
kahulugan.
3. Sintaks – pagsasaayos upang
ang mga salita ay maging
makabuluhang mga
pangungusap.
4. Semantika – kahulugan ng
mga salita at parirala
5. Etimolohiya – ugat o
palaugatan ng mga salita
 PONOLOHIYA

Ang ponolohiya ay
makaagham na pag-aaral sa mga
tunog. Ang kaalaman sa
ponolohiya ng isang nagsasalita
ay nakatutulong upang makabuo
ng maayos na usapan o matukoy
ang makabuluhan at di
makabuluhang tunog na
ginagamit niya sa kanyang wika.
 Dito rin pinag-aaralan ang
wastong pagbigkas ng mga tunog
na tinatawag na PONEMA. Sa
ponolohiya, inaasahang
isasaalang-alang ang 3 salik sa
pagsasalita tulad ng (1) ang
pinanggalingan ng lakas o
enerhiya, (2) ang artikulador o
kumakatal na bagay, at (3)
resonador o palatunugan.
 MGA SANGKAP SA
PAGSASALITA
1.Ngipin at labi – unahan
2. Dila at panga- ibaba
3. Malambot na ngalangala-
likod
4.Matigas na ngalangala- itaas
 Ang Ponemang Segmental ay
tumutukoy sa makabuluhang
tunog na nangangahulugan na
maaaring makapagpabago ng
kahulugan ng isang salita. Ito ay
binubuo ng 21 ponema. Limang
(5) patinig /i, e, a, o, u/ at labing-
anim (16) na katinig /p, b, t, d, k, g,
m, n, ŋ, h, s, l, r, Ɂ, y, w/.
 Mga Ponemang Patinig

HARAP SENTRAL LIKOD

Mataas
i u
Gitna
e o
Mabab
a a
 Mga Ponemang Katinig
1. /b/
2. /d/
3. /k/
4. /g/
5. /h/
6. /l/
7. /m/
 Mga Ponemang Katinig
8. /n/
9. / ŋ /
10. / Ɂ /
11. / p /
12. / r /
13. / s /
14. / t /
 Mga Ponemang Katinig

9. /w/
10. / y /
 Ponemang Segmental at
Suprasegmental

Ang pag-aaral ng
mahalagang yunit ng tunog
o ponema ay binubuo ng
mga segmental at
suprasegmental.
1. Segmental ang mga tunay na
tunog at ang bawat tunog ay
kinakatawan ng isang titik sa
ating alpabeto.
2. Ang suprasegmental ay pag-
aaral ng diin (stress), pagtaas-
pagbaba ng tinig (pitch),
paghaba (lengthening) at
hinto (juncture).
1. Bilang suprasegmental na mga
ponema, ang DIIN ay lakas, bigat o
bahagyang pagtaas ng tinig sa
pagbigkas ng isang pantig sa
salitang binibigkas.
Ang diin ay isang ponema
sapagkat sa mga salitang may
iisang tunog, ang pagbabago ng
diin ay nakapagpapabago sa
kahulugan nito.
HALIMBAWA:

1.Hiram lamang ang /BUhay/ ng

tao.
2.Siya /LAmang/ ang /buHAY/ sa
naganap na sakuna, kaya
masasabing /laMANG/ siya.
Bumuo ng pangungusap sa sumusunod na mga salita na
ipinakita ang pagbabago ng kahulugan dahil sa diin.

1.saka
2.baba
3.gabi
4.baka
5.ako
6. buko
2. TONO O INTONASYON

Tinatawag na tono o intonasyon

ang pagtaas at pagbaba ng tinig
na iniuukol sa pagbigkas ng pantig
ng isang salita, parirala o
pangungusap upang higit na
maging mabisa ang ating
pakikipag-usap sa kapwa
Halimbawa:
Ma - (ina) mataas ang lebel ng
tono
Ma – (abaka) mababa-pataas
Ma – (kagalitan) mataas-pababa
ni ka
Ka ni
na na
(nagtatanong) (nagsasalaysay)
Halimbawa:
na
ka
Umalis
Umalis
ka
na
3. HINTO O ANTALA

Tawag sa saglit na pagtigil ng

ating pagsasalita upang higit na
maging malinaw ang mensaheng
ibig nating ipahatid sa ating
kausap.
HALIMBAWA:
1.Hindi, si Cora ang may sala.
(Hindi/si Cora ang may sala//)
Hindi si Cora ang may sala.
2. Magalis Mag-alis
3. Doktor, ang kapatid ko.
(Doktor/ ang kapatid ko//)
4. Doktor ang kapatid ko.
(Doktor ang kapatid ko//)
HALIMBAWA:
“Hindi puti.” = “It’s not white”
“Hindi, puti.” = “No, it’s white”
4. HABA

Ang tawag sa haba o ikli ng

bigkas ng nagsasalita sa patinig
ng isang pantig sa salita.
Halimbawa:
/magnana.kaw/ = thief
/magna.na.kaw/ = will steal
/magna.nakaw/ = will go on
stealing
 DIPTONGGO
- Mga salitang nagtatapos sa
malapatinig na /y/ at /w/ sa loob
ng isang pantig
 Halimbawa:
ay - bahay
ey - reyna
oy - kahoy
uy - aruy
aw - bughaw
iw - giliw
ow - wow
 KLASTER
- Tinatawag ding kambal katinig
dahil binubuo ito ng dalawang
magkaibang at magkasunod na
katinig sa isang pantig
 Halimbawa
Grasa Kristo
Braso Dyanitor
Klase Glosaryo
Traysikel Plato
Kard Plaslayt
Tsinelas Trenta
Prinsesa Tren
Nars Tsampoy
 PARES MINIMAL
pares ng mga salitang
magkatulad na magkatulad ang
bigkas maliban sa isang
ponemang nagpapabago sa
kahulugan ng salita
 Halimbawa:
Uso - Oso
Baso - Laso
Pala - Bala
Sama - Sana
Irog - Ilog
Pantay - Panday
Tela - Tila
 PONEMANG MALAYANG
NAGPAPALITAN
-dalawang magkaibang ponema
sa magkatulad na kaligiran
ngunit hindi nagpapabago sa
kahulugan ng mga salita
 Halimbawa:

Madami: Marami
Madamot: Maramot
Tawahan: Tawanan
 DIGRAP
- Dalawang magkaiba at
magkasunod na katinig
ngunit iisa lamang ang
bigkas
- tunog na /ŋ/ na binubuo ng
dalawang katinig na NG
 Halimbawa:
Nguya
Ngiti
Sanga
Pangalan
Bilang
Tulong
 MORPOLOHIYA
– makaagham na pag-aaral sa
pagbuo ng salita

Morpema
-pinakamaliit na yunit ng salita na
nagtataglay ng kahulugan.
 Uri ng Pagbabagong
Morpoponemiko

(Types of
Morphophonemic Change)
1. Asimilasyon (Assimilation) -
pagbabagong nagaganap sa
huling posisyon dahil sa
impluwensiya ng kasunod na
ponema. Kung ang unlaping
pang- ay ikinakabit sa salitang-
ugat na nagsisimula sa /b/ o /p/
ang /ŋ/ ay nagiging /m/.
Halimbawa:

pang + balabal = pambalabal

pang + bansa = pambansa
pang + panitikan =pampanitikan
pang + palo =pampalo =pamalo
Kung ang huling ponemang /ŋ/ ay
ikinakabit sa salitang-ugat na
nagsisimula sa /d,l,r,s,t/ ang /ŋ/ ay
nagiging /n/.
Halimbawa:
pang + daliri = pandaliri
Pang + laro = panlaro
Pang + regalo = panregalo
Pang +sayaw =pansayaw=panayaw
Pang + takot =pantakot =panakot
2. . Pagpapalit ng ponema - -
- May mga ponemang nagkakapalitan
sa pagbuo ng salita karaniwan na
tuwing ikinakabit ang panlapi sa
salitang-ugat. Kadalasang
nagpapalitan ang mga ponemang /d/
at /r/ at ang /h/ at /n/.
Halimbawa:
ma + damot = madamot=maramot
ma + dungis = madungis=marungis
Tuwid + in = tuwidin=tuwirin
kuha+ hin = kuhahin= kuhanin
3. Metatesis
- kung ang salitang ugat na
nagsisimula sa ponemang /l/ o /y/
ay ginigitlapian ng [-in-]. Maliban
dito, ang ponemang /l/ o /y/ na
nasa inisyal na pusisyon ay
nakipagpalit din ng posisyon sa
panlaping [ni-]
 Halimbawa:
laba + -in- = linaba = nilaba
lipad+ -in- = linipad = nilipad
yaya + -in- = yinaya= niyaya
atip + an =atipan = apitan
=aptan
tanim + an = taniman
= tamnan
4. Pagkakalatas ng ponema
- Nagaganap kapag ang
ponemang patinig sa huling
pantig ng salitang-ugat ay
nawawala sa sandaling ito’y
hinuhulapian.
- Halimbawa:
- Takip + an = takipan=takpan
- Lagay + an =lagayan= lagyan
- Dama + hin =damahin=damhin
5. Paglilipat diin
- Nagkaroon ng pagbabago sa
diin ng salita sakaling ito’y
inuunlapian
- Halimbawa:
- Bigay + an = bigayan
- Pa + laro + an = palaruan
- Luto + an = lutuan
Kayarian ng mga Salita
 1. Payak
Ito ay ang salitang-ugat
lamang.

Halimbawa:
basa, tulog, init
 2. Inuulit
- Ito ay kung inuulit ang kabuuan
nito ang isa o higit pang patinig.
Dalawa ang uri ng pag-uulit.
Pag-uulit na ganap
-Ito ay ang inuulit ang salitang-
ugat.
Halimbawa:
araw-araw
gabi-gabi
Pag-uulit na di-ganap
- Ito ay ang inuulit ay bahagi
lamang ng salita.
Halimbawa:
kakanta
lalakad
lulundag
 3. Maylapi
- Ito ay binubuo ng salitang-
ugat na may isa o higit pang
panlapi.
 URI NG PANLAPI:
Unlapi
- ito naman ay ang mga salitang
mayroong panlapi sa unahan ng
salita. (ma-, ni-, etc.) hal. masabi
- Gitlapi –
Panlapi sa gitna ng salita (-um-,-in-)
hal. sinabi
Hulapi
- ito ay mga salita na dinadagdagan
ng mga panlapi tulad ng -in,-an,-
han.-hin. hal. sabihin
 Kabilaan
-may panlapi sa unahan at
hulihan ng salitang ugat.
Hal. kaarawan
Laguhan
– may panlapi sa unahan, gitna
at hulihan ng salitang ugat.
Hal. magsinabawan
 4. Tambalan
-binubuo ng dalawang salitang
pinagsama o pinagtambal
Halimbawa:
urong-sulong
Bantay-salakay
takipsilim
KAYARIAN NG MGA SALITA

1. payak – araw
2. maylapi – kaarawan
3. inuulit – araw-araw
4. tambalan – anak-araw
 SINTAKSIS
- tumutukoy sa istruktura ng
mga pangungusap at ang mga
tuntuning nagsisilbing patunay
sa pagsasabi ng kawastuan ng
isang pagungusap
 Pangugusap
- lipon ng mga salita na
nagpapahayag ng buong diwa
 Bahagi ng Pangungusap:
1. paksa/sabjek/simuno
-pinag-uusapan sa loob ng
pangungusap
2. panaguri/prediket
- nagsasabi tungkol sa paksa
Hal. Nag-aaral ng leksyon
prediket
ang batang matalino
 Kayarian ng Pangungusap:1.
1. Karaniwan
Prediket + Sabjek
Umalis papuntang SM si Anne.
2. Kabaliktaran o Di-Karaniwan
Sabjek + ay + Prediket
Si Anne ay umalis papuntang
SM.
 Uri ng Pangungusap na Walang
Tiyak na Paksa:
1. Eksistensiyal- nagpapahayag
ng pagkamayroon o
pagkawala ng isa o higit
pang tao, bagay at iba pa.
Hal. May at mayroon
May koryente na sa bahay.
Walang sumasagot.
2. Paghanga
- nagpapahayag ng
damdamin ng pagkamangha o
paghanga sa isang tao, bagay o
lugar
Hal.
Kayganda talaga ng
dalampasigan.
3. Pamanahon
-nagsasaad ng uri ng
panahon o oras ng
pangungusap
Hal. Napakalamig!
Alas tres na!
4. Pormulasyong Panlipunan
- Nagsasaad ng pagbati at
paggalang
Hal.
Mano po.
Salamat po.
Tao po.
5. Modal
- nagsasaad ng pagkagusto,
pagkanais o pagkaibig
Hal.
Gusto kong mag-Facebook.
Maaari bang magdagdag?
6. Penomenal
- pandiwang banghay na
binubuo ng –um- na nagsasaad
ng pangyayari sa
kalikasan,walang simuno o
panaguri ang sumusunod na mga
pangungusap
Hal.
Lumilindol!
Bumaha kahapon.
7. Pangungusap na
nagpapahayag ng pagyakag o
pagyaya
Hal.
Halika na.
Tayo na.
8. Ang Ka-Pandiwa na
nagsasaad ng katatapos na
kilos
Hal.
Kakakain lang niya ng agahan.
Kaiinom lang niya ng sabaw ng
buko.
9. Pangungusap na nag-uutos na
binubuo ng basal na pandiwa o
maylapi na sinusundan ng
panghalip na mo o pang-abay.
Hal.
Buksan mo.
Sige pa.
Kunin mo.
PAGPAPALAWAK NG
PANGUNGUSAP:
1. Paggamit ng mga ingklitik o
paningit
Hal. ba, kasi,kaya, daw/raw,
din/rin, po, na,sana,
nga,pa,pala,
ho,lang/lamang,man,muna,tuloy
, yata
Pagpapalawak ng
Pangungusap:
2. Paggamit ng mga panuring
bilang pagpapalawak
a. pang-uri
Hal. Ang matalinong mag-aaral ay
iskolar.
b. pang-abay
Hal. Umalis kahapon ang mag-
anak
 SEMANTIKS
-pag-aaral ng lingguwistikang
kahulugan ng mga morpema, salita,
parirala at pangungusap.
-may mga salitang
magkasingkahulugan ngunit may
inaangkupang gamit lamag.
Hal.
Matangkad ang puno. (Mataas)
Ang bunganga ng dalaga ay
makipot.(bibig)
 DENOTASYON AT KONOTASYON
1. Denotasyon – tuwiran o
direktang pagtukoy sa
tinatapatang bagay o mas
kilalang diksyunaryong
pagpapakahulugan
Hal.
A. Maliwanag ang ilaw sa
kapitbahay namin.
b. Mabilis tumakbo ang atleta.
 DENOTASYON AT KONOTASYON
2. Konotasyon – di-tuwiran o di-
direktang pagtukoy sa
tinatapatang bagay.
Hal.
Si Alice ang aming ilaw ng
tahanan. (nanay o ina)
Mabilis ang kamay ng lalaking
iyan.
 KAKAYAHANG
SOSYOLINGGUWISTIK
Kakayahang sosyolingwistik
-ang pagsasaalang-alang ng
isang
tao sa ugnayan sa mga
kausap,ang impormasyong
pinag-uusapan,at
ang lugar ng kanilang pinag-
uusapan.
Kakayahang Sosyolinggwistik
- pag-unawa batay sa
pagtukoy sa sino, paano,
kailan, saan, bakit nangyari
ang sitwasyong
komunikatibo
Kakayahang Sosyolinggwistik
- kakayahang isaalang-alang ang
ugnayan niya sa kausap, mga
impormasyong pinag-uusapan at ang
lugar ng kanilang pinag-uusapan pati
na rin ang kontekstong sosyal ng
isang wika
Kakayahang sosyolinggwistik
-isinasaalang alang din ang SPEAKING
ni Dell Hymes
Ayon kay Dell Hymes,magiging
mabisa lamang ang komunikasyon
kung ito ay isasaayos,at sa
pagsasaayos ng komunikasyon,may
mga bagay na dapat isaalang-
alang.Ginamit niya ang SPEAKING
bilang acronym upang isa-isahin ang
mabisang pakikipagtalastasan.
S-setting
P-participant
E-ends
A-act sequence
K-keys
I-instrumentalities
N-norms
G-genre
S-setting- ang lugar o pook kung saan nag-
uusap o nakikipagtalastasan ang mga tao.
P-participant- ang mga taong
nakikipagtalastasan. Isinasaalang-alang din
natin ang ating kausap upang pumili ng
paraan kung paano siya kausapin.
E-ends- mga layunin o pakay ng
pakikipagtalastasan.Dapat bigyan ng
konsiderasyon ang pakay o layunin sa
pakikipag-usap.
A-act sequence-ang takbo ng usapan.
K-keys-alang tono ng pakikipag-usap.
I-instrumentalities-tsanel o midyum na
ginamit,pasalita o pasulat.
N-norms-paksa ng usapan.Mahalagang
alamin kung tungkol saan ang usapan.
G-genre-diskursong ginagamit,kung
nagsasalaysay,nakikipagtalo,o
nangangatwiran.
 KOMUNIKASYON

• Ang komunikasyon ay ang

akto ng pagpapahayag ng
ideya o kaisipan sa
pamamagitan ng pasalita o
pasulat na paraan.
 KOMUNIKASYON
• Ito ay proseso ng pagpapadala
at pagtanggap ng mga mensahe
sa pamamagitan ng mga
simbolikong cues na maaaring
verbal o di-verbal.
 Halim b aw a n g Sitw as y o n :
1.May isang traffic enforcer na
sinabihan ang isang motorista
(single motorcycle) na “hinto”.
2.May isangtraffic enforcer na
pinatigil ang isang motorista sa
pamamagitan ng
hand signal na ibig sabihin ay
hinto.
Verbal
-ang tawag sa komunikasyon kapag ito ay
ginagamitan ng wika o salita at mga titik
na sumisimbolo sa kahulugan ng mga
mensahe.
Di-verbal
-kapag hindi ito gumagamit ng salita
bagkus ginagamitan ito ng mga kilos o
galaw ng katawan upang maiparating ang
mensahe sa kausap.
Ayon kay Albert Mehrabian
• 7% raw ng komunikasyon ay
nanggaling sa ating salitang
binibigkas
• 38% ay nanggaling sa tono ng
salitang pagsasalita
• 55% nanggaling sa galaw ng
ating katawan
 Ayon sa ilang eksperto,kadalasan
ng pag-aaral nila ay hindi
maunawaan. May katotohanan
man ito o wala, isang aral ang
iniiwan nito sa atin na kung ano
man ang mensaheng nais ipabatid
ay hindi masasabi lahat ng salita.
Mahalaga ang di verbal na
komunikasyon sapagkat inilalantad
nito ang emosyon ng nagsasalita at
kinakausap,nililinaw nito ang
kahulugan ng mensahe,at
pinananatili nito ang resiprokal na
interaksiyon ng tagapagdala at
tagatanggap ng mensahe.
Ib at ib an g An y o n g
Di-Verb al n a
Ko m u n ikas y o n
1. Kin es ika
2. Vo calics o
Paralan g u ag e
3. Pan dam a,Pag h aw ak o
Hap tics
4. Ch ro n em ics o Oras
5. Pro xem ics
6. Ico n ics o Sim b o lo
 1.Kinesika
-nagmula sa Griyegong
salita na kinesis na
nagangahulugang“pagkilos”.
-pag-aaral sa kilos at galaw
ng katawan.
 1.Kinesika
-Hindi lamang pagtukoy sa
kilos ang gagawin kundi
pag-oobserba, pag-aanalisa
at pagbibigay kahulugan sa
ikinikilos.
KATEGORYA NG KILOS AYON SA
GAWAIN:

a. emblem
- ang kilos na substitute sa
mga salita o parirala
KATEGORYA NG KILOS AYON SA
GAWAIN:

b. illustrator
- kilos na sinusundan o
nagpapalakas sa berbal na
mensahe
KATEGORYA NG KILOS
AYON SA GAWAIN:

c. eye contact
- direktang pagtingin sa mata
ng kausap at kung paano niya
ibinabalik ito sa iyo
KATEGORYA NG KILOS
AYON SA GAWAIN:
d. adaptors
- di-berbal na kilos na madalas
nagagawa sa mga pribadong
lugar at limitado sa
pampublikong lugar
KATEGORYA NG KILOS
AYON SA GAWAIN:
e. regulator
- kilos na kumokontrol sa
daloy o hakbang ng
komunikasyon
KATEGORYA NG KILOS
AYON SA GAWAIN:
f. affective display
- kilos ng mukha at katawan
na ginagamit upang ipakita
ang emosyon
3 URI NG KINESICS:
(ayon kay Bernales)

1. descriptive
- kilos o kumpas na
naglalarawan ng
laki,layo,taas,hugis at haba ng
isang bagay
3 URI NG KINESICS:
(ayon kay Bernales)

2. regulative
- kilos o kumpas na nagsasaad
ng pagkontrol sa iba
3 URI NG KINESICS:
(ayon kay Bernales)

3. emphatic
- kilos o kumpas na
nagpapahiwatig ng damdamin
PANGKATANG GAWAIN
Bakit mahalaga ang mga di-
berbal na komunikasyon?
Alamin kung anong uri ng kinesics
ang mga sitwasyon:
1. Pagpalo ng guro ng mesa
2. Traffic enforce sa gitna ng daan
3. Kumpas ng kaibigan sa hugis ng
katawan ni ‘crush’
4. Pagturo ng mama na malayo pa
ang lalakarin
5. Pagkuyom ng palad ng lalaking
nagtitimpi
Magsaliksik ng iba
pang uri ng di-
berbal na
komunikasyon
2.Vo calics o Paralan g u ag e
- pag-aaral ng m ga di-
lingwistikong tunog na m ay
kaugnay an sa pagsasalita.
K asam a rito ang pagsutsot,
buntunghininga, at iba pang di-
lingwistikong paraan upang
m aipahatid ang m ensahe.
2.Vo calics o Paralan g u ag e
-nakapaloob dito ang di-
salitang tu nog o katangian
ng is ang wika tulad ng
tunog,antala,lakas,haba,
diin at kalidad nito
2.Vo calics o Paralan g u ag e
-sinusuri ang vocal cues-
lahat ng m ga aspeto sa
pagsasalita m aliban sa
salita (word) m ism o
- pitch ay pagta as o
pagbaba ng to no
2.Vo calics o Paralan g u ag e
- rate ay pagbilis o
pagbagal ng kausap
- inflection barayti o
pagbabago ng pitch
-volume paglakas o paghina
ng boses
2.Vo calics o Paralan g u ag e
- non-word sound pagwala ng
tunog na ginagam it bilang
epekto sa pakikipag -usap
- pronunciation tam ang
pagbigkas ng m ga salita
2.Vo calics o Paralan g u ag e
- articulation koordinasy on
ng bibig, la bi o ngipin para
m akabuo ng is ang salitang
naunawaan ng iba
-inunciation pagsasam a ng
pronunciation at
articulation
2.Vo calics o Paralan g u ag e
- silence pagkawala ngtu nog
o boses,m aaring positibo o
negatibo depende sa
pinaggagam itang
sitwasy on
3.Pan dam a/Pag h aw ak/Hap tics
-ito ay pag -aaral sa m ga
paghawak o pandam a na
naghahatid ng
m ensahe.Hal.pagtapik sa
balikat,pagkam ay,pagpisil ito
ay paraan para
m aipahatidang m ensahe.
Ib a’t ib an g Uri n g Hap tics :
(Ay o n s a lin g g u w is tan g R. Hes lin )
a. functional/professional
Nagaganap ang haptics sa
katanggap-tanggap na
konteksto
b. social/polite
Nakapaloob ang panlipunang
konteksto ng paghawak
2.Eks p res y o n n g Mu kh a
-pag-aaral sa ekspresy on ng
m ukha upang m aunawaan ang
m ensahe ng tagapaghatid. Sa
paghahatid ng m ensaheng di-
berbal,hindi m aipagwawalang -
bahala ang ekspresy on ng
m ukha.
3.Galaw n g Mata
-pag-aaral ng galaw ng m ata.
Nakikita sa galaw ng ating
m ga m ata ang
nararam dam an natin.
Sinasabing ang m ata
ang durungawan ng ating
kaluluwa,nangungusap ito.
4.Vo calics
-pag-aaral ng m ga di-
lingwistikong tunog na m ay
K augnay an sa pagsasalita.
K asam a rito ang pagsutsot,
buntunghininga, at iba pang
di-lingwistikong paraan upang
m aipahatid ang m ensahe.
5.Pan dam a o Pag h aw ak
-ito ay pag -aaral sa m ga
paghawak o pandam a na
naghahatid ng
m ensahe.Hal.pagtapik sa
balikat,pagkam ay,pagpisil ito
ay paraan para
m aipahatidang m ensahe.
4.Pro ks em ika
-pag-aaral ng
kom unikatibong gam it ng
espasy o. Ito ay tu m utukoy
sa la y o ng kausap sa
kinakausap .
5.Chronemics/oras
-pag-aaral na tumutukoy kung
paanong ang oras ay
nakaaapekto sa
komunikasyon. Ang paggamit
ng oras ay maaaring kaakibat
ng mensaheng nais iparating.
1. monochromatic-
seryoso
2. polychronic-
nakatapos ng maraming
gawain sa ibinigay na
oras
4. Pro xem ics - es p as y o o
dis tan s iy a s a ko m u n ikas y o n

Ib a’t ib an g p araan n g
p ag g am it n g es p as y o :
a. territorial space-
pagpapanatili ng
natata nging espasy o
Ib a’t ib an g p araan n g
p ag g am it n g es p as y o :

b. Personal space-bubble
sa paligid ng nagsasalita
 territorial space:
3 Uri n g
a. publiko - bukas para sa
lahat
b. Personal space- m ay
bubble sa palibot ng
bawat ta gapagsalita
6. Iconics/Simbolo-
Simbolo o icons na merong
mensahe
Polysemic- paglalarawan ng mga
simbolo na merong kahulugan
7. Objectics (pananamit at ibang
artifacts)
4 na distansiy a Personal
space:
a. Intimate distance-
0-18 pulgada
b. Personal distance- 18-24 ft.
c. Social distance-
4-12 ft.
d. Public distance
 territorial space:
3 Uri n g
a. prim ary a-sentro at
m ay pangunahing
kontrol sa lu gar
b. secondary a- hindi
eksklusibo ang territory o
para sa iy o
 territorial space:
3 Uri n g
c. pubiko - bukas para sa
lahat hindi bukas para
gawing tahanan