Karta Sociale

Europiane
(e rishikuar)

Karta Sociale Europiane

(e rishikuar)
Strasburg, 3 Maj 1996

Hyrje
Qeverit nnshkruese t ksaj, duke qn antare t
Kshillit t Europs,
Duke konsideruar q synimi i Kshillit t Europs
sht arritja e nj uniteti m t madh ndrmjet
antarve t tij me qllim q t ruajn dhe realizojn
idealet dhe parimet q jan trashgimi e tyre e
prbashkt dhe pr t lehtsuar prparimin
ekonomik dhe shoqror, veanrisht nprmjet
ruajtjes dhe realizimit t metjshm t t drejtave t
njeriut dhe lirive themelore;
Duke konsideruar q n Konventn Europiane pr
Mbrojtjen e t Drejtave t Njeriut dhe Lirive
3

Themelore nnshkruar n Rom m 4 Nntor

1950, dhe Protokollet e saj, Shtetet antare t
Kshillit t Europs ran dakord tu sigurojn
popullsive t tyre lirit dhe t drejtat politike t
specifikuara aty;
Duke konsideruar q n Kartn Sociale Europiane,
t hapur pr nnshkrim n Torino m 18 Tetor
1961, dhe Protokollet e saj, Shtetet antare t
Kshillit t Europs ran dakord t prmirsojn
standartin e tyre t jetess dhe mirqnien e tyre
sociale;
Duke rikujtuar q Konferenca Ministrore mbi t
Drejtat e Njeriut e mbajtur n Rom m 5 Nntor
1990 theksoi nevojn, nga njra an t ruaj natyrn
e pandashme t t gjitha t drejtave t njeriut,
qofshin ato civile, politike, ekonomike, sociale ose
kulturore dhe, nga ana tjetr, ti jap nj impuls t ri
Karts Sociale Europiane;
T vendosura, si u vendos gjat Konferencs
Ministrore t mbajtur n Torino m 21 dhe 22
Tetor 1991, pr t aktualizuar dhe prshtatur
prmbajtjen thelbsore t Karts n mnyr q t
merren parasysh veanrisht ndryshimet themelore
4

sociale q kan ndodhur q nga koha kur u miratua

teksti;
Duke njohur avantazhin e trupzimit n nj Kart
t Ndryshuar, t planifikuar pr t zn
progresivisht vendin e Karts Sociale Europiane, t
t drejtave t garantuara nga Karta si sht
amenduar, t t drejtave t garantuara nga
Protokolli Shtes i 1988-s dhe t shtojn t drejta
t reja,
Ran dakord si m posht:

Pjesa I
Palt pranojn si synim t poltiks s tyre, q do t
ndiqet me t gjitha mjetet e prshtatshme si t
karakterit kombtar ashtu edhe ndrkombtar,
arritjen e kushteve n t cilat t drejtat dhe parimet e
mposhtme mund t realizohen n mnyre
efektive:
1

Cilido do t kt mundsin t fitoj jetesn e

tij n nj pun n t ciln ka hyre lirisht.
5

T gjith puntoret kan t drejt pr kushte t

drejta pune.

T gjith puntort kan t drejt pr kushte

pune t sigurta dhe t shndetshme.

T gjith puntort kan t drejt pr nj pag

t drejt t mjaftueshme pr nj standart jetese
t prshtatshm pr ata dhe familjet e tyre.

T gjith puntort dhe pundhnsit kan t

drejtn e liris s shoqrizimit n organizata
kombtare ose ndrkombtare pr mbrojtjen e
interesave t tyre ekonomike dhe sociale.

T gjith puntort dhe pundhnsit kan t

drejt t negociojn n mnyr kolektive.

Fmijt dhe t rinjt kan t drejt pr

mbrojtje t veant ndaj rreziqeve fizike dhe
morale ndaj t cilave ata ekspozohen.

Grat e punsuara, n rast t shtatzanis, kan

t drejt pr mbrojtje t veant.

Cilido ka t drejt pr lehtsi t prshtatshme

pr orientim profesional me synimin q t
ndihmohet pr t zgjedhur nj pun q i
6

prshtatet aftsive dhe interesave t tij

profesionale.
10

Cilido ka t drejt pr lehtsi t prshtatshme

pr trainim profesional.

11

Cilido ka t drejt t prfitoj nga fardo

masash q i lejojn atij t gzoj standartin m
t lart t arritshm t shndetit.

12

T gjith puntort dhe personat e varur prej

tyre kan t drejt pr sigurim shoqror.

13

Cilido pa burime t prshtatshme ka t drejt

pr asistenc sociale dhe mjeksore.

14

Cilido ka t drejt t prfitoj nga shrbimet e

mirqnies sociale.

15

Personat e gjymtuar kan t drejt pr

pavarsi, integrim social dhe pjesmarrje n
jetn e komunitetit.

16

Familja si nj njsi themelore e shoqris ka t

drejt pr mbrojtje t prshtatshme
ekonomike, juridike dhe sociale pr t siguruar
zhvillimin e saj t plot.

17

Fmijt dhe t rinjt kan t drejt pr

mbrojtje t prshtatshme ekonomike, juridike
dhe sociale.

18

Shtetasit e cilsdo nga Palt kan t drejtn t

angazhohen n pun fitimprurse n territorin
e cilsdo nga t tjerat n baz barazie me
shtetasit e t fundit, duke ju nnshtruar
kufizimeve t bazuara n arsye bindse
ekonomike ose shoqrore.

19

Puntort emigrant, t cilt jan shtetas t nj

Pale, dhe familjet e tyre kan t drejt pr
mbrojtje dhe asistenc n territorin e do Pale
tjetr.

20

T gjith puntort kan t drejt pr mundsi

t barabarta dhe trajtim t barabart n shtjet
e punsimit dhe puns pa dallim mbi baz
seksi.

21

Puntort kan t drejt t informohen dhe t

konsultohen brenda ndrmarrjes.

22

Puntort kan t drejt t marrin pjes n

prcaktimin dhe prmirsimin e kushteve t
puns dhe mjedisin e puns n ndrmarrje.
8

23

do person i moshuar ka t drejt pr

mbrojtje sociale.

24

T gjith puntort kan t drejt pr mbrojtje

n rast t prfundimit t punsimit.

25

T gjith puntort kan t drejt pr mbrojtje

t pretendimeve t tyre n rastin e falimentimit
t pundhnsit t tyre.

26

T gjith puntort kan t drejt pr dinjitet

n pun.

27

T gjith personat me prgjegjsi familjare dhe

q jan angazhuar ose dshirojn t
angazhohen n punsim kan t drejt ta bjn
kt pa ju nnshtruar diskriminimit dhe, sa t
jet e mundur, pa konflikt ndrmjet
prgjegjsive t tyre familjare dhe t punsimit.

28

Prfaqsuesit e puntorve n ndrmarrje kan

t drejt pr mbrojtje kundr akteve
paragjykuese ndaj tyre dhe duhet tu jepen
lehtsi t prshtatshme pr t kryer
funksionet e tyre.

29

T gjith puntort kan t drejt t

informohen dhe t konsultohen n procedura
shkurtimesh kolektive nga puna.

30

Cilido ka t drejt pr mbrojtje kundr

varfris dhe prjashtimit social.

31

Cilido ka t drejt pr strehim.

Pjesa II
Palt angazhohen, si parashikohet n Pjesn III, ta
konsiderojn veten t detyruara nga detyrimet e
parashtruara n nenet dhe paragrafet e
mposhtme.

10

Neni 1
E drejta pr pun
Me synimin q t sigurohet ushtrimi efektiv i s
drejts pr pun, Palt angazhohen:
1

t pranojn si nj nga synimet dhe prgjegjsit

e tyre parsore arritjen dhe mbajtjen e nj
niveli sa m t lart e t qndrueshm t
mundshm punsimi, me synim q t arrihet
punsim i plot;

t mbrojn efektivisht t drejtn e puntorit

pr t fituar jetesn e tij n nj pun n t ciln
ka hyr lirisht;

t krijojn dhe mbajn shrbime punsimi

falas pr t gjith puntort;

t japin dhe t nxisin orientim, trainim dhe

rihabilitim profesional t prshtatshm.

11

Neni 2
E drejta pr Kushte t drejta pune
Me synimin q t sigurohet ushtrimi efektiv i s
drejts pr kushte t drejta pune, Palt angazhohen:
1

t marrin masa pr orar pune ditor e javor t

arsyeshm, q java e puns t ulet progresivisht
n masn q e lejojn rritja e produktivitetit
dhe faktorve t tjer prkats;

t marrin masa pr dit pushimi publik t

paguara;

t marrin masa pr nj leje vjetore t paguar

prej nj minimumi prej katr javsh;

t eliminojn rreziqet n pun vetvetisht t

rrezikshme ose t pashndetshme, dhe, ku
nuk ka qen akoma e mundur, t eliminojn
ose ulin kto rreziqe mjaftueshm, t marrin
masa ose pr nj shkurtim t orve t puns
ose pr pushime shtes t paguara pr
puntort e angazhuar n kto pun;

t sigurojn nj periudh javore pushimi e cila,

sa t jet e mundur, t prkoj me ditn e
12

njohur nga tradita ose zakoni n vendin ose

rajonin n fjal si nj dit pushimi;
6

t sigurojn q puntort t jen t informuar

me shkrim, sa m par t jet e mundur, dhe
n do rast jo m von se dy muaj pas dats s
fillimit t punsimit t tyre, pr aspektet
thelbsore t kontrats ose marrdhnies s
punsimit;

t sigurojn q puntort q bjn pun natn

t prfitojn nga masa q marrin parasysh
natyrn e veant t puns.

Neni 3
E drejta pr kushte pun
t sigurta dhe t shndetshme
Me synimin pr t siguruar ushtrimin efektiv t s
drejts pr kushte t sigurta dhe t shndetshme
pune, Palt angazhohen, n konsultim me
organizatat e puntorve dhe t pundhnsve:
1

t formulojn, realizojn dhe rishikojn

periodikisht nj politik kombtare koherente
13

pr sigurimin n pun, shndetin n pun dhe

mjedisin e puns. Synimi parsor i ksaj
politike do t jet prmirsimi i sigurimit dhe
shndetit n pun dhe t parandalohen
aksidentet dhe dmtimet e shndetit q lindin
nga, lidhen me ose ndodhin gjat puns,
veanrisht duke minimizuar shkaqet e
rreziqeve t vetvetishme n mjedisin e puns;
2

t nxjerrin rregullore shndeti dhe sigurimi;

t marrin masa pr zbatimin e ktyre

rregulloreve me masa mbikqyrjeje;

t nxisin zhvillimin progresiv t shrbimeve t

shndetit n pun pr t gjith puntort me
funksione thelbsisht parandaluese dhe
kshillimore.

14

Neni 4
E drejta pr pag t drejt
Me synimin pr t siguruar nj ushtrim efektiv t s
drejts pr nj pag t drejt, Palt angazhohen:
1

t njohin t drejtn e puntorve pr nj pag

t till q do tu jap atyre dhe familjeve t tyre
nj standart t prshtatshm jetese;

t njohin t drejtn e puntorve pr njsi page

t shtuar pr punn jasht orarit, me
prjashtime n raste t veanta;

t njohin t drejtn e puntorve burra e gra

pr pag t barabart pr pun me vler t
barabart;

t njohin t drejtn e t gjith puntorve pr

nj periudh t arsyeshme njoftimi pr
prfundimin e punsimit;

t lejojn zbritjet nga rroga vetm n kushtet

dhe n masn e parashikuar nga ligjet ose
rregulloret kombtare ose t fiksuar n
15

marrveshjet kolektive ose n vendimet e

arbitrazhit.
Ushtrimi i ktyre t drejtave do t arrihet me
marrveshje kolektive t prfunduara lirisht, me
mekanizma ligjor t fiksimit t pagave ose me
mjete t tjera t prshtatshme me kushtet
kombtare.

Neni 5
E drejta pr tu organizuar
Me synimin pr t siguruar dhe nxitur lirin e
puntorve dhe pundhnsve pr t formuar
organizata lokale, kombtare ose ndrkombtare
pr mbrojtjen e interesave t tyre ekonomike dhe
sociale dhe pr tu antarsuar n ato organizata,
Palt angazhohen q legjislacioni kombtar nuk do
t jet i till q t pengoj dhe as do t zbatohet q
t pengoj kt liri. Masa n t ciln kto garanci t
dhna do t zbatohen pr policin do t
prcaktohen me ligje ose rregullore kombtare.
Parimi q rregullon zbatimin e ktyre garancive pr
antart e forcave t armatosura dhe masa n t
ciln ato do t zbatohen pr personat e ksaj
16

kategorie do t rregullohet gjithashtu me ligje ose

rregullore kombtare.

Neni 6
E drejta pr t negociuar kolektivisht
Me synimin pr t siguruar nj ushtrim efektiv t s
drejts pr t negociuar kolektivisht, Palt
angazhohen:
1

t nxisin konsultimet e prbashkta ndrmjet

puntorve dhe pundhnsve;

t nxisin, ku sht e nevojshme dhe e

prshtatshme, mekanizmin pr negociata
vullnetare ndrmjet pundhnsve ose
organizatave t pundhnsve dhe organizatat
e puntorve, me synimin pr rregullimin e
termave dhe kushteve t punsimit me an t
marrveshjeve kolektive;

t nxisin krijimin dhe prdorimin e

mekanizmave t prshtatshm pr pajtim dhe
arbitrazh vullnetar pr zgjidhjen e
mosmarrveshjeve t puns;
17

dhe njohin
4

t drejtn e puntorve dhe t pundhnsve

pr veprim kolektiv n rastet e konfliktit t
interesave, duke prfshir t drejtn pr grev,
duke ju nnshtruar detyrimeve q mund t
lindin nga marrveshjet kolektive pr t cilat
sht rn dakord m par.

Neni 7
E drejta e fmijve dhe t rinjve pr
mbrojtje
Me synimin pr t siguruar ushtrimin efektiv t s
drejts s fmijve dhe t rinjve pr mbrojtje, Palt
angazhohen:
1

t marrin masa q mosha minimale pr pranim

n punsim t jet 15 vje, duke ju nnshtruar
prjashtimeve pr fmijt q punojn n pun
t leht t prcaktuar t padmshme pr
shndetin, moralin ose arsimimin e tyre;

t marrin masa q mosha minimale pr pranim

n punsim t jet 18 vje prsa u prket
18

punve t prcaktuara q konsiderohen t

rrezikshme ose t pashndetshme;
3

t marrin masa q personat t cilt u

nnshtrohen akoma arsimit t detyrueshm
nuk do t punsohen n pun t till q do ti
pengonte ata nga prfitimi i plot i arsimimit t
tyre;

t marrin masa q ort e puns pr personat

nn 18 vje t kufizohen n prputhje me
nevojat e zhvillimit t tyre, dhe veanrisht t
nevojs s tyre pr trainim profesional;

t njohin t drejtn e puntorve t rinj dhe

puntorve nxns pr nj rrog t drejt ose
shprblime t tjera t prshtatshme;

t marrin masa q koha e shpenzuar nga t

rinjt n trainim profesional gjat orve
normale t puns me miratimin e
pundhnsve t trajtohet sikur formon pjes
t dits s puns;

t marrin masa q personat e punsuar nn 18

vje t ken t drejt pr pushim vjetor t
paguar pr nj minimum prej katr javsh;
19

t marrin masa q personat nn 18 vje t mos

punsohen n pun nate me prjashtim t disa
punve q parashikohen nga ligjet ose
rregulloret kombtare;

t marrin masa q personat nn 18 vje t

punsuar n pun t prcaktuara nga ligjet ose
rregulloret kombtare tu nnshtrohen
kontrolleve periodike mjeksore;

10

t sigurojn mbrojtje t veant kundr

rreziqeve fizike dhe morale ndaj t cilave jan
t ekspozuar fmijt dhe t rinjt, veanrisht
kundr atyre q rezultojn direkt ose indirekt
nga puna e tyre.

20

Neni 8
E drejta e grave t punsuara
pr mbrojtje t shtatzanis
Me synimin pr t siguruar nj ushtrim efektiv t s
drejts s grave t punsuara pr mbrojtje t
shtatzanis, Palt angazhohen:
1

t marrin masa q, ose nprmjet lejes s

paguar, ose prfitimeve t prshtatshme nga
sigurimet shoqrore ose nprmjet prfitimit
nga fonde publike, grat e punsuara t marrin
leje para dhe pas lindjes s fmijs deri n nj
total prej t paktn katrmbdhjet javsh;

t konsiderojn q sht e paligjshme pr nj

pundhns ti jap nj gruaje njoftim pr
pushim nga puna q nga momenti q ajo
njofton pundhnsin e saj se sht shtatzen
deri n fund t lejes s saj t shtatzanis, ose ti
jap asaj njoftimin e pushimit n koh t atill
q afati i njoftimit t prfundoj brenda ksaj
kohe;

21

t marrin masa q nnat q ushqejn foshnjat e

tyre me gji t ken t drejt pr ndrprerje t
mjaftueshme t puns pr kt qllim;

t disiplinojn me rregullore punsimin n

pun nate t grave shtatzna, grave q kan
lindur rishtazi dhe grave q ushqejn foshnjat
me gji;

t ndalojn punsimin e grave shtazn, grave

q kan lindur rishtazi ose q ushqejn
foshnjat me gji n miniera nntok dhe n do
pun tjetr q sht e paprshtatshme pr
arsye t natyrs s saj t rrezikshme, t
pashndetshme ose t rnd dhe t marrin
masa t prshtatshme pr t mbrojtur t
drejtat e punsimit t ktyre grave.

Neni 9
E drejta pr orientim profesional
Me synimin pr t siguruar nj ushtrim efektiv t s
drejts pr orientim profesional, Palt angazhohen
t ofrojn ose t nxisin, si t jet e nevojshme, nj
shrbim i cili do t ndihmoj t gjith personat,
22

prfshir t gjymtuarit, pr t zgjidhur problemet

lidhur me zgjedhjen dhe prparimin profesional,
duke patur parasysh si duhet karakteristikat
individuale dhe lidhjen e tyre me mundsin e
punsimit: kjo asistenc duhet t vihet n
dispozicion falas si pr t rinjt, prfshir fmijt e
shkollave, ashtu edhe pr t rriturit.

Neni 10
E drejta pr trainim profesional
Me synimin pr t siguruar nj ushtrim efektiv t s
drejts pr trainim profesional, Palt angazhohen:
1

t ofrojn ose t nxisin, si t jet e nevojshme,

trainimin teknik dhe profesional t t gjith
personave, prfshir t gjymtuarit, n kshillim
me
organizatat
e
puntorve
dhe
pundhnsve dhe t japin lehtsit q lejojn
pr pranim n arsimin m t lart teknik dhe
universitar, t bazuar vetm n aftsit
individuale;

t ofrojn ose nxisin nj sistem t puntorve

nxns dhe rregullime t tjera sistematike pr
23

trainimin e djemve dhe vajzave t reja n

punsimet e tyre t ndryshme;
3

t ofrojn ose t nxisin, si t jet e nevojshme:

a

lehtsi trainimi t prshtatshme dhe

lehtsisht n dispozicion pr puntort e
rritur;

lehtsi t veanta pr ritrainimin e

puntorve t rritur, i nevojshm si
rezultat i zhvillimit teknologjik ose i
tendencave t reja n punsim;

t ofrojn ose t nxisin, si t jet e nevojshme,

masa t veanta pr ritrainimin dhe riintegrimin e t papunve afatgjat;

t inkurajojn prdorimin e plot t lehtsive

t ofruara nprmjet masave t prshtatshme
t tilla si:
a

ulja ose heqja e ndonj tarife ose pagese;

dhnia e asistencs financiare n rastet e

prshtatshme;

24

prfshirja n ort normale t puns e

kohs s shpenzuar nga puntori pr
trainim shtes t krkuar nga
pundhnsi, gjat punsimit;

sigurimi, nprmjet mbikqyrjes s

prshtatshme,
n
kshillim
me
organizatat
e
puntorve
dhe
pundhnsve, i efektivitetit t msimit t
puntorve nxns dhe i rregullimeve t
tjera pr trainim pr puntort e rinj dhe
mbrojtje e prshtatshme pr puntort e
rinj n prgjithsi.

Neni 11
E drejta pr mbrojtjen e shndetit
Me synimin pr t siguruar nj ushtrim efektiv t s
drejts pr mbrojtjen e shndetit, Palt angazhohen,
q direkt ose n bashkpunim me organizata
publike ose private, t marrin masa t
prshtatshme q synojn, ndr t tjera, pr:
1

t eliminuar sa m shum t jet e mundur

shkaqet e shndetit t keq;
25

t ofruar lehtsi kshillimi dhe edukimi pr

nxitjen e shndetit dhe inkurajimin e
prgjegjsis individuale pr shtjet e
shndetit;

t parandaluar sa m shum t jet e mundur

epidemit, smundjet epidemike e t tjera, si
edhe aksidentet.

Neni 12
E drejta pr sigurim shoqror
Me synimin pr t siguruar nj ushtrim efektiv t s
drejts pr sigurim shoqror, Palt angazhohen:
1

t krijojn ose mbajn nj sistem t sigurimit

shoqror;

t mbajn sistemin e sigurimit shoqror n nj

nivel t knaqshm t paktn t barabart me
at t nevojshm pr ratifikimin e Kodit
Europian t Sigurimit Shoqror;

t prpiqen t ngren sistemin e sigurimit

shoqror n nj nivel m t lart;
26

t ndrmarrin hapa, me prfundimin e

marrveshjeve t prshtatshme dypalshe dhe
shumpalshe ose me mjete t tjera, dhe duke
ju nnshtruar kushteve t prcaktuara n ato
marrveshje, pr t siguruar:
a

trajtim t barabart me at t shtetasve t

tyre t shtetasve t Palve t tjera lidhur
me t drejtat e sigurimit shoqror,
prfshir mbajtjen e prfitimeve q
rrjedhin nga legjislacioni i sigurimit
shoqror, pavarsisht nga lvizjet q
personat e mbrojtur mund t bjn
ndrmjet territoreve t Palve;

dhnia, mbajtja dhe rifillimi i t drejtave

t sigurimit shoqror me mjete t tilla si
akumulim i periudhave t sigurimit ose
punsimit t plotsuara sipas legjislacionit
t secils nga Palt.

27

Neni 13
E drejta pr asistenc mjeksore dhe
sociale
Me synimin pr t siguruar nj ushtrim efektiv t s
drejts pr asistenc mjeksore dhe sociale, Palt
angazhohen:
1

t sigurojn q do personi, i cili sht pa

burime t mjaftueshme dhe i cili nuk ka
mundsi t siguroj kto burime si nprmjet
prpjekjeve t tij ashtu edhe nga burime t
tjera, veanrisht nga prfitimet prej nj skeme
t sigurimit shoqror, ti jepet asistenc e
prshtatshme dhe, n rast smundjeje, kujdesi
i nevojshm pr at gjendje;

t sigurojn q personat q marrin asistenc t

till nuk do t vuajn, pr kt arsye, nga
zvoglimi i t drejtave t tyre politike ose
sociale;

t marrin masa q cilido t mund t marr nga

shrbimet e prshtatshme publike ose private
kshilla dhe ndihm personale ashtu si mund
28

t krkohet pr t parandaluar, eliminuar ose

lehtsuar gjendjen nevojtare personale ose t
familjes;
4

t zbatojn dispozitat e referuara n paragrafet

1, 2 dhe 3 t ktij neni n mnyr t barabart
me shtetasit e tyre ndaj shtetasve t palve t
tjera q ndodhen ligjrisht brenda territorit t
tyre, n prputhje me detyrimet e Konvents
Europiane pr Asistencn Mjeksore dhe
Sociale, t nnshkruar n Paris m 11 Dhjetor
1953.

29

Neni 14
E drejta pr t prfituar nga
shrbimet e mirqnies sociale
Me synimin pr t siguruar nj ushtrim efektiv t s
drejts pr shrbime t mirqnies sociale, Palt
angazhohen:
1

t nxisin ose t ofrojn shrbime t cilat, duke

prdorur metoda t puns sociale, do t
kontribuonin n mirqnien dhe zhvillimin e
individve dhe grupeve n komunitet dhe
prshtatjen e tyre n mjedisin social;

t inkurajoj pjesmarrjen e individve dhe

organizatave vullnetare dhe t tjera n krijimin
dhe mbajtjen e shrbimeve t tilla.

30

Neni 15
E drejta e personave me gjymtime pr
pavarsi, integrim social dhe pjesmarrje
n jetn e komunitetit
Me synimin q tu sigurohet personave me
gjymtime, pavarsisht nga mosha dhe natyra e
origjina e gjymtimeve t tyre, ushtrimi i t drejts
pr pavarsi, integrim social dhe pjesmarrje n
jetn e komunitetit, Palt angazhohen, n veanti:
1

t marrin masa t nevojshme q tu japin

personave me gjymtime orientim, arsim dhe
trainim profesional n kuadrin e skemave t
prgjithshme kudo q t jet e mundur ose,
ku kjo nuk sht e mundur, nprmjet
organeve t specializuara, publike ose private;

t nxisin aksesin e tyre n punsim nprmjet

t gjitha masave q tentojn t inkurajojn
pundhnsit t marrin dhe mbajn n pun
persona me gjymtime n mjedisin e
zakonshm t puns dhe t prshtasin kushtet
e puns pr nevojat e t gjymtuarve ose, ku kjo
nuk sht e mundur pr shkak t gjymtimit,
31

duke rregulluar ose krijuar punsim t

mbrojtur n prputhje me nivelin e gjymtimit.
N disa raste, kto masa mund t krkojn
ndihmn e shrbimeve t specializuara pr
gjetjen e vendeve t puns dhe mbshtetjes;
3

t nxisin integrimin e tyre t plot social dhe

pjesmarrjen n jetn e komunitetit n veanti
nprmjet masave, prfshir ndihmesa teknike,
q synojn t tejkalojn barrierat e
komunikimit dhe lvizshmris dhe duke
lejuar aksesin n transport, strehim, veprimtari
kulturore dhe t kohs s lir.

32

Neni 16
E drejta e familjes pr mbrojtje
ekonomike, ligjore dhe sociale
Me synim q t sigurohen kushtet e nevojshme pr
zhvillimin e plot t familjes, q sht nj njsi
themelore e shoqris, Palt angazhohen t nxisin
mbrojtjen ekonomike, ligjore dhe sociale t jets s
familjes me mjete t tilla si prfitime familjare dhe
sociale, rregullime fiskale, dhnia e shtpive pr
familje, prfitime pr t martuarit rishtas dhe mjete
t tjera t prshtatshme.

Neni 17
E drejta e fmijve dhe t rinjve pr
mbrojtje ekonomike, ligjore dhe sociale
Me synimin q t sigurohet ushtrimi efektiv i t
drejtave t fmijve dhe t rinjve q t rriten n nj
mjedis i cili inkurajon zhvillimin e plot t
personalitetit t tyre dhe t aftsive t tyre mendore
dhe fizike, Palt angazhohen, q direkt ose n
bashkpunim me organizata publike dhe private, t
33

marrin t gjitha masat e nevojshme dhe t

prshtatshme q synojn pr:
1

t siguruar q fmijt dhe t rinjt, duke

patur parasysh t drejtat dhe detyrat e
prindrve t tyre, t ken kujdesin,
asistencn, arsimimin dhe trainimin pr t
cilin kan nevoj, veanrisht duke marr
masa pr krijimin ose mbajtjen e
institucioneve dhe shrbimeve t
mjaftueshme dhe t prshtatshme pr
kt qllim;

t mbrojtur fmijt dhe t rinjt nga

neglizhenca, dhuna dhe shfrytzimi;

t ofruar mbrojtje dhe ndihm t veant

nga shteti pr fmijt dhe t rinjt q jan
t
privuar
prkohsisht
ose
prfundimisht nga mbshtetja e familjes;

tu ofruar fmijve dhe t rinjve nj arsim

fillestar dhe t mesm falas si dhe t
inkurajojn frekuentimin e rregullt t
shkollave.

34

Neni 18
E drejta pr tu angazhuar n pun
fitimprurese n territorin e Palve t tjera
Me synimin pr t siguruar ushtrimin efektiv t s
drejts pr tu angazhuar n pun fitimprurese n
territorin e do Pale tjetr, Palt angazhohen:
1

t zbatojn rregulloret aktuale me frym

liberale;

t thjeshtojn formalitetet ekzistuese dhe t

ulin ose t heqin tarifat konsullore dhe pagesa
t tjera q paguhen nga puntort e huaj ose
pundhnsit e tyre;

t liberalizojn, individualisht ose kolektivisht,

rregullat q qeverisin punsimin e puntorve
t huaj;

dhe njohin:
4

t drejtn e shtetasve t tyre t largohen nga

vendi pr tu angazhuar n pun fitimprurse
n territoret e Palve t tjera.
35

Neni 19
E drejta e puntorve migrues dhe
familjeve t tyre pr mbrojtje dhe
asistenc
Me synimin pr t siguruar ushtrimin efektiv t s
drejts s puntorve migrues dhe familjeve t tyre
pr mbrojtje dhe asistenc n territorin e do Pale
tjetr, Palt angazhohen:
1

t mbajn ose t jen knaqura se mbahen

shrbime t prshtatshme falas pr t asistuar
kta puntor, veanrisht n marrjen e
informacioneve t sakta dhe t marrin t gjitha
hapat e prshtatshme, aq sa e lejojn
legjislacioni dhe rregulloret kombtare, kundr
propagands oroditse lidhur me emigrimin
dhe imigrimin;

t marrin masat e prshtatshme brenda

juridiksionit t tyre t lehtsojn nisjen,
udhtimin dhe pritjen e ktyre puntorve dhe
familjeve t tyre dhe tu ofrojn atyre, brenda
juridksionit t tyre, shrbime t prshtatshme
pr shndetin, vmendje mjeksore dhe kushte
t mira higjenike gjat udhtimit;
36

t nxisin bashkpunimin, si sht e

prshtatshme, ndrmjet shrbimeve sociale,
publike dhe private, n vendet e emigrimit dhe
imigrimit;

t sigurojn pr kta puntor ligjrisht brenda

territorit t tyre, pr sa kto shtje rregullohen
me ligj ose rregullore ose u nnshtrohen
kontrollit t autoriteteve administrative, trajtim
jo m pak t favorshm se sa ai i shtetasve t
vet lidhur me shtjet e mposhtme:

pagn dhe kushte t tjera punsimi dhe

pune;

antarsin n sindikata dhe gzimin e

prfitimeve nga negociatat kolektive;

strehimin;

t sigurojn pr kta puntor ligjrisht brenda

territorit t tyre trajtim jo m pak t favorshm
se sa ai i shtetasve t vet lidhur me taksat,
tarifat ose kontributet e punsimit lidhur me
personat e punsuar;

37

t lehtsojn sa t jet e mundur ri-bashkimin

e familjes s nj puntori t huaj, i cili sht
lejuar t vendoset n territor;

t sigurojn pr kta puntor ligjrisht brenda

territorit t tyre trajtim jo m pak t favorshm
se sa ai i shtetasve t vet pr procedura ligjore
lidhur me shtje t referuara n kt nen;

t siguroj q kta puntor, t cilt banojn

ligjrisht brenda territoreve t tyre, t mos
przihen prve se kur rrezikojn sigurimin
kombtar ose kryejn shkelje kundr interesit
dhe moralit publik;

t lejojn, brenda kufijve ligjor, transferimin e

pjesve t tilla t fitimeve dhe kursimeve t
ktyre puntorve si mund t dshirojn ata;

10

t zgjerojn mbrojtjen dhe asistencn e

parashikuar n kt nen pr migrantt e
vetpunsuar pr aq sa kto masa jan t
zbatueshme;

11

t nxisin dhe lehtsojn msimin e gjuhs

kombtare t shtetit prits ose, n se ka disa, t
38

njrs nga ato gjuh, puntorve migrant dhe

pjestarve t familjeve t tyre;
12

t nxisin dhe lehtsojn, sa t jet praktike,

msimin e gjuhs amtare t puntorve
migrant pr fmijt e puntorit migrant;

Neni 20
E drejta e mundsive t barabarta dhe
trajtimit t barabart n shtjet e
punsimit dhe puns pa diskriminim pr
shkak t seksit
Me synimin pr t siguruar ushtrimin efektiv t s
drejts pr mundsi t barabarta dhe trajtim t
barabart n shtjet e punsimit dhe puns pa
diskriminim pr shkak t seksit, Palt angazhohen
t njohin at t drejt dhe t marrin masa t
prshtatshme pr t siguruar ose nxitur zbatimin e
saj n fushat e mposhtme:
a

akses n punsim, mbrojtje kundr pushimit

nga puna dhe ri-integrimit n pun;

39

orientim profesional, trainim, ri-trainim dhe

rihabilitim;

kushtet e punsimit dhe kushtet e puns, duke

prfshir pagn;

zhvillimi i karriers, duke prfshir ngritjen n

prgjegjsi.

40

Neni 21
E drejta pr informim dhe kshillim
Me synimin pr t siguruar ushtrimin efektiv t t
drejtave t puntorve pr tu informuar dhe
kshilluar brenda ndrmarrjes, Palt angazhohen t
marrin dhe inkurajojn masa q mundsojn
puntort ose prfaqsuesit e tyre, n prputhje me
legjislacionin dhe praktikn kombtare:
a

t informohen rregullisht ose n koh t

prshtatshme dhe n nj mnyr
gjithprfshirse rreth situats ekonomike dhe
financiare t ndrmarrjes q i punson, duke
kuptuar q dhnia e disa informacioneve, t
cilat mund t paragjykojn ndrmarrjen, mund
t
refuzohet
ose
ti
nnshtrohet
konfidencialitetit; dhe

t kshillohen n koh pr vendime t

propozuara t cilat mund t ndikojn n
mnyr t konsiderueshme interesat e
puntorve, veanrisht pr ato vendime q
mund t ken nj ndikim t rndsishm pr
situatn e punsimit n ndrmarrje.
41

Neni 22
E drejta pr t marr pjes n
prcaktimin
dhe prmirsimin e kushteve t
puns dhe mjedisin e puns
Me synimin pr t siguruar ushtrimin efektiv t s
drejts s puntorve pr t marr pjes n
prcaktimin dhe prmirsimin e kushteve t puns
dhe mjedisit t puns n ndrmarrje, Palt
angazhohen t marrin dhe inkurajojn masa q
mundsojn puntort ose prfaqsuesit e tyre, n
prputhje me legjislacionin dhe praktikn
kombtare, t kontribuojn:
a

n prcaktimin dhe prmirsimin e kushteve t

puns, organizimin e puns dhe mjedisin e
puns;

n mbrojtjen e shndetit dhe sigurimit brenda

ndrmarrjes;

n organizimin e shrbimeve sociale dhe

social-kulturore dhe lehtsive brenda
ndrmarrjes;
42

mbikqyrjen e respektimit t rregulloreve mbi

kto shtje.

Neni 23
E drejta e personave t moshuar
pr mbrojtje sociale
Me synimin pr t siguruar ushtrimin efektiv t s
drejtave t personave t moshuar pr mbrojtje
sociale, Palt angazhohen t marrin dhe inkurajojn,
direkt ose n bashkpunim me organizata publike
ose private, masa t prshtatshme q synojn
veanrisht:

t mundsojn personat e moshuar q t

mbeten antar t plot t shoqris pr sa m
gjat t jet e mundur, nprmjet:
a

burimeve
t
prshtatshme
q
mundsojn ata t bjn nj jet t
prshtatshme dhe t luajn nj rol aktiv
n jetn publike, sociale dhe kulturore;

ofrimit t informacionit pr shrbimet

dhe lehtsit n dispozicion pr personat
43

e moshuar dhe mundsit e tyre pr ti

prdorur ato;

t mundsojn personat e moshuar t zgjedhin

lirisht mnyrn e tyre t jetess dhe t bjn nj
jet t pavarur n mjedisin e tyre familjar pr sa
koh q ata e dshirojn dhe kan mundsi ta
bjn, nprmjet:
a

ofrimit t strehimit t prshtatshm pr

nevojat e tyre dhe gjendjen e tyre t
shndetit
ose
mbshtetjes
s
prshtatshme pr prshtatjen e
vendbanimit t tyre;

kujdesit shndetsor dhe shrbimet e

nevojshme pr gjendjen e tyre;

garantimit t personave t moshuar q jetojn

n institucione mbshtetje t prshtatshme,
duke respektuar privatsin e tyre dhe
pjesmarrjen n vendime lidhur me kushtet e
jetess n institucion.

44

Neni 24
E drejta pr mbrojtje n rastet
e prfundimit t punsimit
Me synimin pr t siguruar ushtrimin efektiv t s
drejts s puntorve pr mbrojtje n rastin e
prfundimit t punsimit, Palt angazhohen t
njohin:
a

t drejtn e t gjith puntorve q t mos u

prfundohet punsimi pa arsye t vlefshme pr
at prfundim t lidhura me aftsin ose
sjelljen e tyre ose bazuar n krkesat
operacionale t ndrmarrjes, organizmit ose
shrbimit;

t drejtn e puntorve punsimi i t cilve

prfundohet pa arsye t vlefshme pr
kompensim t prshtatshm ose lehtsim tjetr
t prshtatshm.

Pr kt qllim Palt angazhohen t sigurojn q,

nj puntor i cili konsideron q punsimi i tij sht
prfunduar pa nj arsye t vlefshme, do t ket t
drejtn t apeloj n nj organ t pavarur.
45

Neni 25
E drejta e puntorve pr mbrojtjen e
pretendimeve t tyre n rastin e
falimentimit t pronarit t tyre
Me synimin pr t siguruar ushtrimin efektiv t t
drejtave t puntorve pr mbrojtjen e
pretendimeve t tyre n rastin e falimentimit t
pundhnsit t tyre, Palt angazhohen t ofrojn
q, pretendimet e puntorve q lindin nga kontrata
punsimi ose marrdhnie punsimi, t garantohen
nga nj institucion garantimi ose nga ndonj form
tjetr efektive mbrojtjeje.

Neni 26
E drejta e dinjitetit n pun
Me synimin pr t siguruar ushtrimin efektiv t s
drejts s puntorve pr mbrojtjen e dinjitetit t
tyre n pun, Palt angazhohen, n konsultim me
organizatat e puntorve dhe t pundhnsve:
1

t nxisin sensibilizimin ndaj, informimin pr,

dhe parandalimin e ngacmimit seksual n
46

vendin e puns ose n lidhje me punn dhe t

marrin t gjitha masat e prshtatshme pr t
mbrojtur puntort nga nj sjellje e till;
2

t nxisin sensibilizimin ndaj, informimin pr,

dhe parandalimin e veprimeve t dnueshme
ose dukshm negative e ofensive t drejtuara
n mnyr t prsritur kundr puntorve
individuale n vendin e puns ose n lidhje me
punn dhe t marrin t gjitha masat e
nevojshme pr t mbrojtur puntort nga nj
sjellje e till.

Neni 27
E drejta e puntorve me prgjegjsi
familjare pr mundsi t barabarta
dhe trajtim t barabart
Me synimin pr t siguruar ushtrimin efektiv t s
drejts pr barazi t mundsive dhe trajtimit t
puntorve burra dhe gra me prgjegjsi familjare
dhe ndrmjet ktyre puntorve dhe puntorve t
tjer, Palt angazhohen:
1

t marrin masa t prshtatshme:

47

t mundsojn puntort me prgjegjsi

familjare t hyjn dhe t mbeten n
punsim, si edhe t ri-hyjn n punsim
pas nj mungese pr shkak t atyre
prgjegjsive, duke prfshir masat n
fushn e orientimit dhe trainimit
profesional;

t marrin parasysh nevojat e tyre lidhur

me kushtet e punsimit dhe sigurimit
shoqror;

t zhvillojn dhe nxisin shrbime, publike

ose private, n veanti shrbime pr
kujdesjen e fmijve gjat dits dhe
rregullime t tjera pr kujdesjen e
fmijve;

t ofrojn nj mundsi pr njrin nga prindt

t marr, gjat nj periudhe pas lejes s
shtatzanis, leje prindrore pr tu kujdesur pr
fmijn, kohzgjatja dhe kushtet e s cils
duhet t prcaktohen nga legjislacioni
kombtar, rregullimet kolektive ose praktika;

48

t sigurojn q prgjegjsit familjare nuk do t

prbjn, si t tilla, nj arsye t vlefshme pr
prfundim t punsimit.

Neni 28
E drejta e prfaqsuesve t puntorve
pr mbrojtje n ndrmarrje dhe lehtsit
q do tu akordohen atyre
Me synimin pr t siguruar ushtrimin efektiv t s
drejts s prfaqsuesve t puntorve q t kryejn
funksionet e tyre, Palt angazhohen t sigurojn q
n ndrmarrje:
a

ata gzojn mbrojtje efektive ndaj veprimeve

paragjykuese ndaj tyre, duke prfshir
pushimin nga puna, t bazuar mbi statusin e
tyre ose veprimtarit si prfaqsues t
puntorve brenda ndrmarrjes;

atyre tu vihen n dispozicion lehtsi, si mund

t jen t prshtatshme, n mnyr q t
kryejn funksionet e tyre n mnyr t shpejt
dhe efektive, duke marr n konsiderat
sistemin e marrdhnieve industriale t vendit
49

dhe nevojat, prmasat dhe mundsit e

ndrmarrjes n fjal.

Neni 29
E drejta pr informacion dhe kshillim n
procedurat e shkurtimeve kolektive
Me synimin pr t siguruar nj ushtrim efektiv t s
drejts s puntorve q t informohen dhe
kshillohen n situata t shkurtimeve kolektive,
Palt angazhohen t sigurojn q pundhnsit do
t informojn dhe kshillohen me prfaqsuesit e
puntorve, n afat kohe t dobishm para ktyre
shkurtimeve kolektive, pr mnyrat dhe mjetet pr
t evituar shkurtime kolektive ose kufizimin e
ndodhjes s tyre dhe zbutjes s pasojave t tyre, pr
shmbull duke ju drejtuar masave sociale
shoqruese q synojn veanrisht t ndihmojn pr
ri-vendosjen ose ritrainimin e puntorve n fjal.

50

Neni 30
E drejta e mbrojtjes nga varfria
dhe prjashtimi shoqror
Me synimin pr t siguruar ushtrimin efektiv t s
drejts s mbrojtjes nga varfria dhe prjashtimi
shoqror, Palt angazhohen:
a

t marrin masa brenda kuadrit t nj prqasjeje

t prgjithshme dhe t ko-ordinuar pr t
nxitur aksesin efektiv t personave q jetojn
ose rrezikojn t jetojn n nj situat t
prjashtimit shoqror ose varfri, si edhe t
familjeve t tyre, veanrisht n punsim,
strehim, trainim, arsimim, kultur dhe
asistenc sociale dhe mjeksore;

t rishikojn kto masa me synim q ti

prshtasin ato n se sht e nevojshme.

51

Neni 31
E drejta pr strehim
Me synimin pr t siguruar ushtrimin efektiv t s
drejts pr strehim, Palt angazhohen t marrin
masa q synojn:
1

t nxisin aksesin n strehim t nj standarti t

mjaftueshm;

t parandalojn dhe ulin numrin e t

pastrehve me synim t eliminimit t tij
gradual;

t bjn mimin e strehimit t arritshm nga

ata pa burime t mjaftueshme.

52

Pjesa III
Neni A
Angazhime
1

Duke ju nnshtruar dispozitave t Nenit B m

posht, secila nga Palt angazhohet:
a

ta konsideroj Pjesen I t ksaj Karte si

nj deklarat t qllimeve, t cilat ajo do
t ndjek me t gjitha mjetet e
prshtatshme, si sht deklaruar n
paragrafin hyrs t saj;

ta konsideroj veten t detyruar nga t

paktn gjasht prej neneve t
mposhtme t Pjess II t ksaj Karte:
Nenet 1, 5, 6, 7 ,12, 13, 16,19 dhe 20;

ta konsideroj veten t detyruar nga nj

numr shtes nenesh ose paragrafesh me
numr t Pjess II t Karts q mund ti
zgjedh, me kusht q numri i
53

prgjithshm i neneve ose paragrafeve

me numr nga t cilat do t detyrohet t
mos jet m i vogl se gjashtmbdhjet
nene ose gjashtdhjet e tre paragrafe me
numr.
2

Nenet ose paragrafet e zgjedhura n prputhje

me nnparagrafet b dhe c t paragrafit 1 t
ktij neni i njoftohen Sekretarit t
Prgjithshm t Kshillit t Europs n kohn
kur depozitohet instrumenti i ratifikimit,
pranimit ose miratimit.

do Pal mundet, n nj dat t mvonshme,

t deklaroj, me njoftim t adresuar Sekretarit
t Prgjithshm, q ajo konsideron veten t
detyruar nga cilatdo nene ose paragrafe t
numruara t Pjess II t Karts, t cilat ajo
nuk i kishte pranuar tashm sipas kushteve t
paragrafit 1 t ktij neni. Kto angazhime do t
konsiderohen m tej t jen pjes prbrse e
ratifikimit, pranimit ose miratimit dhe do t
ken t njjtin efekt q nga dita e par e muajit
q vijon pas kalimit t nj periudhe prej nj
muaji pas dats s njoftimit.

54

do Pal do t mbaj nj sistem t inspektimit

t puns t prshtatshm me kushtet
kombtare.

Neni B
Lidhjet me Kartn Sociale Europiane
dhe Protokollin Shtes t 1998-es
1

Asnje Pal e Karts Sociale Europiane ose Pal

n Protokollin Shtes t 5 Majit 1988 nuk
mund t ratifikoj, pranoj ose miratoj kt
Kart pa e konsideruar veten t detyruar nga t
paktn dispozitat q i korrespondojn
dispozitave t Karts Sociale Europiane dhe,
ku sht e prshtatshme, t Protokollit
Shtes, nga t cilat ka qen e detyruar.

Pranimi i detyrimeve t do dispozite t ksaj

Karte do t rezultoj, nga data e hyrjes n fuqi
e atyre detyrimeve pr Paln n fjal, n
pushimin e qnies n fuqi pr Paln n fjal t
dispozitave korresponduese t Karts Sociale
Europiane dhe, ku t jet e prshtatshme, te
Protokollit t saj Shtes t 1998-s, n rastin
55

kur ajo Pal ka qen e detyruar nga i pari ose t

dy kto instrumente.

Pjesa IV
Neni C
Mbikqyrja e zbatimit t angazhimeve
q prmbahen n kt Kart
Zbatimi i detyrimeve ligjore q prmbahen n kt
Kart do ti nnshtrohet t njjts mbikqyrje si
Karta Sociale Europiane.

56

Sistemi i mbikqyrjes sht paraqitur n

Pjesn IV t Karts, e cila sht prfshir
m posht; sikurse sht amenduar nga
Protokolli i Torinos i vitit 1999.

Pjesa lV
Neni 21
Raport pr dispozitat q jan pranuar
Palt Kontraktuese do ti drgojn Sekretarit t
Prgjithshm t Kshillit t Evrops, n formn q
do t prcaktohet nga Komiteti i Ministrave, raporte
dyvjeare mbi zbatimin e dispozitave t Kreut II t
Karts q ata kan pranuar.

Neni 22
Raport pr dispozitat q nuk jan pranuar
Palt Kontraktuese do ti drgojn Sekretarit t
Prgjithshm, n intervale t prshtatshme kohe
57

dhe me krkesn e Komitetit t Ministrave, raporte

pr dispozitat e Kreut II t Karts, t cilat nuk jan
panuar prej tyre as n kohn e ratifikimit ose t
miratimit, as edhe pas nj njoftimi t mvonshm.
Komiteti i Ministrave do t prcaktoj, n intervale
t rregullta, se pr cilat dispozita do t krkohen
raporte dhe cilat do t jen krkesat pr to.

Neni 23
Komunikimi i kopjeve t raporteve dhe
komenteve
1. do Pal Kontraktuese, kur i drgon Sekretarit
t Prgjithshm nj raport sipas Neneve 21 dhe
22, do t'i drgoj nj kopje t atij raporti
organizatave t saj kombtare t tilla q jan
antar t organizatave ndrkombtare t
pundhnsve dhe sinidkatave t ftuara, sipas
Nenit 27, paragrafit 2, q t prfaqsohen n
takime t Komitetit Qeveritar.
Ato organizata do t'i drgojn Sekretarit t
Prgjithshm fardo komentesh mbi raportet
58

e Palve Kontraktuese. Sekretari i Prgjithshm

do t'i drgoj nj kopje t atyre komenteve
Palve Kontraktuese n fjal, t cilat mund t
dshirojn t prgjigjen.
2. Sekretari i Prgjithshm do t'i drgoj nj kopje
t raporteve t Palve Kontraktuese
organizatave jo-qeveritare ndrkombtare t
cilat kan status konsultativ me Kshillin e
Europs dhe kan kompetenc t veant n
shtjet e qeverisura nga kjo Kart.
3. Raportet dhe komentet e referuara n Nenet 21
dhe 22 dhe n kt nen do t'i vihen n
dispozicion publikun kundrejt krkess.

Neni 24
Shqyrtimi i raporteve
1. Raportet e drguara Sekretarit t Prgjithshm
n prputhje me Nenet 21 dhe 22 do t
59

shqyrtohen nga nj Komitet Ekspertsh t

Pavarur1 t krijuar n baz t Nenit 25.
Komiteti do t ket prpara gjithashtu fardo
komentesh t paraqitura Sekretarit t
Prgjithshm n prputhje me paragrafin 1 t
Nenit 23. N prfundim t shqyrtimit t tij,
Komiteti i Ekspertve t Pavarur1 do t hartoj
nj raport q prmban konkluzionet e tij.
2. Lidhur me raportet e referuara n Nenin 21,
Komiteti i Ekspertve t Pavarur1 do t
vlersoj nga nj pikpamje juridike
prputhshmrin e legjislacionit dhe praktiks
kombtare me detyrimet q rrjedhin nga Karta
pr Palt Kontraktuese n fjal.
3. Komiteti i Ekspertve t Pavarur1 mund t'i bj
krkesa pr informacion shtes dhe sqarim
drejtprdrejt Palve Kontraktuese. Lidhur me
kt Komiteti i Ekspertve t Pavarur1 mundet
1 Q nga viti 1998, Komiteti sht quajtur Komiteti Evropian pr

t Drejtat Sociale.

60

gjithashtu, n se sht e nevojshme, t bj

mbledhje me prfaqsuesit e nj Pale
Kontraktuese, me inisiativn e tij ose me
krkesn e Pals Kontraktuese n fjal.
Organizatat e referuara n paragrafin 1 t Nenit
23 do t mbahen t informuara.
4. Konkluzionet e Komitetit t Ekspertve t
Pavarur1 do t bhen publike dhe do t'i
komunikohen nga Sekretari i Prgjithshm
Komitetit Qeveritar, Asambles Parlamentare
dhe organizatave q jan prmendur n
paragrafin 1 t Nenit 23 dhe paragrafin 2 t
Nenit 27.

1 Q nga viti 1998, Komiteti sht quajtur Komiteti Evropian pr

t Drejtat Sociale.

61

Neni 25
Komiteti i Ekspertve t Pavarur
[Komiteti Evropian pr t Drejtat
Sociale]1
1. Komiteti i Ekspertve t Pavarur1 do t
prbhet nga t paktn nnt2 antar t
zgjedhur nga Asambleja Parlamentare3 me nj
shumic votash t dhna pr nj list
ekspertsh me standartin m t lart t
ndershmris dhe me kompetenca t
mirnjohura n shtjet sociale kombtare e
ndrkombtare, t emruar nga Palt

Q nga viti 1998, Komiteti sht quajtur Komiteti Evropian pr

t Drejtat Sociale.
N vijim t zbatimit t vendimit t Komitetit t Ministrave,
Komiteti Evropan pr t Drejtat Sociale prbhet nga
pesmbdhjet antar.
Kjo sht e vetmja dispozit e Protokollit t Torinos e cila ende
nuk aplikohet. Antart e Komitetit Evropian pr t Drejtat
Sociale zgjidhen nga Komiteti I Ministrave.

62

Kontraktuese. Numri i sakt i antarve do t

prcaktohet nga Komiteti i Ministrave.
2. Antart e komitetit do t zgjidhen pr nj
periudh prej gjasht vjetsh. Ata mund t
rizgjidhen nj her.
3. Nj antar i Komitetit t Ekspertve t
Pavarur1 i zgjedhur pr t zvendsuar nj
antar, afati i t cilit nuk ka mbaruar, do t
qndroj n post pr pjesn q mbetet nga afati
i paraardhsit t tij.
4. Antart e komitetit do t kryejn funksionin
me titull individual. Gjat gjith kohs s afatit
t tyre, ata nuk mund t kryejn asnj funksion
n mosprputhje me krkesat pr pavarsi,
paansi dhe t qnit n dispozicion q
krkohen nga funksioni i tyre.

Q nga viti 1998, Komiteti sht quajtur Komiteti Evropian pr t

Drejtat Sociale.

63

Neni 26
Pjesmarrja n Organizatn
Ndrkombtare t Puns
Organizata Ndrkombtare e Puns do t ftohet t
emroj nj prfaqsues pr t marr pjes me
status konsultativ n diskutimet e Komitetit t
Ekspertve.

Neni 27
Komiteti Qeveritar
1. Raportet e Palve Kontraktuese, komentet dhe
informacionet e komunikuara n prputhje me
paragrafet 1 t Nenit 23 dhe 3 t Nenit 24, dhe
raportet e Komitetit t Ekspertve t Pavarur1
do t'i paraqiten nj Komiteti Qeveritar.
2. Komiteti do t prbhet nga nj prfaqsues
prej secils Pal Kontraktuese. Ai do t ftoj jo
1

Q nga viti 1998, Komiteti sht quajtur Komiteti Evropian pr

Drejtat Sociale.

64

m shum se dy organizata ndrkombtare t

pundhnsve dhe jo m shum se dy
organizata sindikale ndrkombtare q t
drgojn vzhgues me aftsi konsultative n
mbledhjet e tij. Pr m tepr, ai mund t
konsultohet me prfaqsuesit e organizatave joqeveritare ndrkombtare t cilat kan nj
status konsultativ n Kshillin e Europs dhe
kan kompetenca t veanta n shtjet q
qeverisen nga kjo Kart.
3. Komiteti Qeveritar do t prgatis vendimet e
Komitetit t Ministrave. N veanti, n dritn e
raporteve t Komitetit t Ekspertve t
Pavarur1 dhe t Palve Kontraktuese, ai do t
zgjedh, duke dhn arsye pr zgjedhjen e tij,
n baz t konsideratave t politikave sociale,
ekonomike dhe t tjera pr situatat t cilat, sipas
opinionit t tij, do t jen tema e
rekomandimeve pr seciln Pal Kontraktuese
n fjal, n prputhje me Nenin 28 t Karts.
1

Q nga viti 1998, Komiteti sht quajtur Komiteti Evropian pr

Drejtat Sociale

65

Ai do t'i paraqes Komitetit t Ministrave nj

raport i cili do t bhet publik.
4. N baz t gjetjeve t tij pr zbatimin n
prgjithsi t Karts Sociale n prgjithsi,
Komiteti Qeveritar mund t'i paraqes
propozime Komitetit t Ministrave q synojn
n kryerjen e studimeve pr shtje sociale dhe
pr nenet e Karts t cilat mundet t
aktualizohen

66

Neni 28
Komiteti i Ministrave
1 Komiteti i Ministrave do t miratoj, me nj
shumic prej dy t tretash t votuesve, me t drejtn
e votimit t kufizuar n Palt Kontraktuese, n baz
t raportit t Komitetit Qeveritar, nj rezolut q
mbulon gjith ciklin e mbikqyrjes dhe q t
prmbaj rekomandime individuale pr Palt
Kontraktuese n fjal.
2 Duke mbajtur parasysh propozimet e bra nga
Komiteti Qeveritar sipas paragrafit 4 t Nenit 27,
Komiteti i Ministrave do t marr vendime si e
sheh t arsyeshme.

Neni 29
Asambleja Parlamentare
Sekretari i Prgjithshm i Kshillit t Europs do t'i
transmetoj Asambles Parlamentare, me synimin e
67

mbajtjes s debateve plenare periodike, raportet e

Komitetit t Ekspertve t Pavarur1 dhe t
Komitetit Qeveritar, si edhe rezolutat e Komitetit t
Ministrave."
..

Neni D
Ankesat kolektive
1

Dispozitat e Protokollit Shtes t Kartes

Sociale Europiane, q parashikojn nj sistem
ankesash kolektive, do t zbatohen pr
angazhimet e marra n kt Kart pr Shtetet
t cilat kan ratifikuar Protokollin e
prmendur.

do Shtet i cili nuk sht i detyruar nga

Protokolli Shtes i Karts Sociale Europiane
q parashikon nj sistem t ankesave kolektive

Q nga viti 1998, Komiteti sht quajtur Komiteti Evropian pr

Drejtat Sociale

68

mundet, q kur t depozitoj instrumentin e tij

t ratifikimit, pranimit ose miratimit t ksaj
Kart ose n nj kohe t mvonshme, t
deklaroj me njoftim t adresuar Sekretarit t
Prgjithshm t Kshillit t Europs, q ai
pranon mbikqyrjen e detyrimeve t tij sipas
ksaj Kart duke ndjekur procedurn e
parashikuar n Protokollin n fjal.

69

Procedura e ankesave kolektive sht paraqitur

n Protokollin Shtes t Karts t vitit 1995,
teksti i t cilit sht prfshir m posht:

"Neni 1
Palt Kontraktuese t ktij Protokolli njohin t drejtn e
organizatave t mposhtme pr t paraqitur ankesa q
pretendojn zbatimin e paknaqshm t Karts:
a

organizata ndrkombtare t pundhnsve dhe

sindikata t referuara n paragrafin 2 t Nenit 27 t
Karts;

organizata t tjera jo-qeveritare ndrkombtare t

cilat kan nj status konsultativ me Kshillin e
Europs dhe jan vendosur n nj list t krijuar pr
kt qllim nga Komiteti Qeveritar;

organizata kombtare prfaqsuese t pundhnsve

dhe sindikata brenda juridiksionit t Pals
kontraktuese kundr s cils ata kan br nj
ankes.

70

Neni 2
1

do Shtet Kontraktues mundet gjithashtu, kur ai

shpreh miratimin e tij t detyrohet nga ky Protokoll,
n prputhje me dispozitat e Nenit 13, ose n do
moment m pas, t deklaroj q ai njeh t drejtn e
do organizate tjetr jo-qeveritare kombtare
prfaqsuese brenda juridiksionit t tij q ka
kompetenca t veanta n shtjet e qeverisura nga
Karta, q t bj ankes kundr tij.

Kto deklarata mund t bhen pr nj periudhe

specifike.

Deklaratat do t depozitohen te Sekretari i

Prgjithshm i Kshillit t Europs, i cili do t'i
transmetoj kopje t tyre Palve Kontraktuese dhe
do t'i botoj ato.

Neni 3
Organizatat jo-qeveritare ndrkombtare dhe organizatat
jo-qeveritare kombtare t referuara respektivisht n
Nenin 1.b dhe Nenin 2 mund t paraqesin ankesa n
prputhje me procedurn e prshkruar nga dispozitat e

71

lartprmendura vetm n lidhje me ato shtje pr t cilat

ato jan njohur t ken kompetenc t veant.

Neni 4
Ankesa do t depozitohet me shkrim, do t lidhet me nj
dispozit t Karts t pranuar nga Pala Kontraktuese n
fjal dhe do t tregoj se n far drejtimi kjo e fundit nuk
ka siguruar zbatimin e knaqshm t ksaj dispozite.

Neni 5
do ankes do t'i adresohet Sekretarit t Prgjithshm i
cili do t konfirmoj marrjen e saj, do t'ja njoftoj at
Pals Kontraktuese n fjal dhe do t'ja transmetoj at
menjher Komitetit t Pavarur t Ekspertve.1

Neni 6
Komiteti i Ekspertve t Pavarur1 mund t'i krkoj Pals
Kontraktuese n fjal dhe organizats q depozitoi
ankesn q t paraqesin informacion dhe vrejtje me
1

Q nga viti 1998, Komiteti sht quajtur Komiteti Evropian pr

Drejtat Sociale

72

shkrim pr pranueshmerin e ankess brenda afatit q ai

do t rekomandoj.

Neni 7
1

N se vendos q ankesa sht pranueshme, Komiteti

i Ekspertve t Pavarur1 do t njoftoj Palt
Kontraktuese t Karts nprmjet Sekretarit t
Prgjithshm. Ai do t'i krkoj Pals Kontraktuese
n fjal dhe organizats q depozitoi ankesn q t
paraqes, brenda afatit q ai do t rekomandoj, t
gjitha shpjegimet ose informacionet me shkrim, dhe
Palt Kontraktuese t tjera n kt Protokoll,
komentet q ato dshirojn t paraqesin, brenda t
njjtit afat kohor.

N se ankesa sht depozituar nga nj organizat

kombtare e pundhnsve ose sindikat kombtare
ose nga ndonj organizat tjetr kombtare ose
ndrkombtare jo-qeveritare, Komiteti i Ekspertve
t Pavarur1 do t njoftoj organizatat ndrkombtare
t pundhnsve ose t sindikatave t referuara n

Q nga viti 1998, Komiteti sht quajtur Komiteti Evropian pr

Drejtat Sociale

73

paragrafin 2 t Nenit 27 t Karts, nprmjet

Sekretarit t Prgjithshm, dhe do t'i ftoj ata t
paraqesin vrejtje brenda afatit q ai do t
rekomandoj.
3

N baz t shpjegimeve, informacionit ose

vrejtjeve t paraqitura nn paragrafet 1 dhe 2 m
lart, Pala Kontraktuese n fjal dhe organizata q
depozitoi ankesn mund t paraqesin fardo
informacioni ose vrejtjeje shtes me shkrim brenda
afatit q do t rekomandoj Komiteti i Ekspertve t
Pavarur.1

Gjat shqyrtimit t ankess, Komiteti i Ekspertve t

Pavarur1 mund t organizoj nj dgjim me
prfaqsues t palve.

Q nga viti 1998, Komiteti sht quajtur Komiteti Evropian pr

Drejtat Sociale

74

Neni 8
1

Komiteti i Ekspertve t Pavarur1 do t hartoj nj

raport n t cilin ai do t prshkruaj hapat e
ndrmarra prej tij pr shqyrtimin e ankess dhe t
paraqes konkluzionet n se Pala Kontraktuese n
fjal ka siguruar zbatimin e knaqshm t dispozits
s Karts, q referohet n ankes.

Raporti do t'i transmetohet Komitetit t Ministrave.

Ai do t'i transmetohet gjithashtu organizats q
depozitoi ankesn dhe Pals Kontraktuese t Karts,
e cila nuk do t ket lirin ta botoj at.

Ai do t'i transmetohet Asambles Parlamentare dhe do t

bhet publik n t njjtn koh me rezolutn e referuar n
Nenin 9 ose jo m von se katr muaj pasi ai i sht
transmetuar Komitetit t Ministrave.

Q nga viti 1998, Komiteti sht quajtur Komiteti Evropian pr

Drejtat Sociale

75

Neni 9
1

N baz t raportit t Komitetit t Ekspertve t

Pavarur1, Komiteti i Ministrave do t miratoj nj
rezolut me shumicn e votuesve. N se Komiteti i
Ekspertve t Pavarur1 konstaton q Karta nuk sht
zbatuar n mnyr t knaqshme, Komiteti i
Ministrave do t miratoj, me shumic dy t tretash
t votuesve, nj rekomandim q i adresohet Pals
Kontraktuese n fjal. N t dy rastet, e drejta pr t
votuar do t kufizohet n Palt Kontraktuese t
Karts.

Me krkesn e Pals Kontraktuese n fjal, Komiteti

i Ministrave mund t vendos, me shumic dy t
tretash t Palve Kontraktuese t Karts, t
kshillohet me Komitetin Qeveritar, aty ku raporti i
Komitetit t Ekspertve t Pavarur1 ngre shtje t
reja.

Q nga viti 1998, Komiteti sht quajtur Komiteti Evropian pr

Drejtat Sociale

76

Neni 10
Pala Kontraktuese n fjal do t jap informacion mbi
masat q ka marr pr t vn n fuqi rekomandimin e
Komitetit t Ministrave, n raportin e ardhshm q ajo i
paraqet Sekretarit t Prgjithshm sipas Nenit 21 t
Karts.

Neni 11
Nenet 1 deri 10 t ktij Protokolli do t zbatohen edhe pr
nenet e Pjess II t Protokollit t par Shtes t Karts n
lidhje me Shtetet Pal n at Protokoll, n masn q kto
nene jan pranuar.

Neni 12
Shtetet Pal n kt Protokoll konsiderojn q paragrafi i
par i shtojcs s Karts, lidhur me Pjesn III, lexohet si
vijon:
Kuptohet q Karta prmban detyrime juridike t
karakterit ndrkombtar, zbatimi i t cilave i nnshtrohet
vetm mbikqyrjes s parashikuar n Pjesn IV t saj dhe
n dispozitat e ktij Protokolli."

77

Pjesa V
Neni E
Mos-diskriminimi
Gzimi i t drejtave t parashikuara n kt Kart
do t sigurohet pa diskriminim t fardo shkaku t
till si race, ngjyre, seksi, gjuhe, besimi fetar,
mendimi politik ose tjetr, prejardhje kombtare ose
origjin shoqrore, shndeti, shoqrizimi me nj
minoritet kombtar, lindjeje ose statusi tjetr.

78

Neni F
Derogimi n koh lufte ose emergjence
publike
1

N koh lufte ose emergjence tjetr publike q

krcnon jetn e kombit, do Pal mund t
marr masa derogimi nga detyrimet sipas ksaj
Kart n masn q krkohet rigorozisht nga
nevojat e situats, me kusht q kto masa t
mos jen n mosprputhje me detyrimet e tjera
t saj sipas s drejts ndrkombtare.

do Pal q ka shfrytzuar kt t drejt

derogimi do t informoj plotsisht Sekretarin
e Prgjithshm, brenda nj afati kohe t
arsyeshm, pr masat e marra dhe pr arsyet e
tyre. Ajo gjithashtu do t informoj Sekretarin
e Prgjithshm kur kto masa kan pushuar s
funksionuari dhe kur dispozitat e Karts, t
cilat ajo ka pranuar, jan duke u zbatuar prsri
plotsisht.

79

Neni G
Kufizime
1

T drejtat dhe parimet e parashikuara n

Pjesn I, kur realizohen n mnyr efektive,
dhe ushtrimi i tyre efektiv si parashikohet n
Pjesn II, nuk do tu nnshtrohen asnj
kufizimi q nuk specifikohet n ato Pjes,
prvese atyre t parashikuara me ligj dhe q
jan t nevojshme n nj shoqri demokratike
pr mbrojtjen e t drejtave dhe lirive t t
tjerve ose pr mbrojtjen e interesave publike,
t sigurimit kombtar, shndetit ose moralit
publik.

Kufizimet e lejuara sipas ksaj Karte pr t

drejtat dhe detyrimet e parashikuara ktu nuk
do t zbatohen pr asnj qllim tjetr prvese
pr at pr t cilin jan parashikuar.

80

Neni H
Marrdhniet ndrmjet Karts dhe t
drejts kombtare ose marrveshjeve
ndrkombtare
Dispozitat e ksaj Kart nuk do t paragjykojn
dispozitat e s drejts kombtare ose t fardo
traktati dypalsh ose shumpalsh, konvente ose
marrveshjeje q sht tashm n fuqi, ose mund t
hyj n fuqi, nn t ciln personave t mbrojtur do
tu jepej trajtim m i favorshm.

Neni I
Zbatimi i angazhimeve t marra
1

Pa paragjykim pr metodat e zbatimit t

parashikuara n kto nene, dispozitat prkatse
t neneve 1 deri 31 t Pjess II t ksaj Kart
do t zbatohen nprmjet:
a

ligjeve dhe rregullave;

81

marrveshjeve ndrmjet pundhnsve

ose organizatave t pundhnsve dhe
organizatave t puntorve;

nj kombinimi t atyre dy metodave;

mjeteve t tjera t prshtatshme.

Respektimi i angazhimeve q rrjedhin nga

dispozitat e paragrafeve 1, 2, 3, 4, 5 dhe 7 t
Nenit 2, paragrafeve 4, 6 dhe 7 t Nenit 7,
paragrafeve 1, 2, 3 dhe 5 t Nenit 10 dhe
Neneve 21 dhe 22 t Pjess II t ksaj Kart
do t konsiderohet si efektiv n se dispozitat
zbatohen, n prputhje me paragrafin 1 t ktij
neni, pr shumicn drmuese t puntorve n
fjal.

Neni J
Ndryshime
1

do ndryshim i Pjesve I dhe II t ksaj Kart

me qllim q t zgjerohen t drejtat dhe
garancit e garantuara nga kjo Kart si edhe
do ndryshim i Pjesve III dhe IV, propozuar
82

nga nj Pal ose nga Komiteti Qeveritar, do ti

komunikohet Sekretarit t Prgjithshm t
Kshillit t Europs dhe do ti drgohet nga
Sekretari i Prgjithshm Palve t ksaj Karte.
2

do ndryshim i propozuar n prputhje me

dispozitat e paragrafit paraardhs do t
shqyrtohet nga Komiteti Qeveritar i cili do ti
paraqes tekstin e miratuar prej tij Komitetit t
Ministrave pr miratim pas kshillimeve me
Asamblen Parlamentare. Pas miratimit t tij
nga Komiteti i Ministrave, ky tekst do tu
drgohet Palve pr pranim.

do ndryshim i Pjesve I dhe II t ksaj Kart

do t hyj n fuqi, pr ato Pal q e kan
pranuar at, n ditn e par t muajit q vijon
pas kalimit t nj periudhe prej nj muaji pas
dats n t ciln tre Pal kan informuar
Sekretarin e Prgjithshm se e kan pranuar
at.
Pr do Pal q e pranon at m pas,
ndryshimi do t hyj n fuqi n ditn e par t
muajit q vijon pas kalimit t nj periudhe prej
nj muaji pas dats n t ciln ajo Pal ka
83

informuar Sekretarin e Prgjithshm pr

pranimin e saj.
4

do ndryshim n Pjest III dhe IV t ksaj

Kart do t hyj n fuqi n ditn e par t
muajit q vijon pas kalimit t nj periudhe prej
nj muaji pas dats n t ciln t gjitha Palt
kan informuar Sekretarin e Prgjithshm se e
kan pranuar at.

Pjesa VI
Neni K
Nnshkrimi, ratifikimi dhe hyrja n fuqi
1

Kjo Kart do t jet e hapur pr nnshkrim

nga Shtetet antare t Kshillit t Europs. Ajo
do ti nnshtrohet ratifikimit, pranimit dhe
miratimit. Instrumentet e ratifikimit, pranimit
dhe miratimit do t depozitohen te Sekretari i
Prgjithshm i Kshillit t Europs.
84

Kjo Kart do t hyj n fuqi n ditn e par t

muajit q vijon pas kalimit t nj periudhe prej
nj muaji pas dats n t ciln tre Shtete
antare t Kshillit t Europs kan shprehur
konfirmimin e tyre pr tu detyruar nga kjo
Kart n prputhje me paragrafin paraardhs.

Lidhur me do Shtet antar q shpreh m

von miratimin e tij pr tu detyruar nga kjo
Kart, ajo do t hyj n fuqi n ditn e par t
muajit q vjen pas prfundimit t periudhs
prej nj muaji pas depozitimit t instrumentit
t ratifikimit, pranimit ose miratimit.

Neni L
Zbatimi territorial
1

Kjo Kart do t zbatohet n territorin

metropolitan t do Pale. do nnshkrues
mundet q, n momentin e nnshkrimit ose t
depozitimit t instrumentit t saj t ratifikimit,
pranimit ose miratimit, t specifikoj, me
deklarat adresuar Sekretarit t Prgjithshm t
Kshillit t Europs, territorin q do t
85

konsiderohet t jet territori i tij metropolitan

pr kt qllim.
2

do nnshkrues mundet t deklaroj, n

momentin e nnshkrimit ose t depozitimit t
intrumentit t ratifikimit, pranimit ose
miratimit, ose n nj koh m pas, me an t
nj njoftimi adresuar Sekretarit t Prgjithshm
t Kshillit t Europs, q Karta do t shtrihet
n t gjith ose nj pjes t territorit ose
territoreve t tij jo-metropolitan, t
specifikuara n deklaratn n fjal, pr
marrdhniet ndrkombtare t t cilave ai
sht prgjegjs ose pr t cilat ai merr
prgjegjsi ndrkombtare. Ai do t specifikoj
n deklarat nenet ose paragrafet e Pjess II t
Karts t cilat ai pranon si detyruese lidhur me
territoret e prmendura n deklarat.

Karta do t shtrij zbatimin e saj n territorin

ose territoret e prmendura n deklaratn n
fjal nga dita e par e muajit pas kalimit t nj
periudhe prej nj muaji pas dats s marrjes s
njoftimit t ksaj deklarate nga Sekretari i
Prgjithshm.

86

do Pal mund t deklaroj n nj dat t

mvonshme me njoftim t adresuar Sekretarit
t Prgjithshm t Kshillit t Europs q,
lidhur me nj ose m shum nga territoret e t
cilve Karta sht zbatuar n prputhje me
paragrafin 2 t ktij neni, ajo pranon si
detyruese fardo nenesh ose paragrafesh me
numr t cilat ajo nuk i ka pranuar tashm
lidhur me at territor ose territore. Kto
angazhime
t
mvonshme
do
t
konsiderohen t jen pjes trsore e
deklarats fillestare lidhur me territorin n fjal,
dhe do t kt t njjtin efekt q nga dita e
par e muajit q vijon kalimin e nj periudhe
prej nj muaji pas dats s marrjes s ktij
njoftimi nga Sekretari i Prgjithshm.

Neni M
Denoncimi
1

do Pal mund t denoncoj kt Kart

vetm n fund t nj periudhe prej pes
vjetsh nga data n t ciln Karta ka hyr n
fuqi pr t, ose n fund t fardo periudhe
vijuese prej dy vjetsh, dhe n secilin rast pasi
87

t ket njoftuar gjasht muaj m par

Sekretarin e Prgjithshm t Kshillit t
Europs, i cili do t njoftoj pr kt Palt e
tjera.
2

do Pal mundet t denoncoj, n prputhje

me dispozitat e parashikuara n paragrafin
paraardhs, do nen ose paragraf t Pjess II t
Karts t pranuar prej tij me kusht q numri i
neneve ose paragrafeve nga t cilat ajo Pal
sht e detyruar nuk do t jet asnjhere m i
vogl se gjashtmbdhjet pr t parat dhe
gjashtdhjet e tre pr t dytat dhe ky numr
nenesh ose paragrafesh do t vazhdoj t
prfshij nenet e zgjedhura nga Pala ndrmjet
atyre t cilat jan cituar veanrisht n nenin A,
paragrafi 1, nn-paragrafi b.

do Pal mund t denoncoj kt Kart ose

donjrin prej neneve ose paragrafeve t Pjess
II t Karts sipas kushteve t specifikuara n
paragrafin 1 t ktij neni lidhur me do territor
pr t cilin kjo Kart sht e zbatueshme, me
an t nj deklarat t br n prputhje me
paragrafin 2 t Nenit L.

88

Neni N
Shtojc
Shtojca e ksaj Kart do t jet pjes trsore e saj.

Neni O
Njoftime
Sekretari i Prgjithshm i Kshillit t Europs do t
njoftoj Shtetet antare t Kshillit dhe Drejtorin e
Prgjithshm t Zyrs Ndrkombtare t Puns pr:
a

do firmosje;

depozitimin e do instrumenti ratifikimi,

pranimi ose miratimi;

do dat t hyrjes n fuqi t ksaj Karte n

prputhje me nenin K;

do deklarat t br n zbatim t Neneve A,

paragrafet 2 dhe 3, D, paragrafet 1 dhe 2, F,
paragrafet 1, 2, 3 dhe 4;

do ndryshim n prputhje me Nenin J;

89

do denoncim n prputhje me Nenin M;

do akt tjetr, njoftimi ose komunikimi lidhur

me kt Kart.

N dshmi t ksaj, t nnshkruarit, duke qn

rregullisht t autorizuar, kan nnshkruar kt Kart
t ndryshuar.
Br n Strasburg, m 3 Maj 1996, n anglisht dhe
frngjisht, t dy tekstet jan autentik, n nj kopje
t vetme e cila do t depozitohet n arkivat e
Kshillit t Europs. Sekretari i Prgjithshm i
Kshillit t Europs do ti transmetoj kopje t
vrtetuara do Shteti antar t Kshillit t Europs
dhe Drejtorit t Prgjithshm t Zyrs
Ndrkombtare t Puns.

90

Shtojc e Karts Sociale

Europiane t Ndryshuar
Fushshtrirja e Karts Sociale Europiane
t Ndryshuar prsa u prket
personave t mbrojtur
1

Pa paragjykuar Nenin 12, paragrafi 4, dhe

Nenin 13, paragrafi 4, personat e mbuluar nga
Nenet 1 deri 17 dhe 20 deri 31 prfshijn t
huajt vetm pr sa ata jan shtetas t Palve t
tjera q banojn ligjrisht ose punojn
rregullisht brenda territorit t Pals n fjal,
duke ju nnshtruar kuptimit q kto nene
duhet t interpretohen n frymn e dispozitave
t neneve 18 dhe 19.
Ky interpretim nuk do t paragjykonte
zgjerimin e lehtsive t ngjashme n persona t
tjer nga asnj prej Palve.

Secila Pal do tu garantoj refugjatve si jan

prkufizuar n Konventn lidhur me Statusin e
91

Refugjatve, nnshkruar n Gjenev m 28

Korrik 1951 dhe n Protokollin e 31 Janarit
1967, dhe q qndrojn ligjrisht n territorin e
saj, trajtim sa m t favorshm t mundshm,
dhe n do rast jo m pak t favorshm se
sipas detyrimeve t pranuara nga Pala n
konventn e prmendur dhe sipas do
instrumenti tjetr ndrkombtar ekzistues i
zbatueshm pr ata refugjat.
3

Secila Pal do tu jap personave t pashtet si

jan prkufizuar n Konventn mbi Statusin e
Personave t Pashtet, t br n Nju Jork m
28 Shtator 1954 dhe q qndrojn ligjrisht n
territorin e saj, trajtim sa m t favorshm t
mundshm dhe n do rast jo m pak t
favorshm se sa sipas detyrimeve t pranuara
nga Pala n at instrument dhe sipas do
instrumenti tjetr ndrkombtar ekzistues i
zbatueshm pr ata persona pa shtet.

Pjesa I, paragrafi 18, dhe Pjesa II,

Neni 18, paragrafi 1
Kuptohet q kto dispozita nuk lidhen me shtjen
e hyrjeve n territoret e Palve dhe nuk
paragjykojn dispozitat e Konvents Europiane pr
92

Vendosjen, nnshkruar n Paris m 13 Dhjetor

1955.

Pjesa II
Neni 1, Paragrafi 2
Kjo dispozit nuk do t interpretohet sikur ndalon
ose autorizon ndonj dispozit ose praktik pr
sigurin sindikale.

Neni 2, paragrafi 6
Palt mund t marrin masa q kjo dispozit nuk do
t zbatohet:
a

pr puntort q kan nj kontrat ose

marrdhnie punsimi pr nj kohzgjatje t
prgjithshme q nuk kalon nj muaj dhe/ose
me nj jav pune q nuk kalon tet or;

aty ku kontrata ose marrdhnia e punsimit

sht e nj natyre rastsore dhe/ose specifike,
me kusht, n kto raste, q moszbatimi i saj t
justifikohet nga konsiderata objektive.

93

Neni 3, paragrafi 4
Kuptohet q pr qllimet e ksaj dispozite
funksionet, organizimi dhe kushtet e veprimit t
ktyre shrbimeve do t vendosen nga ligje ose
rregullore kombtare, marrveshje kolektive ose
mjete t tjera t prshatshme pr kushtet
kombtare.

Neni 4, paragrafi 4
Kjo dispozit do t kuptohet q t mos ndaloj
pushimin e menjhershm n rastin e nj shkeljeje
t rnd.

Neni 4, paragrafi 5
Kuptohet q nj Pal mund t marr angazhimin q
krkohet n kt paragraf n se shumica drmuese e
puntorve nuk lejohet t psoj ulje pagash as me
ligj as me marrveshje ose vendime arbitrazhi, duke
br prjashtim pr ata persona q nuk mbulohen
n kt mnyr.

94

Neni 6, paragrafi 4
Kuptohet q do Pal mundet, pr aq sa i intereson,
t rregulloj me ligj ushtrimin e t drejts pr t br
grev, me kusht q do kufizim i mtejshm q kjo
mund t prbj mbi t drejtn t mund t
justifikohet nn kushtet e Nenit G.

Neni 7, paragrafi 2
Kjo dispozit nuk parandalon Palt nga marrja e
masave n legjislacionin e tyre q t rinjt, t cilt
nuk kan arritur moshn minimale t prcaktuar, t
mund t kryejn pun, pr aq sa sht absolutisht e
nevojshme pr trainimin e tyre profesional pr t
cilin kryhet kjo pun, n prputhje me kushtet e
prcaktuara nga autoriteti kompetent dhe merren
masa q t mbrohet shndeti dhe siguria e atyre t
rinjve.

Neni 7, paragrafi 8
Kuptohet q nj Pal mund t jap angazhimin e
krkuar n kt paragraf n se ajo plotson frymn e
angazhimit duke parashikuar me ligj q shumica
drmuese e personave nn tetmbdhjet vje nuk
do t punsohen n pun nate.
95

Neni 8, paragrafi 2
Kjo dispozit nuk do t interpretohet t prcaktoj
nj ndalim absolut. Prjashtime mund t bhen, pr
shembull, n rastet e mposhtme:
a

n se nj grua e punsuar ka qn plotsisht

fajtore pr shkelje q justifikon marrdhnien e
punsimit;

n se ndrmarrja n fjal pushon s

funksionuari;

n se kohzgjatja e prcaktuar n kontratn e

punsimit ka prfunduar.

Neni 12, paragrafi 4

Fjalt dhe duke ju nnshtruar kushteve t
prcaktuara n kto marrveshje n hyrje t ktij
paragrafi merren q t kuptojn ndr t tjera se
lidhur me prfitimet q jan n dispozicion
pavarsisht nga ndonj kontribut sigurimi, nj Pal
mund t krkoj plotsimin e nj periudhe t
prcaktuar qndrimi para se tu jap kto prfitime
shtetasve t Palve t tjera.

96

Neni 13, paragrafi 4

Qeverit jo Pal n Konventn Europiane pr
Asistencn Mjeksore dhe Sociale mund t
ratifikojn Kartn lidhur me kt paragraf me kusht
q ato tu japin shtetasve t Palve t tjera nj
trajtim q sht n prputhje me dispozitat e
konvents n fjal.

Neni 16
Kuptohet q mbrojtja e dhn n kt dispozit
mbulon familjet me nj prind.

Neni 17
Kuptohet q kjo dispozit mbulon t gjith
personat nn 18 vje, prvese kur sipas ligjit fmija
quhet madhor m hert, pa paragjykuar dispozitat e
tjera specifike t parashikuara nga Karta, veanrisht
Nenin 7.
Kjo nuk nnkupton nj detyrim pr t dhn arsim
t detyruar deri n moshn e prmendur m lart.

97

Neni 19, paragrafi 6

Pr qllimin e zbatimit t ksaj dispozite, termi
familje e nj puntori t huaj kuptohet se do t
thot t paktn gruan dhe fmijt e pamartuar t
puntorit, pr sa koh kta t fundit konsiderohen
t mitur nga Shteti pranues dhe varen nga puntori
migrant.

Neni 20
1

Kuptohet q shtjet e sigurimit social, si edhe

dispozita t tjera lidhur me prfitimet pr
papunsin, prfitimet e pleqris dhe
prfitimet e mbijetess, mund t prjashtohen
nga fushshtrirja e ktij neni.

Dispozitat lidhur me mbrojtjen e grave,

veanrisht lidhur me shtatzanin, qndrimin
n shtrat dhe periudhn pas lindjes, nuk do t
kuptohen t jen diskriminim sipas referimit
n kt nen.

Ky nen nuk do t ndaloj adoptimin e masave

specifike q synojn t heqin pabarazit
faktike.
98

Aktivitetet e puns t cilat, pr arsye t natyrs

s tyre ose kontekstit n t cilin kryhen, mund
tu besohen vetm personave t nj seksi t
caktuar mund t prjashtohen nga fushshtrirja
e ktij neni ose e disa prej dispozitave t tij.
Kjo dispozit nuk duhet t interpretohet sikur
u krkon Palve t prfshijn n ligje ose
rregullore nj list punsh t cilat, pr arsye t
kontekstit n t cilin kryhen, mund tu
rezervohen personave t nj seksi t caktuar.

Nenet 21 dhe 22
1

Pr qllimin e zbatimit t kyre neneve, termi

prfaqsues t puntorvedo t thot
persona q njihen si t till sipas legjislacionit
ose praktiks kombtare.

Termat legjislacion dhe praktik kombtare

prmbledhin, sipas rastit, prve ligjeve dhe
rregulloreve,
marrveshje
kolektive,
marrveshje t tjera ndrmjet pundhnsve
dhe prfaqsuesve t puntorve, zakone dhe
vendime gjyqsore lidhur me to.

Pr qllimin e zbatimit t ktyre neneve, termi

ndrmarrje kuptohet se i referohet nj
99

trsie komponentsh t prekshm dhe t

paprekshm, me ose pa personalitet juridik, e
formuar pr t prodhuar mallra ose pr t
ofruar shrbime pr fitim financiar dhe me
kompetenca pr t prcaktuar politikn e saj t
tregut.
4

Kuptohet q bashksit fetare dhe institutet e

tyre mund t prjashtohen nga zbatimi i ktyre
neneve, edhe n se kto institute jan
ndrmarrje brenda kuptimit t paragrafit 3.
Organizmat q ndjekin aktivitete q
frymzohen nga disa ideale ose t udhhequra
nga disa koncepte t caktuara morale, ideale
dhe koncepte q mbrohen nga legjislacioni
kombtar, mund t prjashtohen nga zbatimi i
ktyre neneve n mas t atill q sht e
nevojshme pr t mbrojtur orientimin e
ndrmarrjes.

Kuptohet q aty ku n nj shtet t drejtat e

parashikuara n kto nene ushtrohen n
organizmat e ndryshme t ndrmarrjes, Pala n
fjal do t konsiderohet se prmbush
detyrimet e saj q rrjedhin nga kto dispozita.

100

Palt mund t prjashtojn nga fusha e

zbatimit t ktyre neneve, ato ndrmarrje q
punsojn m pak se nj numr t caktuar
puntorsh, q do t prcaktohet nga
legjislacioni dhe praktika kombtare.

Neni 22
1

Kjo dispozit nuk ndikon as kompetencat dhe

detyrimet e shteteve lidhur me adoptimin e
rregulloreve t shndetit dhe sigurimit pr
vendet e puns, as kompetencat dhe
prgjegjsit e organeve t ngarkuara me
kontrollin e zbatimin e tyre.

Termat lehtsi dhe shrbime sociale dhe

social-kulturore kuptohen se u referohen
lehtsive sociale dhe/ose kulturore pr
puntort t ofruara nga ndrmarrje t tilla si
pr asistenc mirqnieje, fusha sportit, dhoma
pr nnat me foshnja n gji, biblioteka, kampe
pushimesh pr fmij, etj.

Neni 23, paragrafi 1

Pr qllimin e zbatimit t ktij paragrafi, termi pr
sa m gjat t jet e mundur i referohet
101

kapaciteteve fizike, intelektuale dhe psikologjike t

personit t moshuar.

Neni 24
1

Kuptohet q pr qllimin e ktij neni termat

prfundim i punsimitdhe prfunduar do
t thon prfundimin e punsimit me
inisiativn e pundhnsit.

Kuptohet q ky nen prfshin t gjith

puntort por q nj Pal mund t prjashtoj
nga e gjith mbrojtja ose nj pjes e saj
kategorit e mposhtme t personave t
punsuar:
a

puntort e angazhuar me nj kontrat

punsimi pr nj periudh t caktuar
kohe ose nj detyr t caktuar;

puntort q jan n nj periudh prove

ose periudh kualifikimi t punsimit,
me kusht q kjo t prcaktohet
paraprakisht dhe t jet me nj
kohzgjatje t arsyeshme;

102

c
3

puntort e angazhuar me baz rastsore

pr nj periudh t shkurtr.

Pr qllimet e ktij neni sa m posht,

veanrisht, nuk do t prbjn arsye t
vlefshme pr prfundimin e punsimit:
a

antarsia n sindikata ose pjesmarrja n

veprimtari sindikale jasht orve t puns,
ose, me miratimin e pundhnsit,
brenda orve t puns;

t krkuarit e nj pozite si prfaqsues i

puntorve, t vepruarit ose t vepruarit
n t kaluarn n funksionin e
prfaqsuesit t puntorve;

brja e nj padie ose pjesmarrja n

proces kundr nj pundhnsi q
prshijn pretendim pr shkelje t ligjeve
ose rregullave dhe ankim te autoritetet
administrative kompetente;

raca, ngjyra, gjinia, gjendja familjare,

prgjegjsit familjare, shtatzania, besimi
fetar,
opinioni
politik,
prejadhja
kombtare ose origjina sociale;
103

leje shtatzanie ose leje prindrore;

mungesa e prkohshme nga puna pr

shkak smundjeje ose dmtimi.

Kuptohet q kompensimi ose mjete t tjera t

prshtatshme lehtsimi n rastin e
prfundimit t punsimit pa arsye t vlefshme
do t prcaktohet nga ligjet ose rregulloret
kombtare, marrveshjet kolektive ose mjete t
tjera t prshtatshme pr kushtet kombtare.

Neni 25
1

Kuptohet q autoriteti kombtar kompetent

mundet, nprmjet prjashtimit dhe pas
konsultimeve me organizatat e pundhnsve
dhe puntorve, t prjashtoj disa kategori
puntorsh nga mbrojtja q u jepet n kt
dispozit pr arsye t natyrs s veant t
marrdhnies s tyre t punsimit.

Kuptohet
q
prkufizimi
i
termit
falimentimduhet t prcaktohet nga ligjet
dhe praktika kombtare.

104

Pretendimet e puntorve t prfshira n kt

dispozit do t prfshijn t paktn:
a

pretendimet e puntorve pr paga lidhur

me nj periudh t prcaktuar, e cila nuk
do t jet m e shkurtr se tre muaj n
nj sistem privilegji dhe tet jav n nj
sistem garancie, para falimentimit ose
prfundimit t punsimit;

pretendimet e puntorve pr pag

pushimi q u takon si rezultat i puns s
kryer gjat vitit n t cilin ndodhi
falimentimi ose prfundimi i punsimit;

pretendimet e puntorve pr shuma q

u takojn lidhur me mungesa t paguara,
lidhur me nj periudh t prcaktuar, e
cila nuk do t jet m e shkurtr se tre
muaj n nj sistem privilegji dhe tet jav
n nj sistem garancie, para falimentimit
ose prfundimit t punsimit.

Ligjet dhe rregulloret kombtare mund t

kufizojn mbrojtjen e pretendimeve t
puntorve n nj shum t caktuar, e cila do
105

t jet n nivel t pranueshm nga pikpamja

sociale.

Neni 26
Kuptohet q ky nen nuk krkon nga Palt q t
miratojn ligje.
Kuptohet q paragrafi 2 nuk prfshin ngacmimin
seksual.

Neni 27
Kuptohet q ky nen zbatohet pr puntor burra
dhe gra me prgjegjsi familjare lidhur me fmijt
n vartsi si edhe lidhur me antar t tjer t
familjes s tyre t ngusht q kan nevoj qartsisht
pr kujdesin ose mbshtetjen e tyre ku kto
prgjegjsi kufizojn mundsit e tyre pr tu
prgatitur pr aktivitet ekonomik, pr t hyr ose
pr t prparuar n t. Termat fmij n vartsi
dhe antar t tjer t familjes s tyre t ngusht q
kan nevoj qartsisht pr kujdesin dhe mbshtetjen
e tyre do t thot persona q prkufizohen t till
nga legjislacioni kombtar i Pals n fjal.

106

Nenet 28 dhe 29
Pr qllimin e zbatimit t ktij neni , termi
prfaqsuesit e puntorve do t thot persona q
njihen si t till n legjislacionin ose praktikn
kombtare.

Pjesa III
Kuptohet q Karta prmban detyrime ligjore t nj
karakteri ndrkombtar, zbatimi i t cilave u
nnshtrohet vetm mbikqyrjes q parashikohet n
Pjesn IV t saj.

Neni A, paragrafi 1
Kuptohet q paragrafet e numruara mund t
prfshijn nene q konsistojn n vetm nj
paragraf.

107

Neni B, paragrafi 2
Pr qllimin e paragrafit 2 t Nenit B, dispozitat e
Karts s ndryshuar korrespondojn me dispozitat e
Karts me t njjtin nen ose numr paragrafi me
prjashtim t:
a

Neni 3, paragrafi 2, i Karts s ndryshuar q

korrespondon me nenin 3, paragrafet 1 dhe 3,
t Karts;

Neni 3, paragrafi 3 i Karts s ndryshuar i cili

korrespondon me Nenin 3, paragrafi 2 dhe 3,
t Karts;

Neni 10, paragrafi 5, i Karts s ndryshuar i cili

korrespondon me Nenin 10, paragrafi 4, t
Karts;

Neni 17, paragrafi 1, i Karts s ndryshuar i cili

korrespondon me Nenin 17 t Karts.

108

Pjesa V
Neni E
Nj trajtim i diferencuar i bazuar n nj justifikim t
arsyeshm dhe objektiv nuk do t konsiderohet
diskriminues.

Neni F
Termat n koh lufte dhe emergjenc tjetr civile
do t kuptohen n at mnyr q t prfshijn
gjithashtu krcnimin e lufts.

Neni I
Kuptohet q puntort q prjashtohen n
prputhje me shtojcn e Neneve 21 dhe 22 nuk
merren parasysh n prbrjen e numrit t
puntorve n fjal.

Neni J
Termi ndryshimdo t zgjerohet q t prfshij
edhe shtesn e neneve t reja n Kart.

109

Albanian version
2007