Nocioni dhe Objekti

i t
drejts
ndrkombtare t
puns

Ma. Sc. Bahrie Besimi

Si mund t
kuptohet e drejta
e puns dhe e
drejta
nderkombtare e
puns?

KUPTIMI
E drejta e puns prbn trsin e normave juridike m t cilat

rregullohet organizimi i puns, marrdhniet e puns, t

drejtat, detyrimet dhe prgjegjsit nga marrdhnia e puns.

Ndrsa, E drejta Ndrkombtare e Puns prfshin trsin e

normave juridike ndrkombtare me t cilat rregullohet
organizimi I puns n nj kndvshtrim m t gjer
ndrkombtar. Pra, q aplikohet nga shtete t ndryshme dhe n
arenn ndrkombtare. N kt drejtim, duhet theksuar q
pjes e t drejts ndrkombtare t puns bjn pjes edhe
organizatat ndrkombtare t puns q jan themeluar pr
qllime t caktuara.

E drejta e puns konsiderohet edhe si shkenc e cila merret me

studimin teorik dhe praktik t ligjeve dhe dispozitave t tjera nga kjo
fush, si dhe studimin e praktiks s subjekteve dhe faktorve t tjer:

Puntorve;
Pundhnsve;
Subjekteve shtetrore;
Gjykatave etj

Kuptimi i marrdhnies s puns:

sht

marrdhnie dypalshe e lidhur

n mes:

pundhnsit dhe punonjsit

Lidhet

m vullnetin e palve
Lidhet me kontratn e puns

T drejtat nga marrdhnia e puns:

E

drejta
E drejta
E drejta
E drejta
pun.

n
n
n
n

pag,
orar t kufizuar t puns,
pushime dhe n mungesa,
siguri dhe mbrojtje n

Detyrimet nga marrdhnia e puns:

A)Pr pundhnsin:
-Detyrimi pr krijimin e kushteve pr punn e
punonjsit,
-Detyrimi pr krijimin e kushteve pr pun t
sigurt,
-Detyrimi pr sigurimin e mjeteve pr
mbrojtje n pun,
-Detyrimi pr paguarjn e pagave dhe
kompensimeve tjera

b) pr punonjsin
- Punt ti kryej n kohn e caktuar dhe
me kualitetin e duhur,
- T punoj m orar t caktuar t puns,
- T ket sjellje korrekte ndaj
pundhnsit dhe ndaj punonjsve
tjer,
- T ruaj sekretin afarist dhe fshehtsit
tjera t pundhnsit.

Kur e drejta e puns nuk ishte

zhvilluar akoma si e drejt dhe si
koncept, si rregulloheshin
mardhniet e puns n mes
pundhnsit dhe punmarrsit???!

Mardhniet n mes t pundhnsit dhe punmarrsit rregulloheshin me

kontrat mbi punn dhe si t tilla kishin karakter individual, prandaj kto
kontrata I prkisnin legjislacionit civil. Duke qen kshtu, mund t themi se e
drejta e puns n periudhn fillestare t zhvillimit ishte pjes prbrse e t
drejts civile.
Ather, si u zhvillua e drejta e puns?

10

Kur u paraqit e drejta e puns?

E drejta e puns u paraqit n fund t shekullit XIX

dhe n fillim t shekullit XX.
E drejta e puns u paraqit ather kur u b
evidente q subjektet e mardhnieve t puns
duhet ti ken t drejtat e tyre.

11

Si u be zhvillimi i t drejts s puns?

Zhvillimi i te drejts s puns u b ne 4
periudha

12

1.Periudha e par

Prfshin pjesn e par t shek XIX, ku

vjen deri te formimi i shoqatave t
para t puntorve. Kto shoqata i
inicuan disa lvizje me qllim t
mbrojtjes s t drejtave elementare
t puntorve. Qllimi kryesore i
lufts s puntorve ishte
prmirsimi i kushteve tejet t
vshtira t puns dhe t jets s
tyre.

 Periudha

e par i ka disa karakteristika

t cilat vlejn edhe sot nga ajo periudh e
kapitalizmit liberal, si psh:

shtjet t cilat kan t bjn me orarin e

puns

Mbrojtjen e grave dhe t fmijve n

marrdhniet e puns

Mbrojtjen higjeno-teknike n pun

Sigurimin social etj.,

14

2.Periudha e dyt

Fillon ne fund te shek XIX dhe n fillim t shek XX dhe

zgjat deri ne mbarim te lufts s par Botrore. N kt
periudh shnohet nj intervenim shum m i madh i
shtetit n fushn e rregullimit t marrdhnieve t puns.

Nxirren po ashtu shum ligje me t cilat rregullohen disa

cshtje nga fusha e marrdhnieve t puns, ndrsa
numri i ktyre cshtjeve gjithnj e m shum rritet.
Kshtu prveq kohs s puns, mbrojtes s grave dhe
fmijve, sigurimit social me ligj rregullohet edhe cshtja
e pushimit javor, ceshtja e puns s nats, pagave
minimale, ndihms pr t pa punt etj.

15

3.Periudha e trete
Perfaqson

periudhn n mes t dy
luftrave Botrore (1919-1939),
karakteristik e ksaj periudhe sht
intenziteti i madh i legjislacionit t
mbrojtjes s puntorve, n kt periudh
vazhdohet n mas t madhe me
kodifikimin e t drejts s puns, keshtu
psh: nxirren ligjet e vecanta n Holand,
Belgjik, Itali, Austri, Gjermani, ShBA etj.

16

4.Periudha e katrt

Prfaqson periudhn nga prfundimi i

Lufts s Dyt Botrore. E drejta e puns jo
vetm n vendet e zhvilluara industrialisht
por pothuajse n t gjitha vendet e bots u
b deg e t drejts kombtare. N kt
periudh e drejta e puns sht deg e
t drejts nacionale n t gjitha
vendet e bots pa marr parasysh
zhvillimin, m t lart apo m t ult
ekonomik

17

Cilat jan karakteristikat e t drejts bashkkohore t

puns?

Karakteristikat

e te drejts
bashkekohore te puns jan:
1.Organizimi i puntorve n
sindikata,
2.Kontraktimi kolektiv
3.Integriteti dhe
4. Kushtet m t mira

18

Organizimi I punetoreve ne
sindikata

Sindikata si asociacion i puntorve n shum vende,

e sidomos n shtetet me sisteme juridike
bashkkohore sht br faktor i pazvendsueshm
n realizimin e shum t drejtave pr puntort si:

sigurimin social,
kushtet m t mira t puns,
paga m t larta dhe m t sigurta,
orarin m t shkurtr t puns,
mbrojtjen n pun,
mbrojtjen nga ndrpreja e paarsyeshme e marrdhenies
s puns dhe te ngjashme

19

Qllimi i ligjeve t puns sht pr t

barazuar fuqin shkmbyese n mes t
pundhnsve dhe punonjsve. Ligjet
kryesisht merren me marrdhniet n mes
t pundhnsve dhe sindikatave. Ligji i
puns i jep punonjsit t drejtn pr
sindikata dhe lejon pundhnsit dhe
punonjsit pr t'u angazhuar n aktivitete
t caktuara (p.sh. greva) n mnyr q
krkesat e tyre t plotsohen.

20

far sht e Drejta e puns?

Sipas

definimit te Bashkimit Evropoian (BE)

E Drejta e Puns prcakton t drejtat dhe detyrimet

n mes puntorve dhe pundhnsve.
Ligji i puns i BE-s mbulon 2 fusha kryesore:
kushtet e puns - ort e puns, me koh t
pjesshme dhe me koh t caktuar;
informimin dhe konsultimin e puntorve rreth
shkurtimeve kolektive, transferimet e kompanive,
etj

21

Si funksionon kjo gj?

Ligji i puns i BE-s dhe Politikat e BE-s n dekadat e fundit
kan krkuar t
Arrin punsim t lart dhe mbrojtje t fort sociale,
Permiresimin e jets dhe kushteve t puns,
BE-ja ka pr qllim q t nxis prparimin shoqror dhe t
prmirsoj kushtet e jets dhe puns t popujve t Evrops.

22

Vendet e Bashkimit Europian jan t lir

pr t siguruar nivele me t larta t
mbrojtjes s puntorve nse dshirojn.
Ndrsa Direktiva Evropiane e Kohs s
puns jep t drejtn e puntorve pr
pushim vjetor me pages prej 20 dit. Pr
shembull, shum vende kan zgjedhur t
drejtn m bujare pr t mirn e
puntorve me m shume se 20 dit.

23

Gjykata Evropiane e Drejtsis

dhe ligji i puns

Pr shkak t natyrs supreme t Ligjit

Evropian karshi ligjeve kombtare t
shteteve t ndryshme t BE-s, sa her q ka
ndonj mosmarrveshje para nj Gjykate t
nj shteti, ngrihen pyetjet se si duhen
interpretuar direktivat e BE-s. Gjykata mund
t'ia referoj shtjen n Gjykatn e Drejtsis
t BE-s. Gjykata Evropiane pastaj i jep
Gjykatave kombtare prgjigjet q i duhen
pr t zgjidhur mosmarrveshjen.

24

Komisioni Evropian dhe ligji i

puns

Komisioni Evropian kontrollon nse direktivat e

BE-s jan prfshir n ligjin kombtar dhe prmes monitorimit
sistematik siguron nse rregullat jan zbatuar si duhet.
Kur Komisioni konsideron q nj vend i BE-s nuk e ka prfshir
nj direktiv n ligjin kombtar sa i prket respektimit t t
drejts s puns, ajo mund t vendos t filloj procedurat e
shkeljes.
N kt mnyr, ajo siguron q t gjitha t drejtat e parashikuara
n direktivat jan t mbrojtura edhe nga ligjet e cdo shteti.

27
25

Me mbi 240 milion puntor n Bashkimin Europian, prmes t drejtave

q u siguron ligji i puns s BE-s, prfitojn nga
ndikimi pozitiv n jetesn e tyre t prditshme.
Nga Ligji i puns s BE-s prfitojn edhe pundhnsit dhe shoqria si e
tr.
duke siguruar nj kuadr t qart t t drejtave dhe detyrimeve n
vendin e puns,
mbrojtjen e shndetit t fuqis puntore,
promovimin e rritjes s qndrueshme ekonomike.
Pr m tepr, Ligji i puns i BE-s shkon dor pr dore me nj treg t
vetm. Rrjedha e lir e mallrave, shrbimeve, kapitalit dhe puntorve
duhet t shoqrohet me rregullat e ligjit t puns, pr t siguruar q
vendet dhe bizneset t konkurrojn n mnyr t drejt n fuqin e
produkteve t tyre - jo duke ulur
standardet ne ligjin e puns.