UNIVERSITETI

“ALEKSANDËR MOISIU” DURRËS

FAKULTETI I SHKENCAVE POLITIKE JURIDIKE

DEPARTAMENTI I DREJTËSISË

CIKËL LEKSIONESH

“ E DREJTA NDERKOMBETARE TREGTARE”

Punoi:
Phd. Gentian KOÇI
Lektor pranë FSHPJ-së
Departamenti i Drejtësisë

Durrës, 2019
 Cikël Leksionesh: E DREJTA NDERKOMBETARE TREGTARE

1. E drejta ndërkombëtare tregtare. Kuptimi dhe gjendja juridike e saj

ne te drejtës ndërkombëtare

E drejta ndërkombëtare tregtare (DNT) është një disiplinë komplekse. Ajo

përfshin problematika si të legjislacionit ndërkombëtar te se drejtës publike, e
lidhur kjo me marrëdhëniet tregtare midis shteteve, e cila ushtron një ndikim
të drejtpërdrejtë në marrëdhëniet tregtare midis subjekteve te se drejtës
private, ashtu dhe me marrëdhëniet e vendosura tregtare me element
ndërkombëtar midis subjekteve private. DNT nuk është një dege e veçantë e se
drejtës. Ajo përfshin rregulla ndërshtetërore për zgjidhjen e marrëdhënieve
tregtare nga njëra anë dhe nga ana tjetër - rregullimin e marrëdhënieve
juridike private me një element ndërkombëtar.

Marrëdhëniet e tregtisë private me një element ndërkombëtar ndodhin

ndërmjet subjekteve private - këto janë persona juridikë dhe persona fizike,
subjekte private në qarkullimin civil. Këto marrëdhënie private janë të
ndërlikuara nga një element ndërkombëtar dhe i nënshtrohen rregullimit nga
DNT.

Kjo ndodh kur personat juridikë janë me kombësi të ndryshme. Ashtu si kur
njësitë ekonomike janë të së njëjtës kombësi, por elementët e marrëdhënies
përmbajnë një element ndërkombëtar - për shembull, dy shoqëri shqiptare, të
cilat lidhin një kontratë transporti, me anë të së cilës njëra urdhëron tjetrën të
transportojë mallrat tek një blerës jashtë vendit. Kontrata është midis dy
shoqërive shqiptare, por ushtrimi i të drejtave dhe detyrimeve sipas asaj
kontrate transporti përfshin ose i referohet territorit të një vendi tjetër, kjo
është arsyeja pse kontrata është një kontratë transporti ndërkombëtar dhe
rregullohet nga konventat ndërkombëtare të transportit. Një shembull tjetër -
një kompani shqiptare ndërton shtëpi në Itali dhe blen çimento nga Golden
Pan - të dyja janë shqiptare, mallrat duhet të dorëzohen në një vend të tretë,
ku njëra prej kompanive ka selinë kryesore të biznesit - atëherë zbatohet
Konventa e Vjenës.

Elementi ndërkombëtar mund të paraqitet në subjektet e marrëdhënies

juridike, si dhe në të drejtat dhe detyrimet - përmbajtjen e marrëdhënies
juridike, si dhe në objektin e marrëdhënies juridike - mallrat, shërbimet, etj.
këto janë marrëdhënie private që i nënshtrohen rregullimit nga DNT.

Marrëdhëniet me publikun me një element ndërkombëtar reduktohen në

zgjidhje nga shtetet përmes traktateve ndërshtetërore të udhëzimeve dhe
kushteve të caktuara dhe rregullave mbi bazën e të cilave zhvillohet tregtia
ndërkombëtare. Këto terma, rregullat e DNT janë të njohura në shkencë si një
degë e së drejtës ekonomike ndërkombëtare. Këto rregulla, të vendosura midis
shteteve me traktate ndërkombëtare, duhet të transpozohen në ligjin
kombëtar të secilit shtet, me qëllim të krijimit të të drejtave dhe detyrimeve të
individëve gjatë ushtrimit të marrëdhënieve të tyre tregtare.

Në aspektin e fushëveprimit, DNT përfshin:

Lektor : Phd. Gentian KOÇI UAMD - FSHPJ - DD www.uamd.edu.al 1

 Cikël Leksionesh: E DREJTA NDERKOMBETARE TREGTARE

- Lëvizja e mallrave, kapitalit dhe te mirat jo materiale.

- Shkëmbim ndërmjet subjekteve te se drejtës private,

-Investime ndërkombëtare që lidhen me ndërkombëtarizimin e prodhimit,

- Transferimi i të drejtave të pronësisë industriale.

Nuk ka rregullore universale të tregtisë ndërkombëtare brenda DNT.

Në vitin 1970, Franca u përpoq të hartojë një konventë për të drejtën e tregtisë
ndërkombëtare.

Prandaj, rregullorja shkon në një nivel rajonal/kombëtar si: E drejta e

komunitetit brenda BE-së, harmonizimi i së drejtës tregtare ne kornizat e
organizatës për harmonizimin e te drejtës tregtare në Afrikë / OHADA /.
OHADA është një organizatë e specializuar në të drejtën tregtare, vepron nën
kujdesin e Francës, ka arbitrazh dhe një kod të tregtisë ndërkombëtare që
rregullon marrëdhëniet midis të gjitha Shteteve Anëtare të Afrikës. Arbitrazhi
vepron midis subjekteve të Shteteve Anëtare të Organizatës.

Natyra komplekse e DNT është se ajo përbëhet nga norma kombëtare dhe
norma me origjinë ndërkombëtare.

Normat me origjinë ndërkombëtare janë norma që vijnë si rezultat i traktateve

dhe marrëveshjeve ndërshtetërore. Këto traktate/marrëveshje ndërkombëtare
bëhen pjesë e ligjit kombëtar pas ratifikimit dhe publikimit ne fletoren zyrtare
së traktatit/marrëveshjes . Ato bëhen pjesë e ligjit kombëtar dhe zbatohet me
përparësi.

Burimet e DNT

Rregullat kombëtare mbi:

- Statusin juridik te subjekteve të DNT. Ato drejtohen nga e drejta

kombëtare, nuk ka ligje ndërkombëtare. Problemi i lihet tërësisht
rregullimit nga sistemi ligjor kombëtar i secilit vend. Në fushën e
legjislacionit te se drejtës tregtare, nuk ka rregullore uniforme brenda
BE-së apo tregtisë ndërkombëtare. Kjo është pjesa më konservatore e
ligjit evropian. Rregullorja e vetme është për shoqëritë aksionare dhe
korporatat evropiane.

- Rregullat administrative që rregullojnë tregtinë ndërkombëtare në lidhje

me detyrimet e marra nga shtetet ne kornizat e traktateve
ndërkombëtare - rregulla të tilla të veçanta janë ato për mbrojtjen e
konkurrencës.

- Rregullat e së drejtës ndërkombëtare private - ato mund të krijohen

posaçërisht për të rregulluar marrëdhëniet tregtare ndërkombëtare - e

Lektor : Phd. Gentian KOÇI UAMD - FSHPJ - DD www.uamd.edu.al 2

 Cikël Leksionesh: E DREJTA NDERKOMBETARE TREGTARE

tillë është Konventa e Vjenës për Shitjen Ndërkombëtare të Mallrave, e

cila rregullon posaçërisht shitjet ndërkombëtare. Normat e saj përsëritin
dispozitat e Ligjit për mbrojtjen e konsumatorit - rregullon drejtpërdrejt
të drejtat dhe detyrimet e palëve, ajo rendit atë që duhet të bëjë shitësi,
blerësi, çfarë duhet të paguajnë, detyrimin, afatin e
ankesave/reklamimeve dhe më tepër. Rregulla të tilla janë pjesë e
legjislacionit të brendshëm te se drejtës private ndërkombëtare. Një
pjesë e legjislacionit të brendshëm te se drejtës private ndërkombëtare
ka të bëjë me të gjitha marrëdhëniet civile që lidhen me një element
ndërkombëtar - ato parashikojnë mënyrën në të cilën përcaktohet ligji i
zbatueshëm për të gjitha detyrimet kontraktuale. Dhe kur nuk ka
rregulla specifike në ligjin kombëtar, zbatohen dispozitat e përgjithshme
të se drejtës private ndërkombëtare.

Në secilin sistem juridik kombëtar ekziston një rregullim i veçantë i

marrëdhënieve private me një element ndërkombëtar. Në disa raste, mund të
jetë e njëjtë për një numër vendesh – si ato të BE-së. Përndryshe, çdo sistem
juridik kombëtar rregullon në mënyrë të pavarur këto çështje.

Në fushën e ligjit kombëtar, ekzistojnë gjithashtu rregulla të specializuara për

zhvillimin e tregtisë së jashtme në disa lloje të mallrave dhe shërbimeve. Këto
janë të ashtuquajturat regjime të lejeve. Kushte të tilla ekzistojnë në
legjislacionin e brendshëm në lidhje me eksportin e armëve dhe municioneve -
çdo transaksion i tregtisë së jashtme në lidhje me eksportin e mallrave të tilla
është subjekt i lejes së Ministrisë së linjës. Për më tepër, subjektet që mund të
kryejnë një veprimtari të tillë duhet të licencohen për ta bërë këtë.

Në fushën e tregtisë në Komunitet, importet dhe eksportet brenda BE-së i

nënshtrohen regjimit të lëvizjes së lirë përderisa ato mallra kanë origjinë në
një Shtet Anëtar. Kjo është kushti i parë. Dhe së dyti, nëse ato importohen
ligjërisht në territorin e një Shteti Anëtar. Ligjërisht - do të thotë se janë
respektuar rregullat dhe procedurat doganore. Pas kësaj ato mund të lëvizin
lirshëm brenda komunitetit.

Brenda Komunitetit, ekziston një Kod i vetëm Doganor që rregullon lëvizjen e

mallrave brenda BE-së dhe importet nga vendet e treta në Komunitet.
Ekzistojnë disa rregulla në fushën e produkteve ushqimore që i nënshtrohen
kontrollit sanitar, ilaçeve - ato gjithashtu kanë regjime të ndryshme.

Në zhvillimin e tregtisë ndërkombëtare, shfaq veprim i ashtuquajturi rendi

publik apo politika publike.

Koncepti i rendit publik apo politikes publike ka dy kuptime - e para , politika

publike është një tërësi rregullash dhe normash specifike ne të drejtën
kombëtare të secilit shtet, të cilat kanë të bëjnë me parimet juridike, të drejtat
kushtetuese dhe detyrimet e subjekteve, parimet e tregtisë. Për shembull,
konceptet e tilla të mbuluara nga politika publike janë mirëbesimi në tregtinë
ndërkombëtare, përmbushjen e detyrimeve, regjimin kombëtar të individëve -
kjo do të thotë që shtetasit e huaj kanë të njëjtat të drejta dhe detyrime si
shtetasit e atij vendi /prsh shtetasit shqiptar/ , ky regjim kombëtar i
mundësohet dhe shteteve te tjera, për shembull, një i huaj nuk mund të

Lektor : Phd. Gentian KOÇI UAMD - FSHPJ - DD www.uamd.edu.al 3

 Cikël Leksionesh: E DREJTA NDERKOMBETARE TREGTARE

regjistrohet si person fizik përveç nëse ai ka një adresë të përhershme, por

nëse ka - ai mundet.

Rendi publik ka një funksion të ashtuquajtur pozitiv dhe negativ. Me funksion

pozitiv nënkupton që kufizimet dhe kontrollet mbi tregtinë ndërkombëtare
janë të ndaluara, aq sa ato rregullohen nga marrëveshjet ndërshtetërore.
Dmth asnjë vend nuk ka të drejtë të imponojë kufizime tarifore dhe jo-tarifore
që bien ndesh me konkurrencën e ndershme dhe me angazhimet e bëra nga
shteti.

Nga ana tjetër, nocioni i rendit publik apo politikës publike u lejon shteteve të
vendosin sanksione ose ndalime të caktuara në realizimin e tregtisë
ndërkombëtare, të cilat mund të jenë vetëm të përkohshme dhe të cilat
synojnë të ndryshojnë sjelljen e palës së kundërt. Kjo është embargoja, për
shembull.

Lektor : Phd. Gentian KOÇI UAMD - FSHPJ - DD www.uamd.edu.al 4