Cumhuriyet Dnemi Trk Edebiyat

Osmanl Devleti'nin siyasi, askeri ve ekonomik adan Avrupa'nn gerisinde kalmas devlet byklerini baz tedbirler
almaya zorlam, bu alanlarda Avrupa'nn nasl gelitiinin renilmesi iin baz genler oraya gnderilmitir.
Avrupa'ya zellikle Fransa'ya giden genler oradaki edebiyata hayran kalm ve dnlerinde, grdkleri yenilikleri
Trk edebiyatnda uygulamaya balamlardr. Deiiklikler nce siyasi alanda grlmtr. Edebiyat alannda yaplan
deiikliklerle belli dnemler halinde gnmze kadar sren yeni bir edebiyat balamtr.Bu dnemlerden biri de
Cumhuriyet dnemi edebiyatdr. Cumhuriyet dnemi edebiyat, Milli Edebiyat [1] 'tan kesin hatlarla
ayrlmamaktadr.nk Milli edebiyat sanatlar, Cumhuriyet'in ilk yllarnda en nemli eserlerini vermilerdir. Yakup
Kadri, Halide Edip, Reat Nuri, Refik Halit ve daha birou Cumhuriyet'in ilk elli ylna damgalarn vurmulardr.
Ancak Cumhuriyet'in ilanyla ok hzl bir ekilde yaplan devrimlerler, Trk aydn takip etmekte zorland bir siyasi
deiim yaamtr. Latin harflerin kabul, eski yaz ve yeni yaz kargaas ortal kartrmaya yetiyordu. Byle bir
ortam, ncekilerden ayrmak iin 1923 yln hala devam eden bir edebiyat dneminin balangc olarak kabul edilir.

Cumhuriyet Dnemi Edebiyatnn zellikleri [deitir]

Cumhuriyet edebiyatnn temelinde stiklal Sava ve Atatrk devrimleri vardr. iirler, romanlar, hikayeler
bu iki konu ile dorudan ya da dolayl olarak balantldr.Milli duygu ve heyecan gelitirmeye ynelik bu
abalar Milli edebiyatn bir devam niteliindedir.

Milli edebiyatla balayan halka inme, Anadolu'yu tanma abas bu dnemin edebiyatnda ana ilkelerden
olmu, Trk halknn her kesimi edebiyata girmitir. Artk edebiyat stanbul'un snrlarn tamamen amtr.

Yeni kurulan devlet ile yaplan baz devrimleri halka tantmak ve benimsetmek grevi Cumhuriyet dnemi
sanatlarna dmt. Sanat, siyaset ile halk arasnda bir kpt olmu, devrimleri yorumlam, aklam
ve savunmutur.

Yeni dil ve eski dil tartmalar Cumhuriyet ile noktalanm, siyasi g, olay tekeline alm ve Trk Dil
Kurumu'nu kurarak dilde geri dnlmez bir yenilemeye yoluna gidilmitir.Ancak bazen ok arya gidilerek
halkn anlayamad kelimeler dile konularak Trke yabanc bir dil haline gelmitir.

Cumhuriyet'ten nce sadece sempati duyulan Trk Halk sanatlar ve folklr n plana alnm, ncekilerin
kmsedii Karacaolan'n, Yunus'untarz rnek alnmtr. Artk harf benzerlii de kurulan Bat edebiyat
daha yakndan takip edilmitir.Trk edebiyat, bat edebiyatnn yeniliklerini, akmlarn uygulamaya
balamtr.

Cumhuriyet Dnemi Edebiyat rnleri [deitir]

Roman ve yk [deitir]
Cumhuriyet dnemi edebiyat Trkiye'nin gereklerine gittike genileyen lde eildi.Yurdun btn blgelerinde
kentlerdeki,kylerdeki yaam ve insan ilikilerini,yurtdna gen iileri ele ald.Her snftan,her yaam biiminden
gelen kahramanlar canlandrd.Onlar kuatan toplumsal bozukluklarn giderilmesi iin neriler getirildi.Dil
devrimi,edebiyat yakndan etkiledi.Tretilen ya da canlandrlan szckler yannda blge azlarndan szckler ve
anlatm biimleri de edebiyata girdi.Halk syleyileri,anlatm kadar dnya edebiyatlarndan trl
eilimlerden,deneylerden izlenimler grld.Cumhuriyet'in kuruluunu ele alan yaptlar oluturuldu.Yakup Kadri
yakn tarihte oluan,kendi tank olduu olaylara dayanarak toplumdaki deimeleri,siyasal yaamdaki
alkantlar,atmalar ele alan romanlar yazd.En etkili roman ise kyl ve aydn elikisini anlatan Yaban (1932)
oldu.Cumhuriyet'in ilk on ylnda Kurtulu Sava'na katlan halk ve aydnlar,yeni dneme ayak uydurmaya alan
karclar ve ibirlikiler [2],bat uygarl karsnda geleneksel ahlakn ve yerleik deerlerin tartlmas [3],toplumdaki
deimelerin,batllamay yanl anlamann ykc etkileri [4] gibi toplumsal konulara bireysel sorunlar,ruhzm
deneyleri [5] eklendi.evket Esendal'n Ayal ve Kiraclar (1934) roman bakent Ankara'nn,Cumhuriyet'in ilk
yllarndaki yaamn canlandryordu.Deniz tutkunu olan Sait Faik,kendi yaad Burgaz Adas'nn Rum
balklarn,kentin kk insanlarn geni bir insan sevgiisyle canlandrd.te yandan retim biimine,retim

biiminde deimenin yaam nasl etkilediine dikkati eken ilk yapt Sadri Ertem'in krklar Durunca (1931) adl
ky romandr.Sabahattin Ali,Kuyucakl Yusuf romanyla 20 yl kadar sonra geliecek ky romanclna nclk
etti.Kylleri,dkn kadnlar,toplumsal snflar arasndaki elikileri ele alan ykler kaleme ald.

nce Memed,Yaar Kemal

nce Memed romannda [6] 1930 yllarnda Toroslar!da yaayan,sua itilmi bir ekyann yaamn konu edinen Yaar
Kemal bu yreyi ve ukurova'y tarihsel kkleri,doas,gncel sorunlaryla yanstrken anlatmdaki
coku,betimelemerindeki renklilikle dikkat ekti.Orhan Kemal,stanbul'un yoksul kesimlerinde yaayanlar,kyden
kente nfus gn,ezilen ocuklarn,gen kzlarn servenini konu edindi.Kemal Tahir'in ky konu edinen romanlar
[7]
ve kydeki gelimelerin geni bir panoramasn verdi.Samim Kocagz,Necati Cumal,Fakir Baykurt gibi yazarlar
roman ve ykleriyle ky ve kasaba yaamna tanklk ettiler.[8]Ayn evreyi konu edinen Bekir Yldz,yurtdnda
alan gmen iilerin yaamn konu edinen yazarlardan oldu.Gereklere ironi ile bakan ykcler bulunduu gibi
(r;Haldun Taner) toplumsal bozukluklar glmece ykleri ve romanlaryla ok geni bir okur topluluklar nnde
tartan yazarlar (Aziz Nesin,Rfat Ilgaz) grld.Kurtulu Sava'nn ve Cumhuriyet dnemini,toplumcu ve gereki
yazarlara kart biimde yorumlayan yazarlar ( Tark Bura ) da oldu.
Ruhsal zmlemelere ynelen,bilialtn sergileyen yazarlar (Yusuf Atlgan,Bilge Karasu,Adnan zyalner,Ouz
Atay vs.) soyutlamalardan,kara mizahtan yararlandlar;geriye dnmlerle,armlarla beslenen,dilin olanaklarn
aratran denemelere giritiler.Kadn romanclar ve ykcler evreyi,olaylar,kiileri konu edinirken ayrntlara daha
ok indiler.Bu yazarlar (Nezihe Meri,Adalet Aaolu,Pnar Kr,Fruzan,Sevgi Soysal,Tomris Uyar ) bireyin toplumla
ilikisi,toplumsal yapda ve kltrdeki deiimler,cinsellik gibi konulara ynelirken yerleik yarglara kar
ktlar.Hzl kentleme,sanayileme olgular ky edebiyatnn ortadan silinmesine yol aarken,kentteki
kaynamalar,kenar mahalle insanlarnn,yoksullarn,iilerin yaamndan ok aydnlarn,sanatlarn,siyasal eylemlere
katlanlarn toplumsal ve ruhsal dnyalarn,onlarn tanklyla bireyi ve toplumu konu edinen bir edebiyat
geliti:Erhan Bener,Demir zl,Selim leri,Orhan Pamuk,Latife Tekin,Nedim Grsel vs. gibi yazarlarn roman ve
ykleri.
iir [deitir]
iirde, Milli Edebiyat akmndan hece veznini devralan kuak (Kemalettin Kamu,mer Bedrettin Uakl vs) kk
duyarllklar, doa ve yurt gzelliklerini konu edindi. Biim yetkinliine ,ar iire ynelen almalar folklordan
(Ahmet Kutsi Tecer), tarihin yan sra psikolojiden (Ahmet Hamdi Tanpnar) beslendi. Simgelere (Ahmet Muhip
Dranas) ya da gnlk yaamdan sahnelere, yaygn izlenimlere, duyarla (Cahit Stk Taranc) yasland. Hece veznini
kullanmada ulalan ustala yeni kalplar, duraksz uygulamalar (A.M.Dranas, C.S.Taranc) eklendi. nsann i
dnyasna ynelik aratrmalar, gizemci dnceler dile getirildi (Necip Fazl Ksakrek). Nazm Hikmet Ran'n vezni,
geleneksel kalplar kran iiri, biimsel zellikleri kadar Marx gre bal ieriiyle de yenilik oluturdu. Bu
yeniliki iir zamanla halk iirinden, divan iirinden, hatta ada Garip iirinden etkiler ald: yknn olanaklarndan
yararlanld, yerel ve evrensel deerlerle beslendi. Garip hareketinin temsilcileri (Orhan Veli Kank, Melih Cevdet,
Oktay Rfat) iirde sregelen ar duyarla, airanelie kar ktlar, vezinsiz iiri yaygnlatrdlar.[9] Garipiler
karsnda Nazm Hikmet'in iir anlayndan etkilenen toplumcu iir anlay ortaya kt. Bu iir geleneinin
temsilcileri Rfat Ilgaz, A.Kadir, Ahmed Arif, Hasan Hseyin'dir. Toplumsal konular,imgeye ve duyarla daha geni
yer vererek ileyen eilimin temsilcisi Atilla lhan oldu. Doa, ak, yaam, sevgi, bar, zgrlk vb. konular ileyen
ak aydnlk iirin (Bedri Rahmi Eypolu, Behet Necatigil, Cahit Klebi, Necati Cumal) karsnda; insann
evrendeki yerini konu edinirken soyutlamalardan, bilialt aratrmalardan yararlanan almalar yer ald. Asaf Halet
elebi'nin iirine eski uygarlklarn, tasavvufun, folklorun katks grld. Dnemin en retken airi Fazl Hsn
Dalarca, insann tanr, evren, tarih, zaman karsndaki yerini yer yer karanlk imgelerle okura sezdirmeye alt. [10]
Garip iirinin ak anlatmna karn kinci Yeni ad verilen iirin temsilcileri Edip Cansever, lhan Berk,Cemal Sreya,
Turgut Uyar, Sezai Karako ve Ece Ayhan, ada dnyann karmaas iinde bunalan insann tedirginliini, yer yer
kapank bir iir diliyle anlattlar. Toplumsal eylemlere (Kemal zer, Ataol Behramolu), kentin yaamnda izgi d
kalm kitlelerin temsilcilerine (Refik Durba), kltrel kaynaklara ve tarihe (Hilmi Yavuz) ynelen rnler kendini
gsterdi. roni (Salah Birsel), toplumsal (Metin Elolu) ve siyasal (Can Ycel) yergi, duyarla kar iir
kaynaklarndan birini oluturdu.
Aratrma,Derleme [deitir]
Trk edebiyatn uzun tarihi ve geni corafyas iinde bir btn olarak ele alan,dnemlerini belirleyen,eski yaptlar
gn na karan yazar Fuat Kprl'dr.F.Kprl,siyasal ve toplumsal kurumlardaki deimelerin edebiyattaki
etkilerini gsterdi.Onun izdii evreye bal kalarak gemiteki trk edebiyatn inceleyen aratrmaclar

yetiti:brahim Necmi Dilmen,smail Habip Sevk,Agah Srr Levent,Mustafa Nihat zn,Nihat Sami Banarl,Kenan
Akyz,Abdlbaki Glpnarl,Fahir iz bu alanda almalar gerekletirenlerden bazlardr.Deerlendirmelerinde
dnce hareketlerini,yazarlarn psikolojisini,anlatm zelliklerini gz nnde tutanlar (Ahmet Hamdi
Tanpnar,Mehmet Kaplan) oldu.
Cumhuriyet Dnemi Edebiyat Akmlar [deitir]
Yedi Mealeciler [deitir]
Cumhuriyat dneminin balarnda bir araya gelen tek topluluktur. Yeni bir edebiyat kurmak, Bat edebiyatn takip
etmek, zgn iir oluturmak adna ortaya kmlar, ancak Be Hececiler'in takipileri olmaktan
kurtulamamlardr.Bu sanatlar; Sabri Esat Siyavugil, Vasfi Mahir Kocatrk, Yaar Nabi Nayr, Cevdet Kudret,
Kenan Hulusi, Muammer Ltfi, Ziya Osman Saba'dr. Bunlarn arasnda en dikkate deer isim Ziya Osman'dr.
Garipiler [deitir]
1940 sonras Trk iirinde nemli izler brakan Garip akmn Orhan Veli kurar.Ona, Oktay Rfat ve Melih Cevdet
destek verir. Bu akma gre iirde basitlik nplandadr. iir hayata yaklat srece baarldr. Vezin, kafiye, nazm
ekli airin elini kolunu balayan gereksiz unsurlardr. iir serbest olmal, hayatn canlln yanstmaldr. iirin
ahengini salayan bu balar deil szcklerdir. iirde mecazl syleyilerden kanlmaldr. Sanatlar, iire bu zamana
kadar bir ey kazandrmamtr. iir, yksek zmrenin mal olmaktan karlmaldr. Yeni iirin beenisi mutlu snf
oluturanlarn deil bir lokma ekmek iin didinenlerin iiridir. Onlara hitap edecektir.
iiri en z, en yaln halde bulmak iin bilin altna ynelen Garipiler kendilerinin srrealist akma yaklatn
sylemilerdir. Garipilerin iir anlay, iir dnyasna bomba gibi dm, eletirenler olduu gibi destekleyenler de
olmutur. Ancak iirin bu kadar basit olmadn savunanlar sonunda hakl km, nce Oktay Rfat ve Melih Cevdet
kapal, imgesel iie ynelmitir.
kinci Yeniler [deitir]
Birinci Yeni, baka adyla Garip akm, iirsellii ve geleneksel kurallar, batac edilenleri yadsyarak iirde halka ve
yalna ynelen, biim, z ve syleyi yenilikleri getirmiti. Ancak on yl sonra, iirde iirsellik, duyarllk, duygu,
slem ve imge aranr oldu. Bat'da gelitirilen "soyut", "imgesel" benzeri niteliklerle yazmak gibi yeni araylara
gidildi.Bu, kinci Yeni'nin domasna zemin hazrlad. Bu iirin temsilcilerinden olan lhan Berk, iiri zelliklerini
yle aklamtr.

iirin elerini, ilkelerini saptamak, kendi ilkelerinin dndaki btn br aralar atmak, iiri iir olarak
dnmek, kinci Yeni iir ilk bunu dnyor.imdiye dein anlamn bir yn biliniyordu: Akla
ballk. Oysa iirine n yce esi akl allak bullak etmesi, onu ykmasdr.

Bu iirin dier bir temsilcisi Edip Cansever ise grn yle ifade eder:

iirin deeri okuyucunun arm gcne bal olmal.

Ece Ayhan ise kinci Yeni'ninne yapmak istediini yle zetler:

kinci cepheyi amak, akl dnda da bir anlam olduunu savunmak, iirin kurallar konusunda ykc
davranmak, anlamszln anlamna doru gitmek. Bu gerekleri dil kurallaryla snrlayamadmz iin
dili amak, kelimeleri anlamndan kurtarmak, yeni zn sonucu olan yeni biimi, yeni biimin de
zorunlu sonucu olan yeni z getirmek.

Balangta bir topluluk olarak ortaya kmayan, bildirgesi bulunmayan, kimi ilkeler zerinde birlemeden Birinci
Yeni'yi yeterli grmeyerek iirde, herbirinin kendi aradn gzettii bu airleri "kinci Yeni" ad altnda toplamak
gerekmitir. Bu grup ok uzun soluklu olmadysa da Trk iirine yeni boyutlar kazandrd.
YED MEALECLER
Yedi mealeciler, milli edebiyatlarn gerekten uzak, duygusal memleketiliklerine kar
olarak doarlar.
*Yedi Meale adnda ortak bir iir dergisi kararak, Trk iirine yeni bir ufuk amaya altlar.
*lkelerini samimilik, itenlik, canllk ve devaml yenilik eklinde akladlar.
*Be hececileri eletirdiler ve onlara kar ktlar.
*Bat edebiyatn zellikle Fransz edebiyatn kendilerine rnek alp, izleyeceklerini
sylemelerine ramen be hececilerin yolundan gitmilerdir.
*Topluluk u sanatlardan olumutur:
Ziya Osman Seba, Sabri Esat Siyavulugil,
Kenan Hulusi, Yaar Nabi Nayr, Cevdet Kudret Solok, Muammer Ltfi ve Vasf Mahir Kocatrk
GARP AKIMI
*1940'ta Garipiler adyla kan topluluun ortaya koyduu bir sanat anlaydr.
* iirde her trl kurala ve belirli kalplara kar kmlardr.
*iirde l, kafiye ve drtle kar kmlardr.
*iirde airanelii, mecazl syleyi ve sanatlar kabul etmediler.
*Ssl, sanatl dile kar kp sade bir dil kullandlar.
*iirde o gne kadar ilenmedik konular ele aldlar.
*Konuma dili ile gnlk sradan konular ilediler.
*ledikleri konular gnlk hayattan sradan insanlarn problemleri, yaama sevinci ve
hayattaki baz garipliklerdir.
*Halk deyilerinden yararlanmlar, toplumsal yergiye yer vermilerdir.
Garipiler: Orhan Veli, Melih Cevdet Anday, Oktay Rfat Horozcunun oluturduu bir
topluluklardr.
CUMHURYET DNEM TRK EDEBYATI
1923 yl yeni Trkiyenin kuruluudur. Aydnlarmz , devlet adamlarmz ve yazarlarmz
tarihimizde artk yeni bir dnemin balatlmas gereine inanmlardr . te 1923te balayan
bu yeni anlay maddeler halinde yle zetleyebiliriz.
*Hece lsn, yerli bir iir ls olarak kullandlar.
*Halkn dertlerini, problemlerini ve Anadolunun gzelliklerini ilediler.
*Anadoluda yaayan efsane, masal ve mitolojiden yararlandlar.
*Halk arasnda yaayan her tr kltr unsurunu sanat eserlerinde ilediler.
*Bu dnem sanatlar; maniler, trkler, halk efsaneleri, masallar ve halk sanatlarnn
unsurlarn topladlar.
*Bu dnemde roman, hikaye, tiyatro, gezi ve hatrat trlerinde de bir sadeleme, kltr
varlklarmzdan yararlanma gze arparken; roman ve hikayede gerekilik akm n plana
kar.
*1940a kadar olan dnem iinde, ( Ahmet Haim, Yahya Kemal gibi ) baz airlerin aruz vezni
ile sade iirler yazdn gryoruz. Baz airlerimiz de kendilerine "Yedi Mealeciler ve Be
Hececiler" gibi isimler vermitir.
KNC YENLER
ncleri Oktay Rifat , lhan Berk , Turgut uyar , Edip Cansever , Cemal Sreya , Sezai
Karako , Ece Ayhan , lk Tamer , Tevfik Akda , Ylmaz Gruda gibi airlerdir. Harekete kinci
Yeni adn Muzaffer Erdost Takar. geri yanl bir adlandrmadr bu.nk , iirimizin
Tanzimat'tan beri geirdii yenilik olaylar gz nnde tutulursa , ikinci yeni'ye ancak sekizinci
yeni demek uygun der. ama , ikinci yeni bir ynyle garip akmna - birinci yeni'ye -tepki
olarak doduu ve sk sk tekrarland iin bu ad yerleir.gerekten de ikinci yeni , artk
ilevini yitirdiini bildirerek , birinci yeni'ye ba kaldrr.Orhan Veli ve arkadalarnn
1940'lardan beri srdrdkleri akma ounlukla kart bir yol tutar. bu tutumun belli bal
zellikleri yle sralanabilir:
- mgeye kaplar yeniden ve sonuna kadar amak
- Edebi sanatlara zgrlk tanmak

Basitlik , sadelik ve aleladelikten ayrlmak.

Konuma diline srt evirmek
Halkn hayatndan ve kltrnden uzaklamak , folkoru iire dman bellemek
ehirli adam tipi izmee bo vermek
Nkte , artma ve tekerlemeden kamak
iiri ustan ve anlamdan kaydrmak
Duyguya ve arma yaslanmak
Konuyu , hikayeyi , olay atmak
Fakir ounlua deil , aydn aznla seslenmek