Plastiklerin Sekillendirme Yontemleri Son - (Yıldız) PDF

Plastiklerin ekillendirilme
Yntemleri
13.04.2009
Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER
Sanayide retilen plastikler ancak iyi bir biimlendirme ile deer kazanrlar.
Plastikler trne ve kullanm amalarna gre deiik ekillerde
biimlendirilirler.
Bu yntemler u ekilde sralanabilirler.
1. Kalplama
1.1. Basn kalplama
1.2. Transfer kalplama
1.3 Basnl katlandrma yntemi
1.4. Dner kalplama
1.5. Dner dkm kalplama
1.6. Enjeksiyon kalplama
1.7. Enjeksiyon ile iirme kalplama
1.8. Santrifj dkm kalplama
1.9. Dkm kalplama
2. Dier biimlendirme yntemleri
2.1. Ekstrzyon
2.2. iirme ile film ekme
2.3. Kalpsz ekstrzyon
2.4. Basnta s ile biimlendirme
2.5. Lif sarma
2.6. Kpk plastik
13.04.2009
EKER
Kalplama Yntemleri
13.04.2009
EKER
Basnl Kalplama
Yntem stlabilen ve soutulabilen kalp alt ve st paralar

arasnda polimer toz veya tabletlerin s ve basn altnda belirli bir
sre preslenmesinden ibarettir
Basn kalplama ynteminde kalba alnan malzemenin;
biimlendirme scakl, basnc ve sresi malzeme cinsine ve
biimlendirilecek parann bykl ile konstrksiyonuna gre
deiir.
Genelde bu deerler; basn iin 7-80MPa, scaklk iin 135-200C
ve polimerizasyon sresi iin 1-20 dakika olarak verilebilir.
Granl veya toz halindeki malzeme presleme ile n ekillendirilerek
tablet haline getirilir. nceden stlm kalba konur ve erkek klp
tarafndan basn uygulanr. Younlama polimerizasyonu ile reine
rijit hale gelir. Daha sonra kalp alarak koniklikten yararlanmak
sureti ile paralar bazen karc millere gerek olmadan bazen ise
karc miller kullanlarak darya alnr.
Her defasnda kalp iyice temizlenerek gereinde yapmay nleyici
yalama yaplr.
13.04.2009
EKER
13.04.2009
EKER
13.04.2009
EKER
Basnl Kalplama Yntemleri

Pozitif Kalplama:Kalp
iine sadece paray

oluturacak kadar malzeme
konur ve basn sadece
parann oluturulmas iin
harcanr.
Yntemde; gerek malzeme
gerekse enerji ynnden
tasarruf salanr ancak kalba
konacak plastik miktarnn ok
iyi ayarlanmas gerekir ki
para eksik kmasn.
13.04.2009
EKER
Yar-Pozitif Kalplama: Dii

kalbn st yzeyine tama
kanal alr ve kalp boluuna
gereinden biraz daha fazla
malzeme konur ve kalba daha
az basn uygulanr.
Fazla plastik tama kanallarn
doldurur ve youn paralar elde
edilebilir.
13.04.2009
EKER
Tamal Kalplama: Basit bir

kalp ve gereinden fazla
malzeme kalp iine konur.
Kalplama srasnda malzeme
kalptan taar ve tama yolunu
tkayarak plastiin st kalp
zerine bask yapmasna
salar. Dier bir deyile basn
sadece plastik iin deil taan
ksm iin de harcanr.
Para kalptan karldktan
sonra fazla ksm kesilir.
Kalp maliyeti dk, malzeme
kayb fazla ve youn para
imalat yaplamayan
yntemdir.
13.04.2009
EKER
Basnl Kalplama rnleri
Ucuz ve basit bir yntem olan basnl kalplama;

Elektrik anahtar paralar, radyo televizyon kasalar, ekmece ve kasaya
benzeyen paralar, dme ve elektrik paralar gibi kk ve ok boluklu
paralarn retimi iin uygundur.
Ayrntl , karmak ve ar paralarn retimi iin uygun deildir
13.04.2009
EKER
Basn Kalplama
.
Kalplama cihazlar genelde hidrolik sistemli bazen haval bazen de el ile

altrlabilen ekilde retilmilerdir, deiik glerde olabilirler.
Kalp yapmnda ortamn korozif olabilecei de dnlerek direnli
malzemeler seilir. rn.malzeme numaras Nr. 1.2342 olan ve kimyasal
bieimine gre C: %0,1 Mn: %0,3 Cr: %5 Mo: % 0,75 V : %0,23 ).
Kalplarn alt ve st paralarnn birbirleriyle ok iyi temas etmesinin
salanmas ve , eksantrikliklerin minimum dzeyde tutulabilmesi iin kalp
konstrksiyonuna dikkat edilmesi gerekir.
Kalp yzeyleri ok iyi ilenerek parlatlmal ve tercihen sert krom ile
kaplanmaldr.
Biimlendirilecek para asndan kalplarda; kaln cidarlardan, keskin
kelerden, deiik cidar kalnlklarndan kanlmal, dayankllk vermesi
bakmndan da destek (feder) tasarmlar yaplmaldr. Plastik malzeme
cinsine ve kalp biimine bal olarak ekme pay hesaplanmaldr.
13.04.2009
EKER
Basn Kalplama
Kalp tasarmlar malzeme akn en iyi ekilde salayacak ve gerilimleri

azaltacak ekilde yaplmaldr. Para retimi srasnda kan gazlar iin de
kanallar konulabilir.
kalplarn stlmas; kalp yarlar iine elektrik tellerinin denmesi ve akm
geirilmesi yada kanallardan buhar geirilerek yaplr. Termoset malzemeler
ekillendirilecekse elektrikli stclarn kullanlmas tercih edilir.
Kalplarda stma ve soutmay salayacak ve seri almay
gerekletirecek karc miller ve bazen de apak kesme sistemleri bulunur.
Para maliyetleri bakmndan bir kalbn 30.000 50.000 adet i paras
basabilmesi gerekmektedir.
Basn kalplama ynteminde gerekli miktarda plastik malzeme kalp i
boluuna ya dorudan ya da bir tezgahta disk, silindir gibi ekillere
getirilerek koyulur. Bu ama iin gelitirilmi helezonlu sistemlerden
yararlanlr. Biimlendirme cihazn otomatik olarak besleyecek ll arjlar
veya n ekilli preslenmi paralar bylece seri almay salarlar. Ayrca
bu arjlar veya n ekilli paralar biimlendirme scaklnn 50C aasna
stlarak alma veriminin arttrlmas salanabilir.
13.04.2009
EKER
Basn Kalplama
Basn kalplama ynteminin avantajlar:

Biimlendirilmi parada mekanik zellikler bakmndan blgesel farkllklar
yoktur, gerilmeler bulunmaz.
Parada merkez kakl pek grlmez.
Hcresel boluklar olumaz.
Malzeme akndan kaynaklanan erozyon azl kalp bakm masraflarnn
dk olmasn salar.
Kalp konstrksiyonlar her trl cihaza kolayca uyarlanabilir.
Malzeme kayplar azdr.
Presin son kapama basncna gerek kalmadan boluk alc gce eriir.
Basnl kalplama ynteminim dezavantajlar:
lem sresi uzundur.
Paraya ait ykseklik toleranslar apaktan dolay kritik hale gelir.,
nce kesitli paralar abuk hasar grr.
apak giderme gtr.
Para derinliinin para i ap veya lsnn iki buuk mislinden fazla
olmas halinde blgesel zellik deiimleri grnr. Bunu en aza indirgemek
iin 25 mm derinliindeki paralar iin 210 kgf/cm 2 lik nominal deerde bir
basncn her ilave 25 mm derinlik iin 50kgf/cm 2 arttrlmas gerekir.
13.04.2009
EKER
Transfer (letmeli) Kalplama
Basnl kalplama yntemine

benzeyen bir yntem
olmasna karn kullanlan
kalplar farkldr. nk
kalplama sresince kalplar
devaml kapal kalmaktadr.
Kalplama iin yeterli
miktarda reine ayr bir kalba
(iletme odasna) konur ve
140-200 0 C a stlarak
malzeme eritilir.
letme odas bir yollukla kalp
i boluuna balanr.
Erimi plastik 40-90 MPa
basnla kalp iine baslr.
Kalp iinde malzemede
apraz balar oluuncaya
kadar yani malzeme
katlancaya kadar bekletilir
ve daha sonra para kalptan
karlr.
13.04.2009
EKER
13.04.2009
EKER

.
Transfer kalplama ynteminin stnlkleri:

1-Plastik sv halde bulunduundan, para iinde gml olarak kalmas iin kalba
taklan paralarn bozulma ihtimali daha azdr.
2- nce kesitli ve ayrntl paralar retilebilir.
3- Termoset malzemenin kalp iinde sertleme sresi daha ksadr.
4- Malzeme iletme odasnda scaklk her tarafta ayn olacak ekilde stma yaplabilir.
Kalba giren plastik malzeme bu blgede de ayrca stlm olur.
5- Basnl kalplamaya kyasla daha hzl bir yntemdir.
6- Basnl kalplamaya kyasla daha pahal bir yntem olmasna karn malzeme kalb
daha iyi doldurur.
7- ok boluklu kalplar iinde uygun bir yntemdir
letme odasndaki plastik kayp malzemedir ve temizlenmesi gerekir.

Plastik malzeme kalp iinde daha uzun sre eriyik (sv) halde kald iin kullanlan
kalplar, basnl kalplamada kullanlan kalplardan farkldr.
Transfer kalplama yntemi, basnl kalplama yntemi gibi termoset malzemelere
uygulanr.
13.04.2009
EKER
Distribtr kapa, iinde gml metal paralar olan filer ve

kozmetik ie kapaklar transfer kalplama yntemi ile retilebilir.
13.04.2009
EKER
Yntem Seimi
Basnl kalplama yada transfer kalplama ynteminin seimi;

Kullanlacak plastiin eidine kyasla daha ok retilecek para
ekline bal olarak seilir.
13.04.2009
EKER
Basnl Katlandrma Yntemi
Yntemde; reine emdirilmi veya reine ile kaplanm malzemeler

s ve basnla birletirilir.
Yksek ve alak basnl katlandrma olmak zere iki blmde
uygulanr.
Yksek basnla katlandrma ; genellikle fenolik, melamin, silikon
ve epoksi gibi termosetlerle emdirilmi kat, bez, nylon gibi
malzemelere uygulanr.
Katlama ile elde edilen rnler levha, ubuk veya boru eklinde
olabilir.
13.04.2009
EKER
Katlanacak
malzeme nce
reine ile doyurulur,
kurutulur ve istenen
boyutlarda kesilir.
Kesilen levhalar
istenilen kalnlk
elde edilinceye
kadar st ste
konur ve 150-180 0
C scaklkta
plakalar arasnda
7-10 MPa basnla
preslenir.
13.04.2009
EKER
Alak basnla
katlandrma; cam elyafla
kuvvetlendirilmi veya kat, bez

pamuk yada nylon elyaf ile
takviye edilmi termoset ve baz
termoplastik reinelerden rnler
elde edilir.
Direkt temas ve kartrma olmak
zere iki yntem vardr.
Direkt temas ynteminde; kalp
iine takviye malzemesi
yerletirilir, zerine fra ve
pskrtme yntemi ile reine
srlr. lem istenen et
kalnlna ulancaya kadar
devam eder.
Reine oda scaklnda normal
basnta veya frn iinde
sertletirilir. Para retilir.
13.04.2009
EKER
Takviye malzemesi ve reinenin kartrlmas

13.04.2009
EKER
Yksek
basnla
katlandrma;
takviyeli reine
torba ile kaplanr
ve torbann
zerinden basn
verilir (basnl
torba yntemi)
yada torbann
iinden vakum
uygulanr
(vakumlu torba
yntemi).
basnl torba yntemi
vakumlu torba yntemi

13.04.2009
EKER
Dner (Dndrmeli) Kalplama

(Rotational Molding)
Dner kalplama (rotational molding); istenen byklk
ve biimlerde, eksiz, ii bo ve salam yapl paralarn
yaplmas iin gelitirilmi bir yntemdir.
Bu yntemin asl kuru ve eriyebilir toz halindeki plastiin
bir veya daha ok ekseni etrafnda dnen kalp i
yzeyinde sv hale dntrlmesi ve soutularak
biimlendirilen parann dar alnmasndan ibarettir.
Dner kalplamada daha ok sya dayankl plastikler
kullanlsa da son zamanlarda dallanm zincir ve apraz
bal polietilen trleriyle baz termoset plastiklerin de
biimlendirilmesi yaygnlamtr.
Yntem termoplastik ve termoset malzemelerin
ekillendirilmesi iin uygundur.
13.04.2009
EKER

Istma ve dndrme ekillerine grei iki farkl dner kalplama sistemi vardr.
Bunlar rock n roll ve scak haval sistemlerdir.
Rock n roll sisteminde, dorudan diardan ( plal alevle ) stma
uygulanr ve bu esnada kalbn 20-25 lik bir ayla ileri- geri titremesi
salanr.
Scak haval sistemlerde , kalbn; bir frn iinde iken birbirinr dik iki eksen
etrafnda dnmesi salanr.
Rock n rollsistemi , daha ksa stma sreleri ile alr ve daha
ekonomiktir. Ancak , bu teknikte , emniyet nedeniyle , kalplarn tek tek ve
srayla stlmalar ve kullanmlar yaplrken , scak haval olanda birden ok
sayda kalp ayn anda kullanlmaktadr.
Dner kalplamada kullanlan kalplar, genellikle basn olumadndan,
haddelenmi elik rnler veya alminyum dkm ile yaplr.
Rock n roll sistemin genellikle basit , scak haval sistem ise kompleks ,
karmak ekillerin kalplanmasnda kullanlr.
13.04.2009
EKER

Top, oyuncak, ii bo ve basit

rnlerin imalatnda kullanlr.
Yntemde; toz yada sv haldeki
plastik malzeme karm belirli
miktarda kalp iine konur, kalp
kapanr ve birbirine dik iki eksen
etrafnda dndrlr.
Merkezka kuvveti etkisi altnda
malzeme kalp cidarna yaylr.
Dndrme devam ederken kalp
stlr. Kalpta termoplastik malzeme
varsa erir, termoset malzeme varsa
sertleir.
Dner kalp soutulur ve para
iinden kartlr.
Yntemde; PE, PP ve PVC gibi
termoplastikler ile epoksi ve
polyester gibi termoset malzemeler
ekillendirilebilir.
Kalplama sresi dier kalplama
yntemlerine kyasla daha fazladr.
13.04.2009
EKER

lem olduka basittir.

Toz veya tablet polimer
ngrlen miktarda kalba
konulur.
Kalp nce birbirine dik iki
eksen zerinde ayn anda
dnerken stlr. Bu esnada
polimer gerekli sy alarak
ergir ve viskozitesi der.
Kalbn dnmesi sayesinde
de kalb iyi bir ekilde
doldurur.
Istma istasyonundan sonra
kalp komple soutma
blmne gelir.
Plastiin zelliklerine gre
uygun bir soutma
ileminden sonra kalbn
ald blme gelir.
lemi tamamlanan para
karlr, kalp benzer bir
ilem iin gerekli temizlik ve
hazrlklar yaplarak tekrar
doldurulur.
13.04.2009
EKER

13.04.2009
EKER
Dner (Dndrmeli) Kalplama (Rotational Molding)
13.04.2009
EKER

Yntemin avantajlar:
Plastik trne gre kontroll bir soutma ile kalptan kan rn, boyutsal kararlla
sahiptir. Gerilmeler ihtiva etmez.
Snrsz rn tasarmlama serbestlii vardr.
eitli rnler ve eitli renklerdeki plastikler ayn anda kalplanabilirler.
Darbe dayanm ve rijitlik salamak asndan kalplama birka aama halinde
yaplabilir.
Artk malzeme en az dzeye indirilmitir. Kalp maliyeti ucuzdur ve normal basnlar
kullanlr.
rne konulams gereken eitli metal balantlar kalplama srasnda
uygulanabilmektedir.
Kapal simetrik kalplar kullanlarak elde edilen rnlerin kesilmesiyle ak ulu
rnler de elde edilebilmektedir.
lem srasnda atk malzeme , apak v.b . olumamaktadr.
rn ar gerilim yklemesi altnda katlanmadndan, rnde dah sonra gerilim
atlamas gibi gelimeler olmamaktadr.
Et kalnlklar ise , rnein iirme ile kalplamada elde edilenden daha homojen
olmaktadr. Sadece kelerde et kalnl dier ksmlardan daha fazladr ki bunun da
bir avantaj olduunu belirtmek gerekir.
Ek dner kalplama ilemi ile(co-orto molding) katmanl rnler de elde edilmektedir.
13.04.2009
EKER

Yntemin dezavantajlar;
Istma ve soutma ilemleri ancak kalp dna uygulanabildiinden ,
bu sreler ok uzun srelerdir.
lemde kulanlmas gereken ve toz halinde bulunan hammaddeleri ,
dier ilemlerde kullanabilen granllere kyasla daha pahaldr.
rnde sadece d boyut lleri hassasiyetle tutturulabilmektedir.
Kullanlabilen polimer says , snrldr. rnein , PE iin erime ak
indeks deeri yksek ; yani molekl arl nispeten kk olanlar
dah iyi sonular vermektedir. Yine PE de , dallanm trler tercih
edilmektedir.
Paralarda delik vs. gibi baz detaylar , kalplama srasnda
yaplamadndan , rn eldesinden sonra mekanik olarak almalar
gerekmektedir.
13.04.2009
EKER
Dndrmeli Kalp rnleri

Dner dkm kalplama rnleri gerek
eit gerekse miktar olarak her yl git
gide artmaktadr. Bulunan yeni
malzemeler ve bytlen makine
boyutlar ile daha eitli ve byk
rnler sanayinin hizmetine
verilmektedir.
Bu rnlerden bazlar: tarmsal
pskrtme aletleri, depo ve tohum
tanklar, otomotiv sanayinde gsterge
panolar, gemicilikte kullanlan eitli
kaplar, kimya fabrikalar iin tekne ve
depolar, bro ve i mobilyalar, yazlk
masa ve sandalyeler, deniz botlar,
kamp aralar, p bidon ve kabinleri,
kk yzme havuzlar, reklam
panolar, mankenler ve yakt
depolardr.
13.04.2009
EKER
Dner Dkm Kalplama
Yntem, dner kalplama makinalarnda epoksi, poliester gibi sv

reinelerin veya plastisollerin herhangi bir yola katlatrlmas ve
istenilen biim verildikten sonra kalplarn alarak karlmasndan
ibarettir.
Dner kalplamada sylenenler dner dkm kalplamada da
geerlidir ancak katlatrma ilemi tamamen kullanlan reine
zelliklerine gre deiiktir. Keza bu reineler kalba daha sk bir
yapma saladklar iin kalp ii yzeylerine ayrc bileimler ince
bir tabaka halinde srlr.
13.04.2009
EKER
Enjeksiyon (timli kalplama )Kalplama
Enjeksiyon (itimli) kalplama, termoplast bir plastiin stlm bir cihaz

silindirinin llesinden kapal bir kalba basn uygulanarak enjekte edilmesi
ile yaplan bir ilemdir.
Enjeksiyonla Kalplamann Avantajlar:

Yksek retim hznda istenen kalitede retim yaplabilmesi,
Nisbeten dk iilik maliyeti,
Yzeyi dzgn para retimi,
Karmak ekilli paralarn tek bir ilemle retiminin mmkn olmas,
lemde yksek otomasyon salanmas,
Enjeksiyonla kalplamann Dezavantajlar:

Makine maliyetini karlayabilmek iin ok sayda para retiminin
gerekmesi,
Kaliteli rn iin ilemin yakndan denetlenmesine ihtiya duyulmas,
Kalp maliyetlerinin yksek olmas
13.04.2009
EKER
Injection Molding
13.04.2009
EKER
Enjeksiyon Kalplama
retim maliyetlerinin azaltlmas ve zel isteklerin karlanmas iin

enjeksiyon cihazlar nemli lde gelitirilmilerdir.
15 grdan 23 kga kadar olan paralar biimlendirecek kapasitelerde
olanlar yaplm durumdadr.
Ayrca ileri teknikte basn, scaklk ve zaman kontrol eden, ilem
zamann ayarlayan , retilen paralarn kalite sapmalarn belirleyen
mini bilgisayarl cihazlar da yaplmtr.
Zamandan tasarruf etmek amac ile ok istasyonlu Rotary tip
cihazlar da gelitirilmitir.
Bu yntemle enjeksiyon tr tm termoplastlar, baz elastomerler ve
makine donanmlarnda deiiklikler yaplmak kayd ile termoset
rnler de biimlendirilebilirler.
13.04.2009
EKER
Enjeksiyon Kalplama
Enjeksiyon kalplamada hidrolik sistem basnc, uygulanan scaklk

ve sre nemli lde plastiin trne baldr. Genel baz deerler
vermek gerekirse bunlar basn iin 700-2000 kgf/cm2 , scaklk iin
160-250C ve sre iin de 10-30 saniye dolaylarndadr.
Enjeksiyon kalplamada kullanlan cihazlar kk kapasiteli ve basit
paralarn kalplanmasnda Piston-Dalg tipi , daha kaliteli ve fazla
sayda paralarn kalplanmas iin de helezonlu olmak zere iki ana
grupta imal edilebilirler.
Istma elektrikle gerekletirilir. Helezonlu makinelerde helezon
hareketi de stc etki yapabilir.
Kalp kapama zellikleri bu makineler iin ok nemlidir. Aksi halde
enjeksiyon basncnn fazlal kalptan malzeme kamasna sebep
olur. Kalp kapama donanmlar da kk cihazlar iin mekanik,
byk makineler iin ise hidrolik veya hidro mekanik olmak zere 3
tipte retilirler.
13.04.2009
EKER
Enjeksiyon Kalplama
Piston-Dalg tipi enjeksiyon makinesi
13.04.2009
EKER
Helezonlu karlkl tip enjeksiyon makinesi
n plastikletirici tip
enjeksiyon makinesi
13.04.2009
EKER
Enjeksiyon makineleri
13.04.2009
EKER
13.04.2009
EKER
Enjeksiyon Kalplama
13.04.2009
EKER
Enjeksiyon Kalplama
13.04.2009
EKER
Enjeksiyon Kalplama lemi Sras
Kalp, malzeme ve cihaz hazrlklarnn yaplmas bata gelir. Plastik malzeme nemli
ise kurutulur ( genelde 60C-70C de 2 saat kurutma iin yeterlidir ). Renklendirme
ve dolgu maddeleri katks gerekiyorsa bunlar yaplr.
Kalp souk olmamaldr, orta yumuama scaklndaki plastikler iin kalp
scaklnn 50-70C olmas iyi sonu verir.
Granl, plastik besleme hunisinden cihaza verilir.
Kontroll bir stma ile eriyen madde istenen scakla gelince istenen hzda ve
basnta kalba enjekte edilir.
Erimi plastik cihaz silindirinde fazla tutularak yaklmamal ve kalba souk halde de
enjekte edilmemelidir.
n plastikletiricili helezonlu makinelerde besleme hunisinden haznedeki dner
helezon yardm ile stlm blgeye sevk edilen plastik granlleri ergimeye balar.
Helezonun dnmesi ile ve srtnmesiyle plastik maddenin erimesi kolaylar. Eriyen
madde bir valften geerek asl enjeksiyon blmne gelir. Burada yeterli birikim
salannca otomatik olarak valf ergimi plastiin geli yolunu kapayarak kalp yolunu
aar ve enjeksiyon salanr.
ift hareketli helezonlu enjeksiyon makinelerinde de helezonun dnmesi ile stma
blgesinde eriyen plastik n taraftaki birikme blgesine gelir. Koullar yeterli
olduunda kalba enjeksiyon iin bir hidrolik motor ve kavrama yardm ile helezon, bir
piston gibi ,ileri doru alr. Bu srada helezon n tarafndaki sonsuz valf kapanarak
erimi malzemenin geri kamasn nler. Sktrma sistemleri
13.04.2009
EKER
Enjeksiyon Kalplama
Kalp paralar
13.04.2009
EKER
13.04.2009
EKER
Enjeksiyon Kalplama
Yoluk sisteminin seimi byk nem kazanmaktadr.
Dengeli malzeme aknn salanabilmesi iin scak yolluk
sistemi tercih edilir.
Scak Yolluk Sistemi Avantajlar:
Yolluk temizleme ve krma ilemi olmadndan iilikten
tasarruf salanr,
Dk evrim sresi,
Malzemeden tasarruf,
Makine kapasitesinden tasarruf,
Yksek kaliteli para (gerilmesiz para) retimi,
Scak Yolluk Sistemi Gereksinimleri:
Temiz plastik kullanm,
Hassas scaklk kontrol,
yi kalp tasarm,
Hassas boyut lleriyle kalp retimi,
13.04.2009
EKER
Yolluk sistemleri
Enjeksiyon Kalplama
Sktrma sistemleri
13.04.2009
EKER
Enjeksiyon Kalplama
Btn enjeksiyon sistemlerinde kalba baslan plastik maddenin

souyarak katlamasndan sonra kalp ama srasnda cihaz
llesinden kalp yolluuna doru giden katlam malzeme de
otomatik kesme ile ayrlabilir.
Termoset plastiklerin enjeksiyonunda;
Helezon haznesi hassas bir ekilde su ceketi ile stlmaktadr.

Ayrca lle konstrksiyonu da farkldr.
Plastikletirme haznesi iinde pimeden akabilecek bir scaklkta
tutulur. Lleden geerken de pime scaklnn zerine stlr.
Buradan hzla piirme scaklndaki kalba basldktan sonra piston
yeniden besleme iin ekilirken lle ksm soutulur. Aksi halde lle
tkanarak retim engellenir. Buna jet kalplama da denmektedir.
Yolluk sistemleri
13.04.2009
EKER
Enjeksiyon Kalplama
Termoset plastiklerin enjeksiyonunda helezon haznesi
13.04.2009
EKER
Enjeksiyon Kalplamada Dizayn Esaslar
Gerilme ylmalarnn nlenebilmesi iin kalp tasarm
Poor design
Good design
13.04.2009
EKER
Enjeksiyon Kalplamada Dizayn Esaslar
retilecek paralarn et kalnl 0,6-3 mm. kalnlnda olabilir.

Mukavemeti yksek plastiklerle alldnda ve fazla yke maruz kalmyan
paralarda; para kenarlar keli olabilir.
Ayrca, aada belirtilen kurallara da uyulmas gerekmektedir.
Kural
: Vida ba yzeye batm olmaldr
YANLI
DORU
Yzeyde kalm di
hasara urar
13.04.2009
Yzey altnda
kalm di ise
hasara uramaz
Yark vida balar

zorlandnda yalama olaca
iin vida ksa srede
Uygun vida balar
kullanlmaz hale gelir.
EKER
Enjeksiyon Kalplama ile elde edilen rnler
13.04.2009
EKER
Plastik Enjeksiyonla mal Edilen

Paralardaki Hatalar ve nlenmesi
Hata Ailesi : Malzeme
1. Yanklar (Burns)
Hatann Genel Ad: Lekeler, kahverengi lekeler, siyah lekeler, yanklar, yanm
malzeme, siyah ve kahverengi eritler, bronzlama
Aklama: Paraya bakldnda rahatlkla grlebilen renkli lekeler.
Hatann Asl Sebebi: Malzeme karm kirletiyor. Para yzeyinde hata olarak kabul
edecek kadar leke grlyor. Malzeme yanm bir malzemeyle birlikte kartrlyor
veya prosesin iinde bir yerde scak bir nokta lokal olarak plastii yakyordur .
nlenmesi: Eski vidal, kovanl makinalar parada bu tip hataya sebep olabilirler.
nk makinann iinde dikkate alnacak kadar yanm para at varsa, bunlar
parada bu tip hatann olmasna sebep olabilir. Bunu engellemenin tek zm vida
ve kovandaki hataya sebep olan komponenti bulup temizlemektir. Lekeler, prosesin
iindeki bir yerde yanmadan dolay oluur. Istc bantlarn ar snmas bu hataya
sebep olur. Srekli kontrol yapan s kontrol cihazlarn kontrol etmemiz gerekir.
Malzeme deiimi de bu hataya sebep olabilir.Yolluk giriindeki ar hz
artmlarndan dolay malzemenin ar snmas ve yanmas gerekleebilir
13.04.2009
EKER

2 Kabarcklar, Skm Gaz, (Bubbles, Trapped Gas)
Hatann Genel Ad: Kabarcklar, skm gaz, farkl kabart
Aklama: Parann d yzeyinde kk kabarcklar gzlenir.

Hatann Asl Sebebi: Parann enjekte edilmesi srasnda eriyik
malzemenin iinde ok abuk gaz fazna geebilen madde
bulunmas. Bu hatann yerleimi parann yzeyinde ve i yapsnda
bir yerde olabilir.
nlenmesi: Souk bir depoda veya siloda saklanm olan malzeme

scak veya lk presleme ortamnda nemin buharlamasna izin
verilmeden ilem grrse, buharlaan su kabarcklar malzemenin
iersinde kabarcklara sebebiyet verebilirler. Bu sebeple malzeme
retime girmeden nce, iyice kurutulmal, veya kuru tutulmal ve
ortam scaklna gelmesi beklenmelidir.
13.04.2009
EKER

3 . Bozulmu, Kopmu Malzeme (Degraded Material, Weak Parts)
Hatann Genel Ad: Zayf paralar

Aklama: Kalplanm parann fiziksel younluu daha nce
yaplm olandan olduka azdr.
Hatann Asl Sebebi: Karm, ksa molekler zinciri uzunluundaki
molekllerle piirilmemitir.
nlenmesi: Malzemenin ar kurutulmasda bu hataya bir sebeptir.
Malzemeyi kurumas iin ar bir sre brakmak (rnein, en yksek
s deerinde birka gn brakmak) bu hataya neden olur. Scak
yolluklu kalplarda stclarn ar snmasndan kaynaklanr, souk
yolluklu kalplarda ise eritme srasnda malzemeye ok farkl s
verilmesinden kaynaklanr. ok fazka s bozulmu para
kamasna neden olur. Erime scakln ve makina & kalbn
stclarnn kontrol ediniz.
13.04.2009
EKER

4. Kalitesiz Renk Dalm (nadequate Color Dispersion)
Hatann Genel Ad: Renk eritleri, kt renk dalm

Aklama: Renk konsentrasyonu para boyunca iyi dalmamtr.
Parann stnde farkl renk dalmlar gzleniyor.
Hatann Asl Sebebi: Eriyik vidadayken renk konsentrasyonu
tamamen homojen ekilde karmam.
nlenmesi: Btn eritme ve kartrma olay vidann dnmesiyle
gerekleir. Kartrma olayndaki artm ancak konvensiyonal
vidalarn kullanlmas ve kovan scaklklarnn azaltlmas ve arka
basncn arttrlmasyla olur. Bu malzemeye, eridike vidaya daha
fazla mekanik hareket verilmesi gerektiini gsterir.
13.04.2009
EKER

5 . Gm zleri (Silver Streaking)
Hatann Genel Ad: Serpinti olumas, gm izler

Aklama: Parann yzeyinde gm gibi parlayan izler grlr.
Hatann Asl Sebebi: Malzeme ok fazla snmtr. Kondense olan
gaz kalp yzeyinde skp kalr.
nlenmesi: Soutma evriminin ekipmanlarn kontrol etmemiz
gerekir. Ekipmanlar durgun ak ve sabit soutma scakl iin
kontrol ediniz. Karmn imalat alanna gelir gelmez kullanlmasda
bu hatay gerekletirebilir. malat alannda karm kullanlmadan
nce en az 8 saat bekletilmelidir. Bylece malzemenin scakl,
ortam scaklna yaklaacaktr.
13.04.2009
EKER

Hata Ailesi: Proses
1 . Katmanlama (Delamination)
Hatann Genel Ad: Laminasyon, katmanlama, deleminasyon

Aklama: Para sanki ayr ayr katmanlardan baslm gibi gzkr. Bu
katmanlardan kolayca kopar.
Hatann Asl Sebebi: Genelde yava doldurmalarda parada, eriyik souk
katmanlar oluur.
nlenmesi: Genel amal renklendiriciler olarak ounlukla Polietilen ve
Polipropilen bazldr. Birok zaman bu renklendiriciler bakire karma uyum
salayamazlar. Fazla kalp spreyide bu hataya sebebiyet olabilir. Malzeme
kalba girdii anda neredeyse donar. Daha fazla malzeme girdiinde,dieri
nasl donduysa buda birlemeyen bir katman olarak donar. Enjeksiyon
hzn artrmak bu problemi sona erdirecektir.
13.04.2009
EKER

2. Gaz Yanklar (Dieseling)
Hatann Genel Ad: Yanklar, gaz yanklar
Aklama: Hava veya gaz kalp iinde skp kalmtr. Gaz
malzemeyi str ve yakar. Genelde kalba da zarar verir.
Hatann Asl Sebebi: Scak hava veya gaz malzemeyi ar str ve
yakar
nlenmesi: kc yok veya yetersiz konstrkte edilmi veya dzgn
temizlenmemi bir kc sz konusu demektir.
Bu hata ayrca ar kapanma kuvvetinden dolayda olabilir. Ar
kuvvetle kapanan kalbn kclar ilevsiz kalabilir. Gaz skarak
ierde kalr ve kompresyondan dolay ar snrak yanmaya sebep
olur. Yanklarn engellenmesi iyi havalandrma yani, kclarn
temizlii ve i grmesiyle olur.
13.04.2009
EKER

3 . Salyalama, Tellenme (Drooling)

Hatann Genel Ad: Salyalama, tellenme
Aklama: Kalp aldnda, tel gibi grnen, ve uzayan plastik
grlr. Kalptan aa doru sarkar. Bu ayrca kaln fakat yava
malzeme akmnn yolluk burcundan yavaa akmasyla olur.
Hatann Asl Sebebi: Kovandaki plastiin basnc verimli olarak
bertaraf edilmemi.
nlenmesi: Birok ekipman reticisi bunu engellemek iin kalplama
makinasna reverse toper nozln yerletirmilerdir. Bunlar
zellikle salyalamay engellemek iin dizayn edilmitir. Scak yolluk
kanallar alm kalplarda, eer kanallar dzgn almyorsa buda
salyalanma ve tel tel olmaya bir sebep olabilir. Tel tel olma belli bir
yere kadar no drool nozulleriyle kontrol edilebilir. Eriyik
dekomprasyonu ounlukla vidann zamana bal olarak geri
ekilmesiyle ayarlanabilir. Dekomprasyon zamann artrmak tel tel
olmay azaltacaktr
13.04.2009
EKER

4. tici ubuu zleri (Ejector Pin Marks)
Hatann Genel Ad: tici ubuu izleri, paraya ubuk batmas
Aklama: tici ubuklar paraya iz brakr.
Hatann Asl Sebebi: ticilerin basnc paraya iz brakmaya elverili
nlenmesi: Bu hata parann scakln ve itici ubuklarn
kuvvetlerinin balanse edilmesiyle ortadan kaldrlabilir. Eer itici
ubuklarn bal olduu plaka (itici plaka) paraya ok hzl vurup
dryorsa yine bu hata ortaya kar. Bununda zm tabiki itici
plakann hzn drmekle olur. Eer kalp parann kalba
yapmamas iin eitli modifikasyonlardan gemise, bu seferde
para itici tarafnda kalyorsa o zaman itici ubuklar parada iz
brakabilir. Bunu engellemek iin daha byk apl itici ubuklar
kullanlrsa birim alana den kuvet azalacandan iz brakma
olaslda aaya ekilmi olur.
13.04.2009
EKER

5. apak (Flash)
Hatann Genel Ad: Fla, ayrlma yzeyi at, apak
Aklama: Kalbn ayrld yerde fazla malzeme,
genellikle ayrlma yzeyinde olur.
Hatann Asl Sebebi: Malzemenin kalp boluunu
doldurma basnc, kalb kapal durma basncn
yenmitir ve fazla malzeme taarak bu yap olumutur.
nlenmesi: Eer dzgn bir ykleme kontrol
yaplmazsa, kalp boluu ar malzemeyle
doldurulabilir buda bu hatann olumasna sebep olabilir.
Vidann her evriminde ayn ilerleme ve gerilmeyi
yaparak, ayn hacimdeki malzemeyi, kalbn iine enjekte
etmelidir.
13.04.2009
EKER

6. Ak izgileri (Flow Lines)

Hatann Genel Ad: Ak izgileri, kaynama izgileri
Aklama: Akan ktle bir izgi ile birbirinden ayrlmtr. Bu rahata
gzlenebilir. Baz durumlarda kozmetik bir hatadr.
Dier durumlarda ise iki ktlenin birbirleri arasnda verimsiz bir adhezyon
ba vardr.
Hatann asl Sebebi: ki ktle bibirine kaynamam.
nlenmesi: Yetersiz havalandrma bu hataya sebep olur. Havalandrma
kclar temiz olmal ve rutin olarak kontrol edilmelidir. Kaynama izgileri;
kalp boluundaki eriyik plastiin doru ekilde prerize edilmesiyle
elemine edilebilir. Kaynama izgilerinin eleminasyonu iin doldurma hz
nemlidir. Mmkn olduu kadar hzl dolum, mmkn olduu kadar daha
fazla miktarda eriyii kalp baoluuna sokar. Malzemenin eriyiklii
doldurma esnasnda ne kadar fazlaysa bu hatayla karlama riski o kadar
azdr
13.04.2009
EKER

7. Yanl ekme, Boyutsal Deiim (Incorrect
Shrnkage, Dimensional Variation)
Hatann Genel Ad: Yanl ekme, spek d boyut

Aklamas: Kalplanm rn, normal olarak hesaplanm ekmeyi
gerekletirmiyor.
Hatann Asl Sebebi: Kalplamadaki ve normal ekmedeki gerilmeler
deimitir.
nlenmesi: Genellikle kalp scakln arttrmak,artan ekmeyi
engelliyebilir
13.04.2009
EKER

8. Matlama (Non-Uniform Finish on Parts)

Hatann Genel Ad: Matlama, mat blgeler, parmak izi
Aklama: Kalplanm para uniform bir ekilde kalp yzeyini
replike edemez.
Hatann Asl Sebebi: Genelde souk slug veya daha souk bir
malzeme parann iine enjekte edilmi ve hata olumutur.
nlenmesi: Baz durumlarda malzemenin iinde ar miktarda
kaydrc ve yalayc bulunur ve bunlar kalp yzeyine kadar karak
yaylrlar. Eer kalp yzeyi uniform deilse o zaman eriyik
scakln drn ve problem karan yzeyin temiz olup
olmadn kontrol ediniz.Nozl ve yolluk memesi burcu geii
engelleyecek faktrleri ortadan kaldrn. Nozl ve yolluk memesi
burcu da birbirini tam olarak karlamaldr. Eer bunun dnda bir
durum varsa akta hata olacaktr.
13.04.2009
EKER

9. Portakal Yzeyi Oluumu (Orange Peel)

Hatann Genel Ad: Portakal yzeyi, mikro pitting
Aklama: Malzemenin yzeyinde, portakal yzeyindeki gibi girinti ve
kntlar gzlenir.
Hatann Asl Sebebi: Parada oluan ilk yzey, yksek miktarda
vizkos bir malzeme tarafndan itilmi ve burumutur.
nlenmesi: Souk olan malzemede ayn doldurma hzn elde etmek
iin daha yksek basn uygulamamz gerekir. Malzemenin eriyik
scakln kontrol edin. Kstl yollukla birilikte eriyik scakln
yavaca arttrn. Doldurma srasndaki kafada oluan basn
kayplarn karlamak iin kalp scakln arttrn. . Hzn, kalbmz
iin yeterince hzl olup olmadn kontrol edin.
13.04.2009
EKER

10. Ksa Basklar (Short Shots)

Hatann Genel Ad: Ksa basklar, tam
dolduramama,tamamlanmam basklar, NFOS (not filled outs)
Aklama: Kalplanm para kalp boluunu tam olarak
dolduramamtr..
Hatann Asl Sebebi: Malzemenin basnc kalb doldurmak iin
yetersiz kalmtr.
nlenmesi: Dzgn bir besleme kontrolu yaplmazsa, kalp
boluunun ar doldurulmasndan para eksik kabilir. Vidann her
evrim iin ayn dnmeyi, yani, ayn hacimdeki malzemeyi basmas
gerekmektedir. Parann dizaynnda ksa baskya sebep olan bir
faktrdr. Keskin geilerden ve dar kesitlerden kanlmaldr.
Birok zaman kalp presin boyutuna gre ayarlanamaz. Kapama
tonaj dikkatle ayarlanmaldr
13.04.2009
EKER

11. kntler (Sinks) & Boluk (Voids)

kntler ve boluklar aslnda ayn problem olmalarna karn
grnmleri farkldr.
Hatann Genel Ad: Gkler, kntler
Aklama: Parann yzeyi parann iine kmtr
Hatann Asl Sebebi: Malzeme yetersiz bir ekilde tlenmitir. Parann d
duvarlar katdr. Ama parann i yapsndaki baz moleklleri birbirinde
ayrarak boluklar oluturur.
nlenmesi: Gereinden kaln olan kesitler, dar gei veya ani genilemeye
sebebiyet veren geiler gntlere sebep olacaktr. tleme basnc
yetersizse malzemede kntler oluabilir. Plastik souduka kalp
boluunun iinde ekilme yapacaktr. Kalp boluunu iyi ve tam
doldurmas iin bu ekilmeleri karlamak iin tleme basnc kontrol
edilmelidir. Yetersiz basn boluklara neden olur. Plastik souduka
ekecei iin kalbn eklini tam olarak alabilmesi iin prerize edilmesi
gerekir. Bu basnta (tleme) ekmeyi kompanse eder. Onun iin para
yeterli basnta tlenmelidi
13.04.2009
EKER

Hata Ailesi: Kalp
1. Vakumla ekil Deitirme (Vacuum Pull)
Hatann Genel Ad: Vakum ekmesi, vakumla ekil deitirme

Aklama: Boaltma esnasnda, ilk anda oluan vakumla parann
ekli deiir.
Hatann Asl Sebebi: tici tarafndaki hava basnc para iin ok
yumuak.
nlenmesi: Bu hata soutma evriminin dzgn almayndan,
tkal olmasndan, altrlmamasndan veya k olmayan bir
ekilde (yani kr bi biimde) altrlmasndan kaynaklanr. Bunu
engellemek iin soutma evrimini altrmadan nce hereyi
dzgn olup olmadna bakmak gerekir.Havalandrma kabiliyeti
arttrlrsa bu hatann nne geilebilir.
13.04.2009
EKER

2. Yolluk Giriinde Yzey Bozukluu (Smudges)
Hatann Genel Ad: Yolluk giriinde yzey bozukluu

Aklama: Yolluun yaknndaki blgede hata grlr.
Hatann Asl Sebebi: Yolluk giriinin hemen etrafnda mikro jetting
olumutur. (Jetting ve Kurt izleri hatasnda daha kapsaml
incelenecektir.
nlenmesi: Kalp yarlarnn pen yzeyleri polilenmeyle
temizlenmelidir. Bu hata ile genelde fiber glas ve mikann kullanld
doldurmalarda, ok abrasif olduklar iin karlalmaktadr. Kalpta
yaplmas gereken deiiklik, yolluklarn geni fakat derin olmayacak
ekilde yaplmasdr.
13.04.2009
EKER

3. Yapan Yolluklar (Sticking Sprues)
Hatann Genel Ad: Yapan yolluklar, yolluk yapmas
Aklama: evrimde, kalp almas srasnda, yolluk yolluk sisteminden ayrlr, kopar.
Hatann Asl Sebebi: Yolluk, yolluk sistemiyle birlikte kalamyor.
nlenmesi: Derin olmayan yolluk memeleri veya itici tarafndaki verimsiz yolluk
memesi ekicileri, kalp boluuna yapmaya meyillidirler. Derin bir yolluk memesi
konstrksiyonu yapmalyz veya daha efektif bir yolluk memesi ekici koymal, veya
en son olarakta stmal yolluk memesi kullanmalyz.
Eer nozl scakl ok dkse kalp almas srasnda yine kopma olabilir. Bunu
engellemek iin nozl scakln artrn, bylece cold slug ve kopmay engellemi
olursunuz..
.4 Kalba Yapma (Sticking to The Mold)

Hatann Genel Ad: Kalba yapma
Aklama: Kalp aldnda, kalp boluundaki emi bitmemitir ve para ekilerek
iticilerin olmad tarafta yapk kalmtr.
Hatann Asl Sebebi: ticilerin olduu tarafta kalmamtr veya karlmasnda zorluk
ekilmitir.
nlenmesi: tleme basncn kontrol ediniz.
13.04.2009
EKER

5. arplma (Warpage)
Hatann Genel Ad: arplm paralar, dz olmayan para, kvrlma
Aklama: Bitmi para istenilen para eklinin dndadr, arplmtr.
Hatann Asl Sebebi: Parann i gerilmelerinden dolay para arplr. Buda parann
geometrisine etkir.
nlenmesi: Dzgn olmayan yolluk girii dizayn, yolluk girii geometrisi, yksek
gerilme ieren dizaynlar ve yolluk girii lokasyonu hatal veya yetersiz olan kalplarda
arplma oluabilir. Soutma zaman arttka paradaki gerilmeler dudurulur.
6. Kurt zleri, Jetting (Worm Tracks, Jetting)
Hatann Genel Ad: Kurt, kurt izleri, di macunu izleri, jetting
Aklama: Parann zerine kalp koyunca ilk bask srasnda olumu izler grlr.
Birok kii bu hatay di macunu sklmasyla elde edilmi gibi yorumlar.
Hatann Asl Sebebi: Yolluk giriindeki malzemenin hz ar yksek olduundan kalp
boluuna girildiinde ak ok hzldr. Bu izler rahatlkla gzlenebilir
nlenmesi: Kalplkta, kalb mmkn olduunca abuk doldurmak iyidir ama bu
abukluk dzgn boyutlandrlm bir yolluk girii ile salanmaldr. Malzeme ok
byk bir hzla kalp boluunu girdiinde istikrarszca etrafa saa sola fkrr. Bunu
engellemek iin akn karsnda bir diren oluturmaldr ki, bu hata engellensin.
13.04.2009
EKER

Hata Ailesi: Makine
1. Vida Kaymas (Screw Slipping)

Hatann Genel Ad: Kayma, vida kaymas, dnme
Aklama: Vida dnmesine ramen, bir sonraki bask iin malzemeyi kapamaz, yakalayamaz.
Hatann Asl Sebebi: Makine eklenen malzemeyi yakalayamaz.
nlenmesi: Bu hata hununin boalmas veya devre d kalmasyla mmkn olabilir. Veya
vakum ykleyiciyi altrmay unutmu olabiliriz. Yani temel olarak sistemin besleyici
sisteminde bir aksaklk vardr. Btn eki pman kontrol etmeliyiz
.
2. Arka Arkaya Hatal Bask (Shot to Shot nconsistency)
Hatann Genel Ad: Arka arkaya hatal bask, uygunsuz bask
Aklama: Makinada herhangi bir deiiklik veya ayarlama yaplamakszn, makina skarta
para basar. Genelde ya eksik yada boyutsal hatal mal baslr. Bu yar otomatik makinalarda
grlr.
Hatann Asl Sebebi: Sabit bir doldurma hz elde edilmesinden ve eriyik vizkositesinin olumsuz
deiiminden kaynaklanr.
nlenmesi: Vidann arkasnn dolmasndan dolay sznt yapan check valfler i gremezler. Bu
kalbn basncnn deiken olmasna sebep olur. Valfler rutin olarak kontrol edilmelidirler ve
gerekirse deitirilmelidirler.
13.04.2009
EKER
Problem
Olas Nedenler
Uygun zmler
Ak izleri
Eriyik ya da kalp ok souk
1. Kovan ve meme scakln arttrn.

2. Eriyik ve/veya kalp scakln arttrn
3. Enjeksiyon hzn arttrn
4. Burgu hzn ve geri basncn arttrn
5. Burgunun uygunluunu kontrol edin
Kalp dizayn hatal
1. Yolluk grii yerini deitirin

2. Yolluk giriini geniletin
3. Yolluk apn arttrn
4. Yolluklara ak kstlayc veya deitirici blgeler anz
(r. Yolluk ekici)
Hava atmann yetersiz olmas

nedeniyle kalpta hava skmas
1. Hava atma kanallarnn yeterliliini / tkanmasn kontrol

edin
2. Hava atma kanallarnn yerlerini kontrol edin
3. Hava atma kanallarn geniletin
4. Enjeksiyon hzn ve/veya basncn deitirerek kalbn
dolma eklini deitirin
5. Hava atma kanallarna destek salamak
Yolluk sistemi
1. Yolluk girilerinde tkanma olup olmadna bakn

2. Yolluk girilerini geniletin
3. Yolluklar geniletin
Eriyik ve/veya kalp ok souk
1. Kovan ve meme ssn arttrn

2. Kalp scakln arttrn
3. Enjeksiyon hzn arttrn
4. Burgu hzn arttrn
Enjekte edilen malzeme

miktar/gramaj
1. Enjekte edilen malzeme miktarn / gramaj arttrn

2. Eriyik yastklamasn arttrn
Kalb doldurma problemleri /

eksik bask
13.04.2009
EKER
Problem
knt izleri
Olas Nedenler
Uygun zmler
tleme basnc ok dk
1. tleme basncn arttrn
Eriyik ve/veya kalp ok scak
1. Kovan ve meme ssn drn

2. Kalp scakln drn
3. Burgu hzn drn
Istc arzas
1. Termokuple ve stc bantlar kontrol edin
Kalp dizayn hatal
1. Hava atma kanallarn geniletin

2. Hava atma kanallarnda tkanma olup olmadn kontrol
edin
3. Hava atma kanallarna destek salamak iin vakumlu
sistemler kullann
4. Hava atma kanallarnn yerlerini kontrol edin
Koku veya sararma
1. Kovan ve meme ssn drn

2. Kalp scakln drn
3. Enjeksiyon hzn drn
4. Burgu hzn ve geri basnc drn
5. Scaklk yolluklarnn scakln kontrol edin (varsa)
apak olumas
Enjeksiyon basnc/ hz ok yksek
1. Enjeksiyon basncn/ hzn drn

2. Kapama basncn arttrn
1. Kovan ve meme scakln drn

2. Kalp scakln drn
3. Burgu hzn drn
13.04.2009
EKER
Problem
Parada arplma
Olas Nedenler
Uygun zmler
Ar ynlenme (oriyantasyon)
1. Eriyik ve kalp scakln arttrn

Para ok sktrlm / ar tleme
1. tleme basncn drn

2. Enjeksiyon zaman ile kalp dolma zamann uyumlu hale getirin
Kalp dengesiz doluyor
1. Yolluk girilerinin yerini deitirin

2. Kalp scakl/soutmann homojen olmasn salayn
3. Enjeksiyon hzn ve basncn arttrn
Siyah noktacklar / topaklanan paralar
Kirlilik
1. Dk akkanlkl PP ya da HDPE geirerek makineyi temizleyin

2. Renk konsantresinin PP ya da PE bazl olduuna emin olun, PVC bazl renk konsantresi
kullanmayn
Kalba yapma
Para scakl ok yksek
1. Kovan ve meme scakln drn

2. Kalp scakln drn
3. Soutma sresini arttrn
Para ok sktrlm / ar tleme
1. Enjekte edilen malzeme miktarn drn ve kalbn doldurulmas gereken uygun

malzeme miktarn belirleyin
Kalp dizayn hatal
1. Konik alarn arttrn

2. Kalp ayrc kullann
3. Gerekli ise kalba erozyon yaptrn
Malzeme nemli
1. Granlleri kurutun
2. Nem atmal burgu kullanyorsanz, nem atmay engelleyen unsunlar kontrol edin
3. Hava atma kanallarna emi nitesi ekleyin
Basn ok dk
1. tleme basncn arttrn
Insert enjeksiyonu: zerine enjeksiyon yaplacak

para ok souk
1. zerine enjeksiyon yaplacak paray stn (dikkat parann yzey scakl 80C
100C aras olmaldr)
Malzemenin kalp giriinde birikmesi
13.04.2009
EKER
GAZ ENJEKSYON YNTEM
13.04.2009
EKER
GAZ ENJEKSYON YNTEM
Gaz Enjeksiyon Teknolojisi (GET) iin ilk patent, 1971 ylnda

Almanyada verilmi olup yntem 80li yllarda yaygnlamtr.
Standart donanma sahip bir enjeksiyon makinesinde, daha
dk enjeksiyon basnlar kullanlarak, gaz takviyeli
enjeksiyon yntemi ile kalplama yaplabilir.
Gaz takviyeli kalplamada, enjeksiyon esnasnda kalbn iine
basnl Azot gaz gnderilir. Bu tekniin kullanld kalplama
yntemlerinde, gaz giri noktas ile gaz ak, para et
kalnlna ve malzeme akna etki eden en nemli iki faktrdr.
yi yaplm bir tasarm ve uygun yerletirilmi gaz giri noktas,
basnl gazn plastii sktrmasn salar, malzemedeki
ekmeyi engeller ve etli blgelerde oluacak gklerin
azalmasna neden olur.
Ayn zamanda gaz basnc, tamamlama basnc olarak da grev
yapar. Genellikle N2 (Azot) ve seyrek olarak da CO2
(Karbondioksit) gaz kullanlr.
Azot gaz; ucuz, kolay elde edilebilir ve inert gaz olduu iin
Plastik Endstrisinde kullanlan standart bir gazdr.
13.04.2009
EKER
GAZ ENJEKSYON YNTEM
Gaz enjeksiyon yntemi (Gaz Enjeksiyon Teknolojisi dier bir

deyile GET ) ile kalplamada ilem sras, standart enjeksiyon
yntemindeki ilem srasna benzerdir.
- Kalp kapanr ve enjeksiyon makinesi kilitleme kuvvetine
ular,
- Ergiyik malzeme kalp boluuna enjeksiyon edilir,
- Kalbn iine basnl gaz pskrtlr,
- Basnl gaz belli bir sre kalp iinde bekletilir,
- Gaz serbest braklr,
- Kalp alr ve iticiler paray iter.
13.04.2009
EKER
GAZ ENJEKSYON YNTEMLER
Nozuldan Gaz Enjeksiyonu:

Kalp gzne n doldurma yaptktan sonra, enjeksiyon memesinden kalba
doru gaz gnderilir (ekil-1). Malzeme enjeksiyonu ile gaz enjeksiyonu
nozuldan yaplmaktadr. Bu yntemde gaz enjeksiyonu nozuldan yapld iin
ayn enjeksiyon makinesnda GETne uygun farkl kalplar balanabilir, maliyet
ynnden avantajldr.
ekil 1. Memeden Gaz Enjeksiyonu
13.04.2009
EKER
Kalptan Gaz Enjeksiyonu:

Gaz, kalbn ya hareketli grubundan ya da sabit grubundan
enjeksiyon edilir (ekil-2). Bu yntemin en nemli avantaj,
malzeme enjeksiyonu ile gaz enjeksiyonunun farkl noktalardan
yaplmasdr.
13.04.2009
EKER
fleme Yntemi:
Kalp gz, standart enjeksiyon yntemlerinde olduu gibi %
100 malzeme ile doldurulur. Ergiyik malzeme kalp iinde
katlamaya balar, daha sonra kalbn iine gaz enjeksiyon
memesinden gaz gnderilir. Gaz basncyla merkezde ergiyik
halde bulunan malzeme, ya makinann enjeksiyon nitesine
(enjeksiyon vidasna) doru yada kalp iindeki bir hazneye geri
dner (ekil -3). Bylece parada ihtiya duyulan hacim elde
edilmi olur.
ekil 3. fleme Yntemi ile Gaz

Enjeksiyonu
13.04.2009
EKER
GETnin KARAKTERSTK ZELLKLER

Avantajlar:
- Tasarmda serbestlik,
- Yksek rijitlik,
- Parann ekmesinde ok iyi homojenlik,
- Gaz basnc veya malzeme birikmesinden kaynaklanan gklerde
azalma,
- Daha dk kilitleme kuvvetine sahip enjeksiyon makinas
kullanm,
- En u noktay bile rahatlkla doldurabilme,
- Malzeme birleme izgilerinde azalma,
- Amorf termoplastiklerde daha dk i gerilmeler oluur. zellikle
kaplanacak paralarda nemlidir,
- %50 civarnda malzeme kazanc salanr,
- Enjeksiyon teknii ile kalplama yntemlerine gre evrim sresi daha
ksadr.
13.04.2009
EKER
GETnin KARAKTERSTK ZELLKLER

Dezavantajlar:
- Standart donanma sahip enjeksiyon makinasna ilave masraflar yaplmas
gerekir,
a) Lisans creti,
b) Basnl gaz retecek nite ve kontrol sistemi,
c) Gaz enjeksiyon memesi veya kalba yaplacak enjeksiyon nitesi,
d) Szntlardan oluacak gaz kayb ve gazn fiziksel zelliklerinin korunmas,
- retim balangcnda fire miktar ok fazladr,
- Kalitenin korunmas iin yksek kurulu maliyeti,
- Eitimli personel maliyeti (i-d eitim giderleri, konunun uzman teknisyenler
kullanm)
- Hatal kalplama sonucu oluacak patlamalardan kaynaklanan ciddi i kazalar,
- Malzeme seiminde snrlama,
- ok gzl kalp kullanmnda zorluk,
- Gaz kanallarnda deiiklik yapamama,
- Gaz enjeksiyon memesinin arzalanmas,
13.04.2009
EKER
PARA TASARIMI
Geometrik zellikler:
GET yntemiyle retilen paralar, genellikle iki gruba ayrlr.

1- Dairesel kesitli, para et kalnl fazla olan tasarmlar (arka
rzgarlk, kap kolu, debriyaj pedal vs.) (ekil-4)
2- Ksmi malzeme ylmal veya gaz kanall dz paralar (ev rnleri)
Gaz enjeksiyon yntemi ile retilecek paralar dizayn ederken ana
parametreye nem verilmelidir.
1- Gaz kanallarn yerleimi iyi dizayn edilmelidir,

2- Polimer paray dengeli doldurmaldr,
3- Gaz kanallarnn boyutlar uygun seilmelidir.
13.04.2009
EKER
PARA TASARIMI
13.04.2009
EKER
Para Et Kalnlna Etki Eden Faktrler:
Gaz kanal ile para d yzeyi arasnda kalan blgenin et

kalnlna etki eden 4 faktr vardr.
1- Malzeme (Termoplastiin cinsi),
2- Gaz kanal geometrisi,
3- Malzemenin iindeki dolgu maddeleri (cinsi ve miktar),
4- Gaz debisi
13.04.2009
EKER
Yolluk Tasarm
Gaz enjeksiyon ynteminde kesiti byk olan yolluklarn

kullanm tercih edilse de, ine yolluk ve tnel yolluk da ska
kullanlmaktadr.
Genel kural olarak, tavsiye edilen yolluk girii, niform ve en az
standart kalplama yntemlerindeki kadar olmaldr. Bylece
donma etkisi ve gaz enjeksiyon faznda basn sramas
engellenmi olur.
Gazn yaynm kontrol edilemediinden diyafram yolluk ve film
yolluk kullanm tavsiye edilmemektedir.
Gazn atmosferik basn seviyesine kadar azalp tahliye
olabilmesi iin tm evrim boyunca gaz enjeksiyon memesi
ak kalmaldr.
Enjeksiyon memesinin en iyi pozisyonu:
- Grnr yzeyde olmamaldr,
- Ar mekanik yke maruz kalan blgelere yerletirilmemelidir,
- Tercihen et kalnlnn fazla olduu ksmlara konulmaldr.
13.04.2009
EKER
Yolluk Tasarm
Enjeksiyon esnasnda doldurma, ince ksmlardan ok etli ksmlara

doru olursa, trblanstan dolay hem para et kalnl dalm
homojen olmaz hem de para yzeyinde bozukluklar oluur.
Dairesel formlu paralarn kalplanmasnda malzemenin giri noktas
ile gaz enjeksiyon noktas, parann merkezinden verilmelidir ve
gerekmedike gaz, kanallara ayrlmamaldr.
ok gzl kalplarda yerekimi etkisi de gz nnde
bulundurulmaldr. Doldurma, ekil 5e uygun olmaldr.
13.04.2009
EKER
Malzeme Ylmasnn nlenmesi
Ak uzunluundan baka malzeme giri noktasnn pozisyonu

da malzeme ylmasnda belirleyici bir etkendir (ekil 6).
13.04.2009
EKER
Malzeme Ylmasnn nlenmesi
Malzeme ylmas, ar doldurmayla da nlenebilir (ekil 7).
13.04.2009
EKER
Dnme As
Malzeme ylmasn ve et kalnlndaki azalmay nlemek iin

tasarm aamasnda dnme as mmkn olduu kadar byk
seilmelidir (ekil 9).
Dz paralarda, gazn ve ergiyik malzemenin akn
rahatlatmak iin, ya gaz kanalar oluturulmal ya da para da
etli ksmlar tasarlanmaldr.
13.04.2009
EKER
Gaz Enjeksiyon Yntemi
Standart donanmlara sahip bir enjeksiyon makinasnda Gaz

Enjeksiyon Yntemi uygulanabilir.
retilen paralarn yzey kalitesi yksektir.Dolaysyla da para
maliyetinde %24 azalma salanr. %50 civarnda malzeme
kazanc olur. rnein Gaz enjeksiyon yntemi ile ii boaltlm
bir parann evrim sresi 190 sden 120 sye der ve evrim
sresinde %20 kazan elde edilir.
Gaz enjeksiyon yntemi ile retilecek paralarn kalplar,
konvensiyonel kalplara gre daha basit olduu iin kalp
tasarmclarnn ii kolaylar.
yi dizayn edilmi kaliteli bir kalp ile ok kaliteli paralar elde
edilebilir. Enjeksiyon kalplama teknii ile retilemeyen paralar
bu yntem ile retilebilir.
Gaz takviyeli enjeksiyon yntemi, proses verimliliini ykseltir,
daha dk kilitleme kuvvetine gereksinim duyulur ve kalp
tasarm basitleir.
13.04.2009
EKER
Santrifj Dkm Kalplama
Akkan bir monomer, yar polimer veya polimer dispersiyonu ieren

bir eksen etrafnda yksek hzla dnen kalp yardm ile ii bo
silindirik kalplama rnleri yaplmasnda uygulanan bir yntemdir.
Kalbn dnmesi srasnda polimerik malzemenin uygun yntemle ,
rnein stlarak sertlemesi salanr.
Dner dkm kalplamay andrsa da bu yntemle sadece ii bo
silindirik paralar elde edilir.
13.04.2009
EKER
Dkm Kalplama
ubuk, boru, levha, tp, film ve zel ekiller retmek iin kullanlan
yntemdir.
lem uzun srmesine karn basit model ve aralar kullanld iin
ucuzdur.
Dkm yntemi zellikle ssleme, kalp ve dekoratiflerde kullanlr.
Model ahap, porselen veya metalden yaplr.
ubuk, boru ve zel ekillerin retimi iin iki paral kalp kullanlr.
Hem termoset hem de termoplastik malzemeler dkm yntemi ile
ekillenebilirler.
13.04.2009
EKER
Dkm Kalplama
Birden fazla bileenli, sv veya az akkan reinelerin bir kalba ya da

nceden hazrlanm bir yzeye herhangi bir basn uygulanmadan
dklmesi ve daha sonra maddenin kendi kendine katlamas ilemidir.
Kalp tesviyesinin sv reineyi karmayacak kadar iyi yaplmas veya
contalama, bantla kapatma gibi yardmc ilemler uygulanmas gerekir.
Keza kalp ayrc ya veya bileimlerin de mutlaka kullanlmas
unutulmamaldr.
Reine ve sertletirici katalizr, varsa hzlandrc maddeler dkme
verilmeden nce ok iyi kartrlarak homojenize edilmeli, kartrmadan
dolay ok viskoz reine bnyesinde hava kabarcklar ksa sre dinlendirme
ile kmyorsa vakum uygulanarak bu salanmaldr.
Kalba dklen reine ve katk maddeleri oda scaklnda genelde 24 saat
iinde sertleerek kalptan kacak hale gelir. Ancak daha abuk karlmas
istenirse retici firma nerilerine gre frnlama yaplarak kr salanr.
Akrilik, Epoksi, Furan, Poliester, Poliretan ve Silikon reineleri bir ok
trleriyle dkmde kullanlan deerli maddelerdir.
Dkm kalplamann scakla ve karmak yapl cihazlara gerek
gstermemesine karn seri almaya uygun olmamas en byk
dezavantajdr. Bu nedenle de yntem zel retimlerde kullanlr.
13.04.2009
EKER
Dkm
Ana metal
Reaktif katk
Frn
Dkm
Kalp
13.04.2009
EKER
Sv termoset dkm
Kalpta dkm
13.04.2009
EKER
Ekstrzyon Yntemi
Plastik bir maddenin s ile akc hale getirilerek belirli bir ekilli
kalptan basn ile geirilmesi ve biimlendirilmesi yntemidir.
Bu biimlendirmede ubuk, boru, profil malzeme, levha, film ve
herhangi bir baka malzeme zerine kaplama eklinde olabilir.
Ucuz ve srekli bir dkm yntemidir.
Ekstrzyonda genelde yksek molekl arlkl termoplastik
malzemeler kullanlr.
Yaygn olarak kullanlanlar PVC, PE, PP, PS, PA, termoplastik
poliester ve slfon plastikleridir
13.04.2009
EKER
Ekstruderlerin Snflandrlmas
1- Polimerin Erimesi in Gerekli Is Temini

1.1- Polytropik karekterli ekstruder; polimerin erimesi dier bir deyile
reinenin yumuamas iin gerekli s i srtnme ssnn yansra kovana
(silindire) monte edilen elektirkli stc bantlarn verdii s ile karlanr.
1.2- Adiabatik karekterli ekstruder; sisteme dardan s verilmez. Polimerin
erimesi iin gerekli s, sonsuz vidann (helezonun) dnmesi ile karlanr.
Ancak bu sistemde vidann dnme says polytropik karekterli ekstrudere
gre daha fazladr.
retimin balamasndan sonra sabit bir scaklk eldesinin zor olmas
nedeniyle yaygn olarak kullanlmazlar.
2- Polimerin Yumuatlmasna Gre
2.1- Kuru ekstrzyon; reinenin yumuamas sadeces ve i srtnmelere
dayanan sisteme verilen isimdir.
2.2- Islak ekstrzyon; yksek scaklklarda alevlenme ve yanma tehlikesi
gsteren selloz nitrat gibi reinelerde yumuatma bir zelti yardm ile
yaplr.
Bu yntemde, daha dk scaklkta stlr veya hi stlmaz.
13.04.2009
EKER
3- Ekstrderin Vida Says Bakmndan

3.1- Tek vidal ekstrderler; ekstrzyon ilemi daha ok tek vidal makinelerde yaplr.
ilem 3 blgede incelenir.
Besleme Blgesi: besleme hunisinden gelen granller alnr ve silindir boyunca
sktrma blgesine pompalanr. Ayn anda stma ilemi de balam olur.
Besleme blgesinde vida di derinlikleri sabit olup bu blgenin grevi ileriye doru
uygun beslemeyi yapmaktr.
Burada karlalabilecek sorunlardan birisi; granllerin vidaya
yaparak vida ile beraber dnerek silindir boyunca ilerlemeyi durdurmaktr.
lem esnasnda; vidann soutulmas ve bunun sonucunda vidaya oranla silindirin
daha yksek scakla sahip olmas bu problemi nlemektedir.
Sktrma Blgesi: vida di derinlikleri besleme blgesine gre daha azdr. Bunun
sonucunda azalan malzeme kalnl nedeniyle silindirden transfer edilen s homojen
bir ekilde dalmaktadr.
Besleme blgesinde granller arasna skm hava ve gazlar, bu blgedeki
sktrma sonucu dar alnmakta ve younluk art ortaya kmaktadr
13.04.2009
EKER
Baz durumlarda ekstrzyon esnasnda malzemeden gazlarn daha iyi alnabilmesi

iin ekstrderlere (bodinz) gaz alma ventili tertip edilmitir.
Vida zerinde yaplan konstrksiyonla bu blgede oluan basn drlerek, tatbik
edilen vakumla veya gazlarn atmosferle direkt temas ile tamamen giderilebilir.
lme Blgesi: Malzemenin, vidann sabit di derinlikleri nedeniyle homojen bir scaklk ve basn
dalmna sahip olduu blgedir.
lme blgesini terk eden eriyik plastik malzeme, silindir sonunda basnlar eletiren krma
plakasndan getikten sonra delikli bir ayrma perdesinden geer.
Ayrc perdenin grevi; malzeme iersindeki yabanc maddeleri elemek ve viday terkeden
malzemenin dn hafzas denilen vida dn ynnde dnn vidadan sonra da devam
ettirmesini nlemektir.
Ayrc perdeden geen malzeme, kalba girer ve kalp aznn kesit alannn eklini alr.
3.1- ok vidal ekstrderler; iki veya vidal olabilirler. Ancak en ok kullanlan iki vidal
ekstrderlerdir.
Pahaldrlar.
PVC gibi sya hassas plastiklerin ekstrzyonunun tek vidal ekstrderle problemli olmas zellikle
srtnmenin de bu problemi arttrc etki yapmas ilemin ok vidal ekstrderlerde
gerekletirilmesini zorunlu klmaktadr.
ok vidal ekstrderlerde, srtnmenin etkisi azaltlm ve ekstrder iindeki basn farkndan dolay
malzemenin zellikle yksek basnca sahip kalp blgesinden daha dk basnca sahip blgelere
vida boyunca geriye akmas nlenmitir.
13.04.2009
EKER
ki vidal Ekstrder
13.04.2009
EKER
Sonsuz Vida Uzunluklar
Sonsuz vidadaki besleme, sktrma ve lme blgesi uzunluklar; ilenecek

malzemeye bal olarak deimektedir.
PA gibi abuk eriyen plastiklerde, basma blgesi ksa olmasna karn PVCde tm
vida boyunca yer alan basma blgesine rastlanr.
rn kalitesini arttrmak iin ekstrder vidalarna standart blgeler dnda baka
blgelerde ilave edilebilir.rn lme (kafa) blgesi yerletirilerek eriyik homojenlii
arttrlabilir.
Termoplastik malzemeler, mekanik ve termik zelliklerinden dolay birbirlerinden
olduka farkldrlar. Bu nedenle, belirli bir kalp-malzeme ikilisi iin en iyi sonu veren
belirli bir vida vardr. Ayrca, ayn malzemem ekstrzyon silindiri iinde farkl
zelliklere sahip ( kat, yumuak, erimi) hallerde bulunmaktadr. Bu zellikleri en iyi
ekilde karlamak iin vidann konstrksiyonu deiik yaplmaktadr.
PE iin basma, sktrma ve lme blgeleri ayn uzunlukta olan vida kullanlr.
PP, PA, poli asetal gibi yar kristalin plastik malzemelerin ekstrzyonunda ani
sktrma vidalar kullanlr. Burda vidann dn ile malzeme, sktrma blgesinin
dna km olur. Bu tip vidada sktrma blgesi ksadr.
PVC gibi deiik srtnme zellii gsteren ve ekstrzyonu zor olan malzemelerin
ekstrzyonunda eritme ilemi iin btn vida boyunca uzuanan sktrma blgesi
tertip edilmitir.
13.04.2009
EKER
Ekstrzyon makinelerinde;
sonsuz vida (vida veya helezon yada silindir ) ap (D), uzunluu (L),
hatvesi,
helis as ve vidann ekli
makinenin alma faktrlerini etkilemektedir.
Vidann ap ve uzunluunun etkisi genellikle L/D oran ile ifade edilir.
Vidann boy/ap oran; retim kapasitesine ve ilenecek plastik malzeme
eidine gre seilmelidir.
Termoplastikler iin; L/D oran genellikle 20/1-24/1 olan ekstrderler
kullanlr.
Plastiklere katk maddeleri ilave edilirse boyu uzun olan vidalar tercih edilir
Vidalar genellikle yuksek mukavemetli dkme elik veya elik bloktan
ilenerek imal edilir.
Kk ekstrder vidalar ise nitrasyon eliinden yaplr.
Kovanlar, anmaya ve korozyona dayankl elikten imal edilir.
13.04.2009
EKER
Extrzyon vidas : Bu vidann ap D , silindir kovan uzunluu da L olarak

alnrsa, bu vidann hatvesi,helis as,ekli makinann almasn
etkilemektedir.
Ayrca, (L /D) Oran nn nemi:
L/D > 24 olan vidalar ok kaliteli eriyik eldesi salarlar.
Katk maddeli plastik karmlarnn ilenebilmesi iin ; L/D > 30 oran tercih
edilir.
Kauuklarn ekstrzyonunda ;L/D > 20 Oran yeterlidir.
Basma oran =(Besleme di derinlii /tama di derinlii) olarak tanmlanr.
Bu oran genellikle ;1 : 2, 4 veya 1 : 3, 2 olmas gerekir.
Eer byk apl vidalarda besleme di derinlii ok derin olmaz ve de
uzunluu yeterli olmazsa, dk viskoziteli plastikler iin kta yeterli
basn olumaz.
Eer tama kanal ok s olursa, yksek viskoziteli plastiklerde ar
snma olur.
13.04.2009
EKER
Vida helis as rn alma

hzn etkiler.
Optimum deeri 10 30 dir.
Farkl ekstrder vidalar

13.04.2009
EKER
13.04.2009
EKER
Sonsuz Vidalar
Kalplama basncn ykseltmek ve daha iyi karm elde etmek
istendii zaman iki veya daha fazla olan vidalar kullanlr.
Nem, plastikler de rn kalitesini bozar.Nem almak masrafl ve uzun
srdnden zel vida sistemi ile ve alan havalandrma
deliinden su buhar eklinde alnr.
Plastiin iinde ya,yumuatc konmusa bunlarn kartrlmas
stte,stp baslmalar altta yaplp iki kademeli sistemlerde olabilir.
rn kalitesini elekler ve yerletirme biimleri de etkiler.Elek
delikli bir plakadr ve reinenin kalba girmeden nce reine iindeki
basnc eitler.
13.04.2009
EKER
Ekstrzyon Makineleri
Ekstrzyon kapasitesine ve plastik trne gre eitli makineler

yaplmtr. Makine kapasitesi seimi aadaki gibi formle
edilebilir.
Q: Ekstrzyon cihaznn kapasitesi, kg/h
D: Helezon ap, cm
N: Helezon devri, devir/dakika
h: Vida derinlii, cm
w: zgl arlk olmak zere
Q= 2,3 D2 N h w 0,8
13.04.2009
EKER
Extrzyonda soutma ve kalibrasyon
13.04.2009
EKER
Ekstrzyon lem Aamalar
Fabrikadan saf olarak piyasaya verilen polimerler kullanm amac ve

beklenen zellikler bakmndan baz dolgu maddeleri, hatta baz
baka tr plastiklerle kartrlarak kullanma hazrlanrlar.
Ekstrzyon cihazndan geirilen bu bileenler eritilerek cihaz azna
takl bir erit veya tel kalbndan geirilir, kta da uygun boyda
kesilerek gerek enjeksiyon gerekse dier biimlendirme cihazlarnda
kullanlmak zere granl haline getirilirler.
Hurda plastikler de herhangi bir biimlendirme cihaznda dorudan
kullanlamazlar. Bunlar bir tme makinesinden geirildikten sonra
%15 orann amamak zere yukarda ifade edildii gibi ekstrzyon
cihaznda dier iyi cins plastiklerle ilenerek granl haline getirilir.
13.04.2009
EKER
Enjeksiyon cihazlarnda olduu gibi granl plastiin koyulduu bir besleme hunisi,
zerinde elektrikli stma dzeni bulunan helezon haznesi, hatvesi ve di ykseklii
deien bir helezon bazen de birden fazla u ksma bal bir kalp ile kontrol sistemi
ve dier yardmc ksmlardan ibarettir.
Devaml almada ykselen scaklk, hazne kanallarnda dolaan su ile giderilir.
Ekstrzyon ileminde helezonun (sonsuz vidann) dnmesi ve gvdenin stlmas ile
eriyen plastik maddenin ne doru hareket etmesi ile ileri doru bir basn birikimi
oluur. Bu basn besleme hunisi boaznda sfr At iken cihazn k blgesinde en
yksek deerde olur.
Plastik erimi halde helezon kanallarndan geerken homojenize olur. Kalptan kan
plastik souk hava jeti veya sv banyolarla soutularak deforme olmas nlenir.
Helezonun en nemli zellii boyunun apna orandr (L/D). Yksek scaklklarda
allyorsa bu oran yksektir.
Genelde 24/1 olarak alnr. Helezon di st ile hazne arasndaki mesafe ortalama
olarak 0,075 mm kadardr. Bu boluk 0,125 mm yi atnda uygun bir ekstrzyon
yapmak zere helezon deitirilmelidir.
13.04.2009
EKER
13.04.2009
EKER
Ekstrzyon ekil de bir rnei grlen ekstrzyon cihazlar ile yaplmaktadr.
13.04.2009
EKER
13.04.2009
EKER
ubuk ekstrzyon kalplar
13.04.2009
EKER
Boru kalb
13.04.2009
EKER
Ekstrzyon cihaz
azna taklan boru
kalbndan kan boru
vakum altndaki
soutma suyundan
ak soutma suyu
tankna geirilir.
Vakumun yarar
borunun ie doru
kn nlemektir
Profil kalplar
13.04.2009
EKER
Profil kalplar
13.04.2009
EKER
Ekstrzyon cihazna takl kalptan alnmaya balanan levha,

yzeyi ok parlak olan ve suyla soutulan genellikle dik
durumda merdaneden geirilir.
Ayr motorla hareket eden merdaneler levhalarn kalnlklarn
hassas olarak ayarlar, yzey durumunu iyiletirir.
Hava ile son soutmadan sonra levhalar tekrar yumuak
merdaneler ile alnmaya devam edilir, istenilen llerde
kesilerek kullanma verilir .
Levha ve film kalb

Ekstrzyonla dorudan film ekme
13.04.2009
EKER
Tel ve kablo kaplanmas iin
ki veya daha fazla fakat farkl

reinelerden tek bir rn elde etme
Co-ekstrzyon prosesi
13.04.2009
EKER
ekme kalbndan alnan film iinde

su dolatrlarak soutulan ok byk
bir tambur zerine sarlr.
Soutmann yeterli olmad
durumlarda baka tamburlardan da
geirilen film gerekirse bask da
yaplarak bobinlere sarlr ve
ambalajlanr. Bu yntemle 15 mikron
kalnlna kadar film ekmek
mmkn olabilmektedir
Polipropilen iirme film prosesi ad verilir.
13.04.2009
EKER
iirme Film Prosesi

iirme ile film ekmede en ok kullanlan plastikler
AYPE, PVC, PP, termoplastik poliesterdir.
Ekstrzyon cihaz azna takl bir kalptan ok ince
cidarl bir boru eklinde erimi plastik malzeme karken
kalp ortasndan boru ekseni dorultusunda ayrca hava
flendir.
Balon halinde yukar karken bir soutma halkasndan
da geirilen rn klavuz merdane ya da levhalarn
ynlendirilmesi ile yavaa kapanr ve souyunca da iki
eperli film halinde bobine sarlarak ambalajlanr.
13.04.2009
EKER
Plastik torbalar iin iirme film prosesi
13.04.2009
EKER
iirme ile film (boru) ekme
13.04.2009
EKER
Tabaka ve dz film prosesi
13.04.2009
EKER
Dz tabaka kaplama prosesi
13.04.2009
EKER
Lamine filmlerin co-ekstrzyonu
13.04.2009
EKER
Fiber, filament ekstrzyonu

13.04.2009
EKER
Ekstrzyonda Haddeleme le ekillendirme

(Kalpsz Ekstrzyon)
Gnlk yaamda grlen duvar katlar, gsteri ekranlar, eitli ambalaj

malzemeleri, reklam panolar, kredi kartlar kalpsz ekstrzyon ynteminin tipik
rnekleridir.
Esnek ve rijit PVC bileimleri ile ABS, PE, PC gibi polimerler bu yntemde kullanlan
balca malzemelerdir.
Kalpsz ekstrzyon sreci, kartrcl bir eritme cihazndan alnan termoplastik
hamurunun gittike sklaan merdane iftleri arasndan geirilmesi ve sabit gergili bir
sarma mekanizmas ile elde edilen ince levha filmin sarlmasndan ibarettir..
Kullanlan merdane aplar 70-80 cm, merdane boyu 213-254 cm olup merdaneler
aras basn cm bana 200-900 kg arasndadr. Merdaneler dkme demirden, i
ksmlarnda scakln kontrol altnda tutulabilmesi iin akkan dolaacak ekilde
kanallar alarak yaplmtr.
PVC iin merdane yzey scakl 160-230 C arasnda tutulur. Merdane hzlar ve
g esnek PVC iin 100-110 m/dak. ve 750 HPdir.
Kalpsz ekstrzyon ile 0,05-1,3 mm kalnlk aralnda 200 cm eninde film ve levha
yapmak mmkndr.
0.05 mm kalnln altndaki filmlerin retimi de mmkn olmakla beraber cidar
deiimi tolerans dna kar.
13.04.2009
EKER

(Kalpsz Ekstrzyon)
13.04.2009
EKER

(Kalpsz Ekstrzyon)
Ekstrzyonla haddeleme prosesinin avantajlar
Isl bozunma olaslnn az olmas ( ve bu nedenle PVC gibi termal

hassasiyet gsteren malzemelerde tercih edilmeleri ),
alma hzlarnn yksek olmas , iken ;
Bu prosesi kullanmann dezavantajlar;
Haddelerin zel sistemler olmas ve uzun sreli kullanmlar iin

dnlmesi gerei,
alma scaklna ulamada uzun sreler bekleme gerekmesi ve bu
nedenle bu sistemin iletmeye bir kez alndktan sonra kesintisiz olarak
uzun sreli kullanmlarda ekonomik olmasdr.
13.04.2009
EKER
EKSTRZYONDA DZAYN ESASLARI

Kural : Profil kaln olmamal. Cidarlar mmkn: olduu kadar ince olmal.
Kaln profillerin olgunlama v e soumalar ok zaman alr ve profil ok eker (bzlr) ve uygun dayankllkta olmaz
YANLI
DORU
Kural : Komplike (basit olmayan) paralarda cidar kalnlklar mmkn olduu kadar uygun olmaldr
13.04.2009
EKER
EKSTRZYONDA DZAYN ESASLARI

Kablo ve tellerin kaplanmalar :
Kural
: Kaplama mmkn olduu kadar salam olmal.
Kaplama ok ince ise : atlama ilerler ve tel iyi korunmaz.

Kaplama kifayetli ise : atlama olmaz, tel iyi korunur
13.04.2009
EKER
Ekstrzyon Hatalar
13.04.2009
EKER
Ekstrzyonla lemde Kafa imesi

Sorunu
Ekstrzyon ileminde uygulanan yksek basnlar nedeni ile

ok ynl gerilmeleri iinde saklayan polimer karm ,
ekstrder kafasna girerken ve zellikle knda bu gerilmeleri
aka dik ynde gerilmelere dntrr.
Kalptan karken zorlanan eriyik kalb terk eder etmez zorlama
sonucu oluan gerilimler, kafa imesi veya k kabarmasna
yol aar.
Kafa imesi , srtnme katsays kafann ve kafa k aznn
yapld malzemeye gre yksek olan polimerlerde ,
srtnmeden dolay da oluabilir.Srtnme deerindeki
farkllklar nedeni ile kalp k aznda polimerin d yzeye
yakn olan ksmnn ak yavalarken ktlenin ana ksm daha
rahat akar. Sonuta ekstrde edilen malzeme ier
tomurcuklanma olur, atlar ,
Poliretan gibi , kafa metal malzemesine kar kk srtnme
katsayl sistemlerde, bu ime, hemen hemen yok denecek
kadar azdr.
Dier baz hallerde ise , kafa imesi ok ciddi boyutlarda
olabilir ve hatta ime , kafa k az boyutlarnn %100
kadar olabilir.
Kafa imesi hatas; ergimi polimerin ierdii kaydrc
orannn doru belirlenmesi , kafa k az uzunluunun ve
kafaya giri asnn deitirilmesi veya kafa k aznn zel
malzemelerle kaplanmas ile azaltlabilir.
Kullanlcak polastiin molekl arl ve zellikle molekl
arl dalm ile kafa ime miktarlar arasnda yakn iliki
varsa da , bu konuda yeterli bilimsel veri bulunmamaktadr.
13.04.2009
EKER
Farkl kafa(kalp) ekillerine gre kafa

imesi
13.04.2009
Viskozite-ekstrzyon hz-kafa imesi ilikisi
EKER
Eriyik Krlmas veya Eriyik Kararszl
Hata; kafa kndan gelen rn yzeyinin

ve kesir boyutlarnn kullanlmayacak
derecede dzensiz olmasdr.
Genellikle yksek srnme hzlarnda
grlr ve baz plastik formlasyonlar ve
kafa ekillerine has bir olaydr.
Ergiyik krlmas , ayrca ; ekstrzyon
scakl , kaydrc miktar, kafa k
aznn uzunluu ( tleme pay ) ve kafa
giri as ile kafa knn yzey kalitesi
gibi eitli faktrlere de baldr.
Elastiklii ok yksek olan polimerlerin
,ilenmesinde, kk srnme hzlarnda
da ektrderden dzgn olmayan rn
alnabilir.
Eriyik krlmas; scakln biraz
ykseltilmesi ile giderilebilse bile bu kez de
sl bozunma riski ortaya kabilir.
13.04.2009
EKER
Kafa imesi-eriyik krlmas ilikisi
13.04.2009
EKER
Problem
Olas Nedenler
Uygun zmler
Przl yzey
Eriyik ya da kalp scakl

dk
1. Ekstrderin slarn arttrn

3. Istc/termokuplenin kalibrasyonu kontrol edin
Malzemenin erimesi homojen

deil/ tamamlanmam
1. Burgu hzn arttrn (yksek sktrma oranl veya

kartrcl burgu kullann)
2. Daha dar aralkl filtre kullann
Nem
1. Malzemenin n kurutmasn doru yapn
Kalp merkezlenmemi
1. Kalp llerini kontrol edin.
Gerdirme oran ok yksek
1. kalp dizaynn kontrol edin ya da ekici hzn

drn
Kalp dizayn hatal
1. Kalpta konik sonras dz alan azaltn

2. srtnmeyi azaltacak ekilde akan malzemenin
hzn ve kalp konik asn drn
3. Kalp boyunu ksaltn
4. Kalb parlatn
5. Kalptaki anmalar kontrol edin
Uygun olmayan burgu

kallanyor
1. Kalp dizaynn kontrol edin ya da ekici hzn

drn
Malzemede dalgalanma
1. Malzeme k hzn drn.

2. Besleme blgesi ya da lme blgesi uzun burgu
kullann
3. Arka basnc arttrmak iin dar aralkl filtre kullann
4. Burgudaki anmay kontrol edin.
5. Kalp ve eriyik scakl kontrol edin.
6. Kalp alann drn
ekicinin hz dalgalanmas
1. ekicinin hz kontroln kontrol edin
Ak ynndeki
boyutsal llerde
sorun
13.04.2009
EKER
Problem
Olas Nedenler
Uygun zmler
Malzemede nem ok yksek
1. Malzemeyi uygun olan sre uygun olan scaklkta kurutun malzeme aln
haznesinin boaznda youma olup olmadn kontrol edin
Eriyik scakl ok yksek/ soutma homojen

deil
1. Kovan slarn drn.

2. Soutma artlarn ayarlayn (havada kalma sresi, su scakl)
Ar srtnme / sktrma
1. Daha yksek hat ve derinlii olan burgu kullann / sktrma orann drn
Besleme blgesinde hava kalyor
1. Burgu hzn drn, besleme ksmndaki kovan scaklklarn drn,

boaz soutma suyunu arttrn.
Siyah noktacklar / yabanc paralar
Kirlilik
1. dk akkanlkl PP ya da HDPE geirerek makineyi temizleyin

2. Renk konsantresinin uyumluluunu kontlor edin
3. Kir ve yabanc parack bulamasn kontrol edin.
Koku veya sararma
Ar yksek eriyik scakl / bozunma
1. Kovan scaklklarn drn

2. Kalp scaklklarn drn
3. Istc / termokapl doru almasn sontrol edin
4. Srtnmeyi drn (burgu hzn drn, geri basnc azaltmak iin geni
aralkl filtre kullann)
5. Sktrma oran dk burgu kullann
6. Malzeme ak yolunun merkezlenmesini kontrol edin
Profil boyunca kenarlarda yrtrla
Kalp scakl ok dk

2. Istclarda ve termokalplarda hata olup olmadn kontrol edin.
Eriyik akkanl ok dk
1. Malzeme akkanln, burgu hzn arttrarak ya da kovan ssn arttrn.
Kalptan malzeme ak dengesiz
1. Sktrma orann/basnc artrarak malzemenin kenarlar tam doldurmasn

garanti altna aln.
Kalp ss ok yksek, ok dk ya da
deiken
1. Kalp stc nitesini kontrol edin, ss deerini sabitleyin
Nem oran yksek
1. Malzemeyi iyice kurutun, kurutucunun dzenli almasn kontrol edin.
Eriyik ss ok dk
1. Eriyik ssn arttrn
Kalpta birikme
1. Kalb temizleyin ve parlatn
Kalp anm
1. Kalb deitirin
Profil deiken / yetersiz soutma nedeniyle

formunu kaybediyor
1. Eriyik scakln drn

2. Soutmay arttrn (hava ile temas sresini ve soutma havuzunun
scaklklarn drn)
3. Kapasiteyi drn
Eriyik ok souk
1. Ekstrder ssn arttrn

2. Kalp ssn arttrn
Filtrede tkanma
1. Filtreyi temizleyin ya da deitirin
Profil i ksmnda boluklar ve

gzenekler
Profil zerindeki ak ynnde kalp

izleri
Radyal llerde deikenlik
Yksek basn / ekstriderlerden az

malzeme k
13.04.2009
EKER
Ekstrzyon rnleri
13.04.2009
EKER

Plastiklerin Sekillendirme Yontemleri Son - (Yıldız) PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Plastiklerin Sekillendirme Yontemleri Son - (Yıldız) PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Plastiklerin ekillendirilme

Yntem stlabilen ve soutulabilen kalp alt ve st paralar

Basnl Kalplama Yntemleri

iine sadece paray

Basnl Kalplama Yntemleri

Yar-Pozitif Kalplama: Dii

Basnl Kalplama Yntemleri

Tamal Kalplama: Basit bir

Basnl Kalplama rnleri

Ucuz ve basit bir yntem olan basnl kalplama;

Kalplama cihazlar genelde hidrolik sistemli bazen haval bazen de el ile

Kalp tasarmlar malzeme akn en iyi ekilde salayacak ve gerilimleri

Basn kalplama ynteminin avantajlar:

Transfer (letmeli) Kalplama

Basnl kalplama yntemine

Transfer (letmeli) Kalplama

Transfer kalplama ynteminin stnlkleri:

letme odasndaki plastik kayp malzemedir ve temizlenmesi gerekir.

Transfer (letmeli) Kalplama

Distribtr kapa, iinde gml metal paralar olan filer ve

Basnl kalplama yada transfer kalplama ynteminin seimi;

Basnl Katlandrma Yntemi

Yntemde; reine emdirilmi veya reine ile kaplanm malzemeler

Basnl Katlandrma Yntemi

Basnl Katlandrma Yntemi

kuvvetlendirilmi veya kat, bez

Basnl Katlandrma Yntemi

Takviye malzemesi ve reinenin kartrlmas

Basnl Katlandrma Yntemi

basnl torba yntemi

vakumlu torba yntemi

Dner (Dndrmeli) Kalplama

Dner (Dndrmeli) Kalplama

Dner (Dndrmeli) Kalplama

Top, oyuncak, ii bo ve basit

Dner (Dndrmeli) Kalplama

lem olduka basittir.

Dner (Dndrmeli) Kalplama

Dner (Dndrmeli) Kalplama (Rotational Molding)

Dner (Dndrmeli) Kalplama

Dner (Dndrmeli) Kalplama

Dndrmeli Kalp rnleri

Dner Dkm Kalplama

Yntem, dner kalplama makinalarnda epoksi, poliester gibi sv

Enjeksiyon (timli kalplama )Kalplama

Enjeksiyon (itimli) kalplama, termoplast bir plastiin stlm bir cihaz

Enjeksiyonla Kalplamann Avantajlar:

Enjeksiyonla kalplamann Dezavantajlar:

retim maliyetlerinin azaltlmas ve zel isteklerin karlanmas iin

Enjeksiyon kalplamada hidrolik sistem basnc, uygulanan scaklk

Piston-Dalg tipi enjeksiyon makinesi

Helezonlu karlkl tip enjeksiyon makinesi

Enjeksiyon Kalplama lemi Sras

Btn enjeksiyon sistemlerinde kalba baslan plastik maddenin

Termoset plastiklerin enjeksiyonunda;

Helezon haznesi hassas bir ekilde su ceketi ile stlmaktadr.

Termoset plastiklerin enjeksiyonunda helezon haznesi

Enjeksiyon Kalplamada Dizayn Esaslar

Gerilme ylmalarnn nlenebilmesi iin kalp tasarm

Enjeksiyon Kalplamada Dizayn Esaslar

retilecek paralarn et kalnl 0,6-3 mm. kalnlnda olabilir.

: Vida ba yzeye batm olmaldr

Yark vida balar