IBulletin160204-GPanduan Perkhidmatan Berhenti Merokok

01.
Layout
2/11/12
1:10 PM
Page 1
01.Layout
2/11/12
1:10 PM
Page 2
Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga

Kementerian Kesihatan Malaysia
Julai 2011
01.Layout
2/11/12
1:10 PM
Page 3
Kandungan
Senarai Penyumbang............................................................................. 4 - 8
Kata-Kata Aluan.....................................................................................9 - 10
Khidmat Berhenti Merokok.......................................................................11
Objektif.....................................................................................................11
Polisi Umum Perkhidmatan Berhenti Merokok........................................ 12
Carta Organisasi Khidmat Berhenti Merokok........................................... 13
Rekod dan Dokumentasi.......................................................................... 14
Senarai Kelengkapan dan Peralatan Berhenti Merokok........................ 14 - 15
Saringan Klien Khidmat Berhenti Merokok...........................................16 - 17
Prinsip Dalam Khidmat Berhenti Merokok (AAA, 5A, 5R).................... 18 - 19
Pengendalian Klien Khidmat Berhenti Merokok....................................20 - 24
Penilaian dan Pemantauan................................................................... 25 - 26
Definisi.................................................................................................... 26
Senarai Reten Khidmat Berhenti Merokok........................................... 27 - 32
01.Layout
2/11/12
1:10 PM
Page 4
GARIS PANDUAN PERKHIDMATAN BERHENTI MEROKOK DI KLINIK KESIHATAN
SENARAI PENYUMBANG
1. Hj. Jamil Bin Sidek
Penolong Pegawai Perubatan
Jabatan Kesihatan Negeri Perlis
2. Pn Hamiza Binti Had
Jururawat Kesihatan
Kinik Kesihatan Kangar, Perlis
3. Dr. Latifah A. Rahman
Pegawai Epidemiologi NCD Negeri
Jabatan Kesihatan Negeri Kedah
4. Hj. Azizan bin Hanafiah
Jabatan Kesihatan Negeri Kedah
5. En Yusof B. Hashim
Pejabat Kesihatan Daerah Kuala Muda, Kedah
6. Dr. Azizah Ab Manan
Jabatan Kesihatan Negeri Pulau Pinang
7. Dr. Asmah Zainal Abidin
Jabatan Kesihatan Negeri Perak
8. Hj. Mohd Radzi Hashim
Jabatan Kesihatan Negeri Perak
9. Dr. Siti Nurbaya Binti Abdul Aziz
Pakar Perubatan Keluarga
Klinik Kesihatan Peringgit, Melaka
10. Dr. Jalil Bin Ishak
Klinik Kesihatan Peringgit, Melaka
11. En Rosman Bin Jonet
Jabatan Kesihatan Negeri Melaka

01.Layout
2/11/12
1:10 PM
Page 5
12. En Nordin Ibrahim

Jabatan Kesihatan Negeri Melaka
13. En Kamal Ashraf Bin Melak
Klinik Kesihatan Melaka Tengah, Melaka
14. Dr. Faridah Hj. Ali
Ketua Penolong Pengarah (Primer)
Jabatan Kesihatan Negeri Johor
15. Dr. Rohayah Binti Abdullah
Klinik Kesihatan Masai, Johor
16. En Abdul Rahman Bin Hashim
Jabatan Kesihatan Negeri Johor
17. Dr. Noor Azurah Wan Chik
Jabatan Kesihatan Negeri Pahang
18. En Abdul Wahab Bin Zain
Jabatan Kesihatan Negeri Pahang
19. Dr. Hashim Bin Abdullah
Jabatan Kesihatan Negeri Terengganu
20. Dr. Fatimah Muda
21. Dr. Azlin Binti Amat
Klinik Kesihatan Kuala Berang, Terengganu
22. Hj. Iberahim Osman
23. En Mustaffa Bin Embong

01.Layout
2/11/12
1:10 PM
Page 6
24. Dr. Anees Abd.Hamid

Jabatan Kesihatan Negeri Kelantan
25. Dr. Zukri Bin Mat Ali
Klinik Kesihatan Ketereh Kota Bharu Kelantan
26. Dr. Noor Hashimah Abdullah
27. En. Bulkini Mohamed
Penolong Pegawai Perubatan (NCD)
28. En. Mazlan Hassan
Penolong Pegawai Perubatan (NCD)
29. Hj. Nik Mohd Azmi Bin Nik Hassan
30. Dr. Rohani Binti Mat Bah
Jabatan Kesihatan Negeri Sarawak
31. Dr. Juslina Binti Omar
Klinik Kesihatan Kota Sentosa, Kuching Sarawak
32. En Samasu Binti Johari
Jabatan Kesihatan Negeri Sarawak
33. Dr. Nelbon Giloi
Jabatan Kesihatan Negeri Sabah
34. Dr. Rumihati Binti Abd Hamid
Klinik Kesihatan Putatan, Sabah
35. En Asan Amat
Jabatan Kesihatan Negeri Sabah

01.Layout
2/11/12
1:10 PM
Page 7
36. Dr. Misliza Ahmad

Jabatan Kesihatan WP Kuala Lumpur dan Putrajaya
37. Pn. Fauziah Binti Baharim
Jururawat Kesihatan
Jabatan Kesihatan WP Kuala Lumpur dan Putrajaya
38. Dr. Adam Firdaus Dahlan
Pegawai Perubatan
Klinik Kesihatan Ibu dan Anak Labuan
39. En. Norsham Jamal
Klinik Kesihatan Labuan
40. Dr Zarihah Mohd Zain
Ketua Penolong Pengarah Kanan
Bahagian Kawalan Penyakit KKM
41. Dr Sukhvinder Singh
Bahagian Kawalan Penyakit KKM
42. En. Munshi Abdullah
Ketua Penolong Pengarah
Bahagian Pendidikan Kesihatan KKM
43. Dr. Kamaliah Binti Mohamad Noh
Timbalan Pengarah
Cawangan Kesihatan Primer
Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga, KKM
44. Dr. Fatanah Ismail
45. Dr. Aizuniza Abdullah
46. Pn Rosnani Binti Mohd Ghazali
Ketua Penolong Pengarah Kanan (Farmasi)
47. Pn Najwa Binti Ab. Hamdi
Ketua Penolong Pengarah (Farmasi)

01.Layout
2/11/12
1:10 PM
Page 8
48. Dr. Netty Darwina Binti Mohd Dawam

49. En Mohd Zin Bin Ujang
Penyelia Penolong Pegawai Perubatan
50. En. Vijayaraj A/L Kanapathy
Penyelia Penolong Pegawai Perubatan
51. En Mohd Tarmily Mansor
Penolong Pegawai Perubatan Kanan
Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga KKM
52. Pn Khadijah Binti Zakaria
Ketua Jururawat Kesihatan
Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga KKM
53. Dr Ida Dalina Binti Noordin

01.Layout
2/11/12
1:10 PM
Page 9
KATA-KATA ALUAN
Pengarah Pembangunan Kesihatan Keluarga

Assalamualaikum w.b.t,
Alhamdullilah, syukur ke hadrat Allah S.W.T kerana Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga telah
berjaya menerbitkan Garis Panduan Perkhidmatan Berhenti Merokok di Klinik Kesihatan. Ia merupakan
satu penambahbaikan ke atas terbitan pertama yang telah dikeluarkan pada tahun 2006, melalui
beberapa mesyuarat dan bengkel yang telah diadakan.
Merokok merupakan salah satu punca kepada masalah kesihatan yang semakin serius di negara ini.
Merokok serta komplikasinya akan menimbulkan beban kepada perkhidmatan kesihatan negara di
samping menjejaskan kualiti hidup pesakit dan keluarga yang terlibat.
Produk tembakau khususnya rokok merupakan faktor risiko paling utama yang mengancam kesihatan
awam. Penggunaan tembakau khususnya merokok adalah jelas terbukti memudaratkan kehidupan
manusia dalam pelbagai aspek iaitu kesihatan, sosial, ekonomi dan alam sekitar. Menurut laporan
Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO) seorang (1) bagi setiap dua (2) orang perokok seumur hidup
(life long smokers) akan mati akibat dari penyakit-penyakit serius berpunca dari rokok seperti
serangan sakit jantung, pelbagai jenis kanser (kanser paru-paru, kanser mulut, kanser tekak, kanser
perut, kanser pundi kencing dan lain-lain), penyakit pernafasan kronik (COPD) dan strok. Beban risiko
bagi kesemua kesan negatif ini adalah ditanggung bukan sahaja oleh perokok aktif tetapi juga golongan
perokok pasif.
Di Malaysia, bilangan perokok semakin bertambah di mana Tinjauan Kesihatan dan Mobiditi
Kebangsaan III pada tahun 2006 mendapati seramai 2.7 juta (21.5%) penduduk merokok. Global Youth
Tobacco Survey (GYTS) Malaysia pula yang menjalankan bancian pada tahun 2009 mendapati satu
daripada tiga remaja berusia antara umur 13 hingga 15 tahun pernah merokok di mana 22.8%
daripada mereka telah terjebak sebelum pun berusia 10 tahun. Bebanan rawatan penyakit-penyakit
berkaitan merokok menggunakan hampir 45% daripada peruntukan Kementerian Kesihatan seperti
yang ditunjukkan dalam kajian Study of Healthcare Cost for 3 Smoking Related Diseases.

01.Layout
2/11/12
1:10 PM
Page 10
Klinik kesihatan merupakan fasiliti kesihatan yang memberi perkhidmatan kesihatan primer yang
komprehensif yang meliputi aspek pencegahan, promotif, kuratif dan rehabilitatif kepada semua klien
seawal mungkin iaitu pada pertemuan yang pertama. Oleh itu dengan adanya perkhidmatan berhenti
merokok di klinik kesihatan, orang ramai boleh mendapat perkhidmatan dari segi promosi kesihatan,
pencegahan merokok dan juga rawatan bagi mereka yang merokok.
Perkhidmatan Berhenti Merokok di klinik kesihatan dikendalikan oleh anggota terlatih yang terdiri dari
pakar perubatan keluarga, pegawai perubatan, pegawai farmasi, pegawai pemakanan dan juga anggota
paramedik. Buku garis panduan ini adalah sebagai panduan kepada semua anggota perubatan dan
kesihatan yang mengendalikan Perkhidmatan Berhenti Merokok ini. Garis panduan ini merangkumi
polisi operasi perkhidmatan ini di klinik kesihatan, proses pengendalian perkhidmatan, kelengkapan
dan peralatan yang diperlukan, proses dan jenis rawatan serta pemantauan dan data yang diperlukan.
Penghasilan buku garis panduan Khidmat Berhenti Merokok ini diharap dapat memudahkan dan
melancarkan pengendalian perkhidmatan ini.
Keberkesanan perkhidmatan ini dapat diukur melalui pelaksanaan promosi berhenti merokok secara
meluas di klinik kesihatan dan kadar berjaya berhenti merokok bagi mereka yang mendapat rawatan
dari perkhidmatan ini. Komitmen dari semua klinik kesihatan adalah diperlukan untuk menghantar data
secara berkala bagi tujuan pemantauan agar perkhidmatan ini dapat dipertingkatkan dari masa ke
semasa. Adalah menjadi harapan agar garis panduan juga ini dapat memantapkan lagi Perkhidmatan
Berhenti Merokok di Klinik Kesihatan dan sekaligus membantu lebih ramai perokok untuk berhenti
merokok.
Akhir kata saya ingin mengambil kesempatan ini untuk mengucapkan setinggi tinggi tahniah kepada
semua yang terlibat dalam penerbitan garis panduan ini.
Wassalam.
.....................................................
To Puan Dr Safurah Binti Jaafar
Pengarah Pembangunan Kesihatan Keluarga
10

01.Layout
2/11/12
1:10 PM
Page 11
GARIS PANDUAN PERKHIDMATAN BERHENTI

MEROKOK DI KLINIK KESIHATAN
1. KHIDMAT BERHENTI MEROKOK
Khidmat Berhenti Merokok adalah perkhidmatan promosi dan klinikal untuk
membantu pelanggan klinik yang merokok supaya berhenti merokok.
2. OBJEKTIF
2.1. Objektif umum
Melahirkan masyarakat yang bebas dari penagihan rokok dengan mengamalkan
cara hidup sihat sebagai jaminan ke arah kesihatan yang optima.
2.2. Objektif Khusus
i.
Memberikan pengetahuan dan kesedaran kepada perokok tentang bahaya dan

kesan negatif merokok.
ii.
Membolehkan perokok mengikuti teknik-teknik berhenti merokok berpandukan

Modul Berhenti merokok.
iii. Membolehkan perokok menghentikan tabiat merokok secara teratur dan

terancang.
iv. Membolehkan perokok yang berhenti merokok mengekalkan status tidak
merokok.
v.
Menggalakkan masyarakat yang tidak merokok untuk terus tidak merokok.

11
01.Layout
2/11/12
1:10 PM
Page 12
3. POLISI UMUM PERKHIDMATAN BERHENTI MEROKOK

i.
Semua klinik kesihatan hendaklah menyediakan Khidmat Berhenti Merokok

(KBM).
ii.
Semua anggota klinikal di Klinik Kesihatan perlu mendapat latihan di dalam

pengendalian Khidmat Berhenti Merokok.
iii. Semua klinik kesihatan perlu mengadakan perkhidmatan saringan untuk

mendapatkan klien.
iv. Klinik kesihatan yang memberi perkhidmatan berhenti merokok perlu dilengkapi
dengan peralatan untuk menjalankan aktiviti Khidmat Berhenti Merokok.
12

01.Layout
2/11/12
1:10 PM
Page 13
4. CARTA ORGANISASI KHIDMAT BERHENTI MEROKOK (KBM)

DI KLINIK KESIHATAN
PEJABAT
KESIHATAN
DAERAH
KLINIK
KESIHATAN
PAKAR
PERUBATAN
KELUARGA
PEGAWAI
ZAT
MAKANAN
PEGAWAI
PERUBATAN
PEGAWAI
FARMASI
PENOLONG
PEGAWAI
PERUBATAN
JURURAWAT
KESIHATAN
PEMBANTU
PERAWATAN
KESIHATAN

13
01.Layout
2/11/12
1:10 PM
Page 14
5. REKOD DAN DOKUMENTASI

i.
Semua klien baru yang bersetuju untuk menjalani intervensi di Khidmat Berhenti
Merokok hendaklah didaftarkan ke dalam buku daftar.
ii.
Semua klien Khidmat Berhenti Merokok mempunyai Folder / Buku Khidmat

Berhenti Merokok.
iii. Semua klien tindaksusul perlu dicatatkan di dalam buku daftar.

iv. Semua reten mesti dikemaskinikan dan difailkan di peringkat Klinik Kesihatan,
Pejabat Kesihatan Daerah, Jabatan Kesihatan Negeri dan Kementerian Kesihatan
Malaysia.
6. SENARAI KELENGKAPAN DAN PERALATAN UNTUK KHIDMAT

BERHENTI MEROKOK
14
1.
Bilik untuk sesi rawatan berhenti merokok
2.
Peralatan
a) Set BP dan Stethoscope
b) Alat Penimbang dan Pengukur Tinggi
c) Carta BMI
d) Peak Flow Meter
e) CO Analyser
f) Mesin ECG
g) Komputer dan Printer
h) Spirometer (Jika ada)
3.
Ubat
a) Nicotine Patch
a. Nicotine patch 5mg
b. Nicotine patch 10mg
c. Nicotine patch 15mg
b)
Nicotine Gum
a. Nicotine gum 2mg
b. Nicotine gum 4mg
c)
Varenicline (Champix)
a. Varenicline 0.5 mg/ tablet
b. Varenicline 1 mg/ tablet

01.Layout
2/11/12
1:10 PM
Page 15
4.
Garis panduan / Manual

a) Buku kecil/ risalah Panduan Berhenti Merokok
b) Modul latihan berhenti merokok
c) Garis panduan Khidmat Berhenti Merokok
d) Clinical Practice Guideline (CPG) on Treatment of Tobacco Smoking and
Dependence
e) Risalah Berhenti Merokok
f) Carta selak (Flip Chart) Berhenti Merokok
5.
Dokumentasi
a) Buku Daftar
I. Kes Baru
II. Kes Ulangan
b) Folder Klien / Buku Khidmat Berhenti Merokok
c) Reten KBM 1/2012, Reten KBM 2/2012, Reten KBM 3/2012, Reten KBM
4/2012 dan Reten KBM 5/2012
6.
Kemudahan Bahan/ Media Pendidikan

Semua Klinik Kesihatan perlu mempunyai bahan/media pendidikan sebagai
membantu dalam aktiviti Khidmat Berhenti Merokok. Antara bahan-bahan
pendidikan yang disediakan adalah :
a)
b)
c)
d)
e)
Poster bahaya merokok

Risalah bahaya merokok
Kelengkapan Audio Visual
Bunting Khidmat Berhenti Merokok
Buku-buku kesihatan tentang merokok

15
01.Layout
2/11/12
1:10 PM
Page 16
7. SARINGAN AWAL KLIEN KHIDMAT BERHENTI MEROKOK

7.1. Carta Alir Saringan Awal Klien Khidmat Berhenti Merokok
Kenalpasti Klien
1. BSSK/ Penyakit Kronik
2. Kes Walk-In
3. Kem Kesihatan
4. Rujukan dari Jabatan
Kerajaan/ Sekolah/ Swasta
Prinsip 3A
Pengendalian Klien
Bekas Perokok
Tidak Merokok
Merokok
Pendidikan Kesihatan ( 5R )
Prinsip 5A
Prinsip 5R
Penilaian Tahap Kesediaan
Berhenti Merokok
BELUM BERSEDIA
BERHENTI
Guna Senarai Semak

Saringan Tahap Kesediaan
Berhenti Merokok
BERSEDIA BERHENTI
PENDIDIKAN
KESIHATAN
PENDIDIKAN
KESIHATAN ( 5R )
PRINSIP AAA ( 3A )
A1 - ASK
A2 - ADVISE
A3 - ACT
16

Daftar KBM
PRINSIP 5A
A1 - ASK
A2 - ADVISE
A3 - ASSES
A4 - ASSIST
A5 - ARRANGE
Daftar Dalam
Buku KBM
PRINSIP 5R
R1 - RELEVANCE
R2 - RISK
R3 - REWARDS
R4 - ROADBLOCKS
R5 - REPETITION
01.Layout
2/11/12
1:10 PM
Page 17
7.2. Proses Kerja Saringan Awal Klien Khidmat Berhenti Merokok

Proses Kerja
Piawai
Tindakan
1. Kenalpasti
klien
Klien dari
saringan BSSK
Kes Penyakit
Kronik
Kes Walk-In
Kem Kesihatan
Klinik Pergigian
Rujukan dari
Jabatan Kerajaan/
Sekolah/ Swasta
2. Pengendalian
Klien
Klien tidak merokok

Nasihat/ pendidikan
kesihatan
Pegawai
Perubatan
Pegawai
Pendidikan
Kesihatan
PPP
JK
JM
Klien Bekas Perokok

Nasihat / pendidikan
kesihatan
Pencegahan
relapse
PPP
JK
JM
PPKP
PKA
Penguatkuasaan
UPK
Peralatan
Borang
saringan yang
berkaitan
SOP Klinik
Berhenti
Merokok
Klien Perokok
Jika bersetuju
berhenti, rujuk
ke Pegawai yang
bertanggungjawab
untuk intervensi
lanjut
Jika tidak setuju,
nasihat / pendidikan
kesihatan
(Prinsip 5R)

17
01.Layout
2/11/12
1:10 PM
Page 18
7.3. Prinsip Dalam KBM

PRINSIP AAA
1.
2.
3.
Ask
Advise Action -
Tanya dan dokumenkan penggunaan tembakau oleh klien.

Nasihatkan tentang bahaya merokok dan faedah berhenti merokok.
Dokumen status merokok di kad pesakit. Membuat
rujukan ke khidmat berhenti merokok
PRINSIP 5A
Merupakan pengendalian ringkas seseorang klien yang merokok.
1.
2.
3.
4.
5.
Ask
Advise
Assess
Assist
Arrange
Tanya dan dokumenkan penggunaan tembakau oleh klien.

Nasihatkan tentang bahaya merokok dan faedah berhenti merokok.
Nilai tahap ketagihan dan kesediaan klien untuk berhenti merokok.
Bantu klien untuk berhenti merokok.
Buat persiapan untuk klien berhenti merokok seperti menetapkan
tarikh berhenti, memaklumkan kepada keluarga dan rakan,
menggariskan teknik-teknik mengatasi ketagihan dan keinginan
merokok, membincangkan keperluan rawatan farmakologikal serta
mengungkap punca kegagalan percubaan berhenti merokok sebelum
ini.
PRINSIP 5R
Merupakan intervensi secara motivasi kepada klien untuk mengelakkannya merokok
semula.
18
1.
Relevance
2.
Risks
3.
Rewards
4.
5.
Roadblocks Repetition -
Cuba kaitkan kepentingan peribadi klien sekiranya beliau

berhenti merokok contohnya hendak mendapat anak dan
sebagainya.
Terangkan kesan-kesan negatif akibat penggunaan tembakau
termasuklah risiko jangka panjang, risiko jangka pendek dan
risiko kepada orang sekeliling.
Bayangkan ganjaran atau kelebihan untuk klien jika berhenti
merokok.
Kenalpasti halangan untuk klien berhenti merokok.
Motivasi ini perlu diulang beberapa kali untuk meningkatkan
keyakinan klien dan memberi galakan untuk terus mencuba
walaupun pernah gagal dahulu.

01.Layout
2/11/12
1:10 PM
Page 19
7.4. Saringan Tahap Kesediaan Berhenti Merokok

Sila jawab `Ya atau `Tidak
Ya
Tidak
1.
Adakah anda berniat dengan serius untuk

berhenti merokok dalam masa 6 bulan?
2.
Adakah anda merancang untuk berhenti

merokok pada bulan hadapan?
3.
Adakah anda pernah mencuba untuk

berhenti merokok dalam tempoh 12
bulan yang lepas?
Skor Tahap Kesediaan Berhenti Merokok

1.
Peringkat Pra Pertimbangan (Pre-contemplation)

`Tidak Kepada Soalan 1
2.
Peringkat Pertimbangan (Contemplation)

`Ya kepada Soalan 1 dan `Tidak kepada soalan yang lain
3.
Peringkat Persediaan (Preparation)

`Ya kepada semua soalan

19
01.Layout
2/11/12
1:10 PM
Page 20
8. PENGENDALIAN KLIEN KHIDMAT BERHENTI MEROKOK

8.1. Carta Aliran Pengendalian Klien Khidmat Berhenti Merokok ( KBM )
Pendaftaran
Klien
Guna buku Daftar KBM
Penilaian Dan Penentuan

Tahap Ketagihan Nikotin
Pemeriksaan Fizikal
Dan Ujian Klinikal
Guna buku Rekod

Kesihatan KBM
Rawatan
Secara Bukan Farmakologi
Secara Farmakologi ( NRT / CHAMPIX )
Rawatan Susulan
Rujukan
Aktiviti Pengekalan Status Berhenti Merokok
Pemantauan
20

01.Layout
2/11/12
1:10 PM
Page 21
8.2. Proses Kerja Pengendalian Klien Khidmat Berhenti Merokok (KBM)

Proses Kerja
Piawai
Tindakan
Peralatan
1. Pendaftaran
klien
Daftar dalam Buku

Daftar KBM
PPP/ JK/ JM/

PPK
Buku Daftar
Khidmat
Berhenti
Merokok
2. Penilaian dan
Penentuan Tahap
Ketagihan
Nikotin
(Fagerstrom)
1. Maklumat peribadi
Sejarah sosial
(pekerjaan dll)
Pegawai
Perubatan
PPP
JK
Folder klien/
Buku Rekod
Berhenti
Merokok
JM/ JK/ PPP
Folder klien/
Buku Rekod
Berhenti
Merokok
Alat
penimbang
BP Set
Stethoscope
CO Analyser
Peak Flow
meter
2. Sejarah merokok
Semasa
Dahulu
3. Sejarah penyakit
Perubatan
Pembedahan
4. Penilaian tahap
ketaguhan nikotin
(Fagerstrom)
3. Pemeriksaan
Fizikal dan Ujian
Klinikal Klien
1. Pemeriksaan Umum
BMI
(Berat & Tinggi)
Tekanan Darah
Pemeriksaan
seluruh badan
untuk kesan nikotin
2. Pemeriksaan khusus
Pemeriksaan sistem
penafasan
Paras CO/ Peak
Flow meter
X-ray dada
(jka perlu)
ECG (jika perlu)
Pakar perubatan
Keluarga/ Pegawai
Perubatan/ PPP

21
01.Layout
2/11/12
1:10 PM
Page 22
Proses Kerja
4. Rawatan Klien
(rujuk CPG)
Piawai
1. Bukan Farmakologi
Kaunseling
(perubahan tingkah
laku)
2. Farmakologi NRT/
Champix (jika skor
Fagerstrom 4 dan ke
atas atau merokok
lebih daripada 10
batang rokok sehari)
5. Tindak susul ke
atas klien
1. Penilaian status klien
Nilai
Status berhenti
Perasaan klien
Tanda-tanda
withdrawal
- Status kesihatan
Sikap
- Positif / negatif
- Sokongan
Tindakan
- Peringatan tip-tip
berhenti merokok
- Sambungan NRT/
- Varenicline
- Perubahan NRT/
Varenicline
(jenis atau dos)
2. Cadangan kekerapan
rawatan susulan
Bulan pertama
setiap minggu
Bulan ke 2 dan ke 3
setiap 2 minggu
22

Tindakan
Peralatan
Pakar Perubatan
Keluarga
Pegawai
Perubatan
Pegawai Farmasi
PPP/JK
Modul
Latihan
Berhenti
Merokok.
CPG
NRT/
Champix
Pakar Perubatan
Keluarga
Pegawai
Perubatan
Pegawai Farmasi
PPP/JK/JM
Folder Klien/
Buku Rekod
Berhenti
Merokok
Kad
temujanji
01.Layout
2/11/12
1:10 PM
Page 23
Proses Kerja
Piawai
Tindakan
Peralatan
Pakar Perubatan
Keluarga
Pegawai
Perubatan
PPP
JK
Surat rujukan
Bulan ke 4 hingga ke
6 setiap bulan
Setiap 3 bulan selama
setahun
3. Temujanji dan
tindaksusul kes
*cicir rawatan
6. Rujuk Klien
Rujukan ke unit-unit lain

jika perlu
Pergigian
PZM
Pakar klinikal
mengikut komplikasi
7. Mengekalkan
Status Berhenti
Merokok
Kaunseling dan rawatan

berterusan mengikut
keperluan
Pakar Perubatan
Keluarga
Pegawai
Perubatan
PPP
JK
CPG
Modul
Latihan
Khidmat
Berhenti
Merokok
8. Pemantauan
Maklumbalas melalui
reten dan penyeliaan
FMS
Pegawai
Perubatan
PPP
JK
Reten
KBM 1/2012
KBM 2/2012
KBM 3/2012
KBM 4/2012
KBM 5/2012
* cicir rawatan klien yang gagal menepati temujanji selepas seminggu dari tarikh yang
diberi dan gagal membuat temujanji semula

23
01.Layout
2/11/12
1:10 PM
Page 24
8.3. Penilaian Dan Penentuan Tahap Ketagihan Nikotin

UJIAN FAGERSTROM
Skor
1. Bilakah anda mula menghisap rokok selepas bangun dari tidur?

Dalam 5 minit
6 - 30 minit
31 - 60 minit
61 - 90 minit
3
2
1
0
2. Adakah anda menghadapi masalah untuk mengelakkan diri dari merokok apabila anda
berada di dalam kawasan larangan merokok?
Ya
Tidak
1
0
3. Pada waktu bilakah paling sukar bagi anda untuk tidak merokok?
Awal pagi
Waktu lain
1
0
4. Berapakah batang rokok yang anda hisap dalam sehari?

10 batang atau kurang
11 - 20 batang
21 - 30 batang
31 batang atau lebih
0
1
2
3
5. Adakah anda merokok lebih kerap dalam tempoh satu jam selepas bangun dari tidur
berbanding waktu lain ?
Ya
Tidak
1
0
6. Adakah anda merokok walaupun di waktu sakit?

Ya
Tidak
1
0
Jumlah skor :_________
Skor Fagerstom
0-3
4-5
6 - 10
24
Bilangan Rokok Dihisap

< 10
10 - 25
> 25

Tahap Ketagihan
Rendah
Sederhana
Tinggi
01.Layout
2/11/12
1:10 PM
Page 25
9. PENILAIAN DAN PEMANTAUAN

Pemantauan KBM di klinik kesihatan adalah melalui reten berikut:
i.
Reten bulanan
a. Bilangan klien baru yang mendaftar dalam KBM untuk bulan berkenaan
b. Bilangan klien berjaya berhenti merokok untuk bulan berkenaan
ii.
Reten setiap 6 bulan

a. Jumlah klien KBM dalam masa 6 bulan (Januari Jun, Julai Disember)
b. Kadar Berhenti Merokok (Quit Rate) untuk 6 bulan (Januari Jun, Julai
Disember)
c. Kadar Berhenti Merokok (Quit Rate) untuk tahunan adalah purata dari kadar
Jan Jun dan Julai Disember
d. Jumlah kes cicir (defaulter)
iii. Latihan kakitangan untuk KBM (Tajuk latihan dan bilangan peserta mengikut
kategori) tahunan sekali setahun
9.1. Indikator yang akan dipantau:
i.
Bilangan klien yang berdaftar dalam khidmat berhenti merokok (KBM)
ii.
Bilangan klien Berjaya Berhenti Merokok
iii. Kadar Berjaya Berhenti Merokok (Quit Rate):
Kadar Berjaya
Berhenti Merokok =
(Quit Rate)
Bilangan klien berjaya berhenti merokok

lebih dari 6 bulan
x 100 %
Jumlah perokok yang didaftarkan
9.2. Pengiraan Kadar Berhenti Merokok setiap 6 bulan :

i.
Pengiraan Kadar berhenti merokok bagi Januari Jun dikira pada bulan Julai:
Jumlah klien yang berjaya berhenti merokok Jan Jun tahun semasa
Jumlah Klien yang berdaftar dari Julai Disember tahun sebelum
x 100 %

25
01.Layout
2/11/12
1:10 PM
Page 26
ii.
Pengiraan Kadar berhenti merokok bagi Julai - Disember dikira pada Januari:
Jumlah klien yang berjaya berhenti merokok Julai Disember tahun semasa
Jumlah Klien yang berdaftar dari Januari Jun tahun semasa
x 100 %
Contoh Pengiraan
i.
Pengiraan Kadar Berhenti Merokok pada Julai 2012 =
Jumlah klien yang berhenti merokok Jan Jun 2012

Jumlah Klien yang berdaftar dari Julai Disember 2011
ii.
x 100 %
Pengiraan Kadar Berhenti Merokok pada Januari 2013 =
Jumlah klien yang berhenti merokok Julai Disember 2012
x 100 %
Jumlah Klien yang berdaftar dari Jan Jun 2011

9.3. Penghantaran Reten
Reten dari negeri perlu dihantar ke Cawangan Primer, Bahagian Pembangunan
Kesihatan Keluarga, KKM sebelum 15 Julai dan 15 Januari setiap tahun.
10. DEFINISI
i.
Klien Berdaftar:
Jumlah klien yang berdaftar dalam buku daftar KBM.
ii.
Cicir rawatan:
Klien yang tidak hadir pada temujanji dan gagal membuat temujanji semula dalam
masa seminggu dari tarikh yang diberi.
iii. Klien Berjaya Berhenti Merokok:

Klien berhenti merokok lebih dari 6 bulan.
iv. Klien Berulang (Relapse):
Klien yang merokok semula selepas 6 bulan berjaya berhenti merokok.
v.
26
Kes ditamatkan:
Dihentikan sebagai Klien KBM setelah gagal 3 kali tindak susul.

01.Layout
2/11/12
1:10 PM
Page 27
11. Senarai Reten Perkhidmatan Berhenti Merokok Di Klinik Kesihatan

BIL
NAMA DOKUMEN
SIRI DOKUMEN
MUKASURAT
1.
Reten Bulanan Bilangan Klien

Baru KBM (Klinik Kesihatan)
BPKK/ KBM/ 1/ 2012
28
2.
Reten Bulanan Jumlah Klien

Berjaya Berhenti Merokok (Klinik
Kesihatan)
BPKK/ KBM/ 2/ 2012
29
3.
Reten Setiap 6 Bulan: Jumlah

Klien Berjaya Berhenti Merokok
(Klinik Kesihatan)
BPKK/ KBM/ 3/ 2012
30
4.
Reten Setiap 6 Bulan: Kadar

Berjaya Berhenti Merokok
BPKK/ KBM/ 4/ 2012
31
5.
Reten Tahunan : Latihan Khidmat

Berhenti Merokok
BPKK/ KBM/ 5/ 2012
32

27
28

JUMLAH KES BARU*

BERDAFTAR
M
*Kes baru: Kes baru yang didaftarkan dalam buku daftar KBM dalam bulan semasa
Jan
Feb
Mac
April
Mei
Jun
JUMLAH
Julai
Ogos
Sept
Okt
Nov
Dis
JUMLAH
BULAN
________________________
BANGSA
LL
JANTINA
< 18
> 18
UMUR
1:10 PM
KLINIK/DAERAH/NEGERI:
BPKK/ KBM/ 1/ 2012
2/11/12
TAHUN: ____________________________________
FORMAT RETEN KHIDMAT BERHENTI MEROKOK (KBM)

RETEN BULANAN BILANGAN KES BARU KBM
(KLINIK KESIHATAN)
01.Layout
Page 28
JANTINA
*Berjaya Berhenti Merokok = Klien berhenti merokok selama lebih dari 6 bulan
Jan
Feb
Mac
April
Mei
Jun
JUMLAH
Julai
Ogos
Sept
Okt
Nov
Dis
JUMLAH
: _________________________
BULAN/TAHUN
BANGSA
: _________________________
DAERAH
< 18 > 18
UMUR
KAUNSELING
SAHAJA
NRT DAN
KAUSELING
VERENICLINE &
KAUNSELING
JENIS RAWATAN YANG DIBERI
NEGERI : ____________________
1:10 PM
Jumlah Klien
Berjaya Berhenti
Merokok *
: _________________________
BPKK/ KBM/ 2/ 2012
2/11/12
KLINIK KESIHATAN

RETEN BULANAN JUMLAH KLIEN BERJAYA BERHENTI MEROKOK
(KLINIK KESIHATAN)
01.Layout
Page 29

29
30

JUMLAH
KES
P <18 >18
x 100 %
x 100 %
Jumlah klien yang berhenti merokok Julai Disember 2012

Jumlah Klien yang berdaftar dari Jan Jun 2012
2. Pengiraan Kadar Berhenti Merokok pada Januari 2013:
Jumlah klien yang berhenti merokok Jan Jun 2012

Jumlah Klien yang berdaftar dari Julai Disember 2011
TB
KAUNSELING
SAHAJA
Kadar Berhenti Merokok hanya akan dikira setiap Julai dan Disember
1. Pengiraan Kadar Berhenti Merokok pada Julai 2012:
JUMLAH
Julai - Dis
(Tahun)
Jan - Jun
(Tahun)
BULAN
JANTINA
: _________________________
DAERAH
TB
NRT &
KAUNSELING
UMUR
TB
VARENICLINE
& KAUNSELING
BIL.
BIL.
KADAR
KLIEN
KLIEN
BERJAYA
BERJAYA
YANG
BERHENTI
BERHENTI
TERCICIR MEROKOK
MEROKOK
NEGERI : ____________________
1:10 PM
BANGSA
: _________________________
BPKK/ KBM/ 3/ 2012
2/11/12
KLINIK KESIHATAN

RETEN SETIAP 6 BULAN: JUMLAH KLIEN BERJAYA BERHENTI MEROKOK
(KLINIK KESIHATAN)
01.Layout
Page 30
x 100 %
Jumlah klien yang berhenti merokok Julai hingga Disember tahun semasa
Jumlah klien yang berdaftar dari Januari hingga Jun tahun semasa
x 100 %
Jumlah Klien Yang Berdaftar

Dari Jan - Jun Tahun
Sebelum
(B)
2. Pengiraan Kadar Berjaya Berhenti Merokok Setiap Januari
Jumlah Klien Berjaya Berhenti

Merokok Julai - Disember
(A)
Jumlah klien yang berdaftar dari Julai hingga Disember tahun sebelum
Jumlah klien yang berhenti merokok Januari hingga Jun tahun semasa
1. Pengiraan Kadar Berjaya Berhenti Merokok Julai
Jumlah Klien Yang Berdaftar

Dari Julai - Disember Tahun
Sebelum
(B)
Kadar Berhenti Merokok

(A/B) x 100%
Kadar Berhenti Merokok

(A/B) x 100%
1:10 PM
Jumlah Klien Berjaya Berhenti

Merokok Jan - Jun
(A)
2/11/12
KADAR BERJAYA BERHENTI MEROKOK
FORMAT RETEN KHIDMAT BERHENTI MEROKOK ( KBM )

RETEN SETIAP 6 BULAN : KADAR BERJAYA BERHENTI MEROKOK
01.Layout
Page 31

31
32

5.
4.
3.
2.
NAMA LATIHAN/ KHUSUS
TARIKH
PAKAR
PERUBATAN
KELUARGA
PEGAWAI
PERUBATAN
PPP
JURURAWAT
PEGAWAI
FARMASI
SOKONGAN
1
HEO
JUMLAH
ANGGOTA
1:10 PM
1.
BIL.
BPKK/ KBM/ 5/ 2012
2/11/12
KATEGORI ANGGOTA
FORMAT RETEN KHIDMAT BERHENTI MEROKOK ( KBM )

RETEN TAHUNAN : LATIHAN KHIDMAT BERHENTI MEROKOK
01.Layout
Page 32

IBulletin160204-GPanduan Perkhidmatan Berhenti Merokok

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

IBulletin160204-GPanduan Perkhidmatan Berhenti Merokok

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

01.

Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga

GARIS PANDUAN PERKHIDMATAN BERHENTI MEROKOK DI KLINIK KESIHATAN

Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga

GARIS PANDUAN PERKHIDMATAN BERHENTI MEROKOK DI KLINIK KESIHATAN

12. En Nordin Ibrahim

Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga

GARIS PANDUAN PERKHIDMATAN BERHENTI MEROKOK DI KLINIK KESIHATAN

24. Dr. Anees Abd.Hamid

Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga

GARIS PANDUAN PERKHIDMATAN BERHENTI MEROKOK DI KLINIK KESIHATAN

36. Dr. Misliza Ahmad

Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga

GARIS PANDUAN PERKHIDMATAN BERHENTI MEROKOK DI KLINIK KESIHATAN

48. Dr. Netty Darwina Binti Mohd Dawam

Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga

GARIS PANDUAN PERKHIDMATAN BERHENTI MEROKOK DI KLINIK KESIHATAN

Pengarah Pembangunan Kesihatan Keluarga

Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga

GARIS PANDUAN PERKHIDMATAN BERHENTI MEROKOK DI KLINIK KESIHATAN

Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga

GARIS PANDUAN PERKHIDMATAN BERHENTI MEROKOK DI KLINIK KESIHATAN

GARIS PANDUAN PERKHIDMATAN BERHENTI

Memberikan pengetahuan dan kesedaran kepada perokok tentang bahaya dan

Membolehkan perokok mengikuti teknik-teknik berhenti merokok berpandukan

iii. Membolehkan perokok menghentikan tabiat merokok secara teratur dan

Menggalakkan masyarakat yang tidak merokok untuk terus tidak merokok.

Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga

GARIS PANDUAN PERKHIDMATAN BERHENTI MEROKOK DI KLINIK KESIHATAN

3. POLISI UMUM PERKHIDMATAN BERHENTI MEROKOK

Semua klinik kesihatan hendaklah menyediakan Khidmat Berhenti Merokok

Semua anggota klinikal di Klinik Kesihatan perlu mendapat latihan di dalam

iii. Semua klinik kesihatan perlu mengadakan perkhidmatan saringan untuk

Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga

GARIS PANDUAN PERKHIDMATAN BERHENTI MEROKOK DI KLINIK KESIHATAN

4. CARTA ORGANISASI KHIDMAT BERHENTI MEROKOK (KBM)

Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga

GARIS PANDUAN PERKHIDMATAN BERHENTI MEROKOK DI KLINIK KESIHATAN

5. REKOD DAN DOKUMENTASI

Semua klien Khidmat Berhenti Merokok mempunyai Folder / Buku Khidmat

iii. Semua klien tindaksusul perlu dicatatkan di dalam buku daftar.

6. SENARAI KELENGKAPAN DAN PERALATAN UNTUK KHIDMAT

Bilik untuk sesi rawatan berhenti merokok

Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga

GARIS PANDUAN PERKHIDMATAN BERHENTI MEROKOK DI KLINIK KESIHATAN

Garis panduan / Manual

Kemudahan Bahan/ Media Pendidikan

Poster bahaya merokok

Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga

GARIS PANDUAN PERKHIDMATAN BERHENTI MEROKOK DI KLINIK KESIHATAN

7. SARINGAN AWAL KLIEN KHIDMAT BERHENTI MEROKOK

Guna Senarai Semak

Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga

GARIS PANDUAN PERKHIDMATAN BERHENTI MEROKOK DI KLINIK KESIHATAN

7.2. Proses Kerja Saringan Awal Klien Khidmat Berhenti Merokok

Klien tidak merokok

Klien Bekas Perokok

Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga

GARIS PANDUAN PERKHIDMATAN BERHENTI MEROKOK DI KLINIK KESIHATAN

7.3. Prinsip Dalam KBM

Tanya dan dokumenkan penggunaan tembakau oleh klien.

Tanya dan dokumenkan penggunaan tembakau oleh klien.

Cuba kaitkan kepentingan peribadi klien sekiranya beliau

Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga