PHYSICS IS EVERYWHERE

MODUL FIZIK TINGKATAN 4

TOPIK 5 : CAHAYA
Carta alir di bawah menunjukkan ringkasan subtopik di dalam topik 5.

CAHAYA

PANTULAN

PEMBIASAN

KANTA

HUKUM
SNELL

HUKUM
PANTULAN CAHAYA

PANTULAN DALAM PENUH

CERMIN

CERMIN
CERMIN SATAH CERMIN
CEMBUNG
CEKUNG
1

PHYSICS IS EVERYWHERE

MODUL FIZIK TINGKATAN 4

5.1 PEMAHAMAN PANTULAN CAHAYA

Cermin satah dan pantulan: Berdasarkan gambarajah di bawah, isikan nama di ruangan kotak yang disediakan.

Cermin satah

Hukum Pantulan Cahaya menyatakan bahawa:

(i)

PHYSICS IS EVERYWHERE

MODUL FIZIK TINGKATAN 4

Cermin satah

(ii)

PHYSICS IS EVERYWHERE

MODUL FIZIK TINGKATAN 4

Imej yang terhasil oleh cermin satah

Kesimpulan:

Dengan menggunakan hukum pantulan cahaya, lengkapkan

pantulan sinar cahaya di dalam gambarajah di bawah untuk
menentukan imej yang dihasilkan oleh cermin satah.

Dimanakah kedudukan imej yang dihasilkan?

.
(buktikan di dalam gambarajah).

objek

normal

Perbezaan antara imej sebenar dan imej maya:

i1

Imej sebenar

Imej maya

Boleh dilihat pada skrin

Tidak boleh dilihat pada skrin

Info:
Cahaya bergerak dalam suatu garisan lurus.

normal

Dibentuk oleh
pertembungan cahaya
Imej akan dihasilkan jika terdapat cahaya yang bersilang antara satu sama lain.
cahaya yang benar.

Form at a position where rays

appear to be originating.

Mata

PHYSICS IS EVERYWHERE

MODUL FIZIK TINGKATAN 4

LATIHAN 1:

Rajah 1 di bawah menunjukkan sebatang pokok berada

pada jarak 4 m di hadapan sebuah cermin satah. Lukis imej
yang
dihasilkan dan nyatakan kriteria kriteria imej tersebut.
(Anggarkan 1m bersamaan dengan 2cm)
LATIHAN 2:

4m
Rajah 1

Cermin satah

Penyelesaian :
Rajah 2
Rajah 2 menunjukkan satu sinar tuju yang ditunjukkan pada
satu pemantul satah. Tentukan hubungan yang betul di antara
sudut tuju, i dengan sudut pantulan, r.
A i=r

B i>r

C i<r

D i=r

Cermin cembung

PHYSICS
IS EVERYWHERE
Cermin
cembung

MODUL FIZIK TINGKATAN 4

Cermin cekung
Cermin
cekung :
Cermin
melengkung

b) Sinar tuju tidak berserenjang dengan paksi utama

tetapi selari antara satu sama lain.

r
C

P
r

Kesan daripada
F
cermin melengkung pada sinar tuju :

a) Sinar tuju berserenjang pada paksi utama

f
f

f
Info:

Sinar tuju yang melalui titik C, titik pusat

melengkung akan dipantulkan semula seperti
sinar tuju tetapi berbeza arah dengan sinar
tuju.

Info:

Sinar pantulan akan menumpu ke titik F, titik

fokus.

PHYSICS IS EVERYWHERE

MODUL FIZIK TINGKATAN 4

LATIHAN :
Lengkapkan gambarajah sinar di bawah.

Cermin cembu
Cerm

(i)

(ii)

(iii)

Imej yang terbentuk oleh cermin cekung

7

PHYSICS IS EVERYWHERE

MODUL FIZIK TINGKATAN 4

u = jarak objek; v =jarak imej; f = jarak fokus ; r = jejari melengkung

(i) u > 2f
Cermin cekung
Ciri ciri imej:
objek
F

(ii) u = 2f or u = r

Concave mirror

PHYSICS IS EVERYWHERE

MODUL FIZIK TINGKATAN 4

Ciri ciri imej:

Cermin cekung

objek

PHYSICS IS EVERYWHERE

MODUL FIZIK TINGKATAN 4

(iii) f < u < 2f

Ciri ciri imej:

10

PHYSICS IS EVERYWHERE

MODUL FIZIK TINGKATAN 4

Ciri ciri imej:

Cermin cekung

objek
F

11

PHYSICS IS EVERYWHERE

MODUL FIZIK TINGKATAN 4

(iv) u = f
Ciri ciri imej:

Cermin cekung

objek
C

(v) u < f

12

PHYSICS IS EVERYWHERE

MODUL FIZIK TINGKATAN 4

Ciri ciri imej:

Cermin cekung

objek
F

13

PHYSICS IS EVERYWHERE

MODUL FIZIK TINGKATAN 4

Imej yang terbentuk daripada cermin cembung

Ciri ciri imej:

14

PHYSICS IS EVERYWHERE

MODUL FIZIK TINGKATAN 4

Concave mirror

object

15

PHYSICS IS EVERYWHERE

MODUL FIZIK TINGKATAN 4

LATIHAN 1:
Pada rajah 3, F ialah titik focus dan C ialah pusat kelengkungan suatu cermin.

Ciri ciri imej :

1.
2.

Lukiskan dua sinar dalam Rajah3 untuk menentukan kedudukan imej dan nyatakan dua ciri imej yang terbentuk .

5.2 PEMAHAMAN PEMBIASAN CAHAYA

Isikan jawapan di kotak kosong di bawah

16

PHYSICS IS EVERYWHERE

MODUL FIZIK TINGKATAN 4

Lukiskan sinar biasan untuk

gambarajah di atas.
Kesimpulan :

Lukiskan sinar biasan untuk gambarajah di atas.

Sinar tuju merambat dari medium kurang tumpat ke medium

tumpat, sinar akan dibiaskan (menjauhi, mendekati) garis
normal.

Sinar tuju merambat dari medium tumpat ke medium kurang

tumpat, sinar akan dibiaskan (menjauhi, mendekati) garis
normal.

Hukum Snell, menyatakan bahawa

Unit :
= _________________ = __________________
LATIHAN 1 :
Rajah 4 menunjukkan satu objek yang berada di dasar sebuah
kolam renang. Jarak objek daripada permukaan air ialah 8m.

17

PHYSICS IS EVERYWHERE

MODUL FIZIK TINGKATAN 4

Jadual 1 menunjukkan indeks biasan bagi air dan perspek.
Medium
Air
Perspek

Indeks biasan,
1.33
1.49

Berdasarkan maklumat dalam Jadual 1, sinar cahaya

manakah dalam Rajah 5 adalah betul?

Berapakah dalam ketara objek tersebut?

[Indeks biasan air = 1.33]
Penyelesaian :

Rajah 5
LATIHAN 2 :

5.3 PEMAHAMAN PANTULAN DALAM PENUH CAHAYA

18

PHYSICS IS EVERYWHERE

MODUL FIZIK TINGKATAN 4

Rajah b
C

90o genting, c dan pantulan dalam penuh

Sudut
Lengkapkan gambarajah sinar untuk rajah b dan rajah c.
Udara
Cecair Y
>C
>C
Rajah cc
Figure
Rajah c
Rajah a
Berdasarkan rajah di atas,
C
<Rajah
a menunjukkan terdapat 2 sinar iaitu sinar pantulan dan sinar biasan ( < c).
Rajah b menunjukkan sinar biasan berserenjang dengan permukaan cecair Y (r = 900).
Udara
Rajah c menunjukkan berlakunya pantulan dalam penuh.
Cecair Y
Kesimpulan :
Pantulan dalam penuh cahaya boleh berlaku dengan 2 syarat:

..

.........................................................................................................

Dengan merujuk kepada rajah b, menurut formula Hukum Snell,

= ______________ =
________________
LATIHAN 1:

Udara

Udara
Air

Cecair Y

Cecair Y
Liquid-Y

19

PHYSICS IS EVERYWHERE
Rajah 6 menunjukkan sinar cahaya ke arah blok kaca.Ke arah
manakah sinar bergerak daripada titik N?

MODUL FIZIK TINGKATAN 4

Rajah 7 menunjukkan sinar cahaya KLMN merambat melalui
tiga medium yang berbeza.

(Diberi sudut genting kaca ialah 450)

Rajah 6
Antara berikut yang manakah sudut genting?
Jawapan : ..

LATIHAN 2:

5.4 PEMAHAMAN KANTA

20

PHYSICS IS EVERYWHERE

MODUL FIZIK TINGKATAN 4

Jenis Jenis kanta :

(i) Kanta cembung

Isikan jawapan di
ruang kosong yang
(ii) Kanta cekung

telah disediakan

Prinsip pembinaan rajah sinar

21

PHYSICS IS EVERYWHERE

MODUL FIZIK TINGKATAN 4

Lengkapkan arah perambatan sinar selepas melalui kanta.

Info:
F

Ciri ciri imej yang terbentuk oleh kanta cembung.

u = jarak objek, f = jarak focus kanta
22

PHYSICS IS EVERYWHERE

MODUL FIZIK TINGKATAN 4

(i) u > 2f
Kanta

Ciri ciri imej :

objek

2F

(ii) u = 2f

kanta

Ciri ciri imej :

objek

2F

(iii) 2f > u > f

Ciri ciri imej :

(iv) u = f
Lens Lens
objectobject
2F

F
2F

objek
object
Objek
F
2F 2F

Kanta
Kanta Ciri ciri imej :
Lens

F F

F
F

23

PHYSICS IS EVERYWHERE

MODUL FIZIK TINGKATAN 4

(v) u < f
Ciri ciri imej :

Lens
object
F
2F

Ciri ciri imej yang terbentuk oleh kanta cekung.

kanta
(i) u > 2f
Ciri ciri imej :
objek

F
2F

24

PHYSICS IS EVERYWHERE

MODUL FIZIK TINGKATAN 4

(ii) 2f < u < f

kanta

objek

Kuasa kanta ()
Kuasa kata, p =

Formula Kanta :

2F

1 1 1
= +
f u v

Ciri ciri imej :

Pembesaran Linear

1
jarak fokus

Pembesaran linear = ______________________ = _____________

f = jarak fokus kanta

u = jarak objek
v = jarak imej

Di mana
25

PHYSICS IS EVERYWHERE

MODUL FIZIK TINGKATAN 4

LATIHAN 1 :
Satu objek diletakkan 50.0cm di hadapan sebuah kanta
cembung. Satu imej yang tajam dihasilkan di atas skrin yang
terletak 12.5cm di belakang kanta. Berapakah kuasa kanta
tersebut?
Penyelesaian :

Kanta dan instrumen optik

(i) Teleskop astronomi
(ii) Mikroskop
(iii) Kanta pembesar
(iv) Kamera

26