Professional Documents
Culture Documents
Li ni u
Phn th nht
Chng 1
1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
Chng 2
2.1
2.2
2.3
2.4
2.5
2.6
2.7
2.8
2.9
2.10
2.11
2.12
2.13
2.14
2.15
2.16
2.17
2.18
2.19
2.20
2.21
2.22
2.23
2.24
2.25
2.26
Chng 3
3.1
3.2
3.3
3.4
3.5
3.6
Chng 4
My bm
M u
nh ngha
S lc v lch s my bm
Phn loi my bm
Nhng thng s c bn ca my bm
Phm vi s dng cc loi bm
Bm ly tm
Phn loi bm ly tm
S cu to v nguyn tc lm vic ca bm ly tm
Trang b ca t my bm ly tm
Nhng b phn ch yu ca bm ly tm
Chuyn ng ca cht lng trong bnh xe cng tc ca bm ly tm
Phng trnh c bn ca bm ly tm
nh hng ca kt cu cnh dn n ct p ca bm ly tm
Lu lng ca bm ly tm
Chiu cao ht
Ct p ca my bm
Cng sut v hiu sut ca my bm
Lut tng t trong bm ly tm
Quan h tng t trong mt bm ly tm
Xc nh im lm vic v ng c tnh khi ch lm vic thay i
ng c tnh ca bm ly tm
c tnh ng ng v im lm vic ca my bm
S lm vic khng n nh ca my bm trong h thng
S lm vic song song ca cc my bm ly tm
S lm vic ni tip ca cc bm ly tm
Hin tng xm thc
Lc hng trc v phng php cn bng
Cc phng php iu chnh bm ly tm
Khp ni thy lc
Cc phng php mi bm ly tm
Kt cu ca mt s bm ly tm
Vn hnh bm ly tm
Bm hng trc
S cu to v nguyn tc lm vic
Li thng ca propin
Phng trnh c bn ca bm hng trc
Lu lng ca bm hng trc
ng c tnh ca bm hng trc
Kt cu ca bm hng trc
Bm di su
4.1
4.2
4.3
4.4
4.5
4.6
Chng 5
5.1
5.2
5.3
Chng 6
6.1
6.2
6.3
6.4
Chng 7
7.1
7.2
7.3
7.4
7.5
Phn th hai
Chng 8
8.1
8.2
8.3
8.4
8.5
8.6
8.7
8.8
8.9
8.10
8.11
8.12
8.13
Chng 9
9.1
9.2
9.3
9.4
9.5
9.6
9.7
9.8
9.9
9.10
Chng 10
10.1
10.2
10.3
Chng 11
11.1
11.2
Chng 12
12.1
12.2
12.3
12.4
Chng 13
PHN TH NHT
MY BM
1-1
CHNG 1.
M U
1.1 NH NGHA
Nguyn l lm vic ca my bm l da trn c s ht v y nc. Trong mi my th k qua, bm
c s dng rng ri v a dng. Trc ht, bm c dng vn chuyn nc, nhng nu hiu
bm l mt loi my vn chuyn nc th qu l phin din v qu n gin. Ngoi vic s dng
cp, thot nc sinh hot v sn xut, bm cn c s dng rng ri tiu, ti trong nng nghip,
tch thy nng, giao thng vn ti. C nhng loi bm sn xut chuyn dng cho cng nghip ha
cht, ch bin du m, giy, than bn, sa, Nu nh ngha bm theo chc nng ca n th kh m
c c mt nh ngha chung nht v su sc nht.
Hin nay nh ngha chung nht ca bm l nh ngha theo quan im nng lng. Bm l mt loi
my dng bin c nng nhn c t ng c thnh nng lng chuyn ng ca dng cht lng.
1.2 S LC V LCH S MY BM
Nhng thit b dng nc th s nh gu mc nc c cn ging, bnh xe trc xut hin t cc
th k trc cng nguyn. Vo th k th II trc cng nguyn, ngi ta ngh ra bm pt tng c
hai xi lanh. Ni chung, trc th k 17, cc loi my bm rt th s v t c nghin cu. T th k
18 tr li y lnh vc nghin cu, thit k, ch to bm mi c pht trin mnh m v ngy cng
hon thin. Nm 1640 nh vt l t ta hen rch (c) sng ch ra bm pit tng u tin. Nhng
nm 1751-1754 k lp ln l thuyt c bn v bm. Nm 1838 Xablukoy (Nga) sng ch ra
bm ly tm u tin.
V sau nhiu nh bc hc nh Giu-cp-xki, Troplughin, Prsnua lp nn l thuyt v dng chy
bao quanh h thng cnh dn, hon chnh l thuyt v bm cnh dn. Ngy nay trn th gii ngnh
ch to bm pht trin v cng mnh m. Cc bm c cng sut ti 4.000 kw v tc quay ti
40.000 v/g c ch to.
T ha bnh lp li ti nay nc ta, ngnh ch to bm cng ngy cng c pht trin. Vit Nam
c nhng c s chuyn nghin cu v bm Vin thit k thy li, thy in, Vin thit k b c kh
luyn kim, t my thy lc trng i hc Bch Khoa. Chng ta c nhng c s sn xut bm nh
nh my bm Hi Hng, c kh Nguyn Vn C (H Bc), c kh Hu Ngh (Hi Hng), c kh Mai
ng, Trn Hng o (H Ni), c kh Kin Thit (Hi Phng),
Ngnh ch to bm l mt phc tp v rt quan trng trong lnh vc ch to my, n c c trng
vi s lng cc kiu bm khc nhau. Nhim v quan trng ca ngnh ch to bm nc ta hin nay
l thng nht ha v nh hnh ha vi mc cao nht cc bm, xy dng c biu h loi bm
ca Vit Nam. M rng danh mc cc loi bm ly tm trc ngang, bm hng trc, bm ging v ch
to c bm ly tm trc ng cng sut ln, bm nc thi, bm ging loi nhng chm bm du,
bm bt giy.
Bm cnh: b phn lm vic chnh l bnh xe cng tc c cc cnh dn. Cc bnh xe cng
tc l b phn ch yu trao i nng lng vi cht lng. Loi bm ny gm bm ly tm,
bm hng trc v bm xoy.
1-2
Bm th tch: vic trao i nng lng vi cht lng c tin hnh theo nguyn l nn cht
lng trong mt th tch kn di mt p sut thy tnh. Loi bm ny gm bm pt tng v
bm rto.
Bm phun tia: loi bm ny khng c chi tit chuyn ng. Vic truyn nng lng cho cht
lng bm thc hin nh mt dng cht lng khc (hoc kh) c nng lng cao hn.
Bm kh p: loi ny cng khng c chi tit chuyn ng. Vic dng nc c tin hnh
nh cch dng mt dng kh p ha trn vi nc thnh mt hn hp kh nc c trng
lng ring nh hn nc.
Bm chn khng: cng thuc loi bm th tch nhng lm vic theo nguyn l thay i p
sut.
H = Era - Evo
Era =
Pr
Ev =
r Vr2
+ Zr
2g
vVv2
+
+ Zv
2g
Pv
Trong
r, v
Pr, Vr, Zr
Pv, Vv, Zv
H s vn tc
p lc, vn tc v cao trnh dng chy khi ra khi bm.
p lc, vn tc v cao trnh dng chy khi vo bm.
Trng lng ring
Gia tc trng trng
Vy c
H=
(Pr - Pv)
(r Vr2 - vVv2)
2g
+ (Zr Zv)
(1 - 1)
1-3
Hnh 1.1
S o ct p ca bm
Vv
(1 2)
H =
Th
(r Vr2 - vVv2)
(1 3)
2g
H = H + Ht
(1 4)
Cng sut: l gia nng lng mi n v trng lng cht lng nhn c khi qua bm (tnh
bng Nm hay km) bng ct p H. Ton b gia nng lng m dng chy nhn c khi qua
bm trong mt n v thi gian gi l cng sut hu ch: Nh
(1 5)
Trong
H Tnh bng
G Tnh bng kg/s hay N/s
Q Tnh bng m3/s
Tnh bng kg/m3.
T s gia cng sut hu ch v cng sut yu cu gi l hiu sut ca bm
Nh
N
QH
(1 6)
102N
QH
102
(1 7)
1-4
Hnh 1.2
1-5
CHNG 2
BM LY TM
2.1 PHN LOI BM LY TM
Ty thuc vo mc ch s dng, bm ly tm c rt nhiu loi khc nhau. S khc nhau c
bn gia cc loi bm l v kt cu v cch qun l. V vy, phn loi bm ly tm cng c
nhiu cch khc nhau. Bm ly tm c th c phn loi theo ct p, s bnh xe cng tc,
theo v tr trc v mt s cch khc.
2.1.1 Phn loi theo ct p ca bm
- Bm ct p thp
H < 20 mt ct nc.
- Bm ct p trung bnh H = (20-60) mt ct nc.
- Bm ct p cao
H > 60 mt ct nc.
2.1.2 Phn loi theo s bnh xe cng tc
- Bm mt cp: trn trc bm ch lp mt bnh xe cng tc.
- Bm nhiu cp: trn trc bm lp t hai bnh xe cng tc tr ln. Ty thuc vo gi tr
ct p yu cu trn trc bm c th c hai, ba hoc bn bnh xe..., khi y tng ng ta
c bm hai cp, ba cp hoc bn cp... nhng bm ny, cht lng sau khi qua bnh
xe ca cp th nht li vo bnh xe ca cp th hai v c tip tc nh vy cho n ht.
Ct p do bm to nn bng tng ct p ca tng bnh xe.
2.1.3 Phn loi theo cch dn cht lng vo bnh xe
- Bm nc vo mt pha (Hnh 2.1)
- Bm nc vo hai pha (Hnh 2.58). Nu c cng gi tr ct p vi bm nc vo mt
pha th loi bm ny cho lu lng ln hn.
2.1.4 Phn loi theo v tr trc bm
- Bm trc ng
- Bm trc ngang
2.1.5 Phn loi theo h s t tc
- Bm t tc thp: h s t tc ca bm nm trong khong 50-80 (50 < ns 80)
- Bm t tc trung bnh: h s t tc ca bm nm trong khong 80-150 (80 < ns 150).
- Bm t tc cao: h s t tc ca bm nm trong khong 150-300 (150 < ns 300).
- Bm cho: loi bm ny dng chy chuyn ng qua bm nghing vi trc mt gc .
H s t tc ca bm cho nm trong khong 300 - 500 (300 < ns 500).
2.1.6 Phn loi theo mc ch s dng
- Bm nc sch: l loi bm ly tm dng bm nc t cht ha tan; thng t h
thng ct nc, h thng tiu, ti trong nng nghip.
- Bm nc thi: thng t h thng thot nc bm nc thi sinh hot hoc sn
xut, bm nc bn sng rnh, h mng...
- Bm nc nng: dng bm nc c nhit t 800C tr ln.
- Bm ha cht.
- Bm bn t.
2-1
Ngoi ra, c th phn loi theo cch dn nc ra khi my bm, theo phng php dn
ng gia ng c vi bm... Loi bm c kt cu hon thin, hiu sut cao v c s
dng rng ri nht hin nay l bm ly tm ni trc tip vi ng c v c b phn dn nc
ra kiu bung xon.
V li
S cu to bm ly tm mt cp.
2.3 TRANG B CA MT T MY BM LY TM
Mt s my bao gm ng c, bm v cc trang b ca bm: ng ht, ng y, van, kha,
cc loi ng h (p k, chn khng k,...) nh m t trn Hnh 4.
2-2
Gia hai a l cc cnh bnh xe cng tc c chiu cong ngc vi chiu quay ca bnh xe.
Ty theo h s t tc thp hay cao m b mt cnh c th c mt hoc hai cong. Gia a
2 c bc 4 lp trc bm.
Bnh xe kiu h (Hnh 2.4), khc bnh xe kiu kn l khng c a trc, cc cnh lp st
vi v bm (c khe h nh). Bnh xe kiu h thng dng vi nhng bm bm cht lng
c ht (bm bn t, bm ct si nh,...) i khi cc bm ging khoan cng s dng loi
bnh xe cnh h.
Bnh xe dn nc vo hai pha (Hnh 2.5), c hai a ngoi, v mt a trong. Bc lp trc
a trong. Bnh xe nc vo hai pha thng dng vi nhng bm lu lng ln n lm
cho c tnh lm vic ca bm tt hn. Vi cnh dn nc vo bnh xe nh vy s khng
gy ra lc hng trc khi bm lm vic v cho php b tr hai gi trc hai pha bnh
xe lm tng cng vng ca bm.
Bnh xe cng tc ca bm ly tm thng c 6-8 cnh. Vi nhng bm dng bm cht
lng bn, bm bn t, s cnh bnh xe t hn, thng c 2-4 cnh.
Kch thc phn dn dng ca bnh xe c xc nh nh tnh ton thy ng. Bnh xe
chu tc dng ca nhiu lc, phn lc dng chy, lc ly tm v nu bnh xe lp cng trn
trc th cn c lc tc dng ti ch lp.
Ngoi vic tha mn cc yu cu v thy ng ca phn dn dng v v bn c kh, vic
thit k bnh xe phi to nn dng thun li cho vic c v gia cng c kh. Cng ngh
c ngy nay cho php ch to bnh xe cng tc c phn dn dng vi chnh xc cao v
b mt cc rnh sch khng cn phi gia cng thm na. Trng hp c bit, i khi
ngi ta dng kt cu bnh xe c kt hp vi hn.
Vt liu ch to bnh xe cng tc ca bm phi p ng c cc yu cu t hp v bn
c hc, dn n, tnh chng n mn v chng mi mn cao.
Tnh cht c hc ca vt liu phi m bo bn ca bnh xe khng nhng trong cc
iu kin lm vic bnh thng m c trong nhng ch c bit c th xut hin khi lm
vic. Vt liu khng nhng bn m cn phi do nu trng hp c vt tri lt vo bm
th khng lm hng bnh xe. Do khe h gia bnh xe v m chng thm rt b, nn bnh
xe c th b chm tc thi vo m. Bi vy, vt liu bnh xe phi c tnh chng mi mn
tt. Ngoi ra, vt liu bnh xe c th b hon r do tnh cht ha hc v vi sinh vt ca nc.
Vn tc dng chy rt ln trong bnh xe v khe h ca m chng thm to nn iu kin
rc ri cho s lm vic ca vt liu v mt n mn v hon r. Vt liu bnh xe phi c tnh
c tt v d dng gia cng c kh.
a s cc trng hp bnh xe cng tc ch to bng gang xm C415-32. Bm dng bm
ha cht bnh xe ch to bng gang silc nhc im ca loi vt liu ny l rt dn.
Nhng my bm ln, p lc cao bnh xe cng tc ch to bng thp khng r.
Nhng bm bm cht lng c cha cht bt (bm no than bn, bm bn t...) bnh xe
ch to bng thp mangan c nng cao cng.
2-4
2-5
ng tho kiu cnh v nguyn tc lm vic cng ging ng tho xon, s khc nhau ch
yu ca chng l v cu to v cng ngh gia cng. Tit din ng tho cnh c dng ch
nht thun tin cho vic gia cng c kh. Trong ng tho cnh c mt s rnh nm theo
vng trn. Mi rnh gm phn xon abc v phn loe hede. V mt thy lc, ng tho cnh
c nhiu nhc im hn so vi ng tho xon. Khi ch lm vic thay i trong ng
tho cnh xut hin tn tht cc b do dng chy vo ng tho b lch hng so vi tnh
ton. V th, ng tho cnh ch dng trong mt s kt cu bm nhiu cp.
ng tho kiu vng khuyn l mt rnh tit din khng thay i nm xung quanh ca ra
ca bnh xe cng tc. Loi ng tho ny dng cho nhng bm bm cht lng bn. Do tit
din rnh vng khuyn khng thay i nn vn tc chuyn ng trung bnh ca cht lng
cc tit din khc nhau s khc nhau, tnh cht i xng ca dng chy y b ph v, dn
n s tng tn tht thy lc v c th xut hin lc ngang lm cong trc bm.
V li
Hnh 2.7 S ng tho kiu cnh.
Trc bm: thng ch to t thp CT35, CT45. Nu bm lm vic vi cht lng c cha
cht n mn, trc ch to bng thp khng r. Kch thc trc xc nh t iu kin bn, t
bin dng cho php di tc dng ca cc ti trng ng v tnh, v t gi tr ti hn ca
s vng quay.
Bnh xe cng tc c c nh trn trc nh then v ai c nh v. Trong nhiu trng
hp, trn trc lp bc bo v chng s n mn v s mi mn. mt u trc c lp
bnh ai hoc na khp ni ni vi trc ng c in.
trc: c th cng ln hoc trt chu ti trng, trc no ph thuc vo vn tc
quay ngng trc ph ti v cng d tr bm lm vic. ln kch thc nh gn, lp
rp n gin, thay th d dng nhng tui th km trt. Nhng bm c ln, quan trng
l quay nhanh, thng dng trt c trng mt lp batt. Trong nhiu trng hp khi bm
lm vic vi nc lnh, ngi ta dng trt cao su hay g.
V bm: ty thuc vo ng sut c hc, v bm c th c ch to bng gang hoc thp
cacbon. V bm bao gm nhng b phn dn v tho dng chy ra khi bnh xe v cng
ni tt c cc chi tit khng chuyn ng thnh mt khi chung. Phn dn dng bm
c ng tho kiu xon thng c ch to lin vi v c. iu lm rnh c dng
thun li v mt thy ng v vic gia cng c kh n gin c n mc ti a. Bm loi
v xon c mt ghp ca v thng gc vi trc (H-10) hoc nm ngang (H-11). Bm nhiu
cp vi ng tho kiu cnh do c s lp li ca cc chi tit cng kiu trong v bm nn to
iu kin thun tin cho vic t chc sn xut hng lot. Trong trng hp kt cu v
thng c ch to tng phn ring bit (H-12) ghp li theo cc mt phng vung gc
vi trc bm. iu o m bo c s kht kn gia cc phn ghp ca v nhng gy kh
khn cho vic lp rp ton b v vic lp v v rto phi tin hnh ng thi.
V li
Hnh 2.8
Hnh 2.9
Hnh 2.10
2-6
Photo
Photo
2-7
D1n
60
= R1
(2 - 1)
(2 2)
CR
CU
gc gia C v U.
thnh phn vn tc hng knh (cn gi l vn tc kinh tuyn).
thnh phn quay ca vn tc tuyt i.
Qlt
D1b11
(2 - 3)
2-8
Qlt
(2 - 4)
D2b22
2 h s co hp do cc cnh ca ra. Gi tr 2 c th ly t 0,9 vi nhng bm nh n
0,95 i vi nhng bm ln.
Vn tc tng i w2, theo s s cnh nhiu v hn cng c hng tip tuyn vi mp
ra ca cnh, to vi phng vn tc vng U2 di mt gc 2 theo chiu ngc vi chiu
vn tc U2. T th vn tc (H-14)
w2 =
C2r
sin
D2n2
60
= R2
(2 - 5)
(2 - 6)
V vn tc vng
Tng vn tc tng i vect w2 v vn tc vng vect U2 ta c vn tc tuyt i vect C2.
Vn tc tuyt i vect C2 ln phng vn tc quay U2 ta c thnh phn quay ca vn tc
tuyt i C2u.
Trong tnh ton ta coi nh bnh xe c s cnh nhiu v hn v gi thit l hng ca vn
tc tng i khi ra khi bnh xe trng vi phng tip tuyn ti mp ra ca cnh cn gi
tr C2r l hng s mi im ti ca ra. Nhng tong iu kin s cnh hu hn, vn tc
tng i ca ra s khc nhau v gi tr trung bnh ca n s chnh khi hng tip tuyn
vi cnh v gi tr gc 2 nh hn. iu lm gim thnh phn quay ca vn tc tuyt i
C24 so vi C2400 (H-15)
2-9
(2 8)
V a ra gi thit nh trn, bin thin m men ng lng ca ton b khi cht lng
chuyn ng qua bnh xe cng tc trong mt n v thi gian bng tng bin thin m men
ng lng ca tt c cc dng nguyn t:
M = /g dQ (C2R2cos2 - C1R1cos1)
= /g Qlt (C2R2cos2 - C1R1cos1)
2-10
(2 9)
Gi Mx l m men ngoi lc, tc l m men xon trn trc bnh xe cng tc th:
Mx = M
Mx = /g Qlt (C2R2cos2 - C1R1cos1)
(2 10)
(2 11)
y, Mx chnh l cng sut (tnh bng kGm/s) s dng bin thnh nng lng ca
cht lng.
Mx = Qlt Hlt
(2 12)
Trong
Qlt
lu lng l thuyt ca my bm
Hlt
ct p l thuyt vi s cnh bnh xe nhiu v cng.
T Phng trnh (2 11) v (2 12) rt ra:
Hlt =
( C2R2cos2 - C1R1cos1)
g
(2 - 13)
M
R1= U1
R2 = U2
C2cos2 = C2U
C1cos1 = C1U
Thay cc gi tr vo phng trnh (2.13)
Hlt =
(U2C2U - U1C1U)
(2 - 14)
U2C2U
(2 - 15)
g
T phng trnh c bn ca bm ly tm ta thy mun tng ct p ca bm th tng vn tc
U2 bng cch tng ng knh bnh xe cng tc hoc tng tc quay ca bnh xe, tng
thnh phn vn tc C2U nh tng gc 2 v gim gc 2.
2-11
(2 17)
(2.18)
Trong
D
n
2-12
(2.19)
(2.20)
Trong
C2: vn tc dng chy ti ca ra ca bnh xe.
C1: vn tc dng chy ti ca vo ca bnh xe.
Bm ly tm thng c ch to c gc 1 = 900 nn:
C1 = C1R
V ngi ta c gng m bo cho thnh phn vn tc hng knh Cr hu nh khng thay
i t ca vo n ca ra ca bnh xe. V th:
C1 = C1R = C2R
(2.21)
2-13
H = (C22 - C2R2) / 2g
T tam gic vn tc (H-16) c:
C22 - C2r2 = C2U2
Nn
H = C2U2
Theo phng trnh c bn c:
H = Ht + H = U2C2U / g
Ta kho st tng loi bnh xe cng tc to nn vi cc kiu cnh dn trn.
Trn hnh -18, cc tam gic vn tc xy dng cho ba kiu bnh xe nu trnb vi iu
kin: chng c gc 1, kch thc ca vo, lu lng, s vng quay lm vic n, ng
knh ngoi ca bnh xe D2 l nh nhau. Nh vy c ngha l chng c tam gic vn tc
ca vo nh nhau, c vn tc vng C2 bng nhau.
Hnh 17
V li
Cc kiu b tr cnh dn
(2.22)
(2.23)
2-14
V li Hnh 18
Nh vy, khi cnh c mp ra hng tm, ct p ton phn do bnh xe cng tc to nn gm
hai thnh phn ct p ng v ct p tnh bng nhau.
* Khi 2 > 900 C2U > U2
Nn C2U2/ 2g > 1/2 U2C2U / g
Do
H > Hlt / 2
(2.24)
(2.25)
2-15
2.8 LU LNG CA BM LY TM
Lu lng l thuyt
Theo phng trnh lu lng, lu lng l thuyt ca bm ly tm c xc nh theo cng
thc:
Q lt = F Ctb
(m3/s)
(2.26)
Trong
F
Ctb
Din tch tit din t ca dng chy khi ra khi bnh xe cng tc bm ly tm chnh l din
tch ca ra ca bnh xe. Nu cho rng bnh xe cng tc c s cnh nhiu v cng v mng
v cng th din tch ny c th tnh nh din tch mt mt tr (H-5), c ng knh D2,
chiu cao b2:
F = D2b2
Vn tc thng gc vi tit din dng chy ti ca ra ca bnh xe chnh l thnh phn vn
tc hng knh:
C2r = C2 sin2
Theo s s cnh nhiu v hn thnh phn vn tc ny c gi tr nh nhau ti mi im
ca tit din dng chy ca ra bnh xe.
Lu lng l thuyt ca bm ly tm c xc nh theo cng thc:
Qlt = D2 b2 C2r
(2.27)
2-16
(2.28)
Gi tr ca hiu sut th tch thng nm trong khong 0,95 - 0,97 (xem 2.11)
(m)
Trong
Pa
P1
Hcktc
Chiu cao ht chn khng cho php ca cc loi bm khc nhau th khc nhau, n c th c
gi tr m hoc dng v do nh my ch to xc nh, cho trong l lch bm.
Cc gi tr ny c th xc nh bng phng php tnh ton.
Vit phng trnh Bcnuli cho mt ct 1-1 v 0-0 (H-20) c
2-17
(2.29)
(2.30)
(2.31)
(2.32)
(2.33)
Trong
(Hckgh)s chiu cao ht chn khng gii hn tra theo s tay my bm.
Pa / p sut kh quyn tng ng vi cao trnh b tr my bm, tra bng (2 -1)
0,24 p sut ha hi ca nc nhit 200C.
kt
p sut bc hi bo ha ca cht lng nhit t, tra theo bng (2-2)
10
p sut kh quyn iu kin bnh thng.
Bng 2-1 Gi tr p sut kh quyn Pa/ theo cao trnh mt t
Cao trnh
mt t
(m)
Pa /
(m.c.H)
800
10
0
20
0
30
0
11,
3
10,
3
10, 10, 10
2
1
40
0
800
90
0
100
0
1500
2000
9,3
9,2
8,6
8,4
2-18
50
0
60
0
70
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
ht
(m.c.H)
0,09
0,12
0,24
0,43
0,75
1,25
2,02
3,17
4,82
7,14
10,33
(2.34)
Trong
i
l
Cng thc (2.30), (2.23) v (2.24) cho php xc nh c cao trnh b tr trc bm vi y
chnh xc cn thit.
2.10 CT P CA MY BM
Trong 1.4 c nhng kho st s b v ct p ton phn ca bm
Ct p ton phn ca bm ly tm l nng lng n v nng lng ca 1 kg cht lng, do
my bm truyn cho. Gi tr nng lng ny c o st ca vo, ca ra ca bnh xe bm,
n v o l mt ct nc v k hiu l H.
Vi s H-21, theo cng thc (1-1) ta c
H = E2 - E1 = (P2 - P1) / + (V22 - V22) / 2g
Hnh 21 S xc nh ct p my bm
C: chn khng k; A: p k
chn khng ca vo my bm c o bng chn khng k C, thng c thang chia
theo kG/cm2. Ap sut tuyt i ca cht lng khi vo my bm tnh theo cng thc:
P1 / = (Pa - Pc) / * 104 m.c.n
Thay gi tr P1, P2 vo cng thc tnh ct p trn c:
2-19
(m)
(2.35)
(m)
(2.36)
(m)
(2.37)
(m)
(2.38)
(m)
(2.39)
H -22c
Theo s H-22b c cng thc tnh:
H = MA + MC - + (V22 - V12)/2g
2-20
(m)
(2.40)
Trong
MA2
MA1
(2.41)
Hay
Nh = QH / 75 m lc
Trong
Q
H
kw
(2.42)
(2.43)
1,5
1,5 - 1,25
1,25 - 1,15
2-21
50 < N 100
N > 100
1.15 - 1,05
1,05
(2.44)
(2.45)
(2.46)
Trong
g
tit din ngang ca khe, bng D, b.
h s lu lng
DI
ng knh ca m chng thm
b
chiu rng khe h hng knh ca vng m (thng th b = 0,2- 0,3 mm)
Hpi = (Pi - P1) / . Tn tht ct p trong m chng thm.
p lc pha trc m chng thm.
Pi
P1
p lc pha sau (ca vo bnh xe) m chng thm
2-22
(2.47)
Tn tht c kh
Cng sut do ng c truyn cho bm ln hn cng sut do bnh xe truyn cho dng cht
lng mt lng bng tn tht c kh NC. Tn tht c kh trong bm phn lm ba loi chnh:
NC = NC1 + NC2 + NC 3
NC1
NC2
NC 3
(2.48)
Vic nghin cu tn tht cng sut trong cc vng tp chng thm (H-24) cha c
nghin cu nhiu do tnh cht vt l mun hnh, mun v ca vt liu m v mt lm vic
ca trc.
Hnh 24 S cm bch p tp
1 Trc bm; 2 vng tp; 3 v bm; 4 bch p tp
Do tnh do ca vt liu m lt, p lc dc trc bin thnh p lc hng tm tc dng ln
trc v mt trong ca hp chn gy tn tht c kh. Cng sut tn tht c kh y c
xc nh theo cng thc:
NC2 = n /30 * r2s / 102 * 1/2 P0 e22 1/ s (1 - e -22 1/ s) kw (2.49)
Trong
P0
p sut d trong v, tnh bng kG/m3
r
bn knh ngang trc, tnh bng m
s
chiu dy mt lp m tnh bng m
1
h s ma st ng
2 = 1/ k vi k l h s c trng cho tnh cht hiu sut c kh ca my bm.
2-23
(2.50)
Tn tht thy lc
Tn tht thy lc trong my bm c th chia ra lm hai loi: tn tht do ma st ca cht
lng vi b mt knh dn gia cc bnh xe v trong b phn dn dng cnh, tn tht do to
thnh xoy trn b mt cnh khi c chuyn ng khng n nh v i khi quay c trong
chuyn ng n nh (H-25)
Hnh 25
Tn tht ny lm gim ct p ca bm i mt lng h. Ct p thc t ca my bm
H = Hlt - h
Hlt
(2.51)
T (2.47) v (2.50) c
CK = (Q + Q) Hl t / 102 N = (Q+ Q)Hlt / QH
CK = / TT
(2.52)
(2.53)
Cc tn tht th tch, c kh th d nghin cu bng thc nghim cng nh bng tnh ton.
Vn phc tp nht l xc nh tn tht thy lc. Xc nh loi tn tht ny bng thc
nghim gp rt nhiu kh khn, bng tnh ton th vn cha c c nhng phng php
hon chnh. V hiu sut ton phn , hiu sut th tch TT c th xc nh c bng tnh
ton hoc th nghim nn vic tnh hiu sut thy lc thng c thc hin bng cch tch
ra t phng trnh cn bng nng lng chung (2.53).
2-24
Hai my nguyn hnh N v m hnh M tng t v hnh hc, ngha l chng phi c gc t
cnh nh nhau, c cc kch thc tng ng t l vi nhau (k c bng b mt)
M = N
M = N
DM / DN = bM/bN = ....LM/LN = L = const
L
V vy c
HM / HN = (DM/DN)2 (nM/nN)2
(2.54)
V lu lng, c quan h
2-25
QM / QN = (DM/DN)3(nM/nN)
(2.55)
(2.56)
Cc cng thc (2.54), (2.55) v (2.56) cho bit lut tng t trong bm ly tm. Lut tng
t cho php tnh ton cc bm mi da trn bm mu c sn vi chnh xc cao, cho
php nghin cu mt loi bm mi da trn bm m hnh c kch thc nh hn nhiu cho
php th nghim my bm vi s vng quay khc nhau.
Lut tng t ch p dng khi cc my bm lm vic vi cng mt loi cht lng v kch
thc ca chng khng ln hn nhau nhiu (c 2-3)
2.13 H S T TC
H s t tc nS ca bnh xe cng tc l s vng quay ca mt bnh xe m hnh tng t vi
bnh xe cng tc ang xt nhng bnh xe cng tc m hnh c lu lng QS = 75 l/s v
ct p HS = 1m.
H s t tc cng l mt chun tng t ca cc loi bnh xe khc nhau. Theo (2.54)
v(2.56) c
QS / Q = 0,075/Q = (nS / n) (DS/D)3
HS /H = 1/H
= (nS/n)2(DS/D)2
T suy ra
(2.57)
Trong
n
Q
H
2-26
Nhn vo bng 2-3 thy h s t tc cng cao, cng c kh nng gim nh kch thc my
bm v gi thnh ch to. Do , kt cu ca my gn nh hn v vic s dng cng chc
chn hn. Tuy vy, vic tng h s t tc li dn n vic gim chiu cao ht ca my bm.
V th , vic tng h s t tc b hn ch.
2-27
(2.58)
Q / Q1 = n / n1
(2.59)
N / N1 = (n / n1)2
(2.60)
Khi thay i ng knh ngoi ca bnh xe cng tc (gt bnh xe) cc thng s lm vic
ca bm cng thay i. i vi cc loi bm v xon ngi ta gt bnh xe bng cch tin
nh vnh ngoi bnh xe. Cc bm c b phn hng dng hoc m chng thm vnh
ngoi bnh xe th ch ct bt cnh n ng knh yu cu.
Gi Q, H, N l lu lng, ct p, cng sut ca bm ng vi ng knh bnh xe ban u
l D v Qy, Hy, Ny l lu lng, ct p, cng sut khi ng knh bnh xe gt n Dy.
Quy c rng khi gt bnh xe chiu rng ca ra b1 v s vng quay n khng thay i. Theo
(2.54), (2.55) v (2.56) c:
HY / H = (Dy/D)2
(2.61)
Qy / Q = (Dy/D)2
(2.62)
Ny / N = (Dy/D)2
(2.63)
(2.65)
Tuy nhin, khi gt bnh xe trong gii hn cho php th hiu sut ca bm thay i khng
ng k. Qua tnh ton v kim nghim thc t ngi ta a ra c gii hn gt bnh
xe theo tr s t tc nh sau:
50 < nS < 120 . . . . . 15 - 20%
120 < nS < 200 . . . . . 11 - 15%
200 < nS < 300 . . . . . 7 - 11%
nS > 300 . . . . . khng nn gt
Cn nh rng vi bm bm cht lng bn v bm c m ca bnh dn gia cc cnh
bnh xe ln khng nn gt bnh xe.
Cng tng t nh trn lp c cng thc quan h gia Q, H, N khi thay i. Cc kt
qu tnh ton xem bng 2-4 gi l quan h tng t hay quan h t l trong mt bm li tm.
Bng 2-4
2-28
Thng s
Khi n thay i
Khi D thay i
Khi thay i
Khi n, D, thay i
Q/ Q1= n / n1
Q/Q1 = (D/D1)2
Q = Q1
Q/Q1 = (n /n1)(D/D1)2
H/ H1 = (n/n1)2
H/ H1 = (D/D1)2
H / H1 = / 1
H / H1= (n/n1)(D/D1)2(/1)
N/N1 = (n/n1)2
N/N1= (D/D1)4
N / N1 = / 1
N/N1= (n/n1)3(D/D1)4(/1)
Hnh 26
Xc nh s vng quay lm vic ng vi mt im cho trc
Vn t ra l yu cu cho bm lm vic vi lu lng Q1, ct p H1 ng vi im lm
vic A1. im A1 ny li nm ngoi ng c tnh Q-H ng vi s vng quay n1 phi xc
nh c s vng quay n1 bm c th lm vic c vi im A1 v dng ng c
tnh mi ca my bm theo s vng quay n1.
Trc ht phi dng ng cng hiu sut tm im A1/ nm trn ng Q-H (n) tng
t vi im A1 (H-27) . Phng trnh ca ng cng hiu sut.
H = KQ2 ; K = H1 / Q12
ng ny ct ng Q-H (n) ti im A1/ (Q1/, H1/). V vy, tnh c s vng quay n1:
n1 = (Q1 / Q1/ ) n hay n1 = H1/H1/
2-29
Hnh 27
Ch nn cho bm lm vic vi s vng quay nh hn s vng quay nh mc. Nu trng
hp lm vic vi s vng quay ln hn s vng quay nh mc phi c s ch dn ca nh
my ch to.
Bit s vng quay n1, c th dng ng c tnh mi Q - H(n1) ca my bm. Ly cc
im A2/, A3/ ... trn ng c tnh Q-H(n), theo cng thc (2.57) v (2.58) tnh c ta
cc im 2, A3 ... Ni cc im ny li c ng c tnh mi Q - H(n) ng vi s
vng quay n1 ca my bm (H-27)
Xc nh ng knh gt bnh xe ng vi im lm vic cho trc
Gi s phi cho bm lm vic im A1 c lu lng Q1, ct p H1. im A1 nm ngoi
ng c tnh Q -H(0) ng vi ng knh D ca bm. Yu cu phi gt bt ng knh
bnh xe cng tc bm c th lm vic c im A1 v dng ng c tnh Q-H(Dg)
ng vi ng knh bnh xe gt bt i.
tnh c ng knh bnh xe cn gt Dg phi tm c im B1 trn ng Q-H(0)
tng t vi A1. Dng ng cng hiu sut H = KQ2 theo quan h (2.60) v (2.61) (hoc
H =KQ theo quan h (2.60) v (2.63) nh gii thiu phn trn. Giao im ca ng ny
vi Q-H(0) chnh l im B1 c ct p H(Q), lu lng QB1
Theo (2.57) tnh c
Dy = D H01 / HB1
Hay
Dy = D QA1 / QB1
Sau khi tnh c ng knh bnh xe Dy s dng c ng c tnh qQ-H(Dy), ly cc
im B2, B3, ... trn ng c tnh Q-H(0) s xc nh c cc im A2, A3 tng ng vi
theo quan h (2.60); (2.61).
Hy = (Dy / D)2 H
Qy = (Dy / D)2 Q
Hnh 28
Nu cc im A1, A2, ... bng mt ng cong trn (H-28) s nhn c ng c tnh
mi ca my bm Q-H(0y) ng vi ng knh bnh xe Dy gt.
2-30
2.16 NG C TNH CA BM LY TM
Cc quan h H = f(Q) ; N = f = (Q); = f(0) c biu din di dng th gi l ng
c tnh ca my bm. ng c tnh xy dng bng phng php tnh ton l thuyt gi
l ng c tnh l thuyt, xy dng bng cch da vo cc s liu th nghim gi l
ng c tnh thc nghim.
Trong cc ng c tnh th quan trng hn c l ng ct p H = f(Q), n cho bit kh
nng lm vic ca bm v s dng hp l cc ch lm vic khc nhau ca n.
ng c tnh l thuyt
ng c tnh l thuyt c xy dng vi s vng quay ca my bm khng thay i v
da vo phng trnh c bn.
Theo phng trnh (2.15) c
Hlt m = U2C2U / g
w2
C2
Cr
2
2
U2
C2U
Hnh 29 Tam gic vn tc
T tam gic vn tc (H-29) c
C2r = U2 - C2rcotg2
T (2.26) c
C2r = Qlt / D2b2
Do
Hlt = U2/g2 (U2 - C2r cotg2)
Hlt = (U2/g) - [(U2 / D2b2g) (Qlt cotg2)
i vi mt my bm xc nh th U2, b2, D2 l nhng i lng khng i nn phng
trnh c bn c dng:
Hlt = a - b Qlt cotg2
2-31
2-32
ng c tnh dng bng phng php tnh ton l thuyt rt phc tp v khng chnh
xc do s dng nhiu h s kinh nghim. Hn na, cc phng php tnh ton hin nay
cha cho php xc nh c chnh xc cc loi tn tht xy ra trong my bm. V vy,
trong k thut thng xy dng ng c tnh bng cc s liu o c khi th nghim
trn cc my c th gi l ng c tnh thc nghim.
ng c tnh thc nghim
xy dng ng c tnh thc nghim ca bm ly tm ngi ta cho my bm lm vic
trong h thng th nghim theo s H-31.
Mc ch th nghim xc nh c s ph thuc ca ct p, cng sut, hiu sut my bm
vo lu lng v biu din mi quan h trn th.
Trnh t th nghim tin hnh nh sau:
u tin m kha 2 trn ng ht v cho bm lm vic, kha 4 trn ng dn ng. Theo di
cho n khi tc quay ca bm t gi tr nh mc, c cc gi tr o lng trn p k v
chn khng k suy ra c ct p H0 ca my bm ch khng ti (Q = 0). ng thi
tin hnh o p sut trn trc bm ch ny bng lc k l xo hoc ng c in cn
bng. Khi ng c in ni trc tip vi trc bm, c th xc nh cng sut trn trc bm
theo cng thc:
N = c Nc
Nc = 3UI cos / kw
(2.66)
Trong
Nc
c
cos
UI
2-33
2-34
hay
H = Hhh + Hh + hh + h
H = Hh + h
(2.67)
Trong
Hh
h
(2.68)
Trong
a
b
L
sc cn n v dc ng
sc cn n v cc b
chiu di ng
tng h s tn tht cc b
sc khng ton phn ca h thng
2-35
Hnh 35a
H- 35b
2-36
Hnh 37
2-37
(2.69)
S lm vic khng n nh
Kho st ch lm vic khng n nh trong trng hp n gin. Khi bm lm vic
ring l trong mng li c i (H-38). Nc c bm ln i ri li t i chy vo mng
li. Cho lu lng ca mng li QL nh hn lu lng QK (lu lng ti tip im K ca
c tnh ng ng vi ng c tnh my bm).
Trong vng t lu lng bng 0 n lu lng QK c bt ng thc
dH / dQ > dH / dQ
Bm lm vic khng n nh. V vy lu lng ca bm Q s khc vi lu lng QL. Bm
s lm vic khi Q = 0 hoc Q > QK.
Gi s ban u bm lm vic vi lu lng QA m
QA > QK > QL
(2.70)
(2.71)
Nn khi dng ng c tnh tng cng ch cn nhn i honh (lu lng) cn tung
(ct p) gi nguyn. V d tm im C trn ng c tnh tng cng Q-H(1+2), ch vic ly
ac = 2ab. Tng t nh vy s tm c cc im ca ng c tnh tng cng Q-H(1+2).
2-39
Q1 = Q2 = Q1+2 / 2
T im 1 k ng song song vi trc tung c im 3 v 4 cho cng sut v hiu sut
ca tng bm khi lm vic song song trong h thng.
Giao im 5 ca ng c tnh ca tng bm Q-H1,2 vi ng c tnh ng ng xc
nh im lm vic ca tng bm trong h thng cho lu lng Q0, ct p H0. T im 5 k
ng song song vi trc tung c im 6 v 7. Xc nh cng sut v hiu sut ca tng
bm lm vic ring r.
Qua th (H-39) thy:
2Q1 = Q(1+2) < 2Q0
Tc l lu lng tng cng ca bm ghp song song trn mt h thng ng ng nh hn
lu lng ca chng khi lm vic ring r trong h thng y. Nguyn nhn ca s gim lu
lng ny l do khi cc bm lm vic song song, lu lng trong ng ng tng ln s
lm tng tn tht ct p, do ct p ton phn ca bm cng tng ln, im lm vic ca
bm li v pha c ct p ln, v th lu lng ca bm khi lm vic song song b gim i
so vi khi lm vic ring r.
S lm vic song song ca hai bm c li nht trong trng hp im lm vic 1 ng vi
gi tr hiu sut ln nht. iu c th thc hin c khi chn bm hp l, ly lu lng
ca mi bm bng na lu lng tnh ton (khng k n s gim lu lng bng h s
iu chnh), cn ct p ton phn ly ng vi gi tr lu lng tnh ton.
S lm vic song song ca ba bm cng c tnh gii thiu trn H-40. T iu kin (2.70),
(2.71) v tng t trn dng ng c tnh tng cng ca ba bm cng c tnh bng cch
nhn ba honh ng c tnh ca mt bm. Ch lm vic ca tng bm khi ba bm
lm vic song song cng xc nh ging nh trng hp khi hai bm lm vic song song
trn. T ng c tnh (H-40) thy rng s bm lm vic song song cng nhiu th s
gim lu lng ca mi bm so vi trng hp lm vic ring r s cng ln.
Q(1+2+3) / 3 < Q(1+2) / 2 < Q1,2,3
2-40
vic. Nh vy nu ghp song song nhiu bm qu th hiu qu kinh t thp. Trong nhng
trng hp nh vy, nn chn bm c lu lng ln ghp song song th c li hn.
Hnh 41
S lm vic song song ca cc bm khc c tnh
Trong mt s iu kin xc nh, cc bm c c tnh khc nhau cng c th lm vic song
song vi nhau.
Trn H-42 gii thiu c tnh cng lm vic ca hai bm I v II ghp song song. Bm II to
nn ct p thp hn bm I. V hai bm ch lm vic song song khi chng c ct p nh
nhau, nn t im C bm I v II mi bt u lm vic song song. T C xy dng ng c
tnh tng cng ca chng bng cch cng honh ca nhng im c cng tung trn
ng c tnh ca hai bm.
Hnh 42 c tnh lm vic song song ca hai bm khc nhau
ng c tnh ng ng PD ct ng c tnh tng cng Q-H(1+2) ti A cho lu lng
Q(I+II), ct p H(1,2) khi hai bm cng lm vic. im 1 v 2 l im lm vic ring r ca
bm I v II trong h thng, cho lu lng QI v QII tng ng. im 1/ v 2/ l im lm
vic ca tng bm khi chng lm vic song song trong h thng, cho lu lng ca bm I
l QI/ v bm II l QII/ cng ging nh trng hp hai bm cng c tnh lm vic song
song, t th (H-42) thy:
QI/ + QII/ = Q(I+II) < QI + QII
Tc l lu lng tng cng ca hai bm lm vic song song nh hn tng lu lng ca
hai bm khi chng lm vic ring r cng trong h thng y.
Cng sut, hiu sut ca tng bm khi cng lm vic cng xc nh ging nh trng hp
hai bm cng c tnh ghp song song trn.
Nguyn tc xy dng ng c tnh tng cng ca cc bm khc c tnh ghp song song
cng c s dng xy dng ng c tnh chung ca cc bm cng c tnh khi c
mt trong s chng c iu chnh bng cch thay i s vng quay.
S iu chnh h thng cc bm c c tnh khc nhau tng i phc tp nn ch ghp cc
bm nh vy trong trng hp tht cn thit.
S lm vic song song ca cc bm b tr xa nhau
Trong h thng cp nc c nhiu trng hp ngi ta b tr hai bm xa nhau lm vic
song song.
2-41
2-42
Giao im 1 ca c tnh hai ng ng PA vi ng c tnh tng cng ca ba bm QH(1+2+3) cho lu lng ln nht ca trm. T 1 k ng song song vi trc honh tm c
im 2 v 3. im 2 cho bit lu lng QI mi ng ti.
QI = Q(1+2+3) / 2
im 3 l im lm vic ca tng bm khi ba bm lm vic song song trn hai ng ng.
T thy rng, dng ng c tnh ca hai ng ng lm vic song song cng tng t
nh dng ng c tnh tng cng ca hai bm lm vic song song. Tc l xy dng bng
cch cng honh (lu lng cc ng ng) cc im c cng tung (ct p) trn
th.
Khi my bm lm vic trong mng li cp nc c th, vic xy dng th cng lm
vic ca bm, ng ng v mng li rt phc tp. Tn tht ct p ton phn lc ny
khng ch ph thuc vo lu lng chung m cn ph thuc vo s im dng nc, thi
gian dng nc v biu cp nc. Trong trng hp ny, vic xc nh ch lm vic
ca bm c tin hnh sau khi hon thnh vic tnh ton thy lc mng li cp nc
mt s ch in hnh.
2.20 S LM VIC NI TIP CA CC BM LY TM
Cc bm gi l lm vic ni tip nu bm ny a nc vo ng ht ca bm kia, ri sau
nc mi c a vo h thng. Nh vy, khi cc bm lm vic ni tip th lu lng
ca chng bng nhau v bng lu lng tng cng ca h thng.
Q1 = Q2 = ... QTC
Cn ct p ca c h thng bng tng ct p ca cc bm
HTC = H1 + H2 + H3 + ....
Hnh 45a
c tnh lm vic ni tip ca hai
bm cng c tnh khi Hh > H0
Hnh 45b
c tnh lm vic ni tip ca hai bm cng
c tnh khi Hh < H0
Trn H-45a gii thiu c tnh ca hai bm ging nhau lm vic ni tip khi ct p do mi
bm to nn khng a nc n cao yu cu. c tnh tng cng ca hai bm c
xy dng bng cch ng vi mi im trn ng c tnh ca mt bm, gi nguyn honh
v nhn i tung . V d im C trn ng c tnh tng cng Q-H(I,II) nhn c
bng cch ly tung OC = 2ab, cn honh gi nguyn. c tnh ng ng CE ct c
tnh Q-H(I,II) ti A xc nh im lm vic ca hai bm trong h thng. T ng c tnh
xc nh c lu lng Q(I+II) v ct p H(I,II) ca hai bm lm vic ni tip, lu lng ca
mi bm QI = Q = Q(I+II) v ct p HI = HII = 1/2 H(I+II) khi cc bm ghp ni tip.
Trn H-45b gii thiu ng c tnh ca hai bm ging nhau ghp ni tip khi c H0 >
Hh. Cch xy dng ng c tnh tng cng cng ging nh trng hp trn. A l im
lm vic ca hai bm ghp ni tip, B l im lm vic ring r ca tng bm cng trong
2-43
h thng y. T th thy, trong trng hp ny khi ghp hai bm lm vic ni tip khng
nhng c kh nng tng ct p m cn tng c lu lng ca h thng.
Trn hnh 46 gii thiu cc ng c tnh ca hai bm khc nhau lm vic ni tip v t
hai v tr cch xa nhau, cc cao trnh khc nhau. Tng t 2.19 quy i bm I v v tr
bm II tm im lm vic ca cc bm khi cng lm vic. ng ED biu din tn tht
ct p trn on ng ni gia hai bm. Tr tung ca cc im trn ng Q-HI vi tung
ca cc im tng ng trn ng EQ nhn c ng Q-HI/ l ng c tnh quy
i ca bm I v v tr bm II. ng c tnh tng cng quy c ca hai bm Q-H(I+II)
nhn c bng cch xy dng t ng Q-HI/ v Q-HII. ng c tnh ng ng chung
c xy dng trn chiu cao a hnh Hh (I+II) ct ng Q-H(I+II) ti A. T A k ng
song song vi trc tung c im 1 v 2 l im lm vic ca bm I v II khi ghp ni
tip trong h thng.
2-44
2-46
Hnh 48
Mt ngoi ca bnh xe c dng mt quay. Nu b qua lc ma st, p lc thy ng c
hng vung gc vi mt ny. ch tnh ton, s phn b p lc mt ngoi i xng
vi trc quay th thnh phn hng tm ca p lc thy ng s cn bng ln nhau. V vy
tng hp lc ca p lc thy ng ch tnh ton c chiu hng trc P2ng c th xc
nh t tch phn:
Pzng = Fng PdF2
(2.72)
Trong
P
dF2
p sut thy ng
hnh chiu ca din tch dF ln mt phng vung gc vi trc quay Z.
(2.73)
(2.74)
(2.75)
2-47
(2.76)
Cz2 , Cz1 l thnh phn hng trc ca vn tc tuyt i khi dng chy ra vo bnh xe.
Trong phng trnh ng lng, lc tc dng ln dng chy. Phng trnh (2.76) l lc
dng chy tc dng ln bnh xe nn c hng ngc li.
Vi bnh xe bm ly tm th Cz2 = 0 nn
Pz tr = QV01 / g
V01: vn tc dng chy khi vo bnh xe.
Vy lc hng trc tng cng tc dng ln bnh xe cng tc ca bm ly tm:
Pz = Png - Ptr = Ht (Ri 2 - rb2) - QV01/g
(2.77)
(2.78)
2-48
bnh xe (s l thng c 3-6). Theo phng php ny, lc hng trc tc dng ln mt
ngoi bnh xe Peng c cn bng. Lc hng trc tc dng ln mt trong Pzh s cn bng
nh bi kiu chn. Phng php cn bng nh vy hay n gin nhng gy s tn tht lu
lng ln nn t c dng. Cch th ba theo nguyn tc trn l t cc bnh xe i xng
nhau tng i mt trong bm nhiu cp (H-49c). Cc bnh xe c kch thc nh nhau, to
nn ct p nh nhau, trong iu kin lm vic bnh thng s gy nn cc lc hng trc c
gi tr nh nhau v ngc chiu nhau. Cc lc s trit tiu ln nhau v lm cho ton b
rto c cn bng. Phng php ny c nhc im l ch to thn bm phc tp, cng
knh.
C cu thy lc c bit thng c s dng cn bng lc hng trc trong bm nhiu
cp l a gim ti (H-50). Khi dng c cu ny trong kt cu ca bm khng cn t
chn v mi ch lm vic ca bm rto u c cn bng. Cu to ca a gim ti
gm mt s bung c bit. Ap lc trong thay i ph thuc vo v tr ca rto theo
chiu trc. V vy khi rto lch khi v tr cn bng do tc dng ca lc hng trc th n
li t quay v v tr cn bng.
Hnh 49 S cn bng lc hng trc theo nguyn tc i xng
Cu to ca a gim ti gii thiu trn (H-50) gm a 1 lp cht trn trc bm sau cp
cui cng bung gian 3, bung cn bng 4. Cht lng t bnh xe 2 ca cp cui cng, chy
qua khe h b0 vo bung trung gian 3 ri qua khe h b1 vo bung cn bng p lc 4; Nh
ng ni 5, t bung 4 cht lng p sut cao s quay v ming ht ca bnh xe cp u tin.
Ap lc trong bung trung gian ln hn nhiu so vi bung cn bng p lc nn a 1 l b
phn gi cho rto lun lun v tr cn bng. Nu do tc dng ca lc hng trc, rto b
y v pha tri th chiu rng khe h hng knh b gim i, p sut trong bung 3 tng ln
v p sut trong bung 4 gim i cho n khi rto c y tr v v tr cn bng. Nu
lcd lng trc y rto v pha phi th hin tng xy ra ngc li v v tr cn bng ca
rto cng c khi phc. Cn bng lc hng trc theo phng php ny lm phc tp
thm kt cu ca bm v ch dng khi bm c t nm cp tr ln.
Hnh 50 Cn bng lc hng trc a gim t
2-49
2-50
2-51
(2.80)
(2.81)
(2.82)
(2.83)
2-52
Do tn tht c nng lng khi truyn t trc dn sang trc b dn nn bao gi cng c I < 1
tc l nT < nB. T s
S = (nB - nT) / nB = 1 - i
(2.84)
(2.85)
iu kin bnh thng, hiu sut ca khp ni thy lc = 0,97 - 0,98. Gi tr hiu sut
ny ph thuc vo th tch cht lng trong khp ni. Ngng cp cht lng vo khp ni c
th tng s trt ln n 100%, tc l khi bm s ngng lm vic.
Mi quan h gia mmen quay M, cng sut NB, NT v hiu sut vi s vng quay ca
trc b dn khi s vng quay ca trc dn khng i c th hin trn hnh 53, gi l
ng c tnh ngoi ca khp ni.
2-53
Hnh 55
1. Li chn rc c van thu, 2. ng nhnh, 3. Phu ht
4. Bm phun tia, 5. Bm chn khng, 6. Thng tun hon
ng ht ca bm phun tia ni vi phn cao nht trn thn bm ly tm. Khi mi kha trn
ng y ca bm ly tm ng, kha trn cc ng ng ca bm phun tia m. Bm ly tm
c a vo lm vic khi bm phun tia bt u bm nc ra khi thn bm ly tm.
Trong trng hp nc trn ng y khng p lc th c th dng bm xoy hoc bm
ly tm xoy cp nc cng tc cho bm phun tia.
Mi bng bm chn khng
Phng php ny cng thng s dng cc trm bm ln hoc cc trm bm iu khin
t ng ha. Trong trm bm thng t hai bm chn khng (mt bm d tr) mi cho
tt c cc bm.
2-54
2.26 KT CU CA MT S BM LY TM
Bm ly tm ngy nay c s dng rng ri trong mi lnh vc ca ngnh kinh t quc
dn. Trn th gii bm ly tm c sn xut vi rt nhiu loi khc nhau. Ngi ta
sn xut cc loi bm ly tm mt cp, nhiu cp, bm trc ng, bm trc ngang, bm dn
nc vo mt pha, hai pha, bm nc sch, bm nc bn bm bn ct v.v...Trong phm
vi gio trnh ny ch gii thiu mt s loi bm thng dng trong ngnh cp, thot nc
v c ch to hoc s dng nc ta.
Bm mt cp, trc ngang
Bm ly tm mt cp, trc ngang c ch to vi ba loi: loi cng xn, loi c khi v
loi dn nc vo hai pha.
2-55
My bm loi cng xn
Hnh 56
1. Np; 2. m chng thm; 3. Bung xon; 4. Bnh xe cng tc; 5. Thn bm; 6. Vng tp
chng thm; 7. Dch p tp; 8. bi; 9. Bung cha du; 10. Trc bm; 11. Khp ni; 12.
Trc ng c.
Trn hnh 56 gii thiu cu to ca mt bm ly tm trc ngang, kiu cng xn. Loi ny
c ch to c ng knh u ni ng vo t 37-200 mm, lu lng t 5-360 m3/h dng
bm cht lng sch c nhit n 800C.
Bnh xe cng tc ch to bng gang hoc ng, lp cng xn trn trc, c nh vi trc nh
then v ai c. Trc bng thp, quay trong hai bi. bi t trong g v ngm trong du.
u ni ng ht nm ngang, dng cn v ng trc vi bnh xe cng tc. u ni ng y
c th t v tr thng ng hoc nm ngang. V bm, m chng thm bng gang. Trn
mt ghp ca bung xon vi np v u ni ng ht. Trc bm c dn ng bi trc
ng c qua khp ni n khi dng b truyn ai.
Hnh 57
1. V bm; 2. ng c in; 3. Bnh xe cng tc
nc ta bm ly tm loi cng xn c sn xut vi 12 loi c ct p t 11-49 m, lu
lng t 17-350 m3/h v k hiu l LT. V d bm OLT25, O l ng knh u ni ng
ht tnh bng mm gim i 25 ln LT l ly tm, 25 l h s t tc gim i 10 ln.
Ngoi ra, chng ta cn dng loi bm ny ca Lin X. V k hiu cng tng t nh vy
nhng ch LT c thay bng K (Koucoo)
Bm c khi
Hnh 57 gii thiu cu to ca my bm c khi. Nhng b phn lm vic ch yu v cc
thng s lm vic ca loi bm ny cng ging nh bm cng xn gii thiu trn.
Bm c khi khng c gi trc, lc dc trc do ca ng c chu bnh xe cng
tc lp trn phn ko di ca trc ng c in v v bm cng c ghp vi mt bch ca
ng c. Loi bm ny u im hn bm kiu cng xn ch kch thc bin dng theo
chiu trc nh.
nc ta, bm c khi cha c sn xut, Lin X ch to bm ny vi k hiu KM,
ngha l bm cng xn kiu c khi.
Bm nc vo hai pha
Hnh 58 m t cu to ca bm ly tm nc vo hai pha, dng bm nc v cht lng
sch c nhit n 800C. Bm c sn xut c lu lng t 120-12000 m3/h, ct p t
10-140 mt v chiu cao ht cho php t 5m tr xung.
Bnh xe cng tc hai pha dn nc vo lp c nh trn trc nh then v bc gang bo v
trc. Bnh xe thng ch to bng gang, nu dng bm nc c cha cht n mn th
ch to bng ng hoc thp khng r. Trc bng thp, quay trong hai bi hai u trc .
bi bi trn bng m. Thn bm ch to bng gang, c mt ghp nm ngang theo hng tm
trc. u ni ng ht v ng y b tr na di ca thn bm. Cu to nh vy rt tin
2-56
2-57
Q = 45-864 m3/h, ct p
H = 9,7 -30 m.
Q = 215 - 2200 m3/h, ct p H = 50-105 m.
Q = 36 - 150 m3/h, ct p H = 13-70 m.
Q = 1800-9000 m3/h, ct p H = 18-35 m.
Q = 200-400 m3/h, ct p H = 17-40 m.
2-58
2.27 VN HNH BM LY TM
Vn hnh bm ly tm gm cc vic: m my, theo di v bo qun trong qu trnh lm
vic, tt my.
Cng vic u tin l kim tra, xit cht ai c cc mi ghp mt bch v b my, ng
kha trn chn khng k, trn ng y v cc ng dn nc ph; m kha trn p k. Sau
tin hnh mi bm. Khi qu trnh mi bm kt thc th ng ng c in, chy bm.
Sau khi t s vng quay yu cu v p k ch gi tr thch hp th m kha trn chn
khng k v kha trn ng ng dn nc n cm np bt. Nu trc ca bm lm ngui
bng nc th dn nc n lm ngui . Sau cng, m kha trn ng y bm a
nc vo h thng.
Trong mt s trng hp cho php m my khi kha trn ng y m nu nhng trng
hp ny khng dn n s qu ti ca ng c v trn ng y t van mt chiu.
Trong thi gian bm lm vic phi ch kim tra thng xuyn s lm vic ca cc t my
nh cc dng c kim tra, o lng, bng kinh nghim qun l. Cc b phn lm vic nh
bnh xe cng tc, bi, vng chn l nhng b phn d b n mn, h hng. V vy phi c
bit ch n chng. Thng thng th bm lm vic cn kim tra:
2-59
Ngoi ra, cng nhn vn hnh phi thng xuyn xem xt tnh trng lm vic ca ton b
t my nh bulng cc mi ghp, bulng mng, cc t my phi lm vic m, trc khng
b rung v o, tnh trng khp ni v bch ni, tnh trng cm np bt v vng tp.
Ty thuc vo kt cu my bm v iu kin lm vic ca n, nhng c sau 2500h lm
vic cn kim tra v iu chnh li khe h ca trc, c sau mt thi gian khng qu 800010000h lm vic phi tin hnh kim tra ton b my bm v sa cha ln.
Khi bm lm vic, nc khng ln hoc khng lu lng, ct p nn dng my kim tra
li tt c cc van, kha, ng ht, li chn rc v bnh xe cng tc.
Khi tt my tin hnh ngc li trnh t khi m my, ngha l:
2-60
CHNG 3
BM HNG TRC
3.1 S CU TO V NGUYN TC LM VIC
Bm hng trc cng l mt loi bm c dng tng i nhiu trong tiu ti v cp nc
khi yu cu lu lng ln, ct p nh. Bm hng trc thng s dng trong phm vi:
Q = 0,1 - 50 m3/s
H = 4 - 22 m.
V c h thng t tc n3 = 600-1200. y l mt loi bm mi c s dng rng ri trong
khong 50 nm li y.
3-1
Trong
t
bc ca li
s cnh bnh xe cng tc
ng knh mt ct tng ng vi li.
(3.1)
(3.2)
3-2
Hnh 65 th vn tc kt hp
(3.3)
(3.4)
3-3
(3.5)
Q = /4 Cz(D2 - d2)
(3.7)
3-4
Hnh 66
3-5
Hnh 68
Bm hng trc
1- Chp vo; 2- ng vo; 3- Cnh bnh xe cng tc; 4- Thn di; 5- Lt : b lt c hng
hng dng; 7- Trc; 8- Khy cong; 9- ng bo v trc; 10- Thn trn; 11- Lt ; 12- Cm
np bt; 13- V cm vng bt; 14- Khp ni; 15- Ong ra; 16- Cnh hng dng; 17- Bn bnh
xe cng tc
Lc hng trc pht sinh trong qu trnh lm vic do bi ca ng c in chu. Trong qu
trnh lm vic hng s b mi mn. Phi thay lt ng lc trnh tnh trng trc b lch
tm, bnh xe cng tc c xt vo v bm gy h hng. Khe h gia bnh xe cng tc v v
thng bng 0,001D. Nu khe h ny ln qu, hiu sut ca bm s b gim.
V bm gm bung cng tc 2, dng tr, vi bm cnh quay th c dng cu m bo khe
h gia bnh xe cng tc v v b. B phn hng dng c t 6-12 cnh cong trong khng gian
16. Khy cong v ng ra i chiu dng chy. Tt c cc b phn ca v u c bng gang.
Bm hng trc l loi c s dng v sn xut tng i nhiu nc ta. Ta ch to
bm hng trc cnh quay 24HT-90, 30HT-90 v bm hng trc cnh khng quay 10HT-70,
14HT-90 lu lng Q= 295 - 8000 m3/h v ct p H = 2,3-7,5 cm.
3-6
Ngoi ra ta cn s dng cc loi bm hng trc ca Lin X, k hiu cng tng t nh trn
nhng ch HT c thay bng ch o , p (cnh khng quay)
24HT-90 ngha l : 24- ng knh ng vo tnh bng mm gim i 25 ln, HT- hng trc;
90- h s t tc gim i 10 ln.
Hoc on (bm cnh quay) so vi bm hng trc ca ta, bm hng trc ca Lin X c
nhiu loi hn v c dng trong mt phm vi rng hn. Vi s pht trin ca nn nng
nghip, trong tng lai chng ta s ch to nhiu loi bm hn dng trong cc lnh vc ca
nn kinh t quc dn.
3-7
CHNG 4
BM DI SU
bm nc cc ging su (thng l ging khoan) ln mt t, ngi ta thng dng cc thit b nh
bm ging khoan (loi chm v loi na chm); bm p kn, bm phun tia. Nhn chung, cc bm di su
c cng sut khng ln nhng n chim mt v tr v cng quan trng trong cp nc, h mc nc
ngm, lm kh nn mng cc cng trnh v hm m.
4-1
K hiu
Q
D
Hg
HT
H
Hh
L
n
N
Phn bm, t trong ging sao cho cp u tin nm thp hn mc nc ng trong ging t nht l 2
m. Phn bm c cu to tng t nh bm chm. Di cng l li chn rc dng tr c bng sang,
c l hoc dng khung qun dy. Cc cp bm lp ni tip vi li chn rc v vi nhau nh vt
cy, ai c v ai c lm. S cnh bnh xe cng tc c th thay i theo ct p yu cu.
Trc truyn ni gia ng c in v bm. Trc gm nhiu on c chiu di 1,75 - 3,0 m ni vi
nhau bng khp ni ren tri. Trc lng trong ng dng nc v quay trong cc hng trung gian.
4-2
Hnh 4.2
So vi bm chm, bm kiu ny kt cu cng knh, lp rp vn hnh phc tp hn. u im chnh ca
loi bm ny l d dng sa cha, kim tra ng c in. Bn thn bm c cht lng nng lng tng
i cao, hiu sut c th t ti 80%. Do truyn ng di, nhiu cp, nhiu v trc quay trong nc nn
hiu sut chung ca t my rt thp, ch t khong 45 55%.
Bm ging khoan na chm c sn xut tng i nhiu trn th gii. Khong 15 nm tr li y,
nc ta sn xut loi bm ny t ging ng knh 200 350 mm, k hiu BG (Bm ging
khoan).
Bng 4.2 Cho mt s thng s chnh ca loi bm ny
K hiu bm
S cp
H (m)
Q (m3/h)
BG 8 I 2
2
24
30
BG 8 I 3
3
36
//
BG 8 I 5
5
60
//
BG 8 I 7
7
64
//
BG 8 I 9
9
108
//
BG 10 I 2
2
24
70
BG 10 I 3
3
36
//
BG 10 I 4
4
48
//
BG 10 I 5
5
60
//
BG 10 I 10
10
120
//
BG 18 4
4
48
//
BG 12 6
6
72
//
BG 12 8
8
96
//
BG 12 10
10
120
//
BG 14 4
4
64
200
BG 14 5
5
60
//
BG 14 6
6
96
//
n (v/g)
1470
//
//
//
//
1470
//
//
//
//
//
//
//
//
1470
//
//
Dmax(mm)
130
//
//
//
//
173
//
//
//
//
//
//
//
//
260
//
//
Dging(mm)
200
//
//
//
//
250
//
//
//
//
//
//
//
//
350
//
//
Ngoi ra, ta thng dng cc bm ging khoan na chm kiu A v HA ca Lin X t cc ging
ng knh 300 600 mm.
Bm HA c cc loi 12HA*3, 12HA*4, 12HA*5, lp ging ng knh 300 mm, cho lu lng 150
m3/h v ct p 33, 44, 55 m.
Bm A c loi 12A, 20A, 24A lp cc ging ng knh 300 600 mm, cho lu lng t 150 n 1200
m3/h v ct p t 28 110 m.
Gia hai loi bm ging khoan kiu chm v na chm r rng bm chm c nhiu u im hn. V th
bm chm c kt cu ngy cng hon thin hn v ang c dn dn thay th cho bm kiu na chm.
4.3 C IM TNH TON LU LNG BM GING KHOAN
c im tnh ton lu lng ni ring v cc thng s lm vic ni chung ca bm ging khoan ph
thuc vo c tnh bm v dng nc chy vo ging.
ng c tnh cho trong l lch bm v s ph thuc gia H, , N v Q, y H l gi tr ct p ca
bm tnh sau cp cui cng (ng vi mt ct A A trn Hnh 70).
4-3
nhn c c tnh ng ng khng nhng phi tnh c tn tht trong on ng dng AB (Hnh
70). Gi tr tn tht hg ny tnh theo cng thc:
hg = nSQ2
Trong
n
S
Q
(4 - 1)
s on ni ng
Sc cn ca mt on ng ni
lu lng nc chy qua ng tnh bng m3/h.
150
0,000028
(4 - 2)
Trong
Q
W0
(4 - 3)
Trong
h
k
k
Hnh 7.3 S bm kh p
Bng 4.3
cao bm 15
nc h (m)
k
35
0,59 0,57
k
15 30
30 60
60 90
90 120
2,5 2,2
0,57 0,54
2,2 2,0
0,54 0,50
2 1,75
0,50 0,41
1,75 120
0,41 0,4
Cng thc (4.2) lp trong iu kin p sut kh quyn bnh thng v nhit khng kh bng 150C, khi
nhit p sut kh quyn khc i, phi xc nh lng kh cn thit theo cng thc:
Wk1 = 1 2 w
(4 - 4)
Trong
1
2
Bng 4.4
Nhit
15
khng
kh
(0C)
1
1
Bng 4.5
Cao trnh so 0
vi
mc
nc bin
1
2
20
25
30
35
40
0,983
0,966
0,948
0,934
0,920
200
500
900
600
1500
0,96
0,86
0,89
0,86
0,82
4-5
p sut ca my nn kh
My nn kh cn cung cp kh c p sut bm kh p, m my v lm vic c.
p sut m ma nn kh xc nh theo cng thc
PM = 0,1 (H h0 + z) kg/cm2
(4 - 5)
p sut kh lm vic
P2v = 0,1 (H h0 + hk) kg/cm2
(4 - 6)
Trong
h0
H
hk
Cng sut my nn kh
Cng sut yu cu trn trc my nn kh
N = N0WkP1/v
(4 - 7)
Trong
N0
Wk
P1/v
Cng sut n v trn trc my nn kh, tnh bng kw, tra Bng 4.6
Lu lng my nn kh, tnh bng m3/pht
p sut lm vic ca my nn kh, tnh bng kg/cm2.
Bng 4.6
P1/v (kg/cm2)
W0 My nn kh cp
My nn kh cp
6
0,2 Wk
6 30
0,15 Wk
> 30
0,1 Wk
ng dng nc v ng dn kh
ng dng nc v ng dn kh l hai b phn lm vic chnh ca bm kh p. ng dn kh c nhim v
cp kh nn vo ng dng qua vi phun 1 (Hnh 73).
nhm chm vi phun H xc nh theo cng thc:
H = k h (4.8)
4-6
(4.9)
(4.10)
4-7
ng b tr lng vo nhau
ng dn ng knh ging Lu
kh
d (mm)
lng
(mm)
(m3/h)
Loi ng
50
65
75
90
100
125
19
25
32
19
25
32
19
25
32
25
32
38
32
38
50
32
38
50
I
150
II
200
8 11
9,5
12,5
75
125
4,6 8,6
150
200
9 16
12,5
19
100
150
10,8
16,2
150
200
250
125
175
13,4
21,6
200
250
19
25
25
32
150
200
15 25
200
250
22 50
32
38
150
200
200
250
20 40
250
300
35 65
32
38
200
250
35 55
14 23
15 30
ng ht
ng cp nc
Vi phun
Bung nhn
Bung trn
ng khuch tn
ng y
4-8
P/ + V2 / 2g = const
Nn ti y vn tc dng chy tng ln th p sut P gim xung. Do s chnh p sut, nc t b ht
dng ln bung 4. Ti y, n c cht lng cng tc truyn nng lng cho. Ra khi bung 4, cht lng
vo bung trn 5 n nh trng vn tc, vo ng khuch tn 6 bin mt phn ng nng thnh th
nng. Cui cng, dng cht lng chuyn ng vo ng y 7 vi lu lng Q2 = Q1 + Q0 v ct p H2 ln
hn ct p H0 ca dng chy trong ng ht.
H0 < H2 < H1
Bm phun tia ni chung c kt cu tng t nh nhau, ch khc nhau b phn vi phun.
Bm phun tia c u im l cu to n gin, kch thc nh gn, lm vic tin cy, ch to r tin v c
th bm c cc loi cht lng, k c cht lng c ln hn hp c hc v cht kh.
Nhc im ca bm phun tia l hiu sut thp = 0,2 0,35.
Do c nhiu u im nn bm phun tia vn c ng dng rng ri trong nhiu lnh vc. Chng c
dng bm nc di su: nc h mng, hm ho; dng cng trnh x l nc thi bm cn
vo b lng ct v khuy trn bn trong b mtan. cc trm bm, bm phun tia c dng mi bm
ly tm v b tr kt hp vi bm ly tm bm nc di su.
Bm phun tia kt hp bm ly tm
Hnh 75Gii thiu s b tr bm phun tia kt hp bm ly tm.
Hnh 75a l s c dng rng ri nht. Bm ly tm 2 cp nc cng tc cho bm phun tia 1, vi lu
lng Q1. Lu lng nc c bm ln khi ging l Q0. Bm phun tia a mt lng nc Q2 = Q1 +
Q0 ln n cao H1 m bm ly tm c th ht c sau khi ln khi mt t, lu lng Q2 phn lm hai
ng, lu lng Q0 theo ng dn ca bm ly tm ln b cha lu lng Q1 li quay li ging.
Trng hp, nc sau khi ra khi bm 2 khng p lc cng tc th t thm bm ly tm 2 c lu
lng nh. Cho lu lng Q1 qua bm ny tng p lc nc cng tc tha mn yu cu lm vic ca
bm phun tia (Hnh 75b).
ng ng ca bm phun tia c th b tr song song (Hnh 75) hoc lng ng y trong ng cp nc
cng tc (Hnh 76).
Vic tnh ton bm phun tia kt hp bm ly tm l i xc nh cc kch thc v cc thng s cn thit b
lm vic. Trnh t tnh ton gm cc bc sau:
Chn bm ly tm c lu lng Qb = Q2 = Q1 + Q0 v ct p Hb = HCT + hCT.
Vi HCT = (H1 hv)
Trong
H1
hv
Hnh 76
Trn ng c tnh ca bm ly tm, ng vi Qb, Hb tm c cng sut N, hiu sut v chiu cao ht
chn khng gii hn Hckgh.
4-9
Tnh ct p y ca bm ly tm
H = Hb (Hhh + hh)
h1 = s1L1Q12
h2 = s2L2Q22
Ct p ca bm phun tia
H1 = Hg Hh + h2
Trong
a, b
H
Lu lng c ch
Q0 = Q2 q / q + 1
Dng th biu din mi quan h -Q0 v q Q0 (Hnh 77). Phi chn cc thng s lm vic
ca bm sao cho ti im lm vic bm c hiu sut ln nht.
Q1tt = Q0 / qtt
Q2tt = Q1tt + Q0
4-11
Nhn chung, trong cc loi bm di su th bm ging khoan kiu chm l hon thin hn c v c trin
vng pht trin nht. Loi bm ny c hiu sut cao li n gin trong qun l, vn hnh v lp rp, sa
cha; nu iu khin t ng th h thng iu khin cng n gin. N c s dng rng ri bm
nc sch mc su ln.
nhng ging c su khng ln lu lng khng qu 20 m3/h, nhng ni nc ln nhiu bn ct th
nn dng bm phun tia v n lm vic chc chn v khng i hi phi bo dng.
Bm kh p ch nn dng bm nc c ln kh c, c mi cn phi loi b, hoc t nhng ging
lu lng nh, gn trm kh p v nhng ni cp nc tm thi.
Bm ging khoan na chm c ng c t trn mt t v trc truyn ng hiu sut khng cao qun l,
lp rp v sa cha phc tp. Loi bm ny ch nn t nhng ging c lu lng ln v su khng
ln lm.
4-12
CHNG 5
Hnh 78 S b tr bm nc va
Hnh 78 gii thiu s cu to ca bm nc va gm ng dn nc 1, van nc va 2, van y 3,
chp khng kh 4, ng y 5.
Khi bm khng lm vic van 2 v 3 trng thi ng. a bm vo lm vic, trc ht phi
khi ng bng cch m van 2. Khi van 2 m, di tc dng ca ct p H1, nc t ngun theo
ng 1 chy xung v ra ngoi qua van 2. Vn tc dng nc chy xung tng dn lm cho p lc
tc dng ln mt trong ca van 2 cng tng ln. Khi dng chy t gi tr vn tc gii hn v p
lc tc dng ln van 2 ln hn trong bn thn ca n th di tc dng ca hiu p lc mt trong
v mt ngoi, van 2 ng li. Dng chy trong ng cp t ngt b dng li, hin tng nc va
xy ra. Lc , u di ng cp, p lc tng ln rt cao, ln hn p lc trong chp khng kh.
Do tc dng ca hiu p lc ny, van y 4 m ra, nc trn vo chp. Di tc dng ca p lc
d trong chp, van 3 ng li v nc trong chp c y ln b cha mt phn.
ng thi din ra vi qu trnh trn do nc trn mt phn vo chp 4 v do sng nc va truyn
ngc ln ngun nn trong ng 1 p sut gim i nh hn p sut kh ngoi van 2 t m ra do
trng lng bn thn hoc l xo v chnh p lc gia mt ngoi v mt trong van. Mt chu k
bm kt thc. Cc chu k sau c din ra mt cch u n v t ng nh vy mi.
Hiu sut ca bm nc va tnh ton theo cng thc:
= Q H / Q0 H1
(5.1)
Gi tr thng nm trong khong 0,45 - 0,65. bm lm vic tt, ngi ta thng ly chiu
di ng cp L = (5-8)H1.
Bm nc va c u im l cu to n gin, khng tiu tn nng lng bn ngoi.
Nhc im ca bm ny l van nc va 2 chng b h hng, trong qu trnh qun l phi thng
xuyn b sung vo chp khng kh lng kh b hao ht do ha trn vo nc v b y ln b
cha.
5-1
nng cao hiu sut ca bm nc va, hin nay ngi ta dng van nc va kiu tuc bin
ng m theo chu k. Lm nh vy s hn ch c lng nc b hao ph do chy ra ngoi qua
hc van nc va.
Hnh 79 S cu to bm xoy
Nguyn tc lm vic ca bm xoy cng da trn s tc dng ca lc ly tm. Khi bm lm vic,
bnh xe cng tc v ming ht phi c cha y cht lng. Khi bnh xe cng tc quay, di tc
dng ca lc ly tm, cc phn t cht lng chuyn ng dc l cnh theo chiu hng knh t
trong ra ngoi v ng thi quay theo bnh xe cng tc. Ra knh vng, cht lng gp v bm v
li quay vo knh gia cc cnh bnh xe cng tc. V chuyn ng ca cc phn t cht lng c
lp i lp li nh vy mt s ln cho n khi ra ti ming y. Qu o chuyn ng tuyt i ca
cht lng trong bm theo ng xoy c ABCDEF (H-79). C chuyn ng c mt vng xoy
dc theo knh vng th cht lng li mt ln c nhn thm nng lng. Nh vy, trong qu
trnh chuyn ng ca mt phn t cht lng t khi vo n khi ra khi bm, n lin tc c
nhn thm nng lng. Do , ct p ca bm xoy cao hn bm ly tm rt nhiu. Vi cng mt
kch thc v s vng quay nh nhau th bm xoy to nn c ct p ln hn ct p ca bm
ly tm t 3-7 ln.
Bm xoy c th lm vic c vi cht lng d bay hi hoc hn hp cht lng- cht kh nhng
khng nn dng bm cht lng bn v nh vy bm chng b h hng.
Bm xoy thng c ch to vi
Q = 8 - 10 m3/h.
H = 25 - 250 m.
nS = 4 - 60
n = 750 - 3000 v/ph
Bng 5-1
Cc
thng s
K hiu
bm
Lu lng Q (m3/h)
Ct p H (m)
S vng quay n (v/ph)
Hiu sut
Cng sut N (kw)
18 - 0,9
1,28 - 1* 2
1,68* - 1,5*4
1
37
1490
0,18
0,815
3
76
1500
0,24
3,6
145
1500
0,24
K hiu bm: v d 1,68 - 15*4 th 1,6. ng knh ming ht v ming y tnh bng mm
gim i 25 ln
8- Bm xoy; 1,5- h s t tc gim i 10 ln; 4- s cp.
Bm xoy thng c ch to vi hai loi: bnh xe cng tc cnh kn v bnh xe cng tc cnh
h.
Bnh xe cng tc cnh kn c hnh dng nh mt a phng, vnh ngoi c phay thnh cc cnh
ngn, phng (H-79a). Mt chu vi bnh xe khng st vi v bm. Bnh xe thng c 18 - 28 cnh.
Bnh xe cng tc cnh h (H-79b) c cc cnh phng, di gn cht trn may thng c 12 - 24
cnh. Mt chu vi bnh xe st vi v chia knh vng thnh hai phn b tr hai mt bn ca bnh
xe cng tc.
* Ct p ca bm xoy
Nguyn tc lm vic ca bm xoy cng ging bm ly tm nn mi ln cht lng chuyn ng
trong rnh cc cnh bnh xe cng tc t R1 n R2 (H-79) cng tun theo phng trnh - le:
Hlt / = (U2C2U - U1C1U) / g
Cng nh bm ly tm, thng th vn tc C1U = 0 nn
Hlt / = U2C2U / g
Do ct p l thuyt vi s cnh nhiu v cng ca bm xoy
Hlt = iU2C2U / g
(5.2)
i : s ln tc dng
Ngi ta thng tnh ct p thc ca bm xoy theo cng thc:
H = U2 / 2g
(5.3)
5-3
Trong
U = D2n / 60 : vn tc vng ca bnh xe cng tc.
= 3- 4,5 : h s ct p ca bm xoy, xc nh bng thc nghim.
* Lu lng
Lu lng ca bm xoy
Q= FV
Trong
F
V
Vn tc dng chy trong knh vng tng dn t khi vo n khi ra khi knh. Vic xc nh gi
tr ca n tng i phc tp. Bng tnh ton ngi ta tm c cng thc tnh lu lng ti
u ca bm xoy qua vn tc vng U.
Q = 0,5FU
Cng nh cc loi bm khc, cc thng s lm vic ca bm xoy c th hin trn th Q-H,
Q-N, Q- dng bng phng php thc nghim gi l ng c tnh cng tc ca bm xoy (H80).
Hnh 81 Bm ly tm - xoy
Khi bm lm vic ln u tin, phi mt t cht lng vo thn bm (khng cn y). Trc bm
quay, bnh xe ly tm ht v y cht lng vo rnh xon a ri vo knh vng b. Ti y n c
bnh xe xoy truyn thm nng lng v y ra hp y 3. Sau khi ln hp y 3, mt phn cht
lng li quay li knh vng theo l d. Lc bnh xe ly tm vn quay, ht khng kh t ng ht
nn vo knh vng b, to nn hn hp cht lng-khng kh. Bnh xe xoy y hn hp qua l c.
Ti y khng t tch ra v bay ra ngoi, cn cht lng li quay li knh vng. Qu trnh trn c
lp i lp li nh vy cho n khi pa ht ca my bm to nn chn khng cht lng
trong b ht t chy vo thn bm. T lc ny tr i bnh xe ly tm bt u y cht lng sang
knh vng b, c bnh xe xoy truyn thm nng lng v y ra ngoi qua hp y 3.
Bm ly tm xoy c ct p lu lng khng b v c kh nng t mi. Khi bm lm vic ch cn
trong thn bm c mt lng nh cht lng ngn khng cho khng kh hp y quay li.
Lng cht lng ny ch cn vo khi lm vic ln u cn nhng ln sau c sn trong thn
bm nn khng cn vo na.
5-6
5-7
(5.5)
Trong
D1
D2
z
L1
s
b
n
m3/s
(5.6)
(5.7)
m/s
(5.8)
(5.9)
(5.10)
ng cho rng vng cht lng tit din AB dy ngn cch hon ton vng ht vi vng
y. Thc ra vn c lng kh quay ngc t vng y v vng ht nn cn phi k n lng kh
ny.
ng cho rng vn tc cht lng tit din CD bng vn tc dng ngoi chu vi rto. Do ma st,
CD vn tc cht lng thay i t trong ra st v bm. st v bm vn tc cht lng thng nh
hn U1. Chiu su nhng chm vo vng nc a thng ly bng 5,8mm cho mi ch lm vic
ca bm chn khng. Nhng trong thc t, cc ch lm vic khc nhau ca bm th lng
nc tun hon trong bm khc v dn n s thay i ca a.
Mc d kt qu tnh ton gn ng do c s hiu chnh bng cc h s thc nghim nhng
phng php phlayderer vn l phng php c dng rng ri trong thi gian hin nay. Ngoi
ra ngi ta cn dng phng php tnh ca Lixitrkin, Veprirki.
Khi chn bm chn khng cn phi tnh c lu lng kh yu cu theo cng thc (2.83) v
lng nc b sung cho bm ly khong 0,25-0,3m3/h. S b tr v cch lm vic khi dng
bm chn khng mi cho bm ly tm xem phn (2.23).
5-9
CHNG 6
BM PTTNG
6.1 NGUYN TC LM VIC V PHN LOI BM PITTONG
* Nguyn tc lm vic
Bm Pt tng c Ott Henrich (c) ch to ra nm 1640, cho n nay n vn c ng
dng kh rng ri bm nc v nht l trong truyn ng thy lc.
Hnh 84 gii thiu s cu to ca bm tc dng n. Nhng b phn chnh ca bm l pt
tng 1, xi lanh 2, ng y 3, van y 4, bung lm vic 5, van ht 6, ng ht 7, tay quay 9 v
thanh truyn 10.
6-1
b) Bm tc dng kp, pt tng lm vic c hai pha ((H-85), bm c hai bung lm vic A
v B, hai van ht 1 v 4, hai van y 2 v 3. C mt vng quay ca tay quay, bm thc
hin hai qu trnh ht v hai qu trnh y.
i vi bm tc dng kp
q = S (2F - f)
Trong
F = D2/4
D
S
f = d2/4
d
m3/s
(6.1)
m3/s
(6.2)
m3/s
(6.3)
Ca bm pt tng tc dng kp
Qlt = (2F - f)Sn / 60
V lu lng ca bm ba tc dng
Qlt = 3 F S n / 60
(6.4)
(6.5)
vn tc gc ca tay quay
6-3
t
R
(6.6)
(6.7)
6-4
(6.8)
(6.9)
V lu lng tc thi
Qt = FRsin
S t gi tr cc i khi sin = 1, tc l:
Qmax = F R
M
Nn
R = 5/2 ; = 2 n / 60
Qmax = 2 F S n / 60
(6.10)
* Chiu cao ht
Cng tng t nh trong bm ly tm, chiu cao ht ca bm pt tng l tng s gia chiu cao
ht a hnh, tn tht thy lc trong ng ht v d tr xm thc, n c xc nh ph
thuc vo s b tr my bm, cao trnh b tr my bm, nhit v trng lng ring ca
cht lng, s hnh trnh chuyn ng ca pt tng trong mt pht. Ngoi ra cn phi k n
nh hng ca ct nc qun tnh n chiu cao ht ca bm do s chuyn ng khng u
ca dng chy trong ng ht gy nn.
Chiu cao ht a hnh l khong cch thng ng t mc nc nm ngang trong b ht n
im cao nht ca mt trong xi lanh i vi bm trc ngang, hoc n v tr cao nht ca pt
tng i vi bm trc ng.
* Ct p ton phn
Ct p ca bm pt tng c to nn ch yu bi s thay i p sut thy tnh ca cht lng
khi chuyn ng qua my. Ct p ton phn ca bm pt tng bng tng ct p a hnh v tn
tht ct p qua ng ht, ng y. xc nh ct p ngi ta cng dng p k v chn khng
k nh trong bm ly tm.
Khc vi bm cnh, ct p ca bm pt tng hu nh khng ph thuc vo lu lng. Tuy
nhin, khi ct p tng ln th lu lng cng gim i mt t do vic tng p lc ko theo s
tng tn tht do r r. Nu ct p qu ln th lu lng ca bm cng bng 0 do r r hoc van
an ton m x cht lng v b ht.
* Hiu sut v cng sut
Hiu sut v cng sut ca bm pt tng cng xc nh theo cng thc chung i vi cc loi
bm.
Hiu sut ton phn
= LT TT C
Trong bm pt tng, ng nng ca cc phn t cht lng nh nn tn tht thy lc qua bm
cng rt nh v c th coi TL = 1. V th:
= TT C
(6.11)
Cng sut ca my bm
Nb = Q H / 102
kw
Cng sut ng c dn ng
Nc = kNb
* ng c tnh
ng c tnh ca bm pittong cng c th dng bng phng php tnh ton hoc thc
nghim. Gia ng c tnh tnh ton v ng c tnh thc nghim c s sai khc v
ngi ta thng dng bng phng php thc nghim. Hnh 90 gii thiu ng c tnh cnh,
6-6
bm pittong thng biu din cc thng s lm vic theo H v khi s vng quay n khng i, Q
khng i th vic iu chnh ch lm vic quy v vic iu chnh ct p.
H-91b Chp y
Bm tc dng n ly
Bm tc dng kp
Bm ba ln tc dng
Bm hai ln tc dng kp
Vk = 22 F S
Vk = 9 F S
Vk = 0,5 F S
Vk = 2 F S
6-8
CHNG 7
QUT GI V MY NN KH
Qut gi v my nn kh l nhng loi my c s cu to v nguyn tc lm vic tng t
nh my bm, nhng n khng lm vic vi cht lng m lm vic vi cht kh.
Qut gi thng c s dng vi hai loi: ly tm v hng trc, cung cp kh c p sut n 3
t mt phe.
My nn kh c ba loi: my nn kh pt tng, my nn kh rt v my nn kh ly tm. My nn
kh cho dng kh c p sut ln hn 3 t mt phe.
Qut gi v my nn kh cng l nhng loi my c s dng nhiu trong cp v thot nc.
Qut gi dng thng gi nhn to. My nn kh dng cung cp kh nn cho bm kh p,
thi ra ging khoan, dng trong nhng trm bm nc thi c nh.
7.1 QUT GI LY TM
Hnh 92 gii thiu s cu to qut gi ly tm, loi qut ny dng ht v y kh di p sut
khng qu 1 at. V vy, c th b qua tnh cht nn c ca kh v p dng c l thuyt c
bng ca bm ly tm cho qut gi.
Hnh 92 Qut ly tm
1- ng ht; 2- Bung xon; 3- Moay ; 4- Trc
5- Cnh bnh xe cng tc; 6- a sau; 7- a trc
Tuy nhin kt cu ca qut c nhiu im khc bm ly tm.
B phn chnh ca qut l bnh xe cng tc v bung xon. Bnh xe cng tc gm moay ,
cnh, a trc, a sau. Cnh bnh xe thng g bng thp l c chiu dy = 2-8mm. Thng
chn gc t cnh 1= 900; gc 2 c th ly cc gi tr 300, 600, 1700. a bnh sau c th c
bng gang hoc g bng thp tm. a sau c dng phng. a trc c th phng hoc cong
(nh a trc ca bnh xe cng tc bm ly tm). a trc dng phng n gin nhng d gy
xoy trong khu vc bnh xe. Chiu rng bnh xe b nn ly ln gim tn tht do s i chiu
ca dng kh. Thng th:
b = 0,4 D
Vi D l ng knh bnh xe cng tc
7-1
(7.1)
(7.2)
P = tl 2 U22
(7.3)
Vi 2 = C2U / U2 : h s xon ti mp ra
P-: h s p sut
C th ly cc h s trn theo kinh nghim cho trong bng 7-1 di y.
7-2
Bng 7-1
2
2
tl
P-
< 900
0,5 - 0,8
0,7 - 0,9
0,35 - 0,6
900
0,85 - 0,95
0,65 - 0,8
0,6 - 0,7
> 900
1,1 - 1,6
0,6 - 0,75
0,7 - 1,4
* Lu lng
Lu lng ca qut gi ly tm l th tch kh do qut cp c trong mt n v thi gian, tnh
iu kin bnh thng.
Q0 = G / 0
(7.4)
Trong
G
trng lng kh do qut cp trong mt n v thi gian.
0 = 1,3kg/m3 l trng lng ring ca khng kh iu kin bnh thng, tc l iu
kin p sut kh quyn l 1 at, nhit kh 200C.
Nu Q v l lu lng qut gi v trng lng ring ca kh iu kin bt k th c th quy
v iu kin bnh thng theo cng thc:
Q0 = Q / 0
(7.5)
* Cng sut
Cng sut trn trc qut gi:
Nq = Q0 H / 102 q = Q0P/102q kw
(7.6)
(7.7)
* H s t tc
H s t tc l s vng quay ca qut gi m hnh tng t vi qut ang xt, m qut m hnh
c lu lng Q = 1m3/s p sut P = 30 kG/cm2.
nS = 20 n Q / (P/)3/4
(7.8)
(7.9)
Trong
n
Q
P
7.3 MY NN KH PT TNG
Hnh 95 gii thiu s my nn kh pt tng tc dng n. Nguyn tc lm vic ca my nn
kh pt tng tng t nh nguyn tc lm vic ca bm pt tng. Khi pt tng chuyn ng sang
phi, khng kh theo ng ht vo xi lanh. Pt tng chuyn ng sang tri, kh b nn li, p sut
kh trong bung xi lanh tng ln, ti khi p sut ny bt u ln hn p sut kh trong bung
cha th van y m, kh i vo bung cha. Do b nn nn th tch kh khi ra nh hn th tch
kh khi vo rt nhiu. Cng v th ng knh ng ht ln hn ng knh ng y kh nhiu.
My nn kh p c th c mt hoc nhiu cp. Khi yu cu kh nn p sut cao, dng my nn
kh nhiu cp.
My nn kh pt tng c loi tc dng n, tc dng kp, ba ln tc dng, ... Xi lanh c th t
v tr thng ng hoc nm ngang.
Hnh 95 S cu to my nn kh pt tng
1- ng ht; 2- ng y; 3- Bung cha; 4- Xi lanh; 5- Pt tng
* Cc qu trnh xy ra trong my nn kh
Hnh 96 biu din th qu trnh lm vic ca my nn kh pt tng mt cp.
7-5
Hnh 96
Lh = SABEF = - P1V1
Ln = SGCBE
L = SFCDG = P2V2
Nn
L = Ln - P1V1 + P2V2
(7.10)
Trong
P1V1
P2V2
(7.11)
y ch s nn on nhit K = 1,4.
Nu thay gi tr K vo (7.11) v tnh cng ton phn ca my nn kh nn 1m3 kh th c
cng thc:
L = 35000P1[(P2/P1)0,19 - 1]
kG m / m3
(7.12)
L = 35000(P20,29 - 1)
Cc qu trnh din ra m t trn ch nhn c theo tnh ton l thuyt. Trong thc t, nhng
qu trnh ny xy ra khc nhiu so vi l thuyt. Nguyn nhn nhng s sai khc ny l do:
* Anh hng ca khong khng gian cht
Theo l thuyt, sau mt chu trnh lm vic ca my nn kh lng kh trong xi lanh c y
hon ton ra khi xi lanh. Cc qu trnh ny tng ng vi th ABCD (H-97).
Hnh 97
Trong thc t, sau mt qu trnh nn trong xi lanh bao gi cng cn li mt th tch kh Vc
(tng ng vi on AE trn H-97). Khong khng gian ny gi l khong khng gian cht.
Lng kh cn li trong xi lanh gin ra theo ng FG t n p sut P1. Gi VL l th tch
lm vic ca xi lanh theo l thuyt, VC l th tch lm vic thc t ca xi lanh th:
7-7
VC / VL = m
Thng thng m = 0,02 - 0,1
VS / VL = TT
TT: hiu sut th tch
Gi VC 1 l th tch kh cn li trong xi lanh sau khi gin ra n p sut P1 c:
VC 1 / VC = (VC + VL - VS )/ mVL
VC 1 / VL = m + 1 - TT/) / m = (P2/P1)1/n
P2 / P1 =
: h s nn
T c:
m + 1 - TT/ = m1/n
TT/ = 1 - m(1/n - 1)
(7.13)
7-8
Trong my nn kh l tng, p sut trong xi lanh kh nn P2 bng p sut trong bung cha
kh. Trong my nn kh thc, do sc cn trong ng y v van y nn phi c p sut trong xi
lanh khi nn.
P2/ > P2
Do vy, qu trnh nn khng kt thx ti F m l ti F/ (H-97). Lng kh cn li trong xi lanh
li gin ra theo ng F/G//, th tch kh thc t c ht vo xi lanh l VS// = G//B.
Hiu sut th tch
TT = VS// / VS
TT = 1 - m (1/n - 1)
(7.14)
Trong : / = P2/ / P1
P2/ = (1,02 - 1,03)P2 ; P1/ = (0,05 - 0,98)P1
Nh vy do nh hng ca s tng p sut kh nn v gim p sut kh ht, lu lng ca my
nn kh b gim i v cng tc tng ln.
* nh hng ca nhit khng kh
Khi nhit khng kh tng ln th mt kh gim nn lu lng tnh theo trng lng gim.
Trong cc qu trnh ht, nn, y kh ca my nn kh nhit kh cng b tng ln.
* nh hng ca m
Khi m tng, mt kh b gim i do c ln hi nc. V vy, m tng th lu lng
my nn kh tnh theo trng lng gim.
* nh hng ca s r r
Trong ch to, khe van v b mt tip xc gia pt tng vi xi lanh khng hon ton kht kn
nn c mt lng kh b r r qua .
* Lu lng
Lu lng ca my nn kh pt tng l th tch kh nn c trong mt n v thi gian. Tuy
vy, tin tnh ton ngi ta thng quy i lu lng ny v trng thi ban u, trng thi
ht. Lu lng ca my nn kh thng k hiu l V, n v o m3/ph, m3/h,...
Lu lng l thuyt ca my nn kh pt tng tc dng n
Vlt = F S n
m3/ph
V tc dng kp
Vlt = (2F - f) S n
m3/ph
Lu lng thc t
7-9
V = TT Vlt
Thng thng hiu sut th tch TT = 0,8 - 0,9
* Cng sut
Cng sut my nn kh pt tng tnh theo cng thc
N = L V / 60*102
kw
(7.16)
Trong
L
Cng nn 1 m3 kh, tnh bng kG m/m3
V
lu lng my nn kh, tnh bng m3/ph
= n CK
Hiu sut c kh CK = 0,82 - 0,95
Hiu sut nn nhit n = 0,7 - 0,85
Cng sut trn trc ng c dn ng
Nc = k N / T
(7.17)
Trong
k
N
T
h s d tr cng sut.
cng sut trn trc my nn kh
hiu sut truyn ng. Truyn ng bnh rng, T = 0,85 - 0,92
Cao trnh t my nn kh nh hng n lu lng v cng sut my nn kh. Khi cao trnh t
my tng th lu lng gim v cng sut tng ln.
My nn kh pt tng c kh nng to nn kh p sut cao nhng c nhc im:
a) Lu lng nh, tc chm, gy tr ngi khi ni vi ng c in tc cao.
b) Cp lu lng vo h thng khng u i hi phi t thng cha kh.
c) Kch thc bin dng ca t my ln.
7.4 MY NN KH RTO
7-10
Hnh 98 My nn kh rto
My nn kh r to bn phng (H-98) l loi c s dng tng i rng ri. Khc vi my nn
kh pt tng, b phn cng tc ca my nn kh r to l rto 1 chuyn ng quay. Rto t lch
tm trong v tr rng 3 to nn mt khong khng gian hnh li lim gia chng. rto c
c cc rnh. Nhng rnh ny to vi phng bn knh mt gc 70-100 trn chiu quay ca r
to, s rnh thng c t nht l 20, trong nhng rnh ny c t cc tm thp phng 2, c kh
nng dch chuyn ra, vo trong rnh.
Khi r to quay do tc dng ca lc ly tm cc bn phng bn ra pha ngoi rnh, t ln thnh
trong ca v, chia khong khng gian hnh li lim thnh cc bung c th tch khc nhau.
Rto quay theo chiu kim ng h, th tch bung tng ln, p sut trong bung gim i, khng
kh qua ng ht vo trong bung gim i, khng kh qua ng ht vo cc bung. Rto tip tc
quay, th tch cc bung gim dn, kh c nn li v y ra qua ng y. Nh vy, trong mt
vng quay ca rto my nn kh thc hin ba qu trnh, ht, nn v y kh. Ap sut kh nn
ph thuc vo t s th tch bung cha kh u v cui qu trnh nn.
My nn kh rto thng c loi mt cp v hai cp. My nn kh mt cp cho kh nn p sut
3-5at, my nn kh hai cp cho kh nn p sut 15at.
* Lu lng
Xt mt bung c din tch mt ct ngang F, chiu di bung L, th tch bung:
V=FL
Hnh 99
Xt mt vi phn din tch bung gii hn bi gc d (H-99)
dF = [d + (r+m) d ] / 2 * 2m
= (r + m) d * 2m
y
r
m
Do
bn knh rto
lch tm
Th tch bung
V = 4 / z RmL
Lu lng l thuyt ca my nn kh:
7-11
Vlt = V z n = 4RmLn
(7.18)
Lu lng thc t
V = TT + Vlt = 4RmLn TT
(7.19)
thnh phn k n s r r
thnh phn k n chiu dy cc bn phng
1 = 1 - kP2/P1
(7.20)
(7.21)
Trong
D
S
z
7.5 MY NN KH LY TM
Tng t bm v qut gi ly tm, my nn kh ly tm cng lm vic da trn nguyn tc tc
dng ca lc ly tm. Hnh 100 gii thiu s cu to ca my nn kh ly tm.
Bnh xe cng tc 2 l b phn chnh bin nng lng ng c thnh nng lng dng kh.
Bnh xe cng tc c 18-32 cnh. Cnh c dng cong sau, gc 2 = 40-550.
ng lc 3 bin mt phn ng nng ca dng kh thnh th nng. Khuu cong 5 nn dng
kh theo chiu ngc li, i vo bnh xe cng tc cp tip theo hoc ra ming y qua b phn
hng dng ngc 4.
7-12
Hnh 100 S my nn kh ly tm
1- Trc; 2- Bnh xe cng tc; 3- Ong lc;
4- B phn hng dng ngc; 5- Khuu cong
Cng nh bm ly tm, phng trnh ct p ca my nn kh ly tm c dng:
Hlt = U2C2cos2 / g
gia p sut kh nn t c:
Plt = P2 - P1 = Hlt
Plt = /g U2C2cos2
kg/m2
kg/m3
Lu lng ring ca my nn kh
v=V/G
Trong
7-13
G
V
T c
Plt = 1 / 104gv * U2C2cos2
at
(7.22)
(7.23)
(7.24)
Cc cng thc trn c tnh vi cc gi tr lu lng v trng lng ring trung bnh
tb = (1 + 2) / 2
Vtb = (V1 + V2) / 2
Cc thng s lm vic ca my nn kh ly tm cng c th hin trn ng c tnh nh bm
ly tm. Vic la chn my nn kh cng tin hnh ging nh chn bm.
My nn kh c th iu chnh bng cch thay i s vng quay, iu chnh bng van trn ng
ht, ... My nn kh ly tm c th mc song song hoc ni tip t c lu lng, p sut
yu cu.
So vi cc loi my nn kh khc, my nn kh ly tm c u im:
a) Kch thc v trng lng nh.
b) Khng c cc van.
c) Chi ph lp rp v qun l t, lm vic tin cy.
Tuy nhin, n cng c nhng nhc im ng k nh:
a) Hiu sut thp.
b) Khi ghp song song lm vic khng n nh.
7-14
7-15
PHN TH HAI
TRM BM
8-1
CHNG 8
TRM BM CP NC
Trm bm cp nc l trm bm t trong h thng cp nc. N l mt khu v cng quan
trng trong ton b h thng, c nhim v a vo h thng v mng li mt khi lng nc
di mt ct p yu cu. Kt cu ca trm bm tng i phc tp. N bao gm cc thit b c
kh, nng lng, ng ng, van kha, dng c kim tra o lng, thit b iu khin.... Mc
phc tp ca trang b trm bm ph thuc vo yu cu v tin cy trong lm vic thun
tin trong qun l.
Khi thit k mt trm bm mi phi da vo yu cu v tnh cht ca i tng dng nc, da
vo iu kin c th ni t trm bm v kinh nghim xy dng, qun l nhng trm bm
xy dng trc kia.
Trm bm loi ba cho php cp nc gin on mt thi gian sa cha nhng h hng
xy ra trong trm, nhng thi ny khng c qu 24h. Nhng trm bm sinh hot kt hp
cha chy khu dn c c s dn t hn 3000 ngi v lu lng cha chy nh hn 20l/s,
nhng trm bm ti rung, nhng trm bm cp nc cho cc phn xng ph ca x nghip,
v.v... u thuc loi ba.
Theo tnh cht ca i tng dng nc trm bm chia ra: trm bm cp nc sinh hot, trm
bm cp nc sn xut (cp nc cho cc x nghip cng nghip, nh my nhit in, xng
luyn kim, ...).
Theo v tr nh trm so vi mt t chia ra: trm bm ni, trm bm na ni v trm bm chm.
Theo tnh cht iu khin phn ra: trm bm iu khin thi cng, trm bm iu khin t ng,
trm bm iu khin bn t ng v trm bm iu khin t xa.
8.2 LU LNG V CT P CA CC MY BM CP MT
* Lu lng cc bm
Khi tnh lu lng ca cc my bm t trm bm cp mt, ngi ta chia ra hai trng hp:
bm nc ln cng trnh lm sch v bm thng vo mng li phn phi.
Trong trng hp trm bm bm nc ln cng trnh lm sch, lu lng ca cc my bm
c tnh theo lu lng trung bnh gi ca ngy dng nc ln nht v c k n i tng
nc dng cho bn thn trm x l lu lng trung bnh ca trm bm.
Q = Smax / T
m3/h
(8.1)
Trong
Smax
m3/h
(8.2)
nng cung cp y lng nc cha chy, hoc lng nc b sung cho d tr cha chy.
iu chnh lng nc cung cp theo ma c th tin hnh bng cch iu chnh s bm lm
vic.
* Ct p ca cc bm
Vic xc nh ct p cn thit ca cc bm phi da trn s b tr c th ca trm bm trong
h thng cp nc.
chiu cao bm nc a hnh, bng hiu cao trnh mc nc cao nht trn b
cha v cao trnh mc nc thp nht trong ngn ht ca cng trnh thu nc.
tn tht ct p trn ng ng ht k t phu ht n my bm.
tn tht ct p trn ng ng y k t my bm n b cha.
(8.4)
Trong
Hh
HTd
hh
h
chiu cao bm nc a hnh, bng hiu cao trnh im tnh ton trong mng
li v cao trnh mc nc thp nht trong ngn thu ca cng trnh thu nc.
ct p t do yu cu ti im tnh ton
tn tht ct p trn ng ht.
tn tht ct p trn ng y v ng dn nc k t my bm n im tnh
ton.
Ch bm theo ng bc thang
L.
lng
lng lng lng
nc nc nc
nc
nc
bm
vo
ra
cn
tiu
i
%
i
li tr
th
%
Qng
%
%
i%
Qng
Qng
Qng
Qng
0,5
1,9
3
2,5
1,2
3,2
2,5
0,7
2,5
2,5
1,2
0,1
1,1
2,6
2,5
2,1
4,5
1
3,5
0,4
2,5
4,1
4,5
2,5
4,5
4,5
4,9
4,5
0,4
2,1
4,5
1,1
1,7
4,9
0,6
5,6
4,5
0,4
0,2
0,2
4,9
4,5
0
4,7
4,5
4,5
0,1
0,1
4,4
0,4
0,5
4,1
4,5
8-5
S
bm
lm
vic
1
1
1
1
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
Ch bm iu ha
lng lng lng lng
nc
nc nc
nc
bm vo i ra
cn
%
li tr
%
%
Qng
Qng
Qng i %
Qng
4,17
1,17
2,03
0,97
3,0
4,17
4,67
4,17
1,67
6,24
4,17
1,57
6,91
4,17
0,67
4,17
0,07
6,98
0,33
6,65
4,17
0,73
5,92
4,17
5,19
0,73
4,17
1,43
3,76
4,17
4,17
0,73
3,03
0,53
2,50
4,17
2,27
4,17
0,23
0,07
2,32
4,17
14 - 15
15 - 16
16 - 17
17 - 18
18 - 19
19 - 20
20 - 21
21 - 22
22 - 23
23 - 24
4,1
4,4
4,3
4,1
4,5
4,5
5,5
4,8
4,6
3,3
100
4,5
4,5
4,5
4,5
4,5
4,5
4,5
4,5
4,5
4,5
100
0,4
0,1
0,2
0,4
1,2
4,2
0,3
0,1
4,2
0,9
1
1,2
1,6
1,6
1,6
1,6
1,3
1,2
2,4
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
4,17
4,17
4,16
4,16
4,16
4,16
4,16
4,16
4,16
4,16
100
0,07
0,06
0,86
7,28
0,23
0,14
0,34
0,34
0,34
0,64
0,44
7,18
2,41
2,18
2,04
2,10
1,76
1,42
1,08
0,44
0
0,86
Hnh 102 gii thiu phng php biu xc nh ch lm vic ca trm bm theo hai
trng hp: iu ha v bc thang, vi cc iu kin cng nh trn (k = 1,35). Th tch i s
bng tng lng nc vo hoc ra khi i ln nht, trong cc gi lin tc.
Khi bm lm vic theo ch bc thang th t gi th 7-8 n 11-12 lng nc ra khi i
ln nht. Lc c th tch i l:
0,4 + 0,4 + 1,1 + 0,3 + 0,2 = 2,5% Qng
8-7
(8.5)
Trong
Hhh
Hz
H
Hb
chiu cao ht a hnh tnh bng hiu cao trnh trc bm v cao trnh mc nc
thp nht trong b.
chnh cao trnh gia mt t ni t i v trc bm.
chiu cao i.
chiu cao mc nc ln nht trong b trn i.
Khi i b tr cui mng li vic tnh ton c khc i theo s b tr ny phi xt hai
trng hp lm vic ca trm bm: trng hp dng nc ln nht v trng hp vn chuyn
ln nht. Hnh 105 biu din ng o p tm ct p ca bm i vi hai trng hp ny.
cui mng li
1- B cha; 2- ng ht; 3- Trm bm; 4- My bm; 5- ng y;
6- Phn mng li; 7- ng dn nc; 8- i; a- im tnh ton
Trng hp trm bm lm vic trong gi dng nc ln nht th phn ln lng nc tiu th
do trm bm cung cp, phn cn li do i cung cp. Khi y hnh thnh bin gii cp nc gia
trm bm v i. Gi s im a l im cp nc tnh ton ca my bm (H-105), ct p ton
phn ca cc bm khi xc nh theo cng thc:
H = H0 + Ht d + hh + h
(8.6)
Trong
H0
Ht d
hh
h
8-9
Vic chn bm cha chy trm bm cp mt ph thuc vo phng php phc hi lng
nc d tr cha chy. Ty tng trng hp c th c th p dng mt trong ba cch phc hi
lng nc d tr sau y:
a) Dng bm cng tc: nu cc bm cng tc trong trm bm khng lm vic sut ngy
m th nhng gi ngh ny c th cho chng lm vic phc hi lng nc d tr.
b) Tng cng lm vic ca bm cng tc.
c) t ring mt trm bm cha chy.
Do h thng cha chy kt hp vi h thng cp nc sinh hot hoc sn xut nn lng nc
cha chy ny cng phi qua cng trnh x l. V vy ct p ca bm cha chy cng tnh nh
bm sinh hot, thi gian khi phc lng nc d tr TK phi chn ph hp vi kh nng lm
vic ca cng trnh x l, th bc ca x nghip sn xut hoc s dn trong khu vc.
Lu lng my bm khi khi phc lng nc d tr cha chy bng cch tng cng lm
vic ca bm cng tc:
Q = Qtb + (3Qcc + Qmax -3 Qtb) / TK
(8.7)
lu lng trung bnh ca trm bm cp mt khi lm vic bnh thng, tnh bng
m3/h.
lu lng cha chy, tnh bng m3/h.
(8.9)
Trong
Hh
hh
hz
HTd
H thng cha chy p lc cao phc tp v lm vic khng kinh t nn thng ch dng trong
cc x nghip cng nghip.
Khi tnh bm cha chy, ct p c th khc vi ct p ca bm sinh hot. Nu ct p cha chy
nh hn hoc bng ct p ca bm sinh hot th nn dng bm cha chy cng loi vi bm
sinh hot, khi c chy ch cn m thm bm cho lm vic song song vi cc bm sinh hot.
Nu ct p cha chy ln hn ct p ca cc bm sinh hot th phi t bm cha chy ring,
lc lu lng ca bm cha chy.
Q = QmaxSh + QCC
y
QmaxSh
QCC
(8.10)
m bo thun tin v an ton cho vic qun l kim tra, sa cha, gia cc t my vi nhau
v gia tng vi t my phi c khong cch ti thiu i li, lp t thit b.
Gia cc t my phi c li i li chiu rng t nht l 1m khi ng c in p thp (nh hn
1000v) v 1,2m khi ng c in p cao (t 1000v tr ln). Khong cch gia mt u b my
v tng phi m bo t nht l 1m, i vi trm b tr t my theo hai dy lch nhau th 0,7m.
Khong cch gia b t my v bng phn phi in hoc bng thit b kim tra o lng t
nht l 1,5m. Khong cch gia cc phn nh ra, khng chuyn ng ca cc t my khng nh
hn 1,7m.
Trong trm bm nu t cc bm nh c ng knh u ni ng y khng qu 100mm v
ng c in in p thp th c th t t my st tng khng cn cha li i li, thm ch c
th t hai t my trn cng mt b v cng khng cn cha li i gia hai t my ny. Nhng
trng hp th hai phi li i xung quanh chiu rng khng nh hn 0,7m.
Trong gian my nn c ch trng sa cha lp rp cc t my gi l sn lp my.
Cc bm ph (bm thot nc r r, bm chn khng, ...) nn t nhng ch trng trong gian
my khng lm tng kch thc gian my. Cc bm nh vy ch cn cha li i mt pha.
8.6 NG HT V NG Y
* ng ht
L mt trang b quan trng nht ca t my bm, kt cu v s lm vic ca n c nh hng
ln n s lm vic ca bm. t c chiu cao ht a hnh ln, ngn nga hin tng
xm thc trong bm th ng ht phi c tn tht thy lc b. V vy, khi thit k nn c gng
chn phng n ng ht c chiu di ngn nht, ng knh ln, s chi tit nh hnh (cn, ct,
...) t nht v c gng trnh t ng ht trong nhiu mt c cao trnh khc nhau.
ng knh ng ht c xc nh da vo lu lng nc qua n. Vn tc nc chy trong
ng khng nn chn ln qu v s lm tn tht thy lc ln; tuy nhin cng khng nn chn nh
qu v d gy lng ng trong ng ng. Theo kinh nghim, khi ng knh ng khng qu
250mm th vn tc nc chy ly bng 1-1,2 m/s, khi ng knh ng ln hn 250mm th ly
bng 1,2-1,6 m/s.
c bit, khi ng ht rt ngn v chiu cao ht a hnh nh th c th ly vn tc ny bng 1,62,0 m/s.
ng ht nn dng ng thp, tuyt i khng dng ng g, aming hoc b tng. Ong c th
ni bng cch hn hoc mt bch.
trnh to thnh cc ti kh trong ng ng v cho php cc bt kh ln trong nc c th
chuyn ng cng vi nc qua my bm th ng ht nn t c dc i 0,005 i ln v pha
bm, nhng ch ni ng c ng knh khc nhau phi ni im cao nht (im c kh nng
t kh). Nu khng c kh nng lm nh vy th phi t van x kh nhng im ny. Hnh
107 gii thiu mt s s b tr ng ht.
8-13
Hnh 107 S b tr ng ht
8-14
* c im chung v kt cu nh trm
Nh trm nn thit k ph hp vi cc tiu chun xy dng do b xy dng thng qua. Chiu
rng nh trm nn ly theo kch thc tiu chun ca dm btng ct thp 6, 9, 12, 15 v 18 m.
Bc dc ca nh trm c th ly 3 hoc 6 m. Ngoi ra, kch thc v hnh dng nh phi thun
tin cho vic b tr my bm ng ng v cc trang b khc. T l gia chiu di v chiu rng
nh nn ly t 4 tr ln.
Chiu cao nh trm tnh t sn gian my n trn nh phi khng nh hn 3m. Nu trong trm
bm b tr cu trc th chiu cao gian my t nht phi l 3,5 m v m bo sao cho khong
cch t y vt nng nh vt cn li t nht l 0,5 m.
Mng nh trm bng btng hoc btng ct thp.
Tng bng btng, btng ct thp hoc gch. Trong tng b tr cc ct tr t dm cu
trc. Nu trm bm xy dng theo kiu chm hoc na chm th phn di mt t ca nh trm
ch lm bng btng hoc btng ct thp. Khi c nc ngm tng v sn nh phi tnh n p
lc y nc ngm v phi c ph mt lp vt liu chng thm cao hn mc nc ngm t
nht l 0,5 m.
Mi nh trm dng vt liu khng chy. Thng th ngi ta lp bng tm panen v ph ln
trn nhng lp vt liu cch nhit v chng thm.
Gian my cn c thng gi v chiu sng t nhin tt. T s gia din tch sn gian my v
din tch ca s khng nh hn 6.
Khi xy dng trm phi tnh n kh nng m rng sau ny. Vi nhng ni iu kin xy dng
m rng sau ny kh khn th xy ngay mt lc cho nhu cu hin ti v c trong tng lai.
Ngoi ra, trong trm bm cn trang b cc phng tin cha chy v phng tin lin lc vi
nhng ni cn thit.
* c im kt cu trm bm cp mt
Do c im ca ngun cung cp nc nn trm bm cp mt thng xy dng theo kiu chm
hoc na chm. Phn nh di mt t thng xy dng bng btng hoc btng ct thp. Mt
bng nh trm c th c dng trn hoc ch nht. Mt bng dng trn b tr thit b kh khn
nhng thun tin cho vic thi cng bng phng php h tt. Nh trm dng ny ch p dng
khi trm bm t su v s t my t (3-5).
Vic xy dng m rng trm bm cp mt sau ny thng rt kh khn. V vy xy dng nh
trm nn tnh n s m rng ca h thng cp nc sau ny hoc kh nng thay th cc thit b
c cng sut ln hn.
Ch lm vic ca trm bm cp mt hu nh khng thay i. V vy, trong trm thng t
hai bm cng tc v mt bm d tr. S bm d tr v ngun cung cp in cn ph thuc vo
mc tin cy lm vic ca trm. Khi trm bm t su 4-5m tr ln nn dng bm ly tm
hoc bm hng trc trc ng c ng c t trn mt t. S dng nhng my bm nh vy
s lm gim c din tch nh trm, do gim c khi lng xy dng v li lm cho iu
kin lm vic ca ng c c tt hn.
8-17
8-19
8-20
(8.11)
Trong
C
D
h
h s th nguyn
h s lu lng ph thuc vo ng knh co hp.
ng knh tit din co hp
chnh ct p gia phn m rng v co hp.
(8.12)
8-21
8-22
8.11 THIT B O P LC
Thit b o p lc dng trong trm bm l p k v chn khng k. Nguyn tc lm vic ca p
k v chn khng k u da trn s tc dng ca hiu sut kh quyn v p sut ni cn o.
Ap k v chn khng k c cu to tng t nh nhau v chia lm hai loi. Cht lng v cht
kh.
* p k v chn khng k cht lng
Hnh 117 gii thiu s cu to p k v chn khng k kiu ch V. N gm mt ng thy
tinh hnh ch V trong c cha thy ngn, du, nc hoc mt loi cht lng no . Mt u
ng h chu p sut kh quyn, u kia ni vi ni cn o p sut. Hiu mc cht lng gia hai
nhnh ng cho bit p lc d (hoc thiu ht) ni cn o.
Pav = h
(8.13)
Trong
8-23
Hnh 117 p k ch V
Hnh 119 S p k l xo
Hnh 119 gii thiu s cu to ca p k l xo, l loi c dng rng ri hin nay. B phn
chnh ca n l ng rng n hi a; ng c tit din van hoc lp.
Mt u ng t do, cn u kia c c nh v ni vi cn o p lc. u ng t do ni vi
h thng n quay v kim. Kim quay c trn b mt thang chia . Khi m kha trn on
ng ni p k vi ng y, do tc dng ca p lc dng chy: ng b dui kim. S ch ca kim
trn thang chia cho bit gi tr p lc cn o.
Thang chia ca p k do nh my ch to th nghim v chia. Cn nh k kim tra ng l
xo ca p k v sau mt thi gian lm vic n c th b bin dng, thay i hnh dng so vi ban
u. Phm vi o lng ca p k l xo tgn i rng. Mt s p k kt cu l xo c bit cho
php o p lc n 10.000 kg/cm2.
8-24
Hnh 120 gii thiu s cu to ca p k mng mng. B phn chnh ca p k l mng kim
loi b c dng phng hoc ln sng. Tm mng ni vi b phn rng ca. B phn rng ca
li quay quanh mt trc c gn mt kim. Khi p k lm vic, do tc dng ca p sut cn o ln
hn p sut kh quyn (nu l chn khng k th do tc dng ca p sut kh quyn pha trn
mng ln hn p sut chn khng cn o), mng kim loi b bin dng. Kt qu l lm cho kim
di ng trn thang chia cho bit gi tr p lc cn o.
8-25
* Kha
t trn ng y ca bm, trn ng gp chung iu chnh lu lng bm hoc a bm vo
lm vic trong h thng chung hay ngt n ra khi h thng. Kha thng ch to bng gang,
vi nhng kha t ni p lc t 16 kG/cm2 tr ln th ch to bng thp. Kha c hai loi:
loi ng m bng tay v loi ng m bng ng c in.
8-26
Do
H = 1/g L/t V0
(8.14)
(8.15)
Thay vo (8.14) c:
H = CV0 / g
(8.16)
Trong
H
C
V0
g
Bng tnh ton, xut pht t phng trnh (8.15) v (8.16) ngi ta tm c tc truyn sng
nc va.
C = gEn / (1+DEn / E)
m/s
(8.17)
Trong
D
En
E
(8.18)
8.14 CC V D V KT CU TRM BM CP NC
Trong 8.1 v 8.7 nu cc loi trm bm cp nc v c im kt cu, xy dng ca n.
minh ha cho vn , y xin nu ln mt vi v d chung nht v kt cu cc loi trm
bm cp nc.
Hnh 125 gii thiu kt cu ca trm bm cp mt ly nc ngm, trang b ging khoan kiu
na chm loi A (bm Lin X). Trm xy dng theo kiu ni. Khc vi cc loi trm bm
khc, trong nhng trm bm loi ny ch t mt t my: Phn bm t di ging cn ng c
in t trn mt t. B b tng xung quanh ming ging va c tc dng bo v ging li va
l b ng c in.
Hnh 124
8-29
Hnh 126
1- Bm; 2- ng c in; 3- Bm cn; 4- Bm nc thm
5- Li chn rc; 6- T my d tr
Phn trn mt t ca nh trm c dng ch nht xy bng gch v chia ra lm nhiu phng.
Phng thuc gian my b tr ng c in, bng in khin v dng c kim tra, o lng trong
8-30
phng ny b tr pa lng ray ko tay ti trng nng 10 tn phc v cho vic tho lp cc t
my. Phng pha phi theo di, qun l cng trnh thu nc.
ng h lu lng b tr ngoi trm bm. Trm bin p v thit b phn phi cng t cch bit
so vi trm bm.
Hnh 127 gii thiu kt cu trm bm cp hai xy dng theo kiu ni, trang b bn bm ly tm
(trong c mt bm d tr) loi 12HAC lu lng 250 l/s ct p 51 m. Mt bng nh trm c
kch thc 9*24m, gm: gian my trong b tr cc t my bm, bng iu khin, cm thit b
v sinh, phng my bin p, phng t thit b phn phi in.
Nh trm c mng b tng, sn nh bng cc tm panen ln ghp li trt ximng. Mi nh cun
ba lp. Tng xy gch.
Trm bm t hai ng ht v hai ng y, ng ng trong nh trm t di hnh lang b tng
su 3 m, rng 1 m. Ti nhng ch ng ng i hng, nhng ch c van, kha t cc gi
bng b tng.
Hnh 127
Ti y t li chn kiu quay. Pha trn li chn rc t pa lng ray ko tay ti trng nng 3
tn. Trong gian my b tr ba bm ly tm trc ng loi 32B-12. Ngoi ra, trong gian my cn
t hai bm nc bn bm bn hoc bm ra ngn ht ca cng.
Hnh 128 gii thiu kt cu trm trm bm cp hai trang b bn bm ly tm c khi 6 KM - 8
(trong c mt bm d tr v mt bm cha chy). Trm xy dng theo kiu na chm. Phn
di t b tr cao trnh -2,65m bng b tng. Phn trn mt t xy dng gch, sn gian my
8-31
8-32
CHNG 9
TRM BM THOT NC
Trong mt khu dn c hay x nghip cng nghip h thng cp nc cn thit nh th no th
h thng thot nc cng cn thit nh vy. N c nhim v vn chuyn lng nc thi sinh
hot hoc sn xut ra khi khu vc qua cng trnh x l (cng c nhng trng hp khng cn
qua cng trnh x l). Trong h thng thot nc, trm bm gi vai tr v cng quan trng.
c im cu to v yu cu v kh nng vn chuyn, tin cy lm vic ca trm bm thot
nc c nhiu im khc vi trm bm cp nc.
* Theo v tr b thu
So vi gian my chia ra trm bm phn ly (H-130a) v trm bm kt hp (H-130b). Trm bm
phn ly l loi c gian my b tr trong mt nh, cn b thu b tr trong mt nh khc. Trm
bm kt hp, gian my v b thu cng t trong mt nh.
Ngoi ra, ngi ta cng c th phn loi trm bm theo v tr ca my bm so vi mc nc
trong b thu. Theo cch ny, trm bm cng c chia lm hai loi: loi t ngp (trc bm b
tr thp hn mc nc trong b thu) v loi t khng ngp (trc bm b tr cao hn mc nc
trong b thu).
9-3
Trong
Hh
hh
h
chiu cao bm nc a hnh, bng hiu cao trnh mc nc tnh ton trn cng
trnh lm sch (hoc ging thu nc ca ng ng gp chung cao hn) v
cao trnh mc nc thp nht trong b thu (nn ly bng cao trnh mp trn ca
h tp trung nc). Xem hnh 129.
tn tht ct p trn ng ht.
tn tht ct p trn ng y.
Do tnh cht nc thi khc nc cp cho sinh hot hoc sn xut, khi tnh ng ht, ng y ca
bm thot nc p dng cng thc Nph j- - lp hoc Pp lp xl vi h s nhm ca ng n
= 0,13. Thng thng ngi ta tnh theo bng tnh ton mng li thot nc lp sn.
Hnh 135 gii thiu s kt cu trm bm b tr tch ring b thu. Mt bng trm hnh ch
nht. Mt b thu dng trn. Trong gian my t bn bm ly tm trc ngang. My bm t cao
hn mc nc trong b thu, trc khi cho bm lm vic phi mi. Ong ht dng ng thp v
c th t trc tip ngay trong t, nu nn t yu th t trong hnh lang btng hoc btng
ct thp. Nu ng ht t trong hnh lang th phi b tr ging thm ln xung kim tra, sa
cha ng ht. Cch b tr trm bm nh vy m bo iu kin v sinh cho cng nhn phc v
tt, lp t cc t my chc chn, b tr cc phng ph tin li. Nh trm xy dng theo phng
php thng thng. B thu xy dng theo phng php h chm ton khi.
Trm bm xy dng theo kiu ny c chiu di ng ht ln, gi thnh xy dng cao. Kt cu
trm nh vy thng dng khi lu lng nh v trung bnh, su ng dn nc n ln v
nht l khi trm t trn nn t yu.
Hnh 135
9.6 B TR MY BM V NG NG
S lng bm cng tc t trong trm bm xc nh theo lng nc chy n (xem 9.2) loi
my bm d nh dng, s lng v ng knh ng y.
S bm d tr li ly ph thuc vo s bm cng tc. Nu trong trm t mt hoc hai bm
cng tc th phi c mt bm d tr. Nu trong trm t ba bm cng tc tr ln th phi t hai
bm d tr (vi iu kin cc bm cng loi).
Hu ht cc bm thot nc c u ni ng ht b tr mt mt ca n. iu cho php b
tr my bm, theo mt dy, ng ht b tr thng.
cc trm bm b tr su nn dng bm trc ng. V nh vy s cho php gim din tch gian
my v to iu kin cho vic qun l t my tt hn, iu kin lm vic ca ng c in cng
tt hn.
Theo quy nh, mi bm nn t mt ng ht ring, ng ht nn c dc nng dn v pha
my bm. ng knh ng ht chn theo vn tc nc chy trong ng. Vn tc ny khng nn
chn ln qu v s tn tht thy lc nhiu, nhng cng khng nn chn nh qu v c th gy
lng cn trong ng ng. Theo kinh nghim nn ly vn tc nc chy torng ng trong khong
0,8-1,5 m/s. Nu ng ht ngn (trng hp b thu v gian my b tr kt hp) cho php ly vn
tc ny n 2 m/s.
9-8
Trn ng ht khng t van thu mt chiu, m t phu ht. ng knh phu ht ly bng 1,31,5 ln ng knh ng ht. Phu ht t trong h thu nc. Phu cn b tr sao cho khong
cch t mt di phu n y h thu nc t nht l bng ng knh ming vo ca n.
Nu bm t thp hn mc nc trong b thu th trn ng ht t kha. Gia kha v u ni
ng ht ca my bm nn t mt on ng ngn khi cn c th tho np my bm m
khng phi tho bm ra.
ng knh ng y trong phm vi trm bm ly xut pht t iu kin vn tc dng chy
trong ng trong khong 1,5-2,5 m/s.
Trong gian my ng ng c th b tr trn sn nh hoc dc theo tng pha trn cc t my.
ng ng knh ln c th t trong rnh di sn gian my. Cc rnh phi dc dn v pha h
tp trung nc thu nc r r. T y lng nc ny li c tho vo b thu bng cch t
chy hoc bm.
Tuy nhin, cch t ng ngay trn sn nh hoc trn cc gi dc theo tng vn l phng
php c p dng rng ri hn c. Ong kch thc ln cn t trn mt sn ring thun
tin cho vic lp rp ng ng v ng m, theo di van kha cng nh cc thit b khc b tr
trn ng ng. Sn t ng cn b tr sao cho n khng gy tr ngi n vic vn hnh cc t
my. Khi cn kim tra sa cha ng ng trong phm vi gian my c th tho ht lng nc
cha trong n v b thu.
Trong trm bm thot nc, kha nn t trn cc on ng nm ngang d ng m v trnh
s lng cn trn mt a kha khi bm dng li lu. Van mt chiu trn ng y ch nn t
nhng trm bm bm nc thi sn xut bn c hc nh v nhng trm bm c chiu cao
bm nc a hnh ln. Van mt chiu cng nn t on ng nm ngang tin cho vic
lm sch.
9-11
9-12
CHNG 10
10.2 LP NG NG
Hu ht cc thit b ph tng ca trm bm nm trn ng ng. V vy, vic lp ng ng
trong trm bm chim rt nhiu thi gian. Nh trnh by trong 8.6, ty theo thit k c th
ca tng trm bm m ng ng trong trm c th t trn sn gian my hay di ho, nhng
ch t van, kha, ng i chiu nht thit phi c gi . Theo qui nh, vic lp ng tin hnh
sau khi hon thnh vic xy dng nh trm. Tuy nhin, trong mt vi trng hp c th tin
hnh lp ng ng trc khi kt thc vic xy dng nh trm bm, nhng mng t t my v
nhng ni c ng ng i qua phi xy dng xong trc khi t ng.
ng ng c th lp trc tip ngang trong gian my hoc lp thnh cm sn lp my hay
ngoi nh trm ri a vo v tr t ng v ni cc cm ng li vi nhau. Lp ng theo cch
th hai rt ngn c thi gian thi cng, nht l i vi trm c nhiu t my.
Lp ng c th chia lm hai giai on: chun b v lp rp
-
Chun b: l cng tc phc tp v chim ti 2/3 thi gian thi cng. Thi gian ny cn kim
tra li tt c cc chi tit ng, hn cc chi tit nh hnh (nu c) v nu cn th lau chi sch
van, kha, ng, th nghim thy lc thit b, ph tng v cc on ng sau cng, lp cc
on ng thnh cm. Khi lp ng thnh cm phi m bo sao cho cc cm ng chc chn,
gn nh, vn chuyn. Sau khi lp ng thnh cm cn th nghim thy lc kim tra li
cc mi ni.
Khi xy ra nhng hin tng trn phi lp tc dng my, kim tra tm nguyn nhn v c bin
php sa cha, khc phc ngay. Nu c tip tc cho t my lm vic trong tnh trng nh vy s
dn n h hng t my.
Ngoi ra, nhng trng hp h hng t xut c tin hnh sa cha d phng sa cha nh v
sa cha ln. Sa cha d phng tin hnh ngay t khi t my cn lm vic bnh thng, chng
hn nh iu chnh li khe h ca m chng thm, lng ca cm, np bt, vv.... Sa cha
nh tin hnh i vi mt vi chi tit ring bit ca t my. Sa cha ln tin hnh vi ton b
t my. C sau 5000- 10000 gi lm vic cn tin hnh sa cha ln. Khi sa cha ln phi
tho bm ra, kim tra li cc chi tit nht l cc chi tit quay pht hin h hng c bin php
sa cha hoc thay th. Trc khi sa cha ln cn xem li s trc trm bm, tp hp cc hng
hc ca t my trong thi gian lm vic trc khi sa cha nhanh chng tm ra chi tit h
hng.
Ngoi ra, cn c gng iu khin t ng ha mt phn hoc ton b trm bm, ty theo quy
m v nhim v ca trm.
Trong qu trnh qun l nn nghin cu b xung, sa i nhng iu cha hp l c mt quy
trnh vn hnh tt nht, nng cao hiu sut lm vic ca trm, gim lao ng nng nhc ca
cng nhn, gim chi ph vn hnh, t c gi thnh bm h.
Trn y l mt vi nt s lc v qun l trm bm ni chung. Tuy nhin i vi trm bm
thot nc, do bm lm vic vi nc bn nn ngoi nhng iu nu vic qun l trm bm
thot nc yu cu c mt s im khc bit. Do lm vic vi nc bn nn bnh xe cng tc
chng b bn v chng b mi mn. Phi theo di thng xuyn tnh trng bnh xe cng tc. t
nht l ba ngy phi bm lng cn trong b thu ra mt ln. Sau khi bm cn phi ra b thu, c
th kt hp ra c my bm v ng ht mt nm vi ba ln. Nc ra ly t h thng cp nc
k thut ca trm bm. Cn thng xuyn vt rc song chn rc sao cho chnh mc nc
trc v sau song chn khng qu 5-10cm. Nu trong trm t my vt rc, my nghin rc
th phi kim tra chng thng xuyn hng ngy v tin hnh sa cha nh k hng nm.
CHNG 11
CP IN CHO TRM BM
m bo cho trm bm lm vic c, cn c s truyn ti v phn phi in n trm.
tin cy ca ngun in cp cho trm bm ph thuc vo loi trm bm. Trm bm loi mt
in c ly t hai ngun khng ph thuc nhau. Trm bm loi hai ch cn ly in t mt
ngun. Trm bm cng sut ln ly in theo tuyn in p cao 3-10kv v cn t trm bin p,
nu ng c dng in in p cao th ly in theo tuyn 3-6kv.
Trm bm cng sut nh v trung bnh c th ly in theo tuyn in p thp t mng in
thnh ph hoc t mt trm bin p gn .
11.1 NG C IN
ng c in c nhiu loi, loi dng cho trm l ng c ng b v ng c khng ng b
xoay chiu.
* ng c in khng ng b
ng c in khng ng b l loi c dng rng ri trong trm bm ni ring v vi mi
loi my ni chung. ng c in khng ng b l loi c kt cu gn nh, cch m my n
gin.
Ty theo kt cu rto, ng c in khng ng b chia lm hai loi: lng sc v rto dy qun.
ng c in khng ng b kiu lng sc, dy qun l nhng thanh ng hoc nhm t trn
cc rnh li thp rto, hnh thnh mt ci lng.
Cch m my ca ng c lng sc n gin m my trc tip hoc gim in p xtato ri m
my. M my trc tip rt n gin, ch vic ng trc tip ng c vo li in nh cu dao
hoc b khi ng t. Nhng cch m my ny lm tt in p ca mng in rt nhiu nu
qun tnh ca my ln c th gy chy cu ch nn ch dng khi cng sut mng in ln.
Hu ht cc trm bm u m my theo phng php ny.
Trng hp khng m my trc tip c th m bng cch gim in p xtato, do gim
c dng in m my. Cc phng php gim in p.
Phng php i ni sao -tam gic. Phng php ny ch s dng c khi lm vic bnh
thng dy qun xtato u hnh tam gic.
(11.1)
(11.2)
Trong
P
K
c
cos
Pcs
1,23
Khi lm vic my bin p b nng ln. Nhit pht nng ln nht cho php l 1050C. Tuy
nhin, nu c cho my bin p lm vic nh vy thng xuyn th tui th ca n s gim 8-10
ln. Cc my bin p cng sut nh ch to kiu kh, lm ngui bng khng kh. My cng sut
trung bnh (7500 kv tr li) c lm ngui bng du. My cng sut ln c lm ngui bng
du v tng cng lm ngui bng nc hoc khng kh. Do c im cu to v lm vic nh
vy i khi c th xy ra chy my bin p. Trong trm bm, an ton my bin p thng t
trong mt phng ring xy gh vo vi trm bm. Tng v sn phng ny phi bng vt liu
khng chy c.
* My ngt du
Thit b ng ct mch in in p cao c nhiu loi. My ngt du, my ngt sinh kh thi,
my ngt kiu khng kh. Trong cc loi ny my ngt du c s dng rng ri hn c.
My ngt in du l mt b phn chnh ca thit b phn phi in p cao. Nhim v ca n l
ng ngt in in p cao khi c dng in ph ti cng nh khi ngt mch. My ngt in
du c th iu khin bng tay hoc t ng ngt mch khi c dng in ngn mch. V vy, n
khng nhng l thit b dng ngt mch in m cn l thit b bo v ng dy khi b ngn
mch.
My ngt in du c sn xut c hai loi: loi nhiu du v loi t du. My ngt nhiu du,
du va lm nhim v dp tt h quang va lm nhim v cch in. Trong my ngt t du,
du ch lm nhim v dp tt h quang cn cch in th dng s hoc ba k lt.
3
* My bin dng in
My bin dng in cng l mt loi my bin p dng bin dng in c tr s cao xung tr
s thp thun tin cho vic o lng v ni vi cc thit b bo v. Ngc li vi my bin
in p, my bin dng in c cun s cp t vng dy mc ni tip vi mng in cn o, cn
cun th cp nhiu vng dy v cng mc ni tip vi dng c o.
My bin dng in c ch to vi dng in th cp nh mc l 5A hoc 1A mc d dng
in s cp l bao nhiu.
Ngoi nhng thit b nu trn, thit b phn phi cn gm cc thit b bo v (cu ch, r le
...) v cc dng c o lng.
Trong trm bin p, cc thit b phn phi c chia lm ba nhm: thit b phn phi in p
cao, thit b phn phi in p thp v bng iu khin.
Thit b phn phi in p cao c ch to theo hai loi: lp ring v trn b. Thit b phn
phi in p cao loi trn b c lp sn trong mt t thp nn rt gn nh. Thit b phn phi
loi lp ring cc thit b c lp trong tng ring ty theo thit k trang b in ca trm
bm.
Thit b phn phi in p thp thng c lp trn mt bng chung gm cu dao, thit b bo
v my bin dng in cc dng c o lng.
Bng iu khin t cc dng c kim tra, o lng, cc r le bo v v tn hiu, s iu
khin ng c in v cc trang b cc thit b iu khin thit b phn phi in p cao.
CHNG 12
T NG HA TRM BM
Hin nay trn th gii, iu khin t ng ha l mt vn c nghin cu ngy cng hon
thin v c p dng rng ri trong mi lnh vc sn xut. nc ta vn ny hin nay mi
ch c p dng mt s khu ca mt s ngnh sn xut. Trong co thot nc th vn t
ng ha hu nh cha c p dng. Nhim v ca chng ta l phi i su nghin cu quy
trnh sn xut t ng ha gp phn y mnh cuc cch mng khoa hc k thut trong sn
xut, nng cao hiu qu sn xut v cht lng sn phm, gim gi thnh sn xut.
Cng tc l loi thit b ng hoc ngt mch do tc dng ca lc in t v mch xung quang
dng in. Ty theo cng sut thit k cng tc t c c khc nhau.
* R le p lc
R le p lc c nhiu kiu nh: kiu ng n hi, kiu mng mng, kiu pt tng v kiu cht
lng. R le kiu ng n hi l loi c dng rng ri trong h thng iu khin t ng trm
bm.
Hnh 144 R le in t
4
* R le in t
Loi r le ny c dng rng ri trong h thng iu khin t ng. S cu to v nguyn
tc lm vic ca n ging cng tc in t nhng c tnh vi dng in yu hn nhiu. Hnh
144 gii thiu s cu to ca r le in t. Cu to ca n gm cun dy 1 c li l thanh
thp tit din trn hoc vung, neo cm ng 2, cp tip im 3 v hai thanh thp n hi 4. Khi
c dng in chy qua cun dy, li st b nhim t, ht neo cm ng 2 gn c nh trn v r
le. V vy, u trn ca neo cong ln, y cp tip im 3 ng li kp kn mch.
CHNG 13
TNH TON CC CH S
KINH T - K THUT CA TRM BM
Khi thit k trm bm nn a ra mt s phng n ri tin hnh so snh kinh t-k thut rt
ra phng n li nht. Cc ch tiu kinh t c xc nh trong qu trnh kinh t l c s cui
cng tin hnh so snh chn phng n.
Ni dung tnh ton kinh t-k thut c th gm nhng vn sau:
Chn kiu loi trm bm
Chn s t my v loi my bm, s bm d tr.
nh s lng ng y v cch b tr ng ng trong trm bm.
Tnh kt cu v kch thc nh trm.
Tnh kinh t cn xc nh c hai chi ph ch yu: vn u t v chi ph qun l hng nm.
Vn u t c bn gm ton b chi ph v xy dng nh trm, mua sm thit b, my mc, chi
ph cho cng tc lp t my mc, thit b v ng ng, chi ph ph nh vn chuyn, dn mt
bng, lm ln tri, ng s, ...
Chi ph qun l hng nm gm chi ph trc tip v chi ph khu hao cng trnh, trang b. Chi ph
trc tip bao gm lng cho cng nhn phc v, chi ph v nng lng, chi ph bi trn, thp
sng, sa cha my mc v nh trm, vi trm bm thot nc cn c chi ph v vn chuyn
rc, co rc v chi ph cho h thng cp nc k thut. Ngoi ra cn c chi ph ph v c th c
nhng chi ph khng lng trc.
Gi thnh chi ph in hng nm tnh da vo cng sut cc t my v thi gian lm vic ca
n. Nu trm bm lm vic mt bc sut ngy m th chi ph in nng tnh theo cng thc:
C1 = 103QH2*24*365 / 102b c * a
(13.1)
Trong
Q
H
a
b
c
(13.2)
Trong
QI
Hi
Ti
(13.3)
(13.4)
(13.5)
Trong Q1, Q2, ....; H1, H2, ... v 1, 2, ... l lu lng, ct p, hiu sut ca bm th nht,
th hai, khi chng cng lm vic.
Chi ph sa cha hng nm ly da va gi thnh trang thit b: vi nh trm ly bng 1-3% gi
thnh ca chng, vi cc t my bm v trang b ly bng 3-5% gi thnh ca chng.
Chi ph khu hao ly ty theo thi gian b vn. Sau khi d tnh c chi ph qun l v vn u
t c bn cn tnh cc ch s kinh t-k thut sau:
(13.6)
Trong
tng s vn u t c bn.
Gi thnh 1 m3 nc bm ln:
C/ = C / W
(13.7)
Trong
C
Gi thnh tn-mt nc bm ln
C// = C / Qi Hi Ti
(13.8)
(13.9)
(13.10)
Trong
E