Republika e Shqipris

Universiteti Aleksandr Moisiu Durrs

Fakulteti i Shkencave Politike-Juridike
Master Shkencor: Administrim Financiar
Viti 2013

Menaxhimi i Autoritetit Portual Durrs:

kopje

Transformimi i Portit t Durrsit n Landlord Port

Punoi:
Florida Ymeraj

Pedagog Udhheqs:
Marsida Ismaili

Pasqyra e Prmbajtjes

Faqe

Mirnjohje dhe Falenderime

Hyrje

-Qllimi
-Objektivat e tems
-Hipoteza
-Metodologjia

Kapitulli I
1.1 Prcaktimi i Partneriteteve Publike-Private
1.2 Nevoja pr Partneritetet Publike-Private
1.3 Suksesi i Partneriteteve Publike-Private
1.4 Partneriteti Publik Privat

kopje

Kapitulli II
2.1 Karakteristikat e Portit
2.2 Legjislacioni i Autoritetit Portual Durrs

15

Kapitulli III
3.1 Historiku i Privatizimeve n Port
3.2 Fazat e privatizimit
3.3 Situata Aktuale e Privatizimeve

17

Kapitulli IV
24
4.1 Transformimi n Landlord Port
4.2 Funksionet e Landlord Port
4.3 Rishikim i Funksioneve Tradicionale t Autoritetit Portual
Kapitulli V
5.1 Paraqitja e modeleve t PPP-s n Durrs
5.2Kohzgjatja e prfshirjes s sektorit privat
5.3 Przgjedhja dhe monitorimi i partnerve privat

29

Rekomandime dhe Konkluzione

48

Bibliografia

53

1. Mirnjohje Dhe Falenderime

Kt punim nuk do t mund ta punoja dhe ta realizoja pa ndihmn e shum personave t cilt
m kan ndihmuar dhe m kan dhn prkrahjen e tyre.
Falenderimi i par sht pr familjen time e cila si gjithmon m ka mbshtetur n rrugn time
t gjat studimore .
Falenderimi i radhs sht pr pedogogen udhhqse pr kt studim Marsida Ismaili pr t
gjitha sygjerimet, informacionet, ndihmat q m ka dhn pasi pr mua ishin shum m shum
sesa t vlefshme.
Gjithashtu mirnjohje dhe falenderim shkon pr t gjith stafin akademik t Universitetit
Aleksandr Moisiu Durrs, pr gjithcka q na kan ofruar kto vite studimore.
Falenderoj gjithashtu stafin e administrats s Autoritetit Portual Durrs pr gjith informacionet
e mundshme q vendosn n dispozicionin tim pr realizimin e ktij punimi.
Falenderoj t gjith ju q m ndihmuat pa asnj kusht m dhat knaqsi t punoja me ju.

kopje

FALEMINDERIT

Shkurtesat e prdorura:
A.P.D - Autoriteti Portual Durrs
P.P.P - Partneriteti Publik-Privat
O.E.C.D - Organisation for Economic Co-operation and Development
I.S.P.S Implement Port Security System
B.O.O - Build-own-operate
B.T.O - Build-transfer-operate
B.O.T -

Build-operate-transfer

P.S.A -

Autoriteti Portual Singapor

kopje

Abstrakt
Portet luajn nje rol unik n ekonomin kombtare. Megjithat ato jan nj kompoment integral t cilat mundsojn
q t mbajn ekonomin e vendit t gjall dhe t shndetshme. Ato nuk gjenerojn direkt mallra t reja apo
shrbime t cilat ekonomisti i prdor t mase rritjen ekonomik t nj vendi, as nuk kan ndonj impakt direkt n
konsumimin e mallrave dhe t shrbimeve.Ato lehtsojn lvizjen e materialeve t prodhimit ose konsumimit deri
n pikn ku ato jan t nevojshme ose t konsumueshme. Ato bjn t mundur eksportin e prodhimit prfundimtar,
t gjenroje shkmbimin e huaj q sht jetsor pr zhvillimin e nj ekonomie t fuqishme. Pra, e ardhmja e
ekonomis shqiptare varet nga aftsia e Portit t Durrsit pr t konkuruar n tregun botror prandaj duhet q t
menaxhohet me kujdes. Mjedisi n ndryshim e sipr n t cilin porti operon ka vendosur n presion t fort rolin
tradicional t Autoritetit Portual Durrs. Zhvillimet e tregut kan krijuar nevojn q porti t jet pjes e rrjeteve m
t gjra logjistike dhe t ofroj shrbime t vlers s shtuar. Aktor t fuqishm privat si jan transportuesit,
operatort e terminaleve dhe ofruesit e shrbimeve logjistike, luftojn q t vendosin kontrollin mbi rrjetet
logjistike.

Fjalt kye:
Partneriteti Publik- Privat, Dhnia me Konesion, Mnyra e menaxhimit n port, Fazat e transformimit, Funksionet
e nj Land-Lord port .
Abstract

kopj

Ports play a unique role in the national economy. However, they are an integral component enable that keep the
economy alive and healthy. They d not directly generate new goods or s vices which the economist uses to
measure a country's economic growth, nor does it have any direct impact on the consumption of goods and services.
They facilitate the movement of materials of production or consumption to the point where they are necessary or
consumable. They make possible the export of the final product; generate foreign exchange which is vital for the
development of a strong economy. So, the future of the economy depends on the ability of the Albanian Port of
Durres to compete in the world market, thus, it should be managed with special care. The changing environment in
which it operates port has established strong pressure on the traditional role of Durres Port Authority. Market
developments have created the need for the port to be part of broader networks provide logistical and value added
services. Powerful private actors such as shippers, terminal operators and logistics service providers, struggling to
receive control of logistic networks.

Key words:

Partnership Public Private, Concessioning, The manner in port management, Stages of

Transformation, Functions of "Land-Lord" Port.

Hyrje
Gjeografia sht nj faktor ky n prcaktimin e vendosjes dhe pr zhvillimin e suksesshm t
nj porti. Pr shkak t vendndodhjes s tij gjeografike, Porti i Durrsit pr mbi 2600 vjet ka qn
dhe sht nj port aktiv q funksionon si porta kryesore hyrse pr n Ballkan dhe Evropn
Juglindore. Kjo pozit strategjike i ka lejuar Shqipris q t luaje nj rol t rndsishm n
tregtin ndrkombtare t ktij rajoni. Ai ka kaluar npr shum periudha rritjeje dhe rnie, por
gjat tr historis s tij, ai ka ushtruar nj influenc madhore n ekonomin e vendit. Sot porti
po kalon prmes nj periudh ndryshimesh t mdha, ndrsa Shqipria po i prshtatet nj
realiteti te ri ekonomik. Porti nuk funksion m si nje port i mbyllur nj dimensional, dhe me
drejtim t komanduar. N mnyr q t mbijtoje duhet q ai t konkuroj me sukses n nj treg
global dinamik dhe q ndryshon me shpejtsi ku gara sht e ashpr. Porti ka qn projektuar pr
nj epoke t ndryshme tregtie dhe teknologjie q nuk ekziston m n pjesn m t madhe t
globit dhe duhet t konkuroj n nj bot konteniersh, t dorzimit t mallrave n koh, t
avantazhit ekonomik t prpunimit t anijeve t mdha gj q sjell uljen e kostos s prpunimit,
t sistemeve t shpejta t shkarkimit, t siguris s lart, t kompjuterizimit dhe t komunikimeve
globale. Historikisht, vendet jan prfshir intensivisht n zhvillimin e porteve t tyre nprmjet
prezencs s vet shtetit si prgjegjsi kryesor pr aktivitetet n port, nga investimet pr
intensifikimin e prpunimit e deri tek siguria. Koht e fundit, gjithsesi tregojn q ka nj
prfshirje t vazhdueshme t qeverive n sektorin portual. Qeverit kan inkurajuar trheqjen e
Privatve n sektorin portual pr aftsin e tyre q t krye n shrbimet n mnyr t prsosur
dhe aftsin pr t investuar n infrastrukturn portuale, gj q tani shpesh duket n Sektorin
1
Portual. Ky proces tashm ka filluar dhe n Shqipri. Me miratimin e Ligjit Ligji Nr. 9130 dt. 8
Shtator 2003 pr Autoritetin Portual, Parlamenti i Republiks s Shqiperis futi konceptin e
portit Land-Lord dhe prcaktoi principet organizative te Autoritetit prgjegjs t porteve t
tilla, rregullat, funksionet dhe administrimin si dhe mardhniet me operatort dhe organet
shtetrore. Ligji mbi Autoritetin Portual prcakton portin Land-Lord si nj port q
administrohet nga Autoriteti Portual duke manaxhuar tokn dhe infrastrukturn e portit si pronn
e saj, por nuk prfshihet n shrbimet dhe investimet n paisje. Roli i portit Land-Lord sht
q Autoriteti Portual ti jap sektorit privat rol m t madh n drejtimin e operacioneve dhe
shrbimeve n port. sht e dukshme q n nj sektor ku prgjegjsia tregtare dhe investimet
jan ndar ndrmjet shtetit dhe privatit, roli i qeveris si lehtsues dhe kontrollues i nj zhvillimi
t qndrueshm, bht m i rndsishm. Ligji i ri i Portit i lejon APD-s ti prgjigjet me shpejt
krkesave t tregut konkurues, duke e lejuar at t mbaje fitimet e tij dhe t ket t drejtn e
vendim-marrjes pr biznesin e tij, si nj ndrmarrje gjysm-publike. Ky ligj i siguron portit
fleksibilitetin e nevojshm q i duhet t zhvilloj partneritetin publik/privat pr zhvillimin
ndrmarrjeve t ndryshme q lidhen me t dhe q nevojiten pr rritjen e ekonomis. Partnershipi
publik/privat n kto tipe ndrmarrjesh transporti ka provuar t jt i suksesshm n mbar botn
dhe ns zbatohet n Shqipri do t gjeneroje vende t reja pune dhe t ardhura pr ngritjen e
ekonomis.

kopj

Ligji Nr. 9130 dt. 8 Shtator 2003 pr Autoritetin Portual Durrs.

Q portet t jen m efiente duhet q:

a) Komisioni propozon procedura t reja, transparente dhe t hapura pr t zgjedhur ofruesit e
shrbimeve portuale.
b) Duke siguruar nj mjedis konkurues dhe t hapur n shrbimet portuale dhe duke i prballur
me nj presion m t fort konkurues n kto porte operatort do t nxiten t ofrojn shrbime
m t mira dhe m t besueshme.
c) Do t ket rregulla pr parandalimin e abuzimit t mundshm me mimet nga operatort me t
drejta ekskluzive.
d) Propozimi i portit aplikon lirin pr t ofruar shrbime, pa diskriminim, si nj parim i
prgjithshm dhe e sjell sektorin portual n linj me mnyrat e tjera t transportit dhe tregun e
brendshm n funksionim.
Qllimi
Qllimi n kt tem sht t studiohet sesi funksionon m mir menaxhimi i nj porti n mnyr
publike apo duke i dhn shrbimet e mirmbajtjes privatve dhe terminalet me koncensione?
E rndsishme sht q nprmjet privatizimit t operacioneve t portit ndihmohet n
prshpejtimin e tendencave t zvndsimit gjithnj e m shum t ngarkesave t mallrave
gjenerale si edhe me trafikun me konteniere; sektori privat e ka fl ksibilitetin q krkohet n nj
mjedis ekonomik q ndryshon shpejt. Prfshirja e sektorit privat i kontribuon rritjes s efikasitetit
t operacioneve t portit, t orientimit t klientit, konkurencs ndrkombtare dhe prfitimeve t
prgjithshme ekonomike (makro, mikro).
Objektivat

kopj

1-T studiohet baza ligjore n t ciln bazohet Autoriteti Portual Durrs.

2-T studiohet mnyra sesi operohet n Autoritetin Portual Durrs.
3-T vzhgohet sesi ndikon veprimtaria e Autoritetit Portual Durrs.
4-T parashtrohen ndryshimet q Porti ka psuar ndr vite.
5- Transformimi i APD-s n nj Land-Lord Port
Hipoteza
N esenc, Autoriteti Portual Durrs dshiron t largohet nga bisnesi i prpunimit t mallrave
apo i menaxhimit t shrbimeve t portit dhe t angazhohet ne zhvilimin nj qndre transporti
intermodale eficente, me kosto efektive dhe kompetitive. Me stimujt e tregut dhe frikn e
falimnetimit, sektori privat do t jt m eficient pr t siguruar shrbime themelore transporti
sesa APD. Synimi afat-gjat sht q porti i Durrsit t largohet nga shrbimet e prpunimit
direkt dhe t prqndrohet n zhvillimin e nj infrastrukture t portit, n krijimin e fasiliteteve,
n promovimin e portit dhe shrbimeve t tij rreth bots dhe sht m e rndsishmja, n
planifikimin e t ardhmes s tij dhe zhvillimin e prpjekjeve t reja q lidhen m portin, t cilat
direkt do t jn me prfitim pr komunitetin e portit dhe pr vendin n prgjithsi. Ky sht

koncepti klasik i portit Landlord i cili sht aplikuar me sukses n mbare botn moderne.
Prfshi vende si : a) Autoriteti Portual Hamburg-ut
b) Autoriteti Portual Anterp-it Belgjik
c) Autoritetit Portual t Gothenburg-ut
d) Autoriteti Portual i Sidney-it

Metodologjia
Punimi krkimor sht bazuar n : informacionet e ofruara nga Autoriteti Portual Durrs, nga
literatura, nga masterplani i Portit si dhe nga baza ligjore e cila sht e ndryshuar ndr vite.

kopje

KAPITULLI I
1.1 Prcaktimi i partneriteteve publike-private2
Nuk ka asnj prkufizim standard i asaj se far prbn nj partneritet publik-privat. OECD
(2008) e prkufizon nj partneritet publik-privat, si:
Nj marrveshje midis qeveris dhe nj ose m shum partner privat (t cilat mund t
prfshijn operatort dhe financuesve) sipas t cilit partnert privat t ofrojn shrbim n nj
mnyr t till q objektivat e ofrimit t shrbimeve t qeveris jan n prputhje me objektivat e
fitimit t partnert privat dhe ku efektiviteti i shtrirjes varet n nj transferim t mjaftueshme t
rrezikut ndaj partnerve privat.
N kuadr t ksaj marrdhnie, qeveria prcakton sasin dhe cilsin e shrbimit q krkon nga
partneri privat:
a) Partneri privat mund t jet i ngarkuar me projektimin, ndrtimin, financimin, operimin
dhe menaxhimin e nj pasurie kapitale dhe ofrimin e nj shrbimi ndaj qeveris apo
publikut duke prdorur kto aktive. Principal t ktij prkufizimi sht transferimi i
rrezikut nga qeveria tek partneri privat. Rreziku sht identifikuar me mime, qoft nga
sektori publik ose transferohen tek partneri privat nprmjet nj mekanizmi t
prshtatshm pagess dhe kontratave specifike.
b) Rreziku duhet t shprndahet, n mnyr q t mund t menaxhohet mir. Rreziku nuk
duhet t transferohet tek partneri privat n do mim pr hir t transferimit. Transferimi i
rrezikut pr partnerin privat, mund t rris vlern pr parat, por vetm deri n pikn ku
ajo krijon nxitje pr partnerin privat pr t prmirsuar efikasitetin. Prtej ksaj pike,
vlera pr para pr qeverin mund t zvoglohet si nivelet m t mdha t rrezikut jan
transferuar n nj privat.
c) Nn kt prkufizim t partneriteteve publike-private, shtje t tjera q lindin n
prkufizimet - p.sh. shrbimet e ndryshme q mund t transferohen tek partneri privat n
kontrat, lloji i marrdhnies midis palve t ndryshme, dhe vlera e identifikimit dhe / ose
materiale t kontrats - jan t nj rndsie dytsore.

kopj

Rreziku mund t ndahet n dy mnyra:

-rreziqet kundrejt endogjene dhe ekzogjene;
-ligjor / Politika / rreziqet politike kundrejt komerciale.
a)Dallimi mes rreziqeve endogjene dhe ekzogjene trheq vmendjen pr far mund dhe nuk
mund t kontrollohet. Rreziqet endogjene jan shofert e efikasitetit n partneritetet publikoprivate. Rreziqet ekzogjene nuk jan t kontrollueshm nga pjesmarrsit e projektit,
p.sh. fatkeqsit natyrore, luftrat dhe rregullime civile. Kjo pra prfshin Forcn Madhore.
b)Dallimi i dyt q duhet br sht n mes t politiks ligjor / / rreziqet politike dhe rreziqet
komerciale. Rreziqet ligjore / politike / politike jan ato q shkaktohen nga veprimet e
qeveris, p.sh. legjislacionit t ri, prioritetet e reja t qeveris, ndryshimet n skenn politike q
mund t ndryshojn ndrtimin apo kostot operative dhe m pas, vlera e projektit pr para. Kjo
sht prtej fushveprimit t kontrollit t nj partneri privat dhe kjo sht joefikase pr ta
2

Dedicated Public-Private Partnership Units A Survey of Institutional and Governance

Structures faqa 18 (OECD 2010).

transferuar at n mnyr. N nj kuptim, ky rrezik sht ekzogjene pr partnerin privat dhe

endogjen ndaj qeveris. Rreziku komercial sht i lidhur me prgjegjsit q mund t
transferohen te partneri privat n projektimin, ndrtimin, financimin, operimin dhe mirmbajtjen
e lidhur me ofrimin e shrbimeve publike. Ajo mund t prfshij rreziqet q lidhen me
disponueshmrin dhe koston e inputeve, teknike dhe procesin e prodhimit, vlera e mbetur e nj
aktivi dhe kostoja e kapitalit (t oferts rreziqet). Rreziqet komerciale gjithashtu mund t
prfshij ndryshime n prdorimin e pasuris s kapitalit ose shrbim q buron nga preferencat e
konsumatorit t ndryshme, shfaqja apo zhdukja e zvendsuesve ose produkte komplementare
ose ndryshimet n t ardhura dhe demografis (demandside rreziqet). Vazhdimi mbi shumn e
riskut t transferuar tek partneri privat shrben pr t br dallimin partneriteteve publike-private
nga prokurimet publike tradicionale, marrveshjet koncesionare dhe privatizimin. Nn
prokurimet publike tradicionale, qeverit specifikoj sasin dhe cilsin e shrbimit t krkuar
dhe t negocioj mimin me ofruesin privat(Shpesh prmes nj procesi t tenderit).
Qeveria mund t specifikoj gjithashtu dizajnin e mallrave pr sektorin privat pr t ndrtuar n
prputhje me rrethanat. Kto mallra dhe shrbime zakonisht prbjn nj kontribut pr ofrimin e
shrbimit t qeveris edhe pse ai gjithashtu mund t transferoj ato direkt pr publikun. N raste
t tilla, qeveria mbart rrezikun prfshir n ofrimin e shrbimeve. Rasti i dispozits i plot
private sht ajo e ofruesit privat q prcaktojn cilsin dhe sasin e mallrave t dorzuar
(edhe pse kjo mund t rregullohet nga qeveria), ndrsa ata t specifikoj gjithashtu e projektimit
dhe t vendosur mimin pasi negociojn me klientt e tyre. N kt rast sht ofruesi private q
mbart rreziqe t prfshira n ofrimin e shrbimeve. Diferencimi ndrmjet partneriteteve publikoprivate dhe koncesionet sht m pak i qart . Sipas nj marrveshjeje koncesioni, n vend t
qeveris paguan operatorin privat pr shrbimet e ofruara, operatori privat paguan qeverin pr t
drejtn pr t operuar aktivin. Pr m tepr, transferimi i rrezikut pr partnerin privat, sht n
prgjithsi konsiderohet t jet m e lart se ajo e nj partneriteti publik-privat, sepse
koncesionet zakonisht varen nga tarifat e prdoruesve t paguara nga prfituesit e drejtprdrejt
t shrbimit.
Duke br kt dallim, ai duhet gjithashtu t prmendet se shumica e letrsis nuk do t trheq
nj vij t qart midis partneritetet publiko-private dhe koncesionet kur diskutohen problemet q
t sjellin procedura t kontraktuale apo shtjet n lidhje me prballueshmrin ose vler pr
parat. Mosveprim i nj dallim t qart nuk sht domosdoshmrisht nj dshtim pr t dalluar
n mnyr t qart, por mund t rezultojnga mbivendosje t rndsishme n prkufizimin si dhe
nga shtjet dhe problemet q prekin t dy mnyrat e ofrimit t shrbimeve. N kategorin e
partneriteteve publike-private, nj numr i modeleve t ndryshme ekzistojn - dhe gjithashtu
mund t japin rritje t definicioneve t ndryshme. Kto jan ndikuar jo vetm nga prgjegjsit e
partnerit privat, por edhe pronsia dhe konceptimi i aktivit. Pr shembull, partneri privat mundet
q nprrmjet projektimit t ndrtuar t posedoj, operoj dhe menaxhoj nj aset pa asnj
detyrim
pr
t
transferuar
pronsin
pr
qeverin (p.sh. design-buildfinanceoperojn). Prndryshe, partneri privat mund t blej /ose marri me qira nj pasuri ekzistuese nga
qeveria, modernizimin, dhe/ose zgjeruar at para se t veprojn aktivin, por me asnj detyrim pr
t transferuar pronsin prsri n qeveri (p.sh. blej-ndrto-shfrytzo). S fundi, partneri privat
mundet t projektoj , t ndrtoj dhe operoj me nj aset para transferimit prsri n qeveri, kur
prfundon kontrata operative, ose n disa koh t tjera t para-caktuar (p.sh.buildoperatetransferim). sht e rndsishme t theksohet se t gjitha shrbimeve mekanizmat e ofrimit nse
ato jan publike, private apo partneriteti modele - jan t ekspozuar ndaj rreziqeve. Dallimi
kryesor me partneritetet publiko-private sht se nj pjes e madhe e efikasitetit t tyre ose vlera

kopje

pr parat rrjedh nga identifikimi efektive, mimet dhe transferimin e riskut nga sektori publik n
sektorin privat. Dshtimi nga ana e qeveris pr t zbutur kto rreziqe mund t rezultoj jo vetm
n pasoja fiskale pr qeverin, por edhe ndikimi n ofrimin e shrbimeve,duke pasur pasoja
shum.
1.2 Nevoja pr Partneritetet Publike-Private

Dy Argumentet kryesore jan paraqitur pr prdorimin e partneriteteve publike-private: efikasitet

(ose vlera pr para) dhe detyrimet fiskale (Posner et al, 2009). Sektori privat sht konsideruar t
ket nxitje m t madhe dhe aftsin pr t ofruar (dizenjimi, ndrtojn, operojn dhe
mirmbajn) me kosto efektive t aseteve kapitale sesa sigurimi publik. Pr m tepr, lidhur me
mekanizmat e ofrimit t shrbimit t pagesave mund t inkurajoj ndrtimin m t shpejt dhe
m t mir mirmbajtjen e vazhdueshme mbi jetn e kontrats s aseteve.
Argumenti i efikasitetit bazohet n nj numr supozimesh: Tregjet konkurruese, identifikimi
efektive, mimet dhe transferimi i rreziqeve t projektit, dhe aftsin pr t shkruar kontratave
gjithprfshirse. Ndrsa asnjri prej ktyre supozimeve mbahen t prkryera, shkelja e tyre nuk
do t bjn partneritetet publike-private m t shtrenjt se prokurimet publike
tradicionale. Prgjegjsia sht, megjithat, t vendosur mbi qeverin pr t siguruar q rreziqet
jan identifikuar drejt dhe mime, kontratat jan t shkruara sa m gjithprfshirse q t jet e
mundur dhe se, ashtu si pr t gjitha kontratat publike, monitorim adekuat dhe t zbatimit.
Argumenti fiskale pr partneritetet publiko-private sht nxitur nga presionet pr qeverit pr t
zvogluar shpenzimet publike pr t prmbushur prgjegjsit politike, ligjruar dhe / ose
traktat-mandatuara n mnyr fiskale.

kopj

Paralelisht me kt, shum qeveri prballen me nj deficit t infrastrukturs q rrjedh nga nj

shumllojshmri faktorsh duke prfshir, si disa e shohin at, nj paragjykim perceptuar kundr
buxhetit pr shpenzime kapitale n t holla-bazuar n sistemet buxhetore. Megjithat, n
prgjigjen e saj ndaj kufizimeve fiskale, qeveria nuk duhet t anashkaloj vleren pr para dhe
prballueshmrin. Kjo e fundit mund t ndodh shum leht, nse t gjitha partneritetet publikprivate nuk jan llogaritur si duhet, duke br t mundur q qeverit t shmangen objektivave t
politiks fiskale afatshkurtra dhe afatmesme. Ata gjithashtu mund t krijoj pasoja t ardhshme
fiskale, nse ata shkelin parimin e unitetit buxhetor, dmth se t gjitha t hyrat dhe shpenzimet
duhet t prfshihen n buxhet n t njjtn koh (dhe n t njjtin dokument). Projektet
potenciale duhet t krahasohen kundr projekteve t tjera konkurruese dhe nuk konsiderohen pr
t shmangur precedentt pr shqyrtim dhe miratim t projekteve vler m t ult. Nuk duhet q
partneritetet publike-private t japin rritje t niveleve t larta t shpenzimeve kapitale sesa mund
t prballohet

Dedicated Public-Private Partnership Units A Survey of Institutional and Governance

Structures faqa 19 (OECD 2010).

1.3 Suksesi i Partneriteteve Publike-Private

Partneritetet publike-private t suksesshme ofrojn shrbime me cilsi t lart pr konsumatort

dhe qeverin me kosto q jan dukshm m t ulta se ato n dispozicion prmes prokurimit
publik. Partneritetet publike-private nuk jan automatikisht t efektshme dhe mjetet e reja t
politikave sipas definicionit. OECD (2007) ka vendosur parime q mbulojn pes grupe t
rndsishme t sfidave pr autoritetet kombtare n pjesmarrjen e sektorit privat n
infrastruktur. Sigurimi q projektet t prfaqsoj vlern pr para, si u diskutua m sipr, sht
nj hap i par. Vendimi pr prfshirjen e sektorit privat duhet t udhhiqet nga nj vlersim
afatgjat kostosh dhe prfitimesh relative si dhe disponueshmrin e financave, duke marr
parasysh mimet e rreziqeve t transferuara tek operatort privat t kujdesshme fiskale dhe
trajtimin e rreziqeve mbetur n domenin publik. Qeveria gjithashtu ka nevoj pr t siguruar nj
kuadr t prshtatshm t politikave pr investime dhe kapacitetit adekuat n t gjitha nivelet e
qeveris pr t zbatuar.
Korniza politike nuk i referohet vetm pr legjislacionin dhe rregullimin e partneriteteve publikeprivate, por gjithashtu prfshin elemente t tjera mbshtetse t qeverisjes s mir publike t tilla
si integritet dhe kontrollet ex post, auditimit dhe t raportimit. Kapaciteti brenda qeveris mund
t jet nj sfid e madhe pr qeverin. Partneritetet publike-private kan prgatitje t ndryshme,
tenderit dhe kr esat Postaard menaxhimit. Kjo sht p esrisht i nxitur nga bundling prej
elementeve t ndryshme dhe kompleksiteti i marrveshjeve kontraktuale. Megjithat, ajo
gjithashtu reflekton pr kohzgjatjen e kontrats dhe kostot e shoqruara t prfshira n qoft se
kontrata dshton.

kopj

1.4 Partneriteti Publik Privat

Konesionet q prfshijn partner privat jan nj form e veant e Partneritetit Publik Privat .
Megjithse PPP-t nuk kan qen prcaktuar kurr n legjislacionin e Prokurimit Publik t BEs, ato zakonisht kuptohen si nj bashkpunim midis nj autoriteti publik dhe nj partneri privat,
ku ky i fundit merr prsipr rrisqet q tradicionalisht mbahen nga sektori publik dhe shpesh
kontribuon n financimin e projektit.Me privatizimin n proes t shrbimeve portuale Autoriteti
Portual i Durrsit ishte dhe sht duke transferuar tek operatort privat:
a) nj gam t gjer funksionesh, veprimtarish & prgjegjsish, dhe
b) nj numr t madh stafi/punonjsish.
Disa PPP jan strukturuar si kontrata publike, por pjesa m e madhe e PPP-ve marin formn e
konesioneve. Bazuar n vlersimet e kryera nga shrbimet e Komisionit, mbi 60 % e t gjith
kontratave PPP do t kualifikoheshin si konesione.
Kontratat e PPP-s ofrojn nj fush shum t gjr dizpozitash kontraktuale dhe secila nga kto
ndryshon n lidhje me fushn, prgjegjsin, rreziqet dhe obligimet. Levizja nga nje fush te
tjetra, prodhon nj spostim gradual t prgjegjsive nga Autoriteti Konesionar Publik ne
Partnerin Privat. Forma m e thjesht e dispozits s PPP-s sht nj kontrat shrbimi ose nj
4

Dedicated Public-Private Partnership Units A Survey of Institutional and Governance Structures

faqa 20 (OECD 2010).
5
N vazhdim Partneriteti Publik Privat do t shnohet me PPP.

kontrat operimi/adiministrimi. N kt dispozit t thjesht, sektori privat duhet t kryej nj

shrbim specifike me shprblim nga ana e Autoritetit; kjo mundson gjithshtu q mos t kt
asnj ose shum pak investime private dhe probleme midis palve. Qllimi tjetr i kontratave t
PPP-se sht privatizimi i infrastrukturave, me kontroll t limituar e Autoriteteve Publike n
vendime ose zbatime, kryesisht t lidhura me monitorimin e tregut t operatorve privat dhe me
detyrn normatizuese pr kt sektor, pr t mbrojtur interesat e Shtetit. Kjo form e PPP-s
prdoret gjithashtu kur qeverit vendosin t privatizojn nj shrbim ose infrastrukture,
nprmjet strategjis s heqjes s kompetencs, pr tu trhequr nga nj sektor i caktuar.
6

Ndrlikimi i marrveshjes PPP rritet me transferimin gradual te rrezikut dhe t prgjegjsive n

sektorin privat. Shpejtsia e aplikimit t nj kontrate t PPP-s, lidhet kryesisht me caktimin e
rrezikut/prgjegjsin (publik vs. partner privat) dhe me investimin/pronsin e fitimeve t
lidhura me t.
Prve ktyre pikave kritike, do lloj marrveshjeje PPP midis nje Autoriteti Konesionar dhe
nj Privati, nse ky privat sht nj investitor, nj kontratues/operator ose t dyja, sht i
karakterizuar nga veorit n lidhje me shtjet:
Si shprndahet profili i fluksit monetar n ciklin jetsor?
Cili sht klienti n nj kontrat PPP q i on t ardhurat drejt infrastrukturs (Autoriteti
apo direkt prdoruesi prfundimtar?)
Cila periudh sht konsideruar si kohzgjatja e kontrates PPP (afatgjate vs.afatshkurtr)?
Kush e mbart rrezikun pr t ardhurat (tarifat tregtare, mimi i transportit..)?
Kush e mbart rrezikun e operacioneve dhe kush sht prgjegjs?
Cili sht subjekti juridik n investim?

kopj

Tabela e mposhtme paraqet nj pamje t prgjithshme t karakteristikave kryesore t dispozits

t prgjithshme t PPP-se, sipas klasifikimit t Banks Botrore. Kjo tabel nuk i referohet n
mnyr specifike sektorit portual por sht thjesht nj krahasim i prgjithshm i karakteristikave
t PPP-s:

Koha
e
parashikuar

Klienti
Pronsia
6

Kontrat
shrbimi

Kontrat
administrimi

Kontrat
qiraje

BOT/DBFMO dhe
t ngjashm

Konesione

Privatizimi
komplet /
shpronsimi

Zakonisht
i
shkurtr
Shteti /
furnizuesi
i
shrbimit
Publike

2-5 vjet,
deri n 10
vjet

10-15 vjet,
deri n
25vjet

10-30 vjet, n
95 vjet.

20-30 vjet

N
vazhdimsi

Shteti /
furnizuesi i
shrbimit

Prdoruesi
prfundimtar

Shteti /
furnizuesi i
sherbimit

Publike

Publike

Publike

(Burimi: RebelGroup Advisory BV).

Prdoruesi
Prdoruesi
prfundimtar prfundimtar
Publike

Private

Investimi

Publik
Publike
(private)

O&M rasp.

Publik

Publik

Privat

Privat

Privat

Private

Private

Private

Private

Private

Risku
operacional

Publike

Publike
(private)

Private

Private

Private

Private

Risku i te
ardhurave

Publike /
Private

Publike /
Private

Private

Publike

Private

Private

Profili
fluksit
monetar

Taks
fikse pr
shrbim

Taks fikse
pr shrbim

Subjekt n
rrezik tregu

Subjekt n
rrezik tregu

Subjekt n
rrezik tregu

Subjekt n
rrezik tregu

Tabela 1 - Karakteristikat kryesore te dispozites PPP (Burimi: Banka Boterore 2000, e adaptuar)
N kt tabel, mund t shihet se sa m shum prgjegjsi t tranferohen n sektorin privat (me
rreziqet e lidhura me t) aq m e gjat do t jt kontrata. K o gj i jep investitorve privat koh
t mjaftueshme pr t mbuluar investimet e tyre nprmjet nj t drejte kontraktuale afatgjate pr
t operuar dhe pr t gjeneruar t ardhura nga prfitimet, gjithashtu i jep koh pr t mundsuar
shprblimin e borxheve t lidhur me t, t cilat rriten n mnyr proporcionale me sasin e
investimit i realizuar nga pala private. Risqet e t ardhurave jan t lidhura ngusht me tipin e
klientit t kontrats PPP. Me emrin Klient, nnkuptohet pala kryesore marrse e shrbimit
dhe/ose i prfitimit t prcaktuar n kontratn PPP. Pr shembull, n nj kontrat DBFM(O) (pr
Projektimin, Ndrtimin, Financimin, Mirmbajtjen, Operacionin) n t cilin nj kontratues privat
dorzon nj infrastruktur me nj mim t caktuar, marrsi kryesor sht direkt Autoriteti Publik,
i cili prgatit infrastrukturn pr prdoruesin prfundimtar; n nj kontrat konesioni, klienti
sht prdoruesi prfundimtar, sepse kontratuesi privat mund t marri direkt prfitimet nga
prdoruesi/klient prfundimtar. Ky lloj i fundit i dispozits PPP sht m i sakt pr
infrastrukturat e karakterizuara nga nj aspekt tregtar i konsiderueshm, si : portet, aeroportet ose
projektet e pronave, ku t ardhurat merren direkt nga operatori privat, i cili paralelisht
administron dhe mbart rreziqet e t ardhurave (t tregut).

kopj

Ky prshkrim i shkurtr paraqet nj pamje t prgjithshme t filozofis s PPP-s n financimin

e infrastrukturs. Sektori portual paraqet veorit e tij me modele t ndryshme q mund t
rezultojn me pak ose m shum t prshtatshem, gjithshtu me prshtatjet n disa karakteristika,
pr tu perputhur sa m mir me ambientin tregtar t veant t industris s portit. Strategjija e
PPP-s pr Durrsit e shpjeguar me posht bazohet n veanrisht mbi kt perspektiv.

(Burimi: Banka Boterore 2000, e adaptuar).

KAPITULLI II
2.1 Karakteristikat e Portit

Porti Detar i Durrsit shtrihet n ann veriore t Gjirit t Durrsit, n lindje t Kepit me t
njjtin emr, pozicioni gjeografik 41192/V dhe 19 272/L. Ai ka nj ujmbledhs detar me
siprfaqe 67 ha, pjesa toksore ka nj siprfaqe t prgjithshme prej 120 ha. Porti sht i
vendosur n Lindje t mass toksore te Kepit t Durrsit, i cili i siguron streh nga Lindja deri
ne Veri-Perndim, por, dallgpritsi kryesor, i cili sht ndrtuar n drejtimin Jug-Lindor nga
bregu e shtyn at streh deri n Jug. Porti mbrohet nga valzimi prej 2 moleve (pend);- prej atij
Lindor, i cili sht i ndertuar prej gursh t hedhur me gjatsi rreth 3 kabel (549 m), me drejtim
pr n Jug-Perndim, dhe Jugorit, i ndrtuar me blloqe cimentoje me gjatsi 5 kabel (915 m), q
shtrihet me drejtim Juglindor dhe Lindor. Gjersia e hyrjes midis dy skajeve t moleve te portit
(kanali hyrs) sht 1 kabel (183 m), dhe gjatsi 1.2 milje. Thellsit para hyrjes dhe n hyrje
jan 11m, n pjesn jugore 7.3 m, n pjesn veriore 8.5m, dhe n kanalin lindor 7.3 m. N molin
prpara Kapiteneris s Portit thellsia arrin 9.8 m. Thellsia deri n 9.85 m lejon hyrjen e
anijeve me tonazh deri n 25000 t. Batica dhe zbatica, variojn 0.38 m-deri ne 0.94 m.Porti ka
nj siprfaqe depozitimi prej 270 mij m2 si dhe 11 kalata me gjatsi t prgjithshme 2.2 km.
0
0
Kripshmria e ujit sht 37%, Temperatura m e ult O C, me e larta 37 C, temperatura
0
mesatare vjetore 18 C, Lagshtia m e vogel sht 58%, m e madhe 69%, lagshtia mesatare
relative vjetore 64%. Porti ndodhet 300 m nga qendra e qytetit, 500 m nga stacioni i trenit dhe
sht i lidhur me superstrad me nyjet kryesore t vendit.

kopj

Porti i Durrsit sht ndr portet kryesore t detit Adriatik dhe nj nyj e rndsishme pr
transportin. Ky pozicion i rndsishm krkon ushtrimin e prgjegjsive n nj nivel t lart n
mnyr efiente dhe me standarte. Porti i Durrsit sht Porti me ankorimin m t mdha t
anijeve me konteiner, mallrat rifuzo (mallrat e paprpunuara) dhe pasagjer n Shqipri dhe i
mbshtet kto industri duke prpunuar rreth 80 % t mallrave q hyjn do vit, n vend.
Nprmjet veprimtaris s portit, jan krijuar mbi 2000 vende pune. Pr t mbajtur kt nivel,
porti vazhdimisht i prgjigjet krkesave pr terminale moderne pr prpunimin e mallrave, si dhe
pr projekte n lidhje me infrastrukturn dhe transportin.
APD ka si qllim, dhe ndjek politika pr privatizimin e shrbimeve n kontrata shrbimi ose
konesionare, ku sipas prgjegjsive t prcaktuara n to, ushtron kontrollin pr t garantuar
mbarvajtjen dhe zbatimin e kontratave duke zhvilluar dhe implementuar standartet
ndrkombtare portuale. APD ndjek dhe zbaton Master Planin e zhvillimit t Portit dhe propozon
dhe ndjek azhornimet e nevojshme t tij. N ushtrimin e prgjegjsive, APD, kryesisht lehtson
tregtin e brendshme dhe ndrkombtare dhe jep kontribut n arritjen e objektivave ekonomike
dhe sociale.
2.2 Legjislacioni mbi Autoritetin Portual Durrs

a) Autoritetit Portual Durrs organizohet, funksionon dhe ushtron prgjegjsit n prputhje me:
-Ligjin nr 9251 dat 08.07.2004, i ndryshuar Kodi Detar i Republiks s Shqipris;
8
9

Porti Yn n rrjedhn e viteve faqa 16.

Legjislacioni i pasqyruar n rregulloren e brendshme Tetor 2012 t APD-s.

-Ligji nr 9130 dat 08.09.2003 Pr Autoritetin Portual;

-Ligji nr 9281 dat 23.09.2004 Pr sigurin n anije dhe n porte;
-Ligj nr.8485, dat 12.05.1999 Kodi proedurave administrative t Repuliks s
Shqipris;
-Ligji nr 8766 dat 05.04.2001 Pr mbrojtjen nga zjarri dhe pr shptimin;
-Ligji nr 8905 dat 06.06.2002 Pr mbrojtjen e mjedisit detar nga ndojtja dhe dmtimi;
-VKM nr 596 dat 10.09.2004, i ndryshuar Pr miratimin e statusit t Autoritetit Portual
Durrs dhe riorganizimin e tij;
-Ligj nr. 7761, dat 19.10.1993 Pr parandalimin dhe luftimin e smundjeve ngjitse.
Ligj nr.7643, dat 02.12.1992 Pr inspektoriatin sanitar shtetror;
b) APD ushtron aktivitetin ekonomik, financiar dhe kontrollin, n prputhje me:
-Ligji nr 10296 dat 08.07.2010 Pr menaxhimin financiar dhe kontrollin;
-Ligji nr 9920 dat 19.05.2008 i ndryshuar Pr proedurat tatimore n Republikn e
Shqipris;
-Ligji nr 8438 dat 28.12.1998 i ndryshuar Pr tatimin mbi t ardhurat;
-Ligji nr 7928 dat 27.04.1995 i ndryshuar Pr tatimin mbi vlern e shtuar;
-Ligji nr 9720 dat 23.04.2007 Pr auditimin e brendshm n sektorin publik;

kopje

c) APD menaxhon dhe administron burimet njerzore n prputhje me:

-Ligji nr 7961 dat 12.07.1995, i ndryshuar Kodi i puns s Republiks s Shqipris;
-Ligji nr 10237 dat 18.02.2010 Pr sigurin dhe shndetin n pun;
-Ligji nr 10405 dat 24.03.2011 Pr kompetencat e caktimit t pagave dhe shprblimeve;
d) APD lidh kontrata n prmbushje t funksioneve dhe prgjegjsive n prputhje me:
-Ligji nr 7850 dat 29.07.1994, i ndryshuar Pr Kodin Civil t Republiks s Shqipris;
-Ligji nr 9643 dat 20.11.2006, i ndryshuar Pr prokurimin Publik;
-VKM nr 529, dat 8.6.2011, i ndryshuar Pr prcaktimin e kritereve, t proedurs dhe t
mnyrs s dhnies me qera enfiteoz apo kontrata t tjera t pasuris shtetrore.

KAPITULLI III

3.1 Historiku i Privatizimit n Port

N Vitin 1992, n zbatim t Ligjit t Kuvendit Popullor Nr 7512, dat 10.08.1991 Pr
sanksionimin dhe mbrotjen e prons private, t nisms s lir t veprimtaris private t pavarura
dhe privatizimit t VKM Nr 307, dat 29.08.1991 Pr detyrat dhe t drejtat e Agjensis
Kombtare t Privatizimit dhe Komisionit Prgatitor t Procesit t Privatizimit, VKM Nr 283,
date 25.06.1992 Ndjekja e kritereve t njjta unike pr rrugn dhe hartimin e materialeve t
vlersimit t pasurise shteterore si dhe ushtrimin e veprimtarive te reja private, ne Portin
Detar t Durresit filloi privatizimi i aktiviteteve q kan t bjn me ngarkim-shkarkimin e
mallrave si:
-

kalimi n ndrrmarje m vete i mjeteve detare;

privatizimi i shrbimeve t pilotazhit;

pastrimi i plehrave t anijeve dhe basenit;

privatizimi i shrbimeve t agjencive detare;

privatizimi i shrbimeve t agjencive spedicionere;

i spontim-peshimit, etj.

kopje

Kto privatizime bn q Porti t kalonte n nj faz tjetr t zhvillimit t tij, nga Port
Shrbimesh ku prgjegjs pr gjithcka: Infrastruktur, superstruktur dhe shrbime ishte vtem
APD-ja, n Port Veglash, nj stad m i avancuar zhvillimi, ku tashm APD ishte prgjegjs
vetm pr infrastrukturn dhe superstrukturn ndrsa pr shrbimet portuale prgjigjen privatt
ose koncesionart. Ndrkoh q privatizimi i shrbimeve portuale sht duke vijuar, Autoriteti
Portual i Durrsit po prballet me shtje t identifikimit, formulimit dhe eventualisht adoptimit
dhe implementimit t nj roli t ri pr veten. Me ndrprerjen e t vepruarit si operator portual, ky
rol i ri do t prfshij nj struktur organizative, kryerjen e funksioneve portuale dhe
veprimtarive prkatse me nj kndvshtrim n prballjen me sfidat e t ardhmes dhe n
plotsimin e detyrimit t saj pr sigurimin pa pengesa t fluksit t mallrave nga Shqipria drejt
tregjeve globale dhe anasjelltas.
A sht i nevojshm
Privatizimit?

nj

Autoritet

Portual

pas

Kjo pyetje ngrihet shpesh dhe do t ishte mir q t kishte nj prgjigje prpara se t fillonte
proesi i privatizimit. Ekspertt dhe zyrtart publik dhe privat shpesh ngren pyetje pr
nevojn q nj Autoritet Portual t kontrolloj nj port, apo disa porte, pasi ti jen dhn
sektorit privat terminalet portuale dhe paisjet pr t kryer operacionet me anijet dhe mallrat.
Megjithat, ka individ q flasin pr vazhdimin e ekzistencs s nj Autoriteti Portual
pavarsisht se siprmarrs privat menaxhojn terminalet portuale dhe shrbimet. Performanca e
shrbimeve portuale n tok q i prket Shtetit krkon nj organ publik si sht nj Autoritet

Portual q t mbaj fuqit statutuore pr kryerjen e disa funksioneve q mund t mbikqyren

vetm nga ente publike.Shum rregullisht, n ndonj prej ktyre rasteve ku terminalet portuale
iu kaluan sektorit privat pr ofrimin e shrbimeve, Autoritetet Portuale konsiderohen si t
panevojshme ose t padobishme.
Vazhdimisht, Autoritetet Portuale shikohen si nj organ q absorbon burime publike financiare
pa kontribuar apo prodhuar t mira pr ekonomin nacionale. Njerzit q mbrojn kt opinion
krkojn pr mbylljen e veprimtarive t Autoritetit Portual. Megjithat, n disa raste ato bien
dakort q nj Autoritet Portual duhet t kryej funksionin e pronarit t toks duke menaxhuar
pasurit e patundshme t portit, por theksojn q Autoriteti Portual do t duhej ta fitonte fitimin e
tij, do t duhej t kishte fuqi t kufizuar dhe nuk do t duhej t ndrhynte n biznesin e sektorit
privat.
N m t mirn e rasteve, Shteti, n prgjithsi arkitekti i heqjes s detyrave t mparshme
publike, si jan: porti, shrbimet e transportit publik apo tjetr, do t duhej t kishte prcaktuar
dhe qartsuar rolin e Autoritetit Portual dhe pozicionin q do t merrt prpara se t fillonte
procesi i privatizimit. Kjo do t ishte me rndsi, pasi menaxhert dhe stafi i Autoritetit Portual
t mund t kontribuonte me aftsit dhe prvojn e tij n projektimin e skems s privatizimit.
Duke i krkuar Autoritetit Portual q t kontribuoj me ekspertizn dhe prvojn e tij, n
proesin e ndryshimit t ofrimit t shrbimeve portuale, shihet t ndikoj fuqishm n kuadrin e
prgjithshm por edhe t ndikoj n konfigurimin e liensave apo t marrveshjeve konesionare
prfshir marrveshjet pr prkufizimet, terminologjin dhe klauzolat. Prvoja ka provuar se nj
port krkon aplikimin e nj organizimi modern dhe t parimeve t menaxhimit dhe t aftsis pr
t reaguar me fleksibilitet ndaj krkesave t tregut. M tej, nj port modern krkon gjithashtu
kapacitetin pr alokuar me ekonomi burimet e tij, t gjeneroj nj fitim t arsyeshm dhe t
asistoj zhvillimin e ekonomis kombtare.
Sektori privat shihet t jet i prshtatshm dhe i aft q t plotsoj kto krkesa. Megjithat,
nse ndodh q t aplikohet kontroll n lidhje me zbatimin e dispozitave ligjore dhe pr t
gjeneruar dhe implementuar plane afat-gjat dhe vizione n lidhje me zhvillimin e nj porti n
trsi, ather nj institut publik, si sht Autoriteti Portual, m s miri i plotson kto krkesa.
Rrjedhimisht, transferimi i terminaleve portuale, paisjeve dhe burimeve t tjera pr ofrimin e
shrbimeve portuale tek sektori privat nuk shihet n kundrshti me nevojn e nj Autoriteti
Portual.
Me tu prfunduar proesi i privatizimit t portit, roli, funksionet, prgjegjsit dhe detyrat e
Autoritetit Portual jan krejt ndryshe nga ato prpara skems s transferimit. Autoriteti Portual
tradicional nuk do t ekzistoj m dhe n vend t tij, Autoritetit Portual i krkohet t riorganizoj vetveten. Duke qen n t kaluarn nj organ edhe ofrues shrbimi edhe autoritet
publik, tanim duhet t orientoj fuqit dhe kapacitetet e tij drejt disa funksioneve thelbsore, t
cilat krkojn performanc efiente dhe efikase. Megjithat, kjo nuk do t thot q, stafi i vet
Autoritetit Portual dhe burimet e tjera t tij do t kryejn do funksion. Nj Autoritet Portual
mundet dhe duhet t angazhoj asistenc nse i nevojitet, me an t konsulentve apo nnkontraktorve. N terma m t prgjithshme, n shum porte funksionet q Autoritetit Portual i
krkohet q t prqndrohet pas procesit t privatizimit jan:
a) Funksioni i landlord-it (zotruesit t toks).
b) Funksionet e planifikimit dhe zhvillimit.
c) Funksionet e polik-brjes.
d) Funksionet rregullatore, mbikqyrse dhe vzhguese.

kopje

e) Funksione monitoruese dhe promocionale.

f) Funksione trajnuese.
Fillesa e Proesit t Privatizimit
Privatizimi n Portin e Durrsit t shrbimeve portuale ka filluar me mbshtetjen e Banks
Botrore dhe shrbime t jashtme konsulence. Prpara ksaj, Autoriteti Portual kishte n
kontroll ofrimin e t gjith shrbimeve portuale (prve shrbimeve detare si: pilotimi dhe
rimorkiatori t cilat kryheshin nga Kapiteneria e Portit nn kontrollin e drejtprdrejt t
Ministris s Transportit). Procesi i privatizimit krkonte diskutime pafund. Ajo q e bri
proesin edhe m t ndrlikuar ishte prfshirja e nj Ministrie tjetr, n fakt ishte Ministria e
Ekonomis, e cila ishte prgjegjse pr privatizimin e industris me rndsi strategjike n
Shqipri. Privatizimi i shrbimeve portuale ka filluar me transferimin e shrbimit t prpunimit
t mallrave t prgjithshme. Pr kt, u themeluan dy kompani stivadore. Themeluesit ishin
punonjs t Autoritetit Portual Durrs. Gjithashtu stafi prkats q m par punonte n sektorin e
prpunimit t mallrave t prgjithshme u transferua tek kto dy kompani prve vinave dhe
paisjeve dhe operatort e tyre meqense paisjet e prpunimit t mallrave n port mbetn n
pronsi t Autoritetit.
Kontratat e shrbimit u parashikuan si marrveshje midis Autoritetit Portual t Durrsit dhe
stivadorve. Tarifat u llogaritn duke caktuar t ardhurn e stivadorve. Ktyre t fundit iu
krkua q t paguajn pr stafin e tyre nj pag minimale. N terma m t prgjithshme, skema e
zgjedhur nuk ishte realisht e suksesshme. Nj penges madhore ishte fakti q kompanit
stivadore refuzonin propozimet pr t investuar n paisjet e tyre pr prpunimin e mallrave. N
vend t ksaj, ato prokuronin vetm pak gjra nga veglat e stivadorve. Stivadort gjithashtu
refuzonin q t prokuronin paisjet e prpunimit t mallrave t Autoritetit Portual t cilat ato i
konsideronin si pjesrisht jasht kohe dhe n prgjithsi shum t shtrenjta. Ajo q e pengonte
gjithashtu skemn e privatizimit ishte fakti q dy organizma punonin n t njejtn anije me
ngarkesa t prgjithshme q prekte Portin e Durrsit. Nj organizm ishte nj nga stivadort q
ofronin vetm fuqin puntore; dhe organizmi tjetr ishte Autoriteti Portual i Durrsit q ofronte
paisjet dhe manovratort e paisjeve. Kshtu q n fakt Porti i Durrsit u b nj i ashtu-quajtur
port prdorues veglash (tool-port).
Ky konfigurim shkaktoi disa mosmarveshje n proesin e prpunimit t mallrave. Ndrkoh q
ngarkesat rinfuz inerte dhe t prgjithshme prpunoheshin nga nj kombinim i stivadorve dhe
Autoritetit Portual, ky i fundit kryente prpunimin e ngarkesave me konteiner, pasagjer dhe
anijet Ro/Ro. Kjo situat zgjati deri rreth vitit 2009. Prpara vitit 2009, Autoriteti Portual i
Durrsit angazhoi sektorin privat pr kryerjen e disa veprimtarive si jan pastrimi dhe mbledhja
e mbeturinave dhe mbrojtja e mjedisit detar. Fusha t tjera ishin shrbime si kateringu. T gjitha
kto shrbime jan t rndsishme megjithat, financiarisht ato kan nj magnitud t vogl.
Megjithat, me m tepr rndsi ishte punsimi i nj kompanie t specializuar q u angazhua nga
Autoriteti Portual pr mirmbajtjen dhe riparimin e paisjeve t rnda t Autoritetit Portual.
Meqense u planifikua q paisjet e prpunimit t mallrave, n nj faz t mvonshme, do ti
kaloheshin operatorve prkats, marrveshja q mbulonte mirmbajtjen dhe riparimin e paisjeve
u kufizua n nj koh prej afro 5 vitesh, e rinovueshme pr nj vit tjetr. Nj sektor tjetr
shrbimi, q eventualisht u shtua n vitet e fundit, dhe i cili u zbatua me rreptsi pas ngjarjeve t
11 Shtatorit n Shtetet e Bashkuara me implementimin e krkesave t ISPS (Implementimi i
Sistemit t Siguris Portuale e cila bht e mundur nprmjet implementimit t kamerave t

kopje

siguris dhe sistemeve t tjera vzhguese), megjithat, ky shrbim kryhet nga forca t
angazhuara nga Autoriteti Portual. Fusha e puns s shrbimit t siguris aktualisht t punsuar,
si staf dhe infrastruktur, prbjn nj barr t rnd pr Autoritetin Portual.

3.2 FAZAT E TRANSFORMIMIT TE NJE PORT

Privatizimi:
-

Procesi i t brit, privat nj biznes ose industri nga publike n private.

kopj

Kuptimi m i gjr lidhur me nevojat e shoqris, sht q shoqria t mbshtetet m

tepr n institucionet private dhe m pak n ato shtetrore pr t plotsuar krkesat e
njerzve.

Akti i reduktimit ose ndryshimit t rolit t qeveris ose t rritjes s rolit t sektorit privat,
n aktivitetet ose pronsin e pasurive.

Prse Shteti i Privatizon Agjensit?

Nga nj kndvshtrim global, e gjith idea buron nga objektivat pr t paraqitur rregullat e
sektorit privat dhe rritur konkurencn n sektorin publik.
a-T bj industrit/ndrmarrjet publike me shum eficente duke i liruar nga prfshirja e tepruar
e rolit t qeveris dhe duke i ekspozuar ato nn presionin konkurues t tregut.
b-T zvogloj prmasat e sektorit publik dhe pr rrjedhoj, barrn administrative dhe financiare
t qeveris p.sh. paksimi i monopolit shtetror dhe burokracis.
c-T krijoj dhe/ose rrit demokracin aksionere ku dokush q ka mundsi dhe prvoje t kt
t drejtn posedoje aksione p.sh. pr t mundsuar q nprmjet sektorve privat t ndaj
pronsin e ndrmarrjes e cila dikur ishte e dominuar trsisht nga qeveria. Kjo do t shpejtoje
ritmin e rritjes ekonomike nga stimulimi i ndrmjetsimit privat dhe investimeve.
Kjo do te thot:
-

Qeveria ishte pundhensi m i madh i vendit, dhe pjesa m e madhe e punonjsve t saj
ishin npr sindikata. Kshtu, qeveria mori n konsiderate zvoglimin e numrit t

punonjsve nprmjet privatizimit, kshtuq pak do t mbesin npr sindikata, t cilat

ishin tepr t forta dhe n gjendje t bnin krkesa t rnda ndaj qeveris, e cila ishte tepr
e ngarkuar me angazhime kombtare si detyra pr t siguruar edukimin, shrbimin e
telefonis, t elektricitetit, ujsjellsit dhe shrbimin hekurudhor.
-

Antaret e sektorit privat duhet t ndajn fitimet, mnyr q pak mund t kanalizohet n
qeveri.

Industrit kombtare duhej ti nnshtroheshin forcave t tregut dhe konkurencs. N kt

mnyr, nj ndjenj rivaliteti do t krijohej, me nj industri q prpiqet t prmirsohet
dhe t tjerat t prmiresojn cilesin e t mirave dhe shrbimeve. Prfundimisht, qeveria
prpiqet pr cilsi m t mir dhe mime m t ulta.

Si nj lidhje midis ekonomis shqiptare n tranzicion dhe tregut botror, nj fleksibilitet i till
sht nj kusht i domosdoshm pr suksesin tregtar t Portit t Durrsit.
N baz t ligjit Nr.7926, dat 20.04.1995, Pr transferimin e ndrmarrjeve shtetrore n
shoqri tregtare , Porti i Durresit u kthye ne Shoqeri Aksionere.
U krijua APD si forc lvizse e privatizimit t operacioneve t portit, me funksione organizative
dhe menaxhimi. Kto ndryshime bn t mundur q porti detar t krijoj marrdhnie t
ndrsjella sipas ekonomis s tregut dhe krijuan bazn q porti t mos jet m port shrbimi, por
t kaloj n nj faz m t avancuar n drejtim t Port Veglash, karakteristik e t cils sht
q APD, sipas ligjit t msiprm, zotron, zhvillon dhe mirmban infrastrukturn dhe
superstrukturn.

kopje

N baz t Ligjit nr.8237, dt.01.09.1997, pr disa ndryshime n Ligjin nr.7926, dt.20.04.1995

Pr transformimin e ndrmarrjeve shtetrore n shoqri tregtare, Autoriteti Portual Durrs, u
transformua n shoqri anonime.
M 02.12.1999, nga kshilli mbikqyrs i APD u mor vendimi n lidhje me Privatizimin e dy
sektorve t ngarkim-shkarkimit t APD-s:- Egnatia shpk dhe Liburnet shpk, n formn e
nj koncesioni 2-vjecar pr realizimin e shrbimeve t ngarkim-shkarkimit nga Anijet n kalat
dhe anasjelltas, pr prpunimin e ngarkesave t prgjithshme. Kjo marrveshje koncesioni u
zbatua si nj skem pilote (prov) gjat s cils APD garanton t drejtn e ekskluzivitetit t
shrbimeve t ngarkim-shkarkimit prve terminalit t rifuzove dhe trageteve. APD do t
siguroj mbshtetje pr drejtimin dhe menaxhimin dit pr dit t aktiviteteve t ktyre
kompanive. APD vazhdoi t operoj n infrastrukturn dhe superstrukturn portuale, prfshir
vinat, dhe pajisjet e prpunimit t anijeve, terminalin e trageteve dhe rifuxhove me stafin e saj.
APD dhe dy kompanit e ngarkim-shkarkimit siguronin t ardhura nga tarifat e portit, duke i
ndar ato n baz t nj prqindjeje t vendosur n kontrat dhe konkretisht:
25

Pr mallrat gjenerale,kompania private zoteron deri n 45 % t tarifs zyrtare

ekzistuese t APD.
Pr mallrat rifuxho (grur, misr, ushqim pulash, elb, trshr) aplikohet deri n
% t tarifs s prcaktuar pr mallrat gjenerale.

Kto tarifa jan tavanore dhe gjat periudhs s kontrats kontrollohen nga
APD.

Privatizimi i ktyre dy sektorve u shoqrua me pak investime por ishte tepr i ndjeshm n
lidhje me numrin e madh t punonjsve (rreth 400) q ishte numr i madh dhe ky proces bri q
shum prej tyre t dilnin t papun.
N ShkurtQershor t vitit 1999, u b riorganizimi i sektorve teknik n drejtim t organizimit
me qendra fitimi, duke zvogluar ndjeshm fuqin puntore dhe prgatitjen e fazs pr kalim n
sektor privat, t ofiins, riparimit t elektrovinave dhe mjeteve teknologjike.
Me privatizimin e shrbimit t operacioneve t prpunimit me kto kompani, APD nga 873
punonjs i mbeten 598 punonjs, nga t cilt Administrata -127 dhe puntor- 471.
M datn 08.09.2003, Kuvendi i RSH miratoi Ligjin Nr.9130, Pr Autoritetin Portual, ku
prcaktohet mnyra e funksionimit t APD, raportet me organet Shtetrore, administrimi
financiar, organet drejtuese, veprimtarit financiare, prgjegjsi t tjera, etj.
3.3 Situata Aktuale e Privatizimeve
N vitin 2009, Autoriteti Portual i Durrsit rishikoi skemn e tij t mparshme t privatizimit,
megjithat, n vend t tenderimit t marrveshjeve t shrbimit me disa operator, tashm
Autoriteti Portual zgjodhi prdorimin e marrveshjeve konensionare, me periudha kohore prej
35 vitesh. Skema e privatizimit q po ndrmerret aktualisht bazohet n master-planin e portit t
Durrsit. Master-plani sugjeronte q Autoriteti Portual duhej t ndante portin n terminale.
Seicili terminal do t menaxhohet m pas dhe operohet nga nj operator
terminali. Terminalet si sugjerohen n Master-Plan jan:
a) Terminali i Kontenierve.
b) Terminali Lindor.
c) Terminali i Trageteve.
d) Terminali Perndimor.
e) Terminali i imentos.

kopj

1) Terminali i Kontenierve:
Nj marrveshje konesionare sht akorduar pr menaxhimin, operimin dhe mirmbajtjen e
Terminalit t Konteinerve Durrs (TKD). Kohzgjatja e konesionit sht pr 35 vjet. Puna ka
filluar tashm.
2) Terminali Lindor:
Nj marrveshje konesionare sht akorduar pr menaxhimin, operimin dhe mirmbajtjen e
Terminalit Lindor. Kohzgjatja e konesionit edhe ktu sht pr 35 vjet. Puna ka filluar tashm
m 15/7/2013.
3) Terminali i Trageteve:
Prgatitja e tenderit pr marrveshjen konesionare pr akomodimin e terminalit t trageteve dhe
10
anijeve Ro-Ro(roll on- roll off) sht n proes.

10

Roll-On/Roll-Off jan anijet t dizajnuara pr t kryer ngarkesa me rrota, t tilla si automobila,

kamion, gjysm-rimorkio kamion, rimorkio, dhe makina hekurudhore.

4) Terminali Perndimor:
Terminali Perndimor i portit ndodhet n pjesn perndimore t portit.Autoriteti Portual i
Durrsit po planifikon t rindrtoj kalatat e prpunimit t mallrave t prgjithshme dhe rinfuze
t lehta dhe proesi i procedures s dhnies me konesion ka filluar tashm dule synuar operimin
e terminalit nga sektori privat.
5) Terminali i imentos
Nj kompani konsulence inxhinjerike sht n proes pr tu angazhuar n planifikimin e
terminalit t imentos.
Ndrkoh t tjera privatizime jan br :
-N vitin 2009, u b privatizimi i Shrbimeve t Mirmbajtjes Teknike dhe Mekanizmave t
Autoritetit Portual Durrs dhe po ashtu futja e operatorit t tret privat n Shrbimet e Ngarkimshkarkimit.
-N vitin 2011, u b privatizimi i Shrbimeve t Mirmbajtjes s Aseteve, Infrastrukturs,
Teknologjis Informacionit dhe Komunikimit t Autoritetit Portual Durrs.

kopje

-N Mars 2013 u b privatizimi i Shrbimeve t Mirmbajtjes s Aseteve, Infrastrukturs,

Inxhinieris Civile, t Autoritetit Portual Durrs.
-N Maj 2013, u b privatizimi i Shrbimeve t Mirmbajtjes s Aseteve, Infrastrukturs
Energjitike t Autoritetit Portual Durrs.

Kapitulli IV
4.1 Transformimi n Landlord Port
Nse menaxhimi i nj kompanie apo njsie publike si sht autoriteti portual po planifikon t
ndrmarr ndryshime themelore n organizim sht gjithmon e kujdesshme dhe e kshillueshme
q gjithashtu t shihet se far bjn organizata t tjera q jan n situata t ngjashme apo q i
kan implementuar me sukses kto plane. Pr kt arsye sugjerohet q t merret parasysh roli i
pak porteve me rndsi, q tashm e kan ndrmarr nj reform privatizimi. Portet q
rekomandohen q t shihen m nga afr jan:
a) Porti i Hamburgut.
b) Porti i Antwerpit.
c) Porti i Sidney.
d) Porti i Gothenburgut.
sht e panevojshme t thuhet se portet e Hamburg-ut, Antwerp-it dhe Melbourne-it jan shum
m t mdhenj se Porti i Durrsit n termat e volumit t prpunimit t mallrave, hapsirave
portuale, etj. Megjithat, ato ofrojn prpunimin e disa mallrave t prziera, ashtu sikurse bn
edhe Porti i Durrsit. Gjithashtu, ngjashm me Portin e Durrsit, t gjith kto porte kan t
prbashkt at q ato jan porte t llojit pronar toke landlord dhe at q n t gjith portet toka i
prket nj Enti Shtetror,i cili prfaqson qytetin ose Qeverin Qendrore. Megjithat, duhet
thn se kto porte kan tashm nj histori t gjat si porte landlord, q do t thot se
shrbimet portuale u privatizuan tashm shum vite m par, prjashtuar Portin e Gothenburgut i
cili i privatizoi shrbimet e tij vetm n vitet 2011/2012.

kopj

Karakteristikat e nj Porti Landlord (Port Zotrues Toke)

1)Porti landlord karakterizohet nga orientimi i tij i przier, publik-privat. Autoriteti Portual
vepron si ent rregullator dhe si pronar toke, ndrkoh q operacionet portuale (veanrisht
prpunimi i mallit) kryhet nga kompani private. Shembuj t porteve landlord jan Rotterdami,
Antwerpi, New Yorku, etj. Sot, porti landlord sht modeli dominues i porteve.
2) Infrastruktura i jepet me qera kompanive private, operuese ose t industris. Qeraja q i
paguhet Autoritetit Portual zakonisht sht nj shum fikse pr metr katror n vit. Niveli i
shums s qeras sht i lidhur me kostot fillestare t prgatitjes dhe ndrtimit.
3) Operatort privat n port sigurojn dhe mirmbajn superstrukturn e tyre prfshir
ndrtesat. Ato gjithashtu blejn dhe instalojn paisjet e tyre. N portet landlord, fuqia puntore
punsohet nga operatort privat t terminaleve.

4.2 Funksionet e Portit Land- Lord

Funksioni i Landlord-it
a) Autoriteti Portual do t vijoj menaxhimin e pasurive t patundshme pr t ruajtur vlern e
tyre dhe pr ti prmirsuar ato.
b) Ai do t vendos pr angazhimin n afate t gjata t disponueshmris s hapsirave t toks
dhe t shfrytzimit m t prshtatshm t tyre. Mirmbajtja aktuale mund ti nnkontraktohet
firmave private dhe publike.
c) Autoriteti do t gjeneroj t ardhura nprmjet lshimit t liensave dhe konesioneve, me
qllim q t mbuloj shpenzimet.
Prve rastit t veant ku i gjith porti dhe t gjith asetet e tij i jan transferuar interesave
private (d.m.th. privatizim gjithprfshirs dhe i plot), skema e privatizimit t portit n thelb,
nuk do t paksoj aksionet e pasurive t patundshme t Autoritetit Portual. N fakt, ka m tepr
mundsi t ngjas e kundrta (pr shembull, burimet e Autoritetit Portual n fund t periudhs do
t shtohen me terminale t krijuara rishtas), t paktn nse privatizimi i funksioneve operacionale
t portit sht prfunduar me sukses nprmjet nj strategjie t mirkonceptuar t zhvillimit
portual. M pas, Autoriteti Portual do t vijoj menaxhimin e portofolit t pasurive t
patundshme pr t ruajtur vlern e tyre dhe kurdo dhe ku t jet e mundur, pr ti prmirsuar
ato.
N fund, do ti duhet t vendos pr angazhime afatgjat t disponimit t tokave dhe pr
shfrytzimin e tyre m t mir. Nj performanc efikase e funksionit landlord presupozon edhe
mirmbajtjen e kanaleve hyrse, linjave t lundrimit pr hyrje n port, valthyesve, portave
mbrojtse, baseneve pr rrotullimin e anijeve, kalatave, rrugve t aksesit dhe t infrastrukturs
tjetr mbshtetse. Megjithat, porti mbetet prgjegjs pr mirmbajtjen e duhur virtualisht t t
gjith punimeve infrastrukturore, mirmbajtjes aktuale n territorin e tij dhe t pjess m t
madhe t superstrukturs, mirmbajtja aktuale mund t nnkontraktohet me firma private apo
publike. Duke akorduar liensa dhe konesione, Autoriteti do t gjeneroj t ardhura me qllim
q t mbuloj shpenzimet q dalin nga funksionet e tjera t tij dhe pr t cilat ose nuk merret ose
mund t merret shum pak e ardhur specifike.

kopj

1)Funksionet e Planifikimit dhe t Zhvillimit

a) Kompanit private as nuk kan prirje dhe as nuk jan t paisura q t marin direkt
prgjegjsin pr zhvillimin afatgjat t portit.
b) Zhvillimi strategjik i masterplaneve, marrja e fondeve pr punime madhore n infrastruktur
dhe mbikqyrja e implementimit t tyre aktual do t kryhet nga nj Autoritet Portual.
c) Nj skem privatizimi e menduar mir dhe e strukturuar mjaftueshm, do t prforcoj
organizimin e Autoritetit n mnyr q t mund ta plotsoj me efiksitet rolin e tij si nj ent
politik brs.
d) Autoritetet Portuale jan t nvojshme prderisa jan n gjendje t drejtojn proeset e
planifikimit afatgjat dhe monitorimin e performancs.
2)Funksione Rregullatore, Mbikqyrse dhe Vzhguese
a) Mirmbajtja dhe prmirsimi i portofolit t pronave t patundshme t portit krkon mbikqyrje
dhe vzhgim dhe kjo duhet br n prputhje me ligjet ekzistuese, rregullat dhe rregulloret.

b) Shum nga Autoritetet Portuale n fakt kan fuqi rregullatore n raport me operatort e
sektorit privat.
c) E gjith kjo ka nj ndikim t konsiderueshm n proesin e privatizimit dhe shpjegon se prse
aspektet statutore dhe rregullatore t menaxhimit t portit sht m mir q ti besohen nj
Autoriteti Publik.
d) Ky argument prforcohet nga fakti q sektori privat e konsideron at si pa lidhje me arritjen e
synimeve t tij primare t menaxhimit.
3)Funksione Politike dhe Promocionale
a) Funksionet e politik brjes dhe planifikimit krkojn studimin e zhvillimit t trafiqeve n
bot dhe n nivele rajonale dhe lokale.
b) Gjithashtu, krkon monitorimin e performancs portuale dhe ndjekjen e zhvillimeve
strukturore dhe teknologjike.
c) Autoriteti Portual sht si nje pik kye pr investimet e ardhme n infrastruktur.
d) Autoriteti Portual nuk duhet t bj marketingun e operatorve privat; por duhet t
promovoj dhe bj marketing s bashku me to n projekte t huaja.
4)Funksionet Trajnuese
a) N t kaluarn, funksioni i zhvillimit t burimeve njerzore n porte rrall prkthehej n
veprime me qllim t mjaftueshm, thellsi dhe kohzgjatje.
b) Kompanit private do t ofrojn trajnim n pun e sipr, i cili shpesh sht pragmatik dhe
mjaft efikas. Ky trajnim do t prfshij njohjen, formimin profesional, menaxhim dhe trajnim t
vazhdueshm.
c) Ekziston nj nevoj e konsiderueshme pr implementimin e strategjive t trajnimit portual me
afat t gjat. Organizimi dhe ekzekutimi i ktyre programeve nuk mund ti besohet vetm
sektorit privat.
d) Autoritetet Portuale mund t ndihmojn n rritjen e kapaciteteve trajnuese si direkt ashtu edhe
duke mbshtetur nj Institut Trajnimi Portual me nj kapacitet trajnimi t strukturuar
m t madh.

kopj

Funksionet
Portual

organeve

brenda

Autoritetit

1) Brenda sistemit portual, nj ose m shum organe plotsojn rolet si m posht:

a) Rregullator i veprimtaris dhe operacioneve ekonomike,
b) Rregullator i siguris detare, siguris dhe kontrollit mjedisor,
c) Planifikues pr operacionet e t ardhmes dhe investimet kapitale,
d) Operator i shrbimeve dhe terminaleve pr lundrimin,
e) Promovues i shrbimeve portuale dhe zhvillimit ekonomik,
f) Prpunues malli dhe magazinues,
g) Ofrues i shrbimeve ndihmse.
2) Roli ky i autoritetit sht ai i landlord-it, me prgjegjsin e menaxhimit t pronave t
patundshme prfshir prdorimin ekonomik, zhvillimin afat-gjat, dhe ruajtja e infrastrukturs
baz t portit, si jan kanalet hyrse, kalatat, rrugt e aksesit, dhe tunelet.

3) Autoriteti zbaton konventa, ligje, rregulla dhe rregullore dhe prgjigjet pr konventat dhe
ligjet q kan lidhje me sigurimin teknik, publik dhe sigurin, mjedisin, lundrimin, dhe kujdesin
shndetsor.
4) Autoriteti nxjerr akte nnligjore, ku prfshihen rregullat dhe rregulloret n lidhje me sjelljen e
mjeteve lundruese n port, prdorimin e hapsirave portuale dhe shtje t tjera.
5) Funksioni planifikues i Autoritetit sht nj shtje e komplikuar, veanrisht pr porte q
ndodhen brenda apo pran nj qyteti. Planifikuesi i portit duhet t marr parasysh:
a) Konsistencn e planeve me kushtet e prgjithshme t prdorimit t toks t vendosur nga
autoriteti kompetent.
b) Ndikimi i propozimeve pr zhvillimin portual n rrethinat direkte (mjedis, trafik,
terminale dhe rrug).
c) Prshtatshmria e propozimeve t zhvillimit portual n kontekstin e konkurencs
ndrkombtare, kombtare dhe rajonale t portit.
4.3 Rishikimi i Funksioneve Tradicionale t Autoritetit Portual

kopj

Autoritetet Portuale tradicionalisht kan pranuar tre funksione tipike: at t landlord-it,

rregullatorit dhe operatorit. Ky seskion parashikon nj vshtrim mbi evoluimin e ktyre
funksioneve tradicionale n dritn e ndryshimeve social-ekonomike dhe sfidave strategjike.
-Funksioni i Landlord-it konsiston n menaxhimin, mirmbajtjen dhe zhvillimin e pasurive t
patundshme t portit, ofrimin e infrastrukturs dhe terminaleve si dhe konceptimin dhe
implementimin e politikave dhe zhvillimin e strategjive t lidhura me shfrytzimin e prons.
Funksioni i Landlord-it ka kaluar ndryshime thelbsore. Tre faktor q ndikojn jan:
a) S pari, presioni konkurues pr t investuar n infrastruktur.
b) S dyti, faktori i presionit financiar. Autoritetet Portuale sa vjen e n rritje duhet t gjejn
burimet e veta t financimit.
c) S treti, sht konkurenca pr prdorimin e toks, e cila n thelb orientohet nga motive
ekologjike dhe shoqrore.
-Funksioni i rregullatorit n nj far mnyre q sht n vet termin Autoritet Portual dhe
kombinon nj przierje detyrash dhe prgjegjsish t cilat n prgjithsi mund ti referohen
kontrollit, mbikqyrjes dhe funksioneve t politikave, lidhur me garantimin e sigurimit teknik,
siguris s anijes dhe operacioneve me mallrat si dhe n zbatimin e ligjeve dhe rregulloreve
prfshir mbrojtjen e mjedisit dhe rregullat pr fuqin puntore.
-Funksioni i operatorit mund t grupohet gjersisht n tre kategori: transferimi fizik i mallrave
dhe pasagjerve midis detit dhe toks, ofrimin e shrbimeve teknik lundrimore (pilotimi,
rimorkiatori) dhe nj game tjetr shrbimesh ndihmse. Ndryshimi m i madh n portet m t
mdhenj europiane sht pa dyshim q proeset e privatizimit kan zhvendosur pothuaj krejt
shrbimet e prpunimit t mallrave n duart e operatorve privat.

Nga seksionet e mparshme mund t konkludohet se nj Autoritet Portual ka katr funksione

baz t cilat mund t ushtrohen n nj nivel lokal, rajonal dhe/ose global. Kto funksione dhe
nivele mund t bashkohen n nj matric si ilustrimi m posht.
Matrica
Pronar toke
Rregullator
Operator
Menaxher
Komuniteti

Lokale

Rajonale

Globale

Jan t mundshme disa kombinacione n kt matric. Gjithashtu, mund t rrjedh nj tipologji

11
hipotetike e cila konsiston n tre lloje baz: konservator, lehtsuesr dhe siprmarrs.
Nj Autoritet Portual konservator prqndrohet n pozicionin e amviss dhe n thelb mbetet
n nje implementim pasiv dhe mekanik t funksioneve tradicionale t Autoritetit portual n nivel
lokal.
Nj Autoritet Portual lehtsues e konsideron veten si nj mediator dhe krahasues midis
interesave ekonomike dhe shoqrore, nga ku merr funksionin e menaxherit t nj komuniteti t
mir-zhvilluar.
Autoriteti Portual siprmarrs do t bnte nj ndryshim t plot t Autoritetit Portual duke
kombinuar tiparet kryesore t lehtsuesit me nj veprim tregtar t njohur si investitor, ofrues
shrbimi dhe konsulent n t tre nivelet gjeografike.

kopje

11

Hamburg Port Consulting GmbH faqa 34

Kapitulli V
5.1 Paraqitja e modeleve t PPP-s n Durrs.
Qllimi, gjersia dhe prfshirja e investimeve t sektorit
privat
shtja e qllimit, gjersis dhe prfshirjes s sektorit privat sht shum e rndsishme pr
zgjidhjen e disa shtjeve ,sht e lidhur me politikn dhe shpesh sht shtj q vendoset nga
interesa t palve t ndyshme. Pyetja e rndsishme sht ns sektori privat mund t kryej
shrbime q ojn n perfundimim n pjesn m t madh n mos t gjithin, mandatit t
autoritetit portual, ose nse do t kufizohet t kryej operacione t caktuara nn-kontraktuale pr
nj shrbim t portit ose nj shrbim t prgjithshm. Prgjigja e ksaj pyetjeje mund t jepet
vetm ns qllimi i sektorit publik pr t prfshir sektorin privat sht deklaruar n mnyr t
12
qart. Ky qllim mund t jet baraz me seciln pik apo t gjitha pikat q vijojn:
Prmirsimi i aftsis s administrimit i nj subjekti portual.
Ulja e krkess financiare mbi financat publike.
Ritja e cilsis s shrbimit t portit dhe ulja e mimit t shrbimeve t portit.
Stimulimi i investimeve private dhe t siprmarrjeve private.
Transferimi i teknologjis dhe i administrimit m t avancuar.

kopj

Nivelet e dallimeve

N lidhje me zgjerimin e sektorit privat, duhet br nj dallim midis 4 nivele t ndryshme:

Pjesmarrje e sektorit privat n mnyr

t plot, permanente dhe

13

totale

(pronsia komplet e portit sht transferuar n mnyr permanente nga autoritetet

publike n nj kompani private e cila do t jet e prgjegjshme pr gjith funksionet,
shrbimet dhe operacionet, prfshir prgjegjsit e shrbimeve publike);
Pjesmarrje e sektorit privat n mnyr t pjesshme, parciale por
permanente (nj pjs e portit sht transferuar n mnyr permanente nga
autoritetet publike n nj kompani private pr t ciln kjo e fundit do t jt e
prgjegjshme pr disa funksione, shrbime dhe operacione t caktuara);
Pjesmarrje e sektorit privat n menyre totale, t plot por t prkohshme (pr
nj periudh t caktuar kohe nj
pron komplet e portit sht transferuar nga
autoritetet publike n nj kompani private, e cila do t jt e prgjegjshme pr t
gjitha funksionet, shrbimet dhe operacionet prfshir prgjegjesit e shrbimit publik
n fund t periudhs t caktuar, prona e portit transferohet prap te autoritetet
publike);

29

12

Master Plani pr Autoritetin Portual Durrs, Mars 2008.

13

Master Plani pr Autoritetin Portual Durrs, Mars 2008.

30

Pjesmarrje e sektorit privat n mnyr t pjesshme, parciale dhe t

prkohshme (pr nj periudh t caktuar kohe nj pjes e prons s portit sht
transferuar nga autoritetet publike n nj kompani private, e cila do t jet e
prgjegjshme pr disa funksione, shrbime dhe operacione t caktuara; n fund t
periudhs t caktuar prona e portit i transferohet prap autoriteteve publike).

Forma e pjesmarrjes s sektorit privat

Nivel i ult

Nivel i lart

kopje

Kon
trata

Qera
-

dh
nie

Kon
esio
n i
rreg
ullt

Konesionet

Figura 1. Format e pjesmarrjes s sektorit privat

Pr sa i prket portit t Durrsit, sht e sigurt q vetm niveli i fundit i pjesmarrjes s sektorit
privat (i pjesshm, dhe i prkohshm) do t pranohet nga Shteti. Disa modele t mundshme
mund t merren n konsiderat pr pjesmarrjen e sektorit privat n port. Kto modele shkojn
nga nj nivel i ult pjesmarrje t nj kompanie private nga kontrolli i shrbimeve te kontrolli
total deri sa gjith prona e portit t shitet. Format e ndryshme t pjesmarrjes s sektorit privat
jan t paraqitura te figura 1.

Modeli alternativ dhe marrveshjet e aplikueshme kontraktuale

-Niveli i pjesmarrjes s sektorit privat sht shum i ult kur autoriteti publik (ndonse mund t
jet nj autoritet rajonal ose madje edhe nj ministri apo agjenci e qeveris qendrore)
kontrakton shrbime apo veprimtari t caktuara ose nnshkruan periudhe t paraprcaktuar nj
marrveshje menaxhimi me kompani t sektorit privat. Kto t fundit punojn me straightforard
result-base pr nj shprblim te fiksuar (for a fixed renumenration). N port nuk krkohet asnj
investim privat. Koha pr t ciln sht rn dakort sht prgjithsisht e shkurtr.
-Me lease holdings sektori privat merr prsipr veprimet e shrbimeve t mir prcaktuara dhe
mjetet ndihmse (vend-ankorimi/terminale/rimorkim) pr nj periudh t paracaktuar. Nuk
krkohet asnj investim i rndsishm apo superstruktur. Megjithat, investime n paisje mund
t jen t domosdoshme nga ana e qeramarrsit. Qeramarresi i paguan nj qera pr t ciln sht
rn dakort (n shum t prgjithshme ose n baz t ardhurash t pjesshme) autoritetit portual, i
cili mbetet pronari i mjeteve ndihmse dhe paisjeve. Atij i duhet t plotsoje nj numr t
kufizuar kushtesh performance.
-N nj koncension t rregullt, sektori privat merr prsipr veprimet e shrbimeve dhe mjeteve
ndihmse t mirprcaktuara pr periudhn e kohs q sht rn dakort, por prej tij priten
gjithashtu investime t dukshme n superstrukture dhe paisje. Koncensionari i paguan autoritetit
kontraktues nj qera t prcaktuar pr t ciln sht rn dakort e cila me von mund t lidhet me
sistemin e pagess s licencs (royalty payment system). Autoriteti kontraktues ( zakonisht nj
autoritet portual) mbetet pronari i infrastrukturs s shrbimeve si edhe i superstrukturs.
Operatori privat duhet t bjer dakord pr nj numr t kufizuar kushtet prformance t cilat,
mund t jen shum krkuese pasi ai pritet t jet me shume krkuese se n rastin e nj
qeramarrje t thjesht.

kopje

-N nj marr veshje B.T.O.(B.T.O. arrangement), sektori privat merr prsipr operacionet e

shrbimeve t mir prcaktuara dhe mjetet ndihmse, por pritet gjithashtu t bj investime t
mdha n ndrtimin e infrastrukturs operacionale, superstruktur dhe paisje. Menjher sapo
kryehen investimet pronsia mbi mjetet ndihmse (prfshir infrastrukturat dhe superstrukturat
q jan ndrtuar nga sektori privat) i transferohen autoritetit kontraktues, por operatori privat ka
t drejtn t prdore mjetet ndihmse pr nj periudh kohore pr t cilen sht rn dakord. Kjo
marrveshje sht shpesh shkaku thelbsor i vshtirsive kryesore pr operatorin e sektorit privat
n gjetjen e fondeve t pshtatshme dhe si rrjedhim aplikohet vetm n qoft se ligjet e
konesionit kombtar e imponojne kt regjim.
-Marrveshja B.O.T. sht n thelb e njjta gj si marrveshja B.T.O., megjithat me nj dallim
t madh, domthen q pronsia e mjeteve ndihmse, t sjella nga operatori i sektorit privat sipas
kontrats s koncesionit, mbeten pron e tij deri n fund t periudhs s rn dakord, koh n t
ciln ato i transferohen autoritetit kontraktues. Koncesionari nn nj kontrat B.T.O ose B.O.T. i
paguan ende autoritetit kontraktues (ose autoritetit portual) nj tarif pr t ciln sht rnn
dakord gj q varet trsisht n kushtet e rna dakord ndrmjet t dy palve. N analizn
prfundimtare kjo tarif duhet n fund t fundit t reflektoj suksesin e pritshm financiar t
projektit pr koncesionarin gjat kohzgjatjes s koncesionit.

-B.O.T. mbeshtjllse (rap-around B.O.T.) sht nj kontrat koncesioni e kombinuar q

fillon me nj infrastruktur operacionale ekzistuese q jepet me koncesion, por kjo jep mundsi
pr nj shtes t koncesionit me nj infrastruktur operacionale q do t ndrtohet (duke
kombinuar kshtu at q do te jet nj marrje me kontrat qeradhns apo nj koncesion i
rregullt me nj marrveshje t tipit B.O.T.).
-S fundi, B.O.O., marrveshjet portuale pr shitjet dhe shrbimin privat kan t prbashkt
at q on n prfshirjen trsore, t plot dhe t prhershme t sektorit privat, jo vetm me
prgjegjsi pr operacionet dhe investimet e transferuara nga autoriteti portual tek sektori privat,
por edhe me transferimin e mandatit t autoritetit t plot t shrbimit publik. Dukshm, ky
model i fundit mund t prjashtohet pr sektorin e porteve shqiptare meqe ai nuk sht n
prputhje me politiken e prgjithshme politike dhe ekonomike t qeveris.
Aty ku edhe kur krkohet prfshirja e sektorit privat, legjislacioni ekzistues, n veanti ligji mbi
konesionin, duket t favorizoj qeradhnien dhe kontratat e konesionit t rregullt. Kontratat
B.O.T. jan m t vshtira pr tu realizuar n qoft se mjetet ndihmse duhet t plotsojne
nevojat specifike t pals private t interesuar dhe konkurenca n treg sht e prshtatshme ose e
pamundur (kjo shtje do t diskutohet m tej n kt seksion kur t mbulojme objektin specifik
t prfshirjes s sektorit privat).

kopj

Kshtu, n konte stin shqiptar modelet dhe marrveshjet kontraktuale m t rndsishme t

prmendura m sipr jan qeramarrjet dhe marrveshjet e konesionit t rregullt. Megjithat, pr
disa nga mjetet e reja ndihmse pr ngarkesat e anijes t planifikuara n masterplan, nj
koncesion B.O.T. i mir strukturuar mund t jet nj marrveshje e preferuar n rast se qeveria
apo PDA dshirojn t minimizojn ekspozimin e vet financiar.

Objekti specifik i prfshirjes s sektorit privat

shtja e objektit t prfshirjes s sektorit privat esht e lidhur ngusht me at q autoritetet

publike e konsiderojn t pranueshme n kushtet e nj zgjatjeje
dhe mbulimi t till,
specifikimeve t master-planit dhe nse konensioni i referohet mjeteve ndihmse ekzistuese apo
t reja q do t ndrtohen. N mnyr specifike, termi objekt prcakton at q autoritetet
portuale do ti ofrojn operatorit t sektorit privat, si asete fizike (pr nj terminal kjo prfshin
infrastrukturn operacionale t tille si: (vendankorimi, siprfaqen toksore t shtruar apo t
pashtruar pas vend-ankorimit, akseset rrugore dhe hekurudhore dhe disa apo t gjitha paisjet e
manovrimit).
Limitet e aseteve fizike q do t ofrohen n nj paket PPP sht shqetsim i veant n portin e
Durrsit. N t vrtet, kapaciteti i kufizuar i portit pr zgjerim n vendndodhjet e tij aktuale dhe
brenda konfigurimit aktual, mungesa relative e vend-ankorimeve ekzistuese pr manovrimin e
specializuar t kargove dhe shum krkesave q rrjedhin nga ndrmarrjet industriale dhe tregtare
pr tok shtes dhe mjete ndihmse t specializuara i v t gjith vend-ankorimet n vler t
ngritur. Jan rregjistruar krkesa konkuruese pr terminalin e trageteve, pr siperfaqen n
zotrim privat t dokut t ndrtimit dhe riparimit t anijeve dhe veanrisht pr vend-ankorimet

pr ngarkesat. Kshtu kjo e fundit, sipas t gjitha piksynimeve dhe qllimeve, mund t prdoret
pr ndonjrn nga arsyet e mposhtme: pr t furnizuar uzinn e celikut n Elbasan me lndt e
para baz, pr manovrimin e eksporteve t imentos, pr plotsimin e krkess s ngarkess s
komoditeteve t tjera dhe pr cdo prdorim tjetr pr t cilin identifikohet nj nevoj e fort
aktuale apo potenciale.
Diapazoni pr kombinimin e veprimtarive t ndryshme n t njjtin fasilitet sht i kufizuar. Kjo
bn imperative q krkesat t rnditen sipas rndsis, mbi bazn e vlers ekonomike t shtuar
dhe secili nga fasilitetet q do ofrohet pr koncesion t prcaktohet me saktsi dhe prshkruhet
ekzaktsisht. sht thelbsore q qeveria ti deklaroj qart prioritetet e veta n hartimin e planit
t biznesit dhe t vlersoje do projekt konesioni me synimin q t realizoje nj shfaqje
operacionale optimale, duke arritur nivelet m t mira t mundshme t utilizimit dhe duke
gjeneruar kontributin m t madh t mundshm pr ekonomin kombtare.

5.2 Kohzgjatja e prfshirjes s sektorit privat

14

Kohzgjatja e qeradhnies apo e marrveshjes s konensionit (prve konensioneve B.O.O )

sht nj shtje strategjike e rndsishme, thelbsore derisa ajo varet nga faktor t tjer:

kopj

mbi tipin e fasilitetit pr t cilin nnshkruhet nj kontrat q radhnieje apo konensioni;

investimet respektive t kapitalit q do t bhen nga autoriteti kontraktues dhe
konesionari.
dhe pages q operatori i sektorit privat bie dakort q t paguaj autoritetin kontraktues.
Pr pasoje, kohzgjatja e nj marrveshjeje konesioni duhet kryesisht t vendoset nga rezultatet
e kalkulimeve financiare t cilat me rradh, duhet t bazohen n kushtet e prfshira n
marrveshjen e konesionit n diskutim (psh n lidhje me CAPEX-in e krkuar, shprndarja
ngarkess s investimeve ndrmjet Autoriteteve portuale dhe operatorit privat, tarifat e
prdorimit dhe shkalla e liris per ti vendosur kto, tarifa, niveli i pagesave niveleve t
ndryshme prurse, etj.).
Afati i vetm ligjor q imponohet aktualisht n Shqipri sht ai i nj kohezgjatjeje maksimale
prej 35 vjetsh pr nj koncesion, si shpallet n ligjin nr. 9663, date 18/12/2006 Pr
koncesionin. Nse kjo kohzgjatje sht e sakt apo shum e gjat pr nj projekt specifik
konesioni mund t vendoset sapo parametrat kritike t marrveshjes s konesionit jan
prfshir n modelin financiar dhe jan krahasuar rezultatet e prfituara, s pari me objektivat e
vendosura t Ministris s Transportit dhe PDA-s dhe pastaj me ato q pret operatori privat.

14

N B.O.O. nuk ka tranferim mbrapsht tek autoriteti kontraktues t faciliteteve t ndertuara

sipas kontrats s koncesionit dhe kshtu q si rregull pr kt lloj marrveshjeje nuk vendoset
kohzgjatje.

Insistimi i disa autoriteteve publike pr t nnshkruar vetm pr periudha konesioni

afatshkurtra, tenton ti drgoje sinjale t gabuara palve t sektorit privat. Kto mbshteten m
shum projekte pr t investuar, tranferuar dije( know-how) dhe ndajn disa nga t ardhurat,
ndrkoh q n t njjtn koh autoriteti kontraktual, duke insistuar tek marrveshjet afatshkurtra
tregon besimin minimal n projektet afatgjata t kompanive private, mundsit operacionale dhe
mprehtsia financiare. Pandaj autoriteti q jep konesion duhet t tregoj kujdes n dhnien e
sinjaleve t sakta kur vendos mbi kushtet e nj marrveshjeje me interesat e sektorit privat, duke
marr parasysh angazhimet q krkojn nga kto t fundit.
15

Nga eksperienca mbar botrore sht e mundur t nxjerrsh konkluzione s pr kontratat e

dhnies me qera me investime t kufizuara, afati sht tipikisht rreth 15 vjet. Pr nj marrveshje
konesioni t rregullt me investime ekstensivet gjera n superstruktur (zyra, porta, reparte
pune) dhe paisje afati sht tipikisht 20 deri 25 vjet. Pr kontratat e tipit B.O.T. afati sht
prgjithsisht 25 deri m 35 vjet me opsionin e riprsritjes. Megjithat, kto afate jan vetm
treguese dhe ekzistojn shum variacion nga nj kontrat konesioni tek tjetra. Ajo q sht
kritike ktu, sht se nj afat i sakt kontrate duhet t ndihmoje n ngritjen e nj ortakrie
produktive dhe efiente ndrmjet autoritetit kontraktues dhe konesionerit, n at mnyr q t
dy t ken stimuj pr t vazhduar punn s bashku, n mnyr q t maksimalizojn prfitimet e
partneritetit publik privat.

k
o
p je

Ndrtimi
speci

sakt

PPP

pr

nj

projekt

fik

shtja e ndrtimit m t sakt PPP pr nj projekt specifik sht e lidhur ngusht me pika
t
ndryshme q u ngritn n seksionet e mparshme, t tilla si synimet dhe objektivat e politiks s
qeveris pr t sjell sektorin privat n menaxhimin dhe operacionet e portit, ndarja e peshs s
investimeve ndrmjet sektorit publik dhe privat dhe kohzgjatja e propozuar e kontrats. N
portin e Durrsit mund t bht nj dallim ndrmjet terminalit t kontenierve, terminalit t
trageteve dhe pasagjereve dhe mjeteve t ndryshme ndihmse t mallrave t paambalazhuara.
Pr terminalin e kontenierve tek vendankorimi nr. 6, ku ofrohet suprstruktura e vendankorimit
dhe kalats, nj konesion i rregullt afatgjat duket t jt forma m e prshtatshme e PPP-s. N
marrveshje konesioneri duhet t ofroj kalata t prmirsuara/modernizuara/ ndrkoh q,
shkatrrimin e fasiliteteve ekzistuese, prokurimin dhe zvndsimin e paisjeve t manovrimit
duhet t jen prgjegjsi e konesionarit privat. Konesioni duhet t strukturohet me nj opsion
zgjerimi t terminalit, i cili duhet t bhet i prdorshem kur volumet prpunuese t kontenierve
arrijn nj nivel t caktuar.
Pr terminalin e trageteve/pasagjerve zgjidhja sht m komplekse. M shum do t varet n
faktin ns terminali i tanishm do t jet objekti i marrveshjes, apo ns mjetet ndihmse q
do t ofrohen, mund gjithashtu t prfshijn ca siprfaqe tok q tani i prkasin grupit privat
Krm. Pr m tepr, rndsia e investimit krkon zhvillimin e nj terminali t zgjeruar,
mundsin e tij pr tu prdorur pr gjra t tjera ve trafikut t trageteve (t tilla si nj terminal i
plot veturash) dhe kompensimet q do tu jepen pronarve aktuale t tokes t ndrtimit dhe
riparimit t anijeve, duhet marr gjithashtu n konsiderat. Kta faktor krkojn nj studim dhe
sqarim t metjshm prpara vendimeve prfundimtare n lidhje me formatin PPP m t
prshtatshm dhe pastaj fillojn negociatat me palt e interesuara.
15

Master Plani pr Autoritetin Portual Durrs, Mars 2008.

Pr terminalin e mallrave t paambalazhuara qeveria ka dy opsione baz. Ajo mund ta tenderoje

pr nj mim t nj konesioni t rregullt, n t cilin operatori privat do t duhet t investoje pr
zhvillimin e superstrukturs dhe pr t gjitha paisjet e manovrimi, ose mund ta tenderoje pr nj
mim t nj konesion t tipit B.O.T. dhe kshtu t paksoj dukshm angazhimet e veta n
investime.
N seksionin pasardhes do t eksplorohen dimensionet e tjera t kesaj shtjeje, dmth cilat njsi
potenciale t sektorit privat do t jen t interesuara t marrin pjes n tender.

Entitetet potenciale private q do t jen t interesuara t marrin pjes n nj ndrtim PPP

Tipi i fasiliteteve t portit q do ti ofrohen sektorit privat pr operim afatgjat do t prcaktoj
n shkall t madhe se cilat njsi potenciale t sektorit privat, mund t jen t interesuara t
marrin pjes n nj ndrtim PPP. Ktu duhet br nj dallim ndrmjet terminalit t kontenierve,
terminaleve t mallrave industriale t thata dhe terminalit te trageteve/pasagjerve.
a) Terminali i kontenierve

kopj

Pr fasilitetet e manovrimit t kontenierve dhe me n vecanti, pr terminalin e propozuar pr

kontenier n vend-ankorimin 6 (mundsisht me zgjerime q prfshijn vend-ankorimin 5 dhe
7), zgjedhja ishte ndrmjet kompanive trsisht operuese t terminalit t kontenierve,
kompanive q vlera i jepet si nga nj apo m shum linja t transportit detar plus nj apo m
shum operator terminalesh edhe nga kompani n t cilat vetm konsorciumet e linjave t
transportit detar dhe apo linjave individuale kan interes financimi. Interesi i linjave t transportit
detar pr t krkuar t financojn n terminale konteniersh n porte me pozicion strategjik kan
ngritur nj debat t nxeht mbi avantazhet dhe vshtirsit e kompanive t tilla aksionere.
shtja ky ktu sht nse fasiliteti i terminalit do t prdoret si fasilitet i prdorimit t
prbashkt apo si nj fasilitet q i dedikohet nj linj t vetme transporti detar apo nj grupi
linjash transporti detar (ku kto do t prfitojn nga kushtet dobiprurse n lidhje me t drejtat e
vend-ankorimit dhe prparsit operacionale). Kjo shtje varet n nj shkall t caktuar n
pronsin e terminalit dhe t prmass relative dhe n kapacitetin e terminalit n lidhje me
16
furnizimin total t kapacitetit t kontenierve n port. Pr shembull, porti i Singaporit ka
nnshkruar nj marrveshje t prbashkt me Mediterranean Shipping Line (MSC) pr
menaxhimin dhe operimin e pes vend-ankorimve t dedikuara pr prdorim ekskluziv nga
agjencia e transportit (carrier). Kshtu, brenda portit t Singaporit kapaciteti i vend-ankorimeve
dedikuar MSC sht marxhinal (2 milion TEU-s nga nj total prej 28 milion TEU-s). Nj
marrveshje e ngjashme u prfundua ndrmjet PSA (Autoriteti Portual Singapor) dhe MSC pr
nj terminal t prbashkt n Antwerp, i dedikuar vetm pr operacionet e MSC. Ktu kapaciteti
i terminalit prfaqson afrsisht e totalit t kapacitetit t manovrimit t kontenierve n port.
Qartsisht, n portet ku ekzistojn disa terminale konteniersh, mund t jet oportune t
16

Master Plani pr Autoritetin Portual Durrs, Mars 2008.

rezervosh nj ose m shum terminale pr prdorim t dedikuar nga nj linj e vetme transporti
detar apo nj grupim agjencish transporti sepse ajo i jep portit nj garanci te caktuar t kapjes s
biznesit pr nj periudh afatgjat.
Pr terminalin Euromax n Roterdam nj grup i prbr nga nj operator terminali dhe nj
agjenci transporti ka nnshkruar nj marrveshje koncesioni me Ndrmarrjen e Portit t
Roterdamit. Ndrmarrja e prbashkt sht ndrmjet aleancs s operatorit t terminalit HPH
(prmes ECT-s) dhe agjencis s transportit CKYH mbi nj baz vlere prej 51/49%. Kur t
zhvillohet plotsisht Euromax-i do t prfaqsoj m pak se e kapacitetit total t manovrimit t
kontenierve n Portin e Roterdamit, duke mos llogaritur zhvillimet e Maasvlakte 2 dhe m pak
se 1/6 e kapacitetit t prgjithshm kur t prfundoj Maasvlakte 2. Kshtu, Roterdami ka
siguruar q n t ardhmen linjat e transportit detar do t ken nj zgjedhje m t madhe
terminalesh pr tiu referuar, e cila nuk i pengon ata nga pjesmarrja e drejtprdrejt n
siprmarrje t prbashkta me Kompanit me Qllim t Veant (SPC) q operojn terminalet e
kontenierve. Kjo politik sht konfirmuar me nnshkrimin e marrveshjes s konesionit pr
terminalin e par t ri q do t ndrtohet n Maasvlakte 2, ndrmjet Autoritetit Portual dhe
grupimit te prbr nga DP World (si operator terminali), CMA-CGM (si agjenci individuale
transporti detar) dhe tre linjave t trasnportit detar antare te New World Alliance (MOL,
Hyundai dhe OOCL).

kopje

Tabela m posht paraqet prmbledhtazi argumentet n favor dhe kundra vlers s nj kontrate
konesioni pr menaxhimin dhe operimin e nj terminali konteniersh t nj linje transporti
detar. Linjat e transportit detar ofrojn avantazhin s ato mund t japin trafikun e krkuar dhe
garancit e prpunimit, sepse ato mund n nj far mase t drejtojn anijet e tyre n porte t
przgjedhura n fjal. Kshtu pr t dy terminalet n portin e tangiesit t dy SPC-t (nj me
APMT nga grupi i kompanive Maersk si aksioner kryesor dhe tjetri me CMA/CGM Comanav
dhe MSC si linja transporti detar t interesuara) ka garantuar nj minimum prpunimi prej 1 500
000 TEU n vit me nj pjes t madhe t kesaj shume t garantuar pothuajse nga viti i par i
operimit. Pr rrjedhoj, nj port mund t pres linjn e transportit detar me investime direkte n
nj nga terminalet e tij pr t treguar besueshmri m t lart ndaj angazhimit t saj financiar.
Megjithat duhet t jemi t kujdesshm ktu pr t mos pretenduar se n t gjith rrethanat linjat
e transportit detar do t japin preferenca apo mbeten besnike ndaj porteve n t cilat ato operojn
si konesionare t terminalit t kontenierve. Pr shembull, APMT (grupi Maersk) ka 33.3%
aksione n terminalin e kontenierve te Medcenter n Gioia Tauro, por linja Maersk i rilokoi
shume nga shrbimet e veta n terminalin lindor t Port Said-it kur ky u b trsisht operacional.
sht e pashmangshme q sapo linjat e transportit detar jan t prfshira direkt apo indirekt n
operimin e nj terminali, ky fasilitet do t zhvillohet, zgjerohet dhe operoj me nevojat q ata
mendojn. N fund t fundit kjo shpjegon pse terminale t tilla shpesh arrijn nivele prformance
t qndrueshme t larta dhe ofrojn mbshtetje m t mdha shrbimi. Disponueshmria e
informacioneve m t sakta dhe m t kohs mbi linjn e transportit detar, sht shpesh arsyeja
tjetr e madhe pr prfitime t mdha ne produktivitetin e manovrimit t terminalit dhe sigurisht
sht n prfitim t drejtprdrejt t vet linjave.
N ann tjetr mbetet disavantazhi ai i pasjes s linjave t transportit detar si opratore t
terminaleve, gj q mund t shkaktoj diskriminim pr prdoruesit e tjer t portit. N portet e
vogla me fasilitete konteniersh t kufizura ky model prmban riskun e nj monopoli. Linja(t) e
transportit detar mund t mos ken shrbime dhe trafik t mjaftueshm pr t prdorur plotsisht

kapacitetin e brendshm t terminalit, prandaj lind rreziku i prdorimit pakt t fasiliteteve.

Athr n disa raste interesat e linjave t transportit detar mund t marrin prparsi mbi
interesat e operatorit t terminalit t kontenierve. Njihet gjithashtu se linjat konkuruese t
transportit detar do t ngurojn s teprmi pr t prdorur terminalet e operuar nga nj tjetr linj
transporti detar (shpesh konkuruese) dhe kjo mund t rezultoj n nj humbj t trafikut dhe t
prpunimit pr portin. Dhe s fundi, n fund t konesionit, faciliteti i portit mund t jet br aq
i specializuar sa asnj linj tjetr nuk mund ta gjej t prshtatshm pr ta marr.
Duke marr parasysh se kapaciteti i kufizuar i manovrimit t kontenierve q mund t pritet n
portin e Durrsit n pesmbdhjet apo njzet vjett e ardhshm (vetm nj terminal me nj
vend-ankorimi me nj gjatsi prej 700 metrash), rekomandimi sigurisht do t jet t mos i ofrohet
konesioni i terminalit nj linje t vetme transporti detar apo nj aleance t vetme linj transporti
konteniersh. sht n interesin e portit tia jap me konesion me tender nj kompanie
operuese terminalesh ose nj siprmarrjeje t prbashkt n t ciln secili nga kombinimet e
ofruesve t vlers pr SPC-n sht i mundshm n baz t nj prdoruesi t prbashkt dhe
jodiskriminues t fasiliteteve.

Argumentat pro dhe kundr t hibridit operator/konsumator

kopj

A) Argumentat n favor :

1. Ofron garancin m t mir se trafiku i krkuar dhe nivelet e xhiros do t arrihen si linj
t anijeve q kryejn tregtin e tyre.
2. Garanton besnikrin e linjave t anijeve n port.
3. Terminali do t zhvillohet me prdorues t anijeve, krkesat e t cilve do t plotsohen.
4. Terminali do t ket nj nivel t lart t performancs, sepse anijet e SPC jan
prfituesit e par t fitimet dhe efikasitetit.

B) Argumentat kundr:
1. Linjat e anijeve mund t diskriminoj kundr prdoruesve t portit (rreziku i monopolit).
2. Linjat e anijeve mund t mos jen n gjendje t shfrytzojn plotsisht kapacitetet e
brendshme t terminalit.
3. Disa linja t anijeve mund t refuzojn pr t pranuar n terminal , nj operator nga nj
linj konkurrente, duke br q porti t humbasi trafikut e linjave dhe t xhiros.
4. Objekti mund t jet shum i specializuar pr interesin e nj operatori t ri n fund t
periudhs s konesionit.

b) Terminalet e mallrave t paambalazhuara industriale t thata

Pr fasilitetet e mallrave t paambalazhuara situata sht shum m e ndryshme s ajo e
terminalit t kontenierve. Duke marr parasysh se volumi vjetor i trafikut sht i pamjaftueshm
pr t prdorur shumicn apo t gjith kapacitetin e nj terminali t specializuar pr mallrat e
paambalazhuara nga nj prdorues i vetm, mund t ket interes t konsiderueshm si pr
kompanit e manovrimit t mallit t paambalazhuar, ashtu edhe nga kompanit q kontrollojn
zinxhirin e furnizimit t kargove me mall t paambalazhuar, t tilla si pr shembull eksportuesit
dhe importuesit kryesore t prodhimit bujqsor, uzinave t celikut ose grupet minerare pr t
menaxhuar nj terminal mbi baz konesioni. Vlera e kontrats s konesionit mund t
tenderohet dhe keshtu konkurenca pr tregune krijuar, por grupi i interesit q eventualisht do t
nnshkruaj kontratn mund t rezervoje tr fasilitetin pr prdorimin e vet dhe t mos
shqetesohet nga detyrimi pr prdorim te prbashkt. N fakt, kushdo me t drejt mund t
ngrej pyetjen nse pr shumicn e terminaleve t mallrave t thata t paambalazhuara t marra
n konsiderat n masterplan, krkesa pr prdorim t prbashkt paraqet aq kuptim ndrkoh
kur volumi i kontollit t operatorve t mallit t paambalazhuar sht shpesh i pamjaftueshm
pr t prdorur plotsisht kapacitetin e brendshm t terminalit.

kopj

Ndonjher sht i mundshm kombinimi i mallit t paambalazhuar n t njjtin terminal, por

prgjithsisht ai bhet nj ngarkim-shkarkim i rrmujshm, sigurisht nga pikpamja
institucionale dhe operacionale (kosto m t larta t investimit, arritje anijesh t paprogramuara
q shkaktojn rrmuje n skemat e ankorimit, debate n drejtim t aksioneve respektive t
aksionerve t ndryshm n terminal, vshtirsi n veimin e produkteve t ndryshme t
paambalazhuar n terminal, kargo t importuesve/eksportuesve t ndryshem q qndrojne prtej
kohs s pritshme t prpunimit dhe pr pasoj duke monopolizuar seksione t terminalit, etj.).
Prandaj, n portet q kan gjatsi t mjaftueshme vend-ankorimi t prshtatshme n thellsi pr
prmasat e anijes q jan ankoruar vlersohen konesionet afatgjata pr fasilitetet e mallrave t
paambalazhuara pr nj prdorues t vetm. Pr kto konesione zakonisht konkurojn nj
numr i vogl ofertuesish. Nevoja ekonomike pr kto terminale sigurisht q duhet prcaktohet
m prpara dhe ofertuesit e ndryshm duhet t pranojn garancit serioze t volumit.
N fakt, shum porte tentojn t nnshkruajn kontrata B.O.T. pr fasilitete t specializuara malli
t paambalazhuar (me apo pa tender), sepse grupi qkontrollon kargon:

zotron kompani t tjera operimi terminalesh;

gjeneron mjaftueshm kargo pr t prdorur trsisht kapacitetin e terminalit;
mund t jap garanci afatgjata t volumit;
menaxhon nj operacion t integruar nga origjina deri n destinacion, n t cilin porti
sht thjesht nj pik lidhse, ndonse e rndsishme ;
dhe sht e gatshme t investoj n fasilitete vendankorimi t projektuar specifikisht dhe
n manovrimin dhe paisjen e grumbullim/grumbullimit.

N kontekstin shqiptar dhe m specifikisht n kontekstin e portit t Durrsit, vlera e kontratave

afatgjata t konesionit pr fasilitete t spcializuara malli t paambalazhuar pr prdorues
individual (apo grupe industriale) mund t provoj t jet e vshtir, veanrisht pr shkak t
paqartsis lidhur me t ardhmen e pronsis dhe prdorimit t siprfaqes s jardit t riparimit t
anijeve prej 82 000 metrash katrore aktualisht n zotrim t grupit Krm dhe kshtu prej
prdorimit t synuar q mund ti bhet vend-ankorimeve t planifikuara t reja apo t
rehabilituara. Parashikimi i trafikut ka identifikuar nj nevoj pr nj terminal malli t that t
paambalazhuar pr mineralet dhe qymyrin, nj vend ankorimi t mallrave t thata t
17
paambalazhuara pr imenton dhe clinkers , nj vend-ankorimi pr manovrimin e skrapit dhe
nj vend-ankorimi pr manovrimin e grurit.
Vend-ankorime t mundshme q mund t ndrtohen apo rehabilitohen n siprfaqen e portit jan
vend-ankorimi nr. 9 b (pjes e siprfaqes q i takon toks s Krmit), vend-ankorimi nr. 10 dhe
11 (pr tu rindertuar) dhe vend-ankorimi nr. 12 pr tu ndrtuar i ri. Vend-ankorimi nr. 4 do t
rezervohet pr manovrimin e kargove t prgjithshme dhe t grurit. Duke marr parasysh se
mund t gjendet nj marrveshje ndrmjet qeveris dhe grupit Krm lidhur me kthimin e toks
qeveris dhe pr pasoje APD-s, vend-ankorimi nr. 9 b mund t prdoret si n vend-ankorimi pr
cimenton, ndrkoh q vend-ankorimet nr. 10 dhe 11 do t alokohen pr mineralet dhe qymyrin
dhe vend-ankorimi 12 mund t rezervohet pastaj pr manovrimet e skrapit.

kopj

Megjithat, n qoft se nuk mund t arrihet nj marrvesh e lidhur me transferimin e titullit t

toks, aktualisht n zotrim t grupit Krm, ather do t jet e pamundur t lokalizohet
terminali i imentos dhe clinkers, n vend-ankorimin nr. 9 b dhe duhet gjetur nj alternativ
tjetr. Nj alternative e till sht krkuar gjithahstu nga nj prej grupeve eksportuese t
imentos pr qllime operacionale dhe mjedisore. Kjo ather mund t vr n pikpyetje me
rradh prdorimet e synuara t vend-ankorimeve 10, 11 dhe 12. Nuk sht e mundur q vendankorimet 10 dhe 11 t mund t alokohen pr trafikun e ndonj malli tjetr t paambalazhuar
prve mineraleve dhe qymyrit. Pr arsye teknike vendalokimi m i mir pr manovrimin e
skrapit mund t jet tek vendankorimi nr. 12. Ndrtimi i tij paraqet, megjithat, nj investim t
konsiderueshm. N mnyr t pashmangshme, n qofte se autoriteti portual sht prgjegjs pr
ndrtimin, vend-ankorimi nr. 12 do t jet nj projekt q duhet t konkuroj me projektet e tjera
prioritare q ka n linj autoriteti, t till si ndrtimi i vend-ankorimit t mallrave t thata t
paambalazhuara n numrat 10 dhe 11 apo zhvillimi i terminalit t trageteve/pasagjerve.
Nqoftse Autoriteti Portual i Durrsit (APD) do t bhet autoriteti kontraktues ai duhet n
mnyr t favorizuar t marr n konsiderat ndrtimin e vend-ankorimit nr. 12, pr aq gjat sa
mund t pres t rikuperoje invetimin e tij prmes tarifave t qerave dhe pagesave. Menjher
sapo t ndrtohet infrastruktura operacionale e till si muri i kalats prfshir reklamimin e toks
dhe thellimin prgjat tij, APD mund t tenderoje vend-ankorimin. Por pikrisht ktu shtjet
komplikohen. N qoft se synimi sht pr t marr oferta konkuruese ather n mnyr q t
trheq interes t mjaftueshm nga ofertuesit e sektorit privat, tenderimi duhet t bhet pa
specifikuar tipin e kargos s mallit t paambalazhuar q duhet t manovrohet me prioritet.
Dokumentet e oferts duhet t specifikojn se tenderi i terminalit (pr aq gjat sigurisht sa ai
sht pr manovrimin e mallrave t thata t paambalazhuara) duhet pastaj t vendoset nga
rezultati i proesit ofertues. Prdorimi aktual i terminalit do ta bj at nj fasilitet t
17

Clinkers sht lnda e par e imentos.

specializuar, i dedikuar pr nj tip dominues kargoje. N rast se konkurentt kryesor grupohen

sbashku n nj konsorcium (duke marr me mend s do t ket interesa kargoje t mallrave t
paambalazhuara apo kompani q kontrollojn zinxhirin e tyre t furnizimeve q do t pranojn t
punojn si konsorcium), ather do t kemi konkurim pr treg por jo konkurim n treg. Kjo
do t prmirsoje shanset pr konesionerin e terminalit pr t arritur shpejt nivelin e vet t
premtuar t prpunimit. Sigurisht, APD mundet gjithashtu t vendos pr t mos investuar n
ndrtimin e vend-ankorimit 12, por ta tenderoj pr nj konesion B.O.T. pr vend-ankorimin, n
mnyr q t zbus prgjegjsin e saj financiare dhe prmirsoj shanset pr nj kompletim me
t hershm t vend-ankorimit.
N rast s nj ofert jo fort e mir do t paraqitet nga nj apo m shum interesa kryesore kargoje
mallrash t paambalazhuara, rreziku tregtar do t ngelet trsisht tek operatori q paraqiti nj
ofert t till dhe pr pasoj fiton konesionin. Ligji i konesionit merret me ofertat jo joshse,
por n baz t ligjit t konesionit sipas neneve 11 deri tek 21 krkohet nj tender. Prsri, n
qoft se nj tender i till duhet t jet shum specifik ather shanset jan q do t ket nj numr
m t vogel konkurentsh se sa n qoft se tenderi do t jet i nj natyre m t prgjithshme. Me
nj bonus q merr projekti, duhet t ket pastaj nj shans t arsyeshm pr tiu dhen nj
konesion pr t ndrtuar mbi baz t nj B.O.T.-je. Megjithse terminali do t ndrtohet pr t
plotuar nevojat e prdoruesit privat kjo nuk do t thot se projekti duhet t mos gjeneroj vler
t konsiderueshme ekonomike. Kshtu q ai mund t konsiderohet aq ne interes publik sa
krkohet n ligjin e konesionit. Se si prcaktohet ekzaktsisht n Shqipri interesi publik
ather kjo bhet shtja tjetr pr t ciln duhet t vendoset.

kopj

Nga sa m sipr, sht e qart se nj refuzim nga ana e grupit Krm pr ti kthyer qeveris apo
Autoritetit Portual te Durrsit tokn e jardit t ndrtimit dhe riparimit t anijeve do t godas n
mnyr t paevitueshme nevojen pr nj vendim shum m t hershm n respekt t tipit t
ardhshm t vend-ankorimit 13 ndrkoh q nevojat pr nj terminal skrapi dhe imentoje mund
t mos plotsohen vetm n vend-ankorimet 10 dhe 12 (meq kto vend-ankorime duhet t
akomodojn grumbujt e mineralit). sht gjithashtu evidente se si importuesit e imentos dhe t
skrapit do t konkurojn pr konesionin e vend-ankorimit 12 do t ket vetm nj kandidat q
do t prfitoje konesionin. Presioni nga ofertuesit propozimet e t cilve nuk jan ruajtur mund
pastaj t shtyj autoritetin portual t krkoj nj konesionar me baz B.O.T. pr vend-ankorimin
13.

c) Terminali pr tragete /pasagjer

Konesioni pr terminalin e trageteve/pasagjerve mund ti ofrohet nj konesionari t vetm i
cili n parim mund t jet nj nga t mposhtmit:
nj operator i shrbimeve me traget apo linjave t kruizeve,
nj operator i terminaleve t trageteve/pasagjerve,
nj siprmarrje e prbashkt ndrmjet nj operatori terminali tragetesh/pasagjersh dhe
nj a m shum operatorve t trageteve dhe linjave t kruizerve
Ndrsa infrastruktura dhe superstruktura operacionale e terminalit do t zhvillohet m tej nga
APD, formula m e sakt pr t hapur kt fasilitet pr sektorin privat do t jet duke e tenderuar
pr nj konesion afatgjat t rregullt, duke i ln operatorit privat prgjegjsin pr furnizimin

dhe manovrimin e paisjes dhe superstrukturs s lidhur me pasagjert dhe komoditetet

mbshtetse (autobuzt, karrocat e bagazheve, etj.).
Zbatimi i strategjis s privatizimit dhe kapacitet financues
Duke u shmangur nga operimi i terminaleve nn APD, si u prezantua m sipr, nn strategjin e
privatizimit rezultatet e analizs vlersojn implikimet financiare t reforms strukturore pr
Autoritetin Portual t Durrsit, me objektivin pr t parashikuar likuiditetin e APD, duke qen se
ndryshon struktura e t ardhurave-shpenzimeve dhe investimi i krkuar, si dhe kapacitetet
financuese pr t mbuluar kto investime. I duhet dhn rndsi prcaktimit t shums s borxhit
q krkohet, duke patur parasysh dhe anagazhimet n lidhje me borxhin aktual.
18

Pr t monitoruar qndrueshmrin e APD n lidhje me detyrimet e saj pr financim, DSCR do

prdoret si nj tregues kritik i pozicionit financiar t APD. Ndrkoh q nuk dihen krkesat
specifike t secils kredi, mund t llogaritet nj DSCR e prgjithshme pr t krahasuar
pozicionin e konsoliduar t portit n para, n krahasim me krkesat e konsoliduara pr pagesa pr
borxhin.
Sic sht thn m sipr, DSCR sht nj raport q prbhet nga:

kopj

- Para totale disponibl n kompani, q mund t prdoret pr pagesa borxhi (principal+interes),

n fjal t tjera pas investimit dhe ndonj derdhje t re fondesh (n kapital ose borxh) dhe pas
shlyerjes s pagesave pr llogari t rezervs nse ka. Ky z mund t referohet si CFAD (Fluks
Paraje i lir pr Shlyerjen e Borxhit);
- Shlyerjet vjetore t borxhit ose DS, q prbhen nga ripagesat e t gjith principalit, interesit
apo ndonj komisioni pr borxhin.
Raporti llogaritet si m posht:

CFADS
DS
Nj raport me vler 1 nnkupton q pozicioni n para n nj moment t caktuar sht vlera e DS
pr t njjtn periudh, dhe pas pagess s saj t gjitha flukset e paras konsumohen; nj raport
negativ nnkupton q kompania nuk ka mundsi ti shlyej detyrimet e veta t borxhit n nj
periudh t caktuar. Raporti idealisht duhet t jet mbi 1, d.m.th. q kompania ka para disponibl
dhe pas pagess s borxhit.
T gjitha tepricat e paras pas pagess s borxhit n nj periudh t caktuar jan teorikisht t
prdorshme pr pages dividendi pr aksionert. N rastin e APD, ky element prcaktohet me
ligj dhe prfaqson 15% t fitimit neto t deklaruar. Prandaj, pavarsisht nga shuma e paras q
do jet e disponueshme pas pagesave pr borxhin, pjesa q do u paguhet si dividend varet nga
fitimi neto i deklaruar n pasqyrn e t ardhurave dhe shpenzimeve, dhe jo flukset e paras t
disponueshme pr dividend.
18

Raporti i mbulimit t borxhit.

Mund t llogariten dy DSCR:

Nj DSCR n t ciln CFADS prfshin balancn e paras n kompani, me fjal t tjera
prfshin paran q sht e disponueshme pr APD n fillimin e nj periudhe t caktuar.
Nj DSCR duke prjashtuar balancn e paras, pra duke llogaritur vetm paran e
gjeneruar n nj periudh t caktuar (nga operacionet, investimet dhe financimet),
krahasuar kjo me paran e krkuar pr t br ripagesat e borxhit n t njtn periudh.
Nuk merret parasysh nse pozicioni n para n fillim t periudhs sht pozitiv apo
negativ. Ky tregues i dyt na jep nj krahasim periodik dhe na ndihmon t vlersojm
periudhat me flukse t ulta paraje, q krkojn rregullime specifike n financim.
N analizn aktuale, nj norme e synuar prej 1.5 sht prcaktuar si pragu pr APD-n n seciln
periudh p.sh. APD do t ket synim q t ket n dispozicion cash 1.5 her m shum se sa
detyrimi (i konsoliduar) periodik n nj periudh t caktuar (periudha n kt rast sht fundi i
vitit pr nj periodicitet vjetor).

kopj

Duke patur parasysh strukuren e garancive te disponueshme per APD, ku mbeshtetje e plote
jepet nepermjete nje Garancie Shteterore nga Ministria e Financave ne Shqiperi, norma eshte
riperllogaritur ne analizen e skenarit perfundimtar dhe eshte reduktuar ne 1.4, ne menyre qe ky
mjet shtese per minimizimin e riskut dhe impakti i tij ne pasqyrat financiare te parashikuara te
merret ne konsiderate.
Prve hendeqeve t financimit dhe analizs s mbulimit, nj Kthim i Investimit sht
prllogaritur n jetn e Masterplanit, me qllim q t vlersoje efiencn e t gjith investimeve
t kryera nga APD n linj me Masterplanin dhe me implementimin e ristrukturimit. Ky
indikator bn t mundur t verifikohet q kthimit i plot pr Portin si nj investitor sht m i
lart se kosto e financimit s APD-s nprmjet huave t ndryshme.

5.3 Przgjedhja Dhe Monitorimi I Partnerve Privat

Kritere pr przgjedhjen e ofruesit m t mir
Gjat zhvillimit t nj pakete PPP dhe krijimit t nj strategjie pr privatizimin e terminaleve,
duhen identifikuar dhe organizuar kriteret pr przgjedhjen e ofruesve t ftuar dhe propozimit m
t mir pr nevojat e nj koncesioni t caktuar.

19

Kriteret e przgjedhjes mund t ndahen n tri grupe :

Kritere parakualifikuese.
Kritere pr vlersimin teknik.
Kritere pr vlersimin financiar.

Kriteret baz parakualifikuese

Kriteret parakualifikuese lidhen kryesisht me profilin si korporat dhe me profilin financiar t
ofruesit, i cili duhet t tregoj:
Eksperiencn e tij n menaxhimin dhe veprimtarin me shrbimet dhe paisjet portuale.
Eksperiencn e tij n menaxhimin dhe veprimtari t tjera portuale dhe/ ose n projekte
kshillimore.
Ekperiencn e tij n Shqipri (shteti q fton ofertat pr projektin) .
Biznesin e tij veprues n t gjith botn.
Pronsin mbi aksionet e kompanis:
o Prshtatshmrin e strukturs s korporats.
o Aksionert kryesor.
o Aksionet e aksionerve kryesor si kapital.
Pjesmarrje t mundshme t prdoruesve n kompani (p.sh. linjat e transportit detar,
transportuesit, operatort shum modal).
Pozicionin m t fundit financiar.

kopje

Kriteret baz teknike dhe tregtare

Vlersimi teknik q duhet br pr cdo transkasion, duke marr parasysh llojin dhe specifikat e
paisjeve, duhet t jet specifik sipas projektit. Kriteret duhet t prqndrohen n elementt e
mposhtm ky:

Cilsia e planit t propozuar t biznesit:

o
o
o
o
o
o
o
19

Niveli praktik i supozimeve.

Garancit e ofruara dhe konfirmimi i t dhnave.
Niveli i detajimit teknik.
Prshtatshmria e objektivave menaxheriale t shpallura.
Qndrueshmria e parashikimit t krkess s tregut.
Mundsia pr t trhequr biznes t ri.
Performanca e pritur financiare e kompanis.

Master Plani pr Autoritetin Portual Durrs, Mars 2008.

Saktsia e parashikimeve t flukseve t arks;

Saktsia e planit t financimit;
Saktsia e parashikimit t performancs.
Struktura e koorporats e propozuar pr tu zbatuar pr kompanin:
o
o
o
o
o

Niveli i autonomis.
Funksionaliteti i strukturs s propozuar.
Aftsia pr t prodhuar iniciativa t reja.
Aftsia pr t monitoruar performancn.
Kualifikimet e drejtorve ekzekutiv t propozuar dhe e personelit ky
operacional.

Plani i veprimit pr pajisjet:

o
o
o
o
o

Prshtatshmria e prgatitjeve operacionale.

Qllimi i prmirsimit t kapacitetit.
Cilsia e pajisjeve dhe sistemeve t propozuara.
Cilsia e operimit t terminalit dhe sistemit t kontrollit.
Efikasiteti i planit pr t zgjidhur problemet ekzistuese dhe pr t prmbushur
sfidat e ardhshme.

kopje

Kapacitetet pr t investuar n mjete, ajisje dhe sisteme:

o
o
o
o

Shpenzimet kapitale, t propozuara.

Pesha e burimeve t veta.
Faza e programit t financimit.
Burimet e financimit t jashtm t propozuar.

Plani i punsimit dhe mekanizmat e propozuar pr transferimin e njohurive.

o Kushte t prgjithshme t punsimit q ofrohen:
Nivelet e rrogave dhe pagesave.
Bonuse, pagesa stimuluese dhe shprblime t tjera dytsore.
Perspektivat pr zhvillimin e karriers.
Sigurimet shoqrore dhe shndetsore.
Propozime pr t vn n pun ose adaptuar forcn puntore.
o Trajtimi i zhvillimit t burimeve njerzore n prputhje me krkesat menaxheriale
dhe operacionale dhe kualifikimet n dispozicion.
o Kontributi i emigrantve:
Numri i emigrantve dhe pozicioni i tyre.
Kohzgjatja e detyrave.
Kontributi i pritur pr transferimin e njohurive.

Monitorimi i efikasitetit dhe cilsis s PPP: Indikatort kyc t prformancs

do konesion q jep autoriteti prballet me vendime q kan t bjn me mnyrat se si duhet
monitoruar prformanca e operatorve privat. Nga ana tjetr, autoriteti protual mund ti krkoj
konesionerit q t prmbush disa nivele t caktuara prformance n kategori t caktuara t
aktivitetit operacional. Kjo prfshin zakonisht produktivitetin dhe masat e cilsis s shrbimit, si
pr shembull:

Numri i lvizjeve ose tonazhi i mbajtur gjat itinerarit anije-tok, pr or, n

vendankorim.
Numri i lvizjeve ose tonaxhi i zhvendosur me vinc pr or.
Numri i lvizjeve t kryera ose tonazhi i lvizur pr metr linear t molit n vit.
Indeksi i cilsis s shrbimit pr kohn e nje cikli t anijeve.
Indeksi i cilsis s shrbimit pr kohn e nje cikli t kamionve.
Indeksi i cilsis s shrbimit pr koha e nje cikli t trenave (ku dhe kur sht e
aplikueshme).

kopj

Pr t matur se sa mir prdoren pajisjet e dhna me konesion, autoriteti portual prfshin shpesh
n kontratat e konesionit vlerat minimale, t cilat ndryshojn sipas llojeve t ndryshme t
terminaleve n port, pr vlerat e mposhtme:

Numri i lvizjeve ose tonazhi i zhvendosur pr metr t gjatsis s vendvendankorimit.

Numri i TEU ose tonazhi i zhvendosur pr metr katror t zons s terminalit.
Kritere t tjera jo operacioanl q mund t prfshihen jan:

Frekuenca e kohs s humbur nga dmtimet.

Frekuenca e programeve t trainimit t personelit dhe efikasiteti i ktyre programeve.
Zbatimi dhe aplikimi i nj sistemi menaxhimi t ambjentit rrethues.
Funksionimi i nj sistemi menaxhimi pr sigurin.

KPI kritike = garancit mbi volumet

N kontekstin e ndrtimit t strategjis PPP pr Durrsin, garancit mbi volumet konsiderohen si
parameter ky oferte. sht rn dakord q volumet do t vendosen npr kontrata q do t
lidhen nga operatort; sht e rndsishme t theksohet q garancit mbi volumet nuk do t
vendosen nga Autoriteti Portual. Pr t qn m t sakt, Autoriteti do t przgjedh nj operator
sipas disa kriteresh vlersimi, prfshir nj propozim mbi garancin e volumeve. Duke marr
parasysh q ofrueseve t mundshm do tju kerkohet t bjn parashikimet e tyre pr ngarkesat,
APD do t duhet t prdore parashikimet e veta si referenc pr t vlersuar propozimet e
ndryshme (p.sh. baz e njjt pr krahasimin e t ardhurave t pritshme t APD nga konensioni
me propozimet e ardhura nga ofrues t ndryshm).
Praktikisht, APD do t przgjedh bazuar n kritere t ndryshme, prfshir edhe volumet e
synuara. Sapo rezultati i synuar t jet prcaktuar n formn e garancis minimale mbi volumet,
ky rezultat i synuar do t shndrrohet n nj KPI kontraktore dhe detyrim kontraktual pr
operatorin, dhe do ti jap kshtu APD-s mundsin pr t monitoruar performancn dhe pr t
siguruar nj nivel t caktuar t t ardhurave konensionare.
N marrveshjet e konensionit, nj nivel minimal i garancis mbi volumet prcaktohet vrtet si
KPI; ai shrben si baz pr pagesat mimimale konensionare duke garantuar kshtu t ardhurat e

k
o
p
je

APD-s duke leju

ar at t trans

aut

portual tek operatori.

oriteti

feroj riskun e

tregut nga

Sistemet e penaliteteve dhe stimujt e performancs

Pr t tre grupet e indikatorve ky t prformancs t listuara m sipr duhet vn n zbatim

edhe nj sistem penalitetesh. Prsiatja pr penalitetin bazohet n pasojat financiare pr autoritetin
portual n rastet kur operatori nuk prmbush objektivat ose detyrimet e tij. N lidhje me grupin e
par t indikatorve ky, mund t prcaktohet nj diferenc, e shprehur si prqindje e niveleve
dhe periudhave t synuara, q prcakton momentin dhe nivelin e penalitetit.
Nga ana tjetr, autoriteti portual mund t shmang matjen e performancs s konesionarve
kundrejt kritereve operacionale, dhe ndrkoh mund t prdor momentet e investimit.
Performanca e operatorit n kt rast matet me faktin nse ai ka plotsuar ose jo n momentin e
duhur investimin e paracaktuar m par si rezultat i marrveshjes me autoritetin kontraktues dhe
me operatorin e ardhshm privat, si pjes e programit t investimit t projektit gjat bisedimeve
mbi kontratn. Problemi me mnyrn e momenteve t investimit sht q ato q planifikohen n
fillim t periudhs s konesionit mund t jen jorealiste n afat t gjat sepse parametrat
tregtar, teknik dhe operacional ndryshojn krejtsisht gjat periudhs s konesionit.
Metoda e momenteve t investimit qllimisht prfshin do indikator ky performance pr
produktivitetin ose pr t tjera. Supozimi kyesor q prforcon kt metod sht fakti q nj
operator efikas do t siguroj pa shum kontroll nga rregullatori praktika efikase operacionale
me qllim prmbushjen e momenteve t investimit dhe nuk do t shmaget nga pagesa e
detyrimeve t tij konesionare.
Nga pikpamja e APD, avantazhi i prdorimit t indikatorve ky t prformancs operacionale
sht q kjo metod lejon autoritetin portual t monitoroj n t ardhmen ecurin e konesionerit

nga ana e performancs operacionale. Nse ka dika q nuk shkon n performanc, APD duhet t
jet n gjndje ta identifikoj n koh problemin dhe t zbatoj penalitete ose t prdor mnyra
t tjera q ka n dispozicion pr t nxitur operatorin t prmirsoj efikasitetin operacional.
Gjithsesi kjo krkon nj prcaktim t kujdesshm t indikatorve ky t performancs dhe t
rezultateve q synohet t arrihen. Vetm indikatort q tregojn performancn reale t operatorit
duhet t prfshihen. Ato matje mbi t cilat APD nuk ka kontroll ose ka pak kontroll (si pr
shembull koha e qndrimit e ngarkesave ose kontenierve) duhen prjashtuar. Kjo mnyr i
prgjigjet edhe vrejtjes se investitort e interesuar besojn q n disa raste operatort e
terminaleve nuk mund t kontrollojn n mnyr efikase pjesn m t madhe t indikatorve t
produktivitetit, dhe si rrjedhoj nuk mund t konsiderohen prgjegjs pr mosplotsim t
rastsishm. Ndrsa vlerat e rezultateve t synuara ndikohen m shum nga parametrat e shumt
q prcaktojn kontekstin operacional t mjeteve dhe pajisjeve t dhna n konesion. Pr m
tepr performanca e indikatorve ky t performancs i hap rrug ndrhyrjes s teprt t APD tek
aktiviteti i operatorit dhe mund t oj n konflike t panevojshme rreth praktikave operacionale,
standarteve t performancs dhe prcaktimeve, formulave dhe njsive t matjes t zbatuara.
Avantazhi kryesor i metods s momenteve t investimit sht thjeshtsia e saj dhe fleksibiliteti
q i jep konesionerit pr t arritur t ardhurat e dshiruara. Megjithat disavantazhi kryesor
mund t jet rreziku q nse lihet pa kontroll, operatori privat mund t mos rezultoj n
prmirsimin e performancs operacionale duke dmtuar kshtu t gjith realizueshmrin e
konesionit. Gjithsesi, risku nuk duhet mbivlersuar, pervec rasteve kur kapitali i premtuar pr
investim nuk shoqrohet me prmirsime domethnse n performanc dhe si rrjedhoj mund t
coj n rritje t kostove fikse, duke i br operacionet e konesionit jo m t sukseshme.

kopje

Me prezantimin e Standarteve pr Cilsin e Terminaleve t Kontenierve (propozuar nga

shoqria e klasifikimit Germanischer Lloyd), autoritetet kontraktuese tanim kan nj mnyr t
tret pr dhnien me konesion t terminaleve t kontenierve. Ata thjesht mund t prcaktojn
q konesioneri t paraqes nj her n vit ertifikatn standarte pr indikatort e cilsis pr
terminalt e kontenierve, ka nnkupton se ai ka prmbushur krkesat ndrkombtare minimale
t performancs t vendosura nga shoqria ertifikuese. Kjo duhet duhet t knaq plotsisht
autoritetin kontraktues, por gjithashtu edhe prdoruesit dhe palt e interesuara t terminalit.

Rekomandime dhe Konkluzione

Rekomandimi 1: Funksionet Kye t APD-s
Nj funksion i prshtatshm pr nj Autoritet Portual sht funksioni pr t vepruar si pronar
toke (landlord). Por edhe funksione t tjera jan gjersisht t pranuara si funskione kye pr tu
ndjekur nga nj Autoritet Portual. Ato jan:
a) Funksioni i pronarit t Toks (Landlord)
Funksioni i pronarit t toks konsiston n menaxhimin, mirmbajtjen dhe zhvillimin e pronave t
patundshme t portit, ofrimin e infrastrukturs dhe terminaleve si dhe t strategjive t zhvillimit
t lidhura me shfrytzimin e pronave t patundshme.
b) Funksioni Rregullator
Autoriteti Portual ka nevoj t rimarr funksionin e nj rregullatori t portit, q do t thot se
Autoritetit i krkohet t monitoroj n port zbatimin e t gjitha ligjeve prkatse, rregulloreve,
kodeve dhe udhzimeve.
c) Funksioni i Planifikimit dhe Zhvillimit
Nj Autoritet Portual duhet t marr parasysh nevojat e portit pr planifikim dhe zhvilllim.
d) Funksioni i Menaxherit t Komunitetit
Funksioni i menaxherit t komunitetit t Autoritetit Portual sht funksioni i koordinimit q
synohet t zgjidh problemet kolektive q ndodhin n dhe jasht zons s portit, si jan
bllokime t hinterland-it, trajnimet dhe arsimimet.

kopje

Rekomandimi 2: Interesat Gjeografike t APD-s

Autoriteti Portual Durrs duhet t marr parasysh zgjerimin e interesave t tij n tregti dhe
transport n t gjith zonat e qytetit, vendit dhe t rajonit dhe t marr masat dhe koordinoj me
fqinjt e tij zhvillimet logjistike dhe t krijoj rrjete rajonale portuale.
Rekomandimi 3: Roli i propozuar pr APD-n si
Lehtsues

Autoriteti Portual Durrs duhet t adoptoj nj rol si lehtsues. Nj rol konservator do t ishte
mjaft i kufizuar meqense duke marr kt rol do t zvoglonte statusin e APD-s n nj
amvis. Pr APD-n q t pranoj nj rol siprmarrs do t thote q APD-ja t kthehet
mbrapa n statusin e nj ofruesi shrbimesh.
Rekomandimi 4: Autoriteti Portual Model pr APDn
Nisur nga prvoja e fundit e Gothenburg-ut n privatizim dhe duke qen si Porti i Durrsit,
gjithashtu porti m i madh i vendit, Autoriteti Portual i Gothenburg-ut mund t shrbej si model
pr APD-n.
Rekomandimi 5: Veprimtari Shtes t APD-s
1) Shihet si e prshtatshme q t propozohen veprimtari shtes q Autoriteti Portual i Durrsit do
t duhej ti kryente.

2) APD-s i sygjerohet pr t kryer nj gam veprimtarish prve kryerjes s funksioneve kye

t propozuara. Kto veprimtari jan:
a) Menaxhimi dhe dhnia me qera e pasurive t patundshme
b) Prballja me sfidat e t ardhmes
c) Menaxhimi i komunitetit
d) Lehtsimin e shrbimeve t logjistiks

Rekomandimi 6: Sfidat q duhen kapur nga APD-ja me prparsi

1) Meqense Shqipria po punon q t bhet nj antare e BE-s, konsiderohet t arsyeshme dhe
e kshillueshme q Autoriteti Portual Durrs t marr parasysh prballjen me kto sfida me
qllim q t jet barabart me porte n vendet e BE-s.
2) sht kjo arsyeja q Autoriteti Portual i Durrsit duhet t orientoj fokusin e tij pr punn e tij
n trajtimin e ktyre detyrave. Kto detyra jan, si u prmendn m par:
a) Rritja e lart e parashikuar Pr tu prballur me rritjen e parashikuar, vendimet duhen
marr sot q t ken efekt n 5 deri n 15 vite koh.
b) Nj boshllk strukturor performance n Europ Portet duhet t adaptojn krkesa t reja
logjistike dhe ekonomike.
c) Natyra e transportit detar n ndryshim; Portet duhet t adaptojn nevojat n ndryshim t
industris.

kopj

Rekomandimi 7: Trajnimi pr APD-n dhe Stafin Operator n Port

1) Megjithat, duhet patur parasysh se sht prgjegjsi dhe vendim i vet operatorit se far
trajnimi ai do ti ofroj drejtuesve dhe stafit t tij nisur nga fakti q ai sht i lir q przgjedh
dhe angazhoj staf i cili sht plotsisht i njohur, kualifikuar dhe kompetent dhe kshtu nuk e
sheh q t jet e nevojshme ta trajnoj.
2) Kto fusha n t cilat trajnimi mund t ofrohej jan vetm sygjerime.

Konkluzione
a) Mbi ndryshimet ligjore dhe institucionale dhe strategjin PPP
Megjithse Ligji Nr 9130 mbi Autoritetin Portual duhet t jet ligji baz tek i cili duhet
mbshtetur drejtimi dhe veprimtaria e portit, sht Ligji i ri mbi konesionet q ka prparsi dhe
n kt mnyr pengon kalimin nga nj port shrbimi n nj port me status pronari. Problemi i
autoritetit kontraktues i ngritur nga ligji mbi konesionet ka nevoj pr nj zgjidhje urgjente.
Zgjidhja e vetme dhe e qndrueshme n koh, n kontekstin e portit pronar, sht q APD t
bhet autoriteti kontraktues dhe t firmos direkt marrveshjet e konesionit me ofruesin e
preferuar pr terminale t ndryshme t ofruara pr konesion. Kjo natyrisht krkon ndryshime t
ligjin pr konensionet. Ndaj rekomandimi q i drejtohet Qeveris sht q t filloj sa m shpejt
proesin e duhur ligjor pr t shkuar drejt prshtatjes dhe ndryshimit t nenit 5 t ligjit mbi

konensionet, duke i dhn kshtu autoritetit portual t drejtn pr t vepruar si autoritet

kontraktues.
shtja tjetr kritike me t ciln po prballet porti i Durrsit dhe q krkon gjithashtu nj
zgjidhje sa m t shpejt, n mnyr q t lejoj APD t funksionoj si nj port pronar, sht
pronsia q ka Durrs Krm Shipyard Sh.a mbi tokn ku ndodhet kantieri i ndrtimit dhe
riparimit t anijeve. Nj situat shum komplekse sht krijuar nga kombinimi i shitjes s ksaj
toke t pozicionuar strategjikisht tek nj kompani private, dhe krkesave t Grupit, q sht
pronar i ksaj kompanie, pr t marr me konesion terminalin e trageteve/pasagjerve dhe t
drejtat e operimit n nj struktur pr manovrimin e skrapit. Pasiguria q rrethon t ardhmen e
ksaj toke portuale tregon njfare dykuptueshmrie n lidhje me vendin e propozuar dhe
realizimin e terminaleve. Edhe n kt rast sht Qeveria q ka mundsin ti jap shtjes nj
zgjidhje q mund t knaq si pronarin egzistues t toks (Durrs - Krm Shipyard Sh.a) ashtu
edhe autoritetet.
Nga t gjitha paketat e ndryshme t PPP, ajo q sht m e prshtatshme brenda konceptit t
portit pronar sht konesioni normal. Kjo sjell nj prfshirje t pjesshme dhe n koh t
kufizuar t sektorit privat, dhe, sic ka treguar prvoja botrore, ndihmon q t rriten kapacitetet
menaxhuese t entiteteve t prfshira, redukton krkesat ndaj buxhetit t shtetit, rrit cilsin e
shrbimit portual, redukton mimin e shrbimeve portuale, stimulon siprmarrjen private dhe
lejon nj transferim t teknologjis dhe metodave moderne t manaxhimit.

kopje

Se cilt entitete do t ishin partnert privat m t mir pr APD, do varet shum nga tipi i
praktiks me t ciln do jepet konesioni. Pr terminalet e mallrave t thata vshtirsia pr
autoritetin kontraktues sht q ti jap konesionin nj operatori q mund t gjeneroj ngarkes
t mjaftueshme pr t prdorur plotsisht kapacitetin e terminalit dhe q ka qndrueshmrin
financiare pr t br investimet e duhura. Rrjedhimisht, importuesi ose eksportuesi i ngarkesave
t mdha do jet me shum mundsi operatori i ktij terminali. Pr terminalet e pasagjerve dhe
tragetve zgjidhja m e mir do t ishte q konensioni ti jepej nj operatori me eksperienc n
terminalet e pasagjerve/ trageteve, ose nj operatori pr shrbime tragetesh/ katamaransh, ose
nj joint-venture midis nj operatori n terminal dhe nj shoqrie tragetesh/ katamaransh.
Probabiliteti q konkurrenca n Portin e Durrsit t krijohet vet, pr do alternativ t shpjeguar
n paragrafin e msiprm, sht shum i vogl ose thuajse joekzistent. Autoriteteve do ju duhet
t pranojn q konkurenca n kt treg mund t krijohet vetm nprmjet tenderit t hapur
ndkombtar pr kontratat. Mungesa e kundrshtimeve n treg ose mungesa e t paktn nj
shum t kufizuar t konkurencs ndrportuale, shpjegon faktin se pse przgjedhja e ofruesit m
t mir duhet bazuar n nj sr kriteresh t prcaktuara prpara se proesi i oferts (ofertave t
parakualifikimit, ofertave teknike dhe financiare) t filloj. Kjo sht edhe arsyeja pse n nj
marrveshje konesioni duhen prfshir nj trsi indikatorsh q masin perfomancn
operacionale, t cilave iu duhet prmbajtur n mnyr rigoroze. Nj kombinim i indikatorve ky
t performancs me momentet e investimit do t ishte gjithashtu e pranueshme, me kusht q
momentet e investimit t prshtaten vazhdimisht ndaj ndryshimeve t parametrave tregtar,
teknik dhe operacional.
b) Mbi implikimet financiare t zbatimit
Investimet e projektuara dhe zhvillimet e kostove t parashikuara krkojn ndrmarrjen e
investimeve shum t rndsishme n portin ekzistues; kto investime konsiderohen shum t
medha pr tu prballuar nga nj entitet i vetm si APD. Gjithashtu, pjesa q i mbetet Autoritetit

dhe q ka t bj m shum me rinovimin e strukturs dhe riorganzimin e disa prej zonave, plus
kompensimin potencial pr t rifituar kontrollin mbi nj tok t portit q aktualisht sht nn
pronsi private, shfaqet q n periudhn e par t zbatimit, duke krkuar n t njjtn koh
borxhe shtes, prve kredive tashm t marra.
Por keto investime jan t domosdoshme pr t optimizuar kapacitetin ekzistues dhe pr t
trhequr trafik t ri n Durrs, me objektivin e madh pr t mbshtetur zhvillimin e tregtis n
Shqipri dhe pr t prkrahur prodhimin industrial dhe eksportet.
Shkputja e APD nga operacionet e terminaleve dhe shpenzimet prkatse sht nj strategji me
vend q shrben pr t transferuar riskun e zhvillimit tregtar tek partnert private, pr t marr
pjes n zhvillimin tregtar t portit t Durrsit si dhe pr t mbshtetur tranzicionin e kalimit
drejt modelit t menaxhimi t portit Pronar; optimizimi i burimeve financiare t APD sht
outputi pozitiv i nj strategjie t till, e cila siguron vendosjen e nj strukture t balancuar PPP q
garanton ndarje t drejt dhe t barabart t vlers (nprmjet mekanizmave t duhur
konensionare). Nga ana tjetr, zbatohet transferimi i te ardhurave, ka modifikon gjithashtu
strukturn financiare t kompanis, transferimi i ktyre t ardhurave do t realizohet nprmjet
pagesave konensionare duke reflektuar m s miri riskun e ndrmarr nga do partner n terma
investimi dhe ekspozimi tregtar.

kopj

Paketa PPP sht krijuar n parime q balancojn nga njra an riskun dhe nga ana tjeter t
ardhurat, t garantuara sigurisht nga mekanizmat e duhura konensionare. Ndrkoh q
operatort dhe investitort jan t angazhuar t zhvillojn projekte investimi me nj kthim
minimal t caktuar, APD do t shprblehet nga risku i ndrmar n investimet portuale (rinovimi
i infrastrukturs si pr shembull muret e kalats apo grryerja) e cilat realizohen pr t rritur
atraktivitetin e portit pr klientt dhe prdoruesit.
Pr APD rekomandohet q t liroj bilancin e tij nga investimet qe do ti tranferohen sektorit
privat, si pr shembull pajisjet, makinerit dhe disa superstruktura. Nga ana tjetr APD mund t
ket m shum fleksibilitet n financimet e veta, pr sa koh q korniza tregtare n port krijon
vler t mjaftueshme pr tu rikuperuar nga Autoriteti i Portit pronar sipas stretgjise s re PPP.
T ardhurat jan faktori kryesor prapa suksesit t zbatimit t strategjis PPP n Durrs; ndrkoh
ekzistojn edhe parametra t tjer si pr shembull kohzgjatja e kontrats, por ato kan impakt
m t vogl sepse pjesa m e madhe e investimit q lidhet me rinovimin e organizimit
operacional t portit dhe zhvillimit t trafikut t ri, realizohet n periudh afatshkurtr. Kontratat
afatgjata jan trheqse pr investitorin privat nga nj pikpamje cilsore, por ato nga ana tjetr
penalizojn APD pr t qn fleksibl n afat t gjat q t liroje tokn e tij n lin me
ndryshimet afatgjata. Aty ku sht e mundur, opsionet 15 vjeare + 10 vjeare rekomandohet se
mund t ofrojn aktraktivitet afatgjat pr investitort, ndrkohe q siguron edhe pak fleksibilitet
n rast parashikimi t nj prformance t ulet.
Implikimi financiar pr APD sht q ai do t arrij t mbaj raporte dhe angazhime t
knaqshme sapo zbatimi i plot t jet realizuar, me kusht q t sigurohen mjete t ndryshme
financimi me kushte interesante, si pr shembull kredi nga banka shumkombshe t kombinuar
me garanci shtetrore.
Prfundimisht, n terma tarifash, pritet q struktura e re e Librit t Tarifave t sjell prfitime pr
t gjith portin e ristrukturuar, duke lidhur t ardhurat e operacioneve t terminaleve me

investimet thelbsore q krkohen pr t rinovuar superstrukturat dhe pajisjet, si dhe pr t

zbatuar konceptin e ri t terminalizimit q bazohet n sisteme moderne menaxhimi. Nga ana
tjetr, kjo struktur bazohet n mnyrn Activity Based Costing duke patur parasysh portin me
statusin e sotm. N sistemin e porti pronar, n terminale do t operojn entitete private t cilet
mund t ken nj tjetr struktur t kostove operacionale. Si rrjedhoj keto tarifa t reja
prfaqsojn nj benchmark t mir q do t shrbej n studimin e propozimeve t ardhshme
pr privatizimin e terminaleve si dhe n lehtsimin e masava q APD duhet t marr pr
sigurimin e t ardhurave.

kopje

Bibliografia
Libri Porti Yn n rrjedhn e viteve Shtpia Botuese Shtypshkronja ILAR, Tiran
2009
Rregullorja e brendshme e Autoritetit Portual Durrs
Shrbime statistikor i Autoritetit Portual Durrs
Arkivi i Autoritetit Portual Durrs (Info nga Znj. Blerta Topallaj)
Master Plani pr Autoritetin Portual Durrs, Mars 2008
Faqa zyrtare e internetit t Autoritetit Portual Durrs
Ligj nr. 7761, dat 19.10.1993 Pr parandalimin dhe luftimin e smundjeve ngjitse
Ligj nr.7643, dat 02.12.1992 Pr inspektoriatin sanitar shtetror
Ligji nr 10296 dat 08.07.2010 Pr menaxhimin financiar dhe kontrollin;
Ligji nr 9920 dat 19.05.2008 i ndryshuar Pr proedurat tatimore n Republikn e

kopje

Shqipris;

Ligji nr 8438 dat 28.12.1998 i ndryshuar Pr tatimin mbi t ardhurat;

Ligji nr 7928 dat 27.04.1995 i ndryshuar Pr tatimin mbi vlern e shtuar;

Ligji nr 9720 dat 23.04.2007 Pr auditimin e brendshm n sektorin publik;
Ligji nr 7850 dat 29.07.1994, i ndryshuar Pr Kodin Civil t Republiks s Shqipris;
Ligji nr 9643 dat 20.11.2006, i ndryshuar Pr prokurimin Publik;

VKM nr 529, dat 8.6.2011, i ndryshuar Pr prcaktimin e kritereve, t proedurs dhe

t mnyrs s dhnies me qera enfiteoz apo kontrata t tjera t pasuris shtetrore.
Ligji nr 7961 dat 12.07.1995, i ndryshuar Kodi i puns s Republiks s Shqipris;
Ligji nr 10237 dat 18.02.2010 Pr sigurin dhe shndetin n pun;
Ligji nr 10405 dat 24.03.2011 Pr kompetencat e caktimit t pagave dhe
shprblimeve;
Ligjin nr 9251 dat 08.07.2004, i ndryshuar Kodi Detar i Republiks s Shqipris;
Ligji nr 9130 dat 08.09.2003 Pr Autoritetin Portual;

Ligji nr 9281 dat 23.09.2004 Pr sigurin n anije dhe n porte;

Ligj nr.8485, dat 12.05.1999 Kodi proedurave administrative t Repuliks s
Shqipris;
Ligji nr 8766 dat 05.04.2001 Pr mbrojtjen nga zjarri dhe pr shptimin;
Ligji nr 8905 dat 06.06.2002 Pr mbrojtjen e mjedisit detar nga ndojtja dhe dmtimi;

VKM nr 596 dat 10.09.2004, i ndryshuar Pr miratimin e satusit t Autoritetit Portual

Durrs dhe riorganizimin e tij;
http://ec.europa.eu/internal_market/publicprocurement/partnerships/publicprivate/index_en.htm
http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-13-448_en.htm
http://www.ppiaf.org/sites/ppiaf.org/files/documents/toolkits/Portoolkit/Toolkit/module3/
port_functions.html
Oecd Publishing, 2, rue andr-pascal, 75775 paris cedex 16 printed in France (42 2010 10
1 p) isbn 978-92-64-00651-5 no. 57275 2010.

kopje