Detyrat e farmacistit ndaj pacientit

Farmacia sht nj profesion i lir dhe i pavarur, i rezervuar pr zotruesit e diplomave

farmaceutike universitare.

Produktet medicinale jan pjes e pazvendsueshme n prevenimin dhe shrimin e

smundjeve. Prmes edukimit shkencor t tij, farmacisti sht i vetmi specialist n fushn e
produkteve medicinale.

Pr arsye t shndetit publik dhe interesave t konsumatorve, farmacisti duhte t jet n do

nivel, q nga prodhimi i produkteve medicinale deri te dhnja e tyre popullit.

Roli i farmacistit sht i rndsis primare n prevenimin e smundjeve dhe n mbrojtjen e

sigurt t Shndetit Publik, gj q e bn barnatoren qendr t shkalls s par pr udhheqjen
e fushatave edukuese shndetsore, duke zbuluar smundjet m pak t njohura; farmacisti
gjithashtu ka pr t gjykuar nse prshkrimet e barnave jan t prshtatshme; ai sht
prgjegjs pr farmakovigjilenc dhe kujdes shtpiak, si dhe pr disa veprime t
domosdoshme t cilat duhet t bhen n koordinim me antart tjer t profesionit shndetsor.

Mbrojtja e sigurt e Shndetit Publik krkon racionalizim t rrjetit t barnatoreve komunitare

duke u bazuar n kritere gjeografike dhe demografike.

Prcjellja, ruajtja dhe distribuimi i produkteve medicinale duhet t bhet ekskluzivisht n

barnatoret komunitare t autorizuara nga ligji dhe n shrbimet farmaceutike dhe qendra
spitalore.

Farmacisti duhet t jet pronar i barnatores me qllim q t parandalohen interesat t cilat nuk
jan t lidhura m Shndetin Publik dhe q ndrhyjn n dispensimin e produkteve
medicinale.

Liria pr t zgjedhur farmacistin e vet sht e drejt fundamentale e pacientit.

sht qensore q Barnatorja do t duhej t jet e integruar n shrbime t ndryshme

shndetsore pr t arritur Shndet optimal publik.
Relacionet ndrmjet farmacistit dhe sistemeve t ndryshme shndetsore duhet t jen n baz
t marrveshjeve t nxjerra n mnyr t lir, duke garantuar pavarsin e farmacistve dhe
lirin e pacientit pr t zgjedhur barnatoren komunitare.

Konfidenca profesionale duhet t respektohet dhe duhet t konsiderohet e drejt e

konsumatorve.

Pr t ushtruar me dinjitet misionin e tij n shrbim t pacientve, farmacisti duhet:

T zotroj aftsi teorike dhe praktike profesionale, gjithnj n rritje, pr ti vn n shrbim

t pacientit.

T veproj me pavarsi dhe ndrgjegje profesionale t plot, n prputhje me principet etike,

duke pasur si qellim kryesor mireqenijene te semurit dhe komunitetit.

T njohe dhe te bashkepunoje me komunitetin per nevojat shendetesore dhe socialedhe te

ndihmoje ne realizimin e tyre.

T ket nj sjellje etike dhe profesionale n prputhje t plot me detyrn e tij si punonjs i
kualifikuar i mjeksis dhe si prgjegjs i drejtprdrejt pr shndetin e njerzve.

Farmacisti duhet ta ushtroje detyrn e tij me dinjitet si gjat ashtu edhe pas kohs s
puns.Shkeljet ose mangsit gjat ushtrimit t profesionit te cilat njollosin figurn e
farmacistit jan t dnueshme.

Farmacisti ka pr detyr t prditsoj njohurit e tij pr t ruajtur nj nivel t lart

kompetence prosfesionale gjat ushtrimit te profesionit.

Ai ka pr detyr t marr pjes n proceset e edukimit te vazhdueshem profesional t

organizuar ose t nxitur nga Urdhri i Farmacistve,n bashkpunim me Fakultetin e
Farmacis,dhe me institucionet shtetrore,si dhe n iniciativat e parashikuara nga aktet
normative prkatse pr t marr, n rastet e parashikuara,akreditimet dhe ertifikimet.
Farmacistit i ndalohet mbajtja dhe dhnia, pa autorizimin prkats t Ministris s
Shndetsis, e lndve narkotike dhe psikotrope, natyrore, gjysmsintetike apo sintetike t
ktij grupi, q prfshihen n listn e Organizats s Kombeve t Bashkuara pr kontrollin e
drogave.

Farmacisti duhet t ofroj shrbim t njjt pr t gjith, pa dallim moshe, seksi, race,
kombsie, feje, pikpamjeje politike, gjendjeje ekonomike, pozit shoqrore etj., duke
respektuar n t njjtn koh t drejtat e njeriut dhe dinjitetin e do individi. N rast lufte apo
katastrofash ai duhet t angazhohet menjher pr t ofruar ndihmn e tij, duke u vn n
dispozicion t autoriteteve kompetente.

Farmacistit i ndalohet t kufizoj ose ndaloj t drejtn e qytetarit pr zgjedhje t lir t

farmacis ose farmacistit.Farmacisti vepron n prputhje me njohurit shkencore,duke
respektuar plotsisht ligjin n do veprim profesional,duke e orientuar sherbimin e tij drejt
dhnjes s barnave t sigurt dhe dhnjes s kshillave dhe informacionit.

Ai duhet t ofroj gadishmrin pr t dhn ndihmn e lejuar nga ligji pr cdo person qe
sht n nevoj.

Vnia n dispozicion t pacientit e t gjitha t dhnave dhe sqarimeve q kan t bjn me

ruajtjen, prmbajtjen, veprimin terapeutik, prdorimin, mnyrat dhe koht e marrjes s
barnave, kundrindikacionet, veprimet ansore dhe papajtueshmrin e barnave t dhna,
sht detyrim profesional pr farmacistin. Ai duhet t jap edhe kshilla e udhzime
higjienike, sanitare dhe dietike plotsuese n mbshtetje t prsosjes dhe prshtatshmris s
terapis, duke pasur si qllim rimkmbjen dhe ruajtjen e gjendjes shndetsore t t smurit.

Ndrhyrjet kshillimore q shoqrojn dhnien e barit duhet t kryhen duke ruajtur

individualitetin e t smurit.

Farmacisti merr pjes n prshtatshmrin e terapis nprmjet nj shrbimi t prpikt

farmakovigjilence.

Farmacisti nxit dhe merr pjes n fushatat e parandalimit te semundjeve dhe edukimit
shndetsor.
Farmacisti duhet ti garantoj t smurit prkushtim dhe aftsi profesionale.

Ai duhet t kryej punn e tij pa mangsi profesionale dhe etike, n bashkpunim t hapur me
t smurin.

Farmacisti duhet ti propozoj t smurve dhe t jap pa recet vetm barna t nevojshme
dhe q jan n pajtim me listat e miratuara nga Ministria e Shndetsis.

T dhnat q farmacisti mson gjat kryerjes s detyrs,vlersohen si t fshehta

profesionale.Me dshirn e t smurit ai sht i detyruar t mbaj t fshehtn edhe ndaj
familjarve e personave t tjer edhe pas vdekjes s t smurit.Shkelja e ktij parimi bhet
vetm n rastet kur moskallzimi i nj t fshehte t till mund t prkeqsonte shndetin e t
smurit dhe komunitetit si dhe n rastet e krkuara nga organet gjykuese.

PARIMET KRYESORE TE FARMACISE

Farmacia sh nj bashksi parimesh dhe rregullash profesionale farmaceutike dhe

mjeksore,te cilat duhet te zbatohen nga te gjithe farmacistet qe ushtrojne profesionin,ne
Republiken e Kosovs.Farmacistt jan t detyruar t njohin parimet dhe rregullat.. Per te
ushtruar me dinjitet misionin e tij n shrbim t komunitetit,farmacisti duhet: T zotroj
aftsi teorike dhe praktike profesionale, gjithnj n rritje, pr ti vn n shrbim t pacientit.
T veproj me pavarsi dhe ndrgjegje profesionale t plot, n prputhje me principet etike,
duke pasur si qellim kryesor mireqenijene te semurit dhe komunitetit. T Njohe dhe te
bashkepunoje me komunitetin per nevojat shendetesore dhe socialedhe te ndihmoje ne
realizimin e tyre. T ket nj sjellje etike dhe profesionale n prputhje t plot me detyrn e
tij si punonjs i kualifikuar i mjeksis dhe si prgjegjs i drejtprdrejt pr shndetin e
njerzve. Farmacisti duhet t bj gjithka q ka n dor pr t respektuar dhe mbrojtur
traditat m t vyera t profesionit, duke zbatuar nj standart t lart profesional dhe nj sjellje
etike shembullore ndaj t smurit, familjarve dhe ndaj do personi tjetr q i krkon ndihm.
Farmacisti duhet t kujdeset pr ruajtjen e mirqnies s t smurit dhe t interesave
shndetsore t tij. Marrdhniet midis tyre duhet t mbshteten n mirbesimin e ndrsjell.
Farmacistit i ndalohet t kufizoj ose ndaloj t drejtn e qytetarit pr zgjedhje t lir t
farmacis ose farmacistit. Farmacisti vepron n prputhje me njohuriteshkencore, duke
respektuar plotsisht ligjin n do veprim profesional,duke e orientuar sherbimin e tij drejte
dhenjes sebarnave te sigurte dhe dhenjes se keshillave dhe informacionit. Ai duhet t ofroj
gadishmerine per te dhene ndihmn e lejuar nga ligji per cdo person qe eshte ne nevoje
Aktort N marrdhniet mjek-pacient prfshihen edhe faktor t tjer: familja e t afrmit e
tij, trsia e ekipit q merr pjes n mjekim,etj. Per t vendosur nj komunikim t mir sht
e nevojshme para s gjithash t vzhgosh cilin person ke prpara, n t gjith globalitetin e
tij, duke patur parasysh rndsin q problemi i shndetit prbn pr personin. Prmirsimi i
komunikimit me personin e semur do t thot t njohsh aspekte t ndryshme t personalitetit
te tij ku operatori sanitar i prgjigjet me modalitete interaktive q konsiderojne nevojat e
ndryshme dhe prgjigjet emocionale verbale dhe joverbale. sht e rndsishme t msosh t
komunikosh n mnyr efikase duke e dgjuar pacientin ndrsa na rrefen rregullimin,
patologjin dhe efektet qe kjo ka n jeten e perditshme, n familje, n pune e n raporte
sociale, sepse ajo far na tregon pacienti nuk sht vetm semundja, por vet jeta e tij.
Intervista e motivimit sht nj tip kshillimi q nis nga kshillimi i raporteve. Kshillimi i
motivuar qndron konform kritereve si: prballimi, ndryshimi, autonomia. N fushn e
shndetsis intervista motivuese sht e dobishme pr: a) pacientin, b) operatorin sanitar, c)
sistemin shndetsor n prgjithsi. Kshillimi motivues sht nj lloj kshillimi plus dika
tjetr si: (aleanc terapeutike mjek-pacient, anamneza, stade t ndryshimit n t cilin gjendet
pacienti, objektivat e tij, objektivat e operatorit sanitar, shkalla e motivimit, kontrata mbi
objektivat). Tre pikat kye t kshillimit motivues jan: 1. aleanc terapeutike 2. qndrim
empatik 3. negocim i objektivave t synuara. N asistimin e pacientve me smundje
kryesisht terminale por jo vetm, komunikimi paraqet nj moment strategjik kure, nj
element kualifikues t shrbimit t ofruar dhe nj pritshmri legjitime e pacientit dhe
familjes. Komunikimi midis ekipit mjek-infermier dhe pacientit, sht nj faktor kryesor i nj
asistimi cilsor dhe lidhet direkt me rezultatet e mira klinike. Perballimi i patologjive
nnkupton t brit parandalim duke gjeneruar n popullat aftesin pr t konsideruar drejt
smundjen dhe t kuruarit me terapit e duhura t cilat nuk jan vetm farmakologjike. Po aq
t rndsishme jan dhe marrdhniet, raportet e ndihms me t smurin dhe familjart e tij.
Aftsia e raportimit dhe komunikimit n mnyre efikase prfaqson nj nga aftesit m t
mdha t krkuara sot operatorve q punojn n fushn e infeksioneve nga HIV/AIDS apo
smundjeve onkologjike terminale dhe konsiston n aftesi komplekse q implikon njohuri
profesionale dhe faktor personal.
Ligji per sigurine dhe shendetin ne pune

Sa i prket siguris dhe shndetit n pun si nj komponent i rndsishm i mbrojtjes sociale

t punonjsve kundr aspekteve negative t puns, aksidenteve n pun dhe smundjeve
profesionale, prmirson knaqsin n pun dhe fuqizon funksionimin e tregut t puns dhe
cilsin e kapitalit njerzor. Nga ana tjetr, standardet e dobta t siguris dhe shndetit n
pun, lndimet n pun, aksidentet me vdekje dhe smundjet profesionale shkaktojn nj
barr t rnd pr ekonomin kombtare pr shkak t pagesave nga skema e sigurimeve
shoqrore, shpenzimeve spitalore, rikualifikimit dhe zvendsimit t punmarrsve dhe
humbjes s produktivitetit. N prgjithsi siguria n pun prkufizohet si shkenca e
parashikimit, njohjes, vlersimit dhe kontrollit t risqeve q burojn n ose nga vendi i puns
i cili mund t dmtoj shndetin dhe mirqenien e punmarrsve, duke patur parasysh edhe
impaktin e mundshm n komunitetet fqinj dhe n mjedisin e prgjithshm.
Aktivitetet e puns mund t jen t rrezikshme pr shndetin e punmarrsve dhe vendi i
puns mund t ndikoj edhe n shndetin dhe sigurin e klientve, vullnetarve, apo
vizitorve dhe banorve lokal. Organizata Ndrkombtare e Puns (ILO) vlerson se do vit
ndodhin m shum se nj milion vdekje pr shkak t puns dhe qindra miliona punmarrs n
mbar botn psojn aksidente n vendin e puns dhe vuajn nga ekspozimi ndaj substancave
t rrezikshme1 pr shkak t profesionit.T gjitha aksidentet profesionale dhe industriale
shkaktohen nga faktor t evitueshm t cilt mund t eleminohen duke zbatuar masat dhe
metodat n dispozicion tanim t njohura. Prandaj, 600,000 jet njerzish mund t shptohen
do vit nse do t prdoren praktikat e siguris dhe informacioni i prshtatshm. Pr t
adresuar kt problem dhe pr t reduktuar taksn e puns nevojiten ndrhyrje t ndryshme
strategjike me qllim prmirsimin e siguris dhe shndetit n pun n prshtatje edhe me
rrethanat e ndryshme m t cilat prballen vendet. Sipas statistikave do vit n Bashkimin
Europian, m shum se 5500 njerz humbin jetn e tyre si pasoj e aksidenteve n vendin e
puns. sht shum e vshtir q t prcaktosh ndikimin e smundjeve profesionale ndaj
shndetit dhe pr kt shtje nuk ka asnj konsensus t t dhnave. Megjithat, vlersimet e
1 http://www.ilo.org/global/about-the-ilo/media-
centre/pressreleases/CMS_007969/lang--en/index.htm
Organizats Ndrkombtare t Puns (ILO) sugjerojn se 159 000 njerz n BE do vit
vdesin si rezultat i smundjeve profesionale.

Kompani t ndryshme n vende t BE-s, humbin rreth 143 milion dit pune do vit nga
aksidentet n pun. Vlersimet jan t ndryshme, por aksidente t tilla dhe shndeti i keq i
kushtojn ekonomis s BE-s t paktn 490 miliard Euro n vit. Parashikimi i risqeve,
zbatimi i masave efekt ive t siguris dhe ndjekja n vazhdimsi me rigorozitet e tyre jan t
rndsishme pr reduktimin e ktyre shifrave (EU-OSHA Vende Pune t shndetshme 2012-
13).

do vit, m shum se dy milion gra dhe burra vdesin si rezultat i aksidenteve dhe smundjeve
t lidhura me vendin e puns. Puntort vuajn afrsisht nj humbje prej 270 milion euro do
vit t lidhura m aksidentet dhe 160,000,000 t tjera t lidhura me incidentet dhe smundjet
po n vendin e puns.

Pr shembull, n vendet e industrializuara dhe tejet t zhvilluara prparsit duhet t

fokusohen tek faktort dhe risqet psikologjike q lidhen me marrdhniet dhe menaxhimin e
dobt n vendin e puns, me pasojat mendore dhe fizike pr shkak t detyrave t prsritura,
tejet teknike dhe me informacionin pr prdorimin e teknologjive dhe substancave t reja,
duke prfshir kimikatet. Ndrsa n vendet n industrializim e sipr, si pr shembull n
Kosov, prparsit duhet t fokusohen tek prmirsimi i praktikave pr sigurin dhe
shndetin n industrit parsore si n blegtori, dhe n sektorin e prerjes-transportimit t
trupave/lndve drusore, tek parandalimi i aksidenteve industriale, duke prfshir zjarret dhe
rrjedhjet e substancave t rrezikshme, dhe tek parandalimi i aksidenteve dhe smundjeve
profesionale, duke prfshir ato q shkaktohen n subjekte informale pune dhe n punn n
shtpi, prfshir ktu edhe ekspozimin ndaj pluhurit t silicit, i cili sht jashtzakonisht i
rrezikshm dhe shkakton nj numr t madh vdekjesh t parakohshme do vit.
Prsa i prket fushs s zbatimit, siguria n pun sht nj fush shum-dimensionale dhe
ndrsektoriale, q lidhet me sigurin, shndetin dhe mirqenien e njerzve t angazhuar n
nj marrdhnie pune ose punsimi. Me fjal t tjera, si disiplin, ajo synon t shmang
aksidentet n pun, smundjet profesionale dhe aspektet e tjera negative t puns, nprmjet
identifikimit t risqeve q i shkaktojn ato dhe zbatimit t masave t duhura parandaluese dhe
mbrojtse pr kontrollin e siguris n pun. Prandaj, trajnimet pr sigurin n pun do t
sjellnin nj objekt t zgjeruar t saj, m shum sesa vetm kuptimin e ngusht t siguris dhe
shndetit, ku prfshihet mirqenian fizike, mendore dhe sociale t puntorve, duke mbuluar
edhe marrdhniet e puns, organizimin e puns, rregullat e punsimit, kulturn e puns, etj.
Siguria n pun sht nj shkenc e veant q zbatohet nga inxhiniert profesionist t
shndetit n pun, nga specialistt e shndetit mjedisor, kimistt, toksikologt, mjekt,
infermiert, profesionistt e siguris dhe personat e tjer t cilt jan t interesuar pr
mbrojtjen e shndetit t punmarrsve n vendin e puns. Siguria sht e zbatueshme n t
gjith sektort e ekonomis, duke prfshir ndrtimin, bujqsin, shrbimet, transportin, etj.
Kjo do t thot q trajnimi pr sigurin n pun duhet t integrohet n shum fusha dhe duhet
t fokusohet n zbatimin e masave t caktuara pr prmirsimin e saj.
Prve Siguris dhe Shndetit n Pun, ILO dhe Organizata Botrore e Shndetsis (OBSH)
japin edhe nj prkufizim pr Shndetin n Pun, i cili zakonisht kuptohet si: promovimi
dhe ruajtja e shkalls m t lart t mirqenies fizike, mendore dhe sociale t punmarrsve
n t gjitha profesionet. OBSH e konsideron shrbimin e shndetit n pun si prgjegjs pr
kushtet e prgjithshme shndetsore t punmarrsve dhe, nse sht e mundur, t familjeve
t tyre2.Shndeti n pun synon promovimin dhe ruajtjen e nivelit m t lart t mirqenies
fizike, mendore dhe shoqrore t punmarrsve n t gjitha profesionet; parandalimin e
largimit dhe mungess s punmarrsve pr shkak t gjendjes shndetsore t shkaktuar nga
kushtet e paprshtatshme t puns; mbrojtjen e punmarrsve n vendet e tyre t puns nga
risqet q shkaktohen nga faktort e pafavorshm pr shndetin; sistemimin dhe mbajtjen e
punmarrsitt n nj mjedis profesional t prshtatur me aftsit e tij fiziologjike dhe
psikologjike dhe; pr ta prmbledhur: prshtatjen e puns me njeriun dhe t njeriut me punn.
Sipas OBSH-s (1995) sfidat m t rndsishme dhe m aktuale pr shndetin n pun jan:
problemet shndetsore q lidhen me prdorimin e tepruar t teknologjive t reja t
infomacionit dhe komunikimit;
automatizimi i vendeve t puns;
substancat e reja kimike dhe energjit fizike;
rreziqet pr shndetin q lidhen me bioteknologjit e reja;
transferimi i teknologjive t rrezikshme;
plakja e popullsis pr pun;

Situata e siguris n pun prcaktohet nga gjendja e kuadrit t saj ligjor, nga niveli i
kapaciteteve t institucioneve prgjegjse pr zbatimin e rregullave t siguris n pun
dhe nga shkalla aktuale e zbatimit t saj. Gjithashtu duhet patur parasysh niveli i
ndrgjegjsimit, pranimit, respektimit dhe kulturs s puns s punmarrsve,

2 Prkufizimi i shndetit n pun sht miratuar nga Komiteti i Prbashkt

ILO/OBSH pr Shndetin n Pun (1950)
 pundhnsve, prodhuesve dhe i personave t vetpunsuar. Ndrgjegjsimi publik, n
prgjithsi, pr aspektet e siguris sht nj faktor i rndsishm prcaktues i situats s
siguris n pun n nj vend. Mundsia e sigurimit, aksesi dhe efikasiteti i shrbimeve
prkatse pr sigurin n pun luajn rol ky n arritjen e standardeve cilsore.
Profesionistt e prshtatshm pr sigurn n pun, integrimi n sistemin arsimor n nivele
dhe deg t ndryshme dhe angazhimi politik pr mbshtetjen e ksaj fushe me politika
efikase proaktive jan elemente vendimtare pr identifikimin dhe prcaktimin e situats
s siguris n nj vend t caktuar. Gjat dy dekadave t fundit, Kosova sht prballur me
nj ndryshim t shpejt ku industrializimi i ekonomis dhe inovacioni nprmjet
prdorimit t teknologjis jan edhe motoja e Qeveris dhe e shum investitorve.
Kshtu, nj numr gjithnj e n rritje i shqiptarve jan t ekspozuar ndaj faktorve
stresues fizik, kimik, biologjik dhe psikologjik n vendin e puns. Me qllim sigurimin e
mbrojtjes s punmarrsve nga lndimet dhe smundjet q lidhen me punn si edhe
parandalimin e aksidenteve n pun, prgatitja e dokumenteve ligjore dhe krijimi i
kushteve t favorshme t puns t prshtatura pr nevojat e pundhnsve dhe
punmarrsve jan thelbsore pr rritjen e motivimit t t dy palve pr t vepruar n
prputhje me ato rregullore, duke kontribuar kshtu pr produktivitet m t lart n pun.

Gjat viteve t fundit, Kosova ka br prparim prsa i prket politikave pr sigurin

n pun dhe organeve drejtuese prkatse. Ekziston nj numr institucionesh t cilat
merren me mbrojtjen e shndetit dhe zbatimin e legjislacionit pr sigurin dhe
shndetin n pun.

Tensioni arterial, shkaqet e tensionit arterial

Tensioni arterial eshte presioni qe gjaku ushtron tek muret e eneve te gjakut. Ky tension varet
nga ritmi dhe nga forca e tkurrjes se zemres, nga volumi i gjakut dhe nga rezistencat e
arterive,arterioleve, venave dhe kapilareve qe kundershtojne fluksin e gjakut.
Mekanizmat qe rregullojne tensionin e gjakut:
- Rregullimi i tensionit arterial varet nga aktiviteti i qendrave vasomotore qe ndodhen ne tru
dhe nga shume substanca te tjera ne organizem. Kur, per cfaredo lloj arsye tensioni arterial
ulet, ne veshke prodhohet renina qe, duke vepruar mbi angiotensinogjenin e transformon ne
angiotensin; kjo e fundit ka nje rol ngushtues dhe shkakton ngritje tetensioni arterial.
-Angiotensina gjithashtu rrit prodhimin e aldosteronit nga gjendrat mbiveshkore; aldosteroni
mban jonet Na+ dhe thith uje gjate filtrimit te urines ne veshke, si pasoje e ujit te thithur rritet
volumi i gjakut qe kontribuon ne rritjen e tensioni arterial.
-Edhe adrenalina, noradrenalina, kortikosteroidet, hormonet e tiroides(T3 dhe T4) kane efekt
hipertensiv.

Lkundja e tensionit arterial varet nga aktiviteti fizik, temperatura ambientale, gjendja psiqike
si dhe smundjet e ndryshme sidomos ato kardiovaskulare.
* Kemi dy lloje t hipertensionit:
1) Hipertensioni primar (esencial)
2) Hipertensioni sekondar.
* Hipertensioni primar: Ndryshe quhet edhe idiopatik ngaqe nuk i dihet shkaktari, por ai edhe
pse nuk shrohet mbahet nn kontroll duke iu nnshtruar regjimit dietal dhe barnave.
Nga shifrat e nxjerra pr dy llojet mund te themi 92-95% e t smurve me hypertension i
prkasin llojit t HTA primare.
* Hipertensioni sekondar:Shkaktohet nga patologjit si dhe qrregullime t ndryshme,si p,sh,
qrregullimet n veshka ku kemi sekretim t tepruar t
RENINES,ATEROSKLEROZA,HIPERTIROIDIZMI, swm CUSHING etj.
Trajtimi i hipertensionit sekondar krkon korrigjimin e qrregullimit baz t patologjis e cila
e ka shkaktuar.
Ndr statistikat e deritanishme dihet q: 25-30% e europianve t rritur vuajn nga
hipertensioni,14% e amerikanve t rritur vuajn po ashtu nga HTA.Kurse sa i prket moshs
30% e njerzve mbi moshn 50 vjeqe vuajn nga HTA.

Faktort q ndikojn n ngritjen e tensionit:

Obeziteti, stresi psiqik (nervosa), alkooli, duhani, yndyrnat, mosaktiviteti fizik, sheqernat,
raca, gjinia, mosha etj
Hipertensioni zakonisht n fillim paraqitet pa shum ndrlikime por kur sht shum i lart
jep shenja t tilla si: dhembje koke, marramendje, dhembje dhe ndjenj rndese n gjoks,
pagjumsi, urinim t shpesht, rndim n t pamurit, zhurma n vesh, dobsi muskulore dhe
humbje ekuilibri.

Hipertensioni sht nj vrass i ashpr dhe n fazn kronike nga dmet q shkaktohen mbyll
ent e gjakut duke pamundsuar furnizimin me gjak t trurit dhe organeve q ka shkaktuar
mbylljen e q pr pasoje kemi vdekjen e menjhershm t personit ose n rastin m t leht
prap dmet n organizm jan t konsiderueshme.
Parandalimi dhe sherimi dietal permes ushqimeve eshte menyra me efektive dhe e dobishme
per shendetin tuaj.Ju paraqesim me posht mwnyrwn e kujdesit dietal

PARANDALIMI DHE SHERIMI PERMES USHQIMEVE KRIPA

Faktori kryesor dhe me madhor pr shkaktimin e hipertensionit sht prdorimi n sasi t

tepruar i kripes. Q raporti i krips t jet normal n organizm sht e nevojshme marrja n
sasin e duhur e ktyre mineraleve: Na,K,Mg,Ca. Kto minerale mirren prmes: qumshtit,
kajsis, arrat, avokadot, legumet, drithrat etj.
Pra te eliminoni sa m shum kripa e teprt n ushqimet tona si dhe produktet qe permbajn
shum krip, sepse mjafton prdorimi i produkteve q u cekn m lart dhe vlerat e kriprave
do te jen normale n organizmin ton.
Gjithashtu mundohuni t adaptoheni me gjella t mira t cilat n vetvete prmbajn pak krip.
N fillim do jet e vshtire por me kalimin e kohs do t arrini dhe do ju plqej plotsisht si
m par.

KARBOHIDRATET (sheqernat)

Perdorimi i frutave ndimon ne absorbimin (thithjen) e leht dhe te ngadalshme. Frutat dhe
zarzavatet kan ne perberjen e tyre lende te cilat ndimojn ruajtjen e kapilarve ne gjendje sa
me te mir, ne kete menyr kapilaret qendrojn te hapur duke mundsuar qarkullimin sa me
normal te gjakut. Specialistet propozojn qe vaktet tuaja te ushqyerit te jen te pasura me fruta
dhe perime. Kjo bene qe niveli i insulines te mos rritet shum dhe te jet ne vlera normale pr
arsye se rritja e tepwrt ka ndikim negative sa i prket Tensionit Arterial.Mjafton nje moll dhe
arrin kete efekt kurse nese blen nje past me torte do te kushtonte me shum si per gjepin ashtu
dhe per shendetin tend.

YNDYRNAT

Po ashtu yndyrnat kan efekt direkt ne ngritjen e tensionit por jo te gjitha.Yndyra qe posedon
vaji i peshkut sidomos(sardelat,salmoni)permbajn tre perberje yndyrore e cila eshte provuar
se ndikojn ne uljen e tensionit.Studimet jan bere ne vendet qe hajnw shum peshq psh
eskimezet.Sipas mundesis eshte mir te hahet peshk se paku dy her ne jav, dhe te
eliminohet sa me shum perdorimi I mishit tw dhjamosur nw veqanti mishi I derrit I cili
pwrmban sasi tw mwdha yndyrash dhe pwrbwrje tjera shumw tw dwmshme pwr organizmin.
Si dhe nga te gjitha yndyrnat efektin me pozitiv ne qarkullimin e rregullimin e gjakut ka vaji
ullirit, mundohuse ne menyn tende te ushqimit si per gjella ashtu edhe sallatra, te perdorsh
vetem vaj ulliri.

THUAJ JO DUHANIT

Duhani perve qe me tymin e tij nxin mushkrit dhe pengojn ajrosjen e tyre me oksigjen,
shkakton dhe qarjen e kapilareve dhe ndikon ne humbjen e elasticitetit te tyre. Sikur edhe nje
cigare eshte e aftw te rrit qarjen e kapilarve sepse presioni i gjakut qe qarkullon ne brendsi te
kapilarve rritet. Perve tensionit shkakton aritmi sepse zemra wshtw e detyruar te punoj sa
me shum qe te mbuloj nevojat e organizmit me oksigjen. Me nderprerjen e duhanit muret e
kapilarve behen me elastik ndersa zemra punon me ritem normal dhe nuk lodhet.

ELIMINIMI I ALKOOLIT

Kjo pije helmuese e cila si shijen ka po ashtu efektin. Mendo pak kur po e ngre nje gllenk
alkool qfar po ndjen? Rreqethje ne trup sepse gjaku jot me aq ze qe posedon thot mos me
helmo spese ka lengje shum te mirat me te cilat me freskon kurse kete helm nuk e duroj
dot.Por ti nuk e degjon sepse per ty duhet vetem nje ze i lart qe te degjosh, kurse kete klithm
te qet nga gjaku nuk e precipiton dot.
Eshe mese e sigurt se perdorimi i alkoolit luan rol dominant ne ngritjen e tensionit.As nje bar
nuk do te kishte efekt kurues ne kete rast perveq ndalimit te alkoolit.Melqia e zez permaban
enzimen e quajtur alkoolhidrogjenaza (ADH) qe zberthen alkoolin. Ne melqin e nje burri te
shendosh ka 1.5gr ADH , kurse te femrat 0,5gr. Ne perpjestim perkates eshte edhe koha e
zgjatjes se zberthimit te alkoolit ne melqi, pra nese dikush ka alkool ne gjak do te thot se
melqis se ti I duhen 20 or per te pastruar gjakun nga alkooli.Shkenctaret amerikan
konfirmojn se qelizat e organizmit te njeriut fiziologjikisht nuk jan te pergaditura per alkool
dhe duhan.
RNIA NE PESH

Renia ne pesh eshte nje hap shum i rendesishem ne uljen e tensionit. Nuk eshte e leht por
nwse ja vwmw vetes vetes detyrim pa dyshim do arrijmw.
Nder aktivitetet qe ndikojn ne renjen e peshes jane: jogging, vrapim, ciklizem ,marshim, not
te cilat rrisin rezistencen muskulare. Nese vullneti per ushtrimet fizike ju mungon ateher
aktivizohuni ne punet shtepiake te jeni sa me aktive, dhe do i beni shum dobi shendetit po
ashtu dhe ambientit ku jeton, mos ja lejoni vetes te ju mund pertesa dhe pertacia sepse jan
armiku me I madh duke shkaktuar mbipeshen tuaj. Aktiviteti fizik ndikon shum ne uljen e
tensionit arterial nga stervitjet 30 minutshe ulet tensioni deri 5-10mmHg per minimum si dhe
10-15mmHg maximum.

SHERIMI ME BARNA:

Barnat qe perdoren me shum ne hypertension jan: beta bllokuesit, kalcibllokuesit,

ACEinhibitoret si dhe diuretiket. Po ashtu, nese kemi nderlikime tjera ose hypertension nga
ndonje patologji ateher varet nga lloji i patoogjive do bejm kombinimet e barnave.
EFEKTI POZITIV I LIMONIT: Nga mjeksia popullore thuhet qe efekt shum pozitiv ka
edhe perdorimi i limonit ku marrim: 4 kokrra lemon dhe lengun e tyre e hedhim ne nje liter.
Te perseritet per do dit dhe brenda nje muaji, tensioni gjakut do te perparoj drejt normales.

EFEKTET POZITIVE NDAJ HIPERTENSIONIT TE PRAKTIKUESIT E ISLAMIT

A nuk eshte stresi dhe nervoza nje faktor madhor i cili ka efekt ne ngritjen e e tensionit
areterial?Por gjat praktikimit te namazit njeriu ndjen qetesin me te thell shpirtrore,e kjo do
te ndodh pesw her n dit, te jeshw ne kete gjendje pes her ne dit do te jen gjasat shum
te vogla te biesh prehje e stresit dhe nervozes, sepse namazi ti qrrenjos nga zemra qe te dyja.
Po ashtu, praktikimi i pes kohve namaz ka ndikim madhor ne aktivitetin fizik aq sa
krahasohet me pes km ecje n dit,qe do te thot ti vetem permes namazit do arrish ta ulesh
tensionin 5-10mmHg. Uji i ngroht ka efekt vazodilatator, qe do te thot ndimon qarkullimin
e lirshem te gjakut,pra marrja e abdesit me uj te ngroht arrin kete efekt
Si dhe agjerimi i ramazanit te disa njerz ka aq efekt kurues ndaj hipertensionit sa ata gjat
kohes qe agjerojn tensioni ju bie ne vlera normale.
Qe nga dekadat e lashta e deri me tash ka ekzistura nje thesar i mrekullueshem ku pr do
dite e me shum na bindw me mrekullit qe posedon brenda tij ku disa i dim po ende shum
tjera do te zbulohen me von. Dihet e vrteta qe ky liber eshte shpallur ne kohet kur shumica
e njerzve kan qen analfabet dhe nuk ka ekzistuar teknikat si sot, por sot po kuptohet se
gjitha ato shkrime hynore jane te verteta te cilat burojn brenda librit hyjnor KURANIT
Shpresojm qe shum e shum mrekulli brenda ti te arrijm ti zbulojm dhe te jen pjes e
jetes son praktikimi i tyre. Ne kete menyr do te reduktohen shum semundje qe vin nga
mos dija jon, te cilat do te ishte shum leht ti parandalojm dhe reduktojm. Shpresojm
qe nje dit mjeksia jon te perparoj, te jemi ne gjendje ne menyren sa me te leht tju vim ne
ndihm njerzve prmes metodave sa me te thjeshta dhe jo demtuese.

Kujdesi per barnat, vendi, hapesira dhe objekti

Farmacia sht nj institucion i kujdesit shndetsor ku kryhet, prgatitja, paketimi, kontrolli

i cilsis, shitja me ose pa recet dhe ruajtja e barnave t regjistruara n vend, si dhe ku jepet
informacion e kshilla mjeksore. N farmaci mund t shiten edhe materiale mjekimi,
aksesor, artikuj higjienokozmetik e dietetik.

Vendi ku ruhen, konservohen dhe tregtohen barnat duhet te jete i ndare, sipas llojeve te
medikamenteve dhe temperatures qe kerkohet nga prodhuesi i farmaceutikes. Sipas
rregullave, nje farmaci duhet te kete ambient te bollshem, te paster, te fresket, te kete kushte
per ruajtjen e medikamenteve ne formen e ampulave, te konservuara ne shishe.

Ndarja e ilaceve duhet te jete ne menyre te tille qe mos te kete derdhje, ekspozim te
produkteve ne diell, perzierje me medikamente te tjera. Ndalohet rreptesisht perzierja e
ilaceve humane me ato te kafsheve, si ne farmacite humane ashtu edhe ne sherbimet
veterinare.

Pajisjet e domosdoshme per zhvillimin e veprimtarise si qarkullues te produkteve dhe

pajisjeve medicinale jane:

Frigoriferi per ruajtjen e barnave termolabile i cili posedon pajisjen per regjistrimin e
temperatures , i dedikuar vetem per produkte medicinale,
Pajisjet qe sigurojne temperaturen dhe lageshtine e hapesirave ne perputhshmeri me
deklaraten e prodhuesit per ruajtjen e produkteve dhe pajisjeve medicinale dhe produkteve
tjera, si dhe pajisjet adekuate qe bejne regjistrimin permanent te temperatures dhe lageshtise
se ketyre hapesirave ku ruhen produktet dhe pajisjet medicinale.

Paketimi i jashtm i barnave ose, n munges t tij, paketimi i brendshm, detyrimisht

prmban kto t dhna: a) emrin e barit, shoqruar nga formdoza e tij dhe, n varsi t
prdorimit t produktit (pr foshnje, fmij ose t rritur), kur ai prmban m shum se tre
prbrs aktiv, n paketim prfshihet emri i prbashkt ndrkombtar ose, nse nuk ekziston
nj i till, emri i zakonshm i produktit; b) deklarimin pr lndt aktive, t shprehura n cilsi
dhe n sasi, pr njsi dozimi, ose n prputhje me formn e administrimit pr nj vllim apo
pesh t caktuar, duke prdorur emrat e tyre t zakonshm; c) formn farmaceutike dhe
prmbajtjen e saj, sipas peshs, vllimit ose numrit t dozave t produktit; ) listn e t gjitha
lndve ndihmse, sipas efektit q ato kan; d) metodn dhe, nse sht e nevojshme, rrugn
e administrimit; dh) paralajmrim t veant q bari duhet t mbahet larg fmijve; e)
paralajmrim i veant pr barin, nse kjo sht e nevojshme; ) datn e skadencs, n terma
t qart (muaj/vit); f) udhzime t veanta pr kushtet e ruajtjes, nse ka; g) udhzime t
veanta pr asgjsimin e barnave t paprdorura ose materialeve mbeturina nga barnat, sipas
rastit; gj) emrin dhe adresn e sakt t mbajtsit t autorizimit t tregtimit; h) numrin e seris
s prodhuesit.

Fletudhzuesi duhet te jete n prputhje me prmbledhjen e karakteristikave t produktit dhe

prmban t dhna mbi: a) identifikimin e barit: i) emrin e barit, t ndjekur nga emri i
zakonshm nse produkti prmban vetm nj lnd aktive dhe nse emri i tij sht nj emr i
shpikur; nse bari jepet n disa forma farmaceutike dhe/ose n disa prqendrime duhet t
prfshihen n emrin e tij: forma farmaceutike dhe/ose prqendrimi (pr shembull: foshnj,
fmij, i rritur); ii) deklarimin e plot t lndve aktive dhe lndve ndihmse, t shprehura
n cilsi dhe nj deklarim t lndve aktive t shprehura n sasi, duke prdorur emrat e tyre t
zakonshm, n rastin e do prezantimi t barit; iii) formn farmaceutike dhe prmbajtjen n
pesh, volum ose numr t dozave t produktit, n rastin e do prezantimi t produktit; iv)
grupin farmako-terapeutik ose tipin e aktivitetit n terma, lehtsisht t kuptueshm pr
pacientin; v) emrin dhe adresn e mbajtsit t autorizimit t prodhimit dhe t tregtimit; b)
treguesit terapeutik; c) listn e informacionit t nevojshm para marrjes s barit, pr: i)
kundrindikimet; ii) masat paraprake, t prshtatshme pr prdorim; iii) format e
ndrveprimit me barna t tjera dhe forma t tjera t ndrveprimit (p.sh: alkooli, duhani,
ushqimet), q mund t ndikojn n efektin e barit; iv) paralajmrime t veanta.
Fletudhzuesi shkruhet n terma t qart dhe t kuptueshm pr prdoruesit dhe duhet t jet
qartsisht i lexueshm n gjuhn shqipe ose, prve ksaj, dhe n gjuht e tjera zyrtare t
vendeve ku bari sht vendosur n treg.

Fletudhzuesi shtypet n disa gjuh (varianti shqip sht i detyrueshm), me kusht q i njjti
informacion t jepet n t gjitha gjuht e prdorura.