komparativna pravna historija

Pitanja i odgovori:
1.Sta je prvobitna zajednica i koje su faze u njenom razvoju? Prvobitna zajednic
a je preddrzavno uredjenje ljudskog drustva, odnosno predhistorija covjecanstvaF
aze razvoja u prvobitnoj zajednici su: divljastvo kao najduzi stadij razvoja lju
dskog roda koja se odlikuje sakupljackom privredom, u kojoj se covjek bavio lovo
m za sta je koristio kamenu sjekiru, koplje, luk i strijelu, ribolovom i ubiranj
em plodova a u toj fazi javlja i artikulisani govor, i barbarstvo kao druga faza
u kojoj se javljaju prvi oblici proizvodnje i u kome covjek pripitomljavajuci n
eke vrste stoke pocinju se baviti stocarstvom kao i obradom zemlje(zemljoradnjom
). U barbarstvu se na nizem stupnju barbarstva ljudi bave grncarstvom(obrada gli
ne) i povrtlarstvom, na srednjem stupnju barbarstva se razvija stocarstvo i zeml
joradnja. 2.Koje su odlike gensa ili roda? Odlike gensa ili roda kod Irokeza u p
lemenu Savaku koje je nasao Morgan Su: bira svog starjesinu i poglavicu, gdje su
izbor morali potvrditi i ostali gensovi, vlast starjesine gensa je moralna i oc
inska bez prinudnih sredstava, i gens i plemensko vijece moze birati ili smijeni
ti starjesinu, nijedan clan roda se nije smio zeniti u okviru gensa, imanje iza
umrlih je ostajalo ostalim clanovima gensa jer djeca nisu mogla naslijediti oca
s obzirom da je pripadnik drugog gensa, djeca pripadaju gensu svojih majki, gens
ovi su se uzajamno pomagali i stitili u odnosu na strance, rod je imao zajednick
o ime, u rodu su se mogli usvajati stranci(adopcija), svi pripadnici roda su ima
li zajednicke vjerske svecanosti, kult i obicaj, rod je imao zajednicko mjesto z
a sahranu i imao je skupstinu svojih muskih i zenskih odraslih clanova koji su i
mali jednako pravo glasa. 3.Koje su odlike fratrije ili bratstva? Fratrije ili b
ratstva su imali dijelom drustvenu a dijelom religijsku funkciju. Oni su posredo
vali pregovorima izmedju rodova i predstavljali su vojnu formaciju. 4.Koje su op
ste karakteristike drzava Starog istoka? Opste karakteristike Starog istoka ili
istocnih despotija su: ocuvanje kolektivne bastine i slab razvoj privatne svojin
e nad zemljom, nastale su u dolinama velikih rijeka gdje su se bavili zemljoradn
om,vjestackim navodnjavanjem povrsina koje su obradjivali, kolektivno posjedovan
je robova kao radne snage(bili su drzavni ili su pripadali hramovima), sadrzaval
e su elemente patrijarhalnog zivota a u Egiptu su se osjecali tragovi i matrijar
hata, vlast je organizovana centralisticki(sva vlast je u rukama jednog covjeka,
vladara). 5.Organizacija vlasti u Starom Egiptu? Na celu drzave je bio faraon u
cijim rukama je bila zakonodavna,upravna i sudska vlast i kome su bila propisiva
na bozanska svojstva te je bio i vrhovni vjerski poglavar. Savjete je primao od
savjetnika carskih naredjenja-visokih dostojanstvenika. Na celu upravnog birokra
tskog aparata je bio dzati koji je u sebi sjedinjavao administrativnu i sudsku v
last i bio posrednik izmedju faraona i vanjskog svijeta. Drzavnim magacinima su
upravljali carski blagajnici. Cinovnici i skupljaci poreza su porez sakupljali u
naturi i uz sebe
su uvijek imali naoruzanu pratnju, neku vrstu policije a postojala je i narodna
vojska. Upravna vlast nije bila odvojena od sudske i istu su vrsili pravnici nom
a a vazni slucajevi su upucivani pred veliki ili visoki sud u prijestolnici. 6.K
oncept prava i pravde u Starom Egiptu? Pravo i pravda u Starom Egiptu su koncept
irani na nacelima: nepristrasnosti, zakonitosti i pravicnosti po sudskom procesu
kao sto se moze saznati iz Uputstva dzatiju Rekmiru koji su pronadjeni uklesani
na zidovima njegove grobnice u Tebi, i koji je bio dzati faraona Tutmosa III iz
18-te dinastije. Dzati su upravo i nosili bijelu odjecu kao simbol nepristrasno
sti. 7.Sadrzaj i znacaj dokumenta „Uputstva dzatiju“? „Uputstva dzatiju“ sadrze
upute koje su faraon i njegov Savjet dali dzatiju Rekmireu kojih se on morao pri
drzavati pri obavljanju te visoke funkcije. U Uputama se istice da je funkcija d
zatija javna funkcija, da se u svom radu drzi zakona i obicaja, da u svom radu m
oze imenovati svoje pomocnike, da sudi po propisima i da u svome radu bude nepri
strasan(kao dzati Keti koji je presudjivao na stetu svojih rodjaka a u korist tu
djina bojeci se da ne bude pristrasan) za sta je faraon rekao da je to „vise neg
o pravda“, da sudi pravedno i da je duzan da svakoga saslusa a da onome ciju mol
bu odbije i obrazlozi zasto je to ucinio. Svojim ponasanjem i nepristrasnoscu dz
ati mora zasluziti strahopostovanje jer ce strah „zaplasiti lazljivce“, te da se
od dzatija ocekuje da postupa po pravdi. Znacaj „Uputstva dzatiju“ je osim hist
orijskog i u cinjenici da ovaj dokument dokazuje da je sudski proces u Starom Eg
iptu bio uredjen propisima i da se u ta davna vremena polagalo mnogo paznje na o
bavljanje javnih duznosti u Starom Egiptu, kao i da taj dokument potvrdjuje kara
kteristike koje su bile prisutne u ostalim zemljama Istocnih despotija a to je d
a je vlast bila centralizirana i birokratizovana. 8.Kakva je bila organizacija v
lasti u Babilonu? Na celu drzave je bio vladar-pates ili lugal. Funkciju upravni
ka dvora kao i javne administracije, javne sluzbe i irigacionih radova(sistemi n
avodnjavanja) te javnog biljeznika je obavljao nubanda. Namjesnici i upravnici g
radova su se zvali isaku. Znacajni su bili i pisari dub-sari(oni koji su pisali
na glinenim plocicama). Daljom centralizacijom vlasti vladari za oblasne upravni
ke postavljaju sakanaku, a postojali su i upravnici manjih teritorija-rabianum.
Vojska je bila narodna i najamnicka. U sudskim postupcima su sudili svecenici a
postojao je i sudski kolegijum-puhrum. 9.Karakteristike ugovora iz Stare Mezopot
amije? Ugovori koji su zakljucivani u Staroj Mezopotamiji odslikavaju veoma razv
ijene pravne odnose u ta davna vremena. To se zakljucuje po tome da je vrsena ku
poprodaja u kojoj se prodavac obavezuje da nece imati nikakvih potrazivanja prem
a kupcu(kupoprodaja roba i nekretnina) zatim i tada je postajao zakup stana ili
kuce(ugovor o jednogodisnjem zakupu kuce) zatim ugovor o zakljucenju braka, kao
i ugovori o dozivotnom izdrzavanju iz nasljednog prava, te ugovori o zajmu. U cj
elini gledano ti dokumenti dokazuju da je pravo u Staroj Mezopotamiji bilo veoma
razvijeno. Karakteristicno je da su ti ugovori zakljucivani pred svjedocima koj
i su se potpisivali i zakljinjali na njihovu ispravnost kao i to da su bili u pi
sanoj formi. 10.Sadrzaj i znacaj Hamurabijevog zakonika? Hamurabijev zakon se sa
stoji iz 282 clana koji su uklesani na crnoj kamenoj ploci klinastim pismom. Sad
rzi odredbe
koje se odnose na krivicno pravo, porodicno i nasljedno pravo te obligaciono pra
vo(ugovori),kao i odredbe koje imaju karakter danasnjeg ustavnog prava a koje su
se odnosile na zastitu robovlasnickog poretka koji je tada vladao te sankcije u
slucaju krsenja tih propisa. Moze se reci da je taj zakon u velikoj mjeri regul
irao odnose koji su postojali u to doba. Tako se u tom zakonu spominju ugovori o
kupoprodaji,zajmu,o gradjenju,o zakupu,o ostavi i dr. Taj zakon takodjer sadrzi
i odredbe koje se odnose na sudski postupak kao i nacin dokazivanja i vrstama d
okaza koji se mogu izvoditi u tim postupcima. Znacaj Hamurabijevog zakona je vel
iki. Osim njegove historijske vrijednosti, ovaj zakon omogucava danas da se sagl
eda razvoj prava u Babilonu u vrijeme Hamurabijeve vladavine kao i vremenu posli
je toga, te karakteristike pravnog razvoja koje su zajednicke svim Istocnim desp
otijama. 11.Pravo i pravda prema Hamurabijevom zakonu? Prema Hamurabiju, pravo s
u odredbe njegovog zakona koje su uklesane na kamenoj ploci, koji treba da se st
riktno pridrzavaju svi stanovnici Babilona kako oni kojima on vlada, tako i oni
poslije njega. Te odredbe su pravno regulirale odnose koji su tada bili razvijen
i u Babilonu. Postivanje tog zakona je prema Hamurabiju je trebalo da osigura re
d i mir u drzavi kao i efikasnu upravu odnosno birokraciju. S obzirom da je Hamu
rabi kao neprikosnoveni vladar Babilonske drzave smatrao da je on jedini zakonod
avac, to je prema njemu i njegov zakon predstavljao pravednost a provodjenje tog
zakona u djelo, pravdu na zemlji. Takav pristup je Hamurabi preporucivao i svoj
im nasljednicima uz isticanje kletve i bacanja prokletstva na one buduce narasta
je i njegove nasljednike koji se njegovog zakona ne budu pridrzavali ili ga budu
mijenjali. 12.Klasna pripadnost i kaznjavanje prema Hamurabijevom zakonu? Ako n
eko izbije zube sebi ravnom, da se i njemu izbiju zubi(cl.200.), a ako izbije zu
be jednom muskinu da jednu trecinu mine srebra(cl.201.). Ako neko covjeka poloza
ja veceg od svog udari po obrazu da mu se bicem od govedje zile udari 6 udaraca(
cl.202.). Ako je slobodan covjek udario po obrazu slobodnog covjeka da plati min
u srebra(cl.203.), a ako je udario po obrazu muskinu da plati 10 seleka srebra(c
l.204.), a ako rob slobodnog covjeka udari po obrazu da mu se odsijece uho(cl.20
5.). To su sve primjeri o postojanju klasne podijeljenosti drustva u Babilonu ko
ji su se kao takvi odrazavali i u pravu, odnosno koju je kao takvu i Hamurabijev
zakon predpostavljao. Tu spadaju i odredbe koje se odnose na kaznjavanje smrcu
onih lica koja su prikrivala odbjeglog roba(cl.16.). Sve to je imalo za cilj odr
azavanje robovlasnickog poretka. 13.Forme koristenja zemljista u Hamurabijevom z
akonu? Zemljiste se prema Hamurabijevom zakonu moglo koristiti: Po osnovu zakupa
(cl.42.-47.), kao leno dato na koristenje(uzivanje)borcu ili lakom oruzniku(cl.2
7.-32. i cl.36.-41.), kao zalog za zajam(hipoteka)(cl.48.-52.),kao licni posjed
ili svojina(cl.53.-56.) uz odredbe o branama za navodnjavanje ali u smislu nakna
de stete ako bi necije polje stradalo od popolava, i koristenje zemljista za isp
asu(cl.57. i 58.). 14.Polozaj robova prema Hamurabijevom zakonu? Robovi su u Bab
ilonu bili u vlasnistvu dvora(drzavni)(cl.15. i 16.) i u privatnom vlasnistvu. I
mali su minimalna prava u slucajevima kada bi se ozenili zenama slobodnih ljudi
sto
ukazuje da su u odredjenim granicama mogli sticati odredjenu imovinu(cl.175. i 1
76.). U svakom slucaju su robovi bili potcinjena klasa a to se moglo zakljuciti
i prema sankcijama koje su propisane Hamurabijevim zakonom(cl.205.,213. i 214.).
15.Trgovina prema Hamurabijevom zakonu? O trgovini se u Hamurabijevom zakonu go
vori u (cl.9.-13.) slucaju dokazivanja o postojanju ili nepostojanju kupoprodaje
, odnosno kradje i sankcijama u tom slucaju, kao i u slucaju zajma(cl.49.-52.),
u slucaju trgovackog posredovanja(cl.100.-107.)kao i u clanu 278.-281. u slucaju
kupovine roba. Svi navedeni primjeri ukazuju da je trgovina, mada u naturalnom
obliku, bila razvijena u Babilonu. Predmet trgovine su mogle da budu pokretne i
nepokretne stvari. 16.Izvori prava u drzavama Starog istoka? Izvori prava u drza
vama Starog Istoka su bili: obicaji, sudska praksa i zakoni. Obicaji nastaju iz
drustvene prakse dugotrajnim ponavljanjem iste radnje na isti nacin a koja radnj
a je u skladu sa etickim shvatanjem tog drustva. Sudska praksa kao izvor prava z
naci da se presude donesene u sudskim postupcima uzimaju kao izvor za postupanje
u slicnim slucajevima. Takav slucaj u kojem je sudska praksa primarni izvor pra
va je zadrzan i danas u Engleskoj a jednim dijelom i u SAD. Zakon kao izvor prav
a predstavlja unaprijed odredjeno reguliranje necijeg ponasanja i sankcije koje
slijede u slucaju suprotnog ponasa od onog odredjenog u zakonu. Iz tog vremena j
e najpoznatiji Hamurabijev zakonik kao i zakonik egipatskog faraona Bokorisa. 17
.Brak i porodica u pravima(drzavama) Starog istoka? Brak se u drzavama Starog is
toka sklapao ugovorom a razvod je bio slobodan. U porodicnom smislu je bitno ist
aci da su se u Egiptu djelimicno zadrzali odredjeni relikti matrijarhata, dok je
u ostalim drzavama bio zastupljen patrijarhat gdje su otac i muz imali rukovode
cu ulogu i gdje se loza racunala po muskoj liniji. Medjutim treba istaci da je p
rema Hamurabijevom zakoniku zena, iako nije tretirana ravnopravno sa muskarcem i
pak imala odredjen status koji nije bio toliko nepovoljan. Hamurabijev zakonik v
elikim svojim dijelom se bavi uredjenjem bracnih i porodicnih odnosa kao i odnos
a adopcije(usvajanja)(cl.135.-195.), cime je regulisan status zene u porodici, o
dnos roditelja i djece,obaveza zakljucenja ugovora o braku, davanje miraza-serik
tu ili otkupa-tirhatu za nevjestu i sl. 18.Pravo svojine u zemljama Starog istok
a? Za pravo svojine u zemljama Starog istoka je karakteristicno postojanje kolek
tivne svojine. U Egiptu gdje je sva zemlja u principu pripadala faraonu, kucnim
dokumentom faraon davao odredjena zemljista pojedinim familijima i pojedincima s
a mogucnoscu nasljedjivanja. U Babilonu je karakteristicna pojava privatne svoje
na zemlji gdje je vladar carsku ili drzavnu zemlju dijelio zemljoradnicima veza
juci ih na obavezu placanja poreza u naturi. U Babilonu je poseban status imala
imovina ilku, zemlja koja je bila izuzeta iz prometa i koju je vladar davao vojn
icima i drugim zasluznim pojedincima za vrsenje njihovih duznosti. Takodjer je p
ostojala i opcinska svojina kao poseban vid zajednickog vlasnistva. U Mezopotami
ji je postojao i kamen medjas koji se u Babilonu zvao i kuduru a kojim se oznaca
vala medja izmedju susjednih zemljista. 19.Delikti i kazne u zemljama Starog ist
oka? U zemljama Starog istoka su bile zastupljene stroge kazne za prestupnike i
ucinioce krivicnih djela. To su najcesce
bile teske tjelesne kazne(bicevanje,odsijecanje dijelova tijela i slicno), kao i
smrtne kazne u slucajevima sakrivanja odbjeglih robova, hvatanja na djelu kradl
jivaca, razbojnistva, oseubistva i sl. To znaci da su najcesce teska krivicna dj
ela protiv porodice, robovlasnickog poretka i drzave kaznjavana smrcu. Takodje s
u bile zastupljene i kazne izgona(protjerivanje) krivca iz odredjenog mjesta ili
iz doma, odgovornost opcine ili rodovske zajednice za krivicno djelo ukoliko se
ne pronadje ucinilac tog djela(cl.22.-23.Hamurabijev zakonika), odgovornost dje
ce za djela koja su pocinili njihovi roditelji, te postojanje taliona (kazna koj
a provodi na nacin na kakav je ucinjeno i krivicno djelo-oko za oko,zub za zub).
20.Organizacija vlasti u Sparti? Prilikom naseljavanja Sparte, Spartanci su pok
orili domorodacko stanovnistvo pretvarajuci ga u drzavne robove-helote. U Sparti
je postojao jos jedan sloj stanovnistva-perijeci koji su bili trgovci i zanatli
je, a nisu imali politickih prava ali su bili slobodni. Na celu Sparte su bila d
va kralja sa vojnom, sudskom i vjerskom vlascu. Geruzija ili vijece staraca je b
ila sastavljena od 28 clanova geronata koji su razmatrali stvari koje su isle na
skupstinu, a imali su i odredjenu sudsku vlast. Narodnu skupstinu-apelu su saci
njavali svi Spartanci koji su stariji od 30 godina i oni su birali razne funkcio
nere a narocito geronate. Pet efora su u pocetku bili zamjenici kraljeva a kasni
je su preuzeli skoro citavu vlast. Birani su svake godine u skupstini, radili su
kolegijalno i odluke donosili vecinom glasova. 21.Organizacija vlasti u Atini?
Do Solonovih reformi 594.godine p.n.e stanovnistvo Atine su cinili eupadriti(rod
ovsko aristokracija),geomori(sitni zemljoposjednici) i demijurzi(zanatlije). Eup
adriti su jedini imali prava da vrse javne fuknckije i da budu birani za njih. V
last je tada vrsilo 9 arhonata koji su ispocetka bili birani dozivotno a kasnije
na jednogodisnji mandat. Po isteku mandata arhonti su postajali clanovi areopag
a koji je birao i postavljao arhonte. Teritorijalni okruzi su se nazivali naukra
rije i svaki je imao obavezu da opremi po jedan ratni brod za latinsku flotu. Ka
da je izabran za arhonta 594.godine p.n.e. Solon je pristupio reformi atinskog d
rustva pa je isto podijelio prema imovinskom cenzusu u cetiri razreda-file. Prvi
razred su cinili gradjani sa prihodom od 500 i vise medimni zita godisnje, drug
i sa 300 medimni zita godisnje-konjanici, treci sa 200 medimni zita godisnje-zeu
giti i cetvrti razred-teti koji su ucestvovali u radu narodne skupstine ali nisu
mogli biti birani na javne funkcije. Zakonodavnu vlast je imala Narodna skupsti
na-eklezija, izvrsnu vlast-Vijece bula od 500 clanova a sudsku vlastHelieja(veli
ki porotni sud). Poslije Solona demokratske reforme je nastavio Klisten koji je
vrsio teritorijalnu podjelu atinske drzave na 10 teritorijalnih fila koje su se
dijelile na tri dijela-tritije. Svaka fila se sastojala od jedne gradske, jedne
seoske i jedne primorske teritorije tako je da u svakoj fili bilo po 2/3 gradsko
g i 1/3 seoskog stanovnistva. Tritije su se dijelile na deme koja je imala svoga
starjesinudemarha koji je rukovodio poslovima deme. Izvrsno vijece se sa 400 po
vecalo na 500 clanova. Klisten je uveo i ostrakizam-casno progonstvo za one grad
jane koji bi stekli takvu popularnost da su predstavljali opasnost za demokratsk
e institucije. Takve osobe su se udaljavale iz Atine na vrijeme od 10 godina. Po
slije Solona i Klistena reforme su nastavili Oerikle 461.godine p.n.e. i Efijalt
koji je uveo placu za clanove savjeta i porotnog suda te su te funkcije postale
dostupne i siromasnim gradjanima.
22.Koncept,izvori i karakteristike atinskog prava? Atinsko pravo je konceptirano
na ideji o pravnoj jednakosti gradjana, s obzirom da se svako lice ciji su otac
i majka Atinjani smatrao atinskim gradjaninom i sa navrsenih 18 godina upisivan
u knjigu dema kao demot-clan dema. Kao clan skupstine-eklezije svaki je gradjan
in mogao birati ili biti biran u organe atinske uprave sto je za onoga koje vrsi
predstavljalo cast-time, a kazna za onoga ko usljed krivicnog djela izgubi cast
je atimija. Sastavni dio casti je bila i vojna obaveza koju je morao obavljati
svaki Atinjanin od 18-60 godina starosti. Bogati su morali materijalno pomagati
vojsku sto su cinili-liturgijama a jedan od najzahtjevnijih od liturgija je bila
trijerarhija, opremanje broda. Osim Atinjana, u Atini su zivjeli i robovi koji
su smatrani stvarima i bili u privatnom ili drzavnom vlasnistvu, nisu mogli ubij
ani ali su se mogli kaznjavati bicevanjem i koji su ako su zasluzni za Atinu mog
li biti oslobodjeni, kao i stranci zvani meteci koji su se bavili trgovinom i za
natima i koji su bili slobodni ali nisu imali politickih prava. Njih je pred sud
om mogao zastupati samo Atinski gradjanin. Oni su najcesce dolazili iz drugih gr
ckih polisa. Karakteristike atinskog prava su te da je ono bilo slabo razvijeno
u odnosu na politicku djelatnost i teznju za demokratskim uredjenjem drustva. Iz
vori prava u Atini su pretezno zakoni koje su donosili pravni reformatori: Drako
n, Solon, Klisten, Perikle, Efijalt, a koje je opisao Aristotel o Ustavu atinsko
m. 23.Sadrzaj i znacaj Gortinskog zakonika? Gortinski zakonik koji je donesen u
Gortini, polisu na otoku Kritu se sastoji od cetiri kolumne. U prvoj kolumni je
sadrzan postupak utvrdjivanja statusa covjeka: da li je slobodan ili rob, kao i
postupanje po utvrdjivanju tog statusa, da bude slobodan ako je slobodan covjek
a ako je rob da se preda svome vlasniku te sankcije za onoga ko roba ne preda nj
egovom vlasniku. Druga kolumna govori o duznickom ropstvu u kome su slobodni lju
di zbog duga postajali robovi, bilo da su sebe zalagali bilo da su to postajali
silom. U ovoj kolumni se takodjer govori o postupanju sa osobama koje se nadju u
odnosu sa tudjom zenom gdje se isticu novcane kazne kao sankcije i u cemu je pr
isutna razlika u kaznjavanju s obzirom na drustvenu pripadnost kaznjenika. U tre
coj kolumni se govori o statusu zene poslije smrti njenog muza kao i mogucnosti
da zena ima svoju imovinu koja se sastoji pretezno od pokretnih stvari. U cetvrt
oj kolumni se govori o statusu djeteta koga rodi vojkeja, pripadnici sloja stano
vnistva koji su bili potomci starih patrijarhalnih robova i kao takvi uzivali od
redjene pogodnosti o odnosu na privatne robove(mogli su se zeniti slobodnim zena
ma, sticati svoju imovinu i slicno). Znacaj Gortinskog zakonika je u cinjenici d
a nam isti ukazuje na drustvene prilike u ranoj grckoj epohi kada je jos postoja
lo duznicko ropstvo, i zastupljenost novcanog kaznjavanja u odnosu na tjelesnu i
ostale vrste teskih kazni. 24.Kako je Aristotel opisao drzavno uredjenje Sparte
? Opis Sparte(Lakedajmon) i Spartanaca(Lakonaca) u svojoj „Politici“ Aristotel p
ocinje sa pitanjima: da li je njihov zakon u odnosu na najbolje drzavno uredjenj
e dobar ili nije i da li postoji nesto sto je suprotno sa osnovnim principom i p
rirodom drzavnog uredjenja koje su njihovi zakonodavci odredili ? Aristotel smat
ra da je za stvaranje dobrog uredjenja potrebno dovoljno vremena i razmisljanja
sto Lakonci nisu imali s obzirom na stalnu napetost iznutra koji su stvarali pot
cinjeni heloti uvijek spremni za ustanak, a spolja Argivci, Mesenjani i Arkadjan
i sa kojim su Spartanci bili u
neprijateljstvu. Aristotel slabost u uredjenju Sparte vidi u slobodi i u raskala
senosti koju su imale spartanske zene koje su, s obzirom na odsutnost i gubitak
muskaraca u stalnim ratovima koje su Spartanci vodili, postajale i bogatije. Po
Aristotelu zenama ni Likurg koji je glavni zakonodavac u Sparti nije mogao nista
pa je od njih odustao. Likurg je pri naseljavanju Peloponeza teritoriju sparte
podijelio na devet hiljada jednakih dijelova(koliko se smatra da je u to vrijeme
bilo ratnika-glava domacinstava). Aristotel takodjer kritikuje i organizaciju v
lasti u Sparti isticuci nesklad u veoma velikim oblastima efora koji su postepen
o postajali oholi u odnosu na geronte cije su vrline pri izboru morale doci do i
zrazaja. 25.Kako je Aristotel opisao grcke zakonodavce? Po Aristotelu Likurg i S
olon su uspostavili i zakone i drzavno uredjenje. Po Aristotelu je Solon ukinuo
oligarhiju i uspostavio staru demokratiju time sto je sudove obrazovao od svih g
radjana, zbog cega je trpio prigovore da je unistio moc Vijeca i izbornih organa
vlasti. Aristotel smatra da to nije bila Solonova zamisao vec sticaj okolnosti
s obzirom da je narod, stekavsi u perzijskim ratovima prevlast na moru postao oh
ol i uzeo za vodje demagoge. Solon je dao narodu samo najneophodniju moc da bira
vlast i da mu ona polaze racune, jer kad narod ne bi imao vlast bio bi rod i ne
prijateljski raspolozen. Time je on omogucio da se vlasti biraju izmedju ugledni
h i imucnijih ljudi cime je podijelio stanovnistvo prema imovnom stanju na one s
a 500 i vise medimna zita godisnje(pentakosiomedimni), sa 300 medimna zita(zeugi
ti), sa 200 medimna zita (hipadi) i teti. Osim Solona Aristotel spominje i Perik
la koji je uveo placu za sudije i Efijalta koji je okrnio vlast aeropaga oduzima
juci mu sva politicka prava i ostavljajuci mu samo pravo da sudi za ubistva sa p
redumisljajem. Od zakonodavaca izvan Atine i Sparte, Aristotel spominje Zaleuka
kao zakonodavca epizefirskih lokra, Haronda iz Katane koji je dao zakone za grck
e kolonije na Halkidici i Siciliji(Italija). Aristotel osporava, s obzirom na vr
emenski razmak, tvrdnju grckog historicara Herodota da je Onomakrit bio prvi zak
onodavac koji je obrazovao na Kritu iako je bio lokridjanin, i koji je bio Talet
ov prijatelj, da su Likurg i Zaleuk Taletovi ucenici a da je Haronda Zaleukov uc
enik. Kao Tebanjskog zakonodavca Aristotel spominje Filolaja koji je porijeklom
iz Korinta. Aristotel za njega vise veze neke njegove zivotne dogadjaje i njegov
odnos prema Korintu sa koga potice a od njegovih zakona u Tebi Aristotel istice
zakone o radjanju djece koji su prihvaceni u Tebi kao osnovni zakoni i zakon o
cuvanju imanja dobijenih kockom(nova podjela zemlje). Aristotel istice zakonodav
ce: Haronda i njegov zakon protiv laznih svjedoka, Faleja i njegov zakon o imovi
nskoj jednakosti i Platona koji je ustrojio zajednice zena, djece i zenskih sist
ija, zakone po kojima starjesine gozbi trebaju da budu trijezni ljudi i zakon o
vojnoj vjezbi po kome treba vjezbati obje ruke da bude kao desna. Aristotel tako
djer spominje i Drakona poznat po strogim kaznama, zakonodavca Pitaka koji je po
znat po zakonu po kome pijane ljude treba kaznjavati vecom kazne nego trijezne k
ao i zakonodavca Adrodamanta iz Regije koji je za tracke halikdjane donio zakon
o ubistvu i nasljedjivanje. 26.Kako su djelovali sudovi u Atini? U Ustavu atinsk
om, Aristotel je opisao izbor sudova po filama koje su vrsili devetorica arhonat
a, dok je za desetu filu to vrsio sekretar tesmoteta kao i sudija u tim sudovima
. Izbor se vrsio u sudnici sa deset
ulaza(po jedan za svaku filu) i dvadeset kelotirija (po dvije za svaku filu). U
sudnici se postavljalo 100 kutija (po 10 za svaku filu) i deset drugih kutija u
koje su se zdrijebom ubacivale plocice sa imenima sudija i dva cupa. Na svakom u
lazu se postavlja onoliko palica koliko ima sudija a u cup se ubacivalo onoliko
zirova koliko ima sudija. Pravo da budu sudije su imali svi sa navrsenih 30 godi
na starosti. Na svakom ziru je bilo zabiljezeno po jedno slovo pocevsi od jedana
estog slova L jer je toliko bilo sudnica koje treba popuniti. Svaki sudija je im
ao plocicu na kojoj je ispisano njegovo ime, ime njegovog oca i deme kao i po je
dno slovo iz alfabeta pocevsi od slova K. Svaka prevara ili pokusaj prevare je k
aznjavan novcano. U sporovima su sudije glasale tako sto su u dvije amfore koje
su bile smjestene u sudnici ubacivali oblutke: u jednu probusene i pune a u drug
u nevazece gdje su pri glasanju probusene oblutke uzimali tako da stranke nisu m
ogle vidjeti da su probuseni. Probuseni obluci su bili za tuzitelja a puni za tu
zenog pa kojih bude vise u korist toga je i bila presuda. 27.Opste karakteristik
e feudalnog prava? Ono sto je karakteristicno za feudalno pravo je primjena pers
onalnog principa po kojem se pravo primjenjuje zavisno od plemenske pripadnosti
svakog pojedinca sto se odrazavalo u sudovima pitanjem stranci po kojem zakonu z
ivi kako bi mu se na odgovarajuci nacin sudilo. Da bi se to moglo sprovoditi zap
isivani su i kodificirana obicajna pravila sto uslovljavaju nastanak zbornika ba
rbarskog obicajnog prava – leges barbarorum medju kojima se izdvajaju: Lex Salic
a iz salijske Franke, Lex Ripuaria za ripuarske Franke, Lex Burgundorum za Burgu
nde, Lex Wishigotorum za Vizigote, Lex Langobadorum za Langobarde, Lex Thuringor
um i dr. Svi ovi zbornici su formulirani po uzoru na rimsko pisano pravo bez nje
gove apstraktnosti i vizije cjeline. Rimsko pravo kao statusno pravo vazilo je z
a Rimljane, Galorimljane i ostale starosjedioce. Na principu da je pravovaljano,
sve sto rimsko pravo uci, seoski obicaj dopusta a kraljevska vlast ne zabranjuj
e, razvija se i opce kraljevsko pravo koje je vazilo za sve podanike jedne drzav
e. Osim navedenog u opce pravo je spadalo i rimsko recipirano pravo – pandektno
pravo. U Njemackog i Francuskoj je nastao sistem pokrajinskog ili zemaljskog pra
va u koje su spadali akti vladara koji su se stapali sa starim obicajnim pravima
cijim zapisivanjem nastaju zbirke(XIII stoljece) kao sto su: Sasko ogledalo koj
e je dopunom preuredjeno u Ogledalo njemackih ljudi, zatim Svapsko ogledalo, a u
Francuskoj su to Obicaji grada Bovea(XIII st.). Osim navedenog bitno je naglasi
ti da je u ovom razdoblju veliki uticaj i u primjeni bilo kanonsko(crkveno) prav
o. Jedna od opcih karakteristika feudalnog prava je i drustvena nejednakost koja
se ogledala u pripadnosti pojedinim stalezima i dolazila do izrazaja narocito u
krivicnom pravu u kaznjavanju gdje su teze kazne predvidjane za kmetove i nize
staleze a blaze za pripadnike visih staleza. U imovinskom pravu su nastale nove
institucije kao sto su: alod(plemeniti slobodni i neplemeniti slobodni alod) sto
je uslovilo raslovajanje alodista na plemstvo i zavisne seljake, opca dobra – c
omune u sta su spadali pasnjaci, sume i vode, opcinska dobra – marke(germanska m
arka) na kojima se upravljalo po mjesnim obicajnima. Osim opcih dobara sva ostal
a dobra su se mogla prodavati, davati u zakup(prekarijum) koji se pretvarao u za
visnu bastinu ako je trajao preko pet godina ili u oblik dozivotnog uzivanja ako
je sklapan sa crkvom. U nasljednopravnom smislu su se postovale rimske tradicij
e po kojoj ako nema zakonskih nasljednika nasljedjuje kraljevska blagajna kao i
postojanje testamenta.
28.Sta karakterise drustveni i politicki rezim feudalizma? Drustveni rezim u feu
dalizmu karakterise nacin na koji se zemlja drzi dok politicki rezim karakterise
postojanje hijerarhije vlasti koja djeluje nezavisno osim obaveze da zadovolji
licne duznosti. Pojam svojine je izgubio klasicni smisao u odnosu na rimsku drza
vu gdje je privatna svojina bila temelj svih pravnih odnosa. U feudalizmu se na
zemljistu od tada jedinstvenog vlasnistva javlja vise tipova vlasnistva pa seza
tu svojinu i kaze da je podijeljena svojina. Sa politickog gledista kod Rimljana
je ideja drzave bila nezavisna od konkretnog oblika vladavine jer je vladavina
nacin ostvarenja drzave, dok se u feudalizmu feudalac na svom feudu obavlja svu
vlast. U feudalizmu kralj kao vlasnik zemlje istu dodjeluje kao beneficium feuda
lcu koji, ako je nije u mogucnosti sam iznajmljivati ustupa na koristenje kmetu
iz davanje odredjene naknade u naturi, cime se stvaraju tri prava na jednom zeml
jistu(kralja,feudalca i kmeta). Time se stvara novi bastinski sistem zasnovan na
vrhovnom pravu svojine koje ima kralj – dominium eminens, ispod kojeg je pravo
feudalca – dominium directum, i na kraju seljaci koji su zivjeli na feudu(posjed
u) sa pravom koristenja – dominium utile. Feudalizam karakterise i organizacija
vlasti. Poslije smrti Karla Velikog franacka drzava se raspala na vise drzava u
kojima je vlast dijeljena izmedju vladara,feudalca i vazala gdje su feudalci ima
li sve do kasnog apsolutizma glavni uticaj te provodili sve drzavne funkcije (vs
nicke, sudske, upravne) na svom feudu. Odnos vladar-feudalac-vazal je zasnovan n
a zakletvi vjernosti, a feud predstavljao beneficium koji je jedan vazal dobio o
d svog seniora koji ga je predstavljao i zastupao pred vladarom. 29.Pozicija crk
ve u feudalnom drustvu? Crkva je imala visoku poziciju u feudalizmu. S obzirom d
a je u tom vremenu neznanja i mraka jedina raspolagala sa kadrom koji je znao ci
tati i pisati,pa su crkveni dostojanstvenici i obavljali najodgovornije poslove
na dvorovima vladara(blagajnici,sekretari i dr.). Takodjer je crkveno shvatanje
svijeta po kojem je ovaj svijet olicenje skrusenosti i siromastva i milosrdjem b
ogatih trebao da bude priprema za vjecni svijet, odgovarala feudalizmu. Zahvalju
juci svemu tome crkve je raspolagala ogromnim posjedima a crkveni velikodostojni
ci po imovnom stanju su bili izjednaceni sa feudalcima. Crkva je takodjer odigra
la i veliku ulogu u pravnom smislu jer je primjenjivala kanonsko-crkveno pravo i
izuzimala iz svjetovne jurisdikcije svestenike(nisu im mogli suditi svjetovni s
udovi), a pod svojom jurisdikcijom je imala veliki broj krivicnih djela protiv v
jere u kojima je jedino ona bila legitimna da odlucuje. Crkveni sudovi su imali
prednost i veci ugled u odnosu na svjetovne sudove. U crkvenom pravosudju se raz
likovao duhovni sud i spoljasni sud. Prvi je sudio svestenicima a drugi krstasim
a, udovicama i sirocadi. Crkveno pravosudje se nazivalo sud duhovnog sudije i u
njemu je sudio glavni duhovni sudija i spoljasni duhovni sudija. 30.Glavne karak
teristike i znacaj Salijskog zakonika? Salijski zakonik spada u kategoriju barba
rskih zakona – zapisa germanskog obicajnog prava – nastalih od kraja 5.stoljeca
n.e. na teritorijama nekadasnjeg Zapadnog rimskog carstva. Primjenjivan je po pe
rsonalnom principu na Salijske Franke. Drustveno uredjenje Franaka u prvo vrijem
e poslije osvajanja mozemo proucavati na osnovu Salijskog zakonika – zakonodavno
g spomenika Salijskih Franaka. Tu se zapaza proces raspadanja rodovskih odnosa.
Srodnici i dalje igraju veliku ulogu u zivotu
slobodnih Franaka. Zakonom su regulisane kazne ako se neko ne odazove na sud, o
kradji stoke, o kradji pasa, ptica,pcela, o steti pricinjenoj usjevima, o pokrad
enim robovima, o kradjama i provalama slobodnih ljudi, o pljackasima, o ubistvu
i otmici tudjih zena, o paljevinama, o ranjavanju, o trovanju, o kradji camaca,
o kradjama u mlinu, o ubistvu djece, o bludu robinja, o potplacivanju, o sakacan
ju, o sprecavanju putovanja, o kradji lova, o otmicarima i ubistvu slobodnih lju
di i dr. Zatim je regulirao pitanje o doseljenicima, o odredjivanju nasljednika,
o svjedocima, o datoj rijeci, o ubistvu grofa, o porotnicima, o nasljedju, o kr
vnini, o onome koji hoce da se oslobodi rodbinskih veza i dr. 31.Klasna pripadno
st i kaznjavanje prema Salijskom zakonu? Salijski zakon je sadrzavao odredbe sli
cne drugim propisima ranog feudalnog perioda. U ovom zakonu je klasna pripadnost
dolazila do izrazaja prilikom kaznjavanja. Sadrzaj odredbi koje se odnose na ne
ka djela protiv slobodnih ljudi a kojima se ne tretiraju robovi ukazuje na cinje
nicu da je postojala klasna podijeljenost kod Salijskih Franaka. Shodno drustven
oj podjeli koja je dolazila do izrazaja kroz propisivanje sankcija za pojedina k
rivicna djela(blazih za povlastenije slojeve stanovnistva a teze za robove i dr.
), odnosno kaznjavanje. Takodjer treba imati na umu da se Salijski zakon nije pr
imjenjivao na druge narode koji su nastali propascu rimskog carstva sto ukazuje
na primat personalnog principa nad teritorijalnim. Kaznjavanja su vrsena u raspo
nu od novcanih kazni do teskih tjelesnih kazni, zavisno od pripadnosti okrivljen
og. 32.Za koja djela je Salijski zakon predvidjao smrtnu kaznu? Salijski zakon j
e smrtnu kaznu predvidjao za: otmicu slobodnih ljudi(ako kraljev kmet ili lit ot
me slobodnu zenu, treba da odgovara svojim zivotom), ako rob bude okrivljen za k
radju(ako rob bude optuzen zbog veceg zlocina, tj.zbog takvog za kojeg bi slobod
an covjek mogao biti osudjen na 45 solida, pa na mukama prizna, treba ga kazniti
smrtnom kaznom), o bacanju zemlje(ako neko ne zada vjeru da isplati krvinu, tj.
ako mu niko ne pomogne da isplati sto jos nije isplatio, tada ce platiti svojim
zivotom). 33.Kakav je bio dokazni postupak prema Salijskom zakonu? Kao dokazna s
redstva u postupku su koristeni svjedoci, zakletva kao i ucesce porote u postupk
u. U slucaju ne odazivanju svjedoka na poziv suda predvjidjane su novcane kazne
od 3-15 solida, a takodjer su predvidjane i kazne za porotnike koji odbiju da do
nesu presudu po Salijskom zakonu ili presude krivo. 34.Kako je kaznjavan blud pr
ema Salijskom zakonu? Ovisno o vrsti bluda, kazne su bile novcane, odredjivanje
ropstva, uskopljivanje i batinjanje. Ako neko siluje slobodnu djevojku, presudic
e da plati 62,5 solida. Ako neko obljubi slobodnu djevojku uz njen pristanak i d
ostavni sporazum, presudice se da plati 45 solida. Ako slobodan covjek obljubi t
udju robinju, i to mu bude dokazano, presudice se da gospodaru robinje plati 15
solida. Ali ako neko obljubi kraljevu robinju, presudice se da plati 30 solida.
Ako slobodan covjek javno zivi sa tudjom robinjom, ostace zajedno s njom u ropst
vu. Ako rob obljubi tudju robijnu i zbog tog zlocina robinja umre, rob ce ili pl
atiti gospodaru robinje 6 solida, ili ce biti uskopljen, a ako robinja od toga n
e umre, rob ce primiti 300 batina ili gospodaru platiti 3 solida. Ako rob otme t
udju robinju protiv volje platice gospodaru robinje3 solida.
35.Kako se nasljedjuje prema Salijskom zakonu? Ako neko umre i ne ostavi djece,
a ziva mu majka, ona ce ga naslijediti, a ako mu majka nije ziva, a ostavi brata
ili sestru, oni ce ga naslijediti, a ako nema ni njih, naslijedit ce ga tetka,
a dalje, naslijedice ga najblizi srodnik iz spomenutih loza. Zemlju, medjutim ni
kako ne moze da naslijedi zena, nego cijela zemlja pripada muskarcima njegovog r
oda. 36.Sta su kapitulari? Kapitulari su bili zakonski propisi franackih vladara
koji su se odnosili na pitanja svakodnevnog zivota. Nazivani su kapitulari zato
sto su podijeljeni na poglavlja(capitulae). Kapitular o posjedima regulira rasp
olaganje imperijalnom zemljom. 37.O cemu govori kapitular o uredjenju Franackog
carstva iz 817.g.? Na 817.godisnjicu Gospodinova otjelovenja i cetiri godine val
davine(Ludvig car) u dvorcu u Ahenu je sazvao Opsti skup naroda radi razmatranja
poslova crkve i citavog carstva. Donesena je odluka da se donese statut kraljev
stva i da se odredi polozaj sinova u skladu sa obicajima predaka. Cinimo im se n
emogucim pristupiti diobi i rabiti jedinstvo carevine koju im je Bog odrzao, pa
su smatrali potrebnim da o d njega dobiju pomocu posta, molitve i milostinje ono
sto njihova slabost nije uspjela da uzme. Nakon proslave u toku tri dana u puno
j saglasnosti s volom Bozijom njihove zelje su bile usmjerene istom cilju da iza
beru starijeg sina Lotara. Tako je bozanskom mudroscu i njohovom voljom odluceno
da Lotar bude svecano krunisan carskom krunom, i uz pristanak svih imenovanih z
a njihovog vladara i nasljednika na carskom prijestolju. Dogovoreno je da njegov
a braca Pipin i Ludovik(imenjak) budu imenovani za kraljeve, oni ce upravljati o
dredjenim podrucjima kao kraljevi pod kontrolom njihova brata. 38.Constitutio Cr
iminalis Carolina? Krivicni zakon cara Karla V i svetog rimskog carstva donesen
je na skupstinama u Augsburgu i Regensburgu odrzan 1532.godine. Ovaj zakon je su
psidijarno vazio na podrucju njemacke drzave u periodu kasnog srednje vijeka(ako
nije bilo drugog zakona). U rimskom carstvu njemacke nacionalnosti po starom ob
icajnom pravu u mnogim krivicnim sudovima bila su lica koja nisu imala iskustva
ni prakse u pravu i da su usljed toga cesto djelovali protivno pravu, pa su kazn
javani smrcu nevine ili usljed gresaka ostavljali u zivotu krivce, i da usljed p
rilika u Njemackoj u mnogim mjestima nisu mogli da budu postavljeni u krivicnim
sudovima iskusni i uceni znalci zakona. Zbog toga se sa knezevinama i predstavni
cama staleza naredilo ucenim iskusnim ljudima da sazmu u jednu cjelinu uputstva
kako i na koji nacin se ima obavljati sudski postupak u krivicnim predmetima sag
lasno sa pravom i pravicnoscu. 39.Za koja djela je predvidjena smrtna kazna prem
a Constitutio Criminalis Carolina? Za djela pricinjavanja stete vracanjem, krivo
tvorenje(falsifikovanje) i mijenjanje krivotvorenog novca, ili na drugi nacin na
bavljaju a zatim ga na stetu bliznjeg dalje proturaju. Krivotvorenje pecata, pis
mena, isprava, urbanih knjiga, rentne ili registre, protivpravni blud(blud sa zi
votinjama,homoseksualizam,lezbijstvo), silovanje, izdaja, paljevina, razbojnistv
o, za djela protiv drzave(dizanje bune ili ustanka), trajno trovanje otrovom ili
otrovnim napitcima i za ljekare koji vrse abortus.
40.Sta je to carski mir? Carski mir 1224.je dokument o uspostavljanju reda i mir
a u svetom irmskom carstvu njemackog naroda. Uspostavio ga je i zakletvom ucvrst
io kralj Henrih u Vireburgu zajedno sa knezevima. Prema ovom dokumentu, klerici,
zene, monasi, zemljoradnici, trgovci, lovci, ribari i Jevreji uvijek ce i svako
g dana zivjeti u sigurnom miru kad je u pitanju njihova licnost i njihova svojin
a. Crkva, grobovi, mlinovi, plugovi i naselja u svojim okvorima imat ce isti mir
. Svi putevi(koneni i vodeni) imat ce mir i pravo kao i u stara vremena. Ko ima
otvorenog neprijatelja moze u ponedjeljak, utorak i srijedu izuzimajuci gore nav
edene slucajeve nanositi steu njemu licno ali i njegovoj imovini. U cetvrtak, pe
tak, subotu i nedjelju svi ce zivjeti u sigurnom miru licnom i imovinskom. 41.Ka
kva je pozicija pape prema Diktatu Grgura VII? Dokument poznat kao Diktat pape n
alazi se u registru pisama pape Grgura VII iz marta 1075.godine. Isti sadrzi slj
edece: crkva rimska je od svog Gospoda osnovana. Samo rimski posrednik moze bisk
upe svrgavati i oslobadjati. Papa moze odsutne sa koncila svrgavati. On sam ako
je potrebno moze nove zakone stvarati. Samo on se moze carskim znacima sluziti.
Papa je jedini covjek kome svi vladari ljube stopala. Jedino se njegovo ime izgo
vara u svim crkvama. Ime njegovo je jedino na svijetu. Njemu je dopusteno careve
svrgavati. Njemu je dopusteno da biskupe iz mjesta u mjesta premjesta. On ima p
ravo da svecenike bilo koje crkve rasporedi gdje god zeli. Odluke njegove niko n
e smije mijenjati. On ni od koga ne moze biti sudjen. Vaznije stvari bilo koje c
rkve njemu treba da se dostave. Papa rimski kada bude bio kanonski zaredjen post
aje nesumnjivo sveti, zaslugom svetog Petra. Papa moze razrijesiti podanike od z
akletve vjernosti ucinjene nepravednima. Po nalogu i dozvoli pape podanicima je
slobodno optuzbe podnositi. Ko nije sa rimskom crkvom ne smije se smatrati katol
ikom. Nikakav se opsti sinod ne moze sazvati bez njegove naredbe. Nikakav tekst
i nikakva knjiga ne mogu bez njegova autoriteta imati kanonsku vrijednost. Niko
ne moze kazniti onoga ko je uputio priziv na apostolsku stolicu. Rimska crkva ni
kada nije grijesila niti ce, kako sveto pismo svjedoci, ikada grijesiti. 42.O ce
mu govori dokument „Obicaji u Lorisu“? Odlomci Obicaja o Lorisu: „Kraljevska pot
vrda obicaja koji su bili na snazi u zupi Loris, Francuska, pocetkom XII stoljec
a(u Burzu 1187.godine): 1.Svako ko posjeduje kucu u zupi Loris placa samo 6 dina
ra za kucu i za svako jutro zemlje. 2.Nijedan stanovnik zupe iz Lorisa nece plac
ati pijcarinu ili obicajni porez na hranu. 3.Niko nece ici u vojsku ili na pohod
ako po svojoj volji ne moze da se vrati kuci u toku istog dana. 4.Niko nece umj
esto nas obavljati kuluk, izuzev jednom godisnje kada se nosi vino u Orlean. 5.N
iko nece biti zadrzan u zatvoru ako moze platiti kauciju, da ce izaci pred sud.
6.Ko god je proveo godinu i jedan dan u zupi Loris da nije za njim stigao los gl
as i nije odbio poslusnost nala ili nasem predsjedniku, ubuduce moze zivjeti u m
iru ili na slobodi. 7.Prema tome je utvrdjeno da svaki put kada se predsjednik g
rada bude mijenjao mora poloziti zakletvu da ce cvrsto cuvati te obicaje a takod
jer i novi sluzbenici kada se budu mijenjali.“ 43.Bizantija,njen identitet i his
torijski znacaj? Bizantijski identitet se temelji na krscanskoj religiji. Za Biz
antinca je vise bilo bitno da mu „nebeske kapije budu otvorene“ nego to sta se d
esava u svijetu u kojem zivi. Svjetovne stvari Bizantinac je ostavljao caru da r
jesava a on se vise zanimao za vjeciti svijet,
odnosno on je trazio bjekstvo iz ovog svijeta u skladu sa krscanskom vjerom. Zat
o se moze reci da se Bizantinac za razliku od antickog gradjanina manje radovao
zivotu na ovom svijetu a vise bio okrenut vjecnosti. To ukazuje na bliskost isde
ja sa istoka na grcko-rimske tradicije. Iako su sebe smatrali rimljanima, latins
ki jezik je vec u VI stoljecu iscezao sa carigradskih ulica. Medjutim, oni su bi
li i Heleni(Grci) pa se tako i u XV stoljecu pitaju ko su kao sto navodi Djordje
Genadije koji tvrdi da iako je Jelin(Grk) po govoru ipak se to nikada nece priz
nati jer ne vjeruje u ono sto su Grci vjerovali, pa tako on navodi da bi volio d
a se nazove po svojoj vjeri Krscanin. Iako je njegov otac stanovao u Tesaliji on
se ne zove Tesalcem vec Vizantincem jer je iz Vizantona. Poslije krstaskih rato
va Bizantija se nasla pod udarima Srbije, Seldzuka i Osmanlija i kao takva svede
na na bedeme Carigrada koga je definitivno 29.maja.1453.godine.sultan Mehmed II
Fatih osvojio, davsi mu drugo ime Istanbul i sa cime je prestala postojati Bizan
tija. Osmanlije su preuzeli nesto od carigradske esnafske, administrativne i gra
djevinske tradicije dok ih preostala bizantska bastina nije zanimala. Medjutim,
politicki i kulturni uticaj kojega su bizantski misionari ostavili na slavenske
zemlje od vremena njihovog naseljavanja do formiranja slavenskih drzava kao i po
slije toga. Carigrad sa svojim sjajem, kao grad careva i patrijarha, je kao sred
iste bizantske imperije je na te narode po njihovom dolasku ostavio upecatljiv d
ojam tako da je rimska kultura sa Balkana vrlo brzo iscezla poslije propasti Zap
adnog rimskog carstva. Bizant je Slavenima dao pismenost kao osnovni instrument
civilizacije a sa njom i religiju, feudalne institucije i drzavnu organizaciju,
a narocito je Grcima i slavenskim narodima ostavio organizaciju pravoslavne crkv
e kao jezgro njihovog politicke i kulturne obnove kada se za to stvore prilike i
li potreba da dodje do izrazaja. 44.Organizacija vlasti u Bizantiji? Snaga bizan
tske drzave se temeljila na: velikim rimskim administrativnim tradicijama, dobro
j vojnickoj organizaciji, dobroj fiskalnoj (poreskoj) politici i prevlasti u med
iteranskoj trgovini. Bizantsko carstvo je bila apsolutna autokratija, u kojoj je
car po svojoj volji postavljao i otpustao sve sluzbenike. Imao je finansijsku k
ontrolu, zakonodavnu, vojnu i vjersku vlast. U pocetku je titula cara bila imper
ator ili augustus, da bi se na istoku upotrebljavala titula autokrator(samodrzac
) a od cara Irakliona naziva se bazelius(vaselius) po uzoru na titule grckih kra
ljeva. Biraci u carstvu su bili senat, vojska i narod Carigrada i svaki car je m
orao prvo da bude proglasen od ova tri dijela pa tek onda da se krunise. Narod s
u cinili gradjani Carigrada i bio je organizovan u cetiri minicipalna tijela zva
na deme: Plavu, Zelenu, Bijelu i Crvenu od kojih su postepeno posljednje dvije s
topile sa prve dvije. Deme su se dijelile na civilne(Politici) na cijem celu je
bio demarh i vojne(Peratici) koji su od VII st. posalji jezgro carske garde i gr
adskog garnizona. Senat u gradu nije nikada iscezao i u VI i VII stoljecu je bio
na vrhuncu moci da bi kasnije njegov uticaj poceo da slabi. On se u Carigradu z
vao prosto-skupstinom u ciji su sastav ulazili ugledni i bogati ljudi. To je bio
savjetodavni organ cara u politickim pitanjima. Osim toga car se oslanjao na ra
zgranat i dobro organizovan cinovnicki aparat. Centralni vojni sluzbenici domess
tici i stratezi nisu imali ucesca u administraciji. Carsku administraciju su kon
trolirali sluzbenici kritai i sekretikoi, od kojih su prvi bili upravni a drugi
finansijski sluzbenici. Najvazniji medju administrativnim cinovnicima je bio upr
avnik Carigrada – eparhos koja sluzba je postajala od
osnivanja grada. Za vrijeme carevog odsustva on je odrzavao red i mir u gradu i
njegova kancelarija je imala dva odjeljenja. Simponus je bila kontrola esnafa, t
rgovine, i gradjevinskih duznosti stanovnika i Logotet pretorium – uprava sudstv
a i zatvora. Drugi veliki upravnik je bio kvestorkoji je izradjivao nacrte zakon
a, predsjedavao apelacionim sudom i vrsio ulogu javnog tutora(otvaranje i nadgle
danje testamenta i kontrola i uprava nad imovinom maloljetnika). Treci veliki ci
novnik je bio epi ton deeson koji se starao o molbama upucenim caru, a vrhovni f
inansijski cinovnik je bio sekelarij koji je kontrolirao glavne sakupljace porez
a, glavnog vojnog blagajnika i upravnika carskih imanja. Poseban polozaj je imao
logotet dromus koji je bio upravnik posta, sef spoljnih poslova i jedini carski
cinovnik koji je svakodnevno vidjao cara i kontrolirao njegov saobracaj sa osta
lim cinovnicima. 45.Izvori i karakteristike u Bizantiji? Car je bio izvor prava
ali je pravo bilo iznad njega. Izvori prava su bili zakonici(Justinijanov Corpus
Iuris Civilis) kao i zakonici kasnijih bizantskih careva(Ekloga cara Lava III i
zdata 739.g, Prohiron i Epanagoga i Vasilike koji su predstavljali preradu Justi
nijanove kodifikacije). Medju izvore prava mozemo svrstati i Vojni zakonik, Pomo
rski ili Rodovski zakonik te Zemljoradnicki zakon koje su izdali carevi Iasurija
nci i koji kao takvi sadrze obicaje toga vremena, kao i crkveno pravo koje je bi
lo u sirokoj primjeni a za vlasti Osmanlija i jedino pravo koje je regulisalo gr
adjanske odnose medju krscanima. Karakteristika prava u Bizantu se ogleda u cinj
enici da je bizantskoj administraciji i njenom poslu pomagalo urodjeno postovanj
e zakona kao rimsko nasljedje, a efikasnost vlade je dokazana organizacijom prav
osudja. Poznavanje prava je bilo bitna karakteristika svakog carskog sluzbenika
pa je shodno tome postojalo vise pravnih skola. Car je bio vrhovni sudija a nizi
od njega su bili provincijski sudovi i kvestor u Carigradu gdje je zasjedao i v
rhovni parnicni sud od 12 sudija. Parnica je mogla da bude jedan od malog broja
razloga za posjetu Carigradu. Takodjer treba istaci i veliku ulogu crkvenih sudo
va. Kazne za krivicna djela su se kretale od novcane, preko konfiskacije imovine
pa do sakacenja kao zamjene za smrtnu kaznu. Karakteristicno je sto i Ekloga u
svom predgovoru spominje da su u sudstvu bili prisutni mito i korupcija, ali se
bez obzira na to u odnosu na tadasnju Evropu moze reci da je Bizantija bila vlad
avina zakona ili prava. 46.Kakve vrste kazni predvidja Nomos Georgikos? Kao vaza
n bizantijski pravni spomenik iz 8.stoljeca, Zemljoradnicki zakon(Nomos Georgiko
s) koji je vjerovatno nastao u Solunu, predstavlja tragove shvacanja slavenskih
naroda. U dijelu Zakona koji se odnosi na zemljoradnju, sjetvu i zetvu, i sankci
je za prestupe u tom dijelu su se pretezno kretale od gubitka zasijanog sjemena,
zetve i prinosa. Iz dijela Zakona koji se odnosi na stocarstvo, vidi se da su s
e kazne kretale od imovinske naknade pa do tjelesnih kazni(odsijecanje jezika za
krivokletstvo u pogledu nestanka stoke, bicevanje u slucaju kradje, bicevanje u
slucajevima kradje tudje zetve ili trovanja tudjeg ovcarskog psa, i dr.) a tako
dje su u odredjenim slucajevima propisivane i smrtne kazne(ako rob u namjeri da
nocu izvrsi kradju, tjera stoku od stada ili iz tora pa one nestanu ili ih zvije
ri rastrgaju, kao i u slucaju kradje stoke od strane roba.
47.Sadrzaj i znacaj Ekloge? Eklogu je 739.godine je izdao car Lav III. Ekloga re
gulira: -porodicne i bracne odnose:Titul I. -o sklapanju zaruka i njihovom razvr
gavanju,Tiutul II. -o dozvoljenim brakovima i bracnim smetnjama, prvom i drugom
pismenom i o njihovom raskidu, Titul III. -o zapisanom ali i nepredanom mirazu i
privilegiju mirza, Titul VII. -o djeci bez roditelja, -drustvene odnose: Titul
VIII. -o oslobadjanju i padanju u ropstvo, -nasljednopravne odnose: Titul V. -o
osobama koje su nesposobne oporucivati te o pismenim i usmenim oporukama, Titul
VI. -o intestantnom nasljedjivanju i o zapisima i o onima koji se lisavaju zbog
nezahvalnosti, -obligacione odnose: Titul IV. -o jednostranim darovanjima, tj.on
iih neposredne upotrebe i vlasnistva dobara ili samo njihova vlasnistva ili stva
ri koje se ostavljaju po necijoj smrti te o razlozima zbog kojih se darovi opozi
vaju, Titul XI. -o prodaji i kupnji, pismenoj i usmenoj i o kaparama u vezi s nj
ima, Titul X. –o pismenom i usmenom zajmu i o zalozima koji se daju u vezi s tim
, Titul XI. O svim ostavama, Titul XII. –o trajnim i privremenim emfiteuzama(kor
istenjima), Titul XII. –o zakupima, - dokazni postupak: Titul XIV. –o vjerodosto
jnim i nepouzdanim svjedocima, -o nagodbi – poravnanju: Titul XV. –o potvrdjenim
ili ponistenim nagodbama, -o vlasnistvu vojnika, crkvenom i vlasnistvu javnih s
luzbenika, (Titul. –XVI), -krivicnopravne odnose(Titul XVII) i podjelu ratnog pl
ijena(Titul XVIII). Znacaj Ekloge se ogleda u cinjenici da je njen izdavac car L
av III zelio da u sve tada postojece pravne odnose, a koji su do tada regulirani
Justinijanovom kodifikacijom, odnosno po osnovu rimskog prava, odnosno da insti
tutima rimskog prava da krscanska obiljezja i karakteristike. Ekloga je takodjer
imala za cilj da uredi i novonastale odnose u tadasnjoj Bizantiji uzimajuci u o
bzir nove okolnosti u vezi sa naseljavanjem Slavena i njihovom asimilacijom(stap
anjem) u bizantsku imperiju. 48.Kakve vrste kazni predvidja Ekloga? U Titulu XVI
I(o krivicnim stvarim) Ekloga propisuje kazne: -novcane kazne(spolno opcenje sa
tudjom robinjom), -imovinske kazne:naknada stete u slucaju smrti unajmljenog kon
ja,zatvaranje s ciljem unistenja tudje stoke,unistavanje tudje stoke,i sl., -zat
ocenistvo-zatvor(za laksa krivicna djela protiv crkve:kradja sa oltara,saucesnis
tvo u otmici redovnice), u slucaju abortusa(pobacaja zene) koja je vanbracno zac
ela dijete,izrade amajlija u neciju korist a zbog licne zarade,u slucaju ubistva
u tuci izvresnog laksim oruzjem, i sl., -tjelesne kazne:batinjanje(u slucaju ot
mice mjeginca iz crkve gdje se sklonio,u slucaju nasilnog oduzimanja sporne stva
ri bez prethodnog prijavljivanja vlastima,zlostavljanja svestenika,kradje stvari
sa oltara od strane nekrscanina,i sl.),sakacenje sjecenjem nosa(u slucajevima p
reljube,stupanje u brak sa kumcetom,u zavodjenju i obljube maloljetnice,silovanj
a,i sl.),sjecenjem ruke(u slucaju teskog ranjivanja drugog macem,kradje zivotinj
a iz vojnog logora,kradje i prodaje slobodnog covjeka u ropstvo i sl.), -smrtne
kazne za djela protiv cara i drzave,homoseksualnosti,trovanja,vracanja,u slucaju
trovanja ili spaljivanja roba,pripadnici manihejstva(vatropoklonstva) i montani
sta.
49.Kakav koncept prava i pravde je vidljiv iz Ekloge? Iz Ekloge se vidi da je nj
en cilj prvenstvena zastita tadasnjeg drustvenog poretka, odnosno cara koji se s
matrao vrhovnim svjetovnim i vjerskim poglavarom kao i krscanske tradicije a s t
im u vezi i crkve i njene imovine. Iz Ekloge se takodjer vidi i opsta karakteris
tika bizantske svakodnevnice a to je da je odrzavanje statusa sirokog sloja siro
masnog stanovnistva prozet krscanskim elementima pokornosti te znacaj vojnog ele
menta u opstanu drzave. U cjelini posmatrano cilj Ekloge je da pravo i pravdu po
smatraju u duhu krscanstva i feudalnog uredjenja koje je postajalo i zasnivalo s
e na krscanskim temeljima. 50.Sta Ekloga govori o robovima? O ropstvu Ekloga gov
ori u Titulu VIII.(o oslobadjanju i padanju u ropstvo) kao i Titulu XVII(o krivi
cnim stvarima)u pogledu kaznjavanja. Takodjer,u cijelom svom sadrzaju Ekloga se
dotice ropstva i to u onom dijelu koji se odnosi na izricanje sankcija u pogledu
odredjenih radnji koje rob izvrsi. Rob se mogao osloboditi izjavom njegovog gos
podara datoj u crkvi pred 5 svjedoka ili 3 svjedoka „koji ce potpisati sadrzaj i
sprave“,kao i oporukom,te zenidbom roba sa slobodnom osobom,i primanjem krscanst
va ako do tada nije bio krscanin. Ako su nezahvalni ili su zlostavljali gospodar
a ponovo padaju u ropstvo. Takodjer i povratak zarobljenog roba donosi mu slobod
u. Status roba je najbolje opisan u Titulu XVII. – o krivicnim stvarima u kojima
se rob najdrasticnije kaznjavao za sva krivicna djela koje je pocinio i po cemu
je izdvajan od ostalih slojeva stanovnista. 51.Organizacija vlasti u Arapsko is
lamskoj drzavi? Organizacija vlasti u Arapsko islamskoj drzavi se moze svesti kr
oz funkciju halife,lokalnu upravu,pravosudje,vojsku i vojnu upravu. U Arapskoj d
rzavi halifa je bio suveren i izvor cjelokupne svjetovne,sudske,vjerske i vojne
vlasti. Civilnu vlast je prenosi na vezira,sudsku vlast na kadiju a vojnu vlast
na vojskovodje-emire. Halifa je bio vjerski vodja muslimana i nosio je u pocetku
naziv halifet Allah-Boziji halifa a kasnije zill Allah ala el-erd – Bozija sjen
a na zemlji. Funkcija vezira je preuzeta iz persijske tradicije i razlikuju se d
vije vrste vezirata: tedzvid(neograniceni vezirat) i tenfiz(ograniceni vezirat).
Vezir(veliki vezir) je predsjedavao savjetu,divanu(vladi) ciji su clanovi bili
sefovi raznih drzavnih sluzbi,od kojih narocito treba istaci poresku upravi i fi
nansijsko odjeljenje, Kada je umro 809.godine Harun el Rasid u drzavnoj blagajni
je ostalo 900 miliona dinara. Zatim od sluzbi treba istaci i one za kontrolu i
pregled racuna i protokol,za izdavanje politickih i sluzbenih dokumenata,pisama
i diploma i sl. U abasijskoj drzavi je bila razvijena i postanska sluzba. Na cel
u provincije a kasnije i potkraljevstva je bio potkralj,emir ili sahib koji je u
provincijama imenovao svoga agentaprefekta(amil) ili narocitog zastupnika(naib)
, i oni su zajedno sa potkraljem vrsili politicku i vojnu funkciju. Svi onu su b
ili odgovorni halifi. Vojsku su cinili halifina tjelesna garda – haran, koje su
bile jedine regularne trupe i vojno jezgro.
52.Kur'an kao izvor šerijatskog prava? Kur'an je Božija objava koju je melek Dže
brail prenio Muhammedu a.s. kao posljednjem Božijem poslaniku.Objavljivan je 23.
god(610-632 god).Sastoji se od 114 sura-poglavlja sa 6666 ajeta(recenica).U seb
i sadrži odredbe koje uređuju u državnopravnom smislu cjelokupnu društvenu djela
tnost islamske države kao i ponašanje svakog pojedinca u njoj.U privatnopravnom
smislu uređuje međuljudske odnose , nasljednopravne, porodičnopravne, obligacion
opravne i druge pravne odnose.Također sadrži i
odredbe koje uređuju procesno pravo i naćin vođenja postupka i izricanja sankcij
a kao i sankcije koje su propisane za neka protiv pravna i krivičnopravna djela.
Sve te odredbe su temelj šerijatskog prava koje su se primjenjivale a koje se i
danas primjenjuju u arapsko islamskom svijetu. 53.Sunet kao izvor šerijatskog pr
ava? Sunet ili ponašanje, preporuke i djela Muhameda a.s. koja su sabrana u Hadi
su su također izvor šerijatskog prava.Ona ustvari predstavljaju realizaciju pona
šanja i života kako ga propisuje Kur'an kao i komentare koje je Muhamed a.s. za
svoga života dao za one prilike i slučajeve koji izričito nisu navedeni u Kur'an
u.Suna ili Hadis predstavljaju islamsku tradiciju.Poseban autoritet među hadisim
a ima zbirka hadisa koju su izdali Buharlija i Muslim i koji se u islamskom svij
etu smatraju vjerodostojnim hadisima-sahih. 54.Idžma kao izvor šerijatskog prava
? Idžma je jedinstveno mišljenje islamskih pravnika i služi kao pomoćni izvor še
rijatskog prava u slučajevima kada u prethodna dva izvora(Kur'an i Hadis) nema o
dređenog mišljenja.U tom smislu među najistaknutije pravnike se ubrajaju Malik i
bn Enes osnivač malikijske pravne škole, Ahmed ibn Hanbel osnivač hanbelijske pr
avne škole,Muhamed ibn Idris eš-Šafii osnivač šafijske pravne škole i Ebu Hanifa
osnivač hanefijske pravne škole. 55.Kijas kao izvor šerijatskog prava? Kijas il
i analogija je mišljenje pojednih pravnika kada u Kur'anu ili Hadisu nema odgova
rajućih tumačenja.Analogna rješenja su u početku izdavali imami a kasnije to vrš
e muftije u vidu fetvi. 56.Urf(adet) kao izvor šerijatskog prava? Urf ili adet j
este običajno pravo u šerijatu.To su običaji koji su svojim ponavljanjima, a koj
e je kao tako etički prihvaćeno od muslimana , zauzeli značajno mjesto u islamsk
oj tradiciji a time i u pravu. Adeti se najčešće odnose na ponašanja koja su u s
kladu sa odredbama glanih izvora prava(Kur'ana i Hadisa) kao i u skladu sa drugi
m pravnim izvorima šerijatskog prava ali koji nisu njima obuhvaćeni.Tako se adet
om smtra sve što je lijepo činiti, odnosno nije obuhvaćeno zabranom(haramom). 57
.Krivična djela i sankcije u šerijatskom pravu? Šerijatsko pravo poznaje tri vrs
te krivičnih djela: -krivična djela za koja su tačno utvrđene kazne(blud, klevet
a,alkohol,krađa,razbojništvo i apostazija(otpadništvo od vjere) jer su ova djela
direktno uperena protiv temelja muslimanske države.Za blud se kažnjavalo kameno
vanjem(oženjene ili udate osobe) ili batinanjem od 100 batina( neoženjene i neud
ate osobe) što je propisivano i za klevetu.Za alkoholizam je također propisano b
atinanje(80 batina za slobodnog čovjeka i 40 za roba).Krađa se kažnjavala odsije
canjem ruke a razbojništvo praćeno ubistvom smrtnom kaznom kao što je propisano
i za otpadništvo od vjere. -Krivična djela za koje je propisana odmazda ili otku
p-kompenzacija.Tu su spadala djela protiv života i tijela(ubistva i teške tjeles
ne povrede) za koja se goni po zahtjevu stranke a ne po službenoj dužnosti.Za ov
a djela je moguća nagodba stranaka, talion(oko za oko, zub za zub) ili krvnina o
tkup u stoci ili drugom imetku. -Krivična djela za koja je predviđena samo vrsta
kazne kao što je batinanje ili novčana kazna te globa.Odmjeravanje kazne je u o
vim slučajevima prepušteno i sudskom organu(kadiji).To su djela:uvreda, lažno sv
jedočenje, lažno mjerenje, zelenaštvo, kockanje, bježanje iz vojskedezertiranje
i sl. 58.Šerijatsko građansko pravo? U građanskom pravu nema mnogo propisa ali j
e s obzirom na razvijenu trgovinu koja je pokrivala teritoriju od Španije do Ind
onezije, te od Zanzibara do Kine, ovo pravo bilo razvijeno.Tome je doprinosilo:p
rirodna bogatstva muslimanskog svijeta, muslimanski sistem transporta(kopnom kar
avani kamila,morem jedrenjaci), muslimanski trgovci među kojima je bilo dosta Je
vreja i dobro organizovane banke sa kreditnim sistemom.Razlikovali su se trgovci
na malo od veletrgovaca.Muslimanski trgovci su
uspostavljali i svoje kolonije cak i u Kini koja je doživila masakr u IX stoljeć
u tako da su se te veze postepeno obnavljale.Iz Evrope muslimanske zemlje su uvo
zile kožu,krzna,drvo za brodove a manjim dijelom i robove, kao željezo i bakar,
a izvozili su svilu,začine,luksuznu robu,hranu i stipsu koja se zajedno sa natro
nom proizvodila u Egiptu kao sirovina za izradu tekstila.U muslimanskim zemljama
su trgovci koristili kreditno pismo -suftedža tako da na daleke puteve nisu mor
ali nositi gotov novac tako da su mogli unovčiti ček u Španiji koji je izdat u D
amasku.Takođe su postojali razvijeni i zajam i depozita uz izuzeće kamate koja j
e bila zabranjena, kao i ortački ugovori.Postojale su i mijenjačnice gdje su nov
ac mijenjali mjenjači-sarafi. 59.Pravosuđe u Arapsko islamskoj zajednici? Sudsku
vlast su vršile kadije koje je također postavljao halifa.Postojala su dva tipa
sudske vlasti:vlast kadije kao apsolutna i sveobuhvatna i hasa kao specijalna i
ograničena vlast.Iz samog naslova proizilazi da su kadije imale neograničenu sud
sku vlast i da su isti imenovani od strane halife , dok su specijalne kadije ima
le ograničenu vlast čiji je rok određivan u aktu o njihovom imenovanju. 60.Kakve
podatke sadrže sidžili šerijatskih sudova? Sidžili šerijatskog prava sadrže izj
ave i potvrde o određenim činjenicama koje su neophodne u pravnom prometu i kao
takvi predstavljaju javnu ispravu.U primjeru sidžija iz Aleksandrije sadržane su
činjenice koje su svjedoci pismeno posvjedočili a koje govore da je neki Hadži
Šaban zakupio lađu Kič od dubrovačkog trgovca Franciska Đube a radi prevoza hadž
ija iz Tripolisa i Garbe i da te hadzije nisu iz unutrašnjosti Maroka već da su
iz Tripolisa i Garbe.Također su u sidžilu mostarskog kadije govori o postavljenj
u staratelja za čuvanje imovine , zatim registracija zaloga u pokretnim stvarima
(stoci,šerijatsko vjenčanje itd). 61.Koja pitanja su obično regulisana kanunama?
Kanunama kao zbirkama kanuna su regulisani imovinskopravna i druga pitanja koja
je lično valdar sultan svojom zapovjedi u kanunu izrazio i regulirao.To su npr.
zapovjedi koje zabranjuju zamjenu ili spajanje zijameta i timara,promjena svrhe
timara,način dodjele timara,obavezi službe sopstvenika timara i zijameta kao i o
bavezno ponašanje carskih namjesnika te sankcije u slučaju da se izdate carske z
apovjedi ne sprovedu u djelo.Kanunama se dakle izdaju zapovjedi i zabrane u pogl
edu rada, obavljanja službe, postupanja te reguliranja odnosa u određenom dijelu
carstva.To su ustvari bili carski zakoni u osmanskom periodu koje su izdavali s
ultani. 62.Kategorija zimija u muslimanskim državama? Zimije predstavljaju naziv
za nemuslimane u muslimanskim državama..Taj naziv datira od nastanka islama u A
rapsko islamskom svijetu i nastao je sklapanjem ugovora o miru muslimana sa nemu
slimanima-zimme kada oni(nemuslimani) postaju zimmije.Zimmije su uživali prava n
a svoju vjeroispovijest, i u prvim stoljećima islamske države mogli su obavljati
javne i sudijske funkcije u mjestima naseljenim nemuslimanima.Poslije krstaških
ratova njihov se položaj pogoršava..U vrijeme vladavine Osmanlija imali su obav
ezu davanja posebnog poreza zvanog džizija. 63.Sadržaj i značaj velike povelje o
slobodama(Magna Charta Libertatum)? Velika povelja o slobodama Engleske je done
sena 1215. god. A donio ju je i poptpisao pod prisliom engleskih velikaša i plem
ića u njihovom prisustvu i prisustvu crkvenih velikodostojnika,engleski kralj Dž
on.Sadrži odredbe kojima plemići stiču nasljedna prava na dodijeljenim posjedima
uz plaćanje određene sume novca na ime pristojbe,postupak starateljstva nad imo
vinom maloljetnih nasljednika, status udovice, slučajeve duga Jevrejima i način
njegovog vraćanja, o slobodnom statusu grada Londona, položaj engleskih plemića
i njihova vlast na posjedima koja su u njihovom vlasništvu, postupak vođenja ist
rage u krivično pravnim stvarima, status i postupanje prema slobodnim ljudima-se
ljacima kao i prema kmetovima te njihova statusna pitanja, položaj plemića, šeri
fa i ostalih službenika njihove obaveze i prava, odredbe o mjernim jedinicama za
žito, tekstil i druge robe, te procesno pravne odredbe. Značaj Velike povelje s
lobode je u tome što su prvi put sužene prerogative kralja u Engleskoj koje će s
e poslije tog historijskog akta sve više u budućnosti sužavati a status i položa
j plemića i ostalog
stanovništva poboljšavati.Značaj ovog akta je i po tome što je to prvi akt u his
toriji evropske civilizacije kojim se na neki način uvodi demokratski način odlu
čivanja i učešća u vlasti.Mada se to direktno iz sadržaja ne može zaključiti, na
to ukazuju odredbe koje regulišu pitanja šireg sloja stanovništva u tadašnjoj V
elikoj Britaniji. 64.Razvoj gradova i gradskog prava u Evropi? Gradovi koji su u
Evropi nastali ili na ruševinama rimskih gradova-utvrda ili oko crkvenih središ
ta(Centerbery u Engleskoj) ili oko feudalnih zamkova i utvrda, duguju svoj razvo
j najviše razvoju zanatstva i trgovine.Može se reći da je trgovina i njen razvoj
dovela ne samo do razvoja većeg broja gradova u Sjevernoj Italiji(Firenca,Đenov
a,Venecija idr) već i do proglašenja tih gradova i državama tako da su isti imal
i i svoju autonomiju i slobodu kao i statute koje je sve zajedno počivalo na vel
ikoj finansijskoj moći trgovaca kao najpovlaštenije klase.U tim uslovima dolazi
do razvoja i tzv. Statutarnog prava kao i trgovačkog prava čiji je začetak ius m
ercatorium,a sa njim u vezi i pomorskog prava. 65.Šta je ius mercatorium? Ius me
rcatorium je začetak trgovačkog prava i predstavlja skup odredbi nastalih u prak
si, odnosno neka vrsta internacionalnih običaja koje su trgovci upotrebljavali u
svojim poslovima. 66.Kakav je odnos renesanse i prava? Renesansa predstavlja pe
riod kulturno-političkog preporoda nastala u Italiji u XIV a naročito razvoj dož
ivjela u XV stoljeću.Renesansa predstavlja izlazak iz dotadašnjih crkvenih shvat
anja života evropskog društva i uvođenje novih vrijednosti u svim segmentima kul
ture i politike kao i privrede..Osim u privredi,kulturi,politici,renesansa je zn
ačajno uticala na razvoj prava.U tom periodu značajno se recipira Rimsko pravo z
ahvaljujući glosatorima i postglosatorima(komentatorima) čiji je centar Bolonja
u Italiji.Dalje recipiranje Rimskog prava se nastavlja u Francuskoj gdje nastaje
i razvija se elegantna škola prava u Buržu,te u Njemačkoj gdje nastaje historij
ska pravna škola čiji je osnivač Fridrih Karl Savinji. To sve ukazuje na sveobuh
vatnost renesansnih pogleda kako u privredi tako i na pravo. 67.Izvori i značaj
kanonskog prava? Gracijan je oko 1140.god izdao Dekret kao knjigu tekstova o usk
lađenju neusklađenih kanona, u kojoj prvi dio sadrži odluke koncila i papskih de
kreta sakupljenih iz ranijih zbirki a drugi dio kauze iz zamišljenih slučajeva p
odijeljene u priče kritički procijenjeni uz pomoć biblijskih citata.To je bio os
nov papskih dekreta koje je 1234.god izdao papa Grgur IX čime je uspostavio para
lelan stadij civilnog i kanonskog prava. Prema tome može se reći da je izvor kan
onskog prava papski dekreti te zaključci održanih koncila.Značaj kanonskog prava
je naročito dolazio do izražaja do nastanka renesanse kada postepeno ustupa mje
sto recipiranom rimskom pravu a sve više reguliše odnose unutar katoličke crkve.
68.Proces recepcije rimskog prava u Evropi? Nastaje djelovanjem glosatora u Bol
oniji koji svoje komentare-glos zapisuju na originalnom tekstu Justinijanovog Co
rpus Iuris Civilis- a kao između redova(glossa interlinealis) tako i na marginam
a(glossa marginalis).Taj proces nastavljaju postglosatri-komentatori stvarajući
zbirke glosa od kojih je najpoznatija Glossa magistralis seu ordinaria koju je i
zdao Franciskus Akurzijus.Dalje recipiranje rimskog prava se nastavlja u Francus
koj gdje je središte univerzitet u Buržu gdje je značajan uticaj pravnika Decuju
sa poznata kao elegantna škola prava koja predstavlja začetak razvoja historijsk
e škole prava čiji nastavak slijedi u Njemačkoj stvaranjem getingenske pravne šk
ole čiji su predstavnici Hugo i Piter pa do Savinjija i osnivača i predstavnika
historijske pravne škole koji. 69.Šta čini sistem engleskog prava u Evropi? Sist
em engleskog prava čini tri podsistema:common law,eqite law i statute law.Common
law se jedino oduprlo recepciji rimskog prava i predstavlja običajno pravo koje
se u Engleskoj razvilo od osvajanja Velike Britanije od strane Normana.Equiti l
aw predstavlja uvođenje instituta pravičnosti u englesko pravo i nastaje usposta
vom kancelarovog suda u čijem su se radu primjenjivala i pravila
izvan common lawa.Procedura tih sudova je donekle bila fleksibilnija od sudova k
oji su primjenjvali common law i bazirao se na osnaživanju nagodbe kao riješenja
i povjerenja.Statute law predstavlja uvođenje pisanog zakonodavstva u pravosuđe
Engleske u što spada Velika povelja slobode,ordonanse i drugi propisi. 70.Šta s
u asize i o kojim pitanjima govore? Asize predstavljaju kraljevske odluke u Engl
eskoj koje je izdavao engleski kralj Henrik II.Oni govore o usklađivanju sudskog
postupka ,ustanovljavanje putujućih sudija,propisuju postupak dokazivanja i izr
icanja sankcija te sve druge postupke kojima se regulišu pitanja svojine,vojne s
lužbe te postupanje u krivičnopravnim stvarima. 71.Šta je knjiga strašnog suda?
Knjiga strašnog suda(eng Domesday book) sastavljena je 1086.god opisuje bitku ko
d Hejstingsa između Harolda II anglosaksonskog kralja i vojvode Viljema Kopile o
d Normandije koja se odigrala 14.10.1066. god u kojoj su Anglosaksonci pretrpili
poraz a Viljem kasnije nazvan osvajač 25.12.1066.god U londonu krunisan za kral
ja.U knjizi je opisan sam tok bitke kao i uvođenje novog društvenog sistema u En
gleskoj poslije te bitke, odnosno popis zemlje i stanovništva kao i nova podjela
zemlje od strane osvajača. 72.Historijski značaj protestantske reformacije i nj
en uticaj na pravo? Historijski značaj protestantske reformacije je u činjenici
da su se u Evropi u cilju odupiranja apsolutnoj vladavini katoličke crkve a pod
uticajem renesanse u Njemačkoj javlja pokret koga je inicirao sveštenik Martin L
uter koji se usprotivio dominaciji pape i katoličanstva u Evropi.To je u Englesk
oj sproveo kralj Henrik VIII koji se potpuno odvojio od rimske crkve i osnovao a
glikansku crkvu.Historijski značaj protestantizma je u tome da je poslužio za na
stanak novih socioloških i filozofskih ideja kao i u činjenici da se ljudski um
može slobodno razvijati nesputan crkvenim stavovima.Protestantizam je dao zamah
ne samo ideološkom već i privrednom i ekonomskom razvoju Njemačke i Engleske u o
kviru Evrope.Vrlo brzo protestantizam je stekao pristalice u tim zemljama ne sam
o od širokog sloja stanovništva već i od plemstva.Augsburškim mirom u njemačkim
državama je odlučeno da je vjera u onim državama "onoga čija je i vlast".Protest
antski uticaj na pravo se najviše ogleda u nastanku i razvoju prirodne škole pra
va koja se zasniva na vladavini prirodnog razuma ratio naturale i da se svi ljud
i rađaju jednaki te da kao takvi moraju biti i u pravu..Pravo je po sljedbenicim
a ove škole jedna vječna i nepromjenjiva kategorija. 73.Šta je to inkvizicija,nj
ena funkcija i metodi? Inkviziciju su utemeljili 1478.španjolski katolički vlada
ri Ferdinand II Aragonski i Izabela I Kastiljska kako bi održali katoličko pravo
vjerje u svojim kraljevstvima.Španjolska inkvizicija nije prekinuta sve do 1834.
tijekom vladavine Isabele II.Njena funkcija je bila kralj u savezu sa crkvom oja
ča svoju moć u odnosu na plemstvo čime je kasnije sklopio savez i sa gradovima.I
nkvizicija predstavlja postupak koji se vodio protiv Arapa,Jevreja i drugih neka
tolika, tajno i u kome je okrivljenom oduzimana sva imovina. Metode koje je prim
jenjivala su bile brutalne,a to su bile sakaćenje i ubistva spaljivanjem na loma
či tako da su mnogi nevini ljudi stradali. 74.Šta je apsolutizam i koje su njego
ve opšte karakteristike? Apsolutizam predstavlja posljednji stadij razvoja feuda
lizma i karakteriše ga apsolutna vladavina monarha,kralja ili cara.Javlja se u F
rancuskoj osvajanjem krune od strane Henrija IV koji je ujedinvši francuske prot
estante i katolike stvorio od Francuske veliku silu u Evropi, a kao najizrazitij
i predstavnik apsolutističke epohe u Francuskoj je bio kralj Luj XIV-nazvan kral
j sunce.Apsolutnu vladavinu krakteriše to da je kralj smatrao da je od Boga odre
đen da vlada i da su sve funkcije:zakonodavna,sudska i izvršna bile u njegovim r
ukama.Luj XIV je zahvaljujući kardinalu Mazarinu uspio savladati otpor unutrašnj
eg plemstva čime je osigurao svoju dugu vladavinu.Osim napretka Francuske i drug
e evropske države su u ovom periodu doživjele svoj veliki uspon:Španija,Austrija
,njemačke države Pruska i Bavarska,Holandija,Švedska,Rusija.
75.Koje su karakteristike i rezultati engleske revolucije? Osnovne karakteristik
e engleske revolucije 1649.god su:sprječavanje apsolutističke vladavine kralja,
jačanje buržoazije i zemljoposjednika,novi način proizvodnje.Engleska revolucija
je rezultirala većim uticajem i odlučivanjem Donjeg doma parlamenta u svim zako
nodavnim i najvažnijim pitanjima za zemlju, smanjivanjem ovlasti kralja i sve ve
ćim ograničavanjem njegove vlasti. 76.Habeas Corpus Act-sadržaj i značaj? Habeas
Corpus Act koji je donesen je 1679.god sadrži odredbe koje obavezuju šerifa ili
njegove zamjenike kao čuvare zatvora da ne smiju držati zatvorenike duže od 48s
ati bez naloga suda odnosno optužbe te da je u slučaju da lice nije optuženo za
djelo za koje se sumnjiči po proteku tog roka mora biti oslobođeno, da se lice m
ora privesti sudu u određenim rokovima zavisno od udaljenosti zatvora od suda(pr
eko 20 milja u roku od 10 dana a preko 100 milja u roku od 20 dana), da lica zat
vorena za jedno krivično djelo ne mogu više biti hapšena za to isto djelo, da se
zabranjuje zatvaranje lica preko mora(u dijelovima kraljevstva koje je izvan Ve
like Britanije).Ovim aktom su stvorene garancije koje su štitile članove parlame
nta i njihove pristalice od proganjanja kraljevske vlasti , i ovaj akt je postao
jedan od najvažnijih ustavnih dokumenata Engleske. 77.Deklaracija o pravu(Bill
of rights)-sadržaj i značaj? Deklaracija o pravu koju je 1689.god potpisao engle
ski kralj Viljem Oranski koga je na presto doveo parlament, sadrži odredbe koje
ograničavaju vlast kralja, da kralj nije ovlašten da obustavi važnost zakona, ni
ti da bilo koga oslobodi od zakonskih posljedica, niti da odobri bilo kakve izuz
etke od zakona, da osniva bilo kakve sudove u vezi sa crkvenim ili drugim pravim
a, da uvodi nove poreze i dadžbine bez saglasnosti parlamenta, ne smije se niko
goniti zbog obraćanja kralju sa molbom,niti kralj može držati stajaću vojsku bez
saglasnosti parlamenta.Zagarantovana je sloboda protestantske religije,izbori z
a parlament moraju biti slobodni a sam parlament se mora sastajati dosta često.U
parlamentu je obezbjeđena sloboda govora i on izdaje akte za koje smatra da su
potrebni te je oslobođen svake kontrole.Zabranjuje se kažnjavanje kaznama koje n
isu propisane zakonom.Značaj ovog dokumenta je ogroman kako za Englesku u pogled
u sticanja još veće snage parlamenta u odnosu na kralja i ograničenja kraljeve v
lasti čime su udareni temelji parlamentarne monarhije, tako i izvan Engleske u s
mislu ljudskih prava. 78.Karakteristike i značaj američke revolucije? Karakteris
tike američke revolucije su:Jačanje i otpor mlade američke buržoazije u englesko
j kolonijalnoj dominaciji, težnja za ujedinjenjem 13 kolonija koje su podijeljen
e na južne sa pretežno plantažnom poljoprivredom i sjeverne sa razvijenom farmer
skom poljoprivredom,trgovinom i pomorstvom i njihovim oslobađanjem od engleske k
rune.Značaj američke revolucije se ogleda u uspostavi federacije i demokratskog
uređenja SAD te njenog ulaska u svjetske političke i ekonomske tokove kao ravnop
ravne sile sa ostalim zemljama Evrope i svijeta. 79.Sadržaj i značaj američke de
klaracije o nezavisnosti? Američka deklaracija o nezavisnosti od 04.07.1776.god
sadrži odredbe koje se odnose na ljudska prava kolonija na slobodu i odcjepljenj
e od Engleske kao i razlozi koji su to izazvali(zabrane i uvrede koje je englesk
i kralj provodio u odnosu na stanovništvo u Americi),ratna pustošenja i zvjerstv
a engleske vojske u toku rata za nezavisnost, a što je sve zajedno uzrokovalo os
lobođenje od engleske vlasti stvaranje sopstvene države.Značaj ovog dokumenta je
veliki i sastoji se u tome da je iz američke revolucije nastala nova država koj
a će vrlo brzo, zahvaljujući svojim resursima izrasti u značajnog faktora svjets
kih zbivanja, a u političkom smislu značaj se ogleda u nastanku i razvoju demokr
atskog sistema vlasti. 80.Koji su glavni principi političke filozofije izraženi
u američkoj Deklaraciji o nezavisnosti? Glavni principi političke filozofije izr
aženi u američkoj Deklaraciji o nezavisnosti su:pravo na slobodu,suverenost i je
dnakost.Tim su se principima rukovodili u američkoj revoluciji i borbi za nezavi
snost od engleske krune. 81.Organizacija vlasti u SAD? Vlast u SAD je podijeljen
a na zakondavnu,izvršnu i sudsku.Zakonodavna vlast pripada Kongresu SAD koji se
sastoji od Senata i predstavničkog
doma u koje se biraju predstavnici iz svih država članica SAD.Izvršna vlast je p
ovjerena Predjedniku SAD čiji mandat traje 4 godine.Sudsku vlast u SAD vrši vrho
vni sud koji je jedini pozvan da tumači Ustav SAD. 82.Nadležnost kongresa SAD? S
enat koji je sastavljen od po dva predstavnika iz svake države SAD ima nadležnos
t da sudi u slučajevima zahtjeva i gonjenja službenih lica-impičment, dok Predst
avnički dom ima nadležnost za ubiranje prihoda i druge državne nadležnosti finan
sijske prirode.Kongres je nadležan za razvoj poštanskog saobraćaja,nauke,postavl
jenju osnivanje sudova nižih od vrhovnog suda, da objavljuje rat i održava vojsk
u,sklapa mir,održavanje poreza,opremanje ratne mornarice i dr. 83.Nadležnosti pr
edsjednika SAD? Predsjednik je vrhovni zapovjednik vojske i mornarice SAD, ima p
ravo na odlaganje izvršenja kaznii pomilovanje za učinjena krivična djela osim i
mpičmenta, da zaključuje međunarodne ugovore uz pristanak Senata, da vodi vanjsk
u politiku i predstavlja SAD u inostranstvu, imenuje ambasadore u svijetu i drug
e diplomatske predstavnike,imenuje sudije vrhovnog suda i dr. 84.Nadležnost Vrho
vnog suda SAD? Tumači Ustav SAD,sudi u sporovima SAD sa drugim državama, sporovi
ma koji se tiču ambasadora i drugih diplomatskih predstavnika kao i pomorskog pr
ava,sporove između države i građana druge države kao i građana iz raznih država,
između građana iste države koji polažu pravo po osnovu koncesije i dr. 85.Sadrž
aj i karakter Ustava SAD? Ustav SAD sadrži načela i odredbe kojim se vrši podjel
a vlasti u SAD,njen sastav,izbor i nadležnost te prava i obaveze koje po ustavu
imaju svi građani SAD. 86.Sadržaj i značaj prvih 10 amandmana Ustava SAD? Prvih
10 Amandmana na Ustav SAD koji su doneseni 1791.god sadrže odredbe o:slobodi vje
roispovjesti,slobodi nošenja oružja,zabrani nastanjivanja vojnika u kući slobodn
og građanina bez njegove dozvole u vrijeme mira,grantuje se sigurnost građana, n
iko ne smije biti gonjen bez optužbi izuzev u vojsci i mornarici u vrijeme rata,
pravo na brzo i javno suđenje optuženim za krivična djela, suđenje po pravilima
common lawa,zabrana traženja prekomjernih novčanih jamstava i propisivanje surov
ih i neobičnih kazni,tumačenje prava iz Ustava i prava koja nisu obuhvaćena Usta
vom imaju se tumačiti po zakonima država.Značaj ovih amandamana je u regulisanju
prava i sloboda građana kao i u odnosu vlasti prema građanima i u sudskim postu
pcima. 87.Tok i historijski značaj francuske građanske revolucije? Na saziv skup
štine staleža koja je sazvana nakon 175 godina, treći stalež koga je činilo 600
predstavnika nezadovoljan načinom glasanja je 17. juna 1789.godine sebe proglasi
o Narodnom skupštinom koja se kasnije proglasila Ustavotvornom(Konstituanta). Kr
alj je pripremao kontrarevolucionarni prevrat pa su mase zbog toga u Parizu 14.j
ula 1789. god zauzele Bastilju, državni zatvor što je pokrenulo mase širom Franc
uske čime je srušena feudalna apsolutistička vlast i feudalni poredak.U toku avg
usta 1789. god Konstituanta je donijela:Zakon o definitvnom ukidanju feudalnog p
oretka, Deklaraciju o pravima čovjeka i građanina, zakon o reformi crkve i Ustav
kojim je u Francuskoj uvedena ustavna monarhija.Francuskom revolucijom je označ
en konačan kraj feudalizma i početak novog društvenog poretka-kapitalizma. 88.Sa
držaj i značaj francuske deklaracije o pravima čovjeka i građanina? Deklaracija
o pravima čovjeka i građanina sadrži odredbe koje se odnose na prava čovjeka:svi
ljudi se rađaju i žive slobodni i jednaki u pravima, čuvanje i zaštita prava čo
vjeka, svaki suverenitet počiva na naciji, sloboda je sve ono što ne škodi drugo
me, zakon samo može zabraniti radnje koje štete drugome, zakon je izraz opšte vo
lje,nijedan čovjek ne može biti gonjen ili lišen slobode osim u slučajevima odre
đenim zakonom, niko ne može biti kažnjen za djelo koje nije zakonom propisano ka
o krivično djelo, sloboda ubjeđenja i mišljenja, obaveza polaganja računa javnih
službenika i dr. Značaj ovog akta je ogroman i najviše se tiče zaštite ljudskih
prava i sloboda.
89.Uporedite Veliku povelju slobode sa Deklaracijom prava čovjeka i građanina? U
Velikoj povelji slobode uočava se težnja engleskih plemića za većom samostalnoš
ću u odnosnu na kraljevsku vlast, za ograničavanjem kraljevske vlasti, i jačanje
m feudalaca, dok se u deklaraciji o pravima čovjeka i građanina deklarativno šti
te prava i slobode svakog građanina kao stanovnika Francuske.Dakle velika povelj
a slobode se kao akt nastao u feudalnom periodu značajno poboljšala i uredila pr
avni status i postupanje prema plemstvu i stanovništvu Engleske dok je Deklaraci
ja kao akt nastao više vjekova iza Velike povelje slobode dokrajčio feudalizam.I
jedan i drugi akt predstavljaju uvođenje ustavne monarhije kao oblika državnog
uređenja. 90.Revolucija i teror:Jakobinska diktatura? U borbi između dviju međus
obno suprotstavljenih frakcija u Nacionalnom konventu:žurodinaca kao predstavnik
a industrijalca, bankara i krupne buržoazije i jakobinaca koje je predvodio Maks
imilijan Robespjer, jakobinci su od 31.maja do 2.juna 1793g srušili žirondince i
zaveli narodnu strahovladu.U periodu od 14 mjeseci koliko su bili na vlasti, ja
kobinci su donijeli svoj Ustav 24. juna 1793. zasnovana na odredbama Deklaracije
o pravima čovjeka i građanina, te izvršili mnogobrojne reforme od kalendara pre
ko ukidanja kršćanstva kao religije do načina upravljanja. 91.Periodi konzulstva
i carstva u Francuskoj-periodizacija i karakteristike? Prevratom od 9.novembra
1799.god kojega je izvršio Napoleon Bonaparta, donesen je novi ustav koji je zak
onodavnu vlast povjerio Starateljskom senatu a izvršnu vlast trojici konzula sa
desetogodišnjim ovlašćenjima od kojih je za prvog proglašen Napoleon Bonaparta,
a od 1802.god konzuli se imenuju doživotno od čega prvi konzul može imenovati sv
oga nasljednika.1804. Senatus konsulta proglašava da se uprava republike povjera
va caru koju titulu je uzeo Napoleon svojim krunisanjem.Poslije toga nastupaju p
eriodi Napoleonovih pobjeda do njegovog konačnog sloma 1813.god. 92.Bečki kongre
s i njegove odluke? Bečki kongres je počeo septembra 1814. god a završen je 9.ju
na 1815.god..U njemu je učestvovalo 216 predstavnika skoro svih evropskih država
ali su sve odluke donošene u krugu četiri velike sile:Austrije,Britanije,Rusije
i Pruske.Bečkim kongresom je priznata nezavisnost Belgije, vraćene su teritorij
e koje je bio zauzeo Napoleon,Rusija je uzela Fisnku,Poljsku i Moldaviju, Pruska
niz njemačkih provincija i dijelove Poljske,Austrija je dobila Trst, Veneciju,L
ombardiju i cijelu jadransku obalu do Boke Kotorske ,Budve i Kastel Lastve(Petro
vca), osnovan je Njemački savez od 34 monarhije i 4 slobodna grada, priznata je
engleska prevlast na moru i osnovan je savez između austrijskog cara i pruskog k
ralja poznat kao Sveta alijansa. 93.Šta karakteriše doba nacionalizma? Pojam nac
ije se izjednačava sa državom(jedna nacija jedna država) i ovakvo shvatanje je n
astalo i razvilo se u Francuskoj i Engleskoj, a nacionalizam se shvata kao pokre
t i nacionalno osjećanje..U srednjoj Evropi se pojam nacije svodi na etničku gru
pu a nacionalizam se shvata kao isticanje dominacije jedne nacije u odnosu na dr
uge u određenoj društvenoj zajednici.Nastanak nacionalizma je uzrokovao stvaranj
e nacionalnih oslobodilačkih težnji nekih naroda i dizanje ustanaka(srpski ustan
ci) kao i težnji za ujedinjenje(Italija) 94.Koje su opšte krakterisitke i primje
ri buržoaskih kodifikacija? Primjeri buržoaskih kodifikacija su:Code Civil ili N
apoleonov zakonik u Francuskoj iz 1804. god,Austrijski građanski zakonik iz 1811
god,Njemački opći građanski zakonik iz 1900.god i Svajcarski gradjanski zakonik
iz 1911. Opšte karakteristike svih tih zakonika su da počivaju na građanskoj je
dnakosti pred zakonom,neprikosnovenost privatne svojine,regulira novonastale pri
vredne,ekonomske i društvene kapitalističke odnose. 95.Organizacija vlasti Pariš
ke komune? Najviši organ vlasti je bilo Vijeće Komune koje se sastojalo od 80 čl
anova koje je izabralo 10 komisija kao ministarstva a u svojoj nadležnosti je im
alo:rad,razmjenu, javne službe,ishranu,prosvjetu,pravosuđe,vojsku,javnu bezbjedn
ost i spoljnu politiku,što znači da je vijeće komune vršilo i izvršnu i sudsku v
last.
96.Karakter i značaj Vajmarskog ustava? Vajmarski ustav se sastoji od 183 člana
od čega se 108 članova odnosi na organizaciju državne vlasti a 73 člana na osnov
na prava i dužnosti Nijemaca.Ima nacionalni karakter koji proizilazi iz njegovih
odredbi i veliki značaj jer predstavlja jedan od najnaprednijih ustava u Evropi
u prvoj polovini XX stoljeća. 97.Osnovna prava i dužnosti Nijemaca prema Vajmar
skom ustavu? Svi Nijemci su pred zakonom jednaki, ljudi i žene imaju ista prava
i građanske dužnosti,nijedan Nijemac ne smije prihvatiti odlikovanje strane zeml
je, svaki Nijemac u Zemlji Rajha ima ista prava i dužnosti kao i stanovnik te ze
mlje,svi Nijemci uživaju slobodu kretanja u Rajhu,svaki Nijemac ima pravo da se
iseli u zemlje koje nisu njemačke, dom svakog nijemca je neprikosnoven, svaki Ni
jemac ima pravo na slobodu uvjerenja,okupljanja,udruživanja,upućivanja molbi i d
r. 98.Društveni život prema Vajmarskom ustavu? U odjeljku Vajmarskog ustava koji
govori o društvenom životu ugrađene su sljedeće odredbe:brak i materinstvo su s
tavljeni pod zaštitu države,data je sloboda okupljanja i udruživanja kao i polit
ičkog djelovanja, regulirano pravo izbora da svako može birati i biti biran, ure
đena je lokalna samouprava i javne službe, pravosuđe i vojna služba. 99.Vjeroisp
ovijest i vjerske zajednice prema Vajmarskom ustavu? Vajmarski ustav je dao slob
odu vjere i savjesti svim stanovnicima Rajha,omogućio obavljanje javnih službi b
ez obzira na vjersku pripadnost, niko nije obavezan da se izjašnjava u pogledu s
voje vjerske pirpadnosti niti da se prisiljava da učestvuje i pohađa bogosluženj
a,ne postoji državna crkva, zajamčena je sloboda udruživanja u vjerske zajednice
koje mogu samostalno uređivati svoju djelatnost u skladu sa zakonom,zajamčena j
e svojina vjerskih zajednica kao i uređenje njihovog finansiranja. 100.Fašizam i
nacizam i njihov uticaj na pravo? Fašizam i nacizam su nastali kao plod velike
ekonomske krize(1929-1933.g.).Fašizam kao doktrina je predstavljao pokret ideja,
historijska akcija i novi romatizam koji imaju za cilj promjenu svijeta prema u
naprijed određenoj zamisli, i javio se u obliku korporativne države u Italiji,Šp
aniji, Portugalu i 1934.g. u Austriji. Nacizam(nacionalsocijalizam) je svoje upo
rište našao u Njemačkoj gdje je mnogo lakše prolazila ideja jedan vođa jedan nar
od i zasnivao se na prevlasti arijevske rase(Nijemaca) koji su predodređeni da v
ladaju u odnosu na druge narode. Kao nazadni i destruktivni pokreti i ideologije
, fašizam i nacizam nisu ostavili dubok uticaj na pravo, odnosno nisu pravno pri
hvaćeni. 101.Kakva je svrha izučavanja komparativne pravne historije? Svrha izuč
avanja komparativne pravne historije je upoznavanje sa nastankom i razvojem svih
država i pravnih sistema u svijetu ili onih najvažnijih od njih i njihovo poređ
enje sa razvojem prava u BiH te mogućnost sagledavanja razvoja drzave BiH i njen
og pravnog sistema u okviru uporednog prava.