Neutrino nng bao nhiu?

Neutrino l nhng ht s cp c khm ph ln u tin cch

nay su thp k.
Theo nm thng, cc nh khoa hc bit thm vi iu bt ng
v chng. Nhng h vn cha tr li c ci nghe na n mt
cu hi c bn: Cc neutrino nng bao nhiu? Cu tr li c th
l cha kha tm hiu bn cht ca cc ht l v bn cht
ca v tr ca chng ta.
hiu ti sao vic xc nh khi lng ca cc neutrino li
kh khn nh th, trc tin bn phi hiu rng c nhiu hn
mt cch hnh dung neutrino.
Neutrino xut hin ba mi: electron, muon v tau. Khi mt
neutrino chm trng mt detector neutrino, th mt ht muon,
electron, hoc tau c to ra. Khi bn bt dnh mt neutrino i
km bi mt electron, bn gi n l mt neutrino electron, v
tng t cho hai mi kia.
Bit nh vy, bn c th c tha th v ngh rng c ba loi
neutrino: neutrino electron, neutrino muon, v neutrino tau.
iu khng ng cho lm.

Bi v mi neutrino tht s l mt s chng cht lng t ca

c ba mi. Ty thuc vo nng lng ca mi neutrino v ni
bn tm c n trn hnh trnh ca n, n c kh nng xut
hin di dng mi electron, mi muon hoc mi tau.
Vi kin thc va b sung ny, gi th bn c th c tha th
v ngh rng, khi tt c c ni l lm, tht s ch c mt loi
neutrino. Nhng iu cn t ng hn.
Xt cho cng cc nh khoa hc m ba loi neutrino. Mi loi
c mt khi lng v mt s pha trn khc ca ba mi
neutrino. Nhng loi neutrino ny c gi l ba trng thi khi
lng neutrino.
Bi ton khi lng
Chng ta bit rng khi lng ca ba loi neutrino ny l nh.
Chng ta bit rng s pha trn mi ca trng thi khi lng
neutrino th nht l nng mi electron. Chng ta bit rng
trng thi th hai th pha trn u hn ca mi electron, muon
v tau. V chng ta bit rng trng thi th ba ch yu gm
mi muon v tau.
Chng ta bit rng khi lng ca hai neutrino u th gn
nhau hn v ca trng thi th ba th hi khc nhiu. Ci chng
ta cha bit l trng thi th ba nh hn hay nng hn hai
trng thi kia.
Vn liu trng thi khi lng th ba ny l trng thi nng
nht hay nh nht c gi l bi ton ng cp khi lng
neutrino (hay bi ton th bc khi lng neutrino).

D nh 1,2,3 hay 3,1,2?

Mt s m hnh thng nht cc lc trong M hnh Chun ca vt
l ht d on rng trt t khi lng neutrino s tun theo
khun mu 1, 2, 3 ci ngi ta gi l ng cp thng. Cc
m hnh khc d on rng trt t khi lng s tun theo
khun mu 3, 1, 2 mt ng cp ngc. Bit c ng cp l
thng hay ngc c th gip cc nh l thuyt tr li nhng
cu hi khc na.
Th d, bn lc lc mnh, lc yu, lc in t v lc hp dn
chi phi cc tng tc ca nhng vin gch cu trc nh nht
ca vt cht. Mt s nh l thuyt ngh rng, thi v tr s khai,
bn lc ny thng nht thnh mt lc. a s l thuyt v s
thng nht lc u d on mt ng cp khi lng neutrino
thng.
Cng c tt nht hin nay ca cc nh khoa hc xc nh
ng cp khi lng neutrino l cc th nghim ng c s di,
ng ch nht l th nghim NOvA.
Ko theo electron
Detector NOvA, c b tr Minnesota (Hoa K) gn bin gii
vi Canada, nghin cu mt chm neutrino pht sinh ti Phng
th nghim My gia tc Quc gia Fermi bang Illinois.

Neutrino rt him khi tng tc vi vt cht khc. iu c

ngha l chng c th chuyn ng xuyn 500 dm qua Tri t
t ngun pht n detector. Tht vy, ci quan trng l chng
lm th, bi v khi chng chuyn ng, chng i xuyn qua
hng nghn t electron.
iu ny nh hng n cc neutrino mi electron v ch
neutrino mi electron thi lm cho chng trng nh nng hn.
V trng thi khi lng th nht v th hai cha nhiu mi
electron hn trng thi th ba, nn hai trng thi chu tng tc
electron mnh nht khi chng i xuyn qua Tri t.
Tng tc ny c nh hng khc nhau ln neutrino v phn
neutrino v hiu ng ty thuc vo ng cp khi lng. Nu
ng cp l thng, th neutrino muon s c kh nng cao hn
bin i thnh neutrino electron, v phn neutrino muon s t
c kh nng hn bin i thnh phn neutrino electron. Nu
ng cp l ngc, th xy ra iu ngc li.
Cho nn nu cc nh khoa hc NOvA nhn thy, sau khi truyn
qua hng dm v bi, c nhiu neutrino muon v t phn
neutrino muon hn trng i b dch mi, th n s l mt du
hiu cho thy ng cp khi lng l thng. Nu h nhn thy
c t neutrino muon v nhiu phn neutrino muon hn b dch
mi, th n s l mt du hiu cho thy ng cp khi lng l
ngc.
S bin i l ht sc nh. S mt hng nm thu thp d liu
c gi u tin ca cu tr li. Mt th nghim neutrino
ng c s di khc, ngn hn, T2K, ang tin hnh cc php
o c lin quan. Th nghim JUNO ang xy dng Trung Quc
hng ti mc tiu o ng cp khi lng theo mt cch khc.
Php o rch ri c kh nng s khng xut hin cho n th
h tip theo ca cc th nghim ng c s di, DUNE M v
th nghim Siu Kamionkande xut Nht Bn.
Neutrino l mt trong nhng ht di do nht trong v tr. Khi
chng ta t t vn mn cc b n ca chng, chng cung cp
cho chng ta thm cc manh mi v s vn hnh ca v tr.

 Ngun: Symmetry Magazine

Trn Nghim dch