Professional Documents
Culture Documents
Bahasa Kadazandusun
Dokumen Standard Kurikulum Dan Pentaksiran
TINGKATAN 1
Terbitan Terhad
Bahagian Pembangunan Kurikulum
Kementerian Pendidikan Malaysia
Mei 2015
Terbitan 2015
Hak Cipta Terpelihara. Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian artikel, ilustrasi dan isi kandungan buku ini dalam apa juga
bentuk dan dengan cara apa jua sama ada secara elektronik, fotokopi, mekanik, rakaman atau cara lain sebelum mendapat kebenaran bertulis
daripada Pengarah, Bahagian Pembangunan Kurikulum, Kementerian Pendidikan Malaysia, Aras 4-8, Blok E9, Parcel E, Kompleks
Pentadbiran Kerajaan Persekutuan, 62604 Putrajaya.
KANDUNGAN
Kopointutunan ................................................................................................................................................. 1
Hizab ................................................................................................................................................................. 2
Dimpoton .......................................................................................................................................................... 2
Hontolon ............................................................................................................................................................ 5
Pontaksiran ...................................................................................................................................................... 16
Ponuangan ...................................................................................................................................................... 27
MAKA KAMI, rakyat Malaysia, berikrar akan menumpukan seluruh tenaga dan usaha
kami untuk mencapai cita-cita tersebut berdasarkan prinsip-prinsip yang berikut:
MANTAD NODII DILO', yahai, tulun do Malaysia, dumandi do monolinoos do sawiawi' o lokis om pinggisamaan do sumigampot do hizab
diti tumanud do Prinsip id siriba':
KOTUMBAYAAN ID KINOINGAN
TUMUMBOYO' DOID LAJA' OM POGUN
KOMIYO'ON DOID KUASA' DO KOOTURAN POGUN
KOIMOYO'ON DO KUASA' UNDANG UNDANG
KAPAMANTANGAN OM KINITUNGAN
v
FALSAFAH PENDIDIKAN KEBANGSAAN
vi
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
7
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
8
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
KATA PENGANTAR DSKP yang dihasilkan juga telah menyepadukan enam tunjang
Kerangka KSSM, mengintegrasikan pengetahuan, kemahiran
Kurikulum Standard Sekolah Menengah (KSSM) yang
dan nilai, serta memasukkan secara eksplisit Kemahiran Abad
dilaksanakan secara berperingkat mulai tahun 2017 akan
Ke-21 dan Kemahiran Berfikir Aras Tinggi (KBAT).
menggantikan Kurikulum Bersepadu Sekolah Menengah
Penyepaduan tersebut dilakukan untuk melahirkan insan
(KBSM) yang mula dilaksanakan pada tahun 1989. KSSM
seimbang dan harmonis dari segi intelek, rohani, emosi dan
digubal bagi memenuhi keperluan dasar baharu di bawah
jasmani sebagaimana tuntutan Falsafah Pendidikan
Pelan Pembangunan Pendidikan Malaysia (PPPM) 2013-2025
Kebangsaan.
agar kualiti kurikulum yang dilaksanakan di sekolah menengah
setanding dengan standard antarabangsa. Kurikulum Bagi menjayakan pelaksanaan KSSM, pengajaran dan
berasaskan standard yang menjadi amalan antarabangsa telah pembelajaran guru perlu memberi penekanan kepada KBAT
dijelmakan dalam KSSM menerusi penggubalan Dokumen dengan memberi fokus kepada pendekatan Pembelajaran
Standard Kurikulum dan Pentaksiran (DSKP) untuk semua Berasaskan Inkuiri dan Pembelajaran Berasaskan Projek,
mata pelajaran yang mengandungi Standard Kandungan, supaya murid dapat menguasai kemahiran yang diperlukan
Standard Pembelajaran dan Standard Pentaksiran. dalam abad ke-21.
Usaha memasukkan Standard Pentaksiran di dalam dokumen Kementerian Pendidikan Malaysia merakamkan setinggi-tinggi
kurikulum telah mengubah landskap sejarah sejak Kurikulum penghargaan dan ucapan terima kasih kepada semua pihak
Kebangsaan dilaksanakan di bawah Sistem Pendidikan yang terlibat dalam penggubalan KSSM. Semoga pelaksanaan
Kebangsaan. Menerusinya murid dapat ditaksir secara KSSM akan mencapai hasrat dan matlamat Sistem Pendidikan
berterusan untuk mengenalpasti tahap penguasaannya dalam Kebangsaan.
sesuatu mata pelajaran, serta membolehkan guru membuat
Dr. SARIAH BINTI ABD. JALIL
tindakan susulan bagi mempertingkatkan pencapaian murid. Pengarah
Bahagian Pembangunan Kurikulum
9
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
KOPOINTUTUNAN
Noulud o Kurikulum Standard Boros Kadazandusun Sikul Nowonsoi o kurikulum diti montok popoigkawas toilaan om
Pintangaan diti sabaagi iso' kotilombusan kopongian do mato kabaalan do tangaanak kokomoi do boros om tungkus
palajalan Boros Kadazandusun mantad Kurikulum Standard koubasanan tinaru Kadazan om Dusun. Kopihuyud iti do
Sikul Tosiriba'. Aspirasi Murid id Pelan Pembangunan Pendidikan
Malaysia: manahak kosiwatan kumaa tangaanak do minsingilo
Koindalan o kopongia'an do Kurikulum Boros Kadazandusun
do boros mantad tinaru suai.
diti sabaagi' iso' mato palajalan elektif id sikul pintangaan.
Po'ia'on iti kumaa tangaanak mantad tinaru Kadazan om Dusun Noulud noogi' o kurikulum diti montok popotindohoi do woyoo'
om nogi' tangaanak mantad tinaru' suai i aanangan minsingilo tolinuud om koulaalaho' di tosonong id tangaanak mooi do
do boros diti. kaanu nodii yolo' momogompi om popotilombus do tungkus
koubasanan om toilaan sandad tinaru Kadazan om Dusun.
Noulud o Kurikulum Standard Boros Kadazandusun Sikul
Poinsondiu noogi' id ponguludan do Kurikulum diti o hizab do
Pintangaan diti maya' teori ponginabasan boros koduo. Noulud
Rukun Negara, Dasar Pendidikan Kebangsaan om Falsafah
noogi' o kurikulum diti tumanud ponginsamakan woyo modular
Pendidikan Negara. Mantad no dilo' do noulud iso' kurikulum di
i manahak do panatalan kumaa kabaalan boros, kopongorotian
kopongunsub do piunungan om kotoronongon toinsanan tinaru
do sistom boros om kotilombusan do tungkus koubasanan om
id pogun Malaysia suai ko' kaanu popoingkawas do koburuon
toilaan sandad do tinaru Kadazan om Dusun.
koinanon, topurimanan, korusadan, om intelek.
10
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
HIZAB
Id kolimpupuson do Tingkatan 5, kaanu o tangaanak
Winonsoi o Kurikulum Standard Boros Kadazandusun Sikul
Pintangaan diti montok manahak kosiwatan kumaa tangaanak 1. Maganu mogikaakawo koilaan mantad mogisuusuai tadon.
mantad tinaru Kadazan, Dusun om tangaanak mantad tinaru
2. Popokito toilaan momoguno mogikaakawo kabaalan montok
suai i aanangan minsingilo do boros diti do monginobos om mongompuri do koilaan di naanu.
popotilombus pomogunaan boros Kadazandusun. Suai ko dilo',
3. Momoguno koilaan di naanu montok mogisuai-suai
hizabon noogi' do kurikulum diti o kopoigkawasan do toilaan kohuboyoon.
kokomoi kointutunan, tungkus koubasanan om toilaan sandad
4. Popolombus koilaan miampai momoguno boros di kotunud,
do tinaru Kadazan om Dusun mooi do au' nodii atagak om loyuk di olinuud om ayat di agramatis id komunikasi lisan toi
ogompi toririmo. ko' ponuatan
Poia'on o mato palajalan Boros Kadazandusun id sikul 6. Monoriuk om monginonong koilaan kokomoi tungkus
koubasanan tinaru Kadazan om Dusun.
pintangaan montok momolodi' tangaanak di kitoilaan takawas,
kikabaalan Abad Ko-21, kiwoyoo' tolinuud om i oupus do 7. Popokito pomogunaan do kabaalan abad 21 soira'
popoindalan do aktiviti pambalajalan.
tungkus koubasanan. Suai ko' mantad dilo' olodi' noogi' daa o
tangaanak di koilo momogono' om momoguno pomusarah
taang takawas montok monoina' koposion tikid tadau, koposion
timpu dumontol om soira' kotoguang om monolibamban do
kobolingkangan. Pointayad id siriba' diti iso' nuyudan dimpoton
montok momodimpot do hizab do mato palajalan Boros
Kadazandusun.
11
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
Nowonsoi o dingkai do KSSM diti maya' kopiongkungan do onom torigi montok momolodi' sosongulun di osulimbang id aspek koinano',
ginua' ginawo, korusadan om intelek di okreatif, okritis om inovatif. Poinsungkad o onom torigi diti id gana' toilaan, kabaalan om woyoo'
di impohonon montok popotounda' do modal insan. Torigi nopo di nokomoi nga' Komunikasi, Koburuon koinano' om Estetika,
Kotulunan, Koimatuan, Sains & Teknologi om noogi' Korusadan, koulaalaho' om woyoo'. Naandang om notimbang o suang do torigi
ngaawi' diti id pamansayan do Kurikulum Boros Kadazandusun. Okito miagal id Rajah 1 o kotolinahasan om kopisougkahan do
koonom-onom torigi diti.
12
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
Komunikasi
Koinobos do kabaalan komunikasi
lisan om okon lisan di oguno id
intoraksi id koposian tikid tadau
om id korjaya do timpu dumontol.
HONTOLON
14
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
KABAALAN ABAD KO 21
15
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
16
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
17
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
KMTT nopo nga' iso' kogisaman do momoguno toilaan, Kabaalan Momusorou di Okritis nopo nga' kokomoi do
kabaalan om woyoo' tolinuud id proses momogono' montok kabaalan manahang di ologik om aandang kumaa isoiso'
monolibamban kobolingkaangan, soira' maganu kootuson om pomurangadan di pinosogu' do wokon montok gunoon id
kiwoyo' inovasi om kikogisaman montok momudali' isoiso' asil. proses monimbang isoiso' ahal. Montok iso' proses
Kabaalan nopo di poinhanggum id KMTT diti nga': kabaalan ponimbangan di aandang, mositi no do morujuk do
momusorou di okritis, okreatif om kaanu momogono' om kaanu kointahangan om bukti di aadang.
popokito do pomogunaan do strategi id proses momusorou.
Strategi Momusorou nopo nga' kokomoi do koulalaho'
Kabaalan Momusorou di Okreatif nopo nga' kokomoi do tongosoosongulun do mongulud ralan momusorou di kifokus
kogisaman montok momudali' isoiso' asil di minomoguno do montoh monolibamban do isoiso' kobolingkangan.
kabaalan imaginasi om koilaan sandad di poimpidan mantad do Kawasa' do guno'on o KMTT id aktiviti pongia'an om
wokon. pambalajalan id kalas. Asawangan o KMTT diti maya' aktiviti
pambalajalan di kiwoyoo' momogono' miagal ko pambalajalan
Kabaalan Momogono' nopo nga' kogisaman do tosoosongulun inkuiri, ponolibambanan do kobolingkangan om nogi' maya'
monimbang om manahang isoiso' ahal. kalaja' projek. Mositi no do momoguno o mongingia' om
tangaanak ngaawi' do kakamot pomusarahan miagal do peta
pomusarahan om pongudio di kitaang takawas mooi do
kounsub do tangaanak do momusorou.
18
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
Winonsoi o Kurikulum Standard Sikul Pintangaan toi ko' Pambalajalan Abad Ko-21.
Kurikulum Standard Sekolah Menengah (KSSM) Boros
Poia'on o mato palajalan Boros Kadazandusun maya' pongia'an
Kadazandusun diti montok manahak kotilombusan
om pambalajalan Abad ko-21. Odimpot iti maya' pomogunaan
ponginabasan Boros Kadazandusun mantad sikul tosiriba'
do teknologi, media om digital id aktiviti pongia'an om
gisom id sikul pintangaan takawas. Pinosondiu do konsep
pambalajalan id kelas. Posontolon id aktiviti pambalajalan do
monginobos koilaan touhai o pongia'an do KSSR Boros
tangaanak o pambalajalan maya' kolaborasi, ponoriukan om
Kadazandusun, montok kopongia'an do KSSM nopo diti nga'
pinosondiu mantad konsep taking flight toi ko' kotimpuunan do pomogunaan do data. Posontolon noogi' o pomogunaan do
ponginabasan boros di lobi akawas. Ponginabasan do Boros pomusarahan id taang takawas, okritikal om okreatif id
Kadazandusun id KSSM nopo diti nga' poposontol do ponolibambanan do isoiso' isu. Mogiuhup-uhup do manahak toi
ko' poposogu' do pomusarahan om ponguhatan miampai
ponginabasan boros id kohuboyoon di kirati' miampai
aga'an ginawo nga' iso' woyo' do aktiviti pambalajalan Abad
papaamung sawi-awi' toilaan, kabaalan on woyo' tolinuud do
ko-21.
Boros Kadazandusun i kaanu manahak kosiwatan kumaa
tangaanak minsingilo maya' aktiviti pambalajalan Abad Ko-21.
Komunikatif
19
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
maganu kootuson om mogihum ralan ponolibamban do isoiso' Paatagon noogi' kumaa' do mongingia' ngaawi' do popoindalan
isu toi ko' kobolingkangan. do pongia'an om pambalajalan do Boros Kadazandusun diti
momoguno do pambalajalan maya' ponolibambanan
Pambalajalan Koperatif
kobolingkangan. Odimpot iti maya' aktiviti id kelas di
mongunsub to tangaanak do mooguno pomusarahan om
Odimpot o woyoo' pambalajalan koperatif maya' aktiviti di
kabaalan momogono' montok manahak ponolibamban kumaa
manahak do kosiwatan kumaa tangaanak do mogipaapakat
isoiso' ahal toi ko' kobolingkangan.
om mogiuhup-uhup do momonsoi om momongo do isoiso'
toina'on. Kawasa' do poindalanon do mongingia' o aktiviti
Konstruktif
tinimungan id nonggo toisoiso' tangaanak id tinimungan dii
mositi no do onuan to tonggungan toi ko' totoina'on.
Unsubon o mongingia' do mongia' momoguno pongia'an
kiwoyo' konstruktif mooi do kopongunsub do tangaanak do
Pambalajalan Aktif
momoguno toilaan sandad diolo' montok kopogonuan do
toilaan wagu'. Odimpot o hizab do pambalajalan diti maya'
Unsubon o mongingia' do popoia' kumaa tangaanak o mato
aktiviti pambalajalan tangaanak o tontokon miagal ko'
palajalan Boros Kadazandusun diti maya' pambalajalan aktif.
monolibamban isoiso' kobolingkangan toi ko' id aktiviti
Odimpot o pambalajalan aktif maya' aktiviti mambasa', monuat
ponoriukan sondii'.
om noogi' maya' aktiviti pogibaabarasan di kounsub do
tangaanak do mongompuri, monsintesis om manahang do
Monginobos soosondii'
isoiso' koilaan toi ko' ahal. Unsubon o mongingia' do mamalan
aktiviti pambalajalan i manahak kosiwatan kumaa tangaanak do Posuulon noogi' kumaa' do mongingia' do mato palajalan diti do
monolibamban kobolingkangan, monoriuk kes om momoguno manahak kosiwatan kumaa do tangaanak do monginobos do
do simulasi. Boros Kadazandusun maya' ponginabasan soosondii'.
Monginobos soosondii' nopo nga' iso' proses, ponginsamakan
om noogi' falsafah di poinsondiu id kotumbayaan do tangaanak
Pambalajalan Maya' Ponolibambanan Kobolingkangan
20
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
nopo nga' kaanu toi ko' kotoimo do isoiso' toilaan maya' bogui Pambalajalan Maya' Pamansayan Project
om lonzo soosondii'. Maya' diti kaanu nogi' o tangaanak do
Balajal maya' pamansayan projek nopo nga' iso'
popoingkawas do kabaalan diolo' id ponoriukan, panahangan,
ponginsamakan pongia'an di manahak kosiwatan kumaa
pogihuman om ponimungan koilaan om id pogonuan kootusan.
tangaanak do monorimo toilaan om kabaalan maya'
Monginobos soosondii' diti kopongunsub do tangaanak do
ponoriukan, pongintangan om noogi' maya' respon di otoinu'
balajal om monginobos tumanud lonzo sondii' maya'
montok isoiso' ponguhatan, ahal toi ko' kobolingkangan.
ponguhupan do ICT montok momongo do kalaja' sikul om
projek.
21
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
Poinsuang nopo do EMK nga' iso' nuyudan kabaalan, toilaan Suai ko' mantad dii, koponguhup noogi' iti do tangaanak
toi ko' woyoo tolinuud di poruhangon id proses pongia'an om do mongulud om popolombus idea di topinto maya'
pambalajalan. Nopili' o elemen-elemen ngaawi' diti mantad komunikasi di efektif.
mogikaakawo gana' toilaan. Pasandadon o elemen ngaawi' diti
Kotomposianan Kinoyonon Posorili'
kumaa do tangaanak sikul montok momogonop do kabaalan,
toilaan om woyoo' tolinuud diolo'. Oponsol iti montok momolodi'
Mositi no do pasandadon id aktiviti pongia'an om
iso' tinaru pakakalaja' di kikabaalan om kitoilaan montok
pambalajalan do sawi-awi' mato palajalan o koilaan
popoburu do ekonomi pogun. Oguno noogi' o kabaalan, toilaan
kokomoi manampasi om mintamong do kinoyonon
om woyoo' tolinuud diti soira' kotoguang do kobolingkangan id
posorili' tokou.
koposion tikid tadau om noogi' montok gunoon id koposion do
timpu dumontol. Elemen-elemen nopo di nopili' nga' miagal id Oponsol do potonomon o toilaan om sunduan nampasi
pointayad: do kinoyonon posorili' mooi do kopurimon toriirimo o
tangaanak do oupus om mintamong do kinoyonon
Boros posorili' diolo'.
22
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
Posontolon id sawi-awi mato palajalan o woyoo' Koingkawas o literasi Sains om toilaan Teknologi do
tolinuud mooi do kopurimon om kiwoyoo' tolinuud tangaanak maya' pomogunaan do bakaang sains om
toririmo o tangaanak. teknologi id proses pongia'an om pambalajalan.
Poinhanggum nopo do woyoo' tolinuud diti nga' kokomoi Suai ko' mantad dilo', kopongunsub noogi' o bakaang
do aspek korusadan, kotulunan om sunduan ngaawi' diti doid pambalajalan di efektif om efisyen.
mamaamasok. Pisoungkahan do toilaan Sains om Teknologi id
pongia'an om pambalajalan poposontol do 4 ahal:
Patriotisme
(i) Toilaan kokomoi Sains om Teknologi (fakta,
Kasandad o sunduan patriotik maya' kampayatan do
prinsip, konsep di kokomoi do toilaan Sains om
tangaanak id aktiviti pambalajalan do sawi-awi' mato Teknologi);
palajalan om noogi' maya' kaampayatan doid aktiviti
(ii) Kabaalan saintifik (kokomoi iso-iso' proses
kokurikulum om aktiviti monompuan do mogiigiyon momusorou om kabaalan manipulatif );
posorili' diolo'.
(iii) Koulaalaho' di poinsaintifik (kotunud, kotulidan
ginawo, koumoligan); om
Sunduan patriotik diti kaanu momolodi' do tangaanak di
(iv) Pomogunaan bakaang teknologi id aktiviti
oupus do pogun sondii' om ounsikou toriirimo sabaagi
pongia'an om pambalajalan.
songulun mamaamasok id pogun Malaysia.
23
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
24
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
PONTAKSIRAN
25
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
26
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
Abaagi' o sikul pintangaan do duo pangaan: Minagau ponginsamakan woyo' modular o mato palajalan Boros
Pangaan 1 : Pintangaan tosiriba' (Tingkatan 1,2,3) Kadazandusun diti. Suai ko' mantad dilo' noulud noogi' o Kurikulum
Pangaan 2: Pintangaan takawas (Tingkatan 4 om 5) Boros Kadazandusun diti momoguno do dingkai di poinsondiu do
standard. Maya' ponginsamakan modular, nabaagi o Kurikulum
Nonuan do duo (2) timpu sominggu o pongia'an om pambalajalan Boros Kadazandusun doid limo modul. Poinsuang nopo do toiso-
mato palajalan Boros Kadazandusun id KSSM on iso' timpu nopo iso' modul dilo' nga' Standard Ponuangan, Standard Pambalajalan
nga' kilinaid do 60 minit. om Standard Prestasi.
Modul Kolumison
Modul Mambasa'
kaanu popisoungko toinsanan kabaalan boros di strategik montok
Uhu 3
Modul Monuat
Moboros
Moboros
tuduan do popoingkawas kabaalan boros miagal di poinsurat id
Moboros
Moboros
Moboros
Uhu 4
Moboros
Boros
Standard Ponuangan om Standard Pambalajalan. Uhu 5
Uhu 6
Uhu 7
Uhu 8
Uhu 9
Uhu 10
27
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
28
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
29
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
Kurikulum Boros Kadazandusun Tingkatan 1 Poinsuang nopo do Standard Ponuangan do Modul diti nga'
kokomoi do koilaan monimung koilaan om manahak tusili' di
Standard Pambalajalan Boros Kadazandusun Tingkatan 1 diti
kotunud kumaa do koilaan dii. Suai ko mantad dilo' kabaalan
papasanarai taang koilaan, kabaalan, tadampatan om koinabasan
miintoraksi om mikomunikasi lisan nga' poinsuang noogi' id modul
boros Kadazandusun di mositi do dimpoton om inoboson do
diti.
tangaanak id Tingkatan 1 do sikul pintangaan
30
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
Pinosondiu o ponguludan do Standard Ponuangan om Standard Pinosondiu o ponguludan do Standard Ponuangan om Standard
Pambalajalan do modul diti o Taksonomi Bloom i nouulud kawagu Pambalajalan do modul diti do Prinsip Pongia'an om Pambalajalan
di Anderson & Krathwohl (2001). Poinga'an om pambalajalan do Kabaalan monuat. Pongia'an om pambalajalan do modul monuat
modul mambasa' nopo diti nga' manahak fokus kumaa kabaalan nopo diti nga' manahak fokus kumaa kabaalan do tangaanak do
tangaanak do popolombus boros (decoding), kalantasan mambasa' momonsoi ponuatan di kotunud om olinuud, katangkasan monuat
om pongorotian komoyon boros om koilaan. Suai ko' mantad dilo' om kabaalan momonsoi mogikaakawo teks montok mogikaakawo
pongia'an om pambalajalan do modul diti noogi' manahak kohuboyoon.
panatalan kumaa kopoingkawasan do toilaan tangaanak om nogi
Poinsuang nopo do Standard Pambalajalan do modul diti nga'
papasandad do strategi mambasa' montok mangarati' om
aktiviti momonsoi mogikaakawo ayat, mongulud idea montok
monginonog do koilaan id teks di basa'on.
pamansayan pangaan om teks om noogi' montok pamansayan do
Poinsuang nopo do Standard Ponuangan do modul diti nga' mogikaakawo teks miagal ko' deskriptif, naratif om teks di manahak
kokomoi do kabaalan popolombus boros, ayat, frasa om teks pomusarahan. Teks kiformat nopo di poia'on kumaa tangaanak id
miampai momoguno do pomoroitan om loyuk di kotunud. Suai ko' Tingkatan 1 nga' miagal ko kopoilaan om rencana. Suai ko' mantad
mantad dilo' haro nogi' kabaalan mongilo suang do teks miagal ko' dilo poia'on noogi' o strategi momonsoi susuyan om ponuhuan.
mongilo komoyon boros, monoinu' om monindu' koilaan om mesej Kininaru do 80 gisom 120 patod boros o teks di wonsoyon do
id teks. Montok kopongorotian di lobi akawas, pinaharo o kabaalan tangaanak montok do Tingkatan 1-3.
popolombus kawagu do koilaan id teks pambasa'an om mogiolon- Kolumison Boros
olon toilaan kokomoi teks, uhu, ahal toi ko' kobolingkangan id teks
Pinoharo o Modul Kolumison Boros id KSSM diti montok manahak
di nabasa. Kininaru do 80 gisom 120 patod boros o teks di basa'on
do tangaanak montok do Tingkatan 1-3. kosiwatan kumaa tangaanak sikul pintangaan do momoguno boros
Kadazandusun id kohuboyoon di okreatif. Modul diti noogi'
31
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
manahak kosiwatan kumaa tangaanak monoriuk, mongilo om poposunud kokomoi sawi-awi' diti maya' aktiviti kapabantaan om
monginlaab toilaan kokomoi do tinaru Kadazan om Dusun. Suai ko pomansayan buuk skrap, kolaj om poster.
mantad di, kasakadai nogi o pongiaan diti kumaa kopurokisan
Iri nodii do tudukan do mongigia' o tangaanak do ralan poposodia'
tangaanak di mogisuai-suai montok papapanggor pongorotian
om papabanta do isoiso' kapabantaan. Iri nopo koilaan di
tangaanak kumaa teks sastara om tungkus koubasanan tinaru'
pabantahon do tangaanak nga' kokomoi do asil kalaja' projek toi ko'
Kadazan om Dusun. Pongia'an do modul diti nogi' kaanu
ponoriukan tinimungan maya' aktiviti minsingkono', poposunud
papapantod pomogunaan kaapat-apat kabaalan boros;
suang do poster toi ko' kolaj om noogi' popoilo nunu i nowonsoi id
mokinongou, moboros, mambasa om monuat maya kapabantaan
buuk skrap, folio, lakaran, bukakak, kad, toi ko' brosur.
di okreatif.
Puralan Boros
Sistem Boros
Kabaalan Puralan Boros nopo nga' kokomoi do kogisaman do
tangaanak momoguno Sistom Boros Kadazandusun di kotunud id
Abaagi o sistem boros Kadazandusun id piipiro komponen:
mogisuusuai kohuboyoon. Panatalan nopo do pongia'an Sistem
Fonetik, Fonologi, Sistem Ija'an, Morfologi, Sintaksis, Kopomoroitan
Boros id Kurikulum Boros Kadazandusun diti nga' koilaan
Ginumu' om Tukadan. Oponsol do po'ia'on koilaan momoguno
momoguno Sistem Tuni, Sistem Ija'an, Sompuruan Boros,
Sistem Boros kumaa tangaanak di minsingilo do boros
Pomoroitan Ginumu' om nogi' Tukadan. Suai ko' mantad dilo' onuan
Kadazandusun mooi do kaanu nodii o tangaanak do momoguno
nogi' do panatalan koilaan momonsoi mogikaakawo boros om ayat.
boros Kadazandusun di kotunud om oulud.
33
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
Oponsol kopio do posunudon kumaa do tangaanak o Sistem Ija'an Morfologi nopo nga' iso' gana' toilaan di monoriuk pamansayan
Boros Kadazandusun mooi do kaanu o tangaanak do momonsoi boros. Abaagi o aspek Morfologi Kadazandusun id 2 komponen:
ponuatan di pointunud om oulud. Id Sistem Ija'an minog do Sompuruan Boros om Pamansayan Boros. Pointayad id siriba' diti
inoboson do tangaanak o piipiro aspek mooi do kaanu nodii yolo' do nopo nga' aspek di okito id morfologi.
momonsoi ponuatan di poimpunong. Pointayad id siriba' diti,
toinsanan aspek di oponsol do oilaan: MORFOLOGI
a) pimato Boros Kadazandusun Sompuruan Boros: Pamansayan Boros
b) Sigot / '/
1. Boros Ngaran 1. Struktur Boros
c) / b / om / d / om / b / om / d / 2. Boros Maan (a) Boros Sandad
3. Boros Ula (b) Boros Noolos
d) vokal tanaru om diftong 4. Boros Toguangon
e) konsonan on vokal noolos 2. Bontuk Boros
(a) Boros Mintootoiso
(b) Boros Nosugku
(c) Boros Misompuru
(d) Boros Misaup
(e) Pananda Wacana
(f) Partikol
(g) Tanda' Basa'
34
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
Sintaksis nopo nga' iso' ponoriukan kokomoi pamansayan ayat. Tinayadan tinimungan boros diti kisuang do boros di asaru do
Abaagi id 2 komponen o aspek sintaksis diti. oguno id pibarasan toi ko id ponuatan om oponsol do inoboson do
SINTAKSIS tangaanak ngaawi. Sundung po do ingkaa, oponsol nogi do
Ponguludan Boros Sistem Panandaan
1. Guas Ayat 1. Pananda Fokus poiaon do mongigia o boros suai i au nokosanarai id tinayadan
a) Pola Frasa Ngaran + Frasa 2. Partikol diti miampai tumanud tema toi ko uhu di nokosuul id Standard
Ngaran 3. Penanda Timpu
b) Pola Frasa Maan + Frasa Ponuangan.Kopomoroitan ginumu nopo nga' popiumbangan do
Ngaran
c) Pola Frasa Ula + Frasa Ngaran
Boros Ngaran Koizaai i popokito do ginumu'. Kiwaa 2 kowowoyoo'
d) Pola Frasa popiromut Ngaran + do kopomoroitan ginumu:
Frasa Ngaran
Kopomoroitan Ginumu' Ointob
2. Bontuk Ayat
a) Ayat Mintootoiso Kopomoroitan Ginumu' Au' Ointob
b) Ayat Misompuru
vi. Tukadan
3. Kawo Ayat
a) Ayat Toomod Poinhanggum no id tukadan o boros mikagos, poiradan om
b) Ayat Pongudio
c) Ayat Ponuhuan poniriban i oponsol do po'ia'on kumaa tangaanak mooi do kaanu
d) Ayat Kotigagan nodii yolo' mongintutun om momoguno do tukadan id lisan toi ko'
4. Nuludan Ayat ponuatan montok popokito iso' ponginabasan do boros di takawas.
a) VSO
b) VSO(IO) / VS(IO)O
c) VSO(L)
d) VSO(T)
e) VSO(L)(T) / VSO(T)(L)
Nota: Montok popomogot do toilaan kokomoi Sistem Boros
Kadazandusun kawasa do momorujuk do buuk Puralan Boros
Kadazandusun id Sikul i pinalabus do Bahagian
Pembangunan Kurikulum, Kementerian Pendidikan Malaysia
35
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
1.2 Momoguno boros di kotunud id komunikasi 1.2.1 momoguno pomoroitan di kotunud montok mamarait
lisan. i phoneme
ii vokal toniba' om tanaru
36
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
iii
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
iv
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
1.5.4 popolombus
i. pibarasan
a. popoilo
b. monguhot
c. monuhu'
d. popolombus pomusarahan
ii. susuyan
iii. kopoilaan
v
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
STANDARD PRESTASI
TAANG KOINABASAN KOINTALANGAN
1 Kaanu monugut isoiso' boros.
Nabatil.
Au' popokito kaparagatan momongo isoiso' buruanon.
5 Kaanu popoboros do koilaan di opinto miampai momoguno boros Kadazandusun di kotunud, oulud
om olinuud.
Kaanu popokito kabaalan mongompuri om manahang soira' maganu do koilaan om aparagat do
momongo isoiso' buruanon.
6 Kaanu popoboros do koilaan di opinto miampai momoguno boros Kadazandusun di kotunud, oulud,
olinuud om popokito woyo' pomusarahan di kreatif, kritis om akawas.
vi
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
vii
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
viii
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
ix
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
2.4.2 popoilo mesej kokomoi uhu id teks pambasaan toi ko' bahan
pongunsub.
x
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
STANDARD PRESTASI
TAANG KOINABASAN KOINTALANGAN
1 Au' alantas do mambasa'.
Kaanu momuhondom malik koilaan di nabasa'.
Au' popokito kaparagatan momongo isoiso' buruanon.
xi
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
xii
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
xiii
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
xiv
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
xv
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
STANDARD PRESTASI
TAANG KOINABASAN KOINTALANGAN
1 Kaanu momosoi boros om ayat maya' ponguhupan mongingia'.
Koilo momonsoi ponuatan maya' ponguhupan mongingia'.
Koilaan di polombuson id ponuatan au'an oulud.
Kaanu popokito kaparagatan momongo isoiso' buruon.
xvi
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
Kaanu popolombus do koilaan di opinto miampai momoguno boros Kadazandusun di kotunud, oulud
om olinuud id ponuatan.
Kaanu popokito kabaalan mongompuri om manahang soira' monguyad do tonsi id ponuatan .
Aparagat do momongo isoiso' buruanon.
Kaanu popolombus do koilaan di opinto miampai momoguno boros Kadazandusun di kotunud, oulud,
olinuud om popokito woyo' pomusarahan di kreatif, kritis om akawas id ponuatan.
xvii
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
xviii
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
xix
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
xxi
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
PANEL MINOMONSOI
iii
KSSM BAHASA KADAZANDUSUN TINGKATAN 1
iii