PREPORUKE ZA ISHRANU

I ZATITU OD BOLESTI I
TETOINA JEDNORODNIH SORTI
MALINE ZA PODRUJE BiH
(2010-2011)

Za projekat FARMA priredili:

Prof. dr Mirsad Kurtovi i Adnan Malievi dipl. ing. agr
PREPORUKE ZA ISHRANU I ZATITU OD BOLESTI I
TETOINA JEDNORODNIH SORTI
MALINE ZA PODRUJE BiH
(2010 - 2011)

tampanje ovog materijala omoguio projekat

USAID/SIDA Farma

Za potrebe projekta Farma priredili:

Prof. dr Mirsad Kurtovi i Adnan Malievi dipl. ing. agr
Poljoprivredno-prehrambeni fakultet Sarajevo

UPUTSTVO ZA KORITENJE OVOG MATERIJALA

sve preporuke u okviru ovog materijala iskljuivo se odnose na jednorodne/dvogodinje/one

koje plodonose samo jednom tokom godine u periodu juni-juli sorte maline (vilamet, miker,
tulamin, glen ample i dr.);
u ovkiru preporuka u prvom dijelu predstavljene su fenofaze rasta i razvoja dvogodinje maline
tokom godine na primjeru zasada starijeg od jedne godine, koje slue proizvoaima kao
vodilja prilikom odreivanja tanih momenata za aplikaciju odreenog hemijskog sredstva ili
ubriva. Prema tome, obratiti panju na ovaj dio kako bi se na osnovu postojeih fotografija za
svaku pojedinanu plantau odredio momenat nastupanja odreene fenofaze;
drugi dio podrazumjeva orjentacioni program zatite maline od bolesti i tetoina, gdje su
navedene najuobiajenije bolesti i tetoine maline, te hemijske metode suzbijanja istih.
Prilikom koritenja ovog programa obavezno proitati rubriku vane napomene, obzirom da
se neka prskanja mogu izostaviti ako za to nema potrebe;
trei dio podrazumjeva ilustrativni prikaz simptoma najeih bolesti i tetoina maline, kako
bi proizvoai mogli prepoznati iste, te adekvatno postupiti prilikom suzbijanja istih. U ovom
dijelu takoe su navedena i dodatna pojanjenja za jednu od najdestruktivnijih bolesti maline
modernog doba trule korijena izazvanu Phytophthorom, te za dvije tetoine koje pojedinih
godina mogu imati veliki uticaj na uspjenu produkciju maline. U okviru ovog dijela ilustrativno
su predstavljeni odreeni poremeaji izazvani od strane klimatskih faktora i pogrene aplikacije
hemijskih sredstava - herbicida, te opi principi integralne zatite maline;
etvrti dio predstavlja ablon za izradu programa ubrenja maline tokom godine na osnovu
kojeg svaki proizvoa moe izraditi svoj vlastiti za odreenu plantau. U okviru ovog dijela
nalazi se i klju za determinaciju nedostatka odreenih biljnih hranjiva na osnovu simptoma
koji se usljed istog manifestuju na listu, te slike simptoma nedostatka odreenih hemijskih
elemenata na listu maline.

Septembar, 2010 godine

 FENOFAZE RASTA I RAZVOJA RODNIH IZDANAKA KOD DVOGODINJIH SORTI MALINE
(miker, vilamet, tulamin) TOKOM GODINE (malinjak stariji od jedne godine)
PERIOD POETAK BUBRENJA
PUPOLJAKA/POETAK INTENZIVNO BUBRENJE VIDLJIVI ZELENI
MIROVANJA MIROVANJE VEGETACIJE PUPOLJAKA VRHOVI PUPOLJAKA
DO ZELENI

PUPOLJKA
VRH,
ODNOSNO RAZVOJ
POETAK
VEGETACIJE
(u naim klimatskim
uslovima kraj marta
poetak aprila)

9 ILI VIE LISTOVA

PLODONOSNIH MLADARA

POJAVA PRVIH PRVI LIST DRUGI LIST FORMIRAN FORMIRANO (20 cm i vie
LISTOVA FORMIRAN (5 cm bonog prirasta) plodonosnog mladara)
RAZVOJ LISTA I

PERIOD VRIJEME UKLANJANJA PRVE

10 cm NOVOG IZDANKA 15 cm NOVOG IZDANKA
PRIJE
IZDANAKA IZ PUPOLJAKA

IZNAD ZEMLJE IZNAD ZEMLJE SERIJE NOVIH IZDANAKA

CVJETANJA
U BAZI BILJKE I NA

- sve dok se
POJAVA NOVIH

cvjetovi ne
KORIJENU

otvore -
(u naim klimatskim
uslovima do sredine
maja)

standardna tehnologija uzgoja maline podrazumjeva uklanjanje prve serije novih izdanaka u
rodnim zasadima obino kada su isti 20 cm visine

LATICE CVIJETA SE PETELJKE CVIJETA SE POJEDINANI LATICE (BIJELE)

PRVI CVJETNI IZDUUJU IZDUUJU CVJETOVI SE POVIJAJU, VIDLJIVE, CVJETOVI JO
PUPOLJCI VIDLJIVI (cvjetni pupoljci zajedno (odvajaju se pojedinani DJELOMINO UVIJEK ZATVORENI
(jo uvijek zatvoreni) u jednoj cvasti) cvjetni pupoljci) CRVENKASTO OBOJENI (veoma kratka faza)
RAZVOJ CVASTI

PUNO CVJETANJE: KRAJ CVJETANJA:

PERIOD PRVI CVJETOVI POETAK CVJETANJA: 30% CVJETOVA najmanje 50% veina cvjetova
CVJETANJA OTVORENI oko 10% cvjetova OTVORENO ILI cvjetova otvoreno ili pobijelila, vidljivi prvi
(u naim otvoreno ili izblijedilo IZBLIJEDILO izblijedilo plodovi
klimatskim
CVJETANJE

uslovima od
sredine maja
do poetka juna
u zavisnosti od
sorte)
 10% PLODOVA 30% PLODOVA 50% PLODOVA 70% PLODOVA VEINA PLODOVA
FOMIRANO FOMIRANA
PERIOD FOMIRANO FORMIRANO FOMIRANO
PRIJE

RAZVOJ PLODA
BERBE/
ZELENI
PLODOVI
(u naim
klimatskim
uslovima prva
polovina juna)

PRVI PLODOVI POETAK NAPREDOVANJE POTPUNO ZRELI PRVI PLODOVI/

DOSTIGLI PRAVU ZABOJENJA PRVIH RAZVOJA BOJE KOD POETAK BERBE (dobro obojeni i pri
VELIINU PLODOVA PRVIH PLODOVA dodiru se lako odvajaju od sri)

PERIOD
BERBE
SAZRIJEVANJE PLODA

(u naim
klimatskim
uslovima prva
polovina juna do
druga polovina
jula u zavisnosti
od sorte - treba 10% UBRANIH 30% UBRANIH 50% UBRANIH 70% UBRANIH VEINA PLODOVA
znati da miker oko PLODOVA PLODOVA PLODOVA PLODOVA UBRANA/KRAJ BERBE
7 dana uobiajeno
kasnije sazrijeva u
odnosu na vilamet)

IZDANCI KOJI SU DONIJELI JEDNOGODINJI IZDANCI

ROD ODUMIRU I SUE SE INTENZIVNO RASTU
PERIOD
POSLIJE
BERBE
(u naim
klimatskim
uslovima kraj
jula do poetak
avgusta)

tokom perioda nakon berbe maline vano je posvetiti posebnu panju odravanju malinjaka obzirom da
se tada uspostavlja rod za sljedeu sezonu

LISTOVI POLAKO POINJU INTENZIVNO OPADANJE POETAK MIROVANJA/

GUBITI BOJU (postaju poutjeli) LISTOVA KRAJ VEGETACIJE
PERIOD
KRAJ
VEGETACIJE
/POETAK
MIROVANJA
(u naim klimatskim
uslovima kraj
oktobra)

standardna tehnologija uzgoja maline podrazumjeva putanje izdanaka po zemlji na kraju vegetacije
kako bi se u to veoj mjeri smanjila mogunost izmrzavanja istih tokom zime
 ORJENTACIONI PROGRAM ZATITE DVOGODINJIH SORTI MALINE OD
BOLESTI I TETOINA TOKOM GODINE
bolesti i
pripravak koliina vane napomene
tetnici u 100 l

PERIOD MIROVANJA DO ZELENI VRH, ODNOSNO POETAK VEGETACIJE

Prskanjem u ovom periodu smanjuje se prezimjeli inokulum. Ovo je prvi korak u programu dobre kontrole
bolesti. Obino se provodi nakon selekcije, vezanja i prikraivanja izdanaka u proljee koji e nositi rod, i
didimela to u fenofazi bubrenja pupoljaka, a prije pojave zelenih vrhova na istim. Prilikom prskanja treba koristiti
(uobiajeno) dovoljno vode kako bi se osigurala dobra pokrovnost izdanaka i namoila kora, te pukotine na istoj. U
CHAMPION 250 g starim nasadima gdje se vide simptomi bolesti mogu se na poetku vegetacije provesti i dva prskanja
plamenjaa
izdanaka
NORDOX 200 g u razmaku od 15 dana. Primjena preparata na bazi bakra u vioj dozi na niskim temperaturama moe
izazvati fitotoksinost o emu treba voditi rauna. U ovoj fenofazi didimela se pojavljuje kao napuknuta
(povremeno) siva podruja na izdancima oko pupoljaka, te gljivica formira siune crne pritie u zahvaenom podruju.
Simptomi plamenjae se ovdje manifestuju kao crvenkasto-smee vaskularne ozljede koje se produuju
na izdanku od rane. Da bi se vidjele ove ozljede, mora se prvo struganjem ukloniti kora. Siuna crna
plodonosna tijela esto se formiraju blizu rane. Pupoljci na zaraenim izdancima se ne razvijaju u proljee.

PERIOD PRIJE CVJETANJA (sve dok se cvjetovi ne otvore)

Simptomi antraknoze u ovom periodu se manifestuju kao podruja sive pahuljaste kore (udubljene lezije)
na zaraenim izdancima. Koncentrini prstenovi crvenkastih pritia mogu se formirati na povrijeenoj kori.
antraknoza Stare infekcije mogu prstenovati izdanke. Ako je antraknoza problem izvriti tretiranje u momentu kada se
(povremeno) lisni pupoljci ponu razvijati (od faze zelenog vrha do momenta kada se formiralo ne vie od 15 mm zelenog
tkiva). U kinim uslovima, simptomi didimele u ovoj fenofazi se primjete kao lezije formirane na listovima
didimela dvogodinjih izdanaka, a ukoliko se bolest ne sprijei moe dovesti do opadanja listova prije berbe ime se
(povremeno do QUADRIS 100 ml smanjuje prinos sljedee sezone. U veini sluajeva ovo prskanje se provodi kako bi se od infekcije zatitili
uobiajeno)
novi izdanci koji se pojavljuju iz pupoljaka u bazi izdanaka i na korijenu, ali i sprijeilo irenje bolesti na
dvogodinjim izdancima. Budui da se u naim uslovima prva serija novih izdanaka uklanja ovo prskanje
zaustavlja dalje irenje bolesti na dvogodinjim izdancima. Generalno, prskanje treba zapoeti kad se
ostvare uslovi za razvoj bolesti (uestalo vlaenje od kie i jutarnjih rosa sa temperaturama iznad 15OC.
Provode se max dva tretmana u razmaku 10-15 dana. Quadris takoe suzbija plamenjau i pepelnicu.
Tretirati ukoliko se simptomi pepelnice uoe. Posbno se preporuuje za osjetljive sorte i lokalitete sa
pepelnica THIOVIT visokom relativnom vlagom zraka. Najbolja djelotvornost sumpornih pripravaka je u preventivi i kada se
(rijetko do JET 25-35 g srednje dnevne temperature podignu iznad 18oC. Thiovit jet se moe koristiti u fenofazi poetka bubrenja
povremeno) pupoljaka zajedno sa pripravcima na bazi bakra za suzbijanje pepelnice zaostale na dvogodinjim izdancima.

malinina buba Odrasle jedinke malinine bube javljaju se krajem aprila i poetkom maja, u isto vrijeme kada se
(povremeno) intenzivno razvijaju listovi, a simptomi su poderani mladi listovi, bez lisne mase, samo sa lijezdama -
isjeckane liske, te kasnije kako se hrane nezrelim polenom vide se rupe u nabubrelim cvjetnim pupoljcima.
lisne ui Kasnije larve se hrane unutar cvjetova i u plodovima koji se razvijaju. Provesti tretiranje u intenzivnoj fazi
(povremeno do razvoja listova, i ako ima simptoma ponoviti pred sam poetak cvjetanja. Osmatrati cvjetne pupoljke za
uobiajeno) male hodnike. Odrasle jedinke (male smee bube) su najaktivnije na biljkama u prvim veernjim satima.
Lisne ui: krajem proljea i poetkom ljeta osmatrati posebno vrhove izdanaka za uvijanje, sklupavanje
savijai lista (kovranje) listova prema unutra, ili pak da isti postanu deformisani. Lisne ui su sakupljene na donjoj
(rijetko) ACTARA/ strani listova. Prag za tretiranje je ako se nau vie od dvije ui na vrhu izdanaka. Gusjenice savijaa
CALYPSO 25-35 g
i osice izazivaju izgrizotine na listovima. Odrasle jedinke cvjetojeda odsjecaju cvjetne pupoljke rano u
cvjetojed proljee, a kasnije rupe na cvjetnim laticama ukazuju prisustvo istih. Pregledati biljke prije cvjetanja i traiti
(povremeno) odumrle ili prstenovane pupoljke, te tretiranje provesti nakon to se simpomi uoe. Insekticid apliciran
malinina prije cvjetanja za kontrolu malinine muhe trebao bi kontrolisati i cvjetojeda. Polovinom maja odrasla
muica, enka malinine muice polae jaja u mlade izdanke, gdje se pojavljuju ljubiaste pjege na oteenim
tkivima. Larva galice prezimljava u gukama na izdancima, a krajem maja enka polae jaja na mlade
malinina muha izdanke. Simptomi malininog staklokrilca tokom proljea se uoavaju po karakteristinoj guki u donjoj
galica, malinin treini izdanaka, te prstenovanom bazom i korijenom biljke gdje se uoavaju male hrpice poput piljevine.
staklokrilac U tom sluaju natopiti oko baze biljke i tretirati donje dijelove izdanaka poetkom proljea. Generalno,
(povremeno) usmjereno tretiranje insekticidima provodi se kada se insekti ili oteenja primjete na biljkama u nasadu.

pauk VERTIMEC Oteenja se vide u vidu bjelih takica na starijem liu, a odrasle jedinke pauka se mogu uoiti uz pomo
(povremeno do + 80-100 ml lupe poveanja 7-10 X. Obino naseljavaju donju stranu lista pa se tamo i trae. Usmjereno prskanje vri
uobiajeno u po uputi se kad preu prag tetnosti (2 odrasla pauka na jednom listu). Prskanje je potrebno provesti u ranim
produenom suhom OKVAIVA proizvoaa veernjim satima ili na oblaan dan. Tokom prskanja potrebno je prekriti donju povrinu lista.
vremenu)

PERIOD CVJETANJA (zbog opasnosti od trovanja pela i korisnih insekata ne preporuuje se primjena
insekticida u ovoj fenofazi)
botritis trule Infekcije botritisa na dijelovima cvjeta nisu lako uoljive. Period cvjetanja je najvanije vrijeme za kontrolu
ploda/siva botritisa; poeti tretiranje u fazi 5-10% cvjetanja i, ako je vrijeme vlano, ponoviti za sedam dana. Poeti
plijesan sa preparatom koji ima najduu karencu, a kasnije nastaviti sa istim krae karence i razliite hemijske
(povremeno do grupe za smanjenje razvoja rezistentnosti, dok ostala prskanja provoditi prema potrebi i osjetljivosti
uobiajeno ako vlani sorte i lokaliteta. Ovo tretiranje je obavezna mjera u sluaju leda - tue. Potrebno je voditi rauna o
propisanoj karenci (broju dana od prskanja do berbe). Navedeni pripravci se koriste naizmjenino najvie
uslovi potraju) SWITCH 80-100 g dva-tri puta u toku jedne vegetacije. Didimela u ovoj fazi moe izazvati jaku pjegavost listova i preranu
didimela ..... smrt istih na plodonosnim mladarima kada kini uslovi preovladavaju tokom perioda cvjetanja. Fungicidi
(uobiajeno)
SIGNUM 100-120 g primjenjeni tokom cvjetanja reguliu i antraknozu. Pripravak signum dodatno djeluje i na didimelu. Kod
plamenjaa plamenjae izdanaka u ovom periodu plodonosni mladari mogu venuti i odumrijeti, a smee obojen
kambijum se protee na izdanku od rane. Simptomi botritisa izdanka se manifestuju kao smekasto-
izdanaka
utomrke lezije na istim. Lezije mogu sadravati duguljasta crna tijela nazvana sklerocije. One klijaju u
(povremeno)
proljee za produkciju spora koje potom inficiraju cvjetove.
botritis izdanka
(uobiajeno)
 bolesti i pripravak koliina
tetnici u 100 l vane napomene

PERIOD PRIJE BERBE/ZELENI PLOD

botritis trule Iako je cvjetanje najvanije vrijeme za kontrolu sive plijesni, tretiranje prije berbe se zahtjeva ako je
SWITCH 80-100 g vrijeme vlano. Izabrati fungicide iz razliitih grupa i drugaijih naina djelovanja kako bi se smanjila
ploda i izdanaka
(povremeno do ..... mogunost pojave rezistentnosti.
uobiajeno ako vlani SIGNUM 100-120 g sredinom do kraja ljeta svijetlo smee lezije na zrelim i starim listovima jednogodinjih izdanaka znak su
uslovi potraju) botritisa na izdancima. Prilikom aplikacije protiv trulei ploda dobro istretirati donje dijelove izdanaka
Obzirom da fungicidi aplicirani tokom perioda cvjetanja kontroliu ove dvije bolesti tretirati samo ukoliko
antraknoza
se uoe simptomi. Za antraknozu u ovoj fazi simptomi su: na dvogodinjim izdancima kotunice plodova
(povremeno)
QUADRIS 100 ml su male, udubljene i sporo sazrijevaju, dok novi porast na izdancima nosi male purpurne take sa sivim
didimela centrima. Na listovima jednogodinjih izdanaka, didimela se pojavljuje ka smee, V oblika lezije. Gljivica
(uobiajeno) e rasti kroz peteljku lista i podruje oko pupoljka nee uspjeti rasti sljedeeg proljea.

PERIOD BERBE
botritis trule Prskati samo u sluaju potrebe, ukoliko se uoe simptomi koji se najee manifestuju ako vlani uslovi
TELDOR 120 ml
ploda tokom berbe potraju.

PERIOD NAKON BERBE DO KRAJA VEGETACIJE

U izuzetno vlanim vegetacijama, aplikacije fungicida nakon berbe mogu biti potrebne da zatite
jednogodinje izdanke od antraknoze, didimele, plamenjae izdanaka, pepelnice ili pjegavosti lista
antraknoza maline. Dobar program prskanja rano u sezoni trebao bi pomoi minimizirati razvoj ovih bolesti kasnije
(povremeno) u sezoni. Kod antraknoze simptomi u ovoj fazi obuhvataju povrinske ozljede u vidu udubljenih sivih
lezija sa purpurnim marginama koje mogu prstenovati izdanke, a kasnije isti se manifestuju sivilom kore.
didimela Simptomi didimele u ovoj fazi se manifestuju kao smee V-oblika lezije na listovima jednogodinjih
(uobiajeno) izdanaka koje se proiruju kroz peteljke listova i formiraju smee lezije na izdanku oko pupoljaka.
Zaraeni listovi esto opadaju ostavljajui peteljke privrene za izdanak. Kod plamenjae izdanaka
plamenjaa QUADRIS 100 ml simptomi u ovoj fazi se manifestuju kao smee do crne lezije na novim izdancima veinom na mjestima
izdanaka povrede istih tokom berbe i uklanjanja onih koji su donijeli rod. Aplicirati jednom ili dvaput nakon berbe
(povremeno) po potrebi (ukoliko se uoe simptomi) kada se uklone i iz zasada iznesu izdanci koji su plodonosili;
osigurati potpuno prekrivanje novih jednogodinjih izdanaka ija je svrha ovog prskanja da iste zatiti;
pjegavost lista ui redovi i dobra kontrola korova e smanjiti pritisak bolesti u redu dozvoljavajui cirkulaciju vazduha i
(uobiajeno) bre suenje povrine biljke. Pjegavost lista se manifestuje kao krune smee take, prosjeno 0,15
cm promjera na listovima tokom ljeta. Kasnije iste se mogu spojiti, te u sluaju jakih infekcija dovesti do
preranog opadanja lia, to ima za posljedicu smanjenje prinosa sljedee godine. Neupadljive lezije na
izdanku takoe se mogu razviti u bazi biljke. Prskanja nakon berbe su vjerovatno najvanija za kontrolu
bolesti pjegavosti lista.
lisna u Lisne ui u ovom periodu rijetko izazivaju ozbiljnije tete. Ipad, u nekim sezonama mogu dovesti do
(uobiajeno)
ACTARA/ kovrdanja listova, deformacije vrhova jednogodinjih prirasta, to ima za posljedicu redukciju porasta
savijai lista
CALYPSO 25-35 g cjelokupne biljke.
(uobiajeno)
pepelnica THIOVIT
25-35 g samo ukoliko se uoe simptomi
(povremeno) JET
Pauci prezimljavaju kao odrasle jedinke na ostacima korova i izdanaka. Imaju osam nogu, i svijetlo
VERTIMEC utomrke boje ili zelenkaste, sa tamnom takom na svakoj strani. Ishranom pauci smanjuju snagu biljke
pauk + 80-100 i mogu izazvati da listovi postanu smei i opadnu prerano. prskati ako se primjeti napad pauka na listu.
Pauci su najtetniji u sunim godinama, i to od ranog proljea do kasne jeseni. U poetku lie postaje
(uobiajeno) OKVAIVA ml svijetlozeleno, kasnije utomrko ili bakarnosmee - bronzavost lista. Nalije lista prekriva pauina, krajevi
se povijaju nadole, te list postaje krt.

KRAJ VEGETACIJE/POETAK MIROVANJA

antraknoza Vidjeti rubriku vane napomene za period mirovanja do zeleni vrh.
CHAMPION 250 g
didimela

SPECIJALNA PRSKANJA (poetak proljee i/ili jesen)

Za simptome pogledati na strani Najee bolesti maline.Tretman hemijskim sredstvima protiv
trulei korijena je najefektivniji u kombinaciji sa praksama uzgoja, te se isti preporuuje gdje je bolest
RIDOMIL dijagnosticirana ili se sumnja na istu, ili pak kao prevencija za nove plantae, osim onih zasnovanih na
GOLD PLUS 400 g dobro dreniranim zemljitima. Ridomil bi trebalo aplicirati na zemljite u trake 90 cm irine na poetku
Phytophthora proljea kako rast pone, zatim ponovo na poetku jeseni. Isti ne aplicirati unutar 45 dana berbe.
........
trule korijena Obzirom da je patogen trajan u zemljitu, aplikacije fungicida se moraju ponavljati svake godine za
(uobiajeno) odravanje kontrole. Meutim, aplikacija u jesen moe se izostaviti im se dobar nivo kontrole postigne.
ALIETTE 250 g Phytophthora ima veliku sklonost za razvoj rezistentnosti na ridomil.
Nekoliko proizvoda fosforne kiseline registrovano je za kontrolu trulei korijena na malini, i svi oni
sutinski imaju isti aktivni sastojak. Oni se folijarno apliciraju, jer su veoma sistemini i kreu se brzo u
listove i premjetaju silazno u biljku do baze i korijena. Ovdje spada Aliette.
Za simptome pogledati na strani najee tetoine maline. Zaraene plantae tretirati dvije godine
malinin ACTARA/ uzastopno kako bi se prekinuo ivotni ciklus tetoine. Aplikacije provesti na donje dijelove izdanaka
staklokrilac 25-35 g nakon berbe za smanjenje polaganja jaja od strane odraslih jedinki. Nakon to se jaja izlegu krajem
(povremeno)
CALYPSO okotobra ili poetkom novembra aplicirati insekticide ili ekati do kraja marta, tako to se namoi
zemljite direktno oko baze biljke.
Za simptome pogledati na strani Najee tetoine maline. Ako vie od 5% svih izdanaka ima guke,

prstenari ACTARA/ aplikacija insekticida odmah nakon cvjetanja moe biti neophodna i voditi rauna da pele vie nisu

(povremeno) CALYPSO
25-35 g prisutne. Odrasle jedinke se pojavljuju poetkom maja ili juna, te za prisutvo istih osmatrati tokom
cvjetanja. Tretiranje insekticidima kod druge vrste prstenara izvriti u periodu kada su prisutne odrasle
jedinke pred cvjetanje (neposredno prije nego se cvjetovi ponu otvarati).
 ANTRAKNOZA/
SIVILO KORE
IZDANAKA MALINE

TRULE PLODA
PLAMENJAA
BOTRITIS IZDANAKA

PEPELNICA
DIDIMELA
PJEGAVOST LISTA MALINE

TRULE KORIJENA
PHYTOPHTHORA

Biljke zaraene Phytophthorom daju manje izdanaka, od kojih je veina slaba i krljava. Listovi na
izdancima mogu biti mali, poutjeli, ili se osuiti i nekrotizirati (biti opreni) du rubova i izmeu

SIMPTOMI
nerava. Inficirane biljke venu i kolapsiraju malo prije berbe ili tokom vrelog ljeta. Ako je vrijeme u
proljee prekomjerno vlano, mladi izdanci koji se pojavljuju mogu venuti i odumrijeti, pokazujui
tamno vodom namoeno tkivo blizu linije zemljita. Kada se takva biljka iskopa i pregleda, veina

NAJEIH korijena i baze biljke su izgubili normalnu boju i odumrli. Tokom poetnih faza kolonijalizacije,
inficirano korijenje i korjenov vrat mogu imati crvenkast odljev ispod epidermisa. Poreenjem,
zdravo korijenje e biti bijelo ispod epidermisa. Biljke na nie poloenim ili slabo dreniranim mjestima

BOLESTI MALINE u parceli su esto inficirane. Ovu bolest ne treba mijeati sa posljedicama izmrzavanja tokom zime.
Trule korijena od izmrzavanja se jasno moe razlikovati po tome to je pojava jednogodinjih
izdanaka nakon izmrzavanja masovna, dok u sluaju infekcije sa Phytophthorom ista je jako slaba.
 MALININA BUBA
MALA I VELIKA LISNA
MALININA MUICA

U MALINE
PAUK/GRINJA

CVJETOJED
MALININA MUHA GALICA
MALININ PRSTENAR

PRSTENARI brojni pristenari bue izdanke maline.

MALININ STAKLOKRILAC

Njihovo prisustvo se oituje generalnim simptomima

u vidu zadebljanja na izdanku 2,5-7,5 cm duine,
obino nekoliko cm, ali mogue i do 120 cm iznad
zemlje. Izdanci mogu uvenuti i odumrijeti, ili u
drugom sluaju, zahvaeno podruje se lomi i puca na
mjestu zadebljanja. Provesti osmatranje na prisustvo
gala tokom perioda mirovanja u proljee. Odrasle
jedinke se pojavljuju poetkom maja ili juna, te za
prisutvo istih osmatrati tokom cvjetanja. Kod druge
vrsta prstenara, zadebljanja na izdancima esto nisu
evidentna, ve se simptomi ispoljavaju tako to vrhovi
izdanaka odumiru, prvo venu a kasnije postaju crni,
to se uoava u periodu juli-avgust. Odrasle jedinke
hrane se epidermisom vrhova izdanaka od juna kroz
avgust, kada eke prave dva prstena rupica obino 20 MALININ STAKLOKRILAC prvi znak koji ukazuje na prisustvo ove tetoine je venenje i suenje listova na
cm od vrha izdanka gdje polau jaja. Nakon izlijeganja napadnutom izdanku koje se obino javlja prije cvjetanja. Nekoliko izdanaka ili ak cijela biljka moe biti
larve bue izdanke prema bazi biljke gdje sljedee unitena od strane ove tetoine. Odrasli insekt je leptir koji podsjea na osicu i pojavljuje se od kraja jula do
godine provode cijelu vegetaciju. Kao preventivna poetka avgusta, a prisutan je tokom cijelog septembra, nakon ega polau jaja, koja se izlegu krajem oktobra
mjera izdanci sa zadebljanjima/galama trebali bi ili poetkom novembra. U proljee prezimjele jednogodinje larve su bijele boje i oko 0,6 cm duine. Poetkom
biti uklonjeni i spaljeni tokom sezone mirovanja da marta one se hrane na pupoljcima izdanka oko baze biljke. Kasnije larve duine 2,5 cm hrane se na korjenu ili
se ubiju prezimljele larve, dok izdanci koji pokau u bazi biljaka maline, to dovodi do slabljenja ili pak potpunog propadanja izdanaka, a oteeni izdanci se lako
uvele vrhove trebaju se skratiti nekoliko cm ispod lome kada se napravi nagli trzaj. ivotni ciklus ovog insekta traje dvije godine. Prema tome, zaraene plantae
zahvaenog dijela i oteena tkiva unitena. tretirati dvije godine uzastopno kako bi se prekinuo ivotni ciklus tetoine.

SIMPTOMI NAJEIH TETOINA MALINE

Izmrzavanje tokom zime bonog pupoljka kod sorte Miker - uoavaju se smea odumrla tkiva pupoljka (slika lijevo); Popreni
presjek dvogodinjeg izdanka maline sorte Miker koji pokazuje oteena sprovodna tkiva usljed izmrzavanja tokom zime, uoava se
oboljelo naspram zelenog zdravog tkiva (slika u sredini); Izmrzavanje tokom zime plantae maline, uoavaju se odumrli dvogodinji
izdanci u poreenju sa zdravim jednogodinjim koji se razvijaju u proljee (slika desno)
PRINCIPI INTEGRALNE
ZATITE MALINE
Kvalitetna zatita bilja se postie kombinacijom
preventivnih i kurativnih mjera. U preventivu
spadaju sve agrotehnike mjere kojima se
biljke odravaju vitalnim i u dobroj kondiciji.
U kurativne mjere spadaju sve intervencije
ovjeka kojima se nastoji smanjiti stepen
napada tetnika i uzronika oboljenja.
Najee kurativne mjere su hemijske, gdje
se razliitim hemijskim sredstvima djeluje na
tetnike i uzronike oboljenja. Meutim, ovdje
treba obratiti panji i na mnoge probleme koje
uzrokuje primjena hemijskih mjera. Najbolje
Poremeaj bijelih kotunica na plodu maline izazvan kombinacijom izloenosti visokoj rjeenje u ovom sluaju prua Integralna
temperaturi i ultravioletnoj radijaciji. Na zasjenjenoj strani plodovi maline su normalno zatita koja podrazumijeva primjenu i hemijskih
obojeni. Ova pojava se obino javlja kod sorti koje sazrijevaju tokom ekstremnih mjera ali pod odreenim uslovima i strogo
ljetnih temperatura, a posebno je uobiajeno kod jednogdinje maline kontrolisanim pravilima. Primjenom Integralne
zatite bilja smanjuje se koliina primjenjenih
hemijskih sredstava, poveava se njihova
efikasnost pravovremenom primjenom, a
primjenjena sredstva su ekoloki prihvatljiva.
Deset glavnih principa integralne zatite bilja
u uzgoju malina:
1. Koristiti samo certificirani, zdravi sadni
materijal, po mogonosti sorte koje su otporne
na aktuelne bolesti.
2. Izabrati odgovarajue zemljite i lokaciju
za sadnju (blago kisela - pH 5,5 do 6,5,
srednje teka, propusna i plodna zemljita,
preferirajui lokacije sa dobrom cirkulacijom
vazduha);
Uvijanje/Kovrdanje listova i meristema na izdanku maline izazvano driftom od 3. Saditi usjeve (kao to su kukuruz, penica,
herbicida (slika lijevo); Meunervno utilo na listovima maline izazvano od strane ra, heljda ili neven) u godini prije sadnje kako
visoke rate aplikacije herbicida u plantai na poetku proljea bi se poveao kvalitet zemljita i, zavisno
od usjeva, kontrolisale tetoine, nematode i korov;
4. Po mogunosti, eliminisati divlje maline i kupine u krugu od 200 metara oko zasada
jer su one mogui izvor tetnika i uzronika oboljenja;
5. Vriti optimalnu gnojidbu na osnovu analize zemljita i preporuke strunog lica;
6. Uspostaviti efikasan sistem navodnjavanja i vriti optimalno navodnjavanje na
osnovu vlanosti zemlje/preporuke strunog lica (pretjerano zalivanje gui biljke i
pomae irenje patogena);
7. Vriti redovan monitoring zasada na bolesti i tetoine;
Normalno razvijen plod (desno), preostala 8. Vriti rezidbu radi poboljanja prozranosti i povjetravanja meu biljkama i
dva rezultat loe oplodnje (lijevo i u sredini) odstraniti i spaliti zaraene dijelove biljki;
9. Izraunati prag ekonomske tetnosti prije koritenja hemijskih sredstava;
10. Koristiti manje toksina hemijska sredstva prema upustvu na etiketi.
 ABLONI ZA IZRADU ORJENTACIONOG PROGRAMA UBRENJA/ISHRANE BILJAKA
DVOGODINJIH SORTI MALINE TOKOM GODINE
a) Prva godina nakon sadnje dodaje se samo N (azot) ako je prilikom pripreme zemljita ubrenje provedeno prema
analizi istog podijeliti cjelokupnu preporuenu koliinu azota na tri jednaka dijela i primjeniti u sljedeim termina:
- 1/3 ukupne koliine - u proljee, ako je sadnica zreli izdanak golih ila aplicirati nakon uklanjanja starog
dijela sadnice, odnosno kad su novi izdanci 10-15 cm visine (obino 4-6 sedmica nakon proljetne sadnje), a
u sluaju kontejnerske sadnice 2 sedmice nakon sadnje.
- 1/3 ukupne koliine mjesec dana nakon prve aplikacije;
- 1/3 ukupne koliine mjesec dana nakon druge aplikacije.
Napomena: ako je ukupna preporuena koliina N prve godine 4,5 kg/dunumu (tabela 1), onda je istu potrebno
podijeliti na tri dijela (4,5:3 = 1,5 kg), te u navedenim terminima aplicirati po 1,5 kg N/dunum. Ne aplicirati N nakon
polovine avgusta.
b) Druge i ostalih godina nakon sadnje (biljke maline u fazi plodonoenja) dodaju se N, P i K. Azot se dodaje
pojedinano i u kombinaciji sa P i K, dok ova posljednja dva uglavnom putem kompleksnih ubriva (10-20-30, 7-20-30)
zajedno.
U sluaju aplikacije samo azota podijeliti ukupnu preporuenu koliinu na tri jednaka dijela, te iste aplicirati u sljedeim
termina:
- 1/3 ukupne koliine poetak vegetacije (na poetku proljea, odnosno prije nego se novi jednogodinjih
izdanci pojave pa sve dok ne dostignu visinu od 15 cm),
- 1/3 ukupne koliine pred cvjetanje (kraj maja oko poetka juna, u zavisnosti od vremenskih prilika i sorte),
- 1/3 ukupne koliine prije poetka sazrijevanja plodova (kad su zametnuti prvi plodovi, odnosno oko
mjesec dana prije berbe).

Tabela 1. Ukupne koliine aktuelnog nitrogena po jedinici povrine za aplicirati prilikom ubrenja
biljaka maline tokom jedne sezone vegetacije

Kako bi se proizvoaima olakao postupak izraunavanja potrebnih koliina N za njihovu plantau, u tabeli 2
navedene su ukupne koliine istog po jedinici duine reda.
Tabela 2. Ukupne koliine aktuelnog nitrogena po jedinici duine reda za aplicirati prilikom ubrenja
biljaka maline tokom jedne sezone vegetacije

Na primjer: proizvoa koji u svojoj plantai ima ukupnu duinu svih redova od 350 m, onda isti izvri proraun na
sljedei nain: 0,5 kg*350 m/30 m = 5,83 kg N koji je potrebno dodati na njegovu plantau maline.
Azot se moe aplicirati sam (KAN ili UREA) ili u kombinaciji sa P i K (npr. formulacija ubriva 10-20-30). Obzirom da
formulacije ubriva za voe imaju najmanji sadraj N, njegova koliina uglavnom se zanemaruje prilikom zajednike
aplikacije sa P i K.
Dakle, prilikom aplikacije P i K dodaju se sloene formulacije ubriva prisutne na naem tritu, i one su obino 10-20-
30 ili 7-20-30. Prilikom aplikacije ovih formulacija ubriva koliine istog uglavnom prilagoavati P koji se odredi pomou
hemijske analize zemljita.
Tabela 3. Preporuke za ubrenje fosforom i kalijumom prema podacima dobivenim analizom zemljita

Standardno u industriji ubriva za aktivni fosfor i kalij se koriste P2O5 i K2O, a ne samo P i K, kao to je to sluaj kod
azota.
Na primjer: ako analiza zemljita pokae da odreeno zemljite ima srednji do optimalan sadraj P2O5 i optimalan do
visok sadraj K2O, onda na isto prema podacima iz tabele 3 treba dodati 10,21 kg/dunum P2O5 i 13,61 kg K2O. Kod
formulacije 7-20-30 to bi znailo: u sluaju fosfora 51 kg po dunumu, a kalija 45 kg po dunumu ovog ubriva. Dakle,
dodati za oba elementa 51 kg ubriva formulacije 7-20-30 u proljee. Sa ovom koliinom ubriva dodato je i 3,5 kg N
po dunumu, koji se obino zanemaruje, osim ako se unutar plantae manifestuje izraen suviak istog.

Napomena: preporuke ubrenja su napravljene spram aktuelnih N, P (P2O5) i K (K2O), te je iste potrebno preraunati
za odreene formulacije ubriva. Na primjer, 4,5 kg azota ne znai da je to koliina uree ili kana, ve samo azota, a
preraunato to je: za ureu 4,5:0,46 = 9,78 kg, za kan 4,5:0,27 = 16,67 kg.

Simptomi nedostatka azota (N) na

listovima maline