Kavezni uzgoj arana

Intenzivno gajenje arana se obavlja u zemljanim

objektima, betonskim bazenima, tankovima od
plastinih i drugih materijala, kavezima, itd.
Ovaj sistem gajenja arana je najrazvijeniji u Izraelu i
Japanu
U Izraelu inicirali istonoevropski imigranti razvila se
proizvodnja od ekstenzivne do intenzivne
U Japanu u betonskim bazenima se intenzivno gaji 14
17% aranskih vrsta riba

 Intenzivno gajenje arana u zemljanim objektima

podrazumijeva potpuno oslanjanje na dodatnu hranu,
aeraciju ili osvjeavanje vode u toj mjeri da
koncentracija rastvorenog kisika bude u granicama
optimalnih vrijednosti
U betonskim bazenima, pravougaonog oblika aran se
gaji iskljuivo na intenzivan nain
Konstruirani su tako da se lako pune vodom brza
izmjena vode
Zbog estih izmjena vode riba je stalno izloena svjeoj
vodi visokog kvaliteta gui nasad u manjoj koliini
vode

 Tankovi za intenzivno gajenje arana etvorokutni,

estorokutni, osmokutni ili okrugli
Materijali plastika ili metal
Kruni tankovi prenika do 10 m sa izvodom na
sredinjem dijelu
Kapacitet tankova zavisi od broja izmjena vode,
kvaliteta vode i uzrasne klase arana koji se gaji
U ovakvom sistemu arana je najbolje gajiti u
monokluturi
Na Balkanu je najvie zastupljeno gajenje arana u
kaveznim sistemima

Odlike gajenja arana u kaveznim

sistemima
U zemljama Jugoistone Azije ovaj oblik proizvodnje je novijeg datuma
sa intenzivnim razvojem u posljednjih nekoliko decenija
Naroito je dobro razvijen u Japanu, ileu i Norvekoj
Gajenje riba u kavezima predstavlja intenzivnu proizvodnju
Gajena riba ima mali prostor za kretanje i gubi znatno manje energije
nego pri klasinom gajenju u ribnjacima
Riba se hrani peletiranom kompletnom smjeom koja odgovara vrsti i
uzrastu ribe
Osnovna vrijednost ovakvog oblika proizvodnje je u tome to se na
malom prostoru uz relativno mala ulaganja u izgradnju kaveznog
sisitema, u odnosu na izgradnju klasinih zemljanih ribnjaka, postiu
visoki prinosi

 Gajenje arana u kaveznim sistemu najee se obavlja

u toplom periodu godine april oktobar
Gajenje arana u kaveznim sistemu se moe obavljati i
u zimskom periodu, ukoliko temperature vode u
vodenim ekosistemima u kome su postavljeni kavezi ne
padaju ispod vrijednosti kada aran prestaje da uzima
hranu

Nabavka nasadnog materijala

i nasaivanja kaveza
Poetni korak proizvodnje je nabavka mlai i
nasaivanje kaveza
Prije nasaivanja pripremaju se kavezi ienje,
dezinfekcija, i provjera ispravnosti
Mla se moe nabaviti u jesen ili u proljee
Ako se na povrini vodenog ekosistema u kome je
postavljen kavez u zimskom periodu formira led,
nabavka se obavlja u proljee
Kod planiranja nasada treba voditi rauna o broju jedinki
po m3

 Planiranje se zasniva na osnovu planirane zavrne mase

riba u kavezu
Postoje dvije mogunosti:
jedna je da se nasade svi raspoloivi kavezi (rjei nasad),
druga je da se nasadi svaki drugi kavez (gui nasad), a sa
postizanjem odreenih masa, kada prostor postaje
ograniavajui faktor rasta, obavlja razrjeivanje
prebacivanjem dijela ribe u prazne kaveze

 aran se najee gaji u kavezima od kategorije mlai

mase 30 g, do konzumne veliine
Gustina nasada, ovisno od veliine mlai, se kree od
50 do 600 jedinki / m3 u kavezima sa nasadom mlai
teine 30 40 g,
Odnosno od 30 do 200 jedinki / m3 sa nasadom
dvogodinje mlai mase 200 250 g

 Pri nasadu mlai od 20 do 60 g na kraju sezone gajenja,

dobija se prinos od 20 do 100 kg/ m3 komadne mase od
200 do 600 g
Pri nasadu dvogodinje mlai (200 250 g) na kraju
sezone gajenja dobija se prinos od 20 do 100 kg/ m3
komadne mase od 800 do 1200 g
U nekim zemljama npr. u Srbiji gdje se trae arani vee
mase, pri gajenju konzumnog arana nasauje se
krupnija dvogodinja mla (500 800 g) sa ciljnom
veliinom na kraju sezone od 1500 do 3000 i vie g
Gustina nasada u ovom sluaju je 20 50 jedinki/ m3

 Pri nasadu riba u kaveznim sistemima gdje se koriste

hranilice sa klatnima poeljno je pri nasadu, pored
jedinki koje e prvi put biti gajene u kavezima, nasaditi
manji broj jedinki uitelja koje su ve bile gajene u
takvim sistemima, kako bi se njihov uslovni refleks za
pomjeranje klatna, odnosno poetak uzimanja hrane to
prije prenio na ostale jedinke
Prije nasada mla se obavezno tretira preparatima
protiv parazita i bolesti krga

 Kod nabavke mlai je obavezno da strunjak provjeri

zdravstveno stanje riba, a da ovlaena laboratorija
obavi bakterioloki i virusoloki pregled, kako se u
kavezni sistem ne bi unijela bolest
Ukoliko se kupuje mla, prednost treba dati nabavci
mlai gajenoj u kaveznom sistemu
Ako se mla nabavlja iz klasinih ribnjaka, potrebno je
navikavanje na nove uslove ivota
Ako je mla u dobroj kondiciji, period privikavanja traje
10 20 dana

 Od kvaliteta mlai ovisi uspjenost proizvodnje

Treba dati prednost mlai ije je porijeklo iz vjetakih
mrijestilita u odnosu na onu dobijenu iz divljeg mrijesta
Razlog kakva takva selekcija, najee prema
fenotipskim odlikama
Najbolja opcija je nabavka mlai iz savremenih
programa selekcije

 Transportu mlai od proizvoaa do kaveznog sistema

mora se posvetiti posebna panja, kako usljed
neadekvatnog transporta ne bi dolo do neeljenih
posljedica
Nakon transporta je jako vano obaviti postepeno
privikavanje mlai na temperaturne uslove u kavezima
(postepeno rashlaivanje ili zagrijavanje vode u transportnim
bazenima vodom iz vodenog ekosistema u kome su
postavljeni kavezi)

Usljed velikih razlika u temperaturi moglo bi doi do

poveanog uginua nasaene mlai u periodu nakon
nasada

Odabir hrane i prihrana

Gajeni i konzumni arani se u kavezima hrane
smjeama u obliku peleta sa kompletnim sadrajem
Ove smjee treba da imaju 35 40% proteina i 5 7%
masti
Dnevne koliine se odreuju na osnvou mase riba u
kavezi i temperaturi vode
Kreu se u intervalu od 0,1% od ihtiomase u kavezu, na
6 0C, do 5% za gajenje mlai i 4% za gajenje konzumnog
arana kada su temperature vode u intervalu 22 26 0C

 U odreivanju optimalnog obroka ne treba se rukovoditi time da

arana treba hraniti koliinom hrane koju moe pojesti
Veoma je loe i ukoliko se gajene ribe hrane manjom koliinom
hrane od one koju mogu dobro iskoristiti
Optimalna koliina hrane je ona koja e najbolje biti iskoritena u
skladu sa fizikim, hemijskim i biolokim karakteristikama vode u
kojoj su kavezi postavljeni, kao i u skladu sa hemijskim i fizikim
osobinama koritene kompletne hrane sa kojom postie najbolji
prirast
Da bi se odredila takva vrijednost neophodno je obavljati kontrolne
izlove, najmanje po 100 primjeraka iz svakog kaveza, u 15
dnevnim intervalima

 Koeficijent konverzije odreuje se na ve opisan nain

pri gajenju arana u ribnjacima
Najloiji nain prihranjivanja je runo, a najbolje
automatsko sa to eim obrocima u malim
vremenskim intervalima, ime se gajenom aranu hrana
ini dostupnom tokom cijelog dana
Na ovaj nain se postiu najbolji rezultati u prirastu sa
najmanjom koliinom hrane
Pri odabiru vrste kompletne hrane, usljed bolje
svarljivosti, a time i manjeg koeficijenta konverzije i
boljeg prirasta gajenih riba, prednost treba dati
ekstrudiranoj u odnosu na peletiranu hranu

 Prihranom ektrudiranom hranom koliina dnevnog obroka u odnosu

na peletiranu je za 10 do 20% manja
Veoma je vaan i odabir optimalne veliine peleta uskalen sa
uzrasnom kategorijom gajenih riba, kao i pelete odgovarajuih
fizikih karakteristika u pogledu tonjenja (plutajua, sporotonua i
tonua)
Pogrean odabir moe se veoma negativno odraziti na koeficijent
konverzije
U mirnim vodenim ekosistemima (bez talasa), gdje se prihrana
obavlja runo, poluautomatskim ili automatskim hranilicama i gdje
se koriste plastini obrui za zadravanje peleta na povrini,
najbolja je plutajua hrana, ije se konzumiranje lako prati

 U vodma sa intenzivnijim kretanjima: talasima,

strujanjima, najbolje je koristiti tonuu hranu
Gubici pri gajenju dvogodinje mlai su oko 20%, a pri
gajenju konzumne ribe oko 10%
Imajui u vidu injenicu da je u kaveznom sistemu
gajenja arana koncentrisan veliki broj riba u maloj
vodenoj zapremini, da je irenje bolesti sa oboljelih na
zdrave osobe veoma brzo i da moe doi do veih
uginua, zdravstvenom stanju riba se mora posvetiti
posebna panja

 Pregledi riba od strane zaposlenih moraju biti

svakodnevni
Odmah nakon konstatovanja negativnih promjena treba
angaovati strunjaka za bolesti riba koji e dati
dijagnozu i predloiti terapiju bolesti
Pored angaovanja u sluaju bolesti neophodno je
obezbijediti periodino praenje zdravstvenog stanja
riba od strane veterinarskog strunjaka kako bi se
realizovala blagovremena preventiva i dijagnostika

 Preventivne mjere moraju biti sastavni dio tehnologije

kaveznog gajenja riba
Jedna od znaajnih sanitarnih mjera za sprjeavanje i
suzbijanje bolesti je dezinfekcija
Dezinfekcija obuhvata sve objekte za gajenje riba, samu
ribu i koriteni alat i pribor, koji se upotrebljavaju u
tehnolokim operacijama sa ribom
Dezinfekcija se obavlja mehaniki ienjem mrea i
koritenjem hemijskih materija za dezinfekciju (hlorni
kre, kre, hemijski preparati razliitih komercijalnih
naziva itd.)

 U procesu proizvodnje veoma je vano redovno odravati kavezni

sistem koji podrazumijeva odravanje nosee konstrukcije i
odravanje mrea
U cilju to dueg koritenja kaveznog sistema veoma je vano
obavljati redovno odravanje pod kojim se podrazumijevaju zatita
od korozije, ukoliko je kavez napravljen od materijala podlonih
koroziji
Zatita se obavlja sa sredstvima za ove namjene koje se koriste i
za plovne objekte
O zatiti, dobro je voditi rauna i prije porinua kaveznog sistema,
tako to se u fazi izgradnje obavi trajna zatita metala podlonih
koroziji (pocinkovanje metalne konstrukcije)

 Zatitu kaveznih sistema koji se u toku zimskog perioda

vade iz vode, treba obavljati u tom periodu, kako se ne
bi remetio proizvodni proces
Pored zatite elemenata kaveznog sistema podlonih
koroziji veoma je vano blagovremeno otklanjati
nedostatke na ostalim dijelovima kaveza (mrea,
opreme i dr.)
Primjera radi, neblagovremeno zatvaranje otvora na
mrei moe imati za posljedicu bijeg ribe
Pored odravanja kaveznog sistema, jedan od velikih
problema u kavezima je i obrastanje mrea algama

 Najintenzivniji razvoj algi je u povrinskom dijelu mree

(metar do dva dubine)
Ovi obrataji onemoguavaju kretanje vode, a samim
tim i luftiranje kaveza
Otuda je neophodno povremeno povlaenje mrea ka
povrini i mehaniko odstranjivanje algi obrataja
koritenjem etki
Pored ovog mehanikog naina, mogu se koristiti i
hemijske materije (algicidi), kao i bioloki sistem zatite
pod kojim se podrazumijeva nasad manjeg broja (15 do
40 jedinki po kavezu) bijelog tolstolobika uz arana, koji
u svojoj ishrani koristi ove alge

 Izlov arana iz kaveznog sistema obavlja se znatno

lake nego iz klasinih aranskih ribnjaka
Izlov se nesmetano moe obavljati u svako doba godine
Za izlov se pripemaju meredovi, kible, transportni
kavez, amac sa motorom, vage i kantar
Dan prije izlova aran se ne hrani
Sam izlov poinje tako to se mekana mrea povlai i na
taj nain riba grupie na manji prostor

 Za to moe posluiti i oblica od drveta ili obla metalna

cijev, koja e polako podvlai ispod zadignute mree
Nakon povlaenja mree i grupisanja arana na mali
prostor, jedan radnik sa radne platforme ili prirunog
prijelaza zahvati ribu i ubacuje je u kible
Zahvatanje ribe moe se obaviti i koritenjem elevatora
Dva radnika prenose kible sa ribom do vage ili kantara,
gdje etvrti radnik obavlja mjerenje i zapisuje izmjerene
vrijednosti, kao i prilikom mjerenja pri izlovu na
aranskim ribnjacima

 Potom se riba u kibli prenosi do transportnog kaveza, u

kome se prevozi do obale
Sam proces mjerenja moe se obavljati i na kopnu
nakon transporta do obale, to zavisi od radne povrine
na kaveznom sistemu, vremena, raspoloivog prostora
na obali itd
Na oblali se iz kaveza ponovo riba zahvata meredovom i
prebacuje u kible, koje se prenose do bazena za
transport do kupca
Izlov arana iz vrstih kaveza, koji nemaju mekanu
mreu, obavlja se tako to se koritenjem sistema za
podizanje kavez podie iz vode

 Nakon to je kavez podignut, tako da mu je donji dio

mree dno u vodi na dubini oko 10 20 cm, a to
zavisi od koliine ribe, kavez se fiksira za noseu
konstrukciju osiguraima
Potom jedan radnik sa meredovom ulazi u kavez (kroz
vratanca koja se prave na vrstoj kontrukciji), zahvata
ribu i sa meredovom dodaje radniku koji izlovljenu ribu
smjeta u kible
Dalji postupak je isti kao i kod izlova iz kaveza sa
mekanim mreama
Izlov iz velikih kaveza, sa zapreminom od vie stotina
kubnih metara, uglavnom se obavlja dizalicom sa broda,

 Ouvanje vodenog ekosistema od zagaenja proizvoai

esto doivljavaju kao neto to ih dodatno optereuje,
kako u smislu dodatnih investicija, tako i u smislu
ulaganja dodatnog napora
Meutim, kada je u pitanju akvakultura tipa kaveznog
uzgoja, istina je sasvim suprotna
Ouvanjem kvaliteta vode u ekosistemu u kome su
postavljeni kavezi proizvoa smanjuje utroak hrane,
smanjuje dodatna ulaganja, poput ulaganja u aeraciju,
lijekove, kre i slino, smanjuje mortalitet i ini svoj
posao odrivim u dugom vremenskom periodu

 Zbog svega toga, neophodno je uvati vodeni ekosistem od svih

oblika zagaenja:
Fizikih zagaenja sprijeiti dodatno prisustvo suspendiranih
materija u vodi
Hemijskih zagaenja ne dozvoliti da se povea organsko
zagaenje nepojedenom hranom i izmetom, odrati koncentraciju
kiseonika u eljenom nivou, odrati koncentraciju amonijaka ispod
vrijednosti koje mogu ugroziti arana
Biolokih zagaenja ne dozvoliti da doe do eutrofikacije
vodenog ekosistema, voditi rauna o unoenju parazita, virusa i
bakterija koje mogu ugroziti gajenu, ali i ribu koja nastanjuje
vodeni ekosistem

 O svemu treba voditi rauna ve od samog planiranja i

istranih radova prije postavljanja kaveza, preko
ugradnje neophodne opremne, kako bi se to bolje
iskoristila hrana, a izmet riba prikupio i koritenjem
pumpi odstranio iz vode pa do odabira zdrave ribe za
nasad i hrane koja e biti najbolje iskoritena od strane
riba
Uz sve navedeno neophodna je spretna ruka tehnologa
za proizvodnju, koji e obaviti to bolji balans izmeu
svih bitnih inilaca dobre i profitabilne proizvodnje

 Prednosti kaveznog u odnosu na klasian sistem gajenja

riba su:
Manja ulaganja u odnosu na ulaganj u klasine ribnjake
Visoki prinosi na maloj proizvodnoj povrini
Manji broj potrebnih radnika
Ribe su zatiene od predatora

 Nedostaci ovog vida proizvodnje su:

Obrastanje mree konastim algama, ime se onemoguava
strujanje vode kroz kavez i pogorava kvalitet vode u njima.
Obrastanje je naroito izraeno pri visokim temepraturama
u ljeto, tako da se alge moraju istiti svakih 7-10 dana
Zagaenje vodenog ekosistema u koji je postavljen kavezni
sistem nepojedenom hranom i fecesom (ako nije ugraen
sistem za prikupljanjem nepojedene hrane i fecesa)
Lako prenoenje bolesti za oboljele na zdravu ribu usljed
velike koncentracije riba na malom prostoru

Transport ribe
Transport ribe je jedna od vanijih operacija u procesu
gajenja ribe
Obavlja se svim prevoznim sredstvima
Transportuje se samo zdrava i higijenski i sanitarno
ispravna riba
Transport ne smije uticati na promjenu kvaliteta mesa
ribe
Riba se moe transportovati u ivom i neivom (svjea i
zaleena) stanju
Na prostoru Balkana, aran se najee transportuje i
na trite plasira iv

 Transport ive ribe je najneracionalniji i najskuplji jer se s

ribom transportuje voda, a ribi se moraju obezbijediti
uslovi da tokom transporta preivi
ivi aran se transportuje u svim uzrasnim fazama, od
oploene ikre do konzumne ribe
Transportuje se u termoizolovanim bazenima ili vreama
sa vodom uz dodatno obogaivanje vode kisikom
Koliina kisika u transportnim bazenima ovisi od uzrasne
kategorije i koliine ribe
Kritina koncentracija kisika za arana je 0,8 0,5 mg/l

 Prije svakog transporta mora se obaviti priprema

Na 1 3 dana, ovisno od doba godine, prije transporta se riba
prestaje hraniti pranjenje crijeva
Priprema bazena: ienje, dezinfekcija i punjenje vodom
Puni se to istijom vodom, a u krajnjenm sluaju vodom iz ribnjaka ili
iz ekosistema u kome je postavljen kavez
Prilikom smjetaja riba u bazen, razlika u temperaturi vode bazena i
vode u kojoj je riba bila gajena ne treba biti vea od 2 3 0C
Nepravilan transport, transport ribe bez vode esto uslovljava velike
gubitke bilo u ribnjaku ili prilikom prebacivanja arana sa jednog na
drugi ribnjaki objekat ili pri transportu sa jednog na drugi ribnjak

Transport arana
Najpovoljnija temperatura za transport arana je izmeu
10 i 12 0C
Ljeti je temperatura vea, a zimi manja
Sadraj kisika u transportnom bazenu treba biti
najmanje 3 mg/l

Transport predliinki i liinki

Predliinke i liinke se transportuju u vrstim
polietilenskim vreama zapremine do 50 litara
Vree se do 1/3 pune istom vodom u koju se stavljaju
predliinke ili liinke
Najpovoljniji stadij za transport je u vrijeme prelaska sa
endogene na egzogenu fazu ishranu
Broj jedinki ovisi od starosti i trajanja transporta i kree se
od 40000 100000 jedinki
Nakon smjetaja predliinki i liinki u vodu, iz vree se
istisne zrak, a vrea se napue istim kisikom

 Vree se u kamionu pakuju horizontalno, ime se

poveava rastvaranje kisika u vodi tokom transporta
Za dui transport, umjesto kesa su pogodni bazeni sa
ureajem za stalno obogaivanje vode kisikom
U 100 litara vode moe se prevoziti 40000 100000
jedinki arana, a to ovisi od duine transporta

Broj jedinki jednomjesene larvi arana u vrei od 50 l koji

se moe transportovati na temperaturi od 20 do 25 0C
Vrijeme transporta (sati)

Broj larvi u vrei

Do 5

10 000 jedinki

Od 5 do 10

50 000 jedinki

Od 10 do 15

40 000 jedinki

Transport mlai do 30 dana starosti

Jednomjesena mla arana se transportuje na isti nain
kao i larve
U vree zapremine 50 litara stavlja se 1000 do 3000
jedinki, ovisno o vremenu transporta
Na tempereturi 20 do 25 0C u bazen od 2,5 m3 se stavlja
od 50000 (mase od 2 g), do 150000 jedinki (mase 0,2 g)
jednomjesene mlai za transport u trajanju od 15 sati i
uz korienje kisika

Broj jedinki jednomjesene mlai u vrei od 50 l koji se

moe transportovati na temperaturi od 20 do 25 0C
Vrijeme
transporta (u
satima)

Prosjena masa mlai (u gramima)

0,2

0,5

Do 5

3000

2500

2000

1200

Od 5 do 10

3000

2400

1800

1100

Od 10 do 15

2500

2200

1600

1000

Transport jednogodinje mlai

arana
Jednogodinja mla arana mase od 20 do 200 g
transportuje se u bazenima snabdjevenim sistemom za
obogaivanje vode kisikom
Koliina mlai po m3 vode bazena varira od 70 do 250
kg, ovisno od temperature vode i duine transporta

Tabela transporta (masa ribe u kg/ m 3 vode) jednogodinje

mlai mase od 20 200 g uz dodatak kisika i
temperaturnim opsegom od 2 do 24 0C
Vrijeme transporta
(u satima)

Temperatura vode u bazenima (0C)

2 11 0C

12 18 0C

19 24 0C

Do 2

250

150

100

Od 2 do 6

180

120

80

Od 7 do 12

140

100

70

Transport dvogodinjeg arana

Dvogodinji aran mase od 200 do 1000 g se
transportuje u bazenima snabdjevenim sistemom za
obogaivanje vode kisikom
Koliima mlai po m3 vode bazena varira od 150 do 500
kg, ovisno o temperaturi i duini transporta

Tabela transporta (masa ribe u kg/ m3 vode) dvogodinje

mlai mase od 200 1000 g uz dodatak kisika i
temperaturnim opsegom od 2 do 24 0C
Vrijeme transporta
(u satima)

Temperatura vode u bazenima (0C)

2 11 0C

12 18 0C

19 24 0C

Do 2

500

350

250

Od 2 do 6

450

320

220

Od 7 do 12

300

200

150

Transport konzumne ribe

Konzumni aran (od 150 do preko 3000 g) se
transportuje u bazenima snabdjevenim sistemom za
obogaivanje vode kisikom
Koliima konzumnog arana po m3 vode bazena varira
od 200 do 600 kg, ovisno o temperaturi i duini
transporta

Tabela transporta (masa ribe u kg/ m 3 vode) konzumnog

arana mase od 1500 pa do preko 3000 g uz dodatak kisika
i temperaturnim opsegom od 2 do 24 0C
Vrijeme transporta
(u satima)

Temperatura vode u bazenima (0C)

2 11 0C

12 18 0C

19 24 0C

Do 2

600

450

3000

Od 2 do 6

500

380

250

Od 7 do 12

400

300

200