• GAJENJE RIBA U KAVEZNIM SISTEMIMA

• Iako je kavezni sistem gajenja poznat od davnina u zemljama Jugoistočne Azije (Kampučiji i
Indoneziji), na prostorima ostalih kontinenata ovaj oblik proizvodnje je novijeg datuma sa
intenzivnim razvojem u poslednjih nekoliko decenija.
• Posebno je dobro razvijen u Japanu, Čileu i skandinavskim zemljama.
• Na prostorima Balkana kavezni sistem je novijeg datuma, a broj kaveznih sistema mali, pa
samim tim i ostvarena proizvodnja čini mali procenat u ukupnoj količini proizvedene ribe

• Gajenje riba u kavezima predstavlja visoko intenzivnu proizvodnju.

• Sam način proizvodnje podseća na gajenje stoke u štalama.
• Gajena riba ima mali prostor za kretanje i gubi znatno manje energije nego pri klasičnom
gajenju u ribnjacima.
• Riba se hrani peletiranom kompletnom smiješom koja odgovara vrsti i uzrastu gajene ribe.
• Osnovna vrijednost ovakvog oblika proizvodnje je u tome što se na malom prostoru uz
relativno mala ulaganja u izgradnju kaveznog sistema (u odnosu na izgradnju klasičnih
ribnjaka) postižu visoki prinosi.

• Vrste riba koje se mogu gajiti u kaveznim sistemima

• Do sada se pokušalo sa gajenjem oko 140 vrsta, od čega oko 70 vrsta slatkovodnih riba.
• Najrasprostranjenije je gajenje lososa, tilapije, kalifornijske pastrmke, zlatovčice, soma i
američkog somića.
• Na prostorima Balkana se u kaveznim ribnjacima gaje hladnovodne (uglavnom kalifornijska
pastrmka) i toplovodne vrste (uglavnom šaran).
• Gajenje se obavlja u toplijem periodu godine (od marta do oktobra).
• Sa osnovnim karakteristikama gajenih toplovodnih i hladnovodnih vrsta riba čitaoci ove
publikacije već su upoznati u poglavlju o gajenju toplovodnih i hladnovodnih vrsta riba u
ribnjacima
• Izbor lokacije za postavljanje kaveza
• Kavezi za gajenje riba se mogu postaviti u stajaćim i u sporotekućim vodama.
• Osnovni preduslov za postavljanje kaveza je da su planirane vode odgovarajućeg kvaliteta za
gajenje željene vrste riba i da su dovoljne dubine (bar 4-8 metara i to tako da ispod kaveza
ostane bar tolika dubina kolika je dubina samog kaveza).
• Pri izboru lokacije treba voditi računa o konfiguraciji i raspoloživom prostoru na obali kako bi
se omogućila izgradnja objekta za skladištenje i smještaj radnika.
• Pri odabiru lokacije veoma važna je i blizina dobrih puteva, kojima se može transportovati
hrana i riba.

• Kavezi za gajenje toplovodnih vrsta se mogu postaviti u:

• - tekućim vodama: sporim dubokim ravničarskim rijekama, rukavcima rijeka, većim
hidromeliracionim i drugim kanalima sa konstantnim protokom vode…
• - tekućim vodama nizvodno od uliva tople vode iz termoelektrana, gdje se zahvaljujući toploj
vodi riba može gajiti tokom čitave godine,
• - stajaćim vodama
• - jezerima, barama, akumulacijama, pozajmištima ispunjenim vodom (šljunkare, ciglane,
površinski kopovi i dr.).

• Kavezi za gajenje hladnovodnih vrsta se mogu postaviti u: - jezerima oligotrofnog karaktera, -

akumulacijama visinskog tipa.
• Poželjno je da u ovakvim hladnovodnim jezerama i akumulacijama na mjestu postavljanja
kaveza postoji uliv neke bočne pritoke (radi strujanja vode), ili da su kavezi na pravcu oticanja
vode iz akumulacije, kao i na mestu strujanja vode.
• Istražni radovi koje je neophodno obaviti
• Da bi se u neku vodu postavio kavezni sistem za gajenje riba neophodno je obaviti istražne
radove (uraditi studiju o ispunjenosti prirodnih uslova za postavljanje kaveznog sistema).
• Istražni radovi podrazumijevaju ispitivanje kvaliteta vode, određivanje nosivog kapaciteta
(carrying capacity) vodenog ekosistema u koji se postavlja ribnjak kao i odabir optimalne
lokacije za postavljanje kaveznog sistema, kao i analizu uticaja na životnu sredinu.
• Istraživanje kvaliteta vode podrazumijeva ispitivanje fizičkih, hemijskih i bioloških
karakteristika vode (o kojima je već bilo reči, u poglavljima koja obrađuju gajenje toplovodnih
i hladnovodnih vrsta riba u ribnjacima).

• Istraživanje nosivog kapaciteta podrazumijeva određivanje broja kaveza koji se u jedan

ekosistem mogu postaviti a da se ne naruši stabilnost ekosistema.
• Treba naglasiti, kao što je to slučaj i u klasičnom ribnjačarstvu da su to ispitivanja koja malo
koštaju i u ukupnoj investiciji čine neznatan dio troškova, a garantuju sigurnost ulaganja
sredstava, odnosno eliminišu mogućnost promašenih investicija, a ujedno kada je reč o
kaveznim sistemima gajenja riba vode računa o očuvanju vodenih ekosistema u kojima se
kavezi postavljaju, što je od opšteg interesa.

• Konstrukcija i postavljanje kaveza za gajenje riba

• Kavezi se postavljaju na najboljim lokacijama do kojih se došlo istražnim radovima.
• Optimalna su ona mesta koja obezbeđuju u postavljenom kavezu najoptimalniji kvalitet vode
za gajenu ribu, koja su lako pristupačna i koja su najbolje zaštićena od talasa.
• U svijetu postoji više tipova kaveza, od onih najjednostavnijih i najprimitivnijih, pa do tipskih
koji se proizvode komercijalno.

• Najprimitivniji su fiksirani, koje sačinjavaju drveni stubovi zabodeni u mulj.

• Pored ovih, postoje kavezi od mreža koji se podešavaju na različitim dubinama, a koriste se i
potopljeni koji na površini imaju mali otvor.
• Najčešći su plutajući kavezi, koji se jedini i sreću kod nas.
• Plutajući kavezi mogu biti vrlo raznovrsni po obliku, prisustvu ili odsustvu platformi,
materijalu koji se koristi za njihovu izgradnju i korisnoj zapremini u kojoj se riba gaji.
• Po obliku mogu biti: okrugli, kvadratni, višeugaoni i dr.
• Kavezi su sa, ili bez, radne platforme.
• Prisustvo radne platforme olakšava radnicima obavljanje raznih tehnoloških operacija
(hranjenje, izlov, kontrola ribe itd.).
• Mada treba istaći i činjenicu da su savremeni tipovi kaveza postavljeni u morima povezani
(plastičnim cijevima i sl.) sa kopnom odakle se vrši kompjuterska regulacija dinamike i
količine davanja hrane

• Kavezi koji se sreću kod nas se sastoje od dva osnovna dijela: osnovne plutajuće konstrukcije
i za nju pričvršćene mreže.
• Osnovnu plutajuću konstukciju čine konstukcija na površini vode, sistem za održavanje kaveza
na površini i staza za kretanje između kaveza. Konstrukcija na površini vode napravljena je od
metala, drveta ili plastike.
• Sistem za održavanje kaveza na površini vode može biti u vidu plastičnih plovaka ispunjenih
vazduhom (različitih oblika: oblih, u vidu cijevi itd.), u vidu buradi od metala, drveta, plastike
ili stiropora obloženog metalnim limom ili plastificiranom tkaninom itd

• Staze za kretanje između kaveza u jednoj bateriji su širine 0,5-1,5 m.

• Prave se od različitih materijala: drveta, lakih perforiranih metala (aluminijuma) ili pak od
hrapavih, rebrastih i perforiranih plastičnih materijala.
• Mreže u kojima se gaji riba su čvrste ili fleksibilne.
• Čvrste mreže su uglavnom od nerđajućih metala, dok fleksibilne mogu biti napravljene od
sintetike, žice ili plastike sa različitim veličinama okaca u zavisnosti od vrste i uzrasne
kategorije gajene ribe

• Najčešće upotrebljavane–sintetičke mreže imaju duži vek trajanja ako se prije upotrebe
imprijegniraju sa bitulitom.
• Tamo gdje gajenu ribu ugrožavaju štetočine iz grupe vodenih sisara prijeporučuje se
korišćenje čvrstih mreža ili žičanih mreže imprijegniranih asfaltnim lakom.
• Stranice mreža moraju biti nategnute, što se postiže postavljanjem tegova na krajevima
mreža.
• Poželjno je da su gornji slobodni delovi kaveza zaštićeni od ptica i ostalih štetočina.

• Kavezi mogu biti zapremine od nekoliko (kakvi se koriste u manjim slatkovodnim

ekosistemima), preko nekoliko desetina (kakvi se koriste u većim akumulacijama i jezerima),
do nekoliko stotina kubnih metara (kakvi se koriste za gajenje lososa u skandinavskim
zemljama).
• Kod nas se uglavnom koriste četvorougaoni kavezi dimenzija 4 h 4 h 24 ili 5 h 5 h 5 metara,
zapremine 32-64 m3, odnosno 125 m3, sa stranicama izdignutim 50-80 cm iznad vode radi
onemogućavanja iskakanja riba.
• Kavezi (prije svega četvorougaoni) se najčešće postavljaju u vidu baterija od 4, 16, 84, 120 pa
i više kaveza.
• Baterije se sidrom fiksiraju za obalu i dno, tako da se po želji mogu pomerati sa jedne na
drugu lokaciju
• Ukoliko se gaje ribe koje uzimaju hranu sa dna onda se donja površina oblaže
vodonepropusnim platnom, u obliku piramida sa najnižom tačkom na sredini tako da se na
platnu zadržava hrana odakle je ribe konzumiraju.
• Na ovaj način se omogućava da nepojedena hrane ne propada na dno vodenog ekosistema u
kome su kavezi postavljeni već se zadržava na platnu, odakle se pomoću vakuum pumpe
odstranjuje iz vode

• Postavljanje ovakvih piramidalnih kesa je poželjno ispod svih kaveza.

• Kese prikupljaju nepojedenu hranu i feces riba, čime se čuva voda od zagađenja, a vodeni
ekosistem od eutrofizacije.
• Radi aeracije vode u kavezima poželjno je korišćenje aeratora (vazdušnih komprijesora koji sa
dna kaveza preko rasprskivača uduvavaju vazduh i vrše aeraciju vode).
• Preko zime kada led prijekrije vodu gdje su postavljeni kavezi, mreže kaveza (a po potrebi i
čitave konstrukcije) se izvlače na obalu i na njima vrše popravke
• Kako donijeti odluku o broju i veličini kaveza
• Broj i veličina kaveza zavise od nosivog kapaciteta vodenog ekosistema u koji se postavljaju,
kvaliteta vode, dubine vodenog ekosistema, kao i od planova i finansijskih mogućnosti
investitora.
• Odnos zapremine kaveza prema zapremini objekta u koji se postavljaju kavezni sistemi treba
da iznosi najmanje 1:500.
• Ovo je samo orijentaciona vrijednost jer se zapremina kaveza mora odrediti određivanjem
nosivog kapaciteta vode određenim istražnim radovima.
• Određivanjem nosivog kapaciteta se određuje maksimalni broj kaveza koji se može postaviti
u jedan vodeni ekosistem.

• Nažalost, kod nas je česta praksa da se nakon uspešne proizvodnje u prvim godinama gajenja
riba, broj kaveza u odnosu na projektom predviđeni znatno poveća, što ima za posledicu
pogoršanje kvaliteta vode.
• Lošiji kvalitet vode od onog koji odgovara gajenoj vrsti riba ugrožava zdravstveno stanje riba,
usled čega veoma često dolazi i do velikih uginuća.
• Veličina pojedinačnih kaveza, prije svega je zavisna od dubine vode u koji se kavez postavlja,
kao i od mogućnosti nabavke kaveza željenih veličina.

• Dinamika radova pri izgradnji kaveznih sistema

• Dinamika pripremnih radova je slična kao i prilikom izgradnje klasičnih ribnjaka, sa izvesnim
specifičnostima. Razlike su u tome što se kavezni sistem ne podiže na zemlji, već na vodi,
samim tim izostaju potrebe za dobijanjem saglasnosti za promenu namene zemljišta i slično.
• Prilikom izgradnje kaveznih sistema se ne vrše klasični građevinski radovi, već se pored izrade
kaveznog sistema grade prateći objekti (skladište, prostor za radnike i sl.) na obali, tako da i
izradu tehničke dokumentacije treba prilagoditi ovim karakteristikama kaveznog sistema.
• U slučaju da se kavezni sistem postavlja na reci koja se koristi kao plovni put investitor treba
da obezbedi saglasnost Ministarstva za saobraćaj i veze za postavljanje kaveza.
• Odabir vrsta riba koje će se gajiti u kaveznim sistemima
• Odabir vrsta koje će se gajiti u kaveznom sistemu je uslovljen karakteristikama vodenog
ekosistema (odnosno kvalitetom vode) u kome se postavlja kavezni sistem.
• Ukoliko su hladne i čiste vode visinske akumulacije, onda će se gajiti hladnovodne vrste riba
(prije svega kalifornijska pastrmka), ako se radi o toplim vodama (npr. šljunkare) gajiće se
toplovodne vrste riba (prije svega šaran, a može i som, bijeli amur, američki patuljasti somić
itd.).
• U određenim uslovima (ako je voda prve klase kvaliteta) postoje čak i mogućnosti
kombinovanog gajenja više vrsta u različitim delovima godine.

• Prilikom izbora mora se voditi računa i o tome da li vrsta riba koja će se gajiti već nastanjuje
vodeni ekosistem gdje će se postaviti kavez.
• Imajući u vidu činjenicu da prilikom raznih manipulacija, kao i pri pucanju mreže ili
nevrijemena određeni broj riba pobegne van kaveza ne smije se počinjati sa gajenjem one
vrste koja se u nekoj vodi ne želi.
• Pri odabiru vrste za gajenje, veoma važan, sa stanovišta investitora i najvažniji momenat je
ekonomski, to jest isplativost gajenja odabranih vrsta u datom momentu.

• Nabavka nasadnog materijala i nasađivanje kaveza

• Kada je doneta odluka o vrsti koja će se gajiti i kada su kavezi postavljeni vrijeme je da se
krene sa proizvodnjom.
• Početni korak proizvodnje je nabavka mlađi i nasađivanje kaveza.
• Prije nego što se obavi nasad, kavezi (mreže i osnovna konstrukcija) se pripremaju tako što se
dobro očiste i proveri njihova ispravnost.
• Mlađ se može nabaviti u jesen i proljeće.
• Imajući u vidu specifičnosti našeg podneblja (formiranje leda na površini stajaćih i
sporotekućih voda tokom zimskih mjeseci) nabavka mlađi se uglavnom obavlja u proljeće

• Mlađ se može nabaviti od nekog proizvođača mlađi ili pak iz uvoza.

• Prije nego što se dogovori nabavka sa nekim od proizvođača neophodno je da stručnjak za
zdravstveno stanje riba izvrši prijegled mlađi.
• Prilikom izlova mlađi, kupac treba da je prisutan jer se dešava u praksi da proizvođač prilikom
dogovora pokaže mlađ dobrog kvaliteta (dobre kondicije i zdravlja), a isporuči mlađ lošeg
kvaliteta.
• Transport mlađi od proizvođača do kaveznog sistema se mora obaviti pod kontrolom
stručnjaka, kako usled lošeg transporta ne bi došlo do neželjenih posljedica

• Prilikom prijeuzimanja na kaveznom sistemu mlađ se izmeri i odredi broj jedinki i prosečna
masa.
• To su ujedno i polazni podaci na osnovu kojih se vrši pravilan nasad u kaveze.
• Prilikom nasada treba voditi računa o broju jedinki na 1 m3, i to na osnovu planirane završne
mase riba u ribnjaku.
• Postoje dvije varijante, jedna je da se nasade svi planirani kavezi (rjeđi nasad), a druga da se
nasadi svaki drugi kavez (gušći nasad), a sa postizanjem određenih težina, kada prostor
postaje ograničavajući činilac daljeg rasta obavlja se razređivanje prijebacivanjem dijela ribe
u prazne kaveze.
• Prije nasada mlađ se obavezno tretira prijeparatima protiv parazita i bolesti škrga.
• Kako se mlađ nabavlja sa klasičnih ribnjaka, u novim uslovima potreban joj je određeni
period da se privikne. Ukoliko je dobre kondicije period privikavanja traje 10–20 dana.

• Gajenje hladnovodnih vrsta riba u kaveznim sistemima

• Od hladnovodnih riba u svijetu se gaji više vrsta, a najviše losos i kalifornijska pastrmka.
• Kod nas se u kavezima uglavnom gaji kalifornijska pastrmka.
• Gajenje se obavlja u periodu april-oktobar (kada su temperature vode preko 6 oC).
• Jedino pri korišćenju akumulacija sa jakim protokom vode, kao i akumulacija jadranskog sliva
gdje temperatura ne pada ispod 6-7 oC preko zime, gajenje riba u kavezima može se
realizovati tokom cele godine

• Kavezi za gajenje konzumne pastrmke se nasađuju sa 50-500 jedinki/m3 mlađi, težine 20-50
g.
• Za 5-7 mjeseci gajenja dobija se konzumna pastrmka komadne mase 200-250 g u količini 10-
100 kg/m3 (kod nas 10-20 kg/m3). Konverzija hrane je od 1,2 do 2,5 kg za 1 kg prirasta (što
zavisi od kvaliteta hrane).
• Za ishranu se koriste uobičajena hraniva za pastrmke (domaćih i stranih proizvođača).
• Hranjenje se obavlja korišćenjem poluautomatskih ili automatskih hranilica i ručno.

• Prilikom određivanja dnevne količine hrane treba se rukovoditi uputstvima proizvođača čija
se hrana koristi.
• Kao i u klasičnom sistemu gajenja, neophodno je obavljati periodične probne izlove (na 15
dana) i sortiranje ribe (na 30 dana) kao i u ribnjačkom gajenju.
• Gubici su različiti, najčešće do 10% (u lošim uslovima i do 30%).

• Gajenje toplovodnih vrsta riba u kaveznim sistemima

• Gajenje toplovodnih vrsta riba u kaveznom sistemu se obavlja od aprila do oktobra (kada je
temperatura vode veća od 14 oC), osim kada se koristi termalna voda iz termoelektrana gdje
se proizvodnja može obavljati cele godine, pri čemu se kavezi moraju pomerati bliže ili dalje
izlivu termalne vode zavisno od perioda godine.
• U kavezima postavljenim u toplim vodama kod nas se uglavnom može gajiti šaran

• Gajenje šarana Šaran se najčešće gaji u kavezima od kategorije mlađi mase 30 g, do

konzumne veličine.
• Gustina nasada, zavisno od veličine mlađi, se kreće od 50-600 jedinki/m 3 u kavezima sa
nasadom jednogodišnje mlađi težine 30-40 grama, odnosno od 30-200 jedinki/m 3 sa
nasadom dvogodišnje mlađi mase 200-250 grama.
• Pri nasadu mlađi od 20 do 60 g na kraju sezone gajenja dobija se prinos od 20-100 kg/m 3,
komadne mase od 200-600 g.
• Pri nasadu sitnije dvogodišnje mlađi (200 – 250 grama) na kraju sezone gajenja dobija se
prinos od 20 – 120 kg/m3, komadne mase od 800 – 1.200 g.
• S obzirom na to da se na našem tržištu uglavnom traži šaran većih težina, pri gajenju
konzumnog šarana nasađuje se krupnija dvogodišnja mlađ (500 – 800 grama) sa ciljnom
veličinom na kraju sezone od 1.500 do 3.000 grama.
• Gustina nasada u ovom slučaju je od 20 do 50 jedinki/m3.

• Šarani se u kavezima hrane briketima sa kompletnim sastavom (sa 35-40% proteina).

• Hranjenje se obavlja korišćenjem poluautomatskih ili automatskih hranilica i ručno, 2-4 puta
dnevno uz koeficijent konverzije od 2,2-3 kg hrane (domaćih proizvođača) za 1 kg prirasta.
• Dnevne količine hrane određuju se na osnovu mase riba u kavezu i temperature vode i kreću
se u intervalu od 0,2 (na 6oC) do 4,5% u vrijeme kada su temperature optimalne za gajenje
šarana (22–26oC).

• Kao i u klasičnom sistemu gajenja, potrebno je obavljati periodične probne izlove (na 15
dana) kako bi se dobile informacije o masi odnosno ihtiomasi u kavezima, odnosno o prirastu
riba i koeficijentu konverzije u proteklom periodu.
• Gubici pri gajenju dvogodišnje mlađi su oko 20%, a pri gajenju konzumne ribe oko 10%.

• Gajenje soma
• Som se u kavezima gaji od mlađi do konzumne veličine.
• Za nasad se koristi mlađ komadne mase od 80 do 100 grama.
• Nasađuje se pri gustini od 30 do 60 jedinki/m3.
• Na kraju sezone gajenja dobija se konzumna veličina soma od 800 do 1.000 grama, uz prinos
od 50 kg/m3.
• Za ishranu se koriste briketi sa kompletnim sastavom hrane uz koeficijent konverzije od
2,22,3.
• U periodu kada som postigne težinu od 500 grama, ukoliko za to postoje uslovi može se
prihranjivati i sa korovskom ribom, što u kombinaciji sa briketama pojeftinjuje proizvodnju
• Gajenje bijelog amura
• Prilikom gajenja bijelog amura u kavezima, za ishranu gajenih riba koristi se sočivica, meka
drezga, mlada trska i rogoz, kao i livadska trava, detelina i lucerka.
• Ovakav način gajenja može se primijeniti na lokaciji gdje u bližoj okolini postoje područja
obrasla vodenim biljkama, ili poljoprivredno zemljište gdje se može gajiti lucerka i detelina.
• Hranjenje se obavlja tako što se u kaveze stavljaju drveni ramovi dimenzija 1,5 h 1,5 m u koje
se stavljaju iseckane biljke.
• Amur se nasađuje sa 80 do 120 jedinki/m3 prosječne komandne mase 300 grama.
• Uz utrošak 150-200 kg zelene mase za 1 kg prirasta, na kraju sezone dobija se konzumni
amur prosječne težine 1.000-1.200 grama.
• Ovo je ujedno i najjeftiniji način gajenja riba u toplovodnim kaveznim sistemima
• Prednosti i nedostaci
kaveznog gajenja ribe
• Prednosti kaveznog u odnosu na klasičan sistem gajenja riba su:
• Manja ulaganja u odnosu na ulaganja u klasične ribnjake.
• Visoki prinosi na maloj proizvodnoj površini.
• Manji broj potrebnih radnika.
• Ribe su zaštićene od predatora

• Nedostaci ovog vida proizvodnje su:

• Obrastanje mreže končastim algama, čime se onemogućava strujanje vode kroz kavez i
pogoršava kvalitet vode u njima.
• Obrastanje je naročito izraženo pri visokim temperaturama u leto, tako da se alge moraju
čistiti svakih 7-10 dana.
• Stvaranja otpadaka bilo od hrane ili od ekskremenata riba, čime se pogoršava kvalitet vode i
ubrzava eutrofizacija vodenog ekosistema.
• Lako prijenošenje bolesti sa obolele na zdravu ribu usled velike gustine riba na malom
prostoru.
• Ishrana gajenih riba (omnivora i karnivora) je bazirana na dodatnoj domaćoj hrani sa
uvoznom komponentom – ribljim brašnom kao glavnim izvorom proteina (ili pak na uvoznoj
hrani).

• Potrebna oprema za gajenje riba u kaveznim sistemima

• Realizacija proizvodnje u kaveznom sistemu moguća je samo ako se raspolaže
odgovarajućom opremom, kako onom koja se koristi pri ishrani i izlovu, tako i onom za
praćenje proizvodnje (različite analize).
• Za izlov ribe iz kaveznog sistema se koriste meredovi.
• Za prijenos hrane od magacina na obali do kaveznog sistema koriste se čamci na motorni
pogon.
• Od laboratorijske opreme treba pomenuti: prijenosni merač kiseonika i pH, termometar,
komplet za mjerenje amonijaka, analitička digitalna vaga, pribor za disekciju riba, potrebna
staklarija i dr.
• Od ostale opreme na kaveznom sistemu sortirni stolovi, vage i kantari za mjerenje riba, kible,
plastične kante za hranjenje ribe…
• Kontrola zdravstvenog stanja, mjere preventivne, najčešće bolesti riba
• Imajući u vidu činjenicu da je u kaveznom sistemu gajenja koncentrisan veliki broj riba na
malom prostoru, da je širenje bolesti sa obolelih na zdrave ribe veoma brzo i da može doći do
većih uginuća, zdravstvenom stanju riba se mora posvetiti posebna pažnja.
• Pregledi riba od strane zaposlenih moraju biti svakodnevni.
• Čim se konstatuju negativne promjene treba angažovati stručnjaka za bolesti riba koji će dati
dijagnozu i predložiti terapiju bolesti
• Pored angažovanja u slučaju bolesti neophodno je obezbijediti periodično praćenje
zdravstvenog stanja riba od strane veterinarskog stručnjaka kako bi se realizovala
blagovremena preventiva i dijagnostika.

• Preventivne mjere moraju biti sastavni dio tehnologije kaveznog gajenja riba.
• Jedna od značajnih sanitarnih mera za spriječavanje i suzbijanje bolesti je dezinfekcija.
• Dezinfekcija obuhvata sve objekte (kaveze) za gajenje riba, samu ribu i predmete (alat i
pribor) koji se upotrebljavaju u tehnološkim operacijama sa ribom.
• Dezinfekcija se obavlja mehaničkičišćenjem mreža i korišćenjem hemijskih materija za
dezinfekciju (formalin, bakar sulfat, hlorni kreč, kreč itd.). Bolesti kojima su izložene gajene
ribe su iste kao i na klasičnim ribnjacima

• TRANSPORT I PLASMAN RIBE

• Transport ribe je jedna od veoma važnih operacija u ribnjačarstvu.
• Predstavlja veoma značajnu kariku prometa ribe.
• Obavlja se svim prijevoznim sredstvima.
• Transportuje se samo zdrava sa higijenskosanitarnog gledišta potpuno ispravna riba, a sam
transport ne smije uticati na promenu kvaliteta ribe.
• Riba se može transportovati u živom i u mrtvom stanju (sveža ili zaleđena).
• Svježa riba se transportuje u plastičnim, ili posudama od stiropora (gajbama) na ledu, u
hladnjačama na temperaturi od +2 oC.

• Ako se planira transport duboko zamrznute ribe, riba se najprije priprijemljena stavlja u
komore za zamrzavanje na temperaturi od -38 (-40oC), da bi se potom čuvala i transportovala
na -18 oC.
• Transport žive ribe je najneracionalniji i najskuplji, zato što se sa ribom mora transportovati i
voda, a moraju se obezbijediti uslovi da riba priježivi.
• Živa riba se transportuje u svim uzrasnim fazama, od oplođene ikre do konzumne veličine.

• Obavlja se u termoizolovanim bazenima (ili vrećama, smještenim u bazenima) sa vodom uz

dodatno obogaćivanje vode tečnim kiseonikom ili vazduhom.
• Potrebne količine kiseonika u transportnim bazenima zavise od vrste i količine ribe.
• Hladnovodne vrste i mlađ imaju veće zahtjeve prema kiseoniku.
• Kritični sadržaj kiseonika za šarana je 0,8 do 0,5 mg/l, a za pastrmku 2,6 do 2,1 mg/l.
• Prije svakog transporta mora se izvršiti priprema.
• Priprema riba za transport se sastoji u pražnjenju crijeva.

• Na 1 do 3 dana prije transporta prijestaje se sa ishranom.

• Priprema samog bazena se sastoji od njegovog čišćenja i punjenja vodom.
• Punjenje se obavlja vodom iz samog bazena.
• Prilikom smještaja riba u bazen razlika između temperatura bazena i ribnjačkog objekta ne bi
trebalo da bude veća od 2-3 oC.

• Transport toplovodnih vrsta riba

• Najpovoljnija temperatura za transport je između 10 i 12 oC.
• U lletnom periodu ona je veća, a u zimskom manja.
• Sadržaj kiseonika u bazenu za vrijeme transporta treba da iznosi od 3 do 4 mg/l.

• Transport ikre
• Ikra se transportuje na različite načine.
• Oplođena ikra smuđa, štuke i soma nanijeta na gnijezda se transportuju u odgovarajućim
polietilenskim kesama ili nepropusnim sanducima s vodom koja prekriva gnijezda.
• Ostali dio vreće puni se vazduhom ili se pak postavljaju aeratori.
• Oko vreća ili sanduka se stavlja led.
• Na kraće udaljenosti ikra se može prijevoziti i u vlažnoj mahovini ili termos boci.
• Na veće udaljenosti mogu se koristiti i posebni okviri (drveni ili plastični, dimenzija 20 h 30
cm, visine 5-6 mm, preko kojih je zategnuta nežna mekana, vlažna tkanina na koju se stavlja
ikra) sa ikrom poređani jedan na drugi i složeni u vreći, odnosno u dobro izolovane kutije za
transport.

• Transport predlarvi i larvi predlarve i larve se najčešće transportuju u čvrstim polietilenskim

kesama zapremine od 50 litara.
• Vreće se do 1/3 pune čistom vodom u koju se stavljaju predlarve odnosno larve.
• Njihov broj zavisi od vrste, starosti i trajanja transporta i kreće se od 10.000 do 50.000
jedinki.
• Nakon smještaja ribica u vodu se iz kese istisne vazduh i kesa naduva čistim kiseonikom,
potom se zategne pomoću stezača koji hermetički zatvori kesu.

• Ovako pripremljene kese se na kraće relacije prijevoze kamionima čije je dno prekriveno
vlažnom travom ili sunđerom.
• Umjesto kesa, za duži transport pogodni su hidrobioni (to su posude sa uređajem za stalnu
aeraciju vode).
• U 100 litara vode može se prijevoziti oko 100.000 larvi šarana.
• Transport mlađi do 30 dana starosti
• Jednomjesečna mlađ šarana i biljojeda, se transportuje na isti način kao i larve u kesama
zapremine od 50 l, gdje se stavlja od 500 do 3.000 jedinki po vreći, kao i u bazenima (npr. 2,5
m3 zapremine).
• Na temperaturi od 22- 25oC, u bazen se stavlja 80.000 do 100.000 mlađi za transport do 12
sati, odnosno 50.000–60.000 mlađi za transport do 24 časa uz korišćenje kiseonika.
• Transport mlađi do 2 godine starosti
• Mlađ šarana i pratećih vrsta se transportuje u bazenima (npr. zapremine 2,5 m 3)
snabdjevenim rasprskivačima vazduha ili dovodom kiseonika iz boce za kiseonik.
• Količina mlađi po bazenu varira 200600 kg, u zavisnosti od vrste, temperature vode i dužine
transporta.
• Ukoliko se prijevozi mlađ osetljivijih toplovodnih vrsta (smuđ, štuka) količina mlađi je do 150
kg uz temperaturu vode do 15oC.
• Transport konzumne ribe
• Konzumni šaran, bijeli amur, bijeli i sivi tolstolobik se transportuju u bazenima različite
zapremine, snabdjevenim rasprskivačima vazduha ili dovodom kiseonika iz boce.
• Po jednom bazenu od 2,5 m3 transportuje se 600-1.200 kg ribe, zavisno od temperature vode
i dužine transporta.

• Transport matica
• Matice se transportuju u istim bazenima, kao i konzumne ribe, sa gustinom 300-450 kg za
šarana, odnosno 200 kg kada su u pitanju prateće vrste uz obavezno unutrašnje oblaganje
bazena sunđerom.

• Transport hladnovodnih vrsta riba

• Pošto se kod nas na ribnjacima gaji uglavnom samo kalifornijska pastrmka tekst o transportu
hladnovodnih vrsta se i odnosi na ovu vrstu.
• Transport ikre Ikra se transportuje tek posle pojave očiju i to najmanje 5 do 10 dana prije
izvaljivanja.
• Transport se obavlja na već pomenutim ramovima kod transporta toplovodnih vrsta riba.
• Ili u nepropusnim sanducima (uglavnom od stiropora sa ledom pomoću koga se održavaju
niske temperature i čijim otapanjem održava vlažnost ikre.

• Transport larvi i mlađi

• Najbolji način transporta larvi i mlađi do 3 mjeseca starosti je korišćenjem polietilenskih
kesa.
• U kesama zapremine 50 litara pri temperaturi 8-11oC može se transportovati 1.000-2.500
larvi, odnosno 800-2.000 mlađi starosti do 3 mjeseca.
• Dužina transporta ne bi trebala da traje duže od 5–6 sati.
• Mlađ do 3 mjeseca, kao i mlađ starosti do 12 mjeseci se može transportovati i u
hidrobionima, snabdjevenim bocom sa kiseonikom, različite zapremine.
• Tako se u bazenu zapremine od 2,5 m3, na temperaturi od 5oC pri dužini transporta 10-15 sati
može transportovati 30.000 jedinki, a na temperaturi od 10oC 20.000 jedinki šestomesečne
mlađi
• Transport konzumne pastrmke
• Ukoliko se transportuje u živom stanju, transport konzumne ribe se obavlja u bazenima kao i
za mlađ.
• U bazenu zapremine od 2,5 m3, na temperaturi od 5oCpri dužini transporta od 10 do 15 sati
transportuje se 300 kg, a na temperaturi od 10oC 200 kg konzumne pastrmke.
• Konzumna pastrmka se češće transportuje u mrtvom stanju.
• Prije transporta na 24 časa se ne hrani, po izlovu se ubija elektrošokovima (ili pak u koritima
bez vode), a uginule ribe ređaju u plastične posude i pokrivaju ledom.
• Transport se obavlja hladnjačama.

• Plasman ribe
• Plasman ribe se obavlja u veleprodaji i maloprodaji.
• Veleprodaja podrazumijeva plasman veće količine ribe kupcu (proizvođaču, ako se radi o
ribljoj mlađi, prerađivaču ako se riba prijerađuje ili trgovcu koji se bavi daljim prometom ribe)
dok je maloprodaja prodaja ribe krajnjem kupcu.
• Za smještaj žive ribe se koriste manipulativni bazeni na pastrmskim ribnjacima, odnosno
zimovnici na šaranskim ribnjacima, a za smještaj zamrznute ribe odgovarajuće hladnjače.

• Na ribnjacima se veoma često odvoji manja količina ribe za prodaju krajnjim kupcima.
• Odvojena količina ribe je smještena u tikvare (metalni ili drveni sanduci sa otvorima na
stranama oblika čamca uronjeni u vodu), male metalne kaveze barka mreže, pregrađene
dijelove bazena ili u posebne uglavnom male betonske bazene.
• Promet na malo se obavlja u specijalizovanim prodavnicama–ribarnicama, ili pak u mreži
maloprodajnih objekata različitih firmi koje imaju rashladne uređaje za plasman sveže ili
zamrznute ribe.

• Za razliku od tih maloprodajnih objekata specijalizovane ribarnice pored sveže i zamrznute

ribe prodaju i živu ribu: uglavnom toplovodne vrste, mada u poslednje vrijeme savremenije
ribarnice raspolažu bazenima sa filterima u kojima drže živu kalifornijsku pastrmku.
• Popularisanju ribe kao namirnice doprinose brojne informacije u medicinskim člancima o
značaju riba u ishrani a i riblji restorani i pržionice ribljih proizvoda.