T.C.

Radyo ve Televizyon st Kurulu

TELEVZYONLARDA ERK PLANLAMASI

UZMANLIK TEZ

Asl SOYDAN

ANKARA
EKM 2011
 T.C.
Radyo ve Televizyon st Kurulu

TELEVZYONLARDA ERK PLANLAMASI

UZMANLIK TEZ

Asl SOYDAN

DANIMAN
st Kurul Uzman Bayhan Ali ERTAN

ANKARA
EKM 2011
Canm olum Boraya
Radyo ve Televizyon st Kurulu Bakanlna

Bu alma, Tez Deerlendirme Komisyonu tarafndan oy birlii/oy okluu ile

Uzmanlk Tezi olarak kabul edilmitir.

Ad Soyad mza

Bakan: Prof Dr. Davut DURSUN

ye: Volkan ZTRK

ye: Bayhan Ali ERTAN

ONAY
/10/2011
st Kurul Bakan
 TEZ TESLM TUTANAI VE DORULUK BEYANI

Radyo ve Televizyon st Kurulunda grev yapan Uzman Yardmcs olarak,

Radyo ve televizyon st Kurulu Uzman Yardmcl Giri ve Yeterlilik Snavlar ile
Uzmanla Atanma, Yetitirilme, Grev, Yetki ve alma Usul ve Esaslar
Hakknda Ynetmeliin 19. maddesinin 4. fkrasna istinaden kartlan Radyo ve
Televizyon st Kurulu Tez Hazrlama Ynergesine uygun olarak hazrlam
olduum uzmanlk tezi iliikte sunulmutur.
Bu uzmanlk tezindeki btn bilgilerin akademik kurallara ve etik davran
ilkelerine uygun olarak toplayp sunduumu; ayrca, bu kural ve ilkelerin gerei
olarak, almada bana ait olmayan tm veri, dnce ve sonular andm ve
kaynan gsterdiimi beyan ederim.
Bilgilerinizi ve gereini arz ederim.

21/10/2011
Asl SOYDAN

st Kurul Uzman Yardmcs

Uzmanlk Tezinin Ad: Televizyonlarda erik Planlamas

EK:
Tez (3 adet)

Tezi Teslim Alan

Daire Bakan

./10/2011
 NDEKLER

NDEKLER...i
KISALTMALAR LSTES....
GR...................................................................................1

BRNC BLM
KLTR VE TELEVZYON
1.1. Kltr6
1.2. Televizyon Anlats...........................................8
1.3. Televizyon Programcl...11
1.4. Televizyonda Yayn Ak..................................................................................12
1.4.1. Yayn Ak Stratejileri.22

KNC BLM
TELEVZYONDA PROGRAM TRLER
2.1. Trkiyede Yaynclk Politikalar...26
2.2. Yineleme ve Tr.................................29
2.3. Program Snflandrmalar.......................30
2.4. Televizyonda Program Trleri.....39
2.4.1. Haberler ve Haber Programlar......39
2.4.2. Elence Programlar.....41
2.4.3. Dramatik Programlar:
Diziler (Pembe Diziler-Durum Komedileri) ve
Televizyon Filmleri.......41
2.4.3.1. Televizyon Dizileri........41
2.4.3.1.1. Pembe Diziler.....42
2.4.3.1.2. Durum Komedileri.......44
2.4.3.2. Televizyon Filmleri......44
2.4.4. Talk Showlar.....45
2.4.5. ocuk Programlar.......46
2.4.6. Yarma Programlar........47
2.4.7. Reality-Showlar.....48

i
 2.4.8. Reklamlar......49

NC. BLM
YAYIN AKII ANALZ
3.1. Kanallarn Hafta i ve Hafta Sonu Yayn Ak izelgeleri..51
3.1.1. Hafta i Yayn Ak izelgeleri: Tablo 1...51
3.1.2. Hafta Sonu Yayn Ak izelgeleri: Tablo 2......63
3.1.3 Yayn Aklarnn Deerlendirilmesi..68

SONU......................................................................................................................81
KAYNAKA................................................................................84
ZET.........................................................................................................................89
ABSTRACT..90
ZGEM..91

ii
 KISALTMALAR LSTES

ABD : Amerika Birleik Devletleri

AGB : Audit Great Britain

a.g.e. : Ad Geen Eser

BBC : British Broadcasting Corporation

Bkz. : Baknz

Der. : Derleyen

ev. : eviren

EBU : Avrupa Yayn Birlii

FCC :Federal Communications Commision

RTK : Radyo ve Televizyon st Kurulu

s. : Sayfa

TRT : Trkiye Radyo Televizyon Kurumu

yy. : Yzyl

vb. : Ve benzeri

iii
 TABLOLAR

Hafta i Yayn Ak izelgeleri..51

Hafta Sonu Yayn Ak izelgeleri..63

iv
 GR

Bu almann konusu, ulusal televizyon yaynclnda ierik yaplamasnn

toplumsal-kltrel dinamikleri ve anlamlar ile bir toplumsal retim pratii olarak
ierik planlamasdr. Televizyondaki ierik kavram, televizyon iin retilen
programlar ve bu programlarn metinlerini kapsamaktadr. Dolaysyla bu almada,
televizyonlardaki program yaplar ve programlarn planlamas yani yayn aklar
incelenecektir. Televizyon ieriklerinin yayn ak eksenindeki yaplamasn
inceleyen ve toplum-kltr- televizyon ilikisini anlamaya ynelik bir ereve
salayan bu almann, mevcut birikime katkda bulunaca dnlmektedir.

Televizyonun ierik yaplamas, yani programclk uygulamalar ve yayn

aklar incelenirken, yayn ieriklerini ekillendiren ekonomik yapya ve toplumun
ortak anlamlandrma sistemlerine, bu sistemlerin uzlamsal kodlarna, anlat
formllerine bakmak gereklidir. Televizyon programlarnn yaplanmas ve
dnm, hem o toplumun sreklilik gsteren anlat gelenekleriyle hem de gndelik
yaamn ritmiyle yakndan iliki iindedir.

Birok ynden gndelik yaamn iine ilemi olan televizyon, onu sosyal,
kltrel, politik ve ekonomik olarak etkilemeye balamtr. Bunun temel nedeni
televizyonun gndelik niteliidir; yani sabahtan akama gndelik yaamn tmne
yaylan ve bylelikle insann tm gnn igal edebilen yapsdr.

Televizyon, gndelik yaam biimlendirmede dier kitle iletiim aralarna

gre daha ge bir dnemde ortaya km olmasna karn, daha etkili bir ara
olmutur. Eskiden tek ulusal gnlk elence arac olan radyo, bu ilevini televizyona

1
brakmak zorunda kalm ve bu srete de programclk yaklam bakmndan byk
bir deiiklik yaanmtr.

Geliimlerinin balangcnda ulusal bilinci yaratmak, devlet ideolojisi ve

politikalarn ulusa aktarmak amacyla kullanlan gazete, radyo ve televizyon gibi
kitle iletiim aralar, ulus devletin zayflamaya balad dnemde kreselleme
olgusunun nemli bir paras haline gelmitir.

Medya dnyasnda dereglasyon, zelletirme, liberalletirme ve

ticarilemeyle tanmlanan 1980li yllar, yalnzca yeni ekonomi politikalaryla anlan
yllar deil, ayn zamanda kresel bir kltrn varlndan da sz edilmeye
baland yllardr. Yine bu yllarda, kullanlan dilde, seilen meknlarda ve
bireylerin tketim alkanlklarnda deiimler yaanmtr. Bu deiimin en iyi
gzlemlenebilecei alan ise medyadr. Medya bir yandan iinde bulunduu toplumun
zelliklerini yanstrken bir yandan da ierdii kod ve anlamlandrma kalplaryla
yeni kltrlerin ekilmesinde etkili olmaktadr.

Trkiyede de 1980lerden itibaren dnyadaki dnme benzer bir dnm

yaanmtr. Bu dnemde, kamu yayncl anlay ile oluturulan programlarn
karsna, zel televizyonlarn farkl yaynclk anlaylar ve politikalar
erevesinde hazrladklar programlar yerletirilmeye balanmtr. zel yayn
kurulularnn bu programlarda kullandklar dil, hissettirdikleri duygular ve
verdikleri mesajlar, aile yaps, genel ahlak, ocuklarn zihinsel, ruhsal, fiziksel
geliimi ve toplumsal huzur gibi sorularn da sklkla gndeme getirilmesine neden
olmutur.

Yukarda sz edilenler erevesinde, yayn kurulularnn, yayn politikalar

ve yayn ieriklerinin incelenmesinin, bu ieriklerin neler olduunun tespitinin ve

2
yayn ak analizlerinin yaplmasnn gerekli olduu grlmekte, buradan hareket
ederek de televizyonda ierik planlamas zerine yaplacak bir almann nemli
olaca dnlmektedir.

Televizyonu yalnzca retim boyutuyla ya da sanatsal ynyle ne kan bir

kitle iletiim arac olarak deerlendirmemek gerekir. Televizyon hem ekonomik
temel hem de ideolojik st yap iinde konumlanmtr. Oysa televizyon
almalarnda araca ilikin bu iki dzeyi birbirinden yaltarak ele alan, televizyon
anlatsnn btnlkl akn semiyotik inceleme gibi yaklamlar iinden
gerekletiren almalar da oktur ve bunlar belli llerde endstriyel ilikileri gz
nnde tutarlar, ounlukla televizyon metinlerinin kendi ierisindeki yaps zerine
younlarlar.

Bu almada, televizyon hem kltrel hem de ekonomik boyutlaryla

deerlendirilmeye allacaktr. Kltrel bir inceleme yaplacaktr; nk televizyon
bir anlam mcadelesi ve ortak anlamlandrmann inaa ortam olarak
deerlendirilmektedir. Bununla birlikte yayn akn temel alan bir almada,
televizyon sektrnn ekonomik dinamiklerinin dikkate alnmamas da mmkn
deildir.

Aratrmann evrenini, gnmzde ulusal lekte yayn yapmakta olan

televizyon kurulularnn yayn aklar oluturmaktadr. Yayn aklar incelenirken
televizyon kurulularnn saysn snrlandrmann aratrmann amalar gz nnde
tutulduunda ne kadar elverili olaca zerinde dnlm ve toplam 8 televizyon
kuruluunun yayn aklarnn incelenmesine karar verilmitir. Bunlar ATV, Kanal
D, Show TV, Star TV, Kanal 7, Samanyolu TV, Fox TV ve TRT 1dir. zellikle
genel yaynclk yapmakta olan ulusal kurululara yer verilmi; tematik ve istee
bal yaynclk deerlendirmelerin dnda tutulmutur. Tematik yayncln
darda tutulmasnn temel nedeni, bu kanallarda yayn aklarnn, yayn konusu

3
erevesinde snrlanm olmas, yayn aklarnda program eitliliinin olmamas
ve gndelik yaam pratiklerinin yayn aklar ierisinde bir deiken olarak
dikkate alnmamasdr. Yeni teknolojilerle birlikte gelien istee bal yaynclk ise
bir yayn akna sahip olmad iin aratrma evreninin dnda yer almaktadr.

Yukarda saylan ulusal kanallarn seilmesinin temel nedeni, izlenme

oranlarnn yksek oluudur. zel kanallardan ayr olarak TRT1, kamu yayncl
yapt iin tercih edilmi, ticari yaynclk yapan kurululardan yayn ak
anlamnda farkllar ierip iermedii ya da bu farklln ne lde olduu
deerlendirilmek istenmitir.

Aratrmada 24 saatlik ak dikkate alnmakla birlikte, zellikle prime time

denilen zaman dilimi zerinde younlalacaktr. Bunun nedeni, ana-yayn kua
ierisindeki programlarn, kurulularn da en ok nem verdikleri zaman dilimi
olmas ve en popler prodksiyonlarn bu zaman diliminde gstermeleridir. Bu
zaman dilimi ayrca, ailenin tamamnn televizyon karsnda olabilecei bir aralktr.
Gece 02.00dan sonra ise yaynlanan programlarn pek ou, tekrarlardan
olumaktadr. Bu nedenle gece yaynlar alma asndan ok ncelikli
grlmemektedir.

almada yayn ak deerlendirmeleri dnda, programlar ierikleri

balamnda bir deerlendirmeye tabi tutulmayacak, dolaysyla programlarla ilgili
metin zmlemesi yaplmayacaktr. Televizyon kurulularnn yayn aklar
incelenirken alt aylk sre dikkate alnacak, bu ak ierisindeki programlarla ilgili
bilgiler derlenecek ve elde edilen bilgilerden yola klarak, toplumsal-kltrel bir
deerlendirme yaplacaktr.

4
 almann birinci ksmnda, toplum-kltr ve televizyon zerine tartlacak,
kltrn televizyonda temsili zerinde durulacaktr. Yayn aknn toplumsal ve
endstriyel dinamikleri ile televizyonun kendi yapsal dinamikleri incelenecektir.
kinci ksmda, Trkiyedeki yaynck politikalar zerinde ksaca durulacak ve
program snflandrmalar ve televizyonlardaki program trleri betimlenmeye
allacaktr. Son blmde ise, televizyon kurulularnn yayn aklar incelenecek,
ne tr programlara hangi zamanlarda ve ne kadar yer verildii tespit edilerek, bu
yayn aklarnn analizleri yaplacaktr.

5
 BRNC BLM

KLTR VE TELEVZYON

1.1. KLTR

Toplumbilimleri alannda yaplan alma ve teorik aklamalarda kltr

kavramna her zaman kilit bir e olarak nem atfedilmitir. letiim almalar
ierisinde de kitle iletiim aralar ve kltr ilikisi ilk kuramsal yaklamlardan
itibaren ilgi gren konulardan birisi olmutur. Kltr zerine yaplan almalarla
birlikte, kltrel gstergelerin ekonomik ve sosyal gstergelerin nne getii ve sz
konusu alann daha ayrntl olarak sorgulanmas gerektii zerinde durulmutur. Bu
gereklilii savunan yaklamlardan bir tanesi de erken dnem izleyici aratrmalar
ya da etki aratrmalar ierisinde yer alan kltrlenme (ekme) tezidir. Dnemin en
verimli yaklamlarndan birisi olarak karmza kan kltrlenme tezi George
Gerbner tarafndan gelitirilmitir.

Gerbnern kltrlenme tezi, izleyicileri genel sosyo-demografik zellikleri

etrafnda farkl gruplara yerletirmek yerine, ne kadar sreyle televizyon
izlediklerine gre snflandrmaktadr. Bu aratrmalar sonucunda d dnya ile
temas az olan izleyicilerin, televizyonun sunduklarndan daha ok etkilendiklerini
ortaya koymaktadr. Gerbnera gre kltr, ilikilerimizi, deerlerimizi,
nceliklerimizi ve varlmz kavramlatrmamz yetitiren bir sembolik
rgtlenmedir. Bu tezin erken dnem televizyon almalarna en nemli katks,
televizyonun orta snf yaam tarz ve deerlerini toplumsal dzeyde adeta ektiini,
baka bir deyile, tm topluma yaygnlatrmaya hizmet eden bir ara olduunu

6
sistemli bir biimde ifade etmesidir. Gerbner medyann bir kltrde var olan deer ve
tutumlar yani egemen deer ve tutumlar ektiini ne srmektedir1.

letiim alanndaki kltr ncelikli dier almalar, ngiliz Kltrelcilerinin

(Raymond Williams, Richard Hoggart, Stuart Hall) yrttkleri yapsalclktan
etkilenmi almalardr. Dolaysyla 1970li yllardan balayarak televizyon
almalar alannda, bir yandan dilbilim ve gstergebilim etkisi altnda televizyon
metnini zmleyen yapsalc analizler, bir yandan farkl kltrel evreleri dikkate
alarak farkl anlamlandrma pratikleri zerinde younlaan almalar yaplmtr 2.

Kltrel almalar gelenei ierisinde kltr kavram siyasal bir yaklamla

ele alnr. Burada kltr gndelik yaama konu olan ierik ve pratikleri kapsar.
Dolaysyla kapitalist toplumlarda medya ieriklerinin tketimi gndelik yaamn
ayrlmaz bir parasdr. Gndelik yaam bir eitsizlikler ve tahakkm alandr ve
medya da bu eitsizlikleri ve egemen snfn hegemonyasn yeniden retmek iin
alr3.

Kltrel almalar geleneinin en nemli temsilcilerinden birisi olan Halln

kltr tanm, anlam ve dille ilikilidir. Onun kltrel dn olarak adlandrd
ey, kltrn tanmnda anlamn nemini vurgulama eilimidir. Kltr; roman, resim
ya da televizyon programlar ve izgi filmler gibi eylerin bir dizisi deil, bir sre
ve pratikler dizisidir. Kltr, bir grup ya da toplumun yeleri arasnda anlamlarn
retimi ve deiimi anlamn verilmesi ve alnmas ile ilgilidir4.

1
Levent Yaylagl, Kitle letiim Kuramlar, Dipnot Yaynlar, Ankara, 2008, s.64-66.
2
Stuart Hall, Televizyon Sylemi: Dzgeleme ve Dzge Amlama, Kurgu: Eskiehir letiim
Bilimleri Fakltesi Dergisi, ev. Seil Bker, Say:4,1981, s.323-331.
3
L. Yaylagl, 2008, s.116.
4
S. Hall,1981, s.323-331.
7
 Williamsa gre ise kltr, bir ileme srecini anlatmak zere kullanlr.
Balangta rn yetitirimi ya da hayvan yetitirimini aklamak iin kullanlan
kltrn anlamnda zamanla zihin yetitirimine doru bir genileme olmutur.
Kltrn ierii yalnzca yaz, mzik, sinema ya da televizyon gibi aralar tarafndan
kayda alnm ve belgelenmi ieriklerde ya da temsil etkinliinde aa vurulan bir
ey deildir; kltr, konuulan dil ve gndelik yaam gibi anlam retiminin btn
alanlarnda da vurulmakta ve bu anlamlandrma sreleri hep birlikte kltr
oluturmaktadr5.

Bu erevede, kltrn iaretler ve dil ile tandn, kltrel anlamlarn da

dil araclyla biimlendirilip, iletildiini syleyebiliriz. Dolaysyla gerek
dnyadaki nesneler ve ilikiler de dil araclyla anlamlandrlp biimlendirilir.
Bununla birlikte dil insann dnyay anlay ve tanmlama biimi olduu iin tarafsz
bir ara deildir. Dil iinde oluturulan anlamlar ve deerler sistemi iin belli bir
mcadele verilir. Televizyon da bu anlamlarn retildii ve kltrel pratiklerin
tand nemli kitle iletiim aralarndan birisidir.

1.2. TELEVZYON ANLATISI

Televizyonu, hem ekonomi politiini gz nne alarak ekonomik olarak, hem

televizyon programlarnn sylemi, anlatm ve yeniden retilen, kurgulanm
gerekliini gz nne alarak kltrel bir olgu olarak incelemek gereklidir.

Televizyon, kltr endstrisinin en belirgin rneklerinden bir tanesidir; nk

medya kurulularnn, ekonomik ve finansal kayglar vardr. retilen ierik bu
kayglar ve rekabet ortam ierisinde belirlenir. Bir baka deyile, retilen rnlerin
kltrel deerleri vardr; bu kltrel rnler de ticari kayglar gz nne alnarak,
reytingler hesaplanarak ekillenmitir.

5
Raymond Williams, Kltr, (ev. Suavi Aydn), mge yaynlar, Ankara, 1993, s.9.
8
 Televizyon rnlerinden bahsedilirken kltrel ekonomi kavramnn
kullanlmasnn sebebi, para gibi kltrel alveriin de ekonomi kavramna eklenmi
olmasdr. Burada sz konusu olan kltr alverii, kltrel deerler, alnan zevk ve
bu kltrel rnlerden kartlan anlamlardr.

Kltrel bir rn olan televizyon programlarnn, herhangi bir kanalda

satldklar anda tketim yaplar da deiir. Bu noktada metalaan aslnda izleyicinin
kendisi olur ve reyting ile llen izleyici, reklam veren irketlere kazan salayacak
bir rn haline gelir. nk televizyonun ana geliri reklam gelirleridir ve reklam
vermek iin eitli irketler televizyondan yayn zaman satn alrlar. rnn
satmak isteyen irketin hedef kitlesi ierisinde yer alan izleyici, televizyon
kurulularnca metalatrlan izleyiciler olmaktadr.

Televizyon yaygnl nedeniyle popler kltrn en arpc gstergesi haline

gelmitir ve toplumsal etkisi en yksek iletiim arac olarak kabul edilmektedir.
Televizyon gerei yanstan bir ara deil, o gerei yeniden reterek kurgulayan bir
iletiim aracdr. Yeniden yaplandrd bu dnyay, her eve kolaylkla girerek
izleyiciye aabilmektedir.

Ev iinde tketilen televizyon, ayn zamanda ev ii zaman ve mekan da

yeniden tanmlamaktadr. Televizyon izleme eylemi gndelik pratiklerin, rnein
sofra hazrlamak, yemek, imek, sohbet etmek, telefonda konumak, tartmak,
ocuklarla ilgilenmek, dev yapmak vb. gibi, arasna yerletirilir. Televizyon
izleyicisi evde gerekletirdii izleme pratiinden elde ettii kltrel deneyimi okul,
i ve arkadalk ilikilerine de yanstr ve televizyonu bir sosyalleme arac olarak
kullanr. Televizyon kiiye evresiyle paylaaca konular yaratr, bir tr kamusal
malzeme sunar ve kii bu sayede gndelik yaam ve evresiyle olan ilikilerinde
ortaklk kurabilir.

9
 Televizyon, toplumda nicel olarak fazla olduklar ve ortalama bir profil
sunduklar iin daha ok orta snfa hitap eder. Bu snfn kltrel deerlerini yeniden
ina ederek retir ve bu ierii onlara geri iletir. Orta snf ayn zamanda yksek
olmasa da belli bir alm gcne sahip olan snftr. Bu snfn alt snftan farkl olarak,
reklamlarda albenili olarak sunulan rnleri tketebilme imkn vardr. Programlarda
yksek kltrel ierie gerek yoktur, kalitesi dk yapmlar da bu geni kitleyi
kendine ekebilir. Gerek magazin programlarnda gerek dizilerde sunulan st snfn
deerleri, zenginlikleri ve yaam pratikleri ile, daha fazlasn istemeye ve daha fazla
tketmeye yneltilen bu kitle, yeterli maddi olana bulamaynca areyi, yine onlar
iin retilmi bol dll yarma programlarna katlmakta bulur. Hayatn,
yapmclara aar kltr endstrisinin bir paras haline gelir ve bir reyting unsuru
olarak metalar.

Frankfurt okulunun en nde gelen kuramclarndan biri olan Adorno, kltr

endstrisi kavramn medya ve elence firmalar iin kullanr. Ona gre elence
rnlerinin retim, datm ve tketim srelerini byk irketler kontrol ederler.
Dolaysyla bunlarn rettii rnler de kr en oklatrmak iin emtia formunda
retilir. Bu emtialarn amac, tketiciyi zgrletirmek ve eletirel anlay
gelitirmek deil, onlar oyalamaktr. Bu rnler endstrinin egemen deerlerini
yeniden retirler. Ama zevk ve elencedir. zleyicilerin gndelik yaamn
sorunlarndan, skntlarndan ve gereklerinden kaabilmesine hizmet edilir6.

Adornoya gre, mkemmel olarak retilmi Hollywood yldzlar,

mkemmel fizikleri ve grntleri ile milyonlarca kiiyi etkilemeyi baarmaktadr.
Aslnda neredeyse birbirinin kopyas olan sinema filmleri, ok kat bir ekilde
belirlenmi stereotypeler yaratm, sonu nceden bilinen standart, klie hikyelerle
izleyiciye sunulmulardr. Bu yap televizyon iin de geerlidir. Televizyonda da
benzer ticari yap, ana hatlar nceden belirlenmi birok program formatn

6
L. Yaylagl, 2008, s.89.

10
yaratm, reytingleriyle ne kan programlar pek ok kanalda taklit edilerek
standartlam ve belli program trleri olumutur. Bu programlarda da ayn
mkemmel yldzlar retilir. Bir dizinin yldz bir baka programda, rnein
magazin programnda veya talk-show programnda yer alabilir ve yayn aknn
nemli bir paras haline gelebilir. Televizyon tarafndan retilen bu yldzlarn hayat
tarzlar ve tketim biimleri de, televizyonun yeniden rettii kltrn ve popler
olann kapsamn-tanmn oluturabilir.

1.3. TELEVZYON PROGRAMCILII

Televizyon programlar ve yayn aklar, yayn kurulularnn yayn

politikalarn gzlemleyebilmemize yardm eden faktrlerdendir. Televizyon
programcl terimi, hem televizyonun ieriine hem de bu ieriin seim ve sunum
stratejilerine iaret etmektedir. Saenze gre televizyon programcl birok ynyle
dier medya aralarndan da yararlanmakta, tiyatro, sinema gibi sanat kollarndan
beslenmekte; kltr ve ticaret hayatnn odanda olmas nedeniyle eitli kesimlerce
eletirilmekte, yorumlanmakta ya da maniple edilmektedir. Gnmzde televizyon
programcl, yeni teknolojiler ve sektrler tarafndan yeniden ekillendirilmektedir.
Bunlar arasnda America Telephone & Telegraph (AT&T), Microsoft (MS),
Netscape ya da America On Line (AOL) gibi yeni teknoloji kullanclar ve ierik
reticilerini sayabiliriz. Televizyon programcl da bu reticilerin etkisi altna
girmekte, dzenleyici kurulular ve eletirmenler tarafndan deerlendirilerek
kltrel analizlere konu edilmektedir7.

Televizyon programcl byk lde, taklit, yenilik ve durgunluk gibi

kavramlara dayanr. Yksek reyting getiren formller ve programlar taklit edilerek
risk minimuma indirgenmek istenir. Bu denemeler sonucunda televizyon

7
Seanzdan Aktaran Ercan Balc, Yerel Televizyon Kanallarnn Yayn Politikalar: Dou Anadolu
Blgesi rnei, Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Radyo, Televizyon ve Sinema
AnaBilim Dal Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi, Ankara, 2008,s.42.
11
programclnda durgun bir yap oluabilmektedir8. zleyici en popler trlerden bile
bir sre sonra sklabilmektedir. Bu nedenle de program trlerinde ve yayn aknda
srekli bir hareket ve yenilik gerekir.

Televizyon programlar bir ynyle ticari/kar amal endstriyel rnlerdir,

dier taraftan sanatsal bir boyutu olmas nedeniyle de kltrel rn niteliindedirler.
Ancak programlarn yapmnda gl bir finansman gerektii iin bu rnlerin
endstriyel boyutlar, sanatsal ynlerini de biimlendirmektedir. Bu nedenle
programclkta ticari deeri olmayan bir kltrel projenin gerekleme olasl
dktr.

Programclk pratikleri asndan nem arzeden konulardan bir dieri de

yayn dnemi uygulamasdr. Yayn dnemi uygulamalar 1960l yllarda
ekillenmeye balamtr. Programlarn belli aralklar boyunca seri halde devam
ettirilmesi, yayn kurulularnn program retimini planlamasna, bir sezon boyunca
gelecek reklam gelirlerini ngrmelerine yardmc olmaktadr. Planl programclk,
yayn kurulularna izleyici oran, reklam geliri ve program retimi gibi hesaplar
haftalk olarak yapmak yerine yllk periyotlarda yapabilme olana salamtr9.

1.4. TELEVZYONDA YAYIN AKII

Televizyon yaynclk uygulamalar asndan nemli olan dier bir kavram

da yayn ak izelgeleridir. Yayn ak izelgeleri, televizyon programlarnn geni
mzakerelerin ardndan belirli bir sistematik ierisinde ard ardna sralanndan
olumaktadr. Televizyonda yer alan programlarn kendi ierisinde bir btnl
olduu gibi yayn aklarnn da bu programlarn zerinde bir btnl
bulunmaktadr.

8
Walker ve Fergusondan Aktaran E. Balc, 2008, s.43.
9
E.Balc, 2008, s.44.
12
 Mutlu, akn dzenlenme tarznn bir tercihe dayandna ve geleneksel
kabuller ierdiine dikkat ekmektedir. Ona gre yayn ak ideolojiktir; nk ev
kadn, okuldaki ocuklar ve alan koca eklinde oluan bir aile kavramna
dayanarak planlanmaktadr10.

Branston Stafforda gre yayn ak, belli bir izleyici kesimini ya da daha
geni bir izleyici kitlesini kazanmak ve en iyi izleyici geri bildirimini alabilmek
amacyla, televizyon kanallarnn haftann belli gnleri ile gn iindeki programlarn
sralamasn tanmladklar bir stratejidir. Televizyonda yaynlanacak programlarn
yayn ak ierisinde nerede, ne zaman yaynlanacana, kurulular arasndaki
rekabet stratejileri erevesinde karar verilmektedir11.

Yayn aklarnn planlamasnda, hedef kitlenin zellikleri, ya, cinsiyet gibi

pek ok deiken bir arada yer alr. Genel olarak yayn aklar, sabah i ncesi
saatler, mesai saatlerine denk gelen gndz kua ve ana yayn kua gibi
blmlere ayrlr.

apl, televizyonda yayn ak dzenlenirken, yayn saatlerine gre

oluturulan kuaklarn her birinin farkl izleyici gruplarna hitap ettii sylemektedir.
rnein gndz kuanda kadnlarn yan sra potansiyel izleyici grubu olarak
ocuklar da gz nnde tutulmaktadr. Dilimler arasnda en nemlisi olan prime time
ya da dier bir deile ana yayn kuanda, gn ierisinde almakta olanlar da
dahil olmak zere btn aile bireylerinin tamamna yaknnn televizyon izledii
kabul edilmekte ve 20:00-23:00 saatleri arasndaki bu dnemde en pahal yapmlar
yaynlanmaktadr12.

10
Erol Mutlu, Televizyon ve Toplum, TRT Eitim Dairesi Bakanl, Ankara, 1999, s.136.
11
Branston Staffordtan Aktaran E.Balc, 2008, s.45.
12
Blent apl, Medya ve Etik, mge Kitabevi, Ankara, 2002, s.113.
13
 Televizyon ak, ayn zamanda televizyonun farkl sosyallik biimleri ile
olan ilikisinin, gndelik yaamn ritmine ve cinsiyeti blmleniine uygun temel
grnmlerini yanstan bir aktr. Gndz yaynlanan kuak programlar, ev
kadnlarnn yaamlarnn ritmiyle ve ieriiyle uyumludur. Bu programlarda
stdyoda programa katlan kitle arlkl olarak ev kadnlarndan oluur. Onlarn
kltrel ve toplumsal rolleriyle ilikili konular tartlr. Siyaset tartmalar, teknik
konular, sporvb. erkek izleyiciyi hedef alan programlar, bu alann dnda tutulur.
Genellikle salk, ev ekonomisi, diki-nak, ocuk bakm, yemek tarifleri gibi rutin
konular programn ieriini oluturur ve bylelikle toplumsal rollerin yeniden
retimi salanr. Ksacas, televizyon kendi izlenme balam ve izlendii aralktaki
izleyici profilini kendi anlat sistemi iinde dikkate alm ve ona cevap vermi olur.

Televizyon programlarn birer metin olarak deerlendirdiimizde, bu

metinlerin masal, roman ve film gibi anlatsal metinler olduunu grrz. John
Ellise gre ise televizyon anlats farkl bir anlatdr13. Yayn ak televizyon
anlatsna dsal bir ereve deil salamaktan te, o anlatnn yk ve sylemine
anlam dzeyinde etki eder. Ellis yayn aknn kendisinin bir anlat oluturduuna
iaret eder.

Aka ilk iaret eden ve televizyon eletirisine nemli teorik almlar

salayan kii Raymond Williamstr. Williams ak teorisini, 1968-72 yllar
arasnda ngilterede BBC tarafndan karlan haftalk bir dergi olan The Listenera
yazd yazlarda ve televizyonu teknoloji ve kltrel bir biim olarak tartt
kitabnda gelitirmitir. Televizyon almalar alann ciddi bir biimde etkileyen bu
yazlar erevesinde Williamsn vurgulad nemli konulardan biri, televizyonda
tekil ve bamsz programlar incelemeye ok fazla gerek olmaddr. Williamsa
gre televizyonda asl incelenmesi gereken bir gnlk programcln btnlkl
ak olmaldr14.

13
John Ellis, Visible Fictions, London and New York, Routledge, 1982, s.112.
14
Raymond Williams, Television: Technology and Culturel Form, London, Fontana,1974, s.88.
14
 Ellis, televizyonun, sinemaya zg bamsz, btnlkl metinler yerine,
imge ve sesin maksimum sreleri yaklak be dakika olan kk sekansal
birimlerden oluan, grece birbirinden ayr paralar (segment) sunduunu
sylemektedir. Ona gre televizyon anlats segmenter (paral) bir yap olarak
rgtlenmitir. Bu paralar gruplara ayrlr. Bu gruplar, ya basite haber, ya da
reklamlar gibi gruplardr; ya da bir tr tekrara dayal veya sekansal balantlar olan
dizi seriyalleri oluturan para (segment) gruplardr. Televizyon anlats,
karakteristik olarak, dizi ve seriyallerde olduu gibi, temel bir problematii ya da
elikiyi zmek yerine onu tekrar ederek bu paralar boyunca yaylr15.

Ellis, sinemann ev dnda bir elence olduundan sz ederken, televizyonun

karakteristik olarak zaten evdeki bir ara olduunu ifade eder. rnein TVnun
zerinde durduu nite bir evii dekorasyon nesnesidir ve sklkla aile resimlerinin
zerine koyulduu bir yerdir. Aile bireyleri, televizyon ekranndaki kiilikleri
izlerken, bir yandan da onun zerindeki sevilen kiilerin resimlerine bakarlar.
Televizyon herhangi bir zel olaydan ok ev yaamnn bir parasdr, gndelik ve
ili dldr16.

Williamsn ak teorisinin zayf yanlarndan da sz eden Ellis, akn farkl

birimleri birletirdiini ve onlara ayn btnlk altnda yer verdiini kabul etmekle
birlikte, bu durumun yekpare bir anlam retmediini syler; yani paralarn yan yana
gelmesinden ortaya tek bir anlamn kt ynndeki grleri paylamaz. Ellise
gre, bu paralar hala ayr metinlerdir. Kendisi bu sylediklerini televizyonun ayrt
edici biiminin ne olduunu inceleyerek aklamaya alr. Paral yap tekrar
etmeye dayaldr. Televizyonun karakteristik tekrar biimi ise dizi ya da seriyaldir.
Bu durum, televizyonun yaratm olduu farkllk ierisindeki devamllk biimidir
ve paral yaklam besleyen bir eydir. Seriyal belirli bir anlatsal ilerleme ve
kapanmay ima eder, dizilerde ise byle deildir: Belgesel, drama veya hi sona

15
J. Ellis, 1982, s.112.
16
a.g.e., s.113.
15
ermeyen soap operalar olsun, grnrde bir sonlar yoktur. Dizi her zaman kendi
dnn dnr. Dizi ve seriyallerin hemen hepsi temel anlat veya grntleme
tekniinden ve temel tematik malzemeden pek ok para retmenin aralarn
salarlar17.

elenke gre, televizyon metinleri, ok anlaml metinlerdir; nk izleyici

tarafndan da paralanarak tketilmeye elverili olan paral, etkileimsel ve
sonlanmayan bir ak vardr. Bu ak, televizyon metinlerinin geleneksel anlat
yapsn krar ve anlamn sabitlenmesine direnir. Sz konusu ok anlamllk, yerel
tketim balamnda farkllamalar sergileyen anlamlandrma pratikleri ve kltrel
kodlara uygun olarak zenginleebilir ya da snrlanabilir.18.

Ellis Yayn Aknn, zerinde yeterince akademik olarak almam ve

nemi yeterince anlalmam bir konu olduunu sylemektedir. Ona gre nasl
programlar televizyonun yap talarysa yayn ak da her program blouna anlam
veren, o yapy tanmlayan mimaridir. Aslnda kurgudan farkl deildir; bir
kurgucunun, ekimleri ve sesi bir sekansta, sekans da btn bir programda
birletirmesine benzer. Yayn akn planlayan kii de, btn program birimlerini bir
akamn yayn aknda, btn akamlar bir haftada, btn haftalar bir yayn
dneminde ve btn yayn dnemlerini de bir yayn yl iinde bir araya
getirmektedir19.

Yayn ak bir anlam sistemine benzemektedir; rtk bir karakteri vardr ve

bunun incelenmesi, aa karlmas gerekir. Yaynclar yayn aknn mantn ve
sistematiini gizlemek iin urarlar; nk bu ak zerinde var olan ieriklerde
belli bir kltrel retim sz konusudur ve bu retim iktidar ilikileri ile tketici

17
a.g.e., s.122-123.
18
Sevilay elenk, Televizyon Temsil Kltr, topya Yaynevi, Ankara, 2005, s.75.
19
John Ellis, Scheduling: the last creative act in television, Media, Culture and Society, 2001, s. 25.
16
toplumuna dair varsaymlarla yorulmu ynetici mantna sahiptir20. Yayn
aknn planlanmas konusunda srekli bir mzakere vardr; tpk programlarn
ieriklerini ve anlatlacak hikyeleri belirlemek gibi, yayn ak planlanrken de
temsil edilecek olan ieri alnr, vazgeilir ya da tamamen darda tutulur, yani
temsilin snrlar belirlenir. Bu seici ve mzakereci yaklam televizyon kanallar
arasndaki farkll ortaya koymaktadr. Bununla birlikte, ticari yaynclkta var olan
rekabet durumu, farkl kanallar birbirine yaklatran ortak seimlere de neden
olabilmektedir. Pek ok televizyon kuruluunun birbirine benzer yayn aklar da
aslnda bu rekabet ortamnn getirdii bir durumdur. Kapsaml bir yayn ak
analiziyle hem ekonomik hem yapsal hem de kltrel nitelikte bir televizyon
eletirisi gelitirilebilir.

Yayn akn belirleyen dinamikleri tartrken, Ellisin yayn aknn

sabitliklerini dzenlediini belirterek bunlar ngiliz televizyonundan rneklerle
tartt, drt temel faktr de burada saymak gerekir21.

1) Gndelik yaamn ritmi ve blmleniine dair varsaymlar: Okul saatleri, alma

saatleri, yemek saatleri, ailenin bir araya geldii saatler, ayrldklar saatler ve ocuklarn
uyku saatleri gibi.
2) Mevsimler, nemli olaylar ve zel gnlerin yllk ak.
3) Dzenleyici otoritenin ya da basit alkanlklarn gerektirdii geleneksel yerletirmeler:
Szgelimi saat 20:00deki haber blteni gibi.
4) Rekabetin neyi gerektirip neyi gerektirmeyeceine dair varsaymlar ki bu basit bir
rekabetin tesinde, btnleyicilik biimlerine geen bir alternatifler salama
stratejisidir.

Bu faktrler televizyonun nasl retim yaptn anlamann yannda neyi ne

iin rettiini grmeye de yararlar. Yine bu faktrlere bakarak, hem evrensel hem de
ulusal karsamalar yaplabilir. Gndelik yaamn ritmi ve blmleniini dikkate
alarak yaplan bir yayn ak izelgesi, alma saatlerini, dinlenme ve yemek
aralarn, ailenin tamamnn ekran banda bulunabilecei akam saatlerini, uyku
zamanlarn gz nnde tutar. Gndelik hayatn ritmine ayak uydurarak, zellikle ie
gidecek erkekler iin, sabahn en erken saatlerinde yurtta ve dnyadaki gelimeleri

20
S. elenk, 2005, s.107.
21
J.Ellis, 2001, s.26-27.
17
bir arada toparlad, gazete balklarn okuduu bir haber program ile gne balar.
lerleyen saatlerde ev kadnlarna ve onlarn gnlk ritimlerine ynelik ayn zamanda
onlarn yapacaklar ilere engel oluturmayacak, bol aral, sesle de takip edilebilecek
kadn kuak programlar yapar. Kimi kanallar sabahn erken saatlerini, ev ileriyle
megul olan anneleri de rahatlatacak ekilde, ocuklar iin izgi filmler ya da ouk
kua programlaryla doldurabilir. Ana yayn kuanda, en pahal prodksiyonlar
aile izleyicisine sunulur. Gecenin ge saatleri ise, genellikle erkek izleyiciler iin
planlanmtr. Bu saatlerde ekonomi, siyaset ya da spor programlar younlar.
Uykusu kaan izleyiciler iin ise, ya kendilerinin de telefonla katlabilecekleri
tartma-elence programlar ya da film gsterimleri yaplr. Gece 02:00den sonraya
nem vermeyen televizyon kanallar da bu saatlerde tekrar programlarn yaynlarlar.

Mevsimler, nemli olaylar ve zel gnlerin akna gre yaplan bir planlama,
corafi zelliklere dolaysyla kltre bal olarak deiiklik gsterecek bir
planlamadr. rnein Trkiyede yaz yayn dneminde daha masrafsz yapmlar,
magazin programlar ve k dneminden kalma programlarn tekrarlarndan oluan
bir yayn ierii sunulurken, nfusun byk bir ksmnn eve kapand k
dneminde yksek masrafl prodksiyonlara, ithal programlara ya da farkl
formatlara sahip yeni programlara yer verilmektedir. Ekonomik olanaklar yeterli
olmayan ounluk iin yaz tatili gibi bir imkn olmamakla birlikte, yaz dneminde
asl tatil yapacak ve dinlenecek olanlar, izleyiciyle kn bir arada bulunmu nl
televizyon simalar yani k yayn dneminin aktrleridir. Bu nedenle genellikle yaz
programlarnda izleyiciler, ekranlarda yzn sk grmeye alk olmadklar kiilerle
karlaabilirler.

Dzenleyici otoritenin ya da basit alkanlklarn gerektirdii geleneksel

yerletirmeler, geleneksel vurgusundan da anlalaca gibi, belli bir kltrel
corafyaya zgdr. Dzenleyici otoritelerin de yaplamas ve alma pratikleri
lkeden lkeye gre farkllar tar; bu otoritelerin televizyonlarn yayn aklarna ne

18
lde mdahale ettikleri ve yayn ak erevesinde getirdikleri de yine yazl
mevzuatlarnda dzenlenmitir.

Ellisin tarif ettii drdnc faktr, yayn aknn ekonomik boyutlaryla

ilikili olmakla birlikte, ierisine medya sahiplik ilikileri, mlkiyet yaps, rekabetin
aktrleri, etii gibi kavram ve konular da dahil etmek gerekir. Medya sahipliini
gndeme getirmekteki temel nedenlerinden birisi, medya sahibinin yayn politikas
zerinde var olduu kabul edilen etkisinden kaynaklanmaktadr. Medya sahiplerinin,
zellikle medya ieriinin ideolojik snrlar konusunda ve genel hatlaryla yayn
ak planlamasnda mdahil olduklar ynnde genel bir kanaat bulunmaktadr.
Ellisin drdnc faktr ayn zamanda kltrel bir boyuta da sahiptir; nk sz
konusu mlkiyet ilikileri ve rekabet yaps, o toplumun siyaset tarz ve kltrel
retim geleneiyle de etkileim ierisinde gelimitir.

Ellise gre ncelikle, belirtilen bu sabitlikler etrafnda kurulmu mevcut bir

yayn ak vardr. Bu mevcut ak, gn, ay, mevsim ve yl temelinde yrtlen genel
bir plann blmlenme mantna, hedef kitlelere ve trsel dalmlara ilikin bir
ereveyi zaten kurmaktadr. Bu kaba ereve ierisinde yayn kurulular, izlenme
oranlarn, izleyici profillerini, tercih edilen popler trler ile ilgili istatistik verileri
ieren aratrmalar da takip ederler ve srekli bir mzakere erevesinde yayn
aklar zerinde deerlendirmeler yaparlar22.

Ellisin yayn ak erevesinde yrtt bu incelemenin sonunda ulam

olduu tespitler unlardr:

Yayn ak planlamas, gemiteki faaliyet ve bugnk umutlarn gelecek iin bir strateji
oluturduu yerdir. Yayn ak, genel kanallarn yaratc srelerinde merkezi bir konum
igal etmeyi srdrecektir. nk o televizyonun gelecekteki evriminin temel izgisiyle
kesimektedir: Kanaln marka kimlii Bugn kamu hizmeti yaynclar her yerde, baz
temel deerlerinin giderek glenen bir rekabet piyasasnda yaamsal ve deerli markalar
olduunu kefetmeye baladlar. eitli trden ticari saldr karsndaki kendinden-

22
a.g.e., s.28-30.
19
 honutsuzluk yllarndan sonra, imdi kendi kayrlar ve tarihlerinin gerekte nemli
sayldn kefettiler tm genel kanallarn markas yayn aknda ve bu akn kendi
izleyicileri tarafndan nasl bilindiinde yatmaktadr. Rekabet stratejilerine kilitlenen yayn
aknn genel toplam, ulusal bir televizyon ekonomisinin karakterini tanmlar ya da daha
doru biimde sylersek, zgl bir yaynclk pazarnn karakterini tanmlar. Bu adan
bakldnda ulusal yayn ak savann karakteri, ayn ynde seyredebilen btn
kresellemeci eilimlerin karsnda mthi bir diren ve esneklik alan oluturur.
Televizyon her zaman zel olmasna karn genelletirmelere kar ok uyumlu olabilir.
Ulusal ya da uluslararas her televizyon sistemi iin, iyi ya da kt hizmet edilen izleyici
karlar ve televizyonu kullanmak istediine ya da istemediine karar veren bireyler vardr.
Herhangi bir ithal show yayn aknn bu balamna yerletirilmektedir ve sonu olarak
kltrel kimlii nemli lde deitirilmektedir. Bununla birlikte her ulusun televizyonunu
zel yapan faktrleri kavramak, ok geni olduundan ok zordur zgl metinlerin
sistemlerine ayrcalk tanyan ierik analizinin geleneksel biimlerine kolayca tabi olmazlar.
Bunun yerine yayn aknn dinamik sreci iinde retilir ve yeniden retilirler23.

Ellisin yayn aknn planlamasna ilikin olarak sralad bu kriterler

geniletilebilir, aralarna yenileri eklenebilir ve bu sayede zel televizyon yayncl
yayn ak planlama analizi erevesinde incelenebilir. Bu kriterlerden en nemlisi
izleyicilerdir. Ellisin drt temel faktr arasnda dank ekilde izleyicilere atflar
yaplsa da izleyici topluluunun ayr bir madde altnda incelenmesi gerekmektedir.

Serbest piyasa koullarnda rekabet eden yayn kurulularnn temel gelir

kayna olan reklam gelirlerinin dzeyi ile izlenme oranlar arasnda doru orant
bulunduu genel kabul grmektedir. Bu nedenle gerek yayn politikalarnn oluumu
gerekse yayn ak izelgelerinin planlanmasnda izleyici faktr gz ard
edilemeyecek derecede nemlidir. Yayn kurulular olabildiince ok izleyiciye
ulamaya ve izleyici beklentileri dorultusunda ilgi ekici programlar yaynlamaya,
izleyici eilimlerini tespit etmeye ynelik aratrmalar yapmaktadr.

zleyicinin konumuna ilikin iki farkl yaklam bulunmaktadr. Bunlardan

birisi izleyicinin isteklerinin ok nemli olduunu sylemekte ve yayn ieriini
izleyicinin ekillendirdiinden sz etmektedir. Televizyonu bir pazarlama arac
olarak deerlendiren bu bak asna gre izleyici, ticari rnler iin bir pazar
niteliindedir ve reklamclara satlan bir mal olarak grlr. Gnmzde yksek

23
a.g.e., s.36.
20
reyting alamayan yapmlarn yayndan kaldrlmas, tersine iyi reytingleri olan
yaynlarn ise baarl kabul edilmesi bu gr destekler nitelikte bulunmaktadr.
Eletirel gelenek temsilcilerine gre ise izleyici yaynlar karsnda gszdr. Yayn
akna hibir mdahalesi olamaz. Tek ynl bir aka maruz kalr, yayn ieriinde
var olanlar dnda bir baka ierik izleme olana yoktur. Kitle toplumu ierisinde
yalnzlar ve yabanclar.

zleyicinin medya ortamnda gsz olduunu, politik adan sessizletiini

ve depolitize edildiini savunan dncelerden birini de Frankfurt Okulu dile
getirmitir. Medyann ve popler kltrn toplumdaki roln analiz eden Frankfurt
Okulu temsilcilerine gre, artk sanat da dier endstriyel rnler gibi alnp
satlabilen ve pazarlanan bir tketim mal haline gelmitir. Kitleler kapitalizm ve
kapitalistlerin kontrol ettii kltr endstrileri tarafndan kolayca aptallatrlabilirler.
Onlara gre, kapitalist toplumlarda gerekler burjuvazi tarafndan retilir ve kltr
endstrilerinde ilenir. deoloji gereklii arptr. Bunu yaparken amac eit
olmayan g ve iktidar mcadelelerini gizlemek ve mevcut sistemi
merulatrmaktr24.

Eletirel yaklamlar, televizyon ieriklerinin statkoyu koruduunu,

izleyiciye verilen deer ve mesajlarn temelde kapitalist sistemi desteklediini
sylemektedirler. Televizyon ieriini belirleyen ve kontrol edenler, retimi de
elinde tutan ve bu dorultuda kendi ideolojilerini yanstanlardr. Eletirel gelenek
iinde olmasna karn, ekonomi politik yaklamn ekonomik indirgemeci ynne
eletiri getiren kltrel almalar ekol, izleyicileri pasif konumda resmeden ve
onlar medya ile kapitalist dzen tarafndan maniple edilen bir kitle olarak gsteren
bu yaklamlara itiraz etmektedirler. Hall, Williams gibi nemli temsilcileri bulunan
kltrel almalar ekol, izleyicilerin medya rnlerini kltrel balam, snf,
cinsiyet, ya ve eitim gibi faktrlere bal olarak farkl ekilde almladklarn ne

24
L.Yaylagl, 2008, s.84.
21
srerler. Onlara gre, izleyen her birey ya da grup, yaynlanan ierikler hakknda
bamsz yorumlar yapabilmekte, ayn mesajlar ve anlamlar karmamaktadr25.

Bu kuramsal yaklamlar bir yana brakldnda, izleyicinin yaynclktaki

konumunu belirleyen faktrlerden birisinin de lkelerin yaynclk sistemi olduu
sylenebilir. zel yaynclkta kar maksimizasyonu nemsenir, izleyiciler reklam
verenlere satlan mal konumuna gelirken, kamusal yaynclkta izleyiciye eitici,
bilgilendirici yaynlarla hizmet verilmeye allmaktadr. Ancak, her iki yaynclk
ortamnda da, izleyiciye tepeden ve dardan bakld, izleyicinin kontrol edilmesi,
denetlenmesi gereken bir topluluu ifade ettii grlmektedir.

1.4.1. Yayn Ak Stratejileri

ngiltere ve Amerika Birleik Devletleri (ABD), radyo yaynclnn

balad ilk iki lkedir ve bu lkeler Bat demokrasilerindeki iki farkl yaynclk
sisteminin ncleri olarak kabul edilmektedir. ABDde geerli olan zel yaynclk
reklama ve sponsorlua dayanr, ngilterede ise ruhsat cretlerine dayal bir kamu
hizmet modeli gelimitir. zel yaynclkta, balca gelir kayna reklamlardr.
Yayn kurulular, sadece yayn izni ve belli konulardaki denetim dnda kamusal bir
organn mdahalesinden bamszlardr ve kendi karlarn maksimize eden tecimsel
irketler olarak etkinlik gstermektedirler. Kamu hizmeti yaynclnda ise,
toplumdaki herkesin eit biimde eriebildii ve dengeliliin gzetildii bir
yaynclk hizmeti sunulmaldr. Yaynlarda haber verme, eitme ve elendirme
ilevlerine gre dengeli program tr dalm olal ve siyasal konularda tarafszlk
esas alnmaldr26. Bu iki ayr yaynclk anlaynn yayn ak emalar da
birbirinden farkl olabilir. rnein zel televizyon kurulular zellikle ana yayn
kuan izleyici ne isterse anlayyla olutururken, kamu hizmeti anlayyla

25
B.apl, 2002, s.178.
26
Beybin Kejanlolu, Trkiyede Medyann Dnm, mge Kitabevi Yaynlar, Ankara, 2004,
s.22.
22
yayn yapan televizyon kurulular, izleyicinin ihtiyac neyse ona uygun bir ak
belirlerler.

Serbest piyasa kurallarnn egemen olduu zel yaynclk alannda daha

fazla izleyiciye eriebilmek ve mevcut izleyicilerin devamn garantilemek amacyla
byk aba sarf edilmektedir. Bu anlamda yaynclar, izlenme oranlarn arttrmay
hedefleyerek, programlarn yayn sralamas yani yayn aklar konusunda, eitli
stratejiler gelitirmilerdir.

Walker ve Ferguson bu stratejileri ayrntl bir ekilde ele almaktadrlar.

rnein ayn kategorideki benzer programlar gruplandrmak anlamna gelen
bloklama, belli bir program iin toplanm izleyicileri ekran banda tutabilmek iin
gelitirilmi en temel stratejilerden biridir. Bir baka strateji de, mevcut izleyiciyi
elinde tutabilmek iin ya, cinsiyet gibi demografik zellikleri benzer izleyicileri gz
nnde alarak, onlara ynelik program trlerini yaynlamaktr. ok beenilen iki
program arasna daha az izlenen bir baka program sandvi gibi yerletirmek baka
bir tekniktir. Bunun tam tersi olarak, iki az izlenen programn ortasna ok beenilen
bir program da yerletirilmektedir. Bu stratejinin, yksek reytingli olan programa
olumsuz etki yapma riski bulunmakla birlikte, nceki ve sonraki programlara olumlu
etki salayaca kabul edilmektedir. Baz televizyon kanallar, dier kanallardaki
yeni programlarn balang saatlerinde, kendileri yeni bir programa balamak
yerine, yaynlanmakta olan mevcut gl programn devamn salamaya alrlar.
Amalar bu program deiim srecinde izleyicilerin baka kanallarla gei
yapmalarn nlenmektir. Baz yayn ak stratejilerinde ise alkanlk yaratmak
nemsenmektedir. Bu maksatla zellikle prime-time dndaki programlar, haftann
be ya da alt gn boyunca, tam olarak ayn saatlerde yaynlanmaya allmaktadr.
Bunlar gibi deiik stratejileri kullanan kanallar en yksek izleyici saysna ulamak
ve bu sayy korumak amacyla televizyonlarda ksa program tantmlar yapar,
ilanlar verir, program ieriklerini baka programlara da tarrlar27.

27
Walker ve Fergusondan Aktaran E. Balc, 2008, s.46.
23
 Eastman, ana yayn kua aknn zaman planlamasnda kullanlan
stratejilerden sz etmektedir. Bu stratejiler ksaca u ekilde zetlenebilir28:

Bloklamak: Yeni bir program benzer tarzdaki bir dizi eski programn arasna yerletirerek,
bir program blou oluturmak ve btn bir akam ya da akamn bir ksmn bu ekilde
doldurmak.
Kpr Kurmak (Bridging): Kpr kurmann iki farkl biimi vardr. Uzun bir programla,
akamn ilk eriim saatlerinden balayarak ana yayn kua boyunca bu program devam
ettirmek. Bylelikle baka kanallarn yayn aknda, tek ve nemli bir program araclyla
rekabette uygulanan ba ekmek (lead-off) stratejisini kesintiye uratmak. kinci biiminde
ise, programn balay ve biti saatlerini ksuratl saatlere yerletirerek dier kanallardaki
programlarn balama ve biti saatlerine yaylmak.
apraz programlamak: zleyicileri rakip kanallardan ekip almak iin, ana yayn kuann o
gnk akndan bsbtn farkl ve yeni bir program sunmak. Eastmana gre dier btn
programlar, zaten izlemekte olan kiileri orada tutmaya ynelmiken bu strateji bakmndan
baka kanallar izlemekte olan izleyicileri kazanmak da nemlidir. (Bu farkl program trsel
olarak dier kanallardakine benzer bir program olabilir, ancak nem bakmndan
dierlerinden nde gelen bir n ya da karakteri vardr.)
ncelemek (Lead-in): Gl bir diziyi, daha zayf ya da yeni olan bir dizinin nne
yerletirerek izleyiciyi bu programdan dierine sratmak. Bu miras yedi etkisi olarak da
anlr. kinci program birinci ve gl olann etkisiyle baz izleyicileri o programdan
devralmaktadr.
Ba ekmek (Lead-off): Bir yayn akamna, zellikle ok gl olan bir programla
balamak. Bu strateji ana yayn kuandaki ilk programn btn akamn rengini
belirleyeceini varsaymaktadr.
Paralamak (Strippinng): Programlar Pazartesiden Cumaya ve her gnk haber bltenleri
gibi, gndelik aka gre paralayarak planlamak.
Akrobatik planlama (Stunting): zel programlar yaynlamak, bir seriyal iinde ok nl bir
konuk oyuncuya yer vermek, farkl tantm stratejileri kullanmak, ksa bir diziden uzun bir
diziye gemek, son dakikada dzenli yayn aknda bir deiiklik yapmak gibi.

Talep eksenli ticari yaynclk ortamnda rekabet eden televizyon

kurulularnn btn bu abalar sonucunda varmak istedikleri nihai hedef, reklam
verenler asndan olabilecek en geni ve en uygun nitelikteki kitleye ulaabilmektir.

28
S.elenk, 2005, s.268.

24
Yayn kurulular asndan izleyiciler, artk siyasi terimlerle tanmlanmamakta ve bu
yzden de birer yurtta olarak deil, tketim piyasasnn birer yesi olarak
grlmekte mteri olarak alglanmaktadrlar. Yayncln kamu hizmeti anlay
erevesinde dzenlendii lkelerde ise, eitli bask gruplarnn nerilerinin yan
sra, konuya hassasiyet gsteren toplum kesimlerinin ihtiyalar da dikkate
alnmaktadr. Kamu yayncl anlaynda izleyici eitilmesi, bilgilendirilmesi ve
elendirilmesi gereken vatandalar olarak kabul edilir29. Yayn kurulularnn
ynetici ve programclar izleyicilerden daha bilgili ve uzman kiilerdir. Bu nedenle
yaynlanan programlarda izleyiciler bilgilendirilmeye allmaktadr.

29
Aysel Aziz, Trkiyede Televizyon Yaynclnn 30 Yl 1968-1998, TRT Eitim Dairesi
Bakanl Yaynlar, Ankara, s.31.

25
 KNC BLM

TELEVZYONDA PROGRAM TRLER

2.1. TRKYEDE YAYINCILIK POLTKALARI

Bu almada kamusal ve zel yaynclk ortam, bunlarn yaynclk

anlaylar, program trleri ve yayn aklar incelenecektir. Bu nedenle 1980lerden
bu yana gnmz dnyasn tanmlayan bir kavram olan kreselleme ve Trkiyede
zellikle zel yayncln gelitii yllar zerinde ksaca durmak gereklidir.
Bylelikle televizyondaki ierik yaplamas, kltrel ynyle olduu kadar
ekonomik olarak da daha iyi analiz edilebilecektir.

Kreselleme ulusal kimliklerin, ekonomilerin ve snrlarn zlmesini,

farkl kltrlerin melezleme ya da homojenlemesini, dilin, dinin ve kltrn dnya
apnda yeniden yaplanmasn, tek bir kresel kltrn ortaya kmasn ve dnya
ekonomisinin bir btn olarak hareket etmesini tanmlamaktadr. Bu kltrel, siyasal
ve ekonomik btnleme ierisinde karlkl ballk ve sk skya bamllk
ilikileri vardr.

Ulus devletin zayflamaya balad dnemde, balangta devletin arac

olarak kullanlan iletiim teknolojileri, kresellemeyi tanmlayan aralardan biri
haline gelmitir. 1980li yllar medya dnyasnda dereglasyon, zelletirme,
liberalletirme, ticarilemeyle tanmlanabilir. Bu yllar yalnzca yeni ekonomi
politikalarnn kreselletii yllar deil, iletiim teknolojilerinin de farkllat
uluslar araslat ve bir kltrn yaratldnn farkna varld yllardr.

26
 Trkiyede de 1980lerden itibaren dnyadaki dnme benzer bir dnm
yaanmtr. 24 Ocak kararlaryla gelen dereglasyon politikalar ve 12 Eyll askeri
darbesinin hak ve zgrlklere ynelik uygulamalaryla yeni bir dneme girilmitir30
zel televizyon yaynlar 1990 ylnda Almanyadan gelen uydu yaynlaryla sonuca
balanm ve Trkiye Radyo ve Televizyon Kurumunun 1964den beri devam eden
tekeli fiilen son bulmutur31.

letiim alannda yaanan kkl deiimler sonucunda reklam girdileriyle

ayakta duran, srekli ve seri olarak alan, olaylarn iine hzla giren, hzl dnp
hzl karar veren, show programlarn ve elenceyi durmakszn reten ve ekonomik
adan olduka gl olan medya kurulular dnemi balamtr.

Bu dnemde, kamu yayncl anlay ile oluturulan programlarn karsna,

zel televizyonlarn farkl yaynclk anlaylar ve politikalar erevesinde
hazrladklar programlar yerlemitir. Geni kitleleri hedefleyen ticari yayn
kurulularnda yer alan bu programlar, kurulularn ekonomik ncelikleri nedeniyle
kamu yaynclndan olduka farkl olmakta dolaysyla kamu yaynclnda temsil
edilen ulusal kltrn yerini kresel kltr almaktadr.

Trkiyede 1980li yllara kadar var olan yaynclk politikasna gre, medya
ulusun ya da ortak bir kltr kimliinin yaratlmasnda ok nemli bir rol
oynamaktadr. 1980lere kadar kamu yayncl hizmeti srdren TRTde,
programlarn ieriklerine, oluturulu biimlerine, yaynclk politikalarna ve

30
Beybin Kejanlolu, Trkiyede Yaynclk Politikas: Ekonomik ve Siyasal Boyutlaryla Trkiyede
Radyo ve Televizyon Yayncl, Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Yaynlanmam
Doktora Tezi, Ankara, 1998.
31
Oya Tokgz, Temel Gazetecilik, mge Kitabevi, Ankara, 2000, s.33.
27
hazrlanan programlarn uzunluuna bakldnda bu ulusal kltrn ve ortak kltr
kimliinin belirgin biimde temsil edildii grlmektedir32.

1980ler ve 1990larda Trkiyede deien politik, ekonomik ve kltrel

dzen yaynclk politikalarna da yansmtr. 1990larla birlikte ok sayda zel
yayn kuruluu ortaya km ve hzla ilerlemitir. Bu yllarda yaynclkta ana
ynelim ticarilemedir ve bu ynelim 1980den sonra Trkiyenin geirdii siyasi
yapya balanmtr. Askeri ynetim dneminde yaplan yaynclk bir yana
brakldnda, 1982 genel seimlerinden sonra deien siyasi eilimle birlikte
Trkiye yeni bir yaynclk rzgrnn iine girmitir.33 TRTnin yannda tek tek
yayn hayatna katlan zel kanallarla birlikte ithal rnler ve grntler de,
ekranlara getirilmeye balanmtr. zel yayn kurulularnn etkisiyle Bat
deerleriyle tanan, dilde eitli deiimlere tank olan, ekonomisi d kaynaklar
tarafndan karlanan Trk toplumu kltrel kresellemenin etkisi altna girmitir.
Trkiyede popler kltr ve tketim kalplar da bu etkilerin altnda kalmtr.

1990larda, Latin Amerika kkenli pembe dizilerle balayan sre, kadnn

toplumdaki yerini farkl anlamlarla sunan kadn dizileriyle devam etmi; Anadolu
yaamn ekrana tayan aa dizileriyle Anadolu-stanbul elikisine yer verilmitir.
Pek ok kanalda ard ardna balayan Televole ve benzeri programlar 2000li yllara
damgasn vurmutur. Kameral evlerle izlenen zel yaamlar anlatan dk bteli
elence programlar, zellikle 2005 sonrasnn albenili dizileri ve sit-comlar ve
gnmzn izdiva programlar ise, sre ierisinde kltrn melezlemesine, insan
ilikilerinin ve tketim alkanlklarnn farkllamasna neden olmutur.

32
Sevilay elenk, Trkiyede Televizyon Program Endstrisi: Bamsz Prodksiyon irketleri
zerine Bir nceleme, Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Yaynlanmam Yksek Lisans
Tezi, Ankara,1998, s.115.
33
Esra lkkurun, Kresel ve Yerel Kltr Balamnda Trk zel Televizyon Yayncl, Mersin
niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi, Mersin, 2006,s.51.
28
2.2. YNELEME VE TR

Medya endstrisinde retim sreci sonucunda ortaya kan materyal ok sk

bir ekilde yinelenmektedir. eitli medya endstrilerinin rnlerinin ierikleri ve
bunlarn gelitirilmesi temelde ayndr. Sz konusu duruma rnek olarak, filmlerin
devamnn ekilmesi, televizyon dizileri, devam yapmlar, mziklerin baka
mzisyenler tarafndan tekrar yorumlanmas gazetelerin hepsinde spor sayfalarnn
olmas ve yaplan spor karlamalarnn tekrar anlatlmasn verebiliriz. Bunun en
temel nedeni, rekabet ortamnda ayn eylerden holanan izleyiciyi elde
edebilmektir34.

Bir ey ne kadar ok sk yinelenirse, o eye inanma eilimi de o kadar yksek

olacaktr. Nitekim bilim kurgu filmlerinde zel efektlerin ska kllanlmas,
izleyicinin ayn filmlerden satn alp izlemesine yol amtr. Yllarca sren
yinelemenin bir sonucu olarak, baz eylerin belirli bir ekilde yaplmas beklenmeye
balar. Bu yineleme yaratclar ve izleyici arasnda bir anlama oluturur. Tm
medya alanlar o alana uygun bir yolla para kazanmay, izleyicileri ekmeyi,
izlenme ya da okunma oranlarn artrmay ister. Yineleme, iletiimin ieriinin ya da
biiminin kabul grmesinde yardmc olabilir. Yinelemenin nedeni, bilin veya
ideoloji oluturmaktan ok pratiklik ve ticarilikle ilgilidir35.

Tr kavram, belirli bir sre boyunca yinelenmi ve ok iyi bir ekilde

anlalm ve tannm olan medya rnn bir eidine ya da kategorisine iaret eder.
Mutluya gre, tm sanatsal etkinlikler iin geerli olan ve bu etkinliklerin
farkllam zelliklerine gre ayran kategorilere tr denir. Bu kavram Aristonun
Poetika eserinde ilk kez kullanlmtr36. Daha ok kurmaca materyaller iin
kullanlmakla birlikte, televizyonda da pek ok program tr saylabilmektedir.

34
Grame Burton, Grnenden Fazlas, Alan Yaynclk, stanbul, 1995, s.90
35
a.g.e., s.90.
36
Erol Mutlu, Televizyonu Anlamak, Ayra Yaynlar, Ankara, 1991, s.36

29
Televizyon, kurmaca materyallerden etkilenmi ve kendi anlatm yaps bu
etkilenmeler sonucunda olumutur. Bu anlatm biimlerini kendine zg bir hale
getiren televizyon, esinlendii iletiim aralarnn anlatm zellikleri zerinde de
deiikliklere neden olmutur. rnein bilgi edinme ve elendirme ilevi radyo ile
salanrken, televizyonun bu rolleri stlenmesi, radyonun hem yapsn hem de
anlatm biimini kkten deitirmitir.

Tr kavram kabaca belli konularn, belli biimlerde ve belli eler

kullanlarak ilenmesine iaret etmektedir. Televizyonda da belirli konular birbirine
benzer ekillerde ilenir ve pek ok konunun kendine has bir stil ve anlatm yaps
vardr. rnein bir haber program, farkl yaplar da olsa iki televizyon kanalnda da
benzer bir sunum tarz kullanlarak seyirciye aktarlmaktadr. Yapmclar, haber
programn bu belirli anlatm zelliklerinin farknda olarak ve bu anlatm yaplarn
kullanarak retirler; izleyiciler ise, anlatm yaps ve formatndan yola karak bir
haber programn dier programlardan ayrt edebilirler. Bununla birlikte tr
kavramn yalnzca anlatm yapsyla ilgili deikenlere gre aklayamayz. Trler
ayn zamanda ierikle de ilikili olarak deiebilir. rnein pembe diziler, genellikle
belirli karakterler ve bu karakterlerin birbiriyle olan ilikilerini ele alr. Anlatm
yaplar kk farkllar ierse de ierikleri bellidir. Farkl program trlerinde
kullanlan simgeler de birbirinden ayrr. Jeneriklerindeki grntler bile izleyiciye
ne tr bir program izleyeceini belirten semboller sunar. Pembe dizilerin, yarma
programlarnn ve haber programlarnn kendi trleri iinde birbirine benzeyen ama
dier trlerle kyaslandnda farkl olan jenerikleri de bu trlerin ayrc zelliklerini
ortaya koyar.

2.3. PROGRAM SINIFLANDIRMALARI

Belli bir kltrel ve siyasi corafyada dolamda olan televizyon ieriklerinin

ekillenmesinde, o corafyadaki toplumsal, kltrel ve ekonomik yap ile yaynclk
alann dzenleyen mevzuat kadar, televizyon endstrisinin zgl dinamikleri de

30
etkili olmakta ve televizyon programlarnn temel zelliklerini ve programcln
ynelimlerini ekillendirmektedir37.

ABDde iletiim alann dzenlemekte olan Federal Communication

Commision (FCC), televizyonda yaynlanan programlar sekiz kategoriye
ayrmaktadr:38

1. Tarm programlar
2. Elence programlar
3. Haberler
4. Kamusal konular
5. Din programlar
6. Eitim programlar
7. Spor programlar
8. Dier programlar

ngilterede kamu hizmeti veren bir yayn kuruluu olarak BBC daha ayrntl
bir snflandrma yapmtr39:

1. Haberler ve kamusal konular

2. Magazin ve belgeseller
3. Eitim
4. Sanat ve mzik
5. ocuk programlar
6. Dramalar
7. Filmler
8. Elence programlar

37
Sevilay elenk, Trkiyede Televizyon Programclnn Geliimi ve Genel Eilimleri
A..letiim Fakltesi Yll, Ankara, 1999, s.305.
38
Nee Kars, Televizyon Program Yapalm Herkes zlesin, Derin Yaynlar, stanbul, 2003, s.26-27
39
http://www.bbc.co.uk/tv/programmes, E.T:10.10.2011
31
 9. Spor
10. Din programlar
11. Program tantmlar
12. Reklamlar

Avrupa Yayn Birlii (EBU), ESKORT adl bir sistem gelitirerek, radyo ve
televizyon programlar iin standart bir snflandrma kalb gelitirir. lk aamada
programlar konularna gre sekiz ana snfa ayrlr, bu ana konulara kod numaras
verilir, sonra her konu bal alt balklar eklinde ayrntlandrlr40:

1. Kamusal konular
2. Bilim ve insanlk
3. Mzik, drama, gzel sanatlar
4. Yaam felsefesi
5. Spor
6. Bo zaman ve hobiler
7. Elence, folklor ve insan odakl programlar
8. Kark konular
9. Dier konular

RTK, 2003 tarihinde Ankara niversitesi letiim Fakltesi ve TRT ile

ortaklaa Yaynlarda Program Trleri Kod, Tanm ve Snflandrmalar almasn
hazrlamtr. Bu almaya esin kayna ise Avrupa Yayn Birlii (EBU)nin
Radyo ve Televizyon Programlar Snflandrma Sistemi (EBU System of
Classification of RTV Programmes) olmutur. EBU statistik Grubu 25-27 Ekim
1995 tarihlerinde Slovenyann Bled ehrinde yapt yllk toplantsnda Escort 2.4
projesi erevesinde bu almay hazrlamtr.

40
EBU System Of Classification Of RTV Programmes, s.13-14.
http://www.ebu.ch/metadata/cs/escort24/tech_escort2-4.pdf, E.T.: 22.01.2010

32
 EBUnun bu almasnn giriinde, projenin btn yayn srecini kapsad;
dnce, yapm ve planlama aamasndan yaynlanma aamasna kadar idari ve mali
bilgiler de dahil olmak zere ulusal ve uluslararas seviyede yaygn bir ynetim bilgi
kaynann oluturulabilecei ifade edilmektedir. Bu verilerin Avrupa Yayn
Birliine ye devletler arasnda karlkl olarak deerlendirilmesi ve kyaslanmas
sonucunda yeni bir takm verileri ortaya kaca vurgulanmaktadr. Bu projenin
referans erevesinde ise byle bir almann neden yapld anlatlmakta ve u
nedenler sralanmaktadr41:

a) Program snflamas, kamu yaynclnda politika retenler iin nemli bir aratr. Bu,
hem sorumluluun getirdii bask asndan hem de srf pazarlama amalarndan dolay
byledir. Snflandrma sistemi, bu amalarn hesaba katlaca bir biimde
yaplandrlmak zorundadr.
b) Program snflamas sadece basit bir program ynetimi meselesi deildir. zleyici
aratrmasnn temel bir parasdr. zleyici/Dinleyici aratrmas her eyden evvel
izleyici/dinleyici ile programlar arasndaki ilikinin bilimidir.
c) Uygun bir snflandrma sisteminin yaps, sorumlu politika retenlerce sorulmas
beklenen sorularn tryle belirlenmek zorundadr. Bu, onlarn kendi politikalarn daha
rasyonel bir biimde oluturmalarn salamak iin olsun, ya da hkmetten,
politikaclardan, medyadan, kamuoyundan ya da seyircilerden gelen ilgili sorular
cevaplandrmak iin olsun fark etmemektedir.
d) ok boyutlu bir snflandrma sistemi, ok boyutlu bir ortamda birka koordinatla
uyumlu olan bir radyo-televizyon programn tanmlayacak bir yol olarak anlalabilir.
e) Byle ok boyutlu bir snflandrma sisteminde dnlen her bir radyo-televizyon
program, kullanlan boyutlarn her birinde snflandrlabilir olmaldr.

EBUya gre, radyo ve televizyon program trlerinin snflandrlmas ve

tanmlamalarn yaplmas, hem program yapmclar hem de izleyici ve dinleyiciler
iin kolaylk salayacaktr.

41
EBU System Of Classification Of RTV Programmes, s.4
http://www.ebu.ch/metadata/cs/escort24/tech_escort2-4.pdf, E.T.: 22.01.2010

33
 Snflandrma yapmann dier bir yarar da dzenleyici kurulular iin
olmaktadr. Snflandrma bu kurululara kararlarn verirken kolaylk salamaktadr.
rnein, 3984 sayl Radyo ve Televizyonlarn Kurulu ve Yaynlar Hakknda
Kanuna dayanarak kurulan RTK, yayn kurulularnn yaynlad programlara,
program baznda meyyide uygulamaktadr. Bu erevede RTKn hazrlad
Yaynlarda Program Trleri Kod, Tanm ve Snflandrmalar almasnn sunu
ksmnda da bu kolaylk yle ifade edilmektedir: Program temelinde uygulanacak
meyyide takibinin salkl yaplabilmesi bakmndan nem kazanan program kimlik
bilgileri erevesinde, yaynlarda yer alan programlarn trleri esas alnarak
sistematik snflandrlmalar ve tr tanmlamalarnn yaplmas gereklilii gndeme
gelmitir. Rehber kitapkta sunulan sistemin, izleme ve deerlendirme almalarna
katkda bulunmasnn yan sra, yayn kurulularnn da yayn ak planlarn ve
program kimlik bilgilerini oluturmalarna yardmc olaca dnlmektedir.42

Hazrlanan Yaynlarda Program Trleri Kod, Tanm ve Snflandrmalar

kitapyla RTK, programlarda yaplan ihlallere ynelik olarak nemli bir bavuru
kayna elde etmi olmaktadr. Bylelikle ihlalin yapld programn hangi tre, alt
tre, tanma ve koda girdii bu rehber yardmyla bulunabilmekte ve uygulanmas
ngrlen meyyide konusunda daha rahat karar verilebilmektedir.

Program trlerini snflandrmak ve tanmlamak yayn kurulularna hedef

kitlelerine hazrlayacalar programlar nceden planlama imkn da vermektedir. Bu
sayede yayn kurulular, kamuya ynelik olarak hangi program trlerini, hangi
zaman dilimlerinde hazrlayacaklarn daha sistematik bir ekilde
planlayabilmektedir.

42
Radyo ve Televizyon st Kurulu, Yaynlarda Program Trleri Kod, Tanm ve Snflandrmalar ,
(alma Sorumlusu: .Glbin Saylgan), RTK, Ankara, 2003, s.8.

34
 RTK tarafndan hazrlanan Yaynlarda Program Trleri Kod, Tanm ve
Snflandrmalar kitap zleme ve Deerlendirme Dairesi Bakanlnca
yrtlen bir almann sonucunda ortaya kmtr. Kitapn sunu ksmnda
alma srasnda dikkat edilen hususlar u ekilde dile getirilmektedir:

Yaynlarda yer alan programlarn trlerine gre snflandrlmasnda programlarn yapl

amac, format, ierii, hedef kitlesi veya yapm yeri gibi deiik zelliklerine gre deiik
tasnifler yapmak mmkndr. zleme ve deerlendirme almalarnda ele alnan
programlarn ana tr ve kategorileri, yaplan iin gerektirdii ekilde, byk lde
program amac ve ierii dikkate alnarak yaplan snflandrmalara dayanmaktadr. Bu ana
trlere balantl alt trlerin ise ierik farkllklar kadar biim farkllklar da gz nne
alnarak oluturulmasna dikkat edilmitir43.

RTKn byle bir almaya gereksinim duymu olmasnn gerekelerini

ise u ekilde sralayabiliriz44:
1) Radyo ve televizyon yaynlarnn hukuka uygunluunun denetlenmesinde yayn
kurulular ile yaanan anlamazlklar,
2) Radyo ve televizyon program tr ve alt trlerinin srekli olarak eitlilik arz etmesi,
3) 4756 sayl Kanunla birlikte artk program leinde meyyide uygulanmas, ancak
program kimlik bilgilerinin net olumam olmas
4) Program trleri konusunda yayn kurulular ile ortaklaa bir standartn
belirlenememesi ve yaync kurulularla yaanan ihtilaflar,
5) Program ierik ve biimlerinin farkllk gstermesi ve bu durumun tartmal
programlarda sorunlar yaratmas
6) zleme ve deerlendirme almalarnda yaanan aksaklklar.

RTKn Yaynlarda Program Trleri Kod, Tanm ve Snflandrmalar:

1- HABER
1.1 Haber Blteni
1.2 Hava ve Yol Durumu
1.3 Ekonomi Blteni
1.4 Haber Programlar

43
a.g.e., s.7
44
Fikret Yazc, fade zgrl ve Avrupa Birlii Medya Politikasna Uyum erevesinde
Televizyon Programlarnn Snflandrlmas Sorunu, Gazi niversitesi Sosyal Bilimler Enstits,
Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi, 2008, Ankara, s.106.

35
1.5 Yorum Programlar
1.6 Gncel Programlar

2-SPOR PROGRAMLARI
2.1 Spor Blteni
2.2 Spor Karlamalar Yaynlar
2.3 Spor Haber Programlar
2.4 Spor Belgeselleri
2.5 Spor-Magazin Programlar
2.6 Spor-Eitim Programlar

3-KLTR PROGRAMLARI
3.1 Belgesel Programlar
3.2 Bilgi-Kltr Yarmalar
3.3 Sanat Programlar
3.4 Sohbet Programlar
3.5 Gsteri Sanatlar le lgili Yapmlar

4-DN ve MORAL PROGRAMLARI

4.1 Dini Tren Yaynlar
4.2 Dini ve Moral Sohbet Programlar
4.3 Dini Eitim Programlar

5-ETM PROGRAMLARI
5.1 ocuk Programlar
5.2 rgn Eitim Programlar
5.3 Yaygn Eitim Programlar
5.4 Eitim Spotlar

36
5.5 Bilgi Beceri Programlar
5.6 Salk Programlar
5.7 Genlik Programlar

6-BLGLENDREN/ELENDREN PROGRAMLAR
6.1 Kuak Programlar
6.2 Yaam Tarz ve Eilimlerle lgili Yapmlar
6.3 Yar Belgesel Yapmlar

7-GEREK NSAN HAYATLARINDAN YOLA IKILARAK

OLUTURULAN PROGRAMLAR
7.1 Reality Show
7.2 Diren Yarmalar
7.3 Gerek Hayat Hikyeleri

8-DRAMATK PROGRAMLAR
8.1 Dramatik Diziler
8.2 izgi Filmler
8.3 Dramatik Belgeseller
8.4 Sinema Ve Televizyon Filmleri

9-MZK PROGRAMLARI
9.1 Trk Halk Mzii Programlar
9.2 Trk Sanat Mzii Programlar
9.3 Popler Mzik Programlar
9.4 Video-Klip Yayn Arlkl Programlar
9.5 oksesli Mzik Programlar
9.6 Konser Yaynlar
9.7 Mzik Sohbetleri

37
 10-ELENCE PROGRAMLARI
10.1 Magazin Programlar
10.2 Blok Elence Programlar
10.3 Dramatik eler eren Elence Programlar
10.4 Yarmalar
10.5 Show ve Gsteriler
10.6 Talk-Show

11-PROGRAM TANITIMLARI
11.1 Program Tantmlar

12-REKLAMLAR
12.1 Reklam Kuaklar
12.2 zel Tantc Reklam Programlar ve Spot Reklamlar
12.3 Dorudan Sat Reklamlar
12.4 ereve, Logo, Alt Yaz, Bant Reklam
12.5 Sanal Reklam
12.6 Program Desteklemesi

13-Dier tr programlar arasnda ve yukarda yer alanlar dnda, srekli

olarak bir tre dhil edilmesi beklenmeyen, nemli olaylarn naklen
yaynlar, yayn bir defaya mahsus mnferit programlar gibi yapmlar
saylabilir.
13.1 Uluslararas Trenlerin Naklen Yaynlar
13.2 nemli Toplant ve Al Yaynlar
13.3 Mnferit Kampanya Programlar

RTKn bu almas, gerekletirildii tarih itibariyle var olan dier

almalar da gz nnde bulundurmu ve bunlar Trkiyedeki yaynclk ortamn

38
da gz nne alarak zenginletirmitir. Bununla birlikte, bu almann da deien ve
gelien yaynclk teknolojileri ve uygulamalar erevesinde gncellenmesinin
gerekli olduu dnlmektedir.

2.4. TELEVZYON PROGRAM TRLER

zel yaynclkta yayn aknn yldan yla yer verdii programlar, hkim
program trleri ve formatlar ya da birden bire yldzlaan nller, toplumun kltrel,
ekonomik ve politik dnmne paralel olarak gelimi ve ekillenmitir. zel
yaynclktaki ierik yaplamas, balangcndan bu yana izleyiciyi tketici olarak
konumlandrmtr.

Trkiyede zellikle reality-show, talk-show, televole-paparazzi ve yerli

dramalar eklinde yaplaan zel yaynclk, ilk yllarda yerli yapmlardan daha ok
ithal programlarla snrl kalmtr. lerleyen yllarda ise, izlenen politikalara ve
reklam gelirlerindeki arta paralel olarak yeri yapmlarn saysnda da art olmutur.
Aada zel yaynclkta ana yayn kuanda arlkl olarak yer verilen program
trleri sralanmtr. Bu program trleri snflandrmas, Avrupa televizyonlarnn
program kategorileriyle de uyumsuz deildir.

2.4.1. Haberler ve Haber Programlar

Haber, kamuoyunun bilgilendirme ihtiyacn karlamak amacyla ve

nesnel bir bak asyla izleyici ve dinleyicilere iletilen gncel, toplumsal, siyasal,
kltrel, ekonomik olay konu ve gelimeler olarak tanmlanmaktadr. Haber blteni,
kamuoyunun bilgi edinme ihtiyacn karlamak amacyla gncel, toplumsal, siyasal,
kltrel, ekonomik olay konu ve gelimelerin, basn ve yayn meslek ilkeleri
uyarnca, doruluk ve abukluk ilkesine uygun olarak izlenip derlenerek, izleyici

39
veya dinleyicilere, olaan d durumlar hari dzenli olarak, belirli saatlerde
sunulduu program trn ifade etmektedir45.

Haber kavram, haber deerleri ve gazeteciliin profesyonellik kodlar gibi

kendisiyle ilikili kavramlarla da deerlendirilmelidir. Buna gre zamanllk,
yaknlk, nemlilik, sonu ve insann ilgisini ekme gibi temel haber deerlerine
sahip olan olaylarn ykleri ile gerei yanstan nesnel ve tarafsz profesyonellik
pratikleri haberi ortaya kartan unsurlardr. Haber, gerek dnyada bir yerlerde
meydana gelmi olaylar, kiiler ya da eyler hakkndaki en son, en yeni
enformasyona iaret eder. Eletirel yaklamlarn bak asna gre haber,
ounlukla baat/egemen snflarn lehine gereklii ina eder ve tanmlar, onlar
tarafndan ynlendirilebilir. Bu balamda haber de seme ve ina etme srecinin bir
sonucu olarak; ideolojik ve profesyonel kodlar ierisinde oluturulur.

Televizyon habere anndalk, tekrarlanabilirlik, parallk unsurlarn

katabilir. zellikle son yllarla birlikte magazin syleminin temelinde yer alan,
hareketlilik, yzeysellik, parallk, balamszlk, basitlik ve arpclk gibi deerler
de haberin iinde giderek arlk kazanmaya balamtr. Haberlere mzik
konulmasyla birlikte elenceye uygun bir ruh hali yaratlm, ciddi biimde
dehete dlecek bir ey olmad mesaj verilmeye allmtr.

Gn ierisinde be alt defa yaynlanan haber kuaklar olduu

dnlrse, haber programlarnn televizyon kanallarnn en nemli rnleri olduu
grlr. Kamuoyu haber almak ve bilgi edinmek iin gazetelerden daha ok
televizyonu kullanr; nk izlemek okumaktan daha kolay ve elenceli grlen bir
eylemdir.

45
Radyo ve Televizyon st Kurulu, Yaynlarda Program Trleri Kod, Tanm ve Snflandrmalar,
RTK, Ankara, 2003, s.8.

40
2.4.2. Elence Programlar

Elence programlar, televizyonun ok nemsedii, ekimi kolay ve

btesi dk program trlerinden biridir. Bu programlarn yksek bteler
gerektirmesi ancak programa konuk olacak kiilerle ilikilidir. Yarma programlar,
magazin programlar, talk-showlar, diziler, kuak programlar elence program
dediimiz trn ierisinde de dnlebilir.

Popler kltrn bir paras olarak deerlendirilebilecek elence

programlar, insanlar, ekranda grlenden farkl bir konu zerinde dnmekten
alkoyan, onlar oyalayarak bir yandan da uyuturan bir zellie sahiptirler.
Toplumdaki en dk zevke gre uyarlanan bu programlarn reytingleri olduka
yksek olduundan, televizyon iin tercih edilen yapmlardr.

2.4.3. Dramatik Programlar: Diziler (Pembe Diziler-Durum Komedileri) ve

Televizyon Filmleri

2.4.3.1. Televizyon Dizileri

Televizyon dizileri, gnmzde Trk televizyonlarnda en ok rastlanlan

ve televizyon ile en ok badatrlan tr olarak grlmektedir. Mutluya gre, bu
trn alt kategorileri, genellikle ana karakterlerin mesleklerine gre ayrabilir. Bu
duruma, polisiye ve dedektif dizileri, avukat veya doktorlar zerine kurulu olan
diziler rnek verilebilir. Bunlar ierisinde en popler olan da polisiye trnde
olanlardr46.

46
E.Mutlu, 1991, s.174.
41
 Mutlunun da belirttii gibi, televizyon dizileri ve seriyaller, televizyonun
en ayrt edici trleridir. Dizi ve seriyaller birbirinden farkl trler olarak ortaya
kmlardr. Diziler, ortak karakterlerin ve genellikle ortak meknlarn kullanld,
anlatlan hikyenin genellikle ayn blm ierisinde zme kavutuu, televizyon
oyunlarna benzeyen bir yapya sahiptir. Oysa seriyaller, merak unsuruna dayal,
devam izleyici merak ettirilerek salanan bir program trdr. Seriyalleri oluturan
blmlerin her birinde, daha byk bir hikyenin paralar verilmektedir.
Dolaysyla, ana bir olay dizisi sonucunda tamamlanan hikyenin iinde ayn
zamanda, yan olaylar da yer almakta, bu nedenle seriyaller ok uzun srmektedir.
inde drama barndran bu tr izleyicide bamllk da yaratr. Seriyal ne kadar uzun
srerse, o kadar izleme alkanl yaratr. Bu izleme alkanl srd mddete
dizinin baar ls artmaktadr47.

Gnmzde ise dizi ve seriyal arasndaki sz geen anlat farkllklar

bulunmamaktadr. Her iki tr de anlat yaps olarak birbirlerinin zelliklerini
gstermektedir. zleyicinin sonraki blm izlemek iin merakta braklmas her iki
tr iin de ortak bir zellik olarak gze arpar. Televizyon dramasnda yknn
eksenindeki iliki a, karakterler ve formata bal olarak deien alt trlerden sz
edilebilir. Bu alt trler arasnda dedektif dizileri, polisiyeler, hastane melodramlar,
bilim kurgu ve fantezi diziler, televizyon filmleri, soap operalar ya da pembe diziler
ve durum komedileri saylabilir48.

2.4.3.1.1. Pembe Diziler

Pembe dizi olarak adlandrlan Soap Operalarn gemii 1930lu yllara

kadar gider. O yllarda ABDde radyolarda yaynlanmakta olan arkas yarn
trnden melodramik diziler iin, sabun reticisi Procter and Gamble firmas sponsor
olmutur. Daha sonralar, televizyona uyarlanan bu tr, grntyle de desteklenince

47
a.g.e., s. 155-157.
48
S.elenk, 2005, s.291.
42
ok ksa bir sre iinde popler hale gelmitir. Bu tr programlar ieriinde bitmek
bilmeyen, gerek ve kurmaca karakterlerin etrafnda karmak olay rgleri zerine
kurulmulardr. Yapmlar fazla bte gerektirmez; nk konu daha ok kapal
meknlarda geer ve sahneler oyuncular arasndaki diyaloglar zerine kuruludur.
Dizilerin konularn ak ve nefret, intikam, ihanet, cinsellik gibi kavramlar oluturur.
Arka planda ise bir aile hikyesi anlatlr49.

Dizilerdeki barol oyuncular popler isimlerden oluur ve bunlar

canlandrdklar karakterlerle ilgili olarak magazin basnnda sk sk haber konusu
olurlar. Bu diziler televizyonla en ok badatrlan program trlerinden bir tanesidir.
Hedef kitlesini ise genellikle kadnlar oluturur. Diziler, izleyicide hi sonu
gelmeyecekmi gibi bir sonsuzluk hissi yaratrlar. Yan hikyeler sonlansa da ana
konu srekli devam etmektedir. Bu tr televizyon dizileri, en uzun mrl olan
televizyon rnleridir.

Bu trde izleyicinin merak karakterin beklenmedik ya da zor baz olaylara

nasl tepki verecei etrafnda salanmaktadr. Bu nedenle soap opera, seriyallerden
ve durum komedilerinden farkldr. Durum komedilerinde olaylar genellikle bir
blmn sonunda zme kavumaktadr. Pembe dizilerde ise olaylar bir trl
zme kavuamaz.

Bu dizilerde yaratlan kurgusal dnya, bireylerin dikkatini gerek

dnyann arpklklarndan ve elikilerinden baka bir yne doru evirmekte,
bunun sonucunda da insanlar gerek yaamla kar karya kaldklarnda
bocalamaktadrlar. Toplumun gerekliklerinden uzaklaan izleyici, dizilerde zdeim
kurduu karakterler gibi olmay arzular, onun tkettiklerini tketmek ister ve bu
ekilde mutlu olacana inanr.

49
E.Mutlu, 1991 s.227.
43
 2.4.3.1.2. Durum Komedileri

Durum komedileri, belli bir zaman diliminde bir atmann ya da sorunun

zerine odaklanr ve bu atmay mutlu sonla zme kavuturur. Durum
komedilerinde (sit-com) zellikle son dnem yapmlarnda ekirdek ailenin,
boanm, evlenmemi ve tek bana ocuk yetitiren ebeveynleri zerinde durulur;
aile yaants ve cinsellik konusu ilenir. Kltrel unsurlar en gncel haliyle
sunulmaktadr. Bu dizilerde topluma ve kltrel elere eletirel bir bak as da
grlebilir. Bu eletirellik komedi unsurlaryla izleyiciye iletilir50.

Durum komedilerinde karakterlerin dt komik durumlarla mizah

unsuru salanr. Dk btelidirler; nk ekimlerin yapld meknlar genellikle
ev ii meknlar olmaktadr. Bir blmn gsterim sresi yarm saat ile krk be
dakika civarndadr. Her blmde farkl bir konu ilenir, ilk sahnede sunulan atma
giderek ykselen bir merak ve etki oluturur; blm sresince ise bu sorun bir
zme kavumu olur.

2.4.3.2. Televizyon Filmleri

Televizyon filmi format, Amerikan televizyonculuunun bir rndr ve

kendi iinde btnl olan tek blml dramatik filmleri kapsamaktadr.
Televizyon filmleri, sinema tekniine uygun biimde televizyon iin yaplan
filmlerdir. Televizyon filmlerinin format, bir dnemin radyodan gelen yaynclk
anlayla retilen ve teatral anlat yapsyla izleyiciye sunulan canl televizyon
oyunlarna benzemektedir. Ancak Mutluya gre canl televizyon oyunlar ve
televizyon filmleri arasnda bir benzerlik olmasna karn, televizyon filmleri daha
ok sinemann anlatmna yakndr51.

50
a.g.e., s.184.
51
a.g.e., s. 91.
44
 Sinema filmlerine gre daha dk bteli yapmlar olan televizyon
filmleri, grsel olarak da deiken bir yapya sahiptir. rnein televizyon filmlerinde
aralara girecek olan reklam kuaklarnn da gz nne alnarak ekilmesi gerekir. Bu
nedenle televizyon filmlerinde daha ok tekrarlamalar yaplr52.

2.4.4. Talk-Showlar

Bu tr programlarn ortak zellii, stdyoya arlan sanat dnyasndan

nller ya da kamu gndemini megul eden popler konularla ilgili brokrat ve
uzmanlardan oluan konuklarla, ounlukla neeli, elenceli bir sohbet etrafnda
kurgulanm olmalardr53. Mzik dnyasndan gelenler arklarn tantr ve
seslendirirler, brokrat veya uzmanlara daha nce kamu nnde konumadklar,
elenceli konularda sorular sorulabilir.

Talk-showlar, genellikle ge prime-time denilen zaman diliminde balarlar

ve gece ge saatlere kadar devam ederler. Bu programlarda komiklik ve mizah
eleri n plana karlr ve izleyiciler de telefonla programlara katlabilir.

Talk-show trndeki programlarn, televizyonun ana yayn kua ak

ierisinde, zellikle cuma ve cumartesi akamlarnda, nemli bir yeri olmaktadr.
Bunun nedenlerinden birisi, elencenin daha ok hafta sonuna yaktrlmas ve izler
kitlenin hafta sonu akamlarnda daha ge saatlere kadar ekran banda
kalabilmesidir.

52
a.g.e., s.98.
53
S.elenk, 2005, s.208.
45
2.4.5. ocuk Programlar

ocuk programlar, okul ana girmemi ocuklarla, ilkretimde bulunan

ocuklarn ilgi, ihtiya ve zevklerine ynelik olarak hazrlanan yapmlar ierir54.
Bunlar, hareket ve izgi biimleri kullanlarak tek kare ekimleri ile varlklara
hareket kazandran izgi filmler, ocuk bilgi yarmalar ve okul eitimine yardmc
olarak kimi becerileri kazandrmay hedefleyen programlar olarak sralayabiliriz.

ocuklarn sosyallemesinde okul ve aile en temel iki unsur olmaktadr.

Bununla birlikte gnmzde iletiim teknolojilerinin son derece yaygn olduu ve
ocuklarn bu iletiim aralarna yetikinler kadar hzl ve dorudan eriim
olanaklarna sahip olduklar dnldnde, televizyonun da ocuklarn
sosyallemesinde birincil derecede olmasa da nemli bir rol oynad sylenebilir.

Postmana gre ocuklar, elektronik iletiim aralar araclyla sunulan

hiper gereki dnya ile iliki kurmada glk ekmektedirler. Bu nedenle de
ocuklar, bir yandan bu elektronik dnya ile iliki kurma becerisini kazanrken, dier
yandan ok hzl bir ekilde ocukluklarn kaybederler55. Nitekim televizyon
yaynclar ocuklar ailenin bir paras olarak grmekten ok, kendi bana bir
izleyici olarak grmektedirler. Bu duruma yol aan gelime, artk ocuklarn
kendilerine ait bir televizyon alcsna sahip olmalardr.

Reklamclar ocuklar gelecein tketicileri olarak kabul etmektedirler.

Onlar yeterince ekran karsnda tutarak rn reklamlarnn yaplmasn amalarlar.
ocuklara oyuncak satmann en iyi yolunun, oyuncaklar izgi filmlerle birletirmek
olduunu dnrler. Bunun sonucu olarak da ocuun oyun alkanlklarn,

54
Radyo ve Televizyon st Kurulu, Yaynlarda Program Trleri Kod, Tanm ve Snflandrmalar,
RTK, Ankara, 2003, s.13.
55
Neil Postman, ocukluun Yok oluu, mge Kitabevi, Ankara,1995, s.127.

46
televizyonun pazarlad oyuncaklar oluturmaya balar. Kz ocuklar iin daha
sevimli, ssl, gsterili ve ana vurgular tayan oyuncaklar erkek ocuklar iin ise,
fantastik, gl-kuvvetli karakterlerden oluan, saldrgan zellikleri olan oyuncaklar
n plana karlr.

2.4.6. Yarma Programlar

Yarma programlar ABDde neredeyse seri halde retilen ve buradan tm

dnyaya yaylan, yayld yerdeki toplumun sosyo-kltrel zelliklerine uyarlanan
yapmlardr. Ancak, rnein Trkiyeye getirilmi bir formatn, sadece Trk bir
sunucu tarafndan sunulmas ve Trk yarmaclarn yarmaya katlmas bu
programn Trk kltrne uyarland anlamna da gelmemektedir.

Yarma programlar olduka popler programlardr ve yksek reytingler

alrlar. Bu tr programlarda elence ve hazla birlikte, tketim kltr de
merulatrlmaktadr. Parann dl olarak verildii programlarda para, tketim
maddelerinin e deeridir. Daha ok tketebilmek iin daha ok kazanmak
gereklidir, hatta yarmaclar kendilerini daha ok riske sokarak daha ok para
kazanmak iin hrsla mcadele eder, dl iin ne gerekiyorsa yaparlar. Programda
dl kazanabilmek iin herkesin eit koullara ve haklara sahip olduu vurgusu da
yaplr.

Baarnn yceltildii bu programlarda kazanlan para miktar baarnn

gstergesi olmaktadr. Gsterilen mcadele ve rekabet hrs baary beraberinde
getirir. zleyiciler de kazananlarla zdelik kurar ve onlar adna mutlu olur. Aslnda
ideolojik adan bakldnda bu programlarda tm izleyicilere, toplumun zgr bir
yapsnn olduu, alarak, biriktirerek zengin olmann zor olduu, ksa yoldan biraz
bilgi ve cesaretle ise bu zenginlie ulalabilmenin kolay olduu dncesi
sunulmaktadr. Kazanlar tketim olanaklar asndan daha st snflara karlar. Alt

47
snflarda olan insanlar da daha az maddi olanaa sahip olmalarnn nedenini kendi
kiisel zelliklerinde, yeteneksizlik ve bilgisizliklerinde aramaya balamaktadrlar.

nceleri ounlukla bilgi yarmas formatnda olan yarma programlar

gnmzde daha da eitlenmi, izleyiciler de yarma srecine yarmaclar iin oy
gndererek dhil edilmitir. Evlilik yarmalar, yemek, mzik, dans, tiyatro gibi
yetenek yarmalarnda yarmac topluma kendisini beendirme abas iindedir.
Bunun iin de kavgalarla ve skandallarla ismini duyurmaya almaktadr. Bilginin
metalat klasik bilgi yarmalarndan farkl olarak dier yarma formatlarnda
ilikiler, tercihler, sevgi vb. gibi pek ok ey metalatrlmaktadr.

2.4.7. Reality-Showlar

Yazl basndan tank olduumuz polis adliye muhabirlerinin izledii

trden cinayet, soygun, saldr gibi olaylarn ve yarglamalarn televizyonlardaki
biimine Reality Show denilmeye balanmtr. Reality showlar zel
televizyonlarla birlikte birden yaygnlk kazanmaya balam yukarda sralanan
olaylar tm vahetiyle ekranlara tam ve yksek izlenme oranlarna ramen
eletiri konusu olmulardr. Bu eletiriler, olay yerinden gerekleen canl yaynlar
ve tanklar nedeniyle ekranlara yansyan kan grntleri ve ayrca habercilikten ok
dedektiflie soyunan program sunucular erevesinde younlamtr. Program
yapmclar ise bu eletirileri gslemekte ou zaman zorlanmlardr56.

Bu programlarn ilk rnekleri gazetelerin nc sayfa haberi olarak

adlandrd haberlerin televizyonlara uyarlanm hali gibidir. Trkiyede bu trn
ilk rnei Show TVde yaynlanan Sca Scana adl program olmutur 57. Bu

56
Can Dndar, 80den 2000lere Televizyon, Cumhuriyet Dnemi Trkiye Ansiklopedisi: Yzyl
Biterken, 1995, s.1376-1386.
57
Glseren Adakl, Televizyon Trlerinde Dnm, Yllk 1999- Sinema ve Televizyon zel says,
Ankara, 2001 s.244.
48
program iin stanbulda gerekleen btn olaylarn izlendii ve bunlar arasnda
insann ilgisini en ok ekebilecek bulunanlara irdelenmek zere ekiplerin
gnderildii bir sistem kurulmutur

Reality-showlar, abartl mzikler eliinde rahatsz edici grnt ve ses

efektleriyle zaman ierisinde itibar kaybetmeye balamtr. erii adliye-polisiye
haberlerinden oluan programlarn yerini dramatik yaam yklerini ekranlara
getiren programlar almtr. Bu trn Biri Bizi Gzetliyor ile balayan en yeni
biimleri ise realiteyi retme iddiasnn ulat son noktadr. elenke gre, gnler-
haftalar boyunca srdrlen bu programlar, stdyo ortamnda oluturulan zel
alanlarda ve ok farkl bir ama erevesinde retiliyor olsalar da farkl karakterlerin
ve yaam yklerinin her annn kaydedilmesi araclyla, televizyonun cinema
veriteye en fazla yaklaabildii trn oluturmutur58.

2.4.8. Reklamlar

Reklam, bir iin, bir fikrin, bir rn ya da hizmetin para karlnda ve

nceden belirlenen hedef kitlede istenen ynde tutum ve davran salamak amacyla
yaplan faaliyetlerdir. Reklam, ele ald mal ve hizmetleri hoa giden taraflar ile
tantarak kiilerde yeni ihtiyalar yaratmay hedefler. Amalanan etkileri yaratabilen,
zihinlere kaznlmas gereken mesaj verebilen reklamlar baarl olarak
tanmlanrlar.

Televizyonda izleyiciler yayn kuruluunun kar edebilmesi iin reklam

verenlere satlan, ticari deerleri yksek bir mal durumuna gelmektedirler.
Televizyon kanallar, yayn ve iletme giderlerini karlamak amacyla reklam
satlarndan elde edilen gelirleri ykseltmek zorundadrlar. Bunu
gerekletirebilmek amacyla da, reklamclara reklamlarn yerletirecek yer ve

58
S. elenk, 2005, s.213.
49
zaman satarlar. Satlan yer ve zamann deeri reyting oranlarna bal olarak deiir.
En yksek reytinglere sahip programlar arasnda yer alan reklamlar en pahal
olanlardr. Bu balamda televizyonda rn denilen ey aslnda programlar deil,
izleyicilerdir. Bu rnlerin tketicileri de reklamclardr. Reklamc, programn
yaynland yayn kuan deil, o program seyreden izleyiciyi satn alr.

zel televizyon kanallar, reklam gelirlerine baml olarak yaynlarn

srdrmektedirler. Bu bamllk, tketici merkezli bir yaynclk anlaynn
gelimesine sebep olmutur. rnein bu erevede her bir program sre, ierik ve
sylem olarak arkasndan gelecek reklam kuana gre ayarlanmaktadr. Uzayan
konumalar toparlanp kotarlmaya allmakta ya da srelerin dolmas iin gereksiz
uzatmalar yaplmaktadr.

Televizyon kurulular, izleyicilerin isteklerine optimal dzeyde yant

verebilmek amacyla reytingleri ok kat bir biimde takip etmektedirler. Takip
edilen reytinglerin ve oranlarn program seiminde, reklamlarda ve yayn aklarnda
nemli bir yeri olmaktadr. Reyting sylemi sayesinde, televizyon izleyicisi, says,
demografik zellikleri ve profili ile tanmlanabilir bir hale dnmtr. Bu sayede
de yaynclar ve reklam verenler kendi aralarnda, izleyiciyi kolaylkla alt blmlere
ayrp, hedef kiiler haline getirebilmekte veya elde edilip satlabilen bir obje olarak
kullanmaktadrlar.

50
 NC BLM
YAYIN AKII ANALZ

3.1. KANALLARIN HAFTA VE HAFTA SONU YAYIN AKI

ZELGELER

Aada 04-10 Ekim 2010 tarihleri arasnda Star TV, Kanal D, ATV, Show
TV, Kanal 7, Fox TV, Samanyolu TV ve CNN Trk yayn kurulularna ait hafta ii
ve hafta sonu yayn aklarna yer verilmitir. Bu yayn kurulularn seerken
zellikle izlenme oranlar yksek olan kanallar tercih edilmi; bylelikle yayn
aklarna ait daha genelleyici bir inceleme yaplabilecei dnlmtr. Yalnzca
bir haftalk yayn aklarna yer verilmesi yeterli grlm; ancak deerlendirme
yaparken bu yayn kurulularnn alt aylk yayn ak izelgeleri gz nnde
bulundurulmutur.

3.1.1.Hafta i Yayn Ak izelgeleri:

04.10.2010 Pazartesi:

Star TV Kanal D
06:00 En Son Babalar Duyar T 06:00 Ihlamurlar Altnda
06:45 Akn ki Yz 07:00 rfan Deirmenci ile Gnaydn
08:00 Sihirli Annem T 09:00 Doktorum
10:15 Dryenin Gmleri T 11:30 Akasya Dura (T)
12:30 Gn Ortas Haber 13:30 Gn Aras
13:00 Zuhal Topalla zdiva 14:00 Hayat Aac
16:15 arkfelek 16:00 Arka Sokaklar (T)
19:00 Uur Dndarla Star Haber 18:45 Koca Kafalar

51
20:00 Sinema: Neeli Ayaklar
22:15 Yaamn Kysnda
00:30 Arena
02:00 Papatyam T
04:10 24
05:00 Yol Arkadam T
ATV
06:30 Kahvalt Haberleri
08:20 Bir stanbul Masal
10:00 Mge Anl ile Tatl Sert
13:00 Bitmeyen ark T
15:15 Esra Erolda Evlen Benimle
18:40 ATV Ana Haber
20:00 Ezel
23:15 Kelimenin Gc
00:55 Ak ve Ceza T
Kanal 7
06:30 Kanal 7de Sabah
08:00 Bizim Doktorlar
09:40 kbal ile Hayatn inden
12:45 Kalp Gz
13:50 Ezgi ile ifal Yemekler
17:00 Ebru ile Paylatka
20:00 Haber Saati
20:45 Kanal 7 Spor
21:00 Muhabbet Kaps
22:50 Hz. Muhammedin Hayat
19:00 Kanal D Ana Haber
20:00 Spor
20:00 Arka Sokaklar
23:00 Kant
00:30 Muhabbet Kral
03:00 Budapete Av
04:40 Dler lkesi
Show TV
06:30 Sabah Haberleri
08:00 Herkes in Salk
10:00 Deryal Gnler
11:00 Sabahn Sedas
14:15 Nikahta Keramet Var
16:00 Yemekteyiz
19:00 Show Ana Haber
19:50 Spor Sayfas
20:00 Trk Mal
23:00 Lale Devri T
01:00 Yemekteyiz T
03:00 Cennet Mahallesi T
05:00 Vidivodo T
SAMANYOLU TV
06:00 TV Filmi
06:30 Merhaba Yenign
08:35 Caillou
09:00 Doruluk Ekseni
10:20 Srlar Dnyas
13:00 TV Filmi
14:30 Yeil Elma
16:45 Beinci Boyut
18:20 Ana Haber Blteni
19:50 TV Filmi
20:55 TV Filmi
23:15 Beinci Boyut
01:00 Ritmini Arayan Kalpler
52
TRT 1 FOX TV
05:48 stiklal Mar ve Gnn Program Ak 07:00 Fatih Portakal ile alar Saat
05:50 Mert ile Gert (Yerli Dizi) 10:00 Gel Baralm
07:00 Sabah Haberleri (Canl) 11:30 Su Gibi-Kadn Program
08:30 TRT1 Tantm 15:00 Yerli Dizi: Unutma Beni
08:35 Ah Kalbim (Yerli Dizi) 16:45 Yabanc Dizi: Akn Peinde
09:00 Anadolu'dan Belgesel
18:00 Fox Ana Haber
09:55 Stl Kahve (Canl)
19:00 Yerli Dizi:Deniz Yldz
11:40 Derin Kkler
20:15 Yerli Dizi:Yer Gk Ak
11:45 Arife Tarif (Canl)
13:00 Haber (Canl) 23:00 Fox Gece Haber
13:15 SporHaber Dairesi 23:30 Rengarenk-Talk Show
13:20 Hava Durumu 01:30 Lost
13:25 Reklam 02:30 The O.C.
13:30 Gz Nuru (Canl) 03:15 akl Talar
15:20 Hayat Trks (Yerli Dizi)
05:15 Unutma Beni
16:00 Derin Kkler
06:15 Deniz Yldz
16:30 Yedi Numara (Yerli Dizi)
17:00 Derin Kkler
17:30 Birimiz kimiz in (Yarma)
18:25 Reklam
18:30 Habere Doru
19:00 Ana Haber Blteni
19:30 Reklam
19:35 Ana Haber Blten
19:40 Reklam
19:45 Hava Durumu
19:50 Spor Haber Dairesi
19:55 Elde Var Hayat (Yerli Dizi)
21:15 Snf 2010
22:35 Reklam
22:40 Stadyum Pazar (Canl)
23:55 ReklamTV D.B. Yayn Yn. Md.
00:00 Bank Asya 1. Lig Gnl (Canl)
00:45 Gece Haberleri (Canl)
00:55 Snf 2010 (Tekrar)
02:05 Ah Kalbim (Yerli Dizi Tekrar)
03:15 Mzik-Klipler
04:00 Hayat Trks (Yerli Dizi Tekrar)
05:05 Yedi Numara (Yerli Dizi Tekrar)

53
05.10.2010 Sal:
Star TV
06:00 En Son Babalar Duyar T
06:45 Akn ki Yz
08:00 Sihirli Annem T
10:15 Dryenin Gmleri T
12:30 Gn Ortas Haber
13:00 Zuhal Topalla zdiva
16:15 arkfelek
19:00 Uur Dndarla Star Haber
20:00 Papatyam
23:00 Hayrettin
01:00 Passaparola
02:30 Dryenin Gmleri
04:10 24
05:00 Dr. z Show
ATV
06:30 Kahvalt Haberleri
08:20 Bir stanbul Masal
10:00 Mge Anl ile Tatl Sert
13:00 Ak ve Ceza T
15:15 Esra Erolda Evlen Benimle
18:40 ATV Ana Haber
20:00 Ak ve Ceza
22:20 Bitmeyen ark
00:50 Adanal T
03:10 Kapal ar T
04:40 Benim Annem Bir Melek T
Kanal 7
06:30 Kanal 7de Sabah
08:00 Bizim Doktorlar
Kanal D
06:00Ihlamurlar Altnda
07:00rfan Deirmenci ile Gnaydn
09:00 Doktorum
11:30Akasya Dura (T)
13:30Gn Aras
14:00Hayat Aac
16:00Arka Sokaklar (T)
18:45Koca Kafalar
19:00Kanal D Ana Haber
19:50Spor
20:00yle Bir Geer Zaman Ki
22:45Fatmagln Suu Ne? (T)
01:00Kk Srlar (T)
02:45Kumarhane Baskn
04:40Kt Kzlar
Show TV
06:30 Sabah Haberleri
08:00 Herkes in Salk
10:00 Deryal Gnler
11:00 Sabahn Sedas
14:15 Nikahta Keramet Var
16:00 Yemekteyiz
19:00 Show Ana Haber
19:50 Spor Sayfas
20:00 Var msn Yok musun
22:15 Lale Devri
01:00 Yemekteyiz T
03:00 Cennet Mahallesi T
05:00 Vidivodo T
SAMANYOLU TV
06:00 TV Filmi
06:30 Merhaba Yenign
54
09:40 kbal ile Hayatn inden 08:35 Caillou
12:45 Kalp Gz 09:00 Doruluk Ekseni
13:50 Ezgi ile ifal Yemekler 10:25 Srlar Dnyas
17:00 Ebru ile Paylatka 13:00 TV Filmi
20:00 Haber Saati 14:45 Yeil Elma
20:45 Kanal 7 Spor 16:45 Beinci Boyut
23:00 Dizi gal 18:20 Ana Haber Blteni
19:50 lmsz Kahramanlar
21:25 Kollama
23:35 TV Filmi
01:00 Gece Haberleri
01:30 Beinci Boyut

TRT 1 FOX TV
05:48 stiklal Mar ve Gnn Program Ak 07:00 Fatih Portakal ile alar Saat
05:50 Mert ile Gert (Yerli Dizi) 10:00 Gel Baralm
07:00 Sabah Haberleri (Canl) 11:30 Su Gibi-Kadn Program
08:30 TRT1 Tantm 15:00 Yerli Dizi: Unutma Beni
08:35 Ah Kalbim (Yerli Dizi) 16:45 Yabanc Dizi: Akn Peinde
09:55 Stl Kahve (Canl)
18:00 Fox Ana Haber
11:40 Derin Kkler (134.blm)
19:00 Deniz Yldz
11:45 Arife Tarif (Canl (2/30)
20:15 Yerli Dizi: mre Bedel
13:00 Haber (Canl)
13:15 Spor 23:00 Fox Gece Haber
13:20 Hava Durumu 23:30 Yabanc Film
13:25 Reklam 02:00 Yer Gk Ak
13:30 Gz Nuru (Canl (2/30) 03:45 The O.C.
15:20 Hayat Trks (Yerli Dizi) 04:30 akl Talar
16:00 Derin Kkler
06:15 Deniz Yldz
16:30 Yedi Numara (Yerli Dizi)
17:30 Birimiz kimiz in (Yarma)
18:25 Reklam.
18:30 Habere Doru
19:00 Ana Haber Blteni
19:30 Reklam
19:35 Ana Haber Blteni
19:40 Reklam
19:45 SporHaber Dairesi
19:50 Hava Durumu
19:55 Halil brahim Sofras (Yerli Dizi)
21:15 Reklam

55
21:20 Kstm iei (Yerli Dizi Tekrar)
22:40 Reklam
22:45 Enine Boyuna (Canl)
23:45 Reklam
23:50 Sezai Karako (Yerli Belgesel)
00:25 Bank Asya 1. Lig Gnl (Canl)
01:10 Gece Haberleri
01:20 Yabanc Sinema
02:55 Ah Kalbim (Yerli Dizi T.)
04:00 Mzik .
04:05 Hayat Trks (Yerli Dizi T.)
05:05 Yedi Numara (Yerli Dizi T.)

06.10.2010 aramba:

Star TV Kanal D
06:00 En Son Babalar Duyar T 06:00 Ihlamurlar Altnda
06:45 Akn ki Yz 07:00 rfan Deirmenci ile Gnaydn
08:00 Sihirli Annem T 09:00 Doktorum
10:15 Dryenin Gmleri T 11:30 Akasya Dura (T)
12:30 Gn Ortas Haber 13:30 Gn Aras
13:00 Zuhal Topalla zdiva 14:00 Hayat Aac
16:15 arkfelek 16:00 Arka Sokaklar (T)
19:00 Uur Dndarla Star Haber 18:45 Koca Kafalar
20:00 Komedi Dkkan 19:00 Kanal D Ana Haber
22:15 Behzat . Bir Ankara Polisiyesi T 19:50 Spor
00:30 Passaparola 20:00 Yaprak Dkm
02:20 Gecekondu T 23:15 yle Bir Geer Zaman Ki
04:10 24 01:00 Abbas Gl ile Gen Bak
05:00 Dr. z Show 04:30 American Ninja

ATV Show TV
06:30 Kahvalt Haberleri 06:30 Sabah Haberleri
08:20 Bir stanbul Masal 08:00 Herkes in Salk
10:00 Mge Anl ile Tatl Sert 10:00 Deryal Gnler
13:00 Yahi Cazibe T 11:00 Sabahn Sedas

56
15:15 Esra Erolda Evlen Benimle 14:15 Nikahta Keramet Var
18:40 ATV Ana Haber 16:00 Yemekteyiz
20:00 ocuklar Duymasn 19:00 Show Ana Haber
22:20 Kapal ar 19:50 Spor Sayfas
00:40 Ak ve Ceza T 20:00 Trk Mal T
03:00 Gnlelen T 22:15 Var msn Yok musun
04:30 Benim Annem Bir Melek T 00:30 Yemekteyiz T
02:30 Cennet Mahallesi T
04:30 Vidivodo T

Kanal 7 SAMANYOLU TV
06:30 Kanal 7de Sabah 06:00 TV Filmi
08:00 Bizim Doktorlar 06:30 Merhaba Yenign
09:40 kbal ile Hayatn inden 08:35 Caillou
12:45 Kalp Gz 09:00 Doruluk Ekseni
13:50 Ezgi ile ifal Yemekler 10:25 Srlar Dnyas
17:00 Ebru ile Paylatka 13:00 TV Filmi
20:00 Haber Saati 14:15 Yeil Elma
20:45 Kanal 7 Spor 16:45 Beinci Boyut
21:00 Kurtlar Vadisi 18:20 Ana Haber Blteni
22:30 kballe Diyar Diyar 19:50 Gz Glleri
24:45 Ekmek Teknesi T 23:55 TV Filmi
01:00 Gece Haberleri
01:30 Beinci Boyut

TRT 1 FOX TV
05:48 stiklal Mar ve Gnn Program Ak 07:00 Fatih Portakal ile alar Saat
05:50 Mert ile Gert (Yerli Dizi') 10:00 Gel Baralm
07:00 Sabah Haberleri (Canl) 11:30 Su Gibi-Kadn Program
08:30 TRT1 Tantm 15:00 Yerli Dizi: Unutma Beni
08:35 Ah Kalbim (Yerli Dizi) 16:45 Yabanc Dizi: Akn Peinde
09:00 Derin Kkler
18:00 Fox Ana Haber
09:55 Stl Kahve (Canl)
19:00 Deniz Yldz
11:40 Derin Kkler
20:15 Yabanc Film
11:45 Arife Tarif (Canl
13:00 Haber (Canl) 23:00 Fox Gece Haber
13:15 Spor 23:30 Bizden Kamaz-Magazin
13:20 Hava Durumu 01:30 Yerli Dizi: en Yuva
13:25 Reklam 03:15 The O.C.
13:30 Gz Nuru (Canl)
57
15:20 Hayat Trks (Yerli Dizi)16:30 04:00 Arka Sradakiler Yedi Numara (Yerli D
16:00 Derin Kkler 06:00 Deniz Yldz
17:30 Birimiz kimiz in (Yarma)
18:25 Reklam (Canl)
18:30 Habere Doru
19:00 'Ana Haber Blteni
19:30 Reklam
19:35 Ana Haber Blteni
19:40 Reklam
19:45 Hava Durumu
19:50 Spor
19:55 Sakarya Frat (Yerli Dizi)
21:25 Reklam
21:30 Yabanc Sinema
23:30 Reklam
23:35 Vahi Karayip "Wild Carribean"
(Belgesel)
00:30 Bank Asya 1. Lig Gnl (Canl)
01:15 Gece Haberleri
01:25 Yabanc Sinema
03:05 Ah Kalbim
04:10 Hayat Trks (Yerli Dizi T.)
05:10 Yedi Numara (Yerli Dizi T.)

07.10.2010 Perembe:

Star TV Kanal D
06:00 En Son Babalar Duyar T 06:00 Ihlamurlar Altnda
06:45 Akn ki Yz 07:00 rfan Deirmenci ile Gnaydn
08:00 Sihirli Annem T 09:00 Doktorum
10:15 Dryenin Gmleri T 11:30Akasya Dura (T)
12:30 Gn Ortas Haber 13:30Gn Aras
13:00 Zuhal Topalla zdiva 14:00Hayat Aac
16:15 arkfelek 16:00Arka Sokaklar (T)
19:00 Uur Dndarla Star Haber 18:45Koca Kafalar
20:00 Dryenin Gmleri 19:00Kanal D Ana Haber
22:15 Yerli Dizi T 19:50Spor
00:30 Dosta Doru 20:00Fatmagln Suu Ne?
02:20 Yerli Dizi T 22:15Trkan

58
04:10 24 00:30 32.Gn
05:00 Dr. z Show 02:00Esrarengiz Oyun
03:15 Sk Takip
05:00Annem (T)

ATV Show TV
06:30 Kahvalt Haberleri 06:30 Sabah Haberleri
08:20 Bir stanbul Masal T 08:00 Herkes in Salk
10:00 Mge Anl ile Tatl Sert 10:00 Deryal Gnler
13:00 Adanal T 11:00 Sabahn Sedas
15:15 Esra Erolda Evlen Benimle 14:15 Nikahta Keramet Var
18:40 ATV Ana Haber 16:00 Yemekteyiz
20:00 Kurtlar Vadisi Pusu 19:00 Show Ana Haber
23:15 Gnlelen T 19:50 Spor Sayfas
01:35 Kapal ar T 20:00 Lale Devri T
03:45 Ak Bir Hayal T 22:30 Var msn Yok musun
00:10 Sinema: Teksas Katliam
02:00 Yemekteyiz T
04:00 Cennet Mahallesi T

Kanal 7 SAMANYOLU TV
06:30 Kanal 7de Sabah 06:00 TV Filmi
08:00 Bizim Doktorlar 06:30 Merhaba Yenign
09:40 kbal ile Hayatn inden 08:35 Caillou
12:45 Kalp Gz 09:00 Doruluk Ekseni
13:50 Ezgi ile ifal Yemekler 10:25 Srlar Dnyas
17:00 Ebru ile Paylatka 13:00 TV Filmi
20:00 Haber Saati 14:15 Yeil Elma
20:45 Kanal 7 Spor 16:45 Beinci Boyut
21:00 nden Gidenler 18:20 Ana Haber Blteni
23:30 Dizi: Hz sa 19:50 Tek Trkiye
24:45 Ekmek Teknesi 22:40 Beinci Boyut
01:00 Gece Haberleri

TRT 1 FOX TV
05:58 stiklal Mar ve Gnn Program Ak 07:00 Fatih Portakal ile alar Saat
06:00 slam'n Aydnlnda 10:00 Gel Baralm
06:30 Derin Kkler 11:30 Su Gibi-Kadn Program
07:00 Sabah Haberleri (Canl)
59
08:30 TRT1 Tantm 15:00 Yerli Dizi: Unutma Beni
08:35 Ah Kalbim (Yerli Dizi) 16:45 Yabanc Dizi: Akn Peinde
09:15 Derin Kkler 18:00 Fox Ana Haber
09:55 Stl Kahve (Canl) 19:00 Deniz Yldz
11:40 Derin Kkler (Yerli Dizi) 20:15 Yabanc Film
11:45 Arife Tarif (Canl)
23:00 Fox Gece Haber
13:00 Haber (Canl)
23:30 Olacak O kadar
13:15 Spor
01:45 ifreler: Sohbet Tartma
13:20 Hava Durumu
13:25 Reklam 03:15 The O.C.

13:30 Gz Nuru 04:00 Yalanc Romantik

15:20 Hayat Trks (Yerli Dizi) 04:45 retmen Kemal
16:00 Derin Kkler 06:15 Deniz Yldz
16:30 Yedi Numara (Yerli Dizi)
17:30 Birimiz kimiz in
18:25 Reklam
18:30 Habere Doru (Canl)
19:00 Ana Haber Blteni
19:30 Reklam
19:35 Ana Haber Blteni
19:40 Reklam
19:45 Hava Durumu
19:50 Spor
19:55 Yerden Yksek (Yerli Dizi)
21:15 Reklam
21:20 Yabanc Sinema
23:15 Reklam
23:20 Akl Selim (Canl)
00:20 Bank Asya 1. Lig Gnl (Canl)
01:05 Gece Haberleri
01:15 Yabanc Sinema
03:00 Ah Kalbim (Yerli Dizi T.)
04:05 Hayat Trks (Yerli Dizi T.)
05:05 Yedi Numara (Yerli Dizi T.)

60
08.10.2010 Cuma:
Star TV
06:00 En Son Babalar Duyar T
06:45 Akn ki Yz
08:00 Sihirli Annem T
10:15 Dryenin Gmleri T
12:30 Gn Ortas Haber
13:00 Zuhal Topalla zdiva
16:15 arkfelek
19:00 Uur Dndarla Star Haber
20:00 Umut Yolcular
22:15 Yerli Dizi T
00:30 Gecekondu
02:40 Yerli Dizi T
04:10 24
05:00 Dr. z Show
ATV
06:30 Kahvalt Haberleri
08:20 Bir stanbul Masal T
10:00 Mge Anl ile Tatl Sert
13:00 Gnlelen T
15:15 Esra Erolda Evlen Benimle
18:40 ATV Ana Haber
20:00 Gnlelen
22:20 Yahi Cazibe T
00:40 Kl Gn T
03:00 Gnlelen T
04:30 Benim Annem Bir Melek T
Kanal D
06:00 Ihlamurlar Altnda
07:00 rfan Deirmenci ile Gnaydn
09:00 Doktorum
11:30 Akasya Dura (T)
13:30 Gn Aras
14:00 Hayat Aac
16:00 Arka Sokaklar (T)
18:45 Koca Kafalar
19:00 Kanal D Ana Haber
19:50 Spor
20:00 Hanmn iftlii
22:15 Kavak Yelleri
00:30 Beyaz Show
03:00 Sra Kimde
05:15 Annem (T)
Show TV
06:30 Sabah Haberleri
08:00 Herkes in Salk
10:00 Deryal Gnler
11:00 Sabahn Sedas
14:15 Nikahta Keramet Var
16:00 Yemekteyiz
19:00 Show Ana Haber
19:50 Spor Sayfas
20:00 Deli Sarayl
23:30 Trk Sinemas: Ulak
01:00 Yemekteyiz T
03:00 Cennet Mahallesi T
05:00 Vidivodo T
61
Kanal 7 SAMANYOLU TV
06:30 Kanal 7de Sabah 06:00 TV Filmi
08:00 Bizim Doktorlar 06:30 Merhaba Yenign
09:45 Mustafa Karatala Cuma Sabah 08:35 Caillou
12:45 Kalp Gz 09:00 Doruluk Ekseni
13:50 Ezgi ile ifal Yemekler 10:25 Srlar Dnyas
17:00 Ebru ile Paylatka 13:00 TV Filmi
20:00 Haber Saati 14:15 Yeil Elma
20:45 Kanal 7 Spor 16:45 Beinci Boyut
21:00 Dizi: Hz.Yusuf 18:20 Ana Haber Blteni
23:30 skele Sancak 19:50 Kollama
21:50 Ritmini Arayan Kalpler
23:40 TV Filmi
01:00 Gece Haberleri

TRT 1 FOX TV

05:48 stiklal Mar ve Gnn Program Ak 07:00 Fatih Portakal ile alar Saat
05:50 Mert ile Gert (Yerli Dizi) 10:00 Gel Baralm
07:00 Sabah Haberleri (Canl) 11:30 Su Gibi-Kadn Program
08:30 TRT1 Tantm 15:00 Yerli Dizi: Unutma Beni
08:35 Ah Kalbim (Yerli Dizi) 16:45 Yabanc Dizi: Akn Peinde
09:55 Stl Kahve (Canl)
18:00 Fox Ana Haber
11:40 Derin Kkler
19:00 Deniz Yldz
11:45 Arife Tarif (Canl)
20:15 Yerli Dizi: en Yuva
13:00 Haber (Canl)
13:15 Spor 23:00 Fox Gece Haber
13:20 Hava Durumu 23:30 WWE Smackdown- Spor
13:25 Reklam 00:45 WWE Raw-Spor
13:30 Gz Nuru (Canl) 02:00 Lost
15:20 Hayat Trks (Yerli Diz) 04:30 The O.C.
16:30 Yedi Numara (Yerli Dizi) 05:15 retmen Kemal
17:30 Birimiz kimiz in
18:25 Reklam
18:30 Habere Doru (Canl)
19:00 Ana Haber Blteni (Canl)
19:30 Reklam
19:35 Ana Haber Blteni
19:40 Reklam
19:45 Hava Durumu
19:50 Spor
62
 19:55 Yerden Yksek (Yerli Dizi)
21:15 ReklamTV
21:20 Halil brahim Sofras (Yerli Dizi)
22:40 Reklam
22:45 Snf 2010 (Tekrar)
00:00 Bank Asya 1. Lig Gnl (Canl)
00:45 Gece Haberleri
00:55 Yabanc Sinema
02:45 Ah Kalbim (Yerli Dizi T.)
03:55 Mzik-Klipler
04:30 Yedi Numara (Yerli Dizi T.)

Tablo 1: Hafta ii yayn ak izelgeleri

3.1.2. Hafta Sonu Yayn Ak izelgeleri

09.10.2010 Cumartesi:

Star TV Kanal D
06:00 Temel Reis 06:00Akm Akm
07:45 Mesut Yarla Uyan Trkiye Hafta Sonu 07:00Kanal D ocuk Kulb
09:30 Yerli Dizi T 07:50Yerli Dizi (T)
11:30 Yerli Dizi T 10:00Magazin D
13:45 ampiyonlar Ligi zel 13:00Cinemania
14:30 Yerli Dizi T 14:10Yerli Dizi (T)
16:40 Dryenin Gmleri T 16:30Yerli Dizi (T)
19:00 Star Haber 19:00Kanal D Ana Haber Blteni
20:00 Kk Kadnlar 19:50Spor
23:00 Yabanc Sinema 20:00Akasya Dura
00:50 Yabanc Sinema 22:00Kk Srlar
02:40 Prison Break- Byk Ka 00:30 Disko Kral
04:10 24 04:00 Dans Tutkunu
05:00 Dr. z Show

63
ATV Show TV
06:00 Yumurcak TV 06:30 Cennet Mahallesi T
07:35 Patito Feo 09:00Agubugu
08:30 Avrupa Yakas T 10:00 Cumaretsi Sprizi
11:00 Yahi Cazibe T 13:00 Deryal Gnler
13:00 Dizi TV 15:00 yi Beslen Mutlu Yaa
14:00 Bitmeyen ark T 16:00 Lale Devri T
16:15 Gnlelen T 19:00 Show Ana Haber
18:40 ATV Ana Haber 19:50 Spor Sayfas
20:00 Adanal 20:00 Var msn Yok musun
22:00 Yahi Cazibe 22:15 Nikahta Keramet Var
00:30 Yabanc Sinema: Hayallerin Peinde 00:30 Yemekteyiz T
02:55 Gladyatrler 03:00 Cennet Mahallesi T
05:00 Vidivodo

Kanal 7 SAMANYOLU TV
06:30 Kanalde Sabah 06:20 TV Filmi
08:00 Asr- Saadetten Tablolar 08:20 Srlar Dnyas
08:30 TV Filmi 09:10 Ayna
09:00 Dizi:Ac Hayat 10:50 TV Filmi
10:50 izgi Film: Shuriken Okulu 12:30 Yerli Sinema
11:15 7.Gn 14:15 TV Filmi
12:30 Serdemin Mutfa 16:00 TV Filmi
15:10 TV Filmi: Aman Doktor 17:50 Srlar Dnyas
17:50 Ar Da Efsanesi 18:20 Ana Haber Blteni
20:00 Haftasonu Haberleri 19:50 Gz Glleri
20:45 Kanal 7 Spor 21:45 TV Filmi
21:00 Mahmut Tuncer Show 23:10 Ayna
24:00 Dizi: Deli yrek 01:00 Gece Haberleri
01:25 Beinci Boyut

TRT 1 FOX TV

05:23 stiklal Mar ve Gnn Program Ak 07:00 retmen Kemal

05:25 Sabah Sefas 07:30 alar Saat Hafta Sonu
06:15 lgn Kanal (Yerli Dizi ) 09:30 izgi Dizi
07:35 mr Dediin (Ariv) 11:30 mre Bedel
08:05 Cam Krklar (Yerli Dizi) 13:45 Arka Sradakiler
09:20 Yeilam Serveni

64
00:00 Derin Kkler 16:30 Yabanc Film
10:05'Yabanc Sinema 18:30 Fox Ana Haber
11:45 Snf 2010 (Tekrar) 19:45 retmen Kemal
13:00 Haber (Canl) 22:15 Trk Filmi
13:10 Spor 00:45 K-1 Max Final 16
13:155 Hava Durumu
02:30 en Yuva
13:20 Reklam
03:45 Lost
13:25 Savata Barta Trk Ordusu
04:30 The O.C.
13:55 Bank Asya 1.Lig Futbol Kar.
14:45 Devre Aras (Reklam) 05:15 retmen Kemal
15:00 Bank Asya 1.Lig Futbol Kar. (Canl)
16:00 Zirvedekiler
16:55 Yerden Yksek (Yerli Dizi T.)
18:05 Yeryz (Belgesel)
19:00 Ana Haber Blteni
19:30 Reklam
19:35 Ana Haber Blteni
19:40 Reklam
19:45 Hava Durumu
19:50 Spor
19:55 Kstm iei (Yerli Dizi)
21:15 Reklam
21:20 Gezelim Grelim
22:00 Reklam
22:05 Ferhat Ger ile (Canl)
23:35 Reklam
23:40 Yabanc Sinema
01:10 Yerden Yksek (Yerli Dizi T.)
02:25 Mzik-Klipler
02:55 Cam Krklar (Yerli Dizi T.)
04:05 Kstm iei (Yerli Dizi Tekrar)

10.10.2010 Pazar:

Star TV Kanal D
06:00 Temel Reis 06:00Akm Akm
06:30 Yerli Dizi T 07:00Kanal D ocuk Kulb
07:45 Mesut Yarla Uyan Trkiye Hafta Sonu 08:00Yerli Dizi (T)
09:30 Sper Star Life 09:30Yerli Dizi (T)
12:00 Yerli Dizi T 11:00Yerli Dizi (T)

65
14:30 Yerli Dizi T 12:45Gneri Civaolu ile effaf Oda
16:40 Yerli Dizi T 14:10Yerli Dizi (T)
19:00 Star Haber 16:40Yerli Dizi (T)
20:00 Behzat . Bir Ankara Polisiyesi 19:00Kanal D Ana Haber Blteni
22:45 Passaparola 19:50Spor
00:30 Full Ekran 20:00Geni Aile
02:40 24 22:30Yerli Dizi (T)
04:10 Yerli Dizi T 00:45 Kral plak
05:00 Dr. z Show 04:00 Sarahn Srr

ATV Show TV
06:30 Yerli Dizi: Hayal ve Gerek (tekrar) 06:30 Cenet mahallesi T
08:40 Dnya Bir Oyun Sahnesi (tekrar) 09:00 Vidivodo
10:00 Kltr Sanat: Yaamdan dakikalar 10:00 Pazar Srprizi
12:00 Sigortac 12:30 Tekno Trend
12:45 Eko Pazar 13:30 Deryal Gnler
13:45 Bir arksn Sen (tekrar) 15:30 Cansuyla Batac
18:30 Haber: Ana Haber Blteni 16:30 Deli Sarayl
20:00 Yerli Dizi: Ak Bir Hayal 19:00 Show Ana Haber
23:10 Yabanc Film 19:50 Spor sayfas
01:10 Yerli Dizi: Parmaklklar Altnda 20:00 Var msn Yok musun
03:20 Yerli Dizi: Ak Bir Hayal (tekrar) 22:15 Sinema: Kasabann Yenisi
04:40 Yerli Dizi: ocuklar Duymasn (tekrar) 00:30 Spor: 6 Pas
05:30 Haber: Ana Haber (tekrar) 02:30 Lale Devri T
04:30 Cennet Mahallesi T

Kanal 7 SAMANYOLU TV
06:30 Kanalde Sabah 06:20 TV Filmi
08:00 Asr- Saadetten Tablolar 08:20 Srlar Dnyas
09:00 Dizi:Ac Hayat 09:10 Ayna
10:50 izgi Film: Shuriken Okulu 10:50 yi Seyirler
11:00 Bakent Kulisi 12:25 Yerli Sinema
12:30 Serdemin Mutfa 14:00 Ritmini Arayan Kalpler
15:10 TV Filmi: Aman Doktor 2 15:40 Gz Glleri
17:50 Trk Filmi: Baraj 17:45 Srlar Dnyas
20:00 Haftasonu Haberleri 18:20 Ana Haber Blteni
20:45 Kanal 7 Spor 19:50 Kollama
20:50 zzet Yldzhan Show 21:30 TV Filmi

66
22:45 Dizi: Hz. Hseyinin Elisi 23:00 yi Seyirler
23:30 Dizi: Hz. Meryem

TRT 1 FOX TV
05:18 stiklal Mar ve Gnn Program Ak 07:00 retmen Kemal
05:20 Sabah Sefas 07:30 alar Saat Hafta Sonu
06:10 lgn Kanal (Yerli Dizi) 09:30 izgi Dizi
07:30 mr Dediin 11:30 en Yuva
08:00 Yerden Yksek (Yerli Dizi )
13:45 Yer Gk Ak
09:15 Tolga Abi ile Byklere
16:15 retmen Kemal
10:05 Yabanc Sinema
18:30 Fox Ana Haber
11:45 Politik Alm (Canl)
13:00 Haber (Canl) 19:45 Arka Sradakiler
13:15 Hava Durumu 23:30 Yabanc Film
13:20 Reklam 01:30 Yabanc Film
13:25 Bank Asya 1. Lig Gnl (Yerli 03:00 The O.C.
Belgesel)
03:45 Yalanc Romantik
13:55 Bank Asya 1. Lig Futbol Karlamas
14:45 Devre Aras (Reklam) 04:30 retmen Kemal
15:00 Bank Asya 1. Lig Futbol Karlamas 06:00 Deniz Yldz
16:00 Elence Pazar
18:00 Birimiz kimiz in (Yarma T.)
19:00 Ana Haber Blteni (Canl)
19:15 Hava Durumu
19:18 Reklam
19:25 Bank Asya 1.Lig Futbol Kar.
20:15 Devre Aras (Reklam)
20:30 Bank Asya 1.Lig Futbol Kar.
21:25 Reklam
21:30 Yabanc Sinema
00:50 Bank Asya 1. Lig Gnl (Yerli Belgesel
T.)
01:20 Yabanc Sinema
02:40 lgn Kanal (Yerli Dizi T.)
03:50 Mzik-Klipler
04:10 mr Dediin (Tekrar)
04:40 Yerden Yksek (Yerli Dizi T.)
Tablo 2: Hafta sonu yayn ak izelgeleri

Kresel endstriler ve bu endstrilerin yerelle olan mcadelesi yayn

kurulularnn program yaplar ve aklarnn ekillenmesinde nemli bir paya

67
sahiptir. Bu mcadele her eyden daha ok ana yayn kua (prime-time) ierisinde
ortaya kar. Bu erevede iletiim alannda ana yayn kuann, niteliine,
ieriine, yerelliine verilen nem giderek artmtr. Ulusal televizyonlarn
yerelliini ve ierik retimini yayn ak, programclk stratejileri ve program trleri
gibi konular balamnda ve daha ok kltrle ilikilendirerek inceleyen ok sayda
alma yaplmtr.

Yayn ak, reklamlarn programlarla programlarn dier programlarla

birbirine balanmasndan oluur. Televizyon kurulular yayn aklar erevesinde
birbirleriyle rekabete girerler ve yayn aklaryla izleyiciyi olabilecek en uzun sre
boyunca izledii kanalda tutmaya alrlar.

Televizyon programclnda temel ilke, yayn akn izleyicilerin gn

boyunca yaptklaryla tutarl hale getirmektir. Sabah bo zaman olan bir kadn iin, o
saatlerde yayn aknda kendisine uygun bir programn varl ok nemlidir, ya da
akam bo geirecek bir izleyici iin ana yayn kua nemlidir.

3.1.3 Yayn Aklarnn Deerlendirilmesi

Yukarda yayn aklarna yer verilen sekiz byk yayn kuruluunu, zellikle
ana yayn kuaklarn (prime-time) dikkate alarak incelediimizde u tespitlere
varabiliriz:

-ncelenen yayn dnemi, artk yeni prodksiyonlarn izleyicilerini iyice

sabitlemi olduu, fazla program eitlemesine gidilmedii yeni yayn dnemi ile
balam olan programlarn devam ettii ve televizyonun en ok izlendii k
dnemidir.

68
 -Star TVnin hafta ii yayn ak, gn ortas haberlerine kadar eski dizilerin
tekrarlaryla planlanmtr. Gn Ortas Haberden sonra ounlukla kadn izleyiciye
hitap eden Zuhal Topala zdiva isimli program ekranlara gelmektedir. Bu
izdiva programnn ardndan ana haber bltenine kadar srecek olan bir yarma
program yaynlanmaktadr. Star TVnin hafta ii ana yayn kua her gn farkl bir
ak ierecek ekilde planlanmtr. Pazartesi gnleri ard ardna iki yabanc film,
Sal akam Papatyam isimli diziden sonra ekranlara getirilen Hayrettin isimli bir
show program, aramba gn yksek bir izlenme oranna sahip Komedi
Dkkn isimli elence program ve ardndan bir dizi ekranlara getirilir. Perembe
ve Cuma gnleri ise ncelemek (lead-in) stratejisine uygun ekilde birincisi
izlenme oran yksek olan, ikincisi tekrar blmlerinden oluan iki dizi, yayn
aknda yer almaktadr. Bylelikle birinci ve gl olann etkisiyle ikinci dizinin de
izleyicileri ilk diziden devralaca dnlmtr.

-Star TVnin hafta sonu yayn akna baktmzda, Cumartesi ve Pazar

Mesut Yarla Uyan Trkiye Hafta Sonu isimli haber program sabahn erken
saatlerinde ekrana getirilmektedir. Cumartesi le saatlerini spor program doldurur
ve ana haber bltenine kadar olan saatlerde hafta ii yaynlanm dizilerin tekrar
blmleri yer alr. Cumartesi akam ana yayn kuanda yaynlanmaya uzun sredir
devam etmekte olan ve belli bir izler kitleye sahip olan Kk Kadnlar isimli dizi
ekrana getirilmektedir. Bu diziyi yabanc bir film takip eder. Pazar gn, yaynlanan
haber programnn ardndan Kanal D ve Show TVye de benzer ekilde bir magazin
program sabahn erken saatlerinden le saatlerine kadar yayn aknda yer alr.
leden akama kadar srecek yayn akn ise yerli dizilerin tekrarlar oluturur.
Pazar akam ana yayn kuan da Cumartesiye benzer ekilde yeni bir yerli dizi
doldurmaktadr. Bu dizinin ardndan bir yarma program ekrana getirilir. Pazar
gecesi Star TVnin programlarnn tekrarlaryla devam eder.

- Kanal Dnin hafta ii yayn ak sabah haberleri ile balar, ardndan

Doktorum isimli salk program ile srer. Bu programdan sonraki yayn akn

69
dizi tekrarlar oluturur. Gn Aras haber blteni ile blnen bu ak, Ana Haber
Bltenine kadar dizilerin tekrar blmleriyle yeniden devam eder. Ana yayn
kuan olutururken lead-in stratejisine uygun hareket ettiini syleyebileceimiz
Kanal D, ana yayn kuanda hafta ii be gn arka arkaya iki diziye yer verir ve
daha gl olan diziyi ne yerletirir. Bylelikle ikinci programn ki bu bir dizinin
tekrar blm de olabilir, birinci ve gl olann etkisiyle baz izleyicileri
devralaca dnlr. Kanal Dnin gece yarsndan sonraki yayn aknda show,
elence, tartma ve haber programlar bulunmaktadr. Bu programlar gecenin ge
saatlerine kadar devam eder, yeni bir gn balamadan nceki boluk ise yine dizilerin
tekrar blmleriyle doldurulur.

-Kanal Dnin hafta sonu yayn akna baktmzda sabah saatlerinde

ocuklara ynelik programlarn yer aldn grrz. Cumartesi gn erken saatlerde
balayan magazin program, Cumartesi gn tatil yapan insanlarn sabah kahvalts
boyunca devam etmektedir. leden sonray dolduran dizi tekrarlar ise hafta ii
dizileri karm olanlar ekran bana toplar. Haftann en deerli saatleri olarak
kabul edilen Cumartesi akamnda ise, hafta iinde olduu gibi arka arkaya iki dizi
yaynlanmaktadr. Akam darda geirip gece yars televizyon karsna oturanlar
iin ise Disko Kral isimli elence program yaynlanmaktadr. Bu program
sabahn erken saatlerine kadar devam eder. Pazar gnleri kahvalt sonras televizyon
karsnda geirilecek zaman iin yayn aknda sohbet programna yer veren Kanal
Dnin, bu programdan sonraki yayn ak ana haber bltenine kadar dizi tekrarlar ile
doldurulmutur. Bir yksek reytingli dizi ile balayan ana yayn kua ise lead-in
stratejisine uygun olarak baka bir dizinin tekrar ile devam etmektedir.

-ATVnin hafta ii yayn ak, Kanal D ve Show TVye benzer ekilde sabah
haberleriyle balar. Daha sonraki yayn aknda eski bir dizinin tekrar blmleri yer
alr. ATVnin sabah saatleri yayn akn Mge Anl ile Tatl Sert isimli, adliye
haberlerini ekranlara tayan reality show tarzndaki bir program doldurmaktadr. Bu
programn yaynland saat gz nne alndnda izler kitlesini ounlukla ev

70
hanmlarnn oluturduu sylenebilir. Hafta ii le saatlerinde ATV dizilerinin
tekrar blmleri ekrana getirilir. leden sonraki saatler Star TVye benzer ekilde
Esra Erolla Evlen Benimle isimli izdiva programyla doldurulmutur.
ounlukla kadn izleyiciye hitap eden bu izdiva program, Star TVdeki
programdan daha ge saatte balad iin ana haber bltenine kadar devam etmekte,
bylelikle erken saatte Star TVdeki benzer program izlemeye balam ve izdiva
program seyretmeye devam etmek isteyen seyirciyi kendisine ekebilmektedir.
ATVnin ana yayn kuanda, Pazartesi gn dnda, hafta ii her gn arka arkaya
iki dizi yer almaktadr. Pazartesi gn Ezel isimli yksek izlenme oranna sahip
olan yerli dizi ekrana getirilir. Bu dizi akamn ilk saatlerinden balayarak neredeyse
tm ana yayn kuan doldurmaktadr. Bu ekilde planlanan bir ana yayn kuann
kpr kurmak (bridging) stratejisine uygun olduunu syleyebiliriz. ATVnin
hafta ii gece yarsndan sonraki yayn akn dier kanallarla benzer ekilde
dizilerin tekrarlar oluturmaktadr.

-ATVnin hafta sonu yayn akna baktmzda, sabah saatlerinde Kanal

Dye benzer ekilde ocuk programlarnn yer aldn grrz. Daha sonraki yayn
aknn tm ise, Ana Haber Bltenine kadar, hafta ii yaynlanan dizilerin
tekrarlaryla doldurulmutur. Cumartesi ana yayn kuanda izlenme oranlar yksek
olan iki dizi yer almaktadr. ATVnin gece yarsndan sonraki yayn akn ise
yabanc film ve tekrar programlar oluturmaktadr.

-Show TVnin hafta ii yayn ak Kanal D ve ATVye benzer ekilde sabah

haberleriyle balar ve salk program ile devam eder. Show TV, hafta ii gn
ierisindeki saatleri ev hanmlarna ynelik olarak planlanmtr. Deryal Gnler,
Sabahn Sedas, Nikahta Keramet Var ve Yemekteyiz isimli ard ardna
yaynlanan ve ounlukla kadn izleyiciye hitap eden bu programlar, ev hanmlarna
ynelik planlanan bir yayn aknn en tipik rneidir. Show TV, ana yayn kuan
Var msn Yok musun Canl Para, Yetenek Sizsiniz gibi yarma programlar
ile dizileri birletirerek planlamaktadr. Kimi akamlar lead-off stratejisine uygun

71
olarak, zellikle ok gl bir yarma programyla yayn akna balayan Show TV,
bylelikle ana yayn kuandaki ilk programn btn akamn rengini
belirleyeceini varsaymakta ve yaynlanan yarma programnn ardndan daha az
izlenme oranna sahip bir diziyi yerletirerek ana yayn kuan kapatmaktadr. Baz
gnlerde ise, uzun bir yarma programyla, akamn ilk eriim saatlerinden
balayarak ve ana yayn kua boyunca bu program devam ettirerek kpr kurmak
(bridging) stratejisini de kullanmaktadr. Show TV, gece boyunca yayn akna gn
ierisindeki programlarn tekrarlaryla devam eder.

-Show TVnin hafta sonu yayn akna baktmzda, Cumartesi sabah

saatlerinde Agubugu isimli anne, bebek ve kadn ile ilgili konularn ilendii bir
programn yer aldn grrz. Ardndan Kanal Dde olduu gibi erken saatlerde
balayan magazin program ekranlara getirilir ve leden sonraki yayn ak, hafta
iinde daha erken saatlerde yaynlanmakta olan Deryal Gnler isimli kadn
program ile devam eder. leden sonra yaynlanan salk programnn ardndan ana
haber bltenine kadar yayn aknda var olan boluu Show TVnin Lale Devri
isimli yeni dizisinin tekrar blmleri doldurur. Haftann en deerli zaman dilimi
olarak grnen Cumartesi akamnda ise ba ekmek (lead-off) stratejisine uygun
eklide izlenme oran yksek olan Var msn Yok musun isimli yarma program
ekrana getirilir. Bu strateji ana yayn kuandaki ilk programn btn akamn
rengini belirleyeceini varsaymaktadr. Yarma programnn ardndan yayn ak
Nikhta Keramet Var isimli evlilik program ile devam eder. Gece yarsndan
sonra ise gn ierisinde yaynlanan programlarn tekrarlarna yer verildiini grrz.
Pazar gn de Cumartesi sabahna benzer ekilde magazin program ekranlara
getirilmektedir. Bu program Pazar kahvalts boyunca devam eder ve ardndan
leden sonraya kadar devam eden srete kadn ve evlilik programlar ekranlara
getirilir. Yayn aknda ana haber bltenine kadar olan boluu Show TVnin bir
dier yeni dizisi Deli Saraylnn tekrar blmleri doldurur. Ana yayn kuana
Cumartesi akamna benzer ekilde Var msn Yok musun isimli yarma program
ile balanr ve yabanc bir film ile devam edilir. Show TVnin Pazar gecesi yayn
akn spor programnn ardndan yaynlanan dizi tekrarlar doldurmaktadr.

72
 -Kanal 7nin hafta ii yayn ak ATVde, Kanal D ve Show TVde olduu
gibi sabah haberleriyle balar; ardndan Show TV ve Kanal Dye benzer ekilde
salk programyla devam eder. kbal ile Hayatn inden isimli kadn program
le saatlerine kadar yayn akn doldurur; daha sonra le saatlerinde yaynlanan
Kalp Gz ekrana gelir. leden sonraki saatler, akam haberlerine kadar yine
kadnlara ynelik programlarla devam etmektedir. Kanal 7nin ana yayn kua
dier kanallardan farkl olmayacak ekilde, dizilerden olumaktadr. Pazartesi
akamlar sohbet-tartma programnn ardndan Hz. Muhammedin Hayat, Sal
gal isimli dizi, aramba Kurtlar Vadisi, Perembe Hz.sa, Cuma
Hz.Yusuf isimli diziler ana yayn kuan doldurmaktadr.

-Kanal 7nin hafta sonu yayn akna baktmzda, Cumartesi gnleri

haberlerin ardndan sohbet programnn ekrana geldiini grrz. TV Filmi ve
diziyle devam eden yayn aknda, daha sonra Kanal D ve ATVde grdmz
gibi, ocuk program yer alr. Hafta sonunu evde geiren -arlkl olarak- kadn
izleyiciyi ekrana ekmek iin Cumartesi le saatlerinde balayan Serdemin
Mutfa isimli yemek program ekrana gelir. Yayn aknda hafta sonu haber
bltenine kadar, TV Filmi yer alan Kanal 7de, haftann en deerli saatleri olarak
grlen Cumartesi akamlar Mahmut Tuncer Show yaynlanmaktadr. Daha
sonraki yayn ak ise dizi tekrarlaryla devam eder. Pazar sabahlar, Cumartesi
gnne benzer ekilde haberlerin ardndan sohbet program ekrana gelir. Diziyle
devam eden yayn aknda ocuk program yer alr. Pazar gn kahvalt sonras
saatlere kadar devam eden tartma programnn ardndan, yemek program yayn
akn doldurur. TV Filmi, Trk filmi eklinde devam eden yayn ak, akam
haberlerinin ardndan Cumartesi ana yayn kuanda olduu gibi bir baka show
programyla, zzet Yldzhan Show ile, planlanmtr. Ge saatlere kadar devam
eden bu show programlar, Kanal 7nin hafta sonu ana yayn kuan kpr kurmak
(bridging) stratejisine uygun ekilde planladn gstermektedir.

73
 Samanyolu TVnin hafta ii yayn ak, ATVde, Kanal D, Kanal 7 ve Show
TVde olduu gibi sabah haberleriyle balar; ardndan Caillou isimli izgi filmle
devam eder. izgi film sonras sabah saatlerinde arka arkaya iki dizi yaynlanr
bunlar TV Filmi takip eder. Samanyolu TVnin leden sonraki yayn aknda
Yeil Elma isimli izler kitlesini ounlukla kadnlarn oluturduu yemek program
ekrana gelmektedir. Hafta ii her gn ana haber bltenine kadar Beinci Boyut
isimli dizi yayn aknda yer alr. Samanyolu TVnin ana yayn kuana
baktmzda, diziler ve TV Filmlerini grrz. Bunlarn yayn akndaki yerleri ise
belirli bir sistematik ierisinde deildir. rnein baz gnler TV Filmi ile balayan
yayn ak dizi ile devam eder; baz gnler arka arkaya iki dizi yaynlanr; baz
gnler ise diziden sonra TV Filmi yer alr. Saat 01.00daki gece haberlerinin
ardndan ise tekrar programlar ile yayn ak doldurulmutur. Samanyolu TVde
yaynlanan pek ok dizi ksa aralklarla deimekte, yerini yeni isimli baka dizilere
brakmakta, dier kanallardaki diziler gibi uzun mrl olmamaktadr. ncelenen
kanallar arasnda TV Filmi format ise Samanyolu TV ve Kanal 7 dndaki
kanallarda grlmemektedir.

-Samanyolu TVnin hafta sonu yayn ak her iki gn de TV Filmi ile balar,
Srlar Dnyas isimli dizi ile devam eder. Ardndan ekrana gelen Ayna isimli
belgesel program Cumartesi ve Pazar sabahlarn doldurur. Bu belgesel programdan
sonra Cumartesi gn ana haber bltenine kadar sren yayn akn, yerli sinema,
TV Filmi ve diziler oluturur. Samanyolu TV, haftann en deerli saatleri olarak
kabul edilen Cumartesi ana yayn kuanda da dizi ve TV Filmi ekrana
getirmektedir. Pazar gn yayn ak da Cumartesiden farkl olmayacak ekilde TV
Filmi ve dizilerden olumaktadr; tek farkllk Pazar sabah saatlerinde yi Seyirler
isimli magazin-aktalite programnn yaynlanmasdr.

-Fox TV, hafta ii yayn akna sabah haberlerinin sunulduu ve 3 saat

boyunca devam eden Fatih Portakal ile alar Saat isimli programla balar.
Ardndan, zellikle kadn izleyici ekran bana ekmeye ynelik olarak bir reality

74
show program ve leden sonraki saatlere kadar devam eden kadn program ekrana
gelir. Daha sonraki yayn ak, ana haber bltenine kadar, yerli ve yabanc dizilerle
doldurulmutur. Fox TV, ana haber bltenini, dier kanallarn ana haber
bltenlerinden daha erken saatte yaynlamaktadr. Dier kanallardan daha nde giden
yayn akyla Fox TVnin izleyiciyi, haberlerden sonra ekrana gelecek olan dizilere
ekmeyi planlam olduu sylenebilir. Fox TVnin hafta ii ana yayn kua
ounlukla, arka arkaya yaynlanan dizilerden olumutur. Bu dizilerin ilki hafta ii
her gn saat 19:00da balayan Deniz Yldz isimli genlik dizisidir. Ardndan ya
baka bir dizi ya da yabanc film ekrana gelir. Yayn akna gece haberlerinden
sonra talk show, magazin, spor, sohbet-tartma programlaryla devam eden Fox TV,
gece boyunca ise dizilerin tekrar blmlerini yaynlar.

-Fox TVnin hafta sonu yayn ak, sabah haberlerinin ardndan Kanal D,
ATV ve Kanal 7de olduu gibi ocuk program ile devam etmektedir. Cumartesi ana
haber bltenine kadar dizi tekrarlar ve yabanc filmlerle devam eden Fox TVnin
yayn aknda Cumartesi ve Pazar gnleri ana yayn kuanda dizi arkasndan yerli
veya yabanc film gsterilir. Her iki gn de gece boyunca yayn ak yerli ve yabanc
dizilerin tekrar blmleriyle srer.

-Bir kamu yayncs olarak TRT 1in hafta ii yayn akna baktmz zaman
zel kanallara kyasla program trlerinde belli farkllklar dikkati ekmektedir. TRT
1de gezi, belgesel, kltr-sanat gibi programlar yayn aknda daha geni bir yer
kaplamaktadr. rnein pazartesi gn Anadoluda kaybolmaya yz tutmu kltrel
deerleri ve gelenekleri ekranlara tayan Anadoludan Belgesel, Derin Kkler
gibi programlar yayn aknda sabah saatlerinde yer almaktadr. le saatleriyle
birlikte kadnlara ynelik olarak,Arife Tarif isimli bir yemek program ve Gz
Nuru isimli program yayn aknda yer alr. Ana yayn kuanda ise, yerli dizi ve
Snf 2010 isimli kltr-eitim program ekranlara getirilmektedir. TRT 1in hafta
ii ana yayn kuaklar ounlukla bir yerli dizi arkasna yerletirilen yabanc film ile
doldurulmaktadr.

75
 -TRT 1in hafta sonu yayn akna baktmzda, Cumartesi ve Pazar
sabahlar yabanc film yaynlandn grrz. le saatleriyle birlikte futbol
karlamalar ekrana getirilir; bu karlamalar zellikle Pazar gn yayn aknda
daha fazla yer kaplamaktadr ve ana yayn kuana da yaylmaktadr. Cumartesi
akamlar ana yayn kuanda dier zel kanallardan farkl bir ekilde Gezelim
Grelim isimli gezi program yer almaktadr. Bu programn ardndan bir elence
program ekranlara getirilir. Gece yaynlar tekrar programlarndan zellikle de dizi
tekrarlarndan olumaktadr.

-Pek ok kanaln zellikle hafta ii yayn aklar, sabah haberleri ile

balamaktadr. Sabah haberleri alan insanlarn, ounlukla da erkeklerin gndelik
ritmine uygun olarak erken saatlerde yaynlanmaktadr.

-Sabah haberlerinden sonraki saatler evde kalan kadnlar ve ocuklar iin

planlanmtr. Ei ie gittikten sonra rutin ev ilerine balayan bir ev kadn
izleyecei kadn programlarna kadar yapaca ileri tamamlamaya almaktadr. Bu
zaman dilimi ierisinde kanallarn yayn aklarnda da ksa sreliine l bir zaman
sz konusu olabilir. rnein ATV, bu zaman diliminde dizilerin eski blmlerini
yayn akna koymutur. Bununla birlikte Kanal D, Kanal 7, Show TV gibi kanallar
ise bu saatlerde yayn aklarna salk programlar yerletirmilerdir.

-Sabah saatlerinin devamnda balayan kadn programlar le ve leden

sonralar da devam etmektedir. Hemen her kanaln yayn aknda yer alan bu kadn
programlar, kadnlarn evdeki ilerini yrtmeye engel olmayacak gevekliktedir.
Hem i hem izlemenin birlikte yaplabilecei boluklar bulunmaktadr. Bu
programlarn ieriinde hem salk hem yemek hem diki nak ve el becerisiyle
yaplabilecek eyalara ilikin bilgiler verilmektedir. Programlara uzman konuklar ya
da sanatlar davet edilir. Stdyodaki kalabalk ise ounlukla kadn izleyicilerden
oluur.

76
 -Kadn programlarn Ana Haber Bltenine kadar devam ettirmeyen
kanallar, bu programlardan sonra oluan bo ya da l zaman diliminde dizilerin eski
blmlerini yaynlamaktadrlar. Bu dizilerin yaynland saatler yine gndelik
hayatn ritmine uyumlu olmakta ve kadna akam iin hazrlk yapma frsat
salamaktadr. Eski blmleri izlemeye gerek duymayan kadn, bu yayn boluunda
belki de o gn izledii kadn programndan rendii bir yemei yapmak iin
mutfaa geebilmektedir.

-Star TV, Kanal D, Show TV ve TRT 1de 19:00da, ATVde 18:40da,

Samanyolu TVde 18:20de, Kanal 7de 20:00de balayan Ana Haber Blteni
alan insanlarn pek ounun eve dn saatleriyle de akmaktadr. Dierlerinden
farkl bir yayn ak planlayan FOX TVde ise ana haber blteni incelenen dier
kanallardan daha erken bir saatte, 18:00da balamaktadr. Haber blteni izleyerek
akam yemeini yiyen aile bireyleri haberlerden sonraki ana yayn kua iin
televizyon karsndaki yerlerini almaya balarlar.

-Ana yayn kuaklar, belirli dnemlerde belirli tr ya da formatlarn ne

kmas ile karakterize olmutur. ne kan bu trler kanallarda tekrar tekrar yayn
akna yerletirilmektedir. Son yllarda bu tr ya da formatlar yerli diziler ve yetenek
yarmalar olmutur. Yukarda incelenen kanallarda da bu karakteristik yap dikkat
ekmektedir. Ana yayn kuanda, televizyon kanallarnn hemen hepsinde yerli
diziler ekrana getirilmektedir. Bu diziler, Ana Haber Bltenlerinin ardndan yayn
aknn yaklak 3 saatini doldurmaktadr. Arka arkaya iki dizi yaynland takdirde
bu sre 4-5 saate kadar kar.

-Yukarda Tablo 1de grld zere Kanal D, ATV, Fox TV ve Samanyolu

TV kanallar ana yayn kuaklarnda arka arkaya iki yerli diziyi ekrana
getirmektedirler. Kanallarn bu yayn aklaryla, gl bir diziyi, daha zayf ya da

77
yeni olan bir dizinin nne yerletirerek Eastmann Lead-in olarak tanmlad
zaman planlama stratejisini uyguladklarn syleyebiliriz.

-TRT 1i darda brakrsak incelenen kanallarn dizilerle doldurduklar ana

yayn kuaklarnda, dier program trlerine pek fazla yer ve zaman ayrmadklar
grlmektedir. Tartma programlar ya da Talk Showlar gecenin daha ge
saatlerinde ekranlara getirilmektedir. Show TVde yaynlanan Siyaset Meydan,
Kanal Dde 32.Gn, Star TVde ise Arena gibi tartma ve haber programlar ile
Kanal Dde pazartesi gnleri yaynlanan Okan Baylgenin Muhabbet Kral ile
Cuma gnleri yaynlanan Beyaz Show gibi elence-talk show tr programlar ge-
ana yayn kuana yerletirilen programlardandr.

-Kamusal yaynclk yapan TRTin yaynclk anlaynda, kamu hizmeti

ilkesi benimsendii iin, yayn aknda zel kanallara gre kimi fakllklar
saptanmaktadr. TRT, kendi konumunu zel yaynclktan farkl olarak
tanmlamtr ve yayn faaliyetlerinde ncelikli olarak tecimsel kayglara yer
vermemektedir. Bununla birlikte, zel kanallar ile TRT arasnda hibir rekabetin
yaanmadn syleyemeyiz; nk her yayn kuruluu kendi programlarnn
izlenme oranlarnn dierlerinden daha yksek olmasn ister ve bu dorultuda yayn
aknda hedef kitlelerin beenilerini dikkate alr. TRT1de de zel kanallarn yayn
akna paralel uygulamalarn yapld, yayn aknda dramatik yapmlara, yarma
programlarna ve elence kategorisine girecek programlara yer verildii
grlmektedir. Sz konusu programlarn konular, konuklar ve metinlerinde zel
kanallardaki benzer programlarla kyaslandnda nemli grlecek farkllklar
olabilir; ancak bu almann konusu yayn aklar erevesinde snrlandrld
iin, program metinlerinin zmlemesi yaplmamtr. Yaplan yayn ak analizleri
sonucunda ise kamu yayncl yapan bir kurulu olarak TRT 1in, kltr, sanat,
gezi, belgesel ve spor programlarna daha fazla yer verdii sylenebilir.

78
 -ncelenen dnem, ekonomik adan skntlarn yaand bir kriz dnemi
olduu iin, pahal yapmlara yer veremeyen kanallarn yayn aklarn, daha ucuza
getirebilecekleri program trleriyle ve eski programlarn tekrarlaryla doldurduklar
grlmektedir.

-Ulusal yayn aknda ana yayn kua bakmndan hkimiyetin yerli

programlarda olduu grlmekle birlikte yabanc filmler ve Amerika kkenli
yarma programlarnn oran da az deildir.

Pazar gnnn genel olarak yayn akna bakldnda, elence, spor

programlar ve yabanc filmlerin daha youn olduu grlr. Sabah izgi film
kuaklar ile balayan yayn ak, magazin ve sohbet programlar, ardndan da yerli
ya da yabanc filmler ile devam etmektedir. Pazar gn yayn aknn bu gn
dinlenerek geirmek isteyen alan nfusun tercihlerini dikkate alarak planlanm
olduunu syleyebiliriz.

-Pazar gn yayn aknda genel olarak seriyalite anlamnda pek fazla

karlacak bir ey bulunmamaktadr. Elence programlarnda var olan seriyallik
gevek bir seriyalliktir. Dolaysyla Pazar gn ev ileriyle uraacak kadn
engelleyecek bir yaplanma yoktur.

-ncelenen kanallar arasnda Samanyolu TV, yayn ak en deiken olan

kanaldr. Bunda yayn aknda ska yer alan TV Filmi formatnn da etkili
olduunu syleyebiliriz. TV Filmi, farkl srelerde olabilmekte, sabit saatlerde
yaynlanmamakta; bylelikle kanaln yayn ak izelgesinde de belli bir esneklik
salamaktadr.

79
 -Hafta ii, ana haber bltenleri, spor haberleri ve hava durumu eklinde sren
yaplanma, Pazar gn yayn aknda da ayn ekilde yer almaktadr. Bundan
sonraki 3-4 saatlik zaman diliminde elence programlar, yabanc film ve yerli diziler
gibi aile yelerinin birlikte izleyebilecekleri bir ierik yaplamas sunulmaktadr.

-Kanallarn yayn aklarnda, aslnda yaynclarn nem verdiklerini

syledikleri haber programlarnn, fazla yer kaplamad grlmtr. Bu kanallarn
yayn aklarnn ok byk bir ksmnda farkl program trlerinin ok daha nemli
bir yer tuttuu saptanmtr. Buradan yola klarak u sylenebilir: Medya
kurulular, haber ierikli programlarn genel yaynclk yapmakta olan
kanallarndan ok kendi tematik kanallarna brakmay tercih etmektedirler.

80
 SONU

Televizyon yayn politikalarna, yaynlarn ierik yaplamasna ve

dolaysyla yayn akna etki eden dinamikler, dnyada ve Trkiyede 20. yzyln
son eyreinde yaanan gelimelerle birlikte eitlenmitir. Bu dnemde yaanan
dnme paralel olarak devlet ya da siyasi yapnn yaynclk alanna etkilerinin
yannda, piyasa koullar ve pazar mekanizmalar da, giderek genileyen ve glenen
zel yaynclk sektrne yn vermeye balamtr. Bununla birlikte sz konusu
dinamikler yalnzca zel yayncl etkilemekle kalmam, kamu yayn kurumlarnn
politikalarnda da dnmlere neden olmu ve bu kurumlar yeniden yaplanma
almalarna yneltmitir.

Ekonomik yapdaki ve insanlarn yaam koullarndaki deiimlerin

yaynclk alanndaki bir baka etkisi, hzla gelien ve krn maksimize etmeye
koullu olan, bu nedenle de srekli farkllk arayan zel yaynclk sektrnn kendi
ierisinde grlmektedir. Zamanla belli bir hedef kitleye ynelik yayn yapan tematik
kanallar, kitlelerin tmne ayrm yapmadan seslenmeye alan televizyon
yaynlarnn karsndaki yerlerini almaya balamtr. Haber, belgesel, spor, mzik
ve benzeri konularda yayn yapan bu tematik kanallar, iletiimin bireysellemesi
dncesini de beraberinde getirmitir. Bu sayede birey toplumdan, toplumun seim
ve beenilerinden soyutlanarak izlemek istedii konuya gre blnmekte, kendi
izlencesini oluturmakta ve sonuta da kendi televizyon kanaln kendi belirlemi
olduunu dnmektedir.

Yaplan yayn ak analizleri sonucunda yayn aknn ritminin gndelik

hayatn ritmiyle uyumlu olduu ve yayn ak planlamasnn kltrel-ekonomik
yaplamadan bamsz dnlemeyecei ortaya kmtr. Ayrca yayn ak

81
analizinin, toplumsal yaamn ve kltrel yeniden retim alanlarndaki anlam ve
iktidar mcadelesinin yapsn aa karmak asndan nemli olduu grlmtr.

Yaplan analizler sonucunda yerli dramalarn, mzik, dans gibi yetenek

yarmalarnn, kadn programlar ve talk show benzeri programlarn kanallarn yayn
aklarnda nemli bir yer ve zaman kaplad grlmtr. Bu tr programlar
televizyon ieriindeki seriyalleme eilimini ortaya koymaktadr. Seriyalleme
eilimi, bamsz anlat yaplarna sahip olan belgesel gibi program trlerinin daha az
tercih edilir olmasna yol amaktadr.

Yayn aklarnn yerli ve yabanc dramalar ve yurtdndan ithal edilmi

mzik, dans ve yetenek yarmalaryla doldurulmu olmas, bu programlarda Batl
orta snf insannn yaantsnn ve tketim tercihlerinin srekli olarak
sergilenmesine, dolaysyla da izler kitlenin benzer yaam tarzlarna zenmesine ve
iinde yaad mekan, konutuu dili ve evresiyle olan iletiimini bu yaam
tarzlarna gre ekillendirmesine neden olabilmektedir.

Televizyon ieriindeki dikkat eken bir baka konu programlarda

dramatizasyon elerinin fazlaca kullanlmasdr. Dramatizasyon, gerek haber
bltenlerinde, gerek haber programlarnda ya da gncel programlarda ve gerekse
yarmalarda, zellikle karakterler zerinden yaplmakta, bu karakterlerin iinde yer
ald ykler yaratlmakta ve ayn zamanda bu yolla da seriyalleme
salanmaktadr.

Haber bltenlerinde, yarma programlarnda, ya da kadn programlarnda

yaratlan dramatik hikyeler, televizyon kanallarndaki sistematik dngselliin
sonucu olarak farkl programlarda yeniden retilmektedir. Yani, ayn olaylar,

82
yaratlan kahramanlar ve ykler televizyonun yayn akna yaylmakta, buna bal
olarak da program ierikleri kolayca doldurulup, istenilen gndem yaratlmaktadr.

almada, genel yaynclk yapan kurulularn incelenen yayn aklar

ierisindeki program trlerinde melezleme dikkati ekmektedir. Bu kurulularn
yayn aklarnda, almada yer alan program snflandrmalarnn ierisine
kolaylkla yerletirilemeyecek program trleri grlmektedir. Bununla birlikte yeni
teknolojilerle birlikte gelien yeni yaynclk anlaylarnda, rnein istee bal
yaynclkta, trleme giderek daha fazla nem kazanmakta, yayn saatleri, yayn
aklar gibi konular ise nemini yitirmektedir. Tematik yaynclkta da, program
trleri ok daha net bir ekilde ayrabilmektedir. Yayn aklar ve program
snflandrmalarnn incelendii bu almann, yeni yaynclk dzenlemeleriyle
birlikte deien program trleri ve yayn aklar gncellemeleri konusunda yaplacak
almalara k tutaca dnlmektedir.

alma sonucunda yayn kurulularnn mevcut yayn aklar erevesinde

izlenme oranlarnn yksek olduu, dolaysyla baarl bir yayn ak planlamas
oluturduklar dnlebilir. Ancak televizyon izleyicisi, ilgi ve beenisini kendisine
sunulan ak erevesinde oluturmaktadr; zellikle zel kanallar leinde
alternatif bir yayn ak var olmad srece farkl bak alar ve mzakere
olanaklar da snrlanm olacaktr. Televizyonda var olan ieriklere zaman ierisinde
alan izleyici, alkanlklar dorultusunda farkl programlara ihtiya duymadn
dnerek, kendisine verileni sorgulamamaya balayacaktr. Dolaysyla yayn
aklarnn baarlarn, izlenme orann lt alarak deerlendirmenin ne kadar
verimli olaca konusunda tartlmas gerekmektedir.

83
 KAYNAKA

Adakl, Glseren (2001), Televizyon Trlerinde Dnm, Yllk 1999 (Sinema ve

Televizyon zel Says), A letiim Fakltesi, Ankara.

(2006), Trkiyede Medya Endstrisi, Neoliberalizm anda

Mlkiyet ve Kontrol likileri, topya Yaynlar, Ankara.

Aziz, Aysel (1999), Trkiyede Televizyon Yaynclnn 30 Yl 1968-1998, TRT

Eitim Dairesi Bakanl Yaynlar, Ankara

Balc, Ercan (2008), Yerel Televizyon Kanalarnn Yayn Politikalar: Dou Anadolu
Blgesi rnei, Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Radyo, Televizyon
ve Sinema AnaBilim Dal, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Ankara.

Burton, Grame (1995), Grnenden Fazlas, Alan Yaynclk, stanbul.

apl, Blent (1995) Televizyon ve Siyasal Sistem, mge Yaynlar, Ankara.

(2002), Medya ve Etik, mge Kitabevi, Ankara.

elenk, Sevilay (1998), Trkiyede Televizyon Program Endstrisi: Bamsz

Prodksiyon irketleri zerine Bir nceleme, Ankara niversitesi Sosyal Bilimler
Enstits, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Ankara.

(2005), Televizyon, Temsil, Kltr, topya Yaynevi, Ankara.

84
Dndar, Can (1995), 80den 2000lere Televizyon, Cumhuriyet Dnemi Trkiye
Ansiklopedisi: Yzyl Biterken.

Ellis, John, (1982), Visible Fictions, London and New York, Routledge.

(2001), Scheduling: the last creative act in television, Media,

Culture and Society.

Gven, Bozkurt (2002), nsan ve Kltr, Remzi Kitabevi, stanbul.

lkkurun, Esra (2006), Kresel ve Yerel Kltr Balamnda Trk zel Televizyon
Yayncl, Mersin niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Yaynlanmam Yksek
Lisans Tezi, Mersin.

Hall, Stuart (1981), Televizyon Sylemi: Dzgeleme ve Dzge Amlama,

Kurgu:Eskiehir letiim Bilimleri Fakltesi Dergisi, ev. Seil Bker, Say:4.

Kars, Nee (2003), Televizyon Program Yapalm Herkes zlesin, Derin Yaynlar,
stanbul.

Karpat, Kemal (1996), Trk Demokrasi Tarihi-Sosyal Ekonomik Kltrel Temeller,

Afa Yaynlar, stanbul.

Kejanlolu, Beybin (1998), Trkiyede Yaynclk Politikas: Ekonomik ve Siyasal

Boyutlaryla Trkiyede Radyo ve Televizyon Yayncl, Ankara niversitesi Sosyal
Bilimler Enstits, Yaynlanmam Doktora Tezi, Ankara.

(2004), Trkiyede Medyann Dnm, mge Kitabevi Yaynlar,

Ankara.

Kongar, Emre, (1998), 21.Yzylda Trkiye-2000li Yllarda Trkiyenin Toplumsal

Yaps, 14.Basm, Remzi Kitabevi, stanbul.

85
Mutlu, Erol (1991), Televizyonu Anlamak, Ayra Yaynlar, Ankara.

(1999), Televizyon ve Toplum, TRT Eitim Dairesi Bakanl,

Ankara.

Postman, Neil (1995), ocukluun Yok oluu, mge Kitabevi, Ankara.

R.Williams (1974), Television: Technology and Culturel Form, London, Fontana.

Robertson, Roland (1999), Kreselleme -Toplum Kuram ve Kresel Kltr, Bilim

ve Sanat Yaynlar, Ankara.

Radyo ve Televizyon st Kurulu (2003), Yaynlarda Program Trleri Kod, Tanm

ve Snflandrmalar (alma Sorumlusu: . Glbin Saylgan), RTK, Ankara.

Tokgz, Oya (2000), Temel Gazetecilik, mge Kitabevi, Ankara.

Tomlinson, John (2004), Kreselleme ve Kltr, Ayrnt Yaynlar, stanbul.

Williams, Raymond (1993), Kltr, ev. Suavi Aydn, mge yaynlar, Ankara.

(2003) Televizyon, Teknoloji ve Kltrel Biim, ev. Ahmet Ulvi

Trkba, Dost Yaynlar, Ankara.

Yaylagl, Levent (2008), Kitle letiim Kuramlar, Dipnot Yaynlar, Ankara.

Yazc, Fikret (2008), fade zgrl ve Avrupa Birlii Medya Politikasna Uyum
erevesinde Televizyon Programlarnn Snflandrlmas Sorunu, Gazi niversitesi
Sosyal Bilimler Enstits, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Ankara.

86
NTERNET KAYNAKLARI

http://www,agbnielsen.net, Eriim Tarihi: 22.01.2010

EBU System Of Classification Of RTV Programmes,

http://www.ebu.ch/metadata/cs/escort24/tech_escort2-4.pdf, EriimTarihi:22.01.2010

http://www.canlitv.com/rating/index.php?tur=tv, Eriim Tarihi:10.02.2010

http://www.rtuk.org.tr, Eriim Tarihi: 15.10.2010

http://www.tuik.gov.tr, Eriim Tarihi:03.03.2010

http://www.medyatava.com, Eriim Tarihi:24.11.2010

http://www.medyaline.com/Haber_detay.asp?haberID=7357
Eriim Tarihi: 25.11.2010

http://www.medyaloji.net/menu/reyting_tiraj.htm, Eriim Tarihi:25.11.2010

http://www.trt.net.tr/televizyon/, Eriim Tarihi:10.10.2011

http://www.kanald.com.tr/yayin/, Eriim Tarihi:04.10.2010

http://www.showtvnet.com/yayinakisi/, Eriim Tarihi:04.10.2010

http://www.atv.com.tr/yayin_akisi/, Eriim Tarihi:04.10.2010

http://www.kanal7.com/yayin_akisi.php, Eriim Tarihi:04.10.2010

http://www.stv.com.tr/flow.aspx, Eriim Tarihi:04.10.2010

87
http://www.fox.com.tr/yayin_akisi, Eriim Tarihi:04.10.2010

http://www.startv.com.tr/yayinakisi.aspx, Eriim Tarihi:04.10.2010

88
 ZET

Bu almann amac televizyonlardaki program yaplarn ve programlarn

planlamasn, bir baka deile yayn aklarn incelemek, bu yolla toplum-kltr ve
televizyon ilikisine ynelik karmlarda bulunmaktr.

Televizyon, kulland dil, iaret ettii anlamlar, gsterdii meknlar, eyalar,

sunduu yaam biimleri ve yaratt karakterlerle, gndelik yaam biimlendirmede
en etkili kitle iletiim aralarndan birisidir. Ayn zamanda bireylerin tketim
alkanlklarn, kltrel deerlerini, davran kalplarn, beenilerini, iliki
biimlerini gzlemlenebilir lde ekillendirmektedir.

Bu erevede yayn kurulularnn, yayn politikalar ve yayn ierikleri

incelenmi, televizyondaki ierik planlamasna, yani kanallarn yayn aklarna
baklm ve bunlardan hareketle gndelik hayata dair kltrel bir deerlendirme
ortaya konulmutur.

Deerlendirmeler sonucunda, yayn kurulularnn yayn aklarn planlarken

eitli stratejiler kullandklar, rakip kurulular srekli olarak gzeterek onlarla
benzer ierikler oluturduklar tespit edilmitir. Ayrca yayn aknn ritminin
gndelik hayatn ritmiyle uyumlu olacak ekilde planland ve televizyondaki ierik
planlamasnn ekonomik-kltrel yapdan bamsz dnlemeyecei grlmtr.

Anahtar Szckler: Kltr, televizyon, yayn ak, ierik planlamas, program trleri

89
 ABSTRACT

The aim of this study is to analyse the structures and the planning of TV
programs, in other words to study of broadcast streams, in this way to draw
inferences about relationship between society-culture and television.

Television is one of the most effective tools of mass comunication that shapes
the daily life with its usage of language, the meanings pointed out, places and goods
represented, and the life styles that offered and characters created. Also it shapes the
consumption habits of individuals, cultural values, behavior patterns, acclaims, forms
of relationship to observable extent.

In this frame, broadcasting policies and broadcast content of broadcasting

companiess were examined; planning of television content, namely the channels
broadcast streams were inspected. So, cultural assessment of the daily life was
determined by these findings.

As a result of assessments, it has been determined that, the broadcasting

companies used various strategies while planing their broadcast stream such as
checking the rival companies and creating smilar contents. The study indicated that,
the rythm of the broadcast stream has planned compatible with the rhythm of the
daily life and it could not be considered that content scheduling on television could
be independent of the economic-cultural structure.

90
 ZGEM

Asl SOYDAN, 06.02.1980 Ankarada dodu. Lise eitimini zel Tevfik Fikret
Lisesinde tamamlad. 1998 ylnda girdii Ankara niversitesi letiim Fakltesi
Gazetecilik Blmnden 2002 ylnda ikincilik derecesiyle mezun oldu. 2003
ylnda Hacettepe niversitesi, Franszca Mtercim-Tercmanlk Blmn
kazanarak iki yl Mtercim- Tercmanlk eitimi ald. Ayn yl Ankara niversitesi
letiim Fakltesi Gazetecilik Anabilim dalnda yksek lisansa devam etti. 2007
ylnda hazrlad Popler Kltr ve Beslenme Biimleri konulu tez almasyla
yksek lisans mezunu oldu. 2004 ylnda Milli Prodktivite Merkezinde almaya
balad. Bu sre ierisinde Avrupa Topluluklar Aratrma ve Uygulama Merkezi
(ATAUM)da Temel Eitim, Uzmanlk ve Proje evirimi Ynetimi kurslarnn
sertifikasn ald. 2007 ylnda Radyo ve Televizyon st Kuruluna uzman yardmcs
olarak girdi

91
ARV Kayt Bilgileri:

Tezin Ad: Televizyonlarda erik Planlamas

Tezin Yazar: Asl SOYDAN

Tezin Danman: Bayhan Ali Ertan

Tezin Konumu: Uzmanlk Tezi

Tezin Tarihi :

Tezin Alan: letiim

Tezin Yeri: RTK ANKARA

Anahtar Szckler: Kltr, televizyon, yayn ak, ierik planlamas, program trleri

92