Relacje nterpretacje

ISSN 18958834
Kwartalnik Regionalnego Orodka Kultury wBielsku-Biaej Nr 2 (38) czerwiec 2015

Polacy na Zaolziu zesp Oldrzychowice Tradycja iwspczesno beskidzkich gajdoszy

Prawda na plakacie Bielski Okrg ZPAP 70-latek Dwa wiaty wGalerii Bielskiej BWA
Kochajmy naszych artystw
Galeria Bielska BWA Krzysztof Morcinek
 Artur Skowroski: Poszukuj prawdy (plakat)
Relacje nterpretacje
Okadka Kwartalnik Regionalnego
Bajka oszczciu wBanialuce Orodka Kultury
D. Dudziak wBielsku-Biaej
Wkadka Rok X nr 2 (38) czerwiec 2015
Kochajmy naszych artystw Adres redakcji
ul. 1 Maja 8
Wok folkloru 43-300 Bielsko-Biaa
telefony
1 Poprzez folklor do polskoci 33-822-05-93 (centrala)
Beata (indi) Tyrna 33-822-16-96 (redakcja)
redakcja@rok.bielsko.pl
Jarosaw jot-Druycki Forum humanistw www.rok.bielsko.pl
5 Wkrainie gajdoszy 26 Humanistyczne Podbeskidzie Redakcja
Leszek Mioszewski Magorzata Sonka Magorzata Sonka
redaktor naczelna
Gajdy Jana Kiebasy
zKamesznicy,
Bielsko-Biaa. Ludzie ibudowle Opracowanie graficzne, DTP
ok. 1789, ob. wasno 28 Familia Josephych Mirosaw Baca
Czesawa Wglarza zCica
M. Szymonowicz znana inieznana Wydawca
Regionalny Orodek Kultury
Piotr Kenig wBielsku-Biaej
dyrektor Leszek Mioszewski
32 Rozmaitoci
Rada redakcyjna
35 Konkurs Ewa Btkiewicz
Lucyna Kozie
36 Rekomendacje Magdalena Legend
Janusz Lego
Leszek Mioszewski
Artur Payga
A. Dyl

Wgaleriach Jan Picheta

Maria Schejbal
9 Co zt prawd? Agata Smalcerz
Maria Trzeciak
Rzeba Jzefa Hulki

Maria Trzeciak
Urszula Witkowska
13 Wystawa wsparcie dlaartystw? Druk
Teresa Dudek Bujarek Augustana, Bielsko-Biaa
Nakad 1000 egz.
16 Opowiedzie swj wiat (dofinansowany przez
Magorzata Sonka Urzd Miejski wBielsku-Biaej)
Galeria / Wkadka
Literatura Lucjusz Cykarski Moje Bielsko-Biaa
Czasopismo bezpatne
ISSN 18958834
19 Nazwa nienazwane Archiwalne numery RI dostpne na
Renata Morawska www.rok.bielsko.pl

20 Wiersze
Lucyna Brzozowska
22 Serce dziecka
Maria Trzeciak
Recenzja
24 Oszczciu
Renata Morawska

Rzeba Antoniego Toborowicza

Archiwum Muzeum Miejskiego w Tychach
 Poprzez folklor do
polskoci
Pooona ustp Beskidw, adokadnie tu pod
pasmem Jaworowego, wie Oldrzychowice to
obecnie jedna zwielu dzielnic hutniczego Trzy-
ca. Jak w wikszoci miejscowoci Zaolzia, tak
itam do poowy ubiegego stulecia dominowali
Polacy, ajzyk polski lub lskocieszyska gwara
po naszymu syszalna bya nie tylko wmieszkal-
nych izbach, ale ina ulicy, wszkole, sklepie, go-
spodzie czy wkociele. Obecnie od kilkudziesi-
ciu lat w caym tym subregionie obserwowane
jest zjawisko aksamitnej bohemizacji stopnio-
wej asymilacji spoecznoci polskiej czy wrcz wy-
pierania si swoich korzeni, swojej tosamoci na
rzecz kultury czeskiej.
R e l a c j e
B e a t a ( i n d i ) Ty r n a
Jarosaw jot-Druycki
Jednake 30-tysiczna mniejszo naszych rodakw Oldrzychowice na Gorolskim
bo tyle mniej wicej osb zadeklarowao podczas spi- wicie wJabonkowie
su powszechnego w2011 roku swoj polsko nie po- Beata (indi) Tyrna
wiedziaa jeszcze wtej kwestii ostatniego sowa, araczej
nie odtaczya jeszcze swego ostatniego taca, czego naj- Beata (indi) Tyrna
lepszym przykadem s wspomniane wanie Oldrzy- niezalena dziennikarka
chowice, acilej rzecz ujmujc, zesp taneczny otej ifotoreporterka,
samej nazwie. Bowiem niezmiernie wane dla maych wsppracuje m.in.
spoecznoci, szczeglnie tych, ktre yj wmorzu ob- zcieszyskim portalem
cego ywiou iobcej kultury, jest bycie razem. Wspl- ox.pl izaolziaskim
ne spotkania, gdzie mona zobaczy znajomych, ktrzy miesicznikiem Zwrot.
mwi wtym samym jzyku, maj te same korzenie, ten
sam system wartoci. Ajeli to si przekada na stworze- Jarosaw jot-Druycki
nie czego wicej, choby na promocj kultury regional- zwyksztaceniaetnograf;
nej to tym lepiej. bloger ipublicysta, autor
Zesp Oldrzychowice to, jak podkrelaj jego czon- zbioru reportay Hospicjum
kowie, przede wszystkim przyjaciele. Zaolzie (2014).
I n t e r p r e t a c j e 1

Na prbie Jestemy dziesi lat razem. Po szkole podstawo-
Beata (indi) Tyrna wej rozeszlimy si do rnych szk rednich, polskich,
czeskich, ale dziki zespoowi nie stracilimy ze sob
kontaktu, cho ju jestemy na studiach Kuba prze-
tacowa wtym gronie poow swego ycia. Itaka wy-
powied pojawia si czsto wrd czonkw grupy, kt-
rzy chwal sobie rodzinn atmosfer iniepowtarzalny
klimat, jaki wniej panuje.
Nie mwi, e koniecznie musz taczy jego ko-
lega wchodzi wartobliwy ton. Uczymy si wrnych
szkoach inie widzimy si przez cay tydzie, wic nie
tyle ciesz si, e bd taczy, ale e pod koniec tygo-
dnia uwidzym wreszcie tych chopakw ite dziewczyny...
Rzeczywicie bowiem wpitkowe wieczory niewiel-
ka salka gimnastyczna tamtejszej polskiej szkoy podsta-
2 R e l a c j e
wowej zamienia si wmiejsce, gdzie odbywaj si prby
taneczne zespou. Dziewczyny bior si pod boki, prze-
chylaj zalotnie gowy ilekko drobi wmiejscu. Spod
drabinek wposuwistych podskokach podbiegaj sznu-
rem chopcy. Ubrani na sportowo, wygldaj jakby przed
chwil skoczyli wanie mecz siatkwki iteraz na deser
poszli wtany. Tak powstaje repertuar, jaki Oldrzychowi-
ce zaprezentuj potem na rozmaitych imprezach kultu-
ralnych tak na Zaolziu, jak iwPolsce. Wnaszym kraju
zesp ju od kilkunastu lat jest istotnym uczestnikiem
wielu festiwali folklorystycznych, jak choby odbywaj-
cego si wzachodniokarpackim pasie od Wisy po Ma-
kw Podhalaski Tygodnia Kultury Beskidzkiej iFesti-
walu Folkloru Grali Polskich wywcu.
Oldrzychowice wystpuj od 1979 roku, apowstay,
ot tak, zupenie przypadkiem zinicjatywy Klubu Mo-
dych Miejscowego Koa Polskiego Zwizku Kulturalno-
-Owiatowego, najwikszej polskiej organizacji wRepu-
blice Czeskiej.
Chodzio o to, eby po prostu sobie potaczy,
czym wypeni spotkania Klubu Marek Grycz zwi-
za si zzespoem wwieku siedmiu lat, obecnie stan na
jego czele, ana co dzie zasiada wdyrektorskim fotelu
polskiej szkoy podstawowej wCzeskim Cieszynie. Na
pocztku dziaalnoci bya to taka zabawa wtaniec.
Spotykali si tak jak idzisiaj woldrzychowickiej pod-
stawwce, szkolili swe umiejtnoci taca towarzyskiego
ipowoli, powoli, jakby zupenie machinalnie, ale jedno-
czenie wrcz naturalnie przeszli do lskocieszyskie-
go folkloru, ktry w pocztkach lat osiemdziesitych
by jeszcze ywy.
WOldrzychowicach krzyuj si wpywy gralskie
icieszyskie czy jak to si mwi na Zaolziu dolaskie
std irepertuar zrnicowany. Ale przede wszystkim
tancerzom zaley na autentyzmie. Nie chc powiela
Olzy, sztandarowego zespou pieni i taca zaolzia-
skich Polakw, ktrego opracowania choreograficzne
s a zbyt artystyczne, wrcz stylizowane. Icho moe
podobaj si przecitnemu widzowi, to jednak nie maj
wsobie tego pazura surowoci kultury ludowej. Zkolei
zczego Grycz te wietnie sobie zdaje spraw folklor
wwersji czystej, acz twardej, bez artystycznych domie-
szek nie jest ju taki widowiskowy inie do, e moe
nie by przyjty przez widza, ktry na co dzie otacza
si inn harmoni dwikw, to rwnie mgby si znu-
dzi oldrzychowickiej modziey.
Ci modzi chc wykonywa tace sowackie, bo
tam si skacze, jest to ywioowe, s inne kroki, to dla
I n t e r p r e t a c j e
 Ja da da, ja da da, ja da da da da da... intonuje. Tak Na stronie ssiedniej iobok:
jest na prbach, ale na scenie przygrywaj Cztery Smy- Wprogramie Jarmark
ki, kapela, ktra jest nieodczn czci zespou. Nie- wOldrzychowicach,
kiedy isam kierownik Grycz chwyci za smyczek, bo byo nagrodzonym Zotym
nie byo gra w Oldrzychowicach pierwsze skrzypce... ywieckim Sercem na
Wbrew nazwie zespou jego czonkami nie s sami Festiwalu Folkloru Grali
oldrzychowiczanie. Tacz wnim ludzie zbliszych lub Polskich wywcu (2010)
dalszych miejscowoci, zsamego Trzyca, Lesznej czy
Koskiej. Wzalenoci od wieku bior udzia wprbach Waldemar Kompaa/
jednego ztrzech podzespow: wOldrzychowicach www.kocurzonka.pl
nazwijmy je bezprzymiotnikowymi s doroli, nie-
ktrzy dobiegaj ju siedemdziesitki; Mode Oldrzy-
chowice skupiaj gwnie studentw; aMae zoone
nich wyzwanie. Zawsze wybieramy takie tace, ktre s zuczniw szk podstawowych. Wten sposb ju naj-
s bardziej zabawowe ida si przez nie pokaza na sce- modsi s wcigani wsztafet pokole.
nie nasz charakter. Marek Grycz zdecydowanie podkrela, e podtrzy-
Ale podstawowy repertuar jest brany tu stela, czyli manie polskoci na Zaolziu to udzia wanie wtakich
std. Po pierwsze poprzez literatur atu nieoceniony zespoach, rnych organizacjach, ktrych na tym tere-
jest wprost dorobek Jana Taciny, etnografa imuzykologa nie jest zkilkadziesit. Jego zdaniem ci, ktrzy nie id
pochodzcego zreszt zOldrzychowic, ktry wokresie do gimnazjum polskiego ani nie uczestnicz wzorgani- Wprogramie Stawiani
midzywojennym zebra sporo pieni ze lska Cieszy- zowanych formach ycia spoecznego, prdzej czy p- dziedziskigo moja,
skiego. Zesp wsppracuje te zmiejscowymi regiona- niej dla polskoci si trac. FFGP (2012)
listami, m.in. zAnn Wacawikow, ktra od lat prze-
nosi na scen autentyczn obrzdowo ludow, atake
zkierowniczk Muzeum Beskidzkiego wWile Mago-
rzat Kiere. Bezcennymi informatorami i doradcami
byli is rwnie mieszkacy Oldrzychowic, pamitaj-
cy jeszcze ywy folklor, zokresu modoci czy dzieci-
stwa wesela, zabawy, potacwki, bdce wzasadzie
jedyn form rozrywki przed nastaniem wszechpot-
nej epoki mediw.
Znakomity temat, ktry wykorzystywany jest pod-
czas wystpw, to wesele. Zawsze widowiskowe, podoba
si publicznoci (atake festiwalowym jurorom, dwu-
krotnie za inscenizacj tego najwaniejszego dnia wy-
ciu zesp otrzyma Zote ywieckie Serce podczas Fe-
stiwalu Folkloru Grali Polskich).
Jest to strasznie fajne, e jak odbywa si unas jakie
prawdziwe wesele, to dziewczta, ktre maj po osiemna-
cie, dziewitnacie lat, potrafi swojej koleance wycho-
dzcej za m zrobi cay obrzdek zaczepienia. Myl,
e co wnich, wtych dzieciach ztego naszego regionu
zostanie... z nieskrywan radoci podkrela Halka
Szlaur, ktra na co dzie zszeroko pojmowan ludowo-
ci nie ma nic wsplnego, ale od lat razem zMarkiem
Gryczem odpowiedzialna jest za choreografi. To ona we
wspomnianej ju salce gimnastycznej uczy kolejnych ta-
necznych ukadw.

R e l a c j e I n t e r p r e t a c j e 3
 Dorota iMarek Gryczowie Widz iwrd absolwentw szkoy podstawowej,
gdzie pracuj, iwrd moich kolegw, e ci, ktrzy nie
Inscenizacja fragmentu mieli kontaktu zpolskim rodowiskiem, czyli na przy-
wesela nagrodzona Zotym kad zzespoami tanecznymi atroch ich unas mamy
ywieckim Sercem na dzisiaj s Czechami iposyaj swoje dzieci do czeskich
Festiwalu Folkloru Grali szk. Oczywicie nie jest to regu, ale zdarza si bar-
Polskich, 2014 dzo czsto.
Dlatego zaskoczeniem moe by, e wrd tancerzy
Waldemar Kompaa/ s osoby mwice na co dzie po czesku, ktre nawet
www.kocurzonka.pl miejscowej gwary musz si uczy od kolegw. Czy to po-
most midzykulturowy?
Atrakcyjno ludowej kul- Niekiedy pojawia si sugestia, e przez folklor, przez
tury lska Cieszyskiego? regionalizm atwiejszy moe by powrt do korzeni tych
Nie do koca. Dwudzie- osb, ktre si od nich odciy czy te odci si stara-
stoletnia Vera pochodzi j. Bowiem zabawy organizowane przez polsk mniej-
zLesznej Grnej, taczya szo, przez zespoy hodujce kulturze ludowej przyci-
wtrzynieckiej Rytmice, ale gaj mieszkacw Zaolzia niezalenie od ich poczucia
za namow kolegw iko- narodowej tosamoci. Istnieje idruga strona medalu
leanek znalaza si wOl- miejscowego folkloru, ktry wpowszechnym odczuciu
drzychowicach. Ciekawi j kojarzony jest jednak z gralszczyzn. Mona si, ot,
miejscowy folklor. Po na- spotka zbynajmniej nieodosobnionymi wypowiedzia-
szymu rozumie, ale mwi mi zaolziaskich Polakw, niekiedy do ostrymi wfor-
po czesku. mie, e kultywowanie, awrcz gloryfikowanie ludowo-
Jej prababcia pocho- ci, tustelastwa (od gwarowego wyraenia tu stela) jest
dzi zPolski, bo to jest sio- prost drog zmierzajc do oderwania si od polskoci.
stra mojej prababci, ale Marek Grycz jest jednak odmiennego zdania.
pniej ju jej babcia tak Zespoy ludowe, folklor s raczej pomostem do
nie dbaa o t polsko polskoci. To przykad, e cigle ta polsko na Zaolziu
chyba iswoich synw po- yje. Mwio si, e nie bdzie szk polskich, aone na-
saa do czeskiej szko- dal s. Owszem, unas rozmawia si gwar, ale przecie
y... na przykadzie swo- wrnych czciach Polski te rozmawia si gwar. Je-
jej dalekiej kuzynki jeden stemy Polakami, ae organizujemy doynki, anie dni
z tancerzy opisuje zaol- piewu pieni narodowych? Tak to czujemy, ale czujemy
ziaski model asymilacji. si te, powtarzam, Polakami. Bo co powiedzie ozako-
Zaolziacy tak posta- piaczykach? Przecie tam ten kult gralszczyzny jest
w okrelaj pogardliwie jeszcze bardziej widoczny ni unas! Amy ca sw pra-
szkopyrtoctwem. Do- c kierujemy na Polsk idla nas jest bardzo wane, e
sownie znaczy to tyle, co wywcu iwinnych miejscach, gdzie wystpujemy, bio-
wywrcenie si, ametafo- r nas za reprezentantw Polski, aprzyznana nam wze-
rycznie odegnanie si od szym roku Nagroda im. Oskara Kolberga wiadczy chy-
swoich korzeni. Ale moe ba otym dobitnie.
wbrew powszechnej na Prba trwa. Na parkiecie salki gimnastycznej pary
tym skrawku lska Cie- chwytaj si za rce, obracaj wkko. Siedzca na aw-
szyskiego opinii s one ce dziewczyna przyglda si swoim koleankom.
zapuszczone na tyle g- yjemy w tym regionie, to i nasz folklor mamy
boko, e w kadej c hwili wsercu.
mog znich odrosn no- Apolsko?
we pncza? Polsko te.

4 R e l a c j e I n t e r p r e t a c j e
Leszek Mioszewski

Wkrainie
gajdoszy
W drugiej z wymienionych wsi, w czci nazywa-
nej Maciejka, mieszkaa kobieta oprzydomku Gaj-
doszka. Niestety, kiedy zapukalimy do jej drzwi, nikt
nam nie otworzy inie udao si przeprowadzi wy-
wiadu ze staruszk. Jej ssiadka powiedziaa nam,
e Gajdoszka rozchorowaa si. Dowiedzielimy si
wtedy take, e wtym miejscu kiedy prawdopo-
dobnie mieszka gajdosz, itak do domostwa przy-
lgna nazwa Do Gajdosza, ado gadzinki prze-
zwisko Gajdoszka. Dwa tygodnie pniej dotara do
nas informacja, e stara Gajdoszka zmara.

To cytat zksiki Gajdosze, ktrej autorami s bielsz-
czanie, maestwo Maciej Kamer iKatarzyna Katka Beskidw po zbocza Mont Blanc.
Szymonowiczowie. Oboje s postaciami dobrze znanymi
mionikom modej, nieco zakrconej muzyki. Przez kil-
ka lat (20042011) dziaali wformacji Psio Crew. Kamer
by wspzaoycielem, liderem, wokalist ikontrabasi-
st kapeli, Katka natomiast wokalistk iautork tekstw.
Wwarstwie muzycznej pisali czonkowie grupy
Psio Crew objawia si materiaem nieprzyzwoicie zrni-
cowanym stylistycznie. Beskidzkie melodie przenikaj si
zelektronik, beatem oraz perkusyjnym groovem, dajc
wefekcie zupenie now interpretacj tradycyjnych nut.
Wutworach Psio uwany suchacz usyszy take sample,
dwiki przemijajcego bezlitonie czasu, ktre zareje-
strowalimy wprzernych zaktkach wiata, od naszych Gajdosz Jura Wolny
Kanonierek zPiosecznej,
Psio Crew zawiesia swoj dziaalno w2010 roku, przypuszczalnie koniec lat
ale rok 2015 przynis wan dla fanw grupy nowin. 40. XX wieku. Zkolekcji
Maciej Szymonowicz iMateusz Grny Gooral ogo- Henryka Wawreczki
sili reaktywacj ipowrt bielskiej formacji. Czas przer Stanislav Stiskal
wy w dziaalnoci nie by czasem straconym. Gooral
stworzy swj nowy muzyczny projekt, do wsppracy
zaprosi Kamera. Nie marnuj czasu, nagrali nowe py-
ty, dali gone koncerty wkraju iza granic. Wrepertu- Leszek Mioszewski
arze Goorala cigle nie brakuje ludowych tematw, ale dziennikarz, publicysta,
te coraz wicej jest syntezatorw ielektroniki. Skd za- obecnie dyrektor
tem wzili si Gajdosze, ksika, araczej ze wzgldu Regionalnego Orodka
na ksztat edytorski iogromne bogactwo zdj a lbum, Kultury wBielsku-Biaej.

R e l a c j e I n t e r p r e t a c j e 5
 Jura Wolny Kanonierek, ktrego t ematyka zelektronik nie ma nic wsplnego? te zmary przed paroma tygodniami Jan Sikora. Efek-
Jan Matuszny Jnecziek, Jak to si stao, e Kamer zKatk zambientowych klu- tem tych wszystkich zabiegw istara jest okazay al-
Micha Sikora Sikorka bw przeskoczyli do drewnianych chaup wbeskidzkiej bum zimponujc liczb zdj, gwnie archiwalnych,
na Gorolskim wicie Trjwsi? Co spowodowao, e zamiast supernowocze- ztekstami uoonymi wkilka rozdziaw oraz dwie py-
wJabonkowie, 1948. snymi syntezatorami zaczli interesowa si prymityw- ty CD zdawnymi iwspczesnymi nagraniami gajdo-
Zkolekcji Otmara Kantora nymi gajdami? szowskiej muzyki iopowieciami oniej.
Karol Kaleta Kto chce szuka odpowiedzi na te i inne pytania, Zca pewnoci racj maj autorzy, kiedy we wst-
niech zajrzy do ksiki. Peno wniej wprawdzie przypi- pie pisz, e adna publikacja nie prezentowaa dotd
Jan Kawulok uod sw iodsyaczy, ale cao czyta si zniesabncym za- tak obszernie zagadnie dotyczcych tradycyjnej muzy-
Wojtosza zIstebnej interesowaniem. Na zacht jeszcze jeden cytat. ki ludowej gajdoszy irwnoczenie zauwaaj, e wwie-
Ze zbiorw rodzinnych Podczas zabaw tanecznych w karczmie dochodzio lu przypadkach zebrany materia jest przyczynkiem do
Zuzanny Kawulok do ekscesw. Alkohol i brawura grali powodoway, e duszych ibardziej wyczerpujcych bada.
od czasu do czasu zdarzay si przepychanki, a nawet
bijatyki. Niejednokrotnie dostao si take gajdoszom,
pkay skrzypce, amay si stroiki wgajdach. (...) Znane
Reprodukcje zdj pochodz s take przypadki przebijania miecha gajd ostrym na-
zalbumu Gajdosze. rzdziem. Prbowano wtedy zakleja skr, jeeli jednak
dziura bya zbyt dua, gajdosz nie mg kontynuowa gra-
nia. Do dzi wIstebnej przetrwaa opowie, ktra mwi
oburdzie podczas zabawy, wwyniku ktrej jaki pijany
weselnik przedziurawi miech wgajdach. By nie dopuci
do zakoczenia zabawy, weselnicy zaszlachtowali po-
no koz ipo wykonaniu odpowiednich czynnoci... gaj-
dosz reszt wesela gra na gajdach opatrzonych wwie-
, tymczasow skr.
Maciej iKatarzyna Szymonowiczowie pozyskali dla
swego ponaddwuletniego projektu licznych sojuszni-
kw. Cao zdecydowaa si firmowa ywiecka Funda-
cja Klamra, ktra te zdobya dofinansowanie Ministra
Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Redakcji albumu
podja si Magorzata Kiere, na co dzie kierowniczka
Muzeum Beskidzkiego wWile, akonsultantem zapisw
Gajdosz Jan Wolny nutowych by prof. Alojzy Kopoczek. Ogromne znacze-
uod Wiyrby nie miao to, do kogo uda si autorom dotrze wtrakcie
zIstebnej, ok. 1953. bada terenowych. Skrupulatnie sporzdzony wykaz za-
Zarchiwum rodzinnego wiera nazwiska 61 informatorw, as wrd nich osoby
AnnyNawrockiej tak wane dla beskidzkiej kultury, jak Zuzanna Kawu-
Stefan Deptuszewski lok, Jzef Broda, Zbigniew Waach, Czesaw Wglarz czy

6 R e l a c j e I n t e r p r e t a c j e

W sposb do nieoczekiwany ksika Szymono-
wiczw staje si nie tylko opowieci ogajdach, instru-
mencie tyle archaicznym i prymitywnym, co tajem-
niczym. Przez plastyczne opisy dawnych zaj izabaw,
a przede wszystkim za spraw biogramw muzykan-
tw (znakomity rozdzia ywobyci yciorysy gajdoszy)
przenosi czytelnikw wtamten bezwzgldnie miniony
czas. Autorzy pisz: Priorytetem byo dla nas dostrzee-
nie iuszanowanie wanonimowym ludowym muzykan-
cie czy budowniczym instrumentw czowieka iartysty.
T sympati iszacunek mona wyczu wksice wielo- gu na posiki; ona take jako jedyna osoba umiaa go na-
krotnie. Na przykad wpysznej charakterystyce Jana Ju-
roszka Przignioka, jednego znajwybitniejszych arty-
stw Trjwsi przeomu XIX iXX wieku. Oto fragment
jego biogramu.
Jan Juroszek reprezentowa inteligencj gralsk Trj-
wsi Beskidzkiej. Prowadzi od 1884 korespondencj zMa-
ri Wysouchow, opisywa zwyczaje grali istebnia-
skich, apisarka idziaaczka ruchu ludowego umieszczaa
te informacje w redagowanych przez siebie wydawnic- Zuzanna Kawulok
twach (...). Sawa popularnego gajdosza przyniosa nie- Tadeusz Kopoczek
stety take negatywne konsekwencje. Przigniok uzale-
ni si od wszechobecnej na zabawach iuroczystociach Jzef Szczotka Hodu
gorzaki. Kiedy wypi za duo podczas gry na weselu, za- zMilwki
chowywa si nieobliczalnie. Jeeli co nie odpowiadao Ze zbiorw Ewy Kojro
Przigniokowi, to przestawa gra iwychodzi zwesela. iGminnego Orodka Kultury
Jeli wic Jan Juroszek pojawia si na jakiejkolwiek uro- wMilwce
czystoci, musiao by wszystko dopite na ostatni guzik.
Pod koniec ycia przesiadywa wkarczmie po kilka dni,
anawet tydzie, ipi. Do karczmy donosia mu jedzenie Wspczeni gajdosze:
gosposia Juroszka, by ten nie zaciga dodatkowego du- Zbigniew Waach na gajdach
iAntoni Michaek na
mwi do opuszczenia szynku. hlach, sesja nagraniowa,
Gajdoszami, zgodnie zlokalnym zwyczajem, Szymo- Istebna 2013
nowiczowie nazywaj muzykw tworzcych tradycyjn oraz wsplne muzykowanie
gralsk kapel, czyli nie tylko grajcych na gajdach, ale grali zBeskidu ywieckiego
take skrzypkw. Gajdosze to po prostu beskidzcy muzy- ilskiego: Czesaw Wglarz
kanci. Ich wiat, barwnie opisywany przez autorw albu- zCica (na gajdach) iAdam
mu, przypomina niezwyk baniow krain. Ksiko- Sobl zKoniakowa
wa wyprawa do tego wiata kojarzy si ze wspominanym Ewa Szymczyk

R e l a c j e I n t e r p r e t a c j e 7
 przez informatorw Szymonowiczw pierwszym etapem go grona odbiorcw itym samym zyskaa sobie nowych
gry na gajdach lub skrzypcach. Polega on na podglda- zwolennikw. Obiecali, e pierwsze efekty pracy bdzie
niu na przykad przez okno karczmy najczciej ocza- mona usysze ju niebawem.
mi dziecka, grajcych podczas zabawy gajdoszy. Wyda- Na koniec puenta: wydawca nie dysponuje ju eg-
rzenia tego typu czytamy wywoyway zawsze bardzo zemplarzami albumu, cay nakad (500 sztuk) rozszed
silne emocje i(...) pozostaway wpamici przez cae ycie. si w niespena miesic. Czekajc na ewentualny do-
Na szczcie Szymonowiczowie nie zapominaj te druk, mona jednak cign sobie wersj elektronicz-
o czasach wspczesnych. Unikaj przy tym narzeka- n ze strony: klamra.org/gajdosze.
nia ipouczania. Pisz, jak jest, czy si to komu podoba,
czy nie. Po dzi dzie czytamy wrozdziale Charakte- Katarzyna i Maciej Szymonowiczowie Gajdosze, Fundacja
rystyka wspczesnych gajdoszy trwa moda na sowac- Klamra, ywiec 2014.
kie czardasze, morawsk, wgiersk icygask nut lub
po prostu muzyk caego uku Karpat. Wanie ten re-
Niedawno zmary pertuar muzyki Karpat jest obecnie uniwersaln mu- Wuzupenieniu
Jan Sikora Janko Gajdosz zyk ludow, czc wszystkie muzykujce grupy grali Album Gajdosze otrzyma nagrod specjaln (najwysz)
zKoniakowa karpackich. Moda ipanujcy trend oraz zapotrzebowa- w prestiowym konkursie Polskiego Radia Fonogram r-
nie wspczesnego rynku muzycznego wymusiy na tra- de za rok 2014. Wrd laureatw (II nagroda ex aequo)
Ewa Szymczyk dycyjnych muzykantach ludowych gajdoszach do- znalaz si take Regionalny Orodek Kultury wBielsku-Biaej
stosowanie si do zaistniaych warunkw. Wszyscy wic za pyt Kapela Byrtkw z Pewli Wielkiej. To wydawnictwo
wspczeni gajdosze s bardzo wszechstronnymi, uni- powstao dziki dofinansowaniu Ministra Kultury iDziedzic-
wersalnymi muzykantami, niektrzy wrcz multiinstru- twa Narodowego wramach programu Kolberg 2014 Pro-
mentalistami, ktrzy potrafi wzalenoci od potrzeb mesa, realizowanego przez Instytut Muzyki iTaca. Skadaj
wrci do korzeni izaprezentowa archaiczn muzy- si na nie archiwalne nagrania ze zbiorw Radia Krakw, Pol-
k beskidzkich gajdoszy lub, zamieniajc gajdy na skrzyp- skiego Radia oraz Instytutu Sztuki PAN, atake wspczesne
ce, altwk wgiersk albo kontrabas, zagra szeroko po- nagrania wykonane staraniem ROK. Cennym uzupenieniem
Warsztaty Etnograff jt muzyk Karpat. s teksty prof. Piotra Dahliga i Aliny Kopoczek oraz boga-
zorganizowane przez Tak jest, ajak bdzie? Czy wszechstronni, uniwer- ty serwis zdjciowy. Pomysodawc igwnym realizatorem
Fundacj Klamra wramach salni muzykanci ostatecznie wypr gajdoszy ipo krainie projektu by instruktor ROK Dariusz Kocemba, w sprawach
projektu Gajdosze mural gajdowania nie pozostanie nawet lad wywej muzyce? merytorycznych wspierany przez multiinstrumentalist Prze-
wykonany przez modzie Oddajmy gos raz jeszcze Maciejowi iKatarzynie Szy- mysawa Ficka zJeleni.
zTrjwsi na cianie monowiczom: Bardzo cieszy przede wszystkim fakt, e Wyniki konkursu Fonogram rde zostay uroczycie
Gimnazjum im. Jana Pawa II udao nam si ocali cho skrawek dawnego wiata iby ogoszone podczas XVIII Festiwalu Folkowego Polskiego Ra-
wIstebnej (2014) moe da inspiracj modym gajdoszom, ktrzy dziki dia Nowa Tradycja wWarszawie (1317 maja). Akcentw
wydawnictwu bd mogli beskidzkich wczasie tej imprezy byo wicej. Inauguracyjny
odkry tradycj na nowo. koncert festiwalu, transmitowany na ywo wradiowej Dwj-
Na pewno nie jest to ce, zosta powicony Beskidowi lskiemu. Wzia w nim
tylko grzecznociowa for- udzia grupa najwybitniejszych muzykantw i piewakw
muka. zTrjwsi oraz Wisy. Zkolei do odbywajcego si wramach
Autorzy albumu zdra- festiwalu Konkursu Muzyki Folkowej, ktry od lat skupia wy-
dzili, e rozpoczli ju pra- konawcw inspirujcych si polsk muzyk ludow, w tym
ce nad kolejnym projektem roku oprcz jedenastu innych zespow zakwalifikowani zo-
muzycznym, do ktrego stali Waasi ze Zbigniewem Waachem zIstebnej na czele (III
inspiracj ipunktem wyj- nagroda ex aequo) inowa moda formacja Krlestwo Be-
cia s wanie Gajdosze. skidw, czca modych muzykw ludowych zklasycznymi
Tym razem jednak twcy (Zote Gle dla Katarzyny Gacek-Dudy).
chc, by tradycyjna mu- 15 maja gwiazd festiwalu by zesp Voosi, tworzony przez
zyka zaaranowana na grali z Beskidu lskiego i muzykw klasycznych (laureat
nowo trafia do szersze- Grand Prix 2010, wwczas pod nazw Waasi iLasoniowie).

8 R e l a c j e I n t e r p r e t a c j e
II Midzynarodowe Biennale Plakatu przebiegaj-
M a r i a Tr z e c i a k
ce pod hasem C nam po prawdzie? to kon-
kurs obardzo ambitnym zamyle. Pomysodawcy,

Co zt
kierujcemu Galeri rodowisk Twrczych ire-
alizujcemu wniej warte uwagi projekty Piotrowi

prawd?
Czadankiewiczowi, chodzio oto, by skoni ar-
tystw do podejmowania wplakacie zasad-
niczych problemw egzystencjalnych i moralnych.
Wpierwszym biennale (2013) artyci zmagali si
z Dekalogiem, tematem drugiego, tegoroczne-
go, zostaa prawda.

Jest pewien rys wyrniajcy to biennale mwi
podczas wernisau pokonkursowej wystawy wGT Piotr
Czadankiewicz. Prbujemy poczy wod zogniem,
czyli plakat, kojarzony zszybkoci reakcji imarketin-
gowym przesaniem, zpogbion refleksj, wymuszo-
n przez wymagajcy konkursowy temat. Sdzc zlicz-
by przysanych plakatw (byo ich ponad 300), wci jest
wnas potrzeba zatrzymania si wtym pdzcym post-
modernistycznym wiecie ipomylenia oprawdzie, jak-
kolwiek j traktujemy.
Bardzo doceniamy to iinne przedsiwzicia Pio-
tra Czadankiewicza. Zwykle s to rzeczy gbsze ni
komercyjne festiwale i wystawy zauwaa Mirosaw
Mikuszewski, prezes bielskiego okrgu Zwizku Polskich
Artystw Plastykw. Okrg, ktry obchodzi wtym roku Wystawa wGalerii
swoje 70-lecie, by wsporganizatorem biennale; Gale- rodowisk Twrczych,
ri rodowisk Twrczych wtym przedsiwziciu wspie- Dom Muzyki BCK
rao take Forum Kultura iDuchowo. Lucjusz Cykarski
Prawda jest jednym zelementarnych poj obecnych
stale wludzkiej refleksji. Bez tego pojcia niemoliwe by-
oby funkcjonowanie kultury icywilizacji; jaowe staoby
si tworzenie poj isdw. Denie do prawdy ksztatu-
je metafizyczne mylenie, wiedz naukow oraz praktyk Maria Trzeciak
dnia codziennego; nakania do szukania, definiowania, dziennikarka, publicystka,
ale iwtpienia wmoliwoci poznawcze czowieka. (...) redaktorka Penej Kultury!
Chcielibymy przekonani oniezbywalnoci idei praw- iWBielsku-Biaej. Magazynu
dy wwiecie ludzkiego mylenia wzi j wobron na Samorzdowego, atake
przekr negowaniu jej przez dominujce trendy mylowe specjalistka DTP.

R e l a c j e I n t e r p r e t a c j e 9
 naszej relatywistycznej rzeczywistoci deklarowali or-
ganizatorzy konkursu, zachcajc twrcw do wzicia
wnim udziau. Twrcy ulegli inspiracji. Ogldajc wy-
staw, trudno przeoczy prace, zktrych bije przesyco-
ne pasj przekonanie, e

prawdy trzeba broni

przed kamstwem, manipulacj, zymi intencjami.
Mniej jest prb odpowiedzi na pytanie oksztat praw-
dy owiecie, Bogu iczowieku czy zapisw trudno-
ci, jakie sprawia jej poszukiwanie.
Mona si zastanowi, czy wystawa daje nam od-
powied na tytuowe haso C nam po prawdzie?. Na
pewno nie odpowiada na inne: co to jest prawda anali-
zuje efekty biennale filozof Jarosaw Hess. Wikszo
artystw przyjmuje za oczywist dychotomi prawda si urodziy moje dzieci, nawet one mi chciay zrobi
kamstwo, std tyle plakatw nawizuje tematycznie do budy zmzgu.
Pinokia zjego dugim, kamliwym nosem. Ta zdrowo- Dzieci manipuluj??
Wojciech Osuchowski: rozsdkowa opozycja odpowiada potocznemu rozumie- Anie? Dziecko pacze, bo chce, eby je wzi na
Ksika skarg niu, ale cile rzecz biorc, przeciwiestwem prawdy jest rce, iszybko si uczy, e pacz to wietny sposb, aby
fasz, aprzeciwiestwem kamstwa prawdomwno osign swoje cele.
czy szczero. atwo to zreszt wykaza, bo mona ka- Ale przecie to nie jest wiadoma manipulacja!
ma, mwic rwnoczenie prawd, albo odwrotnie nie Moe niewiadoma, ale ludzie, nawet doroli, cz-
kama, ajednoczenie mwi co faszywego. Najbar- sto manipuluj niewiadomie. Socjotechnika nas doty-
dziej paradoksalnie opisa to Jean Paul Sartre wopowia- czy wkadej dziedzinie ycia.
daniu Mur. Gwny bohater, Pablo, nie chcc wyda fa- Pan te manipuluje?
langistom swego znajomego, Ramona, okamuje ich, e Staram si tego nie robi. Ale nie ma czowieka,
Ramon ukry si na cmentarzu. Na nieszczcie dla obu ktremu si nie zdarzyo w yciu skama. Zreszt
okazuje si to prawd. Oczywicie znamy te przypad- manipulacja nie zawsze jest za bywa te socjotechni-
ki, kiedy wpodobnych sytuacjach kamstwo zadziaa- ka pozytywna.
o zbawiennie czyli nie zawsze jest tak, jak przekonuje To jak Pan wtakim razie rozpoznaje prawd?
nagrodzony plakat Kamstwo Szymona Szymankiewicza Jest wiele pyta, na ktre nie znamy odpowiedzi, s
(Pinokio znosem-pistoletem), akamstwo nie prowadzi odpowiedzi, ktre zczasem okazuj si bdne, is rze-
kadorazowo do za iprzemocy. Nie zawsze te za jest czy, ktre podlegaj interpretacji. Ale s te takie, ktre
socjotechnika. Mwi si, e socjotechnika to robienie po prostu dla mnie S PRAWD.
wody zmzgu, ale Wojciech Osuchowski idzie dalej
to robienie cieku zmzgu. Jest wtej ocenie jaka praw- Zielone ludziki
da osocjotechnice, ale dosy jednostronna. Bowiem jeli Paradoksalnie, cech wikszoci pokazanych na
wszyscy wszystkimi manipuluj, to na przykad eduka- wystawie prac jest skupianie si raczej na negatywnej
cja te jest manipulacj, ale czy tak z? stronie prawdy, awic na kamstwie czy te faszu, ni
Sebastian Kubica: Prawda Pytam Wojciecha Osuchowskiego osens jego nagro- na samej prawdzie. Na przykad zielone ludziki Micha-
dzonej pracy Socjotechnika (czowiek zodpywem kana- a Klisia pokazuj, jak fatalna wskutkach iwywoujca
lizacyjnym wgowie). zamieszanie jest nieprawda wpolityce. Ten plakat ma
Czemu on ma wgowie spyw do cieku? Kto nim charakter raczej publicystyczny ni refleksyjno-filozo-
manipuluje? ficzny. Jest takich wiele, aniektre s wrcz dydaktycz-
Wszyscy. Tak jestemy traktowani przez wszyst- ne mwi Jarosaw Hess.
kich. Wystarczy wczy telewizor, przejecha si po- To jest plakat czysto polityczny mwi oswojej pra-
cigiem, posucha rozmw wwindzie. Pamitam, jak cy przedstawiajcej uformowane wszyk bojowy zielone

10 R e l a c j e I n t e r p r e t a c j e

owce zwilczymi pyskami (albo zielone wilki wowczych
skrach) profesor Micha Kli.
Myli Pan prawda iod razu przychodzi Panu na
myl polityka?
Tak, ale moe te przyj co innego, na przykad
stosunki msko-damskie. Ten plakat jest polityczny, bo
porusza mnie sytuacja, do ktrej si odnosi, ito, co na
jej temat mwi politycy.
(Zielone ludziki mwi si oonierzach ochotnikach,
wnieoznakowanych mundurach, prowadzcych na te-
rytorium innego pastwa dziaania wojenne. Jak Rosja-
nie na Ukrainie.)
Maryam Khaleghi Yazdi &
Prawda idemokracja Ramin Pahlavan Hosseini
Posugiwanie si prawd jako sztandarem czsto bywa za- (Iran): Where is the truth
son wadzy. Kto zna prawd, ten ma wadz zauwaa
J. Hess. To jest zwizane ze swoist cech samej prawdy: Wiesaw ysakowski:
jest ona narzdziem przymusu. Nie mona si nie zgodzi, e Stworzy mczyzn
2+2=4. Tylko e poza matematyk taka oczywisto nigdzie iniewiast
nie wystpuje. W Deklaracji Niepodlegoci Stanw Zjedno-
czonych napisano, e wszyscy ludzie s rwni. Dokadnie Jef-
ferson sformuowa to tak: Uwaamy za oczywiste, e wszy-
scy ludzie s rwni. Naturalnie, jeli wzi pod uwag fakty,
wcale to takie oczywiste nie jest ta wypowied to postulat.
W tym przypadku stwierdzenie, e co jest oczywiste czyli
prawdziwe oznacza, e wszyscy zgadzamy si co do tego,
e takie MA BY. Jednak wnowoczesnych, demokratycznych
spoeczestwach, zakadajcych rnorodno i wielorako
opinii, dopuszczajcych nierwno jako stan faktyczny, nie
ma z maymi wyjtkami powszechnej zgody co do tego,
czym jest Prawda. Zwaszcza jeli dotyczy to sfery moralnoci,
etyki, polityki. Zatem wypowiadanie si z pozycji posiadacza
prawdy jest wtakim spoeczestwie pewn uzurpacj itak na-
prawd daniem wadzy. Skoro bowiem prawd jest to ito,
wszyscy powinni si zachowywa tak itak. Ato jest podstawa
wszelkich fundamentalizmw. Demokracja wymaga prawdy Leszek ebrowski: Prawda 2
przez mae p, czyli znajomoci faktw i dziaania zgodnego
zobiektywnym opisem rzeczywistoci. Szymon Szymankiewicz:
Kamstwo

Where is the truth?

Ikolejny paradoks.
Wymowa wikszoci prac jest zdecydowanie kon-
serwatywna. Ich przekaz brzmi: prawda jest oczywista,
obiektywna, jest wartoci [zapewne chodzi outrzyma-
nie si wtemacie zwizkw sacrum isztuki wernisa
biennale odby si wczasie festiwalu Sacrum in Musi-
ca]. Tymczasem gwna nagroda zostaa przyznana pra-
cy Where is the truth, ktra unika tego typu deklaracji,
a nawet wprost problematyzuje samo pojcie prawdy.
(Przewaajca cz artystw iwybranych prac odnosi
si do tradycyjnego rozumienia prawdy, ale te omo-
no isens jej poszukiwania pytaj organizatorzy kon-
kursu. Co nie znaczy, e nie s wiadomi nieoczywistoci
ludzkiej egzystencji dopowiada Piotr Czadankiewicz).
Ten plakat, oparty na dwuznacznoci przekazu, to
przedstawienie tzw. figury niemoliwej, wewntrznie
niespjnej, wrcz sprzecznej. Nie moemy przecie i
jednoczenie wdwie strony interpretuje nagrodzon
prac Hess. Wywoa on, jak dao si sysze podczas

R e l a c j e I n t e r p r e t a c j e 11
 wernisau, jeszcze inne wtpliwoci co do pci poszu- bec tego, co prawdziwe, rozpoznane jako wartociowe
kiwacza prawdy... Co wskazuje, e prawda nie zawsze przypomnia na wernisau biskup Piotr Greger.
jest oczywista, atwo uchwytna, e czsto zaley od in- Wspczesna nauka i filozofia ucz, e takiej
terpretacji ipunktu widzenia. Podobna wwymowie jest Prawdy nie jestemy wstanie posi. Moe zatem le-
druga praca Iraczykw, zreszt noszca tytu It depends piej mwi oprawdach przez mae p, ktre s prostymi
on your point of view. Dziwne, ale wyglda na to, e ar- stwierdzeniami faktw, albo oprawdziwej wiedzy? za-
tyci zIranu myl nowoczeniej od naszych. Zwielu stanawia si Hess. Bo sowo prawda odnosi si raczej
polskich plakatw, zwypowiedzi artystw wynika, e do naszych przekona owiecie ni do samego wiata,
prawda gdzie jest, ajedyne, co trzeba zrobi, to j od- Prawda nie jest obiektywnym bytem, zktrego mona
kry, odsoni czy te znale. To bardzo klasyczne, ma- zdj zason izobaczy go wcaej okazaoci. Niektrzy
jce dug tradycj przekonanie filozoficzne. Tak Praw- filozofowie sdz wrcz, e sowa prawda, prawdziwy
d pisze si przez due P itraktuje ze czci. s zbdne. Ale nawet ci, ktrzy nie posuwaj si tak da-
Jak mona byo spord 300 plakatw nagrodzi leko, s wdziedzinie prawdy bardzo ostroni, bo nie ma
akurat te? Przecie pierwsze miejsce to czysty gender! jednej definicji prawdy, od tysicleci trwaj oni spory.
irytowaa si podczas wernisau Helena Dobranowicz, Oco zatem pytamy, gdy stawiamy pytanie: c nam
zdegustowana obecnoci na wystawie take innych prac po prawdzie?
odnoszcych si do prawdy pisanej ma liter. Jestem czowiekiem szukajcym uporzdkowania
Dla wielu z nas, niezalenie od wiatopogldu, wiata tumaczy Czadankiewicz. Inie ja jeden. Ko-
sprawa zprawd nie jest taka prosta, ae najdobitniej te akowski pisa, e nie wida, eby czowiek kiedy mia
rozterki wyrazili akurat artyci zIranu... Istniej dzie- przesta pyta oPrawd. Ta wystawa moe nie jest ab-
sitki chyba definicji prawdy, szukamy wsparcia autory- solutnym spenieniem marze organizatorw, ale suk-
tetw iwanych wiadectw, ale stajc wobec podstawo- cesem jest to, e zaistniaa; e artyci nadsyajc liczne
wych egzystencjalnych wyborw, decyzje itak musimy prace uznali postawione pytania za wane; ie powsta-
podejmowa samodzielnie dodaje kurator biennale. a cykliczna impreza, ktra zaprasza do takich wanie
Wiesaw ysakowski, autor wyrnionego plakatu refleksji. Moe wnastpnym konkursie pojawi si te
Stworzy mczyzn iniewiast (midzynarodowo zro- plakaty nawizujce tematem do poprzednich, a wic
zumiae symbole pci skosem wgr sterczca strza- ido prawdy.
a Marsa iskierowany wd krzyyk Wenus oba na Magorzata Malinowska, dyrektorka Podbeskidz-
wsplnym kku, ktrym jest obrczka, zota iniewt- kiego Orodka Interwencji Kryzysowej: C nam po
pliwie lubna), opowiada si za prawd przez due P. prawdzie? Co to za pytanie? Prawda jest wana, bardzo
Mateusz Taranowski Mj plakat ma bardzo prosto brzmic ijednoznacz- wana!
n wymow. Jestem po tej
stronie, ktra wie, e ma- Galeria rodowisk Twrczych, Forum Kultura iDuchowo,
estwo to mczyzna Zwizek Polskich Artystw Plastykw Okrg Bielsko-Biaa:
i kobieta. To jest Prawda II Midzynarodowe Biennale Plakatu Bielsko-Biaa 2015. Na
mwi. Ale dodaje take: konkurs prace nadesao 170 uczestnikw z18 krajw (Biao-
Prawda jest bardzo r- ru, Chiny, Czechy, Ekwador, Francja, Iran, Japonia, Litwa,
norodna. Czasem prawda Meksyk, Niemcy, Polska, Serbia, Sowacja, Sowenia, Szwaj-
to impuls. caria, Szwecja, Tajwan, USA). Spord 308 plakatw do wy-
Czowiek nie jest stawy zakwalifikowano 53 prace 42 autorw. Laureaci: Mary-
twrc prawdy, ale jest am Khaleghi Yazdi & Ramin Pahlavan Hosseini (Iran) Where
powoany do tego, by jej is the truth Inagroda; Szymon Szymankiewicz Kamstwo
poszukiwa. Poszukiwa II nagroda; Wojciech Osuchowski Socjotechnika III nagro-
nie tylko dla samej praw- da; Wiesaw Gouch, bez tytuu (A) ibez tytuu (B), Micha Kli
dy, ktra jest jedna i nie- bez tytuu (zielone ludziki), Sebastian Kubica Prawda, Wie-
zmienna, ale eby pod- saw ysakowski Stworzy mczyzn i niewiast, Wojciech
j wysiek ksztatowania Osuchowski Ksika skarg, Leszek ebrowski Prawda 2, Mi-
swojej codziennoci wo- rosaw Adamczyk 10.04.10 wyrnienia.

12 R e l a c j e I n t e r p r e t a c j e
 Te r e s a D u d e k B u j a r e k

Wystawa
wsparcie
dlaartystw?
Na jednej zarchiwalnych fotografii otwierajcej jubileuszowy katalog, przy-
gotowany przez Zwizek Polskich Artystw Plastykw Okrg Bielsko-Bia-
a zokazji swojej 70-letniej obecnoci wmiecie nad rzek Bia, moemy
zobaczy transparent znapisem: Kupujcie obrazy zwystawy zwizku pla-
stykw, tanie jak barszcz.

Wydarzenie miao miejsce pod koniec lat 40. XX wie- wie bielskiego Oddziau zainicjowali funkcjonowanie
ku, towarzyszyo jednemu zdorocznych salonw orga- wielu wanych dla dzisiejszego Bielska-Biaej instytu- Akcja ZPAP Oddziau
nizowanych przez ZPAP Oddzia wBielsku. Czy akcja cji oraz przedsiwzi owiatowych ikulturalnych (Te- wBielsku iSzkoy
zakoczya si powodzeniem ? tego jednoznacznie nie atr Lalek Banialuka, Midzynarodowy Festiwal Sztu- Malarstwa, Rzeby iGrafiki,
wiemy. Moemy przypuszcza, e cz prac tak ztej, ki Lalkarskiej, Studio Filmw Rysunkowych, Muzeum przed lipcem 1947
jak inastpnych wystaw znajdowaa nabywcw. Jednym Historyczne, Galeria Bielska BWA, Biennale Malarstwa Archiwum MHBB
zkupujcych byo ijest bielskie Muzeum, do lat 80. XX
wieku, czyli do rozwizaniu oglnokrajowych struktur
ZPAP, tworzce swoj kolekcj prac artystw wspcze-
snych wcisej wsppracy ze Zwizkiem, zrzeszajcym
wwczas prawie wszystkich twrcw. Efekt tych kolek-
cjonerskich dziaa mona zobaczy nie tylko na staej
ekspozycji bielskiego Muzeum Historycznego wzamku
ksit Sukowskich, ale przede wszystkim na prezento-
wanej od 19 czerwca wystawie okolicznociowej. Okaza-
y gmach wcentrum miasta przez pitnacie lat by sie-
dzib tutejszego Oddziau ZPAP. To tu, zkocem lata
1945 roku, artyci zorganizowali swoj pierwsz powo-
jenn ekspozycj, awiosn nastpnego roku prestiow
wystaw oglnolsk, ktr zwiedzi sam Leon Krucz-
kowski, wczesny wiceminister kultury isztuki.
Na obecnej wystawie pokazywany bdzie materia
archiwalny obrazujcy najwaniejsze osignicia ZPAP
na przestrzeni 70 lat oraz historyczne uwarunkowa-
nia dziaa podejmowanych przez artystw. Czonko-

R e l a c j e I n t e r p r e t a c j e 13
 Bielska Jesie i Zesp Szk Plastycz-
nych im. J. Faata). Wyeksponowany zosta-
nie przede wszystkim dorobek nieyjcych
czonkw lokalnych struktur zwizkowych,
kilku pokole artystw, ktrzy na trwale
wpisali si wobraz dokona plastycznych
miasta iokolicy. S wrd nich malarze (za-
wsze stanowicy dominujc grup), grafi-
Krystyna Korycka: cy, rzebiarze, rysownicy iartyci sztuki wkna. Spek-
Okno, 2014, litografia trum podejmowanych przez nich tematw jest rozlege.
Moemy zobaczy tradycyjne pejzae, ich syntetyczne
przetworzenia lub melancholijno-romantyczne reflek-
Aleksandra Wiszniewska, sje. S realistyczne portrety, autoportrety i konterfek-
Cie Pantery T015001910, ty symboliczne, sceny rodzajowe, martwe natury oraz
2014, wgiel, akryl, karton kompozycje o rozbudowanej, wielowarstwowej treci.
Znaczn grup s grafiki (monotypie, linoryty, drze- zaobserwowa, na ile ich autorzy pozostaj wierni swo-
Na poprzedniej stronie: woryty) obrazujce ycie codzienne, ludowe zwyczaje, im charakterystycznym stylistykom, ana ile poszuku-
Jolanta Herma-Pasiska: gralskie typy zBeskidu lskiego oraz tradycyjne bu- j czego innego. Naley podkreli, e obecna wystawa
ar, 2015, glina szamotowa, downictwo drewniane. S take graficzne eksperymen- ma charakter szczeglny, jubileuszowy. Nie jest to tyl-
szkliwo ty, wktrych poczone zostay rne techniki. Skrom- ko rodowiskowy przegld, bowiem wielu twrcw po-
nie reprezentowana jest rzeba (ta dziedzina nigdy nie traktowao j jako prezentacj najwaniejszych swoich
miaa tu licznych przedstawicieli), tkanina artystyczna, osigni. Std dziea powstae od lat 70. XX wieku po
jak rwnie autorskie plakaty iinne projekty. wspczesno, z2015 rokiem wcznie.
Wracajc jednak do postawionego na pocztku pyta- Stosunkowo atwo zidentyfikujemy prace malarskie
nia omoliwe sukcesy komercyjne plastycznych przed- Alfreda Biedrawy, Zdzisawa Kudy, Stanisawa Mrow-
siwzi wystawienniczych, naley zwrci uwag na ca, Ewy Wsikiewicz-Wolnickiej, Czesawa Wieczorka
Jacek Grabowski: wystaw przygotowan zracji 70-lecia wGalerii Bielskiej czy Teresy Sztwiertni. Ciekawie wypada zmiana narra-
V Wileska Brygada AK BWA (wlatach 19601975 Pawilon Wystawowy ZPAP). cji irozoenia akcentw wnowych obrazach Bogusawa
Mjr. Szyndzielorza upaszko, To tam zrzeszeni wZPAP Okrgu Bielsko-Biaa twrcy Marii Boby Colina, Agaty Tomiczek-Woonciej iEl-
2015, olej, ptno zaprezentowali swoje dokonania. biety Biczak-Haderek. Obrazy Michaa Klisia zby-
Wicej ni poowa kiem wroli gwnej s silnie ekspresyjne dziki mocnej
(Okrg skupia 114 twr- kolorystyce. Ekspresja symbolicznych ksztatw zwie-
cw) to jak podkrela rzcych (konia) dominuje wreliefowo-malarskiej pracy
Mirosaw Mikuszewski, Alana Konopczyskiego. Jacek Leopold Grabowski jak
prezes emeryci iarty- zwykle komentuje wane wydarzenia historyczne. Nie-
ci od lat funkcjonujcy wiele mamy na wystawie prac abstrakcyjnych, jest tak
na rynku sztuki. Zpra- starsza fakturalna kompozycja Piotra Wisy.
cami wielu znich mieli- Minimalizm form obrazowych Ernesta Zawady do-
my okazj si zapozna tyka tym razem problematyki pejzaowej. Jake jednak
na zorganizowanych jego obraz jest daleki od melancholijno-nostalgicznego
wostatnich latach wy- krajobrazu Jolanty Michniowskiej, ekspresyjnych we-
stawach indywidual- dut Jacka Leszczyskiego czy miejskiej opowieci Leszka
nych bd na ubiego- Kwanego. Na jeszcze innym biegunie pejzaowych in-
rocznym 3. Bielskiego spiracji sytuuj si ptna Jzefa ysakowskiego, aaniel-
Festiwalu Sztuk Wizu- skie opowieci Piotra Kutryby tocz si wbaniowym
alnych, bdcym kon- plenerze. Fragmenty rzeczywistoci przyrodniczej s te-
tynuacj wystaw ro- matami pastelowych rysunkw Ewy Surowiec-Butrym
dowiskowych. Moemy oraz fotografii Barbary Grucy-gowskiej.

14 R e l a c j e I n t e r p r e t a c j e
 Sztuka portretowa wyparta zostaa przez fotografi.
Mao kto zamawia dzisiaj swj konterfekt. Delikatne
wrysunku portrety zaprezentowaa Stanisawa Kowal-
ska-Mrowiec, Leszek Szczurek posuy si konwencj
hiperrealistyczn, a Mateusz Taranowski przetworzo-
n fotografi.
Niewiele na wystawie eksperymentw z form lub
technik. Niezwykle ciekawe s obrazy Krzysztofa Dada-
ka, trudne technologicznie, malowane klasyczn emali
na stalowych blachach iwypalane. Wacaw Bachman za-
proponowa instalacj zoon zdwch obrazw idwch
krzese oraz zaprosi publiczno do interakcji, organi- nych tytuach. Ciekawe eksperymenty zform iwiatem Piotr Kutryba: Anielskie
zujc Casting ZPAP 2015. proponuje Jolanta Herma-Pasiska. wiato to take je- wieci, 2015, olej, akryl,
Mode twrczynie gwnie malarki komentu- den zelementw kreujcych kobiece ksztaty wobiek- ptno
j rzeczywisto przez pryzmat rnych dowiadcze. tach-lampach Mirosawa Mikuszewskiego. Nieliczni
Anna Kuzawiska-Sikora opowiada osamotnoci dzie- w tym rodowisku rzebiarze to Jan Herma, Mieczy-
ci wspczesnych rodzicw, Renata Szuczyska odwrot- saw Haderek, Bronisaw Krzysztof, Jerzy Skupny iLi-
nie oradoci macierzystwa. Maria Posuszna zwraca dia Sztwiertnia. Stylistyka wielu znich od lat pozosta-
uwag na codzienno kobiet, natomiast Joanna o- je niezmienna, arozpoznawalne cechy ich prac s nadal Archiwum ZPAP
chowska prezentuje obraz bdcy portretem przyjaciela czytelne. Nestorka tkaniny artystycznej Barbara Nachaj- Okrgu Bielsko-Biaa
zanurzonego wmorzu pikseli. Prace tej artystki ekspo- ska-Broek nostalgiczne wspomnienie podry do Grecji
nowane s take wzwizkowej Galerii PPP przy Ryn- przeoya na meandryczny jzyk patchworku.
ku 27 (od 1978 roku siedziba ZPAP, zprzerw wlatach Wwystawie uczestniczy ponad 100 twrcw, wtym
19831990), gdzie autorka prezentuje rzeby, obiekty trzech, ktrzy nie s obecnie czonkami Okrgu Bielsko-
idrobne rysunkowe szkice (nagroda 3. BFSW). -Biaa, ale zwizani byli ztutejszym ZPAP wprzeszo-
Silny adunek ekspresji maj wielkoformatowe lino- ci (Tadeusz Bajwoluk, Aleksander Spyra iJerzy Becela).
ryty Ewy Korli-Rewicz. Barwne litografie Krystyny Zokazji jubileuszu wydany zosta obszerny katalog
Koryckiej to zapis pustki dnia codziennego. Pokoleniowo przybliajcy histori idokonania twrcze Zwizku na
modsza Anna Wajda, posugujc si klasycznymi tech- przestrzeni tych lat oraz sylwetki wszystkich yjcych ?
nikami trawionymi, prbuje odnale siebie iswoje miej- inieyjcych czonkw Oddziau wBielsku iBielsku- Do 1950 r. funkcjonowa Od-
sce na ziemi. Wrd grafikw dominujcym medium jest -Biaej oraz Okrgu Bielsko-Biaa. Cao liczy 318 stron, dzia ZPAP wBielsku, nastp-
komputer. Kady ztwrcw wykorzystuje to narzdzie jest bogato ilustrowana i podana w atrakcyjnej szacie nie Delegatura (19501954),
inaczej. Ten typ prac prezentuj: Piotr C
zadankiewicz, graficznej. Wimieniu artystw iwasnym zapraszam do w latach 19551977 Oddzia
Henryk Jasiski, Tadeusz Moskaa, Kazimierz dzki, ogldania wystaw, zachcam do kontemplowania prac w Bielsku-Biaej, w latach
Jerzy Pietruczuk, Konrad Sowicki i Leszek Zbijowski. irozmw ztwrcami, atake wzywam, szanowna pu- 19771983 iod 1990 do chwili
Digitalne odbitki su rnym celom. Dla wielu ar- blicznoci, Kupuj prace zwystaw naszych plastykw! obecnej Okrg Bielsko-Biaa
tystw stanowi zapis artystycznych kreacji zrealizowa- (wymiennie: Bielsko-Bialski).
nych za pomoc innych rodkw wypowiedzi. Dotyczy
to gwnie realizacji projektowych iscenograficznych, Kochajmy naszych artystw. 70 lat obecnoci ZPAP w Biel-
koncepcji aranacyjnych, przygotowywanych iwdraa- sku-Biaej:
nych do przemysu, animacji iopracowa plastycznych Galeria Bielska BWA, 15 maja 21 czerwca Teresa Dudek Bujarek
do filmw rnego typu, ilustracji ksikowych iinnych Muzeum Historyczne wBielsku-Biaej Zamek ksit Su- kuratorka zbiorw
form uytkowych (Marian Fiszer, Andrzej Siniarski). kowskich, 19 czerwca 31 sierpnia bielskiego Muzeum
Dokumentacja fotograficzna jest rwnie zapisem prze- Wystawa prac Joanny ochowskiej, Galeria PPP, 19 czerw- Historycznego,
prowadzonych prac konserwatorskich (Katarzyna Mro- ca 31 sierpnia. publicystka iredaktorka,
wiec, Jarosaw Szpakowicz). 12 sierpnia w70. rocznic pierwszego spotkania organiza- prezes Oddziau Grno-
Szko, piasek, ceramika to materiay uywane przez cyjnego bielskich plastykw Zarzd Okrgu wraz wtwrca- lskiego Stowarzyszenia
Iwon Pastok, zktrych tworzy obiekty oegzystencjal- mi zaprasza na Rynek na niespodziankow akcj. Historykw Sztuki.

R e l a c j e I n t e r p r e t a c j e 15
Magorzata Sonka
Opowiedzie
swj wiat
Jzef Hulka autentyczny, samorodny artysta ludowy, jakich dzi ju wa-
ciwie nie ma, wierny tradycji, zktrej wyrs. Uprawia rzeb, malarstwo
na szkle, plastyk obrzdow. Antoni Toborowicz rzebiarz, grafik, ma-
larz na szkle, twrca fantazyjnych wizerunkw zwierzt irolin, ktry za-
czyna od inspiracji sztuk ludow, ale poszed wasn drog. Dwaj arty-
ci dwa ich niezwyke wiaty latem zagoszcz wGalerii Bielskiej BWA.
Prace Jzefa Hulki Wystawa Dwa wiaty jest wsplnym
Zbigniew Micherdziski przedsiwziciem Galerii Bielskiej BWA
i archiwum Muzeum i Regionalnego Orodka Kultury w Biel-
Miejskiego wTychach sku-Biaej, atowarzyszy odbywajcemu si
po raz 52. Tygodniowi Kultury Be-
skidzkiej.
Ide tego zestawienia jest po-
kazanie odmiennych drg dwch
twrcw, ktrzy zaczynali podobnie,
od sztuki sakralnej oludowym rodowo-
dzie mwi Zbigniew Micherdziski,
kurator wystawy. Tak samo zadomo-
wionych wwiecie, yjcych wzgodzie
z otoczeniem, z tradycj, z przyrod.
czy ich take wielkie oddanie temu,
Magorzata Sonka co robi, pasja rzadko spotykana na-
specjalistka ds. wydawniczych wet uartystw. Iobaj s prawie nie-
Regionalnego Orodka ograniczeni wswoich moliwociach,
Kultury wBielsku-Biaej, otwarci na poszukiwania iodwani
redaktor naczelna RI. wpodejmowaniu wyzwa.
16 R e l a c j e
Jzef Hulka naley do najwybitniejszych artystw lu-
dowych wPolsce. Jest obdarzony rzadk ju dzi umie-
jtnoci utrwalania i przekazywania specyficznego
ludowego pojmowania rzeczywistoci. Trudne ycie, ja-
kiego dowiadczy, cika praca iobowizki nie odebra-
y mu potrzeby iradoci tworzenia, opowiadania owie-
cie wzgodzie zwasnym jego widzeniem, poszukiwania.
Zachowa pogod ducha ipoczucie sensu, wartoci.
Obecnie 89-letni (rocznik 1926), zaczyna swo-
j przygod ze sztuk od rzeby jako kilkunasto-
latek, wczasach wojennego wysiedlenia, oczym
barwnie opowiada wautobiograficznej ksi-
ce Moje ycie. Ma charakterystyczny, roz-
poznawalny styl. Ulubione tematy to posta-
cie witych i sceny biblijne, ewangeliczne
zdarzenia, ale te scenki rodzajowe czy
postacie historyczne. Rne warianty
tego samego tematu potraktowane s
raz jako rzeba pena, raz jako pasko-
rzeba, gwnie wdrewnie lipowym iol-
chowym, aniekiedy brzozowym. Najcz-
ciej pozostawione wstanie surowym, ale
imalowane tym zajmowaa si przede
wszystkim Anna Hulka (zm. 2009),
ona Jzefa. Maonkowie czsto pra-
cowali wsplnie.
I n t e r p r e t a c j e

Drewno to oczywicie podstawowy surowiec rze-
biarski mistrza zkawicy. Ale ju jako dojrzay, uznany
twrca po raz kolejny podj wyzwanie isprbowa po-
kona opr kamienia. Trzeba przyzna, e wyszed ztej
prby zwycisko. By nie byo to goosowne stwierdzenie,
dodajmy, e otrzyma m.in. gwne nagrody wkonkursie
rzeby ludowej wkamieniu, organizowanym od lat 90.
ub.w. przez Muzeum Okrgowe wNowym Sczu iRegio-
nalny Orodek Kultury wBielsku-Biaej. Po mistrzow-
sku opanowa ponadto sztuk malarstwa na szkle, kt-
rego uczy si upodhalaskich mistrzw, osigajc wtej
dziedzinie niezaprzeczalne
sukcesy. Jeszcze w czasach
wspomnianego wysiedlenia
R e l a c j e
zacz wykonywa rekwizyty niezbdne koldnikowi. Jzef Hulka (zlewej)
Gwiazdy, a z czasem szopki, kukieki do szopek, ma- Zbigniew Micherdziski
ski, kozy. Charakterystyczne dwuwieyczkowe pitrowe
szopki Jzefa iAnny Hulkw utrwaliy sylwetk spalo- Antoni Toborowicz
nego w1992 roku XVI-wiecznego kocioa wkawicy. (zprawej)
Wykonywali je ze statycznymi albo ruchomymi kukie- Agnieszka Szymula
kami, zwracajcymi uwag starannoci wykoczenia.
Hulka nie tylko tworzy szopki, ale iprzez kilkadziesit
lat koldowa znimi (podobnie jak zgwiazd) po wsi,
przedstawiajc autorskie widowisko kukiekowe, ktre
sama miaam okazj oglda jako dziecko.
OJzefie Hulce mona mwi bardzo dugo. Nie tyl-
ko otalentach przecie, take ouporze wposzukiwaniu
nowych drg ipodejmowaniu nowych zada. Ojego cie-
kawoci wiata, filozoficznych poszukiwaniach wzakre-
sie refleksji nad sensem ycia, opisaniu, oaktorskich ta-
lentach, zapamitanych starych tekstach koldniczych
czy pieniach ipastorakach, ktre s prawdziwymi skar-
bami dla folklorystw, oocalaniu iprzekazywaniu tra-
dycji ipasji, zjak wszystko robi. Poznajc jego wszech-
stronny dorobek artystyczny, niewtpliwie stwierdzamy,
e jest nietuzinkowym twrc, wychodzcym poza przy-
jte standardy istereotypy, wymykajcym si obiegowym
klasyfikacjom. Ale jest rwnie czowiekiem niemiesz-
czcym si wprzyjtych schematach. Czowiekiem jakby
zinnej bajki, wktrej cae ycie jest twrczoci napi-
saa Barbara Rosiek wposowiu do wspomnianej Hulko-
wej autobiografii. Miejmy nadziej, e zokazji bielskiej
wystawy zechce znw podzieli si swoj niestandardo-
w osobowoci, zaiskrzy dowcipem, pokaza, jakim
jest zajmujcym mwc ijak wiele ma do powiedzenia.
I n t e r p r e t a c j e 17
 Drugi bohater wysta-
wy, Antoni Toborowicz,
urodzi si w 1941 roku.
Rzebi od dziecka, potem
zacz malowa. Mia biel-
ski epizod prbowa do-
sta si do liceum plastycz-
nego, agdy to si nie udao,
uczy si wtutejszym ogni-
sku plastycznym. Podej-
Prace Antoniego Toborowicza. mowa rne prace, by nawet grnikiem, ale porzuci
Obiekty ze zbiorw wszystko izosta artyst. Zacz rzebi wwglu, potem
Muzeum Miejskiego wTychach drewnie, nawiza kontakt zCepeli.
iautora. Powyej kaplica Ludowa inspiracja obecna bya u podstaw jego
wSzpitalu Wojewdzkim twrczoci, co gwnie przejawiao si wtematyce sa-
wTychach kralnej podkrela Zbigniew Micherdziski. Zczasem
Agnieszka Szymula ta inspiracja przyja jednak oryginalny, indywidualny
i archiwum Muzeum ksztat. Artysta nabra wikszej swobody, kanony ludo-
woci przestay go ogranicza iposzed wbaniowo od problemw tego wiata. Zdaleka lepiej wida mwi
postaci, fantastyczno, monumentalizm, wyczarowy-
wanie wiata, ktry istnia w jego bogatej wyobrani.
Cho sacrum jest wniej wci obecne.
Zajmowa si grafik, malowa obrazki na
szkle, ale jego domen jest rze-
ba. Potrafi tworzy prace wy-
wodzce si z ducha ludo-
woci, a zaraz potem bardzo
daleko odbiegajce od wiejskiej tradycji pro-
fesjonalne dziea. Czsto osadza je na -
kach, polach, w wodzie. Wykorzystuje
naturalne ksztaty drewna lub gazi, two-
rzc sylwetki ptakw czy zwierzt, swo-
iste bestiarium. czy te drewno z in-
nymi surowcami, zkamieniem, metalem,
skr, wiklin. Urzeka kolorystyk. Jest Anto-
ni T
oborowicz take twrc wystroju kociow,
monumentalnych rzeb iotarzy, drg krzyo-
wych. Zaoy Muzeum Krzyy i Kapliczek,
ktre razem z galeri wasnych dzie udostp-
nia zwiedzajcym w Woli Libertowskiej, skd
pochodzi, agdzie po latach wdrwek iposzu-
kiwa osiad na stae. Cae otoczenie wiejskie-
go domu, zniezwykym wystrojem, zapenio-
ne jest jego dzieami. Oglda mona rzeby,
drzeworyty, meble czykominki wykonywa-
ne na zamwienia. S tam ponadto prace c-
rek, malarek, absolwentek ASP. Wane jest
dla niego to, co prawdziwe, co wynika zwa-
18 R e l a c j e
snych przemyle iemocji. Nie fascynuj go wzory, nawet
najlepsze, lecz wanie poszukiwania wkontakcie zprzy-
rod, ze ladami przeszoci. Nie ucieka jednak od ludzi,
pisa onim Aleksander Jackowski (Polska Sztuka Lu-
dowa Konteksty XLV, 1991, nr 1).
W Bielsku-Biaej pojawi si za spraw organi-
zowanych przez Regionalny Orodek Kultury kon-
kursw na zabawki, w ktrych zaskakiwa orygi-
nalnoci i niezwykoci do tego stopnia, e jury
stworzyo kiedy dla niego odrbn kategori ze-
sp swobodnych impresji twrczych na temat kon-
kursu. Iju znami zosta, goszczc nie tylko na za-
bawkarskich prezentacjach wGalerii Sztuki ROK-u.
Na bielskiej wystawie Jzef Hulka pokae gwnie
prace religijne, usystematyzowane zgodnie zrokiem
liturgicznym. Wedug takiego bowiem porzdku
przebiega najczciej twrczo artystw ludowych.
Antoniego Toborowicza poznamy przede wszystkim
jako twrc prac yjcych wprzyrodzie, wkrajobra-
zie. Podczas trwania ekspozycji przewidziane s tak-
e warsztaty mona bdzie odbi grafik Tobo-
rowicza, namalowa obrazek na szkle, korzystajc
zgotowych szablonw Hulki albo wedug wasne-
go pomysu. Zpewnoci zapowiada si niebanalne
spotkanie ze sztuk niekoniecznie tylko ludow.
Galeria Bielska BWA wBielsku-Biaej: Dwa wiaty
wystawa prac Jzefa Hulki iAntoniego Toboro-
wicza, 24 lipca 30 sierpnia 2015. Organizatorzy:
Galeria Bielska BWA iRegionalny Orodek Kultu-
ry wBielsku-Biaej.
I n t e r p r e t a c j e

Nazwa
nienazwane
Zwyksztacenia inynier nauk technicznych, doktor. Zpasji poetka przede
wszystkim, cho artystycznie wypowiada si te poprzez fotografi oraz
rne formy graficzne imultimedialne.
Lucyna Brzozowska naukowo zwizana jest zKate-
dr Transportu i Informatyki Akademii Techniczno-
-Humanistycznej wBielsku-Biaej. Twrczo realizuje si
wnieformalnych grupach poetyckich oraz wrodowisku
bielskich fotografw, uczestniczc wspotkaniach grupy
dziaajcej przy Fundacji Centrum Fotografii. Prowadzi
blog Sowa rozsypane (milczenie-abigail.blogspot.com).
W kwietniu 2014 roku Wydzia Kultury i Sztuki
Urzdu Miejskiego wBielsku-Biaej wyda retrospektyw-
ny tomik jej wierszy Przypite do wiata. We wrzeniu
dziki wsparciu wielu osb poprzez portal polakpotra-
fi.pl zrealizowaa projekt PrzenikaNIE WIEM*, bdcy
? autorsk wypowiedzi poetycko-graficzn, otyle szcze-
* Tomik by projektem dy- gln, e mona go przeywa wielokrotnie iwielorako
plomowym (studia podyplo- za kadym razem odkrywajc inne znaczenia caoci
mowe) Lucyny Brzozowskiej bd przekaz wybranych warstw tej publikacji: bia-
z projektowania graficznego ych wierszy, form haiku ikrtkich poetyckich refleksji,
na Wydziale Architektury zdj, rysunkw, ukadu graficznego, dyskretnie wpro-
Politechniki lskiej, doce- wadzonego koloru...
nionym przez komisj egza- Ostatnie dwa lata pozwoliy jej zrealizowa izsumo-
minacyjn, ktra przyznaa wa dotychczasowe dowiadczenia artystyczne, jak rw-
mu wyrnienie. nie przeformuowa co, co pyno wanym, ale hobby- to moje korzenie istotne iznaczce. Poczuam, jak tu
stycznym nurtem jej ycia, wwiadom kreacj twrcy,
ktry wypowiada si publicznie.
Zapytana opoetyckie credo, odpowiada: Nie wiem,
czy mam co takiego... Wogle si nad tym nie zasta-
nawiam; nie myl otym, gdy pisz... Jednak wtrakcie
ponadgodzinnej rozmowy ojej twrczoci sama wraca
Archiwum prywatne do tego pytania, wyranie si znim zmaga, szuka sw.
R e l a c j e
Renata Morawska
Wreszcie znajduje. Mwi: Uwielbiam poezj za to, e
pozwala nazwa nienazwane. Idodaje: Generalnie pi-
sz zdwch powodw: po pierwsze dlatego, e dzielenie
si poezj uwaam za swoj powinno, adrugi powd
jest taki, e nie mog nie pisa, to jest co, co zostao mi
dane idomaga si urzeczywistnienia.
Idea dzielenia si twrczoci przywieca rwnie
inicjatywie, ktr podja jesieni minionego roku, by
promowa i wspiera innych poetw. Od padzierni-
ka 2014 do kwietnia 2015 roku zorganizowaa wgale-
rii Franciszka Kukioy osiem spotka pod hasem Po-
ezja na wzgrzu, podczas ktrych prowadzia wieczory
autorskie zarwno poetw zdorobkiem, jak iosb wy-
chodzcych dopiero zszuflady. Podkrela: Twrczo
nie jest tylko spraw twrcy, to nie jest nasze, nie nale-
y do nas; skoro ma si taki dar, to trzeba go rozwija
dla siebie iinnych.
Kiedy rozmawiamy ofilozofii yciowej, przywouje
buddyzm zen, nauki koreaskiego mistrza Seung Sah-
na, atake hinduskiego filozofa Jiddu Krishnamurtie-
go. Te odniesienia s bardzo wane wodbiorze jej po-
ezji. Buddyjskie tu i teraz pozwala lepiej zrozumie
poetyckie tropy, ktrymi poda, niektre puenty, ana-
wet powcigliwy dystans towarzyszcy niezwykle prze-
cie emocjonalnym tekstom.
Dociekam.
Jak wtym tu iteraz mieci si konfrontacja ze
sprawami minionymi, ktr wostatnim okresie wyra-
nie podja wswojej poezji?
Nie wiem jeszcze, jak to si mieci. To dla mnie
nowe dowiadczenie. Prawdopodobnie chodzi oto, e
istniej wiaty rwnolege, aczas nie jest linearny.
Masz poczucie, e przeszo zacza si domaga
swojego miejsca, gosu?
Nie. To raczej we mnie pojawia si na ni zgoda.
Wczeniej owo tu iteraz traktowaam bardzo dosow-
nie. Uwaaam, e przeszo iprzyszo nie istniej,
funkcjonuj tylko jako lady wpamici iwymysy roz-
proszonego umysu. Ale wtrakcie praktyki zen idoj-
rzewania wewntrznego odkryam, e dawne historie
iteraz obejmuje przeszo iprzyszo...
Na ile ten krtki wstp przyblia jej posta? To zale-
dwie municie. Zamieszczone wiersze nieco wyostrz
obraz. Pozwol zajrze do jej wiata. Przez jedno okno,
moe dwa czy trzy... Ale tych okien wjej yciu itwr-
czoci jest wiele. Ikomnat penych skarbw nienazwa-
nych. Nazywa je.
I n t e r p r e t a c j e 19
 Lucyna Brzozowska

Odczuwam gd czowieka Zaduszki

Nie jeste biaym duchem Winnej ciszy we mgle
przez wyrw wistnieniu cierpn rce tak zimno tak zimno
wycieka dzi
Zgarniam licie zpyty iszepcz do ciebie
Nie wiem jak zszy moe poznasz mnie po gosie jeli
wczoraj jutro
Dziewczynka wniebieskiej sukience
podam za tob
wci taczy jest stranikiem ssiedniej alejki
Nie jeste czarnym duchem
Jej odpowiednik to poeta
jeli czas jest zmienn zalen
rozkadajcy zeszyty jak paszcz powiesz
musi si uda wrci do ciebie
e wybra sobie najwaciwsze miejsce
Co tobie byo e takie miertelne

Nie bdzie lku ju wicej

Owicie
Spaceruj pomidzy pniami wrd mgie
zamykam oczy jest tak samo
lesisto wrosa we mnie otulam si mchem
Istnieje tylko to
Przygldam si wtobie tato
Ten chopiec oddany na sub by mia ciepo ichleb
pascy krowy nad stawem zamunicj
Ktry zbratem si bi okromk chleba
iwybra studia gdzie wysze stypendium
Ten chopiec ma twoje rysy
Ta dziewczynka wlustrze
te
Nie otwieram od razu caej skrzynki wypenionej skarbami
ale inie wynosz ze strychu po jednym skrawku papieru
by pokaza na ktrej karcie zapisane wicej
aby mg przeczyta ksig
Nie rozkadam przed tob caej mapy penej szram
ale inie odkrywam pojedynczych zadrani sicw
moe ktrego dnia sam trafisz na waciwe znaki
ije zablinisz sob we mnie
Nie pjd ztob do zaczarowanego lasu ktrego imi
znane jest tylko wybracom ale inie bd zwodzi ci
midzy ciekami sam wybierz waciwe drzewo
ktrego korzenie wrosy wskr
Nie wypuszcz naraz wszystkich ptakw migotaniem
tczowymi barwami zmciyby wzrok ale inie
wyrywam po jednym pirze zich szerokich skrzyde
pozwol je tobie odnale
Niech motyle wtwoich doniach
tacz jeszcze przez chwil

20 R e l a c j e I n t e r p r e t a c j e
 Odzyskana
Nazywam si Odzyskana
inic poza tym nie pamitam

Miaam dom bo patrz tsknie

na zasony woknach
by moe miaam te co wicej

Dzi zaczynam si od nowa

od pierwszego wersu
od pierwszego sowa

Nazywam si

Nazywam si Odzyskana
nie wiem do kogo naley to imi

Miaam kiedy rodzin

umiecham si gdy widz
matki zdziemi iojcw
by moe sama byam dzieckiem
albo matk
albo ojcem

Teraz jednak zaczynam si od nowa

od pierwszego wersu
od pierwszego sowa

Nazywam si
siebie nazywam Odzyskana

Tak jakby bg
Mwi e bg umiecham si znam bardzo dobrze
te jego rozpuszczone promienie zajczki irozwiane grzywy

Trawy faluj przeczesujemy je stopami gaskamy dba

klaszczemy wrce radonie wpodskokach zbiegajc
ka
Mwi e bg umiecham si znam bardzo dobrze
Odej to takie proste
rozmoky popi wpopielniczce irwnie ddyste marzenia
tylko co zrobi zciaem
Papieros przemk mwisz to wilgo wpowietrzu wilgo gdzie je zostawi spali

Agata Tomiczek-Woonciej
caa zmoknita od ez umaram wczoraj na popi pogrzeba niech bdzie pokarmem
Mwi e bg umiecham si znam bardzo dobrze Szeptay na ucho dba trawy
igra sobie zlosem zprzeznaczeniem nawet zwoln wol rebaki prychay wzabawie
umieranie to taki art
Zwaszcza wtedy przygryzam zby na krawdzi ka
na krawdzi ciaa twojego mojego koysz si Malej gwiazdy milkn pytania
nikt jeszcze stamtd nie wrci
Mwi e bg
niech mwi

R e l a c j e I n t e r p r e t a c j e 21
M a r i a Tr z e c i a k

Serce dziecka

Towarzystwo Przyjaci Bielska-Biaej iPodbeskidzia wydao w2014 roku Maria Trzeciak: Jak poznae Iss?
kwadratowy tom wierszy Jana Pichety pt. Gra Issy, z grafikami Marka Jan Picheta: Poezj Dalekiego Wschodu pokochaem ju
wszkole. Nie byo wtedy do niej dostpu, zreszt podob-
Kamieskiego iangielskimi tumaczeniami Julii Dziubek.
nie jak teraz. Po wojnie wydano wPolsce tylko dwie an-
tologie poezji chiskiej. Nieco tylko lepiej jest zpoezj
japosk. A przecie to kultura duo starsza i bogat-
Wiersze, zgodnie ze skonnoci poety, krtkie do sza ni nasza. Jest taki chiski dwuwiersz sprzed kil-
haiku zblia jeszcze uyte wtytule imi Issy, japoskiego ku tysicy lat:
twrcy piszcego na przeomie XVIII iXIX wieku zwiel- Ty, panie, nie siejesz inie zbierasz
k (przeniknit filozofi zen) czuoci olimakach, a- Skd wic uciebie ziarno ztrzystu pl?
bach, wietlikach, muchach, komarach ipchach. Podob- Aktualne, prawda?
no Issa by ostatnim mistrzem haiku, ojego uczniach Prawda...
cicho igucho. Ajednak s. Zarazi mnie Dalekim Wschodem mj szkolny przyja-
ciel, Andrzej Krlicki czowiek, ktry zna gramatyk
gdy issa je barszcz zuszkami chyba wszystkich jzykw wiata. By pocztek lat 70.
myli ouszkach Czytalimy wszystko, co byo wnaszym zasigu, abya
jednym nieco wikszym ni drugie gwnie antologia literatury chiskiej profesora Wiesa-
tyle razy zagryzanym wpoczuciu wa Kotaskiego. Uczylimy si na pami wierszy, ale
e tylko to ma sens byo nam mao. Wymylilimy, e w dotarciu do r-
mikkie nadzienie de dalekowschodniej literatury pomoe nam ambasa-
nierwne uszka da chiska. Wysalimy list, ktry koczy si sowami:
Wtym kraju tylko wy, panowie, moecie nam pomc.
nie chcesz si napi Zamiast odpowiedzi dostalimy wezwanie na SB.
mj limaczku Nie zniechcio Ci to do chiskiej poezji?
verdicchia Jak mogo? Posuchaj Li Taibo:
issa Pord drzew kwitncych zdzbanem penym wina
nie wychodzi Samotnie pi musz pozbawion wspczucia,
ze swej muszli Wgr wznoszc czar, jasny miesic wzywam,
inaczej Acie mj przede mn jest trzecim kompanem.
ni gzygzakiem (tum. Witold Jaboski)

22 R e l a c j e I n t e r p r e t a c j e
 Bardzo to rzeczywicie harmonizuje zTwoj postaci .
Moliwe, wkocu Li Taibo umar zprzepicia. Dowie-
dziaem si tego z jakiego amerykaskiego wiersza
onim. Bowiem cigo tego nurtu nadal trwa, zwasz-
cza wAmeryce. Dalekim Wschodem, jego poezj inspi-
rowali si imagici.
Chodzi oform?
Oumiejtno skrtu poetyckiego. Wnajwyszym stop-
niu posiedli j Chiczycy, apotem Japoczycy. Ta umie-
jtno czy si ze zdumieniem, e wiat jest taki nie-
oczekiwany, e wszystko dzieje si samo przez si. eby
napisa haiku, trzeba mie serce dziecka uczy Basho
Matsuo, XVII-wieczny japoski poeta. Serce dziecka,
czyli wieo spojrzenia i dyspozycja do zdumiewa-
nia si wiatem.
Tomasz Jastrun, kiedy by dzieckiem, zapyta swojego
ojca poet: Tato, dlaczego jabko ma tylko gow?
Amj Maciu zdefiniowa kau e skada si zwody czy na Sachalinie? Moe przywiz stamtd co, co si
izdoka. potem wmoich genach albo memach znalazo.
Poezja! Nie zabijaj wnim dziecka! Aco Ci pobudzio do przetumaczenia haiku na an-
Issa tak wanie pisa? gielski? ?
By mistrzem. Doznaem objawienia, czytajc wiersz Ry- Myl, e moe zaistniej wszerokim wiecie?... Na Festi- Wikipedia
szarda Krynickiego, wktrym Issa jako limak wspina walu Poezji Sowiaskiej wLondynie wubiegym roku Jak donosi brytyjski New
si na wieowiec... Skoro tak moe pisa Krynicki, po- miaem zaprezentowa swoje wiersze oIssie. Poprosi- Scientist, dr Naoko Tosa
mylaem, to mog ija. Zaczem latem 2013 roku we em oilustracje malarza Marka Kamieskiego, aotu- z uniwersytetu w Kioto opra-
Lwowie. Szybko poszo. Z okoo setki do tomiku we- maczenie Juli Dziubek, bardzo zdoln poetk lipo- cowaa program komputero-
szo 37 haiku. wiczk. Ksik udao si wyda w500 egzemplarzach. wy, ktry na podstawie trzech
Mona bezpiecznie powiedzie, e Jan Picheta jest Wikszo rozdaem. Troch wyl do osb, ktre zaj- sw zaproponowanych przez
twrc haiku? muj si haiku iIss. uytkownika tworzy haiku.
Niezupenie. Haiku jest dla mnie pewnego rodzaju in- Duo jest takich ludzi? Moe ono by dopracowane.
spiracj, jednak jako czowiek zanurzony wkulturze eu- Obserwuj teraz wielki rozwj haiku, zwaszcza wInter- Program uczy si na tej pod-
ropejskiej nie trzymam si cile jego regu. Musz by necie. Czytam je zsatysfakcj. Haiku zawiera to, co moe stawie preferencji uytkowni-
wierny sobie, anie strukturom, ktre mnie tylko pobu- najbardziej zdumiewajce wyciu paradoks, niespo- ka, co w ykorzystuje przy two-
dzaj do twrczoci. Twrca haiku obserwuje rzeczywi- dziank, poczucie cudownej metafizycznoci istnienia. rzeniu kolejnych utworw.
sto, ale nic nie moe inie chce wniej zdziaa. Umnie
jest duo niezgody na wiat, buntu, denia do lepszego
ycia, ktre jako Europejczyk mam wgenach. Ale czu-
j si jako zwizany zt lini rozwojow poezji, kt-
r zapocztkowano cztery tysice lat temu daleko na
Wschodzie. Wchwilach szczeglnej radoci jestem na-
wet wyznawc zen. Jan Picheta Gra Issy, Towarzystwo Przyjaci Bielska-Biaej
Nawet wygldasz. iPodbeskidzia, Bielsko-Biaa 2014
Moja ona na studiach usyszaa od znajomego, e jest
na polonistyce wSosnowcu kolega, ktry wyglda jak Jan Picheta dziennikarz, czonek wadz katowickiego od-
Chiczyk. Tak mnie poznaa. dziau SDP, redaktor naczelny Kalendarza Beskidzkiego,
Moe chodzi opradziadka, ktry jako adiutant oficera felietonista miesicznika lsk, trener piki nonej BTS Re- Ilustracje
Biaej Gwardii podczas wojny rosyjsko-japoskiej wal- kord, wierszopisarz, mionik Toskanii. Marka Kamieskiego

R e l a c j e I n t e r p r e t a c j e 23
Renata Morawska
Oszczciu
Od czasu, kiedy w2001 roku Izabela Degrska zgosia swoj Bajk oszcz-
ciu do Konkursu na Sztuk Teatraln dla Dzieci iModziey, organizowa-
nego przez Centrum Sztuki Dziecka w Poznaniu, mino 14 lat. Sztuka
zdobya najpierw wyrnienie wkonkursie, anastpnie serca wielu tysi-
cy widzw teatralny debiut Degrskiej doczeka si kilkunastu realizacji
wPolsce inie tylko. Wrocznic prapremiery (marzec 2002, Teatr Lalek
Pleciuga ze Szczecina) opowiadaj Bajk... ze sceny artyci Banialuki. Zo-
baczmy ich iposuchajmy.
24 R e l a c j e
Co zatem wida i sycha w niespena godzinnym
spektaklu, przewidzianym dla dzieci od 7 lat? Najpierw
wida prost, symboliczn scenografi (wielofunkcyj-
na konstrukcja ze sklejki, oklejona pirkami), budzc
skojarzenia ze skromnym, spokojnym yciem zdala od
zgieku cywilizacji. Wida gwnego bohatera (wpier-
wowzorze to Chudy Staruszek, wwykonaniu Wodzi-
mierza Pohla posta uniwersalna ubogi mczyzna
wniedookrelonym wieku), penego ciepa inaturalnej
pogody ducha, ktry yje wwietnej komitywie ze swo-
imi przyjacimi Kogutem (Wodzimierz Aniszew-
ski), wink (Magorzata Krl) iMyszk (Maria Byrska).
Niedue, wyraziste, ale zarazem delikatnie skrojone ku-
kieki zwierztek ciesz oko iod pierwszych chwil bu-
dz entuzjazm dziecicej publicznoci, aidorosym wi-
dzom przynosz wiele radoci. Zwaszcza e interakcje
midzy nimi pene s zabawnych sytuacji idowcipnych
dialogw, jak na przykad ten poniej.
Myszka: Popatrzcie na mnie. Przez cay ranek rozmy-
laam iwiecie co? Wogonku musi by schowany rozum.
Mam ogonek? Mam. Umiem si schowa tak, e nikt mnie
nie znajdzie? Umiem.
Bohater: Myszko...
Myszka: Ani ty, chocia jeste bardzo mdry, ani adne
zwas nie umie si tak chowa. Umiem, bo mam taki scho-
wany rozum. To taki rozum do chowania!
Kogucik: Co ona opowiada! Jeste malutka, dlatego nie
moemy ci znale. Co ma do tego ogonek?
Myszka: Awinka?
Kogucik: Co, winka?
Myszka: Najlepiej ze wszystkich umie szuka korzon-
kw. To przez zakrcony ogonek. Gdyby miaa prosty, to
umiaaby si chowa, tak jak ja. Poniewa ma zakrco-
ny, to umie szuka.
Bohater: Oj, guptasie, ty jak co wymylisz, to boki mo-
na zrywa. Iza to ci lubi!
Pikna tego sielskiego wiata dopenia jabonka
wogrodzie. Przypomina j drewniany wieszak na po-
cztku zzielonym wdziankiem obszytym biaymi kwia-
tami, pniej wubranku zowocami, wreszcie ogooco-
ny z okrycia, z pojedynczymi limi dyndajcymi na
sznurku. Wten prosty, ale jake teatralnie wymowny
sposb twrcy przedstawienia pokazuj upyw czasu od
wiosny do jesieni, ktry mona te symbolicznie odczy-
ta jako zmiany wwewntrznym yciu gwnego boha-
tera od przejrzystej radoci ycia po zagubienie, no-
stalgi, smutek, anawet mier. Omier bowiem ociera
si nasz bohater. W bielskim spektaklu przywouje j
I n t e r p r e t a c j e
 gura drewnianego witka, ktra pojawia si na sce-
fi
nie, gdy mczyzna straci wsplnot przey znajbli-
szymi. Wi bohatera z Kogucikiem, wink i Mysz-
k wscenicznej przypowieci Izabeli Degrskiej mona
uzna za odpowiednik najbliszych wizi, jakie czowiek
buduje wswoim yciu relacji przyjacielskich irodzin-
nych. Zastpienie ich pozornymi wartociami (tu: wy-
marzona fajka, superostry i samoostrzcy n, su-
perdokadny zegarek na japoskich podzespoach)
odbiera yciu sens.
Twrcy spektaklu pokazuj, jak atwo moe doj do
takiej zamiany wystarczy zapatrze si na atrakcyjne
towary, zasucha wkrzykliwe reklamy, da si zmani-
pulowa operatywnym handlowcom (kapitalni Ryszard
Sypniewski iZiemowit Ptaszkowski). Widowisko, wy-
reyserowane przez Lecha Chojnackiego, rysuje ich po-
staci grub kresk: handlowcy wystpuj wkrzykliwych
kostiumach, s nadaktywni ido blu wygadani, anade
wszystko bezwzgldni pozornie nastawieni na potrze-
by klienta wykorzystuj jego prostoduszno inaiw-
no. Przesanie atwo odczyta: proponowane przez
nich szczcie jest wynaturzone izudne, co dodatko-
wo podkrela przemiana, jaka dokonuje si wpostaciach
sympatycznych wczeniej zwierzt.
Kogucik, winka iMyszka, zaprzedani przez boha-
tera na uytek handlowcw, trafiaj do rzeczywistoci
rodem zhipermarketu. Aktorzy, ktrzy wczeniej ani-
mowali w planie lalkowym proste kukieki, zaczyna-
j dziaa wywym planie odziani wbarwne kostiu-
my, zwieczone przeronitymi gowami. Siedzc wrd
dziecicej publicznoci jednej zbielskich szk, usysza-
am za sob komentarze na temat przebieracw: Co
oni tak uroli?; Chyba s zmutowani. Zmutowane
szczcie... Otak ani gwnemu bohaterowi, ani jego
przyjacioom zamiana nie wysza na dobre. Przerosa
ich dosownie iwprzenoni. Zwierzta chodz po hi-
permarkecie smutne, beznamitnie powtarzajc hasa
wtoczone im przez handlowcw. W tle, na mulitme-
dialnym ekranie wykorzystanym wtej scenie, wywie-
tlaj si zdjcia kolejnych towarw. Sam bohater, gdy
wreszcie rozpoznaje swj bd ipostanawia zawalczy
oszczcie, ktrego si wyrzek, chodzi po sklepie/-ach
umieszczony wewntrz duego wzka na zakupy. Wy-
glda jak wklatce zniewolony przez konsekwencje do-
konanych wyborw. Uwolni go odnalezienie przyjaci
ipowrt do domu.
Wcodziennym yciu bywa znaczniej trudniej, han-
dlarze marze s bardziej sprytni, kamufluj si, anie
R e l a c j e
najlepsze skutki naszych decyzji nie zawsze s tak oczy- Renata Morawska
wiste. Potrafi mami latami. teatroloka, instruktorka
Pozostaje wierzy, e dzieciom zapadnie ta histo- teatralna, prowadzi
ria w pami, a kontrastowe przeciwstawienie szcz- warsztaty twrcze, pisze
cia opartego na solidnych fundamentach i wiziach iredaguje teksty.
z iluzoryczn szczliwoci wynikajc z posiadania
dbr materialnych pomoe im atwiej rozpoznawa
rne fasze i pozory, jakie przyniesie ycie. Pozosta-
je te wierzy, e doroli widzowie, towarzyszcy gw-
nym odbiorcom spektaklu, rwnie przyjrz si swoim
wyborom... Warto odwiea priorytety. Bajka oszcz-
ciu, podobnie jak inne spektakle Banialuki, stwarza ku
temu wietn okazj.
Warstw wizualn wzmacnia dwik przyjemny
dla ucha, gdy towarzyszy szczliwemu, harmonijnemu
yciu (podkad muzyczny ipiosenki), mczcy, gdy do-
penia scen zhandlarzami irzeczywistoci supermar-
ketu, refleksyjny wscenie ze mierci. Dariusz Dudziak
Niby nic odkrywczego wtej Bajce... Istot szczcia
zajmowano si ju w staroytnoci. Obszerny traktat
powici mu profesor Wadysaw Tatarkiewicz, przy-
woujc mylicieli itwrcw, ktrzy od setek lat prbo
wali uchwyci iopisa natur szczcia. Zgbiaa ina-
dal zgbia j kada zkultur ichyba kady zmylcych
ludzi. Nietrudno wysnu wnioski, jakie czytelnie
pyn ze sztuki Degrskiej. Ajednak warto zoba-
czy iposucha. Idodatkowo skupi na pewnym
aspekcie, ktry moe nie jest jako szczeglnie
podkrelony, ale jednak jest e czasem po-
myka prowadzi do rozpoznania ie bdy
mona naprawi. Niech wkontekcie Baj-
ki oszczciu towarzyszy nam nadzie-
ja, e bdy, ktre popeniamy, nie s
nieodwracalne.
Teatr Lalek Banialuka w Bielsku-Bia-
ej: Bajka oszczciu Izabeli Degrskiej.
Reyseria Lech Chojnacki, scenogra-
fia Dariusz Panas, muzyka Artur So-
sen-Klimaszewski, projekcje Ireneusz
Maciejewski. Aktorzy: Maria Byrska,
Magorzata Krl, Wadysaw Aniszew-
ski, Wodzimierz Pohl, Ziemowit Ptasz-
kowski, Ryszard Sypniewski. Premiera
1 marca 2015.
I n t e r p r e t a c j e 25
Magorzata Sonka

Humanistyczne
Podbeskidzie

Polska humanistyka bije na alarm, domagajc si wsparcia iochrony. Moe kresie edukacji dla bezpieczestwa; Przemysaw Czernek
iztego powodu postanowiono upomnie si oni na Podbeskidziu? Cho opowiada omeandrach socrealistycznej isocmoderni-
stycznej architektury na lsku Cieszyskim; Artur Pa-
jest idrugi powd, pewnie waniejszy wiksze otwarcie iintegracja zlo-
yga przypomnia legendarny bielski klub modzieowy
kaln spoecznoci Akademii Techniczno-Humanistycznej, ktra aspiruje pod nazw Autyzm; Jakub Krajewski przybliy histori
do przeksztacenia si wuniwersytet. obiektw rekreacyjnych wCygaskim Lesie; zagadnie-
nia teatralne poruszali Magdalena Legend iJanusz Le-
16 lutego wanie Akademia Techniczno-Humani- go. Zwielu tematw, ktre znalazy si wprogramie,
styczna we wsppracy z Bielsko-Bialskim Towarzy- nie wszystkie niestety zostay przedstawione w cao-
stwem Historycznym przygotowaa konferencj Biel- ci (lub sensownym skrcie), byy bowiem za dugie, by
sko-Biaa: historia kultura sztuka. Pomys okaza zmieci si wwyznaczonym przez organizatorw cza-
si trafiony, cho karkoomny wrealizacji. Organizato- sie. Nie wszystkie te wystpienia zrealizowano, po cz-
rzy postawili sobie za pierwszy cel poszerzenie wiedzy ci ztego samego powodu.
na temat Bielska-Biaej i Podbeskidzia w tytuowych Ichyba wanie presja czasowa uwypuklia jeszcze
dziedzinach. Zakres tematyczny bardzo szeroki acza- bardziej wielki gd wymiany myli pomidzy ludmi
su niezmiernie mao, raptem jeden dzie. Wkilkunastu nauki ikultury, jaki dao si zaobserwowa podczas ca-
konferencyjnych wystpieniach m.in. dr Justyna Woj- ego spotkania, a zwaszcza dyskusji panelowej. Dys-
ciechowska z Akademii Techniczno-Humanistycznej kusja ta powicona bya moliwociom zacienienia
iasp. Krzysztof Stankiewicz zKomendy Miejskiej Poli- wsppracy midzy instytucjami miejskimi a Akade-
Jacek Kachel cji przedstawili wsplne dziaania obu instytucji wza- mi oraz integracji rodowiska humanistycznego Biel-

26 R e l a c j e I n t e r p r e t a c j e
ska-Biaej iregionu, co byo drugim celem konferencji.
Duo wanych zagadnie przewijao si przez debat,
zkoniecznoci tylko sygnalizowanych. Bya mowa m.in.
omaej aktywnoci uczelni wyciu miasta. Pojawiy si
gosy opotrzebie wychowywania studentw do uczest-
nictwa wyciu kulturalnym, bowiem wyranie daje si
odczu ich brak na tym polu, co podkrelali przedstawi-
ciele rnych instytucji. Zpewnoci kampus odseparo-
wa akw od miasta, warto by wic si zastanowi, jak
ich przycign, albo raczej wycign stamtd, co za-
oferowa, by byo dla nich interesujce. Zdrugiej strony
naleaoby zadba take owiksze przylgnicie lokalne-
go rodowiska do ATH. Moe warto kierowa wicej za- spotkania, dyskusje, rozmowy ooczekiwaniach imo- Katarzyna iMaciej
prosze do mieszkacw miasta na organizowane wer- liwociach. Na przykad dotyczce wspomnianej wcze- Szymonowiczowie (zsynem)
nisae, sesje, spotkania; wicej informacji izachty. Za niej tematyki akademickich bada naukowych istot- oraz Karolina Kolasa,
jeden z pierwszych dobrych krokw uznano funkcjo- nych zpunktu widzenia wadz iinstytucji miejskich albo Karolina Wrona iKrzysztof
nowanie Galerii Akademickiej. Pojawia si propozycja realizacji wsplnych projektw (choby wydawniczych). Babicki (wsppracujcy
wykorzystania potencjau miejskich instytucji kultury Utworzenie AFH jest z pewnoci warte zacho- przy korekcie studenci
(np. naukowego wprzypadku Muzeum Historycznego; du, cho trzeba mie wiadomo, e znacznie wicej zKoa Naukowego
umoliwienia praktyk studenckich; wsporganizacji tego zachodu wymaga bdzie jego sensowne, rzetel- Humanistw ATH)
warsztatw dziennikarskich). Mona budowa humani- ne funkcjonowanie. Na razie wydaje si, e obie stro- prezentuj album Gajdosze
styk wok mdrze rozumianego regionalizmu, mona ny chc stworzenia takiej platformy. Nie ma co zapew-
podpowiada tematy, ktre zpunktu widzenia historii nia, e jest potrzebna imoe okaza si cenna. Na ile
czy kultury Bielska-Biaej s wane iwymagaj bada, jednak oczekiwania oka si prawdziwe, atake czy Na pierwszym planie
opisu lub analizy, awpracach studentw wwikszym ijak uda si je zrealizowa, pokae przyszo. Tymcza- dziekan Marek Bernacki
stopniu mogyby by uwzgldniane zagadnienia miej- sem wszyscy zainteresowani mog zapozna si zzapro-
skie i regionalne podpowiadali uczestnicy dyskusji. ponowanym regulaminem AFH iwypeni ankiet
A przedstawiciele uczelni podkrelali otwarcie rodo- oceniajc projekt oraz wnie wasne uwa-
wiska akademickiego. gi czy pomysy. Materiay te dostpne
Wida, e zagadnie wartych poruszenia jest spo- s na: http://polka.ath.bielsko.
ro. Wpokonferencyjnych wnioskach znalazo si wic pl/?p=1370.
wnaturalny sposb stwierdzenie, e brakuje forum in-
stytucji kulturalno-owiatowych inaukowych, platfor-
my wsppracy iwymiany myli. Pojawienie si takiej
szansy zasugerowa dziekan Wydziau Humanistyczno-
-Spoecznego prof. ATH dr hab. Marek Bernacki, przed-
stawiajc ju po konferencji projekt Akademickiego Fo-
rum Humanistycznego.
Cele AFH s takie same jak te przywiecajce kon-
ferencji: popularyzacja wiedzy omiecie iregionie oraz
integracja rodowiska humanistycznego. Podstawow
form funkcjonowania organizacja cyklicznych otwar-
tych spotka wedug wczeniej ustalonego comiesicz-
nego harmonogramu, poczwszy od 1 padziernika
2015 roku. Jednak AFH powinno nie tylko dawa oka-
zj do wygaszania referentw czy prowadzenia warsz-
tatw, jak mona przeczyta wzaproponowanym regu-
laminie. Wprogramie dziaania powinny si pojawia

R e l a c j e I n t e r p r e t a c j e 27

Piotr Kenig
Familia
Josephych
znana inieznana (2)
Pod koniec 1918 roku rozpad Austro-Wgier imier szefa seniora otwar-
y nowy rozdzia wdziejach firmy G. Josephys Erben. Bielsko iBiaa zna-
lazy si wgranicach odrodzonej Polski, awacicielami przedsibiorstwa
zostali dr Fedor Weinschenck iinynier Wolfgang Josephy. Okres midzy-
wojenny, mimo waha koniunktury ikryzysw, przynis dalsz znaczc
rozbudow fabryki, pod wzgldem zatrudnienia trzeciego zakadu prze-
mysowego Bielska.
Firma bez wikszych problemw przetrwaa pierw-
sze lata powojenne: niestabiln sytuacj polityczn zwi-
zan zplanowanym plebiscytem na lsku Cieszyskim
iwojn polsko-bolszewick, niepokoje spoeczne istraj-
Piotr Kenig bielszczanin, ki spowodowane brakami wzaopatrzeniu oraz postpu-
historyk, zainteresowany jc droyzn. W1920 r. pozostajce dotd wobiegu au-
szczeglnie dziejami striackie korony wymieniono na marki polskie, te za,
Bielska-Biaej wXVIII-XIX po okresie gwatownej hiperinflacji, na zote. Reforma
wieku. Kustosz ikierownik walutowa Wadysawa Grabskiego (1924) ustabilizowaa
Starej Fabryki Oddziau finanse pastwa ipozwolia atwiej planowa inwestycje.
Muzeum Historycznego Zmiana przynalenoci pastwowej Bielska znalaza
wBielsku-Biaej. odbicie wnazwie przedsibiorstwa, obok dotychczasowej
28 R e l a c j e
niemieckiej G. Josephys Erben zaczto stosowa rw-
nie polsk G. Josephyego Spadkobiercy. Najwaniej-
sz rol wfirmie odgrywa starszy ze wsplnikw, dr Fe-
dor Weinschenck, zajmujcy si sprawami handlowymi;
modszemu o16 lat Wolfgangowi Josephyemu podlega-
y kwestie techniczne. Zaraz po wojnie ponownie nawi-
zano stosunki zzagranic. W1926 r. firma miaa swo-
je stae przedstawicielstwa wwikszoci krajw Europy,
wUSA, Argentynie, Brazylii iChile, atake wIndiach
iJaponii. Dotkliw strat byo zamknicie tak niegdy
wanego, ogromnego rynku rosyjskiego.
Ze wzgldu na nowe kontakty izwikszenie zam-
wie konieczna bya dalsza rozbudowa fabryki. Pla-
ny powstay zapewne wbiurze wiedeskiego architek-
ta dra in. Brunona Bauera, specjalisty budownictwa
przemysowego. Ten ju wczeniej (19131914) przygo-
towa projekt nowej kotowni zsuszarni drewna, sto-
larni oraz lusarni blach, ktre stany w ssiedztwie
odlewni, na terenie osuszonego stawu Giebnera. Do
1926 r. wzdu Sikornika, naprzeciw wylotu ul. Zdrojo-
wej, wmiejscu drewnianego magazynu skrzy iskadu
drewna, wzniesiono wysokie elbetowe hale warsztato-
we, ado hali odlewni dostawiono od pnocy dwupi-
trowy budynek zbram przejazdow na teren zakadu.
Zkolei wfabryce przy ul. Blichowej (obecnie Partyzan-
tw) w1924 r. przebudowano cz traktu wschodniego
mieszczc biura konstrukcyjne ihandlowe.
W1926 r. firma obchodzia jubileusz 75-lecia. Ztej
okazji wydano ilustrowany kalendarzyk kieszonkowy
z krtkim zarysem jej historii i zestawieniem produ-
kowanych maszyn. Szefowie przedsibiorstwa, przed-
stawiajcy zdum dotychczasowe osignicia izopty-
mizmem spogldajcy wprzyszo, nie przypuszczali
zpewnoci, e wkrtce ich fabryk dotknie najwik-
I n t e r p r e t a c j e
sza klska w jej dziejach. W wigili Boego Narodze-
nia wielki poar zniszczy cakowicie pooony wpou- cych wdziesitki tysicy rnych maszyn przeszo 3000
dniowym trakcie macierzystego zakadu dwupitrowy
budynek mieszczcy oddzia budowy przdzarek, atak-
e uszkodzi powanie cz budynku administracyj-
nego i kilka mniejszych obiektw. By to najwikszy
poar, zjakim zmagaa si Bielsko-Bialska Ochotnicza
Stra Poarna wokresie midzywojnia. Akcj ganicz
utrudnia m.in. siarczysty mrz, powodujcy zamarza-
nie hydrantw iwy obsugiwanych przez sikawki pa-
rowe. Straty wacicieli fabryki signy 2,5 mln fran-
kw szwajcarskich.
Dziki odszkodowaniu na pogorzelisku rycho
wzniesiono zupenie nowy, czterokondygnacyjny el-
betowy trakt poudniowy, sigajcy ul. Blichowej. Ulo-
kowane wnim hale montaowe wyposaono wdwigi
i suwnice. Wczeniejsze plany zmodyfikowano, nada-
jc budynkowi formy architektoniczne zastosowane
wobiektach przy Sikorniku. rodek dziedzica fabrycz-
nego nadal zajmoway warsztaty montaowe wdwupi-
trowym budynku zprzyleg parterow hal ipakow-
ni, a kolejne parterowe warsztaty zamykay teren od
strony ul. Fabrycznej (Powstacw lskich) iBlicho-
wej nowoczesny gmach fabryczny stan wich miej-
scu dopiero w1949 r.
W1928 r. przedsibiorstwo zatrudniao 800 robotni-
kw, byo trzecim co do liczby pracownikw zakadem
wBielsku, po fabryce wyrobw jutowych braci Deutsch
(1300) oraz przdzalni juty ilnu Unia (1000). wiatowy
kryzys gospodarczy lat 19291933 spowodowa zmniej-
szenie liczby personelu oraz podjcie produkcji zastp-
czej maszyn dla przemysu wglowego ikolejnictwa. Jak
informowaa reklama, zamieszczona wKronice lska
Cieszyskiego ipowiatw Biaa, ywiec, Cieszyn (1932),
R e l a c j e
wcigu 80 lat istnienia firma wyprodukowaa oprcz id- Dawna fabryka Josephych,
zakad A (ul. Partyzantw)
maszyn przygotowawczych, dalej ponad 1500 zgrzeblarek, oraz zakad B (ul. Sikornik)
3400 dzielnikw, 3200 samoprznic, przeszo 500 nicia- Mirosaw Baca
rek, 3000 foluszy ipralnic, 1000 draparek, aobecnie pod
wzgldem wielkoci produkcji nie ustpuje najwikszym
tego rodzaju fabrykom wNiemczech.
Po zakoczeniu kryzysu powrcono do produkcji
maszyn wkienniczych, zawajc jednak asortyment.
Wszczeglnoci zpowodu zbyt silnej konkurencji wia-
towej zrezygnowano z budowy urzdze dla wyko-
czalni, koncentrujc si na maszynach przdzalniczych:
wilkach, zgrzeblarkach, przdzarkach wzkowych (sel-
faktorach), przdzarkach obrczkowych iskrcarkach.
Wtym czasie, we wsppracy zfirm Siemens, skonstru-
owano nowy typ przdzarki wzkowej, tzw. elektrosel-
faktor. Nadal produkowano maszyny i urzdzenia do
cementowni, atake pdnie oraz ich czci. Zczasem
asortyment wyrobw powikszono ourzdzenia dla pa-
pierni ieliwne rury wodocigowe.
W latach II wojny wiatowej realizowano przede
wszystkim zamwienia armii niemieckiej w 1943 r.
byo to ju 90% produkcji. Wytwarzano m.in. lawety
do lotniczej broni pokadowej, zatrudniajc pod koniec
wojny 1190 robotnikw. Na pocztku 1945 r. waciciele
opucili Bielsko, azakad na podstawie ustawy onacjo-
nalizacji przejo pastwo polskie. Rozpocz si kolej-
ny rozdzia whistorii fabryki, ktra do 1950 r. funkcjo-
nowaa pod dotychczasow nazw, apniej znana bya Na ssiedniej stronie:
jako Befama. Fabryka Josephych,
Rodzina Josephych naleaa do najzamoniej- ok.1939 (panorama
szych w Bielsku, oprcz fabryki i nieruchomoci po- zul.J. Lompy)
siadaa znaczny majtek w gotwce oraz papierach
w artociowych. Sporzdzony w 1916 r. przez szefa Fabryka Josephych, ok.1898
I n t e r p r e t a c j e 29
 s eniora plan podziau majtku pomidzy spadkobier-
cw opiewa na kwot 4450 tys. koron.
Hilde Auguste (18841947), najstarsza zdzieci Gu-
stava Maximiliana Josephyego oraz Olgi zGlcherw,
polubia Fedora Johanna Adama Weinschencka (1872
1954), bez wtpienia posta nietuzinkow. Jego przod-
kowie wywodzili si zgr Harzu wNiemczech, gdzie
byli lenikami. Dziadek przyby na Grny lsk izosta
nadleniczym wDobrodzieniu, ojciec piastowa stano-
wisko inspektora dbr hrabiw Thiele-Winckler wRo- Handlowej iPrzemysowej wBielsku, otrzyma za swo-
kitnicy (Zabrze), a pniej dzierawi majtek Gra je zasugi na tym stanowisku Krzy Oficerski Orderu
koo Pszczyny. Mody Fedor uczszcza do szkoy ludo- Odrodzenia Polski (1925), pniej Zoty Krzy Zasu-
wej igimnazjum ksicego wPszczynie, apo mierci gi (1931). Jako czonek zarzdu komisarycznego mia-
ojca w1891 r. przej administrowanie majtkiem wG- sta Bielska wsppracowa od 1933 r. z drem Wikto-
rze. Wnastpnym roku jako wolontariusz odby prak- rem Przyby. Szefowa Zwizkowi Przemysowcw
Fedor Weinschenck, tyk we wzorcowym gospodarstwie ziemskim Rudzi- Bielska, Biaej i Okolicy, a jako ceniony ekonomista
ok. 1926 skich wOsieku. Od 1893 r. studiowa na uniwersytetach wchodzi w skad zarzdu lub rad nadzorczych l-
w Halle, Monachium i Berlinie, suchajc wykadw skiego Zakadu Kredytowego, Spki Akcyjnej Prze-
Willa wCygaskim Lesie, zrolnictwa, chemii, botaniki, politologii, ekonomii poli- mysu Jutowo-Lnianego Unia iPolskich Fabryk Mebli
ul. Pocztowa tycznej, finansowoci ifilozofii. Stale pozostawa wkon- Gitych Thonet Mundus w Bielsku, Bielsko-Bialskiej
takcie zpenomocnikami kierujcymi majtkiem wG- Spki Elektrycznej iKolejowej, awreszcie cementow-
rze, dokd powrci w1896 r. ztytuem doktorskim, po ni w Goleszowie, Szczakowej, Wrzosowej, Wysokiej
czym, jako obywatel pruski, odby jednoroczn ochot- iZdobunowie. Zasiada te wradzie nadzorczej Zwiz-
Fotografie rodzinne nicz sub wojskow w 2. Puku Uanw von Kat- ku Polskich Fabryk Portland-Cementu w Warszawie.
udostpnione zostay przez zler wGliwicach. W1934 r. kupi od lskiego Zakadu Kredytowe-
Kersten Weinschenck. W 1905 r. polubi Hild Josephy, ktr sprowa- go okaza will wCygaskim Lesie, przy dzisiejszej ul.
dzi do Gry. Pszczyscy Hochbergowie zapropono- Pocztowej 18, ktr zapisa na rzecz ony (budynek wy-
wali mu objcie stanowiska dyrektora dbr, jednak Fe- stawiono w1907 r. dla przemysowca Gustava Molen-
dor zdecydowa si przyj propozycj tecia iw1911 r. dy, pniej nalea do jego syna iwnuka). Tutaj miesz-
Rodzina Weinschenckw wstpi do jego firmy, ktrej wkrtce zosta wspwa- ka wraz zrodzin do stycznia 1945 r.
cicielem. Maonkowie przeprowadzili si do Bielska, Po ewakuacji zBielska Weinschenckowie trafili do
Fedor Weinschenck gdzie zakupili od Augusty Fritsche, wdowy po dyrek- Wiednia, anastpnie do Altaussee wStyrii, gdzie sp-
torze cementowni w Szczakowej, dzili ostatnie lata ycia. Mieli troje dzieci. Harald Gu-
will przy obecnej ul. J. Sowac- stav (ur. 1906), inynier, pracowa najpewniej wfabryce
kiego 28. Podczas Iwojny wiato-
wej Weinschencka zmobilizowa-
no do armii niemieckiej. Dowodzi
szwadronem uanw landszturmu,
by adiutantem generaa von Bud-
denbrocka, aza odwag otrzyma
Krzy elazny.
Po 1918 r. Fedor Weinschenck
wraz ze szwagrem kierowa Fa-
bryk Maszyn i Odlewni elaza
G. Josephyego Spadkobiercy. Cie-
szy si zaufaniem polskich sfer
rzdowych. W latach 19191927
piastowa funkcj prezesa Izby

30 R e l a c j e I n t e r p r e t a c j e

wBielsku. Polubi Tatian Ilnick. Wczasie wojny po-
woany zosta do Wehrmachtu, a po jej zakoczeniu
osiad wSalzburgu; w1953 r. by fabrykantem wAdnet
koo Hallein. Gabriele Olga (19081942), ona wiede-
skiego kupca Franza Angelbergera, zmara modo, spo-
czywa na nowym cmentarzu ewangelickim wBielsku.
Fedor Wilhelm (19161989) po studiach handlowych
dziaa wfirmie kierowanej przez ojca iwuja. Zasyn
jako narciarz zjazdowiec bielskiego Wintersportclubu.
Od poowy lat trzydziestych nalea do najlepszych kra-
jowych zawodnikw wkonkurencjach alpejskich. Trzy-
krotny mistrz idwukrotny wicemistrz kraju, w1936 r.
reprezentowa Polsk na olimpiadzie zimowej w Gar-
misch-Partenkirchen. W 1940 r. polubi w Bielsku
Szwedk Sigrid Margaret Lager. Wcielony do Wehr-
machtu, walczy na froncie wschodnim, latem 1942 r.
uznano go za zaginionego. Jednak wojn przey, wy-
jecha zrodzin do Brazylii, by doradc gospodarczym
wSo Paulo, tam te zmar.
Wolfgang Oskar Josephy (18881961) ukoczy stu-
dia politechniczne ipo odbyciu praktyki wzagranicz-
nych fabrykach maszyn wstpi w1913 r. do rodzinnej
firmy. W1916 r. polubi Ann Vogt (18891969), cr-
k fabrykanta sukna z Biaej. Podczas wojny dosuy
si stopnia rotmistrza armii austriackiej, wlistopadzie
1918 r. sta na czele bielskiej Stray Obywatelskiej (Br-
gerwehr), ktrej zadaniem byo utrzymanie wmiecie
porzdku oraz zwierzchnictwa niemieckiego. Po mierci
ojca wraz ze szwagrem przej kierownictwo rodzinnej
firmy, przez pewien czas by take czonkiem rady nad-
zorczej cementowni wGoleszowie. Wgrudniu 1917 r. ku-
pi od ciotki, Grety Fischer, kamienic przy ul. 3 Maja 5,
aw1924 r. naby od spadkobiercw Marie Haehnel dom
letniskowy wOlszwce Dolnej, wmiejscu ktrego wy-
stawi nowoczesn will (dzi Psychiatryczny Zesp
Opieki Zdrowotnej przy ul. Olszwki 102). W 1928 r.
rozwid si zon ioeni powtrnie zMargarete La-
nyi (ok. 18981983) z Morawskiej Ostrawy. Kupi dla
niej kamienic przy ul. 3 Maja 19; wspwacicielk bu-
R e l a c j e
dynku bya Herta Pusch, crka zmarego w1931 r. Kurta
Puscha, dyrektora cementowni wGoleszowie.
Podczas II wojny wiatowej Wolfganga Josephyego
zawieszono wprawach wspwaciciela fabryki zpowo-
du ydowskiego pochodzenia dziadka. Zapewne przez
wzgld na zasugi ojca, pooone dla niemczyzny wBiel-
sku, wadze hitlerowskie nie wycigny wobec niego
dalszych konsekwencji. Powanie zagroona bya nato-
miast jego pochodzca zydowskiej rodziny ona, ktra
wmodoci przesza na ewangelicyzm przetrwaa woj- Wolfgang Josephy, ok. 1926
n m.in. dziki faszywym dokumentom. Wtym czasie
firma budowlana Wilhelma Riedla, zicia Josephyego,
budowaa krematorium wKL Birkenau... Fedor Weinschenck junior
Po 1945 r. Wolfgang Josephy uruchomi produkcj zsiostr Gabriele
maszyn wkienniczych wMaishofen wkraju salzbur-
skim, wykorzystujc mikrofilmy zplanami techniczny-
mi wywiezione zBielska. Pniej przenis si do Wied-
nia, gdzie zinspiracji ony ufundowa witra zherbami
Bielska iBiaej wkociele ewangelickim Przeobraenia
Paskiego. Oboje spoczywaj na cmentarzu w dziel-
nicy Grinzing wtym samym grobie pochowana jest
take Olga Josephy, wdowa po Gustavie, ktra przey-
a ma o33 lata.
Niewiele wiadomo o trzech modszych siostrach
rodzestwa Josephych. Olga Anna (18891939) zosta-
a on dra Oskara Schmei zBiaej, zmara przed wy-
buchem wojny, pochowano j uboku ojca wgrobowcu
na nowym cmentarzu ewangelickim. Anna Hermi- Wrodkowej czci arkad
ne (1894?) wysza za doktora medycyny Alfreda von mieci si grobowiec
Eschera zTriestu. Najmodsza Edda Marie (18961974) G.Josephyego,
polubia doktora praw Kurta Stonawskiego, przez pe- nowy cmentarz ewangelicki
wien czas prokurenta wfirmie G. Josephyego Spadko- przyul.Listopadowej
biercy, pniej handlowca wBielsku. Mirosaw Baca
Reprodukcje
archiwalne
zezbiorw
I n t e r p r e t a c j e 31
 ROZMAITOCI
D ziki rodkom Unii Europejskiej gmina Wilkowice
wzbogacia si o Gminny Orodek Kultury
Promyk. (To jedyn gmina w powiecie bielskim,
ktra nie miaa GOK-u). Przejty w2006 roku od
samorzdu wojewdztwa lskiego budynek by-
ego kina wBystrej gruntownie zmodernizowano
wramach projektu Tradycja bez granic wsp-
praca polsko-sowacka w zakresie pielgnowania
kultury itradycji. Na parterze znalazy si: sala za-
jciowa zzapleczem (pokj instruktorw, szatnia),
pomieszczenia administracji i barek kawowy. Na
pierwszym pitrze ulokowano sal widowiskow
zzapleczem dla artystw iszatni dla widzw. Sala
widowiskowa wyposaona zostaa wprofesjonalny
system nagonienia, owietlenia iprojekcji obrazu.
Budynek zosta dostosowany do potrzeb osb
niepenosprawnych. Uroczyste otwarcie odbyo
si 13 lutego, ado 17 lutego trway dni otwarte
obiektu. W skad utworzonego wilkowickiego
GOK-u wchodz poza bystrzaskim Promykiem
take: Meszniaski Orodek Kultury Nad Borami
wMesznej, Stara Szkoa wWilkowicach oraz Izba
Regionalna Stara Stolarnia wBystrej.
Wernisa Rozmowy Janusza Karbowniczka
Krzysztof Morcinek
32 R e l a c j e
J an Leszek Ry, czowiek wielu talentw izaintere-
sowa, otworzy wBystrej na ulicy Kowalskiej 40
Studio-R, czyli pierwsze prywatne obywatelskie
miniaudytorium edukacyjne regionu (26 marca).
Wzaprojektowanym przez siebie budynku. Twrca
nowej placwki pochodzi z Brzeszcz. Ukoczy
Bielsk Szko Przemysow. Po studiach technicz-
nych ihumanistycznych pracowa wprzemyle. By
pomysodawc wielu innowacji technologicznych,
dziki czemu mg wyjeda za granic. Wyko-
rzystywa okazje inawizywa kontakty nie tylko
zawodowe, m.in. mia moliwo przegldania ar-
chiww British Museum ipogbiania swojej wiedzy
historycznej, pozna np. Jerzego Giedroycia czy ge-
neraow Sosnkowsk. J.L. Ry jest te pasjonatem
lotnictwa i lotnikiem, architektem, rysownikiem,
gawdziarzem, publicyst iredaktorem, wynalazc,
globtroterem, mionikiem astronomii, fotografii,
filmu itd. WStudiu-R umieci zbiory swoje iwielu
pokole rodziny, chcc, aby zgromadzone cenne
i ciekawe eksponaty mogy te suy innym, by
si nimi podzieli. S tam m.in. ksiki, mapy (np.
zarchiwum lwowskiego) idziea sztuki (np. obrazy
rodziny Habsburgw), miniaturowe maszyny iurz-
dzenia, czsto wasnej konstrukcji (take prototypy
urzdze), eksponaty zzakresu historii przemysu
wregionie, bro pneumatyczna (inie tylko) wy-
mienia mona jeszcze dugo. Zpewnoci warto
si ztymi zbiorami zapozna.
31 marca wDomu Kultury Wkniarzy wBiel-
sku-Biaej odby si wernisa wystawy 21.
Konkursu Malarstwa Nieprofesjonalnego im.
Ignacego Bieka. Wkonkursie uczestniczyo 177
malarzy, az410 nadesanych prac 131 pokazano na
pokonkursowej wystawie. Gwn nagrod otrzy-
ma Henryk Reczko zKz (praca bez tytuu), drugie
miejsce zaja Joanna ywczok zBielska-Biaej za
obraz Szeptem, trzecie Bogusawa Dziuban zOlsz-
tyna za obraz Amfory, czwarte Grayna Waniewska
zWarszawy za obraz PRL, pite Magorzata Pieciu-
kiewicz zBielska-Biaej za obraz Brama. Przyznano
te kilka wyrnie. Przewodniczcy jury Ernest
Zawada oceni: Indywidualizm plastycznego wi-
dzenia, hiperrealizm, impresyjno inastrojowo,
rzetelny realizm portretu to tylko niektre cechy
Rozmowa taki tytu nosia wystawa malarstwa
i rysunku Janusza Karbowniczka prezentowana
wGalerii Bielskiej BWA od 17 kwietnia do 10 maja.
Temat rozmowy od zawsze jest obecny wmojej
I n t e r p r e t a c j e

prac wyrnionych. Naley zwrci uwag na fakt
stale podnoszcego si poziomu artystycznego kon-
kursu, co jest efektem coraz lepszego opanowania
warsztatu malarskiego zarwno przez laureatw,
jak rwnie wszystkich jego uczestnikw. Wystawa
trwaa do 24 kwietnia.
B ardzo dobrze wypadli recytatorzy zBielska-Biaej
ipowiatu bielskiego weliminacjach rejonowych
60. Oglnopolskiego Konkursu Recytatorskiego
wJastrzbiu Zdroju (1718 kwietnia). Pierwsz na-
grod wturnieju recytatorskim wkategorii modzie-
y ze szk ponadgimnazjalnych zdoby Krzysztof
Lorek, podopieczny Agnieszki Szulakowskiej-Bed-
narczyk, reprezentujcy Bielsk Szko Aktorsk im.
Agnieszki Osieckiej. W turnieju poezji piewanej
najlepsza okazaa si Julia Kania z Powiatowego
Ogniska Pracy Pozaszkolnej Art wCzechowicach-
-Dziedzicach, przygotowana przez Halin Kubisz-
-Mu, awrd monodramistw najwyej oceniona
zostaa wraz zreprezentantk Raciborza (wyrnie-
nie ex aequo) Aleksandra Ambrozik z Miejskiego
Domu Kultury Domu Kultury wKamienicy (instr.
twrczoci, stanowic uniwersaln wymian war-
toci, bdc sposobem poszukiwania sensu bycia
i odkrywania w ujciu ludzkim i ponadrealnym.
Stwarza moliwo odszukiwania miejsca i roli
R e l a c j e
ROZMAITOCI
Anna Maka). Laureatami zostali ponadto: Bartosz z pyncej z serca potrzeby poznawania kultury
Surwka, podopieczny Barbary Bielaczyc z Miej- ssiadw zza rzeki. Pierwszy raz odby si w1999
skiego Domu Kultury wCzechowicach-Dziedzicach roku, awprogramie znalazo si 11 czeskich filmw
(II nagroda wrd recytatorw i III w turnieju pokazywanych wjednym kinie. Trzecia edycja przy-
poezji piewanej), Barbara Nycz zBielskiej Piwnicy niosa rozszerzenie artystycznych poszukiwa na
Artystycznej im. Marii Koterbskiej (instr. Agnieszka kino Sowakw, czwarta pokazy take wCzeskim
Szulakowska-Bednarczyk), zdobywczyni II nagrody Cieszynie, a edycji w 2010 roku liczba projekcji
w turnieju poezji piewanej i wyrnione wrd
recytatorw: Andelika Kli zPOPP Art wCzecho-
wicach-Dziedzicach (instr. Halina Kubisz-Mua)
przekroczya setk itak ju zostao. Organizato-
rzy (Stowarzyszenie Kultura na Granicy iObansk
sdruen EducationTalentCulture) podaj, e wtym
iMarta Talik zILO im. Mikoaja Kopernika wywcu roku wkinach iplenerze wywietlono ponad 100
(instr. Renata Sowa). Organizatorami eliminacji byli filmw wcigu 6 dni. Odbyy si ponadto wysta-
Regionalny Orodek Kultury wBielsku-Biaej iMiej- wy, koncerty na Wzgrzu Zamkowym. Mionicy
ski Orodek Kultury wJastrzbiu Zdroju. Onagrody kina mieli moliwo uczestniczenia wponad 20
iawans do dalszych eliminacji ubiegali si najlepsi spotkaniach z 28 twrcami filmw i autorami
recytatorzy z poudniowej czci wojewdztwa okoofilmowych ksiek, wrd ktrych byli m.in.:
lskiego. (lem) aktorki Katarzyna Figura iEmlia Vryova, reyser
ipedagog Stanislav Prnick ireyserka Drahomra
J ak zawsze w Cieszynie i Czeskim Cieszynie
przebiegao siedemnaste Kino na Granicy,
czyli przegld polsko-czesko-sowackiego kina (28
Vihanov. Gomi przegldu byli te operator ire-
yser Adam Sikora, aktorka Jowita Budnik, reyser
Martin ulk. Nad przygotowaniem przegldu pra-
kwietnia 3 maja). Jego pomys zrodzi si wro- cowao 28 organizatorw i99 wolontariuszy, za
dowisku Solidarnoci Polsko-Czesko-Sowackiej nad tumaczeniami 40 osb, aponad 80 filmw
jednostki wwiecie globalizacji wczasach niepo- wKrakowie (1975). Od 1977 roku pedagog wma-
kory i niepamici pisa artysta w zaproszeniu. cierzystej uczelni, profesor zw. ASP wKatowicach,
Janusz Karbowniczek pochodzi z Przemyla. Jest gdzie prowadzi autorsk pracowni rysunku. Od
absolwentem katowickiego Wydziau Grafiki ASP kilku lat mieszka wBielsku-Biaej.
I n t e r p r e t a c j e 33
 ROZMAITOCI
zostao czsto po raz pierwszy przeoonych na ukoczy zwyrnieniem Konser-
jzyk najbliszych ssiadw. Za rok organizatorzy watorium w Perugii. Dosko-
zapowiadaj huczn osiemnastk, na ktr ju nali umiejtnoci podczas
teraz zapraszaj. kursw mistrzowskich.
Jest laureatem wielu

15 maja wsali Szkoy Muzycznej wBielsku-Biaej

odby si koncert zatytuowany Concerto
italiano, zorganizowany przez Centro Italiano di
Cultura. Wystpili: sopranistka Alessandra Bene-
detti, Ezdra Alunni na fortepianie iFabio Salmeri
na skrzypcach. Alessandra Benedetti to wybitna
piewaczka. Ukoczyaklas piewu wKonserwato-
rium im. G.B. Pergolesiego wFermo. Zadebiutowaa
woperze G. Pucciniego Cyganeria wroli Musetty.
Wystpuje w repertuarze operowym i operetko-
wym, wykonuje rwnie utwory muzyki sakralnej.
Koncertuje we Woszech iza granic (m.in. wHisz-
panii, Rumunii, Polsce, Francji iHolandii). WBiel-
sku-Biaej gocia ju w roku 2010. Ezdra Alunni
Alessandra Benedetti, Fabio Salmeri
iEzdra Alunni
Archiwum CIdC
konkursw. Koncertuje
zarwno jako solista,
jak i w zespoach ka-
meralnych. Regularnie
wystpuje z gitarzyst
Anthonym Guerrinim, jak
rwnie zmalark Ann Mari Vecci, zkt-
r tworzy wyjtkowy duet czcy muzyk
i malarstwo. Fabio Salmeri urodzi si oraz
wychowa wBielsku-Biaej, tu ukoczy szko
muzyczn, a nastpnie Akademi Muzyczn
w Krakowie. Jest laureatem licznych konkursw
midzynarodowych, koncertuje w kraju i za gra-
nic, jako solista oraz w zespoach kameralnych Daniela Chodowieckiego z2. poowy XVIII stulecia.
iorkiestrach (m.in. Sinfonietta Cracovia, Orkiestra Obrazy XVII-wiecznych flamandzkich i holender-
Akademii Beethovenowskiej, CORda Cracovia). skich animalistw obecne s wmiedziorytniczych
Artyci przygotowali bardzo ciekawy repertuar, kopiach wykonanych przez wiedeskiego grafika
wtym dziea najsynniejszych woskich kompozy- Williama Ungera wlatach 18761885. S te m.in.
torw, takich jak G. Donizetti, D. Scarlatti, G. Verdi austriaccy, niemieccy i angielscy przedstawiciele
oraz G. Rossini. Dobr utworw by zrnicowany. animalistw z2. po. XIX ipocztku XX stulecia.
Pojawiy si zarwno utwory lekkie i artobliwe Zpolskich artystw tego czasu wymiemy Jerze-
(np. Una voce poco fa, aria zCyrulika sewilskiego go Kossaka, Jzefa Brandta, Juliana Faata, Piotra
G. Rossiniego), jak i dramatyczne, przejmujce Michaowskiego. Wrd plastykw dziaajcych
(aria zMefistofelesa A. Boita Laltra notte in fondo wnaszym regionie bogaty irnorodny wiat fauny
al mare). Byy utwory spoza Woch, przepiknie uchwycili wswoich grafikach m.in. Adam Bunsch,
wykonane, jak choby Medytacja z opery Thas Edward Biszorski iJan Waach. Ze wspczesnych
J. Messeneta oraz Ballada op. 47 nr 4 F. Chopina. przywoajmy np. Michaa Klisia, Jadwig Smykow-
(oprac. CIdC) sk, Henryka Pciennika czy Krzysztofa Kokoryna,
Krzysztofa Marka Bka, Dariusza Fodczuka, Dariu-

D o Galerii wStarej Fabryce zaprasza Muzeum Hi-

storyczne wBielsku-Biaej na wypraw wwiat
fauny widziany przez pryzmat obiektw artystycz-
nych (23 maja 4 padziernika), zatytuowan Te,
co skacz i fruwaj.... Przedstawienia zwierzt
w sztuce ze zbiorw Muzeum Historycznego
wBielsku-Biaej. Prezentowanych jest ponad 200
prac otematyce animalistycznej zzakresu malar-
stwa, grafiki, rysunku, rzeby i szeroko pojtego
rzemiosa artystycznego. S wizerunki realistyczne
i niemale abstrakcyjne transpozycje, powstae
w cigu kilku stuleci, gwnie w Europie, cho
uzupeniono je eksponatami ojaposkiej ichiskiej
proweniencji. Najstarszymi obiektami s grafiki
sza Gierdala. Wystawie towarzyszy katalog. Orga-
nizatorzy zaproponowali take ofert edukacyjn:
dla dorosych istarszej modziey cykl rodowych
spotka tematycznych, dla rodzin z dziemi nie-
dzielne poudniowe zajcia Bajkowe zwierzaki, dla
najmodszych i gimnazjalistw warsztaty i lekcje
muzealne. (oprac. K. Kawczak)
(oprac. ms)
Zwystawy Te, co skacz ifruwaj...:
wazon zkoralowca zdobiony
sylwetkami mapek, XIX wiek
Alicja Migda-Drost

34 R e l a c j e I n t e r p r e t a c j e

Redakcja RelacjiInterpretacji
iRegionalny Orodek Kultury wBielsku-Biaej
ogaszaj konkurs na:
teksty ocharakterze publicystycznym
lub publicystyczno-informacyjnym
prace plastyczne
fotografie.
Celem konkursu jest pozyskanie nowych wsp-
pracownikw, wnoszcych tematy wasnych ro-
dowisk i zagadnienia zwizane z upowszechnia-
niem kultury oraz wasn twrczo.
Regulamin
1. Organizatorami konkursu s Redakcja kwartal-
nika RelacjeInterpretacje iRegionalny Orodek
Kultury wBielsku-Biaej.
2. Konkurs jest adresowany do autorw wwieku
do 30. roku ycia. Tematycznie prace powinny
dotyczy zagadnie kultury na obszarze Bielska-
-Biaej oraz powiatw: bielskiego, ywieckiego
icieszyskiego, atake terenw ssiadujcych, je-
li opisywane dziaania czy wydarzenia wpywaj
na ycie kulturalne wymienionego obszaru. Teksty
mog take dotyczy wydarze odbywajcych si
poza tym obszarem, jeli powizane s zosobami
std pochodzcymi lub zpromocj tego regionu.
Materiay musz dotyczy wydarze biecych.
Artykuy ocharakterze historycznym nie bd bra-
ne pod uwag. Teksty mog by jednak zwizane
zdziedzictwem kulturowym (jego promocj, po-
pularyzacj, rewitalizacj itd.). Uzupenienie arty-
kuw zdjciami bdzie mile widziane.
3. Przedmiotem konkursu s:
teksty ocharakterze publicystycznym zwizane
zszeroko pojt tematyk kulturaln
recenzje ze spektakli, wystaw, konkursw, prze-
gldw itp.
relacje zwanych (tak wsensie oglnopolskim,
regionalnym, jak i lokalnym) wydarze kultural-
nych
rozmowy ztwrcami, osobami odpowiedzialny-
mi za kultur, jej odbiorcami lub te organizatora-
mi ycia kulturalnego
prace fotograficzne dotyczce wydarze kultu-
ralnych, zabytkw, a take zdjcia o charakterze
artystycznym
prace rysunkowe, graficzne, malarskie czyli
szeroko rozumiana twrczo artystyczna (szcze-
R e l a c j e
KONKURS
glnie interesuje organizatorw prezentowanie 13. Termin rozstrzygnicia konkursu upywa:
modych twrcw wkolorowej wkadce). 27 lipca (Itura)
Wkrgu naszych oczekiwa s take tematy zwi- 26 padziernika (II tura).
zane zkultur lokaln, jej kreowaniem, zmianami Lista laureatw zostanie ogoszona na stronie in-
zachodzcymi wposzczeglnych wsiach, gminach ternetowej Regionalnego Orodka Kultury wBiel-
czy miastach, osigniciami wtym zakresie, ale te sku-Biaej: www.rok.bielsko.pl/wydawnictwa (za-
problemami, recesj i sposobami radzenia sobie kadka RelacjeInterpretacje).
mieszkacw ztymi zagadnieniami. 14. Nagrodami wkonkursie s: publikacja najlep-
4. Zgaszane do konkursu prace nie mog by szych prac na amach pisma oraz honorarium au-
wczeniej publikowane wprasie czy wInternecie, torskie wypacone na podstawie odrbnie zawar-
nie mog te uprzednio uczestniczy w innych tej umowy odzieo na publikacj tekstu, zdj czy
konkursach. prac plastycznych w RelacjachInterpretacjach.
5. Objto tekstw maksymalnie 9000 znakw 15. Redakcja zastrzega sobie prawo opracowania
(5 stron znormalizowanych, tj. po 1800 znakw redakcyjnego tekstw wybranych do publikacji
liczonych ze spacjami). Jeli chodzi ofotografie czy oraz opracowania materiaw plastyczno-fotogra-
prace plastyczne, organizatorw interesuj cykle, ficznych.
ktre mogyby by wykorzystane w kolorowych 16. We wszystkich sprawach spornych decyduje
wkadkach, o odpowiednich do druku parame- komisja konkursowa.
trach technicznych. 17. Niniejszy regulamin podlega drukowi na a-
6. Prace zgoszone do konkursu naley przesa mach RelacjiInterpretacji oraz ogoszeniu na
w formie cyfrowej pod adresem: redakcja@rok. stronie internetowej Regionalnego Orodka Kultu-
bielsko.pl lub zoy na CD wsiedzibie organiza- ry wBielsku-Biaej.
tora: Regionalny Orodek Kultury, ul. 1 Maja 8, 18. Informacji na temat konkursu udziela Mago-
43-300 Bielsko-Biaa, zdopiskiem Konkurs RI. rzata Sonka redaktor naczelna RelacjiInterpre-
7. Termin skadania prac mija: tacji, tel. 33-82-205-93, redakcja@rok.bielsko.pl.
15 lipca 2015 (Itura)
15 padziernika 2015 (II tura).
8. Kade zgoszenie powinno zawiera: metrycz-
k dotyczc opisywanego wydarzenia czy osoby,
imi inazwisko autora, jego wiek, adres korespon-
dencyjny, adres e-mail itelefon.
9. Osoby nadsyajce zgoszenia wramach konkur-
su tym samym wyraaj zgod na przetwarzanie
przez organizatorw swoich danych osobowych
na potrzeby konkursu w zakresie koniecznym do
prawidowego jego przeprowadzenia (ustawa
oochronie danych osobowych zdnia 29 sierpnia
1997 roku Dz.U. Nr 133 poz. 833, zpn. zm.).
10. Osoby nadsyajce zgoszenia wramach kon-
kursu tym samym wyraaj zgod na ewentualn
publikacj swoich prac.
11. Zgoszenie prac do konkursu jest jednoznaczne
zowiadczeniem osoby biorcej udzia wkonkur-
sie, e wykonaa je osobicie i nie naruszaj one
praw osb trzecich, wszczeglnoci ich majtko-
wych iosobistych praw autorskich.
12. Prace ocenia bdzie komisja powoana przez
organizatorw.
I n t e r p r e t a c j e 35
 REKOMENDACJE
BIELSKO-BIAA
Midzynarodowy Festiwal Teatrw Ulicznych
iStreet Art Bielsko-Blisko
sierpie wrzesie
Informacje: Teatr Polski, ul. 1 Maja 1,
tel. 33-822-84-51, www.teatr.bielsko.pl,
dyrektor@teatr.bielsko.pl
CIESZYN
Koncerty galowe zokazji 65-lecia Zespou Pieni
iTaca Ziemi Cieszyskiej
5 i6 czerwca, Teatr im. A. Mickiewicza wCieszynie
W2015 roku Zesp Pieni iTaca Ziemi Cieszy- ul. Oswobodzenia 1, tel. 32-730-32-20,
skiej im. Janiny Marcinkowej wituje jubileusz
dziaalnoci artystycznej. To wyjtkowa okazja do
wsplnego spotkania osb, ktre tworzyy itworz
jego histori. Zesp zaprasza wszystkich, ktrzy
zostawili swoje serce wZiemi Cieszyskiej kadr,
tancerzy, muzykw oraz sympatykw na sentymen-
taln podr do przeszoci.
Informacje: ZPiT Ziemi Cieszyskiej,
ul. J. Trzanowskiego 1, tel. 606-636-815,
www.ziemia-cieszynska.pl, zpit@tlen.pl
ISTEBNA
Dni Koronki Koniakowskiej
1516 sierpnia, Chata na Szacach
Impreza, podczas ktrej mona pozna specyfik
koronki koniakowskiej. Towarzysz temu koncerty,
konkursy na koronk igry na trombicie, jarmark.
Informacje: Gminny Orodek Kultury, Promocji,
Informacji Turystycznej iBiblioteka Publiczna,
Istebna 68, tel. 33-855-62-08, www.istebna.eu,
kultura@ug.istebna.pl
Wicej informacji oimprezach
wwojewdztwie lskim na stronie:
silesiakultura.pl
36 R e l a c j e
K ATOWICE
Art Naif Festiwal
12 czerwca 14 sierpnia, Galeria Szyb Wilson
Midzynarodowy Festiwal Sztuki Naiwnej odbywa
si po raz smy. Pokazywane s rzeby, malarstwo,
ceramika artystw z wikszoci krajw europej-
skich, atake obu Ameryk, Afryki iAustralii. Podczas
kadej edycji dominuje sztuka wybranego regionu
czy kraju. W2015 bdzie to Skandynawia. Do tego
wiele imprez towarzyszcych: wystawy wmuzeach,
koncerty, warsztaty itd.
Informacje: Galeria Szyb Wilson,
www.artnaiffestiwal.pl, projekty@szybwilson.org
LEMIE
Pogranicze Folkloru Galicyjskie Spotkania
wSkansenie
15 sierpnia, ywiecki Park Etnograficzny
Festiwal czcy tradycyjn muzyk ludow oraz Makw Podhalaski, Owicim, Istebna, Ujsoy,
wspczesn muzyk folkow. Poza tym pokaz
mody folkowej ikiermasz rkodziea ludowego.
Informacje: ywiecki Park Etnograficzny,
ul. czna 2a, tel. 554-631-330,
www.etnopark.pl, etnopark@slemien.pl
WISA
28 Wojewdzki Przegld Dziecicych Zespow
Folklorystycznych
1314 czerwca, amfiteatr im. S. Hadyny
W przegldzie uczestnicz modzi mionicy
folkloru, czonkowie dziecicych zespow, wwieku
szkolnym (do gimnazjalnego wcznie). Prezentuj
programy oparte na folklorze rodzimego regionu.
Organizatorzy: Regionalny Orodek Kultur y
wBielsku-Biaej iWilaskie Centrum Kultury
Informacje: Regionalny Orodek Kultury
wBielsku-Biaej, ul. 1 Maja 8, tel. 33-822-05-93,
www.rok.bielsko.pl, rok@rok.bielsko.pl
YWIEC
ywieckie Suwakowanie Spotkania Puzonowe
2026 lipca
ywieckie Suwakowanie to poczenie wakacyj-
nego odpoczynku z muzyk i przyjemnoci gry
na puzonie, okazja do wymienienia dowiadcze
oraz przyblienia publicznoci tego wszech-
stronnego ipenego moliwoci instrumentu.
Pomysodawcami ifundatorami s Anna iMaciej
Pietraszkowie. Gwnym partnerem organizacyjnym
jest Krakowska Fundacja Sztuki.
Informacje: tel. 600-970-612
lub od lipca 888-091-260,
info@zywieckiesuwakownie.com,
www.zywieckiesuwakowanie.com
52 T YDZIE KULTURY
B E S K I D Z K I E J
25 lipca 3 sierpnia, Wisa, Szczyrk, ywiec,
Jabonkw
Wramach TKB:
46 Festiwal Folkloru Grali Polskich wywcu
26 Midzynarodowe Spotkania Folklorystyczne
wWile
68 Gorolski wito wJabonkowie
21 Festyn Istebniaski wIstebnej
37 Wawrzycowe Hudy wUjsoach
Najwiksza w Polsce i jedna z najwikszych na
wiecie imprez folklorystycznych. Okoo 100
zespow folklorystycznych z kilkunastu pastw
zrnych kontynentw; 4000 tancerzy, muzykw
ipiewakw, ponad 50 kilkugodzinnych koncertw
na duych plenerowych estradach odbywajcych
si rwnolegle w kilku miejscowociach przez 9
kolejnych dni. Cz zespow uczestniczy wkon-
kursach: Festiwalu Folkloru Grali Polskich iMi-
dzynarodowych Spotkaniach Folklorystycznych. Do
tego liczne imprezy towarzyszce targi sztuki lu-
dowej, koncerty kapel, uliczne korowody, wystawy.
Informacje: Regionalny Orodek Kultury
wBielsku-Biaej, ul. 1 Maja 8, tel. 33-812-69-08,
www.rok.bielsko.pl, www.tkb.art.pl
I n t e r p r e t a c j e
 GALERIA

Lucjusz Cykarski Moje Bielsko-Biaa

Lucjusz Cykarski dyplomowany fotograf, absolwent Wy- cakowicie nie porzuci (wsppraca zoglnopolskimi tytu-
szego Studium Fotografii ZPAF wJeleniej Grze. Fotogra- ami). Eksploracj krajobrazu grskiego zamieni na miejskie
fi zajmuje si od zawsze, zawodowo od 20 lat. Zaczyna plenery. Jego zdjcia ilustruj m.in. wydawnictwa powico-
od pejzau (na pce stoi srebrny medal Konkursu Fotogra- ne urokowi stolicy Podbeskidzia. Od 10 lat jest fotografem
fii Grskiej im. J. Sunderlanda iII nagroda wBiennale Kraj Bielskiego Centrum Kultury. Przygotowuje wystawy, np. Biel-
obrazu Polskiego). Jednak wola biega z aparatem od te- sko-Biaa wczoraj idzi, ktr mona byo oglda na billboar-
matu do tematu, co (wcharakterze fotoreportera Trybuny dach na brzegach Biaej. Lubi odkrywa moje miasto ito
lskiej iDziennika Zachodniego) trwao 10 lat (z sukce- jak si zmienia; im bardziej si wgbiam, tym bardziej mi si
sami).Ale na gazety przyszed koniec... Pracy fotoreportera ono podoba mwi oswoim spojrzeniu na Bielsko-Bia.