Professional Documents
Culture Documents
Temel Müzi̇k Bi̇lgi̇si̇1 PDF
Temel Müzi̇k Bi̇lgi̇si̇1 PDF
STANBUL NVERSTES
TRK MZ
SERTFKA
ETM PROGRAMI
I.KUR PROGRAMI
2
MZK NEDR!
Duygularmz, dncelerimizi veya olaylar anlatmak amacyla ll ve dzenli seslerin
sanat dnceleri ierisinde ritmli veya ritmsiz olarak bir araya getirme sanatdr. Mziin
iki ana elemannn biri ses, dieri ritmdir.
3. TINI :Sesler arasndaki renk farkdr. Tn veya renk fark ile ayn sesi veren iki
kiinin veya ayn sesi basan sazlar gibi.
NOTA : Sesleri gstermee ve okumaya yarayan zel iaretlere nota denir.Notalar seslerin
alfabesidir.
Her nota iaretinin bir matematiksel deeri vardr. Bu deerler yledir
3
SUS ARETLER :
Mzikte her nota deerinin karl olarak sus ayn matematiksel deere sahip olan sus
iaretleri vardr. Bunlarn dier bir ismi de es dir
GAM DZ : Herhangi bir notadan balayp inici veya kc olarak sekiz komu notann hi
kopmadan sralanmasna gam veya dizi denir.Gamlar pest (kaln) notadan balayp tiz (ince)
notaya doru sralanyorsa kc gam, tiz notadan, pest notaya doru sralanyorsa inici gam
adn alrlar.
Gamn her sesine derece ad verilir.
5
ARALIK (Intervall) : Sesler arasndaki uzaklktr. Bat mziinde ana olarak tam ve yarm
aralklar vardr. Trk mziinde ise bu isimlendirme bakadr bunu ileride greceiz.
Birli : (sesda, unison) Bir ses olduu yerde tekrar edilirse birli, sesdatr.
kili : Bir sese gre, st veya alttan bitiik derecelerine ikili denir.
Drtl : Bir sese gre, st veya alttan kendi dahil drdnc sesine drtl denir.
Beli : Bir sese gre, st veya alttan kendi dahil beini sesine beli denir.
6
Altl: Bir sese gre, st veya alttan kendi dahil altnc sesine altl denir.
Yedili : Bir sese gre, st veya alttan kendi dahil yedinci sesine yedili denir.
Sekizli: Bir sese gre, st veya alttan kendi dahil sekizinci sesine sekizli veya oktav denir.
7
Kanun-Tanbur 10
Bekar : Diyez veya bemolle deitirilmi bir notay, diyez veya bemolden kurtarr.
ift Bemol: nndeki notay bir tam ses pestletiren (kalnlatran) iarettir.
ift Bekar : ift diyez veya ift bemolle deitirilmi bir notay, bunlardan kurtarr.
8
Yarm Yarm
Herhangi bir notadan balayp inici veya kc olarak sekiz komu notann hi kopmadan
sralanmasna gam veya dizi denildiini dizi konusunda renmitik. Bat mziinde tam ve
yarm aralklar vardr. Bat mziinin ana sistemi olan tabii do gamnda bir sekizli ierisinde
be tam ses ikide yarm ses vardr.
Bu konuyu daha iyi anlamak iin Trk mzii ses sistemi ierisindeki koma konusunu
inceleyin.
9
Trk mziinde tam ikili aralk, kk kk birbirine eit dokuz parann birlemesinden
meydana gelmitir. Bu kk paralarn her birine koma ad verilir. rnein bir telin do sesini
alacamz yerine parmamzla basalm. Sonra ikinci parmamzla re sesini alabileceimiz
bir yerine basalm. ki parmamz arasnda kalan uzakl lp dokuza blersek, iki
parmamz arasnda kalan uzakln 1/9 ini buluruz. te bu tam ikili aralk arasndaki her
1/9 paraya 1 koma ad verilir.
te tam ses, iki ses arasnda dokuz komalk uzaklk bulunan aralklardr. Bat mziinde
yarm ses ise, iki ses arasnda 4,5 komalk uzaklk olan aralklardr. Trk mziinde ise tabii
do gamn da mi-fa, si-do aralklar 4 komadr.
KOMA 1 j q F
BAKYE 4
s w B
KK 5
d e S
MCENNEP
BYK 8
f r K
MCENNEP
TANN 9
g ee T
Artk Trk mziinde diyez ve bemolden sz ederken diyezin tanmnda, deeri kadar
tizletirir, bemoln tanmnda ise deeri kadar pestletirir diyeceiz. Bunun nedeni Trk
mziinde deiik koma deerlerine sahip olmasndandr. Dier bir deyile diyez ve
bemollerin deerleri birbirinden farkldr. Bat mziinde Do-re ikili aral tam ses olarak
tanmlanyorsa, Trk mziinde artk bu arala tanini aral diyeceiz ve bunu T harfiyle
simgeleyeceiz. Aynen mi-fa; si-do aralna yarm ses tanm yerine bakiye diyeceimiz ve
bunu B harfiyle gstereceimiz gibi. Bu harfler tek bana ne diyezi ne de bemol gsterir
sadece iki ses arasnda matematiksel deer olarak ka komalk bir aralk bulunduunu anlatr.
Trk mzii sisteminde herhangi bir iaretle deimemise mi-fa, si-do aral drt koma
(bakiye)araldr. Bu araln simgesi de B dir
te grdmz bu deiik aralklar, deiik sralamalarla yan yana gelerek eni adn
verdiimiz drtl ve belileri olutururlar. Bu drtl ve beliler deiik sralamayla eklenerek
makam dizilerimizi meydana getirirler.
Bu tablo size ok karmak gelebilir ama bilimsel olarak bu listeyi verdikten sonra imdi artk
ok sklkta duyacanz ana perdelerimizin Trk mziindeki isimlerini renmeye
balayalm m!
12
13
ZEL BELLER : Drt aralnn toplam 31 koma olan tam belilerdir. Buradan da
anlalaca gibi bir eninin tam beli olmas iin drt aralnn toplamnn 31 koma olmas
gerekir.
15
DZ NEDR ? :
Daha nce dizinin ne olduunu ok ksa olarak aklamtk. imdi bilgilerimiz oaldka bu
konuyu daha da detayl olarak renmemiz gerekir. Ne demitik; Bat mziinde dizi
Herhangi bir sesten balayp, kc veya inici olarak 8 komu notun hi kopmadan
sralanmasdr. Trk mziinde ise dizi daha nce rendiimiz bir drtl ile bir belinin
veya bir beli ile bir drtlnn birbirine eklenmesinden oluur.
yleyse Trk mziinde diziyi ; Bir drtl ile bir belinin veya bir beli ile bir
drtlnn birbirine eklenmesinden meydana gelen 8 komu notann hi kopmadan
sralanmasdr diye tanmlayabiliriz.
Drtl ile belinin veya beli ile drtlnn ek yerindeki ses yani nota ortak
olduundan dizi 9 deil 8 sestir.
16
te mziimizde var olan eitli drtl ve belileri ucuca ekleyip ok deiik makam dizileri
meydana getirebiliriz. Artk makamn ne demek olduuna ok yaklatnz. imdi renmeniz
gereken en nemli kurallardan biriside bu dizileri meydana getiren her sesin bir ismi ve o
dizideki grevidir.
Bu bir kuraldr. Trk mziinde btn makamlar 1. derece zerinde sona ererler. Bu yzden
dizinin en nemli perdesi 1. derecedir.
3. derece: Asma karar perdesi olduu zaman nem kazanr. 4. derecenin gl olduu
makamlarda gl alt adn alr.
6. derece: zel bir ismi yoktur. Baz makamlarda asma karar perdesi olarak kullanlr.
7. derece : (Yeden) Bu szn karl bir eyi bir yere ekip gtrmektir.
Gerektende 7. derece nameleri 8. dereceye doru srkler. Trk mziinde her makam 1.
derece zerinde biteceinden, 8. derecenin bir oktav pesin de yer alan yani durak perdesinin
altnda olan ve 7. dereceyle ayn ismi tayan perde esas yedendir. Grevi nemlidir.
Son olarak dizide ad geen yeden, karar, asma karar, gibi tanmlamalar da renerek
makamlarmza ulaacaz.
YEDEN ETLER:
Trk mziinde iki eit yeden vardr:
1. Yarm sesli yeden: Durak perdesinden yarm ses aadadr. Yani durak perdesinden 4
veya 5 koma aasndadr.
2. Tam sesli yeden : Karar perdesinden bir tam ses aadaki yedenlerdir. yani durak
perdesiyle arasnda 9 koma uzaklk vardr.
19
KARARLAR : Mzik lisan gibidir. Kelimeler, cmleler, yarm cmleler, sorular, cevaplar
vardr. Lisan konuurken bunlar ( ? , . = ! ) gibi iaretlerle yazarz. Mzikte ise bu ii
kararlar stlenmitir. Trk mziinde 3 eit karar vardr:
1. Tam karar: Herhangi bir mzik eserinin sonunda ve Trk mziinde mutlaka 1. derece
zerinde yaplr. Dil deki noktann karldr.
3. Asma karar : Hangi perde zerinde yaplaca kesin deildir. Her makama gre deiir.
Dil deki karl soru iaretidir diyebiliriz.
DZLERN GENLEMES : Bir dizi en az sekiz sesten oluur. Bu sekiz sesli dizi teorik
olarak bir eser iin yetebilir. Ancak teknik ve estetik bakmndan baktmzda sekiz sesten
daha fazla seslerin bizlere gerektiini syleyebiliriz. Hemen her mzik aletinde 15- 20 ve
insanlar da ise 13-14 daha da 15-16 ses bulunur. te bu deiik yorumlamalar iin
dizilerimizi eitli ekillerde zenginletirmemiz olasdr. Biz buna Trk mziinde dizilerin
genilemesi adn veriyoruz. Bu genilemeler iki ekilde yaplr.
1. Simetrik genileme: Dizinin durak perdesi zerinde bulunan drtl veya beli tiz durak
olan 8. derecenin zerine tanr buna Trk mziinde grme adn veririz.
Ayn ekilde durak perdesinin zerindeki drtl veya beli bu kez durak perdesinin altna
grlr.
20
2. Yeni dizi oluturmak : Bu eit genilemeler de gl zerinde bulunan eni bir dizinin
alt ksm gibi dnlerek bunun zerine yeni bir eni eklenerek makamn gl perdesi
zerinde yeni bir dizi oluturulur.
SEYR : Dizide makam meydana getirecek ekilde gezinmeye seyir denir. trl seyir
vardr.
1.kc seyir : Durak perdesinden veya etrafndaki seslerden balayarak tize doru kclk
gsteren seyirlerdir. rnek: Rast makam.
2. nici seyir: Tiz durak veya civarndan balayp peste doru inicilik gsteren seyirlerdir.
rnek: Muhayyer makam.
3. nici kc seyir: Gl civarndan seyire balayan seyirlerdir. rnek: Basit Suzink
makam.
DONANIM : Her makamn bir dizisi ve bu dizideki drtl ve belilerin deiik aralkta
olduunu rendik. Bu farklln eitli deitirme iaretleriyle elde edildiini de biliyoruz.
te her makam dizisinde drtl ve belilerde oluan deitirme iaretleri hemen anahtardan
sonra yazlr. Buna donanm denir.
rnek : Uak makamnn dizisinde si perdesinde koma bemol vardr grdnz gibi dizi
ierisinde baka deitirme iareti yoktur.
21