Osnove energetike

Osnove energetike (2+1)

Literatura:
Ivezi, ivkovi, Energetika i odrivi razvoj indikatori
odrivosti
aji, Energetski izvori i postrojenja
aji, Energija za odrivi svet

World Energy Council, www.worldenergy.org

International Energy Agency, www.iea.org
British Petroleum, www.bp.com
 Energetika

U nauno-strunom smislu energetika je nauka o energiji i

tehnikom korienju izvora energije

U ekonomskom smislu energetika je skup privrednih aktivnosti

pomou kojih se istrauju i proizvode primarni izvori energije,
zatim transformiu, prenose i distribuiraju do potroaa i kao
primarna ili sekundarna energija racionalno koriste.

U filozofskom smislu rei energetika je pogled na svet koji sve to

postoji i sve to se zbiva svodi na energiju, ak i materiju i duh,
koji ustvari nisu nita drugo do oblici u kojima se energija
pojavljuje.

U irem smislu rei energetika pretstavlja granu privrede koja

omoguava snabdevanje potroaa neophodnom energijom
 Razvoj energetike

Nekad
i sad ....
Energetika i odrivi razvoj
Problem energije uz vodu i hranu predstavlja jedan od
kljunih problema oveanstva
Sve vee potrebe u energiji kao i promene koje se deavaju
na svetskom tritu energije i sve vei uticaj proizvodnje
energije na ivotnu sredinu doprineli su da Energetika,
Ekologija, Ekonomija i Efikasnost postanu jedinstveni
problem oveanstva
Strateki ciljevi za 21. vek:
Pristupanost u smislu cena,
Raspoloivost u smislu dovoljnih koliina,
Prihvatljivost u smislu ouvanja ivotne sredine
 Istorijski razvoj i vanost energetike
Povezanost energetike sa ostalim privrednim granama,
podloga ukupnog razvoja svake zemlje
Stalan rast potreba energije (rast broja stanovnika i rast
ivotnog standarda)
7

Broj stanovnika, milijarde

6
5
4
3
2
1
0
1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000

Zemlje Centralne i Istone Evrope Zemlje OECD

Zemlje u razvoju Svet

Poveanje stanovnitva sveta po

grupacijama zemalja u periodu 1960-
Globalna potronja primarne energije 2000.godina
Istorijski razvoj

Drvo
Drveni ugalj (za potrebe topljenja metala)

Ugalj
(Kina 1000 godina pre nove ere, Stari Rim, Engleska XII vek)
Pronalazak parne maine 1760. godina-industrijska revolucija
Osnovni izvor energije do polovine XX veka
Istorijski razvoj

Nafta
Mesopotamija za potrebe osvetljenja pre 9000 godina
Prva duboka buotina 1859. godine u Pensilvaniji
Patentiranje i razvoj SUS motora: 1877. Otto, 1897. Diesel
Istorijski razvoj

Prirodni gas
Stara Persija za religiozne potrebe, Kina pre 2200 godina
Prvi gasovod duine 23 km 1884. godine, Pitsburg
Elektrina energija
najplemenitiji vid energije
mogunost proizvodnje korienjem svih izvora energije
Pronalazak parnih i vodnih turbina vee snage u XIX veku
omoguio znaajan razvoj proizvodnje
Nuklearna energija
Razvoj zapoeo 1942. godine ostvarenjem kontrolisane fisije
jezgra urana
Eksperimentalna elektrana 1954.godine u blizini Moskve, a
1956.godine prva komercijalna elektrana u Velikoj Britaniji
Akcident u elektrani Ostrvo tri milje 1979. godine
Akcident u ernobilu 1986.godine
Istorijski razvoj

Obnovljivi izvori energije (OIE)

Suneva energija,
Biomasa,
Drvo i drveni ugalj,
Geotermalna energija,
Energija plime i oseke,
Energija morskih talasa,
Termalni gradijent mora,
Vuna energija ivotinja,
Hidroenergija,
Vetar.
 Energetske krize i posledice na razvoj energetike i privrede

Drutveni proizvod i potronja energije u

zemljama OECD Potrona primarne energije i svetske cene
nafte
 Energetske krize i posledice na razvoj energetike i privrede

Ukupna potronja primarne Struktura ukupne potronje

energije u svetu primarne energije u svetu

Izvor IEA
Problemi ouvanja ivotne sredine
Klimatske promene
Osnovni pojmovi

Energetika

Energija sposobnost vrenja rada

Izvori energije (oblici energije ili nosioci energije) - pojave ili

materijali koji se mogu koristiti za dobijanje energije

Podela izvora energije

Akumulisani (kinetika, potencijalna, unutranja) i prelazni
oblici (mehanika, elektrina, toplotna)
Primarni, sekundarni, korisni
Osnovni pojmovi
Primarni izvori (oblici) energije, nalaze se u prirodi ili se u
njoj pojavljuju, samo neki se mogu koristiti u prirodnom obliku

Konvencionalni i nekonvencionalni, s obzirom na nivo

korienja

Konvencionalni: drvo, ugalj, sirova nafta, prirodni gas

(jednom reju goriva), vodne snage (hidropotencijal) i
nuklearna goriva (uran i torijum)

Nekonvencionalni: zraenja Sunca, geotermalna energija,

energija vetra, energija mora i morskih talasa, plime i
oseke i energije fuzije lakih atoma.

Kao nekonvencionalne energetske izvore mnogi ubrajaju i

uljne kriljce i bituminozne peskove, dok po drugoj podeli
oni spadaju u alternativne konvencionalne izvore
Osnovni pojmovi

Obnovljivi i neobnovljivi, s obzirom na prirodnu obnovljivost

OIE: energija vodotokova, vetra, neakumulirana suneva

energija, biomasa, biomasa ivotinjskog porekla,
geotermalna energija, biogoriva, biogas, sintetiki gas,
deponijski gas, gas iz postrojenja za tretman komunalnih
voda i otpadnih voda iz prehrambene i drvno-preraivake
industrije koje ne sadre opasne materije

Neobnovljivi izvori: sva fosilna goriva (ugalj, nafta,

prirodni gas, uljni kriljci, bituminozni peskovi), nuklearna
goriva i geotermalna energija
Osnovni pojmovi

Sekundarna energija
Primarna Transformacija
energija Korisna energija
toplotna, mehanika
hemijska, svetlosna
 Osnovni pojmovi

Primarni izvori:
Nosioci hemijske energije (drvo, treset, ugalj, sirova nafta,
prirodni gas, uljni kriljci, bituminozni peskovi, biomasa)
Nosioci potencijalne energije (vodne snage, plima i oseka)
Nosioci nuklearne energije (nuklearna goriva )
Nosioci kinetike energije (vetar, morski talasi)
Nosioci toplotne energije (geotermalna energija, toplota mora)
Nosioci energije zraenja (Sunevo zraenje)
Osnovni pojmovi

Transformacije primarne energije:

Sagorevanje - proces transformacije hemijske energije
goriva u unutranju toplotnu energiju (u loitima)
direktno koristitenje za grejanje, pripremu tople
vode, tehnoloke procese i sl.
dalja transformacija u mehaniku energiju (motori
SUS, gasne i parne turbine i dr.)
Destilacija (u rafinerijama)
Degazolinaa (prirodni gas)
Nuklearne reakcije
Osnovni pojmovi

Transformacije primarne energije:

Turbinske transformacije - transformacije potencijalne
energije (vodnih snaga, plime i oseke), kinetike
energije (vetar i morski talasi), geotermalne energije i
toplotne energije mora u mehaniku energiju pomou
vodnih turbina, vetrenjaa i toplotnih turbina
Transformacija energije zraenja - transformacija u
unutranju toplotnu energiju nosilaca energije (voda,
vodena para), a zatim u mehaniku, odnosno u
elektrinu energiju direktno putem solarnih
fotonaponskih elija
Osnovni pojmovi

Korisni oblici energije za potroae: toplotna, mehanika, hemijska i

svetlosna energija.

Toplotna energija se najee prenosi putem nosioca toplotne energije (voda,

para, produkti sagorevanja) do razmenjivaa toplote ili putem elektrine
energije do otpornih i indukcionih pei i ureaja.

Mehanika energija: korienje elektrine energije (elektrini motori) ili

sagorevanje goriva u motorima SUS, gasnim turbinama i motorima sa
spoljnim sagorevanjem.

Za dobijanje hemijske energije slui koks, elektrina energija ili zajedno, a

koriste se u redukcijskim peima koje se baziraju na hemijskim procesima. U
poslednje vreme za te potrebe se koriste prirodni gas i ulje za loenje umesto
koksa.

Za snabdevanje , mada su istorijski posmatrano znaaj imali petrolej i

gradski gas potroaa svetlosnom energijom danas se koristi samo elektrina
energija.
Primarni oblici energije,
transformacije i korisni
oblici energije
Mogue
transformacije
u elektrinu
energiju
Osnovni pojmovi

Ukupna potronja primarne energije je najiri agregatni

pokazatelj potronje energije.
sa stanovita izvora bilansira se kao zbir proizvodnje, neto
uvoza, promene zaliha primarne energije i neto uvoza i
promene zaliha sekundarne energije
Sa stanovita potronje bilansira se kao zbir finalne
potronje i potronje u transformacijama

Finalna potronja energije je deo ukupne energije koji je

dostavljen potroaima van energetskog sektora, obuhvata i
energetske proizvode koji se koriste kao sirovine
 Osnovni pojmovi

Primarna energija Input Output

Ugalj 1000 MWh Svetlo 32 MWh

Gubici

Kotao 140 MWh

Turbina i
560 MWh
kondenzator

Generator 10 MWh

Prenos i
28 MWh
distribucija

Sijalica 230 MWh

Gubici 968 MWh 968MWh

ukupno:

1000 MWh 1000 MWh

Finalna energija
Energetski tokovi
Jedinice za merenje energije
J=N.M

1 cal 4,186 J (energija potrebna da se 1g vode

zagreje za 1C);

1Cal = 1 kcal 4.186,8 J

1 btu 1.055 J (energija potrebna da se 1 funta vode

(0,4536 l) zagreje za 1F)

1 kWh = 3,6 MJ
1teu-tona ekvivalentnog uglja 1teu=29,3GJ
1ten-tona ekvivalentne nafte 1ten=41,868GJ
 Jedinica mere ten
Sueni lignit t 0,358
Koks t 0,657
Sirova nafta t 1,000
Benzin i srednji destilati t 1,027
Mazut t 0,967
Teni gas t 1,120
Neenergetski derivati nafte t 0,860
Prirodni gas 000 m3 0,849
Hidroenergija GWh 0,086
Elektrina energija GWh 0,086
Ugalj*
Kameni ugalj t 0,554
Mrki ugalj t 0,431
Lignit podzemne eksploatacije t 0,298
Lignit povrinske eksploatacije
- za termoelektrane t 0,179
- za finalnu potronju t 0,242