www.semazen.

net

MARF- HAZRET- SULTAN VELED

Meliha lker ANBARCIOLU

NSZ
Marif adl bu eserin yazan, Bahaeddin Sultan Veled, 25 Rebilhr 623/25 Nisan 1226 tarihinde, imdi
Karaman denilen, Lrende kasabasnda dodu.

Babas, XIII. yzylda Anadolu'da yaayan byk Trk mutasavvf ve iri, Mevln Celleddin-i Rm,
annesi, Mevln'nn lalas ve dostu olan Semerkandl eyh erefddin'in kz Gevher Hatun'dur.

Olunu ok seven Mevln ona babasnn adn vermitir.(1)

Mevln ve yaknlar tarafndan Bahaeddin diye arlan mellif, daha ok Sultan Veled olarak bilinir.

Gevher Hatun'un kk olu Aleddin'in doumundan bir sre sonra lmesi zerine, kk yata
annesiz kalan Sultan Veled'le, dads Kiramana ve vey annesi Kira Hatun'un annesi Byk Kira Hatun
megul olmulardr.

Eflki'nin bakalarndan naklen Sultan Veled'in ocukluu hakknda yazd eylerden, Mevln'nn da
ocuu ile ok yakndan ilgilendiini anlyoruz: "Hazret-i Sultan Veled kkken dima Hazret-i
Mevln'nn kucanda uyurdu. Mevln namaza kalknca o uyanp alard. Bunun zerine Mevln,
ocuunu avutmak iin namaz brakr, onu kucana alrd. Annesinin stn istedii zaman da onu,
baba sevgisinin sf st ile doyururdu. Bu mnevi stle doyan Sultan Veled, tekrar uyurdu."
(Mankb al-'rifn s.428).

ocukluu hakknda daha fazla bir ey renemediimiz Sultan Veled'in ilk renime nasl ve ne zaman
baladna dair etrafl ve kesin olarak bir ey bilmiyoruz. Yalnz, aydn bir baba olan Mevln'nn lzum grd andan
itibaren ocuunun eitim ve renimi ile bizzat megul olduu bir gerektir.

Sultan Veled'in bir htrasn anlatrken: "Henz kktm; yeni yetiiyor, yeni yaz yazyordum."
(Mankb al-rifin s.441) demesi, Mevln'nn bu lzumu ne kadar erken grdn aklyor.

Byle iyi bir hazrlk devresi geirdii kuvvetle tahmin edilen Sultan Veled, daha sonra, yine Mevln'nn gerek
grmesi zerine, daha sistemli bir ekilde renmek ve yetitirmek iin, kk kardei Aleddin ile beraber, dedesi eyh
erefddin'in ynetimi altnda, nce Haleb'e daha sonra am'a gitmitir. Eflk, bir vesile ile, ocuklarn am'da uzun
zaman kaldklarn yazyor; fakat ne zaman gittiklerini, ne kadar kaldklarn ve hangi medreselerde okuduklarn
sylemiyor. Mevln'nn da bu srada ocuklarna byk babalarna itaat etmeleri ve onu incitmemeleri iin yazd,
onlarn renmeleri kadar eitimleri ile de ilgilendiini gsteren bir mektup (Mektubat- Mevln'da)2 vardr. Fakat bu
mektuptan da bahsedilen tarihleri renemiyoruz.
 www.semazen.net

Din ilimleri rendikten sonra Konya'ya dnen Sultan Veled, babasnn bulunduu her toplantya katlm,
buradaki ilm, din ve tasavvuf! konumalar byk bir dikkatle izleyerek, bilgisini ve grgsn artrmtr.

Eflak eshbn ileri gelenlerinden Mevln Hsmeddin iskender, Cemleddin Kumr, Siraceddin Tatar ve
imam htiyarddin'den naklen yle anlatmaktadr: "Sultan Veled, babasndan hi ayrlmazd; hatt genlik
ana kadar daima babasnn yannda otururdu. Genliinin ilk devrelerinde birok kimseler onu
Mevln'nn kardei zannederlerdi. Mevln de bu benzerlie: "Sen, insanlarn i ve d yaratllar
bakmndan, bana en ok benzeyenisin" szyle iaret etmitir." (Mankb al-arifin s.428) Ve yine Allahsal dost
Siraceddin Mensevihan yle rivayet eder ki: "Bir gn Hazret-i Mevln'nn ziyaretine byk adamlar
gelmilerdi. O gn, marifet esnasnda, Mevln, Musa'nn asasnn vasfn anlatyordu: "Musa'nn asas,
sihirbazlarn yetmi deve yk ipini ve uydurma takmlarn, Allah'n yardm ile, yle yuttu ki,
onlardan en kk bir iz kalmad. Byle hepsini yok ettii halde, ne byd ne de kld. imdi bu
esiz, benzersiz ie nasl bir rnek verelim ki, insanlarn aklna ssn ve bunun yardm ile onu
kavrayabilsinler"2 dedi ve daima babasnn inayet gzn gzleyen Hazret-i Veled'e: "Bahaeddin, mnay sen
akla", diye iltifat etti. Hazret-i Veled, yere kapanp, bunun rnei udur: "Bir kimsenin byk bir saray olsa;
karanlk bir gecede, bu saraya yanan bir mum getirseler; bu mumun , sarayn iindeki karanl
yle yutar ki, karanlktan bir eser kalmaz. Buna ramen mum, ne artar, ne de eksilir" dedi. Bunun zerine
Hazreti-i Mevln hemen kalkp, Sultan Veledi kucaklad, gzlerinden pt ve durup durup aferin
Bahaeddin! aferin!... yi anlattn, nadir bir inciyi deldin "buyurdu". (Mankb al-arifin s.431)

Eflki'de bulunan bu ve daha bunun gibi rivayetlerden, Sultan Veledin babasnn bulunduu toplantlara itirak
ettii anlalmaktadr. Mevln'nn bu toplantlarda, olunun bilgi ve anlay derecesini tyin etmek ve konumalarn
onun ve bakalarnn anlayabilecei, faydalanabilecei bir hale getirmek iin bir ekilde olunu denedii anlalyor. Sultan
Veled'in yirmi yanda halvete girip ile karmas, bu tarz bir yetimenin onun iin ne kadar verimli olduunu gsterir,
Eflk, bakalarndan naklen, bu olay btn ayrntlar ile anlatyor: "Hazret-i Veled, yirmi yanda iken, bir gn
Hazret-i Mevln'dan, halvete girip ile karmak iin izin istedi. Mevln: "Bahaeddin, halvet
Muhammed mmeti iin deildir; bizim dinimizde bid'attr. Fakat Musa ve sa'nn -Onlara selm
olsun- eriatnda halvetin yeri vardr. Bizim btn bu alp abalamalarmz, oullarmzn ve
dostlarmzn, rahat ve huzurunu yerine getirmek iindir. Halyete lzum yok; zahmet ekme,
mbarek vcudunu inciltme." buyurdu. Fakat Hazret-i Veled: "Mutlaka krk gn halvette kalp, ile
karmak istiyorum. Yalnz, Hazret-i Hdavendigr'dan himmet ve kuvvet dileyecektim." diye srar
edince, Hazret'i Mevln, izin verip bir halvet hazrlatt ve halvete girdikten sonra ona ara sra iek getirmelerini
tenbih etti. gnde bir, eyh Salhaddin ve Mevln Hazretleri, halvetin etrafnda dolayor ve onu yklyorlard. Krk
gn tamam olunca, yarann ve byklerin hepsi, gyendelerle hzr olup, byk bir gurur ve sayg iinde halvetin kapsn
atlar. Hazret-i Mevln, Hazret-i Veled'in, nura batm ve yznn baka bir ekil alm olduunu grd. Hazret-i Veled
de, babasnn yzn grnce yere kapanp, babasnn mbarek ayaklarna sarld ve uzun uzun onlar pt. O gn
Mevln, ne kadar ok bata bulundu! Dostlar sevinlerinden sem etmeye baladlar. Mevlna birok hil'at
baladlar.

Sem bitti; ortalk tenhalat, en yakn dostlardan baka kimse kalmamt. Hazret-i Mevln: "Bahaeddin,
haydi! bizim eyh Salhaddinimizin huzurunda, halvette iken Allah'n sana bildirdii srlardan bir
remiz syle, nk halvet erbab, onun tadn almadan yapamazlar" buyurdu. Hazret-i Veled, yere
kapand ve: "Halvetin otuzuncu gn yksek dalar gibi, rengrenk nurlarn, birbiri arkasndan
gzlerimin nnden getiini grdm ve o nurun arasndan, "Allah btn gnahlar balar", diyen bir
ses duydum. Bu ses, birok defalar akl kulama geldi; bu sesin etkisiyle aklm bamdan gitti,
kendimden getim. Yine, gzmn nnde krmz, yeil ve beyaz nurlarn peyda olduunu ve bunlarn
ortasnda, "Senin benden yz evirmenden baka, btn gnahlarn affedilir." ibaresinin yazl
bulunduunu grdm. Mevln, lk kopararak dnmee balad. Dostlar, kyametler kopardlar. Bunun zerine,
Mevln: "Bu sylediklerin gerekten, grdn ve iittiin gibidir, hatt anlattnn yz katdr; fakat
eriatn namusu ve eriat sahibine uymak iin, bu srlar kimseye syleme, gizli tut. nk, almadan
oynayan bu insanlar, eer bu gereklerin srrna vkf olurlarsa, ykcla balarlar. mmetten
gnlleri zayf olanlarn ise, srlar bilmeye tahammlleri yoktur.Bunlar Allah'n hikmetlerinden
habersiz, beer suretinde eeklerdir" buyurdu.( Mankb al-arifin 421-4)3

Bu ekilde olunun istedii gibi yetimesinden, olgunlamasndan memnun olan Mevln, sevincini ve oluna
verdii deeri: "Bahaeddin, benim bu leme geliim, senin zuhurun iindir. Benim btn sylediklerim,
nihayet szlerimden ibarettir. Halbuki sen, benim iim ve eserimsin." szleriyle ifda ediyor.

Sultan Veled, yalnz babasndan faydalanmakla kalmam, genliinin ilk devrelerinden itibaren srasiyle
Mevlna'nn bozan etkisinde kald, ekseriya etkide bulunduu ve byk bir deer verdii, Seyyid Berhaneddin
Muhakkik Tirmiz, emseddin Tebriz, Salahddin Zerkb ve Hsameddin elebiden de feyz alm, bunlara gsterdii
 www.semazen.net

saygya karlk, hepsinin sevgisini kazanmtr. Mevln'nnki kadar derin, kuvvetli ve devaml olmamakla beraber, bunlarn
da srasyla Veled'e tesir ettikleri anlalyor. Mesel dilimize evirdiimiz Marif adl bu kitapta bu etkinin izlerini aka
grmekteyiz.

Eflki: Hazret-i Veled, Hazret-i Seyyid Burhaneddin'i cannn ve gnlnn kblesi yapmt. Ona
pek ok hizmet ve hrmette bulundu. (Mankb al-rifn s.429) yazyor. Yine Eflakinin Seyyid Burhaneddin'e
ait olduunu syleyip kaybettii bir hikyeyi Sultan Veled. Marifinde anlatyor. Seyyid Burhaneddin 638/1240
tarihinde ldne gre, Veled bu tarihte henz on be yanda gen bir ocuktur. Onun bilgisini tamamen kavrayacak bir
ada olmamakla beraber, etkisinde kalmas mmkndr. Ona sayg gstermesi ve hizmetinde bulunmas da bunu
gsterir. Sultan Veledin bu ahsiyetlere lzm gelen nemi vermesinde babasnn byk bir etkisi olduu gibi, kendi
"deerlendirme yeteneinin" de pay vardr. Mevln, olunu ems'e murd yapmtr; (Mankb al-'rifn s.333) Sultan
Veled ise, babasnn lmnden sonra, iten gelme bir kadirbilirlikle, kendiliinden, Hsameddin elebi'nin mrd
olmutur.

643/1245 tarihinde Konya'y terkederek am'a giden ems'i davet iin Mevln, Sultan Veledi am'a
gndermiti. Salihiye denilen bir kervansarayda ems'i bulan Sultan Veled, bir hayli rica ve srarda bulunarak, nihayet
onu birlikte Konya'ya dnmee raz etti. ems'i kendi atna bindirip, kendisi yaya olarak am'dan Konya'ya kadar geldi.
Yolda, ems onu ata bindirmek istedike "ah atl, kle atl, byle ey olur mu?" diye bu teklifi kabul etmedi. ems
Konya'ya gelince, Mevln ve dostlarna Sultan Veledin bu hizmetini vm ve "Ulu Allah'n balarndan iki
eyim var: Bam ve srrm. Bam itenlikle Mevln'nn yolunda feda ettim. Srrm Bahaeddin'e
baladm. Eer Bahaeddin'in mr, Nuh'unki kadar olsa ve bunun hepsini harcasa idi, bu yolculukta
benden elde ettii feyzi elde edemezlerdi. Kendisini sizin de dllendireceinizi ve onun kmil bir pir,
byk bir eyh olacan umuyorum." szleriyle Veled hakknda iltifatta bulunmutur (Mankb al-arifin s.377-379).

Olunun, sevdiklerine kar, bu trl hizmetlerde bulunmasndan ok memnun olan Mevln, bir gn medresenin
duvarna: "Bizim Bahaeddinimiz bahtldr. yi yayor ve rahata lecek." diye yazmtr.

Sultan Veled, ems'in tamamen kaybolmasndan sonra, babasnn tevecchn kazanan eyh Salhaddin
Zerkb'un da ilgisini ekmi, onun itimadn ve sevgisini kazanmtr. Bir gn eyh kendisine: "Bahaeddin, benden
baka bir insana bakma, kimseye iltifat etme. Gerek eyh benim. teki eyhlerin szleri zararldr."
dn vermitir (Mankb al-'rifn s.383).

Sultan Veled, bu zatn kz Fatma Hatun ile evlenmitir. Bu hanmdan ilk ocuu Arif elebi'nin doum tarihi,
Eflakinin yazd gibi 670/1271 olmayp, 660/1261 olur ve eyhin lm 662/1263 ylnda kabul edilirse, Fatma Hanm
evlendii zaman, babasnn hayatta olmas mmkndr. Eflki: "Hazret-i Sultan Veled, bir gn kaynpederi eyh
Salhaddiriin huzurunda vaaz etmek istedi" diye eyhten, Sultan Veledin kaynpederi olarak sz ediyor. Bir yerde de,
Sultan Veledin kaynpederi eyh Salheddin hakknda gsterdii alak gnlllk anlatlamaz, diyor. Bunlar, Sultan Veledin
evlendii zaman, kaynpederinin hayatta olmas ihtimalini kuvvetlendiriyor.

Fatma Hatundun Mevln'nn evinde bydn ve Mevln'nn kendisini ok sevdiini, ona okuyup yazmay
rettiini, babas eyh Salhaddin'i ok sevdii iin, kzn olu Sultan Velede aldn ve Fatma Hatun'un dindar, faziletli,
kerametler gsterecek kadar ermi bir kadn olduunu Eflki'den renmekteyiz. (Mankb al-rifin s.392). Fatma Hatun,
Mevln'nn kendisine gsterdii yaknl: "Benim hakkmda, kklmden beri inayeti vard. Bana
byklk ve babalk ederdi." szleriyle doruluyor. (Mankb al-rifin s.452), Sonradan, Mevln'nn Fatma Hatun'a
yazd bir mektup, Eflaki'nin rivayetlerini dorulayc niteliktedir. Mevln, Sultan Velede Fatma Hatun'u zd iin ok
sert bir mektup yazarak, karsn ho tutmasn tenbih etmitir.4

Bir gn, Byk Kira Hatun, evdeki hizmetilere iyi davranmad iin, Sultan Veledi babasna ikyet etmiti. Bunun
zerine Mevln: "Allah Bahaeddin'i seviyor, ona sert sz syleyemem o, hareketlerinde serbest ve
kendisine boyun eilecek bir insandr." szleriyle olunu mdafaa etmiti. Halbuki, gelinine yazd mektuplarda,
Sultan Veled kendisini incitmeye devam ederse, ona selm bile vermeyeceini, hatt cenazesine
gelmemesini vasiyet edeceini sylemitir.s Allah'n bile sevdiine inand oluna o kadar sert davranmas iin
Mevln'nn eyh Salhaddin'in htrasna ve gelininin haklarna, byk bir nem vermi olmas gerekir.

eyh Salhaddin Zerkb'un lmnden (1261) sonra Mevln, mrd-lerinden Hsameddin elebi'yi halife
semiti. Etrafndakiler gibi Sultan Veled de bu seime taraftar olmamakla beraber, babasna duyduu byk saygdan
dncelerini aklamamtr. Son gnlerini yaayan Mevln'ya eshbn, kendinden sonra halifenin kim olacan ve
Bahaeddin iin ne vasiyet edeceini sormalar zerine Mevln, ilk soruya: "Hsameddin elebi, ikinciye ise, o
pehlivandr, vasiyete ihtiyac yoktur" cevabn vermitir (Mankb al-rifn s.300).

Mevln'nn 672/1213 tarihinde lmnden sonra, Sultan Veled, babasnn son arzusuna sayg gsterip, tesis
etmekte olduu hAevlev tarikatnn bu ekilde hareket etmekle, kazancn da phesiz gznnde tutarak,
 www.semazen.net

Hsameddin elebi'nin halifeliini kabul etmitir. Eflk, bu olay yle yazmaktadr: "Hazret-i Mevln'nn
lmnden yedi gn sonra, Hsameddin elebi, Hazret-i Sultan Veled'in huzuruna gelerek ona,
babasnn yerine gemesini teklif etti. Hazret-i Veled: ah'in vasiyeti olduu gibi hilfet ve taht
sizindir dedi ve elebi'nin elini pt. Bylece onbir sene onu babasnn yerinde grm, mrd bir
halife bilmi ve tam bir samimiyetle ona mrdlik etmitir (Mankb al-rifn s.429). Sultan Veled de bunu
ibtidanme'sinde yle: anlatmtr: "Onun zamannda bizim halifemizdin, bundan sonra da hibir deiiklik
olmayacak. Sen, bir imam gibiydin, biz de imama uyanlardk. Biz, ah'tan byle renmitik. Sen bizim
eninde sonunda halifemizsin ve her iki lemde eyhimiz ve rehberimizsin."6

Veled'in bu hareketi, yaknlar tarafndan iyi karlanmam, hatt Byk Kira Hatun itiraz ederek, onu
babasnn yerine gemee ve Hsameddin elebi'nin elinden hilfeti almaa tevik etmitir. Bunun zerine
Sultan Veled"Ben onu kendime rehber yaptm halife bildim. mrm olduka onun peinden
koacam" diyerek, sonuna kadar sznde duracan belirtmi ve gerekten de szn yerine getirmitir. Marif de,
bir insann hayatta iken, yani lmeden yerini ve iini elinden almann, kpeklerin bile yapamayaca, ok aalk bir
davran olduunu anlatan Sultan Veled'in bunlar yazmasna bu olayn sebep olduu dnlebilir.

Nihayet, Hsameddin elebi'yi lmeden birka gn nce, mrdleriyle beraber ziyarete giden Sultan Veled,
alayp szlayarak, ona: "Bu dnyadan gmenizden sonra benim halim ne olacak? Kiminle oturaym:
Canmn besinini kimden alaym? Gnlmn srrn kime syleyeyim? Bu ayrlk derdimin orta kim
olacak?" dedi. Hsameddin elebi, yerinden dorulup Sultan Velede yaslanarak oturdu ve:

"Canm, nurum! zlme, keder etme. Bundan sonra karlaacan glkleri, sana baka bir ekilde grnmek
suretiyle hallederim. Bu ekilde baka birine ihtiyacnz kalmaz. rad iin nne kan her suretin benden bakas
olmadn bil!" diye onu teselli etmitir.7

683/1284 tarihinde Hsameddin elebnin lmesi zerine Sultan Veled, byk bir manev sarsnt geirmi, byk
bir yalnzlk duymutur. btidanme de bu halini ok samimi ve ili beyitlerle anlatyor: "O, onyl sonra bir gn
hastaland ve Allahnn huzuruna gitti. Veled, yetim bir ocuk gibi, yapayalnz kald. Korkudan alad ve
ok zayflad. lde, snaksz ve kimsenin efkatini grmeden yaayan ve aknlk iinde kalan bir
ocuk gibi kendinden midini kesti; karanlk ve gam kuyusunda kaldm, diyerek, byle bir dostun
ayrlnn verdii znt ve keder ile, ban duvarlara vuruyordu." (Velednme, s. 123.) Bizzat Sultan
Veled'in anlatt bu olaylardan, onun elebye olan balln ve elebi'nin de onun zerindeki byk etkisini grm
oluyoruz.

Halkn dayanlmaz srar zerine 683/1224 tarihinde Sultan Veled, halifelii kabul ederek Mevln postuna
oturmutur. Bu tarihten lnceye kadar bu makamda kalarak eserlerini yazm, Mev/ev tarikatnn sistemli bir ekilde
kurulmasna alm, babasnn esaslarn koyduu tarikat dabna yeni bir takm usuller, kaideler ilve etmi, Konya
dnda tekke ve zaviyelerin kurulmasn salamtr. btidanme'de, bu faaliyetini: "Hepsi hakkyla rehber oldular ve her
biri eyh ve rehberlie lykt. Hepsi bir gneten birer ll oldu, hepsine Allah'dan bir mjde eriti; hepsi merte
yollarna devam ettiler; canlarn ve varlklarn feda ettiler; biz onlar iin ecere yazncaya kadar onlarn balar,
hesapsz meyveler verdi; hepsi Faruk gibi sadakat gsterdiler ve her birinin sesi ayyuka kt." (Velednme, s. 156).
szleriyle anlatmaktadr. Eflk de, bunu: "Tam yetmi yl, durup dinlenmeden babasnn szlerini ak ve kesin bir
ifade ile takrir buyurdu ve srlarn erhinde, haberlerin tefsirinde yed-i beyz gsterdi, btn Rum lkesini deerli
halifelerle doldurdu." (Mankb al-'rifn s.429) diye yazmtr.8

Eflakide bu faaliyet tarzn anlatan daha birok menkbeler vardr. Bunlarn menkbe taraflar nazar- itibre
alnmasa bile, ortak ve gerek olan yanlar, Sultan Veledin, etrafn iddet gstererek deil, zamann ve evresini
inandrabilecek ekilde zek ve bilgi mahsul olan kerametler gstererek kazanm olmasdr. Bundan baka, yaad
devrin politik ve sosyal durumunun da Onun byk bir nfuz salamasnda, rol vardr. Birinci Aleddin Keykubt'tan
sonra Anadolu huzur ve refahn kaybederek Mool hkimiyeti altna girmiti. Mool zulm ile memlekette genel bir
huzursuzluk, halkta byk bir bezginlik meydana gelmi; bu durum, insanlara gerek bir mutluluk ve huzur vadeden
eyhlerin ve dervilerin, halk zerinde byk bir nfuz elde etmelerini salamt. Ebed bir hayata ve sonsuz bir
mutlulua kavumak isteyen ve manen perian olan insanlar, mtemadiyen eyhler ve dervilere komular, bunlarn
dncelerini yaymakta olduklar tekke ve zaviyelere snmlard. Sultan Veled'in de babasnn tasavvuf! gr ve
dncelerini yaymas ve tarikatn kurup kuvvetlendirmesi iin, bu durum ok uygun bir zemin hazrlamtr.

Doksan yllk mrn, medreselerin, zel toplantlarn din, ilm ve tasavvuf havas iinde, byk bir itenlikle
inand eyleri retmek ve yaymak amac ile bazan sadk bir mrd, bozan otoriteli bir mrd olarak almakla geiren
ve halifelii srasnda Mevlevlii tekiltl bir tarikat haline getiren Sultan Veled, nihayet 10 Recep 7/2/2 Kasm
1312 tarihinde bir Cumartesi gecesi, sabaha kar Konya'da ld.9 Cenaze namaz, kendi vasiyeti
zerine Tacedddin Aksaray tarafndan kldrlarak, Mevlnnn yanna defnedildi.10
 www.semazen.net

Sultan Veled lmeden nce u rubyiyi ve beyti okumu: "Benim gibi, ruh lemine baknz; aczi braknz,
kudretli olunuz. Zarif insanlar birer birer gittiler. Sra bize geldi, hazr olunuz." "Bu gece mutlulua erdiim ve kendi
benliimden kurtulduum gecedir." (Mankb al-arifin s.449).

Risle-i Sipehslr'da Sultan Veled'in trbesinden gn, gece ge kadar nur ykseldiini,
Konyallarn bu nurun ululuu karsnda hayran kald ve gnlerce alayarak yas tuttuklar yazldr.

(Risle-i Sipehslr tercmesi s.58) Eflk de ayn menkbeyi tekrar ettikten sonra, dostlarn, bu nurun Sultan
Veled'in yerine geen Ulu Arif elebi olduunu sylediklerini yazyor. (Mankb al-arifin s.448).

Sultan Veledden sonra hilfete, Mevln'nn hakknda: "Bahaeddin, ben bu ocukta"yedi velinin" nurunu
gryorum; bizim Arifimiz Kutuplarn nurunu kendinde toplamtr", buyurduu Celleddin Feridun Ulu Arif elebi
gemitir.

Eflknin Ulu Arif elebden naklen yazd u hikyeden Sultan Veled'in Fatma Haturiun lmnden sonra Nusret
Hatun ve Snble Hatun ile evlendiini ve bunlardan da olu olduunu reniyoruz: "Bir gn muhterem babam
ok hastalanm, dostlar ondan mitlerini kesmilerdi. Annem Fatma Hatun, bu srada bir gece
babamn ba ucunda sessiz sessiz alayarak murakabeye dalmt.Birdenbire, babam gzlerini aarak,
Fatma Hatun zlme, hakkn hell et. Bu dnyadan gmenin sras geldi. Ben lyorum, dedi. Annem
de: "Hayr! Hayr sen lmeyeceksin, ben senden nce leceim, sen beni mbarek ellerinle topraa
teslim edeceksin; zlme, iin rahat etsin. Benden sonra bir kadnla evleneceksin, bundan bir olun
olacak, bundan sonra biriyle daha evleneceksin, bundan da iki olun olacak. te, ocuklarn baba,
baba diye etrafnda dolaacaklarn gryorum, dedi. Sultan Veled gerekten, Fatma Hatundan sonra, evvela
Nusret Haturila, daha sonra Snble Hatunla evlenerek birinci hanmdan bir, ikinciden iki olu olmutur. Bunlar
srasiyle bid elebi (Doumu: 682/1283, lm: 730/1329), Emin Zhid (Doumu: 686/1287, lm: 735/1334)
ve elebi Vcid'dir (Doumu: 685/1286, lm: 734/1333) (Mankb al-'rifin s.446). Olu Arif elebi'nin 718/1319
tarihinde lmnden sonra, hilfete kardei Hsameddin bid elebi gemi, 730/1329'a kadar bu grevde kalmtr.
Bunun da yerine kardei Vcid elebi geerek 734/1333 tarihine kadar halifelik yapmtr. Zhid elebi Mevln
postuna oturmamtr.

Sultan Veled'in ilk ei Fatma Hatun'dan Mutahhara bide ve Saraf Arife adl iki kz da vardr. Mutahhara Hatun'dan
doma Hzr Paa ve Burhaneddin lyas Paa ve mir ah adnda 4 torunu bilinmektedir.

Sultan Veled'in kiilii:

Veled r, nist ney Um u ney velayet

Czan ilm u velayet ke peder dd.

"Veledin babasnn verdii ilim ve velayetten baka bir ilmi ve velayeti yoktur." Ve "Benim
btn zahir ve batini ilimlerim o Sultann bereketindendir." Diyen Sultan Veledin Divan' Mesnevileri ve
Marifinden ibaret bulunan eserleri, onun bu szlerinde ne derece hakl olduunu gstermektedir. Yukarda
bahsedilmi olduu zere, Mevln'dan gerekli din ve tasavvuf! bilgileri elde eden Sultan Veled, bunlar yalnz
retmekle yetinmemi bilgilerini bakalar iin faydal bir hale getirmee ve retmee de almtr.

Risle-i Sipehslr, onun bilgisini ve faaliyetini u ekilde anlatyor: "Hazret-i Sultn'l-mahbubn,

Mauku'l-evvelin ve'l-hirn Arf'l-esrar- Uluhiyyet, cemi ulm-i resmde bir dery-y bikerne bir
padiah idi. Cemi lemin paslanm yine-i dernundan mkilt- mphemelerini baka mahade
ile hal buyurdu. Srr-i lbb-i dekyki ber aheng-i kat ve delil-i vazh ile kamu huzzr zere ren
ve hvveyd buyururdu. Kamu fuzelnn ve lema-y mmetin hayret parma dehn- haclet-
lerinde kalrd. Hacle neinn- Hazret-i Kuds ve mcavirn- Hazret-i ns ol Hazretin hakknda:
"Aleyke 'aynullah" dediler (Risale-i Sipehslr tercmesi s.57).

Eflki de onun ilmini anlattktan sonra onun retim faaliyetini yle vmektedir: "Pek ok dncesiz ve
duygusuzlar arif ve lim yapt. Babasnn btn szlerini baka baka misller ve esiz nazirelerle
anlatt ve okuttu. "El veled srri ebih" hads-i nebevisi sanki Hazret-i Sultan iin varid olmutu
(Mankb al-rifn, s.429).
 www.semazen.net

Sultan Veledin din, er' ve tasavvuf! kltrnn deeri onun bu geni ve kkl bilgisini herkesin
faydalanabilecei bir hle getirmi ve dima bu gerei duymu olmasndan ileri gelir, Byle yapmam olsayd, bilgisinin
ayr bir zellii olmayacak ve tekrara decekti. Babasnn fikirlerini yayamyacak, tarikatn tesis edemeyecek, babasndan
ayr bir kiilii de olmayacakt. Henz babas hayatta iken bu iin nemini kavrayan Sultan Veled, daha sonra eserlerini
bilhassa bu maksatla meydana getirmi ve vazlerinde ve zel musahabelerinde bu noktaya byk bir nem vermitir.
Sipehslr Rislesi'nden baz hususlarda, glkleri bulunan mrdlerin bunlar zmek iin, Sultan Veledin, eserlerine ba
vurduklarn, bu ekilde de glklerini zmleyemeyince Sultan Veledin bunlar, onlara bizzat akladn
reniyoruz. Daha nce de anlattmz gibi, bu ekilde davranmasnda Mevln'nn da balangta nemli bir etkisi
olmutur. Sultan Veled, bu tarzda almasayd Mevln'nn deeri, onu anlamaa, bilgileri ve anlaylar yeterli
olmayanlar tarafndan lyk ile takdir edilemeyecekti. Onun gsterdii btn bu gayrete ramen, zaman zaman babasnn
byk dncelerini ve samimi hareketlerini mkul karlamayanlar, onun yaknlarna olan balln anlamayanlar
olmutur. Bu, Mevln'nn onlarn kavrayamayaca kadar her hususta onlardan ileri oluunun doal bir sonucu idi.

Mevln:

Murdem ender hasret-i merd-i durust

Anki mguyem be kadr-i fehm-i tust

(Akll, anlayl, bir insann zlemiyle ldm.

Bu sylediklerim, sadece senin anlayn lsndedir) beyti ile kendi stn dncesini ve ileri grn
vurgulamaktadr. Sultan Veled btn glne ramen, byk mrd ve mrdleri arasndaki bu uzun mesafeyi
ksaltmaa, mrdi, mride eritirmee almtr. O Veled Mevln'nn yaknlar iin de ayn ekilde uram, bu yzden,
bazan mrdlerin dmanln kazand olmutur. btidanme'nin nsznde: "emseddin Tebriz ile eyh
Salhaddin ve elebi Hsmeddin gibi Mevln halifeleri, velayet, ululuk ve ilimleri ile tannmlard.
Ama, onlar benim szlerimle mehur oldular." diyerek iinin nemini belirtiyor. Hakl olarak duyduu bu gururu
bazan yenemedii grlr. Sultan Veled bir mecliste eyh Salhaddin'in huzurunda vaaz etmek istemi; bunun zerine
eyh: "Sen dinle, marifet ve mev'izeyi ben syleyeyim. Vahdet lemine ikilik smaz." diyerek onu susturmutur. Bir
defasnda da Mevlna'y inkr edenleri para para etmeyi dnrken

Mevln kendisine:

"Bahaeddin, eer cennette olmak istersen, herkesle dost ol,

kimseye kin besleme, herkese tevazu gster,

bakalarndan ileri olmak isteme ve olma.

Mum ve merhem gibi yumuak tabiatl ol. ne gibi batc olma.

Sana kimseden ktlk gelmemesini istersen,

kt eyler dnme ve renme." dnde bulunmutur.

Mevln'nn bu nasihate, olunun bu kk zaafn yenmek iin lzum grm olmas dnlebilir.

Eflkinin anlatt menkbeler ve Sultan Veledin eserlerinden anlaldna gre Sultan Veledin salam yapl ve
dnceli, mzie ve nazma vkf, keramet derecesinde zeki bulular olan, dncelerini daima ak ve salam bir ekilde
ifde eden, szlerinde ve hareketlerinde dima aklnn kontrol grlen ve elikiye dmeyen bir kiilie sahip olduu
anlalyor. Eserleri bahsinde grlecei zere, manzum ve mensur eserleri ise Sultan Veledin airlii ve
mutasavvflnn derecesini belirleyecek niteliktedir.
 www.semazen.net

Eserleri:
Sultan Veledin eserleri Mevln'nnkiler gibi manzum ve mensur olmak zere ikiye ayrlr.
Babas gibi bir divan mesnevi ve bir de mensur Marifi yazmtr. Ancak Sultan Veled devrinde Trke'nin
Anadolu'da varln kabul ettirecek bir hle gelmesinden dolay, eserlerinde Trke'ye daha fazla yer vermesiyle
Mevln'nn eserlerinden ayrlmaktadr.

Sultan Veledin eserleri yazl tarihine gre srasyla unlardan ibarettir:

I-DVAN.

Sultan Veledin Mevln'ya uyarak tahminen 660/1267-69/1291 tarihleri arasnda tanzim ettii Farsa Divan'nda
aruzun muhtelif kalplariyle yazd 925 gazel ve 455 rubai mevcuttur. Hepsi, 12719 beyittir. Bunun 129 beyti Trke'dir.
Byklerden Kl Arslan, Taceddin Hseyin, Emin Almeddin Kayser, Muinddin Pervane, Sahip At Fahreddin li, Gne
Hatun, Seluk Hatun ve Tabib Ekmelddin iin yazlm vgler ve mersiyeler mstesna, btn gazeller tasavvufi ve
didaktik bir mahiyettedir. Bu gazellerin ve rubailerin en byk zellikleri ifdenin hepsinde ak ve sde oluudur."

2-BTDANAME

Sultan Veledin 25450 beyitlik ayr ciltten mteekkil mesnevilerine "Mesneviyt- Velediye" denilir. Bunlarn
birincisi olan btidname 690/1291 tarihinde yazlmtr. Ve filtn mefiln fln veznindedir. Her birinin banda ksa
veya uzunca mensur bir ksm bulunan 163 para manzum ksmdan oluan bu eser Trke 80 beyti ile birlikte
eitli yazmalara gre 9 bin ile 10 bin beyit civarndadr. Sultan Veled, bu mesnevide, Mevln ve onun
hemdemi ve musahibi olanlarn, Seyyid Burhaneddin Muhakkik Tirmizi, emseddin Tebriz, Salhaddin Zerkb
ve eyh Kerimddin Begtimur gibi, byklerin hal tercmelerini anlatmtr: Eserin edebi deeri byk
olmakla beraber Mevln ve etrafndakiler hakknda mracaat edilecek gvenilir ve nemli bir kaynak olmak
bakmndan bilhassa, deerlidir. Eflk ve Risle-i Sipehslr sahibi Feridun Ahmed eserlerini yazarken
Ibtidanme'den ok faydalanmlardr.12

3-REBBNME

Mesneviyt'n ikinci cildi olan Rebbnme'de Hicri 700/1300 tarihinde yazlmtr. 8000 beyitti ve filtn filtn
filn veznindedir. Mesnevinin sonunda: "Bu defterde bildiim eyleri iki yz ekilde aklayarak bildirdim. Bunlar pek
yksek eylerken herkesin anlayabilecei bir hale getirdim. Orta halli bir slik bile bunlar anlayabilir. O halde
huccetullah benim zamanmda Mslmanlara tamam olmutur. Bu kitab okuyup da Hakyoluna gitmeyen ve
Hakka ermeyen kimse iin artk hibir sebep kalmamtr." demekle Sultan Veled, eserinin gaye ve mhiyetini
anlatmtr. Yani bu eserde de tasavvuf dnce ve tler yer almtr. Bu Farsa mesnevilerden btidanme'de
80, Rebbnme'de de 162 Trke ve yine Rebbnme'de 26 Rumca beyit mevcuttur.l3

4-NTHANME

Mesneviyt'n' sonuncusu olan Intitanme'nin yazl tarihi 700/1303-712/1312 tarihleri arasndadr. 7000
beyittir ve filtn filtn filn veznindedir. Bunun da mukaddimesinde Sultan Veled, hikmet ve vaazlarn tekrar
lzumundan ve ilk iki mesnevisindeki hkmleri baka bir ekilde ifade ettiinden bahsederek konu ve mahiyetini belirtmi
oluyor. Tamamen tasavvufi tlerden ibaret olan bu mesnevi de sade ve akc bir Farsa ile yazlmtr.

Sultan Veledin bu manzum eserleri arasnda gzel ve kuvvetli yazlm gazeller vardr. Ancak umumiyetle telkin
ve retme, eitme amacyla yazlan ve iiri iir yapan duygu ve hayal gibi unsurlar bakmndan zayf olan bu
manzumeleriyle, onu bir air olmaktan ziyade bir nzm olarak kabul etmek yerinde olur. Btn manzumelerde hkim
olan yegne unsur, fikirdir. Esasen "iirden vazge Veled, nk Allah tecelli etti. Nazm, irlerin nasibi,
mahvolmak ise, senin kaderindir" ve "iirin benim iin ne deeri var? Benim irlerin hneri olan iir
sylemekten baka bir sanatm var." beyitleriyle Sultan Veledin de airlii kendisine maletmedii anlalmaktadr.
O, iiri gaye deil, vasta bilmitir. Nazmnn en byk zellii kendisinin de u rubaisinde syledii gibi, ifadesinin ak ve
sde oluudur.

Bd ren suhenh-y ki goftem

Suhen r mukil u mulk negoftem

Hezran dr-ri deryay mani

Berverdem ber-yi halk suftem,

 www.semazen.net

"Sylediim szler aydnlk ve parlakt. Mkil ve mulk bir sz sylemedim. Mn denizinin binlerce incisini
topladm ve halk iin deldim, deldim"

Ktib elebi'nin Kef'z-Zunn adl kitabnda Sultan Veled'in, Nf'flfru adl bir eseri daha olduu yazldr. Bu
eser hakkndaki bilgimiz, yalnzca isminden ibarettir.14

5- Marif, konusu, mahiyeti, yazl tarz ve tarihi:

evirisini verdiimiz Marif, Sultan Veled'in Farsa mensur, tasavvufi bir eseridir ve onun tarikat kuruculuu
ynn, dier eserlerine nazaran daha ak olarak gstermektedir. Marif ihtiva ettii bahislere nazaran muhtelif
uzunlukta elli alt fasla ayrlmtr. Fasllara balamadan nce, Sultan Veled, zamanndaki limlerin peygamberlerin ve
evliyann her birinin bir mucize ve kerameti tannm olduklar grne kar kendisinin bunlardan her birinin her trl
mucize ve kerameti gsterebileceklerine, yalnz onlarn zamann ve evrelerinin ihtiyalarn gznne aldklarna
inandn ileri sryor ve bu grn:"Evliya ve peygamberlerin Allah'dan ayr bir varlklar yoktur.
Bunlar, Allah'n birer leti hkmndedirler. Allah, her eyi yapmaa kaadirdir. O halde, bunlarn da
baz eyler yapp, bazlarn yapmamalar sz konusu olamaz. Onlarn her eyi yapabileceklerini, her
trl mucize ve kerametleri gsterebileceklerini kabul etmek zorunludur." szleriyle savunuyor. Bu ekilde
Allah'n birliini, btn kudretin onda olduunu, onun dnda mstakil bir varln olamayacan anlattktan
sonra, ilk faslda, amelden kastedilen eyin namaz klmak, oru tutmak, zekt vermek ve hacca gitmek
olmayp, bunlarn yardm ile, insann ruhunda, manev bir ilerleme ve gelimenin meydana gelmesi ve gerek
dindarln da ancak bu olabileceini belirtiyor. Dier fasllarda, tasavvufa, tarikata ve eriata dair ele ald
konular, zetle unlardan ibarettir: Evliya Allah'n srrdr. Allah'n srlarn bilmek iin onun vellerini tanmak,
bilmek lzmdr. Herkes Allah' idraki lsnde anlayabilir. Allah'n her insandaki tecellisi baka bakadr.
M'min kullarna olan tecellisi, onlarn kendi indindeki deerleri nisbetindedir... Allah' bulmak iin, kmil velinin
sohbetine mazhar olmak gerekir.

Fakr yolu, eriatn zdr. Gerek kulluk ise, eriatn dna kmamakdr. eriatn asl ise, Allah'a
ynelmek ve O'na kullukta bulunmaktr.

Nebler ile ayn zellikleri tayan veliler de insanlar Hakka arrlar. Doutan iyi olan her
muhakkik, bu davete uyar.nsan, ya muhakkik veya mukallittir: mukallitler davete uymazlar. Bununla
beraber insanlar tamamiyle bu cevherden mahrum kalm deildirler.

Allah'a gtren her vasta doru ve Hakktandr. Bu d varl muhafaza etmek gnahtr. nk ikilik
kfrdr. nsan kendi varlndan kurtulup Allah {da yok olunca, Allah' grnce Allah olur. Fakat bunu ancak
Allah adam yapabilir. Binaenaleyh Allah'da yok olmu. Allah adamndan meydana gelen harekette hibir hat
olamaz. Nebler ve veller de kendilerinden yok ve Allah ile var olmulardr.

Kfr insanda yenilgiye uram ve nefs de mahkm olunca, o insan Allahsal (Rabban) olur. Her ey
aslnda ona dneceine gre, insan da her eyin ve kendisinin asl olan Allah'a dnecektir. Bunun vastas kmil
bir eyh veya cezbedir.

eyh yeryznde Allah'n halifesidir. Mademki her ey Hak'tandr ve ona dneceiz, o halde biran nce
dnmek ve mesafeyi ksaltmak iin bir eyhe tbi olmak gerekir. Allah, yeryzne nebleri, insanlar hidyete
yneltmek ve dalletten kurtarmalar iin gnderilmitir. eyh ve nebiler ayn durumdadrlar. Allah, eyh
suretinde Allahlk eder. Her eyin var olmasnda bir neden vardr. nsan da Allah' bilmek iin yaratlmtr.
Bunun iin Allah' bilme yolunda her an ilerlemesi gerekir. Yalnz, Allah'n zat hakknda dnmeyip ancak
sanat zerinde dnmelidir. nsanda dorudan doruya Allah'n zatn anlama gc ve yetenei yoktur.

Hak vellerinin kibir ve tevazular da tamamiyle Allah'dandr. Bir eyin iyi veya kt olabilmesi, Allah'n
rzasna uygun olup olmamasn gerektirir. Fakat kendi varlndan ve benliinden tamamiyle kurtulup, boalan
Allah ile dolan bir insann ilerinde Allah'n rzas artk sz konusu olamaz. Byle bir kimsenin yapt her ey
tamamiyle Allah'n rzasna uygundur. nk meydana gelen her i aslnda Allah'dandr. Bunlar iyi, kt diye
ayran kfir olur. Allah'n ilerine itiraz etmemek lzm geldii gibi, tarikatta da mridin Allah ile dolu olan
eyhinin ilerine karmamas ve onlar olduu gibi kabul etmesi zarurdir. Tevhid leminde tlib ile matlup
birdir. Bunlar ayr olarak gren ne tlibdir, ne de matlub.

Allah, yerin ve gklerin nurudur. Her eyin candr. Bu nurdan ancak m'min bir kulun gnlnden
parlayarak etraf aydnlatr; yani Allah m'min kulunun gnlnde tecelli eder. Allah iin lenler, grnte, l,
gerekte Allah'n huzurunda ve dindirler. Asl lm, bu ekilde lmemektedir. Gerek hayata sahib olan Allah
ile kaim ve Allah'n yeryznde halifesi olan bir velidir. Btn bu grlen eitli eylerden Allah'n birliine
doru gitmek lzmdr. Hakikatte suretler, mnadan haber verirler. Herkes mnay dorudan doruya
 www.semazen.net

kavrayamaz. Bunu yapabilmek iin her mna bir suret kalbna girmitir. Akll bir insan, her eyin suretinden,
hayalinden o eyin gereini arar. Bu lem de lemin aksi ve glgesinden ibarettir. Bu leme gnl balayanlar,
hibir eye eremezler. O lemi ananlar ise lmszdrler.

Kendini bilen Allah' da bilir. Benlik ve bizlik btn ktlklerin asldr. Hakk yolunu katetmek iin dert
ekmek, sadakat gstermek, evk ve ak gerek. Bir insan, madd varlndan tamamiyle kurtuluncaya kadar
kendinden emin olmamaldr. Bu duygular, daima byk bir tehlikeyle kar karyadrlar. Tehlikeyi
uzaklatrmak iin byk bir sadakat ve ak lzmdr. nk ak lmez, ebeddir. Yaamak iin Allah ak ile
lmek lzmdr.

Amel ve tat insann asln deitirmez. Bunlar, ancak insanda yaratltan var olan cevherin ziyan
olmamasn temin ederler. Amel vacibtir. Uyank bir kul Allah' sebepler perdesinden grebilir. bdet ve tatta
bulunup Allah'dan yardm diler.

Dnya ehline, dnya iin tevazu gstermek yanltr. Tevazu, Allah'n rzasna uymak iin gsterilmelidir.
Bu tarz bir davran, o insann Allah hakkndaki dncelerinin ifadesidir.

eyh ve velilerin nnde izzet-i nefsini yokeden, zulm ve byklenmeyi bir tarafa brakan bir insan,
mutlaka Allah'n inayetine mazhar olur. Dervilere sayg gstermek lzmdr. Sevgi ve dmanlk da Allah'n
rzas iin olmaldr.

Herkesin srrn Allah ve Allah adamlar bilir. Bunlardan bakalar iin bu srlar, bu dnyada gizlenmitir.
Kyamet, benlik perdesinden kurtulmaktan, dallet perdesini yrtmaktan ve Allah'n kemal gneini mahade
etmekten ibarettir. Bunlar da, nebilere balanmakla mmkn olabileceinden, nebilerin ve peygamberlerin
varl bir Kyamettir. Onlar olmadan kimse, Allah yolunda yryemezdi. Allah, yeri ve gkleri, hlsa bulemi
nebiler, abdallar, slihler ve bidler iin yaratmtr. Bunlarn miras da su ve topraktan yaratlm ocuklara
deil, gerek manev ocuklara intikal eder. Yeryz mlkne ancak slih ve bid kullar vris olurlar. Ve
yeryz mlk tamamen slih dervilerindir.

Yaratklar trldr: Hayvan, insan ve melek. nsann ilmi ve nutku melek, cismi ise hayvanidir. nsan,
bu cismanilikten yani beer vasflarndan kurtulduu, yani lmeden evvel ld zaman melek olur.

Allah adam, iinde bulunduu her halde tattedir. nk btn lem bilerek veya bilmeyerek Allah'
ibdet ederler. Her faydal i, bir nevi ibadettir. Allah' bulan her eye kar doymu olan bin insan gnee
benzer. Gne gibi varl ile her eye nur verir. Bakalarna muhta deildir.

Allahdan baka her ey yok oldu. Varln asl, bu anlamda yokluktur. Binaenaleyh varlktan kurtulup
yoklua komak, bunun iin de ak ve vecd lzmdr. nsanlar suret, hayal leminde yaadklarnda mnevi
ve hakiki varlklarn tadn bilemezler. Bunun iin, Allah, Cennetin gzelliklerini ve Cehennemin azaplarn
insanlara bu lemde trl trl rneklerle gstermitir. Suretler fnidir. Suretlerin bulunduu bu dnyada
fnidir. Beka, mnaya mahsustur.

M'min bir kulun, niyeti amelinden hayrldr. Amel bedenin, niyet kalbin iidir. Kendisinin, Allah'n bir
leti olduu hakikatini bilen, Allah'a ular.

nsan, grnte kk, gerekte byk bir lemdir. Btn nebiler, veller ve vsllar ayndr. Bunlardan
birini grmek, hepsini grmekle birdir. Nebiler muma benzerler. Vahiy nuru ise bu mumun uleleridir.

Namazda Allah' gryormu gibi bulunmak lzmdr. Din yolu, hizmet ve ibdetle katedilir.
Gemitekiler, Allah'a bu ekilde ermilerdir. lim ve mnazara insan hibir zaman amac olan Allahya
eritirmez.

Bilginler nebilerin vrisidir. Fakat bu bilginlerden, velleri ve klar kastediyoruz. Bunlarn bilgisi,
kendiliinden domadr. Kitaplardan renilen bilgilerle nebilerin ve vellerin bilgisi bir olmaz. Taklidi ilimle
kimse bu dnya zindanndan kurtulamaz. Vellerin bilgisi, insan diriltir. te bu cins bilgilerle ksaltlm olan
bilgiler, vellerin vrisi olurlar.

Baz kimselerin eyhten uzak bulunmalar, ona yakn olmalarndan daha hayrldr. Allah nebilerinin ve
vellerinin emir ve menettikleri eylere kar koyanlarn sonu ebed dallettir. Kendini bu emir ve menedilen
eylere feda eden, kendi isteklerini brakp Allah'n irdesi, Kur'an'n hkm, vellerin tleri ve kendi
ilerinden gelen ilhamla yaayan kimse nadirdir. Bundan baka, Kur'an ve Hads'in aracl olmadan hareket
edebilen kimse de vardr. Bunlar, "Allah diledii eyi yapar" srrna mazhar olmulardr. Kul olan, kendi
arzularn terkedip Allah'n arzusuna uyar. Byle hareket eden bir kul, slkn sonunda yle bir dereceye
 www.semazen.net

eriir ki, burada her ne yaparsa Allah'n emri ile yapm olur. Bu dereceye gelmi ve bu srra ermi olan bir
kulu, vsllar ve Allah' bilenlerden baka pek az insan kabul eder ve ona inanr.

Cisimler kesif, ruhlar ise ltiftir. nsann, cann bedeninde grmesi gibi Allah' da cannda grmee
almas lzmdr. nk beden, candan can da Allah'dan diridir. Kendini gren, Allah' da grr. Sfl, ulv,
nur ve zulmet olarak ne varsa, hepsi insandadr, insann varlnda, i leminde Mira vardr. Allah'n kullar
makbul ve makbul olmayan olmak zere iki trldr. Yetmi iki milletten yalnz biri Allah'n indinde
makbuldr. Bunlar da kullar ve klar olmak zere iki ksmdr. Peygamberler kullukta kmil ve mertebe
itibariyle meleklerden daha stndrler. klk ise, vehbdir.

Allah'n ilerini, Allah iin doru yapmak gerekir.

Bu dnya, bir hayaldir, ryadr ve bir Cehennemdir. Bunlardan vazgemek ise Cennet'e kavumaktr.
Fakat bunu yapabilmek, ok gtr.

Allah'dan baka bir kurtarc yoktur.

Evliyaya keramet gsterdikleri iin balanmak doru deildir. Btl ehli, Hakk'a yabancdr. Hikmet
marifet, gerek srlar ve menedilen eyler, herkesin manevi besini olamaz.

Derviin dnya ve dnya ile ilgili her eye yi. evirmesi lzmdr. nk dnya sevgisi, btn
ktlklerin badr. bdet ve Allah'a kullukta gevek davranmak, yolunu kaybedenlerin ve grnte dindar
olanlarn belirtileridir. Allah erleri Allah'n sfat ve ahlk ile sfatlanm ve ahlklanmlardr.

man, zevk ve evkten ibarettir. Varlktan gemedike insan, mutlak yoklukta uamaz. Benliksizfik
lemine benlikle mahrem olunabilir mi? Azizlerin sohbeti, uzletten vahdetten, mahade ve riyazetten daha
faydaldr. eyhin bir sohbetinden elde edilen fayda, yllarca ibadet etmekle elde edilemez. ile karmak,
evliyann deti deildir. Muhammedler iin bidattir.

Allah'n tasavvufu gnldedir. Hayrl iler akln sfatdr. Esas olan akldr. Amel ayrntlardr.

Bir bakta btn kerametini mride verebilen eyh, gerek eyhtir. Mrid, eyhin hizmetinde bulunur,
eyhten faydalanrsa, sonunda eyhin ayn olur.

Allah ile megul olmak, zahiren dnya mal ve kaydndan kurtulmak deildir. eriatlerdeki ihtilflar onlar
ortaya koyan peygamberlerin tabiatlarndaki ihtilftan meydana gelmitir.

Btn ruhlar, bedenlere inmeden evvel birdiler. Aralarnda gerek bir lfet vardr.

Marifte grld gibi, tevhide ve tasavvufa ait akideler, tarikat dabna ve eriata dair kurallar her
faslda, muhtelif vesilelerle ortaya koyularak, yet ve hadsler ile teyid edilmitir. Sultan Veled inan ve
grlerini aklamak iin mehur kssalardan, babasnn ve kendisinin iirlerinden Seni ve 'Attar'dan
faydalanmtr. Bunlardan ayr olarak verdii kendi z bulular olduu anlalan rnekler, esere baka bir
zellik kazandrmtr. Ayetler, Hadisler ve bilhassa Mesneviden alnan beyitler, msralar, rubler, sk sk tekrar
edilmi olduu halde, Sultan Veledin kendi bulular olan bu rnekler her yerde baka bakadr. Tekrar edilen
yetler, hadsler, manzum paralar, meseller de esere yeknasaklk vermeyip, ayn mahiyette, fakat eitli
yollardan ve eitli suretle ifade edilen meseleleri birletirmektedir. Baz fasllarda aa yukar ayn bahislerin
tekrar edildii grlr. Risle-i Sipehslr'da, herhangi bir hususta glkleri bulunan mrd-lerin, Sultan
Veledin manzum eserlerine ve mensur szlerine bavurduklarn, bunlarda mphem ve mkil grnen ksmlar
Sultan Veledin tekrar aklad yazldr. Bu, bize tekrarlarn nedenlerini anlatm olduu gibi, Marifin ne gibi
bir ihtiya karsnda ve ne ekilde tertip edildii hakknda da bir fikir veriyor. Sultan Veled, Marifi mesel
btidanmesi gibi, belli bir sre iinde balayp bitirmemitir. Bu, muhtelif tarihlerde kendisinden sorulan
suallere verdii cevaplar tesbit ve bilhassa telkin etmek istedii fikirleri de bunlara ilve etmek suretiyle,
yani para para yazlarak meydana getirilmitir. Eserin krk drdnc fasl u ekilde balar: "Tacddinu'l-
Buhar, Hazret-i Veled'den -Allah onun glgesini uzun, bereketini ok etsin - unu sordu; Sultan Veled,
karlnda unlar buyurdu." Bilhassa bu fasl eserin anlattmz ekilde meydana geldiine byk bir delil
tekil etmektedir... Sultan Veled ad geen kimsenin sorusunu cevaplandrrken yannda bulunanlardan biri
sylenenleri yazarak Sultan Velede veriyor, o da gerekli dzeltmeyi yaptktan sonra dier fasllarna ilve
ediyor. Dua ve ifade tarz bize bu ekil bir izaha imkn vermektedir. Yine eserin elli iki ve elli nc fasllarn
Eflk, eyh Salhaddin'in szleri olarak aynen yazmtr. Bu ikier cmlelik fasllar ifade bakmndan olduu
gibi, eklen de tekilere benzemiyor. Bunlardan sonra gelen fasllar ise her bakmdan dier fasllarla ayn
zellikleri tamaktadrlar. Drt yazmada da bu iki fasl bulunduu iin sonradan ilve edilmi olma ihtimali
zayf grnyor. Bu, ilve keyfiyetini de yazarn zamannda kabul etmek zorunlu grnyor. Bu iki rnek de
 www.semazen.net

eserin dorudan doruya kaleme alnmayarak para para meydana getirildiini aklyor. Fakat daha nce de
sylediimiz gibi, genellikle fasllar arasnda byk bir konu, ifade ve ama birlii vardr. Yalnz para para
meydana geldii halde her bakmdan bir btnlk gsteren bu esere, Byk Bahaeddin Veledin Marif adn
verdiini kesin olarak sylemeliyiz. nk Eflk, dier eserlerini, divan ve mesneviyt, diye adlariyle yazd
halde Mariften hi bahsetmemektedir. Sonra, Sipehslr sahibi de bir vesile ile eserden, "Sultan Veledin
mensur szleri," eklinde bahsediyor. Eer bu kadar nemli bir eser daha o zaman adn alm olsayd, Eflk
bu derece bilmemezlikten gelmeyecek, Sipehslr sahibi de adn bildirecekti. ran'da ta basmas olarak
baslan eser, (1333) Sultan Veledin olduu bilindii halde, Mevln'nn Fihi Mfh'inin ikinci cildiymi gibi,
"Fihi Mfh'in ikinci cildi", adn tayor. Bunu Mevln'ya hrmeten yapm olduklar dnlebilecei gibi, esas
alnan veya grlen nshalarn asl adn tamas ihtimali de vardr. Sultan'l-Ulem Muhammed Bahaeddin
Veledin ciltten ibaret eseri ve Burhaneddin Muhakkikin bir kitab, Marif adn tamaktadr. Veled elebi,
ems'in de ayn isimde bir eseri olduunu sylyor.15 Buna nazaran ayn mahiyette olan eserlerin adna
uyularak sonradan bu esere de Marif adnn verilmi olmas mmkndr. Baz yazmalarda da Marifnme,
adn tamaktadr. Bu eserin yazarnn dier eserlerinden sonra meydana gelmi olmas muhakkaktr.

Eer, mesel btidanme'sinden evvel byle bir eseri olsayd Divan gibi bundan da Sultan Veled: "Byk
babama uyarak da Marifi yazdm," diye bahsederdi. Dier iki mesnevisinde de bu eserine dir bir ey sylemiyor.
Marifin de ntihanme gibi, Hicri 700 ile 712 tarihleri arasnda yazlm olmas mmkndr.

Yzyllarca nce yaam byk bir topluluun, dnce ve duygusuna hkim olan inan, dn ve
grleri byk bir aklkla ifde ve her ynyle ihtiva etmesi bakmndan Marifin deeri ve nemi, byktr.

Sultan Veled'in dnce ynnden deerli olduu gibi nev'inin, tarznn teknik zelliklerini de tebarz
ettirebilen nesir dili, nazmna nazaran daha zengin; fakat daha kapaldr. Seili cmleler ve mteradif kelimelerin
bolluu eviride Trke karlklarn bulmakta gle yer vermi olup, eserin hacmini kltmee yetkili
bulunmadmzdan btn abalarmza ramen, Trkemize yabanc baz kelime ve tertipleri aynen almak
zorunluluu kendiliinden domutur. Bununla beraber Marifin slbu, genelde sade ve salamdr.

eviride karlatmz birok glkleri halletmek suretiyle daima deerli yardmlarn grdm Hocam
Prof. Necati Lgal'i (lm 1964, Ankara) burada minnet ve kran duygularm tekrarlayarak rahmetle anarm.

Marifin grdmz, belli bal yazma nshalar unlardr:

1- eviriye esas olarak alm olduumuz Dr. Feridun Nafiz Uzluk'a ait yazma nsha:
Kahverengi mein citdli, miklabl, 362 sahifelidir. l9xl2.50cm. ebadnda, yaznn kaplad ksm ise 8.5x14.5
cm'dir. Sahifede on be satr vardr. Banda gzel bir tezhip mevcuttur. Dier sahifelerdeki yazlar da mzehhep
ereveler iinde bulunmaktadr. Ayetler, hadsler ve mesnevi, nazm, iir rubai, beyit ve msra gibi balk
mahiyetinde olan kelimeler surhla yazlmtr. 55 fasl olup yazs ta'fik, kd abaddir. Sonuncu bahis, insanlara
akllar nisbetinde sz syleyiniz, ibaresiyle sona erdikten sonra sahife yrtlm, sonradan baka bir ktla
tamamlanarak, "Sultan Veled'in Marifi tamam oldu. Allah onun aziz olan ruhunu takdis etsin," yazlmtr. Bu
ekilde mstensihi ve istinsah tarihi belli deildir. Dier yazmalarla mukayese edilince gvenilir bir yazma
olduu grlmektedir.

2- Mill Eitim Bakanl kitaplnda bulunan 3 No.lu yazma nsha: Yeil ciltli, 103 varakl, 19,5x14
ebadnda ve yaznn kaplad ksm, 17.5x10.5 cm'dir. Her sahifede 26 satr vardr. Banda tezhip mevcuttur.
Yazlar surhla izilmi ereveler iindedir. Bunda da yetler, hadsler ve mesnev, nazm, iir, beyit gibi kelimeler
surhla yazlmtr. Kad abd, yaznn nevi ta'liktir. B>u nshada 33 fasl vardr. Yalnz ilk nshada ayr ayr gsterilen
fasllarn birou, bu yazmada tek fasl olarak gsterilmitir. Bu bakmdan fasl adedi, dier nshalara nisbeten eksiktir.
Rdvan adl bir mstensih tarafndan 1020/1611 tarihinde istinsah edilmitir.

3- Konya Eski Eserler Mzesi'nde 2152 numarada kaytl bulunan yazma nsha: Parlak,
kahverengi mein cildlidir. 300 sahife ve her sahifede 17 satr vardr. Batarafta ok gzel ve zarif bir tezhip mevcuttur.
nce, parlak, ak sar renkte bir kda gzel bir ta'likle yazlmtr. Ayet, hads ve byklerin szlerinin alt krmz
mrekkeple izilidir. Ebad, 20x12.55, yaznn kaplad ksm ise 7.8x14.2 cm.dir. 52 fasl vardr; mstensihi ve istinsah
tarihi belli deildir.

4- Konya Mzesi'nde 149 numara ile kaytl bulunan yazma nsha; cildi, 278 sahife ve 23.7x16.5
ebadndadr.Her sahifede 19 satr vardr. Yazlar ereve iine alnmamtr. Sahife kenarlarnda Arapa baz ibareler
yazlm ve birok sahifelerde rutubetten yazlar silinerek okunulmaz hale gelmitir. Kaln ve koyu renkli bir kt zerine
kaln nesihle yazlm. Yazsna ve kdna dayanlarak eski bir nsha olduunu syleyebiliriz. Bunun da mstensihi ve
istinsah tarihi belli deildir. 42 fasldr. lk nshann fasl adedinin fazla oluu bunlarda bir fasl olarak grlen baz
 www.semazen.net

fasllarn ilk nshada iki ve fasl olarak gsterilmi olmasndandr.

Marifin stanbul kitaplklarnda ok daha eski ve kymetli yazmalar olduu daha sonraki aratrmalarmzda
grlmtr.

Marif ilk nce I949'da Meliha lker Tarkhya (ANBARCIOLU) tarafndan dilimize evrilerek, Dnya
Edebiyatndan eviriler ark slm Klasikleri: 19 serisinde, stanbul Mill Eitim Basmevi'nde 1949, baslmtr.

Meliha lker ANBARCIOLU

(1) Mevln Celleddin Rm, eskiden beri Belh'te yaayan bir Trk ailesine mensup bulunan, nesebini Ebubekir'e kadar karan, Eflkye gre Harzamah'la
akrabal olan, baz kaynaklara gre Harzemah Mehmed Teke'in etkisiyle veya Mool istils yznden 616-618/1219-1221 tarihleri arasnda Belh'i terkederek
Badad ve Hicaz'a gelip buralarda birka yl kaldktan sonra, Anadolu'ya gelen, Erzincan veya Lrende'de birka yl oturarak, Seluk Sultanlarndan I.Aleddin
Keykubat'n daveti zerine Konya'ya gelerek yerleen ve burada yine Eflkfye gre 628/1230 tarihinde len Sultan'l-Ulema Mehmed Bahaeddin Veled'in oludur.
Bahaeddin Veled, 628 tarihine kadar yaadna gre, 623 ylnda doan torununa adn bizzat kendisi vermi olabilir.

Sultan'l-Ulem Bahaeddin Veled'in hayat, dnceleri ve eseri iin bak: Dr. Mahbub Serac, Mevln-y Belh ve Pedere, Kabil 1340 H; Ma'arif-i
Muhammed ibn Hseyin Hatibi-yi Belh mehur be Beh Veled be tashihi-i Bediu'z-zaman Furuzanfer Tahran, aphane-i Meclis, 1333 H. (nsz, S.Elif-M).

(2)Mevlna Celleddin-i Rm, Mektubt, ner-i Yusuf Cemid pr-Gulm Hseyin-i Emin, Tahran 1956; S. 140,62.mektup.

(3) Burada Mevln, eyh Salhaddin'den, bizim eyh Salhaddinimiz, diye bahsediyor. Mevln, Salhaddin Zerkb'u 652/1254 tarihinde mr"dlerine eyh tyin
etmitir. Buna gre, Sultan Veled'in bu halvete girdii zaman, Eflki'nin dedii gibi, yirmi yanda olmayp, en az yirmi dokuz yanda olmas gerekir. Sultan Veled, birka
defa halvete girmitir. Eflkinin, bununla dierlerini veya daha ncekileri kartrm olmas ihtimal dahilindedir.

(4)Bak: Mektubt- Mevln, S.77-78; Mankb al-rifn, S.399.

(5)Mektubt- Mevln, S.127-128

(6)Bak: Mesnevi-yi Veled, ma'rf be Velednme-i Bahaeddin Sultan Veled, ner-i Cell Hum, tahran 1315 H.S.123.

(7)Bak: Veled-nme, S.l 27;Mankb al-rifn, S.340.

(8)Mevlevlik tarikat iin Bak: Abdlbki Glpnarl, Mevln'dan sonra Mevlevlik, stanbul 1953; I.A.C. 11.S.32, Tahsin Yazc Sultan Veled Maddesi

(9) Eflk lm tarihini, 712 senesi Receb aynn 10'ncu gnne rastlayan bir cumartesi gecesi (11 Kasm 1312) olarak bildiriyor. (Mankb al-'rifn S.449) Sipehslr
Rislesi'nde ise "96" yl yaad ve 716/1316 tarihinde ld yazldr. Buna gre Sultan Veled'in 623/1226'da deil, 620/1223'de domu olmas gerek; Mevln on
sekiz yanda evlendiine gre, 622 ylna rastlyor, Veled'in 620'de deil, 623'de domas zorunludur. mr de genellikle doksan yl olarak kabul edildiinden Sipehslr'n bu
hususta biraz mbala ettiini kabul etmek gerekir.

(10) Bak: Cavahir al-Mudia fi Tabakat al-Hanafiya, Haydarbd 1332, s.ll, 120.

(11)Divan, 1941 ylnda Ankara uzluk Basmevi'nde Feridun Nazif Uzluk tarafndan "Divan- Sultan Veled" adyla ve bir nsz ile birlikte
bastrlmtr; Bak: I.A. Sultan Valad Maddesi

(12) btidanme, Hicr ems 1357 ylnda Tahranda Hseyin ikbal adl bir kitap tarafndan (Velednme) adl altnda bastrlmtr. Banda Cell Hm
tarafndan yazlm 128 sahifelik etrafl ve ok faydal bir nsz vardr; Sultan Veled, btidanme, eviren Abdlbaki Glpnarl, Ankara 1976, nsz S.XV-XXI.

(13) Xlll'nc yzyl Anadolu Trkesi'nin ilk manzum rneklerinden olmalar bakmndan byk bir deer tayan bu Trke manzumlar Veled elebi zbudak
tarafndan 1925 ylnda (Divan- Trk-i Sultan Veled) ad altnda neredilmitir. Ayrca msteriklerden Radloff C.Salemann ve Simimou tarafndan da incelenmi ve
neredilmitir. Radloff, Die Seldchukischen Verse im Rebb-Nmeh (Melanges Asiatique Tires du Bulettin de L'academi imperiale des sclences de St. Peterzburg, Tome
X.S. 1 73-245) C.Salemann, Noch enfem aidle Seldschukischen Verse Von C.S. Melanges Aslatique Tires du Bulettin de L'academi mperiale des sciences de St.
Petedzburg, Tome X.S. 1890. Simirnou, les vers dits Seidjouk et le christanisme Tur, Dans actes du XI eme Congres International des Oriantalltes, Paris, 1899.R 143
et suiv M.Hartman, Der slamische orient III. mpulitische Briete aus der der trkci, Leipzig 1910 R 193 sur les vars Seldjoukides; Mecdut Mansurolu, Sultan
Veled'in Trke Manzumeleri, istanbul 1985, S. 10-42; .A.Sultan Valad Maddesi; Rababname-i Sultan Valad, Dr. Ali Sultan Gerd-Feramevzi Neri, Tahran 1980.

(14) Kef-'z-Znn, Marif Matbaas, 1943, C.ll. s.1922; Ibtid-nme, nsz S.XIV

(15) Hazret-i ems'in dahi bir cila1 mensur Ma'rif i olup, blda sylediim yaran buna da Hirka diye ayr bir ad koyup, kendilerine ayrdklar Divan- Sagir vesaire
idadnda havasa ait stanbul 1937 (S. 111), ems'in bu eseri "Makalt - ems" adyla da tannr. Bak: Makalt- ems-i Tebriz, Ycel Tankaya Dil ve Tarih-Corafya Fakltesi
Fars Dili ve Edebiyat Krss'nde yaptrlan Doktora tezi-1972, Ankara).
 www.semazen.net

MARF- HAZRET- SULTAN VELED

Esirgeyen, balayan Allah'n adyla balarm.

Nebler ve vellerin her biri, bir mucize ve keramet ile mahsus ve mehur idiler.

Bilginler ve doruyu arayanlar (muhakkikler): "Ulu Allah onlardan her birine bir ey balad, birine verdii
eyi, brne vermedi." derler.

Veled der ki: "Peygamberlerin her biri, her trl mucize ve kerametleri tamamen ve mkemmelen
gstermee muktedirdir;fakat onlarn her biri, zamann ihtiyac ve o zamanda yaayan insanlarn arzular
lsnde bir mucize gstermitir."

Bu fikrin aydnlanmas iin rnekler verelim: mesel kuyumculuk, ayakkabclk, terzilik ve bunlardan baka
sanatlar da bilen bir kimse, birtakm insanlar iin elbise dikince: "Bu adam yalnz elbise dikmei bilir" demezler
veya fkh ve hey'et bilen hekimlie vkf olan bir bilgin, bir hastay iyiletirirse, bilgisi bundan ibarettir, denilemez. O,
muhakkak zamana, ie ve ihtiyaca gre, bildii eylerden yalnz bir tanesini gstermitir.

Bunun gibi, deirmeni dndren su iin akll bir insan: "Bu su, yalnz bu deirmeni dndrmee yarar," der
mi? Bu, su bilindii gibi pek ok ie yarar. Hem amarlar artr, hem tarlalara ve balara tazelik ve canllk verir,
otlar ve iekler bitirir. Sadece, bu deirmenin bulunduu yerde, deirmeni dndrmektedir. Eer onu ba ve
krlara doru brakrsan ayn su, orada daha baka iler grr.

O halde bir peygamberde de btn mucize ve kerametler mevcuttur; fakat o, zamann ve kavminin
ihtiyac kadar mucize ve kerametler gsterir. yle ise, btn peygamberlerde mevcut bulunan mucizelerin ve
kerametlerin hepsi, her birinde ayr ayr ve tamamiyle mevcuttur. Yalnz u kadar var ki dier mucizeleri de
gstermee muktedir olduu halde, bunlardan ancak birini gstermitir. Daha bakalarn da gsterebilir.

Peygamber, Allah'n mazhar ve letidir. Hakkn nnde fni ve yok olmutur. Allah her eye kaadir deildir,
demek doru olmaz ve imknszdr. i yapan (faal) Allahdr. Onlar, ktibin elindeki kalem gibidirler. Kalemin
izdii her eyi, hakikatte ktip izmitir. Veya bir insann elindeki ok ve yaya benzerler. Okun frlamas yaydan deil,
insandandr. Bunun iin Ulu Allah:1 Ey Muhammed attn oku sen atmyorsun. Onu atan biziz. Biz ki Allah'z, yaptn
her ey bizim istek ve buyruumuzladr. Bunda senin ne yerin olabilir? nk ii biz yrtyoruz ve bizim isteimiz
yerine geliyor. O halde her kim seninle dr, savarsa bunlar bizimle yapm olur ve her kim sana uyar, senin
buyruunu yerine getirir ve seninle dost geinirse bizimle yapm olur." buyurmutur.

(1)Attn zaman sen atmadn fakat onu Allah att. Kur'an, SreVIII, yet:! 7)

FASIL: 1

Biri: "Asl olan ey ameldir" dedi. Bu hususta sylenecek sz, bundan ibaret deildir. Ameli hakkyle
anlatabilmek iin, bir kimsenin ortaya kp ameli nasl anlyabilirsin?

Sen amelden, namaz klmay, oru tutmay, hacca gitmeyi, geceleri uyumayarak alayp inlemeyi ve perhiz
etmeyi anlyorsun. Halbuki bunlarn hibiri de amel deildir. Bunlar ancak amelin sebepleridir. Hepsini yaptn
zaman bunlarn sende bir etki salamas mmkndr. te o zaman sen, ibadet etmi ve olduundan baka bir
ey olmu bulunursun.

Kur'anda(2): Namaz seni gnahtan, su ilemekten, ktlkten, noksan ve kusurlardan ve isyandan korur,
temizler, buyrulmutur. te senin bunlar yapmam olman ve bunlardan temizlenmi bulunman ameldir. Eer
 www.semazen.net

kendini bunlardan kurtarmamsan, namaz klmam saylrsn. Bunun iin Peygamber -O'na Selm olsun namaz
klm olan bir kimseye: "Namaz klmadn, kalk namaz kl" (H..). diye buyurdu. Bunun zerine o adam kalkp
namaz kld. Tekrar: "Kalk namaz kl, namaz klmadn" buyurdu. O adam yine kalkt ve namaz kld. Peygamber bu
defa da: "namaz klmadn" dedi ve sonunda: "Kalb huzuru olmadan, namaz klmak doru deildir" (H..) buyurdu.

(2)(Kur'an, Sre:28, yet:44.)

O halde ortaya koymu olduklar bu rk, scd ve kyam yerine getirmekle, gerek amel yaplm olmaz.
Yani dinde ortaya konulan bu dla ilgili hareketleri yapmakla amel yerine getirilmi olamaz.

Hakik amel, ii deitirmektedir. Nitekim insan tohumu, ana rahminde ekilden ekle girer. Alka ve mudga
olur. Nihayet insan eklini alr, canlanr, dnyaya gelir, byr ve bir insan olur.

te bu trl deimek, aa derecelerden yukar derecelere kmak, amelidir. Mira dedikleri de bu tarzda
olur. Yukarda anlatld gibi kul da bir halden bir hale dner. Bu srada meydana gelen ikinci hal, birinci halden;
nc hl ikinci hlden daha iyidir. Bylece bu, sonsuz olarak devam eder. Peygamber Hazretleri - O'na selm
olsun-: "ki gn bir olan kimse aldanmtr" (H.K.). buyurmutur.

Hadste: Dnya ahretin tarlasdr, varit olduuna gre, bu dnya pazarnda her kulun ekmekte, yani yarn
ahrette sevabn grmek maksadiyle ve i yapmak hususunda ilerleyiinde, iki gn bir olmu, her gn manen
ilerlememise o kimse aldanmtr. nk insann gnden gne hatt her an manen ilerlemesi lzmdr.te gerek
anlamda amel budur. Byle bir ameli insanlar nasl grebilirler? Bunu ancak Allah grr ve bilir.

Ulu Allah: "Benim dostlarm, benim kubbelerimin altnda gizlidirler. Onlar benden baka kimse bilemez"
(H.K.). buyurmutur.

Netice itibariyle bilgi (ilim) amele namaz, oru gibi beden ilerden ve amelden daha yakndr. lmin
amelden ayr olmas ve ona faydas dokunmamas mmkn olabilir mi? Halbuki beden hareketlerin amelden ayr
bulunmas ve amele faydas olmamas daha ok mmkndr. nk inat, kt niyetli ve iki yzl (Cehud),
mnafk (mslman grnen) bir kimse zahiren beden ameli yapm olabilir; fakat dinin asl hkmn yerine
getirmi, hakk ispat etmi saylmaz. Eer bunlar bilseydi ve yapabilseydi zaten bu vasflara lyk olmazd. O halde
halkn grd ibdetlerden, yinlerden, mezheblerden anlatlan ve gsterilen eylerin hepsi, amelin asl, kendisi
olmayp sebepleridir.

Bersisa, yllarca hakikattte hibir zahidin yapamyaca bir ekilde ibadette bulundu. Yani zahir ameli
yerine getirdi. Fakat sonunda kfir olarak ld. Bunun gibi blis de binlerce yl gkte ibadetle megul oldu. Eer
bu zahir ameller onda bir etki yapm olsayd Allah'dan: "Adem'e secde et!" emri gelince, secde ederdi. sa -
O'na selm olsun - zahir amelleri yapmamt; fakat gerek ameli o yapt. nkt birdenbire ocukluk halinden
ihtiyarlk haline geti ve Muhammed Mustafa'nn krk yanda iken iddia ettii ayn dvay ve vahyi o daha beikte
iken beyan eyledi.

Peygamber: "Ben Allah'n bir kuluyum. Bana gkten bir kitap indi. Allah beni Peygamber yapt ve beni kerim
kld. (Kur'an, Sre: 19, yet:30-31)" buyurmutur. Gerek amel senin bulunduun halde, her an baka bir hale
gemen ve manen ilerlemendir.Bunun gibi, iksiri bakr zerine dktn zaman, bakrn altna dnmesi amel olur.
Eer altn olmazsa binlerce eki darbesi yese, yz defa kaynasa, genileyip uzasa, yine bakr olarak kalr. Altn
tanmyanlar, amelin grnne bakanlar ve bunu esas olarak kabul edenler: "Eer yeryznde altn denen bir ey
varsa o da mutlaka budur. nk bu kadar eki darbesi yedi, bu kadar kaynad, uzayp geniledi" derler. Halbuki
altn gerekten bilen bir kimse, bunlara bakmayp halis altn olup olmadn anlamak iin nce mihenge vurur,
.sonra kabul eder. Olmamsa onu bir paraya bile satn almaz. nk Allah:(3) "Ben ki Allah'm; sizin ne
grnnze, ne iinize, ne de sznze bakarm. Yalnz gnlnzde benim iin olan sevgin nasldr ve ne kadardr
diye gnlnze bakarm" buyurmutur.

(3) Allah bizin ne suretlerimize, ne de amellerimize bakar, yalnz kalblerimize bakar (H..)

Akll olan bir insana bir iaret yetiir. Bir evde bir kimsenin bulunup bulunmadn anlamak iin, bir sz kfidir.
 www.semazen.net

FASIL: 2

Evliya, Allah'n has ve sekin kullar, hatt Allah'n srlardr.

Allah' tanmak ve bilmek ise onun srlarn bilmekten daha kolaydr. Bunun gibi eer bir kimseyi grmek,
tanmak istersen pek az bir gayretle buna muvaffak olursun; fakat ne kadar gayret etsen o kimsenin gnlnde
bulunan gizli srlar bilemez ve anlyamazsn.

O halde bir insan grnd gibi bilmek onun gizli srlarn bilmekten daha ok kolaydr. Bir kimse, bir
bilgini kendisinden izin alarak ziyaret etmek istese biraz gayret sarfetmekle bu istei yerine gelir. Fakat bu kimse,
eer o bilginin bu bilgisini renmek isterse, onun bilgi hazinesinden bir para sermayenin eline gemesi iin
senelerce zahmet ekmee katlanabilen bir can olmas ve pek ok glkler ekebilmesi lzmdr.

Herhangi bir ehirde yz binlerce halk Allah'a tapar ve ihtiyalarn Allah'dan ister. Her eyi yapabilenin,
herkesin yiyeceini verenin, herkesi terbiye edenin, herkese yol gsterenin, btn gnahlar balyann ayn
zamanda her yeli yok ediverenin Allah olduunu bilirler. Can ve gnlden, ballkla ona uyar ve ibdet ederler.
Umumiyetle hepsi byledir. Allah' tanma ve bilmeleri nisbetinde, bazsnn ameli kuvvetli, bazsnn az, bazsnn ok
olur. Fakat, bu yz binlerce insan arasndan pek az, yzlerini bir eyhe ve doru bir veliye yneltmilerdir.
Bunlardan da ancak bir veya iki kii, o veliyi iyice tanyabilmitir. Bundan da anlalyor ki Allah'a tapmak ve onu
tanmak umumdir.Herkesin bunda bir yeri ve bir yolu vardr. Hatt kfirler bile Allah'a taparlar.

iir:

O tektir, onun ei yoktur, diyerek kfir ve dindar,

Her ikisi de onun yolunda koarlar.

Yetmi iki millete baktn zaman, hepsinin Allah'a taptn ve eitli ekillerde, muhtelif amellerle ve baka
baka dillerle Allah'a kulluk ettiklerini grrsn. Yalnz insanlar deil, da, ta, yer, gk, yldzlar, toprak, hava,
rzgr ve ate bile hepsi Allah'a taparlar ve hepsi senin bilmediin, gremediin ve anlyamadn bir dille onu
verler.

Allah' vmeyen (tebih) bir ey yoktur; fakat siz onlarn bunu nasl yaptklarn anlyamazsnz. (Kur'an Sre:
17, Ayet:44).

Btn varlklar (mevcudat) ve sonradan meydana getirilen eyler (mas-nat), insanlarn Allah'a tapmalarna
engel olan birer perde ve o srrn bulunduu yere girmelerine mni olan birer kapcdrlar. Tatl yemekler, ipekli
elbiseler, in ve Hat gzelleri de, insanlar ibdetten alkoyarlar. Taliplerin ve yolcularn yollarn keserler. Yalnz bu
insanlardan bazs gece gndz inlemek, zikretmek ve lahavle ekmekle bu yol kesenlerin elinden kurtulurlar. bdet
yklerini Allah'n rza ve kabul menziline eriirler. Fakat kimsenin onlarla temas etmemesi, onlar tanmamas,
onlara yol bulmamas iin, kendi evliyasna bizzat Allah bekilik eder ve onlar korur.

Allah: Benim evliyam ve has kullarm benim kskanlk kubbelerimin altnda gizlidirler. Onlar benden
baka kimse gremez ve bilemez" (H.K.). buyurmutur.

Bu dnyada da birtakm byk padiahlar adalet tahtlarna oturduklar zaman, husus ve umum her
tabakadan insanlarn yanlarna girmelerine msaade ederler. Her birinin ihtiyacn, onlarn bulunduklar yere
gre ve mertebeleri nispetinde, temin ederler. Onlara gler yz gsterirler ve balarda bulunurlar. Fakat
gzel cariyelerini ve klelerini, hi kimseye gstermezler. Eer bir kimse padiahtan onlarn mahremi olmak ve
onlarla beraber dp kalkmak isteinde bulunursa padiah onun derhal ban kestirir. Ancak isterse, huyuna ve
doruluuna gvendii bir kimseyi, bunlarn mahremi yapar.

nsan ibadetten alkoyan eytanlar, periler gibi yaratklar lahavle ve zikirle kovma mmkndr. Fakat, engel
Allah olursa, O'nu hangi zikr ve lahavle uzaklatrabilir? Bu bakmdan evliyay bulmak ve onlar tanmak, Allah'
tanmaktan daha gtr. Allah'n velisini tanyan bir insan, elbette Allah' tanr ve bilir. Bunun aksi imknszdr. Yani
Allah' tanmakla, evliyay tanmak lzm gelmez. Birok insanlar vardr ki Allah' tandklar ve ona kulluk ettikleri
halde Allah'n velisini tanmyor ve bilmiyorlar. Hatt bu veliyi grdkleri zaman ona dmanlk gsteriyor ve onu
inkr ediyorlar.

Mansur-u Hallc' o asrn ibl ve Cneyd gibi bilginleri ve velileri inkr ettiler. Onu ldrmee karar kldlar.
Hepsi birleerek onu asmak iir fetva verdiler. Sonunda da, bu kadar byk, sayg deer ve esiz bir insan astlar.
 www.semazen.net

Dar aacndan indirdikten sonra yanmas iin nn atee attlar. Alemde ondan bir eser kalmamas iin de
yaktktan sonra kllerini suya attlar. Her ne yaptlarsa yine "Enelhak!" (Ben Allah'm) ibaresinin atete ve suda
yazlm olduunu grdler. Kl, att- Badat zerinde toplanarak "Ben Hakkm!" ibaresi nakedilmi bir halde
grld. Bu kerameti grdkten sonra hepsi, yaptklarna piman oldular. O zamandan beri O'nun ismi,
anlmadan hibir vaaz meclisi revnak bulmaz ve hararetlenmez. O'nu kyamete kadar veceklerdir.

Musa'nn ahvali de byle idi. Musa, Allah tarafndan halka gnderilmiti. Ayn zamanda Peygamberdi."Ulu Allah Musa'y,
vahyin en son mertebesi olan "kelm" ile taltif etti. (Kur'an, Sre:4, yet: 162.) O, btn bu byklne, bilgisine
ve Allah'a olan bu kadar ainalna ramen Hzr'a - O'na selm olsun - talip oldu ve Allah'dan Hzr'la konumay dua
ederek diledi. Pek ok yalvarp yakardktan sonra Ulu Allah, onun isteine: "Sefer et ve benim o has kulumu ara ki
ona eresin" hitabesiyle karlk verdi. Musa, bylece hareket etti. Bir deniz kysna gelince orada Hzr' buldu.(4)
Gz ve gnl onun yz ile aydnland ve istedii birok eyler onunla bir konumada hasl oldu. Bir bakta o kadar
hil'atlar giydi ve o kadar nimetler tatt ki, bunlar imdiye kadar ne bir gz grm, ne bir kulak iitmi, ne de bir
insan tahayyl etmitir. (H.). Hzr'n arkadaln ve sohbetini istedi. Daha grmeden ona nasl kt! Bunlar grd
ve tatt zaman aknn ne hale geldiini sen kyas et!

(4) Bizim kullarmzdan bir kul budur. (Kur'an, Sre: 18, yet: 66).

Beyit:

Seni, grmeden biz byleyiz,

eer grnrsen vay bizim halimize!

Hzr buyurdu ki: "Ey Musa! imdiye kadar elde ettiim fayda ile kanaat et ve artk geri dn. Bizim
konumamz mhimdir ve tehlikelidir. Allah saklasn! Bundan sana bir zarar gelebilir."

Musa aknn ve ballnn fazlalndan yine yalvard. Bir zaman beraberce gezip dolatlar. Bu sefer
esnasnda deniz kysnda, o zaman asrlarca alsa benzerini kimsenin yapamyaca bir gemi buldu. Hzr byle
grlmemi bir gemiyi harap etti, deldi. Tamamiyle ie yaramaz bir hale getirdi. Musa: "Bu trl hareket etmen ve
bu yaptn i doru deildir. nk bu hikmet ve eriata aykrdr. Bu yaptnn adalet mihenginde, fazilet ve eriat
terazisinde karl hitir" dedi. Hzr: "Sen benimle yapamazsn dememi mi idim?" deyince, Musa kendine gelip:
"Yaptm yemini ve szlemeyi unuttum. Bu ilk gnahmdr, balanabilir." dedi. Ve Hzr'a o kadar yalvard ki
nihayet Hzr dayanamayp Musa'nn bu suunu balad. Tekrar bunun zerinden bir mddet geti. Dolamakta
devam ederken bir adaya geldiler. Burada, ehrin ocuklar arasnda, yeryznde bundan daha gzeli bulunmayan,
henz ok kk bir ocuk grdler. Her ikisi birden hayretle: "Yaratclarn en gzeli olan Allah ne kadar gzeldir."
(Kur'an Sre 23, Mminn yet: 14." dediler. Sonra Hzr, bu ocuu, dier kklerin arasndan okyarak ve
gnln alarak ayrd. Elinden tutup yrd. Musa aknlk iinde uzaktan onu taki-betti ve acaba Hzr bu ocuu
nereye gtryor? diye dnd. Hzr, insanlarn gznden uzaklap onu tenha bir yere gtrd ve hemen orada
ocuu ayaklar altna alarak, kafasn kesti. Musa byk bir isyanla:(5) "Byle gnahsz ve masum bir ocuu
ldrmek doru mudur?" diye bard.
(5) O baka kimseyi ldrmedii halde sen byle temiz bir nefsi ldrdn. (Kur'an, Sre: 1 8, yet: 75.)

Hzr: "Benimle arkada olamazsn; sen benim yaptm ilere dayanamazsn geri dn git dememi mi
idim?" deyince, Musa kendine gelerek: Hata ettim; unutkanlm galip geldi" dedi. Hzr da: "Her zaman ilerimi
inkr ediyor, sonra da hata ettim diyorsun" buyurdu. Musa: "Allah iin bu defa da bala, snnette defaya
kadardr. Eer bir kere daha inkr edecek olursam mazeretimi kabul etme" dedi.

iir:

Eer bir defa daha benden muhalefet grrsen,

Benim czime merhamet etme.

Hzr bylece ikinci gnah da, nc gnahta ayrlmak ve baka bir mazeret ve bahane kabul etmemek
artiyle balad.

Bundan sonra yine bir mddet arkadalk ettiler. Tesadfen bu seferde yedi sekiz gn, yiyecek bulamadlar.
Az daha alktan leceklerdi. eriat, alk halinde, murdar olan haram etin bile yenilmesine msaade eder. Byle bir
zaruret iinde, iken, bir adaya geldiler. Kalabalk ve byk bir ehirde bulunduklarn grdler. Bu ehirde, birok
hazineleri bulunan ok zengin yetimler vard; bunlarn oturduklar sarayn duvar ypranm ve eilmi, yklmak ve
 www.semazen.net

harap olmak zere idi. Hzr bu eri duvar dorultup harap olan ksmlarn onard.(6) Musa bunu grnce, bu
kadar talihsizlik, ksmetsizlik ve alktan sonra, yiyecek eyler ve giymek iin de gml hil'atlar geleceini umdu.
Hzr Musa'nn elini tuttu ve o sahilden baka bir yere doru gitmek zere ayrld.

(6) Orada yklmak zere olan bir duvar buldular ve Hzr onu dorulttu. (Kur'an, Sre: 18, yet:78)

Musa'nn sabr kalmamt, ve "Ey Hzr, biz alktan lyoruz; murdar ve haram olan eyler bile artk bize hell
olmutur. Sen, baka bir kimsenin tamir etmesine imkn olmyan bir duvar dorultup tamir ettirdin. Ev sahipleri
ok zengindi. Onlardan yaptn iin karl olarak, birka gn orada kalp yeniden g, kuvvet bulmamz
isteseydin veya bundan vazgetim hi olmazsa yemek iin bir para ekmek isteseydin. Yaptn bu hareket insafszlktr
ve hi kimse bunu doru bulmaz." dedi.

Hzr "Ey Musa ite nc gnahnda tamam oldu, artk bir mazeretin kalmamtr." (7) Bu nc gnah,
ayrlmamza sebep oldu. Balangta hep inkr ettiin bu iin srrndan seni haberdar edeyim ki benim yaptm
eyleri inkr deil, kabul etmek gerektiini anlyasn. Sen ii tamamen tersine yaptn.

(7) imdi birbirinizden ayrlmak zamandr. Sana sabredemediin eylerin hikmetlerini bildireyim. (Kur'an, Sre 18, Ayet:79.)

Gemiyi delmemin sebebi u idi:(8) O gemi fakirlerin, mminlerin ve iyi iler yapan kimselerin mal idi ve
kfirlerin onu, kendi ellerine geirerek, mslman kalelerine gidip mslmanlarn ve iyi insanlar yok etmek
dncesinde olduklarn sr gz ile grdm. Bunun iin gemiyi harap ve ie yaramaz bir hale getirdim.

(8) Gemi birtakm miskinlere aittir. Onu denizde kullanarak ihtiyalarn defediyorlard. (Kur'an, Sre: 18, yet: 80)

O kk ocuu ldrmemin sebebi de u idi:(9) O ocuun babas ve annesi mmin ve evliyadan idiler. O
ocuun cevheri kt olduundan kt iler yapacak, annesini ve babasn din yolundan alkoyacakt. Ktlk ve
dinsizlik yeryznden eksilsin, annesi babas dinsizlikten kurtulsunlar diye onu ldrdm. rnein, bir bahvan da
faydal ve iyi dallarn kuvvetlenmesi iin clz ve faydasz dallar kesmez mi?

(9) ldrdm ocua gelince: Onun anas, babas mmin idiler. (Sre: 18, Ayet:81.)

Yetimlerin harap olmu ve eilmi duvarn dorultmamn ve tamir ettirmemin ve buna karlk o kadar
zaruret ve aresizlik iinde bulunduumuz halde onlardan cret ve karlk istemememin sebebine gelince: O
ocuklarn babas ve annesi, Allah'n has ve salih kullarndan idiler. (Sre: 18, yet: 81.) Mfessirler, onlarn yedinci
cedlerinin salihlerinden olduunu ileri srerler. Baz kimseler de "onlarn yetmiinci ceddi salihlerden idi" derler.
Halk, ahiretin btn hazinelerine sahip olan ve hazineler balayan Hzr gibi bir kimsenin, yedinci veya yetmiinci
cedde kar gereken saygy ve tazimi gsterecei, onlarn ocuklarna kimsenin elinden gelmiyen nemli bir
hizmeti yaptktan sonra, bu kadar zaruret ve ihtiya iinde bulunduu halde, onlardan hizmetine bir karlk ve cret
almayaca inancndadr. Siz mflis, aresiz ve gnahkr olduunuz halde yardma muhtasnz. Bu durumda
evliyann ocuklarna nasl hizmet etmek lzm geldiini kyas ediniz" dedi.

Tebriz'de bir alevi pazarda kendinden gemi bir halde yere ylm,kusmu, yz, sakal salyaya ve
topraa bulamt. Dindar, byk bir hoca, bu hali grnce kfrederek yzne tkrd.

O gnn gecesi bu hoca Peygamberi ryasnda grd. Peygamber gazapla: "Senin benden olduunu iddia
ediyorsun ve bana tbi olduun iin cennete gitmeyi umuyorsun da, beni pazarda salyalarla bulam olarak
grdn zaman niin evine gtrmedin, beni okamedm ve yzme, sakalma bulaan pislikten temizlemedin?
Kleler efendilerine hizmet ederler, sen ise bana bunlarn hibirini yapmadn. Yzme tkrmene gnln nasl
raz oldu?" dedi. Hoca iinden kendi kendine: "Ben Peygamber'e bunu ne zaman yaptm?" diye geirdi. Peygamber,
derhal ona: "Benim ocuklarmn bizzat "ben" olduklarn bilmiyor musun? Bizim ocuklarmz bizim cierlerimizdir
(H.), Eer byle olmasayd babann mal oluna kalr myd?" cevabn verdi.

Hoca, Muhammed'in heybetinden, dehetinden uyandktan sonra o alevyi arad ve buldu. Kendi sarayn,
maln ve mlkn yarsn ona verdi; yaad mddete daima alevinin hizmetine bel balad.

Hlsa bu srrn hikmetini, bylece Musa'ya anlatt ve birbirinden ayrldlar.(10)

(10) imdi birbirimizden ayrlmak zamandr. (Sre: 18, yet:79.

Bu anlam kuvvetlendirmek iin rivayet ederler ki, bir veli baka bir veliye:" Ulu Allah bende her gn yedi
defa tecelli ediyor" dedi ve o veli de ona: "Eer insansan git ve Ebayazid'i bir defa gr!" cevabn verdi. Aralarndaki
bu mnakaa uzad. Her ne zaman bu, "Ben Allah' gnde yetmi defa gryorum." derse, o da: "Eer insansan git
Ebayazid'i bir defa gr," cevabn verirdi. Macera uzaynca bu saf sofi Ebayazid'e gitmee karar verdi. Ebayazid, bir
ormandayd. Sofnin hizmetine geldiini kerametle anlad ve sofiyi karlamak zere ormandan kt. Onlarn
 www.semazen.net

karlamas ormann yannda olacakt. Fakat sofi, Ebayazid'e bakp onun mbarek yzn grnce, tahamml
edemedi, derhal vcut kalbn bo brakarak bu dnyadan br dnyaya gt.

imdi esas meseleye gelelim: Orman, Ebayazid'in ii ve ormann aalar, onun kalbinde bulunan fikirleri, ilmi
ve makam idi. Sof Ebayazid'in ii olan ormana, nasl girebilirdi? te Ebayazid bunun iin ormandan dar kp sofiye
doru gitti.

Akll bir insan, bir ocukla konuurken, kendi bilgi ve akl ormanndan kar, ocua doru gelir ve
anlyabilmesi iin de ocuun akl lsnde konuur. nk insanlara akllar nisbetinde sz sylemek lzmdr.

O sofi, Allah' kendi anlay, kavray ve kudreti nisbetinde grd. Allah'n nuru ve tecellisi Ebayazid'in
kuvveti nisbetinde ona arpnca dayanamad ve ld.

Cebrail'de Allah'n tecellisi vard. Belki onun iinde yetimiti. Onunla meguld. Ondan baka ii yoktu.
Denizin iinde bulunan bir balk gibi o, her zaman vuslat denizinin iinde idi. Muhammed'i Allah' gstermek iin
Mi'raca gtrd. Cebrail kendi makamna geldiinde durdu ve daha ileri gidemedi. Bunun zerine Mustafa
(Allah'n selm O'nun zerine olsun) ona: "Gel! Niin durdun?" diye buyurunca Cebrail: "Bu makamdan ileri
gitmek sana mahsustur. Eer bir parmak daha fazla yaklarsam yanarm. (Sre:37, yet: 164) cevabn verdi.
Ondan sonra Peygamber (Allah'n selm, onun zerine olsun) yoluna devam etti ve Hazret-i Hakkn cemalini
Kur'an'da: Onun gz, kaymad, dnmedi (Sre:53, Ayet: 17) buyurulduu gibi, hibir gr hatas olmadan, "ba
gzyle" grd. Allah' gren her kimse, O'nu, ancak kendi kavraynn kudreti nisbetinde grebilir. Karncadan
Sleyman'a varncaya kadar hepsini Allah besler. Hepsinin varl ve canll tamamen Allah'n tecellisindendir; fakat
bu iki tecelli arasnda fark vardr. Sleyman'a olan tecelli nerede! Karncaya olan tecelli nerede!

Mesel, bir efendinin biri be yanda biri on yanda, biri yirmi yanda, biri otuz yanda ve bylece ta krk ve
elli yanda olmak zere be klesi olsa, bunlarn hepsi akllar banda byk ve ayn yata olsalar bile, akl bakmndan
bir olmayp, muhakkak ki birinin akl ve kifayeti brne nazaran daha az, dierlerinkinden daha fazla olabilir. O
efendi, her biriyle aklnn derecesi nisbetinde konuur, grr; fakat bunlarn en by ve akllsyla konutuu,
grt gibi en k ve aklszyla konuursa, en k anlamaz. Tahamml edemez.

Mesel:

Ey ruhu dinlendiren kimse!

Esvab insann vcuduna gre ler bierler.

Bunun gibi, evliya ve mminlere Hakkn tecellisi de, onlarn Allah'n indindeki mertebeleri nisbetindedir.
Allah'n nuru, onlar zerlerine tahamml edebildikleri kadar iner.

Bir insan atee kavumak ve ondan faydalanmak isterse, hamam atele kzdrr ve hamam vastasiyle atein
vuslatndan istifade eder. Eer dorudan doruya kendisini atee atarsa tabiatiyle yanar. Kemale eren Allah
adamlar, semender gibi ate iinde ve balk gibi suda yaayabilirler; fakat dier mminler ve gerei arayanlar
dorudan doruya ateten faydalanacak gce sahip deillerdir.

Bununla sylemek istediimiz udur ki: Kemale ermi olan Allah adamlarnn yzn grmen, dorudan
doruya Allah' grmekten daha g olmaktadr. Yalnz bu, "Evliya ve Allah ayr gayrdr" demek de deildir. Byle
dnmek bile yanl ve kfrdr. Bu, "Onlarn Allah' grdkleri kuvvet ve kudret, sizde yoktur." demektir. Kemale
ermi olan Allah adamn arayp onun grd gibi grrsnz.
 www.semazen.net

FASIL: 3

Bir adam: Dervilerden bazsna ebriim (saz) ve saire gibi haram olan sema ile megul olduklarn grdk,
bunu dervilik mezhebinde doru grmek nasl olur? Dervie, byle bir ile uramak yakr m?" diye sordu.

"Bunun cevab mufassaldr", dedik. (Sadk ve hr trl mcadeleyi yapm, namaz, oru, zikir gibi ibadetlerle
senelerce Allah' taleb etmi, ondan hsl olmu olan halet ve zevki i terazisiyle tartm, eksiini, fazlasn bilmi
olan bir derviin, dnd ve sazn, rebabn neyin sesini iittii zaman, ilhi hali artar. Ak ve fakr mftleri, dervi
iin bunlar reva grrler. nk onun, bunlardan maksad zevk, elence deil, Allah'a yaklamaktr. Eer bu ilah hal
kendisinde namaz, oru, zikir ile hasl oluyorsa, bu maksat daha iyi bir ekilde elde edildiinden, elenceye, saza ve
sema'a izin vermezler. Bununla beraber bu dervi, sema ve elenceyle megul olsa bile onun bu halini bakalarnn
haline benzetmek doru deildir. nk, grnte onun bu hali kfr ise de bu kfrde bir din gizlidir. O dervi,
manen tamamiyle imana garkolmutur. Bakalarnn elencesi ise kfr iinde kfr, karanlk iinde karanlk olur.
Bundan baka fakr yolu, eriatin z ve iidir. Bir eyin z ve ii ise o eyden baka bir ey deildir.

eriat umumun itaatidir. Umumun ilerini halletmek iin kolaylklar gsteren birtakm areler, yollar
ortaya koymulardr.

nsanlar ok defa gece, gndz hatt be vakitte Allah'a hizmet ederler ve Allah' anarlar. Bununla beraber
bu insanlarn meyli ve aklar zayf olduundan fazlasn yapamazlar. Mesel, karada yaayan kular uzun zaman suda
kalamazlar. "Sizi yerden yarattk, ldkten sonra yine oraya gndeririz ve oradan bir defa daha karrz" (Sre:70,
Ayet: 57), buyrulduu gibi onlarn menei topraktr. Sadece zaman zaman suya yaklarlar, su ierler, ykanrlar ve
sonra sudan, denizden ayrlarak yine kendi yerlerine, topraa dnerler. "Melekler daima salttadrlar. (Sre:70,
yet:23)" buyrulduu gibi, daima suda bulunmak balklarn iidir. Bunlarn denizden ayrlmalar imknszdr, nk
asllar denizden kmtr. "Sonra Allah, onlar zerine kendi nurundan dkt" (H..).

Burada eriatten maksat, denize, suya dnmektir. Balklar yzlerini tamamen denize evirmi ve denize
dnmlerdir. Onlarn yiyecekleri, giyecekleri, yataklar, her eyleri denizdir. Uykular ve uyanklklar da denizdedir.
"Akll kullar da Ulu Allah', ayakta dururken, otururken, yatarken hlasa her zaman ve her halde zikrederler".
(Sre:3 , yet, 190-191)

Karaya mensup olan avam, denize mensup olan sekin insanlarn ilerini yapamazlar. nk onlara kuvvetleri,
vs'atleri, takatleri nisbetinde bir ibadet tahsis olunmutur. "Esasen Ulu Allah hi kimseyi takatinin stnde bir
klfetle mkellef klmaz" (Sre:2, yet:286) Balklarn daima megul olduklar ey, kulluun kemali ve eriatin iinde
bulunmak ve dna kmamaktr. Daima Allah ile beraber bulunan evliya ve fukarann ahvalini eriata aykr olarak
gren bir kimse, on kilo ekmei, bir kilodan, Frat' testideki sudan; gl, gl suyundan, bademin iini ve yan,
bademden ayr olarak zan ve kabul edenlere benzer. Mesel,bademleri byle kabul etmesinin sebebi de udur:
Bademler birbirinden ayrdr, saylabilir ve avucunda toplayp skarsan bir ses karr. Halbuki bademin ii ve ya bu
zelliklere sahip deildir. O halde bunlar bademden baka bir eydir. Bu sz ve delilden, onlarn, bademi
tanmadklar, bademden sesi, sayy anladklar, asl bademin ne olduunu bilmedikleri bellidir. te bu gibi insanlara
"mukallid" derler. Muhakkiklerin yannda mukallitlerin imnnn hibir deeri yoktur, eriatta gerek, Allah'a kulluk
etmek, yz Allah'a evirmektir. Dnyadan ve eytanlardan da yz evirmek lzmdr. Eer eriat namaz, oru,
zekt, zikr olsayd btn eriat-lerin, mezheblerin ve gidilerin hepsinin ayn ekilde ve ayn tarzda olmas
gerekirdi; Peygamber:(11) "Bu Kur'ann hkmleri ve bu eriat, senden evvel gelen Peygamberlerin kitaplarnda
vard. Fakat bu ekilde bu suret ve tertip ile mevcut deildi. Birisi, Arapadr, dieri Sryanca ve brancadr. Her
birinin ayr orucu, ayr bayram, ayr hacc ve ayr delili, ayr haram ve helli vardr" buyurmutur. Bilinir ki dinin
gerei, ekil ve dilde deildir. O, her suret ve her dile gelir ve yz gsterir. Diller ve eriatler kadehler
gibidirler. Din ve Allah' bilmek, kselere, testilere, kplere, ibriklere, ielere ve kadehlere konulabilen sular ve
ikilerdir. Fakat iki, arap, kabn kendisi deildir. Suya yabanc olan ve testiye tapan kimseler, bu bilinen testiyi
grmezler ve suyu kabul etmezler. Byle bir kimsenin su ile ainal yoktur. ekle tapan ve mukallittir. araba
tapan ve suyu tanyan kimse, iinde arap ve su bulunan her kadehi can ve gnlden kabul eder ve kadehin
nnde, "Meleklerin hepsi ona secde ettiler" (Sre; 15, 30, yet: 30, 73). Buyrulduu gibi secdeye gelir. Allah'n
bundan maksad, kadeh deil, araptr ve onun zevki efsaneden deil, haldendir.
(11)Bu Kur'ann ahkm evvelce inen itkaplarda da zikredilmitir. (Sre:26, yet: 196.)

Bunun gibi, Mustafa (Allah'n selm ve salt onun zerine olsun), Aye (Allah ondan raz olsun)'nin ayaklarn
per, yzne srerdi. Aye, bunu grd ve hayret etti. Peygamber birka gn onun yzne bakmad. Aye bunun
derdiyle ikyet ederek alad. Peygamber'e "Aye'nin gnln al!" diye emir geldi. Peygamber Aye'den zr
dilemee gelerek onun elini ve ayan pt ve: "Ey Aye! Senin elini ve ayan, senin suretine olan sevgimden
 www.semazen.net

ptm zannetme. Ben Allah'a olan sevgim iin pyorum. Senin yznde dostumun yzn gryorum. Ve senin
gece gibi olan gkselliinin karanlnda Allah'n sabahnn parlak nurunu gryorum. Secdeyi, Kadim olan Allah'a
ediyorum, senin sonradan vcuda gelen (hadis) birka gnlk vcuduna deil. Bundan sonra kendini deil, Allah'
grmen lzmdr" dedi.

Suret-i evliya ve enbiyann, eriatin, dinlerin ve mezheplerin batan sona kadar deimesinin hikmeti,
muhakkik ile, mukallidi bir zannetmemeleri ve bu suretle muhakkikin gerek incisinin gzelliinin peyda ve
mukallidin irkinlii ve sahte cevherinin de rya olmasdr. Bu hikmetin zahir olmasnn balangc eytanlklarla
dolu blis'in zatnn keyfiyet ve haliyle balad. blis'i meleklerden, sayard, hatt meleklerin hocas idi.(12) blis,
mkebbir msebbih olan ulv medresede, ilim renin meleklerin ncs ve mderresi idi. Fakat hakikette
merdut, ayr cinsten ve kfirlerdendi (Sre:2, yet: 32). Allah blis'in meleklerden olup olmadn meydana
karmak istedi.
(12)Halbuki biz sana hamd ve tebih ve seni takdis ediyoruz. (Sre:2, yet:28).

dem'i amur ve su eklinde yaratt ve onun vcudunu kendi nurunun kadehi yapt. blis ve melekleri,
onunla imtihan etti ve: "Adem'e secde ediniz" diye buyurdu. "Onunla ainal olanlar secde ettikleri ayn nuru" bu
kadehde ve bu mazharda, marifetle grdler ve secde ettiler.13 Kalp ve halis ayrld ve blis'in grnte yakn ve
in grnmesine ramen aslnda muhalif ve yabanc olduu belli oldu. Adem'in vcudu, kalp nakitten ve hakk
batldan ayrd.

Evvel bu iki, bir olarak grnd. Kalp ve nakdin deeri birdi; bu tecellide k oalarak kalplar, sf
altnlardan ayrd. Bunun gibi ac ve tatl taneler, gl ve diken, yerin altndayken birdirler ve birbirleriyle omuz
omuzadrlar, "Biz ilhi ekinleriz ve hepimiz nevnema bulmak faaliyetindey-iz" buyurduu gibi. Tatl taneler, yer
altndan yzlerini ge doru evirip, topran atlandan yeil dillerini kararak: "Ey Allahm bizi zindandan kurtar
ve bizim zmz, srlarmz gster ki herkesin z ve derecesi belli olsun", diye yalvarrlar. srafil gibi olan bahar
hamel burcundan surunu fleyince, onun bu hararetli nefesiyle bu taneler, topran mezarndan dar karlar.

"O gnde baz yzler siyahlanr, baz yzler beyazlanr." (Sre:3, yet: 102) buyurulduu ekilde bahe,
ayr ve emenlerin, tavusun kanad gibi sslenmi, trl ltuf ve gzelliklerle bezenmi olan gzelleri cilveler
yaparak meydana karlar. Ac taneler de dikenler gibi bahelerde rsva. olurlar. Adalet terazisi, hepsinin ayn
srada olmasn, iyinin ve ktnn bir saylmasn doru grmez. yiyi ktden ayrr; yi eyler, iyi kimseler iin,
kt eyler kt kimseler iindir. (Sre:24, yet: 26) buyurulduu gibi bir cinsi kendi cinsiyle toplar. Yine de
dem'den sonra bazlar, muhakkik, bazlar da mukallit oldular. Bazs araba tapar, bazs da kadehe tapar. Adalet
terazisi, cinsi, cins olmayanla toplamaa ve birbirine kartrmaa raz olmadndan tekrar baka bir peygamber
ortaya kard. arap tanyan ve nur ehli olan kimseler kadeh deiince yanlmadlar, bulunduklar halden baka bir
hale dnmediler. demle hemdem olduklar iin bu peygamberi de dem olarak grdler.

Beyit:

lemden maksat, Adem'in gelmesi ve Adem'den gelmesi ve

dem'den de maksat, o demin gelmesidir.

Kadehe tapanlar: "Biz Adem'in klar ve bendeleriyiz ve bu peygamber, dem'den baka bir kimsedir."
diye onu inkr ettiler. Bu peygamber hal diliyle: "Ey kadehe tapanlar! Ben ayn arap ve ayn Adem'im, eer azn
ve daman varsa tad ve eer bir burnun varsa kokla, gzn varsa gr, yok eer bunlarn hibirine malik deilsen
git ve krlerin srasnda otur. Zira Adem'i grmeden ve tanmadan ondan nasl bahsedebilirsin? Ben dem'i
aryorum, diye onu red ve inkr ediyorsun." dedi.

Bylece yeniden muhakkikler ve doru insanlar o peygamberin etrafnda toplandlar ve ona gnl verdiler.
Bunun zerinden yzyllar geti, tekrar onlarn arasndan mukallitler ba kaldrdlar. Grnte bir grndler.(14)
Adalet terazisi ve fazilet mihengi hakik inci ile boncuun, nakt para ile kalp parann, altn ile bakrn, karga ile
ahinin bir olmasn ve bir srada birbirleriyle karm bulunmalarn doru grmedi.
(14)nsanlarn hepsi tek mmet iken dinde ihtilf ettiler. (Sre:2, yet:209.)

Allah Firavun'un sihirbazlarn dier sihirbazlardan ve Sptleri Kptlerden ayrmas iin, Musa'y meydana
kard. Ahir zaman peygamberi olan Muhammed ile de byle olmutur. Mustafa'nn (Selam onun zerine olsun)
zuhurundan evvel Ebucehil ve Sddik derece itibariyle birdiler. Belki Ebucehil'in ismi Ebulhikem (Hikmet babas)
idi. Kfr ve inkr yznden ismi Ebu cehil oldu. Bu, lemin kp yklmasna kadar bylece devam eder.

Peygamberlerle ayn nefese, ayn zaman ve ayn nura sahip bulunduklarndan, onlarn vrisleri olan evliya da,
peygamberler gibi halk Allah'a davet ederler. Asl Allah'a bal olan ve ondan nur alan ve muhakkik olan her kimse
 www.semazen.net

yine ona meyleder ve bu daveti kabul eder. Ayn zamanda o kimsenin can, evliyann nefesiyle ondan, yeni bir aa
gibi kk tutar. Bu bahardan her an bir tazelik ve bir dirilik meydana getirir ve meyve verir. Surete tapan ve
mukallit olan kimselerin gnden gne daha souk, daha cansz ve yzleri daha ok kara olur. Muhakkikler,
ilerleme ve kabullenme ne nisbette artarlarsa mukallitler de inkrla o nisbette kymetten derler. Mevln
(Allah onun ruhunu aziz etsin) bu mnay nazma alarak Hak ehlinin birliini erhetmitir.

Nazm:

Bir ay paras gibi gelen o krmz elbiseli, bu sene de bu pas renkli hrka iinde geldi. O sene de
yamada grdm o Trk, bu sene Arap gibi gelen bu ayn kimsedir. Her ne kadar kadeh deimise
de arap ayn araptr. Bak arapnn bana gelen ne kadar ho! Elbisesi deimise de yar, ayn yardr. O
elbiseyi deitirip, tekrar baka ekilde geldi.

Bununla beraber, insanlarn tamamen bu cevherden hli olmadklarn ve bu cevherin, hepsinde mevcut
olduunu da bil! Zira Allah'n bykln herkes tanr ve ona kulluk, ibadet ve hizmet etmekten hi kimse
utanmaz; Adem'in d grnne bakarak o nuru grmeyenler, ona ibdet etmekten ekindiler. Allah, dem'i
imtihan maksadiyle yaratt. Bazlarnn kibri, bykl ve kendini onunla bir tutmak istemesi, ona ibdet
etmesine, onun nnde eilmesine mni oldu. Fakat, kuvvetli bir asldan gelen ve o asl cevher kendisinde ok
olan baz kimseler, bu kibir ve benlik rtsn yrtar atarlar. te o zaman, o asl nuru, bu varlk perdesi olmadan
grrler ve secdeye gelirler. Kendilerinde asl cevher az ve zayf olan kimselerin bu rty yrtmaa kuvvetleri
yoktur. Bunlar rtye yenilmilerdir. Yenilgiye urayana ise yokluk hkmn verdiler. Sf bir gmte azck bakr
olmasna ramen onu, yine gm sayarlar. nk bakr yenilmitir.

Bykl karar bulmu ve kabul edilmi olan bir peygambere tbi olmaktan da kimse utanmaz. Hatt ona
hizmet etmekle nr. Bykl karar bulmu olan bu peygamber de Adem'den evvelki "Allah" gibidir. Zira,
zayf ve kuvvetli, kalp ve halis ona kulluk ettikleri zaman, birbirinden ayrlmyorlard. Ulu Allah onlara tekrar,
tandklar ve kendi aralarndan, yeni bir peygamber gnderdi. Kendisinde o nur galip olan herkes, gurur ve
kskanlk perdesi zerine galebe alar ve kurtulur ve her kimde bu nur zayf olursa o, bu gurur ve kskanlk
perdesine yenilir. Allah'n verdii kymetten dolay bu zayf nura sahip olan kimselere eer Allah'n yardm olursa,
mukarrer bir nebinin ve eyhin yannda bulunmak ve ona meyletmek msadesini verirler. Onlar, imtihan
edilmeden evvel, o eyhin doru ve muhakkik olan mritlerinin sohbeti ve eyhin nazar ile, tedricen, zayf olan o
nuru, artrabilir ve kuvvetlendirebilirler. Bu nur oalnca, varlk perdesi kaybolur. Bunun tafsili hadsiz ve Allah'n
ileri, yollar da hudutsuzdur. Hudutsuz olan bir ey erh edilemez. Zira, erh ve beyan mahduttur. Hudutsuz olan
bir ey de mahduda smaz. Fakat akll kimseler, bu azalan eyden ounu da anlarlar. Gafiller ise oktan, az bile
anlyamazlar.

Mesel:

Akll bir kimseye, bir iaret kfidir. Gafile ise erhin faydas yoktur.

imdi gelelim, o suali sorana verdiimiz ilk cevaba: yi ve doru eyler istiyen bir dervi, istemekte devam
eder ve istedii eyden burnuna koku gelir ve trl, trl ibadetlerle urat vakitte, her nerede olursa olsun
kendi ftuhatn grrse, uygun olan hareket ona devam ve kendisini bir karanla sokan ve istedii eylerden
uzaklatran her eyi, tat bile olsa, terk etmesidir. nk ne kadar msiyetler vardr ki uurludur ve ne kadar
Kur'an okuyan vardk ki Kur'an ona lanet eder. (H..).

Beyit:

Seni yoldan alkoyan her eyi, ister kfr,

ister harf, ister im olsun, brak.

Her ne ki, onunla dosttan uzak dersin,

ister gzel, ister irkin olsun onu da brak.

Bu talip, hile ve ktlk yolunda bulduu zevki, hayr ve tat yolunda da elde edebiliryorsa, onun iin artk
tatten baka olan eylere meyletmek doru olamaz. Bunlar ounluk tat yolunda bu zevki bulurlar. Tattan
baka her ey, onlar iin ldrc bir zehirdir. Bu tafsilt ve hkmler, canlarn bu yolda feda eden, sadk talipler
hakkndadr. Biz: "Byle yapnz, yle yapnz" deriz. Ama varlk perdesinden kurtulmu ve Allah ile kaim olan ve
onlarn varlndan, onlar zerinde bir ekil ve bir isimden baka bir ey kalmam bulunan o kimseler, tuzluya den
at ve ester gibidirler. nk, bunlar tuzluya dm, senelerce orada kalarak tamamiyle erimi ve atlktan
esterlikten en ufak bir alametleri bile kalmamtr. te onlarn varlklar da Allah'n varlnda byle erimitir.
 www.semazen.net

Ruba:

Ak, geldi ve damarlarmn, derimin iindeki kanm gibi oldu.

Beni, benliimden boaltp dostla doldurdu.

Vcudumda en ufak zerreye varncaya kadar hepsini dost ald.

Benden bana kalan ey, yalnz bir isimdir. Geri kalan ne varsa hepsi o'dur.

Byle bir adama hi kimse hkmedemez. Kimse: "Eer onun hali yle olursa iyi, byle olursa fena olur."
Diyemez. Bu mertebeye ermi bir kimse, iyi ve ktnn stnde, ztlklarn ve sayl eylerin dndadr. Ortaksz bir
tektir. Teklik tuzlasnda o kadar yok olmutur ki onda murdar olan zahir varlktan ve ikilikten hibir eser
kalmamtr.

Ruba:

Kemalle sfatlanm bir kimse fena yolunu tuttu.

Anszn vcut deryasndan geerken,

onda varlndan bir kl paras kalmt ve bu kl,

fakrn gzne znnar grnd.

Allah Ebayazid'e: "Ne istersin?" diye sordu. Ebayazid: "stememei isterim." Cevabn verdi. Zira, eer isterse
o, hl mevcut olur. u halde tuzlam olan hayvandan tuza dmeden evvelki halinden onda hl bir damar ve bir
barsak kalm olsa onun "birlii" tam bir birlik deildir ve ondan "ikilik" kokusu gelir. "Allah, surette ikidir"
demek nasl kfr ise "ikilik"de hakikatte kfrdr. Mna leminde "iki olmak" da kfr olur. te bunun iin
Ebayazid: "bir ey istememei istiyorum, ta ki benim bu birka gnlk olan varlm, karmadan, aslnda naslsam
yine yle iradede tek kalmam iin istememek isterim. Mridlik yalnz senin olsun" dedi.

Beyit:

Ay yzlm geldii zaman ben kim oluyorum!

Asl ben kendimde olmadm zaman varolurum; yani benim varlm aradan ktktan sonra var olurum.

Tuzladaki hayvann varlnn kemale ermesi onda hayvanlktan bir tek damar bile kalmad, hepsinin
tamamen srf tuz olduu zaman mmkn olur.

Beyit:

Ey benim Rabbim! Senin araycn benim veya beni arayan bizzat sensin.

Ey ak ile rsva olduum! Ben ben olduka, san bakasn, ben bakaym. Eer talep hakik olursa taliple
matlup birdir.

Beyit:

Tevhidde talip ve matlbun sfatn ayr ayr gren kimse

Ne talip ne de matlptur.

Mecnun'a: "Sermestlikten ve kendinden geiten ileri gelen ba arndan kurtulman iin, kan aldr." dediler.
O da sermestliinden ve akl banda olmadndan buna raz oldu, damarndan kan almas iin berberi getirdikleri
zaman: "Hey! Ne yapyorsun? Leyl'nn kann niin aktyorsun. Ben her ne kadar Mecnun isem de Leyl'nn aknn
tuzlasndan Leyl oldum ve bende Leyl'dan baka bir ey kalmamtr." diye bard.

Beyit:

Vcudumun en kk czlerine varncaya kadar hepsini dostun sevgisi kaplad. Benden benim zerimde
kalan yalnz bir isimdir. Geri kalan ne varsa hepsi odur.

"Eer bana vurursan Leyl'ya vurmu olursun ve eer benden bir ey alrsan Leyl'dan alm olursun" dedi.
 www.semazen.net

iir:

Gz, denizle dalga karnca acaba bu meydana gelen ey gz m olur? Yoksa deniz mi?

Azn at ve Salhaddin'in kalbine: "Ey Allh gren gz, sen benim Allahmsn!" dedi.

Gz, onu grnce Allah olur. Zira Allah Allah' grmtr.

O kendi nurundan onlara bir nur balamazsa gzler O'nu grmezler. Ancak balad bu nurla O'nu
grebilirler. (Sre:6, yet: 193).

Binaenaleyh kendi kendini grm olur.

Beyit:

Allah' yine Allah grr, Ondan baka bir ey Ona nasl sabilir?

Birlik deryasnda Ondan baka hibir yabanc yoktur.

Allah' ancak Allah adam gsterir, Allah'dan gayri olan bir ey O'nu nasl gsterebilir? Tuzlay hatrlatmak iin,
bir avu tuz lzmdr. Murdar bir posttan ve etten tuzu nasl hatrlayabilir ve tuzladan nasl bahsedebilirler?

(15) Ey Muhammed! Senin attn, bizim attmzdr ve senin szn, bizim szmzdr. Zira tuzladan
aldklar her ey, ancak tuz olur. Byle bir kimseye: "Bylesi iyidir veyahut sylei fenadr" diye karmaya kimin
cesareti vardr? O ne yaparsa iyidir. Alemin Kbesi ve kblesi O'dur. fr ve iman, masiyet ve tat O'nun iindir.
O'nun rzas bulunmad iindir ki kfr kt ve O'nun huzurundan uzaklatrcdr. O'nn rzas ile Hakka ulam ve
yaknlam olduu cihetten iman istenilir. Bunlarn, eer bir vcuda ve bir itibar varsa o da srf bu mna iindir.
Allah istediini yapar. (Sre: 14, yet:32).
(15)Attn vakit sen atmadn; lkin onu Allah att. (Sre:8, yet: 17)

Beyit:

Kfr ve din her ikisi: "O bir tanedir ve ei yoktur" diyerek O'nun yolunda koarlar.

O'nun yapt ie itiraz yoktur. Ona itiraz eden herkes, "O'nu topraktan, beni ateten yarattn." (Sre:7,
yet: I I) diye Allah'a itiraz eden, mcadele ve mbahese ile megul olan blis'in neslinden olur. blis: "Beni
ateten yarattn, onu topraktan yarattn" diye dem gibi bir varln nnde yok olmad. dem'den de bir hata ve
Allah'a kar bir itaatsizlik vcuda geldi; buday yedi ve cennetten karld. Ey Rabbmz! Biz nefsimize zulmettik
Sre:7, yet:22) szn diline dolad. Feryat ve figan eyledi, kendi kendine alad ve dnyaya olan sevgi, sayg ve
deer yerine, gnahlarnn affn dilemede o kadar sebat etti ki Allah tarafndan ona balama hil'ati geldi ve ikilikten
sonra birlik, mnevi huzursuzluktan sonra huzur yer gsterdi. nk Allah: "Ben kalbleri olanlarn yanndaym
(H.K.) Krlmayan yalnz benim. Allahlk bana yakr. Benimle ortak olmaktan uzak kalmak iin siz krlnz. Eer
benim srrma vkf olursanz kendinizden dahi bizar olursunuz. Beni can ve gnlden kabul ediniz ki sizin banz
ben olaym, siz elden ayaktan dnz ki elinizden tutup sizi kaldraym" buyurmutur.

Beyit:

Ayam kalmad zaman beni ektiler.

Beni nasl ektiklerini, nasl syliyeyim!.

Hakka yenilip ve Hakkn nnde lrsen senin hareket etmen, Hakkn hareket etmesi ve senin szn,
Hakkn sz olur. Mesel, murdar olan arab ok ien bir kimse ona malup olur. Akll insanlar, bu adamn yapt
ve syledii eyleri adamdan bilmezler ve: "O sylemiyor, arap sylyor", derler. O'nun iini ve szn araba
izafe ederler ve o adam arabn elinde bir let olarak kabul ederler. Bunun gibi cinin arpt bir kimse de gaipten
haberler verir, evvelce bilmedii birok dillerle konuur. Akll kimseler: "Bunu peri sylyor, o sylemiyor" derler.
lm ve cansz olan araptan ve insandan, kymet itibariyle daha aa olan peride yle bir kuvvet mevcuttur ki,
insan onlarn leti olur ve onlar insanda kendilerini gsterirler ve o ahsn bunda hibir rol yoktur. Aklllar, o
adam muahaze etmezler. Topran, melein, insann, cinin, perinin ve hayvanlarn yaratcs olan Ulu Allah'n
tecellisi, kinsiz olan bir kalpte parlad zaman, o insandan meydana gelen her eyi Allah'dan bilmek ve Allah'a
izafe etmek niin doru olmasn? Bunu Allah'n ii ve sz olarak grmemek ve iitmemek krlkten ve dar
grllkten ileri gelir.
 www.semazen.net

Ebayazid bir gn kendinden gemi olduu halde: "Kendimi tebih ederim; anm ne kadar byk oldu!
Cbbemin iindeki Allah'dan baka bir ey deildir" dedi. Ebayazid kendine geldiinde mritleri ona: "Sen byle
syledin, bu sana nasl yakr?" diye kar koydular. Ebayazid'e onlarn birer mukallitten baka bir ey olmad zahir
oldu ve kendi kendine: "Eer bunlar iman kabul edenlerden olsalard, benimle sohbet ettikleri bu kadar zamandan
beri, nefesim onlara tesir eder, szlerim kulaklarna girer ve kendilerine gelirlerdi. imdi her eyden habersiz
olduklar iin, en iyisi onlar kendi kllariyle yaralamam ve yine kendi kllar ile srsz olan kafalarn kesmemdir"
dedi.

Beyit:

Allah'n srr ile dolmu olan bir ba, ah ve cihandardr.

Srsz olan bir ba ise palana lyktr.

Ebayazid: "Dikkat! dikkat! ey dostlar, eer mminlerden ve sadklardan iseniz bu szleri sylediim zaman
hepinizin kllarnz ve baklarnz ekip bana vurmanz lzmdr. Byle yaparsanz Hakkn makbul kullarndan
olursunuz" diye buyurdu. Ebayazid'e o hal tekrar geldii zaman, hemen ayn eyleri sylemee balad ve o lemden
bir ku gibi utu. Yzlerce defa sylemi ve gstermi olduu harikalarn yz misli kendisinde grnd. Mukallit
mritler, baklarn ekip onu yaraladlar; fakat bu mestlikten kendilerine gelince bazsnn kendi elini kesmi,
bazsnn kendi karnn ve gsn paralam olduunu grdler. Yalnz Ebayazid'e vurmayan baz kimseler
Ebayazid'e saldrdklar yerde onunla hibir yara almam olduklar halde grndler. Kl onlarn ellerini nasl
kesebilir? nk onlar, smail'in neslindendirler. Kl onlarn boynunu kesmez, belki btn lemin boynunu, onlar
iin keser ve btn lemi onlara kurban eder.

Ben ki Allah'm, benim yzmden baka ne varsa hepsi helak olur yok olur ve kalmaz. (Sre: 28,yet: 88);
Ebediyen kalabilmeniz iin hepiniz yznz benim yzme eviriniz. Yzn baka bir tarafa eviren, benden
bakasn gren ve benden bakasn seen bir yz, yz bilme. Benim yzmn tersi yoktur. Ben tamamen
yzm, tamamen nurum, tamamen grmeyim, tamamen duymaym ve tamamen bilgiyim. Benden baka olan her
ey kalmayacaktr! Sizin yznz bana evrildii zamanda yz ve gznz bana bakt zaman gz olacaktr. Sakn
saadet sermayesi olan byle bir glgeden ayrlmaynz ve uzaklamaynz ki ayrln yakc gnei bizi bu amansz
llerde yakmasn ve yok etmesin. Ben ki Allah'm, benimle nsiyet peyda ediniz, benim huyumu alnz ve benim
gibi olunuz.

Allah'n huylarn kendinize huy edininiz. (H.).

Rba:

Allah sana: "Ey gerek urunda her yere bavuran kimse! Her peyden kesil; nk sen tamamiyle bizimsin ve
bizim iin yaradlmsn.

Bizim huylarmz kendine huy olarak se, senin aradn, halvet gecelerinde senin nne gelsin" buyuruyor.

FASIL: 4

Beyit:

Allah ile kendinden gemi olan kimse, her ne yaparsa revadr ve

onun her yapt ey dorudur. Onun yolunda yanl yoktur.

Biri: "Erilii kendisine i edinen bir kimsenin yapt her ii nasl doru grelim ve eriye, nasl doru
diyelim ve bunu doru bilelim?" diye sordu.

Allah adam her ne yaparsa doru yapar ve doru olur; fakat bu, cahillere eri grnr mesel, Kabe'nin
 www.semazen.net

iinde bulunan bir kimse iin yzn evirdii her taraf kble olur. Eer o kimse yzn, douya, ya batya, sola,
saa veya ne, arkaya evirse onun iin her taraf kble olur; ve onun namaz Allah'n indinde makbuldr. Kabe'nin
iinde bir tarafn dier taraftan hibir stnl yoktur. Sa ve sol bu bakmdan ayn deerdedir. Dou ve bat da
ayn derece ve mertebededir. Ancak Kabe'den uzak bulunan insanlarn kblesi Kabe'ye doru olan tek yndr. Bu
Kabe'ye doru olan tek ynden baka, yzlerini evirdikleri her taraf, kbleden saptrlm olur ve onlarn namaz
doru ve makbul olmaz. nk namaz Kabe'ye doru klmam olurlar. Kbleden maksat, Kabe'dir. Kabe'nin iinde
olan bir kimse iin yzn evirdii her taraf kble olur.

Beyit:

Kabe'nin iinde kble resmi yoktur. Dalgcn ayanda sandal olmasa da ne ehemmiyeti var?

Kabe'nin iinde, yz kbleye doru olmadndan yanl namaz kldn zanneden bir cahil, hatay bizzat
kendisi ilemi olur. nk bu cahil kbleyi, kbleden ayr olarak gryor ve doruyu yanl anlyor.

imdi gelelim byk bir ehir belki de usuz bucaksz bir lem gibi olan insann i lemine: "Baz kimselerin
iinde hkim olan ey, eytan ve nefistir. Bazlarnda ise hkim, Sleyman gibi olan akldr ve bu insandan tat ve
hayr ister. Allah adamnn istei, i saltanatna Sleyman'n hkim olmas ve "lahavle vel kuvvete ill billh" demekle,
Allah' zikretmekle, namaz klmakla, oru tutmakla. eytann da g bir durumda kalmas ve kuvvetinin knlmasdr;
hatt mmin, can ve gnlden bu ibadetlere tam bir sadakatle mlzemet ederse eytan tamamiyle lr ve yok
olur. Sleyman gibi olan akl o zaman, bu memlekette tam bir istikll rakpsiz olarak hkim olur. eytann mnas yok
olduu ve Allah'n rahmet nuru o insann iini doldurduu zaman, Sleyman gibi olan akln, yapt ve buyurduu her
ey dorudur. nk o perhizlerden ve ihtiyatlardan maksat udur ki, her i karanlkta deil, Allah'n nuru ve Allah'n
hidayeti ile olur, eytann delleti ile deil. Sleyman'n istedii yapt emrettii her ey tamamen tat ve sevap olur.
Her ne kadar o i zahirin zulm ve gnah, iyi, kt, doru ve yanl grlmesi mahlk tarafndandr. Halik ise
bunlardan tamamen beridir. nk Allah istedii eyi yapar (Sre: 14, yet:32).Eer Allah'n iine ve yapt eylere
baklrsa, O'na teslim olmak ve rza gstermek ve O'nu samimiyet ve ballkla kabul etmekten baka bir ey
yaplamaz. Kim bunun aksini dnrse o, her iki lemde de kfir ve reddedilmi olur. Btn aleme mensup
olanlarn tati, O'nun rzas iindir. Allah her ne yaparsa o, dorudur. Bir memleket gibi olan i hayatndan eytan
atan ve Hakkn istek ve fermanndan baka iinden hibir ey gemeyen bir insandan meydana gelen her ey
dorudur. Mesel akll bir adam, ata binse, at onun malbu ve mahkmu olur.Atn gitmesi gerekten binicinin
gitmesidir. nk at eer kendi bana olsa ya ot yemek iin otlak tarafna, veya taylarnn yanna yahut kurtlara
yem olmak ve lmek iin ormana doru gider. O halde atn yapclk, hayr ve fayda ynne gitmesi muhakkak ki
attan deil, binicidendir. At faydasn ve iini ne bilir? Attan, eeklikten ve yolunu kaybetmesinden baka ne beklenir?
O halde hakikatte, menzil, han, ehir, ba tarafna giden attr, diyemeyiz. Her ne kadar grnte at gidiyorsa da
atn eli, aya, srcnn hkm altndadr, u halde giden at deil srcdr.

Evliyann kalbi, Allah'dan ayr olamaz ve onsuz hareket edemez. Mminin kalbi, Allah'n kudretinin iki
parma arasndadr. O, kalbi istedii gibi evirir (H.). Eer bu sz umumi olsayd ve herkesin bunda hissesi
bulunsayd, Allah bunu mmine tahsis etmezdi. Hakkn kudretinin elinde bir let haline gelmi olan o kalbi, Allah
bizzat vastasz olarak idare eder. Tpk bir binicinin, leti olan at idare etmesi gibi. Binici istedii her tarafa onu
srebilir. O halde byle bir mminin yapt her ey dorudur, onu yanl gren, hatay bizzat kendisi yapm olur.

Beyit:

Onlarn yannda hat, hat deildir.

klar ne yaparlarsa doru yaparlar.

 www.semazen.net

FASIL: 5

Harekette bulunan, elem ve rahattan etkilenen ve her eyden haberli olan canl yaratklar nevidir. Birinci
nevi, o lemde ve o lemin durumundan habersiz ve nasipsiz olan hayvanlardr. kinci nevi, bu leme yabanc olan,
uyku ve yemee ihtiyalar olmayan, kuvvet ve kudretleri, yiyecekleri tat ve Allah'n zikrinden olan, suda yaayan
balklar gibi bununla yaayan meleklerdir. nc nevi ise, hayvan ntk denilen insanlardr. nsanlarn ilmi ve
nutku melek, su ve amurdan olan cisimleri ise hayvanidir. Meleklerin sevab ve gnah yazlmaz. Zira bu onlarn
tabiatdr. Mesel bir adamn tatl yemekler yemesi, katksz arap imesi ve kendisini zevk ve sefaya vermesi ne kadar
tabi ise, melekler iin de tat ve sevap bunun gibidir. Melekler hakknda sevap ve gnah ayn derecededir. Bunun
gibi, hayvanlarn da ahval ve hareketleri kaleme alnmaz. Hayvann tat kabiliyeti yoktur. nk tamamiyle
cismandir. Uyku ve yemekten baka bir ey bilmez ve bir eye de sahip deildir. nsann ise yars melek, yars
hayvan, yars sfl, yars ulv, yars toprak (hk) olan cihandan ve yars ise temiz (pk) olan cihandan ibarettir.

Beyit:

nsan, ulvlikten suflikten mrekkep garip bir karmdr.

Hayvanlar toprakta yayan ylanlar, melekler ise denizlerdeki balklar gibidir. nsan ise, ylan ve balk gibidir.
Ylan olan yars, onu topraa doru eker. Balk olan ksm ise onu denize doru gtrr. Bu iki yarm ksm,
birbirleriyle, daim bir mcadele halindedir. Bu una benzetilebilir: Mesel, bir ehrin ahalisinin yars kfir, yars
mslman olsa, daima ehirde, bu iki ayr gurup birbirleriyle mcadelede bulunurlar. Mslmanlar kfrn yok
olup, btn ehre kendilerinin hkim olmalarn isterler. Kfirler de mslmanln yok olmasn ve btn ehrin
kendi ellerinde bulunmasn arzu ederler.

Beyit:

Biz de istiyoruz, bakalar da istiyorlar.

Bakalm talih kime yr olacak ve yr kimin olacak?

Mslmanlk galip gelirse, her ne kadar ehirde kfirler bulunsa da onlar yenilgiye uradklar iin ehre
mslman ehri derler. nk hkm yenenindir. Mesel at, biniciye yenilir ve binici onu yenerse atn
yrmesini biniciden bilirler. Her ne kadar grnte at giderse de akll kimseler: "Falan Lrende'ye gitti veya
Aksaray'a yahut baka bir ehre gitti" derler. At kra ve otlaa doru gider. ehirler ve menzillere doru gitmek
insanlara mahsustur. At byle yollarda ve maksatlarda insann leti olur.Yani atn aya, insann aya oluyor.

Kfr, insanda malp ve nefis mahkm olunca, o insana Allahsal derler. O insanda eytan bulunsa bile o
eytan, insann mahkmu olduu iin eytan deil, melektir. Bundan dolay Peygamber: "Benim eytanm, benim
elimde mslman oldu" (H.) buyurmutur.

Beyit:

Senin yanann etrafnda peri ve eytan askeri sf balam;

Sleyman'n mlk senindir, yz kaybetme!

nsann zat, vaktin Sleyman' gibidir ki onun tahtnn ve bahtnn etrafnda melekler, ruhlar, eytanlar ve
periler sf balam ve kle gibi onun hizmetine durmulardr. Yzk gibi emaneti, koruyan da onun gnldr.
Eer bir eytan onun yz olan gnln, ondan suret, mal ve mevki vastasiyle alrsa, ondan sonra onun vcut
ehrinde, eytan, Sleymanlk yapar ve kendisinde bulunan meleklik sfat yenilir ve ciz kalm olur.

Nazm:

Can, iinde a, tabiat ise dnda servet ve smn iinde. Dev yemek imekten mide fesadna uram,
Cemid ise a. imdi senin Mesih'in bu yeryznde; burada bulunduun mddete derdinin devasna bak!
Mesih ge ktktan sonra derdinin devas kaybolur.

eytan ve peri, Sleyman'n hkm altnda olduklar zaman, onun leti olurlar, tpk svarinin eli altnda ve
gitmekte olan bir at gibi... Nasl ki bu, hakikatte atn deil, svarinin gitmesi ise, bunun gibi eytann ve perinin ii
de Sleyman'n ii olur. nk Sleyman'n mahkmudurlar ve onun emriyle i grrler.

Mmin'in nefsi her ne kadar canl ise de, ferman altnda olduu iin ona nefis demezler, akl derler.
 www.semazen.net

Mmin'in kalbi, Allah'n iki kudret parma arasndadr. Onu istedii gibi evirir (H.). Hakikati grenler,
bu kalbin hareket etmesini kalbin kendisinden deil, Hak'tan bilirler. Eer bir adr ve bir bayrak, rzgrl havada
sallanrsa, akll kimseler, bunun rzgrn hareketi olduunu bilirler. nk ne adr, ne de bayrak rzgr olmadan
hareket edebilirler. Bu yzden Ulu Allah, kendi Kelm- mecidinde yle buyuruyor:(16) Ey Muhammed! Senin vcut
yayndan dar atlan okun atcs, sen deilsin, Biziz nk sen Bizim byklmz nnde lmsn ve sende
varlk, ihtiyar ve hareket etme kudreti kalmamtr. Ecel-i zaruriden evvel benim akmda, "lmeden evvel lnz"
(H.). hadisinin gereince lm ve yok olmusun. l hareket etmez, eer onda bir hareket grlrse bu, ondan
deildir. Onu birisi hareket ettirmitir. Allah adamlar, kalmamlar, yok olmulardr; Cellin ak ve Hakkn
bykl karsnda, helak olmulardr. Artk duvar ve kap gibi hareketsiz ve bihaberdirler. Eer bir duvardan
yahut bir dadan bir ses, bir hitap gelirse herkes, o sesin hatiften geldiini bilir. Yahut duvarda ses veren, bir adam
gizlidir. nk duvarn kendi kendine ses verme kabiliyeti yoktur. O halde eer lmeden evliya, enbiya ve eyh-i
kmillerden bir ses, bir sz iitirsen yakn olarak bil ki bu sz onlarn suretinde baka biri sylyor. nk onlar yok
olmular ve kalmamlardr.
(16) Attn vakit sen atmadn; lkin onu Allah att. (Sre:8, yet: 17)

Beyit:

Onlar kendi varlklarndan fni ve dost ile bakdirler.

Bu ne garip eydir ki onlar hem varlar, hem yoklar.

Eer sen onlardan bir ses iitirsen o ses, onlarn suretine girmi olan baka birisinindir. nk onlar
kalmamlardr ve yok olmulardr. Nitekim bir duvardan ses iittiin zaman nasl hayrete dersen ve bu hal sende ne
gibi bir deiiklik yaparsa, evliyadan bir sz iittiin vakit de byle olman, yani o sesi duvardan bilmemekliin
gerekir. Mesel, bir adam cin arpt zaman muhtelif dillerle konuur. Halbuki o adam, bu hale tutulmadan
evvel, bu dilleri bilmez ve anlamazd. Mesel.Arapa konuur, Kur'an' hi okumam, ezberlememi olduu halde
Kur'an okur. Bunu grenler bu szleri onun deil, perinin sylediine inanrlar. Bunun gibi, bir adam pek ok arap
imi olsa, serholuk halinde ve kendinden haberi olmad bu arada durmadan bir ok eyler syler; aklllar:
"Ondan bilmeyiniz, nk o sylemiyor, arap sylyor." derler. Zira peri ve arapta yle bir kuvvet vardr ki
bunlar insan kendi aletleri yaparlar ve onun suretinde sz sylerler. Fakat o sz, insann sz olmaz. Onlarn sz
olur. Byle olduu halde insann, perinin, yerin, gn, arn, krsnin, yaratklar ve gereklerin yaratcs olan
Allah'a, bir insan kendi leti yapmas ve kendi szn ona syletmesi niin lyk olmasn? nsan ortada yoktur ve
syledii eyde de hibir dahli olamaz. Muhakkak ki szler Allah'n szleri olur.

Beyit:

O ses, her ne kadar kulun azndan kyorsa da

hakikatte Allahdandr.

Bunun gibi, mesel Kur'an Peygamberin dudandan, azndan, damandan ve dilinden ses, harf ve sz olarak
dar kt halde, buna, "Hakkn kelm" derler; Allah'n Elisi Muhammed'in sz, demezler. Her kim byle
sylerse kfir olur.

Beyit:

Geri Kur'an, Peygamberin dudaklar arasndan kmtr.

Fakat her kim ki onu Allah sylemedi, Peygamber syledi derse o kfirdir.

Fakr, kemale erince Allahdr ve O bir tanedir, O'nun orta yoktur. Bu mertebeye erdii iindir ki Mansur:
"Ben Hakkm." Demi ve Ebayazid de: "Cbbemin iinde Allah'dan gayr bir ey yok" demitir. Madem ki fakr'da
senin varlndan zerinde bir ey kalmtr, sana mrik (ortak koan) derler. Tevhid leminde, seni tevhide
inananlardan saymazlar.

irk (ortak koma) iki trldr: Szle irk, hal ile irk. Allah'n oul ve orta olduunu sylemek szle
irktir. nsann iinde Allah'dan baka eyler iin yer ve yol bulunmas da irk-i halidir.

Rubai:

Kemala ermi bir kimse ld.

Anszn varlk denizden geerken varlndan

 www.semazen.net

zerinde bir tek kl kalmt.

O kl hakik fakrn gzne znnar grnd

Nazm:

Dn gece bir ihtiyar ryamda bana: "Ak yolunun feti, benlik ve bizliktendir." demiti. Ben ona: "Benlik"
ve "Bizlik" nasl olur? Bunu bana anlatn, nk btn glklerin zm sizin elinizdedir" dediim zaman o
ihtiyar, bana cevap verip: "Hakkn ayn olmayan her ey "Ben" ve "Biz" dir ve bu hatann ta kendisidir" dedi.

Her ey helak olur, fnidir. Ancak O bakidir. (Sre 28, yet:88). Buna mfessirler yle mna
vermilerdir: Baki ancak Allahdr. Allahdan baka melekler, periler, enbiya, evliya, mminler, hayvanlar kular
otlayanlar hatt yer ve gk, ar ve fer gibi ne varsa hepsi yok olur ve kalmaz.

Biz deriz ki: Allah bu sz, "Yalnz ben varm ve benden baka her ey yok olur" deyip nmek iin
sylemiyor. yice baklrsa bu hitabn, kullar iin bir rahmet ve davet olduu grlr. Yani, unu sylemek ister ki:
Eer beka istiyorsanz bak benim,kendinizden geip bana balannz ki benim benliim sizin benliiniz olsun ve
varlktan kurtulunuz ki, benim varlm sizin varlnz olsun Allah: Eer ben bir kulu seversem onun gz, kula ve
dili ben olurum (H.K.) Benimle syler, benimle grr, benimle iitir. Ben, onun nutku, onun dili ve dilinden
syleyen olurum. Gznn nuru ben olurum; o her eyi benimle grr. itmesi de ben olurum; o her eyi
benimle grr. itmesi de ben olurum ve benimle iitir. Nasl ki benim varlmla var olmadan evvel ruh-u cz'i ile
yaad zaman, grme, iitme nuru, ilim, bilgi ve sz kudretini hep o ruhtan aldysa ulhiyet denizinden bir damla
olan onun cz'i ruhu o denize ulatktan sonra da, onun can ben oldum. Ayrlk perdeleri ortadan kalkt. Bu
dereceye geldikten sonra onun dirilii, hareketi, skneti, grmesi, iitmesi hepsi benden olur ve o Allah ile kaim
olur. Bu ekilde ldrlm olan bir can, lmez ve benimle kaimdir, buyurmutur. Bunun gibi bir kovaya su alnp
konulsa, bu su, bigneler ve yabanc unsurlar arasnda denizden ayr olarak bulunduu iin zaman zaman eksilir.
Rengi, kokusu ve tad kaybolur. nk o suyun varln toprak yer, rzgr gtrr ve gnein scakl eker.O
durgun suya Allah tarafndan bir sel gelirse suyu alr, tekrar denize gtrr. te bu sel, ya bir kmil eyhin vcudu
olabilir yahut Hakkn cezbelerinden bir cezbe (H.) buyurulduu gibi Hakkn bir cezbesidir. Hakkn cezbelerinden
bir cebze btn insanlarn ve cinlerin ibdetinden daha ok hayrl ve tesirlidir. Cezbe ile eyh, bunlarn her ikisi de
o deryann bir dalgasdr. Yalnz bu dalga, su ve amur suretinde grlmtr. Testinin iindeki bir damlay, Allah'n
rahmet denizinin bir dalgas deryaya ulatrrsa o damla, deniz olur ve o damlann varl yokluk bulmaz. nk "Biz
Allah iiniz ve sonunda ona dneriz. (Sre: 2, yet: 11)" yeti, byle denize ulaan bir damla hakknda varit
olmutur.

iir:

Denizin suyu, her nerede olursa olsun yine denizdendir.

Denizden kar ve tekrar denize dner.

Bunun baka trl olmasnn imkn yoktur.

Mminlerin, evliyann ve enbiyann canlar

Hakkn zatnn gneinin ualardr.

Allah halk karanlktan yaratt, sonra onlar zerine kendi nurundan sat (H.). Ev gibi olan bu vcutlar,
karanlk olan amur ve su leminden yaratt ve sonra zulmetten yapt bu yaratk zerine kendi nurundan sat.
Sonunda onun nuru, tekrar ona dner. Gne, gkyznde burcdan burca dolaarak yer deitirirken, onun
da bu evler gibi olan vcutlarda bir yerden bir yere geer ve akam batda batt zaman onun, bizim bir ev gibi
olan vcudumuzdaki nurunun huzmeleri ve paralar da gnele beraber batar. Bunun gibi her ne kadar bu nur
ayr vcutlarda, yani ayr ruhlarda parlar ve var olursa da hakikatte bu canlar, bu ruhlar bak olan gnein
nurunun huzmeleridir ve ezel olan gnee baldrlar.

Beyt:

Ey gne! Bendeki bu kl parltlar sendendir. Ben, her nereye saarsan sa, yine sana balym.

En can gnei! Sen karanlk dnyaya bir ay gibi k veriyorsun.

Ayn da gnetendir. Ay gneten nur, k alr. O halde hakikatte ayn k vermesi, gnein k
vermesidir. nk sahip olduu bu nur ondandr. Halk ve taliplerin, Hakkn Cell gneinin nuruna
mukavemetleri yoktur ve buna tahamml etmee de gleri yetmez. Onun Rabb dada tecelli edince, da
 www.semazen.net

paralad ve Musa baylarak dt, (Sre:7, yet: 139) buyurulduu gibi, da bile dayanamyarak para, para ve
zerre, zerre oldu. Hak, gnei akyla harap olan ve incelen peygamberler ve evliyann canlarn, kendi Cellinin
nurundan doldurdu ve halka o kalplar vastasiyle o nuru anlasnlar ve ona tahamml edebilsinler, kevn fesadn
karanlnda o ayn ile halk dallet yolunu hidyet yolundan ayr grsnler ve tansnlar, iyiyi, ktden ayrsnlar
ve temyiz etsinler diye gnderdi. Gkteki yldzlar, parlak ve ezel bir gne olan eyh'in hizmetindeki mritler
gibidir. nk, Benim eshabm, yldzlar gibidir; hangisine uyarsanz hidayete eriirsiniz (H.), buyrulmutur. , ezel
olan gneindir ve bak ancak odur. Bedir ki zamann kutbudur, rahman gneinin mazhardr ve yldzlar hepsi,
Allah'n Visali olan Cennet-i bekada ve gnein nuru ile dolmu olan mrit ve mminler gibidir. Peygamberler,
Hakkn zeval bulmaz halifeleri ve Cell gnei nurunun kadehleri olan bedirler gibidirler.

Allah: "Yeryzne bir halife gnderdim" (Sre:2 , Ayet: 28). buyuruyor. Her ne kadar bu, grnte
yeryznn halifesi olsa da hakikatte gk yznn de halifesidir. Onun su ve amurdan ibaret olan grn yere
mensup olanlarn kblesi ve onun naksz olan cemli, can ve gnl semya mensup olanlarn halifesi olur. Bu
yzden ge mensup olan meleklere: "deme secde ediniz (Sre: 2, yet: 32) emri geldi ve Btn melekler secde
ettiler. (Sre: 15, yet:30) buyrulduu gibi btn melekler emre itaat ve kendi halife ve nclerine secde ettiler.

eyh, yer ve gk yznde Allah'n halifesi olur. Yeryzne mensup olanlarn ona tbi ve mahkm olmas nasl
farz ise, semaya mensup olanlar iin de aynen byledir. Bu suretle yeryznde eyhin ve Allah'n halifesinin vcudu
ile yanl, haktan; eri, dorudan; kt, iyiden; yaknlar, uzak olanlardan; tortu, saftan; kalp, nakitten; yar,
ayardan ayrld. Bundan evvel, bedir gibi olan eyhin yokluu sebebiyle hasl olan bir gece karanl iinde her ey,
birbirinin ayn grnyordu ve gzel ile irkin beraberdi. Bir bedir gibi olan eyhin vcudu ile btn gizli ve rtl
olan eyler zahir oldu.

Beyit:

Evliyann gnei dounca: "Ey kark olan ey uzakla ve sf olan, gel!" dedi.

Ebubekir Sddk, Ebucehil'den; gkyznde de melek, blis'ten stn oldu.

O lem ve bu lem, Hakkn halifesi olan eyhin vcudu ile sslendi ve onarld. Hakikatte bunlarn hepsi
Allah'n iidir. nk bedir, nura Hakkn gnei sayesinde maliktir. Allah, eyh suretinde Allahlk ediyor. Bazan
dorudan doruya, bazan vasta ile. Allah daha iyi ve daha doru bilir.

FASIL: 6

Allah'n ileri hususunda dnnz; Allah'n Zat hakknda dnmeyiniz; buyrulduu gibi Hakk temaa
etmek isterseniz O'nun zatn dnmeyiniz. Zira O'nu anlamak gc sizde yoktur. Bu yzden zntl ve skntl
olup hibir zaman bu badan, yani girdaptan kurtulamazsnz. Eer Allah'n san'at ve ileri hususunda
dnrseniz fikriniz daha ok geliir ve ferahlk duyarsnz.

Eer bir kimse, baharn gereini, asln dnr ve ona, gzn ancak bu bir noktaya diker ve: "Elbette
baharn gereini, asln ve onun ne olduunu ve nasl vcut bulduunu, neden ibaret olduunu grmek isterim!"
derse o kimse, bahar temaadan mahrum kalr ve hakikatini de hibir zaman bilemez. Gz kamar, kararr ve
hatt kapanr. Bu faydaszdr ve bylece hibir neticeye varamaz. Bu hususta ne nisbette urarsa ruh sknts ve
zulmeti de o nisbette artar. Fakat byle yapmayp da sahraya, emenlie, bahelere ve gllklere, aalara,
meyvelere, ieklere, rengarenk goncalara, yeilliklere ve akar sulara bakarsa, bu tabi sergide baharn fevkalde
gzelliini grr ve ruhu ferahlk bularak snkt ve gamdan kurtulur. Bu hususta ne kadar ok dnrse onun
ferahl da o lde artar. Baharn gzelliini, letafetini daha iyi anlar ve bilir.

Hakkn zatn da bahar mevsimi gibi tasavvur ediniz ve gk, yer, gne, ay, yldzlar ve dalar, denizler, trl
trl insanlar, suret gzelleri olan kadnlar ve ocuklar, mna gzelleri olan evliya ve peygamberler hakknda
dncenizi iletin ve bunlar grmee, tanmaa aln, bu gzelliklerin, eserlerin ve iyiliklerin olun; sanattan
san'atkra gidin ki Allah' grm ve tanm olasnz.

Allah Kur'an- Mecidde yle buyuruyor: Balar zerinde olan ge niin bakmyorlar ki biz onu nasl
 www.semazen.net

bina ettik (Sre: 50, yet:6.)

Yani, ne acayip ey! Bizi niin tanmyorlar ve grmyorlar. Biz ise g nasl ykselttik ve yeri onun altna
nasl serdik? Ve baka bir yerde de:

Niin grmyorlar ki deveyi nasl yarattk ve ge de bakmyorlar ki onu nasl ykselttik ve dalara da
bakmazlar ki onlar nasl yksek durdurduk ve yerin ivileri yaptk ve grmezler ki yeri nasl dmdz yaydk! (Sre:
88, yet: I 7, 20) buyuruyor.

Bunun gibi yine buyuruyor:(17) Ben ki Allah'm, benim zikrimi eden, ayakta durduklar, oturduklar ve uykuda
bir yandan br yana dndkleri zaman, daima beni anan kimseler hakk iin yemin ederim ki onlarn dncesi
daima gn ve yeryznn yaratlmasndandr. "Yarab! bu sanat eserlerini yersiz ve faydasz olarak yaratmadn"
derler ve bu sanatlar grdke hayrette kalrlar ve bunlardan faydalar, nimetler, hadsiz hesapsz hikmetler elde
ederler. Henz elde etmedikleri baka faydalar ararlar ve zaman getike bunlardan da faydalar salarlar. Bu
suretle onlarn marifetleri, bilgi ve grleri artar. Bu hususta Peygamber Mustafa (Selm onun zerine olsun) yle
buyurmutur: ki gn bir olan kimse aldanmtr (H.). Yani, her kim ki onun iki gn faydasndan fazla olmazsa,
o kimse bu dnya pazarnda, dnya mallarn verip, ahiret kumalar satn alan ahiret tccarlar arasnda aldanr ve
zarara urarlar. Slikin, her dakika ve her an terakk etmesi lzmdr. Eer bir insan kendisini slkte ayn halde
grrse, hakikat olarak bilsin ki o, zararda ve vaktini boa geirmitir. Ayn zamanda keyfiyetsiz olan Hazretin
huzurundan kovulmu olanlardandr.
(I7) Onlar Allah', ayakta dururken, otururken veya yatmakta iken zikreder, gklerin ve yerlerin yaratlmasndan Allah'n kudretini istidlal ve tefekkr
eylerler. Ey Rabbimiz! Bunlar batl yaratmadn, seni- tenzih ve takdis ederiz, derler. (Sre: 3, Ayet: 188.)

Baharn gzelliini grmeniz lazmsa onu emende, yaylalarda, aalarda, gl bahelerinde, reyhan ve
yasemin tarlalarnda, goncalarda, renkli yapraklarda, olgun ve tatl meyvelerde seyredin ki daima mnevi bir
genilik ve huzur iinde bulunasnz ve Didr'a gark olasnz.

Nazm:

O ah, bazan gizli, bazan aikr olarak alemde grnd. O, batan sona kadar bu cihann candr.

Dier bir beyit:

Onun gzellii, bir ilkbahar, alem ise, bir ba gibidir.

Onun Cemli ve ltfunu bada temaa et!

lk beyitte, gizli ve aikr grnd, dediimiz zaman bunun mnas: O, yani Allah, zat (yani hviyet-i
asliyesi bakmndan) gizlidir. Bunu grmek imkan da yoktur. Ama sanat ve sfat bakmndan peyda (yani
grnebilir) dr. te bu ynden hem aikr ve hem gizlidir. Nitekim can da, btn vcutta hem peyda, hem
gizlidir. Can, bizzat grnmez, fakat eser ve sfat itibariyle ak ve parlaktr. nk vcudun hareketi, ayan
gitmesi, elin tutmas, yzn ve gzn parlamas, iitme, koklama ve syleme bunlarn hepsi cann eserleridir. Bunlara
baktnz zaman cann eserleridir. Bunlara baktnz zaman cann cemalini aikr olarak grrsnz ve cann
kymetini bilir, cana k olursunuz. Eer bir kimse: "Ben canllarn vcutlarnn dahli olmadan cann kendisini grmek
istiyorum." diye mezarla gitse, gam grmekten uzak kalr. Can, vcuda kendisini gstermek iin gelmitir. Can
vcutsuz olarak grmek imknszdr. Bunun gibi Ulu Allah buyuruyor ki:(18) Ben keyfiyeti belli olmayan gizli bir
hazine idim. Bilinmek ve grlmek istedim bunun iin de bu lemi yarattm. Netice olarak diyebiliriz ki bir kimse
kendisini gstermek istedii zaman, ya bir ey syler veya bir ey yapar yahut kendisini bilmeleri ve grmeleri
iin bir sanat bir hner gsterir. Bu adamn yzn, insanlar bu adam sanatn gstermeden nce de,
grmlerdir. Her ne kadar her gn onun zahiri suretini grrlerse de yine: "Bu adam tanmyoruz ve bilmiyoruz
ki nasl bir insandr?" derler. Fakat, ondan bir sz iittikleri ve bir i ve bir huy, bir ltuf, bir hner ve sanat
grdkleri zaman, hepsi: "Onun kim ve nasl bir adam olduunu bildik," derler. Neticede tandklar ey, onun
zahiri suretinden baka ve ayr bir ey olan, iidir. nk onun zahiri suretini daima grdkleri halde hepsi bir
azdan, onun kim ve ne gibi, nasl bir insan olduunu bilmiyoruz ve tanmyoruz, demilerdi.Halbuki onun iini,
szn sanat ve hnerini grdkten sonra onu tandlar. Onun suretini grdkten sonra onda bulduklar ve
tandklar ey, onda benzersiz olarak bulunan mnevi, bir cevherdi; ite bunu grdkten ve tandktan sonra:
"Falan kimse gzel bir mna ve cevhere maliktir ve bunun iin elinden o i ve hner geliyor; byle yapyor,
yle yapyor. Keremi, hasislii, sitemi, sertlii, gnl almay ve ltfu yerinde yapyor" derler. Bylece o adamn
sohbeti arttka ve ondan bu hasletleri daha ok grdkleri zaman, onu daha iyi bilirler ve daha ok tanrlar. Bu
adam gsteriini ne kadar arttrrsa ve kendisini daha iyi tanmalar niyeti ile iyi ilerini ve gzel hnerlerini ne kadar
gsterirse, ondaki bu hner ve iyi haletleri grenler, onu daha iyi ve daha mkemmel tanrlar.
(18) Ben gizli bir hazine idim, bilinmek istedim, bunun iin de halk yarattm. (H.K.)
 www.semazen.net

Ulu Allah, o ahs yaratan ve onun ilerini meydana koyandr. Hadsiz, sapsz yz binlerce halkn, gklerin,
yerlerin, dalarn, denizlerin, maden ocaklarnn, ejderha, balk ve suaygr, su kular gibi denizde yaayan
canllarn, ay, gne ve yldzlarn, buruc, buruc, ar ve krsnin, levh kalemin, cennet ve cehennemin, ekya ve
takilerin, evliya, enbiyann ve meleklerin yaratcsdr. Btn bu ileri, sanatlar ve sfatlar ile Ulu Allah' birbirlerini
tandklarndan ve bildiklerinden bin defa daha fazla tanmyorlar ve bilmiyorlar. Halbuki az bir ile birbirlerini tanr
ve : "Onun iyi olduunu grdk ve onun ne gibi bir insan olduunu ve nasl bir fikre sahip bulunduunu tamamen
anladk ve bildik" derler. Byle olduu halde, Allah' grme ve tanmada niin kr, ndn ve ebleh olurlar ve bilgisizlik
ve aknlktan: "Acaba Allah var m? Varsa onu kim grd ve kim grr?" diyorlar. Onu grmek imknszdr. Ve
her kim: "grdm veya gryorum." diye iddia ederse yalan sylyor ve imknsz olan bir eyden bahsediyor,
demektir. Ey aptal! O adamda grdn pek az bir i ve hnerle: "Onun iyiliini grdm ve onun bykln
bildim." Diyorsun. Onda bildiin, tandn, o ey, onun d grnnden baka bir eydi. nk, onun dn her
zaman grdn halde, onun kim ve nasl bir adam olduunu bilmiyordun. O halde bu kadar iler, hnerler ve
hadsiz, hesabsz, sonsuz ilimleri ile Allah' niin grmyorsun ve bilmiyorsun? Senin halin aynen una benzer: Mesel,
bir adam bir baheye girse ve ben: "Bu bahede yalnz u kk yapra gryorum ve baheyi gremiyorum" dese,
buna glmek bile yersizdir. Byle bir gz ve byle bir akla ne demek lazmdr? Buna yaplacak hicve ve alaya yazklar
olsun! nk hiciv ve alay yle bir kimseye kar yapmaldr ki onun vcudu bulunsun. Byle bir gzn ve akln
mevcudiyetine imkn yoktur. Belki onun yokluu bu ekilde varlndan daha iyi olur. Bu sebeple kfir der ki:
"Keki evvelce olduum gibi yine toprak olsaydm (Sre:78, Ayet:41) ve vcut bulmasaydm. Toprak olsam benden
bir ot, bir nebat biter ve bunlar da bir ie yarard. nsanlarn zevkle bakacaklar bir ey olurdum ve onlara bir gda
tekil ederdim. Toprak olarak mevcut bulunduum zamanda, benim vcudumdan biten bir bitkinin hali, bahede
bir yaprak gren ve usuz bucaksz baheyi gremiyen kimsenin haline benzer.Byle zehirli ve faydasz bir ot
orak bir yerde bile olmasn! Ben yokluktan dnyaya geldiime ve varlk tabakasnn en aasndan, en yukarsna
eritiime memnun oldum. Evet bu byle oldu, aksini dnme! Fakat, manen geriledim. imdi eskisi gibi
toprak olmadm iin "Keki toprak olsaydm." (Sre:78, yet:4l) diye hasret ekiyorum."

Ayandan sonra beyan istemek hsrandr, denilir. Ulu Allah, gneten daha aikr, daha zahir ve daha ok
peydadr. Gnein mevcudiyeti zerine kim delil ve ahit isterse o, ziyana garkolmutur ve anadan doma krdr.
Onun derdine, hastalna hibir are ve il yoktur. O kimse hayvan- mutlaktr, belki hayvandan hatt,
cemadttan bile daha aadr. nk cemdat olan toprak, ne iin yaratlmsa, onu yerine getirir. Yer
kendisinden bitki yetimesi iin yaratlmtr. Ona ne ekersen ve ne emnet edersen, onu besler ve oaltr. Bir
taneyi on, belki yz tane olarak sana geri verir. Eer arpa ekersen arpa, buday ekersen buday, meyve ekersen
meyve ve zm dikersen zm verir. Bunun gibi hayvan da yk ve insanlar tamas, onlar maksatlarna
eritirmesi ve ehirden ehire gtrmesi iin yaratmlardr.

nsan ise, Allah' tanmas ve ona kulluk etmesi iin yaratmlardr. Bunlar yerine getirmedii ve Allah'
tanmad, ona kulluk etmedii takdirde, hayvandan daha fena olur. nk hayvan ne iin yaratlmsa onu yerine
getirir. Yer ve toprak da bunun gibidir. nsan, ne iin yaratlmsa onu yerine getirmedii zaman, bir hayvandan
daha kt olur. Bunun iin Kur'an'da: Onlar hayvanlar gibidirler, belki daha fenadrlar (Sre:7 yet: 178)
buyrulmutur. Byle kimselerin kalbi tatan daha serttir. nk tatan su kabilir ve akabilir; halbuki onlarn tatan
daha sert olan kalblerinden dumanl bir hm ateinden baka bir ey hsl olmaz.

Gnein ancak biri k, dieri hararet olmak zere iki sfat vardr. Gne bu iki vasf ile mehur ve zahirdir.
Gzleri grenler, onun n grrler. Krler ise onun hararetini hissederler. O halde krler ve gz grenler
iin gne gizli deildir, nk daima bu iki vasf ile gne meydandadr. Celil ve byk olan Hak ki gnein,
gklerin ve yerlerin, aikr ve gizli olan her eyin yaratcsdr, bu vaziyette nasl gizli ve sakl olabilir? Allah'n sfat
saysz ve sanat sonsuzdur. Aa ve yukardan, sa ve soldan, n ve arkadan, scak ve souktan, iyi ve ktden her
neye baksan, hepsi O'nun eserleri ve sfatlardr. O halde nasl gizli olabilir? Bu yzden Allah buyuruyor ki (19) unu
bil ki yzn ne tarafa evirirsen, Allah oradadr. nk ynlerin hepsi onun ii ve yapsdr. O halde, Allah'dan ayr
bulunan nereye bakabilirsin?
(19) Yzn ne tarafa evirirsen Allah oradadr. (Kur'an, Sre:2, yet: 109.)

Eer eyann ve insanlarn mahadeleri hilfna, onlarn tarafndan, baka bir tarafa bakarsan, onlar
baktn tarafta artk bulunmazlar ve bu halde senin nazarndan kaybolmu bir vaziyettedirler ve sen de onlar
tarafndan grlmez olursun. Zira karanlk bir gecede gnein sfat olan ne scakl ve ne de grebilirsin. Eer
gne, gkyznde ve sen yerin altnda yahut derin bir kuyuda, bulunsan bu vaziyette de gneten ayrlm
olursun. nk gne, ancak k ve scaklktan ibaretti; halbuki sen, bu derin kuyuda, onun her iki sfatn da
gremiyorsun; yleyse gnee nazaran kaybolmu olursun. Fakat, her ey Allah'n sfat ve yaps olduundan
Allah'dan ayrlmak imkn yoktur. Allah'n bulunmad nereye gidebilirsin? Ve Allah'n sanatlar ve sfatlar olmayan
nereye bakarsn? O halde Allah, btn var olan eylerden daha ok aikr ve daha ok peydadr. Her kim zahir olan
eyler hakknda bir delil isterse o, karanlk ve hsran iinde bulunur.
 www.semazen.net

Beyit:

Ey deniz kysnda susam olarak uyuyan kimse!

Ey hazine zerinde fakirlikten len kimse!

Ruba:

Bir ah ki ne aadadr ne yukardadr, nerededir?

Bir hazine ki ne bizimledir ne bizden ayrdr, nerededir?

Orada; burada, deme de doru syle, nerededir?

lem tamamen Odur. Bu hakikati gren nerede?

Ruba:

Her derde daima bir deva gryorum,

kahr ve cefada ltuf ve vefa gryorum.

Gk kubbesi altndaki bu yeryznde,

her nereye baksam, daima seni gryorum.

FASIL: 7

Bir gece ryada grdm ki Mevln' (Allah O'nun aziz olan ruhunu takdis etsin!)nn medresesinde sofa ve
sahanlk dostlarla dolu idi ve ben onlar arasndan yksek sesle sze balayp dedim ki: "Hayat ve canllk, insanlara
tevdi edilen bir feyizdir. Fakat bu feyiz, herkese ayr bir tesir icra eder. Allah'n elisi Muhammed'e tesir eden nur
ve feyiz, Ebucehl'e tesir eden ayn nur ve ayn feyizdir. Bununla beraber, Muhammed'i yegne, Ebucehli bigne
klmtr. Birinin gzlerini at, brnn gzlerini kr etti. Mesel, bahar mevsimi de her ey zerine ayn tesiri
yapar. Fakat bir yerde gl, bir yerde diken biter. Meyvelerin bazs tatl, bazs ac olur. Mustafa (O'na selm olsun)
insanlarn fena huylar brakp, iyi huylar almalar iin onlara birtakm eriat, emir ve nehiy koydu. Bu suretle o
feyiz, fenalklar deil, iyilikleri artrm olacaktr. Mesel, bahvan ac olan zerdaliyi kesip onun yerine tatl eftaliyi
alar. Buna bahar mevsimi ve mart ay tesir ederse bu eftali byr ve geliir. Bir hayvan gibi olan insan da
byledir. Ve onda bilgisizlik, ota tapclk, uyku, yemek, tatsizlik, mrvvetsizlik, temyizsizlik, haset, hasislik,
zulmetmek, tecavz etmek, iki renklilik ve iki yzllkten ibaret olan hayvanlk huyu mevcuttur. Bunun iin
Peygamberler yle buyurmutur: "Bu hayvani ahlk terk ediniz ve Allah'n emri ile meleklerin huyunu alnz. Byle
yaparsanz cennet ehlinden ve Allah'n has kullarndan olursunuz. Hainlik edenlere hainlikle mukabele etmeyiniz.
Emn insanlardan olmak iin alnz. Halm ve kerm olunuz. Doruluu, kendinize vazife ediniz ve yalan
sylemeyiniz. Vaktinizi bakalarnin aleyhinde bulunmakla geirmeyiniz. Kimseye iftirada bulunmaynz.
Bakalarn daima kendinize tercih ediniz. Bir l iinde yeyiniz. Haram yemeyiniz. Kendi hell malnzdan Allah rzas
iin veriniz. Bakalarnn malna tamah etmeyiniz. Hrszlktan kannz.

Yukarda zikr edilen ve meleklerin ahlkna zt olan hayvan ahlkn dallarn kesiniz ve onlarn yerine bu
dallar alaynz ki kaybolmayan baharn feyzi, o dallar zerine etkisini yaratt zaman bu beenilen ve meleklere
has olan dallan ziyadeletiresiniz. nk hayvan ahlk bir ate, meleklerin ahlk ise bir nurdur. Ate cehennemden,
nur ise cennetten birer paradr. Paralar, her ey aslna dner, kaidesine uyarak, sonunda kendi btnlerine
dnerler. Dneceiniz yerin cennet olmasn isterseniz hayvan ahlk, melek ahlk ile deitiriniz. Byle yaptnz
takdirde cehennemin deil, cennetin bir paras olursunuz."
 www.semazen.net

Beyit:

Sendeki varlk ve mestlik duygular hep atetendir.

Tabiatnn balangc da daima cehennemdir.

Beyit:

Eer sen imdi cehennem tarafna meyledersen almaz.

nk parann hareketi, daima kendi btnnn bulunduu tarafadr.

FASIL: 8

20 Ulu Allah buyuruyor ki: "Ey Muhammedi Halkn blk blk ve ardarda mslman olduunu
grdn zaman bu, senin davetinin kemal bulduuna bir iarettir. Allah'a, mcadelesiz, uramadan yz
eviriyorlar. Yapm olduun gnahlarn affn dile. nk bu, senin dnyadan g etmenin zaman geldiine bir
iarettir. Bundan sonra Hak yoluna halk davet etmek iin Allah senin gayretine ve mcadelene muhta deildir.
Senin gayretin olmadan da artk olabilir. O halde senin bu dnyada kalmana lzum kalmamtr.
(20) Ey Muhammedi Allah'n fethi ve yardm sana myesser olduu ve insanlarn blk blk slm dinine girdiini grdn zaman Rabbna hamdet!
(Kur'an, Sre:l 10, Ayet: 1-3)

Sofiler, bu yete baka bir mna verirler. Onlara gre eya ve insanlar, bitki, hayvan ve dier eyler hepsi
de dnyaya olgunlamak ve kemale ermek iin gelirler. Olgunlatklar ve kemale erdikleri zaman onlar iin artk
hayat ve beka kalmaz. O surette ki eer bir meyve ise onu yerler, bir insan ise ihtiyarlar, olgun olgun bir meyva
gibi onu da toprak yer. Btn dier eyler de bunun gibidir.

imdi gelelim bize: Biz ise yle anlyoruz: Ey Muhammedi Senin davetin kemale erdi. nk bu hal hasl
olmadan evvel muharebe, mcadele ve mucize ile, uzun zaman o kadar gayret sarfetmene ramen, her
defasnda ancak birka kii, yzlerini Allah'a evirdi. Yani mslmanl kabul etti. imdi davetinin kuvveti yle bir
raddeye geldi ki btn bu sebepler olmadan insanlar blk blk Allah'n dinine giriyorlar. Allah'a kret ve onun
adn dilinden brakma! Onlarn iman, benim almam ve gayretimledir, zannnda idin. Bundan dolay Allah'dan
zr dile. imdi ise sende bu hususta bir gayret kalmamtr. Gryorsun ki senin altn zamandan daha ok
Allah'a dnyorlar. Banda da sonunda da hepsini ben yaptm ve yapyorum gibi dncelerinden dolay tvbe et
ve zr dile! Bu tvbeyi de gene bende bil, nk btn bu gzellikler ve parlaklklar, hidayetler hepsi benim
balanndr.

Muhakkiklerden bazlar da yle sylyorlar: "Bundan maksat, mca-hede ahvalidir. O, her iten evvel
mcahede ve riyazette bulunur. Beden kuvvetlerini yllarca Hak yolunda sarf etmitir ve bu kadar mcahede ve
gayretten sonra o'na gayb leminden bir ey gsterilmitir.htiyarlad, zayflad, btn kvetleri bittii ve
kendinden midini kestii zaman, almadan ve mcahedede bulunmadan, zaman zaman birtakm garip eyler ve
gayb mcahedeler ve ilh kerametleri, makamlar hadsiz hesapsz olarak gryor. Bunun iin Ulu Allah ona: "Ey
benim kulum! Evvelce grdn eylerin senin hizmetin , cehd ve tatin vastasiyle olduunu zannetme. te bak,
btn bu sebepler ortadan kalkt ve bizim balarmz yz binlerden daha fazla olarak, birbiri ardndan geliyor. Bu
dnceden dolay tvbe ve istifar et ve bil ki hepsi bizdendir. Baka trl grnse de, gene bizdendir. Allah
dorusunu bilir."
 www.semazen.net

FASIL: 9
Hakkn velileri iki trldr. Bazs kibirli, bazs mtevaz; bazs korkun ve heybetli, bazs da sevimlidir.
Bykl seven, heybetli ve azametli olan velilin kibrine "Kibriya" derler. Veli, nefsi "lmeden evvel lnz!"
(H.). emriyle lm ve yok olmu kimsedir. O halde onun kibri, Allah'n sfat olan "Kibriya" dandr. nk beer
vasflar, o velide artk mahvolmutur. nsanlarn kibirli olmas, ktlenmi olan nefistendir.

Mesel, dnya padiahlar iin de byle iki hal vardr. Bazan tahta otururlar, o zaman perdedarlar ve
emirler karlarnda el balarlar, kleler, muhafzlar kl ekip onlar beklerler. Onlar ite bu zamanda yzlerini
adalet ve siyasete evirmilerdir. Bu suretle leme adalet ve fazilet ile nizam verirler. Zlimlerin errinden,
mazlumlar korurlar ve dvalar hallederler. te bu esnada da hiddetli ve yok edici olurlar. Herkese kar ltuf
gstermezler. Dier bir hal de, bu halden kurtulduklar zaman hsl olur, teklifsiz olarak ltufla harem ve halvette
arkadalar ve dostlar ile karrlar ve heybetlerini bir tarafa brakrlar. Ltufkrca kk ve byk ile konuurlar;
en deersiz insanlar, birok edepsizlikleri ho grrler. Bunun gibi Ulu Allah da kulu kendi leti yapar ve
"Kibriya" sfat ile leme mensup olanlara tehevvr ve heybet gsterir. Bu padiah da baka bir kleyi kendine let
eder. Bylece leme mensup olanlar zerinde ltuf ve tevazu sfatlar ile grnr. Her ne kadar bu iki nevi ahlk
zahiren baka baka ve onlarn hareketleri ve sknetleri birbirine aykr grnrse de, hakikatte hi de birbirine
aykr deildir. nk bu iki sfat bir tek padiahtan zahir oluyor. Bir bakma alak gnlllk, bir bakma bykllk
olarak grnr.

Evliyann bazs halka iltifat etmez. Hatt Padiahlara kar bile byklk gsterirler. nsanlarn yzne
glmezler; kk bir eyden onlar mes'ul tutarak niin byle yaptn, diye itiraz ederler. Bu ekilde, belki emr-i
mruf yaparlar. Baz evliya da kk ve byk herkesi selmlarlar ve herkese kar tevazu gsterirler. Onlarla
anlarlar, kaynarlar ve hi kimseye kar itiraz etmezler. Halkn, bunlarn ltuf ve tevazularnn bolluundan
dolay, onlardan korkusu olmaz. Yani halk zerinde bir heybet ve bir korku uyandrmazlar. Ltuf ve tevazularnn
okluundan her ikisi de Allah'n velisi olurlar. Fakat, birinin halka kar gsterdii kibre, "Kibriya" derler, kibir
demezler. Zira Allah'n sfat, onun vastasiyle icra edilmektedir. Onda hibir beer sfat kalmamtr. "lmeden
evvel lnz!" (H.) gereince, ihtiyar olan lmden evvelki bu eceldir. Allah'n byklk ve heybetinden, onun
kfir olan nefsi lm ve yok olmutur.

Beyit:

Ey dost, eer ebed bir hayat istiyorsan lmeden evvel l!

nk dris byle lmle bizden evvel cennetlik oldu.

Bu bir ev gibi olan vcudumuzun, kalbmzn hkim ve emiri, nefs-i kfir idi. Kalb ise onun bir leti idi. Her
ne yapmak isterse vcudu onda bir let olarak kullanrd. Nefs-i kfir, lp yok olunca bir ev gibi olan kalbn emr
ve hkimi Hak oldu. Bundan sonra vcudun hareketi, nefsin emri ile deil, Allah'n mazhar ve leti olur.

Bu hususta Hazret-i Peygamber: Mminin kalbi Hakkn kudretinin iki parma arasndadr, O kalbi istedii
gibi evirir (H.), buyurmutur.

O halde velinin hareket etmesi ve dolamas, Hakkn kmldamas ve dnmesi ve dolamas, demektir. Bu
una benzetilebilir: mesel, bir kimse bir bakasna deynekle vursa, bu vuruu deynekten deil vurandan bilirler.

Allah buyuruyor ki:2I Eer ben bir kulu seversem, onun vcut evini benden gayr olan eylerden boaltrm
ve bu evin efendisi ben olurum. Bundan sonra bu, her ne grrse ben olurum. Bundan sonra bu, her ne grrse
benimle grr, her ne iitirse benimle iitir, her ne sylerse benimle syler. Onun dili ben olurum. Yani onun
dilinden sylenen her eyi ben sylemi olurum. Evvelce o ayn hayvan kalp, bir can ve nefs-i emmare ile yaamt
ve onun konumak, iitmek, gelmek, gitmekten ibaret olan hisleri, hayvan olan o can vastasiyle ilemekte idi. O
hayvan ruh kalmaynca, btn o letleri benim vastamla ilediler.

(21) Eer ben bir kutu seversem, onun kula, gz, dili, eli ben olurum; o benimle grr, benimle iitir ve benimle konuur (H.K.).

Beyit:

Onlar kendilerinden fni, dostlar ile bak olmulard.

Bu ne garip eydir ki hem varlar, hem yoklar!

Kendi nefislerinin tasarruflarnda bulunduklar zaman yok, Hakkn tasarrufunda olduklar zaman ise vardrlar.
Tpk kimyadan altn olmu bir bakr gibi. Bu vaziyette bulunan bakra hem yok, hem de var derler. Yani bakrlk
 www.semazen.net

sfatndan yok olmutur, bakrl altna dnmtr. Bu yzden Ulu Allah, Attn zaman sen atmadn lkin onu
Allah att (Sre:8, yet: 17), buyurmutur. Yani: "Ey Muhammed! attn Oku atan sen deilsin. Allahdr. Bunun
mnas yukarda sylenmi olduu gibidir.

Vcudu Allahdan gayr olan her eyden temizlenmi ve boalm olan her kuldan meydana gelen btn
eyler, sevabn ta kendisidir. Hatt zahiren kfr, gnah, isyan bile olsalar. Zira bu artk bir letten baka bir ey
deildir. Ondan her ne meydana gelirse gelsin, onun bunda hibir dahli yoktur. Hepsi Allah'dandr. te bunun iin
onlarn haklarnda ve amellerinde "Bu, iyidir; o, ktdr, bu, zulmdr; o adalettir;" diye tasarruf edilemez. Bu
tasarrufu, bu hkm ve temyizi kullarn ilerinde yaparlar. nk onlar kendi nefislerinin leti olmulardr.

Allah'n ilerine itiraz edilmez. O, isterse yaatr, isterse ldrr. Her ikisinde de dildir. nk
Allah istedii eyi yapar; istedii hkm verir. (Sre: 14, Ayet: 32)

lemde, insanlardan hsl olan eyi iyi veya fena, adalet veya zulm, diye tavsif etmeleri Hakkn rzasna
uygun olup olmamas bakmndandr. nsanlar bu ileri kendi ihtiyarlar ile yaparlar. Varlk ve nefisleri meydandadr.
Bu sebepten meydana gelen i Allah'a ait olamaz.

Peygamberler ve evliya, Hakkn rzasnn, zulm ve er ehlinden hsl olan hainlik ve eri yola sapmak,
serkelik etmek, gaflette bulunmak ve dier kt ilerle uramakta olmayp, daima hayr, adalet ve iyi eylerle
megul olmak ile, tat, ibadet ve perhizkrlkta olduunu haber verirler. u halde , iyide ve ktde tasarruf
etmeleri, Hakkn rzasna uygun gelmesi iindir. Eer maksat Hakkn rzas olmasayd aslnda iyi ve kt olmaz ve
kimse iyilii, ktle tercih etmezdi. Aklllar ise Hakka eritiren ktl, binlerce iyilie tercih ederler. nk
Ne kadar masiyetler vardr ki uurludur ve ne kadar tatler vardr ki uursuzdur (K). Bundan da malm olur ki
aslnda iyi ve kt, istenilen ey deildir. Hakkn rzas bu iler iin bir l olmutur. Bunun fark aklllar arasnda o
mit ile meydana kmtr. Mesel bir adam ssz bir le gelmi ve bulut da gnei kaplam olsa, kblenin hangi
tarafta olduunu bilmez ve kimseyi de bulamaz ki ondan sorsun. Her taraf aratrr nihayet zann galip gelerek bir
taraf kble olarak seer. Namaz klar. Kldktan sonra kblenin o taraf olmadn renirse, namaz tekrarlamaz.
Kld namaz dorudur. Gnein bulutla rtl olmad, kblenin bilindii ve herkesin o tarafa doru namaz
kld bir yerde, bir kimse baka tarafa dnp namaz klarsa, namaz kabul olmaz. Madem ki secdeyi kbleye
doru yapmak lzmdr, btn bu ihtiyat ve tedbirlere ne lzum var?

Eer Kabe'nin iinde olursanz namaz ne tarafa klarsanz kln, doru olur. Sadan, soldan
men'etmekten maksat, secdenin Kabe'ye doru olmas iindir. Fakat Kabe'nin iinde secde, her ne tarafa
yaplrsa yaplsn doru ve yerinde olur. Malum olan Kabe'nin dnda bulunan bir kimseye, secde iin Kabe,
belirli bir iarettir.

Peygamberler, insanlar. Allah'n rzasna uygun bir ii yapabilsinler diye, iyi ve kty, adalet ve zulm bir
l kabul ettiler.

Allah adam kendisinden tamamen boalp, Cneyd'in: "Cbbemin iinde Allah'dan gayr bir ey yoktur."
dedii gibi Allah ile dolarsa, yapt her ey doru ve Kabe'de namaz klarken olduu gibi olur. Buna iyi veya kt,
yani yanl veya doru smaz. Allah yapt iin iyi, kt, zulm ve adalet bir olur.

Beyit:

Allah adam yani Allah ile kendinden gemi olan, her ne yaparsa revadr.

Allah iin yaplan ilerde hata yoktur. O halde, o ne yaparsa dorudur.

Ulu Allah isterse yaatr, isterse ldrr. dilleri ldryor, zlimleri ihtiyarlayncaya kadar yaatyor.

Kfirlerin memleketlerinde rahatlk ve emniyet peyda ediyor; Mslman memleketlerinde huzursuzluk,

tehlike ve ktlk karyor. Kfirleri mslmanlara galip ediyor; mslmanlar, tat ehlini ve salihleri de onlara esir
ediyor. Haramiler ve hrszlar denizden gemi ile selmeten geiriyor, muttakileri ve Allah'a tapanlar batryor.
Zenginler, padiahlar, sahip olduklar maln ve servetin okluundan dolay, btn insanlar kendi iyalleri yapm
besliyorlar. Allah'dan binlerce niyaz ile bir erkek ocuk istiyorlar ve bunun iin bir ok kadn alyorlar, gene de
istedikleri olmuyor. Halbuki hayattan bezmi ve kendisini beslemekten ciz olan bir fakire, kz veya olan bir yerine
on be ocuk veriyor. Eer Allah'n yapt bu ileri insanlar yapm olsalard, onu yakalar ve para para ederlerdi.
Nitekim Peygamberleri haksz yere ldrdler; (Sre: 3, yet: 108.)
 www.semazen.net

Bunun gibi, btn iler Allah'dan olur. Her kim bunlar ayrr ve bunlara itiraz ederse kfir olur. Kabe'de
namaz saa, sola, ne arkaya doru klmak nasl bir ise ve fark yoksa Allah'n leti olmu olan Allah adamlarnn
kibri, tevazuu, hasislik ve cmertlii, adalet ve zulm, uyku ve uyankl hep ayndr ve ayn hkm tar. Allah'n
ilerine itiraz etmek doru olmaz. Mridin de eyhi hakknda byle hareket etmesi lzmdr. Mrit, riyazet etmek,
yemek yemek, uyumak, uyanmak gibi inkr gerektiren her sfat eyhde grd zaman btn bu ocuka ve
allede ileri kerametler ve mucizeler derecesinde bilirse, eyhin kerametlerinden faydalanr, ykselir ve ilerler.
Hatt en kymetsiz bir iten bile mteessir olmas, yani bu kt olan iin bile, en kk bir ayrlk olmakszn onda
ayn tesiri uyandrmas lzmdr. Byle olmazsa ona hakik mrid denemez. nk hakik mrit, ekeri bilmi, tadn
tatm olanlardr. Eer ekerin tatlln muhtelif suretler ve rengrenk ekillerle ortaya koysalar, ekeri bilen ve
tanyan kimse, bunlar arasnda bir fark grmez ve yedii zaman hepsinden ayn tad alr. Eer; "u eker, bundan
daha tatlyd" derse ekeri, hl olduu gibi bilmediinden onda, hamlk damar mevcut demektir.

Allah adam deiip, bakr gibi olan ruhu altna dnnce ve ac zehiri eker gibi tatllanca o, tamamen
tat ve mahede olur. Yapt her ey mritlere rnek ve rehber olur. Mritler bu ilerden Allah'n
eserlerinin 'tadn alrlar ve nurlanrlar.

Ge ey mmin! Senin nurun benim ehvet ateimi sndrd (H). Bunun erhi uzundur.

Mesel:

Akll olana bir iaret kfidir.

Eer evde biri varsa bir sz yetiir.

Fakat iyi bil ki byle bir eyh ve mrit az bulunur. yice dikkat edersen byle bir mrit, eyhin kendisidir.
Bunlar ayr iki ey deillerdir. Hakikatte bir tek kiidir. Bu hal una benzetilebilir: nsann dourduu ocuk
insandan baka bir ey deildir. Ku olmad gibi, merkeb yavrusu da olmaz. Anasnn stn emer, byr ve
anasnn, babasnn bulunduu mertebeye eriir. Allah adam iin de bu byledir. Allah adamnn ruhu, bu lemde
cisman kalba ve ehvan tabiata zayf, garip ve bir ocuk gibi dm olduundan, tat ve ibadet vastasiyle
Allah'n merhamet stn ier, byr ve bylece beslenmi olur. "O onlar sever. Onlar da O'nu severler" (Sre: 5,
Ayet: 59) buyrulduu gibi, kemal bulduu zaman, Allah'dan baka kendisinde ne varsa hepsini yakar ve bu ekilde
onda yabanclk damarndan tek bir damar ve yabanclk adna hibir ey kalmaz. O zaman Ondan: "Ben Hakkm ve
kendimi tebih ederim, nm ne kadar byk oldu. Cbbemin iinde Allah'dan baka bir ey yoktur." sesi ykselir.

Beyit:

Tevhid leminde, talip ile matlbun sfatlarn ayr ayr gren,

ne talip, ne de matlptur.
 www.semazen.net

FASIL: 10
Bir hafz, Allah gklerin ve yerin nurudur (Sre:24, yet: 35), yetini okudu.

Ulu Allah buyuruyor ki: Ben gn ve yerin nuruyum. Grdnz , karanl, hayat, tad ve varl hep
benden biliniz. Hakikatte btn bu gzellikler, benim. Sizde benim cemlimi ve gzelliimi vastasz ve temas
etmeksizin grebilecek o saf gz yoktur. Kendi gzelliimi ekiller ve perdeler vastas ile size gsteriyorum. nk
sizin keyfiyetsiz olan mnanz keyf olan suretle karmtr. Kark olan saf gremez. Benim gzelliim de sizin
grmenize uymak iin kart. Alemin btn varl, bir vcut gibidir. O vcudun ba, gk ve ayayerdir.

Onun gzden, kulaktan, dilde ibadet yldz gibi olan hasselerinin diri, parlak, grc, iitici ve syleyici olmas
ruh-i kllidendir. Bunlar tpk bir insan vcudu gibi canl biridir. Hatt taze ve canl grme, gzn, yzn parlts ve
btn uzuvlar ve duygular hep candandr. Can, yani, bu ruh-i klliyi bunlar vastas ile mahede ediyorlar. Can,
bedenden ayrlrsa bu gzellik ve parlaklk kalmaz. Bundan da belli oluyor ki onlarn hepsi, kalptan, vcuttan yz
gsteren ruhun gzellii idi. Bunun gibi, bu lemin hey'et-i mevcudiyeti dahi gn yldzlar ve aydan aydnlanmas
yerin insanlardan, hayvanlardan, kular, cemadt, aalar ve meyvelerden sslenmi olmas gibi hep uzvundaki varlk
nuru candandr. Eer can dile gelip: "Ben canm, vcudun nuruyum ve onun ba ve ayaym" dese, bunun mnas:
ben canm ve onun tazelii, canll bendendir, demektir. Can, eer bu kalptan ayrlrsa kalp, hasta ve harap olur. Bir
gk gibi olan ban yldzlar, gz, kulak, az ve burundan ibaret olan hasseleridir. Bunlarn hepsi de ie yaramaz bir
hale gelirler. Dklrler ve yok olurlar. Bunun gibi kol, bilek, kala, diz, el ve ayak, damar, sinir, mafsallar ve
vcudun balarndan ibaret olan geri kalan btn uzuvlar da birbirinden ayrlr ve dklrler. Zerre zerre olurlar.
te bu lemin, varln kyameti de byle kopar. Allah nurunu, bu lemden keserse lem cansz kalr. Aalarn
meyveleri, her yl olgunlanca yere dp yok olduklar halde, aalar daha uzun mddet nasl yaarlarsa, lemin
meyvesi ve bir paras olan insanlar da yetmi, seksen sene yaadktan sonra lrler; buna gre btn olan lemin
mr daha uzundur. Alemin eceli gelince, ki bu kyamet gndr, lemin ba olan gk para para olur ve
dklr,22 gkler yarlr ve parlak, kl gne, kararr, yldzlar dklr, dalar yerlerinden oynar, yrtc hayvanlar
birbirine girer, denizler ate kesilir. Ve yine leme lmsz diyen ve onun son bulmasn inkr eden kimselerin
basiretsizliine kar Allah yle buyuruyor: Gkler yarlr, yldzlar aa dklr, denizler birleir, mezarlar
yerlerinden oynar ve alt st olurlar. (Sre: 82, Ayet: I -2.)
(22) Gklerin yarld, gnein karard, yldzlarn dkld, dalarn yrd, yrtc |ayvanlarn topland, denizlerin suyunun snd, (Sre:84, 81 - yet:
1-6.)

Dalar pamuk gibi atlr. (Sre: 101, yet: 4)

Bunlarn hepsi, lemin varlnn lm hakknda sylenmitir. Onun cz'i bir ahs olan insan ldkten
sonra topran altnda gk gibi olan kafas para para, yer mesabesinde olan ayaklar ise darmadank bir hale gelir
ve mahvolur.

te bu lem de bir aaca benzer ki o acan lm, onun btn paralarnn ve meyvelerinin lmdr.
Yani onun eceli geldii zaman ne gk kalr, ne de yer. Ne gney kalr, ne de ay, ne deniz kalr, ne de dalar. Hepsi
birbirinden zlp dalr ve ayrlr.Bu tpk lmden sonra insan vcudunda meydana gelen deiiklie benzer.
ldkten sonra gz bir tarafa, kulak bir tarafa, burun ve az bir tarafa gider. Kemik, damar ve sinirler gibi geride
kalan dier za da birbirinden ayrlr ve toprak olurlar . O topraktan bazan testi, bazan kse, bazan mlek, bazan
da tula yaparlar. Onlara: "Ey paralar birbirinizden ayrlyorsunuz! Biz bir ve toplu deil miydiniz?" denilse:
"Katiyyen! byle deildik, biz aslen dank ve birbirimizden ayr idik; bizi ruh bir araya getirmiti ve ruh vastas ile
bir olmutuk; ruhsuz kalnca tekrar ilk nce olduumuz gibi daldk ve birbirimizden ayrldk" derler. Hakikaten yer,
gk ve dalardan ibaret olan lemin paralar bir para halinde grnrler; halbuki bunlarda aslnda kk zerrecikler
gibi dank idiler. Allah'n emri onlar bir klmtr. Onlar canlar olan o nurdan mahrum kaldklar zaman hepsi, lm
bir insan vcudu gibi, dalr ve ufack zerreler haline gelirler. Mevcut btn varlklar gzle grnrler,
hissedilebilirler, yaratlmlardr. Fakat, sonunda hepsi yok olurlar. Allahdan baka her ey yok olur (Sre: 28, yet:
88), Allah gklerin ve yerin nurudur. Sre: 24, yet:35.) Bunun mnas yukarda sylenmiti.

Onun nuru Mikt gibidir (Sre: 24, yet: 35.) Mikt, manastrda bulunan kk bir penceredir iine kandil
asarlar.

era, billur iindedir Billur parl parl yanan bir yldz gibidir. (Sre: 24, yet: 35) O kandilde parldayan,
yanan yldzlar gibi nur saar. Kandil Allah'n velisidir. Onun gnl, saf bir zeytin ya gibidir. Bu ya Allah'n nurunun
bir otudur. Mum ule verirken eridii ve nurunun gdas olduu gibi, o gnl de Allah yolunda yok olmutur. Ya
ve nur arasnda bir cinsiyet ve gizli bir birlik vardr. nk, her ne kadar ekil ve asl maddesi bakmndan ayn
cinsten olduklarn gstermezlerse de, hakikatte ona uygundurlar. Bir insan iin de bu byledir. Ekmek, su ve dier
btn trl trl yiyecekler, ekil ve grn bakmndan deil, teekklt bakmndan onunla bir cinstendir.
 www.semazen.net

Yeillikler, iek baheleri, akar sular, ku sesleri ve algclarn nameleri de insanla ayn cinstendir. nk, insan
btn bu eylerden istifade ettii nisbette kuvvetlenir ve byr; onunla ayn cinsten olur. Faydasz eyler, insan
bytmez. O halde ona zt olur. Her ne kadar eklen ona benzer ve onunla ayn cinsten grnrse de, ondan
kuvvet almad ve bulmad iin onun ile ayn cinsten olmayp tersine, onun zdd olur. Suya yardm, sudandr.
Atee ise ateten. Atei artran her ey anca onun cinsinden olur. Yani, atei ancak onun cinsinden olan bir ey artrr.
Mesel odun, her ne kadar ekil itibariyle onun cinsinden olmasa ve bu cinse aykr grnse de, onu artrd
ve kuvvetlendirdii iin onunla ayn cinsten olduunu bilmek lzmdr. Sadaka ve ihsan insanlar iin rahmettir. Ik
ve tat de kfirleri ldrmekte ayn cinstendir. Zalimleri men ve nehy etmek her ne kadar aykr ve ayn cinsten
deilse de, bu her iki i de sevaba ve rahmete lyktr.

In artmasyla insann yz daha aydnlk bir hal alr; ite bu bakmdan her ikisi de ayn cinstendir. Yani k,
insan beyaz gsterir. Birok eyler vardr ki zahiren ve gerekten ekil ve asl bakmndan bir grnrler, fakat
hakikatte birbirlerine aykrdrlar. nk birbirlerine faydalar dokunmaz ve birbirlerinin sohbetinden feyiz
almazlar. O halde yukardan beri anlatld gibi bir eyin aslna uygun gelen, onu artran ve kuvvetlendiren her ey,
onunla ayn cinsten olur. Bunun iin mminin kalbi yerinde olan zeytin ya da onunla ayn cins ve o nurun bir
hzmesidir.

Allah insanlar karanlktan yaratt yani cism-i hayvaniyi bu karanlk leminden var etti ve kadm olan kendi
nurundan, bu yaratlm olan eyler zerine sat. O nur, bu karanln iinde hapsolunmu ve karmtr. te bu
karma yznden onun ad, zeytin ya olmutur. Fakat nur, ayn nurdur.23 Onun zeytinya gibi olan gnl parlar,
vuslat na temas etmeden ve aslna tamamen vasl olmadan onu gren, tamamiyle asl nuruna vasl olmu
zannederler. yle ki enbiyann ekserisi, vsl olmadan evvel byledir, yani o zamanda "biz vasl olduk" derler. nk
onlarn gnllerinin ya o, nurdandr; belki o nurun ayndr. brahim (Selm onun zerine olsun) da ge bakt
zaman kendi kalbini grd. Kendi gnlnn zeytinini, parlak bir yldz olarak temaa etti ve grd nura "te
benim Allahm budur." Dedi. Fakat parlayan ay grnce o zaman da yine "Benim Allahm budur" dedi. Gnei gn
drdnc tabakasnda grnce: "Benim Allahm budur ve bu hepsinden byktr. (Sre: 6, yet: 78.) Yani
grdm bu parlaklk dierlerininkinden daha fazladr" dedi. Btn o parlaklklar kandilin iindeki zeytinyandan
grnyordu, sonunda kendi asl nuruna eriti ve para btnne eriti. Ben varlm, gkleri ve yerleri yaradana
doru evirdim. (Sre: 6, yet:79).
(23) arklda, garplda olmayan mbarek bir zeytin aacndan yaklr. Ate dokunmasa da onun ya hemen hemen k verecek gibidir. (Sre: 24,
yet: 35)

Allah gklerin ve yerin nurudur. (Sre: 24, Ayet:35.) Allah'n bu sznn hulsas udur: Ben ki Allah'm
yerin ve gn nuruyum ve btn varlklarn canym, mminin gnlnden parlar ve her eyi aydnlatrm.
Mesel, byk bir sarayda bir kandil veya bir lmba bulunsa, bu lmbay sarayn iinde bir kede bulunan
pencerenin iine yahut bir lmbala koymu olsalar, bu lmbann bir dil gibi olan ulesinin parlak evin iini
tamamiyle aydnlatr. O lmbadan kan n o kk lmbann ulesinden olduu aktr. Zahiren veya eklen ev
byk bile olsa, mnaca byk olan ev deil, lmbadr. Bunun gibi Allah'n nuru, Allah'n vel olan kulunun gnlnden
parlar. Yeri ve gkleri aydnlatr; onlar diri, parlak ve kla dolu bir halde tutar. Allah, velinin gnlnde bulunmas
hususunda yle buyuruyor: "Ben ki Allah'm, gklere ve yerlere smadm, ancak mmin kulumun gnlne sdm"
(H.). Bunun gibi lmbann da der ki: "Beni suda aramaynz, nk oraya smadm; hem su kabil-i vasi
deildir. Yani onda sizi bana ulatrma kabiliyeti ve kuvveti mevcut deildir. Beni granit gibi sert talarla dolu
yerlerde, bir dada aramaynz; zira da ve ta beni kabul etmezler. Beni iinde zeytinya bulunan o kk lmbada
araynz. Zira benim armn taht odur. Yani ben yalnz mminin kalbindeki gzel, temiz zeytinya (Mminin
kalbindeki iman) ile imtiza ederim. "Allah insan zayf olarak yaratt." (Sre:4, yet: 32.) gereince bu lmba
yani mminin vcudu, kk ve zayftr. Fakat o lmba, zeytinya olmadan yer ve gk benim nurum ile nasl
dolard? O halde btn bu nimetleri, o lmbadan biliniz. te bu lmba veldir.

Sen olmasaydn felekleri yaratmazdm. (H.K.) Allah buyuruyor ki: "Ey Muhammedi Yeri ve g senin
yznden yarattm, sen olmasaydn yaratmazdm. Ben daima seninle beraberim. Sen de benimlesin. Benim ta ve
bahiim sana vsl olur; benim krm seninledir. Nazarm daima senin zerinedir." Senin iin de byledir. nk
Onlar onu severler, o da onlar sever. (Sre: 5, Ayet: 59) Fakat, benim nazarm senin suretine deil, kalbinedir.

(24), Ben ki Allah'm; nazarm suretine deil, kalbine ve niyetinedir. Bu kalbden gklere ve yerlere hayat ve k
vsl olur. Gene bu gnlle, lemin vcudu zinde ve kaimdir. O yerde ve gkte Allah'n halifesidir. (Sre: 2, yet:
28.) Yer ve gk o veli-i vahdet ile diridir.
(24)Allah sizin suretlerinize ve amellerinize bakmaz. Belki kalblerinize ve niyetlerinize bakar (H.)

Meleklere: "dem'e secde ediniz" emri gelince btn melekler secde ettikten sonra, yer ve gk lemin
varlnn btn czleri, zerreleri, eytan, peri ve balktan aya kadar olan dier btn yaratklar niin secde
etmesinler? Bunlarn hepsi derece itibariyle meleklerden daha aadr. Padiah ve emrleri secde ettikten sonra
 www.semazen.net

kleler ve sipahiler niin secde etmesinler? Bunlarn balarn yere koymalar, secde saylmaz. Bu, secdenin erhi ve
tercmesidir. Yani, ben senin tahtndaym ve senden aaym ve sen benim fevkimdesin. Ben senin mutiinim, sen
ise benim mrebbim ve yardmcmsn, demektir. Bu, tpk koruun, zmle ibadet etmesi gibidir. Koruun
yz zme dorudur ve gayesi zm olmaktr. Sonu odur. O halde secde eden koruk, kendisine secde edilen
zmdr.

Cansz cisimler bitkiye secde eder ve onu ister. Bitkiler, hayvana, hayvan insana, insan ise melee secde eder.
Melek (Melik'e) Allahya secde eder ve melk insann hulsasdr.

nsann iki hali vardr. Hamlk ve mahcupluk halinde melee secde eder. Olgunluk ve vsl olma
halinde -Allahya vsl olunca- melek ona secde eder. nsan kendisine secde edilendir. Melek, felek ve btn
varlklar ona secde eder. Onun methini syler ve onu tebih ederler. Esasen Onun ann tenzih etmeyen
hibir ey yoktur. (Sre: 17, yet: 16.)

Allah insann gnlnn kandilinden iki lemde parlar ve her iki lem o demden halk olundu ki o,
aydnlk ve mnevverlik demidir. Yer ve gkyznde Allah'n halifesidir. (Sre: 2, Ayet: 28.) Arzdan maksat, bu
lem evidir. Bu ev Allah'dan utanan, korkan ve mtevaz insanlarn meskenidir. Semdan maksat, o ebed lemin
saraydr. Oras melekler, temiz insanlar, Allah'a yakn olanlar ve ruhlarn meskenidir. Binaenaleyh Allah'n velisi,
kendi zamannda her iki lemin de padiah ve efendisidir. Onun nurunda btn lem aydnlk ve kldr. Ondan
gda alr, onunla doru yolu bulur. Mukallit ve mrit de insanlarn anladklar ey, bu atein nurlardr. Ate
ehlinin parlakldr. Zira dnya, ehli cehennemin odunudur ve dnya cehennem suretindedir.

Beyit:

Eer cehenneme meyledersen almaz. nk czlerin hareketi, daima kendi kllerine dorudur.

ehvet atei, kendilerine galip gelen ve nefislerini, tabiatlarn istil eden hayvan gibi insanlar cehennemin
czleridir.

Bu trl hayvan gibi olan insanlar ehvet atei ve nefis galip gelmitir. Bunun iin onlar cehennem
paralarna dahildirler. O halde nasl olur da bunlar ehvet ateinin czlerinden mrekkep olan bu dnyaya
meyletmezler?

Fer'in aslna dnmesi tabiidir. nk: yi eyler, iyi kimseler iin; kt eyler kt kimseler iindir. (Sre: 24,
yet: 26). Bu sdi nur, ate ehli indinde gerek nur gibi grnr. Karada yaayan kular iin toprak hayattr; fakat
balklar ve sukular iin bu ayn toprak lmdr ve byk bir ikencedir. Hayat veren o nurun grmiyenler,
hayat yok eden bu atee - nra- nur derler. Bu nurlarn asl, gnein suretidir. Gne de atein maden oca ve
emesidir. Ay ve yldzlar gneten faydalanrlar. Yeryznde bulunan her ate, her alev ve k gnein bir cz' ve
bir assdr. Bu ynden nurlar atee mensupturlar, nur deildirler. Onlarn sadece, adlar nurdur. Halbuki mnevi
bir nur yakmaz; belki hayat, can verir. Lmbann n ve atein parltsn yeil bir yapraa dedirirsen yapra
derhal kurutur ve karartr. Bunun gibi insann vcuduna ve kalbine de dokundurursan bunlar da yakar ve yaralar.
u halde bunun, isminin "nur" , aslnda "nar" ate olduu malm olur.

Mnevi nur eritii yere hayat, canllk, salk ve rahatlk balar. Nee, huzur, ferahlk, marifet bilgisi, gr,
vecd, ak ve evk, vuslat, emel, gaye bunlarn hepsi ykc deil, yapc nurlardr. O halde o nur, mnann
parlakldr. Asl olan, bu nurlarn aslnn asldr. Demitik ki her vcutta bulunan byle yz binlerce nurun hepsi o
nurun aksinden meydana gelmilerdir ve o Allah'n nurudur. Parlyan bir yldz gibi, o mishabn dili, velinin bir kandil
gibi olan cisminden, yeri, g, ar, krsiyi nurla doldurmu ve aydnlatmtr. nk Allah, gklerin ve yerin
nurudur. (Sre: 24, Ayet: 35).

Bu mesel deil, misldir. Akl, bilgi ve zek ile bunu halletmek imknszdr. Bu havada sdk ve ak kanadiyle
umak lzmdr. Tadmyan bu hali bilmez. Yazy renmeden okunamayaca gibi.

Beyit:

Bir eyi aramadan bulamazsn. Fakat dost,

bu kaideden mstesnadr. Onu bulamaynca arayamazsn.

Sylediimiz bu kelimelerden her birinin hudutsuz bir erhi ve hadsiz tafsilt vardr. Onu sylemek ve
 www.semazen.net

yazmak iin mrler lzmdr. Lkin szlerin srlar, bu hale vkf olan kimseler iin sylenmitir. O kimselere bin
taneden bir tane sylense, ondan hepsini anlarlar. Mesel, bir cemat ortasnda birok kaziyeler vak olsa birka kii
buna vkf olsalar, btn cemaatin bu kaziyeleri bilmesi, anlamas gerekmez. Esasen onlara uzun uzadya anlatmaya
da lzum kalmaz; zet olarak anlatmak kfi gelir; bazen "falan kssa" derler. Kssann geri kalan ksmn mufassalan
anlatlmaya lzum kalmadan, bu topluluka anlalr. Allah dorusunu bilir.

FASIL: 11
Temiz ruhlar, melekler, felekler, yer, ar ve krsi, levh' kalem ve dier eyler yok olur ve fena bulurlar.
Fakat mminin lmesi zahiren lmek ve yok olmak ise de, buna lm demezler. nk onun yok olan ve fena
bulan gzellii bu ekilde, bir iken bin olacaktr. u halde byle bir lm olamaz. lm onun lmemesidir.
lmedii takdirde biri, bin olamaz.

Bunu una benzetebiliriz:Mesela, bir buday veya aa tohumunu, bir ekin tanesini yere gmdkleri
zaman, o tane yerin altnda su haline gelir, baka eylerle kararak tamamiyle yok olur; fakat sonunda bahar
nefesi btn hububata eritii zaman, o yok olmu olan ey, yz defa daha gzel olarak, tekrar meydana kar. u
halde hakikaten o tane lmemitir.lm, ac ve kt bir tanenin veya batc bir dikenin ld zaman, onun bu
irkinliinin bir iken bin olmasdr. Bunlar her lahza "Keke olmasaydm ve aleme gelme-seydim!" derler.te asl
lm budur; belki byle bir hal lmden daha fenadr. nk onun "ou", ikence ve kt durumda iken lm
ister. Tpk bunun gibi kafirler de kendi irkinliklerini grerek: 25 "Ah! Keke ilk olduumuz gibi yine ylece olsaydk
ve olduumuz gibi yine ylece toprak olsaydk ve varol masaydk." derler. te bylece kfirlerin straplarnn
iddetinden, lm temennisinde bulunurlar ve Allah'dan binlerce can rica ederler. Cehennem atei onlarn
etlerini yakar, yok eder. Allah onlara yeniden bir deri ve et verir; fakat, cehennem atei tekrar bunu da
yakar.Onlarn derileri pitike, azab tadmalar iin derilerini yenileyeceiz. (Sre: 4, yet: 59) buyrulduu gibi;
lm, bu halden iyi olduu iin eer buna lm derlerse yanl sylenmi olmaz, yahut da yz dorudan ancak
birini sylemi olurlar. Mesel bir kimse, bir adama on direm balam olsa ve herkesin yannda: "Falana be
direm baladm" dese yalan sylemi olmaz; nk vermi olduu bu on diremde be direm mevcuttur. u halde
yalan sylememitir. Bu lm de yz lme bedel olduundan eer bir kimse ona "lm" derse yanl sylemeyip
belki yzde birini demi olur. Bunun iin ekiynn lm, bu cihetten lm oluyor. Mminlerin, salihlerin ve
evliyann lm, zahiren lm olmakla beraber, buna "lm" demezler, belki "hayat" derler.26 Allah iin yayan
ve kendilerini Allahya feda eden kimselerin ldklerini zannetmeyiniz, nk onlar belki kendilerini yaratan
Allah'n huzurunda yaarlar. Allah, yokluk halinde iken onlara rzk verir. Onlar memnun ve mesutturlar. Neticede
bir buday gibi olan varlklarnn arpa ve dar olmayarak, tekrar buday olaca hakikatini bilirler. Bir taneleri yz
tane olacaktr. Zira: Bir baakta yz tane (Sre: 2, yet: 262), buyrulmutur. Mmin, o tatl tane gibi lm
halinde iken hal dili ile yle der:

(Eer ben lrsem bana ld demeyiniz, nk o ly dost ald gtrd ve onunla yayor.)
(25) Keke toprak olsaydm! (Sre:78, Ayet:40.)

(26)
Allah yolunda lenleri sakn l sanmaynz, onlar Allah'n yannda diridirler; rzklarna nail olmaktadrlar. (Sre: 3, yet: 163-164.)

Allah buyuruyor ki : "Benden baka ne varsa hepsi yok olur ve kalmaz , insandan, melekten, eytandan ve
periden hibirisi kalmaz, yalnzca ben kalrm. Zira her ey fena bulur, ancak O bakdir. (Sre:28, yet: 88). Her ne
kadar mminler lrler ve yok olurlarsa da buna, lm demeyiz. Hatt hayatn da kendisi deriz. Tpk yerin
altndaki buday tanesinin lmesi ve yok olmasnda olduu gibi... Fakat, ekiyann ve yollarn kaybedenlerin
lmne lm deriz. nk lm ve yokluktan sonra, hair vaktinde, onlara avdet edecek varlk bir lmden
daha beterdir. Bu yorum ve bu aklamay, o zmrenin inanlar ve szleri zerine diyoruz ki onlar, yle derler:
"Her ey yok olur, ancak, O kalr" (Sre: 28, yet:88), Elbette bu yet dorudur. Bunun mnas; mminler, temiz
insanlar ve melekler hepsi de lrler. Allah'dan baka tek bir varlk bile kalmaz. Bu takdirde onlarn dedikleri ve
inandklar eyi isbat etmi oldum. Byle bir lm, zahiren lm ve yokluk grlmesine ramen hakikatte hayatn
ta kendisidir. Her kim buday ekmez ise onu: "Niin bu taneleri yaatamyorsun? Buday evinde saklayp, topraa
ekip samyorsun ki onun bir tanesi yz, hatt bin olsun! Bylece hem kendine, hem budaya zarar veriyorsun?"
 www.semazen.net

diye ayplarlar.

Binaenaleyh byle bir lmn, ayn hayat olduunu bilmi olduk. Allah herkesten iyi bilir.

FASIL: 12
(27) Allah gklerin ve yerin nurudur! Onun nuru iinde ra bulunan bir kandillik (Mikt) gibidir ki o ra
billur kandildedir, bu billur kandil, sanki parlak bir yldzdr; douda ve batda bilmeyen mbarek bir zeytin
aacndan yaklr. Ona ate dokunmasa da ya hemen k verecek gibidir. O kat kat nurdur. Allah, nuru ile
dilediini hidayete erdirir. Ve insanlara hidayeti sezmeleri iin misller gsterir. Allah her eyi hakk ile bilir.
(27) Ulu Allah gklere ve yere nur verendir. Onun nuru iindede ra bulunan kandilin gibidir. ra billur iindedir. Billur prl prl parlayan bir yaldzdr.

arkta, garpta bitmeyen mbarek bir zeytin aacndan yaklr. Ate dokunmasa da onun ya hemen k verecek gibidir. Nur zere nurdur. Ulu Allah dilediini nuruna eritirir.
Ulu Allah insanlara misaller gsterir. Her eyi hakkiyle bilen O'dur. (Sre: 24, yet:35.)

Hazret-i Peygamber buyuruyor ki: "Yksek ve celil olan Allah, yerin ve gn nurudur. Onun nuru, inide
mum ve kandil koymak iin manastrn bir kesinde bulunan dipsiz bir hcre gibidir. Kandil'in bulunduu bu
yerde (Mikt) bir parlaklk olur ve o parlaklk billur kandilde, parlak bir yldz gibidir. Ne douda ve ne de batda
bulunan zeytin aacndan yaplr. O kandilin ya kandilin k vermesi gibi parlaklk verir. Onun mnas udur: O
mikt velinin vcududur. Zeytin ya, onun temiz olan gnldr ve Allah'n bu gnlle alkas vardr. nk
Allah: "Ben ki Allah'm gklere ve yere smadm, ancak mmin kulumun kalbine sdm" (H.K.) buyurmutur. O
kandilin nurunun aksinden, lemin vcudu nurla dolu, canl, zinde ve tazedir. O nur hissedilmez, mnevidir.
Benzersiz ve keyfiyetsizdir. Bu nur nefisler ve akllardan parlar. Nefisler ve akllardan hayvanata ve hayvanattan
nmiyattan cemadt zerine, bir hayat peyda etmek iin geer. Btn bu klar, o nurun eserleri ve akisleridir.
Binaenaleyh gerek hayata, Allahyle kaim ve Allah'n halifesi olan bir veli maliktir. Gkte ve yeryznde bak olan
btn eyler, onun nurunun aksi ile diridirler. Hayat, onlara ariyeten verilmitir. Demirdeki scakln ve bu yzden
meydana gelen krmzln mstear olmas gibi... ayet demiri ateten ayrrsan mstear olan bu kzllk atein
aksine olarak geer. Ate, scaklk ve renge kendiliinden maliktir. Bu iki vasf onda ariyeten mevcut deildir. O bizzat
byledir. Kutup kendi mihverinde dner. Yani onun yardmna muhtatrlar ve derece ile onun yardmn kabul
ederler. Tpk gn drdnc katnda bulunan gne gibi. Evvel , gn drdnc katna akseder,
drdncden ncye oradan ikinciyi ikinciden de yerin ats olan birinci ge ve oradan da yeryzne akseder.
Akllarn ve ruhlarn gnei olan o kutup, ilk defa en nde ve kesif olan o saf zerinde parlar, ondan sonra, saf,
saf ve tabaka olan mertebeler zerine gider. Nurlu perdeler ve karanlk tabakalar yerin ve gn yedi tabakas
gibidirler. Yalnz bu nurlu ve karanlk perdeler mnevi perdelerdir. Nurlu olanlar meleklerin, mminlerin, evliya
ve kutuplarn zatlar gibidir. Karanlk tabakalar ise, tpk eytanlar ve perilere benzerler. Hepsi de kendi mnevi
cevheri lsnde ondan yardm grr. O halde bu kutbun zat, gn ve yerin nurudur. Manastrda bulunan
her n, oradaki kandilin nurundan olmas gibi, yerin ve gn nuru da o kutuptandr. Dar grl kimseler,
manastrda bulunan o nuru, manastrn kendisinden olduunu zannederler. Hakikatten haberdar olan kimseler
ise o nurun kandilden meydana geldiini ve kandilin parlts, olduunu bilirler. Cann suretini, insan
vcudunda grmek mmkndr. Vcutsuz grmek kabil deildir. nk o, ekilsiz ve benzersizdir. u halde
cisimler, ruhlarn hareketini gstermek iin meydana gelmilerdi. Eer bir kimse: "can nedir?" diye sorarsa ona
derler ki: "Ey kr, gafil! Bu sorduun nedir? Hi cansz bir l sual sorar m, ayakta dolar, elle tutar, gzle grr,
kulakla iitir, dille syler mi? Can, bir divar deildir ki elini onun zerine koyabilesin. O yle bir mnadr ki nereye
dokunsa hayat ve hareket hsl eder. Her eyi grebilme, onun yapabilecei bir eydir. Gln ve misk'in gz
burundur. Sesin gz kulaktr. Ac ve tatlnn gz damak ve azdr.

nsann yzn, kulakla grmek imknszdr. Gzle ses iitilmez. Heliyleyi grmek mideyi
mlyimletirmesiyle mmkn olur. Badem yan grmek onun kuruluu gidermesiyle olur. arabn tesirini
meydana getirdii sarholukla grebiliriz. llarn ve macunlarn baz zellikleri vardr. Bu zelliklerden dolay
onlar isterler, satn alrlar ve kymetlerini ona gre artrrlar; fakat bu zellikleri gzle grlemez; onlar ancak
anlay gzyle grlebilirler. Bunun gibi Kur'an'n mnasn ve Delili, his gzyle gremeyip idrk ve anlay
gzyle grrler. Can yle bir eydir ki seninle olduu zaman yaarsn ve bu sebeple senden yzbin trl hareket
hsl olur. Yrmek, oturmak, almak, tutmak, konumak, grmek ve iitmek, rahat ve elemden mteessir olmak
gibi. Can senden kp gittii zaman bunlarn hibiri meydana gelmeyip cansz bir cisim olursun; bir ta ve toprak
paras gibi dersin. O halde ey aklsz! Can grdn halde can nasl olur, nasl diyebiliyorsun? Netice olarak
denilebilir mi vicdan olan mnay grmek, hissedilebilen eyleri grebilmekten daha kuvvetli ve daha aktr.
 www.semazen.net

Mesel grme hissi olan gzle, bir adam grrsn, gzlerini kapadn zaman onu artk gremezsin. Yahut adamn
szn iitirsin, kulaklarn tkadn zaman iitmemi olursun; fakat iinde bir keder veya nee hissettiin zaman
insanlara: "u anda mesudum, neeliyim veya kederliyim" dersin. Gzn yumsan da asan da o keder veya nee
gizlenemez ve senden ayrlmaz. u muhakkak ve yakndir ki vicdan eyler mahsusattan daha ok grnmektedir.
Nee ve keder bazan gelir, bazan gider. Sertlik, iyi muamele, cmertlik ve hasislik, kahramanlk ve korkaklk,
ehvet, zevk ve ak, bunlarn hepsini grnce: imdi bu haldeyim, diyorsun da gece ve gndz seninle olduu
halde, acaba can nasl bir eydir ve nedir, diye sormaa nasl cesaret edebiliyorsun? O anda bir kimse olsa sana: "Sen
ne garip bir merkepsin ve ne tuhaf bir kzsn! Cevabn verirdi. Senin vcudun, cann zuhur ettii yerdir.
Senin her cznde, vcudunun tazeliinde ve uzuvlarnn kmldamasnda, yznn ve znn parlamasnda hlsa,
batan ayaa kadar her eyde grnen ey candr. Can kalmaynca, iitme, grme, koklama, tatma ve dokunma
gibi duygularn bata bulunan yldzlar, ie yaramaz bir hale gelirler ve dklrler. Gk gibi olan ban yerini
tekil eden ayaklar, dizler ve parmaklarn kuvvet ve hareketleri ie yaramaz bir hale gelir ve hareketsiz kalrlar.
Sinirler, diz, topuk ve parmak eklemleri birbirinden zlr ve dalr. Bunun gibi, gn atsnn temizlii,
gnein, ayn k ve scakl, yldzlarn parlakl, o nur ve o can, onlardan ayrld zaman hepsi hareketsiz kalp aa
dklrler.28

Onun aya olan yer yarlr, dalar aa der ve paralanr. te o zamanda dnya byk bir sarsnt ile
sarslr.29
(28)
Gk yarld (Sre:81, yet:l 2), gnein devrildii yldzlarn dkld zaman. (Sre:82, yet: 1.)

(29)Vaktaki
dnya o mthi sarsnt ile sarslr. (Sre: 99, Ayet:l.)

nsann vcudu bir can ile diri olduu gibi gn ve yerin ahs da bir can ile dirilir. O can kt zaman, her
ikisinde de tazelik, revnklk, gzellik kalmaz. Hakkn halifesinin nurunun aksinden yer gk diri ve aydnlktr.

Bir zeytin aacndan yaklr (Sre-i Nur; yet: 35): Velinin can, gnl olan o kandilin zeytinya, kutup
olmadan ve kemale ermeden evvel parlaktr. Sevgilisine vsl olunca ve cz klle balannca, damla denize dnnce
nur zerinde nur olur. nk, eer o nurun, bir cz' ve yakn olmasayd o nura balanamazd. Cz'lerin hareketi
daima kendi kllerine dorudur. Nurun zerine nurdan baka bir ey gelmez.

Beyit:

Allah' gene Allah grr. Ondan bakas oraya nasl sabilir?

nk deryay vahdette gayr ayardan baka bir ey deildir.

Nazm:

eyh "Enel-Hak" dedi ve gayeye vsl oldu. Btn krlerin boazlarn kesti. Ey inat, kutbun benlii
ortadan kalkarsa geriye ne kalr! artk sen bunu dn. Senin eer bir gzn varsa a ve bak, bu "L"dan
sonra ne kalr?

Vuslattan evvel onun can nur idi ve o nurdan k ve parlaklk verirdi. O nur kemle erince, kendi aslna
vsl oldu. I ve parlakl artt ve kemal bulup kutb-u asr oldu.

Allah dilediini nuruna eritirir. (Sre:24, Ayet:35). Allah o aslndan olan sekin ve azizlerden baka,
herkesi kutb-u hidayete vsl etmez, Allah ezelden o nurdan nasipleri olmayanlar, aki ve mahrumlardan
yaratmtr; ve onlarn varln zulmet ve dalletten hasl etmitir. Onlara byle kutbun huzuruna varmaa yol
yoktur.

Beyit:

Onlar, Elest cezbesine tutulduklarndan beri ayrlmamlardr.

Said, anasnn karnnda said, ak de anasrn karnnda ak olarak yaratlmtr.(H.).

 www.semazen.net

FASIL: 13
Kalp dediimiz eyden kastmz, bir kan damlas veya bir et paras deildir. Byle bir kalbe btn hayvanlar
sahiptir. kz, merkep, deve gibi her hayvann bir kalbi,ak cierleri ve bir kara cieri vardr. Bizim kalbden
kastetdiimiz ey, keyfiyeti tarif olunamyan bir nurdur. te bir kan damlasndan ibaret olan kalp, o nurun uradr.
Bu nur; sonsuzdur. Gz nuru, gzn iindeki siyahlk ve beyazlk deildir. Bunlar iitmenin meydana geldii yerledir.
Duygularmz, iinden su akan oluklar gibidir. itme, grme, konuma ve tadma ve dokunmadan ibaret olan bu
be duygu, grnte baka baka olmalarna karlk gerekte bir can ile diri ve kaimdir.Bu be duygunun
oluundan akan su, candr. Mesel, bir kimse evini bir mum veya kandille aydnlatsa ve evin iindeki tek nurdan
darya nurlar salr. Duvarlardaki ok olmasna ramen evin iindeki nur, bir ve ayn nurdur.

Ba cansz eylerden yaplm olan evlerde, insann vcut evinin camlarndan ibaret olan duygular aksine
olarak her camdan ayn nur grnr.nki bir ev gibi olan insan duygu vastalarna gelen ayr nur, her birinde baka
bir i yaratr. Baka bir sanat gsterir. Gz camna gelince grme hsl eder. Kulak camnda iitme, burun camnda
koklama, az camnda tatma, el camnda dokunma meydana getirir. O nur vsl olunca her birinden birbirine
benzemiyen ayr ayr bir takm iler hsl eder. Mesel, bahar mevsimi ve scakl ceviz aacna temas edince ceviz
yetiir. Bunun gibi hurma aacnda hurma, elma aacnda da elma biter.

Bahar mevsimi, hakikatte bir eydir; fakat her aata ayr bir i yapar ve ayr bir tesir gsterir. Tpk bunun
gibi olan duygularla, bahar mevsimi gibi olan can eritii zaman her duyguda ayr bir i, ayr bir zellik ve ayr bir
haraket meydana gelir.Trk, Rum, Zenci, Habe gibi pek ok insanlara o nur eritii zaman her birinde baka bir
i ve baka bir tesir icra eder. Her birini bir i ve bir sanat sahibi eder. Birini zlim, birini adaletli, birini iyi huylu,
birini huysuz, birini cmert.birini hasis, birini cesur, birini korkak yapar. O halde btn bu trl sanatlar ve
yoktan varedilmi eserler, ignsanlar, halk, trl trl tabiatlar bir tek nurdan faaliyettedirler. Hepsini ayn
nurdan gren kimseler, Allah'n byklne muvahhittirler.Btn bu naklardan, onlarn indinde iki ve
olmaz. Onlar: bizim indimizde yani bizim iin her ey birdir, derslerse yanl sylemi olmazlar.nk bu naklar
ve varlklar, onlara matlplar olan tek nur ile eriir. Mesel, sen birini grmek istersen, gerek Trk, gerek Hintli
olsun, sana o istediin eyden bir nian verir ve onu sana gsterirlerse her ikisi de senin indinde bir olur. Zira her
ikisi de senin iin ii yapyorlar ve istediin eye yol gsteriyorlar.

Beyit:

Kfr ve din yani kfir ve dindar, her ikisi de:

"O, tektir ve O'nun orta yoktur", diyerek O'nun yolunda koarlar.

Bu beyit herkesin hakknda olmayp yle bir kimsenin durumu iin sylenmi olur: Mesel, bir ressam,
yanlz gzel olan eylerin resimlerini yapp irkin olan eylerin resmini yapmazsa; baka bir ressam da her ikisini de
yapabilse, bu ikinci ressamn sanat birinciye nazaran daha ok kemale ermi saylr. Gzel ekillerin onun sanatnn
kemalini gstermi olmas gibi, irkin resimlerde sanatnn kemalini bildirmek ve gstermektedir. Bu eitli
resimlerden ressam, onun kemalini ve cemalini grebilen kimse iin gzel ve irkin, iyi ve kt bir olur. nk
bunlarn hepsi, ressam tarif ederler ve gsterirler. u halde hepsi birdir.

Beyit:

Sen gzelsen irkine kmseyerek bakma!

Zira bu yolda sinek de, tavus kuu gibidir.

Tavus, Hakkn sanatnn kemalini gsterir. Sinek de tpk bunun gibidir. Bu bakmdan her ikisi de ayndr.
Fakat, ressamdan habersiz olanlar ve onu aramayanlar, yalnz resmi nazar itibare alrlar. Bunlar karsnda irkin
ve gzel nasl bir olabilir? Ac ve tatl nasl ayn tad verebilir? Byle kimselere vahdet (birlik) leminden bahsetmek
doru olmaz. nk onlar mteaddit olduklarndan adette kalmlardr. "Vahid'den gafildirler. Onlar, irkin gzel,
ac tatl birdir, derlerse yalan sylememi olurlar. ittikleri eyi sylerler. O sz kalblerinden kmamtr. Bu
cansz bir ekil ve nursuz bir kandil gibi olur. Hi kimse bu szden istifade edemez. Sz, o kimsenin szdr ki
bunlarn hepsinden o "Bir"i anlar ve arar. Ne kadar trl trl ekiller grse yine o "tek" olan zt nazar itibare
alr. Hepsinden murat o "zattr", o naklar deildir.

iir:

Yzlerce naktan, trl trl hnerler gsteren bir nak gibi...

Ona iyi bakarsan hepsinin bir olduunu grrsn.

 www.semazen.net

Deniz birdir, fakat say onun dalgalarndadr.

Bu saydan geersen dalgann da, denizin de bir olduunu grrsn.

Seninle beraber bulunan bir adamdan, bazan bar, bazan sava, bazan hasislik, bazan cmertlik, bazan
ykma, bazan yapma, bazan kahramanlk, bazan korkaklk, bazan uyku, bazan uyanklk, bazan glme, bazan
alama, bazan susma, bazan konumak gibi birbirine benzemiyen bin bir trl i meydana gelse, bunlarla o adam
daha iyi tanr ve daha ok seversin. O adamdan meydana gelen birok hallerle onun birliini tasdik ettiin gibi, yerin
ve gn dnmesi, k ve yaz gibi trl trl mevsimler, lim, cahil ve zalim olmak zere eitli insanlar, kara ve
deniz, ku ve balk daha bunlar gibi pek ok eylerden ibaret olan Allah'n sanat ve kudretlerinden de, Allah'n
birliini bilmelisin ve yanlz onu sevmelisin. O zatn byklnde, kudretinde gzelliinde ve kemalinde zaman
zaman mest, k ve gark olmu olmalsn.Ondan baka hibir ey gzne grnmesin!

Bunun gibi birbirinizi trl trl szler, iler ve hallerle grrsnz, tanrsnz, bilirsiniz. Birbirinize
balanrsnz. Bundan bir rahatlk, bir huzur hissedersiniz ve dersiniz ki: "Birbirimizden pek ok haller grdk
ve birbirimizi ok iyi tandk, anlatk; bakalar ile ainalmz yoktur. Onlar sadece uzaktan gryoruz."

Halbuki, Allah'n ii ve gc saysz ve snrszdr. Onun sanatnn eseri olmayan hi bir ey yoktur. Yere bak,
ge bak, nereye bakarsan bak, hepsi onun sanat ve maldr. Alt ynn dnda bulunanlar da O'nundur. Hlsa,
hangi tarafa dnerseniz Allah'a ynelmi olursunuz! (Sre: 2, Ayet: 109).

Baz ilerde yz gsteren bir kimseyi gryor ve tanyorsun. Her eyde yz gsterdiim halde beni niin
grmyor ve ve tanmyorsun? Sen, aacn stndeki kuu gryorum, aac gremiyorum, sa gryorum, ba
gremiyorum, sahradaki aldn gryorum, sahray gremiyorum, diyen aptala benziyorusun. Byle bir akla, akl
ve byle bir manta mantk demek gln olur.

Allah gneten daha ak, daha meydanda ve daha ayandr. Bir eyi ayan olarak grdkten sonra varlna
delil isteyen bir kimse, merkepten daha ziyade merkeptir. Bu adam hsrana dmtr ve bir ie de yaramaz...

Gnein iki vasf vardr: Ik ve scaklk. Gne bu iki vasf ile btn leme ayandr. Alt ynde bulunan btn
yaratklar, Allah'n birer sfat olmasna ramen acaba bu sfatlar o cahil baykuun gznden nasl kayor?

Beyit:

O, hem ilk, hem son, hem d, hem itir.

Hem serde, hem srdadr. te herkes bu sradan gafil ve cahildir.

FASIL: 14
Suretler, mnadan haber verirler ve onu anlatrlar. Herkes mnay kavrayamaz ve gzelliini gremez.
Sureti ancak suret grr; can iin, can lzmdr. Suret ehlinin mna lemine inanmas ve ondan biraz haberdar olmas
iin mnay surete getirmek lzmdr. Mnevi gklerden haber vermeleri iin bu gkleri sreten ykselttiler.

Beyit:

Can leminde bu dnyann gklerine hkmedecek ne kadar gkler vardr.

Can alemindeki o gklerin ykseklii, ruhsal ve niteliksiz olduundan bu lemdeki gklerin ykseklii de
niteliksiz,altsz,stsz ve mnevidir.

Mesel: "Bu adam, u adamdan stndr." dediin zaman bu stnlkten kast, sreten deil, mna
bakmndan yani,izzet, kadir ve kymet itibariledir. Bunun gibi dinar, diremden yksektir dediin zaman da
buradaki ykseklik eklen olmayp kymet itibariyledir. Dremi damn stne, dinar da yere koysan, yine dinar
 www.semazen.net

yksek, direm dk olur. nk onlarn ykseklii, sur deildir. Mna leminde ve benzersiz olan o cihanda
birtakm mnevi ykseklikler vardr. Fakat, suret ehlinde onu mahade edebilme kabiliyeti yoktur. O ykseklii
bilmeleri iin gn sureti, bir msal olarak geldi. Bunun gibi aalk nefsini anlamalar, bilmeleri iin deyer, dun
himmetlerinin, kymetsizlerin, kudretsizliklerin alaklna msal olmak zere meydana geldi. Eer, ykseklik ve
alaklk mnada olmasayd bu iki ey, yer ve gk de olmazd.

yle ki bir hali, ancak vki olduu zaman anlatabilirsin. Vki olmayan bir eyden nasl bahsedebilirsin?
Kerametler ve mucizeler cahil ve mnkirlerin haberdar olmalar iin ortaya kmtr. eyh, mritte bir tasarruf
yapar ve onun lm olan gnln diriltir, kr olan gzn aar. Bylece onun mnevi karanl tamamen nur ve
bakr gibi olan varl da altn olur.lemi sonsuzlasn Bin trl hikmet baheleri, ilim glzarlar, bilgi ve grgy
bu i lemde bitirir. Huriler ve cennet kkleri meydana getirir. Bu mrid eyhinden byle kerametler grdkten
sonra o mrit eyhin kendisine: "Sen, dn bunu yedin.Yarn yle yapacaksn" gibi gaibten haben vermesine hi
deer verir mi? Bu gibi kerametler zayf olanlar iindir.

Nuh tufan, ruhsal tufanlardan bir rnek idi. Hasif ve Mesih de, ruhlar leminin hasf ve mesh'inden misldi.
nk yzbin edepsiz kstah, Hakkn emrine kar koydular. bdette, tatte tembellik gsterdiler. Bu sebepten
onlarn ruhlarn mesh ettiler. Fakat bu meshi herkes gremez. Grleri dar ve surete bakanlar iin de sri meshi
peyda ettiler. yi veya kt olarak suret bulmu her ne varsa hepsi bu mna yzndedir. Mna ise lem-i gaybdadr.
Hatt ehl-i surete ondan bir parack eriir. Aalar, baheler, akar sular, mnevi cennetten bin paradr.
ocuklardan ve kadnlardan ibaret gzel yzl varlklarn hepsi o meleklerden birer paradr. Dnyann zevki
azdr, dedi. (Sre:4, Ayet:79). O, sonsuz lemlerden ve zengin hazinelerden surete in olanlara az bir para
gnderdim. nk onlarn hepsi surete snmazd. Denizi testiye sdrmak mmkn olmayaca gibi... Hatt
yerlerin, gklerin ve dnyann halleri, o lemin yannda oyuncak ve hakikatin nnde mecaz olurlar.

Dnya ancak oyun ve elencedir. (Sre:57, Ayet: 19). Dnyaya oyun derler. nk ocuklarn oyunlarna
benzer. Mesel kkler sokaklarda oynarken aralarndan birini padiah, birini vezir, birini hcip, (perdedar) birini
tercman yaparlar. Yahut ata biner gibi deneklere ve eteklere ve eteklerine binerler. Bu oyunlar hakikaten
almlardr. Gereini, cidd olann, grmemi olsalard bunlar nasl yapabilirlerdi? u halde her oyunun bir ciddyi
taklitten, her mecazn bir hakikatten, her katn bir saftan, her yalann bir dorudan meydana geldii belli olur.

Bir kimsenin, kalbi nakit zannedip kabul etmesi midiyle, daima kalp nakit kokusuyla yaparlar. nsanlarn
doru zannetmeleri iin yalan doru kokusuyla sylerler. Alemde, nakit olmasayd muhakkak ki kalp da olmazd;
doru sz olmasayd kimse yalan sylemezdi. Akll olan, mecaz ve oyunu grd zaman bunlarn cidd ve hakikisi
de olduunu bilir. Ciddiye uyar ve onun iin alr. Bu ekilde teferruattan esasa eriir ve glgeden sahibini ar-
yarak, glgenin gzellii ile aldanm olmaz. nk, eer senelerce glgesi arkasnda ok atarsan kuu avlayamazsn.
mr torbasnda ok biter ve hibir eye eriemezsin. Aac, gnei, ay, yldzlar suda grsen ve onlar senelerce suda
ararsan hibir zaman o aatan meyve yiyemezsin, ona yaslanamazsn, vsl olamazsn. nk suda grdn o ey,
onlarn aksi ve haylidir. Binaenaleyh, akll olan, bir eyin aksinden ve hayalinden onun hakikatini arar.

Bu lemin varl, o lemin aksi ve glgesidir. Aklllar bu lemde, o lemi aramlar ve glgeden, glgeyi
douran eye doru yrmlerdir.te, bunlar bu yzden lmsz ve sonsuz olarak kaldlar ve kymet biilmeyecek
kadar deerli hazinelere kavutular ve cennet nimetlerinden yediler. Bunlar hakknda: Onlarn yemekleri daimdir.
(Sre: 13, Ayet:35) buyrulmutur.

O lemin bir glgesi olan bu leme k olanlar, mrlerini sarfettikleri halde, hibir eye erimeden ve
hibir kazanlar olmadan bu lemden gtler.

iir:

Dnya hayalden baka birey deildir.

Fakat o hakikatte Haktr.

Kim bu hakikati bilirse o, tarikatte ei bulunmyan bir sliktir.

Allah daha iyisini bilir.

 www.semazen.net

FASIL: 15
Bedenlerdeki canlar, havuzlardaki sulara, dnya ile ilgili bulunan megaleler, vesveseler ve iler de suya
karan ve sf suyu bulundran topraklara benzerler. nsan bu bulanklk yznden, iine baknca bir ey gremez.
Derhl kendi iinden ve canndan kaar, mrn ho geirmek ve bir zaman megul olmak iin gzn ve akln
dier insanlara evirir. Mesel, bir adamn evinde ne hal, ne hasr, ne ekmek, ne arap ve ne de et olsa, stelik ok
irkin ve ihtiyar bir kars bulunsa, tabiatiyle o adam byle bir eve girince, bu irkinlik ve holanmad eylerden
uzaklamak ve kendisini dar atmak, sokaklarda, pazarlarda dolamak ve baka insanlar seyretmek ister. Bunun
tersine olarak evi mmur ve iinde her trl kymetli hallara ve kskanlkla gnl verdii ve perilerin kskanaca
kadar gzel bir kadna ve yiyecee sahip olan bir kimse, evine girince artk kmak istemez. Mhim bir i iin dar
kt zaman akl tamamen evde kalr. Eve dnmek iin alelacele o ii bitirir. nk evinde bulunan ey, darda
grdklerinden daha sevimli ve daha tatldr. Hatt, onunla biraz ahbaplk etmek ve konumak iin dar kmaa
gelen ekseri dostlarn geri evirir ve bahaneler bulur, dar kmamak iin yeminler eder. Hizmetilere, o
adamlara: "Bir yere gitti, evde yoktur" demelerini tembih eder. Evden dar kmak byle bir kimse iin de eve
girmek, gln bir ey ve azaptr. Bunun iin rahat olan herey, onun iin bir ikencedir. Onun iin rahat olan da
bunun iin azap ve zahmettir. Bunun dary istememesi gibi o da ieriyi istemez. Bu cihetten Allah, (Allah'n selm ve
slat onun zerine olsun) Resule: bildir! (Sre:5, Ayet.VI). diye emretti. Yani: Ey Muhammedi kendi btn
evinden dar k ve bizim havretimizden bu haberi insanlara eritir. Onlara yol gster ve bizim rislet ve
haberimizi onlara syle.

O'na, bunu halka eritir! diye emretmek, O'nun i evinden dar kmasnn kendisine ne kadar ac ve g
geldiine ve bundan son derece nefret ettiine bir delildir. Bir kimseye asla helva ye! yahut ok a olan birine,
yemek ye! veya ok susuz olan birine, su i! diye hkmetmezler. Emir ve ilzam, emri yerine getirene bunda bir
zahmet mevcut ve tabiatinin buna muhalif olmasnda mevzuubahistir. Mesel, be vakit namaz vaktinde klmak,
zamannda da oru tutmak, kendi hell malndan zekat vermek, zenginin Kbeyi ziyaret etmesi...te emir ve
ilzam bunlarda olur. nk Peygamber iin de birtakm mnevi mmurluklar seyrediyecek eyler, ayrlklar, akar
sular, huriler ve kklere maliktir. Allah'n nedimi ve arkada idi. Byle bir ebed meclisi ve lmsz hayat brakp
boazna kadar dnya amuruna batmbir avu kr, mflis, irkin, mahrum ve mnkirle megul olmaa ve
onlarn elinden tutup bataklktan karmaa, burda yetimezmi gibi stelik bunlarn, merkeplikten, bilgisizlikten ve
krlkten, byle biricik padiaha: "Biz sana el verdik, senin szn dinledik ve sana balandk." diye O'nu minnet
altnda brakmalarna nasl tahamml edebilirdi? Byle bir hali, sahip olduu o gzel hale nasl deiirdi? yle gzel
bir durumun byle bir duruma dnmesinden nasl nefret etmez ve ondan nasl kamazd? Bu ona ok zor geldiinden
ve bunda byk bir mcadele grdnden Allah'dan ey Resul! bildir!" (Sre:5, Ayet:7l). emri geldi.O halde, bir
kimsenin kendisiyle megul olmas, kendisinde bir hazine bulduuna delildir. Bir kimsenin bakalariyle uramas
da okimsenin manen ifls etmi olduuna ve isiz gsz kaldna delildir.

Beyit:

Kendine kendisinden bir arkada yapan kimseye,

ben ve benim gibi yz kimse kle olsun!

Fakat, o bedbahtlar, hakikatte mflis deildirler. Sadece, kendiyeriyle uramlar veAllah' talebetmek
lzm geldii gibi, kendilerini talebetmemilerdir. Kendini bulan Allah' da bulur. Zira: Kendi nefsini bilen Allah' da
bilir.

Beyit:

Her kim kendini iyi tanmsa o,

phesiz ki Allah' da tanmtr.

Senin ruhunun suyu sf bir kaynaktan gelmitir. Fakat, sen onu meguliyetin amurlu sulariyle, rp
ile, vesveselerle kirlettin ve bulandrdn. Allah'n zikriyle uratn ve O'nun sevgisini kendine kble yaptn ve
dnya ile ilgili olan eyleri brakp dnyann megalelerinden ve vesveselerinden arndn, varlk ve benlik hissinden
kurtulduun, kendine deer vermeyi alkanlk edindiin zaman, tekrar sf ve temiz olursun.

Beyit:

Varln at, erkekler gibi ol! Kadn gibi olma!

Allah'n varln idrk ettiin zaman kendi varln unut. Muradn Allah'a kavumak ise, kiisel isteklerini
brak. Kibriya'nn a olduun zaman kibri terket ve inceleyen bir k ol. Kimseyi incitme; miskin, mazlum ve
 www.semazen.net

merhametli ol. Zulm ve zalimlii nefsine yenilenlere brak. nk "bizlik" ve "benlik" kt bir engeldir. Benlik ve
bizlik, fir'avunluk, Allah ile yarma, ortaklk ve ikiliktir. Btn dnya ileri, tasalar ve ona mteallik eylerin
hepsinin asl ve mayas "benlik" ve "bizlik"tendir. "Benlik" ve "bizlik" btn bunlarn kt bir kaynaktr. Aacn
dallarn kessen de kk yerinde kald iin yeniden baka dallar kar. Bu talepte ve yolda hibir eye
meyletmemelisin. ster ilimde ve melde, ister mlk ve devlette, ister keramet ve makamatta olsun benlik ve
bizlik talebinde bulunmamam lzmdr. nk, ey Halk yolunun yolcusu! Yolunun stnde aydnlk ve karanlk
birtakm geitler vardr. Bunlar merte, ylmadan gemek lzmdr. Bunun vastas da dert, sdk, evk ve aktr.

Msra:

Bu perdeyi yakacak dert ve bu yolda yryecek mert lzmdr.

Doum esnasnda hmile bir kadn iin yz trl ilim ve fen bulunsa bu hnerlerin hibiri ona bir fayda
vermez; yanlz bu esnada ektii ac, dert onu maksadna eritirir. sa'nn doumunda, dert ve strap Meryem'i
hurma fidanna gtrd ve Ruhullah olan sa dodu. Senin vcudun, zamann Meryem'idir. Nefis, kadn, akl
erkektir ve sana doru olan akldan hsl olmu bulunan man ve marifet de senin sa'ndr. Eer Hak derdi seni
kaplar ve birbiri arkasndan sana gelir ve senin baka bir eyle uramana mahal vermezse, muhakkak ki senin
Meryem gibi olan nefsinden sa doar. Bunu bildikten sonra, birtakm hnerler renmeye alma.Allah'a olan
balln ve ona ermek iin lzm gelen derdi artr. Daima aka ve evk'e dal. Dildr ve Didrdan baka her
eyden syrlrsan btn perdeleri geersin!

iir:

Dn gece ryamda, bir ihtiyar bana: "Akyolunun afeti, benlik ve bizliktendir" dedi. Ona, "ben ve biz
nedir? Btn glklerimin zm sizin elinizdedir" dedim. O:"Haktan baka btn eyler bizlik ve benliktir ve bu
ayn hatadr" cevabn verdi.

Byle yapm olduun ve bu Mi'rac geip yolun sonuna vardn zaman da kendinden gemi olarak unlar
syle:

iir:

Bizlik hissi, bize geldii zaman bizden gitti. Ho geldin sevgili, ieri gir!

Benim iniltilerimi, inleyilerimi iitince anszn uzaktan grndn.

Canmzn iine girdiin gnden beri her taraf renkli gllerle doludur.

Benlik ve bizlik hissi, insann almasiyle gitmez ve byle bir dman kahretmek onun elinden, ayandan
gelmez. Fakat, Allah buyurur ki: "Byle bir dmann elinden bana ala ve inle! Zira onu kahretmek mutlak bir
iktidar sahibi olan benim elimden gelir.Benden baka kimse birey yapamaz. Yanlz u kaideyi koydum: Ey kulum!
ciz olmana ramen, onun kahr iin al ve onunla barma, daima mcadelede bulun. Ben Allah'm; onun kahr
iin benden saygyla ve inleyerek yardm dile. Can ve gnlden, tam bir ballkla istersen, kendi kuvvetimi senin
ellerine veririm ve senin elini, onun kahrndan kuvvetli ve cesaretli yaparm. Nihayet, sen benim kuvvetimle, ballk
klcyla bu dmann ban kesersin. O halde sen ldrmeyip ben ldrm olurum. Benim sonsuz olan keremin
bykl yle bir yere kadardr ki, senin elinden dman keserim ve bu gazay senin yaptn, kabul ederek seni
ver ve mkafatlandrrm; sana Haydar ve Pehlivan lkabn veririm. Yaptn bu ie karlk hil'at, vuslat ve ebed bir
mlk ve sermed bir padiahlk balarm. Sen de: "Ey Allahm! btn bunlar ben yapmadm. Sen yaptn. Bende
senin gibi bir Allah ile mcadele ve mukabelede bulunan byle bir dman yenecek g nerede?

Ben ondan daha hayrlym; zira beni ateten, onu topraktan yarattn. (Sre:7,yet: 11). Senin gibi bir
Allah'n karsnda bu iddiada bulunan, eytandr. Ben ki zayflkta bir saman parasndan daha hafifim. Byle bir
da temelinden nasl skebilirdim? Bir kum tanesine nasl evirebilirdim ve toz toprak gibi nasl yele verebilirdim?"
de. Allah buyuruyor ki: "Benim inayetim bir saman pne baland zaman, dalar onun nnde bir zerreden
daha hafif olur. Lkin sen o acz iinde, ben Allah'n, vefasn muhafaza ettiin ve bana olan itimadnla, byle bir
dmanla uratn beni hazr, uyank, galip bildiin iin senin aczine kudret, zayflna kuvvet balarm. Her ne
kadar hakikatte ben yapmsam da her eyi senden biliyor ve herkesi sana minnettar klyorum. Bu una benzer:
Mesel, bir baba ocuu ile oynarken ocuun eline bir ey verir ve kendisi o ar ocuun elini yukar
kaldrr.ocuuna da: "Aferin! sen byk bir pehlivansn, ne kadar kuvvetlisin" der. Hakikatte onu ocuk deil,
baba kaldrmtr. Fakat, ben ki, Yaratan'm, acaba, benim merhametim, okamam ve keremim o yarattn kinden
daha m az olur? Kendi kullarma kuvvet balarm, hidayet veririm; benim bam ve hidayetimle dman
kahrederler ve bunu onlarn yaptn kabul ederim; minnettar olurum ve bu ileri onlara saysz, hesapsz mkfat
ve sevap balarm. Onlarn hamd- senasn yzd ile sylerim. nsanlara gnderdiim her bir rahmet onlarn
 www.semazen.net

vastasiyle olur. Asilere yaptm her azab ve kahrda onlar iin yaparm. Onlara kulluk etmek bana kulluk
etmektir. Her kimi balar ve merhamet edersem, bunun sebebi onlarn rzas ve honutluu ve her kimi
cehennem kahrna uratrsam bunun da sebebi onlar incitmi olmalardr. nk ben ki Allah'm, dosttan ve
dmandan mnezzehim; muhalifsiz akransz ve arkadaszm. Birtakm kullar yarattm ve onlara, bana ulamalar
iin yol gsterdim.Onlarn varl, benim aynam oldu. Benimle onlar arasnda nitelii belli olmayan bir iliki peyda
oldu ki ztlk ve dmanln girebilmesi iin orada bir ayrlk, gayrdk yoktur. Her kim, onlara yabanclk, dmanlk
ederse bana etmi olur. Her kim, Allah ile beraber olmak ve konumak isterse "doru sofiler" "Safi-i rstin" ile
beraber oturur.

Allah ile beraber oturmak isteyen, ehli tasavvuf ile oturur. (H).

iir:

Her kim, Allah ile oturmak isterse, evliyann huzurunda oturmaldr.

Eer evliyann huzurundan ayrlrsan btnnden ayrlm bir para gibi helak olursun.

Her kim daima Allahyla beraber bulunmak, onunla konumak isterse z-sz doru sofilerle oturmaldr.

Allah, Musa'ya: 30 "Ben ki Allah'm, hastalandm. Ey Musa sen benim hastalm sormaa niin gelmedin?"
dedi. Musa: "Ben bu mnay anlyamyorum, sen nasl hasta olursun?" dedi. Ulu Allah bu tekdiri tekrarlad ve
Musa'nn da hayreti artt. Bylece iin sonunda Allah yle buyurdu: "Senin komularn arasndaki kullarmdan biri
hastaland ve sen onun halini, hatrn sormaa gitmedin. Onun salnn, benim salm ve hastalnn benim
hastalm olduunu bilmedin.Onun hatrn sormak, benimkini sormaktr. Onun gnln almak, benim gnlm
almaktr." bu byle olduu gibi Allah has ve sekin kullar adna da yemin eder. Kuluk vaktine ve geceye yemin
ederim. (Sre:93, yet: I-2). Buradaki "Duhadan" maksat, Peygamberin parlak ruhniyeti. "Leyi" de gece gibi olan
cismniyetidir. Muhakkikler bu hususta yle buyururlar: Bu "Duha" onun yznn nurunun aksidir. Ve "Leyl"
onun sann siyahlnn aksidir. Vedduha Velleyl'deki yeminde Peygamberin anna byk bir tazim mevcut
olduunu herkes bilir. nk Allah bununla, O'nun salarnn ve yznn aksine yemin ediyor; bununla beraber bu
da bir ey deildir. Allah bu kullarnn bana ve canna da yemin eder. Tur'a ve Kitab- mestura kasem ederim,
(Sre:52, yet: 1-2) de olduu gibi, ayaklarn bast topraa bile yemin etmitir. Yani Musa'nn ayak bast Tur da
hakk iin ve Musa'ya inmi olan ve O'nun kaleminden km ve yazlm olan o kitap hakk iin demektir. Bunun gibi
Kur'anda ncire ve zeytine kasem ederim. (Sre:95, yet: I) buyrulur. Onlarn, yanna gittikleri ve meyvelerini
vermi olduklar o aa hakk iin yemin ederim, demektir. Onlarn tazim ve bykl, hakkn yannda yle bir
dereceye ulamtr ki onlarn eritikleri makamlar ve kutsal ayaklarn bastklar yerlere yemin ediyor. Onlarn
byklkleri ve Allah'a olan yaknlklar, akllarn tahamml edemeyecei bir derecededir. te sylediimiz bu
kadar da o denizden bir damla, gneten bir zerre, harmanlardan ve ambarladan bir tane gibidir. Btn bunlar
bu kadar byk olduklar halde, akllar ve fehimlere lyk bir surette, pek az sylendi. Zira "nsanlara onlarn
akllar lsnde sz syleyiniz" (H). buyrulmu-tur.Bu kadar bile byk bir akla sahip olanlara gredir. nk
onlar, Allah'a yakn ve indrlar. Byk ve geni bir kavraya sahiptirler. Her akll kimse buna tahamml edemez;
kfir ve yolunu kaybedenlerden olur. Hatt elini ve ayan bu hususta kaybeder ve bundan kurtulamaz.
(30)Ben hastalandm ve sen beni yoklamaa gelmedin (H.).

imdi gelelim ilk sze: Havuzlar gibi olan bu vcutlardaki ise, o denizden ayrlm ve bu havuzlarda
hapsolunmu sulardr. Eer sf sular et ve tortu gibi bulandran megaleler, vesveseler ve dnyaya mteallik eyleri
terk ederse, her ey, aslna dner, buyrulduu gibi, o tortular da havuzun toprak olan dibine inerler. Byle olduu
zaman o saf suda, feleklerin ekilleri, meleklerin yzleri, levh, ar ve krsyi hep birden kendinde grr; Allah'n
alacak, garip eserlerinden hibir ey ona gizli kalmaz. Bununla da kalmayp hem halk, hem Hlik'i grr.

Beyit:

Hem resmi, hem ressam grr.

Hem devlet yaygsn, hem onu yayan grr.

Dnya ileri ve dnla ile ilgili eyler, gnl aynasndan hsl olan bir pas gibidir. Eer pas az olursa, ondan
 www.semazen.net

birtakm eksik ve noksan ekiller grnr. Bu da hi yoktan daha iyidir. Fakat, eer pas ok olursa, aynann btn
yz, rtlm olduundan, bir kimse ona bakt zaman hibir ey gremez. Ne az, ne ok, ne hakikat ve ne de
hayal. zerinde pas olmas bakmndan mflistir ve bir ie yaramaz. Fakat bu pas riyazet, ak, sdk ile cillandrd
zaman onda, Allah'n Allahsal gzellii ve sanat grlr. O halde, o zaman kendini bulmu olur. nk pas, artk
gnl aynasndan giderilmitir. Kendine eritii ve kendini bulduu iin, Allah' kendinde bulur ve onu asla kendinden
ayr gremez. Nefsini, kendini bilen, Rabbn da bilir. (H), sznn mna's budur. Allah daha iyi bilir.

FASIL: 16

Bir saatlik adalet, altm yllk ibdetten daha hayrldr (H.).

Ulu Allah, sizden meydana gelen her ibdet ve hizmetin bir yerine yz olmas iin, size, emirlik ve byklk
balad. Bunun gibi bakalar da ibdet etmezlerse malub piman ve ziyana, hsrana gark olurlar. Eer byle bir
ibdet sizin tarafnzdan yok olursa, sizin pimanlk ve hsrannz tekilerinin yz misli olur. Mesel, birine bir yer
verseler bu adam, burasn ektii zaman, bir yerine on alsa, baka bir adama da ayr bir yer verseler, bu da burasn
ekince bire kar yz, hatt bin alsa; her ikisi de ektikleri halde, bu yz alann faydas, on alannkinin yz mislisi
oluyor. Tabi nee ve memnuniyeti de bu ldedir. Her ikisi de ekmeseler bu bire yz alann, tekine nispeten
sevinci yz defa daha fazla, gam ve kederi de ayn lde olacaktr; yahut da bir kimse bir direm veya bir dinar
kaybetse bunun gam znts ve kederi bir mcevher kaybedeninkine nasl benziyebilir? Bu mnann benzerleri
ve rnekleri pek oktur.

Ulu Allah sizlere, mertebe ululuk ve mansp vermitir. Zira sizlere her kim dil iin yetmi yllk ibadetin
sevabn balar. Binaenaleyh bu devleti korumak lzmdr. nk Muhlisler, byk bir tehlikeye maruzdur,
denildii mansup ve mertebelere vsl olanlarn saysz dmanlar vardr. Buna karlk koyun, inek, deve ve at gibi
hayvanlarn bir tek eytan varmdr? Onlarda bir mna, bir cevher mevcut deil. eytan niin yol kessin? Bir
eyleri yoksa nerelerini alp gtrsn? nsanlarn yolunu, onlar insanlk mertebesinden hayvanlk menziline indirmek
iin keser. Ululuk mertebesine ykselen ve iman cevherleri, akl, marifet, bilgi ve grgyle mkemmel ve
merref olmu bulunan insanlarn yzlerce eytan, yollarn kesmek ve onlar bulunduklar yksek mertebeden
atmak iin pusudadr.Biz hakikaten dem oullarn ereflendirdik; onlar karada, denizde tadk. (Sre: 17,
yet:72). buyrulduu gibi Allah Hazret-i Adem'e meleklere bile balamad lemin hazinelerini balad.
Adem'e btn isimleri retti; (Sre:2, yet:29). denildii gibi btn eylerin isimlerini ona retti. Tabi bunun
iin de ona blis gibi bir dman ve rakp peyda oldu. Cennette oturan Adem, o kadar gzeller, saraylar, baheler,
iekler, yeillikler, gl baheleri, aalar ve saysz nimetler ve Kur'anda: Orada iimi bozulmayan su rmaklar,
ienlere zevk veren arap rmaklar, szme bal rmaklar var. (Sre:47, yet: 16-17) diye anlatld gibi st, bal, arap
ve sf sudan mrekkep trl trl nehirler arasnda yayordu. O kskan dman, keder ve tasadan, zaman
zaman kendi kendini yiyip yle diyordu: "Eyvah! Ben gkyznde meleklerin hocas idim. Benim temaa etttiim,
gezip dolatm yer Zhal yldz ve Gkyz idi. Ta illiyynden, onun yznden, bu yeryzne dtm. Bundan
sonra da yine onun yznden benim yerim cehennemin dibi oldu. "Beni ateten yarattn; Onu amurdan (Sre:7,
yet: 11), buyrulduu gibi, sf, parlak bir ateten yaratldm; o kara topraktan yaratld. Ben bu kadar ibdet ve
kullua ramen, Hakkn huzurundan byle uzak ve mahrumum; o ise su ve amurdan meydana gelip hibir
ibdet ve tlimde bulunmadan cennette saltanat taht zerindeki drt kat yasta yaslanm, Allah'n huzurunda
makbul, Yeryzne bir halife gnderdim, (Sre:2, yet:28), buyrulduu zere halifelik devletine mazhar olmu,
bu kadar nimet arasnda elenmekte; cennet ve cennetlikler, dallar, kular hepsi onu vyorlar. Onu bu
devletten mahrum etmek iin ben ne hile gstereyim? diye dnd. Cennete girip, yol kesenlik etmek iin,
hibir yol bulamad. Tavus ve ylan cennetin kapcs idiler. Bunlarn her ikisinde de cennete girmek iin bir yol
bulunduundan evvel onlar yoldan karp her ikisiyle de dostluk kurmak suretiyle bir yol bulundu. Onlarn iine
girip damarlarna saklanmak istedi. eytan, damarlarda kan nasl dolarsa yle dolar (H.), hkmnce onlarn
iinde dolaarak, sonunda onlar yoldan kard ve kendine dost etti. Beni cennete bebaber gtrnz.
 www.semazen.net

Adem'e bir szm ve o'ndan soracak eylerim var. eriye girmekten maksadm er deil, hayr iindir, diye rica
etti.Ona: "Her ne emredersen yapabiliriz, fakat bunu yapamayz. Seni beraber cennete sokmak bizim yetkimiz
dndadr. Btn cennettekiler seni tanyorlar. Hepsi barrlar", cevabn verdiler. blis: "Eer beni aka
gtrmee gcnz yetmezse, iinize gireyim ve sizin suretinizde Adem ile konuaym. Cennettekiler, dem ile
konuann sizin olduunuzu sanrlar" dedi. Onlar : "Bu olabilir, olur, fakat biz yapamayz; gnlmz korkar. Allah
saklasn! bu Allah'a kar isyan olur", dediler. eytan onlara: "Eer ben kt niyetle gitseydim o zaman isyan
olurdu. Benim dndm slh ve iyilik olduundan bunda size ayrca bir sevap ve bir rahmet vardr. Ayn
zamanda derecenizin ykselmesine vesile olur", cevabn verdi. Bylece o kadar yalanlar uydurdu ki sonunda onlar
artmaa ve yoldan karma baard. Onlarn damarna sindi ve cennete girdiler, Adem'in huzuruna gittiler ve
"Btn bu nimetler, sana hell olduu halde, budayn men edilmesinin sebebi nedir?" dedi. dem'de bir vesvese
uyandrmaa balad. eytan bu hileyi dem'e, Allah dem'e: "Buday yeme! diye buyurunca dem Allah'n gazap
ve gayretlerinden kstahlk, tehlike, edepsizlik sebebi ile, acaba bu bir emir ve haram klma m idi, yoksa bunun
altnda bir yorum mu var? diye pheye dt bir zamanda yapabildi. te dem'in hatrna byle bir dnce
ve kstahlk yol bulmutu ki Allah'n emrinde tasarruf etti, saygy brakt. Hrsz blis, bunu frsat bilip onu yle bir
hale koyduki dem buday yedi ve Allah'n emrini terk etti. Zira, hrsz, bir kimsenin evine, ancak evin iinden biri
ile ayn dnce, ayn duygu ve ayn srra sahip olabildii zaman kolaylkla girebilir. Bu durumda, hrsz gelince evin
iindeki kapy aar ve ona eve girmesi iin yol verir. Bunun gibi eer dem'in kalbi de, eytanlk damar olmasayd,
eytann onunla ne ii vard? O halde, bir insann tamamen, kendi madd varlndan kurtulup fni oluncaya kadar,
kendisinden emin olmamas gerekir.

Nazm:

Kemale ermi bir kimse, fena yolunu tuttu.Anszn varlk denizinden geti, Onun varlndan zerinde tek
bir kl kalmamt. Fakat bu kl fakrn gzne bir znnar gibi grnd.

Adem'in bana yle bir olay ve o'ndan yle bir d vcda geldi ki o'ndan sonra, o'nun peygamber ve
evliya olan oullar artk emin olamazlar ve daima kendilerini artmakla megul olurlar. Her ne kadar her trl
kerametleri kendilerinde grrlerse de, yine titrerler; alma ve gayreti elden brakmazlar. Bylece neticede
Adem oullar yle bir mertebeye ererler ki eytan onlarn glgesinden kaar. eytan, Hazret-i mer'in
glgesinden bile kaar (H.), buyrulduu gibi.

Nazm:

dem'in gz, temiz nur ile bakt vakitte, O'na btn isimlerin can ve srr ak oldu, Melekler onda
Hakkn nurunu grnce, hepsi O'na secde ettiler. Adn zikrettiimiz bu dem'in vgsn kyamete
kadar saysam anlatamam. Bunlarn hepsini biliyordu, fakat kaza gelince, bir eyden alkonmak yznden bilgisi
yanld.

"Acaba bu alkonma tahrim iin mi, yoksa te'vil iin mi? diye phe etti. Gnlnde te'vil, yer bulunca
yaradl hayret iinde budaya doru kotu. Bahvann ayana diken batnca hrsz bu frsat kazan bildi ve eyay
ald. Bahvan aknlktan kurtulup kendine gelince eyasn kulbesinden hrszn gtrm olduunu grd.
Allahmz! biz nefsimize zulmettik. (Sre:7, yet:22), diye ah, vah etti. Yani karanlk kt ve yol kayboldu.

Bu kaza, gnei rten bir buluttu, aslan ve ejderha bu halde kkremek-te idiler. O byle bir devlete,
mlke ve byle bfr memlekete sahip olduu iin eytan o'nun yolunu kesti ve o'nu yerinden drd; bu kadar
hazineden sahipsiz brakt ki dem, Allahmz! biz nefsimize zulmettik. (Sre:7, Ayet:22), kapsn ald. Bununla da
kesin bir ekilde anlald ki her kimin eyas daha kymetli ise, onun yol keseni daha ok olur.Bunun iin bir
kimsenin mal ve hazinesi ok olursa onun daha ok tedbirli davranmas, yrd yolda yrekli ve uyank
olmas gerekir. nk muhlisler byk bir tehlikeyle kar karyadrlar.

Beyit:

Senin yolunda pusular kurulmutur, uyank ol ki gnln korkutmasn!

Senin iin pusu kurduklar zaman, sen de erkek gibi yayn ek.

Allahsal olmayan her dnce ve htra eytan askerlerinden ve ordusundandr. eytanlar pusudan
balarn kardklar zaman, mridin Rstem gibi, onlarn boyunlarn kesebilmesi iin mcadelede bulunmas
 www.semazen.net

gerekir. Bu suretle mrit, yolu katetmee ve kendi iman cevherini sa salim menzile eritirmee gc yeter.
eytan, kendi askerini, o kimsenin erliine yakr bir durumda gnderir ve kendisi herkese kar kmaz. Bu, tpk
bu lemdeki askerler ve pehlivanlar arasnda olduu gibidir. Kkle kk, bykle byk, pehlivanla pehlivan
karlarlar ve erkeke harekete kar da erkece karlk gsterirler. Bunun gibi eytan da az bir dnce ile yoldan
kanlara kar z kendisi gitmez. Ancak onunla bir Rstem gibi arpan peygamberler ve evliya zerine btn
eytanl ile gider. Her korka kovmak iin bir Rstem gndermezler. Bite, pireye grz ve kl ekmezler.
nk bunlar bir kadn trnaiyle bile yok edilirler. Grz ve klca ne lzum var? Geri kalan aklllar buna kyas
etsinler. Allah daha iyisini bilir.

FASIL: 17
Amel ve tat, asl ve zt bulunduu halden baka bir hale sokamaz; yani deitiremez. Yanlz, bunlar
insanda var olan eyi meydana karr ve olgurlatrrlar. Eer amel olmazsa, o cevher, onun iinde zayi olur ve
husule gelmez. yle ki eftali ve nar aalar iyi baktn zaman yani bunlarla megul olursan, byr ve geliirler.
Mesel, eftali aacnn dibini kazma ile havalandrmaz ve su vermezsen bymez. Binaenaleyh eftali, bu amelle
byr ve yetiir. Fakat, amelle eftalinin nar olmas imknszdr. Bunun gibi buday ektikleri zaman ona su vermek,
bakmak, bittikter sonra bimek ve onu harmanda denlemek, rzgrla saman ayrmak hep birer ameldir ve
bunlar buday kemale erdirir. Fakat btn bu ilerle buday, hibir zaman pirin olmaz. Yine arpa da amelle
buyda olmaz veya siyah bir anneden doan bir ocuk, st vermek ve beslemek, beikte uyutmak, tehlikelerden
korunmak gibi amellerle bulua ve kemale erdii halde beyaz olamaz ve beyaz ocuk da siyah olamaz. Bu istidat
akmaktan kan bir kvlcma benzer ve bu kvlcm Allah'n insana verdii bir ihsandr. nsan onu, pamuk ve
flemek vastasiyle beslerse ve bytrse, o ate noktas, keml bulur. Ayn ekilde anadan doan bir ocuk da
Allah'n bir ihsandr. Anne onu beslar, ona st verir, scaktan, souktan korur. Bunlar yapmadnda Allah vergisi
olan bu ocuk zayi olur. nsann sonunda: Allah bana byle bir cevher verdii halde, ben onu beslemedim ve ziyan
ettim. Bana kendi marifetlerini bilme, kendinden bakalarna yabanc kalma, kfr, inkr ve man gln besledim,
kemale eritirdim. Nihayet bu iler yznden cehennem ateine dtm, diyerek tasa ekmesi ve piman olmas,
ite bu yzdendir. yleyse amel gereklidir ve amelsiz hi kimseye bir ey vermezler. Yanlz mel, asl ve z
deitiremez. Altn ve gm bir potaya koyup topraktan ayrmak bir meldir; fakat bu mel ile altn gm,
gm de altn olamaz.

Ruhlar aslnda yksek, orta ve aa olmak zere dereceli idiler. nk, Hadiste; nsanlar altn ve gm
madenleri gibi bir madendir. (H.), buyrulduu gibi, Allah ruhlarn mertebelerini ve onlar arasndaki farklar altn,
gm ve dier madenlere benzetti. nk o farklar ho ve incedir. Tasavvur ve his edilmezler. O mnevi fark,
bu sur farktan anlamalar iin, ona eklen bir rnek gsterdi. O belirli madenden, bu vcuda gnderdikleri bir
ruh, tat ve melle kemal bulur ve mel olmazsa zayi olur ve eksilir. Gene bu mnada buyuruyor ki: Ruhlar, ordu
halinde birtakm askerlerdir. Onlar arasnda birbirleriyle tanmayan ve anlamayanlar da birbirleriyle
mcadelede bulunurlar. (H.). Bu dnyada iki ahs arasnda meydana gelen her dostluun ve yaknln sebebi, o
iki ruhun ayn mahalleden, ayn ehirden ve ayn madenden olmasndadr. O ruhlar, br lemde beraber idiler;
belki aslnda bir tek eydiler. Buraya gelince de birbirlerini buldular ve tekrar tek bir varlk oldular.

Msra:

Cins, daima kendi cinsine meyleder.

Ayn madenden olmayanlar ise asla birbirleriyle kaynaamazlar. Bu hususta Hadiste yle buyurulmutur:
Birbirlerini tanyanlar birleirler; birlirlerini inkr edenler anlaamazlar (H.). Allah daha iyisini bilir.
 www.semazen.net

FASIL: 18

Sultan Mesud'a dedim ki Hak vellerine yneldin ve Mevln'nn (Allah O'nun aziz olan srrn takdis etsin)
temiz trbelerini onardn. Bu yerinde bir i olmutur. Fakat abalamaktan da vazgeme. Asker toplamakta
ve Moollara hizmet etmekte ve onlara kar olan hrmeti yerine getirmekte, mal feda etmekte hlsa elinde
olan selmet sebeplerini ve gcnn yetitii kadarn yerine getirmektesin. Bundan sonra Ulu Allah sana yardm
eder. nk, eer Allah istemezse o sebepler yardmc ve faydal olamaz. Hatt senin yok olmana sebep olur.
Nitekim Peygamber: Onlar bala ve sonra tevekkl et! buyurmutur.

Beyit:

Peygamber yksek sesle:

"Devenin dizini tevekkle bala" dedi.

Bir arap, Allah'a tevekkl edip ve kendi tevekklne de gvenerek devesini otlamak iin le brakmt.
Deve kayboldu. Arap: "Allah'a tevekkl ettim ve gven gsterdim, devem kayboldu", diye bararak
Peygamber Mustafa'nn (Allah'n selm O'na olsun) yanna geldi. Peygamber ona u cevab verdi: "Evvela devenin
dizini bala ve sonra tevekkl et".

Bunun srr udur: Dnya bir perdedir ve dnyann halleri bu perde vastasiyle gizlidir. Allah sevap, hil'at ve
cenneti gayba iman olan, her trl ibdeti yapan, Allah'a ve onun ilerine grmeden inanan kuluna verir. Zira
Allah perdesiz olarak grnd zaman, kimsenin ibdetinin karl yoktur. Ve onun tvbesi de makbul olmaz.
Kyamet gnnde Allah perdesiz olarak grnr. O gn gizli srlar aydnlanr. (Sre:86, yet:9). Bu zamanda
tvbe etme, alama ve inlemenin faydas olmaz. Allah dnyada ileri bir perde arkasnda yapyor ve kullarna da
yine perde altnda dostluk ve yardm gsteriyor. Eer perdesiz yaparsa kyamet kopar. Kyamet, dnyann fena
bulmasndan sonra kopacaktr. Bu dnyada kyamet muhaldir. Nitekim kullarna sebepler perdesi altnda, kullarnn
gzleri sebeplere evrilsin ve Allah'dan gafil olsunlar, diye yardm eder. Mesel biri, Allah'a gvenerek kendini
minareden aaya atsa para para, zerre zerre olur. Ayn gvenle bak veya klla karnn veya boazn kesse
derhal lr veya yok olur. Eer o kimse Allah'n yardmn ve adyla sylediimiz bu eyleri yapar ve helak olmazsa
Allah' perdesiz olarak grm demektir. Kendini bu lemde ak olarak gstermek, Allah'n deti deildir. O
zaman, Onlar gayba inanrlar. (Sre:2, yet:2), sz doru olmaz. Uyank, tedbirli bir kul, sebepler perdesinden
Allah' grr ve kendi selmetini sebeplerden Allah' grr ve kendi selmetini sebeplerden deil, Allah'dan bilir.
Zira grdler ve baz baz insanlar da zbez denediler ki sebeplerin faydas yoktur. Eer shhat, selmet ve
dileklerin yerine gelmesi sebeplerden olsa idi, asla tehallf etmezdi. Ve isteklerin olmas sebeplerden hibir vakit
ayrlmazd. Bunun iin o mmin ve akll kula Allah istemedike ve sebepler perdesinden yardm etmedike, hibir
maksadn hsl ve myesser olmayaca muhakkak grnr. Mminler, sebepleri bahane ve bir rt olarak bilirler.
Saadet ve ekaveti, Allah'dan grrler. Peygamberlerin kfirlerden kamalar da ite bu yzdendir.

Bilindii gibi Muhammed ve Ebubekir kfirlerden kap bir maaraya saklanmlard. Allah rmcekleri o hale
getirdi ki rmcek maarann kapsna alar rdler. Kfirler, onlar almak iin maarann kapsna gelince rmcek
alarn grdler ve "Eer buraya girmi olsalard, kapda bu alar bulunmazd. Onlar ieri girerken harap olurdu.
Belki rmcekler maarann kapsna bu alar reli birok seneler olmutur, burada kimin ne ii var?" dediler ve geri
dndler. Allah onlara: "Kfirden kamaynz" emrini vermee, ayn zamanda onlara zarar gelmemesi iin klca da
emretmeye muktedirdi. Allah klca emrettii iin smail'in babas elmas gibi olan klc smail'in boazna kuvvetle
srd halde kl ilemez ve kesmez oldu. Ulu Allah bu kudreti aka gsterseydi ve sebepler perdelerini
atsayd, kar koymaa kimin cesareti olurdu? Kfir ve mnkir, lemde olmasayd, cennet ve cehennem ne ie
yarard? Belki olmazd bile. Cennet man ve itaat edenler iindir. nk bunlar gayb perdesinde itaat eder ve
Allah'dan korkarlar, btn sebepleri O'ndan bilirler. O'ndan baka bu her eyi yapan ve hkmn yrteni
bilmezler. Sebeplerin yz rtl olmasndan dolay, bu cihanda yollarn kaybetmezler ve Allah'a olan inanlarndan
vazgemezler. Allah bu inanlar ve doruluklar karlnda ve imdiki lezzetleri, gzellikleri gelecekleri lezzetler iin
terkettiklerinden dolay, cenneti onlan iin meydana getirdi ve kar koyanlar, inkr edenler, sebepleri kendi
Allah'lar bilen, ona koan ve snan, dnya lezzetlerini tercih edenler iin de cehennemi yaratt. Kur'anda bu
hususta: O gn bir takm cennete, birtakm da cehennemde olacaktr. (Sre:42, yet:5), buyrulmutur. Belki
cennet ve cehennem bu iki grup iin var olmutur. Mesel, dnya padiah bir emirden veya kleden kulluk,
ballk grse, o ballk ve kulluk, emrin hil'ti, ihsan ve akta olur. Onun kulluk ve ballk tohumu, padiahn
gnlnde ekilince, hil't ve akta, suretinde zuhur eder. Hil't ve akta, o ballk ve kulluk tohumuna benzemekle
beraber, ondan kmtr. ehvet lezzetinin meni olduunu gryorsun, hi lezzet meniye benzer mi? Bunun
gibi kays ve eftali tanesini yere ektikleri zaman, bir mddet sonra meydana gelen aacn dallar ve yapraklar, o
 www.semazen.net

taneye benzerler mi? Bu lemde, yzbin tane, sana bir tanenin kendinden kan aaca benzemediini, hatt
grnte birbirleriyle hibir ilgileri olmadn, gsterir. Bu byle olduu halde tat, salt, savm, hac ve zekt
tanelerinden nebatlarla kklerle, hurilerle, akar sularla su, arap, bal ve stten drt rmak ve bundan baka birok
eylerle dolu bir cennet biterse buna niin alsn? O halde cennet, mellerin taneleri ve aalarna
benzememekle beraber, insann iyi ilerinden hsl olur. Bunun gibi cenhennem de insann kt ilerinden kar.
Mesel, bir kimse aka hrszlk yapsa bu hrszlk tohumu, neticede dar aac olur. Hi bu hrszlk tanesi-dar
aacna ve asmaya benziyor mu? Ve kar koyma, hainlik ldrlmee, armha germee ve dara ekmee benzer
mi? O halde senin bnamazlk ve itikatsizlik tanen de cehennem, kaynayan ve coan katranlar, akrepler ve ylarlar
olursa neden alsn Nitekim Allah, bu dnya perdesini, sadn yalancdan ve anlaann anla-mayandan ayrlmas ve
seilmesi iin asmtr. Bu ekilde bir taneden ne trl bir aa biter ve byle bir taneden nasl bir aa biter,
herkese belli olur.

Allah'n makbul kullarnn izzet ve bykl belli olur, reddedilenlerin de kt huylar ve merkeplii
meydana kar. Btn bu hikmetler sevgili gizli olduu bir zaman sonu verir meydana gelir. Evliya ve mminler
bu sebeplerin rtsnde ve bu daima deien dnyada Allah' grrler, nk Hadste: "Her neye b'aktysam
onda Allah' grdm (H.) buyrulmutur. Eer perdesiz grm olsayd niin " her eyde" derdi. Binaenaleyh
"birey" kelimesini zikretmesi, Allah' perdede gryorum, demek iindir. Bu, sebeplerdede gryorum, demek
iindir. Bu, sebeplerin perdesi altnda ve deimekte olan cihanda Allah' gryorum ve Allah'dan bakasn faal
grmyorum ve bilmiyorim ve bilemiyorum, bu perdede hep O'nu gryorum ve yle bir yere eritim ki perde
kalksa bile Allah'a olan yaknim artmalacak, demektir. Hazret-i Ali: "Bu perde kalksa da dahi Allah' bundan fazla
gremem" (Ke.Ki.) demitir.

Allah adamlar, bu dnyada Allah' kaybetmediler ve hepsini Allah'dan grdler ve Allah'dan gayr kimseyi faal
bilmediler. Onlarn bilgisi, tanmas ve grmesi o dereceye vsl oldu ki: "Eer sebeplerin yz rts ve cihann
perdesi nmzden kalkarsa ve kyamet yz gsterirse bizim yaknmz daha ziyade olmaz. Perdede onu yle tandk
ve bildik ki perdesiz olarak tanmamz, perdeli olarak tanmamzla bir olur. Hibir fazlalk olmayacaktr" dediler.

Nazm:

Bu gizli srdan bizim cemlimizi gr! Eer gzn varsa aa koyduk, yok eer gzn yoksa krn nne cevher
koyduumuzu farzet!.

FASIL: 19
Allah iin tevazu gsteren kimseyi, Allah ykseltir (H.). Bu bir vnmedir. nk, Allah iin bakalarna
kar tevazu gsterme, hakikatte Allah'a kar gstermedir ve bu da vnlecek bir haldir. Bir kimse ne kadar ok
tevazu gsterirse o nispette byr. Tevazu, o kimsenin bilgilerinin bir aynasdr. Onun inanc, sevgisi ve bilgisinin
derecesi tevazuu nispetinde bilinebilir. Bu tevazu ile kendi bykln gsterir; yani bu: Benim her eyi gren
parlak gzlerim, temiz bir muhayyilem, her eyi bilen bir aklm var. Ben cevheri tanyanm, onu salam ve doru
tartan bir terazim var. Ben her eyi ayrt edebilirim, zira mmin mmeyyiz bir kiyaset sahibidir (H.), demektir.

Nazm:

Gnei ven, kendini vendir. Zira bu: "Benim iki gzm var ve gzlerimde hastalk yok", demektir. Gnei
ktlemek kendini ktlemektir. Bu da, "benim iki gzm kr" demektir.

Allah iin tevazu gstereni, Allah ykseltir. (H.). Yani, tevazu dnya iin olmayp Allah iin olursa, Allah, o kimseyi
yceltir ve iini de ykseltir. Ama, eer dnya evine kar ve dnya iin tevazu gsterirse bu ykseklikten mahrum
kalr. Hatt isyan etmi bile olur. nk Peygamber Hazretleri: "Dnya sevgisi btn gnahlarn badr" (H.),
buyurmutur. Allahdan gayrya secde etmek yakmaz; edenler kafir ve Allah'a ortak komu olurlar. O halde
Allah'dan baka her eye ululuk, byklenme ve benlik matlptur ve Allah iin byklenme ve adem-i iltifat lzm
deildir. Eer Allah hakk iin tevazu gsterirsen makbul, kymetli ve kuvvetli olursun. nk Firavun, Musa'ya
tevazu gstermi olsayd Allah indindeki derecesi evliya ve peygamberlerle bir olacakt. Sahip olduu byle bir
bykl ve varl Allah iin feda etmi olsayd Allahsal hil't ve menzil bulurdu. Tevazu, bykler tarafndan
 www.semazen.net

gsterilirse, etkili olur. Eer bir hamal, bir kimseye kar, tevazu gsterirse, o kimse hamaln bu hareketinden
padiah ve emrin tevazu gsterdii zaman olduu kadar memnun olmaz.

Rivayet ederler ki: Sakall bir ihtiyar, Bir devrie hamamda son derece tevazu gsterip ban ykad, arkasn
keseledi ve ayaklarn pt ve kendi ak sakaln, derviin eline ayana srd ve bu trl tevazuu son dereceye
vardrd. htiyar hamamdan kp giyinirken o ihtiyarn tevazuu gnlne byk bir yk olmutu ve yle
dnyordu: "Ah! ne yapaym ve ne hayrla onu mkfatlandraym? Cbbemi ve sarm ona versem yine de
hizmetinin karl olamaz. Hatt malm bile versem yine olmaz." Bunun zerine Allah'n makbul ve aziz
kullarna balad hil'atlerden buna da bir hil'at verilmesini Allah'dan diledi. nk 3l Allah'n has kullar vardr.32
Allah onlar bu leme , onlardan halka, saadet ve rahmet erisin diye gndermiti. O has kullar, halka, Allah'n rza
ve kabul gzyle baktklar zaman, onlara saadet libasn giydirdiler.
(3I) Allah'n baz has kullar vardr; bu kullar Allah'n dier kullarna baktklar zaman onlara saadet libas giydirdiler (H.).

(32)Biz, seni lemlere rahmet olmak zere gnderdik (Sre:21, yet: 107,).

Bu dervi de ona bir hil'at geleceine kani idi. Sen bu adamn bir aziz, olduunu zannetme! bu bir dellktan
baka birey deildi. Bu dellk, baka bir adam hamamdan darya kard ve elindeki su ile dolu tas adamn ayana
srd. Daha bakalarnn da ban ykamt ve dar gitmek iin giyinenlerin her birinin ayan ayr ayr perek son
derece tevazu gsterdi. Dervi bunu grnce: "Meer bu adamn sakal hamam lifiymi, benim bundan haberim
yoktu. Allah'a hamdolsun ki bundan haberim oldu ve gnlmdeki ar ykten, skntdan kurtuldum ve
hafifledim." dedi. Nitekim btn tevazu ve hizmetleri yle bil: "Eer herkesle ayn olursa bu bakmdan "hamam
lifi" derler. Bu mezellet, tevazu, yokluk ve nefsi yok etmek gibi eyleri Allah ehli iin yapmaldr ki bir deeri olsun
ve kabul edilsin. Onlarn nnde izzeti nefsini krarsan, seni krlmam yaparlar ve bakr gibi olan vcudunu kimya
gibi olan baklariyle altna evirirler. O halde gerekte byle bir yoklukta, varlk bulmu ve byle bir krklkta
salamlam, btnlenmi olursun.

Beyit:

Ey dost! eer ebedi bir hayat istersen lmeden evvel l.

nk dris byle bir lmle bizden evvel cennetlik oldu.

Allah'n akndan ldn zaman, ak yznden yaarsn ve bundan sonra diriliin ve hareketin aktandr.
nk ak lmez, kadim ve ezeldir.

O, onlar sever. Onlar da O'nu severler. (Sre:5, yet:59). Mahabbet, Allah'n sfatdr. Eer insanlarda bir
sevgi varsa bu, Allah'n sevgisinin aksinden baka bir ey deildir. Allah tarafndan onlarn iinden parlamtr.
Evlerdeki ve saraylardaki n, gnein parltsndan olmas phesizdir. Allah, bu yetle kendi sevgisinin
eksikliini zikretti. Yani: "nce ben sizi severim ve benim sevgimden de siz beni seversiniz. Benim sevgim, sizin
gznzde parlayan bir gne gibidir. O halde her ikisi de ben olduktan sonra siz bir letten baka bir ey deilsiniz.
Faal benim."

Bu sebepten tevazu ve kulluu, Allah adamna kar yapmak lzmdr. nk Kur'anda: Btn kuvvet ve izzet
Allah'n Peygamberlerin ve mminlerindir. (Sre:63 ,yet:8), buyrulmutur. Aziz olan Allah'dr ve izzet de Allah'a,
Allah'n elilerine ve mminlerinedir. nk onlar izzete Allah'dan sahiptirler. Onlar aziz tutmak Allah' aziz
tutmakla birdir. Bu yette, bu gruptan bakasna tevazu gstermek ve hizmet vermek ve hizmet etmek yakmaz;
hamd ve senaya mstahak olanlar enbiya, evliya ve mminlerdir; dnya ehlinin senas msiyettir, gibi bir iaret
mevcuttur.

Beyit:

Gk, ak olan insandan titrer, onun vgsnden tekva sahipleri kt altnda bulunurlar.

yleyse dnya iin tevazu gstermek doru olmaz.

Beyit:

Sen, git eshap gibi, Kfirlere kar metin, birbirine kar merhametli ol. (Sre:48, yet:29).
Yabanclarn sevgisi zerine toprak sa.

Evliyaya gnl vermek, nasl gnl aydnlatrsa, dnya ehline gnl vermek de onu ylece karartr.

Bu insan besleyen yemeklerin fayda ve bir eye yaramayan yemeklerin de ziyan vermesine benzer. Onlar
sflidirler. Elini, ayan onlara verirsen sfllikleri sana da bular. Halbuki evliya ve enbiya ulvdir; eer elini
 www.semazen.net

onlara verirsen, seni yukarya ekerler ve cehennem belsndan kurtarrlar. Mtevazi adam ya bir dal gibidir.
Onu aa doru ekersen krlmaz, kibirli bir insan ise kuru bir dala benzer; aa ekersen derhal krlr. Biri:
"Kuru aacn krlmasn gryoruz ve anlyoruz. nsann krlmasn nasl anlayalm ve ne bilelim?" diye sordu. Cevap
olarak unlar syledik: "nsan, tevazu ve alak gnlllk gsterirken bir ferahlk ve huzur iinde bulunur ve
bu hareketinden honut ve mesut olur. te bu, onun en ak delilidir. Byle bir kimsenin tersine, bir bakasnda,
kiisel bir tevazu mevcut olmasa ve teklife biraz fazla tevazu gsterse, bakasna boyun ese ve insanlarn eli altnda
bulunsa gnl rahatsz olur.Her zaman pimanlk iinde bulunur. Niin yaptm! der ve kendini o iten yklm grr
ve daima iinde bir yara kalr. Eyvah! kendimi niin krdm ve harap ettim. Kendi yerimi ve deerimi, insanlarn,
yannda yele verdim. Bundan sonra o insanlar bana hor gzle bakacaklar, deyip daima bu gibi dncelerin azab
iinde bulunur. Binaenaleyh bundan da belli oluyor ki o kuru bir dal olduundan, tevazudan bu derece krlm ve
incinmitir. nsann krlmas, byle olur. Mevkiinden azledilmi adama zavall, gnl krk, derler. Bunun gibi yas
tutan, gaml ve talihsiz bir adam iin de byle sylenir. Tevazudan ona yle bir hal geldi ki gaml ve talihsiz oldu,
derler. Binaenaleyh o, hakikaten gnl krklardan olur. Ama akll adam, bilir ki izzet Allah'dandr ve Allah balar
ve hibir zaman onun almasyla hsl olmayacaktr. Kimse Firavun'dan daha yksek olamazd; fakat Allah onu
istemedii iin, btn zelil ve itibarszlardan daha zelil etti ve t kyamete kadar devirden devre lanet ve zillete
siper yapt. Her kim kendi yceliini isterse zelil ve itibarsz olur ve her kim Allah'n yksekliini gstermekle
urar ve lemde ltuf ve kahr namna yapt eyi, kendisi iin yapmayp Allah, iir yaparsa kendi ahin gibi olan
tabiatn brakr ve sultan iin av avlarsa elbette Allah sultann bileini onun taht yapar ve sultann inayeti de onun
baht olur. Bunun tersine olarak, kendileri iin avlanan ahinler ise, daima murdar, zelil ve atrlar. Sonunda, her
admda bir tuzaa tutulurlar. O halde gerekte ah iin avlanan doan, kendisi iin avlanm demektir.
Peygamberler ve evliyann ad, kyamete kadar aziz kalr. Bu lemde ve o lemde, bu benlikten kurtuldular ve buna
karlk yle bir benlik buldular ve sayl olan mr Allah'n tat ve kulluuna feda edip saysz ve sonsuz bir mr
kazandlar. Bir insan neden bu dnya iin bu tehlikeli lleri kateder, yol zahmetini eker, scaa ve soua
tahamml eder, sonra akrabasn, e ve dostlarnn ayrlk acsna katlanr? Bunlardan maksad, menfaatini fazlasiyle
salamaktr. Allah onlara byle bir ticaret gsteriyor ve demek istiyor ki: Eer siz, kendi benliinizi benim ve sekin
kullarmn nnde yok ederseniz size, saysz ve snrsz bir mr balarm. te size byle bir ticareti bunun iin
rettim. Mert olunuz, eytann szn dinlemeyiniz, onun hilelerine kanmaynz. nk o, sizin ceddiniz
bulunan Adem'in dman olmutur ve Adem'e secde etmedii hatt serkelik ettiinden, gn en yksek
yerinden yerin dibine dp lanetlenmi, atlm ve Allah'n huzurunda, benim nmde: "Beni kendi
huzurundan dem iin kovdun. Onun oullarnn yolunu artr ve senin vadlerini kabul etmelerine imkn
vermem ve onlar yer, mal, yal ve tatl, trl trl yemekler gibi eylerle aldatrm. Gzel kadnlarla onlar
ehvete boarm ve seni anmak gcn vermem. Nasl ki ben onlarn babas dem yznden yem olmusam,
hepsini de cehenneme yem edeceim." gibi szlerle iddiada bulundu. Ben ki Allah'm, ona "Senin szn dinleyen
ve sana uyan kimse, senin gidecein yere gider", cevabn verdim.

Beyit:

Senin mahkmun olan bir eein, bizim kapmzla ilgisi kesilmitir.

Biz onun gibi bir ibdetinin, bizim gibi bir Allah'a tapmasn istemeyiz.

Allah'n, dem'e ve oullarna ltuf, merhamet ve inayeti oktu. Bu yzden onlara, kyamet gnnde
cehenneme gittikleri zaman: "Biz, blis'in ilerini ve eytanlklarn bilmiyorduk ve onun ilerinden habersizdik,
demesinler ve bahaneler bulmasnlar diye, blis'in szlerini, hilelerini ve bylerini trl trl dillerle anlatmalar ve
gstermeleri in, bu kadar Peygamber ve bu kadar yakn veli gnderdi.

eyhlerin ve evliyann nnde izzet-i nefsini kran ve zulm, byklen-meyi bir tarafa birakan kimse, Allah'n
inayeti ve yaknl ile mahsus olmutur. Hads'te bu hususta Ben kalpleri krk olanlarlaym. (H.K.), buyrulmutur.
nkisar, Allah'a yaknla sebep olur. Mustafa, herkesten daha mtevazi bulunduundan, onu Allah'a olan yaknl
da daha fazla olur. nk kfirler, edepsizlii ve ihaneti son haddine vardrdlar; koyunun kirli ikembesini onun
mbarek boynuna astlar, her tarafna o ikembeden pislikler damlad ve her taraftan ocuklar, genler ve ihtiyarlar
barp, davullar aldklar ve alay edip gldkleri zamanda Sahabe' (Allah hepsinden raz olsun)nin bundan gnlleri
krld ve Allah'n Elisi etrafnda toplanarak yle sylediler: "Ey Allah'n Elisi! Sen yalnz peygamberlerin sultan
deil; bu lemin yaratlna bile sebepsin. Btn peygamberlerin nefretiyle helak oldular. Nuh, Hud, Lt, Salih ve
daha bakalarnn kavmi gibi, bir ksmn tufan mahvetti, bir ksm ekil deitirdiler, maymun ve ay eklini aldlar.
Bazsn yerden gklere karp ve tekrar ba aa olarak yere braktlar. Sen, derece ve makam ynnden btn
peygamberlerden stnsn. Bu kavimden meydana gelen kstahl ve edepsizlii, dier peygamberler zamannda
yaayan kavimler bile yapmadlar. Sen: "Hibir peygamberi, beni incittikleri kadar, incitmediler" (H.),
buyuruyorsun, dua et, bu kstah ve edepsiz kavim helak olsun". Bu szler zerine Peygamber unlar buyurdu: "Ey
Sahabe! imdi Ellerinizi kaldrnz ki dua edeyim. Peygamber, dua iin kendi ellerini de kaldrd ve yzn ge
evirerek:33 "Ey Allahm! onlara yollarn gster ve onlar uyank kl ve bala! nk onlar bilmiyorlar, habersizler",
 www.semazen.net

diye buyurdu. Sahabe: "Biz beddua et, diyoruz; sen, onlara dua ediyorsun" dediler. O zamanda, bu yet nazil
oldu. Sen, en yksek ahlk zeresin. (Sre:68, yet:4.) Mustafa, hepsinden daha mtevazi ve benliini daha
ok yenmi olduundan phesiz daha dayankl, daha sabrl ve daha sekin, halka kar dost, dmana kar da
mfik ve merhametli idi.

(33) Ey Allahm! benim kavmime hidayet et, nk onlar bilmiyorlar. (H.)

Biz seni ancak lemlere rahmet olmak zere gnderdik (Sre:21, yet: 107). Kfirleri ldrmesinin
sebebi, merhamet ve efkatinin okluundan ve onlar kfrden biran evvel kurtarmak iindi. Mesel, bir bahvan
efkatinin okluundan, zararl olan zayf dallar, yerine iyi ve salam dallar bitmesi iin keser. Bylece o clz ve
hasta dallarn, br kuvvetli dallara zarar dokunmaz. Onlarn yznden, bu dallar da meyvesiz kalmazlar. Belki
daha olgun ve daha fazla meyve verirler. Mesel bir parmak veya el kangren olduu zaman dier bir uzva da
bulamamas ve vcudun o fetten korunmas iin derhal onu keserler. Bu sylediimiz uzvun veya daln kesilmesi,
efkatin okluundan ileri gelir. Binaenaleyh kfirleri ldrmek, bu temiz dinin, doru bir ekilde zahir olmas ve o
llerin ocuklar zerinde nesilden nesile, kyamete kadar kalmas iindir. Bu sebepten Peygamber: Glerek ldren
benim (H.), diyor. Zira onun ldrmesi merhamet, efkat ve islh dncesiyledir. Kin ve garazdan deildir.
Nitekim onun tevazuu, btn peygamberlerden fazla olduundan, yerinde olarak ona Htem-i Embiya denilir.
nk bir usta sanatnda ilerledii ve o sanat herkesten iyi bildii zaman, "O sanat, onda sonra ermitir" derler.
Yani o sanat, onun bildii kadar kimse bilemez. Bunun gibi onun ilmine, vilyetine ve sanat varis olan raklar
cannn ve gnlnn oullar da ayn derece ve deerde olurlar bu yzden Musa: "keski ben Muhammed'in
mmetinden olsaydm!" buyurmutur. Onun bu temenniden maksad, lalettayin bir mmet deil, Muhammed'in
nurundan varolmu ve onun can ve dilinden bitmi ve sanatn mkemmelen renmi olan bir mmet, bir oul
ve bir talebe olmakt.

Nazm:

O halife ocuklar, onun indinde makbul, onun can ve gnlnn nurundan domulardr. ster Badatl ve Heratl,
ister Azeri olsunlar hepsi, su ve toprak fark olmadan, onun neslindendirler.

Mesel, iki testide ayn sudan olsa, testiye baktn zaman su iki. Suya bakarsan birdir.

Beyit:

Grnte gzn ikidir,

fakat onun nuruna bakarsan birdir.

Mustafa (Allah'n selm O'nun zerine olsun) ehl-i Didrdan idi. Onun cannn ve gnlnn ocuklar ve
sekin mmeti de O'ndan ilm-i Didr rendiler. Musa'nn: beni Muhammed'in mmetinden yap, diye temennisi
hakikatte, beni ehl-i Didrdan yap, demektir. nk Muhammed'in, ehl-i Didrdan olduu ve onun setii
kimselerin de bu mertebeye onun sayesinde vsl olaca, Musa'ya malm olmutu. te Musa bu mertebeyi
temenni etti. Dnya'da, evliyann ve eyhlerin nnde yok etmek niyetiyle, byklk, rtbe ve menzil elde
etmek iyidir. Ayakta durmak u bakmdan faydaldr: bu hareketten bir secde hsl olur; ba kaldrmak da baka bir
secde hsl olaca iin iyidir. Kyam ve kuud olmadan secde nasl hsl olabilir? Bunun gibi insanda doruluk, ululuk
ve byklk olmazsa, tevazu nasl grlebilir? Kendini, Allah yolunda ne kadar ok kltrsen, o derece byr
ve ilerlersin. Umimiyetle, Allah erlerini grecek bir gzn ve onlarn gereini ve yalann bilecek bir temyiz
kabiliyetin yok. Hepsine kar tevazu gstermelisin. Hatt hrka iinde dervilik dvas ederlerken ve kendilerini
Allah ehlinden gsterdikleri zaman bile! Eer sen k ve sadk isen! herkese ayn hrmeti gstermen lzmdr.

Mecnun, Leyl'nn mahallesinin kpeklerini ziyarete gittii zaman onlarn ayaklarn perdi. Sen de ksan,
en kymetsiz bir dervie bile hizmet etmelisin. Ak ne kadar ok olursa, hrmet ve tazim de o nispette olur.
Hrmetinin okluundan derviin eiini veya ayakkabsn ptn zaman, ne kundura ne de k derviin
kendisidir ve ondan ayrlm paralardr. Bu, tazim ve mbala iindir. Yani bu, onun ayan bast yeri
pyorum, demektir. te bundan senin sevgin ve balln meydana kar.

mrnde hi prens grmemi ve byklkle hibir ilgisi olmyan bir Mool, sadece bana bir sorgu koysa
emirleri, vezirleri ve padiahlar incitir.

Mool ehzadelerinin ve sultanlarnn azamet ve sertlikleri onlarn hatrlarna yle yerlemi ve kalblerine
yle bir tesir yapmtr ki onun bir dervi ve Moollar arasnda hibir deer tamayan bir fakir olduunu bilseler
bile onun, bu d grnne ve elbiselerine sayg gstererek btn kstahlk ve edepsizliklerine katlanrlar.

Eer Allah ve Allah adamlar iin sizin yannzda o deer, o menzil ve o mertebe olsayd, siz acaba bu vilyet
 www.semazen.net

sahibi midir, yoksa deil midir? diye dervilere fayda, zarar ve imtihan gzyle nasl bakardnz?

Hibir"yeri ve ii olmayan o Moola d grn iin hrmet ediyorsunuz. Bu dervi ise dervilikten
bahsediyor ve dervilik elbisesi giymitir; onun bir ie yarayp yaramadn bilmiyorsunuz. nk insanlarn
durumlar bu lemde rtlmtr. Herkesin srrn Allah veya Allah'n velisi bilir. Zira: Mmin, Allah'n nuru ile bakar.
nsanlarn durumlar, bunlardan bakas iin rtlmtr. Onlar birbirlerinin durumlarn belki kyamette grrler.

(34) e ait srlar, kyamette meydana kar. 35 Ak yz, kara yz belli olur. u halde onun iyi, kt, doru
ve eri olduu sana belli deildir. Eer senin indinde Allah ve Allah'n has kullar byk iseler, ona niin sayg
gstermedin ve ihtiyatl davranmadm? (Allah O'nun ruhunu takdis etsin) Mevln'ya biri: "Mevln, emseddin'i
grdm" dedi. Mevln, stnde ne varsa hepsi ni o adama verdi, Mevln'ya: "Bu adam yalan sylyor ve
yalancdr, btn bunlar ona neye verdir?" dediler. Mevln: bunlar ona, yalan syledii iin verdim. Eer doru
syleiydi ona canlar verirdim." cevabn verdi. Ak ve sayg ite byle olur. Yalan sylediini bilmekle beraber bu
kadar bahi veriyor. nk onda yalan, dorudan bilme ve doru gibi kabul etme kabiliyeti vardr, sende o
gr ve o kabiliyet olmad iin, hrmet ve iltifat etmiyorsun. Bundan, senin yannda Allah ve Allah adamlarnn
bir deeri ve nemi olmad kesinlikle belli oluyor. Vaktiyle bu adamdan, arap imek, gnah ilemek ve bunun
yaplmas doru olmyan birtakm iler meydana gelmitir, diyorsun. Bu dnce ne eriat ve ne de hakikat
bakmndan dorudur. eriatta gzle, belli olmyan bir ekilde, grmediin zaman bir mslman hakknda, byle
dnmen ve kt zan beslemen caiz deildir. Sen gznle grm olsan bile, o adamn bunlar terk ettii
davran ve szle "ondan vazgetim", dedii zaman yine onun hakknda bu ekilde dnmene eriat msaade
etmez. Bu hususta Kur'anda Allah btn kusurlar balar (Sre: 39, Ayet: 54). buyrulur. Ve Peygamber de
Gnahlarndan tvbe eden kimse, hi gnah ilememi gibi olur (H.7), buyurmutur. O halde onun hakknda
byle dnmen doru olmaz.
(34)O gn gizli eyler (srlar) aikr olur ( Sre: 86, yet: 9.)

(35) Baz yzlerin aard, baz yzlerin karard gn ( Sre: 3, yet: 102.)

Gelelim gerek ynne; hakikat bakmndan da yakk almaz. Zira hakikatte o kimse, ktlk yapsa, fisk u
fcurla urasa da yine Allah'n sekin kullarndan olabilir. Yahut o kimse tat ve ibdetle megul olsa bile, Allah'a
isyan edenler zmresinden olabilir. nk gerek onun meline deil, srrna bakar.36 Allah surete, hrkaya ve
ekle bakmaz. Gnle bakar. Senin iin, gnle yol yoktur. Surete ve mele nazar kl. nsann akbetine baklr.
Eer sonu, lecek bir durumda olursa, ona gre hkm verirler ve o kimseden bahsederler. blis gibi: blis
gkte ibdet ve ilimle megul ve meleklerin de stad idi. Melekler onun srrna vkf olmadklarndan onun ilmine
ve meline bakp onu sevmi ve kendilerine nc bilmilerdi. Fakat Allah onun srrna bakmt. nk o,
kfirlerdendi. (Sre: 2, yet: 32). Bunun gibi, Bersisa, Beni srail arasnda bir bid ve zahitti; zht ve takvasnn
hreti, douya batya yaylmt. Her nerede bir hasta olsa, hastann ierek salk ve afiyet bulmas amacyla
Bersisa'ya flemesi iin su gnderirlerdi. Fakat kskan kr eytan, pusuda kederinden demir iniyor ve bir trl
are bulamyordu.
(36)Allah sizin suretlerinize ve amellerinize bakmaz, lkin kalplerinize bakar (H.)

Bir gn yzn oullarna evirdi ve: "inizden biri, beni bu gamdan kurtarabilir!" dedi. ocuklarn
arasndan biri, kalkarak: "Bunu bana brak ve benden bekle. Ben senin gnln, ondan intikam alarak memnun ve
mesut ederim" dedi. eytan da: "benim en sevgili olum ve kr gzmn olursun." cevabn verdi. O eytan
yavrusu, melun hatrnda bir dolat ve kendi kendine yle syledi: nsanlar iin gen kadnlarn yznden daha
messir bir tuzak olamaz. nk altn ve yemek arzusu, tek tarafldr. Sen altna k olsan bile, altnn can
olmadndan sana k olamaz. Lokmann da can yoktur; seni aryamaz ve seninle konuamaz. Ama gen
kadnlarn yznn k iki tarafldr. Sen onun ve talibi olursun, o da senin n ve talibin olur. Sen onu almak
iin hile yaparsn ve o metada kendisine yol bulup girmen onu alman iin hilene ortak olur. Bir tarafndan kazlan
bir duvar, her iki yanna oturup kazlandan daha abuk delinmez. Gece yars, kapy amak iin darda areler
dnen ve evin iinde de kapy aacak bir arkada bulunmayan hrsza nazaran daha abuk maksadna eriir. O
eytan yavrusu, dnyay dolap zahit iin gzellii, akl ve soyu sopu ile tannm gzel bir kadn arad. Arayan
bulur. Aranlmaya deer bir eyi arayan kimse ne mutludur! domuz av gibi deersiz olmaz. Domuz avcs hem at
yorar, hem kendini; vakit boa gider ve dier gzel avlar elden karr. Nihayet domuza atar, tesir etmez. Domuzun
ne eti, ne de postu bir ie yarar, avc piman olur ve: "Byle bir ey iin vaktimi boa geirdim ve oklar ziyan
ettim." der.

Beyit:

Sen bu domuz avn, insanlarn avlanmas bil;

ekilen sonsuz zahmetler, buna karlk ondan bir lokma yemek de haramdr.
 www.semazen.net

iir:

Ykn, eein kirasna demesi gibi;

yr da bazan gnlmn kederine deer.

Akll olan yle ey arar ki eer bulamazsa, bulamad iin utanmaz; bulunca kendisiyle mcadele etmez. O
anda gz her gn daha ok aydnlanr. O gzelden zevki her gn daha ok artar. Ayrlk ve lm korkusu
olmaz.37
(37) Bir kimse, kendileri iin, istediklerinin karl olarak gz aydnl olmak zere saklanm olan nimetleri bilemez ( Sre: 32, yet: 17.)

Bu zevkin sfatna nasl son olabilir? Fakat bunu iitecek kulak ve bundan zevk alabilecek bir akl nerede? Da
bu szn dehetinden para para olur. Diline veya kulana byle bir sz gelen bir adam, nasl bir kararla kalabilir?
Para para olmaya mni olan ey, aradaki phe perdesidir.

O eytan yavrusu pek ok aradktan sonra son derece gzel bir padiah kz buldu. eytan yavrusu, kzn
beynine girip onu delirtti ve hasta etti. Padiah btn doktorlarn ve filozoflarn toplad. Hepsi de onu tedavi
etmekten ciz kaldlar. eytan, bir zahit elbisesi iinde geldi ve: "Bu kzn bu dertten kurtulmasn isteriz, bunu
Bersisa'ya gtrnz," dedi. Onlar da baka are grmeyip eytann szn dinlediler ve kz Bersisa'ya
gtrdler. Bersisa dua etti. eytan, kz brakt, kz salk bulunca kilisede bir mddet zahitle yalnz kald. Eer zahit
lim-i Rabban olsayd kz halvate asla yalnz olarak kabul etmezdi. Mesel, Zeliha'nn dnyada gzellikte ei
yoktu. Yusuf'a da kt ve daima onunla bir arada bulunurlard. Zalih, Yusuf'u elde etmek iin ne kadar altysa
baaramad. nk Yusuf'da yle bir nur vard ki bir trl aldanmad ve Allah tarafn muhafaza etti. Peyfamber
yle buyurur: Eer bir erkek, bir kadnla bir yerde yalnz kalrsa, orada nc olarak bulunan eytandr (H.) nihayet,
Bersisa kza meyletti, kzla seviti; kz hmile kald. eytan, insan eklinde Bersisa'nn yanna geldi. Bersisa'y
dnceli grp: "Dncenin sebebi nedir?" diye sordu. Bersisa olup biteni ona anlatt. eytan: "Kz ldrr ve
sonra da: ld, ben de gmdm, dersin." dedi. Bersisa baka are bulamayp yle yapt. eytan baka bir adam
ekline geldi ve "Kz iyileti, Gelip alnz" dedi. Padiahn uaklar ve hcibleri gelip kz istediler. Bersisa: "Kz ld ve
onu gmdm" dedi. Geri dnp yas tuttular. eytan bu defa da baka bir klkta padiahn yanna gitti ve: "Kz
nerededir?" diye sodu. Padiah: "Bersisa'nn yanna gndermitim orada lm." cevabn verdi. eytan: "Kim
diyor?" dedi. Padiah: "Bersisa" dedi. eytan: "Yalan sylyor; o, kzla sevimi, kz hmile kalm ve sonra da kz
ldrmtr. Falan yere gmmtr, eer inanmazsanz oray kaznca ktn grrsnz." dedi. Padiah kzgnlnn
dehetinden yedi defa yerinden kalkp baka yere oturdu ve tekrar perian bir halde, ba ateler iinde yanarak
yerine oturdu. Bir mddet sonra sknet bulup bir toplulukla Bersisa'nn kilisesine doru gitti. eri girdi ve ona:
"Kz nerede?" diye sordu. Bersisa: "ld ve onu gmdm." cevabn verdi. Padiah: "Bana niin haber vermedin?"
dedi. Bersisa: "Evradla meguldm, vakit bulamadm." dedi. Padiah: "Eer bunun aksi karsa nasl olur." dedi. Zahit
nce gitmek hususunda sertlik gsterdi. Padiah, kznn gml olduu yeri buldu ve amalarn emretti. Kz l
olarak dar kardlar. Bersisa'nn ellerini baladlar, boynuna bir ip geirdiler, birok insanlar etrafna toplandlar.
Bersisa kendi kendine yle demiti: "Ey uursuz nefis! dualarnn kabul edilmi olmasndan, halkn gznde ve
gnlnde aziz ve byk olmaktan memnundun. nsanlarn takdiriyle mutluydun ve szlerinin insanlar tarafndan
kabul edilmemesinden korkuyordun. Halbuki hakikatte onlar, btn ylan ve akrep ve insanlarn kabul zehirli bir
ylandr. aresiz onu asacaklard. Ah! ekti; byk bir dar aacn kurdular ve ipi aa sarkttlar. Tam boynuna
attklar zaman eytan hemen kendi klnda grnd ve: "Seninle btn bunlar ben yaptm ve hl, aren
elimdedir, bana secde et seni kurtaraym," dedi. Bersisa burada secde edilir mi? dedi. eytan: "Secde niyetiyle
banla bir iaret yap, nk akll bir kimseye bir iaret kfidir" dedi. Bersisa, tatl canna kylmamas iin, eytann
dediini yapnca ip boazna yerleti. eytan: "Ben, senden uzam ( Sre: 59, yet: 16) dedi. Bersisa sonunda
imnn da verip, imansz ld.

Yolunun aranlar iin yine bir misl: Fuzeyli yaz bir harami ve yol kesendi. O kadar sene, hayvanlar
vurmak ve zenginleri fakir etmek ve giyimli, kuamllar soymakla vakit geirdi. Hatt haksz yere kan bile
dkmt. Nihayet bir gn kervanclarn kumalar arasnda bir heykel buldu, heykelin zerinde Allah'n adlar
yazlmt. Eyvah! Allah'n adna snm olan ve bu ad kendilerine koruyucu, muhafz bilen kimselere ben, ne
cesaret ve kuvvetle byle kstahlklar ve edepsizlikler yapyorum? diye dnd. Bahane bu idi. zerine bir hl
geldi, bard, stn ban yrtt, san sakaln yoldu, kendini talara vurdu. Vcudu talarn iddetinden kana
bulat. Bylece kararsz ve kendinde olmadan yz solgun ve dudaklar kurumu bir halde alad ve feryd etti. Bu
alama, barma ve tvbede iken Allah, kendi byk huzuruna doru bir kap at. Sonunda Allah'n has ve yakn
kullarndan, doru ve kmil eyhlerinden oldu. Allah bu trl suretleri, o sebeple gsterir ki her kul, kendi
meline ve zhtne itimat etmesin ve hodbin ve kendi korkusundan emin olmasn. Bu ilerle uramayan dier
kimselere, noksan nazariyle bakmasn. nk, byle kt mellere evliyann ve iyi mellere de ekiynn malik
olduunu grnce, Allah saklasn! belki ben bu iyi ilerden, ekiydan olurum, diye korkar ve kimseye kt gzle
bakmaz. Ayn zamanda si, gnahkr ve mcrim de Allah'n rahmetinden midini kesmesin. nk Allah'n,
 www.semazen.net

birok sileri, aziz ettii grlmtr.

lnn karnndan diri kartr ve dirinin karnndan l kartr.( Sre: 30, yet: 18.) Sebeplerin bahaneler
olduunu, ii yapan ve yaratann O olduunu bilmeleri iin, karanlk gecenin siyah ineinin karnndan, kl gnn
beyaz danasn, dar karr. Gam ve kederin karnnda ne'e ve saadet peyda eder.

Nuh, peygamber ve ikinci dem idi. nk onun zamannda tufan, btn dem'e mensup olanlar yok
etmiti. Bu zamanda yaayanlarn babas, O'dur. Ve hepsi O'nun neslindendir. O'nun olu olan Kenan, kfirdi ve
dier kfir ve mnkirlerle beraber batt.

brahim'in babas kfirdi ve put yapard. Bunun gibi Mustafa'nn (Allah'n selm ve salt O'na olsun)
babas ve annesi de puta tapanlardan idiler. Allah btn bunlar, kimsenin sebeplere itimat etmemesi iin
gstermitir. nk sebepler bahane ve bir rtdr. Binaenaleyh bir insan bir eye dayanarak sulamann ne seran,
ne de hakikatte doru olmad belli olmutur.

Mslman o kimsedir ki btn mslmanlar onun elinden ve dilinden salim kalrlar (H.). Allah daha
iyisini bilir.

FASIL: 20
Bize kavumay ummayanlar dediler ki: Bize niin melekler indirilmedi, yahut niin Allahmz dorudan
doruya gremiyoruz? phe yok ki onlar bu eit samalarla kinlerini artryor, taknlkta pek ileri gidiyorlar.
( Sre: 25, yet: 23).

Kfirler dediler ki: "Ulu Allah biz insanlara, bizim gibi bir eli gnderdi. Bizim gibi yiyor, bizim gibi uyuyor ve
bizim gibi hasta oluyor, iyileiyor. Bazan kederli, bazan neeli oluyor. Bazan kr, bazan ikyet ve feryat ediyor.
Btn bu vasflar ile bizim gibi. O halde biz, onun syledii ve iddia ettii eyleri ondan nasl kabul edelim? Eer bir
melek gnderseydi ve bu elinin verdii haberleri o melek verseydi, bizim de o vaadlerde ve haberlerde
phemiz kalmazd. Hepsini kabul ederdik. Yahut aziz ve celil olan Allah, kendi nefsiyle, bize yz gsterseydi emir
ve men'de bulunsayd, biz, o emirleri yerine getirirdik ve nehyettii eylerden de perhiz ederdik. Hibir surette
ilenmesi gnah olan ilerin etrafnda dolamazdk".

Bunun zerine Ulu Allah yle buyurdu: "Ey kstah kpekler! Bu sizi cehennemin dibinde oturtacak bir
kstahlk ve crettir. nk: phe yok ki mnafklar, cehennemin en alt katndadrlar. ( Sre: 4, yet: 144).

Sizi cansz olan cisimlerin toprandan yarattm. Hayat ve hayr baladm ve kendi sonsuz sfatlarmdan
zerinize satm. Yani her eyi grrm, size iitme hassas baladm. Ltufkrm, size ltuf baladm. limim, size
ilim bahettim.38 Kendi saysz ve sonsuz sfatlarmdan her sfattan size, biraz verdim ki beni bilmekten, tanmaktan
bhaber ve cahil olmayasnz". yle ki byk bir ambardan bir avu buday, akll bir adama gsterdikleri zaman o,
azdan ou anlar ve bilir. Size benim sonsuz, sfatlarmn denizlerinden her bir sfattan, bir damla eritii
halde,nasl bir kuvvet ve kstahlkla bana itiraz ediyorsunuz ve benim iimin ve yaptm eyin fevkinde bir i
gryorsunuz ve tercih ediyorsunuz? Yani: benden daha lim ve daha m bilgilisiniz ki bana nasihat ediyorsunuz
ve: "Bu elinin yerine bir melek gelseydi, daha iyi olurdu", diye bana akl retiyorsunuz. Bizzat insan elilikle size,
bu vastasyla melei, bile bilesiniz diye gnderdim. Beni ise, kemale erdikten sonra , yani benim gsterdiim yol ve
l iinde, meleklik makamn geersiniz, grebilirsiniz ve bana eriebilirsiniz. Sizde beni ve melei grebilecek
kabiliyette bir gz nerede? O elinin gz, bu nura sahip olduundan, melei grr. Eer siz, o eliden bu nuru
alrsanz, ondan size enimi olan bu nur vastasiyle, melei grebilirsiniz. Bu halde ve bu makamda beni ve melei,
peygamberin aracl, olmadan gremezsiniz. nk melekler, niteliksizler ve onlarn dnyas da byledir. Onlarn
mezesi, arab, kuca, busesi, sesleri ve konumas da niteliksizdir, niteliksiz olan bir eyi nasl grebilir?
Niteliksizi grebilmem iin niteliksiz olabilmem lzmdr.
(38)Ey insanlar! sizin ilimden nasibiniz pek azdr ( Sre: 17, yet: 87.)
 www.semazen.net

Msra:

Sana, can grmek iin can gz lzmdr.

Cins, kendi cinsinden olan grebilir. Karga, blbln srrn hibir zaman bilemez. Her merkeb ve her hayvan
Dldl gibi, gidemez. Kl ne kadar keskin olsa Zlfikar'n yapt ii gremez. Bahar, nitelik leminin bin
sonucudur. nk en ufak ekilden haritir. Bir cismi ve rengi yoktur. Bu cihandan olmamakla beraber emen, ba,
aa, baheleri ve bostanlar vastas olmadan, onun gzelliini ve letafetini gremez. Renksiz bahar, onlar zerine
tesir edince, bundan hmile kaldlar ve bylece onlarda trl trl renkler meydana geldi. te o zaman, o
suretlerden bahar grebildin. Eer bahar, bu suretlerle karmasayd onu gremezdin. Mesel, rzgr toza karp
onu havaya kaldrmazsa, veyahut bir aac veya bir bayra veya bir adr hareket ettiremezse rzgr, bu suretler
olmadan gremezsin. nk bunlar olmakszn rzgr grmek imknszdr. O halde bu iki ey bahardr ve bu rzgr,
bu dnyann temelinin bir sonucudur. O lemle alkas yoktur. O lemin mnas, bu mnann zdddr. nk o,
nura mensup ve bu, atee mensuptur. O, yz gsterince bu, yok olur.

Ey mmin! benden abuk ge ki o lemin mnasnn sonucu olan senin nurun, bu lemin mnas olan bu
dnyann btn lezzetlerini ve ehvet atelerini sndryor.

Beyit:

Siyah ve beyaz gibi, nur da nrn (ate) zdd olarak yaratld.

Allah'n nuru yz gsterince, nrdan (ateten) eser kalmaz.

Beyit:

Bu yolda, o menzil-i maksda kadar, zlmesi mkl birtakm tlsmlar vardr.

Bir tarafta nur iinde nur, br tarafta (nr) ate, ate iindedir.

O halde bu lemin suretlerinin sonucu olan mnas, rzgrdaki toprak ve aataki yeillik gibi, suret vastasiyle
peyda olmadan, anlayamaz ve gremezsin. Melekler, saf nurdurlar. Drt unsur ve alt ynn dndadrlar. Yerin ve
gn tesindedirler. Srf candrlar ve Allah'n aknda batmlardr. Onlarn mezesi ve yiyecei Allah'n zikridir.
araplar ve mestlikleri, Allah' dnmektir. Allah'dan baka emelleri yoktur. Bu halden kurtulamazlar. Balk gibi, o
birlik denizinde yaar, dolar ve yemlenirler. Onlarn ekmei, kadehi, yata ve yorgan denizdir. Uykular,
uyanmalar gl ve glzarlar ve gzelleri denizdir. Denizden baka her ey onlar iin azaptr. Daima o tatl suya
ms-taraktrlar. Bu deniz var olduka baki, ebedi ve sermesttirler. O niteliksiz nurdan bitlmi olan ve nurun
gneten ve scakln ateten, kokunun glden tatlln ekerden ayrlamayaca gibi, ondan ayrlmayan byle bir
kavmi, beer vastas olmadan grmei nasl mit edebiliyorsun? Ben sizin cinsinizden olan bir insan, onun vastasyla
,azar azar, onun ehli olmanz ve onu kabul etmeniz ve bu suretle melei, cihan, ahireti grebilmeniz iin elilikle
size gnderdim. nk, eer melek insan vastas olmadan musavver olur ve yz gsterirse sizin dnz patlatr
ve lrsnz. Gn drdnc katnn stnden, yeryzn aydnlatan bu gne, eer nc gkten parlarsa,
yeryz ve zerinde yaayanlar tamamen yanar ve yok olur. Gneten istifade edebilmek iin, hikmetle gnee
daha uzaktan sahip oldular. Nitekim o cihan bu yzden, perdededir. Zira sen onun yzn vastasz olarak
grmee tahamml edemezsin. Musa, ate istedii vakitte Allah aa suretinde O'na dedi ki: " Seni yaratan
benim ve senin Allahnm" ve yine buyurdu ki: " Ey Musa ! elinde ne var? Musa: "Yarabbi asadr." dedi. Allah: "Bu
asay ne hikmetle elinde tutuyorsun? diye sordu. Musa: " Onun hikmetinden biri udur: Yorgun ve dermansz
olduum zaman ona dayanrm, dier bir hikmeti de, bununla koyunlar doru yola srerim, dalmalarna mani
olurum ve onlarn yemesi iin aalardan yaprak drrm." cevabn verdi. Allah ona cevaben yle buyurdu:
"Bu aa sana as gibi grnr ama as deildir. Onda bu bildiinden baka hikmetler ve faydalar bulunur. Elinden
brak ki ne olduunu gresin." Musa, Allah'n emriyle asay atnca, asann yerde bir ejderha olup kendine
saldrdn grd. Musa kamaa hazrlanrken Allah: "Ey mua! benim huzurumda, ondan niin korkuyor ve
kayorsun? Benim arzum ve emrim olmadan sana zarar vermee kimin cesareti vardr? Haydi, sen onun zerine
atl ve boazn tut!" diye buyurdu. Musa, derhal ejderhann zerine atld ve boazn tutunca ejderha tekrar as
oldu. Bunun zerine Allah yle buyurdu: " Ey Musa! bunun sana, bundan sonra da, sahra, su, hava, ky ve
denizden her ne grrsen, "grdm budur" diye hkm ver-meyesin, diye gsterdim. Ben her eyi insana
istediim gibi gsteririm. Mesel btn varlklar, su ile yaayamazlar. Diri her eyi sudan vcuda getirdik. ( Sre:
21, Ayet: 31.) Suya emrettim ve kfirlerin mnkirlerin hasm yaptm. Tufanla hepsini helak ettim. Hepsi rzgrla
dahi yaayamazlar, rzgrn nefesi tutulursa hepsi lr. Onlarn mayas, besleyicisi ve dayana olan, kuvvet ve
hayat kendisinden aldklar rzgra emrettiim zaman, rahata karlk hastalk, okamaya mukabil eritme verir.
Yapt yumuakl brakr ve sertleir. Di ars olur ve onlar yle skar ki btn gzellikleri burunlarndan
getirir. Bunun gibi kulun hastal ve bel ars olur. Btn bunlar insanda birer birer gsteriyorum ki bu bir
tanesinden, hepsini anlasnlar ve bilsinler kionlarn vcutlarnn btn paralar, batan ayaa kadar, benim
 www.semazen.net

klelerimdir ve sana itaat ederler. Benim emrimi yerine getirirler. Onlara vermi olduum bu mr boyunca, benim
emrimle geinirler. Onlar, btn kendi paralarn kendilerinin yr, dostu ve yardmcs zannederler. Sabret, yarn
ecel gelince onlarn hepsinin, benim malm olduunu ve kendileriyle nasl boutuunu grsnler. Her yr, bir ylan
ve her gl bir diken ve her rahatlk, ate ve her mfik bir kan iin olsun. Hepsi onlara yapr ve onlar vururlar.
Yaptklar ilerin gammaz ve ahitleri olurlar.

(39) Kyamet gnnde si olan insann eli: Sen benimle arap kadehini tutmadn m ve arap testisini ekmedin
mi? Senin maln olmayan mala el uzatmadn m ve almadn m, senin hellin olmyan nmahremin elini tutmadn m
ve ona hainlik etmedin mi, mazluma vurmadn m, yetime tokat atmadn m? Gnahsza kl ekmedin mi? diye o
siye ahitlik eder. Bunun gibi dil, az ve dudaklar da ahitlik ederler. Dil der ki: Benimle byle konumadn m? Bu
kadar mslmanlarn aleyhinde sylemedin mi? Mslmanln ve dinin yolunu kesen dnya'da bu kadar eri sz
sylemedin mi?" Ayak da ahitlik eder ve der ki: "Benimle meyhaneye gitmedin mi? Ve yaplmas caiz olmayan ilere
ve yolsuzlua doru komadn m?" Nitekim sudan, topraktan, ateten, elden, ayaktan ve batan ibaret olan bu
avazlarn cinsleri, burada birlemenin, okluun bir olmu olduklar, sonunda ona malm olur. Dost, birbirleriyle
anlam grnen paralar, ylan gibi olurlanr; hatt onu incitmekte rekabet ederler. Eyay kullara nasl istersem
yle gsteriyorum. yle ki ey Musa! sen dostun ve dayanan olan bu asay, ejderha ve kendi dmann olarak
grdn; benim inayetim olmasayd ve ylan zerine atsayd, seni bir fareden daha kk bir hale getirirdi. Fakat
ejderha, benim inayetimi grnce, tekrar senin elinde as oldu. Bu siler grupu, onlarn yeri olan ve onlar besleyen
g, yeri ve btn uzuvlarn, her birinin bir taraftan kendilerine saldran, bir ylan olarak grnce acaba o
bahtsz ve muhalif silerin, benim inayetim olmadan sonlar ne olur? -Eer denizler mrekkep, aalar kalem,
yerler ve gkler kat olsa ve bunlarn hepsi yazlsa, kalem ve mrekkep bitse, yine de o elemden bir parack
yazlm olmaz.
(39) O gn, bunlar dilleri, elleri ve ayaklar, iledikleri eylere ehdet eder. ( Sre: 24, yet: 24.)

Herkesin kahr ve ltfu kendi lyna gre olur. Ekmeki, ekmekle ltfeder. Bunun gibi tccarn ltuf ve
okamas, bir sermaye vermesiyle olur. Onun kahr ve hmnn da bir derecesi vardr. Bir emrin ltuf ve ba,
onun kudreti nispetinde de, kahr da ayn nispettedir. Ama padiahn ltfu hepsinden daha fazla olur. Onun ba
atlas ve eksun, emrlik, mevki, davul, bayrak, hkm, reislik, dehkanlk ve vezirlik olur. Kahr da buna gredir.
Babularn onun kahrndan ba gider. Allah'n padiahlk sofras hadsiz ve hesapszdr. Ltuf ve kahr da ona lyk
bir ekilde olur. Onun ltfu ve rahmeti nasl sonsuzsa, kahr ve gazab da byle sonsuzdur. .phesiz cennete mensup
olanlar, cennette ebed olarak kalrlar. Ve cehenneme mensup olanlar da cehennem de kalrlar. O gn, birtakm
cennette, birtakm da cehennemde olacaktr ( Sre: 42, yet: 5). "Ey Musa! akll bir kimsenin, byle bir uzvun
arsndan, istirahatta bulunan ve ona yr grnen dier uzuvlarn da nasl olacaklarn anlamas lzmdr. Ulu Allah,
bu bir taneyi, dierlerini grmeleri, anlamalar ve buna kyas etmeleri, onlara gvenmemeleri, onlarn dostluk ve
yardmn, Allah'n huzurundan baka snak bilmemeleri, aciz elini, Allah'n fazilet eteinden baka bir yere
uzatmamalar, vastalar bahane ve rt kabul etmeleri ve sadece Allah' fal bilmeleri iin peyda etti. O halde
bunun gibi, ey Musa! sen de yerin bir paras olan, bu asadan, yerin geri kalan paralarn anla. Sabret ki dnya o
mthi sarsnt ile sarld zaman ve yer arlklarn frlatt zaman ( Sre: 99, yet: 1-2), insanlarn ayaklar altnda
uzanm ve yaylm olan yer, maher gnnde deve gibi oynamaa balasn.

Br (yk), yr ve nigr ba aa atar ve lleri mezardan darya frlatr, gkler birbirinden ayrlr, dalar
yumuak yn gibi atlr; her tarafta uuur. Gne, ay ve yldzlar aa drlerse o zaman bunlarn grndkleri
gibi olmadklar belli olur. Senin asan nasl deiip ejderha olduysa, bunun gibi her ey deiir. Btn lem, benim
kudretimin avucu iinde yumuak mum gibidir. Onu bazan as, bazan da, ejderha yaparm. Bazan ylan, bazen yr,
bazan gl, bazan diken yaparm. Ey dem olu! bu sana ne garip grnyor deil mi? Sen ki ciz ve miskinsin, sana
bazan plecek, bazan eker, bazan zehir tattran hem rahat, hem mihnet veren bir el verdim. Dildeki ses gibi,
sen onunla bazan kfredersin, bazan medhedersin. Ve onunla insanlara bazan nee, bazan keder verirsin. Onu
istediin gibi kullanrsn. Sen kul iken, bir tek ey olan bu dildeki secden ac, tatl, keder ve nee meydana
getiriyorsun ve bu tek eyi istediin her ekilde gsteriyorsun. Ben Allah olduum halde asay, ejderha ve
ejderhay as yapmaa kudretim yok mu ve onlarn melceleri olan, onlar besliyen g onlarn dman yapmaz
myz? Esasen sonunda bu dnya onlarn cehennemi olacaktr ve onlar yutacaktr. Bir padiah, avularndan
birinin bir kimsenin kahr iin gnderse, avu, o kimsenin dostu ise, o kimsenin zerine bir ylan gibi atlr ve kahr
dileriyle onu yaralar. avu, kahrna gittii kimsenin, hm, akrabas ve herkesten daha yakn olsa bile,
padiahn emriyle gittii iin yine onu incitir. Bunun gibi yerin ve gn paralarnn da benim avularm olduunu
bil! Grmyor musun ate avuuma: brahim'e koru! diye buyurduum zaman, ate, brahim'e gl ve glzar oldu.
Zillet suyuna Firavun ve ona mensup olanlar kk dr ve esir et, diye emrettiim zaman su hepsini ejderha
gibi yuttu ve batrd. Sleyman'n tahtn tayan rzgr, Ad kavmi zerine, bel ve vebal kesildi ve yer, Karun'u bir
lokma gibi yuttu. Eczayi, yardmlardan sonra yabanclk, akrabalktan sonra dmanlk yapacaklarn, bylece
gsteriyorum. ok byk olan lemin vcudunda da lemin paralarnn bazlarn gsteriyorum ki geri kalan da
bunu grebileler. Kyamet gn ve hair, yz gsterdii vakitte lemin btn paralarn bir defa daha
 www.semazen.net

gstereceim ki O Gn gizli srlar aikar olur ( Sre: 86, yet: 9). Grnte asann ad, Musa yannda as idi.
Gizlide ise, Allah'n katnda onun ad, ejderha idi. Bunun gibi yer, gk ve onun en kk paralarnn surette, bizim
indimizde, her birinin bir ad vardr. Fakat gizlide her birinin, Allah indindeki ad nedir? Asay ejderha gstermek
kyametten bir iarettir. Baheden bir deste gl ve bir rnektir. Aalktan ve ormandan bir dal gstermek gibidir.
Bundan gaye, kyamet ahvaline biraz vkf olmaktr. Mesel, vcuttaki hastalklar, elemler lmden ve yokluk
bahelerinden kk bir yaprak gibidir. Bununla da lm lemine vkf olmalar ve bu az olan acdan ounu, bu
azdan oun da geleceini elbette gryorum, diye anlamalar lzmdr. Ey Musa! ejderha, tufan, Ad kavmini
mahveden rzgr, zelzele, veba ve ktlk gibi kyamet eserlerinin, bu az olanlarndan dahi muhakkak kyamet gelir.
nk bu hastalklar lmn elileridir ve sonunda lm gelir. Bu acayip eyler ve heybetler kyamet elileridir,
sonunda kyamet kopar. As bu kadar gsterisizliiyle beraber bir ejderha eklini ald, btn dnyay kaplam
olan Firavun ve adamlarn yuttu ve yok etti, bylece onlardan cn ald. Bir damla gibi olan as, byle korkun
olursa, gk ve yer olan varlk denizi nasl olmal? Ey dem olu! sen, eytann elencesi oldun ve bir gafil gibi, bu
gaflet uykusuna daldn ve gaddar, hilekr, buday gsterip arpa satan, yzne pudra srm, kara yzl, kendini sf
ve temiz gsteren ve sevitiin acuze bir dnyadasn ve orada, cennetliklerin cennette olduklar gibi mutlu ve
huzur iindesin. Gzlerini atn ve bu gaflet uykusundan uyandn zaman, bizzat cehennemde olduunu
greceksin. O halde tane yediin zamanda ahmak ku gibi tuzaa dersin. Evliya, nurlar leminden bu gaddar
leme, seni bu saknlmas mmkn olmayan ateten ekmek ve kurtarmak iin gelmitir. Eer gnln bu
dnyadan ayrr ve ona daima yabanc kalrsan, bu ateten km ve kurtulmu olursun. Senin imnnn almeti
nedir? Sorusuna, byklenme ve kendini aldatma evinden ekip mutluluk evi olan leme meyletmektir, cevabn
verdi. Bu cihanda yabanc ne olup, Allah ve Allah adamlariyle ainalk eder, kt halden iyi hale dnersen, phesiz
"Abdlan" zmresinden olursun. Mesel: Musa ejderhay as sanp kendisine dayanak yapt; onu kendi yardmcs
zannetmiti. Halbuki o, tamamen bunun aksine idi. Allah'n inayet ve fazl, Musa'ya yolda olmasayd, ejderha
o'nu yerdi. Allah'n emriyle tekrar o ejderha, Musa'nn elinde, asaya dnd. O'nun mucizesi, elilik ve
peygamberlikte de O'nun ahidi oldu. Ve O'nun dinine dman olanlarn, hepsini kahretti, onlardan ald.Bunun
gibi kfir ve mslmandan ibaret olan bu insanlar da bu lemi kendi evleri ve kendi kaleleri, kendi snaklar,
dayanaklar ve emin dostlar olarak bilirler; fakat gaflet perdesi ortadan kalknca, bizzat cehennemi grrler ve
bundan da onlara cennet grnen bu dnyann, cehennem ve ayyzl gencin, ate huylu bir acuze olduunu iyice
anlarlar. Ahmak bir ku gibi sonsuz bir tuzakta kalrlar. Fakat dnya evinde, onun irkinliini gren ve yabanc gibi
onda tam bir ekingenlikle yayanlar, Allah'n can ve gnlden kulluunu, gece gndz yerine getirirler. Allah'n
fazlndan ve inayetlerinden baka snaklar ve dayanaklar olmaz. Allah iin insanlarla dostluk ve dmanlk ederler.
Yemek kuvvetiyle onu zikredebilmek iin, yemek yerler. Al da onun iin ekerler; nk: sevgi de, dmanlk da
Allah iindir. Tokluk ve nefsin doymas bir yol kesicidir ki o nefse bir kuvvet verir ve nefsi" itaat eden akla galip
klar, onu tat kulluk ve tevazu'dan alkoyan Mesel, dnyada padiahnn kullar ve kleleri oktur. Padiaha balyz,
diye halka ne dost, ne de dmandrlar; fakat padiah bir kimseye kznca kleler de o kimseye kzarlar ve kl
ekerler, canna kast ederler; bunun aksine olarak padiah, bir kimseden memnun olsa ve onu sevse kleler de ona
klelik ederler; elini, ayan perler ve ona gnl verirler. Bunlar mecaz klelerdir. nk o padiah bunlar,
yaratmam; can, akl, fikir, gz ve kulak vermemitir. Sadece srf bu isimle, efendilik ve klelik onlarn arasna
girmitir ve ona rzk sebebi de mecaz yoluyla olmutur. Ok, yay ve kl gibi, onun leti olmalar iin byle bir
muhabbet, itaat ve teslim olmaldr. Zira onu grdkleri zaman, onlarda ne irade, ne istek kalr. Dierleri de
onun gibi olurlar. Dostluk grrlerse dost, dmanlk grrlerse dman olurlar. Bunlar byle olursa, sen o hakik
kullara bak, bunlarn nasl olmalar lzm? Musa'nn elinde ejderhann as ve atein, brahim'e gl olmas gibi, yarn
perde kalknca, cehennemin bizzat bu dnya olduu anlalr. Bununla beraber Allah, onlar yakmaz ve korkutmaz;
belki onlar iin cennet gibi olur, nk byle kullar padiahla dolu, iyi ve kt her eye onun tarafndan hareket
ederler. Cehennem, padiahn klesidir ve onun yapt bir eydir. Kle kendi padiahnn huzurunda klelik,
kklk gsterme, hizmet ve itattan baka bir ey yapamaz. Nitekim Ulu Allah, Musa'ya yle buyurmutu: "lk
defa sana elindeki nedir? diye sordum. Sen: "As!" dedin. Sana, sa olmayp, ejderha olduunu gsterdim ve tekrar
bunun faydas nedir ki elinde tutuyorsun? diye sordum. Sen: "Hastalk ve yorgunluk zamanmda benim dayanam ve
kammsn. Koyunlar dald ve birbirinden ayrld zaman, hepsini bu as ile toplayp otlaa ve yeilliklere doru
sryorum; ormandan ve aala dolu da yamalarndan koyunlar iin bununla yaprak dryorum". Cevabn
verdin ve bizzat asann, as olmadn grdn. imdi her Firavun'a git ve bana ar, asann mucizesini ve Yed-i
beyzay, ona gster ki asann faydalarnn senin zannettiin ve akladn bu eyler olmadn bilesin. Bu asann, lmsz
ve sonsuz, byk faydalar vardr. Bunun yannda fni dnyann, ne kymeti olur ki bir kimse ona "fayda" desin, onu fayda
olarak bilsin!

Beyit:

Dnyada bulunan eylerin ne kymeti var ki

sen onunla kafan yoruyorsun?

 www.semazen.net

Beyit:

Akn cevaln nnde,

yzbinlerce byle yer ve gk dar gelir.

As dediin nedir? Bu as, bir gnetir ve lem ondan aydnlanr; onun parltsndan ve nurundan lemde
karanlk kalmaz. Onun varlyla irkin gzelden, istenmiyen istenilenden, sevilmiyen sevilenden, nakit kalptan, aslan
kpekten ayrlr. Belki o yere inmi gksel bir terazidir. Gkyzn O ykseklere kaldrd, ly O kurdu.
( Sre: 55, yet: 6). Her ne kadar gk yksek ise de, terazi ondan daha yksektir. Fakat doruluu meydana
koymak, doruyu eriden, ar hafiften, ly diriden, gl dikenden, kendine tapan Allah'a tapandan, lmly
lmszden, vefaly cefaldan, yere mensup olanlar ge mensup olanlardan, bu cihana mensup eder. Kr gzl,
dk bir kimseyi stn ve beenilen bir insan yapar. Firavun'u ve adamlarn suya batrr ve onun zamannda,
onun skntsn eken Beni srail'lere gururlarndan nankrlk etmelerinin ve bu nimet bolluunda "soan,
sarmsak istiyoruz" 40 demelerini ister. Belki bu as, saadet iksiridir. nk yzbinlerce nasipsiz fakiri, tam bir nasip
ve saadete kavuturur. Bilgisizlik bakrn, bilgi yapar ve kfirlik ve sertliini, yumuakla evirir. Eer lem ve
gkler, yerler hepsi kat, nehirler ve denizler mrekkep, balar, aalar ve ormanlar da kalem olsa ve bunlarn
hepsi yazlsa yine de asann faydalarndan tek bir sr yazlm, anlatlm olmaz. O halde ey mua! sen, asann
faydasn, o kadar biliyordun ki, o kadar, kader ilminde, miktarndan fazlayd. Ve kadir gecesi gibi uurlu ve kutlu idi.
i yapan biz olduumuz iin, her eyin faydasn da biz biliriz. Size, iinizin meydana gelecei kadar, ondan bir
para gsterdik; bu ekilde ihtiyacnz karlanr ve bizim elimizden tamamen nasipsiz kalmazsnz.

(40) Sarmsak, mercimek ve soan. ( Sre: 2, yet: 58)

Hibir ey yoktur ki onun hazineleri yanmzda bulunmasn; biz onu ancak muayyen l dairesinden
gndeririz, ( Sre: 15, yet: 21), buraya bu biraz, ounu istemen iin gnderdik; kk ocuklar, demet ot
alp kuzunun nne brakrlar. Kuzu ondan bir para yiyinceye kadar ocuk da kendi ilerine dner. Kuzu ota tamah
ederek tekrar yemek iin ocuun arkasnda koar. Bunun gibi ahine etten bir iki lokma tattrrlar, avlamak
istedikleri ku uzaktan uarken, ahini brakrlar. ahin, yemi olduu bir iki lokma ete tamah ederek kua doru
uar. Binaenaleyh Ulu Allah sana da gktekilerin ve meleklerin yiyeceklerinden birka tane gnderdi ki bu, ilim ve
bilgidir. Eer sen ge mensup olursan, byle bir yiyecein talibi olursun: ondan ilmin ve bilgin artar. Eer yere
mensup ve yerden bitmisen, hayvanlk sana galipse, daima bu topran lokmasn isterim. nk sen, topraktan
yetitin ve lokma da topraktan bitmitir. Artmas, bymesi iin toprak, topra yiyor. Cins, kendi cinsiyle artar
ve kuvvet bulur. Su, sudan, ate ateten, rzgr rzgrdan, temiz temizden artar. Eer temizlerin aslndan isen,
temiz eyleri istersin ve o ilimdir. Eer topraa mensup olanlardan isen, suret ve cisim olan topra ararsn.
nsanlardan, elbiseyerden ibaret olan ekillerin hepsi, her birine ayr ayr ekiller ve renkler verilmi bir tek
topraktandr. Fakat bilgisizler ve ocuklar onu topraktan ayr bilirler. Mesel hamurdan aslan, deve, ku ve trl
trl oyuncaklar yaparlar. ocuklar bunlar ekmekten daha pahal olarak satn alrlar ve "Benim devem, kuum!"
diye zerine titrerler. Fakat onu yedikleri zaman, yine ekmek olur. Develik, onun zerinde ireti olarak ve
mecaz bir ekilde mevcuttur. Bunun gibi kadn, erkek, trk hintli, uzun, ksa, krmz, sar, yiyecek, giyecek gibi
naklarn hepsi, bir topraktandr. nk, ayr topraktan bitmitir, sonunda yine topraa dner, gmlr ve hepsi
batan baa toprak olurlar. O geici renkler ve ekiller yok olur. O halde her kim, yemek, uyumak kaydnda ise
temiz kimselerin yannda bigne ve liyakatsizdir. Her kim ilim ve hikmet ister ise ki: hikmet her hkimin bir yitii
gibidir; hi phe yok ki o, lhdir ve kendi aslna ulamas iin o cihann temiz bir paras olan kendi asli yiyecei
etrafnda dolar. nk, "her ey aslna dner" hkmnce sonunda asl yiyeceine evrilmi olur, artar ve aslna
ular.

iir:

Vcudu besleme, nk vcut bir kurbandr.

Gnl besle, gnl ykseklere gider.

Bu nurdan vcuda tatl ve yaly az ver.

Vcudunu besliyen rsva olur.

Hikmetin yal ve tatl yiyeceklerini ruha ver ki

kuvvetlensin ve o ycelik lemine kavusun.

Hikmet, sana eyh Salhaddin'den gelir;

nk o, gne gibi tek bir varlktr.

 www.semazen.net

nsanda yere ve ge ait her iki vasf da mevcuttur. Bu sfatlardan hangisi ona galip gelirse onu, o sfatla
arrlar. Onda bulunan dier malup unsur, zayf ve az olduundan, ona bir kymet vermezler ve hesaba
katmazlar. Mesel, gmn iinde birazck bakr olduu zaman ona, yine gm derler, kalp saymazlar. Bakr fazla
olduu zaman da ona gm demezler; belki kymeti bir paradan daha az olur. nk melek olmad ki gksel
saylsn; hayvan da deildir ki yk tayp insanlara faydas dokunsun. Zira Onlar hayvanlar gibi, belki daha fenadr.
Tereddt ve aknlk iindedirler. Ne bunlardandr ne de onlardan (Sre:4, yet: 142) buyrulmutur.

Rivayet ederler ki: Bir ceylnla, bir kurt evlenmiler ve bir ocuklar olmu. Mftye: "Bunu kurt mu
sayalm, yoksa ceylan m? Onu kurt olarak kabul etsek, eti haram ve murdar olur, ceyln desek hell olur. Bunu
hangisinden sayalm ve adn ne koyalm? Tereddtte kaldk" diye sordular. Maharetli mft, yle fetva verdi:
"Bunun hkm mutlak deil, mufassaldr. Bu yavrunun nne bir demet ot ve biraz kemik koyunuz. Eer kemie
meylederse kurttur ve eti haram olur. Yok eer ota meylederse ceylndr ve onun eti ceyln eti gibi helldir."
Bunun gibi Ulu Allah, o dnyay, dnya ile, yeri; gk ile kartrd, birletirdi. Biz, bu her ikisinin ocuklaryz. Eer
ilme meyleder ve kuvvetimiz ilim ve hikmet olursa gksel ve hell oluruz. Eer yemee, uykuya ve cihann
nimetlerine, giyeceklerine meylederse hayvan ve yere it oluruz. Makammz alyi illiyin deil, cehennemin dibi
olur.

Nazm:

Eer sen, bir madendeki cevhere talipsen, sen de o madendensin. Yok eer bir lokma ekmee
talipsen, ekmein mensup olduu topraa mensup olursun. Eer bu nkte ve remzi bilirsen aradn eyin
ne olduunu anlarsn.

Beyit:

Ey altn paras! oyna ki sen aslnda bir altn madenindensin.

Her neyi ararsan bil ki o eyin aynsn.

FASIL: 21
Ulu Allah ruhlar, bedenlerden alt yz bin sene evvel yaratmtr. Ruhlar bedenlerden evvel, Allah'n rahmet
denizinde ikamet ederlerdi. Cismni bir zahmet zerlerinde olmadan, o denizcfe balk gibi yaadlar. Ulu Allah
ruhlara: Ben sizin Allahnz deil miyim? ( Sre: 7, yet: 171), diye sorunca: Evet! cevabn verdiler. ( Sre: 7, Ayet:
171).

Ruhlarn syledii o "evetler" de ayrlklar vard. Bazsnda renk vard ve evetten evete pek ok fark mevcuttu.
Bazs halis, bazs halisin halisi idi. Ulu Allah, iyi ve kt, yksek ve alan birbirleriyle karm olmalarn beraber
grnmelerini ve ayn mertebede bulunmalarn yerinde grmedi ve buyurdu ki: "Hepimiz bir dille evet diye iddia
ettiinizden, nakit ve kalpn belli olmas, safla karn ayrlmas iin sizi, bu can ve gnl leminden, su ve amur
lemine gndereceim."

Bir attarn dkknnda, bir bakla tanesi hurma tablasna dse veya birka hurma bakla tablasna
karsa, attar derhal onlar birbirinden ayrr ve her taneyi kendi cinsi arasna kor. nk her ey kendi aslna
dner.

Mesnev:

Attarn nndeki tablalara bak, her cinsi kendi cinsiyle yaknlatrm ve cinsler cinsleriyle karm, bu
tecansten bir ss meydana gelmi. Eer onu d aac ve ekerine kartrrlarsa hepsini birer birer ayrr.
Tablalar krld ve canlar dkld, iyi ve kt de birbirine kart.
 www.semazen.net

Allah taneleri semeleri iin, peygamberleri, bir kitapla gnderdi.

Bu teraziyi ve temyiz kabiliyetini, attara, Allah vermiti. nk hurmann, bakla arasnda, baklann da
hurma arasnda bulunmasn doru bulmaz. Byle olduu halde kalp ve naktin, iyi ve ktnn karm olmasn nasl
reva grr? Allah imtihan iin ruhlara yle buyurdu:41 Ey ruhlar! hepiniz bu rahmet denizinden, zahmetlerle dolu
su ve amur dnyasna gidiniz ki, bylece her birinizin mertebe ve makam ayrlsn. Sadkla mnafk, lykla lyk
olmayan meydana ksn.
(41) Hepiniz buradan inin.Sre: 2, yet: 36.)

Sizi, bu su ve toprak halinde bir mddet brakr ve dnyann trl trl tatl tanelerini siz ruh kularnn
nne dkerim. Bundan sonra, her kim bunlarla megul olursa ve bu szlemeyi, dvay ve mna hayatn unutursa
onun "evet"lerinin halis olmad malm olur. Dnya lezzetleri ile aldanmyan, onlara ba emiyen ve bu
dnyada bir trl rahat edemiyen kimsenin, halis olduu herkese bilinir. Allah, kalp ve naktin meydana kmas iin
bu dnyay "evet"ler mihengi yapt. Nakit olan, tekrar ilk hazinesine dner ve kalp olan da yer altnda hakir bir
ekilde kalr. Cinsi kendi cinsi ile toplamamz adalettir.

Allah, cinsi cinse sevkeden bir hkmdardr.

Allah'n melekleri sayszdr. Her melek, bir ile meguldr. Birinin ii, brnnkine benzemez. Sa
taraftaki melekler hayrl ileri, sol taraftakiler ise kt ileri yazarlar. Bazs ar tar, bazs krsyi. Bir ksm levhi
okurlar, bir ksm insanlar bellardan korurlar. Bir ksm doru i grenlere, doru olanlara ve cmertlere dua,
hasislere-beddua ederler. Zira: Allah her cmerdi, cmertliine gre mkfatlandrr, her hasisi de zararla
cezalandrr (H.) buyrulmutur.

Bunun gibi, Allah'n saysz ve trl trl ileriyle meguldrler. Her birinin bir ii vardr. Bir ksmnn da ii,
bir cinsi, kendi cinsine kavuturmaktr. Deveyi, at srs iinde brakmayp deve srsne katarlar. Ayn ekilde at
da deve srsne brakmayarak at srsne dhil ederler. Sadklar, Kzipler arasnda brakmazlar ve derhal sadklar
arasna korlar. Kzipleri de sadklar arasnda brakmayp derhal kziplere katarlar. Meleklik niteliksizdir,
mnevidir. Herkesin tabiatnda can gibi gizlidir. Cinsi olmyandan kap, kendi cinsine gider. Bunun gibi Ulu Allah'n
yollar ezelden byle idi. Mel'un eytan, aslnda kfirler ve mnkirlerden olduundan, Allah meleklerin srasnda
olmasn, onlarla beraber oturmasn ve karmasn, dost olmasn reva grmedi. Adem'i su ve topraktan
yaratarak O'nda kendi srrn gizledi. Sonra Adem'e secde ediniz, diye emretti. blis bigne olduundan ve d
grn, kabuu, ekli ona galip geldiinden, nazar toprak zerine evrildi. Onu topraktan yarattn ( Sre: 7,
yet: I I), dedi. Melekler mna ehli olduklarndan onlarn nazar mnaya evrildi. Can ve gnlden secde ettiler.
Bylece Allahlarn kaybetmediler. Mesel, bir kimse suya k olsa ve suyu ok ise, hatt hayat sudan olsa, suyu ne
ekilde grrse grsn, derhal tanr. Testinin, bardan deimi olmasna ramen, suyu tanr ve kaybetmez. Ama
suyu tanmyan ve kabna tapan bir kimse, her ne kadar suya olan balln iddia etse ve susuzum, dese de ona
baka bir kabla su verdikleri zaman, yzn evirir ve suyu kabul etmez, imez. Nitekim bu hareketiyle suya deil,
testiye tapt ve suyla ainal olmad, herkese malm olur. Meleklerin cinsinden olmyan blis, Adem'in
yznden meleklerden ayrld. nk tortunun, sf olan eyle karmas doru olmaz. Tortunun temiz ve sf
olandan ayrlmas iin sular, stleri ve erbetleri szmezler mi? Bir eyin tortusu ve saf, siyahla beyaz gibi
birbirlerinin zdddr. Tortuyu atar, sf olan ierler. Bunun gibi deniz dahi kendi czlerine gizlenmi ve karm olan
tortuyu, yani kpkleri, kendisinden ayrarak sf, halis ve tortusuz kalmak iin mtemadiyen kprr. nk bir
cinsten ayr olan, o cins arasnda yabanc kalr. Bunun misalleri ok ve tetkike baldr. Ulu Allah, kulunu aydn
gnll ve uyank, gz ak olarak tutarsa, kullar bu lemde bulunan btn eyann, kendi cinslerinden olmyan-
larndan ayrlmak iin almakta ve uramakta olduklarn grrler. Bunlar hepsi kemale ermek lezzetini duymak
iin bu faaliyettedirler. Yalnz, bu faaliyet, baka baka ekillerde grnr. Sf kalbli ve aptal olan kimseler bunu
ancak baz eylerde mahede edebilirler. Daha lim olanlar ise, daha fazlasn mahede edebilirler. Daha
kmil olanlar ise, hepsinde bu mnay grrler. O denizden ayrlan kpk, yine alma ve kprmededir. nk
deniz, kp dar att zaman, bu kpkte daha bir miktar sf su mevcuttur. te bu sf suyun paralar, beraber
bulunduklar tortudan ayrlmak ve her bir parann kendi aslna dnmesi isterler. Bunun sonu yoktur. Aklamaya ve
dile bundan fazlas gelmez.

Beyit:

Aklamaya ve dile bundan fazlas giremez.

Allah'n vasf ise btn bunlardan haritir.

Yine dem'e dnelim: Adem'in peygamberlii kararlatrp ve dem btn lemdekilerin secde edecei yer
olunca, mukallit ve muhakkik, muvakf hepsi secde ettiler ve O'na taparken bir dil ve bir gnl oldular. Fakat yine
de Ulu Allah safn, tortunun, kalpn ve nakdin yalan ve dorunun, mecaz ve hakikatin bir srada olmalarn ve
 www.semazen.net

hepsinin bir adla arlmalarn ve bir tannmalarn reva grmedi. Peygamberlerin varlnn mihengi zerinde nakit
ve kalpn zahir olmamas, muhakkikin mukallidden ayrlmas iin, baka bir dil ve baka bir ekilde, baka bir
peygamber gnderdi. Bylece zaman, zaman peygamberler ite ve grnte deitiler. Fakat peygamberliin
mnas birdir ve hibir zaman deimez. T Hatem-i Enbiy'nn zamanna kadar, her devirde bu zikrettiimiz
hikmete binaen bir peygamber geldi. Mustafa'nn zuhurundan evvel Kur'anda: Btn insanlar tek bir
mmettiler (Sre:2, yet: 209) buyrulduu gibi Ebubekir ve Ebucehil, iyi kt birdiler.

Mesnevi:

Onlardan evvel biz hepimiz, eit idik. Kimse bizim iyi ve kt olduumuzu bilemezdi. Her taraf gece
gibi karanlk ve biz de geceleyin gezenler gibi olduumuzdan, kalp ve nakit bu cihanda geiyordu.
Peygamberlerin gnei zuhur edince: Ey kark olan uzakla; sf olan sen gel! dedi.

Mustafa, (Allah'n selm ve salt O'nun zerinde olsun) ortaya knca, bir tek mmet kalmadan
birbirlerinden ayrldlar. nk O'nun vcudu bir mihenk idi. Kalp, altndan ayrd ve sddk, zndktan ayrld. Belki
Peygamber, zeval bulmaz bir gne ve o cihann kandili idi. lem, O'nun varl olmadan, karanlk bir gece idi.
nk hayvanlk lemi, karanlktr. Peygamber olmadan hi kimse, Allah yolunda yryemez. Karanlkta yol, nasl
belli olur, iyi ktden nasl ayrt edilir, siyah beyazdan nasl ayrlr?

Kiminin yz aaraca, kiminin yz kararaca gn, ( Sre: 3, yet: 102.) Ak yzn, kara yzden belli
olmas, kyamet almetidir. O halde peygamberlerin vcudu kyamettir. nk ak ve kara yz, onlarn yzlerinin
gnei ile zahir olur. O aklk ve karalk, Peygamberlerin ve evliyann gznde gn gibi aikrdr. Hakik ve doru
mminlerin nazarnda, peygamberin vcudu kyamettir. nk onlar yarn kyamette ne olacan, bugn peinen
grrler. Gaflet perdesini nceden yrttklar iin muhakkak ki onlarn gznde hibir ey gizlenmi deildir. O,
umumun kyametine, u sebepten kyamet derler ki kfirlerin makam ve melcei olan dnya kalmad zaman, hi
phe yok ki onlarn gaflet perdesi de yrtlm olur. Kendi yz karalarn aka grrler. Kyamet, Allah ve Allah'n
alacak eyleri ortada yok deil, bilkis gz nndedir. nsana boynundaki damarndan daha yakndr. Fakat
grmee mni olan ey, o gaflet perdesidir. Her kim bu gaflet perdesinden dar karsa, onun kyameti zahir
olur. Kim lrse, onun kyameti kopmutur. (H.). Her kim beer ve hayvan sfatlardan ve nefs-i kfirin
tabiatndan lm ve yok olmusa onun kyameti kopmu ve aikr olmutur. Kyamet gaflet perdesinden,
benlikten kurtulmaktan ve Allah'n kemal gneini mahede etmekten ibarettir. Peygamberin vcudu,
kyamettir. Her kim onun vcudu ile kyamet bekler veya kyameti ondan ayr bilirse a olur; biri, iki grr,
birlikten uzak ve bigne kalr. O kyamet dahi bu ayn ekil, ayn gzellik ve ayn parlaklk olacaktr. Bundan baka
bir ey almyacaktr. Allah ve Allah'n nuru iki deildir, iki olmaz ve olamaz da. lk ve son, birolur. O "bir" yegneyi
kendisine ekmek ve bigneyi uzaklatrmak iir her bir ekilde yz gsterir ve gzetler.

Mesnevi :

Allah, o gne, kyamet dedi, ki o gn, sar ve krmz yzleri meydana kartr. Hakikatte asl gn, o evliyann
srrdr ki gn, onlarn gneinin yannda glgedir.

Alemin varl, bignenin, yegneden; kalpn nakitten, tortunun saftan ayrlmas iin almakta ve
kaynamaktadr. Sr gzyle baktn zaman, her birinin kendi aslna kavumas iin btn lemin bu almada ve
comada olduunu grrsn.

Mesnevi:

yi eyler iyilere, kt eyler de ktlere doru giderler. Ac hi phe yok ki acya katlr. Btl hakka
nasl yakn olur? Sen cennetin bir paras isen akln bana al! nk para, btnne doru gider ve onda
karar klar. Ey mutlu insan! eer sen cennet paras isen, senin ay ve nuun da cennet gibi ebedi olur.
 www.semazen.net

FASIL: 22
Arza, salih kullarm vris olurlar. (Sre: 21, yet: 105). Mfessirler bu yeti yle tefsir etmilerdir. Her
kim bu cihanda zulmetmeyip herkesin hakkn teslim eder, dorulukla alr, perhizkrl n plnda tutar, iyilik
veya ktlk olarak yapt her ii, Allah'n rzasna uygun olarak yapar ve yeryznde Allah'n kulluunu yerine
getirirse, cihan o kimseye kalr ve bu gibi kimseler payidar olurlar.

Bu mnay te'kit iin Kur'anda : nsanlara faydas olan, yeryznde

kalr (Sre: 13, yef: 18) buyrulmutur. Her kimin, vcudunda huzur bulunur ve insanlar ondan faydalanr,
ondan raz ve memnun olurlarsa, onun mr uzar ve yeryznde uzun mddet kalr. Ahlkszlar, fitneler, hibir
ie yramyanlar, azgnlar ve zalimler, her ne kadar grnrde dnyaya hkim olurlarsa da, payidar kalamazlar.
Dnya, derhal onlarn elinden kp dindar, salahiyetli ve her ie yryan kimselerin eline geer. Hakikatte bu mlk
hak etmi olanlar onlardr. nk Ulu Allah bu lemi, yeri ve g peygamberler, veliler, abdallar, salihler ve bitler
iin yaratmtr.

(42) Allah: "Ben, insan ve periyi, bu cihanda bana kulluk etmeleri ve benim nimetimin krn yerine
getirmeleri iin yarattm" buyurmutur.
(42)Ben cinleri ve insanlar da ancak bana kulluk etsinler diye yarattm. (Sre: 51, Ayet:56.)

Binaenaleyh bu peygamberler, veliler, mminler, abdallardan baka her kim, bu mlk istil eder ve kendi
mal olarak kabul ederse o, gasp saylr. Mal, hrszn ve gasbn elinde iretidir. Sonunda hakik sahibine ve onu hak
etmi olana geecek, ebediyen onda kalacaktr.

Yer, Allah'n yaratt bir eydir ve peygamberler bidler iin yaratlmtr. Bu yerin miras da onun
toprak ve sudan mteekkil ocuklarn deil, onlarn ocuklarna ve akrabalarna intikal eder. nk su ve toprak
oullar, birbirlerine akraba deil, hatt akreptirler; bunlarn yokluu varlklarndan daha iyidir. Bir yra, bir ban
insann vcudundan km olmasna ramen, o insana yabanclardan daha yabancdr. nk, hibir zaman,
yabanclardan bundan irendiin, rktn ve katn kadar rkmez ve kamazsn. Byle bir yaradan, yakndan
kurtulmak iin duyduun endieyi, yabanclardan kurtulmak iin duyamazsn. Gece gndz, bu yarann gemesi iin
ektiin strab bir yabanc iin ekmezsin. Bu ar bir yk hatt bir da gibi, gnlne bask yapar. Bu hususta, O
senin ehlinden deildir, nk onun z bozuk, yapt i kt idi. (Sre:11, yet: 48), buyrulmutur.

Nuh (O'na selm olsun) zamannda, dmanlar ve yabanclar cezalandrmak iin bir bel ortaya kt. Bu bel
tufan, dmanlarn hepsini bodu. Sra Nuh'un oluna gelince Nuh:43 "Benim olum, benim yaknlarmdandr,
benim bir paramdr, hatt cierimin bir parasdr. Senin vadin dorudur, yalandan mberra ve temizdir. Fakat:
"Bel tufannn senin ve ehlinin, akrabalarnn zerine bir tesiri ve hkm olmaz; sana ve kavmine bir zarar
vermez" diye buyurmam m idi? Oul akrabann en iyisi ve en yakndr. te tufan dalgas O'nu sard" diye,
Allahsna bard. Ulu Allah cevap olarak,44 buyurdu ki: "O senin ehlinden ve akrabandan deildir. Grmyor
musun? ki sen beyazsn, o siyah; sen iyisin, o bozulmu; sen sevapkrsn, o gnahkrdr. O eytann maldr. Sen
Allah'nsn. O karanlktr, sen ursun. Sen yaknsn, o uzaktr. Sen ge mensupsun, o yere mensuptur. Sen bakisin, o
fnidir. Sen Hakiksin, o hayaldir. Sen temiz ve sf bir cansn, o kaskat bir topraktr. Su ve topran ocuklar
yabanc, can ve gnl ocuu yakn ve dost olur. Bu, can ve gnl ocuu, seninle ayn renk, ayn ahenk, ayn zek
ve ayn ilimdedir. Senin canna uygun ve arkadatr. Senden ayr deil, hatt senin aynndr.
(43) Olum benim z dilemdendir. Senin szn, en doru szdr. (Sre:l 1, yet:47.)

(44)O senin ailenden deildir, nk onun iledii kt idi. (Sre:l 1, yet:48.)

Beyit:

Denizin suyu, her nerede olursa olsun yine denizden saylr.

nk, sonunda denize dner. Bu devir pheden uzaktr.

Hakik ocuklar, ilh mlkn vrisleridir. Can ve gnl ocuklar, mnevi ocuklardr. Madd, yani su ve toprak
ocuklar deildir. nk su ve toprak, azizler zerinde dahi muvakketen bulunur. Bu dnyada birka gn o
letle hizmet eder ve ilerini yerine getirirler .

Mesel bir padiah, klelerinden birini, bahe temizlemee gnderirken, bunu yapmas iin eline bir kazma
veya bir krek verir. Mcadeleye gnderirken de klenin leti, ok ve yaydr. Elence meclisine yollarken ise,
meclisin onunla mmur ve mesrur olmas iin, eline meze, ie ve kadeh verir... nk her iin bir leti vardr.
 www.semazen.net

Nitekim deri, et, kemik ve kandan mrekkep ve alt ynden meum olan insann d grn de Allah'n, o
insann ruhuna vermi olduu, bir lettir. Bu lemde, ancak o let vastasiyle elinden bir ey gelir. ldkten sonra,
dier leme gidince, ruhuna oraya lyk olabilen baka bir let verirler. Su ve toprak sureti, yani bu kalp, birka gn
iin dn olarak verilmi bir lettir. Sonunda atlacak ve serbest braklacaktr. Onun neticelerinden biri olan su ve
topran ocuklar da yabanc olurlar ve atlrlar. Asl smazsa teferruat nasl sabilir?

Ulu Allah bu i yznden peygamberlerin, abdallarn, bidlerin su ve topraktan ibaret olan ekillerinden,
kfirler ve mnkirler ve buna aykr olarak da kfir ve mnkirlerden peygamberler, abdallar, bidler zuhur ettirir.
Zira, Diriyi lden, ly diriden karr (Sre: 30, yet: 18), buyrulmutur. Bunun gibi, kara geceden, ak ve ak geceden
kara geceyi meydana getirir. (Sre: 3, yet: 26). Gamn znden ne'e ve ne'enin ta kendisinden de gam kartr.

Msra :

Memnuniyet, kederin ve keder de gamn arkasndadr.

Skntdan ferahlk ve ferahlktan sknt meydana getirir.

Btn bunlar, sebeplerin ie yaramaz letler olduunu ve hibir faliyette bulunamadklarn, yalnz Allah'n fal
ve kfi olduunu bilmeleri iindir. Cins, letten domaz. Allah'n iradesinden doar. Bu letlerden, siyah ve beyaz
kular meydana getirir. Beyazla beyaz, ayn cinstir. Siyahn da ayn cinsi, ancak siyah olabilen eylerdir. Sebeplerin
orada bir mdahalesi, iddias ve hkm olamaz. Allah'n irade ve arzusundan ibaret ve sebeplerin dnda olan her
ey, ayn asldandr. Bir ksm Allah'n kahrlarnn bir ksm da ltuflarnn vasfdr. Ltuf, ltufla, kahr da kahrla bir
arada bulunabilir. Ltiflerin miras, ltiflere intikal eder. nk onlar, can ve gnlden akrabadrlar. Kesiflerin miras
da kesiflere der. Zira bunlar da su ve toprak bakmndan akrabadrlar.

Bu dnya hayatnda onlarn maietlerini aralarnda datan, birini dierine i grdrmek iin birinin
derecesini tekinden stn klan biziz. (Sre: 43, Ayet: 31), buyrulduu vehile, iki eyden her birinin ksmeti u
ekilde olur: Biri ta, biri yakut, biri bal, biri zehir, biri gl, biri blbl, biri nur, biri nar (ate) olur. Biri yr, biri nir
(ylan) olur. Nitekim Allah'n yerinin miras da peygamberlerin ve tannm insanlarn manevi ocuklarna kalr.
Onlardan bakalar iin bu, geici ve ariyettir. Bu miras, salh, ehli zerine kurulan ve payidardr. Mesel Firavun
helak oldu ve mlk Musa'ya ve Beni srail'e kald. Lt'un kavmi, Hud ve Semud, Seba ehli hepsi mahvoldular;
mlkleri salih kullara kald. Bunun gibi Halil (Selm O'na olsun) zamannda da Nemrud helak olarak, mlk Halil'e
kald.

Mustafa (Selm O'na olsun) ve Sahabe, kfirleri ldrdler; onlarn kalelerini, ehirlerini zaptettiler.
Kfirlerin sahip olduklar ve zorla gasbettikleri bir mlk, onlara miras olarak intikal etmez. Sonunda onlarn can ve
gnlleri oullarna geer. te yedi yz seneden beri o miras, Mminlere bidlere dorulara kalmtr. Binaenaleyh
her kim salih, bid, yz Allahya ve arkas yanla evrilmise o, can ve gnl oludur. te onlarn hakiki ve doru
akrabalar bunlardr. Her ne kadar zahiren Irak'l veya Horasanl iseler de, yeryz mlk onlarndr.

Beyit:

Her ne kadar Badat'tan, Herat'tan yahut Rey'den iseler de,

gerekte su ve toprak karmakszn onun neslindendirler.

Bu sfat tamayanlar, bu mlkn gasb olurlar. Mlk onlarda iretidir. Hem kolaylkla, Allah'n fazl onu,
onlardan geri alr ve buna mstehak olanlara verir. Onlarn orada yediklerini ve haksz olarak beraberlerinde
bulundurduklarnn Allah, ecel klc ile ve cehennemin trl trl azap ve ikencesiyle, binlerce mislini, onlardan
geri alr. Bununla beraber, yine de yakalarn kurtaramayp cehennemin ebedi azabnda kalrlar. Kfirler ve
mnkirler, bu zarar, ziyan, sonsuz bela ve azab grdkleri vakitte:45 hasretle "Keke baka topraklar gibi ben de
toprak olsaydm; Allah beni yratmasayd. Geri sonsuz rahattan ve lmsz hayattan mahrum olurdum, fakat
baka toprak gibi bamsz olur ve bu sonsuz belaya ve zahmete dmezdim" derler.

(45) Keke toprak olsaydm. (Sre:78, yet:41.)

Mfessider, Yeryzne salih kullarm varis olur (Sre: 21, yet: 105) Ayetini bizim gibi: Yeryz mlkne,
salimler ve bidler varis olurlar ve bu ml onlarn elinde ebedi, olarak kalr, tarznda tefsir etmilerdir. Her ne kadar
bu mana, gzel, makbul ve birok ilmi faideleri toplam ise de bunun, Allah'n has ve sekin kullarnn,
anlyabilecei bir manas daha vardr. Yeryznn, salihin mal olmamasna, onda salihin pek az nasibi bulunmasna,
salih olmyan ehl-i batln bu dnya mlkn ellerine geirmi ve istedikleri gibi yaam olmalarna ramen,
hakikatte yeryz mlk bu salih derviindir. Grnte dnya mlknn, onun tasarrufu altnda bulunup
bulunmamasnn hibir nemi yoktur. Mesel, Hazret-i Sleyman, btn yeryzne hakimdi. br
 www.semazen.net

peygamberlerin ise yiyecek ekmekleri yoktu. Onlar ev ve barktan mahrumdular. Acizlikten, zayflktan,
kimsesizlikten, kfirler kuvvetleriyle, bunlara galip geldiler; Peygamberleri haksz yere ldrdlerdi (Sre: 2, Ayet:
58), buyrulduu gibi, onlar ldrdler. Mansur-u Halla gibi bazlarn astlar; bazlarn da binbir trl hakaretle
ehirlerden srdler. Bununla beraber ister fakir, ister zengin olsunlar, onlar gene yeryznn varisleridirler.
nk, Dnya ahretin tarlasdr (H.). Toprak, ekip bimek iindir. Ona sahip olanlar bu ii yapmaktan ciz iseler,
Allah onlara ekip bime tevfikini ihsan etmemise, o toprak, hakikatte onlara verilmemi saylr. Mesela bir emir,
bir sahrada herhangi bir adama bir arazi vermi olsa, verdikten sonra da kyllerine: "O adam orada almaa
brakmayn veya orada, kendisine menfaat salyacak bir Surette tasarruf etmesine meydan vermeyin; fakat o
arazide bulunan kuyuya veya: hendee ba aa der, boynu ve kemikleri krlrsa onu byle bir iten men
etmeyin. Keza: eer o arazinin bir kesinde ylanl, akrepli bir yer olsa, bu adam talihsizliinden orasn oturmak
iin sese ve nihayet ylanlarn yemi olsa, buna da mani olmayn" diye emir verse, hibir akll insan: "Emir bu yeri
o adama balad" demez. Belki herkes: "Emr bu adama bir ceza olmak iin orasn vermitir, onu bu arazide
hapsetmi, birok kaytlar altna almtr", der. Bu bakmdan bu dnyada, kt bir i iliyen ve nefsine uyan
kimseler de tpk buna benzerler. Kendileri iin bir kuyu kazar yahut bir kuyuya derler.

Her kt iin bir cezas vardr ki onun yannda btn cezalar hitir ve ylanlarn akreplerin sokmasndan
daha ok can actr ve daha etindir. nk insan, ylann sokmasndan ve zehirinden lp kurtulur. Halbuki
cehennem derdinden ve azabndan o kadar abuk kurtulamaz .

Allah: Oraya giren ne lr, ne de yaar (Sre: 20, yet: 76), buyurmutur.

Cehennemliklerin derileri ve etleri kzgn atete pise, dklp tamamiyle mahvolsa, Allah onlara yeniden
bir deri ve et verir. Bylece hibir suretle o elemden ve dertten kurtulamazlar.

te Kur'anda: Onlarn derileri pitike azab tatmalar iin derilerini yenileyeceiz (Sre: 4, yet: 59),
yetiyle bu manaya iaret buyrulmutur. Binaenaleyh bu yerde, bu azap, ziyan ve nasipsizlikten baka eline bir ey
gemiyen bir adama, orann varisidir, nasl denilebilir?

FASIL: 23
O mminler ki namazlarnda huu zeredirler, beyhude ve bo szlerden yz evirirler. (Sre: 23,
yet: 1-2-3). Namazla huu iinde bulunan ve zevk duyan mminler ikbale, saadete ve felaha erdiler. nk
huu, tanmaktan, korkudan ve heybetten doar. Henz st emen bir ocuu, bir padiahn yanna gtrsen korkmaz
ve tavrn deitirmez; nk her eyden habersizdir. Fakat akll bir kimse, bu durumda korkar ve derhal tavrn
deitirir. te bu sebepten kklere byynceye kadar namaz klmak ve oru tutmak farz deildir; onlar emir
ve nehiylerle mkellef olmazlar. nk akllar henz noksandr ve onlarda, Allah'n kulluunu lzm geldii gibi
yapabilmek kabiliyeti yoktur. Bilme ve kabiliyet akln sfatdr. Noksan akldan noksan marifet meydana gelir. O
halde, her kimin korkusu ve duyduu huu fazla ise, ak I ve marifeti de o nispette fazladr. Binaenaleyh namazda
byk bir huu ve korku iinde bulunan kimseler, Allah'n katnda daha aziz ve daha makbul olurlar. Mesel bir
padiah ne kadar ok tanrlar ve bilirlerse, o lde de ondan korkar ve ekinirler. Ayn zamanda onun kulluundan
byk bir zevk de alrlar. Allah buyurmutur ki: Onlar namazlarnda huu zeredirler (Sre: 23, yet: 2, bunlar
namaz kldklar, oru tuttuklar, zekat verdikleri halde, salatlarnda huu iindedirler. Dier bir yerde de yle
buyurur: Namazlarna devam ederler. (Sre: 70, yet: 23); O ilk namaz, Mminlerin, mkelleflerin vasf ve
makam idi. Bu daimi salat, evliyann vasfdr. nk onlar, daima, namazdadrlar ve hibir zaman namazdan hali
deildirler. Bu tpk, bir baln sudan ayrlmamas gibidir. Hibir vakit bir bala: "Her gn bir mddet sudan k
veya suyu sev, sudan tad al!" diye emretmezler. Balk esasen sudan baka bir ey bilmez ve onun dnda her ey
onun iin bir lm ve bir zehirdir.

Bir insan ancak beeri vasflardan ve tabiattan kurtulduu, yok olduu ve lmeden evvel lnz (H.)
emri ile ld zaman, hakiki bir melek olur. nk o, ilk nce bir ylan bal idi. Onun ylan olan ksm, onu
topraa, balk olan ksm da suya ekiyordu. Pek ok alarak ylan olan ksmn, kendinde ldrd ve srf balk
oldu. Bylece onun toprakla artk hibir ilgisi kalmad. Bundan sonra onun hayat, daima suda geti. Ondan emir ve
nehiy teklifleri kalkt. nk o emir ve nehyi denize doru komas, denizle elenmesi iindir. Artk, topraa ve
topraa mensup olanlara komad. Balk olunca o, bu ma'razda da kalamaz ve bunlarn zikri onun iin doru
olamazd.
 www.semazen.net

Arapa beyit:

Kalbim sizi sevmek gnahndan nasl tvbe eder?

Halbuki siz gittikten sonra kalbim daimi Surette tvbekardr.

Beyit:

Hastaym, bunu biliyorsun; fatiha da okuyorsun.

Ey dost! benim fatihadan rahatsz olduumu bilmiyor musun?

Bala: "Denize gel" diye banrsan balkda bana: "Ey kr! denizde olduumu grmyor musun? Ben denizin
dnda nasl kalabilirim ki tekrar denize dneyim. Beni kendin gibi gryorsun" cevabn verir.

Szn ksas, Tanr adam, iinde bulunduu her halde tattedir. nk Peygamber, limin uykusu, cahilin
ibdetinden daha hayrldr (H.) buyurur. O halde onun btn hareketleri, brlerinin tatinin stndedir. nk o,
her ne yaparsa kendisi iin deil, Tanr in yapar. Onun yemesi, uyumas emirledir. Bar emirle, sava emirle,
konumas emirle, susmas ve skunu yine emirledir. Bunlarn sevgileri de, nefretleri de Tanr iindir. Mmin olan
btn insanlar bile bu dnyadan aldklar btn nimetleri, helak olmamak iin, hepsini Tanr'nn rzas iin elde
ederler Zira Tanr, kendinizi tehlikeye atmaynz (Sre: 2, yet: 191) buyurmutur. Hepsi ibadet edebilmek
niyetiyle besin alrlar.

Bunun gibi bu niyetle uyurlar ve bu niyetle evlenirler. Tanr: Evleniniz, inizden evli olmyanlar, kle ve
cariyelerinizden nikha layk olanlar evlendiriniz (Sre: 24, yet: 32), diye buyurmutur.

Mustafa (Tanrnn Selm O'nun zerine olsun) bu husustaki dncesini u szlerle anlatmtr; Nikh,
snnetimdir; snnetime rabet etmiyen benden deildir (H.) ve yine: Nikahlannz, oalnz (H.) buyurmutur.

Bu, senden bir oul meydana gelmesi ve senden sonra Tanr'nn kulluunu yapmas niyetiyle verilen bir
emirdir. Mesel bir insan dnyada, hayr, er, rahat ve sknt olarak yapt her ii ve her hareketi, eer Tanr iin
yapmsa, bunlarn hepsi tat saylr. u halde Tanr iin bir kimsenin gsterebilecei btn bu faliyet ve bunlar
yaparken Tanr'dan korkmas ve kendini gnaha batm olarak grmesi, tamamen tattir. Fakat, her ne kadar bu,
kolay gibi grnrse de, hakikatte ok gtr. Zira Tanr dostu ve a olmayan bir insan bunu yapamaz. Ancak
Tanr a ve dostu olduu zaman, yapabilecei her eyi, Tanr iin yapar, bunun dnda bir ey yapamaz; kendi
kendinin a olur ve kendi etrafnda dner ve yapabilecei her eyi kendisi iin yaparsa, bu durumda btn
bunlar Tanr iin yapm nasl olabilir?

Msra :

Ak renilmez, kendiliinden doar.

Tanr'y bulan ve her eyden mstani kalan bir kimse, hi kimseden yrdm istemez. Bilakis herkes ondan
yrdm grr. O, nur balayan bir gne gibidir. Verir ve almaz. Gnl kendi manevi lezzetini (hazzn) tamamen
bulunca, artk hibir eye bakmak lzumunu hissetmez. Yani grmee, sz iitmee muhta deildir. Bu be duygu
olmadan da mahzuz olabilir. Hatta be duygu, onda gark olurlar. Haz ve yrdm istemezler. Zira bu be duygu, her
ne kadar grnte, ayr ayr ve ok iseler de mana bakmndan toplu, hatta bir tek nurdur. Mesel bir kimse, bir
kaleyi zahireyle doldurmak istese buday, hububat ve dier birtakm zahireyi getirmeleri iin her bir taraftan
haberciler, memurlar ve birtakm adamlar gnderir. Ambar dolunca da maksat hasl olmu olur ve artk zahire
istemee gitmezler; belki zahire istemee giden bu adamlar zahirenin etrafnda toplanp otururlar. Bunun gibi gz,
kulak ve dier dtan ve iten hisler de gnl kalesine zahire tarlar. Eer hala zahire tamakta devam ediyorlarsa
bu, hazzn kemale ermediine dellet eder. nk bir his iin haz, kemale ermise, dier btn hisler, onda gark
olmu olurlar. Hisler, mana bakmndan ayr nurdandrlar. Birinin gark olmas, hepsinin gark olmasdr. Mesel,
gzn bir ekilden duyduu haz, en son haddini bulur ve o, zevke gark olursa, geri kalan hisler ie yaramaz olurlar
ve onda gark olurlar, O arada kulakta iitme ihtiyac, dilde konuma zarureti ve dudakta tadma istei hissedilmez.
Elde dokunma ve srtme kuvveti, burunda koklama gc kalmamtr Bunun gibi kulak da gzel bir ses iittii ve
zevki tamama erdii zaman gz gremez, dil syleyemez olur. Btn hisler onda gark olmu ve ie yaramaz bir
hale gelmilerdir. nk bunlar hakikatte bir ve ayr nurdandr. Yalnz grnte ok ve ayrlm grnrler. Ulu
Tanr, bir insann Suretinde, her bir paraya bir hassa vermitir. Can nuru, o paralardan birine eriince ondan
baka bir i ve baka bir hareket meydana gelir. Tpk erganun gibi. Onun tellerinden ve eklinden bir erganun
yaplmtr. Bir defa onda ahenkli bir nefes kmldamaa balaynca her telinden ve her tarafndan baka bir ses
kar. Yahut blbl, sere, doan, karga, papaan, kumru ve leylek gibi eitli on kua veya on tane l hayvana
sa'nn nefesi dokunursa, bunlarn hepsini bir anda diriltir. Her biri bu bir tek can veren eyden, baka trl
 www.semazen.net

hareket, hassa, tabiat ve ses hasl ederler. Bunun gibi vcutta bulunan cann ve gnln nuru da gze gelince
Suretleri grme, kulaa gelince sesleri iitme, burunda koklama, dilde syleme, kemiklerde kuvvet ve elde, tutma;
ayakta, yrme haline gelir.

Hlsa o tek nur, eritii her parada baka bir i meydana getirir. Tpk baharn nefesi gibi. Baharn nefesi
de bir tek nefestir. Bir ltuf ve bir keremdir. Aalara ve hububata tesir edince trl trl siyah, sar, yeil, beyaz
gibi yz bin renk hasl eder ve tanelerden aalardan eki, tatl ve ac gibi eitlimeyveler yetitirir. Bunun gibi
alemin varln bir ba ve Hakkn nurunun feyzini de bahar olarak bil! nk gn ve yerin, ayn ve gnein,
yldzlarn; dalarn ve denizlerin, meleklerin ve insanlarn, perilerin ve eytanlarn ve trl trl canllarn eczas
zerine tesir eden bu feyiz, her birine bir trl hareket verir. Bir ahsta iitme, grme, koklama dokunma, ehvet
ve tadnla, bar ve mcadele, cmertlik ve hasislikten ibaret eitli haller gibi grdn ve mahede ettiin,
saylamyacak kadar ok olan binlerce eyden, o ahs tanyor ve bu suretle onunla olan ainaln artryor ve onun
btn hnerlerine Ve marifetlerine vakf oluyorsun. cabnda bakalarna: "Ben bu adam gayet iyi tanyorum;
nk onun birok hareket ve hallerine, aina ve vakfm" diyebiliyorsun. Bu l, sayl birtakm hareketlerden bir
ahs tandn gibi, yaratl, yeri, g, yaratklar, cinleri, melekleri, can ve gnl, onu gelmiyecek kadar ok
trl trl hareketleri de mahede edersen btn bunlardan Hakkn birliinin zahir olduunu grr ve sen de arif-
i Hak, olursun. Sende bu grme ve bu bilme, hsl olduktan sonra, senin nnde yzbin, bir olur. nk senin
gznde yiizbin, bir ey olmutur. Tanr daha iyisini bilir.

FASIL: 24
Btn alem, Tanrya kulluk ediyorlar; fakat bunu bazs bilerek, bazs bilmiyerek yapyor. Zira ikiniz de,
isteyerek, istemiyerek gelin (Sre: 41, yet: 10) buyrulmutur. Tanr, dnyay yaratt ve dnyann mamur olmasn
da ister. Dnya ina ve imar edilmitir. Onda birtakm sanatlar ve iftilik, bahvanlk, ayakkabclk, terzilik,
uhaclk vesaire gibi iler vardr. Eer; bunlar olmasa idi, dnya da olamazd. Binaenaleyh bunlarla uramak
Tanrya kulluk etmek olur. Yalnz, onlarn bu ilerden maksatlar mal, mevki ve kendi menfaatleri olmayp, Tanr'nn
kulluunu yerine getirmek olmaldr. Bu mal, yer ve fayda dncesiyle almak da gerekte Tanrya kulluk
etmekten baka bir'ey deildir; fakat onlarn bundan haberleri yoktur. O halde istemiyerek, Tanr'nn muti ve
kuludurlar. Bunun kulluk olduunu bilenlerinki ise isteyerektir. Karncadan Sleyman'a, balktan aya kadar olan her
ey, dalar, sahralar, alemin btn zerreleri hepsi Tanr'ya kulluk ederler. Tanr, denizlerin var olmasn ister.
Binaenaleyh byle bir var olu da O'na kulluk etmek saylr. Bunun gibi bulutlar, rzgarlar da kulluk ederler.
Bulutlar; susam yerlere sevkeden rzgar, bylece Tanr'nn arzusunu yerine getirmi olur. Bu, o hadde varmtr
ki halkn asi ve yol kesen dedikleri eytan bile, bu halde iken Tanrnn kulluunu yapar. Tanr'nn kullar trl
trldr. Bazs sebatl, bazs sebatsz, kimi sznde durur, kimisi durmaz; biri sadk, biri kziptir. Tanr, bunlarn
belli olmasn ve naktin kalptan ayrlmasn ister. te bunlar birbirinden ayrmakla eytan bile Tanrnn kulluunu
yapm olur.

Bir padiah, cariyelerinden birine: "Kendini ssle ve klelerime, adamlarma gster; onlar elendir" diye
emrederse bu i, doru olmamakla beraber padiahn, emini hainden ayrmak iin istediinden ayn sevaptr. Ve
bendelik saylr. u halde hakikatte, iyice bakarsan irkin, gizli, ak ve kapal olarak insandan, eytandan,
perilerden ve meleklerden yer ve gkten sadr olan btn hareketlerin gayelerinin, Tanr'nn kulluu olduunu
grrsn. Bunu bazs bilerek, bazs bilmeyerek yapar.

Beyit:

Ya, kuru, yeil, krmz, renk ve koku gibi alemde mevcut olan her ey,

Tanr'nn sanatna ve Tanr ya aktr.

Tanr daha iyisini bilir.

 www.semazen.net

FASIL: 25
O gn gkler kitaplar, ktlar tomar olup nasl bklrse, yle bkeceiz. nce varl nasl icadettiysek,
onu gene iade ederiz. Bu bizim (hak olan) vadimizdir, onu mutlaka yapacaz. (Sre: 21, Ayet: 104). Tanr, bu
yet ile: Bir gn gelir ki o gnde, sen kad nasl drer, aar ve tekrar drersen biz de gkleri yle aar ve dreriz,
demek istiyor. Fakat bunun manas, halkn anlad gibi deildir. Esasen ilk nce gkler yoktu. Tanr'nn kudreti ile
varoldu. Tanr; "Evvelce atmz gibi drdk, bkdk" buyuruyor. Gkler evvela yoktu. O halde onlar drmek ve
bkmekten maksat, yok etmek, demektir. nk aslnda yoktu. Tanrdan baka her ey yok olur, (Sre: 28, Ayet:
88), gereince btn eya yok olur. Tanr'dan baka her ey fena bulur. Bu cihetten sur varl olan eye,
meyletme, gnl balama! nk onun sonu, yok olmaktr. You elde et. Yokluk denizine dal, orada yz. Yokluk
esastr. Yok olmak muhakkaktr. Varlk arada ireti ve lmldr.

Her ey aslna dner, buyrulmutur. Varln asl yokluk di. te bunun iin varlk, yine yoklua dner.
Evvela var olduu gibi, sonunda yine yok olur. Bu sebepten yoklua gz amalsn, yokluun yzn grmiye
almalsn ve varln, yokluk bandan bir dal ve yokluk denizinden bir kpk olduunu bilmelisin. Ak ile, bu
varlk kpnden geip, kendi ihtiyarn ve akn vastasyla yokluk denizine, kendi aslna kavumaa almalsn.
Eer vaktiyle bunu ihtiyarn ile yaparsan, gnln bu sur leme ve o alemin ssl, aldatc eylere bal iken, yokluk
denizi, lm veya kyamet suretiyle dalgalanrsa seni, zorla alr, gtrr. Eer bu manadan "Bana ne!" der ve
surete ak olursan, bu deniz seni tamamiyle yok eder. Yok olup gider ve, gerek dirilikten ebediyen yoksun
kalrsn.

Beyit:

Bu sureti brakp, mana ile lfet etmeyenlerin,

yokluk denizinden kurtulamayacaklarn ben biliyorum.

Bir padiah, bir vilyeti elde etmek ve ahalisini kltan geirmek iin hcum ettii vakit, onu kl ve kefenle
karlamaa kp, padiaha niyaz ve kulluk gstererek, canlarn kurtaran kimseler mutludur. Bunlar padisahn
hediye ve hilatine de nail olup, onun kahr klcndan kurtulurlar.

"lmeden evvel lnz" (H.) sznn manas udur:

Beyit:

Ey arkada! Eer gerek dirilik istiyorsan, lmeden evvel l.

nk dris, bu lmle ld ve bizden evvel cennetlik oldu

O bahtiyarlarn aksine olarak, padiah karlamaa kmayp, bulunduu ehrin kalelerine gvenerek,
padiaha kar koyan bir bahtsz, padiahn askerleri ehre girdii vakit, ban bunlarn klcndan kurtaramaz. Zira:
Onlarn canlarnn eceli geldii vakitte, bundan ne bir saat evvel, ne de bir saat sonra alrlar (Sre: 7, Ayet: 32)
buyrulmutur.

FASIL: 26

Vaizler: "nsanlar ldkten, sonra, onlarn mezarlarnda gidecekleri yere doru birer pencere aarlar. Eer
l cennetlikse "benim yerim buras olacaktr." diye sevinmesi ve emin olmas iin penceresi cennete doru alr.
Cehennemlikse, cehennemin azaplarn ve skntlarn grmesi iin penceresi, cehenneme alr ve bu cehennemlik
l, sonunda yerinin oras olacan bilir." derler. Evet bu vakidir. Fakat bunun asl manas, udur: Bizim bugn
sahip olduumuz bu ceset, bir mezar ve ruhumuz da mezarn iindeki bir lye benzer. Eer ruhumuz, mutlu
ruhlardan ise, onun nnde alan pencere, cennete; mutsuz ise, cehenneme almtr. Cennet ve cehennem
manevidir. Bununla beraber Tanr, cennetin nimetlerine birer suret vermi, manevi cennete yol bulmalar, onu
anlamalar iin onlar gzel kadn, erkek, ba, imen, akarsular, altn, ss, inci, mlk, taht, padiahlk, iki ve
 www.semazen.net

elence meclisleri, nameler, alglarn trl trl sesleri, ak ve sevgili ve bunlara benzer Suret aleminden olan
eylerle gstermi; ve Kur'annda bu suretlerle tasvir etmitir. Yoksa, cennetin nimetleriyle, bu Suretler arasnda
hibir ilgi yoktur. Manevi cennetin nimetleri nerede! Bu sur eyler nerede! Bu, denizden bir damla, gneten bir
zerre bile deildir nsan, Suret aleminde yaadndan, manevi lezzetlerin ve nimetlerin keyfiyetini bilemez. Ona,
byle suret aleminin eyleriyle, anlatmak lzmdr. Mesel, henz yetimemi bir ocua, bir gzelin dudaklarn
bala ve ekere benzetirler. Hakikatte bir gzelin dudayla bal ve eker arasnda hibir benzerlik yoktur. Bununla,
ocuk kendi kendine bir karlatrma yapar, bal ve eker tatldr; bir gzelin dudann da byle olmas lzm,
diyerek bir fikir edinir. Bir ana ocuunu severken: "Ey benim helvam, ekerim, gzmn , canm, hayatm,
bam, bahem." der, hakikatte o ocuk helva, eker, ba ve bahenin ayn deildir. Bunlarn hepsinden daha
gzeldir ve annesinin gznde bunlarn hepsinden daha kymetlidir. Onun bir parman, yzbinlerce helva, eker,
ba ve baheye deimez. Bu ynden hakik cennetin gzellikleri tavsif olunamaz. Aklama ve anlatmaya smaz,
anlatn dndadr.

Onun aklamas ve tavsifi hakknda ne kadar mbalaa edilse, cennet ondan yzbin defa daha gzeldir.
Onun gzelliklerinin says ve snr yoktur. Cehennem de bu cennet gibi manevidir; onun da elem ve azabnn sonu
yoktur. Tanr, kullarnn onun manev elem ve azabn anlamalar iin, ondan bir nebze anlatmak maksadiyle, bu
suret leminin ikencesi, aslmak acs, zahmetleri, hastalklar, trl trl dertleri, can ekimesi, tasas, sknts,
emelsizlii, dostlarndan ve akrabalarndan ayrl gibi sur eylerle tasvir etmitir. Kur'an Kerim'inde de kullarn
bilmeleri ve anlamalar maksadiyle, cehennemin atelerini, azaplarn ve bunlarn keyfiyetini, byle trl trl sr
vastalarla gstermitir. imdi bilmeliyiz ki suretler fnidir, onlarda ise fena kabiliyeti yoktur. Sonu yok olmaktr.
Dnyann gzellii, irkinlii geicidir. nk suret lemindendir. Dnya da bu suretlerin evidir, o da bir gl gibi
fnidir. Hepsinin sonu yok olmaktr. Nitekim Tanr: "O gn arz baka bir arz olup deiecek, gkler de deiecek,
hepsi de bir ve hkim olan Tanr'nn karsna kacak." (Sre: 14, yet:49) buyuruyor.

Binaenaleyh beka, mnaya mahsustur; ahretin lezzet ve nimetleri, ebed ve baki bir cennettir, zahmet ve
azab da cehennemdir ve o da baki ve sonsuzdur. nsann vcudu ki bir mezar gibidir, yukarda sylediimiz gibi bu
mezardan, cennet ve cehennemden ibaret olan gayb leminde bir pencere almtr. Eer bir kimse, iinde rahat,
lezzet, alk,ferahlk duyuyor ve gryorsa o, onun dnyalndan, dnyaya olan sevgisinden deildir. Bu hal,
dnyadan tamamiyle yz evirdiindendir. Hakkn ak ve sevgisinden ruhunun en derinliinden, o keyfiyeti
anlatlmayan leme, bakyor; alan bu pencereden "te bunlarn hepsi senin olacak!" diye mjde eriiyor
demektir. Eer bu hali yayan m'min, cennetin mnasnn erhi olan ba, bostan, gzel yzler ve musiki gibi,
dnyann sr manzaralarna bakar, onlardan holanrsa o, grnte dnya ile megulm gibi grnrse de
manen cennetle megul saylr. Mesel bir kimse, sevgilisini nazm veya nesir ile tavsif etse; bu onun houna gider
ve bununla kendinden geer. Bu szleri yazar, okur ve bunlar dinlemekten doymazsa o k, sevgiliden baka,
herhangi bir eyle megul saylmaz. nk bu sr eylerin hepsi, sevgilinin ahvalini erh ediyor ve onu kn
gznde canlandryor, demektir. Bu bakmdan, bu dereceye gelmi bir mminin de gznde dnya ve ahiret,
birdir; iki deildir.

Rubai:

Ben derdimde devam ve sevgilinin kahr ve cefasnda,

onun ltuf ve vefasn gryorum.

Bu felein altnda, yeryznde her neye baksam,

senden bakasn gremiyorum.

Ruba:

Herhangi topraa bam koysam secde ettiim o,

her ibdetimde taptm odur.

Gl, blbl, musiki ve dilber hep teferruattr,

dilediim ve istediim odur.

Vcudunda, penceresi cehenneme alan insan ise yukarda zikrettiimiz m'minin aksinedir. Bu insan, kendi
iinde her zaman korku, gam, kasvet, lm, bedbahtlk ve karanlklar grr ki bunlarn hepsi, cehennemin ona
grnen eserleridir. Bu hal, onun iin "ite senin lyn budur; sonunda gidecein yer buras olacaktr" demektir.
O, iindeki bu kasvetten, bu karanlktan ve bu hsrandan kamak iin, kendi leminden kp dnya lemine girer.
 www.semazen.net

Gkler, yer, ba imenlikler, gzeller, dostlar, musiki vesaireye dalar, iindeki irkinlii unutmak iin, bunlarla
kendisini oyalar. Sonunu gremez. Dnya lezzetlerinden, nimetlerinden daha ok faydalanmak iin kendisini byle
hayal ve yabanc eylerle oyalar. Ayn hl Fir'avun'un da bana gelmiti. O da ryada, ykseklerden ba aa
dtn sefalete duar olduunu, birtakm ktlklerle karlatn grmt. Uyand zaman kendisini teselli
etti. "Bu ryadr, hayldir!" diye aldrmad. Fakat sonunda bunun, tamamen hakikat olduunu grd. Musa (Selm
O'nun zerine olsun)'nn zuhuru ile taht ve saltanat elinden gitti. Ryada grd sefalet ve kt sonu aynen
oldu. Nil'in karanlk sularnda bouldu ve Her ey aslna dner. Kt eyler kt kimseler iindir. (Sre:24, yet:
26) hakikati meydana kt ve asl olan cehenneme dnd.

Bununla, gzel yz olan ve aynaya bakt zaman yznn gzelliini grerek "Tanrya ok kr! Ne
kadar gzel yzm var" diye sevinen bir m'min, arasnda fark vardr. Sylediimiz gibi dnya gzellikleri ahiret
gzelliklerinin aklanmasdr. Tanr bununla insanlarn, ahiretin gzelliklerini anmalar, bir fikir edinmeleri iin
bunlar, burada onlara gsteriyor. imdi mmin ayn mnadr. Cehennemlik insann aksine olarak, bu srelerde
kendi yzn grr. yz irkin olan cehennemlik kendi i yzn grmekten kanr. Cennetlik mminlere
mahsus olan gz, suretlerden holanmaz, onlardan nefret eder; bu gzelliklerin tamamiyle yabancsdr. nk
hakikatte irkindir. Onun dnp gidecei yer de o irkinliklerdir. Bu gzellikler, onun mlk olmadndan bunlar,
ona brakmazlar; sonunda onun bunlardan ayrlmas, kap snd irkinliklere ulamas muhakkaktr. Eer o, akll
ve talihti olsayd, kendi i leminden kp bu gzel suretler lemine kamazd. indeki irkinliklere bakp ac ac
alarlar, daima feryad ve figan ederek, sadakatle Tanr'ya: "Ey mutlak olan Kaadir! Sen you var ve var yok
ediyorsun; her eye kaadirsin, ly diriltir ve diriyi ldrrsn; eytan melek, melei eytan yaparsn. Ben irkin
eytana, sonsuz kereminden merhamet et, bu irkinlii benden uzaklatr" diye yalvard ve yasllar gibi yanarak,
alyarak, mezarlklar dolar, barrd. Tanr'nn velilerinin ve azizlerinin ayaklar altnda toprak olurdu ve daima
bu feryad ve figanla, alayp yalvarmakla, yokluunu arttrr, mecaz varln eksiltirdi. Eer o, bu yalvarmaya,
yakarmaya devam etse, hayrl iler yapmakla beraber, ayn zamanda daima byle alasa, inlese idi, Tanr'nn
rahmet denizi coarak onun elinden tutar ve bulunduu kt durumu, iyi bir duruma evirirdi.

Ulu Tanr, onlarn ktlklerini iyiliklere evirirdi. (Sre:25, Ayet: 70) buyrulduu gibi, onun varlk bakr, o
rahmet iksiriyle, altna evrilir ve onun bir damla olan ruhu vcut saadetinden iinde bir inci olur ve Gklerin, yerin
btn hazineleri Tanrnndr, (Sre:63, Ayet:7), yetindeki hazinelerde bir yer tutar ve kendisi de byle bir
ekavetten kurtulur, saadete nail ve Tanr'nn has kullarndan olurdu.

Beyit:

Dostu biz de istiyoruz, bakalar da;

bakalm talih kime yardm edecek, dost kimi sevecek?

FASIL 27

Mminin niyeti, iinden daha hayrldr (H.), buyruimutur. Bazlar demilerdir ki mel, niyetin, niyet de
kalbin vazifesidir. Bu yzden kalbin meli, bedenin melinden daha yksektir. Nitekim kalbin derecesi ve
bykl, bedeninkinden daha ycedir. nk beden sadeftir, kalb inci; beden, deri ve kabuktur, kalb zdr; deri
ve kabuktan, z elde etmektir. Deri ve kabuk bir esvap, zde ahstr. Esvap bir ahs souk ve scaktan korur. Bu
hadis hakknda verilen mna ve bu yorum doru olmakla beraber, bunun yle bir mnas daha vardr: Bir kul,
sadakatli ve efendisine kar muhabbetli olursa, efendisi hakknda ne kadar hizmette bulunursa, onun urunda
maln, mlkn feda etse, bunu kendi yreindeki niyete gre az bulur. Eer imkn olup da onun bu sadakati
 www.semazen.net

fiilen grnse ve surete girseydi yreindeki iyi niyetin, bu gsterdiinden binlerce defa daha ok, belki sonsuz,
lsz olduu grlrd. Fakat, ne yapsn ki aktan bundan fazlasn gstermeye gc yetmez. Mesel akan bir
sel, bir emenin veya havuzun iine dolsa, onun llesinden hep birden kp, akmaz. nk, lle dardr. Ondan
azar azar akar. Peygamber (O'na selm olsun) de insann niyet ve himmetini akan bir sel ve suretini bir lle gibi
grmtr. Akan bir selin birdenbire lleden kmas mmkn deildir. Asl sel ieride, llenin arkasndadr.
lemden habersiz olanlar, sr meli grrler. Batn ameli gremezler, Peygamber: (O'na selm olsun) "Biz zahire
hkmederiz; srlar bilen Tanrdr." (H), sz ile: siz, sakn bir mminin amelini zahirde gsterdiinden ibaret
zannetmeyin! Onun iinde olan, gsterdiinden yzbin defa daha fazladr Binaenaleyh, o saysz ve hudutsuz olan
ok, bu gsterdii azdan iyidir. te bunun in mminin niyeti, melinden iyidir. Bundan baka Tanr'nn nazar
suret ve amele deildir, niyet kalbedir. Ameller niyetledir, herkes niyetiyle cezalanr (H.) sz de buna delalet eder,
bununla da Peygamber (O'na selm olsun) Tanr'nn kullarna; "Ey benim kullarm, siz mminsizin, bana kullukta
himmetiniz yksektir; sizin sreten yaptnz ibdet ve tat kalbinizdeki himmet ve niyetinize gre azdr" demek
istediini bildiriyor.

Tanr sizin suretinize ve mellerinize bakmaz; lkin sizin kalblerinize ve niyetlerinize bakar (H.) sz ile bu
manyi kuvvetlendirmek istemitir. Bununla beraber Peygamber (Tanrnn selm O'na olsun) Tanrnn: "Ey benim
kullarm" ben sizin bu zahirde gsterdiiniz aza bakmyorum; halktan gizli, iinizdeki himmet ve niyetinize
bakyorum" demek istediini sylyor. Gizli sz de, daha saklsn da bilirim (Sre: 20, yet:6) yetinde Tanr:
"Yreinde olan eyi bilirim" diyor. Ve daha gizli'nin mnas ise: "Ben senin iinde olan, senin bile bilmediin srr
da bilirim" demektir. Bu szlerle Tanr mminlere: "Ey mmin, sana mjdeler olsun! Benim bu szlerden
maksadm, benim nazarmn niyete olduunu, suret ve mele olmadn bildirmektir. Ben, senin mkfatn,
dardan gsterdiin tat ve ibdet lsnde vermiyeceim; kalbindeki himmet ve niyetin kadar vereceim. Sen
onu, aa kar karma; ben keremimden, niyetin ve himmetine gre ibdet ve tatte bulunmu gibi kabul
edeceim. Senin mkfat, sevap ve hiltini, ona gre vereceim. nk, niyet ve himmetin lsnde tat ve
bdet etmek istiyordun. te mkafatn da o himmet ve niyet nispetinde olacaktr, zahirde gsterdiin tat ve
ibdet lsnde deil" demek istemitir.

FASIL: 28

Vaizin biri. Hakkn civarna gmt. O devrin vezirleri, onun cenazesinde hazr bulundular. Hepsi onun
lsne hitaben: "Ey vaiz! Biz senden ok vaazlar dinledik; fakat bugn bu halinle ettiin vaaz gibi bir vaaz
vermemitin. Vaazlarnn en etkilisi ve esasls bugnk yaptn vaazdr. Asl, budur; imdiye kadar yaptklarnn
teferruat idi" dediler.

Buhara'da hibir cenazenin, medresenin nnden gemesine msaade etmezler. Bunu grp de renciye
soukluk gelmesinden korkarlar; nk renciler, an ve eref sahibi olmak, arkadalar ve benzerleri arasnda
ykselmek, halk arasnda byk mevkilere gemek, herkesin stnde bulunmak, parmakla gsterilmek, servet ve
mansp kazanmak, kadlk ve mderrislik gibi mevkiler igal etmek maksadiyle okuyorlar.

Bunlarn hepsi, Tanr yoluna girmee, onu bilmee engeldir. Varlkla yokluk birbirinin zdddr. Varlk
kuvvetlendii zaman, ecel klc onun zerine yrr; nk ecel, varl yoketmek iin, yokluktan gelen bir
yokluktur. Kim ki yok olursa, ecel klcndan kurtulur; hatt ecel ona yardm etmi, onu kuvvetlendirmi olur. nk
su suya ularsa, o su tekinden kuvvet bulur, artar. Su, suyla takviye edilir.

Msra:

Gren bakmakla grr.

lim, ilmi birtakm emellere ulamak iin renir. Eer medresenin kapsndan cenazeyi geerken grrse,
kendi kendine: "Mademki ben de leceim, bu zahmetleri neye ekeyim"! deyip okumaktan vazgeer. nsan olu,
akln bana alp dnse, bunlarn hepsi doru yoldan sapmaktr. mr zayi etmektir. Bir zelzele olsa, yahut
denizde bir gemi batacak bir hale gelse veyahut lm tehlikesi bulunan herhangi bir hdise zuhur etse, bu
 www.semazen.net

medreselerde renilen nkteler, incelikler, hendese, ncum, mantk, mnazara vesair ilimlerin hibir faydas
olmaz. Belki insan o anda hepsini unutur. Yalnz Tanr'y anmaa, O'ndan yardm istemee balar. Candan,
yrekten O'nun adn syler. Gnl, ne zaman parlak olur ve gaflet uykusundan uyanrsa, kurtuluu nerede ise
oraya el uzatr, ona yapr. Bu ynden akll ve talihli bir adam, yalnz bana byle bir bel geldii zaman deil,
her zaman Tanr'nn ismini anar. Bu dehetli an, her zaman kendisinden uzak grmez.

iir

lm, yolda oturmu bekliyor.

Efendi ise bundan habersiz gezmee, elenmee gidiyor.

lm bize, dncemizden daha yakndr.

Dncemiz ise nerelerde dolayor?

Ne hayaller kuruyor?

Bu vcudu besleme; bu, lme kurban olur.

Gnl besle ki gnl, yce lemlere gider.

Sen bir kere bak! Peygamberler ki Tanr tarafndan insanlar bu gaddar, hunhar lemden kurtarp dar-l
karar olan beka lemine gndermek, klavuzluk etmek iin geldi. Onlarda bulunan ilim nasl bir ilimdi? Bize
onlardan nasl bir ilim kald? te asl ilim budur; bundan bakas, para kazanmak iin bir hner ve sanattr. Sen
kendine tapanlardansn. Herkesin sana lim demesi iin ilim reniyorsun. Basiret gz gren, hakikati bilen Tanr
adam ve teki leme mensup olanlar, senin gibi insanlara, "alim" demezler. Bu gibi insanlar, limleri yoldan
karanlardr; eer bir insan bu sr ilimleri, mnevi ilimleri renmee bir vesile olmas niyeti ve itikad ile
renirse o, bundan ayrlr. Bu niyet ve itikat ile renen insan yle olur: mesel, kendisi gibi bir insandan
peygamberlerin ilimlerini iitir ve ondan, zhri ilimlere ait hibir ey sormaz, bir kulun efendisinden, bir rencinin
hocasndan rendii gibi, tam bir itikat le candan ve gnlden bunlar ondan dinler; bu nebilerin ilimlerini bilen
adam, kendine nc yapar, onun eteine yaprsa ite bu kimse, makbul kullardan olur. Onun bylelikle veliler
mertebesine ermesi umulur. Bu kimse evvelden okumu olduu zahir ilimlere bu mnevi ilimlere nispeten hibir
deer vermez.

afi iin yle rivayet ederler: afi devi olan dersi talebelerine okuttuktan sonra, yalnz bana kalkar,
ehirden kar, koyun gden mm, krk dkk farsa bilen bir obanla bulumak iin balara, dalara giderdi.
Onun karsnda iki dizi zerine ker, btn bildiklerini hatrndan karr, zihnini ykam bir tahta gibi her eyden
siler, kalbinde bulunan naklar ve sfatlardan temizler, o azizlerin ilhamna muntazr olurdu. Onun btn
iaretlerini, dkt srlar basiret gzne srme yapard. te herhangi bir lim de byle yaparsa Ona: ilim tahsil
etmitir, denilebilir. Bu ilim, sonunda ona fayda verir. O hakikat yolunun hazrln yapm, demektir. Bu, tpk klca
benzer. Bir gazinin elinde, dini ykseltmek iin bir lettir; fakat bir kfirin elinde bunun aksindedir; eer bir kfirin
ilim kazanmasndan maksad, Tanr ve ahiret ise ve dnya deilse, onun kazand ilimler, onun can kuunun birer
kanad, eer dnya iin kazanmsa o ilimler, can kuunun tuza olur. Sen, Tanr'nn adn, bakalarndan
iitiyorsun. Bunun zerine kendiliinden O'nu anlamak ve bilmek iin birtakm giriler dzenliyorsun. Ona suretler
veriyorsun. Bundan bir netice elde etmek istiyorsun. Bu Tanr'y bilmek, O'na yaklamak deil, bilkis O'ndan
uzaklamaktr. Sen byle, kendine bir varlk vermek ve O'nu anladn zannetmekle, O'nu bsbtn kaybetmi
oluyorsun. O'nu bulmak iin de yine ayn vastalara bavuruyorsun. Tabi yine bulamyorsun! O'nun hakknda bir
netice elde edemiyorsun. Bu mmkn deildir. Bu, kan yine kanla temizlemee kalkmaktr ki, bu da imknszdr.

Beyit:

Bu hakikati ve bu hakikat hakknda bilgiyi elde etmek,

ancak bilgisizlikle mmkn olabilir.

Dilin mterisi ancak kulaktr.

Sz, ancak kulakla iitilebilir. Gz, az ve yanakla deil. O cemal ve kemali, akl ve bilgi ile bilmek olmaz.
Bu gizli srlarn kula, akldan ve bilgiden tecerrt etmektedir. O keyfiyeti anlatlamyan hal insana, tamamiyle
habersizlikten malm olur.
 www.semazen.net

Tanr: "Sen kendini, benliini brak, ondan sonra gel" (H.K.), buyuruyor. Benlikten maksat, bu vcut deil,
bu vcuttaki benlik, varlk ve bilgi zanndr. Bunlar kar ve buz gibidir. Bunlarn gnele birlemesi, eriyip
mahvolmasdr. Kar ve buzun varl, btn lezzetlerin ve gzelliklerin asl olan mna gneinden uzak
bulunduuna delildir. Bu gne, yzn gsterirse, o varlk ve bilgiyi eritir ve onlar tamamiyle asl ve z olurlar.

Beyit:

Sen varln mahvetmedike,

mutlak yoklukta kanatl bir ku olamazsn.

Beyit:

Sen bize geldiin vakit biz, bizden gittik..

Ey sevgili gel, ho geldin!

Beyit:

Benim ay yzl sevgilim, yzn gsterdii vakit, ben kim oluyorum ki ben olaym?

Ben, ancak benlikten getiim zaman ben olurum.

yleyse bilginler varlk ve bilgi ile, bilgisizliklerini arttryorlar. Bilgi ve hner sahibi olmaktan kendilerini
uzaklatnyorlar. Yolsuzluu doru yol zannediyorlar. Bu bakmdan ne kadar ilerleseler maksattan daha ok
uzaklayorlar ve daha ok mahrum oluyorlar. Nitekim bu hususta sylenmitir;

Kta:

Sen, bu gidile menzile, bu gafletle maksada nasl erieceksin?

Sen bu kadar ar canl ve deve yrekli olduun halde, gnl hafif olanlara nasl yetiebileceksin?

Tanr, bu alemi ve bu alemin suretlerini, insanlarn bunlarla megul ve bunlara ak olmalar iin yaratmtr.
Belki O, gsterdii bu sanatlar, sanatkarn varln, bykln bilmeleri iin yaratmtr. Mesel, bir damn
zerinde bulunan bir gzel, aa bir ta atsa; herkesin yukar bakp ta atan grmesidir. O att taa bakp,
onunla megul olup: Bu ta nedir? Ne ie yarar? Ne zellii var? Kadir ve kymeti nedir? yahut: Onun att bu
tula paras veya bama dp beni inciten bu elma nedir? Yenir mi? Piirilebilir mi? diye onlarla megul olmalar
iin deildir. te bu, gkler, yerler, yldzlar, gne, ay ve btn varlklar, tasavvur veya vehmedilen eyler, suret
ve manadaki btn arzalar, o can sevgilisi tarafndan, bu nitelik ve nicelik alemine, o nitelii ve nicelii belli
olmayan alemden atlm talar vesaire gibidir. Bu topraklarn hakiki faydas, bizim bunlar grmemiz, tanmamz ve
sanattan sanatkara doru bakmamz iindir. Bundan bakas faydaszdr. Maksuttan uzak dmektir, gaflette
kalmaktr. Yetmi iki millete bak! Hepsi, bu eserlerle urayorlar. Kimi, ncuma dalm, kimi kozmorafya, kimi
yldzlarn ahkamn bildiren, kimi cevherler, madenler vesaire gibi yz binlerce had ve hesaba gelmiyen ilimler ve
marifetlerle urarlar. Her biri, ilim ve marifetiyle bir ksm halk, kendisine balyor. Dikkat olunursa, herkesin bir
ilim ve bir sanat, tarikat ve mezhebi setii grlr. Mesel, meyhaneye baksan, orada kiminin bir kadna, kiminin
bir ocua ak olduunu ve bir ku gibi onlarn tuzana dtn grrsn. Alemde de byle faydasz,
sonusuz, yanl, mahrumiyeti ve maksattan uzakl gerektiren ne kadar ilimler ve bunlarla uraan ne kadar
alimler vardr ve ne kadar da tatl nimetler vardr ki tedenberi yzbinlerce halk, bu denizin her bir dalgasyla
bunlarn iinde kaynam gitmilerdir. Ve bunlarn hepsi de bu nimetler iine daldlar. Kendi hallerinden honut,
memnun ve kendilerinden gemi idiler, bu memnuniyet ve kendinden gemeklik ile, Her kavim, kendi elinde
bulunan ey ile sevinir (H.), buyrulduu ekilde: "Benim gibi mutlu olan, kimdir? Ben dnyada btn insanlardan
daha, mutluyum!" dediler. Fakat hakikati, fayda ynne giden yolu bulanlar ve faydalananlar; yaplan eyden, onu
yapan ve atlan tatan atan bulup ona bakan kimseler, alemin can ve Adem'in z olan doru, Tanr'nn has
kullardrlar. Bunun alimleri, vilyetleri, mlkleri, yaaylar ve saltanatlar tarif olunamaz.

iir

Perde, byle gzel ve ho olursa, saray ve burada oturan sevgilinin yz kimbilir ne kadar gzel olur?

Vcut byle ssl ve gzel olursa, gayb aleminde olan can kimbilir daha ne kadar gzeldir!

Her ii gren, Tanr'dr. Geri kalanlar hep lettir. Her kim Tanr'nn hakik ve klli fail olduunu bilirse o, i ve
gten kalr; ie yaramaz olur ve bu sebepten bu mana ile l saylabilir. Tanr'nn bu alemdeki umumi ve klli
tasarrufundan haberdar olmak, lmek demektir. te lmeden evvel lnz! (H.) sznn anlam budur.
 www.semazen.net

Beyit:

Ey dost, eer dirilik istersen lmeden evvel l!

nk dris (Selm Onun zerine olsun) byle lmekle bizden evvel cennetlik olmutur.

Btn varlklar Tanr'nn tasarrufu altnda, birer lettirler. Kim, bu hakikatten haberli olmusa o, Tanr'ya
ulamtr. O'nun velisi olmutur. Bundan haberi olmayan ise O'ndan uzak kalanlardandr. O halde bu hakikati bilen
bir ldr. O kendisinin bir fiil ve hareket sahibi olmadn bilir. Tanr'dan bakasn grmez. Kendi kendiliinden
gemi ve lm, arada yok olmutur.

iir:

Onlar kendilerinden yok, Tanr ile var olmulardr.

u tuhaftr ki bunlar hem var, hem de yoktur.

Mesel bir insann elinde bir kalkan bulunsa, akll olan bir kimse: "Bu kalkan kendiliinden hareket ediyor
veya dnyor!" demez. Kalkann hareketi, onu tutann hareketine baldr. Mminin kalbi, Tanr'nn parmaklarndan
iki parmann arasndadr, Tanr onu istedii gibi evirir. (H.).

Binaenaleyh bir mminin yreinden ne gelirse, onun iyi ve vlmee yakr bir hareket olduunu bilmek
lzmdr. Mesel, kaza ve kaderin yapt her i birdir. Onda hayr ve er beraberdir. nsann: "Tanr bu ii iyi, onu
kt yapmtr" demesi doru deildir. Mesel Tanr, tutar bir peygamberi yok eder, yahut trl trl belalara
mptela klar; bir kfire veya bir zalime de hayat, salk, kuvvet, mr, saadet, mlk ve saltanat balar. Bunun
her ikisi de Tanr'nn iidir, her ikisini de iyi grmek lzmdr. Kim ki Tanr'nn ilerine karr: "Bunu iyi, onu kt
yapt" gibi tenkidlerde bulunursa kfir olur. Tanr'nn tasarrufu altnda bulunan M'min de ayn hkm tar. Onun
btn ileri birdir ve makbuldr. Onun yapt ilere kar koymak, onlar tenkid etmek doru deildir. Tanr, Attn
zaman, sen atmadm, lakin onu Tanr att (Sre: 8, Ayet: 17) buyuruyor. Bunun manas udur: "Ey Muhammed!
senin yayndan kan her ok, sreten senin yayndan kmtr. Fakat o, manen bizim tarafmzdan atlmtr. Hatta
senin varln bile bizim elimizde bir yay gibidir. Senden kan oklar, Hak tarafndan atlmtr. nsan bu kalptan
ibaret deildir, bir kervansaraydr. Her an, o kervansaraya yeni yeni kiiler gelir ve tekrar giderler. Eer bu
kervansaray sahibi, akll ve uyank bir adam ise, o kervansaraya daima gelip giden ve daima tasarruf eden, trl
trl insanlar temaa eder. Onlar gkten, yerden, ardan ve ferden midir? Kimlerdir? Btn bunlar gzden
geirir; her gelen dnce, bir kiidir. Vcut, bir siper ve lettir; dnce o lete istedii gibi tasarruf eder. Bir
dnce gelir, seni harekete getirir; onun arkasndan baka bir dnce gelir, seni sakinletirir. Bu yzden vcut,
dnce elinde bir letten baka bir ey deildir..;

Hazret-i Mevln (Tanr O'nun srrn aziz etsin!) yle buyuruyor:

Ey karde! Sen dnceden baka bir ey deilsin. Bu dnce senden alnsa, kemik ve sinirden baka
sende bir ey kalmaz. Eer bu dnce bir gl ise, sen bir glistansn. Eer dikense batmaktan baka bir eye
yaramazsn.

nsann iinde eytan ve periden, yerden, gkten, artan ve ferten, saysz, sonsuz ne kadar dnceler
vardr. Gklerle yerin ordular Tanrnndr. (Sre: 48, yet: 4.) Tanr: "Gklerin ve yerlerin askerleri benimdir."
buyuruyor. Tanr'ya ve O'nun bilgisine ait olan dnceler, gn askerleridir. Dnya ve dnyada rzk edinmek
in gelen dnce, yerin askerleridir. Bunlarn hepsi benim hkmm altndadr. Kimse onlara karamaz. Eer ben
bir kimseye bir dnce ilham etsem, btn yeryznn yaratklar bir yere toplansalar" onu uzaklatrmaa gleri
yetmez. Ben iaret etmeden kimse onu insandan uzaklatramaz. Korku ve kuvvet Ulu Tanrya mahsustur (Sre:6
-7, yet: 68, 163.) Manas: "Bende kt bir dnceyi kovmaa kuvvet ve kudret yoktur. Ey Tanrm! bu yalnz yine
senin emir, irade ve kuvvetinle uzaklar gider" demektir.

Hakmler: 'Yer, gk ve btn varlk byk, insann vcudu ve varl ise, kk alemdir derler. Veliler ise
bunun aksini iddia ederler. Onlar: "Hakmler, yalnz grne bakmlar; yeri, g byk, insan kk grmler;
insan bu alem denilen aacn meyvesidir. Hakimler dnmyorlar ki sreten ne kadar kk eyler vardr ki
manen byktr ve ne kadar zahiren byk olan eyler de vardr ki manen kktr. Bir dirhem gm, yz tane
puldan grnte azdr. Fakat, manen kymeti byktr. Bir inci ve cevher on bin, yirmi bin gmten ve altndan
hacim, suret, vezin ve miktar itibariyle kktr, fakat manen byktr. Mesel insann srt, karn, kalas, baldr
ve gzbebeinden, kulandaki delikten ve kemikten byktr; fakat gz bebeinde bulunan ve kulakta olan mna,
karn, kala, ve baldrda yoktur. Hatr da gzbebeinden daha kk ve daha ltiftir ve gze grnmez. Fakat bu
saydklarmzn hepsinden byktr. Belki hepsi onunla kaimdir ve onunla vardr. Onunla diridir. Peygamberler de
byledir: Bir peygamber, yalnz bana btn yeryznn insanlarna kar koyabilir. Gnderildii insanlar sreten
 www.semazen.net

ondan oktur, ama o tek bana olan peygamber, manen onlarn hepsinden oktur. Belki karsndakiler bir hitir,
gerekte o vardr. Nitekim bir i zuhur ettii vakit, o bir kii, bin kiidir. Onlar sayld vakit azdrlar; fakat
hkmetlikleri vakit okturlar. Veliler ise, hakimlerin aksine olarak manaya baktlar. nsann vcudu, her ne kadar
yerden, gkten halk olunmusa da gk insann manasndan, ilminden zahir olmutur. Binaenaleyh ilim, insandan
domutur. Bu ilimden maksat, umumi olan ilim deildir. Bu ilimden maksat, insan kendinden fena bulduktan
sonra ondan akacak olan, Tanr'nn ilmidir. Attn zaman sen atmadn; lakin onu Tanr att (Sre: 8, yet: 17),
nitekim bu kitapta bundan evvel bu manann erhi birok yerde zikrolundu.

Gk ve yer, cisimler, bedenlerin evidir. nsann kalb olan bedenler de bu ruhun ve akln evidir. O halde
beden, manann evidir. Dnya ise suretin evidir. Suret ise snrldr; manann ise snr yoktur. Bu ynden insann
kalb olan beden, byk lemdir. Gk ve yer ise kk alemdir. nsann vcudu, bir hayvan ve merkeptir. Nitekim
Peygamber, (Selm O'nun zerine olsun) nefsin senin binek hayvanndr; ona iyi bak (H.), buyurmutur. Eer
vcut, merkep olursa, gk ve yer de merkepler olurlar. nk bunlar suret ve bedenlerin evidirler. O halde, ruhun
saraynn bu alemin dnda baka bir alemde olmas lzm gelir. Elbette akbet, balangtan daha hayrl olacaktr
(Sre 93, yet: 4) buyrulduu gibi ahret, bu dnyadan daha hayrldr. Ruhun keyfiyeti olmaz; onun saray da
keyfiyetten mnezzehtir. Beden ise surettir. Onun evi de suret lemidir.

Beyit:

Senin yanaklarnn etrafn eytan ve peri ordular evirdi;

Sleyman'n mlk senindir; Sleyman'n mhr olan yzn kaybetme.

Ukba dncesi melekler; dnya dncesi perilerdir. Kfr ve zulm dnceleri, eytanlardr. Tanr yle
bir varlktr ki bunlarn hepsi, O'nun hkm altndadr ve bu dnceleri insanlara O gnderir. nk insan O'nun
naibi ve halifesidir. Zira Tanr: Ben yeryzne hkmran olacak birini yerletireceim (Sre: 2; yet: 28)
buyurmutur.

Tanr evden kmadndan, peygamberler onun halife ve naipleridirler. Ben hata ettim! Naip mensup ile
birdir. Eer sen, bunlar biribirinden ayrrsan bu irkin bir hareket olur; gzel bir ey olmaz.

O halde her veli, vaktin Sleyman', eytan ve peri, onun mahkmu ve Sleyman'n yz parmanda
olduu halde, devlet tahtna oturmutur. Talihsiz o kimsedir ki ondan mahrumdur, onu grmez, bilmez ve onun
yannda gemileri anar. O, ismini zikrettii gemilerin yannda oturduu halde, bundan haberi yoktur. Ekmek
onun nndedir; o ise eekliinden ekmek nerededir? diye barr. Falan iklimle, falan yzyldan ekmek varm,
der.

iir:

Bu dnyada ne kadar Eshab- Kehf vardr ki

onlar senin u anda yanndadrlar.

Yr, gar hem birbiri ile coup kaynamadadr;

fakat ne are ve ne fayda ki senin gzn ve kulan kapaldr.

Btn peygamberler, veliler, vsllar, birdirler; onlardan birini grmek, hepsini grmektir; ayn zamanda
birini reddetmek de hepsini reddetmek demektir. Bir peygambere dmanlk etmek, hepsine dmanlk etmek
saylr. Bir insan herhangi bir peygambere kfretse, kfir olur. Bununla beraber baka bir peygamberi vse, hibir
faydas olmaz. Bir peygambere dmanlk eden a bir adama benzer. Ayn peygamberi hem sever, hem de ona
dmanlk eder. Halbuki bunlarn hepsi, hakikatte birdir. Bu aynen unun gibidir: Bir usta a olan rana: "falan
odaya git, falan ieyi getir" diye emretmi, a rak odaya girince, orada bir yerine iki ie grm, dnp
ustasnn yanna gelerek ona: "Odada iki tane ie var, hangisini getireyim?" diye sormu. Usta: "Orada ie bir
tanedir" demi, rak: "hayr iki tanedir" cevabn vermi ve bunun zerine usta: "yle ise birini kr, tekini getir"
demi. a rak, bu grd ienin bir tanesini krnca, teki grd ie de ortadan kaybolmutur. te velinin
yannda gemilerden bahsetmek de tpk bunun gibidir. Bir ieyi, iki grmektir. O adam da gemiten
bahsetmekle, kendi aln ortaya koymu olur. O, bununla eyhleri ve velileri taklidi renmitir. Ayn zamanda
hakikati renmemitir; yalnz onlarn cisimlerini, Suretlerini anlamtr. Onlarn ruhlarn, hakikatlerini
anlayamamtr. Mesel sen bir mukallidin, ekmein ne olduunu bilmeyen bir ahsn nne, uzun, pide eklinde
yaplm bir ekmek koysan, ekmein tadn tatmadndan o habersiz adam: "Senin ekmek dediin, yuvarlak olur.
Bu getirdiin ise uzun. Eer bu ekmek olsayd, benim istediim gibi bunun da yuvarlak olmas lzmd," der. Yahut
suyun ne olduunu bilmeyen bir adamn nne bir kse ile su koysalar, o adam: "Bu su deildir, su denilen ey
 www.semazen.net

testide olur." derse bundan da belli olur ki bu adam, sudan testiyi anlamtr. Suyun ne olduundan haberi yoktur.
Mesel parmak gibi, uzun bir ekilde yaplm eker, ekerin ne olduunu bilmeyen bir adamn nne konulsa o da:
"eker bir batman arlnda ve kalp halinde olur, iki dirhemlik bu uzun ekilli ey nedir? eker deildir" diye
inkar eder. Bunun rnekleri, benzerleri oktur. te bu sylediimiz gibi takliti olan adam, surete baldr.
Mnadan haberi yoktur. Nebilerin, velilerin gereklerini bilmez. O, iittii ve tasavvur edebildii eyde kalmtr.
Yalnz gemilere balanmtr. Asrn eyhlerine itikad etmez; yalnz hikyeler ve efsanelerle oyalanr. Buday
yememi, tatmamtr; yalnz adn iitmitir. Nebiler de tpk "muma" benzerler. Vahi nuru ise, o mumlarn
parltlardr. Bir yerde, bin tane mum yaklsa hepsinin vasf birdir; hepsinin hkm ayndr. Onlar, say itibariyle ok
olsalar da vasf bakmndan birdirler.

Beyit:

Sen, grne bakarsan gzlerin, ikidir,

fakat onlarn nuruna baktn zaman onun bir olduunu grrsn.

Bu imtihana evvel gkte melekler ekilmitir. Tanr, Hazret-i Adem'in suretinden tecelli etti. blis: "Tanrnn
tecellisi artan olur; burada bu, toprak ynnda tecelli ediyor; ben topraa nasl secde ederim?" dedi. Gzleri a
olmayan melekler ise bunun, dorudan doruya Tanrnn tecellisi olduunu bildiler ve Hakka secde ettiler. blis de
evvel melekler zmresindendi. Bu hareketiyle onun, onlarla ayn cinsten olmad anlald. Bu bakmdan
meleklerden ayrld. Bu imtihan yaplmadan, bu mihenge vurulmadan evvel, nakit ile karmt. Halis altn kalp
altnla bir tutmak, hakszlkt. Adem' (O'na selm olsun) in vcudu, ona secde etmek meselesi, bir mihenk ta oldu.
Bununla kalp altn, halis altndan ayrld. te her yzylda yeni bir peygamber geldii vakit, ona iman edenlerin,
halis altn, etmeyenlerin kalp olduklar anlald. Her nebinin vcudu, bir gne, bir lamba gibidir. Beyaz yzl
Rumlar ve siyah yzl Habelerle dolu, karanlk bir ev tasavvur edelim. Bu evde, bu karanlk yzlerin hepsi,
kendilerini beyaz yzl ve gzel tasavvur ederler. Fakat bu gne ve lmbalar evi aydnlatrlarsa o zaman beyaz
yzller, kara yzllerden ayrlrlar.

Mesnevi:

Kalp ve halis bu alemde har u ner oluyorlard. Her taraf karanlk bir gece, biz de gece giden yolcular gibi
idik. Gne gibi olan peygamberler geldiler; onlarn nurlar ile lem doldu. O zaman htf-tan bir ses gelerek: Ey
kalp git! ey saf sen buraya gel! diye ard.

Sen, unu bil ki dem'den evvel Hakkn tecellisi vard; fakat iyi, ktden ayrlmamt. Kalp ve saf birdiler.
Hepsi Adem'in vcudundan sonra, birbirlerinden ayrldlar. Bir dervi: "Ben her gn Tanr'y krk kere gryorum."
dedi. Bir ahs da ona: "Sen git Beyazt' gr" dedi, dervi: "Sen ne sylyorsun? Ben her gn Beyazt'n Tanrsn
krk kere gryorum. Sen beni nereye gnderiyorsun?" cevabn verdi. Sonunda bu dervi gitti ve Bayazd ' bir
defa grd, dayanamad, ruhunu teslim etti, kalbn dinlendirdi. Tanr'y tanmak, velileri tanmaktan daha kolaydr.
Btn alem Tanr'ya taparlar, O'na secde ederler; fakat bu yz binlerce insandan bir kii, laykyla bir veliyi
tanyamaz. Musa (selm O'nun zerine olsun) Tanrnn elisi deil mi idi? Tanr O'nunla konumam m idi? Asas
elinde ejderha olmuyor mu idi? O asa ile silere galip gelmiyor mu idi?

Bununla beraber o, velilerin yzn grmek, onlar tanmak iin Tanr'dan niyazda bulundu; O'na yalvard.
Nihayet Tanr onun, duasn kabul eti ve ona: "Kendi mmetinin arasndan k, seyahata git!" buyurdu. Sonra Musa
seyahata kt. Kullarmzdan yle bir kul buldular. (Sre: 18, yet: 64) buyrulduu vehile Hzr' tand. Bundan
sonra, Hzr'n gemiyi krmas, o ocuu ldrmesi, yetimlerin duvarn dzeltmesi Sure-i Kehfin sonunda
zikrolunmutur. Bununla beraber Musa Hzr'n; ahvali hakknda hayran kald. Onun ruhunun "Srlarna eriemedi.
Hzr (O'na selm olsun) her ne yaptysa Musa, Onun srrn bilemedii iin her zaman Onun bu hareketlerine itiraz
etti. Sonunda: "Artk bundan sonra senden ne zahir olursa ses karmyacam, can ve gnlden kabul edeceim!"
diye tvbe etti.

imdi biz yine konumuza dnelim: Peygamberler tek nefestirler. Her ne kadar, sreten sayl iseler de, mna
bakmndan bir zat ve bir nefestirler, bir nurdurlar. nk Kur' an da: Onlar birbirinden ayrtetmeyiz, biz yalnz
Tanrya ram olmu mslmanlarz (Sre: 2. yet: 130), buyrulmutur. Sen bir manay. Trke, Farsa, Arapa,
Krte gibi trl trl dillerle sylesen, fakat mana bakmndan birdir. Yalnz sylendii diller eitlidir; nk
Trke, Arapadan bakadr. Fakat mnada ayrlk yoktur. Bu, eitli dillerle sylenilen ayn manadr. Sen, veliler ve
nebileri de bu diller gibi bil! Surette ok ve eitli, fakat manada bir ve birlemitirler. Elif harfini, hangi renk
kalemle, hangi kada yazsan elif yine eliftir. Elif, Hakkn tecellisidir. Kat, kalem bunlar velilerin suretleri gibidir.
Suretler deiirler; fakat mana her halde birdir, deimez. Bir padiah at, deve, katr veyahut herhangi bir hayvana
binse, okluk, merkepte olur.Binen, yine ayn padiahtr ve deimez. Her kim padiah, ok olarak grrse onun
bak binilen hayvana evrilmi demektir, binene deil. Nitekim Mevln byle buyuruyor,
 www.semazen.net

O krmz esvapl, ay gibi gzel, yine geldi. Bu yl, yeil hrka giymi; o yl, yama edici grdm ,Trk, bu
yl Arap eklinde geldi. O arap ayndr. Her ne kadar kadeh deimise de o deimemitir. Bak ki arapnn
bana ne gzel, ne ho tesir etti!

Madem ki peygamberler bir tek nefes, bir mana ve ayn kimselerdir o halde, eer bir peygamber, bir mucize
veya bir veli bir keramet gsterse, o mucize o peygamberin, bu mucize, bu peygamberindir, demek doru deildir.
Bizim yle itikadetmemiz lzmdr ki Peygamber, her mucizeyi, gstermee muktedirdir. Eer o mucizeyi, belli bir
kavim iin gstermise, baka mucizeler gstermekten de acizdir, denilemez. Mesel bir doktor, safra derdini, teki
doktor kuluncu, baka bir doktor da sersam, baka bir doktor ise stma veya verem yahut zatlcenp hastaln
iyiletirirse, bu doktorlar baka hastalklar iyiletiremezler, demek doru olamaz. Bunlar bu hastalklara tutulmu
hastalarla karlamlar, tesadfen bu hastalklarn tedavisi ellerine dm ve bunlar tedavi etmilerdir. Mesel bir
mft, bir yerde bulunmu, orada bir boanma meselesi km, boanma hakknda hkm vermitir; baka bir
mft de bir nikah meselesiyle karlam, nikah hakknda karar vermi olabilir. Yoksa mft, btn er'i meseleler
hakknda hkm verebilir. Mesel mminin kalbini, Tanr, istedii gibi evirir, mminin kalbi, Tanr 'nn elinde bir
lettir. Fail gerekte Tanrdr. Byle olmakla Tanr baz eylere kadirdir, baz eylere kadir deildir. Baz eyler bilir,
baz eyler bilmez, nasl denilebilir? Tanr her eye kaadirdir. Sre: 2, yet: 19.) Ne yerde, ne gkte zerre kadar bir
ey Tanrnn ilminden gizli kalamaz. (Sre: 10, yet: 62.)

FASIL: 29

Btn alem, manaya aktr., Bununla beraber: "Biz surete akz" derler. Bu hatadr; onlar, manaya
aktrlar, suretin onlarn yannda hibir kymeti yoktur. Mesel: "Bu adam, kt ahlakldr, veya aklszdr'" derler ve
ondan kaarlar; tede bir adam grrler: "Bu akll, iyi huylu bir adamdr" der.onu verler. Akl ve gzel huy suret
deil, manadr. te bundan da grlyor ki btn alemin bak, mana zerinedir; nk kt manadan
kayorlar, iyi manay seviyorlar; ona ak oluyorlar. Onlarn bu szleri, ilerine uymaz. Gzel bir kadndan vefa
grrlerse, onu, eskisinden daha ok severler. O kadnn, vefa, gstermekle sureti baka trl olmutur. Vefasz bir
gzelden nefret ederler; vefaszlk.onun suretini deitirmemitir. Vefa, suret deildir. te bundan da anlalyor ki
dostluk ve dmanlk suretle deil, mana iledir. Suret bir kase gibidir, mana da onun iindeki yemektir. Kaseden
maksat, iindeki yiyecektir, kase deildir.

Msra :

Kaselerden maksat, iindeki yiyecektir.

Kasenin ret ve kabul, iindeki yiyecek yzndendir. ocuk gibi niin gzn kaseye anaa dikiyorsun? Bir
kasenin makbul olmas veya olmamas iindeki yemek yzndendir. Eer yemek gzelse, kase makbuldr; kt ise,
makbul deildir. Bir kle, padiahn nnde el balayp durursa o, padiahn, suretinin nnde el balamamtr.
Eer byle olsayd, padiah uyurken de ayn eyi yapmas lzmd. Uykuda, padiahn sureti, kaybolmuyor, yine
yerinde duruyor. Uyand zaman, kle gelip karsnda elpene divan durur! Klenin, padiaha uyand zaman
sayg gstermesi, padiahtaki o "uyanklk" iindir:Uyanklk ise mnadr. te kle bu uyankla sayg gsteriyor.
Eer kle, uyank padiahn nnde elpene divan durur, ona sayg gsterirse, ondan rtbe ve mansp bulur. Dier
klelerden daha ok derecesi ykselir. O halde sen de daima uyank olan Tanr'ya ibdet ve hizmet etmiyorsun ve:
"Tanr daima uyanktr, benim iyi ve kt hallerimi ve ilerimi grr. El balayp ona ibdet edeyim, cehennem
azabndan kurtarlaym" demiyorsun.

Namazda Hakk gryormu gibi dur ve bil! Eer buna muktedir olamazsan, hi olmazsa, o ii grormu
gibi namazn kl. Nasl bir huzur ve edep ile hareket edeceini dn ve gr. (H.). Peygamberimiz: Namaz, ancak
kalb huzuru ile caiz olur (H.). buyurmutur.

Hibir kul, padiahn huzurunda durduu vakit: Benim bu duruumun bana ne faydas var? Veya padiah
 www.semazen.net

beni taltif eder gibi dncelerle megul olmaz; o yalnz edebiyle, onun huzurunda durmann ve megul olduu bu
hareketin, byle bir zellii bulunduunu bilir. Sen de Tanr'nn huzurunda, huu ve hudu'u candan ve yrekten
artr ki devletlere eriesin!

Her kim zerre kadar bir iyilik veya ktlk ilerse onlarn karln grr.46 Kim bir iyilik yaparsa, onun on
misli, kendisine verilir.47 Velhasl sen, daima mnas gryorsun ve onu suret zannediyorsun.
(46) Onun iin her kim bir zerre arlnda hayr ilerse onu grecek. Her kim de zerre kadar er ilerse o da
karln grecek. (Sre: 99, Ayet:7-8)
(47) Kim ki iyilik eder, onun on misline nail olur. (Sre:6, Ayet: 161.)

Beyit:

Deniz kenarnda olduundan haberin yok; ayn zamanda susuz olarak uyumusun.

Hazinenin zerinde oturduun halde, fakirlikten ve paraszlktan lyorsun.

Din yolu, hizmet ve ibdet ile anlalabilir, dedikodu ve bo szlerle deil. Her hareket ve her iin bir zellii
vardr. Yumuaklk ve ciz gsterirsen rahmete, iddet, serkelik, edepsizlikte bulunursan lanete hak kazanrsn ve
eer: "Yumuak huyluluk niin rahmete sebep oluyor da iddet lanete sebep oluyor?" diye bin yl dnsen bunu
mbahase ve mnakaa ile bilemezsin. Bu, ancak tecrbe ile anlalr. Helile, niin ishal yapyor? Sikencebin niin
safray iyi ediyor? Bir tohum yerden nasl kyor? Bir damla meni ana rahminde nasl bir ocuk oluyor? Bunu Tanr
bilir. nsanlar yalnz tecrbe ile grmler, bilmiler ve yle kabul etmilerdir. Onlarn bildikleri, yalnz bunun ondan
olmas, onun bundan olmasndan ibarettir. Veliler ve nebiler. Btn gemiler byle, hizmette, ibdette bulundular.
Bunun iin davetlere nail oldular. nk, bu hizmet ve ibdetin neticesi, cennettir. Onun zellii budur. syann
zellii ve meyvesi mihnet, yokluk ve yoksulluktur. Atein zellii scaklk, su ve buzun zelliinin soukluk olduu
gibi. Gemiler, akll insanlar olduklarndan hizmet ve ibdet ile maksada eritiler. Onlardan sonra gelenler hizmet
ve ibdetsiz, ilim, mnakaa ve mcadele ile maksada erimek istiyorlar ve ite bunun iin de hibir ey elde
edemiyorlar ve hibir sonuca varamyorlar.
 www.semazen.net

FASIL: 30

Alimler, nebilerin vrisleridirler. (H.). Bu szde limlerden maksat, velilerdir, klardr ki bunlarn ilmi
kendiliinden bilinmitir. Sonradan toplanp, dzene konulmamtr. lim, onlarn sfatdr. Nur gnein, scaklk
atein, tatllk ekerin vasf olduu gibi. lim, onlarn yreklerinden pnardan su akar gibi akar. Nitekin Peygamber:
Her kim, krk sabah Tanr'ya ihls ile kulluk ederse, onun yreinden hikmet pnarlar, diline doru akar. (H.),
buyurmutur. Btn Peygamberlerin ilmi, aydnlatacamz ekilde bu cinstendir. Peygamber, mm idi; yaz
yazmasn bilmezdi. O'nun ilmi, kendiliinden bitme ve yetime idi, kitap vesaire ile kazanlm deildi. mmnin, iki
mnas vardr: Bir mm vardr ki onun okumas, yazmas yoktur. Halkn byk bir kismi, mmden bunu anlar;
fakat muhakkiklerin yannda mm, herkesin el ve kalemle yazdn, kalemsiz ve aletsiz yazan kimsedir.
Peygamber'e: "Ey Muhammedi Sen mm ve yetimdin. Seni mektebe gnderecek, okutup yazdracak annen, baban
yoktu. Bu kadar ilim ve irfan nereden rendin? Ta yaradlnn balangcndan balyarak, cennet bann birer
birer aalarn tavsif ettin. Cehennem zindannn birer birer kelerini, bucaklarn saydn, anlattn. Alemin
yklaca bir zamana kadar, iyilii, ktl ve btn olacak eyleri bildirdin, bunlarn kimden rendin?" diye
kendisinden sorduklar zaman O da karlk olarak: "Benim terbiyecim ve retmenim Tanr idi; O, bana retti.48
48Esirgeyen Tanr, Kur'an' retti. (Sre:55, yet:1.)

"Ben bu ilimleri, Tanrdan renmemi olsaydm, yz, belki bin ylda renemezdim. Faraza halktan
renmi olsaydm, o reneceim ilim taklid olurdu; iten gelme bir ilim olmazd. lmin sureti olurdu; ilmin
hakikati ve ilmin ruhu olamazd" dedi. Mesel, herkes duvara bir insan resmi izer; o resmin ba olur, akl olmaz;
gz olur, fakat grmesi olmaz; eli olur, ba olmaz; gs olur, iinde nurlu bir kalb bulunmaz; elinde bir kl
olabilir fakat, o klc kullanmak ustal olmaz. Yine bir mihraba kandil resmi yaparlar; gece olunca o kandil, zerre
kadar aydnlk vermez. Bir duvara aa resmi yaparlar, salladn zaman yere tek meyve dmez. Bir ressamn
duvara izdii bu insan, aa, kandil ekillerinde hakik ve canl ekillerin mnalar bulunmaz. Bu ekiller, tamamiyle
tabi ekillerle sreten ayn olmakla beraber, hibir zaman onlar gibi deildir. Bunun gibi kitapla renilen bu
ilimlerde velilerin ve neblerin iinde kaynayan ilimlerle bir olamazlar; ayni farklar, bu iki cins ilimler arasnda
mevcuttur. Byle iitilen, renilen taklid ilimlerle kimse bu dnya zindanndan, bu varlk kaydndan kurtulamaz.
Kalbe bir canllk gelmez; nk bu taklid ilimlerle, kimse bu dnya zindanndan, bu varlk kaydndan kurtulamaz.
Kalbe bir canllk gelmez; nk bu takldi ilim, ldr, canszdr. ller ve habersizler leminden gelir. Bir ekilden
baka bir ey deildir. Nebilerin, velilerin ilmi gibi, insann yreine dirlik veren ilim, bakadr. te kim bu cins ilmi
renirse o, nebilerin ve velilerin vrisi olur.

FASIL: 31

Baz kimseler vardr ki onlarn eyhten uzak olmalar, yakn olmalarndan daha iyidir. Onlar bu uzaklkta,
daha ok istifade ederler. te bu sebepten dir ki eski eyhler, mritte bu hali grdkleri vakit, ona sefere kmasn
emrederdi. Bunun gibi baz mritler hakknda da Tanr'nn tecelli nurlar ve gayb leminin suretlerini grmek ve
hatftan sesler iitmek gibi, harikalar grmemek, iitmemek daha hayrldr. Bu, bazlar iin zararldr. Tccar
Mecdddin Merag, Hazret-i Mevln'nn hizmetinde bulunurdu. Bir gn kendisine: Evet ben yllardan beri sizin
hizmetinizde bulunurum; candan ve gnlden alyorum, bunun feyziyle bende bulunan bilgisizlik gitti, yle
bilgiler ve zevkler, yle mnevi, garip ve acayip haller hsl oldu ki, dnyaya samyorum; iki cihann mlk
gzmde hi oluyor; Dnya ve ahret kaygusundan kurtuldum. Ne cennetin nimetlerini istiyorum, ne de
cehennemin azaplarndan korkuyorum. Bu halimi btn devletlerin ve nimetlerin stnde gryorum. Bu halde
iken bana her ey benmiim, benden baka varlk yokmu gibi geliyor; bende byle bir inan peyda oluyor. Bazan
bu halden eski halime dnyorum, bu mestlikten uyanyorum. Tanr'dan halka yz eviriyorum. Bununla beraber,
benim kadar size hizmet etmemi baz mritlerle gryorum, onlar bu gzlerle bazan krmz, bazan yeil ve
 www.semazen.net

hatt dnyada mevcut olan trl trl btn renkler, nurlar, balar, emenler ve meleklerden baka gayb leminin
varlklarn grdklerini ve bunlarn, kendileriyle, bu his kulaklariyle iitecekleri seslerle konutuklarn sylyorlar,
bu nasl oluyor ? Ben bunlarn hibirini gremedim." diye halinden ikyette bulundu. Mevln (Tanr O'nun aziz
olan ruhunu takdis etsin) senin hakknda bunlar grmemek daha hayrldr. Eer sen de onlar gibi bu halleri
grm olsaydn, sana zarar olurdu. Halinden ikyet etme! nk: Harb size kt geldii halde emrolundu. Belki
de kt grdnz bir ey, hakknzda hayrl olur, yahut sevdiiniz veya iyi grdnz bir ey, hakknzda kt
olur. (Sre: 2, yet: 213), buyrulmutur diye nasihatte bulundu.

Beyit:

Birok dualar vardr ki onlar, zarar ve mahvolmay gerektirir.

Tanr bu gibi dualar, kereminden iitmez.

Tanr padiahl herkese vermez. nsanlarn bazlar padiah, bazlar da padiaha kul ve bal olurlar.
Padiaha itaat edip kul olan kfir, bel ve ldrrmekten, kl ile kesilmekten kurtulur. Bu az devlet midir? Bu
kadar binlerce insanlar cehenneme gittikleri halde, padiaha itaat edip, kul olan kfir, bu intisabndan dolay
bundan kurtulur; bunun stnde, bundan daha byk bir saadet ne olabilir? Yine Tanr'nn velileri, Tanr'nn
akndan titreyen ince, nazik dallar gibidirler; onlar aacn glgesiyle kaimdirler. Aacn gvdesi, o byklne ve
ululuuna karlk tatl bir meyve vermez; ince dallar ise, gvdenin yardm ve kuvvetiyle meyve verirler. Mridin,
eyhe daima ruhu ve bedeniyle hizmet etmesi lzmdr ki, ince zarif bir dal gibi olan eyh de meyve versin. Dal,
saba rzgrlarndan sallanr; fakat rzgr, aacn gvdesini sallyamaz; belki onu kesildii vakit balta sallyabilir.
Onun, rzgrdan sallanmamas iyidir. O, ince dallarnn sallanmasndan, byle sallanmaktan emindir. Onun
meyvesi, devletin ince dallara olan balln artrmasndandr. Bu ilgi kuvvetli olmaldr ki dallar ile arasnda bir
birlik husule gelsin. Aksi halde dallarn meyve vermesi ve gvdenin meyve vermemesi demek olur. yle ki insann
vcudu, gzden incinmez, kula kskanmaz; hi insann meyvesi: Gz gryor, kulak iitiyor, bende niin bu
duygular yok diye ikyet eder mi? Belki gzn grmesiyle, insann btn vcudunun zas bir zevk duyar. Eer
gz grmezse, hepsi mteessir olur. Mademki arada sk bir birlik vardr, gzn grmesi, btn azann grmesi
demektir. Padiahn klesi pazarlarda: "Biz falan memleketi fethettik; dmann ordularn bozguna urattk" diye
nr. Her ne kadar bunlarn hepsini padiah yapmsa da, kle ile padiah arasnda ok sk bir ba var
olduundan ve ayrlk gayrlk bulunmadndan kul, bunlarn hepsini, kendine mal eder ve kendisinin sanr.
Padiahn evket ve kuvvetinin okluundan memnun, ona bir zarar, ziyan gelmesinden ise mteessir olur. O halde
byle harikalar grm kimsenin, Tanr'nn velisi olmas lzm gelmez. Mritlerden biri, bu harikalar grr; teki hi
grmez. Bununla beraber derecesi, grenden daha fazla olabilir. Bu aynen bir padiah ziyaret iin yola kanlarn
haline benzer. Bunlardan bazsna, padiahn bulunduu yere gidinceye kadar, yollarndaki balar, kkleri ve
gzelleri, her urak ve durakta gsterirler, O orada kalr. Bazsn biraz daha ileri gtrdkten sonra gsterirler.
Bazsna da yalnz padiah grmesi iin bu grlecek eylerden hibirini gstermezler.

Velilerin bykl, kkl bu gibi mucizeler grmek ve grmemekle deildir. Biri bu insanlarn
grmediini bilir, gayb leminin yz binlerce garipliklerini grrler. Mesel kedi de karanlk gecede her eyi grr.
Kpek komusunun lmn nceden hissedip haber verir. Bu gibi harikalar, ekseriye yrei temiz kimseler,
grrler. Dnce ve bilgi sahipleri ise pek az grrler. nk Tanr adaletlidir. Eer bir kimse Tanr'ya hizmet eder
ve zahmetler ekerse mutlaka Tanr ona bu hizmetine mukabil bir bata bulunur. Bir adamn yrei hakikat
arabnn mestliinden mnevi araplarn tadndan, hakikatleri ve srlar kefetmek, nitelii tarif olunamyan alemin
suretlerini, mcerret akllar ve ruhlar grmek kabiliyetinden mahrum olduundan, onu bsbtn bo brakmaz; bu
sebepten bu gibi suretleri, ona gsterir. Hi phe yok ki uyanklkta grlen eyler, ryadaki eylerden daha ak
ve daha kuvvetlidir. Fakat bunlar ayn cinstendir. Vilyet ve fakr ise, bunlarn hepsinden bakadr. Hakikatte vsl
olmu olan kmil velilerin vilyeti, Tanr'nn Cemlini grmektir. Kim bunu gremezse, artk geri kalan eyler, onun
nazarnda bir hitir, oyuncak kabilindendir. Bu makama vsl olan velinin almeti, budur. Tanr onun byle
harikalar grmesini istemez, ona bunlar gstermez; nk o bilir ki veli, asl grmtr; artk o, teferruata iltifat
etmez.
 www.semazen.net

FASIL: 32

tedenberi halk: "Genlerin lmne alamal ihtiyarlarn lmne alamamal" der. Bu tersine olmaldr.
nk ihtiyar, daha akll, daha bilgilidir ve ahlk daha gzel ve daha ok olgunlamtr. Alamak, sevilen bir
eyden ayrlmaktan doar. O elden giden ey, ne kadar gzel ve kymetli olursa acs da o lde olur. Mesel,
altnn elden gitmesi, gmnkinden daha acdr. Bundan baka bir insann bir ihtiyarla arkadalk etmesi, bir
genle arkadalk etmesinden daha iyi olur. te bu sebepten bir ihtiyarn lmne, bir gencin lmnden daha ok
acmak ve alamak lzmdr.49
49Bu fasl esas olarak aldm nshada bulunmayp dier nshada mevcuttur.

FASIL: 33

Eer kuvvetli olursan, zayflara tecavz etme! onlarn elinden, onlardan, yklmadan evvel mansplarn,
ilerini alma, nk bu mansp ve i, senden evvel onun elinde idi. Onunla yayordu. stnlk, deer, ilk nce
gelenlere aittir. Kpekten aa olma. Kpek hayvanlarn en aas olduu halde, kuvvetli bir kpek, zayf bir
kpein elinde ve aznda bir para et grd zaman onu almaz. nsan, kpekten daha aa nasl olabilir?

FASIL: 34

Kmil olan yakn, bir eyh gibidir. Ve doru zanlar da mritlerdir. Zan kuvveti lsnde derecelere ayrlr.
Hafif olan zannn derecesi de o lde hafif ve aadr. Bu, l ile, derece derece iner. ki doru zan arasnda,
fark vardr: man teraziye koysalar ve btn lemin man ile tartsalar" Ebubekir'in man stn gelir. (H.),
buyrulmutur. Bununla anlalyor ki bir eyh gibi olan yakne tevecch etmi mritler, camide imamn arkasna
dizilen cemat gibi, derece derece ve saf saf ayrlrlar. Yalnz burada, mridin derecesi, eyhe olan zannnn
derecesiyle tyin olunur. Saflar ekilde deil, mnadadr. Bu zanlar, arslan yavrular gibi, yakn mertebesine
varrlar. Yakn rengini alrlar. Mesel koruk, yava yava zmlk devresine gelir. Ekilik ve hamlktan kurtulur;
yava yava tatl ve tam bir zm olur. O vakit ona, koruk gibi olan zan, yakne doru gider, o yakn stn ier ve
sonunda yakn olur. Artk ona mrit denmez. eyh derler. nk mritlik sfat, zan idi; bu zan artk onda
kalmamtr. Zan, yakn olmu, yani mrit kendinden fni olup kalmamtr. imdi eyhin varl olan yakn, onun
varl olmutur.

Beyit:

Onlar, kendileri ile fni, dost ile bakdirler.

Ne kadar tuhaf! Hem varlar, hep yoklar.

 www.semazen.net

Artk bu yakn sahibi olan eyh ve doru zanlar sahibi olan onun mritleri, bu lem ve teki lemde baki ve
kaimdirler. Bunun delilide udur: dem' (selm onun zerine olsun) in zamanndan, bu zamana kadar, bunlarn
suretleri yok olup gittikleri halde, bu yakn ve doru zanlarn mnas lmszdr. Yalnz bunlar baka suretlerle
zuhur ediyorlar. Devirden devre ve asrdan asra, esvap deitiriyorlar, baka bir esvapla grnyorlar. Esvaba
bakanlar, ahsn ne olduunu bilenler, aradan byle yzbin devir gese de, onun ylece evvelkinin ayn olduunu
bilirler.

Nazm:

O krmz esvapl dilber, ay paras gibi, bu yl yeil bir esvapla gelip grnd. O yl yamac bir Trk
eklinde grdn, bu yl bir Arap gibi geldi. O arap, ayn araptr; yalnz kadeh deimitir. Bak bu arap,
arapnn kafasna nasl tesir etti.

eyh ve mritlerin toprak ve sudan mrekkep olan suretleri ller gibidirler. ller deiir, fakat o buday
ayn budaydr.

O halde sen yakni, suret ve kalptan soyulmu eyh ve doru zanlar da, suret ve kalptan ayrlm mritler
bil. Bunlar iki lemde de bakdirler. Bu suretleri onlarn mazhar olarak kabul et. nk halk bu suretleri onlarn
mazhar olarak kabul et. nk halk, bu suretler olmadan onlar gremezler ve unu da bil ve haberin olsun ki
mritler ldkten sonra, eyhin huzurundadrlar. Bu lemde nasl beraberseler, teki lemde de ylece beraber
olurlar. Nasl yaarsanz, yle lrsnz ve nasl lrseniz yle harolursunuz (H), buyrulmutur. Bir mrit, kt ve
yanl bir zanna sahip, eyhi inkr eder ve manen de eyh tarafndan reddedilmi olursa, byleyken eyh ona
grnte mltefit ve manen reddederse bunun byle olduuna almet, mridin evvelce grdklerinin, aksini
grmesidir. Ve evvel yakn ve doru olarak giden zann, geri geri gitmee balar. Onun iyi zann, kt zanna dner.
nkr ve kfr vadisine sapar. te sen, onun bu iyi zannn, salam ve shhatte iken sonradan kendisine hastalk
arz olan bir insan gibi bil. Kalblerinde dert var, Tanr da dertlerine dert katt. (Sure: 2, yet: 9). Onlar bir salk
gibi olan ikrardan, inkr tarafna gitmeleri iin biz onlarn kalblerine bir hastalk koyduk. imdi doru zanlar, ykine
doru gittii iin, yakn eyhinin makbulleridirler. Kt zanlar, onun yannda merduttur. nk onlar, kfre doru
geri geri giderler. Onlar, hurma yerler, bunlar diken; onlar eker yerler, bunlar zehir, onlar, Rahman'a ularlar,
bunlar eytana. nk (O gn) bir takm cennette, bir takm da cehennemde olacaktr (Sre: 42, yet:5),
buyrulmutur. Bununla beraber, midini kesmemelidir. Tanr'nn rahmetine nail olmak ve bir hastalk olan o inkr,
shhate dndrmesi iin, o inkr ve kt zanlardan tvbe etmelidir. Yalnz tvbe edip, doru drst iler ileyenler,
mstesnadrlar. Ulu Tanr onlarn ktlklerini, iyiliklerini evirir. (Sre: 25, yet: 70). Bu suretle nasl geri geri
gittiyse yine ilerlemee balar. Onun kt zann, iyi zan olur. Sonra yine yakn stn imee balar.
stenilmiyenlerin arasndan istenilenlerin arasna geer ve sonunda nder ve yol gsteren, istenmez iken istenilen
ve en sonunda da eyh ve nc olur ve bunun eyhlii, halk iin hi inkr ve hileye sapmam eyhinkinden daha
faydal olur. Mesel, bir polis evvelce hrszlk, yankesicilik ve ekiyalk yapm olsa, sonradan polislie girmesiyle
onun evvelki hali, hilekrl, hrszla adalet ve ihsana evrilir ve mslmanlar bunun idaresinden, yani vaktiyle
hrszlk yapm byle bir polisin idaresinden daha fazla gven ve refaha kavuurlar. nk bu, hrszlarn hilelerini,
entrikalarn, yaradl ve huylarn daha iyi bilir. Onlar kolaylkla ele geirir. Terbiye etmek ve sindirmek hususunda
glk ekmez. Bir eyh de byledir. Eer evvelce fisku fcur ve sefahat lemlerini grm, geirmi, ondan sonra
tvbe ederek eyh olmusa, halk, onun eyhliinden daha ok faydalanr.
 www.semazen.net

FASIL: 35

Peygamber (Selm O'na olsun) lerinizde ne yapacanz ardnz vakit, mezarlarda yatan ululardan
yardm isteyiniz (H.), buyurmutur. nsana herkesin ziyaret yeri olmayan alelade llerden yardm eriirse,
Tanr'nn, onlar Tanr yannda diridirler, rzklarna nail olmaktadrlar (Sre:3, yet: 164), yetiyle diri ve kendisiyle
beraber olduklarn bildirdii mezar sahibi veliler ve nebiler, evleviyetle ba sklanlara yardmda bulunurlar. "Uyku,
lmn kardeidir" (H.), buyrulduu vehile lmek, bir uykuya dalmak gibidir. Mesel, dnyada yanyana yatan iki
kimseden biri, rahat ve sevgilisi ile konutuu iin zevk ve sevincinden ba ve glistan, teki de hicran, zahmet,
azap ve elem iinde olacak, ayn yatakta uyuduklarn farzet; insanlar, ldkten sonra da byle olabilir, iki lden
biri, mezarda Tanr'nn rahmetine eritiinden rahat ve zevk iinde yatar, teki de tersine trl trl azaplarla
muazzep olur. Bunun iin ller hakknda "Topra ho olsun" derler. llerin cismi, mezarda dalmaa balad
zaman, rahat ve azabn, onlarn bedenlerinin paralar zerinde vki olmas imknsz deildir. Gnahkr
olmayanlarn bedenlerinin mnkalip olduu toprak, rahat ve holuk, tekilerininki de zahmet ve azap iinde olur.
"Topra ho olsun!" diye dua etmek mnsz deildir. Ve tamamiyle toprak olduklar zaman, iyilerin topra, rahat
ve holuk, tekilerinki tersine azap ve zahmet iinde kalr. Yalnz bunlarn durumlarn anlatacak dilleri yoktur.
Topra ho, kabri nur ve rahmet iinde olsun! diye bykler bouna sylememilerdir; bunda sylenecek daha pek
ok srlar vardr. Fakat bunlarn bazs dile gelir, bazs gelmez. Dilin sylenebilenleri sylemesine Tanr izin vermez.
Bunun gibi baz kimseler riyazet ve mcahede ile erirler. Zayflarlar, ya ve et gibi zahir varlklardan fni ve yok
olurlar. Bununla beraber onlar, bu yokluk iinde zevk ve holuk iindedirler. Baz kimseler de bunlarn aksine olarak
mezarda fena bulurlar. Bu unlara benzer: Tatl bir taneyi havanda dversen o, yine tatl olarak kalr. Tatlln
kaybetmez. Eer ac taneyi dsen, ezsen onun da acl gitmez. Bir eker parasn dp un haline getirsen o,
ekerlikten kmaz. Ebucehl karpuzunu ne kadar dp un haline getirsen o yine acdr. Yaadnz gibi lrsnz.
ldnz gibi har olursunuz (H.), Bunun mnas udur: Eer bir taneyi yere ekersen o, yerin altnda ilk nce
rr, yok olur, su haline gelir; sonra yine biter. Eer o tane, tatl bir tane ise, byr aa olur ve tatl bir meyve
verir; fakat ac bir taneyi ekersen ondan yle bir zakkum aac kar ki meyvesini ancak cehennemin ylanlar
yiyebilir. Tuhaf ey! Sen bir taneyi yere ektiin vakit o tane, yok olduktan sonra tekrar var olduu halde, insann
vcudunu o taneden daha aa m tutuyorsun?

O tanenin topran altnda yok ve su olduktan sonra yine var olacan zannediyormuydun? Fakat, sen bunu
saylamyacak kadar ok grdn, tecrbe ettin, ondan sonra sana mkul ve tabi grnmee balad. te byle
Tanr, velilerine de yok olduktan sonra varlk gsterdi. Tanr onlar, bin kere yok ve var etti.

lmeden evvel lnz (H.), buyrulduu, vehile, lmden evvel onlarn varlk tanesi yok oldu. Senin, zaruri
lmden sonra var olacan gibi, onlar da bugn bu lmle, peinen diri ve var oldular. Onlarn kyameti, pein
oldu; fakat sen, burada lmediin iin, senin kyametin, veresiye kald. Senin yarn grecein lm, har ve neir,
berzah, srat, cennet ve cehennem vesaire gibi eyleri onlar bugn grdler. Bu dnyann ahvalinden sana nasl bir
ey gizli deilse, ahiret leminden de onlara gizli kalm hibir ey yoktur.

Msra:

Sofiler bir anda iki bayram yaparlar.

Herkesin bir bayram vardr, onlarn ise iki bayram vardr. nk onlar, iki dirilie maliktirler; biri ten dirilii,
dieri can diriliidir.

Onlarn vcutlar halk ile, kalbleri Tanr iledir. Bunun altnda da birok srlar vardr, fakat sylemee izin
yoktur.

Tanr gzeldir, gzellii sever (H.).al ki hem lmnde, hem de diriliinde bir olasn. Belki diriliin
lmdedir. Tane lmeden aa, ekmek ve yemek hazmolmadan akl ve can olamad. Bir inciyi der un haline
getirir, srme yaparlarsa gz nuru olur, o nurdan bo olan inci, cevher ayen grmedir. O ekmek, kevveti natka
olur. Eer buday ekersen buday, adam ekersen adam olur. Eer sen ekmekten diri isen, topraa girdiin vakit
ekilmi buday, belki akrep olursun. Ekmei sana, adam olman iin vermilerdir.

yi eylerden yiyiniz ve iyi iler yapnz. (Sre: 23, yet: 53) Sen ise salih deil, doru yolunu arm
oldun; belki akrep hkmn aldn. Nitekim akrepten de zarardan baka bir ey hsl olamaz. Sen de onun gibi
oldun. nk, Tanr byle adamlar hakknda: Onlar hayvanlar gibidirler. Belki daha sersemdirler. (Sre: 7, yet:
178) buyuruyor. Eer sen akrep gibi topraa ekilirsen har zamannda adam gibi biteceini mit etme! O kyamet
gnnde, baz yzler beyaz, bazlar siyah olurlar. (Sre:3, yet: 26) Fakat, insan olursan ay ve gne gibi,
mezardan ak pak ve nurlar iinde olduun halde karsn, cennetin en gzel yerinde peygamberler, sadklar,
 www.semazen.net

eyhler ve salihlerle dolarsn. 50 Dnyada sonu, byle sonu veren ilerle megul olan kimseye ne mutlu! Ve bu
iki gnlk gaddar ve aldatc dnya iin iki dnyann maskaras olan kimseye de ne yazk! Dostlar da: O gn
kendilerini saknanlardan baka, dostlar birbirine dman kesilirler. (Sre: 43, yet: 67), buyrulduu gibi ondan
utanrlar. Onun dman kesilirler.
(50) Tanrya ve Peygambere itaat eden, Tanrnn nimetini nail olan Peygamberler, gerekler, ehitler ve
iyilerle beraber olur. (Sre:4, Ayet:71.)

Beyit:

Ey dost! eer gerek dirilik istiyorsan, lmeden evvel l.

nk dris (selm O'nun zerine olsun) bu suretle lmekten, bizden nce cennetlik oldu.

Salk iki trldr: Vcutlarn sal ve dinlerin sal. Bunun iin Peygamber de (selm O'nun zerine
olsun) ki ilim vardr: Bedenlerin ilmi; dinlerin ilmi (H.), buyurmutur. Bedenlerin doktorlar, hekimlerdir. Dinlerin
doktorlar da nebiler ve velilerdir. Doktorlarn kitaplar ve szleri bedenin sal ve ilc hakkndadr. Nebilerin ve
velilerin kitaplar ve szleri ise dinlerin iyiletirilmesi hususundadr. Bedenin saln istiyenler, hekimlerin szlerine
uyarlar; din ve imnn saln istiyenler ise mev'ize kitaplarn ve peygamberlerin ve velilerin emrettikleri eyleri
tutarlar. Hasta olan bir adam, eer doktorlarn "ye" dediini yer, "yeme" dediini yemezse, iyi olur. Bunun aksine
hareket ederse, hastalanr, hastal artar ve sonu lm olur.

te Tanr'nn peygamberleri ve velilerinin emirlerine kar koyanlarn sonu da ebed ekavettir; byle bir
kimsenin makam, mutlak cehennemdir. Sen: "Ben bu gnah iledim de ne oldu? Yine eskisi gibiyim, neyim
eksildi? Peygamberlerin bunu menetmesinde ne hikmet var?" gibi birtakm fasit garezlerle o gnah sslemee ve
gzel gstermee kalkma.51 eytan, onlara ilerini gzel gsterdi.
51eytan onlara ilediklerini (ssleyip) sevimli gstermi. (Sre: 16, yet:65.)

FASIL: 36

(53) Yusuf, (Selm O'nun zerine olsun), "Yarabbi! sen bana dnya ve ahiret mlkn verdin ve hadslerin
tevilini rettin", buyuruyor. Bunun mnas: Sen bana, dnya ve ahiret mlkn verdin demektir. nk dnya su
ve amur lemidir. Bunun sureti mahsustur. Ahiret mlk, ilimdir ki bunu be duygu ile bilmek mmkn olamaz;
yalnz fehim ve idrk olunur. limle hads iki ksmdr. Baz, lafzlarn gerei kast olunur, bazlarnn ise gerei sz
konusu deildir. Mesel bir kadn, nefsini velisinin izni olmadan nikh ederse, o nikh btldr (H.). Hi phe yok ki
bunun hakikati sz konusu deildir. nk eer bir kadn velisinin izni olmadan evlenirse caizdir. Bunun gibi "Ben
ok atan bir arslan grdm" sz de byledir. Mesel Peygamber (Selm O'nun zerine olsun) Mescid civarnda
oturan bir adamn yalnz mescitte kld namaz caizdir (H.) ve namaz yalnz huzuru kalb ile klnrsa caiz olur" (H.)
buyurmutur. Kur'anda da, Yemeklerinizi yedikten sonra dalnz. (Sre:33, yet:53), kramdan knca avlann
(Sre: 5, yet:3), Bulunduunuz kasabadan sor! (Sre: 12, yet:82) gibi tefsire muhta saysz yetler vardr. mdi
Tanr bana szlerin tevilini rettii iin hibir ilim bana gizli kalmaz. nk hakikati murat olan har lafzn mnas
aktr ve herkese malmdur; fakat tevile muhta olanlar iin: "Ey Tanrm! sen, bana bunu, rettin, artk bana bir
ey gizli kalmaz. Benim iki mlkm vardr: Biri dnya, teki ahirettir. Dnya yemek, imek ve mahsusat lemidir.
 www.semazen.net

Ahiret ilimdir.(54) yetinin mnas: "Ey yerin ve gn Yaratan! Ayetinin dnya ve ahirette benim dost matlbum
sensin. Bana, mslman olarak lmeyi nasip et, beni tehlikeden kurtulmu, senin yannda makbul olan slihler
zmresine kat! demektir. Yusuf (selm O'nun zerine olsun) "Hzr'dan kurtulmu diyor" nk muhlisler byk
bir tehlikededirler, buyrulmutur. Tanr'nn bu devletleri verdii insanlar, tehlikede oluyorlar. Bu bakmdan Yusuf'un
(selm O'na olsun) mncat yerindedir. Ey sadakat sahibi Tanr'y aryanlar! Ey ak yolunun yolcular! Biliniz ki
Tanr'y bu gzle grmek mmkn deildir. nk her eye mahsus bir let vardr. Mesel ilim ve szn gz
kulaktr, anlaytr. Tadma leti dil, dudak ve damaktr. Bir yemein lezzeti, bunlarla anlalr. Gzel kokularnki
burundur. Gz, kulak ve az kokudan anlamazlar. Her letin devi ayrdr. Grmee mahsus olan let ile bir ey
tadlmaz, tatmak leti ile de grlmez. itmek leti ile de kokular birbirinden ayrdedilemez. te sende gizli bir let
daha vardr ki Tanr'y ancak onunla anlamak ve grmek mmkndr. Baka bir let ile O'nu grmee
almamaldr.
(53)Ulu Tanrm! Bana saltanat ihsan ettin, szlerin tevilini rettin; gkleri, yeri yaratan Ulu Tanrm!
dnyada da, ahirette de yrm, yardmcm sensin. Teslimiyet iinde olduum hlde canm al ve beni dorular
zmresine kat! (Sre: 12, Ayet: 102.)

'(54) Gkleri ve yaratan, teslimiyet iinde olduum halde canm al ve beni dorular zmresine kat (Sre:12,
yet: 102.)

Nazar ikidir. Biri mahsus, dieri vicdandir. Mahsus, bamzda bulunan gzdr. Vicdan de kendisiyle,
kendimizdeki hm, bar, kahr, ltuf, cmertlik, hasislik, gven, korku, alk, tokluk, zenginlik, fakirlik, sadakat,
yalanclk, dostluk, dmanlk, uyuma, kar koyma, ehvet ve iffet hallerini grebildiimiz gzdr. Sen, bunlarn
hepsini bandaki gzle gremezsin. Vicdan nazarla grmek, brnden daha kuvvetli olur. Mesel, bu grnen
gzle, krmz veya sar bir eyi grrsn; ama gzlerini kapadn vakit bunlar gremezsin. Fakat vicdan gzle
iinizdeki ehvet, korku ve hm hallerini grrsn. Bandaki gzlerini asan veya kapasan, bunlar kaybolmaz. te
bundan da anlalyor ki vicdan gr, daha kuvvetlidir. O halde ey ahmak! Bu grmek ve bilmekten, zayf ve aa
olan muteber tutuyorsun da bundan daha kuvvetli, ftr gze neden kymet vermiyorsun? Bu, senin her eyi
yerinde yapmaktan ve bilmekten mall ve zayf olduundandr. te bizim bu sylediimiz mnalar o kadar ltiftir ki
mahsus olan bu gzle bunlarn hepsinden ltif ve niteliksiz olan Tanr'y nasl grebilirsin? Cisimler, kesif, ruhlar ise
ltiftir. Byle olduu halde, ruhlar bile Tanr'ya nazaran kesif saylrlar. Fakat sen, cann bedeninde grdn gibi,
Tanr'y da cannda grmee al. nk beden candan, can da Tanr'dan diridir. Grlyor ki btn mnalar
bizden meydana geliyor; fakat asl ve makbul olan mnay, kendimizde artrmaa almalyz. Kullanlan her eyin
artt, terk olunursa azald tecrbe ile sabittir. Mesel insann vcudunda kuvveti azalsa, onu kullanmakla, ta
kaldrmak, gre tutmak, yay eymek gibi idmanlarla oaltabilirsin. Her gn bunlar yapmakla kuvvetin eskisinden
daha fazla olur, brakrsan yine azalr. Memede de st emmekle, salmakla artar. Yerde bulunan kuyularn sular,
ekilmekle oalr, ekilmezse azalr. Hatt kurur. Bu bakmdan Tanr: Namazlarnz klnz; zektlarnz veriniz.
(Sre: 2, yet:40) yeti ile yle sylemek istiyor: Sizin varlk kuyularnzda bir su vardr ki o, man ve ballktr.
Siz zikr, tat, geceleri namaz klmak, gndz oru tutmak, zekt vermek ve saire ile o suyu artrrsnz. Eer terk
ederseniz, bu su azalr; belki sonunda bsbtn kurur. Sen de bildin ve tecrbe ettin ki her i, uramakla, ona
kendini vermekle ve onu dnmekle ilerliyor, artyor ve daima senin iin, onunla doluyor. O halde hak, dnyada
btn ilerden hangi i daha yksek ve ereflidir, onu kendine se, onunla megul o|, mrn harca. ine
dnceye kadar o havuzun kenarnda dola.

Beyit:

Sen her zaman, o havuzun etrafndan dndn, dolatn,k oldun. Sonunda o havuza dp ekere gark
oldun. imdi, haydi btn vcudunla onu tat.

Bu kpten yle bir bal fkrr, taar ki dnyann alt ynnde byle bir bal bulunmaz. imdi dnyann her alt
ynnde, bu baldan be parman yalyor.

Bu cihandan kan kimse, bizim kadir ve kymetimizi bilir; bizi anlyabilir. Cihandan kmak demek, g
delip yukar kmak yahut yeri ve dalar delmek deildir. Bunlar da bu cihandadr. Ey dinleyiciler! Cihandan kmak
istiyorsanz, gelin benim szm dinleyin, anlayn. Cihan ve kendinizden ve kendi cihannzdan dar kn. O
zaman, benim kadirimi bilirsiniz. Beni ne kadar anlarsanz, o kadar bilmi olursunuz. O halde geliniz el ele verelim!
Bu uzun ve tehlikeli yoldan kolaylkla gidelim. Yer ve gkten sa gibi geelim. Yer varlktr, gaflettir. Gk ilim ve
marifettir. Eer bir yolkesen, nmze karsa ilim klc ile, onun boynunu vuralm. eytann askerleri olan karanlk
dncelerle, Hakkn askerleri olan ruhan ve nurlu dncelerle vurup kralm. yilikler, ktlkleri gtrr. (Sre:
I I, yet:116.) Eer nefsin boynunu vurur ve yok edersen, onu baka suretle diriltirsin. Mesel: harabata gitmek
suretinin boynunu vurursan, mescide gitmek sureti vcut bulur. Yani bakr altn, eytan melek yapm olursun.
 www.semazen.net

Beyit:

Eer varlmzdan bir mlek krarsak,

yokluk leminden yz mlek sahibi oluruz

Eer bi su kumluk, orak ve dikenlik bir araziye doru akarsa, ondan bir fayda hsl olmaz. Bu su zayi
olmutur. Fakat, bu suyun bu tarafn, balarsan, ayn su, gllk, elmalk, ieklik bir yere doru akar ve bundan
pek ok faydalar hsl olur. O lm, dirilik olur. "lmeden evvel lnz" (H.), sznn mnas. "Ktlklerden l ki
senden ilimler dosun!" demektir. Bunun ad lmek; fakat gerekte dirilmektir. Korkaklar, bakasn sevenler,
surete bakanlar ondan mahrum olsun diye, dirilmee, "lm" adn verirler. Bakr altn olur, meni ana rahmine
gider ve Yusuf gibi gzel bir yaratk olur. Tane, topran altna gider, aa olur. Ekmek midede can olur. Akll
olana bir iaret yetiir.

Msra :

ayr imen iinde aymz yzn grrz.

Bundaki "aymz" kelimesinin iki mnas vardr, Biri, ay gibi yzmz grrz, ikinci mnas, en gzel
yzmz grrz, demektir. nk, insann birok yz vardr. Hatt insann deil, insann bir paras olan szn
bile birok yz vardr. nsann sznden, herkes bir yz grr. O szden her zaman bir yz grlebilir. nsan ki
asldr; onun hayatnn ocukluk, genlik ve ihtiyarlk gibi her devrinde bir yz vardr. O halde insan iin lzm
olan, her an kendisine bir yz grmee almaktr. Ve grd her yzden geip, ilnihaye baka bir yz
grmelidir. Pimemi bir etin yz bakadr. Yar pimiken daha baka, tam pimiken yine bakadr. Sfl, ulv,
karanlk, nur, cehennem ve cennet bunlarn hepsi, insandadr. Bunun iin insanda yedi yz, karanlk ve yedi yz,
nur perdesi olduunu syler. Onun yedi yz bedende, yedi yz candadr. Karanlk perdeleri zahirde, nur
perdeleri itedir. nsann varlnda, "Mira" vardr. O, kendi leminde, karanlk olan cisminden nurlar lemi olan
iine ve i leminden de Tanrsna ykselir. Onun cismi abanozdan yaplm siyah ve ii fildiinden yaplm beyaz
bir merdiven gibidir. Bunlarn hepsinden kp, arn atsna vsl olur. Esirgeyen Tanr ar lsnda hkmrndr
(Sre: 20. yet: 4) buyrulduu gibi bu makam, padiahn tahtdr, Padiah, tahtn zerinde grrsn. O, ar
zerinde olduu gibi, ayn zamanda fer zerindedir. Hibir ey ondan boalm deildir O, her eyde vardr ve her
eyin dndadr. te bu zaman, her ey senin gznde bir olur. Ar ve fer birleir; kfr ve man birbirinden ayrt
olunamaz.

Beyit:

Kfr ve iman hep beraber

"O her eyi yok eden, "bir" bizim Yaratanmzdr ." derler.

Byle bir gz, yle bir kimseye verilir ki, o, her eyden gemi, sf ve aydnlk olmu, zikre karm, belki
zikrin kendisi olmutur. O zaman o, kendini bilir ve der ki: "Ben denizim, Okyanusum, hibir yer yoktur ki ben
orada olmayaym. Her ey sudan diridir (Sre:- 21, yet: 31). buyurulduu gibi, her ey, benim rahmet suyumdan
diridir ve benimle durur.

Bundan baka, bunu daha ok aydnlatmak iin, birok srlar daha dkmek lzmdr. Ancak bunlar, dile
gelmez, anlata smaz. Ama Tanr bunlar sana, beden ve dil, araya girmeden, dorudan doruya canna, gizlice
sylemek suretiyle retir. Esirgiyen Tanr: Kur'an retti. (Sre: 55, yet:: I), buyrulduu gibi.
 www.semazen.net

FASIL: 37

Yunus (selm O'nun zerine olsun) baln karnnda, Mustafa' (selm O'nun zerine olsun)y Ar ve Zhal
yldzlarnn makamnda grd. Yunus'u balk yuttu; sonunda Tanr dua ile O'nu kurtard. Baz muhakkikler denizden
maksat, bu lem balktan maksat da Yunus'un cismi ve ruhudur, derler. Eer ruh tesbih ederse, bir balk gibi olan
bu cisimden kurtulur. Eer tesbih etmezse ruh, o cisimde hazmolur ve yok olur. Binaenaleyh tesbih, iki i gryor
demektir. Biri, sudan ayrldkta diri bulunduruyor; mesel bal sudan karp kuru topraa korsan rutubet ve biraz
su, onun suya kavuuncaya kadar lmesine mni olur. kincisi: tebih zindandan kurtulmasna sebep oluyor. Bu
zindan da baln karndr. Tanr 'nn zikri, ilim ve hikmet, birer kap gibi olan nazarlar ve ibarelerle, denizden gelen
suya benzer, Ruh da zikirden uzak dm bir balk gibidir. Ruhu, Tanr ile zikre ulancaya kadar diri ve taze tutar.
Bu balk eer ilimde marifeti mahv, kr, zikir ve fikirden uzak der ve yabanc kalrsa, yok olur ve onun man
cevheri kalmaz. Tanr bizleri bundan saklasn!

FASIL: 38

Gnei parl parl k, ay aydnlk olarak yaratan Odur. Yllarn saysn ve hesab bilmemiz iin aya menziller
yapan O'dur. (Sre: 10, yet: 5). Tanr bu yetle, demek istiyor ki: Ben, an byk olan Tanr, aka
grnmekteyim. Siz nasl birbirinizi sreten gryorsanz, sfatnz, haysiyetinizi ve ilminizi de yle biliyorsunuz;
fakat, karlkl fiiller grdkten ve szlerinizi iittikten sonra birbirinizi tanyor, biliyorsunuz ve o zaman: "Evet falan
kimseyi iyi biliyorum ve tanyorum; nk kendisiyle beraber pek ok konutuk, yllarca beraber dp
kalktk."diyorsunuz. Sen, onun yzn, yalnz bu yllar esnasnda grmedin, daha ilk bulutuunuz vakitte
grmtn. Senin, bu yllar esnasnda grdn ve tandn onun mnsdr; sureti deildir O mnadr ki O, bu his
gz ile grlmez. Onun ileri ve szleriyle grlr. O'dur "Huvellezi" (Sre: 5, yet: 10), nin mnas: O'nun
mnsdr ki O'ndan bu kadar sfatlar, ilimler ve haberler zuhura gelmitir. Ey insanlar! te siz de byk, kk
birbirinizi, bu gzle grmyorsunuz. Tanr "O' dur" ile: "Ey insan! bir kimseyi mna itibariyle tarif etmek istersen
ona: "Sen o kimse deil misin ki senden bu i zuhur etti; sen byle syledin, byle yaptn." dersin ve birbirinizi
mnaya bakan grle grr ve tanrsnz, birbirinizi tanmak iin bundan baka imkn yoktur. Ben ise, sizin
Tanrnzm, beni de bu grle grp tanynz." demek istiyor. Bundan sonra: "Ey insanlar ben size kendimi
gstereyim! bunu iin size de: Gnei parl parl k, ay aydnlk olarak yaratan O' dur (Sre: 10, yet: 5) diyorum.
Ben "O' dur" demeden, sizin beni grmeniz ve bilmeniz lzmd; fakat sizde bu uyanklk ve zekvet olmadndan,
size sylyorum ve gsteriyorum, taki beni iyi ve ak olarak gresiniz. "O'dur" yani, sizin Tanrnz, o Tanrdr ki
gnee ziya, aya nur vermitir. (Sre: 10, Ayet: 5.) Tanr bu yete gnee k, aya nur verdiini buyuruyor. Bunun
iki mnas vardr: Biri, u gne tam nurdur, bakasndan nur almaz; her eye nur verir, bu ynden ona nur
dernek, hasl tahsil olur. Bunun iin "gnee k verdim", demek: "yz parlaycdr" demektir. Ay aydnlk olarak
yarattk" ay, kendisinden nura, sahip deildir; nuru gneten alr. Bu bakmdan biz aya bir nur hil'ati verdik. Gne
tamamiyle nur olduundan, ona ziya hil'ati verdik, demektir. Dier bir mnas da udur: Gnein nuru ok ve aynki
az olduundan birbirinden ayrt edilmesi iin, her birine bir ad vermek lzm geliyordu. Mesel az bir su akmaa,
oalmaa balad vakit rmak olur; daha fazla byrse nehir, daha artarsa Frat adn alr. Mesel, mfik ve
muhip derler, muhabbeti ziyade olursa, k denilir. Bunun misilleri oktur. Gne ve aya menziller tyin ettik. Ta ki
o menziller vastasiyle yllar ve onlarn saylarn zaptedesiniz. (Sre: 10, yet: 5.) Tanr, yalnz bu faydalar
zikrediyor. Halbuki gne ve ayn bunlardan baka daha yz binlerce faydalar vardr. Bunlarn bazlar sizce de
bellidir. Beyan etmee lzum bile yoktur. Mesel, gne, lemi aydnlatr; bize can verir, aalar, bitkileri besler,
yetitirir; meyveleri olguntlatrr ve tatllatrr. Ay da gecemizi aydnlatr, meyvelere ve ieklere renk verir. Her
ne kadar bundan baka daha birok faydalar ve hikmetleri varsa da onlar, sizin anlayacanz gibi eyler deildir.
Siz, daha o dereceye erimediinizden ve onlardan haberdar olmadnzdan o hikmetleri size sylemekte ne fayda
var ve siz bunlar nasl anlyacaksnz? Sizin anlayabileceiniz ancak bundan barettir. nk, insanlarla akllar
nispetinde konuunuz, buyrulmutur.
 www.semazen.net

Msra:

nsann vcuduna gre esvap bierler.

te veliler hakknda Gnei parl parl k, ay aydnlk olarak yaratan O'dur ( Sre: 10, yet: 5) buyuruyor.
Gk, bu grdmz gkten baka bir gk, gne bu grdmz gneten baka bir gne, ay da bu
grdmzden baka bir aydr.

Beyit:

Can vilyetinde ne gkler vardr ki

onlar bu cihann gklerine hkimdirler.

Bu suret leminde grnen her ey, mna leminde bir rnektir. Bunun iin Tanr: "Bu dnyann meta
azdr" (Sre: 4, yet: 79). buyuruyor. Yani o cihan, baki ve sonsuzdur; ben o sonsuz ve baki olan lemden az bir
ey buraya gnderdim. Bununla, o lemin ne olduunu anlamanz istedim. Mesel, bir ba ve glistandan bir aa
dal veya bir demet iek getirirler ve bununla halk, o byk ba hakknda bir fikir edinir. te bu lemde bulunan
her suret, o lemden bir hikyedir. O lemden haber verir. Bu suret leminin gklerinin gnei, ay olur da bu
lemin asl ve ruhu olan o mna leminin gnei ve ay olmaz m? Fakat halk, o lemi gremediinden ona
bunlardan nasl bahsedilebilir. Bahsedilse de anlyamazlar; onlar da bu leme kyas ederler. Gne kutuptur. Nur
saar; doru olan vel de o kutuptan nur alr. Bunun erhi uzundur, eer sylense akllar onu kavryamaz. Klavuz
ve vkf olanlara bu kadar kfidir. Onlar bundan istidlal ederler ve alrlar, bylece sylemediklerimizi
bununla anlarlar.

Kur'ann bir ii vardr, iinin de ii vardr. Bu byle yedinci ie kadar devam eder (H.). Kur'ann suretinin yedi
ii vardr; imdiye kadar limler ve velilerin tefsirleri, drdnc yzn geememitir. Daha fazlasndan haber
verememitir. Bununla beraber velilerin, yedinci yzne vsl olamadklar anlamn, karmamaldr. Onlar vsl
oldular ve teye bile getiler; fakat kelime ve cmleye ancak bu drdnc yznn mnasn sdrabildiler.
Mesel, bir insan karadan yola ksa, karayolunun menzillerini, ehirlerini, dalarn, sahralarn, imenliklerini,
ormanlarn anlatabilir. Bunlar tasvire sar; fakat bu adamn gitgide yolu denize dayansa, bu deniz zerindeki
yolculukta gayeye vsl olduktan sonra kat'ettii menzilleri, yollan nasl anlatabilir?

Beyit:

Kalem buraya geldi krld.

Ev ykld, kaps krld.

Bundan da anlalyor ki Kur'an, herkesin istidadna gre bir yz gsteriyor. Mesel zengin bir adamn
evinde ocuklar, kleleri, hsm ve akrabas olur; bunlarn bazs ocuk, bazs gen, bazs ihtiyardr. Aile sahibi,
bunlarn hepsi ile hallerine gre grr, konuur, ihtiyalarn temin eder. Tanr da byledir. Sleyman'n da,
karncann da yiyeceini ve kuvvetini verir. Tanr'nn sz olan Kur'an da buna benzer. Herkese, anlay ve akl
lsnde yzn gsterir. Bayezid bir gn yolda giderken bir erbeti: "Yalnz bu bir tanesi kald." diye bard.
Bunu iiten Bayezid bir nra att. Esvabn yrtt, kendinden gemi birhalde yere yuvarland. Aylp kendine geldii
vakit mritleri ona: "Hayrola! ne grdn, ne iittin ki bu hale geldin?" diye sordular. Bayezid: "Ey alaklar! Bu
adamn ne sylediini iitmediniz mi? Bende ondan baka birey kalmad, diyordu" dedi. Halbuki erbetinin
maksad, erbetten yalnz bir bardak kald, demekti. Biran evvel satlmas iin, byle baryordu. Fakat Bayezid,
yzn daima Tanr'ya evirmi olduundan, onun "bir" demesinden, bir olan Tanr'y anlad ve dp bayld.
Tamamiyle Tanr'ya mal olmu veller mecazdan, hakikati anlarlar. Bakalarnn yapt gibi, hakikatten mecaza
nasl giderler?" A bir adama: "ki iki daha ka eder?" diye sormular, o cevabnda "drt yuvarlak ekmek eder."
demi; eer bu acn nne drt yuvarlak ekmek koysalar o, "drt" nasl der?" brahim' (selm O'nun zerine olsun)
in babas Azer'dir. Sanat put yapmakt. brahim iinde bir cevher olduundan, babasnn dallette olduunu anlad.
Tanr'y aramaa koyuldu. Babasn terk etti. Rivayet ederler ki: brahim akam zeri ehirden kp sahraya gitti,
orada iken hava karard, gkte bir yldz peyda oldu, brahim: "te! benim Tanrm budur!" dedi. Bu yldz bir
zaman sonra batnca: "Hayr! Bu Tanrla layk deildir. nk kayboluyor, Tanr bakidir, bu ise fnidir" deyip
dncesini deitirdi. Biraz sonra ay dodu, onu grnce de: "te benim Tanrm bu olsa gerektir;" bu da batnca:
"Bu da Tanrla lyk deildir" dedi. Sonunda bylelikle sabah oldu, gne dodu. brahim gnei grnce: "Benim
aradm Tanr her halde bu olacaktr; nk bu hepsinden byktr." dedi. Akam olup gne de batnca: "Hayr,
bu da tanrla lyk deildir; ben yzm bat olmayan, daima bak kalan bir Tanrya evirmeli ve ona
tapmalym." dedi."(55)
(55) Ben varlm, gkleri ve yeri yaratana dosdoruca evirdim. (Sre:6, Ayet: 79.)
 www.semazen.net

Her eyin d tarafn grenler, bu yetteki brahim'in grd bu yldzlardan, bu duman gibi grnen
gkteki yldz, bu aydan ve gneten de bu gkyzndeki ay ve gnei zannederler. Byk adamlarn srlarndan,
bu sersemler, bunun d manasn anlamlardr. Fakat her eyin i yzn gren muhakkikler, bu iki cihann
padiahlar, baka trl anlamlardr. Onlar derler ki: "brahim (selm O'nun zerine olsun) bul ana eritii
zamandan beri, bu kadar yllar esnasnda hi g, yldzlar, ay ve gnei grmemi mi idi? Yalnz ilk defa olarak
bul zamannda m grd. Bu ynden bu yetteki g, yldzlar, ay ve gnei zhirdekine hamletmek byk bir
ahmaktktr. Onlar, bu yetin mnasn anlamamlardr. Akll bir adam, bir sz iittii vakit, eer ondan mkul ve
faydal bir mna karamazsa, o sz mkul ve faydal bir mna ifade edecek bir tarzda te'vil etmelidir. Mesel, bir
kimse: "Ben ok atan bir arslan grdm" dese bundan, ormandaki, bildiimiz "yrtc arslan" mnasn anlamamaldr.
nk onun ok atmas imknszdr. Bu arslandan maksat cesur, mert bir adamdr. Binaenaleyh akll bir adam, akll
kimselerden ne iitirse, eer onun zahirinden akla yakn bir mna karmazsa, mecaz tarafna sapp ondan akla
yakn bir mna karmaa almaldr. Bu yetteki "akamdan" dan maksat, brahim'in varldr. nk, "Tanr
mahlklar karanlkta yaratt, sonra bunlarn zerine nurundan serpti (H.). sz de bunu gsteriyor. brahim, kendi
varl akamnn karanlnda, seyir ve sulukta bulundu. Sonra Tanr'nn o kadim olan nurundan zerine serpildi.
brahim bununla kanaat etmedi; bu nur kendisine bir yldz gibi grnd, seyir ve slknde devam etti. Daha
ilerledi bunun sonucu olarak varlnda bir parlaklk grd. Bu, ona gne gibi grnd. Kendi kendine: "Bu
parlaklk, btn seyrettiim makamlarda grdmden daha ok, o halde" ben bu seyrimde daha ok
ilerlemeliyim! "Asl maksuda vsl olmalym" dedi. Bu nurlar iine gark oldu sonra: Ben varlm, gkleri ve yeri
yaratana doru evirdim (Sre: 6, yet:79) dedi. Bununla brahim (selm O'nun zerine olsun) byle demek
istiyor: "Ben ucu, buca olmyan lsz denize yz evirdim" ve gayeye vsl olduumu zannettim. Parmam
koyup: "te buras sonudur" dedim; fakat baktm ki deil. O sonsuz denize, bir son ve snr tasavvur ettiimi
anladm. Sonra baktm ki bu makamlarn, bu kerametlerin, bu nurlarn sonsuza kadar sonu yok. Bundan sonra da
trl trl gneler doacak, gnden gne artan makamlar, zuhur edecek. Tam bir feragat ile yoluma devam
ettim. Nihayet kendimi tam asln ve vasln iinde buldum. nceleri de bu durumda idim; fakat hamlktan, baka
trl zannediyordum. Birtakm korku douran phe, yok oldu ve gven, rahat karal bulunan yakn, onun yerine
geti. Yakn Tanr'nn dostudur. ek ve phe, mnkir ve yabancdr. Yabanc olan bu ek, aradan kt.Yegne olan
yakn, onun yerine geldi. Sonra, iyi bil ki Tanrnn dostlar iin hibir korku yoktur. Bunlar zerre kadar mahzun
olmazlar (Sre: 10, yet: 63) yeti nazil oldu.

Beyit:

O makamda bulunan, hep vuslattr, ayrlk orada bulunamaz.

Canann cemalinden baka orada bir ey yoktur.

 www.semazen.net

FASIL: 39

Tanr'nn kullar iki trldr. Bir ksm makbul, bir ksm nmakbul. Bir burada nmakbul olanlar
zikretmiyelim. nk onlar oktur, bunlar: "Benim mmetim yetmi iki millete ayrlacaktr; bunlarn hepsi
atetedirler. Yalnz bunlardan bir millet mstesnadr" (H.), buyrulduu vehile yetmi iki millettir. Yalnz bunlardan
bir millet makbuldr. Biz imdi makbul olan bu milletin hallerini aklayalm: Bunlardan bazlar kullar, bazlan
klardr. Birinci kat ge kadar, nasl her gkte melekler varsa, kullarn da mertebeleri byle derece derecedir.
Ednas, ls ve lnn ls vardr. Beer suretinde grnen toprak ve su kalbnda yayan makbul kullarn da
makamlar, dereceleri byledir. Meleklerin ba, nasl Cebrail ise, bunlardan da her taifenin bir imam, bir klavuzu
ve padiah vardr. Bu makbul kullar, mertebe meleklerini gemilerdir. nk bunlar, birok manilere ramen
kulluklarn yerine getirirler; nefislerinin hev ve hevesini terk ederler. Nefsini sfl heveslerden nehyeden iin de
phe yok ki sarlacak yurt cennettir. (Sre: 79, yet: 40-41.) Tanr'nn rzas iin kendi dileklerinden
vazgemilerdir; kendi nefislerinin rzasn yerine getirmezler, teki dnyann verecei tadlar bu dnyann verdii
tadlara feda etmilerdir. Elbette akbet balangtan iyi olacak! (Sre: 93, yet: 4) yeti ile hareket ederler. Gece
gndz nefis mcadelesiyle meguldrler. Nefsin askerleri olan heva ve hevese, bu dnyann emellerine kar
Rstem pehlivan gibi savarlar. Kk savatan dndk, imdi byk savaa gidiyoruz (H.) buyrulduu gibi kk
sava, bakasn ldrmektir ve bu ok kolaydr. Fakat, byk sava, kendini ldrmektir bu tabii ok gtr.

Nazm:

Mertlik, bakalariyle savamak deildir. Asl mertlik ve Rstemlik, kendi nefsiyle savamaktr.

Sen bir insan sevmediin zaman onu, svmek, saymak, kt davranmak, korkutmak gibi eylerle evinden
uzaklatrabilirsin; eer bunlarla baaramazsan, evi ona brakr kendin kar, baka bir yere gidersin. Nitekim
Mevln (Tanr O'nun aziz olan ruhunu takdis etsin) yle buyuruyor:

Nazm:

Eer o, seni skyorsa kalk git; o senin ayan tutmuyor ya!

Fakat, iinde olan dnceleri hibir hile ve tedbirle kendinden uzaklatramazsn. Bu ancak Tanr'nn
yardm ile senden uzaklaabilir. Bu bakmdan, i ile savamak byk, d ile savamak kk savatr. Binaenaleyh
insanlar bu kadar engeller ve gl dmanlarn varl ile alrlar, byle yol kesenlere kar mcadelede
bulunurlar, mertlik ve pehlivanlk ile ilerini temizler, Tanr'nn ibadetiyle megul olurlar. te bu bakmdan bu
ibadetiyle Tanr'nn yannda baka bir kadir ve kymeti olur.

Senin mkfatn, ektiin zahmet ve meakkat nispetinde olur; fakat melekler byle deildirler. Tat ve
ibadet, onlar iin bir yaradl, huy ve dettir. Bir besin gibidir; onunla yaarlar; belki ondan yaratlmlardr. Biz, sizi
ondan yarattk ve yine ona iade ederiz." (Sre: 20, yet: 57.) insann sureti, topraktan yaratlmtr. Onun iin
insanlar sreten topraa meylederler. Bu trl trl ehvet verici eyler, yiyecekler, ieceklerin her birinin bir rengi
ve bir tad vardr; fakat hepsinin sonucu ve meyvesi topraktr. te bu yzden insanlar topraa meylettiler. Tanr,
topraa, trl trl renkler ve tadlar vermitir. Akl ve bilgi cihetiyle, bir ocuk gibi olan insanlar, bunlar topraktan
baka bir ey zannederler; fakat akll bir insan, sr bir renk ile nasl aldanr? Topra nasl tanmaz? Bir oyuncak,
mumdan trl trl ekiller, renk renk meyveler, eit eit oyuncaklar, aalar, baheler ve saire yapar. Cahil bir
ocuk, bunlar baka baka eyler zanneder; fakat akll bir insan, Bunlarn hepsinin mumdan ibaret ve bunlarn yok
olmasnn, bir defa ate grmelerine bal olduklarn, btn bu ekillerin ve renklerin mahvolup eski mum haline
dneceini bilir. Mayas ve heyulas yce lemden olan melekler, can ve gnl leminden, ayn tat nurundan
yaratldlar. Onlar nasl olur da asllarndan baka eye meylederler? te Tanr, bu sade topraktan, insan cinsinden
yzbinlerce din, mutena genler, balar, iekler, gzel ve gzel sesli trl trl kular yaratt gibi, o temiz, sf
olan ulv lemde de byle sayszdrlar , O ulv lem ki artr; bu, fertir; o, paktr, bu hk; o, diridir; bu, l; o,
hamidir; bu, camittir. Tanr o ulv lemde de ruhan ve hi fena bulmayan ne aalar, iekler, meyveler, nehirler,
gzeller, akarsular ve trl trl yemekler yaratr. Bu toprak leminden olan insanlar, ehvetlerini tadmak ve bu
leme meylettiklerinden onun nimetlerinden yediklerinden dolay nasl sevaba nail olmuyorlarsa, melekler de o ulv
lemin nimetlerinden faydalandklar iin, hibir sevaba nail olmazlar. nk melekler istedikleri gibi yayorlar.
Kendi yaratllarnn mnasn yerine getiriyorlar. Balk suyun iinde, nasl su ile yayor ve sudan baka bir eyde
yaayamyorsa, meleklerin de o lemde yaamalar tpk byledir. Arada u kadar fark vardr ki insanlar bu toprak
 www.semazen.net

lemine meylederler ve ehvetlerine uyarlarsa, itaba maruz kalrlar; cehennem azabna mstahak olurlar. nk
insann meleklik leminden nasibi vardr. Onun yars toprak leminden, yars ulv lemlendir. Azaba, itaba
mstahak olmas, bu toprak lemini teki leme tercih etmesindendir. Meleklere azap ve sevap olmamasnn iki
sebebi vardr. Biri udur: Melekler yaratllarnn gereince yayanlardr. kincisi de melekler, ayn sevap olduklar
iindir. nsanlar, arada bu kadar engeller olduu halde, kendilerinde bulunan meleklik sfatna kuvvet verirlerse,
mcahede ile mahede mertebesine eriirler ki bu mertebeye bunlar eriemezler. Bu bakmdan Mminlerin ileri
gelenleri, derece itibariyle meleklerden stndrler.

imdi gelelim ilk szmze: Biz, yukarda her topluluun bir padiah, bir imam ve ulusu olduunu
sylemitik. Peygamberler, kulluu o derece yaptlar ki kullukta kemal buldular. Tanr onlar bu heyuladan yaratt
ve bu sfat onlarda galip oldu. nk onlar kulluun hakkn verdiler ve Tanr'nn yannda makbul ve asllarna vsl
oldular. Dier insanlarda ise bu sfat zayft. Bu cihetten muhalifler zmresine katldlar. Aslnda onlar bir tek
mmettendirler (Sre: 2, yet: 209.) Peygamberler, halk Hakka davet ettikleri vakit, onlarda bulunan zayf
paralar, kuvvet buldu. Muhaliflerden idiler, yzlerini peygamberlere evirdiler, bu kulluk paralar onlarn mezar
olan bedenlerinde lm ve dalmt. Fakat o peygamber "Bildir!" (Sre:5, yet: 71) srunu azna koyup
ard vakit. srafil'in srunun nefesi gibi bu dalm olan paralar, mezar gibi olan bedenlerde, canlanp
bagsterdiler.

iir:

Bizim paralarmz, bu ten mezarlarnda lmtr. Ak sru nerede?

Bir flese de bunlar yeniden gvenip bagsterseler.

Sen grmyor musun? Bu cemat olan toprakta, bu lm ve fena bulmu taneler, srafil gibi olan bahar,
hamel burcundan, bu yok olmu mezar gibi olan topraklardaki tanelere veyahut tabut gibi olan aa dallarndaki
yapraklara, harfsiz, sessiz, azsz, damaksz ve dilsiz olarak ses eritii zaman, hepsi kazmasz, kreksiz ve kimsenin
yardm olmadan ba gsterip karlar ve o mahpesten kurtulurlar. Kendilerinde kulluk paralar bulunan mminler,
tpk dnya alyii, karanlklar, dumanlar, amurlar ve etlerle bulam beyaz kumrular gibi, kendilerini kara
grdler ve bu suret cihetiyle kendilerini bir cinse tbi tutmak istediler. "Biz her halde kargayz!, nk "karga
rengindeyiz" dediler. Sreten, renkleri onlar aldatt ve artt, renksizlik leminden bir yardm ve medet
grmedikleri iin, kargalarla beraber lleri, vadileri dolatlar; fakat ne de olsa ilerinde bir yabanclk duyuyorlard.
Kendi kendilerine: "Acaba bu bizim gnlmz, aynen bizim rengimizde olan bu kargalara neden snamyor?"
diyorlar bu amur ve su iinde, iin iin feryat ve figan ediyorlard. Gizli sz de; daha saklsn da bilir (Sre: 20,
yet: 6) ve mutlak lem olan Tanr, onlarn, dilsiz ve damaksz, ruhen, iin iin gizlice yaptktan bu candan feryat
ve figan iitti.

Tanr, nceden sana isnat olunan, sonradan sana olunacak kusurlar, balasn; hakknda nimetini
tamamlasn! (Sre: 48, yet: 2) buyrulduu gibi, her trl gsteriten ve karanlklardan mnezzeh bir peygamber
gndererek, ona: "k, bu kargalar Hakka davet et!" diye emir verdi. Peygamber (selm O'nun zerine olsun) de
Tanrsnn bu emrine kar: "Benim bu kargalarla ne iim var? Onlar benim cinsimden deiller, onlar benim
szlerimi nasl anlyacaklar? Benim sesim baka, onlarn sesi baka; biz bir dille konuan yaratklardan deiliz; onlar
benim dilimden anlamaz, gnllerimiz, duygulanmaz ayr; benim gnlm ne istiyor? Kimi aryor? Onlar nereden
bilecekler. Onlarn besinleri ve her eyleri baka, benim dualarm anlyamazlar" dedi. Tanr onun bu szlerine Ey
Muhammed! seni ben yarattm, sana iitme, grme, akl bilgi, gr ve temyiz verdim; sen cinsinden bakalarn
Hakka davet etmenin faydalar olmadn biliyorsun da ben bilmiyor muyum? Ben sana bir de batini bir kiilik,
Mmin, Tanrnn nuru ile bakar (H.) buyrulduu gibi, kendi nurlarmdan bir nur verdim. Sen niin zahir gz ile
bakyorsun? alemindeki sana verdiim gzle niin bakmyorsun? Tanrnn ahlkiyle ahlklannz (H.), Tanr sizin
suretlerinize, amellerinize bakmaz, sizin kalblerinize ve niyetlerinize bakar (H), denildii gibi kul, padiahnn
ahlkiyle ahlaklanmaldr. Ben Tanrym, bu kularn renklerinin karal, onlarn kargalarla sahralarda, llerde
dolamalarndandr. Ben bunu grmyor muyum? Fakat, onlarn iinde gizli, grnmiyen bir ey vardr, ona
bakyorum. Sen de bundan gafil olmamalsn. Ben seni, cinsinden ayr olanlara gndermiyorum. Seni cinsinin
yanna gnderiyorum. Onlar da senin tohumundandr ve senin aslndan, senin heyulndandr. nsanlar altn ve
gm madenleri gibi birtakm madenlerdendir (H.). Her ne kadar onlar, surette baka, senin cinsinden deilmi
gibi grnrlerse de, mesel sen beyazsn, onlar karadrlar, onlar dallette, sen hidyettesin, onlar gnahta, sen
sevaptasn; fakat onlarn zerinde grdn kara renk iretidir, asl deildir. Kendi cinslerinden olmyanlar ile,
konumaktan hsl olmutur. Onlardan bulamtr. O halde ben senin paralarnn ve cinsinin aslndan olan can ve
gnl akrabann, bu kendi cinsinden olmayanlarn arasnda kalmasna acyorum. te seni, bu kararm olan beyaz
kumrular, o, aslen kara olan kargalarn arasndan kurtarmak, onlar etrafna toplamak iin, onlarn yanlarna
gnderiyorum. Bu vasta ile, senden ve seninle olan bunlar, sonunda yine seninle olsunlar, senin hizmetine
girsinler; nk her ey aslna dner cevabn verdi.
 www.semazen.net

Beyit:

Denizin suyu, nerede olursa olsun yine denizdendir, yine denize ular.

Bu devir ihtimalden uzak deildir

O halde o Peygamberi beyaz bir kumruya: benzetmekliim halkn anlamas iindir, yoksa yzbinlerce simurg
onun en di bir kanadna yetiemez. Hatt simurg ve anka deil, bu kumru umaa balad vakit, Cebrail "pes!"
der ve kanadlarn aa indirir. Eer onun nnde umaa kalkarsa, kanatlar yanar. Eer bir parmak daha
yaklarsan yanarsn. (H.) szyle de Cebrail bunu itiraf etmitir. Bu beyaz kumru, o kara kargalarn yannda,
Kur'an okunduu zaman onu dinleyin; susun ki merhamete dhil olasnz (Sre: 7, yet: 203) hkmnce okumaa
balad vakit, kararm olan kumrular kendi cinslerinden olanlarn sesini iittikleri zaman, hemen aslen kara olan
kargalardan ayrldlar ve bu kumru ile nur imenliine doru uup gittiler. Bundan sonra Peygamber (selm O'nun
zerine olsun) bu kumrulara arz olan karal gidermek iin areler arad. Bunun zerine sabun ve suyu Cebrail'in
eliyle gkten yere indirdi. Onlar namaz kln, zekt verin! (Sre: 2, yet: 40) gibi trl trl emirlerle, bu
karanlktan temizledi ve nehilerle beyazlktan kp tekrar karalanmamalar iin, onlara saknmalarn bildirdi.
Yukarda etraflca sylediimiz gibi, Peygamber kullukta kmil, mertebe bakmndan meleklerden ve Cebrail'den
yksektir. Kullukta kmil, bu makam ve saltanatta sonsuz, bir devlete mlik olan sultanlarna uyan bu kullar, bu
beyaz kular arasnda, kulluu ve fermana uymay tabiat edinen, ukab ve itabdan ekinen, tarikat adabna riayet
ve mcahede ile, cennetler, ebed bir mr ve sermed bir devlet kazanmak hrsn besleyen Tanr'nn tacirleri gibi,
hrstan kanan, menfaate meyil gsteren kullarla kaynatklarndan, baz ruhlar ak heyulasndan yaratmlardr.
Akta son mertebeye yetimi ve erimi olan klarn sultann bu kullarna gndererek ona: "Git bu kullarma
yle syle: Siz her ne kadar seKin kullardan iseniz de, bu tuttuunuz yolun daha ilerisinde bir yol, bir padiahlk,
bir mel'ce ve snak vardr ki o yol, bu yolun esasdr, asldr. O, can; bu onun suretidir. Eer bu yol can ise, o,
cann candr. Eer bu Rahmann nuru ise, o gizli srrn srrdr. Eer bu Tanr 'ya seyir ise o Tanrda seyirdir. Eer
bu, edep ve korku yolu ise o, edepsizlik ve korkusuzluk yoludur.

Nazm:

Ak edebi, tamamiyle edepsizliktir. Ak milleti, tamamiyle edepten ibarettir.

Bu, elpene divan durur; o, padiahn dizini yastk yapm, orada naz ve nimetler iinde yatar; bu, emre
itaat ve emri yerine getirmekle makbuldr. O, emri yapmamakla hem kir, hem mekrdur. O aklarn sultan, bu
kullar arasnda, onlara: Ey benim paralarm! Siz kulluk bedeninden ve mezarndan kn, tam hrlk, serbestlik
olan ak havas iinde uun, diye tembih etti.

Rubai:

Medrese ve minare viran olmadka, kalenderlik tam olmaz.

man kfr ve kfr iman olmadka, bir Tanr kulu, hakkiyle Mslman olmaz.

Sonra o klar gruhu, kullar arasnda ayrlm ve klarn sultan olan k blbl ile vuslat glzarnda
uucu olmulardr. Kullarn sultan olan nebiler de bu klarn sultannn akiyle, kararsz oldular, onu aramak
sevdasna dtler.

Dostlarnn mlakatna ne kadar ihtiyacn var. (Kel.Kib.). O ak duygularnn imamdr ve Onu herkes
anlyamaz. Onun yolunu tutmak, kaabil deildir. nk o, beerin kudreti dndadr. Kulluk ise, beerin kudreti
dahilindedir. Aklk da vehbdir.

Msra:

Ak kendiliinden insana gelir, almakla elde edilmez.

Ak, padiahlarn sekin kuludur. Bununla beraber o, yle bir padiahtr ki btn padiahlar btn leme ve
Adem'e mensup olanlar, onun mmetidir; hatt onlarn arasnda yle padiahlar vardr ki btn padiahlar onlara
mmet olmak istedikleri halde, bu erefe eriememilerdir. Nitekim bu hususta yle buyrulmutur.

Beyit:

Ey dem ve zrriyetinin ryada grd kimse!

Ben senin gzelliinin sfatlarn kimden soraym?

Musa (selm O'nun zerine olsun), Hzr (selm O'nun zerine olsun) ile arkadalk edemedi, O'nun ilerinin
 www.semazen.net

srrn anlyamad ve O'nu inkr eti, aleyhinde bulundu. Sonunda Hzr Musa'ya: Artk ikimiz arasnda ayrlk gerektir
(Sre: 18, Ayet: 77) dedi. Mustafa (selm O'nun zerine olsun) da: dem ve Ondan baka her ey, benim livam
altndadr; fakat ben bununla vnmem, ben fakr ile vnrm (H.) buyurdu. Btn mminler, dem zamanndan,
dnyann sonuna kadar, O'na yz evirmilerdir. Bu onunla vnmez; nk O, fakra yz evirmitir ve onunla
vnr. Binaenaleyh fakr, her eyin stndedir ve O, btn bu fakr sahiplerinin stnde gizli, fakr sahibidir ki,
btn mmete boyun emez, eer ese, mmet O'na nasl mmet olabilir. Bir karnca hi Sleyman'n ayana ve
sivrisinek ankann kanadna sahip olabilir mi? Ben byle bir padiah nasl anlataym? Bu padiahn mmeti yoktur.
Eer bir veya iki kii, mmeti olsa, sen bunu az grme, nk o bir kii, binlerce kiiye bedeldir. Bin deil, hatt
hadsiz hesapsz insanlara bedeldir. Tanr, brahim (selm O'nun zerine olsun) hakknda: Muhakkak iki brahim,
tek bana bir mmettir. (Sre: 16, yet: 121) buyuruyor; brahim, tek olmakla beraber bir mmet mesabesinde
idi. nk bir i kt vakit, bir kii bin kiiye bedeldir. Onlar, sayldklar vakit azdrlar, iddet gsterdikleri zaman
okturlar. mmet, bir kii olmaz; bin belki binlerce kii olur; o halde sen byle bir kimseyi, nasl bir grebilirsin?
Ona nasl, "bir" dersin? Eer bu klar sultann, biri anlar ve takdir eder de ona mmet olursa ve senin de akln,
grecek gzn, parlak anlayn varsa, o biri, bin, belki binler gibi grrsn. Sen bir mmet gibi kabul edersin;
fakat eer bu veliden mertebesi aa biri olsa, etrafnda says binlere varan bir mmet bile olsa, onun bir kii
kadar deeri yoktur.

Msra:

Kalem buraya gelince ucu krld.

Bu tpk unun gibidir. Mesel, bir mektepte bir retmenin yzden fazla rencisi olsa, sonra bu
retmenin arkada ve komusu ondan daha lim bir retmene de yalnz bilgin bir mtehit rencilik etse, bu
tek renci, yle bir retmen ve yz rencinin, belki yle yz bin retmen ve yzbin rencinin fevkindedir. Bu
yaptmz nispet de doru deildir. Hatt o bir renci, yzbindir ve bu yzbin de bir deildir. Bir kasap, yzbin
koyunu yenmi ve gtrlm zanneder, o sznn okluundan gnlne hibir korku ve vehim gelmez; belki
koyunlar ne kadar ok olursa, o kadar memnun olur; kuvvet bulur. Mesel bin tane cahil, cevherden anlamyan, bir
altna ve halis taa: "lala ve cevher" diyen bir kimsenin ahadeti, cevherden anlyan, bilgili, hnerli bir sarrafn
ahitlii yannda hitir. Bu bir sarraf, manen yzbin saylr. Eer yzbin gz, bir gzelin yanan, boynunu ve
gzelliini anlatsa, onun hibir deeri yoktur; fakat gz grmiyen bir kimse sylerse, onun bu hkm, o yzbin
gzn verdii hkme tercih edilir. Bu huunun benzerleri oktur. Bir kimsenin bak, yalnz oklua dnk ise o
adam, hnerlerin baklarna ve iyi kullarn ayana sahip deildir. Tanr bir kulun iyiliine ahadet ederse , halkn
kt ahitliinin hibir nemi yoktur. Binaenaleyh Tanrya kulluk, Tanr iin yap ki, o kulluunda, Tanr senin
ahitlerin olsun. Eer sen kulluunu halk iin, halk arasnda iyi bir n kazanmak iin yaparsan ve halk senin iyiliine
ahitlik ederse, Tanr sana ahitlik etmedikten sonra bunun ne faydas vardr? O halde Tanr'nn ilerini, Tanr iin
doru yap; halk iin deil. Yaradann rzasna talip ol, halkn deil.

imdi biz yine yukarda zikrettiimiz ak mmetine gelelim: Bunlarn her birinde aktan bir damar vardr.
Bunlarn ncleri akta ak, kemle eritirmi bir sultandr. Bu klar ls, ednas, kuvvetlisi, zayf hep onun
mmetindendir. Bu klar kullarn, padiahlarna ve onun bendeleri olan mmetine hi boyun emezler; onlarn
gidileri holarna gitmez; o kullara her biri devlet ve servet sahibi ve mflis olduu halde, onlarn bu devlet ve
serveti, onlarn gznde hitir. Bu k, o kullara hor gzle bakar; nk kendi sultannn bykl, onun gzlerini
doldurmutur .Onun gzne baka byklk grnmez. O, her ne kadar si, di, aa ve kusurlu ise de yine,
baka kapya bavurmaz. O mcrim olmakla beraber, padiahnn mcrimidir. Affn da kendi padiahndan ister,
bakalarndan istemez. Eer sen klara hakaret yollu:

"Kadir ve menzil cihetiyle, herkesten yce olan o ulu k ile, sizin ne ilginiz var? Siz kimsiniz, o kim?"
dersen, onlar da sana: "Peygamberle sizin aranzda ne mnasebet var? Peygamber kim, siz kim? Her trl tatler
ve ibdetlerle zt mzeyyen ve her trl kerametler, mucizelerle mkerrem olan o yce Peygambere, siz nasl
mmet olabilirsiniz?" cevabn verirler. Halbuki Muhammed mmetinden birok ktler, hrszlar, haramler, fsklar
ve asiler yok mu? Bunlar da onun dinine inanmyorlar m? Canlarn, balarn feda ediyorlar, inanlar olmakla
beraber, bir gn tvbe ederiz, bizim ulumuzun snnetlerini yerine getiririz, diye mit ederek, kalb kuvvetiyle
yayorlar. Tat ve ibdette kusur ediyorlar. Byle dndklerinden yahut byle ulu bir padiaha sahip
olduklarndan efaat midiyle korkmuyorlar. te bu klar da onlar gibidirler. Bu dncelerle yrekleri kuvvetlidir.

"Biz de bamz feda ederiz, kendimizden geeriz, Tanrya ularz" derler; yahut: "Biz, kendinden gemi ve
Tanr 'ya ulam bir kimsenin akiyle, sonumuzun gelmesini mit ederiz" derler. O halde, bu mmetin avam,
mmetin avamna tercih edilir. Fakat, sekinlerini kyas edemem, nk yabanclarla Peygamber arasnda ok fark
vardr. Bu karlatrmay yalnz, ldeki bir susuzun serab su grmesi gibi, kendisinde akl olduunu zanneden bir
aklsz yapabilir.
 www.semazen.net

iir:

Dnya ancak bir hayaldir; fakat gerekte Haktr.

Kim bu hakikati bilirse, o tarikatte esiz bir saliktir.

Dnya bir seraptr ve sana su gibi grnr. Hi kimse dnyadan emeline nail olamaz, tersine ondan
uzaklar. Bir serab grp de ona doru koup giden adam, suya ulaabilir mi? Durduu yerde kalrsa belki suya
yaklar. Kanaat tkenmez bir hazinedir (H.). Bu adam suya eriemezse de hi olmazsa, suya erieceim, diye
yorulmaz ve daha ok susamaz.

Beyit:

Senin bu dnyada sevgiliden nasibin,

ryada grdn hayalden nasibin kadardr.

Evet senin bu dnyann gzellerinden, sevgililerinden ve dostlarndan nasibin, uykuda grdn ve tatl
ryalardan aldndan daha fazla deildir. Eer ryada bir ey yesen, hakikaten onu yememisindir; bir ey giysen,
giymemisindir. Eer merkepler yk altnlar ,ele geirsen, yine iflas etmisin. Ryada sevin ve keder, padiahlk
ve bekilik birdir. Bir ma! eline geerse, sevinirsin ve bir kimseyle kavga edersen, uyandn zaman bana gelen bu
iki hali gznn nne getirir de: "Ben ne ahmak adammm! Ne yaptm da bu asl olmyan eylerle kendimi
aldattm?" diye sen de bana gelen bu iki hale glersin. Bu dnya ile megul olan bir kimse, yel "bd" ve
dnyadan elini eken ise bade ier. nk Tanr kime yol gsterirse o kimse, yol bulur (Sre: 7, yet: 177)
buyrulmutur. Dnyay ryaya, uykuya benzetirler. Yalnz aradaki fark udur: Uyku hissidir. Dnyada uyanklk ve
dnya ileri ise gaflet uykusudur. Bu gaflet uykusu, bizim o gece uykusundan daha ardr. nk bu hiss uykudan
insan bir sesle bir hareket ve korku ve bir darbe ile uyanr. Fakat bu gaflet uykusundan yzyllardan beri
peygamberler birbiri peinden geliyorlar, bu kadar vadler ve vaidler de bulunurlar; Vellerin boazlar barmaktan
aryor ve daima: "Ey gafiller! siz bu ormanda, bu yrtc kurtlar arasnda niin hi korkmadan uyuyorsunuz?
uyannz! bu kanl ormandan, bu gaddar dnyadan kalkp gidiniz. Dar-l karar olan dnyaya kounuz" diye
bardklan halde, hi kimse bu ar uykudan uyanmyor.

Onlar, eytan'n: Ben onlarn hepsini azdracam (Sre: 15, Ayet: 39) dedii gibi, ta tedenberi Adem'e ve
zrriyetine girmi olan nak ve eytan denilen ekavet kuvvetleri onlar para para edip, cehenneme yem
yapncaya kadar, uykularna devam ediyorlar.

Cehennem, eytann karndr, midesidir. Tanr'nn rahmetine smyan, elbette eytann midesinde hazmolup
gider. Bunun tafsilt uzundur. Bu uurla zlr bir dm hallolunur bir nkte deildir. zlmez ve
zlmeyecektir. Meer ki Tanr ltuf ve kereminden bize yrdm etsin. Tanrnn hidyet ettii kimse hidyete
eriir. (Sre: 7, yet: 177) O ancak bu suretle nimetine erenlerin (Sre: I, yet: 6), srrna mazhar olanlann
srasna erersin. Ve Tanr'nn gazabna urayanlann zmresinden kurtulursun, onlardan ayrlrsn; nk bunlar,
gazaba uramayanlarn ve sapmayanlarn (Sre: I I, yet: 7) srrna mazhar olmulardr. "Her an baaa"
iarettir. Lfz tuhaf ve acaiptir. Bu dnya, te'vilsiz cehennem ve onu terk de cennettir. Grnte tatl, mnaca
acdr. Fakat bu ac, sana tatl grnr. Mesel, toprak yiyen hasta bir adama, mizacnn bozukluundan dolay,
topran tad ekerden daha tatl gelir. Safra hastalna tutulan bir kimse iin de Ebucehl karpuzu gibi acdr. Miza
iki ksmdr: Batn miza, zahir miza. Nebilerin btn mizac salim ve dorudur; onun iin cenneti, dnyay
terketmekte ve bekay fenada buldular. Alk Tanr'nn yemeidir; bu alk, insanlar iin ac bir eydir. Halbuki
Tanr'nn yemeidir; peygamberlerin aznda ve damanda baldan, ekerden ve helvadan daha tatldr. akiler,
siler ve gafillerin aznda ise ldrc bir zehirden daha acdr.

Beyit:

Ben gerek dirilii lmde buldum;

benim serholuum lm arabndandr.

Cennet insanlarn houna gitmiyen eylerle, cehennem de ehvani eylerle rtldr (H.). Sen, cehennemi
dnyadan uzak grme; dnyada tam cehennemin iindesin, bundan haberin yok. Nitekim bir ocuk da okulun ilim,
edep, tahsilini, meakkatini ve acln kumar ve oyunun lezzetine tercih eder. Halbuki o' aclk, tatlln ta kendisi
ve tatllk da tamamiyle aclktr. Gaflet perdesi, gzlerin nnden kalkar ve srlar perdesiz grnrlerse, o zaman
ne olduklar, hakik mahiyetleri meydana kar. Srlarn meydana kt gn, (Sre: 86, yet: 9) btn uykuda
bulunan gzler gaflet uykusundan uyanrlar.

Bugn senin gzn keskindir; (Sre: 50, yet: 21) buyrulduu gibi nazarlar keskinleir, o zamana kadar hep
 www.semazen.net

ters grdklerini anlarlar. Artk onlar cehennemin hendeklerinde ba aa asl kalrlar. Tutacak hibir ey
bulamazlar ki ona el uzatp yaparak kendilerini kurtarsnlar. Nur, hayr, mel, tat, sabr, ibdet ve zikir gibi
kurtulu arelerinin hepsi ellerinden gitmi olur. Bugn Tanrnn rahmetine erienlerden bakalar iin Tanrnn
azabndan baka bir kurtulu yoktur (Sre: 11, yet: 45) buyrulduu gibi Tanrdan baka kurtarc bir ey kalmaz.
Sadan ve soldan kazandnz amellerin, tadn tadnz, (Sre: 7, yet: 37) sesi eriir. O halde ey dnya k ve
dnya ileriyle megul olan kimse! unu bil ki her ne kadar sana bu dnya tatl grnrse de cehennemin ta
iindesin ve onu cennet zannediyorsun. Seni Hakka aran, dnyadan soutan, ondan ayran ve ona yabanc
klan, cehennemin hepsinden kurtaran, dnyann terkine meylettiren, senin karar edecek yerini, meskenini yokluk
ve dnya terkinde klp, sonunda seni cennete gtren, sana ayr bir dirilik balayan, "lmeden evvel lmek" ve
yok olmaktr. Yokluk, varln asldr. nk varlk yokluktan var olmutur; bu varlk evvelce yoktu, imdi yine yok
olacaktr. O halde yok, asldr; lmszdr; varlk, teferruattr. Eer bugn dnyay terk edersen, karar evi olan
cennet, bugn sana myesser olmutur. Kim yokluu tutar, onda karar klarsa, onda asldan bir damar var
demektir ki o ,da yokluktur. nk herey aslna dner. Fakat bunun aksine olarak kim bu yokluktan kaar ve
varlkta karar klarsa fer'iyet onda fani dir. Fer ise fani, asl bakidir. nsann szleri ileri gelip geer; bunlar fnidir.
Sz ve iten mnezzeh olan asl ise bakidir. Bu madde ve asl olduka, her gn teferruat, sz ve i var olur ve yine
yok olur. Asl ve maddeye balanan sz ise ebedidir. Fakat her kim teferruat olan szlere ve ilere balanrsa o da
sz ve i gibi fni olur. Sanatta kalan, kalmaz; yok olur. Fakat sanatya giden, ona bakan, doruluk makamndadr,
kudretli bir padiahn yanndadr (Sre: 54, yet: 55) ve onlar Tanrlarnn yannda diridirler, rzklarna nail
olmaktadrlar (Sre: 3, yet: 163) zmresine katlr; onlarla beraber azl, fena ve zevali olmyan bir sadet, ikbl ve
kemal iinde, Cell sahibi Tanr'nn yz gibi parlar. Bu, bizim szmzn sonudur. Cahil ve mnkirlerin yannda ise
bu sylediklerimiz muhaldir.

FASIL: 40

Herkes Hakkn velilerinden ahiret isterler, dnya istemezler; nk Tanr onlara, ahiret vermitir; dnya
vermemitir. Her kimse, bugn ebed cennet, rahmet, Tanr bilgisi ve marifeti, dnya tuzandan ve lm klcndan
kurtulmak gerekirse o, velilerin eteine yapsn. Her ne kadar veliler, dnyay da vermee de gleri yeterse de,
dnya ve dnyann mutluluu, felekler ve yldzlar vastasiyle olur. Tanr bu ileri onlarn hkm ile evirir. Mesel
suyun devi, susuzluu gidermektir. Ekmein bu ile ilgisi yoktur. Ekmek susuzluu gidermez; o, aln ilcdr,
susuzluun deil. te Tanr byle yzbin trl eyler yaratmtr ve her birinin zellii de bakadr. nk sen
Tanrnn kanununda bir deiiklik gremezsin (Sre: 35, yet: 41) buyrulduu gibi sen, Tanr'nn detini, hi
deitiremezsin. Her eyin bir ii vardr. Ne bu onun, ne de o, bunun iini grebilir. Mesel bir padiah grnte
insanlardan birini vezir, birini tercman, birini hacip, birini emr, birini ahne, birini muhtesip, birini amele yapar.
Bunlarn her biri bir vazifeye tyin edilmitir. O ite, hkim ve kethdadr. Birbirlerinin ilerine karmazlar. Yalnz
bazan vezir, hacip vastasiyle: "Falan kimsenin kusuruna bakma!" yahut "falan kimseyi hapisten kar" gibi
hkmlerde bulunur. Onun ilerinin teferruatna karmaz, onunla megul olmaz. Onun mertebe ve mansb, byle
eylerle uramasndan dolay yksek deildir. te bunun gibi, dnyay dnya ehlinden istemelidir; nk Tanr,
dnyay, onlara vermitir. Velilerden de ahreti istemelidir; bununla beraber veliler isterlerse, dnyay da
verebilirler. Bundan dolay dnya ve dnya mutluluunun bal olduu bu felekler bile, velilerin hkmnden dar
kmazlar; nk ahne, vezir veya hacibe kar koymaz; ona ahnelik vazifesini, bunlar vermitir; nasl olur da
bunlara kar koyabilir? Fakat bazan veli, kendisine ball olan dnya ve dnya mutluluunu isteyen bir talibe bu
istediklerini verir. Felek, buna kar koymaa cesaret edemez. Yalnz, veli daima dnya ileriyle megul olamaz.

Dostlardan birine: "Akehir'e ne zaman gidiyorsun?' diye sordum, o da: "Ne zaman gnderirseniz" dedi.
Ben: "nsanlar Akehir'e gndermek, bizim vazifemiz deildir. Bizim vazifemiz insanlar ilim ve marifete, bu fena
leminden, beka lemine gndermektir. Vazifemiz, iimiz budur. Ne zaman o tarafa gidersen, onu bizden bil!
Kendine bir iyilik gelirse.. Tanrdandr; ktlk gelirse kendi nefsindendir (H.). Eer sen, ahiret tarafna gidersen
bu, Tanr'nn rahmetindendir. Bunu, onun fazl ve ihsanndan bil. Eer dnya tarafna gidersen, bunu da kendi
fuzulluundan ve boluundan bil" dedim.
 www.semazen.net

Evliyaya gsterdikleri kerametlerden ve kalbindeki gizli eyleri bildiklerinden dolay inanmak doru deildir.
Eer sen bu yzden onlara itikad ediyorsan ve kendi eyhine de bu yzden balanyorsan, bu balar pek abuk
kopar, bunun bekas yoktur. nk hakik bir eyin bundan daha yksek, daha deerli ve gzel meguliyetleri
vardr. O, bunlarla, megul ve bunlara mstarak olursa, bu halde senin yreindeki gizli eyleri, nerede olduunu,
ne yediini ve ne yaptn bilmeyebilir. Eer bu yzden itikad etmisen, ondan bu kerametleri grmediin zaman
eyhin kudsiyetini inkr edersin. Onunla aranda yabanclk olur.

Keramet ortaya koymak ve herkesin kalbindeki srlar bilmek, tpk limlerin, fazllarn hicviye sylemei
renmeleri gibi di bir makamdr. Bu ie, ak dervii olmayanlarn, Tanr'y cehennem korkusu yahut cennet
nimetlerine nail olmak ve byk mevkiler elde etmek gibi fayda ve zararlar bakmndan tanyanlarn makamdr.
Bununla beraber, bu maksatla alp zahmet ekenler, yemek, imek ve uyumakla vakit geirmiyenlerin
zahmetlerini de Tanr zayi etmez. nk O, Kur'anda O, btn insanlarn Rabbdr (Sre: 114, Ayet: I) buyrulduu
gibi, insanlarn Rabbdr. Herkesi besler, herkese lyk olduu yiyecei verir, maksadn yerine getirir. Karncadan ta
Sleyman' a kadar, kimseyi a brakmaz.

Eer bir kimsede Tanr ak esas olmazsa, Tanr onu, byle kerametler gstermek ve ilim renmekle
megul eder ve bu kerametler onun cennet ehlinden olduuna ve cehennem azabndan emin olduuna bir
mjdedir. Bununla da onun iki cihandan diledii hsl olmu demektir. Bu makam herkesin makam olamaz. Bu
trl baz eyhler vardr ki bir ey syler, o da dedii gibi vki olur, keramet davasnda bulunur yahut hokkabazlk
veya simya ilminden bir ey renmi olur ve bunu da halk yoldan karmak iin bir let olarak kullanr. te bu
gibi eyhler fsklardan ve fcirlerden daha beterdirler.

Fakat, bu keramet gstermek, kalbteki gizli srlar bilmek kabiliyeti kendilerine Tanr tarafndan verilen
kimseler, gerek evliyaya nazaran ocuk saylrlar. nk hakik evliyann sermayesi aktr. Onlar Tanr'dan yalnz
Tanr'y isterler. Onlardan baka olan her ey, onlara eziyet verir. Onlar ak ile doludur. Kalblerindeki Hak ve
Hakkn nurundan baka hibir ey yoktur. Halkn iyilii ve ktl ile ilgili deildirler.

Peygamberimiz: "Benim Tanr ile beraber baz zamanm olur ki o zamanda, aramzda ne bir peygamber ve
ne de en yakn bir melek girebilir" (H.) buyuruyor. Byle bir halde en yakn bir melek olan Cebrail bile, oraya
sokulamazsa, alelade insanlarn dnce ve hayalleri nasl girebilir?

Mesel, bir eyh sana: "Dn sen bunu syledin veya falan yemei yedin" gibi senin bandan geen bir eyi
sylese, o eyh, bununla ne yapm olur? Sen aslnda bunlar biliyordun, bunlar senin bandan gemi eylerdi. u
halde bununla senin ilmin artmyor. Byle olmayp da sende var olduu halde, senin bulamadn, kefedemediin
bir srr sylerse, kalbindekini kefetmi olur. te kalbindekini kefetmek budur. Ve asl bunun faydas vardr. nk
o eyh, bunu sylemeden nce, sen o srr bilmiyordun. Onu bilmekle bir faydan oldu. Mesel, evinin bir kesine
bir define saklam bulunsan ve onun yeri bu ekilde sence belli olsa bir adam: "Senin evinin falan kesinde define
vardr" diye, seni ondan haberli etmek istese, bunun sana ne faydas olur? Fakat, evinde defineler olsa ve sen de
gerekten mevcut olduunu bilsen, ama neresinde olduunu bilmesen, bir eyh sana bunun yerini gsterse, ite
bu gaipten haber vermenin sana faydas olur. nk sen o defineleri karr ve zengin olursun.

Ulu Tanr da btn gayb hazinelerini, insan denilen yaratkta gizlemitir. Ulv, sfl, ar, fer hibir ey,
insann dnda deildir. nsan kendisinde ne bulursa, kendisinden bulmutur. Fakat bununla tamamiyle kendisini
bulmu deildir. Bir insann btn maneviyat, gizli ve madd uzuvlarndan bir paras peyda olsa, ona tam bir insan
denilemez. Mesel, bir insann yalnz elini, parman, burnunu, kalasn, dizini grsen, dier uzuvlarn grmesen
bu, onu tam grmek deildir. Bunun bir faydas da olmaz. Bir ahsn olgunluu, onun varlnn tamam demektir
ve onun tamamiyle grnmesi lzmdr. nk btn eksiklikler mel'undur. Bunun szlkteki karl udur: Sen
bir insann yalnz dizini grsen, onun btn ahsiyetini grm saylmazsn; onun olgunluundan uzaklam
olursun. te bunun iin sana "eksik" derler. Eksiin makam da uzaklktr. Binaenaleyh insann zahir sureti ka,
gz, aln, boy, yanak, kafa, el ve ayaktan ibarettir. Mnada ise onun sretsiz bir sureti vardr. Btn eyler onda
grlr. Melekten, mlkten, felekten hibir ey ondan hari deildir. Eer bir insan bunlarn hepsini kendinde
grmemise, kendinden ancak bir para grebilmitir. Kendini tamamiyle bulamam, kendi akbetine tamamiyle
eriememitir, kendi kendinden nasibini alamamtr. Hads'te: Kendi nefsini bilen Tanrsn da bilir (H.)
buyrulmutur. Madem ki Tanr her eydir ve her ey de insandadr, o halde bu tarzda, kendini gren, Tanr'y da
grm olur.

iir:

Kendini bil, bak ki sen nesin.

Kendini kk grme, sen ok aziz bir varlksn!

Tanr'nn nuru, senin kalbinin iindedir. Tanr'nn nurunu anlyana ne mutlu! nsann mahiyeti, her ne kadar
 www.semazen.net

letafetinden gclemez bir cevher ise de, gzlere bunu grmek iin bir nur verilmitir. Kendini iyi tanyan, bilen bir
insan hi phe yok ki Tanry da bilmi ve tanmtr.

Kendinin ancak bir ksmn grp, tamamn gremiyen bir mrit, kmil bir eyhin hizmetinde bulunursa,
kendini btnyle grebilir. nk bu eyh, onda gizli olan hazineleri ona gsterir. Mrit de bu sayede hazineleri
arar, bulur ve eyhin sohbetiyle kendini tamamiyle grr. Hatt gitgide, o eyhin ayn olur, onunla birleir. Bu
suretle ikilik ortadan kalkar. nk eyh ile mrit arasndaki ikilik u bakmdand: eyh, iinde bulunan btn
hazineleri gryor ve kendiliinden kendisinden hibir ey gizli kalmyordu. Mrit ise i dnyasnn ancak bir ksmn
grebiliyordu. Kendini tamamiyle grp bildikten sonra o da eyhin ayn olmutur. Fakat senin ne yediini ve ne
yaptn syleyen bir eyhin sana ne faydas olur? Bu sende, bu eyh benden stndr; bende olmayan bir kuvvete
sahiptir, nk benim gemiteki durumlarm biliyor, gibi bir kan hsl ediyor. Bu eyhte herkesin kalbindeki srlar
okumak gc vardr; fakat, senin kalbindeki srlar okuduu vakit, o kuvveti sana vermi midir? Sen de herkesin
kalbindeki srr okuyabiliyor musun? Bu ite senin kazancn, senden stn bir insan olabileceini bilmi olmaldr.
El elden stndr derler. Fakat sen eskiden de senden stn kimseler olduunu, melekler ve peygamberler
bulunduunu biliyordun. Byle olmayp da rendiin eyler sende mnevi bir ykselme salamsa, ite asl
kazancn budur. Mesel yediin bir lokma ey, vcudunda kuvvet ve kudret haline gelebilmise, beklenilen fayda
hsl olmu demektir. Fakat, ekmei sana gsterip yemen iin eline vermezlerse, bundan ne kazanm olursun?

Bir gn bir sofra gtrldn gren baz kimseler uha isimli ok akll birine: "Sofra gtryorlar! Sofra
gtryorlar!" demiler; o da: Bize ne! demi. O adamlar da: "Senin evine gtryorlar" demiler. "Peki, size ne!"
cevabn; vermi.

Yalnz u kadar var ki hikmet, marifet, gerek srlar ve nevah herkesin besini deildir. Birok kimseler,
bunlarn hakikisiyle deil, hayalleriyle yaarlar. Mesela bir perinin yiyecei yenilecek eyler deil kokudur. u halde
senin anlyacan, holanacan, zevkle dolacan, ilmini ve grn artracak bir keramette bulunmak lzmdr.
te bu, yemek yemek, olur. Peri, yemek yemez; koku ile yaar, demitik. u halde onlar btn mrleri boyunca
hayalle yaamlardr. nk onlarn tabiati hayalden yaratlmtr. Gerekten holanmazlar, hayalden holanrlar.
Sevgilileri de hayaldir. Bunun gibi, korkak bir kimse cengverlikten ancak savan, mcadelenin hikyesini iitmek
suretiyle zevk alr. Sava, mcadeleyi bizzat grmek, onun iin memnuniyet verici bir hal deildir. Hatt bundan
hi holanmaz. O halde birok kimseler korkak yaradlldrlar. nk bu gibi kimseler, bizzat sava grmekle deil
de, bunun hayalinden ve hikyelerini iitmekten zevk alrlar. Gerek bir savaa ve mcadeleye uzak ve tamamiyle
yabancdrlar. Birok yanl inanl kimseler, eyhlik kerametinin yalnz bir ekilden ibaret olan bir eyden zuhur
edebileceine inanarak, etrafnda dolarlar. nk onlar da ekillerden ibarettirler. ekil ise ekli ister. Bu yzden
hakik eyhten rkerler ve ondan bir ey anlamazlar. nk o, kalbdeki cann srlarn, br ise, cihann srlarn
syler. Onlarda byle bir sr bulunmad halde, bu trl bir srrn sylenmesinden nasl memnun olabilirler? Bu
maksadn hsl olmas bizzat yemek yemektir. Halbuki onlar periler gibidirler ve yemekten nasipleri ancak kokudur.
Yani hayat ehlidirler ve hakikatten zevk almazlar.

Musa (selm O'nun zerine olsun) zamannda kavmi, Musa'y ve Tanrsn kabul ederek, oybirliiyle, nifaktan
ve danann tanrlndan yz evirdiler. nk Musa, doru ve hakl idi. Hatt bizzat hakikatti. Onlara, danann
Tanr olmas imknsz grnd. Ehl-i btl ise Hakka tamamiyle yabancdrlar. Bunlarn Tanrs ancak o btl olan
eydir. nk, kt eyler fena insanlar iin, iyi eyler de iyi kimseler iindir (Sre: 24, yet: 26) buyrulmutur.
Yksek yaratll kimseler illiyyne, aa yaratll kimseler de esfel-i sfiline giderler. nk Tanr'nn o gn
birtakm cennette, birtakm da cehennem de olacaktr (Sre: 42, yet: 5) buyurduu gibi, insanlarn bir ksm
cennetlik, bir ksm cehennemliktir.
 www.semazen.net

FASIL: 41

Peygamberimiz: "eref ve mal sevgisinin bir mslmann dininde yapt zarar, iki yrtc kurt bir koyun
srsne yapamaz" (H.) buyurmutur.

Derviin dnyay terketmesi ve Tanr'dan baka her eyden yz evirmesi gerekir. Eer dervilie mal, mlk,
an, eref ve mansp gibi eyler iin meylederse, byle bir kimseye dervi denilemez. O, dnya ehlinden olur ve bu
gibilerin dierlerinden fark da udur: Biroklar dnyay emirlikle elde etmek isterler; o, da fakirlikle elde etmek
ister. Dervilik, yalnz grnte fakir olmakla olmaz. nsan ekmein yzne bakmakla doymaz. Asl olan, mnadr.
Eer derviin kalbinde dnya sevgisi varsa o, grnte fakir, mnaca dnyaya talip bir emr, suretten dris,
manen blis'tir.

iir:

Bu yolda ne kadar dem yzl blisler vardr.

Sakn! her Adem'e benzeyeni Adem zannetme!

Peygamber (Tanrnn selm ve salt O'nun zerine olsun): "Dnya sevgisi, btn ktlklerin badr" (H.)
demitir.

Evet! dnya sevgisi, btn gnahlarn ve hatalarn asldr; nk btn ehvetler, arzular ve vesveseler
vastasiyle yaplan gnahlar hep bundan kar. Mesel, araba "mml habais" denilmitir. nk kargaalklar,
zina, haram yemek, kavga etmek, israf, sama sapan konumak, kfretmek, kan dkmek gibi btn ktlklerin
sebebi odur.

nsanda, dnya, mal ve mansb sevgisi gizlidir; fakat insan ne kadar baksa, onu gremez. Bu sevgi kalbinden
silinmi, hibir eser kalmam gibi grnr. Halbuki o, tpk ayrann iindeki ya gibi gizlidir. Bunun iin sadk ve
Tanr'y isteyen kullar, ibdette gsterdikleri bu kadar ihlslariyle beraber, Tanr'ya kar, kendilerine grnen
durumdan baka bir durumda grnmek korkusundan, mcahede ve riyazette kusur etmezler. Olanca glerini
buna sarfederler.

iir:

Sen candan ve yrekten ne kadar riyazet etsen, yine emin olma!

nk nefs-i emmre' daima gizlide, pusudadr.

Tanr, Kur'an Kerim'inde mnafklardan bahsettii srada: O insanlar ki man etmilerdi, kalblerindeki nifak
gremeyip kendilerini sadk bir Mmin zannettiler. Fakat Muhammed (selm O'nun zerine olsun), Tanr'nn
hidyet nuru ile o nifak onlarda grd. nk Mmin, Tanrnn nuru ile bakar (H.). Tanrnn nurundan gizli bir ey
kalmaz. Yalnz hayr ve er denilen sfatlar gizlidir. nsan, hibir zaman o sfatlar kendinde gremez. Eer bir
kimse: Sende u var, bu var, dese insan incinir ve o kimseyi yalanlar. Kendi kendine: Ben kendimde bu vasflan
gremiyorum, hatt bu sfatlardan tamamiyle uzam. Halbuki eytan, bu kadar yl kendini ibadet eden, adaletli ve
meleklerin hocas olarak bildi; fakat bu kfr onda gizli idi ve bunu, bu kt srr Adem'in varl meydana kard
ve o kfirlerdendi. (Sre: 2, yet: 32.)

Tanr'nn bunlar namaza kalktka esneye esneye kalkarlar (Sre: 4, yet: 141) yetinde iaret ettii gibi,
namaza kalktklar zaman tembellik gstermek, Tanr'nn ibdette emirlerini yerine getirmekte gevek davranmak,
mnafklarn almeti ve delilidir ve bu, kalp ve halisi ayrmak iin bir mihenktir. Bir kimse: "Ben vlmekten hi
mteessir olmam, vlmemin zerimde hibir tesiri olmaz" dedii zaman, byklerden biri ona u cevab verirdi:
"Yalan sylyorsun, bunlarn senin zerinde tesiri olur. nk vlmek, tatldr; bununla beraber eseri grlmez.
Nasl tatl bir ey yenilince insanda bir deiiklik hsl olursa, vlnce de bunun tesiri insanda hsl olduu halde,
dardan grlemez. Bunun aksine, ac bir ey yenilir veya ac bir ila iilirse bunlarn tesirleri ak olarak grlebilir.
O halde vlen kimse, eer akll, uyank ve bilgin bir insansa tatl bir ey yedii zaman da kendisinde bir deiiklik,
memnuniyet verici bir hal meydana geldiini kabul eder. Ancak bunun eseri acnnki gibi ak deildir. Halk
tarafndan vlecek yerde kfre ve hicve maruz kaldn zaman kzmaz ve can sklmazsa, vlmekten de
mteessir olmuyorsun demektir. nk eya, zddiyle anlalr. Zahiri sslemenin, hibir deeri yoktur. Tanr erleri,
Tanr'nn sfat ve ahlkiyle vasflanmlardr. Peygamber'in: Tanrnn huylariyle huylannz" (H.) dedii gibi, olanlar
Tanr'nn sfatlariyle sfatlanmlardr. Kalb casuslardr ve yine Peygamber'in "Tanr sizin amellerinize, suretlerinize
bakmaz, niyetlerinize ve kalblerinize bakar" (H.) dedii gibi bunlar, o kt srr, bu kt adamn dilinde ve suretinde
 www.semazen.net

grrler. Halbuki o, kendisinde gremez. Kpekten daha kt grnl bir hayvan az bulunduu halde, mertlerin
himmetine sahip ve Hakk talepte olanlarla beraber bulunduu iin, Tanr Kur'annda onu drdncleri kpekleridir
(Sre: 18, Ayet: 21) yetiyle vmtr.

Hulsa, unu bil ki surete hi itibar yoktur. Daima mnaya baklr. nsanda ne varsa, onu, onunla bilir ve
onunla arrlar. Ktlk, iyilik, doruluk, kfr, erilik, iman bunlarn hepsi insanda gizlidir. nsan bunlarn
eserleriyle bilinir. Peygamber: insanlar gm ve altn madenleri gibidirler (H.) buyurur. nsanlk cevheri, onun
topraktan olan kalbnn iinde mevcuttur. Sen bir madene baktn zaman, topraktan baka bir ey gremezsin.
Fakat anlyanlar baktklar zaman, o toprakta ne kadar gm bulunduunu, az veya ok olduunu bilirler.
Mcahede kupasna korlar. evk ateiyle eritirler; bu suretle o cevheri topraktan ayrrlar. Saf, tortusu birbirinden
ayrlr ve bylece cevher meydana kar. Kendi kendini bilir. Kendini bilen, Tanrsn bilmi demektir.

Ruba:

Biz, bir mddet taklit ile kendimizi bildik

ve grmeden admz iittik. Kendimizde idik.

O yzden kendimizi bilemedik.

Ne zaman ki kendimizden ktk, o zaman kendimizi grdk.

nsan, iki kere domadka, hakik bekaya eriemez. Bu, bir kere anadan domak, bir de kendinden
kmaktr. Eer byle olmazsa, o kimse tehlikededir, emin deildir. Tanr'ya kar ibdet ve tatte kusur
etmemelidir. Tanr adam, saf ve doru olur. Hilekr, kurnaz ve yalanc olan bir kimse, evliya zmresinden
olamaz. nk Peygamber: Cennet ehlinin ou abdaldr (H.) buyurmutur. Bununla unu demek istemitir:
Bunlar dnya ilerine kar abdal ve bilgisizdir; bu bilgisizlik ve abdallk ise en byk zek ve aklllktr. nk
bunlar akl ve dncelerini, en iyi yerlere sarfedip, baka deersiz eylere sarfetmemilerdir. Ve yine Tanr'y
bilenin dili krleir, Tanr 'yi bilenin dili uzar, buyrulmutur. Bundan maksat, dnya durumlarndan hareketsiz olur
ve ahret durumlarn anlatmak iin dili uzar, kaygan, fal bir hale gelir, demektir. nk bir kimse, eer bir eyi
severse, onun zikrini oaltr. Mademki dnyay istemiyor ve ona tekme de atmtr, niin daima onun szn
ediyor ve onunla megul oluyor? Ahret ehli, bu dnyann ahvalinden habersiz ve abdaldrlar. Bunun aksine, o
lemin ahvali hususunda son derece akll ve kurnazdrlar. Ona ait olan btn incelikleri grr ve bilirler. Mesel bir
ocuk eteini kiremit paralaryle doldursa, onun elinden bunlar almak iin yine kendisi gibi saf bir ocuk alr.
Onlar ele geirmek iin trl trl hileler kurar; nihayet kendi eteine doldurma baarr. Akl banda bir insan,
byle bir eye teebbs etmez. nk bu ta paralar onun hibir iine yaramyacaktr; o halde bununla neden
megul olsun? Bu akll adamn hareketi aptallk, ahmaklk deil, tersine tamamen ayn ilim ve zekdr.

Bir kimse hakknda: "ok namaz klyor, ibdetten ban kaldrmyor; fakat btn mmin kardeleri
hakknda kt dnyor, kt sylyor" demilerdi. Mevln (Tanr O'nun aziz olan ruhunu takdis etsin): "Namaz,
kalbini byle kt eylerden temizlik iindir. Zira, namaz insan hayaszlktan ve ktlkten korur (Sre: 29, Ayet:
44) buyurmutur. Eer o kimseyi ktlklerinden ve yaplmamas gereken eyleri yapmaktan temizlememise o
kimse namaz klmam saylr" buyurmutur .Mustafa (selm ve salt O'nun zerine olsun) da: Gybet, zinadan
daha ktdr (H.) buyurmutur. Mevln bu hususta da yle buyurmutur: "Gybet zinadan daha fenadr. Bir
kimse namaz kld halde bu trl ktlklerden temizlenmez ve namaz klyorum zannederse, namaz klm
olmaz. Gybet, bir nsanda bulunan ve grnen, hatt gece, gndz iinde bulunduu bir eyden bahsetmektir. Bir
insana yapmad ve kendisinde olmyan eyleri isnat etse gybet deil iftiradr. Gybet etmek, zinadan kt olursa,
iftira nasl olur? u halde kendinde byle bir huy olduunu bilen bir insan kendini, asla salih, bit ve namaz klan
bir insan olarak bilemez. Byle bir kimsenin ibdet ve tatte bulunmas, kendini kt huylarndan kurtarmas,
temizlenmesi iindir. Bunlar yapt halde hl temizlenememise bu tat ve ibdetin onda hibir etki yapmadii
anlalr. Ve bu hususta ektii zahmetler tamamen boa gitmitir. Hibir ie yramyan byle bir kimseden, bir
fsk daha iyidir. nk fsk kendi banna merhem srmemitir. Srm olsayd belki iyileirdi. Fakat bu slik,
yaradltan ktdr, fenal asl ve anadan domadr. te bunun iin bu tat ve ibdet ilalar, onu bu
fenalklardan temizliyememitir. Tanr adam, bakalarndaki ayplar, kusurlar grmez, nk o, Tanrnn huylariyle
huylarnz (H.) buyrulduu gibi, huylanmtr. Gybette bulunan mminlerin ayplarn ve noksann grd halde
ona "Settar" sfat nasl verilebilir? eriat her hususta "Settarlk" takdir etmitir. Akll bir insan, bundan hangi
huylarn kt ve hangilerinin iyi olduunu ayrt edip, iyileri kabul ile, onunla vasflanmaya alr. Eer bunu
yapamazsa, kendisinin kt bir adam olduunu, alelade bir mslman olmadn bilmeli, eyhlik ve velilik dvasna
kalkmamaldr. nk bu kimse, eytann elinde esirdir; bakalarn, eytann elinden nasl kurtarabilir? Bu
dediklerimizi yapmak, ancak nefs-i emmreyi tamamiyle ldrmekle olur. Peygamber'in lmeden evvel lnz (H.)
buyurmas buna iarettir. Sen de kt sfatlardan temizlenmi ve lmsen, Peygamberlerin ve velilerin ahlk
sende belirmee balamsa, lmeden evvel lm, olduunu kesinlikle bil!
 www.semazen.net

Beyit:

Ey arkada! eer gerek varlk istiyorsan, lmeden evvel l;

nk dris bu suretle lmek sayesinde, bizden evvel cennetlik olmutur.

Kt vasflar, bakr gibidir, Gerek k ve sevgi de iksire benzer. Bakrla temas ettii zaman, bakr altna
evirir. Yani o bakr, bakrlndan km, altn olmutur. Velilerin ilerlemi olanlarna "Abdal" derler. nk onlarn
hali, bu hale dnmtr. Bir velinin bulunduu ilk hal, daha iyi bir hale dnmemise ona "abdal" denilemez, ayet
derlerse, kfura siyah demi gibi olurlar, bu da yalan ve iftiradr. Hacca gitmemi bir adama hac, gaza etmemi bir
kimseye gazi, denilmesi gibi mecaz kablindendir. Tanr 'yi tanyan, gamsz ve asude olur. Bunun aksine hareket
eden bir kimse, daim bir sknt iinde bulunur. Gam ve keder karartlan, kalbinde toplanr, daima meydana kmak
ister. nk bu kimse, Tanr'ya kuvvet ve ciddiyetle sarlmamtr. Eer yzn Tanr'ya evirir ve drt elle ona
sarlrsa, bu hayaller, bu gamlar ve kederler tamamiyle kalbinden kaybolur.

"man tamamiyle zevk ve evkten ibarettir" (H.) buyrulduu gibi bu adam iin her ey zevk ve evk olur.

Nazm :

Sen balangta tabiatn leten perhize altr ki o, sonunda bir papaan olsun ve eker avlasn.

Kim Tanr iinse, Tanr da onun iindir. Her kim bu lemle megul ve yz o leme dnk ise, onun ruhu, o
lemin ruhniyetiyle' doludur. Bu lemle megul ise, bu lemle doludur. Yani o, eytan iin, eytan da onun iindir.

iir:

Onun ruhu, benim ruhum; benim ruhum, onun ruhu.

Biz bir bedene inmi iki ruh gibiyiz.

"Tanrnn ipine yapnz" (H.) buyrulduu gibi, eer Tanr'ya bylece sarlrsan, bu straplardan, bu
hayallerden ve bu hicaplardan kurtulursun. Eer lmeden evvel, bunu yapamazsan kesinlikle bil ki bunlardan
ebediyen kurtulu yoktur. Evet nk: "Yaadnz gibi lrsnz ve ldnz gibi harolursunuz" (Kel. Kib.)
buyurulmutur. Her kim mchade ile riyazet potasnda asl cevherini yani cevher-i insansini, temizleyip karrsa
ve kendi man nuru gzyle grrse, bu kimse kendini grm ve hakikatini bulmu saylabilir. Byle bir kimse hi
phe yok ki Tanrsn da bulmutur.

Mesel, bir sanatkrn gzel bir eserini gren bir insan, sanatkr, bu grd eserden daha ok bilir ve
takdir eder. Bir mderristen yksek ilimler okumu bir adam, o mderrisi daha "ebced, hevvezle" megul olan
ocuktan daha iyi bilir. Vereni, verdii ey lsnde severler ve bilirler. Bir insan ihsann grd kimseyi, daha
iyi tanr. nsanda gizli bir cevher vardr; fakat bu, insann gznden gizlidir. Bu ynden o, Tanr'nn ihsannn, yalnz
bu hayvan bedenden ibaret olduunu zanneder. Bu ise umumi ve daima beraberdir. Bu kadarla Tanr, insan nasl
tanyabilir? Tabi ancak "kendisinde bulabildii ltuf ve ihsan lsnde bilebilir. Fakat kendisinde bir hazine gizli
bulunan bir kimse, bunu gremediinden Tanr'nn kendisine nasl bir ltuf ve ihsanda bulunduunu nereden
bilebilir? nsan, Tanr'nn bir usturlabdr. Fakat bu usturlaptan anlyan bir mneccim lzmdr. Evet, sebzeci ve
bakkal dkknnda usturlap bulunabilir, ama bakkal bundan ne anlar? Sebzecinin ne iine yarar? Bundan ancak bir
mneccim faydalanabilir. te bir usturlap, felein hallerini nasl bir ayna gibi gsteriyorsa: Biz hakikaten Adem
oullarn ereflendirdik (Sre: 17, yet: 72) yeti gereince, insann vcudu da Hakkn bir usturlabdr. Tanr onu
kendisiyle grc ve bilici yapmtr. nsan da bu pis vcut usturlabiyle, benzersiz olan Tanr'nn cemlini ve
tecelliyatn her an grr. Bu ayna, Tanr'nn cemlinden bir an boalm deildir. Bir insan annesinden doar
domaz gzn bu dnyaya aar. Gece gndz bu lemin, yerin, gn ve btn yaratklarn durumlarn grr.
Bunun gibi bir veli de gzn at vakitte daima Tanr'y temaa eder. Ondan baka bir ey grmez. Tanr
herkesten iyi bilir.
 www.semazen.net

FASIL: 42

nsanda on duygu vardr, bu on duygunun bei dta, bei itedir. Grme, iitme, koku alma, tadma ve
dokunma duygular dta; hissi mterek, hayal, vehim, hafza ve dnme de itendir. Dtaki be duygudan
ilkine, dtaki be duygunun burada toplanmasndan dolay "mterek his" denilmitir. Bu duygunun kafada tuttuu
yer, beyindeki boluklardan ilk boluktur. Fakat sratle dtaki suretleri kabul edip dier kuvvetlere vermesi
sebebiyle, bir kapya benzetilir. Bundan sonra gelen kuvvetin vazifesi de bu suretleri aynen kabul edip, saklamaktr.
Bu kuvvet de suretleri kabul edip saklamas itibariyle bir muma benzetilmitir. Buna hayal veya suret hazinesi
denir. Bundan sonra gelen kuvvet ise bu suretlerle mnalar idrak eder. Sureti olmyan ey, idrak olunamaz. te
bu bakmdan akln yardmcs ayn zamanda suretten mcerret; mnalar idrk ile de akla kardr. Mesel hi kurt
grmemi bir koyun, kurtla karlat zaman, yani kurt suretini ,idrak eder etmez kaar. Koyunun korkmasna ve
kamasna sebep, kurdun ne ekli, ne rengi ve ne de cssesidir. Belki kurdun suretinde koyun iin gizlenmi olan
dmanlktr. Bu dmanl kurtta gren ve anlyan kuvvete "vehim" derler. Hayalin suret ve naklarn yeri olmas
gibi, mna yeri olan baka bir kuvvet daha vardr. Bu kuvvetin yeri, kafada beynin iindedir. Mnalar
saklamasndan dolay buna hafza ismi verilmitir. Mesel kara bir ylan tarafndan sokulan bir adam, aradan uzun
bir zaman getikten sonra, uzaktan veya yakndan, o kara ylan byklnde, kara bir ip grd zaman korkar
ve kamaa teebbs eder. Bunun sebebi: Ylann sureti, o adamn o grme ayinesinde ekillenir ekillenmez,
hayal hazinesinde bulunan aksinin derhal peyda olmasdr. Vaktiyle ekmi olduu ac, hafza kuvvetinde saklyd.
Bu ac mfekkire kuvvetinde ipin" suretinde mnfail olarak, bunun ylan olmasna hkm vermitir. Yani bu adamn
kara ipten korkmas,muhayyile kuvvetindeki suretle, hafzada saklanm olan mnann birlemesinden meydana
gelmitir. Kendisini hi ylan sokmam bir adamn kara ipten korkmamas, byle bir adamda korku infiali
grlmemesi hafza kuvvetinin en bariz delilidir.

Muhayyile veya mfekkire kuvveti denilen baka bir kuvvet daha vardr. Bunun yeri beynin ortasndadr.

Bunu vazifesi bakmndan bir terziye benzetmilerdir. Bir terzi nasl elbiseleri ler, bier ve bunlar arasnda
bir l kurarsa bu kuvvet de suretler hazinesinden suret, mna hazinesinden de mna alarak, bunlar arasnda
ller kurar. Mesel bir hayvan: "Ba kz ba, aya deve aya, kanatlar ku kanad ve kuyruu at kuyruu"
diye tasvir eder. Darda byle bir suret yoktur. Fakat o, her bir suretten bir para kk bir hayvan vcuda
gelmitir. Bu kuvvet, sultanna hizmet eden bir vezir gibi, daima akln hizmetindedir. On duygu, idrak ettikleri her
eyi buna arzederler, bu da akla arzeder. Akim kabul ettii hereyi kabul, reddettii eyleri de reddeder. Tanr
herkesten iyi bilir.

FASIL: 43

Mesnevide: "Bu duyguya, ancak akldan ve kendinden gemi olan kimseler mahrem olabilir" buyrulduu
gibi benliksiz lemine, benlikle nasl mahrem olunabilir? Varlk yoklukla nasl bulunabilir? Uyank bir adam rya
grebilir mi? Rya grmek iin mutlaka uyumak lzmdr. Senin akln banda ve kendinden gememisin, hatt
ar bilgi ve duygu gsteriyorsun, bu durumda nasl rya grebilirsin? Mcrimleri Tanrlar huzurunda boyunlarn
eip durduklar zaman bir grsen (Sre: 32, yet: I I) buyrulduu gibi ters iler yapyorsun, bu yzden mutlaka
ba aa deceksin.

iir:

Sen varlndan gemedike,

mutlak yokluk havasnda uacak bir ku haline gelemezsin.

Ulu Tanr, Bayezid'e (Tanrnn rahmeti O'nun zerine olsun): "Ne istersin? ste ki sana vereyim" buyurdu.
 www.semazen.net

Bayezid: "Bir ey istememei isterim" dedi. nk istemek, varln bir delili ve varlk da bir perdedir. Ben
tamamen aradan yok olmak isterim ki irade, bahi, dua icabet ve her ey senden olsun!

Nazm:

Bizden ayr olan nasl biz olur? Sen ve ben aradan kmz, yalnz Tanr kalmtr.

Nazm:

Benim vcudum, senin gzelliini ihtiva eden bir evdir; sen bu evin bazan damnda, bazan penceresindesin.
Bu ekilde gzelliinle benim varlk evimin temelinden toprak, amurlar koparyorsun. Ey herkesten zengin olan
Sultanm! bensiz, yalnz nasl kalrsn?

Bir kimse kp da: "Bu sfatla muttasl olmak ve bu hale gelmek iin ne yapmalym?" dese, ona u cevab
veririm: "Onun yolu, lzm gelen eshabn etrafnda dolamaktr ki o da sdk, niyaz, kulluk, yahut huu, hudu ve
huzurdur. Kulluk, stk ve niyaz artrarak bunlar birbirlerinden oaltm olur. Eer sen talip isen, bu her ikisini
hasl etmee al mrn bu iki ey iin harca! Bu iki eyle megul olmak, sdk ile yoklua doru gitmektir Varl
eritmektir. Bu hal son haddine vsl olduu zaman aklszlk hsl olur. O halde senin yoklukta ve bensizlikte yolun
alr ve o srr mahremi olursun. Havuzun etrafnda dolar, sonunda havuza dersin. Ondan sonra, senin
etrafnda sudan baka bir ey olmaz, suyun komusu olur, sudan baka bir ey gremezsin. Binaenaleyh:
"Cbbemin iinde Tanrdan baka bir ey yoktur." diyebilirsin. Havuza dtn zaman, alt yn ve be duygu
senin ortaya gelmen iin bertaraf olurlar; bu durumda ne uzunluk, ne ksalk, ne alaklk ve ykseklik, ne de salk
ve solluk kalr.

Tanrnn: "O gn, baz yzler, parl parl parlar ve Tanrsna bakar" (Sre: 75, yet: 22) buyurduu gibi
ahrette birtakm yzleri en ve trdr. nk onlar Tanr'nn cemlini grmekle meguldrler. Bu yetin mnas
da bu ekilde hsl olmutur. nk evvel o talip, havuzun etrafnda dolamakta idi; imdi ise kevserle dolu bir
havuz iindedir. Noksanlktan kurtulmu demektir. Bu, ebedi bir lmdr ve bu talip artk Tanr ile beraber
olmutur.

Byle bir insann hareketi, kendi varlndan deil, tamamiyle Tanr'dandr. Bir insann akl fazlalarsa,
evvelce hayvan tabiatinden ve bilgisizliinden ileri gelen gvde hareketi, bundan byle, akldan hsl olur ve o
kimse akln leti olmutur. te akl hkim olduktan sonra, bu let gibi olan vcudunda Cemli grr. k galip
geldii vakit vcudun hareketleri, akn cemlini gsterir. Her emrin bu bir ehir gibi olan gvdesinde, bir ordusu,
bar, sava, zevk ve sefas baka trldr. Vcut, bir letten baka bir ey deildir. O halde o memlekette hkm
sren kimdir? Vcudun hareketinden, hkm srenin kim olduu anlalabilir. Eer sdk ve ak, bu yolda sana
yoldalk etmiyor, ibdet ve tatin de yoksa, bu ie hi girime. yle bir kimsenin etrafnda dola ki o, bu ile
megul olsun ve sen onun sohbetinden sdk ve mana eriesin.

iir:

Daima bir kla d, kalk ve daima kl se!

k olmyan bir kimse ile bir dakika bile beraber oturma.

Evet, onlarn tek sohbeti, yz sene almak ve mcahade etmekten daha faydaldr. Peygamberimiz Hazret-
i Ali'ye yle buyurmulardr:

"nsanlar Hliklerine trl trl hayrlarla yaklamak istedikleri vakit sen, aklla yaklamaa al. Bu,
dnyada insanlarn ve ahirette Tanrnn indinde daha ok makbuldr" (H.). Baka bir defa da Peygamber: "Aklen
ne kadar ykseldinse, Tanrya o nispette yaklatn" (H.) buyurmutur. Tat ve itihat, akln bir meyvesidir. "Akl"
asl, tat onun glgesidir. unu bil ki akl azizdir; Tanr aziz olan byle bir cevheri her kuluna vermez. Evet o
kimseleri ki onlar, dnya ilerinde bir havuz gibidirler ve btn dnya ileri onlardan sdr olur, onlar akllar
olduunu zannederler. Tanr ile megul olmayan her akl, akl deildir, ona akl denilemez. Byle bir akl, akla
benzemekle beraber akl saylmaz. Serap ta uzaktan suya benzer; fakat yaklamak istediin zaman, bir ey
bulamazsn, susuz dnersin. Kalp para da bunun gibidir; hakik paraya benzer fakat, bir puldan daha deersizdir.
Bunun gibi yalan da doru gibi grnr; fakat yalanclk yz karasdr. Sere yumurtas, ylan yumurtasna benzer.
Siyah bir Hintli ile beyaz bir Trk'n asl ayrdr; fakat, ondan siyah bir Hindli, bundan beyaz bir Trk meydana
gelir. Buna benzer rnekler pek oktur. Akl, her eyin sonunu dnr, nefis ise bunun aksine hareket eder; akln
yardmclar melekler, nefsinkiler ise eytanlardr. Tanr ile megul olan her akll insan iin sonunu grm,
meleklerin yardmna mazhar olmu demektir. bdet, meleklerin sfatdr. bdet eden, insan suretinde, bir
melektir. Madem ki melektir, o halde onun cinsinden olan melekler de ona yardmda kusur etmezler. Akll bir
insan, insan suretinde bir melek, kt nefis ise insan suretinde bir eytandr. Sen bunlarn ikisini grdn zaman,
 www.semazen.net

melekle eytan beraber grm saylrsn. Melekler, mcerret akllardr. u halde akl selim ibdetle meguldr.

Bu hususta Sena u iiri sylemitir::

Bu yolda, insan suretinde yzbinlerce eytan vardr;

bu bakmdan her insan yzlye insan demekten sakn.

Mevln'da:

Dnyada insan yzl pek ok eytan bulunduundan,

herkese el uzatmak, gvenmek doru deildir, buyurmutur.

Evliya ukaladr; fakat onlar tanyacak kimsede de ayrt etme hasasnn bulunmas lzmdr. Ancak bu suretle
onlarn eteine yapabilir. Bu hassa, insanda gze grnmez, mnevidir. Eer mrn bundan mahrumiyet iinde
sarfedersen, sadece bu bedenin hizmetlerini yapm olursun. Tanr vergisi olan bu mnevi hassay, elde edemezsin.
O halde insanlar arasndaki fark da gremezsin ve senin bu gayretin, sana bir ey temin etmemitir. Gl, diken
gznde bir, mushaf ve znnar mezhebinde ayn olan bir dostun tasasn niin ekmeli? Byle bir dostun gznde
topal bir eekle, rahvan bir atn fark yoktur. Azizlerin sohbeti, uzletten, vahdetten, mcahede ve riyazetten daha
faydaldr ve insan Tanr'ya ulatran bir sebeptir. Bir eyhin sohbetinden bir gnde elde ettiin fayday, aylarca ve
yllarca yaptn mcahede, halvet ve zikirden temin edemezsin. Bunun iin Peygamber slmiyette "papazlk"
yoktur (H.) buyurmutur.

Mesnev' de Mevln:

Halvet ve uzlet yabanclardan lzmdr. Yrdan deil. Krk,

bahar iin deil, k iindir. O halvette gz diktii o eyi de yine yrdan renmitir.

Bir kimsenin, mcahededen ve eyhin sohbetinden istifadesi olmamsa, muhakkak ki o kimse mcahedede
ve sohbette ihls sahibi deildir. Onun maksad Hak deil, Hakka ulamaktan baka bir ey, yani tamamen dnya
sevgisidir ve bu ekilde halk arasnda hretini yaymaktr. Eer bu talepte samim olsayd, her halde bir ey elde
ederdi. nk bir eyi talep eden ve onu elde etmee alan her halde o eyi ele geirir. Tanr herkesten iyi bilir.

FASIL: 44

Tacddin-el Buhar, Hazret-i Veled'den (Tanr O'nun glgesini uzun ve bereketini ok etsin) unu sordu:56
Tanr Kur'anda: Tanr gkleri ve yerleri alt gnde yaratt, sonra arz zerinde istiva etti, buyuruyor. "stiva" kelimesi
lgatte terahi iindir. O halde Tanr yeri, g yaratmadan evvel, ar zerinde istiva etmemiti. Bu ar zerinde
istiva keyfiyeti, yerin, gn yaradlndan sonra vaki olmutur. Sultan Veled karlnda, yle buyurdu: stivadan
istenilen, bir eyde tasarruf etmektir; yani bu tasarrufun o eyi alak, yksek, var ve yok etmesi demektir. Onda
tasarruf kuvveti vard. Bu zamanda, o kuvveti, tasarruf etti; ite bunun iin, sonra ar zerinde istiva etti (Sre: 7,
yet: 52) buyuruldu. Bu zahiri bir cevaptr, btn mnas ise udur: Yani ben Tanrym, benim baktm yer btn
eyann hlasas zerinedir ve tasarrufum buradadr. Nitekim Tanr sizin suretlerinize, mellerinize bakmaz, fakat
kalblerinize ve niyetlerinize bakar (H,) ve mminin kalbi, Rahmann parmaklarndan iki parma arasndadr, onu
istedii gibi evirir (H.) buyurulmutur. Bunun mnas: Mminin kalbi, benim kudretimin iki parma arasndadr; o
kalbi, nasl istersem ylece eviririm, demektir. u halde bu tasarruf ve hitap kalbe mahsustur. Mesel, insann
vcudu ve ba, gk gibidir, orada hassalar yldzlar gibi dolarlar; bu suretle yer hkmnde olan bedeni, diri ve
 www.semazen.net

taze tutarlar. Bununla beraber bunlarn hibiri, Tanr'nn bakt yer deildir ve Tanr bunlarn hepsinde tasarruf
etmez. Tanr'nn bir tasarrufu varsa o da gnldedir. nsann hlsas gnldedir; bu da artr. Ar, hepsini kapsar,
Tanr'nn bakt yer de ondadr, Mesel, bir padiahn sreten sz ve srr, veziredir; vezirden de emirlere, bundan
da en son kimseye kadar gider. Yine mesel: "yeryz kutbu" derler, bunun mnas udur: Ulu Tanr, evvel orada
tecelli eder, sylenecek eyi ona syler, gstereceini ona gsterir; ondan da dier insanlara gelir. te bunun gibi
beden paralarnn kutbu da gnldr, buradan da hassalara ve dier eylere eriir. "Kutub" da evliya arasnda,
aynen bu durumdadr. Onun sureti ve varl gnl, onlarn varlklar ise beden hkmndedir; gnlden bedene
eriir. O halde lemin hlsas olan bir ey vardr, o da artr; gnl de bu ayn eydir. Tanr'nn bakt yer ten
vastasiyle bu hlsadadr. Tanr, ufak tefek eylere bizzat karmak ve tasarruf etmekten ok yksektir. Bu
mdahaleyi bir hlsa olan kutub vastasiyle yapar, yapaca ileri ona havale eder. Bundan da geri kalan ulv,
sfl, nur, ilim ve marifetten ibaret namtenahi paralara her birinin istidad ve yaknl nispetinde gider.
56'Sizin Tanrnz O Allahtr ki gkleri ve yeri zamann alt devrinde yaratarak arndan her eye hkmran'lir. (Sre: 7, Ayet: 52.)

FASIL: 45

Evliyann birtakm makamlar vardr. lk makamat, mcahede ve riyazette bulunduklar zaman bir ayna gibi
parlak olur ve insanlarn kalbleri ve halleri bu aynada grnr; fakat bunlar halk gremez, ancak bu makama
erienler grebilir ve bilebilir. Buradan: "Evvelki gn unu yedin; dn unu syledin; yle yaptn; falan kimse
lecek; falann mr uzundur; falan ehirde byk bir zarar meydana gelecek veya gelmiyecek gibi haberler
verirler. Bu makam, bir nevi kayptan haber vermektir. Yalnz, bu cihann kayplarndandr. Uhrev kayplardan
haber veren, bundan daha yksek bir makam daha vardr. Eer bir kimse, ilk makamdan, bu ikinci makama
geerse burada, hakik kayplarn bulunduunu grr ve bunlardan haber verir. Burada yukarda sylediimiz
kayplar yoktur.. Byle kayplar olmamas, velinin manevi rtbesinin eksikliinden deil, belki fazlalndandr; onda
eritii yerden haber vermek stnl hsl olmutur." Mesel bir aynay arnn ortasna assan, pazarda bulunan
kimseler aynada grnr. Ayn aynay baka bir yere mesel, bir padiahn sarayna gtrsen, onda bu defa
padiah ve adamlarn grrsn, pazardaki adamlar artk gremezsin. Binaenaleyh baz evliyann mertebesi ve
makam, yle bir yere erimitir ki bu kerametle oraya da smaz. Bu makamlarn sonu yoktur.

Baka bir makam daha vardr ki Tanrsal olan ekiller, dnyalk olan o yere smazlar, nk ayrca daha
yksee gtrlmtr. O ikinci makamdaki eyhten iittiin, hakiki kayplar bu makamdaki eyhten iitemezsin.

nk onun esrar baka trl olmutur; baka bir makamdan haber vermektedir. Bylece bu makamlarn
sonu yoktur ve bunlarn yorumuda sonsuzdur. Bir kutub bir veliye demitirki:

Nazm:

Eer sen, Hakkn nuru olduysan doudan batya kadar git. nk bizde o hassa yoktur. Eer sen Hakkn
srrn bildiysen git, srlarla beraber ol! nk bizdeki bu srlarn, o srlarla lfeti yoktur.
 www.semazen.net

FASIL: 46

Benim evliyam benim kubbelerimin altndadr, benden baka kimse onlar bilemez (H. K.). Tanr evliyay,
kimsenin grmemesi iin kskanlk ve rekabet kubbeleri altnda gizlemitir; eer onlar byle kullar olmasalard
mrsel, resul ve kitap sahibi olan Musa (selm O'nun zerine olsun) Ulu Tanr'dan evliyay arar m idi? Musa'nn
duas kabul olduundan Hzr' (selm O'nun zerine olsun) n halleri O'na gizli kald ve O'nun sohbetine tahamml
edemedi. Dnya padiahlar vezirleri ve naipleri, kendilerine lzm olan eyleri haber vermek iin, halkn yanna
gnderirler fakat, hareme mensup kimseleri o vezirlere, emrlere ve dier byklere gstermezler. Eer bunlar,
hareme mensup kimselerin yzlerini grmek isterlerse, tehlikeli bir hal hsl olur ve bunu baaramazlar. Fakat
sevilmek ve istenilmekse harem ehlinden olan bir kimse iin durum byle deildir. Bunun erhi uzundur akll olana
bir iaret yetiir.

Bunun gibi Ulu Tanr baz eyhleri, halk irad ile megul olmalar iin gsteriyor, nazeninlerden olan
bazlarn ise gstermeyip kskanlk kubbeleri altnda gizliyor. Bu kubbelerse halkn gznde mekruh olan bir
haslettir. O veliyi, bu haslete mptel klyor; bu suretle halkn gz o haslete evrilip veliden nefret ederek
kayorlar ve hatt onu inkr ediyorlar. Kur'anda buyurulmutur ki: "Falan peygamberin doksan dokuz kars,
kardeinin de bir kars vard; bununla beraber, kardeinin karsna tamah ederek kardeini uzak dnemiyecei bir
yere gnderdi; orada ldrtt ve karsn ald." Bunun gibi Peygamberimizin de klelerinden Zeyd'in karsn almas
mehurdur. Bunlar sylemek zahiren dostlar rsva etmektir. nk bu kabil hareketler, halk nazarnda mekruh ve
eksikliktir. Onlar hakknda bunlar sylemek hikmetten haritir. Dnya ehlinden ok az, dostlarnn ayplarn
gizlerler. Tanr, onlara olan sevgisinden onlarn bu ayplar bilmemeleri iin Kur'anda zikretmitir. Bunda bir hikmet
vardr. Bundan baka Tanr enbiyay (Tanrnn selm onlarn zerine olsun) halk iradetmek, ktlkten
kurtarmak, iyilie tevik etmek iin gndermiti. Enbiya baz eyler yaparlar ki halkn bunlar yapmas doru olmaz.
te Enbiyann bu gibi, hareketini bildirmek halka izin vermektir ve bu doru deildir. Ulu Tanr: Sen olmasaydn
eflki yaratmazdm (H.K.), buyurmutur. Bunu u yzden sylemitir: Evliyann ilelebet soyu kesilmiyecektir. nk
bu lem onlar iin yaratlmtr. Bo ve vcudu maksut olmyan bir mahlkun nesli, zrriyeti dnyada kald halde,
vcudu maksut olanlarn zrriyeti niin kalmasn? Hatt btn yaratklar mahvolsun, onlar kalsnlar. nk bu
lemden maksut olan ey, onlarn varldr. Bunun iin Ulu Tanr insanlar: Eer bir rabban lim ve veliye
rastlarsanz, onda byklk ve sadet eserleri grdnz vakit, zahiren kt bir i grseniz de sakn ho
grmemezlik etmeyiniz. Peygamberleri ve onlarn hikyelerini, olaylarn dnnz. htiyatl davrannz, olur olmaz
eylerle onlardan yz evirmeyiniz, gibi szlerle ikaz etmitir. Belki bunun hikmeti de bundadr.

FASIL: 47

ile karmak enbiyann deti deildir. Bu bir bidattir. Evet, dostlar kt olursa, onlardan bir kenara
ekilmek kt bir i olmaz. Fakat iyi dostlardan uzaklamak cahilliktir. nk, Cemaat rahmettir (H.),
buyurulmutur. Bu, dier varlklarda da grlyor. Mesel, cansz bir bitki, yalnz bana lykiyle byyemez.
Fakat, krlarda kendi cinsinden olanlarla beraber daha kuvvetli yetiir. Su az olunca akmaz; olduu yerde kalr,
kokar. oalrsa bir dere haline gelerek akp gider. te her ey byle kendi cinsiyle kuvvet bulur. Atlar, esterler
hem cinsleri olan esterlerle daha iyi yol yrrler. u halde uzlet, yabanclardan olur, yrdan deil.

Mesnev:

Halvet ayardan lzmdr: yrdan deil. Krk k iindir, bahar iin deil. Akl baka bir aklla birleirse, kt
ilere ve kt szlere mni olur. Nefis, dier bir nefisle yr olursa, akldan daha stn olur; akl yalnz ve tl kalr.

Peygamber (selm O'nun zerine olsun) Hazret-i Ali "ye t verip dedi ki: nsanlar, Tanrya trl trl
hayr ve hasenat ile yaklatklar vakit sen, ona trl trl akl eserleriyle yaklamaa al. Byle yaparsan derece
 www.semazen.net

itibariyle dnyada ve ahrette onlardan iki misli yksek olursun (H.). Bu, unun gibidir: Mesel, bir bada birok
aalar bulunur; bunlarn hepsi ayn cinsten ve ayn byklkte olabilir; bahvan bunlardan biri ile zel bir ekilde
megul olursa, az zaman sonra bu aacn glgesinin tekilerinden daha uzun olduu grlr. nk hayrl bir i,
akln vasf ve glgesidir. Asl olan akldr. Amel fer'idir. Asl, kuvvet bulur ve artarsa, fer'i de ayn hkm kazanr.
Eer akln sfat ve glgesi olmasayd, ocuklar ve hayvanlara da ibdet vacip olurdu ve onlar da bir teklife muhatap
kalrlard. yleyse grlyor ki mel, akldan gelmektedir; u halde mel, akln fer'i ve glgesidir. Akl ne lde
fazla olursa, o amel de o lde artar. Onun artmas, suret kabul ettii vakit grlr. Sen, akln varsa dn, ki
bunun gereine eresin! Peygamber (selm O'nun zerine olsun) : "slmda papazlk yoktur" (H.) buyurmutur.
Sahabe, uzlete ekildiler. Maaralara girdiler, tat ve ibdetle megul oldular. Mustafa'(selm O'nun zerine
olsun)ya : "Keiler kendi kendilerine mensub olan bir dini tutuyorlar, uzlet ihtiyar ediyorlar. Bu surette onlarn
kalbleri aydnlanyor. Gaipten haber veriyorlar; bizim dinimiz ki gerek dindir, biz de bu yola girersek bu uzlet
sayesinde, ruhaniyetimiz onlarnkinin iki misli olur ve bizden daha fazla keramet vuku bulur" dedikleri zaman, O,
bunu menetti ve "slmda papazlk yoktur" (H.) buyurdu. Mesel, senin bir eyh olduunu farzedelim: "Bir ahsa
krk gn karanlk bir yerde almak, zikretmek, zahmetlere katlanmak teklif etsen, tabi her insan, zahmetine
karlk, bir nimete mazhar olur. Bu ileke de gaip leminden bir eyler elde ederse tabidir. Putperestler, putun
nne gitmeden nce, gn yemek yemez ve uyumazlar. Tanr'ya yalvarrlar; onlar bu kadar zahmet
ektiklerinden, uykusuz ve a kaldklarndan put kayptan, bu asl kalm i iin, dili ile "olacaktr" der; eliyle iaret
eder. Her ne kadar putun iaret edecek eli, konuacak dili olmazsa da bu grlen ey, yaplan mcadelenin ve
ekilen zahmetlerin bir sonucudur. Mmine ilk bakta btn vilyetini veren kimse, eyhtir. Hadiste: yle kullar
vardr ki insanlara baktklar zaman onlara, saadet libasn giydirirler (H.), buyurmutur. te burada, eyh ie yarar
ve mrit ne bulmusa o, eyhin inayetinin eserindendir. O, eyhin hizmetinde kalrsa, onun nefsinden ve ilminden
faydalanr. lmi artar. nsann vcudu, ekmek ve dier yiyeceklerden nasl faydalanr, kuvvetlenir, byrse mridin
ruhu da eyhin ilim ve marifetlerinden byle olgunlar ve byr. Kendinde byle bir kabiliyet bulunan kimse, mrit
olabilir ve eyhten faydalanabilir. Kendi kendine yetimek, kabiliyeti olan bir mridin, eyhe ne ihtiyac olur? Fakat,
byle kabiliyetli bir mrid, kendinden derece itibariyle bin, hatt yz bin kere yksek olan bir eyhe intisap ederse,
ondan ne kadar faydalanr? Hatt eyhin ayn olur. Bu gibi eyhin akbeti, tpk una benzetilebilir: Mesel, eer bir
zerdali aacna kays as yaparlarsa, bir mddet sonra o da kays olur. Bundan sonra unu da bil ki puta tapanlar
ve ilede bulunanlar, bu mcahede ve uzlet esnasnda kendilerine birtakm hayaller grnr, halvetten ayrldktan
sonra artk bu gibi ryalar gremezler. eyhin sana atas ve ba, pazarda, yolda, uykuda, uyanklkta ve her
yerde, sana gayb gstermesi ve bu gayplar, acaip eyleri sende artrmasdr.

FASIL: 48

Ulu Tanr, her gece bir adama, lmden sonra yok olmyaca ve bu lemden daha iyi bir cennette kaim
olaca gibi, birtakm eyler gsterir. Bu adam hatt, kendini Mekke ve Medine gibi yerlerde grr. Sen zahiren
orada uyumu grnyorsun; fakat Ulu Tanr, sana on senelik yolu, bir anda kat edebilecein hayalden dier bir
suret balamtr. u halde sana on gnlk yolu, on gnde giden bir at ve yine on gnlk yolu, bir anda giden,
bir at verseler, hangisini seersin? Senin iin hangisi daha iyidir? Mukayese et! Uykunda sana bir anda douya ve
batya gidebilecein bir merkep veriyorlar, o halde bu merkep, uyankken sahip olduun merkepten daha iyidir.

Peygamber (selm O'nun zerine olsun) bu yzden, mevt-i strar ile len herkes, mevt-i ihtiyar ile
lmediine pimanlk duyar (H.) buyurmutur. Uyku ve lm hali ayndr. Sen uyku halinden, lm halini anla!
Peygamberimiz yine: "Uyku lmn kardeidir" (H.) buyuruyor. te bu kk kardeten, byk kardei
tanmalsn. Uyku, kk bir ayna; lm de byk bir ayna gibidir. Yahut uyku kk, lm byk bir terazidir.
Kk terazi ile deerli paralar tartarlar. Yine sen bu kk teraziden byk terazinin ne oldunu anla! Bir insan,
ekseriya uyankken ne ile megul olursa, uykuda da ayn veya ona benzeyen eylerle megul olduunu grr.
Uyannca da yine ayn eyle urar. Bu bakmdan yaadnz gibi lrsnz ve ldnz gibi harolursunuz (Kel.
Kib.), sz ne kadar dorudur.
 www.semazen.net

Bir insan uyankken ne ile megul olursa, uykuda da ayn veya onunla ilgili eylerle megul olur, demitik.
Mesel, bir klhanc veya bir laamc, ryalarnda daima bu laam veya klhana ait ilerle urarlar. Hakikatte
uykuda, bu ile meguliyeti kesilir; fakat hayali, cismaniyetten syrlm olduu halde, yine o pis ilerle veya ona
benzeyen eylerle urar. Hair gn gelip uyand zaman da yine o ilerle megul olur. lm de byledir.
Peygamber (Tanrnn selm ve salat O'nun zerine olsun) bedene merkep demitir. Senin nefsin, senin binek
atndr, ona iyi muamele et (H.). Uykudaki merkep, uyankken sahip olduun merkebin, seni bir yzylda
gtremiyecei yerlere bir anda gtryor; bir anda douda, bir anda batda olabiliyorsun. u halde bu merkebin,
deerce dierinden ok stn olmas muhakkaktr .Mevt-i strar ile len bir kimsenin mevt-i ihtiyar ile lmedii
iin pimanlk duymas (H.) da bu yzdendir. yi, kt, kfir ve mslman olan her insan, genel kurallara uyarak
ldkten sonra: "Keke daha evvel lseydim!" isteini aklamtr. nk byle bir lmden sonra; yukarda
bahsettiimiz gibi bir merkebe sahip olunur. Veya insann vcudunu, iinde blbl, papaan, doan, karga ve
kumru gibi trl trl kular bulunan bir kafes olarak kabul et! Her ku bu kafesten kurtulmak iin can atar ve
kurtulduktan sonra da : "Daha nce niin kurtulmadm?" diye zlr. Ylandan daha kt bir hayvan olamaz. Buna
ramen hapsedilmi olduu yerden kurtulduu zaman son derece memnun olur. Memnuniyetinin sebebi, sahrann
sepetten ve kafesten daha geni olmasdr. Her insan ldkten sonra, evinin ve ocuklarnn durumlarn mahede
ettii zaman, onlarn mahpeste olduklarn grr. nk, ruh iin kap ve pencere, perde olamaz; onun kafesi ve
ba vcuttur. Mesel hayalen Konya'yi grebiliyorsun fakat bizzat grmek iin oraya gitmen lzm.

Kap, duvar ve uzaklk gibi eyler ruhun deil, cismin ve suretin perdesidir. Suret olmazsa, perde de kalmaz.
Hepsini grrsn, hibir ey sana gizli kalmaz. Mesel, bir insan ryada yer, gk, ba, bahe, kk, huri ve arkc
olabiliyor. Sen de bu gibi eyler grebiliyorsun. u halde sen, bu beden olmadan yer, gk, cennet, akar sular,
huriler, gen ve ihtiyar kimseler olabiliyorsun ve istediin ekle girebiliyorsun. Mesel Azrail kendini herkese baka
bir ekilde gsteriyor. Sende de bu cevher vardr. Beden perdesi olduu halde bunlar grebildiin gibi, bu beden
perdesi olmadan da btn bunlar olabilir. Yani, eer bu vcut perdesi ortadan kalkarsa, sen de Azrail gibi olursun.

Bu vcut perdesi ortadan kalkmadka, bunlar, ne sen, ne de bakalar grebilir. Bir lhzada iin sklyor,
bir lhzada iin alyor. Bir anda cesur, bir anda korkak oluyorsun. Bazan ehvete susuyor, bazan ehvetten nefret
ediyorsun. Yine bir lhzada msiyet ve bir lhzada tat oluyorsun. te byle bir lhzada muhtelif ekillere girdiin
halde, bu vcut perdesi brakmad iin, bunlar ne sen, ne de bakalar grebiliyorsunuz. Vcut perdesi ortadan
kalkarsa, olduun gibi grnrsn. Zahir bilginleri dervileri: "Onlar eriat braktlar, biz tuttuk" diye ayplarlar.
Hakikatte eriat tutanlar, onu terkedenlerdir. nk eriattan elde edilmek istenen bir ey, yani eriattan bir
maksat vardr. Sen, eriatn suretine kaplmakla, ondan elde edilmesi gereken eye eriemedin. O halde bu
maksuda erien kimse, eriat brakmam ve bundan byk bir kazan salamtr. eriat bir eyi "ekmek" tir.
Ekmekten, onu bien kimse faydalanr. Sen onun eriat terk ettiini, yani bir ey ekmediini zannediyorsun ve
yanlyorsun; eriat o elde etmitir, nk senin ektiini, o bimektedir. Sen ektiin eyi, belki de biemiyeceksin.
nk her ekilen ey bitmez; u halde bimek, ekmekten daha stndr. Mesel sen bir padiah grmek istediin
zaman, yol yrr, menziller katedersin. Padiaha erimi, huzuruna kabul edilmi, padiah seyretmek ve szlerini
kulaklariyle iitmekle megul olan baka bir kimse iin, sen gelmi: "Bu padiah aramyor, nk bizim gibi yol
yryen, menziller kateden odur. nk o, yol yrmekle beraber, padiah bulmutur." Yoldan maksat, padiahtr;
o halde o, maksadna erimitir, sen daha yoldasn belki de padiah bulamyacaksn! Bunun rnekleri oktur akll
olana bir iaret yetiir.
 www.semazen.net

FASIL: 49

Ali (Tanr O'nun yzn kerim etsin): "Nefsini bilen, Tanrsn bilir" (H.) demitir. Mesel, sen kendi varlk
evindeki yayglar, yataklar, kymetli kumalar, elbise ve sandklar grp, sahip olduun dier eyleri grmesen;
kendini tamamen grmemi ve tanmam, ancak baz ksmlarn tanm ve bilmi olursun. Tekrar gizli, ak her
eyi grm olsan; fakat bunlarn hepsini sana gsteren lmbay grmesen, yine kendini tamamiyle grm
olmazsn. nk o lmbann nuru ile sende bulunan eylerin, mesel, kymetli kumalarn iyi veya kt olduunu
grebiliyorsun. Senin varlk evinde parlyan bu hakik nurunu grrsen, mutlaka Tanr'y da grrsn. Mesel
gnein nuru, senin evinde parlad zaman, evinde bulunan her eyi grmekle beraber bu eylerden gnei
bilemezsin; fakat evindeki gnei grmekle, hakik gnei de grm olursun. Binaenaleyh kendi i leminde
dolamal ve kendini bilmee almalsn. Bundan baka bir eyi bilmenin sana faydas olmaz, senin iin lzm olan
ve seninle ilgisi bulunan ey, kendini bilmendir. Geri kalan eyleri bilmek, bakalar iin zahmet, ztrap ve deli
ekmee benzer. Bu ektiin ztrabn sana hibir faydas olmayacaktr. Kendini tamamen tandktan sonra, Tanr'ya
eriirsin. Zira: Son varlacak hedef Tanrnn huzurudur. (Sre: 53, yet: 43.) Evinde grdn o saysz, esiz, ve
deerli kumalar ancak, bu nur sayesinde grebiliyorsun. te bu nuru grrsen, kendini tamamiyle bulmu
olursun. Hakkn nuru olan bu nur, t ezelden beri, daha sen annenin karnnda iken, seninle beraberdi. Bu nurla
her eyi gryor ve kendini ondan ayr gremiyordun; fakat aslolan bu nuru, grmyordun, Hlsa o nuru
grdn zaman ilk ve sonun o olduunu bilirsin; nk: O ilk ve sondur. (Sre: 57, yet: 3.) Bundan sonra
kendini tamamen bulmu, Tanr'ya kavumu olursun. Son varlacak hedef Tanrnn huzurudur. (Sre: 53, yet:
43.)

nsan girift bir yaratk, iice girmi bir btndr; en son i, kkleri yerde bulunan, toprak ve suyla yayan
bir aacn kk gibidir. Bu kk gizlidir. Aacn geri kalan ksmlarnda meyve, yaprak, glge ve z gibi birtakm
haller mevcuttur. Eer bu aacn lemini dncenle dolarsan, aacn bas ve sonunda kk olduunu ve aacn
bu kk vastasyla ayakta durabildiini grrsn. Bu kk de Tanr sayesinde diri ve tamamen Tanr'ya baldr. te
bu aacn kk olan sonuna eritiin gibi, eer kendi kkne ve sonuna da eriirsen Tanr'ya erimi olursun.
nk, insann da aacnki gibi bir kk ve bir z vardr ve bunlar onun sonudur. Son varlacak hedef, Tanrnn
huzurudur. (Sre: 53, yet: 43.) Bu sylediimiz eyler, tamamiyle senin ahvaline aittir. Bundan daha fazlasn
insann kafas almaz, biz de syliyemeyiz.

Senin vcudun, bir uvala benzer; fakat senin dna benzeyen, uval deil, onun iinde bulunan budaydr.
O buday, un olmadka kendisinden beklenen fayda hsl olmamtr ve yine bu un da hamur haline gelmedike,
bir ie yaramaz. Ekmek de yenmedika, akln ve cann kuvveti olamaz. Akl ve can da ekmein vcutta mahvolmas
gibi, Hakta mahvolmadka, tehlikeden kurtulamaz. Grlyor ki "uru" byle halden hale deimekle oluyor.
Nutfe, alka olur, bundan sonra bir ekil kazanyor, bu ekil de ruh kabul ediyor. Periler iinde bu byle olur. Bitki
ve hayvan da her ey halden hale intikal eder. Birinci halde lr, ikinci hal ile hayat gsterir. Her ey byledir ve bu
tarzdadr. lm olmadan, yaamak olmaz; sende aa bir ey lmekle, mutlaka ondan daha yksek bir ey peyda
olur. Mesel ocukluk lr, onun yerine genlik, bilgisizlik lr, bilgi peyda olur. Tane yerde mahvolur, aa kar.
Yaamak lmekte, varlk yokluktadr. Bu kanun her eye mil ve hkimdir. lmeden evvel lmek nasl olur? diye
itiraz eden eee bak! O, bizzat ayn haldedir. Gece, gndz ayn eyle uratn ve ayn halde bulunduun halde,
bir bakas sana bundan bahsettii zaman, bu sana imknsz grnrse, bu hareketin kfr deil de nedir? Mesel,
Srat kprus hakknda, kldan incedir ve herkes zerinden geer, denildii zamanda imkansz grlr; halbuki sen
ondan, daha ince olan bir kpr zerinden geiyorsun ki bu, senin dncendir. Cennet iin de: "Ne yerdedir, ne
gktedir; madem ki yerde, gkte deildir, o halde nerededir?" diyorsun. Vcudunda kat bir boluk ve naholuk
duyduun halde yerini tyin edemiyorsun; bunlarn vcudunda olduunu biliyorsun fakat, yerini tyin etmekten
acizsin. Cehennem ve cennet de aynen byledir. Yerini grememekle beraber, bunlar vardr. Ahmak, gece gndz
bir halde bulunduu ve bundan kendisine bahsedildii zaman, bunlar, imknsz gren kimsedir. te bu bakmdan
byle bir insan, aynen bir eektir ve ne olduunu da bilmez.
 www.semazen.net

FASIL: 50
Tanr ile megul olmak, mal ve dnyaya ait her eyi zahiren terketmek deildir. Gnln Hakla megul olmas
lzmdr. sa (selm O'nun zerine olsun) hi evlenmedi ve dnyadan o derece syrlmt ki dnya mal olarak
yannda ancak sakaln taramak iin bir tarak bulunurdu. Birdenbire be parma ile sakaln taramak aklna gelince,
"madem ki kendimde byle bir tarak var, baka taraa ne ihtiyacm olacak!" diye tara att. te sa'nn tecerrd
bu dereceye gelmiti.

Bununla beraber Muhammed' (selm O'nun zerine olsun) in dokuz kars, padiahl, kumandanl,
fetihleri, esirleri, baz kimseleri katli gibi, bu kadar dnya esbab ve alkasiyle beraber: "Ben sa'dan daha
mcerredim (H.), Tanry daha iyi tanrm ve Tanrya daha ok yaknm" buyurmutur. Mesel, Zht ve takva
tenceresini strlarsa, nihayet kaynamaa balar; iindekinin tamas ve tencerenin bo kalmasndan korkarlar;
bunun iin de iine souk su dkerler, byle olduu halde tencerenin kaynamasna mni olamazlar. Kim: "Bu
stlan, kaynayan tencereden daha ok hararetliyim" diyebiiir? te bu hususta Bayezid Hazretleri de yle
buyurmutur: "Beni ilk gren: Bayezid sddk oldu, son gren de : Bayezid zndk oldu" dedi. Yani ben balangta
tencereyi stmak iin zht ve takva, mcahede ve riyazette bulundum. imdi ise, mahede lemine eritim; bu
tencere yle kaynyor ki stne ne kadar souk su dksem, bir trl sakinlemiyor. te bu haddinden fazla
taknla ve hararete, "zendeka" ve bana "zndk" diyorlar. Bana "sddk" dedikleri zaman, hararetim imdikinin
binde biri kadard ve bu kadara deer vererek bana "sddk" dediler. O hale btn deliller ve emeller bu tencereyi
kzdrmak iindir. Ve btn fisk u fcur, dnya mal ve ehveti ldrmek de taknl durduran, ldren souk
sudur. Halk, dnyann bu halini ahret iin faydal bulur; fakat bu, tenceresi souk olan, karanlk iinde bulunan
kimseler hakkndadr. Buna bir karanlk daha katmak, Tanr'nn buyurduu gibi (57) karanlk karanlk zerine olur;
tenceresi kzm ve tamaa balam, dklen souk suya ramen sakinlemiyen kimseler, o dereceye gelmilerdir
ki bu masiyet bunlar hakknda tattr. nk bu nur, karanlklar yenmitir. Eer onlar karanlktan kamazlarsa
yanarlar: helak olurlar. Bunun iin Hazret-i Peygamber, Hazret-i Aye'ye: "Ey Hmeyra! benimle konu ve bana
iveler yap ki kendime geleyim ve yanmyaym; nk tecelli nuru beni yakyor. Mslmanlarn ileri iin birka gn
daha bu dnyada kalmalym" dedi.

Tanr'nn tecellisi, da para para etti; zerre haline getirdi. Zaten insanlar zayf yaratlmlardr (Sre: 4,
yet: 32) buyurulduu gibi, vcudu her eyden daha zayf ve nazik olan insann, bu tecelliden nasl harap olacan
sen tasavvur et! Bunlar nasl szler, nasl haller ve nasl lemlerdir anla!
(57) Daha stn ne bulutlar ve gerilmi engin denizdeki karanlklar zerine ken karanlklar gibidir. (Sre: 24, yet:40.)

FASIL: 51
Bu binalarda ve sanat eserlerinde grdn btn gzellikler, insandaki gzelliklerin akisleridir. Bunlardan
baka kim bilir daha ne kadar gizli gzellikler vardr, sen tasavvur et! Eer bunlar grnselerdi, bu eserlerde
grdklerinden yzbinlerce defa daha stn ve gzel olduklar grlrd. nsan, bir para olduu iin, onun
vcuda getirdii eserler ve sanatlarda bir paradr. Balar, baheler, kkler, gzel kumalar vesaire gibi. Fakat
gkler, yer, ar, krs, levh kalem, melekler, insan ve cin hepsi, Tanr'nn eser ve sanatdr. Tanr byk olduu
iin, tabi sanat da byktr. Bir para olan insann paralardan ibaret sanatlar ve eserleri de gerekte Tanrnndr.

Paradan doan her ey, btnden bir para saylr. Ey kudret sahibi akll kimse! sen bunlarn hepsini,
btnden bil.

unu bilmelisin ki eriatlerdeki anlamazlklar, peygamberlerin hasletlerindeki ihtilftandr. Her eriat, sahibi
olan peygamberlerin haslet ve huyu zerine kurulmutur. sa' (O'na selm olsun)nn tabiat, tecrit idi. Kadnlara
meyli yoktu; sslenmek ve temizlenmekte ilgisizdi. Onun dini de tamamiyle bu hasletine uygun olarak kurulmutur.
mmeti, temizlii ve sslenmeyi bertaraf eder ve bunu yapan, o dinin icabatn en iyi yerine getirmi olur.
Muhammed'in (O 'na selm olsun) tabiatnda kadnlara sevgi, temizlik ve ss olduundan dini de bunlar gznne
almtr. Kim tahareti ve temizlii n planda tutarsa o, bu dinde en iyi bir yer igal eder, mil ve nc olur. nk
Hakkn nebi, Hakkn makbul ve sevgilisidir. Tanr bu gibi kimsenin isteini ister. Mesel, sen birini sevsen, ona
 www.semazen.net

her zaman: "Cann ne istiyor?" diye sorarsn; onun eki, tatl sevdii her ey, senin dilein olur, bunlar onun iin
hazrlamaa alrsn. te Ulu Tanr da peygamberin arzu ettii eyle ilgilidir. nk: "Onlar O'nu, O da onlar
sever" (Sre: 5, yet: 59) buyrulmutur. Onun iradesi, Tanrnn iradesidir. Hatt byle bir kimse, kendi rengini
brakm, tamamiyle Tanrnn rengini almtr.58 Onun varl yok olmu; Tanrnn bir leti haline gelmitir; onun ii
Tanrnn iidir, istei de Tanrnn isteidir. Attn zaman, sen atmadn. Lkin onu Tanr att (Sre: 8, yet: 17)
buyrulduu gibi.
58Tanrnn verdii rengi almaz. (Sre: 2, yet: 132.)

Ey Muhammet! sen, lmeden evvel ldn ve yok oldun; binaenaleyh senden zuhur eden herey, hakikatte
bizdendir. Bunun iin eer bir kimse, Kur'an Muhammedin kelmdr, derse kfir olur. nk Kuran Muhammed'in
ancak azndan ve dudaklarndan kmtr.

Nazm:

Kur'an, Ahmed'in dudandan deildi: fakat hi phe yok ki Ahmed'in Rabbndand.

Onu Muhammed syledi, diyeni kfir bil. ster gizli, ister ak olsun, Tanr adamnn ne hareketi, ne de sz
vardr. Bunlar tamamiyle Tanrya aittir. Binaenaleyh her ne kadar Muhammed ortada grnyorsa da onun bu ite,
dahli yoktur; o, tamamiyle Hakkn letidir ve bir askerin elindeki kl ve kalkan hkmndedir.

Bunlar harekete getiren, gerekte askerdir; nk klcn ve kalkann kendiliklerinden hareket etme hassalar
yoktur. Bunun gibi Tanrnn sevdii bir kimsenin yapt herey de eriata uygundur. nk onun yapmas, Hakkn
yapmasdr; o arada yoktur. Akln da bedenle alakas olduundan, vcudun yapmak istedii hereyi, akl da yapmak
ister. Her ne kadar akl bu eyden mnezzeh ve beri ise de aralarnda yle bir birleme ve anlama hsl olur ki, bu
anlamadan sonra, vcudun arzusu, akln arzusu olur Tpk bunun gibi Ulu Tanr da, eer bir kulla ilgilenirse, o
kulun istei, Tanrnn istei olur. O halde istek birlemitir. nk ikilik kalmamtr. eriatteki ayrla sebep de
eriatlerin, Peygamberlerin huylarna ve hasletlerine uygun olmalarndandr.

Bir adam: "Niin bu zahiri gzle, teki insanlarn gremedii birtakm eyleri grdklerini sylerler?" diye
sordu. Ona u cevab verdim: "Bunun mnas, sana niin bu kadar acaip grnyor? Mesel, sen ocukken ayn
gze ve kulaa sahip olduun halde imdi ihtiyarladn ve akln olgunlua erdii zaman da, bu gzle grdn ve
bu kulakla iittiin eyleri gremiyordun; nk imdi sende bulunan bu temiz nazar o zaman yoktu. O halde akln
taallku olunca, yani btn uzuvlarn ve hassalarn batan ayaa kadar akln hkm altna girince, grn
deierek bu hale geldi, bylece sen, benim btn mertebelerimi gryor ve tefrik ediyorsun. Bunun gibi kulan
da herkesin szn iitiyor, tartyor ve szn derecesini tyin ediyor; faydalarn, zararlarn birbirinden ayryor ve
hareketini ona gre tanzim ediyor. Binaenaleyh btn za akln bir letidir; her ne yaparsanz bunun akldan ileri
geldiini biliniz. Her kimin akl fazla ise, temyiz hassas da ona gre fazla olur. Tanr, akln yaratcsdr. Onun bu
kendi sevgilisine alkas vardr; bu yzden onun btn hareket ve sknetleri Hakka aittir, her eyde Hakk grr.
Nitekim akll bir adamn hareketlerinden, onun akl grnr. Akl ne kadar ok olursa temyiz hassas da o lde
ok olur, demitik. Bunun gibi Hakkn kuluna olan ilgisi ne kadar ok ise, kulun Hak ile ilgisi de o nispettedir; bu
ynden Hak ehli gayp lemi birtakm acaipliklerini Hakka yaknl nispetinde, grr ve Hakka olan yaknl sona
erdii vakitte, artk onun nazarnda gayp leminden bir acbe kalmaz. Her eye kar nazar deiir. Peygamber:
"Mmin Tanrnn nuru ile bakar" (H) buyuruyor; madem ki mmin Hakkn nuru ile bakyor ve Hakkn nurundan da
hibir ey gizli deildir, o halde mminden de hibir ey gizli kalmaz. Baz insanlar; bazan mna ehlini tenkide
kalkar ve: "Falan i, eriata aykrdr, garip ey" derler. Bunlarn maksad, seriat deildir; belki eriata dmanlk
etmektir. nk bunlar eriatten hibir ey yapmamlar, sadece Tanrya olan uzaklklarnn okluundan ve Tanr
adamlarn onunla krabilmek iin, eriati let edinmilerdir. Ayn zamanda eriata yabanc olduklarndan, onun
aleyhinde de bulunurlar; Bunlar eriat incelemiyorlar, eer eriat onlara baka bir ekilde grnse,
yabanclklarndan yle bir i yaparlar ki, bu kadar bilmekten de mahrum kalrlar. 59 Mnasn anlamadklar halde,
Tevrat tayanlar, kitap tayan merkebe benzerler. Bu hafzlar, yal rekler ve helva tayan eeklere benzerler.
Eeklerin yiyecei, saman ve arpadr. Onlar bu nimetleri bakalar iin tallar. Bunun gibi bu hafzlar, ilim ve
Kur'an iin banda ve sonunda srf dnya iin renirler ve dnya iin alrlar. Bu, onlarn yiyecei deil, ruhlarn
ve meleklerin gdasdr. Melekler ve ruhlar bunun iin yaarlar. Halbuki bu cahil hafzlar hikmeti, ruh iin deil,
ekmek iin renirler. Dnya ve dnya nimetlerini Tanr iin istiyenler nerede? lim ve Kur'an dnya iin istiyen
nerede? Madem ki onlarn sevgilileri dnyadr, her eyi bu sevgili iin isterler. Bunlarn ki ise ahirettir ve her eyi
ahiret iin isterler. yi mal, iyi bir insan iin ne kadar yerinde ve gzel olur! (H.) denildii gibi her ikisi de suretten
dnyay istiyorlar, fakat arada byk bir fark vardr. Mna ehli olanlar bilirler ki dnyay istemekte, ahireti
istemekde mevcuttur.
(59) Kendilerine Tevrat ykletildii halde, onu yklenmeyenlerin hali, kitap tayan merkebin haline benzer. (Sre: 62, yet: 5.)
 www.semazen.net

Sem'nn aleyhinde bulunan kimseler, onun, ne olduunu bilmiyenlerdir. Sem, enbiyadan miras olarak
kalmtr. Sem bir raks deildir, yle bir haldir ki insan o halde kendi varlndan geer; elini, ayan ve akln
kaybeder, tamamiyle mahvolur, ite "nbvvet" de budur. Tanr Kur'anda: Onun Tanrs daa tecelli ettii vakitte,
onu para para etti ve Musa da bihu olarak yere yuvarland (Sre: I, yet: 139) buyurmutur. Peygamber'i
(selm O'nun zerine olsun) bir yaygya sarp eve getirirlerdi. Bununla beraber her grdnz sem deildir, asl
sem, kendinden gemektir. Sen: "Ben Muhammed'in mmetiyim" demiyor musunuz?" kabiliyetli bir renci
retmenin sanatn, bilgisini renir. Peygamber (selm O'nun zerine olsun) Cebrail'i melekleri ve Mira
gecesinde Tanry grd; eer sen bunlardan bir ey gremiyorsan nasl renci ve mmet olursun? Gerek mmet
ve kabiliyetli bir renci olan bir kimse, bu garip, eyleri de grr; sen ise bunlar inkr ediyorsun. Bununla
Peygamber'i inkr ettiini bilmiyor musun?

FASIL: 52

Tanrnn velisi bir rahmet madenidir. Herkes, onun grnen varlndan zevk bulur, rahata kavuur. Onun
nurundan canlanr. O nur ile hi eksilmez. Bu sfatlara sahip oimyan bir kimse, Tanrnn velisi deildir.

FASIL: 53

Gnl sahibinin sem' huzurdur. O, bu halde iken Hakla beraber ve hakkn kelamn Haktan iitmekte,
huzur iinde kendinden gemektedir. O halde byle bir harekete hell mi denilir, haram m? Velinin sfat da. Biz,
senin gsn amadk m? (Sre: 94, yet: I) buyrulduu gibi gsnn alm olmas ve iine bakt zaman,
nurdan sonsuz denizler grmesi ve bu ak denizine dalmasdr.
 www.semazen.net

FASIL: 54

Tanr, gklerin ve yerin nurudur. Onun nuru, tpk iinde kandil bulunan kk bir pencere "mikat" gibidir.
Bu kandli de kk bir ie iersindedir. (Sre: 24, yet: 35.) Mnas bu olan yette buyrulduu gibi, "Mikt" Tanr
adamlarnn gsdr. Onlarn kalbi, kandil ve kalblerindeki mna, zeytinya, Hakkn vuslat da "misbah"tr. Yerde,
gkte, arta ve krsde bulunan her mahluk, nuru bu Tanr adamlarnn kalbinden alyorlar. Byk bir sarayda asl
olan kk bir kandil, kklne karlk, sarayn her tarafn aydnlatr. nsan grnte kk bir kandil yer ve
gk de bir saray gibidir. Bu sarayda bulunan her ey o kandilden nur alr. Ve o misbah kandilin ortasndan: Tanr
yerin ve gklerin nurudur (Sre: 24, yet: 35) der. imdi ey dinleyici! Sen, o lemin nurunu, bu gnein nuru ile
karlatrma. nk bu nur hiss ve surdir. O lemin nuru ise, hayat ve yakndir! Bazan evliya ve enbiyada
bulunan o Tanrsal ve hayat, yerde ve gkte yoktur. Yer ve gk bu hayata, evliya ve enbiyann hayat ve
yaaylarnn nurundan sahiptirler ve bu da mnevi olduundan, halk bunu anlyamaz. Bu yzden Tanr: Onun
gz kaymad, dnmedi, (Sre: 53, yet: 17) buyurmutur. O halde Ulu Tanrnn mutlak gzellik gnei insanlarn
kalbinde bulunmaktadr. Bu yzden bu leme k ve nur, oradan gelir. Nur candr ve hayattr. Bunun gibi, diri ve
canl olan bir insanda gk gibi olan aydnlk candandr. Grme, iitme, koklama, tadma, dokunma, btndaki his-i
mterek, hayal, vehim, mfekkire ve hafzadan ibaret dier be duygudan mrekkep yldzlar gibi olan hassalar da
klarn candan alrlar. Yer hkmnde olan ayak, diz ve sair organlar hepsi o candan diridirler. Can onlardan
ayrlnca, bunlar kalabilirler mi? te can onlardan ayrld zaman ne yldzlar gibi olan hassalar, ne gk gibi olan
ba ve ne de yer gibi olan ayaklar kalr. Gne, ay ve yldzlar dklr ve yok olurlar. Bu hususta Kur'anda: Gne
yuvarlanp devrildii yldzlarn dkld (Sre: 81 yet: 1-2) buyrulmutur. Yer ve dalar bile zerre zerre olur;
yok olurlar. u halde hassalarn gnei, parlakl, gzellii candandr. Bunun gibi bedenin letafeti ve yer hkmnde
olan ayaklarn kuvveti de yine candandr. Bunlar, can olmaynca tl kalrlar, nursuz ve karanlk bir hale gelirler. Bu
yerin ve gn adam da evliyann canndan diridir. Hakikatte bu, Hakkn nurudur. nk onlarn vcudu, Ulu
Tanr'nn saray ve ar- azmidir. Nihayet o nur, yer ve gkten ayrlrsa, insann vcudu gibi, lemin sureti de
harap ve hibir ie yaramaz bir hale gelir. O halde her ne varsa insandadr ve lem de onlarla kaimdir. Hepsini
bandan sonuna kadar etraflca akladk sylediimiz mna zerinde dnr ve dururlarsa ne kadar ak
olduunu grrler. Tanr herkesten iyi bilir.

FASIL: 55

Zht, riyazet, namaz, niyaz, hac, zekt, talep, bir ey ekmektir. nk: "Dnya ahretin tarlasdr" (H.)
buyurulmutur. Arifin hali, tarlay bimek ve istenilen eye erimektir. O halde bu tatlerle megul olmak, ayrlk
hali yani, matlba vsl olamamaktr. Bu mnay naks iin: Mustafa (selm O'nun zerine olsun) ekseriya namazla
megul olurdu. u halde Tanryla firak halinde idi, diye misal olarak gsterilirse biz de u cevab veririz: O, bu halde
yine Tanrsna vsl olmutu; firak halinde deildi. Bunu esasen kabul edemeyiz. nk o, vhiy halinde idi. Bu hale
namaz smaz. Orada tatin, namazn ne ii var? Peygamber: "Tanr ile benim aramda yle bir zaman vardr ki o
halde ne bir neb-i mrsel ve ne bir veli benimle bir olabilir" (H.) buyurmutur. Bundan da anlalyor ki namaz, firak
halinde olur ve namaz her mminin tatinin ancak bir parasdr. Peygamberin vhiy haline, bir nebi, bir veli
samad halde, bir mminin tatinin paras olan namaz nasl sabilir? Mesel bir padiahn elinden ahin uup
avlanmak iin daha uzaklara gittii zaman, padiah davul aldrarak ve hatt yksek sesle bararak ahini geri
arr. ahin gelip padiahn bileine oturduu vakit, o ilk firak hali kalmaz. Bunun gibi Mustafa da (Tanrnn
selm ve salt O'nun zerine olsun) tecelli ve vhiy halinde tatte bulunmamtr. O halde, tatten, mahvolma
halinde idi. Tanr daha iyisini bilir.
 www.semazen.net

FASIL: 56

lfet-i hakik, Ulu Tanr'nn cisimlerinden, ahd-i elestten yedi yz bin sene evvel, onlarn ruhlar arasna
koyduu eydir. Sen yeryznde bulunan ne kadar eya, varsa hepsini sarf etsen, onlarn aralarn bulamazsn;
fakat Tanr onlarn aralarn buldu (Sre: 8, yet: 64.) Bu mnann incelenmesinin sonucu udur ki, onlar aslnda
bir eydiler, bir nurdular ve bir cevherdiler; nk insanlar, altn ve gm madenleri gibi madenlerdir (H.)
buyurulmutur. Mna leminde naslsz, benzersiz ve manev birtakm madenler, makamlar ve mertebeler vardr.
Bunlar, bilgiler arasndaki mertebe ve makam farklar gibidir. Mesel zm, zm halinde bir mertebeye sahiptir.
ira halinde baka, arap halinde ise daha baka bir makam vardr. Binaenaleyh ruhlar ayn gm madeninden
olduklar zaman hepsi gm, altn madeninden olduklar zaman da hepsi altn olurlar. Bakr, demir, tuz ve dier
eylerden olduklar vakitte aynen byle olur. O halde ruhlar, kendi madenlerinde bir cevherden olmu olurlar. te
telifin mnas, hepsinin ayn ve bir cinsten yaratlm olmasdr. Cisimler de: "Hepiniz buradan inin!" (Sre: 2, yet:
36) emri ile ayrldklar zaman, su ve amurdan olan kalplarnda mahpus kaldlar. imdi tekrar birbirleriyle, eskiden
olduu gibi birletiler. Eer: "Biz bu lemde ayn cinsten olmyan eyler arasnda da birleme gryoruz" diye
sorarlarsa onun, zahir bir birleme olduunu syliyebiliriz. Mesel unun gibi: Deve, kz ve at bir iple balasan
zahiren birbirleriyle bal grnrler; fakat aslnda yani, mna itibariyle, birbirlerinden ok uzaktadrlar. Bunun iin
o ipi zdn zaman her biri, kendi cinslerine doru gider. nk: "Her ey aslna dner" buyurulmutur. Bunun
gibi, gvercin, kumru, ahin ve blbl ve daha baka kular bir kafese koysalar, bir kafeste ve bir arada
bulunmalarna ramen, hibir zaman onlar arasnda hakik bir anlama, kaynama ve huzur meydana gelemez.
Kafes krld zaman her biri kendi cinsine katlr. Bunun pek ok rnekleri vardr. Akll olana bir iaret yetiir ve bu
azdan ou anlar.

Bir emrin sultana ve bir askerin kumandanna ball mansup, yardmlama ve hil'at gibi dnya
menfatleri yzndendir. Onlar bir araya getiren, birbirlerine balyan ipler, yalnz bu sebeplerdir. Bu sebepler
ortadan kalkar veya deiirse, onlar birbirinden nefret ederek ayrlrlar. Fakat, mmetin nehiye ve mridin eyhe
ball tamamiyle sebepsizdir. Hatt onlar mallarn, canlarn, Peygambere ve eyhe feda ederler. Bunlar iin,
kendi anne, baba ve kardelerinden uzaklarlar; hatt icabnda onlara kl bile ekerler. Peygamber (Tanr'nn
selm ve salt O'nun zerine olsun) zamannda O'na balananlar, bu sevgileri yznden, kendi annelerini,
babalarn ve kardelerini ldrdler. te hakiki lfet ve ballk budur. Binaenaleyh her ruh, ayn cinsten
olmadndan, her birinin ayr bir gdas ve merebi vardr. nk: Herkes bunlardan kendi imesine mahsus pnar
bilmitir. (Sre: 2, yet: 57) buyurulmutur. Fakat, kr ve cahil olan bir kimse, bunlarn hepsini bir bilir ve hepsine
kar ayn tarzda hareket eder; hepsiyle ayn ekilde konuur. Bunun aksine olarak, gren ve bilen bir kimse, cisim
kafeslerindeki kular gibi, hapsolan ruhlara bakarsa, her kuun yiyeceinin ve yeminin, baka trl olduunu anlar
ve bilir. Bunlarn hepsini bir saymaz. Hepsine, tek ve ayn insan, demez.

nsanlara akllan lsnde sz syleyiniz.

Sultan Veledin Marifi sona erdi.

(Tanr O'nun aziz olan ruhunu takdis etsin.)

www.semazen.net
Sema Safa, Cana ifa, Ruha Gdadr...