CRNA GORA

MINISTARSTVO PROSVJETE I SPORTA

ZAVOD ZA KOLSTVO

Predmetni program

EKOLOGIJA

I ili II razred togodinje srednje strune kole

Podgorica
2011.
Predmetni program EKOLOGIJA za I ili II razred trogodinje srednje strune kole izradila je Komisija u sljedeem sastavu:

Blaenka Petrievi, predsjednica

Katarina Todorovi, lanica
Sonja Krivokapi, lanica

Nacionalni savjet za obrazovanje je na sedmoj sjednici odranoj 31. 08. 2011.godine donio predmetni program EKOLOGIJA za I ili II razred
trogodinje srednje strune kole.

2
1. NAZIV NASTAVNOG PREDMETA

EKOLOGIJA

NAZIV PREDMETNOG PROGRAMA

EKOLOGIJA

2. ODREENJE PREDMETNOG PROGRAMA

a) Priroda i namjena predmetnog programa

Ekologija kao bioloka disciplina prua znanja o raznolikim odnosima koji vladaju u prirodi. Razumijevanje tih odnosa omoguava i razumijevanje
mjesta koje ovjek ima u ivom svijetu, kao i ulogu koju ostvaruje. Kroz predviene sadraje potrebno je shvatiti sloenost, meupovezanost i
meuzavisnost raznovrsnih faktora kojima se regulie funkcionisanje biosfere kao vrhunca objedinjenosti ive i neive prirode. Uenici/e stiu
znanja koja im omoguavaju bolje razumijevanje prirode i ivota. Istovremeno oblikuju i pozitivan odnos prema prirodi i zatiti ivotne sredine.

Uenici/e kroz nastavu ekologije treba da steknu osnovna znanja o ovjeku kao dijelu prirode, sa kojom treba uspostaviti odrivi razvoj. Dobro
poznavanje ekolokih procesa doprinosi razvijanju ekoloke svijesti i razumijevanju potrebe da se zatiti ivotna sredina. Dobijanjem informacija iz
vie izvora uenici/e, otkrivaju sutinu obraenih sadraja, uporeuju i kritiki prihvataju, prosuuju podatke i informacije, stiu sposobnost da
analiziraju i povezuju. To im omoguava dublje razumijevanje sadraja i razumijevanje meusobnih povezanosti i meuzavisnost u prirodi.

U nastavi ekologije, teorijska znanja se prepliu sa metodama neposrednog posmatranja, eksperimentalnog i terenskog rada. To uenicima/ama
daje mogunost da aktivno stiu znanje, uspostavljaju neposredan dodir sa prirodom i dou do odreenih otkria sopstvenim traenjem i
otkrivanjem.

b) broj asova po godinama obrazovanja

OBLICI NASTAVE
RAZRED/ fond asova
T V Otvoreni dio programa

5 asova = 14.3%
I ili II 35 asova 18 12
T teorijski i drugi oblici nastave za sve uenike/ce u odjeljenju.
V vjebe i drugi oblici nastave kod kojih se odjeljenje dijeli na manje grupe. To su razliiti oblici participatornog uenja iji je cilj da se uenici/e
to vie podstaknu da samostalo ue, uvjebavaju i istrauju.

3
Predmetni program ekologija, sa jednim asom nedjeljno, izuava se u prvom ili drugom razredu strunih kola za trogodinje obrazovne profile.
Od ukupnog fonda asova (35), oko 15 % asova predstavlja otvoreni dio programa. Otvoreni dio programa predvien je za sadraje za koje
postoje posebna interesovanja uenika/ca, nastavnika/ca i lokalne zajednice. Lokalna zajednica se po pravilu teko ukljuuje, tako da ove asove
uglavnom osmiljavaju uenici/e i nastavnici/e.

U ovom programskom dijelu nastavnik/ca moe vie naglasiti interesovanja uenika/ca, njihov samostalni istraivaki rad koji treba povezati sa
strukom uenika/ca.

3. OPTI CILJEVI PREDMETNOG PROGRAMA

Nastava ekologije treba da ueniku/ci da primjenjiva znanja, koja su neophodna za ivot pojedinca, (npr. znanja o vazduhu, svjetlosti, vodi,
biljkama i njihovom znaaju za ovjeka), znanja koja su od ireg znaaja za drutvo (meuzavisnost i povezanost ovjeka i prirode, znaaj
ouvanja okoline, razvijanje ekoloke kulture, odgovornosti, spoznaje da dananje djelovanje na zatiti sredine direktno utie na kvalitet ivota
buduih generacija).

Ciljevi uenja ekologije su da uenici/e:

- usvoje nova i proire znanja o ivom svijetu steena u osnovnoj koli;
- razvijaju sposobnosti za prouavanje prirodnih procesa i pojmova;
- samostalno dolaze do odreenih saznanja i oblikuju pozitivan odnos prema prirodi;
- naue da steena znanja funkcionalno primjenjuju;
- shvate ulogu i znaaj ekologije u sistemu nauka;
- razvijaju sposobnosti za uoavanje i razumijevanje ekolokih problema;
- razumiju strukture ekosistema i odnosa koji vladaju u prirodi;
- upoznaju dinamiku odnosa u zajednici, meuzavisnost, probleme i rizike;
- razvijaju ekoloki nain razmiljanja i ekoloku kulturu;
- formiraju stav o racionalnom i razumnom korienju prirodnih resursa;
- prihvataju da je ouvanje, unapreivanje i atita zdrave prirode i njihov zadatak;
- razviju svijest o ogranienosti hrane i drugih prirodnih resursa neophodnih za ivot;
- razviju logiko miljenje i sposobnost uoavanja uzrono-posljedinih veza;
- osposobe se da samostalno koriste jednostavnije metode i tehnike u istraivanju odreenog problema;
- naue da steena znanja funkcionalno primjenjuju.

Razvijaju razliite vjetine:

- komunikacijske (pisanje, izraavanje miljenja, voenje dijaloga, interpretiranje informacija),

- istraivake (opaanje, planiranje, spoznaja, razvrstavanje, mjerenje, eksperimentisanje, izrada izvjetaja, izvjetavanje, izrada jednostavnijih
tematskih projekata),

- drutvene (preuzimanje odgovornosti za rad u grupama, razumijevanje, prihvatanje i potovanje razliitosti, potovanje prirodnog i kulturnog
nasljea, aktivan odnos prema tradiciji, briga za druge, tolerancija i humanost).

4
- Takoe uenici/e razvijaju vjetine samospoznaje, perceptivno saznavanje objektivne stvarnosti, konstruktivan odnos prema prirodi i okolini,
stiu samopouzdanje, vjetinu analize i izbora sopstvenih ivotnih vrijednosti.

4. SADRAJI I OPERATIVNI CILJEVI PREDMETNOG PROGRAMA

TEMA: Osnovni pojmovi ekologije
Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi-sadraji Korelacija

Uenik/ca treba da: Uenici/e:

- razgovaraju o ivotnoj sredini, ivotna sredina, Geografija
- zna ta je ivotna sredina, ekolokom faktorima i meuzavisnosti ekoloki faktori Zemljite (pedosfera).
u prirodi, (abiotiki, biotiki), Hemija
- razlikuje ekoloke faktore, biocenoza, Osobine vode.
- stiu nova znanja, pitaju i konkurencija,
- objanjava simbiontske i komentariu, simbioza, Fizika
konkurentske odnose, mutualizam, Svjetlost.
- Vjeba: Temperatura i vlanost komensalizam,
- razumije znaaj meuzavisnosti vazduha, kao i brzina vjetra; grafiki amensalizam, Korelacija je mogua sa nizom strunih
organizama. predstavljaju i analiziraju parazitizam. predmeta, koji nijesu zastupljeni na svim
meuzavisnost, smjerovima za koji je ovaj program
predvien (npr. Pedologija, Meteorologija,
- obilaze najblii biotop u cilju Mikrobiologija itd).
upoznavanja biocenoza i uticaja
ekolokih faktora koji djeluju na njihov
opstanak,

- daju primjere simbiontskih i

konkurentskih odnosa,

- koriste razliite izvore literarure za

nalaenje zanimljivosti o
meuzavisnosti u prirodi.

5
TEMA: Odnos organizma i spoljanje sredine
Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi-sadraji Korelacija

Uenik/ca treba da: Uenici/e:

- objanjava promjenljivost ekolokih
faktora u vremenu i prostoru,
- zna ta je ekoloka valenca,
- objanjava na primjeru ivotne-ekoloke
forme i ekoloku niu.
- razgovaraju o promjenljivosti ivotna forma, Korelacija je mogua sa nizom strunih
ekolokih faktora, ekoloka valenca, predmeta, koji nijesu zastupljeni na svim
- uoavaju i razlikuju znaenje ekoloka nia smjerovima za koji je ovaj program
datih pojmova, eurivalentnost, predvien (npr. Botanika, Zoologija itd).
- istrauju uslovljenost ekolokih stenovalentnost,
faktora u prostoru i vremenu, homologni organi,
analogni organi.
- uporeuju ivotne forme kaktusa i
mljeika, pingvina i morskih
kornjaa,

- Vjeba: fenoloka posmatranja na

biljkama po izboru,

- na terenu objanjavaju pojmove

ekoloke nie i ivotne forme,
analiziraju ih pravei razlike medju
njima.

TEMA: Pojam populacije i njene osnovne odlike

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi-sadraji Korelacija

Uenik/ca treba da: Uenici/e:

- zna ta je populacija i koje su njene
odlike,
- zna od ega zavisi brojnost
populacije,
- razumije znaaj migracija.
- upoznaju odlike populacije, Populacija, Geografija
- istrauju meuzavisnost populacija, prostorni raspored, Prirodna sredina i ovjek, Ljudska
- Vjeba: Gustina populacije ili natalitet, populacija, migracije.
jedinki neke vrste po izboru, mortalitet,
- razgovaraju o analogiji ljudske polna struktura, Korelacija je mogua sa nizom strunih
populacije sa drugim populacijama, uzrasna struktura, predmeta, koji nijesu zastupljeni na svim
- grafiki prikazuju uzrasnu i polnu migracije. smjerovima za koji je ovaj program
strukturu uenika/ca u odjeljenju. predvien (npr. Botanika, Zoologija itd).

6
TEMA: Biotop, biocenoza, ekosistem
Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi-sadraji Korelacija

Uenik/ca treba da: Uenici/e:

- zna ta je biocenoza,
- objanjava odnose ishrane u
biocenozi,
- zna ta gradi jedan ekosistem i
biosferu,
- objanjava odnose u ekosistemu,
- objanjava kruenje materije,
- objanjava neprekidni proces
razmjene materije i energije u
ekosistemu.
- razgovaraju o primjerima organizacije Biocenoza, Geografije
i meusobnih odnosa u bioceniozi, biotop, Atmosfera, hidrosfera.
biosfera,
- analiziraju pojedine ekosisteme i ekosistem,
njihove sastavne elemente, akcija,
reakcija,
- formiraju lanac ishrane, po izboru, koakcija,
koristei steena znanja, trofika piramida,
proizvoai,
- na primjerima trofikih lanaca potroai,
analiziraju kruenje i akumulaciju razlagai,
toksinih materija u ekosisitemu i lanci ishrane,
biosferi, paraziti.
- kreativno predstavljaju kruenje
materije, proticanje energije i lance
ishrane,
- istrauju spratovnost u nekom
ekosistemu i piu seminarske radove,
- grafiki predstavljaju tipove trofikih
piramida (brojnosti, biomase,
energije),
- istrauju razliite izvore literature i
pronalaze zanimljive primjere.

TEMA: Biogeni (biogeohemijski) ciklusi

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi-sadraji Korelacija
Uenik/ca treba da: Uenici/e:
- objanjava biogene cikluse, - razgovaraju o kruenju vode i Biogeni ciklusi,
kiseonika u prirodi, i pronalaze kruenje ugljenika, Hemija
zakonitosti u procesima kruenja, kruenje fosfora, Nemetali
- razgovaraju o znaaju azota, fosfora, kiseonika. Organska i neorganska jedinjenja
- razumije znaaj kruenja razliitih ugljenika i drugih elemenata,
elemenata u prirodi. - analiziraju znaaj uzgajanja
mahunarki na poljoprivrednom
zemljitu.

7
TEMA: ivotne oblasti
Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi-sadraji Korelacija
Uenik/ca treba da: Uenici/e:
- objanjavaju pojam ekosistema i
- razumije ta su biomi i ivotne oblasti, njihovog grupisanja u biome, Eufotina zona, Geografija
- razgovaraju o biomu mora, kreativno batijalna zona, Biosfera
- zna da sva mora na Zemlji ine predstavljaju i objanjavaju raspored abisalna zona, Planeta Zemlja
jedinstven biom, ivotnih zona u moru, neritska zona,
- Istrauju (teren ili literaturu) organizme okeanska ivotna zona, Korelacija je mogua sa nizom strunih
- zna osnovne ivotne zone mora i koji ive na grebenima, uz obalu mora, pelaki organizmi, predmeta, koji nijesu zastupljeni na svim
faktore koji ih uslovljavaju, koje povremeno zapljuskuju talasi, bentos, smjerovima za koji je ovaj program
pronalaze zakonitosti i zanimljivosti i plankton, predvien (npr. Pedologija, Botanika,
- objanjava prilagoenosti morskih predstavljaju ih, nekton, Zoologija itd).
organizama, - na osnovu usvojenog znanja, prave
raspored ivotnih zona u jezeru,
- -zna odlike bioma kopnenih voda, - analiziraju analogiju izmeu bare i stajae vode,
jezera, jezera i rijeke, tekue vode,
- uporeuje prilagoenosti nekih - razgovaraju o stajaim i tekuim zonalnost,
organizama kopnenih i vodenih vodama, perifiton,
ekosistema, - na primjerima Skadarskog jezera i neke neuston,
rijeke uporeuj uslove ivota, zonalnost,
biljni i ivotinjski svijet,
- rade seminarske radove iz ove oblasti,
- uporeuju uslove ivota na kopnu i u tropske ume,
- zna osnovne razlike uslova ivota u vodi, listopadne ume,
vodi i na kopnu, - objanjavaju osnovne tipove bioma, tajga,
prema geografskoj irini i nadmorskoj tundra,
- uporeuje osnovne tipove bioma u visini, stepa,
okviru suvozemne oblasti ivota, - istrauju literaturu vezanu za razliite savana,
rasporeenih prema klimatskim biome (pustinja, makija, gariga, kr, pustinja,
zonama. tajga, tundra, dungla), nalaze makija,
zanimljivosti i kreativno ih predstavljau ikara,
(rade panoe, seminarske radove itd), kr.
- uporeuju prilagoenosti ivih bia
razliitih suvozemnih bioma,
- istrauju razliite izvore literature,
kreativno predstavljaju rezultate rada,
prave panoe, piu seminarske radove,
npr:
Oblinji vodeni ekosistem,
Voda kao stanite,
Akvatini biomi i njihova produktivnost,
Uticaj ovjeka na vodene biome, itd.

8
TEMA: Zagaivanje, zatita i unapreenje ivotne sredine
Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi-sadraji Korelacija
Uenik/ca treba da: Uenici/e:
- razgovaraju o razliitim izvorima
- objasni pojam zagaenja, zagaenja u svojoj okolini, Ekotoksikologija,
- navodi izvore zagaivanja ivotne - upoznaju naine dospijevanja Geografija
sredine, zagaujuih materija u na kancerogen, Planeta Zemlja i njena zatita.
- zna kako zagaujue materije organizam i posljedice njihovog mutagen,
dospijevaju u organizam (biljaka, prisustva,
ivotinja i ovjeka), - istrauju zagaujue materije iz detoksikacija, Hemija
- objasni pojmove ekotoksikologija, neposredne okoline, analiziraju i Nemetali
toksino dejstvo, detoksinacija, predlau mjere preventivnog maligna oboljenja, Organska i neorganska jedinjenja i
- prepozna i objasni posljedice djelovanja, metode odvajanja.
trovanja na organizam, - piu seminarske radove na teme efekat staklene bate,
- zna kako postupiti u sluaju iz ove oblasti kao npr: Negativni
trovanja, efekti nikotina na ovjeije ozonski omota, Fizika
- razlikuje bisferu, hidrosferu i zdravlje, Zvuk, radioaktivnost itd.
atmosferu, - uporeuju pojmove iz ove oblasti i smog,
- poznaje uzroke i mehanizam razgovaraju o njihovoj Korelacija je mogua sa nizom
zagrijavanja Zemljine atmosfere, meuzavisnosti, kisele kie, strunih predmeta, koji nijesu
- zna efekat staklene bate i koje - razgovaraju o lokalnim izvorima zastupljeni na svim smjerovima za koji
su njegove mogue posljedice, zagaivanja vazduha i njihovom je ovaj program predvien (npr.
- objanjava posljedice oteenja uticuju na ovjeka, Metalurka grupa predmeta, itd).
ozonskog omotaa, - analiziraju zastupljenost biolokih
- razumije antropogeni uticaj na mjera zatite u svom gradu,
kvalitet biosfere, atmosfere i - istrauju razliite izvore literature,
hidrosfere, kreativno predstavljaju rezultate
- navodi posljedice globalnog rada, prave panoe, piu
zagaenja vazduha, seminarske radove, iz ove oblasti filteri i bioloke mjere zatite vazduha,
- razumije posljedice kiselih kia, na primjer: Oteenje ozonskog
- objanjava mjere za smanjivanje omotaa, Globalne posljedice
zagaenosti vazduha, zagaenja vazduha i slino, indikatori kvaliteta voda (fiziki,
- objanjava izvore i vrste - razgovaraju o izvorima hemijski bioloki),
zagaivanja voda, zagaivanja vode u neposrednoj eutrofizacija,
- zna kriterijume odreivanja okolini,
kvaliteta voda, - analiziraju uinak lokalnog
- objanjava pojam eutrofizacije, zagaivanja na globalnom nivou, preiavanje,
- objanjava mjere zatite voda od - razgovaraju o otpadnim vodama i

9
 zagaivanja,
- objanjava samopreiavanja
voda,
- zna osnovne oblike zagaivana
zemljita,
- zna mjere zatite zemljita od
zagaivanja,
- razumije znaaj pravilnog
deponovanja otpadaka
(deponije),
- zna naine zagaivanje hrane,
- zna kako se hrana ispravno
skladiti,
- objanjava preventivne mjere
zatite i kontrole hrane,
- zna prirodne i vjetake izvore
zraenja,
- razumije koji su bioloki efekti
zraenja,
- zna kako se vri kontrola i zatita
od radijacije,
- objanjava pojam buka, vibracije,
- objanjava negativna dejstva
buke i vibracije na ljudsko
zdravlje,
- zna mjere zatite od buke i
vibracije,
- objanjava pojam monitoringa,
- razumije znaaj biolokog
monitoringa.
posljedicama njihovog dejstva, samopreiavanje,
- razgovaraju o pojavi i uzrocima
cvjetanja voda,
- istrauju razliite izvore literature, kolektori za preiavanje otpadnih
kreativno predstavljaju rezultate voda,
rada, prave panoe, piu
seminarske radove, npr:
erozija,
Zagaivanje oblinjeg vodenog pesticidi,
ekosistema, vjetaka ubriva, jalovine,
Voda kao stanite i posljedice njenog deponije,
zagaivanja, kisele kie,
Akvatini biomi i njihova produktivnost, kompost,
Uticaj ovjeka na vodene biome, itd. recikliranje,
- razgovaraju o upotrebi pesticida i
njihovom dejstvu,
- istrauju i biljee, koliko
poljoprivrednici koriste pesticide i
vjetaka djubriva,
- analiziraju anlternativne naine
zatite biljaka i obogaivanja
zemljita (organska proizvodnja),
- obilaze lokalne deponije i
kreativno predstavlju saznanja,
zapaanja, prednosti i nedostatke,
- razgovaraju o aditivima koji se
esto koriste,
Vjeba: Analiza deklaracija o sastavu
nekih namirnica (napici, slatkii itd) i
predstavljanje rezultata,
- razgovaraju o genetiki aditivi,
modifikovanim organizmima
(GMO), hormoni,
- razgovaraju o razliitim oblicima ambalaa,
zraenja i njihovom uticaju na
10
 ovjeka, GMO,
- koriste dostupne podatke o radijacija,
deavanjima i posljedicama prirodna radijacija,
dejstva u ernobilu, Japanu, i
analiziraju ih, vjetako zraenje,
- istrauju strunu literaturu o
uticaju rendgenskih zraka na na somatski efekti,
organizam i kreativno
predstavljaju rezulte, genetski efekti,
- piu seminarske radove na teme:
Deponovanje radioaktivnog mutacije,
otpada, uticaj radiaktivnih
groborana, nuklearno naoruanje i
izvori energije itd, letalne doze,
- istrauju izvore buke u
neposrednoj okolini i predstavljaju
rezultate i mjere zatite od buke,
- analiziraju shemu jaine i uticaja
ratliitih izvora buke, buka,
- razgovaraju o nainu i mjestu vibracije,
mjerenja nivoa zagaenja bel (B),
(monitoring i monitoring stanice na decibel (Db) ,
razliitim mjestima u gradu), izolacija,
beumne maine,
Vjeba: Analiza jednog izvjetaja o
zagaenosti,
Vjeba: Zastupljenost liaja i mahovina monitoring,
na nekom podruju, bioindikatori.

- analiziraju znaaj monitoriga i

vrste monitoringa u Crnoj Gori.

11
TEMA: Zatita prirode
Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi-sadraji Korelacija

Uenik/ca treba da: Uenici/e:

Geografija
- zna koji su Nacionalni parkovi u - pronalaze zanimljivosti o nekim In situ, Nacionalni parkovi i zatita prirode.
Crnoj Gori i okruenju, Nacinalnim pakovima i kreativno ih ex situ,
predstavljaju, introdukcija,
- poznaje neke zatiene vrste, Crvena knjiga,
- razgovaraju o zatienim vrstama i Crvena lista,
- zna osnovne kriterijume za primjenu znaaju ouvanja biodiverziteta, Biodiverzitet.
razliitih mjera zatite,
- - analiziraju zatitu ivotne sredine u
- objanjava znaaj zatite prirode. Crnoj Gori.

5. DIDAKTIKE PREPORUKE
Nastavnik/ca podstie interakciju nastavnik/ca uenik/ca i razmjenu izmeu samih uenika/ca; povezuje gradivo sa postojeim vankolskim
znanjima i iskustvima uenika/ca, otvara mogunost da uenika/ca slobodno pita, istrauje. Ukazuje na tijesnu vezu prirodnih nauka, na ishodita
ekologije za razvoj medicine, farmakologije, poljoprivrede, umarstva itd. Ukljuuje saznanja o promjenama i kvalitetu ivotne sredine, namjernim i
nenamjernim posljedicama ovjekovog djelovanja na ekosisteme. Podstie uenike/ce na traenje rjeenja, nastalih problema u skladu sa
prirodom;
upoznaje ih sa najugroenijim vrstama u Crnoj Gori, a uenici/e ocjenjuju znaaj zatienih vrsta.
Nastavnik/ca aktivira uenika/cu mobilisanjem prethodnih znanja i iskustava, upuivanjem na samostalno pronalaenje relevantnih informacija, na
slobodno razmiljanje; prua podrku u realizaciji projekata, podstie na argumentovano diskutovanje i sueljavanje stavova pri pojavi
odreenih problema, itd. Podstie uenike/ce da postavljaju pitanja, trae najbolja rjeenja u savladavanju odreenih tekoa, pomae da
prepoznaju upotrebljivost novosteenih znanja u svakodnevnom ivotu, itd. Vrednuje i procjenjuje ponaanje uenika/ca u procesu kooperativnog
uenja.

Nastavnik/ca upuuje i podstie uenike/ce da sistematski prikupljaju informacije iz literature, sa Interneta, iz novina, sa audio kaseta itd. iz ove
oblasti.

Nastavnik/ca organizuje terenski rad uenika/ca tokom koga e (npr. ekoloke faktore) posmatrati, analizirati i uporeivati najblie ekosisteme.
Terenski rad se moe organizovati i po grupama koje e dobiti specifine zadatke, a rezultate predstaviti svim uenicima/ama. (Npr. Terenski
rada: Posmatranje i analiza razliitih tipova stanita i ivotnih zajednica. Takoe se preporuuje da nastavnik/ca zada i domae zadatke
uenicima/ama, a nakon toga i organizuje tribine na razliite teme npr. Povezanost organizama u procesu kruenja materije i protoka energije itd).

12
Nastavnik/ca e razvijati grupni oblik rada i pravilan odnos prema radu. Sve laboratorijske vjebe koje nije mogue realizovati nastavnik/ca treba
da objasni, sa posebnim akcentima na njihove rezultate ili da nae alternativni nain za njihovu realizaciju. Organizuje praenje sezonskih
promjena u najbliem ekosistemu; inicira izradu fenolokog kalendara, obilazak nekog izvora zagaivanja, posjetu sanitarnoj deponiji i postrojenja
za reciklau, rasporeuje zadatke i seminarske radove uenicima/ama. Pomae uenicima/ama u pripremi jasne, efektne prezentacije i izvjetaja
o rezultatima grupnog rada. Nastavnik/ca upuuje uenike/ce kako da sreuju, klasifikuju i izlau materijal; pomae u izradi zidnih novina, izradi
slikovnog prikazivanja promjena u ekosistemima, prihvata inicijativu uenika/ca, vodi aktivnosti, animira, koordinira i prati slijedei didaktika
naela (od poznatog ka nepoznatom, od blieg ka daljem, od konkretnog ka apstraktnom, od posebnog ka optem). Nastavnik/ca prua pomo u
prikupljanju materijala, daje instrukcije u vezi sa korienjem prikupljenog materijala, demonstrira lino prikupljeni materijal, podstie uenike/ce na
preuzimanje inicijative, na lini doprinos u radu, organizuje rad u grupama ili parovima.

6. KORELACIJE MEU PREDMETIMA

Korelacije meu predmetima su date u tabeli.

7. STANDARDI ZNANJA
Uenik/ca treba da zna:
- objasniti osnovne ekoloke pojmove
- razlikovati abiotiki i biotiki faktore
- na primjeru objasniti tipove simbioza
- objasniti ivotnu formu
- uporediti homologne i analogne organe
- objasniti ekoloku niu
- objasniti ekoloku valencu
- objasniti populaciju i njene odlike
- objasniti povezanost ekositema, biocenoze, biotopa i biosfere
- objasniti pojam ekosistema i biosfere
- procese kruenja materija i proticanja energije u prirodi
- objasniti izvore i posljedice lokalnog i globalnog zagaenja ivotne sredine
- kako nastaju kisele kie
- ta su pesticidi
- koji su prirodni i vjetaki izvori radioaktivnosti
- bioloke efekte radioaktivnog zraenja
- naine i metode za zatitu i unapreenje prirode
- poznaje objekte u prirodi koji su zatieni
- da nabroji Nacionalne parkove u Crnoj Gori

13
8. NAINI PROVJERE ZNANJA I STRUNE OSPOSOBLJENOSTI

Ocjenjuje se rad uenika/ca tokom itave godine. Provjeravanje znanja vri se usmeno i putem zadataka objektivnog tipa. Ocjenjuju se i vjebe,
kao i seminarski radovi sa nainom prezentacije. Znanje kojim mora ovladati svaki uenik/ca je odreen standardima znanja.

9. RESURSI ZA REALIZACIJU
9.1. Materijalni uslovi, standardi i normativi za nastavu biologije u srdnjim strunim kolama:
Za izvoenje nastave biologije kola treba da ima odgovarajue opremljen kabinet, kao i strunu literaturu u kolskoj biblioteci.

Tehnika pomagala:
Nastavno sredstvo Tehniki opis nastavnog sredstva Normativi i standardi
TV prijemnik Kolor televizor 1
Raunar- laptop Raunar - laptop 1
Projektor Projektor 1
CD plejer CD plejer 1
dijaprojektor dijaprojektor 2
grafoskop grafoskop 2
Komplet za terenski rad Lopata, ega, pijuk 1
Rune lupe Rune lupe 30

Laboratorijski pribor:
Nastavno sredstvo Tehniki opis nastavnog sredstva Normativi i standardi
Pribor za mikroskopiranja Mikroskopska stakla 100
Pokrovne ljuspe 100
Makaze 10
Pincete 10
Skalpel 10
Stalak za epruvete Stalak za epruvete 10
Komplet etki za ienje Komplet razliitih etki za ienje stakla razliitih 1
stakla veliina
Komplet alkoholnih flomastera Alkoholni flomasteri za pisanje po staklu 10
Potroni materijal Hemikalije koje koriste pri izvoenju pojedinih
vjebi

14
Stakleni pribor:
Nastavno sredstvo Tehniki opis nastavnog sredstva Normativi i standardi
Set aa Staklene ee razliite veliine 10
Epruveta Standardne laboratorijske 100
Petrijeve olje staklene 10
Lijevak Stakleni lijevci razliite veliine 5
Set mjernih posuda Staklenih i plastinih razliitih veliina 10
Set staklenih tapia Stakleni tapii razliite veliine 5

Ostala pomagala i uila:

Nastavno sredstvo Tehniki opis nastavnog sredstva Normativi i standardi
CD CD sa sadrajima na teme: AIDS, fotosinteza, 1
lanci ishrane, odabrani ekosistemi Crne Gore,
rijetke i zatiene biljne i ivotinjske vrste u
Crnoj Gori ...
Zidne slike zidne slike na teme: kruenje materije i 1
proticanje energije, znakovi za opasnost pri
radu u laboratoriji
Set slajdova Slajdovi Nacionalni parkovi Crne Gore 1

9.2. Literatura:

1. Blaenka Petrievi, Marko Karaman, Katarina Todorovi- Biologija za drugi razred opte gimnazije, ZUNS Podgorica, 2008.
2. Blaenka Petrievi, Marko Karaman, Katarina Todorovi- Radna sveska za drugi razred opte gimnazije, ZUNS Podgorica, 2008.
3. Dinko Tuhtar, Zagaenje zraka i vode, IGKRO Svjetlost , OOUR Zavod za udbenike Sarajevo, 1979. god.
4. Dragoslav Marinkovi, Ivo Savi, Boidar Djuri, Veljko Terzija, Biologija za IV razred gimnazije, ZUNS, Beograd, 1994. god.
5. Ivo Savi, Veljko Terzija, Ekologija i zatita ivotne sredine, za prvi razred srednjih kola, ZUNS, Beograd.

10. PROFIL I STRUNA SPREMA NASTAVNIKA/CA I STRUNIH SARADNIKA/CA

Nastavnik/ca je osposobljen/na da predaje biologiju u srednjim strunim kolama ako je zavrio/la studije biologije.
Laborant/kinja treba da ima zavrenu najmanje srednju kolu datog usmjerenja ili gimnaziju.

15