Gruaja Ne Islam

N emr t All-llahut, t Gjithmshirshmit, Mshiruesit!
GRUAJA N ISLAM
Dr. Bekir Topallogllu
T gjitha t drejtat e ktij libri i takojn autorit
Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 2

HUTBEJA LAMTUMIRSE..................................................................................................................................................................................................10
PARATHNIE ...................................................................................................................................................................................................................13
HYRJE ............................................................................................................................................................................................................................16
I. GRUAJA NGA ASPEKTI I KRIJIMIT.................................................................................................................................................................................16
KRIJIMI I GRUAS SIPAS BIBLS........................................................................................................................................................................................16
KRIJIMI I GRUAS SIPAS ISLAMIT ......................................................................................................................................................................................18
II. BARAZIA FEMR - MASHKULL, REVOLUCIONI ISLAM ..................................................................................................................................................21
ZAKONET E GABUESHME DHE BESTYTNIT ELIMINOHEN............................................................................................................................................... 24
BARAZIA SHPIRTRORE...................................................................................................................................................................................................26
KURANI DHE GRUAJA ...................................................................................................................................................................................................28
GJYKIMI LIDHUR ME BOTN ..........................................................................................................................................................................................29
III. MENDIMET E DISA DIJETARVE T PERNDIMIT LIDHUR ME T DREJTAT E GRUAS N ISLAM.....................................................................................30
LIBRI I PAR.................................................................................................................................................................................................................. 34
GRUAJA DHE FAMILJA ................................................................................................................................................................................................... 34
I. PRIRJA PR SEKS........................................................................................................................................................................................................ 34
II. MARTESA................................................................................................................................................................................................................... 36
NEVOJA PR MARTES ................................................................................................................................................................................................... 37
GJYKIMET PR MARTESN..............................................................................................................................................................................................38
SHT MARTESA?........................................................................................................................................................................................................40
III. LIRIA N MARTES ....................................................................................................................................................................................................41

MARTESA E NJ MUSLIMANEJE ME NJ JOMUSLIMAN................................................................................................................................................... 42
MARTESA ME FEMR JOMUSLIMANE...............................................................................................................................................................................45
TAKIMI I BASHKSHORTVE T ARDHSHM .................................................................................................................................................................... 47
IV. SHTJET TJERA LIDHUR ME KURORN.....................................................................................................................................................................50
VETIT Q KRKOHEN TEK GRUAJA................................................................................................................................................................................50
VETIT Q DUHET TI KET BURRI .................................................................................................................................................................................52
KUFUV (NGJASHMRIA) ................................................................................................................................................................................................. 53
KRITIKA DHE PREFERIME ...............................................................................................................................................................................................54
T KRKUARIT E VAJZS ................................................................................................................................................................................................58
MEHRI DHE DHURATA....................................................................................................................................................................................................59
V. PENGESAT N MARTES ............................................................................................................................................................................................. 63
AFRSIA E QUMSHTIT...................................................................................................................................................................................................65
MARTESA ME GRUAN E PAMORALSHME...........................................................................................................................................................................68
MARTESA E PRKOHSHME ............................................................................................................................................................................................69
PJESA E DYT................................................................................................................................................................................................................70
HYRJE ...........................................................................................................................................................................................................................70
I. POZITA E GRUAS N FAMILJEN ISLAME ......................................................................................................................................................................71
AFTSIT FIZIOLOGJIKE DHE PSIKOLOGJIKE T BURRIT DHE GRUAS ...............................................................................................................................71
NDARJA E OBLIGIMEVE.................................................................................................................................................................................................. 74
DOMINIMI I BURRIT....................................................................................................................................................................................................... 76

II. T DREJTAT DHE OBLIGIMET E NDRSJELLA T BASHKSHORTES DHE BASHKSHORTIT ..............................................................................................82
T DREJTAT E GRUAS NDAJ BURRIT................................................................................................................................................................................83
T DREJTAT E BASHKSHORTES......................................................................................................................................................................................84
E DREJTA E BURRIT NDAJ GRUAS ...................................................................................................................................................................................90
DISA SHTJE LIDHUR ME JETN SEKSUALE...................................................................................................................................................................95
GJENDJET SPECIFIKE T GRUAS......................................................................................................................................................................................95
MARDHNIET SEKSUALE...............................................................................................................................................................................................98
T PENGUARIT E FORMIMIT T FMIJS ....................................................................................................................................................................... 100
ASGJSIMI I EMBRIONIT T FMIJS (ABORTI) ............................................................................................................................................................. 102
III. POLIGAMIA............................................................................................................................................................................................................. 104
MARTESA ME SHUM GRA N SISTEMIN E VJETR JURIDIK RELIGJIOZ ......................................................................................................................... 105
POLIGAMIA N ISLAM....................................................................................................................................................................................................107
A KA NEVOJ PR POLIGAMI?.......................................................................................................................................................................................110
IV. SHKURORZIMI........................................................................................................................................................................................................ 116
SHKURORZIMI GJAT HISTORIS .................................................................................................................................................................................. 117
SHKURORZIMI N BIBL.............................................................................................................................................................................................. 119
SHKURORZIMI N ISLAM ............................................................................................................................................................................................. 121
MOSKUPTIMI MIDIS BASHKSHORTVE ..........................................................................................................................................................................123
CAKTIMI I GJYKATSVE.................................................................................................................................................................................................125
SHKURORZIMI SI ZGJIDHJE E FUNDIT..........................................................................................................................................................................126

GJYKIMI RRETH SHKURORZIMIT...................................................................................................................................................................................128
ARSYET E SHKURORZIMIT............................................................................................................................................................................................129
SHKURORZIMI PR SHKAK T RENEGIMIT (DALJES NGA FEJA) ....................................................................................................................................132
SHKAQET E SHKURORZIMIT DHE KISHA .......................................................................................................................................................................133
AUTORIZIMI PR SHKURORZIM ....................................................................................................................................................................................133
AUTORIZIMI I GRUAS PR SHKURORZIM....................................................................................................................................................................... 141
A MUND TI JEPET AUTORIZIM SHKURORZIMI PERSONIT T TRET..............................................................................................................................142
LLOJET E SHKURORZIMIT ............................................................................................................................................................................................145
NDARJA SIPAS SUNNETIT...............................................................................................................................................................................................145
TALAKU Q NUK I PRGJIGJET SUNNETIT (BIDI).........................................................................................................................................................146
DISA SHTJE T RNDSISHME................................................................................................................................................................................... 150
SHKURORZIMI I GRUAS N KMBIM ME MEHRIN E VET..............................................................................................................................................153
V. SHT HUL-LE (TAHLIL) ........................................................................................................................................................................................155
MENDIMET E JURISTVE ISLAM LIDHUR ME HUL-LEN ..................................................................................................................................................157
REZYME....................................................................................................................................................................................................................... 160
VI. GRUAJA N TRASHGIMI..........................................................................................................................................................................................162
TRASHGIMIA DHE GRUAJA PARA ISLAMIT .....................................................................................................................................................................162
GRUAJA N T DREJTN TRASHGIMTARE ISLAME..........................................................................................................................................................164
SISTEMI I NDARJES DY ME NJ.....................................................................................................................................................................................165
LIBRI I DYT.................................................................................................................................................................................................................169

GRUAJA DHE SHOQRIA................................................................................................................................................................................................169
I. MBULESA ..................................................................................................................................................................................................................169
NEVOJA PR MBULIM ...................................................................................................................................................................................................169
VENDET Q DUHET MBULUAR .......................................................................................................................................................................................174
TEK MESHKUJT .............................................................................................................................................................................................................175
TEK FEMRAT .................................................................................................................................................................................................................175
II. PROSTITUCIONI ........................................................................................................................................................................................................ 181
HYRJE .......................................................................................................................................................................................................................... 181
SMUNDJA E IMITIMIT..................................................................................................................................................................................................185
PRESIONI SOCIAL ..........................................................................................................................................................................................................186
SI E SHIKON ISLAMI PROSTITUCIONIN ...........................................................................................................................................................................189
KURVRIA..................................................................................................................................................................................................................... 191
III. MASAT Q I KA NDRMARR ISLAMI Q TA PENGOJ PROSTITUCIONIN ....................................................................................................................194
RRUGT Q OJN N PROSTITUCION............................................................................................................................................................................195
SHIKIMI, PREKJA, ZRI... ..............................................................................................................................................................................................195
KNGT DHE INSTRUMENTET MUZIKORE ......................................................................................................................................................................200
JETA PRBASHKT E GRAVE DHE BURRAVE .................................................................................................................................................................203
JETA GRUA - BURR.....................................................................................................................................................................................................205
MODA..........................................................................................................................................................................................................................207
IV. DNIMI PR ZINAN............................................................................................................................................................................................... 210

DNIMI PR ZINA SIPAS BIBLS ....................................................................................................................................................................................212
ZINAJA NGA ASPEKTI I ISLAMIT.....................................................................................................................................................................................214
T FAJSUARIT PR ZINA..............................................................................................................................................................................................214
DNIMI PR KRYERJEN E ZINAS..................................................................................................................................................................................216
MARTIRT E URDHRAVE T ALL-LLAHUT .....................................................................................................................................................................219
PROSTITUCIONI MIDIS NJERZVE NGA E NJJTA GJINI .................................................................................................................................................222
HOMOSEKSUALIZMI......................................................................................................................................................................................................222
SAFIZMI.......................................................................................................................................................................................................................223
MARRDHNIET ME KAFSH.........................................................................................................................................................................................224
PJESA E DYT..............................................................................................................................................................................................................225
POZITA SOCIALE E GRUAS ............................................................................................................................................................................................225
I. DSHMIA DHE GRUAJA .............................................................................................................................................................................................225
RNDSIA E DSHMIS.................................................................................................................................................................................................225
DSHMIA E GRUAS .......................................................................................................................................................................................................227
II. E DREJTA PR ARSIMIM...........................................................................................................................................................................................232
RNDSIA E ARSIMIMIT PR GRUAN .............................................................................................................................................................................234
ARSIMIMI I GRUAS NGA PRIZMI I SUNNETIT..................................................................................................................................................................235
III. JETA E LIR - NPUNSIA......................................................................................................................................................................................239
DETYRAT PRIMARE T GRUAS .......................................................................................................................................................................................240
GRUAJA DHE NPUNSIA .............................................................................................................................................................................................245

IV. USHTRIA - LUFTA DHE GRUAJA...............................................................................................................................................................................247
GRUAJA N USHTRIN ISLAME .....................................................................................................................................................................................250
V. T DREJTAT POLITIKE T GRUAS...............................................................................................................................................................................252
GRUAJA DHE POLITIKA.................................................................................................................................................................................................252
T DREJTAT POLITIKE T GRUAS N LIGJET POLITIKE ...................................................................................................................................................255
KRYESIA SHTETRORE ..................................................................................................................................................................................................256
MENDIMI SE GRUAJA NUK KA ASNJ T DREJT POLITIKE............................................................................................................................................258
E DREJTA T JET E ZGJEDHUR ...................................................................................................................................................................................259
E DREJTA T VOTOJ ....................................................................................................................................................................................................261
AJETE T KURANIT Q FLASIN PR GRUAN ................................................................................................................................................................265
AJETET LIDHUR ME HYRIT E XHENNETIT ..................................................................................................................................................................269

HUTBEJA LAMTUMIRSE
Kt hutbe n vitin 632 pas Isait a.s., i Drguari i fundit, Muhammedi a.s. pas falnderimit dhe
lvdats q ia bri Zotit, pran rreth njqind mij muslimanve tha:
Njerz!
Dgjoni mir fjaln time! Nuk e dij, ndoshta me ju nuk do t takohem m deri n amshim. Njerz
sa e shenjt sht kjo dit, sa i shenjt sht ky muaj, sa fatlum sht ky qytet (Mekka), aq jan t
shenjt edhe shpirtrat tuaj, pasuria dhe nderi juaj q, gjithsesi jan t ruajtur nga t gjitha
agresionet.
Ashab!
Nesr do t takoheni me Zotin tuaj dhe do t prgjigjeni pr t gjitha sjelljet dhe qndrimet tuaja.
Pas meje mos u ktheni n rrugt e gabueshme q t mos therreni me njri tjetrin. Kt emanet
(porosi t fundit) ju t pranishmit ua prcillni atyre q nuk jan t pranishm ktu. sht e
mundur q fjalt e mia ti kuptoj m mir ai t cilit i jan prcjellur se sa ai q gjendet ktu.
Ashab!
Kush sht duke ruajtur ndonj emanet, le tia kthej pronarit t tij. T gjitha fajdet jan asgjsuar
dhe jan hedhur. Por bazn e borxhit duhet lar. Sduhet as t bni zullum e as tu kthehet ai. Me

urdhr t Zotit, fajdeja tani n sht e ndaluar. Kt zakon t keq i ngelur nga koha e xhahilijetit
(koha paraislamike, koha e injorancs) e hedh si zakon t keq. Fajden e par q po e hedh sht
ajo e Abbasit, t birit t Abdulmutalibit (xhaxhait tim).
Ashab!
Gjakmarrja e kohs s xhahilijetit sht zhdukur totalisht. Gjakmarrja e par q po e zhduki sht
gjakmarrja e Rebijes, nipit t Abdulmutalibit.
Njerz!
Sot djalli n tokat tuaja prgjithmon e ka humbur fuqin e ndikimit dhe t mbizotrimit ndaj
jush. Por, prpos ktyre gjrave q ndalova, ju, po u pajtuat me djallin pr disa pun q ju duken
se jan imtsira, edhe m do ta knaqni at. Edhe nga kto duhet ta ruani besimin dhe duhet t
friksoheni.
Njerz!
Do tu porositja t keni parasysh t drejtat e gruas dhe frikn ndaj Zotit. Ju i mort grat si
emanet nga Zoti. Nderin dhe pastrtin shpirtrore i pranuat n emr t All-llahut xh.sh.
Ju keni t drejta ndaj grave e edhe ato kan t drejta ndaj juve. T drejtat q keni ju ndaj grave
jan q, ato t mos lejojn q askush q nuk u plqen tua prish erdhen. E, nse ajo pranon dik
n shtpin tuaj q nuk u plqen, ato mund ti detyroni t heqin dor nga kjo gj, madje edhe me
nj t rrahur t vogl. E drejta e gruas ndaj jush sht q ti siguroni legalisht me ushqim dhe
veshmbathje.

Besimtar!
Po u l nj emanet t atill q kur ta prqafoni nuk do t ngatrroheni fare. sht ky Kurani,
Libri i All-llahut.
Besimtar! Dgjoni dhe mbani mir n mend fjaln time! Muslimani sht vlla me muslimanin.
Kshtu, t gjith muslimant jan vllezr. Askujt nuk i lejohet ta sulmoj t drejtn e
bashkbesimtarit tuaj. Vetm nse ai vet lejon nj gj t till, me dshir t veten.
Ashab!
Mos e mundoni as veten. Keni obligime edhe ndaj vetes.
Njerz!
All-llahu i Lartsuar, secilit barts t t drejtave, i ka dhn t drejta n Kuran. Trashgimtarit,
nuk sht e nevojshme ti leni testament. N shtratin e kujt ka lindur fmija, atij i takon. Ai q
fiton fmij nga marrdhniet jasht kurore, i mirret e drejta e prvetsimit t fmijs. Ata
bastardhues q thon se nuk jan t babait t vet ose ai bukprmbyss q ve zotris s vet i
prulet edhe dikujt tjetr, le ta gjej mallkimi i Zotit, zemrimi i melekve dhe prbuzja e t gjith
muslimanve. Zoti spranon nga njerzit e till as falje, as t jen gjykues dhe as t jen
dshmitar.
Njerz!
Zoti sht nj. Edhe babai juaj sht nj. T gjith jeni bij t Ademit. E Ademi sht krijuar nga
dheu. Para Zotit sht m i mueshm ai q mon m shum. Arabi nuk ka asnj prioritet nga

joarabi, prve mass s respektit ndaj Zotit. Njerz! Nesr do tu pyesin pr mua. ka do t
thoni?
-Se nubuvetin (pejgamberin) e Zotit e ove n vend, se e kreve dtyrn tnde, se na kshillove
dhe na le emanet. Kshtu do t dshmojm (para Zotit).
Pastaj Muhammedi a.s. ngriti kah qielli gishtin tregues t bekuar, m pastaj duke e lshuar nga t
tubuarit tha:
-Jij dshmitar o Zot! Jij dshmitar o Zot! Jij dshmitar o Zot!
PARATHNIE
Shekujve t fundit n bot ka ndryshuar shumka. Shum shtje nuk jan prmendur fare n t
kaluarn ose, s paku, nuk u sht dhn hapsir e duhur, ndrsa sot jan me rndsi, relevante
dha jan shtje komplekse. Pr zgjidhjen e shtjeve t ktilla, religjionet dhe sistemet shoqrore
kan zhvilluar dhe kan shtruar ide t ndryshme dhe kan br analiza sipas botkuptimeve t
tyre. Njra ndr to sht edhe shtja e gruas.
N temn gruaja dhe e drejta e saj, n fillim n Perndim, u hap nj betej e vrtet. N Evrop,
sipas masave t zhvillimit ideor, n lmin e t drejtave njerzore dhe parimeve tjera, sht thn
dhe shkruar shum. N ann tjetr, n Lindje dhe n vendet islamike, pa marr parasysh t drejtat
q Islami u jep femrave, ky fajsohet pr shkak t disa, mungesave dhe vlersimeve t ga-

bueshme. Ndaj, filloi nj luft e njjt si n Evrop. N realitet gjendja n vendet islamike
ndryshonte nga ajo n Evrop. Por, smundja e imitimit t fardo lvizjeje n Evrop imituesve
u pengoi t vrejn ndryshimet midis tyre.
As sot nuk sht zgjidhur shtja e gruas. Ndaj, pr kt thuhet e shkruhet shum edhe n
Perndim edhe n Lindje. Nuk sht shkruar asnj vepr n gjuhn turqishte q na e ndrion
kuptimin objektiv t Islamit, lidhur me kt shtje. Rinia e sotme intelektuale q shum pak
sht e informuar me shtjen e Islamit, t vetmin informim mund ta marrin nga veprat jo
objektive t Perndimit, ku kan vshtirsi t mdha t gjejn realitetin n temn: E drejta e
gruas n Islam.
Ja lexues t respektuar, veprn q keni n dor, e shkrova sa pr t plotsuar nj nevoj t till.
Tema kryesore e veprs sht mnyra e kuptimit t shtjes s gruas n Islam dhe t drejtat q
Islami ia jep asaj. Prve ksaj, veanrisht n kohn e t Drguarit a.s. dhe t t katr halifve,
prfshin edhe temn lidhur me shtjen e gruas n vendet e sotshme t Lindjes dhe t
Perndimit, si dhe gjendjen paraislamike n siujdhesn e Arabis dhe n vendet tjera t bots.
N prpilimin e ksaj vepre jan marr edhe citate nga librat e shenjt t kohs paraislamike.
Kshtu na u dha mundsia t bjm krahasime dhe ti shqyrtojm gjykimet e pranishme n librat
religjioze t Perndimit, q kan ndikuar thell dhe kan br kritika t ashpra n lidhje me
shtjen e gruas n vendet islamike. Kur iu rrekm ksaj teme, gjithnj kishim parasysh parimin
q, realitetin t mos e vlersojm me masat njerzore, por njerzit ti vlersojm me masn e s
vrtets. Dhe, duke u nisur nga ky parim, u mbshtetm n burimet themelore t Islamit, q jan
Kurani Famlart dhe Sunneti. Kshtu t gjitha ajetet q kan t bjn me gruan, i nxorrm nga

Kurani. E, duke i krahasuar t gjith hadithet lidhur me gruan, dshiruam t japim nj kuptim m
t plot pr Islamin. U konsultuam me juristt islamik pr argumentet e Kuranit dhe sunnetit,
dhe kur morrn mendimet e tyre t mbshtetura n argumente, duke i pas parasysh t gjitha
sektet e njohura, zgjodhm faktet t cilt na u dukn m bindse. U ikm disa ideve personale q
skishin mbshtetje n shpjegimin e komenteve dhe zgjidhjen e ideve, n mnyr q deri n ma-
ksimum t ruajm objektivitetin shkencor.
Burimet q shfrytzuam n kt vepr jan shpjeguar n fusnota ndrsa titujt e plot jan dhn
n fund t librit. Nuk kishim qllim ti vrtetojm realitetet shkencore e religjioze, dhe nuk iu dha
vend asnj qndrimi prve atij t ehlisunnetit (atyre q pasojn sunnetin). Pr t gjitha vrejtjet
dhe kritikat q mund ti bhen ksaj vepre lidhur me shtjet e komplikuara q ngrthen libri, q
m par u falnderohemi.
Zoti yn, na bn q t jemi t gzuar me (punn) e grave tona dhe pasardhsve tan, e neve na
bn shembull pr t devotshmit.
Prof. Dr. Bekir Topalo lu

Universiteti Marmara
Fakulteti Teologjik
Stamboll

HYRJE
I.
GRUAJA NGA ASPEKTI I KRIJIMIT
Se askush nuk bart peshn e (mkatit) tjetrit. Dhe se njeriut nuk i takon tjetr vetm se ajo q ka
punuar. 1*
KRIJIMI I GRUAS SIPAS BIBLS

Sipas Bibls 2 krijimi i nns Hav ndodhi kshtu:
Ather Zoti, Perndi e vuri njeriun n nj gjum t rnd. Gjat gjumit i nxorri nj brinj dhe
vendin e saj e mbushi me mish. 3 Nga brinja q i mori njeriut, Zoti Perndi bri gruan dhe ia solli
1 en-Nexhm (53): 38, 39.

*(Prkthimi i ajeteve kuranore sht marr nga Kurani - Prkthim me komentim, prktheu dhe komentoi
H. Sherif Ahmeti, Prishtin, 1988)
2 N Dhiatn e Vjetr, njri ndr Librat e Shenjt para Kuranit, besojn hebrenjt. Ndrsa t krishtert
besojn n Dhiatn e Re. T dy kto libra quhen Kutubi Mukadese (libra t shenjt, ose me nj fjal
Bibla).

njeriut. Kur e pa njeriu, tha: M n fund ja nj tjetr nga gjinia ime - eshtra e nxjerrur nga eshtra
ime dhe mishi i nxjerr nga mishi im. Grua e ka emrin sepse nga njeriu doli. 4
N Dhiatn e Vjetr, (Zanafilla: 3), nga druri i ndaluar i Xhennetit, gjarpri e detyroi Havn ta
lshoj rrugn (e drejt). S pari Hava, pastaj me insistimin e saj, Ademi hngrn nga pema e
ndaluar. Dhe n freskun e dits, duke shtitur npr kopsht, kur dgjuan zrin e All-llahut, Ademi
dhe gruaja e tij, u fshehn ndrmjet drunjve t kopshtit, duke i ikur ballafaqimit me Zotin. Kur e
pyeti Zoti Ademin prse hngri fruta nga druri i ndaluar, ai tha: Gruaja q ma fale si shoqe, m dha
(frute) nga ky dru dhe un i hngra. Ather All-llahu iu drejtua Havs: Do ti shtoj mundimet e
shtatzanis, me mund do t lindsh fmij dhe do t jesh e lidhur me burrin tnd, e ai do t ket pushtet ndaj teje-
E Ademit i tha: Pasi e dgjove gruan edhe pse t urdhrova t mos hash nga druri i ndaluar, ti hngre, prej sot
sht e mallkuar toka pr shkakun tnd...
Fajin q Bibla ia ngarkoi s pari Havs e prmes saj Ademit, si mkate t prindrve t par, sipas
besimit t tyre nga t gjitha ant bartet prej gjenerate n gjenerat. Pr kt arsye t gjitha grat e
bots jan t njollosura dhe t gabueshme.
3 Deri para 500 vjetve evropiant, duke u besuar fjalve t Dhiats s Vjetr, mendonin se mashkulllli
disponon me nj bri m pak se q ka femra. Belgu Anderson Vasabius, vrteton se edhe mashkulli edhe
femra kan brinj t barabart n numr.
4 Zanafilla 2 / 21-23 (Citatet q jan marr nga Bibla jan t shnuara sipas ksaj radhe: libri, kreu dhe
numri i pasusit).

KRIJIMI I GRUAS SIPAS ISLAMIT
Ajeti nga Kurani Famlart q flet pr krijimin e gruas sht si vijon:
O ju njerz, ! Keni frik Zotin tuaj q ju ka krijuar prej nj veteje (njeriu) dhe nga ajo krijoi paln
(shoqen) e tij, e prej atyre dyve u shtuan shum burra e gra. Dhe keni frik All-llahun n emr t
Cilit prbetoheni... ! 5
N hadithin e Pejgamberit a.s. sht thn:
Dgjoni porosin time, ndaj grave bjuni t kujdesshm, sepse ato jan t krijuara nga brinjt.
Briri ann m t lakuar e ka pjesn e eprme. Po deshe ta drejtosh, ai do t thyhet, e po e le ashtu
si sht, do t ngel i lakuar. Dgjojeni pra porosin time pr grat! 6
Hadithi i lartprmendur flet pr at se gruaja sipas natyrs sht nervoze dhe si e till ajo nuk
mund tu prgjigjet t gjitha krkesave t burrit. Pr kt arsye me t duhet sjellur n mnyr
gjentile, t mos nnmohet dhe t pranohet ashtu si sht. Kjo mund t hetohet edhe n nj
hadith tjetr:
Gruaja sht si briu, nse dshiron ta drejtosh, ai thyhet, e nse dshiron t jetosh n lumturi,
duhet t pajtohesh me shrbimet e saj. 7
5 en-Nisa (4): 1.
6 Buhari, vll. IV fq. 145
7 Po aty

Kur flitet pr drurin e ndaluar n Xhennet, n Kuranin Famlart rrfimi u takon dy
personave. Djalli, edhe Ademit edhe Havs u fali luhatje (dyshim), i bri t jen t ndryshueshm
dhe i detyroi t shrbehen nga Druri i ndaluar. Madje edhe n suren Ta-ha (ajetet 116-122)
sht treguar se Ademi ishte bashkbisedues i vrtet i Zotit dhe person me prgjegjsi, meq
pranoi urdhrin e All-llahut madje edhe ndalesat. Ai ka mundur ta detyroj Havn pr nj sjellje
tjetr.
Ssht gjarpri ai q i bri t dyshojn Ademi dhe Hava. Ai q i shtyu ishte shejtani. Fahreddin
Raziu, n tefsirin e vet e mohon rrfimin pr gjarprin 8.
Feja Islame gabimin e prindrve t par e shikon me nj toleranc t madhe. Ssht ky ndonj
gjunah (mkat) q nuk falet, ssht kjo ndonj njoll pr njerzin. Ssht ajo si sht filozofuar
n krishterizm dhe si sht shpjeguar n Bibl. sht e vrtet se Ademi ka gabuar, por krkoi
falje.
Ai ia fali (gabimin). Ai sht Mshirues dhe Pranues i pendimit. 9
Pejgamberi a.s. thot:
Ademi dhe Musai a.s. (sipas t gjitha gjasave n botn e amshimit) biseduan. Musai tha: O
Adem, ti je babai yn. Ti na privove dhe na bre pik e pes. Dhe na nxorre nga Xhenneti. E
Ademi i tha: Edhe ty Musa, kur t pranoi All-llahu si bashkbisedues, t dha vend t lart. Me
8 Mefatihul gajb; el-Bekare (2): 36.

9 el-Bekare (2): 37.

dor t Vet ta shkroi librin. Si mund t m fajsosh pr nj cilsi t ciln All-llahu e ka shkruar
dyzet vjet para se t m krijoj? Ja kshtu Ademi e heshti Musain.10
Lidhur me gabimin e njeriut t par, muslimant kan mendim krejt tjetr nga mendimi pesimist i
t krishterve. Largimi i Ademit a.s. nga Xhenneti dhe zbritja e tij n bot me urdhr t All-llahut
xh.sh. sht nj bmirsi. Me kt bota nuk u mallkua, por iu mundsua q t banohet. U b
sken e civilizimeve t shumta. Sa t drguar i ka bart n kurriz dhe i ka ruajtur. I Drguari a.s.
thot kshtu:
Dita m fatlume n t ciln lind dielli sht dita e xhumas, sht kjo dita kur u krijua Ademi.
At dit u vendos n Xhennet dhe pikrisht at dit u prjashtua nga ai. Edhe Dita e Gjykimit do
t ndodh ditn e xhuma. 11
Shejhu Ebul-Hasan Shazeli thot pr Ademin a.s.:
Sa nder i sjell dgjueshmria pr t ciln arriti t bhet halif (grad pr realizimin dhe prcjelljen
e urdhrave t All-llahut n bot) dhe deri n Ditn e Gjykimit i msoi pasardhsit si t
pendohen.
Qllimi i ktyre t thnave nuk ishte ta arsyetoj mkatin, por ta lavdroj pendimin, e me t edhe
kthimin kah Krijuesi. 12
10 Buhari, Muslim v. IV fq 2042 dhe vazhdimi.

11 Muslim Serhi Nevevi v. IV fq. 141
12 Risalei-Hamidiyye v.IV fq. 516.

Feja Islame me asgj nuk e fajson gruan e par, nnn ton Havn. Gabimin e prindrve t par
nuk pranon se prcillet mbi fmijt e tyre dhe gjeneratat q pasojn. N Kuran rreth ksaj thuhet:
Ishin ata nj popull besimtar. Erdhn e shkuan. Tr at q fituan sht e tyre, ndrsa e juaja
sht ajo q sht e juaja. Ju nuk do t prgjigjeni pr veprat e tyre. 13
II.
BARAZIA FEMR - MASHKULL,
REVOLUCIONI ISLAM
Deri n lindjen e Islamit, respektivisht deri n shekullin e VII gruaja askund n bot skishte
kurrfar t drejtash. Pyetja, se sht gruaja qenie njerzore ose nuk sht ishte tem diskutimi q
i nxiti ligjdhnsit dhe mendimtart.
Ndrsa, n ann tjetr, feja Islame i erdhi n ndihm gruas s shkelur. T gjith njerzit, pa marr
parasysh gjinin e racn, n momentin e lindjes jan t njjt:
O ju njerz, vrtet Ne ju krijuam juve prej nj mashkulli dhe nj femre, ju bm popuj e fise q
t njiheni ndrmjet vete, e ska dyshim se tek All-llahu m i ndershmi ndr ju sht ai q m tepr
sht ruajtur ( nga t kqijat), e All-llahu sht shum i dijshm dhe hollsisht i njohur pr do
13 el-Bekare (2): 134; 141.

gj. 14 O ju njerz! Kini frik Zotin q ju ka krijuar prej nj veteje (njeriu) dhe nga ajo krijoi paln
(shoqen) e saj, e prej atyre dyve u shtuan shum burra e gra. Dhe kini frik All-llahun q me
emrin e Tij prbetoheni, ruajeni farefisin (akraballkun), se All-llahu sht mbikqyrs mbi ju. 15
N Islam gruaja z vend t jashtzakonshm. Pejgamberi a.s. kur solli besimin e vrtet dhe kur e
shpalli at, s pari i besoi nj grua.
All-llahu me Hatixhen nuk m dha grua m t vyeshme. Kur askush prej njerzve nuk m
besonte, ajo m besoi. Kur njerzit iknin prej meje, ajo m ndihmoi me pasuri. Dhe Zoti mua m
fali fmij, jo me grat tjera por me t. 16
Gruaja, n t njjtn koh sht edhe shehidja e par e Islamit. Nna e Amarit, Sumejja, qe
martirja e par e Islamit, u b sakrific e maltretimeve m t mdha. Vet kurejsht ate, t shoqin
e saj Jasirin dhe t birin, Amarin, i veshn me rroba t hekurta dhe n rr prvluese i lshuan t
prcllohen n diell. Kur i pa i Drguari i All-llahut u tha: Keni durim, familja e Jasirit! Vendi i
juaj n ardhmri sht Xhenneti. Dhe n fund, Sumejja plak lshoi shpirtin nn shtizat e Ebu
Xhehlit. Ishte kjo shehidja (dshmorja) e par e Islamit. 17
Sa shembuj t mir tregon dhe Pejgamberi a.s. kur flet pr dashurin, mshirn dhe respektin
ndaj gruas. Ai thot:
14 el-Huxhurat (49): 13
15 en-Nisa (4): 1
16 El-Haxher, El-Isabe v. IV fq. 275.
17 Po aty, v. IV fq. 327

Mua m sht fal t m plqej do gj e pastr dhe e bukur n bot si jan edhe grat. Ndrsa
momenti m i lumtur i imi sht kur lidhem n namaz. 18
N kohn paraislamike arabt ndaj grave silleshin n mnyr t vrazhd. Shembull mjaft t mir
na jep nj ngjarje e Umerit r.a. q ishte i njohur me seriozitetin dhe rreptsin e tij. Sad b. Ebi
Vekkas thot:
Umeri nj dit krkoi leje t hyj tek i Drguari i All-llahut. Tek ai ishin grat kurejshite. Me t
flitnin me z t lart dhe pyesnin pr shum gjra. Kur e dgjuan zrin e Umerit, u ngritn dhe t
shqetsuara filluan t fshihen. I Drguari i All-llahut i dha leje Umerit t hyj brenda dhe u qesh
ndrsa Umeri iu drejtua: O i Drguar i Zotit, si t bri All-llahu t qeshesh?. Pejgamberi a.s. u
prgjegj: U habita me kto gra. Rrinin para meje. Kur e dgjuan zrin tnd, shpejtuan t fshi-
hen. E Umeri r.a. vazhdoi: O i Drguar i Zotit, ti meriton m tepr q para teje t jen m t
rezervuara, tha, dhe duke u kthyer nga ato, shtoi me nervozitet: O ju armiq t vetevetes, prej
meje po friksoheni ndrsa nga i Drguari a.s. nuk kini fare frik. E ato than: Ti, n krahasim me
t Drguarin e Zotit je shum i rrept. Lidhur me kt Pejgamberi a.s. tha: Betohem n Zotin q
mban n dor shpirtin tim. Shejtani duke shkuar rrugs s vet, lakon rrugn (kur e takon Umerin)
dhe shkon n rrug tjetr. 19
Derisa bota krishtere shekuj me radh e llogariste gruan si nj ndytsir dhe nuk e lejonte t hyj
npr tempuj, nj grua ia tregoi rrugn e drejt Umerit r.a., rrfimin e t cilit e treguam pak m
18 Mishkatul-mesabih v. II fq. 669

19 Buhariu v. IV. Fq. 95

lart. Halifi i dyt Umeri r.a. nj dit, n Medine, n minberin e t Drguarit t Zotit hipi dhe
mbajti hutbe para t pranishmve. N hutbe Umeri r.a. t pranishmve u tha se kur t martohen,
mos tu japin shum mehr (nj shum t hollash ose t mira materiale q bashkshorti i jep gruas
n vet aktin e kurorzimit) grave t tyre. Nj zonj shtatgjat u veua nga xhemati dhe iu
drejtua Umerit r.a.:
O Umer, nuk ke t drejt kur thua ashtu. Kshtu i tha dhe si argumente ia tregoi ajetet e
Kuranit Famlart (en-Nisa 20, 21). Halifi u udit duke shqiptuar All-llah, All-llah, nj grua
diskuton me Umerin dhe atij ia mbyll gojn... 20
ZAKONET E GABUESHME
DHE BESTYTNIT ELIMINOHEN
All-llahu rreptsisht ndalon vrasjen e fmijve t gjinis femrore:
Ju mos i mbytni fmijt tuaj duke iu friksuar varfris, se ne ua sigurojm furnizimin e tyre dhe
juve, e mbytja e tyre sht mkat i madh. 21
20 Ibn Kethir, Tefsirul-Kuranil Adhim II, fq. 230

21 el-Isra (17): 31, el-Enam (6): 140

Ai gjithashtu kritikon rrept baban i cili ndjen turp nga robrimi i saj (vajzs) n luft, ose nga
ajo se femra do ti bhet dikujt grua:
Kur ndonjri prej tyre lajmrohet me (lindjen) vajz, fytyra e tij nxihet dhe bhet plot mllef.
Fshihet prej njerzve pr shkak t asaj s keqeje me t ciln u lajmrua (e konsideron bela, e jo
dhurat prej Zotit). Mandej, (mendon) a do ta mbaj at, ashtu i prulur, apo do ta mbuloj at
(t gjall) n dhe. Sa i keq sht ai gjykim i tyre. 22
Kur prshkruhet frika e Dits s Gjykimit, n Kuran thuhet:
Dhe kur t pyeten ato vajza t varrosura t gjalla, pr far mkati jan mbytur... 23
N realitet edhe vajzn edhe djalin njeriut ia fal Zoti. Robi i All-llahut ktu nuk ka kurrfar roli.
Veprat e Krijuesit nuk mund t jen t turpshme e t kqia:
Vetm i All-llahut sht pushteti n qiej e n tok. Ai krijon ka t doj; ai i fal femra atij q do,
e i fal vetm meshkuj atij q do. Ose u fal ifte, meshkuj e femra, por at q do, e l pa fmij
(steril); ai sht i Dijshimi e i Fuqishmi. 24
Ai q ushqen dy vasha deri sa t arrijn n moshn e pubertetit, n Ditn e Gjykimit do t jemi
s bashku kshtu (dhe i bashkoi gishtin tregues dhe t mesm). 25
22 en-Nahl (16): 58, 59

23 et-Tekvir (81): 8, 9
24 esh-Shura (42): 49, 50.

Idhujtart e Mekks mendonin se melekt jan bijat e Zotit. Deri sa ata mendonin se vajzat jan
krijesa t thjeshta, bijn n kundrthnie t palogjikshme duke i krahasuar engjjt me Zotin.
Prgjigje u dha Zoti n Kuran:
E Ti (Muhammed) pyeti ata (idhujtart): A t Zotit tnd jan vajzat, kurse t tyre djemt? Apo
ne i krijuam melekt femra, e ata ishin dshmitar (kur thon se melekt jan femra)?! Vini re se si
ata jan gnjeshtar (kur thon se engjjt jan bijat e Zotit). A thua vajzat ai i ka br m t
zgjedhura se djemt? 26
Idhujtart me nj shikim t smur meshkujt i konsiderojn t vett ndrsa femrat t Zotit. Nj
krahasim i ktill n Kuran quhet ndarje e padrejt 27
BARAZIA SHPIRTRORE
Sipas Islamit besimi n Zotin (imani), fitimi i shprblimit dhe i dnimit, (konform respektimit) t
urdhrave dhe ndalesave t Zotit xh.sh. lidhur me botn dhe ahiretin (bota e amshimit), hyrja n
Xhennet ose Xhehennem, n t gjitha kto midis gruas dhe burrit nuk ka asnj dallim. All-llahu i
25 Muslim, v. IV fq. 2028.

26 es-Saffat (37): 149, 153.
27 en-Nexhm (53): 21, 22

sht drejtuar edhe Ademit a.s. edhe Havs n t njjtn mnyr. Ashtu si hngrn bashkarisht
fruta nga pema e ndaluar, ashtu edhe u penduan bashkarisht. 28
Gruaja dhe burri, i varfri dhe i pasuri, i ziu ose i bardhi, pa kurrfar prjashtimi n qiej e n tok,
Ditn e Gjykimit do t dalin para All-llahut xh.sh. ve e ve, si nj rob dhe nuk do t ket asnj
dallim. 29
Zoti premton se kush beson dhe bn vepra t mira qoft mashkull ose femr, do t kalojn jet
shum t mir. E, duke hyr n Xhennet, do t jetojn n lumturi t amshueshme. 30
Gruaja e kurorzuar, po spati filluar t besoj, burri i saj edhe po t jet i mir, edhe po t jet
pejgamber i Zotit, sdo t ket kurrfar dobie. Shembull pr kt jan Nuhu dhe Luti a.s. t cilt
ishin dy besimtar t mir t Zotit e n t njjtn koh ishin edhe pejgamber, ndrsa grat e tyre
i tradhtuan ata. 31 Nse gruaja beson e burri nuk beson, ather vepra e keqe e burrit nuk do ta
dmtoj gruan; ai do t shkoj n Xhehennem ndrsa ajo n Xhennet. Shembulli sht gruaja e
faraonit n kohn e Musait a.s., e cila si prgjigje t sjelljes zemrake t faraonit kur u tha
egjiptasve: Un jam zoti m i madh 32 ajo i besoi Musait a.s. dhe luti Zotin: Zoti im, m bn nj
28 el-Araf (7): 23
29 Merjem (19): 93, 95.
30 en-Nahl (16): 97
31 et-Tahrim (66): 10
32 en-Naziat (79): 24

vend pran mshirs sate n Xhennet dhe m shpto nga faraoni dhe brutaliteti i tij nga populli
mizor! 33
KURANI DHE GRUAJA

Nga aspekti i krijimit, besimit, liris s ndrgjegjs dhe jets n botn e amshueshme, kur ia
caktojm vendin gruas n Islam, duhet prmendur se prve sures en-Nisa (grat) ekziston
edhe nj sure me emrin Merjem kushtuar nns s Isait a.s. N Kuran, n mnyr shum t
prshtashme prmend emrat e nns s Isait dhe Musait a.s.
N Egjipt, faraoni, bijt e izraelitve i mbyste ndrsa vajzat e tyre i linte t jetojn. Kur Musa a.s.
erdhi n kt bot e ma e tij u shqetsua:
Ne, nnn e Musait e inspiruam ti jap atij gji, e kur t kesh frik pr t at hidhe n lum, e mos
u frikso dhe mos u pikllo, se Ne do ta kthejm t ty dhe do ta bjm at nga t drguarit. 34
Pas ktij urdhri nna, e cila e hodhi at n Nil, derisa nuk mori vesh pr t, kaloi aste t
dhimbshme e shqetsuese! Kurani e prshkruan ndjenjn fisnike t nns kshtu:
E zemra e nns s Musait agoi e zbrazt... 35
33 et-Tahrim (66): 11
34 el-Kasas (28): 10

Ndrsa n lidhje me Merjemen, sureja q mori emrin e saj shpjegon n mnyr t jashtzakonshme
sjelljen e prindrve. E liron Merjemen nga t gjitha shpifjet dhe akuzat. Kurani shfrytzon
shprehjen Buhtanun adhim (shpifje e madhe) pr akuzat e hebrenjve lidhur me si shprehen ata
prostitucionin e Merjemes. 36 Prsri n Kuran shfrytzohet n mnyr m gjentile, n mnyr
letrare dhe n mnyr m t lart shprehja pr Merjemen. Shembulli m i mir pr kt sht
edhe sureja Merjem. Engjjt bisedojn me Merjemen:
Prkujto kur engjjt i than: Oj Merjeme, All-llahu t dalloi ty (me besim e karakter), t pastroi
(nga shpifjet hebreje) dhe t lartsoi mbi grat e bots. 37
GJYKIMI LIDHUR ME BOTN

Nuk ka ndryshim as me barabarsin as me dnimet q u bhen burrit dhe gruas. Fajet e bra
kundr gruas, edhe sikur t jen personalisht kundr saj ose kundr pasuris s saj, edhe kundr
nderit t saj, duhet t dnohen njlloj sikur kundr burrit. Madje jan edhe disa raste q flasin n
interes t gruas. Nse burri e akuzon gruan pr prostitucion dhe nse nuk ka argumente pr t, do
t dnohet pr shpifje dhe deri n fund t jets nuk mund t dshmoj para gjyqit. 38 N fen
35 el-Kasas (28): 10
36 en-Nisa (4): 156
37 Ali Imran (3): 42
38 en-Nur (24): 4, 5

Islame, njeriu pas pranimit t Islamit, po iu kthye ndonj besimit tjetr dhe po nuk u pendua pr
kt, dnohet me vdekje. Sipas Ebu Hanifes gruaja murtede (q prej Islamit kalon n ndonj
besim tjetr) nuk ekzekutohet me vdekje. 39 Po qe e nevojshme t zbatohet kisasi (vdekje pr
vdekje, sy pr sy), pr nj sulm ndaj trupit t gruas, (edhe nse agresori sht burr), ky dnim do
t aplikohet. Nse sht i nevojshm dmshprblimi, ktu ekzistojn raste specifike pr gruan. 40
N rast se gruaja sht fajtore, dnohet njlloj sikurse edhe mashkulli.
Udhheqja me familjen, trashgimia, institucioni i dshmis dhe tematika t ngjashme me kto, t
drejtat e ndryshme midis burrit e gruas do t shqyrtohen n faqet e ktij libri q do t pasojn.
III.
MENDIMET E DISA DIJETARVE T PERNDIMIT LIDHUR ME T
DREJTAT E GRUAS N ISLAM
Stanley Lane-Poole thot se:
39 el-Maverdi, El-Ahkamus-sultanijje, fq. 55

40 Shih Abdulkadir Aude, et-Teshriul-xhinai v. II fq. 119, 182, 284; Ibn Kajjim el-Xhevzijje, Ilamul-
Muvakkin v. II fq. 149, 150.

At q ka br Muhammedi pr shtjen e ndryshimeve relevante n favor t gruas, nuk e ka
br asnj ligjdhns. 41
Ndrsa Will Durant, sa i prket gruas, shkruan:
Muhammedi i dha fund vrasjes s fmijve t gjinis femrore tek arabt. N punt ekonomike
dhe juridike, gruan e solli n pozit t barabart me mashkullin. Gruaja mund t mirret me do
profesion ligjor. Mund t disponoj me fitimin e vet, mund t trashgoj pasuri dhe me pronsin
e vet mund t udhheq si t doj ajo personalisht. Muhammedi a.s. gjithashtu e ndrpreu edhe
zakonin tek arabt q siguronte trashgimin e grave prej t jatit n t birin. Grave u pranohet
gjysma e t drejts trashgimore t burrit. 42
Pr barabarsin midis gruas dhe burrit, profesori nga instituti islamik, Jascques C. Risler thot:
N proeset juridike gruaja sht ngritur n status t barabart me burrin. Prej ather gruaja
filloi ti gzoj t drejtat pr trashgimi, t l trashgimi, dhe t punoj ndonj pun ligjore. 43
Gaudefroy-Demombynes mendimin e vet e paraqet duke konstatuar se t drejtat e gruas n
jurisprudencn islame jan n nivelin m t lart se sa n ligjet evropiane:
Ligjet e Kuranit jan n shkalln m t lart n favor t gruas dhe sigurojn, s paku
teoretikisht, pozit m t mir nga ajo q gruas i sigurojn ligjet evropiane. Gruaja islame ka t
41 Ahmed Gurka, Islam Kulturunin Garbi Medenilestirmesi, fq. 100-101.

42 Po aty, fq. 101
43 Po aty, fq. 101

drejta pr kapital t veant n transakcionet financiare. Ajo deri n fund t jets disponon me
pasurin q e ka fituar si dhurat ose me trashgimi, apo me mallin e fituar me djersn e vet
personale. Edhe pse n realitet realizimi i ktyre t drejtave sht i vshtir, asaj i jan siguruar
varsisht nga pozita e saj, ushqimi, strehimi dhe kujdesi pr t.
Filozofi frng, Voltaire, thot:
Vllait tim turk, do tia thoja kt: Feja jote m duket se meriton respekt. I falesh vetm nj Zoti.
Je i obliguar q nj her n vjet pjesn e 40 t fitimit ta japsh si zeqat dhe, n ditn e Bajramit t
pajtohesh me armiqt e tu. Priftrinjt tan ndoshta m mijra her ju akuzojn para bots se
ndoshta e keni aprovuar at besim, vetm pr shkak se ajo i ka pranuar knaqsit. Kta t mjer
e kan gnjyer tr botn. Feja e jote sht fe mjaft bujare. 44
I njjti filozof pr martesn me m shum se nj grua thot:
Problem i vrtet i priftrve tan ishte me turqt musliman. Duke mos mundur q me ndonj
mnyr tjetr tu kundrvihen pushtuesve t Stambollit, ata filluan t shkruajn me qindra letra
kundr tyre. Shkrimtart tan q n numr ishin m shum se jeniert, u munduan q ti
prvetsojn grat. Gjoja Muhammedi nuk e llogaritte gruan si qenie intelegjente. Gjoja n ligjet e
Kuranit t gjitha grat jan robresha. Se nuk paskan kurrfar t drejta ndaj skan vend as n
Xhennet.
44 Voltaire, Dictionaire Philosophique Paris, 1876, IV, 319.

T gjitha ktyre gnjeshtrave, n fillim u besohej. Por, mjafton t lexohet sureja e III dhe e IV e
Kuranit dhe t zhveshen kto gnjeshtra.
Duket se pozita e gruas nuk sht e keqe si tregohej. Gjithsesi se si t krishter nuk do ta
argumentojn se secila fjal e Kuranit sht e vrtet. Por, sdo t themi asnj fjal kundr
doktrins q e shtroi Islami pr Zotin e vetm, All-llahun. Q t pushtoj tr Lindjen, m tepr
se shpata, shrbyen kto fjal t 122 45 sureve:
Thuaj: Ai, All-llahu sht Nj. All-llahut i mbshtetet gjithka. Nuk ka lindur e as sht lindur.
Atij asgj nuk i gjason. 46
45 N realitet jan 114

46 Po aty, fq. 106-107.

LIBRI I PAR
GRUAJA DHE FAMILJA
I.
PRIRJA PR SEKS
Kush dashurohet, ruan pastrtin e shpirtit dhe vdes duke e fshehur dashurin e vet, ai sht
martir.
Muhammedi a.s.
Feja Islame pranon dhe predikon se secila grua e secili mashkull, njri ndaj tjetrit ndjejn simpati
t madhe. Kjo simpati ka mjaft rndsi pr vazhdimsin e gjeneratave dhe ekzistencn njerzore
n bot. Njerzit q llogariten si normal smund t paramendojn ti shmangen ksaj simpatie.
Njri ndr ashabt, Sad b. Ebi Vekkas thot: Uthman b. Mazun krkoi leje nga Pejgamberi a.s.
q t trhiqet nga bota dhe tu shmanget grave, por i Drguari i All-llahut nuk e lejoi. Po ti jepte
leje, ne do t sterilizoheshim. 47
N ajetin e 14 t sures Ali Imran flitet pr grat si faktorin e par, pr t cilin njerzit jan t
lidhur me epsh.
47 Buhari, Nikah, 8.

Dhe ne krijuam prej do sendi dy lloje (mashkull e femr) q ju t prkujtoni...48
N tregimin pr Jusufin a.s. thuhet si vijon: Zelihaja kur i mbylli dyert dhe kur u sigurua, iu afrua
Jusufit, dhe kishte qllimet e veta. Ndrsa Jusufi a.s. sikur t mos mbrohej me nj fuqi hyjnore,
pr pak do ti dorzohej Zelihas. 49 Simpatia e fort dhe e ndrsjell midis burrit dhe gruas, nuk
sht turp, madje nuk sht asgj e keqe. Islami e pranon njeriun, bashk me t gjitha elementet e
krijimit. Islami nuk premton se duke e tejkaluar krijimin, njeriun ta bj engjll, as edhe duke ia
rritur nevojat trupore q ta sjell at n nivelin e kafshs. Islami nevojat e organizmit t njeriut i
knaq duke i ngritur n nivelin e nj qllimi t drejtuar kah Zoti. Hadithet e Pejgamberit a.s. pr
kt shtje jan mjaft interesante.
Bota sht knaqsi, ndrsa knaqsia m e mir sht gruaja e mir. 50
Kush dashurohet e ruan pastrtin e shpirtit dhe vdes duke e fshehur dashurin e vet, ai sht
martir. 51
Feja Islame i dnon nerzit q i krkojn knaqsit e veta seksuale jasht rrugs legale, e n ann
tjetr, ajo ua tregon rrugn e drejt. Gruaja q veten e ka lshuar n stuhit e seksit, si nj epsh i
fort, i ka t tmerrshme, hilet, pispllimet, dhelprit. N suren Jusuf, hilet dhe dhelprit e grave,
48 edh-Dharijat, (51): 49
49 Jusuf, (12): 23, 24
50 Buhari, Muslim v. II fq. 1090
51 el-Axhluni, Keshful-hafa v. II fq. 263

prmenden nj her nga goja e Azizit nga Egjipti dhe dy her nga goja e Jusufit a.s. 52 Pr kt
arsye Pejgamberi a.s. thot:
Pas meje nuk u lash asgj burrave, asgj m t madhe se sa intrign e rrezikshme si sht
gruaja. 53, 54
II.
MARTESA
Martohuni me gruan e cila lind dhe e cila e don familjen. Ditn e Gjykimit do t mburrem me
ju para ummeteve tjera me numrin tuaj.
Muhammedi a.s.
52 Jusuf (12): 28, 33, 50

53 Buhari v. VI fq. 124
54 Kt e vrteton edhe ajeti et-Tegabun (64): 14

NEVOJA PR MARTES
Rruga legale e knaqsis seksuale sht martesa. T ikurit nga martesa sht rrugasi dhe shkas,
q energjia me t ciln posedon njeriu t bhet shum e rrezikshme. Secili njeri ndjen nevoj pr
knaqsi seksuale. Kjo, po nuk u realizua n mnyr legale do t kaloj n pun jo legale:
onanizm, homoseksualitet, marrdhnie me fmij e me kafsh... Dhe shkak pr t gjitha kto
anomali t oroditura sht mos martesa. Kjo dhe mosplotsimi i nevojave seksuale pr
organizmin dhe shpritin e njeriut jan jo vetm t dmshme, por edhe t rrezikshme. Ikja nga
martesa bazohet n shtimin e pronsis, largimi nga obligimet dhe frika nga krijimi i familjes e cila
shoqris do ti sillte dobi. Po ua ktheu kurrizin virtyteve shpirtrore duke e trajtuar materjen si
nj gj t shenjt, do t teprohej, e shoqris do ti merrej liria e pavarsia dhe do t bhej rob i
epsheve dhe shfrenimeve t teprta.
Duke e krkuar ekzistencn, vazhdimsin, njerzit gjetn rrugdalje me detyrimin e t rinjve q
t martohen. N perandorin Romake, institucioni familje qe luhatur pr shkak t rritjes s
numrit t beqarve dhe t bredhjeve t tyre posht e lart. Pr kt shkak, me ligjet q solli peran-
dori Augusti, secili ishte i detyruar t martohet me nj person sipas klass q i takon, madje secili
ishte i obliguar t ket fmij. Kush nuk i respektonte kto dispozita ligjore, ballafaqohej me
konsekuenca t rnda. 55 Njeriu q martohet dhe e don familjen e vet, din ti doj edhe njerzit
tjer. Me siguri njohim shum pleq t pamartuar t cilt jan nervoz, t pacip, zemrngusht, t
55 Richard Honig, Roma Hukuku (E drejta romake), fq. 169

padobishm dhe t dmshm. Turqt, kur duan t theksojn mshirn thon: Ty a nuk t lindi
nna, a nuk ke ti fmij...
Kur Musa a.s. ia la fisin vllait t vet, Harunit dhe shkoi t marr levhat (pllakat e shenjta), fmijt
izraelit lshuan rrugn e drejt. Dhe, kur u kthye Musa a.s., shikoi gjendjen e mjer dhe me
zemrim e rrmbeu t vllan. E Haruni iu drejtua vllait t zemruar kshtu:
O djali i nns sime... 56
Kshtu, duke e prkujtuar nnn si burim urtsie, dashurie e mshire, ai e qetsoi t vllan.
Jan t njohura fjalt e mareshalit Peten q ua drejtoi francezve t cilt psuan n luft:
O miqt e mi, neve na shkatrroi ahengu. Dhe pati shtuar: Kur ti peshoni gabimet, do t gjeni
gabime edhe m t mdha. Nuk dshironit fmij dhe braktist jetn familjare. I lshuat vyrtytet
dhe vlerat shpirtrore... Nga t gjitha ant krkuat epshmri...
GJYKIMET PR MARTESN
N Kuranin Famlart ekziston urdhri pr martes. 57 Ky urdhr shkallzohet nga farzi (urdhr
q patjetr duhet kryer) e shkon duke u zbutur, varsisht nga rangu shoqror dhe nevoja seksuale.
56 Taha (20): 94
57 en-Nur (24): 52

N ajet gjithashtu prmendet shkaku i mosmartess si rrjedh e gjendjes financiare, edhe pse
Kurani na njofton se kur martohen dy t varfr, Zoti, do ti ndihmoj: robi me marrveshje se do
t lirohet, personit t posamartuar q don t jet i pamkat dhe atij q lufton n luft t shenjt,
n rrug t Zotit. 58 N hadithet tjera thuhet:
Njeriu me martes plotson gjysmn e fes. Pr gjysmn tjetr le t friksohet nga Zoti 59
Po erdhi dikush te ju e jeni t knaqur me karakterin dhe besimin e tij, t krkoj vajz,
martojeni. Po nuk e bt at, do t lind prarja dhe intriga.
O i Drguar i Zotit, than: nse ai sht i varfr dhe nuk i takon familjes bujare?
Nse vjen dikush tek ju t krkoj vajz, martojeni! -dhe kt e prsriti tri her. 60
N Kuran pr martesn legale prdoret termi ihsan, ngritja e murit rreth e prqark, ruajtja e
tij. Kjo ngase secili ift me aktin e martess do t mbrohet nga mkati, nga sulmet epshore dhe
nga rreziqet e jets 61 Po kshtu edhe mardhniet jo legale dhe prostitucioni jan quajtur sifah,
q don t thot rrjedhje - t dy palt, njri tjetrit ia dmtojn lngun jetsor. Spermn e
shpenzojn kot nasikoti. 62
58 Mishkatul mesabih v. II fq. 160

59 Po aty, v. II fq. 161
60 Taxh v. II fq. 284
61 en-Nisa (4): 24
62 Sejjid Kutub, Fi dhilalil Kuran v. V fq. 7

Duke e prfunduar temn lidhur me nevojn pr martes, t shtojm edhe kt se martesa dhe t
disponuarit me fmij sht rruga jetsore edhe e Pejgamberit a.s.. 63
SHT MARTESA?
Martesn, pr t ciln sht fjala, do ta definojm sipas ajeteve t Kuranit. Ky sdo t jet
definicion juridik. M tepr do t jet prcaktim i qllimit dhe e rezultateve t kurors si dhe
mardhnieve dhe sekreteve t lartsuara midis palve n kuror.
N suren er-Rum, ajeti 21, lidhur me specifikn e kurors ceket: Mashkulli (burri) te gruaja t
gjej qetsin. Kjo qetsi sa sht shpirtrore aq sht edhe trupore si mbrojtje nga tronditja
jetsore. E njjta gj vlen edhe pr gruan. Elementi i dyt sht krijimi i dashuris. Dhe n fund,
simpatia midis dy gjinive. Specifika e tret sht virtyt q prmban do gj. N nj ajet tjetr, duke
iu drejtuar meshkujve, thuhet:
...ato jan prehje pr ju dhe ju jeni prehje pr to. 64
Duke u br veshje pr shokun e jets, mbulesa mund t thot pengim n rrug t liga me
zbulimin e epsheve t veta, si dhe plotsim t njri tjetrit, natyrisht duke e ndjer nevojn e
ndrsjell.
63 er-Rad (13): 38
64 el-Bekare (2): 187

Si shembull, nse marrim nj moll dhe e prgjysmojm, ather kemi dy copa t njjta molle,
gjysma sht gruaja e gjysma tjetr burri. Kur t bashkohen dy gjysmat, ather na japin njeriun.
N kt mnyr ata e plotsojn njri tjetrin. Pra, njeriu i pamartuar sht gjysmak e jo i plot.
Pr regjenerimin, si rezlutat i kurors, flet nj ajet, duke thn se grat jan nj ar nga e cila
burrave u sjellin fmij. 65 Mendoj se kto tri ajete, shpjegojn kurorn (martesn), si mnyr e
vetme legale n Islam pr knaqsit seksuale.
III.
LIRIA N MARTES
Pa shprehjen e qart t vejushs dhe pa lejen e virgjreshs, nuk mund t lidhet kuror. Leja e
virgjreshs sht heshtja e saj.
Muhammedi a.s.
A jan t lir gruaja dhe burri t zgjedhin bashkshort para martess? Sipas imam Malikut dhe
Shafiut, meq gruaja mund t mashtrohet nga ndjenjat, nuk mund t zgjedh bashkshortin e
ardhshm, pasiq mund t gnjehet. Edhe nga ky aspekt, pa lejen e prindit ajo nuk mund t
65 el-Bekare (2): 223

martohet. Ndrsa pr hanefijt gruaja edhe t jet virgjresh, edhe t jet e vej sht e lir t
zgjedh bashkshortin. Nuk mund ta japin pa lejen e saj. 66 Nse e japin, ka t drejt t zgjedh
vet, e po deshi mund ta prish kurorn. Kshtu ndodhi edhe me zonjn Hansa e cila iu drejtua
Pejgamberit a.s., e ai ia dha t drejtn q ta anuloj kurorn. 67 n t njjtn mnyr nj virgjresh
u lajmrua tek Ai, e Pejgamberi a.s. i dha leje ta pranoj ose ta refuzoj kurorn.
MARTESA E NJ MUSLIMANEJE
ME NJ JOMUSLIMAN
N Islam ekziston nj prjashtim lidhur me lirin e kurors. Nj grua muslimane nuk mund t
martohet me nj jomusliman. 68 Ktu i rrezikohet edhe feja edhe tradita. Arsimimi i fmijve q
do t lindin do t jet larg Islamit. E nj dukuri e ktill sht kundr qllimit t Islamit pr
zgjerim.
Edhe n t drejtn romake q ishte burim i t drejtave themelore, ishte e ndaluar t martohen
palt me religjione t ndryshme. 69
66 Ibnul Humam, Fethul kadir v. II fq. 391

68 el-Mumtehine (60): 10, el-Bekare (2): 221
69 R. Honig, Roma Hukuku (E drejta romake) fq. 165

Kur shohim se nj katolik nuk martohet me nj t krishter t sekts tjetr, ather kuptojm se
Islami sht shum tolerant. Dhe, e dijm se edhe hebrejt, si njerz t huaj pr ta, nuk ua japin
vajzat.
Duhet theksuar edhe kt se n Islam, do akt i nj besimtari sht i lidhur me fen dhe ai duhet
lartsuar, madhruar Zotin. N Kuranin Famlart kurora quhet hududull-llah: kufi q e ka
caktuar All-llahu. 70
Muslimani sht njeri q me do akt i shrben Islamit, gj kjo q don t thot se nprmjet
Islamit, njerzit thirren n shptim.
Gruaja muslimane smund t martohet pr nj jomusliman, madje as pr dik besimi i t cilit
sht i prishur deri n at shkall kur largohet nga besimi, ani pse shtiret se sht musliman. 71
Nse lidhet nj kuror e ktill, kjo do t prishet. Palt q e kan br kt akt dhe ata q kan
ndrmjetsuar, do t marrin dnim prkats. 72
Tua tregojm nj ngjarje historike q bn fjal lidhur me nj rast kur njerzit nprmjet t
kurors u thirrn n Islam:
N kohn e Pejgamberit a.s. Ebu Talha para se t bhet musliman i propozoi martes Ummi
Sulejmes (Rumejss). Ummi Sulejme tha:
70 el-Bekare (2): 229, 230

71 M. Zihni, Munakehat ve Mufarekat fq. 41.
72 Po aty fq. 98.

-T ta them t vrtetn, edhe un dshiroj t martohem me ty. Njeriun si je ti sduhet kaprcyer.
Por, ti je njeri i pafe, ndrsa un jam muslimane. Nuk sht e rrugs t martohemi.
Dialogu vazhdoi m tutje. Ebu Talha i tha:
-po ngjet me ty Rumejsa?
-E po ngjet?
-E do t thoje pr t verdhin e t kuqin (arin dhe argjendin)?
-Un spo krkoj as ari as argjend. Ti je njeri q prkulesh para nj gjsendi q as dgjon, as
shikon dhe as q ka ndonj vler. A sturprohesh t falesh para nj cop druri q e solli nga mali
duke e zhagitur nj rob i zi. Nse ti bhesh musliman le t jet kjo prika (mehri) pr martes.
Asgj tjetr nuk krkoj.
-E kush mundet tma sjell Islamin, Rumejsa?
-i Drguari a.s., shko tek ai.
Ebu Talha u drejtua tek i Drguari i All-llahut, i cili ishte duke qndruar me ashabt e vet. Kur e
shikoi, tha:
Po vjen Ebu Talha dhe po i shklqen nuri Islam...

Ky e pranoi Islamin para Pejgamberit a.s. dhe ia prcolli fjalt Rumejss. Kshtu Pejgamberi a.s. i
kurorzoi sipas kushteve t Rumejss. 73
Pejgamberi a.s. rrfen:
Shikoj, kam hyr n Xhennet. Para meje rrapllim hapash. E t shikoj - Rumejsa! 74
MARTESA ME FEMR JOMUSLIMANE

Prkundr asaj se femra muslimane nuk mund t martohet me nj jo musliman, sipas t drejts
islame, nj mashkull musliman mund t martohet me nj femr jo muslimane. I vetmi kusht sht
q ajo t besoj n njrin nga librat hyjnor. Smund t martohet me nj femr q i beson zjarrit,
diellit, yjeve dhe idhujve. Nuk mund t martohet as me femrat q, edhe pse duken se jan
muslimane, nuk respektojn urdhrat dhe ndalesat e fes, t cilat nuk prfillin njrin nga gjyqet q
jan konstituar me argumente t forta dhe me ato q haramin e kan kuptuar si dika q sht ha-
llall. 75
73 Ebu Nuajm, Hilje; El-Isabe v. IV fq. 442.

74 Po aty v. IV fq. 301.
75 el-Bekare (2): 221, Ibnul Humam, Fethul kadir, v. II fq 375.

Ekzistojn mendime t kundrta midis shkenctarve t Islamit, n temn, martesa me femra q
u besojn librave t shenjt. Nj shumic e madhe jan t mendimit, se u lejohet kjo martes.
Abdullah Ibn Umeri, llogarit se ky mendim sht i gabuar. 76
N kohn e halifit Umer, ushtria islame, liron disa vende duke bashkuar shum toka t reja me
shtetin islamik. N ndrkoh, muxhahidt islamik dhe disa nga ashabt, u martuan me femra q
u besojn librave t shenjt. Halifit Umer, q mendonte se kjo mund t jet gj e rrezikshme pr
familjet muslimane, nuk i plqente martesa me femrat jo muslimane. Hudhejfe, njri ndr
ashabt, u martua me nj hebreje, ndrsa halifi Umer i tha atij Lshoje. Kur Hudhejfe e pyeti:
sht haram kjo? Umeri iu prgjegj kshtu: Jo, por po friksohem se do t kesh pun me dik
q moralisht sht i dobt. 77
Kuptohet se Umeri nuk e llogariste haram martesn me nj femr jomuslimane, por kt e
llogariste si nj akt t rrezikshm nga aspekti i ardhmris s gjeneratave muslimane. Kur e pyetn
Abdullah Ibn Umerin pr gjykimin e tij lidhur me martesn me nj hebreje ose t krishtere, u
prgjegj kshtu:
Zoti ua ka br haram meshkujve femrat q Zotit i mveshin rival. Un nuk njoh tradhti m t
madhe se ajo grua q thot: Zoti im sht Isa ose filan fallani tjetr (ndonj rob i All-llahut)
76 Po aty v. II fq. 372

77 el-Xhessas Ahkamul Kuran v. I fq. 332, 333 dhe v. II fq. 324.

Sipas t drejts islame, ndryshimi midis besimeve sht nj penges pr trashgimin, ndaj nj
femr jomuslimane nuk mund t fitoj trashgimi nga nj mashkull musliman. Edhe nga ky
aspekt martesa me nj femr jomuslimane sht akt i paplqyeshm. 78
TAKIMI I BASHKSHORTVE T ARDHSHM

Para s gjithash krkohet bashkshort q e duam. Si mund t kuptohet nga thelbi i hadithit,
femra dhe mashkulli, paraqesin gjysmrrethe t nj rrethi t prbashkt. Ata vazhdimisht notojn
n gjithsin ekzistuese. Kur e gjejn gjysmrrethin adekuat, bashkohen dhe formojn rrethin e
plot. E ky rreth e paraqet themelin e jets.
Pr tu dashuruar duhet takim dhe simpati. Islami i lejon bashkshortt e ardhshm t takohen
m par. Madje edhe e urdhron kt. I Drguari a.s. nj ashab q dshironte t martohej me nj
muslimane nga Medina, e pyeti: A e ke par? dhe kur ai tha: Jo, Muhammedi a.s. tha: Shko
dhe shikoje at, pasi n syt e femrave t Medines mund t gjendet dika (ndonj e met e
syve). 79
Nj njeriut tjetr q donte t martohet, Pejgamberi a.s. i tha kshtu:
78 Zihni, Munakehat ve Mufarekat fq. 40

79 Taxh v. II fq. 284

Ta shikosh njher sepse kjo do t ndihmoj q kurora yte t jet m e qndrueshme. 80
Si dihet, bukuria sht relative. Nga njeriu te njeriu tjetr ajo ndryshon. Ndaj personalisht duhet
t shihen bashkshortt e ardhshm. Prshkrimet e huaja nuk duhet prfillur.
Por edhe takimet kan masn dhe kufirin e vet. Pasi midis t simpatizuarve nuk ka kurrfar
lidhjesh, t dy palt fshehen nga njri tjetri. N kso lloj takimesh njri tjetrit mund tia shohin
fytyrn, duart dhe thembrat. Trupi dhe pamja e prgjithshme jan gjra t qarta. Ky takim, me
kt mas, mund t realizohet madje edhe n pranin e ndonj personi q bn pjes n kategorin
mahrem. 81
Nse dy palt dshirojn t msojn pr moralin dhe mendimin e njri tjetrit (edhe kjo sht me
rndsi), kt e mundson pyetja q mund tua bjn fqinjve dhe t njohurve ose ndonj mnyr
tjetr e ngjajshme. Munden edhe t zhvillojn bised t hapt n kushte t lartprmendura.
Bashkjetesa pa kuror sht e ndaluar. Por, n rrethana t ktilla, kur secili paraqitet jogjentil dhe
fsheh karakterin e vet t vrtet, gjasat q t njihen jan t vogla. N raste t ktilla mbretron
epshmria, emocionet mbizotrojn trurin. Pejgamberi a.s. thot:
Dashuria e yte ndaj dikaje t verbron dhe t shurdhon. 82
Shkrimtari i madh freng, Molieri, n veprn e tij Mizantropi me gojn e heronjve t vet
shpjegon, si ligj i dashuris sht ta gnjesh partnerin dhe si t gnjej ai, dhe se palve t
80 Po aty v. II. 285

81 Mahrem jan personat me t cilt sht e ndaluar martesa.
82 Mishkatul mesabih v. II fq. 595. Pr kritikn: Po aty v. III fq. 311 dhe Sherh Xhamiis sagir.

dashuruara epshet u jan t larta deri n at shkall sa q nuk mund t vrehen gabimet e njri
tjetrit. Molieri kt e shpjegon me fjalt:
T dashuruarve do gj u duket simpatike n trupin e atij q e duan. Duke menduar se gabimet e
tyre jan pjekuri, ato i emrtojn me emra prkledhs. Nj pamje t mangt e shikojn si jasemin
i bardh, t zezn e si zeshkane aq t mbl sa q duhet t prkulesh para ksaj ngjyre, gnjeshtari
u duket si i menur ndrsa i marri si nj shpirtmir. 83
Sot me emrin i ose e fejuar, shum t rinj takohen, argtohen, knaqen, e m pastaj bjn
prpjekje q t ikin nga njri tjetri, dhe kuptohet, m shpesh pala m e dmtuar sht femra. Por,
me ligj smund t detyrohen t fejuarit t vn kuror. 84
Nga bashkjetesa pa kuror rrjedh edhe dmi tjetr, ather kur n mnyr hidhrake ndahen
njri nga tjetri, fillojn ti numrojn e ti shqiptojn gabimet e njritjetrit dhe n kt mnyr
ardhmria e tyre sillet n nj gjendje jo t plqyeshme.
83 M. Rashid Belgesay, Turk Kanunu Medenisi Serhi v. I. fq 69

84 Kodi civil turk, neni 83; Kodi civil i Zvicrs 91 etj, KC i Gjermanis, 1297 etj.

IV.
SHTJET TJERA LIDHUR ME KURORN
VETIT Q KRKOHEN TEK GRUAJA
1. I Drguari a.s. gjithnj ka preferuar bukurin shpirtrore prkundr bukuris materiale. E para
sht konstante, nuk ndrydhet, ndrsa e dyta sht relative, e zbeht, fiket. Sa bukuroshe
ekzistojn e nuk mund ta bjn t lumtur njeriun, pasiq shpirti i tyre sht i thjesht. Ja disa
kshilla t Pejgamberit a.s.:
Mos i martoni grat bukuria e t cilave mund tju zhvleftsoj nga ana morale, mos u martoni as
pr pasurin e tyre sepse ato mund ti llastoni. Martohuni me ato pr shkak t besimit t tyre. Me
siguri ndonj grua zeshkane e me veshje t leckosur por besimtare, sht shum e vlefshme. 85
Kush disponon me kto katr gjra, disponon edhe me t mirat e ksaj bote edhe me ahiretin:
zemrmirsin, gjuhn q vazhdimisht e prmend emrin e All-llahut, trupin q i duron mundimet
dhe q nuk e tradhton as nderin as pasurin e bashkshortit. 86
Me gruan lidhet kuror pr shkak t ktyre katr gjrave: pasuria, fisnikria, bukuria, dhe besimi.
Krkoje at q sht besimtare dhe do t jesh fatlum! 87
85 Ibnul Human, Fethul-Kadir, v. II fq. 343

86 Mishkatul-mesabih, v. II fq. 207
87 Buhari; Muslim v. II fq. 1086

2. Virgjria. I Drguari i All-llahut ashabt e vet i porosiste t martohen me virgjresha sepse me
nj t till sht m leht t adaptohesh n dashuri. Prve ksaj, pr shkak t shum punve
shtpiake si dhe pr shkak t numrit t fmijve u lut pr mirqenien e atyre t cilt u martuan me
t veja. 88
3. Si u theksua m lart lidhur me definicionin e kurors, njri ndr qllimet e martess sht
edhe ai-t kesh fmij. Kjo n njfar shkalle mund t kuptohet, duke i krahasuar nnat tona dhe
grat e afrta. I Drguari a.s. thot:
Martohuni me gra q mund t lindin dhe q e duan familjen. Un n Ditn e Gjykimit do t
mburrem me numrin tuaj para ummeteve tjera. 89
4. Gruaja duhet ti doj fmijt. Ajo duhet ta ruaj pasurin e burrit si edhe krenarin dhe nderin e
tij. Nse burri sht lumi q rrjedh vazhdimisht, gruaja sht penda e tij. Vrtet, nse nuk sht
ekonomike n buxhetin familjar, fitimi i burrit i gjason asaj sikur t hedhsh uj n shosh. I
Drguari i All-llahut thot:
Nga grat m t mira jan grat kurejshite dhe nga ato, m e vlefshmja sht ajo q ndjen
dashuri m t madhe ndaj fmijs s vet dhe e cila kujdeset m s shumti pr pasurin e burrit. 90
Kur e pyetn:
88 Po aty v. II fq. 1087, 1090.

89 Et-Taxh v. II fq. 283
90 Buhari; Muslim v. IV fq. 1958

O i Drguar i All-llahut, cila prej grave sht e mir? - ai u prgjigj kshtu: -sht ajo grua t ciln
kur e shikon burri i saj, ndjen knaqsi, kur ti thuhet dika, e kryen, ndrsa lidhur me nderin e
pasurin nuk bn di q nuk i plqen burrit. 91
VETIT Q DUHET TI KET BURRI

Si tek grat ashtu edhe tek burrat virtyti i par sht besimi i tij. Nj hadith q e cituam n
nntitullin Nevoja pr martes po e prsrisim edhe ktu:
Kur t vij tek ju dikush me karakterin dhe besimin e s cilit jeni t knaqur, jepjani vajzn tuaj.
Nse nuk veproni kshtu, do t lindin intrigat dhe prarjet. Nse, o i Drguar i All-llahut, tek
ai mbretron skamje dhe rrjedh nga familja jo bujare? i Drguari i All-llahut duke prsritur tri
her tha: Kur t vij nj njeri me fen dhe karakterin e t cilit jeni t knaqur, martojeni. 92
91 et-Taxh v. II fq. 283

92 Po aty v. II fq. 284

KUFUV (NGJASHMRIA)
N sistemin e vjetr juridik kihej kujdes q t mos ket diferenca klasore midis bashkshortve t
ardhshm. N t drejtat e vjetra brahmane, m par, nj burr mund t martohej me nj femr t
klass m t ult, m pastaj, nj martes e ktill midis njerzve t shtresave t ndryshme, sipas
zakonit, nuk pranohej. 93 N t drejtn romake, kuror legale, mund t bhej vetm midis nj
burri, qytetar i Roms, dhe nj gruaje, gjithashtu qytetare e Roms. Nse njra nga palt skishte
t drejtn e qytetarit (ose e humbte at) kurora prishej. 94
N t drejtn islame ekzistojn disa norma n dobi t gruas. Gruaja ose prindi i saj, mund t
krkoj disa kushte prej atij me t cilin do t lidh kuror. Juristt e ndryshm japin mendime t
ndryshme lidhur me at se si duhej t dukeshin kto normativa. Nj rregullim i ktill quhet
kufuv, q do t thot ngjashmri, barazi etj,
Drejtimet e ndryshme ndajn t njjtin mendim, se n pikpamje t fes midis bashkshortve
duhet t ket barazi. Ve ksaj hanefijt, solln edhe nj kusht se burri nuk duhet t jet n
shkall m t ult se gruaja nga aspekti i prejardhjes, kshtu jan kurejsht midis tyre, arabt tjer
midis veti. Njerzit tjer jasht radhve t arabve, jan t barabart dhe mund t martohen.
Gjithashtu, burri duhet t ket fuqi financiare deri n at shkall sa tia paguaj gruas mehrin dhe
t ket aq sa mund t paguaj alimentacion 6 muaj ose nj vjet. Edhe nga aspekti i marrdhnieve
ndaj shoqris ku jeton, nuk duhet ti sjell gruas turp.
93 Mahmud Esad, Tarihu ilmil-hukuk fq. 138 Ahmed Shelebi, Mukarenetul-edjan-Edjanul Hind fq. 56.
94 R. Honig, Roma Hukuku, fq. 163.

Sipas shafiijve, n pikpamje t fes, profesionit, origjins dhe liris, burri nuk duhet t jet n nj
shkall m t ult nga gruaja.
Gjithashtu edhe tek hanbelijt mendohet prafrsisht njlloj. Ndrsa, malikijt, mendonin m
lirisht dhe pr nga argumentet fetare, sillen n mnyr m solide. Sipas tyre kufuvi ose barazia
krkohet vetm n besim, n shndetin trupor dhe t organeve trupore. 95
KRITIKA DHE PREFERIME

sht e qart se juristt islamik n temn e kufuvit dhe vetit q duhen krkuar tek burri, nuk
kan arritur nj mendim t prbashkt. Imami Malik Thevri, nga hanefijt Imam Kerhi, sipas nj
transmetimi Imam Shafiu, Amr b. Mesud, nga tabiint Muhammed b. Sirin dhe Umer b. Ab-
dulaziz mendojn se barazia krkohet vetm n fe dhe moral. 96 Pikrisht kshtu flet edhe hadithi
t cilin e theksuam n fillim t ksaj teme. Ato hadithe q jan n lidhje me krkesn e barazis s
origjins midis palve nuk mund t jen t fort. 97 E nga ato hadithe q jan autentik nuk mund
t nxirret nj gjykim i ktill.
95 Ibnul Humam, Fethul-kadir v. II fq. 419-425, Abdurrahman el-Xheziri, El-Fikh alel Medhahibil-erbaa
v. IV fq. 54-61 Sherhud-Derdir v. II fq. 221-222. Shevkani, Nejlul-evtar v. VI fq. 136-139.
96 Fethul-kadir v. II fq. 418, Sherhud-Derdir v. II fq. 221, Nejlul-evtar fq. 138.
97 T njjtat burime dhe Zejlai Nasbur-raje v. III fq. 196-198

Barazia profesionale jasht barazis s origjins koh paskohe ndryshon si edhe nga vendi n nj
vend tjetr. 98 Disa profesione t cilat n ndonj vend ose n ndonj interval kohe, llogariten t
ulta dhe t prapambetura, n ndonj vend tjetr trajtohen ndryshe. 99
Ekzistojn disa hadithe autentike t Pejgamberit a.s., t cilat n rrnj e mohojn diferencn midis
njerzve n baza t origjins. Para s gjithash, n ajetin 13 t sures el-Huxhurat All-llahu xh.sh. na
shpall se t gjith njerzit kan prejardhje nga nj mashkull dhe nj femr, ndaj jan t barabart
dhe t ndar n fise t ndryshme q t munden t njihen dhe t identifikohen. Superioriteti mund
t krkohet vetm n devotshmri q mund t ekzistoj tek secili:
...ska dyshim se tek All-llahu m i ndershmi ndr ju sht ai q m tepr sht ruajtur...
Edhe Pejgamberi a.s. urdhron kshtu:
Njerzit jan t njjt si jan t njjt dhmbt e krehrit. Asnj arab nuk gzon m tepr
prparsi nga joarabi. Prparsia sht vetm n devotshmri ndaj All-llahut. 100
N hutben e njohur lamtumirse t Pejgamberit a.s., nj citat thot kshtu:
Njerz! Zoti sht Nj. Edhe babai juaj sht nj. T gjith ju jeni bij t Ademit. E Ademi sht
krijuar nga dheu. Para Zotit sht m i muari, ai q Zotin e respekton m shum. Arabi nuk ka
asnj prparsi nga joarabi, prve mass s respektit ndaj Zotit.
98 Fethul-kadir v. II fq. 424.

99 M. Et-Tajjib en-Nexhxhar el-Mevali fq. 42
100 Fethul-kadir v. II fq. 418

Dhe t theksojn edhe kt se Muhammedi a.s. e martoi Fatimen t bijn e Kajsit q ishte e
menur, e bukur dhe prej fisit Kurejsh, si fis q llogaritet ndr fiset m t njohur dhe m t
ngritur, pr Usamen, i biri i nj robi t liruar. 101 Gjithashtu, n kohn e tij, e motra e Abdurrah-
man b. Avf nga kurejsht, u martua me ish robin, Bilalin nga Etiopia, ndrsa Ebu Hudhejfe e dha
t bijn e vllait pr robin e vet, Salim. I Drguari a.s. disa nga veprat e ktilla i kreu vet e disa nga
ato, pasi u informua, i lejoi t kryhen. 102
Edhe familja sht nj nga ato elemente ku ne muslimant jemi duke psuar disfat n frontin
ton t lufts midis s vrtets dhe gnjeshtrs q ka arritur n shkalln m t lart e q vazhdon
prej kohs s njeriut t par dhe Pejgamberit t par, Ademit a.s. Numri i familjeve tona q jan
t lidhura me imanin e Islamit dhe zakonet lidhur me to, gjithnj po zvoglohet. Arsye pr kt
sht korrupcioni rreth masave dhe vlerave n kuror. Vajzat q jan rritur n familje muslimane
shkojn n qarqe ateiste pr tu martuar pr doktor, avokat, inxhinier, fabrikant, ndrsa burrat
besimtar, nga ana tjetr, q sjan t kujdesshm ndaj fes, martohen me vajza t cilat, gjithashtu
nuk kan kujdes t duhur ndaj fes. N kt mnyr familja islame, sht e sulmuar nga dy an
dhe fatkeqsisht, prindrit q duken se jan besimtar, m tepr jan t preokupuar me kt
dukuri. Ata, duke vrtetuar se po krkojn njeri besimtar, n realitet krkojn dhndr t pasur
(madje edhe sikur t jet mkatar). Kta njerz, q me trupin e vet jan t kthyer nga Kibla e me
zemra nga materia, hyjn n at kategori, pr t ciln i Drguari a.s. n hadithin q vijon thot:
101 El-Isabe v. II fq. 373.

102 Ibnul-Humam, Fethul-kadir v. II fq. 418

Secili ummet (popull) ka nga nj intrig, e intriga e ummetit tim sht pasuria. 103
Njri nga ashabt Sehl b. Sad es-Saidi, thot: Nj dit pran t pranishmve t Pejgamberit a.s.
kaloi nj njeri. I Drguari a.s. e pyeti njrin ndr t pranishmit:
-do t thoje pr kt q po kalon?
-sht vendas i vjetr. Betohem se sikur t krkoj vajz, meriton ti jipet. Nse flet pr ndonj
tem, meriton ti dgjohet fjala. - tha ashabi.
I Drguari a.s. heshti. Pas pak kohsh kaloi nj tjetr. Edhe ksaj radhe pyeti:
-E pr kt, do t thuash? Ky u prgjigj:
-O i Drguar i Zotit, ky sht njri ndr muslimant m t varfr. Sikur t krkoj vajz, meriton
t refuzohet. Q t jet ndrmjets, meriton t mospranohet, e, nse flet dika, nuk meriton t
dgjohet.
Pas ktyre fjalve i Drguari i All-llahut tha:
-Ky nga ai i pari vlen shum m tepr se nj bot e tr. 104
Nuk e njoh ndonj t vrtet m t madhe se sa at q e shpalli i Drguari i All-llahut.

104 Buhari v. VII fq. 178

T KRKUARIT E VAJZS
N kohn e Pejgamberit a.s. Aliu personalisht e krkoi Nnn ton, Fatimen r.a. nga i Drguari
a.s. 105 Ashabt u ofronin vajzat dhe motrat e tyre njerzve prkats n mosh t martess, e ata,
ose pranonin ose refuzonin, e grave q u plqente martesa me dik ofroheshin personalisht
vet. 106 Kjo rrodhi nga dshira fetare, sinqeriteti dhe modestia.
I Drguari a.s. thot:
Askush t mos krkoj t njjtn vajz pasi e krkoi vllau besimtar, vetm pasi ky t ket hequr
dor, ose, po ti jipte leje atij t dytit. Kjo bn prjashtim 107
Nuk rekomandohet oferta e kurors n mnyr t hapt, gruas q sht n fazn e pritjes (sipas
sheriatit-iddeti), pas shkputjes s kurors ose pas vdekjes s bashkshortit. 108
105 El-Isabe v. IV fq. 366

106 Buhari v. VI fq. 129-131
107 Buhari; Muslim v. II fq. 1029
108 el-Bekare 2-235

MEHRI DHE DHURATA
N t drejtn islame, mehr, quhet pasuria q e meriton gruaja q ti jipet nga ana e burrit, pr
lidhjen e kurors. Mehri nuk sht e drejt as e nns, as e babait, as e prindit, por e drejt
personalisht e gruas. sht ky nj lloj dmshprblimi q e pagon burri n kuror. Me t, mbulo-
hen nevojat e gruas dhe asaj ia sjell njfar vlere. Mehri mund t paguhet menjher (muaxh-xhel)
ose si muexh-xhel (n rast shkurorzimi ose vdekjeje). Mehri sht i obligueshm pr lidhjen e
kurors. Edhe nse nuk prmendet gjat ktij akti, madje edhe t bhet kuror me kusht q t
mos pagohet mehri, megjithat burri sht i obligueshm q gruas tia paguaj at, si e drejt e saj
e paevitueshme.
Nuk ekziston kufiri i mehrit edhe pse sht i caktuar kufiri m i ult, por, edhe pr kt nuk ka
kufi t caktuar.
Nuk mund t rndohet kurora n Islam. Prkundrazi, q t mund t shtohen gjeneratat e
prostitucioni t evitohet, kurora lehtsohet. Do t ishte mir q mehri mos ta ngarkoj shum
burrin. Pejgamberi a.s. thot:
Mehri m i mir sht ai q sht pak. 109
Mehri sht e drejt personale. Me t gruaja nuk sht e detyruar t prgatis pajn (eizin). 110
109 Shevkani, Nejlul-evtar, v. VI fq. 179

110 Hukuk-i Aile Kararnamesi, neni 89

Prindi i vajzs ose farefisi i saj nuk guxojn t krkojn nga ajo ndonj shum t hollash. 111 T
hollat q i paguhen familjes s vajzs n disa vende, skan lidhje me Islamin. sht ky zakon q
sht praktikuar para Islamit. N Islam asnj njeri i lir, n asnj mnyr, nuk mund t shitet.
Krkimi i shpenzimeve t panevojshme nga ana e vajzs q do t bhet nuse dhe praktika e
mosmbulimit t vajzave e rndon martesn. Kjo e lind tragjedin e prostitucionit dhe grabitjen e
vajzave. E rezultat i ktyre sht armiqsia, znkat, vrasjet...
Dasma
Dasma sht sunnet. I Drguari a.s. thot:
Bni dasm madje edhe po t jet ajo vetm me nj dele, jepni zijafet. 112
Dasma sht akt edhe prkujtim, shpallje e nj pune fatlume njerzve, shprehje e disponimit dhe
ushqim i t varfrve. Kur t ftohet njeriu n dasm, ftesn duhet pranuar. Pejgamberi a.s. thot
kshtu:
Ngrnia m e keqe sht ajo ngrnie dasmore kur ftohen t pasurit e harrohen t vobektit. Kush
nuk pranon ftesn ai sht kundr All-llahut dhe t Drguarit t Tij. 113
111 Po aty, neni 90

112 Buhari, v. VI fq. 142
113 Buhari v. Vi fq. 144. Muslim v. II fq. 1054.

Pasi dasma sht nj shkas pr gzim, aheng dhe fat, nuk ekziston asnj penges q n nj far
mnyre t ndalohet nga feja. Madje kjo sht edhe imperativ. Ajo q sht e ndaluar, sht pirja e
alkoolit dhe t tubuarit e grave dhe meshkujve bashkarisht. I Drguari i All-llahut thot:
Shpallni kurorn dhe bni at npr xhami. N dasm ftoni edhe dajre. Hallalli ndryshon nga
harami (me haram nnkuptohet prostitucioni) me vnien e kurors, organizimin e argtimit dhe
muzikimit me dajre. 114
Shoqria islame nuk i pengon argtimet legale n ditt e kremteve, festave, etj. Prkundrazi, ato i
pranon duke llogaritur se jan t rndsishme. sht i nevojshm pr nj shoqri formimi dhe
ekzistimi i vetdijes kombtare. Shoqria, nevojat e s cils Islami i prmbush plotsisht, sht nj
shoqri vullneti i s cils sht vullnet i prhershm dhe i vazhdueshm. Derisa ka kaq shum
hadithe verbale dhe praktike t Pejgamberit a.s. ndalimi i dasmave dhe argtimi n to para s
gjithash sht kundr sunnetit. T prsrisim se dasmat dhe argtimet prputhen me etikn dhe
rregullat islame...
N nj dit t Kurban Bajramit Ebu Bekri, shkoi tek bija e vet, Aisheja, dhe t shikoj-dy vajza
muziktojn me dajre dhe kndojn. Dhe, Pejgamberi a.s. u mbshtet n nj knd dhe u mbshtoll
me arafin e vet. Ebu Bekri iu drejtua vajzave n mnyr t ashpr. Pr kt Pejgamberi a.s.
thot:
Lshoji, Ebu Bekr, secili e gzon festn e vet. Kjo sht festa jon! 115

115 Buhari; Muslim, v. II fq. 608

Rubejda, e bija e Muadhit, thot:
Kur u b dasma ime Pejgamberi a.s. erdhi dhe u ul. Disa vajza luanin n dajre dhe prmendn
baban tim si dhe xhaxhallart e mij, q ishin martir n Bedr. Kur, njra prej tyre tha: Leri kto
fjal, vazhdoje at q e the pak m par 116 Aisheja kishte martuar nj vajz nga farefisi i vet me
njrin nga muslimant e par t Medines. Pejgamberi a.s. i tha Aishes: Aishe, duket se n
dasmn tuaj nuk pati valle e argtim, e ensarit i plqen loja. 117
Sipas nj rrfimi tjetr Pejgamberi a.s. Aishes i tha kshtu: A e keni drguar nj vajz me nusen
q t luaj n dajre dhe t kndoj? Aisheja e pyeti at: Sikur ta kishim drguar, do t thoshte?
E Muhammedi a.s. duke cituar tri vargje poezie, tha: Ja kshtu do t thoshte. 118
Nj njeri q u ftua n kurorzim ose n di t ngjashme, po hetoi dika jo t plqyeshme, s pari
duhet ta pengoj at. Nse nuk mundet, assesi nuk duhet t merr pjes n at akt. Sguxon t rrij
pran tryezs e t shrbehet me ushqim e pije (n dasm q bie ndesh me normat islame).
Pejgamberi a.s. thot kshtu:
Po t shikoni ndonj dukuri t keqe, at duhet ta prmirsoni me duart tuaja. Nse nuk keni fuqi
me duar, ather tentoni me gjuh (me fjal). Nse nuk mund ta evitoni as me fjal, ather ta
prbuzni me zemr-q sht shkalla m e dobt e imanit. 119
116 Buhariu v. VI fq. 137; Ebu Davud, Tirmidhi

118 Et-Taxh v. II fq. 301 Mishkatul-mesabih v. II fq. 174
119 Muslim v. I fq. 65

Ai q i beson All-llahut dhe Dits s Kijametit, mos t rrij n tryez ku ka pije (alkool). 120
V.
PENGESAT N MARTES
N t drejtn e vjetr iraniane, nuk respektoheshin pengesat, bile edhe preferohej martesa midis
vllaut dhe motrs. Sipas t drejts iraniane, n vend se t ndalohej prostitucioni midis njerzve
q nuk duhej t martohen mes veti, vllezrve me motra, prindrve dhe fmijve si dhe
kushrinjve dhe farefisit, kjo prkrahej. 121 E njjt sht gjendja edhe n t drejtn e Egjiptit t
Vjetr. 122 Sipas t drejts kineze, edhepse nuk mund t kurorzoheshin kushrirt nga ana e
babait, ata nga ana e nns kishin t drejt t kurorzohen. 123
Ajetet 22-24 nga sureja en-Nisa si dhe disa hadithe, e lajmrojn muharrematin n Islam (njerz
midis t cilve sht i ndaluar kurorzimi). 124
Kshtu mund ti radhisim:
120 Shevkani, Nejlul-evtar v. VI fq. 195

121 M. Esad, Tarih ilmil-hukuk fq. 137, 175
122 Po aty fq. 45
123 Po aty fq. 96
124 Pr detajet shih n Ibnul-Humam, Fethul-kadir titulli Muharremat.

1. Ata t cilve u sht ndaluar kurorzimi pr shkak t farefisnis dhe afrsis t gjakut nna,
bija, motra, halla, tezja dhe mbesa.
2. Pr shkak t lidhjes miqsore midis familjeve, vjehrrat, vajza nga kurora tjetr, nusja, njerka.
3. Pr shkak t qumshtit. Ndalesat e lartprmendura pr shkak t lidhjes miqsore dhe afrsis s
gjakut njkohsisht prfshijn edhe ndalesat edhe pr shkak t qumshtit: tajat, motrat nga taja,
bija nga taja dhe tajn e bashkshortes...
4. Si do t theksojm n vazhdim, nse ekzistojn kushte, Islami e lejon martesn me katr gra.
Mirpo martesa me m tepr se katr gra sht e ndaluar.
5. Nuk sht e lejuar q burri t martohet me gra q mes vete jan t afrta njra me tjetrn. Pr
shembull, t merr dy motra ose tezen dhe mbesn.
6. Nuk guxon t martohet me nj grua q sht e martuar me dik tjetr, ose me ndonj q pret
iddet pas ndarjes ose vdekjes s burrit.
7. Nuk mund t martohet me gra q sjan muslimane dhe q nuk besojn n njrin nga librat
hyjnor.
8. Grat q jan absolutisht t ndara nuk mund t rimartohen me ata nga t cilt jan ndar, me
prjashtim t atyre t cilat pas ndarjes prsri jan martuar e m pas jan ndar, ose nse
bashkshorti i dyt ka vdekur.

AFRSIA E QUMSHTIT
Kur n Kuranin Famlart theksohen grat me t cilat nuk duhet kurorzuar, ather thuhet:
...nnat tuaja q ju kan dhn gji, motrat nga gjiri... 125
Edhe Pejgamberi a.s. thot:
Ato q jan t ndaluara (pr kurorzim) sipas farefisnis s gjakut, ato jan t ndaluara edhe
sipas qumshtit. 126
Imamt e katr medhhebeve jan pajtuar se ato q jan t ndaluara sipas farefisnis t gjakut, jan
t ndaluara edhe sipas qumshtit. Ksaj i kundrshtohet vetm Ibn Tejmijje. 127
Pr qllimin dhe arsyen e afrsis sipas qumshtit, n Kuran nuk jan theksuar t dhna t
veanta, ndrsa n hadithe theksohen urtsit n disa pika. Shtrohen dy arsye t rndsishme pr
ndalimin e kurorzimit t atyre q jan n farefisni t gjakut dhe t atyre q jan miqsuar sipas
qumshtit. Arsyeja e par sht ajo materiale: ato veti q ka trashiguar mashkulli dhe femra t cilat
jan kushri, pasi q jan t ngjshme (vetit), me martesn e tyre, fmijt do tu lindin jo t
talentuar, jo normal, madje edhe t mendur. Arsyeja e dyt sht ajo shpirtrore dhe morale: ata
125 en-Nisa 4-23

126 Buhari, Muslim v. II fq. 1071
127 Shevkani, Nejlul-evtar, v. VI fq. 337

respektohen mes vete, por pasi kurorzohen, nuk do ta nderojn njri tjetrin, e kjo sht kundr
botkuptimeve njerzore, natyrs s njeriut dhe moralit.
E tani kto ti shqyrtojm nga aspekti i afrsis s qumshtit.
Gjat thithjes fmija ushqen organizmin dhe i formohen mishi dhe eshtrat. N kt substanc t
uditshme ushqyese e cila i prmban elementet kryesore ushqyese, vall, a i prcillen fmijs edhe
elemente shpirtrore? Nse nna ka aftsi t imunitetit ndaj disa smundjeve ose nna gjat ta-
jitjes lngon nga ndonj smundje ngjitse, mjeksia ka vrtetuar se kto prcillen edhe tek
foshnja.
N hadith thuhet:
Nj dhe dy thithje nuk shkaktojn penges pr kuror. 128
Sipas njrit nga dy rrfimet e Imam Ahmedit dhe Imam Shafiut, q t formohet respekti
nprmjet qumshtit, fmija duhet t ushqehet me pes shujta dhe pes her t thith. Sipas disa
t tjerve, mjaftojn tri thithje. Mirpo hanefijt q ishin m t rezervuar dhe m t kujdesshm
pr thithjen, kontrollimi i s cilit sht shum i rnd, kan thn se ndalesa pr kuror do t jet
formuar madje edhe vetm me nj thithje. 129 N nj hadith tjetr thuhet:
128 Muslim v. II fq. 1074

129 Muslim Sherhi, Nevevi v. X fq. 29. Ibnul-Humam, Fethul-kadir v. II fq. 3. Ibn Hazm pas nj
shpjegimi t gjat n kt tem, vrteton se nuk do t krijohet farefisni qumshti me nj apo me shum
t dhnash gji me t cilat fmija nuk fryhet. T gjith kt e mbshtet n argumente t forta El-Muhal-
la v. X fq. 9-17.

Kushrirsi e tajs formohet vetm gjat kohs s uris (nevoj pr qumsht) 130;
Kushrirsi t tajs nuk formohet pas periudhs s thithjes (pas moshs dyvjeare e mtutje).
Kto hadithe tregojn se vetit q i ka marr fmija, materiale dhe shpirtrore, nprmjet t
qumshtit, e formojn bazn e kushrirsis s tajs.
Arsyeja morale q e pengon martesn midis atyre t farefisnis, qndron edhe n qumsht. Gruaja
q e merr nj fmij n prehr dhe e tajit, duke e ushqyer gjakun, mishin dhe eshtrat e tij, ajo
meriton respektin e nns.
Shah Velijjullah ed-Dihlevi thot:
Femra q sht taj i gjason nns s vrtet, nga pikpamja se ajo sht shkaktare e rrits dhe
zhvillimit t fmijs dhe t ngritjes s tij n kmbt e veta. Derisa nna e vrtet e ka bartur
fmijn n stomak, taja ia plotson nevojn pr ushqim (me qumsht) pas lindjes s fmijs.
Kshtu nn sht edhe taja. Edhe fmijt e tajs ksaj foshnjeje i jan vllezr e motra. Kur ajo
ia fali gjinin nj fmijs, ia fali edhe t drejtn prindore. Kshtu, fmija n t e gjeti rehatin. Ndaj,
nuk mund t pranohet q fmija at ta prvetsoj si grua dhe t bj marrdhnie me t. Si do ta
bnin njerzit kt, kur as kafsha nuk bn marrdhnie me kafshn q e ushqen. 131
130 Muslim v. II fq. 1078

131 Shah Velijjullah Huxhetullahil-Baliga v. II fq. 700

MARTESA ME GRUAN E PAMORALSHME
Laviri nuk do t duhej t martohet me tjetrk, pos me ndonj lavire ose idhujtare, e lavirja, me
t nuk do t duhej t martohet kush, pos ndonj lavir o idhujtar. Ajo (kurvria ose martesa me
t) sht e ndaluar pr besimtart. 132
Juristt japin shpjegime t ndryshme lidhur me kt ajet t sures en-Nur.
A mund nj musliman t martohet me nj lavire? Shumica mendojn se nj grua lavire, mund t
lidh kuror me nj burr. E, sipas nj t thne t Aliut, Aishes, Beras dhe Ibn Mesudit martesa
me nj lavire nuk guxon t bhet. 133 Ibn Kajjim e pkrah mendimin e dyt. Ai thot: N Kuran
besimtarit i urdhrohet t martohet me nj grua t ndershme. 134 Kurora sht valide me kt
kusht. Kur nuk plotsohet ky kusht, nuk mund t bhet kuror. Njeriu q do t martohet ose e
pranon ligjin e Zotit ose jo. Nse nuk e pranon, ai do t jet pabesimtar, ose do t jet njeri q i
mvesh shok Zotit. Nse e pranon por nuk e aplikon ose martohet me nj lavire, ksaj rradhe nuk
i vlen kurora dhe, edhe vet do t llogaritet si lavir. Ja, kjo sht rndsia e ajetit q u citua. Ibn
Kajjim jep edhe shpjegime tjera lidhur me kt tem. 135
132 en-Nur (24): 3

133 el-Xhessas, Ahkamul Kuran v. III fq. 264 dhe vazhdon
134en-Nisa (4): 3, 24; el-Maide (5): 5
135 Igathetul-lehfan min mesajidish shejtan V. I fq. 80-83

do grua q hyn n laviri, nuk sht e njjt. Disa prej tyre krkojn falje. T ktillave ska tu
thuhet. Disa t tjera deri n kt tragjedi kan ardhur pa dashje. Nse do t gjendeshte dikush ta
shptoj, ajo do t ishte mjaft e lumtur. Do t ishte shum mir q t shptonte kshtu. E disa e
knaqin shpirtin e epshin e tyre vetm me laviri. Edhe sikur t martohej nj e ktill, syri do ti
ngelte tek tjetri. Ja, pra, martesa me nj grua t ktill, don t thot pranim t laviris, don t thot
t jetosh me nj krijes q n Kuran quhet habith: e flliqur. E kjo nuk i gjason nj besimtari.
Sipas t drejts romake, ishte e ndaluar martesa me nj grua q ishte lavire, artiste dhe e gjykuar.
Njerzve t dalluar dhe familjeve t tyre u ishte ndaluar martesa me skllevt e liruar ose m
fmijt e aktorve teatral. 136
MARTESA E PRKOHSHME
Kurora sht nj akt q mbshtetet n qetsi e paq si dhe n dashuri e n mshir, e q ka pr
qllim q, duke formuar familje, t lindin fmij. Squhet akt kurore, madje edhe ather kur ka
dshmitar dhe bhet marrveshje me nj grua pr kuror t prkohshme. Edhe sikur t jet pr
dhjet a njzet vjet. I Drguari a.s. kt e ndaloi n mnyr absolute. Fjalt e Abdull-llah b.
Abbasit, q mendon se kurora e prkohshme sht e pranueshme, nuk jan t drejta. Nga
ashabt, muxhtehidt e njohur t Islamit q nxjerrin gjykime nga ajetet dhe hadithet dhe nga
136 R. Honig, Roma Hukuku fq. 164-165.

tabiint (ata q jan takuar me njerz t cilt e kan par Muhammedin ose kan dgjuar hadithet
e tij) askush nuk e pranon nj kuror t ktill. 137
PJESA E DYT
HYRJE
Para lindjes s Islamit, kudo n bot gruaja, edhe para kurors edhe pas saj, kishte t drejta shum
t kufizuara, ose nuk kishte fare t drejta. N kohn e lulzimit t civilizimit t Greqis s Vjetr,
deri n shekullin III t ers s re, n Kin, n t drejtn hinduse, n t drejtn hebreje, gruaja
gjendej nn presion. Nuk mund t bnte asgj krye n vete. Gjendej nn dominimin e babait para
kurors, e n kuror nn dominimin e burrit, e pas vdekjes s tij - nn dominimin e djalit m t
madh ose nn dominimin e ndonj mashkulli tjetr nga familja. 138
Edhe n siujdhesn e Arabis pozita e gruas nuk ndryshonte.
137 Ibnul-Humam. Fethul-kadir v. II fq. 384 dhe vazhdimi.

Buhari v. VI fq. 129.
138 M. Esad, Tarihi ilmil-hukuk, fq. 95, R. Honig, Roma Hukuku, fq. 161, 165, 194 dhe vazhdimi,
Ilahiyat Fakultesi Dergisi, 1961, fq. 131-133.

I.
POZITA E GRUAS
N FAMILJEN ISLAME
Xhenneti gjendet nn kmbt e nnave.
Muhammedi a.s.
AFTSIT FIZIOLOGJIKE DHE PSIKOLOGJIKE

T BURRIT DHE GRUAS
E vrtet e pamohueshme sht se gruaja dhe burri, nga pikpamja e formimit, nuk jan t njjt.
Shkenctart q bjn fjal pr t drejtat e gruas, tentojn t shpjegojn arsyet e ndryshme t ktij
dallimi. Disa prej tyre vrtetojn se ky ndryshim fiziologjik me koh do t evitohet, kshtu q
gruaja dhe burri, edhe psikikisht nj dit do t barazohen. Nse e lm n nj an kt debat dhe
nse e shqyrtojm pozitn e sotme, do t shohim se gruaja dhe burri, njeri prej tjetrit, ndryshojn
vetm nga pikpamja e formimit t trupit t tyre, organizmit t tyre dhe aktiviteteve.
Fiziologjikisht mashkulli dhe femra veprojn ashtu si iu mundson struktura trupore. Ashtu si

nj mashkull nuk mund t lind fmij, ashtu edhe nj femr nuk mund t mbars. Pasi q instikti
seksual nuk sht vetm vler e mvetsishme psiko-fizike, por sht element i personit me t
cilin sht i lidhur n mnyr t pandashme... Duhet t dijm edhe at se analiza e instiktit seksual
mund t na drgoj kah veantit (specifikat) e karakterit t nj njeriu. 139
Me siguri do t ket dallime t mdha edhe n sfern psikike, varsisht nga struktura fiziologjike.
Tek mashkulli nuk mund t gjenden emocione gjithnj t ndryshme si jan t hajthme ato te
gruaja. Mashkulli sht nj qenie e till q mund tu kundrvehet dukurive t ashpra t
vazhdueshme t natyrs, si dhe sulmeve t numrta t jets. Fiziologt i shpjegojn dallimet
shpirtrore midis mashkullit dhe gruas. N familje pr burrin gj elementare sht ti dal n krye
gruas, ndrsa pr gruan sht kryesore ti dhurohet mashkullit, ruajtja e personalitetit deri n
shkalln e mundur dhe prpjekja q t jet e simpatizuar dhe e pranuar nga ana e mashkullit, si
dhe ruajtja e mashkullit n pishinn e saj shpirtrore dhe trupore. Pr mashkullin, familja sht
nj pasuri, ndrsa pr gruan sht fortifikat. Gruaja disponon me veti varsisht nga fiziologjia
dhe organizmi. Te gruaja jan m t shprehura: temperatura, pulsi dhe frymmarrja. Forca
muskulare ngadhnjen te mashkulli. Nj gjendje e ktill gruan e vendos ndrmjet mashkullit dhe
fmijs. 140
Gina Lambroso e cila e ka studiuar psikologjin e femrs me nj menuri dhe urtsi n veprat
Lame de la famme, La famme dans la societe actuelle, shqyrton shum shtje interesante:
139 E. Kresfehmer, Beden Yapisi ve Karakter, prktheu: Dr. Mumtaz Turhan; fq. 110-111
140 Tevfik Remzi Kazancigil, Kadin psikolojisi, Universite konferanslari 1939-1940 fq. 53-54

Gruaja, pr shkak t dashuris q e ndjen ndaj t tjerve, sht e varur prej tyre. Egoizmi i burrit
sht nj fanar i ndritshm q tregon rrugt npr t cilat duhet kaluar. Ndaj, mashkulli nuk
krkon udhrrfyes dhe nuk mbshtetet n ask. Ndrsa flijimi i gruas, at e shtyen t mbshtetet
n t tjert dhe pengohet t prparoj pa udhrrfyes. Di e ktill nuk i prket vetm asaj t
duash dhe t jesh e dashur, por, ndoshta edhe vetkontrollimit. Gruaja sht si nj kacavjerrs,
madje edhe sikur ti thaheshin rrnjt, sikur t gjente ndonj deg t that ose ndonj mur, do ta
vazhdonte jetn. Tragjedia m e madhe pr t sht kur ngel pa mbshtetje. Ka njerz, t cilt, nj
dobsi t ktill - (e kjo pr gruan sht forc e t krkuarit t mbshtetjes dhe t varsis nga t
tjert) e shpjegojn me munges t edukats. Por, edhe gruaja q ka edukat m t madhe, prsri
ka nevoj pr t (mbshtetje). 141
Akademiku Mazhar Osman Uzman, pas studimit t dallimeve organike dhe psikike midis
mashkullit dhe femrs, konstaton:
N kohra t vjetra nuk ka ekzistuar mendim pr barazi juridike, si sht sot mendimi i
feministve t rinj. Barazia juridike nuk mund t knaq dy gjenerata q sjan krijuar n t njjtn
mnyr dhe q nuk kan dshira dhe ideale t njjta. Edhe kafsht e gjinis mashkullore jan t
vrazhda ndaj atyre t gjinis femrore. Dikur gruaja kmbehej, blehej, vidhej, grabitej e shitej. Pra,
ajo nuk ishte pronare e vrtet e vetvetes, por ishte vetm nj lnd pr vazhdimsin e racs...
Madje edhe n ato vende ku gruaja nderohej si kuror, martesa akoma i sjellte mishrim, bnte q
plotsisht t humb personalitetin e vjetr. Kjo prej zonjushs do t bhet zonj, do t mbaj
mbiemrin e bashkshortit dhe do t njihet si pron e filan fallanit. Por, nuk ndryshon te burri,
141 Cemil Sena Ongun, Yeni kadin fq. 69, 79

asgj. Martesa sado q t jet zbukuruese, gruan prsri e v n shrbim t burrit. Detyra e gruas
n Angli, sht t dashuroj, t shrbej dhe t jet e dgjushme, e thn kjo q prcillet prej
gojs n goj. Poeti Schiler thot: N rruzullin toksor, dgjueshmria sht obligimi i gruas.
Kundr dominimit t dukshm t burrit, gruaja ka rezistencn e fshehur. Q t mund burrin,
gruaja shrbehet me natyrn e vet t but dhe n mnyr t pahetuar, burrin mund ta sjell deri
n at gjendje q e dshiron. N nj martes fatlume, hidhrimi ose zemrimi i njrs pal
zvendsohet me gjentilitetin e pals tjetr. Njra pal dshiron t dominoj deri n shkalln e
dhuns, ndrsa pala tjetr fiton me modesti, me dorzim t parezerv, me varshmri e
dgjueshmri. Ja, kto jan mlmesat e bashkshortsis. Vet krijimi i dy gjinive aq t ndryshme,
lind respekt dhe dashuri t ndrsjell. 142
NDARJA E OBLIGIMEVE
N institucionin familje, feja Islame ka br ndarjen e obligimeve midis gruas dhe burrit sipas
mundsive materiale dhe shpirtrore t tyre. Secils pal ia ka dhn detyrn q mund ta kryej dhe
e ka respektuar aftsin e tyre. Gruas i ka dhn detyra q mund ti kryej, e nuk e ka ngarkuar me
prgjegjsi q nuk mund ti bart. N Kuran Zoti xh.sh. m shpesh njerzve u drejtohet vetm
n gjinin mashkullore. Kjo rrjedh nga specifika e gjuhs arabe. N arabisht prdoret gjinia
mashkullore, kur i drejtohemi nj grupi grash e burrash, pr shembull edhe paraqitja ja ejjuhel
142 Mazhar Osman, Tababeti ruhiye, v. II fq. 427-429

ledhine amenu: o ju besimtar sht n gjinin mashkullore. Nga aspekti i prbrjes dhe
kuptimit, i prfshin t gjith besimtart, pa marr parasysh gjinin.
Para Islamit, ashtu si edhe n vendet tjera t bots, n Arabi, gruaja nuk kishte t drejta. Feja
Islame gruas i solli t drejtat e merituara dhe e vendosi n pozitn e saj t lart. N nj liri t
ktill q erdhi nga kjo reform e papritur dhe e jashtzakonshme, grat mundeshin n mnyr t
hapt ti shprehnin mendimet e tyre. Si u theksua m lart, edhe pse n Kuranin Famlart
shprehjet prgjithsisht jan n gjinin mashkullore pr shkak, si u theksua, t specifiks
gjuhsore, grat krkonin t zbresin edhe ajete t atilla n t cilat do t prmenden edhe ato. Nj
dit, zonja Ummi Umare nga muslimant ensar erdhi te i Drguari a.s. dhe i tha:
O Pejgamber i Zotit, shikoj se do gj sht pr meshkujt, pse vall nuk prmenden grat?
M pas zbriti ky ajet:
Nuk ka dyshim as pr muslimant dhe muslimanet, besimtart dhe besimtaret, adhuruesit dhe
adhurueset, t sinqertit dhe t sinqertat, durimtart dhe durimtaret, t prvuajturit dhe t
prvuajturat, sadakadhnsit dhe sadakadhnset, agjruesit dhe agjrueset, ruajtsit e nderit dhe
ruajtset e nderit, shumprmendsit e All-llahut e shumprmendset e All-llahut, All-llahu ka
prgatitur falje (mkatesh) dhe shprblimi t madh. 143
Edhe nj muslimane q dshiron barazi totale me burrin nga aspekti i vlers para Zotit,
shprblimin shpirtror dhe sevapin... Nna e jon, gruaja e Pejgamberit a.s. Ummi Seleme
143 el-Ahzab, (33): 35

shprehet: do t bhej sikur t ishim meshkuj, do t luftonim si ata, do t fitonim shprblime si
ata! m pas zbret ky ajet:
Mos lakmoni n at, q All-llahu gradoi disa nga ju mbi disa t tjer. Burrave ju takon hise nga
ajo q fituan ata dhe grave gjithashtu ju takon hise nga ajo q fituan ato. All-llahut krkoni t
mirat e Tij. All-llahu sht i dijshm pr do send. 144
Mashkulli nuk mund t bhet si femra
Nna e Merjemes, Hanne, kur ishte me barr (me Merjemen) duke e paramenduar si djal, ia
prkushtoj fmijn Shtpis s Shenjt (Bejt-ul Mukaddes). Por, kur i lindi vajz, e brengosur
shprehu brengn duke thn: Zoti im, un e linda femr!?. All-llahu q shum mir e dinte
kishte lindur Hanne, urdhroi: Mashkulli nuk sht si femra. 145 Pra, djali q e deshe ti nuk
mund t jet si vajza q ta dhash Un, djali nuk mund t jet i suksesshm n shrbim t Shtpis
s Shenjt.
DOMINIMI I BURRIT
Pas ktyre sqarimeve mund t thuhet se n institucionin familje:
144 en-Nisa, (4): 32, Sujuti, Lubabu-n-nukul

145 Ali Imran, (3): 35-36

Edhe atyre (grave) u takon e drejta, sikurse edhe prgjegjsia n bashkshortsi, e burrave u
takon nj prparsi ndaj tyre. All-llahu sht i Plotfuqishm, i Urt. 146
Ajeti i cili e shpall kt prioritet sht si vijon:
Burrat jan prgjegjs pr grat, ngase All-llahu ka graduar disa mbi disa t tjera dhe ngase ata
kan shpenzuar nga pasuria e tyre. 147
Kt ajet shpeshher e kan marr n goj shum kritik jomusliman duke pohuar se gruaja i
nnshtrohet urdhrit t burrit dhe sht dhn nn shrbimin e tij.
Q t mund t kuptojm m mir kt, duhet t ndalemi n fjaln kavvamun: prgjegjs q ka dy
kuptime:
1. Interesim pr fatin dhe nevojat (e saj) dhe,
2. Mbikqyrje ndaj saj. Kuptimi i par nuk flet asgj kundr gruas, prkundrazi, flet n dobi t saj.
Kur gjendemi tek kuptimi i dyt, tek e drejta e burrit pr mbikqyrjen, mbrojtjen e gruas, kjo ka
norma t caktuara n Islam.
Gruaja nse sht jo muslimane por hebreje ose e krishter, ather burri nuk mund t
intervenoj n besimin e saj. 148 Burri nuk mund t przihet as n pasurin e saj personale. Gjat
vnies s kurors, gruaja merr mehrin prej burrit. Kjo sht pasuri personale e saj. Bashkshorti
146 el-Bekare (2): 228

147 en-Nisa, (4): 34
148 el-Bekare (2): 256; el-Maide (5): 5.

nuk gzon asnj t drejt n t. Gruaja nuk sht e obliguar q nga mehri t prgatis paj.
Faktikisht, gruaja as gjat martess as m pas nuk ka obligime financiare. 149
Gruaja nse disponon me ndonj pasuri tjetr prve mehrit, madje edhe po pati nevoj burri, ajo
gzon t drejtn absolute ndaj asaj pasurie. Ka autorizim q nprmjet tregtis ta shtoj pasurin,
ta huazoj ose tua dhuroj personave t tret... Pr kt gj ska nevoj t krkoj leje nga burri.
Edhe pse bashkshorti nuk ka autorizim t jap sadaka nga prona e bashkshortes, gruaja ka t
drejt t jap sadaka prej pasuris s vet pa marr leje nga bashkshorti. 150 N vendin ku
prmendet bashkshorti dhe bashkshortja, pr grat prdoret shprehja maruf: legale, di q sht e
njohur, di q u prgjigjet zakoneve (adeteve). Nse burri nuk i knaq nevojat e fmijve dhe t
bashkshortes pr shkak t koprracis, gruaja ka t drejt pa dijen e burrit t shpenzoj pr vete
dhe pr fmijt, nse kjo bhet n mnyr hallall dhe nse sht e lejuar me zakone. 151
Gruaja, nga aspekti juridik, nuk sht e obliguar t punoj n shtpin bashkshortit dhe t kryej
pun amvisrie. 152 Mirpo, duke patur parasysh dashurin, ndihmn dhe mirkuptimin e
ndrsjell nuk do t duhej t mbetet indiferente ndaj ktyre punve.
Bashkshortet e ashabve, prve q i kryenin punt shtpiake, u ndihmonin edhe
bashkshortve n punt e tyre. E dim se duart e nns son Fatimes, jan shtypur n mullirin e
dors. Motra e gruas Muhammedit a.s., e bija e Ebu Bekrit-nna e jon Esma, ka punuar punt e
149 Ibn Hazm, El-Muhal-la, v. IX fq. 507, dhe vazhdimi.

150 Buhari, v. IV fq. 150
151 Po aty, v. VI fq. 193
152 Ibn Hazm, El-Muhal-la v. X fq. 73 dhe vazhdimi.

bashkshortit t saj Zubejrit, ka kryer edhe punt rreth ushqimit, prgatitjes s kalit, ka bartur fara
dhe brthama t hurms n kok n nj largsi prej nj kilometri. Ndihma e ktill e ndrsjell,
midis dy bashkshortve, q gjendet n shkalln m t lart t dashuris dhe lidhshmris, nuk
sht barr, por knaqsi. Kur Esved b. Jezid e pyeti Aishen se me ka merret i Drguari a.s. kur
gjendet n shtpi, mori kt prgjigje:
U ndihmon njerzve t shtpis n punt e tyre, e kur e dgjon ezanin shkon n namaz. 153
Pas nj sqarimi t ktill, mund t themi se burri nuk mund t intervenoj n lirin dhe autoritetin
e gruas nga aspekti fetar, financiar dhe juridik. Ather, ku mbeti dominimi i burrit? Ta caktojm
regjionin e ktij dominimi.
N ajet jipen dy aspekte t dominimit t burrit: 154
1. Nga aspekti i krijimit-burri sht m i fuqishm dhe m i qndrueshm se gruaja. 155 Ka
qndres dhe durim m t madh. Pr kt arsye, rreth termave nubuvvet (pejgamberi), prezidenc
(kryetar shteti), dshmitar, lufttar, dhe pranimit t pjess m t madhe t trashgimis mashkulli
ka prparsi.
2. Burri, duke dhn mehr gjat kurorzimit dhe duke siguruar ekzistencn n institucionin -
familje, ka prgjegjsin financiare. Pra, ky dominim i burrit rrjedh nga prgjegjsia e tij. Kjo

154 en-Nisa (4): 34, Bejdavi, Envariut-tenzil

mbshtetet nga parimi q sht i pranuar nga t gjith Pushteti dhe autoriteti jan proporcionale
me prgjegjsin.
Burri sht personi prgjegjs dhe koka e familjes. Fmijt jan t lidhur pr t. Detyra e tij sht
t gjej dhe t ruaj akomodimin. Ai e ka autorizimin pr banim. Ai sht pronar i shtpis. Pr
kt arsye, kur burri nuk sht n shtpi, gruaja nuk guxon t lejoj dikush i huaj t hyj n shtpi.
Tham se burri sht koka e familjes. Gruaja dgjon urdhrin e burrit. Ajo nuk guxon t mos e
dgjoj burrin, i cili mban prgjegjsin dhe sht i obliguar q me mundin e vet t luftoj gjat
tr jets. T mdha jan punt e burrit. Pejgamberi a.s. thot:
Poqese ndonjrit i kisha urdhruar ti falet dikujt, pos All-llahut, ather grave do tu kisha
urdhruar t falen para burrave t tyre.
Arsyeja pr kt sht t drejtat q All-llahu u ka dhn burrave mbi grat. 156 Nj hadith tjetr
thot:
M sht treguar Xhehennemi. t shihet, shumicn e pjestarve t Xhehennemit e prbjn
grat. Ato jan n rrugt e pafes (fyejn, mallkojn). - kur u pyet nga ana e nj ashabi: -O i
Drguar i All-llahut, a jan ato n rrug t pafes kundr All-llahut? ai tha: Ato nuk iu
falnderohen bashkshortve dhe mirsis. Nse njrs prej tyre me shekuj i bn t mir, e tek ti
heton dika (q nuk i plqen), do t shprehet se kurrfar t mire ska pasur prej teje. 157

157 Buhari, v. Fq. 13

Shtpia sht si nj pushtet i vogl. Natyrisht, se do t ket dikush q do t jet kryesori. Ky, sipas
qenies, obligimeve dhe prgjegjsis sht burri. Ky sht prioritet dhe dominimi i burrit ndaj
gruas q e pranon Islami.
Edhe sipas botkuptimeve t sotme juridike, n institucionin e familjes ekzistojn t drejta
prioritare q i posedon burri, pr dallim nga gruaja. Burri sht koka e familjes. Ai e zgjedh
vendbanimin. Gruaja e mban emrin familjar t burrit (mbiemrin e burrit). Gruaja sht kshilltare
dhe ndihmse e burrit. Burri e prfaqson bashksin familjare. 158 Pa lejen e burrit gruaja nuk
mund t mirret me ndonj pun ose me ndonj zeje. 159 N t drejtn islamike, gruaja, prej
momentit t martess e deri n fund t iddetit, pas ndarjes, kujdeset nga burri. T gjitha
shpenzimet e gruas dhe fmijve i mbulon burri. Gruaja nuk przihet n kt gj. 160 Mirpo, n t
drejtn bashkkohore, edhe gruaja merr pjes n mbulimin e shpenzimeve lidhur me furnizimin
dhe edukimin e fmijve. 161
158 Turk Medeni Kanunu, m. 152, 154. Isvire Medeni Kanunu, m. 160-162, Fransiz Medeni
Kanunu 23/4, 12. Alman Medeni Kanunu 1353/4, 1355/6.
159 Turk Medeni Kanunu, m. 159, Isvire Medeni Kanunu, m. 167, Fransiz Medeni Kanunu, m. 220 Alman
Medeni Kanunu, m. 1358, 1399, 1405, 1452.

160 Ibn-Hazm, El-Muhal-la, v. X fq. 88 dhe vazhdimi.
161 Turk Medeni Kanunu, m. 261, Isvire Medeni Kanunu, m. 272; Fransiz Medeni Kanunu, m. 205;
Alman Medeni Kanunu, m. 1602.

II.
T DREJTAT DHE OBLIGIMET E NDRSJELLA T BASHKSHORTES
DHE BASHKSHORTIT
...ashtu si ju keni t drejta ndaj grave, edhe ato kan t drejta ndaj jush.
Muhammedi a.s.
N Kuranin Famlart bashksia bashkshortore quhet hududullah: kufinj q i ka caktuar All-
llahu. Martesa ssht vetm nj ngjarje q ndodh midis dy personave. Ajo e prbn themelin e
familjes. E familja sht shtylla kryesore e shoqris. Martesa prve ans s rndsishme humane
e juridike, ka edhe ann hyjnore fetare. Kushtet e nevojshme pr zgjatjen e lumturis dhe paqs
jan kufinjt q i ka caktuar All-llahu. Vazhdimsia e martess sht e mundur me ruajtjen e
ktyre kufijve. Shkelja e tyre, n realitet, sht shkatrrimi i martess.
Kush i tejkalon kufijt (e prcaktuar nga ana) e All-llahut, pikrisht t tillt jan zullumqar. 162
I Drguari i All-llahut prgjegjsit e bashkshortes dhe t bashkshortit n bashksin
bashkshortore i thekson kshtu:
Keni kujdes, sepse dokush nga ju sht nj bari dhe prgjigjet pr ata q jan nn pushtetin e
tij. Gjithashtu edhe burri sht bari i antarve t familjes dhe prgjigjet pr ta. Gruaja, n
shtpin e bashkshortit si dhe pr fmijt, sht nj bari. sht prgjegjse pr ta. Shrbtori
162 el-Bekare, (2): 229-230

sht rojtar i mallit t pronarit t shtpis dhe sht prgjegjs pr t. N fund, secili nga ju sht
bari dhe secili sht prgjegjs pr at q ruan. 163
T DREJTAT E GRUAS NDAJ BURRIT

Nj sqarim i obligueshm:
Ti njohish njerzit me masn e s vrtets, e jo t vrtetn me njerzit. Kjo e thn ka rndsi
t madhe pr temn n shqyrtim. Feja Islame sht nj besim i atill q e ka zbritur Zoti duke
krijuar nj trsi me themelet e imanit, me prcaktime, me faljen me etikn dhe sistemin juridik.
Urdhrat dhe udhrrfimet e Zotit pr Islamin jan t shtruara n Kuran. Muhammedi a.s. sht
ai q me frymzim e pranoi Kuranin nga All-llahu dhe ua shpalli njerzve. Muhammedi q ishte
Ummijj: analfabet nprmjet frymzimit mbizotroi dolloj njohurie, ndaj fjalt e tij jan burim
pr kuptimin e fes.
Ai nuk flet nga mendja e tij. Ai (Kurani) nuk sht tjetr pos shpallje q i shpallet. 164
Veprat q i ka br i Drguari i All-llahut, respektivisht aksionet dhe sjelljet e tij jan vet e
vrteta. Ai t vrtetn e shpalli me fjal, ndrsa e zbatoi me vepra. N Kuranin Famlart
urdhrohet:
163 Buhari, v. VI fq. 152; Muslim, v. III fq. 1459

164 en-Nexhm, (53): 3, 4

Ju e kishit shembullin m t lart n t drguarin e All-llahut. 165
Nga kjo del se Islamin duhet ta kuptojm nga Kurani dhe nga sunneti i t Drguarit a.s. q sht
interpretim, sqarim dhe plotsim i gjykimeve islame. Kur gjykojm pr Islamin para s gjithash,
duhet ti lexojm burimet e tij. Sipas ksaj dispozite vlersohet edhe mnyra e sjelljes s
muslimanit.
Gjat historis s Islamit, gruaja muslimane, n vende t ndryshme sht trajtuar n mnyra t
ndryshme. Kjo mund t thuhet edhe pr t gjitha grat e bots. Ssht mir t thuhet se
muslimania gjat historis islame ka jetuar nj jet t prapambetur n krahasim me femrat tjera.
N kohn e Osmanlinjve kan jetuar ndryshe, varsisht me at se ku kan jetuar, n fshat o
qytet, e n vende t ndryshme t mbretris s gjer, e prej kohe n koh jan ballafaquar me
interpretime t ndryshme. Por, kjo nuk sht tema jon. Po prsrisim se nuk duhet dhn
gjykime n lidhje me kuptimin e pozits s gruas islame, duke shikuar n trajtimin e saj n disa
kohra dhe vende t bots islame.
T DREJTAT E BASHKSHORTES
Kur e kan pyetur se far t drejta ka gruaja ndaj burrit, i Drguari a.s. sht prgjegjur kshtu:
165 el-Ahzab, (33): 21

Kur t hash vet, do ta ushqesh edhe at, kur t vishesh vet, do ta veshish edhe at. Mos ia
prkujto qllimisht t mirat q ia ke br. Mos e quaj at dhe punt e saja t shmtuara, kur ti
hidhrohesh, t mos e lsh n vetmi, por brenda n shtpi (nj koh t caktuar mund ti rrish
larg). 166
N nj hadith tjetr thuhet kshtu:
U jepni atyre nga ajo q hani, veshni ato sikur q visheni vet, mos i rrahni, mos i quani t
shmtuara, mos prdorni fjal t kqia. 167
1) Nevojat materiale dhe shpenzimet kryesore t gruas jan n prgjegjsi t burrit. Kjo ndryshon
varsisht nga gjendja materiale e burrit. sht me rndsi, kjo duhet t realizohet sipas nivelit t
burrit. Si u theksua m sipr, nga aspekti juridik gruaja nuk sht e obliguar t punoj as n
shtpi. Por, ska kurrfar dyshimi se puna n shtpi sht e vlefshme nga aspekti i dashuris,
intimitetit dhe ndieshmris (senzibilitetit), nse mund t kryhet. Por, sipas mendimit t Imam
Malikut dhe disa t tjerve nga ashabt dhe tabbiint, nse burri sht i varfr gruaja duhet t
punoj. 168 Nse burri sht koprrac dhe nuk e shpenzon at q sht faktike dhe e zakonshme,
gruaja ka t drejt q pr vete dhe pr fmijn e saj, t shpenzoj at pa e lajmruar (informuar)
burrin. Pejgamberi a.s. e ka lejuar kt gj. 169
166 Mishkatul-mesabih v. III fq 203

167 Muslim; Ilamul-Muvakiin, v. IV fq. 385
168 Et-Taxh, v. II fq. 318, Ibn-Hazm, El-Muhal-la, v. IX fq. 510
169 Buhari; Muslim v. III, fq. 1338

2) T mos degradohet (nnmohet) gruaja. Kjo don t thot se as ajo dhe as punt e saja t mos
quhet t shmtuara. T mos shprehet (nga ana e burrit) mosplqimi. Si dihet, ofendimi m i
madh ndaj gruas sht kur at do ta quash e shmtuar. Gruaja sht e dhn vazhdimisht me
shpirt q burrit tia tregoj bukurin dhe prezencn e saj. sht sjellje gjentile q asaj ti thuhet se
sht e bukur.
Ve ksaj q u tha m sipr, n hadithe ekzistojn kshilla q burri t mos i hidhrohet gruas, t
mos braktiset ajo. Mirsjellja me gruan sht shpallur edhe n Kuran:
oni jet t mir me to. Nse i urreni ato, bni durim, se ndodh q All-llahu t fal shum t
mira n nj send q ju e urreni. 170
Pr kt shtje flasin shum hadithe t Pejgamberit a.s.:
N lidhje me grat, njri tjetrin ta kshilloni me mirsi... 171
Nj besimtar nj besimtares t mos i hidhrohet kur sht i nevrikosur. Nse nuk i plqen
ndonj veti e saj, ndoshta do t jet i knaqur me vetit tjera. 172
Me t vrtet nuk sht e thn t na plqej do veti dhe do pun e ndonj njeriu. Por, nj njeri
i sinqert, me siguri do t gjej shum veti q do ti plqejn tek t tjert, e sidomos tek gruaja. Me
ato ai duhet t knaqet dhe t jet i lumtur. Nj hadith tjetr i t Drguarit a.s. thot:
170 en-Nisa (4): 19

172 Muslim, v. II fq. 1091

Besimtar, m t pjekur n iman jan ata q kan moral m t lart. Nga ju, m i vlefshmi sht
ai, q ndaj grave sillet m mir dhe sht m gjentil. 173
T prsrisim se sht e ndaluar t hidhrohesh me gruan, t mos i flasish asaj dhe ajo t
bojkotohet. (lidhur me kt ekziston nj prjashtim i cili do t ceket n vijim t librit). Gruaja
dshiron q burri t interesohet pr t... Ndjen nevoj shpirtrore q vazhdimisht t pranohet
prezenca dhe vlera e saj nga ana e burrit. Nse nuk mund t gjej nj interesim t ktill nga ana e
bashkshortit, ajo do t jet e brengosur. sht vrtetuar me anketa se njri ndr shkaqet m t
rndsishme pr krkesn e knaqsis shpirtrore e seksuale, sht pikrisht nj gjendje, si u
theksua m lart. 174
3) Argtimi n shtpi me bashkshorten ose vzhgimi i prbashkt i ndonj ngjarjeje argtuese,
sht njra nga t drejtat e gruas ndaj burrit. Nna jon, Aisheja bnte gara n vrapim me t
Drguarin a.s.; ndonjher ajo e tejkalonte t Drguarin e Zotit, ndonjher e tejkalonte ai. N
Mesxhidin e Medines (nj xhami e vogl) ushtar nga Abisinia ushtronin lojra ushtarake me
shtizat e tyre. Pejgamberi a.s. dhe Aisheja i vzhgonin nga porta e tyre. I Drguari a.s. e mbuloi
me shamin e tij Aishen dhe kshtu, deri sa nuk u mrzit ajo, vazhduan ti prcjellin ushtart. 175
Rrfehen fjalt e Ibn Abbasit:
173 Mishkatul-mesabih, v. II fq. 202, 204

174 Huseyin Cahit, Niin aldatirlarmis, Istanbul, 1922, fq. 23, 24
175 Mishkatul-mesabih, v. II fq. 199-202

Si un q dshiroj q bashkshortja ime t rregullohet pr mua, ashtu m plqen edhe rregullimi
im pr t. Meq All-llahu ka urdhruar:
Si kan t drejt burrat ndaj grave, ashtu edhe ato kan t drejt ndaj burrave. 176
I Drguari a.s. n nj hadith thot:
T gjitha lojrat q i bjn njerzit jan t kota. Prjashtim bn hedhja e shigjets me hark,
ushtrimi me kal dhe t luajturit me gruan. Jan kto reale dhe t drejta. 177
4) T mos rrihet gruaja, duke i pasur parasysh grat, Pejgamberi a.s. thot:
Mos i rrihni robreshat e Zotit.
Erdhi Umeri r.a. dhe u ankua se grat kan filluar t rebelojn kundr burrave t tyre. Pas ksaj, i
Drguari i All-llahut lejoi q grat t rrihen. Ksaj radhe u shtua numri i grave q erdhn tek grat
e Pejgamberit a.s. t cilat u ankuan nga burrat e tyre. N fund Pejgamberi a.s. tha:
Shum gra po vijn tek familja ime e po ankohen nga burrat. Ata q i rrahin grat e veta, ska
dyshim se nuk jan t hajrit. 178
N Islam, kreu i familjes sht burri. A mundet q kreu i familjes ta rrah gruan pr ta kthyer
disciplinn, me kusht q ajo rrahje t mos jet shum e dhembshme? Nse gruaja sht rebele
176 Ibn-Kesir Tefsiri, el Bekare 2-228

177 Et-Taxh, v. II fq. 309

ose, nse ka rebeluar kundr burrit dhe, nse ka filluar q n mnyr t drejtprdrejt ta
shkatrroj bashksin familjare, burri mund ta rrah at. Pr nj rrahje t ktill, ka edhe arsye
tjera. Lidhur me kt do t bhet fjal m von. Jasht ktyre arsyeve, burri nuk ka t drejt ta
rrah t shoqen. Pejgamberi a.s. thot:
Asnj nga ju sduhet ta rrah gruan si rrihet robresha. Ndoshta n fund t jets do t kthehet
dhe do t bj marrdhnie me t. 179
5) Nuk duhet br gruan lnd shpirtkeqsie duke e kontrolluar at befasisht. Sduhet br
kontrollime sekrete. 180
Vetm nse disponon me argumente t forta dyshimi, mund ta bj at. N nj hadith thuhet:
Nse dikush sht larg familjes, mos t kthehet pa u lajmruar m par. 181
Burri nuk duhet aty pr aty tu besoj thashethnave lidhur me gruan e tij dhe sduhet t jap
gjykime t ngutshme. Njri ndr mkatet m t mdha sht, t ndrmjetsuarit n keqsimin e
mardhnieve mes gruas dhe burrit. Pejgamberi a.s. thot:
Ai q spiunon gruan tek burri i saj dhe at e prezenton si femr t keqe, nuk sht me ne. 182
179 Buhari, Muslim, Mishkatul-mesabih v. II fq. 199

180 Muslim, v. II fq. 1528
181 Et-Taxh, v. II fq. 316; Muslim, v. III fq. 1528
182 Mishkatul-mesabih, v. II fq. 204.

Njra ndr arsyet prse nuk sht e preferuar q burri befas t hyj n shtpi ose n ndonj rast
tjetr, sht pamundsia e prgatitjes s gruas t dal para burrit t vet, e jo di tjetr e paplqyer.
6) Nuk sht e lejuar q bashkshortt ti zbulojn sekretet lidhur me mardhniet seksuale dhe
me shtjet tjera. Nj sjellje e ktill, mund ta prish ndjenjn e turpit te gruaja dhe tia dobsoj
emocionet, ndaj sht jomorale. Kt gj i Drguari i All-llahut e shpjegon kshtu:
Ditn e Gjykimit, para All-llahut, n vendin m t keq do t gjenden edhe ata q zbulojn
sekretin e gruas s vet pas mardhnieve me t. 183
Normalisht, edhe gruaja duhet t respektoj kt parim n t njjtn mnyr.
E DREJTA E BURRIT NDAJ GRUAS

1) Si sht theksuar m par, burri sht njeri i cili: sht i obliguar ti siguroj gruas dhe fmijve
ushqim, veshmbathje dhe strehim si dhe nevojat tjera. Mban edhe obligimet e prgjithshme t
tr familjes. Pr shkak t ktyre obligimeve dhe aftsive t tij, ai sht kreu i familjes sht
pronar i shtpis. Gruaja sht e detyruar ta dgjoj n punt legale. Po nuk u pajtuan rreth
diskutimit lidhur me kurorn, do t dgjohet zri i burrit. Ta prkujtojm ajetin n t cilin thuhet:
Burrat jan prgjegjs pr grat. 184
183 Muslim, v. II, fq. 1061

Gruaja pr burrin sht shok jete. sht faktore qetsie e paqe, lnd e dashuris dhe mshirs si
dhe kshilltare e denj. Bashkshortt e plotsojn njri tjetrin. Por, kjo nuk don t thot se burri
ia plotson do dshir gruas s vet; se ti bie n mend asaj, do ta ket. Shoqria islame bazohet
n prgjegjsin e burrit, q rrjedh nga ajo se burri sht i dgjuari, ndrsa gruaja ajo q duhet t
dgjoj.
2) Gruaja sht rojtare e shtpis s burrit. Ajo, si sht e obliguar ti ruaj fmijt dhe pasurin,
sht e detyruar ta ruaj edhe nderin nga mkatet. Pejgamberi a.s. n nj hadith t drejtat e burrave
ndaj grave kshtu i thekson:
T tjert mos t shkelin krevatin tuaj. T mos hyjn n shtpin tuaj ata njerz q nuk ju
plqejn. Grat t mos i lejojn kto sjellje. 185
N Kuran theksohet:
...grat e mira jan respektuese, jan besnike ndaj fshehtsis... 186
N kt ajet fjala gajb: fshehtsi, sekret prmban begatin e burrit, sekretet e familjes, nderin,
madje edhe foshnjen n stomakun e gruas. Gruaja duhet ti ruaj kto dhe t ket kujdes t mos
dshtoj fmija. Duke i respektuar kto, gruaja faktikisht i plotson n mas t madhe obligimet
fetare. N nj hadith thuhet kshtu:
184 en-Nisa, (4): 34

186 en-Nisa, (4): 34

Nse gruaja falet pes her n dit dhe nse agjron nj muaj, poashtu nse e ruan nderin dhe e
dgjon burrin e vet, nga cila port t doj le t hyj n Xhennet. 187
3) Gruaja nuk duhet ta shkatrroj sistemin e themeluar familjar. Prve situatave kur nuk sht e
mundur t mbahet kurora, gruaja nuk duhet t krkoj shkurorzim nga burri i saj. N kto raste
ndodh q shkaqet e shkurorzimit t rrjedhin nga mardhniet e reja me burrat tjer ose nga
ndonj vendim i pamenduar mir. Shkaku i par sht imoraliteti dhe tradhtia ndaj burrit. M
pastaj do t lind pendimi. I Drguari a.s. thot:
Cila grua krkon shkurorzim nga burri pa pasur arsye, era e Xhennetit pr t do t jet
haram. 188
4) N bashkshortsi sduhet t harrohen gjrat e nevojshme pr vazhdimsin e dashuris dhe
simpatis. Martesa, para s gjithash mbshtetet n rehatin e dyanshme (relaksimi, arritja e
knaqsis). Ashtu si nuk guxon gruaja tu largohet obligimeve t bashkshortsis, edhe burri
nuk guxon tu shmanget obligimeve t veta. Simptomet e smundjes, si prepotenca ose
impotenca, jan m t shprehura tek grat se sa tek burrat. N epshet seksuale ndikon edhe bota
emocionale e njeriut, planet dhe imagjinata. N kt ndikojn edhe gjrat q i dgjojm nga t
tjert dhe jeta private e njerzve lidhur me seksin. Ndaj sht i ndaluar rrfimi dhe transmetimi i
mardhnieve sekrete t bashkshortve.

188 Mishkatul-mesabih, v. VI fq. 150, Muslim v. II fq. 1060

Bashkshortt duhet t njihen mir lidhur me potencn, q t sillen n mnyr harmonike.
Pejgamberi a.s. ka thn:
Nse nj grua nuk prgjigjet kur burri i saj e thrret n krevat, engjjt do ta mallkojn deri n
mngjes ose deri ather kur bjen n krevat. 189
Nj dit, para Muhammedit a.s. erdhi nj grua dhe u ankua nga burri i saj, Safhani:
-Kur lidhem n namaz, ai m rreh, kur agjroj, ai ma prish agjrimin... - aty pran gjendej edhe
Safhani. Kur e pyeti i Drguari a.s. ai u prgjegj:
-O ndrmjets i Zotit, e vrteta sht ndryshe. Ajo n namazin e vet lexon dy sure e un ia ndaloj
kt. -pastaj i Drguari a.s. tha:
-T ishte vetm nj sure, do t mjaftonte pr njerzit. - Safhani vazhdoi:
-Un ia prish agjrimin ngase ajo don t agjroj vazhdimisht. E un jam burr i ri, nuk mund t
qndroj. - e i Drguari a.s. tha:
-Gruaja t mos agjroj (vullnetarisht) pa lejen e burrit. 190
Nuk duhet penguar gruan n obligimet bashkshortore. N plotsimin e detyrave fetare q jan
farze gjithashtu gruaja duhet t ket kujdes q ibadeti i paobligueshm t mos bhet penges n
funksionin e saj grua, bashkshorte.
189 Buhari, v. Vi fq. 150, Muslim v. II fq. 1060


I njjti parim vlen edhe pr burrin. Edhe ky duhet ti plotsoj obligimet e veta. Ibn Hazm
thot se detyrat e ktilla t ndrsjella bashkshortore, pr ta jan farz (t detyrueshme). 191 Nuk
sht besim nse apstenon n kt tem. Prkundrazi sht zullum dhe padrejtsi kundr vetive
t egos q ekzistojn prej lindjes, sht tortur kundr gruas. Kjo do t mund t jet shkas pr
prostitucion dhe mardhnie jolegale. Nj dit, tre ashab u takuan dhe u morn vesh kshtu: I
pari tha:
-Un do t agjroj prher. -i dyti ia priti:
-Deri sa t jam gjall, natn do t fal namaz. -ndrsa i treti tha:
-Un do t qndroj larg grave. Kurr nuk do t martohem. -kur Pejgamberi a.s. kuptoi pr kto
vendime, shkoi tek ata dhe u tha:
-Jini ju ata q kshtu flitni? Keni kujdes! Betohem n emr t All-llahut se n mesin tuaj, un jam
ai q m s shumti i friksohem Atij dhe m s shumti kam kujdes t mos i kundrvihem. Ndaj,
un ndonjher agjroj e ndonjher nuk agjroj. Edhe falem edhe bj gjum dhe martohem me
gra. Kush ia kthen kurrizin sunnetit tim, ai nuk i takon ans sime. 192
Abdullah Ibn Amr Ibn As, ishte i njohur me lutjen e tij n izolim dhe respektin e tij ndaj All-
llahut. Kur e pyeti i Drguari a.s.:
-Dgjova se ditn agjron e natn falesh, sht ashtu? -ai u prgjegj:
191 El-Muhal-la, v. X fq. 40

192 Buhari-Muslim

-Po, o i Drguar i All-llahut. - Pejgamberi a.s. i tha:
-Mos bn ashtu! Ndonjher agjro e ndonjher mos agjro. Natn edhe t falesh edhe t flesh,
sepse trupi yt krkon t drejtn e vet, syri yt krkon t drejtn e vet, gruaja e jote krkon t
drejtn e vet. 193
Ska dyshim se kto falje dhe agjrime q u theksuan n kto hadithe, jan jasht farzit. sht
normale se farzet duhet plotsuar.
DISA SHTJE LIDHUR ME JETN SEKSUALE

GJENDJET SPECIFIKE T GRUAS
Ekzistojn disa tema rreth gjendjes t lehonis dhe menstruacionit t gruas. Menstruacioni sht
proces organik q paraqitet nj her n muaj tek grat q nuk jan me barr. Nuk mund t jet
m pak se tri dit dhe m shum se dhjet dit. Lehonia, sht gjakderdhja pas lindjes dhe mund
t zgjas m s shumti dyzet dit.
Grat q kan menstruacionin ose gjat lehonis, deri sa vazhdojn kto procese, nuk mund t
falin namazin, nuk mund t agjrojn, smund ta lexojn madje as ta prekin Kuranin, nuk mund
t ken as mardhnie seksuale. 194

Hebrenjt reth Medines, n kohn e Pejgamberit a.s. nuk shoqroheshin, nuk hanin dhe nuk
hynin n t njjtin krevat me grat q kishin menstruacionin. Ndrsa Muhammedi a.s. lidhur me
kt gj thot:
Bni do gj por mos hyni n mardhnie seksuale me to. 195
Me grat q kan menstruacionin ose jan lehona mund t shoqrohesh, t flesh e t hash edhe
ushqimet q ato i prgatisin. Por, sht e ndaluar t bsh mardhnie seksuale. N Kuran
theksohet:
T pyesin ty pr menstruacionin (hajdin). Thuaj: Ajo sht gjendje e neveritur, andaj largohuni
prej grave gjat menstruacionit dhe mos iu afroni atyre (pr marrdhnie) deri sa t pastrohen. E
kur t pastrohen, ather afrohuni atyre ashtu si u ka lejuar All-llahu... 196
Si shihet nga ajeti kjo sht gjendje neverie, papastrtie. Shpjegimin shkencor lidhur me kt e
jep eksperti:
Gjat menstruacionit nuk duhet kontaktuar me burrin. Gruaja q vazhdimisht humb gjak dhe ka
nj breng t madhe, duhet pranuazr dhe kuptuar si grua e smur dhe duhet t jet larg fardo
shqetsimi, sidomos atij seksual. N gjendje t menstruacionit, organet gjenitale t gruas jan
plot gjak. Hyrja n damart e mitrs sht e hapur sikur t jet e dmtuar. Bile edhe tek pedantet
e m t pastrat, n kto kanale ka mikrobe t panumrta q presin me mjeshtri. Gjat
194 Sherhul-inaje alel-hidaje, Fethul-kadir, v. Fq. 114

195 el-Xhessas, Ahkamul-Kuran, el-Bekare (2): 222.
196 el-Bekare, (2): 222.

menstruacionit kto shumzohen n mnyr t prshpejtuar, forcohen dhe presin momentin e
nse u jipet nj shkas i vogl shpejtojn kah organet e dmtuara gjenitale dhe vezt. Po ndodhi t
ket mardhnie seksuale, mikrobet do t shtrihen edhe m shum e kshtu edhe m tepr do ta
dobsojn femrn. Nse vazhdohet me kt, do t shkaktohet gjakderdhje e vrullshme, do t
paraqiten dhmbje n boshtin kurrizor dhe n nyje dhe do t shkaktohet smundje shum
serioze. N kt periudh gruaja ka nj er t rnd e specifike. Kjo er do t shtrihet n tr
trupin dhe djersn, madje edhe t femrs s pastr. Edhe vet gruaja do t grditet nga kjo er.
sht normale se edhe burri do t grditet nga kjo er e rnd gjat mardhnieve seksuale n
kt periudh. Gruaja, duke qen e vetdijshme, duhet t ket shum kujdes pr higjienn dhe, n
kt periudh, t qndroj sa m larg bashkshortit.
Edhe lehona duhet t ket kujdes gjat atyre dyzet ditve, sa zgjat lehonia, t jet larg
bashkshortit. Meq n momentin e lindjes, organet gjenitale, veanrisht brendia dmtohet
shum, shpesh ndodhin edhe shkputje. Mardhniet seksuale, n kt periudh, e dmtojn
shum femrn. Aktivimi i vrullshm i mikrobeve kontribuon n shkaktimin e shum smundjeve
t grave. Ndaj, assesi sduhet afruarr gruas para se t shrohet dhe para se organet gjenitale t
marrin prsri formn e natyrshme. Tolstoi e turpron mashkullin q e shqetson gruan: Nj
burr, kur bn dashuri me nj grua, si me t dashurn e tij, nuk duhet harruar se ajo sht nj
nn. Nj grua nuk mund t qndroj q, n t njjtin moment t jet edhe dashnore, edhe nj
nn e lodhur, nj njeri i smur. Burri nse sht n gjendje t flakt, mund ti knaq epshet e

veta pa qen n afrsi finale, vetm me prkledhje, dhe do ti mjaftoj nj bashkshorti t
ndershm, nj knaqsi e ktill. 197
N periudhn e menstruacionit dhe t lehonis, sipas fes, sht i ndaluar vetm kontakti i
drejtprdrejt seksual. Sjelljet tjera nuk jan haram, me kusht q njeriu t jet i sigurt n vete dhe
gjrat t mos i oj deri n haram.
Ssht e rrezikshme, sipas fes, t kontaktohet me gruan shtatzane. Por mjekt vrtetojn se
gjat tre muajve t par dhe t fundit kontaktimi sht i rrezikshm. Gjat tre muajve t par
sht e mundur t dshtoj fmija, ndrsa n tre muajt e fundit, ekziston rreziku i lindjes s
parakohshme dhe gjakderdhja. Duhet patur kujdes i posam pr gjendejn shndetsore t gruas.
MARDHNIET SEKSUALE
N Kuran theksohet:
Grat tuaja jan vendmbjellje e juaj... 198
197 Dr. Cemal Zeki nal, Evlilik ve Mahremiyetleri, Istanbul 1961, fq. 448, 449.
198 el-Bekare, (2): 223

Nj qllim i martess sht edhe ai q t formohet gjenerata e re. E kjo sht e mundur vetm me
mardhnie sipas rregullave. N ajetin q e theksuam m par urdhrohet t bhet kontakt me
grat e pastruara.
...E kur t pastrohen ather afrohuni atyre ashtu si u ka lejuar All-llahu ...
E kjo sht nj rrug e natyrshme. Sipas ksaj, nj burr bashkshortes s tij nuk guxon ti afrohet
afr vendit t ndyt n vend t rrugs s natyrshme gjenitale. Kjo sht nj sjellje e keqe. sht jo
morale. 199 Pejgamberi a.s. thot:
sht i mallkuar ai njeri q bashkshortes i afrohet nga prapa (zgavra anale - anusi).
Nj hadith tjetr thot kshtu:
All-llahu nuk shikon me mshir at njeri q, gruas i afrohet nga prapa (zgavra anale), ose bn
marrdhnie mashkull-mashkull. 200
199 el-Xhessas, Ahkamul-Kuran, el-Bekare (2): 223

200 Mishkatul-mesabih, v. X fq. 9-13.

T PENGUARIT E FORMIMIT T FMIJS
N marrdhnie seksuale, q t mos arrij sperma deri tek ama, kryhet jasht vagins. T kryerit
jasht vagins quhet azl. Ka shum dilema lidhur me at, sht azli i ndaluar ose jo. Pejgamberi
a.s. kur e pyetn pr kt, zgjodhi shprehje t buta. N nj hadith t tij thuhet:
N kryerjen e azlit nuk ka dm pr ju. Meq deri n Ditn e Gjykimit sigurisht do t formohen
qenie t gjalla q All-llahu ka urdhruar t krijohen.
Xhabir b. Abdullahu thot:
Erdhi nj njeri tek i Drguari a.s. dhe e pyeti:
-E kam nj robresh dhe kur jam n mardhnie me t, bj azl. do t thuash pr kt? -
Pejgamberi a.s. u prgjegj:
-Smund ta pengoj at q All-llahu e ka dshiruar. -pas pak kohsh i njjti njeri e pyeti prsri:
-O, i drguar i All-llahut, robreshn q e prmenda, tani sht shtatzane. - Pejgamberi a.s. i tha:
-Un jam rob i All-llahut dhe i Drguar i Tij. At q t them sht e vrtet 201
Vrtet, ndonjher arritja e sperms deri tek mitra mund t bhet n mnyra t ndryshme. sht
br takimi me vajza q nuk e kan humbur virgjinitetin dhe q kan ngelur shtatzane. Nga
spermat e shumta q gjenden n farn e mashkullit, shum sish do t arrijn deri n mitr dhe
201 Muslim sherhi Nevevi, v. X fq. 9-13

kshtu ssht aq leht t ruhesh, duke kryer jasht, n momentin m t ndieshm n
marrdhniet seksuale.
Disa prej juristve islamik edhepse azlin e shohin t paplqyer, megjithat kan thn se sht i
lejuar. sht e vrtet thnia e prcjellur nga nj ashab:
Ne kemi br azl gjat kohs s Pejgamberit a.s. dhe kjo nuk pengohej. 202
E disa mendojn se ky sht i ligjshm vetm nse lejon gruaja. Vrtet sht e mundur knaqsia
e gruas n marrdhniet seksuale, vetm ather kur spermat udhtojn kah mitra. Po nuk u
knaq gruaja, jan t mundura ngatrresat shpirtrore e komplikime trupore.
E azli, n t njjtn koh sht njra ndr mnyrat e pengimit t shtimit t gjeneratave. Dhe, kjo
sht kundr politiks s zgjrimit t Islamit. 203
Sipas fes, mund t thuhet se azli nuk sht haram. Por nuk sht as ndonj hallall. sht mekruh
(di e urrejtur) me kusht q t merret leje nga gruaja. Institucionet fetare t Egjiptit kan dhn
leje pr ruajtjen nga shtatzania pr shkaqe shndetsore ose financiare. 204
202 Buhari, v. VI fq. 153-154

203 Arabt para Islamit i mbysnin fmijt. Ibn Hazm duke menduar se edhe azli sht nj form e mbytjes
sekrete t fmijs, ishte i bindur se sht haram. Shih El-Muhal-la v. X fq. 70-71. Shih edhe Buhari
Serhi, v. IX fq. 495
204 Mahmud Sheltut, Tahdidun-nesl fish-sheriatil Islamijje, fq. 46 dhe vazhdimi.

ASGJSIMI I EMBRIONIT T FMIJS (ABORTI)
N Kuran dhe n hadithe shpallet se fara njerzore nse qndron n mitrn e nns do t kaloj
npr periudhat q pasojn: dyzet ditt e para nutfe: lng njerzor, dyzet ditt e dyta, nj cop
gjaku i koaguluar, e dyzet ditt e treta, nj copz mish. Pas dyzet ditve t treta, ose pas katr
muajve t par, formohen organet e fmijs dhe fryhet shpirti. 205 Shkenctart e vjetr llogarisin
se legalisht mund t hidhet (mund t bhet abort) para se ti mufatet shpirti. Por fmija sht i
gjall, ai sht n jet edhe para se ti formohen organet. Spermat n farn e mashkullit jan t
gjalla. Edhe nj gj sht e rndsishme: shndeti i nns. Dshtimi i fmijs sht di e
rrezikshme dhe e dmshme pr shndetin e nns. Lidhur me kt tem, t japim nj kshill t
shkurtr t nj mjeku:
sht shum e rrezikshme q nna shtatzane duke e tronditur ta mbys dhe ta dshton fmijn,
ngase shpesh edhe veten e drgon n varr para fmijs. Ent e mdha t gjakut pran mitrs do t
dmtohen, kshtu gruaja mund t vdes nga gjakderdhja e madhe ose do t infektohet n
membrann e peritfanit rreth mitrs. Dalngadal do t vdes nga smundja e Peritonit. Mund
t vdes edhe nga septisemia ose piamia, pr shkak t toksinimit t gjakut. Duhet patur kujdes t
madh pr kt gj, q kurrsesi t mos dmtohet mitra. Kjo do t sillte shum peripeti. Rreziku i
ktill nuk varet vetm nga duart e specialistve t akusheris. Gruaja mund t vdes gjat
abortimit ose t ket dhembje t mdha pas abortimit. 206
205 el-Haxhxh, (22): 5; Tefsiri i Ibn Kethirit

206 Dr. C. Zeki nal Evlilik ve Mahremiyetleri, fq. 356.

Pejgamberi a.s. u fliste grave q sapo kishin pranuar Islamin rreth mosdshtimit t fmijs. Ibn
Kethiri n komentin e tij t ajetit pr mosvrasjen e fmijve, ajet ky q flet pr marrveshjen e t
Drguarit a.s. me grat e reja muslimane, vrteton se abortimi hyn n kategorin e mbytjeve t
fmijve. 207 Kshtu flet Azzeja, e bija e Habilit:
-N marrveshjen q bra me t Drguarin a.s. Ai m vuri kusht q: t mos mbys fmijn as
haptazi, as n mnyr sekrete. Un e di se sht mbytja e fmijs haptazi. E pr mbytjen e
fmijve n mnyr sekrete nuk e pyeta t Drguarin e Zotit (se sht ajo). As ai nuk m tha
asgj. Betohem n emr t All-llahut se deri sa jam gjall nuk do t abortoj. 208
N Kuran shpallet:
...grat e mira jan respektuese dhe besnike ndaj t fshehts. 209
Ktu n shprehjen besnike ndaj t fshehts hyn edhe abortimi i fmijs, ruajtja e saj n stomak.
Para se ta prfundojm temn Gruaja n familje, t theksojm nj fjal t rndsishme pr
shkak t prparsis q Islami i jep gruas dhe t sqarimit t reforms s madhe rreth t drejtave t
gruas: Abdullah Ibn Umeri r.a. thot kshtu:
207 el-Mumtehine (60): 62

208 El-Isabe, v. IV fq. 352, Muhammed Jusuf, Hajatus-sahabe v. I fq. 235
209 en-Nisa, (4): 34

N kohn e Pejgamberit a.s. u friksuam nga bisedat e ashpra me grat, nga sjelljet e vrazhdta
me to, ngase frigoheshim se do t shpallet ndonj ajet pr ne, por, pas vdekjes s tij, filluam t
flasim ashpr dhe t sillemi n mnyr t vrazhd. 210
III.
POLIGAMIA
Njeriu q ka dy gra n kuror dhe ka simpati n njrn m shum se n tjetrn, n Ditn e
Gjykimit do t vij me njrn an t paralizuar.
Muhammedi a.s.
210 Buhari, v. VI fq. 145. Merhum Kamil Miras Tecrit Tercemesi, v. XI fq. 350

MARTESA ME SHUM GRA
N SISTEMIN E VJETR JURIDIK RELIGJIOZ
N t drejtn e vjetr egjiptase e cila iu jepte m shum t drejta grave, n krahasim me at greko-
romake, gruaja, nse nuk i ka takuar klass klerikale, n kushte t caktuara burri mund t merrte
m shum se nj grua. 211
N t drejtn e Babilonit, sipas ligjeve t Hamurabit, nse gruaja nuk mund t lind ose nse
lngon nga ndonj smundje e rnd, burri mund t merr robresh. 212
Ndrsa n t drejtn kineze, burri mund t martohet me gra nga rendi i dyt, nse e lejojn
kushtet financiare. Por, me kusht q fmijt q do t lindin nga kto gra, t numrohen si fmij t
vrtet t gruas s par. 213
Tek brahmant e vjetr, sipas librit t Vishnus, burrat sipas klasave q u takojn, mund t marrin
nj, dy, tri ose katr gra. Ndrsa n librin Apastamba, vrehet nj kufizim: nse nj grua i
plotson obligimet e veta dhe, nse mund t lind djal, burri i saj nuk mund t martohet me nj
grua tjetr. E n t kundrtn, mund t martohet. Sipas Manu rregullave, nj burr duhet ta
zgjedh gruan e par nga kasta e vet. Si grua t dyt mund t marr nj grua nga kasta m e ult.
Dhe n fund sipas institucioneve t Narads, burri sipas kastave mund t martohet me nj, dy ose
211 M. Esad, Tarihul ilmil-Hukuk, fq. 44.

212 Po aty, fq. 74.
213 Po aty, fq. 97.

tri gra. E sipas disa institucioneve edhe gruaja ka pas t drejt q ndonjher t ket m shum
burra. 214
Edhe n Persin e lasht qe aprovuar poligamia. 215 N t drejtn romake ekziston istifrashi q don
t thot-bashkjetesa me nj grua pa kurorzim ligjor. 216
N Dhiatn e Vjetr theksohet se Davudi a.s. qe martuar me disa gra. 217 Kur shpjegohen
dispozitat q bjn fjal pr ndarjen e pasuris s babait midis fmijve nga dy gra, flitet n
mnyr normale, pa fare turpi. 218 Prandaj, nga kjo kuptohet se edhe tek hebrejt kishte
poligami. 219
N Dhiatn e Re nuk ekziston asnj pasus me t cilin ndalohet martesa me m shum se nj grua.
Por, kshillohet se Nj grua sht e mjaftueshme pr nj njeri. Martesa me m shum gra n botn
krishtere, deri n shekullin XVI ishte gj normale. Westermarck n veprn e tij historike kt e
thekson duke dhn edhe shembuj. E dijm edhe at se n botn krishtere bashk me robrimin
ekzistonte edhe istifrashi.
214 Po aty, fq. 139, 141, 149, 165.

215 Po aty, fq. 173, 175.
216 R. Honig, Roma Hukuku, fq. 171, 175
217 Samueli, 2/12; 7/8
218 Libri i Ligjit t Prtrir 21/15-17
219 M. Esad, Tarihu ilmil-Hukuk fq. 193.

N siujdhesn arabike ku lindi dhe u zgjrua Islami, nuk kishte kurrfar kufizimi lidhur me kt.
Si ka mundur burri t marr sa gra t doj, ashtu ka qen e mundur edhe t kmbehen grat midis
burrave. Kan ekzistuar edhe gra t lehta q llogariteshin si pronsi e prgjithshme.
POLIGAMIA N ISLAM
Islami me ajetin 3 t sures en-Nisa lejon t merret m shum se nj grua. Ajeti sht si vijon:
N qoft se friksoheni se nuk do t jeni t drejt ndaj bonjakeve, ather martohuni me ato gra
q ju plqejn; me dy, tri a me katr. E nse i frikoheni padrejtsis (ndaj tyre), ather vetm me
nj, ose (martohuni) me ato q i keni nn pushtetin tuaj (robreshat). Ky (prkufizim) sht m
afr q t mos gaboni.
N kt ajet theksohet nse nuk do t jeni t drejt ndaj bonjakeve. Lidhur me t ja se
shpjegim jep Aisheja r.a.:
Bonjakja ndodhet nn kujdesin e zotriut dhe ai dshiron ta merr at me ndonj mehr t
thjesht duke vn merak n bukurin dhe pasurin e saj. T ktillve u ndalohet martesa me
bonjaket, edhe nse japin mehr t caktuar dhe nse sillen n mnyr t drejt- u sht urdhruar
t marrin gra tjera prve bonjakeve. 220

Ndrsa Ibn Xherir et-Taberi shnon edhe kt: Disa kan thn se domethnia e ktij ajeti sht:
Sikur q friksoheni nga pamundsia e plotsimeve t t drejtave ndaj bonjakeve, n t njjtn
mnyr duhet t frigoheni nga prostitucioni me grat. Mos bni prostitucion, por nga grat q u
jan t lejuara merrni nga dy, tri ose katr.
Edhe Shevkani prmend domethnien e njjt n tefsirin e vet Fethul-kadir.
Duket se martesa me m tepr se nj grua, dy, tri e n fund katr nuk sht ndonj obligim farz
ose urdhr vaxhib, por sht nj leje n mnyr q ti iket prostitucionit. Por edhe kjo leje sht
kushtzuar me mundsit dhe drejtsin. Ajeti na shpjegon se n bashkshortsi sht kryesore t
knaqesh me nj grua, duke theksuar se martesa me nj grua sht m afr plotsimit t s
drejtave.
Kshtu, mund t japim nj rezyme lidhur me poligamin n Islam, para lindjes t s cilit, nuk pati
ndonj prkufizim:
1. Prkufizmi i numrit. sht e lejuar martesa me katr gra m s shumti. Ajeti q e cekm m
lart e shpreh kt sipas specifiks s gjuhs arabe. Vrtetimi se martesa me m shum se katr
gra sht e lejuar, duke u mbshtetur n kt ajet, sht gabim, mos njohje e gjuhs arabe. Pejga-
mberi a.s. i urdhroi ata q u bn musliman t rinj dhe kishin m shum se katr gra, t
shkurorzohen me ato mbi katr sish. 221
221 Ibn Kethir; Fethul-kadir; M. Z. el-Kevtheri, Makalatul-Kevtheri fq. 217; El-Muvakkiin v. IV fq.
343.

2. Drejtsia si kusht.
3. Urdhroi t knaqet vetm me nj, nse nuk ka mundsi pr drejtsi.
Duhet patur llogari pr drejtsin midis grave si n ushqim, veshmbathje, strehim, n respektim,
n dashuri e kshtu me radh. Ta veojm vetm dashurin. sht e mundur q barabarsisht t
duhen grat e bukura dhe ato m pak t bukura, ato t rejat dhe ato m t vjetrat? Po sqe e
mundur, ather nuk ka drejtsi. E kur nuk ka drejtsi ather njeriu duhet t knaqet vetm me
nj grua. E n kto kushte nuk krijohet poligamia.
Disa vrtetojn se, n Islam sht asgjsuar kjo leje, me qllim q t pengohet poligamia. Por, ky
sht mendim i gabuar, me q nyja sht zgjidhur me ajetin ku flitet pr poligamin. Tani e tutje,
njeriu q don t ket m tepr se nj e m s shumti katr gra, do ta kryej obligimin ndaj shpirtit
t vet q svaret nga ai, pas plotsimit t kushteve materiale si sht ushqimi, veshmbathja,
strehimi e t tjera, bile edhe fjetjen pran tyre:
Ju kurrsesi nuk do t mund ta mbani drejtsin mes grave edhe nse prpiqeni, pra mos anoni
krejtsisht nga njra e ta leni tjetrn t varur. E nse prmirsoheni dhe ruheni (padrejtsis), All-
llahu ju fal dhe ju mshiron. 222
Pejgamberi a.s. bnte drejtsi midis grave t tij, dhe thoshte kshtu:
O Zot, kjo sht drejtsia q kam n duart e mia. Mos m merr si prgjegjs nga drejtsia q ke
Ti e un nuk disponoj me t. 223
222 en-Nisa, (4): 129

Burri respekton barabarsin n t gjitha sjelljet e veta prve n dashuri, q nuk varet prej tij.
Njeriu q ka dy gra n kuror dhe ka m tepr simpati n njrn se n tjetrn, n Ditn e
Gjykimit do t vij me njrn an t paralizuar. 224
Nse njra nga grat nuk sht muslimane ajo gzon t njjtat t drejta si grat tjera. 225
A KA NEVOJ PR POLIGAMI?
Si dihet, kurora n Islam mbshtetet n qetsin dhe paqn, dashurin, simpatin, ndershmrin
shpirtrore dhe n vazhdimsin e gjeneratave, e jo vetm n knaqsin seksuale. Pejgamberi a.s.
duke br fjal pr kt, thekson:
Martohuni, por mos shkurorzoni, meq All-llahu i Lartsuar nuk i don burrat dhe grat q
varen n knaqsit (pasionet). 226

224 Po aty, v. II fq. 196.
225 Ibnul-Humam, Fethul-kadir, v. II fq. 517
226 Sujuti, el-Xhamius-sagir, I, fq. 448, 449.

Duke folur kshtu ai e ndaloi eksploatimin e martess n favor t knaqsive t ulta. Ather
nuk sht i drejt pohimi se grat jan t robruara pr knaqsit e burrave, duke e vrejtur
lejimin e poligamis n Islam. T prsrisim se poligamia nuk sht ndonj gj e urdhruar, kryerja e s cils
sht e domosdoshme si farz ose vaxhib, por sht nj mnyr e ruajtjes nga prostitucioni dhe nga imoraliteti. Si
do t shpjegojm m tutje, Islami mundohet ti mbyll rrugt pr t hyr n prostitucion kshtuq
parasheh dnime madje edhe me vdekje.
Shkenctart e Islamit kshtu i radhisnin disa nga arsyet pse poligamia do t ishte e nevojshme;
1) Kur gruaja t jet e smur prej lindjes nga impotenca dhe t mos ket ndjenja pr seks;
2) T jet e smur, kshtuq nuk mund ti kryej detyrat e bashkshortsis;
3) T mos mund t lind fmij.
Shkurorzimi do t sillte dme dhe halle m t mdha nga rimartesa. Gruaja q do t prjetonte
kt, nuk do t mundte t martohet me t tjer dhe do t shkallmohej.
4) Gruaja kalon npr periudha t menstruacionit mesatarisht nj jav n muaj ndrsa pas secils
lindje, dyzet dit lehoni. N kto periudha sipas Islamit, sht haram t bj mardhnie seksuale.
Ve ksaj, veanrisht gjat kohve t fundit t shtatznis, smund t kryhet obligimi ndaj
bashkshortit. E disa burra nuk qndrojn ndaj anojn kah prostitucioni.
5) Potenca seksuale e gruas, dobsohet dhjet deri njzet vjet m par n krahasim me at t
burrit. Ndrsa, sipas gjendjes familjare, mund t dshirohet madje edhe fmij gjat ksaj kohe.

6) Mungesa e meshkujve pr shkak t tragjedive, kryesisht nga luftrat. Shembull m i mir sht
Gjermania pas lufts s Dyt Botrore. T gjith e dijm gjendjen e mjerueshme t grave
gjermane madje edhe krkesat e tyre pr importimin e burrave. Faraoni n kohn e Muss a.s. i
vriste bijt e izraelitve ndrsa bijat e tyre i linte t jetojn. Nj jobaraspesh t ktill, Kurani e
quan tortur, dhembje t madhe dhe shkatrrim. 227
Evropa q rreptsisht e sulmon poligamin n Islam, t gjitha kto domosdoshmri dshiron ti
mbuloj me nj gj: mosvrejtjen e prostitucionit. Prostitucioni, prostituteja dhe fmija
jolegjitim, preferohen n vend t kurors legale, gruas dhe fmijs legal. Mirpo, mendimtart
evropian filluan n mnyr pozitive t shikojn n poligami, t ciln, e pranuan pr shkak t
disekuilibrit n numr mes gruas dhe burrit, pr ta ruajtur nga shkatrimi jetn e burrave dhe t
pronsive t tyre pr shkak t dashnorve t grave dhe shtimit t vrasjeve e abortimeve, me qllim
t pengimit t fmijve jolegjitim.
Westermarck, n veprn e tij historike, thot:
Poligamia, pas ndalimit n Perndim, ssht shmangur nga praksa. M pastaj, a sht sistemi m
i prkryer dhe i fundit, ai n t cilin do t knaqet njerzimi vetm me nj grua?
Prgjigjet jan t ndryshme. Sipas Herbert Spenserit, sistemi i fundit sht monogamia. Ndrsa
sipas Lebonit:
...ligjet evropiane pr nj koh t shkurtr do ta lejojn poligamin.
227 el-Bekare, (2): 49, el-Kasas, (28): 4

Prof. Ehrenfeli mendon se poligamia sht e domosdoshme pr shkak t ruajtjes s racs ariane.
Shpjegim m t mir lidhur me kt shtje nxjerrim nga vepra e prof. Muhammed Hamidullahut:
Monogamia faktikisht, sht dukuri m e rrall n krahasim me bigamin, q llogaritet si gabim i
rrezikshm dhe mosrespektim i ndalimeve dhe gjrave t shenjta. Prve kohve t fundit, kur n
mnyr t shpejt u zhvillua kultura e Perndimit, smund t gjendet nj nocion ideal dhe
parimor, kuptim q smund t shtrembrohet. Madje edhe n doktrinn krishtere, asgj ssht
thn q t jap argumente t nj pasqyre t ktill. 228
Askush nuk ka t drejt t thot se krishterizmi sht ai q e detyron botn e civilizuar t
Perndimit n monogami, Krishterizmi nuk ka ndaluar n mnyr t hapt poligamin ve
kryepeshkopve dhe gjakonve (Timotheu 3/2, 12)... Asnj nga koncilt krishter nuk e
kundrshtuan poligamin; nuk u pengua q kjo t vazhdoj as nga mbretrit, aty ku ekzistonte
poligamia n kohn e idhujtaris. N mes t shekullit t VI mbreti i Irlands Diarmait, kishte dy
mbretresha dhe dy robresha. (DArbois de Jubainville, VI, 292). Poligamia sht vn n praks
pa kurrfar pengesash gjat kohs s mbretris s Merovingienit. Karli i Madh kishte dy
mbretresha dhe shum robresha, e njri ndr ligjet e tij theksonte se poligamia nuk sht e
panjohur pr murgjit 229. M pastaj Filipe de Hesse dhe Frederic - Guillaume de Prusse nga sekti
luterian marrin nga dy gra me lejen e murgve. 230 Lutheri personalisht ia lejoi bigamin t
228 Shikoni Encyclopedia Britannica me titull Marriage dhe Polygami

229 Thierry, Narratives of the Merovingian Era, fq 17 dhe vazhdimi; Hellwald, Die Menschilche Familie fq.
558 I, : Hallam, Europe During the Middle Ages I, fq. 420 nr. 2
230 Friedberg, Lehrbuch des kath, u evang Kirchenrecht, 436, n. 2 paragrafi 143

prmendurit m lart. T njjtn gj e bri edhe Melanchetoni. 231 Shum her Lutheri vet
personalisht, fliste pr poligamin me nj toleranc t madhe: Kjo (poligamia) ssht e ndaluar nga
Zoti... Nuk ka dyshim se poligamia preferohet n vend t shkurorzimit. 232 M 1650 pas marrveshjes s
Westfalis, Parlamenti Ushtarak i Frankonit (Kriegstag) lshoi vendim, q prej ather, do burr
mund t marr nga dy gra, si preventiv kundr zvoglimit t popullats, pas luftimeve tridhjet-
vjeare. 233 Disa sekte krishtere luftuan shum pr poligamin. M 1531, n Munster anabaptistt
bn prpjekje duke dashur q, n mnyr t hapt ta zgjerojn poligamin dhe than se i
krishteri i vrtet duhet t ket shum gra. 234 Dhe, si e dim, Mormont e shikonin poligamin si
nj institucion hyjnor. 235
N njoftimin e princit gjerman Philippe de Hesse, q ia drgoi teologut Marthin Bucer, lidhur me
ca pyetje q i krkoi tu parashtrohen shkenctarve tjer fetar (Martin Lutherit dhe Filippe
Melancheton), shnohet si vijon (Paragrafi i X): E di se Luteri dhe Melancheton e kan
kshilluar mbretin anglez q t martohet me nj grua tjetr para se t ndahet prej t pars. 236 237
231 Koestlin, Martin Luther, II, 475 dhe vazhdimi

232 Vepra e njjt, V. I 137; v. II fq 693 dhe vazhdimi
233 Helvalld fq. 559 dhe vazhdimi
234 Vepra e njjt v. I fq. 558
235 Westermarck, III, 50-51
236 J. P. Bossuet, Histoire des variations des Eglises protestantes, Libri i VI, prej vitit 1537 deri n vitn 1546:
Oeuvres completes de Bossuet nouvelle. Bar-le-Duc 1877, v. III fq. 233-250, veanrisht fq. 244 Shikoni
Dictionaires de la Bible F. Vigoreux. Paris, 1912, materia Poligamia v. IV, fq. 513
237 Muhammed Hamidullah, Islama Giris, v. I fq. 139.

Gruas s par n poligami, do ti lndohet krenaria. Do t ndjej xhelozi dhe brenga pr shkak t
martess s burrit t saj me nj grua tjetr. Por, nga ana tjetr, n martesn jo legale q i takon
jets s prostitucionit me dashnore, ekzistojn edhe rreziqe tjera: humbja e nderit t burrit q hyn
n prostitucion dhe t gruas s tij, dmin q do ta psoj gruaja e nj burri t atill, pr shkak t
jets s prbashkt me nj njeri t pandershm, dhe mundsia pr kapjen e rrugve t kqija q ti
revanshohet burrit, si dhe dmi, q do ta psoj burri pr kt gj. Nga ana tjetr, nse ajo grua
sht martuar e q ishte n mardhnie me nj burr t ktill, tradhtin q do ta psoj burri i
saj, madje edhe dmin q do ta psoj gruaja e atij burri q hyn n marrdhnie me gruan q
deshti ti revanshohet burrit... Nga t gjitha kto mardhnie jolegale paraqiten mbytja e fmijve,
zgjerimi i smundjeve venerike, edhe armiqsia midis palve... Duket se kur t ndalohet poligamia
edhe pse ekziston nevoja dhe domosdoshmria pr t, njra pas tjetrs vijn tragjedit deri
ather kur t thuret orapi.
T prkujtojm se n t drejtn islame, gruaja ka t drejt t krkoj q t mos i martohet burri
me nj grua tjetr derisa sht e lidhur kurora me t. Pas aktit q do t kryhet n mnyr legale
marrveshja q do t bhet, do t vazhdoj, nse ajo bn fjal pr at se burri nuk guxon t
martohet rishtas, e nse martohet, gruaja e par ta mbaj t drejtn e shkurorzimit. N nj hadith
thuhet:
Kushti q m s shumti meriton ta plotsoni sht ai q e keni pranuar gjat kurorzimit. 238
238 Buhari, v. VI fq. 138; Ibnul-Humam, Fethul-kadir, v. II fq. 458; Ilamul-Muvakkiin, v. II fq. 335;
Islama Giris fq. 140; mer Nasuhi Bilmen, Hukuk-i Islamiye ve Istilahat-i Fikhiyye Kamusu, v. II fq.
38-40, 120.

N kt rast, gruaja, n poligami do t ket t drejt vote. Do t eliminohen dmet shpirtrore q
i takojn. N shum vende t bots zyrtarisht nuk ekziston poligamia. Por, faktikisht ajo vazhdon
t prhapet. Pr kt arsye, koh pas kohe sillen ligje t ndryshme q t prcaktohet origjina e
fmijve sipas sistemit juridik.
N fund, mund t thuhet se feja Islame e ka aprovuar poligamin pr shkak t disa
domosdoshmrive. Nse njerzia ende nuk e din dobin e saj dhe nuk e aprovon poligamin,
smund t thuhet se nj dit, pas prvojave t ndryshme nuk do ta aprovoj.
IV.
SHKURORZIMI
Martohuni por mos u shkurorzoni meq All-llahu nuk i don ata burra e ato gra t cilt jan t
varur nga knaqsit e teprta (pasionet).
Muhammedi a.s.

SHKURORZIMI GJAT HISTORIS
N t drejtn e vjetr egjiptiane, q dihej se i respektonte t drejtat e grave, shkurorzimi ishte
nn autoritetin e burrit. Duhej q burri vetm ti paguaj nj shum t hollash gruas s tij. Pas
invazionit maqedonas n Egjipt, sistemi juridik iu afrua atij grek, ndaj t drejt shkurorzimi iu
dha edhe grave. 239
Sipas ligjeve t Hamurabit, shkurorzimi, sht e drejt e burrit. Gruaja fiton vetm nj lloj
dmshprblimi, n para ose n di tjetr, e kjo varet nga posedimi ose mosposedimi i fmijve.
Nse gruaja sht shkaktare e shkurorzimit, duke br ndonj gabim, burri nuk sht i obliguar
t paguaj dika dhe ta lshoj ate ose pa e shkurorzuar do ta shfrytzoj si robresh, e mund t
martohet me ndonj grua tjetr. 240
N t drejtn kineze, shkurorzimi mund t bhet vetm me marrveshje t dyanshme dhe me
aprovimin e dy palve. Burri mund ta shkurorzoj gruan n krye t vet n shtat raste t
caktuara. N rastin e prostitucionit, shkurorzimi sht i domosdoshm. Burri, bashkshortja e t
cilit e ka tradhtuar, gruan do ta shes dhe parat do ti marr vet. 241
239 Esad, Tarih-i ilm-i Hukuk, fq. 44, 54

240 Po aty, fq. 75, 74, 77/2.
241 Po aty, fq. 97.

N t drejtn e vjetr brahmane, kishte forma t ndryshme t kurors. sht i mundshm
shkurorzimi edhe pr gruan edhe pr burrin pr shkaqe t caktuara. 242 Burri ka mundur t
shkurorzohet nga gruaja nse ajo ishte e keqe, bnte hile dhe ishte zemrkeqe. 243
N t drejtn familjare romake, bashksia familjare ka mundur t prishet n dy mnyra:
1) Prishja e familjes pr shkak t asaj q nuk varet as nga burri as nga gruaja. Kjo ndodhte nga
vdekja e njrit nga bashkshortt, m pastaj pr shkak t rnurit rob, ose, pr shkak t humbjes t
s drejts qytetare;
2) Prishja e kurors pr shkak t krkess s gruas ose t burrit. Ky shkurorzim nuk varej nga
vendimi gjyqsor, si n t drejtn bashkkohore. Ky mbshtetej n aktin paraprak juridik, me t
cilin sht lidhur kurora dhe quhej contrius actus q don t thot kontra akt.
a) Kurora q jan mbshtetur n dominimin e burrit (me manus) ndodhte q gruaja t shitet si
nj vajz familjare nse kurora paraprake bazohej n blerjen e vajzs, n kurorn ku dominonte
burri, e kjo quhet manus ose kurora paraprake ishte e lidhur pr jetn e prbashkt midis vajzs
dhe djalit pr nj afat njvjear. Normalisht, nj shkurorzim i ktill kryhej nga ana e burrit. N
kt gruaja nuk kishte asnj rol. N realitet ky ishte refuzim i gruas nga ana e burrit, n vend t
shkurorzimit t rndomt. Nse martesa ishte br me ceremoni fetare, ndarja bhej para klerit.
Nse nuk ishin t pranishm elementet fetare dhe juridike, ather kleri e pengonte prishjen e
kurors.
242 Po aty fq. 166

243 A. Shelebi, Mukarenetul-edjan-Edjanul Hind fq. 73.

b) Kurorat q nuk jan mbshtetur n dominimin e mashkullit (pa manus) ajo mund t prishej me
arsye dhe pa t, sipas dshirave t dyanshme, ose vetm me krkesn e njrs nga palt.
Me koh n Rom, m shum preferohej kurora pa manus se sa ajo me manus. Proeset e
shkurorzimit zgjeroheshin deri n pakufi. Nuk ekzistonin gjyqe t ligjshme pr pengimin e
shkurorzimit pa arsye. Edhepse m von u solln disa norma financiare, q obligonin palt, por
edhe kjo nuk pati efekt t madh. 244
SHKURORZIMI N BIBL
Sipas Dhiats s Vjetr, burri i martuar me nj grua, po pa di q nuk i plqen tek gruaja e tij,
duhet t shkruaj lutje pr shkurorzim dhe do ta lshoj at t largohet nga shtpia e tij. 245 Gruaja
pas largimit nga shtpia e burrit t par, mund t martohet me nj burr tjetr. Nse burri i dyt
neveritet nga kjo grua dhe shkruan lutje pr shkurorzim dhe, nse e largon nga shtpia e tij, ose
nse vdes, burri i par nuk mund ta marr prsri si grua t veten (meq ajo nuk sht e pastr). 246
244 R. Honig, Roma Hukuku, fq. 167-169.

245 Burri mund ta marr gruan me t ciln sht shkurorzuar para se ajo t martohet me ndonj burr
tjetr. Por kjo gj sht kundr dispozitave t cilat jan aprovuar n Iran dhe gati n t gjitha vendet e
Lindjes.
246 24/1-4.

Q ta provojn Isain a.s., sipas shnimeve t Dhiats s Re, (Mateu), farisajt e pyetn: A sht e
lejuar q njeriu me fardo arsye t shkurorzohet nga gruaja? E ai u prgjegj kshtu: A skeni
lexuar se n fillim Krijuesi krijoi nj grua dhe burr, dhe ata duhet t bhen nj trup? Dhe tani,
ata nuk jan dy por vetm nj trup. T mos i ndaj njeriu ata njerz t cilt Zoti i ka bashkuar.
Farisajt ksaj radhe shtuan: Po qe ashtu, ather prse Musa urdhroi t jipet shkurorzimi dhe
gruaja t shkurorzohet? Isa tha: Musa, pr shkak t zemrngushtsis suaj, lejoi t ndaheni nga
grat. Por, n fillim nuk ndodhi ashtu, dhe un po ju them: kush do t shkurorzohet nga gruaja
pr shkak t prostitucionit, nse martohet me tjetr, do t hyj n kurorthyerje, dhe kush
martohet me at t shkurorzuarn, edhe ai do t jet n kurorthyerje. 247 Sipas ksaj n
krishterizm shkurorzimi sht i ndaluar. Por, shumica e shkenctarve protestant, duke u
mbshtetur n fjalt q vijojn, vrtetojn se sht i mundur shkurorzimi, nse bashkshorti e l
bashkshorten pr nj koh t gjat: Gruaja t mos ndahet nga bashkshorti - e nse ndahet, t
mos ngel pa bashkshort, ose le t pajtohet me bashkshortin - dhe bashkshorti t mos e
braktis bashkshorten. 248
247 Nga Bibla; Ungjilli sipas Mateut 19/3-10.

248 Letra e par drejtuar Korintianve, 7/10-12.

SHKURORZIMI N ISLAM
N Kuran shpallet se duhet kaluar mir me grat, edhe nse ato nuk na plqejn. Nse i durojm
asaj q nuk na plqen, ndoshta All-llahu n di t ktill ka caktuar ndonj hajr t madh pr ne. 249
Kur njerzve nuk u jan t njjta gjymtyrt dhe organet, t ndryshme u jan edhe bota shpirtrore
dhe dshirat. As gruaja nga burri e as ky nga gruaja sduhet t krkojn q t mendoj pala tjetr
si mendon vet. Marrveshja dhe knaqsia lindin bashk me flijimin, dhe vetm me flijime mund
t vazhdohet. Pejgamberi a.s. ka thn:
T mos krkoj arsye nj burr besimtar pr t mos e dashur nj besimtare. Nse nuk i plqen
nj veti e saj, do ti plqejn vetit tjera. 250
Bashkshortt duhet t flijohen dhe t respektohen, po deshtn t kalojn mir. Prkundr ksaj
do t prfundojn me nj pik, e ajo sht rebelimi kundr All-llahut. Flijimi dhe respektimi i
ndrsjell, nuk duhet t jet kundr urdhrave t All-llahut. Fjalt e Pejgamberit a.s. q vijojn
jan parime t forta t Islamit:
Ska bindje pr ata q jan rebel kundr Krijuesit. 251
Nuk ka bindje pr t pabindurit ndaj All-llahut, bindja mund t jet n pun legale (t lejuar
sipas normave Islame). 252
249 en-Nisa, (4): 19

250 Muslim v. II fq. 1091.
251 Mishkatul-mesabih, v. II, fq. 325.

E kjo ka prjashtim. Edhepse gnjeshtra sht gj e keqe n Islam, , Pejgamberi a.s. e lejon kt
n tri raste:
sht e lejuar gnjeshtra n luft, n pajtimin e t hidhruarve, armiqsuarve dhe gnjimi i gruas
q i bn burrit dhe i burrit q i bn gruas (pr t mbretruar qetsia n familje). 253
Gnjeshtra sht lejuar jo pr ta tradhtuar njri tjetrin n pikpamje nderi, por, t gnjejn pr
gjra m t vogla me qllim qt ruhet rendi familjar. 254
Znkat bashkshortore dhe ndrmjetsimi pr znka m t mdha, sht gj shum e keqe.
Detyra e nj muslimani sht, q t pajtoj besimtart, veanrisht bashkshortt dhe ti
prmirsoj mardhniet midis tyre. Pejgamberi a.s. thot:
Nj njeri q e ven n gjendje t keqe gruan duke i bart gabimet e saj tek bashkshorti i saj, nuk i
takon rradhs son. 255
252 Buhari, Muslim, v. III fq. 1469.

253 Muslim v. IV, fq. 2011.
254 Muslim-Serhi Nevevi v. VI, fq. 158.

MOSKUPTIMI MIDIS BASHKSHORTVE
Pa marr parasysh sa mendojm n mnyr optimiste, ekziston nj realitet q smund t mohohet,
se n jetn bashkshortore midis bashkshortve ka mosmarrveshje. Evitimit t nj smundjeje
t ktill, n Kuran, i kushtohet kujdes. Shkohet nga ajo q kjo smundje t evitohet nga ana e
vet bashkshortve. Nse nuk ka sukses, ather problemi hidhet q t gjykojn dy familjet. Kur
as kjo nuk ndihmon, zgjidhja e fundit sht shkurorzimi.
Nse mosmarrveshja del nga ana e gruas; ajo u shmanget obligimeve t gruas, se dgjon burrin e
vet n t drejtat (krkesat) e tij t pamohueshme dhe legale, i takon nj procedur n tri
kategori. 256
a) Kshillimi- do ti jipen kshilla q ndikojn n t dhe do t thirret ajo t jet e dgjueshme. Do ti
flitet pr punt e mira t burrit dhe dashurin e tij ndaj saj. Sipas situats mund t prdoret
ndonj mnyr m e ashpr e mund ti thuhen fjal me t cilat i trhiqet vrejtja. Mnyra e
kshillimit varet nga botkuptimi i saj. Por, me siguri ky do t jet nj instrument i mir.
b) Nse nga kshillimi nuk ka sukses, etapa e dyt sht izolimi - t ngel vet n krevat. Begatia
m e madhe e gruas sht feminizmi. sht dnim i madh pr t bojkotimi nga ana e burrit. Ajo
nuk mund t qndroj ksaj mase disciplinore. Por, zgjatja e ksaj mase sht e rrezikshme.
c) Nse edhe kjo mas nuk jep asnj rezultat, burri mund ta aplikoj edhe rrahjen e gruas nga pak.
E kjo mas sht qortim i gruas nga ana e burrit, meq ai sht kreu i familjes. Por, me kt nuk
256 en-Nisa, (4): 34

duhet tepruar, respektivisht nuk duhet shkuar deri n sakatimin dhe shkaktimin e dhembjeve t
mdha, pasi ai as q ka kaq t drejt. Po i tejkaloi kufinjt, do t ket kundrmasa. 257 Erdhi nj
ashab tek i Drguari a.s. dhe u ankua nga gjuha e ndyt e gruas: E Pejgamberi a.s. tha:
-Shkurorzohu. - ashabi tha:
-At e kam shoqe t jets dhe me t kam edhe fmij. -ather Pejgamberi a.s. i tha:
-Urdhroje at t sillet mir, kshilloje. Nse ka mirkuptim, do ta realizoj urdhrin tnd.
Ather mos e rrah (si rrihet robresha) 258
N nj hadith tjetr thuhet:
Askush nga ju t mos e rreh gruan si rrihen robreshat, ndoshta n fund t dits do t keni
edhe marrdhnie. 259
Si rezultat i aplikimit t ktyre masave, gruaja, nse e dgjon burrin, ai do ti ndrpres kto masa
dhe do t vazhdoj jet t mir me t. Nse vazhdon ta maltretoj gruan dhe nse kt e bn me
qllim shkurorzimi, gjyqtari duhet ta dnoj kt. Dhe, gjithsesi do t prgjigjet edhe para All-
llahut xh.sh.
257 Rreth ksaj shtjeje m detalisht sht br fjal n temn me titull

E drejta e gruas ndaj burrit.
258 Ilamul-muvakkiin, v. IV fq. 343; Nejlul-evtar, v. VI fq. 233.
259 Buhari, fq. 153.

N nj atmosfer t tendosur, nse burri tregon durim n marrdhniet me gruan, do t
pajtohen. 260 Q ta qetsoj burrin gruaja disponon me aftsi t ndryshme. Kt m s miri e din
vet ajo. Dhe kshtu do tu konvenoj. N krahasim me natyrn m t vrazhd t burrit, gruaja ka
natyr t but dhe t qet. Gruaja n karakterin e vet disponon me fuqi q ta zbus e ta qetsoj
burrin, q me t t jetoj n lumturi e paq.
CAKTIMI I GJYKATSVE
Nse mosmarrveshja ose disharmonia midis bashkshortve nuk mund t evitohet nga vet ata,
ather sipas urdhrit t Kuranit emrohen dy arbitr nga dy familjet e palve n konflikt. 261
Sipas shum shkenctarve, gjykatsi ka autorizim t emroj nga nj arbitr t merituar nga t dy
familjet. Arbitrat i marrin n pyetje dy palt ve e ve, e bjn prpjekje q ti pajtojn. N nj ajet
thuhet kshtu:
Nse ata dy (ndrmjetsuesit) kan pr qllim pajtimin, All-llahu e mundson afrimin midis tyre
(burrit e gruas) 262
260 en-Nisa, (4): 28; Tefsiri i Ibn Kethirit

261 en-Nisa, (4): 35; Tefsiri i Ebus-Suudit
262 en-Nisa, (4): 35.

Zgjedhja e arbitrve sht gj shum e qlluar nga familjet e palve n konflikt, nga aspekti i asaj
q t mos dalin n shesh sekretet familjare, njohja e veorive specifike t bashkshortve dhe
mundsia q bashkshortt t shprehen m lir lidhur me ankesat e tyre.
Nse arbitrat nuk kan sukses q ti pajtojn pas t gjitha prpjekjeve t tyre dhe nse dakordohen
ti shkurorzojn, nj gjykim i ktill do t jet i plotfuqishm. Shum jurist islamik kan
mendim t ktill.
SHKURORZIMI SI ZGJIDHJE E FUNDIT

Konflikti ndonjher smund t mnjanohet edhe pse bhen prpjekje me qllime t mira. N
kt rast shtpia dhe familja shndrrohen n ferr t vrtet. Nj breng e ktill ti shkaktohet
qenies njerzore nuk prkon me mshirn. N Kuran, pas theksimit t masave dhe metodave pr
pajtimin e bashkshortve, emrimit t arbitrve, m pastaj, dhe puns s tyre, thuhet:
Por, nse ndahen prej njri tjetrit, All-llahu begaton me mirsin e Tij secilin prej tyre. All-llahu
sht Bujar i Madh, i Plotdijshm. 263
Si u theksua n titullin Shkurorzimi n histori, n sistemet juridike t civilizimeve t vjetra ka
ekzistuar shkurorzimi dhe kjo e drejt m s shpeshti i takonte vetm burrit. N krishterizm,
263 en-Nisa, (4): 130.

kisha katolike duke e pranuar parimin se bashkshortt jan nj trup e jo dy dhe se, at q e ka bashkuar
Zoti nuk duhet ta ndaj njeriu 264, me shekuj e kan ndaluar shkurorzimin. Por, si thekson juristi i
madh gjerman, Kohler n veprn e tij Filozofia juridike, me t vrtet kurora q ska shans t ruhet
nuk do t ngel vetm si nj burim i mundimit dhe torturs, por do ta pengoj zhvillimin shpirtror t njeriut dhe
aftsit e tij t mdha do ti zbres n zero.
N nj gjendje t ktill, si e prshkruam, nuk mund t ket asnj mirkuptim moral e social q
do ta bind ose ta detyroj njrin pr vazhdimin e kurors. Q kjo t prfundoj sa m shpejt,
sht domsdoshmri sociale e kulturore. Por, nj pikpamje e ktill e kishs katolike, nga do as-
pekt, sht problematike. 265
Kshtu dalngadal populli u mundua t shptoj nga nj rend i ktill i kishs katolike q nuk i
prgjigjet nevojs s popullit dhe realitetit social. Kisha katolike qe e detyruar t bj lshime n
gjykimet e veta, varsisht me dshirat q mbretronin asaj kohe. Kto rregulla q kisha i quante
gjendje ku kurora nuk ka vler - validitet nuk ndryshonin shum nga gjyqet pr shkurorzim. 266 N
realitet, lidhur me kto shtje m par e solli reformn kisha protestante dhe, me arsye t caktuar
e aprovoi shkurorzimin.
Ndalimi i shkurorzimit sht edhe nj rezik q shkakton pasoja t zvoglohen kurorzimet. Kur
njeriu e din se nuk do t ket mundsi t shkurorzohet, do ti mbyllen dyert kah ka hyr, si do t
264 Shih Ungjilli sipas Mateut, 19/3-10.

265 Hifzi Veldet Velidedeo lu, Bosanma Sebeplerinin Umumi Tetkiki, Arma an. Fq. 670.
266 Kasim Emin Hurriyet-i Nisvan fq. 199.

dshiroj t hyj npr to. Zvoglimi i kurorzimeve do t shpie kah zgjerimi i prostitucionit, kah
shkatrrimi i familjeve dhe vrasjet. N fund, t gjitha kto, prsri e dmotjn gruan.
GJYKIMI RRETH SHKURORZIMIT

N t drejtn islame, shkurorzimi sht zgjidhja e fundit, kur m nuk ekzistojn mundsi pr
vazhdimin e jets familjare. N Kuran ndalohet shkurorzimi i pashkas me kto fjal:
...e nse ju respektojn, ather mos u sillni keq ndaj tyre. All-llahu sht m i Larti, m i
Madhi. 267
Martohuni por mos u shkurorzoni, meq All-llahu nuk i don ata t cilat varen nga knaqsia e
tyre (pasioni). 268
E nj hadith tjetr thekson:
Pr All-llahun gjja m e urrejtur, por e lejuar sht shkurorzimi. 269
267 en-Nisa, (4): 34.

268 el Xhessas, Ahkamul-Kuran, v. II fq. 110. Keshful-hafa, v. I, fq. 304.
269 Ibnul-Humam, Fethul-kadir, v. III, fq. 22.

Juristt u dakorduan se shkurorzimi pa asnj shkas nuk mund t jet i drejt.
Sipas hanefijve, esenca e shkurorzimit sht haram. Meq pr shkurorzimin u than shum
hadithe, ky n t njjtn koh sht edhe shkatrrimi i bashksis familjare q sht gurthemeli i
shoqris, sht edhe shqelmim i nimetit t kurors. Ndaj, shkurorzimi i panevojshm sht
haram.
Lidhur me shpjegimin e shkurorzimit, n hadith thuhet:
Gjja e lejuar, por m e urrejtur tek All-llahu sht shkurorzimi.
Disa shkenctar gjetn argumente se shkurorzimi sht mekruhi m i afrt haramit. 270 Por, n
situata t ndryshme shkurorzimi trajtohet ndryshe.
ARSYET E SHKURORZIMIT
Shkurorzimi sht pr at q nuk sht i aft ti kryej obligimet e veta ndaj gruas ose t t
siguroj ekzistencn e saj materiale, meq me kt rast, mosshkurorzimi me gruan do ta
shkatrroj moralin e saj. Nga ana tjetr, pr njeriun i cili nuk ka arsye pr shkurorzim, por don
formoj kushte pr prostitucion, shkurorzimi sht haram. 271
270 el-Fikh alel-medhahibil-erbaa, v. IV fq. 296. 312 dhe vazhdimi.

271 Po aty. V. IV fq. 296, 297, 313, 314.

Pr burrin, situatat n t cilat do ti jet e lejuar legalisht t shkurorzohet jan: pozita n kuror,
pr t ciln thuhet: kufijt q i ka prcaktuar All-llahu si pr shembull; urrejtja deri n at shkall
sa q smund t ekzistoj bashksia familjare, disharmonia totale, mosmundsia e kryerjes s
obligimit t bashkshortit pr shkak t impotencs seksuale, mosvullneti pr t q rrjedh nga
urrejtja e tepruar (n rast kur sht i aft pr marrdhnie), prostitucioni dhe mosprfillja e
urdhrave t qart t All-llahut nga ana e gruas (namazit, agjrimit etj.) 272
Sipas ligjit t s drejts familjare t shpallur n kohn e Hajri Efendiut, m 10 mars t vitit 1333
nga ana e Institutit pr Fetva t Kshillit Pajtimor, q zyrtarisht sht aprovuar n at dit, gruaja
n rastet q vijojn mund t krkoj shkurorzim:
1. Gruaja q nuk ka smundje t atill q mund ta pengoj aftsin seksuale, kur t kuptoj se
burri i saj ka smundje t ktill, me an t gjyqit mund t krkoj shkurorzim. (Neni 19). Nse
smundja e burrit nuk sht e shrueshme, gjykatsi menjher duhet t sjell vendim pr
shkurorzim. Nse sht e mundur terapia, kt gj duhet ta afatizoj pr nj vjet. Po su shrua,
n fund t ktij afati, nse gruaja akoma insiston pr shkurorzim, gjyqi do t sjell vendim pr
shkurorzim, madje edhe sikur burri t kundrshtoj. (Neni 127).
2. Gruaja mund t krkoj shkurorzim edhe pr shkak t smundjeve venerike, leprs tek burri i
saj, q nuk mundsojn jet bashkshortore. Po shpresoi se kto smundje do t shrohen, jipet
nj vjet afat, e nse ska shpresa ather shkurorzimi kryhet prnjher. (Neni 122).
272 Ibnul-Humam, Fethul-kadir, v. III fq. 21, 22.

3. Pas aktit t kurors, nse burri mendet dhe gruaja kt e paraqet tek gjykatsi, kjo prsri
afatizohet n nj vjet. Po nuk u evitua smundja, ather sillet vendim pr ndarje.
4. Ve ktyre, nse burrit i zhduken t gjitha gjurmt, dhe nse nuk mund t realizohet
alimentacioni, gjykatsi pas hetimeve t nevojshme, sipas krkess s gruas, duhet t vendos pr
shkurorzim. (Neni 126).
5. Gruaja e njeriut q ka humbur, edhepse ka ln nj far pasurie q mund t shfrytzohet si
alimentacion, paraqitet te gjykatsi t krkoj shkurorzimin, por m par ai, duhet ti bj
hetimet e nevojshme pr at njeri. Pritet katr vjet prej humbjes s shpress, se ku gjendet ai dhe
sht i gjall ose i vdekur. Poqese nuk mund t lajmrohet dhe nse gruaja insiston n krkesn e
saj edhe m tutje, gjykatsi do t sjell vendim pr shkurorzim. (Neni 127).
Kto shkurorzime jan si shkurorzimet absolute - t prera.
6. Po u shkaktua mosdurim dhe disharmoni midis bashkshortve, dhe njra pal krkon
shkurorzim, gjykatsi duhet t caktoj dy arbitr nga familjet e tyre. Nse ata nuk mund t
gjenden nga t dy familjet, ose nuk kan veti prkatse pr ta kryer kt obligim, ather gjykatsi
do t emroj njerz tjer nga rrethi jashtfamiljar. Kuvendi familjar i krijuar n kt mnyr, me
analizn e deklaratave dhe mbrojtjen e t dy palve, bn prpjekje ti pajtoj ata. Nse nuk sht e
mundur kjo, dhe nse faji sht te burri, ata i shkurorzojn. Nse faji qndron te gruaja, nj pjes
ose tr mehri do t ngel te burri, dhe sillet vendim pr shkurorzim.
Nse gjykimet e arbitrve nuk jan t njjt, ather gjykatsi emron nj komision tjetr
arbitrsh, q posedojn veti t mjaftueshme, ose nj tim t tret arbitrash q sjan n lidhje

farefisnore me palt. Gjykimi q do ta japin arbitrit sht definitiv, dhe kundr tij nuk mund t
bhet ankes. (Neni 130).
SHKURORZIMI PR SHKAK T
RENEGIMIT (DALJES NGA FEJA)
Meq n Islam t gjitha gjykimet pr kuror dhe aktet tjera juridike mbshteten n iman, nse
njri nga bashkshortt lshon fen e vet, ather kurora automatikisht bhet e pavler, boshe.
Baskshortt shkurorzohen. Nse ndodh vdekja e pafreskuar me iman dhe pa pendim dhe
kurora nse nuk riprtrihet, ather midis tyre sdo t ket trashgimi. 273
Nse shtjet t cilat jan esenciale pr fen Islame, si sht Dita e Gjykimit, namazi ose agjrimi
dhe farzet e ktilla, mohohen ose prqeshen, ather bhet kufr (mosbesim), ndaj sht e
nevojshme prsritja e imanit dhe kurors. Gjithashtu, edhe ofendimi ose nnmimi i gjrave q
meritojn respekt, si sht Kurani, Qabja, Sheriati dhe xhamia, pastaj sharja e fes dhe imanit
sht kufr. Sharja e Muhammedit a.s. dhe talljet n llogari t tij, gjithashtu jan kufr, q e
anulojn imanin dhe kurorn. 274
273 Ibnul-Humam, Fethul-kadir, v. II fq. 505, 513. M. Zihni. Munakehat, fq. 106.
274 Ibnul-Humam, Fethull-kadir, v. IV fq. 107. M. Zihni, Munakehat ve Mufarekat fq. 106.

SHKAQET E SHKURORZIMIT DHE KISHA
Si u shpjegua m lart, kisha katolike nuk e aprovon shkurorzimin. Nj mendim i ktill i
katolicizmit e ruan dominimin e vet, madje edhe sot n shum vende.
Kisha dhe e drejta katolike e privoi institucionin e shkurorzimit, pr disa arsye t caktuara:
Nse i numrojm arsyet kalimtare dhe ato konstante pr shkurorzim n t drejtn katolike dhe
ato n t drejtn protestante, ather del n pah se kto kan ndikuar n gjendjen e vendeve t
civilizuara. 275
AUTORIZIMI PR SHKURORZIM
N t drejtn islame, akti i martess sht konstant. Ndaj nuk vlen martesa e prkohshme. E pr
t qen valide kurora, duhet t ekzistoj dashuria dhe mirkuptimi midis bashkshortve. Baza e
jets bashkshortore sht dashuria dhe mirkuptimi. ndodh kur nuk ka dashuri e mirkuptim
midis bashkshortve dhe kur smund t prmirsohet kjo gjendje? Me siguri nuk do t ket
rrugdalje tjetr pos shkurorzimit. E ku do t jet autorizimi pr shkurorzim? Ktu do ti
prkujtojm katr mnyra q do ti shqyrtojm nj nga nj:
275 H. V. Velidedeo lu, Arma an fq. 685-687.

1) Shkurorzimi me pajtim t dy palve: n t drejtn romake pranohej se sht e mundur t bhet
shkurorzimi me pajtimin midis palve. Mund t bhej shkurorzimi me ujdi dypalshe edhe n t
drejtn gjermane dhe kineze. Pr nj koh t caktuar, t njjtn mnyr t shkurorzimit e
aprovoi edhe Franca. 276 M pastaj shkurorzimin midis dy palve, prve arsyeve tjera, me pajtim
nga dy palt, e pranuan edhe disa vende evropiane si jan: Belgjika, Luksemburgu, Rumania,
Estonia, Letonia, vendet e Skandinavis, Rusia dhe disa vende latino amerikane. Edhe pse n t
drejtn islame, marrveshja midis dy palve, nuk sht forma kryesore e shkurorzimit, kjo gj
mund t realizohet n kushte specifike (burri q ka autorizimin pr shkurorzim, kt t drejt tia
pranoj edhe gruas. Kjo sht mnyr e marveshjes dypalshe).
Kritik: Marrveshja dypalshe nuk sht mnyra m e mir e shkurorzimit. T lejuarit, q vet
dy palt t bjn marrveshje, n praks do t jep rezultat q shkon kah minimizimi i
shkurorzimit, edhe pse ai ndoshta sht i domosdoshm, e ndonjher tjetr, pajtohen aq leht
sikur ajo t ishte ndonj znk e rndomt, dhe ndodh q shum shpejt pajtohen pr tu
shkurorzuar.
2) Shkurorzimi nprmjet t gjyqit: Sot mbretron nj mendim i prhapur se shkurorzimi sht i
mundur vetm me an t gjyqit, madje n kushte t caktuara.
276 Po aty, fq. 671, 672, 673, 674. M. Esad, Tarih-i ilm-i-hukuk fq. 97.

Ky mendim n mnyr t veant ishte i pranueshm nga kisha protestante dhe nga ajo kaloi
npr gjyqe t shteteve t ndryshme. N disa vende q e pranuan kt mnyr, prve
shkurorzimit ekziston edhe institucioni i ndarjes. 277
Kritik: Pr gjyqin sht shum vshtir ta peshoj shkalln e dashuris, kt misterioz q i lidh
bashkshortt njrin me tjetrin, t deprtoj n fshehtsit e kurors e shkurorzimit nprmjet t
gjyqit, pala q krkon shkurorzim, duhet ti tregoj ngjarjet dhe t jep shkase dhe argumente pr
t. Ndrsa gjykatsi nuk mund t sjell vendim derisa nuk bindet n ndrgjegjen e vet pr ekzis-
timin e ngjarjeve q jan theksuar si arsye e shkurorzimit. Pr kt nuk vlejn as betimet e as
gjrat tjera, n vend t argumenteve. 278 N kt rast, gjykatsi duhet ta hulumtoj jetn personale
t bashkshortve dhe t interesohet pr fshehtsit e tyre. E kjo nuk sht e drejt.
Gjat shkurorzimit me an t gjyqit, zbulimi i fshehtsive para komisionit t gjykatsve, do t
dmtoj sidomos gruan, pr t ciln do t ket thash e theme, do t preket krenaria e saj dhe pr
t do t jet shum e vshtir t rimartohet pas shkurorzimit. Thash e thnat e ktilla, madje
mund t prcillen edhe nprmjet t shtypit.
sht e mundur q nj bashkshort q dshiron ta prish bashksin familjare si gurthemel t
shoqris, t pengohet nga ana e gjyqit, duke ia trhequr vmendjen pr nj sjellje tjetr m t
mir. Mazhar Osman pr kt thot:
277 H. V. Velidedeo lu. Arma an fq. 671.

278 Turk Medeni Kanunu, madde 150; Isvire M. K. m. 158, Fransiz M. K. m. 234/66.

Ata q kan sjellje si t kafshve, duke dashur t shkurorzohen pa arsye ose me pak arsye, edhe
po nuk kryhet shkurorzimi, bashkshortet dhe familjet e tyre do ti lshojn n mnyra tjera. 279
Jemi t vetdijshm, pr falsifikimet dhe vendimet e ndryshme q shfrytzohen pr sigurimin e
shkurorzimit duke e dmtuar paln tjetr n ksi lloj gjyqesh. Shum her bashkshorti (ose njri
ndr bashkshortt), q t shptoj nga nj gjendje e vshtir, shfrytzon trillime, kombinime t
ndryshme, dshmitar t rrejshm, q t pranohet krkesa e tij ose e saj, derisa nuk disponon me
argumente t shndosha ose dshmitar t bindshm. Gjyqet shpesh gjykojn pr alimentacione,
t shumtn n favor t gruas, gj kjo q nuk sht e drejt. Rritet numri i grave t cilat krkojn
shkurorzim, e prolongojn gjykimin, japin dshmitar adresat e t cilve nuk dihen fare ose
jetojn shum larg, m pastaj sjellin vrtetime t ndryshme q skan kurrfar lidhje dhe duke i
harruar obligimet e veta familjare, bjn jet t lir dhe krkojn q pr kt jet shpenzimet ti
paguaj bashkshorti.
Nga ana praktike, nuk mund t bhet asgj tjetr prve tu besohet fjalve t pals e cila
vrteton se nuk mund t jetoj n bashkshortsi. Nse mirret parasysh se t gjitha prpjekjet q
t ndalin iftt fatlum, q gjejn dobi materiale e shpirtrore n dashuri dhe jet bashkshortore,
ngeln pa sukses, do t ngel nj numr i vogl i bashkshortve q do t krkojn shkurorzim
pa ndonj arsye t madhe. 280
279 Sihhi Sahifeler, Taaddud-i Zevcat ve Talak 1340, nr. 1.

280 Mustafa Resid Belgesay. Turk Kanun-i Medenisi Serhi v. I fq. 71.

Me siguri do t jet i dobishm qndrimi me personin q dshiron t shkurorzohet. T ftohet t
mendoj mir dhe me durim. T bhet prpjekje q bashksia familjare t vazhdoj, kuptohet me
fjal t buta e pajtuese. Ktu, m s miri do t ket sukses kuvendi familjar q e prbjn njerzit
me m tepr prvoj dhe serioz, nga ata antar t familjeve q gzojn respekt.
3) Shkurorzimi me krkes vetm t gruas: Njra nga mnyrat e shkurorzimit sht ajo me krkesn e
njrit nga bashkshortt. sht kjo, forma m e leht q praktikohet n Rusin e sotme por q
shkakton komplikime t mdha, pasi q krijon tollovi n nder dhe nga rrnjt i trondit familjet.
Ta analizojm kt form t shkurorzimit nprmjet t shqyrtimit t dshirs s grave e t
burrave.
Te francezt e vjetr e drejta e shkurorzimit i pranohej edhe gruas, n kushte t caktuara. Te
romakt, deri sa n fillim shkurorzimi ishte e drejt vetm e burrit, me kalimin e kohs dhe
zgjerimin e kurorzimit pa manus, at t drejt e fitojn edhe grat. 281
Kritik: Edhe pse n shikim t par na del se gruaja ka at autorizim q ta prish aktin e kurors,
sht e qart se kjo sht gj e rrezikshme nga aspekti i t drejts familjare, por nga pikpamja e
gjendjes shpirtrore, ajo, respektivisht personaliteti i saj, shum shpejt ndryshon. Gruaja q
nervozohet nga nj imtsir, ndaj edhe mendon se jeta n bashkshortsi nuk sht e mundur,
shum shpejt do t krkoj t shkurorzohet.
Sipas s drejts islame, burri jep mehr pr kuror. Ai bn edhe harxhime t tjera. Ashtu si
ekziston mehr muaxh-xhel (pages e menjhershme), ashtu ka edhe muexh-xhel (q pagohet n rast
281 H. V. Velidedeo lu, Arma an. fq. 671.

t shkurorzimit ose vdekjes). Nse gruaja q don t shkurorzohet sht shtatzane, burri pa-
guan alimentacion derisa t lind foshnja. Nse fmijs i duhet taja, burri duhet t paguaj pr t.
Pra, burri ka obligime financiare pr mirmbajtjen e familjes sikur t ishte n kuror. Si ssht e
drejt q gruaja ta lidh me obligime financiare burrin sipas tekeve t veta, ashtu, nuk sht e
drejt e saj t veproj n kok t vet dhe t sillet pa prgjegjsi.
4) Shkurorzimi me krkes vetm t burrit:
N t drejtn e vjetr turke dhe gjermane, si dhe n fazat e para t s drejts romake (kurorzimi
me manus) e drejta e shkurorzimit i takonte vetm burrit. E njjta situat ishte edhe n t drejtn
egjiptase dhe babilonase. N t drejtn islame forma themelore e shkurorzimit sht kjo. N
Kuran thuhet se lidhja e kurors sht n duar t burrit. 282 N Kuran, n ajetet q flasin pr
shkurorzimin, folja shkurorzohem gjithmon ka t bj me gjinin mashkullore. 283
Kritik: Burri, sipas natyrs, sht m i kujdesshm se gruaja, m gjakftoht. Konsekuencat e
sjelljeve t veta i paramendon m mir. Edhe n kurorzim edhe n shkurorzim, sipas t drejts
islame, burri ka obligime financiare. Burri q krkon shkurorzim, edhe gjat shkurorzimit edhe
n kurorn e ardhshme ka shpenzime t ndryshme. Me shkurorzim, do ta shkatrroj shtpin e
vet, e fmijt dhe punt shtpiake do ti lej pasdore.
Burri mund t gaboj. Mund t shkurorzohet befas, pa pasur nevoj, me nj vendim t papritur.
Kur mendon se vazhdimi i nj jete n kuror sht i rrezikshm dhe kur vren se dashuria dhe
282 el-Bekare (2): 237.

283 el-Bekare (2): 228-232; 236-247; el-Ahzab (33): 49; et-Talak (65): 1-2.

lidhjet me bashkshorten jan dobsuar, ather do t shfrytzoj autorizimin e vet pr
shkurorzim. E prse gruaja t mos i ket t drejtat e veta q, kur t vrej t njjtn gj, t
veproj si burri? sht kjo pyetje, gjithsesi me vend. Do t mundohemi tu japim prgjigje n
titujt q vijojn: Llojet e shkurorzimit dhe Shkurorzimi i gruas n kmbim me mehrin.
T prkujtojm se individi n Islam sht i rrethuar me obligime juridike dhe materiale. Obligimi
m i madh sht ai se nj dit do t prgjigjet para All-llahut pr t gjitha ato q ka br. Individi
sht i bindur se ajo dit do t vij patjetr. Faktikisht, kjo rrjedh nga bazat e imanit dhe pa t,
nuk mund t jesh mumin (besimtar). Kurora, sht nj e drejt hyjnore midis njerzve. N
Kuranin Famlart kurorzimi quhet hududullah: kufinj q i cakton All-llahu. Kjo shprehje
theksohet shpeshher n ajetet q bjn fjal pr shkurorzimin dhe urdhrohet q kta kufinj t
mos tejkalohen, e ata q i tejkalojn trajtohen si zullumqar. 284
Disa shprehje q disa her prsriten jan si vijon:
...dhe keni frik All-llahun, e dijeni se All-llahu sht i Gjithdijshm pr do send.
...e kush i friksohet All-llahut, Ai atij ia lehtson punn 285
N Kuran shpallet gjithashtu se sa jan kshilluar ata njerz q i besojn All-llahut dhe Dits s
Gjykimit, t sillen mir me grat me t cilat do t shkurorzohen dhe t dgjojn porosin e All-
llahut lidhur me kt shtje. 286
284 el-Bekare (2): 229-231; et-Talak (65): 1.

285 el-Bekare (2): 231-232, 234-235, 237, 241; et-Talak (65): 1, 2, 4, 5.
286 el-Bekare (2): 232; et-Talak (65): 2.

All-llahu i Lartsuar pa dyshim di m s miri pr do pun t njeriut, pr shtjen e shkurorzimit
thot:
E kur ti keni lshuar grat, dhe ato i afrohen afatit t tyre, a ather ose i mbani si duhet, ose i
leni si duhet, e mos i mbani sa pr ti dmtuar, e t bheni t padrejt. E kush bn at, ai e ka
dmtuar vetvehten. Dispozitat e All-llahut mos i merrni pr shaka. 287
Akademiku M. Reshid Belgesay, pas fjals lidhur me autoritetin q i sht dhn burrit n
shkurorzim, n t drejtn islame, thot:
Por n gjykimin q e solli e drejta islame, nuk i jepet shum hapsir keqprdorimit n praks,
meq parimet sociale, etike dhe fetare q ishin m t fuqishme se ligjet pr organizimin e
marrdhnieve familjare, llogarisnin se sht mkat dhe turp q burri ta lshoj gruan pa arsye, e
n ann tjetr, nse ekzistonin arsye t rndsishme, do ta detyronin q t aprovoj krkesn e
gruas pr shkurorzim. 288
Q t pengohet shfrytzimi i autoritetit pr shkurorzim nga ana e burrit kundr gruas, jan marr
disa masa, n t drejtn islame. P.sh. nse burri q gjendet para vdekjes e lshon gruan dhe nse
vdes para se t prfundoj iddeti (koha q gruaja duhet t pres pr rimartim pas shkurorzimit
iddeti varet nga situata, mund t zgjas edhe tet ose nnt muaj) n kt rast do t llogaritet se ai
(burri) bn dredhi q gruan ta l pa miras, dhe gruaja bhet trashgimtare. N ksi lloj rastesh
merret parasysh iddeti m i gjat se ai q u theksua (sht ky n dobi t gruas pr ta fituar
287 el-Bekare (2): 231.

288 Turk Kanun-i Medenisi Serhi v. I fq. 67.

trashgimin). Por, pr t njjtn koh, nse vdes gruaja e burri sht ai q dshiron t
shkurorzohet, ather burri nuk mund t jet trashgues i saj, pasi ai, duke e shfrytzuar
autoritetin e vet pr shkurorzim, e ka humbur t drejtn pr trashgim. 289
Nga ky shpjegim i shkurtr, kuptohet se njeriu i cili i drejtohet Islamit dhe edukohet nga ai, sht
njeri i pjekur, i ndijshm, i drejt, i sinqert dhe i ndrgjegjshm n trsin e vet. N kohn kur
Islami praktikohej totalisht, njerzit e ktill ishin njerz t rndomt nga rradht e qytetarve.
Prandaj, nuk kemi t drejt ta ngarkojm e ta fajsojm Islamin, pr shkak t keqprdorimeve dhe
akteve t kqia q i bjn individt n shoqrit q kan ngelur prapa dhe jan ligshtuar nga t
gjitha palt e korruptuara si nga aspekti fetar ashtu edhe n fusha tjera.
AUTORIZIMI I GRUAS PR SHKURORZIM

Juristt e Islamit kan argumentuar se e drejta e shkurorzimit mund ti jipet edhe gruas. Por,
midis tyre, ka edhe mendime t ndryshme. N kryerjen e aktit t kurors, burri q ka autorizim
pr shkurorzim, mund q gruas ti jep t drejt shkurorzimi kur t dshiroj vet ajo. Kjo quhet
tefviz. Burri mund ta jap kt t drejt edhe pas aktit t kurorzimit. Ai do t prcaktoj dhe do
t vrtetoj formn e shkurorzimit dhe numrin e shprehjeve pr shkurorzim. Gruaja mund ta
289 Ibnul-Humam, Fethul-kadir, v. III fq. 150 M. Zihni, Munakehat ve Mufarekat fq. 158, 239; Ibn
Hazm El-Muhal-la v. X fq. 218.

shfrytzoj kt t drejt vetm n kushte t caktuara. Burri nuk mund ta trheq autorizimin q ia
ka dhn gruas. 290
Por, as gruaja nuk duhet ta keqprdor autorizimin pr shkurorzim. Pejgamberi a.s. thot:
Cilado grua q dshiron t shkurorzohet pa nevoj, asaj do ti jet haram era e Xhennetit. 291
A MUND TI JEPET AUTORIZIM

SHKURORZIMI PERSONIT T TRET
Burri q bart t drejtn e shkurorzimit, mund t autorizoj pr kt t drejt edhe ndonj tjetr
prve gruas s vet. I autorizuari sillet sipas udhzimeve t autorizimdhnsit. Burri edhe pse nuk
mund ta trheq autorizimin pr shkurorzimin e gruas, mund ta largoj personin e tret t autori-
zuar. 292
290 el-Fikh alel medhahibil erbaa, V. IV fq. 370; Ibnul-Humam, Fethul-kadir, v. III, fq. 99; M. Zihni,
Munakehat ve Mufarekat, fq. 160; M. Ebu Zehre Tandhimul-Islam, fq. 99. Ibn Hazm, El-Muhal-la,
v. X fq. 116 v. d. 196.
291 Mishkatul-mesabih, v. II. Fq. 209.
292 Burimet e njjta.

A mundet personi i tret, q burri nuk e ka autorizuar, t ket autorizim pr shkurorzim? M
drejt gjykatsi dhe arbitrat, a kan t drejt ta bjn shkurorzimin? Kur definohet dhe
shpjegohet talaku (ndarja) n librat e s drejts islame, anulimi i kurors prdoret n vend t
shkurorzimit. 293 Por kjo ndodh n raste t veanta e t domosdoshme, si paraqitja e gruas tek
gjykatsi pr shkak t gabimeve dhe fajeve t burrit, ose aprovimi i Islamit nga gruaja e mos
aprovimi nga burri. 294
A jan t autorizuar arbitrat ti shkurorzojn bashkshortt midis t cilve mbretron
disharmoni? N realitet, ata jan t njohur me pozitn e t dy palve meq jan nga familjet e tyre.
N kt kshill familjar nuk ekziston frika e daljes s sekretit n shesh, si sekretet e kurors, si ato
t cilat duhet t shfaqen n gjyq. Por, shumica e drejtimeve juridike islame mendojn se arbitrat
kan pr detyr vetm t ven paqen, e nuk kan autorizime pr shkurorzim, meq ky autorizim
i sht dhn n mnyr t qart burrit n ajetet dhe hadithet. Por, malikijt ua pranojn t
drejtn e shkurorzimit edhe arbitrve. N ajetin e sures en-Nisa, bhet fjal pr caktimin e
arbitrve nga ana e gjykatsit. Nse arbitrat mendojn se pajtimi sht i pamundshm, do t sjellin
vendim pr shkurorzim, dhe ky vendim do t jet valid. Taberiu, Ibn Kethiri dhe Shevkani, n
tefsiret e tyre japin argumente t qarta t cilt do ti aprovojn mendimet e malikijve. Madje, Ibn
293 Fethul-kadir. v. III. fq. 21 dhe Serhul-inaye.

294 Po aty, v. II fq. 506. M. Zihni, Munakehat ve Mufarekat, fq. 101.

Kethiri, vrteton se shumica e dijetarve islam (xhumhuri) ka pranuar q vendimet e arbitrve pr
shkurorzim t jen valid edhepse bashkshortt nuk i kan autorizuar ata. 295
Ktu qndron edhe nj shtje q duhet kushtuar vmendje. Kryetari i shtetit Islam mund t
lejoj q t bhen disa pun e disa tjera ti ndaloj q ti mundsoj ca t mira pr opinionin ose ti
evitoj ca t kqia. Duke u mbshtetur n kt parim, a mund t mirret e drejta pr shkurorzim
nga burri ose a mund ti jap nj form tjetr shkurorzimit? Shikuar nga kndi i s drejts islame
prgjigjen duhet dhn - jo. Meq, kryetari i shtetit islam ka nj autorizim t ktill vetm pr
shtjet pr t cilat nuk ekziston gjykimi. N Kuran, marrja e nj t drejte nga pronari i saj, e q
sht konstatuar nga argumente definitive, do t thoshte anulim i atyre argumenteve. E kt t
drejt nuk e gzon asnj qenie e gjall. Ku do t ket rrebelime kundr Krijuesit, aty nuk
dgjohen robrit e tij, sht shpallur haptazi n Kuran, se shkurorzimi i takon burrit. Por,
mund t intervenohet n kt autorizim t burrit n kushte t caktuara, si ato t
lartprmendura. 296
295 Z. el-Kevtheri, Makalatul-Kevtherij fq. 217, 252, 97, 109, El-Muhal-la, v. X fq. 88; M. Ebu Zehre,
Tandhimul-Islam fq. 93.
296 Z. el-Kevtheri, Makalatul-Kevtherij, fq. 106; A. Aude, et-Teshriul-Xhinai, v. I fq. 252.

LLOJET E SHKURORZIMIT
N t drejtn islame, shkurorzimi ndahet n disa forma. Ktu do t ndalemi n ndarjen e
shkurorzimit sipas kategorive. Kjo ndarje sht ose sunni ose bidi. Ndarja sunni sht ajo q
i prgjigjet sunnetit. Ktu sunneti don t thot rrug q duhet ndjekur n shkurorzim e q
sht urdhruar nga ana e Zotit e nuk don t thot sunnet, kryerja e s cils ka shprblim (sevap).
Meq shkurorzimi sht nj akt q si sjell t mir askujt, sht i lejuar vetm nga nevoja ose
domosdoshmria. Shkurorzimi bidi, sht ai q kryhet kundr rregullave t urdhruara fetare
dhe nuk i prgjigjet sunnetit. 297
NDARJA SIPAS SUNNETIT

Shkurorzimi sht ndarje me gruan, me t ciln sht hyr n gjerdek, n periudhn e pastrtis
(periudhn e kaluar midis menstruacioneve), periudh n t ciln nuk huhet n marrdhnie
seksuale me nj talak. Nga marrdhniet q ekzistojn midis bashkshortve, talaku i dyt sht
n periudhn e dyt t pastrimit, ndrsa talaku i tret dhe i fundit bhet n periudhn e tret t
pastrimit. Gjithashtu me nga nj rixhi talak n tri periudhat e pastrimit, q zgjasin gati tre muaj,
forma e shkurorzimit quhet sunni hasen - shkurorzim i mir sunni. Rixhi - talak, don t thot
talak ose ndarje nga e cila mund t hiqet dor po u dshirua kjo. Ekziston edhe nj form q
297 Z. el-Kevtheri, el-Ishfak ala ahkamit-talak fq. 14.

quhet sunni ahsen: shkurorzimi m i mir sunni. Pas dhnies se nj talaku n nj periudh t
pastrimit, duhet pritur q gruaja t pastrohet pas tri menustracioneve, e mpastaj t jipet talaku i
dyt. Prsri priten tre menustracione dhe jipet talaku i tret. Normalisht, nuk hyhet n
marrdhnie seksuale derisa zgjat ky proces. Mnyra e ktill e shkurorzimit zgjat rreth nnt
muaj.
TALAKU Q NUK I PRGJIGJET

SUNNETIT (BIDI)
Ky shkurorzim sht n kundrshtim me talakun sunni. Me nj grua q sht n gjerdek ose
gjat menustracionit ose n nj periudh t pastrimit, nse jepet talak, kjo sht kundr sunnetit.
Ve ksaj talaku bidi, sht ai talak q jipet m shum her n t njjtn periudh t menustra-
cionit ose at t pastrimit. 298 Tani t flasim pr rndsin e nj ndarjeje t ktill.
All-llahu xh.sh. autorizimin pr shkurorzim ia dha burrit dhe shpalli mnyrn si duhet t
shfrytzohet ky autorizim. Urdhrat e All-llahut pr kt shtje detyrojn q talaku t jet sipas
sunnetit. 299 I biri i Umerit e shkurorzoi gruan n periudhn e menstruacionit, dhe kur Umeri ia
298 Sipas imam Malikut prve talakut ahsen t gjith talakt jan bidi;
el-Fikh alel-mezahibil-erbaa, v. VI fq. 301.
299 el-Bekare (2): 229.

prshkroi situatn Pejgamberit a.s., ai udhroi q t kthehet te gruaja sepse nuk e ka br
shkurorzimin sipas sunnetit, dhe nse dshiron q rishtas ta shkurorzoj, ta bj ashtu si i
prgjigjet sunnetit. 300
Arsyeja q t mos mund t bhet shkurorzimi gjat menstruacionit q, sipas talakut sunni sht
forma normale e shkurorzimit n Islam, sht era jo e kndshme q kundrmon nga trupi i saj,
derisa ndodhin ca ndryshime n metabolizmin e gruas, dhe, pr kt shkak gjendja e gruas sht
jo e knaqshme nga aspekti seksual. Ndaj, burri nuk sht aq i knaqur me gruan gjat
menustracionit dhe leht mund t shkurorzohet.
Shkaku pr moslejimin e shkurorzimit n nj periudh t pastrimit, kur sht hyr n
marrdhnie seksuale, sht se burri, nuk do t jet aq i disponuar ndaj gruas. Pas marrdhnieve,
tek ai do t paraqitet njfar ftohje ndaj gruas dhe ather shum shpejt mund t krkohet
shkurorzimi. Duket se pskikisht sht zgjedhur koha kur burri sht m s shumti i disponuar
pr gruan, ndaj sht shkuar n pengimin e shkurorzimit deri n nj shkall t mundshme.
Mnyra m e mir e shkurorzimit, q i prgjigjet sunnetit, mund t bhet gjat rreth nnt
muajve. Derisa zgjat ky proces, burri, nse dshiron, mund t heq dor nga shkurorzimi dhe t
kthehet tek gruaja q t vazhdoj jetn bashkshortore. Burri nuk mundet t jap asnj talak m
tepr n nj periudh t pastrimit. Ja ktu takohemi me rastin pr tu menduar, q sht dobia e
vetme e shkurorzimit me an t gjyqit. Kshtu i japim pgjigje pyetjes mundsia q burri t
300 Shevkani Nejlul-evtar, v. VI fq. 235.

shkurorzohet me nj vendim t paparamenduar mir q theksuam m lart n titullin Llojet e
shkurorzimit.
Imamt e medhhebeve u pajtuan se bidi talaku sht haram dhe rrebelim kundr vullnetit t All-
llahut. 301 Ndaj, kthimi i burrit tek gruaja q e shkurorzoi me bidi talak sht farz sipas hanefijve
dhe malikijve. Sipas ktyre t fundit, nse nuk dshiron t kthehet, do ta detyroj gjyqi. 302 Nse
prsri nuk dshiron t kthehet gjykatsi do t vendos pr kthimin n emr t tij edhepse ai
mund t pres gjob me qllim q burri t kthehet. Por, nse talaku bidi, edhe pse sht haram,
bhet nga ana e burrit, edhe pse prfundon tri her talaku, a do t jet kjo valide? A do t re-
alizohet kjo nga pikpamjet e s drejts? Ta zbrthejm kt shtje n nj mnyr m t qart: A
sht realizuar shkurorzimi i br n nj periudh t pastrimit, n t ciln sht br dashuri ose
n nj periudh t menstruacionit, edhepse kjo sht haram? Pastaj, a do t numrohet talaku i
nj njeriut nj ose m tepr, sa e ka prsritur, madje ky t ket ndodhur n nj periudh t
pastrimit, kur nuk sht br marrdhnie seksuale?
Prej kohs s ashabve dhe tabiinve deri n ditt tona, thuaja t gjith juristt islamik
mendojn se, edhepse sht haram talaku bidi, ai prsri bhet. Ktu vrejm edhe nj her se n
t drejtn islame, obligimet materiale kompletohen me detyrime shpirtrore dhe se bashkohen t
drejtat q i takojn All-llahut dhe ato q u takojn njerzve. Autorizimi pr shkurorzim sht tek
301 esh-Sharani, el-Mizanul-Kubra, v. II fq. 120 ve Ebu Abdillah Muhammed ed-Dimashki, Rahmetul-
umme fihtilafil-eimme. v. II fq. 51; el-Fikh alel-medhahibil-erbaa, v. IV fq. 312.
302 Ibnul-Humam, Fethul-kadir v. III fq. 34, Nejlul-evtar v. VI fq. 236, el-Fikh alel-medhahibil-erbaa, v.
IV fq. 308.

burri, edhepse sht bidi, burri e shfrytzon autorizimin e vet. Vetm nj cilsi q i shtohet
mnyrs s shfrytzimit t ktij autorizimi (q ai shkurorzim sht bidi) kt e ka vn n
haram. Por, kjo cilsi nuk e anulon t drejtn e tij dhe as vlefshmrin. I gjason kjo, faljes n nj
cop toke q sht grabitur n mnyr t padrejt nga t tjert, ose tregtis s njeriut pas ezanit
t namazit t xhumas edhepse atij i sht farz namazi i xhumas. Edhepse sht haram edhe
plakitja e toks s huaj edhe tregtia gjat faljes s xhumas, kto juridikisht jan t lejuara.
N realitet Ibn Tejmije, Ibn Kajjim, Ibn Hazm, Shevkani dhe disa shkenctar tjer, dhe, ca
shkenctar egjiptas t kohs s fundit si Amed Shakir, vrtetojn se juridikisht nuk sht
realizuar shkurorzimi bidi. Me siguri, me ndikimin e ktij drejtimi shkencor n ligjin pr t
drejtat personale (ahvali shahsije) q u soll nga shteti egjiptas n vitin 1929 nr. 25, parashikohet se
do t numrohet vetm nj talak nse n t njjtn koh jan dhn dy ose tre talak. (Neni 3)
Por, kjo gj q rrjedh nga kohrat e vjetra, me argumente t fuqishme sht hedhur, dhe nga
pikpajmet shkencore ngeli vetm, si mendim i disa personave. Nj vepr e rndsishme sht
El-ishfak ala ahkamit-talak e Zahid el-Kevtheriut, i cili nuk e pranon veprn Nizamut-talak t
egjiptasit Kadi Ahmed Shakir dhe t prkrahsve t tij. I ndjeri, profesori Kamil Miras, thot se
ky, mendimi i dyt, n pikpamje shkencore sht shum i dobt. 303 Ve ktyre, tema jon e ruan
303 Pr diskutimin rreth ksaj lnde shih M. Zahid el-Kevtheri, el-Ishfak fq. 11-54, 62-78; Buhari-sherhi,
v. IX fq. 530-541, Ibnul-Humam, Fethul-kadir v. III fq. 22. shk. A. el-Xheziri, el-Fikh alel-mezabihil-
erbaa, v. III fq. 196 dhe v. Shevkani, Nejlul-evtar, v. VI fq. 235 dhe v. Ibn Hazm El-Muhal-la, v. X
fq. 161 dhe v. Ibn Kajjim, Ilamul-muvakkiin v. III fq. 41 dhe v. Igathetul-lahvan min mesajidish-
shejtan, v. I fq. 182; M. Zihni, Munakehat ve mufarekat, fq. 134 dhe vazhdimi.

cilsin, t jet nj shtje pr t ciln duhet menduar, shtje kjo q ka t bj me fatin dhe
unitetin e familjes.
DISA SHTJE T RNDSISHME

Njeriu duhet t jet mendjeholl edhe n moshn e paspubertetit q t mund t jet i pjekur pr
ndalesat dhe urdhrat e fes Islame. Nj gj relevante q krkohet n tubimet dhe n sjelljet e
prgjegjsit sht nijjeti (qllimi), pr t cilin flet edhe hadithi q sht njri ndr parimet m t
forta t fes Islame e q prmendet n hadithet q prcillen nga i Drguari a.s.:
Veprat maten nga nijeti. Secilit do ti jepet ajo q e meriton sipas nijetit. 304
Pas theksimit t ktyre bazave, t ndalemi n disa shtje m t rndsishme:
1. Nuk sht valid shkurorzimi i t mendurit si dhe i njeriut q vuan nga skleroza.
Shkurorzimin q e kan kryer ata, me ligj llogaritet sikur t mos jet br, meq nijjeti (qllimi
dhe dshira) ka munguar tek ata.
2. Shkurorzimi me dhun dhe me detyrim. Hanefijt mendojn se shkurorzimi n kt mnyr
sht valid. Ndrsa sipas shafiijve, ky shkurorzim nuk sht valid. Kshtu mendojn edhe
304 Buhari, v. I, fq. 2; Muslim, v. III, f. 1515.

malikijt dhe hanbelijt, meq sipas t drejts nuk mund t ket vler, pasi q sht br nga frika,
pa qllim e dshir (nijjet) t njeriut.
N fazn e par t Islamit, idhujtart i torturonin muslimant q i zinin. U kanoseshin me vdekje
dhe i detyronin t shprehen kundr fes Islame. Ammari r.a., e ma dhe i ati i t cilit ishin vrar
para syve t tij, nn ndikimin e ktyre torturave, q ta shptoj jetn e vet, ua plotsoi dshirn
mushrikve. Por, n rastin e par, pas shptimit nga duart e tyre, shkoi tek i Drguari a.s. dhe ia
shpjegoi tr ngjarjen. Kshtu, m pastaj zbriti ajeti 106 i sures en-Nahl. N kt ajet theksohet se
nuk do ta dmtoj ask q do t jet i detyruar q me dhun t flas kundr All-llahut xh.sh., nse
e ka zemrn t mbushur me iman dhe me t sht i qetsuar. Kur imani nuk sht i dmtuar nn
dhunn dhe detyrimin, n analogji me kt nuk sht valid as shkurorzimi. N Turqi, n kohn e
Sultan Reshatit, ligji pr t drejtn familjare theksonte se talaku i br me an t dhuns nuk
sht valid. (Neni 105)
3. Talaku i pijanecit: Nuk sht valid shkurorzimi q sht br nn ndikimin e mjeteve pr
dehje q nuk jan t ndaluara me fen, si sht mjalti. Me prdorimin e mjeteve pr t cilat nuk e
din se do t bjn t dehur ose me detyrimin e prdorimit t tyre, shkurorzimi sdo t vlej,
meq njeriu i dehur, prkohsisht sht si i mendur. Atyre, q mendja dhe drejtpeshimi nuk u
jan n rregull, as aktet nuk u jan juridikisht t drejta. A do t vlej shkurorzimi pr nj njeri q
me dshir t vet sht dehur, gj kjo q n pikpamje fetare sht e ndaluar? Nj grup tabiinsh,
Imam Ebu Hanife, Imam Maliku, Imam Shafiu, nj shkurorzim t ktill e llogarisin si t drejt,
ose thn ndryshe, legal. Prkundr ksaj Osmani, Kerhi nga hanefijt sipas rivajetit nga Ibn
Abbasi, Tahaviu, Imam Zuferi, Muhammed b. Seleme si dhe sipas nj transmetimi t Imam
Ahmedit, nuk e llogarisin shkurorzimin e njeriut t dehur si shkurorzim valid. N nenin 104 t

ligjit pr t drejtn familjare theksohet e njjta gj. Ibn Tejmijje, Ibn Kajjim, Ibn Hazm dhe
Shevkani jan t t njjtit mendim.
4. Shkurorzimi n gjendje t zemruar: sht valid shkurorzimi q njeriu e bn n gjendje t
zemruar me ose pa t drejt, por nse nuk e ka humbur vetdijen nga ky zemrim i but. Por,
nse zemrimi sht i madh, nse ai flet pa lidhje si i dehur, njeriut t ktill nuk i pranohet
shkurorzimi, meq n at moment as mendja dhe as sjelljet e tij nuk bhen me dshirn e vrtet
t tij.
Profesori Kamil Miras, pas shqyrtimit t shtjes, shkurorzimi me dhun, n gjendje t dehur,
dhe shkurorzimi me zemrim, thot kshtu:
Do t jet akt n kufinj shkencor, q t shrohet nj plag sociale n botn islame, duke thn:
Asnj shkurorzim nuk vlen dhe duhet t vazhdoj jeta familjare.
Duke e aprovuar situatn e nj njeriu i cili para shoqris do ti shpreh me nj fjal t tre talakt
n nj kriz nervore, nse ai pranon se kjo fjal e nxjerrur nga goja e tij sht si fjal e nj t
menduri, e thn pa dshirn e tij, pa vetdijen e tij, i shqetsuar, n kushte q kt ta prsris
para opinionit, kjo gj don t thot se ato fjal nuk merren parasysh dhe jeta familjare vazhdon. 305
5. Shkurorzimi pr shkak t gabimeve: Njri ndr kushtet e shkurorzimit sht ekzistimi i
qllimit q shprehet talaku (dshira pr tu ndar) nga ana e bashkshortit. Shkurorizimi nuk do t
305 Prkthimi i Texhridit v. XI fq. 465.

bhet me nj shprehje t gabuar, duke dashur t thuhet dika tjetr. N ajete dhe hadithe sht
shpallur se robi nuk sht prgjegjs pr punt e bra gabimisht ose n harres. 306
Shkurorzimi i shprehur me tallje sht valid, sipas hanefijve dhe shafiijve. Pasi nuk ekziston
arsye q t vrtetohet nj shkurorzim i ktill, nuk mund t ket tallje dhe argtime n shtje t
ktilla serioze, si sht talaku. Ndrsa Imam Maliku dhe Ahmedi than se nuk sht valid, sepse
ska pas pr kt nj nijet serioz. 307
SHKURORZIMI I GRUAS
N KMBIM ME MEHRIN E VET
Nse burri mendon se ssht i mundur vazhdimi i kurors, mund ta prfundoj at, q don t
thot do ta shfrytzoj t drejtn pr shkurorzim. Por, a ka gruaja, vall t njjtn t drejt, kur
t bindet se nuk sht e mundur jeta bashkshortore? Ktu takohemi me muhalaa n t drejtn
306 El-Bekare, (2): 286, pr kt shtje vrtetohuni nga hadithi, shk. Axhluni Kefshul-hafa, v. I, fq. 433-
435.
307 Pr kt shtje, prej fillimit e deri n fund, sh. Muhammed b. Abdurrahman ed-Dimashki, Rahmetul-
umme (esh-Sharani, el-Mizanul-kubra), v. II, fq. 56; el-Fikh alel medhahibil-erbaa, v. IV fq. 280 dhe v.
Ibnul-Humam, Fethul-Kadir, v. III fq. 45-46, Shevkani, Nejlul-evtar, v. VI fq. 249-252 Shah
Velijullah ed-Dihlevi, Huxhetullahil Baliga, v. II fq. 715-716. Ibn Kajjim, Ilamul-muvakkiin, v. III
fq. 64-66, 75-76, 107 dhe v. IV fq. 48-54, Ibn Hazm El-Muhal-la, v. X fq. 200-208.

islame. Hul ose muhalaa sht shkurorzimi i gruas n kmbim me mall... Mehri q gruaja e fitoi
gjat aktit t kurorzimit prej bashkshortit t saj, msuam se i takon vetm asaj. Burri asgj nuk
mund t marr nga ai. Gruaja mund t krkoj shkurorzim, kur t bindet se nuk ka fare mundsi
pr vazhdimin e jets bashkshortore, duke i dhn nj pjes t mehrit ose krejt at burrit t vet.
Nse mirret vesh me burrin, shkurorzimi sht valid. Sipas malikijve, nse gruaja nuk mund t
jetoj m me burrin dhe, nse paraqitet te gjykatsi pr shkurorzim, ky do t vendos pr
shkurorzim, me kusht q ajo ti jap burrit nj pjes ose tr mehrin. 308
Sipas shpalljes n Kuran nuk sht hallall q burrat ta marrin mehrin nga grat. Ather kur u ka
humbur shpresa q ti plotsojn dispozitat e kurors, shkurorzimi nuk sht mkat as pr
njrn nga palt. 309 Gruaja e Thabit b. Kajsit, nga ashabt, erdhi te Pejgamberi a.s. dhe tha:
-O i Drguar i All-llahut, skam asgj kundr besimit dhe natyrs s burrit tim, por nuk po
mundem ta duroj (ta dashuroj). Si nj muslimane, nuk dshiroj t jem shpirtlig (friksohem nga
mosplotsimi i obligimeve t mia ndaj tij, meq assesi nuk mund ta dashuroj). Muhamedi a.s. i
tha:
-A dshiron tia kthesh kopshtin e tij (q ta kishte dhn si mehr)- dhe kur u prgjegj ajo:
-Po, - Pejgamberi a.s. i urdhroi burrit t saj:
-Pranoje kopshtin dhe shkurorzohu. 310
308 M. Ebu Zahre, Tandhimul-Islam fq. 93.

309 el-Bekare, (2): 229.
310 Buhari, Nesai: Nejlul-evtar v. VI fq. 260.

Po qe shkaku i shkurorzimit muhalaa, ose nse mosmarrveshja ka filluar nga ana e burrit, ai
duhet t ndahet pa e marrur mehrin. Po nse e ka gruaja, burri do ta shkurorzoj pa marr m
shum nga mehri, sa e ka caktuar ai vet gjat kurorzimit.
sht haram q burri ta detyroj gruan t krkoj shkurorzim me qllim t kmbimit me mall e
as ta keqtrajtoj. Sipas hanbelijve, nj muhalaa e ktill nuk sht valide. 311
V.
SHT HUL-LE (TAHLIL)
Shkurorzimi absolut do t bhet kur t shkputen tri lidhjet (tre shprehjet e talakut), q llogariten
se ishin midis bashkshortve. Pas ksaj, pr njri tjetrin, gruaja dhe burri jan t huaj. Sipas t
drejts islame, kta nuk mirren rishtas.
T prmendim edhe nj her se n Islam kurora themelohet n baz t dashuris dy palshe, t
paqs dhe mirkuptimit. Kurora e prkohshme nuk sht valide. Qllimi i kurors sht bashksia
familjare, kujdesi ndaj fmijve, shtje kto q i respekton Islami. iftet q bjn shkurorzim,
na realitet e braktisin begatin e kurors, duke mos i marr parasysh qllimet e larta t saj. Si
dnim pr kt, ata nuk mund t kurorzohen prsri. Martesa e srishme midis palve t njjta,
pas shkurorzimit, pa kurrfar pengese, do t smadhonte numrin e shkurorzimeve. Palt mund
311 el-Fikh alel medhahibil-erbaa, v. IV fq. 393-398; Nejlul-evtar, v. VI fq. 260-266.

t shkurorzohen pr ndonj arsye t vogl, duke menduar se mund t merren prsri pasi t
pendohen. Me koh ata kan krijuar familje, kan provuar njri tjetrin e n fund jan
shkurorzuar, duke menduar se nuk mund ta vazhdojn jetn bashkshortore. Tani nuk sht me
vend martesa e srishme e palve t njjta, para se t fitojn edhe nj prvoj, dhe para se t
piqen edhe pak.
N t drejtn bashkkohore, gjykatsi do tia pengoj martesn pr nj koh t caktuar, pals
fajtore pr shkurorzim nj ose dy vjet. 312
Por, burri q sht shkurorzuar nga gruaja, duke e shfrytzuar autorizimin e vet, nuk mund t
marr t njjtn grua prsri.
Por, nse gruaja martohet me nj burr tjetr qoft edhe nj dit, pasi t ndahet prej tij, ose ai
vdes, pas pritjes s iddetit t duhur, mundet ta marr bashkshortin e par. N Kuran thuhet:
E n qoft se ai (burri) e lshon at (pr her t tret), pas atij (lshimi) nuk i lejohet m q ta
kurorzoj, derisa t martohet ajo pr nj burr tjetr. E nse ai (burri i dyt) e lshon at, ather
pr ata t dy, poqese mendojn se do ti zbatojn dispozitat e All-llahut, nuk ka pengesa t
rikthehen (n bashkshortsi). Kto jan dispozitat t All-llahut q ia sqarojn nj popullit q
kupton. 313
312 Turk Medeni Kanunu; neni 142, Isvire M. K. Fransiz M.K. neni 1312 (1574)
313 el-Bekare, (2): 230

Sipas ktij ajeti, gruaja e shkurorzuar tri her nga ana e burrit (me tre talak), do ti jet hallall t
njjtit njeri vetm pas kurors me nj njeri tjetr. Pra martesa e gruas s ndar me burr tjetr do
ta bj martesn me burrin e par hallall.
MENDIMET E JURISTVE ISLAM

LIDHUR ME HUL-LEN
Ajeti q e cekem m lart, flet qart se n t drejtn islame gruaja q sht sht ndar nga burri,
do t jet hul-le nse ndahet nga burri i dyt dhe prsri mund t mirret me burrin e par. S pari
t prmendim disa hadithe lidhur me kt shtje. Abdullah b. Mesudi thot:
I Drguari i All-llahut e mallkon at q bn hul-le dhe pr t cilin bhet hul-le. 314
E i Drguari a.s. thot:
Dshironi tju lajmroj kush sht cjap i huazuar? kur i than - po, o i Drguar i All-llahut, ai
shtoi: -sht njeriu q bn hul-le. Atij q bn hul-le dhe pr at pr t cilin bhet hul-le, All-llahu
le ti mallkoj. 315
Hazreti Umeri ka thn:

315 Buhari Serhi, v. IX fq. 213.

Nse m sjellin dik q bn hul-le, dhe at njeri t cilit i bhet hul-le, do ti dnoj me vdekje duke
i qlluar me gur.
E pyetn Abdullah b. Umerin:
Nse nj tjetr e merr gruan e njjt prkohsisht, q ti bhet hallall atij q e ka lshuar por q
sht penduar, duhet t bj? E ai u prgjegj kshtu: Q t dy jan prostitut bile edhe nse
jetojn njzet vjet bashk. 316
Iu drejtua edhe nj pyetje s cils i dha kt prgjigje:
Nj kurorzim i ktill, artificial, nuk do t jet i pranueshm, pr gruan dhe nuk do tia bj
hallall burrit t par. Kto pun ne i llogarisnim si zina n kohn e Pejgamberit a.s. 317
Nga shpjegimet e deritanishme, kuptohet se kurorzimi n mnyr artificiale, dhe me tahlil sht
haram, i ndaluar. mund t jet pun m e keqe se ajo q e ka mallkuar i Drguari a.s.?
N vazhdim ti shqyrtojm mendimet e medhhebeve:
T gjith juristt ndajn mendimin se gruaja q nuk ka hyr n gjerdek me burrin e dyt ose nse
vdes ai para se t shkurorzohen, nuk do t mundet t rimartohet me burrin e par. 318 Medhhebet
316 Po aty v. IX, fq. 541

317 Ibnul-humam, Fethul-kadir, v. II fq. 178
318 eshSharani, el-Mizanul-kubra, v. II fq. 133, mendimit i Said
el-Musejjebit se gruaja me aktin e kurors pa gjerdek do t jet hallall pr burrin e par, nuk ka gjetur
aprovim, edhe vet ai, m von hoqi dor nga ky mendim; Buhari Serhi v. IX, fq. 540.

jan bashkuar rreth mendimit se nj grua e martuar nuk do ti bhet hallall burrit t par edhepse
sht dhn kusht pr hul-le gjat kurorzimit t saj t dyt, edhe sikur t ishte thn kjo gj
ssht valide pr drejtsin, meq kjo sht nj dredhi. Nuk ndryshon nga kurora e prkohshme.
E kurora e prkohshme sipas mendimit t prgjithshm sht kuror e rrejshme, jo e drejt. 319
Sipas juristve malikij dhe hanbelij, kurora sht valide, nse nijet pr hul-le pati nga dy palt,
edhepse kjo nuk u theksua gjat kurorzimit. 320 Sipas Imamit Shafi, si dhe nj rivajeti nga Ebu
Hanife, akti i br me kusht q mos t theksohet tahlili, sht valid pa marr parasysh nijet do t
ket. Pas gjerdekut, burri, po t dshiroj mund t vazhdoj t jetoj me gruan, e po deshti, mund
ta lshoj at. N mendime t ktilla dominon parimi q t jipet gjykim vetm pr situatn q
duket edhe nuk mirret parasysh nijeti. Kjo don t thot se kur nj proces i till do t shtrohet para
gjykatsit, ai do ti shikoj argumentet materiale dhe do t vendos se kurorzimi sht i
shndosh, nse n aktin e kurorzimit nuk sht vn kusht pr tahlil. Gjykatsi nuk sht
prgjegjs pr zbulimin e qllimeve q dy palt i fshehin n zemr. Por, Imami Muhammed dhe
Ebu Jusufi nga hanefijt, mendojn se nuk sht valide kurora me qllme t hul-les madje edhe
nse ekzison vetm nijeti. N realitet, nj e thn q vjen nga Ebu Hanife, e thot gati t njjtn
gj - se nj kuror e ktill nuk do t ishte e shndosh. Sipas nj t thne t tret, Imami Azam,
thot se kurora sht e shndosh, por kushti pr hul-le sht i padrejt. 321
319 el-Fikh alel-medhahibil-erbaa v. IV fq. 78-84.

320 Po aty, v. IV. Fq. 80, 94.
321 Ky kusht gjendet n ajetin: el-Bekare, (2): 230.

REZYME
N t drejtn islame, e drejta e ndarjes normale sht pranuar pr burrin. Por, jan marr masa t
ndryshme q t mos shfrytzohet kjo e drejt pa nevoj ose t bhet me trillime t ndryshme.
Njra ndr kto masa, sht ndalimi i martess s srishme me gruan e shkurorzuar. Por, mund
t martohen prsri nse gruaja martohet me nj burr t dyt dhe nse ndahet nga ai, ose ai vdes.
Pas kalimit npr nj faz t ktill t prvojs, pas t menduarit t gjat dhe vendimit pr
mbrojtjen e bashksis bashkshortore martesa ndrmjet tyre bhet e lejuar. 322 Por, nse ndodh
q kurora e dyt e gruas t shkurorzuar t jet me nj ujdi (muvazaa), dredhi dhe kurorzim
artificial, kjo do t jet tahlil (hul-le). I Drguari a.s. i ka mallkuar ata njerz q bjn hul-le. At
q bn hul-le e ka quajtur cjap i huazuar, njeri i mallkuar. Umeri dhe i biri i tij Abdullahu, e
kan pranuar hul-len si zina dhe than se dnim t njjt do t aplikojn pr t. Edhe drejtimet
juridike, me shum argumente, kan prur vendim se hul-le sht haram, dhe kan dhn
mendime t ndryshme nga pikpamja e argumenteve materiale me t cilat do t merret gjykatsi, e
kto nuk e ndryshojn faktin se hul-le sht haram. 323
322 Edhe ky kusht gjendet n ajetin: el-Bekare, (2): 230

323 Mendoj se ndryshimi i mendimeve t malikijve, hanbelijve dhe nj pjese t hanefijve, shafiijve dhe t
hanefijve tjer n praks ka mundur t shpjegohet kshtu: nse vrehet ndonj gjendje jo normale p.sh.
mendia e burrit t dyt edhe pse ai sht potent, ose pamundsia e tij q t formoj familje fatlume dhe
t qndrueshme me at grua, sipas mendimit t grupit t par, gjykatsi duhet ta pengoj kurorzimin,
nse ata mirren pa kuptuar ai dhe nse gruaja duke u ndar rishtas, dshiron t martohet me burrin e
par, gjykatsi duhet ta pengoj kt, meq n akt t ktill duket se ka pasur nijet tjetr edhepse kushti

Ve ksaj, sipas t drejts islame, nj grua e ndar nga burri duhet t pres iddet para se t ket t
drejt t martohet me nj burr tjetr. Nj pritje e ktill zgjat mesatarisht tre muaj (tri periudha
pastrimi). Nse gruaja sht shtatzane, duhet t pres deri n lindje t fmijs. 324 Ndaj nse
dshirohet t shkatrrohet kjo form e mallkuar e shkurorzimit, duhet pritur pas ndarjes me
burrin e par tre muaj, dhe ndarjes nga burri i dyt, prsri tre e m shum muaj, e m pastaj
mund t bhet martesa me burrin e par. Ssht puna pr nj nat, si mendojn disa. Ve ksaj
nuk numrohet kurorzim vetm nj akt, ose ngelja vet n dhom pr disa or. Kushti kryesor
sht q burri i dyt t mos jet impotent, fmij, plak ose i smur. N kohn e Pejgamberit a.s.,
nj grua q dshironte ti kthehet burrit t par, pr shkak t mosknaqjes me burrin e dyt, nga i
Drguari i All-llahut nuk e fitoi lejen. E ktu nuk sht fjala pr ndonj dredhi t saj, por e tr
kjo mbshtetet n mos knaqjen seksuale nga burri i dyt. 325
pr hul-le nuk sht prmendur n akt. E, sipas mendimit t grupit t dyt, nse nuk sht vn kusht
pr hul-le, n momentin e aktit nuk ka kurrfar argumentesh materiale, prandaj nuk mund t pengohet
me ligj.
324 El-Bekare, (2): 228.
325 Buhari, Muslim; v. IX fq. 539.

VI.
GRUAJA N TRASHGIMI
Meshkujve u takon pjes nga pasuria q e ln prindrit e t afrmit (pas vdekjes), edhe femrave
ju takon pjes nga ajo q ln prindrit, le t jet pak ose m shum ajo q ln, ju takon pjes e
caktuar (nga Zoti).
Kurani (4): 7
TRASHGIMIA DHE GRUAJA PARA ISLAMIT

Tek egjiptasit e vjetr edhe vajzat edhe djemt barabart i trashgonin etrit e tyre. E djalit m t
madh i takonte pak m shum. 326 Sipas ligjeve t Hamurabit, pasuria e babait ndahej midis djemve
ndrsa vajzat nuk mund t trashgonin gj. 327 N t drejtn kineze, nga fillimi, vajzat nuk mund t
trashgonin. M pastaj u b nj ndryshim me t cilin vajzave u pranohej kjo e drejt, po skishte
trashgimtar nga meshkujt. Trashgimia nuk bartej n prindt e t ndjerit. 328 Tek japonezt,
326 Mahmud Esad Tarih-i Ilmi Hukuk, fq. 45

327 Po aty, fq. 78.
328 Po aty, fq. 89-101.

djemt e trashgonin nga nj e vajzat nga gjysm pjese. 329 N t drejtn e vjetr brahmane, djemt
merrnin pjes t barabarta t trashgimis, por djali i madh merrte di m tepr. Vajzat nuk kishin
t drejt trashgimie. 330 N t drejtn e vjetr iraniane, djemt dhe vajzat e pamartuara pa
testament trashgonin pjes t barabarta.
Pr vajzat e martuara, paja q e merrnin nga babai, llogaritej nj pjes e trashgimis. 331
N t drejtn romake, nprmjet t testamentit pasuria ndahej midis trashgimtarve legal. Vajzat
dhe djemt merrnin pjes t barabarta. 332 E drejta e trashgimis hebreje, vajzat totalisht i
shmangte nga trashgimia. 333 Por, sipas gjykimeve t Dhiats s Vjetr:
Nse dikush vdes dhe pas vetes l nj djal, vajzat nuk mund t jen trashgimtare. Por, nse
nuk l djal pas, ather trashgimia hidhet n vajzat. 334
Por, vajza q merr trashgim nga i ati, smund t martohet me njerz t tjer ve atyre nga farefisi,
meq nuk lejohet q trashgimia nga nj fis t kaloj n tjetr. do fis duhet t mbaj
trashgimin e paraardhsve t tyre (gjyshrve, strgjyshrve etj.) 335
329 Po aty, fq. 108

330 Po aty, fq. 140
331 Po aty, fq. 178
332 R. Honig, Roma Hukuku, fq. 382-383.
333 Mahmud Esad; Tarih-i ilm-i hukuk, fq. 185-216.
334 Libri i Numrave: 27/1-9.
335 Po aty, 36/7-9.

Para Islamit, tek arabt, ata q nuk ishin t aft t bartin armn, fmijt e vegjl dhe grat q
sishin n gjendje ta mbrojn vendin, nuk mund t ishin trashgimtar. Pronsia e t ndjerit duhej
t trashgohej nga mashkulli (burri) m i afrt, q mundej t luftoj. 336
GRUAJA N T DREJTN TRASHGIMTARE ISLAME

Islami, me ajetin e 7 t sures en-Nisa i shptoi fmijt e vegjl si dhe grat nga nj padrejtsi e
madhe - ngelja pa t drejtn e trashgimis. Si mund t jen trashgimtar burrat ashtu mund t
jen edhe grat. N kohn e Pejgamberit a.s. grat dhe dy vajzat e Sad b. Rebias q ra martir n
Uhud, erdhn para t Drguarit a.s. dhe i than:
-O i Drguar i All-llahut, kto jan t bijat e Sadit. Babai i tyre ra martir n luftn e Uhudit, e
xhaxhai i tyre ua ka grabitur pasurin dhe nuk u ka ln asgj. Kto vajza nuk mund t martohen
pa kurrfar prone. Pejgamberi a.s. u prgjegj:
-All-llahu pr kt gj do t na shpall gjykimin e vet. M pastaj zbriti ajeti mbi trashgimin. 337
Kur zbriti ajeti pr trashgimin dhe i caktoi fmijt dhe prindrit pr trashgimtar, muslimant
duke i par tendencat e prgjithshme n shoqrin e vet deri n at koh edhe tek vendet fqinje, u
uditn shum, bile edhe u brengosn. Si mund ti jepet gruas nj e katrta ose nj e teta pjes,
336 Ibn Kethir, v. I. fq. 454, 457, 458.

337 en-Nisa, (4): 11; Lubabun-nukul fi esbabin-nuzul

vajzs nj e dyta pjes, madje edhe djali i vogl t gzoj trashgimin. Askush nga ata nuk dilte
q t luftoj kundr armikut dhe t fitoj pre lufte. 338 Kjo tregon madhsin dhe rndsin e
revolucionit q e bri Islami lidhur me trashgimin.
SISTEMI I NDARJES DY ME NJ
Sipas ajeteve q bjn fjal pr trashgimin, rrugt themelore t trashgimis (trashgimia nga
prindrit, nga bashkshorti ose bashkshortja), nj burr merr sa dy gra. Nj ndarje e ktill dy me
nj i zmadhoi kritikat e atyre q thon se Islami grat i pranon si gjysm krijesa t
parndsishme. Para se t shpjegojm arsyen e ksaj shtjeje t rndsishme, duhet t theksojm
nj gj q do ti ndrioj t gjitha vshtirsit q do t dalin para nesh.
Shkenctart Islam, thon se do t na uditte ajo sikur ti analizonim gjykimet e fes Islame nga
lmenj t ndryshm duke zgjeruar disa prej tyre dhe ti shqyrtojm t nxjerrura jasht sistemit t
prgjithshm. Si smundemi ta montojm nj pjes t ors s murit n orn e dors, ashtu nuk
mundemi ta shqyrtojm vetm t drejtn islame, n krahasim me sistemet tjera juridike dhe
problematikn e gjykimeve islame vetm brenda n sistem, por duhet br krakasime me ndonj
sistem tjetr. Ky sht nj parim i prgjithshm. Pa qen t njohtuar sa duhet pr institucionin -
familje, n t drejtn islame, nuk do t mund t kuptonim as parimin
338 Xhelaludin es-Sujuti, ed-Durrul-mensur, {en-Nisa, (4): 11}.

Pjesa e nj burri sht sa pjesa e dy grave.
M pastaj, shtjet tjera si jan: Shkurorzimi, poligamia, mbulesa, prostituciuoni jan t
ngjajshme. T nnvizojm se problemet sociale q paraqiten n shoqrin, ku nuk sht aplikuar
Islami (si nj trsi e bazave t besimit, gjykimet e ibadetit dhe moralit), nse nuk mund t
evitohen me vendime e formulime t veanta, pr nj gjendje t ktill nuk mund t fajsohet dhe
prgjigjet feja Islame. N veprn e vet t titulluar Huxh-xhetullahul baliga Shahu Velijullah ed-
Dihlevi (fq. 671 dhe vazhdimi) ku i numron bazat e t drejts s trashgimit n Islam, shnon
edhe kt: tr puna dhe mundi i njeriut n bot, sht q t kujdeset dhe t rrit nj zvends
(pasardhs) q do ta mbaj vendin pas tij dhe do tia trashgoj emrin dhe gjinin (fisin).
Kjo pr t, sht nj dshir e prhershme. Si dihet, as gruaja, as vajza, as motra nuk mund ta
ruajn fisin dhe emrin familjar. Kt mund ta bj djali, e ndoshta edhe vllau. Gruaja, mundet
q, pas vdekjes s burrit t martohet me ndonj burr tjetr. Edhe vajzat edhe motrat do t
martohen dhe do ta vazhdojn fisin tjetr. Vetm djali sht ai q do ta vazhdoj rendin dhe
punn e br me nder e djers t t ndjerit dhe do ta bart emrin e babait. Pr kt arsye i jipet
pjesa m e madhe q t mos dmtohet rendi i formuar juridikisht dhe dshirat e pronarit,
respektivisht t t ndjerit, N Islam, trashgimia sht caktuar sipas nevojave dhe prgjegjsis s
invdividve. Kshtu, trashgimia prej bashkshortit n bashkshortin ose nga prindrit n fmij,
faktor kryesor i ndarjes s saj sht parimi - nj burrit sa dy pjes t grave.
a) Nse vajza ssht e martuar, sht vetm nj njeri. Prve personalitetit t vet, ska k t
mbikqyr tjetr. Po qe e martuar, detyra e burrit t saj sht q tia plotsoj t gjitha nevojat, jo
vetm asaj por edhe fmijve t vet. Por, pr kt gj kemi folur m par. M pastaj, kur t

martohet, do t merr mehrin dhe shum dhurata tjera. Po u b fjal pr vllain q do t merr dy
fish m tepr, ai sht ose i martuar ose do t martohet. N t dyja rastet sht prgjegjs ti
shikoj shum antar dhe t kujdeset pr ta, ose, s paku duhet t kujdeset pr veten dhe bash-
kshorten. Kur t martohet, ai do t jap mehrin dhe do t ket shpenzime tjera. Malli, gruas s
martuar nuk do ti zvoglohet fare, madje, me autorizimin q i sht dhn nga e drejta islame,
duke qarkulluar kapitali i saj, ai edhe do t smadhohet. Nga ana tjetr alimentcioni, po pati nevoj
pr t, sht n kurriz t burrit. Ndrsa vllau do t shpenzoj trashgimin e ngelur nga babai, q
t kujdeset pr fmijt e vet. Ve ksaj, motra e pamartuar, po smundi t kaloj me trashgimin
q ia ka ln babai, do t ket ndihm nga i vllai.
b) E njjta gj vlen edhe pr gruan q ka trashguar bashkshortin. Nse ajo ngel vejush, do t
jet vetm nj individ dhe mund t jetoj me trashgimin q e ka marr nga burri, madje ndodh
q t trashgoj edhe nga prindrit. Nse martohet rishtazi ksaj radhe pr nevojat e saja do t
kujdeset burri i ardhshm.
Duket qart se n nj sistem t ktill, u sht dhn kujdes i duhur obligimeve.
Barabarsia midis gruas dhe burrit, q qart duket n disa situata, prve ktyre dy rrugve
themelore t trashgimis, vrteton se gruaja n trashgimi nuk llogaritet si e parndsishme,
gjysma e burrit.
N qoft se ai (i vdekuri) ka vllezr, nns s tij i takon vetm nj e gjashta. 339
339 en-Nisa, (4): 11

N qoft se (i vdekuri) sht mashkull ose femr, e trashgohet nga ndonj i largt, pasi nuk ka
as prindr as fmij por ka nj vlla ose nj motr (nga nna), ather secilit prej tyre u takon nj
e gjashta 340
N kto dy raste, marrin pjes t barabarta edhe babai edhe nna q jan grua e burr, madje edhe
vllau edhe motra nga e njjta nn. Nuk ka ndryshim midis tyre. Por, kjo ssht rruga kryesore e
trashgimis. Gruaja nse llogaritej absolutisht si gjysma e burrit, n kt rast duhej t merrte
gjysmn e pjess n krahasim me burrin.
Ajetet q flasin pr trashgimi, n Kuranin Famlart, prfundojn kshtu;
Kto jan (dispozita) t caktuara prej All-llahut. Kush i bindet All-llahut (urdhrave t tij) dhe t
drguarit t Tij, at e drgon n Xhennete, nn t cilt burojn lumenj. Aty do t jen
prgjithmon. E ky sht shptim i madh. 341
340 en-Nisa, (4): 12

341 en-Nisa, (4): 12

LIBRI I DYT
GRUAJA DHE SHOQRIA
I.
MBULESA
Turpi vjen nga besimi.
Muhammedi a.s.
NEVOJA PR MBULIM
N Dhiatn e Vjetr jan disa pjes ku flitet pr lakuriqsin si gj e turpshme, dhe pjes ku
urdhrohet mbulimi. 342
N Dhiatn e Re thuhet kshtu:
Secilit burr q lutet dhe secili burr q kryen pun t shenjta, do ta zhvleftsoj kokn e vet,
por secila grua q lutet me kok t zbuluar, ose secila grua q kryen pun jo t shenjta... do ta
zhvleftsoj kokn e vet... Nse gruaja nuk mbulohet le ta nnqeth flokun; e nse turprohet t
342 Zanafilla, 24/64-65.

rruhet, le t mbulohet. Gruaja pr burrin paraqet krenarin, ngase burri nuk sht krijuar pr
gruan por gruaja sht krijuar pr burrin... 343
Sipas botkuptimit Islam, gruaja nuk sht krijes satanike e krijuar pr keqbrje. Prkundrazi,
gruaja sht krijesa e par q i ka besuar Islamit, dhe, krijes e respektuar q u b martire pr
Islam.
Xhenneti sht nn kmbt e nnave.
Vetm ajo mund ta humb leht vlern e vet dhe bujarin e vet, duke u mashtruar leht dhe duke
u eksploatuar pr shkak t bukuris s trupit t saj, gjentilitetit, ndjenjave, pastrtis s shpirtit
dhe sinqeritetit t saj.
N Kuran, ajetet, me fjal t buta dhe respekt flasin pr grat e burrat q jan haram pr martes
njri tjetrit, t mos e shikojn njri tjetrin dhe ti ruajn vendet e turpshme prej njri tjetrit. Kurr
nuk sht pranuar njeriu si burim i imoralitetit dhe nuk sht shquar si nj qenie e tmerrshme ose
si nj armik kundr nderit. Kuptohet n urdhrat e ndalesat pr mbulim, sht sjellur me kujdes
dhe vazhdimisht ka qen n rend t par parimi, q tu frenohen epshet atyre personave q n
zemr bartin smundjen e prostitucionit. N ajetin ku u urdhrohet besimtarve ti mbyllin syt
para namahremit (namahrem: njerzit q nuk kan afrsi q pengon kurorzimin, gruaja e burri
q skan lidhje familjare q t pengohet kurora):
...e ajo sht m e pastr pr ta... 344
343 Letra e par drejtuar Korintianve, 11-4

Ekziston edhe nj porosi e drejtuar besimtarve, ku thuhet:
...kjo sht m e pastr pr zemrat tuaja dhe t tyre... 345
N ajetin ku urdhrohen grat besimtare t vejn shami, kur t dalin n rrug, thuhet:
...pse kjo sht m afr q ato t njihen (se nuk jan rrugae) e t mos ofendohen... 346
Nuk mund t jet e vrtet ajo q thuhet: Islami, me urdhrin q t mbulohet gruaja, at e ka br
krijes t pavler, ia ka marr t drejtn dhe lirin e saj. Prkundrazi, feja Islame me urdhrin pr
mbulim, dshiron ta ruaj gruan, ta rrit vlern e saj, dhe t tregoj se ajo sht personalitet q
meriton respekt.
Disa pohojn se mbulimi nxit pr seks. sht ky mendim i gabueshm. Kur qllimi i mbulimit
nuk sht shfaqje e pjesve t bukura duke i mbuluar ato m pak t bukura, por sht mbulim i
vrtet, ather ai nuk do t jet trheqs pr seks. Ai (mbulimi) mund t zgjoj krshri t
prgjithshme pr trupin e gruas tek meshkujt. E kjo do ta sjell njeriun n kurorzim t
dshirueshm. Por, mosmbulimi do ta sjell njeriun, respektivisht krshrin e tij, n marrdhnie
t drejtprdrejta e paprgjegjsi, e kjo me nj fjal tjera, quhet prostitucion.
344 en-Nur, (24): 30

345 el-Ahzab, (33): 35
346 el-Ahzab, (33): 59

Nse tek nj grua nuk ka vler ruajtja e nderit, me detyrimin e saj t mos przihet me meshkuj
dhe t mbulohet, kjo nuk do t thot virtyt. Gruaja duhet ta ket n shpirt nderin, prndryshe ai
nuk do t realizohet vetm me mbulimin e saj...
Nj rezistenc lidhur me kt nuk sht e logjikshme, sepse virtyti, realizohet pak edhe me
ndihmn e fuqis. Nuk mund t fitohet shprehi pa prdorimin e forcs dhe pa prgatitur kushte.
Nj detyrim i ktill do t bhet i arsye-shm, do t na mbroj dhe kshtu do t krijohet shprehia
dhe do t realizohet virtyti. Mbulimi dhe mosprzierja me burra do ti evitoj pasojat e kqia. Si
jan t mundura mendime t kundrta nga ato q i prmendm, nse merret parasysh natyra e
njeriut dhe vetit e tij? Edhe ta trheqsh vmendjen e meshkujve, t jesh bashkarisht me ta e t
mos i nxisish epshet e tyre - a duhet besuar ksaj?
Burri duhet ta prvetsoj shpirtin e gruas. E nse nuk e prvetson, ather dobi do t ket
mbulimi?
Prgjigje: e para - secila grua nuk ka burr. M pastaj ssht leht t prvetsohet shpirti. Gruaja
jeton me emocione. Zemrat ndryshojn. Ato nuk qndrojn n pika t njjta. Shpirti i gruas
sht si lum pa pend, q t mund t pushtohet, atij lumi duhet ti ndrtohet nj pend. Ja, ky
sht qllimi i mbulimit.
Sa gra jan t mbuluara me ferexhe, dhe jan imorale. M shum se ato t zbuluarat?!
Kto fjal jan t tepruara. Pr shembull, t parafytyrojm se jan t vrteta. Nse nj grua e
mbuluar sht imorale dhe do t bj kontakt me dik. Por, kjo nuk do t ndikoj seksualisht tek
t rinjt e virgjr, t painformuar e t cilt prbjn shumicn. Ndrsa nj grua e zbuluar, fardo

q t ket si nijet dhe ide, me konstruktin dhe veshjen e saj, do t ndikoj tek njerzit potent, e ata
do ti nxis n shqetsime seksuale. Secili njeri sht i mir dhe i drejt derisa nuk vrtetohet e
kundrta. Por, duhet t respektohen ndenjat e tjerve si me sjellje, ashtu edhe me veshmbathje.
Nuk duhet t ket agresivitet.
Njeriu vjen n bot duke patur me veti dhe dshira t ndryshme. Midis njerzve ka shum sish t
respektuar dhe t dashur si edhe t atill q jan t poshtr dhe t kqinj deri n shkalln e fundit.
Nse e kuptojn se ka dshirojn ndonjher shpirtrat ton, shokt ton m t ngusht, nuk do
t na shikojn me sy t njeriut. Cipa e holl q i mbulon dshirat e kqia dhe t ulta t njeriut,
sht turpi. Kur t hiqet ajo perde, njeriu duket si nj shtaz e egr. Turpi sht stolia e njeriut,
njerzia e njeriut. E pr gruan turpi sht begatia m e muar... Nj grua mund t humb do gj,
por sguxon ta humb turpin. Nj dit, nj grua me emrin Ummi Halid me fytyr t mbuluar
erdhi tek Pejgamberi a.s. dhe e pyeti pr t birin e vet, i cili kishte rn martir n nj luft ku
kishte marr pjes edhe Muhammedi a.s. Dikush nga ashabt i tha asaj:
-Ke ardhur ta pyesish pr djalin, e fytyra e jote sht e mbuluar. - ajo u prgjegj:
-Nse e kam humbur djalin, nuk e kam humbur edhe turpin. 347
Mbulimi sht pranimi i Urdhrave t All-llahut, t All-llahut, Krijuesit ton e t gjithsis. E n
lidhje me zbulimin, me shfrytzimin e nj lirie t thjesht, ne, n realitet bhemi fli t robrimeve
t ndryshme. Para s gjithash, kjo sht kundr tradits kombtare t veshmbathjes. sht imitim
i Perndimit. Kjo, n fund, don t thot, t na robrojn ata q ishin n strehimin ton pr nj
347 Mevdudi, Tefsiru suretin-Nur, fq. 176.

koh t gjat. M pastaj, vall nuk fshihet di tjetr pas shtitjeve t hapta? Un sbesoj se zbulimi
sht vetm shfrytzim i t drejts pr liri. Gruaja, e cila ka nj liri t madhe, ka shkuar shum m
larg se burri dhe ka hapur shtigje q burri nuk shikon se ka nevoj ti hap ato. Ndaj, ktu sht
n pyetje vetm dominimi i egos, dshirs, mods, pasioneve... Nuk mund t pranohet se trupi i
gruas, pjest q e tregojn feminizmin e saj nuk ndikojn n paln e kundrt. Ather edhe burrat
jan t dnuar nga pala tjetr. Duket se nj liri e thjesht shkakton robrime t ndryshme dhe
dnime t shumta. Dhe konsekuencat nga kto, jan shum tragjike.
VENDET Q DUHET MBULUAR

Para Islamit grat arabe nuk e respektonin mbulimin. Gjendja n at koh ishte e njjt me
gjendjen e sotme npr qytetet e mdha. Gruaja shtiste n mesin e burrave me krahror t
hapur. Shpesh bnte ekzibicione, e tregonte qafn, bistekun dhe vatht. 348
348 en-Nur, (24): 31; Tefsiri i Ibn-Kethirit

TEK MESHKUJT
N Kuran, edhe meshkujve edhe femrave u jan dhn urdhra t veant, q t mos i shikojn
namahremt dhe ti mbulojn vendet e turpshme:
Thuaju besimtarve t ndalin shikimin (prej haramit) t ruajn ojest e turpshme t trupit t tyre
se kjo sht m e pastr pr ta. All-llahu sht i njohur hollsisht pr at q bjn ata. 349
Avreti (pjesa q duhet mbuluar) i burrit sht pjesa midis barkut dhe gjunjve. 350
Pr barkun dhe gjunjt sht zhvilluar diskutim i madh. Sipas hanefijve kapaku i gjurit sht auret
ndrsa barku jo. 351
TEK FEMRAT
Pr mbulimin e gruas, n Kuran, flasin disa ajete. Edhe ajetet q u drejtohen grave t Pejgamberit
a.s. vlejn pr t gjitha grat muslimane. 352
349 en-Nur, (24): 30

350 Nasbur-raje v. I fq. 296
351 Ibnul-Humam, Fethul-kadir, v. I fq. 180, Nejlul-evtar, v. II fq. 64.

...e kur krkoni prej tyre (grave t Pejgamberit a.s.) ndonj send, at krkojeni pas ders, kjo
sht m e pastr pr zemrat e tuaja dhe t tyre...
O Pejgamber, thuaju grave tuaja, bijave tua dhe grave t besimtarve, le t vejn shamit
(mbulesat) e veta mbi trupin e tyre, se kjo sht m afr q ato t njihen (se nuk jan rrugae) e t
mos ofendohen. All-llahu fal gabimet e kaluara. Ai sht Mshirues. 353
Ajeti i dyt, shpall se grat duhet t mbulohen kur t dalin n rrug. N ajet, veshja sht
xhilbab. Kjo sht veshja e jashtme, respektivisht t mbuluarit e tr trupit me mbules.
Ajeti i tret q bn fjal lidhur me mbulimin sht ajeti i 31-t i sures en-Nur. N ajetin n fjal,
pas dhnies s urdhrit t duhur besimtarve t gjinis mashkullore, thuhet:
Thuaju edhe besimtareve ti ndalin shikimet e tyre, t ruajn pjest e turpshme t trupit t tyre, t
mos i zbulojn stolit e tyre, prve atyre q jan t dukshme, le t vejn shamit mbi krahrorin
e tyre dhe t mos ua tregojn bukurit e tyre askujt prve burrave t vet, etrve t vet, vllezrve
t vet, djemve t vet ose djemve t burrave t vet, vllezrve t vet ose djemve t vllezrve t
vet, ose grave t tyre ose robreshave q i kan n pronsin e tyre, ose shrbtorve nga
meshkujt t cilt nuk ndiejn nevoj pr femra ose fmijve q nuk kan arritur pjekurin pr gra.
Le t mos krcasin me kmbt e tyre pr t zbuluar fshehtsin nga stolit e tyre. Pendohuni t
gjith te All-llahu, o besimtar, n mnyr q t gjeni shptim.
352 el-Ahzab, (33): 53, el-Xhessas, Ahkamul-Kuran

353 el-Ahzab, (33): 59.

N kt ajet u urdhrohet grave q t mos shikojn n namahremin, ta ruajn nderin e tyre. U
trhiqet vrejtja q shamit e tyre ti vejn mbi jaka e t mbulohen. Fjala humur n ajet sht
shumsi i fjals hamr (h me pik e arabishtes). Hamr sht send me t cilin mbulohet koka. Me
shprehjen le ti vejn shamit mbi krahrorin e tyre, don t thot - t jet e mbuluar koka,
vesht, gjoksi dhe qafa. T mos zbulojn stolit e tyre, prve atyre q jan t dukshme...
Lidhur me kt shprehje, shpjegimet e ashabve t ndershm, n prgjithsi jan t harmonizuara
n pikn se vetm fytyra dhe duart mund t jen t zbuluara. Qllimi i stolive dhe stolisjes
natyrore sht edhe zbukurimi i fytyrs, ose vendeve pr stolisje. Edhe ktu mund t zbulohen
vetm duart dhe fytyra. sht diskutuar edhe pr shputat, se a mund t zbulohen ose jo, shumica
mendojn se nuk duhet t zbulohen. Pjesa e duarve dhe fytyrs q mund t zbulohet sht pjesa e
krahut deri te zokthi i dors dhe pjesa e fytyrs q pastrohet n rast abdesi (ve flokut, veshve
dhe nnmjekrs). Edhepse ka leje q kjo pjes e fytyrs t zbulohet, nuk sht e drejt q
meshkujt t shikojn fytyrn e gruas me epshe seksuale. Kjo, si theksohet n hadith, do t jet
prostitucion me sy (me shikim). Bhet prjashtim, vetm ather kur ky shikim bhet me qllim
martese. (Pr kt tem, sht br fjal n temat e mparshme t ktij libri) 354
All-llahu nuk do ta pranoj namazin e gruas pas pubertetit pa shami. 355
354 en-Nur, (24): 31; el-Xhessas, Ahkamul-Kuran; Ibn-Kethir; Shevkani, Fethul-kadir, Nejlul-evtar,
v. II fq. 69. M. Z el-Kevtheri, Makalatul-Kevtherij, fq. 245 dhe vazhdimi.
355 Ibn Maxhe, Tahare, 132

Motra e gruas s Pejgamberit a.s. dhe e bija e Ebu Bekrit, Esma, nj dit hyri te i Drguari i All-
llahut me nj veshje t holl, e Pejgamberi a.s. duke e larguar shikimin, i tha:
Esma! Gruas pas pubertetit nuk i sht lejuar ti zbuloj pjest e trupit, prve ksaj (ia tregoi
duart e fytyrn). 356
Qllimi i mbulimit sht, q vendet e turpshme t mos duken fare. Ndaj rroba e tejdukshme q i
tregon gjymtyrt smund t llogaritet si mbules. N kt mnyr, pjest e trupit dalin edhe m
trheqse. T njjtn gj e thekson Pejgamberi a.s. kur bn fjal pr grat t cilat kurr nuk do ta
nuhasin ern e Xhennetit, ato jan grat q jan:
T veshura, por t cullakuara 357
Ve ksaj, n hadithin e lartprmendur n lidhje me Esmn, kjo shtje ishte shum e qart. 358
N ajetin e sures en-Nur, 31, q e cituam m lart, numrohen mahremt t cilt guxojn ti
shikojn stolit, duart q duhet t zbulohen derisa gruaja punon n shtpi, flokun dhe vesht,
qafn, prej gjunjve e deri m posht. 359 Edhe ata q nuk jan prmendur n ajet nga farefisi,
356 Nasbur-raje, v. I fq. 229, pr kritikn sh. el-Mevdudi, El-Hixhab, fq 421 dhe Mishkatul-mesabih, v.
I. fq. 481
357 Muslim v. III, fq. 1680
358 Nejlul-evtar, v. II fq 119 dhe vazhdimi.
359 Pr kt tem - kritikat dhe prgjigjet nga Ebul-ala el Mevdudi M. Nasiruddin el-Albani, shk. el-
Mevdudi, El-Hixhab fq. 417 dhe vazhdimi. Mishkatul-mesabih, v. III fq. 176.

dajallart, xhaxhallart dhe disa mahrem tjer, jan prfshir n t, ssht mkat t shikohet me
ta. 360
Ajeti shpall se nuk ka asnj dm nga shikimi i njerzve m n mosh, q jan larguar nga burrria,
as nga shikimi me njerz impotent nga lindja si dhe me fmijt q ende nuk dijn se sht
femra.
Mundsia e hyrjes s njerzve impotent dhe fmijve tek grat, flet se n Islam sht urdhruar
mbulimi pr shkak t nderit dhe shptimit t tij, dhe jo pr at q gruan ta shndrroj n nj
krijes t ult ose krijes t mbyllur n kafaz.
Enesi, (i cili i shrbeu Pejgamberit a.s. njzet vjet me rradh), pa u turpruar hynte dhe dilte n
shtpin e lumtur t Pejgamberit a.s. si nj antar i shtpis pas zbritjes s ajetit pr hixhab
(mbulim), thot:
Pas zbritjes s ajetit pr hixhab shkova n shtpin e t Drguarit t Zotit si edhe m par. E i
Drguari a.s. m tha: -Kthehu Enes! - dhe m pas lshoi perdet. 361
360 el-Xhessas, Ahkamul-Kuran, v. III fq. 317, Shevkani, Fethul kadir v. IV fq. 22.
361 Tek osmanlinjt, peeja, pr t parn her sht paraqitur n kohn e Muratit t Par, n Burs. Kt e
shpjegon kshtu, historiani Ismail Hamid Danismend:
N faqen 133 t dorshkrimit Historia e Karamanit t Shikarit, n bibliotekn private, kshtu rrfehet nj ngjarje
e rndsishme sociale, q thuhet se ndodhi n Burs gjat sundimit t sulltanit t tret, Murat Hudaverdiger: N at koh
nga ana e grave respektohej n mas t duhur ajeti pr mbulimin fytyrs. Kjo m von u b zakon. Kur Karamanoglu
Alauddini terrorizoi rrethinn e Hamidoglu Iljasit, tri fise ikn n vilajetin e Osmanit. Ather, kur i pa Murat Hani,

Thn shkurt, gruaja muslimane sht e obliguar ti mbuloj t gjitha pjest e trupit, prve
fytyrs dhe duarve deri n zokth t dors. Kjo ssht e thn t bhet me araf. Prkundrazi,
kjo duhet t jet si shembull pr grat tjera - pastr e thjesht dhe bukur e mir. Nj grua e ktill
prhap respekt e jo epsh seksual. Kt grua e lartson Islami, e pr t shpalli se Xhenneti sht
nn kmbt e saj.
Aisheja rrfen pr besimtart e kohs s saj, se si i kan respektuar urdhrat e All-llahut, duke i
braktisur shprehit e vjetra dhe modn:
Pr Zotin, un nuk kam par gra m t virtytshme se grat ensare, n pikpamje t besimit n
librin e Zotit dhe bindjes se Ai e ka zbritur Kuranin. Kur zbriti ajeti pr mbulim, erdhn burrat e
tyre tek ato dhe filluan t lexojn ajetet q i zbriti All-llahu. T gjth i lexuan kto urdhra pr
grat, vajzat, motrat dhe personat tjer. T gjitha, pa prjashtim, u mbuluan me mbulesat e veta t
leshta ose nga pambuku, duke i respektuar urdhrat e All-llahut - dhe pr namazin e mngjesit t
mbuluara qndruan prapa t Drguarit a.s. dhe dukeshin sikur n kokat e tyre t qndronin
laraska. Rrfimi i dyt i saj sht ky:
All-llahu tu fal shptim atyre grave t mdha - atyre muhaxhireve. Ato, kur zbriti ajeti pr
mbulim i pren mbulesat m t trasha dhe u strukn brenda n to. 362
meq ishin njerz shum t pastr e t urt, i vendosi n qytetin e vet (n Burs). Pasi grat e tyre ishin shum t bukura,
kur t gjith filluan ti shikojn, nga ana e ulemas u lshua urdhri q kto gra ta mbulojn fytyrn. M von, kjo gj, u
plqente edhe grave edhe vajzave t tjera, dhe, kshtu, filluan t mbulohen t gjitha me rradh. (Ismail Hamid
Danismend Turk Irki Niin Musluman Olmustur, fq. 85, 86.)
362 el-Mevdudi Tefsiru sureti-n-Nur, fq. 287. et-Taxh, v. III fq. 168.

II.
PROSTITUCIONI
Dhe mos iu afroni amoralitetit (zinas) sepse vrtet ajo sht vepr e shmtuar dhe sht nj
rrug shum e keqe.
Kurani Famlart, (17): 32.
HYRJE
Prostitucioni sht i ndaluar prej shoqrive m t vjetra e deri n ditt e tona. Atyre q kan br
prostitucion u sht shqiptuar dnimi m i rrept, meq ai shkatrron bashkshortsin, madje
shkatrron familjet dhe gjeneratat. 363 Para Islamit, tek arabt, prostitucioni ishte shum i zgjruar.
Disa gra, n vende t caktuara merreshin me prostitucion. N shtpit e veta varnin flamuj t
shnuar posarisht, n vend t firmave. 364 sht normale se feja Islame kto i ka ndaluar
rreptsisht.
Sot n Evrop dhe n vendet e Lindjes, q mundohen ti gjasojn Evrops nprmjet imitimit,
prostitucioni sht zgjruar shum. Realisht, krishterizmi e ka ndaluar prostitucionin dhe sjelljet
363 Shih: Zina Fiilinin Cezasi

364 Buhari; et-Taxh v. II fq. 333

amorale (zinan). Por, evropiant q nuk e njohin asnj vler tjetr prve interesave dhe epsheve
t tyre, nuk e respektojn urdhrin e fes s tyre. N veprn e Max Kemerichit Ngjarjet e uditshme
n histori, i sht kushtuar shum vemendje ngjarjeve t kqia e rnqethse lidhur me jetn
prostitucionale n Evrop. Madje n disa qytete, vendet e shtpit publike jan hapur pa pages
dhe, n kt mnyr, gjoja, sht treguar mikpritja (!) vizitorve, mbretrve dhe suits s tyre nga
ana e prefektve t atyre qyteteve.
Si theksohet n Kuran, 365 t krishtert e shpikn klerikalizmin, i cili nuk u sht urdhruar nga
All-llahu, por edhe at nuk e respektuan sa e si duhet. Murgt dhe murgeshat, gjoja, ishin
braktiss t ksaj bote. Nuk martohen, nuk lindin fmij. Por, ky parim q nuk i prgjigjet
psikologjis njerzore, n realitet sht shkelur nga murgt e murgeshat, me intriga t ndryshme
bjn gjithfar prostitucionesh.
N shekullin e XIII n manastire, marrdhniet jo natyrale midis femrave ishin t zgjruara
shum. N shekullin e XI, n Angli, homoseksualizmi ishte problem i madh, veanrisht npr
manastire, kjo knaqsi jonormale kish marr prmasa t mdha. Kuptohet pasonin dnime q
shkonin deri n djegjen e personit. Por kt sjellje abnormale nuk mundi ta ndaloj edhe dnimi
m i rrept.
Edhe amoraliteti i priftrinjve t mesjets nuk kishte fund. Po japim vetm nj shembull: N
qytetin Nordingen, n vitin 1472, Kuvendi i ktij qyteti, duke mos pasur guxim t duhur q
365 el-Hadid, (57): 27

priftrve tua ndaloj vizitn e shtpive publike, u knaq vetm me ndalimin q ata t mos buajn
n ato shtpi.
N shekullin e XVI do prift kishte nga nj shrbtore t dhoms. N kt shekull priftrit ishin
t detyruar me ligj q grat e ndershme ti ln t paprekshme. Baroni Zimmern n veprn e tij
Chronik, shkruan se manastiret e murgeshave u gjasonin shtpive publike. N shekullin XVII
gjendja ishte e njjt. Ky prostitucion i fshehur ndonjher dukej haptazi. Kur nj mbrmje, n
Strasburg nj manastir femrash e goditi rrufeja dhe u shkaktua zjarr, populli, duke i thyer portet,
me dhun hyri brenda dhe u ballafaqua me shum turpsi. Takuan shum murgesha me meshkuj
t rinj n t njjtin krevat. N at koh fmij t lindur jo legjitim, liheshin npr dritaret e
manastireve dhe pr kta fmij kujdeseshin murgeshat. N kt ngjarje, t rinjt q ishin mjete t
murgeshave, u zbuluan si kopila t rritur. Kur arrin n moshn burrrore u bn dashnor t
murgeshave n mosh e t shmtuara. N ksilloj manastiresh kishte edhe pishina gjithnj t
mbushura me uj ku murgeshat i ngulfatnin foshnjat nga prostitucioni n kta manastire. 366
Arsyeja tjetr, pr zgjrimin e prostitucionit n Evrop sht detyrimi i monogamis n
krishterizm e posarisht ndalimi i shkurorzimit n katolicizm. Krishterizmi njkohsisht e
ndaloi zinan, e fmijt e jashtkurors i dboi, i shpalli si fmij t mallkuar t mkatit dhe skan-
dalit. Profesori ordinar, doktor Andreas B. Schwarz i cili, n mnyr t ashpr e kritikoi kt
sjellje shton:
366 I. H. Danismend, Islam Kulturunum Garbi Medenilestirmesi, fq, 43, 45

N fund t shekullit XVIII q ishte shekulli i iluminizmit, nj lvizje e madhe i lartsoi
prnjher fmijt e lindur jasht kurors dhe jep nj histori t shkurtr n kt tem, si dhe mbron at se
fmijt jasht kurors, duhet t llogariten si fmij legal. 367
Pikrisht ashtu kisha, nga njra an, duke ndaluar shkurorzimn, i detyronte meshkujt pr
monogami dhe pr kt shkak e hapte rrugn pr prostitucion, e nga ana tjetr i dnonte fmijt
jasht kurors. E njri ndr kto dy probleme duhej zgjidhur. Profesori pranoi mnyrn e
llogaritjes s fryteve nga zinaja, si legale. Dhe, pasi ky ishte mendim i tij, kt edhe e mbrojti...
Dhe, kjo n Evrop zhvillohej n drejtimin q e dshironte ai. Sipas perndimorve sht gj
shum e turpshme dhe e prapambetur pr nj burr, q nuk mund ti knaq nevojat seksuale nga
nj grua, ose q ka nj grua impotente, t martohet edhe me nj grua, dhe me t ta jetoj nj jet
legale. Por, ska asnj dm q, i njjti t jetoj me m shum dashnore. Gjat ksaj kohe, do t
vijn n jet fmij, nse mund t lindin, nse i shptojn abortimit ose ngulfatjes, dhe, ata do t
llogariten si fmij legal. T mos harrojm se pr shkurorzim, n t drejtn katolike, zinaja sht
shkak pr ndarje t vazhdueshme. Por, ata q ndahen pr kt arsye, sipas t drejts s njjt, nuk
mund t kurorzohen deri n fund t jets. 368
367 Evlilik Disi ocuk Meselesi, Univer. Konf. 1943-1945 fq. 128
368 H. V. Velidedeo lu, Arma an, fq. 686.

SMUNDJA E IMITIMIT
Edhepse kemi trashgimi t madhe e t ndershme nga paraardhsit, n Turqi ka njerz q, duke u
mbshtetur n Evropn, mendojn se prostitucioni sht mjeshtri. Sipas tyre sht ajo nj nevoj
e jets bashkkohore. Pr kt tem doktor Xhemal Zeki, thot kshtu:
Tradhtia midis gruas dhe burrit ndodh shpesh n vende sekrete, n hotelet privat, n
garsoniera, n shtpi publike dhe ksilloj erdhesh. Por, kjo n jetn bashkkohore sht gj
legale. Familjet e degjeneruara q kan humbur kuptimin e familjes, jan dhn pas knaqsive t
kota, pas argtimeve, pas takimeve n or t vona dhe pas lojrave t ndryshme. Kt,
respektivisht prostitucionin e praktikojn publikisht. Dje shklqenin ndryshe kandilat ndrsa sot
shklqejn ndryshe, e kjo paturpsi quhet argtim.
N Amerik, pr do katr minuta lind nj fmij jo legjitim. Kt dukuri dr. Schauffer e
shpjegon kshtu:
Dita dits rritet numri i grave t cilat mashtrohen (gnjehen). Vajzat q akoma nuk e njohin
botn, shkatrrohen. M par gjuheshin ato t pakulturuarat. E sot, pr fat t keq, vajzat nga
familjet m t mira e shumica studente t universitetit, bhen pre gjuetarsh.
Psikologu amerikan Greonwold thot:
Arsyeja pr inkuadrimin e vajzave n prostitucion sht disharmonia midis bashkshortve dhe
moskujdesi ndaj fmijve.

N vende dhe kohra t ndryshme ka pasur tradhti midis meshkujve dhe grave, dhe mashtrime
midis tyre. Studimet rreth ksaj shtje tregojn se 7 % t anglezve tradhtojn grat e tyre,
ndrsa n Amerik 85 % t burrave i gnjejn grat e tyre, e 65 % nga kta kan mundur q kt
ta fshehin krejtsisht. Sa u prket grave, 37 % i kan gnjyer burrat e tyre e 11 % nga to kan
pasur sukses ta fshehin kt gj. 369
PRESIONI SOCIAL
Sot, si shoqri islame, psojm dme t mdha nga humbja e nj gjje. Nj koh, n secilin qytet,
qytez, n secilin fshat, madje edhe n seciln lagje, ekzistonte nj lloj presioni social q i
ndrionte sjelljet e shoqris islame. Diku, kur bhej nj pun amorale dhe kundr tradits islame,
muslimant e atij vendi nuk i mbyllnin syt, e protestonin shkaktarin, ose e prmirsonin ose ia
prgatitnin dnimin m t ashpr. Kjo ndjenj hyjnore dhe kjo bindje e thell, ishin nyjet m t
rndsishme t moralit. Vrassi, do t ndjehej vazhdimisht i padrejt dhe i vetmuar. Ky presion
social, ishte edukatori m i madh. Kjo ndjenj hyjnore, pr fat t keq, n kohn ton sht e ver-
buar ose sht zhdukur totalisht. sht zvogluar shum numri i njerzve q e respektojn
porosin e Pejgamberit a.s. kur thot:
369 C. Z. nal, Evlilik ve Mahremiyetleri fq. 306 - 308.

Kush, nga ju, do t shikoj ndonj pun t keqe, le ta pengoj me duart e veta. Nse nuk mund
ta pengojn me duar, ather me gjuh (fjal), nse nuk mundet as me gjuh, s paku mos ta
miratoj me zemr. Ja, kjo sht shkalla m e dobt e imanit. 370
Cilat jan shkaqet pr mosrespektimin e porosis s lartprmendur?
E para, tek ne sht dobsuar shum madje edhe sht ln prapa, jeta fetare dhe ndjenja
shoqrore. Kur bhet di kundr fes dhe moralit para syve tan, nse nuk mund t gjejm guxim
t intervenojm kundr, si ka thn Pejgamberi a.s. ather jemi n nivelin m t ult t imanit; e
kjo don t thot se imani yn nuk ka fuqi t mjaftueshme t na aktivizoj. Shkaku i dyt i
rndsishm, sht: Tek ne u bn ndryshime n krahasim me t kaluarn, nga kndvshtrimi -
kuptimi i jets, n gjykimet mbi vlerat, duke filluar nga qytetet e mdha kah ato m t vogla - T
part tan, kur shikonin si disa bnin hoka madje edhe me grat e tyre, n vendet publike, at e
llogarisnin si dika t ult, t shmtuar, dhe bnin mos ta pengojn at. Thn m drejt, njerzit
e ktill me sjellje t kqia dhe kultur t ult, e dinin se shoqris nuk i plqenin kto dhe se
sduhej t silleshin kshtu. E tani, n qytetet tona m t mdha, panorama sht ndryshe. Sot n
rrugt tona e n parqe, mund t vresh prostitucion treansh: prostitucioni i t pa martuarve,
prostitucioni t fejuarve, dhe pafytyrsia e t martuarve. Kto japin panoramn e nj gjenerate e
cila ka humbur turpin. Pejgamberi a.s. thot kshtu:
Njerzit, prej profetit t par e deri tani, gjithnj i dgjojn fjalt: Po su turprove, mund t bsh
gjithka. 371
370 Muslim, v. I, fq. 69.

sht fakt se egoja jon dhe ant e kqia t fshehura n strukturn ton fizike e shpirtrore,
shpesh na detyrojn t bjm pun t kqia duke i stolisur ato. Neve na plqen nj farmak
vdekjeprues. Nse n nj vend egoja, epshi dhe shejtani dominojn mbi menurin, logjikn dhe
ndjenjn fetare, atje nga forcat e kqia dhe shtazarake t njeriut do t del n siprfaqe perverzioni
seksual. Ky perverzion sht forca m e madhe nxitse e fshehur n qenien njerzore. Ata q do
t prfshihen nn komandn e ksaj fuqie, mund t bjn fardo pun t kqia. Po e shikuam
rrethin ton me nj sy analitik, me siguri do t gjejm shum gjra t mjerueshme, gjoja t bra
me zemr t hapur dhe se jan nevoj e civilizimit. Thnia se kto marrdhnie jan me zemr t
pastr ose sht nj interpretim t cilit nuk i beson as vet thnsi, ose sht mosfrenim i
ndjenjave seksuale. Shkenctart q merren me seksologji, vrtetojn se gjrat e ktilla bhen
vetm me qllim t knaqsis seksuale. E pr fjalt nevoj pr gjentilitet dhe civilizim duhet t
prkujtojm se, pr ne, nderi m i madh sht Islami. Krenari m t t madhe se Islami nuk
ekziston. T gjitha rregullat pr gjentilitet dhe edukim si dhe shkaqet pr krenari jan n Islam.
Punt q do t na i ofroj pasioni dhe shejtani, jan pun q ne sduhet ti pranojm. Kto zakone
q jan hedhurin e civilizimit perndimor, n jetn sociale nuk kan lidhje me civilizimin dhe
gjentilitetin si dhe krenarin. T mos harrojm se All-llahu n Kuran shpall se kujt i takon
krenaria dhe dinjiteti:
...Ndrsa e tr krenaria i takon All-llahut, t drguarit t Tij dhe besimtarve, por hipokritt
kt nuk e din. 372
371 Mishkatul-mesabih, v. IIfq. 628.

372 el-Munafikun, (63): 8.

SI E SHIKON ISLAMI PROSTITUCIONIN
Me t gjitha llojet e veta prostitucioni sht pun shum e keqe, t ciln, Islami e ndalon.373 N
Kuran zinaja quhet paturpshmri e madhe, rrug shum e keqe. Prostitucioni sht
mosrespektim i njeriut 374 q sht krijuar si i respektuar dhe meritues i sexhdeve t engjjve dhe i
cili sht halif i All-llahut n siprfaqen e Toks. Prostitucioni sht rrebelim kundr Zotit dhe
Pejgamberit a.s. t tij. Prostitucioni sht tradhti e emanetit t All-llahut. 375 Hazreti Pejgamberi
a.s. n haxhin lamtumirs para 120 mij muslimanve, n hutben e vet tha kshtu:
Njerz! Sa sht e shenjt kjo dit, sa sht i shenjt ky muaj, sa sht fatlum ky qytet (Meka), aq
jan t shenjt edhe shpirtrat tuaj, pasuria dhe nderi juaj q, gjithsesi jan t ruajtur nga t gjitha
agresionet. 376
N Kuran, kur u caktuan cilsit e atyre q gjetn shptim theksohet:
Dhe ata q ruajn organet e turpshme 377
373 el-Enam, (6): 151; el-Araf, 33.

374 el-Bekare (2): 30, 34.
375 el-Ahzab, (33): 72.
376 Buhari, v. VIII, fq. 15; Tecrid Tercemesi, v. - X fq. 431
377 El-Muminun (23): 5.

Ai q bn zina, nuk e bn at derisa sht mumin (besimtar). Ndrsa vjedhsi nuk vjedh derisa
sht mumin dhe, njeriu nuk pin (alkool) derisa sht mumin.
Rndsia q del nga ky hadith, sht se njerzit q bjn zina, q vjedhin e pijn, kan dalur nga
imani n momentin e kryerjes s ktyre punve. Por, zinaja e punt e tjera edhepse jan mkate t
mdha, dhe nuk pranohen si hallall, nuk e largojn njeriun besimtar nga imani, q, sht pranuar
nga ana e ulemave duke u mbshtetur n argumentet fetare, ndaj imani n kt hadith sht marr
si iman i pjekur. 378 N kt mnyr hadithi do t thot: ai q ka iman t plot, nuk bn zina, nuk
vjedh dhe nuk pin. fardo kuptimi q ti jepet ktij hadithi, prsri kuptohet qart sa e keqe dhe
e tmerrshme sht n Islam zinaja.
Prostitucioni edhe individve edhe shoqris i sjell dme dhe tragjedi t papara. Nga kto do ti
cekim dy: gonoren dhe sifilisin.
Si edhe dje, sot rnqethet njeriu nga tmerri i statistikave pr grmadhat, e tragjedit q smund t
rrfehen as me fjal as me shkrim. Vdekja e 500 mij fmijve vetm n nj knd t Evrops nga
sifilisi, t verbruarit e gjysms s atyre q jan t verbr pr shkak t gonores n Evrop dhe
Amerik, jan nj numr i vogl i fatkeqsive q vazhdojn. 379
Sot ksaj tragjedie i sht shtuar edhe smundja AIDS, q paraqet nj tragjedi t cils i
eksponohet njerzimi, m shpesh nprmjet prostitucionit.
378 Muslim Serhi Nevevi. II fq. 41

379 Evlilik ve Mahremiyetleri fq. 599.

Prostitucioni njkohsisht shkakton edhe mendin. E eliminon mjetin e njeriut q t njeh
Krijuesin dhe t krijuarit. do gj q sht e dmshme pr shndetin dhe trurin e njeriut, n Islam
sht e ndaluar, dhe nga ky aspekt, prostitucioni sht nj vepr q e ndalon n mnyr t rrept
Islami.
KURVRIA380
Secili din ndonj rast mendie tek prostitutet. Ktu njeriut do ti bijn n sy dy gjra: Krijon vall
mendin prostitucioni, ose t mendurit jan prostitut? Nj specialist do t prgjigjej
pozitivisht, madje n t dyja pyetjet. Jeta prostitucionale sigurisht e shton mendin. Mos fjetja
gjat nats, vazhdimsia e domosdoshme e jets prostitucionale, tronditjet shpirtrore, frika dhe
xhelozia, gjendja pirake, shprehit pr prdorimin e morfiumit dhe narkotikve tjer, e m n
fund sifilisi, histeria dhe neurostenia si pjes prbrse e paralizs, madje edhe paraqitja e
psikozs dhe neurozs, shkaktar i vetm i t gjitha ktyre sht prostitucioni. Nga ana tjetr, nse
analizohet psikologjia e atyre njerzve q jan t zhytur n tragjedin, ku njeriu njolloset me vuln
e prostitucionit, duket qartazi se shumica nga ata ishin t mendura, para se t merrnin rrug t
prostituteve. Pr shembull, shumica e prostituteve jan t marra, ose s paku nuk mund t
gjykojn si duhet. Ndonj burr, tregtar me femra, pr shkak t marrzis s tyre, shum shpejt
do ta mashtroj at. Duke pas afinitet ndaj prostitucionit, ajo ose do ta kuptoj ose nuk di ta
380 Kjo tem sht marrur nga vepra Tababet-i Ruhiye e autorit M. Osman Uzman.

kuptoj flliqsin e grops n t ciln ka sharruar, ndaj, duke u qelbur n knetn e prosti-
tucionit, definitivisht do t mbaroj. Nj pjes e tyre q jan zhytur n prostitucion, jan maniak.
Pr shkak t stimulimit t mendis, epshet do ti shtohen, i zvoglohet ndjenja e turpit, asaj do ti
plqej t bj krim t tepruar dhe t shtis. Nj person i ktill i marr q sht, sht kafshat e
lir. Npr shtpit publike kto t gjora u plqejn mushterinjve me sjelljet e tyre. Rndom,
kto i thrrasin vajza t marra. Dihet mirfilli se i pret! Ose do t vdesin nn thikn e artur t
dashnorit t zemruar e n kriz t melankolis, meq gjat aktit t argtimit nuk mund tu jap
knaqsi t mjaftueshme myshterinjve t vjetr q kan formuar shprehi n estravagancn e saj,
e n ann tjetr, lajmrohet turpi dhe pendimi. Ose do t vdes nga arma e feministve, pas nj
shkalle t xhelozis q do t shkaktoj nga mosgjykimi i shndosh derisa vazhdon disponimi.
Ato q kan hyr n prostitucion, jan m tepr histerike. Jan shum t dhna pas stolive,
prvlohen nga dshira t fitojn pa marr parasysh mimin, entuziazmohen pa mas kur tu
thon se jan t bukura...
menduria nga epshet q quhet nimfomani, n fund, ato q jan histerike i drejton n
prostitucion. Gati t gjitha prostitutet gjentile dhe ato de mondine q dshirojn tu trheqin
vmendjen njerzve me t gjitha gjrat q disponojn (q kan n trupin e tyre), prej orapve t
mndafshta, kpucve vizlluese (t lustruara) deri tek grimi n fytyr, jan histerike. Thuaja, t
gjitha prostitutet jan psikopate, q don t thot, gjysm t marra dhe t degjeneruara. Nj grua
shpirtpastr dhe me gjak fisnik, q ka thithur qumsht t pastr t nns, nuk do t bjer kurr n
prostitucion, pa marr parasysh vshtirsit jetsore. Kurr nuk do t flijoj virgjinitetin dhe
dinjitetin e vet, t nj femre, pr stoli e xhingla ose pr knaqsi. Kurr nuk do t sharroj n

balt. Mund t jet amvise, arsimtare, npunse, shrbtore, madje edhe t vdes nga skamja por
asnjher nuk do t bhet prostitute.
Ja, pr kt shkak, midis t marrave takojm paciente q jan prostitute. Nj pjes e tyre,
periudhn e manis e kan shum t fuqishme, ndaj edhe i vendosin n mendi. Ato me lot n sy
rrfejn se u jan t mbyllura t gjitha portat, madje edhe kur dshirojn t bhen shrbtore, nga
shkaku i reputacionit t keq q gzojn, dhe kshtu, dalin nga mendia t brengosura. Nj grua e
pastr derisa jeton n mjedisin e t mendurve, mson pr jetn e ndershme. Nj koh dshiron
t kthehet n at jet t pastr. Por, nuk gjen kurrfar strehimi tjetr ve shtpis publike ndaj,
kthehet n jetn e njjt. Ballafaqohemi me at se prostitutet q jan t robruara n nj paraliz
t prgjithshme, n periudhn e ndershmris jan t pranuara mir n shtpit publike. Nj grua
familjare do t pranoj para burrit t vet mkatin e br. Por ai do t ndjej se ajo i ka nxitur
meshkujt e fqinjsis n krizn e par t manis. sht normale se ai do t ndahet nga ajo. Prindi
i saj do ta oj n mendi. Do t prmirsohet. Disa vjet jeton me mendje t shndosh. N
krizn q pason, prsri me t vjetrn. I fryhet stomaku me nj foshnje. Ksaj rradhe babai e
shporr nga shtpia. Prsri hidhet n mendi. M von do t turprohet pr t gjitha q ka br
por babai assesi nuk ia fal gabimin. Kjo grua, e familjes s pastr, kur t prmirsohet sdo t
kthehet n shtpin e vet por bhet pastruese rrobash e jo prostitute. Do ta oj jetn e vet n
mnyr t ndershme. N krizn e tret t manis, ja, n shoqrim me polic shkon t furnizohet
me dokument prostituteje. Atbot shikon pa fije turpi. Ja edhe nj grua e gjor q regjistrohet n
prostitute. sht vall ajo di tjetr prve nj e mendur, nj kliente e paprgjegjsi. Ndonj
prostitute q e ka prjetuar krizn e mendis, n gjendje normale e urren edhe prostitucionin.

sht e nnmuar n shoqri... E, kurr nuk prmenden emrat e atyre t poshtrve q e kan
shfrytzuar n mnyr shtazarake shpirtin e saj t smur.
III.
MASAT Q I KA NDRMARR ISLAMI Q TA PENGOJ
PROSTITUCIONIN
Si dihet, n t drejtn islame, ka dy lloj obligimesh. Njri sht sikurse edhe n sistemin juridik, e
q ka t bj me kt bot, e i dyti sh hyjnor, ka t bj me ahiretin. Atij q ka br gabim, i jipet
dnim n planin material ndrsa n planin shpirtror sht mkati. Nga ky aspekt Islami e ruan
individin nga gabimet, ose me fjal tjera e ruan q t mos bjer n mkat. Feja Islame, si nj nn
e vrtet, si nj mjek bmirs, e ruan individin nga rreziqet. E drejta islame nuk sht ndonj
sistem i cili sillet me pakujdesi ndaj njeriut, dhe ssht sistem q ia lehtson njeriut mnyrn t
gaboj. Por, kur t gaboj, e rrmben me pamshir dhe e dnon. Pikrisht pr kt, Islami, ia
ndalon njeriut do aksion q on kah prostitucioni. sht me rndsi q njeriu t largohet nga
punt e liga. Seksi sht emocion i fort q gjendet n pikat m t thella t qenies s njeriut. sht
e natyrshme t plotsohet. Nse kjo nevoj nuk u b n mnyr legale, ather do t bhet ilegal-
isht. Ndaj, Islami e lehtson mnyrn legale respektivisht kurorzimin legal. Sipas nevojs,
legalizohet edhe poligamia. N situata kur bashkshortt nuk mund ta knaqin njri tjetrin, ose

kur mbretron moskuptimi midis tyre, sht e lejuar edhe ndarja. N kt mnyr t dy palt, n
mnyr legale, mund t gjejn jet m t lumtur tek personi tjetr.
RRUGT Q OJN N PROSTITUCION

SHIKIMI, PREKJA, ZRI...
Feja Islame e ndalon zbulimin, shikimin me njri tjerin, prekjen (kontakti fizik) dhe
bashkgjendjen, gjra kto q nxisin epshet ndrmjet dy gjinive. Meq kto jan sy, vesh, duar,
dritare q kapen kah zemra, po nuk u ruajtn, zemra do t jet gjithnj e zaptuar. E kur ajo sht
e zaptuar, ather sht vshtir t pengohen organet gjenitale. Hz, Pejgamberi a.s. thot kshtu:
Zinaja e syve sht shikimi, zinaja e veshve sht t dgjuarit, zinaja e gjuhs sht fjala, e
duarve kapja. Zinaja e kmbve sht ecja ndrsa egoja (epshi) dshiron dhe dashuron. Organet
gjenitale ose do ta kryejn aktin ose do t largohen. 381
Marrdhniet midis gruas dhe burrit shpesh fillojn me shikime t zjarrta. Shkenctart q merren
me seksologji, gjat koh e kan shpjeguar efektin e shqiss s t pamurit n jetn seksuale. 382 N
381 Buhari v. VII, fq. 130; Muslim v. IV fq. 2047

382 Shk, dr. Van de Velde, Mukemmel Izdiva (prkthim nga E. Kayihan), Stamboll, 1948.

Kuranin Famlart urdhrohet q burrat besimtar dhe grat besimtare ti ruajn syt e tyre nga
harami. 383 Pejgamberi a.s. thot:
-Ali! Pas nj shikimi mos shiko edhe nj her. Ngase edhepse shikimi i par pr ty sht i lejuar, i
dyti nuk sht! 384
Syri i njeriut mund befas t shikoj n haram. E kur u pyet i Drguari i All-llahut lidhur me kt
gj, tha: Ktheji syt nga ana tjetr! 385 Ruajtja e syrit nga harami njeriut i jep vler t imanit dhe
ibadetit. Kt e shpreh edhe parimi dnimi dhe shprblimi jan adekuat me nj pun t kryer.
Nse njeriu heq dor nga puna q i plqen e ajo pun sht e ndaluar, All-llahu i Lartsuar do ti
dhuroj nj knaqsi nga lloji i atyre hyjnore. Kjo gj tek i Drguari i All-llahut shprehet kshtu:
Cilido qoft musliman q do t shikoj n bukurin e nj gruaje dhe pastaj do ti mbyll syt,
All-llahu i Lartsuar do ti dhuroj nj ibadet n t cilin ai do t gjej knaqsi. 386
Ibn Kajjim el-Xhevzijje thot:
Epshi i njeriut ka predisponim t shikoj forma t bukura. Syri sht i deleguari i zemrs. Zemra
e shtit andej e kndej q t analizoj ka dhe, kur t gjej dika t bukur, ai do ta lajmroj
zemrn e ajo krcen nga shqetsimi shum her, dhe, vet ajo dhe i deleguari i saj kot s koti do t
mundohen t qetsohen, si ka thn poeti: Syri lajmron pr asi bukuri pasi nuk posedon fuqi
383 en-Nur, (30): 31

385 Et-Taxh, v. II, fq. 330.
386 Mishkatul-mesabih, v. IIfq. 167.

as ti prvetsoj as t ndahet nga ndonjra prej tyre, por zemra, nse t deleguarit ia ndalon
hulumtimet dhe zbulimet, edhe vet do t shptoj nga pesha e krkesave dhe dshirave. Ai q
lshon shikime, gjithnj do t ket mallngjime. Shikimi e lind dashurin. N fillim zemra do t
ket nj interesim. M pastaj ky interesim forcohet dhe shndrrohet n nj dashuri t marr q
zemrs i bn invazion. M pastaj, do t mbledh fuqi t bhet nj fuqi q smund t shkputet nga
zemra. Do t rritet edhe m e do t bhet e tepruar. Duke u forcuar edhe m, bhet e marr. N
fund zemra do t robrohet. Dhe si e till i dorzohet atij ose asaj q nuk e meriton. Ja t gjitha
kto jan rrjedh e shikimit. Tani zemra ka rn n robri. Tani sht vet, nj rob q shitet.
Derisa m par ishte e lir, tani sht si rob i mbyllur. Gjithnj ankohet nga syri. E syri thot: Isha
npuns i yt, isha i deleguari yt. Ti m drgove mua. T gjitha kto jan probleme t zemrave q
jan larguar nga dashuria e Zotit dhe q jan shkputur nga lidhshmria me Zotin. Ajo q quhet
zemr duhet t lidhet me nj dashuri, nse nuk sht All-llahu i dashuri i tij, zemra e tij sigurisht
do t jet rob i dikujt tjetr. Si, Zelihaja, e shoqja e Azizit, edhepse ishte grua e martuar pasi ishte
mushrike (q All-llahut i mvesh shok pa pasur kurrfar argumenti), ra n aventura t njohura, e
Jusufi a.s., edhepse ishte i ri dhe i pamartuar e i varfr, pasi e kishte zemrn e pastr dhe ishte i
lidhur me All-llahun, shptoi nga ajo, dhe ngeli i pastr. 387
T shtojm edhe kt se nj burr sigurisht ka t drejt kur ka nijet t sinqert pr martes, ta
shikoj gruan e tij t ardhshme a i prgjigjet dhe a sht e bukur sipas shijes s tij. Madje kjo gj
sht edhe e urdhruar. Por, duhet t ngel vetm n kufijt e shikimit. Atij nuk i sht hallall t
shtis me nj vajz t panjohur, madje edhe t ngel me t vet, meq nuk ekziston kurrnj
387 Igathetul-lehfan min mesajidish-shejtan v. I fq. 60.

lidhje midis tyre para kurorzimit. Shum vajza t fejuara, pas nj kohe t caktuar shpesh i
ndrrojn meshkujt.
Pejgamberi a.s. shpjegon shum mir nj rregull t mirsjelljes:
Asnj grua nuk duhet tia rrfej vetit e burrit t vet ndonj gruaje tjetr, pasi pr at grua do t
jet sikur ta shikoj at 388
Meq ndonjher, propagimi dhe t mbushurit t mendjes s dikujt, mund t jet m efikas se sa
shikimi me sy.
Mund t vrtetohet se nj lloj fanatizmi i tepruar, sht pengimi i dorshtrngimit midis nj gruaje
dhe nj burrit q jan mahrem! Por, q t besohet se sbjn asnj ndikim dorshtrngimet dhe
puthjet n nndijen ose dije e njeriut, do t jet gj shum naive. Megjithat ka edhe prjashtime.
...Mund t shtohet prej dikujt se ekzistojn edhe puthje t cilat shprehin edhe tjetr gj ve
epshit seksual. Por, numri i puthjeve t ktilla sht shum m i vogl se sa ato q njerzit naiv
shpresojn se krijojn afrsi, meq ndjenjat pr seks jan t vendosura thell brenda jets
shoqrore, me nj forc m t madhe nga ajo hipotez e pambshtetje. 389
Nj gj tjetr q i nxit ndjenjat pr seks, sht zri.
388 Buhari v. VI, fq. 160

389 Mukemmel izdiva fq. 120.

Ngjyra e zrit, arija q merr tingull duke e shqiptuar ve e ve do fjal - ndoshta nuk sht
dukuri e rndsishme por, jashtzakonisht ndikon n tronditje dashurie. 390 Ka fetishizm rreth
tingullit (ndjenjat e tepruara deri n shprehi). Pr shembull, disa thon femrat me z t trash. Ka
shum gra t cilat duke u dashuruar n zrin e ndonj burri, lshojn familjet dhe fmijt dhe ikin
pr ta. 391 Zinaja e veshve sht zri q ngacmon epshet pr marrdhnie seksuale. N Kuranin
Famlart grave t Pejgamberit a.s. u jepet kshill q t mos llastohen n t folur, sepse kjo
mund t bhet shkas q t lakmoj ai q ka smundje n zemr. Ndaj duhet q fjala t shprehet
normalisht. 392 Kjo gj vlen edhe pr grat tjera. 393
Rrfimet e uditshme t ekspertve t psikologjis, flasin se rrapllima e zshme e kmbve nxit
shqetsim seksual. 394 N Kuranin Famlart u urdhrohet grave:
Le t mos krcasin me kmbt e tyre pr t zbuluar fshehtsin nga stolit e tyre... 395
Kjo don t thot, t mos i shfrytzojn tingujt e kmbve pr t qen sa m trheqse. 396
390 Po aty, fq. 27.

391 M. Osman, Tababet-i ruhiye, v. II fq. 334.
392 el-Ahzab, (33): 32.
393 el-Xhessas, Ahkamul-Kuran, v. III fq. 359.
394 M. Osman, Tababet-i ruhiye. v. II fq. 334.

395 En-Nur (24); 31
396 en-Nur (24): 32.

KNGT DHE INSTRUMENTET MUZIKORE
Lejon vall feja kng dhe muzikim me instrumente muzikore? Rreth ksaj shtje ekzistojn
mendime t ndryshme. E para, si shnuam m lart, duke u argtuar ma dajre ditve t bajramit
dhe dasmave, t kndohet ndonj kng, nuk sht mkat. 397 sht ky nj argtim, gzim dhe
emocionim i muslimanve. Kur po kthehej nga nj betej, para Pejgamberit a.s. erdhi nj
shrbtore zezake dhe i tha: O i Drguar i All-llahut, nse t kthen All-llahu xh.sh. nga beteja
shndosh e mir, kam vendosur q ti bij dajres. thua pr kt? E i Drguari i All-llahut i tha:
Nse vrtet ke vendosur, ather bjeri darjes, e nse nuk ke premtuar, sdo t mundesh ti
bijsh. Dhe shrbtorja i ra dajres.398 Nga ky hadith del se sht e lejuar t prdoret dajreja (pa
xhingla), t kndohen marshe dhe kngt tjera nga ngjarjet e rndsishme si jan betejat.
Lidhur me kt tem flet edhe nj hadith tjetr nga i Drguari i All-llahut:
Do t ket njerz t atill nga ummeti im, t cilt do ti bjn hallall zinan, mndafshin, pijet q
shkaktojn gjendje t dehur dhe allgit. 399
Edhepse ka edhe disa hadithe tjera lidhur me kngt, allgit, vrtetohet se ata jan t dobt. 400
397 Hadime, Tarikat-i Muhammediye Serhi Berika, v. II fq. 264-265.

398 Nejlul-evtar, v. VIII fq. 209.
399 Buhari, v. VI fq. 243; Ibn Hazmi mendonte se ky hadith sht munkati. Ajani kt e mohon v. X fq.
92. N Fethul Bari vrtetohet se Ibn - Hazmi ka gabuar.

400 Shevkani Nejlul-evtar, v. VIII fq. 104 dhe vazhdimi. Zejnudin el-Iraki, El-Mugni

Disa kan vrtetuar se kndimi kolektiv sht haram. Edhe Birgivi n veprn e tij Tarikat-i
Muhammedijje e thekson t njjtn gj. Por, ky sht mendim i gabuar. Nuk sht i vogl numri i
ashabve dhe i tabiinve dhe i imamve t medhhebeve, t cilt nuk e quajn haram. Gjithashtu
shejhul Islami i asaj kohe, Ebussuud Efendiu n letrn q ia drgon Birgivit, thot se nuk sht e
vrtet se pr kt tem ekziston ujdi (ixhma), meq ashabt, tabiint dhe imamt e medhhebeve
kt e quanin ose mubah ose mekruh (mubah: kryerja e nj akti q ssht as gjynah as sevap.
Mekruh: pun q llogaritet e shmtuar). 401 Shevkani n librin e tij Nejlul-evtar pas nj shpjegimi
t gjat t argumenteve dhe mendimeve t dy palve, shnon se kjo vazhdon t jet e dyshimt
edhepse nuk sht haram, ndaj njerzit duhet t ruhen nga dgjimi i kngve q veanrisht flasin
pr dashurin dhe gruan. (v. VIII, fq. 109).
Meq vargjet e kndshme poetike, me valle t bukura dhe gjra t ngjashme i interesojn edhe
sufizmit, prkatsit e sufizmit insistojn shum pr kt tem dhe diskutojn shum me ata q
mendojn ndryshe. N misticizm kjo quhet Sema. Imami Suhraverdi n veprn e tij Avariful-
maarif ksaj teme i kushtoi nj vend t posam. 402
Gazaliu n veprn e tij Ihja n nj pjes t madhe t librit lidhur me seman (ritual religjioz i
dervishve) pas theksimit t mendimeve t ulemas, thot se nuk ka asnj argument se semaja
sht haram. Prkundrazi nassi dhe kijasi (nass: argumente nga ajetet n Kuran dhe hadithet; kijas:
metod islamike q nga nj shtje pr t ciln ka tekst decid, analogjikisht nxirret vendimi pr nj
shtje pr t ciln nuk ka nass) vrtetojn se kjo sht mubah nga aspekti fetar. Por njofton se
401 Hadimi, Tarikat-i Muhammediye Serhi Berika v. III fq. 262 dhe vazhdimi.
402 Avariful-maarif fq. 108 - 121.

si haram jan llogaritur instrumentet muzikore, nse ato jan shkaktare pr gjrat q me fen jan
t ndaluara e haram, si sht pija alkoolike. Sipas Gazaliut n pes raste jan haram knga dhe
allgia:
a) T dgjuarit e individve q nuk jan mahrem dhe me zrin e t cilve mund t nxiten ndjenjat
seksuale;
b) allgit, t cilat do t jen shkaktare t harxhimeve t kota dhe shkaprderdhjeve, si dhe
shkaktare t nj pune q sht e ndaluar;
c) Kngt pr prostitucionin, kng q shpifin pr All-llahun dhe pr t Drguarin e Tij si dhe pr
ashabt, ose ato q n mnyr t hapt e prshkruajn gruan;
d) Haram sht edhe t dgjuarit e nj njeriu q sht shum i ri e nn ndikim t egos dhe t
epsheve t tij, e q ato q i thot (kngtari), ojn n sjellje q sht haram;
e) sht e ndaluar nse e harxhon kohn kot s koti, madje edhe nse dgjuesi sht nga populli i
thjesht dhe knga ska ndikim as pozitiv as negativ ndaj tij. 403
Konkluzion: Sipas mendimit tim, ssht me vend t jipen gjykime se knga dhe allgia, (q deri
tani thuhej se jan hallall, mubah, mekruh dhe haram), jan hallall absolut ose haram absolut.
Problemin duhet shikuar n kt mnyr:
403 Ihja, v. II fq. 268

a) Ska kurrfar dmi n organizimin e ndonj argtimi n momentet e knaqshme hallall, n
rastin e ditve fetare, kombtare, dhe festa, si jan pr shembull dasmat, bajramet, luftrat,
shkuarja n haxh etj.
b) Jan kngt e allgit q do t shkaktojn shqetsime seksuale, tubimi i burrave dhe grave q
krijojn kushte q jan haram sipas fes, si jan pija e bixhozi, q ve tjerash na e marrin kohn
dhe pengojn n kryerjen e obligimeve. Shkurt, jan haram t gjitha ato q shkaktojn t kqia
dhe amoralitet.
JETA PRBASHKT
E GRAVE DHE BURRAVE
N moralin Islam nuk lejohet q njerzit e dy gjinive t qndrojn bashk nse nuk jan mahrem.
Nuk lejohet q kta t mbyllen vet n nj dhom. sht theksuar se personi i tret midis atyre q
nuk jan mahrem sht shejtani. 404 N nj hadith thuhet:
Prej sot asnj burr t mos hyj tek gruaja burri i t cils nuk gjendet me t. Po qe e
domosdoshme t hysh, ather le t jet me ty nj ose dy shok. 405

405 Muslim, v. VI fq. 1711, Nevevi v. XIV fq. 155.

N nj tjetr hadith thuhet:
Mashkulli t mos hyj tek grat, burrat e t cilave nuk jan me to, meq shejtani, si gjaku hyn
nn lkurn e njeriut. 406
Ju ofrojm nj shembull pr kujdesin q i jepet ktij parimi n shoqrin islame: Gruaja e
Pejgamberit a.s. Safija shkoi tek i Drguari i All-llahut q ishte i zn me ibadet n xhami. Pas nj
bisede t shkurtr Safija dshiroi t kthehet n shtpi. Pasi ishte nat, i Drguari i All-llahut deshti
ta prcjell. Derisa Pejgamberi a.s. dhe gruaja e tij shkonin rrugs, dy veta nga muslimant ensar,
kaluan me nguti skaj tyre. Pejgamberi a.s. u tha: Mos u ngutni, pran meje sht bija e Hujejit,
Safija (gruaja ime). E ata than: Subhanall-llah! (vall pr ty do t mendojm di t keqe?)
Pejgamberi a.s. shtoi: Shejtani hyn n njeriun si qarkullimi i gjakut. Edhe un u friksova dhe
juve tmos ju ket hyr n zemr.
Nj dit Pejgamberi a.s. ashabit t tij i tha:
Asnj burr t mos ngel sy m sy me nj grua, mahremi i s cils ssht me t. Gruaja t mos
udhtoj pa mahremin e vet. Nj i pranishm e pyeti: -O i Drguar i Zotit, gruaja ime shkoi n
haxh e un u paraqita pr luft. Pejgamberi a.s. e urdhroi: -Ather shko me gruan tnde dhe
bashkarisht kryeni haxhin. 407
406 Et-Taxh, v. II fq. 329.

407 Buhari, v. VI, fq. 159, Muslim v. II fq. 927.

JETA GRUA - BURR
N jetn shoqrore t sotme knaqsia, mjerimi, dshira e flakt pr stoli, veanrisht jeta
qytetare, mbledhjet dhe argtimet, qejfet me pije, n tryezn e bixhozit: gruas i bhet truri vrdall
dhe n kt rrug ndjen nj dobsi... Kto fjal dalin nga vepra Tradhtia autor i s cils sht
nj mjek q i sht rrekur tems Seksi dhe kurora. 408
Shoqria islame ssht shoqri ku nuk takohet asnj grua n vendet publike, si sht rruga,
tregu... sht gj normale se gruaja do t del n rrug, do t shkoj n treg q t kryej punt e
veta, pr nevojat e veta, madje edhe pr rekreim. Por nuk sht ajo shoqri islame ku gruaja dhe
burri pa kurrfar kushtesh dhe nevoje gjenden njri pran tjetrit intimisht t przier.
Bile edhe ata shkenctar t seksologjis dhe ata shkrimtar t cilt nuk i marrin parasysh rregullat
morale dhe fetare, si dhe parimet shpirtrore, thon se n afrsin e dy gjinive ekzistjn ca parime
dhe rregulla. Psh. flerti. N leksikone, flerti definohet kshtu: Dashuri midis dy palve pa shkuar larg
n t. N librat e seksologjis e njjta gj shprehet kshtu: Nj marrveshje e sinqert midis femrs dhe
maskullit n kufinjt t edukats q do t dashurohen dhe do ta ngazllejn njri tjetrin dhe t provojn se a do t
vazhdoj ky ngazllim dhe argtim. Nse kto definicione shprehin sinqeritetin, ather na
imponohet nj pyetje: Cili do ti kontrolloj kta t rinj q dashurohen dhe gjejn knaqsi dhe
ngazllim ndaj njri tjetrit, q t mos e teprojn deri sa jan n lidhje dashurie e t mos i tejkalojn
kufijt? Vall vet ata do ta kontrollojn derdhjen e ujit t knaqsive fizike, kur digjen n flakn e
dshirave seksuale? Kt e demanton (prgnjeshtron) vet natyra e njeriut, e mbi t gjitha
408 Dr. Cemal Zeki nal, Evlilik ve Mahremyetleri, fq. 294.

realiteti dhe praksa e sotme. Nse ekziston sinqeritet n mendimet e prkrahsve t flertit, feja
Islame nuk e lejon kt marrzi, nuk e lejon as hipokrizin dhe gnjeshtrn.
Mund t ket dobi nga shoqrimi midis femrs dhe mashkullit. N fardo sistemi qoft, nuk
sht e thn t mos ket dobi nga ky shoqrim. Vehen n peshoj punt se cilat jan t
dobishme e cilat jo. Cila an t peshoj, pr at an jepet gjykimi. Po u pyet vjedhsi, ai do t
thoshte - ska gj m t dobishme se vjedhja.
Theksohen dy dobi nga shoqrimi i meshkujve dhe femrave:
1. Ky shoqrim gruas i sjell dituri, prvoj dhe sprov. Dituria pr jetn nuk fitohet n shkoll
por n vet jetn. Kjo mund t arrihet n nj jet t prbashkt midis gjinive. E burri do t
msoj pr sjelljet e mira dhe gjentile si dhe pr bukurit e ktij shoqrimi.
2. Nj shoqim i ktill midis dy gjinive do t nxis krshrin e cila epshet e dshirat e palve do
ti zbus, e kshtu do t bhet edhe edukimi seksual e nga ana tjetr do t zvoglohet
prostitucioni.
Por, nj shoqrim i ktill nuk do ti jap gruas dituri t mjaftueshme. Detyra e gruas sht q ajo
t jet nn. E kjo gj nuk msohet nga mashkulli. Progresi perndimor n planin material
vyshket pr shkak t shoqrimit t burrave me gra. Dhe, nse pajtohemi se shoqrimi i gjinive ka
kontribuar n dika, dmet jan shum m t mdha: degjenerimi n planin moral, rritja e
kriminaliteteve t ndryshme.
Nuk mund t pranohet as ajo se jeta e przier zvoglon krshrin midis gjinive, as ajo se
prostitucioni do t zhduket. Przierja nuk zvoglon entuziazmin. Sikur tishte ashtu, burri nuk do

t duhej t hynte n marrdhnie me gruan e vet pas martess. Gruaja sado q do t shoqrohet
me burra, do ti rritet epshi dhe fillon t harxhoj pr veshmbathje dhe pr gjra luksoze. E kjo
sht nj goditje financiare. Vendet e Evrops, ku m s shumti praktikohet jeta e przier midis
femrave dhe meshkujve, jan vende ku m s shumti sht i zhvilluar prostitucioni. Nse
przierja me gra, meshkujve u sjell njfar ftohje, njfar neverie, edhe kjo nuk sht gj e
lavdishme. Mospasje t njfar tendence, ndjenje ndaj femrs, don t thot feminizim i tij, rnia
ose asgjsimi i burrris s tij. Kuptohet, edhe kjo nuk sht gj e dshirueshme.
MODA
N besimin islam shndetit i jepet rndsi e merituar. Gjrat q jan t dmshme pr shndetin
(pija, bixhozi etj) n Islam ndalohen.
All-llahu i krijoi njerzit n dy gjini, femra dhe meshkuj. Forma e trupit t tyre ndryshon. N
Islam sht i ndaluar mashkullarizimi i femrs dhe feminizimi i mashkullit, ose gjasimi meshkujve
femrave dhe anasjelltas si me imitimin n t folurit dhe sjelljet e gjinis s kundrt, ashtu edhe
nprmjet t ndryshimeve t organeve trupore, madje edhe veshmbathjes. sht kjo humbje e
personalitetit, rnie e moralit dhe smundje shpirtrore. Ibn Abbasi thot kshtu: Pejgamberi a.s.
i mallkoi ata njerz q tentojn tu gjasojn grave, ose ato gra q tentojn tu gjasojn burrave, dhe
thot: Largoni nga shtpit tuaja! Ai vet e shporri filanin, dhe Umeri e largoi filanen (nga Med-

ina).409 Para t Drguarit a.s. e solln nj njeri q kishte vn kan (ngjyr) n duar e kmb. Kur
ai e pyeti: sht kjo? ky u prgjegj se dshiron tu gjasoj grave. Pejgamberi a.s. lshoi urdhr ta
shporrin n Nak. E pyeti ashabi: O i Drguar i All-llahut, a ta vrasim? Pejgamberi a.s. i tha: M
sht ndaluar ti vras ata q falen.
Profesori Mazhar Osman thot kshtu:
Pr mua sht leksion histerie i pakohshm grimi i nj voglushje t bukur si kukull, t lyerit e
buzve t saj, fytyrs dhe syve t saj, stolisja e gishtave dhe e veshve me xhingla. Gjithashtu
veshja e vashave t vogla me petka meshkujsh dhe prpjekja q tek ajo t mbij narcizmi dhe
safizmi (narcizmi: t dashuruarit n vetvete - vetplqim, ndrsa safizmi - t ushtruarit e
dashuris midis dy femrave). Bredhjet dhe jeta e fmijve duhet t jen t drejtuara me nj
menuri.
Sipas shnimeve t Neveviut, floku i huaj nuk i vehet njeriut, meq pjest e trupit duhet t
respektohen. Ato sduhet t shfrytzohen por, futen nn tok. 410 Nse dikush dshiron t stoliset
me qime kafshsh, qimet duhet t pastrohen para se t vehen, po qe e mundur kjo gj dhe po e
dshiroi kt gj burri. 411 Me lejen e burrit sht e lejuar podra pr fytyr dhe kana pr duar. 412
Pasi me kto nuk bhet asnj ndryshim n organet e trupit edhe kjo gj bhet pr burrin e vet e jo
pr marrdhnie t palejueshme me dik tjetr. Nuk sht mkat q gruaja t prdor kann dhe
409 Buhari, Nejlul-evtar, v. VI, fq. 205.

410 Buhari, Muslim v. III fq. 1676.
411 Buhari, Muslim v. III fq. 1678.
412 Muslim Serhi Nevevi, v. XIV< fq. 103-104.

parfumin, por vetm pr burrin e vet. Lidhur me kt bn fjal nj hadith nga Aisheja r.a. 413 Por,
gjithsesi parfumi sht i ndaluar pr grat q duan t dalin jasht. Dihet mir efekti i parfumit n
marrdhniet seksuale. Pejgamberi a.s. thot:
Secili sy bn zina. Kshtu sht zina edhe parfumi i gruas q t kaloj pran burrave. 414
Midis burimeve t perversioneve seksuale, pr t cilat psikiatrt bjn hulumtime t gjata,
traditat dhe zakonet, edukata, dhe, me nj fjal, moda, z vend t rndsishm. 415
Ta prfundojm kt tem me nj hadith t Pejgamberit a.s.:
Jan dy kategori t banorve t Xhehennemit: ata q do t ken n dor kamxhikun si bisht lope,
dhe me t rrahin popullin; dhe grat me gjymtyr t zhveshura (ato q duke i mbuluar pjest
jotrheqse t trupit, i zbulojn pjest trheqse, ose ato q bartin petk t tejdukshm, ku duket
ngjyra e lkurs s tyre) e shkojn duke i thyer gjymtyrt me lazdrim dhe me kok t rregulluar si
413 Nejlul-evtar, v. VI fq. 205.

414 Mishkatul-mesabih, v. II f. 324.
415 Tababet-i ruhiye v. II, fq. 3324. Po i prcjellim fjalt e Mazhar Osmanit lidhur me perversionet seksuale
dhe modn, (v. II fq. 344-345):

Mustaku dhe mjekrra pr burrin jan stolia m e madhe. Por tani, thua se asnj grua nuk don burr me mjekrr.
Grat q para 30 vjetve ishin si t marra pas mustaqeve t gjata dhe t trasha. Sot ato m shum i dshirojn mustaqet e
prera, si ndonj fr. Bile m shum i dshirojn burrat pa mustaqe. Para 30 vjetsh, sikur t pinte duhan nj grua ose t
prtypte amakz, do t thonin se kjo sht gj e pakrypshme, ndrsa sot, grat mbajn pako n parzma. Ato i kan
gishtat e zverdhur nga nikotina, kundrmojn er t fort duhani t przier me er t amakzit. Ato mendojn se me
kt do t jen m trheqse. E, shum burra edhe e prkrahin kt mod t artur...

deve Horosani. Kto nuk mund t hyjn n Xhennet dhe as q mund ta nuhasin ern e
Xhennetit. E aroma e Xhennetit ndihet aq larg. 416
IV.
DNIMI PR ZINAN
N t drejtn e egjiptasve t vjetr, zinaja sht pranuar si sulm kundr t drejtave tjetrit dhe t
moralit shoqror. Burrit q bnte zina i shkurtohej organi gjenital e gruas pr t njjtn gj i
prehej hunda. 417
N t drejtn babilonase, gruaja e martuar q kapej n zina dnohej me vdekje dhe s bashku me
bashkfajsin hidhej n uj. Mund t shptonin nse burrit t kapur n zina ia falte sundimtari
ndrsa gruas bashkshorti. (Ligji i Hamurabit, neni 129). Me kt ligj njeriu q me dhun ia me-
rrte virgjinitetin femrs, dnohej me vdekje (Neni 130). Gruaja q nuk kapet n flagranc, e
paditet nga ana e burrit, do t shptoj duke u betuar. Nse kurdiset akuza nga nj person tjetr,
gruaja drgohet n testim, n lum. (Neni 131, 132). Prostitucioni midis farefisit t ngusht dhe
416 Muslim, v. III fq. 1680.

417 M. Esad, Tarih-i ilm-i hukuk, fq. 49.

mahremve dnohej me internim, hedhje n zjarr ose n uj me duar t lidhura. (Neni 153, 155-
156) 418
sht prshkruar gjendja e nj gruaje q u nda nga burri pr shkak t zinas, n dokumentet e s
drejts babilonase, me an t ligjit t Hamurabit: Duke ia vn nj nishan n gjoks, burri e
shporrte nga shtpia. Dhe kurr m nuk do ta pranoj n shtpi si grua t veten. E vetmuar do t
bredh npr rrug t qytetit dhe do ti dorzohet zinas. Gjykatsi do ta detyroj t qndroj n
shi dhe ta kafshojn gjarpinjt. Prindt nuk do ta njohin si t veten. Dnimi i shqiptuar kurr nuk
do ti falet. 419
N Kin sjelljet kundr edukats s prgjithshme dhe moralit dnoheshin me sterilizimin e burrit
(tredhje). Dnimi pr prdhunim ishte prerja e kmbve. 420
N t drejtn mongoleze, n fillim, sulmi kundr nderit t gruas s martuar, dnohej me vdekje.
Por, m von pr zina, bhej dhurimi i nj kalit nga burri q ka br zina burrit t vrtet, e m
pastaj edhe falja e nnt krer kafsh gjykatsit dhe puna qtsohej. 421
Edhe tek japonezt dnimi pr zina ishte vdekja. 422
418 Po aty, fq. 73, 75.

419 Po aty, fq. 88.
420 Po aty, fq. 93.
421 Po aty, fq. 121, 123, 128.
422 Po aty, fq. 105.

Sipas t drejts brahmane, zinaja dnohej vetm me gjob n t holla. 423 Por, sipas manu ligjeve
dnimi pr prostitucion ishte internimi. Gjithashtu ishte e ndaluar ti shikosh grat n vende t
fshehura, drgesa e dhuratave, t prekurit me dor. Gruaja q kryente zina u hidhej qenve ta
coptojn, ndrsa burri, pr zina hidhej n zjarr. 424 Sipas institucioneve t Narads sishte haram q
mashkulli t ket marrdhnie me femrn e pamartuar. Por, zinaja me nj grua t rangut m t
lart dnohej me vdekje. 425
DNIMI PR ZINA SIPAS BIBLS

N Dhiatn e Vjetr: Nj djal beqar po fjeti me dhun me nj vajz t pamartuar, do t jet i
obliguar t pagoj 50 mithkal argjend. (1 mithkal: 4, 8 gram). Vajzn do t jet i detyruar ta
marr pr grua dhe gjat tr jets nuk mund t ndahet nga ajo. 426 Por, nse babai i vajzs nuk
dshiron ta jap pr t, brsi i zinas do t pagoj sipas mehrit t virgjrve. 427 E, po bri dikush
zina me t bijn e nj kleriku do t dnohet me vdekje, e vajza hidhet n zjarr, me qllim q t
423 Po aty, fq. 145, 161.

424 Po aty, fq. 157.
425 Po aty, fq. 166.
426 Libri i Ligjit t Prtrir, 22/28-29.
427 Libri i Daljes, 22/16-17.

ruhen traditat fetare. 428 Nse nj burr bn zina me nj grua t martuar, do t dnohet n qendr
t qytetit duke u goditur me gur. Nse mashkulli kt e ka br me dhun, ai vritet e gruaja nuk
preket. 429 Edhe hebrenjt, prskaj ktyre normave t qarta, hoqn dor ti praktikojn kto
dnime, madje kt e filluan nj shekull para ers s re. 430
N krishterizm: Hebrenjt solln nj prostitute para Iss a.s. dhe krkuan t gjykohet. Qllimi i
tyre ishte q Isn a.s. ta vn n situat t vshtir: Po t vndos ai q at grua ta mbysin duke e
goditur me gur, t thon: Po dshiruat ta pranoni fen e Iss, t gjithve do t na vrasin me gur.
E nse nuk vendos ai ta vrasin me gur, ksaj radhe do t thon: Isa jep gjykime kundr punve
t shtruara mir n librin ton. Nj lloj i ktill i intrigave (fitneve) del nga marifetllqet e tyre. Isa
a.s. nuk ishte as gjykats zyrtar, as i autorizuar t shqiptoj dnime. Ndaj nuk dha gjykim pr
dnim me vrasje me gur dhe, ja, t krishtert nxorrn gjykimin se: Zinaja e t pamartuarve sht
mkat por, ata smund t dnohen. Nse njra ndr dy palt n zina sht e martuar, ky bn faj
pr prishjen e betimit. Ndrsa dnimi sht krkes, pr ndarje prej pals tjetr para gjyqit. Madje
bashkshorti mund t krkoj dmshprblim nga personi q ka br zina me gruan e tij. Por nj
gjykim i ktill nuk funksionon, pr shkak se sipas ligjeve krishtere asnjra nga palt nuk mund t
kurorzohet deri n fund t jets. 431
428 A. Cohen, Everymans Tolmud, fq. 319; Mevdudi, Tefsiru suretin- Nur, fq. 40
429 Libri i Ligjit t Prtrir, 22/22-25
430 Tefsiru suretin Nur fq. 43
431 Po aty fq 44-45 Arma an fq. 689.

ZINAJA NGA ASPEKTI I ISLAMIT
Pr peshn dhe mkatin e madh t zinas n Islam, ti theksojm fjalt e Pejgamberit a.s.:
O ummeti im, nuk ekziston askush q hidhrohet m shum se All-llahu kur Ai shikon robin e
vet duke br zina, qoft grua ose burr. O ummeti im, ta kishit ditur ju at q e di un, me siguri
do t qeshnit pak e do t qanit shum. 432
Sipas t drejts islame, zinaja, nuk sht vetm shtje personale por edhe problem shoqror, pasi
sht n lidhje me ekzistimin dhe shptimin e shoqris islame n prgjithsi. Lejimi i zinas do t
oj kah zgjerimi i amoralitetit e ky on kah shkatrrimi i familjes e me t edhe kah shkatrrimi i
shoqris. Por, Islami deri n shkalln e fundit e respekton dhe synon ekzistimin dhe
vazhdimsin e shoqris islame me marrdhnie t forta. 433
T FAJSUARIT PR ZINA
Sa sht kundr dinjitetit dhe krenaris njerzore zinaja, kuptojm edhe nga dnimi n t drejtn
islame. N Islam, sht njri nga mkatet m t mdha fajsimi i nj gruaje t ndershme pr zina.
N Kuranin Famlart thuhet:
432 Buhari, v. VI. fq. 156.

433 Et-Teshriul-xhinai, v. II fq. 347.

Vrtet ata q akuzojn grat e ndershme, besimtare t pafajshme, jan t mallkuar n kt bot
dhe n botn tjetr dhe ata i pret nj dnim i madh. 434
Pejgamberi a.s. njrin ndr shtat mkatet m t mdha q mund ta shkatrrojn njeriun e
llogariste shpifjen kundr nj gruaje besimtare, q sht e ndershme dhe nuk din asgj pr t
keqen. 435
Dnimi pr at q shpif pr zina, sht 80 shkopinj dhe mospranimi i dshmis s tij deri n
fund t jets. 436 Nse bashkshortt akuzojn njri tjetrin pr zina dhe nse nuk mund ta
vrtetojn at, gjykatsi do t vendos pr ndarjen e tyre dhe do ti shkurorzoj. 437 Kjo quhet
lian. Nse nuk kryhet ndarja, ata e meritojn dnimin e barabart. 438 T njjtin dnim e merr
edhe ai q akuzon nj musliman pr homoseksualizm dhe marrdhnie me kafsht. 439 Nuk ka
dnim t ktill nse akuzohet ndonj musliman pr ateizm, pasi sht e mundur t
prgnjeshtrohet nj akuz e ktill dhe t argumentohet se njeriu sht i pafajshm. Leht do t
kuptohet shtja kur t kryhen obligimet q krkon Islami. Por akuza pr zina, nuk sht ashtu.
434 en-Nur (24): 33

435 Buhari, Muslim v. I fq. 92
436 en-Nur (24): 4
437 en-Nur (24): 6, 9
438 Ibnul-Humam, Fethul-kadir, v. IV fq. 202; el-Meverdi,

El-Ahkamus-sultanijje fq. 230.
439 El-Ahkamus-sultanijje fq. 230.

Do ta njollos njeriun, do tia prek dinjitetin. Personi i akuzuar shum vshtir mund t jap
argumente pafajsie.
DNIMI PR KRYERJEN E ZINAS

N t drejtn islame dnimi pr kryerjen e zinas pr t pamartuarit sht njqind shkopinj.
Laviren dhe lavirin ti rrihni, secilin prej tyre me njqind shkopinj dhe n zbatimin e Urdhrave
t All-llahut mos u tregoni zemrbut ndaj fajtorve, nse jeni t atill q i besoni All-llahut dhe
bots amshuese. E gjat zbatimit t ekzekutimit t denimit le t jen t pranishm nj numr
besimtarsh. 440
Pos ksaj gjykatsi mundet, nse e gjen t nevojshme, tu jap nj vjet burg ose internim. Sipas
malikijve, shafiijve dhe hanbelijve, gjykatsi sht i detyruar t ekzekutoj dnimin e ktill. 441
Dnimi pr zina i t martuarve sht vrasja me gur. Kshtu ka urdhruar dhe ka praktikuar
Pejgamberi a.s. Umeri thot se ky dnim sht konstituuar me Kuran dhe sunnet. 442 Zina sht
edhe akti i t paguarit t nj gruaje q t bj kontakt seksual. Nse ai sht i pamartuar dnohet
440 en-Nur (24): 2

441 Et-teshriul xhinai v. II fq. 380.
442 Buhari, Muslim, v. III, fq. 1326.

me njqind shkopinj, e nse sht i martuar do t dnohet me vrasje me gur. T njjtin dnim e
meritojn mahremt q bjn zina me pjestare t farefisnis, afrsis s gjakut dhe qumshtit. 443
Por t vrtetuarit e zinas dhe praktimi i ktyre ndshkimeve nuk sht pun e leht. Nse bjm
nj analiz sadopak t vogl, do tu jipet prgjigje atyre q mendojn se ky dnim sht i rnd.
Zinaja sht t hyrit n marrdhnie t dy personave q sjan t kurorzuar. Kjo gj
argumentohet n dy mnyra:
a) Me dshmi t katr burrave dshmitar. Ata duhet ta ken par vet personalisht aktin e zinas.
M pastaj, ata duhet t disponojn cilsi - duhet t jen t drejt dhe t ndershm. Nse jan m
pak se katr persona, ose nuk i posedojn cilsit q u prmendn m lart, ather akti i zinas
nuk do t vrtetohet. Ather, ata q kan ardhur t dshmojn, trajtohen si shpifs dhe dnohen
pr gnjeshtr. Nse katr personat para se t dshmojn pr aktin e zinas trhiqen, do t
psojn dnim me nga tetdhjet shkopinj, ndrsa i akuzuari do t lirohet.
b) Pranimi i vet t akuzuarit, mentalisht t shndosh, n katr vende t ndryshme, se ka br
zina, gjykatsi gjithnj do t mohoj, do ta mbroj me fjalt: gabon, ndoshta ke qen n ndrr,
akti i zinas nuk sht real... Kt (person) do ta analizoj veanrisht nga aspekti i mendjes dhe
memorjes. Por nse ai ende insiston ta pranoj, gjykatsi do t kumtoj vendimin. Por, nse ky q
vetpranoi, pendohet, para ose gjat ekzekutimit t dnimit, ai megjithat do t lirohet. Kur
ndshkohet dikush pr zina me dshmin e katr dshmitarve, me vrasje me gur, gurt e par
do ti hedhin vet dshmitart. Nse dikush nga ata nuk e kryen kt obligim, ndshkimi n kt
443 Ibnul-Humam, Fethul-kadir, v. IV fq. 149-150.

mnyr nuk do t ekzekutohet. Nga ky shpjegim kuptohet se n praks sht vshtir dhe shum
rrall mund t vrtetohet akti i zinas dhe fajtort t dnohen me dnimin e merituar n kt
bot. N t drejtn islame duke i shfrytzuar t gjitha rastet dhe motivet shkohet kah ajo q ti
iket dnimit. Pejgamberi a.s. thot:
Largoni muslimant nga dnimet dhe kufizimet sa t mundeni. Po pati mundsi pr shptim,
lironi t akuzuarit. Me siguri sht shum m e dobishme q gjykatsi t gaboj duke falur se sa
duke dnuar. 444
Kjo don t thot se n t drejtn islame e dhna pr aktin e zinas, para s gjithash e tregon
prgjegjsin pr kt gj. Ekzekutimi i dnimit ka karakterin edukues, t ruajtjes s moralit
publik etj. 445 T theksohet edhe kjo se gjykatsi, gruas dhe burrit, q sht vrtetuar se ishin n
marrdhnie imorale, nse bhet fjal pr pun imorale q nuk jan zina n plotkuptimin e fjals,
mund t caktoj dnim prkats, me kusht q ai dnim t jet proporcional me veprn, m i vogl
sesa dnimi pr zina (tadhir). Mirpo mos ekzekutimi pr zina, pasi nuk vrtetohet, nuk e shpton
fajtorin nga prgjegjsia shpirtrore.

445 Sipas shnimeve historike ky dnim sht ekzekutuar vetm n kohn e perandoris Osmane, nn
sundimin e Mehmedit t Katrt kur nj burr hebre dhe nj grua u vran me gur (Evlilik ve
Mahremiyetleri) fq. 302.

MARTIRT E URDHRAVE
T ALL-LLAHUT
Edhepse ekzistojn dnime kaq t rrepta pr zina, kishte edhe nga edhe burra besimtar q, duke
ardhur tek Pejgamberi a.s., rrfyen zinan e vet duke insistuar n t, q i Drguari ta pranoj dhe
t bj ekzekutimin pr zina. Kta u ndshkuan me vdekje dhe u bn martir t urdhrave t All-
llahut.
Ebu Hurejre dhe nj ashab tjetr thon: Nj dit tek Pejgamberi a.s. erdhi nj njeri nga fisi
Eslemi me emrin Mais dhe tha:
-O i Drguar i Zotit, m pastro! Pejgamberi a.s. i tha:
-Medet sa dm! Kthehu n shtpi dhe lutju All-llahut pr falje dhe pendim. Pas nj kohe ky
prsri erdhi. I tha t njjtat fjal, e i Drguari i All-llahut i dha t njjtn prgjigje. Dhe, kur kjo u
prsrit pr t katrtn her, i Drguari i All-llahut e pyeti:
-Pr ka t t pastroj? Ai i tha:
-Pr zina. (Ai kishte br zina me nj robresh.) M pastaj Pejgamberi a.s. i pyeti fqinjt dhe fisin
e Maisit:
-sht ai i marr ose normal? Ata i than se sht njeri i mir dhe i menur. Ather Muhammedi
a.s. e pyeti Maisin:
-Ndoshta at q ke br ska qen akt zinaje? Mos po gabon? E ky u prgjegj:

-Epshi im i poshtr e bri kt akt. Dhe, kur shtoi se ishte n kuror, i Drguari i All-llahut
urdhroi ta vrasin me gur, e urdhri i tij u realizua. Populli q mori pjes n kt ekzekutim u
nda n dy pjes: Njra pjes thoshte: mkati e mbuloi. Maisi u rrzua. Pjesa tjetr thoshte: Nuk
mund t ket pendim m t madh se sa q ishte pendimi i tij. Erdhi vet tek Pejgamberi a.s. dhe
krkoi t ndshkohet me vdekje. Pas dy-tri ditve i Drguari a.s. erdhi tek ashabt, i prshndeti,
u ul dhe u tha:
-Lutuni pr faljen e Maisit!; e ata than,
-All-llahu le ta fal Maisin; i Drguari i All-llahut shtoi:
-Ai aq shum u pendua, sa q po t ndahej ai pendim i tij n nj popull, t gjithve do tu
mjaftonte, madje edhe do t tepronte. 446
Pas nj kohe erdhi nj grua nga fisi Xhuhejne dhe t Drguarit a.s. i tha:
-O i Drguar i Zotit, m pastro! Pejgamberi a.s. i tha:
-Shko n shtpi dhe lutju All-llahut pr falje dhe pendohu. T nesrmen ajo erdhi prsri dhe
shtoi:
-O i Drguar i All-llahut, ndoshta ti po m largon si e largove Maisin. Pr Zotin un jam
shtatzane (si rezultat i zinas). Pejgamberi a.s. e urdhroi:
446 Buhari, Muslim, v. II fq. 1318 dhe vazhdimi.

-Ather t shkosh e ta lindsh fmijn! Pas nj kohe e njjta grua erdhi me nj fmij n dor
dhe Pejgamberit a.s. i tha:
-Ja, e linda. Ksaj rradhe Pejgamberi a.s. e urdhroi kshtu:
-Shko dhe ushqeje derisa t mos e ndrprej qumshtin! Kur erdhi prsri, Pejgamberit a.s. i tha:
-O Pejgamber i All-llahut! E prfundova t ushqyerit e fmijs me qumsht. Tani ai ushqehet me
lnd ushqimore (Ia tregon copn e buks). I Drguari i All-llahut ia dorzoi fmijn nj ensarit
dhe urdhroi q gruaja t dnohet me vdekje. Kur prfundoi ekzekutimi i dnimit me vdekje ai
personalisht ia fali namazin e xhenazes. Umeri i tha:
-O i Drguar i Zotit, ajo bri zina. Si mundet tia falish xhenazen? E Pejgamberi a.s. i tha:
-Ajo u pendua aq shum sa q sikur t ndahej ai pendim n shtatdhjet njerz nga Medina, do t
tepronte. O Umer, a mund t gjesh dika m t vlefshme nga pendimi i nj gruaje, e cila e flijoi
jetn e vet pr All-llahun? 447
447 Muslim, v. III, fq. 1322 dh vazhdimi.

PROSTITUCIONI MIDIS NJERZVE NGA E NJJTA GJINI
HOMOSEKSUALIZMI
Ata njerz q krkojn knaqsi seksuale nga e njjta gjini q sht knaqsi e marr, bjn
amoralitet t ndyt. N Kuranin Famlart shpallet se Luti a.s. i ka thn fisit t vet q bnte kt
turpsi:
Bni nj gj t shmtuar q, asnj popull i bots nuk e bri para jush. Vrtet, ju t shtyer nga
epshet, u afroheni burrave duke i braktisur grat. Po, ju jeni popull i shfrenuar. 448
N nj ajet prmendet populli i Lutit si popull q bn nj pun t ndyt e t shfrenuar. 449
Hazreti Pejgamberi a.s. n nj hadith thot:
I mallkuar sht secili q bn punn e popullit t Lutit.
N hadith tjetr thuhet:
Kur ti takoni ata t shmtuar q bjn homoseksualizm, edhe ata q bjn, edhe atyre q u
bjn pun t flliqura mbytni. 450
448 el-Araf (7): 80-81

449 el-Enbija (21): 74
450 Mishkatul-mesabih, v. II fq. 296, 294.

Bhet nj flliqsir me qllim prpjekjeje q bota t pranoj dika se gjoja sht natyrale t
bhet nj dashuri e ktill, q sht shum larg nga shumzimi natyral njerzor. Hirschveld, njeri
q fitoi reputacion t madh n lmin e hulumtimit t marrdhnieve amorale, n monografin me
titull T poshtrit e Berlinit, edhepse vrtetoi se kta jan njerz t smur dhe shumica jan
shpirtrisht t krijuar me dy gjini, vrtetoi se secili rast nuk mund t mirret si smundje. 451
Sipas mendimit t prbashkt t dijetarve islamik, homoseksualizmi sht haram. Ky sht njri
ndr mkatet e mdhaja. Sipas Imam Malikut, Shafiut dhe Ahmed Ibn Hanbelit si dhe Imamit
Muhammed nga hanefijt dhe Ebu Jusufit, homoseksualizmi dnohet si zina. Sipas disave, aktert
e homoseksualizmit pa marr parasysh se jan t pamartuar ose t martuar, rregullisht dnohen
me vdekje. Sipas Imami Azamit, nse aktert e kan br shprehi kt pun, dnohen me vdekje.
Nse nuk e kan br shprehi do t dnohen me nj dnim q do ta caktoj gjykatsi. Por,
mendimi i grupit t par sht m i argumentuar. 452
SAFIZMI
Nj ndr perversionet seksuale jan edhe marrdhniet e gruas me gruan. Grat q bjn safizm,
dnohen me dnim prkats. Atyre nuk u jipet dnim zinaje. 453 Pejgamberi a.s. ka kshilluar q
451 Dr. M. Osman, Tababeti-Ruhiye v. II fq. 361.

452 Ibnul-Humam, Fethul-kadir, v. IV fq. 150.
453 Po aty, v. IV fq. 150.

njeriu normal t ruhet nga homoseksualizmi dhe safizmi, gjra kto q jan kundr natyrs s
njeriut dhe si gjra t ndyta. Pejgamberi a.s. porosit q burri t mos ia shikoj organet seksuale
burrit tjetr, por as gruaja t mos ia shikoj organet seksuale gruas tjetr. Q t mos gjenden nn
nj mbuloj burri me burrin dhe gruaja me gruan. 454
MARRDHNIET ME KAFSH
Edhe marrdhniet me kafsh jan jonatyrore, haram. Pejgamberi a.s. thot:
Vritni njeriun q bn marrdhnie me kafsht. Eliminoni edhe kafshn. 455
Si ekziston nj grup juristsh q marrin parasysh t gjitha argumentet pr kt shtje q e
dnojn kt akt, ekziston edhe grupi tjetr q thuan se gjykatsi duhet t caktoj dnim m t
vogl sesa ai pr zina. 456 fardo t jet dnimi n kt bot, ska dyshim se marrdhniet me
kafsh jan haram sipas fes, dhe jan gj shum e shmtuar sipas moralit. 457
454 Muslim v. fq. 266.

456 Nejlul-evtar, v. VII fq. 125; el-Maverdi, El-Ahkamus-sultanijje, fq. 224.
457 Tek disa njerz, natyra e smur e tyre, sht inicuar kah kafsht. Si t till ata i zgjedhin shpeshher
kafsht m t vogla. Nuk jan t rralla grat dashnor t s cilave jan nj duzin kudrash ose macash.
Grat romake bnin marrdhnie seksuale me gjarprin, me arushet dhe aligatort. Hebrenjt llogaritnin

PJESA E DYT
POZITA SOCIALE E GRUAS
I.
DSHMIA DHE GRUAJA
O ju q besuat, vazhdimisht t jeni dshmues t drejt pr hir t All-llahut edhe nse sht
kundr (interesit) vetvehtes suaj, kundr prindrve ose kundr t afrmve, le t jet ai (pr t cilin
dshmohet) pasanik ose varfnjak, pse All-llahu di m mir pr ta...
Kurani Famlart, (4): 135
RNDSIA E DSHMIS
N t drejtn islame, dshmia sht mjeti kryesor i argumentimit. Varsisht nga dshmia e dy ose
katr dshmitarve, prcaktohen t drejtat m t mdha t robrve t All-llahut, dhe sillen dnime
m t mdha deri n vdekje. Nj dit, para t Drguarit a.s. ashabt nxorrn nj xhenaze. T
pranishmit nga ashabt e lavdruan t vdekurin, ndrsa Pejgamberi a.s. tha:
se sht pun e grditshme t bsh marrdhnie me kafsht. Ata i digjnin edhe njerzit edhe kafsht kur
i kapnin n flagranc. (Tababeti-ruhiye, v. II, fq. 411)

-Atij i sht caktuar Xhenneti; - pas nj kohe t caktuar kaloi nj grup me nj xhenaze tjetr,
ashabt e kritikuan t vdekurin. Pejgamberi a.s. tha:
-Atij i sht caktuar Xhehennemi. -Kur e pyetn ashabt pr arsye, morn kt prgjigje:
-Besimtart jan dshmitar t All-llahut n siprfaqen e toks.
Nj gj e ngjashme ndodhi edhe n prani t Umerit r.a.
N Kuranin Famlart sht theksuar largimi i njerzve nga adhurimi idhujve dhe ruajtja nga
dshmia e rrejshme. Nj her Pejgamberi a.s. rrinte me ashabt dhe i pyeti tri her:
-A dshironi tju njohtoj me mkatin m t madh?; ata i than: -Urdhro. Ai filloi t numroj:
-Shirku (t adhuruarit e tjetrkujt pos All-llahut) dhe kundrshtimet q i bhen babait dhe nns.
Pas ksaj Pejgamberi a.s. duke u drejtuar n vend, prsriti tri her: -Keni kujdes, sht edhe nj -
dshmia e rrejshme. Keni kujdes, sht edhe nj - dshmia e rrejshme. Keni kujdes, sht edhe
nj - dshmia e rrejshme. Kshtu tha i shqetsuar dhe n mnyr krcnuese, ashabt, duke u
uditur, u lutn vetm t qetsohej ai.
Dshmia, q z vend t rndsishm n ndarjen e drejtsis, luan rol t madh edhe n sistemin e
vjetr juridik edhe n at t ri. N drejtsin e vjetr egjiptase, pr dshmi t rrejshme, dnimi
ishte pas prerjes s duarve, ekzekutimi me vdekje. Ky dnim pr dshmi t rrejshme, bhet vetm
e vetm pr realizimin e drejtsis. Pr kt shkak, n drejtsin islame, q t vazhdoj dshmia,
krkohen ca kushte nga dshmitari. Kushti m i rndsishm quhet el-adlu. N Kuran

urdhrohet q dshmitart t ken drejtsi. sht adl ose t kesh drejtsi? Umeri thot
kshtu:
N kohn e t Drguarit a.s. gjendja e njerzve vlersohej me vahj (shpallje). E tani (pas
prfundimit t shpalljes) sht ndrprer kjo. Tani i gjykojm sipas sjelljeve t jashme.
N librat e drejtsis islame, e drejta e dshmitarit shpjegohet kshtu: Njeriu t ket m tepr an
t mira se sa t kqia, kjo don t thot se ai duhet t ruhet nga mkatet e mdha e t mos bjer n
mkate t vogla shpesh. Gjykatsi sht i thirrur ti studjoj sjelljet e dshmitarve.
DSHMIA E GRUAS
N drejtsin islame dshmia e grave bhet rreth shtjeve ku burrat nuk jan kompetent. Si pr
shembull, virgjria e lindja. Sipas hanefijve prve haddit dhe kisasit t gjitha t drejtat dhe
kontratat tjera, n proceset gjyqsore n vend t dy burrave dshmitar respektohet edhe dshmia
e nj burri dhe dy grave. (Hadi sht dnim me urdhr t All-llahut, si jan, zinaja, vjedhja dhe t
dehurit. Kisas sht dnimi pr sulme mbi trupin e njeriut, si sht plagosja dhe vrasja q
aplikohet n t njjtn mnyr edhe n trupin e dorasit).
Dy gra n vend t nj burri
Mund t dshmojn dy gra n vend t nj burri. Arsyen pr kt Kurani Famlart e thekson
kshtu:

...se nse njra prej tyre gabon, tia prkujtoj tjetra...
Ktu prdoret fjala n prkthim gabon q rrjedh nga fjala dalalet q don t thot: pakujdesi,
gabim dhe largim nga rruga e drejt. Kjo flet se n dshmi aprovohet se gruaja ka trajtim tjetr
nga burri.
sht nj e vrtet se grat kan nj gjendje specifike shpirtrore. Pr kt shtje psikiatri
Mazhar Osman thot:
Ndryshimi natyror midis gruas dhe burrit fillon q n vitet e para dhe gjithnj zmadhohet.
Karakteristika e par e gruas sht emocioni. N t gjitha psikozat e gruas takohen gjurmt
emocionale. M tepr takohen psikoza ku dominon emocioni, p.sh. mania depresive. Ska dyshim,
histeria fushn e vet t ndikimit e gjen tek grat. Prej fiseve primitive e deri te kombet m t
zhvillura, prej nj vashe t thjesht fshatare deri tek nj zonj e arsimuar qytetare, t gjitha grat
kan gjeste t ngjashme. Secila grua gjysmn e muajit e kalon duke u prgatitur, m pastaj vjen
menstruacioni e m n fund vjen nj gjendje jonormale sikur t jet e smur. Roli i burrit n
marrdhniet intime zgjat vetm pes minuta, e pastaj, ai sht indiferent, madje ndodh q edhe
urren frutin e dashuris t bartur nnt muaj n stomak t nns dhe dy vjet n gjoks. Ajo pson
shum ndryshime gjat shtatzanis, n lindje dhe lehoni, duke u br nervoze, gj e cila sht
normale. E si mund t jen t barabart gruaja dhe burri?
Derisa bhet prparim n psikiatri, edhe m qart duket dallimi shpirtror dhe mendor. Gruaja
jeton me shqetsime, ndrsa burri me gjykimin, maturin e tij. 458
458 Tababet-i-ruhiye, v. I. fq. 287.

Nj dijetar tjetr thot kshtu:
Gjykimet deprtojn jo n vetdije por n zemr t gruas. E nga zemra ndikojn n t.
Knaqsia emocionale, sjellja m tepr nga emocionet se sa nga mendja, t gjitha aktiviteteve t
saja morale dhe praktike u japin nj drejtim q bazohet n intimitetin... N temat q e interesojn
gruan, ajo krkon ndonj moment q do ta trheq vmendjen e saj madje edhe senzibilitetin e saj.
Burri nuk gnjen atje ku nuk ka interes, ose gnjen aty ku ka interes. Ndjeshmria dhe imagjinata
tek gruaja mund ta ndryshoj realitetin dhe e bjn gruan t jet e dyshimt, m melankolike. 459
Pas ktyre vrejtjeve mund t themi se, angazhimi i dy grave si dshmitare n vend t nj burri, n
disa raste, n ligjin Islam nuk don t thot se rrjedh prej koncepcionit se gruaja sht m e ult se
burri ose sht gjysm qenie n krahasim me burrin, por kjo rrjedh nga karakteristikat fiziologjike
dhe psikologjike t saj. Pejgamberi a.s. flet pr kt karakteristik t gruas gjat dshmis. 460 Ktu
sht edhe nj moment q duhet t mirret parasysh. Cilsia m e madhe dhe m e nderuar e gruas
sht - detyra e nns. Nna, natyrisht, pjesn m t madhe t kohs s saj e kalon n shtpi duke
i rritur dhe edukuar fmijt e vet. Ajo nuk mundet shum ti prcjell ngjarjet q ndodhin jasht,
n shoqri. Sipas ligjeve t memories n psikologji, sa m shum njeriu t jet n kontakt me nj
ngjarje, aq m tepr prshtypje i regjistrohen n trurin e tij. N mnyr t ndrsjell ngjarjet q i
opservon m rrall, kan prshtypje m t dobta n memorien e tij dhe ato m leht harrohen.
Sipas ksaj, edhe prshtypjet e gruas lidhur m marrdhniet ndrnjerzore n t cilat natyrisht
ajo m rrall merr pjes, jan m t dobta, n krahasim me burrin. Kurani Famlart duke i
459 Yeni kadin fq. 76, 78.

460 Buhari, v. III, fq. 153.

dhn gruas nj ndihmes n kt pikpamje, n t njjtn koh i ka dhn edhe nj rndsi
drejtsis.
Mosdshmimi, n mnyr t drejtprdrejt on n fshehjen dhe mosrealizimin e s drejts. Zoti e
ka ndaluar kt. 461 Dshmimi jo i drejt pr shkak se njra nga palt mund t jet farefis i
dshmitarit ose pr ndonj arsye tjetr, gjithashtu on n padrejtsi. Kurani Famlart thot
kshtu:
O ju q besuat, vazhdimisht t jeni dshmues t drejt pr hir t All-llahut edhe nse sht
kundr (interesit) vetvetes suaj, kundr prindrve ose t afrmve tuaj, le t jet ai (pr t cilin
dshmohet) pasanik ose varfnjak, pse All-llahu di m mir pr ta. 462
Dshmia ka edhe dnimet materiale. Pr shembull: Nse dikush dshmon rrejshm pr zinan e
nuk e vrteton dshmin e vet, dnohet me tetdhjet shkopinj dhe kurr m nuk i besohet fjals
s tij. 463 Pikrisht duke e marr parasysh rrezikun dhe prgjegjsin e madhe t aktit t dshmis,
ligjet islame, gruas i kan dhn nj shoqe me t ciln ndajn prgjegjsin. Pikrisht pr kt,
gruaja nuk mirret si dshmitare n raste t zinas, akuzimeve t padrejta, pr akte t dehjes ose t
vjedhjes si dhe t hakmarrjes. 464
461 el-Bekare, (2): 283

462 en-Nisa (4): 135
463 en-Nur (24): 5
464 en-Nur, (24): 4; en-Nisa (4): 15; et-Talak (65): 2; el-Bekare (2): 282; Buhari, v. III, fq. El-Ihtijar li talilil-
muhtar, v. II fq. 201 dhe vazhdimi; Ibnul-Humam, Fethul-kadir, v. VI fq. 6 dhe vazhdimi.

E vrteta kurrsesi nuk duhet t humb n institucionin e dshmis. N raste kur nuk sht e
mundur q t dshmoj mashkulli, dshmia e grave (madje edhe vetm nj prej tyre) sht e
vlefshme. Umeri r.a. e aprovoi dshmin e gruas n raste t shkurorzimit. Edhe Aliu r.a. e ka
pranuar dshmin e grave q ishin dshmitare n vrasjen e nj fmije. 465 N Kuranin Famlart
sht shpallur, q me rastin e udhtimit kur dikush don t l testament dhe nuk mund t gjej
dshmitar nga muslimant pranohet edhe dshmia e jomuslimanve. 466 Ashabt e ndershm e
kan pranuar edhe dshmin e fmijve n rast t lndimeve midis fmijve. Ibn Kajjimi, thot
se ulemaja duke u mbshtetur n kto argumente, mendimet e tyre prputhen n kt pik: n
rast nevoje dhe domosdoshmrie q t mos humb e vrteta, pranohet dshmia e atyre q n
kushte normale nuk u pranohet dshmia pr disa shtje. 467 Prjashtimi i gruas nga dshmia n
raste t gjykimeve pr hadd dhe kisas, rrjedh nga nevoja q n kto raste t rnda t mos ket
vend dyshimi. N ligjet islame kto parime jan themelore: Dnimet t jen t pastra prej dyshimeve.
Sa t jet e mundur dnimet m larg muslimanve. E gjith kjo, tregon nj respekt ndaj qenies s
njeriut, trupit dhe shndetit t tij.
465 Ibn Hazm El muhal-la, v. II fq. 397-398.

466 el-Maide (5): 106.
467 Ilamul-Muvakkiin, v. I fq. 97 dhe vazhdimi; Ibn Hazm n
El Muhal-la, shkruan se dy dshmitare jan baras me nj dshmitar n secilin rast dhe kur nuk ka
burra. N kt shtje ai i ka kundrshtuar rreptsisht imamt e medhhebeve t tjera. (v. IX, fq. 395-
405)

II.
E DREJTA PR ARSIMIM
...A jan t barabart ata q dijn dhe ata q nuk dijn? 468
Arsimimi sht kusht i par q gruaja ta kuptoj humanizmin e vet. Gjat historis, n periudha
dhe mjedise t ndryshme, gruaja ishte trajtuar n mnyr t ndryshme. Gruaja nga Perndimi, t
cils i ishin marr t gjitha t drejtat mdaje edhe trajtimi si njeri, luftn e vet e filloi me arsimim.
Ajo dinte ti krkoj t drejtat e veta dhe vendosmrisht e vazhdoi luftn e vet. Sa i prket gruas
nga Lindja islame edhe ajo duke i lakmuar shoqes s saj nga Perndimi, dshiroi ta shfrytzoj
armn e njjt. Por, pozita e saj si njeri ishte e pranuar me t drejtat e saja t njohura nga Islami.
Ajo kt nuk e dinte dhe kishte nevoj q ta kuptoj.
Urdhri i par i Kuranit Famlart q sht shpallur para katrmbdhjet shekujsh pr ta
shptuar njerzin nga errsira, sht:
Lexo, me emrin e Zotit tnd, i cili krijoi (do gj). Krijoi njeriun prej nj gjaku t ngjizur (n
mitrn e nns). Lexo! Se Zoti yt sht m bujari! Ai q e msoi (njeriun) t shkruaj me pen. I
msoi njeriut at q nuk e dinte. 469
468 ez Zumer (39): 9

469 el-Alak, (96): 1-5.

Edhe gruaja, sikurse burri sht rob i All-llahut. Ajo do t dnohet ose do t lavdrohet pr
veprat e veta:
...Un nuk ia humb mundin asnjrit prej jush, mashkull qoft apo femr. 470
Kush bn ndonj nga punt e mira, qoft mashkull ose femr duke qen besimtare, t till hyjn
n Xhennet dhe nuk u bhet far padrejtsie. 471
Nga kjo rrjedh se edhe gruaja sikurse burri sht e obliguar q aktivitetet e veta ti realizoj sipas
urdhrave t All-llahut dhe t mos dal jasht ktyre kornizave. Pr kt arsye, ajo duhet ti
msoj urdhrat e Tij. Sepse:
All-llahut ia kan frikn nga robrit e Tij, vetm dijetart. 472
dhe:
A jan t barabart ata q dijn dhe ata q nuk dijn? 473
O ju q besuat, ruani veten dhe familjen tuaj prej zjarrit (Xhehennemit)!
Aliu r.a. ajetin e Kuranit Famlart me kt kuptim e komentoi si vijon:
Edukoni fmijt tuaj e jepuni dituri. 474
470 el-Ali Imran (3): 195.

471 en-Nisa, (4): 124.
472 el-Fatir, (33): 28.
473 ez-Zumer, (39): 9.

RNDSIA E ARSIMIMIT PR GRUAN
Gruaja sht edukatorja m e prsosur e fmijve. Q ti jap fmijs, n nj periudh t gjat,
gjat zhvillimit t tij nj edukim t prsosur, ajo duhet t jet e arsimuar, t ket prvoj dhe
edukat morale. Secilit i sht e ditur rndsia e shprehive q i fiton fmija n moshn m t re.
Ajo q hyn n djep, del n varr.
Gruaja e arsimuar dhe e edukuar, sht m e dashur pr burrin, t cilit i ndihmon n punt e tij.
Pejgamberi a.s. pr Hatixhen r.a. thot:
Betohem se All-llahu xh.sh. nuk m ka fal grua m t aft se at: Ather kur nuk m besonin
njerzit, ajo m besoi. Derisa mua nuk m pranonin, ajo m afirmoi. Derisa m lan t varfr, ajo
m ndihmoi me mallin e saj. 475
Thuhet se kinse arsimimi e drgon gruan n amoralitet!
Kjo nuk sht e vrtet. Por, para s gjithash duhet t thuhet se injoranca nuk mund t jet m e
vlefshmme dhe m e dobishme se dituria. Veanrisht n kohn ton arsimimi sht i nevojshm
edhe pr burrin edhe pr gruan.
Dituria, arsimimi dhe edukimi n kuptimin absolut t fjals nuk kan asnjfar lidhje me
amoralitetin. Por, n institucionet arsimore q jan larg parimeve morale, disiplins dhe rregullit,
474 et-Tahrim, (66): 6, Ibn Kethir.

475 El-Isabe, v. IV fq. 275.

morali i t rinjve q jan n moshn e zhvillimit mund t vij n rrezik. Arsimimi i gruas n sho-
qrin islame, nuk don t thot se ajo duhet t qndroj bashk me shokt meshkuj, t flertoj me
ta ose, nuk don t thot shtitje t prbashkt t femrave me meshkuj npr msonjtore,
korridore dhe vende t tjera. Dituria nuk e arsyeton stolisjen si nj valltare, t bj grim si nj
aktore. Prkundrazi ajo duhet t grditet nga ato. T theksojm kt se kur flasim pr arsimimin
dhe edukimin, mendojm n shoqrin islame si nj mjedis. N institucionet arsimore t nj
shoqrie t ktill, ballafaqoheni jo me epsh por me dituri dhe vlera relevante.
ARSIMIMI I GRUAS NGA PRIZMI I SUNNETIT

Fjalt q vijojn dhe q pa t drejt i mvishen Pejgamberit a.s. e q kan kt kuptim:
Grat mos i ulni npr qoshke, ato mos i msoni t shkruajn e t lexojn, por i msoni t tjerrin dhe t lexojn
suren Nur jan t trilluara dhe jo t vrteta - nuk kan t bjn fare me hadithin. Fjal t tilla, prej
gojs s t Drguarit a.s. nuk kan dal. 476 Prkundrazi, i I Drguari a.s., e ka nxitur dhe e ka
urdhruar arsimimin e grave. Kshtu Shifahatunit, nj gruaje nga ashabt i kishte urdhruar q
gruas s Pejgamberit, Hafsas, tia msoj shkrimleximin dhe disa gjra tjera. 477
N nj hadith t tij thot:
476 H. el-Benna, El Meretul-Muslime (botimi i M. Nasiruddin El-Albanit) fq. 13.

477 Po aty fq. 13; Mishkatul-mesabih, v. II fq. 517; El-Isabe, v. IV fq. 333.

Ai q e edukon mir dhe i jep nj sjellje dhe arsimim xharijes s tij, nga ana e All-llahut
shprblehet sevap t dyfisht. 478
Nse kjo gj sht sevap pr gruan jo t lir, sht sevap edhe pr femrat tjera.
N Medinetul-Munevvere ishin tubuar grat dhe kishin shkuar tek i Drguari a.s.:
Burrat vazhdimisht po vijn tek ti dhe msojn dituri. Po msojn at q nuk e dijn, duke mos
na dhn rast q t vijm tek ti. Na cakto nj dit kur t vijm t t dgjojm dhe ti msojm ato
gjra q nuk i dijm.
I Drguari a.s. u kishte caktuar nj dit. At dit ai u kishte mbajtur vaz dhe i kishte udhzuar.
N komentin e ktij hadithi, Ajni e arsyeton diskutimin e grave dhe bisedn e tyre me meshkujt
lidhur me problemet fetare. 479
Kshtu n Medine, grat muslimane, pr t gjitha problemet e tyre jan kshilluar dhe kan marr
msim nga Pejgamberi a.s. Sikur tishte mkat arsimimi dhe edukimi i grave, vall a do ta bnte
kt Pejgamberi a.s.? Aisheja thot:
Sa t mira jan grat ensare, turpi nuk i ka penguar t msojn pr fen e vet. 480
478 Buhari, v. I fq. 33.

479 Buhari v. I. fq. 34, v. I fq. 533.
480 Buhari, v. I fq. 41.

Njra nga grat t kohs s Pejgamberit a.s. q i kishte dhn rndsi dituris, ishte edhe gruaja e
t Drguarit a.s. Aisheja. Ajo mirrej me dituri, kur dgjonte di q deri ather nuk e ka ditur,
pyeste prsri derisa nuk do ta mbante n mend at. 481 Ashabi Ebu Musa thot kshtu:
Nuk ekzistonte problem i rnd pr ne (ashabt) pr t cilin Aisheja nuk do t gjente zgjidhje.
Nj ashab tjetr, Musa b. Talha thot:
Nuk kam par dik tjetr t flet m qart dhe haptazi se sa Aisheja. Dihet se i transmeton dy
mij e dyqind e dhjet hadithe t Pejgamberit a.s. 482
Prve Aishes edhe Fatimja, vajza e Ebu Bekrit, Esma dhe Ummud - Derda jan t njohura si
gra q kan dhn fetva. 483
Umeri, n koh t halifatit t vet, nj dit del n minberin e t Drguarit t Zotit dhe i kshillon
muslimant q n martes t mos japin mehr t madh. Nga xhemaati i femrave nj grua e lart
del duke thn:
-Umer, nuk ke t drejt t flasish kshtu!; dhe citoi ajete nga Kurani Famlart, Umeri tha: All-
llah, All-llah! Nj grua diskuton me Umerin dhe atij ia mbyll gojn; dhe e trhoqi fjaln. 484 Nj
dit tjetr duke ecur n rrug me shokt e vet, takohet me vajzn e Malikut, Havlen dhe e
481 Buhari v. I, fq. 34; Muslim, v. IV fq. 2204.

482 H. ez-Zirkili, El-alam, v. IV fq. 5.
483 Ali Himmet Berki, Buyuk Turk Hukumdari Sultan Mehmed Han, fq. 39.
484 en-Nisa, (4): 20-21, Ibn Kethir

prshndet. Pasi e pranon prshndetjen, Havleja e kshillon kshtu halifin dhe e mson si duhet
ta kryej detyrn e burrshtetit: Prit Umer! T njoh prej kohs kur n panairin e Ukazit t
thrrisnin Umer i vogl dhe kur me shkopin tnd i friksoje fmijt. Pas kalimit t nj kohe
filluan t t thrrasin Umer. Prap pasi nuk kaloi shum koh e more titullin emirul-muminin
(udhheqs i besimtarve, kryetar shteti). Friksohu prej Zotit pr njerzit q i udhheq! Dije
mir se pr at q friksohet nga dnimi i All-llahut, Dita e Gjykimit q duket larg, i vjen shum
shpejt. Ai q i friksohet vdekjes shqetsohet prej zhdukjes... Pas ktyre fjalve njri nga shoqria
e Umerit, Xharudi, i drejtohet Havles: Zonj, shum e zgjate me Emirul-muminin! Umeri
menjher ia trhoqi vrejtjen Xharudit: Lere, a se njohe Xharud? Kjo sht gruaja e Ubade b.
Samitit, Havleja, ankesn e s cils All-llahu e ka dgjuar nga shtat qiejt. Sa i prket Umerit, i
betohem All-llahut se jam i detyruar ta dgjoj. 485 Edhe n periudhn pas ashabve, n botn
islame, numri i grave q jan arsimuar dhe kan br vaz e kan dhn fetva, ka qen i madh. N
veprn e rahmetli haxhi Zihni Efendiut Meshahirun-nisa kan vend biografit e shum prej tyre.
Midis tyre ajo e Fatime Fakihes dhe Fatimes nga Bagdadi, jan shum t njohura. 486
485 El-Isabe, v. IV, fq. 283.

486 Autori i njohur i veprs filozofike Tuhfetul-fukaha Alauddin Semerkandi e martoi t bijn Fatime
Fakihe pr autorin e veprs Bedajius - sanaji fi tertibish-sheraji Alauddin Ebu Bekr Kasanin. Q t tre
jetonin n nj shtpi dhe i jepnin fetva popullit. M von, pasi kalojn n Halep, atje vdesin. Alauddin
Kasani, pr problemet e dyshimta e pyette t shoqen, Fatimen dhe ashtu i zgjidhte ato. Varri i tyre
gjendet n varrezat Kuburus-Salihin n Halep, dhe n popull sht i njohur me emrin Kabrul-Mere ve
Zevciha (varri i gruas dhe burrit t saj). (Ali Himmet Berki, Buyuk Turk Hukumdari Sultan Mehmed
Han, fq. 139).

III.
JETA E LIR - NPUNSIA
Dhe rrini n shtpit tuaja e mos shfaqni bukurin tuaj si shfaqej n injorancn e hershme... 487
Nj grup mendimtarsh pr problemin e gruas, e mbrojn mendimin q ajo t jet trsisht e lir
jasht kontrollit. Por kta nuk bjn fjal pr virtytet e gruas, pr ruajtjen e tyre. Ata i mbyllin syt
para bukurive, si jan: ecjes s hapur (t pambuluara), prdorjes s alkoolit, bixhozit dhe
pjesmarrjes n argtime si dhe przierjes s gruas me burrin n kto aktivitete. Dhe, kshtu kinse
do t arrihet civilizimi i Perndimit, do t jetohet nj liri e tipit perndimor. Gruaja n Perndim,
doli n treg, kaloi n sokaqe, shkoi npr fabrika, hyri npr lokale nate duke fituar pr jetn e saj.
Me kt ajo u shfrenua. Gruaja u keqprdor n tregti. U b shitse dhe manekene. Pr t holla
femria dhe personaliteti i saj u nxorr n treg. U zhduk nderi dhe respekti i saj. Tani sht nj
robresh e lir nn kamxhikun e nevojave dhe varfris, e sjellur n tregun e robreshave. Jo si
n kohn e lasht kur shitej si shrbtore npr familje, tash shitet pr t punuar n tregti,
afarizm. Atje, pr nj cop buk q ta evitoj urin e saj, ajo e ofron, si nj femr, gjen m t
mueshme t saj, si mallin. 488
487 el-Ahzab (33): 33

488 El-Behijjul-Huli, El-mere, fq. 122.

Grupi tjetr i mendimtarve e shikojn ann e kundrt t problemit, kshtuq nuk e ln gruan as
t merr frym. Meq kta nuk kan nj teori t caktuar dhe numri i tyre nuk sht i madh, kt
nuk do ta shqyrtojm m tepr.
Midis ktyre dy ekstremeve qndron nj mendim i tret, ky sht mendimi Islam. Sipas tij, gruaja
nuk sht qenie satanike, e cila me knaqsit fizike e shfrytzon do rast. Ajo paraqet nj qenie
t pafajshme njerzore me ndjenja t holla dhe me fizikus delikat. Por, shum e leht sht q t
nxirret nga rruga e drejt dhe t keqprdoret.
DETYRAT PRIMARE T GRUAS

Gjat ndarjes s detyrave nga ana e Krijuesit, duke u nisur nga konstruksioni trupor dhe
prmbajtja specifike psikike, gruas, i jan ndar katr detyra t mdha: Shtatznia, lindja, t dhnurit
gji dhe edukimi i fmijs. Secila prej tri detyrave t para kan specificitetin e vet, madje edhe rrezikun.
Pr ti kryer kto me sukses, ajo duhet t mundohet me pun t rnda dhe t lodhshme. N
aftsin psikike t fmijs, roli i jets s nns ka ndikim t madh, madje prej momentit t
shtatznis. Padyshim, edukimi ka ndikim t madh n inteligjencn dhe karakterin e fmijs.
Mjekt e sotm q i japin rndsi t madhe trashgimis, nuk duhet ti harrojn ligjet pr zhvillim
dhe evolucion t Darvinit, dhe nuk duhet ta mohojn ndikimin e edukimit dhe t rrethit. N
paraqitjen e nj numri t madh t neurozave, edukimi ka rolin e vet. Edhe n psikoz, edhpse roli
i edukimit sht m i vogl, ai padyshim u jep nj form reaksioneve.

Fmija nuk mund t edukohet posa t lind. Shqisat e tij gradualisht i edukojn nervat. Mendohet
se ushqimi n koh t duhur, fjetja n koh t duhur, pushimi n koh t shtatzanis ia prcjellin
edukatn fillestare fmijs q gjendet n stomakun e nns. Pas lindjes s fmijs ky ndikim
reflektohet me fjetjen dhe zgjimin e fmijs me koh. Qysh gjat tajitjes, fmija msohet pr nj
rend. Tajitja p do tri or, pushimi gjasht or pa qumsht gjat nats, sht edukimi i par q i
jepet fmijs. 489
Nuk sht e mundur q nj grua e inkuadruar ti kryej t gjitha kto n prpikri. Bile gruaja n
punt e veta jasht shtpis edhe materialisht dhe shpirtrisht lodhet dhe vjen n pozit t mos i
kryej detyrat m t natyrshme t saja.
Qysh n kohn m t lasht, burrat ishin t angazhuar me ndonj profesion. Kohve t fundit
edhe grat, si edhe burrat, qen t detyruara t prfshihen n luft pr jet. Gjithsesi, edhe ato do
ti psojn pasojat nga profesioni i tyre. Tani takojm histeri, neurosteni, melankoli, m s shumti
tek arsimtaret vajza dhe gra. Profesioni m i mir dhe m i shndosh i gruas sht ai i
bashkshortes dhe nns. Kujdesi ndaj fmijve dhe t smurve, puna n kopsht dhe n shtpi
jan punt m t shndosha t nj gruaje. Meq roli i gruas dhe nns i rrit ndjenjat altruiste,
higjiena mentale ia rekomandon si profesione m t preferuara. 490
Biologjia komparative vrteton se foshnja, pas lindjes, paraqet krijesn m t pafuqishme dhe
periudha e fmijris m s shumti zgjat tek njeriu. Pr kt arsye Claparede pyet: Pr ka
489 M. Osman, Tababet-i ruhiye, v. I fq. 244.

490 Po aty, v. I, fq. 252.

shrben fmijria? Kush mundet me kujdes m t madh ta rris fmijn, gjat nj periudhe m t
gjat t zhvillimit t tij? Kush mundet t prgjigjet n nevojat dhe dshirat e tij q ndrrohen
vazhdimisht? E vrteta sht q nuk mund t gjendet mik m i afrm pr foshnjen se sa nna e
tij, askush prve saj nuk mund ti ofroj kujdes m t madh. Gruaja e punsuar nuk mund ti
kushtoj kt kujdes fmijs s vet. Nj penges tjetr pr punsimin e gruas sht pamundsia q
fmijs ti jap edukat seksuale. Kta fmij ose rritn pa kontroll ose bhen lnd argtimi n
duart e edukatorve.
Vajza martohet. N rrethin e familjes gjen hapsir pr zhvillimin e aftsive t veta emocionale.
Lind fmij.
N periudhn e m pastajme ajo bhet bosht pr fmijt dhe frymn familjare e jo lnd pr
trheqje dhe koketim. Gruaja, trheqsin e vet seksuale e realizon n shtpi, n nj atmosfer t
kndshme.
N qoftse psikologjia e femrs nuk adaptohet me kt situat, nse manifestimet e burimet
shpirtrore nuk i realizon n nj hapsir normale, n hapsirn familjare, nse n kohn kur
duhet t jet nn vazhdon me koketime dhe aventura seksuale, ballafaqohemi me nj tip t nj
femre t nj moshe mesatare e cila e luan rolin e nj vajze gjithnj t re. Ather paraqiten
konflikte shpirtrore dhe mungesa t adaptimit tek gruaja. Kjo gjendje mund t oj edhe deri te
dika q aspak ssht e lavdishme.
Gruaja bhet robresh e egoizmit vetiak kalimtar, e jo e rrethit, familjes dhe shoqris s saj.

Kto situata jo t lakmueshme jan shkase t tragjedive q i shikojm n salla t kinemave,
romane dhe n jetn e prditshme. 491
Nga punsimi i saj gruaja nuk ka ndonj dobi t madhe. T hollat q do ti fitoj nuk jan m t
mdha se shpenzimet q i bn pr punt e shtpis dhe n rritjen e fmijve, veanrisht pr
veshmbathje dhe aspekte t tjera t nevojshme, ngase ajo nj pjes t kohs e kalon jasht
shtpis, midis njerzve. Nga ana tjetr meshkujt q ngelin pa pun, pr arsye t rregullimeve
psikike q rrjedhin nga papunsia, bhen nj faktor rreziku pr shoqrin. 492
Me largimin e gruas nga rrethi familjar, dobsohen edhe lidhjet familjare. Gruaja si nj qenie me
konstruksion fizik e shpirtror delikat, q i kalon ort e dits duke punuar nn komandn e tjetrit
dhe lodhet n valt e lufts s prditshme, dalngadal bhet nervoze dhe e zemruar. N
mbrmje kur kthehet e lodhur n shtpi e kundrshton burrin, zihet me fmijt. Askujt nuk i
sht mirnjohse. Bukn e vet e fiton me duart e veta. Kur t dshiroj vjen n shtpi. Kur t
dshiron mund t dal. Shkon n shoqrin q e dshiron dhe n argtime q i zgjedh vet.
Statistikat flasin se deri tek ndarja arrihet para se t lindin fmijt. Njri ndr shkaqet m t
mdha pr moslindje sht pjesmarrja e gruas n jetn e lir.
N Kuranin Famlart, urdhrohet q grat e Pejgamberit a.s. sipas ksaj edhe besimtaret tjera t
rrijn n shtpi, t jetojn n kushte krenarie, paqe dhe qetsie. 493 Kjo flet se shtpia pr gruan
491 Prof. Dr. T. Remzi Kaznacigil, Kadin Psikolojisi, Universite Konferanslari, 139-1940. fq. 58-59.
492 Shik. Tababet-i-ruhiye, v. I. fq. 247.
493 el-Ahzab, (33): 33; Xhessas, Ahkamul-Kuran.

sht nj rreth dhe nj detyr normale dhe e natyrshme. Por, kjo nuk don t thot se gruaja assesi
nuk mund t del nga shtpia. Pejgamberi a.s. i ka urdhruar grat:
All-llahu u ka lejuar t dilni pr nevojat tuaja. 494
Dihet se n kohn e t Drguarit a.s. grat shkonin npr mesxhide q ta falin namazin pas tij.
Mos ua ndaloni grave, q jan robr t All-llahut, t vijn n xhamia!
N nj tjetr rast prap thot:
Mos i ndaloni grat t shkojn natn n xhamia! 495
Shkuarja e gruas n xhami ka funsionin e vet. Shkaku pr shkuarje n xhami sht t falurit e
namazit, dgjimi i Kurani Famlart dhe vazit. N xhami, meshkujt dhe femrat, kan vendet e
ndara, smund t ndodh t jen t przier. Pas namazit, kur Pejgamberi a.s. jepte selam, ky priste
nj koh t caktuar q grat t shkojn e m pastaj ngrihej. Pr kt shkak i Drguari a.s. nj der
t mesxhidit n Medine, e kishte caktuar pr hyrjen dhe daljen e grave. Abdullah b. Umeri deri n
vdekje nuk kishte hyr as dal nga ajo der. 496 Pr kt rregull t mesxhidit, i Drguari a.s. ka
thn:
494 Buhari. v. VI. fq. 159.

495 Muslim, v. I. fq. 327.
496 H. el-Benna, El-meretul-muslime, fq. 19

(O ju gra), mos u parfumoni kur t shkoni n xhami. Ajo q parfumohet t mos hyj n
xhami. 497
Ndrsa Aisheja r.a. thot kshtu:
N qoft se i Drguari a.s. i sheh intrigat e grave t sotme, edhe ai do ti largonte nga mesxhidi
sikurse bnin izraelitt. 498
Sa mund t kuptohet nga gjith kjo q u tha, n shoqrin islame, nuk u lejohet femrave t sillen
n jet, t lira pa asnj rregull. N t njjtn koh, nuk sht adet q gruaja t punsohet, pr arsye
se detyra e saj n shtpi sht n lidhje me edukimin dhe se ajo nuk sht e obliguar t kon-
tribuoj n ekonomin familjare. Por, nuk ka asnj penges t punoj pun dhe nn kushte q t
mos i l prapa detyrat e vrteta t saja.
GRUAJA DHE NPUNSIA

Si theksuam n nntitullin Detyrat e vrteta t gruas, jeta e lir dhe npunsia jan gjra q
nuk pajtohen me natyrn fizike dhe psikike t saj. Nj grua q largohet nga rrethi familjar, i humb
karakteristikat e gruas, vendin e puns dhe detyrn e saj t puntores, i shndrron n atmosfer
497 Muslim, v. I. 328.

498 Po aty v. I fq. 329.

shtpiake. Sjan pak ato gra, q n vendin e puns, vazhdimisht flasin pr fmijt e tyre dhe n
koh t puns bjn pundore.
Situata e grave t zbuluara dhe e meshkujve n jetn e lir ose n vendet e puns sht shqyrtuar
n pjesn e deritanishme t ksaj vepre. Nuk ka pengesa q grat t mirren me asilloj pune ku nn
udhzimet e Islamit do t jen t sukseshme. T themi edhe kt se flasim pr gruan islame n
kuptimin absolut t fjals. Nuk e marrim parasysh ndonj shtet konkret islam t kohs son.
Islamin e paramendojm si nj totalitet. Kur flasim pr Shoqrin islame mendojm pr
shoqrin ku zbatohen normat islame. N nj shoqri t ktill, nuk ka asnj arsyetim q gruaja t
mos bhet tregtare, mjeke... Por, duhet t prsrisim se duke i zbatuar kto detyra, ajo
medoemos duhet ti respektoj rregullat e moralit islam.
Jeta sht specializim. Rezultatet m t mira arrihen, kur secili merret me pun n prputhmri
me natyrn e tij.
Shifahatuni, prej kurejshve, q u prkiste muslimanve nga Meka, ishte njra prej muhaxhireve t
para dhe njra nga grat m t njohura t kohs s Asri-Saadetit. Ajo e kishte msuar Hafsan t
shkruaj e t lexoj. Halifi Umer r.a. i jep rndsi mendimit t saj, e pyeste pr shndetin, ia dinte
vlern dhe i jipte pr detyr ti kontrolloj tregjet. 499
499 El-Isabe, v. v. IV. 333 dhe El-Istiab.

IV.
USHTRIA - LUFTA DHE GRUAJA
N betejn e Uhudit, duke shikuar majtas dhe djathtas, e pash Ummi Umaren si po luftonte.
Muhammedi a.s.
Sipas t drejts islame, gruaja nuk sht e obliguar t shkoj n luft e t luftoj. Pr meshkujt
vlejn si udhzim fjalt:
Xhenneti sht nn shklqimin e shpats. 500
Ndrsa pr gruan:
Xhenneti sht nn kmbt e nnave. 501
N realitet, gruaja sht krijes q punon m s shumti dhe m sinqeritet n mbrotjen e atdheut.
Ajo e prgatit fuqin njerzore t nj populli dhe ia dhuron atdheut t vet. Ato jan krijesa t
cilat n parzmat e veta ruajn mundimet q i sjellin mobilizimet dhe humbjet q ato i shkaktojn.
N kohn e t Drguarit a.s. muxhahidt islam derdhnin gjakun e vet n mnyr t
pakursyeshme, duke flijuar edhe jetn, me qllim q t bhen shehid, si gjn m t lart pas
pejgamberis (nubuvvetit).
500 Buhari; Muslim, v. VIII fq. 1511; Keshful-Hafa, v. I fq. 36.

501 Keshful-Hafa, v fq. 335.

Ato (grat) ishin tubuar dhe drguan njern te i Drguari i All-llahut:
-O i drguar i Zotit! Un jam prfaqsuese e grave. Nuk ka grua t njohur e t panjohur q nuk
dshiron t dal para jush. All-llahu sht Rabbi dhe Zoti edhe i burrave edhe i grave. Ndrsa ti je
i Drguar i All-llahut, i Drguar edhe pr meshkujt edhe pr femrat. All-llahu i Lartsuar,
xhihadin e fali si farz pr meshkujt. Nse ata e luftojn armikun dhe nuk mbyten, bhen gazi. Do
t fitojn dhurata dhe sevape. Nse bhen shehid, nuk do t llogariten si t vdekur, por,
prkundrazi si t gjall, do t shprblehen nga All-llahu xh.sh. kan femrat t ngjashme me kt
aktivitet t burrave?
I Drguari a.s. u prgjigj kshtu:
Duhet ti respektoni burrat dhe duhet ti dini detyrat dhe obligimet, e pak kush nga ju e bn
kt! 502
Nj grua nga familja Kudaa krkoi leje nga i Drguari a.s. q ti bashkohet mobilizimit ushtarak. Ai
refuzoi. E gruaja i tha:
-Nuk dua t luftoj. Vetm dua ti shroj t plagosurit dhe t smurve tu jap uj. Ja, pr kt dua
t marr pjes. Pejgamberi a.s. iu prgjigj kshtu:
-Do t lejoja sikur kjo t mos bhej tradit dhe sikur t mos flitej se filan gruaja shkoi n luft.
Por, megjithat, ti duhet t ngelish n shtpin tnde. 503
502 Muhammed Jusuf, Hajatus-Sahabe, v. I fq. 538.

503 Po aty, v. I fq. 582.

Kto hadithe flasin se n kushte normale gruaja nuk sht obliguar t shrbej n ushtri dhe t
shkoj n luft. Por, kjo sduhet kuptuar se gruaja n asnj mnyr nuk duhet t marr pjes n
ksi lloj aktivitetesh.
Sipas juristve islam, nse armiku ka shkel n vendin e tyre dhe nse vjen n pyetje ekzistenca,
ather edhe grat, pa marr parasysh se a ua lejojn kt burrat dhe etrit, shkojn n luft. 504
N kushte tjera nse grat shprehin dshirn dhe kt ua lejojn t afrmit mund t marrin pjes
vullnetarisht n luft. 505 Gruaja nuk sht lufttare, prandaj gruaja e armikut nuk vritet n luft.
Pejgamberi a.s. gjat drgimit t muxhahidve n luft, u jipte kto instruksione:
Shkoni n emr t All-llahut duke u mbshtetur n All-llahun dhe n fen q predikon i Dr-
guari a.s. Mos i vritni pleqt e drmuar, fmijt dhe grat. Mos e grabitni pasurin shtetrore.
Bashkojeni pren. Zbatoni Islamin. Bhuni t ndershm. Bni t mira! All-llahu i don ata q bjn
vepra t mira. 506
Por, nse gruaja n mnyr ideore ose aktive merr pjes n luft, ather (gruaja e armikut) mund
t vritet. 507
504 et-Tevbe, (9): 41; M. Sheltut, El-Kuranu vel mere fq. 20.
505 M. Hamidullah, Islamda Devlet Idaresi, fq. 207.
506 Mishkatul-mesabih, v. II, fq. 337; Et-Taxh, IV fq. 367
507 Islamda Devlet Idaresi, fq. 181.

GRUAJA N USHTRIN ISLAME
Nga koha e Pejgamberit a.s. e deri n ditt tona, gruaja islame, i ka rritur lufttart m t
guximshm dhe trimat m t drejt pr ushtrin, dhe, kohpaskohe edhe vet sht pjesmarrse
n luft. N kohn e Pejgamberit a.s. grat dhan shehidin e par pr Islam. N periudhn e
vshtir t Mekks, gruaja bashk me t shoqin u prballoi t gjitha mundimeve. Emigroi n
shtetet e huaja. U pikllua nga dhembja e madhe e krijuar nga skenat e vdekjes s burrave gjat
rrethimit t muslimanve dhe nga periudha e uris. N bisedat e fshehta politike dhe fetare q n
fund t periudhs s Mekes i bn qytetart e Medines dhe i Drguari a.s. morn pjes edhe grat.
Ajo mori pjes n Hixhretin pr n Medine dhe mbrojti Islamin gjat tr jets. Gruaja mori pjes
n shum ekspedita t armats islame dhe n transportimin dhe shrimin e heronjve, n bartjen
e shehidve, n hapjen e varrezave, n prgatitjen e ushqimit, n sjelljen e ujit, n ruajtjen e rezer-
vave ushqimore dhe shum aktivitete tjera. 508 Ve ksaj, ajo vet personalisht prdori shpatn dhe
shtizn. Vrau armiq dhe vet u b heroin dhe shehide.
Ummi Umare nga ensart mori pjes n betejn e Uhudit. Gjat nj luftimi, n radht e ushtris
islame, midis dhjet vetve q gjendeshin pran t Drguarit a.s. ishte edhe kjo, burri i saj dhe t
dy bijt. Kjo, me shpat n dor luftoi pran t Drguarit a.s. N kt rast vrau nj kalors t
armikut dhe u plagos edhe vet, madje n disa vende. Pejgamberi a.s. thot:
508 El-Isabe, v. IV, fq. 475 dhe El-Istiab; M. Jusuf, Hajatus-Sahabe fq. 579.

Ditn e betejs n Uhud, n do shikim majtas e djathtas, e shikoja Ummi Umaren si luftonte
pran meje.
Ummi Umare mori pjes n disa beteja. Kur kuptoi se Pejgamberi i rrejshm, Musejleme ia vrau
djalin, Halidin, ajo u betua se do t luftoj kundr tij dhe mori pjes n betejn kundr murtedve
(renegatve) n Jemame nn komandn e Halid b. el-Velidit. N kt luft ia pren dorn dhe
kishte marr dymbdhjet plag. Musejleme u vra n kt luft dhe kshtu fjala e Ummi Umares
erdhi n vend. 509 N historin islame ka shum raste t ngjashm me kt t Ummi Umares.
Nuk sht lnd e ksaj vepre t flitet pr kt gj. Pr grat muxhahide t kohs s Asri-Saadetit,
hadithe transmetuan kta muhaddith: Buhari, Muslim, Ebu Davud, Tirmidhi, Ibn Maxhe, Ebu
Nuajm, Abdurrezak dhe Taberani. 510
Veprat e grave muxhahide n ushtrin islame n periudhn e mvonshme gjinden n faqe t arta
t historis. Ende jan t freskta kujtimet pr heroizmin e muxhahideve n luftrat lirimtare si
p.sh. grat algjeriane.
509 El-Isabe, v. Iv, fq. 457 dhe El-Istiab; M. Jusuf, Hajatus-Sahabe fq. 579.
510 Hajatus-Sahabe, v. I fq. 557.

V.
T DREJTAT POLITIKE T GRUAS
GRUAJA DHE POLITIKA
sht gruaja qenie q ka shpirt? Nse ka, sht ai shpirt njerzor apo shpirt i kafshve? Nse
supozojm se ai sht shpirt njerzor, n kt rast sht inferiore pozita e saj n krahasim me
burrin, si t nj robi di m t lart? N botn perndimore, ku koncepcioni pr gruan kishte
nj definicion t till, ajo ka filluar nj luft t ciln e vazhdoi derisa nuk u pranua si nj qenie
njerzore. Duke dashur t hakmirrej pr padrejtsit shekullore dhe vrazhdsit, ajo dshiroi ti
realizoj disa qllime jasht natyrs dhe aftsive t saja shpirtrore. N kt luft t saj, ajo krkoi
t jet absolutisht e barabart me burrin dhe si garanc t ksaj barazie ajo aprovoi edhe t drejtat
politike.
Kur sht fjala pr luftn pr t drejtat e gruas n vendet islame ajo, m s shumti rrjedh si
rezultat i ndikimit nga Perndimi.
Gjat historis hasen gra t cilat merreshin me politik, kan komanduar me ushtri dhe kan
udhhequr edhe shtete. Ksi shembuj gjejm edhe n botn islame. 511 Por nga aspekti i
botkuptimeve t sotme, pr t arritur deri tek disa t drejta politike, gruaja, duheshte t luftoj
me kmbngulje. Kjo situat i prket edhe gruas edhe burrit, i cili n kt pikpamje u mundua sa
gruaja.
511 shih Bahriye Uok, Islam Devletlerinde Kadin Hukumdarlari, Ankara, 165.

Por, ka edhe dika q ti kushtohet vmendje, e kjo sht se vall, vrtet ato ndjejn knaqsi nga
nj jet e atill? Poqese i realizojn ato t drejta, do t jen t lumtura? Citojm zonjn Gina
Lambroso e cila me nj aftsi shkencore e studioi psikologjin e gruas:
T gjith ata q e kan studjuar psikologjin e gruas, kan ardh n konkludim se gruaja nuk gjen
satisfaksion n angazhimin politik. Si argument m t madh pr kt gj, sht fakti se gruaja e
punsuar n institucione t ndryshme, merret me zgjidhjen e problemeve n lmin e profesionit,
mimeve, arsimit dhe edukimit, religjionit dhe pedagogjis, por, nuk mirret ose mirret shum
rrall me problemet financiare dhe ndrkombtare, e veanrisht me problemet politike. Gazetat
e femrave n Rusi, sa i kan nxitur grat t mirren me politik, gjithmon jan ballafaquar me nj
rezistenc t madhe. Marr n prgjithsi numri i grave t arsimuara q merren me art, poezi,
muzik, pedagogji, etik dhe religjion sht shum m i madh se ai i grave q merren me histori,
gjeografi dhe ekonomi.
Zonja Gina Lambroso e cila formoi nj shoqat n Itali (Lassociazione di vulgatrice Donne Italiane),
edhe prskaj shum aktiviteteve q bri q tek gruaja italiane ti nxis afinitetet politike, nuk arriti
sukses. Madje edhe me librat dhe revistat q i botoi kjo shoqat, nuk u zgjua asnj interesim tek
gruaja italiane, e cila tregoi interesim pr psikologji, filozofi dhe shtje tjera shum m t rnda
nga kultura e prgithshme. Edhe n Gjermani, aktivitetet e nj shoqate t ktill prfunduan n t
njjtn mnyr. Atje ku gruaja gzon t drejtn t zgjedh dhe t jet e zgjedhur, nj numr
shum i vogl i tyre e shfrytzoi kt t drejt dhe kt obligim. Pr shembull, n qytete t Italis

me nj numr banorsh deri m 60 mij, vetm tre mij gra morn pjes n zgjedhje. E n disa
qytete tjera, ky numr ishte krejtsiht i vogl. Ktu nuk do ti numroj shkaqet pr kt. 512
Don t thot se realizimi i t drejtave politike, q ka rndsi si nj arritje kulminante n realizimin
e t drejtave t saj, n praktik sst di q i sjell lumturi gruas.
Gruaja e cila padyshim ka nj karakter tjetr nga burri, i jep m shum rndsi dhe vmendje
pamjes s saj dhe synon q t jet e respektuar. Pr kt shkak, sipas shkenctarve, gruaja u
angazhua n jetn politike e udhhequr nga dshira t jet e vrejtur dhe e respektuar, jo nga
dshira q t jet vrtet politikisht e angazhuar.
Burri q e nnmon gruan, pa marr parasysh cilsit e tij fizike e shpirtrore, pr gruan paraqet
qenie t grditshme dhe kurr nuk do tia fal at. Por burri q e lavdron gruan dhe e nderon at
sa do q t jet n nj gjendje t keqe, pr gruan ai paraqet nj qenie hyjnore.
Gjykimet deprtojn jo n vetdije por n zemr t gruas. E nga kjo ndikon n t. Knaqsia
emocionale, sjellja m tepr mga emocionet se sa nga mendja, t gjitha aktiviteteve t saja morale
dhe praktike u japin nj drejtim q bazohet n intuitetin. Dhe ky intuitet, pr t sht i nevojshm
ngase, asaj i mundson nj bindje se at q e mendon dhe q e bn sht me vend. Nga kjo rrjedh
kokfortsia dhe karakteri i saj t mos e dgjoj bashkbiseduesin. Ajo dgjon vetm at q i
konvenon dhe pr t segziston gj m e keqe se sa ta kritikosh. Kurr nuk i fal ata q e kritiko-
jn. Egoizmi i shprehur i gruas, at e bn t mospranueshme nga rrethi. Kjo gjendje emocionale,
e shtyen gruan simpatin ndaj saj dhe kshtu krijon nj autoritet dhe gjendje despotizmi. Burri
512 Cemil Sana Ongun, Yeni Kadin fq. 61, 62.

pr shkak t aftsive mendore nga natyra sht skeptik, por skepsa e tij ssht e qndrueshme si
tek gruaja. Ajo gjithmon ndjen mosbesim dhe nj joqndrueshmri n marrdhnie me njerzit
q e rrethojn. 513
Kto analiza t psikologjis s femrs, tregojn se ajo me natyrn e saj nuk sht e prshtatshme
t mirret me politik q, posarisht n kohrat tona sht br nj profesion trheqs.
Sot, n shum vende t bots t drejtat politike t gruas jan t barabarta me ato t burrit. Por n
realitet kto t drejta gruaja i shfrytzon vetm pjesrisht. Njohim shum pak gra t cilat pasi u
zgjodhn pr nj funksion t ken arritur rezultate t mdha. Njohim gra deputete dhe senatore,
madje edhe presidente t shteteve, t qeverive, si dhe ministresha. Por ato m shpesh lujan rol
simbolik. Punt kryesore i kryejn meshkujt q gjenden pran tyre. Sipas ksaj praksa flet se
gruaja n lmin e politiks nuk luan rol relevant dhe t prhershm.
T DREJTAT POLITIKE T GRUAS N LIGJET POLITIKE

N Kuranin Famlart nuk ka shpallje t qarta lidhur me t drejtat politike t gruas. N t jan
vetm ajete q n mnyr indirekte kan t bjn me kt shtje. Pr shkak t interpretimeve t
ndryshme t agrumenteve nga Kurani dhe Sunneti, si dhe t prakss nga agimi i Islamit, u solln
gjykime t ndryshme:
513 Yeni kadin, fq. 69, 76.

1. Gruaja i ka t gjitha t drejtat politike, duke prfshir ktu edhe t drejtn t jet kryetare e
shtetit;
2. Gruaja nuk ka asnj t drejt politike;
3. Ka t drejt t zgjedh por jo edhe t jet e zgjedhur.
Tani disa fjal pr ant pozitive dhe negative t ktyre mendimeve.
KRYESIA SHTETRORE
Besimtart dhe besimtaret jan t dashur pr njri-tjetrin, urdhrojn pr t mir e ndalojn nga
e keqja... 514
N kt ajet n Kuranin Famlart prmendet emr bil-maruf, nehj anil-munker: urdhrim pr t mir, e
ndalim nga e keqja. Kt detyr mund ta kryejn si meshkujt besimtar poashtu edhe grat
besimtare. Politika, duke prfshir ktu edhe funksionin kryetar t shtetit ssht asgj tjetr ve
akti i kryerjes s porosis s ajetit t lartcituar. Sipas ksaj, gruaja mund ta ushtroj kt detyr.
N Kuranin Famlart flitet pr mbretreshn nga Sebe, Belkisn dhe pr marrdhniet e saja me
Sulejmanin. 515 Kjo grua ishte kryetare e shtetit. Prof. Muhammed Hamidullah n ligjeratat e tij n
514 et-Tevbe, (9): 71.

515 en-Neml, (27): 23 dhe vazhdimi

Institutin pr Hulumtime Islame, duke u mbshtetur n kt ajet, thot se gruaja mund t jet
kryetare e shtetit.
Kritik: Asnj prej ajeteve q mirren si argumente se gruaja mund t jet kryetare e shtetit nuk jep
fakte t qarta lidhur me kt. Detyra emr bil maruf, nehj anil-munker sht detyr q u prket t
gjith besimtarve brenda kufinjve t mundsive t tyre. Si theksohet n nj hadith, kjo detyr
kryhet me dor (forc), po spati mundsi q t kryhet me dor, ather kryhet me fjal ose me
shkrim. Nse me kto smund t kryhet ather kryhet me zemr, duke shprehur urrejtje ndaj t
keqes. Kjo vlen edhe pr kryetarin e shtetit.
Mbretresha e Sebes, Belkisa, ishte sunduese para se ti dorzohet Sulejmanit. Por n at koh ajo
sishte muslimane, i falej diellit. E prej se iu dorzua Sulejmanit a.s. ajo pranoi fen Islame. M
pastaj n Kuran sbhet fjal se ishte mbretresh. Sipas ksaj, situata e nj femre q i falet zjarrit
nuk mund t jet argument pr nj muslimane.
Por, lidhur me kt shtje, ekzistojn hadithe t qarta dhe precize t Pejgamberit a.s. Ebu Bekre
r.a. thot: Muhammedi a.s. pasi q mori vesh se vajza e mbretit t Iranit u b sunduese, tha:
Nj popull i cili problemet e veta ia beson dors s gruas, assesi nuk mund t jet fatlum. 516
516 Buhari, v. V. fq. 136 dhe v. VIII fq. 97; Tirmidhi, Nesai, Ahmed b. Hanbel; A. F. Ebu Sunne, Havle
Hukukil-Meretis-Sijasijje, fq. 6-7.

MENDIMI SE GRUAJA NUK KA ASNJ T DREJT POLITIKE
Nj grup tjetr mendon se gruaja sduhet t ket asnj t drejt politike. Sipas ktij mendimi
gruaja ska t drejt pr Vilajet-i amme q do t thot se nuk ka t drejt t jet deputete n
parlament. Gruaja nuk mund as t votoj dhe as t jet e votuar. Ajo mund t gjendet n ndonj
pozit burokrate q ska karakter politik. Mund t jet gjykatse, ndrmjetse n transaksione
tregtare, mbikqyrse n punt e trashgimis, poashtu edhe n punt e vakfit, sepse kto i
takojn Vilajeti Hasses.
Gruaja ska t drejt vote. Edhepse n kt drejtim ska argumente precize t ndonj ajeti dhe
hadithi megjithat n kohn e Pejgamberit a.s. dhe halifve, gruaja skishte asnj t drejt vote
gjat zgjedhjes s kshillave dhe halifve. Ve tjerash ajo duhet t shkoj bashk me burrin n
mitingje, e kjo n Islam sht e ndaluar. 517 Nga kjo rrjedh se, po spati t drejt t votoj, ajo nuk
e gzon as t drejtn t jet e votuar.
M, 1952, Komisioni pr sjelljen e fetvave pran Unevirsitetit El-Ezher, solli fetvan se gruaja
ska t drejt t jet e zgjedhur si antare e as t votoj pr antar t parlamentit. 518
Ky qndrim q sht shum i ashpr do t jet i kritikuar n tekstin q vijon.
517 Havle hukukil - Meretis - Sijasijje, fq. 22, 27.

518 Po aty, pjesa II, fq. 85.

E DREJTA T JET E ZGJEDHUR
Hadithi i prmendur m par i Ebu Bekres, flet se gruaja nuk mund t bhet kryetare e shtetit ose
antare e parlamentit, funksione q jan t tipit Vilajeti Amme. Pejgamberi a.s. n nj hadith tjetr
thot:
Nse udhheqsit tuaj jan m t mirt m t pasurit, m mshiruesit, dhe n qoft se punt
tuaja i rregulloni duke u kshilluar, siprfaqja e toks do tu jet m e mir nga brendsia e saj. Por
nse udhheqsit tuaj jan m t kqinjt, m t pasurit jan m koprract midis jush, dhe nse
punt tuaja zhvillohen sipas urdhrave dhe nn kontrollin e grave tuaja, ather brendsia e toks
do tu jet m e mir se siprfaqja e saj. 519
Parlamenti sht organi m i lart n aparatin shtetror. Antari i parlamentit sht reprezent i
popullit q e ka zgjedhur n kt funksion. Kjo ssht prfaqsi e thjesht. Nga kjo pikpamje,
gruaja mund t merr pjes n aktivitetet tjera juridike, ky funksion sipas nj analogjie nuk mund t
vazhdoj edhe n funksionin antare e parlamentit.520 Ajeti nga Kurani Famlart Burrat jan
prgjegjs pr grat nnkupton se gruaja nuk mund t jet antare e parlamentit. 521
Si theksuam edhe m lart, gruaja, psikikisht nuk sht prshtatshme t jet antare e
parlamentit, funksion ky, q krkon prgjegjsi t madhe, e ajo nuk sht e aft pr nj aventur
519 Et-Taxh, v. VI, fq 344.

520 A. F. Ebu Sunne, Havle hukukil - meretis, sijasije, fq. 7-8.
521 en-Nisa, (4): 34.

politike t till. Vrtet sipas Kuranit Famlart, prejardhja e gruas dhe burrit sht nga i njjti
burim. 522 Por, kjo nuk dshmon se duhet t ken barazi t plot. Nse do t ishte ashtu, ather,
duke u mbshtetur n ajetin: ...Ujin e bm baz t jets 523 do t ishte e drejt t themi se t
gjitha krijesat jan t barabarta. N realitet, gruaja, pr nga obligimet dhe prgjegjsit dallohet
nga mashkulli. Gruaja nuk sht e obliguar t shrbej n ushtri, ajo nuk merr pjes n luft. Ajo
nuk sht e detyruar t punoj pr ta siguruar ekzistencn familjare. Meq nuk ekziston asnj e
drejt pa obligime dhe prgjegjsi, ather nuk sht e drejt q do e drejt q i takon burrit ti
takoj dhe gruas.
N Kuranin Famlart grave t Pejgamberit a.s. e sipas ksaj edhe t gjitha grave muslimane 524 u
urdhrohet t qndrojn n shtpi n nj atmosfer t qet dhe t rehatshme e jo si n periudhn
e parazbritjes s Kuranit (xhahilijetit) kur shtisnin bashk me burrat e huaj n nj atmosfer t
afrt dhe intime. Poashtu, sipas parimit t ruajtjes s moralit seksual, nuk jan t obliguara t
marrin pjes n namazin e xhumas dhe Bajramit si dhe t falin namazin me xhemaat, poashtu
edhe antarsimi n parlament dhe pjesmarrja n tubimet e prgjithshme bashk me meshkujt,
pr gruan nuk jan situata t dshirueshme.
Nse antarsimi i gruas n parlament arsyetohet me mbrojtjen e t drejtave t saja, ather ajo,
ato t drejta mund ti realizoj nprmjet t shoqatave speciale n institucionet publike. Ska prse
meshkujt ti uzurpojn t drejtat e grave. A, sjan ata djem, burra dhe vllezr t tyre (grave)?
522 en-Nisa, (4): 1

523 el-Enbija, (21): 30
524 el-Ah-zab, (33): 33; el-Mevdudi, Nahve dusturil-Islami, fq. 116; El-Xhessas, Ahkamul-Kuran.

Vall, a nuk e dojn ata lumturin e tyre. N realitet, sipas t drejts islame, parlamenti nuk
paraqet fuqi t madhe ligjdhnse. Prndryshe ligjdhns (Shari) sht vetm All-llahu.
Parlamenti mund t bj intervenime dhe porosi vetm brenda kufijve q i ka prcaktuar All-
llahu.
Disa shkenctar mendojn se sht arritur konkluzion i prbashkt se n periudhn e par t
Islamit muslimant nuk u kan lejuar grave pjesmarrje t drejtprdrejt n punt e shtetit. 525
E DREJTA T VOTOJ
N argumentet q i ndalojn gruas t jet kryetare shteti dhe antare e parlamentit nuk ka asgj q
i pengon asaj te ket t drejt vote. E drejta e natyrshme e gruas sht t votoj. Derisa t mos
gjendet ndonj argument m binds q do ta rrzonte kt argument, kjo e drejt ngel
prgjithmon. Vendimi i komisionit pr fetva nga El-Ezheri se gruaja nuk ka t drejt t votoj dhe t
jet e votuar, sht karakteristik pr situatn politike n vendin prkats. T prsrisim se bhet
fjal pr gruan muslimane n prgjithsi, e jo pr ndonj shtet islam veanrisht. N shoqrin
islame ska asnj penges q gruaja t ket t drejt vote. Gjat kohs s Pejgamberit a.s. dhe n
periudhn pas tij, kryetari i shtetit zgjidhej me besatim (bejat). sht kjo nj simbol dhe ceremoni
e pranimit t funksionit kryetar shteti. Pejgamberi a.s. shum her ka br besatim me ashab, gra
525 A. F. Ebu Sunne, Havle Hukukil - Meretis-Sijasijje, fq. 8.

e burra. Kjo gj s pari u b n Akab n periudhn e Meks. Besatimet e Akabs (ku kan marr
pjes edhe grat) jan t njohura n historin e Islamit. 526
Besatimi i t Drguarit a.s. sht prsritur disa her n Medine dhe n ditn e lirimit t
Meks. 527 Sdo t ishte e drejt q kto besatime t trajtohen vetm si manifestime fetare, sepse
kan edhe ann politike. Prndryshe, n ajetin ku i urdhrohet t Drguarit t Zotit t bj
besatim me gra, pasi jan numruar disa specifika fetare, i shpallen edhe kto fjal: ...dhe se nuk
do t kundrshtojn n at q i urdhron... 528 Kjo dshmon pr urdhrat e t Drguarit t Zotit
si nj kryetar shteti. N realitet, meq ai sht i Drguar i All-llahut, besatimi ndaj tij do t thot
besim n pejgamberin e tij, e ksaj i thuhet iman. N ajete dhe hadithe termi besatim ekziston.
Ve ksaj, nga ashabt ka rivajete sahiha n kt kuptim: Si me gra, Pejgamberi a.s. ka br
besatim edhe me ne... 529 Kto hadithe tregojn se besatimet q jan br me meshkuj e me
femra kan t njjtn natyr.
Nj specificitet q dshmon se Pejgamberi a.s. ka br besatim me ashabt e tij jo si profet por si
burrshteti, sht edhe fakti se nuk ka br besatim edhe me fmij. Por ka ca transmetime
autentike q tregojn se fmijt e moshs s mitur i kan krkuar t bjn besatim ose n mnyr
526 El-Isabe, v. IV fq. 457, El-Istiab

527 El-Mumtehine, (60): 12; Ibn Kethir.
528 Ajeti i njjt.
529 Buhari, v. VIII fq. 125; Hajatus-sahabe, v. I. fq. 218, 223.

t drejtprdrejt ose nprmjet t prindve t tyre, por i Drguari a.s. nuk e ka pranuar kt. 530
Nga kjo rrjedh se besatimi i gruas, e dshmon t drejtn e saj pr votim.
Njra nga grat e Pejgamberit a.s. Ummi Seleme, n ditn e Hudejbijes, shprehu mendimin dhe
kshilln pr nj situat t rnd. Pejgamberi a.s. duke e dgjuar fjaln e gruas s tij, veproi sipas
kshills s saj, dhe i doli n krye ksaj situate. 531
E bija e xhaxhait t Pejgamberit a.s. Ebu Talibit, Ummi Hani n ditn e lirimit t Mekks i dha
eman (siguri) nj idhujtari. Pejgamberi a.s. e pranoi kt. 532 E ky ishte nj akt administrativ dhe
politik.
Pas Pejgamberit a.s. n periudhn e hulefai rashidinve, gjendej nj shtres e zgjedhur q e
kshillonte halifin. Nuk kishin dit t caktuar kur mblidheshin kta. Kur dshironte halifi i ftonte
dhe merrte mendimin e tyre. Ve ksaj, halifi i pyeste pr mendimin edhe grat e t Drguarit a.s.
q qndronin n shtpi.
Umeri para vdekjes pat thn q pas tij zgjedhjen e halifit ta bjn personat nga ashere-i
mubeshere q ishin n jet (ashere-i mubeshere: dhjet persona t cilt Pejgamberi a.s. i kishte
prgzuar me Xhennet). Kta nga rrethi i tyre zgjodhn Abdurrahman b. Avfin pr administrator.
530 Buhari, v. VIII fq. 124; Hajatus-sahabe, v. I. fq. 238.

531 El-Isabe, v. IV fq. 440
532 Buhari, Muslim, v. I. fq. 498.

Sipas shnimeve t Ibn Kethirit, Adburrahman b, Avfi pr ta caktuar halifin, krkoi mendim
edhe nga njerzit e Medines, dhe n kt drejtim u ishte drejtuar edhe grave. 533
Pas vrasjes s Uthmanit r.a., Aisheja krkoi hakmarrje pr Uthmanin dhe pr kt gj ajo e nisi
edhe luftn. Kjo sht pjesmarrje e drejtprdrejt n politik. Nj pjes e paris e aprovoi kt
sjellje t Aishes ndrsa pjesa e tjetr nuk e aprovoi.
N librat historike duket se m von ajo vet sht penduar. Por, sipas disa t tjerve ky pendim
ska qen nga arsyeja se ishte przier n politik por pr shkak t disfats s saj. 534
Nse bhet nj rezyme e ksaj q u tha deri m tani pr t drejtat politike t gruas, mund t
thuhet se, t drejtat politike edhepse pranohen si nj shkall m e lart e realizimit t t drejtave t
gruas, prapseprap mund t thuhet se ajo, sipas natyrs s saj dhe karakteristikave shpirtrore
nuk gjen satisfaksion shpirtror n aventurn politike. Edhepse gjat historis dhe sot gruaja ka
pas ndonj funksion, ajo n kt pikpamje ska arritur rezultate t dukshme. Pjesmarrja e gruas
n politik paraqet m tepr nj pjesmarrje simbolike.
Sipas t drejts islame, mendimi pr t drejtn e gruas t bhet kryetare e shtetit dhe antare e
parlamentit, thuhet se sht nj mendim i dobt. Juristt, n dritn e argumenteve fetare, t
mendjes dhe logjiks, kan ardhur deri n konkluzion se ajo mund t jet votuese.
533 el-Mevdudi, Nahved-dusturil - Islamij fq. 74

534 shih Buhari, v. VIII fq. 97 dhe v. V fq. 61, 69; Ibn-Kutejbe, El-Imame ves-sijase, fq. 56., 79, 70-71;
El-Muslimun v. IX, fq. 341; A. F. Ebu Sunne, Havle Hukukil-mereti-s Sijasijje fq. 15-17; el-Mevdudi,
Nahved-Dusturil-Islami, fq. 121-123.

AJETE T KURANIT
Q FLASIN PR GRUAN
EL-BEKARE: 35-39, 49, 102, 180, 187, 196-197, 221-223, 225-237, 240-242, 282.
ALI IMRAN: 14, 35-40, 42-47, 61, 195.
EN-NISA: 1, 3-4, 7, 11-25, 32-35, 43, 75, 92, 98-99, 117-118, 124, 127-130, 156, 176.
EL-MAIDE: 5-6, 17, 38, 75, 110, 116.
EL-ENAM: 9, 87, 98, 100-101, 137, 139-140, 143-144, 151.
EL-ARAF: 19-25, 27, 83, 126, 141, 150, 189.
ET-TEVBE: 24, 67-68, 71-72.
HUD: 40, 45-46, 71-73, 78-79, 81.
JUSUF: 21, 23-24, 50-51.
ER-RAD: 8, 23-24, 28.
IBRAHIM: 6.
EL-HIXHR: 59-60, 65, 71, 88.
EN-NAHL: 57-59, 72, 92, 97.

EL-ISRA: 23-24, 31, 40.
MERJEM: 8, 14, 16-36.
TAHA: 38-40, 94, 117, 123.
EL-ENBIJA: 94, 90-91.
EL-HAXHXH: 2, 5.
EL-MUMINUN: 5-7, 27, 50.
EN-NUR: 2-20, 23-26, 30-33, 60-61.
EL-FURKAN: 74.
ESH-SHUARA: 165-166, 169-171.
EN-NEML: 7, 23-44, 55-57.
EL-KASAS: 9, 9-13, 23-29.
EL-ANKEBUT: 29, 32-33.
ER-RRUM: 21.
LLUKMAN: 14-15, 34.
EL-AHZAB: 4, 6, 28-37, 50-55, 58-59, 73.
JASIN; 36.

ES-SAFFAT: 133-135, 149-153.
SAD: 43-44.
EZ-ZUMER: 6.
EL-MUMIN: 8, 24-26, 40.
ESH-SHURA:49-50.
EZ-ZUHRUF: 12, 16-19, 70-71.
EL-AHKAF: 15.
MUHAMMED: 22.
EL-FETH: 11-12, 25.
EL-HUXHURAT: 11-13.
EDH-DHARIJAT: 26-30, 49.
ET-TUR: 25-27, 39.
EN-NEXHM: 21-22, 27-28, 32, 45-46.
EL-HADID: 12-13.
EL-MUXHADELE: 1-4.
EL-MUMTEHINE: 10-12.

ET-TEGABUN:14.
ET-TALAK: 1-7.
ET-TAHRIM:1-6, 10-12
EL-MEARIXH:11-12, 29-31.
EL-XHINN: 3.
EL-ABESE; 34-37.
ET-TEKVIR: 8-9.
EL-MUTAFFIFIN: 31.
EL-INSHIKAK:9-13.
EL-BURUXH: 10.
EL-LEJL: 1-3.
TEBET: 4-5.
EL-FELEK: 4.

AJETET LIDHUR ME
HYRIT E XHENNETIT
EL-BEKARE: 5.
ALI IMRAN: 15.
JASIN: 55-56.
ES-SAFFAT: 48-49.
SAD: 52.
ED-DUHAN: 54.
ER-RAHMAN: 56-59, 70-74.
EL-VAKIA: 23, 35-38.
EN-NEBE: 31-34.

Gruaja Ne Islam

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Gruaja Ne Islam

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

N emr t All-llahut, t Gjithmshirshmit, Mshiruesit!

T gjitha t drejtat e ktij libri i takojn autorit

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 2

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 3

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 4

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 5

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 6

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 7

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 8

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 9

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 10

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 11

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 12

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 13

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 14

Prof. Dr. Bekir Topalo lu

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 15

KRIJIMI I GRUAS SIPAS BIBLS

1 en-Nexhm (53): 38, 39.

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 16

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 17

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 18

8 Mefatihul gajb; el-Bekare (2): 36.

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 19

10 Buhari, Muslim v. IV fq 2042 dhe vazhdimi.

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 20

13 el-Bekare (2): 134; 141.

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 21

17 Po aty, v. IV fq. 327

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 22

18 Mishkatul-mesabih v. II fq. 669

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 23

20 Ibn Kethir, Tefsirul-Kuranil Adhim II, fq. 230

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 24

22 en-Nahl (16): 58, 59

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 25

25 Muslim, v. IV fq. 2028.

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 26

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 27

KURANI DHE GRUAJA

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 28

GJYKIMI LIDHUR ME BOTN

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 29

39 el-Maverdi, El-Ahkamus-sultanijje, fq. 55

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 30

41 Ahmed Gurka, Islam Kulturunin Garbi Medenilestirmesi, fq. 100-101.

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 31

44 Voltaire, Dictionaire Philosophique Paris, 1876, IV, 319.

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 32

45 N realitet jan 114

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 33

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 34

51 el-Axhluni, Keshful-hafa v. II fq. 263

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 35

52 Jusuf (12): 28, 33, 50

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 36

55 Richard Honig, Roma Hukuku (E drejta romake), fq. 169

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 37

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 38

58 Mishkatul mesabih v. II fq. 160

62 Sejjid Kutub, Fi dhilalil Kuran v. V fq. 7

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 39

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 40

65 el-Bekare (2): 223