SVEUILITE/UNIVERZITET VITEZ TRAVNIK

FAKULTET POSLOVNE INFORMATIKE

STUDIJ I CIKLUSA; GODINA STUDIJA: I CIKLUS: II GODINA
SMIJER: INFORMACIONE TEHNOLOGIJE

PLANIRANJE INFORMACIONIH SISTEMA

SEMINARSKI RAD

Travnik, Januar. 2014. godine

 SVEUILITE/UNIVERZITET VITEZ TRAVNIK
FAKULTET POSLOVNE INFORMATIKE
STUDIJ I CIKLUSA; GODINA STUDIJA: I CIKLUS: II GODINA
SMIJER: INFORMACIONE TEHNOLOGIJE

PLANIRANJE INFORMACIONIH SISTEMA

SEMINARSKI RAD

IZJAVA: Ja, Davor Damjanovi, student Sveuilita/Univerziteta Vitez Travnik,

Indeks broj: 0137-12/DIT odgovorno i uz moralnu i akademsku odgovornost
izjavljujem da sam ovaj rad izradio potpuno samostalno uz koritenje citirane
literature i pomo profesora odnosno asistenata.

Potpis studenta:

STUDENT: Davor Damjanovi

PREDMET: Ekonomika u raunarstvu
PROFESOR: Prof.dr. Zaim Buljubai
ASISTENT: Mr.Draen Latro
1. UVOD...................................................................................................................4
1.1. PROBLEM, PREDMET I OBJEKT ISTRAIVANJA...........................4
1.2. SVRHA I CILJEVI ISTRAIVANJA.......................................................4
1.3. RADNA (GLAVNA) HIPOTEZA...............................................................5
1.4. ZNANSTVENE METODE..........................................................................5
1.5. STRUKTURA RADA..................................................................................5
2. SISTEMI...............................................................................................................6
2.1. POJAM SISTEMA.......................................................................................6
2.2. PODJELA SISTEMA..................................................................................7
3. INFORMACIONI SISTEMI..............................................................................7
3.1. INFORMACIJA I INFORMACIONE VEZE...........................................8
3.2. INFORMACIJA KLJUNI RESURS DANANJICE..........................9
3.3. INFORMACIONE TEHNOLOGIJE.......................................................10
3.4. POJAM INFORMACIONIH SISTEMA.................................................10
3.5. PODATAK I INFORMACIJA..................................................................10
3.6. TIPOVI INFORMACIONIH SISTEMA.................................................11
4. INFORMACIONI SISTEMI U KOMPANIJAMA........................................12
4.1. REALNI INFORMACIONI SISTEM.....................................................12
4.2. IMPLEMENTACIJA INFORMACIONIH SISTEMA..........................12
4.3. FAZE U RAZVOJU INORMACIONIH SISTEMA...............................13
5. STRATEKA ULOGA INFORMACIONIH SISTEMA..................................17
5.1. INFRASTRUKTURA................................................................................17
5.2. UPRAVLJANJE LJUDSKIM RESURSIMA..........................................18
5.3. UBRZAN RAZVOJ TEHNOLOGIJE.....................................................18
5.4. NABAVKA..................................................................................................19
5.5. ULAZNO-IZLAZNA LOGISTIKA..........................................................19
5.6. RADNE OPERACIJE................................................................................20
5.7. MARKETING I PRODAJA......................................................................20
5.8. SERVISIRANJE.........................................................................................20
6. ZAKLJUAK....................................................................................................21
7. LITERATURA....................................................................................................22

3
 1. UVOD

1.1. PROBLEM, PREDMET I OBJEKT ISTRAIVANJA

Odmah iz naslova moe se vidjeti da e se u ovom radu govoriti o planiranju

informacionih sistema. U uem smislu rad govori o tome kako poslovni sistemi (u
daljem radu kompanije) definiu svoju strateku prednost i na koji nain strateka uloga
informacionih sistema (u daljem radu IS) moe igrati kljunu ulogu u izgradnji
konkurentskih prednosti kompanije.

Informacioni sistem, djelujui u okviru poslovnog sistema omoguava unutranju

komunikaciju, kao i komunikaciju sa okruenjem, to je razlog da neposredno doprinosi
kvalitetu upravljakih i izvrnih funkcija. Ovim radom pokuava se pokazati da tim
doprinosom kvaliteta, IS moe odigrati kljunu ulogu koja e omoguiti kompaniji da
napreduje u odnosu na okolinu, odnosno konkurenciju.

Ovaj rad e dati okvir za razumijevanje strateke uloge IS-a, prikazae kako IS kao
neodvojiva cjelina djeluju na kompanije, razmatrajui ta kompanije u tom smislu mogu
uraditi, zatim kako upravljaju stratekim tranzicijama i na kraju, kako stvaraju strateke
saveze i informaciona partnerstva.

1.2. SVRHA I CILJEVI ISTRAIVANJA

Osnovni cilj ovog rada i istraivanja je prikazati informacione sisteme i njihovu svrhu,
objasniti njihov smisao i nain djelovanja u poslovnim okruenjima, te prikazati i
dokazati kljunu ulogu implementacije IS u jednom poslovnom okruenju.

Osim toga to samo postojanje i implementacija informacionog sistema u jednom

poslovnom sistemu predstavlja kljunu ulogu, jednom isplaniran i implementiran
informacioni sistem zahtjeva stalno usavravanje i prilagoavanje promjenama nastalim
kako u oblasti informacionih tehnologija, tako i u stratekim opredjeljenjima poslovnog
sistema ili okruenja.

4
Stoga, bi osnovni cilj rada bio prikazati IS kao kljuni element neke kompanije, a da bi
uspjeli u tom pokuaju potrebno je obraditi svaki aspekt ove teme, te detaljno upoznati
nain funkcionisanja i ulogu IS-a u poslovnim okruenjima.

Kroz nauno strunu obradu pokazaemo kako se planira jedan informacioni sistem, to
je i osnovni zadatak seminarskog rada.

1.3. RADNA (GLAVNA) HIPOTEZA

Na temelju problema i predmeta istraivanja postavlja se glavna hipoteza:
- Postojanje, pravilna implementacija te stalno unaprijeivanje informacionih
sistema se odraava pozitivno na poslovno okruenje (kompaniju) i njen odnos
sa okolinom, to predstavlja kljuni element da jedna kompanija uopte
egzistira kao poslovno okruenje, da unaprijedi poslovne resurse te stekne
strateku prednost u odnosu na druga konkurentna poslovna okruenja
(kompanije).

1.4. ZNANSTVENE METODE

U ovom seminarskom radu koriste se naune (strune) metode:
- Metoda analize i sinteze.
- Metoda klasifikacije,
- Metoda poreenja,
- Matematika metoda,
- Metoda modeliranja.

1.5. STRUKTURA RADA

Struktura seminarskog rada je usklaena sa Uputstvom za pisanje seminarskog rada
na prvom ciklusu studija kao i temi seminarskog rada. Rad sadri sedam poglavlja.
Prvo poglavlje, Uvod, sadri pet podpoglavlja, koje smo u tekstu iznad ve obradili:
- Problem, predmet i objekt istraivanja,
- Svrha i ciljevi istraivanja,
- Radna hipoteza i pomone hipoteze,
- Znanstvene metode,
- Struktura rada.

Drugo poglavlje, g o v o r i u o p t e n o o informacionim sistemima, definiciji i

5
podijeli informacionih sistema.

Tree poglavlje, g o v o r i uopteno o informacionim sistemima kao glavnoj temi

ovog rada, o tome kako funkcioniu, kako se dijele, odnosno koje tipove informacionih
sistema razlikujemo. U ovom poglavlju smo opisali i definisali podatak i informaciju,
objasnili pojam informacionih tehnologija.

etvrto poglavlje, je poglavlje koje govori o primjeni informacionih sistema u

kompanijama, njihovoj implementaciji i nainu na koji su integrisani u kompanije. U
ovom djelu rada smo detaljno opisali faze u planiranju i razvoju informacionih sistema.

Peto poglavlje, je poglavlje u kom se govori o stratekoj ulozi kroz praktinu

primjenu IS-a u firmama, kroz sve aspekte rada jedne kompanije. .

esto poglavlje, Zakljuak, daje generalnu ocjenu radu, kao i odgovor na prihvatanje
odnosno neprihvatanje radne i pomone hipoteze.

Sedmo poglavlje, je dio rada u kom je navedena struna literatura koja je koriena
prilikom izrade ovog seminarskog rada.

2. SISTEMI

2.1. POJAM SISTEMA

Sistem je funkcionalni skup objekata i njihovih veza. Svaki od objekata u sistemu
posjeduje niz svojstava (atributa). Takoe i veze izmeu pojedinih objekata (elemenata)
sistema se mogu opisati nizom atributa.

Sistem intereaguje sa okolinom. Uticaj okoline na sistem naziva se ulazom dok se uticaj
sistema na okolinu naziva izlazom. Takoe, sistem moe da intereaguje sa drugim
sistemima. Veze sistema sa okolinom se moe ostvariti razmjenom materije, energije i
informacija.

Nain na koji su elementi sistema povezani odreuje strukturu sistema. Struktura

sistema direktno odreuje funkcionisanje sistema.

6
Moe se rei da je sistem skup elemenata koji su meusobno povezani tako da
predstavljaju odreenu cjelinu koja kao takva egzistira. Naziv sistem potie od grke
rijei to sistema to oznaava cjelinu sastavljenu iz dijelova. Svaki sistem se sastoji od
podsistema, koji se dalje dijele na komponente, a ovi na jo manje dijelove, tako da
svaki od njih moemo smatrati izolovanim sistemom. Moe se zakljuiti da je pojam
sistema vezan za kompleksnost i interakciju.

2.2. PODJELA SISTEMA

Sistemi se dijele na osnovu razliitih kriterijuma na:
1. Po nainu kreiranja:
- prirodne
- vjetake
2. Po stepenu apstrakcije:
- apstraktni
- realni
3. Po promjenljivosti u vremenu:
- statiki
- dinamiki
4. Po odreenosti ponaanja:
- deterministiki
- stohastiki
5. Po sloenosti:
- prosti
- sloeni
6. Po povezanosti sa okolinom:
- otvoreni
- zatvoreni

3. INFORMACIONI SISTEMI
U uem smislu, na nain na koji emo ga mi obraditi u ovom radu, informacioni sistem
je skup informacionih i komunikacionih ureaja (npr. raunar) i tehnologija povezanih u
jedinstvenu funkcionalnu cjelinu. To predstavlja fizike, prostorne, raunarske i
komunikacione resurse. To je materijalizovani, sistematizovani, organizovani i
primjenjivi skup hardvera, softvera, procedura, baze podataka i operativnih izvrilaca
koji se koriste u procesu upravljanja kompanijom.

7
Informacioni sistem kakvog elimo obraditi i dokazati je kljuan element jedne
kompanije, a definiemo ga kao skup ljudi i tehnikih sredstava koji po odreenoj
organizaciji i metodologiji obavljaju prikupljanje, memorisanje, obradu, uvanje, zatitu
i dostavljanje na koritenje podataka i informacija.

Kako iz definicije uoavamo, funkcija ovakvog IS-a je dokumentovanje i informacija.

Podaci i informacije najee slue kao podloga za donoenje odluka pomou kojih se
upravlja kompanijama, pa takav informacioni sistem nazivamo jo i upravljakim
informativnim sistemom.

3.1. INFORMACIJA I INFORMACIONE VEZE

Sistemi pored materije i energije sa okolinom mogu razmjenjivati ideje i informacije.
Informacija je skup poruka ili podataka koji prijemniku u procesu komuniciranja slue
za otklanjanje nedoumice ili smanjenje neizvjesnosti ili za preduzimanje odreenih
akcija.1 Prilikom razmjene informacija vri se komuniciranje pa bi onda pojam
komuniciranje mogli definisati kao proces prenoenja informacija od jednog do drugog
subjekta.

Poslovni sistemi (preduzea, ustanove, kompanije) ne postoje bez ljudi, a odnosi meu
ljudima ne postoje bez komuniciranja. Na osnovu ovoga moemo konstatovati da su
poslovni sistemi stvoreni i organizovani putem komunikacionog procesa i odravaju ih
ljudi koji komuniciraju. To definie informacione veze, a za uspostavljanje ovih veza
potrebni su razliiti mediji i sredstva koji omoguavaju razliite oblike prenosa
informacija. U medije za prenos informacija moemo svrstati elektrinu energiju (ijim
impulsima se informacije prenose po odreenom kodu), vazduh (vibracijom se prenose
audio signali), tinta (kojom se ispisuju znakovi na papiru) itd.

Dakle, informacija je podatak ureen s ciljem da pomogne u izboru neke promptne ili
budue akcije, odnosno ne-akcije. Izbor akcije ili ne-akcije se naziva proces poslovnog
odluivanja. Ba iz toga to proces poslovnog odluivanja nastaje kao reakcija na
informaciju moemo zakljuiti vanost informacije, a time i informacionih sistema za
neku kompaniju.

1
L. Rolji, . Miki:Informacije sistemi upravljanje, Prijedor, 2012.

8
S obzirom na odnos ulaznih i izlaznih veza razlikujemo:
- Informisane sisteme (kada postoji samo informacioni ulaz)
- Informiue sisteme (kada postoji samo informacioni izlaz)
- Inormacioni sistemi (kada postoje ulazno-izlazne informacije)

3.2. INFORMACIJA KLJUNI RESURS DANANJICE

Informacija je bez ikakve sumnje postala kljuni resurs dananjice. Poput materije i
energije, o njoj ovisi svaki aspekt svakodnevnog ivota i ovjekovog rada i poslovanja.
No, za razliku od materije i energije, ona se upotrebom ne troi, a raspodjelom ne
smanjuje. Posjedujemo li neko znanje, moemo ga podijeliti sa drugima, a da ga pri tom
ne gubimo, ve se ono kroz komunikaciju oplemenjuje, dograuje i produbljuje.

Danas ivimo u svijetu u kome tehnoloki napredak dovodi do kvalitativnog skoka, do

informatizacije koja ima sve karakteristike nove, industrijske i drutvene revolucije. U
samoj sri strategije tehnolokog razvoja je itav kompleks informacionih i
komunikacijskih tehnologija.

Razvijeno je shvatanje da se u dananjem svijetu moe nametnuti i dominirati

prvenstveno tehnologijom. U tom kontekstu valja tumaiti zanaajna i rastua
izdvajanja za znanstvenoistraivaki razvoj i rad kao i za unapreenje informacionih
tehnologija. Iz svega proizilazi da odnos ovjeka prema tehnologiji, prema drutvu i
prema proizvodnji, a posebno prema informaciji i znanju, danas, pod uticajem
savremene kompjuterske tehnologije, sistemskog pristupa i aktuelne komunikacijske
revolucije, dobija bitno nove znaajke.

Prikupljanje, obrada, pohranjivanje i dostavljanje informacija danas je uveliko

pojednostavljeno zahvaljujui novim informativnim tehnologijama i tehnolokim
dostignuima kakav je recimo internet. Informacija je danas lako dostupna, bilo gdje
u svijetu u realnom vremenu i kao takva dobija novu dimenziju i znaaj. Lako dostupne
informacije u pravom vremenu, na pravom mjestu su neprocjenjiv materijal, te ih kao
takve svakako moemo posmatrati kao kljuni resurs dananjice.

3.3. INFORMACIONE TEHNOLOGIJE

Informacione tehnologije (u daljem tekstu IT) moemo definisati kao izuavanje,

9
dizajn, razvoj, implementacija, podrka i upravljanje raunarskim informacionim
sistemima. Danas kada priamo o IT, naroito ako se odnose na IT u kompanijama onda
zasigurno govorimo o softverskim aplikacijama i hardveru, dakle o raunaru. IT koriste
raunare i raunarske programe da konvertuju, uskladite, tite, obrade, bezbjedno alju
i primaju informacije.

Informacione tehnologije su opti termin koji opisuje tehnologiju koja pomae

proizvodnji, manipulaciji, skladitenju, komunikaciji i distribuciji informacija.
Prvi koji je upotrijebio termin "Informacione tehnologije" je bio Dim Domsik iz
Michigena i to novembra 1981. godine. Termin je upotrijebio kako bi modernizovao do
tada koriteni "obrada podataka". U to vrijeme Domsik je radio kao raunarski
menader u auto industriji. 2

3.4. POJAM INFORMACIONIH SISTEMA

Informacioni sistem podrazumjeva skup razliitih operacija nad informacijama
neophodnim za odluivanje u nekom organizacionom sistemu, iji je on podsistem.
Informacioni sistem mora biti efikasna kombinacija ljudi i ureaja, gdje maine slue
za brzo i tano rjeavanje odreenih procesa, a ljudi obavljaju kreativnu analizu i
odluuju. Relacije izmeu sastavnih dijelova informacionih sistema se ostvaruju
prenosom informacija.

Informacioni sistem je komunikacioni sistem koji proizvodi informacije. Ovaj sistem

svojom djelatnou treba da omogui prikupljanje i sistematizaciju izvornih podataka,
prenos, memorisanje, auriranje, odnosno potrebno je projektovati odgovarajuu
datoteku ili bazu podataka koja e omoguiti efikasno pretraivanje i dostavljanje
podataka na mjestu upotrebe itav ovaj proces namjenjen je da se optimalno rijei
sistem upravljanja i funkcionisanja u razvoju nekog procesa.

3.5. PODATAK I INFORMACIJA

Moemo rei da je podatak kodirana predstava neke osobine, nekog koncepta, objekta,
injenice ili dogaaja u realnom sistemu. Informacija je protumaeni podatak odnosno
znanje koje se moe "izvui" iz podatka. Podatak i informacija se koriste kao sinonimi.
Podatak je meutim objektivna kategorija dok je informacija subjektivna kategorija

2
Wikipedia, http://bs.wikipedia.org/wiki/Informaciona_tehnologija, januar 2014;

10
odnosno zavisi od naina na koji neki pojedinac tumai ili koristi predstavljeni podatak.

U okviru ovog rada mi emo podrazumjevati da se podaci mogu reprezentovati na

kompjuterski prihvatljiv nain, odnosno da se mogu kvantifikovati brojevima,
karakterima, datumima itd. Nain na koji dolazi do formiranja podatka nee se
obraivati u ovom radu. Meutim, interesuju nas procesi obrade podataka koji mogu da
dovedu do kreiranja drugih podataka ili do odreene akcije.

Mi emo pod informacionim sistemom podrazumjevati sistem koji svoje veze sa

okolinom obavlja razmjenom informacija. Napomenimo da informacioni sistem ne
mora biti zasnovan na runaru ali da emo mi u okviru ovog rada razmatrati samo one
informacione sistema koji su realizovani na raunaru. Ovakvi sistemi se nazivaju CBIS
(eng. Computer Based Information Systems).

Razvoj informacionih sistema posebno postaje dinamian ezdesetih godina kada se

razvijaju sistemi za automatsku obradu podataka.

3.6. TIPOVI INFORMACIONIH SISTEMA

Razlikujemo dva tipa informacionih sistema:
Upravljaki informacioni sistem - UIS (eng. Management Information Systems - MIS)
je sistem koji prenosi uva i obrauje podatke potrebne za upravljanje.
Sistem za podrku odluivanju (eng. Decision Support Systems) je informacioni
sistem koji potpomae donoenje odluka.

Po nainu primjene informacione sisteme moemo grubo podijeliti na one koji vre
samo pronalaenje i skladitenje (dokumentaciju) informacija i one koji vre obradu. Mi
emo razmatrati sistem koji sa svojim podsistemima moe da realizuje obje ove
operacije.

4. INFORMACIONI SISTEMI U KOMPANIJAMA

4.1. REALNI INFORMACIONI SISTEM
Ovim radom u principu neemo sagledavati originalni sistem ve emo polaziti od
modela informacionog sistema. U praksi se meutim originalni sistem prvo mora

11
modelovati. Sredstava za modeliranje sistema ima vie.

Samu sutinu informacionog sistema predstavlja baza podataka (ili sistem baza
podataka) koja sadri meusobno povezane podatke kojima se modeluju objekti, veze
izmeu objekata (entiteta) kao i odgovarajui atributi (obiljeja - osobine) objekata i
veza.

Pored podataka informacioni sistem mora da sadri podatke o procesima (ili model
procesa). Pod procesima se podrazumjevaju radnje koje generiu promjene stanja u
informacionom sistemu i koje generiu izlaze iz sistema. Pored toga esto se vri i
modelovanje resursa sistema.

4.2. IMPLEMENTACIJA INFORMACIONIH SISTEMA

Projekat informacionih sistema po pravilu realizuje tim strunjaka koji nisu sastavni dio
kompanije u kojoj se implementiraju. Naravno, oekuje se visok stepen saradnje
kompanije i projektanata.

Da bi se obavio uspjena implementacija informacionih sistema neophodno je

ispotovati odreene faktore, ili procedure:
- obezbjediti podrku rukovodstva firme;
- ukljuiti korisnike u sve faze razvoja;
- koristiti dokazane metodologije razvoja informacionog sistema;
- jasno definisanje ciljeva i zadataka sistema;
- usredsrediti se na najvanije probleme i eventualne povoljnosti;
- jednostavan i adekvatan dizajn;
- dobar program obuke ukljuenih osoba;
- adekvatan plan uvoenja nakon zavretka projekta;
- dobro definisan i organizovan program odravanja.

4.3. FAZE U RAZVOJU INORMACIONIH SISTEMA

Faze u razvoju informacionog sistema su:
- Planiranje razvoja;
- Analiza i dizajn;
- Implementacija;

12
 - Funkcionisanje i odravanje;
- Vrjednovanje i kontrola.
Svaka od pomenutih faza se mora sprovesti. Faze se mogu dijeliti na podfaze ili
aktivnosti koji detaljno obrauju svaki segment implementacije, te na taj nain utiu na
kvalitet izvedbe IS-a.

Planiranje razvoja informacionog sistema je dio stratekog planiranja jedne kompanije.

Vrlo bitna aktivnost u okviru ove faze je identifikacija i definisanje problema. Potreba
za kreiranjem novog informacionog sistema potiu iz sljedeih razloga:
- Problemi sa postojeim informacionim sistemom;
- elja za iskoriavanjem novih ansi i pogodnosti;
- Rastua konkurencija;
- Potreba za efikasnijim korienjem informacija;
- Reorganizacija u kompaniji (spajanje, razdvajanje, i slino);
- Razvoj same organizacije;
- Promjene na tritu i okruenju.

Prilkom analize postojeeg informacionog sistema treba sagledati stanje hardvera,

sistemskog i aplikativnog softvera, informatikih kadrova, trokova funkcionisanja,
iskorienosti postojeih resursa, te na kraju treba procjeniti kvalitet, pravovremenost,
primjerenost koliine, naina prezentacije samih informacija koje postojei sistem
prua.

Treba odgovoriti na pitanje to se promjenama u informacionom sistemu eli postii.

Treba se odluiti na uvoenje potpuno novog ili modifikovanog informacionog sistema.
Da bi se ovo postiglo treba uporediti koje e se funkcije iz postojeeg sistema zadrati,
koje e biti modifikovane a koje e biti uvedene. Treba zatim razmotriti organizaciju
podataka i klasa podataka, baza podataka itd. Na osnovu razlika izmeu projektovanog i
trenutnog informacionog sistema donosi se odluka o tipu promjena u informacionom
sistemu.

Projektovanje logike strukture baze podataka se realizuje na nivou entiteta (objekata) i

veza meu njima (ERWIN).

13
Definisanje koncepcije tehnike podrke se radi na osnovu ciljeva koji se ele postii
informacionim sistemom, te veliine organizacije. Donosi se odluka o obimu i strukturi
raunarskih resursa, komunikacione i periferijske opreme, sistemskog softvera, itd.

Kod hardvera treba obezbijediti:

- visoku integraciju;
- modularnu izgradnju (hardverski sistem bi trebao da zaivi na relativno malom
procentu nominalne opreme i da se naknadnim ugradnjama samo postiu
poboljavanja i proirivanja primjene);
- visoka pouzdanost, sigurnost i raspoloivost (na kritinim mjestima treba
predvidjeti dupliranje kapaciteta);
- lako odravanje.

Sistemski softver treba da obezbjedi:

- Modularnost;
- User frendly okruenje;
- podrka drugim programskim alatima;
- efikasno korienje postojee opreme;
- jednostavno odravanje.

Prilikom definisanje modela kadrovske podrke, se odnosi na nain kako su

organizovani dijelovi i pojedinci u organizaciji kojima je povjereno voenje poslova u
domenu informacionog sistema. Specifikacija potrebnih ulaganja.
Ova stavka obuhvaa procjenu ulaganja u sljedee elemente informacionog sistema:
- hardver;
- sistemski softver, softver za rad sa bazama podataka;
- softver za automatizaciju kancelarijskog poslovanja;
- razvoj i obuku informatikih kadrova.

Prilkom analize izvodljivosti projekta treba voditi rauna o sljedeem:

- tehnika izvodljivost (obezbeivanje hardvera i softvera);

14
 - ekonomski (da li se mogu obezbjediti sredstva i da li e dalje poslovanje
informacionog sistema biti isplativo);
- zakonski (da li postoje zakonske smetnje za rad zamiljenog informaciong
sistema.
- operacioni (da li e sistem biti prilagoen za podrku ljudima koji e ga koriste);
- planski (da li se sistem moe realizovati na vreme).

Utvrivanje prioriteta i izbor projektanta je korak u kom se informacioni sistem uvodi

na najkritinijim mestima prvo (mestima koja su vezana za najvei broj radnika, ili za
najvie rukovodstvo, ili za najvanije poslove firme).
Planiranje realizacije projekta je sloena faza koja se povjerava nekom strunjaku iz
oblasti organizacije rada.

Prihvatanje ili odbijanje plana razvoja je korak u kom su prikupljene informacije

dovoljne za donoenje odluke, te treba donijeti odluku o razvoju informacionog sistema
(pozitivnu ili negativnu, odluka nije apriori pozitivna jer su ulaganja obino znaajna), a
ako nema dovoljno informacija treba zahtjevati prikupljanje dodatnih informacija i
injenica o informacionom sistemu. Trenutna procjena da ne treba ii na novi ili
modifikovani informacioni sistem ne znai da predloeni plan razvoja nije dobar ve
samo da ne treba ii u dalji razvoj u ovom trenutku. Takvi projekti se "skladite" i mogu
se koristiti moda u narednom periodu.

U fazi analiza i dizajna informacionog sistema se ide kada je plan razvoja

informacionog sistema usvojen. Analiza se provodi detaljno na sve automatizovane i
neautomatizovane poslove. Osnovno sredstvo koje se danas koristi za analizu
informacionog sistema je sistemska strukturirana analiza.

Dizajn sistema je specifikacija novog sistema koji e postavljene zahtjeve obaviti na

efikasan nain. Kod dizajna sistema postoje dvije vane faze
- logiko projektovanje;
- fiziko projektovanje.

15
Logiko projektovanje obuhvata modeliranje podataka i modeliranje procesa. Rezultat
logikog projektovanja mora biti razumljiv za korisnika i projektanta i treba da bude
nezavisan od implementacije.
Fiziko projektovanje je prevoenje logikog projekta na konkretnu opremu, konkretne
softvere koji ukljuuju konkretne baze podataka.
Faze analize i dizajna su karakteristine po bogatoj dokumentaciji koja ih prati. Tenja
je da se danas razviju sistemi koji e na osnovu projekta odraenog u nekom
programskom paketu vriti automatsko voenje dokumentacije.

Dakle, polazei od realnih potreba i realnog sistema stie se do projekta.

Implementacija je faza u kojoj se projekat treba implementirati na realni sistem u
realnim uslovima.
Faze u implementaciji projekta su:
- najava (cilj ove faze je uklanjanje straha zaposlenih i savlaivanje otpora koji
postoje);
- organizacija kadrova informacionog sistema;
- izbor i instalacija opreme (treba raspisati tendere, voditi rauna o vremenu
isporuke, instalacije, garantnim rokovima, obezbijeenom servisu itd);
- izrada ili nabavka softvera (postoji mogunost da se firma u skladu sa svoim
potrebama i raspoloivim kadrovima opredjeli za kupovinu gotovog softvera;
- razvoj softvera sa sopstvenim kadrovima;
- kombinovanje prethodna dva naina;
- razvoj softvera po porudbi)
- formiranje baze podataka (baza podataka je kima informacionog sistema tako
da je ovo jedna od najvanijih faza);
- obuka korisnika;
- zamjena sistema (obino za prvo vrijeme dva sistema rade paralelno, zatim novi
sistem zamjenjuje stari, ali i dalje tako da se neko vrijeme najvaniji elementi
dupliraju;
- treba znati da vani elementi starog sistema esto budu zadrani i u novom jer
je njihova zamjena najkomplikovanija).

16
 5. STRATEKA ULOGA INFORMACIONIH SISTEMA
Do sada smo se upoznali sa IS, ta su, kako funkcioniu, kako se implementiraju i
primjenjuju u poslovnim okruenjima. Svatili smo vanost njihove uloge, a takoe smo
shvatili i njihovu kompleksnost prilikom implementacije, te vanost ispravnog pristupa
i naina na koji se koriste IS u kompanijama.

Meutim da bi shvatili njihovu kljunu ulogu i dokazali postavljenu hipotezu moraemo

opisati uticaj informacionih sistema kroz lanac vrijednosti, odnosno prikazaemo
njihovo praktino djelovanje kroz sljedee poslovne segmente:
- Infrastruktura;
- Upravljanje ljudskim resurskima;
- Razvoj tehnologije;
- Nabavka;
- Ulazno-izlazna logistka;
- Radne operacije;
- Marketing i prodaja;
- Servisiranje
U ovom dijelu rada prikazaemo kako su informacione tehnologije uticale na pojedine
elemente lanca vrednosti i kako sada izgleda lanac nekih modernih kompanija, sada
kada su informacione tehnologije postale sastavni i nezaobilazni dio poslovanja.

5.1. INFRASTRUKTURA

Infrastruktura firme sastoji se od velikog broja aktivnosti koje podravaju sve ostale
aktivnosti preduzea, kao to su: menadment, finansije, pravna sluba, raunovodstvo,
itd. Svaka od ovih aktivnosti poseduje svoju e varijantu, kompanija moe imati ERP
softver koji pokriva finansije i raunovodstvo, a informacioni sistem moe
automatizovati sve ostale aktivnosti ukljuujui i donoenje odluka. Na ovaj nain firma
stie ogromnu konkurentsku prednost nad konkurencijom jer se prilikom automatizacije
poslovnih procesa svi oni ponovo preispituju i uvode se trenutno najbolje prakse za
obavljanje pojedinih aktivnosti. Ipak samo posedovanje tehnologije ne znai nita
ukoliko se tehnologija ne primjeni na pravi nain. to znai da nije samo bitno uvesti
novu tehnologiju nego je i primjeniti. Infrastrukturne informacione tehnologije daju
sposobnost organizaciji da prilagoavanjem ostalih elemenata lanca vrijednosti ostvari

17
konkurentsku prednost. Ovo se moe okarakterisati kao najvei doprinos konkurentnosti
od strane informacione infrastrukture dakle ne ono to infrastruktura sama po sebi
donosi nego ono to omoguava.

5.2. UPRAVLJANJE LJUDSKIM RESURSIMA

Upravljanje ljudskim resursima jedne kompanije igra ogromnu ulogu u postizanju

konkurentske prednosti, a njega uglavnom sainjavaju aktivnosti kao to su: analiza
radnih mesta, planiranje potreba za radnom snagom, regrutovanje, selekcija
najadekvatnijih kandidata, obuka, praenje profesionalnog razvoja zaposlenih,
ocjenjivanje zaposlenih, kompenzacija zaposlenih i beneficije, radno pravo i kolektivno
pregovaranje, organizaciona kultura i organizaciona klima, zatita na radu,
socijalizacija.

Svaki ozbiljniji ERP softver posjeduje modul za ljudske resurse kojim se automatizuju
svi procesi koji su bitni u procesu upravljanja ljudskim resursima. Na ovaj nain firma
stie konkurentsku prednost smanjujui trokove i poveavajui kvalitet odabranih
kandidata. Ovakav sistem svoju pravu vrijednost pokazuje tek u velikim korporacijama
gdje ljudi iz ljudskih resursa kompanije dobijaju mogunost pretrage cijelog preduzea
prilikom planiranja kadrova i na taj nain lake mogu da pronau pravu osobu. Ovakav
sistem vodi takoe rauna i o trinoj vrijednosti radnika i upozorava ukoliko u firmi
ima radnika kojima istie ugovor, a znaajno su manje plaeni nego to bi neko drugi
mogao da im ponudi. Na ovaj nain sistem pomae firmi da zadri najbolje kadrove.

Pored ERP softvera savremeno upravljanje ljudskim resursima podrazumjeva i stvaranje

portala znanja na kojima zaposleni mogu da se obuavaju za zadatke koje e obavljati.

5.3. UBRZAN RAZVOJ TEHNOLOGIJE

U svakoj kompaniji primjenjuje se ogroman broj tehnologija i tehnika tako da razvoj
tehnologije viestruko pomae konkurentnu pozicju preduzea. Ukoliko se razvijaju
tehnologije vezane za proizvod onda se pomae cijelom lancu vrijednosti preduzea dok
recimo, kada se uvodi nova linija za pakovanje onda to pomae jednom dijelu lanca
vrijednosti.

Savremeni informacioni sistemi za projektovanje proizvoda (eng. Computer-aided

18
Design CAD) i projektovanje tehnologije (eng. Computer-aided Manufacturing
CAM) u mnogome uproavaju, ubrzavaju i pojeftinjuju proces stvaranja novih
proizvoda. Ukoliko je takoe prisutan i dobar softver za istraivanje trita i CRM koji
aurno prikuplja podatke o zadovoljstvu postojeim i potranjom za novim proizvodima
onda se moe govoriti o organizaciji koja stie prednost svojom tehnologijom.

Kompanija na ovaj nain stie znaajnu konkurentsku prednost u oblasti trokova, ali i
diferencijacije, jer mu savremenija tehnologija za razvoj tehnologije omoguava da
efikasnije razvije tehnologiju. Sa druge strane upravo ta nova tehnologija koju drugi
nemaju postaje generator jedinstvenosti i poveava razliku u odnosu na konkurenciju.

5.4. NABAVKA
Nabavka podrazumjeva procedure za nabavku ulaza koji se koriste u lancu vrijednosti
firme, a ne same sirovine koje se nabavljaju. Dakle kada je organizacija dostigla
informatiki nivo na kome moe da nabavku vri elektronski ona tada moe da propie
nove procedure i kvalifikaciona pravila za obavljanje nabavke. Na ovaj nain ukoliko se
sve nabavke rade iskljuivo pomou informacionog sistema dolazi se do velikih uteda
koje generiu trokovnu konkurentsku prednost, a ukoliko se organizacija na taj nain
razlikuje od konkurencije ovo moe postati i ozbiljan generator jedinstvenosti.

5.5. ULAZNO-IZLAZNA LOGISTIKA

Kompjuterskom razmjenom podataka izmeu dvije ili vie organizacija dobijamo dva
kljuna unapreenja procesa nabavke a to je da se sve obavlja elektronski i sve se
obavlja u standardizovanom obliku. Primjenom novih tehnologija zamenjujemo
papirologiju sa elektronskim dokumentima, a ovako propremljeni elektronski
dokumenti se mogu poslati bilo gdje na svijetu gde ih je potrebno dostaviti, za kratko
vrijeme.

Ovaj process u relanim uslovima traje i po nekoliko dana, a podloan je i grekama. Ali
sada kada koristimo nove informacione tehnologije, ovaj process se obavlja u samo
nekoliko milisekundi bez utroka papira, jer se itav proces odvija elektronski.

19
Ovaj proces je na ovaj nain jeftiniji, bri i precizniji i samim time donosi znaajnu
konkurentsku prednost u odnosu na konkurenciju.

5.6. RADNE OPERACIJE

U radne operacije spadaju sve one aktivnosti koje se tiu proizvodnje, odnosno
pretvaranja inputa u autpute. Dakle aktivnosti kao to su pakovanje, montaa, mainska
obrada, testiranje, tehnika kontrola, odravanje opreme, tampanje, rad pogona i
mnoge druge. Za podrku proizvodnji proizvedeni su posebni sistemi, recimo sistem za
raunarsku integrisanu proizvodnju (eng. Computer Integrated Manufacturing CIM)
integrie sav softveri hardver neophodan za proizvodnju sa integrisanom bazom
podataka proizvodnje.

Ovaj koncept eliminie uska grla u proizvodnji, smanjuje glavna vremena, trokove
projektovanja, zalihe u proizvodnji i trokove radne snage i poveava produktivnost
projektovanja i inenjeringa.

5.7. MARKETING I PRODAJA

U marketing i prodaju spadaju sve one aktivnosti koje kupcima omoguavaju da se
informiu i kupe proizvod ili uslugu kompanije kao sto su: promocija, oglaavanje, rad
sa distributerima i proirenju distributivne mree i sl.
Ovo je oblast u kojoj do izraaja dolazi elektronsko poslovanje, konkretnije
elektronska prodaja, a kao najbolji primjer i jednog i drugog slui Amazon.com. To je
online prodavnica koja je krenula kao prodavnica knjiga, a sada se ve bavi irokim
maloprodajnim asortimanom.

Internet trgovina i marketing predstavljaju najbolji primjer koliko kompanija moe da

utedi novaca na marketingu ili prodaji. Kontrolom trokova koji nastaju prilikom
marketinkih aktivnosti ili trokova koji nastaju kao posljedica reijskih trokova
prodajnog mjesta, a uz to dostupnost proizvoda i usluga u cijelom svijetu, ostvaruje se
ogromna uteda i znaajna konkurentska prednost

5.8. SERVISIRANJE
Servisiranje se sastoji od aktivnosti koje se izvode kako bi se odrala vrijednost
proizvoda. U ovo spadaju aktivnosti kao to su instaliranje, obuka , popravka, isporuka

20
rezervnih dijelova , prepravljanje, nadograivanje i podeavanje proizvoda.

U oblasti servisiranja i aktivnosti koje slijede poslije kupovine, osim samog servisa
pojavile su se nove oblasti kao to su online dijagnostika i online servis. I dalje meutim
korporativni portali provlauju kao jedan od najzastupljenijih oblika informatike
podrke servisiranju.

6. ZAKLJUAK
Na osnovu svega do sada reenog moe se izvesti zakljuak da su informacioni sistemi
zaista izvrili ogroman uticaj na nain na koji kompanije stvaraju konkurentsku
prednost, a posebno na nain poslovanja. U savremenim organizacijama obavljanje
svakodnevnih poslovnih aktivnosti ne moe se ni zamisliti bez upotrebe informacionih
tehnologija.

Konkurentska prednost izvire iz sposobnosti organizacije da kontrolie svoje trokove i

da se razlikuje od konkurencije. Prema tome jasno je da odrivost konkurentske
prednosti zavisi od sposobnosti organizacije da na pravi nain primjeni informacione
sisteme.
Jasno je da su informacione tehnologije izvrile ogroman uticaj na sve elemente lanca
vrijednosti, a ne samo na infrastrukturu kako se obino smatra. Uticaj na infrastrukturu
je naravno najvei i najvidljiviji, ali svakako nijedna od pomonih aktivnosti lanca
vrijednosti nije ostala neizmenjena, upravljanje ljudskim resursima, te tako razvoj novih
tehnologija i nabavka su znaajno promenjeni. Zapravo infrastrukturna ulaganja u
informacione tehnologije omoguavaju sve ostale promjene u lancu vrijednosti.

Besmisleno je dakle govoriti o softveru za upravljanje ljudskim resursima ili portalima

za upravljanje znanjem u organizacijama koje nemaju ni osnovnu informacionu
infrastrukturu, odnosno nemaju raunare. Kada organizacija zadovolji ove osnovne
preduslove u vidu infrastrukture onda moe poeti da taj informacioni resurs koristi na
svoj nain i time ostvariti konkurentsku prednost.

Osnovne operacije zavise od infrastrukture na potpuno isti nain, ali ovdje se kod
ulazno-izlaznih operacija pojavljuje i mogunost da organizacija postavi uslov svojim

21
dobavljaima da koriste tano odreenu informacionu tehnologiju i na taj nain se
diferencira u odnosu na konkurenciju.

Ostale osnovne operacije kao to su marketing i prodaja, servisiranje i radne operacije

daju znaajan prostor za inovacije i kustomizacije na polju informacionih tehnologija i
mogu znaajno uticati na nain poslovanja organizacije u zavisnosti od njene
konkurentske strategije.

Poto je nakon svega reenog potpuno jasno da su informacione tehnologije znaajan

faktor za konkurentnost jedne organizacije moemo zakljuiti da je time u potpunosti
potvrena glavna hipoteza istraivanja, da konkurentska prednost organizacije izvire iz
mnotva faktora koji se mogu objediniti u jednu ureenu cjelinu, a koji neposredno
zavise od poslovne strategije organizacije i informacionih tehnologija primenjenih u
njenom poslovanju.

Dakle, dokazali smo da postojanje, pravilna implementacija te stalno unaprijeivanje

informacionih sistema se odraava pozitivno na poslovno okruenje (kompaniju) i njen
odnos sa okolinom, to predstavlja kljuni element da jedna kompanija uopte egzistira
kao poslovno okruenje, da unaprijedi poslovne resurse te stekne strateku prednost u
odnosu na druga poslovna okruenja

7. LITERATURA
Knjige :

1.) M. Miljevi:Skripta iz metodologije nauno istraivakog rada, Univerzitet

u Istonom Sarajevu, 2007;
2.) L. Rolji, . Miki:Informacije sistemi upravljanje, Prijedor, 2012;

Tekstovi s interneta :
1.) Wikipedia, http://bs.wikipedia.org/wiki/Informacioni_sistemi, 03.01.2014.

22