01

OKULA YARDIMCI - SINAVLARA HAZIRLIK

TÜM DERSLER
AYLIK SÜRELİ YAYIN

ORTAOKUL SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMEN MODÜLÜ

ORTAOKUL
SORU BANKASI

SOSYAL BİLGİLER
ÖĞRETMEN
MODÜLÜ
AYLIK SÜRELİ YAYIN
KONU ANLATIMLI

Kitapçılarda ve online satış için

KONU ANLATIMLI / SORU BANKASI

01
 İÇİNDEKİLER

5. SINIF SOSYAL BİLGİLER

KONU ANLATIMI

Ünite 1
Birey ve Toplum

I. Öğrendiklerimi Uyguluyorum

II. Olaylar ve Sonuçları

III. Haklarımı ve Sorumluluklarımı Biliyorum

IV. Çocuk Hakları Her Yerde

SORU BANKASI

Ünite 1
Birey ve Toplum

Öğrendiklerimi Uyguluyorum

Olaylar ve Sonuçları

Haklarımı ve Sorumluluklarımı Biliyorum

Çocuk Hakları Her Yerde

6. SINIF SOSYAL BİLGİLER

KONU ANLATIMI
Ünite 1

Sosyal Bilgiler Öğreniyorum

I. Olaylar Kimleri Nasıl Etkiliyor?
II. Olgu ve Görüşü Ayırt Ediyorum
III. Çözüm Buluyoruz

IV. Ben Etkin Bir Vatandaşım

V. Atatürk ve Sosyal Bilimler

VI. Bilimsel Araştırma Basamakları

SORU BANKASI

Ünite 1
Sosyal Bilgiler Öğreniyorum
Olaylar Kimleri Nasıl Etkiliyor?, Olgu ve Görüşü Ayırt Ediyorum
Çözüm Buluyoruz
Ben Etkin Bir Vatandaşım
Atatürk ve Sosyal Bilimler
Bilimsel Araştırma Basamakları
MODÜL 1
 İÇİNDEKİLER

7. SINIF SOSYAL BİLGİLER

KONU ANLATIMI

Ünite 1

İletişim ve İnsan İlişkileri

I. İletişim Bir Sanattır

II. Bir Tuşla Dünya Evimize Geldi
III. Özgür Basın Demokrasinin Temelidir
IV. Herkesi Ayrı Ayrı Dinlemekten Zevk Alırım

SORU BANKASI

Ünite 1

İletişim ve İnsan İlişkileri

İletişim Bir Sanattır

Bir Tuşla Dünya Evimize Geldi
Özgür Basın Demokrasinin Temelidir
Herkesi Ayrı Ayrı Dinlemekten Zevk Alırım

8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK

KONU ANLATIMI
Ünite 1

Bir Kahraman Doğuyor

I. Mustafa’nın Çocukluğu ve Eğitim Hayatı

II. Mustafa Kemal’in Askerlik Hayatı ve 19 Mayıs 1919
III. Mustafa Kemal’in Hayatındaki Dört Şehir

Ünite 2

Millî Uyanış: Yurdumuzun İşgaline Tepkiler

I. Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti (1914 - 1918)
II. Mondros Ateşkes Anlaşması’nın Uygulanışı ve İşgaller (30 Ekim 1918)
SORU BANKASI
Ünite 1

Bir Kahraman Doğuyor

Atatürk’ün Öğrenim ve Askerlik Hayatı
Atatürk’ün Kişiliği ve Kişilik Özellikleri
Ünite 2
Millî Uyanış: Yurdumuzun İşgaline Tepkiler

I. Dünya Savaşı ve Mondros Ateşkes Anlaşması

MODÜL 1
 5. SINIF
KONU MODÜLÜ
5. SINIF SOSYAL BİLGİLER ÜNİTE
Birey ve Toplum 1
I. ÖĞRENDİKLERİMİ Cumhuriyet, vatandaş, demokrasi, laiklik, insan

UYGULUYORUM hakları, ulusal egemenlik vb. kavramların anlam-

larını ve gelişmemize katkılarını sosyal bilgiler
Sosyal bilgiler; tarih, coğrafya, ekonomi, sosyolo-
dersinde öğreneceğiz.
ji, antropoloji, psikoloji, felsefe, siyaset bilimi, hu-
1 Etkinlik
kuk gibi sosyal bilimleri ve vatandaşlık bilgisi gibi
konuları kapsayan bilimlerin ortak adıdır. Ayrıca Verilen tabloda boşlukları doldurunuz.
insanın sosyal ve fiziki çevresiyle etkileşimini geç- 1.
miş, bugün ve gelecek bağlamında inceler.

Peki sosyal bilgiler dersi bizlere neler kazandırır? Öğrencilere

toplumsal bir 2.
kimlik Öğrencileri
6. kazandırmak
Benim adım Semih. Sınav Ortaokulu insan hakla-
5. sınıf öğrencisiyim. Türkiye Cumhuri- rına ve demok-
yeti’nin bir vatandaşı olarak vatanımı rasiye saygılı
ve milletimi seviyorum. Bir birey olarak Sosyal bireyler olarak
haklarımı ve sorumluluklarımı biliyorum. Bilgiler yetiştirmek
Hak ve sorumluluklarımı öğrenmemde Öğrenmenin
sosyal bilgiler dersinde öğrendiklerim 5. Amaçları 3.
etkili oldu.

Benim adım Tuğçe. Sosyal bilgiler der-

sinde ülkemizin, Cumhuriyet’imizin kuru-
cusu Atatürk’ün hayata geçirdiği ilke ve
inkılapları sayesinde sosyal, kültürel ve 4.
ekonomik olarak kalkındığını öğrendim.
Genç nesiller olarak bizlere de görevler
düştüğünü öğrendim.

Ben Zeynep. Sosyal bilgiler dersinde 1

farklı yerlerde yaşayan insanlar hakkın-
da bilgi ediniriz. Onların yaşam biçimle-
Sosyal bilgiler eğitimi alan bir bireyin aşağıda-
riyle, bayramlarıyla, eğlenceleriyle bize
olan benzerliklerini ve bizden farklarını ki davranışlardan hangisini göstermesi beklen-
öğreniriz. mez?
A) Bireylerin farklılıklarını hoşgörü ile karşılaması
Ben Gökçe. Yaşadığım şehirde yazlar B) Toplumun değerlerine saygı duyması
sıcak ve kurak, kışlar ise soğuk ve karlı
geçiyor. Bu iklime karasal iklim denildiği- C) Toplumsal sorunlara kayıtsız kalması
ni, ayrıca kuzenim Ömer’in yaşadığı İz- D) Hak ihlallerine tepki göstermesi
mir’de ise Akdeniz ikliminin görüldüğünü
de sosyal bilgiler dersi sayesinde öğren-
dim.

Çözümü Siz Yapınız

Türk kültürü ve tarihi hakkında doğru bilgileri kay-
naklarıyla öğrenmemizi sosyal bilgiler dersine
borçluyuz. Ayrıca sosyal bilgiler kültürel mirasımı-
zın korunmasında üzerimize düşen sorumlulukları
da öğrenmemizi sağlar.

5. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 65

 Birey ve Toplum

2 Etkinlik

Selden timsah yürüyüşüyle kurtulmaya çalıştılar

İstanbul’da sel sularından korunmaya
çalışan vatandaşlar ilginç görüntü oluş-
turdu. Demir bariyerler üzerinde yürüme-
ye çalıştılar.

Sel sularında ıslanmamak için demir bari-

yerler üzerinde âdeta timsah gibi yürümeye
çalışan vatandaşlar ilginç görüntüler oluş-
turdu.

İstanbul’u etkisi altına alan yağış beraberin-

de sel getirirken, kentte trafik felç oldu. Araçlar sel sularına gömülürken, gidecekleri yere yürümek zorunda kalan
vatandaşlar zor anlar yaşadı. Esenler’deki İstanbul 15 Temmuz Demokrasi Otogarı girişi sel sularına teslim olunca
vatandaşlar çareyi bariyerlerin üzerinden yürümekte buldu. Bariyerlerin üzerinden âdeta timsah gibi gitmeye çalışan
vatandaşlar ilginç görüntüler oluşturdu. Bir vatandaşın da aracın üstüne çıkarak ilerlemeye çalışması dikkat çekti.

Öte yandan, yağmur sularında ıslanmak istemeyen bazı vatandaşlar ise demir kapılara tutunarak yürümeye çalıştı.

(Milliyet.com.tr, 18.07.2017-15.33) (Düzenlenmiştir.)

Merhaba arkadaşlar. Benim adım Burcu. Beşinci sınıfa gidiyorum. Bugün öğretmenimiz sosyal bil-
giler dersinin hayatımızdaki önemini anlattı. Ben de sosyal bilgiler dersinde öğrendiğimiz bilgileri
günlük hayatımızda ne kadar kullanabileceğimizi anlamak için yukarıdaki gazete haberini kestim
ve iki kişiye yorumlattım. Öncelikle sizi onlarla tanıştırayım. Musa, benim okul arkadaşım. 6. sını-
fa gidiyor. En sevdiği ders sosyal bilgiler. Mustafa ağabey ise mahallemizin bakkalı, ilkokul mezu-
nu. Şimdi Musa ve Mustafa ağabeyin bu gazete haberiyle ilgili yorumlarını okuyacaksınız.
Burcu

Sel baskınları ülkemizde son yıllarda plansız
yerleşmeler ile yanlış arazi kullanımı sonucu
çok fazla yaşanan doğal afetlerdendir. Daha
çok sel yataklarına yerleşmiş, bu bölgelerde
Musa yaşayan, sel için gerektiği gibi uyarılmayan
insanlar yaşamlarını kaybetmektedir.
Çok yağmur yağınca sular evleri, iş yer-
lerini basıyor. Bence tamamen şanssız-
lık. O insanların yerinde olmak istemez-
dim. Bunu engellemenin yolu yok. Ecel
Mustafa nerede olursa gelir sizi bulur. Eskiden de
vardı şimdi de var bu felaket.

Sel baskınları ve taşkınlardan korunmanın Ormanları yerleşime açmalıyız. Sel ile

elbette ki yolları var. Her şeyden önce,
ormanların korunması gerekir. Çünkü
ağaçlar yağmurun hızını keser ve suların
Mustafa
Musa toprağa sızmasını sağlar. Böylece sular,
toprağın yüzünde birikmez.
ormanın bir ilişkisi olduğunu düşünmüyo-
rum. Sel olunca ağaçlar devrilip insanla-
ra zarar verebilir. Öncelikle dereleri
kurutmalı, ağaçları da kesmeliyiz.

Olur mu hiç? Ormanları yerleşime açmak son derece yanlış. Ormanlar dünyanın akciğerleri-
dir. Ormanları yok etmek sellerin zararlarını daha da artırır. Su ise hayatın vazgeçilmez bir
parçasıdır. Dereleri kurutamayız. Suyun hızını kesmek için yamaçların teraslandırılması
gerekir. Yerleşim yerleri sel bölgelerinin dışına çıkarılmalıdır. Akarsu yatakları genişletilmeli-
Musa dir. Akarsular barajlarla ve bentlerle kontrol altına alınmalıdır.

Sen bu kadar bilgiyi nerede öğrendin? Sosyal bilgiler dersinde!

Mustafa Musa

Bu diyaloğa göre sosyal bilgiler dersi bize neler kazandırmış olabilir?

66 5. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

Birey ve Toplum

II. OLAYLAR VE SONUÇLARI

Ben Gökçe. 5. sınıf öğrencisiyim. 29 Ekim Mahallesi’nde

yaşıyorum. Bizim evin yakınlarındaki kavşakta trafik ışıkları
bulunmuyor. Okula giderken o kavşakta çok zorlanıyorum.

Gökçe’nin yaşadığı olay gibi günlük hayatınızda karşılaştığınız olaylar sizi ve diğer insanları etkilemek-

tedir. Toplumdaki her birey yaşanan gelişmelerden farklı şekilde etkilenebilir. Çünkü her insan farklı

özelliklere sahiptir. Birini üzen bir olay bir başkasına komik gelebilir. Sizin yaşadığınız bir olay sadece

sizi değil ailenizi, akrabalarınızı, arkadaşlarınızı ve çevrenizdeki insanları da etkilemektedir. Aynı şekilde

çevremizde yaşanan bir olayın da farklı sonuçları olabilmekte ve bu olay birden fazla insanı etkileyebil-

mektedir.

3 Etkinlik

Yeni okul sayesinde bu Okulların geniş bahçeleri

okulun çevresine yeni iş Yeni okullardaki çocuklar için oyun alanıdır.
yerleri açılır. Böylece iş fiziki ortam koşulları Mahallenin çocukları okul
imkânı doğar. daha iyidir. dışı zamanlarda da bu oyun
alanlarını kullanabilirler.

Okulun düzenlediği
etkinlikler çevre halkının da Okul yapılan semtlerde
kültürel ve sosyal okul çevresindeki evlerin
gelişimine katkı sağlar. değeri artar, arsalar da
değerlenir.

Okul saatleri dışında Yeni bir okul açılması

okullarda yapılan tiyatro ve yeni derslikler demektir.
müzik etkinlikleri öğrencilerin Bu da sınıf mevcutlarının
sosyalleşmesine katkı azalmasını sağlar.
sağlar.

Yeni açılan bir okulun çevresine yapacağı katkılara bir örnek de siz veriniz.

..........................................................................................................................

5. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 67

 Birey ve Toplum

4 Etkinlik 2 2014 / PYBS

OLAYLARIN ÇOK BOYUTLULUĞU Çevremizde yaşanan bazı olaylar, sonuçları itiba-

rıyla doğada çok boyutlu olumsuz etkilere sebep
Aşağıdaki görseli inceleyerek soruları cevap-
olabilmektedirler.
layınız.
Bu açıklamaya göre aşağıdakilerden hangisi-
Bir olayın çok boyutluluğunu anlayabilmek için nin doğaya olumsuz etkisi daha azdır?
o olayın nedenlerine ve sonuçlarına bakmak
gerekir. A) Naylon poşetlerin doğaya atılması
B) Çevremizdeki ormanların tahrip edilmesi
C) Kırmızı ışıkta geçen sürücünün kaza yapması
Kontrolsüz Hızlı nüfus Kaynak
göç artışı yetersizliği D) Şehirlerde hava kirliliğinin üst sınır değerlerini
aşması

denleri
Ne Çözümü Siz Yapınız

Gecekondulaşmanın

So
nuçları

Devlet arazilerinin
Çarpık Altyapı haksız bir şekilde 3 2017 / PYBS
kentleşmeye yetersizliğine
ele geçirilmesine
yol açar. neden olur. neden olur. Havaalanı yapılması planlanan ve birbirine kom-
şu olan Ordu ile Giresun illerimizin arazisinin dağ-
Gecekondulaşma engellenirse kimler bu du-
rumdan ne şekilde etkilenir? Açıklayınız. lık ve ormanlık olması önemli bir sorundu. Havaa-
lanı yapmak için bu illerin arasındaki deniz doldu-
......................................................................... rularak arazi elde edilmiş, günümüzdeki havaalanı
......................................................................... da buraya kurulmuştur.
Bu metne göre, aşağıdakilerden hangisi söy-
lenebilir?
A) İnsanlar ihtiyaçları doğrultusunda doğada de-
ğişiklik yapar.
B) Deniz doldurularak arazi üretmek eski bin yön-
temtir.
C) Her şehrin, havaalanına ihtiyacı bulunmakta-
dır.
D) Karadeniz kıyıları deniz yolu ulaşımına elveriş-
lidir.

Gecekondulaşmaya neden karşı çıkılmakta- Çözümü Siz Yapınız

dır?

.........................................................................
.........................................................................

68 5. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

Birey ve Toplum

III. HAKLARIMI VE Aşağıdaki listede bazı gruplar ve bu gruplarda gö-

SORUMLULUKLARIMI rülen roller gösterilmiştir.

BİLİYORUM
İnsanlar grup içerisinde farklı rollere sahiptir. Rol,
bir insanın grup içerisindeki hak ve sorumlulukla-
rını belirler. Aile
• Baba
• Anne
Toplumdaki en önemli rolümüz vatandaşlıktır. Va-
tandaş rolü, bireylerin devlete olan bağlılığını gös-
terir. Bir devletin vatandaşı olan kişiler, o devletin
sağladığı haklardan yararlanırlar. Ayrıca vatan-
daşlar bağlı olduğu devlete karşı çeşitli sorumlu-
lukları yerine getirmelidir.
Okul
• Öğretmen
• Öğrenci

Halk Oyunları Ekibi

• Eğitici
• Oyuncu

Vatandaş Olarak

Haklarımız Sorumluluklarımız

✿ Yaşama hakkı ✿ Yasalara uyma

İzci Grubu
✿ Eğitim hakkı ✿ Vergi verme • İzci Lideri (Oymak Beyi)
✿ Sağlık hakkı ✿ Askerlik yapma • İzci

✿ Seçimlere katılma Aynı zamanda sorumlu-

luktur.

Bütün vatandaşlar kendi durumlarına göre va-

tandaşlık rolünün getirdiği haklardan yararlanıp 4

sorumluluklarını yerine getirmelidir. Örneğin orta-

okul 5. sınıf öğrencisi bir vatandaş, eğitim hakkını
kullanmalı ve yasalara uymalıdır. Ancak yasalar
gereği bu öğrencinin 18 yaşına kadar seçimlere
katılması sorumluluğu değildir.
Aşağıdakilerden hangisi okul kurumundaki rol-
lerimizdendir?
A) Futbolcu B) Öğrenci
C) İzci D) Oyuncu

5. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 69

 Birey ve Toplum

Çözümü Siz Yapınız Beslenme, barınma, sevgi gibi ihtiyaçlarının kar-

şılanması aile grubu içerisinde evlatların hakları
arasında yer alır.

OKULDA ROLLERİMİZ
AİLEDE ROLLERİMİZ
Okulda da bazı rol-
ler vardır. Bu rolle-
rin başında öğret-
menlik, öğrencilik
ve idarecilik rolleri
gelir.

Öğretmenlerin so-
rumluluklarının ba-
şında öğrencilerinin
yeni bilgiler edinip
iyi birer vatandaş olarak yetişmelerine katkı sağla-
Aile grubunda anne, baba ve evlat rolleri bulunur.
mak gelir. Öğretmenlik rolü, öğretmenlerin mesleki
Bazı geniş ailelerde büyükanne ve dede gibi roller
haklar elde etmelerini sağlar.
de vardır.

Ailede anne ve baba rolünü üstlenen kişilerin so-

rumlulukları; evlatlarının bakımını sağlamak, aile-
nin geçimini üstlenmektir.

Bununla birlikte saygı ve sevgi görmek, ailenin di- Okula devam etmek, derslerine çalışmak, verilen
ğer üyelerinden yardım almak, anne ve babaların görevleri yerine getirmek, öğrenci rolünün gerek-
rolleri nedeniyle elde ettikleri haklardır. tirdiği sorumluluklardandır. Öğrencilik en önemli

Aile içinde evlat rolüne sahip olan çocukların temel haklardan olan eğitim hakkının elde edilmesini
sorumluluğu; aile düzenini bozacak davranışlar- sağlayan bir roldür.
dan kaçınmak, aile büyüklerine yardımcı olmaktır.

70 5. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

Birey ve Toplum

HALK OYUNLARI GRUBUNDA SAĞLIK KURUMLARINDA ROLLERİMİZ

ROLLERİMİZ
Halk oyunları grubunda bireyler eğitici ve oyuncu
rollerini üstlenebilirler. Oyuncuların temel sorum-
luluğu halk oyunlarının bir grup çalışması olduğu-
nun bilincinde hareket etmektir.
Toplumun sağlık ihtiyaçlarını karşılamak amacıy-
la kurulan sağlık ocağı, dispanser, hastane gibi
kurumlar sağlık kurumlarıdır. Bu kurumlarda ça-
lışanlar doktor, hemşire, hasta bakıcı gibi rollere
sahiptirler. Hizmet alan insanlar ise hasta rolüne
sahiptirler. Sağlık kurumlarından hizmet alırken
hastaların kendileri hakkındaki bilgileri doğru ver-
meleri gerekir. Ayrıca diğer hastaları rahatsız et-
memek hastaların temel sorumluluklarındandır.

Bu nedenle çalışmalara zamanında katılmak, ken-

disine verilen görevi yerine getirmek de oyuncula-
rın sorumluluğu arasındadır. Sorumluluklarını ye-
rine getiren bir oyuncunun halk oyunlarında diğer
oyuncularla eşit olarak etkinliklere katılma hakkı
vardır.

Hastaların doktor seçme hakkı bulunmaktadır. Ay-

İZCİ GRUBUNDAKİ ROLLERİMİZ rıca hastalar, özel bilgilerinin korunması hakkına
da sahiptirler.

Aşağıdakilerden hangisi hak ve sorumlulukla-

rımızla ilgili yanlış bir bilgidir?
A) Aile bireyleri birbirlerine karşı saygılı olmalıdır.
B) Grup lideri grup üyelerine eşit davranmalıdır.
C) Hastaların özel bilgilerini korumak, sağlık ku-
rumlarının sorumluluğudur.
D) Öğrenciler derslere istedikleri zaman girebilirler.

İzci grubunda izci ve izci lideri rolleri vardır. İzci li-

deri izcilerin çalışmalarını denetlemeli, onlara kar- Çözümü Siz Yapınız
şı eşit davranmalıdır. İzci liderinin sorumlulukla-
rından biri de izci grubunda bulunan diğer izcilere
karşı demokratik davranmak, sorunlar karşısında
onların da düşüncelerini öğrenmektir.

5. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 71

 Birey ve Toplum

5 Etkinlik

Aşağıdaki belgelerin bireylerin hangi gruplara dâhil olmalarını sağladıklarını ve bu gruplarla sa-
hip olunan hak ve sorumlulukları yazınız.

Halk Oyunları Kimlik Kartı

Adı
Soyadı
Unvanı
................................................. Görevi

................................................. .................................................
................................................. .................................................

................................................. .................................................

................................................. .................................................

................................................. .................................................

................................................. .................................................

Spor Kulübü Kimlik Kartı

Adı
Soyadı
Unvanı
Görevi

.................................................

................................................. .................................................

................................................. .................................................

................................................. .................................................

................................................. .................................................

TÖDEV modülünde bulunan Sosyal Bilgiler bölü-

münü çözmeyi unutmayınız.

72 5. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

Birey ve Toplum
IV. ÇOCUK HAKLARI HER YERDE
Bütün insanların yalnızca insan olmalarından
dolayı hakları bulunmaktadır. Yaşama, barınma,
beslenme, giyinme gibi haklar temel insan hakları
arasındadır.
İnsanlar bazı haklara sahip olamayabilirler. Bu
durumda yetişkinler bu hakları talep edip var olan
haklarını savunabilirler. Ancak çocuklar için aynı
durum söz konusu değildir. Çocuklar savunmasız
oldukları için ve dünya üzerinde yaşanan pek çok
olumsuz durumdan öncelikli olarak etkilendikleri
için çocuklara özgü haklar tanımlanmıştır. Çocuk
hakları birçok uluslararası belge ile güvence altına
alınmıştır.
Çocuk haklarını güvence altına alan belgelerden
biri de Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’dir.
Çocuk Haklarına Dair Sözleşme iki yüze yakın
devlet tarafından imzalanmıştır. Türkiye 1990 yı-
lında bu sözleşmeyi imzalayarak yasalarında ve
uygulamalarında çocuk haklarına önem veren bir
ülke olduğunu göstermiştir.
5. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1
Aşağıda Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’nin bazı
maddeleri bulunmaktadır:
Bu sözleşmeye göre, her insan on sekiz yaşına
kadar çocuk sayılır. Çocuklarla ilgili bütün işlerde
temel düşünce çocuğun yararının sağlanmasıdır.
Sözleşmeyi kabul eden devletler, bu sözleşmede
yazılı olan hakları, ülkelerinde bulunan her çocuğa
hiçbir nedenle (renk, cinsiyet, din, ırk, engellilik vs.)
ayrım gözetmeksizin sağlamakla yükümlüdür.
Her çocuk doğumdan itibaren isim ve vatandaşlık
hakkına ve mümkün olduğu ölçüde ana babasını
bilme ve onlar tarafından bakılma hakkına sahiptir.
Görüş oluşturma yeteneğine sahip çocuk, kendini
ilgilendiren her konuda görüşlerini serbestçe ifade
etme hakkına sahiptir. Taraf devletler, bu görüş-
leri çocuğun yaşına ve olgunluk derecesine uy-
gun olarak dikkate alır. Ayrıca çocuk, düşüncesini
özgürce açıklama hakkına sahiptir. Bu hak, ülke
sınırları ile bağlı olmaksızın, her türlü haber ve dü-
şüncenin araştırılması, elde edilmesi ve iletilmesi
özgürlüğünü de kapsar.
73
 Birey ve Toplum

Taraf devletler, çocuğun yetiştirilmesi konusunda-

ki sorumluluklarını yerine getirirken; anne babaya
ve hukuken sorumlu kişilere uygun yardımı yapar-
lar. Yine taraf devletler, çalışan anne babanın ve
çocuklarının bakım, hizmet ve kurumlardan yarar-
lanabilmesi için her türlü önlemi alırlar.

Taraf devletler çocuğun düşünce, din ve vicdan

özgürlüklerine saygı göstermekle yükümlüdürler.

Geçici veya sürekli olarak aile çevresinden yoksun

kalan her çocuk, devletten özel korunma ve yar-
dım görme hakkına sahiptir.
Hiçbir çocuğun özel yaşamına, ailesine, konutuna
veya iletişimine, keyfi ya da haksız olarak müda-
hale edilemez. Hiçbir çocuğun onuruna ve itibarı-
na saldırılamaz.
Çocuğun, bu tür müdahale ve saldırılara karşı ya-
sal korunma hakkı vardır.
Taraf devletler, kitle iletişim araçlarını kullanarak
çocuğun toplumsal, ruhsal ve ahlaki esenliği ile
bedensel ve zihinsel sağlığını geliştirmeye yönelik
çeşitli ulusal ve uluslararası kaynaklardan bilgi ve
belge edinmesini sağlamaya önem verir.
Her çocuğun, bütün sosyal güvenlik imkânlarından
yararlanma hakkı vardır.

Taraf devletler, çocuğun eğitim hakkını kabul eder-

ler. Bu hakkın kademeli ve fırsat eşitliğine uygun
olarak yaşama geçirilmesi için ilköğretimi herkes
için zorunlu ve parasız hâle getirirler.

74 5. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

Birey ve Toplum
Çocuğun dinlenme, boş zaman değerlendirme,
oynama, yaşına uygun eğlence etkinliklerinde bu-
lunma, kültürel ve sanatsal yaşama özgürce katıl-
ma hakkı vardır.
Taraf devletler, çocuğun kültürel ve sanatsal ya-
şama katılma hakkına saygı gösterir. Bu hakkın
kullanılması olanaklarını geliştirir. Taraf devletler,
çocuklara boş zamanlarını değerlendirme, dinlen-
me, sanata ve kültüre ilişkin etkinliklerde bulunma
konusunda uygun ve eşit fırsat sağlar.
Çocuğun ekonomik sömürüye ve her türlü tehlike-
li işte ya da bedensel, zihinsel, ruhsal, toplumsal
gelişmesine zarar verecek nitelikte çalıştırılmaya
karşı korunma hakkı vardır.
5. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1
Haklarımızı savunabilmemizin ve onları elde ede-
bilmemizin ilk şartı, bu haklarımızın neler olduğu-
nu bilmektir.
Bu nedenle haklarımızı öğrenmeliyiz. Çevremizde
öğrendiğimiz haklardan yararlanamayan çocuklar
varsa bu konuda ailemizi ve yetkilileri bilgilendir-
meliyiz.
Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’ye göre bir bi-
reyin çocuk haklarından yararlanabilmesi için
aşağıdakilerden hangisi yeterlidir?
A) Bir devletin vatandaşı olması
B) On sekiz yaşın altında olması
C) Bir engelinin bulunmaması
D) Bir okulda öğrenci olması
Çözümü Siz Yapınız
75
 Birey ve Toplum

6 Etkinlik

Aşağıdaki fotoğraflarda görülen sorunların neler olduğunu fotoğrafların üstüne yazınız. Daha sonra
bu sorunları Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’ye göre değerlendiriniz.

1. 2.
................................................... ......................................................................

...................................................................... ......................................................................

3. 4.
...................................................................... ......................................................................

...................................................................... ......................................................................

5. 6.
...................................................................... ......................................................................

...................................................................... ......................................................................

TÖDEV modülünde bulunan Sosyal Bilgiler bölü-

münü çözmeyi unutmayınız.

76 5. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

KONU KAVRAMA VE DEĞERLENDİRME
1.
SINIFTAKİ
SORUMLULUKLARIMIZ
Yukarıda verilen tahtadaki başlık altına aşa-
ğıdakilerden hangisi yazılamaz?
A) Sınıfa zamanında gelmek
B) Sınıf eşyalarına zarar vermemek
C) Sınıfta gürültü yapmamak
D) Sınıf arkadaşlarını yönetmek
2. Çocuk Haklarına Dair Sözleşme ile ilgili
olarak aşağıda verilen bilgilerden hangisi
yanlıştır?
A) Bu sözleşme Türkiye tarafından kabul edil-
miştir.
B) Bu sözleşmeyi imzalayan devletler sözleş-
meye uymak zorundadırlar.
C) Bu sözleşme 15 yaşına kadar olan çocuk-
lar için geçerlidir.
D) Bu sözleşme çocuk hakları konusunda en
kapsamlı sözleşmedir.
3. Aşağıdakilerden hangisi Çocuk Haklarına
Dair Sözleşme ile ulaşılmak istenen temel
amaçtır?
A) Çocukların insanca yaşayabilmelerini sağla-
mak
B) Çocuk işçiliğini önlemek
C) Çocukların eğitim görmelerini sağlamak
D) Çocukların bir ailede büyümelerini sağla-
mak
5. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1
TEST
Birey ve Toplum 1
4.
Fotoğrafta görülen çocukların aşağıdaki hak-
lardan hangisine sahip olamadıkları söylenebi-
lir?
A) Çalışma hakkı
B) Dinlenme hakkı
C) Yaşama hakkı
D) Barınma hakkı
5.
Türkiye geneli 41.000
İstanbul’da yaşayan 26.000
Ankara 6.700
Diyarbakır 3.300
Van 640
Mersin 637
İzmir 420
SOKAKLARDA YAŞAYAN ÇOCUKLAR
Türkiye geneli 30.891
İstanbul’da yaşayan 30.109
Kocaeli 687
Eskişehir 47
Ankara 20
Yukarıdaki haberde yer alan verilere göre
aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
A) Ülkemizde çocuk haklarıyla ilgili uygulama
sorunları bulunmaktadır.
B) Ülkemizde çocukların çoğu eğitim görme-
mektedir.
C) Çocuk hakları konusunda aileleri bilgilen-
dirme çalışmaları yapılmaktadır.
D) Sokaklarda yaşayan çocuk sayısı çalışan
çocuk sayısından fazladır.
77
 Test Konu Kavrama ve Değerlendirme

1 Birey ve Toplum

6. 9. Aşağıdakilerden hangisinin bütün çocukla-

Üst kata taşındığınızdan
beri gürültünüzden ders
Ben yüksek sesle rın temel hakları arasında olduğu söylene-
çalışamıyorum. Dinlediğiniz müzik dinlemeyi
seviyorum. mez?
müzik de ne öyle?
A) Okula servisle gitmek
B) Bir aile sahibi olmak

Melih Ersin C) Savaştan uzak tutulmak

D) Sağlıklı bir çevrede yaşamak
Er­sin ile Me­lih’in söy­le­dik­le­ri­ne da­ya­na­rak
aşa­ğı­da­ki yo­rum­lar­dan han­gi­si ya­pı­la­maz?

A) Me­lih’in gü­rül­tü­den do­la­yı ders ça­lı­şa­ma­

ma so­ru­nu var­dır.
B) Er­sin’in yük­sek ses­li mü­zik din­le­me­si Me­
lih’i ra­hat­sız et­mek­te­dir.
C) Er­sin’in Me­lih’i ra­hat­sız etmesi, sahip ol-
duğu özgürlüklerle açıklanabilir. 10. Aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si, sos­yal bil­gi­ler
D) Me­lih’in ra­hat­sız­lı­ğı­nı di­le ge­tir­me­si doğ­ru der­si­nin amaç­la­rın­dan biri de­ğil­dir?
bir dav­ra­nış­tır.
A) De­mok­ra­tik de­ğer­le­ri be­nim­set­mek
B) Top­lu­ma uyum sağ­lat­mak
C) Her bi­re­ye is­te­di­ği mes­le­ği ka­zan­dır­mak
7. Aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si okul­la­rın çev­re­le­ D) Bil­gi bi­ri­ki­mi­ni ya­şa­ma ge­çi­re­cek do­na­
riy­le olan iliş­ki­le­ri­nin ge­liş­me­si­ni sağ­la­yan nım­lar ka­zan­dır­mak
ça­lış­ma­lar­dan bi­ri ola­maz?

A) Ye­tiş­kin­le­re yö­ne­lik oku­ma yaz­ma kurs­la­rı

açıl­ma­sı
B) Yıl so­nu ser­gi­le­ri dü­zen­len­me­si
C) Ve­li­le­rin ba­ğış yap­ma­ya zor­lan­ma­sı
D) Me­zu­ni­yet tö­ren­le­ri ya­pıl­ma­sı
11. Sosyal bilgiler dersi iyi vatandaşlar yetiştirmeyi
hedefleyen bir derstir. Sosyal bilgiler dersi ol-
dukça, bilinçli ve üretken vatandaşların sayısı
artacaktır.
8. Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’ye göre aşa-
ğıdakilerden hangisi çocukların sahip olduğu Bu parça, aşağıdaki sorulardan hangisinin
haklardan biri değildir? cevabı niteliğindedir?

A) İşkence görmeme A) Sosyal bilgiler nedir?

B) Eğitim görme B) Sosyal bilgiler dersinin amacı nedir?
C) Zorla çalıştırılma C) Sosyal bilgiler, hangi bilimlerle çalışır?
D) Oyun oynama D) Sosyal bilgiler, nasıl ortaya çıkmıştır?

78 5. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

 Çözümler ve Doğru Seçenekler

SOSYAL BİLGİLER 4 Çözüm

ÜNİTE 1 Öğrencilik, bir kurum olan okuldaki rolümüzdür.
Birey ve Toplum Doğru Seçenek B
Etkinlik 1 Çözümü
5 Çözüm
1. Öğrencilerin derse istedikleri zaman girmeleri hak ve so-
rumluluk ile ilgili değildir.
Öğrencilere Doğru Seçenek D
toplumsal bir 2.
kimlik Öğrencileri
6. kazandırmak insan hakla-
Etkinlik 5 Çözümü
Türk tarihinin
ve kültürünün rına ve demok- Öğrenci olarak okula dâhil oluruz. Öğrenci rolümüzü ve
öğrenilmesini rasiye saygılı ona uygun sorumluluklarımızı yerine getiririz.
sağlamak bireyler olarak
Sosyal Halk oyunları grubuna dâhil oluruz. Bu grupta oyuncu,
Bilgiler yetiştirmek
yönetmen, müzisyen gibi rollerimiz vardır. Bu rollere uy-
Öğrenmenin
5. gun sorumluluklarımız vardır.
Düşünen Amaçları 3.
Öğrencilere
sorgulayan
temel hak ve
haklarını kullanan Vatandaş olarak ülkemize karşı sorumluluklarımız ve
sorumluluklarını
vatandaşlar Öğrencileri haklarımız vardır. Sorumluluklarımız vergi vermek, as-
öğretmek
yetiştirmek yaşadıkları kerlik yapmak, yasalara uymak gibidir. Haklarımız ise
çevreye duyarlı
güvenli bir ülkede yaşamaktır.
vatandaş olarak
yetiştirmek 4. Spor kulübü grubunda oyuncu, taraftar, yönetici gibi rol-
lerimiz olabilir. Buna uygun hak ve sorumluluklarımız
vardır. Oyuncu olarak antrenmanlara katılma, arkadaş-
larımızla iş birliği ise sorumluluklarımızdır.
1 Çözüm
Sosyal bilgiler dersinin kazandırdıkları arasında haksız-
lıklara kayıtsız kalma sayılamaz. Sosyal bilgiler dersi- 6 Çözüm
nin amaçları arasında toplumsal sorunlara duyarlı birey-
ler vardır. On sekiz yaşın altındaki her birey çocuktur ve çocuk
haklarından yararlanır.
Doğru Seçenek C
Doğru Seçenek B
Etkinlik 2 Çözümü Etkinlik 6 Çözümü
Sınıfta tartışılacaktır. 1. Çocuk çalışmaktadır.
Sözleşmeye göre çocuklar ağır işlerde çalışamazlar.
Etkinlik 3 Çözümü 2. Çocuk üzülmektedir.
Öğrenci tarafından cevaplandırılacaktır. Çocukların huzurlu ortamda yaşama hakkı vardır.
3. Çocuk evsiz kalmıştır.
Etkinlik 4 Çözümü Çocukların barınma hakları vardır.
Sınıfta tartışılacaktır. 4. Çocuklar açtır.
Çocukların sağlıklı beslenme hakları vardır.
5. Çocuk kimsesiz kalmıştır.
2 Çözüm
Çocukların ilgi ve sevgi hakkı vardır.
C seçeneğindeki ifadenin doğaya olumsuz etkisi diğer- 6. Çocuk hastadır.
lerinden daha azdır. Sağlıklı yaşama hakkı vardır.
Doğru Seçenek C

3 Çözüm Konu Kavrama ve Değerlendirme Test 1

Verilen parça insanların doğayı ihtiyaçlarına göre değiş- 1. D 2. C 3. A 4. D 5. A 6. C 7. C
tirdiğini kanıtlar.
8. C 9. A 10. C 11. B
Doğru Seçenek A

96 5. SINIF MODÜL 1
 5. SINIF
SORU MODÜLÜ
 ÜNİTE 1
BİREY VE TOPLUM
TEST 1
1. Aşağıdakilerden hangisi vatandaşlık hak ve
sorumluluklarının öğrenildiği derstir?
A) Fen bilimleri B) Sosyal bilgiler
C) Matematik D) Fizik
2. 5. Aşağıda verilenlerden hangisi sosyal bilgi-
Sosyal bilimler; olayların, olguların, toplum-
sal yaşantıların, tarihsel geçmişin, yaşadı-
ğımız doğal ve beşerî çevrenin incelendiği
bir bilim dalıdır.
Paragrafta verilen bilgilere bakılarak aşağı-
dakilerden hangisi sosyal bilimlerin konu-
larının incelendiği alanlar arasında yer al-
maz?
A) Coğrafya B) Sosyoloji
C) Matematik D) Tarih
3. 1. Seçmen yaşı geldiğinde oy kullanmak
2. Çevre kirliliğinin önlenmesinde rol almak
3. Kendi kültürünü, başka kültürlerden üstün
tutmak
Sosyal bilgiler dersinin kazanımlarının doğ-
ru aktarıldığı bir öğrencinin yukarıdaki dav-
ranışlardan hangisini yapması beklene-
mez?
A) Yalnız 1 B) Yalnız 3
C) 1 ve 2 D) 1, 2 ve 3
5. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1
Öğrendiklerimi Uyguluyorum
4. 5. sınıf öğrencilerinin çevreyi koruma ve
iyileştirme bilincini kazanması hangi der-
sin amaçları arasında yer alır?
A) Teknoloji tasarımı
B) Görsel sanatlar
C) Beden eğitimi
D) Sosyal bilgiler
ler dersinin öğrenilmesi ile geliştirilebilen
davranışlar arasında yer almaz?
A) Günlük yaşantımızda haritalardan yarar-
lanmak
B) Problemlerin çözümünde sayısal verileri
kullanmak
C) Sorumluluk alma davranışı kazanmak
D) Yaşadığımız coğrafyanın özelliklerini bil-
mek
6. “Bütün insanların özgür ve eşit şartlarda dün-
yaya geldiğini biliyorum. Bu yüzden ne kendi-
me ne de çevremdeki diğer insanlara haksız-
lık yapılmasına izin vermiyorum. Bu durumun
benim için bir sorumluluk olduğunun farkında-
yım. Hiçbir zaman kendi isteklerimi milletimin
çıkarlarının önünde tutmuyorum.”
Paragrafa bakılarak aşağıdaki yargılardan
hangisine ulaşamayız?
A) Bazı haklarımızı doğuştan kazanırız.
B) Kendi çıkarlarımız için her türlü haksızlığı
savunmalıyız.
C) Hakların savunulması konusunda eşit dav-
ranmalıyız.
D) Milletimiz söz konusu olduğunda kendi
menfaatlerimizden vazgeçebilmeliyiz.
49
Öğrendiklerimi Uyguluyorum Test 1

7. “Sosyal bilgiler dersinde ait olduğumuz dünya- 10. Deniz Ali, sosyal bilgiler dersinde çok başarılı
nın bir parçası olduğumuzu ve günden güne bir öğrencidir.
kötüye giden çevre sorunlarına karşı duyarlı
Buna göre, Deniz Ali bu derste aşağıdaki-
olmayı öğreniriz.”
lerden hangisini öğrenmiş olamaz?
Bu düşünceyi savunan biri, sosyal bilgiler der-
A) Ağrı Dağı’nın Türkiye’nin en büyük dağı ol-
sinde gördüğü konularla ilgili olarak bir sosyal
duğunu
sorumluluk projesinde yer almak istemektedir.
B) Türkiye’nin başkentinin Ankara olduğunu
Aşağıda verilenlerden hangisi bu projeler-
C) Sıfır sayısının bir çift sayı olduğunu
den birinin konusu olamaz?
D) Cumhuriyet’in 29 Ekim 1923’te kurulduğunu
A) Çevremizdeki atıkların hayata döndürülme-
sini sağlamak
B) Yeşil alanların yok olmasına engel olmak.
C) Tarihî varlıklarımızın kaybolmasına izin
vermemek
D) Naylon poşetlerin kullanılmasını sağlayarak
ekonomimizi canlandırmak

11.
Karadeniz’de dağlar kıyıya paralel
uzanır.

8. “Sosyal bilimlerin konularının içinde coğrafya

Orhan Öğretmen
biliminin konuları da bulunmaktadır.”
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi sosyal
Orhan Öğretmen’in yukarıda verdiği bilgi
bilimlerin coğrafya alanındaki konularından
aşağıdaki derslerden hangisinin konusu
biri olamaz?
içerisinde yer alır?
A) İç Anadolu Bölgesi’nin iklim özellikleri
A) Matematik B) Sosyal bilgiler
B) Karadeniz Bölgesi’ndeki yer şekilleri
C) Fen bilimleri D) Beden eğitimi
C) Türkiye’deki volkanik dağlar
D) Bilimin önündeki engeller

9. Murat, sosyal bilgiler dersi için bir kitabevine

gider ve 4 adet kitap alır.
12. Sosyal bilgiler dersinde coğrafya konuları-
Buna göre Murat’ın aldığı kitaplardan han-
nı işlemiş bir öğrenci aşağıdakilerden han-
gisi sosyal bilgiler dersi için ek kaynak ola-
gisini öğrenmiş olabilir?
maz?
A) Hukukun temel kavramlarını
A) T.C. Anayasası
B) Kurtuluş Savaşı’nın ne zaman başladığını
B) Türkiye Fiziki Haritası
C) Türkiye’deki filozofların düşüncelerini
C) Türkiye İl ve İlçeleri Nüfus Özellikleri
D) Türkiye’deki göllerin hangi bölgelere ait ol-
D) Futbol Kuralları
duğunu
50 5. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1
Olaylar ve Sonuçları
1. 1. Çevre kirliliği
2. Yeni iş yerlerinin açılması
3. Ali’nin bisiklete binmeyi öğrenmesi
Yukarıda verilenlerden hangileri “yaşadığı-
mız çevrede meydana gelen olayların birden
fazla nedeni ve sonucu olabilir.” ifadesine uy-
gun örnekler arasında değerlendirilebilir?
A) Yalnız 1 B) Yalnız 3
C) 1 ve 2. D) 1 ve 3.
2. Ayşegül Öğretmen öğrencilerine sosyal bilgi-
ler dersi için bir ödev vermiş ve sınıfı iki gruba
ayırmıştır.
Öğretmen; ödev ile ilgili olarak birinci gruptan
çevre kirliliğinin nedenlerini, ikinci gruptan ise
çevre kirliliğinin oluşturduğu sonuçları araştır-
malarını istemiştir.
Ayşegül Öğretmen’in konuyu neden ve so-
nuç olarak ikiye ayırmasının sebebi aşağı-
dakilerden hangisinde doğru açıklanmıştır?
A) Sosyal bilgiler dersinin zor bir ders olduğu-
nu göstermek
B) Öğrencilerin olayları çok boyutlu değerlen-
dirmelerini sağlamak
C) Çalışma sonunda öğrencileri bir gruba dâhil
etmek
D) Yapılan araştırmaların öğrencileri geliştir-
mesini sağlamak
3. Aşağıda verilen olaylardan hangisi daha
geniş insan topluluklarını etkiler?
A) Ahmet Bey’in işten çıkarılması
B) Ali ve ailesinin İstanbul’a taşınması
C) Ülkeler arasında yaşanılan savaşlar
D) Kentlerde toplu taşıma araçlarının az olması
5. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1
TEST 2
4.
Sevil Öğretmen
Sevil Öğretmen sosyal bilgiler dersinde tahta-
ya yukarıdaki görseli yansıtarak öğrencilerine
kazanın nedenlerinin neler olabileceğini sor-
muştur.
Öğrencilerin birbirinden farklı sebepleri
göstererek soruyu cevaplaması aşağıdaki
bilgilerden hangisini kanıtlar?
A) Bir olayın birden fazla nedeni olabilir.
B) Olayların nedenleri herkes için aynı olmalı-
dır.
C) Trafik kazaları insan üzerinde olumsuz etki-
ler bırakır.
D) Dikkatsiz sürücüler trafik kazalarına yol
açar.
5. Aşağıda verilenlerden hangisi olayların çok
boyutluluğu ile ilgili doğru bir yargıdır?
A) Bir olayın sonucundan farklı kişiler etkile-
nebilir.
B) Yaşanılan olayların sonuçlarını genelleye-
biliriz.
C) Çevremizdeki bütün olaylardan aynı şekil-
de etkileniriz.
D) Olayların ortaya çıkma nedenlerini önce-
den belirleyebiliriz.
6. 1. Bu olay kişileri nasıl etkilemiştir?
2. Olayın başka bir nedeni olabilir mi?
3. Bu olayın sonucu başka bir olaya neden ol-
muş mu?
Olayları çok boyutlu bakış açısıyla değer-
lendirmek isteyen bir kişi yukarıdaki soru-
lardan hangilerini sorabilir?
A) Yalnız 1 B) Yalnız 3
C) 1 ve 2. D) 1, 2 ve 3.
51
Olaylar ve Sonuçları Test 2

7. Yaşadığı bölgede ortaya çıkan orman yangın-
larının sebeplerini araştıran Ömer orman yan-
gınlarında,
– Bölgenin iklim özelliklerinin
– Ormanlarda yakılan ateşlerin söndürülme-
mesinin
– Orman mafyalarının arazi açmak için özel-
likle yangın çıkarmalarının
10. Bir şehre büyük bir fabrika açılması aşa-
ğıdaki durumlardan hangisini beraberinde
getirmez?
A) İşsizliğin azalmasını
B) Ekonominin canlanmasını
C) Göçün artmasını
D) Arkeolojik kazıların artmasını

etkili olduğu bilgilerine ulaşmıştır. Bu bilgiler

doğrultusunda araştırmasının sonuna bir rapor
hazırlamıştır.
Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisi
Ömer’in araştırma raporu içinde yer almaz?
A) Ormanların halka açık alanlar olmaması
gerekir.
B) Ormanlarımızın korunması için tedbirler al-
malıyız.
C) Yaşadığımız yerin iklim özelliklerini bilerek
hareket etmeliyiz. 11. “Olayların birçok nedeni ve sonucu olabilir.”
D) Olayları ortaya çıkaran nedenler birden faz- Buna göre aşağıdakilerden hangisinin di-
la olabilir. ğerlerine göre daha fazla neden ve sonucu
olabilir?
A) Ahmet’in parasını kaybetmesinin
8. 1. Hava kirliliği B) Ayşe’nin çantasını unutmasının
2. Uluslararası ticaret C) Mehmet’in okula geç kalmasının
3. Ekonomik faaliyetler D) Türkiye’deki işsizliğin artmasının

Yukarıda verilen konulardan hangileri çok

boyutlu olarak değerlendirilebilir?
A) Yalnız 1 B) Yalnız 2
C) 1 ve 3. D) 1, 2 ve 3.

9. Yaşanan herhangi bir olayı değerlendirir-

ken tek bir neden üzerinde durulması aşa-
ğıdakilerden hangisinin göz ardı edildiğini
gösterir?
12. Aşağıdaki olaylardan hangisi geniş kitleleri
A) Değerlendirmenin bilimsel olmasının
etkilemez?
B) Olayların çok boyutlu olduğunun
A) Marmara depreminin yaşanması
C) Kişilerin sadece kendi bakış açılarının doğ-
B) Ankara’da sel felaketinin olması
ru olduğunun
C) Mert Bakkaliyesine hırsız girmesi
D) Bütün olayların çıkış noktasının aynı oldu-
ğunun D) Avrupa’da yaşanan ekonomik kriz

52 5. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

Haklarımı ve Sorumluluklarımı Biliyorum
1. Aşağıdakilerden hangisi grupların özellikle-
rinden biri değildir?
A) İsteyerek ve planlayarak bir araya gelirler.
B) Birbirlerini yakından tanımak istemezler.
C) Ortak amaçları vardır.
D) Süreklilik vardır.
2. Toplum, grup veya herhangi bir toplulukta bir
tek kişiye ................ denir.
Kişilerin belli amaçlara ulaşmak, kendi arala-
rında iş birliği yapmak için bir araya gelmesiyle
............. oluşur.
Yukarıdaki tanımların doğru kabul edilebil-
mesi için noktalı yerlere sırasıyla aşağıdaki
kavramlardan hangisi getirilmelidir?
A) birey, grup B) rol, grup
C) grup, birey D) sorumluluk, birey
3. İş adamı Aslan Bey evlidir ve iki çocuk baba-
sıdır. Nakliye şirketlerinin genel müdürlüğü-
nü yapmaktadır. Kitap okumayı seven iyi bir
yazardır. Kitap Okumayı Sevenler Derneğine
üyedir.
Yukarıdaki açıklamaya bakılarak Aslan
Bey’in aşağıdaki rollerden hangisine sahip
olduğu söylenemez?
A) Şirket sahibi genel müdür
B) Müzisyen
C) Evde eş ve baba
D) Kitap Okumayı Sevenler Derneğinin üyesi
5. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1
TEST 3
4. Aşağıdakilerden hangisi 5. sınıf öğrencisi
olan Ayla’nın üye olduğu gruplardan biri
olamaz?
A) Okul folklor takımı
B) Okul gazetesi yazı işleri grubu
C) Okul yönetimi
D) Müzik kulübü başkanı
5. I. Sınıf arkadaşlarımız
II. Okul koromuz
III. Okul müdürümüz
IV. Okul aile birliğimiz
Yukarıdaki öncüllerden hangisi bir grubu
oluşturmaz?
A) I B) II C) III D) IV
6. Aşağıdakilerden hangisi “rol” kavramı ile il-
gili doğru bir yargı değildir?
A) Bir grup etkinliğinde üstlendiğimiz görevle-
re rol denir.
B) Her grup ve kurumun getirdiği roller farklı
olabilir.
C) Üyesi olduğumuz gruplardaki rollerimizin
sorumluluklarını yerine getirmeliyiz.
D) Okuldaki tek rolümüz öğrenci olmaktır.
53
Haklarımı ve Sorumluluklarımı Biliyorum Test 3

7. Aslı’nın annesi ve babası doğa ve çevre temiz- 9. Aşağıdakilerden hangisi “kalabalık” kavramı
liği ile ilgili birçok sivil toplum örgütünün çalı- ile ilgili söylenen doğru bir yargı değildir?
şan üyeleridir. Aslı ailesinde görmüş olduğu
A) Raslantı sonucu bir araya gelirler.
doğa sevgisinin sonucu olarak okulunda doğa
B) Süreklilik yoktur.
temizliği ile ilgili çalışmalar yapacak bir grup
kurmaya karar vermiştir. C) Ortak amaçları yoktur.
D) Birbirlerini yakından tanırlar.
Buna göre Aslı’nın kuracağı grubun çalış-
maları ile ilgili olarak aşağıdakilerden han-
gisi söylenemez?
A) Grup üyeleri arasında görev paylaşımı ola- 10. Aşağıdaki topluluklardan hangisi bir grubu
caktır. oluşturur?

B) Grup üyeleri ortak bir amaç için hareket
edeceklerdir.
C) Birçok konuda birbirlerine destek ve yar-
dımcı olacaklardır.
D) Aslı bu grup üyeliğinde kesinlikle başkan
olmalıdır.
A) Yangını izleyen insanlar
B) Bankada sıra bekleyen insanlar
C) Müzik korosunun üyeleri
D) Durakta otobüs bekleyen insanlar

11. Aşağıda verilen rol-sorumluluk eşleştirme-

lerinden rol sütunundaki hangi ikisinin yeri
8. Yargı D Y değiştirilirse tablo doğru olur?
I Her rolün sorumluluğu fark- Rol Sorumluluk
lıdır.
1) Anne Evin düzenini sağlamak
II Arkadaş grubumuz katıldığı-
mız ilk gruptur. 2) Öğretmen Öğrencilerine eğitim vermek
III Doğayı ve çevreyi korumak 3) Hâkim Hastaları tedavi etmek
hakkımızdır. 4) Doktor Adaleti sağlamak
IV Fikirlerimizi herkese kabul et-
A) 1 ve 2. B) 2 ve 4.
tirmek sorumluluklarımızdan
C) 1 ve 3. D) 3 ve 4.
biridir.

Yukarıda verilen doğru-yanlış tablosunun

doğru işaretlenmiş hâli aşağıdakilerden 12. Rol Hak Sorumluluk
hangisinde verilmiştir?
A) D Y B) D Y
Çocuk Sağlıklı bir ?
çevrede yaşamak

Yukarıda verilen rol - hak - sorumluluk bağ-

lantısına göre sorumluluk bölümüne aşağı-
dakilerden hangisinin yazılması daha doğ-
C) D ru olur?
Y D) D Y
A) Ödevlerini zamanında yapmak
B) Derslerine düzenli çalışmak
C) Yatağını toplamak
D) Yerlere çöp atmamak

54 5. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

Haklarımı ve Sorumluluklarımı Biliyorum
1. Denizciler pusula bulunmadan önce kaybol-
mamak için kıyıları takip ediyorlardı. Pusulanın
bulunmasıyla uzak yerlere yolculuklara çıktılar.
Böylece yeni kıtalar keşfedildi. Yeni kıtalarda
bulunan patates ve domates gibi ürünler dün-
yaya yayıldı.
Bu parçada aşağıdakilerden hangisine de-
ğinilmiştir?
A) Yeni kıtaların bulunma yöntemine
B) Pusula kullanımının sonuçlarına
C) Pusulanın keşfinin sebeplerine
D) Ticaretin gelişmesine etki eden olaylara
2. Aşağıdakilerden hangisi ortaokul 5. sınıfa
giden Mehmet’in aile içerisindeki sorumlu-
luklarından biri olamaz?
A) Odasını düzenli tutmak
B) Huzurlu bir aile ortamına uygun davranışlar
sergilemek
C) Evin geçimine katkı sağlamak
D) Derslerinde başarılı olabilmek için gerekli
çalışmalar yapmak
3. “İçinde yer aldığımız grup ve kurumlarda üst-
lendiğimiz rollerle ilişkili haklarımız vardır.”
Aşağıdakilerden hangisi 5. sınıfa giden
Meltem’in ev içinde sahip olduğu haklar-
dan birisi olamaz?
A) Sağlıklı bir birey olarak gelişimine uygun
bir ortamın sağlanması
B) İstediği saatte yalnız dışarı çıkabilmesi
C) Eğitiminin devamı için ihtiyaçlarının sağlan-
ması
D) Oyun oynaması için gerekli araç ve ortamın
sağlanması
5. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1
TEST 4
4. Üç çocuk babası Necati Bey’in aşağıda-
ki haklarından hangisi evde sahip olduğu
haklardan biri değildir?
A) Ailesinde baba olarak gerekli saygı ve sev-
giyi görmesi
B) Evinin bazı önemli kurallarında söz söyle-
mesi
C) Ailesinin geçimini sağlaması
D) Kendisine yeterli ve gerektiği kadar zaman
ayırabilmesi
5. “Kişiler; üyesi oldukları grup ve kurumlardaki
rollerini, hak ve sorumluluklarını bilmelidirler.”
Kişilerin rol, sorumluluk ve haklarını bilme-
leri aşağıdaki faydalardan hangisini sağla-
maz?
A) Karşılıklı ilişkiler güçlenir.
B) Kişiliğimiz olumsuz yönde etkilenir.
C) Toplumsal refah düzeyi artar.
D) Birlik içinde uyumlu yaşarız.
6. Selda bir gününü şöyle anlatmıştır:
I. Sabah kalktığımda yatağımı toplarım.
II. Güzelce kahvaltımı yaparım.
III. Kahvaltıdan sonra dişlerimi fırçalarım.
IV. Okulum uzak olduğu için beni almaya gelen
servise biner okuluma giderim.
Buna göre yukarıdakilerden hangisi Sel-
da’nın haklarından biridir?
A) Yalnız II B) I ve II.
C) II ve IV. D) III ve IV.
55
Haklarımı ve Sorumluluklarımı Biliyorum Test 4

7. Aşağıdakilerden hangisi 5. sınıf öğrencisi 10. Aşağıdaki topluluklardan hangisi sadece

Ahmet’in ders esnasında sahip olduğu hak- kalabalıktır?
lardan biri olamaz?
A) Oyun arkadaşlarımız
A) Düzeyine uygun şekilde ders anlatımının B) Futbol maçı izleyicileri
yapılması
C) Mahalle arkadaşları
B) Sınıf ortamının öğrenmesine uygun düzen-
D) Akrabalarımız
lenmesi
C) Ders içinde konuyla ilgili anlamadığı bölü-
mü öğretmenine sorması
D) Teneffüsü beklemeden dışarı çıkabilmesi

11. Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlış-

tır?

Grup Rol Sorumluluk

A) Koro Ses Doğru ve birlikte
sanatçısı şarkı söylemek
B) Okul Haber Doğru haber yaz-
gazetesi yazarı mak
C) Folklor Dansçı Arkadaşlarına doğ-
8. Aşağıda verilen rollerden hangisi karşısın- grubu ru dans etmeyi öğ-
daki gruba ait değildir? retmek
D) Basketbol Takım Arkadaşlarını motive
Rol Grup takımı kaptanı etmek
A) Öğretmen Sınıf
B) Dede Aile
C) Anne Okul
D) Doktor Hastane
12. Feride Öğretmen Mehmet Âkif Ersoy Orta-
okulunda sosyal bilgiler öğretmenidir. Aynı
zamanda evlidir ve bir çocuğu bulunmaktadır.
Öğretmenlik mesleğini yaptığı zaman dışında
eviyle ve çocuğunun eğitimi ile ilgilenmektedir.
Türk halk müziğini çok seven Feride Öğretmen
kalan zamanında saz kursuna gitmektedir.
Buna göre Feride Öğretmen’in rol ve görev
eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?

9. 5. sınıf öğrencisi Ayşe’nin okul içerisinde- Rol Görev

ki sorumlulukları arasında aşağıdakilerden A) Öğretmen Başarılı öğrenci yetiştirir.
hangisi sayılamaz? B) Anne Çocuğunun bakımını yapar.
A) Derse zamanında girmek C) Ev hanımı Evinin temizliğini yapar.
B) Okul bahçesini temiz tutmak D) Kurs Saz çalmayı öğretir.
öğrencisi
C) Okul koridorlarında koşturmamak
D) Odasını temiz tutmak

56 5. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

Çocuk Hakları Her Yerde TEST 5

1. İnsanlar bulundukları toplum, grup ve kurum- 4. Aşağıdakilerden hangisi 5. sınıf öğrencisi

larda üstlendiği rollerle ilgili “haklara” sahiptir- Ahmet’in haklarından biri olamaz?
ler.
A) Yaşama hakkı
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi öğren- B) Eğitim hakkı
ci haklarımızdan biridir?
C) Seçme ve seçilme hakkı
A) Eğitim alma hakkı D) Sağlık hakkı
B) Yaşama hakkı
C) Temiz bir çevrede yaşama hakkı
D) Sağlık hakkı

5. Babası Hakan’a akülü bir araba hediye etmiş-

tir. Fakat araba bir hafta sonra bozulmuştur.
Hakan’ın babası arabayı aldığı yere götürmüş,
ilgili kişiler tamiratın garanti kapsamında olma-
dığını söylemişlerdir. Bunun üzerine Hakan’ın
babası Tüketici Mahkemesine başvurmuş,
açılan dava sonucunda Hakan’a yeni bir akülü
2. Ülkemizde kötü muamele gören çocukların araba verilmiştir.
korunması amacıyla aşağıdaki kuruluşlar- Yukarıdaki örnek olaya bakılarak Hakan’ın
dan hangisi hizmet vermektedir? babasının hangi hakkını kullandığı söylene-
A) Sağlık Bakanlığı bilir?
B) Millî Eğitim Bakanlığı A) Seçme ve seçilme hakkını
C) Çocuk Esirgeme Kurumu B) Hak arama özgürlüğünü
D) Diyanet İşleri Başkanlığı C) Düşünce özgürlüğünü
D) Din ve vicdan özgürlüğünü

6. Okul bahçesinde koşarken düşüp kolunu inci-

ten Ahmet, öğretmenleri tarafından hastaneye
götürülmüştür. İlk yardımın yapılmasının ardın-
3. Dünyanın birçok ülkesinde çocuklar zor şartlar dan Ahmet’in kolu sarılarak evde dinlenmesi
altında yaşamakta ve çalışmaktadır. En temel
istenmiştir.
ihtiyaçları olan beslenme, barınma ve sağlık
haklarından yararlanamamaktadır. Buna göre Ahmet temel haklarından hangi-
sini kullanmıştır?
BM’nin bu çocuklara yardım amaçlı kurdu-
ğu kuruluşun adı aşağıdakilerden hangisi- A) Eğitim hakkı
dir? B) Yaşama hakkı
A) WHO B) UNICEF C) Düşünce hakkı
C) ILO D) UNESCO D) Sağlık hakkı

5. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 57

Çocuk Hakları Her Yerde
7. Aşağıdakilerden hangisi BM Genel Kuru-
lunun 1989’da kabul ettiği Çocuk Haklarına
Dair Sözleşme’nin maddelerinden biri
değildir?
A) Her insan 18 yaşına kadar çocuktur.
B) Her çocuğun yaşama hakkı vardır.
C) Her çocuk dilediği işte çalışma hakkına sa-
hiptir.
D) Her çocuğun aynı hakkı ve yeteneklerini
geliştirebilme hakkı vardır.
8. Aşağıdakilerden hangisi 10 yaşındaki
Derya’nın boş vakitlerini değerlendirmek
için sahip olduğu haklardan biri olamaz?
A) Oyun oynama hakkı
B) Dinlenme hakkı
C) Seyahat etme hakkı
D) Çalışma hakkı
9. 11 yaşındaki Esin’in aşağıdaki haklarından
hangisi evinde sahip olduğu haklardan bi-
risidir?
A) Odasını toplamak
B) Derslerine düzenli olarak katılmak
C) Ders çalışması için uygun ortama sahip ol-
mak
D) Kişisel bakımını yapmak
58
Test 5
10. Aşağıdakilerden hangisi tüm dünya çocuk-
larının ortak ilgi alanlarından biri değildir?
A) Oyun oynamaktan keyif almak
B) Eğitici ve eğlendirici seyahatler yapmak
C) Oyuncaklarla oynamak
D) Balık yemeyi sevmek
11. Türkiye diğer dünya devletleri gibi Çocuk Hak-
ları Sözleşmesi’ni imzalamış, ülkesinde bulu-
nan çocukların gelişimini sağlamak amacıyla
birçok önlemler almıştır.
Aşağıdakilerden hangisi bu önlemlerden
biri olamaz?
A) Çocukları alkol ve uyuşturucunun zararlı
etkilerinden korumak
B) Çocukların boş zamanlarını değerlendire-
bilmesi için oyun bahçeleri ve park kurmak
C) Mağdur edilen çocukların korunması ama-
cıyla bazı kuruluşlar açmak
D) Kimsesiz çocukların zorunlu olarak aile
edinmesini sağlamak
12. Aşağıdakilerden hangisi çocukların ve ai-
lelerin korunması amacıyla kurulmuş kuru-
luşlardan biri değildir?
A) Çocuk Esirgeme Kurumu
B) Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı
C) Çocuk Hizmetleri Müdürlüğü
D) Halk Eğitim Merkezleri
5. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1
Çocuk Hakları Her Yerde
1. Çocuk hakları, bütün çocuklar içindir. Doğum
yerlerinin, konuştukları dilin ne olduğu önemli
değildir. Yetişkinlerin inançları ya da görüşleri
nedeniyle hiçbir çocuğa ayrım yapılamaz.
Buna göre çocuk hakları ile ilgili olarak
aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Tüm dünya çocukları için geçerlidir.
B) Dil, din ve inanç ayrımı yapılamaz.
C) Bu haklar mülteci çocukları kapsamaz.
D) Hiçbir siyasi görüş bu hakların kapsamını
değiştiremez.
2. Devletler çocukların yaşama hakkını koru-
mak adına aşağıdaki önlemlerden hangisini
alamaz?
A) Anne ve çocuk sağlığını koruyacak önlem-
ler
B) Doğal afetleri durdurmaya yönelik önlemler
C) Barınma ve beslenme ihtiyaçlarını karşıla-
yacak önlemler
D) Ailelerin var olan çocuğun ihtiyaçlarını kar-
şılamasına yardımcı olacak önlemler
3. “Çocukların boş zamanlarını değerlendirebil-
me ve kendilerini geliştirebilme hakları vardır.
Devlet bu amaçla çocuklara yönelik etkinlik
alanları oluşturmalıdır.”
Aşağıdakilerden hangisi devletin oluştur-
mak zorunda olduğu etkinlik alanlarından
biri olamaz?
A) Oyun bahçeleri
B) Çocuk kulüpleri
C) İnternet kafeler
D) Spor ve kültür merkezleri
5. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1
TEST 6
4. “Hiçbir kişi kendi çıkarları için çocukları kul-
lanamaz. Devlet böyle bir duruma karşı her
çocuğu korur.”
Çocuk Hakları Sözleşmesi’nde yer alan bu
maddeyle aşağıdakilerden hangisi çelişir?
A) Sekiz yaşındaki Ali’nin okulun resim kursu-
na katılması
B) On yaşındaki Ayşe’nin ailesi tarafından di-
lendirilmesi
C) On bir yaşındaki Furkan’ın okulun voleybol
takımına katılması
D) Üç yaşındaki Zeynep’in mahalledeki oyun
parkında oynaması
5. Her çocuk gerekli yaşa geldiğinde ülkelerinde
uygulanmakta olan eğitim sistemine dâhil edil-
melidir. Çağdaş dünya devletlerinde ilköğretim
zorunlu ve ücretsiz olmalıdır. Aileler çocukları-
nın eğitimi için var olan sorumluluklarını yerine
getirmelidir.
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi eği-
tim hakkının ihlaline örnek olarak gösteri-
lemez?
A) Şırnak’ta yaşayan Derya’nın kız olduğu
için okula gönderilmemesi
B) Maraş’ta yaşayan Görmüş ailesinin mev-
simlik işçi olarak Manisa’ya gelmesi ve ço-
cuklarını okula göndermemesi
C) Yaz tatilinde Ali’nin, babasının lokantasın-
da babasına yardım etmesi
D) Ekonomik sıkıntıları olan Sevinç’in çocukla-
rını çalıştırması
6. Eğitimci ve sert kurallara sahip bir ailenin
çocuğu olan Vural’ın tüm boş vakitlerini ders
çalışarak, kurslara giderek geçirmesi sağlan-
maktadır.
Buna göre Vural’ın Çocuk Hakları Sözleş-
mesi’ne göre hangi hakkı çiğnenmektedir?
A) Boş vakitlerini dinlenerek ve oyun oynaya-
rak geçirme hakkı
B) Sağlık hakkı
C) Düşünce özgürlüğü
D) Eğitim hakkı
59
Çocuk Hakları Her Yerde
7. “Çocuğun, düşüncesini özgürce açıklama
hakkı vardır. Bu hak, ülke sınırlarıyla bağlı
olmaksızın yazılı, sözlü, sanatsal biçimde ya
da çocuğun seçeceği başka bir araçla her türlü
haber ve düşüncenin araştırılması, elde edil-
mesi, verilmesi özgürlüğünü içerir.”
Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin yukarıda be-
lirtilen ilgili maddesine göre, aşağıdaki faa-
liyetlerden hangisi bu özgürlüğü içermez?
A) 15 yaşındaki Selda’nın çevre temizliği ile il-
gili bir karikatür hazırlaması
B) 13 yaşındaki Ömer’in mensup olduğu dinle
ilgili müzik çalışması yapması
C) 14 yaşındaki Alya’nın bale eğitimine yurt dı-
şında devam etmesi
D) 16 yaşındaki Hasan’ın mahalle muhtarlığı
seçimine katılmak istemesi
8. Aşağıdakilerden hangisi Çocuk Hakları
Sözleşmesi’ne ihlal niteliğinde bir uygula-
ma değildir?
A) Irak Savaşı sırasında birçok çocuğun öldü-
rülmesi
B) Terör örgütleri tarafından çocukların alıko-
yulması
C) Ailesi tarafından temel ihtiyaçları giderile-
meyen çocukların, Çocuk Esirgeme Kuru-
muna alınması
D) Afrika’da birçok çocuğun açlıkla mücadele
etmesi
9. Aşağıdakilerden hangisi bir çocuğun aile
ortamında sahip olması gereken hakların-
dan biri değildir?
A) Huzurlu ve güvenli bir aile yaşamı
B) Barınma ve beslenme hakkının ailesi tara-
fından sağlanması
C) Aile ortamında düşüncelerini ve isteklerini
rahatça dile getirebilmesi
D) Hastalanınca hastaneye götürülen çocuğun
tedavisinin yapılması
60
Test 6
10. “Engelli çocukların özel olarak korunma ve
saygı görme hakkı vardır. Devlet engel-
li çocukların bakımını, eğitimini sağlayacak
kurumları oluşturma sorumluluğuna sahiptir.”
Buna göre aşağıdakilerden hangisi engelli
çocukların korunması ve tedavisi için dev-
letin oluşturduğu kurumlardan biridir?
A) Sağlık Ocakları
B) Engelli Rehabilitasyon ve Terapi Merkezleri
C) Engellileri Koruma Dernekleri
D) Engelliler Özel Eğitim Kurumları
11. “Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne göre okullarda
uygulanan disiplin, çocuğun saygınlığına özen
göstermelidir. Verilen eğitim çocuğu bir anla-
yış, barış ve hoşgörü ortamında yaşamaya
hazırlamalıdır.”
Buna göre, aşağıdaki eğitimci davranışla-
rından hangisi Çocuk Hakları Sözleşme-
si’nin ihlali niteliğindedir?
A) Ödevini yapmayan çocuğu uygun bir dille
uyarma
B) Derste dersin işlenişini bozan ve her türlü
uyarıya rağmen davranışını devam ettiren
öğrenciyi ders dışına çıkarma ve zaman
verme
C) Okul kurallarına uymayan çocuğa sözlü ve
fiziksel şiddet uygulama
D) Şiddet içerikli davranışlar sergileyen çocu-
ğu rehberlik servisindeki öğretmenlerle gö-
rüştürme
12. Ülkemizde 18 yaşından önce suç işlemiş
çocuklarla ilgili aşağıdaki uygulamalardan
hangisi yapılmamaktadır?
A) Bu çocuklara ceza verilemez, bu çocuklar
serbest bırakılırlar.
B) Çocuklar ıslah evlerinde topluma kazandı-
rılmaya çalışılır.
C) Anayasada suçlarının karşılığı olan ve ço-
cuk oldukları göz önünde tutularak kendile-
ri ile ilgili maddeyle yargılanırlar.
D) Tutuklama ve cezaevi süreçlerinde psiko-
log ve danışmanlar eşliğinde yaşlarına uy-
gun şekilde işlemlerden geçirilirler.
5. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1
Genel Tekrar TEST 7

1. Aşağıdakilerden hangisi sosyal bilgiler öğ- 4. NEDENLERİ

reniminin etkin bir birey olarak kazandırdı- Arazinin
ğı faydalardan biri olamaz? eğimi
Bitki örtüsünün Toprağın
A) Toplum içinde kurallara uyma alışkanlığı yok olması yapısı
kazandırır.
EROZYON
B) Kişinin haklarını bilmesini ve kullanmasını
sağlar. Tarım Tarımsal
alanlarının faaliyetle geçimini
C) Geçmişte yapılan hataların yeniden yapıl- veriminin düşmesi sağlayan kişilerin
masını sağlar. işsiz kalması
Tarımsal faaliyetlerde
D) Tarihî ve kültürel değerleri tanımayı ve ko-
yaşanan olumsuzluğun
rumayı öğretir. göçe yol açması

SONUÇLARI

Yukarıdaki tabloda erozyonun neden ve sonuç-

ları ile ilgili bir kavram haritası verilmiştir.
Tablo, olayların çok boyutluluğu ile de-
ğerlendirildiğinde aşağıdakilerden hangisi
söylenemez?
2. Bir çocuğun en temel hakkı aşağıdakiler- A) Olayların oluşumunda birçok neden aynı
den hangisidir? anda ortaya çıkabilir.
A) Yaşama hakkı B) Olaylardan tüm kişiler aynı ölçüde zarar gö-
B) Sağlık hakkı rür.
C) Düşünce özgürlüğü C) Olaylara kişilerin tepkileri farklı olabilir.
D) Seyahat etme hakkı D) Olaylar farklı sonuçlar doğurabilir.

5. Aşağıdakilerden hangisi sosyal bilimlere

3. “Çevremizde meydana gelen bir olay, yaşamın
birçok alanını etkileyebilmektedir.”
Buna göre, mahallemize açılacak yeni bir
6. Ali, Sema ve Deniz müzik kulübü öğrencileri-
okulun etkileri ile ilgili aşağıdakilerden han-
gisi söylenemez?
A) Mahallemizde konut ihtiyacında artış olabi-
lir.
B) Eğitim sektörüne yönelik yeni iş yerleri açı-
labilir.
C) Yeni açılan okulda görev yapacak personel
mahallemizdeki nüfusu artırabilir.
D) Mahallemizde çevre kirliliği meydana gele-
bilir.
yardımcı olan bilim dallarından biri değil-
dir?
A) Sosyoloji B) Psikoloji
C) Felsefe D) Biyoloji
dir. Kulüp öğretmeni Selma Öğretmen onlar-
dan bu kulübün amaçları ve aktiviteleri ile ilgili
bir rapor istemiştir.
Buna göre aşağıdakilerden hangisi müzik
kulübünün amaçlarından biri olamaz?
A) Bahar partisi için bir dinleti hazırlamak
B) Sınıf temizliğine dikkat çekmek
C) Okul korosu kurmak
D) Bulundukları yörenin türkülerinden oluşan
bir müzik gecesi hazırlamak

5. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 61

Genel Tekrar
7. “Her insan bir bireydir. Her birey bir ya da daha
fazla grubun içinde yer alır, her grubun içinde
farklı roller üstlenebilir.”
Ayşe 5. sınıfa giden, sınıf başkanı olan başa-
rılı bir öğrencidir. Anne babası ve 6 yaşındaki
kardeşiyle birlikte yaşamaktadır.
Buna göre aşağıdakilerden hangisi Ayşe’nin
içinde bulunduğu grup ve rollerden biri de-
ğildir?
A) Aile † Abladır.
B) Okul † Öğrencidir.
C) Sınıf † Sınıf başkanıdır.
D) Sınıf † Kızılay kolu üyesidir.
8. Aşağıdakilerden hangisi kalabalık kavra-
mıyla ilgili olarak verilen doğru yargılardan
biri değildir?
A) İsteyerek, planlayarak bir araya gelirler.
B) Ortak amaçları yoktur.
C) Birbirlerini yakından tanımazlar.
D) Konser izleyicileri kalabalığa örnektir.
9. Sorumluluk; bir gruba üye olan bireylerin üst-
lendiği rolün gereklerini yerine getirmesidir.
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi bir has-
tanede doktor olan Selin Hanım’ın sorumlu-
luklarından biri değildir?
A) Hastanede bulunması gereken zamanlar-
da görevinin başında olmak
B) Sağlık şikâyetleri olan hastaların tedavileri-
ni yapmak
C) Sosyal sorumluluk projelerinde yer almak
D) Hastane kurallarına uymak
62
Test 7
10. Aşağıdakilerden hangisi, servis şoförlü-
ğü yapan ve iki çocuk babası olan Mehmet
Bey’in sorumluluklarından biri değildir?
A) Düzenli olarak okul derslerine katılır.
B) Çocuklarının ihtiyaçlarını giderir.
C) Evinin giderlerini karşılar.
D) İşine düzenli olarak gider.
11. Aşağıdakilerden hangisi Çocuk Hakları
Sözleşmesi ile ilgili doğru bir yargı değil-
dir?
A) Çocuklar, düşüncelerini özgürce açıklama
hakkına sahiptir.
B) Çocuk hakları ülkeden ülkeye farklılık gös-
terir.
C) Her çocuğun onur ve itibarının korunması
hakkı vardır.
D) Her çocuğun oyun, dinlenme ve eğlenme
hakkı vardır.
12. Aşağıdakilerden hangisi Birleşmiş Millet-
lerin hazırlamış olduğu Çocuk Hakları Söz-
leşmesi’ndeki taraf devletlerin ülkelerinde
yapmak zorunda olduğu sorumluluklardan
değildir?
A) Korunmaya muhtaç çocukları belirleyip on-
ların ihtiyaçlarını gidermek
B) Bebek ölümlerini azaltmak ve gerekli sağlık
hizmetini vermek
C) Sadece kendi ülkesindeki çocukların ihti-
yaçlarını gidermek
D) Oyun bahçeleri, çocuk parkları kurmak
5. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1
Genel Tekrar TEST 8

1. I. Vatandaşlık görev ve sorumluluklarının öğ-
renilmesini sağlar.
II. Demokratik yaşam kurallarını öğretir.
III. Dünya üzerindeki bilimsel faaliyetleri takip
etmemize yardımcı olur.
IV. Ülkemizi ve dünyamızı tanımamızı sağlar.
Asya “Sosyal Bilgiler Öğreniminin Bireye
Faydaları” adlı bir çalışma hazırlayacaktır.
Bu çalışmanın doğru kabul edilebilmesi
için yukarıdaki öncüllerden hangisini öde-
vinden çıkarmalıdır?
A) I B) II C) III D) IV
4. “Çevremizdeki bir olay yaşamın birçok alanını
etkiler. Hiçbir zaman bir olayın oluşu ve sonu-
cu tek taraflı değildir.”
Buna göre aşağıdaki olaylardan hangisi
tüm dünyayı etkileyebilen bir olay değildir?
A) Küresel ısınma
B) Dünyadaki içme suyu rezervlerinin azalma-
sı
C) Nükleer santrallerin dünyaya saldığı olum-
suz atıklar
D) Endonezya’da meydana gelen sel felaketi

2.
atik
a

ji
rafy

tem

ya
olo

Kim
Biy
Coğ

Ma

I II III IV

5. Aşağıdakilerden hangisi olayların çok bo-

Ali
yutlu olmasının özelliklerinden biridir?

Ali, elindeki balonlardan sosyal bilimlere yar-
dımcı bilim dalı olanını uçuracaktır.
Buna göre Ali, kaç numaralı balonu uçur-
malıdır?
A) I B) II C) III D) IV
A) Her olaydan herkes eşit miktarda etkilenir.
B) Olayların en çok sonuçları üzerinde durul-
malıdır.
C) Toplumsal olaylara kişilerin tepkileri farklı
olabilir.
D) Olaylar her zaman, herkes için aynı sonucu
doğurur.

3. Aşağıdakilerden hangisi sosyal bilgiler öğ-

reniminin bireye faydalarından biridir?
A) Sosyal bilgiler öğrenimi ile canlı türlerini
yakından tanırız.
B) İnsan olmanın düşüncesini bilir, hak ve so-
rumlulukları ile etkin bir vatandaş olarak ye-
tişiriz.
C) İnsan psikolojisini anlar, insan davranışları- 6. Ali Bey doktor rolünü aşağıdaki kurumlar-
nın sebebini kavrayabiliriz. dan hangisinde üstlenmiş olabilir?
D) Vücudumuzu yakından tanır, organlarımı-
A) Hastanede B) Okulda
zın işlevini öğrenebiliriz.
C) Ailesinde D) Bakanlıkta

5. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 63

Genel Tekrar
7. Yeliz 8 yaşında bir çocuktur. 3 yaşında Ahmet
adında bir kardeşi vardır. İlkokul ikinci sınıf
öğrencisi olan Yeliz derslerinde oldukça başa-
rılı bir öğrencidir.
Buna göre aşağıdakilerden hangisi Yeliz’in
evdeki sorumluluklarından biri olamaz?
A) Her gün düzenli olarak odasını toplamakta-
dır.
B) Annesine akşam yemeklerinde masayı ha-
zırlamak için yardım etmektedir.
C) Kardeşi Ahmet’in bakımında annesine yar-
dımcı olmaktadır.
D) Okulundaki müzik korosunun çalışmalarına
katılır.
8. Toplumsal bir görevi yerine getirmek için kurul-
muş olan kuruluşa kurum denir.
Buna göre aşağıdakilerden hangisi bir ku-
rum niteliği taşımaz?
A) Aile
B) Sağlık ocağı
C) Akrabalar
D) Emniyet Müdürlüğü
9. Aşağıdakilerden hangisi bir grubu oluştur-
maz?
A) Temizlik kulübü
B) İşitme engelliler derneği
C) Sınıf arkadaşları
D) Otobüs durağındaki kişiler
64
Test 8
10. I. Kanunlar ve yazılı kurallar çerçevesinde
kurulur.
II. Çalışanların tamamı maaşlıdır.
III. Herhangi bir kurum tarafından denetlene-
mezler.
IV. Yetkileri ve sorumlulukları yazılı kurallarla
belirlenmiştir.
Yukarıdaki öncüllerden hangileri kurumla-
rın özelliklerinden değildir?
A) Yalnız II B) Yalnız III
C) II ve IV. D) III ve IV.
11. Aşağıdakilerden hangisi toplumdaki en kü-
çük kurum ve grubu oluşturur?
A) Akrabalarımız
B) Komşularımız
C) Yakın arkadaşlarımız
D) Ailemiz
12. Aşağıdaki olaylardan hangisi Çocuk Hakla-
rı Sözleşmesi’ne göre çocuk hakları ihlaline
örnek oluşturur?
A) Evsiz çocukların Çocuk Esirgeme Kurumu-
na alınması
B) Mülteci olarak ülkemize gelen çocukların
hastanelerde tedavilerinin yapılmaması so-
nucu hayatını kaybetmeleri
C) Ailesi tarafından ağır işçi olarak çalıştırılan
çocuğun devlet korumasına alınması
D) Mülteci kampında yaşayan çocuklara sağ-
lık taraması yapılması
5. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1
DOĞRU SEÇENEKLER VE UYGULAMA ÇÖZÜMLERİ

SOSYAL BİLGİLER
ÜNİTE 1
Birey ve Toplum

Test 1

1. B 2. C 3. B 4. D 5. B 6. B 7. D
8. D 9. D 10. C 11. B 12. D

Test 2

1. C 2. B 3. C 4. A 5. A 6. D 7. A
8. D 9. B 10. D 11. D 12. C

Test 3

1. B 2. A 3. B 4. C 5. C 6. D 7. D
8. B 9. D 10. C 11. D 12. D

Test 4

1. B 2. C 3. B 4. C 5. B 6. C 7. D
8. C 9. D 10. B 11. C 12. D

Test 5

1. A 2. C 3. B 4. C 5. B 6. D 7. C
8. D 9. C 10. D 11. D 12. D

Test 6

1. C 2. D 3. C 4. B 5. C 6. A 7. D
8. C 9. D 10. B 11. C 12. A

Test 7

1. C 2. A 3. D 4. B 5. D 6. B 7. D
8. A 9. C 10. A 11. B 12. C

Test 8

1. C 2. A 3. B 4. D 5. C 6. A 7. D
8. C 9. D 10. B 11. D 12. B

5. SINIF MODÜL 1 79
 6. SINIF
KONU MODÜLÜ
6. SINIF SOSYAL BİLGİLER ÜNİTE
Sosyal Bilgiler Öğreniyorum 1
I. OLAYLAR KİMLERİ NASIL Okulun açılması ilçemize öğretmenlerin,
ETKİLİYOR? çeşitli personel ve görevlilerin gelmesini
sağlayacak. Onların barınma ihtiyaçları
Günlük hayatta karşılaştığımız olaylar bizi ve diğer in- evlerimizi kiraya vermemize neden olacak
ve ekonomik kazanç elde etmiş olacağız.
sanları etkilemektedir. Toplumdaki her birey yaşanan Serkan
olaylardan farklı biçimlerde etkilenebilir. Bizim yaşadı-
ğımız bir olay sadece bizi değil, çevremizdeki insanla-
Hayırsever vatandaşımızın
rı da etkilemektedir. yardımıyla ilçemizde eğitime
katkı sağlanacak, devletin
Çevremizde meydana gelen bir olayın çok farklı sonuç- yükü hafifleyecek, böylece
ları olabilmekte ve bu sonuçlar birçok insanı etkileyebil- toplumsal dayanışma artacak.
mektedir.

Bu durumu bir örnekle açıklayalım. Aşağıda, hayata ge- Belediye Başkanı

çirilen bir okul projesiyle ilgili habere ve görüşlere yer
verilmiştir. Mahallemize yapılacak okul
sayesinde başka bir ilçeye gitmek
zorunda kalmayacağım. Böylece
Diyarbakırlı iş adamı Çüngüş'e ailemin benim için harcadığı ulaşım
okul ve yurt yaptıracak Asya vb. masraflar azalacak.

Okulun açılmasıyla, okulun düzenlediği

etkinlikler çevre halkının da kültürel ve
sosyal gelişimine katkı sağlayacak.
Başak

Diyarbakır'da iş adamı Mevlit Adıgüzel'in yaptıracağı 12 derslik “Eği­ti­me % 100 Des­tek” pro­
Anadolu lisesi ile 96 kişi kapasiteli yurdun protokolünü Vali Hüseyin
Aksoy ile Adıgüzel birlikte imzaladı. je­si­nin ama­cı, Tür­ki­ye’nin
Valilik binasında düzenlenen protokol imza törenine, Vali Hüseyin eği­tim­de­ki ni­ce­lik­sel so­run­
Aksoy'un yanı sıra Çüngüş Kaymakamı Alper Çiftçi ile hayırsever iş
la­rı­nın çö­zül­me­si­dir.
adamı Mevlit Adıgüzel katıldı. Vali Hüseyin Aksoy, Çüngüş
ilçesinde yapılacak olan Anadolu Lisesinin 12 derslik olduğunu
Bu kam­pan­ya çer­çe­ve­sin­de
belirterek, 96 öğrencinin kalabileceği bir yurdun da olduğunu belirtti.
Eğitimin en önemli konuların başında geldiğini belirten Vali Aksoy, ha­yır­se­ver­ler, okul yap­tı­ra­
şöyle dedi: bi­le­cek­le­ri gi­bi is­ter­ler­se bir
"Eğitimdeki bir eksikliğimiz önümüzdeki yıllarda maliyetleri çok
oku­la bil­gi­sa­yar la­bo­ra­tuva­
yüksek olarak karşımıza çıkabilecek, bu anlamda eksikliklerin
giderilebilmesi bakımından Millî Eğitim Bakanlığımızın ayırdığı rı ku­ra­bi­li­yor ve­ya bil­gi­sa­yar
ödeneklerle, Diyarbakır genelinde önemli yatırımlar ve okullar ba­ğış­la­ya­bi­li­yor­lar.”
gerçekleştiriyoruz. Ancak, millî eğitimde hayırseverlerimizin katkısı
da oldukça önemli, onların yapmış oldukları yatırımlar da eğitimde
okul ihtiyacımızın giderilmesinde bizlere önemli bir katkı sunmakta-
dır. Kendisi aslen Çüngüşlü olan Mevlit Adıgüzel bize bir okul
yapmayı ve okulla birlikte yurt yapmayı taahhüt etti. Protokolü
burada gerçekleştiriyor olmaktan büyük bir memnuniyet duyduk."
Mevlit Adıgüzel'in daha önce yine Diyarbakır'da bir okul daha
açtığını belirten Vali Aksoy, "Meslek Yüksek Okulunu tamamlaya-
rak Dicle Üniversitesine bağışlayan bir hayırsever. Bu Diyarbakır'a
yapacağı ikinci okul ve yurt binası olacak. Özellikle doğduğu,
büyüdüğü Çüngüş'ü unutmadan burada yeniden eğitime katkı
sunma adına birikimlerini bölgesine, ilçesine taşıyan hayırseverimi-
ze çok teşekkür ediyorum." diye konuştu.
İstanbul'da eğitim kurumları olan ve Diyarbakır'a ikinci okul ve yurt
binası yaptırmak isteyen hayırsever iş adamı Mevlit Adıgüzel ise, 18
yaşına kadar Çüngüş ilçesinde kaldığını ifade ederek, "Oranın
suyunu içtim, havasını teneffüs ettim, şimdi elimizde Allah’a şükür
birtakım imkânlarımız var. Onları kullanmak istiyorum. Köyden
gelen çocukların ev tutma gibi imkanları yok. Onlar ancak yatılı
olursa rahat okuyabilirler. Ben de belli bir yaşa gelmişim, bundan
sonra beklediğim çok bir şey yok. İnşallah bu okulu da bitireceğiz."
dedi.
(DHA-5 Haziran 2017)

6. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 55

 Sosyal Bilgiler Öğreniyorum

1 Etkinlik

Yeni okul sayesinde bu Okulların geniş bahçeleri

Yeni okullardaki
okulun çevresine yeni iş çocuklar için oyun alanıdır.
fiziki ortam daha
yerleri açılır. Böylece iş Mahallenin çocukları okul
iyidir.
imkânı doğar. dışı zamanlarda da bu oyun
alanlarını kullanabilirler.

Okulun düzenlediği
etkinlikler çevre halkının da Okul yapılan semtlerde
kültürel ve sosyal okul çevresindeki evlerin
gelişimine katkı sağlar. değeri artar, arsalar da
değerlenir.

Okul saatleri dışında Yeni bir okul açılması yeni

okullarda yapılan tiyatro ve derslikler demektir. Bu da
müzik etkinlikleri öğrencilerin sınıf mevcutlarının
sosyalleşmesine katkı azalmasını sağlar.
sağlar.

Yeni açılan bir okulun çevresine yapacağı katkılara bir örnek de siz veriniz.

2 Etkinlik Bir olayın çok boyutluluğunu anlayabilmek için o

olayın nedenlerine ve sonuçlarına bakmak gerekir.

OLAYLARIN ÇOK BOYUTLULUĞU

Kontrolsüz Hızlı nüfus Kaynak
göç artışı yetersizliği
Aşağıdaki görseli inceleyerek soruları cevaplayınız.

denleri
Ne

Gecekondulaşmanın

So
nuçları

Devlet arazilerinin
Çarpık Altyapı haksız bir şekilde
kentleşmeye yetersizliğine
ele geçirilmesini
yol açar. neden olur. sağlar.

Gecekondulaşma engellenirse kimler bu durumdan

Gecekondulaşmaya neden karşı çıkılmaktadır? ne şekilde etkilenir? Açıklayınız.

................................................................................. .................................................................................

56 6. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

Sosyal Bilgiler Öğreniyorum
3 Etkinlik
NEDENLER VE SONUÇLAR
Aşağıda Kuzey ve ailesiyle ilgili bir olay verilmiştir. Bu
olay Kuzey ve ailesinin hayatını nasıl etkilemiş olabilir?
Olayın nedeni ve sonuçları hakkındaki düşünce ve tah-
minlerinizi aşağıdaki ilgili boşluklara yazınız.
Bu olayın nedeni,
Kuzey ve ailesi Samsun’un Çarşamba ilçesinde yaşıyor-
du. Kuzey, altıncı sınıf öğrencisiydi. Kuzey’in annesi
devlet hastanesinde hemşire olarak görev yapıyordu.
Babası ise özel bir şirkette muhasebe uzmanıydı.
Kuzey’in ablası üniversite sınavını kazanınca Ankara’da
bir üniversiteye yerleşti. Bunun üzerine ailece Ankara’ya
taşınmaya karar verdiler.
Bu olayla birlikte,
değişmiş olabilir.
II. OL­GU VE GÖ­RÜŞÜ AYIRT
EDİYORUM
Ko­lay­ca an­la­şı­la­bi­lir, ka­nıt­la­na­bi­lir ve bi­lim­sel ve­ri­le­re
da­ya­nan bil­gi­le­re “ol­gu”; ki­şi­den ki­şi­ye de­ği­şen ve in­
san­la­rın bi­rey­sel dü­şün­ce­le­ri­ni yan­sı­tan bil­gi­le­re de “gö­
rüş” de­nir. Birbirleriyle ilişkili olgulardan yola çıkarak ge-
nellemelere ulaşılabilir.
OLGU
Birinci Dünya Savaşı’ndan Almanya yenik ayrıldı.
GÖRÜŞ
Almanya, asla savaşı kazanamazdı.
Gö­rüş­ler­de ge­nel­lik­le şu ifa­de­ler bu­lu­nur:
Ben­ce, ina­nı­yo­rum ki, bel­ki, muh­te­me­len, ba­na öy­
le ge­li­yor ki, ola­bi­lir, be­nim ka­ra­rı­ma gö­re vb.
‹yi, kötü, güzel, zavallı, tatmin edici vb.
En iyi, en kötü, en büyük, muhteşem, berbat vb.
Asla, hiç, her zaman, daha vb.
6. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1
GENELLEME
• Teknolojisi eskimiş otomobiller havaya zararlı
gazlar bırakır.
• Bacalarına filtre takmayan fabrikalar havayı
kirletmektedir.
OLGU
Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti’nin
ilk cumhurbaşkanıdır.
Türkiye, üç tarafı denizlerle çevrili bir yarımadadır.
Türkiye’de ulusal egemenliği millet adına kullanan
kurum TBMM’dir.
Merkez üssü Endonezya olan deprem 8,9 şiddetiyle
geçen yüzyılın en büyük dördüncü depremi olmuştur.
GÖRÜŞ
Trabzonspor, Türkiye’nin en iyi futbol takımıdır.
Sinema tiyatrodan daha eğlencelidir.
Erkek öğrenciler, matematik dersinde kız öğrencilerden
daha başarılı olurlar.
Karadeniz kıyıları Akdeniz kıyılarından daha güzeldir.
Bana göre dünyanın en güzel kenti İstanbul’dur.
1 2014 / PYBS
Çevremizde yaşanan bazı olaylar, sonuçları itibarıyla
doğada çok boyutlu olumsuz etkilere sebep olabilmek-
tedirler.
Bu açıklamaya göre aşağıdakilerden hangisinin do-
ğaya olumsuz etkisi daha azdır?
A) Naylon poşetlerin doğaya atılması
B) Çevremizdeki ormanların tahrip edilmesi
C) Kırmızı ışıkta geçen sürücünün kaza yapması
D) Şehirlerde hava kirliliğinin üst sınır değerlerini aş-
ması
Çözümü Siz Yapınız
57
 Sosyal Bilgiler Öğreniyorum

4 Etkinlik Çözümü Siz Yapınız

OLGU VE GÖRÜŞ
Aşa­ğı­da ve­ri­len cüm­le­le­rin nu­ma­ra­la­rı­nı ol­gu ve gö­
rüş ba­lon­cuk­la­rı­na yer­leş­ti­ri­niz.

1. En büyük gölümüz Van Gölü’dür.

2. Çocuklar televizyon izlememelidir.
3. Köpek en sevimli hayvandır. TÖDEV modülünde bulunan Sosyal Bilgiler
4. Türkiye’de kırsal bölgelerden kentlere doğru göç bölümünü çözmeyi unutmayınız.
hareketi yaşanmaktadır.
5. Yaşam koşulları toplumların sanatı üzerinde etkili
olur.
III. ÇÖZÜM BULUYORUZ
6. Cumhuriyet 1923’te ilan edilmiştir.
Sorunlara çözümler üretir­ken hak, so­rum­lu­luk ve öz­gür­
GÖRÜŞ
OLGU lük­ler dik­ka­te alın­ma­lı­dır.

Hak: Ki­şi­le­rin do­ğuş­tan el­de et­ti­ği ve­ya son­ra­dan ka­

zan­dı­ğı ya­sa­lar­la ko­ru­nan ay­rı­ca­lık­lar­dır.

Ör­ne­ğin; ya­şa­ma hak­kı, mül­ki­yet hak­kı, se­ya­hat öz­gür­

lü­ğü...

So­rum­lu­luk: Ki­şi­nin ken­di dav­ra­nış­la­rı­nı ve­ya ken­di

yet­ki ala­nı­na gi­ren her­han­gi bir ola­yın so­nu­cu­nu üst­len­
me­si­dir.

Ör­ne­ğin; ver­gi ver­mek, as­ker­lik yap­mak, ka­nun­la­ra uy­

mak...

Öz­gür­lük: Baş­ka­la­rı­nın hak­la­rına za­rar ver­me­den di­le­

2 2014 / PYBS di­ği­ni ya­pa­bil­mek­tir.

I. Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD),
ülkemizde ilk hızlı tren hattı inşaatını 2003 yılında,
Ankara-Eskişehir illeri arasında başlatmıştır.
II. Hızlı tren, Ankara-Eskişehir arasındaki 245 km’lik
mesafeyi 95 dakikada almaktadır.
III. Ankara-Eskişehir hızlı tren hattının faaliyete geçme-
si, yolculara daha konforlu bir seyahat imkânı sun-
muştur.
IV. Hızlı tren hatlarının Bursa, İzmir ve Sivas gibi illere
de yapılması için çalışmalar başlatılmıştır.
Ör­ne­ğin; dü­şün­ce öz­gür­lü­ğü, din ve inanç öz­gür­lü­ğü...
Bir mal ve­ya hiz­me­ti sa­tın alıp kul­la­nan, tü­ke­ten ki­şi­le­
re tü­ke­ti­ci de­nir. Tü­ke­ti­ci­le­rin de sa­hip ol­du­kları hak­la­
rı var­dır. Bi­linç­li tü­ke­ti­ci hak­la­rı­nı bi­lir ve yasalara uygun
olarak kul­la­nır.
Karşılaştığımız sorunlara hak ve özgürlükler temelinde
çözüm bulabilmek için başvurabileceğimiz kurumlardan
bazıları şunlardır:
Tüketici Hakları İhlali İçin Hizmet Aksamaları İçin

Numaralandırılarak verilen cümlelerin her birinin,

∑ Tüketici Mahkemesi ∑ Muhtarlıklar
“olgu veya görüş” olarak eşleştirilmesi aşağıdakile-
rin hangisinde doğru yapılmıştır? ∑ Tüketici Hakları Derneği ∑ Belediyeler
∑ Tüketici Hakları Merkezi ∑ Kaymakamlıklar
I II III IV

∑ Tüketici Sorunları ∑ Valilikler
A) Olgu Olgu Görüş Olgu
İl / İlçe Hakem Heyeti
B) Olgu Görüş Olgu Görüş
∑ Reklam Kurulu
C) Görüş Görüş Olgu Görüş
∑ Belediyeler
D) Görüş Görüş Görüş Olgu

58 6. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

Sosyal Bilgiler Öğreniyorum

5 Etkinlik

............. VALİLİĞİ
TÜKETİCİ SORUNLARI HAKEM
HEYETİ BAŞKANLIĞINA
ŞİKÂYET EDEN: Tüketicinin adı, soyadı ve adresi
ŞİKÂYET EDİLEN: Şikâyet edilen kişi ya da kurum adı
ŞİKÂYET KONUSU: Satın alınan malın ayıplı çıkması
OLAYLAR: Ayıplı mala konu olan yaşadığınız hadiseler net,
ayrıntıdan uzak, tam olarak ifade edilmelidir.
Hukuki Sebep: Tüketicinin korunması hakkındaki kanun
Deliller: Fatura, garanti belgesi, gerektiğinde kullanma kılavuzu,
yetkili servisten alınan fişler, firma ile yapılan yazışmalar veya Kendinize ait evinizin alt katında yeni açmış olduğunuz bir ecza-
diğer deliller. neniz var. Eczanenize gelen ve giden ilaçları daha rahat kontrol
Netice-i Talep: Yukarıda açıklanan nedenlerle 1) Ödenen bedelin edebilmek için geçen hafta eczanenizin karşısındaki mağazadan
iadesi, 2) Ayıp oranında bedel indirimi, 3) Ayıbın giderilmesi, bir bilgisayar aldınız. Bilgisayarı aldıktan sonra mağaza sahibinden
4) Ücretsiz değiştirilmesi (Buraya yukarıda sayılan seçimlik fatura ve garanti belgesi istediniz ve bilgisayara ait tüm malzemelerin
haklarından hangisini kullandığınızı belirtiniz.) karar verilmesini orijinal olup olmadığını kontrol ettiniz. Ancak bilgisayarınızın faresi
saygılarımla arz ve talep ederim. ...... / ..... / 2012 (tarih) bir hafta sonra bozuldu. Çarşamba günü öğleden sonra faturanız
Adres: Adı, Soyadı ve garanti belgenizle birlikte bilgisayarı aldığınız mağazaya gittiniz.

İmza (I)

Sorun­ve­şikâyetlerimize
dilekçe­yazarak­çözüm
aramak­etkili­bir
vatandaşlık­örneğidir.

Sinemaya, özellikle de bilim kurgu filmlerine özel bir merakınız var.

Bulunduğunuz sokakta bilgisayar malzemeleri ve sinema filmi
3 2009 / SBS CD'leri satan bir mağaza var. Bu mağazadan bir film CD'si aldınız.
Fakat fişini buruşturup attınız. Filmi izlemek için heyecanla eve
gittiniz ve hemen CD oynatıcısına yerleştirdiniz. Ancak CD oynatıcısı
Bu ay telefonla az konuşmuş olma-
filmi açmadı. Siz de tekrar CD aldığınız mağazaya gittiniz.
ma rağmen telefon faturamın yüksek
gelmesinden şikâyetçiyim. (II)
Beyefendi, lütfen kurumumuza
........ ile başvurarak bu şikâyetinizi
bildiriniz.

Ebru, indirimli satışların başladığı dönemde konfeksiyon ürünleri satan

Yukarıdaki boşluğa hangisi getirilmelidir?
A) Gazete ilanı B) Dilekçe
C) Nüfus cüzdanı D) Telefon cihazı
bir mağazaya gitti. Bir kazak satın aldı. Kasaya ödeme yaparak fişini
alıp sevinçle mağazadan çıktı. Eve gelip paketi açtı. Kazağını giydikten
sonra annesine göstermek için mutfağa gitti. Annesi kazağının çok gü-
zel olduğunu söyledi. Ancak annesi kazağın arka tarafından küçük bir
delik olduğunu fark etti. Ebru bu duruma üzüldü. Yeniden fişiyle birlikte
mağazaya gitti. Sorunu anlattı. Mağaza sahibi “Biz size sağlam mal
verdik. Satın alırken dikkat etseydiniz.” diyerek kazağı değiştirmedi.

Kurumlara şi­kâ­yet­le­ri­mi­zi di­lek­çe ile bil­di­ri­riz. (III)

Doğru Seçenek B

6. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 59

 Sosyal Bilgiler Öğreniyorum

I, II ve III numaralı kutucuklardaki metinleri okuya- 5

rak aşağıdaki boşlukları doldurunuz.
Hak­la­rı­mız­dan bi­ri de “di­lek­çe ver­me” hak­kı­dır. So­run­
II. du­rum­da ma­ğa­za sa­hi­bi­ne hak id­di­a ede­bi­lir mi­
la­rı­mı­za ya da şi­kâ­yet­le­ri­mi­ze di­lek­çe ya­za­rak çö­züm
si­niz? Ne­den?
ara­ma­lı­yız.
...............................................................................
Aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si, di­lek­çe­de ol­ma­sı ge­re­ken
bil­gi­ler­den bi­ri de­ğil­dir?
I. durumda hakkınızı aramak için neler yapabilirsi-
A) Başvuru sahibinin kimlik numarası
niz?
B) Başvuru tarihi
...............................................................................
C) Başvuru sahibinin adı ve soyadı
D) Başvuru sahibinin adresi
Tüketiciyi koruyan yasalar Ebru için neler yapabilir?

............................................................................... Çözümü Siz Yapınız

Mağaza sahiplerinin sorum­lu­lu­ğu ne­dir? Ayıp­lı ve

bo­zuk ma­lı ge­ri al­ma­ma hak­la­rı var mı­dır? Neden?

...............................................................................

4 6 Etkinlik

Bilinçli tüketici ÇÖZÜM NE?

kimdir?
A. Trafik kazalarının nedenlerini ve bu soruna yö-
nelik çözüm önerilerinizi aşağıdaki ilgili kutucu-
Sosyal bilgiler öğ­ret­me­ni­nin sor­du­ğu so­ru­ya ve­ri­len
ğa yazınız.
cevap­lar­dan han­gi­si yan­lış­tır?

A) B) Nedenleri
Hakkını bilen, Her çeşit
haklarına sahip israfın karşısında
çıkan kişi. olan kişi.

Özge Murat

C) Tüketici D) Ucuz olduğu

örgütlerinden için taklit malı
haberdar olan tercih eden
kişi. kişi.
Okan Aslı Çözüm Önerileri

Çözümü Siz Yapınız

60 6. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

Sosyal Bilgiler Öğreniyorum

B. A bölümünde yazdığınız çözüm önerilerini hak, 8 2008 / OKS

sorumluluk ve özgürlük başlıkları altında listele-
yiniz. Aşağıdaki kişilerden hangisinin davranışı, karşılaş-
tığı bir sorunu hak ve sorumlulukları doğrultusunda
Hak Sorumluluk Özgürlük çözdüğüne örnek olmaz?

A) Maddi durumu iyi ol­ma­yan Mert’in, is­te­di­ği eği­ti­mi

6 C) Mar­ket­ten ye­ni sa­tın al­dı­ğı bir ürü­nün tü­ke­tim ta­ri­hi­
I. Belediyelere II. Danıştaya
III. Kaymakamlığa IV. Valiliğe
Hizmet aksamaları için yukarı­da­ki ku­rum­lar­dan
han­gi­le­ri­ne baş­vu­ra­bi­li­riz?
ala­bil­mek için yar­dım der­nek­le­ri­ne baş­vur­ma­sı
B) Al­dı­ğı bil­gi­sa­yar bo­zuk çı­kan Ay­şe Ha­nım’ın, bo­zuk
bil­gi­sa­yar sat­tı­ğı­nı ka­bul et­me­yen ma­ğa­za sa­hi­bi­ni
yet­ki­li bi­rim­le­re di­lek­çey­le şi­kâ­yet et­me­si
nin geç­miş ol­du­ğu­nu fark eden Mu­rat Bey’in, o ürü­
nü çö­pe at­ma­sı
D) Ses sa­nat­çı­sı Gü­lay’ın, çı­kar­dı­ğı al­bü­mün kor­san
sa­tı­şı­nı ya­pan­la­rı mah­ke­me­ye vermesi

A) I ve II. B) I, III ve IV.

Murat Bey, ürünü çöpe atarak sorunun çözümünde hak-
C) III ve IV. D) II, III ve IV.
kını aramamıştır.
Doğru Seçenek C
Çözümü Siz Yapınız
TÖDEV modülünde bulunan Sosyal Bilgiler
bölümünü çözmeyi unutmayınız.

IV. BEN ETKİN BİR VATANDAŞIM

Sosyal bilgiler; ta­rih, coğ­raf­ya, eko­no­mi, sos­yo­lo­ji,
7 antro­po­lo­ji, psi­ko­lo­ji, fel­se­fe, si­ya­set bi­li­mi ve hu­kuk gi­
Yeni aldığı telefon
bi sos­yal bi­lim­le­ri ve va­tan­daş­lık bil­gi­si ko­nu­la­rı­nı kap­
bozulunca telefonu sar. Ay­rı­ca in­sa­nın sos­yal ve fi­zi­ki çev­re­siy­le et­ki­le­şi­mi­ni
Seyyar
satıcıdan ucuz faturayla birlikte aldığı geç­miş, bu­gün ve ge­le­cek bağ­la­mın­da in­ce­ler.
olduğu için kitap yere götürdü, bir
satın aldı. netice alamayınca
Tüketici Mahkemesine
başvurdu. İstanbul'da Sel Felaketi: 31 Ölü
Aslı Marketten aldığı Dün Trakya'yı esir alan ve 7 cana mal
ürünün son kullanma olan felaket bugün İstanbul’u vurdu.
tarihinin geçtiğini Marmara Bölgesi, 17 Ağustos
görünce ürünü Depremi’nden beri ilk kez bu boyutta
Esra bir felaket yaşıyor. Tekstil fabrikasına
çöpe attı.
servisle gelen 7 kadın bir anda sele
kapıldı. İkitelli TIR Parkı’nda uyuyan 6
Cem şoför uykularında can verdi. İkitelli ve
Halkalı'da 8 ceset bulundu.
Yukarıdaki öğrencilerden han­gi­le­ri bi­linç­li tü­ke­ti­ci­dir? Dün de Çatalca ve Silivri’de 3 kişi hayatını kaybetmişti. İki günde 31 can
alan felaket havalimanına ulaşımı felç etti. 9 kişi ise kayıp.

A) Aslı ve Esra B) Yalnız Cem Silivri’de başlayan ve sel
baskınlarına neden olan yağış, bu
C) Esra ve Cem D) Yalnız Esra kez İstanbul’u vurdu. İstanbul’da
İkitelli, Güneşli, Küçükçekmece,
Gaziosmanpaşa gibi semtlerde
Çözümü Siz Yapınız yüzlerce ev ve iş yeri taşan derelerin
getirdiği suların altında kaldı. İkitelli
Basın Ekspres Yolundaki araçlar
Ayamama Deresi’nin taşmasıyla
sular altında kaldı. Araçların ve
otobüslerin üzerlerinde mahsur
kalan vatandaşlar kurtarılmayı
beklerken İstanbul’un çeşitli
semtlerinden binlerce vatandaş
itfaiyeden su baskınları için yardım
istedi. Bu arada su baskınlarının
olduğu otoyollarda araçların sel
suları ile sürüklendiği görüldü.
Çatalca ve Silivri’ye müdahale eden
itfaiye ve kurtarma ekipleri aşırı
yağış alan İstanbul’a yönlendirilme-
ye başlandı.
Yağmur nedeniyle Esenler, Bağcılar,
Gaziosmanpaşa, Küçükçekmece’de
yüzlerce ev ve iş yerini, alt geçitleri
su bastı. Vatandaşları suların
içinden itfaiye ekipleri kurtardı.
Bir gazete haberi, 16.09.2009

6. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 61

 Sosyal Bilgiler Öğreniyorum

Merhaba Arkadaşlar! Benim adım Ekin. Altıncı sınıfa gidiyorum. Bugün öğretmenimiz sosyal bilgiler dersinin
hayatımızdaki önemini anlattı. Ben de sosyal bilgiler dersinde öğrendiğimiz bilgileri günlük hayatımızda ne
kadar kullanabileceğimizi anlamak için yukarıdaki gazete haberini kestim ve iki kişiye yorumlattım. Öncelikle
sizi onlarla tanıştırayım. Erkut, benim okul arkadaşım. 7. sınıfa gidiyor. En sevdiği ders sosyal bilgiler.
Mustafa ağabey ise mahallemizin bakkalı, ilkkokul mezunu. Şimdi Erkut ve Mustafa ağabeyin bu gazete
haberiyle ilgili yorumlarını okuyacaksınız.
Ekin
Sel baskınları ülkemizde son yıllarda plansız Çok yağmur yağınca sular evleri ve iş
yerleşmeler ile yanlış arazi kullanımı sonucu çok yerlerini basıyor. Bence tamamen
fazla yaşanan doğal afetlerdendir. Daha çok sel şanssızlık. O insanların yerinde olmak
yataklarına yerleşmiş, bu bölgelerde yaşayan, Mustafa istemezdim. Bunu engellemenin yolu
Erkut sel için gerektiği gibi uyarılmayan insanlar yok. Ecel nerede olursa gelir sizi bulur.
yaşamlarını kaybetmektedir. Eskiden de vardı, şimdi de var bu felaket.

Sel baskınları ve taşkınlardan korunmanın Ormanları yerleşime açmalıyız. Sel ile

elbette ki yolları var. Her şeyden önce, ormanla- ormanın bir ilişkisi olduğunu düşünmüyo-
rın korunması gerekir. Çünkü ağaçlar yağmurun rum. Sel olunca ağaçlar devrilip insanlara
hızını keser ve suların toprağa sızmasını sağlar. Mustafa zarar verebilir. Öncelikle dereleri kurutma-
Erkut Böylece sular, toprağın yüzünde birikmez. lı, ağaçları da kesmeliyiz.

Olur mu hiç? Ormanları yerleşime açmak son derece yanlış. Ormanlar dünyanın akciğerleridir. Ormanları yok
etmek sellerin zararlarını daha da artırır. Su ise hayatın vazgeçilmez bir parçasıdır. Dereleri kurutamayız.
Suyun hızını kesmek için yamaçların teraslandırılması gerekir. Yerleşim yerleri sel bölgelerinin dışına
Erkut çıkarılmalıdır. Akarsu yatakları genişletilmelidir. Akarsular barajlarla ve bentlerle kontrol altına alınmalıdır.

Sen bu kadar bilgiyi nerede

öğrendin? Sosyal bilgiler dersinde!

Mustafa Erkut

Sosyal bilgiler dersi toplumu oluşturan insanların etkin ve üretken bir vatandaş olmasında
en önemli derstir. Bu derste öğrendiğimiz bilgiler günlük hayatta çok işimize yarar.
Ekin

9 2010 / SBS 7 Etkinlik

Sos­yal bil­gi­ler eği­ti­mi alan bir bi­re­yin aşa­ğı­da­ki
dav­ra­nış­lar­dan han­gi­si­ni yap­ma­sı bek­len­mez?
A) Toplumsal sorunlara duyarlı olması
B) Top­lu­mun de­ğer­le­ri­ne say­gı duy­ma­sı
C) Başkalarının haklarını ihlal etmesi
D) Bireylerin farklılıklarını hoşgörü ile karşılaması
SOSYAL BİLGİLER İLE
A. Sosyal bilgiler dersinin, bir vatandaş olarak ge-
lişiminize katkıları nelerdir? Açıklayınız.
.................................................................................
B. Aşağıdaki boşlukları doldurunuz.
Haklarım: Sorumluluklarım:

Çözümü Siz Yapınız

TÖDEV modülünde bulunan Sosyal Bilgiler

bölümünü çözmeyi unutmayınız.

62 6. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

Sosyal Bilgiler Öğreniyorum

V. ATA­TÜRK VE SOS­YAL B‹­L‹M­LER Türk Ta­rih Ku­ru­munun di­ğer ya­yın­la­rı “Bel­ge­ler” ve

“Hö­yük”tür. Ku­rum, Türk ta­rih kon­gre­le­ri dü­zen­le­mek­
A. TÜRK TARİH KURUMU te­dir. Ay­rı­ca ta­rih ve ar­ke­olo­ji alan­la­rın­da ül­ke­mi­zin en
bü­yük kü­tüp­ha­ne­si­ne sa­hip­tir.
“Bizim ulusumuz derin bir geçmişe
sahiptir. Bu düşünce bizi elbette altı yedi Ata­türk, ya­şa­mı­nın son gün­le­ri­ne dek Türk Ta­rih Ku­ru­
yüzyıllık Osmanlı Türklüğünden, Selçuklu
munun ça­lış­ma­la­rı­na ön­cü­lük et­miştir.
Türklerine ve ondan evvel bu dönemlerin
her birine eşit olan büyük Türk devletleri-
ne kavuşturur. Türk çocuğu, ecdadını 10 2010 / SBS
tanıdıkça daha büyük işler yapmak için
kendinde kuvvet bulacaktır.”
Türk çocuğu ecdadını tanıdıkça
daha büyük işler yapmak için
1931’de Ata­türk bu söz­le­ri doğ­rul­tu­sun­da Türk Ta­rih Ku­ kendinde kuvvet bulacaktır.
ru­munu kur­muş­tur. Türk Ta­rih Ku­ru­mu Ata­türk’ün mil­li­
yet­çi­lik il­ke­si­nin bir so­nu­cu­dur.

Aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si Ata­türk’ün bu sö­zü doğ­

rul­tu­sun­da ça­lış­ma­lar yap­mak ama­cıy­la açıl­mış­tır?
Türk Tarih Kurumunun kuruluş amaçları;
A) Türk Dil Kurumu
– Atatürkçü düşünceyi,
B) Türk Tarih Kurumu
– Atatürk ilke ve inkılaplarını,
C) Ankara Hukuk Fakültesi
– Türk kültürünü,
D) Güzel Sanatlar Akademisi
– Türk tarihini

araştırmak, tanıtmak, yaymak ve yayınlar yapmaktır.

Çözümü Siz Yapınız
Ata­türk ta­rih bi­li­mi­ne önem ve­ren bir li­der­dir. O, ta­ri­hin
ob­jek­tif ola­rak ya­zıl­ma­sı ge­rek­ti­ği­ne inan­mış ve şöy­le
de­miş­tir:

“… Ta­rih yaz­mak, ta­rih yap­mak ka­dar mü­him­dir; ya­zan

ya­pa­na sa­dık kal­maz­sa de­ğiş­me­yen ha­ki­kat in­san­lı­ğı
şa­şır­ta­cak bir ma­hi­yet alır.”

“Biz, dai­ma ha­kikat ara­yan ve onu bul­duk­ça ve bul­du­

ğu­mu­za kâ­ni ol­duk­ça ifa­de­ye cü­ret gös­te­ren adam­lar B. TÜRK DİL KURUMU
ol­ma­lı­yız.”
“Kendi bağımsızlığını kaza-
Türk Ta­rih Ku­ru­mu (ilk adıy­la Türk Ta­rihi Tetkik Ce­mi­ nan Türk ulusu, kendi dili-
ye­ti) Ulus­la­ra­ra­sı Aka­de­mi­ler Bir­li­ğinin Tür­ki­ye’de­ki tek ni de yabancı dillerin bo-
üye­si­dir. yunduruğundan kurtara-
caktır.”

Mustafa Kemal ATATÜRK

Belleten dergisi, 1937 yılında Türk Dil Kurumu Binası

Türk Tarih Kurumu tarafından
Ata­türk, bu sö­zü doğ­rul­tu­sun­da 12 Tem­muz 1932’de
yayımlanmaya başlamıştır.
Türk Di­li Tet­kik Ce­mi­ye­ti adıy­la Türk Dil Ku­ru­munu kur­
muş­tur.

6. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 63

 Sosyal Bilgiler Öğreniyorum

Halkevleri;
“Türk milletinin dili Türkçedir. Türk dili dünyada en
zengin ve en kolay olabilecek bir dildir. Onun için her – dilin Türkçeleştirilmesi,
Türk, dilini çok sever; onu yükseltmek için çalışır. Türk – tarih bilincinin yerleştirilmesi,
dili Türk milleti için kutsal bir hazinedir, Türk dili Türk
– geniş halk topluluklarına okuma yazma öğretilmesi,
milletinin kalbidir, zihnidir.
Mustafa Kemal Atatürk, 1929 – millî ve manevi değerlerin topluma kazandırılması

konularında etkili olmuştur.

Ata­türk, Türk di­li­nin öz
Bu ça­lış­ma­la­rın dı­şın­da Ata­türk ye­ter­siz eko­no­mi­ye rağ­
gü­zel­li­ği­ni ve zen­gin­li­ği­
men, büt­çe­den öde­nek ayı­ra­rak dev­let he­sa­bı­na yurt dı­
ni mey­da­na çı­kar­mak,
şı­na öğ­ren­ci gön­der­miş­tir. Bu öğ­ren­ci­le­rin bir kıs­mı sos­
onu yer­yü­zü dil­le­ri ara­
yal bi­lim­ler ala­nın­da eği­tim gör­müş­tür.
sın­da de­ğe­ri­ne ya­kı­şır
yük­s ek­li­ğ e eriş­t ir­m ek
ama­cıy­la Türk Dil Ku­ru­ 11
mu­nu kur­muş­tur. 1928
Atatürk, “Bü­yük dev­let­ler ku­ran ata­la­rı­mız, bü­yük ve
yı­lın­da ya­pı­lan harf in­kı­
kap­sam­lı me­de­ni­yet­le­re de sa­hip ol­muş­tur. Bu­nu ara­
la­bın­dan son­ra oku­ma
mak, in­ce­le­mek Tür­ki­ye’ye ve dün­ya­ya bil­dir­mek biz­
yaz­ma se­fer­ber­li­ği baş­
ler için bir borç­tur. Türk ço­cu­ğu ec­da­dı­nı ta­nı­dık­ça da­
la­tıl­mış­tır. Cum­hu­ri­ye­tin
ha bü­yük iş­ler yap­mak için ken­din­de kuv­vet bu­la­cak­
ilk yıl­la­rın­da hal­kın %80’in­den faz­la­sı oku­ma yaz­ma bil­
tır.” de­miş­tir.
mi­yor­du. Ya­pı­lan ça­lış­ma­lar­la oku­ma yaz­ma bi­len­le­ri­n
sa­yı­sı­nın art­ma­sı Türk di­li­nin ge­li­şi­mi­ni olum­lu et­ki­le­miş­ Aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si, Ata­türk’ün bu sö­zün­de
tir. be­lirt­ti­ği amaç­lar doğ­rul­tu­sun­da ça­lış­ma­lar yap­mak
üze­re açıl­mış ku­rum­lar­dan bi­ri­dir?

A) Türk Dil Kurumu

C. DİL VE TARİH - COĞRAFYA
B) Türk Tarih Kurumu
FAKÜLTESİ (DTCF)
C) Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü
D) Ankara Hukuk Mektebi

Çözümü Siz Yapınız

1936 yı­lın­da Ata­türk, Dil ve Ta­rih - Coğ­rafya Fa­kül­te­si­ni

aç­mış­tır. Bu fa­kül­te cum­hu­ri­ye­ti­n ilk bi­lim yu­va­la­rın­dan­
dır. Tür­ki­ye’de sos­yal bi­lim­le­rin ge­liş­me­sin­de çok önem­li
ro­lü ol­muş­tur. Fa­kül­te­de ar­ke­olo­ji, pre­his­tor­ya, an­tro­po­ 12 2008 / OKS
lo­ji, Hi­ti­to­lo­ji, La­tin di­li ve ede­bi­yatı, Sü­me­ro­lo­ji, et­no­lo­ji,
Hin­do­lo­ji gi­bi bi­lim dal­la­rı da ku­rul­muş­tur. Atatürk’ün;

• Türk Tarih Kurumunu açması,

D. HALKEVLERİ
Hal­kev­le­ri, Ata­türk ön­cü­lü­ğün­de 19 Şu­bat 1932’de açıl­
mış­tır. Cum­hu­ri­ye­tin ila­nın­dan son­ra ya­pı­lan in­kı­lap­la­
rın halk ta­ra­fın­dan be­nim­sen­me­si ve hal­kın eği­til­me­si
amaç­lan­mış­tır.
• Arkeolojik kazıları başlatması
gibi uygulamaları, aşağıdaki bilim dallarından han-
gisini geliştirmeye yöneliktir?
A) Dinî bilimleri B) Fen bilimlerini
C) Matematiği D) Sosyal bilimleri

64 6. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

Sosyal Bilgiler Öğreniyorum

14 2013 / PYBS

Bu uygulamalar sosyal bilimleri geliştirmeye yöneliktir. Atatürk’ün;

Doğru Seçenek D I. Türkiye İş Bankasını kurması,
II. Dil ve Tarih - Coğrafya Fakültesini açması,
13 III. Türk Tarih Kurumunu kurması
Atatürk Türk dilinin, Türk ta­ri­hi­nin ve Türk kül­tü­rü­nün de­ uygulamalarından hangisi ya da hangileri, sosyal
rin­le­me­si­ne araş­tı­rıl­ma­sı için 1936 yı­lın­da .................. bilimleri geliştirmeye yöneliktir?
kur­muş­tur.
A) Yalnız I B) Yalnız II
Bu cümlede boş bı­ra­kı­lan ye­re, aşa­ğı­da­ki­ler­den
C) II ve III D) I, II ve III
han­gi­si ge­ti­ri­le­bi­lir?

A) Türk Dil Kurumu

Çözümü Siz Yapınız
B) Dil ve Tarih - Coğrafya Fakültesi
C) Türk Tarih Kurumu
D) Ankara Hukuk Fakültesi

Çözümü Siz Yapınız

VI. BİLİMSEL ARAŞTIRMA

BASAMAKLARI
Bir konuda bilimsel araştırma yapmak için aşağıdaki iş-
lemler yapılır:
8 Etkinlik
a. ‹lk önce araş­tı­rı­la­cak ko­nu be­lir­le­nir. Bu ko­nu ulu­sal
Okuma yazma bir so­run (eğitim, işsizlik vb.) ola­bi­le­ce­ği gi­bi kü­re­
Okuma yazma
Toplam bilmeyenlerin
bilenlerin yüzdesi sel bir so­run (tra­fik, aç­lık, sa­vaş vb.) ya da il­gi çe­
yüzdesi
Toplam 9.494.857 % 81.33 % 18.70 ken bir ta­ri­hî olay, bu­luş vb. ola­bi­lir.
Erkek 4.445.131 % 69.19 % 30.81 b. Se­çi­len ko­nu ile il­gi­li göz­lem­ler ya­pı­lır.
Kadın 5.049.726 % 91.97 % 8.03
c. Se­çi­len ko­nu ile il­gi­li ola­sı var­sa­yım­lar (hipotezler)
Yukarıdaki tabloda 1935 yılında ülkemizin okuryazarlık
ile­ri sü­rü­lür. Bi­lim­sel tah­min de di­ye­bi­le­ce­ği­miz var­
durumu görülmektedir.
sa­yım­lar, ko­nu hak­kın­da ön bil­gi­le­ri or­ta­ya çı­ka­rıp
Bu tabloya göre, aşağıdaki soruları cevaplayınız. bu bil­gi­le­rin doğ­ru­lu­ğu­nun ve­ya yan­lış­lı­ğı­nın sı­nan­
ma­sı­na yar­dım­cı ola­cak­tır. Kı­sa araş­tır­ma süre­cin­
1. Nüfusun yüzde kaçı okuma yazma bilmemektedir?
de kı­la­vuz­luk ede­cek­tir.
.................................................................................
d. Ko­nu ile il­gi­li bil­gi, bel­ge ve ka­nıt top­la­mak için kü­
2. Okuma yazma bilmeyenlerin oranı hangi cinsiyette tüp­ha­ne­ler­den, İn­ter­net’­ten ve­ya baş­ka kay­nak­lar­
daha yüksektir? dan ya­rar­la­nı­lır. Bil­gi­le­rin han­gi kay­nak­tan alın­dı­ğı­
nı unut­ma­mak için eserin adı­nı, ya­zarı­nı, ya­yın ta­ri­
.................................................................................
hi­ni, cilt ve say­fa nu­ma­ra­sı­nı yaz­ma­lı­yız. Eğer bu­nu
3. Kadınların yüzde kaçı okuma yazma bilmektedir? yap­maz­sak kul­la­nı­lan kay­nak­tan bil­gi ça­lın­mış olur.
Bu da doğ­ru bir dav­ra­nış ol­maz.
.................................................................................
4. Günümüzde okuma yazma bilenlerin oranının Ör­nek: Sa­ka­oğ­lu, Nec­det, Bu Mül­kün Sul­tan­la­rı,
% 88’in üzerinde olmasında hangi gelişmeler etki- Say­fa 19, Oğ­lak Ya­yın­la­rı, ‹s­tan­bul 2000.
li olmuş olabilir? e. Kaynaklardan toplanan bilgiler sınıflandırılır. Sınıf-
landırılan bilgiler bir araya getirilerek yorumlanır ve
.................................................................................
bir sonuca ulaşılır.

6. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 65

 Sosyal Bilgiler Öğreniyorum

BİLİMSEL YÖNTEM BASAMAKLARI 9 Etkinlik

Aşağıdaki kavram haritalarında boş bırakılan yerle-

Problemin Tespiti
ri tamamlayınız.

1.
Hipotez Önerme BİLİMSEL
ARAŞTIRMA

5
• Kaynak tarama
• Konuyla ilgili notların alınması 4
• Kaynakların künyesinin çıkarılması
3
Varsayımların
2 yazılması

Hipotezin Denenmesi 1

2. TÜKETİCİ HAKLARI İHLALLERİ İÇİN

Sonuçlar, Hipotezi Sonuçlar (Rapor)

Doğrulamıyor.

Sonuçlar, Hipotezi Her Sonuçlar, Hipotezi Her

Zaman Doğruluyor. Zaman Doğrulamıyor. ÇEŞİTLİ
SORUNLAR İÇİN
BAŞVURABİLECEĞİMİZ
KURUMLAR
KANUN TEORİ

15 2010 / SBS HİZMET AKSAMALARI İÇİN

• Ko­nu­ya iliş­kin kay­nak ta­ra­ma­sı ya­pı­lır.

• Fark­lı kay­nak­lar in­ce­le­ne­rek ko­nuy­la il­gi­li not­lar alı­
nır.
• Kay­nak­la­rın kün­ye­si çı­ka­rı­lır.
3.
Yu­ka­rı­da ve­ri­len ça­lış­ma­la­rın tü­mü, bi­lim­sel araş­tır­
ma­nın han­gi ba­sa­ma­ğın­da ya­pı­lır?

A) Araş­tı­rı­la­cak ko­nu­yu be­lir­le­me

ATATÜRK VE
B) El­de edi­len bil­gi­le­ri sı­nıf­lan­dır­ma
SOSYAL BİLİMLER
C) Araş­tır­ma ko­nu­su ile il­gi­li bil­gi top­la­ma
D) Araş­tır­ma ko­nu­su ile il­gi­li var­sa­yım­lar oluş­tur­ma

Çözümü Siz Yapınız

TÖDEV modülünde bulunan Sosyal Bilgiler

bölümünü çözmeyi unutmayınız.

66 6. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

KONU KAVRAMA VE DEĞERLENDİRME TEST
Sosyal Bilgiler Öğreniyorum 1
1. Aşa­ğı­da­kilerden han­gi­si bir görüş cüm­le­si­dir? 5.
Üst kata taşındığınızdan
A) Bas­ket­bol, fut­bol­dan da­ha eğ­len­ce­li­dir. beri gürültünüzden ders
Ben yüksek sesle
çalışamıyorum. Dinlediğiniz müzik dinlemeyi
B) An­ka­ra, Tür­ki­ye’nin baş­ken­ti­dir. seviyorum.
müzik de ne öyle?
C) Tür­ki­ye’nin ku­ze­yin­de Ka­ra­de­niz bu­lun­mak­ta­dır.
D) Ya­sa­ma gö­re­vi­ni TBMM ya­par.

Melih Ersin

Er­sin ile Me­lih’in söy­le­dik­le­ri­ne da­ya­na­rak aşa­

2. Bir so­ru­na çö­züm öne­rir­ken aşa­ğı­da­ki­ler­den ğı­da­ki yo­rum­lar­dan han­gi­si ya­pı­la­maz?
han­gi­si­ni dik­ka­te al­mak ge­rek­mez?
A) Me­lih’in gü­rül­tü­den do­la­yı ders ça­lı­şa­ma­ma so­
A) So­rum­lu­luk B) Öz­gür­lük ru­nu var­dır.
C) Öğrenim düzeyi D) Hak B) Er­sin’in yük­sek ses­li mü­zik din­le­me­si Me­lih’i ra­
hat­sız et­mek­te­dir.
C) Er­sin’in Me­lih’i ra­hat­sız etmesi, sahip olduğu öz-
gürlüklerle açıklanabilir.
3. Türk çocuğu ecda-
D) Me­lih’in ra­hat­sız­lı­ğı­nı di­le ge­tir­me­si doğ­ru bir
dını tanıdıkça da-
ha büyük işler yap- dav­ra­nış­tır.
mak için kendinde
kuvvet bulacaktır.

Yurtta sulh, IV II
Hayatta en
cihanda hakiki mürşit 6. I. Prob­le­mi be­lir­le­me
sulh! ilimdir!
TÜRK TARİH KURUMU II. Kay­nak araş­tır­ma­sı yap­ma
III II­I. Hi­po­tez­leri önerme
Türk dili, IV. Hi­po­tezi deneme
Türk milletinin
kalbidir, zihnidir. Yu­ka­rı­da­ki bi­lim­sel araş­tır­ma ba­sa­mak­la­rı­nın
doğ­ru sıralaması, se­çe­nek­le­rin han­gi­sin­de ve­
Yukarıda gö­rü­len kurum ile ku­tu­cuk­lar­da ve­ri­len ril­miş­tir?
Ata­türk’ün söz­le­rin­den han­gi­si ara­sın­da doğ­ru­ A) I - II - III - IV B) I - III - II - IV
dan bağ­lan­tı kurulabilir? C) IV - II - III - I D) IV - III - II - I
A) I. B) II. C) III. D) IV.

4. I. Türkiye, orta kuşak­ta yer alır.

II. Tür­ki­ye, do­ğal gü­zel­lik­le­riy­le dün­ya­nın bi­rin­ci­si­ 7. • Vergi vermek
dir. • Kanunlara uymak
II­I. Tür­ki­ye’de sı­cak­lık do­ğu­ya doğ­ru gi­dil­dik­çe aza­ • Askerlik yapmak
lır.
Yu­ka­rı­da­ki gö­rev­le­ri­miz, aşa­ğı­da­ki baş­lık­la­rın
IV. Tür­ki­ye, üç ta­ra­fı de­niz­ler­le çev­ri­li bir ya­rı­ma­da­
han­gi­sin­de yer alır?
dır.
A) Hak
Yukarıdaki numaralandırılmış cümlelerden han­
gi­le­ri “ol­gu” bil­dir­mek­te­dir? B) Sorumluluk
C) Düşünce özgürlüğü
A) I ve III. B) I, II ve IV.
D) Öğrenim özgürlüğü
C) I, III ve IV. D) Yalnız III

6. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 67

 Test Konu Kavrama ve Değerlendirme

1 Sosyal Bilgiler Öğreniyorum

8. Her­han­gi bir so­ru­na çö­züm arar­ken aşa­ğı­da­ki­
ler­den han­gi­si­ne dik­kat et­me­li­yiz?
A) Her­ke­sin gö­rü­şü­nü al­ma­ya
B) Çö­zü­mün hak, so­rum­lu­luk ve öz­gür­lük­ler te­me­
lin­de ol­ma­sı­na
11. Aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si okul­la­rın çev­re­le­riy­le
olan iliş­ki­le­ri­nin ge­liş­me­si­ni sağ­la­yan ça­lış­ma­
lar­dan bi­ri ola­maz?
A) Ye­tiş­kin­le­re yö­ne­lik oku­ma yaz­ma kurs­la­rı açıl­
ma­sı

C) Da­ha ön­ce de­nen­me­miş bir çö­züm yo­lu bul­ma­ya B) Yıl so­nu ser­gi­le­ri dü­zen­len­me­si

D) Sınırsız özgürlük temelinde olmasına C) Ve­li­le­rin ba­ğış yap­ma­ya zor­lan­ma­sı

D) Me­zu­ni­yet tö­ren­le­ri ya­pıl­ma­sı

9. Aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si Ata­türk’ün, ül­kemiz­de

sos­yal bi­lim­le­rin ge­liş­ti­ril­me­si için kurduğu ku- 12. I. Bir olayın tek nedeni vardır.
rumlardan bi­ri de­ğil­dir? II. Olgular kişiden kişiye değişmez.
A) Türk Dil Ku­ru­mu III. Görüşün bilimselliği ispat edilemez.
B) Türk Ta­rih Ku­ru­mu IV. “Dünyanın en güzel ülkesi Türkiye’dir.” ifadesi
C) Dil ve Ta­rih - Coğ­raf­ya Fa­kül­te­si bir görüş cümlesidir.
D) ‹ş Ban­ka­sı Yukarıdaki bil­gi­ler­den kaç ta­ne­si doğ­ru­dur?

A) 4 B) 2 C) 1 D) 3

10.

13. Aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si, sos­yal bil­gi­ler der­si­nin

amaç­la­rın­dan biri de­ğil­dir?

A) De­mok­ra­tik de­ğer­le­ri be­nim­set­mek

B) Top­lu­ma uyum sağ­lat­mak
C) Her bi­re­ye is­te­di­ği mes­le­ği ka­zan­dır­mak
Her Türk, dilini çok D) Bil­gi bi­ri­ki­mi­ni ya­şa­ma ge­çi­re­cek do­na­nım­lar ka­
sever ve onu yükseltmek için zan­dır­mak
çalışır. Türk dili Türk milleti için
kutsal bir hazinedir.

Ata­türk Dö­ne­mi’n­de­ki;

I. Türk Ta­rih Ku­ru­munun ku­rul­ma­sı,

II. Harf İn­kı­la­bı’nın ya­pıl­ma­sı,
II­I. Türk Dil Ku­ru­munun ku­rul­ma­sı 14. Aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si bi­lim­sel araş­tır­ma ba­
sa­mak­la­rın­dan bi­ri de­ğil­dir?
ça­lış­ma­la­rın­dan han­gi­le­ri­nin yu­ka­rı­da­ki söz doğ­
rul­tu­sun­da yapıl­dı­ğı söy­le­ne­bi­lir? A) Sorunun belirlenmesi
B) Bilgi ve belge toplanması
A) Yalnız II B) Yalnız III
C) Çözüm önerilerinin getirilmesi
C) I ve II. D) II ve III.
D) Verilerin, kaynak gösterilmeden yazılması

68 6. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

Çözümler ve Doğru Seçenekler

SOSYAL BİLGİLER 5 Çözüm

Dilekçede tarih, başvuru sahibinin adı, soyadı ve adre-

ÜNİTE 1
si muhakkak olmalıdır. Kişinin kimlik numarası dilekçe-
Sosyal Bilgiler Öğreniyorum de yer almaz.
Doğru Seçenek A
Etkinlik 1 Çözümü
Öğrenci tarafından cevaplanacaktır. Etkinlik 6 Çözümü

Etkinlik 2 Çözümü A. Öğrenci tarafından yanıtlanacaktır.

Öğrenci tarafından cevaplanacaktır. B. Öğrenci tarafından yanıtlanacaktır.

Etkinlik 3 Çözümü
6 Çözüm
Bu olayın nedeni, Kuzey’in ablasının Ankara’da bir üni-
versite kazanmasıdır. Bu olayla birlikte, Kuzey’in okulu, Hizmet aksamalarında; belediyeler, kaymakamlıklar ve
ailesinin yaşadığı şehir, anne, baba ve Kuzey’in arkadaş valilikler başvurabileceğimiz kurumlardır.
çevresi değişmiş olabilir. Doğru Seçenek B

1 Çözüm 7 Çözüm

C seçeneğinde verilen gelişmenin doğaya olumsuz etki- Bilinçli tüketici olan Esra, sorununu mağaza sahipleriy-
si diğerlerinden daha azdır. le çözemeyince Tüketici Mahkemesine başvurarak hak-
kını aramıştır.
Doğru Seçenek C
Doğru Seçenek D

Etkinlik 4 Çözümü
9 Çözüm
Olgu 1, 4, 5, 6 / Görüş 2, 3

Sosyal bilgiler dersi, haklarını savunan vatandaşlar ye-

2 Çözüm tiştirmeyi amaçlar. Etkin ve üretken vatandaşlar yetiştir-
me amacı, hakları savunmayı da kapsar. Sosyal bilgiler
I. Olgu, II. Olgu, III. Görüş, IV. Olgu eğitimi alan bir kişi, başkalarının haklarını ihlal etmez.

Doğru Seçenek A
Doğru Seçenek C

Etkinlik 5 Çözümü
Etkinlik 7 Çözümü
• Fişimiz elimizde olmazsa hak iddia etmemiz zor
olur. A. Öğrenci tarafından yanıtlanacaktır.
• Tüketici hakem heyeti, tüketici hakları derneği vb. B. Öğrenci tarafından yanıtlanacaktır.
kurumlara başvurabiliriz.
• Ürünün iadesi veya değişimini yapabilir.
10 Çözüm
• Yoktur. Ayıplı veya bozuk malları geri alıp firmaya
değişime göndermelidirler. Atatürk, dünya devletlerinin Türkler hakkında asılsız ya-
yınlarının artması sonucunda Türkleri hem Türkiye va-
4 Çözüm tandaşlarına hem de dünyaya daha fazla tanıtmak için
Türk Tarih Kurumunun açılması çalışmalarında bulun-
Taklit ma­lı sa­tın alan, bi­linç­li tü­ke­ti­ci ola­maz. Al­dı­ğı mal­ muştur.
la hem ül­ke eko­no­mi­si­ne hem de ken­di büt­çe­si­ne za­ Doğru Seçenek B
rar ver­mek­te­dir.
Doğru Seçenek D

6. SINIF MODÜL 1 85
 Çözümler ve Doğru Seçenekler

11 Çözüm
2. TÜKETİCİ HAKLARI İHLALLERİ İÇİN
Atatürk’ün bu sö­zü ta­rih bi­li­mi ile il­gi­li­dir. Bu doğ­rul­tu­da Tüketici Hakem Heyeti
Türk Ta­rih Ku­ru­mu aç­ılmış­tır. Tüketici Mahkemesi
Tüketici Hakları Derneği
Doğru Seçenek B
Belediyeler ve Reklam Kurulları

13 Çözüm
ÇEŞİTLİ SORUNLAR İÇİN
1936 yılında Türk dilinin, Türk tarihi­nin ve kül­tü­rü­nün ge­ BAŞVURABİLECEĞİMİZ
liş­me­si ama­cıy­la Dil ve Ta­rih-Coğ­raf­ya Fa­kül­te­si açıl­ KURUMLAR
mış­tır.
Doğru Seçenek B HİZMET AKSAMALARI İÇİN
Muhtarlıklar
Etkinlik 8 Çözümü Belediyeler
Kaymakamlıklar
1. 81,33
Valiler
2. Kadın
3. % 91,87
4. Okullaşma oranının artırılması, eğitim seferberliği-
nin artırılması 3. Türk Tarih Kurumu Türk Dil Kurumu

14 Çözüm ATATÜRK VE
SOSYAL BİLİMLER
II ve III. öncüllerde verilenler sosyal bilimlerin gelişmesi-
ne katkı sağlar. İş Bankası ise ekonomiyi geliştirir.

Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Halkevleri

Doğru Seçenek C

Konu Kavrama ve Değerlendirme Test 1

15 Çözüm
1. A 2. C 3. A 4. C 5. C 6. B 7. B
Araş­tır­ma ko­nu­su ile il­gi­li bil­gi top­la­ma (ve­ri top­la­ma)
8. B 9. D 10. D 11. C 12. D 13. C 14. D
aşa­ma­sın­da kay­nak ta­ra­ma­sı, in­ce­le­me, kay­nak­la­rın
kün­ye­si­nin çı­ka­rıl­ma­sı gi­bi ça­lış­ma­lar ya­pı­lır.

Doğru Seçenek C

Etkinlik 9 Çözümü
1. BİLİMSEL
ARAŞTIRMA

Sonucun
5
raporlanması
Hipotezin
4
denenmesi
Kaynak
3
tarama
Varsayımların
2 yazılması

Problemin
1 tespiti

86 6. SINIF MODÜL 1
 6. SINIF
SORU MODÜLÜ
 ÜNİTE 1
Olaylar Kimleri Nasıl Etkiliyor?, Olgu
SOSYAL BİLGİLER ÖĞRENİYORUM
ve Görüşü Ayırt Ediyorum
TEST 1

1. 3.
Ben yeni açılan okulun yanındaki Yeni taşındığımız
marketin sahibiyim. Öğrenciler okula evin yanındaki okul çok
giderken alışveriş yaparlar. iyi eğitim veriyormuş TEOG, çok zor Bence anneler,
Böylece kazancım artar. böylece başarım daha babalara göre daha
bir sınavdır.
da artacak. fedakârdır.

Sanırım bu kış
soğuk geçecek. En iyi arkadaş
kitaplardır.

Yukarıda verilen cümlelere göre “?” olan yere

hangisi getirilmelidir?
Bu konuşmalara bakılarak aşağıdaki yorumlar­
A) Olgu B) Görüş
dan hangisine ulaşılabilir?
C) Olay D) Genelleme
A) Olayların çok boyutlu olduğuna
B) Olgu cümleleri olduğuna
C) Genelleme yapıldığına
D) Bilimsel çalışmalar olduğuna

2.
Sınavlarda kopya çekmek yanlış
bir davranıştır. Öğrenci, sorunun cevabını 4.
bilmediği için veya heyecan olsun diye kopya Çanakkale Savaşı Her çocuk
çekebilir. Öğretmenin fark etmesi durumunda, Türk tarihinin en 1 yaşında
öğrencisine karşı güveni sarsılır. Öğrenci ise önemli zaferidir. konuşmalıdır.
asla yüksek puan alamaz. Kopya çeken
öğrenciye kâğıdını gösteren de
suçlu sayılır.

Asu Tarık

Ömer Seyfettin'in 24 Kasım,

eserleri, öğrenciler Öğretmenler Günü
tarafından beğenilir. olarak kutlanır.

Ko­nuş­ma ba­lon­cu­ğu dik­ka­te alın­dı­ğın­da aşa­ğı­

da­ki­ler­den han­gi­si doğ­ru­dur?

A) Öğ­ret­me­ne bel­li et­me­den kop­ya çe­ki­le­bi­lir. Dilek Mert

B) Ge­rek­li du­rum­lar­da kop­ya çek­mek suç de­ğil­dir.

Yukarıdaki öğrencilerden han­gi­si­nin söz­le­ri
C) Sa­de­ce kop­ya ve­ren suç­lu­dur.
“ol­gu” bil­dir­mek­te­dir?
D) Kop­ya çek­me­nin ne­den­le­ri çok ol­du­ğu gi­bi so­
A) Asu B) Tarık
nuç­la­rı da faz­la­dır ve bir­den faz­la ki­şi­yi et­ki­le­ye­
C) Dilek D) Mert
bi­lir.

6. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 59

Olaylar Kimleri Nasıl Etkiliyor?, Olgu ve Görüşü Ayırt Ediyorum Test 1

5. 8.
Kişisel düşüncenin
ifadesidir.
Büyük şehirlerin en büyük Mehmet
sorunlarından biri hava kirliliğidir.
Çok boyutlu düşünürsek bu
sorunun nedenlerini bulabiliriz. Mehmet, cümlesinde aşağıdakilerden hangisi­
nin açıklamasını yapmıştır?

Ko­nuş­ma balonunda yer alan çok bo­yut­lu­luk
dik­ka­te alın­dı­ğın­da, aşa­ğı­da ve­ri­len­ler­den han­
gi­si ha­va kir­li­li­ği­ne ne­den ol­maz?
A) Ta­şıt­la­rın eg­zoz­la­rı
A) Görüş B) Kavram
C) Olgu D) Varsayım
9. Taşıtların
Yüksek ses kornaları

B) Fab­ri­ka ba­ca­la­rın­da­ki fil­tre­ler ....................

Kirliliği
C) Ko­nut­la­rın ba­ca­la­rı
D) Kalitesiz yakıt kullanımı Makineler

Buna göre, yukarıda boş bırakılan yere hangisi

yazılmalıdır?

A) Toprak B) Su
C) Gürültü D) Hava
6. Kavram: Olaylar ve nesnelerin ortak özelliklerini
kapsayan ve bir ortak isim altında toplayan cümle­
lerdir. 10. Bütün kadınlar
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi kavram de- güzeldir.
Hızlı araç kullanmak
trafik kazalarına
ğildir? neden oluyor.
A) Bağımsızlık B) Özgürlük Yüksel
Yılmaz
C) Ankara D) İklim Dün Ankara'ya En iyisi tatilde
kar yağdı. kitap okumaktır.

Erkan Volkan

7. Yukarıdaki öğrencilerden hangisinin söylediği

“olay” cümlesidir?

A) Yüksel B) Yılmaz
C) Erkan D) Volkan

11. Aşağıda olgu ve görüşlerle ilgili yapılan eşleştir­

Afyonkarahisar, termal turizmiyle âdeta bir sağlık melerden hangisi yanlıştır?

merkezidir. Ayrıca kaymağı ve lokumuyla da ünlü­
dür. Doğal güzellikleri de insana huzur verir.
Afyonkarahisar ile ilgili bu bilgilerde, aşağıdaki
kavramlardan hangisi yoktur?
A) Görüş B) Olgu
C) Olay D) Genelleme
A) En beğendiğim film İncir Reçeli’dir. † Görüş
B) Soma’da 2014’te maden faciası yaşanmıştır. † Olgu
C) Atatürk ülkemizde sosyal bilimlerin gelişmesini
önemsemiştir. † Olgu
D) Yüz ölçümü en büyük olan bölge Doğu Ana-
dolu’dur. † Görüş

60 6. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

Olaylar Kimleri Nasıl Etkiliyor?, Olgu ve Görüşü Ayırt Ediyorum TEST 2

1. 4. Çevremizde yaşanan bazı olayların sonuçları doğa­

Kışın Çocuklar görüş
kayak yapmak kavramına örnek da çok boyutlu olumsuz etkilere yol açmaktadır.
çok keyifli. verir misiniz?
Buna göre, aşağıdakilerden hangisinin doğaya
Musa
Asuman olumsuz etkisi daha azdır?
Miray
A) Kırmızı ışık ihlali yapan sürücülerin kaza yap­
Ali
Kediler çok
En iyi ması
nankördür.
ders, sosyal
B) Ormanların tahrip edilmesi
bilgiler.
Mustafa Kemal C) Naylon poşetlerin doğaya atılması
Atatürk, 1881'de
doğmuştur. Coşkun D) Şehirlerde hava kirliliği üst sınır değerinin aşıl­
Öğretmen
ması

Buna göre, hangi öğrenci yanlış örnek vermiştir?

A) Asuman B) Musa 5. Dün­ya­da bir­çok olay mey­da­na ge­lir. Bu olay­la­rın
C) Ali D) Miray bir­den faz­la ne­de­ni ve et­ki­si ola­bi­lir. Sor­gu­la­yan bir
dü­şün­ce ya­pı­sı­na sa­hip ol­du­ğu­muz za­man, olay­lar
hak­kın­da da­ha doğ­ru so­nuç­la­ra va­ra­bi­li­riz.

Aşa­ğı­da­ki cüm­le­ler­den han­gi­si, parçadaki dü­şün-­

2. • Taşıtlardan çıkan egzoz gazları
• Konutlarda kalitesiz yakıt kullanılması
• Fabrika bacalarından çıkan gazlar
Çevre kirliliğinin çok boyutluluğunu anlatan yu­
karıdaki ifadelere uygun başlık seçeneklerden
hangisidir?
A) Görüntü Kirliliği B) Su Kirliliği
C) Hava Kirliliği D) Çevre Kirliliği
cey­le ör­tü­şür?
A) Ku­rak­lı­ğın ne­den­le­ri ne­ler­dir? Ku­rak­lı­ğın so­nuç­
la­rın­dan; kim­ler, han­gi şe­kil­ler­de et­ki­len­mek­te­
dir?
B) Yar­dım kam­pan­ya­la­rı­na sa­de­ce mad­di kat­kı
sağ­la­nır.
C) So­ğuk su iç­ti­ğim için has­ta ol­dum.
D) Sı­nav­la­rım­dan kö­tü so­nuç al­ma­mın tek ne­de­
ni, üst kat­ta­ki kom­şu­mu­zun yük­sek ses­le mü­
zik din­le­me­si ve bu yüz­den ders ça­lı­şa­ma­mış
ol­mam­dır.

6. (I) Bence bizi farklı yapan sadece

kişisel özelliklerimiz. (II) Düşüncelerimizi ve
3. aklımızı doğru işler için kullanırsak dünyaya
29 Ekim 1923'te Malazgirt Savaşı da yararlı oluruz yoksa felaketlerden
Cumhuriyet ilan 1071 yılında kurtulamayız. (III) II. Dünya Savaşı
edilmiştir. olmuştur. Dönemi’nde kullanılan bombaların insanlar
üzerindeki olumsuz etkileri hâlâ
Orkide, en devam ediyor.
Rabia güzel çiçektir. Zeynep

Sinan
Ko­nuş­ma ba­lon­cu­ğun­da ge­çen numaralandı­
Yukarıda verilen cümleler olay, görüş ve olgu
rılmış cüm­le­ler, sı­ra­sıy­la aşa­ğı­da ve­ri­len­ler­den
kavramlarıyla eşleştirildiğinde hangisi doğru
olur? han­gi­si ile bağ­da­şır?

Rabia Zeynep Sinan I II III

A) Olgu Olay Görüş A) Görüş Olgu Gö­rüş

B) Görüş Olgu Olay B) Ol­gu Görüş Olgu

C) Olay Görüş Olgu C) Görüş Gö­rüş Olgu
D) Olgu Görüş Olay D) Görüş Ol­gu Olgu

6. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 61

Olaylar Kimleri Nasıl Etkiliyor?, Olgu ve Görüşü Ayırt Ediyorum Test 2

7. (I) Frig­ler, Ba­tı Ana­do­lu’da ku­rul­muş bir uy­gar­lık­
tır. (II) Ya­pı­lan ar­ke­olo­jik ka­zı­lar­da pek çok eş­ya or­
ta­ya çı­ka­rıl­mış­tır. (II­I) Ben­ce, bu eş­ya­lar o dö­nem
hak­kın­da ye­te­ri ka­dar bil­gi ver­me­ye­bi­lir. (IV) Frig­
ler, Pers­ler ta­ra­fın­dan or­ta­dan kal­dı­rıl­mış­tır.
Yu­ka­rı­da­ki parçada numaralanmış cümlelerden
hangisi ol­gu cüm­le­si değildir?
A) I B) II C) III D) IV
10. Her yıl yüz­ler­ce in­san fark­lı şe­hir­le­re ve­ya köy­
den ken­te göç et­mek­te­dir. Bu göç­ler ço­ğu za­man
eko­no­mik ne­den­ler­le ol­mak­la bir­lik­te, eği­tim, sağ­
lık, kül­tü­rel et­kin­lik­ler de gö­çe ne­den ola­bil­mek­te­
dir. Bu­nun­la bir­lik­te bel­li kent­ler­de nü­fus yo­ğun­lu­ğu
ya­şan­mak­ta, bu du­rum çe­şit­li so­run­la­rı beraberinde
ge­tir­mek­te­dir.
Bu­na gö­re, aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si en kap­sam­lı
yar­gı­dır?

A) Göç­ler, sos­yal bir olay­dır.

B) Göç­le­rin bir­den faz­la ne­de­ni ve so­nu­cu var­dır.

8. C) Eko­no­mik so­run­lar gö­çü teş­vik eder.

İklimlerin değişmesinde D) Göç­ler sa­de­ce köy­den ken­te ya­pı­lır.
sadece küresel ısınma etkilidir.
Ormanların yok olmasına ise
yangınlar sebep olmaktadır.

Ko­nuş­ma ba­lon­cu­ğun­da­ki söz­ler için aşa­ğı­da­

11.

?
ki eleş­ti­ri­ler­den han­gi­si ya­pı­la­bi­lir?

A) Doğayı koruyan va­kıf­la­rın sa­yı­sı­nın ar­tı­rıl­ma­sı

is­ten­miş­tir.
B) Kü­re­sel ısın­ma­nın can­lı­lar üze­rin­de­ki et­ki­le­rin­
Papatya en En zor ders En iyi film
den bah­se­dil­miş­tir. güzel çiçektir. matematiktir. Hababam Sınıfı'dır.

C) Olay­lar, tek ta­raf­lı ba­kı­la­rak de­ğer­len­di­ril­miş­tir.
Verilen cümlelere göre, aşağıdaki­ler­den han­gi­
D) Or­man yan­gın­la­rı­nın önem­li ol­ma­dı­ğı vur­gu­lan­
mış­tır. si “?” olan ye­re ge­ti­ril­me­li­dir?

A) Genelleme B) Görüş
C) Olgu D) Olay

9.
Olgu Görüş
12.
Gürültü Kirliliğinin Nedenleri
Her­kes­çe bi­li­nen ve Kişiden kişiye
ka­bul edi­len, değişen bakış • Taşıtların kornaları
ka­nıt­la­na­bi­len bil­gi­dir. açısıdır. • Makineler
• Yüksek sesli müzik yayını

Ve­ri­len tab­lo dik­ka­te alın­dı­ğın­da aşa­ğı­da­ki yar­

gı­lar­dan han­gi­si ol­gu cüm­le­si­dir?
A) Tür­ki­ye’nin en ka­la­ba­lık şeh­ri İs­tan­bul’dur.
B) Fut­bol, en eğ­len­ce­li spor­dur.
C) Ki­tap oku­mak, bil­gi­sa­yar oyu­nu oy­na­mak­tan da­
ha ya­rar­lı­dır.
Gürültü kirliliği ile ilgili araştırma yapan İpek, yukarı­
daki tabloyu hazırlamıştır.
Buna göre, aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir?
A) Gürültü kirliliği sadece şehirlerde olur.
B) Yüksek ses, gürültü kirliliğine yol açmaz.
C) Gürültü kirliliğinin nedenleri çok boyutludur.

D) Kü­re­sel ısın­ma­yı dur­dur­mak ben­ce müm­kün de­ D) Taşıtların kornaları kaldırılırsa gürültü kirliliği ön­
lenir.
ğil­dir.

62 6. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

Olaylar Kimleri Nasıl Etkiliyor?, Olgu ve Görüşü Ayırt Ediyorum TEST 3

1. Türkiye'nin en yüksek dağı 4.

Ağrı Dağı'dır. ?

En güzel mevsim sonbahardır. ?

Akdeniz kıyıları, Karadeniz

kıyılarından sıcaktır.
?
Ekonomik faaliyetlerin
kısıtlı olduğu bir şehre fabrika
Yasama yetkisi, TBMM'ye aittir. ? açarsak, bu durumun çok
boyutlu yönleri ile ilgili
neler söyleyebiliriz?
Yukarıdaki şekilde olgu cümleleri 2 rakamı ile, gö­

rüş cümleleri 3 rakamı ile gösterilecektir.
Ko­nuş­ma ba­lon­cu­ğun­da­ki so­ru­nun en kap­sam­lı
Buna göre, sıralamaya uygun rakamlar aşağıda­ ce­va­bı aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si­dir?
kilerden hangisidir?
A) Sa­de­ce, fab­ri­ka sa­hi­bi ge­lir el­de eder.
A) 2323 B) Şeh­rin eği­tim se­vi­ye­si yük­se­lir.
B) 3223 C) Ül­ke, şe­hir ve ki­şi­le­re ait eko­no­mik ge­lir ar­tar,
C) 2322 in­san­lar iş sa­hi­bi olur.
D) 2233 D) Ula­şım­da ba­zı ge­liş­me­ler ya­şa­nır.

2.
(I) Bu sene Fenerbahçe şampiyon
oldu. (II) Bu takımı tutmamama rağmen
başarılı skorlar aldığını düşünüyorum.
(III) Mutlaka çok yoğun çalışmalarla birlikte 5. Ya­kın çev­re­miz­de­ki bir ör­nek­ten yo­la çık­tı­ğı­mız­da
şampiyonluk geldi. (IV) Umarım, seneye bir ola­yın çok bo­yut­lu yön­le­ri­nin var­lı­ğı­na şa­hit olu­
de Beşiktaş şampiyon olur.
ruz.
Bu­na gö­re, aşa­ğı­da­ki so­ru­lar­dan han­gi­si bir

ola­yın çok bo­yut­lu­lu­ğu­nu araş­tır­mak­ta­dır?

A) Ne­den ol­du? So­nuç­la­rı ne ol­du?

Ko­nuş­ma balonundaki kaç nu­ma­ra­lı cümle “ol­
B) Kim gel­di?
gu” cüm­le­si­dir?
C) Ara­ba ne renk­ti?
A) I B) II C) II­I D) IV
D) Kaç kar­deş­ler­di?

3.
Su kirliliği canlılar üzerinde zararlı
etkilere sahiptir. Konutlar, fabrikalar,
plansız yapılaşma su kirliliğinin nedenleri
arasındadır. İnsanlar, hayvanlar hatta
bitkiler dahi bu kirlilikten olumsuz 6.
yönde etkilenmektedir. Türkçe dersinde yazdığım
kompozisyonda (I) evimizin 3 katlı
olduğunu (II) odamın perdelerinin mavi
olduğunu yazdım. (III) Merdivenleri
Ko­nuş­ma ba­lon­cu­ğun­da­ki söz­ler dik­ka­te alın­ ahşap olan evimizin (IV) sarı renkli
dı­ğın­da aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si söy­le­ne­bi­lir? duvarları çok çirkin.

A) Su kir­li­li­ği­nin çok bo­yut­lu yön­le­ri ele alın­mış­tır.

B) Su kir­li­li­ği­ni ön­le­me ça­ba­la­rı tar­tı­şıl­mış­tır.
C) Su kir­li­li­ği­nin, top­rak kir­li­li­ğin­den da­ha önem­li ol­
du­ğu vur­gu­lan­mış­tır.
Yu­ka­rı­da­ki ko­nuş­ma ba­lon­cu­ğun­da yer alan
cümlelerden hangileri gö­rüş bil­dir­mek­te­dir?
A) Yal­nız I B) Yal­nız IV

D) Su kir­li­li­ği­nin aşa­ma­la­rı sı­ra­lan­mış­tır. C) I ve II­I. D) II ve IV.

6. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 63

Olaylar Kimleri Nasıl Etkiliyor?, Olgu ve Görüşü Ayırt Ediyorum Test 3

7. (I) UNES­CO’nun dün­ya kül­tür mi­ra­sı lis­te­sin­de ulus­la­
ra­ra­sı ko­ru­ma al­tı­na alın­mış 500 do­la­yın­da kül­tü­rel ya
da do­ğal var­lık var­dır. (II) Bu var­lık­la­rın ko­run­ma­sın­da
he­pi­mi­ze gö­rev düş­mek­te­dir. (II­I) UNESCO; eği­tim, bi­
lim, kül­tür ve ile­ti­şim ala­nın­da ulus­la­ra­ra­sı bil­gi alış­ve­
ri­şi mer­ke­zidir. (IV) UNES­CO bu gö­re­vi la­yı­ğıy­la ye­ri­
ne ge­tir­mek­te­dir.
Bu parçada numaralı cüm­le­lerden hangisi ol­gu­
ya ör­nek gösterilebilir?
A) Yal­nız IV B) I ve II.
11. “Düğün konvoylarının trafikte korna çalarak ilerle­
mesi gürültüye neden olur.”
“Bireylerin egzosu patlak araçlara binerek çıkarttık­
ları ses mahalle sakinlerinin rahatsız olmasına yol
açar.”
“Piknik yerlerinde bazı ailelerin araçlarındaki ses
sistemini çok açması orada bulunan bireylerin ra­
hatsız olmasına neden olur.”
Verilen cümlelerden çıkarılabilecek genelleme
aşağıdakilerden hangisidir?

C) I ve II­I. D) II ve IV. A) Sorumluluk sahibi olmayan insanlar gürültü kirli­

liğine neden olur.
B) Piknik alanlarında çevremizdeki insanları rahat­
sız etmemeliyiz.
8. I. Yavuz Sultan Selim, ilk Osmanlı halifesidir. C) Düğün konvoyları korna çalmamalıdır.
II. Ekvator, en büyük paralel dairesidir. D) Egzosu patlamış araçlarla kesinlikle trafiğe çık­
III. En güzel dizi, Güldür Güldür’dür. mamalıyız.

IV. Ankara’da karasal iklim yaşanır.

Yukarıdakilerden hangileri bilimsel bilgidir?

12. Olgu Görüş
A) Yalnız I B) I ve II.
C) II ve III. D) I, II ve IV. I. Türkiye’nin başkenti An- Ankara’da yaşama­
kara’dır. yı seviyorum.
II. Paris, Avrupa kıtasın­ Paris, dünyanın en
dadır. güzel şehridir.
9. • Kişisel fikirlere dayanır. III. Trabzon, Karadeniz kı­ Trabzon eğlenceli bir
• Kanıtlanabilir özelliğe sahiptir. yısında bir şehrimizdir. şehirdir.
IV. Kayak yapmaktan kor­ Palandöken kayak
• Tarafsız bilgilerdir.
kuyorum. tesisleri Erzurum ili­
• Bilimsel bilgi içerirler. mizdedir.
Yukarıda verilen bilgilerden kaç tanesi “olgu” Tabloda yapılan hatanın düzeltilmesi için hangi
cümlelerinin özelliğidir? satırdaki cümlelerin yerleri değiştirilmelidir?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 A) I. B) II. C) III. D) IV.

10. 1. İstanbul, Türkiye’nin en kalabalık şehridir.

2. Tenis, zevkli bir spordur.
13. Bir olayın çok boyutlu
3. Ben 6. sınıfa gidiyorum.
olduğunu nasıl anlarız?
4. En yakışıklı pop sanatçısı Keremcem’dir.

Yukarıda verilen olgu ve görüş ifadelerinin doğ­ Burcu Öğretmen’in öğrencilere yönelttiği bu so­
ru sıralanışı aşağıdakilerden hangisidir? runun cevabı aşağıdakilerden hangisidir?

A) 1. Olgu 2. Görüş 3. Olgu 4. Görüş A) Olayın kimin tarafından gerçekleştirildiğine ba­

karız.
B) 1. Olgu 2. Görüş 3. Olgu 4. Olgu
B) Olayda etkisi olanlara bakarız.
C) 1. Görüş 2. Olgu 3. Görüş 4. Olgu C) Olayın zamanlamasına bakarız.
D) 1. Olgu 2. Görüş 3. Görüş 4. Görüş D) Olayın yarattığı etkiye bakarız.

64 6. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

Çözüm Buluyoruz TEST 4

1. 4. Tür­ki­ye Cum­hu­ri­ye­ti va­tan­daş­la­rı ken­di­le­ri ve­ya ka­

Evimin yakınındaki bu parkı
1 ay öncesinde görseydiniz, çok pisti.
Babamla birlikte, belediyeye giderek parkın
temizlenmesi için dilekçe verdik. Yaşım
küçük olduğu için dilekçeyi babam yazdı.
Şimdi temiz parkımızda daha
sağlıklı şartlarda oyun oynuyoruz.
Serkan
mu ile il­gi­li di­lek ve şi­kâ­yet­le­ri hak­kın­da yet­ki­li ma­
kam­la­ra ya­zı­lı baş­vu­ru hak­kı­na sa­hip­tir. Bu­na di­lek­
çe hak­kı de­nil­mek­te­dir.
Aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­sinin, di­lek­çe­de bu­lun­ma­
sı zo­run­lu de­ğil­dir?
A) Di­lek­çe sa­hi­bi­nin adı ve so­ya­dının
B) Di­lek­çe sa­hi­bi­nin ay­lık ge­li­rinin
C) Di­lek­çe sa­hi­bi­nin im­za­sının
D) Di­lek­çe sa­hi­bi­nin ad­re­sinin

Bu metne göre, Ser­kan’ın ba­ba­sı di­lek­çe hak­kı­

nı han­gi hak kap­sa­mın­da kul­lan­mış­tır?

A) Sos­yal hak B) Eği­tim hak­kı

C) Eko­no­mik hak D) Si­ya­si hak

5. Öz­gür­lük; bi­re­yin baş­ka­sı­na za­rar ver­me­den is­te­

2. So­rum­lu­luk: Ki­şi­nin ken­di dav­ra­nış­la­rı­nı ve­ya ken­
di yet­ki ala­nı­na gi­ren her­han­gi bir ola­yın so­nu­cu­nu
üst­len­me­si­dir.
Bu ta­nı­ma gö­re, aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si bir so­
rum­lu­luk de­ğil­dir?
A) Yurt­taş ola­rak ver­gi ver­mek
B) İs­te­di­ği yer­de ta­til yap­mak
C) Ka­nun­la­ra uy­gun dav­ran­mak
D) Ülkenin gelişimine katkıda bulunmak
dik­le­ri­ni ya­pa­bil­me­si­dir.
Bu­na gö­re, aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si ki­şi­sel öz­
gür­lü­ğü sı­nır­la­yı­cı ku­ral­lar­dan bi­ri de­ğil­dir?
A) Dü­şün­ce ve ka­na­at öz­gür­lü­ğü­nün sı­nır­lan­dı­rıl­
ma­sı
B) On sekiz yaşını dolduran vatandaşların oy kul­
lanabilmesi
C) Yer­leş­me ve se­ya­hat öz­gür­lü­ğü­nün sı­nır­lan­dı­
rıl­ma­sı
D) Eği­tim ve sağ­lık hak­kı­nın sı­nır­lan­dı­rıl­ma­sı

3. I. Sağ­lık­lı bir çev­re­de ya­şa­mak

II. Yaş­lı ve engellilere yar­dım et­mek
II­I. ‹s­te­di­ği gö­rü­şü sa­vun­mak

Yukarıda ve­ri­lenlerin hak, so­rum­lu­luk ve öz­gür­lük

6. İn­san hak ve öz­gür­lük­le­ri­ne say­gı­lı bir ki­şi­den,
şek­lin­de doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisi­
aşa­ğı­da­ki dav­ra­nış­lar­dan han­gi­si­ni yap­ma­sı
dir?
bek­len­mez?
Hak So­rum­lu­luk Öz­gür­lük
A) Fark­lı­lık­la­rı ka­bul­len­me­si
A) II­I II I
B) Gö­rüş­le­ri­ni be­ğen­me­di­ği ki­şi­le­ri po­li­se bil­dir­me­si
B) II I II­I
C) Hak­la­rı­nı ara­mak için yet­ki­li ku­rum­la­ra baş­vur­
C) I II­I II ma­sı
D) I II II­I D) Ya­sa­la­ra uy­ma­sı

6. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 65

Çözüm Buluyoruz Test 4

7. 10. Va­tan­daş­lar, ken­di­le­ri­ni il­gi­len­di­ren ko­nu­lar­da­ki di­

lek ve şi­kâ­yet­le­ri­ni yet­ki­li ma­kam­la­ra ve TBMM’ye
ilet­me hak­kı­na sa­hip­tir. Baş­vu­ru­la­rın so­nu­cu, di­lek­
çe sa­hip­le­ri­ne ya­zı­lı ola­rak bil­di­ri­lir. Bu hak­kın kul­la­
1930 yılı itibarıyla
nıl­ma bi­çi­mi ka­nun­la dü­zen­le­nir.
kadınlara belediye
seçimlerine katılma Bu­na gö­re, aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si­ne ula­şı­la­
hakkı verildi. maz?

A) Di­lek­çe hak­kının ya­sa­lar­la düzenlendiğine

Bu­na gö­re ve­ri­len hak, aşa­ğı­da­kilerin han­gi­si
B) Şi­kâ­yet­le­ri­mi­zi TBMM’ye iletebileceğimize
kap­sa­mın­da yer alır?
C) Türk va­tan­da­şı ol­ma­yanların di­lek­çe hak­kı­nı kul­
A) Eği­tim hak­kı lanamayacağına
B) Eko­no­mik hak
D) Di­lek­çe­nin ce­va­bının ya­zı­lı ola­rak ki­şi­le­re bildi­
C) Si­ya­sal hak rildiğine
D) Sağ­lık hak­kı

8. Aşağıdakilerden hangisi, vatandaşlık görevidir?

11. Madde 23: Herkes, yerleşme ve seyahat hürri­
A) Sağlığımızı korumak yetine sahiptir.
B) Vergi vermek
Bazı durumlarda vatandaşın yurt dışına çıkma hür­
C) Kitap okumak
riyeti elinden alınabilir.
D) Seyahat etmek
Aşağıdakilerden hangisi bu durumlardan biri de­
ğildir?

A) Suç soruşturması
9. B) Ceza kovuşturması
Bir mağazadan çamaşır
makinesi aldım fakat bozuk C) Suç işlenmesini önlemek
çıktı. Mağaza sahipleri,
makineyi benim bozduğumu D) Göç edilmesini önlemek
düşünüyorlar.
Ne yapmalıyım?

Tüketici Haklarını
Koruma Derneğine
başvurmalısın.
12.

Sorumluluk; kişilerin kendi

davranışlarına veya kendi yetki
Burcu Hanım Ebru Hanım alanına göre, herhangi bir olayın
sonucunu üstlenmesidir.
Çiçek Öğretmen
Ve­ri­len di­ya­log dik­ka­te alın­dı­ğın­da Bur­cu Ha­
nım’ın Tü­ke­ti­ci Hak­la­rı­nı Ko­ru­ma Der­ne­ğiyle
Çiçek Öğret­me­n’in açık­la­ma­sı­na gö­re, aşa­ğı­da­
bağ­lan­tı­ya geç­me­si, aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si­nin
ki­ler­den hangisi sorumluluk değildir?
gös­ter­ge­si­dir?

A) Hoş­gö­rü­lü ol­manın A) Seyahat etmek

B) Her ko­nu­da bil­gi sa­hi­bi ol­manın B) Yasalara uymak

C) Bil­gi edin­menin C) Vergi vermek

D) Tüketici haklarını kullanmanın D) Askere gitmek

66 6. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

Çözüm Buluyoruz TEST 5

1. 3.
Bir mağazadan aldığım
Benim bir vatandaş
buzdolabı sürekli arızalanıyor. olarak yerine getirmem
Servisi çağırdığımda kullanım hatası gereken çeşitli
gerekçesiyle beni suçladılar. sorumluluklarım
Bu durumda nereye var.
başvurabilirim?

Satı Hanım
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi vatandaşlık
...?...
sorumluluklarından biri değildir?
Arslan Bey
A) Oy kullanmak B) Vergi vermek
Verilen diyalogda Arslan Bey’in aşağıdakilerden C) Askere gitmek D) Ehliyet almak
hangisini söylemesi yanlış olur?

A) Reklam Kurulu
4. Tü­ke­ti­ci Hakları Der­ne­ğine her yıl ortalama 5000
B) Valilik ki­şi­nin baş­vur­du­ğu ve bu ki­şi­le­rin ge­rek­li şe­kil­ler­
C) Tüketici Hakları Merkezi de bil­gi­len­di­ril­di­ği, ne­ler yap­ma­la­rı ge­rek­ti­ği ile il­gi­li
D) Tüketici Mahkemesi yön­len­di­ril­di­ği bi­lin­mek­te­dir.

Bu­na gö­re, aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si­ne ula­şı­la­bi­lir?

A) Tü­ke­ti­ci Hakları Der­ne­ği, ürün­ler­le il­gi­li so­run­la­

rın ile­ti­le­bi­le­ce­ği ve bilgi edinilebilecek ku­rum­lar­
dan­dır.
B) Bü­tün tü­ke­ti­ci­ler, der­nek­le­re baş­vu­ru yap­mak­ta­
dır.
C) Alı­nan ürün­ler, so­run­lu çık­ma­mak­ta­dır.
D) Tü­ke­ti­ci­nin hak­la­rı, ka­nun­lar ta­ra­fın­dan ko­ru­nur.

2. 5. 3
Bizim mahallede
belediye, çöpleri zamanında 2 Yaşama
1 hakkı
toplamıyor ve hizmetlerini aksatıyor. Sağlık
Benim yerimde siz olsaydınız 4
Eğitim hakkı
ne yapardınız? hakkı Çalışma
Doğukan hakkı
Dilekçe
yazarım.

Tüketici Hakları İlkim

Merkezine
başvururum.

Ahmet Reklam Kuruluna

başvururum.

Tüketici Hakları İlkay

Derneğine
başvururum.
Yasemin

Buna göre, hangi öğrenci Doğukan’ın sorununu Balonlarda temel haklarımız numaralandırılmıştır.
çözecek bir öneride bulunmuştur? Bunlardan kaç numaralı balonu sa­tın alır­sak en
A) İlkim B) Ahmet te­mel hak­kı­mı­zı seç­miş olu­ruz?

C) İlkay D) Yasemin A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

6. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 67

Çözüm Buluyoruz Test 5

6. “Hak, so­rum­lu­luk ve öz­gür­lük­le­ri­miz so­run­la­rı­mı­zın 10.

çö­zü­mü için eli­miz­de bu­lu­nan anah­tar­lar gi­bi­dir.” I
di­yen bir ki­şi­den aşa­ğı­da­ki­ler­in han­gi­si bek­len­ Yerlere çöp
mez? atmamak

IV II
A) Te­mel hak­la­rı­nı bi­lmesi Kütüphaneden
Ödev
B) Hak­kı­nı hu­kuk ku­ral­la­rı çer­çe­ve­sin­de savunması yapmak faydalanmak

C) Ver­gi ver­mek­ten kaçması III
Derslere
D) Öz­gür­lük­le­ri­nin sı­nı­rı­nın far­kın­da­ olması zamanında
katılmak

7. Di­lek­çe ve bil­gi edin­me hak­kı­mı­zı kul­la­nır­ken

aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si­ni yap­tı­ğı­mız­da di­lek ve­
ya şi­kâ­ye­ti­mi­ze cevap ve­ril­mez? Çiçekteki hangi yapraklar okul­da­ki so­rum­lu­luk­
A) Şi­kâ­ye­ti­mi­zi an­la­şı­lır bir dil­le izah et­ti­ği­miz­de la­rı­mı­zı gös­ter­mek­te­dir?

B) Di­lek­çe­de ad-so­yad kıs­mı­nı doldurduğumuzda A) I ve II. B) I, III ve IV.

C) Başvurumuzla il­gi­li bil­gi ve bel­ge­le­ri ek­le­me­di­ği­ C) II, III ve IV. D) I, II, III ve IV.
miz­de
D) Ad­re­si­mi­zi tam ola­rak belirttiğimizde

8. 11. So­run­la­rı­mı­za, şi­kâyet­le­ri­mi­ze - - - - ya­za­rak çö­züm

ara­ya­bi­li­riz. Bu bir va­tan­daş­lık ör­ne­ği­dir.
Her Türk vatandaşının
kanunlar tarafından belirlenen, Ve­ri­len cüm­le­de boş bı­ra­kı­lan yere aşa­ğı­da­ki­ler­
korunan hak, sorumluluk ve
özgürlükleri vardır. den han­gi­si ge­ti­ril­me­li­dir?

A) kom­po­zis­yon B) ga­ze­te ha­be­ri

C) uya­rı D) di­lek­çe
Ko­nuş­ma ba­lon­cu­ğun­da­ki bil­gi dik­ka­te alın­dı­
ğın­da, aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si yan­lış­tır?

A) Hak­la­rı­mız ka­nun­lar­la ko­ru­nur.

B) Herkes istediği gibi davranma hakkına sahiptir.
12.
C) Öz­gür­lük­le­ri­mizin sınırı ve korunması güvence
altındadır. Evimin tam karşısındaki film CD'si
D) Her Türk va­tan­da­şı­nın hak, so­rum­lu­luk ve öz­ satan dükkândan istediğim filmin CD'
sini alıp eve geldim. Filmi CD oynatıcısına
gür­lük­le­ri var­dır.
yerleştirdim ve filmin bozuk olduğunu
fark ettim. Ürünü oradan aldığıma
dair ................... birlikte dükkâna gittim
9. Ekim 2005 ta­ri­hin­de baş­la­yan “Eği­ti­me %100 Des­tek” ve CD'yi değiştirdim.

kam­pan­ya­sıy­la pa­ra­sal des­tek sağ­lan­mış, bu sa­ye­de
pek çok okul açıl­mış­tır. Açı­lan okul­lar sa­de­ce öğ­ren­
ci­le­re de­ğil, çev­re es­na­fı­na da fay­da sağ­la­mış­tır.

Bu­na gö­re, aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si söy­le­ne­bi­

lir?

A) Okul sa­yı­sı ar­tı­rıl­ma­lı­dır.

B) Okul­la­rın açıl­ma­sı so­nu­cun­da fark­lı çev­re­ler­den
in­san­lar bu im­kân­dan ya­rar­lan­mış­tır.
C) Okul­la­rın sa­yı­sı Mil­lî Eği­tim Mü­dür­lük­le­ri ta­ra­fın­
dan be­lir­le­nir.
D) Öğ­ren­ci sa­yı­sın­da her ge­çen gün azal­ma ya­
şan­mak­ta­dır.
68
Ko­nuş­ma met­nin­deki boşluğa aşa­ğı­da­ki­ler­den
han­gi­si gel­me­li­dir?
A) pa­ray­la B) satış fişiyle
C) he­di­yey­le D) di­lek­çey­le
6. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1
Ben Etkin Bir Vatandaşım TEST 6

1. Sos­yal bil­gi­ler der­si hu­kuk, ta­rih, coğ­raf­ya gi­bi alan­
la­rı da kap­sa­mak­ta­dır.
Bu­na gö­re, aşa­ğı­da­ki­ler­den hangi­si sos­yal bil­gi­
ler der­si­nin amaç­la­rı ara­sın­da yer al­maz?
A) İnsan topluluklarının yaşayışını anlatmak
B) Bireye haklarını kavratmak
C) Öğrenciyi değişimlerden uzak tutmak
D) Türkiye’nin matematik konumunu kavratmak
4. I. Kur­tu­luş Sa­va­şı’nın na­sıl baş­la­dı­ğı
II. Ül­ke­mi­zin kaç bö­lgeden oluş­tu­ğu
II­I. Ül­ke­miz­de­ki si­vil top­lum ör­güt­le­ri
IV. Gazların molekül yapısı
Yukarıdakilerden han­gi­le­ri sos­yal bil­gi­ler der­si­
nin in­ce­le­me ala­nın­da yer al­maz?
A) Yal­nız IV B) I ve II.
C) II ve II­I. D) III ve IV.

2. Yaşadığımız
Kişi haklarına
saygılı olunması çevrenin özelliklerini
gerektiğini öğretir. tanımamızı
sağlar.

5. Aşa­ğı­da ve­ri­len­ler­den han­gi­si, sos­yal bil­gi­ler

der­si­nin fay­da­la­rı ara­sın­da yer al­maz?
Ayhan Gökhan
A) Yer­yü­zü şe­kil­le­ri hak­kın­da bil­gi al­ma­mı­zı sağ­lar.
Komşu ülkelerde
B) Ül­ke­mi­zin ik­li­mi­ni öğ­ren­me­mi­ze yar­dım­cı olur.
doğal afet yaşandığında, Yaşadığımız
yardımcı olmamız ülkenin geçmişini C) Va­tan­daş­lık hak­la­rı­mızı ve so­rum­lu­luk­la­rı­mı­zı
gerektiğini öğretir. öğrenmemizi sağlar. kav­ra­ma­mı­zı sağ­lar.
D) Dik­dört­gen ve üç­ge­nin alan­la­rı­nı he­sap­la­ma­mı­
za yar­dım­cı olur.
Dağhan Irmak

Yukarıdaki öğ­ren­ci­ler­den kaç ta­ne­si sos­yal bil­

gi­ler öğ­ren­me­nin fay­da­la­rı­nı di­le ge­tir­­miş­tir?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

6.
Yaşadığınız yere yeni
3. - - - : Irkları inceleyen bilimdir. bir okul yapılsa bu sizi
Hukuk : Yasalara, insanların yasal haklarına ve orada yaşayanları
nasıl etkiler?
ve kurallarına uymamızı sağlar.
Coğrafya : Ülkemizi ve dünyamızı tanımamızı
sağlar.

Yukarıda bazı sosyal bilimlerin tanımları verilmiştir.

Buna göre, - - - - olan yere hangi bilim dalı yazıl­ Öğ­ret­me­nin so­ru­su­nun ce­va­bı, aşa­ğı­da­ki­ler­den
malıdır? han­gi­si­nin ko­nu­su­na gi­rer?

A) Antropoloji B) Tarih A) Türk­çenin B) Ma­te­ma­tiğin

C) Ekonomi D) Sosyoloji C) Sos­yal bil­gi­lerin D) Fen bilimlerinin

6. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 69

Ben Etkin Bir Vatandaşım Test 6

7. Sos­yal bil­gi­ler der­si, Tür­ki­ye Cum­hu­ri­ye­ti’nin et­kin 10. Sosyal bilgiler sayesinde;
bir va­tan­da­şı ola­rak ge­liş­imimize önem­li kat­kı­lar
Toplum hâlinde yaşamayı
sağ­lar. öğreniriz.
Aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si, sos­yal bil­gi­ler der­si­nin Atatürk ilke ve inkılaplarını
sağ­la­dı­ğı kat­kı­lar ara­sın­da yer al­maz? öğreniriz.
Türk tarihi ve kültürünü
A) Motorlu araçların hareket sistemini öğrenmemi­
öğreniriz.
zi sağlar.
B) Hak­la­rı­mı­zı bil­me­mi­ze ve kul­lan­ma­mı­za kat­kı­da ...................................................
bu­lu­nur.
C) Dün­ya­da­ki so­run­la­ra du­yar­lı ol­ma­mı­zı sağ­lar. Yukarıda, sosyal bilgiler dersinin amaçlarından ba­
D) Bi­rey ola­rak top­lum ve dev­let ara­sın­da­ki iliş­ki­le­ zıları belirtilmiştir.
ri an­la­ma­mı­za yar­dım­cı olur.
Buna göre, boş bırakılan yere hangisi yazıla­
maz?
8.
A) Toplumda özgür birey olarak ilgi, istek ve yete­
1925 yılında Millî Eğitim
Bakanlığı tarafından neklerimizi geliştirebiliriz.
sosyal bilimlerin çeşitli B) Dünyamız ve ülkemizin coğrafi özelliklerini tanı­
dallarında eğitim yabiliriz.
alması için bir grup
C) Hayvanların gelişim sürecini öğreniriz.
genç, Avrupa’nın çeşitli
şehirlerine gönderildi. D) Millî bilincimiz gelişir.

Bu bil­gi dik­ka­te alın­dı­ğın­da, aşa­ğı­da isim­le­ri ve­

ri­len­ler­den han­gi­si bu grup ara­sın­da yer al­ma­
mış­tır?
11. Sosyal bilgiler dersinin kapsamında aşağıdaki
A) Bur­han Top­rak bilimlerden hangisi yoktur?
B) Ja­le İnan
A) Tarih B) Coğrafya
C) Afet İnan
C) Fizik D) Hukuk
D) İs­met İnö­nü

9. Sosyal bilgiler dersinin yararlarından bazıları şunlar­

dır:

Toplum içerisinde Çevre bilinci,
kurallara uyma ? toplum bilincini
alışkanlığı kazandırır. kazanmayı sağlar. 12. Sos­yal bil­gi­ler der­si iyi va­tan­daşlar ye­tiş­tir­me­yi he­
def­le­yen bir ders­tir. Sosyal bilgiler dersi oldukça, bi­
linçli ve üretken vatandaşların sayısı artacaktır.
Buna göre, “?” bulunan kutucuğa hangisi yazıla­
maz? Bu parça, aşa­ğı­da­ki so­ru­lar­dan han­gi­si­nin ce­va­
bı ni­te­li­ğin­de­dir?
A) Sağlıklı iletişim yeteneği kazanmamızı sağlar.
B) İyi bir vatandaş olmamızı sağlar. A) Sos­yal bil­gi­ler ne­dir?

C) Tarihî ve kültürel değerlerimizi tanıma ve koru­ B) Sos­yal bil­gi­ler der­si­nin ama­cı ne­dir?
mayı öğretir. C) Sos­yal bil­gi­ler, han­gi bi­lim­ler­le ça­lı­şır?
D) Rakamların hayatımız için önemini öğretir. D) Sos­yal bil­gi­ler, na­sıl or­ta­ya çık­mış­tır?

70 6. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

Atatürk ve Sosyal Bilimler TEST 7

1. Atatürk’ün, 4. ?
- Dil ve Tarih - Coğrafya Fakültesini açması
Türk tarihini en eski
Türkler hakkındaki
- Halkevlerini açması dönemlerine kadar
haksız iddiaları belgeleriyle
araştırması amacıyla
ispatlayarak çürütmüştür.
çalışmaları aşağıdakilerden hangisini geliştir­ kurulmuştur.

meye yöneliktir?
Yukarıda özellikleri verilen kurum aşağıdakiler­
A) Fen bilimlerini den hangisidir?

B) Fiziği A) B)
C) Sosyal bilimleri
D) Biyolojiyi
Ankara Siyasal Türk Tarih Kurumu
Bilgiler Fakültesi

C) D)

2. Aşağıdaki Atatürk Dönemi faaliyetlerinden han­ Türk Silahlı

Kuvvetleri
Türk Dil Kurumu

gisi, sosyal bilimlerin gelişimine katkı sağlama-

mıştır?

A) Türk Dil Kurumunun kurulması

5.
B) Soyadı Kanununun kabul edilmesi
C) Türk Tarih Kurumunun kurulması
D) Dil ve Tarih - Coğrafya Fakültesinin açılması
3. re dayandıkça temelli olur. Tarihi, bu belgele­
Sosyal Bilgiler
Doğanın, bugün için esrar dolu sinesine gi­
receği kesin görülen insan zekâsı, bekleni­
len gerçekleri ortaya koyacaktır. Yine bu insan
zekâsıdır ki beklediğimiz sonucu elde etmemiş
olmakla beraber, bugünkü araştırıcı zekâları
tatmin edecek ve tarihi aydınlatacak yeni yön­
temler ve bilimler bulmuştur.
İşte arkeoloji ve antropoloji, o bilimlerin başın­
da gelir. Tarih bu bilimlerin bulduğu belgele­
re dayanan milletlerdir ki kendi aslını bulur ve
tanır. İşte bizim tarihimiz, Türk tarihi, bu bilim
belgelerine de dayanır. Yeter ki bugünün ay­
dın gençliği, bu belgeleri aracısız tanısın ve ta­
nıtsın.
(Utkan Kocatürk, Atatürk’ün Fikir ve

Tarih Biyoloji Düşünceleri, s. 253.)

I II
Atatürk’ün, bu sözleriyle aşağıdakilerden hangi­
sini vurgulamaya çalıştığı savunulamaz?
A) Tarih biliminin doğru belgelere dayanması ge­
Psikoloji Coğrafya rektiğini
III IV
B) Antropolojinin ve arkeolojinin tarihe yardımcı
olan bilim dalları olduğunu
C) Türk gençliğinin tarihi bilmesi ve araştırma için
Aşağıdakilerden hangisi, sosyal bilgiler bulutu­
belgeleri tanımasının önemli olduğunu
nun beslediği yapraklardan biri değildir?
D) Türkiye’de bu bilimlerin gelişmesi için okullarda
A) I B) II C) III D) IV zorunlu olarak okutulduğunu

6. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 71

Atatürk ve Sosyal Bilimler Test 7

6. Ül­ke­mi­zin ba­ğım­sız­lı­ğı­nı sağ­la­yan Ata­türk, sos­yal 10. I. Mil­lî ve ma­ne­vi de­ğer­le­rin top­lu­ma ka­zan­dı­rıl­
bi­lim­le­rin de ge­liş­me­si ama­cıy­la bir­çok ku­ru­mun ma­sı
açıl­ma­sı­na ön­cü­lük et­miş­tir. II. Hal­kın oku­ma yaz­ma öğ­ren­me­si­nin sağ­lan­ma­sı
Aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si, Ata­türk’ün sos­yal bi­ Yukarıda mad­de­len­miş olan bil­gi­ler Ata­türk’ün,
lim­ler ala­nın­da kur­muş ol­du­ğu ku­rum­lar­dan bi­ri ku­rul­ma­sın­da ön­cü ol­du­ğu ku­rum­lar­dan han­gi­
de­ğil­dir? si­ne ait­tir?
A) Dil ve Ta­rih - Coğ­raf­ya Fa­kül­te­si A) Hal­kev­le­ri
B) Tür­ki­ye Bi­lim­sel ve Tek­nik Araş­tır­ma Ku­ru­mu B) Türk Dil Ku­ru­mu
C) Türk Dil Ku­ru­mu C) Dil ve Ta­rih-Coğ­raf­ya Fa­kül­te­si
D) Türk Ta­rih Ku­ru­mu D) Mil­lî Eği­tim Ba­kan­lı­ğı

7. Türk di­li­nin ge­li­şi­mi­ne, oku­ma yaz­ma bi­len­le­rin sa­ 11.

yı­sı­nın art­ma­sı kat­kı sağ­la­mış­tır.

Okurya­zar ora­nı­nın ar­tı­şı­nı sağ­la­yan ilk aşa­ma Türklerin tarihi İslam ve

Osmanlı tarihi ile sınırlı değildir.
aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si­dir? Kökleri daha eskiye giden bir geçmişe
A) Halkev­le­ri sahip olan Türk milletinin tarihinin
araştırılması gerekmektedir.
B) Fa­kül­te­ler
C) Harf İn­kı­la­bı
Atatürk, bu doğrultuda aşa­ğı­da­ki ku­ru­mlar­dan
D) Türk Ta­rih Ku­ru­mu
han­gi­si­ni kur­muş­tur?

A) Türk Dil Kurumu B) Türk Tarih Kurumu

8. “Türk mil­le­ti ge­çir­di­ği sa­yı­sız fe­la­ket­ler için­de ah­la­
kı­nın, ge­le­nek­le­ri­nin, ha­tı­ra­la­rı­nın, çı­kar­la­rı­nın, kı­
sa­ca bu­gün ken­di mil­li­ye­ti­ni ya­pan her şe­yin di­li sa­
ye­sin­de ko­run­du­ğu­nu gö­rü­yor. Türk di­li, Türk mil­le­
ti­nin kal­bi­dir, zih­ni­dir.” di­yen Mus­ta­fa Ke­mal Ata­
türk, aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si­nin ku­rul­ma­sı­na
kat­kı­da bu­lun­muş­tur?
A) Türk Ha­va Ku­ru­mu B) Türk Dil Ku­ru­mu
C) Hu­kuk Mek­te­bi D) Zi­ra­at Fa­kül­te­le­ri
C) Millet Mektepleri D) Halkevleri
12. “İlim ve özel­lik­le sos­yal bi­lim­ler da­lın­da­ki iş­ler­de
ben emir ver­mem. Bu alan­da is­te­rim ki be­ni bi­lim
insanları ay­dın­lat­sın­lar. Onun için siz ken­di il­mi­ni­
ze, ir­fa­nı­nı­za gü­ve­ni­yor­sa­nız ba­na söy­le­yi­niz, sos­
yal bi­lim­le­rin gü­zel yön­le­ri­ni gös­te­ri­niz. Ben ta­kip
ede­yim.”
Ata­türk

Ata­türk’ün söz­le­rin­den çı­ka­rı­la­cak en doğ­ru yar­

9. gı aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si­dir?
I II III
Türk Dil Türk Tarih Ankara Hukuk A) Sos­yal bi­lim­ler, fen bi­lim­le­rin­den önem­li­dir.
Kurumu Kurumu Fakültesi
B) Sos­yal bi­lim­le­rin öğ­re­til­me­sin­de bi­lim in­san­la­rı­
IV V
na bü­yük gö­rev düş­mek­te­dir.
Olgu Görüş
C) Her­kes sos­yal bi­lim­ler­le il­gi­len­me­li­dir.
Aşa­ğı­da­ki boş­luk­la­rı yu­ka­rı­da­ki ve­ri­ler­le ta­mam­ D) Sos­yal bi­lim­ler ala­nın­da ça­lı­şan ku­rum­lar var­dır.
lar­sak hangileri boşta ka­lır?
• Ka­nıt­la­na­bi­lir, bi­lim­sel ve­ri­le­re da­ya­na­bi­len cüm­
le­le­re - - - - de­nir. 13. Ata­türk’ün Türk Ta­rih Ku­ru­mu ve Türk Dil Ku­ru­
• Türk­çe­yi ya­ban­cı dil­le­rin ege­men­li­ğin­den kur­tar­ munu kur­masındaki or­tak amaç aşa­ğı­da­ki­ler­den
mak ama­cıy­la - - - - ku­rul­muş­tur. han­gi­si­dir?

• Geç­mi­şi­ni bil­me­yen ge­le­ce­ği­ne yön ve­re­mez A) Sos­yal bi­lim­le­rin ge­liş­me­si­ne kat­kı­da bu­lun­mak
dü­şün­ce­siy­le - - - - ku­rul­muş­tur. B) Yur­du­mu­zu düş­man iş­ga­lin­den kur­tar­mak
A) Yalnız V B) II ve III. C) Fen bilimlerini ge­liş­tir­mek
C) III ve V. D) IV ve V. D) Oku­ma yaz­ma bi­len­le­rin sa­yı­sı­nı ar­tır­mak

72 6. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

Bilimsel Araştırma Basamakları TEST 8

1. 4. Aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si bi­lim­sel araş­tır­ma ba­

KONU sa­mak­la­rı­nın son aşa­ma­sı­dır?
YAZMA TEST
BELİRLEME ETME A) Hi­po­tez
B) De­ğer­len­dir­me

VARSAYIM C) Ko­nu be­lir­le­me

İLERİ ARAŞTIRMA D) Bil­gi top­la­ma
SÜRME

5. Bi­lim­sel araş­tır­ma ba­sa­mak­la­rın­dan bir ta­ne­si ko­nu,

Yu­ka­rı­da karışık olarak ve­ri­len bi­lim­sel bilgi yani problemdir.
ba­sa­mak­la­rı­nın doğ­ru sı­ra­la­ma­sı aşa­ğı­da­ki­ler­
Aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si “ko­nu”ya ör­nek ve­ri­le­
den han­gi­si­dir?
mez?
A)
A) Si­ga­ra­nın za­rar­la­rı nelerdir?
B) Üni­ver­si­te oku­ma­nın avan­taj­la­rı nelerdir?
B) C) En iyi ders sosyal bilgilerdir.
D) Ki­tap oku­ma­nın ya­rar­la­rı nelerdir?
C)

6.
D) 2007 yılında "Küresel Isınma" sonucu
yağışlar az oldu. Kuraklık yaşandı.
Çözüm yolu, Kızılırmak'tan su getirmek.

Yukarıda verilen bilgi, bilimsel araştırma basa­

2. Aşa­ğı­dakilerden hangisi bilimsel araş­tır­ma ba­
maklarından hangisini belirtir?
sa­mak­la­rın­da ko­nu­yu be­lir­le­dik­ten son­ra ya­pıl­
ma­sı ge­re­ken aşa­ma­dır? A) Hipotez oluşturma
B) Konu belirleme
A)
Kaynak araştırma C) Bilgilerin sınıflandırılması
B) D) Bilgilerin değerlendirilmesi
Varsayımlarda bulunma
C) 7. 5
Varsayımları test etme
Metin
D) oluşturma 4
Deney yapma Varsayımları
test etme 3

2
Hipotezler
3. Bi­lim­sel araş­tır­manın basamaklandırılmasının ileri sürme 1
ya­rar­la­rı ara­sın­da; Konu
belirleme
I. araş­tır­ma­nın da­ha sağ­lık­lı iler­le­me­si­,
II. so­nu­ca en plan­lı ve en doğ­ru şe­kil­de gi­dil­mesi, Yukarıda verilen bilimsel araştırma basamakla­
rında boş bırakılan 3 numaralı basamağa aşağı­
II­I. za­man kay­bı­na se­bep olması,
dakilerden hangisi yazılmalıdır?
IV. her za­man ben­zer so­nuç­la­ra ula­şılması
A) Elde edilen bilgileri yorumlama
durumlarından hangileri sayılabilir?
B) Veri toplama
A) Yal­nız II­I B) I ve II. C) Bilgileri sınıflandırma
C) Yal­nız IV D) I ve II­I. D) Rapor yazma

6. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 73

Bilimsel Araştırma Basamakları Test 8

8. 11.
BİLGİ BİLGİ BİLGİ BİLGİ
Ben bir araştırmacı
KONU KONU yazarım. Kitabımı hazırlarken
YAZMA BELİRLEME ARAŞTIRMA BELİRLEME
bilimsel araştırma basamaklarından
KONU yararlanırım.
TEST ETME TEST ETME BELİRLEME YAZMA
İlk olarak ...........................
aşamasından başlarım.
ARAŞTIRMA YAZMA TEST ETME HİPOTEZ

HİPOTEZ HİPOTEZ HİPOTEZ ARAŞTIRMA

Ve­ri­len ko­nuş­ma ba­lon­cu­ğun­da boş bı­ra­kı­lan
KONU
BELİRLEME ARAŞTIRMA YAZMA TEST ETME ye­re, aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si gel­me­li­dir?
1 2 3 4 A) var­sa­yım oluşturma
B) ko­nu be­lir­le­me
Can, kaç numaralı merdiveni kul­la­na­rak bi­lim­ C) bil­gi top­la­ma
sel bil­gi­nin ba­sa­mak­la­rı­na ula­şa­bi­lir?
D) de­ğer­len­dir­me
A) 1 B) 3 C) 2 D) 4

12. Duy­gu, “İnsan­lar köy­den ken­te ne­den göç eder?”

9. • Bi­lim­sel araş­tır­ma ba­sa­ma­ğı­dır.
• He­nüz doğ­ru­lu­ğu ka­nıt­lan­ma­mış var­sa­yım­dır.
Ve­ri­len bil­gi­ler aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si­nin özel­
li­ği­dir?
A) Ol­gu B) Ge­nel­le­me
C) Olay D) Hi­po­tez
ko­nu­lu bi­lim­sel araş­tır­ma­sı­nın bir aşa­ma­sın­da gö­
çün ne­den­le­ri baş­lı­ğı al­tın­da aşa­ğı­da­ki tes­pit­le­ri
yap­mış­tır.
- Ta­rım alan­la­rı­nın azal­ma­sı
- Kır­sal ke­sim­de nü­fu­sun da­ha çok art­ma­sı
- Şe­hir­ler­de eği­tim ve sağ­lık im­kân­la­rı­nın faz­la ol­
ma­sı
Bu­na gö­re Duy­gu, bi­lim­sel araş­tır­ma­­nın han­gi
ba­sa­ma­ğın­da­dır?

A) Hipotez ileri sürme

B) Kaynakların sınıflandırılması
C) Konu belirleme
D) Hipotezlerin test edilmesi

10. I. Ha­va kir­li­li­ği­nin in­san sağ­lı­ğı­na et­ki­le­ri ne­ler­dir?

II. Uzun sü­re­li ha­va kir­li­li­ği, so­lu­num yol­la­rı has­ta­
lık­la­rı­na ne­den olur.
II­I. Bü­yük şe­hir­ler­de ya­şa­yan in­san­lar üze­rin­de
sağ­lık kon­trol­le­ri ya­pıl­mış­tır.
IV. Bu kon­trol­ler­de bü­yük şe­hir­ler­de ya­şa­yan in­san­
lar­da has­ta­lık ris­ki­nin yük­sek ol­du­ğu sap­tan­mış­tır.
Hava kirliliği ile ilgili yapılan bilimsel bir araş­
tırmada yukarıda verilenlerden hangisi “konu”
belirlemeye yöneliktir?
A) I. B) II. C) II­I. D) IV.
13. I. Ko­nu se­çi­mi
II. Hipotez
II­I. De­ğer­len­dir­me
IV. Ge­zi dü­zen­le­me
Yukarıda ve­ri­len­ler­den han­gi­le­ri bi­lim­sel araş­tır­
ma ba­sa­ma­ğı­nın doğ­ru­dan aşa­ma­sı sa­yıl­maz?
A) Yal­nız IV B) I ve II­I.
C) II ve IV. D) I, II ve II­I.

74 6. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

Genel Tekrar TEST 9

1. 4. Bi­lim­sel araş­tır­ma ba­sa­mak­la­rı­nı kul­la­na­rak, araş­

tır­ma­la­rı­mı­zı en doğ­ru ve gü­ve­ni­lir so­nuç­lar ala­cak
Bizim okulun yolundaki kavşakta du­ru­ma ge­ti­ri­riz.
trafik ışıkları bulunmuyor.
Ve­ri­len cüm­le, aşa­ğı­da­ki so­ru­lar­dan han­gi­si­ne
Her gün o kavşağı kullanmak zorunda ce­vap oluş­tu­ra­cak ni­te­lik­te­dir?
kalıyoruz. Bu durumdan sadece biz
öğrenciler değil, bölgede yaşayanlar ve A) Bi­lim­sel araş­tır­ma ne­dir?
sürücüler de şikâyetçi.
B) Bi­lim­sel araş­tır­ma­nın aşa­ma­la­rı ne­ler­dir?
C) Bi­lim­sel araş­tır­ma ba­sa­mak­la­rı­nı kul­lan­ma­nın
Öğrencilerin anlatımından aşağıdakilerden han­ fay­da­sı ne­dir?
gisine ulaşılır?
D) Bi­lim­sel araş­tır­ma, han­gi ko­nu­lar üze­rin­de ya­pı­
A) Trafik ışıkları sadece sürücüleri olumlu etkiler. lır?
B) Öğrenciler bu problemi çözmek için dilekçe ver­
melidir.
C) Mahalle sakinleri aralarında para toplayıp kav­
şağı ışıklandırmalıdır.
D) Trafik ışıklarının olmaması birçok kişiyi olumsuz
etkilemektedir.

5. Bi­lim­sel araş­tır­ma ba­sa­mak­la­rın­dan “ve­ri top­la­ma”

2. kıs­mın­da kü­tüp­ha­ne­ler­den ya­rar­la­nıl­ma­lı­dır. Bil­gi fi­
Ben Sinem. 13 yaşındayım. Ankara’
da öğrenci kapasitesi 1200 kişi olan
bir okulda okuyorum (I). Okulum tam gün
eğitim veriyor (II). Dersler bittikten sonra
tiyatro ve müzik etkinlikleri yapıyoruz (III). Çok
eğlenceli geçiyor, günü keyifle
bitiriyorum (IV).
şi yar­dı­mıy­la bel­li kay­nak­lar ta­ra­na­bi­lir. Bu kay­nak­
lar­dan alı­nan bil­gi­le­rin kay­na­ğı araş­tır­ma so­nun­da
mu­hak­kak is­men ve­ril­me­li­dir. Böylece bil­gi hır­sız­lı­
ğı ya­pıl­ma­mış olur.
Parçayla il­gili en doğru yargı aşa­ğı­da­ki­ler­den
han­gi­sidir?

A) Kü­tüp­ha­ne­ler­den, araş­tır­ma ya­pı­lır­ken fay­da­

Yu­ka­rı­daki numaralandırılmış ko­nuş­ma cüm­le­le­ lan­ılma­lı fa­kat bu bel­li ku­ral­la­ra uyula­rak ya­pıl­
rin­den han­gi­le­ri gö­rüş bil­dir­mek­te­dir? ma­lı­dır.
B) İn­ter­net ara­cı­lı­ğıy­la da bil­gi edi­ni­le­bi­lir.
A) Yal­nız II B) Yal­nız IV
C) Araş­tır­ma­yı sa­de­ce bi­lim insanları yap­mak­ta­dır.
C) I ve II­I. D) II ve II­I.
D) Kü­tüp­ha­ne­ler­den ya­rar­lan­mak mec­bu­ri­dir.

3. I. Ko­lay­ca an­la­şı­lan, bi­lim­sel ve­ri­le­re da­ya­nan bil­

gi­dir.
II. Ki­şi­den ki­şi­ye de­ği­şe­bi­len, in­san­la­rın ki­şi­sel dü­
şün­ce­le­ri­dir.

Yu­ka­rı­da ve­ri­len ta­nım­la­rın doğ­ru sı­ra­la­nı­şı han­ 6. I. Ak­lı esas alır.

gi se­çe­nek­te ve­ril­miş­tir? II. Ev­ren­sel­dir.

I II II­I. De­ney ve göz­le­me da­ya­nır.

A) Olay Görüş IV. Ki­şi­sel gö­rüş­le­ri önem­ser.

B) Görüş Ol­gu Yu­ka­rı­da­ki­ler­den han­gi­si, bi­lim­sel bil­gi­nin özel­

C) Ol­gu Gö­rüş lik­le­rin­den bi­ri de­ğil­dir?

D) Olay Olgu A) I. B) II. C) II­I. D) IV.

6. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 75

Genel Tekrar Test 9

7. • Bi­lim­sel araş­tır­ma ba­sa­mak­la­rın­dan bi­ri­dir. 11. Otur­duk­la­rı sem­te bir spor te­si­si yap­tır­mak is­te­yen
• Araş­tır­ma­ya kı­la­vuz­luk ede­cek olan bi­lim­sel tah­ Fı­rat ve ar­ka­daş­la­rı bir I ile II baş­vur­ma­lı­
min­dir. dır­lar.

Yu­ka­rı­da özel­li­ği ve­ri­len bi­lim­sel araş­tır­ma ba­ Yu­ka­rı­da­numaralarla boş bırakılan yerlere sıra­
sa­ma­ğı, aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si­dir? sıyla seçeneklerden hangisi ge­ti­ril­me­li­dir?

A) Var­sa­yım B) Sen­tez I II

C) Ko­nu D) Ana­liz A) di­lek­çe be­le­di­yeye

B) e-ma­il va­li­liğe
C) telefon belediyeye
D) tel­graf muhtarlığa
8. “Tü­ke­ti­ci Hak­la­rı Der­ne­ğine or­ta­la­ma 5000 ki­şi­nin
baş­vur­du­ğu açık­lan­dı. Der­nek baş­ka­nı, tü­ke­ti­ci­le­rin
12. Ata­türk, “Eğer bir mil­let bü­yük­se ken­di­si­ni ta­nı­mak­
so­run­la­rı­na hak ve öz­gür­lük­ler çer­çe­ve­sin­de çö­züm
la da­ha bü­yük olur.” de­miş­tir.
ara­yış­la­rı­nın iyi bir I ve II ör­ne­ği olduğunu
be­lirt­ti.” Bu­na gö­re, Ata­türk’ün vur­gu­la­mak is­te­di­ği aşa­
ğı­da­ki­ler­den han­gi­si­dir?
Yu­ka­rı­da numaralarla boş bı­ra­kı­lan yer­le­re, sı­ra­
sıy­la seçeneklerden hangisi ge­ti­ril­me­li­dir? A) Türk di­li­nin ge­liş­ti­ril­me­si ge­rek­ti­ği

I II B) Ge­niş top­lu­luk­la­rı­n oku­ma yaz­ma ora­nı­nın ar­tı­

A) hak so­rum­lu­luk rıl­ma­sı gerektiği

B) so­rum­lu­luk dav­ra­nış C) Va­ta­nın ko­run­ma­sı­nın öne­mi

C) va­tan­daş­lık bi­linç D) Ta­rih öğ­ren­me­nin ge­rek­li­li­ği­

D) dav­ra­nış hak

13. Aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si Mus­ta­fa Ke­mal Ata­

türk’ün “ge­niş halk kit­le­le­ri­ne oku­ma yaz­ma öğ­re­til­
me­si, mil­lî ve ma­ne­vi de­ğer­le­rin top­lu­ma ka­zan­dı­rıl­
ma­sı” ama­cıy­la açıl­ma­sı­na ön­cü­lük et­ti­ği ku­rum­
9. “Geçmişini bilmeyen, geleceğine yön veremez.” dur?

Yu­ka­rı­da­ki cüm­le doğ­rul­tu­sun­da Ata­türk’ün kur­ A) Hal­kev­le­ri

du­ğu ku­rum aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si­dir? B) Türk Dil Ku­ru­mu
A) Dil ve Tarih - Coğrafya Fakültesi C) Türk Ta­rih Ku­ru­mu
B) Türk Dil Kurumu D) An­ka­ra Dil ve Ta­rih-Coğ­raf­ya Fa­kül­te­si
C) Türk Tarih Kurumu
D) Halkevleri
14.
Askerliğimi asteğmen olarak
yapıyorum. Askerlik ...........................
olma görevlerimizden biridir. Bu görevi
10. Bir tü­ke­ti­ci ola­rak tüketici hakları ihlalleri için en iyi şekilde yerine getirmek
baş­vu­ra­bi­le­ce­ği­miz ku­rum­lar için­de aşa­ğı­da­ki­ istiyorum.
ler­den han­gi­si bu­lu­nur?

A) Rek­lam Ku­ru­lu Yu­ka­rı­da­ki ko­nuş­ma met­nin­de nok­ta­lı ola­rak bı­

B) Rad­yo ve Te­le­viz­yon Üst Ku­ru­lu ra­kı­lan boş­lu­ğa han­gi ke­li­me gel­me­li­dir?
C) Ma­hal­le ve­ya köy muh­tar­lık­la­rı A) öz­gür B) va­tan­daş
D) Okul mü­dür­lük­le­ri
C) me­mur D) bi­rey

76 6. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

Genel Tekrar TEST 10

1. Bütün insanlar özgür ve eşit doğarlar. Onur ve hak­ 4. • Kanıtlanabilir özelliktedir.

lar bakımından hepimiz eşitiz ve herkesle aynı hak­ • Tarafsız bilgilerdir.
lara sahibiz. Bunun nedeni, hepimizin düşünme ve
• Bilimsel ifadeler içerir.
yanlışı doğrudan ayırma yeteneği ile doğmamızdır
ve bu yüzden başkalarına karşı kardeşlik duyguları • Kişisel duyguları yansıtır.

ile hareket etmeliyiz. Verilen cümlelerden kaç tanesi “olgu” cümleleri­

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi nin özelliğidir?
(Sadeleştirilmiştir.)
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
(Richard Pierre Claude, Yaygın İnsan Hakları Eğiti­
mi, Çev. Mehmet Geçik, s. 42.)

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nden alınan

bu bilgiye göre, aşağıdaki yargılardan hangisi­
ne ulaşılabilir?

A) Sorumluluk duygusu ile hareket etmeliyiz.

B) Erkekler temel haklar bakımından daha üstün­
5.
dür.
C) Bütün insanlar aynı kültürü temsil ederler. Bir olayın çok boyutlu olduğunu
nasıl anlarız?
D) İnsanların bazıları etraflarına daha faydalıdır.

Veysel Öğretmen’in öğrencilerine yönelttiği bu

sorunun cevabı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Olayın zamanına bakarız.

2. • Türk Tarih Kurumu
B) Olayın meydana getirdiği etkilere bakarız.
• Türk Dil Kurumu
C) Olayın kime karşı yapıldığına bakarız.
• Dil ve Tarih - Coğrafya Fakültesi
D) Olayı kimlerin yaptığına bakarız.
Atatürk Dönemi’nde açılan bu kurumlar ilgili ol­
dukları alanlarla eşleştirildiğinde hangi seçenek
dışta kalır?

A) Tarih B) Dil
C) Hukuk D) Coğrafya

6. I. Devlet tüketicinin haklarını korumak zorundadır.

3.
“… Alacahöyük’te yaptığı kazılar sonucunda, or­
taya çıkardığı beş bin beş yüz yıllık tarih belge­
leri, dünya kültür tarihinin yeni baştan incelen­
mesini ve derinleştirilmesini gerektirecektir.
(Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, s. 838.)
II. Herkes yasal yollarla ticaret yapabilir.
III. Tüketici satın aldığı ürünü iade edebilir.
Tüketici hakları ile ilgili bu ifadelerin hak, so­
rumluluk ve özgürlük gibi kavramlarla doğru eş­
leştirilmesi aşağıdakilerden hangisidir?
I II III

Atatürk, bu sözleriyle hangi sosyal bilim dalının A) Sorumluluk Hak Özgürlük

çalışmalarından bahsetmiştir? B) Hak Sorumluluk Özgürlük

A) Coğrafya B) Arkeoloji C) Sorumluluk Özgürlük Hak

D) Özgürlük Sorumluluk Hak
C) Edebiyat D) Hukuk

6. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 77

Genel Tekrar Test 10

7. • Isınmak için doğal gaz yerine kömür kullanılma­ 10. İnsan haklarına duyarlı bir vatandaştan bekle­
sı hava kirliliğine neden olur. nen davranışlar arasında aşağıdakilerden han­
• Teknolojisi eskimiş otomobiller havaya zararlı gisi yoktur?
gazlar bırakır. A) Kendi haklarını bilir ve korur.
• Bacalarına filtre takılmayan fabrikalar havayı kir­ B) Başkalarının haklarına saygı gösterir.
letmektedir.
C) Kendisini ilgilendirmeyen haksızlığa tepki duy­
Yukarıdaki olgu ifadelerinden bir genellemeye maz.
ulaşmak istersek hangisi doğru olur? D) Haksızlık karşısında tepki gösterir.
A) En çok otomobiller çevreyi kirletmektedir.
B) Gerekli önlemleri almayan insanlar hava kirliliği­
ne neden olmaktadır.
C) Fabrika atıklarına önlem almak belediyelerin gö­
revidir.
D) Kömür kullanmak madencilerin para kazanma­
sını sağlar.

11. Araştırma yapmak isteyen bir öğrencinin ilk

yapması gereken aşağıdakilerin hangisinde ifa­
de edilmiştir?

A) Sonuç yazma
8. I. 2017 yılının şampiyonu Beşiktaş takımıdır.
B) Konu belirleme
II. En sevilen takımımız Beşiktaş’tır.
C) Bilgi toplama
III. Beşiktaş kulübünün sembolü karakartaldır.
D) Hipotez önerme
IV. Beşiktaş 2017 yılında üçüncü yıldızı kazanmış­
tır.

Yukarıda verilen ifadelerden hangisi görüştür?

A) I. B) II. C) III. D) IV.

12. Atatürk’ün ülkemizde sosyal bilgilerin gelişmesi

9. Aşağıdakilerden hangisi çocuk hakları kapsamı için yaptığı aşağıdaki çalışmalardan hangisi ta­
içinde yer almaz? rih biliminin gelişmesine yönelik değildir?

A) Oyun oynama A) Türk Dil Kurumunun açılması

B) Eğitim alma B) Türk Tarih Kurumunun açılması
C) Grev yapma C) Arkeolojik çalışmalar yaptırması
D) Sağlıklı bir ortamda yaşama D) Müzeler açtırması

78 6. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

DOĞRU SEÇENEKLER VE UYGULAMA ÇÖZÜMLERİ

SOSYAL BİLGİLER Test 8

1. D 2. B 3. B 4. B 5. C 6. A 7. B
ÜNİTE 1
8. A 9. D 10. A 11. B 12. A 13. A
Sosyal Bilgiler Öğreniyorum

Test 1

1. A 2. D 3. B 4. D 5. B 6. C 7. C Test 9

8. A 9. C 10. C 11. D 1. D 2. B 3. C 4. C 5. A 6. D 7. A
8. C 9. C 10. A 11. A 12. D 13. A 14. B

Test 2

1. C 2. C 3. A 4. A 5. A 6. D 7. C Test 10
8. C 9. A 10. B 11. B 12. C 1. A 2. C 3. B 4. C 5. B 6. C 7. B
8. B 9. C 10. C 11. B 12. A

Test 3

1. C 2. A 3. A 4. C 5. A 6. B 7. C
8. D 9. C 10. A 11. A 12. D 13. D

Test 4

1. A 2. B 3. D 4. B 5. B 6. B 7. C
8. B 9. D 10. C 11. D 12. A

Test 5

1. B 2. A 3. D 4. A 5. C 6. C 7. C
8. B 9. B 10. B 11. D 12. B

Test 6

1. C 2. D 3. A 4. A 5. D 6. C 7. A
8. D 9. D 10. C 11. C 12. B

Test 7

1. C 2. B 3. B 4. B 5. D 6. B 7. C
8. B 9. C 10. A 11. B 12. B 13. A

94 6. SINIF MODÜL 1
 7. SINIF
KONU MODÜLÜ
7. SINIF SOSYAL BİLGİLER ÜNİTE
İletişim ve İnsan İlişkileri 1
I. İLETİŞİM BİR SANATTIR İn­san­lar, duy­gu­la­rı­nı, dü­şün­ce­le­ri­ni, is­tek­le­ri­ni
ko­nu­şa­rak ve din­le­ye­rek ifa­de et­me ye­te­ne­ği­ne sa­hip­
tir­ler. Bu ye­te­nek­ler, ile­ti­şi­mi ko­lay­laş­tır­mak­ta ve in­san­
la­rı di­ğer can­lı­lar­dan fark­lı kıl­mak­ta­dır.

“Günaydın Arkadaşlar!” diyen kişi, basit ama güzel bir

iletişimi başlatmıştır.

A. BAŞARILI BİR İLETİŞİMİN TEMEL

KURALLARI
‹le­ti­şim, en ba­sit an­la­m› ile iki bi­rim (sis­tem) ara­s›n­da­ki
bil­gi, duy­gu ve dü­şün­ce al›ş­ve­ri­şi­dir. Bu alış­ve­ri­şi en
et­ki­li bir şe­kil­de ya­pa­bil­mek için gerekenler şunlardır:

Görseldeki ile­ti­şim ko­nu­sun­da ne­ler söy­le­ye­bi­ Ne söy­le­ye­ce­€i­mi­zi bil­mek

lir­siniz? Bu­nu ne za­man ve ne­re­de söy­le­me­nin uy­gun oldu­
İletişim: İnsanların duygu ve düşüncelerini birbirle- €u­na ka­rar ver­mek
rine aktardığı, bilgi alışverişini kapsayan bir kavramdır.
En iyi na­s›l söy­le­ne­ce­€i­ni dü­şün­mek

Olay­la­r› abart­ma­dan ba­sit­çe an­la­ta­bil­mek

Gün­lük ya­şa­mın akı­şı için­de duy­gu ve dü­şün­ce­le­
ri­ni­zi ifa­de ede­me­di­ği­ni­zi, yan­lış an­la­şıl­dı­ğı­nı­zı his­set­ti­
ği­niz ol­du mu? Kar­şı­nız­da­ki ki­şi­yi, ba­zen en ya­kı­nı­nı­zı,
en çok sev­di­ği­niz ar­ka­da­şı­nı­zı söy­le­di­ği­niz bir söz­cük­le
kır­dı­ğı­nız ol­du mu?
He­pi­miz ya­şa­mın ko­şuş­tur­ma­ca­sı için­de bu ve
ben­ze­ri du­rum­la­rı az ya da çok ya­şa­rız. Bu du­rum­la­rı
ya­şa­ma­mı­zın ne­den­le­ri­ni araş­tı­rın­ca bir­bi­ri­mi­zi an­la­
ma­dı­ğı­mız, ile­ti­şim ku­ra­ma­dı­ğı­mız so­nu­cu­na ula­şı­rız.
Gü­ne baş­lar­ken çev­re­miz­de­ki­le­re “Gü­nay­dın!”
de­mek, okul ya da iş ar­ka­daş­la­rı­mı­za “Na­sıl­sın?”,
“Ba­şa­rı­lar di­le­rim.” gi­bi söz­cük­ler söy­le­mek gü­zel bir
ile­ti­şi­min ilk ba­sa­ma­ğı­nı oluş­tu­rur. Tüm can­lı­lar için
zo­run­lu ve ge­rek­li olan ile­ti­şim, ya­şan­tı­mı­zın her anın­
da var­dır.
Ak›­c› bir dil ile ve kar­ş›­m›z­da­kiy­le göz te­ma­s› ku­ra­
rak ko­nu­şa­bil­mek
Dik­ka­ti yo­€un­laş­t›r­mak ve ver­di­€i­miz me­saj­la­r›n
al›­n›p al›n­ma­d›­€›­n› far­k e­de­bil­mek­
Kar­ş›­m›z­da­ki ki­şi­le­re say­g› duy­mak­, on­la­r›n var­l›­
€›­n› ka­bul et­mek, önem­li ve de­€er­li ol­duk­la­r›­n› his­
set­tir­mek, on­la­r› ol­du­€u gi­bi be­nim­se­mek­
Ger­çek­çi ve do­€al dav­ran­mak­
Empati kurmak, dış dünyayı karşımızdakinin pen-
ceresinden görmeye çalışmaktır. Empati, iletişimin
en önemli ögesidir ve iletişimin gücünü artırır.

İle­ti­şim bi­zim­le baş­lar. Bu ne­den­le ken­di­mi­zi iyi

tanı­ma­ya ça­lış­ma­lı­yız. Ken­di­mi­zi ta­nı­ma­nın en iyi yo­lu
da yi­ne baş­ka­la­rıy­la ile­ti­şim kur­mak­tır. Çün­kü on­la­rın
bi­ze ver­dik­le­ri ge­ri bil­di­rim­le­re (bi­zim­le il­gi­li bil­gi­le­re)
ih­ti­ya­cı­mız var­dır. Bo­yu­mu­zu ölç­mek için met­re­ye,
ağır­lı­ğı­mı­zı ölç­mek için tar­tı­ya ih­ti­ya­cı­mız ol­du­ğu gi­bi
na­sıl ile­ti­şim kur­du­ğu­muzun bil­gi­si­ni al­mak için de di­ğer
in­san­la­ra ih­ti­yaç du­ya­rız.

7. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 67

 İletişim ve İnsan İlişkileri

1 2014 / PYBS Bü­tün in­san­lar, söz­lü iletişime dikkat ettikleri kadar

söz­süz iletişime de dik­kat eder­.
Sınıfımıza yeni gelen Emel,
teneffüslerde bile bahçeye hiç ‹le­ti­şim­le­ri­miz­de ne den­ildi­€in­den çok, na­s›l denil-
çıkmıyor, sürekli sırasında
oturuyor. Galiba sınıfımıza diğine ba­ka­r›z.
ve okula daha alışamadı.
Ben de olsaydım sanırım onun Söz­ler­den çok, se­si din­le­riz.
gibi davranırdım.
İle­ti­şim anın­da bi­ri­ni din­ler­ken söz­lü olan me­saj­lar
ka­dar söz­süz olan­la­rı da dik­ka­te alır­sak onu da­ha
sağ­lık­lı ve da­ha doğ­ru­an­la­rız.

Emel’in durumunu gözlemleyerek düşüncelerini dile

getiren Ece, aşağıda verilen olumlu iletişim kuralla­
rından hangisini uygulamıştır?
A) Sabırlı olma
B) Empati kurma
C) Göz temasında bulunma
D) Kendini doğru ifade etme Yüz ifa­de­le­ri, mi­mik­ler, vü­cut du­ru­şu, k›­ya­fet, ak­se­
su­ar vb. söz­süz olan ile­ti­şim yol­la­r›­d›r. Yu­ka­r›­da­ki
yüz ifa­de­le­ri ve mi­mik­le­ri in­ce­le­yi­niz. ‹le­ti­şim­de bu
Çözümü Siz Yapınız
tür ifa­de­le­rin olum­lu ya da olum­suz ro­lü ne­ler ola­
bi­lir?

Ki­şi­le­r A­ra­sı İle­ti­şimde Beden Dili
Ki­şi­ler ara­sı ile­ti­şim, bir ki­şi­nin bir baş­ka­sı ya da baş­
ka­la­rı­nı et­ki­le­me­yi amaç­la­ya­rak me­saj­la­rı­nı ilet­me­si ve
on­la­rın me­saj­la­rı­nı al­ma­sı bi­çi­min­de ta­nım­la­na­bi­lir. Etkili
ile­ti­şim, ki­şi­le­rin bir­bir­le­ri­ni doğ­ru an­la­yıp bu­nu bir­bir­le­ri­ne
ilet­me­le­ri, bir­bir­le­ri­ne say­gı ile dav­ran­ma­la­rı, an­la­dık­la­rı­nı
ve an­la­şıl­dık­la­rı­nı his­set­me­le­riy­le ola­sı­dır.
Ki­şi­le­r a­ra­sı ile­ti­şim, söz­lü ve söz­süz ile­ti­şim ola­rak
iki­ye ay­rı­lır. Söz­lü ile­ti­şim ko­nuş­mak­tır. Söz­süz ile­ti­şim
ise ko­nuş­ma dı­şın­da­ki ile­ti­şim­dir. Da­ha çok “be­den di­li”
di­ye ifa­de edi­lir.
Söz­süz iletişimde ken­di­miz­le il­gi­li ol­duk­ça önem­li
ipuç­la­rı ve­ri­riz.
Söz­lü İle­ti­şim
İnsanların, konuşma ve dinleme yeteneğine sahip
olması, isteklerini, duygularını, kaygılarını ifade ede-
bilmesi ve karşısındakini anlayabilme becerisine sahip
olması özellikleri diğer canlılarda bulunmamaktadır.
Söz­lü ile­ti­şim­ler “dil” ve “dil öte­si” ola­rak iki alt bö­lü­
me ay­rı­la­bi­lir. Kar­şı­lık­lı ko­nuş­ma­lar ve ya­zış­ma­lar dil­le
yapılan ile­ti­şim­dir. Me­saj­la­rı ile­tir­ken kul­la­nı­lan se­sin
to­nu, hı­zı, şid­de­ti, söz­cük­le­rin vur­gu­lan­ma­sı dil öte­si
ile­ti­şim­dir. Dil­le ile­ti­şim­de ki­şi­le­rin “ne söy­le­di­ği”, dil öte­
si ile­ti­şim­de “na­sıl söy­le­di­ği” önem­li­dir. Örneğin; yol­da
kar­şı­laş­tı­ğı ar­ka­da­şı ile sa­mi­mi bir şe­kil­de soh­bet eden
bi­ri­­nin ay­rı­lır­ken bel­li be­lir­siz “Ai­le­cek gö­rü­şe­lim.” de­me­
si dil öte­si bir ile­ti­şim­dir. Halk ara­sın­da bu­na “ya­rım
ağız­la ko­nuş­ma” de­nir. Kar­şı ta­raf bu­nu “İs­te­mi­yo­rum.”
ola­rak al­gı­lar.

68 7. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

İletişim ve İnsan İlişkileri

1. İle­ti­şim­de Sen Di­li 2 Etkinlik

“Sen bu­nu na­sıl ya­par­-
İletişimde beden dili çok önemlidir. Neyi söylediğimiz,
sın?”, “Ne laf an­la­maz­sın...” bi­çi­
min­de­dir. Sen di­lin­de cüm­le, nasıl söylediğimiz, el kol hareketlerimiz, mimiklerimiz,
“sen”le baş­lar ve­ya “sen”le bi­ter. oturuş şeklimiz, vücudumuzun duruşu karşımızdaki ile
Sen Di­li­nin Zararları göz teması vb. iletişimi olumlu ya da olumsuz etkiler.
Ki­şi­yi suç­la­y›­c›­d›r. Aşağıdaki durumları hayal etmeye çalışın. Bu du­
Dav­ra­n›ş­tan çok, ki­şi­li­€e rumdaki iletişim ile ilgili görüşlerinizi karşılarındaki
yö­ne­lik­tir. boşluklara yazınız.
Ye­ni­den ko­nuş­ma is­te­€i­ni
en­gel­le­yi­ci­dir. Kaşları çatık, yüzü asık ve soğuk bir
Ki­şi ken­di­ni an­la­ş›l­ma­m›ş ses tonu ile “Seni çok seviyorum yav-
his­se­der. rum.” diyen bir baba
Ki­şi­yi gü­cen­di­rir, k›­rar. Kahkahalarla gülerken sizi ciddiyete
Kişiyi savunmaya itici bir dildir. davet eden kişi
Ki­şi­nin di­ren­me­si­ne ne­den olur. Çok önemli bir iş toplantısına eşofman
ile katılmış kişi
2. İle­ti­şim­de Ben Di­li Size bir şey anlatan kişinin anlatım sı-
İletişimde karşıdaki insanın kişiliğine değil, dav- rasında pencereden dışarıyı seyret-
ranışlarına odaklanan bir dildir. Kişi karşıdaki insanın mesi
davranışının kendisinde bıraktığı duyguları ifade eder. Size yapacağınız işlerde olumlu me-
“Ben”le baş­lar ve­ya “ben”le bi­ter. sajlar verirken sürekli işaret parmağı-
Ör­ne­ğin; “Rad­yo­nun se­si­nin çok açık ol­ma­sı nede- nı sallayan bir yönetici
niyle ba­ban­la ko­nu­şa­mı­yo­rum. Bu­na si­nir­le­ni­yo­rum.”

Ben Di­li­nin Ya­rar­la­rı

Sen di­lin­de­ki gi­bi ki­şi­ler sa­vun­ma­ya geç­mez­ler.
Kar­ş›­da­ki­ni suç­lu his­set­tir­mez.
Di­li kul­la­nan ki­şi­nin o duy­gu­yu ya­şa­d›­€› an­la­ş›l­d›­€›
için ile­ti­şim sa€­l›k­l› olur.
Ben me­sa­j› ula­şan ki­şi, baş­ka­la­r›­n› dü­şün­me­yi
ö€­re­nir.
Ko­nu­şan ki­şi­yi duy­gu­la­r›­n› bi­rik­tir­me­yip et­ki­li ola­rak
di­le ge­tir­di­€i için ra­hat­la­t›r.
1 Etkinlik
Aşa­ğı­da­ki du­rum­lar­da ken­di­ni­zi ben di­li ile na­sıl ifa­
de edersi­niz?
1. Size ait süveterin giyilmiş ve yatağınızın üze-
rine bırakılmış olduğunu gördünüz. Sorduğu-
nuzda kardeşinizin giymiş olduğunu öğrendi-
niz.
B. DİNLEME
İle­ti­şim­de et­ki­li ko­nuş­ma
ka­dar din­le­me de önem­li­dir.
Siz­ce TV iz­le­yen ki­şi na­sıl
bir din­le­yi­cidir?
Kar­şı­nız­da­ki­ne bir şey­ler
an­la­tır­ken onun baş­ka şey­ler­le
il­gi­len­me­si si­zi na­sıl et­ki­ler?
Di­li­miz­de “can ku­la­ğı ile
din­le­mek” di­ye bir de­yim var­dır.
Bu, et­kin din­le­me­yi an­la­tan gü­zel bir de­yim­dir. Bu­ra­da
an­la­tıl­mak is­te­nen yü­re­ği­miz­le, gön­lü­müz­le ve an­la­mak
için din­le­di­ği­miz­dir. İyi bir din­le­yi­ci sa­ye­sin­de ko­nu­şan
ki­şi ken­di­ni din­le­yi­ci­ye ya­kın his­se­der. Ken­di­si­ni ra­hat
bir şe­kil­de ifa­de eder ve sağ­lık­lı dü­şü­nür.

2. Dolmuşa bindiniz. Parayı uzattığınızda sürü-

cü "Bu ne kardeşim, bozuk para versene!"
dedi.

7. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 69

 İletişim ve İnsan İlişkileri

‹yi din­le­mek ile ile­ti­şim ara­s›n­da na­s›l bir iliş­ki ku­ru­

Söylediklerini
Söylediklerinin
la­bi­lir? anlamaya/
gerisindeki düşünce
kavramaya ve duyguları
çalışın.
Siz gün­lük ya­şa­mı­nız­da en sık han­gi din­le­me yön­ anlamaya çalışın.
Dinlerken
te­mi­ni kul­la­nı­yor­su­nuz? onun Ne söylediğini
gözlerine dinleyin.
bakın.
İyi Bir Din­le­yi­ci­nin Özel­lik­le­ri
Beden diline
dikkat edin. Duygularını
Sözü kes­mez. hissetmeye
çalışın.
Yar­g›­la­ma­dan, suç­la­ma­dan din­ler.

Kar­ş›­l›k ver­me­den ön­ce dü­şü­nür.

Yü­zü ko­nu­şa­na dö­nük­tür.
Söz­süz me­saj­la­ra ­da dik­kat eder.
Göz te­ma­s› ku­rar.
Ne den­di­€i­ne odak­la­n›r.
Din­ler­ken ne di­ye­ce­€i­nin pro­va­s›­n› yap­maz.
Son sö­zü söy­le­me ça­ba­s›­na gir­mez.
2 2011 / SBS
İletişimde en önemli becerilerden biri iyi bir dinleyici
olmaktır.
Aşa­ğı­da­ki dav­ra­nış­lar­dan han­gi­si­ni iyi bir din­le­yi­ci­
nin yap­ma­ma­sı ge­re­kir?
A) Konuşmacıyı, sözünü kesmeden dinlemek
B) Konuşmacının söylediklerini anlamaya çalışmak
C) Konuşmacının jest ve mimiklerine dikkat etmek
D) Konuşmacıyla göz teması kurmaktan kaçınmak
Çözümü Siz Yapınız
İleşitim Hatalarına Bir Örnek
Çocuk : Kaplumba€am ölmüş. Oysa bu sabah yaşı-
yordu.
Baba : Bu kadar üzülme yavrum. A€lama! Bu sade-
ce bir kaplumba€a.
Çocuk : Üüüüüü
Baba : Kes şunu!.. Sana başka bir kaplumba€a
al›r›m.
Çocuk : Başka kaplumbağa istemiyorum.
Baba : Bak, çok mant›ks›z davran›yorsun.
Yukar›daki diyalog yerine aşa€›daki gibi bir diyalog
kurabiliriz.
Çocuk : Kaplumba€am ölmüş. Oysa bu sabah
yaş›yordu.
Baba : Yoo olamaz, ne kadar kötü.
Çocuk : Onu çok seviyordum.
Baba : Çok üzüldüğünü biliyorum.
Çocuk : Ona bir sürü oyun ö€retmiştim.
Baba : ‹kiniz beraber epeyce iyi vakit geçiriyordu-
nuz.
Çocuk : Onu her gün beslerdim.
Baba : O kaplumba€ay› gerçekten seviyordun.

C. ÇATIŞMA - UZLAŞMA
Bilgi Notu
Ça­tış­ma­nın söz­lük­te­ki an­la­mı uyuş­maz­lık ve zıt­
Etkin dinleme: Karşımızdaki bize bir şey anlatırken
laş­ma­dır. İn­san­lar bir­bi­rin­den fark­lı dü­şün­ce­le­re, ge­rek­
onu dikkatle dinleyerek, duygularını ve düşüncelerini
si­nim­le­re, de­ğer­le­re, amaç­la­ra vb. sa­hip­tir. Bu fark­
anlamaya çaba göstererek olayı onun açısından gör-
lı­lık­lar za­man za­man an­laş­maz­lık­la­ra ne­den ola­bi­lir.
meye çalışmaktır.
İn­san­lar ara­sın­da or­ta­ya çı­kan bu an­laş­maz­lık­la­ra
ça­tış­ma de­nir.

70 7. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

İletişim ve İnsan İlişkileri

3 2013 / SBS

Aşağıdaki atasözlerinden hangisi, insan ilişkilerin­

de olumlu iletişimin önemini vurgular?
A) Kara haber tez duyulur.
B) Laf ile peynir gemisi yürümez.
C) Tatlı dil yılanı deliğinden çıkarır.
D) Bir ağızdan çıkar, bin ağıza yayılır.

Çözümü Siz Yapınız

Ça­tış­ma öğ­ret­men­le öğ­ren­ci, ana-ba­ba ile ço­cuk,

ye­tiş­kin­ler ile ço­cuk­lar, iş­ve­ren­le iş­çi vb. ara­sın­da or­ta­
ya çı­ka­bi­lir. Ça­tış­ma­lar kı­sa ya da uzun sü­re­li ola­bi­lir.
Ev­de TV’de iz­le­ne­cek prog­ra­mın han­gi­si ola­ca­ğı ya da 3 Etkinlik

haf­ta so­nu ya­pı­la­cak bir pik­nik ça­tış­ma ne­de­ni ola­bi­lir. ANLAŞMAZLIĞA DÜŞÜNCE BEN NE YAPIYORUM?
İn­san­la­rın ya­pı­sı ge­re­ği ça­tış­ma her za­man ola­ Anlaşmazlık (çatışma) yaşadığım zaman:
cak­tır. So­run ça­tış­ma de­ğil, bu ça­tış­ma­yı na­sıl al­gı­
la­dı­ğı­mız ve çatışmaya na­sıl çö­züm bul­du­ğu­muz­dur. Hiçbir Her
zaman Bazen zaman
Ça­tış­ma­la­rın çö­zü­mün­de­ki en önem­li anah­tar et­ki­li
1. Karşımdaki kişiye
ile­ti­şim­dir. Ya­ni ken­di­mi­zi iyi ifa­de ede­bil­mek ve kar­şı­ vururum.
● ● ●
mız­da­ki­ni an­la­ya­bil­mek­tir. 2. Kaçarım. ● ● ●
3. Arkadaşlarımdan
● ● ●
Ki­şi­le­r a­ra­sı ça­tış­ma du­rum­la­rın­da so­run çöz­me yardım isterim.
4. Karşımdaki kişiyle
adım­la­rı­nı şu şe­kil­de şe­ma­laş­tı­ra­bi­li­riz: ● ● ●
konuşurum.
1. Basamak 2. Basamak 5. Olayın üstünde dur-
mamaya çalışırım. ● ● ●
Sorunu Olası çözümler
tanımlayalım.
6. Karşımdaki kişinin
üretelim.
bakış açısını anlama- ● ● ●
3. Basamak 4. Basamak ya çalışırım.
Çözüm önerilerini 7. İşi şakaya vururum. ● ● ●
Herkesçe kabul edilen çözüm
değerlendirelim. önerisine karar verelim. 8. Büyüklerden yardım ● ● ●
isterim.
5. Basamak 9. Karşımdaki kişinin
Kararın nasıl uygulana- 6. Basamak özür dilemesini sağ- ● ● ●
cağını belirleyelim. (Kim, Çözümün başarısını larım.
neyi, ne zaman yapacak değerlendirelim. 10. Özür dilerim. ● ● ●
belirlenmelidir.) 11. Sorunu incelerim. ● ● ●
12. Karşımdaki kişiyi din-
lerim.
● ● ●
İletişim Engelleri
13. Karşımdaki kişiye,
Birbirini dinlememek ● ● ●
“Git başımdan!” derim.
İsim takmak
14. Ona hakaret ederim. ● ● ●
Alay etmek, suçlamak ve eleştirmek
Sözünü kesmek ve konuyu saptırmak
Emir içeren cümleler kurmak
TÖDEV modülünde bulunan Sosyal Bilgiler bölü-
Tehdit etmek
münü çözmeyi unutmayınız.
Nutuk çekmek ve tartışmak

7. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 71

 İletişim ve İnsan İlişkileri
II. BİR TUŞLA DÜNYA EVİMİZE
GELDİ
Radyo, televizyon, İnternet gibi çok kısa zamanda
yüz binlerce kişiye haber ulaştıran haberleşme araçları-
na kitle iletişim araçları denir.
Radyo ile sesli iletişim sağlanırken televizyon ile
hem sesli hem de görüntülü iletişim sağlanmaktadır.
Kitle iletişim araçları denilince aklımıza neler
gelir?
Televizyon Radyo İnternet
Gazete Dergi
Kitle iletişim araçlar› sayesinde dünyadaki de€işim
ve gelişmelerden an›nda haberdar olunabilir.
A. KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARININ
İŞLEVLERİ
Ka­mu­oyu­na ha­ber ilet­mek
Top­lum­sal iletişimi sağlayarak kamuoyu oluşturmak
Top­lum­da­ki ça­t›ş­ma­lar­da uz­laş­t›­r›­c› ve ya­t›ş­t›­r›­c›
bir tu­tum ser­gi­le­mek
Kit­le ile­ti­şim araç­la­r›y­la top­lum ara­s›n­da kar­ş›­l›k­l›
et­ki­le­şim var­dır. Bu araç­lar top­lu­mu yön­len­dir­
me­de ve et­ki­le­me­de önem­li bir güç­tür. Bu gü­ce
gü­nü­müz­de med­ya adı ve­ril­mek­te­dir. Med­ya­nın
elin­de­ki bu gü­cün kul­la­nıl­ma­sı ile il­gi­li mes­le­ki ve
ya­sal dü­zen­le­me­ler ya­p›l­mış­tır.
Ba­s›n Kon­se­yi, Ba­s›n Mes­lek ‹l­ke­le­ri bun­la­r›n
ba­ş›n­da ge­le­ni­dir.
72
Ba­sın Kon­se­yi, Ba­sın Mes­lek İl­ke­le­ri
“Basın milletin genel sesidir. Bir milleti aydınlatma
ve ona doğru yolu göstermede, bir milletin muhtaç
olduğu fikrî gıdayı vermekte, özetle bir milletin hedefi
mutluluk olan ortak yönde yürümesinin sağlanmasında
başlı başına bir kuvvet, bir okul, bir yol göstericidir.”
Atatürk, bu sözünde ba­sının ka­muo­yu oluş­tur­ma­
da ve ka­mu­oyu­nu ay­dın­lat­ma­da önem­li bir ro­lü ol­du­ğu­
nu vur­gu­la­mak­ta­dır.
Top­lum­sal ile­ti­şim ve ka­mu­oyu­nun oluş­ma­sı açı­
sın­dan basın ku­ru­luş­la­rı­nın ya­nın­da yayın ku­ru­luş­la­rı­
nın da öne­mi in­kâr edi­le­mez.
1966 yı­lın­da Ba­sın Kon­se­yi ta­rafın­dan ka­bul edi­
len Ba­sın Mes­lek İl­ke­le­ri ba­sın öz­gürlü­ğü­nü te­mel alır.
Ba­sın öz­gür­lü­ğü ka­mu­oyu­nun ger­çek­le­ri öğ­ren­me hak­
kının bir ara­cı­dır. Bu ilkelere göre;
• Yayınlarda hiç kimse ırkı, cinsiyeti, sosyal düzeyi,
dinî inançları nedeniyle kınanamaz ve aşağılana-
maz.
• İncitici yayınlar yapılamaz.
• Gazetecilik mesleği çıkarlara alet edilemez.
• Doğruluğundan emin olunmayan haberler yayımla-
namaz.
• Gazeteci, kaynaklarının gizliliğini korur.
• Suçlu olduğu yargı kararıyla belirlenmedikçe hiç
kimse “suçlu” ilan edilemez.
• Şiddet ve zorbalığı özendirici yayın yapmaktan
kaçınılır.
• Basın organlarının, yanlış yayınlardan kaynakla-
nan cevap ve tekzip (yalanlama) hakkına saygı
duyması gerekir.
Bilgi Notu
Tekzip (düzeltme - cevap hakkı): Bir kişi veya kurum
hakkında gerçeğe aykırı ve onur zedeleyici yayın ya-
pıldığında, düzeltme ve cevap yazısının yayımlanma-
sı istenir. Yasalar kişiye bu hakkı vererek yayın organ-
larını doğru haber yapmaya teşvik etmiştir.
7. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1
İletişim ve İnsan İlişkileri

San­sür: Ga­ze­te, der­gi, ki­tap, oyun ve filmle­rin ba­sıl­
ma­­dan ve gös­te­ril­me­den ön­ce hü­kû­met ta­ra­fın­dan
de­net­len­me­si­dir.
4 2014 / PYBS
I. Üretilen bilgiler, dünyanın her yerine kolayca yayıl-
mıştır.
II. Toplumdan kopuk bireylerin sayısında artış yaşan-
mıştır.
III. Uluslar, birbirlerini daha yakından tanıma imkânı
bulmuştur.
IV. Kuşaklar arası kültürel çatışma daha belirgin bir hâle
gelmiştir.
Yukarıdaki ifadelerden hangileri, kitle iletişim araç­
larının zararlı etkilerini dile getirmektedir?
A) I ve II B) I ve III fa­ali­yet­te bu­lun­ma­yı müm­kün kı­la­cak şe­kil­de yo­rum­la­
C) II ve IV D) III ve IV
Çözümü Siz Yapınız
III. ÖZGÜR BASIN DEMOKRASİNİN
TEMELİDİR
‹n­san, top­lum­sal bir var­l›k­t›r ve top­lum hâ­lin­de ya­şar.
Top­lum hâ­lin­de ya­şa­ma­y› se­çen in­san­lar ba­z› ku­ral­lar
koy­muş­lar­d›r. Bu ku­ral­lar geç­miş­ten gü­nü­mü­ze de­€i­şe­rek
gel­miş­tir ve gü­nü­müz­de ana­ya­sa ve ya­sa­lar ola­rak ya­şa­
m›­m›z­da yer al­m›ş­t›r.
Ana­ya­sa­nın 14. mad­de­si te­mel hak ve öz­gür­lük­
le­rin kö­tü­ye kul­la­nıl­ma­ma­sı ile il­gi­li­dir. 14. mad­de­nin
ikin­ci fık­ra­sı, “Ana­ya­sa hü­küm­le­rin­den hiç­bi­ri, dev­le­te
ve­ya ki­şi­le­re, ana­ya­say­la ta­nı­nan te­mel hak ve hür­ri­
yet­le­rin yok edil­me­si­ni ve­ya ana­ya­sa­da be­lir­ti­len­den
da­ha ge­niş şe­kil­de sı­nır­lan­dı­rıl­ma­sı­nı amaç­la­yan bir
na­maz...” der.
Ana­ya­sa­mız­da te­mel hak ve öz­gür­lük­le­ri­miz ile
il­gi­li baş­ka mad­de­ler de var­dır. İş­te on­lar­dan ba­zı­la­rı:

Madde: 20
Herkes, özel hayatına ve aile ha-
yatına saygı gösterilmesini isteme
Türkiye hakkına sahiptir. Özel hayatın ve
aile hayatının gizliliğine dokunula-
Cumhuriyeti maz.
Madde: 21
Anayasası Kimsenin konutuna dokunulamaz.

Madde: 28
B. SESİMİZ SINIR TANIMIYOR Basın hürdür, sansür edilemez.

Türkiye’de halkı eğlendirmek, 1982 Madde: 32

Düzeltme ve cevap hakkı, ancak
neşeli zaman geçirtmek, bil- kişilerin haysiyet ve şereflerine
dokunulması veya kendileriyle ilgili
gilendirmek, halkın gündemi gerçeğe aykırı yayınlar yapılması
takip etmesine yardımcı hâllerinde tanınır ve kanunla dü-
zenlenir.
olmak amacıyla kurulan
kurumlardan biri de Türkiye Radyo ve Televizyon
Kurumudur. Radyo, TRT’nin çalışmalarına başladığı ilk
kitle iletişim aracıdır. Kişi Hak ve Hürriyetlerimiz Nelerdir?
Türk Dil Kurumu, Türkçenin doğru ve güzel kullanımı
konusunda her yıl ödüller vermektedir. Bu konuda en Dokunulmazlık
fazla ödülü TRT kurumunda çalışan sunucular almışlar-
Güvenlik
dır. Türkçeyi doğru ve etkili kullanan bireyler arasında
yanlış anlaşılmalar olamayacağından güzel Türkçe duy- Kişi hürriyeti
mak isteyenlerin tercihi TRT radyoları olmalıdır.
Düşünce ve kanaat hürriyeti

Bilgi Notu Özel hayatın gizliliği

Türkiye’nin kamu yayıncılığı yapmakla görevlendirilen Yerleşme ve seyahat özgürlüğü

tek yayın kuruluşu TRT’dir.
Din ve vicdan hürriyeti

TÖDEV modülünde bulunan Sosyal Bilgiler bölü- Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyetidir.
münü çözmeyi unutmayınız.

7. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 73

 İletişim ve İnsan İlişkileri

Savaş Bilgi Notu

Seferberlik Olağanüstü
hâli hâli
hâl PANEL
Temel hak ve
özgürlüklerimizin
kısıtlanabileceği
durumlar

Kamu sağlığı
Sıkıyönetim
ve güvenliği

Radyo ve Televizyon Üst Kurulu

Yurt içinde yapılacak radyo ve
Panel: Dinleyiciler önünde, seçilmiş bir konuşmacı
televizyon yayınları için millî
grubunun bir konuyu tartışmak amacıyla düzenledi-
siyasete uygun ilkeleri tespit
ği toplantı veya açık oturumdur. Konuşmacılar verilen
etmek ve denetlemek amacıyla
süre içerisinde konuları tartışırlar.
kurulmuştur. RTÜK, yayınlar konusunda toplumun
görüşlerini araştırmalar, anketler yaparak tespit etmek- Konferans: İlim, sanat, edebiyat gibi çeşitli konular-
tedir. RTÜK’ün görevi radyo ve televizyondaki bu tür da bilgi verme esasına dayanan konuşmalardır. Ko-
yayınlara karşı yayıncı kuruluşları uyarmak, izleyicilerin nuşmacı dinleyicilere hitabet yoluyla akademik bilgi-
haklarını korumak, şikâyetlerini değerlendirmek ve ler verir.
yasal yayın haklarını ihlal edenleri uyarmak veya ceza-
landırmaktır.

GAZETE IV. HERKESİ AYRI AYRI

RTÜK, kamuoyunda büyük ilgiyle izlenen dizilerle kişilik
hak ihlaline neden olduğu gerekçesiyle
DİNLEMEKTEN ZEVK ALIRIM
bazı haber programlarının yayımlandı-
ğı kanallara ceza yağdırdı.

Bilgi Notu

7 Yaş ve Üzeri 13 Yaş ve Üzeri 18 Yaş ve Üzeri

Atatürk, Millî Mücadele yıllarında halka öncelikle

ülkenin içinde bulunduğu durumu anlatmaya çalışmış-
Genel İzleyici Şiddet / Korku Olumsuz Örnek
Kitlesi tır. Bu dönemdeki en hızlı iletişim araçları telgraf ve
gazetedir. Millî Mücadele’ye destek sağlanması ama-
Akıllı işaretler, ülkemizde çocukların televizyondaki cıyla kamuoyuna büyük ihtiyaç duyulmaktaydı. Onun
programların içeriğinden etkilenmemeleri için uzman- için 27 Aralık 1919 tarihinde Erzurum’a gönderdiği yazı-
lar tarafından geliştirilmiş uyarı sistemidir. Programın da acele olarak mahalle ve köylerde Teşkilat-ı Milliyenin
hangi yaş grubuna uygun olduğu ve olası zararlı içeri- kurulmasını istemiştir. Daha sonra Kurtuluş Savaşı
ile ilgili bilgilerin halka duyurulması için de Sivas’ta
ği hakkında bilgi vermektedir.
İradeimilliye sonra da Ankara’da Hâkimiyetimilliye
gazetesi çıkarıldı.

74 7. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

İletişim ve İnsan İlişkileri
5 2014 / PYBS
Atatürk bu düşüncesiyle, aşağıdakilerden hangisi­
ni vurgulamak istemiş olabilir?
A) Bütün fikirlere değer verilmesi gerektiğini
B) Fikir ayrılığına düşmenin yanlış olduğunu
C) Her insanın fikir üretmesi gerektiğini
D) Mantıklı fikirleri dinlediğini
Çözümü Siz Yapınız
A. ATATÜRK DÖNEMİ’NDE İLETİŞİM
ALANINDAKİ GELİŞMELER
14 Eylül 1919 - İradeimilliye gazetesi çıkarılmaya baş-
landı.
10 Ocak 1920 - Hâkimiyetimilliye gazetesi çıkarılmaya
başlandı.
6 Nisan 1920 - Anadolu Ajansı kuruldu.
7 Ekim 1920 - Ceridei Resmiye yayına başladı.
1925 - Telsiz, telgraf hakkında kanun çıkarıldı.
1927 - Telsiz, telgraf vericileri hizmete girdi.
6 Mayıs 1927 - İstanbul Radyosu yayına başladı.
Kasım 1927 - Ankara Radyosu yayına başladı.
Atatürk Dönemi’nde yapılmış olan iletişim alanında-
ki atılımlara bakıldığında kısa bir zamanda önemli geliş-
melerin yaşandığı görülmektedir.
7. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1
Anadolu Ajansı, 6 Nisan
1920’de kuruldu. Millî Müca-
dele’nin ve Kurtuluş Savaşı’nın
her aşamasına, Atatürk inkılapla-
rına tanıklık etti. Millî Mücadele
yıllarında ulaşım olanaklarının
kısıtlı olması haberlerin doğru ve hızlı bir şekilde ulaştı-
rılmasını engelliyordu. Telgraflarla haberleri halka duyu-
racak olan ajans, bilgilerin halka doğru ulaştırılmasında
önemli görevler üstlenmiştir.
B. ATATÜRK’ÜN BASIN VE
KAMUOYUNA AİT DÜŞÜNCELERİ
Ba­sın öz­gür­lü­ğü, yurt­taş­la­rın, gün­lük ya da be­lir­li
sü­re­ler­le çı­kan ga­ze­te­le­re, der­gi­le­re ya­za­ca­ğı ya­zı­lar
ya da ya­pa­ca­ğı re­sim­ler ara­cı­lı­ğıy­la ve ya­yım­la­ya­ca­ğı
ki­tap­lar­la dü­şün­ce­le­ri­ni ser­best­çe ve açık­ça bil­dir­me­
si­dir. Ti­yat­ro, si­ne­ma, gra­mo­fon, rad­yo ve tel­graf da
dü­şün­ce­le­rin ya­yım­lan­ma­sı ve du­yu­rul­ma­sı için en
önem­li ve et­kin araç­lar­dır. Bir in­sa­nın her­han­gi bir yer­
de söy­le­di­ği söz­ler ora­da bu­lu­nan­lar ara­sın­da ka­lır,
sözlerin et­ki­si an­cak bir an için­dir ve sı­nır­lı­dır. Ne var
ki bu söz­ler rad­yo ile söy­le­nir­se bü­tün dün­ya işi­te­bi­lir.
Tel­graf da dü­şün­ce­le­rin ya­yıl­ma­sın­da hız­lı bir araç­tır.
An­cak söz bir ga­ze­te­ye ya da bir ki­ta­ba ge­çer­se dü­şün­
ce sap­tan­mış olur ve bü­tün dün­ya­da oku­nur, do­ğal
ola­rak ge­le­cek ku­şak­la­ra ula­şır. Her­han­gi bir yü­ze­ye
ya­pı­lan re­sim ve ya­zı­lan ya­zı­lar ay­nı şe­kil­de ya­pı­lan
hey­kel­ler de dü­şün­ce­le­ri ya­şa­tan ya­pıt­lar­dır.
Tür­lü araç­lar­la sap­ta­nan ve hız­la ya­yım­la­nan
dü­şün­ce­ler, in­san­lı­ğın iler­le­me­si­ne ve ta­ri­he bü­yük kat­
kı­da bu­lu­nur.
75
 İletişim ve İnsan İlişkileri

Ka­muo­yu C. ANADOLU AJANSI KURULUYOR

Ulu­sal ege­men­lik te­me­li­ne da­ya­lı tem­si­lî bir hü­kû­
İs­tan­bul 16 Mart
met­te ka­muo­yu bü­yük bir rol oy­nar. Ba­sın ve top­lan­tı 1920’de res­men iş­gal edil­di.
öz­gür­lük­le­ri sağlanmadan ve ka­mu­ya iliş­kin iş­ler hak­ Mecli­s-i Me­bu­sanın ka­pan­
kın­da ge­niş bir eleş­ti­ri or­ta­mı olmadan, ba­sın ka­muo­yu ma­sı üze­ri­ne Mus­ta­fa Ke­mal
oluş­tur­ma gö­re­vi­ni ye­ri­ne ge­ti­re­mez. Ulu­sal ege­men­lik Pa­şa, An­ka­ra’da top­la­na­cak
ve tem­si­lî hü­kû­met dü­şün­ce­si­nin ya­yıl­ma­sı ve yük­sel­ Mec­lis için se­çim ya­pıl­ma­sı­nı
me­si an­cak ka­mu­oyu­nun et­kin­li­ği ile ola­bi­lir. bir ya­zı ile 19 Mart’ta il­le­re,
ko­mu­tan­lık­la­ra bil­dir­di. An­ka­
Ka­muo­yu eleş­ti­ri öz­gür­lü­ğü­nü, bir­çok ya­yın or­ga­nı
ra’ya doğ­ru yo­la çı­kan iki ay­rı Halide Edip Adıvar
ile ger­çek­leş­ti­rir.
ka­fi­le­de yer alan Ye­ni Gün ga­ze­te­si­nin sa­hi­bi Yu­nus
Ya­yın, yol­suz­luk­la­ra en­gel olup hü­kû­me­ti, yö­ne­tim Na­di (Aba­lı­oğ­lu) ile ga­ze­te­ci ya­zar Ha­li­de Edip (Adı­var),
yol­la­rı­nı doğ­ru ve ye­rin­de kul­lan­ma ko­nu­sun­da­ki gö­rev­ 31 Mart’ta Gey­ve’de bu­luş­tu. Tren­le yol­la­rı­na de­vam
le­ri­ni ye­ri­ne ge­tir­me­de zo­run­lu tu­tar. Ya­yın, en et­ki­li eder­ken Pa­mu­ko­va İs­tas­yo­nu’nda­ki mo­la sı­ra­sın­da
de­net­le­me yo­lu­dur. Bu nok­ta­da eleş­ti­ri­nin ko­lay fa­kat An­ka­ra’ya gi­der git­mez ilk iş ola­rak “bir ajans teş­ki­la­tı”

bir şe­yi yap­ma­nın güç ol­du­ğu ger­çe­ği­nin unu­tul­ma­ma­sı ku­rul­ma­sı­nın ge­rek­li­li­ği­ni gö­rüş­tü­ler. Yu­nus Na­di ve

ge­re­kir. Ha­li­de Edip, ajan­sın adı­nı ko­nu­şur­lar­ken, “Türk”, “An­ka­

ra”, “Ana­do­lu” se­çe­nek­le­ri ara­sın­dan “Ana­do­lu Ajan­
Bu ko­nu­da, biz­ce söy­le­ne­cek söz­ler, şöy­le özet­le­
sı”nda ka­rar kıl­dı­lar.
ne­bi­lir: “Ba­sı­nın, ge­nel ya­şam­da ve cum­hu­ri­ye­tin iler­le­
me­si ve ge­liş­me­si için ta­şı­dı­ğı gö­rev­ler yük­sek­tir. Ba­sı­nın
tam ve ge­niş ola­rak sa­hip ol­du­ğu öz­gür­lü­ğün iyi yol­da
kul­la­nıl­ma­sı ko­nu­su­nun ne den­li in­ce ve has­sas bir ko­nu Ateş Altında Haber Yolculuğu
ol­du­ğu açık­tır. Her tür­lü ya­sal bağ­dan ön­ce, ka­lem sa­hi­bi
bir kim­se, bi­li­me, ge­rek­si­nim­le­re ve ken­di si­ya­sal gö­rüş­
le­ri­ne ol­du­ğu ka­dar yurt­taş­la­rın hak­la­rı­na ve ül­ke­nin her
tür­lü özel gö­rü­şün üs­tün­de olan yük­sek çı­kar­la­rı­na da
dik­kat et­mek ve say­gı gös­ter­mek zo­run­lu­lu­ğun­da­dır.
An­cak böy­le bir zo­run­lu­luk­la ge­nel dü­zen sağ­la­na­bi­lir.
Bu­nun­la bir­lik­te ba­sın öz­gür­lü­ğün­den or­ta­ya çı­ka­bi­le­cek
olan olum­suz­luk­la­rı or­ta­dan kal­dı­ra­cak et­ki­li yol, ke­sin­ Ateş Altında Haber Yolculuğu bu istasyonda
başladı.
lik­le geç­miş­te sa­nıl­dı­ğı gi­bi ba­sın öz­gür­lü­ğü­nü kı­sıt­la­ma
yo­lu de­ğil­dir. Ba­sın öz­gür­lü­ğün­den do­ğa­cak olan sa­kın­ Ana­do­lu Ajan­sının ateş al­tın­da­ki ha­ber yol­cu­lu­ğu
ca­la­rın or­ta­dan kal­dı­rıl­ma­sı yo­lu, yi­ne doğ­ru­dan doğ­ru­ya da Yu­nus Na­di ile Ha­li­de Edip’in, Gey­ve’nin Ak­hi­sar
ba­sın öz­gür­lü­ğü­dür.” İs­tas­yo­nu’n­da yap­tık­la­rı ko­nuş­may­la baş­la­dı.

Ka­fi­le, An­ka­ra’ya 1 Ni­san 1920’de ulaş­tı. Yu­nus

Nadi’nin ifa­de­siy­le “4 ve­ya 5 Ni­san ak­şa­mı” Mus­ta­fa
Ata­türk’ün yaz­dı­ğı “Yurt­taş­lık Bil­gi­le­ri”nden der­len­miş­tir.
Ke­mal Pa­şa’nın ka­rar­gâ­hı ‘‘Zi­ra­at Mek­te­bi’’nde (şim­di
Çağ­daş Ya­yın­la­rı, İst. 1994.
Dev­let Me­te­oro­lo­ji İş­le­ri Ge­nel Mü­dür­lü­ğü), ye­mek­ten
son­ra Ana­do­lu Ajan­sının ku­rul­ma­sı gün­de­me ge­ti­ril­di.

76 7. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

İletişim ve İnsan İlişkileri
Ta­ri­hî Ge­nel­ge
Mustafa Kemal Atatürk
Bu top­lan­tı­nın sa­ba­hı ise 6 Ni­san 1920’de­ Ana­do­
lu Ajan­sının ku­ru­lu­şu­nu du­yur­mak için he­men ha­re­ke­te
geç­ti. Mus­ta­fa Ke­mal Pa­şa, He­ye­t-i Tem­si­liye adına bu
ça­lış­ma­la­rı biz­zat yap­mak­la hem Ana­do­lu Ajan­sının
üst­le­ne­ce­ği iş­le­ve ver­di­ği öne­mi gös­ter­mek­te hem
de da­ha ba­şın­dan ona et­kin­lik ka­zan­dır­ma­yı amaç­la­
mak­tay­dı. Mus­ta­fa Ke­mal, Mil­lî Mü­ca­de­le’nin ate­şi­ni
tu­tuş­tur­du­ğu bü­tün yur­da, as­ke­rî ve si­vil ma­kam­la­ra
gön­der­di­ği ta­ri­hî ge­nel­ge ile Ana­do­lu Ajan­sının ku­ru­lu­
şu­nu du­yur­mak­la kal­ma­dı; gi­ri­şi­len mü­ca­de­le­nin iç ve
dış ka­mu­oyu­na du­yu­rul­ma­sı­nın öne­mi­ne de işa­ret et­ti.
İlk Ha­ber­
AA’nın iç ve dış dün­ya
ha­ber­le­ri, 12 Ni­san 1920’den
iti­ba­ren, Mus­ta­fa Ke­mal’in,
Ha­li­de Edip’e Os­man­lı Ban­ka­
sın­dan te­min ede­ce­ği­ni vadet-
tiği dak­ti­lo ma­ki­ne­siy­le ya­zı­la­
rak Ana­do­lu Ajan­sı Teb­li­ga­tı
baş­lı­ğı al­tın­da ka­mu­oyu­na Atatürk ve Anadolu
Ajansı kitabının kapağı
du­yu­rul­du. Ana­do­lu Ajan­sının
gö­re­vi­ne baş­la­dı­ğı­nı du­yur­du­ğu ve ilk ha­ber­le­rin yer
al­dı­ğı, Ana­do­lu hal­kı­na çağ­rı ni­te­li­ği ta­şı­yan 12 Ni­san
1920 ta­rih­li ya­yı­nın ilk pa­rag­ra­fı şöy­ley­di:
7. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1
12 Nisan 1920
Anadolu Ajansı (AA)
Dev­let mer­ke­zi­mi­zin düş­man iş­ga­li al­tı­na geç­me­si üze­ri­ne
Ana­do­lu ve Ru­me­li­’nin Mü­da­fa­a-i Hu­kuk azim ve ka­rar­lı­lı­ğı
için­de yi­ğit­çe ha­re­ke­te geç­ti­ği şu sı­ra­lar­da din ve va­tan kar­
deş­le­ri­mi­zin en doğ­ru ha­ber ve bil­gi­ler ala­bil­me­le­ri­ni sağ­la­
mak için ku­ru­lan Ana­do­lu Ajan­sı bu­gün­den iti­ba­ren gö­re­ve
baş­lı­yor. Bu­gün alı­nan ha­ber ve bil­gi­le­rin ora­lar­da da müm­
kün ol­du­ğu ka­dar faz­la kim­se ta­ra­fın­dan oku­nup bi­lin­me­si
ge­re­ği­ni arz ve açık­la­ma­ya yer yok­tur. Bu amaç­la ora­lar­da
da­hi özel ör­güt­ler mey­da­na ge­ti­re­rek her gün ve­re­ce­ği­miz
bil­gi­le­rin tel­graf­ha­ne ka­pı­la­rın­da si­yah lev­ha­lar üze­ri­ne
ya­zıl­ma­sı ve ye­ter­li araç olan yer­ler­de ba­sıl­ma­sı, ya­yın­
lan­ma­sı ve da­ğı­tıl­ma­sı, na­hi­ye­le­re ve hat­ta köy­le­re ka­dar
gön­de­ril­me­si hu­sus­la­rı­nın ye­ri­ne ge­ti­ril­me­si­ni he­pi­ni­zin
va­tan ve mil­let sev­gi­sin­den ve yar­dım­la­rın­dan ri­ca ede­riz.
Bu baş­lan­gıç­tan son­ra, bu­gün­kü son bil­gi­ler aşa­ğı­da­dır: (...)
Kurulduğu günden bu yana gelişerek büyüyen
Ana­do­lu Ajan­sı hem Ana­do­lu in­sa­nı­na hem de bü­tün
dün­ya­ya Mil­lî Mü­ca­de­le’­nin ger­çek­le­ri­ni an­lat­mak,
ak­tar­mak ama­cıy­la 6 Ni­san 1920’de çık­tı­ğı “Ateş Al­tın­
da Ha­ber Yol­cu­lu­ğu”nu, dü­rüst, hız­lı ha­ber­ci­lik an­la­yı­
şıy­la, Tür­ki­ye Cum­hu­riye­ti var ol­duk­ça sür­dü­re­cek­tir.
Anadolu Ajansı 1990’lı yıllarda özel radyo televiz-
yonlar ve ajanslar kuruluncaya kadar dünyadaki ve ülke-
mizdeki gelişmeler konusunda halkımızı bilgilendiren en
önemli ve güvenilir haber kaynağıdır. Bilgisayar çağına
uyum sağlayan Anadolu Ajansı 60’tan fazla temsilcilik
bulundurmakta ve günde ortalama 700 haberi abonele-
rine ulaştırmaktadır.
77
 İletişim ve İnsan İlişkileri

4 Etkinlik

BULMACAYI ÇÖZELİM

Soldan Sağa

1. Bizim başkalarını anlamaya başladığımız, başkalarının da bizi anlamaya başladığı süreç.

2. İnsanlar arasındaki iletişim sınırlarını ortadan kaldıran ve en hızlı şekilde iletişimi sağlayan kitle iletişim aracı.

3. Halkın, toplumu ilgilendiren bir konu üzerinde genel düşüncesi.

4. Gazete, dergi gibi basın yayın organlarındaki çeşitli haberlerin devlet makamları tarafından basım ve yayımının
yasaklanması.

5. Her gün basılıp yayımlanan ve günlük haberler hakkında bilgi veren medya.

Yukarıdan Aşağıya

6. Etkili bir iletişimde başarının anahtarı.

7. Düzeltme ve cevap hakkı.

8. Birinin yerine kendini koyma, onun gibi onun yerine düşünme.

9. Vatandaşların temel hak ve özgürlüklerini içeren temel yasa kitabı.

10. Ülkemizde TV ve radyo yayınlarını düzenlemek ve denetlemekle görevli kuruluş.

6 8 9
10
1 4

7 3
2

TÖDEV modülünde bulunan Sosyal Bilgiler bölü-

münü çözmeyi unutmayınız.

78 7. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

KONU KAVRAMA VE DEĞERLENDİRME TEST
İletişim ve İnsan İlişkileri 1
1. 4. RTÜK’ün Nisan 1994 - Aralık 2001 tarihleri arasın-
Temel Hak ve Ödevler
da radyo ve televizyonlara verdiği cezalar arasında,
kişilik haklarının ihlali 3. sırada yer almaktadır. Bu
maddelerin ihlali ile ilgili olarak verilen cezalar şöy-
Kişinin hakları ve ödevleri Siyasi haklar ve ödevler
ledir.
Din ve
Vatan 69 radyoya 120 uyarı
I vicdan
hizmeti ■
hürriyeti 361 gün süreyle yayın dur-
17 radyoya
durma
Özel
Vergi 73 televizyona 157 uyarı
II hayatın ★
ödevi
gizliliği 255 gün süreyle geçici yayın
24 televizyona
Düşünce Kamu
durdurma
III ve kanaat hizmetine ● Buna göre,
hürriyeti girme hakkı
I. Türkiye’de yayın yapan basın yayın kuruluşla-
rının yayınlarında izleyicileri rahatsız eden nok-
Yukarıda verilen diyagramda bir yanlışlık yapılmıştır. talar vardır.
II. RTÜK gerektiğinde basın yayın organlarına
Buna göre, diyagramdaki yanlışlığın düzeltile­
müdahale etmektedir.
bilmesi için hangi bilgilerin yer değiştirmesi ge­
rekir? III. Basın yayın özgürlüğüne hiçbir koşulda müda-
hale edilememektedir.
A) I ile n B) II ile H
yargılarından hangileri söylenebilir?
C) III ile l D) III ile n
A) Yalnız III B) I ve II.
C) II ve III. D) I, II ve III.

2. Ah­met, kar­ş›­s›n­da­ki­ni ses­siz­bir şekilde din­li­yor ve

ona “Se­ni ka­bul edi­yo­rum.” me­sa­j›­n› du­yum­sa­t›­
yor­du. Za­man za­man kaş­la­r›­n› ça­ta­rak karşısın- 5. K
dakine onu reddettiğini, gü­lüm­se­ye­rek ve ba­ş›­n› İradeimilliye
sal­la­ya­rak ise onu kabul ettiğini gösteren tepkiler L
Anadolu Ajansı
veriyordu. M
Hâkimiyetimilliye
Ah­met için aşa­€›­da­ki­ler­den han­gi­si söy­le­ne­bi­
N
lir? Ceridei Resmiye

A) Etkin dinleme yapmaktadır. 1 2

Gazetenin I. TBMM’nin
B) Ben dilini kullanmaktadır. çıkarılmasına çıkardığı
Sivas Kongre- kanunların
C) Sen dilini kullanmaktadır. si’nde karar yayımlandığı
verilmiştir. gazetedir.
D) Sözlü mesaj vermektedir.
Ankara’da çıkarıl- Telgrafla haber-
mıştır. Millî Mü- leri halka duyu-
cadele’nin ön- rarak Millî Mü-
cüsü, devletin cadele’ye
Buğra sözcüsü destek
3 olmuştur. vermiştir. 4
3.
Yukarıdaki oklarla karşısındaki hedefleri vur­
mak isteyen Buğra’nın, aşağıdakilerin hangisiy­
Savaş hâli Erozyon Resmî bayramlar le isabetli atış yaptığı söylenebilir?
I II III

K L M N
A) 3 1 4 2
Yukarıda verilen durumların hangilerinde temel
hak ve özgürlükler kısıtlanamaz? B) 2 3 1 4
C) 1 3 4 2
A) Yalnız I B) I ve II.
D) 1 4 3 2
C) I ve III. D) II ve III.

7. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 79

 Test Konu Kavrama ve Değerlendirme

1 İletişim ve İnsan İlişkileri

6. 9.
Ben tanınmış yazarların ve sanatçıların ha-
2010 Referandum Değişikliği yat hikâyelerini bilmek istiyorum. Onlar artık
Çocukların her türlü istismar ve şiddete topluma mal olmuş kimselerdir. Bulundukları
karşı korunması anayasal güvence altı- konuma nasıl geldiklerini, ne gibi çabalar
Zeynep harcadıklarını bilmenin hakkımız olduğunu
na alındı. Devlet bu alanda, önemli adım- 1982
lar atarak çocukların kötü yola düşürül- Anayasası düşünüyorum. Ancak bu bilgiler ----
mesi, organlarının satılması, zorla çalış-
tırılması gibi durumlarda, etkin önlemleri diyen Zeynep’in bu ifadesi aşağıdaki cümleler­
ve yasal düzenlemeleri hayata geçirecektir.
den hangisi ile tamamlanırsa kişilerin özel ha­
Buna göre, yatının gizliliği ihlal edilmemiş olur?
I. Çocuklar, her türlü müdahale ve saldırılara kar- A) kişileri inciten ve yaşamlarını kısıtlayan bilgiler
şı yasal koruma altına alınmıştır. olmamalıdır.
II. Hiçbir çocuğun onuru ve itibarı zedelenemez.
B) onların izni dışında yayımlanabilmelidir.
III. 2010 Referandumu’nda çocuk hakları gözden
geçirilmiştir. C) gizlice kameralar tarafından kaydedilmelidir.
yargılarından hangileri söylenebilir? D) kişilerin en özel anlarını ayrıntılarıyla gösterme-
A) Yalnız II B) I ve II. lidir.
C) II ve III. D) I, II ve III.

7. Aşağıdaki yapbozların üzerinde karışık bir şekilde

yazılan bilgiler yer almaktadır.

★ ■
10. Mil­lî Mü­ca­de­le sü­re­sin­ce ‹s­tan­bul ba­s›­n› ge­nel­lik­le
Ankara Mustafa Ke­mal ve ar­ka­daş­la­r›­na kar­ş› bir tu­tum
Radyosu Anadolu Ajansı
ta­k›n­m›ş­t›r.
yayına kuruldu.
başladı. Bu bil­gi­ye gö­re, ‹s­tan­bul ba­s›­n› ile il­gi­li ola­rak
aşağıdakilerden han­gi­si söy­le­ne­mez?

A) Ül­ke­nin ve hal­kın çı­kar­la­rı­nı gö­zet­me­miş­tir.

❀ ▲
Telsiz B) Mil­lî Mü­ca­de­le yararına bir ka­muo­yu oluş­ma­sı­
İradeyimilliye
telgraf na kat­kı sağ­la­mış­tır.
hakkında
gazetesi çıkarıl- C) Doğ­ru ve ta­raf­sız ha­ber­ci­lik yap­ma­mış­tır.
kanun
maya başlandı.
çıkarıldı. D) Pa­di­şa­hın ya­nın­da yer al­mış­tır.

Yukarıda sembollerle gösterilen yapbozların

üzerindeki bilgilerin kronolojik sıralaması aşağı­
dakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? 11.
Atatürk Dönemi'nde iletişim
A) ` - n - s - H B) n - ` - s - H alanında yapılan çalışmalar
C) H - n - s - ` D) ` - s - n - H
I. Ceridei Resmiye kuruldu.
8. I
II II. Telsiz Tesisi Hakkında Kanun çıkarıldı.
kit

sür İkaz
Ten

III. ..........?..........
zip

San

Verilen diyagramda “?” ile boş bırakılan yere

Tek

IV
III aşağıdakilerden hangisi yazılamaz?
A) Anadolu Ajansı kuruldu.
Yukarıdaki balığın kılçığında yer alan kavram­
lardan hangisi yanlış haber yapan basın yayın B) Hâkimiyetimilliye gazetesi çıkarıldı.
kuruluşlarının hatalarını gidermek amacıyla ya­ C) Türkiye Radyo Televizyon Kurumu kuruldu.
yımladıkları düzeltme metninin adıdır? D) İradeimilliye gazetesi çıkarıldı.
A) I. B) II. C) III. D) IV.

80 7. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

 Çözümler ve Doğru Seçenekler

SOSYAL BİLGİLER Etkinlik 3 Çözümü

Öğrenci tarafından cevaplanacaktır.

ÜNİTE 1

İletişim ve İnsan İlişkileri

4 Çözüm
II. Toplumdan kopuk bireylerin sayısında artış yaşanır.
IV. Kuşaklar arası kültürel çatışma daha belirgin hâle
1 Çözüm
gelir.
Ece, empati kurarak Emel’in düşüncelerini dile getir­ Doğru Seçenek C
miştir.
Doğru Seçenek B

5 Çözüm
Etkinlik 1 Çözümü Atatürk bu sözleriyle bütün fikirlere değer verilmesi
1. Öğrenci tarafından cevaplanacaktır. gerektiğini vurgulamak istemiştir.
2. Öğrenci tarafından cevaplanacaktır. Doğru Seçenek A

Etkinlik 2 Çözümü
İnandırıcı olmaz.
Etkinlik 4 Çözümü
İnandırıcı olmaz. 6 8 9
İşi ciddiye almıyor izlenimi verir. D E A 10
1 İ L E T İ Ş İ M 4S A NS Ü R
Beni ve anlattığı şeyi önemsemediğini gösterir. N P A T
Tehdit ettiği izlenimi verir. L 7 3K A MU OY U Ü
2 İ NT E R N E T T A K
M E İ S
E K A
5GA Z E T E
İ
P
2 Çözüm
İyi bir din­leyi­ci A, B ve C se­çe­nek­le­rin­de­ki ifa­de­le­ri
ya­par, an­cak D se­çe­ne­ğin­de­ki bil­gi iyi bir din­le­yi­ci­nin
özel­li­ği sa­yıl­maz.
Doğru Seçenek D
Konu Kavrama ve Değerlendirme Test 1
1. B 2. A 3. D 4. B 5. C 6. D 7. A 8. C
9. A 10. B 11. C

3 Çözüm
C seçeneğinde verilen atasözü olumlu iletişime örnektir.
Doğru Seçenek C

94 7. SINIF MODÜL 1
 7. SINIF
SORU MODÜLÜ
 ÜNİTE 1
İLETİŞİM VE İNSAN İLİŞKİLERİ İletişim Bir Sanattır
TEST 1

1. Yanlış söz Düzeltiyoruz 3.

• Söz gümüş ise sükût altındır.
Bu şekilde ders çalı- Çalışma düzenini
• İki dinle, bir söyle.
şırsan sınavdan 10 ¡ değiştirerek daha
• Çok dinlememiz, az konuşmamız için iki
puan bile alamazsın! yüksek not alabilirsin.
kulağımız bir dilimiz vardır.

Bu karnenin adam
olacağını zannetmi- ¡ ----?---- Bu sözlerde aşağıdakilerden hangisinin önemi
yorum! vurgulanmaktadır?
A) Somurtmanın B) Dinlemenin
Buna göre, şemadaki “?” ile belirtilen yere aşa- C) Hoşgörünün D) Yardımlaşmanın
ğıdakilerden hangisi yazılmalıdır?
A) Tam sana göre bir karne olmuş!
B) Tek kelimeyle rezil bir karne!
C) Karnendeki notları düzeltmek için çaba gös-
termelisin.
D) Bu karneyi getirdiğin için kendinden utanma-
4. Atasözlerimiz Konusu
lısın.

• Tatlı söz yılanı deliğinden

çıkarır.
• İnsanlar konuşa konuşa
hayvanlar koklaşa koklaşa ----?----
anlaşır.
• Bıçak yarası geçer, dil
yarası geçmez.
2. Hacivat: Karagöz’üm, seni önce selamlayayım,
sonra “Nasılsın?” diyeyim. Yukarıda verilen şemada “?” olan yere aşağıda-
Karagöz: Ohhh... Hiç sorma, çok çok iyiyim Hacı kilerden hangisi yazılmalıdır?
Cavcav! A) İletişim
Hacivat: Çok iyisin de neden böyle nefes nefese B) Misafirperverlik
kaldın?
C) Gelenek - Göreneklerimiz
Karagöz: Nereden kafes aldım?
D) Aile kültürümüz
Hacivat: Kafes değil, yani çok telaşlısın?
Karagöz: Marangozun yanından gelmiyorum ki...
Hacivat: Sana şimdi “Marangozun yanından geli-
yorsun!” diyen oldu mu?
Karagöz: “Çok talaşlısın!” dedin ya...
Hacivat: Canım talaş değil, telaş, telaş!...

Yukarıdaki diyalogda yapılan iletişim hatasının 5. I. Kızmak

aşağıdakilerin hangisinden kaynaklandığı savu- II Empati kurmak
nulabilir? III. Sen dili kullanmak
A) İnsanların kusurları ile dalga geçmek Yukarıdaki durumlardan hangileri iletişimi olum-
B) “Ben dili”ni kullanmak lu yönde etkiler?

C) Ön yargılı davranmak A) Yalnız II B) I ve II.

D) Dinleme becerisine sahip olmamak C) II ve III. D) I, II ve III.

7. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 61

İletişim Bir Sanattır Test 1

6. 9.
Hep geç Sen zamanında Televizyon izlemeyi, en
kalıyorsun, hiçbir işi gelince ne oluyor ki, çok da korku filmlerini
zamanında yapamaz benden daha Akıllı işaretlere dikkat
seviyorum. Aslında etmelisin, kendine
mısın? başarısızsın.
izlememem gerekiyor uygun programları
ama bir şey olmaz. belirlemelisin.

Efe
İki çalışma arkadaşının yaptığı bu konuşmada, Aslı
aşağıdakilerden hangisi bulunmamaktadır?
Bu konuşmada Aslı’nın vurgulamak istediği du-
A) Alay etme B) Ben dili
rum, aşağıdakilerden hangisidir?
C) Suçlama D) Azarlama
A) Efe’nin derslerini ihmal etmemesi gerektiği
B) Efe’nin televizyon izlerken seçici davranması
gerektiği
C) Daha fazla televizyon kanalının açılması gerek-
7.
tiği
Beden dilini Göz teması D) Efe’nin izleyebileceği çizgi film sayısının artırıl-
kullanma kurma
ması gerektiği

?
Konuşurken
Etkin 10. • Ömer’e bak! Dört göz olmuş.
vücudun
duruş şekli dinleme

• Her gün iki saat çalışacaksın.
Yukarıdaki kavram haritasında soru işareti bu-
lunan kutucuğa aşağıdakilerden hangisi getiri- İletişimi engelleyen bu ifade biçimlerinde, aşa-
lirse doğru olur?
ğıdaki iletişim hatalarından hangisi yapılma-
A) Sözlü iletişim B) Yazılı iletişim mıştır?
C) Etkili iletişim D) Görsel iletişim
A) Yargılamak B) İsim takmak
C) Emir vermek D) Alay etmek

8. Sude, yeni katıldığı kursa alışmakta zorlandı. Ar- 11. • Benle başlar veya benle biter.
kadaşlarıyla iletişim kuramadı. • Bireyin duygu ve düşüncelerini ortaya koyar.

Bu ifadeye göre, aşağıdakilerden hangisi Su- Verilen özelliklere göre, aşağıdakilerin hangi-
de’nin yapması gereken davranışlardan değil- sinde “ben dili” kullanılmamıştır?
dir?
A) Seni görmeyince meraklandım.
A) Empati kurmak B) Geç kaldığında, işlerini yetiştiremeyeceğini dü-
B) Kendini doğru ifade etmek şünüyorum.
C) Arkadaşlarıyla konuşmamak C) Eve geç gelmen, beni kaygılandırıyor.
D) İletişimde tek taraflı davranmamak D) Ödevlerini neden yapmadın?

62 7. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

İletişim Bir Sanattır TEST 2

1. “İletişim yalnızca sözcüklerle gerçekleşmez.” diyen 5. Eve söz verdiği saatte gelmeyen Mert’e annesi çok
bir kişi, aşağıdakilerden hangisini vurgulamak kızmış ve onu arkadaşlarının yanında azarlamıştır.
istemiştir?
Bu iletişimde, aşağıdaki olaylardan hangisinin
A) Ben dilini
yaşanması iletişimi olumlu etkilerdi?
B) Olumlu düşünceyi
A) Yaşanan olayla ilgili baş başa konuşmak
C) Beden dilini
D) İyi niyetli davranmayı B) Küsmek, birkaç gün sonra barışmak
C) Eve gelince bir şey olmamış gibi davranmak
D) Mert’in davranışlarını babasına şikâyet etmek

2.
Ben konuşurken Ben konuşacağım zaman
sen konuşmaya
hep sözümü kesiyorsun.
başlıyorsun. Bu durumda
Ben senin sözünü hiç
kesmiyorum. ne yapabilirim ki?

6.

Ben, insanları dinlerken

kendimi onların yerine
koyarım.

Harun Betül Bu konuşmayı yapan kişi, aşağıdaki özellikler-
den hangisine sahiptir?
Harun ile Betül arasındaki diyalogla ilgili aşağı-
A) Kuşku duyma
dakilerden hangisi söylenebilir?
B) Ben dilini kullanma
A) Olumlu bir iletişimin gerçekleştiği
B) Aralarındaki iletişimsizlik sorununun çözüldüğü C) Empati kurma

C) Betül’ün iyi bir dinleyici özelliğine sahip olduğu D) Bilimsel düşünme

D) İletişim kopukluğunun devam ettiği

3. Aşağıdakilerden hangisi “ben dili”ne örnektir?

A) Ben bu durumda kendimi kötü hissettim.
B) Sen, bana hep kötü davranıyorsun.
C) Senden nefret ediyorum.
D) Ödevlerini yapmıyorsun.
7. İyi bir dinleyicinin özelliklerinden bazıları şunlardır:
1 Konuştuğu kişinin sözünü kesmez.
2 Konuştuğu kişi ile göz teması kurar, konuşma-
sını jest ve mimikleri ile destekler.

3 Gerçek sorunun ne olduğunu anlamaya çalışır.

4. Serkan, sınıfa girdiğinde arkadaşlarına “Günaydın.”
diyerek yerine geçmiştir.
4 Konuşmak için aceleci davranmaz.
Bu durum, aşağıdakilerden hangisiyle ilgilidir?

A) Ben dilini kullanmasıyla Kaç numaralı kutuda verilen özellik, iyi bir din-
B) İletişimi engellemesiyle leyicinin aynı zamanda beden dilini de kullandı-
C) Saldırgan davranmasıyla ğının göstergesidir?

D) Olumlu iletişimi başlatmasıyla A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

7. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 63

İletişim Bir Sanattır
8. İletişimde ne söylediğimiz kadar nasıl söylediğimiz
de önemlidir.
Aşağıdakilerden hangisi, verilen cümlenin deva-
mı olabilir?
A) Jest ve mimiklerle konuşmanızı süslemelisiniz.
B) Bağırarak konuşma daha etkili olur.
C) Çok ciddi bir tavır sergileyerek karşı tarafın sem-
patisini kazanabilirsiniz.
D) Karşınızdaki kişinin sözlerinin sık sık kesilmesi
onun çabuk düşünmesini sağlar.
9. Anne arkadaşlarım
benimle oyun
oynamak istemiyor. Acaba neden?
Bunu kendine
sormalısın.
Harun
Sizce, arkadaşlarının Harun ile oyun oynama-
malarının sebebi aşağıdakilerden hangisi ola-
maz?
A) Ödevlerini bitirmeden oyun oynamaya inmemesi
B) Hiç ebe olmak istememesi
C) Arkadaşlarına lakap takması
D) Kavgacı bir yapıya sahip olması
10.
Öğrencilerim sizi çok iyi anlıyorum. Ben
de sizin gibi öğrenciyken sınavlara
başlamadan evvel çok heyecanlanırdım,
ancak sınav başladıktan sonra
heyecanım geçerdi.
Hatice Öğretmen’in iletişimde aşağıdakilerden
hangisini kullandığı söylenemez?
A) Karşısındakini anlamaya çalışmak
B) Olumlu iletişim kurmak
C) Küçümseyerek hırslandırmaya çalışmak
D) İçinde bulundukları durumun olağan olduğunu
bildirmek
64
Test 2
11.
Tehdit etmek Emir vermek
İletişim
engelleri
Konuyu
?
saptırmak
Yukarıda verilen şemada “?” ile gösterilen yere
aşağıdakilerden hangisi yazılamaz?
A) Alay etmek B) Empati kurmak
C) Sınamak D) Tartışmak
12. Öğrenci : Öğretmenim..!
Öğretmen : Hı, ne var yine?
Öğrenci : Ben şu soruyu anlamadım, tekrar açık-
layabilir misiniz?
Öğretmen : Evladım, kaç kez anlatacağım bilmiyo-
rum ki!
Öğrenci : Ama, anlamadım...
Öğretmen : Anlatırken dinleseydin, anlatmıyorum.
Verilen diyalogda yapılan iletişim hatası önce-
likle aşağıdakilerden hangisidir?
A) Beden dilini kullanmama
B) Olumlu iletişime kapalı olma
C) Eleştiriye açık olmama
D) Kendini doğru ifade edememe
13. İş yerine giden Orhan Bey, mesai arkadaşlarının
arasından hızla masasına doğru yürüyerek “Bugün
pazartesi ve benim yapmam gereken çok iş var.
Hiçbiriniz benim kadar çalışmıyorsunuz.” deyip ma-
sasına oturmuştur.
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi Orhan
Bey’in yaptığı iletişim hatalarından değildir?
A) İş arkadaşlarına iyi günler veya nasılsınız de-
meden yerine oturmuştur.
B) Suçlayıcı birtakım ifadeler kullanmıştır.
C) Olumsuz cümleler kurarak motivasyonu azalt-
mıştır.
D) Mesai arkadaşlarına emir verip onları tehdit et-
miştir.
7. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1
Bir Tuşla Dünya Evimize Geldi TEST 3

1. D Y 4. • Yazı
Kitle iletişim araçları, bilginin kısa sürede • Matbaa
1 öğrenilmesinde etkilidir. • İnternet

Televizyon ve İnternet hem görsel hem

Yukarıdaki buluşlar, aşağıdaki alanlardan han-
2
de işitsel ögeler kullanarak iletişimi gisine daha çok katkı sağlamıştır?
sağlar.
A) Ulaşım B) Sanayi
3
İyi bir dinleyici empati kurmaktan kaçınır. C) Ticaret D) Haberleşme

4 Basın yayın kuruluşları siyasi iktidar
yanlısı olmalıdır.

Yukarıdaki doğru-yanlış tablosunda verilen bil-

gilerden hangileri hatalı işaretlenmiştir?
A) Yalnız 4 B) 1 ve 2
C) 2 ve 3 D) 3 ve 4
5.

II
I

2. Aşağıdakilerden hangisi kitle iletişim araçları-

nın işlevlerinden değildir?

A) Ülkeyi yönetmek
III
B) Topluma haber iletmek
Yukarıdaki kitle iletişim araçlarının tarihteki
C) Kamuoyu oluşturmak
öncelikli kullanım sıralaması, aşağıdakilerin
D) Toplumdaki çatışmalarda uzlaştırıcı tutum ser- hangisinde doğru olarak verilmiştir?
gilemek
A) I, II, III B) I, III, II
C) II, III, I D) III, II, I

3. TEMA (Türkiye Erozyonla Mücadele ve Ağaç-

landırma) Vakfı kitle iletişim araçlarını kullanarak
halkı bilinçlendirmeyi, çevreye duyarlı insanları 6.
artırmayı ve devlet yetkililerini etkilemeyi amaçla- I. İnsanlara haber ulaştırır.
mıştır. II. Özel hayatları yayımlar.
III. Dünyadan haberdar eder.
Yukarıdaki açıklamada, kitle iletişim araçlarının
IV. Kamuoyu oluşturur.
özellikle hangi rolü üzerinde durulmuştur?

A) Basın özgürlüğünün sınırları

B) Toplumsal iletişimdeki rolü Yukarıdakilerden hangisi basının önemini vur-
C) Doğru bilgi alma özgürlüğü gulamaz?

D) Düşünceyi açıklama özgürlüğü A) I B) II C) III D) IV

7. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 65

Bir Tuşla Dünya Evimize Geldi Test 3

7. 21. yüzyılda beşinci güç olarak adlandırılan bası-
nın gücünün temelinde kitle iletişim araçlarının
etkili olarak kullanımı yatmaktadır. Bu bakımdan
insanlar arası etkileşimde kitle iletişim araçlarının
rolü çok önemlidir.
Aşağıdakilerden hangisi, sesli iletişim araçla-
rından değildir?
A) Televizyon B) Gazete
C) Radyo D) Telefon
11. Kitle iletişim araçları insanlar arasında büyük etki-
ye sahiptir.
Aşağıdakilerden hangisi, bu araçların yararları
arasında gösterilemez?
A) Bilgi, görüş ve düşüncelerin yayılmasını sağlar.
B) Sosyal örgütlenmeyi sağlar.
C) Kamuoyu oluşturur.
D) İnsanların düşünce biçimlerinin aynı olmasını
sağlar.

8. Kitle iletişim araçları haberleriyle, yorumlarıyla top-

lumu yönlendirme gücüne sahiptir.
12. Ben akıllı
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi kitle ileti- Ben, ne varsa
işaretlere göre film
onu izlerim.
şim araçlarının işlevlerinden değildir? seçiyorum.

A) İnsanları tek tip düşünmeye yöneltmek

B) Kamuoyuna haber iletmek
C) Kamuoyu oluşturmak
D) Farklı bakış açıları sunmak

Rüzgâr
Lale
9.
18+ Bu konuşmaya göre, Rüzgâr’ın davranışı aşağı-
13+ dakilerden hangisi ile ifade edilir?

A) Seçici davranmıştır.
B) Bilinçli bir izleyici değildir.
C) Kendine uygun programlar izler.
Yukarıda gösterilen işaretlerin kullanım amacı,
D) Akıllı işaretleri kullanır.
aşağıdakilerin hangisinde doğru ifade edilmiş-
tir?
A) Televizyon izlenmesini engellemek
B) İletişim özgürlüğünü sağlamak
13.
C) İzleyiciyi bilinçlendirmek Kitle iletişim araçları
sayesinde, ..............................
D) Programları yayımlatmamak

10. A B
I. Görsel araçlar a. Televizyon
Bu cümlede boş bırakılan yere, aşağıdakiler-
II. İşitsel araçlar b. Radyo
den hangisi yazılmalıdır?
III. Hem görsel hem de c. Gazete
işitsel araçlar d. Telefon A) dünyadaki gelişmeler ve değişimlerden anında
e. Dergi haberdar olunabilmektedir.

Yukarıda A ve B sütunlarında verilen iletişim B) tüm devlet kurumlarında memur kadrosunda

araçları eşleştirildiğinde, aşağıdakilerden han- çalışanların sosyal güvenlikleri sağlanmaktadır.
gisi tamamen yanlış olur? C) ekonomik ve sosyal kalkınma sağlanmaktadır.
A) I - c B) II - b, d D) yerleşme ve seyahat özgürlüğü sağlanmakta-
C) III - a D) I - b dır.

66 7. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

Bir Tuşla Dünya Evimize Geldi TEST 4

1. 4.
8 Ekim 2005 tarihli ... gazetesi 43. sayfasında yer
alan haberde “Fifa Bisikleti Vurdu” başlıklı haberde
Televizyon izlemek geçen Bisiklet Federasyonu Başkanlığından istifa
için belirli saatler ettiğime dair haberin gerçekleri yansıtmadığını,
ayırıyorum ve izlemek böyle bir istifa sözünü hiçbir yerde kullanmadığımı,
istediğim programları görevimin başında olduğumu, konunun tarafı-
özelliklerine göre seçiyorum. nızdan bilinerek haberin düzeltilmesini ve ger-
çeklerin kamuoyuna yansıtılmasını arz ederim.
Saygılarımla
Bisiklet Federasyonu Başkanı

Buna göre Batuhan, aşağıdakilerden hangisine Bu verilen yazının, aşağıdakilerden hangisinin

dikkat etmiştir? örneği olduğu savunulabilir?
A) Hoş vakit geçirmek için sürekli TV izlemeye A) Tekzip
B) Korku filmleri izlemeye B) Dilekçe
C) Seçici olmaya C) Düşünceleri açıklama özgürlüğü
D) Gelişigüzel davranmaya D) Basın özgürlüğü

2. 5.
Haklarımız Sorumluluklarımız
Özel hayatın Konut
1 Seyahat etmek a Vergi vermek gizliliğinin dokunulmazlığı
korunması
2 Çevremizi temiz tutmak b Haberleşmek

3 Özel hayatın gizliliği c Trafik kurallarına uymak ?

Bu tablonun doğru olabilmesi için aşağıdaki de- Düşünce ve kanaatlerin

ğişikliklerden hangisinin yapılması gerekir? serbestçe
açıklanması
A) 1 ve c yer değiştirilmeli
B) 2 ve b yer değiştirilmeli
Verilen diyagramda “?” konulan yere aşağıdaki-
C) 3 ve a yer değiştirilmeli lerden hangisi yazılmalıdır?
D) 2 ve c yer değiştirilmeli A) Siyasi hak ve hürriyetler
B) Kişisel hak ve hürriyetler
C) Ekonomik hak ve hürriyetler
3. • “Basın özgürlüğü bütün vatandaşların doğru-
dan öğrenebilme hakkının güvencesidir!” D) Çalışma ile ilgili hak ve hürriyetler
• “Basın özgürlüğü kısıtlanmamalıdır.”
Aşağıdaki örneklerden hangisi bu ifadelere aykı-
rıdır? 6. Basın; haksızlıklara, yolsuzluklara engel olup yöne-
A) Başbakanımızın yaptığı bir açıklamanın tele- ticileri yetkilerini doğru ve yerinde kullanma konu-
vizyonlardan canlı yayımlanması sunda zorunlu tutar.
B) Millî basketbol takımımızın maçlarının canlı ya-
Bu bilgilere göre basının görevleri arasında, aşa-
yımlanıp gazete ve televizyon kanallarının haber
ğıdakilerden hangisi yer almaz?
yapmaları
C) Türkiye’nin komşularıyla olan ilişkilerinin açık A) Kamuoyu oluşturmak
oturumlar ve köşe yazarlarınca değerlendiril- B) Yöneticilerin görevlerini yerine getirmelerini sağ-
mesi lamak
D) Terör eylemleri ve gösteri yürüyüşleri yayınları- C) Halkı bilinçlendirmek
nın yöneticilerce engellenmesi D) Yöneticileri yargılamak

7. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 67

Bir Tuşla Dünya Evimize Geldi Test 4

7. Basın organları yanlış 10.

Şiddet ve zorbalığı

yayınlardan kaynaklanan özendirici yayın 1982 Anayasası
cevap ve tekzip hakkına yapmaktan
saygı duyar. kaçınılır. Madde 22:
Herkes, haberleşme hürriyetine sahiptir. Haber-
Basın Konseyi leşmenin gizliliği esastır. Millî güvenlik, kamu dü-
Meslek İlkeleri zeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve
genel ahlakın korunması veya başkalarının hak
Soruşturulması gazetecilik ve özgürlüklerinin korunması sebeplerinden biri
olanakları içinde bulunan ? veya birkaçına bağlı olarak usulüne göre verilmiş
........................
haberler, soruşturulmaksızın hâkim kararı olmadıkça; yine bu sebeplere bağlı
ve doğruluğundan emin olarak gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde
olunmaksızın yayımlanamaz. de kanunla yetkili kılınmış mercinin yazılı emri
Yukarıda verilen şemada “?” ile gösterilen yere, bulunmadıkça; haberleşme engellenemez ve giz-
aşağıdakilerden hangisi yazılamaz? liliğine dokunulamaz...

A) Bir kamu müessesesi olan gazetecilik mesleği,

ahlaka aykırı özel amaç ve çıkarlara alet olabilir.
B) Saklı kalması kaydıyla verilen bilgiler, kamu ya-
rarı ciddi bir biçimde gerektirmedikçe yayımlana-
maz.
C) Gazeteci, mesleğinin saygınlığına gölge düşü-
rebilecek yöntem ve tutumla haber araştırmak-
tan sakınır.
D) Yayınlarda hiç kimse, ırkı, cinsiyeti, sosyal dü-
zeyi ve dinî inançları nedeniyle kınanamaz,
aşağılanamaz.
Anayasamızın bu maddesinden yola çıkılarak aşa-
ğıdakilerden hangisine ulaşılamaz?
A) Haberleşme hürriyetinin sınırsız olmadığına
B) Haberleşme hürriyeti ve haberleşmenin gizlili-
ğinin anayasal hak olduğuna
C) Haberleşmenin kısıtlanmasının ancak hukukla
mümkün olduğuna
D) Basın organlarının haberleşme hürriyeti konu-
sunda duyarsız olmaları gerektiğine

8. Anayasamızın 28. maddesinde, “Basın hürdür, san-

sür edilemez.” ifadesinin yer almasının amacı 11. I. Programları denetlemek
aşağıdakilerden hangisidir? II. Toplum ahlakına uygun olmayan yayınları dur-
durmak
A) Kanalların yayın programlarını kontrol etmek
III. Yayıncıları yargılamak
B) Haber alma hakkını korumak
C) Program seçimini kolaylaştırmak Yukarıdakilerden hangileri RTÜK’ün görev ve
yetkileri arasında yer almaz?
D) Akıllı işaretleri yaygınlaştırmak
A) Yalnız I B) Yalnız III
C) I ve II. D) II ve III.
9.
Ben sanatçıyım,
magazin programları 12. RTÜK, radyo ve televizyon yayınlarında çocukların
özel hayatımı yayımlıyor,
ve gençlerin yararının gözetilmesine önem verir.
muhabirler beni gizlice
takip ediyorlar. Bu amaçla özellikle çocukların zararlı yayınlardan
korunmalarına yönelik pek çok çalışma yürütür. Te-
levizyon ekranlarında görülen akıllı işaretlerle uyarı
sistemi, bu çalışmalara örnek olarak gösterilebilir.
Metne göre, RTÜK’ün amaçları arasında aşağı-
dakilerden hangisinin yer aldığı söylenebilir?

Bu açıklamaya göre, aşağıdaki kurallardan han- A) Programların izlenim oranlarını tespit etmek
gisine uyulmadığından söz edilebilir? B) Çocuk programları ve çizgi film yayımlanması-
nı teşvik etmek
A) Özel hayatın gizliliğine
C) Gençlere ve çocuklara yönelik zararlı yayınları
B) Basın özgürlüğüne denetlemek
C) Yerleşme özgürlüğüne D) Eğitici dizi ve filmler hazırlayarak tüm kanallar-
D) Düşünce ve kanaat özgürlüğüne da zorunlu olarak yayımlatmak

68 7. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

Özgür Basın Demokrasinin Temelidir TEST 5

1. Aşağıdakilerden hangisi, basının görevlerinden 4. “Biz Türkiye’nin en güçlü, güvenilir ve başarılı

değildir?
basın kuruluşlarından biriyiz çünkü ………”
A) İzleyiciyi bilgilendirmek
B) Kamuoyu oluşturmak
Yarım bırakılan cümlenin aşağıdakilerden han-
C) Eğitici programlar yayımlamak gisiyle tamamlanması uygun olmaz?
D) Şiddet içeren diziler yapmak A) haberleşme ağımız sayesinde olay yerine kısa
sürede muhabir gönderebiliyoruz.
B) halkı bilinçlendirecek haber ve yazı dizileri ha-
zırlayabilen ekibe sahibiz.

2. C) sık sık tekzip metni yayımlamak zorunda kalı-

Ben, gazeteciyim,
işim magazin. Ünlüleri yoruz.
takip eder, haber D) toplum ahlakına zarar vermeyen haberlerin ya-
hazırlarım.
pılmasını sağlıyoruz.

Bu ifade, aşağıdakilerden hangisiyle çelişmek-

tedir?

A) Haber alma hakkı

B) Özel hayatın gizliliği
C) Yerleşme hakkı
D) Seyahat hürriyeti

3. 5. Anayasamızın 28. maddesinde geçen

Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Hak ve Sorumluluk “Basın hürdür, sansür edilemez.”
Bildirgesi cümlesi ne ifade etmektedir?
“Gazeteci kendi açısından sonuçları ne olursa
olsun gerçeklere ve doğrulara saygı duymak Ülkemizde iletişim
ve uymak zorundadır.” Muhabir özgürlüğü vardır.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi sorumlu- Basın mensubunu

Sevim
luk bildirgesine uygun davranmıştır? sınırlayacak bir yasa
yoktur.
A) Tanınmış köşe yazarlarından Fikret Bey’in yol-
suzluklara adı karışan patronu hakkında yazı Muhabirlerin yargılanmaları
kanunla engellenmiştir.
yazmaması
B) Muhabir Hülya Hanım’ın boşandığı eski eşi Ser- Şenol
Dila
hat Bey hakkında asılsız haberler yazması
C) Gazeteci Akif Bey’in daha önce milletvekilliği
yaptığı partideki yanlış politikaları eleştiren ya- Muhabirin sorduğu, anayasamızın 28. maddesi
zılar yazması ile ilgili soruyu öğrencilerden hangileri doğru
cevaplamıştır?
D) Spor muhabirliği yapan Mehmet Bey’in asılsız
A) Yalnız Sevim B) Sevim ve Şenol
transfer haberleri yaparak taraftarları kandır-
ması C) Sevim ve Dila D) Şenol ve Dila

7. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 69

Özgür Basın Demokrasinin Temelidir
6. Kitle iletişim araçları özgürce ve doğru olanı yayım-
lamak, duyurmakla yükümlüdür. Eğer bu, yanlış
yönde kullanılıyorsa onların da denetlenmesi ge-
rekmektedir. Bu amaçla ülkemizde televizyon ve
radyo yayınlarını denetlemek ve düzenlemekle gö-
revli RTÜK kurulmuştur.
Buna göre,
I. RTÜK, kitle iletişim araçlarını denetlemekle yü-
kümlüdür.
II. Kitle iletişim araçları doğru yayın yapmak duru-
mundadır.
III. Kitle iletişim araçları özel hayatın gizliliğine mü-
dahale edebilir.
yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
A) Yalnız I B) I ve II.
C) I ve III. D) I, II ve III.
7.
RTÜK zaman zaman ya-
yınlar konusunda toplu-
mun görüşünü alarak ve
anketler yaparak kısıtla-
malara gitmektedir. Toplum düzenini bozucu,
toplum ahlakına uygun olmayan yayınları ka-
patmaktadır.
Buna göre, RTÜK ile ilgili olarak aşağıdakiler-
den hangisi söylenemez?
A) Toplumsal hayata önem verdiği
B) Halkın görüşlerine değer verdiği
C) Kitle iletişim araçlarına gerektiğinde kısıtlama-
lar getirdiği
D) Kitle iletişim araçlarına hiçbir şekilde müdahale
etmediği
8. Dinleyicilerin önünde, seçilmiş bir konuşmacı gru-
bunun bir konuyu tartışmak amacıyla düzenlediği
toplantı veya açık oturuma ............. denir.
Bu cümlede boş bırakılan yer aşağıdakilerden
hangisiyle tamamlanmalıdır?
A) panel B) miting
C) gösteri D) haber
70
Test 5
9.
Kimsenin konutuna dokunulamaz. Çeşitli ne-
denlerle yasayla yetkili kılınmış kurumların
yazılı emri olmadıkça; kimsenin konutuna giri-
lemez, arama yapılamaz ve buradaki eşyaya
el konulamaz.
1982 Anayasası Madde 21
Buna göre, aşağıdakilerden hangisiyle anaya-
samızın 21. maddesinin ihlal edildiği söylene-
bilir?
A) Emniyet güçlerinin yasal izin alarak evlerde
arama yapması
B) Bir kişiye ait özel fotoğrafların izin alınmadan
İnternet’te yayımlanması
C) Bankaların yasal izinle evlere haciz göndermesi
D) Ünlü sanatçı Ferhat Yalçın’ın evinde izin alına-
rak çekim yapılması
10. Ayten Hanım, gazetede kendiyle ilgili doğru ol-
mayan bir haberle karşılaştığında, aşağıdaki hak-
lardan hangisini kullanmalıdır?
A) Düşünce özgürlüğü
B) Düzeltme yazısı yayımlatma
C) Özel hayatın gizliliği
D) Yerleşme hürriyeti
11. Ünlü bir yazar olan Zeynep Hanım, arkadaşı Ne-
vin’in geçmişte yaşadığı, başından geçen olayları
anlatan bir roman yazmak istiyor ve bunun için ar-
kadaşı Nevin’den izin istiyor.
Buna göre, Zeynep Hanım’ın davranışı için aşa-
ğıdakilerden hangisi söylenebilir?
A) Özel hayata saygı gösterdiği
B) Arkadaşının sırlarını izinsiz paylaştığı
C) Özel hayata müdahale ettiği
D) Toplum ahlakına aykırı davranışlar sergilediği
7. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1
Herkesi Ayrı Ayrı Dinlemekten Zevk Alırım TEST 6

1. Kurtuluş Savaşı yıllarında İradeyimilliye, Hâki- 5.

miyetimilliye gazetelerinin çıkarılması ve Ana- İradeyimilliye Hâkimiyetimilliye
gazetesi gazetesi
dolu Ajansının kurulması, aşağıdakilerden han-
gisini kolaylaştırmış olamaz? Anadolu
Ajansı
A) Ulusal bağımsızlığın kazanılmasını
B) Halk arasında iletişimin yaygınlaşmasını
C) Sanayinin gelişmesini
D) Türklerin haklı davasının dünyaya duyurulma- ?
---------
sını

2. Aşağıdakilerden hangisi, Atatürk’ün kuruluşu-
na öncülük ettiği iletişim kurumlarından biri
değildir?
Verilen görselde soru işareti ile gösterilen yere,
aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
A) Ulaşım B) İletişim
C) Ekonomi D) Sağlık

A) Anadolu Ajansı (AA)

B) Hâkimiyetimilliye gazetesi
C) İradeyimilliye gazetesi
D) Radyo Televizyon Üst Kurulu

6. Millî Mücadele yıllarında
Atatürk’ün aşağıdaki kitle
iletişim araçlarının hangi-
sinden faydalandığı savu-
nulamaz?
3. Millî Mücadele Dönemi’nde çıkarılan, İradeyi- A) Gazete
milliye ve Hâkimiyetimilliye gazeteleri hangi
B) Telgraf
amaçla yayımlanmıştır?
C) Telefon
A) Keyifli zaman geçirmek
D) Televizyon
B) Zihinsel faaliyetleri artırmak
C) Halkı, Millî Mücadele’den haberdar etmek
D) Kültür aktarımı sağlamak

4. Mustafa Kemal Atatürk, “Ba- 7. Aşağıdakilerden hangisi, Millî Mücadele Döne-

sın bir milletin genel sesidir.” mi’nde halkı bilinçlendirme amaçlı kitle iletişim
sözüyle, aşağıdakilerden han- araçlarından biri değildir?
gisinin önemini vurgulamış- A) Anadolu Ajansı
tır?
B) İradeyimilliye gazetesi
A) Egemenliğin B) Eşitliğin C) Hâkimiyetimilliye gazetesi
C) Ekonominin D) İletişimin D) Kuvayımilliye

7. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 71

Herkesi Ayrı Ayrı Dinlemekten Zevk Alırım Test 6

8. 11.
Gider gitmez bir ajans
İradeyimilliye ?
teşkilatı kuralım, Hâkimiyetimilliye
o vasıta ile dâhile ve
harice söyleriz.
Cerideiresmiye ?

Erdem
Yukarıda Halide Edip’in Anadolu Ajansının kurul- Erdem, yukarıdaki iletişim yapbozunu tamamla-
masıyla ilgili görüşüne yer verilmiştir. mak istemektedir. Bunun için yapması gereken,
Bu ifadeye göre, Anadolu Ajansının kuruluş ne- kuruluşuna Atatürk’ün öncülük ettiği bir iletişim
kurumunun adının yazılı olduğu parçayı yapboza
deni aşağıdakilerden hangisidir?
yerleştirmektir.
A) Millî Mücadele’yi içte ve dışta duyurmak Aşağıdakilerden hangisi bu yapbozun parçası
B) Türkiye’yi dünyaya tanıtmak olabilir?
C) Atatürk’ün liderliğini benimsetmek A) B)
D) Türkiye’yi uluslararası dış politikada güçlü bir TRT Anadolu
devlet hâline getirmek Ajansı

C) D)
9.
Basın; milletin amacına Türk Tarih
RTÜK
ulaşmasında bir kuvvet, Kurumu
bir okul, bir rehberdir.

Mustafa Kemal Atatürk yukarıdaki ifadesinde,
basının hangi özelliğini vurgulamıştır?

A) Topluma yol göstericiliğini

B) Kişisel kazanç sağlamasını
C) Eğlendirici özelliğinin olmasını
D) Kültürün aktarımını sağlamasını
10. Mustafa Kemal Atatürk, 24 Ocak 1933 günü uğra-
dığı Kütahya İstasyonu’nda, bir vatandaşın uzattığı
dilekçeyi dikkatle okur. Dilekçeyi okuduktan sonra,
vatandaşı yanına çağırıp sorun konusunda ayrıntılı
bilgi alır.
12. Teşkilatımilliye mahalle ve köylerde kurulup geli-
şince, buralara Kurtuluş Savaşı ile ilgili bilgiler
ulaştırıldı. Toplanan bu bilgilerin halka duyurul-
ması gerekiyordu. Bunun için önce Sivas’ta sonra
Ankara’da gazeteler çıkarıldı.
Bu açıklamaya göre, İradeyimilliye ve Hâkimi-
yetimilliye gazetelerinin çıkarılmasındaki temel
amaç, aşağıdakilerden hangisidir?

Bu olay, Atatürk’ün aşağıdakilerden hangisine A) Millî Mücadele’ye destek sağlamak

önem verdiğine kanıt oluşturur?
B) Kitle iletişimini gerçekleştirmek
A) Bilime B) İletişime C) Halka haber iletmek
C) Ulaşıma D) Demokrasiye D) Haberlerin doğru ve hızlı iletilmesini sağlamak

72 7. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

Herkesi Ayrı Ayrı Dinlemekten Zevk Alırım TEST 7

1. Mustafa Kemal Atatürk, yaşamının her aşamasında 3. 6 Nisan 1920’de Mustafa Kemal Anadolu
öğrendiği bilgileri paylaşma çabası içine girmiştir. Ajansı
önderliğinde kurulan ajanstır.
Ülke sorunlarını tartışırken fikirlerini halka ve geniş
kitlelere ulaştırmak için gazetelere demeçler vermiş,
Atatürk’ün 4 Eylül 1919’da çıkar-
bu amaçla gazete ve ajansların kurulmasına öncü- İradeyimilliye
dığı ilk gazetedir.
lük etmiştir. Ayrıca bu çalışmaları, Millî Mücadele
Dönemi’nde Türk kamuoyunun aydınlatılması ve
Devlet adına radyo ve televizyon
kamuoyu oluşturulmasında önemli bir yere sahiptir.
yayınlarını gerçekleştiren ve
Buna göre, Mustafa Kemal ile ilgili olarak, ?
1964’te Ankara’da kurulan kuru-
I. Demokratik bir karaktere sahiptir. luştur.
II. Millî Mücadele’de basın - yayın yolunu da kul-
Eşleştirme tablosunda “?” ile gösterilen yere
lanmıştır.
aşağıdakilerden hangisi yazılmalıdır?
III. Türk halkının bilinçlendirilmesine önem vermiş-
tir. A) RTÜK B) TRT
yargılarından hangileri söylenebilir? C) TDK D) TÜİK
A) Yalnız II B) I ve II.
C) II ve III. D) I, II ve III.
4. s Ülkemizde radyo ve televizyon yayınlarını de-
netleyen kurum
H Yanlış haber yapan kuruluşun, yanlış yaptığı ha-
beri düzeltmesi
l Mustafa Kemal Paşa tarafından Millî Mücadele
yıllarında kurdurulan gazete
Yukarıda sembollerle verilen bilgilerin aşağıda-
kilerden hangisinde doğru sıralandığı söylene-
bilir?
s H l
A) İradeyimilliye RTÜK Tekzip
B) Tekzip RTÜK İradeyimilliye
2.
• Kurtuluş Savaşı yılların- C) Tekzip İradeyimilliye RTÜK
da kurulmuştur. D) RTÜK Tekzip İradeyimilliye
• Savaş ortamındaki
gelişmeleri ülke içinde
ve dışında duyurmayı
amaçlamıştır.
• Türk kamuoyunun yan-
5.
Tüm insanlar, bilgi edinme ve
lış bilgilendirilip ulusal haber alma, düşüncelerini özgür-
bütünlüğün zedelenmesi ce açıklama ve çeşitli iletişim yol-
engellenmiştir. larıyla eleştiri yapabilme hakkına
sahip olmalıdır.
Bu durum, toplumlarda düşünce
ve ...... var olması ile ortaya
Bu bilgiler, Anadolu Ajansı ile ilgili aşağıdaki çıkar.
sorulardan hangisine cevap olamaz?
A) Haber ajansı ne zaman kurulmuştur? Parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
B) Günümüzde de bu kuruluş, varlığını sürdürmekte gisi yazılabilir?
midir? A) kitle iletişim özgürlüğünün
C) Ajansın kuruluş amacı nedir? B) ulusçuluk anlayışının
D) Kurtuluş Savaşı’nın kazanılmasına nasıl katkı- C) özel yaşamın gizliliğinin
sı olmuştur? D) yerleşme ve seyahat hakkının

7. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 73

Herkesi Ayrı Ayrı Dinlemekten Zevk Alırım
6. ?
Verilen diyagrama en uygun başlık olarak aşa-
ğıdakilerden hangisi yazılmalıdır?
A) Atatürk ve İletişim
B) İletişim Özgürlüğü
C) Kitle İletişim Araçları
D) Basın Yayın Kuruluşları
7. Atatürk, iletişime önem vererek bazı basın yayın
kuruluşlarının açılışına öncülük etmiştir.
Aşağıdakilerden hangisi verilen bilgiye uygun
bir örnek olamaz?
A) Anadolu Ajansının kurulması
B) İradeyimilliye gazetesinin çıkarılması
C) Ankara ve İstanbul radyolarının yayın hayatına
başlaması
D) Türk Dil Kurumunun kurulması
8. “Türk milletinin sağlam bir fikre
sahip olması gerekir. Bütün çaba-
ların, Türk kamuoyunun gerçeği
anlamasına ve duymasına yöne-
lik olduğu millete anlatılmalıdır.
Ancak o şekilde millet, günlük
fikirlere, sahte ve yanıltıcı sözlere
asla önem vermeyerek bir olgun-
luğa erişebilir.”
Buna göre, Mustafa Kemal’in önemini vurgula-
dığı konu aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ekonomi B) Toplumsal düzen
C) Basın D) Kültür
74
Test 7
9.
Halide Edip Yakup Kadri Falih Rıfkı
Adıvar Karaosmanoğlu Atay
Bu yazarların ortak özelliği hakkında aşağıda-
kilerden hangisi söylenebilir?
A) Millî Mücadele’yi başlatan şahsiyetlerdir.
B) Atatürk’ün en yakın silah arkadaşlarındandırlar.
C) Anadolu Ajansının kuruluşundan itibaren görev
alarak kurumu geliştiren kişilerdir.
D) TRT’nin kuruluşuna öncülük eden yazarlardır.
10. 14 Eylül İradeyimilliye gazetesi çıkarılmaya
başlandı.
10 Ocak 1920 Hâkimiyetimilliye gazetesi çıka-
rılmaya başlandı.
6 Nisan 1920 Anadolu Ajansı kuruldu.
7 Ekim 1920 Cerideiresmiye (Resmi Gazete)
yayına başladı.
1925 telsiz, telgraf hakkında kanun çıkarıldı.
1927 telsiz ve telgraf vericileri hizmete girdi.
6 Mayıs 1927 İstanbul Radyosu yayına başladı.
Kasım 1927 Ankara Radyosu yayına başladı.
Ülkemizde kitle iletişim alanında yapılan yukarı-
daki çalışmalara göre, aşağıdakilerden hangisi
söylenemez?
A) Kitle iletişimin hızlandırılmaya çalışıldığı
B) Kurtuluş Savaşı yıllarında kitle iletişimin temelle-
rinin atıldığı
C) Cumhuriyet Dönemi’nde sesli kitle iletişimin ge-
liştiği
D) Kitle iletişiminde uluslararası standartlara ulaşıl-
dığı
7. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1
Genel Tekrar TEST 8

1. I. Dünyadaki gelişme ve değişimlerden, üretilen 4. A durağı B durağı

bilgilerden anında haberdar olunabilmektedir. Ses tonu Göz teması kurmak

II. Uluslararası yardımlaşma ve dayanışmaya

katkı sağlamaktadır. C durağı
Jest ve mimikler
III. İnsanlar arasındaki bilgi alışverişini sağladıkla-
rı için iletişimi hızlandırmaktadır. I numaralı terminal
D dura
ğı Empati
Yukarıdaki bilgilerden hangilerinin kitle iletişim Duruş
biçimi
araçlarının faydalarından olduğu söylenebilir? II numaralı terminal
Beden dili
A) Yalnız III B) I ve III.
C) II ve III. D) I, II ve III.
III numaralı terminal
Sen dili
IV numaralı terminal
Dinleme

İletişim yolunda seyreden yolcu otobüsünün B,

C ve D duraklarından aldığı yolcuları hangi ter-
minale bırakması gerekir?

2. I II
A) I B) II C) III D) IV
Bize zarar getirece- Sözsüz iletişim araç-
ğini düşündüğü- larını kullanmaktan
müz durumlar- uzak durmak
da hayır diye- 5.
bilmek
Dinle me

p a ti k u r m a
a
Etkili
i k u lla n m

İletişim
Be den

III IV Kurmanın
Yolları
Nerede, ne
in

Em
Etkili dinleme ve
d il

zaman ve nasıl
konuşma beceri- konuşacağını .. ... ? ... ..
sine sahip olma- bilmemek
mak

Yapbozda verilen bilgilerden hangisinin kullanıl-

Şemada “?” ile gösterilen yere aşağıdakilerden
hangisi yazılamaz?
ması iletişimsizliğe neden olmaz?
A) Ben dilini kullanma
A) I B) II C) III D) IV
B) Yargılamama
C) Ses tonunu etkili kullanma
D) Sen dilini kullanma

3. A ül­ke­sin­de, her va­tan­daş ga­ze­te, der­gi ç›­kar­ma,

6. “Yazılı, sesli ya da görsel yapıtların dağıtımını ya
te­le­viz­yon ve rad­yo ya­y›­n› yap­ma hak­k›­na sa­hip­tir.
da yayımını sağlayan her türlü teknik iletişim aracı-
Ba­s›n ya­y›n araç­la­r› hü­kû­met uy­gu­la­ma­la­r›­n› eleş­
na kitle iletişim aracı denilmektedir.”
ti­re­bil­mek­te­dir. Mah­ke­me ka­ra­r› ol­ma­dan ko­nut­lar­
Buna göre, aşağıda verilenlerden hangilerinin
da gü­ven­lik güç­le­ri ara­ma ya­pa­ma­mak­ta­d›r.
kitle iletişim araçlarından olduğu söylenemez?
A ül­ke­siy­le il­gi­li aşa­€›­da­ki yar­g›­lar­dan han­gi­
sine varıla­maz?

A) Ba­sın - ya­yın öz­gür­lü­ğü var­dır.

B) Ko­nut do­ku­nul­maz­lı­ğı gü­ven­ce al­tı­na alın­mış­tır. I II III
İnternet Gazete Mektup
C) Hü­kû­met yö­net­me gü­cü­nü va­tan­daş­la­ra ver­
miş­tir. A) Yalnız III B) I ve II.
D) Özel hayatın gizliliğine saygı duyulmaktadır. C) I ve III. D) II ve III.

7. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1 75

Genel Tekrar Test 8

7. T E L S İ Z 10.
Beden Dili Sözlü İletişim
E
F A K S
.........?.........
Z
İ N T E R N E T
Empati
P M
P
Şemada “?” bulunan yere aşağıdakilerden han-
A gisi yazılabilir?
T
A) Sen Dili B) Etkin Dinleme
İ
C) İletişim Engelleri D) Pasif Dinleme
Lale, yukarıdaki bulmacayı tamamlarken iletişim
kurmada kullanılan, sesli ve görüntülü olan aynı
zamanda mesaj atabilen iletişim aracını ifade eden
bilgiyi hatırlayamamıştır.
Buna göre, boş bırakılan kutucuğa aşağıdaki-
lerden hangisi yazılmalıdır?
A) Megafon B) Telgraf 11. Sevgili öğrenciler,
Empati, karşımızdaki kişiye “Seni anladım.”
C) Telekom D) Telefon mesajı verir. Empatiye örnek verir misiniz?

Öğretmen

8. Gerçek gündemin

Bilgiye bilgi katıl- takip edilmesini Bu yaptığın sana Sürekli buluşma-
masını sağlamak sağlamak hiç yakışmıyor. larımıza geç ka-
lıyorsun. Bu du-
Burak rumdan çok ra-
? Nil
hatsızım.

Güzel Türkçe Neşeli zaman Öğretmenden Derste konuşman

kullanmak geçirtmek azar işittiğin için beni rahatsız edi-
üzgünsün. Neler yor.
Tuana hissettiğini anla- Görkem
Yukarıda bazı özellikleri verilen kurumun aşağı- yabiliyorum.
dakilerden hangisi olduğu söylenebilir?
Öğretmenin sorusuna yukarıdaki öğrencilerden
A) RTÜK B) MTA
hangileri doğru cevap vermiştir?
C) TRT D) TÜİK
A) Yalnız Tuana B) Burak ve Nil
C) Görkem ve Tuana D) Nil ve Tuana

9. Vol­tai­re’in “Söy­le­dik­le­ri­ni ka­bul ede­mem, ama

ko­nuş­ma hak­k›­n› öle­ne ka­dar des­tek­le­rim.” sö­zü
için aşa­€›­da­ki­ler­den han­gi­si­nin söy­len­me­si bu
öz­de­yiş­te­ki te­mel dü­şün­ce­yi da­ha iyi aç›k­lar?

A) Sen­den fark­lı dü­şü­nü­yo­rum. 12. Aşa­€›­da­ki ata­söz­le­ri­ veya deyimlerden han­gi­si

et­ki­li ile­ti­şi­me ör­nek de­€il­dir?
B) Her­ke­sin ko­nuş­ma hak­kı var­dır.
C) Fark­lı­lı­ğı­na, öz­gün­lü­ğü­ne say­gı du­yu­yo­rum ve A) Ab­da­la “Kar ya­€›­yor.” de­miş­ler, “Tit­re­me­ye ha-­
bu­nu di­le ge­tir­me hak­kı­nı ya­şa­mım pa­ha­sı­na da z›­r›m.” de­miş.
ol­sa sa­vu­nu­rum. B) A€z›ndan bal damlıyor.
D) İn­san­la­rın hak­la­rı ol­du­ğu­nu, bu hak­la­rı­nı di­le C) Tatl› dil y›lan› deli€inden ç›kar›r.
ge­tir­me­le­ri­ni des­tek­le­rim. D) İki dinle, bir söyle.

76 7. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1

Genel Tekrar
1. I. Ön yargılı olma
II. Empati kurma
III. Bağırarak konuşma
Yukarıdaki davranışlardan hangileri, bir toplum-
da bireyler arasında iletişim sorunu olduğunun
göstergesidir?
A) Yalnız I B) Yalnız III
C) I ve III. D) II ve III.
2. İletişimde kişinin konuşma biçimi, seçtiği kelime, ko-
nuşurken yaptığı jest ve mimikler çok önemlidir.
Aşağıdaki jest ve mimiklerden hangisi, karşımız-
daki insanın düşüncelerini onayladığımızı göste-
rir?
A) Kaşların yukarıya kaldırılması
B) Başın sağa sola çevrilmesi
C) Gülümsemeyle birlikte, başın yukarı aşağı sal-
lanması
D) Omuzların yukarı kaldırılması
3. Aşağıdaki ifadelerden hangisi “ben dilinin” özel-
likleri arasında yer almaz?
A) Benle başlar veya benle biter.
B) Suçlayıcı, sorgulayıcı ve alaycı anlayış vardır.
C) Bireyin kendi düşüncelerini ortaya koyar.
D) Birey, duygularını ön plana çıkarır.
4. • Yemeğini bitirmeyene dondurma yok.
• Akşam eve geç gelirsen seni içeri almam.
• Sınıfını geçemezsen odandaki bilgisayarı
kaldırırım.
Bu cümleler, iletişim sürecinde yapılan yanlış-
lardan hangisine örnek olabilir?
A) Tehdit etmek B) Emir vermek
C) Eleştirmek D) Suçlamak
7. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1
TEST 9
5. Burak, tiyatro kolunun sergilediği oyunda rolüne çok
çalışmadığı için rolünü iyi oynayamamış ve oyunda
izleyicilerden çok alkış almamıştı. Arkadaşı Elif ona,
“Öğretmenimizle konuşarak seni tiyatro kolundan
çıkarttıracağım, sen beceriksizsin ve sorumsuz biri-
sin.” diye bağırdı.
Elif’in, bu konuşmasında aşağıdaki iletişim hata-
larından hangisini gerçekleştirdiği söylenemez?
A) Tehdit etmek B) Eleştirmek
C) Öğüt vermek D) Suçlamak
6.
“Şimdiye kadar cahil kalanlara fikir vermek
ihtiyacı vardır. Ve bunun için de önemli bir
vasıta basındır. Basının önemi inkâr edilemez.
Memleketin medeniyet derecesi ve kamuoyu-
nun durumu nedir? Bunu içe ve dışa anlatacak
olan basındır. Basın mensuplarını korumak
lazımdır.” (Mustafa Kemal Atatürk)
Mustafa Kemal Atatürk’ün bu konuşmasında,
basın ile ilgili aşağıdakilerden hangisi vurgu-
lanmamıştır?
A) Halkın bilinçlenmesinde basının önemi büyük-
tür.
B) Basın içte ve dışta önemli bir iletişim kaynağı-
dır.
C) Toplumun yönlendirilmesi basın yoluyla yapıla-
bilir.
D) Basın mensuplarının işledikleri suçlar affedil-
melidir.
7. Türkiye’de TRT’nin haricinde birçok özel radyo
ve televizyon kanalının bulunmasının sonuçları
arasında, aşağıdakilerden hangisi yer almaz?
A) Farklı konularda programlar yapılmaya başlan-
mıştır.
B) İzleyici için çeşitlilik oluşmuştur.
C) Özel radyo ve televizyonlar denetimsiz hâle
gelmişlerdir.
D) Basında iş alanı daha da artmıştır.
77
Genel Tekrar
8. Nurcan, anne ve babasıyla beraber akşam yemeği
sonrası televizyon izlemeye karar verdi. Ancak
izledikleri kanalın bazı kişi ve kurumları haksız ye-
re suçladığını gördü.
Bu durumda Nurcan ve ailesinin uygulaması
gereken en doğru davranış, aşağıdakilerden
hangisidir?
A) İzledikleri kanalı kumanda hafızasından silmek
B) Kanal yöneticilerini arayarak yaptıklarından
dolayı kızmak
C) Komşulara söyleyerek o kanalın izlenmesini en-
gellemek
D) Yayın yapan kuruluşların denetiminden sorumlu
olan Alo RTÜK 178’i arayarak durumu bildirmek
9. Basın yayın kuruluşları tarafından kabul edilen
aşağıdaki yayıncılık ilkelerinden hangisi baş-
kalarının da düşüncelerini açıklamasına fırsat
vermeye yöneliktir?
A) Kişi ve kuruluşların cevap ve düzeltme hakları-
na saygı duymak
B) Çocuk ve gençleri uygun olmayan içerikten
korumak
C) Ahlaka aykırı özel amaç ve çıkarlara alet olma-
mak
D) Temel hak ve özgürlüklere saygılı olmak
10. T.C. Anayasası 20. Madde
“Herkes özel hayatına ve aile
hayatına saygı gösterilmesini
isteme hakkına sahiptir. Özel
hayatın ve aile hayatının giz-
liliğine dokunulamaz.”
Aşağıdakilerin hangisinde, anayasamızın bu
maddesini ihlal eden bir uygulama yaşanma-
mıştır?
A) Sokak röportajlarında bireylerden izin alınarak
çekim yapılması
B) Mahkeme kararı veya emniyet izni olmaksızın
evde arama yapılması
C) Foto muhabirlerinin herhangi bir ünlü kişinin
gizlice evinin içinin fotoğraflarını çekmeleri
D) Gizli kamera yöntemiyle bireylerin aile hayatla-
rı hakkında bilgi edinilmesi
78
Test 9
11. 21. yüzyılda kitle iletişim araçlarının çoğalması ve
bazı medya kuruluşu sahiplerinin siyasete girmele-
ri gibi nedenler haberin, bilginin doğruluğuna gölge
düşürmektedir.
Buna göre doğru haber ve bilgiye ulaşmak için,
aşağıdakilerden hangisini gerçekleştirmek gerek-
mektedir?
A) Tek bir kaynaktan haber izlemek
B) Satışı en fazla olan gazeteyi okumak
C) Sadece kendi düşüncelerimizi yansıtan medya
kuruluşlarını takip etmek
D) Haberleri farklı kaynaklardan alarak doğrulat-
mak
12. Televizyonda yayımlanan
dizileri izliyorum.
Akıllı işaretlere göre seçimimi
yapıyorum.
Bu konuşma, aşağıdakilerden hangisinin kap-
samında yer alır?
A) Tesadüflere göre program seçiminin
B) Programlara katılmanın
C) Bilinçli izleyiciliğin
D) Sansürün
13. İletişim başka bir kişiyle birlikte yapılandırılan bir
süreçtir. İletişim onu oluşturan bireylerden birinin
aktif oluşu, diğerinin ise bu eylemi seyredişi ile
kurulmaz. Eğer alıcı hazır değilse iletişim yolu tı-
kanır.
Buna göre,
I. İletişimde taraflar aktif olmalıdır.
II. İletişim tek taraflı olmaz.
III. Doğru ve sağlıklı bir iletişim için bireylerden
birinin aktif olması yeterlidir.
yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II
C) I ve II. D) II ve III.
7. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1
Genel Tekrar
1. “Gün içinde olup bitenleri yakından takip edebiliyo-
rum, ihtiyacım olan tüm bilgiler onun içinde saklı.”
diyen bir kişi, aşağıdaki kitle iletişim araçlarının
hangisinden söz etmiştir?
A) Mektup B) İnternet
C) Dergi D) Telgraf
2. “Türk kültürüyle yetişen kişiler, genellikle se-
bepsiz yere gülene deli deneceğine inandık-
ları için, gülmenin gerek insanın kendi hayatı
üzerinde doğuracağı olumlu etkilerden, gerek
insanlar arası ilişkilerde doğuracağı olumlu
sonuçlardan yararlanamazlar.”
(Acar Baltaş)
Bu metne göre, aşağıdakilerden hangisine ula-
şılabilir?
A) Geleneksel kültürün davranışlar üzerinde etkisi
vardır.
B) Çok gülmenin sağlığa zararlı olduğu anlaşılmış-
tır.
C) İnsan ilişkilerinde somurtkanlık daha etkilidir.
D) Toplumsal baskı insan ilişkilerinde etkili olamaz.
3. Ben yedinci sınıf öğrencisiyim.
Kardeşim bu sene okula başladı. Tüm aile tele-
vizyon izlemek istiyoruz. Acaba akıllı işaretler-
den hangisinin olduğu programları izlemeliyiz?
Buna göre, aşağıdaki akıllı işaretlerden hangisi
bu aile için uygundur?
A) B)
C) D)
7. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1
TEST 10
4. Görsel iletişim araçları
Gazete ?
Buna göre, yukarıda “?” ile gösterilen kutucuğa
aşağıdakilerden hangisi gelmelidir?
A) Dergi B) Telefon
C) Radyo D) Telsiz
5. Ekranlarda yayımlanan mafya dizileri, şiddet içerik-
li programlar, çocuk ve gençlerin kimlik gelişimini
olumsuz yönde etkileyerek psikolojik, duygusal
açıdan ve aile içi ilişkiler yönünden olumsuz birta-
kım sonuçlara neden olmaktadır.
Buna göre,
I. Bu tür programlar insanlar üzerinde olumsuz
etkilere neden olmaktadır.
II. Program seçiminde dikkatli davranılması gerekir.
III. Çocuklara ilköğretim çağına kadar televizyon
izlemenin yasaklanması gerekir.
yargılarından hangileri söylenemez?
A) Yalnız III B) I ve II.
C) I ve III. D) II ve III.
6.
s n l
Yukarıdaki kitle iletişim araçlarından hangileri
yalnızca işitseldir?
A) Yalnız s B) Yalnız n
C) s ve n D) n ve l
79
Genel Tekrar
7. • “Herhangi bir durum karşısında toplumun ge-
nelinde oluşan genel yargı.”
• “Kendimizi başkalarının yerine koyarak düşün-
me.”
• “Bir kimseye özgü belirgin özellik, manevi ve
ruhsal niteliklerinin bütünü, şahsiyet.”
Yukarıda verilen açıklamalar ilgili oldukları kav-
ramlarla eşleştirildiğinde aşağıdakilerden hangi-
si açıkta kalır?
A) Kamuoyu B) Empati
C) Kişilik D) İletişim
8. Zeynep televizyonda haberleri izlemektedir. Sunu-
cu “Sayın seyirciler üç gün önce yaptığımız haber
eksik verilmiştir. Düzeltiyoruz ve haberin doğrusunu
yayımlıyoruz. Bu haber dolayısıyla üzdüğümüz
kişilerden özür diliyoruz.” diye bir haber geçmiştir.
Bunun üzerine Zeynep “Evet biz bunu derste işledik
bu ........?.......” demiştir.
Buna göre, parçada “?” ile boş bırakılan yere
aşağıdakilerden hangisi gelmelidir?
A) tekziptir B) RTÜK’tür
C) kamuoyudur D) empatidir
9.
İletişimi Olumsuz Etkileyen Durumlar
Tehdit etmek
Tabloda “?” olan yere aşağıdakilerden hangisi
yazılamaz?
A) Emir vermek B) Alay etmek
C) Gülümsemek D) Suçlamak
80
Test 10
10. İnsanlar arası etkileşimde önemli bir yere sahip
olan kitle iletişim araçlarının olumsuz yönleri
arasında;
I. Kişileri eğlendirir.
II. Eğitime katkı sağlar.
III. İnsanları yalnızlaştırır.
yargılarından hangileri vardır?
A) Yalnız I B) Yalnız III
C) I ve II. D) II ve III.
11. “Soğuk çay ve pilavı kabul edebiliriz ama asık su-
ratlılığı asla.”
(Çin Atasözü)
Buna göre, iletişimdeki hangi unsur vurgulan-
mıştır?
A) Açık sözlülük B) Dürüstlük
C) Empati D) Güler yüzlülük
12. Aşağıdakilerden hangisi iletişimi başlatma söz-
leri arasında yer almaz?
A) Günaydın! B) Teşekkür ederim.
C) Merhaba! D) Bugün nasılsınız?
13. Günümüzde sık kullandığımız kitle iletişim araç-
ları arasında aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A) B)
C) D)
7. SINIF SOSYAL BİLGİLER / 1
DOĞRU SEÇENEKLER VE UYGULAMA ÇÖZÜMLERİ

SOSYAL BİLGİLER Test 9

1. C 2. C 3. B 4. A 5. C 6. D 7. C
ÜNİTE 1
8. D 9. A 10. A 11. D 12. C 13. C
İletişim ve İnsan İlişkileri

Test 1
Test 10
1. C 2. D 3. B 4. A 5. A 6. B 7. C
1. B 2. A 3. D 4. A 5. A 6. B 7. D
8. C 9. B 10. A 11. D
8. A 9. C 10. B 11. D 12. B 13. B

Test 2

1. C 2. D 3. A 4. D 5. A 6. C 7. B
8. A 9. A 10. C 11. B 12. B 13. D

Test 3

1. C 2. A 3. B 4. D 5. C 6. B 7. B
8. A 9. C 10. D 11. D 12. B 13. A

Test 4

1. C 2. B 3. D 4. A 5. B 6. D 7. A
8. B 9. A 10. D 11. B 12. C

Test 5

1. D 2. B 3. C 4. C 5. A 6. B 7. D
8. A 9. B 10. B 11. A

Test 6

1. C 2. D 3. C 4. D 5. B 6. D 7. D
8. A 9. A 10. B 11. B 12. A

Test 7

1. D 2. B 3. B 4. D 5. A 6. A 7. D
8. C 9. C 10. D

Test 8

1. D 2. A 3. C 4. B 5. D 6. A 7. D
8. C 9. C 10. B 11. A 12. A

94 7. SINIF MODÜL 1
 8. SINIF
KONU MODÜLÜ
 Ben İstanbul Eminönü'nde sepet ustasıyım. Yaptığım

8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK

sepetleri eskiden daha fazla satardım. Bu kapitülasyonlar
olmasa eminim daha çok kazanırım. AvrupalılarÜNİTE

1
kapitülasyonların sağladığı kolaylıklardan yararlanarak ülkem
Bir Kahraman Doğuyor
Osmanlı’yı açık pazar hâline getirdiler. Avrupa mallarıyla
rekabet etmek çok zorlaştı.

I. MUSTAFA’NIN ÇOCUKLUĞU VE Osmanlı ekonomisi neden

EĞİTİM HAYATI kötüleşsin ki ticaret hız
kazanmış ya!

Yerli üretim yapan iş yerleri ve atölye-

ler kapanmış. Avrupalılar kazanıyor,
Osmanlı kaybediyor. Bir de üzerine
dış borçlar eklenince …

Osmanlı Devleti, farklı milletten olan

insanlara hep hoşgörü ile yaklaştı.
1299 yılında kurulan ve üç kıtada toprağı bulunan bir Fakat onlar bazı devletlerin kışkırtması
imparatorluk olan Osmanlı Devleti, 17. yy. dan ile isyan edip bağımsızlık girişiminde
itibaren zayıflayarak toprak kaybetmeye başladı. bulundular.

Hâlbuki çok ulusluluk, konuşulan dil,

Sanayi İnkılabı inançlar, gelenek ve görenekler
Sanayi İnkılabı sonucunda sömürgecilik ülkede çok zengin bir yapının
faaliyetleri hız kazandı. Avrupa devletleri oluşmasını sağlamıştı.
Osmanlı Devleti'nin geniş topraklarına göz diktiler.

Fransız İhtilali Ah şu Fransız İhtilali! Eşitlik, adalet,

Osmanlı Devleti, çok uluslu bir yapıya sahipti. özgürlük duygularının yanında
19. yy. a kadar huzur içinde yaşayan bu milletler, milliyetçilik duygusunu da beraberinde
Fransız İhtilali ile ortaya çıkan milliyetçilik düşünce- getirdi. Çok uluslu bir devletin
sinden etkilendiler. bununla baş edebilmesi çok zordu tabii.

Bilgi Notu

Sa­na­yi Dev­ri­mi (1780 - 1870)

Ge­nel an­la­mıy­la Sa­na­yi Dev­ri­mi, üre­tim­de kol gü­
cü­nün ye­ri­ni, ma­ki­ne­le­rin al­ma­sı de­mek­tir. Sa­na­yi
Dev­ri­mi, ilk ön­ce İn­gil­te­re’de baş­la­dı. Bi­lim ve tek­ A. AİLESİ VE ÇOCUKLUĞU
no­lo­ji ala­nın­da ye­ni bu­luş­lar or­ta­ya çık­tı. Bu­har­lı
ge­mi ve lo­ko­mo­tif­ler, tel­graf ve te­le­fon, elek­trik ve
di­zel mo­tor­la­rı, oto­mo­bil, de­ni­zal­tı, uçak, fo­toğ­raf
ve film ma­ki­ne­le­ri bu buluşlardan ba­zı­la­rıy­dı.

Ben İstanbul Eminönü'nde sepet ustasıyım. Yaptığım

Atatürk, 1881 yılında Selanik’te bu evde doğdu.
sepetleri eskiden daha fazla satardım. Bu kapitülasyonlar
Cumhuriyetin 10. yılında Selanik Belediyesi
olmasa eminim daha çok kazanırım. Avrupalılar
tarafından Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal’e hediye
kapitülasyonların sağladığı kolaylıklardan yararlanarak ülkem
edilen bu ev, günümüzde bir müzedir.
Osmanlı’yı açık pazar hâline getirdiler. Avrupa mallarıyla
rekabet etmek çok zorlaştı.

Osmanlı
8. SINIF ekonomisi
T.C. İNKILAP neden
TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1 121
kötüleşsin ki ticaret hız
kazanmış ya!
 Bir Kahraman Doğuyor

1 2013-14 / ORTAK SINAV 1

Mustafa Kemal, komşularının oğlunun okula giderken

giydiği askerî kıyafetten etkilenmiş ve asker olmaya ka­
rar vermişti. Bu nedenle gizlice askerî rüştiye sınavına
hazırlanmış ve sonunda da Selanik Askerî Rüştiyesini
kazanmıştı.
Parçaya göre, Mustafa Kemal’in askerlik mesleğini
Zübeyde Hanım Ali Rıza Efendi seçmesinde etkili olan faktör, aşağıdakilerden han-
Ailesi, Aydın'ın Söke gisidir?
Konya'dan Rumeli'ye
tarafından gelmiştir.
göç eden bir ailenin A) Yaşadığı çevre B) Ekonomik şartlar
İyi bir eğitim almıştır.
kızıdır. Ev hanımıdır. Gümrük memurluğu C) Ailesinin yönlendirmesi D) Öğretmenlerinin teşviki
yapmıştır.
Çözümü Siz Yapınız
Mus­ta­fa Ke­mal’in doğ­du­ğu yıl­lar Os­man­lı İm­pa­ra­tor­lu­
ğu’nun en sı­kın­tı­lı yıl­la­rıy­dı. Mil­li­yet­çi­lik akı­mı Bal­kan­
lar’da si­ya­si ça­tış­ma­la­rın ya­şan­ma­sı­na ne­den olu­yor­du.
Ayrıca devletin kurtuluşu
için çözümler aranan bir
dönemdi. Bu nedenle birçok
Atatürk, çok çalkantılı bir fikir akımı gelişmişti.
dönemde doğmuş. Atatürk'ün bu fikir 2 2013-14 / ORTAK SINAV 1
Devletin parçalanma akımlarından etkilenmemesi
sürecini yaşamış. imkânsızdı. Balkanlar’da ortaya çıkan ayrılıkçı fikirler, Osmanlı ay­
dınları arasında yeni anlayışlara neden oldu. Fransız
İhtilali’nin etkilerini gören bu kişiler Batıcılık, Osmanlıcı­
lık, İslamcılık ve Türkçülük gibi fikir akımlarına yöneldi­
ler. Bu akımların ortak amacı, devleti içinde bulunduğu
kötü durumdan kurtarmaktı.
Bilgi Notu
Bu paragrafa göre, Mustafa Kemal’in doğup büyü-
Os­man­lı Dev­le­ti, Ba­tı tar­zın­da ye­ni­lik­ler ya­par­ken Av­ düğü dönemle ilgili olarak, aşağıdaki yargılardan
ru­pa eği­tim sis­te­min­den de et­ki­len­miş­tir. Ge­le­nek­sel hangisine ulaşılamaz?
med­re­se ve ma­hal­le mek­tep­le­ri­nin ya­nın­da çağ­daş A) Fransız İhtilali’nin Osmanlı’da etkili olduğu
eği­tim ve­ren okul­lar açıl­mış­tır. Bun­lar; rüş­ti­ye (or­tao­
B) Kurtuluş için farklı fikirlerin ortaya çıktığı
kul), ida­di (lise), sul­ta­nilerdir (kolej). Okul­lar si­vil (mül­
C) Fikir akımlarının kötüye gidişi durdurduğu
ki­ye) ve as­ke­rî okul­lar şek­lin­de ay­rı­lı­yor­du.
D) Azınlıkların Osmanlı’dan ayrılmak istediği

Osmanlıcılık
Osmanlı kimliği altında eşit bir toplum yaratalım.

Türkçülük Osmanlı Batıcılık

Millî birliği (Türk birliğini) sağ- Devleti’ni
Batı kurumlarını örnek alalım.
layalım. kurtaralım!

İslamcılık
Dinî birliği (İslam birliğini) sağlayalım.

122 8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1

Bir Kahraman Doğuyor

Çözümü Siz Yapınız 3 2013-14 / ORTAK SINAV 1

Atatürk’ün, çocukluk dönemini geçirdiği Selanik

şehrinin aşağıdaki özelliklerinden hangisi, şehir-
de farklı kültürlerin bir arada yaşadığının kanıtıdır?

A) Çok uluslu yapısı

B) İşlek bir limanı olması
C) Askerî okulların bulunması
B. EĞİTİM HAYATI D) Avrupa ile demir yolu bağlantısının varlığı
Şem­si Efen­di Mek­te­bi­ne Kay­dol­dum.
Mus­ta­fa Ke­mal’in oku­la baş­la­ma­sı ai­le için­de gö­rüş ay­ Çözümü Siz Yapınız
rı­lık­la­rı­na ne­den ol­du. Yıl­lar son­ra Mus­ta­fa Ke­mal bu
du­ru­mu şöy­le an­la­ta­cak­tır:
”Ço­cuk­lu­ğu­ma da­ir ilk ha­tır­la­dı­ğım şey, mek­te­be git­
me me­se­le­si­ne da­ir­dir. Bun­dan do­la­yı an­nem­le ba­
bam ara­sın­da şid­det­li bir mü­ca­de­le var­dı. An­nem ila­
hi­ler­le mek­te­be baş­la­ma­mı ve ma­hal­le mek­te­bi­ne git­
me­mi is­ti­yor­du. Ba­bam, o za­man ye­ni açı­lan Şem­si
Efen­di Mek­te­bine git­mem­den ve ye­ni usul üze­ri­ne öğ­
Atatürk, kişilik özelliklerine en uygun mesleğin askerlik
re­nim gör­mem­den ya­nay­dı. Ni­ha­yet ba­bam işi ma­hi­
olduğunu daha küçük yaşlarda biliyordu. Selanik sokak­
ra­ne (us­ta­ca) bir şe­kil­de hal­let­ti. Ön­ce ge­le­nek­sel tö­
larında gördüğü üniformalı subaylar gibi olmak istiyor­
ren­le ma­hal­le mek­te­bi­ne baş­la­dım. Bu su­ret­le an­ne­
du. Bu duygular içinde asker olmak için Selanik Askerî
min gön­lü ya­pıl­mış ol­du. Bir­kaç gün son­ra da ma­hal­
Rüştiyesi (Ortaokulu) sınavlarına girdi, sınavı kazandı.
le mek­te­bin­den çık­tım. Şem­si Efen­di Mek­te­bi­ne kay­
de­dil­dim.”
Kay­nak: Ş. Sü­rey­ya Ay­de­mir.
Tek Adam, c. 1, s. 44.

Ali Rı­za Efen­di’nin ölü­mü ai­le­yi mad­di yön­den sı­kın­tı­ya

dü­şür­dü. Zü­bey­de Ha­nım ço­cuk­la­rı­nı alıp Selanik ya­
kın­la­rın­da çift­lik iş­le­ten ağa­be­yi­nin ya­nı­na git­ti. Mus­ta­fa,
çift­lik iş­le­rin­de ça­lış­tı. An­cak oğ­lu­nun oku­la de­vam et­ Selanik Askerî Rüştiyesi (Ortaokulu)
me­si­ni is­te­yen Zü­bey­de Ha­nım, Mus­ta­fa’nın Selanik’e
dön­me­si­ne izin ver­di.
Matematik öğretmeni bu okulda
Şem­si Efen­di İl­ko­ku­lunu bi­ti­ren Mus­ta­fa, Selanik Mül­ki­ okurken ona “Kemal” adını verdi.
ye Rüş­ti­ye­sine gir­di. Su­bay ol­mak is­te­di­ği için bu okul­
dan ay­rı­la­rak an­ne­sin­den ha­ber­siz Selanik As­ke­rî Rüş­ti­
ye­si sı­nav­la­rı­na gir­di. Sı­na­vı ka­za­nın­ca an­ne­si onun bu
oku­la git­me­si­ne ra­zı ol­du.

Selanik As­ke­rî Rüş­ti­ye­si iyi eği­tim ve­ren bir ku­rum­du.

Mus­ta­fa, bu ku­rum­da ze­kâ­sıy­la öğ­ret­men­le­ri­nin dik­ka­
ti­ni çek­ti. Ma­te­ma­tik öğ­ret­me­ni üs­tün ba­şa­rı­sı ne­de­niy­
le ona “Ke­mal” adı­nı ver­di. Böy­le­ce adı Mus­ta­fa Ke­mal
ol­du. Mus­ta­fa Ke­mal, bu oku­lu bi­tir­dik­ten son­ra 1895’te Manastır Askerî İdadisi (Lisesi)
Ma­nas­tır As­ke­rî İda­di­sine gir­di. Ma­nas­tır As­ke­rî İda­di­
sini bi­ti­ren Mus­ta­fa Ke­mal, 1899’da İs­tan­bul Harp Aka­ Sınıf arkadaşı Ömer Naci sayesinde edebi-
de­mi­si­ni ba­şa­rıy­la ta­mam­la­dı. 1905’te kur­may yüz­ba­şı yata ve hitabete ilgi duydu. Tarih öğretmeni
ola­rak or­du­ya ka­tıl­dı. sayesinde tarih bilinci gelişti.

8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1 123

 Bir Kahraman Doğuyor

Atatürk tarih, matematik, edebiyat gibi pek çok Evet. Bunda hem eğitim gördüğü okulların (askerî
alana ilgi duymuş. Hem de daha lise yıllarında. okulların) zamanın en iyi devlet okulları olması
hem de onun çok yönlü kişiliği etkilidir.

İstanbul Harp Okulu Harp Akademisi

Atatürk, 1905 yılında bu okuldan "kurmay yüzbaşı"

Atatürk, bu okuldan teğmen rütbesiyle mezun oldu. rütbesiyle mezun oldu.

Her iki okulda da zekâsı, yetenekleri, üstün kişiliği ile dikkat çekti ve
ülke sorunları ile ilgilendi. Aydın bir subay olarak tanındı.

4 2014-15 / ORTAK SINAV 1 II. MUSTAFA KEMAL’İN ASKERLİK

HAYATI VE 19 MAYIS 1919
Mustafa Kemal, Manastır Askerî İdadisi yıllarında;
Kur­may yüz­ba­şı ola­rak öğ­re­ni­mi­ni ta­mam­la­yan Mus­ta­
• arkadaşı Naci Bey’den etkilenerek şiire, öğretmeni
fa Ke­mal, 1905 yı­lın­da ilk gö­rev ye­ri olan Şam’da­ki 5.
Mehmet Tevfik Bey sayesinde tarihe daha fazla yö­
Or­duya atan­dı.
nelmiş,
• Voltaire (Volter) ve J.J. Rousseau (Russo) gibi ya­
zarları tanımış,
• güzel konuşma sanatı ile ilgilenmiştir.

Verilen bilgiye göre aşağıdakilerden hangisi Manas-

tır Askerî İdadisinin Mustafa Kemal’e sağladığı ka-
zanımlardan biri olamaz?

A) Tarihe ilgisinin artması Mustafa Kemal, Şam'da "Vatan ve Hürriyet" adlı derneğin
kuruluşunu sağlamıştır. Bu durum onun vatanın kurtuluşu
B) Askerî yeteneğinin gelişmesi ile ilgilendiğinin göstergesidir.
C) Edebiyata ilgisinin artması
Bilgi Notu
D) Hitabet yeteneğinin güçlenmesi
31 Mart Ola­yı
II. Meş­ru­ti­ye­t’in ilan edil­me­si­ne kar­şı çı­kan tu­tu­cu
Çözümü Siz Yapınız ke­sim­le­rin İs­tan­bul’da 13 Ni­san 1909’da çı­kar­dık­la­
rı is­ya­na ve­ri­len ad­dır. Bu ayaklanmayı bas­tır­mak
üze­re Selanik’te ha­zır­la­nan Ha­re­ket Or­du­su İs­tan­
bul’a gön­de­ril­miş ve is­yan bas­tı­rıl­mış­tır. Bu isyan,
Osmanlı Devleti’nde rejimi değiştirmeye yönelik ilk
isyandır.

124 8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1

Bir Kahraman Doğuyor

A. TRAB­LUS­GARP SAVAŞI VE 5 2014-15 / ORTAK SINAV 1

MUSTAFA KEMAL
Ülkem İtalya, hızla sanayileşiyordu.
Sömürge arayışı içindeydi.
1911'de bizi Trablusgarp'a gönderdi.
Fakat orada ummadığımız bir halk
direnişiyle karşılaştık.
Mustafa Kemal ve bir grup genç Osmanlı
subayı gizlice Trablusgarp'a gitmişler.
Mustafa Kemal, o yıllarda genç bir Osmanlı
subayıymış. Kılık değiştirmiş ve Gazeteci
Mustafa Şerif Efendi kimliğini kullanmıştır.
Sömürge arayışı içindeki İtalya’nın Trablusgarp’a sal­
dırması üzerine, Mustafa Kemal ve bir grup genç Os­
manlı subayı Trablusgarp’a giderek yerli halkı İtalyan­
lara karşı teşkilatlandırıp direnişe geçirmişler, Derne ve
Tobruk’ta başarılı mücadeleler vermişlerdir.
Bu görev Mustafa Kemal’e, Millî Mücadele liderliği
açısından, aşağıdaki becerilerden hangisini kazan-
dırmış olabilir?
A) Kanun çıkarma B) İnkılap yapma
C) Halkı teşkilatlandırma D) Devlet kurma

Evet. Atatürk'ün vatan ve millet sevgisinin Çözümü Siz Yapınız

en önemli göstergelerinden biri bu olaydır.
Bingazi, Derne ve Tobruk'ta İtalyanlara
karşı başarılı bir mücadele vermiştir.

B. I. DÜNYA SAVAŞI VE MUSTAFA

KEMAL

Trablusgarp'ta direnişe karşı başarılı olamayan İtalya,

Osmanlı Devleti'ni baskı altında tutmak amacıyla On İki
Ada’ya saldırdı. Çanakkale Boğazı’nı abluka altına aldı.
İtilaf Devletleri Çanakkale Boğazı'nı geçip İstanbul'u ele
İç karışıklıklar savaş geçirmek, Rusya'ya yardımda bulunmak, Osmanlı'yı savaş
Direniş gayet başarılıyken
Balkan Savaşlarının çıkması zamanlarında ülkeleri zor dışı bırakmak gibi amaçlarla Çanakkale Cephesi'ni açtılar.
durumda bırakır hep. Ya da Bu cephede kara ve deniz savaşları yapıldı. Mustafa Kemal
çok kötü olmuş. Zaten
uluslararası ilişkilerde taviz
Osmanlı Devleti ordu veya Tekirdağ'da bulunan 19. Tümen Komutanlığında yarbay
verdirebilir. Osmanlı Devleti
donanma gönderebilecek çaresiz, İtalya ile Uşi rütbesiyle görev yapıyordu.
durumda değildi ki ... Antlaşması'nı imzaladı.

Mustafa Kemal, Balkan Araziyi çok iyi tanıyordu. Bu

Savaşı sırasında Gelibolu durum onun Çanakkale
Yarımadası'nda görev Savaşlarında başarılı olma-
almıştı. sını kolaylaştırdı.

UŞİ ANTLAŞMASI (1912)

• Trablusgarp ve Bingazi İtalyanlara verildi.
• On İki Ada "geçici" olarak İtalya'ya bırakıldı.

8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1 125

 Bir Kahraman Doğuyor

İtilaf Devletleri için ülkem 6 2016-17 / ORTAK SINAV 1

Avustralya'dan buralara geldim.

Mustafa Kemal’in askerî faaliyetleri ile kişilik özellikleri
Denizde başarılı olamayınca karada
aşağıdaki tabloda eşleştirilmiştir.
savaşmaya karar verdik.
Arıburnu'ndan saldırdık. Conkbayırı Kişilik
Askerî Faaliyetleri
ve Anafartalar'da yenildik. Türkler
Özellikleri
canlarını verdiler fakat vatan 7. Ordu Komutanlığı görevine
toprağından bir karış vermediler. yeniden dönen Mustafa Kemal,
eskiye göre daha kötü durumla
karşılaştı. Üstün İtilaf kuvvetle­
rinin Kudüs’ü alarak Suriye’ye Askerî
Mus­ta­fa Ke­mal’in Ça­nak­ka­le Sa­vaş­la­rı­na baş­la­ması I. doğru saldırıya geçmesi karşı­
sa­va­şın ilk gün­le­ri­ne rast­lar. Ça­nak­ka­le Sa­vaş­la­rı­nın sında Mustafa Kemal birliklerini yeteneklilik
ka­ra ta­ra­fı Mus­ta­fa Ke­mal’in üze­rin­dey­di. İn­gi­liz ve Halep’e kadar geri çekti. Burada
Fran­sız­la­rın de­niz mağ­lu­bi­yet­le­rin­den son­ra vaz­geç­me­ kuvvetlerini yeniden düzenleye­
rek Halep’in kuzeyinde düşmanı
ye­cek­le­ri­ni bi­len Mus­ta­fa Ke­mal, kı­yı­ya çı­kart­ma ya­pı­
yenilgiye uğrattı.
la­bi­le­ce­ği­ni dü­şü­nü­yor­du. Ge­rek­li yer­le­re baş­vu­rup kuv­
Trablusgarp’ta yerli halkı örgütle­
vet­le­ri­ni ar­tı­rı­yor­du. Bi­ga­lı kö­yün­de tü­me­ni­ni top­la­ya­ II. yerek İtalyanlara karşı mücadele Teşkilatçılık
rak eğitim yaptırıyordu. Bu ara­da düş­man Bo­ğaz’ın ge­ etti.
çi­le­me­ye­ce­ği­ni an­la­mış, ya­rı­ma­da­nın Av­ru­pa kı­yı­la­rı­na Çanakkale Cephesi’nde düş­
as­ker çı­kar­ma pla­nı­nı ta­mam­la­mış­tı. Mus­ta­fa Ke­mal’in manın çıkarma yapacağı yeri İleri
III.
ön­gör­dü­ğü gi­bi düş­man 25 Ni­san 1915 sa­ba­hı Arı­bur­ tahmin edip gerekli hazırlıkları görüşlülük
yaparak başarı elde etti.
nu’ndan sal­dır­dı. Mus­ta­fa Ke­mal, Arı­bur­nu, Conk­ba­yı­rı
Suriye Cephesi’nde Alman ko­
ve Ana­far­ta­lar’da düş­man güç­le­ri­ne kar­şı bü­yük ba­şa­rı­
mutanla fikir ayrılığına düşmesi
lar el­de et­ti. Bu savaşta askerlerine “Si­ze ta­ar­ruz em­ IV. İnkılapçılık
sonucunda komutanlığın yaban­
ret­mi­yo­rum, öl­me­yi em­re­di­yo­rum. Biz ölün­ce­ye ka­ cılardan alınmasını savundu.
dar ge­çe­cek za­man için­de ye­ri­mi­zi baş­ka kuv­vet­ler
ve ko­mu­tan­lar ala­bi­lir!” emrini vererek yurt savunma­ Bu tablodaki numaralanmış eşleştirmelerden han-
sının önemini vurgulamıştır. gisi yanlıştır?
Mus­ta­fa Ke­mal’in as­ker­le­ri­ne “ta­ar­ru­zu de­ğil, öl­me­yi em­ A) I. B) II. C) III. D) IV.
ret­me­si” sa­va­şın ka­de­ri­ni et­ki­le­miş­tir. Mus­ta­fa Ke­mal,
Conk­ba­yı­rı ve Ko­ca­çi­men’de iler­le­yen An­zak or­du­su­nu
ge­ri çe­kil­me­ye zor­la­ya­rak iş­gal edi­len nok­ta­la­rı kur­tar­ IV. eşleştirme hatalıdır. Yapılan açıklama Mustafa
mış­tır. 19. Tü­men ve 57. Ala­yı mer­kez­den emir bek­le­me­ Kemal’in inkılapçılığını değil milliyetçilğini gösterir.
Doğru Seçenek D
den, ken­di ini­si­ya­ti­fiy­le cep­he­ye sür­müş, Ça­nak­ka­le Sa­
va­şı’nın ka­za­nıl­ma­sı­nı sağ­la­mış, Bo­ğaz­la­rı iş­gal­den kur­
tar­mış­tır. Ça­nak­ka­le Sa­vaş­la­rı, Mus­ta­fa Ke­mal’in as­ke­rî 7 2016-17 / ORTAK SINAV 1
de­ha ve ye­te­nek­le­ri­nin or­ta­ya çık­ma­sı açı­sın­dan bü­yük
Yarbay Mustafa Kemal, 2 Şubat 1915’te 19. Tümen
önem ta­şır. Sa­vaş yor­gun­luk­la­rı­na ek­le­nen ağır bir sıt­ma
Komutanlığına atanmış ve bu tümenle düşmanın iki
onu çok hır­pa­la­mış, bu­na rağ­men ke­sin so­nu­cu al­ma­dan büyük saldırısını başarısızlığa uğratmıştı. Böylece
Ça­nak­ka­le’den ay­rıl­mak is­te­me­miş­tir. Çanakkale’de İtilaf Devletleri’nin bozguna uğramasında
büyük bir rol üstlenmişti.

Çanakkale Savaşları sırasında Mustafa Mustafa Kemal’in bu görevde kazandığı tecrübe

Millî Mücadele liderliğinde ona hangi açıdan katkı
Kemal'in rütbesi albaylığa yükseltilmiştir.
sağlamıştır?
A) Başarılı bir dış politika yürütmek
B) Ülke ekonomisini güçlendirmek
Ça­nak­ka­le Sa­vaş­la­rın­da­ki ba­şa­rı­sı onun Kur­tu­
C) Orduyu savaşta iyi yönetmek
luş Sa­va­şı'nın li­de­ri ol­ma­sın­da et­ki­li ol­muş­tur.
D) Kültürel yenilikler yapmak

126 8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1

Bir Kahraman Doğuyor
Savaş tecrübesi kazanan Mustafa Kemal
Mücadele’de bunu göstermiştir.
Doğru Seçenek C
8 2014-15 / ORTAK SINAV 1
MUSTAFA KEMAL ATATÜRK’ÜN
KİŞİLİK
ASKERLİK HAYATI İLE İLGİLİ
ÖZELLİĞİ
OLAYLAR
Çanakkale Cephesi’nde “Size ben
I taarruz emretmiyorum, ölmeyi em­ Liderliği
rediyorum!” emrini vermiştir.
“Dünyanın en güçlü ordularıyla na­
sıl savaşılır?” diyenlere; “Para ola­ İleri
II
cak, ordu olacak, bu millet istiklalini Görüşlülüğü
kurtaracaktır.” demiştir.
Trablusgarp Savaşı’na Osmanlı
Devleti ordu gönderemeyince ga­
III Teşkilatçılığı
zeteci kılığıyla bölgeye gitmiş, yerli
halkı örgütlemiştir.
Çanakkale’de düşmanın çıkarma Ümitsizliğe
IV yapacağı yerleri tahmin etmiş ve o Yer
bölgeleri güçlendirmiştir. Vermemesi
Yukarıdaki tabloda Mustafa Kemal Atatürk’ün asker­
lik hayatı ile ilgili bazı olaylar, kişilik özellikleriyle yan­
lış eşleştirilmiştir.
Hangi numaralı olaylar karşılıklı yer değişti­rilirse
eşleştirme doğru yapılmış olur?
A) I ve II B) I ve II­I
C) II ve IV D) III ve IV
II. Ümitsizliğe yer vermemesi
IV. İleri görüşlülüğü
Doğru Seçenek C
8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1
“Düş­ma­nın ka­ra­ya çı­kart­ma yap­tı­ğı nok­ta­ya ulaş­tı­
ğımda as­ker­le­rin Conk­ba­yı­rı’na doğ­ru kaç­tı­ğı­nı gör­
Millî düm. On­la­rın önü­ne geç­tim:
– Ne­re­ye gi­di­yor­su­nuz?
– Düş­man gel­di.
– Ne­re­de?
As­ker­ler el­le­riy­le 261 ra­kım­lı te­pe­yi gös­ter­di­ler.
– Düş­man­dan ka­çıl­maz!
– Cep­ha­ne­miz yok...
– Sün­gü­nüz var ya...
Bu as­ker­le­re sün­gü tak­tı­ra­rak hep­si­ni ye­re ya­tır­dım. As­
ker­le­ri­mi­zin mev­zi­len­di­ği­ni gö­ren düş­man as­ker­le­ri de
mev­zi­len­di­ler. “Dü­şü­nü­nüz, iş­te bu bir ân’dı.”
Da­ha son­ra alay­da­ki su­bay­la­ra şu em­ri ver­dim:
– Si­ze ben ta­ar­ruz em­ret­mi­yo­rum; öl­me­yi em­re­di­yo­
rum... Biz ölün­ce­ye ka­dar ge­çe­cek za­man için­de ye­ri­
mi­zi baş­ka kuv­vet­ler ve baş­ka ku­man­dan­lar ala­bi­lir...”
...
Ku­man­dan ye­rin­dey­di. Ku­man­dan, iş­te böy­le bir an­da
bu em­ri ve­re­bi­len in­san­dı. So­nuç­ta düş­ma­na sal­dı­rıl­dı.
Bo­ğu­şul­du. Düş­man da­ya­na­ma­dı. Ge­ri çe­kil­di. Arı­bur­
nu Cep­he­si iş­te böy­le açıl­dı. Ya 57’nci Alay? Ça­nak­ka­le
Har­bi’n­de 57’nci Alay, ta­ma­men şe­hit ol­du...”
Kay­nak: Ş. Sü­rey­ya Ay­de­mir.
Tek Adam c. 1, s. 244–245.
Mus­ta­fa Ke­mal, 1916’da Di­yar­ba­kır’da­ki ko­lor­du­ya atan­
dı. Tuğ­ge­ne­ral­li­ğe ter­fi et­ti. Bu gö­re­vi sı­ra­sın­da Muş ve
Bit­lis’i Rus­lar­dan ge­ri al­dı (8 Ağus­tos 1916).
1917’de Yıl­dı­rım Or­du­la­rı Grup Ko­mu­tan­lı­ğında gö­rev
al­dı. Bi­rin­ci Dün­ya Sa­va­şı bi­ti­min­de İs­tan­bul’a gel­di. Bu­
ra­da ar­ka­daş­la­rıy­la çe­şit­li gö­rüş­me­ler ya­pan Mus­ta­fa
Ke­mal, iş­gal al­tın­da­ki Ana­do­lu’yu kur­tar­mak için Ana­do­
lu’ya geç­me­yi dü­şün­dü.
127
 Bir Kahraman Doğuyor
C. KURTULUŞ SAVAŞI VE MUSTAFA
KEMAL
Çocukluğundan itibaren Mustafa Kemal askerlik mesleğine
büyük ilgi duydu. Askerliği yüce bir görev olarak görüyordu.
Bu amaçla öğrenim hayatı askerî okullarda geçti. Onun
kişilik özelliğine en uygun meslek askerlikti.
Sam­sun’da­ki 9. Or­du Mü­fet­tiş­li­ğine ata­nan Mus­ta­fa Ke­
mal, 16 Ma­yıs 1919’da Ban­dır­ma Va­pu­ru ile ha­re­ket et­
ti. 19 Ma­yıs 1919’da Sam­sun’a ayak bas­tı.
Ana­do­lu’da yap­tı­ğı ça­lış­ma­lar­la ulu­su ve or­du­yu Kur­tu­
luş Sa­va­şı’na ha­zır­la­dı. An­ka­ra’da ku­ru­lan Mil­let Mec­li­
si ta­ra­fın­dan, Sa­kar­ya Sa­va­şı ön­ce­sin­de Kur­tu­luş Sa­va­
şı’nın Baş­ku­man­dan­lı­ğı­na atan­dı.
Sa­kar­ya Sa­va­şı’nda iler­le­yen düş­man or­du­la­rı­nı “Hat­tı
mü­da­fa­a yok­tur, sat­hı mü­da­fa­a var­dır. Bu sa­tıh, bü­
tün yurt top­rak­la­rı­dır.” di­ye­rek mü­ca­de­le az­mi­ni or­ta­
ya koy­du.
Bü­yük Ta­ar­ruz sı­ra­sın­da “Or­du­lar, ilk he­de­fi­niz Ak­de­
niz’dir. İle­ri!” buy­ru­ğu­nu ve­re­rek sa­va­şı ka­zan­dı. Tut­
sak edil­mek is­te­nen bir ulus­tan ba­ğım­sız bir dev­let ya­
rat­tı.
9 2013-14 / ORTAK SINAV 1
Sömürge arayışı içindeki İtalya’nın, Osmanlı toprağı
Trablusgarp’a saldırması üzerine Mustafa Kemal, bir
grup genç Osmanlı subayı ile birlikte Trablusgarp’a git­
ti. Orada yerli halkı İtalyanlara karşı teşkilatlandırıp di­
renişe geçirerek Derne ve Tobruk başarılarını kazandı.
Mustafa Kemal’in üstlendiği bu görev, Millî Mücade-
le yıllarındaki çalışmalarına, aşağıdakilerden hangi-
si bakımından katkı sağlamış olabilir?
A) İnkılap yapma B) Kanun çıkarma
C) Milleti örgütleme D) Misakımillî’yi hazırlama
Çözümü Siz Yapınız
128
Mus­ta­fa Ke­mal, Harp Aka­de­mi­sinden me­zun ol­duk­tan
son­ra Şam’da as­ker­lik mes­le­ği­ne adım at­tı. Bu­ra­da ya­
kın ar­ka­daş­la­rıy­la Va­tan ve Hür­ri­yet Ce­mi­ye­tini kur­du.
Ay­nı ce­mi­ye­tin bir şu­be­si­ni de Selanik’te aç­tı. Selanik
şu­be­si­nin açı­lı­şı ön­ce­sin­de­ki top­lan­tı­da şun­la­rı söy­le­di:
“Ar­ka­daş­lar, bu ge­ce bu­ra­da siz­le­ri top­la­mak­ta­
ki ama­cım şu­dur: ... Bu ta­lih­siz mem­le­ke­te kar­şı
önem­li gö­rev­le­ri­miz var­dır. Onu kur­tar­mak tek he­
de­fi­miz­dir. ... Ta­rih bu­gün biz ev­lat­la­rı­na ba­zı bü­
yük gö­rev­ler yük­lü­yor. Ben Su­ri­ye’de bir ce­mi­yet
kur­dum ... Bu­ra­ya da bu ce­mi­ye­tin te­me­li­ni kur­ma­
ya gel­dim. Şim­di­lik giz­li ça­lış­mak ve teş­ki­la­tı şe­kil­
len­dir­mek mec­bu­ri­dir. Siz­den fe­da­kâr­lık­lar bek­li­yo­
rum ... Es­ki­miş olan çü­rük yö­ne­ti­mi yık­mak, mil­le­ti
hâ­kim kıl­mak, özet­le va­ta­nı kur­tar­mak için si­zi gö­
re­ve ça­ğı­rı­yo­rum.
Ar­ka­daş­lar! Ger­çi biz­den ön­ce bir­çok gi­ri­şim­ ya­
pıl­mış­tır. Fa­kat on­lar ba­şa­rı­lı ola­ma­dı­lar. Çün­kü işe
teş­ki­lat­sız baş­la­dı­lar. Bu ku­ra­ca­ğı­mız teş­ki­lat ile,
mut­la­ka ve el­bet­te ba­şa­rı­lı ola­ca­ğız. Va­ta­nı, mil­le­
ti kur­ta­ra­ca­ğız.”
(Ata­türk’ün Söy­lev ve De­meç­le­ri, s.1-2. Kı­sal­tı­la­rak alın­
mış­tır.)
Ata­türk’ün bu söz­le­rin­den de an­la­şıl­dı­ğı gi­bi va­ta­nı kur­
tar­ma dü­şün­ce­si ile teş­ki­latlı bir ça­lış­ma baş­la­mış­tı. Bu
teş­ki­lat­ta ku­ru­cu ola­rak yer al­ma­sı, onun Mil­lî Mü­ca­de­le
yıl­la­rın­da­ki li­der­li­ği açı­sın­dan da önem­li­dir.
Mustafa Kemal’in 1919 Yılına Kadar Üstlendiği
Bazı Görevler
Tarih Görevleri
31 Mart Ola­yı’nı bas­tı­ran Ha­re­ket
Nisan 1909
Or­du­su için­de yer al­dı.
Trab­lus­garp’a gö­nül­lü ola­rak git­ti.
İtal­yan­la­ra kar­şı yer­li hal­kı ör­güt­
Aralık 1911
le­ye­rek mü­ca­de­le et­ti. Bin­ba­şı­lı­ğa
ter­fi et­ti.
27 Ekim 1913 Sofya Askerî Ataşeliğine atandı.
Ça­nak­ka­le’de İti­laf kuv­vet­le­ri­ne kar­
25 Nisan 1915 şı ba­şa­rıy­la mü­ca­de­le et­ti. Al­bay­lı­ğa
ter­fi et­ti.
Kaf­kas Cep­he­si’nde 16. Ko­lor­du
Ko­mu­tan­lı­ğına atan­dı. Muş ve Bit­
10 Mart 1916
lis’i ge­ri al­dı. Mir­li­va­lı­ğa (Tuğ­ge­ne­
ral­li­ğe) yük­sel­di.
Mer­ke­zi Şam’da bu­lu­nan 7. Or­du
5 Temmuz 1917
Ko­mu­tan­lı­ğı­na atan­dı.
8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1
Bir Kahraman Doğuyor
İstanbul'da Harbiye Nezareti emrinde
çalışan Mustafa Kemal, Şişli'deki bu
evde kalıyordu.
Atatürk, Şişli'deki bu evde yakın arkadaşları
Ali Fuat (Cebesoy), Rauf (Orbay) ve
İsmet (İnönü) beylerle toplantılar yaptı.
Bu toplantılarda ülkenin geleceği ile ilgili
çeşitli kararlar alındı.
Bu evde yapılan toplantılarda Mustafa Kemal,
Türk vatanının kurtuluşunu sağlamak ve Türk
milletini örgütlemek amacıyla Anadolu'ya
geçmeye karar verdi.
Mon­dros Ateş­kes An­laş­ma­sı’nın im­za­lan­ma­sın­dan son­
ra Mus­ta­fa Ke­mal, Har­bi­ye Ne­zare­ti em­rin­de ça­lış­mak
üze­re İs­tan­bul’a çağ­rıl­dı. Va­tanın kur­tu­lu­şu için pa­di­şah,
sad­ra­zam ve ba­kan­lar­la gö­rüş­tü. So­nuç ala­ma­dı.
Bu ev­de dü­zen­le­nen top­lan­tı­la­rın ben­zer­le­ri Ana­do­lu’da
da dü­zen­len­di. Bir­çok olum­suz­lu­ğa rağ­men Mus­ta­fa Ke­
mal’in kur­tu­luş ve ba­ğım­sız­lık yo­lun­da ıs­rar­lı ça­lış­ma­la­
rı ka­rar­lı­lı­ğı­nın bir gös­ter­ge­si­dir. Va­tan­se­ver duy­gu­lar­la
mü­ca­de­le­den yıl­ma­mış­tır.
TÖDEV modülünde bulunan T.C. İnkılap Ta­
rihi ve Atatürkçülük bölümünü çözmeyi unut­
mayınız.
8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1
III. MUSTAFA KEMAL’İN
HAYATINDAKİ DÖRT ŞEHİR
A. SELANIK
Selanik'teki Beyaz Kule
Selanik Balkanlar’da yer alan bir liman kentidir. İşlek li­
manının yanında Avrupa’ya bağlanan demir yollarının
kesişme noktasında. Bu nedenle Avrupa ile etkileşi­
min yoğun olduğu bir yer. Avrupa’da yayılan fikirler Se­
lanikte de tartışılır, konuşulurdu. Bu nedenle Osmanlı
Devleti’nde özgürlükçü fikirlerin en erken yeşerdiği ve
en çabuk geliştiği şehir Selanik’ti.
Şehirde Yahudiler, Rumlar, Sırplar, Ermeniler ve Türk­
ler yaşıyordu. Bu durum şehirde canlı bir kültürel haya­
tın varlığını sağlıyordu. Tiyatrolar, bale ve operaların ya­
nında birçok farklı dilde yayımlanan gazete ve dergiler…
Etnik ve kültürel olarak bu çeşitlilik şehirde milliyetçi fikir­
lerin yayılmasında etkili olmuştur.
Şehrin simgesi, limanın açıklarında ışıldayan bir beyaz
kuleydi. Eskiden hapishane olarak kullanılan bu yere
“Kanlı Kule” deniliyordu. Bu yapının kötü şöhretini sil­
mek isteyen II. Abdülhamit kuleyi beyaza boyatmıştı.
Kule’nin baktığı Olimpos Meydanı’ndaki gazinolarda
farklı milletlerden insanlar bir araya gelir eğlenirdi.
Görülüyor ki Selanik şehri canlı bir ekonomiye, hareket­
li bir kültürel yaşama sahip, özgürlüklerin geliştiği bir şe­
hirdi. İşte bu yüzden o dönemde Selanik’e “Hürriyetin
Kâbesi” deniliyordu. Mustafa Kemal burada doğdu, yu­
karıda bahsedilen bu ortamda büyüdü. Onun kişiliğinin
gelişmesinde şehrin bu özellikleri etkili oldu.
129
 Bir Kahraman Doğuyor

Bilgi Notu

Adını Büyük İskender’in kız kardeşinden alan Se­ Manastır'ın

lanik, Türk ulusçuluğu için önemli bir merkezdi. ortasında var
bir havuz,
İttihat ve Terakki Cemiyeti bu kentte “Osmanlı canım havuz
Hürriyet Cemiyeti” adıyla kurulmuştu. Beyaz Kule Manastır'ın
ortasında var
ise kentin simgesiydi âdeta... bir çeşme,
canım çeşme
...

Bilgi Notu Konsolosluklar ve ticaret şehri olan Manastır, o dönemde

Selanik, Rumeli’de yer alıyordu. Osmanlı’nın Av­
rupa ile ticaretinde önemli bir konuma sahipti. Li­
manıyla Ege Denizi’ne açılıyordu. Üsküp, Belgrad,
Manastır ve İstanbul’a demir yolu ile bağlanmıştı.
Coğrafi konumu nedeniyle oldukça gelişmişti.
çeşitli din ve milliyetten insanları barındırıyordu. Selanik'e
yakın olan bu kent Mustafa Kemal'in lise öğrenimini
gördüğü kenttir. Mustafa Kemal, Manastır'a askerî idadide
öğrenim görmek üzere geldi.

10 2014-15 / ORTAK SINAV 1

Selanik şehrinde Türkler, Rumlar, Bulgarlar, Sırplar,

Yahudiler ve Ermeniler gibi milletler birlikte yaşamak­
taydı.
Selanik şehrindeki bu çok uluslu yapının aşağıda-
kilerden hangisine ortam hazırladığı söylenemez?
Manastır Askerî İdadisi
A) İnanç birliğinin sağlanmasına
B) Kültürel zenginliğin oluşmasına İdadi sıralarındaki Mustafa Kemal'in fikir hayatına bölgenin
durumu ve okul çevresi önemli katkılarda bulundu.
C) Kültürel etkileşimin yaşanmasına
D) Toplumsal hoşgörünün gelişmesine
Mustafa Kemal idadide okurken
Çözümü Siz Yapınız vatan ve hürriyet şairi Namık
Kemal'i ve eserlerinde Türkçülüğü
öne çıkaran M. Emin Yurdakul'u
tanıdı. Özellikle tarih bilinci bu
dönemde oluşmaya başladı.
Namık Kemal
Mehmet Emin
Yurdakul

B. MA­NAS­TIR C. İS­TAN­BUL
Ma­nas­tır, Ba­tı Ma­ke­don­ya’da bir or­du ve il mer­ke­ziy­
di. Mus­ta­fa Ke­mal, Ma­nas­tır As­ke­rî İda­di­sinde okur­
ken Ömer Na­ci ad­lı bir ar­ka­daş edin­di. Bu genç ar­ka­
da­şı Mus­ta­fa Ke­mal’e ede­bi­yat ve hi­ta­bet aş­kı­nı aşı­la­dı.
Mus­ta­fa Ke­mal, Na­mık Ke­mal’in ateş­li va­tan ve öz­gür­
lük şi­ir­le­ri­ni oku­yor­du. Ma­nas­tır İda­di­si Mus­ta­fa Ke­mal’e İşte Osmanlı'nın başkenti İstanbul. Başkent, devletin

ye­ni bir dü­şün­ce ve gö­rüş uf­ku aç­tı. kalbiydi. Siyasi faaliyetleri burada yakından takip etmek
mümkündü.

130 8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1

Bir Kahraman Doğuyor

Mus­ta­fa Ke­mal, Os­man­lı Dev­le­ti’nin baş­kenti İs­tan­bul’a 1 Etkinlik

ilk ola­rak Har­bi­yede eği­tim gör­mek ama­cıy­la gel­di.
Aşa­ğı­da­ki cüm­le­de boş bı­ra­kı­lan yer­le­ri uy­gun söz­
cük­ler­le ta­mam­la­yı­nız.

1. Mustafa Kemal’in tarih bilincinin oluşmasında

………………… şehrindeki idadi eğitim ve tarih
öğretmeni etkili olmuştur.

2. Mustafa Kemal’in edebiyat, tarih ve yabancı dile

Pera (Beyoğlu) Galata Kulesi ilgisi ………………… eğitim alırken başlamıştır.

Pera (Beyoğlu) ve Galata civarı şehrin Batı'ya açılan 3. Mustafa Kemal İstanbul’da ……………… ve
yüzüydü. Avrupa elçilikleri yoğun olduğu için çok sosyaldi.
……………… de eğitim aldı.
Günlük Fransızca gazetelerin gelmesi Avrupa'dan bilgi
akışını sağlıyordu.

D. SOF­YA

Milletleri uyandıracak olan

fikir adamları, devlet adamlarıdır.

Sofya ile Atatürk'ün tanışması Mustafa Kemal'in

Mus­ta­fa Ke­mal’in ya­ban­cı dil­le­re kar­şı bü­yük il­gi­si var­ 1913'te Sofya Askerî Ataşeliğine atanmasıyla
dı. Bu ne­den­le Fran­sız­ca ders­le­ri al­dı. Ya­ban­cı ba­sı­ mümkün oldu.

nı ta­kip et­ti.

Edebiyat, tarih, matematik,

yabancı dil ...
Mustafa Kemal'in pek çok ilgi Evet, o çok yönlü
bir liderdi.
alanı varmış.

Atatürk katıldığı bir baloda yeniçeri giysileriyle

Öğ­re­nim ha­ya­tı bo­yun­ca oku­du­ğu eser­ler Mus­ta­fa Ke­
mal’e ger­çek­çi, akıl­cı ve bi­lim­sel bir dü­şün­ce ya­pı­sı ka­
zan­dır­mış­tır. Bu sa­ye­de ak­lın ve bi­li­min ışı­ğı­na inan­
mış­tır. Onun da­ha öğ­ren­ci­lik yıl­la­rın­da ka­zan­dı­ğı bu dü­
şün­ce­ler, ile­ri­de il­ke ve in­kı­lap­la­rı­nın te­mel da­ya­nağı­nı
oluş­tu­ra­cak­tır.
Sofya'da sosyal hayat çok canlıydı. Üst düzey yetkililerin
katıldığı danslı yemekli toplantılarda Mustafa Kemal,
Avrupa devletlerinin temsilcileriyle doğrudan görüşme
ve fikirlerini paylaşma olanağı buldu.
Mustafa Kemal, Bul­gar­la­rın Av­ru­pa­lı­laş­ma ça­ba­la­rı­nı
ya­kın­dan iz­le­di. Ba­tı­lı­laş­ma fik­ri­ni güç­len­dir­di. Bul­ga­ris­
tan’da ka­lan Türk­ler­le ya­kın iliş­ki kur­du, on­la­rın ya­şa­
dı­ğı yer­le­ri zi­ya­ret et­ti, sos­yal ve si­ya­si ha­yat­la­rı­nı yük­
selt­me­ye ça­lış­tı.

8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1 131

 Bir Kahraman Doğuyor

11 2014-15 / ORTAK SINAV 1 / Mazeret 13 2013-14 / ORTAK SINAV 1

Mustafa Kemal, İstanbul’daki Harp Okulu ve Harp Aka­

demisinde okurken, memleket ve millet davaları ile ilgi­
lenen, düşüncelerini cesaretle ifade etmekten çekinme­
yen bir kişi olarak tanınmıştır.
Mustafa Kemal’in bu durumundan, onun;
I. İleri görüşlü
II. Açık sözlü
III. Milliyetçi
IV. Birleştirici
özelliklerinden hangileri çıkarılabilir?
A) I ve II B) II ve III
29 Ekim 1915 tarihli Tasvir-i Efkâr gazetesi, Mustafa
C) III ve IV D) I, II, III ve IV
Kemal’in Çanakkale Kara Savaşlarındaki başarılarını
şöyle haber yapmıştır:
Çözümü Siz Yapınız
“Çanakkale Kara Savaşlarında olağanüstü yararlılıkla­
rı görülen ve savunmadaki güç ve ustalığı ile hakkıy­
la şan ve şeref kazanarak boğazları ve hilafet makamı­
nı (İstanbul) kurtaran kumandanlarımızdan, doğuştan
kahraman, mümtaz... Albay Mustafa Kemal Beyefendi.”

Bu gazete haberinde Mustafa Kemal’in, aşağıdaki

özelliklerinden hangisi ön plana çıkarılmıştır?
12 2013-14 / ORTAK SINAV 1
A) Çok yönlülüğü B) Birleştirme gücü
Mustafa Kemal’in yaşadığı şehirler ve bu şehirlerdeki C) İleri görüşlülüğü D) Askerlik yeteneği
bazı faaliyetleri aşağıda verilmiştir.
Çözümü Siz Yapınız
Selanik: Buradaki zengin kültürel birikimden faydalan­
mış, kente ulaşan yayınları takip etmiştir.

Manastır: Bu şehirde Avrupalı düşünürlerin kitaplarını

okumaya başlamış; onların hürriyet, özgürlük, cumhuri­
yet ile ilgili düşüncelerinden etkilenmiştir.

İstanbul: Burada ülke sorunları üzerine arkadaşlarıyla

toplantılar yapmış, günlük gazeteleri takip etmiştir.

Sofya: Bu şehirde Avrupa devletlerinin temsilcileriyle

görüşmüş, bölgede yaşayan Türklerin sorunlarıyla ya­
kından ilgilenmiştir.
Buna göre Mustafa Kemal bu şehirlerin hangisinde
diplomatik faaliyetlerde bulunmuştur?
A) Selanik B) Manastır
C) İstanbul D) Sofya
14 2013-14 / ORTAK SINAV 1
Mustafa Kemal, Selanik’te askerî görevlerini yerine ge­
tirirken, bir yandan da siyasi gelişmeleri takip ediyordu.
II. Meşrutiyet’in ilanıyla yapılan değişiklikleri yeterli bul­
muyor, daha büyük ve daha köklü değişiklikler yapılma­
sı gerektiğine inanıyordu.

Parçaya göre, Selanik’teki görevinin Mustafa Kemal’in

hangi yönüne katkı sağladığı savunulabilir?
Verilen açıklamaya göre Mustafa Kemal Sofya’da diplo­
matik faaliyetlerde bulunmuştur. A) Eğitimcilik B) İnkılapçılık

Doğru Seçenek D C) Birleştiricilik D) İleri görüşlülük

132 8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1

Bir Kahraman Doğuyor

Çözümü Siz Yapınız 2 Etkinlik

Aşağıdaki cümlelerdeki boşlukları uygun kelimeler-

le tamamlayınız.

1. Mustafa Kemal’in Trablusgarp Savaşı’na gönül­

lü gitmesi ...................... özelliğini gösterir.
2. Mustafa Kemal, Çanakkale Savaşı’ndan sonra
........ rütbesine terfi etmiştir.
3. Mustafa Kemal, vatan şairi ........................ eser­
leriyle ................’da tanışmıştır.

15 2014-15 / ORTAK SINAV 1

Türk, Rum, Yahudi, Sırp ve Ermeniler

SELANİK
bir arada yaşamıştır.

Namık Kemal, Tevfik Fikret ve Mehmet

MANASTIR
Emin Yurdakul’u tanımıştır. 16 2013-14 / ORTAK SINAV 1

Düşüncelerini yaymak için arkadaşla­

Mustafa Kemal, Harp Akademisini bitirdikten sonra kur­
İSTANBUL rıyla gazete ve dergi çıkarılmasına ön­
cülük etmiştir. may yüzbaşı olarak Şam’a atandı. 1909’da, Meşrutiyet’e
karşı çıkan 31 Mart Ayaklanması’nı bastıran Hareket
Avrupa’daki devletlerin temsilcileriyle
SOFYA Ordusu’nun kurmay başkanlığını yaptı. Trablusgarp’ta
doğrudan görüşme imkânı bulmuştur.
İtalyanlara karşı Derne ve Tobruk’ta başarılı mücadele­
Mustafa Kemal’in fikir hayatının oluşmasına katkı sağ­ ler verdi. Bu başarısından sonra binbaşı rütbesine ter­
layan şehirlerle bu şehirlerde görülen bazı durumlar yu­ fi etti. I. Dünya Savaşı’nda Çanakkale Cephesi’nde Arı­
karıdaki tabloda eşleştirilmiştir. burnu, Conkbayırı ve Anafartalar’da büyük başarılar el­
de etti. Bu başarılarından dolayı albay rütbesine yük­
Bu eşleştirmelere göre, hangi şehrin Mustafa
seldi.
Kemal’e etkisi yanlış yorumlanmıştır?
Yukarıda Mustafa Kemal’in askerî öz geçmişi ile ilgili bir
A) SELANİK B) MANASTIR
bölüm okudunuz.
Farklı yaşam tarzları­
Tarih ve edebiyat
na bakış açısı kazan­ Buna göre, Mustafa Kemal’in askerlik hayatı ile ilgili
sevgisi artmıştır.
mıştır. aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

A) Aldığı görevlerde başarılı olduğuna

C) İSTANBUL D) SOFYA B) Farklı yerlerde askerî görevler yaptığına

Liderlik yönünü ön İlk askerî başarısını C) Rütbelerini başarıları sonucunda aldığına

plana çıkarmıştır. kazanmıştır. D) Trablusgarp’a, Osmanlı’nın bilgisi dışında gittiğine

Çözümü Siz Yapınız Çözümü Siz Yapınız

8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1 133

 Bir Kahraman Doğuyor
17 2015-16 / ORTAK SINAV 1
Mustafa Kemal, 1905’te Şam’a atandı. Ülkenin içinde
bulunduğu sorunlara çözüm üretmek için “Vatan ve Hür­
riyet” adında bir cemiyet kurdu.
Bu durum Mustafa Kemal’in aşağıdaki özelliklerin-
den hangisini yansıtmaz?
A) İleri görüşlülüğünü B) Vatanseverliğini
C) Teşkilatçılığını D) Liderliğini
Çözümü Siz Yapınız
18 2013-14 / ORTAK SINAV 2
“Arkadaşlar, bu gece burada sizleri toplamaktaki ama­
cım şudur: ... Bu talihsiz memlekete karşı önemli gö­
revlerimiz vardır. Onu kurtarmak tek hedefimizdir. ...
Tarih bugün biz evlatlarına bazı büyük görevler yük­
lüyor. Ben, Suriye’de bir cemiyet kurdum... Buraya da
bu cemiyetin temelini kurmaya geldim. Şimdilik gizli ça­
lışmak ve teşkilatı şekillendirmek mecburidir. Sizden
fedakârlıklar bekliyorum... Eskimiş olan çürük yönetimi
yıkmak, milleti hâkim kılmak, özetle vatanı kurtarmak
için sizi göreve çağırıyorum.”
Yukarıda Mustafa Kemal’in, Vatan ve Hürriyet Ce-
miyeti Selanik Şubesinin açılışı öncesinde arkadaş-
larıyla yaptığı toplantıdaki sözlerini okudunuz. Bu
sözleri onun;
I. Kararlılık
II. Önderlik
III. Vatanseverlik
özelliklerinden hangilerini yansıttığı söylenebilir?
A) I ve II B) I ve III
C) II ve III D) I, II ve III
Çözümü Siz Yapınız
134
19 2014-15 / ORTAK SINAV 1 / Mazeret
DURUM
Selanik şehrinde Türklerle birlikte Rumlar, Bulgarlar,
Sırplar, Yahudiler ve Ermeniler yaşamaktaydı.
NEDEN
19. yüzyıla kadar huzur ve güven içinde yaşayan bu
milletler, Fransız İhtilali’nin ortaya çıkardığı milliyetçilik
düşüncesinden etkilenmişlerdir.
SONUÇLAR
(I) Siyasi çatışmaların görülmesi
(II) İsyan hareketlerinin başlaması
(III) Bağımsızlık mücadelelerinin yaşanması
(IV) Kültürel birliğin kurulması
Diyagramdaki durum - neden ilişkisinden yukarıda-
ki sonuçların hangisi çıkarılamaz?
A) IV B) III C) II D) I
Çözümü Siz Yapınız
20 2014-15 / ORTAK SINAV 1 / Mazeret
Yazar, Picardie Manevraları (Fransa’nın Pikardi
Bölgesi’nde yapılan askerî tatbikat) sırasında Paris’te
Mustafa Kemal’le yaptığı görüşmeyi şöyle özetler: “Mus­
tafa Kemal’e manevralar konusundaki izlenimlerini sor­
duğumda: “Uçaklar savaşlarda çok önemli rol oynaya­
caktır.” dedi. Havacılık o zaman yeniydi ve sadece göz­
lem amaçlı kullanılıyordu. Mustafa Kemal’in görüşleri­
nin isabetsiz olduğunu düşündüm. Yanılmışım, nitekim
dört yıl sonra I. Dünya Savaşı’nda hava gücünün kesin
etkisi görüldü.
Metinde sözü edilen yazar, Mustafa Kemal’in hangi
kişilik özelliğini kavrayamamıştır?
A) Kararlılığını B) Vatanseverliğini
C) İdealistliğini D) İleri görüşlülüğünü
8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1
Bir Kahraman Doğuyor

Çözümü Siz Yapınız 22 2014-15 / ORTAK SINAV 1 / Mazeret

İtalya, 1911 yılında Osmanlı toprağı olan Trablusgarp’a
saldırdı. Osmanlı Devleti, Trablusgarp’a ordu veya do­
nanma gönderebilecek durumda değildi. Savaş başla­
yınca bölgeye içinde Mustafa Kemal’in de bulunduğu bir
grup genç ve gönüllü Osmanlı subayı gönderildi. Musta­
fa Kemal ve arkadaşları yerli halkı örgütleyerek İtalyan­
lara karşı başarılı mücadeleler verdiler.
Bu bilgilere dayanarak aşağıdakilerden hangisine
ulaşılamaz?
A) Osmanlı Devleti’nin ordu ve donanmasının yeter­
sizliğine
B) Osmanlı Devleti’nin işgal karşısında tepkisiz kaldı­
ğına
21 2014-15 / ORTAK SINAV 1 / Mazeret
C) İtalya’nın yayılmacı bir politika izlediğine
D) Subayların teşkilatçı yeteneğine
“Fikirlerimizi, toplamı binleri aşan Harp Okulu öğrenci­
Çözümü Siz Yapınız
lerine aşılamak için, daha kurmay sınıflarına geçmeden
gizli bir teşkilat kurmuş, Muhittin Baha Pars’ın ağabe­
yi İsmail Hakkı Pars ile Ömer Naci ve birkaç arkadaşın
gayreti ile el yazısı iki nüsha dergi çıkarmıştık. Liderimiz
Mustafa Kemal’di. Gelebilecek sorumluluğun en büyük
yükü de onun omuzlarındaydı…”
Ali Fuat Cebesoy 23 2015-16 / ORTAK SINAV 1
(Sınıf Arkadaşım Atatürk s.45) ?
Ali Fuat Cebesoy’un hatıralarında anlattığı bu bö-
lümden Mustafa Kemal’in; 31 Mart İsyanı’nı I. Dünya Savaşı’nın
bastırmak için oluşturulan Çanakkale Cephesi’ndeki
I. İleri görüşlülük Hareket Ordusu’nda Anafartalar’da başarı
yer aldı. elde etti.
II. Önderlik
Trablusgarp’a gönüllü
III. Cesaretlilik giden subaylar içinde o
IV. Örgütleyicilik da vardı.
Bu şemada başlık olarak aşağıdakilerden hangisi
özelliklerinden hangileri çıkarılabilir? kullanılmalıdır?

A) I ve II B) I ve III A) Devlet Adamı Atatürk

B) Asker Mustafa Kemal
C) I, II ve IV D) II, III ve IV C) Öğrenci Mustafa Kemal
D) Atatürk I. Dünya Savaşı’nda
Çözümü Siz Yapınız Çözümü Siz Yapınız

TÖDEV modülünde bulunan T.C. İnkılap Ta­

rihi ve Atatürkçülük bölümünü çözmeyi unut­
mayınız.

8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1 135

 TEST KONU KAVRAMA VE DEĞERLENDİRME

1 Bir Kahraman Doğuyor

1. Mustafa Kemal, düşmanın Toplumun farklı kesimlerinden ve

Conkbayırı hattını aşarak
ilerleyeceğini tahmin ediyor-
du. Bu sebeple bu hattın
Conkbayırı güçlendirilmesine çalıştı.
• • Çanakkale
4. Selanik farklı dinlerinden insanları tanıma
fırsatı bulmuştur.
I

Avrupalı diplomat ve devlet adam­

Manastır larıyla görüşme fırsatı bulmuş, on­
Düşman güçleri 25 Nisan
1915 sabahı Mustafa Ke- ların tecrübelerini almıştır.
mal'in öngördüğü noktadan
saldırdı. II

Tarih ve edebiyata ilgisi artmış,

Bu ifa­de­le­re ba­kı­la­rak Mus­ta­fa Ke­mal’in han­gi Sofya Avrupalı aydınların eserlerini oku­
ma fırsatı bulmuştur.
özel­li­ğe sa­hip ol­du­ğu söy­le­ne­bi­lir?
III
A) Açık­söz­lü­
B) İle­ri gö­rüş­lü Ülke sorunlarını fark etmiş, ancak
İstanbul devrimlerle ülkenin kurtulacağını
C) Di­sip­linli
anlamıştır.
D) Al­çak ­gö­nül­lü
IV
Yukarıdaki eşleştirmelerde yapılan hatanın
düzeltilmesi için hangi ifadeler yer değiştirme-
lidir?

A) I ve II. B) II ve III.
C) II ve IV. D) III ve IV.
2. Mus­ta­fa Ke­mal’in han­gi sa­vaş ve­ya cep­he­de
el­de et­ti­ği ba­şa­rı­lar, onun Kur­tu­luş Sa­va­şı’nda 5. Mustafa Kemal’in Millî Mücadele yıllarında alın-
li­der ola­rak be­nim­sen­me­si­ni sağ­la­mış­tır? masını sağladığı aşağıdaki kararlardan hangisi,
ulusal bağımsızlıktan çok ulusal egemenliği
A) Trab­lus­garp Sa­va­şı
hedeflediğini gösterir?
B) Bal­kan Sa­vaş­la­rı
C) Ça­nak­ka­le Sa­va­şı A) Manda ve himaye kabul edilemez.
B) Kapitülasyonlar kabul edilemez.
D) Kaf­kas­ya Cep­he­si
C) Millî iradeyi egemen kılmak esastır.
D) Ya istiklal ya ölüm!

6. “Ar­ka­daş­lar, bu ge­ce bu­ra­da siz­le­ri top­la­mak­ta­ki

3. “… Herhangi bir zorluk önünde kaldığım zaman
benim yaptığım iş şudur: Vaziyeti iyice tespit etmek
sonra bu vaziyet karşısında alınacak tedbirlerin ne
olacağına karar vermektir.”
ama­cım şu­dur: Ülke­nin ya­şa­dı­ğı kö­tü an­la­rı si­ze
söy­le­me­ye ge­rek gör­mü­yo­rum. Bu­nu he­pi­niz bi­li­
yor­su­nuz. Bu ta­lih­siz ül­ke­ye kar­şı önem­li gö­rev­le­ri­
miz var­dır. Onu kur­tar­mak bi­ri­cik he­de­fi­miz­dir. Siz­
den fe­da­kâr­lık­lar bek­li­yo­rum. Za­lim bir dik­ta­tör­lü­ğü
yık­mak, mil­le­ti ege­men hâ­le ge­tir­mek, kı­sa­ca­sı
va­ta­nı kur­tar­mak için si­zi gö­re­ve da­vet edi­yo­rum.”

Atatürk’e ait bu sözler, onun aşağıdaki kişilik Mus­ta­fa Ke­mal’in Şam’da yaptığı yu­ka­rı­da­ki
özelliklerinden hangisini vurgulamıştır? ko­nuş­ma­sıy­la kur­du­ğu ör­güt aşa­ğı­da­ki­ler­den
han­gi­si­dir?
A) Liderliğini
A) İt­ti­hat ve Te­rak­ki Ce­mi­ye­ti
B) Çok yönlülüğünü
B) Va­tan ve Hür­ri­yet Ce­mi­ye­ti
C) Mantıklı ve gerçekçi olmasını C) Ye­ni Os­man­lı­lar Ce­mi­ye­ti
D) İleri görüşlülüğünü D) Ana­do­lu ve Ru­me­li Mü­da­fa­aihu­kuk Ce­mi­ye­ti

136 8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1

Konu Kavrama ve Değerlendirme
7. 10. Ata­türk’ün ye­tiş­ti­ği dö­nem­de Os­man­lı Dev­le­ti’nde
Askerleri, şeriat adına
kışkırtan hoca kılığına
bürünmüş ajanlar ve
menfaatçiler...
Mus­ta­fa Ke­mal’in yu­ka­rı­da­ki söz­le­riy­le tep­ki­si­
ni di­le ge­tir­di­ği ve Ha­re­ket Or­du­su ta­ra­fın­dan
bas­tı­rı­lan is­yan, aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si­dir?
A) Şeyh Sa­it İs­ya­nı
B) Me­ne­men İs­ya­nı
C) Çerkez Ethem Ayaklanması
D) 31 Mart Olayı
8. Aşağıdakilerden hangisi, Mus­ta­fa Ke­mal’in I.
Dünya Savaşı öncesinde aldığı görevlerden biri
değildir?
A) Sofya’da askerî ataşe olması
B) Sakarya Savaşı’nı yönetmesi
C) Trablusgarp Savaşı’na katılması
D) Hareket Ordusu içinde görev alması
9. ?
=
Trablusgarp'ta, ilk askerî başarıların kazanılması
+ ---- ve ---- şe­hir­le­ri­ni Rus­lar­dan ge­ri ala­rak tuğ­ge­
Çanakkale Savaşı'nda Anafartalar kahramanı
olması
+
Kafkas Cephesi'nde Muş ve Bitlis'i düşmandan
geri alması
+
Sakarya Savaşı'nda “Hattı müdafaa yoktur, sathı
müdafaa vardır, o satıh bütün vatandır.
Vatanın her karış toprağı vatandaşın kanıyla
sulanmadıkça terk olunamaz.” emrini vermesi
Yukarıdaki diyagrama verilecek en uygun baş-
lık aşağıdakilerden hangisidir?
A) Savaş Meydanlarında Mustafa Kemal
B) Mustafa Kemal’in Çocukluğu
C) Mustafa Kemal’in Diplomatik Zaferleri
D) Kurtuluş Savaşı’nda Mustafa Kemal
8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1
Test
Bir Kahraman Doğuyor 1
bir ta­raf­ta ge­le­nek­sel öğ­re­ti­me de­vam eden, din
ders­le­ri­nin ağır­lık­ta ol­du­ğu mek­tep ve med­re­se­ler;
di­ğer ta­raf­ta Ba­tı ör­nek­le­ri­ne gö­re ku­rul­muş okul­
lar, as­ke­rî okul­lar ve çe­şit­li mes­lek okul­la­rı var­dı.
Bu­na gö­re, Os­man­lı eği­tim sis­te­miy­le il­gi­li aşa­
ğı­da­ki yo­rum­lar­dan han­gi­si ya­pı­la­maz?
A) Mek­tep ve med­re­se­ler­de ge­le­nek­sel eği­tim
ve­ri­li­yor­du.
B) Ba­tı ör­nek­le­ri­ne gö­re ku­rul­muş okul­lar da var­dı.
C) Ül­ke­de eği­tim bir­li­ği yok­tu.
D) Eği­tim ve öğ­re­tim pa­ra­sız­dı.
11. Al­man Ge­ne­ra­li Li­man Von San­ders “Tür­ki­ye’de
Beş Yıl” ad­lı ki­ta­bın­da “Mus­ta­fa Ke­mal Bey so­rum­
lu­luk yük­len­mek­ten kork­ma­yan do­ğuş­tan bir li­der­
di. 25 Ni­san sa­ba­hı 19. Tü­me­niy­le ken­di­li­ğin­den
düş­ma­na sal­dır­ma­ya ka­rar ver­di, onu kı­yı­ya sür­dü
ve üç ay bo­yun­ca ken­di­­ne ya­pı­lan çe­tin sal­dı­rı­la­ra
inat­çı ve sar­sıl­maz bir bi­çim­de kar­şı koy­du. Onun
az­mi­ne tam ola­rak gü­ve­ne­bi­lir­dim.” di­ye yaz­mış­tır.
Bu an­la­tım­da­ki sa­va­şın, aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­
si ol­du­ğu söy­le­ne­bi­lir?
A) Trab­lus­garp Sa­va­şı B) Ça­nak­ka­le Sa­va­şı
C) Bal­kan Sa­va­şı D) Kur­tu­luş Sa­va­şı
12. Mus­ta­fa Ke­mal, Bi­rin­ci Dün­ya Sa­va­şı sı­ra­sın­da
ne­ral­li­ğe ter­fi et­miş­tir.
Bu cümledeki boş­luk­la­ra, sırasıyla aşa­ğı­da­ki­
lerden han­gi­leri getirilebilir?
A) Ça­nak­ka­le - Edir­ne B) Bit­lis - Kars
C) Van - Muş D) Muş - Bit­lis
13. Ata­türk, ül­ke­si­nin iş­gal edil­me­si­ne tep­ki gös­ter­miş,
mil­le­ti­ne li­der­lik ya­pa­rak kut­sal bir mü­ca­de­le­nin
ba­şa­rı­lı ör­ne­ği­ni ver­miş­tir.
Bu bil­gi­ler, Ata­türk’ün;
I. va­tan ve mil­let sev­gi­si,
II. in­kı­lap­çı­lı­ğı,
II­I. bir­leş­tir­me ve bü­tün­leş­tir­me gü­cü
özel­lik­le­rin­den han­gi­le­riyle bağ­daş­tı­rı­la­bi­lir?
A) Yal­nız I B) I ve II.
C) I ve II­I. D) II ve II­I.
137
 ÜNİTE 8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK
2 Millî Uyanış: Yurdumuzun İşgaline Tepkiler

I. Bİ­RİN­Cİ DÜN­YA SA­VA­ŞI’NDA OSMANLI DEVLETİ

OS­MAN­LI DEV­LE­Tİ (1914 - 1918) İNGİLTERE
A. BI­RIN­CI DÜN­YA SA­VA­ŞI’NIN Orta Doğu'nun zengin petrol
yataklarına göz dikti. Arapları
NE­DEN­LE­RI VE SA­VA­ŞIN
ayaklandırdı.
GE­LIŞ­ME­SI
İTALYA
Osmanlı Devleti'nin Kuzey
ALMANYA
Siyasi birliğini geç Afrika'daki son toprağı olan
tamamlamıştı. Sömürgeciliğe Osmanlı'yı kullanarak Trablusgarp'a saldırdı.
girişti. Orta Doğu'da etkinlik
sağlamak istedi.
AVUSTURYA - MACARİSTAN
Boğazları ele geçirerek Dostane ilişkiler kurdu.
ALMANYA

İngiltere'den sonra en sıcak denizlere inmek ve Osmanlı'yı Avrupa'dan tamamen

Bağdat Demir Yolu
büyük sömürge imparatorluğuydu. merkezi İstanbul olmak
Projesi'ni yaptı. çıkarmayı düşünüyordu.
Almanya ile sınır komşusuydu üzere bir Slav imparator-
ve sorunları vardı. luğu kurmak istiyordu.
FR
YA

AN ABD
SA RUSYA
RUS

ABD Osmanlı İstanbul'u ele

topraklarında nüfuz
TA –

Dünya siyasetinde geçirmek istedi,

İS YA
N

söz sahibi olmak sahibi olmaya çalıştı.

AR R

Ortodoksları kullandı.
YA

0°
AC TU

istiyordu.
AL
M US

İT
AV

FRANSA
Sömürge yarışında
İNGİL

Topraklarında çok çeşitli

yer almak istiyordu. Gayrimüslimleri
milletler yaşıyordu.
kullanarak siyasi
T

Bu da bütünlüğünü tehdit edi-

ERE

yordu. Rusya'ya karşı Almanya'nın baskıları artırdı.

desteğine ihtiyacı vardı.
28 Ha­zi­ran 1914’te Sa­ray­bos­na’da Avus­tur­ya-Ma­ca­
Sanayi Devrimi’ni gerçekleştirmişti. ris­tan İm­pa­ra­tor­lu­ğu ve­li­ahdı ile eşi bir Sırp mil­li­yet­çi­
Almanya'ya karşı sömürgelerini
koruma çabası içindeydi. si ta­ra­fın­dan öl­dü­rül­dü. Bu sui­kast sa­va­şın kı­vıl­cı­mı
ol­du. İlk ön­ce Avus­tur­ya-Ma­ca­ris­tan İm­pa­ra­tor­lu­ğu
Sır­bis­tan’a sa­vaş aç­tı. Rus­ya, Sır­bis­tan’ın ya­nın­da yer
al­dı. Fran­sa Rus­ya’yı des­tek­le­di. Al­man­ya da Rus­ya
İK

ve Fran­sa’ya sa­vaş ilan et­ti. İn­gil­te­re Al­man­ya’nın kar­

M

İL
İL

C
Lİ

şı­sın­da yer al­dı. Baş­lan­gıç­ta İt­ti­fak Dev­let­le­ri ara­sın­da

G
Y
E

R
TÇ

yer alan İtal­ya, Ba­tı Ana­do­lu top­rak­la­rı­nın vade­dil­me­si

M
İL

Ö
İK

üze­ri­ne İti­laf Dev­let­le­ri’nin ta­ra­fı­na geç­ti. Os­man­lı Dev­

le­ti Al­man­ya’nın ya­nın­da yer al­dı.
I. DÜNYA SAVAŞI

İttifak Devletleri İtilaf Devletleri

Fransız İhtilali'nin 19. yy. da Avrupa'da hız • Almanya • İngiltere

getirdiği milliyetçilik kazanan sanayileşme, • Avusturya - Macaristan • Fransa
düşüncesi çok uluslu devletler arası çıkar
İmparatorluğu • Rusya
devletleri tehdit ediyordu. çatışmalarına ve ekonomik
rekabete dönüştü. • Osmanlı Devleti • Sırbistan
• Bulgaristan • İtalya

138 8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1

Millî Uyanış: Yurdumuzun İşgaline Tepkiler

Sa­vaş de­vam eder­ken fark­lı ta­rih­ler­de

• Ro­man­ya • Yu­na­nis­tan 1. Almanya'nın yanında yer 2. İngiltere'nin yanında yer
almak almak
• Bre­zil­ya • ABD
• Por­te­kiz • Japonya
İti­laf Dev­let­le­ri ara­sı­na ka­tıl­dı.
İttihat ve Terakki liderleri İngiltere, Osmanlı Devleti'nin
savaşı Almanya'nın Orta Doğu'daki petrollerine göz
1 2014-15 / ORTAK SINAV 1 kazanacağına inanıyorlar- dikmişti. Osmanlı'nın savaşta
dı. Almanya, savaşı tarafsız kalmasını istiyordu.
Osmanlı Devleti İngiltere ile
kazanırsa Osmanlı Devleti
İngiltere Kralı V. George (Corç): Osmanlı Devleti, birlikte hareket etmek için
son asırda kaybettiği görüşmeler yaptı ama sonuç
hem gelişen sanayimiz için ucuz ham madde kaynağı toprakları geri alacaktı. alamadı.
hem de mamul ürünlerimiz için kârlı bir pazar.

Alman İmparatorluğu II. Wilhelm (Vilhem): Balkan ül-

keleri ve Osmanlı Devleti’ni kullanarak Orta Doğu’da et- Almanya ile bir dostluk antlaşması
kinlik sağlayabiliriz. imzaladık. Başta Balkanlar olmak

Fransa Başbakanı R. Poincare (Poinkeyr): Osman- üzere kaybettiğimiz toprakları geri

almayı istiyorduk. Yalnızlık
lı Devleti, tarih boyunca bize topraklarında ticari, siyasi,
politikasından kurtulmalıydık.
dinî ve sosyal haklar tanıdı.
Kapitülasyonlar ve dış borçlar
Verilen bilgilere göre İngiltere, Almanya ve nedeniyle İngiltere ve Fransa'nın
Fransa’nın Osmanlı Devleti hakkındaki düşüncele- ekonomik baskısı altındaydık. Bu
rinden çıkarılabilecek ortak sonuç, aşağıdakilerden Sadrazam nedenlerle savaşa Almanya'nın
Talat Paşa yanında girmeye karar verdik.
hangisidir?

A) Osmanlı Devleti’ni aralarında paylaşmışlardır.

Yeni cepheler açmak, kendi yükümüz
B) Osmanlı Devleti üzerinde çıkarları söz konusudur.
hafifletmek istiyorduk. Osmanlı'nın
C) Osmanlı Devleti ile ittifak yapmak istemişlerdir. jeopolitik konumundan faydalanabilirdik.
Ayrıca halifenin İngiliz, Rus ve
D) Osmanlı Devleti’nin toprak bütünlüğünü korumayı Fransız sömürgelerindeki Müslümanlar
üzerinde nüfuzu vardı. Petrol bölgelerini
amaçlamışlardır. kontrol altında tutmayı, İtilaf
Devletleri’nin sömürgeleriyle irtibatını Alman subayı
kesmeyi istiyorduk. Boğazları kontrol
Çözümü Siz Yapınız altında tutarak Rusya'ya yardım
edilmesini önleyebilirdik.

OSMANLI DEVLETİ'NİN I. DÜNYA SAVAŞI'NDA

YER ALDIĞI CEPHELER

Kendi Toprakları Müttefiklerine Yardım İçin

Üzerindeki Cepheler Savaştığı Cepheler

Taarruz Cepheleri
Kafkas Romanya
B. OS­MAN­LI DEV­LE­TI’NIN BI­RIN­CI
Kanal Makedonya
DÜN­YA SA­VA­ŞI’NA GIR­ME­SI
Galiçya
Savunma Cepheleri
Os­man­lı Dev­le­ti, je­opo­li­tik ko­nu­mu iti­ba­rıyla önem­li bir
Çanakkale
coğ­raf­ya­da yer alı­yor­du.
Irak
Baş­lan­gıç­ta ta­raf­sız ka­lan Os­man­lı Dev­le­ti için iki se­çe­
Suriye - Filistin
nek var­dı:
Hicaz - Yemen

8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1 139

 Millî Uyanış: Yurdumuzun İşgaline Tepkiler

C. OS­MAN­LI DEV­LE­TI’NIN BI­RIN­CI DÜN­YA SA­VA­ŞI’NDA YER ALDIĞI CEP­HE­LER

Kafkas Cephesi (Doğu Cephesi)

Çanakkale Cephesi
• Rusya'ya yardım etmek, Osmanlı Devleti'ni savaş dışı
bırakmak, Boğazları ve İstanbul'u ele geçirmek, savaşı
kısa sürede sona erdirmek amaçlarıyla İtilaf Devletleri
tarafından açıldı.
• İtilaf Devletleri’nin başarısızlığıyla sonuçlandı. Savaşın
uzamasına neden oldu.
• Mustafa Kemal'in Millî Mücadele'nin lideri olmasını
sağladı.
• Doğu Anadolu'nun Rusların eline geçmesini en-
gellemek ve kaybedilen toprakları geri almak için
Osmanlı Devleti tarafından açılmıştır.
• Sarıkamış Harekâtı ağır kayıplarla sonuçlanmıştır.
• Ruslar ilerleyerek Doğu Anadolu'nun bir kısmını ele
geçirmiştir.
• Mustafa Kemal, Muş ve Bitlis'i kurtarmıştır.
• Brest - Litowsk Antlaşması ile bu bölgeler kurtarılmış,
Kafkas Cephesi kapanmıştır.

Sina - Filistin - Suriye Cephesi Irak Cephesi

• Bu cephede İngilizlerle ve onların kandırdığı
Araplarla mücadele edilmiş ve bu topraklar
kaybedilmiştir.
• Mustafa Kemal'in I. Dünya Savaşı'ndaki son
görevi en son kapanan Suriye Cephesi’nde
Yıldırım Orduları Grup Komutanlığıdır.
• İngiltere, Rusya'ya karadan yardım etmek ve
petrol bölgelerini ele geçirmek amacıyla bu
cepheyi açmıştır.
• Osmanlı orduları tarafından Kut'ül - Amare
bölgesinde durdurulmuşlardır. Fakat yardım
alarak ilerlemiş ve Bağdat'ı ele geçirmişlerdir.

Os­man­lı Dev­le­ti’nin yö­ne­ti­min­de et­ki­li olan İt­ti­hat ve Te­rak­ki Par­ti­si yö­ne­ti­ci­le­ri Al­man­ya ile giz­li bir an­laş­ma yap­tı­.
Bu sı­ra­da Ak­de­niz’de İn­gi­liz do­nan­ma­sı­nın ta­ki­bin­den ka­çan Go­ben ve Bres­lav ad­lı iki Al­man sa­vaş ge­mi­si Bo­ğaz­
la­rdan geçerek Osmanlı Devleti’ne sı­ğın­dı. Os­man­lı yö­ne­ti­mi bu ge­mi­le­ri sa­tın al­dı­ğı­nı be­lirt­ti. Bu ge­mi­le­re Ya­vuz ve
Mi­dil­li adı ve­ril­di. Bir sü­re son­ra bu ge­mi­ler Ka­ra­de­niz’e açı­la­rak Rus li­man­la­rı­nı to­pa tut­tu­. Bu ge­liş­me üze­ri­ne Os­
man­lı Dev­le­ti, Bi­rin­ci Dün­ya Sa­va­şı’na gir­miş ol­du (11 Ka­sım 1914).

Os­man­lı Dev­le­ti’nin sa­va­şa gir­me­siy­le sa­vaş da­ha ge­niş bir ala­na ya­yıl­dı ve savaşın süresi uzadı. Os­man­lı Dev­le­
ti, Bi­rin­ci Dün­ya Sa­va­şı sü­re­sin­de Kaf­kas­ya, Ça­nak­ka­le, Irak, Su­ri­ye, Fi­lis­tin, Sü­veyş (Mı­sır), Hi­caz ve Ye­men cep­
he­le­rin­de sa­vaş­tı. Ay­rı­ca di­ğer müt­te­fik­le­ri­ne des­tek ver­mek ama­cıy­la Ga­liç­ya ve Ma­ke­don­ya cep­he­le­rin­de de mü­
ca­de­le et­ti.

140 8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1

Millî Uyanış: Yurdumuzun İşgaline Tepkiler

1. Zo­run­lu Göç di­ğer cep­he­ler­de de Türk as­ke­ri kah­ra­man­lı­ğıy­la des­tan

Kaf­kas Cep­he­si’nde­ki mü­ca­de­le sı­ra­sın­da ka­rı­şık­lık yaz­dı. Ba­şa­rı­lı ola­ma­dı­ğı cep­he­ler­de bi­le di­ğer ül­ke­le­rin
çı­ka­ran Er­me­ni­ler, 1915 Teh­cir Ka­nu­nu ile Su­ri­ye ta­raf­ as­ker­le­ri ta­ra­fın­dan öv­güy­le anıl­dı­lar.
la­rı­na göç et­ti­ril­di.

Vatanı kurtarmak için

57. Alaydayım.
Biliyorum, belki gazi
belki şehit olacağım.
Vatanımı düşmana
Sene 1915. Nisan'ın 15'i. Van'da vermeyeceğim.
Ermeniler isyan çıkardı. Doğrusunu
isterseniz ben isyana taraftar değildim.
Niye isyan edeyim ki? Her şey biz
Ermenilerin elindeydi. Servetimiz boldu.
Hınçak ve Taşnak Komiteleri bizi isyana
teşvik etti. İsyana katılmayanlara hain
gözüyle baktılar.

Ben İngiliz birlikleri komutanı General

Adım Armi. Ermeniyim. Biz Ermeniler
Osmanlı Devleti'ne bağlılığını en uzun
süre koruyan gayrimüslim topluluktuk.
19. yy. sonralarında ayrı bir devlet vaadi
Townshend. Irak Cephesi'nde Türklere
esir düştüm. Avrupa'da hiçbir asker
yoktur ki savunmada Türklerle karşı-
laştırılabilsin. Talihsizliğimin cezasını
çekiyorum.
1 Etkinlik

ile özellikle Rusya ve İngiltere tarafından

SA­VA­ŞIN GÖ­RÜN­ME­YEN YÜ­ZÜ
Osmanlı Devleti'ne karşı kışkırtıldık.
Siyasi amaçlı bir başkaldırı olan bu
isyanlar 1890'lı yıllarda başladı. I. Dünya
Savaşı'nın başlamasıyla birlikte Kafkas
Cephesi'nde Türk ordusuna karşı
Rusya'nın yanında yer aldık. Bölge
halkına zarar verdik. Bu nedenle Tehcir
Kanunu ile göç ettirildik.

Teh­cir sı­ra­sın­da Os­man­lı Dev­le­ti bir­çok ted­bir al­dı. Gü­

ven­lik için bü­yük har­ca­ma­lar ya­pıl­dı. Yer­le­şe­bil­me­le­ri
için kre­di sağ­lan­dı. Ba­zı Er­me­ni­ler sal­gın has­ta­lık­lar ve
göç sı­ra­sın­da ya­pı­lan hır­sız­lık amaç­lı sal­dı­rı­lar so­nu­cu
ha­yat­la­rı­nı kay­bet­ti­ler. Göç sı­ra­sın­da ih­ma­li gö­rü­len­ler Ça­nak­ka­le Sa­vaş­la­rın­da ölen An­zak­la­rın to­run­la­rı her
mah­ke­me­ler­de yar­gı­lan­dı. yıl 24 Ni­san’da Ça­nak­ka­le’ye ge­le­rek sa­vaş­ta ölen­le­ri
an­mak­ta­dır.
2. Kah­ra­man Türk As­ke­ri
Ça­nak­ka­le’de 57. Alayda her­kes şe­hit ol­du. Çünkü on­lar Bir An­zak as­ke­ri­nin yaz­dı­ğı gün­lük­ten: “… sava-
va­ta­nın her ka­rış top­ra­ğı kan­la su­lan­ma­dıkça sa­va­şın
şın en yoğun günlerinden birini yaşıyorduk. Bizim
ka­za­nıl­ma­ya­ca­ğı­nı bi­li­yor­du. Çün­kü on­lar sa­vaş­ma­ya
de­ğil, öl­me­ye gel­miş­ler­di. Sa­de­ce Ça­nak­ka­le’de de­ğil, hücumumuz esnasında iki siper arasında bir İngiliz

8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1 141

 Millî Uyanış: Yurdumuzun İşgaline Tepkiler
yüzbaşısı yaralanmıştı. Avazı çıktığınca bağırı-
yordu. Yoğun ateşten yüzbaşıya yardıma gidemi-
yorduk. Kar­şı­mız­da­ki Türk si­per­le­rin­den si­la­hın
ucu­na ta­kıl­mış be­yaz bir men­dil yu­ka­rı kal­dı­rı­la­rak
sal­lan­dı. Her ta­raf ses­siz­li­ğe gö­mül­müş­tü. Her iki
ta­ra­fın da as­ker­le­ri si­lah­la­rı­nı doğ­rult­muş dik­kat­le
men­di­li ta­kip edi­yor­lar­dı. Si­pe­rin için­den iri ya­pı­lı bir
er çık­tı. Ucu­na men­dil bağ­la­dı­ğı si­la­hı­nı ye­re at­tı.
İki kolunu aç­tı. Son­ra ken­di­ne gü­ve­nen ta­vır­la­rıy­la
ya­vaş ya­vaş ya­ra­lı yüz­ba­şı­mı­za doğ­ru yü­rü­me­ye
baş­la­dı. Kar­şı ta­raf­la, çev­re­siy­le, hiç kim­sey­le il­gi­
len­mi­yor, her­kes don­muş kal­mış; ce­sur Türk as­ke­
ri­ni hay­ran­lık­la sey­re­di­yor­du. Şaş­kın­lık­tan kur­tu­lan
İn­gi­liz as­ker­le­ri ona ni­şan al­ma­ya ça­lı­şı­yor­lar­dı. O
ise hiç­bir şe­ye al­dır­ma­dan yüz­ba­şı­nın ya­nı­na gel­di.
Na­zik ve yu­mu­şak ha­re­ket­ler­le ya­ra­lı­nın kı­ya­fe­ti­ni
dü­zelt­ti. Onu yer­den kal­dır­dı. Omuz­la­ya­rak ya­vaş
ya­vaş bi­zim si­per­le­re doğ­ru yö­nel­di. Si­per­le­ri­mi­
zin he­men önü­ne yüz­ba­şı­yı na­zik­çe ya­tır­dı. Son­ra
ar­ka­sı­nı dön­dü. Yi­ne ken­din­den emin adım­la­rla
si­per­le­ri­ne doğ­ru yü­rü­dü. He­pi­miz don­muş­tuk. Hay­
re­te düş­müş­tük.
Son­ra her iki ta­ra­fın si­per­le­rin­den al­kış­lar ve ıs­lık­lar
yük­sel­di.”
Aşa­ğı­da­ki ça­lış­ma­yı bu par­ça­ya gö­re ya­pı­nız.
Yu­ka­rı­da­ki par­ça­da Türk as­ke­ri­nin han­gi özel­lik­le­
ri an­la­tıl­mak­ta­dır?
..............................................................................
..............................................................................
..............................................................................
..............................................................................
..............................................................................
..............................................................................
..............................................................................
..............................................................................
..............................................................................
..............................................................................
142
D. BI­RIN­CI DÜN­YA SA­VA­ŞI’NIN
SO­NUÇ­LA­RI
Bi­rin­ci Dün­ya Sa­va­şı, İt­ti­fak Dev­let­le­ri’nin ye­nil­gi­siy­le
so­nuç­lan­dı. ABD baş­ka­nı Wil­son, sa­vaş son­ra­sı dü­ze­
ni sağ­la­mak ve ba­rı­şı ko­ru­mak ama­cıy­la 14 mad­de­lik il­
ke­le­ri­ni ya­yın­la­dı.
WİLSON İLKELERİ (8 OCAK 1918)
✔ Boğazlar bütün devletlere açık olacak.
✔ Her millet kendi geleceğini kendisi tayin edebilecek.
(Türkler de azınlıklar da çoğunlukta oldukları yerlerde
bağımsız olacak).
✔ Savaş sonrası toprak işgali olmayacak.
✔ Mağlup devletlerden savaş tazminatı alınmayacak.
✔ Gizli antlaşmalar iptal edilecek.
✔ Sömürgecilik yapılmayacak.
I. Dün­ya Sa­va­şı so­nu­cun­da; yak­la­şık 10 mil­yon in­san
ha­ya­tı­nı kay­bet­ti. Ba­zı bü­yük dev­let­ler yı­kıl­dı, ba­zı­la­rın­
da re­jim de­ği­şik­li­ği ol­du.
Mağ­lup dev­let­ler­le ön­ce ateş­kes, son­ra ba­rış ant­laş­
ma­la­rı im­za­lan­dı. Bi­rin­ci Dün­ya Sa­va­şı’nı so­na er­di­ren
ateş­kes ant­laş­ma­la­rın­dan son­ra asıl ko­nu ba­rış ant­laş­
ma­la­rı­nın ha­zır­lan­ma­sıy­dı.
Bu amaç­la 18 Ocak 1919’da 32 dev­le­tin ka­tı­lı­mıy­la Pa­
ris Ba­rış Kon­fe­ran­sı top­lan­dı. Ka­rar­lar­da İn­gil­te­re, Fran­
sa ve ABD söz sa­hi­biy­di. Kon­fe­rans­ta ka­ra­ra bağ­la­na­
cak bi­rin­ci ko­nu, Av­ru­pa’nın du­ru­mu ve sı­nır­la­rın çi­zil­
me­si, ikin­ci ko­nu ise sö­mür­ge­le­rin ve Os­man­lı Dev­le­ti
top­rak­la­rı­nın pay­la­şı­mıy­dı.
İngiltere ve Fransa Coğrafi Keşifler sonrası oluşturdukları
sömürge düzenini devam ettirmek amacıyla "manda ve
himayecilik" anlayışını geliştirdiler. Bu iddialar doğrul-
tusunda Orta Doğu'yu paylaştılar.
Bilgi Notu
Man­da­ter Yö­ne­tim
Mil­let­ler Ce­mi­ye­ti adı­na güç­lü dev­let­le­rin güç­süz
dev­let­le­ri ko­ru­ma­sı ola­rak ta­nım­lan­sa da sö­mür­ge­ci
dev­let­le­rin sö­mür­ge­ci­lik fa­ali­yet­le­ri­ne de­vam et­mek
ve tep­ki çek­me­mek ama­cıy­la Pa­ris Ba­rış Kon­fe­ran­
sı’nda (18 Ocak 1919) be­nim­se­dik­le­ri tak­tik­tir. Böy­
le­ce Or­ta­Do­ğu, İn­gil­te­re ve Fran­sa’nın man­da­sı hâ­
li­ne gel­miş­tir.
TÖDEV modülünde bulunan T.C. İnkılap Tarihi
ve Atatürkçülük bölümünü çözmeyi unutmayınız.
8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1
Millî Uyanış: Yurdumuzun İşgaline Tepkiler

II. MON­DROS ATEŞ­KES 2 Etkinlik

AN­LAŞ­MA­SI’NIN UY­GU­LA­NI­ŞI
Mon­dros Ateş­kes An­laş­ma­sı’nın ba­zı mad­de­le­ri ve bu
VE İŞ­GAL­LER (30 EKİM 1918)
mad­de­le­rin ne an­la­ma gel­di­ği ile il­gi­li aşağıdaki eş­leş­
tir­me­yi ya­pı­nız.
Mondros Ateşkes Anlaşması'nın bazı maddeleri
aşağıda verilmiştir: 1
Doğu Anadolu'da bir Ermeni
Boğazlar, İtilaf Devletleri'nin Devleti kurulmasına zemin
1. (1) Çanakkale ve İstanbul boğazları açılacak ve bu denetimine bırakılacaktır.
yerlerdeki istihkâmlar, İtilaf Devletleri tarafından işgal hazırlanmak istenmiştir.
edilecektir. 2
2. (5) Sınırların korunması ve iç güvenliğin temini dışında, İtilaf Devletleri güvenliklerini Osmanlı'nın savunma
Osmanlı ordusu derhâl terhis edilecektir. tehlikeli gördükleri bölgeleri gücü yok edilmek isten-
3. (7) İtilaf Devletleri, güvenliklerini tehdit edecek bir işgal edebileceklerdir. miştir.
durumun ortaya çıkması hâlinde herhangi bir stratejik 3
yeri işgal etme hakkına sahip olacaktır. Doğu Anadolu'da 6 ilde Osmanlıların Anadolu
4. (8) Osmanlı demir yollarından İtilaf Devletleri istifade herhangi bir karışıklık toprakları ile Rumeli
edecek ve Osmanlı ticaret gemileri İtilaf Devletleri’nin çıkarsa bölge işgal toprakları arasındaki
hizmetinde bulundurulacaktır. edilecektir. bütünlük bozulmuştur.
5. (10) Toros tünelleri, İtilaf Devletleri tarafından işgal 4
olunacaktır. 50 kişilik jandarma kuvveti İşgallere zemin hazırlamış,
6. (12) Hükûmet haberleşmesi dışında, telsiz, telgraf ve dışındaki bütün Osmanlı Osmanlı'nın fiilen sona
kabloların denetimi, İtilaf Devletleri’ne geçecektir. orduları terhis edilecektir. erdiğini göstermiştir.
7. (24) Altı ilde (Erzurum, Van, Elazığ, Diyarbakır, Sivas,
Bitlis) karışıklık çıkarsa İtilaf Devletleri bu illerin herhangi
bir kısmını işgal hakkına sahip olacaktır. 1. … 2. …
NOT: Parantez içindeki rakamlar anlaşmanın orijinalindeki
madde numaralarıdır. 3. … 4. …

Mondros Ateşkes
Anlaşması çok ağır
maddeler içeriyordu.
Özellikle de 7. madde
yani İtilaf Devletleri’nin
güvenliklerini tehlikede
gördükleri bölgeleri işgal
edebilecekleri maddesi,
işgallere zemin
hazırlıyordu.
Mon­dros An­laş­ma­sı’na ilk tep­ki­ler cep­he­ler­de­ki ko­mu­
tan­lar­dan gel­di.
24. madde de çok
tehlikeliydi. Doğu
Mondros Ateşkesi, Osmanlı
Anadolu'da
Devleti'nin müttefikleriyle
bir Ermeni devleti
beraber sürüklendiği acı
kurulmasına zemin mağlubiyetin yüz kızartacak bir
hazırlamak istenmişti. sonucudur. Bu ateşkes
maddeleri, Türk topraklarını
yabancıların işgaline
sunmuştur.

Mus­ta­fa Ke­mal Pa­şa, ateş­kes mad­de­le­ri­nin açık (net)

ol­ma­ma­sın­dan en­di­şe­liy­di.

Mon­dros Ateş­ke­si im­za­la­nır im­za­lan­maz, ba­rış ant­laş­

ma­sı­nı be­lir­le­me­den İti­laf Dev­let­le­ri Ana­do­lu’yu iş­ga­le
baş­la­mış­tır.

Mon­dros’a kar­şı mü­da­fa­aihu­kuk ce­mi­yet­le­ri iş­gal­le­rin

baş­la­ma­sıy­la da Ku­va­yı­mil­li­ye bir­lik­le­ri ku­rul­muş­tur.

8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1 143

 Millî Uyanış: Yurdumuzun İşgaline Tepkiler
2 2013-14 / ORTAK SINAV 1
Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı yönetiminin,
Mondros Ateşkes Anlaşması’nın uygulanması kar-
şısında teslimiyetçi bir tutum içinde olduğunun
göstergesidir?
A) Mebusan Meclisini toplaması
B) Meclisin, Misakımillî’yi onaylaması
C) Temsil Heyeti ile Amasya Görüşmelerini yapması
D) Halkı işgaller karşısında sükûnete davet etmesi
Çözümü Siz Yapınız
Pa­ris Ba­rış Kon­fe­ran­sı
• Bi­rin­ci Dün­ya Sa­va­şı’nda ye­ni­len dev­let­ler­le ya­
pı­la­cak ba­rış ant­laş­ma­la­rı­nın il­ke­le­ri­ni sap­ta­mak
ama­cıy­la İti­laf Dev­let­le­ri 18 Ocak 1919’da Pa­ris
Ba­rış Kon­fe­ran­sı’nı dü­zen­le­di­ler.
• Bu kon­fe­rans­ta Os­man­lı top­rak­la­rı­nın na­sıl pay­
la­şı­la­ca­ğı da gö­rü­şül­dü.
• Kon­fe­ran­sa da­vet edi­len Yu­na­nis­tan, Ana­do­
lu top­rak­la­rı üze­rin­de­ki emel­le­ri­ni açık­la­dı. Ba­tı
Ana­do­lu’nun ken­di­le­ri­ne ait ol­du­ğu­nu id­di­a et­ti.
• Yu­na­nis­tan’ın bu tu­tu­mu İn­gil­ter­e’nin de işi­ne
ge­li­yor­du. Da­ha ön­ce ya­pı­lan giz­li ant­laş­ma­lar­
da Ba­tı Ana­do­lu İtal­yan­la­ra vadedil­miş­ti. An­cak
İn­gil­te­re, sö­mür­ge­le­ri­ne gi­den yol üze­rin­de­ki bu
böl­ge­de güç­lü bir İtal­ya’nın var­lı­ğı­nı is­te­mi­yor­du.
• Kon­fe­rans­ta İn­gil­te­re, Yu­na­nis­tan’a des­tek ol­du.
Pa­ris Ba­rış Kon­fe­ran­sı ka­ra­rı ge­re­ğin­ce İz­mir,
Yu­nan­lı­lar ta­ra­fın­dan iş­gal edi­le­cek­ti.
Wil­son İl­ke­le­ri
• Sa­vaş sı­ra­sın­da ABD Cum­hur­baş­ka­nı olan Wil­
son’un dün­ya­da ka­lı­cı ba­rı­şın sağ­lan­ma­sı için
ya­yım­la­dı­ğı 14 mad­de­lik prog­ram­dır.
• Bu il­ke­le­re gö­re “Ye­nen dev­let­ler ye­ni­len­ler­den
top­rak ve taz­mi­nat al­ma­ya­cak, Türk­le­rin ço­ğun­
luk­ta ol­du­ğu yer­ler Türk­lerde ka­la­cak, azın­lık­la­ra
dev­let kur­ma hak­kı ta­nı­na­cak ve Bo­ğaz­lar dün­ya
ti­ca­re­ti­ne açık tu­tu­la­cak”tı.
144
3 2014-15 / ORTAK SINAV 1
Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra İstanbul’a ge-
len Mustafa Kemal, yaptığı görüşmeler sonucunda si-
yasi açıdan yapılacak bir şey olmadığını anladı. Vata-
nın işgalden kurtulması için bir an önce çalışmalar ya-
pılması gerektiğini düşündü. Bu amaçla yakın arkadaş-
larıyla Şişli’deki evinde toplantılar yaptı. Toplantılarda,
Anadolu’ya geçerek millî birliği sağlamak, halkı işgaller
karşısında uyarmak gibi kararlar alındı. Ayrıca ordunun
terhisinin engellenmesi, silah ve cephanenin teslim edil-
memesi, komutanların kuvvetlerinin başında bulunması
da alınan diğer kararlardı.
Verilen bilgilere göre Mustafa Kemal, kurtuluşun
hangi yöntemle başarıya ulaşacağını düşünmekte-
dir?
A) Diplomatik yöntemle B) Basın - yayın yoluyla
C) Silahlı mücadeleyle D) Ekonomik faaliyetlerle
Çözümü Siz Yapınız
A. İZ­MIR’IN İŞ­GA­LI VE BIR GA­ZE­TE­CI
İz­mir’in Yu­nan­lı­lar ta­ra­fın­dan iş­ga­li Pa­ris Ba­rış Kon­fe­
ran­sı’nda ka­rar­laş­tı­rıl­mış­tı. İs­tan­bul Hü­kû­me­ti İz­mir’in iş­
ga­li ka­ra­rı­na tep­ki gös­ter­me­di­ği gi­bi iş­ga­le kar­şı ko­nul­
ma­ma­sı için va­li­ye ta­li­mat ver­di.
Bu konu Paris Barış
Konferansı'nda tartışılan en
ciddi konuydu. Doğu Akdeniz ve Batı
Anadolu'da güçlü bir İtalya'nın varlığını
Daha önce İtalya'ya tehlikeli gören İngiltere, Yunanistan'ı
tercih etti. Yunanistan'ın İzmir ve
vadedilen Batı
çevresindeki tarihsel hakları ve nüfus
Anadolu
çoğunluğu iddialarını kabul ettiler.
topraklarını neden Böylece Yunan ordusu
Yunanlılar işgale 15 Mayıs 1919'da İzmir'i
başlamış? işgal etti.
8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1
Millî Uyanış: Yurdumuzun İşgaline Tepkiler

Yu­nan as­ker­le­ri­nin iler­le­yi­şi sı­ra­sın­da İn­san Hak­la­rı ga­ C. “GEL­DIK­LE­RI GI­BI GI­DER­LER.”
ze­te­sinin baş­ya­za­rı Ha­san Tah­sin, ta­ban­ca­sıy­la ateş
ede­rek iş­gal­le­re kar­şı di­re­ni­şin baş­lan­gı­cı olan ilk kur­ Mondros Ateşkes Anlaşması imzalandığı sırada Mustafa
şu­nu at­mış ol­du. Kemal Suriye'de Yıldırım Orduları Grup Komutanı'ydı.
Osmanlı Hükûmetinin çağrısıyla İstanbul'a geri döndü.
O, ulusun ve vatanın tam bağımsızlığını savunuyordu.
İzmir’in işgali
bütün yurtta
büyük öfke
uyandırdı. İşga-
li kınayan gös-
teriler yapıldı.
Bu gösteriler
millî bilincin
uyanmasında
Geldikleri gibi giderler!
etkili oldu.

Olmaz, olamaz!
Böyle ellerini kollarını sallaya sallaya giremezler!

Gazeteci Hasan Tahsin

(Osman Nevres Bey)

4 2013-14 / ORTAK SINAV 1 Mus­ta­fa Ke­mal, Sam­sun’a gi­din­ce­ye ka­dar İs­tan­bul’da

ül­ke­nin için­de bu­lun­du­ğu du­ru­mu ba­zı dev­let adam­la­rı
Paris Barış Konferansı’nda Batı Anadolu’nun Yunanlıla- ve ko­mu­tan­lar­la tar­tış­tı, ça­re­ler ara­dı. Ona gö­re;
ra verilmesi kararlaştırılmıştır. • as­ke­rî bir­lik­ler ter­his edil­me­me­li,

Aşağıdakilerden hangisinin işgali, bu kararın eyle- • ulu­sal bir­lik ve be­ra­ber­lik sağ­lan­ma­lıy­dı.

me geçirildiğinin bir göstergesidir? Ya­ni çö­züm, iş­gal­le­re kar­şı mü­ca­de­le et­mek­ti.

A) Musul’un B) İzmir’in
TÖDEV modülünde bulunan T.C. İnkılap Tarihi
C) Samsun’un D) İstanbul’un ve Atatürkçülük bölümünü çözmeyi unutmayınız.
Çözümü Siz Yapınız

5 2014-15 / ORTAK SINAV 1

(I) Osmanlı yönetimi, Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan

sonra işgallere karşı sessiz kalıyordu. (II) Yönetime gö-
re işgale direnmek imkânsızdı ve istekler yerine getiri-
B. İŞ­GAL­LER KAR­ŞI­SIN­DA OS­MAN­LI
lerek belki uygun şartlarda bir anlaşmaya varılabilirdi.
YÖ­NE­TI­MI (III) Ülkenin hemen her yerinde kargaşa ve düzensiz-
lik vardı, halk ne yapacağını bilemez hâldeydi. (IV) An-
Mondros Ateşkesi'nden sonra
cak işgallerin başlamasıyla birlikte Türk halkı kimseden
başlayan işgallere karşı Osmanlı
yönetimi çaresiz ve tepkisiz kaldı. emir ve talimat almadan vatanını, toprağını savunma-
İşgalcilerin her istediğini yaptı. ya başladı.
İşgallere karşı direnmenin
Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangisinde, Os-
olanaksız olduğunu düşünüyor-
manlı yönetiminin işgallere karşı duyarsız kalması-
lardı. İşgallere karşı direnilme-
nın sebebi verilmiştir?
mesi otorite boşluğu yarattı.
Damat Ferit Paşa
İngiliz mandasını A) I B) II C) III D) IV
savunuyordu.

8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1 145

 Millî Uyanış: Yurdumuzun İşgaline Tepkiler

Çözümü Siz Yapınız Çözümü Siz Yapınız

3 Etkinlik

Aşa­ğı­da Mon­dros Ateş­ke­si’nden son­ra baş­la­yan iş­gal­ler

kar­şı­sın­da öne­ri­len ba­zı gö­rüş­ler ve­ril­miş­tir.
Mus­ta­fa Ke­mal’in gö­rü­şü­nü fo­toğ­raf ile eş­leş­ti­ri­niz. 7 2015-16 / ORTAK SINAV 1

İngiltere'nin Ulusal Osmanlı Devleti çıkardığı Tehcir Kanunu’yla ülkedeki

himayesini bağımsızlığı Ermenilerin bir kısmını Suriye Bölgesi’ne göç ettirirken;
kabul etmek gerçekleş-
tirmek • göç ettirilenlerin vergilerini ertelemiş,
• yol boyunca göç edenleri korumak için memurlar
Amerikan Bölgesel görevlendirmiş,
mandasını kurtuluş yolları
• yanlarına diledikleri eşyaları almalarına izin vermiş,
istemek aramak
• ayrıca savaştan sonra göç ettirilenlerin geri dönüş-
leri için kararname yayımlamıştır.

Bu bilgilere göre Osmanlı Devleti’nin uyguladığı

tehcir politikası ile ilgili olarak aşağıdakilerden han-
gisi söylenemez?
6 2013-14 / ORTAK SINAV 1
A) Göç ettirilenlerin can güvenliğine önem verilmiştir.
Mondros Ateşkes Anlaşması ülkede olumlu karşılan- B) Göç edenlerin maddi hakları korunmaya çalışılmış-
mış, hükûmetin başarısı olarak kabul edilmiştir. Musta-
tır.
fa Kemal’e göre ise bu antlaşmayla Osmanlı, kendisi-
ni, kayıtsız şartsız düşmana teslim etmekle kalmamış, C) Tehcirle Anadolu’daki Ermeni varlığı bitirilmek isten-
düşmanın memleketi işgali için yardım etmeyi kabul et- miştir.
miştir.
D) Tehcir uygulaması yasal bir çerçevede gerçekleşti-
Mondros Ateşkes Anlaşması’nın;
rilmiştir.
I. Osmanlı ordusu derhâl terhis edilecek,
II. Osmanlı savaş gemileri İtilaf Devletleri’ne teslim Çözümü Siz Yapınız
olacak,
III. Osmanlı demiryolları ve iletişim ağı, İtilaf
Devletleri’nin hizmetine sunulacak,
IV. İtilaf Devletleri, güvenliklerini tehdit edecek bir du-
rum oluşursa, herhangi bir stratejik noktayı işgal
edebilecek
maddelerinden hangileri, Mustafa Kemal’in eleştiri-
lerini destekler niteliktedir?
TÖDEV modülünde bulunan T.C. İnkılap Tarihi
A) Yalnız IV B) I ve II
ve Atatürkçülük bölümünü çözmeyi unutmayınız.
C) I, II ve III D) I, II, III ve IV

146 8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1

KONU KAVRAMA VE DEĞERLENDİRME TEST
Millî Uyanış: Yurdumuzun İşgaline Tepkiler 1
1. Mon­dros Ateş­kes An­laş­ma­sı’na gö­re, Os­man­lı Dev­ 4. I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’ni gizli
le­ti’nin or­du­la­rı da­ğı­tı­la­cak, si­lah­la­rı­na ve do­nan­ma­ anlaşmalarla paylaşan devletler arasında, aşa-
sı­na el ko­nu­la­cak­tı. ğıdakilerden hangisi yoktur?

An­laş­ma Dev­let­le­ri’nin bu ka­rar­la ulaş­mak is­- A) İngiltere B) Fransa

te­dik­le­ri amaç, aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si­dir? C) İtalya D) ABD
A) Ül­ke­yi sa­vun­ma­sız bı­ra­ka­rak iş­gal­le­re or­tam
sağ­la­mak
B) Türk hal­kı­na yar­dım­cı ol­mak
C) Si­lah­la­rın azın­lık­la­rın eli­ne geç­me­si­ni en­gel­le­
mek
5. Almanya ile Fransa arasında
D) Os­man­lı or­du­su­nu ye­ni­den ya­pı­lan­dır­mak
Alsas Loren rekabeti
+
Avusturya Macaristan İmparatorluğu ile Rusya
arasında Balkan hâkimiyeti mücadelesi
2. • 1914 yılında Rusya’ya karşı açılan, Türk ordu- +
sunun büyük kayıplar verdiği cephedir.
İngiltere’nin sömürgelerini koruma düşüncesi
• Osmanlı Devleti’nin Mısır’ı geri almak için açtı-
ğı cephedir. =
• İtilaf Devletleri’nin Osmanlı Devleti’ni safdışı bı- ?
rakarak Rusya’ya yardım götürmek amacıyla
açtıkları cephedir. Tabloda “?” olan yere aşağıdakilerden hangisi
yazılmalıdır?
Verilen bilgiler cephelerle eşleştirildiğinde han-
gi seçenek boşta kalır? A) I. Dünya Savaşı’nın nedenleri
B) Devletler arası rekabetin sonuçları
A) Kanal B) Kafkas
C) Sömürgeciliğin getirdiği çatışmalar
C) Çanakkale D) Suriye D) I. Dünya Savaşı’nın cepheleri

6.
3. Mon­dros Ateş­ke­si’nden son­ra baş­la­yan iş­gal­ler
Yabancı bir devletin koruyucu-
kar­şı­sın­da Ana­do­lu’da ön­ce böl­ge­sel, son­ra Mus­ luğunu ve kollayıcılığını istemek, insan-
ta­fa Ke­mal’in de ça­lış­ma­la­rıy­la ulu­sal di­re­niş baş­ lık niteliklerinden yoksunluğu, güçsüz-
la­mış­tır. lüğü ve beceriksizliği açığa vurmak-
tan başka bir şey değildir.
Bu­na gö­re, aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si­ne ula­şı­la­
maz?

A) Mus­ta­fa Ke­mal di­re­ni­şin va­ta­nın bü­tü­nü­ne
ya­yıl­ma­sı­nı is­te­miş­tir.
B) Böl­ge­sel di­re­ni­şi sa­vu­nan­lar TBMM’ye kar­şı
ayak­lan­mış­tır.
C) İş­gal­le­re kar­şı Türk hal­kı ses­siz kal­ma­mış­tır.
D) Ulu­sal di­re­niş za­man­la ge­niş­le­miş­tir.
Mus­ta­fa Ke­mal, bu söz­le aşa­ğı­da­ki­ler­den han­
gi­si­ne kar­şı ol­du­ğu­nu be­lirt­miş­tir?
A) Ulu­sal bir­lik ve be­ra­ber­li­ğe
B) So­run­la­rın ba­rış­çı yol­lar­la çö­zül­me­si­ne
C) Man­da ve hi­ma­ye dü­şün­ce­si­ne
D) Ba­ğım­sız­lık dü­şün­ce­si­ne

8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1 147

 Test Konu Kavrama ve Değerlendirme

1 Millî Uyanış: Yurdumuzun İşgaline Tepkiler

7. ABD Başkanı Wilson’un I. Dünya Savaşı’na girer-
ken yayımladığı ilkelerde “Yenenler yenilenlerden
toprak ve tazminat almayacaktır.” maddesi yer
almıştır.
Bu­ ilke aşağıdakilerin hangisine yol açmıştır?
A) Savaşın kısa sürede sonuçlanmasına
10. Osmanlı Devleti’nin Mondros Ateşkesi’ni imza-
lamasında;
I. savaşı sürdürecek gücünün kalmaması,
II. Wilson İlkelerinin yenilenleri koruyan maddeleri,
III. Vahdettin’in İngilizlerin desteği ile daha iyi bir
barış antlaşması imzalanacağını düşünmesi

B) Osmanlı Devleti’nin yeni cepheler açmasına
C) Savaşın Afrika Kıtası’na taşmasına
D) ABD’nin sömürgeci politikalardan vazgeçmesi-
ne
durumlarından hangilerinin etkili olduğu savu-
nulabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II
C) I ve II. D) I, II ve III.

8. Almanya’nın I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı

Devleti’ni yanına çekmek istemesinde aşağı-
daki durumlardan hangisinin etkisinden söz
edilemez?

A) Yeni cepheler açarak yükünü hafifletmek

B) Osmanlıların Düyunuumumiyeye olan borçları-

nı ödemek 11. Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı’nda aşağıdaki
cephelerin hangisinde İngiltere ile savaşma-
C) Halifeliğin İslam dünyası üzerindeki etkisini
mıştır?
kullanmak
A) Kanal B) Suriye - Filistin
D) Bakü, Bağdat ve Musul petrollerini kontrol altı-
na almak C) Kafkas D) Çanakkale

9.
Turancılık fikrini hayata geçirmek

?
= 12. • Hınçak ve Taşnak cemiyetlerinin taşkınlıkları-
Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’nda
Almanya’yı tercih etme nedenleri
Verilen tabloda “?” olan yere aşağıdakilerden
hangisi yazılamaz?
A) Kaybedilen toprakları geri almak
B) Ekonomik bağımsızlığa ulaşmak
nın artırılması üzerine Tehcir Kanunu çıkarıl-
mıştır.
• Mustafa Kemal’in çalışmaları ile Muş ve Bitlis
geri alınmıştır.
• Bolşevik İhtilali’nin yaşanması üzerine Ruslar
savaştan çekilmiş ve cephe kapanmıştır.
Yukarıda özelliklerinden bahsedilen I. Dünya
Savaşı cephesi hangisidir?

C) İngiltere ile Rusya’nın bağlantısını kesmek A) Kanal B) Çanakkale

D) Siyasi yalnızlıktan kurtulmak C) Kafkas D) Suriye - Filistin

148 8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1

Çözümler ve Doğru Seçenekler

T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK 10 Çözüm

ÜNİTE 1 Selanik şehrinin verilen özellikleri B, C ve D seçenek-

lerine ulaşmamızı sağlar ancak A seçeneğindeki “İnanç
Bir Kahraman Doğuyor birliğinin sağlanmasına” ifadesine ulaşılamaz.

Doğru Seçenek A
1 Çözüm
Etkinlik 1 Çözümü
Verilen bilgiye göre, Mustafa Kemal’in askerlik mesleği-
ni seçmesinde yaşadığı çevre etkili olmuştur. 1.. Manast

Doğru Seçenek A 2.. İda

3.. Harp Okulu/Harp akademi

2 Çözüm 11 Çözüm
Verilen paragrafta fikir akımlarının amaç ve ortaya çıkış Verilen durum, Mustafa Kemal’in açık sözlü ve milliyet-
gerekçelerinden bahsedilmiştir. Ancak fikir akımlarının çi olduğunu gösteriyor.
kötüye gidişi durdurduğuna ulaşılamaz.
Doğru Seçenek B
Doğru Seçenek C
13 Çözüm

Verilen gazete haberi Mustafa Kemal’in askerlik yetene-

3 Çözüm ğini ön plana çıkarmıştır.

Selanik, çok uluslu bir Osmanlı kenti olduğundan farklı Doğru Seçenek D
kültürleri bünyesinde barındırmıştır.
Doğru Seçenek A 14 Çözüm

Daha büyük ve daha köklü değişiklikler yapmaya inan-

ması inkılapçılığının geliştiğine kanıt oluşturur.
4 Çözüm
Doğru Seçenek B
Verilen ifadelerden A, C ve D seçeneklerine ulaşılır an-
cak B seçeneğindeki “Askerî yeteneğinin gelişmesi” ve- 15 Çözüm
rilenlerden çıkarılamaz.
Doğru Seçenek B Mustafa Kemal Sofya’da diplomatik görevle bulunmuş-
tur. Bu nedenle “İlk askerî başarısını kazanmıştır.” doğ-
ru bir ifade değildir.

Doğru Seçenek D
5 Çözüm
Etkinlik 2 Çözümü
Verilen görev, Mustafa Kemal’e Millî Mücadele liderli-
ği açısından “halkı teşkilatlandırma” becerisini kazan- 1.. vatanseverl
dırmıştır. 2.. alb
Doğru Seçenek C 3.. Namık Kemal’in - Manast

16 Çözüm
9 Çözüm
Verilen bilgilerden Mustafa Kemal’in Trablusgarp’a Os-
Mustafa Kemal’in Trablusgarp Savaşı’nda kazandığı
manlı Devleti’nin bilgisi dışında gittiğine ulaşılamaz.
tecrübeler ona Millî Mücadele yıllarında milleti örgütle-
me alanında katkı sağlamış olabilir. Doğru Seçenek D
Doğru Seçenek C

8. SINIF MODÜL 1 199

 Çözümler ve Doğru Seçenekler

17 Çözüm ÜNİTE 2
Verilenlerde ülkenin içinde bulunduğu duruma karşı çö- Millî Uyanış: Yurdumuzun İşgaline Tepkiler
züm bulmak için cemiyet kurması Mustafa Kemal’in li-
derlik, teşkilatçılık ve vatanseverliğini gösterir. 1 Çözüm
Doğru Seçenek A
İngiltere, Almanya ve Fransa devlet başkanları ifadele-

18 Çözüm rinde Osmanlı Devleti üzerindeki çıkarlarından bahset-

mektedirler.
Verilen sözler Mustafa Kemal’de kararlılık, önderlik, va- Doğru Seçenek B
tanseverlik özelliklerinin bulunduğunu gösterir.
Doğru Seçenek D

Etkinlik 1 Çözümü
19 Çözüm
Kahramanlığı, cesareti ve merhameti anlatılmıştır.
Durumda Selanik şehrinin çok uluslu yapısından bahse-
dildiği için kültürel birliğin kurulması sonuç olarak yan-
lıştır. Etkinlik 2 Çözümü
Doğru Seçenek A 1. ★ 2. ❍ 3. ▲ 4. ❒

20 Çözüm

Metinde sözü edilen yazar, Mustafa Kemal’in ileri görüş-

2 Çözüm
lülüğünü kavrayamamıştır. Osmanlı yönetiminin “Halkı işgaller karşısında sükûnete
Doğru Seçenek D davet etmesi” teslimiyetçi politikalar izlediğini gösterir.
Doğru Seçenek D
21 Çözüm

Ali Fuat Cebesoy hatıralarında, Mustafa Kemal’de ön-

derlik, cesaret ve örgütleyicilik özelliklerinin olduğuna 3 Çözüm
değinmiştir.
Verilen bilgiden Mustafa Kemal’in kurtuluşun silahlı mü-
Doğru Seçenek D cadeleyle başarıya ulaşacağını düşündüğüne ulaşılır.
Doğru Seçenek C
22 Çözüm

Bilgilerden Osmanlı Devleti’nin tepkisiz kaldığı ifadesi-

ne ulaşılamaz.
Doğru Seçenek B 4 Çözüm

23 Çözüm İzmir’in Yunanlılarca işgali Paris Barış Konferansı’nda

kararlaştırılmıştır.
Verilenler Mustafa Kemal’in askerlik mesleği içindeki fa- Doğru Seçenek B
aliyetleridir. Asker Mustafa Kemal yazmak doğrudur.
Doğru Seçenek B
5 Çözüm
Konu Kavrama ve Değerlendirme Test 1
II. cümlede Osmanlı yönetiminin işgallere duyarsız kal-
1. B 2. C 3. C 4. B 5. C 6. B 7. D masının nedenlerinden bahsedilmektedir.
Doğru Seçenek B
8. B 9. A 10. D 11. B 12. D 13. C

200 8. SINIF MODÜL 1

Çözümler ve Doğru Seçenekler

Etkinlik 3 Çözümü

İngiltere'nin Ulusal
himayesini bağımsızlığı
kabul etmek gerçekleş-
tirmek

Amerikan Bölgesel
mandasını kurtuluş yolları
istemek aramak

6 Çözüm

Mondros Ateşkesi’nin verilen maddelerinin hepsi bağım-

sızlığa aykırı olduğu için Mustafa Kemal tarafından
eleştirilmiştir.
Doğru Seçenek D

7 Çözüm

Verilenlerde tehcirin hukuka bağlı bir şekilde sağlıklı ya-

pılmasının hedeflendiği vardır. C seçeneği tehcirin he-
defi olamaz.
Doğru Seçenek C

Konu Kavrama ve Değerlendirme Test 1

1. A 2. D 3. B 4. D 5. A 6. C 7. A

8. B 9. C 10. D 11. C 12. C

8. SINIF MODÜL 1 201

 8. SINIF
SORU MODÜLÜ
 ÜNİTE 1
BİR KAHRAMAN DOĞUYOR
TEST 1
1. Herhangi bir zorlukla karşılaştığım zaman benim
yaptığım iş şudur:
Durumu iyice belirlemek, sonra bu durum karşısın-
da alınacak önlemlerin ne olduğuna karar vermek.
Bu kararı bir kere verdikten sonra artık acaba
yapayım mı, yapmayayım mı diye kararsızlık gös-
termemek, duraksamadan kararı uygulamak ve
başaracağıma inanarak uygulamak.
Atatürk bu sözü ile;
I. programlı olma,
II. kararlı olma,
III. ikna edici olma
durumlarından hangilerini vurgulamıştır?
A) I ve II. B) I ve III.
C) II ve III. D) I, II ve III.
2. 1873 y›­l›n­da aç›­lan ve ça€­daş yön­tem­ler­le e€i­tim
ve­re­rek mo­dern ku­şak­lar ye­tiş­tir­me ama­c›­n› gü­den
Şem­si Efen­di Mek­te­bi, Se­la­nik’in ilk özel Müs­lü­
man Türk oku­lu­dur. Bu okul­da ma­hal­le mek­tep­le­
rin­den fark­lı ola­rak ye­ni öğ­re­tim me­tot­la­rı uy­gu­lan­
mak­ta, oku­ma­yı ve yaz­ma­yı ko­lay­laş­tı­ra­cak araç
ge­reç­ler kul­la­nıl­mak­tay­dı.
Bu bilgiyi en kapsamlı biçimde yorumlayan yargı,
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Atatürk’ün yetiştiği dönemde modern okullar
daha yaygındır.
B) Geleneksel öğretime devam eden mektep ve
medreseler kapatılmıştır.
C) Okul­lar; Müs­lü­man, gay­ri­müs­lim oku­lu şek­lin­
de bir­bi­rin­den ay­rıl­mış­tır.
D) 19. yüzyıl Osmanlı’sında Batı örneklerine göre
kurulmuş okullar açılmıştır.
8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1
Atatürk’ün Öğrenim ve Askerlik Hayatı
3. Mus­ta­fa Ke­mal’in katıldığı ba­z› sa­vaş­lar ile bu
sa­vaş­lar­da­ki ba­şa­r›­la­r›, aşa­€›­da­ki se­çe­nek­ler­in
han­gi­sin­de yan­l›ş eş­leş­ti­ril­miş­tir?
A) Trab­lus­garp Sa­va­ş› - Derne ve Tobruk komu-
tanlığı
B) Bal­kan Sa­va­ş› - Ha­re­ket Or­du­su Kur­may Baş­
ka­n› ola­rak ‹s­tan­bul’a ge­lmesi
C) I. Dün­ya Sa­va­ş› - Ça­nak­ka­le Cephesi’nde
“Anafartalar Kahramanı” unvanını alması
D) I. Dünya Savaşı - Muş ve Bitlis’in düşman işga-
linden kurtarılması
4. İkin­ci Meş­ru­ti­yet’in ila­nın­dan son­ra İs­tan­bul’da
ge­ri­ci ni­te­lik­li 31 Mart Ola­yı ya­şan­mış­tır. Bu ayak­
lan­ma, Mus­ta­fa Ke­mal’in de “Kur­may Baş­kan­lı­ğı”
gö­re­vi­ni üst­len­di­ği Ha­re­ket Or­du­su ta­ra­fın­dan bas­
tı­rı­lmış­tır.
Bu bil­gi­le­re gö­re, aşa­ğı­da­ki yar­gı­lar­dan han­gi­si­
ne ula­şı­la­maz?
A) 31 Mart Ola­yı, ana­ya­sal dü­ze­ni yık­ma­ya yö­ne­
lik­tir.
B) Meş­ru­tiyeti yıkma ça­ba­la­rı, so­nuç ver­memiş­tir.
C) Ordu, yeniliklerin yanında tavır sergilemiştir.
D) Meş­ru­ti­yet re­ji­mi, top­lu­mun tüm ke­sim­le­rin­ce
ka­bul gör­müş­tür.
5.
? = Batıcılık + Osmanlıcılık + İslamcılık + Türkçülük
Verilen di­yag­ram­da “ ? ” ile gös­te­ri­len ye­re, aşa­
ğı­da­ki­ler­den han­gi­si ge­ti­ri­le­bi­lir?
A) Medeni bir millet oluşturmaya yönelik fikir
akımları
B) Devlet içindeki tüm milletleri “Osmanlı milleti”
hâline getirmeye yönelik düşünceler
C) Osmanlı Devleti’ni içinde bulunduğu durumdan
kurtarmaya yönelik fikir akımları
D) Türkleri millî bir duygu ile bilinçlendirmeye
yönelik ideolojiler
73
Atatürk’ün Öğrenim ve Askerlik Hayatı
6. 9. • Askerî Rüştiye
1. Milliyetçilik, eşitlik, hürriyet, adalet
gibi kavramlar ortaya çıkmıştır.
2. Yeni fikir ve düşünceler, devletlerin ve top-
lumların hayatlarında köklü değişikliklere
sebep olmuştur.
3. ? C) As­ke­rî eği­tim ve­ren okul­lar ol­ma­la­rı
Fransız İhtilali’nin sonuçları ile ilgili yukarıdaki
bilgi haritasını ta­mam­la­yan en uy­gun ifa­de, aşa­
ğı­da­ki­ler­den han­gi­si­dir?
A) Sö­mür­ge mü­ca­de­le­si hız ka­zan­mış­tır.
B) Ham mad­de ve pa­zar bul­ma önem­li so­run hâ­li­
ne gel­miş­tir.
C) Nü­fus art­mış, iş­siz­lik so­ru­nu doğ­muş­tur.
D) İm­pa­ra­tor­luk­lar da­ğıl­ma­ya baş­la­mış­tır.
7. Mus­ta­fa Ke­mal’in genç­lik yıl­la­rın­da, Ru­me­li’de
ba­zı top­lum­lar ay­rı­lık­çı ayak­lan­ma­la­rı­nı sür­dü­
rü­yor­du. İstibdat Dönemi’nin baskısını yaşayan
ülkede hürriyetçi fikirler birçok kişi tarafından savu-
nuluyordu.
Bu yaşananların Mustafa Kemal’e katkıları ile
ilgili;
I. farklı fikirleri tanıma,
II. ülke sorunlarından haberdar olma,
III. askerî taktikleri kazanma
durumlarından hangileri söylenemez?
A) Yalnız I B) Yalnız III
C) I ve II. D) II ve III.
8.
Size ben taarruz emretmiyorum, ölme-
yi emrediyorum. Biz ölünceye kadar
geçecek zaman içinde yerimize başka
kuvvetler ve komutanlar geçebilir.
Mus­ta­fa Ke­mal bu em­ri­ni, han­gi sa­vaş­ta ve­ya
cep­he­de söy­le­miş­tir?
A) Kaf­kas Cep­he­si B) Trab­lus­garp Sa­va­şı
C) Ça­nak­ka­le Cep­he­si D) Su­ri­ye Cep­he­si
74
Test 1
• As­ke­rî İda­di
• Harp Aka­de­mi­si
Mus­ta­fa Ke­mal’in eğitim gördüğü bu okul­la­r›n
or­tak özel­li­€i, aşa­€›­da­ki­ler­den han­gi­si­dir?
A) Selanik’te bu­lun­ma­la­rı
B) Mus­ta­fa Ke­mal’in 19. yüz­yıl­da git­ti­ği okul­lar ol­-
ma­la­rı
D) Geleneksel eğitim anlayışını uygulamaları
10. Çanakkale Kara Sa­vaş­la­rı’n­dan son­ra 29 Ekim
1915 ta­rih­li Tas­vîr-i Ef­kâr ga­ze­te­si Mus­ta­fa
Ke­mal’in ba­şa­rı­la­rı­nı şöy­le du­yu­ru­yor­du:
“Ça­nak­ka­le Ka­ra Sa­vaş­la­rı’n­da ola­ğa­nüs­tü ya­rar­
lı­lık­la­rı gö­rü­len ve sa­vun­ma­da­ki güç ve us­ta­lı­ğı
ile hak­kıy­la şan ve şe­ref ka­za­na­rak Bo­ğaz­la­rı ve
hi­la­fet (İs­tan­bul) ma­ka­mı­nı kur­ta­ran ku­man­dan­la­
rı­mız­dan, do­ğuş­tan kah­ra­man, müm­taz... Al­bay
Mus­ta­fa Ke­mal Be­ye­fen­di.”
Par­ça­da anlatılan olaylar Mustafa Kemal’in aşa­
ğı­da­ki­ kişilik özelliklerinden han­gi­siyle ilişkilen­
dirilemez?
A) İnkılapçılığı B) Askerî dehası
C) Vatanseverliği D) Liderliği
11.
Atatürk'ün yetiştiği dönemde
medreselerin ve Batı okullarının
yanında azınlık okulları ve yabancı
okullar da faaliyette bulunmaktaydı.
Çocuklar, bu durum Atatürk'ün yetiştiği
dönemde aşağıdakilerden hangisinin var
olduğunun göstergesidir?
A) Ülkede eğitim birliği olmadığının
B) Eğitimin çok gelişmiş bir seviyede olduğunun
C) Dinî bilimlere önem verilmediğinin
D) Eğitime önem verilmediğinin
8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1
Atatürk’ün Öğrenim ve Askerlik Hayatı
1. Mustafa Kemal’in İstanbul’daki okul yıllarını, arka-
daşlarından Asım Gündüz anlatıyor:
“Yabancı lisana karşı büyük bir ilgisi vardır. Bu mak-
satla, Beyoğlu’nda bir Fransız madamına pansiyo-
ner olmuştur. Bu Fransız kadın, İttihatçıların Paris’te
yayımladıkları gazeteleri getirtiyor ve Mustafa
Kemal’e ulaştırıyordu. Fransız kadın aynı zamanda
Mustafa Kemal’e Fransızca dersi veriyordu.”
Asım Gündüz’ün anılarında anlattıkları, Mustafa
Kemal için;
I. Avrupa basınını takip etmeye çalıştığı,
II. yabancı temsilcilerle doğrudan görüşme fırsatı
yakaladığı,
III. güncel gelişmelerle fikir hayatını geliştirmeye
çalıştığı
durumlarından hangilerinin kanıtıdır?
A) I ve II. B) I ve III.
C) II ve III. D) I, II ve III.
2. • İşlek bir limanı vardır.
• Avrupa ile demir yolu bağlantısına sahiptir.
• Çeşitli din ve milliyetten oluşan renkli bir şehirdir.
• Rumca, İbranice, Bulgarca yayımlanan resmî
vilayet gazetesi çıkarılmaktadır.
• Mustafa Kemal’in eğitime başladığı yerdir.
Verilen özellikler, Mustafa Kemal’in fikir haya-
tının gelişmesinde rolü olan şehirlerden hangi­
sine aittir?
A) Sofya B) Selanik
C) İstanbul D) Manastır
3. Mustafa Kemal’in edebiyat ve hitabetle ilgilen­
mesinde, etkili olan arkadaşı aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Mehmet Emin Yurdakul
B) Ömer Naci
C) İsmet İnönü
D) Namık Kemal
8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1
TEST 2
4. Mustafa Kemal, İkinci Meşrutiyet’le yapılan yenilik-
leri yeterli görmüyor; ülkede daha büyük ve daha
köklü değişikliklerin gerçekleştirilmesi gerektiğine
inanıyordu.
Mustafa Kemal’in bu düşüncesi;
I. Meşrutiyet yönetiminin tam bir demokrasi anla-
yışı getirmemesi,
II. Osmanlı Devleti’nin genel durumunun ancak
daha köklü değişikliklerle düzeleceğine inan-
ması,
III. ülkede insan hakları ve düşünce özgürlüğü
alanlarındaki sorunların çözülememiş olması
gerekçelerinden hangilerine dayandırılabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız III
C) I ve II. D) I, II ve III.
5. Mustafa Kemal’in yetiştiği dönemde Osmanlı
Devleti’nin genel durumuyla ilgili aşağıdaki bil­
gilerden hangisi doğrudur?
A) Yeni fikirlerin yayılması ve benimsenmesi en-
gellenmiştir.
B) Ekonomisi yabancı devletlerin denetimine gir-
miştir.
C) Batı kültürüyle olan etkileşim tamamen kop-
muştur.
D) Yapılan savaşlarla yeni topraklar kazanılmaya
başlanmıştır.
6. Öğrenim hayatı boyunca okuduğu eserler Mustafa
Kemal’e gerçekçi, akılcı ve bilimsel bir düşünce
yapısı kazandırmıştır. Bu sayede yaşamının her
döneminde Mustafa Kemal olaylara aklın ve bilimin
ışığında yaklaşmıştır.
Buna göre, Mustafa Kemal’in kişiliğinin gelişme­
sinde aşağıdakilerden hangisinin rolü vurgulan­
mıştır?
A) Ailesinin
B) Yaşadığı çevrenin
C) Siyasi ortamın
D) Eğitiminin
75
Atatürk’ün Öğrenim ve Askerlik Hayatı Test 2

7. 10. Mustafa Kemal’in Bulgaristan Türklerinin moral­

Atatürk'ün Okuduğu lerini güçlendirmek, onların Osmanlı Devleti’ne
Okullar
bağlılığını artırmak amacıyla faaliyetlerde bu-
lunduğu resmî görevi aşağıdakilerden hangisi­
Şemsi Efendi Askerî Harp Okulu ve dir?
Mektebi Rüştiye Harp Akademisi
A) Genelkurmay Başkanlığı
B) Hareket Ordusu Kurmay Başkanlığı
C) Sofya Askerî Ataşeliği
Kavram haritası ile aşağıdakilerden hangisi ara­
sında bir ilişki kurulamaz? D) 9. Ordu Müfettişliği

A) Ailede Mustafa Kemal’in gideceği okul konu-

sunda tartışma yaşanması
B) Askerlik hayatındaki düzen ve disiplinin ilk te-
mellerinin atılması
C) Matematik Öğretmeni Mustafa Bey’in ona “Kemal”
adını takması
D) Ömer Naci ile arkadaşlığı sayesinde edebiyata
ilgi duyması
8. • Vatan şairi olarak tanınmıştır.
• Meşrutiyet ve hürriyeti savunan yazılar yazmış-
tır.
• Mustafa Kemal’in askerî idadide onun eserlerini
gizli gizli okuduğu bilinmektedir.
Yukarıda bazı özellikleri verilen Osmanlı aydını
seçeneklerden hangisidir?
A) Tevfik Fikret B) Namık Kemal
C) Ziya Gökalp D) Şinasi
11. Mustafa Kemal, Manastır Askerî İdadisindeki tarih
öğretmeni Mehmet Tevfik için “Kendine minnet bor-
cum var, bana yeni bir ufuk açtı.” demiştir.
Mustafa Kemal’in, öğretmeni için söylediği
yukarıdaki cümlenin gerekçeleri arasında;
I. tarih bilimine olan ilgisinin artması,
II. Türklük şuurunun oluşması,
III. Osmanlı yönetim anlayışına bağlılığının art-
ması
durumlarından hangilerinin olduğu ileri sürüle­
bilir?
A) I ve II. B) I ve III.
C) II ve III. D) I, II ve III.
12.
Ahmet
Emin Yalman
I

II
Ziya Tevfik Fikret
Gökalp III

9. • Sofya
• Şam
• Trablusgarp
Yukarıdaki şehirleri Atatürk’ün hayatındaki önem­
li olaylarla eşleştirdiğimizde hangi seçenek boşta
kalır?
A) İlk askerî başarılarını kazandığı yerdir.
B) İlk görev yeridir.
C) Millî Mücadele’nin lideri olduğu yerdir.
D) Avrupalı yaşam tarzını tanıdığı yerdir.
IV
Yakup Kadri
Karaosmanoğlu
Yukarıdaki otobüs, Mustafa Kemal’in fikir hayatının
gelişmesine yardım eden yazarların bulunduğu
duraklarda duracaktır.
Buna göre, otobüsün aşağıdaki durakların han­
gilerinde durması beklenemez?
A) I ve II. B) I ve III.
C) I ve IV. D) II ve IV.

76 8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1

Atatürk’ün Öğrenim ve Askerlik Hayatı
1. 1897’de Os­man­l› - Yu­nan sa­va­ş› ç›k­t›­€›n­da Mus­ta­
fa Ke­mal, he­nüz 16 ya­ş›n­day­d› ve Ma­nas­t›r As­ke­rî
‹da­di­sinde ö€­ren­ciy­di.
“Genç­lik ha­ya­t›m›n en he­ye­can­l› gün­le­ri­ni ya­şa­
d›m. Ya­ş›­m kü­çük ol­ma­s›­na ra€­men bu sa­va­şa
ka­t›l­ma­y› çok is­te­miş­tim. Az da­ha gö­nül­lü müf­re­
ze­le­rin ara­s›­na ka­t›­l›p gi­de­cek­tim.” di­yen Mus­ta­fa
Ke­mal için aşa­€›­da­ki­ler­den han­gi­si söy­le­ne­bi­
lir?
A) Araştırmacı bir ki­şi­li­€i var­d›r.
B) Okul e€i­ti­mi­ni s›­k›­c› bul­mak­ta­d›r.
C) K›­sa sü­re­de ün­lü ol­mak is­te­mek­te­dir.
D) Va­tan sev­gi­si ve mil­li­yet­çi duy­gu­la­r›n et­ki­si ile
ha­re­ket et­mek­te­dir.
2. Mus­ta­fa Ke­mal, Os­man­l› Dev­le­ti’nin çö­kü­şün­de
et­ki­li olan olay­la­r›n yo­€un­laş­t›­€› Ru­me­li’nin en
önem­li ken­ti olan Selanik’te bü­yü­dü. Bu böl­ge­de
s›k s›k ay­r›­l›k­ç› ayak­lan­ma­lar çı­kı­yor­du. Ay­rı­ca
gayrimüslim - Müs­lü­man ça­t›ş­ma­la­r› ya­şa­n›­yor­du.
Böl­ge­de­ki olay­lar­da güç­lü dev­let­le­rin ya­y›l­ma ve
ken­di ç›­kar­la­r›­n› ko­ru­ma is­tek­le­ri aç›k­ça gö­rü­lü­yor­
du.
Bu olay­la­r›n için­de bü­yü­yen Mus­ta­fa Ke­mal,
iler­ide ül­ke­si­nin ge­le­ce­€i ile il­gi­li ka­rar­lar al›r­
ken aşa­€›­da­ki­ler­den han­gi­si­ne önem ve­ril­me­si
ge­rek­ti­€i­ni kav­ra­m›ş­t›r?
A) Bü­yük dev­let­le­rin is­tek­le­ri­ne
B) Ger­çek­çi ve sa€­du­yu­lu ol­ma­ya
C) So­run­la­r› her za­man as­ke­rî güç yo­luy­la çöz­me­ye
D) Bölgesel farklılıkların desteklenmesine
8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1
TEST 3
3. Düşman adım adım her
tarafı işgal ederek Anka-
ra'ya gelecek olursa bir
elime silahı ve diğerine
de Türk bayrağını alarak
Elmadağı'na çıkacağım.
Burada son kurşunuma
kadar düşmanla savaşa-
cağım.
Mustafa Kemal’in bu sözü, aşağıdaki kişilik
özelliklerinden hangisiyle ilişkilendirilebilir?
A) Vatanseverlik B) ‹leri görüşlülük
C) Yöneticilik D) Aç›k sözlülük
4. • Mus­ta­fa Ke­mal, Cumal› Ka­rar­gâ­h›’nda as­ke­
rî ma­nev­ra­ya ka­t›l­m›ş ve da­ha son­ra “Cu­ma­l›
Or­du­gâ­h›” ad­l› ki­ta­b›­n› yaz­m›ş­t›r.
• 1911’de ka­t›l­d›­€› bir as­ke­rî tat­bi­kat­tan son­ra
“Tâ­bi­ye ve Tat­bi­kat Se­ya­ha­ti” ad­l› ki­ta­b›­n› yaz­
m›ş­t›r.
• Mus­ta­fa Ke­mal, Ge­ne­ral Litz­mann’ın “Bö­lü­€ün
Mu­ha­re­be Ta­li­mi” ad­l› ki­ta­b›nın çe­vi­ri­si­ni yap­
m›ş­t›r.
• Nu­ri (Con­ker’in) Bey’in “Za­bit ve Ku­man­dan”
ad­l› ese­ri üze­ri­ne cevap olarak soh­bet şek­lin­de
“Za­bit ve Ku­man­dan­la Has­bi­hâl” ad­l› ki­ta­b›­n›
yaz­m›ş­t›r.
• 1927’de 36 sa­at 33 da­ki­ka sü­ren Bü­yük Nut­
ku’nu oku­muş ve “Nu­tuk” ad­l› ki­ta­b› or­ta­ya ç›­-
kar­m›ş­t›r.
Bu bil­gi­le­re gö­re, Mus­ta­fa Ke­mal için aşa­€›­da­
ki­ler­den han­gi­si­söy­le­ne­bi­lir?
A) Ede­bi­ya­ta özel bir il­gi­si var­d›r.
B) Ko­mu­tan­l›­€›­n›n ya­n›n­da ya­zar ol­ma is­te­€i var­d›r.
C) Ya­şa­d›k­la­r›­n› de­€er­len­dir­mek­te ve bun­lar­dan
ç›­kar­d›­€› so­nuç­la­r› bel­ge­leş­tir­mek­te­dir.
D) Yap­t›k­la­r›­n› ve dü­şün­dük­le­ri­ni baş­ka­la­r›­n›n tar­
t›ş­ma­s›­n› is­te­mek­te­dir.
77
Atatürk’ün Öğrenim ve Askerlik Hayatı
5. Ma­nas­tır As­ke­rî İda­di­sinde­ki sı­nıf ar­ka­da­şı Ömer
Na­ci sa­ye­sin­de ede­bi­ya­ta ve hi­ta­be­te il­gi du­yan
Mus­ta­fa Ke­mal’in bu il­gi­si­ni gö­ren ede­bi­yat öğ­ret­
me­ni Meh­met Asım Bey, ona as­ker­lik­le il­gi­li ders­
le­re da­ha faz­la önem ver­me­si­ni tav­si­ye et­miş­tir.
Mus­ta­fa Ke­mal, bu uya­rı­yı dik­ka­te al­mış an­cak
ede­bi­ya­ta olan il­gi­si her za­man sür­müş­tür.
Meh­met Asım Bey’in, Mus­ta­fa Ke­mal’e tav­si­
ye­si­nin da­ha çok aşa­ğı­da­ki­ler­in han­gi­sin­den
kay­nak­lan­dı­ğı sa­vu­nu­la­bi­lir?
A) Mus­ta­fa Ke­mal’in anne ve babasının askerlikle
ilgili görüşlerinden
B) Os­man­lı Dev­le­ti’nde okul sa­yı­sı­nın sı­nır­lı ol­ma­
sından
C) Ma­nastır As­ke­rî İda­di­sinin as­ke­rî bir okul ol­-
ma­sından
D) Meh­met Asım Bey’in Mus­ta­fa Ke­mal’i ör­nek
ola­rak gös­ter­mek is­te­me­sinden
6. Atatürk, medeniyetin esas›n›n, ilerleme­nin ve kuv­
ve­tin te­me­li­nin ai­le ha­ya­t›n­da ol­du­€u dü­şün­ce­si­ni
ta­ş›­m›ş ve La­ti­fe Ha­n›m’la ev­le­nir­ken za­ma­nın alı­
şı­la­gel­miş örf ve âdet­le­rin­in ak­si­ne ni­kâh tö­re­ni­ne
be­ra­ber ka­tıl­mış­tır. Ka­dı­nın, ai­le ve top­lum ha­ya­tın­
da­ki ye­ri­ne bü­yük önem ve­ren Mus­ta­fa Ke­mal, yurt
ge­zi­le­ri­ni eşiy­le bir­lik­te yap­mış­tır.
Mus­ta­fa Ke­mal’in bu anlayışında etkili olan ki-
şilik özelliği aşağıdakilerden hangisidir?
A) Mantıklı ve gerçekçi oluşu
B) İleri görüşlülüğü
C) İnkılapçılığı
D) Vatan ve millet sevgisi
7.
Anafartalar Anzak
Arıburnu Gelibolu
Kavram ha­ri­ta­sın­da boş bı­ra­kı­lan ye­re, aşa­ğı­
da­ki­ler­den han­gi­si gel­me­li­dir?
A) Kafkas Cephesi
B) Suriye - Filistin Cephesi
C) Kanal Cephesi
D) Çanakkale Cephesi
78
Test 3
8. Atatürk’ün ye­tiş­me dö­ne­min­de, im­pa­ra­tor­luk­ta bir­
bi­rin­den fark­lı amaç­lar­la ku­rul­muş, fa­rklı prog­ram­
lar uy­gu­la­yan eği­tim ku­rum­la­rı var­dı. Klasik eğitim
kurumu olan medreselerin yanında Avrupa tarzı
eğitim veren okullar, askerî okullar ve birçok farklı
amaç için kurulmuş eğitim kurumları yurt­ta dağ­ınık
şeki­l­de fa­ali­yet hâ­lin­de bu­lu­nu­yor­lar­dı. Bu okul­la­
rı bel­li bir ama­ca yö­nel­te­cek bir po­li­ti­ka ve or­tak
yö­ne­tim bu­lun­mu­yo­rdu.
Bu bilgilere göre,
I. Osmanlı Devleti’nde eğitim birliği bulunma-
maktaydı.
II. Halkın çoğunluğu eğitime karşıydı.
III. Batı sistemine göre kurulmuş askerî okullar en
çok tercih edilen eğitim kuruluşlarıydı.
görüş­le­rin­den han­gi­le­ri­ne ula­şı­la­bi­lir?
A) Yalnız I B) Yalnız III
C) I ve II. D) I, II ve III.
9.
Çanakkale'de denizde
başarılı olamayınca ka-
radan çıkarma yaptık.
Mustafa Kemal, Arıbur-
nu bölgesinden saldıra-
cağımızı tahmin etti.
Onun ................ yüzün-
den Türklere yenildik.
İtilaf Dev­let­le­ri as­ke­ri­nin ko­nuş­ma­sın­da boş
bı­ra­kı­lan ye­re ya­zıl­ma­sı ge­re­ken en uy­gun söz
grubu aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si­dir?
A) ile­ri gö­rüş­lü­lü­ğü B) al­çak gö­nül­lü­lü­ğü
C) barışseverliği D) açık sözlülüğü
10. “Si­ze ben ta­ar­ruz em­ret­mi­yo­rum, öl­me­yi em­re­di­
yo­rum. Biz ölün­ce­ye ka­dar ge­çe­cek za­man için­de
ye­ri­mi­ze baş­ka kuv­vet­ler ve ko­mu­tan­lar ge­çe­bi­lir.”
Mus­ta­fa Ke­mal bu sö­zü, aşa­ğı­da­ki duy­gu ve
dü­şün­ce­ler­den han­gi­si ile söylemiş ola­maz?
A) Va­tan­se­ver­lik B) Mil­li­yet­çi­lik
C) Ba­ğım­sız­lık D) Sö­mür­ge­ci­lik
8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1
Atatürk’ün Öğrenim ve Askerlik Hayatı TEST 4

1. I. Ben 1919 senesi Samsun’a çıktığım gün elim- 3. I II

de maddi hiçbir kuvvet yoktu. Yalnız büyük Türk
Osmanlı
milletinin asaletinden doğan ve benim vicdanı- topraklarının Hedefine
mı dolduran yüksek ve manevi bir kuvvet vardı. paylaşılma ulaşabilmek için her
düşüncesine
yolu denemiştir.
II. Rastgele bitmeyen emeller peşinde milleti uğ- destek vermiştir.
raştırmamak, zarara uğratmamak gereklidir.

III. Hayat ve yaşayışa hâkim olan hükümlerin zaman MUSTAFA
ile değişme, gelişme ve yenilenmesi zorunludur. KEMAL
ATATÜRK
Mustafa Kemal’in yukarıdaki sözlerinin, onun III IV
kişilik özellikleriyle eşleştirilmesi, aşağıdakile­
Bölgesel Millî
rin hangisinde doğru verilmiştir? kurtuluş yerine egemenlik ve
ulusal kurtuluş millî ekonomi
I II III çarelerine yön kavramlarını ön
verici olmuştur. plana çıkarmıştır.
A) İnkılapçılığı Vatanseverliği Birleştiriciliği
B) Millet sevgisi Gerçekçiliği İnkılapçılığı
C) Liderliği Teşkilatçılığı İnkılapçılığı Yukarıdakilerden hangileri Mustafa Kemal ile iliş­
kilendirilemez?
D) Mücadeleciliği Birleştiriciliği Liderliği
A) Yalnız I B) I ve II.
C) II, III ve IV. D) I, II ve IV.

4. Mustafa Kemal’in kişilik özelliklerinin oluşumu-

na katkı sağlayan aşağıdaki gelişmelerden han­
gisi dış unsur olarak değerlendirilebilir?

A) Osmanlı’nın içinde bulunduğu durum

B) Doğup büyüdüğü ortam
C) Katıldığı savaşlar
D) Avrupalı yazarların eserleri
2. Mustafa Kemal Atatürk
1 2 3
Önemli komu- Türk halkına Manda ve
tanları Millî “Ya istiklal ya himaye
Mücadele’de ölüm” fikrini düşüncesini
emri altına aşılayabilmesi reddetmesi 5. Mustafa Kemal Erzurum ve Sivas kongrelerin-
alabilmesi de kongre başkanlığına, TBMM’nin açılmasıyla da
meclis başkanlığına seçilmiştir.
Yukarıda Mustafa Kemal’in gerçekleştirdiği birtakım
durumlar verilmiştir. Buna göre,

Aşağıdakilerin hangisinde verilen durumlar ile I. Millî iradenin istekleri önemsenmiştir.

kişilik özellikleri eşleştirmesi doğru yapılmıştır?
II. Mustafa Kemal’in liderlik özelliği ön plana çık-
1 2 3 mıştır.
A) İleri görüşlülük Liderlik Bağımsızlık III. Millî cemiyetler kapatılmıştır.
B) İnsan sevgisi Yenilikçilik Vatan sevgisi yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
C) Liderlik Birleştiricilik Bağımsızlık
A) Yalnız I B) Yalnız II
D) Liderlik Yenilikçilik Vatan sevgisi
C) Yalnız III D) I ve II.

8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1 79

Atatürk’ün Öğrenim ve Askerlik Hayatı Test 4

6. “Eğer yapılan işler önemli ise, gösterilen başarılar 9.

belliyse, inkılaplar dikkati çekmişse her fert kendi- Mustafa Kemal’in Katıldığı Savaşlar
ni tebrik etmelidir. Çünkü böyle büyük işleri ancak
çok kabiliyetli olan büyük milletler yapabilir.”

Atatürk’ün yukarıdaki sözüne bakılarak onun Çanakkale Kurtuluş

Savaşı Savaşı
kişilik özelliklerinden hangisine ulaşılamaz?

A) Millet sevgisine B) Çok yönlülüğüne Mustafa Kemal’in katıldığı yukarıdaki savaşların

C) İleri görüşlülüğüne D) İnkılapçılığına
genel karakteri ile onun kişilik özellikleri arasın­
da bağlantı kurulmak istense aşağıdakilerden
hangisi dışarıda kalır?
A) Vatanseverliği B) İleri görüşlülüğü
C) Liderliği D) İnkılapçılığı

7. Mustafa Kemal, aşağıdaki şehirlerin hangisinde

diplomatik görevle bulunmuştur?
A) Sofya B) Manastır
C) Şam D) Selanik
10. “Bizim halkımız, çıkarları birbirinden farklı sınıf
hâlinde değil; aksine varlıkları ve çalışmalarının so-
nuçları birbirine lazım olan sınıflardan ibarettir.” di­
yen Mustafa Kemal için aşağıdakilerden hangisi
söylenemez?

A) Birleştirici ve bütünleştirici kişiliğe sahiptir.

B) Sınıf mücadelesini reddetmektedir.
C) Belli bir zümrenin menfaatlerini korumaktadır.
D) Aralarında uyum bulunan bir toplum yaratmayı
amaçlamaktadır.
8. Atatürk’ün vatanın bölünmez bütünlüğüne ver-
diği önemi ve vatanseverliğini, hazırladıkları
sloganlarla ifade etmeye çalışan öğrencilerden
hangisi yanlış bir slogan hazırlamıştır?

A) B)
Hayatta en Vatanın her karış
hakiki mürşit toprağı vatandaş
ilimdir. kanıyla ıslanmadıkça 11.
terk olunamaz. "Türk'ün onuru, özgüveni
ve yetenekleri çok yüksek
ve büyüktür. Böyle bir millet
tutsak yaşamaktansa yok
olsun, daha iyidir!.."

Onat Ahmet

C) D) Mustafa Kemal’in yukarıdaki sözü, aşağıdaki

Ya istiklâl Geldikleri gibi kişilik özelliklerinden hangisiyle ilişkilendirile-
ya ölüm! giderler.
mez?
A) İleri görüşlülüğüyle
B) Bağımsızlık inancıyla
C) Vatan sevgisiyle

Merve Dilek D) Millet sevgisiyle

80 8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1

Atatürk’ün Kişiliği ve Kişilik Özellikleri
1. Mustafa Kemal verdiği bir röportajında: “Yakınımız-
da Binbaşı Kadri Bey isminde bir kişi oturuyordu.
Oğlu Ahmet Bey askerî ortaokula devam ediyor ve
okul üniforması giyiyordu. Onu gördükçe ben de
böyle üniforma giymeye hevesleniyordum. Sonra
sokaklarda subaylar görüyordum.” ifadelerine yer
vermiştir.
Bu bilgilere göre, aşağıdaki yargılardan hangi­
sine ulaşılabilir?
A) Selanik şehri Osmanlı Devleti’nin Batı’ya açı-
lan en önemli şehridir.
B) Sivil eğitim kurumlarının yanı sıra askerî okul-
lar da bulunmaktadır.
C) Mustafa Kemal’in yetiştiği dönemde Selanik
aynı zamanda bir ordu merkezidir.
D) Mustafa Kemal’in askerlik mesleğine ilgi duy-
masında çevresel faktörler de etkili olmuştur.
2. Selanik şehrinin;
• değişik ırk ve dine mensup halklardan oluşması,
• liman şehri özelliği taşıması,
• Batı ve Doğu yönünde uzanan demir yollarına
sahip olması
özellikleri aşağıdakilerden hangisinin oluşumu­
na katkı sağlamamıştır?
A) Kültürel hayatın hareketlilik kazanması
B) Fransız İhtilali fikirlerinin daha hızlı yayılması
C) Avrupa’da meydana gelen yeniliklerin takip edil-
mesi
D) Ticaret hayatının belli ırkların kontrolü altına
girmesi
3. Balkanlar’da ortaya çıkan ayrılıkçı fikirler, Osmanlı
aydınları arasında yeni arayışlara neden olmuştur.
Balkanlar’da meydana gelen ayrılıkçı fikirlerin
temel dayanak noktası aşağıdakilerden hangisi­
dir?
A) Sanayi İnkılabı
B) Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu durum
C) Fransız İhtilali
D) Emperyalist devletlerin kışkırtmaları
8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1
TEST 5
4. Atatürk’ün doğup büyüdüğü Osmanlı Devleti, çok
uluslu bir yapıya sahipti. Ülke sınırları içinde pek çok
farklı millet, bağımsızlık amacıyla isyan hâlindeydiler.
Buna göre, Mustafa Kemal’in doğup büyüdüğü
ortam ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylene-
bilir?
A) Milliyetçi fikirlerin yaygın olduğu
B) İş imkânlarının ve sanayinin gelişmiş olduğu
C) Millî egemenlik fikirlerine taraf topladığı
D) Türklerin azınlık durumuna düştüğü
5.
Mustafa Kemal'in Selanik'te
Eğitim Aldığı Okullar
..........?.......... ..........?.......... ..........?..........
Diyagramda boş bırakılan yerlere, aşağıdakiler-
den hangisi yazılamaz?
A) Harp Okulu B) Mahalle Mektebi
C) Şemsi Efendi D) Askerî Rüştiye
6.
Mustafa Kemal'in askerlik aşkı
büyük, askerî dehası yüksekti.
Bu duruma ..................................
başarısını örnek gösterebiliriz.
Öğretmenin ifadesinde boş bırakılan yere, aşa­
ğıdakilerden hangisi yazılamaz?
A) Trablusgarp Savaşı’ndaki
B) Galiçya Cephesi’ndeki
C) Kafkasya Cephesi’ndeki
D) Kurtuluş Savaşı’ndaki
81
Atatürk’ün Kişiliği ve Kişilik Özellikleri Test 5

7. Erzurum Kongresi öncesinde İngiliz Albay Rawlinson 10. MUSTAFA KEMAL ATATÜRK
Mustafa Kemal Paşa’ya kongreyi toplamamasını,
kongrenin açılması hâlinde toplantının güç kullanı-
Devlet adamı Ülke çıkarlarını Yeniliklere
larak dağıtılacağını bildirmiştir. Bunun üzerine Mus- ve gözetmesi açık ve ilerici
tafa Kemal, kararın millete ait olduğunu, kuvvet kul- asker olması olması
lanılması hâlinde karşılık verileceğini ve görüşme-
nin sona erdiğini bildirmiştir.
Yukarıda verilen durumlar, Atatürk’ün kişilik
Verilen bu gelişme, Mustafa Kemal’in; özellikleriyle eşleştirildiğinde hangi seçeneğe
I. ileri görüşlülük, ulaşılamaz?

II. idealistlik, A) Yöneticiliğine

III. vatan ve millet sevgisi, B) İnkılapçılığına

IV. kararlılık C) Vatanseverliğine

D) İleri görüşlülüğüne
özelliklerinden hangilerini açıkça ortaya koy-
maktadır?

A) Yalnız I B) I ve II.
C) II, III ve IV. D) I, II ve IV.

8. • Mustafa Kemal’in Millî Mücadele’nin lideri ola-

rak benimsenmesini sağladı. 11. Atatürk’ün bağımsızlık sevgisi ile ona ait aşağı­
• Mustafa Kemal’in millî egemenlik ilkesini koru- daki cümlelerin hangisi arasında bağlantı kuru­
makta kararlılığı ortaya çıktı. labilir?
• Mustafa Kemal ilk askerî başarılarını kazandı.
A) Özgürlük benim karakterimdir.
Verilen özellikler ilişkili oldukları gelişmelerle B) Yurtta barış dünyada barış.
eşleştirildiğinde aşağıdakilerden hangisi boşta
C) Ne mutlu Türk’üm diyene!
kalır?
D) Hayatta en hakiki mürşit ilimdir.
A) Balkan Savaşı
B) Çanakkale Savaşı
C) Trablusgarp Savaşı
D) 31 Mart Olayı

9. .......... Atatürk’ün ifadesiyle: Türk milletini geri bırak- 12. Mustafa Kemal’in Çanakkale Savaşlarındaki
mış müesseseleri yıkarak yerlerine milletin en yük- başarıları düşünüldüğünde, bu savaşta onun
sek icaplarına göre ilerlemesini temin edecek yeni kişisel özelliklerinden hangilerinin ortaya çıktı­
müesseseleri kurmuş olmaktır. ğı söylenemez?

Paragrafta boş bırakılan bölüme, Atatürk’ün ki- A) Liderliği

şisel özelliklerinden hangisi getirilmelidir? B) İleri görüşlülüğü
A) İnkılapçılık B) Vatanseverlik C) Vatanseverliği
C) Önderlik D) Yaratıcılık D) Devlet adamlığı

82 8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1

Bir Kahraman Doğuyor
A. Aşa€›daki cümlelerde boş b›rak›lan yerleri uygun
ifadelerle tamamlay›n›z.
1. Atatürk’ün do€du€u ..................................... şehri
Os­man­l› Dev­le­ti’nin Ba­t›’ya aç›­lan ka­p›­s›y­d›.
2. Mus­ta­fa Ke­mal, 1905 y›­l›n­da ...............................
..........................’nden ....................................... rüt­
be­siy­le me­zun ol­muş­tur.
3. Mus­ta­fa Ke­mal, 1911 y›­l›n­da baş­la­yan ...................
Sa­va­ş›’na gö­nül­lü ola­rak ka­t›l­m›ş­t›r.
4. Mus­ta­fa Ke­mal, ....................................................
Savaşı’nda gös­ter­di­€i üs­tün ba­şa­r›­la­r› ile ulu­sal
bir kah­ra­man ol­muş ve bu du­rum onun Mil­lî Mü­ca­
de­le’­nin ........................................ ol­ma­s›n­da et­ki­li
ol­muş­tur.
5. Mus­ta­fa Ke­mal’in ço­cuk­luk ve ilk genç­lik y›l­la­r›­n›n
geç­ti­€i ............... ve Ma­nas­t›r gi­bi Ru­me­li kent­le­rin­
de ay­r›­l›k­çı ayak­lan­ma­la­r›n ol­ma­s› onun .................
so­run­la­r›­na il­gi duy­ma­s›n­da et­ki­li ol­muş­tur.
6. I. Dünya Savaşı başladığında Mustafa Kemal
.......................’da .......................... görevini yürüt-
mekteydi.
7. Ça­nak­ka­le Za­fe­ri’nin ka­za­n›l­ma­s›n­dan son­ra Mus­
ta­fa Kemal Do­€u Cep­he­si’ne gön­de­ril­miş ve bu­ra­
da .......................... ile .................. il­le­ri­ni Rus iş­ga­
lin­den kur­tar­m›ş­t›r.
8. Mustafa Kemal ilk görev yeri olan ..................’da
............................... adında bir cemiyet kurmuştur.
9. Mus­ta­fa Ke­mal, Os­man­l› Dev­le­ti’nin .......................
Sa­va­ş›’na ka­t›l­ma­ma­s› ge­rek­ti­€i­ni dü­şün­müş ve bu
dü­şün­ce­si­ni Os­man­l› yö­ne­ti­mi­ne de ilet­miş­tir.
10. Mustafa Kemal, kişiliğinin gelişmesinde etkili olan
şehirlerden .........................’da diplomatik görevle
bulunmuştur.
8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1
UYGULAMA SORULARI
B. Aşağıdaki cümlelerden doğru olanların başına
“D”, yanlış olanların başına “Y” yazınız.
1. ( ) Mustafa Kemal’in askerlik eğitimine başladığı
ilk okul, Manastır Askerî İdadisidir.
2. ( ) Atatürk’ün çocukluğunun geçtiği Selanik, Os-
manlı Devleti’nin Batı’ya açılan kapısıydı.
Avrupa’da ortaya çıkan yeni düşünce akımları
önce Selanik’e ulaşır, oradan Osmanlı ülkesi-
ne yayılırdı.
3. ( ) Mustafa Kemal, annesine haber vermeden
askerî okul sınavlarına başvurmuş ve kazandı-
ğını annesine bildirerek ona hem sürpriz yap-
mış hem de biraz emrivaki biçimde annesinin
onayını almıştır.
4. ( ) Mustafa Kemal 11 Ocak 1905’te İstanbul Harp
Akademisinden kurmay yüzbaşı rütbesiyle me-
zun olmuştur.
5. ( ) Mustafa Kemal’in ilk askerî başarısı Çanakka-
le Savaşı’nda ortaya çıkmıştır.
6. ( ) “Kemal” adını Manastır Askerî İdadisi matema-
tik öğretmeni Yüzbaşı Mustafa Efendi vermiş-
tir.
7. ( ) Mustafa Kemal, gönüllü bir subay olarak gittiği
Trablusgarp Savaşı’nda kazandığı askerî ba-
şarıları ile ulusal bir kahraman hâline gelmiştir.
8. ( ) Mustafa Kemal, katıldığı tüm savaşlarda gös-
terdiği başarıları ile askerlik alanında üstün ye-
teneği olduğunu kanıtlamıştır.
9. ( ) Mustafa Kemal, Çanakkale Savaşı’nda göster-
diği üstün başarıları ile milletin gönlünde taht
kurmuş ve ulusal bir kahraman olmuştur. Bu
durum, onun Millî Mücadele’nin lideri olmasın-
da büyük rol oynamıştır.
10. ( ) Mustafa Kemal, eğitim yaşamını sırasıyla Se-
lanik, Manastır ve İstanbul’da sürdürmüştür.
11. ( ) Selanik, Manastır gibi Balkan topraklarında
yaşanan ayrılıkçı ayaklanmalar büyük devlet-
lerin Osmanlı’yı parçalama planları Mustafa
Kemal’in genç yaşında ülke sorunlarıyla ilgi-
lenmesinde önemli rol oynamıştır.
12. ( ) 1905 yılında İstanbul Harp Akademisinden kur-
may yüzbaşı rütbesi ile mezun olan Mustafa
Kemal’in ilk görev yeri Sofya Ataşemiliterliği’dir.
13. ( ) Trablusgarp Savaşı’nda gönüllü olarak yer
alan Mustafa Kemal’in daha sonra Balkan, Ça-
nakkale ve Kurtuluş Savaşı’nda etkin şekilde
yer alması, onun vatan ve millet sevgisi ile ba-
ğımsızlık anlayışının somut kanıtlarıdır.
83
Bir Kahraman Doğuyor Uygulama Soruları

C. Aşa€›daki bulmacayı çözünüz.

8 9

10

2 11

12 3 13

14

15

KELİMELER
FRANSIZCA, HAREKET ORDUSU, MANASTIR, NAMIK KEMAL, OTUZ BİR MART OLAYI, SAMSUN,
SELANİK, SELANİK ASKERÎ RÜŞTİYESİ, SOFYA, TARİH, TRABLUSGARP, ÇANAKKALE, İLERİ
GÖRÜŞLÜLÜK, İSTANBUL, ŞAM

Soldan Sağa
1. Mustafa Kemal’in Çanakkale Savaşı’nda düşmanın çıkarma yapacağı noktayı tespit etmesini sağlayan kişilik
özelliği
2. Mustafa Kemal’e öğretmeni tarafından Kemal adının verildiği okul
3. Mustafa Kemal’in Harp Akademisini bitirip kurmay yüzbaşı olarak mezun olduğu şehir
4. Mustafa Kemal’in Selanik’ten sonra eğitimine devam etmek için gittiği şehir
5. Meşrutiyete karşı çıkan ayaklanma
6. Mustafa Kemal’in gönüllü olarak katıldığı ve ilk askerî başarılarını kazandığı savaş
7. Mustafa Kemal’in, Millî Mücadele’nin lideri olarak benimsenmesini sağlayan 1. Dünya Savaşı cephesi
Yukarıdan Aşağıya
8. Mustafa Kemal’in Millî Mücadele’yi başlatmak için gittiği şehir
9. Mustafa Kemal’in doğduğu şehir
10. Mustafa Kemal’in Manastır Askerî İdadisinde ilgilenmeye başladığı ve özel dersler aldığı yabancı dil
11. Mustafa Kemal’in askerî ataşe olarak görev yaptığı şehir
12. Mustafa Kemal’in Vatan ve Hürriyet Cemiyetini kurduğu şehir
13. Mustafa Kemal’in Manastır Askerî İdadisinde ilgi duyduğu ve hayatı boyunca ilgisinin sürdüğü ders
14. 31 Olayı’nı bastırmak için hazırlanan, Mustafa Kemal’in kurmay başkanlığını yaptığı ordu
15. Mustafa Kemal’i etkileyen Vatan Şairi olarak tanınan Osmanlı aydını

84 8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1

MİLLÎ UYANIŞ: YURDUMUZUN
ÜNİTE 2 I. Dünya Savaşı ve Mondros
İŞGALİNE TEPKİLER Ateşkes Anlaşması
TEST 1

1. 4. Yıkılan Devletler Kurulan Devletler

Siyasi birliğini geç Almanya ve İtalya’ya
tamamlayarak sö-

mürge arayan Al- + engel olmak isteyen
İngiltere ve Fransa
• Rus Çarlığı
• Avusturya - Macaris-
• Çekoslovakya

manya ve İtalya • Polonya

tan İmparatorluğu • Yugoslavya

• Osmanlı İmparatorluğu
H›z­la sa­na­yi­le­şen an­cak si­ya­si bir­lik­le­ri­ni geç
kur­duk­la­r› için sö­mür­ge ya­r›­ş›n­da da geç ka­lan
Yukar›daki bil­gi­le­re gö­re, I. Dün­ya Sa­va­ş›’­n›n
Al­man­ya ve ‹tal­ya’n›n ya­y›l­ma­c› po­li­ti­ka­la­r›,
so­nu­cuy­la il­gi­li aşa­€›­da­ki­ler­den han­gi­si söy­le­
‹n­gil­te­re ve Fran­sa’n›n bu devletleri dur­dur­mak
ne­mez?
için var güç­le­riy­le ça­ba gös­ter­meleri dik­ka­
te al›n­d›­€›n­da, dev­let­ler ara­s› grup­laş­ma­lar­da A) İmparatorluklar güçlenmiştir.
aşa­€›­da­ki­ler­den han­gi­si­nin et­ki­li ol­du­€u söy­le­ B) Av­ru­pa’n›n si­ya­si ha­ri­ta­s› de­€iş­miş­tir.
ne­bi­lir?
C) Av­ru­pa’da ye­ni dev­let­ler ku­rul­muş­tur.
A) Yö­ne­tim şe­kil­le­rin­de­ki ben­zer­lik­ler D) Çok uluslu devletler parçalanmıştır.
B) Eko­no­mik ve si­ya­si çı­kar­lar
C) Coğ­ra­fi ve kül­tü­rel ya­kın­lık­lar
D) De­mok­ra­siye olan bağ­lı­lık­lar

5. Kafkas Cephesi aşağıdaki antlaşmalardan han­

gisi ile kapanmıştır?

2. Osmanlı Devleti’nin İngiltere’nin sömürgeleri A) Mondros B) Nöyyi

ile bağlantısını kesmek amacıyla açtığı cephe C) Brest Litowsk D) Trianon
aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kanal B) Kafkas
C) Çanakkale D) Irak

6.
3. Osmanlı Hükûmeti bu anlaş-
ma ile kendini kayıtsız şartsız
düşmanlara teslim etmeye
muvafakat etmiştir.
Yalnız muvafakat etmiş değil,
düşmanların memleketi istila-
sı için onlara yardımı da vaad
eylemiştir. Bu anlaşma, oldu-
ğu gibi tatbik edildiği takdirde
memleketin baştan nihayetine
kadar işgal ve istilaya maruz
olacağı şüphesizdir.
Mus­ta­fa Ke­mal’in bu sö­züy­le vur­gu­la­d›­€› an­laş­
ma aşa­€›­da­ki­ler­den han­gi­si­dir?
A) Uşi B) Sevr
C) Lozan D) Mondros
İtilaf Devletleri, güvenliklerini tehdit ede-
cek bir durumun ortaya çıkması hâlinde
herhangi bir stratejik yeri işgal etme
hakkına sahip olacaktır.
Mon­dros Ateş­kes An­laş­ma­sı’nın 7. mad­de­si ola­
rak kar­şı­mı­za çı­kan bu mad­dey­le İti­laf Dev­let­le­
ri’nin ama­cı­nın aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si ol­duğu
söy­le­ne­bi­lir?
A) Anadolu’da güvenliği sağlamak
B) İstanbul Hükûmetini koruma altına almak
C) Millî egemenliği sonlandırmak
D) Anadolu’nun işgalini kolaylaştırmak

8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1 85

I. Dünya Savaşı ve Mondros Ateşkes Anlaşması Test 1

7. Os­man­lı Dev­le­ti’nin Bal­kan top­rak­la­rı üze­rin­de; 10. Pazar

Sırp­lar, Bul­gar­lar, Türk­ler bir ara­da ya­şı­yor­du. Ham mad- bulma Sömürge Milliyetçi-
de arayışı çabası arayışı lik akımı
Bu du­rum Os­man­lı Dev­le­ti’nin aşa­€›­da­ki olay­
la­r›n han­gi­sin­den olum­suz yön­de et­ki­len­me­si­
I II III IV
ne or­tam ha­zır­la­mış­tır?
I. Dün­ya Sa­va­şı’nın, yu­ka­rı­da­ki ne­den­le­ri­nden
A) Os­man­lı eko­no­mi­si­nin güç kay­bet­me­si
han­gi­si­nin eko­no­mi ile il­gi­li ol­du­ğu söy­le­ne­
B) Fran­sız İh­ti­la­li’nin yay­dı­ğı mil­li­yet­çi­lik dü­şün­ce­si
mez?
C) I. Dün­ya Sa­va­şı’nın baş­la­ma­sı
A) I B) II C) II­I D) IV
D) İtal­ya’nın sö­mür­ge ara­yı­şı

8. Aşa­€›­da­ki­ler­den han­gi­si Os­man­l› Dev­le­ti’nin
I. Dün­ya Sa­va­ş›’na ‹t­ti­fak Dev­let­le­ri ya­n›n­da
ka­t›l­ma­s›­n›n, sa­va­şa olan et­ki­le­rin­den bi­ri de­€il­
dir?
A) Sa­vaş ala­nı­nın ge­niş­le­me­si
B) Sa­va­şın sü­re­si­nin uza­ma­sı
C) İn­gil­te­re’nin Sü­veyş Ka­na­lı üze­rin­de­ki et­kin­li­ği­nin
artması
D) Al­man­ya’n›n yü­kü­nün hafiflemesi
9. D) Wil­son İl­ke­le­ri’ne bağ­lı kal­mak zo­run­da ol­ma­la­
I. Dünya Savaşı'
nda tarafsız ol-
manı istiyoruz.
İngiltere
11. Mon­dros Ateş­kes An­laş­ma­sı in­ce­len­di­ğin­de as­ke­rî,
eko­no­mik ve si­ya­si açı­dan çok ağır mad­de­ler ta­şı­
dı­ğı ve an­laş­ma­nın âde­ta bir tes­lim bel­ge­si ol­du­ğu
gö­rül­mek­te­dir.
İti­laf Dev­let­le­ri’nin şart­la­rı ağır olan böy­le bir
an­laş­ma yap­ma­la­rın­da, aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­
si­nin da­ha çok et­ki­si var­dır?
A) İti­laf Dev­let­le­ri’nin da­ha ön­ce­den yap­tık­la­rı giz­li
top­lan­tı­lar so­nu­cu Os­man­lı topraklarını pay­laş­
ma ka­ra­rı al­mış ol­ma­la­rının
B) 4 yıl gi­bi uzun süren bir sa­va­şın so­nun­da im­za­
lan­ma­sının
C) An­laş­ma tek­li­fi­nin Os­man­lı Dev­le­ti ta­ra­fın­dan
ya­pıl­mış ol­ma­sının
rının

I. Dünya Savaşı'
na bizim yanımız- 12. Ermeniler, Osmanlı Devleti’nin kendilerinin
da katılırsan
Osmanlı Devleti yerlerinin değiştirilmesini emretmeden bir ay
kazançlı çıkan
sen olursun. önce, Van’da isyan çıkarmışlardı. Bu da şunu
Almanya
gösterir ki Van’daki bu isyan verilen bir emrin
sonucu değildir; aksine, bu emir isyan sonu-
Yu­ka­rı­da ve­ri­len du­rum­lar­dan çı­ka­rı­la­bi­le­cek cunda verilmiştir.
yar­gı­hangi seçenekte verilmiştir? Erich Feigl
A) İn­gil­te­re, Os­man­lı Dev­le­ti’nin çı­kar­la­rı­nı dü­şün­
mek­te­dir. Van’da­ki Er­me­ni İs­ya­nı­’na şa­hit olan araş­tır­ma­
cı Erich Fe­igl’ın ifa­de­si­ne da­ya­na­rak aşa­ğı­da­ki
B) Al­man­ya, Os­man­l› Dev­le­ti’nin es­ki gü­cü­ne
de­ğer­len­dir­me­ler­den han­gi­si ya­pı­la­maz?
ulaş­ma­s› için u€­raş­mak­ta­d›r.
A) Os­man­lı Dev­le­ti’nin is­ya­nı ön­le­me­ye ça­lış­tı­ğı­
C) Al­man­ya, Os­man­l› Dev­le­ti’nin sa­va­ş› ka­za­na­
B) Er­me­ni­le­rin böl­ge­de hu­zur­suz­luk çı­kar­dı­ğı­
ma­ya­ca­€›­na inan­mak­ta­d›r.
C) Os­man­lı Dev­le­ti’nin teh­cir ka­ra­rı­nı al­mak zo­-
D) ‹n­gil­te­re ve Al­man­ya ken­di ç›­kar­la­r› için Os­-
run­da kal­dı­ğı­
man­l› Dev­le­ti’ni kul­lan­ma­ya ça­l›ş­mak­ta­d›r.
D) Er­me­ni­le­rin, soy­kı­rım id­di­ala­rın­da hak­lı ol­du­ğu

86 8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1

I. Dünya Savaşı ve Mondros Ateşkes Anlaşması
1. 4.
Diyagramda “?” olan kutuya, aşağıdaki devlet-
lerden hangisinin yazılması uygun olmaz?
A) İtalya B) Sırbistan
C) Bulgaristan D) Yunanistan
2. Birinci Dünya Savaşı’yla İtilaf Devletleri’nin uzun
zamandır planladıkları Osmanlı Devleti’ni paylaş-
ma istekleri gerçekleşti.
Osmanlı Devleti’nin, aşağıdaki özelliklerinden
hangisi paylaşım planlarının gerekçeleri ara-
sında gösterilemez?
A) Yer altı ve yer üstü kaynaklarına sahip olması
B) Topraklarının jeopolitik öneme sahip olması
C) Osmanlı hanedanının Anadolu topraklarını yö-
netmekte yetersiz kalması
D) Verimli tarım alanlarına sahip olması
3. “Durumun dehşet ve korkunçluğu karşısında, her
yerde, her bölgede birtakım kimseler tarafından
kurtuluş çareleri aranmaya başlanmıştır.”
Mustafa Kemal
Yukarıda Mustafa Kemal’in Mondros Ateşkesi ile
ilgili kısa bir ifadesi verilmiştir.
Mustafa Kemal’in ifadesinde geçen kurtuluş
çareleri arasında, aşağıdakilerden hangisi yok-
tur?
A) Millî egemenlik çatısı altında birleşmek
B) Bölgesel anlamda direniş cemiyetleri kurmak
C) Manda ve himaye fikrini savunmak
D) İtilaf Devletleri’yle iş birliği yapmak
8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1
TEST 2
Osmanlı Devleti'nin içinde bulun-
duğu grup, I. Dünya Savaşı'nda
yenilmiş, şartları ağır bir ateşkes
anlaşması imzalanmış, Büyük
Savaş'ın uzun yılları boyunca
millet yorgun ve fakir bir durumda.
Mustafa Kemal’in Nutuk’ta dile getirmiş olduğu
ateşkes anlaşması aşağıdakilerden hangisidir?
A) Londra B) Mondros
C) Mudanya D) Sevr
5. Aşağıdaki öğrencilerden hangisi I. Dünya Sa-
vaşı sırasında Osmanlı Devleti’nin savaştığı Kaf-
kasya Cephesi ile ilgili bilgiler vermiştir?
A)
Tamamen karla örtülü, yüksek
ve dağlık bir arazide, kış dona-
nımından yoksun yaya ve atlı
birliklerle yapılan Sarıkamış Ha-
rekâtı ağır kayıplarla sonuçlandı.
Mehmet
B)
Türkler, düşmanı dar bir sahil şeri-
dinde tutmayı başardı. İtilaf kuvvet-
leri Anafartalar'da yenilgiye uğradı.
Yılmaz
C) Kasım 1914'te Basra'yı ele geçiren
İngilizler, kuzeye doğru hareket et-
tiler. Kutül Amare ve Aziziye'ye kadar
ilerleyen İngiliz kuvvetleri Selmanpak
önlerinde durduruldu.
Çiğdem
D)
İngilizler Sina Yarımadası'nı ele geçi-
rip Suriye'ye dayanmışlar ancak bu-
rada başarılı bir savunmayla durdu-
rulmuşlardır.
Gülşah
6.
I. Dünya Savaşı’nın verilen özel nedenleri ile
aşağıdaki devletlerin hangisi arasında bağlantı
kurulamaz?
A) Yunanistan B) İtalya
C) Fransa D) Rusya
87
I. Dünya Savaşı ve Mondros Ateşkes Anlaşması Test 2

7. 9.
Osmanlı Devleti'nin Birinci Dünya Paris Barış Konferansı'nda Tartışılan
Savaşı öncesindeki sınırlarının En Ciddi Konular
genişliği savaş sırasında hangi 1.
durumların ortaya çıkmasına
2.
yol açmıştır?
3.

Öğretmenin tahtaya yazmış olduğu başlığın altı­

Öğretmenin sorusuna verilen, aşağıdaki cevap­
lardan hangisi doğru değildir?
A) Osmanlı toprakları üzerinde çıkar çatışmalarının
yaşanması
B) Savaştaki cephe sayısının artması
C) Kapitülasyonların yaygınlaşması
D) Almanya’nın yükünün hafiflemesi
na, aşağıdakilerden hangisinin yazılması yanlış
olur?
A) İtalya’ya vadedilen Batı Anadolu topraklarının
Yunanistan’a verilmesi
B) Avrupa’nın durumu ve sınırların çizilmesi
C) Milletler Cemiyetinin kurulması
D) Yenilen devletlerle ateşkes anlaşmalarının ya-
pılması

10. ABD Başkanı Wilson’un I. Dünya Savaşı’na

girerken yayımladığı aşağıdaki ilkelerden han­
gisi savaşın kısa sürede sona ermesini sağla­
mıştır?
8. A) Yenenler yenilenlerden toprak ve tazminat al-
..........?.......... mayacaktır.
B) Gizli antlaşmalar iptal edilecek, açık diplomasi
uygulanacaktır.
Askerî Bulgaristan'ın Savaşan
ve teslim tarafların kuvvet C) Uluslar kendi geleceklerine kendileri karar ve-
teknik olması dengesinin receklerdir.
yetersizlikler bozulması
D) Boğazlar dünya ticaretine açılacaktır.

Diyagrama verilebilecek en doğru başlık aşağı-

dakilerden hangisidir?

A) Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’na Girme

Nedenleri
B) Mondros Ateşkes Anlaşması’nı Zorunlu Kılan
Faktörler 11. Osmanlı Devleti I. Dünya Savaşı’nda aşağıda­
C) Bulgaristan’ın Balkan Savaşlarını Kaybetme Ne- ki cephelerin hangisinde İngiltere ile savaşma­
denleri mıştır?

D) I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin Genel A) Kanal B) Kafkas

Durumu C) Çanakkale D) Irak

88 8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1

I. Dünya Savaşı ve Mondros Ateşkes Anlaşması
1. 4. “Kilikya” dolaylarının “Adana” ilinin önemli bir bölü-
Anadolu'nun birçok bölgesinde
yerel direnişler başlamıştır.
Bahar
Türkler tarafından da Millî Müca-
dele'ye karşı olan cemiyetler
kurulmuştur.
Mete
İstanbul Hükûmeti işgallere karşı
silahla direnilmemesi gerektiğini,
işgallerin geçici olduğunu bildir-
miştir.
Zeynep
Türk halkı işgaller karşısında
kongreler ve mitingler düzenle-
miştir.
Engin
Öğrencilerden hangilerinin ifadeleri, Millî Mü-
cadele Dönemi’nde bağımsızlık bilincinin oluş-
madığına kanıt olarak gösterilebilir?
A) Engin - Bahar B) Zeynep - Mete
C) Bahar - Mete D) Engin - Zeynep
2. Aşağıdakilerden hangisi Mondros Ateşke-
si’nden sonra kurulan yararlı cemiyetlerin ortak
özelliklerinden biri değildir?
A) Halkı bilinçlendirmişlerdir.
B) Direnişi örgütlemişlerdir.
5. Mondros Ateşkes Anlaşması’na tepkisini dile geti-
C) Düşmanın ilerleyişini yavaşlatmışlardır.
D) İstanbul Hükûmetiyle ortak hareket etmişlerdir.
3. Mondros Ateşkes Anlaşması sonrasında bazı
devlet adamlarının ve cemiyetlerin manda ve
himaye düşüncesine kapılmaları, aşağıdakiler­
den hangisini dikkate almadıklarını gösterir?
A) İtilaf Devletleri’nin gücünü
B) Anadolu’nun işgalini
C) Tam bağımsızlık anlayışını
D) Padişahın çaresizliğini
8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1
TEST 3
münü kapsadığı biliniyor ise de sınırı bilinmemek-
tedir. Bunun açıklanması gerekir.”
KEMAL ATATÜRK
İleride mütarekenin uygulanması sırasında memle-
ketin canını yakmış olan maddeler her türlü yoru-
ma müsait bir şekilde kaleme alınmıştı.
İSMET İNÖNÜ
Mustafa Kemal ve İsmet İnönü’nün, Mondros
Ateşkesi’nin hükümleriyle ilgili yorumlarından
aşağıdakilerden hangisi çıkarılabilir?
A) Ateşkes maddelerinin açık olmaması konusun-
daki endişelerini dile getirmişlerdir.
B) Çaresizlik içinde ateşkes hükümlerine boyun
eğmişlerdir.
C) Türk milletini ve Osmanlı Hükûmetini ateşkes
hükümlerine uymamaya davet etmişlerdir.
D) Anlaşma hükümlerinin geçici olduğunu vurgu-
lamışlardır.
ren Mustafa Kemal:
“Mondros Ateşkesi, Osmanlı Devleti’nin müttefik-
leriyle beraber sürüklendiği acı mağlubiyetin yüz
kızartacak bir sonucudur. Bu ateşkes maddele-
ri, Türk topraklarını, yabancıların işgaline sunmuş-
tur.”
Mustafa Kemal’in sözlerine bakılarak aşağıda­
kilerden hangisine açıktan tepki gösterdiği ileri
sürülebilir?
A) Teslimiyetçi politikalara
B) Milletler Cemiyetinin kurulmasına
C) Yapılan gizli antlaşmalara
D) Ulusal egemenliğin gerçekleştirilmemesine
89
I. Dünya Savaşı ve Mondros Ateşkes Anlaşması
6. İNGİLTERE: Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Sava-
şı’na Almanya’nın yanında girmesine taraftar olma-
mıştır.
ALMANYA: Osmanlı Devleti’ni kendi yanında sava-
şa sokabilmek için önemli bir çaba harcamıştır.
Osmanlı Devleti’nin aşağıdaki özelliklerinden
hangisi devletlerin yukarıdaki siyasi görüşleri-
ne ortam hazırlamıştır?
A) Saltanatla yönetilmesi B) Ekonomik gücü
C) Jeopolitik konumu D) Askerî gücü
7.
I. Dünya Savaşı'nın Özel Nedenleri
Balkanlar’a Hâkim Olma Mücadelesi
Sıcak Denizlere Ulaşabilme
............................... ? ...............................
Verilen diyagramda “?” ile gösterilen yere, aşa­
ğıdakilerden hangisi getirilmelidir?
A) Milliyetçilik Akımı
B) Ham Madde ve Pazar İhtiyacı
C) Silahlanma ve Bloklaşma
D) Alsas - Loren Kömür Havzası
8. Birinci Dünya Savaşı öncesinde Osmanlı Dev-
leti’nin genel durumu hakkında aşağıdaki değer­
lendirmelerden hangisi yapılabilir?
A) Siyasal gücü son derece zayıflamış, ekonomik
bağımsızlığını kaybetmiştir.
B) Rusya ile karşılıklı anlaşmalar yapmış, sınırla-
rını güvenlik altına almıştır.
C) Önemli yer altı kaynaklarını değerlendirmek
için sanayileşmeye büyük önem vermiştir.
D) Askerî ve teknolojik güç bakımından dünyanın
önde gelen devletleri arasındadır.
90
Test 3
9. ABD Başkanı Wilson’un 8 Ocak 1918 tarihinde
açıkladığı 14 ilke arasında “Ulusların kendi kader-
lerini tayin etmesi gerektiği” vurgusu yapılmıştır.
Bu durum, aşağıdaki düşüncelerden hangisi­
nin güç kaybetmesine ortam hazırlamıştır?
A) Milliyetçilik
B) Ulusal bağımsızlık
C) Sömürgecilik
D) Ulusal egemenlik
10. • Doğu Anadolu’da kurulması planlanan Ermeni
devletine karşı önlem alma
• İzmir ve civarının Yunanistan’a katılmasına
karşı mücadele etme
• Karadeniz Bölgesi’nde kurulması planlanan
Rum Devleti’ni önleme
Bu özellikler aşağıdaki cemiyetlerden hangisiy­
le ilişkilendirilemez?
A) Kilikyalılar Cemiyeti
B) Doğu Anadolu Müdafaai Hukuk Cemiyeti
C) Trabzon Muhafazai Hukuk Cemiyeti
D) Reddi İlhak Cemiyeti
11. İtilaf Devletleri’nin barış antlaşmalarının şartla­
rını belirledikleri ve İzmir’i Yunanistan’a bırak­
tıkları barış konferansı aşağıdaki şehirlerin
hangisinde toplanmıştır?
A) Londra B) Berlin
C) Viyana D) Paris
8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1
I. Dünya Savaşı ve Mondros Ateşkes Anlaşması TEST 4

1. I. Dünya Savaşı’nda Arapların İngilizlerle Os-
manlı Devleti’ne karşı savaşmaları, aşağıdaki
sonuçlardan hangisine ortam hazırlamıştır?
A) Osmanlı Devleti’nin Orta Doğu topraklarını kaybet-
mesine
B) Mısır ve çevresinin kaybedilmesine
4. Mondros Ateşkesi’nin “İtilaf Devletleri güven-
liklerini tehlikede gördükleri herhangi bir stratejik
bölgeyi işgal edebileceklerdir.” maddesiyle ilgili
aşağıdaki yorumlardan hangisi yanlıştır?
A) Osmanlı Devleti toprakları işgallere açık hâle gele-
cektir.

C) Arap milliyetçiliğinin sona ermesine
D) Almanya ve Osmanlı Devleti arasındaki siyasi
bağların kopmasına
B) Yeni ve bağımsız bir Türk Devleti’nin kurulması
sağlanacaktır.
C) Osmanlı toprak ve ülke bütünlüğü bozulacaktır.
D) Stratejik bölgeler yabancıların denetimine gire-
cektir.

5. Kuvayımilliye birlikleriyle ilgili aşağıda veri­

2. Paris Barış Konferansı’nda Wilson İlkeleri’ne
ters düşmek istemeyen devletler;
I. “Manda ve himayecilik” adı altında yeni bir yö-
netim sistemi ortaya koymak,
II. Orta Doğu’yu paylaşım planlarından vazgeç-
mek,
III. İzmir’i İtalyanlardan alıp Yunanlılara vermek
lenlerden hangisinin Kuvayımilliye birliklerinin
askerî özelliklerini yansıttığı savunulamaz?
A) Düşmanı yavaşlatmaları
B) Halkı bilinçlendirmeleri
C) TBMM karşıtı isyanları bastırmaları
D) Gönüllü birliklerden oluşmaları

çarelerinden hangilerine başvurmuşlardır?

A) Yalnız I B) I ve III.
C) II ve III. D) I, II ve III. 6.

ÇANAKKALE SAVAŞLARININ SONUÇLARI

D Y
Rusya, müttefiklerinden yardım
I alamamış ve savaştan çekil- ✓
miştir.

3. Edirne II Romanya taraf değiştirmiştir. ✓

III Bulgaristan İttifak grubunda

­ İzmir savaşa dâhil olmuştur. ✓
Adana

Musul
IV Savaşın süresi kısalmıştır. ✓
Haritada verilmiş şehirlerden hangisi Mondros
Ateşkes Anlaşması sonrasında yer altı kaynak-
larının zenginliği sebebiyle İngilizler tarafından
Yukarıdaki doğru - yanlış tablosunda verilen
işgal edilmiştir?
bilgilerden hangileri doğru işaretlenmiştir?
A) Musul B) İzmir A) I ve II. B) II ve III.
C) Edirne D) Adana C) III ve IV. D) I, II ve III.

8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1 91

I. Dünya Savaşı ve Mondros Ateşkes Anlaşması
7. I. Dünya Savaşı’na katılan Rusya’nın, Asya ve
Avrupa’da toprakları bulunan Osmanlı Devle­
ti hakkındaki düşüncesi, aşağıdakilerin hangi-
sinde doğru verilmiştir?
A) Osmanlı ülkesinde yatırımlar yaparak ekono-
mik yönden nüfuz kazanmak ve Osmanlı Dev-
leti ile daha da yakınlaşmak
B) Osmanlı Devleti’nin toprak bütünlüğünü koru-
yarak Akdeniz ticaretinin kontrolünü elinde tut-
mak
C) Sömürge yarışında yer alarak Osmanlı Dev-
leti’nin Kuzey Afrika topraklarını ele geçirmek
D) Merkezi İstanbul olmak üzere Slav İmparator-
luğu kurmak ve Balkanlar’da ayrılıkçı eylemle-
re destek vermek
8. D) İrem - Hakan
.................... ? ....................
Avrupa'da hız kazanan sanayileşme ve
bunun sonucunda ortaya çıkan sömürge-
cilik yarışı
Fransız İhtilali'nin getirdiği yeni görüş ve
anlayışlarla siyasal ve sosyal hayatta
meydana gelen değişiklikler
Avrupa'da şartlara ve zamana göre deği-
şim gösteren gruplaşmalar
Diyagramda “?” ile gösterilen bölüme yazılabile­
cek uygun ifade aşağıdakilerden hangisidir?
A) I. Dünya Savaşı ve Osmanlı Devleti
B) I. Dünya Savaşı’nın Meydana Gelme Süreci
C) Milliyetçilik Akımının Dünya Siyasetine Etkileri
D) I. Dünya Savaşı ve Sonuçları
92
Test 4
9. Öğretmen Sedef Hanım, I. Dünya Savaşı’nın siya-
si sonuçlarını öğrencilerine sormuştur.
Öğrencilerin verdikleri cevaplar şunlardır:
İngiltere, Almanya'nın yenilmesiyle
savaştan en kârlı çıkan devlet ol-
muştur.
Selim
Demokratik rejimler ön plana çık-
mıştır.
Çağla Eda
Savaş sonrasında imzalanan ant-
laşmalar kalıcı barışı sağlamıştır.
Hakan
Osmanlı Devleti siyasi yalnızlıktan
tamamen kurtulmuştur.
İrem
Öğretmenin sorusuna, öğrencilerden hangileri­
nin verdiği cevaplar doğrudur?
A) Selim - Çağla Eda
B) Çağla Eda - Hakan
C) Selim - İrem
10. İtilaf Devletleri Mondros Ateşkes Anlaşma-
sı’nda, Türk halkının işgallerden haberdar olma­
sını ve işgallere karşı birlik ve beraberlik oluş­
turmasını engellemek amacıyla aşağıdaki mad­
delerden hangisine yer vermişlerdir?
A) Boğazlar İtilaf Devletleri’ne açılacak ve istih-
kâmlar işgal edilecektir.
B) Orduya ait silah, cephane ve askerî taşıtlara el
konulacaktır.
C) Toros tünelleri, deniz işletmeleri ve demir yolla-
rı İtilaf Devletleri kontrolüne bırakılacaktır.
D) Telsiz, telefon, telgraf ve kabloları İtilaf Devlet-
leri kontrol edecektir.
8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1
Genel Tekrar (Ünite 1-2) TEST 5

1. Ali R›­za Efen­di, o€­lu­nun iyi bir 3. Mus­ta­fa Ke­mal, İs­tan­bul’dan Trab­lus­garp’a gi­der­
ken tüc­car kı­lı­ğı­na gi­re­rek “Şe­rif” tak­ma adı­nı
e€i­tim al­ma­s›­n› is­ti­yordu.
kul­lan­mış­tır. Trab­lus­garp’a var­dı­ğın­da yer­li hal­kı,
“Adam ol­mak için oku­mak,
İtal­yan­la­ra kar­şı di­re­ni­şe ge­çir­mek için mü­ca­de­le
ö€­ren­mek şart­t›r, baş­ka ça­re et­miş­tir.
yok­tur.” di­yor­du. Bu du­rum, Mustafa Ke­mal’in han­gi ki­şi­lik özel­
li­ğiy­le il­gi­li­dir?

Bu­na gö­re, Ali R›­za Efen­di ile il­gi­li aşa­€›­da­ki yar­ A) Vatanseverlik B) İleri görüşlülük

g›­lar­dan han­gi­si­ne ula­ş›­la­maz? C) Barışseverlik D) İnkılapçılık

A) E€i­ti­me önem ver­mek­te­dir.

B) İyi birey­le­rin an­cak eği­tim­le ye­tiş­ti­ğinin far­kın­
da­dır.
C) O€­lu­nun as­ke­rî okul­da e€i­tim al­ma­s›n­dan ya-­
4. 20. yüzyıl başlarında devletin kurtuluşunu meşruti
na­d›r.
bir yönetimde arayan Osmanlı aydınları özellikle
D) Aydınlanmanın önemini kavramıştır. Selanik şehrinde örgütlenmişlerdi.

Bu durumun, Selanik’in hangi özelliğinden kay-

naklandığı söylenemez?

A) Mustafa Kemal’in bu şehirde doğmasından

B) Zengin kültürel yapısından
C) Ba­tı’ya açı­lan pen­ce­re özelliğinde ol­ma­sından
D) Gelişmiş bir kent olmasından

2. Zü­bey­de Ha­n›m, o€­lu­nun Ma-

hal­le Mek­te­bin­de, Ali R›­za
Efen­di ise ça€­daş bir okul­da
5.
oku­ma­s›­n› is­te­mek­te­dir. Ata­
.......................................?.......................................
türk ola­y› şöy­le an­la­t›r: “Ni­ha­yet
ŞEH‹R ETK‹S‹
ba­bam işi us­ta­ca çöz­dü. ‹lk
Mil­li­yet­çi­ Türk ay­d›n­la­r› ile ta­nış­
ön­ce tö­ren­le Ma­hal­le Mek­te­bi­ Selanik
ma f›r­sa­t› bul­muş­tur.
ne baş­la­d›m. Böy­le­ce an­ne­min
Elçilikler vas›tas›yla Avrupa’y›
Manastır
gön­lü al›n­m›ş ol­du. Birkaç gün son­ra da bu okul­ daha yak›ndan tan›m›şt›r.
dan ay­r›­l›p Şem­si Efen­di Mektebi’ne kay­de­dil­dim.” Ba­t›­l› dip­lo­mat­lar­la gö­rüş­me ve
Sofya fi­kir­le­ri­ni pay­laş­ma f›r­sa­t› bul­
Bu­na gö­re, Ata­türk’ün ai­le­siy­le il­gi­li aşa­€›­da­ki muş­tur.
yar­g›­lar­dan han­gi­si­ne ula­şı­la­maz? Osmanl› Devleti’nin durumunu ve
İstanbul
siyasi faaliyetlerini gözlemlemiştir.
A) O€ul­la­r›­n›n iyi bir e€i­tim al­ma­s›­n› istemişlerdir.
B) O€ul­la­r›­n›n oku­ya­ca­€› okul ko­nu­sun­da fark­l› Yukarı­da­ki şe­ma­ya bir baş­lık ko­nul­mak istenir-
dü­şün­mek­te­dir­ler. se, aşa­ğı­da­ki­ler­den han­gi­si da­ha uy­gun olur­?

C) Ali R›­za Efen­di, so­ru­nu eşi­ni k›r­ma­dan çöz­me­yi A) Mustafa Kemal ve Askerî Başarıları
ba­şar­m›ş­t›r. B) Atatürk’ün Hayatında Dört Şehir
D) Zü­bey­de Han›m, o€­lu­nun Şem­si Efen­di Mek­te­ C) Mustafa Kemal’in Öğrencilik Yılları
bine kay­de­dil­me­si­ne çok üzül­müş­tür. D) Diplomasi ve Mustafa Kemal

8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1 93

Genel Tekrar (Ünite 1-2) Test 5

6. I II 9.
Çanakkale Savaşı
Büyük kararlar vermek kâfi de-
İlk görev yeri liderlik özelliğinin ön
ğildir. Bu kararları cesaret ve
Şam'dır. plana çıkmasında kesinlikle tatbik etmek lazım.
etkili olmuştur.

III
Önemli politik görüş-
lerinden biri de sö-
mürgecilik yarışına
bir an önce katılmak
olmuştur.
IV
Selanik ve Manastır
Atatürk'ün hayatın-
Atatürk’ün yukarıdaki sözü, onun hangi kişisel
daki önemli şehir-
lerdendir. özelliğini yansıtmaktadır?

A) İyi kalpliliğini B) İleri görüşlülüğünü

Yu­ka­rı­da­ki ku­tu­cuk­lar­da Ata­türk­’le il­gi­li verilen
bil­gi­lerden hangisi yanlıştır? C) Eğitimciliğini D) Yöneticiliğini

A) I B) II C) III D) IV

7. Mustafa Kemal’in kişiliğinin gelişmesinde etkili

olan şehirler arasında aşağıdakilerden hangisi
yer almaz?
A) Selanik B) Manastır
C) İstanbul D) Şam
8. • Mus­ta­fa Ke­mal, Harp Aka­de­mi­sinde okur­ken
ba­z› ar­ka­daş­la­r› ile va­tan ve hür­ri­yet dü­şün­
ce­le­ri­ni içe­ren bir der­gi ç›­ka­r›p giz­li­ce okul­da
da­€›t­m›ş­t›r. Bu ne­den­le me­zu­ni­ye­ti­ni iz­le­yen
gün­ler­de ‹s­tan­bul’da bir­kaç ay tu­tuk­lu kal­m›ş­t›r.
• ‹lk gö­rev ye­ri olan Su­ri­ye’de “Va­tan ve Hür­ri­yet
Ce­mi­ye­ti”ni kur­muş ve bir ara giz­li­ce Selanik’e
ge­le­rek bu ce­mi­ye­tin bir şu­be­si­ni aç­m›ş­t›r.
10. Mus­ta­fa Ke­mal, aşa­€›­da­ki söz­le­rin­den han­gi­si­
ni Ça­nak­ka­le Sa­va­ş›’nda söy­le­miş­tir?
A) “Ben size ta­ar­ruz em­ret­mi­yo­rum, öl­me­yi em­re­
di­yo­rum. Biz ölün­ce­ye ka­dar ge­çe­cek za­man
için­de ye­ri­mi­ze baş­ka kuv­vet­ler ve baş­ka
ko­mu­tan­lar ge­le­bi­lir.”
B) “Siz ora­da yal­n›z düş­ma­n› de­€il, mil­le­tin ma­kûs
ta­li­hi­ni de yen­di­niz.”
C) “Hat­t› mü­da­fa­a yok­tur, sat­h› mü­da­fa­a var­d›r. O
sa­t›h bü­tün va­tan­d›r. Va­ta­n›n her ka­r›ş top­ra­€›
va­tan­da­ş›n ka­n›y­la ›s­lan­ma­d›k­ça terk olu­na­
maz.”
D) “Or­du­lar! İlk he­de­fi­niz Ak­de­niz­’dir. ‹le­ri!”

Sa­de­ce bu bil­gi­ye gö­re, Mus­ta­fa Ke­mal için

aşa­€›­da­ki yar­g›­lar­dan han­gi­si ke­sin­lik­le söy­le­ne­
bi­lir?

A) Mus­tafa Ke­mal millî egemenlikten yanaydı.

11. Mus­ta­fa Ke­mal’in: “Bi­zim akıl, man­tık, ze­kâ ile
B) Mus­ta­fa Ke­mal, pa­di­şa­h› de­vir­mek is­ti­yor­du.
ha­re­ket et­mek özel­li­ği­miz­dir.” sö­zü, aşa­ğı­da­ki
C) Mus­ta­fa Ke­mal, va­tan sev­gi­siy­le do­lu hür­ri­yet­çi
özel­lik­le­rin­den han­gi­siy­le ya­kın­dan il­gi­li­dir?
bir in­san­d›.
A) Ger­çek­çi­li­ği B) Mil­let sev­gi­si
D) Mus­ta­fa Ke­mal, bir an ön­ce meş­ru­ti­yet ida­re­si­
ne ge­çil­me­si­ni is­ti­yor­du. C) Yurt sev­gi­si D) As­ke­rî özel­li­ği

94 8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1

Genel Tekrar (Ünite 1-2) TEST 6

1. Mus­ta­fa Ke­mal ilk as­ke­rî ba­şa­r›­sını, aşa­€›­da­ki­ 4.

ler­in han­gi­sin­de göstermiştir? Selanik Dünya’daki gelişmelerden, farklı fi-
kirlerden haberdar olmuştur.
A) B)
Manastır Namık Kemal ve Mehmet Emin Yur-
dakul’dan etkilenmiştir.
İstanbul Avrupa’daki gelişmeleri ve siyasi ge-
lişmeleri yakından takip etmiştir.
Trablusgarp Savaşı Balkan Savaşı Sofya Görevi gereği Avrupa’daki devletle-
C) D) rin temsilcileri ile görüşmüştür.
Mustafa Kemal’in fikir hayatında etkili olan
şehirler ve bu şehirlerin katkıları ile ilgili yuka­
rıda verilen ifadelere göre, aşağıdakilerden
hangisine ulaşılamaz?

Kurtuluş Savaşı Çanakkale Savaşı A) Selanik: Farklı fikirleri tanımıştır.

B) Manastır: Avrupalı yazarların fikirlerini benim-
semiştir.
C) İstanbul: Ülke sorunlarıyla ilgilenmiştir.
D) Sofya: Avrupa devletlerinin hassasiyetlerini tanı-
2. Ça­nak­ka­le böl­ge­si­ne tef­ti­şe gi­den ‹çiş­le­ri Ba­ka­n› mıştır.
Şük­rü Ka­ya, ora­da Ata­türk’ün ken­di­si­ne ya­z›p ver­
di­€i bir ko­nuş­mayı ya­par.
“... Bu yur­dun top­rak­la­r› üs­tün­de kan­la­r›­n› dö­ken
kah­ra­man­lar! ... Bu­ra­da bir dost yur­dun top­ra­€›n­da­
s›­n›z. Hu­zur ve ses­siz­lik için­de uyu­yu­nuz... Uzak
di­yar­lar­dan ev­lat­la­r›­n› sa­va­şa gön­de­ren an­neler...
Göz­yaş­la­r›­n›­z› din­di­ri­niz... On­lar bu top­rak­ta can­la­
5.
r›­n› ver­dik­ten son­ra, ar­t›k bi­zim ev­lat­la­r›­m›z ol­muş­ Atatürk, üstün ye- Atatürk, bir dü-
tenekli bir askerdir. şünce adamıdır.
lar­d›r...”

Bu söz­ler, Mus­ta­fa Ke­mal’in han­gi ki­şi­sel özel­
li­€i­ni gös­te­rir?

A) Va­tan sev­gi­sini B) Mil­let sev­gi­sini

C) ‹n­san­l›k sev­gi­sini D) Ak›l ve bi­li­me ba€­l›­l›ğını Sıla Umut

Atatürk, tam bir Atatürk, siyasi

sanatseverdir. bir liderdir.

3. Mus­ta­fa Ke­mal, Çanak­ka­le’de üs­tün bir ba­şa­r› gös­

ter­miş ve ka­ra za­fe­ri­nin ka­za­n›l­ma­s›­n›n baş mi­ma­r›
ol­muş­tur. O, bu ba­şa­r›­s› ile mil­le­tin gön­lün­de taht Beyza Oğulcan
ku­ran bir kah­ra­man­d›r.

Bu du­rum, iler­ide Mus­ta­fa Ke­mal’in aşa­€›­da­ki­ Sa­de­ce yukarıdaki öğrencilerin söylediklerine

ler­den han­gi­si­ni gerçekleştirmesinde bü­yük rol
oy­na­mış­tır?
A) Kur­tu­luş Sa­va­ş›’­n› kazanmasında
B) Mil­lî Mü­ca­de­le­’nin li­de­ri ol­ma­s›nda
C) Ak›l ve bi­li­mi reh­ber edin­me­sin­de
D) Mil­let sev­gi­si edin­me­sin­de
göre, ulaşılabilecek en genel ifade aşa­€›­daki­ler­
den han­gi­si­dir?
A) Ata­türk, işi­ni se­ve­rek ya­pan bir ki­şi­dir.
B) Ata­türk, ba­şa­r›­l› bir siyasetçidir.
C) Ata­türk, her­ şey­den ön­ce çok iyi bir ko­mu­tan­d›r.
D) Ata­türk, çok yön­lü bir in­san­d›r.

8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1 95

Genel Tekrar (Ünite 1-2)
6. 19. yüzyıl sonlarında Anadolu’da yaşayan Osmanlı
vatandaşı Ermeniler, ayrı bir devlet vaadiyle özellik-
le İngiltere ve Rusya tarafından Osmanlı Devleti’ne
karşı kışkırtılmış, isyana teşvik edilmişlerdir.
Buna göre, Ermenilerin isyan etmesi aşağıdaki
kavramların hangisiyle ilişkilidir?
A) Siyasi B) Ekonomik
C) Teknik D) Diplomatik
7. “... Erzurum’dan gönderdiğim mektubun ceva-
bı henüz gelmedi. İhtimal ki size ulaşmadı. İki
buçuk aydır sizden hiç mektup alamadım. Bende
iki mektup gönderebildim. Kusura bakmayı-
nız. Çünkü hareket zamanıdır. Bu mektubu da
Hasankalesi’nde yazmaya mecbur kaldım. İleri
gitmekle meşgulüz. Askerlerimiz ise Kars’a kadar
gitmiştir, gitmektedir...”
(Cepheden Mektuplar, s. 75.)
I. Dünya Savaşı’nda yazılan bu mektubun hangi
cepheden yazıldığı savunulabilir?
A) Kanal B) Kafkas
C) Hicaz D) Suriye
8. Tarih boyunca en büyük hayalimiz,
Boğazlar’ı ele geçirerek sıcak de-
nizlere inmek ve merkezi İstanbul
olmak üzere bir Slav imparatorluğu
kurmak. Amacımıza ulaşmak içinde
Balkanlar’da Panslavist hareketlere
destek veriyoruz ve Osmanlı aleyhi-
ne ittifaklara katılıyoruz. Ayrıca Os-
Rus Çarı
manlı ülkesinde yaşayan Ortadoks-
II. Nikola
ları devlete karşı isyana teşvik edi-
yoruz.
Buna göre, Rusya’nın sömürgeci hedefine
ulaşmak için aşağıdakilerden hangisini kullan-
dığı savunulamaz?
A) Dini B) Etnik güçleri
C) Teknolojiyi D) Diplomasiyi
96
Test 6
9. Pontus Cemiyeti:
Rum patrikhanesi tarafından desteklenen cemiyet,
Samsun merkez olmak üzere Doğu Karadeniz’de
bir Pontus devleti kurma amacındaydı.
Buna göre, Pontus Cemiyetinin aşağıdakiler-
den hangisini amaçladığı savunulabilir?
A) Millî Mücadele’yi desteklemek
B) Karadeniz Bölgesi’ni Yunanistan’a dâhil etmek
C) Osmanlı Devleti’ni parçalamak
D) İtilaf Devletleri’nin desteğini azaltmak
10. Mondros Ateşkesi’nden sonra Türklerin kurdu-
ğu zararlı cemiyetler arasında aşağıdakilerden
hangisi yer almaz?
A) Kürt Teali
B) İslam Teali
C) İngiliz Muhipleri
D) Kilikyalılar
11. “... (I) Doğup büyüdüğü Selanik’in Batı’ya daha çok
bağlantılı bulunması sebebiyle olacak dikkati çeken
fikirleri vardı. (II) Etrafına topladığı arkadaşlarla
cesaretle konuşuyor ve onları güzel konuşmasıyla
kısa zamanda tesiri altına alıyordu. (III) Yurt dışında
yayımlanan gazeteleri getirtiyordu. (IV) Bizler vatan,
Türklük, millet fikirlerini çok defa Harp Akademisi
sıralarında ondan duymuştuk.”
(Asım Gündüz, Hatıralarım)
Asım Gündüz’ün Atatürk ile ilgili yukarıdaki
anlatımında numaralanmış ifadelerden hangisi
onun kendini geliştirmeye çalışan bir insan
olduğunu vurgular?
A) I B) II C) III D) IV
8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK / 1
DOĞRU SEÇENEKLER VE UYGULAMA ÇÖZÜMLERİ

T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK C.

8 9
S S

ÜNİTE 1 A
1
E
M İ L E R İ G Ö R Ü Ş L Ü L Ü K
S A

Bir Kahraman Doğuyor

10
U F N
2 11
S E L A N İ K A S K E R Î R Ü Ş T İ Y E S İ
A K O
12 3 13
Ş İ S T A N B U L F

Test 1
14
A H A S Y
4
M A N A S T I R I A

1. A 2. D 3. B 4. D 5. C 6. D 7. B R İ Z
15
E H C N
8. C 9. C 10. A 11. A K A A
E M
5
O T U Z B İ R M A R T O L A Y I
Test 2 O K
6
T R A B L U S G A R P K
1. B 2. B 3. B 4. D 5. B 6. D 7. D D E
U M
8. B 9. C 10. C 11. A 12. C 7
S Ç A N A K K A L E
U L

Test 3

1. D 2. B 3. A 4. C 5. C 6. C 7. D
8. A 9. A 10. D ÜNİTE 2
Millî Uyanış: Yurdumuzun
Test 4
İşgaline Tepkiler
1. B 2. C 3. B 4. D 5. D 6. C 7. A Test 1
8. A 9. D 10. C 11. A 1. B 2. A 3. D 4. A 5. C 6. D 7. B
8. C 9. D 10. D 11. A 12. D
Test 5

1. D 2. D 3. C 4. A 5. A 6. B 7. C Test 2
8. A 9. A 10. D 11. A 12. D 1. C 2. C 3. A 4. B 5. A 6. A 7. C
8. B 9. D 10. A 11. B

Test 3
Uygulama Sorularının Çözümü
A. 1. B 2. D 3. C 4. A 5. A 6. C 7. D

1. Selanik 8. A 9. C 10. A 11. D

2. Harp Akademisi / kurmay yüzbaşı

Test 4
3. Trablusgarp
1. A 2. A 3. A 4. B 5. B 6. C 7. D
4. Çanakkale / lideri
8. B 9. A 10. D
5. Selanik / ülke
6. Sofya / askerî ataşe Test 5
7. Muş / Bitlis
1. C 2. D 3. A 4. A 5. B 6. C 7. D
8. Şam / Vatan ve Hürriyet 8. C 9. D 10. A 11. A
9. I. Dünya
10. Sofya Test 6

1. A 2. C 3. B 4. B 5. D 6. A 7. B
B. 8. C 9. C 10. D 11. C
1. Y 2. D 3. D 4. D 5. Y 6. Y 7. Y
8. D 9. D 10. D 11. D 12. Y 13. D

134 8. SINIF MODÜL 1