You are on page 1of 113

Martin Heidegger

V th tnh ca chn l
(Vom Wesen der Wahrheit)
Phm Cng Thin dch
1 2 3 4 5 6

Li gii thiu ca ngi dch

Heidegger l t tng gia nguy him nht hin nay. Nguy him nh
chin tranh Vit Nam by gi: mt ni nguy him thing ling, v con
ngi b t trc h thm khng y: ngha ca h v s c tt
cn hay khng, h v s c lt ngc hay khng; h v s l ni
tr n oanh lit ca ma xun, nui dng bui triu dng mi ca
ton th nhn loi; h v cng c th i mt v a y ton th
nhn loi n ch tiu dit th thm; v ngha ca h v v ngha
ca h v; tch dng ca con ngi v triu dng ca con ngi;
nguy him sa a v nguy him thing ling: hai ni nguy him ny
ang thnh hnh song phng trong thc ca Heidegger, nhng
Heidegger cng lc cng tr nn im lng, cng lc cng tch nhin
bt ng v th thm nhng thit vng thn diu ca Hlderlin gia
huyn n trm lng ca Hy Lp c thng:

Nhng bn b ca ti hin gi u?

Hlderlin hi bi t nh th. V Heidegger lp li cu hi bi t


ca Hlderlin trong tp Andenken: Nhng bn b i v u v h
c i v ngun? (cf. Heidegger, Approche de Hlderlin, trang 106).

Xa ngun, nguy him tr thnh ni nguy him sa a, nguy him


a con ngi qun mt th tnh v lc mt th tnh v lc mt trong
th gii vt cht. Nhng tr v ngun, nguy him tr thnh ni nguy
him thing ling, nguy him a con ngi nhy qua h thm v
tr v sng gn th tnh tm gii thot trong ni mt qu hng
ca ton th nhn loi thi hin i (Heidegger gi ni mt qu
hng l Unheimlichkeit).

Chin tranh Vit Nam s l mt ni nguy him sa a hay ni nguy


him thing ling? Ch c ngi Vit Nam mi tr li c cu hi

1
www.Sachvui.Com

quan trng ny, khi no ngi Vit Nam thc c hin th mnh
trong phng tri khai tnh ca ton th tnh mnh v sinh mnh ca
con ngi trn mt t. Heidegger l mt t tng gia nguy him
nht hin nay, v Heidegger s a mnh i din vi sinh mnh Ty
phng trong tt mnh ca chnh sinh mnh y; v t , mnh mi
kh nng ng li mt sinh mnh v lao vo tnh mnh ca khai
tnh khai thng cho hin th Vit Nam trong phng tri uyn
mc ca chn l.

Chn l l g?

Tt c nhng trn chin tranh u xut pht t mt quan nim no


v chn l.

Th tnh ca chn l l g?

Bn dch ny m ra ngn ng ca Heidegger, li ni ca mt con


ngi c n i din vi h v, i mt vi ni vong tnh hoang tn
th k XX.

Sachvui.Com
Sachvui.Com
Bn dch ny l ni giao n gia ngn ng Vit Nam v ngn ng
c, song thoi gia t tng Vit Nam v t tng Ty phng,
bc u nhm ln mt m la ban mai sp hin.

Heidegger l ngi t ln huyn n v th tnh. Huyn n v th


tnh bt u xut hin lc vn minh Ty phng le li chn tri
Hy Lp i c thng. Huyn n y lung lay v thc Hy Lp v ct
t thc Hy Lp ra ngoi v thc thn thoi tu thnh trn vn
trong nn vn minh c kh vi t ca Ty phng th k XX.

Th tnh l g?

Danh t th tnh xut pht t bin trnh vn ha Trung Hoa;


ngha ca th tnh cng lc c khai th r rt hn, nht l t lc
vn ha Trung Hoa v vn ha n gp g nhau qua s du nhp
tm linh ca Pht gio. ngha ca danh t th tnh trong bi dch
ny khng cn gi li ngha phc tp trong tin trnh t tng
Trung Hoa v n , m mang li mt ngha mi hn v c t

2
www.Sachvui.Com

trn th din ca sinh mnh Ty phng trong phng tri th lun


ca trit l Hy Lp.

Heidegger cu mang ton th sinh mnh tnh th lun ca Ty


phng, t nghi vn li vi ton th truyn thng Ty phng, truy
nguyn li tn ngun Hy Lp v bi su lung cy mi trong vng
Huyn Lm ca Tnh Mnh Ty phng. Ngi dch v gii thiu
Heidegger ni y l mt ngi sinh trng trong mt nc b nh
m chin tranh tn ph t lc hn mi ra i; cuc i hn trn
mt ny dnh lin mt thit vi trn chin tranh thc h ko di t
hai mi su nm nay; do , khi hn c Heidegger th khng phi
ch l lm cng vic c tnh cch tr thc thng thng; hn c v
dch Heidegger bi li mt gc r no trong ni mt qu hng
ca chung ton th nhn loi. Dch c ngha l i din, c ngha l
song din v song thoi; ngn ng Vit Nam l ngn ng ng
phng; dch Heidegger l song thoi vi Heidegger trong cuc i
cht sng cht gia Ty phng v ng phng trn mt trn t
tng. Vn khng cn t ra gia hai bin gii a l, gia hai nn
vn ha sai bit; vn khng phi l chn bn ny v b bn kia;

Sachvui.Com
vn khng phi l tinh thn chng tc hn hp. Vn l phi t
Sachvui.Com
li tnh th v th tnh ca chnh tnh th y trong Tnh Mnh chung
ca ton th nhn loi. S phn chia gia mt nn vn ha ny vi
mt nn vn ha khc ch c th xy ra v tu thnh khi vn ha
uyn nguyn khng cn uyn nguyn na, ngha l mt cn
nguyn gc r (Bodenlosigkeit: absence de fondement); t , mi
nn vn ha c bit i ring trn con ng r y cng i xa vo vc
su ca h v: hin nay Vit Nam l hnh nh c th ca vc su ph
phng y; s mt gc ca ton th nhn loi hin nay ni ln
thm tha s thc n gin, s thc nn tng ph tan s phn bit
gia hai thc th: ch c mt nhn loi duy nht, v t bao gi cho
n by gi, ch c mt gc r duy nht, mt nn tng duy nht thi
(Il ny a quune humanit, il ny a jamais quun seul Boden); trong
nm 1957, Merleau-Ponty lp li nh vy, khi dy v Husserl (cf.
Merleau-Ponty, Le Visible et lInvisible, 281-282; Husserl, Krisis der
europischen Wissenschaften, 156, 448, Husserl, Erfahrung und
Urteil, 25). Con ngi suy t hin nay, c bit nht l con ngi suy
t t Vit ny, phi i tm li mt qu hng ci r, uyn nguyn
(Urheimat), qu hng chung ca tt c con ngi trn mt t ny,

3
www.Sachvui.Com

ch khng phi ch tnh cm li nhi theo iu t m thng au,


dng ging Lc Hng, gia lng au thng dn tc, ni ging
da vng vn vn v vn vn. Tt c nhng than th tnh cm y m
bt c ngi no i gia ch cng c th than th c, ch ni ln
s bi nhc ca thc n l, khng dm lnh lng cu mang h v
trong tim v tt cn n trong tim lnh lng tn nhn bc ti, i
ti, nui ni cht khn cng trong i mt ph phng ca mt ngi
bi trng hng nhn su vo tri tim v tr, t lch s dn tc mnh
trong lch s uyn nguyn (Urhistorie) ca con ngi tn ni nguyn
nguyn bn bn m Husserl gi l Ur-Arche (Husserl, Umsturz der
kopernikanischen Lehre: die Erde als Ur-Arche bewegt sich nicht,
cha xut bn) Merleau-Ponty dch l larche originaire v nhn
xt rng trit l Husserl gn gi vi t tng ca Heidegger trong
m ti hu ny (cf. Merleau-Ponty, le Visible et lInvisible, 239, 249,
281, 319).

Mc d, con ng t tng ca Heidegger tip cn vi con


ng trit l ca Husserl chung im va nu, nhng con ng
t tng ca Heidegger dt khot r rt hn v trit hn c

Sachvui.Com
Husserl trong vic truy nguyn tn cng gc r ca th din Ty
Sachvui.Com
phng, y li truyn thng Ty phng, i su hn vo Huyn
Tnh (Geheimnis) tm cch t li mt th thi t th (Verhalten)
uyn nguyn kh d t ln mt huyn n v tnh th (Sein) gia thi
i khng hong th k XX ny, Heidegger o su vo th tnh
(Wesen) ca vn ha Ty phng, truy li tn ngun (Ursprung) chi
phi th mnh Ty phng m li con ng mi ton trit kh d
a th mnh y v trong th tnh ca Tnh Mnh, Heidegger cu
mang tt mnh ca Ty phng v xc nh li th tnh Ty phng.
Nhng cn ng phng? ng phng hin nay ang b n l trong
th iu suy tng v th iu vn minh Ty phng; ng phng
c ai xc nh li th tnh ca ng phng i din vi th
tnh Ty phng trong vic i tm li mt cn tnh uyn nguyn
(Urboden) cho ton th nhn loi th k h v ny?

Khi i cht vi Ty phng, t tng ng phng nay mai khng


phi i cht vi Karl Marx, khng phi i cht vi Wittgenstein hay
Husserl hay Sartre hay Jaspers, m phi i cht vi Heidegger,
Rimbaud v Nietzsche. Nietzsche bo trc rng ch ngha h v

4
www.Sachvui.Com

(nihilisme) thao tng th k XX; Rimbaud nhn thy tt mnh ca


sinh mnh Ty phng qua tp th une saison en enfer; Heidegger
t li th tnh ca Ty phng trong vic truy tnh vi Platon,
Descartes, Kant v Nietzsche trong din trnh hnh thnh ca thc
Ty phng v t li th tnh ca k tht c kh ang qui nh thi
i chng ta.

Nhng mun i cht vi Ty phng trong chng cui ca truyn


thng vn ha y, ng phng phi bt buc song thoi vi
Heidegger: Heidegger t li th tnh ca Ty phng, nhng
ng phng c t li th tnh ca ng phng cha m c
th i din vi Ty phng trong mt th thi t th (Verhalten)
ca mnh? Hay l ng phng li ch mi mit gii thch, phc hi,
ca tng truyn thng vn ha mnh qua nhng phm tr Ty phng
m chnh mnh khng ng?

C phi ca tng, cao ng phng l hiu c th tnh ca


ng phng? C phi ku gi phc hi ng phng l lnh hi
c th tnh ca ng phng? Tt c l thuyt, quan nim hnh

Sachvui.Com
ng ca chng ta, d c ng phng n u i na, vn b kt
Sachvui.Com
vng trong nhng phm tr nim Ty phng, d mnh c th
khng bit mt ch Ty phng no, v th k XX l th k m du
vt ca nn vn minh Ty phng in su trn khp tri t:
khng kh nhim c: chng ta khng th chn la. Mt ngi
ng phng hin nay, bt c mt ngi ng phng no c tnh
ton trit v i sng ton din, cng phi mang trong mnh hai tnh
phn: tnh phn ca mt ngi sng th k XX, tc l tnh phn
ca Ty phng; v sng th k XX c ngha l sng vi v gia v
bng nhng phm tr gi tr Ty phng; l tnh phn th nht,
cn tnh phn th hai l tnh phn ca dng mu trong c th mnh,
ngha l tnh phn ng phng; c hai tnh phn ng trn th
mnh th hon ton khc bit; ni nh th c ngha l ngi Ty
phng th k XX ch phi chu ng c mt th ch ngha h v
duy nht l ch ngha h v xut pht t ngun Hy Lp, cn ngi
ng phng th k XX li phi chu ng hai th ch ngha h v
ng lc: ch ngha h v xut pht t n v ch ngha h v
xut pht t Hy Lp. Do , s mnh ca con ngi t tng ng
phng hin nay li nng n gp i s mnh ca con ngi t

5
www.Sachvui.Com

tng Ty phng, v hn b bt buc phi truy tm li tnh th,


chng nhng ca ng phng thi, m phi cu mang c th tnh
Ty phng na, hi thnh Tnh Mnh trong th phn lng th
ca hn. Ni khc i, con ngi Ty phng th k XX qun th
tnh ca Hy Lp uyn nguyn, nhng con ngi ng phng li
qun th tnh y gp hai ln: va qun th tnh ca n uyn
nguyn. Do , vn ha ng phng cng ngy cng sp v
cng sp thm thng hn na, khi ngi ta c tham vng phc
hi n, v s phc hi y ch l phc hi mt biu tng, ch khng
phi phc hi thc ti: l do d hiu l ngay chnh khuynh hng
phc hi y cng l hu qu ca s b qun th tnh ng phng
v ng thi b qun th tnh Ty phng: th tnh ng phng ch
c th phc hi th k XX l khi no th tnh Ty phng c
cu mang trong tt mnh v sinh mnh ca n!

ng phng hin nay c ai chun b y th hin s


mnh lch s trn?

*
Sachvui.Com
Sachvui.Com
Thin co lun Vom Wesen der Wahrheit l mt tc phm quan trng
nht ca Heidegger, nh du s lt ngc o ln (Kehre:
renversement) v tnh din trong t tng ca Heidegger t lc phn
cn li ca Sein und Zeit cha xut bn (v s khng bao gi xut
bn). Quyn Sein und Zeit (tnh th v thi th) xut bn vo nm
1927 v ch xut bn c mt phn d dang; quyn Sein und Zeit
c coi nh l tc phm quan trng nht ca Heidegger nhng
thin co lun Vom Wesen der Wahrheit (Th tnh ca Chn l) c
dch trn vn hm nay, li c chnh Heidegger coi l quan trng
hn c Sein und Zeit, v Vom Wesen der Wahrheit nm trong chn
tri o ngc t Sein und Zeit (Th tnh v Thi tnh) qua Zeit und
Sein (Thi tnh v Th tnh); chnh Heidegger nhn r rng nh
vy (cf. ber den Humanismus, 1947, p.72).

V Vom Wesen der Wahrheit nm trong chn tri t tng ca s


o ngc tnh din (das Denken der Kehre), cho nn Vom Wesen

6
www.Sachvui.Com

der Wahrheit l tc phm kh hiu nht ca Heidegger; chnh nhng


trit gia nh ngh chuyn mn v Heidegger cng phi nhn rng
Vom Wesen der Wahrheit l tc phm kh hiu nht (cf. Werner
Brock, Existence and Being, p.127; Alphonse de Waelhens et Walter
Biemel, De lessence de la Vrit, p.8). Khi gii thiu bn dch Anh
vn cho gii trit gia Anh, gio s Werner Brock ni nh vy: Tc
phm Vom Wesen der Wahrheit l thin co lun kh hiu nht; do
mnh phi cn nghin cu tht chm, nghin cu chm ri tng
cu mt v cn phi c i c li tht nhiu ln (cf. op.cit: But it
is probably also the most difficult essay to understand. It requires to
be studied slowly to be re-read several times). Thc l mt iu bt
ng, y l ln u tin tc phm ca Heidegger c dch ra Vit
ng, m ti li la chn tc phm kh nht v quan trng nht ca
Heidegger gii thiu vi c gi Vit Nam. S d ti lm nh vy l
v ti quan nim rng mun hiu t tng Heidegger khng phi l
c th hiu bng nim thng thng c; mun hiu t tng
Heidegger th phi lm mt ci nhy (Satz); ci nhy ny s a
mnh ra ngoi l l hin nhin thng tnh ca ngi i
(Selbstverstndlichkeit): nhy vo trong tnh th (Ein Satz in das

Sachvui.Com
Sein) (cf. Heidegger, Der Satz vom Grund, 1657, p.96).
Sachvui.Com
Bn dch ny nh du mt bin c quan trng trong T Tng Vit
Nam, v dch (bersetzen) theo Heidegger, dch c ngha nhy,
dch ch c th thnh tu c l nh mt ci nhy (Dieses
bersetzen gelingt nur in einem Sprung) (cf. Heidegger, Was heisst
Denken?).

Ngi dch Heidegger phi bt buc lm hai ci nhy: nhy vo th


tnh ng phng qua ngn ng Vit Nam v nhy vo th tnh Ty
phng qua ngn ng c: iu kin s ng ca ngi dch l phi
nm ly tnh th ng phng trong mi ngn tay mnh v nm ly
tnh th Ty phng trong mi ngn chn mnh. Dch ch Sein
ca Heidegger l tnh th khng phi ch l dch th no cng
c; dch Sein l tnh th l mt bin c quan trng trong t
tng ca c ng phng (m thc mi trong vn ngh v trit
hc, H thm t tng v Im lng h thm thc hin khi dch
Sein l tnh, tnh th, th tnh) v dch Sein l tnh th

7
www.Sachvui.Com

xut pht t n lc suy t ca ngi dch sau khi duyt qua ton th
t tng n v Trung Hoa, chng hn xin trnh by i khi:

1. Sein, Seyn l bi ng cn ca ch Phn bh, bheu (v


asus, vasami) (chnh Heidegger nhn th, trong quyn
Introduction la Mtaphysique, NRF, 1967, trang 80-81).
2. Ti nhn thy rng ng cn ch Phn bh nm trong Rig
Veda (bahhys, bhyat, babhtu) trong Atharva Veda
(bhuyt);

3. Ti nhn thy rng ng cn ch Phn bh khai sinh ra ch


Phn bhav v bhav.

4. Ti thy ch bhav c v s ngha phc tp no l l, tr


thnh, tr nn, hin hu, xut hin, xy ra, pht hin (nh
trong Svetsvatara Upanishad); chuyn i, thay, thay i,
chuyn thi (nh trong MahahBharata), ngoi ra cn v s
ngha khc nh tip, tip din, trng thi, iu kin, cp bc,
tnh trng, s thc, chn l, thc t, thc ti, bn cht, tnh

Sachvui.Com
cht, tnh th, bn th, tnh tnh, th cch, th tnh, t th, t
Sachvui.Com
cch, hnh ng, hnh kim, s th, ng li suy t, cm
gic, kin, khuynh hng, nh, cm tnh, tham dc,
ngha, tnh yu, tnh thng, tm, hn, linh hn, tm tr, nhng
g ang hin hu, bn cht, vt th, hin th, sinh vt, tnh
trng ca tinh cu, th gii, v tr, lng, thin lc, thc ti ti
cao, thng , (ni tm li ch mt ch bhav m c
mi ngha.)

5. Ti thy ch bhav ch nm trong bhav ch bhav khng c


ngha gii hn nh bhav;

l bin trnh trong t tng n c du nhp qua Trung Hoa,


th Trung Hoa lnh hi t tng n nh th no? Ty cch
lnh hi ca Trung Hoa v chn l m vn ha ca Trung Hoa s i
hng ring c bit; c cu ca ch Tu khc hn c cu ch Phn;
phong tro dch kinh Pht t ch Phn ra ch Tu l mt bin c
quyt nh trn vn th tnh ca vn ha Trung Hoa.

8
www.Sachvui.Com

Xin trnh by i khi:

1. Ti nhn thy rng hai ch bhav v bhav b gii hn li


trong cch dch ch Tu, trong mt ch duy nht l hu,
(chnh nh hc gi Nht Bn Hajime Nakamura cng nhn
thy nh vy, cf. Hajime Nakamura, Problem sof Individualism
in CFar-Eastern cultural traditions, 1966, cha xut bn) (cf.
Hajime Peoples, 1964, trang 233).

2. Cu Ma La Thp dng ch hu i nghch li ch v


trong khi chuyn Kinh i Phm Bt Nh v Trung Qun Lun
t ch Phn sang ch Tu.

3. Ti nhn thy rng chnh s chuyn dch nh th a vn


ha Trung Hoa th hin th tnh (Wesen) v chn l qua mt
th din khc; vic Cu Ma La Thp dch bhava l hu cng
ging nh quan nim ca Platon khi chuyn chn l t aletheia
qua orthotes hay truyn thng Trung C La Tinh chuyn
aletheia ca Hy Lp qua veritas ca La Tinh, do mi c quan
Sachvui.Com
Sachvui.Com
nim chn l (veritas) l adaequatio (tng ng xng hp) (cf.
Heidegger, Platons Lehre von der Wahrheit, 1942).

4. Vn ha Trung Hoa quy nh vn ha Vit Nam trong th iu


lnh hi ca Trung Hoa v chn l, do , ngi Vit thng
dch tre ca Trit Ty l Hu th.

5. Ti dch li tre ca Heidegger l Tnh, Tnh th, Th


tnh phn bit vi tant (La Tinh = ens), tc l hu th;

6. V tre ca Heidegger l Seyn, Sein, Sein l bhu, l


Bhava ca ch Phn, l hu ca ch Hn.

Th l sau khi truy li tn ngun hnh thnh ca vn ha n v


Trung Hoa, tm li hng i ca n v Trung Hoa trong vic th
lun chn l, ti t o ngc li bnh din (Kehre) nhy vo
(Satz) trong tnh th (Wesen) ca ng phng t li cuc i
cht vi t tng Ty phng hin i trong Tnh Mnh (Geschick)
ca ton th nhn loi.

9
www.Sachvui.Com

T nhng tnh kin trn, ti c th lm li mt cuc phc hi li


nghi vn v ngha ca tnh th (Wiederholung der Frage nach dem
Sinn von Sein) trong ton th truyn thng t tng ng phng
i cht v song thoi vi ton th truyn thng trit l Ty
phng qua cuc phc hi (Wiederholung) ca Heidegger; do , t
tng ng phng ang song thoi i cht vi trit l Ty phng
qua ngn ng Vit Nam. T tng trit l Vit Nam th k XX ch
c nh du t hai quyn sch ca Trn c Tho: Trit l i
n u (Paris, 1950) v Phnomnologie et Matrialisme dialectique
(Paris, 1951). i vi Trn c Tho, hin tng lun khng
thnh tu c s mnh v ch c ch ngha marxisme l gii p
duy nht cho nhng vn m hin tng lun nu ra v
khng th hin c (op. cit. , trang 5).

Nhng sai lm ln nht ca Trn c Tho, theo ti, i khi l:

1. Trn c Tho khng hiu Husserl v b qun chng cui


ca Husserl, nht l nim ca Husserl v Ur-Arche (trong
Husserl, Umsturz der kopernikanischen Lehre: die Erde als Ur-

Sachvui.Com
Arche bewegt sich nicht);
Sachvui.Com
2. Trn c Tho vn b kt trong nim v chn l nh l
adaequatio (judicium est locus veritatis);

3. Trn c Tho khng lnh hi c rng th tnh (essence)


ca duy vt bin chng nm trong th tnh ca k thut
(Wesen der Technik) trong tnh mnh th s ca chn tnh (ein
Seinsgeschichtliches Geschick der in der Vergessenheit
ruhenden Wahrheit des Seins) m Heidegger truy li trong
ngha ch techne ca Hy Lp;

4. Do , Trn c Tho khng bao gi lnh hi c ngha ca


t tng Heidegger m ng thng kch mt cch v cng
nng cn, v ng hiu Heidegger mt cch qu hi ht v v
cng thin cn;

5. Cng th, Trn c Tho cng chng c c mt cn bn


nhn thc s ng nht v t tng Nietzsche c th tt
cn ngha ca ch ngha h v;

10
www.Sachvui.Com

6. Do , Trn c Tho khng hiu c th tnh ca vn


ha Ty phng, rng ngay lp trng m ng bnh vc, cng
ch l sn phm ca vn ha Ty phng;

7. Trn c Tho li cng khng nhn ra th tnh ca ng


phng, do , t tng ng kt vo trong ni vong quc
(Die Heimatlosigkeit) ca Tnh Mnh Th Gii (Weltschicksal).

T nhng l do trn, hm nay, ti dch quyn Vom Wesen der


Wahrheit ca Heidegger chuyn li hng i quan trng trong t
tng Vit Nam, sau hai quyn sch hi ht ca Trn c Tho; dch
phm ny n lc lnh hi li th tnh ca Ty phng v ng thi
lnh hi lun th tnh ca ng phng chun b vic ph hy c
hai truyn thng ng phng v Ty phng.

Trn chin tranh Vit Nam hin nay l s tu thnh ca c kh Ty


phng; t tng Vit Nam nay mai phi vt qua Siu th hc Ty
phng (berwindung der Metaphysik), vt qua lun l hc ton
hc (logistique) ca thc h Anh M v vt qua lun c duy vt
bin chng ca Nga Tu. Ch Vit trong ch Vit Nam c ngha l
Sachvui.Com
Sachvui.Com
vt qua. T tng Vit Nam nay mai phi hng v Vit Tnh
(lessence du Viet Nam).

Vt qua i v u?

i v ngun, i v qu hng (Heimkunft).

i v qu hng l i v tnh th ca qu hng (das Heimatliche).

T tng Vit Nam phi qui hng v qu hng, t tng y chnh


l qui tng (Andenken).

Do , t tng Vit Nam nay mai phi tri qua ba chng ng:

1. i v th tnh Ty phng qua phng tin thin xo (ch


Phn: upayakausalya) ca t tng Heidegger vt ra ngoi
truyn thng vn ha Ty phng;

11
www.Sachvui.Com

2. i v th tnh ca ng phng bng cuc phc hi cu hi v


ngha ca tnh th (Wiederholung der Frage nach dem Sinn
von Sein) qua vic song thoi vi Uyn Nguyn (Ursprung):

a. Song thoi vi Vdas (qua ch Bhu)

b. Song thoi vi i Phm Bt Nh (Prajnaparamita Sutras)


ca Pht gio (qua ch Bhava trong cu: Sarvkrajnat
advay advaidhi kara sarvadharmabhvasvabhvatam
updaya trong kinh Satasahasrika Prajnapramita, trang
825).

c. Song thoi vi Kinh Dch.

Sau khi song thoi vi Vdas, Bt Nh v Kinh Dch, phc


hi li th tnh ca ng phng th s song thoi vi
Anaximandre (qua ch Adikia); cuc song thoi ny s c
din ra bng cch ph hy ton th t tng n xut hin
sau Vda v sau Bt Nh, ph hy ton th t tng Ty

Sachvui.Com
phng xut hin sau Anaximandre (ngha l ph lun truyn
Sachvui.Com
thng t Hraclite, Parmnide. Cho n Nietzche, Marx v
Heidegger).

3. Phc hi th tnh ca Vit Nam, ngha l phc hi Vit Tnh v


t Vit Tnh trong s tr v qu hng (Heimkunft) chung
cho ton th nhn loi; con ng phc hi ny s vt ra
ngoi truyn thng ng phng v Ty phng, a Vit
Tnh i vo Uyn Mc, ngha l s im lng ca ngun gc
ci r (im lng h thm).

Bn dch Th tnh ca chn l (Vom Wesen der Wahrheit) ny l mt


trong nhng bc i ( khi hnh t thc mi trong vn ngh v
trit hc n H thm t tng v Im lng h thm) trn con ng
v hn vch trn.

Con ng trn c th s khng a v u c, nhng mun i v


mt ni no phi chng ch l hu qu ca thm trng mt
ngun?

12
www.Sachvui.Com

Ngn ng ca ngi ti ngun s ging nh bng my tri


(Heidegger: die Wolken des Himmels).

Khi la ca chin tranh Vit Nam ang bay ln thnh my, nhng
m my non ca mt bnh minh sp hin.

Phm Cng Thin

3.xi.1967

Phn m u: V th tnh ca chn l

Ch ca chng ta l v th tnh ca chn l.

Vn quan thit vi bn cht ca chn l khng phi l ch tm tm


hiu xem chn l c phi l chn l ca kinh nghim thc t hoc ca
s tr tnh c lng kinh t, khng phi tm hiu xem chn l c phi
l chn l ca s kho nghim k thut hay ca s khn ngoan xo
hot thuc phm vi chnh tr, hoc c bit hn na, cng khng
Sachvui.Com
Sachvui.Com
phi l tm chn l ca s kho nghim khoa hc hay ca sng tc
ngh thut, cng tuyt nhin khng phi l hiu chn l ca t tng
suy l trm mc hay ca c tin tn ngng tn gio. Vn quan
thit vi th tnh th khng h bn tm ch n tt c nhng th
chn l y m li ch hng tt c tm vo s th duy nht, s th
y l thc tng ca chn l trong tt c phm vi, th loi.

Tuy nhin, phi chng khi t cu hi v bn th ca chn l, chng


ta d b ri mt trong s trng rng bao la, tru tng, ph cp, lm
ngn chn tr li, lm ngt ngt tt c t tng? Phi chng tnh
cch chng k t ph ca mt nghi vn nh vy bc bch phi
trn ra tnh cht lng l trng rng v cn nguyn, mt gc r
(bodenlos) ca tt c trit l? Tt c t tng nn tng, tt c t
tng xut pht t cn nguyn, tt c t tng quy hng v thc
tnh u phi t cu cnh tin khi trc t vo vic thit lp chn
tnh kh d a cho chng ta mt im ta, mt tiu chun ngn
chn li mi s hn lon ca nhng kin v ca nhng tnh ton
ang thnh hnh. i mt vi tnh cnh nguy cp, khn yu hin nay

13
www.Sachvui.Com

ca chng ta, vic kho st tru tng v bn tnh ca chn l (chn


tnh) th c ch li g, bi v s kho st y nht nh phi xa la, tch
ri, tru xut ra ngoi tt c thc tnh? Phi chng vn tnh v bn
tnh qui tnh ca chn tnh l vn tnh ly tnh nht, v c nht trong
c nhng nghi vn t ra?

Khng ai c th ph nhn tnh cch xc thc hin nhin ca nhng l


l bi bc va nu. Khng ai c th d dng ph nhn ging iu
nghim trng ca l l trn. Nhng ci g t by trong nhng l l
y? Chnh l ci gi l l l thng tnh (bon sens) ca thin h?
L l thng tnh ca ngi i ch mi mit ngoan c ru rao i hi
nhng ci g hu ch c li r rng d thy v gt gng chng i li
tt c tr thc v bn th ca hin th (hu th) ci ang l,
(Seiendes, das Seiende) tc l tri thc chnh yu y m t lu c
gi l trit l.

L l thng tnh ca ngi i tt nhin cng cn thit trong lnh


vc ca n; l l y vin l, vin l vi kh c thch ng v thch ng
c sn, ngha l vin c t ph hin nhin (Selbstverstndlichkeit)

Sachvui.Com
ca l l bi bc, nhng i hi thng tnh khng th chi ci c.
Sachvui.Com
Th l trit l khng bao gi c th ph nhn l l thng tnh lun
lun khng h mun nghe ngn ng ca trit l, v hn th, trit l
cng khng h mun n vic ph nhn y, v l l thng
thng ca th tnh khng bao gi mun a mt nhn nhng g m
trit l t ra trc th quan truy tm v coi nh l chnh yu, trc
thuc th tnh, bn tnh.

V li, chng ta vn cn b vng kt trong trnh hiu bit ca l


l thng tnh. Khi m chng ta hy cn ng rng mnh vn c th
tin cy an nhin trong nhng chn l a dng do s cng hin ca
kinh nghim v hnh ng, ca s kho nghim khoa hc, ca s
sng to ngh thut v ca c tin tn gio. Th l chng ta tn
ng l l thng tnh ph nhn tt c nhng g i hi phi
ng t thnh nghi tnh, vn tnh, (gegen jeden Anspruch des
Fragwrdigen).

V th, nu ngi ta phi truy vn chn l, chn tnh, by gi ngi


ta phi c mt cu tr li dt khot trc nghi vn: hin nay v th

14
www.Sachvui.Com

ca mnh u? V ngi ta mun bit v tr, v th hin nay ca


mnh l g. Ngi ta mun c mt tiu ch t ra cho con ngi
gia tin trnh lch s thuc con ngi, cng nh phng s cho
tin trnh lch s ca con ngi. Ngi ta u mun chn l thc
s. y, th th ngi ta cng bn tm vi chn l!

Nhng khi ngi ta i hi cho c chn l thc s ng l chn


l th ngi ta phi bit thc s chn l c ngha l g ri. Hay l phi
chng ngi ta ch bit chn l bng cm gic m h v mt cch
tng qut i khi no ? Nhng phi chng s cm bit m h
ny v s lnh m th v tnh cch m h kia thc ra li cn
thm thng hn l ngu dt khng bit g c v bn cht, v tnh th
ca chn l?

I. nim thng thng v chn l

Thng thng th chng ta hiu chn l l g? Ch chn l l mt


ch tn qu, nhng cng thng b lm dng, b dng n ni v

Sachvui.Com
ngha, ch y thng c ngha: ci lm mt s th chn thc nh l
Sachvui.Com
s thc. Vy s th chn thc l g? Chng hn chng ta ni: vic
cng tc th hin bn phn ny thc l mt nim khoi cm thc
s, khi ni th th chng ta mun ni l mt nim vui thun
khit, thc s. Vy s thc l Thc s (Wirkliche). Cng th, chng
ta ni n ng tin thc phn bit vi ng tin gi. ng tin
gi th khng thc s l ci n dng nh l th, ch l mt s
th gi th, do , khng thc. Khng tc i ngc li vi thc.
Nhng ng tin gi th n cng l mt s th c thc. Do , chng
ta ni r rng hn: ng tin thc l ng tin nguyn tnh (echt).
Tuy nhin, c hai ng tin u thc, ng tin gi ang lu hnh
cng thc khng km g ng tin thc (tnh). Do , chn tnh ca
ng tin thc tnh khng th c chng tnh bi thc th ca n
c. Xin t li vn : thc (theo ngha nguyn tnh) v thc
(theo ngha thc tnh) y c ngha l g ? ng tin thc (nguyn
tnh) l s th thc s m thc th ca n tng ng vi (in der
bereinstimmung steht mit) vi nhng g m chng ta lun lun
mun ni trc mt cch thc s trong ch ng tin. Ngc li,
khi chng ta nghi ng ng tin gi, chng ta ni, c mt ci g

15
www.Sachvui.Com

khng hp, khng ng y (Hier stimmt etwas nicht). Trong


trng hp khc, mi khi chng ta ni n mt s th no m ng
l nh n phi l th th chng ta ni: ng hp y (es stimmt).
S th (Sache) l ng, l hp.

Chng ta gi l thc chng nhng trong mt khoi cm chn thc,


ng tin thc v tt c loi thc th nh vy, m chng ta cn gi
l thc hay sai, nht l trong nhng ngn t ca chng ta c lin
quan n nhng thc th nh th khi chnh nhng thc th y thc
hay sai trong loi th chng n m chng n c th l th hay th
trong thc th chng n. Mt ngn th gi l thc khi ngha ngn
th y tng ng vi s th m ngn th y pht ngn. Trong
trng hp ny chng ta cng ni: iu y l hp ng mc d
trong trng hp ny y khng phi l s th c hp ng m l
ngn th phn on (Satz).

Th th s thc, d l s thc ca s th c thc hay l ngn th


thc, l ci g ng, hp, tng ng (das Stimmende). Chn thc v
s thc y c ngha l s tng ng v cng c hai ngha: th

Sachvui.Com
nht l tng ng ca mt s th i vi mt tng v n khi
Sachvui.Com
tng y c tng th trc (dem ber sie Vorgemeinten), ngha
th nh l tng ng ca s th c nh th bng ngn th vi
chnh s th y.

Lng th ca s tng ng y c dn ra minh bch nh nh


ngha truyn thng ca chn l: Veritas est adaequatio rei et
intellectus. Cu y c th hiu l: chn l l cn th tng ng ca
s th (i th). Khng ai chi ci rng nh ngha trn thng ch
c dng trong phng trnh: veritas est adaequatio intellectus ad
rem. Tuy nhin, khi chn l c hiu nh th, ngha l chn l ngn
th (ngn t, phn on) ch c th thc hin nh nn tng ca chn
l khch quan, chn l i th, khch th: adaequatio rei ad
intellectum. C hai quan nim v bn cht ca chn l hiu theo
ngha veritas th lun lun hm cha ngha t t mnh ng vi
(sich richten nach) hp vi s th, v nim chn l nh th nh l
s chnh xc, chnh tnh (Richtigkeit).

Mc d th, quan nim ny khng phi ch l o ngc quan nim

16
www.Sachvui.Com

kia m tri li y li l: intellectus v res c ngh khc hn


nhau trong mi trng hp. Mun hiu v nh gi cho ng hong
iu y, chng ta phi truy li phng trnh thng dng ca nim
thng thng v chn l ni tn nhng ngun gc gn gi nht ca
n, ngha l thi trung c. Chn l theo ngha veritas nh l
adaequatio rei ad intellectum khng ng quan nim siu th sau
ny ca Kant (iu y ch c th thc hin trn nn tng ch th tnh
con ngi). Kant quan nim rng nhng s th tng ng chnh xc
(sich richten nach) vi tri thc ca chng ta. Chn l hiu theo ngha
vertas trn li c ngha theo tn ngng thn hc Thin Cha gio,
nhng s vt ch l th khi nhng s vt y gi v tr ca nhng s
th c sng to (ens creatum) tng ng vi mt l th c
nim trc trong thin thc (intellectus divinus), ngha l trong thin
tr ca Thng , ch c th, ch tng ng vi tng c chnh
xc (ideegerecht) v trong ngha chnh l thc. Nhn thc
(intellectus humanus) th nh th l to vt (ens creatum). V l mt
quan nng c Thng ban cho con ngi, nhn thc phi lm
tha mn tng ca ngi, nhng tr thc ch tng ng vi tng
khi tng tc ng trong ngn th ca n s cn th tng ng

Sachvui.Com
ca t tng i vi s th, ri n lt s th y li cng phi
Sachvui.Com
tng ng xng hp vi tng (idea). Kh nng ca tri thc con
ngi mun t ti thc (th gi nh chng ta chu nhn ton th,
tt c nhng ci g l u l c sng to) th kh nng y xy
nn tng ca n trn s nhn thc rng s th v ngn th u
ng th tng trong s tng ng xng th vi nhau trong s nht
th ca s an bi sng th do Thng . Chn l theo ngha veritas
nh l adaequatio rei (creandae) ad intellectum (divinum) bo m
cho chn l theo ngha veritas nh l adaequatio intellectus (humani)
ad rem (creatum). Chn l (Veritas) trong tnh th ca n lun lun
vn l convenientia (ha ng) ca chnh tnh th nh l sinh th,
ha ng thun th ca ng Sng to, ha ng thun cm
(stimmen) vi Thin Mnh.

Nhng trt t ca thin mnh y, nu tc b ra ngoi tng sng


th th cng c th c nim l trt t ca th gian hiu theo
ngha tng qut m h, trt t sng th hiu trong ngha thn hc
c thay th bng kh nng an bi sp xp mi s nh h lc ca
th l, mathesis universalis (Weltvernunft), th l l l php cho

17
www.Sachvui.Com

chnh n v c th t cho rng sinh hot ca mnh hon ton c th


truy nhn trc tip m chng ta gi l hp l. (Die Planbarkeit aller
Gegenstnde durch die Weltvernunft, die sich selbst das Gesetz gibt
und daher auch die unmittelbare Verstndlichkeit ihres Vorgehens
das was man fr logisch hlt. p.9). V th, ngi ta ngh rng khng
cn i hi thm nhng bng chng chng minh rng tnh th
ca chn l ngn th (phn on). Nm trong s chnh xc tng
ng ca ngn th. Ngay n khi m chng ta c gng mt cch tht
bi r rng gii thch lm th no c th t ti c s chnh l
th chng ta nh gi nh s chnh l nh l tnh th ca chn
l ri. Cng y ht nh th, chn l khch quan i th vn lun lun
cha ng ngha s tng ng xng hp ca i th s vn vi
nim chnh yu hay hu l v n. Ngi ta thng c cm gic sai
rng nh ngha tnh th ca chn l theo iu ny l hon ton c
lp, khng dnh dng n li gii thch th tnh tnh th ca ton th,
ca tt c ang l ca chnh th tnh ca tnh th (Sein alles
Seienden). Gii thch nh vy th lun lun dnh dng vi li gii thch
tng ng nh th v bn th chnh yu ca con ngi nh l
cng c chuyn ch v kin ton ca tr thc (intellectus). Th th

Sachvui.Com
phng trnh v th tnh ca chn l (veritas est adaequatio
Sachvui.Com
intellectus et rei) thu t c mt gi tr ph i, tng quan,
hin nhin r rng, lp tc, d hiu i vi tt c mi ngi. Chng
ta b ch ng kim gi trong tnh cch hin nhin t pht
(Selbstverstndlichkeit) ca nim v chn l, thnh ra nhng g nn
tng chnh yu nht ca chn l gn nh b khut lp khng th
trc nhn c, v nim chn l theo iu thng thng trn c
coi nh iu qu hin nhin r rng, thnh ra chn l ng i li vi
ci g nghch li n, do mi c s th gi l phi chn l. S phi
chn l ngn th (s khng th hp, khng ng) c ngha l s bt
tng ng xng hp ca ngn t vi s th. Phi chn l i th (phi
nguyn tnh: Unechtheit) c ngha l s bt ng bt xng ca hin
th, ca ci ang l vi th tnh ca n. Trong c hai trng hp, phi
chn l c th hiu l tht bi trong vic xng hp ngha l bt ng
(Nichtstimmen). S tht bi ny b loi ngoi th tnh ca chn l. V
l do , khi b coi nh l i nghch vi chn l th phi chn l khng
cn c ng k khi i tr vi vn th tnh thun khit ca chn
l. Th th, c thc s cn thit khai m c bit v th tnh ca chn
l na khng? C phi th tnh thun khit ca chn l c

18
www.Sachvui.Com

chng minh y , gii by ng hong trong quan nim thng


thng thng dng v n, ngha l khng b phng hi bi bt c
mt l thuyt no m li c bo v bi tnh qu hin nhin
(Selbstverstndlichkeit) ca n? Tu chung, nu chng ta qui hng
qui kt chn l ngn th tr thnh chn l i th nh n xut hin
thot tin, ngha l gii thch theo iu thn hc, v nu i su hn
na, chng ta gi li nh ngha trit l hon ton t do khi s pha
ln ca thn hc v gii hn nim ca chn l trong chn l ngn
th phn t th chng ta bt buc tc khc phi i mt vi mt
truyn thng c knh ca t tng nu khng ni l truyn thng c
knh nht, theo truyn thng y th chn l l ng tnh hay ha
ng (bereinstimmung: homoiosis) ca mt ngn t (logos) vi mt
s th hin l (pragma). Gi nh chng ta bit c ngha ca
ng tnh hay ha ng tnh ca mt ngn t i vi s th th ci
g cn li ng c t thnh nghi vn? Chng ta c hiu s vic y
khng?

II. Tim th ni ti ca ha ng (bereinstimmung)

Sachvui.Com
Sachvui.Com
Chng ta ni n ha ng tnh trong nhng ngha khc nhau,
chng hn nh khi ni rng hai ng tin nm trn bn th hai ng
tin y ha ng vi nhau, ging vi nhau. C hai ha ng trong
ng tnh ca hin tng. C hai ng hin th, u ging nhau
trong tnh cch ngoi hin, u ging nhau trn bnh din . Hn
na, chng ta cng ni v s ha ng khi chng ta ni v mt
trong nhng ng xu ny: ng xu ny th trn. y, ngn t ha
ng vi ch th hay s th. Chng ta t ti tng giao, khng
phi gia s th ny v s th kia m gia ngn th v s th.
Nhng, ngn th v s th ng ha bng ci g khi m ng th
u khc nhau mt cch qu hin nhin trong dng th? ng xu
lm bng kim kh, ngn th th chng c g l vt cht c. ng tin
th trn, cn ngn th th hon ton c ni ra, chng c g l c
tnh cht khng gian c. Chng ta c th mua mt ci g vi ng
xu kia, nhng ngn th th khng th no l phng tin mua bn
hp php c. D c s sai bit gia hai thc th, mc d th,
ngn th ha ng vi ng xu v din t thc v ng v ng xu
theo tng thng thng v chn l. S ha ng ny c coi

19
www.Sachvui.Com

nh l s tip cn, cn tnh, cn th, s tng ng (Angleichung).


Lm th no m mt s th nh ngn th hon ton khc hn ng
xu m li c th cn th tng ng vi ng xu? Nu mun th, th
ngn th phi tr thnh ng xu v t hin by hon ton trong hnh
th y. Khng c ngn th no c th th hin nh vy. Lc ngn
th th hin c nh vy th ngn th nh l ngn th khng cn
th no ha ng xng th vi i th. Mun cn th tng ng,
ngn th phi tr thnh hin th ca mnh, tr thnh ci mnh ang
l th. Vy th bn cht ca ngn th l g khi n hon ton khc hn
bt c mt s th no khc? Nht l khi mun lu gi li bn th ca
chnh mnh th lm th no ngn th c th vn hnh tip cn tng
ng vi s th no khc, vi mt s th no ? Trong trng hp
ny, s tip cn cn th tng ng khng c ngha l ng tnh
ng th cht, ging nhau th cht gia hai s th khc nhau trong
loi th. ng hn, bn cht ca cn th tng ng b qui th, nh
th bi loi th ca giao th thnh tu gia ngn th v s th. Khi
m giao th ny hy cn m h bt nh v bn th n hy cn cha
c d ti th tt c lun thuyt v tim th v v tim th, v loi
th v cp ca s cn th, tng ng, tt c nhng lun thuyt

Sachvui.Com
y chng a i n u c. Ngn th v ng xu t lin th ca t
Sachvui.Com
th vi s th bng cch tng th (vorstellen) n v din ra s th
c tng th nh l th cch ca hin th, hin th ging nh
th no th ngn th, bt c th din nht nh no (leitende
Hinsicht) u quan trng ngay khonh khc y (Die Aussage ber
das Geldstck bezieht sich aber auf dieses Ding, indem sie es
vorstellt, und vom Vorgestellten sagt, wie es mit ihm nach der je
leitenden Hinsicht bestellt sei). Ngn th tng th din t v s
th s tng din t s th y nh n ang l. iu ni nh (so-
wie) p dng cho s tng th v nhng g n tng th. Tng
th y c ngha l cho mt s th no gi ly hin v i
nghch li chng ta nh l mt i th, (Entgegenstehenlassen des
Dinges als Gegenstand) Tng th ch c ngha th khi chng ta
xua b tt c nhng quan nim tin nh v tm l hc v l
thuyt v thc, nhn thc lun. S th i nghch (t th ca n
l th) s th y o bng ngay qua khai i th (durchmessen), (Ein
offenes Entgegen durchmessen) n chng ta v ng thi ng
yn trong t th nh l s th v pht hin t th nh l mt thng
th. S pht hin ca s t th trong vic o chuyn hng i ngc

20
www.Sachvui.Com

v chng ta thnh tu trong khai x (trong lnh a ca Khai th


(das Offene), khai tnh (Offenheit) ca khai th khng phi do tng
th to ra trc tin m ch c nhp th v th nhn mi lc nh
l th vc ca th giao (Bezugsbereich). S giao h gia ngn th
tin tng v s th c th dng nh l chiu hp (Verhltnis) kh
d khi pht bin ng v vn cn tip tc bin ng nh s khi
pht ca t cch th thi (Verhalten). Nhng tt c t cch th thi
y u c qui nh c im r rng l phi ni lin lin h vi
mt s th hin hin nh l th (ein Offenbares als ein solches), t
cch th thi y c th nhn c th ca n trong khai th.
Nhng g l th, hiu theo ngha hp nh th, c ngoi hin nh
th, c th nghim trong nhng chng ng u tin nguyn
thy ca t tng Ty phng, c th nghim nh l th hin,
nhng g l hin din (das Anwesende) v t lu c gi l hin
th, ci ang l (das Seiende). Tt c t cch th thi u l khai
th (ni st ngha: ng m ra: offenstndig) khai th ra trc
hin th (Das Verhalten ist offenstndig zum Seienden) v tt c
tng th khai th u l th thi. Khai th (Offenstndigkeit) ca
con ngi thay i theo bn tnh ca hin th v th th ca th
thi.
Sachvui.Com
Sachvui.Com
Tt c th hin thnh tu, nhng trch nhim bn phn, tt c s
giao dch thng lng tnh ton u c thnh hnh trong khai x,
vng khai m m trong hin th c th gi v th mnh mt cch
r rng nh l v n l th no, n l g, ci g, n l trong hin th,
v nh th c th tr thnh c kh nng din t c trong ngn
th. Vic ny ch c th xy ra khi tnh th t tin tng mnh (selbt
vorstellig wird) bng ngn th tin tng m ngn th c th chu
lnh trc tip din t hin th nh l th hay ng nh n ang
l. Khi nghe theo th lnh y, ngn th t xc th (sich richtet nach)
vi hin th. Khi t hng mnh trn con ng ny, ngn th l
chnh ngn (thc ngn). Nhng g c ngn din nh th l
chn chnh, chnh th (chn th). Ngn th c chnh, ng, l
nh khai tnh ca th thi bi v ch qua khai tnh ca th thi y th
bt c s th ngoi hin no mi c th tr thnh tiu chun cho cn
tnh tng ng tim tng trong ngn th tin tng. Th thi khai
th phi p dng tiu chun ny cho chnh mnh. Ni th c ngha l
n phi chp nhn d kin trc tin v mt tiu chun cho tt c

21
www.Sachvui.Com

tin tng. Vic ny tim tng nm sn trong khai tnh ca th thi.


Nu s chn chnh (chn th) ca ngn th ch c th th hin bng
tnh cht khai th ca th thi, th nht nh s th gip cho chn
chnh c th nguyn thy hn, i hi c th nhn nh l tnh
th ca chn l (chn tnh).

Nh th, s hnh th truyn thng trong vic quy th chn l hon


ton trc thuc vo ngn th (Aussage) nh l nguyn x duy nht
ca chn l, s hnh th truyn thng y sp hon ton. Chn
l khng xut ngun trong ngn t phn on. ng thi ta c th
t vn th nghi vn nh vy: trn cn th no, nn tng no m
th thi ca khai th c th c kh th hi ti gi nh mt tiu
chun; chnh kh th ny mi mang n s chnh xc ngn thc
cho ngn thc c hnh thc gi tng kh d th hin th tnh ca
chn l.

III. Cn th ca kh th ni ti (Ermglichung) ca chnh th


tng hp

Sachvui.Com
Sachvui.Com
Do u m ngn th tng th nhn ly th lnh t chnh ha
bn th theo i th v ri li ha th vi chnh th? Ti sao s ha
th y (Stimmen) ng thi nh th (bestimmen) th tnh ca chn
l (chn tnh)? Thc ra lm th no c th c c mt s th nh
th nh s cn th vi mt chun th tin lp (Vorgabe), hay c
c hun lnh ku mt s ha th nh th? Ch nh vy, bi v d
tng tin lp (Vorgeben) t gii th (sich freigegeben hat) v tr
thnh khai th cho s hin th hnh th trong khai tnh ny mt s
hin th rng buc tt c bt c mi s tng th no. S gii th
y l thuc vo mt tiu th rng buc ch c th hin nh l t
do vn m mt s th no khai m ri (zum Offenbaren
eines Offenen) c t do nh th a li n th tnh cha l gii
c ca t do. Khai tnh ca th thi t cch c t cn th trong
t do khi n c ngha l lm chnh tnh tng ng tr thnh mt kh
th. Th tnh ca chn l l t do.

Phi chng ngn thc v th tnh ca chnh tnh tng ng y ch


l thay th mt s kin hin nhin ny bng mt s kin hin nhin

22
www.Sachvui.Com

khc? Mun c kh nng xoay tr hnh ng n mt chn l v


a hnh ng ca ngn thc tng th v hnh ng ha ng hay
bt ha ng, mun xoay tr hnh ng y vo mt chn l, ngi
hnh ng hin nhin phi c t do Ngay lc y i na, ngn
thc ca chng ta khng c ngha rng hnh dng c c lin h g
trong vic hnh thnh ngn thc, hoc s thng t v dung np
ngn thc y. Ngn thc ni: T do l th tnh ca chnh chn l.
Th tnh c hiu y theo ngha nh l nn tng ca kh th
ni ti ca bt c s th no c nhn trc tin v c cng
nhn l bit c. Trong quan nim thng thng v t do, chng
ta khng ngh ti chn l, cn ni ngh g ti th tnh ca n. Ni y
nhn xt rng th tnh ca chn l (chnh tnh ca ngn th) l t do,
s pht biu y nht nh l c v k d.

Nhng khi xoay hng chn l tr v t do phi chng lm th ch


c ngha b ri chn l trong s bc ng v on tm tnh ca con
ngi? Cn g c th ph hoi chn l mt cch trit nh th, khi
giao chn l li cho tm tnh v nh ca cy sy suy t bt thng
ny?

Sachvui.Com
Sachvui.Com
S th t lu vn cng bch l l thng tnh ca chng ta trong
bi thuyt trnh ny by gi l r chn tng: chn l b em xung
cp ch quan ca ch th con ngi. D ngay trong trng hp
ch th ny c th t ti mt s khch quan tnh no th n vn
cn gi li nhn tng trong kh th ch quan tnh ca mnh v l
thuc vo s kim sot ca con ngi.

Khng th chi ci na, s tr l, tr hnh, s lo khot lng gt, s


lng o gi v knh kiu, tm tt, tt c nhng loi phi chn l,
u c qui trch vo con ngi. Nhng phi chn l l s i
nghch ca chn l, phi chn l chnh l phi th tnh (Unwesen) ca
chn l, phi th tnh ny c lu gi li mt cch chnh ng bn
ngoi phm vi kho st v th tnh thun ty ca chn l. Ngun gc
nhn tnh ca phi chn l ch xc nhn li mt cch tng phn, xc
nhn li bn tnh nguyn tnh ca chn l t th, chn l thng tr
trn con ngi m siu th hc coi nh mt ci g bt dit v
trng tn, mt ci g khng bao gi c th c xy dng trn tnh
cht nht thi v mong manh ca loi ngi. Lm th no th tnh

23
www.Sachvui.Com

ca chn l c th c c mt cn th vng chc trong t do con


ngi?

Chng ch li quan nim cho rng th tnh ca chn l l t do,


chng ch nh vy l v b n r qu su trong nhng thnh kin,
thnh kin l lm kh tr nht l qu quyt rng t do l mt c hu
ca con ngi, v rng bn cht ca t do khng cn v khng th
cho php t thnh nghi vn c hi su xa hn na.

Cn ring i vi con ngi th ta u bit hn l g ri.

IV. Th tnh nguyn tnh ca t do

Khi chng ta hi c rng c mt s lin h chnh yu gia chn


l nh l chnh tnh v t do, hi c nh th l ph v tt c
nhng quan nim tin nim kia, hin nhin ch ph v c vi iu
kin l chng ta phi sn sng chun b thay i l li suy t ca
chng ta. Quan nim v s tng ng tng cm t nhin gia chn

Sachvui.Com
l v t do xui chng ta theo ui cu hi v bn tnh ca con ngi,
Sachvui.Com
mt trong nhng kha cnh ca n mt kha cnh c chng t
bng kinh nghim v mt cn th nguyn tnh (Wesensgrund) giu
kn trong bn tnh v tnh th con ngi, m chng ta c th c
lun chuyn bc vo trong lnh th linh ng uyn nguyn ca
chn l. Nhhng n y, ai cng thy r rng hin nhin rng t do
l cn th ca tim th ni ti ca chnh tnh, ch l bi v n nhn ly
th tnh nguyn tnh ca n t trong mt s th nguyn thy hn
na: chn l nguyn tnh, hon ton thun tnh mt cch c o.

Thot tin t do c nh ngha nh l t do cho s vn m mt s


th c khai th ri. Lm th no chng ta c th ngh n th
tnh ca t do, khi t do c nim nh th. Hin tnh (Das
Offenbare), ni m mt ngn th tng th cn ha vi chnh tnh
ca n, hin tnh y l ci hin th ang l trong mi thi v xut
hin cho v bi mt hnh thc th thi t cch no . T do vn m
mt s th khai th l cho bt c s th no ang l trong
lc y c l ci n ang l (lsst das jeweilige Seiende das Seiende
sein, das es ist). T do vn m nh l sut tnh, cho l ci

24
www.Sachvui.Com

ang l (hin th).

Chng ta thng ni v cho l (sein-lassen) mi khi trong


trng hp chng ta xa la, ng bn ngoi mt c no m
chng ta sp t k hoch. Chng ta yn n l th c ngha
l: khng ng chm n n, khng bit ti n na. l th
(sut tnh) y c ngh tiu cc l b lng mt vic g, b ri n,
lnh m hng h, b qun, khng bit n na.

Cu vn chng ta ang dng y, cu yn l th, (sut tnh


hin th), y khng c ngha lnh m th . B qun, khng bit
ti; ngha y c dng i nghch li hn nhng ngha trn.
cho mt s th no c l (Seinlassen) thc ra c ngha l c
lin h dnh lu vi n (sich einlassen auf). y khng nn hiu nh
l theo ui, di theo, tr gi, un nn, ti luyn, hoch nh mt
hin th no tnh c gp thy hoc tm thy c. cho ci
ang l c l ci n ang l, cu ny c ngha l tham d, th
nhp vo khai tnh, tt c mi s ang l ly li t th lu nhp
(hereinsteht) v mang n khai tnh nh th. T thu ban u, t

Sachvui.Com
tng Ty phng quan nim khai tnh y nh l T ltha,
Sachvui.Com
v n th (das Unverborgene). Nu chng ta dch lthia l
khng che y hay vn m khai tnh (die Unverborgenheit),
thay v dch l chn l, th s dch li nh th chng nhng st
ngha hn, m n cn i hi chng ta phi sa cha li nim
thng thng ca chng ta v chn l theo ngha s chnh xc ngn
thc; n i hi chng ta phi truy nguyn li tnh cht cha l gii
c: Khi Tnh (Entborgenheit) v Khi Th (Entbergung) ca ci
ang l, ngha l ca hin th. S th nhp vo bn tnh kh tnh ca
hin th khng phi ch ngng li ni , n trin khai trong mt s
n dt tht li trc n, m hin th c th t vn m mnh nh
l ci mnh l v mnh l th no, v s cn tnh tng th cho n
trong ngn th, c th ly lm tiu th.

Trong th cch y, sut tnh t l th ra (setzt sich aus) cho ci-


ang-l-nh th (hin th nh th) v a tt c th thi t cch ra
ngoi khai th (versetzt ins Offene): sut tnh, ngha l t do, trong
t th hin th (aus-setzend) v xut th (existent). (Das Sein-
lassen, d.h. die Freiheit, ist in sich aus-setzend, existent. p. 16).

25
www.Sachvui.Com

ng trn quan im ca th tnh chn l, th tnh ca t do by gi


t by t ra nh l mt s hin th, xut th nhp vo trong bn
tnh khai th ca hin th.

T do khng phi l t do hiu theo ngha thng thng ca l l


thng thng ca ngi i (tc thc): kh nng bc ng bt
thng c th mun lm nhng g mnh thch lm, i y hoc i
ty theo mun la chn. T do khng phi l bung th phng dt
trong nhng g mnh lm hay khng lm. T do, hn na, cng
khng ch c ngha l sn sng lm mt vic i hi cn thit trong
ngha hin th, hin thc (Seiendes). Trn tt c mi th t do
kiu (trn mi th t do tiu cc v tch cc), t do l th
mnh vo trong khi tnh ca hin th nh th (das Seiende als ein
solches). Khi tnh ca hin th y c lu gi trong s th mnh
xut th, t khai tnh ca khai th (die Offenheit des Offenen),
ngha l ci hin, ci , s hin din (Da) ca n, ang l ci
n ang l.

Sachvui.Com
Trong Hin Tnh y (Da-sein) mt cn th nguyn tnh v t lu cha
Sachvui.Com
ai d ti, cn th y c gi li cho nhn loi, cn th m t ,
trn , con ngi c th xut tnh. Xut tnh trong trng hp ny
khng c ngha l hin hu (Existentia) trong ngha xut hin
(Vorkommen) v theo ngha mt thc th (Dasein), ngha l hin
vt th (Vorhandensein) ca mt vt th, sinh th (eines
Seienden). Xut tnh cng khng c ngha theo hin sinh, khng
c ngha l s bn tm tinh thn ca con ngi i vi bn thn
mnh s bn tm xut pht t cu th tm sinh l ca mnh. Xut
tnh, lc c t cn th trong chn l (chn tnh) nh l t do th
chng qua ch l s hin th trong bn tnh khai th ca hin hin
nh th. (Die in der Wahrheit als Freiheit gewurzelte Existenz ist die
Aussetzung in die Entborgenheit des Seienden als eines solchen. p.
16). Khi hy cn cha d, cha lng c, v hy cn cha thc
c v nhu cu cp bch ca vic thm him su thm hn na v
th tnh mnh, xut tnh ca con ngi lch s bt u khi s ngay
giy pht m t tng gia u tin t ln cu hi v bn tnh s
khai ca hin th, t ln cu hi: ci ang l g? (Hin th l g?).
Qua cu hi va t, ln u tin khi tnh v khai tnh c th

26
www.Sachvui.Com

nghim. Hin th trong ton th (das Seiende im Ganzen) khi th t


th nh l phusis, ha th nhin th (thin nhin), v ch ny
cha c ngha l mt lnh vc c bit no ca hin th, m li
c ngha l ci ang l nh th trong tt c, hin th nh th
trong ton th (das Seiende als solches im Ganzen) v hn th, cn
c ngha l s hin din tnh mn khai pht tit (aufgehenden
Auwesens). Ch khi no hin th c c bit nng ln th lc ca
khi tnh bn th v c lu gi , ch khi no s lu tnh y
c nim nh l tra vn truy tm hin th nh th, ch c lc y
lch s mi bt u xut hin. Khi tnh u tin v hin th trong
ton th, s vn tnh truy th v hin th nh th v s khi nguyn
lch s ca Ty phng ch l ng nht th, ng thi, ng mt
thi th v hn lng trong t th, ch c thi th y mi khai th
cho Hin Tnh c xut hin cho bt c tiu chun o lng no.
Nhng nu, Hin Tnh (Da-sein) xut th c hiu nh l sut tnh
cho hin th, nu hin tnh xut th y gii phng cho con ngi
c t do trong t th; s t do y khin hn phi i mt vi s
la chn gia nhng tim th hin thc (hin th) v nhng cng
bc nhu cu hin thc (hin th) i vi bn thn, lc y, t do

Sachvui.Com
khng cn b iu ng bi t khuynh hng v on ca con
Sachvui.Com
ngi. Con ngi khng ch hu, lm ch t do nh l mt vt s
hu, ni ngc li mi ng thc: t do hay Hin Tnh (Da-sein) khi
th xut th lm ch con ngi v hn th, lm ch trn mt tnh
cch qu uyn nguyn n ni ch c t do mi mang n con ngi
tng th vi hin th trong ton th, nn tng c tnh r rt ca
lch s con ngi. Ch c con ngi xut th mi l c tnh cch lch
s. Thin nhin (Ha th) khng c lch s:

Khi t do c hiu nh th nh l Sut tnh ca hin th, t do


tu thnh vin mn th tnh ca chn l trong th rng chn l l
khi tnh v khai tnh ca hin th. Chn l khng phi l nhn hiu
c tnh ca mt ngn thc chnh xc no do ch th con ngi i
li vi mt khch th v c gi l ng, thc ra trong phm vi
no khng ai bit ch xc; chn l chnh li l khai tnh ca hin th;
xuyn qua khai tnh y, mt s th khai th c th hin v hiu
lc tc ng. Tt c th thi t cch ca con ngi u l s l th
xut hnh trong khai tnh. T con ngi l nh vo cu th xut
tnh ca hn.

27
www.Sachvui.Com

Bi v c th cch ca th thi con ngi (Verhalten) u khai m


trong mi mt ng li c bit ca n v lun lun mt thit vi
nhng g nhng th cch y phi mt thit lin h (Wozu es sich
verhlt), do , s th thi bc bch (Verhaltenheit) ca vic cho
nhng s th c l, ngha l t do, phi a hng lnh ni ti
cho con ngi trong vic tip cn nhng tng mnh (tin tng:
Vorstellen) vi hin th trong bt c lc no. Con ngi xut ha,
(xut tnh), v ni th c ngha l: con ngi lch s c c lch s
mnh v tt c nhng tim th ca lch s bo m hn trong khai
tnh ca hin th trong ton th. Th cch hin th hnh th (west)
ca bn tnh uyn nguyn ca chn l khai pht ra nhng quyt nh
hy hu trng i ca lch s.

Nhng bi v chn l, trong th tnh t tnh, l t do; con ngi lch


s, d hn sut tnh, cho nhng s th c l vn khng th
no thc s cho ci ang l (hin th) c ng ci n ang l
v nh n ang l. Do , hin th lc y b che lp ph kn v b
xuyn tc th dng. o tng gi th xut hin vi tt c th lc ca

Sachvui.Com
n. T , s ph nh chnh yu ca chn l, phi th tnh
Sachvui.Com
(Unwesen) ca chn l, bt u xut hin. Nhng bi v t do xut
th, khi l th tnh ca chn l, khng cn l s hu ca con ngi
(bi v trng hp ca con ngi ch l ch xut ha nh l vt s
hu ca t do y v nh th c kh nng vi lch s), hu qu ca
vic y l phi th tnh ca chn l khng th no ch xut hin n
gin theo th iu hu nghim a posteriori do s bt lc v h hng
ca con ngi. Tri li, phi chn l phi ly ngun t th tnh ca
chn l. Ch v chn l v phi chn l, trong th tnh, hon ton ng
vi nhau th mt ngn thc chnh xc thc s mi c th tng phn
r rt bn nhy vi ngn thc bt chnh tng ng. S truy tm
th tnh ca chn l ch c th trin khai vo trong lnh vc uyn
nguyn ca nghi vn, khi no thu thi c trc kin tin khi
vo bn trong th tnh trn vn ca chn l, by gi chng ta mi k
gm lun c s kho st v phi chn l trong khi tnh ca th tnh.
S kho st vo phi th tnh ca chn l khng phi l lp y khuyt
im l trng theo sau ; l mt bc quyt nh i v s thit
lp thch ng cu hi v th tnh ca chn l. Tuy nhin, lm th
no chng ta c th nim c phi th tnh ca chn l nh l

28
www.Sachvui.Com

thnh phn ca th tnh n? Nu th tnh ca chn l khng th


c gii by trn vn trong s chnh xc ca mt ngn th th lc
by gi phi chn l cng khng th no c coi nh ngang vi s
sai lm kin, s bt tng ng ca ngn th phn on.

V. Th tnh ca chn l

Th tnh ca chn l t khai m nh l t do. l sut tnh


xut th khai th ca hin th. Mi mt th th khai th khai trin
linh ng (schwingt) vi s sut tnh ny v t t tng th vi
mnh vi hin th ny hoc hin th kia. Theo ngha t do l th
nhp vo trong khi th ca hin th trong ton th, t do t cm
hng (abgestimment) tt c mi th thi v s vic y ngay t u.
Nhng s cm hng y (Gestimmtheit) hay cm th (Stimmung)
khng bao gi c th hiu nh l kinh nghim hay cm trng
(Gefhl) bi v, nu n c hiu nh th th n s lp tc b tc
mt th tnh (Wesen) v ch c th c gii thch trn bnh din
sinh tnh v hn tnh nhng s th ch dng nh sinh tnh hin

Sachvui.Com
hu trong th hn ca chng n (Wesensrecht) khi m nhng s th
Sachvui.Com
y cn hm cha bt c s xuyn tc no v gii thch sai lm no
v cm th y. Mt cm th nh vy, ngha l s l th xut th vo
trong hin th trong ton th, ch c th c, th nghim hay
cm nhn, nh chng ta ni, bi v ngi cm ngim ang lc
cha tng c nim g v bn tnh ca cm th, phi thm nhp vo
trong mt s cm hng no khai th th thi t cch ca con
ngi lch s, d c nhn mnh bc bch hay khng, d c
hiu hay khng, c cm hng v t s cm hng y c
nng ln th din ca hin th trong ton th. Tnh cch hin hin
ca hin th trong ton th khng th ng ha vi ton s nhng
hin th m ngi ta bit c. Tri li, vi thc th c bit
hay c bit ti nhiu hay t bi khoa hc hay ch c bit i khi
qua loa; ch trong trng hp va k, tnh cch th hin ca hin th
trong ton th mi c th hnh th mt cch chnh yu hn l nhng
g mnh bit c v c th bit c, nhng th y hon ton bt
lc v khng th no kho st v khng th no chng ch li hnh
ng tri nhn, bi v s kim sot c kh k thut i vi nhng s
vt dng nh tr nn v hn trong phm vi ca n. (Die

29
www.Sachvui.Com

Offenbarkeit des Seienden im Ganzen fllt nicht zusammen mit der


Summe des gerade Bekannten und durch die Wissenschaft kaum und
nur roh erkannt ist, kann die Offenbarkeit des Seienden im Ganzen
wesentlicher walten als dort, wo das Bekannte und jederzeit
Kennbare unbersehbar geworden ist und der Betriebsamkeit des
Kennens nicht mehr zu widerstehen vermag, indem sich die
technische Beherrschbarkeit der Dinge grenzenlos gebrdet). Chnh
s ph bin rng ln ca tri thc, chnh tham vng tm hiu tt c
mi s, khin cho tnh cch th hin ca hin th phi chm xung
s trng khng hin hin ca lng lnh m h hng hay t hi hn
na, s qun lng vong tnh.

Nguyn l qui nh ca sut tnh qui nh cm hng, ln p, d


tng tt c th thi khai th khai trin linh ng ng iu vi n.
Th thi t cch ca con ngi c ha iu cm hng
(durchstimmen) vi tnh cch hin hin ca hin th trong ton th.
Nhng tnh cch trong ton th ny xut hin trong nhn gii ca
nhng s tnh ton v sinh hot thng nht ca chng ta, nh l
mt s th khng th no thu hiu c. N khng th c hiu

Sachvui.Com
nh l ci g ang l mt cch hin hin, d n l thnh phn ca
Sachvui.Com
thin nhin hay ca lch s. Mc d chnh n quyt nh mi s mt
cch lin tc, s th trong ton th vn l mt s th bt nh v
khng th no nh c; do n thng b lm ln vi nhng g
sn sng thng dng bn tay v nhng g sn sng d nhn trong tr.
ng thi, yu t quyt nh ny khng phi ch l v th, h v: n
l n tnh ca hin th trong ton th. Chnh bi v sut tnh lun
lun, trong mi trng hp, cho s th c l th trong tng
th trung thc ca n v nh th, vn m n th lp tc n che y
hin th trong ton th (verbirgt es das Seiende im Ganzen). cho
nhng s th c l th cng ng thi l che y hin th trong
ton th c thnh tu v chnh l n Tnh (Verborgenheit)
(Gerafe in dem das Seinlassen im einzelnen Verhalten je das Seiende
Sein lsst, zu dem es sich verhlt und es damit entbirgt, verbirgt es
das Seiende im Ganzen. Das Seinlassen ist in sich zugleich ein
Verbergen. In des exsistenten Freiheit des Da-seins ereignet sich die
Verbergung des Seienden im Ganzen, ist die Verborgenheit).

30
www.Sachvui.Com

VI. Bt chn l nh l tr l che y

n tnh khng altheia c khai m nhng n Tnh y khng


nhn s th y l stresis (thiu thn, mt mt); tri li, n li t
hm dng c tnh ca altheia. ng trn quan im chn l c
quan nim nh l s vn m, khai m th s khut lp che giu chnh
l khng vn m (Unentborgenheit), th th phi chn l li l c
im c th ca th tnh chn l. S n giu che y hin th trong
ton th khng phi l hu qu ni tip theo kin gii thiu st ca
chng ta v hin th (Die Verborgenheit des Seienden im Ganzen
stellt sich nie erst nachtrglich ein als Folge der immer Stckhaften
Erkenntnis des Seienden, p. 20). S n giu y, hay s bt chn l
nguyn tnh y (eigentlich) li xut hin trc tt c s khai m ca
hin th ny hoc hin th kia. (Die Verborgenheit des Seienden im
Gazen, die eigentliche Unwahrheit ist lter als jede Offenbarkeit von
diesem und jenem Seienden, p. 20). N cng xut hin trc s sut
tnh ca hin th; khi sut tnh vn m ra hin th th che giu li v
thit lp n tnh s n tnh (Sie ist lter auch als das Seinlassen
selbst, das entbergend schon verborgen hlt und zur Verbergung sich

Sachvui.Com
verhlt, p. 20). Ci g sut tnh lin kt hin th ng lot quan
Sachvui.Com
thit vi n tnh nh th? Chng qua ch l n tnh ca n th (die
Verbergung des Verborgenen) trong ton th, (im Ganzen) n tnh
ca hin th nh th, (des Seienden als eines solchen) ngha l s
huyn b, huyn tnh. Khng phi s huyn b ring l no v s
th ny hay s th ny hay s th kia, m s kin duy nht phi
nhn rng s huyn b tuyt i, huyn b t th, huyn tnh (n tnh
ca n th) trn ngp vin thng ton th Hin Tnh (Da-Sein)
ca con ngi.

cho nhng s th c sut tnh trong ton th (mt bin trnh


vn m v n giu ng lc), cho s th sut tnh nh vy, th to
ra n tnh xut hin nh s th tin khi c n giu. Hin tnh, Da-
Sein, khi mun xut th, phi xc nhn li s n tnh u tin v
cng trong tt c s n tnh: l s bt chn l nguyn tnh.
V Th Tnh (Unwesen) nguyn tnh ca chn l, mi l huyn
tnh. V th tnh y khng th c coi nh l s th thi ha i
ngc (abgefallen zum Wesen) li th tnh trong ngha ca s th
ph thng hay tng qut (koinon, genos), tim tnh (possibilitas,

31
www.Sachvui.Com

Ermglichung) ca v th tnh v cn tnh ca tim tnh y.

V th tnh y c ngha l tin th tnh, s th i trc th tnh


(das vorwesende Wesen) Nhng trc tin ht, n c ngha l thi
ha bn tnh (Verunstaltung) ca th tnh b bin th y. Tuy th,
im cn lu l trong tt c ngha va k, v th tnh v khng
bao gi mt tnh cht chnh yu trong ngh thng thng nh l s
th lnh m bn ngoi th tnh. cp v th tnh v bt chn l
theo ng li thng nh vy ch c ngha l bay pht hi ht trong
kin thng thhng (doxa) v ch l chuc ly nhng s nghch l
mu thun xa vi. V kh m trnh cp pht biu theo ng li
nh vy, chng ti xin min din t theo xu hng y, xu hng y
ch nghch l i vi nhng th cch kin th tc thng thng
(doxa). i vi nhng k no l gii c s vic, s v ca v th
tnh tin khi ca chn l, cng nh s bt ca bt chn l ch l
hng i v ci vng cha khai thc ca chn l v Tnh th (Sein),
ch khng phi ch l ci vng ca hin th (das Seiende) m thi.

Khi c hiu nh l sut tnh ca hin th, s t do chnh l tng

Sachvui.Com
th giao h ca quyt tnh khai th, ch khng t ng kn bng bt
Sachvui.Com
li trong t th (das Entschlossene, d. h. das sich nicht
verschliessende Verhltnis). Tt c t cch x th c t cn
nguyn trong tng th giao h y v n nhn tnh lnh t quay
v hin th, mt hun lnh vn m hin th. Tuy th, s lin cm
th th vi s khi th t che giu mnh khi m n cn t u th
vo s qun lng lin tc v huyn tnh, cho tng th giao h li
mt trong vong tnh. Mc d con ngi vn lun lun c lin h vi
hin th, con ngi gn nh vn mi mi thng ng trong s th
ngoi hin c bit no , th ny hoc th kia. Con ngi vn nm
kt trong chn tri gii hn thng dng ca nhng g mnh c th
kim sot v r m c, thi y vn gi c ngay khi hn i
din vi nhng iu ti thng ti hu c t thnh nghi vn. V
khi hn bt u khai trin s hin tng ca hin th trong nhng
lnh vc hot ng khc nhau, khi hn bt u bin chuyn n, t
lnh hi n mt cch mi l m bo n th hn vn nhn hun
lnh t lnh vc ca nhng k hoch v nhng nhu cu thng dng
thc tin.

32
www.Sachvui.Com

Nhng s l thuc c nh trong lnh vc thc t, thc tin y, t n


chnh l khng mun tha thun cho n tnh ca n th c
thng ng trn vn. Ngay trong th gii thc tin cng c nhng b
n, nhng vn nn cha minh nh, nhng d th cha c quyt
nh hoc vn cn nm trong nghi vn. Nhng nhng vn y, d
cha xc nh t th, ch l nhng thng l, chuyn thi nhng trm
ngh trn l trnh ca chng ta trong s vn hnh ca lnh a thc
t, thc tin, do , nhng vn y chng c g chnh yu quan
trng. u m n tnh ca hin th ton th ch c thu nhn
nht thi nh l mt gii hn thnh thong ln p th n tnh
nh l hin tng cn th ca Hin-Th (Da-Sein) b nh mt
trong qun lng.

Nhng s huyn b b b qun y, s huyn b tnh vong th y ca


hin th (Da-Sein) khng th b chng ngi v b b qun; tri
li, s qun lng li lm ni bt s hin din ca bn th mnh trong
s tht th ngoi hin ca vong th (Die Vergessenheit verleiht dem
scheinbaren Schwund des Vergessenen eine eigene Gegenwart. p.
22). Khi no huyn tnh t ph nhn trong vong tnh, n cho con

Sachvui.Com
ngi lch s tr th vo trong lnh vc thc t, thc tin. Khi b b
Sachvui.Com
ri nh th, nhn loi xy dng ln th gii ca mnh pht xut t
tt c nhng nh v nhu cu gn gi thn cn cp bch nht,
nhn loi lm y th gian bng nhng d th v k hoch. V khi
qun lng hin th trong ton th, t nhng d th k hoch y,
con ngi li th nhn kch thc tiu chun i tr ca mnh. Hn
duy tr (beharrt) nhng ng li i tr mi m khng h suy ngh
ti nhng cn l cho nhng ng li i tr o lng y hay cho th
tnh ca kch thc tiu chun o lng (Indem das Geheimnis sich
in der Vergessenheit und fr sie versagt, lsst es den geschichtlichen
Menschen in seinem Gangbaren bei seinen Gemchten stehen. So
stehen gelassen, ergnzt sich ein Menschentum seine Welt aus den
je neuesten Berdrfnissen und Absichten und fllt sie aus mit seinen
Vorhaben und Planungen. Diesen entnimmt dann der Mensch, des
Seienden im Ganzen vergessend, seine Masse. Auf diesen beharrt er
und versieht sich stets mit neuen Massen, ohne noch den Grund der
Massnahme selbst und das Wesen der Massgabe zu bedenken, p.
22). Mc d con ngi tin b nhiu trn nhng ng li i tr
o lng v nhng mc ch cu cnh mi m, nhng con ngi vn

33
www.Sachvui.Com

cn lm ln th tnh thun tnh chnh yu ca nhng ng li i tr


o lng ca mnh. Hn li cn lm li nhiu hn na khi hn t xem
mnh nh l kch thc tiu chun ca tt c s th, ca tt c hin
th (vermisst sich, je ausschliesslicher er sich selbst asl das Subjekt
fr alles Seiende zum Mass nimmt, p. 22).

Trong s vong tnh knh kiu v lng (vermessen) ca con ngi,


con ngi li bm ly eo gh vo mt s xc th no ca bn
ng, bm ly eo gh bt c s th no hin ra gn gi nht m
mnh c th tm ly c. S tr th ny (Beharren), hn khng h
hay bit, s tr th y c h tr bi hon cnh c bit l Hin
Th (Da-Sein) ca con ngi chng nhng xut-th m cn l ti-
th, tr-th (nhp th) (insistiert) ng lc, ngha l l lm m gh ly
(besteht auf) gi ly nhng g hin th (Das Seiende), dng nh
hin l trong t th, dn by trc mt hn.

V l xut th, cho nn hin tnh (Da Sein) mi nhp th. Nhng
huyn tnh cng tr trong sinh tnh (Existenz) tr th, mc d y
huyn tnh v by gi tr thnh phi th tnh (unwesentlich).

Sachvui.Com
Sachvui.Com
VII. Bt chn l nh l lm lc (Die Irre)

Khi tr th, con ngi d sn sng quay v vi thnh phn thng


dng d nhn nht ca hin th. Nhng hn ch c th tr th khi no
hn xut th, ngha l ly hin th lm kch thc tiu chun cho
mnh. V ly tiu chun kch thc y, con ngi b ko li ra ngoi
huyn tnh. Tr th qui hng vo nhng g thc tin kh nhn v
xut th xa la huyn tnh, hai th cch ny xy ra cng mt lc
(Jene insistente Zuwendung zum Gangbaren und diese existente
Wegwendung vom Geheimnis gehren zusammen. p. 23). C hai u
ng nht th. Tuy nhin, s vn hnh ti v lui, t v tn cng i
theo mt nhp c bit ca Hin tnh (Da-Sein). S chuyn hng
vn hnh ca con ngi t huyn tnh n thc t v t thc tin
chuyn n mt thc tin khc, lun lun chi b huyn tnh, s
chuyn di y l lm lc (das Irren). (Die Umgetriebenheit des
Menschen weg vom Geheimnis hin zum Gangbaren, fort von einem
Gngigen, fort zum nchsten und vorbei Geheimnis, ist das Irren. p.

34
www.Sachvui.Com

23).

Con ngi lm ng. Hn khng nhng ch ri vo trong lm lc


mt lc no thi, hn li lun lun sng trong lm lc, bi v mi
khi xut th th hn tr th (nhp th) v nh th th ri vo lm
lc. Lm lc trong i sng hn khng phi ch l mt s th i bn
cnh hn nh khe h ca ng rnh m thnh thong hn t ri vo
trong . Khng, lm lc l chnh thnh phn cu th ni to ca Da-
Sein (Hin Tnh) m con ngi lch s quan thit can d vo .
Lm lc l tn kch cho tnh din thay i ca tnh th (Wende) m
s xut th nhp th thng xuyn lng qun v t lm lc, lc xoay
chuyn hng i quanh qun. (Die Irre ist der Spielraum jener
Wende, in der die insistente Existenz wendig sich stets neu vergisst
und vermisst, p. 23). n tnh ca hin th n th trong ton th
th hin th lc mnh qua khai tnh ca hin th cc b trong bt c
giy pht no, v s vn m ny a n lm lc bi v n b
qun s n tnh (Die Verbergung des verborgenen Seienden im
Ganzen waltet in der Entbergung des jeweiligen Seienden, die als
Vergessenheit der Verbergung zur Irre wird, p. 23).

Sachvui.Com
Sachvui.Com
Lm lc l nghch th tnh chnh yu (das wesentlich Gegenwesen)
ca th tnh uyn nguyn ca chn l. N khai m ra tn kch hin
hin cho tt c s vn hnh nghch lu (Widerspiel) vi chn l
nguyn l (Die Irre ist das wesentliche Gegenwesen zum
anfnglichen Wesen der Wahrheit. Die Irre ffnet sich als das Offene
fr jeliches Widerspiel zur wesentlichen Wahrheit, p. 23). Lm lc l
mnh t l thin, mi trng v nn tng ca lm li (Irrtum). Lm
li khng phi ch l s khuyt im n phng no , n chnh l
lnh th vng th, lch s trn vn ca tt c nhng ng li
phin toi chng cht ca li lm.

Tt c nhng th thi t cch u c ng li li lm c bit ca


n, ty theo khai tnh v lin tnh vi hin th trong ton th. Sai lm
c th k t khuyt im thng thng nht, nh nhn lm, tnh lm,
cho n i lc ng v hon ton mt hng lc cn phi c nhng
thi dt khot quan trng v lc cn c nhng quyt nh chnh
yu. Thng thng theo thi quen, nht l theo nhng hc thuyt
trit l, sai c hiu nh l tnh cht bt chnh xc (Unrichtigheit)

35
www.Sachvui.Com

ca mt s phn on v s sai lm ca mt trc kin; c hai trng


hp u l mt v cng l li lm ln hi ht nht. Con ng lm
lc m nhn loi lch s phi lun lun i trn y, con ng sai lc
y (irrig) vn chnh yu l mt con ng mang y tt c tnh
cht biu hin ca hin tnh th (Dasein). S lm lc thng ng con
ngi ton trit bng cch dn hn i lc hng (beirren). Nhng khi
sai lc hng i (die Beirrung), s lm lc cng sc vo kh nng m
con ngi c quyn khng cho mnh phi b dn i sai lc (kh
nng y con ngi c th rt ly t s xut tnh ca mnh) v c
quyn th nghim s lm lc v khi lm th th khng b qun
huyn tnh ca hin tnh (Da-Sein).

Bi v tnh th xut tnh tr th (nhp th) ca con ngi a dn hn


di ng trong lm lc, v bi v lm lc sai hng lun lun n p
e da bng cch ny hay cch khc; v nh d n p e da y,
lm lc mi c th iu tr huyn tnh, d huyn tnh b b qun;
do , hu qu ca s vic y l con ngi trong hin tnh ca mnh
(Da-Sein) phi c bit l thuc vo s thng tr ca huyn tnh v
ni au n dy xo e da ca ni lm lc ca mnh. ng ch v

Sachvui.Com
gia hai tnh trng nh vy, hn phi sng trong khn kh cng
Sachvui.Com
ca bc bch (in der Not der Ntigung). Th tnh trn vn ca chn
l mang trong t th phi th tnh ca mnh v xui khin lu gi
hin tnh (Da-Sein) phi lun lun xoay v khn kh, xoay hng v
khn kh, xoay hng v s qun bch. Ch t Hin tnh (Da-Sein)
ca con ngi v ch t thi mi xut hin c s khai th tnh
cch tt nh, khn thit qun qui (Notwendigkeit) v kt qu ca
vic y l kh nng bin chuyn nhu cu y tr thnh mt s th cn
yu, mt s th m hin hu con ngi khng th no trnh c.

S khai m hin th nh th ng thi cng l che y n th cho


hin th trong ton th. S ng lot ca vn m v che y
khin cho s lm lc ng tr. n tnh ca n th v s lm lc thuc
v th tnh uyn nguyn ca chn l. T do c thnh hnh nh
xut tnh nhp th (tr th) ca hin tnh (Da-Sein), t do y ch l
th tnh ca chn l (theo ngha s chn xc ngn t) bi v chnh t
do pht ngun t th tnh uyn nguyn ca chn tnh, t s
thng tr ca huyn tnh trong s lm lc. Sut tnh hin th c th
thnh trong cng vc ca tng th ca chng ta gia lng khai

36
www.Sachvui.Com

th. Nhng sut tnh ca hin th nh th trong ton th ch c


thnh tu nguyn th (Wesensgerecht) trong s tng ng ha
ng vi th tnh ca n, khi hin th nh th trong ton th
c th hi (bernommen) trong th tnh uyn nguyn ca n. Lc
y, lng quyt tnh khai th (Entschlossenkeit) cho huyn tnh mi
c ln ng i n lm lc nh th. Lc y vn lin h vi bn
tnh nguyn tnh ca chn l mi c hi mt cch su thm v
nguyn y hn. Lc y, l do ti sao th tnh ca chn l dnh lu mt
thit vi chn l ca th tnh mi xut hin r rt.

Ngm nhn t lm lc thm nhp huyn tnh l mt vn tnh theo


ngha ca cu hi duy nht c t ra: ci g l ci ang l th
trong ton th? Cu hi ny suy tng s vn nn phc tp chnh
yu v bi v tnh cch a dng ca n, n vn l mt cu hi cha ai
lm ch c, mt cu hi lin h vi Tnh th ca (hin) th (das
Sein des Seienden). T tng v Tnh th, ngun gc uyn thy ca
tt c nhng cu hi nh th, c nim l trit l, k t thi
Platon, trit l sau ny mang danh hiu l siu hnh hc, siu th
hc.

Sachvui.Com
Sachvui.Com
VIII. Vn chn l v trit l

Chnh trong t tng ca th tnh, s gii phng ca con ngi


hng v vic xut tnh (s gii thot y lm nn tng cho tt c lch
s) c th hin bng ngn ng. Khng nn hiu rng ngn ng
y l s din by mt kin; thay v th, chnh ch ny (Tnh)
l ngn th tng tr li chn l v ton th. Khng cn phi quan
tm c c bao nhiu ngi cn lng nghe tnh ng ny. Nhng
nhng k no lng nghe tnh ng y th chnh h quyt nh v th t
lc trit l c khai sinh th gii th lc y cng l lc ngy l, hay
l l thng tnh ca ngi i (qu bin) bt u ng tr mt
cch r rng, qu bin ng tr ngay lc trit l khai sinh, ch khng
phi trc .

Ngy l hay l l th tc (qu bin, ngy bin) da th vo tnh cch


hin nhin khng th t thnh cu hi (Fraglosigkeit) ca nhng g
hin l ra ngoi v cho rng tt c nhng nghi vn trit l u xm

37
www.Sachvui.Com

phm n l l bnh phm ca th tc v nhng cm ng mong


manh ca tc l.

D l l th tc c nh gi trit l n mc no i na (s nh gi
y hon ton hp l trong lnh vc ca l l th tc) th vic y
chng can h nh hng g n nh th ca n i vi chn tnh
uyn nguyn ca hin th nh th trong ton th. Nhng bi v tnh
th trn vn ca chn tnh cng lu tim c v tnh th ca t th
v bi v tnh th y hnh th trc tin di hnh thc ca n tnh;
do , khi c xem nh l s truy l chn chnh th trit l cha
ng bn tnh song th trong s th ri. Suy tng ca trit l th
nhp c kh th trm lng ca tm thi du dng nhu nhuyn, li
khng chi t m tnh, n tnh ca hin th trong ton th. ng thi
suy tng y th hin c s quyt tnh khai th ca tm thi cng
rn, tm thi cng rn ny bc bch cng buc tnh th ca n
tnh; mc d cng bch nh th, nhng s quyt nh khai th
cng rn y vn khng ph v n tnh.

Nh tnh cht cng rn, du dng v tnh cht du dng cng rn,

Sachvui.Com
trit l cho hin th c sut tnh nh th trong ton th, trit l
Sachvui.Com
trin khai tr thnh mt vn tnh m khng phi ch gh rit vo hin
th, tri li vn tnh y khng th dung np bt c quyn th bn
ngoi no c. Kant hi c v tnh cch nguy cp cng ca
loi suy t nh th, khi ng pht biu v trit l nh vy: By gi
chng ta thy rng trit l ang trong mt v th nguy cp kh nghi
thc s, mt v th cn phi vng chc, chng l thuc v c h
tr bi bt c s th no. Trong v th nh vy, trit l cn phi
chng th lng thun thnh ca mnh trong vic thc hin vai tr ca
mt k gn gi bo v chnh nhng l lut trong t th, ch khng
phi vai tr ca k bo trc nhng l lut m cm ng bm sinh
hoc bt c thin nhin gim h no gi cho mnh.

Tc phm ca Kant l khai mo cho chng cui siu th hc Ty


phng, khi gii thch bn tnh ca trit l nh vy, Kant nhn v
mt lnh a m ng ch c th lnh hi qua phm tr ch quan tnh
v bt buc ch c th lnh hi lnh a y qua vai tr gn gi nhng
l lut ca chnh mnh bi v siu th hc ca Kant ng r, c
t nn tng trong ch th tnh. Tuy th, ch ni nhn thc i khi

38
www.Sachvui.Com

ca Kant v phn s ca trit l cng tm vc ph nhn tt c


s n l ca t tng trit l, s n l bt lc nht c th thy c
l vic thoi thc a y trit l trong vai tr biu hin ca vn
ha (nh Spengler lm) hoc vai tr im trang xa x phm cho
mt nhn loi lao tc.

Mun quyt nh tm hiu xem trit l c phi rt ro ch th hin vai


tr ch nh u tin ca mnh nh l gn gi nhng l lut ca
chnh mnh hay ngc li tm hiu xem c phi trit l khng c
tin khi lu tn hm dng bi chn l trong t th gn gi nhng
l lut v chn l y l ci lm nhng l lut thnh ra nhng l lut
vnh cu; mun quyt nh tm hiu nh th, ta phi tm li quyt
tnh vn tnh y t ni uyn nguyn khi pht (aus der
Anfnglichkeit: xc ngha l nguyn khi), chnh ni y tnh th
uyn nguyn ca chn l mi tr thnh chnh yu cho vic truy vn
trit l.

Thin lun ny a cu hi v th tnh ca chn l vt qua nhng


cng ta thng thng ca nhng quan nim nn tng ca chng

Sachvui.Com
ta v gip chng ta tm hiu kho st xem th cu hi v th tnh
Sachvui.Com
ca chn l phi chng ng thi nht thit cng l cu hi v chn
l ca th tnh. D sao, Trit l vn nim th tnh l Tnh th.

Khi truy tm tim th ni th ca s chnh xc ca mt ngn th,


truy tm cho n s t do xut tnh ca sut tnh nh l nn tng
t th ca ngn th y, khi t ngun gc th tnh ca nn tng y
trong n tnh v s lm lc; khi lm nh vy, chng ti mun khi
rng th tnh ca chn l khng phi ch l tnh cch rng tuch,
tng qut ca mt ci g i th tru tng, m th tnh ca chn
l li l s th c nht, n th trong lch s (chnh lch s y cng
c nht): n tnh khai m ngha ca ci m ta gi l Tnh th,
v t lu ri ta quen ngh rng ch l hin th trong ton th.

Ch thch

S kho st trn v th tnh ca chn l c thng din ln


u tin trong bi ging cng cng vo nm 1930 ti Bremen,

39
www.Sachvui.Com

Marburg v Freiburg, v sau ny vo nm 1932 ti Dresden. Nhng


phn chnh yu ca bi ging c dnh lu n vic kho st chn l
ca th tnh c san nhun li nhiu ln, mc d s phn phi,
cu th v khuynh hng ton din ca bi ging c gi y c.

Vn ti trng (xem quyn Sein und Zeit ca ti xut bn vo nm


1927) c lin h n ngha, ca th tnh (xem li Sein und Zeit,
trang 151) ngha l lnh vc ca d pht tnh (Entwurfsbereich),
ngha l khai tnh l th (Offenheit), ngha l chn l ca Tnh th v
khng phi ch ca hin th, c khai trin ton trit mt cch
c . ng li suy t c v nh l ch i theo ng li ca siu th
hc, nhng ng thi ring v nhng bc i quyt nh, nhng
bc dn i t quan nim chn l nh l xc tnh, ri t ti s t
do xut tnh v bc i t quan nim y dn n quan nim phi chn
l nh l s tr hnh, tr tnh, n tnh v lm lc; ring v nhng
bc i quyt nh nh vy, ng li suy t y a n mt s
bin thin cch mnh trong ng hng ca kho st, mt s bin
thin thuc hn vo s vt qua, chinh phc (berwindung), vt
qua siu th hc.

Sachvui.Com
Sachvui.Com
Bi ging t n kin gii trng thnh trong kinh nghim chnh
yu, th nhn rng ch c trong Hin Tnh v t Hin Tnh (Da-Sein),
vi t th nh l s th m chng ta c th nhp, ch c trong
Hin Tnh y th mi c th th hin bt c s cn tnh no vi chn
l ca Tnh th khai tin cho con ngi lch s. Chng nhng ta phi
vt b tt c loi nhn th hc v tt ch quan tnh (quan nim
con ngi nh mt ch th), nh chng ta thy s ph nhn y
c thc hin trong quyn Sein und Zeit v chng nhng chn l v
Tnh th c theo ui nh l cn th ca mt thi mi m
ton trit i vi lch s; chng nhng th thi, bi ging ny li cn
c gng suy tng trn cn ng ca mt cn tnh khc, ngha l Da
Sein (Hin Tnh). Nhng t nghi vn cng chnh l th cch ca con
ng suy tng ny li tri cm v t chng minh bng mt tnh
cch mi m cch mng trong tng th vi Tnh th.
Ch thch s lc ca dch gi v tiu s v tc phm ca
Heidegger

A. Chung quanh Heidegger

40
www.Sachvui.Com

Martin Heidegger sinh ngy 26 thng 9 nm 1889 ti Mekirch; hc


tiu hc ti Mekirch; hc trung hc t 1903-1909 ti nhng trng
Konstanz v Freiburg im Breisgau; nm 1909, hc ti trng i
hc Freiburg, u tin s trit nm 1913; lm ging s ti trng i
hc Marbung nm 1923; nm 1927, xut bn tc phm quan trng
Sein und Zeit, lm gio s ti trng Freiburg nm 1928, th chn
gio s ca Husserl; n nm 1933, di thi c Quc x,
Heidegger lm Vin trng trng i hc Freiburg, ri t chc nm
1934; nm 1935, Hitler mi Heidegger v Berlin, Heidegger t chi.
Sau , gia lc chin tranh v sau khi trn th chin chm dt,
Heidegger sng n dt nh mt o s c n trong vng ni non
hoang vu min Huyn Lm (Foret Noire) ca nc c. Cng ngy
Heidegger cng t ni, cng i vo su trong im lng, cng sng c
n n dt, trn nh ni ca vng Todtnau Huyn Lm, sng hiu
ht trm lng huyn b vi hn th c liu ca Hlderlin, vi vi ba
mt ng su kn ca Hy Lp i c thng. Khng c t tng gia
no th k XX sng quen thuc thng xuyn vi h v, nh l
Heidegger sng trong cuc i v t tng mnh. Gio s William

Sachvui.Com
Barrett, t tng gia ni danh M, khi dy ti trng i hc New
Sachvui.Com
York, v Heidegger nh l mt ngi o xi con ng i
ca mnh mt cch kin tr nhn ni, o xo mt li i ra ngoi
ng gch vn hoang tn m Nietzsche li cho th k XX, o
xi mt li i nh l k sng st tm ng ra ngoi thnh ph tan
hoang sp v bom n (cf. William Barrett, Irrational Man, 1962,
tr.205).

T tng ca Heidegger cng ngy cng lan rng v nh hng


khp ton cu, trong mi lnh vc nh trit l tn gio (Berdiaeff,
Martin Buber), thn hc (Schrey, Bultmann, Paul Tillich), phn tm
hc (Fromm), y hc tr liu thn kinh (Binswanger), trit l (Sartre, G.
Marcel), lch s trit l (Szilassi). Lch s ngh thut (Bauch), lch s
vn chng (Ruprecht), vt l hc thun l (Karl Friedrich von
Weizscker (cf. A. de Waelhens, Phnomnologie et Vrit, P.U.F.,
1953, tr. 90).

Trong vn ha ng phng th trit gia Nht Bn ni danh nh


Yamanouchi Tokury v Tanabe Hajime, vn vn, cng chu nh

41
www.Sachvui.Com

hng ca Heidegger (cf. G. Piovesana, Les principaux courants de la


philosophie, Janvier-Mars, 1957, pp. 118-132).

Hin gi th nh hng ca Heidegger cng ngy cng n su vo


sinh hot tr thc th gii, n ni hu ht nhng tc phm trit
gn y ca bt c tc gi no xut bn Ty phng u c nhc
n Heidegger, nhng nguy him l cng c ph bin nh th th
t tng Heidegger cng b hiu sai, ngi ni Heidegger l hin
sinh, ngi ni l v thn, ngi khc th cho rng hu thn,
thn b (mystique); k th kt n c Quc x, k khc th ni l
trng gi t sn vn vn. Bao nhiu nhn hiu i nghch c
ngi ta chng cht trn u Heidegger ph nhn ht tt c danh
hiu, ph nhn ht tt c khuynh hng, ng ngoi sinh hot vn
ha ng thi, sng ngoi vng, sng c n, sng tri ngc thi
i (intempestif, unzeitgemss nh Nietzsche ch trng). V
ph nhn tt c hc thuyt, tt c thc h v tt c nhn hiu, nn
Heidegger b ngi ta gn cho l ch trng ch ngha h v
(nihilisme), nhng chnh Heidegger li xc nhn r rng t tng ca
ng khng phi l ch ngha h v, v ch ngha h v chnh l vong

Sachvui.Com
tnh (loubli de ltre), tc l hin trng lan trn th gii hin nay
Sachvui.Com
qua s thng tr ca nn vn minh ny n l vo vt th v khch
th ha, i tng ha, i th ha tt c mi s; trong tp Zur
Seinsfrage, Heidegger vit ch Sein v gch cho trn ch Sein y
vi du X ph nhn mi khch th ha, ng thi gi li tnh cch
vin dung t tng (Geviert) ca tnh th (Sein) (cf. Heidegger, Zur
Seinsfrage, V. Klostermann, 1956). Ln hi, Heidegger thay th ch
Sein bng ch Seyn phn bit gia t tng tnh th ca mnh vi
siu hnh hc truyn thng v Sein.

T hin tng lun ca Husserl v gii phng t tng thot ra ngoi


trit l. T tng ca Heidegger l tnh tng (Denken), ngha l t
tng ca tnh th ch khng cn t tng ca trit l na. Chng
ta c th nh liu mt bc i thot t trit l n t tng ca
Tnh th, lc y, ni sui ngun ca t tng, chng ta th c
khng kh qu hng (Heidegger, Aus der Erfahrung des Denkens,
1954).

Con ng t tng Heidegger l con ng mi l u tin

42
www.Sachvui.Com

thot ra ngoi th phn Ty phng trong hai ngn nm trm nm.


Con ng y l con ng u tin cng l cui cng, ng li mt
sinh mnh, cu mang tt mnh i vo Tnh Mnh ca lch s nhn
loi, m ra mt li r quan trng, qui nh li mt nn vn minh mi
ca nhn loi.

B. Tm tt tc phm Th tnh v thi tnh (Sein und Zeit),


khi im quan trng ca Heidegger

Quyn Sein und Zeit xut bn nm 1927, nguyn tc ch c gm


c 437 trang (theo bn in nm 1960 ca n.x.b. Max Niemeyer,
Tbingen).

Tc phm Sein und Zeit (Tnh th v thi th) gm c hai phn. Mi


phn gm c ba phn b. Phn th nht gm c ni dung i khi
nh vy:

1. Phn tch cn bn v chun b v Dasein (hin tnh th)

Sachvui.Com
Sachvui.Com
2. Phn tch v thi tnh (Zeitlichkeit) ca Dasein (hin tnh th)

3. Phn tch v thi gian (Zeit) nh l chn tri siu th ca vn


Tnh th (Sein)

Phn th hai s gm c ni dung i khi nh vy:

1. Ph phn hc thuyt cn bn ca Kant: v cu th, cu thc


(Schematismus) v v thi gian nh l giai on chun b
phn tch v vn thi gian tnh (Temporalitt)

2. Nn tng bn th lun (ontologisches Fundament) ca cogito


sim trong t tng Descartes v s bin chuyn t th lun
Trung c thnh ra vn res cogitans
3. Thin tho lun ca Aristote v thi gian t di kha cnh
tiu chun v nn tng v gii hn ca th lun Hy Lp.

Nguyn vn ch c r rng nh ny:

43
www.Sachvui.Com

1. Die vorbereitende Fundamentalanalyse des Daseins

2. Dasein und Zeitlichkeit

3. Zeit und Sein

Der zweite Teil gliedert sich ebenso dreifach:

1. Kants Lehre vom Schematismus und der Zeit als Vorstufe einer
Problematik der Temporalitt

2. Das ontologische Fundament des cogito sum Descartes und die


bernahme der mittelalterlichen Ontologie in die Problematik
der res cogitans

3. Die Abhandlung des Aristoleles ber die Zeit als Diskrimen der
phnomenalen Basis und der Grenzen der antiken Ontologie.

Ni gn li ch ch ca phn th nht v phn th hai l nh sau:

Phn th nht: thng din ngha ca Dasein (hin tnh th)

Sachvui.Com
Sachvui.Com
di kha cnh Zeitlichkeit (thi tnh), v gii thch thi th
(Zeit) nh l chn tri siu th (als des transzendentalen
Horizontes) cho cu hi v tnh th (der Frage nach dem Sein)

Phn th hai: nhng nt cn bn v vic ph hy hin tng


lun ca lch s v bn th lun (phnomenologische
Destruktion der Geschichte der Ontologie) di nh sng ca
vn th v thi gian tnh (am Leitfaden der Problematik der
Temporalitt).

Ni trang 39 ca quyn Sein und Zeit, Heidegger thu gn li mc


ch ca ton th n lc suy t mnh: Cu hi v ngha ca Tnh
th l mt cu hi ph bin tng qut nht, cu hi rng tuch nht
trong nhng cu hi, nhng ng thi cu hi y li cng c th
c c th ha chung c li r rng trong bt c hin tnh th c
bit no (das jeweilige Desein). Nu chng ta mun t ti nim
cn bn v Tnh th v mun vch ra nhng nt chnh v nhng
quan nim bn th lun m nim y tri qua th chng ta cn
phi c mt l nht qun. Chng ta s tin ti nim v Tnh th

44
www.Sachvui.Com

c bit vo , nh l hin tnh th (Dasein), ri t chng ta s


i ti chn tri cn thit l hi Tnh th v c th thng din
ngha ca Tnh th; tnh cch ph bin ca nim v Tnh th khng
b nh mt v tnh cch tng i c bit ca s kho st chng
ta. Chnh thc th ny, Dasein (hin tnh th) l c tnh cch s
th ri, do , s khai minh th lun v hin tnh th nht nh phi
l s thng din ngha c tnh cch lch s (Die Frage nach dem
Sinn des Seins ist die universalste und leerste; in ihr liegt aber
zugleich die Mglichkeit ihrer eigenen schrfsten Vereinzelung auf
das jeweilige Dasein. Die Gewinnung des Grundbegriffes "Sein" und
die Vorzeichnung der von ihm geforderten ontologischen
Begrifflichkeit und ihrer notwendigen Abwandlungen bedrfen eines
konkreten Leitfadens. Der Universalitt des Begriffes von Sein
widerstreitet nicht die "Spezialit" der Untersuchung d.h. das
Vordringen zu ihm auf dem Wege einer speziellen Interpretation
eines bestimmten Seienden, des Dasens, darin der Horizont fr
Verstndnis und mgliche Auslegung von Sein gewonnen werden
soll. Dieses Seeinde selbst aber ist in sich "geschichtlich" so dass die
eigenste ontologische Durchleuchtung dieses Seienden notwendig zu

Sachvui.Com
einer historischen Interpretation wird) (cf. Sein und Zeit, 39).
Sachvui.Com
Quyn Sein und Zeit ch mi c xut bn hai phn b u ca
phn th nht, tc l:

1. Phn tch cn bn v chun b v Dasein (Die vorbereitende


Fundamentalanalyse des Daseins)

2. Phn tch v thi tnh ca Dasein (Dasein und Zeitlichkeit).

T nm 1927 cho n hm nay, 1967, tc l nm chc nm qua


ri, m phn k tip vn cha c Heidegger cho in thnh sch v
c l khng bao gi xut bn, Heidegger ni rng ngn ng ca trit
l Ty phng khng cn kh nng din t t tng ca tnh
th; sau cun Sein und Zeit xut bn nm 1927 th ch c quyn Vom
Wesen der Wahrheit (v th tnh ca chn l) c mi ngi
nhn l tc phm quan trng nht ca Heidegger. Sau y, ti xin
tm tt li ni dung ca quyn Sein und Zeit t chng ta c
th lm khi im i vo Vom Wesen der Wahrheit (V th tnh ca

45
www.Sachvui.Com

chn l).

C nm nim quan trng Sein und Zeit:

1. Sein (tnh, tnh th, th tnh)

2. Seiendes (th, hu th, th th, hin th)

3. Dasein (hin tnh, hin tnh th, hin hu th).

4. Vorhandensein (hin vt th, hin tin th).

5. Zuhandensein (th th, dng th).

C hai lnh vc kho st quan trng:

1. Lnh vc thuc v Sein v c gi l ontologisch (tnh lun)

2. Lnh vc thuc v Seiendes v c gi l (th lun)

Ring v Dasein c cu tnh nn tng (Grundverfassung) l In-der-

Sachvui.Com
Welt-sein (Ti th tnh).
Sachvui.Com
C th kho st tnh lun v In-der-Welt-sein (Ti th tnh) trong
nhng kha cnh sau y:

1. Die Weltlichkeit der Welt (Th tnh ca Th gian)


2. Mitsein (cng tnh)
3. Selbstsein (t tnh).

V Ti Tnh (In-Sein) c th kho st qua Hin Tnh (Dasein) qua hai


kha cnh:

1. Cu th xut th tnh ca Hin Tnh (Die existenziale


Konstitution des Daseins);

2. Thng nht tnh ca Hin tnh v a tnh ca hin tnh th


(Das alltgliche Sein des Daseins und das Verfallen des
Daseins).

46
www.Sachvui.Com

V cu th xut th tnh ca Hin tnh, c th chia ra lm ba mt:

1. Befindlichkeit (cm th tnh)

2. Verstehen (tri th tnh)

3. Rede (ngn th tnh)

V thng nht tnh ca hin tnh v a tnh (Verfallen) ca hin


tnh th, c th chia ra lm bn kha cnh:

1. Ni nhm nh (Das Gerede)

2. T m tc mch (Die Neugier)

3. H bp bnh (Die Zweideutigkeit)

4. Sa a v b ri (Das Verfallen und die Geworfenheit).

V Hin tnh th (Dasein) c th t trong hai kha cnh sau y:

1. Tnh th (Sein) tc l u tnh (die Sorge): u lo nh l tnh th


Sachvui.Com
Sachvui.Com
ca hin tnh th (als Sein des Daseins)

2. Thi th (Zeitlichkeit) qua t th th, tc l Sein zum Tode


(tnh th qui tch).

V tng th gia hin tnh th (Dasein) v thi k (Zeitlichkeit) c


th kho st qua hai kha cnh:

Kh tnh nguyn tnh v ton tnh (Das eigentliche Ganzseinknnen)


ca hin tnh th (Dasein).

V thi gian tnh (Alltglichkeit) c th t qua hai kha cnh:

1. S tnh (Geschichtlichkeit)

2. Ni th thi tnh (Innerzeitigkeit).

Ni dung ca Sein und Zeit i khi gm nhng g trnh by nh


trn.

47
www.Sachvui.Com

C. Nhng bc i cn bn ca quyn Sein und Zeit

Ngay t nhng trang m u ca quyn Sein und Zeit, Heidegger


x chng ta vo mt bc i xa l; chng ta thc bng hong rng
mnh ang bc vo khng kh b n, ng ngng: ch l l qu
hin nhin, ai cng bit, ai cng quen, ai cng tha hiu l l th
no ri, nhng Heidegger tuyn b ngay rng s vic khng phi
minh bch d dng nh vy u. Trong thi i ca chng ta hin
nay, chng ta c tr li c cu hi v ngha m chng ta hiu
thc s v ch l? (cf. Sein und Zeit, p.1: Haben wir heute eine
Antwort auf die Frage nach dem, was wir mit dem Wort seiend
eigentlich meinen?). Ch l ni y l ch dch ca c seiend:
ch seiend c ngha l ang l m ngi Php dch l tant v
ngi Anh dch l being. Heidegger dch phn t hin ti Hy Lp
n ca Platon l seiend, tc l phn t hin ti seiend vi ng
t c sein (l, tre, to be). Chng ta phi phn bit phn t hin
ti seiend vi ng t nguyn mu sein, ng thi chng ta cng

Sachvui.Com
phi phn bit sein (vit thng) v Sein (vit hoa); Sein (vit
Sachvui.Com
hoa ) l danh t (danh ng t); ng thi phi phn bit seiend
(vit thng) v Seiendes (vit hoa).

Rt gn li, chng ta nn nh:

1. seiend (ang l, hin th, th)

2. Seiendes (th, th th, thc th, hu th, hin th)

3. sein (l)

4. Sein (Tnh th, Th tnh, Tnh).

i vi Heidegger, ngay thi i ny, chng ta cng vn cha tr


li c v ngha ca ci ang l (hin th: seiend); do ,
chng ta phi cn lm sng li, nh thc dy cu hi v ngha ca
Tnh th (cf. Sein und Zeit, p.1: und so gilt es denn die Frage nach
dem Sinn von Sein erneut zu stellen). Chng ta hy cu cu
hi v ngha ca Tnh th; cu ny v cng quan trng, tt s

48
www.Sachvui.Com

nghip ca Heidegger xoay vo cu ny: nguyn vn ch c l die


Frage nach demm Sinn von Sein, ngi Php dch l la question du
sens de ltre, ngi Anh dch l the question of the meaning of
Being, ti dch theo tinh thn trit l v Vit v Tnh l Tnh vn v
Tnh ngha ca Tnh th (cf. Im lng h thm, con ng trit l Vit
Nam).

Chng ta cn phi phn bit s khc nhau gia ch Sinn v ch


Bedeutung: Sinn c ngha l ngha theo ngha tnh th; cn
Bedeutung c ngha l ngha theo ngha th lun. Ngay trong li
m u ca Sein und Zeit, Heidegger nu ln cu hi v ngha,
theo ngha tnh th: ngha ca chnh tnh th. Heidegger li t
nghi vn r rt hn na: chng ta khng hiu hin th (seiend)
c ngha l g, chng ta li cng khng lng tng bn tm v vic
mnh khng hiu ngha ca Tnh th (Sein); do , Heidegger
thy rng chng ta cn phi nh thc li s hiu bit v ngha ca
Tnh th: ngha l chng nhng t li cu hi ngha ca Tnh th
(die Frage nach dem Sinn von Sein), m chng ta li phi t li c
ngha ca chnh cu hi y (den Sinn dieser Frage).

Sachvui.Com
Sachvui.Com
Mc ch ca Heidegger trong quyn Sein und Zeit l dng ln mt
cch c th cu hi v ngha Thi gian (Interpretation der Zeit) nh
l chn tri gii hn kh th (als des mglichen Horizontes) cho bt
c s lnh hi no v tnh th (eines jeden Seinsverstndnisses
berhaupt).

Chng ta hy c li li m u quan trng ca Heidegger ni trang


u quyn Sein und Zeit; li m u ny rt gn li bc i cn bn
nht ca Sein und Zeit v ni ln tt c khi im v cu cnh ca
con ng suy t ca Heidegger; Heidegger m u Sein und Zeit
bng mt cu ca Platon:

T lu ri mi khi dng ch Th, chc cc ngi cng hiu ch y


c ngha nh th no. Ring i vi chng ti, trc kia chng ti
ngh rng chng ti hiu ngha ch y, th m by gi th chng ti
li cm thy tr nn lng tng b ng v cng (Platon Sophistes,
244 a).

49
www.Sachvui.Com

V Heidegger t nghi vn tip theo:

By gi y, chng ta tr li c cu hi v ngha thc s ca


ch th cha? Cha c g c. V th, tng cng ng lc nn
t cu hi v ngha ca Tnh (die Frage nach dem Sinn von Sein).
Hin nay, chng ta c cm thy lng tng bi ri v khng th hiu
ni ch Tnh? Hon ton khng. V th chng ta nn gi dy s
hiu bit giao cm cn thit cho ngha ca cu hi ny.

Lp th cho cu hi v ngha ca Tnh l mc ch ca tp lun


ny. Mc ch tm thi y l trnh by din ngha Thi gian di
kha cnh ca phng tri c th thy c phng tri cho bt c
s tm hiu no v Tnh.

Theo ui cu cnh y, i trn con ng dn v no y, tng


cng nn m ra nhng li gii thch u ng.

Xin trnh by li nguyn tc ch c, v li m u ny v cng quan


trng, nu chng ta khng lnh hi thu o li m u ny th

Sachvui.Com
khng bao gi chng ta c c ci trn i t tng ca Heidegger.
Sachvui.Com
Denn offenbar seid ihr doch schon lange mit dem vertraut, was ihr
eigentlich meint, wenn ihr den Ausdruck, seiend gebraucht, wir
jedoch glaubten es einst zwar zu verstehen, jetzt aber sind wir in
Verlegenheit gekommen (Plato, Sophistes 244 a). Haben wir heute
eine Antwort auf die Frage nach dem, was wir mit dem Wort seiend
eigentlich meinen? Keineswegs. Und do gilt es denn, die Frage nach
dem Sinn von Sein erneut zu stellen. Sind wir denn heute auch nur in
der Verlegenheit, den Ausdruck Sein nicht zu stellen. Sind wir denn
heute auch nur in der Verlegenheit, den Ausdruck Sein nicht zu
verstehen? Keineswegs. Und so gilt es denn vordem, allererst wieder
ein Verstndnis fr den Sinn dieser Frage nach dem Sinn von Sein
ist die Absicht der folgenden Abhandlung. Die Interpretation des
Seinsverstndnisses berhaupt ist ihr vorlufiges Ziel.

Das Absehen auf ein solches Ziel, die in solchem Vorhaben


beschlossenen und von ihm geforderten Untersuchungen und der
Weg zu diesem Ziel bedrfen einer einleitenden Erluterung (cf. Sein

50
www.Sachvui.Com

und Zeit, p. 1).

Ch trong nhng dng n s nh trn, Heidegger tm tt li tt


c l trnh cch mng ca ng trong truyn thng Ty phng,
tng cng nn nhc li mt ln na li m u trn rt quan trng;
chng ta cn c i c li nhiu ln, tng ch mt, tng ngha
mt, v nu khng nm c tt c n trong li m u ny th
chng ta s hiu sai ht tt c suy t ci r ca Heidegger.

Heidegger mun ni g trong li m u ny?

Trc ht, chng ta phi nhng ch in nghing trong nguyn


tc:

1. seiend
2. die Frage nach dem Sinn von Sein
3. Sein
4. Zeit.
Sachvui.Com
Sachvui.Com
Tt c s nghip ca Heidegger xoy vo trong bn ch n s trn,
Heidegger m u bng mt nghi vn cn bn ca truyn thng trit
l Ty phng bng cch t ln nghi vn trit ca Platon v ch
n (seiend). T tng phi bt u bng mt tr lc: t tng gia
v trit gia cao siu nht ca loi ngi u phi chm dt s nghip
suy t ca mnh bng mt tr lc hoc phi m u s nghip suy t
ca mnh bng mt tr lc; chnh s tr lc (Verlegenheit) l nn
tng ca tt c suy t chn chnh; Heidegger m u s nghip suy
t mnh bng ni tr lc (Verlegenheit) ca Platon: Platon b ri vo
trong ni tr lc ln lao nht l khng hiu c ch n, m
Heidegger dch ch c l seiend c ngha l ang l, tc l phn
t hin ti ca ng t l (ch c: sein). Ch tm thng y, ch
ang l y, tc l hu th, hay ni gn l th, t lu mi ngi
tng rng mnh hiu th, hu th c ngha l g ri; ngi ta
thng dng ch hu th, th t lu; ai cng cho rng mnh hiu
c ch y, v ngay n Platon, t lu, Platon cng tng rng
mnh hiu c ch y, bng nhin, mt hm, chnh Platon cng

51
www.Sachvui.Com

thy rng mnh tr nn lng tng, bi ri, cm thy b t trc


mt vn nn, ni kh khn, tr ngi, tr lc, chng ngi, b li, b
tc, m l (Verlegenheit): khng hiu c ngha ca ci ang
l, tc l hu th, hin th, th (on = seiend = being = tant).
Platon ni ln s b li, m cung, ng ngng, ng ct
(Verlegenheit) trong quyn Sophistes (224 a). Chng ta cng nn
thm rng tt c nhng thin s trong Pht gio Thin tng khi
a ra nhng cng n cho mn , tt c nhng cng n y u
nhm vo vic y x mn vo Verlegenheit (m l, b li)
ri mt lc no mn sc thy rng m l y chnh l con
ng thot ti hu! (Sn cng thy phc v l, liu m hoa minh
hu nht thn.) T Platon cho n th k XX ny, ngha l non hai
ngn nm trm nm nay, c ai thot ra ngoi ni kh khn lng
tng (Verlegenheit) ca Platon v vic lnh hi ngha ca ch
th cha? th k XX ny, c ai thc s, thc tnh, thc tnh
(eigentlich) hiu cci ang l (th) c ngha l g khng?
Heidegger tr li rng cha c ai tr li c c, cha c ai thc s
hiu seiend l g c. Nh vy phi lm sao? Heidegger cho rng
mnh phi t ln cu hi v ngha ca Tnh (die Frage nach dem

Sachvui.Com
Sinn von Sein); phi t cu hi v Tnh, v ngha ca Tnh th mi
Sachvui.Com
c th hiu Th. Nhng thi i ny, c ai cm thy ni kh khn
bi ri (Verlegenheit) v vic khng hiu c ngha ca ch Tnh?
Cng chng c ai cm thy th na. Do , cn phi nh thc dy
(zu wecken), nh cho mi ngi thc tnh, nh thc li s hiu
bit v ngha ca cu hi (ein Verstndnis fr den Sinn dieser
Frage); ngay n cu hi (Frage), v ngha ca cu hi y (den
Sinn dieser Frage), mi ngi cng ng qun, thnh ra mc ch ca
Heidegger trong Sein und Zeit l dng ng ln mt cch c th cu
hi v ngha ca cu hi y (den Sinn dieser Frage), mi ngi
cng ng qun, thnh ra mc ch ca Heidegger trong Sein und Ziet
l dng ng ln mt cch c th cu hi v ngha ca Tnh (die
konkrete Ausarbeitung der Frage nach dem Sinn von Sein). Chng ta
phi rng trc tin nht Heidegger bn tm n cu hi
(Frage); t ln mt cu hi l a mi ngi n ch thc rng
mnh ang b tc, bi ri, lng tng trc iu m mnh tng rng
mnh tr li c; t ln cu hi, bit cch t ln cu hi ti hu l
x ngi ta vo ng ct cho ngi ta thy rng ngi ta ang kt
trong m l, trong ni bng hong kh khn ri rm (Verlegenheit).

52
www.Sachvui.Com

Ti c dng ch Verlegenheit nhiu ln trong khi trnh by vn


cho chng ta thy rng Heidegger bt u khi im trit l
ca ng t ni kh khn lng tng (Verlegenheit) ca Platon v
th (seiend), Heidegger a su vo Verlegenheit v tnh
(Sein), nhng quan trng nht l Heidegger khng i ngay vo
Tnh Sein bc u ny, m li nh thc cu hi (Frage)
cho chng ta b t trc ni kh khn ny, chng ta mi c th
nhy vo Tnh trong con ng ti hu ca Heidegger khi lm mt
cuc o ngc (Kehre) t th mnh qua Tnh mnh: hai chng
ng ca Heidegger:

1. ng t th ly trn m hng v tnh bng mt ci nhy


thot ra ngoi th phn ca siu th hc Ty phng, l
n lc ca Sein und Zeit.

2. ng t tnh v bt u ni bng ngn ng ca tnh mnh


bng cch chi b hn tt c nhng con ng i vo con
ng mt li gia cnh rng lao xao huyn b trong ni im
lng trin min, khi con ngi b mnh tri cui cng khi
khng cn: gng nu ly qung ng tr v: m Heidegger
Sachvui.Com
Sachvui.Com
gi l Gelassenheit, khng cn hi ti sao, khng cn tm
kim, khng cn t bt c cu hi no gia lng i, hn m
rng ra trc Huyn Tnh (Geheimnis); l con ng cui
ca Heidegger t quyn Vom Wesen den Wahrheit cho n
nhng tc phm ri rc cui cng.

l hai chng ng ca Heidegger; ngay chng ng u, trong


phn m u ca Sein und Zeit, Heidegger nhn mnh n Thi
Gian (Zeit), v thi gian chnh l chn tri (Horizont), Heidegger
dng thi gian (Zeit) nh l chn tri c th c c (als des
mglichen Horizontes) i vo vic tm hiu v Tnh; Thi gian
chnh l mnh tri cui cng m con ngi phi gng nu ly
qung ng tr v cho n khi no khng cn bt c mnh tri
cui cng no na th lc y hoa hng n, bi v hoa hng n nh
ting v cnh ca mun nghn con bm bay lao xao trong ngn l
xanh phi phi; hoa hng khng c ti sao, hoa hng n bi v hoa
hng n.

53
www.Sachvui.Com

Die Ros ist ohne warum; sie blhet, weil sie blhet (cf Heidegger,
Der Satz vom Grund, p. 77).

Th l g? Tnh l g? Th tnh l g? Tnh th l g?

Ti sao ch ton l Th m li khng l V Th? (Warum ist


berhaupt Seiendes und nicht vielmehr Nichts?)

Ti sao mt tri khng bao gi thc?

Heidegger trch li li ca Goethe:

Hy gi ly bi v, ch ng hi ti sao (Du halte dich ans Weil und


frage nicht Warum?).

Ch nhng ngi khng cn hi ti sao gia vng tc l th mi


cn ng li di ting gi ca Tnh th (im Zuspruch des
Seinschen), ch c nhng k y mi c th cht, ngha l cu mang
ni cht qua ni cht: Nur solche Wesen vermgen zu sterben, d. h.

p.209). Sachvui.Com
den Tod als Tod zu bernehmen (Heidegger, Der Satz vom Grund,
Sachvui.Com
D. Vn chnh yu ca quyn Sein und Zeit

Nh chng ta thy r trn, vn chnh yu ca Heidegger l


nh thc li cu hi: Sein (l, Tnh, tnh th) c ngha l g ?

Vn ny l vn chnh yu chi phi ton th tryn thng trit l


Ty phng k t Anaximandre cho n nay. Trong thin co lun v
(Tnh ngn ca Anaximandre) (Der Spruch des Anaximander, 1946).
Heidegger vit mt on vn quan trng nh sau:

nergeia, c Aristote quan nim nh l mt nt cn bn ca Hin


tnh, ca En; v ida c Platon quan nim nh nt cn bn ca
Hin Tnh; lgos c Hraclite quan nim nh nt cn bn ca Hin
Tnh; moira c Parmnide quan nim nh nt cn bn ca Hin
Tnh; Chron c Anaximandre quan nim nh ci m phi ra trong
Hin Tnh; tt c u ni ln Tnh Nh Nht (cf. Heidegger, Chemins
qui ne mnent nulle part, p.302).

54
www.Sachvui.Com

Tm tt li Tnh, Tnh Th chi phi n lc suy t ca nhng t


tng gia quan trng nht ca Ty phng qua nhng th thi nh
sau:

1. Anaximandre suy t v Tnh qua Chron;

2. Parmnide suy t v Tnh qua Moira;

3. Hraclite suy t v Tnh qua Lgos;

4. Platon suy t v Tnh qua Ida;

5. Aristote suy t v Tnh qua nergeia;

Ri mt giai on th mnh chuyn tng v nergeia ca Aristote


c dch ra ting La Tinh l actualitas. Th l nguyn ngn ca Hy
Lp nguyn thy b chn lm mt i v ha th li cho n ngy
hm nay vi hnh th ca La Tinh. Ri ch actualitas li chuyn th
ha thnh thc ti, hin thc (ralit); ri ralit li bin thnh
objectivit (khch quan tnh); ngy nay, th k XX b chi phi
Sachvui.Com
Sachvui.Com
trong phm tr objectivit (khch quan tnh) c xut pht t
khc quanh quan trng trong th mnh ca tnh s khi nrgeia
chuyn hng thnh actualitas (hin th).

T nhng cuc din hnh huyn b trn, ni ln s vn hnh ca


vn v Tnh trong th mnh trit l ca Ty phng, cng
cho chng ta thy rng Heidegger t li, lm sng li vn
huyt mch ca ton th truyn thng trit l Ty phng qua vn
Tnh (Tnh th: Sein). Vn y l vn chnh yu nht ca th
mnh, sinh mnh v Tnh Mnh ca Ty phng: vn iu ng
con ng suy t t Anaximandre. Parmnide, con ng suy t t
Anaximandre, Parmnide, Hraclite, Platon v Aristote, nhng n
thi k sau Aristote th cng ngy vn v Tnh th b vi lp
hn trong Trit l Ty phng thay hnh bin dng qua nhng
qui thai ca trit l v sau: ngy nay, vn v Tnh th b b
qun hon ton, trit l Ty phng Trung C, Cn i v Hin i
nm trong ni Vong tnh.

55
www.Sachvui.Com

i vi Heidegger, Tnh, Tnh th (Sein) l mt nim ph qut,


i ng nht (nh chnh Aristote. Thomas dAquin v Hegel cng
nhn th); tnh cht ph bin, ph qut ca Tnh, Tnh th khng
thuc vo mt loi th no c, khng th nh ngha, hon ton ti
ngha. Nhng c mt iu quan trng chng ta khng nn qun l
khng th no hiu Tnh (Tnh th) nh l th,hu th, th
th, hin th, ci ang l (Seiendes), khng th hiu Tnh
(Tnh th) bng bt c nim no, bng bt c mt thc th no, d
l Thc Th Ti cao (In dem Seiendsten) (cf. Heidegger, Le Principe
de Raison, p. 263). D Tnh (Tnh Th) c v nh l mt nim
d hiu, qu hin nhin, nhng c mt iu khng th gii quyt
c l chng ta khng th no coi Tnh nh l th: Tnh th khng
phi l mt thc th nh con ngi, nh s vt, nh cun sch, ci
gh, ci cy, a hoa, mt tri, hn si, iu thuc, vn vn. Mc d
Tnh th khng l ci g c, m chng ta khng th no sng ngoi
tnh th c, v bt c c ch, thi , suy t, l thuyt, hnh ng,
lp trng, nhn thc, ngn ng, kin thc, tt c nhng g chng ta
nhp th hay xut th, nht c nht ng, u b qui nh trong ci
l, trong Tnh th! Ni nh Heidegger, chng ta lun lun sng

Sachvui.Com
trong s hiu bit v Tnh th (Seinsverstndnis), d chng ta
Sachvui.Com
khng bit g v Tnh th hay ph nhn Tnh th i na, chng ta
cng vn nm trong mt th thi th th i vi th tnh; th
m d nm trong s tri tnh (Seinsverstndnis), chng ta cng vn
khng bit Tnh th c ngha l g c.

Nhng trit gia Hy Lp, nht l t Platon cho n Aristote, suy t


Tnh th qua nhng phm tr ca s th, phm tr ca vt th ngoi
hin. Khi im ca Heidegger l ni Hin tnh th (Dasein) ca con
ngi: con ngi hin ra (Da): ci l-- c ngha hin din
ca tnh th trong con ngi; Heidegger trnh nh ngha thng
thng ca con ngi (xut pht t Aristote v nh ngha ca
Aristote v con ngi qui nh ton th trit l Ty phng);
Heidegger gi con ngi l Dasein, ngha l--, ngha l hin ra
, ngha l hin tnh th; Heidegger c gng phn tch ngha
ca Dasein t i vo ngha ca cu hi v Sein: Heidegger
khng nhn cu tnh ca con ngi (tc l Dasein = Hin th tnh)
qua nhng phm tr vt th, phm tr ca hu th hay phm tr
hin th ca bt c vt th no, ngha l khng qua phm tr ca s

56
www.Sachvui.Com

vt ang l, ca ci ang l nh nhng trit gia Hy Lp k t


Platon, nht l Aristote Heidegger nhm n xut th tnh
(Existentialitt) nhm n cu th tnh (Existenzverfassung) ca
hin th tnh ca con ngi: s phn tch ny c tnh cch chun b
i vo vn Tnh th.

i vi Heidegger, cu th ca con ngi chnh l hin th tnh


(Dasein), nhng Dasein ca con ngi l dng ni ln Tnh th ca
con ngi, ch khng phi l cao nhn v, v Heidegger trnh tt
c nhng quan nim v con ngi nh trung tm im ca mi s.
Dasein (ca con ngi) khc hn tt c nhng s vt, nhng vt th
khng phi l Dasein; nhng g khng mang cng cu tnh nh con
ngi, ngha l tt c nhng s vt, tt c nhng s th no khng
phi l Dasein, tc l nhng s vt, nhng vt, th Heidegger gi
l:

1. Vorhanden (Vorhanden c ngha en l trc tay).


2. Zuhanden (Zuhanden c ngha en l cn tay, sn ni
tay).
Sachvui.Com
Sachvui.Com
Nhng s vt gi l Vorhanden (Vorhandenheit = hin vt tnh;
Vorhandensein = hin tin th) chnh l nhng s vt thin nhin,
cn nhng s vt do con ngi lm ra th gi l zuhanden
(Zuhandenheit = th th tnh; Zuhandensein = dng th, th
th). Dasein khc hn vi Vorhandensein v Zuhandensein
ch l: Dasein (hin th tnh) khng phi l mt thc th, s th,
hu th nh nhin th, nh bt c s th no ca Thin Nhin,
ngha l khng phi l Vorhandensein v hin nhin con ngi
khng phi l mt dng c, mt cng c (Handlichkeit), ch c con
ngi mi l hin tnh th, mi l Dasein, m Dasein, vn ch l
Dasein, ca chnh ti ring l, ca chnh tng ngi ring l. Nhng
c tnh ca Dasein c xc nh qua xut th tnh
(Existenzialitt) m Heidegger gi l nhng xut th tng
(Existenzialien); chng ta cn phi phn bit s khc nhau gia vt
th tng, tc l nhng thc th khng phi l Dasein (cf. Sein und
Zeit, p.44: Weil sie sich aus der Existentialitt bestimmen, nennen wir
die Seinscharaktere des Daseins Existenzialien Sie sind scharf zu

57
www.Sachvui.Com

trennen von den Seinsbestimmungen des nicht daseinsmssigen


Seienden, die wir Kategorien nennen). Chng ta khng th dng
nhng phm tr ca vt th xc nh Dasein. Tnh th ca Dasein
l T th u tnh v chnh tnh th ca mnh v giao th vi chnh
tnh th nh l chnh kh tnh ring l nht. i vi nhng vt th
hin nhin, tc l vorhanden, chng ta khng th no ni l u
tnh v chnh tnh th nh l kh tnh theo iu ni v Dasein
c. V c tnh ca Dasein, c th ghi nhn hai im nh sau:

1. Tnh th ca hin tnh th l ni xut tnh th ca n (cf.


Sein und Zeit, p. 42: Das Wesen des Daseins liegt in seiner
Existenz).
2. Dasein lun lun l Dasein ring l ca ti, ty theo tnh iu
th iu no trong hin th (cf. Sein und Zeit, p. 42: und
Dasein ist meines wiederum je in dieser oder jener Weise zu
sein).

V im ghi nhn th nht, chng ta nn rng tnh c tnh ca


l (Dasein) l ni phi l (Zusein). S l-ci-l-g (das
Sachvui.Com
Sachvui.Com
Was-sein = essentia) phi c hiu, nu c th hiu c, qua th
iu (tnh iu) ca tnh cht l ca n (aus seinem Sein =
existentia). Khi Heidegger ni: Tnh th ca hin tnh th l ni
tnh th ca chnh hin tnh th y (Das Wesen des Dasein liegt in
seiner Existenz). Ch Existen (lexistence) ca Heidegger dng y
khng c ngha l hin hu, hin sinh, sinh tn, tn sinh, vn
vn. Ch Existenz ca Heidegger m ti dch l xut tnh th l v
Existenz ny khng c ngha l existence theo ngha truyn thng
La Tinh existentia, v i vi Heidegger, hin sinh hin hu,
sinh tn tn sinh theo ngha La Tinh existentia ch c ngha cho
vt th hin tin (Vorhandensein), tc l loi hin th khc hn vi
Dasein. Heidegger gi Vorhandensein cho Dasein thi. Chng ta c
th xc nh bn th cho s vt, nhng tri li, Dasein khng c
nhng c th theo loi bn th ca s th, m ch c nhng kh
tnh ca tnh th. i vi ci nh, ci cy, chng ta c th phn loi,
sp loi, v nhng vt th y c mt s c im no , ni khc i,
chng ta c th xc nh bn th ca nhng vt th y, tri li ch
Dasein khng phi dng ch bn th (Wesen) m l bn tnh

58
www.Sachvui.Com

(Sein), ngha l L (Sein), tc l l (Dasein).

V im ghi nhn th hai Dasein lun lun l Dasein ring l ca


ti, ngha l khng th l hi Dasein nh l mt trng hp hay mt
th d ca mt loi vt th nh loi Vorhanden. Dasein c u tnh
v chnh tnh th mnh nh l kh tnh nguyn bn nht (als seine
eigenste Mglichkeit). Chnh Dasein quyt nh v chn la, c th
nh mt mnh hay tm li mnh. Hai tnh iu th cch ca tnh th
l nguyn tnh (Eigentlichkeit) v phi nguyn tnh hay hi tnh
(Uneigentlichkeit) t cn tnh trn tnh kin ca hin tnh th,
Dasein c coi nh l ca ti (cf. Sein und Zeit, p.43: Die beiden
Seinsmodi der Eigentlichkeit und Uneigentlichkeit diese Ausdrcke
sind im strengen Wortsinne terminologisch gewhlt grnden darin,
dass Dasein berhaupt durch Jemeinigkeit bestimmt ist).

T hai im chnh trn, c th trnh by thm hai im ph, tuy ph,


nhng khng km phn quan trng, l s lin h gia Heidegger
v Kierkegaard, gia Heidegger v Jaspers, Heidegger v Husserl:
quan nim ca Heidegger v existence khc Kierkegaard v Jaspers

dng sau y. Sachvui.Com


nh th no? Ti xin ln lt trnh by mt cch s lc trong nhng
Sachvui.Com
i vi Kierkegaard, v im th nht ghi nhn trn, khi Heidegger
quan nim rng Tnh th ca hin tnh th Dasein l ni xut tnh
th ca n, Existenz. Trong cu ny, Heidegger mun ni ln con
ng i ring bit ca mnh: i vi Heidegger, Kierkegaard l
ngi suy t su sc v Existenz, nhng Kierkegaard ch suy t
trn kha cnh hin sinh, hin hu (als existenzielles), ch vn tnh
v xut tnh th (die exintenziale Problematik) th vn cn xa l i
vi Kierkegaard, do , v phng din tnh lun (in ontologischer
Hinsicht) th Kierkegaard vn cn vng kt trong Hegel (cf Sein und
Zeit, p.235: Im 19. Jahrhundert hat S. Kierkegaard das
Existenzproblem als existenzielles ausdrcklich ergriffen und
eindringlich durchdacht. Die existenziale Problematik ist ihm aber so
fremd, dass er in ontologischer Hinsicht ganz unter der Botmssigkeit
Hegels und der durch diesen geschehenen antiken Philosophie
steht). S khc nhau gia Heidegger v Kierkegaard cng ging s
khc nhau gia Heidegger v Karl Jaspers; trong bc th gi cho

59
www.Sachvui.Com

Jean Wahl ng trong Bulletin de la Socit francaise de Philosophie,


Heidegger xc nh dt khot s lin h gia mnh v
Kierkegaard, cng vi Jaspers: Khuynh hng trit l ca ti khng
nn c sp loi nh l trit l hin sinh, Existenzphilosophie Vn
c t ra duy nht trong Sein und Zeit l vn m c
Kierkegaard v Nietzsche cha tng ng n, v Jaspers th cng
hon ton ng bn ngoi vn y (cf. Bullentin de la Socit
francaise de philosophie, octobre-dc, 1937, p. 193). Chng ta cn
phi phn bit hai ch c: existenziell v existenzial; ch
existenziell c ngha l thuc v Existenz theo ngha ca
Kierkegaard v Jaspers (m ti dch l hin sinh, hin hu, sinh
th tnh, sinh tnh); cn ch existenzial l thuc v Existenz theo
ngha ca Heidegger (m ti dch l xut tnh, xut th tnh).

Kierkegaard v Jaspers ni n Existenz v bn tm n vn mnh


v s cu ri ca chnh cuc hin sinh ring l, c bit, c o; cn
Heidegger khng bn tm n vn y, m ch u t v tnh mnh
v tnh s ca Tnh th, d Heidegger c u t v hin sinh, hin
hu i na th ch u t v tng quan lin th gia hin sinh, vi

Sachvui.Com
Tnh th thi, ch khng gii hn trong cuc hin sinh ca c th
Sachvui.Com
ring bit (cf. J. B. Lotz, Heidegger et ttre in Archives de
Philosophie, t. XIX, cah. 2, Janv., 1956: cest a bon droit que
Heidegger se spare de la philosophie existentielle, centre sur
lexistence individuelle; car sa rflexion ne gravite pas autour de
lexistence, mais autour de ltre. Quand il lui arrive de sintresser
lexistence, ce nest pas pour elle-mme, mais dans son rapport
ltre).

Cn mt iu na chng ta cng nn lu : t s phn bit gia


existenziell v existenzial nh ta thy trn, Heidegger cng
p dng s phn bit ny, s phn bit th tnh lun (diffrence
ontologique) trong nhng lnh vc khoa hc khc; i vi Heidegger,
tm l hc trit hc, vn hc, s hc u l nhng phm vi kho st
v mt s kha cnh ca Dasein v c th trung thc, trung tnh v
phng din hin sinh (existenziell ursprnglich), nhng vn nm
bn ngoi tnh iu xut tnh th (existenzial), ngha l vn kt
trong phng din vt th hay th lun (ontisch), ch khng phi l
tnh lun (ontologisch). Chng ta thy r rng Heidegger tr

60
www.Sachvui.Com

kh tt c nhng phm tr p dng cho s th Vorhanden v


khng p dng nhng phm tr ny (Kategorien) cho xut th
tng (existenzialien) ca hin tnh th (Dasein).

Heidegger cng khc hn Husserl v khng qui hng Dasein vo


trong thi ch quan tnh siu th (transzendentale Subjektivitt)
ca Husserl, v khng p dng qui hin th tng lun (rduction
phnomnologique) ca Heidegger (do , Husserl mi chng i
Heidegger v cho rng trit l ca Heidegger vn cn vng kt
trong nhn th hc, Anthropologismus, cf. Husserl, Nachwort zu
meinen Ideen, p.550 - 551). Ch hng ca Heidegger dt khot tn
cn hn Husserl trong thi phn khng li truyn thng trit l
Ty phng: Husserl (cng nh Descartes v Kant) vn cn b tri
buc trong ch th tnh v Heidegger mun vt qua ch th tnh
hng v Th tnh qua vic phn tch cu tnh ca hin tnh th.
Dasein, trong giao tnh ca Dasein vi vt tnh trong th tnh
(Weltlichkeit), v th hin tnh th c t di quang tnh
(Gelichtetheit) ca Th tnh (Sein), ch khng phi ch l ch v
i th siu th ca thc con ngi v khng phi ch th tnh.

Sachvui.Com
Sachvui.Com
I. Tng quan v Phn tnh v Hin tnh th (Daseinsanalytik)

Cu tnh nn tng tnh th chnh yu ca hin tnh th chnh l Ti


th tnh (Inder-Welt-sein). y l nh tnh c tnh cch tnh lun
(ontologisch), c ngha l Dasein ch c th l Dasein, ngha l ch c
th l Existenz, hin tnh th bi v cu tnh cn bn ca hin tnh th
l ti th tnh (In-der-Welt-sein); nu t nh tnh ny trong
ngha th lun (ontisch) th chng ta hiu sai ch nh ca
Heidegger, v ti th ca hin tnh th khng phi l ti th hiu
theo ngha trong th gii nh bt c mt vt th no thuc
vorhanden. Ch Th trong ngha ti th ny c ngha l th
tnh, chnh th tnh ny l cn bn cho th gii: th tnh c ngha
l th cch ca hin tnh th xut th ti th nh l ti th
tnh.

Ti th tnh c Heidegger quan nim nh l mt hin tng


nht th: nht tnh ga ti th v tnh th. Ch ti (in : ni,

61
www.Sachvui.Com

trong) trong ngha ti th (In-der-Welt) y khng c ngha ti


(in) ca bt c vt th no thuc phm tr vorhanden. S vt ny
gia nhng s vt khc, s vt ny trong s vt kia, tt c
ngha trong u cha ng ngha khng gian; nhng i vi
Dasein, khi chng ta ni Dasein, ti, trong, ni cuc i, ni
trn gian ny th s ti, trong, ni ny khng c ngha
khng gian, v hin tnh th ti th gian ny khng ging nh mt
vt th trong ngn t, mt cc phn trong hp. Ti Tnh (In-
Sein) l c tnh ca cu tnh hin tnh th, gm ba th iu cn bn:
Befindlichheit (cm th tnh) v Gestimmtheit (cm hng tnh);
Verstehen (tri th tnh) v xut th tnh v v th tnh v Reden
(ngn th tnh). Mt c im khc ca ti tnh (In-Sein) ca hin
tnh th trong thng nht tnh l Verfallen (a tnh), tc l tim
tnh ca hin tnh th b ri kt vo nhng vt th v b qun nhng
kh tnh nguyn bn, nguyn tnh nht ca mnh. u tnh th nht
ca Heidegger l phn tch ngha th tnh ca th gian:
Heidegger ph phn quan nim ca Descartes v tng th (res
extensa) v cho rng Descartes b qun vic phn tch ngha
ca chnh th gian m ch gii hn trong vic kho st nhng vt

Sachvui.Com
th vt l v tm l thi; i vi Heidegger, ton th truyn thng
Sachvui.Com
ch ng phn tch v cu th ca dung th (Zeug, das Zuhandene)
trong thng nht tnh, ch khng bn tm v cu th ca vt th
hin tin, hin vt th, hin tin th (das Vorhandene); hin tnh
th ch bn tm vi nhng dung th (sn phm nhn to, sn
phm vn minh), ch khng phi bn tm vi vt th thin nhin, v
nhin th ch c khai th v mc ch thc tin, trc khi khai th
(khai m ra vn th gian trong vic phn tch nhin th, vt th
ca thin nhin), mnh cn phi phn tch dng th, mt loi th c
lin quan gia dng th v hin tnh th, mnh c th tho lun
lun c hai loi th: hin tin th (Verhandenes) v th th, dng
th (Zuhandenes), c hai loi th ny thuc v hin tng th th,
th gian.

Kt lun ca Heidegger v nh tnh ca th tnh ca th gian l th


tnh ca th kin v kh tnh ca khai tnh v bt c vt th no
trong tng th th gian. Khi tho lun v dng th, v th
tnh, v khng gian tnh ca hin tnh th Heidegger tho lun
v ngha c khng gian v cho rng khng gian l trong th

62
www.Sachvui.Com

gian v c tnh ca th gian, nh ti th tnh ca hin tnh th l


khng gian tnh cho chnh mnh v hin tnh th khai th cho
khng gian. Sau khi phn tch v th tnh ca th gian,
Heidegger li xoay v tnh cht nhn dng ca hin tnh th (hin
tnh th ca ai?): d nhn dng ca hin tnh th c xc nh
trc l ti (nh Heidegger ni rng tt c ngn th s dng vi
hin tnh th u phi l i danh t nhn cch: ti l) anh l; cf.
Sein und Zeit, p. 42: Das Ansprechen von Dasein muss gemss dem
Charakter der Jemeinigkeit dieses Seienden stets das
Personalpronomen mitsagen: ich bin, du bist, nhng ci ti
trong trng hp hin tnh th y khng nn xem nh l ch
th c lp hoc ng, bn ng ring bit, khng quan thit g n
th gian khng quan thit g vi hin tin th (vorhanden) v th
th, dng th (zuhanden), khng quan thit g vi ng loi th
khc m ng th sng chung gia i. Khi trnh by v th tnh
ca th gian, Heidegger trnh by th tnh y qua s phn tch
v dng th, cn trong trng hp nhn dng, nhn th ca
hin tnh th, khi trnh by vn ny, Heidegger trnh by qua
thng nht tnh ca ng th trong tng th giao tnh gia ng

Sachvui.Com
th vi ng loi th : ng th y khng cn s dng ch ti
Sachvui.Com
na m li bin th trong thng nht tnh l ngi ta, thin h,
h: ngha l ch Ich (ti) da th thnh ra Man (thin h,
ngi ta). Ni y, chng ta tr li vn lin h n nguyn tnh
(Eigentlichkeit) v bi tnh (Uneigentlichkeit) c trnh by
trn: ng th b lung lc trong i sng tp th v danh, b
khut lp chn vi trong i sng bn phn thng nht, nh cng
n vic lm hng ngy (thng nht tnh), hin tnh th ca ti b lc
mt trong i sng ca thin h, thin h ngi i (Man) l c
tnh ca x hi hin nay, ai cng nh ai, mi ngi u lm
ging nhau, ngi ta cht c ngha l ti khng cht; hin tnh
th ca ti b a v ngi ta, thin h l phm tr thng ng
chi phi chn vi mt tnh th ca ti: ti khng dm liu, ti khng
dm sng, ti khng dm v ngi ta, thin h khng cho php:
mi ngi phi y nh nhau, khng ai c quyn khc ai: ngi ta
y cng c ngha l khng ai, v ngi ta l ci g tng qut tru
tng phi nhn, khng i din cho mt c th c th no c: thin
h, ngi ta, h ni rng anh in, rng anh lp d, vn vn,
nhng thin h, ngi ta, h l ai? Khng ai c. Th m hin tnh th

63
www.Sachvui.Com

vn phn bi tnh th mnh khi phi sng vi ngi khc, phi sng
vi ngi i, ngha l b ri vo trong thng nht tnh, b ri vo
thin h tnh, nh th hin tnh th lm th no c th gi c
nguyn tnh (eigentlich)? V thin h tnh cng l mt c tnh
nguyn bn ca cu tnh hin tnh th, do , ng tnh, t tnh
(Selbstsein) nguyn tnh khng phi l s th hon ton khc bit vi
thin h tnh m ch l s bin th hin sinh ca thin h tnh.

Khi phn tch v cu tnh lun ca hin tnh th trong c tnh cn


bn l ti th tnh, chng ta thy nhng c im c nghin
cu l:

1. Hon cnh th (Umwelt), tng th giao th ca hin tnh th


i vi hon cnh, vi cnh gii chung quanh, gm c hin
tin th (vorhanden) v th th (zuhanden).

2. Cng th (Mitwelt) tng th giao th cng ng ca hin


tnh th i vi tt c hin tnh th khc (ng loi th).

ng thi, chng ta thy qua t tnh (Selbstein) trong tnh iu


Sachvui.Com
Sachvui.Com
thin h tnh; by gi, Heidegger tip tc phn tch ti tnh (In-
Sein) nh chng ta lt qua trn, ng thi Heidegger xc nh
u tnh (Sorge) nh l tnh th ca hin tnh th (als Sein des
Dasein).

By gi chng ta th tm hiu ngha ch Da trong Dasein, phn


tch v ti tnh (In-Sein) l c th gii minh ngha ca ch Da
ny. Khi phn tch v ti tnh ca hin tnh th, chng ta thy mt
c im cn bn ca hin tnh th l khi tnh (Erschlossenheit)
ca hin tnh th: trng thi khai m, vn m ca hin tnh th. Hin
tnh th dc khai quang, soi sng, t ra trong nh sng
khng phi bi mt loi th no khc, m chnh t th ca hin tnh
th t qun chiu, t soi sng: nhng vt th hin tin
(vorhanden) ch c em ra nh sng v c n giu trong bng
ti l nh mt thc th c soi sng trc ri. ngha l nh vo
khi tnh (Erschlossenheit) ca chnh hin tnh th. Sau y, chng
ta s nghin cu nhng th iu ca ti tnh: trc ht l cm th
tnh (Befindlichkeit), ri n tri th tnh (Verstehen) v sau cng l

64
www.Sachvui.Com

ngn th tnh (Rede). y l ba xut th tng ca ti tnh ca


hin tnh th, ni ln tnh cch khi tnh (Erschlossenheit) ca hin
tnh th: Hin tnh th l s khai m cho chnh mnh l s khi tnh
cho tnh mnh (cf. Sein und Zeit, p.133. Das Dasein ist seine
Erschlossenheit).

Cu tnh tnh lun th nht ca ti tnh l Befindlichkeit (cm th


tnh); ch Befinden c ngha l tm thy, suy ngh, cm ngh, phn
on, cm thy; t ng sich befinde c ngha l thc, , lu
, hin th, c tm thy ni no , cm trng, vn vn; t ng
es befinden sich trong c ng c ngha l : l trng hp,
l hin trng, cm trng; danh t Befinden c ngha l trng thi,
cm trng, iu kin, th kin, tnh kin, s tm thy, kin, hon
cnh; vn vn; ch befindlich c ngha l : c tm thy, c
t , trong thc t, thc th; vn vn (cf. Laszlo Versnyi,
Heidegger, Being, and Truth, Yale Univ. Press, 1965, p.18. Ti dch
Befindlichkeit l cm th tnh; Rudolf Boehm v Alphonse de
Waelhens dch l sentiment de la situation (cf. Ltre et le temps,
Gallimard, 1965, p. 167); Jonh Macquarrie v Edward Robinson dch

Sachvui.Com
Befindilichkeit l State-of-mind (cf. Being and Time, New York,
Sachvui.Com
Harper, 162, p. 171). Cm th tnh ni ln t thc tin khi ca
hin tnh th v t th, thc rng mnh b nm qung ra cuc
i, trn gian, th gian, mnh phi t mnh i din vi t th
phi i din vi s tnh (Faktizitt) ca s xut th ca tnh th
mnh gia lng i: hin tnh th b nm qung, b xut th trong
th din ca tnh th m mnh cm thy gia th gian, cm
th m khng th gii thch c s-l-- (Dasein); cm th
tnh ca hin tnh th l th thi trong th gian m hin tnh th
c t vo : th cch cm nhn ca hin tnh th khi b t
trong i sng v trong th gian ny. c im tnh lun ca hin
tnh th y l th r rng hn trong hin tng th lun
(ontisch) nh Stimmung (cm trng, tm trng) hoc
Gestimmtsein (cm hng tnh, hng iu). Th cch ca hin
tnh th qua nhng cm trng.

C th phn tch cm th tnh (Befindlichkeit) v s khai m ca


cm th tnh qua nhng cm trang trong ba th din nh vy: th
din th nht l Geworfenheit (tnh cch b qung nm) ca hin

65
www.Sachvui.Com

tnh th: hin tnh th b qung nm ra gia lng i, qung nm ra


(Da), hin tnh (Da) v t mnh phi xoay tr cu mang ly
trch nhim ca tnh th mnh: hin tnh th phi i din vi s--
ri, vi ci ; chnh cm trng mang hin tnh th i din
vi s tnh ca mnh: b b ri gia lng i (Geworfenheit) v khng
bit t u n v i v u; th din th hai l cm trng lun
lun vn m li th tnh (In-der-Welt-sein) trong ton th v to ra
kh tnh cho hin tnh th t xoay hng trong lng i, v u t v
nhng vt th khc v nhng ng loi th khc (nhng hin tnh
th khc); th din th ba l hin tnh th u t y c th b ng
cm, nh hng qui nh, e da bi ci-- (Da) do nhng vt
th v nhng nhn th gy ra. Hin tnh th thng xuyn b phi
by ra l th trc th gian v iu ny c khai m cho hin
tnh th qua nhng cm trng. Heidegger c gii thch minh
bch hin tng ny qua th d v s s hi : hin tng s hi
(Furcht) khi m tnh cch ti th tnh (In-der-Welt-Sein) ca hin
tnh th: s hi l cm thy s th no e da, gy hi hng cho
mnh, nhng s th kh d e da gy hi hng cho hin tnh th l
v hin tnh th u t v chnh tnh th ca mnh trong tng giao

Sachvui.Com
lin th (Angewiesenheit) xy dng trn u th tnh v khi tnh ca
Sachvui.Com
hin tnh th v th gian. Tng giao lin th g ri cng qui v hin
tnh th, do , d hin tnh th c s hi ci g i na th cng vn
c ngha l s hi v chnh tnh th ca mnh: s hi (Furcht) l mt
th cch khi tnh ca hin tnh th trn v th ca mt thc th tnh
lun c u tnh v chnh tnh th ca mnh, ng thi cng l th
cch ca Dasein t tm thy mnh nh l ti th tnh.

Xut th tng th hai ca ti tnh ng khi pht vi xut th


tng th nht (cm th tnh) l tri th tnh (Verstehen); tri th
tnh soi chiu hin tnh (Da) ca hin tnh th trong mt th cch
cn bn hon ton khc hn cm th tnh cm hng (gestimmte
Befindlichkeit): tri th tnh khai m cho hin tnh th v vic xut
th ca mnh cho hng th no (Worumwillen) v l do no m
mnh t hiu t th mnh xut ha nh vy. Hin tnh th c
ngha l kh tnh (Seinkonnem); chng ta cn phi phn bit kh
th v kh tnh: kh tnh ca hin tnh th khng ging kh th
ca bt c s th hin tin no, thuc Vorhanden. i vi s th
hin tin kh th l tim th cha hin th cha hin thc,

66
www.Sachvui.Com

tri li i vi hin tnh th, kh tnh li l tnh cht nguyn bn


nht ca hin tnh th: tri th tnh khai m tt c nhng tim nng
ca Tnh th cho con ngi. Bt c hin tnh th no cng l Tim
nng b qung nm ra , khi hin tnh th cm th, cm thy
mnh b qung nm ra gia lng th gian th thy mnh phi i
din vi mt s tim nng nht nh no m mnh c th thc
hin hoc hng h b qun m khng thc hin: hin tnh th l
tim nng c t do trc tim tnh nguyn bn nht ca mnh; do
, tri th tnh dnh lu mt thit vi cm th tnh: thy mnh l
hiu mnh , hiu c th tnh ca tnh th mnh. S tri th tnh
chng nhng vn m xut th tnh ca c th m cn khai m
nhng vt th thuc phm tr zuhanden (th th, dng th), khai
m vai tr hu dng hoc v dng ca dng th. i ngc li tnh
cch b qung nm (Geworfenheit) ca hin tnh th trong ngha
cm th tnh l d th (Entwurf) d th ca tri th tnh l u t
v nhng tim nng trong mi th cch: tri th tnh hnh thnh
ngha mc ch m tnh th ca hin tnh th phi l th no trong
th tnh ca mnh: ngha ca dng th, vt th v nhn th, cng
nh ngha ca th tnh cng ty thuc vo tri th tnh y trong

Sachvui.Com
vic xc nh duyn do, cu cnh, mc ch, i tng ca tnh th
Sachvui.Com
trong vic tnh nhp ca hin tnh th, D th, y khng c ngha
mt d n hay k hoch (d n v k hoch ch ph thuc vo d
th thi): hin tnh th lun lun d th, d th ri v vn lun
lun d th, phng trc th v ca mnh trong cuc i: v b
qung mm ra th gian ri, cho nn hin tnh th qung nm trc
th ng (d th) ca mnh trong vic chn la nhng kh nng ca
mnh. D th hay d pht khai m trn vn li th tnh ca hin
tnh th: mnh c th u t v s khai th, t hiu tnh th mnh t
th gian ca mnh hoc t phng th tnh mnh v mt ch ch no
, (Worumwillen) m mnh xut th nh l th. Do , tri th
tnh c th l nguyn tnh (eigentlich) hoc nguy tnh, bi tnh,
phi nguyn tnh (uneigentlich).

Tri th tnh l d pht tnh. trn, ti dch ch Entwurf l d


th theo cch dch ch Php ca E. Levinas l proje-esquisse (cf.
E. Levinas, Martin Heidegger et lontologie, in Revue philosophique,
Paris, 1932, pp. 395 - 431). Nhng c l dch Entwurf l d pht
tnh th tinh ngha hn, v tri th tnh (Verstchen) c ngha l pht ra

67
www.Sachvui.Com

trc tnh th ca mnh: d pht tnh th, v hin tnh th tri th


bng cch xut th qua tnh cch c-th-l (Seinkonnem) ngha l
kh tnh (Mglichsein), d pht trin th tnh, nh Heidegger trnh
by: Vi t th ca thc th b phng ra, qung nm gia dng i,
hin tnh th c phng ra theo th iu th tnh ca d
pht tnh (cf. Sein und Zeit, p. 145: Und als geworfenes ist das
Dasein in die Seinsart des Entwerfens geworfen).

Tri th tnh l mt c tnh quan trng ca hin tnh th trong th


iu ti th tnh; tt c loi kin thc (khoa hc, thc tin, trit l,
vn vn) u xut pht t tri th tnh; tt c loi gii th
(Auslegung) u l thuc th ca tri th tnh (gii th l gii minh s
th nh l s th; nh l ngha l Als trong ch c, en tant
que, comme trong ch Php; cf. Heidegger. Sein und Zeit, p. 149;
Tnh cht nh l xc nh cu th ca s gii minh v c s tri th
tnh; nh l lm thnh gii th; Das Als macht die Struktur der
Ausdrcklichkeit eines Verstandens aus; es konstituiert die
Auslegung). C ngh hay tnh ngha (Sinn) cng u l thuc th
ca tri th tnh: Ch c Sinn l v c hin tnh th: ch c hin tnh

Sachvui.Com
th l c th c ngha hay khng c ngha (cf. Sein und Zeit, p.
Sachvui.Com
151: Nur Dasein kann daher sinnvoll oder sinnlos sein). Ngn th
hay din ngn th (die Aussage) cng l thuc th ca gii th (als
abknftiger Modus der Auslegung): tt c nhng ngn th (din
ngn th: Aussage) u xut pht t s gii th (Auslegung) v s
gii th ny xut pht t tri th tnh (Verstehen) ca hin tnh
th. Ni trang 223 ca quyn Sein und Zeit, Heidegger tm tt li
mt cch d hiu, d hiu nhng v cng quan trng, khng hiu
c cu ny th tt c quyn Sein und Zeit mt ht mi ngha;
v ngha (Sinn) c pht ngn trong din ngn th (Aussage)
din ngn th trc thuc vo gii th tnh (Auslegung) b qui nh
trong tri th tnh (Verstehen) ca hin tnh th:

Din ngn th v cu th ca din ngn th, tc l tnh cht nh l


thuc th (bin th) c xy dng cn th trc tin trong gii
th v cu th ca gii th, tc l tnh cht nh l gii minh, ri xy
dng cn th trong tri th tnh, tc l trong s khi tnh ca hin tnh
th (cf. Sein und Zeit, p. 223: Die Aussage und ihre Struktur, das
apophantische Als, sind in der Auslegung und weiterhin im

68
www.Sachvui.Com

Verstehen, der Erschlossenheit des Daseins, fundiert).

C hai ch kh hiu trong cu vn trn:

1. das apophantische Als

2. dem hermeneutischen Als

T ng 1 c dch l tnh cht Nh l thuc th, hin th; t ng


2 c dch l tnh cht Nh l gii minh; apophantische i i
vi Aussage v hermeneutische i i vi Auslegung; ch
apophantische y va c ngha thuc t thuc th, thuc
tnh m cng c ngha l hin l, hin th, trong thin kho lun
Martin Heidegger et le Problme de la Vrit, Jean Beauffret cho rng
khng th dch ni t ng einer apophantischen Als Struktur v ng
tm dch l dune structure de comme ayant pour effet de rendre
manifeste (cf. Tableau de la philosophie contemporaine, d-
Fischbacher, Paris, 1957, p.356): do , ti dch apophantische l
thuc th, hin th.

Sachvui.Com
Sachvui.Com
Sau khi nghin cu qua hai kha cnh ca ti th tnh ca hin
tnh th nh cm th tnh (Befindlichkeit) v tri th tnh (Verstehen),
by gi chng ta hy kho st kha cnh th ba ca ti th tnh l
ngn th tnh (die Rede): cm th tnh, tri th tnh v ngn th tnh
u l nht tr, vin thnh vi nhau, tng quan mt thit vi nhau,
khng c ci ny th khng c ci kia: c ba u l ba kha cnh ca
ngn ng v ngn ng chnh l c th ha ca ngn th tnh (cf.
Sein und Zeit, p. 161: Die Hinausgesprochenheit ist die Sprache). Tri
th tnh pht t hin tnh th trong cm th tnh c pht ngn qua
ngn th tnh. Lng nghe (Hren) v Im lng (Schweigen), cng
l nhng tim th ca ngn th tnh (cf. Sein und Zeit, p. 161, 164,
165, 296). Nhng thnh t ca ngn th tnh l: iu c ni n,
ni v (das Worber der Rede, das Beredete), iu c ni nh
th (das Geredete als solches) iu trao i, cm thng, truyn
t (Mitteilung) v iu thng tin (Bekundung), y l nhng nt
sinh tnh trong cu tnh ca hin tnh th. Heidegger cho chng ta
thy rng ngn th tnh khng phi l ch v ting ni v m thanh,
m li l th cch, tnh cch m th gian v hin tnh th c khm

69
www.Sachvui.Com

ph ra. Heidegger ni ln khuyt im ca truyn thng trit l


Ty phng trong vic truy tm bn tnh ca ngn tnh v truyn
thng y b qui nh trong vic th nhn ca trit gia Hy Lp v
ngn tnh: Ngn tnh, ngn th tnh (lgos) b gii hn li
trong vic th nhn lgos l apophansis (ngn th, din ngn th,
ngn t).

Do , cn bn ca ng php, vn phm v lun l hc truyn thng


u xut pht t vt th lun ca nhng vt th theo th in
vorhanden (cf. Werner Brock, Existence and Being, p. 40).

Giai on th nht l ba xut th tng ca hin tnh th l cm


th tnh, tri th tnh v ngn th tnh; l giai on u xc
nh nhng c tnh ca ti tnh (In-Sein); giai on th hai l
kho st ti tnh (In-Sein) trong kha cnh thng nht tnh,
ngha ngi ta, thin h (Man) Ti tnh ca hin tnh th trong
kha cnh thng nht tnh gm c ba c im: th nht l ni
nhm nh (Gerede), a th ca ngn th tnh; ngi ta ni ba hoa,
ni nhm nh v chng hiu mnh ni g, mnh ni nh mi ngi ni,

Sachvui.Com
ci g cng ni c, ci g cng gii thch c, ni rt nhiu nhng
Sachvui.Com
chng c g ng ni: hin tnh th t nh chm trong i sng tm
thng ca thin h, ngi i; c im th hai ca ti tnh
ca hin tnh th trong kha cnh thng nht tnh l t m tc
mch (Neugier), a th ca kin th (Sicht), mnh t m i tm
kim mi s khng phi hiu m ch thy, i tm mi l,
thy ch thy thi: tm iu mi l ri nhy lt qua s mi l y
m i tm s mi l hn na (cf. Sein und Zeit, p. 172: Sie sucht das
Neue nur, um von ihm erneut zu Neuem abzuspringen). S t m tc
mch ny ch em n tm tr tn mn (Zerstreuung), xao ng cn
ct (Unverweilen) v tm trng bt an, bt nh
(Aufenthaltslosigkeit) (cf. Sein und Zeit, p.175); s t m tc mch
ny khin cho hin tnh th lp lng ng y, khng cn kh nng
lng hn thanh thn v khng cn kh nng suy t chn chn, n to
cho mnh c o tng l mnh sng mt i sng nhn nhp hot
ng, ho hng tr thc, mnh c o tng l lun lun thi
thng, ci g thin h bit mnh cng bit khng li thi. c
im th nht (ni ba hoa nhm nh) v c im th hai (t m tc
mch) lm thnh c im th ba l m h bp bnh

70
www.Sachvui.Com

(Zweideutigkeit), mnh khng cn bin bit g na, khng cn bit


u l khai thng tnh (erschlossen) trong s giao cm chn tnh v
u l ngy cm, mnh tng l ci g cng hiu c, cng ni
c, nhng thc ra khng phi th, chn thnh gi v gi tng l
chn; mnh khng cn bit ci g mnh khng bit v mnh khng bit
ci mnh bit; v h bp bnh, nn mnh c o tng l mnh
bit tt c, hiu tt c, ni g cng c, nhng thc s th mnh
chng ra g c: mnh sng mt cuc i m mi s u xy n,
nhng thc ta trong su thm th chng c g xy n cho ra hn (cf.
Sein und Zeit, p. 174: wo alltglich alles und im Grunde nichts
geschieht) (cf. A. De Waelhens, La Philosophie de Martin Heidegger,
Louvain, 1955, p.144).

c im th t v chung im gi chung i sng thng nht


ca hin th trong th iu thin h l a tnh (das Verfallen)
a tnh ni ln s u t bn bu ca hin tnh th vi th gii
cng n vic lm ca mnh: hin tnh th nh mt mnh trong m
ng thin h ngi i. Heidegger nu ln a tnh nh l tnh
cch tinh lun (ontologisch) ca ti tnh (In-Sein): hin tnh th b

Sachvui.Com
ri vo ngi i, nh mt t th trong thin h, c o tng rng
Sachvui.Com
mi s u tt p v mnh cm thy m hng an lnh ny ch tng
trng a tnh, khin cho hin tnh th c o tng rng i sng
trn tru v mnh vn hng ngy lm vic khng ngng, phng s
v cung phng, nh mt ci my, ri cng ngy hin tnh th
cng thy mnh vn xa l i vi mnh v b ri vo trong vong th,
ly tnh (Entfremdung) v khng cn bit u l kh tnh, c o
nht, ni ti nht ca tnh th mnh: hin tnh th b x y vo trong
bi tnh, phi nguyn tnh (Uneigentlichkeit), b vng kt thn
phn (Sichverfangen): hin tnh th vn hnh trong s sa chn, ri
t (Absturz) trong i sng nht nht phu pho ca thin h ngi
i, vn hnh trong s quay cung (Wirbel) ca th gii ngi ta
(Man), s quay cung ny ni ln tnh cch b b ri, qung nm ra
(Geworfenheit) ca hin tnh th gia i sng thng nht. C
mt iu chng ta nn : d b o tnh trong mt th cch bin
trng.

Ti th tnh l mt c cu tnh th nht tr, ton din, thun nht.


S nht tnh ny a ta n cu hi v hin tnh th: Th tnh ca

71
www.Sachvui.Com

Hin tnh th l g? Chnh l u tnh (Sorge). Trc khi chng ta tm


hiu ngha ca u tnh, chng ta phi cn lt qua ngha ca s
xao xuyn (Angst) v phn bit xao xuyn (Angst) v s hi
(Furcht); s hi l s hi mt ci g xc nh, cn xao xuyn l xao
xuyn trc kh tnh, trc mt ci g khng hin hu, m h, v
nh. Heidegger phn tch s hi v xem s hi nh l mt th cch
c bit ca cm th tnh (Befindlichkeit) ca ti tnh (In-Sein);
i vi xao xuyn (Angst): Heidegger coi nh l cm th tnh nn
tng khai m hin tnh th trc t th ca mnh. Chng ta nn
rng Heidegger khng c kho st xao xuyn v s hi trn
bnh din tnh lun (ontologisch) trn kha cnh hin tnh th nh l
ti th tnh ( cf. Werner Brock, Existence and Being, p.45).

C th phn tch s hi trong ba kha cnh cu th: i tng s


hi (das Wovor der Furcht), chnh s s hi (das Furchten) v s hi
cho ci g (das Worum der Furcht). i tng s hi lun lun l s
th m mnh gp trong th gian, nh loi th Zuhandene, hoc
Vorhandene hoc bt c hin tnh th no khc, khng phi l
mnh.

Sachvui.Com
Sachvui.Com
i tng s hi e da mnh, e da hin tnh th ca mnh, n c
tnh cch nguy him, c th lm phng hi n hin tnh th mnh,
n pht xut t mt ni nht nh, c th xc nh c. S s hi
n nhn i tng s hi, dnh ch cho i tng s hi e da,
khm ph ra tnh cch him nguy ca i tng e da. S hi cho
ci g? Chnh l s hi cho hin tnh th. Qua s s hi, hin tnh th
khai m ra trng thi him ngho ca mnh v s l thuc ca mnh
vo trng thi y: S hi khai m cho hin tnh th nhn thy tnh th
ca ci , hin tnh (Da).

Xao xuyn (Angst) th khc hn s hi (Furcht). iu mnh xao xuyn


cng l iu e da mnh, nhng iu e da y khng th xc
nh c, v n khng thuc loi th Zuhandenes, Vorhandenes
hay bt c Dasein no khc: iu xao xuyn bng hong rt m h,
s xao xuyn khng phi pht xut t mt ni no c, nhng d vy,
mnh cm thy n rt gn gi thn cn, ln p chu mnh, th m
cng chng bit n u. iu xao xuyn cho mnh thy rng: s
xao xuyn khng l mt thc th no c v khng c mt ni chn

72
www.Sachvui.Com

no c, d th, s xao xuyn vn p ln mnh v m ra cho mnh


thy rng iu mnh xao xuyn chnh l xao xuyn bng hong v
ti th tnh: xao xuyn khai m th gian nh l th gian. Xao xuyn
cho ci g? Chnh l xao xuyn cho ti th tnh hay xao xuyn cho
kh tnh nguyn tnh ca ti th tnh: xao xuyn c lp ha Dasein
Dasein tr v ti th tnh nguyn bn ni ti nht ca mnh. Khi phn
tch v Angst (xao xuyn), Heidegger chun b t s phn tch ny
bc ti s phn tch v u tnh (Sorge) nh l tnh th ca hin
tnh th. Ba c tnh tnh lun (ontologisch) ca Dasein t hiu by
nh l cn bn nht:

1. Xut th tnh (Existentialitt) tng quan vi kh tnh


(Seinknnen), tri th tnh (Verstehen) v d pht tnh
(Entwurf).

2. Cm th tnh (Befindlichkeit) hay s tnh (Faktizitt), tc l hin


tnh th b b ri qung nm ra (Geworfenheit).

3. a tnh (Verfallensein), tc l hin tnh th b ri trong ngi


ta, thin h v b ri vo s bi tnh, phi nguyn tnh
Sachvui.Com
Sachvui.Com
(Uneigentlichkeit).

C ba c tnh trn u l ng nht th, ni ln cu tnh nht th


ton din. Khi kho st u tnh (Sorge) chng ta cng t u tnh
vo trong ba c tnh trn.

V tnh th l u tnh (Sorge), cho nn Dasein lun lun xut th


bng cch d pht th tnh ca mnh, khi mnh b b ri th
gian v phi bn bu thng nht vi th gian ny: cf. Sein und Zeit,
p. 192: Das Sein des Daseins besagt: Sich Vorweg-schon-sein-in
(der Welt) als Sein-bei (innerweltlich begegnendem Seiendem).
Dieses Sein erfllt die Bedeutung des Titels Sorge.

Ba c tnh ca u tnh l:

1. Sich-vorweg-sein (t d pht), hin tnh th l mt loi th


m trong t th li u t v tnh th ca mnh, trong t tnh,
hin tnh th vn lun lun i trc mnh, lun pht trc tnh
th cho t tnh (t d pht).

73
www.Sachvui.Com

2. Sich-vorweg-schon-sein-in-einer Welt (t d pht khi b


qung nm vo th gian ri), v xut th lun lun c ngha l
s ri (cf. Sein und Zeit, p. 192: Existieren ist immer
faktisches). S t d pht, t phng mnh ra ng trc ca
hin tnh th khng phi l hnh ng ca mt ch th ly
cch vi th gian, v s t d pht chnh l mt sc thi ca ti
th tnh b qung nm b ri trong th gian ri, v t mnh
lo ly thn mnh, cu mang ly tnh th mnh nh l kh tnh
ni ti nht ca mnh: mnh trong i ri, b nm vo
ri, cho nn ng lc mnh mi d pht, t phng mnh ra
ng trc bn tnh trong t tnh.

3. Sein-bei (tip cn tnh), hin tnh th lun lun phi u t


trong th gii tip cn ca mnh, bn bu lo lng v nhng vt
th dng th (zuhanden); sng trong thi vn minh, do ,
phi s dng nhng sn phm ca vn minh, tc l nhng
dng c ca thi th hin nay, v th hin tnh th b vng
vo trong a tnh (Verfallen). C th ni gn li cu tnh v u
tnh ca hin tnh th nh sau: b b ri trong th gian, li
t phng mnh ra ng trc, khi phi u t bn bu vi nhng
Sachvui.Com
Sachvui.Com
vt th gp g trong th gian (Sich-vorweg-schon-sein-in-der
Welt als Sein-bei innerweltlich begegnendem Seiendem).

II. Hin tnh th v thi gian tnh (Dasein und Zeitlichkeit)

Phn b th II ca quyn Sein und Zeit, nhan l Dasein und


Zeitlichkeit, gm su chng:

I. Ton th tnh kh th ca hin tnh th (das mgliche Ganzsein


des Daseins) v Tnh th qui tch (das Sein zum Tode);

II. Chng tch ca hin tnh th v Tim nng tnh nguyn tnh
(die daseinsmssige Bezeugung eines eigentlichen
Seinknnens) v s quyt tnh (die Entschlossenheit).

III. Tim nng tnh nguyn tnh v ton th tnh ca hin tnh th
(das eigentliche Ganzseinknnen des Daseins) v thi gian tnh
di kha cnh ngha tnh lun ca u tnh (die Zeitlichkeit als
der ontologische Sinn der Sorge)

74
www.Sachvui.Com

IV. Thi gian tnh v thng nht tnh (Zeitlichkeit und


Alltglichkeit)

V. Thi gian tnh v s tnh (Zeitlichkeit und Geschichtlichkeit)

VI. Thi gian tnh v Ni ti Thi gian Tnh di kha cnh ngun
gc ca quan nim thng tnh v Thi gian (Zeitlichkeit und
Innerzeitigkeit als Ursprung des vulgren Zeitbegriffes)

chun b cho cu hi trng i v ngha ca Tnh th, by gi


chng ta phi dn vi bc i cn thit; bc i th nht l tm
Ton th tnh (Ganzsein) ca Dasein; bc i th hai l tm hiu
Nguyn Tnh (Eigentlichkeit) ca Dasein; hai bc i ny u dnh
lu mt thit vi nhau:

1. Lm th no c th i n ton th ca hin tnh th?

2. Lm th no hin tnh th c th l nguyn tnh (eigentlich)?

l ni dung nghi vn ca hai chng I v II trong phn b th II


ca Sein und Zeit by gi chng ta phi duyt qua nhng vn
Sachvui.Com
Sachvui.Com
chnh trong hai chng I v II trc khi i vo chng III thc s
tin vo lnh vc ca Thi gian Tnh.

c th lnh hi v nh ngha hin tnh th (Dasein) di kha


cnh ton th tnh (Ganzsein) trn bnh din tnh lun
(ontologisch), Heidegger t Dasein di c im trng yu l Sein
Zum Tode (Tnh th qui t, tnh th qui tch). S cht (Tode) l cu
cnh, l im ti hu m Dasein t ti lm thnh ton th tnh
(Ganzsein) ca mnh; nhng c mt iu mu thun khng th no
trnh c: Dasein mun t ti Ganzsein th Dasein khng cn
Dasein na: Dasein phi nh mt Dasein th mi n c
Ganzsein; l l do ct ngha ti sao ti khng th no c kinh
nghim bn thn v ci cht ca chnh ti: trn i, ti phi sng
trong trng thi mt mt, nhng ngay trong trng thi mt mt trn
vn, ti cng vn khng c c kinh nghim v n: v khi c kinh
nghim y th ti khng cn , c mt (Dasein) m c
kinh nghim v s khng cn . Thnh ra ti khng bao gi lnh
hi c trn vn bn th (Ganzsein) ca ti, v ni n trn vn th

75
www.Sachvui.Com

phi ni n s cui cng ca chnh t th, m t th cui cng l t


th mt, khng cn na; ch c s cht mi xc nh s ton th,
s trn vn ca t th, nhng cht c ngha l khng cn t th na,
khng hin ra tnh th ca mnh na, khng cn Dasein na. Ngi
khc cht, v ti bit rng nhng ngi khc cht nhng ci cht y
vn khng phi l ci cht ca ring ti. Trong sinh hot thng
nht, ngi ny c th thay th ngi kia, nhng trong ci cht th
mi ngi cht ni cht c o ring t ca mnh: ti ch cht ci
cht ca ti v khng ai c th cht th cho ti. Trn i ti, ti phi
chung thn b treo trc mt n t hnh: ti s cht, sp cht, nht
nh cht nay mai, tuyt i khng th trnh c ci cht: ti ch l
ti khi ti khng cn na, v ti l , m l c ngha l l
ang i v s cht (Sein zum Tode): ti sng, c ngha l ti cha
cht v nhng ngi cht i l nhng ngi khng cn na,
khng cn (Da) na: Khng cn (nicht mehr) v cha
(noch nicht) l hai ni bi kch chua cht nht ca i sng con ngi.
Cht c ngha l dt: s dt, chm dt ca Dasein khng c
ngha l xong, hon chnh, chm dt cng vic, thnh tu
cng vic: dt y khng th hiu theo ngha ma dt, ma

Sachvui.Com
tnh, khng th hiu theo ngha bin mt, tiu mt, mt dng,
Sachvui.Com
mt hnh, khut bng. S chm dt ca Dasein khng nm cui
ng, khng cui tn ca Dasein: s chm dt ca hin tnh th
l tnh th ang i hng v s chm dt (tnh th qui chung:
Sain zum Ende), v s chm dt ny, s qui chung ny, vic
hng v s chm dt nm ngay trong cu tnh ca hin tnh
th, v s cht thuc v Tnh th ca hin tnh th m hin tnh th
phi cu mang trong chnh t th.

C th gii thch s cht trn nhng kha cnh sau y:

1. cht theo ngha sinh vt hc, nh cy cht, l cht, hoa cht,


th vt cht, sinh vt cht, (cht ny gi trong c ng l
Verenden);

2. cht theo ngha sinh l hc v y hc, nh ngi cht di


mt mt nh sinh l hc hoc mt bc s (cht ny trong c
ng gi l Ableben);

76
www.Sachvui.Com

3. cht hiu theo ngha tm l hc, theo ngha nhn chng hc,
theo ngha hin sinh, hin hu ca Kierkegaard, Jaspers,
Marcel, Sartre, vn vn, theo ngha trit l, theo ngha siu hnh
hc, theo ngha thn hc, vn vn.

Tt c ngha ca s cht trong tt c nhng kha cnh trn, i vi


Heidegger, u cn nm trong lnh vc th lun (ontisch); do ,
ngha tnh lun (ontologisch) ca ci cht vn cha c khm ph
v chnh ngha Tnh lun ca ci cht mi l nn tng cho tt c
nhng ngha th lun k trn.

By gi Heideger trnh by ci cht ca hin tnh th qua ngha tnh


lun:

Tnh th qui tch, tnh th qui t (Sein zum Tode) thuc v Tnh
th ca hin tnh th (Dasein), tc l u tnh (Sorge).

C th phn tch Sorge (u tnh) trong ba kha cnh quan thit:

1. Existenzial tt (xut th tnh)


Sachvui.Com
Sachvui.Com
2. Faktizitt (s tnh)

3. Verfallen (a tnh)

C th vch ra nhng c im ca Sein zum Tode (Tnh th qui


tch) theo ba kha cnh quan thit trn:

1. ngha ca s cht trong kha cnh xut th tnh


(Existenzialitt). Cht y c ngha l ci ng trc mt
(Bevorstand), ci sp xy ra trong bt c lc no, l tim tnh m
hin tnh th phi lnh ly, nhn ly, cu mang ly trong chnh t
th. i mt vi ci cht, hin tnh th i mt vi tim tnh ring l
v ni ti nht ca mnh, v Ti th tnh (In-der-Welt-sein) ca
Dasein b t trong tnh trng him nguy, v ti cht c ngha l
ti khng cn trn i na, khng cn ti th (In-der-Welt-sein)
na; do , cht l tim tnh ca vic khng cn (Da), khng
cn trn th gian ny (In der Welt) na. i mt vi s cht, tt c
lin lc ca ci-ti-l---trn-i ny b ct t trit : tt c

77
www.Sachvui.Com

tng giao, tng quan, tng thit, tng thn i vi hin tnh th
ca k khc, nhng k khc, b gii tan ri. V khng cn quan
thit lin lc g vi k khc hoc vi nhng s vt, tim tnh ni ti
nht, thm su nht (s cht) ca ti cng ng thi l tim tnh
cng cc nht ca t th, v tim tnh ca Tnh th l th, cho nn ti
(hin tnh th) khng th no trnh c, vt qua c, chin
thng chinh phc tim th ca tch th, ca s cht: s cht l s
bt kh th tuyt i ca tim th ca chnh hin tnh th: cht l
tim th, tim tnh, thm su nht, nguyn tnh nht (eigenst), c lp
nht, khng cn giy lin lc no na, tuyt i khng cn tng i
na: tuyt i (unbezglich) v khng th no vt qua c
(unberholbar).

2. ngha ca s cht trong kha cnh s tnh (Faktizitt). Tim


tnh nguyn tnh nht, c lp nht (khng tng quan), tuyt i,
khng th vc qua c khng phi l iu m hin tnh th
mang ly sau ny, mt cch tnh c, trong s vn hnh ca Tnh th
mnh (cf. Sein und Zeit; p. 251: Die eigenste, unbezgliche und
unberholbare Mglichkeit beschafft sich aber das Dasein nicht

Sachvui.Com
nachtrglich und gelegentlich im Verlaufe seines Seins). Ngc li,
Sachvui.Com
va lc hin tnh th b nm, b qung vo Tim Tnh ny ri
(Sondern, Wenn Dasein existiert, ist es auch schon in diese
Mglichkeit geworfen). Ni r hn, hin tnh th ca ti b t
trc s--ri (Faktizitt). Thot tin, Dasein khng h hay bit g
v s -ri ny; s vic b treo n t trong i sng mnh; sm
mun g ri cng cht v cht ri t lc mi bt u sng: va
lc con ngi ra i cng l lc hn gi nua cht (Sobald
ein Mensch zum Leben kommt, sogleich ist er alt genug zu sterben.
Der Ackermann aus Bhmen cf. Sein und Zeit. p. 245). S vic ti b
qung nm vo ci cht r ngha hn na trong cm th tnh
(Befindlichkeit) v xao xuyn hong ht (Angst) (cf. Sein und Zeit,
40, pp. 184). S xao xuyn hong ht trc ci cht l s xao xuyn
trc kh tnh tuyt i, kh tnh nguyn nhn, khng th vt qua
c (Dic Angst vor dem Tode ist Angst vor dem eigensten,
unbezglichen und unberholbaren Seinknnen). iu mnh xao
xuyn ht hong chnh l s trn i ny, tc l ti th tnh (Das
Wovor dieser Angst ist das In-der-Welt-sein selbst). Duyn do ca s
xao xuyn ht hong ny chnh l kh tnh ca hin-tnh-th-nh-th

78
www.Sachvui.Com

(Das Worum dieser Angst ist das Seinknnen des Daseins


schlechthin). S xao xuyn ht hong trc ci cht y khng c
ngha l s hi (Furcht) trc ci cht: y khng c ngha l cm
trng nht thi ca tm l c nhn: s xao xuyn ht hong (Angst)
trc ci cht chnh l Ti th tnh cn bn (Grundbefindlichkeit) ca
hin tnh th (des Dasein), ngha l khai tnh (Erschlossenheit) cho
thy rng hin tnh th ch xut tnh ho (existiert) khi tnh th mnh
b qung nm (als geworfenes Sein) qui hng v cu cnh
ca mnh, s tn cng ca mnh (zu seinem Ende), tc l tnh th qui
chung (cf. Sein und Zeit, p. 251: die Erschlossenheit davon, dass das
Dasein als geworfenes Sein zu seinem Ende existiert).

3. ngha ca s cht trong kha cnh o tnh (Verfallen). Thng


khi hin tnh th (Dasein) thng b qun tnh th ca mnh l tnh
th qui t (Sein zum Tode). Thot tin, phn ng mi ngi khng
bit g v s cht, khng mng s cht, nhng iu ny khng
c ngha l c th ph nhn c Tnh th qui t (qui tch) ca hin
tnh th: s vic ny ch chng t rng trc tin nht, thng thng
nht, hin tnh th trn b, chy trn tnh th mnh (tnh th qui

Sachvui.Com
t), chi b ci cht ring l ca chnh mnh mt cch tuyt i (dass
Sachvui.Com
sich das Dasein zunchst und zumeist das eigenste Sein zum Tode,
flchtig vor ihm, verdeckt, cf. Sein und Zeit, 251). Hin tnh th thc
s cht ri, mi khi hin tnh th xut th ho (existiert), nhng
trc tin nht thng thng nht, ci cht ca hin tnh th thng
lp lng di hnh thc ca s sa o thoi ho (verfallen) (cf. Sein
und Zeit, p. 251-252: Das Dasein stirbt faktisch, solange es existiert,
aber zunchst und zumeist inder Weise des Verfallens). Hin tnh th
chy trn s xao xuyn ht hong, chy trn khi tnh th nguyn
tnh cht (dem eigensten Sein), tc l tnh th ln-ng-i-v-s-
cht (zum Tode). Nh th l chng ta t ci cht ca hin tnh
th qua ba kha cnh:

1. Existenz (xut tnh)

2. Faktizitt (s tnh)

3. Verfallen (o tnh)

79
www.Sachvui.Com

Ba kha cnh ny l c tnh ca hin tnh th qui chung, hin-


tnh-th-ln-ng-i-v-cu-cnh-chung-cc (Sein zum Ende) v t
thnh nim xut tnh (existenzialen Begriff) ca ci cht. i din
vi kh tnh tnh lun, s cht t cn th nn tng trong u tnh
(Das Sterben grndet hinsichtlich seiner ontologischen Mglichkeit in
der Sorge, cf. Sein und Zeit, p. 252).

Trc khi khai trin nim xut tnh v s cht mt cch y


hn, Heidegger t ci cht trong i sng thng nht ca hin tnh
th: trng hp y l trng hp ca hin tnh th ngu tnh
(uneigentlich), hin tnh th chy trn tnh th su thm nht ca
mnh trong i sng hng ngy, trong nhng lo u, nhng bn phn
ca x hi, trong s bp bnh nng cn ca ngy thng hng h,
trong s tm thng t nht ca mt tp th hi ht. Sau y,
chng ta s nghin cu thng nht tnh ca hin tnh th. i
sng thng nht ca hin tnh th l s khut lp thc ti v chy
trn trc ci cht: ngi ta ba hoa ni v ci cht, nhng ngi ta
cha cht, d sao ngi ta cng cht mt ln trong i nhng by
gi ngi ta vn cha cht (Sein und Zeit, p. 225: Man stirbt auch

Sachvui.Com
einmal, aber vorlufig noch nicht). Chng ta thm quan trng
Sachvui.Com
vn cha cht (noch nicht); chnh v vn cha cht, cho trn ci
cht, ngi ta cht, nhng ti cha cht; ngi ta tc l mi
ngi, nhng mi ngi c ngha l khng ngi no c: en visant
tout le monde, il ne touche personne (cf. Albert Chapelle, Lontologie
phnomnologique de Heidegger, d. Universitaires, Paris, 1962, p.
110)

i vi hin tnh th trong thng nht tnh, ci cht c coi nh


l mt bin c xy ra trong i sng nh mt vt th (s th) no
xy ra theo th iu vorhanden, s th vorhanden m cha l
vorhanden cho ti: ngi ta cht, thin h cht (man stirbt),
nhng ngi ta, thin h y vn cha phi l ti; ngi ta
khng l ai c: chnh ngi ta khut lp ci cht ring l ca ti:
ti chy trn ci cht, ti khng c can m i din nhn thng vo
s cht ca mnh: ti xua ui cn xao xuyn bng cch xua ui ci
cht vo ngi ta cht; ti chy trn trc kh tnh ni ti nht,
tuyt i nht ca hin tnh th ca mnh, d mnh chy trn, nhng
chnh s chy trn ny cng ni ln mt s u tnh no i vi

80
www.Sachvui.Com

kh tnh ni ti nht, tuyt i nht ca mnh. Tnh th qui tch


(Sein-zum-Tode) trong thng nht tnh (Alltglichkeit) phi ra hai
im yu: nh tnh (Gewissheit) ca ci cht v bt nh tnh
(Unbestimmtheit) v thi gian m ci cht xy n cho mnh (khi no
ti cht?). V nh tnh (Gewissheit) ca ci cht, hin tnh th
trong thng nht tnh bit chc chn l mnh s cht, nhng vn
coi ci cht nh l mt bin c xy ra nh mt s th theo loi
vorhanden xy ra trn i ny, nhng thng nht tnh ca hin
tnh th y thng b qun rng ci cht y vn l kh tnh nguyn
tnh nht (eigenst), c lp nht, khng cn giy lin lc no na,
tuyt i, khng cn tng i na: tuyt i (unbezglich) v
khng th no vt qua c (unberholbar); thng nht tnh ca
hin tnh th khng th hiu c, bit c chc chn v nh tnh
ca ci cht nh s th hin tin (vorhanden) xy ra trn i.

S d hin tnh th khng bit v nh tnh ca kh tnh tuyt i y


l v tnh cch bt nh (Unbestimmtheit) ca ci cht, khng bit khi
no mnh cht v coi s cht ca mnh nh l cha xy ra ngay lc
ny, by gi, mc d ci cht c th xy ra bt c lc no. Lm th

Sachvui.Com
no hin tnh th c th cu mang ci cht ca mnh mt cch trung
Sachvui.Com
tnh, nguyn tnh (eigentlich); tnh th qui tch c tnh cch nguyn
tnh nht l nh th no? Lm th no c th nhn ci cht m khng
chy trn, khng khut lp, khng bi tnh? Ch c cch chp nhn,
khng chi b kh tnh tuyt i, nguyn bn, ni ti nht ca mnh,
khng gii thch s cht ca mnh theo iu thng tnh ca thin
h. Kh tnh tuyt i ny (ci cht ring l ca mnh) khng phi
xy ra theo loi th Zuhanden hay Vorhanden, m li l ci-c-
th-l ca tnh cht l trong ci-l--: tim tnh mnh lit nht
ca s hin din ca mnh trn cuc i. Phi chu ng ci cht nh
l ci cht, phi cu mang ci cht nh l kh tnh, kh tnh ca tnh
th ca hin tnh th: ci cht nh l kh tnh khng phi l kh th
theo iu hin tin th hay th th, m li l kh tnh ca tnh th
ca hin tnh th: Einmal ist der Tod als Mgliches kein mgliches
Zuhandenes oder Vorhandenes, sondern eine Seinsmglichkeit des
Daseins (Sein und Zeit, p. 261). Hin tnh th phi hiu ci cht nh
l kh tnh; trong mi th thi t cch ca mnh i vi ci cht,
mnh phi chu ng ci cht nh l kh tnh (als Mglichkeit
ausgehalten). Cu mang s cht ca mnh mt cch trung tnh,

81
www.Sachvui.Com

khng bi tnh, ngha l nguyn tnh, cu mang nh th nh l th,


c th nh th nh l c th nh th (zu einem Mglichen in seiner
Mglichkeit) th mnh phi bit ch i (im Erwarten), ch i khng
c ngha l mong i (cf. H thm t tng, chng III), mong i
mt ci g xy n, nh mt s kin, s vt, s th; cn ch i l
khng ch i ci g c, m ch ch i kh tnh thm thit, gn gi
nht ca mnh: kh tnh ca tnh th; th thi t cch ca mnh l t
cch tnh th ca mnh trong s d tng (Vorlaufen) trc kh tnh
y: s cht l kh tnh ca s bt kh tnh ca mi t cch th thi,
mi t cch th tnh trong i sng ny. D tng trc kh tnh bt
kh tnh ny lm cho hin tnh th c t do, gii thot, t do
trc ci cht (Freiheit zum Tode). D tng khai m cho hin tnh
th nhn thy s nh mt ca mnh trong t th thin h v a
hin tnh th i din vi kh tnh ca mnh (Das Vorlaufen enthllt
dem Dasein die Verlorenheit in das Manselbst und bringt es vor die
Mglichkeit); T do trc ci cht chnh l gii phng, thot khi o
tng ca thin h ngi i (cf. Sein und Zeit, p. 266): von den
Illusionen des Man gelsten).

Sachvui.Com
Ci cht l kh tnh ni ti nht ca hin tnh th, hin tnh th tr v
Sachvui.Com
vi kh tnh nguyn tnh nht ca mnh v gii thot khi tnh cch
bi tnh ca ngi i; ci cht l kh tnh tuyt i ca hin tnh
th, c lp nht v khng cn lin h g vi i sng, do , hin tnh
th cu mang ci cht y ca mnh cho mnh, khng ai thay th cho
mnh v ci cht y ch c can h vi mnh, hin tnh th ch trung
tnh, gi c nguyn tnh, khng bi tnh, khi no mnh u t vi
chnh kh tnh ca t tnh, ch khng cn bn bu lao ao vi chuyn
thin h; ci cht l kh tnh khng th no vt qua c, v khng
th vt qua c, mnh khng cn tm cch trn trnh, v th,
bung th v dng hin, c t do trc ci cht ca mnh, v mnh
cu mang ci cht y, v khng cn nh mt mnh trong nhng
tim tnh ngu nhin ca i sng t chn la kh tnh nguyn
tnh trc kh tnh tuyt i, khng th no vt qua c. D
tng v kh tnh khng th vt qua c ny m ra tt c nhng
kh tnh i trc, gip hin tnh th nhn li ton th tnh ca hin
tnh th v xut th nh ton th kh tnh ca hin tnh th; ci cht
l kh tnh nh tnh ca hin tnh th: nh tnh y khng phi l
nh tnh theo iu nh th ca loi th vordanden. nh tnh

82
www.Sachvui.Com

y l cn tnh ca tt c nh th, v nh tnh y xc nh ti th


tnh v tnh th nguyn bn nht ca hin tnh th nh l mt ton
th tnh; ci cht l kh tnh bt nh tnh (unbestimmt). Va th
nhn kh tnh nh tnh, ng thi th nhn kh tnh bt nh tnh
ca ci cht, hin tnh th phi i din vi s e do xao xuyn ca
chnh hin tnh ca mnh (tc l ci Da trong Da-Sein); hin tnh th
i din vi v tnh, v th, h tnh, h th h v ca s
bt kh tnh kh th ca s xut hu ca mnh, ca kh tnh ti hu,
ti thng, cng cc ca mnh (cf. Werner Brock, Existence and
Being, p. 64).

By gi chng ta hy kho st nguyn tnh (Eigentlichkeit) ca hin


tnh th c chng tnh nh th no, tc l chng II ca phn b
II trong quyn Sein und Zeit, chng ta kho st v chng tnh ca
hin tnh th v kh tnh nguyn tnh (die daseinsmssige
Bezeugung eines eigentlichen Seinsknnen). Chng tnh ny a
hin tnh th tr v li t th: phc hi h th (das Sichzurckholen)
thot ra ngoi thin h, ngi i (aus dem Man); ting gi ca
lng thc (Stimme des Gewissens) gi hin tnh tr v li t tnh

Sachvui.Com
ca mnh, v lng thc l mt hin tng ca hin tnh th, cho nn
Sachvui.Com
lng thc khng phi ch l s kin, s th xy ra ngu nhin theo
iu hin tin, vorhandene (Sein und Zeit, p. 269: Das Gewissen ist
als Phnomen des Daseins keine vorkommende und zuweilen
vorhandene Tatsache).

Lng thc ku gi mnh v khin cho mnh khng cn hi kin,


khng nghe ngng ngi khc, khng hi kin thin h, khng lng
nghe thin h, khng lng nghe ngi i, thay v th mnh li tr v
lng nghe ting gi th thm ca lng thc; ting gi ca lng
thc khng c li, khng c ting; ting gi ca lng thc l chnh
hin tnh th gi hin tnh th ca mnh, khng phi gi m h lnh
m, m gi mt cch thn thit, gn gi, c th, gi chnh t tnh
ca mnh, ch khng phi hnh nh ca mnh do mnh to ra trong
tng giao x hi, on th, m ng ca ngi ta: gi t tnh,
chnh l xua ui thin h tnh ra ngoi; t tnh khng phi l i
tng, i th ca s hng ni tm l hc, ca s t kim tho,
cng khng phi l ch th bit lp vi ngoi gii, t tnh chnh l
tnh cch ca ti th tnh; ni dung ca ting gi lng thc khng

83
www.Sachvui.Com

phi l ni dung thng thng ca th tc, ca chuyn i, m l


ting gi ca kh tnh ca tnh th ca t tnh; ting gi ca lng
thc thc ra khng phi ting gi c m thanh, c li, c ni dung
ch ngha; ting gi ca lng thc l ting gi ca s im lng, im
lng gi im lng tr v im lng (cf. Im lng h thm); ting gi im
lng ny ku gi hin tnh th ln ng dt khot hi thnh t
tnh ca mnh; lng thc cng chnh l ting gi u tnh (Sorge),
gi mnh tr v mnh v khng cn nh mt mnh gia m ng
thin h ngi i.

Ting gi ny khng phi c m c c, ting gi thnh lnh n


vi mnh, d mnh c khng mun, khng h mun, khng h mong
i. Ting gi y khng phi pht ra t mt ngi no khc, m
chnh t mnh v cho mnh (cf. Werner Brock, Existence and Being,
Introd, p. 67). Lng thc t khai m ra l ting gi ca u tnh
(Sorge), k gi chnh l hin tnh th xao xuyn bng hong trong
vic b b ri qung nm vo i (-l--trong-i) hnh thnh
kh tnh nguyn bn nht ca mnh (l--ng-trc-mnh: Sich-
vor-weg-sein) v thot ra ngoi o tnh (Verfallen) ca thin h (l-

Sachvui.Com
cn-tip-u-t-bn-rn-vi-vic-i: Sein-bei innerweltlich
Sachvui.Com
begegnendem Seiendem).

Ting gi ca lng thc lm cho hin tnh th c th thc v


phm tnh ca mnh (phm tnh: Schuld); ch Schuld c ngha
l phm ti, cng c ngha l mc n k khc; theo ngha tnh lun
(ontologisch) ca Heidegger, ti dch ch Schuld l khuyt tnh, v
Schuld c ngha l thiu mt, s thiu mt ci g m ng l mnh
phi l ci , khuyt tnh (Schuld) chnh l cn tnh ca v tnh
(Nichtigkeit); khi ni n s khuyt tnh (phm tnh) ca hin tnh
th th khng phi cho rng hin tnh th b li lm sai lc hay phm
ti, phm li; khi cho rng hin tnh th b khuyt th (schuldig) th
c ngha l: hiu c ting gi ca lng thc v t tnh
(Anrufverstehen), thc rng hin tnh th l khuyt th, v khuyt
tnh l cu tnh cn bn ca u tnh (Sorge); ch khi no mnh t d
pht tnh th mnh trong kh tnh v thc khuyt tnh th mi c th
n nht kh tnh nguyn bn ca xut th tnh v t chn la (trch
tnh); khi hin tnh th hiu c ting gi ca lng thc th hin
tnh th gii thot khi khuyt tnh ca t tnh. Xut th tnh l

84
www.Sachvui.Com

khuyt tnh trong cn tnh ca tnh th mnh; hin tnh th cm thy


phm tnh, v khng thnh tu t tnh v b chm m trong thin
h (das Man) v khng th hin t tnh ca mnh. Ting gi ca
lng thc xut hin trong tnh cm ny. Ci g gi? Chnh hin tnh
th (cf. Martin Buber, Between Man and Man, Fontana Library, 1966,
p. 202).

T pht tnh trong im lng v sn sng n nhn xao xuyn, cu


mang khuyt tnh trong t tnh, chnh l quyt tnh
(Entschlossenheit); p ng li ting gi ca lng thc, hin tnh
th cu mang mt cch lng l, mt cch thng tht xao xuyn trong
im lng, cu mang nhng kh tnh cng cc ca mnh, nhn thng h
v ca i mnh, chp nhn phm tnh, s p ng ca hin tnh th
y chnh l quyt tnh (cf Sein und Zeit, p. 297: das verschwiegene,
angstbereite, sichenwerfen auf das eigenste Schuldigsein nennen wir
die Entschlossenheit).

Trong quyn The Courage To Be, t tng gia thn hc Paul Tillich
gii thch r rng ngha ca ch Entschlossenheit ca Heidegger

Sachvui.Com
nh vy: Ch c Entschlossenheit cho thy biu tng mang
Sachvui.Com
ngha l m kho cho nhng g ng nht mnh, nh s xao
xuyn, s n l vo cng thc, s n l bn thn. Khi no mnh c
m kho ri, mnh c th hnh ng m khng cn b l thuc vo
nhng tiu chun cng thc ca bt c ngi no hay bt c vic g.
Khng ai cn c th ra lnh cho hnh ng ca mt c th quyt
tnh, khng c Thng , khng c cng thc, khng c l lut,
tiu chun hay nguyn tc no c th ra lnh cho hn. Chng ta phi
l chng ta, chng ta phi quyt nh v hng i ca mnh. Lng
thc ca chng ta ku gi chng ta tr li chng ta. khng phi l
ting ni thc tin no, cng khng phi thc v nhng nguyn l
vnh cu. Ting gi y ku gi chng ta tr li chng ta v thot ra
ngoi t cch thi ca con ngi tm thng, thot ra ngoi vic
ni ba hoa nhm nh hng ngy, cng n vic lm hng ngy (cf.
Paul Tillich, The Courage To Be, Yale University Press, N.H. 1959, p.
148-149). Ch c hin tnh th quyt tnh mi m ra v th (Situation)
tc l ci Da ca t tnh: mnh can m nhn thng h v tnh ca
th phn v quyt tm bn tnh trong th gian ny.

85
www.Sachvui.Com

Hin tnh th quyt tnh l hin tnh th nhn thy t th v y t


th n gii hn cng . Nhn vt qua tt c nhng kh tnh do
hon cnh v th mang n, hin tnh th vn gi c ci nhn c
nh vo s cht ca mnh. Nhn mi s vt trong mi giy pht di
s xut hin ca s cht, sub specie mortis, l s nguyn tnh ca
hin tnh th, s trung thnh ca hin tnh th i vi t th, die
Treue der Existenz zum eigenen Selbst. Ch trong s trung tnh nh
th, hin tnh th mi gi c t tnh nguyn tnh ca mnh,
eigentlich Selbst (cf. A.de Waelhens, La Philosophie de Martin
Heidegger, Louvain, 1955, p. 176).

Quyt tnh l nguyn tnh ca u tnh. Kh tnh ni ti ca s nht


tr ca u tnh l thi tnh (Zeitlichkeit); quyt tnh d tng
(vorlaufende Entschlossenheit) l hin tnh th nguyn tnh trong
ton th tnh kh d gii minh thi gian tnh vi ba th iu: tng lai
khng phi l hin ti cha thnh hnh v s hin n, tng lai
khng th hiu theo th iu vorhanden: hin tnh th c th t di
chuyn n t tnh tr v trong kh tnh nguyn bn v chu ng
kh tnh nh l kh tnh trong s t di chuyn mnh tr v vi mnh,

Sachvui.Com
s d hin tnh th c th lm c nh vy l nh quyt tnh d
Sachvui.Com
tng (vorlaufende Entschlossenheit); tng lai chnh l s di
chuyn ca t tnh i v t tnh trong kh tnh, trong s chu ng
kh tnh nh l kh tnh. S quyt tnh d thng lm cho hin tnh
th tr nn ng nht th vi tng lai (lai th) mt cch nguyn
tnh nht. Qu kh (qu th) cng khng nn hiu nh l hin ti
qua ri, theo iu vorhanden; cu mang khuyt tnh, cu mang
cn tnh ca h v tnh v tnh cch b qung nm ra chnh l
a hin tnh th chp nhn qu tnh ca mnh mt cch nguyn
tnh nht; hin tnh th s d lm nh th c l nh c th di ng
mnh tr v t tnh trong tnh cch tng lai (lai tnh), m ch c
th t di ng nh th l ch khi no c th ng lc t di ng v
qu kh ca mnh. Tuy nhin tng lai vn l thi th quan trng
nht ca hin tnh th, v ch khi no hin tnh th c th d tng
n kh tnh cng cc nht, nguyn bn nht ca mnh th mi c
th di ng phc hi qu kh nguyn tnh ca mnh. Ch khi no
hin th hng trc v tng lai th hin tnh th mi c th hng
v qu kh mt cch trung thc (cf. Werner Brock, Existence and
Being, p. 79). Cn v hin ti, tt c truyn thng trit l Ty phng

86
www.Sachvui.Com

(k t trit l Hy Lp) trnh by hin ti theo th iu


vorhanden, gii by hin ti nh l hin th nh l by gi v
coi hin ti nh l s hin din (parousia: Anwesenheit) ca vt th
hin tin. Hin ti c truyn thng coi nh l thi th quan trng
nht, quan trng hn qu th v lai th (tng lai v qu kh). i
vi hin tnh th nguyn tnh, chnh nh lai th (tng lai), nh s
quyt tnh d tng (vorlaufende Entschlossenheit), mnh mi c th
khai m v th (Situation) c th hin ti, mnh u t bn tm vi
dng th; u tnh quyt tnh v dung th (zuhanden) trong mt v
th c th thc tin ch c th thnh tu c l khi no dng th
(Zuhandence) c hin ho (Gegenwrtigen) ch c s hin ho
ny, ch c quyt tnh hin ho nh vy th quyt tnh mi c th l
quyt tnh: quyt tnh d tng, ngha l hng v tng lai, phc
hi qu kh hin ho v th c th cho hnh ng u th ca
mnh. Qu th pht t lai th khai ho hin th (hin ti).

Thi tnh l ngha ti thng ca hin tnh th? Ty vo s truy


nhn ca hin tnh th v thi gian tnh m hin tnh th c th hiu
t tnh v tt c mi s chung quanh mnh: hin tnh th cu mang

Sachvui.Com
tnh cch thi gian (zeitlich), nu khng hiu c thi tnh th khng
Sachvui.Com
th no hiu c hin tnh th: c tnh ca hin tnh th l ti th
tnh (In der-Welt-sein), ngha l-- l l--ti-th-gian, nh
chng ta bit r, l--ti-th-gian, khng c ngha l trong th
gian nh dim qut trong hp, nh ci gh trong phng, vic
ti, trong ca hin tnh th khng phi l theo th iu ca vt
th; v tnh thi gian ca hin tnh th cng th: hin tnh th l ti
thi tnh, nhng khng c ngha trong dng sng ang chy, v
hin tnh th chnh l thi gian: hin tnh th t thi ho (zeitigen),
tnh th ca hin tnh th l u tnh, v u tnh ch c th l u tnh
khi u tnh t thi ho v thi ho tnh nm trong s nht tnh ca
thi th (qu th, hin th v lai th); nht tnh y chnh l xut
tnh, t xut tnh (ausser sich), ch Hy lp gi l eksatikn (cf,
Sein und Zeit, p. 329: Zeitlichkeit ist das ursprngliche, ausser sich,
an und fr sich selbst); u th trong ba thi th l lai th (tng lai),
tng lai quyt nh hin ti v qu kh: lai th l d tng quyt
tnh cu mang ci cht ca mnh, do , thi ho tnh tr thnh hu
hn, gii hn, chung cc (endlich): lai th nguyn tnh (eigentliche
Zukunft) c thi ho trc tin bi thi tnh, thi tnh ny lm

87
www.Sachvui.Com

thnh ngha ca s quyt tnh d tng (vorlaufenden


Entschlossenheit), do , lai th mang tnh cch chung cc, hu hn,
gii hn, hu bin (cf. Sein und Zeit, p. 329, Die eigentliche Zukunft,
die primr die Zeitlichkeit zeitigt, die den Sinn der vorlaufenden
Entschlossenheit ausmacht, enthllt sich damit selbst als endliche).

Thi tnh chnh l ngha ca u tnh, s nht tnh ca u tnh cng


l nht tnh ca thi ho tnh: d tng (l-i-ti-ng-trc-mnh)
ca u tnh ch c th l d tng, khi cn tnh ca n l tng lai
(lai th): tng lai khin cho hin tnh th c th u t v kh tnh
nguyn bn nht ca mnh; s tnh (-l--trn-i) ca u tnh
t cn tnh qu kh (qu th), (s tnh: Faktizitt: cm th tnh:
Befindlichkeit: s trc tnh: Geworfenheit); tip cn tnh (u t bn
bu tip cn vi chuyn i) ca u tnh t cn tnh hin ti (hin
th), s hin ha ch c th l hin ho khi n quan thit vi qu
th v lai th.

Hin tnh th quyt tnh l hin tnh th thot ra ngoi o tnh


phc hi nguyn tnh (Eigentlichkeit) trong mt v th c khai m,

Sachvui.Com
sng trong khonh khc trn y (Augenblick): Augenblick (nguyn
Sachvui.Com
hin thi) l hin ti nguyn tnh: s nguyn tnh (Eigentlichkeit) hin
ha v th: Lauthenticit nous rend la situation prsente (A. de
Waelhens, La philosophie de Martin Heidegger, p. 184).

Thi tnh (Zeitlichkeit) khng phi l mt s th hin tin (theo iu


vorhandene); ngha l khng phi l mt thc th, vt th,
hin th; thi tnh khai ho ra thi gian: thi tnh t thi ho ra
thi gian (zeitigt sich); s d tng n tng lai, s phc hi qu
kh v s hin ho hin ti, c ba s vic ny khai m thi tnh nh
l xut tnh (ekstatikon); Heidegger trnh by dt khot rng thi
tnh l t xut tnh (ausser sich) cho t tnh v tng tnh; do ,
Heidegger gi hin ti, tng lai v qu kh l nhng xut th
(Ekstase) ca thi tnh, theo ngha en ca Hy lp (ekstasis), ngha l
ng ra ngoi, vt ra ngoi: mnh lun lun ng ra ngoi, vt ra
ngoi mnh trong mi thi th ca ba thi th nht tnh: con ngi
lun lun ng ti ng trc mnh, hng v tng lai, cu mang
qu kh v xoay hng trong hon cnh hin ti.

88
www.Sachvui.Com

Khi quan nim thi tnh nh l xut tnh, Heidegger vt ra ngoi


quan nim thng thng ca truyn thng v thi gian: truyn thng
quan nim thi gian nh mt chui di nhng ci by gi lin tc
n v hn, theo th iu hin tin th vorhanden. Chnh thi gian
theo th iu ny pht xut v l thuc vo thi tnh: thi tnh
thi ho thi gian (sich zeitigt), v hin tnh th thi ha thi gian,
cho nn mi pht hin th gian; th gian khng phi l mt thc th
theo iu vorhanden v zuhanden, m th gian ng pht khi
vi s xut tnh (ausser sich) ca nhng xut th. Nu hin tnh th
khng xut ho, xut th ho (existiert) th khng th no c th
gian c.

By gi chng ta hy nghin cu qua v s tnh (Geschichtlichkeit)


ca hin tnh th.

Trc ht chng ta phi phn bit hai ch c Historie v


Geschichte; trong ngn ng Php v Anh, chng ta ch thy mt ch
duy nht Histoire, nhng ch c gm c hai ch Historie v
Geschichte; ch Histoire bi ch Hy Lp istorein (ngha l: tm kim,

Sachvui.Com
mun bit), cn Geschichte bi ch c c Giskiht (c ngha bin c
Sachvui.Com
t pht) (cf. G. Greshake, Historie wird Geschichte, Bedeutung und
Sinn der Unterscheidung von Historie und Geschichte in der
Theologie Rudolf Bultmanns, Ludgerus Verlag, Essen, 1963, p. 37, n.
5). i vi Heidegger, Historie c ngha mn hc v lch s (s hc),
cn Geschichte c ngha v th tnh s; ti xin dch Historie l s hc
v Geschichte l nguyn s.

Ni n xut th tnh ca hin tnh th c ngha l ni n s tnh,


hin tnh th c s tnh (geschichtlich); chng ta ch c th ni n
lch s l v chnh chng ta l s tnh: Nous ne pouvons parler
dhistoire quen tant que nous sommes nous-mmes historiques (H.
G. Gadamer, Le problme de la concience historique, Publ. Univ,
Louvain, 1963, p. 44). Ni nh nh thn hc tr danh Rudolf
Bultmann, ca Heidegger th bt c li ni no ca con ngi
v lch s th ng thi con ngi cng ni lun v chnh mnh (cf.
Bultmann Jesus, 1964, p. 7: Er sagt mit jedem Wort ber die
Geschichte in gewisser Weise zugleich etwas ber sich selbst).

89
www.Sachvui.Com

Thi tnh i vi thi gian th no th s tnh i vi lch s cng


ging nh th: thi gian pht nguyn t thi tnh, cng nh lch s
pht ngun t s tnh (Geschichtlichkeit). Khi kho qua v tnh
th qui tch, by gi chng ta nghin cu hin tnh trong ton th
ko di t lc sinh cho n lc cht: ton th ca hin tnh th khng
phi l tng s nhng s kin (Sein und Zeit, p. 243).Tnh cch vn
hnh ca hin tnh th trong xut th tnh hon ton khc hn th
cch vn hnh ca vt th hin tin (vorhanden), tnh cch vn hnh
ca hin tnh th l trng di ra gia ci sng v ci cht, hin tnh
th trng di ra, ko di mt tit iu ring bit ca th tnh mnh;
s trng by y gi l trng tnh (Erstreckung) (Sein und Zeit, p.
347), tnh cch vn hnh ca hin tnh th trong s trng by y
c gi l tin trnh ca s n, li gi l Geschehen(lai tnh)
(Sein und Zeit, p. 375: Die spezifische Bewegtheit des erstreckten
Sicherstreckens nennen wir das Geschehen des Daseins).

Lai tnh (Geschehen) xc nh xut th tnh nh l s tnh: quyt tnh


d tng trong im lng v xao xuyn, cu mang khuyt tnh hi
thnh nguyn tnh trong vic d tng n nhng kh tnh ca

Sachvui.Com
mnh; khi hin tnh th u t v tng lai v quyt tnh phc hi vic
Sachvui.Com
b qung b gia i th chnh s quyt ny khai m nhng kh
tnh ca xut th tnh nguyn tnh xut pht t s tha hng qu
kh, tc l di tnh (Erbe) m hin tnh th cu mang nhn ly
t do trch tnh kh tnh ca mnh, tc l cu mang th mnh
(Schicksal). Bt c s trch tnh (Wahl) no v kh tnh, khi trch
tnh y khi pht di tnh (Erbe) v d tng n tng lai th trch
tnh y thuc vo s tnh (Geschichtlickeit) ca hin tnh th trong
ngha nguyn bn nht (cf, p 90). Hin tnh th xut ho vi nhng
hin tnh th khc, cho nn lai tnh (Geschehen) ca hin tnh th
lai ho trong lai tnh (Geschehen) ca ton th cng ng, nh quc
gia, t quc, chng tc; lai tnh ca tp th cng tnh ny c gi l
Geschick (Tnh mnh). Hin tnh th l s tnh (geschichtlich) l v
hin tnh th chnh l thi tnh (zeitlich), do , tng lai (lai th)
chnh l ngun gc ca s tnh (Sein und Zeit p. 386), v lai th l
xut th quan trng nht trong tam th (quan trng hn qu th v
hin th ); ngun gc ca s tnh l tng lai (lai th); ngun gc
ca lich s l qu th (qu kh), m ngun gc ca linh s chnh l
s tnh, v s tnh c qui nh bi tng lai ; ni nh th c ngha

90
www.Sachvui.Com

d hiu l: hin tnh th l k sng to lch s, v hin tnh th mang


s tnh: th tnh ca hin tnh c qui nh bi lai th (tng lai)
m c th d tng n ci cht ca mnh, tc l d tng n kh
tnh cng ca mnh t do trc ci cht, hin tnh th y phi
cu mang tnh cch b b ri qung nm gia cuc i ca mnh, cu
mang tnh th y, cu mang di sn truyn thng trong s phc hi
(Wiederholung) ng mc v kh tnh ca di tnh y, ri sng trong
khonh khc hin ti trn vn (Augenblick), v hin tnh th hi
thnh c nht tnh trong nht khc (Augenblick) (cf. Sein und Zeit,
p. 390). S phc tnh (Wiederholung) nguyn tnh v kh tnh ca
qu th (qu kh) xut pht t s quyt tnh d tng (vorlaufende
Entschlossenheit), ch c th s quyt tnh d tng mi lm cho
hin tnh th c th trch tnh (chn la) m t do tip nhn
nhng g ng phc hi qu kh; phc hi khng c ngha l hoi
c , eo nu vo qu kh, lp li qu kh, m c ngha ng l s
p ng, ng tnh (Erwiderung) quyt lit v kh tnh ca xut th
tnh qu kh tn ni nguyn tnh: s phc hi ny ch c th
thnh tu khi hin tnh th t tuyn trch nhng v anh hng cho
chnh mnh (cf. Sein und Zeit, p. 385: dass das Dasein sich seine
Helden whlt).
Sachvui.Com
Sachvui.Com
S tnh nguyn tnh khng phi nm qu kh hay hin ti, m li
phi ni tng lai; khi d tng n tng lai, tc l tnh th qui
tch (Sein zum Tode), mnh mi c th tuyn trch nhng g ng
phc hi qu kh. S tnh bi tnh (phi nguyn tnh) l s tnh ca
hin tnh th t nh mt trong thin h tnh v khng th no cn
c kh nng quyt tnh, v lun lun phi sng trong trng thi phn
tn, khng gi c nht tnh ca hin tnh th, khng bit n th
mnh ca mnh, m qung trc kh tnh trung thc ca qu kh v
khng cn trch tnh c na (trn trnh trch tnh), do , khng
th no phc tnh c, v b qun tnh s m ch gi li th s
th (tc l th gii ca dng th, Zuhandene, v vt th hin tin,
Vorhandene, th s th chnh l Welt-Geschichte). S hc xut
pht t s tnh ca hin tnh th; i tng ca qu kh phi c
kho nghim t cu tnh ca hin tnh th qu th di kha cnh
ca s tnh ca chnh s gia (ngha l s gia chn chnh phi d
tng t tng lai qui nh s trch tnh ca mnh v i tng

91
www.Sachvui.Com

ca s hc, v chnh s tnh ca hin tnh th khai to v hm


dng mt khoa hc, gi l khoa hc lch s (s hc).

4.

Khi gii thch tnh th ca hin tnh th nh l u tnh, Heidegger


khng phi ch v on xc nh mt tng gi to c tnh cch
cng p, Heidegger nim ha mt cch xut th tnh nhng
g c khai m trn bnh din th lun hin hu (cf. Sein ung
Zeit, p. 196: Die Explikation des Seins des Daseins als Sorge zwngt
dieses nicht unter eine erdachte Idee, sondern bringt uns existenzial
zu Begriff, was ontisch-existenziell schon erschlossen ist).
E. nim v chn l t Sein und Zeit n Vom Wesen der
Wahrheit (V th tnh ca chn l)

Chng ta hy nghin cu qua quan nim v chn l trong quyn Sein


und Zeit chun b i v ngha ca chn l trong Vom Wesen der
Wahrheit (v th tnh ca chn l).

Xin nghin cu nhng cu quan trng sau y trong quyn Sein und
Zeit: Sachvui.Com
Sachvui.Com
Ba quan nim ca truyn thng Ty phng v chn l:

a. Xut x ca chn l l ngn t (phn t, phn ngn, ngn


th): Der Ort der Wahrheit ist die Aussage (das Urteil) (cf.
Sein und Zeit, p. 214)
b. Bn cht ca chn l nm s ho ng gia mt phn ngn
v i tng ca n; Das Wesen der Wahrheit liegt in der
bereinstimmung des Urteils mit seinem Gegenstand (cf. Sein
und Zeit, p. 214).
c. Aristote, cha ca lun l hc, cho chn l pht t nguyn
x l phn ngn v nh ngha chn l l ho ng:
Aristoteles, der Vater der Logik, hat sowohl die Wahrheit dem
Urteil als ihrem ursprnglichen Ort zugewiesen, er hat auch die
Definition der Wahrheit als bereinstionmung in Gang
gebracht (cf. Sein und Zeit, p. 214).

92
www.Sachvui.Com

T quan nim v chn l ca Aristote (pathemata, tes psyches ton


pragmaton homoiomata) mi pht xut nh ngha ca chn l nh l
tng ng xng th gia thc v th (adaequati intellectus et rei),
chnh nh ngha v chn l theo th iu ny thng ng ton th
trit l Ty phng. T Thomas dAquin tr i cho n hm nay,
quan nim v chn l nh l ho ng, tng ng xng th
(adaequadio, convenientia, correspondentia) iu ng t tng
con ngi. i vi Heidegger, chn l ca mt phn t l nm trn
s hin by ca chnh vt th. Phn t chnh l khm ph, khai m
hin th nh l hin th: mt ngn th chnh xc l ngn th khm
ph hin th nh l hin th; ngn th em ra nh sng, hin by
hin th nh l hin th c hin by ra. Chn l ca mt ngn th
(chn th) phi c hiu nh l tnh cch khm ph: Wahrsein:
entdeckend sein (cf. Sein und Zeit, pp. 217-218). Chn l ca ngn
tnh (logos) c hiu nh l apophansis, tc l aletheuein theo
th iu apophainesthai: ngha l em phi by ra nhng g ang
l, phi by ra nh sng, em t ti ra sng, chiu hin, pht hin,
khai m, chnh trong ngha ny, Aristote t cn tinh ca chn
l nm trong chnh vt th v ng ho aletheia vi pragma v

Sachvui.Com
phainomenon, ni cho d hiu hn, aletheia ngha l chnh vt th
Sachvui.Com
c khai m. Chn tnh (Wahrsein) ngha l khm ph l mt tnh
cch ca hin tnh th, tc l ti th tnh. u tm bn bu ca hin
tnh th i vi s i l khm ph ra s th gia i. S th c
khm ph ra l s th thc. Tt c mi khai ph ca hin tnh th
u t cn tnh trong ti tnh (In-Sein) ca hin tnh th, tc l s
khai m ca th gian ng lot vi xut th tnh ca hin tnh th
nh l ti th tnh (tc l--: Da), nh sng khai quang ca th
gian. Cu tnh ca ti th tnh, tc l cm th tnh, tri th tnh v
ngn tnh, cng l cu tnh ca chn tnh (chn l). Khai tnh ca
hin tnh th cng l ni ln rng hin tnh th nm trong chn l:
khai tnh thuc v th tnh ca hin tnh th, nhng khi hin tnh th
b ri vo thin h tnh th hin tnh th li nm trong phi chn l; v
b ri trong thin h tnh, ngi ta, cho nn hin tnh th hin th
tnh mnh qua phm tr khch quan vt th, thay v t khm ph mt
cch nguyn tnh nh l th tnh c kh nng khai m ti th tnh,
hin tnh th li t coi mnh nh mt ch th (Hy Lp gi l:
hypokeimenon) vi nhng th cht c th no theo iu hin
vt (vorhanden); v l do y, quan nim chn l nh l adaequatio

93
www.Sachvui.Com

ln p quan nim nguyn thu v chn l nh aletheia (khai m,


khai ph, khi tnh); hin tnh th b vi lp trong th gii khch quan
vt th ca thng nht tnh v b vong tnh: b qun ngha
nguyn thu ca chn l; t , quan nim truyn thng v chn l
(nh adaequatio) ng tr v iu ng sinh hot tr thc v thc t
ca con ngi. Chn l nguyn tnh chnh l chn tnh, tnh cch khai
m ca th tnh ca hin tnh th, khng c chn l no ly cch vi
hin tnh th: ch c chn l khi no hin tnh th xut hin (cf.
Sein und Zeit, p. 266: Wahrheit gibt es nur, sofern und solange
Dasein ist); chn l chnh l mt trong nhng xut th tng
(Existenzial) ca hin tnh th: Trong ngha nguyn thu nht,
chn l thuc v cu tnh nn tng ca hin tnh th (Sein und Zeit,
p. 266: Wahrheit, im ursprnglichsten Sinne verstanden, gehrt zur
Grundverfassung des Daseins); tt c chn l ca lun l hc, ca
khoa hc, tn gio, x hi, vn vn, u l chn l ch v hin tnh
th xut hin. Trc v sau hin tnh th, khng th no c c
chn l, v chn l l khai tnh m ch c hin tnh th th mi khai
tnh: chn l thuc v tnh ca hin tnh th khng th no xut hin
vnh cu thin thu: nhng chn l vnh cu ch l s quyt on

Sachvui.Com
vin vng huyn hoc (phantastische Behautung) (cf. Sein und Zeit,
Sachvui.Com
p. 227-229). Tnh cch, tnh iu ca hin tnh th l u t v chnh
tnh th cu mnh, v chn l, tc l khai tnh, trc thuc vo tnh th
ca hin tnh th, mi khi chng ta mun t bt c tin
(voraussetzen) v chn l (Wahrheitsvoraussetzung) th c ngha i
vi hin tnh th l hiu chn l nh l cn tnh ni ti ca mnh,
ngha l hiu t tnh nh l khai tnh. Chn l t cn tnh trong
xut th tnh v xut th tnh t cn tnh trong chn l, v xut
th tnh ca hin tnh th l khi tnh ca ti th tnh, cho nn xut
th tnh ca hin tnh th l chn l, chn l l vi xut tnh ca hin
tnh th: tnh th ca chn l c quan thit uyn nguyn vi hin
tnh th (cf. Sein und Zeit, p. 230: Das Sein der Wahrheit steht in
ursprnglichem Zusammenhang mit dem Dasein); v chn l ca tnh
th cng y nh th: ch khi no khi tnh l cu tnh ca hin tnh th
th mi c th xut hin chn l, khai tnh ca tnh th: chn l v
tnh th ng khi pht t uyn nguyn (Sein und Wahrheit sind
gleichursprnglich). Tnh th ch l th tnh ch khi no chn l xut
hin (Sein-nicht Seiendes gibt es nur, sofern Wahrheit ist); v chn l
ch xut hin ch khi no hin tnh th xut hin (und sie ist nur,

94
www.Sachvui.Com

sofern und solange Dasein ist): Tnh th chnh l chn l (cf. Sein
und Zeit, p. 230).

F. Gii thch s lc v ngha ca V th tnh ca chn l


(Vom Wesen der Wahreit)

Vom Wesen der Wahrheit nh du s thay i trong tng giao


ca t tng i vi tnh th (bin tnh trong giao tnh ca tnh
tng i vi tnh th), chi b mi nhn th lun, mi ch quan
lun v con ngi nh l mt ch th. Heidegger ph phn quan
nim truyn thng v chn l (adaequatio rei et intellectus), truyn
thng ny gin lc chn l xung thnh ra chnh l: chnh l ca
tng quan gia nng tri v s tri, nhng tng giao ny ch c th
thnh hnh c l khi no khai x hin l ra: tng giao gia
nng khai v s khai i trc tt c mi tng giao khc. Ni n
khai tnh l ni n t do: th tnh ca chn l l t do (Vom
Wesen der Wahrheit, p. 12). T do c ngha l t do khai tnh cho
khai th (t do cho s m by ra ca s th khai m), t do cho

Sachvui.Com
khai tnh ca khai th trong khai tnh ca khai x (t do cho s l
Sachvui.Com
by ca nhng g c l by trong s m ra ca ci vng l by).
Khi mnh t do, ngha l m ra trc s l by th nhng s vt l
by ra trc mnh: t do cho s m by ra ca nhng g c m
by l xut tnh ( cho s th l th), cho s th l th
khng c ngha l khng ng n s th, m li c ngha l
nhp th: i vo lnh vc ca s m by ra t vt th c m
by ra. T do chnh l xut th, l th, l by v th mnh ra :
hin tnh th l xut th tnh, hin tnh th xut ho, ng ra ngoi
nhp th i vo trong s m by ra ca ci-ang-l: chnh l
tnh cch xut th tr th (xut th nhp th) lu gi s m by
ra ca vt th. Xut th tnh ca con ngi bt u trong giy pht
lch s trm trng m t tng gia u tin t l by v th mnh
ra trong s m by ra ca ci-ang-l, khi t tng gia y t ln
cu hi quan trng v tnh th ca hin th. Ch c con ngi l t
do, nhng con ngi khng c t do, chnh t do chim hu con
ngi, v t do lm cho con ngi l hin tnh th, tc l xut th
tnh, tc l xut ho khai ho t tnh v tha tnh trong ti tnh ca
ti th tnh. T do dng con ngi nh l cn tnh m by ra

95
www.Sachvui.Com

th tnh ca chn l, tc l khai tnh ca tnh th.

Phi chn l l n l, n tnh, s che giu, che y, n kn. T do l s


cng thng gia chn l v phi chn l, gia s m by ra v s b
mt. Huyn tnh (Geheimnis) l nguyn uyn ca s cng thng ny,
huyn tnh bao ph tt c mi khai tnh. S sai lm ca con ngi
(lm lc: Irre) xut pht t s bi tnh trong thin h tnh ca thng
nht tnh, hin tnh th lm lc, khi hin tnh th hiu t tnh mnh
theo th iu vt th (khch quan tnh ca vt th), v lm lc, cho
nn, hin tnh th chng nhng b qun chn l nh l khai tnh, m
ng thi b qun c s cng thng giao tranh gia chn l v phi
chn l, gia khi tnh v n tnh, tc l b qun c huyn tnh gia
cuc i ny. T , chn l tr thnh chnh l, chn tnh tr thnh
chnh tnh, phi chn l tr thnh lm lc: chn l t b qun t tnh
nguyn thu v ri vo chnh tnh (c hiu nh l s tng ng
ho iu v bt chnh tnh tc l bt tng ng bt ho iu).

Tm tt li cho gn ngha ca ni dung quyn Vom Wesen der


Wahrheit:

Sachvui.Com
Sachvui.Com
1. Chn l l mt bin c quan trng, quyt nh hin tnh th ca
con ngi v ti th tnh ca con ngi (khai m vn minh loi
ngi v vn mnh nhn loi); chn l nguyn thu (chn
chnh) khng phi xut pht t mt ngn t (ngn th, nim,
phn t, phn th), cng khng phi xut pht t tng quan
giao tnh gia ngn t v s th;

2. Chn l l Chn tnh, tc l Tnh th; khi no t tng gia u


tin ca nhn loi suy t ln u tin v Tnh th th lc y
l lc khai thng mt lnh vc mi l ton trit, m u cho
vn minh nhn loi qua s nhn thc ca con ngi v t tnh
v v th tnh ca mi s, qua nhn thc v v th ca con
ngi trong ton th. S khai tnh ny nh du s xut th
tnh ca con ngi, s tri th tnh ca con ngi quyt nh
trn vn lch s nhn loi;

3. Huyn tnh l cn tnh ca chn l, xut hin trc chn l v i


theo chn l: huyn tnh l th tnh tin-th-tnh (das
vorwesende Wesen), v s lm lc (Irre) chnh l s xao ng

96
www.Sachvui.Com

bn chn chy trn huyn tnh, chi b huyn tnh n np


trong th gii thc tin, nm ci ny, b ci kia, rt bt t vt
th ny n vt th khc v nh mt huyn tnh (Geheimnis).

Phm Cng Thin

Dng ng ca Heidegger

Abblenden: lm m, l m
Abblendung: s che lp ph m
Abgeschlossenheit: s an nh, kt lun, ng li
Abgrund: h thm, h khng y (Heidegger, Sein und Zeit, trang
152)
Abheben: bin bit
Abkehr: chi t, chi b, s ght
Ableben: cht, mnh chung (Sein und Zeit, p. 247)
Sachvui.Com
Sachvui.Com
Absicht: ch nh, nh
Abstand: khong cch
Abstndigkeit: s cch tr, huyn cch
Absturz: ri xung, t xung
Abtrglichkeit: s ph hi, tnh cch ph hi
Abtrglich: tc hi, tai nn
Abwesenheit: vng mt, khim din
Aktionsart: kha cnh
Alltglichkeit: thng nht tnh, tnh cch thng nht (Anh:
everyday ness, Php: quotidiennet)
Alltglich: thng ngy
Als (- Struktur): cu th, cu tnh ca nh l (Php: structure de
len tant que)
Analyse: s phn tch
Analytik: phn tch, phn tnh
Andenken: tnh tng (qui tng)
Andere: k khc
Anfragen bei: hi v

97
www.Sachvui.Com

Angabe, angeben: trao cho, a cho, k


Angst: xao xuyn bng hong (Sein und Zeit, p. 182, 190, 277; Php:
angoisse; Anh: anxiety, dread)
Anhalten: kin tr, nhn li (Sein und Zeit, p. 134, 354)
Ankehr: tri nhn, tha nhn
Ankommen, anknftig: i n, n ni, ti ni
Ankommende (das): vic i ti, s ti ni
Anruf, anrufen: ku gi (Sein und Zeit, p. 269, 273)
Ansatz, ansetzen: i ti, nhn, khi hnh, t
Anschauung: trc gic, trc quan
Ansichhalten: t gi ly trong
An-sich-sein: t th
Ansprechen: yu cu, gi, i, kho st
Anspruch: s thnh cu
Anwesenheit: s c mt, hin din
Anwesend: c mt, c mt
Anzeige, anzeigen: ch tr, ku gi s ch
Apophantish: hin t, thuc t
Aufdecken: khm ph, m ra, by ra

Sachvui.Com
Aufdeckung: s khm ph, khai ph, m ra
Sachvui.Com
Aufenthalt: lu tr, , ngng li
Aufruf: thnh gi
Aufsssigkeit: l lm, kin tr
Aufschliessen: tri m ra
Auf-sich-zu: tr v mnh
Aufweisen: ch tr
Aufweisung: ch tr, ch by
Aufzeigen: ch tr (Sein und Zeit, p. 71, 251)
Augenblick: khonh khc, nht khc
Ausdruck, ausdrcken: din t
Ausdrcklich: r rng, minh bch, trc din
Ausgezeichnet: d phn bit, c o
Auslegen: din dch, trnh by, din ngha
Auslegung: din ngn, s din ngha, tinh ngha, hiu ngha
Ausrichten, ausgerichtet: trc tip, trc thng
Ausrichtung: hng i
Aussagen: ni, trnh by, qu quyt, xc nhn
Aussage: ngn th, xc ngn

98
www.Sachvui.Com

Aussersich (das): t xut tnh, t phng ra ngoi mnh


Aussersichsein: l--ngoi-mnh
Ausprechen: din t
Ausweisen: chng nhn, chng t
Bedeuten: c ngha
Bedeutsamkeit: ngha, c th c ngha
Bedeutungsganzes: ton th ngha
Bedrohen: e do, hm da
Befindlichkeit: cm th tnh (Anh: state-of-mind, Php: sentiment de
la situation)
Befragen: hi, nghi vn
Befreien: gii phng
Befrchten: s hi
Begegnen: gp g
Begegnisart: th cch gp g
Begegnis: gp g thnh lnh
Begreifen: nim
Begriff: nim, khi nim
Begrifflichkeit: tnh cch nim, dng nim

Sachvui.Com
Behalten: gi li
Sachvui.Com
Bekundung: s hin by, hin l
Benommen: b m m, qung mt
Berechnen: tnh ton
Bereden: ni v
Berufen: thnh gi, ku gi
Beruhigen: lm thanh bnh, yn tnh, thanh thn
Beruhigung: s t mn, bng lng, thanh thn, nh nhng
Berhren: ng, chm, kch ng
Berhrung: s ng chm
Besorgen: bn bu lo u
Besprechen: tranh lun, tho lun
Bestand: thnh t, n kin, kin xc
Bestndigkeit: kin tnh, thng tnh, nh tnh
Bestimmen: xc nh, qui nh, nh ngha
Bestimmtheit: nh hng
Betrachtend: l thuyt, suy tng
Betroffenheit: cm thc, cm luyn, cm hng
Bevorstehen: ng trc

99
www.Sachvui.Com

Bevorstand: ng trc, treo l lng, e do, sp xy n


Bewhrung: chng nhn, chng xc
Bewandtnis: can d, lin lu, tnh cch chung cc
Beziehung: tng quan, tng tnh, tng giao, giao tnh
Bezglich: c lin h, quan h
Bezug: giao h
Bild: hnh nh, hnh tng, nh tng (Musterbild: mu; Urbild:
nguyn nh; Vorbild: mu; Nachbild: phng nh, phng theo; Abbild:
bt chc, chuyn bn; das Abbilden: s chuyn bn)
Blick: ci nhn (Anblick: kha cnh, dng thi)
Bodenlos: treo lng l trn s trng khng, mt y
Bodenlosigkeit: h o, v dng, s mt cn
Botmssigkeit: xm phm, ln p, thng ng, cai tr
Charakter: c tnh, c cht
Da: , hin din, hin tnh
Dasein: hin tnh th (hin tnh, hin hu th) (Php: tre-l, tre-le-
l; Anh: being there)
Da-sein: hin tnh, tnh th hin
Daseinsmssig: c tnh cch ca Dasein, thuc loi Dasein

Sachvui.Com
Dass (das): ci--l
Sachvui.Com
Dazu: ch i n, mc ch
Denken: t tng (denkwrdig: ng nh; denkwrdig: ng c
t tng)
Deutung: gii thch (Mideutung: gii thch sai; Umdeutung: i bnh
din)
Dienlichkeit (zu): ch li (cho), ch dng
Differenz: s sai bit
Ding: s th
Drang: xung ng, khuynh hng, xu hng
Drohen: e do
Durchschnittlichkeit: tnh cnh trung bnh, thng thng, bnh
thng
Durchschnittlich: thng thng, bnh thng
Durchsichtigkeit: tnh trong sut, nhn thy r rng, nhn thu c
Echt: trung thc, trung tnh, nguyn tnh
Eigen: nguyn bn, thuc ca mnh
Eigenst: nguyn bn nht, ring l nht
Eigentlichkeit: nguyn tnh, thc tnh (Uneigentlichkeit: bi tnh, phi

100
www.Sachvui.Com

nguyn tnh)
Eigentlich: nguyn tnh, trung tnh (Php: authentique; Anh:
authentic)
Eigenschaft: c cht, c sn, s s hu
Eigenstndig: t tr
Einblick, Einsicht: kin, quan kin
Einebnung: san bng, san phng
Einfhlung: lin cm, cm th, nhp cm
Eksistenz: xut hu th
Ek-sistenz: xut th tnh
Ek-sistieren: xut ho
Ek-stase: xut thi th, xut th
Ek-statisch: c tnh cch xut th, xut thi th
Ende: chung cc, cu cnh, hu bin, s hu hn, s cui cng
(Endung: s kt liu, Vollendung: s lm xong, s thnh tu, thnh
qu, berenden: hon tt).
Enden: chm dt (Beendigung: s kt liu; verenden: tiu ma, cht;
vollenden: hon thnh)
Endgltig: cui cng, chung kt

Sachvui.Com
Endlos: v chung, khng cng
Sachvui.Com
Entdecken: khm ph, khai ph, khai m
Entdecken, Entdeckung: s pht gic, s pht hin, s by m ra
Entdeckung, Entdecktheit: s pht kin, s tm thy
Ent-fernen, Ent-fernung: s xa cch, ly cch (v bit l xa cho nn
gn)
Entfernung, Entferntheit: s ly cch, xa cch, khong cch
Entfremden: l cho xa l
Entfremdung: s ly tnh, ly th
Entgegenwrtigen: nh mt tnh cch hin ho
Enthalten: gi li, cha ng, nn, trnh (cf. Sein und Zeit, p.
169)
Anthllen: m ra, phi by (Sein und Zeit, p. 141)
Entlasten: gim tr, lm nh bt, ct gnh
Entlastung: s bi min, bi trut
Entrcken: mang i, rt i, rt lui, gii thot
Entrckung: s o thot, rt i, mang i
Entschliessen: quyt nh, nht quyt (cf. Sein und Zeit, pp. 299-
300)

101
www.Sachvui.Com

Entschlossenheit: s quyt tnh, quyt tm (cf. Sein und Zeit, p. 297;


Php: rsolution; Anh: resoluteness)
Entschluss: s quyt nht nh
Entspringen: xut pht, kh pht, pht ngun (cf. Sein und Zeit, p.
45-70)
Entweltlichen: tc tnh cch th gian, tc ra ngoi th tnh
Entwerfen: phng ra trc, nm ra ngoi
Entwurf: d pht tnh, d th tnh, (Php: projet; Anh:
projection;Sein und Zeit, pp. 124, 145, 285, 315)
Entwurzelung: s mt gc r, ly nguyn
Ereignis: lai tnh, bin tnh, bin c
Erfahren: c kinh nghim, tri qua, chu ng (Sein und Zeit, p. 46)
Erfahrung: kinh nghim, th nghim, tnh nghim, s th thch
Erfassen: nm ly, tm ly, hiu, l hi, lnh hi (Sein und Zeit, p.
49)
Erfassung: s l hi, lnh hi, thu t, s tm ly
Erfllen: nht y, lm y, hon thnh
Ergreifen: chpj, tm, tm, nm (Sein und Zeit, p. 332, 384)
Erkennen: bit, hiu, nhn ra, tri nhn

Sachvui.Com
Erkenntnis: tri thc, s tri nhn (Erkenntnistheorie: tri thc lun,
Sachvui.Com
nhn thc lun)
Erleben: kinh nghim
Er-leben: sng qua, chu ng qua
Erlebnis: kinh nghim, th nghim, k tng, n tng, cm tng
Errechnen: trc nh, nh gi (Sein und Zeit, p. 48)
Erscheinen: xut hin, pht hin, hin l
Erscheinung: s pht tng, pht l, pht hin, hin tng
(Krankheitserscheinung: du hiu ca cn bnh)
Erschliessen: m ra, by ra, l ra, khai ph, i su vo (Sein und Zeit
p. 75, 151, 297, 300, 315, 318)
Erschliessen, Erschliessung: s thm d, khm ph, mc khi, khai
ph, thm nhp
Erschlossen: m ra, by ra, phi ra
Erschlossenheit: s m ra, m by ra, khi tnh, khai tnh
Erschrecken: bo ng
Erstrecken: trng ra, tri di ra
Erstrecktheit: trng tnh, s trng di ra
Erwarten: ch i

102
www.Sachvui.Com

Erwidern: ni tip, thp tng (Sein und Zeit p.386)


Essenz: tnh cht, tinh tu, yu tnh, bn tnh, th tnh (Sein und Zeit,
p. 117)
Essentiell: thuc v bn cht, tinh tu (Sein und Zeit, p. 117)
Existent: thuc v sinh th, tn th
Existenz: xut th, sinh tnh, xut th tnh
Ek-sistenz: xut th tnh
Existierren: xut ho
Ek-sistieren: xut th ho
Existenzverfassung: cu tnh xut th (Sein und Zeit, p. 43)
Existenzial (danh t): xut th tng
Existenzial (tnh t): xut th, thuc v xut th tnh (Sein und Zeit,
p. 12)
Existenziell: thuc v hin sinh, hiu hu (Sein und Zeit, p. 12)
Explizit: hin minh, minh gii, minh bch
Explizieren: lm cho hin minh, hin th (Sein und Zeit, p. 149)
Explikation: s hin th, hin minh
Faktisch: thuc v s kin, s th, s tnh (Sein und Zeit, p. 7, 56)
Faktizitt: s tnh, s kin tnh, s th tnh (Php: facticit, Anh:

Sachvui.Com
facticity; Sein und Zeit, p. 7, 56)
Sachvui.Com
Faktum: s kin, s th kin (Php: fait; Anh: fact; Sein und Zeit, p.
56)
Fallen: ri, sp , t, suy i (Sein und Zeit, p. 134, 428)
Fern: xa, xa cch
Festhalten: gi cht, bm cht, gh gi, gn gi (Sein und Zeit, p.
354)
Finden: tm thy (cf. Sein und Zeit, p. 135)
Fliehen: trn chy
Flucht: s chy trn, o tu
Flchtig: chng qua, nhanh chng, thong qua
Frage: tnh vn, cu hi, nghi vn
Das Fragen: s hi (das Fragen der Frage: s hi ca cu hi, t
cu hi)
Fragestellung: s kh vn, t thnh nghi vn, huyn n (Php:
problmatique)
Die Frage fragen: hi cu hi
Die Frage nach: hi v, cu hi v, tnh vn v
Befragen: tra hi

103
www.Sachvui.Com

Befragtes: i tng c tra hi, s th c hi


Gefragtes: i tng c i hi
Erfragtes: i tng c hi, i tng s vn
Mitfragen: hi vi
Nachfragen: hi v, tm v
Erfragen: hi qui hng
Vorfragen: hi trc, tin vn
Vorfrage: tin vn
Fraglich: kh vn, ng hi, ng nghi
Fraglose (das): ci khng t thnh nghi vn
Fragwrdig: ng hi, i c hi, ku gi cu hi, ng t thnh
cu hi
Fragwrdigkeit (die): s xng ng c hi, i c hi, kh vn
tnh
Frei: t do (befreien: gii phng; freilegen: lt trn, l trn, l th)
Freigeben: gii thot, gii ra
Fuge: s ni lin
Funtdament: cn bn, nn mng, nn tng
Fundamental: nn tng, thuc v nn tng

Sachvui.Com
Fundamentieren: t nn tng, t cn bn
Sachvui.Com
Fundieren: thit lp, t
Furcht: s hi
Frchten: s st
Furchtbar: lm cho s
Frsorge: bn tm, chm sc, sn sc, gip
Ganz: ton th, ton din, hon ton
Ganze: ton th tnh, ton th
Ganzheit: ton th tnh, nht th, nht tr, nht thit
Ganzheitstruktur: ton cu th, ton cu tnh.
Ganzseinknnen: kh tnh v ton th tnh
Gebrauch: dng, s dng
Geeignet: thch ng, thch ng
Gegend: vng, ci vng, ci min
Gegenstand: i th, i vt, i tng
Gegenwart: hin ti, by gi (Sein und Zeit, p. 432)
Gegenwrtig: hin ti
Gegenwrtigen: hin ho
Gehalt: ni dung, s cha ng

104
www.Sachvui.Com

Gehren: thuc v
Gehrigkeit: s thuc tnh, tham gia, tham d, dnh lu, quan thit
Geist: tm thc, tm linh, tm tr, tri thc
Geltung: gi tr, tr gi
Genuin: chn thc, thc cht
Gerede: ni nhm nh, ba hoa
Gesagtes: iu s ngn
Geschehen: xy ra, xy n, xy ti
Geschehen: lai tnh
Geschehnis: lai tnh, lai s, bin s
Geschichte: tnh s
Geschichtlich: thuc v tch s
Geschichtlichkeit: s tnh
Geschick: tnh mnh (Sein und Zeit, p. 384)
Gesichtspunkt: quan im
Gestalt: hnh th, hnh thc, m thc
Gewltigen: mong i
Das Gewesen: ci xy ra v cn tip din
Gewesenheit: tnh cch xy ra v cn ang tip din

Sachvui.Com
Gewiss: chc chn, nht nh
Sachvui.Com
Gewissen: lng thc, lng tm, (Sein und Zeit, p. 291)
Gewissenhabenwollen: mun c lng thc
Geworfenheit: tnh cch b b ri qung nm ra
Gleichursprnglich: ng pht nguyn, ng pht khi, ng uyn
nguyn
Grenzsituation: hn th, hon cnh gii hn, hu bin th, th th
Grund: cnth, cn tnh, cn bn, nguyn cn, l tr, l tnh
(Urgrund: nguyn cn tnh, Abgrund: h thm; Ungrund: v cn )
Grundverfassung: cu tnh nn tng, cu tnh cn bn
Halten: tr gi, lu gi
Hantieren: s dng, dng
Hermeneutik: thng din, gii thch
Hervorbringen: em ra, to ra
Historie: s hc
Historisch: c tnh cch lch s
Historizitt: s hc tnh
Horchen: nghe
Hren: nghe, lng nghe

105
www.Sachvui.Com

Hrig: ch
Horizont: chn tri, phng tri, chn tri gii hn
Ichheit: ng tnh
In-der-Welt-sein: ti th tnh (Php: tre-au-monde; Anh: being-in-
the-world)
In-sein: ti tnh (Php: tre-; Anh: Being-in)
Interpretation: thng din, din ngha
Je meines: trong mi trng hp ring ti, ring l ca ti
Jemeinigheit: s ng tnh, ng tnh
Kennen: bit, quen
Klrung: chu sng, s soi sng
Lage: v th, hon cnh
Last: gnh nng
Leben: i sng
Leicht: nh nhng, d hiu
Licht: nh sng
Lichtung: khong lm
Man (das): thin h, ngi ta, thin h tnh
Mitdasein: cng hin th, cng th

Sachvui.Com
Miteinandersein: tha th cng tnh (l-vi-ngi-khc)
Sachvui.Com
Mitsein: cng tnh
Mitwelt: cng th
Mitteilung: thng t, thng cm, tham d
Mglichkeit: kh th, kh tnh
Nhe: cn tnh
Neugier: t m tc mch
Nichts (das): h v, v th
Nichtheit: v tnh, h tnh, h v tnh
Nichtig: khng, khng l g c, khng ng l g c
Nichtmehrdasein: khng cn l hin tnh th
Nichtmehrdaseinknnen: khng cn c th l hin tnh th
Niemand (das): khng ai, khng ngi no c
Nivellieren: san bng, san phng
Noch nicht: tnh cch cha l
Notwendigkeit: bc tnh, tt tnh, s bc bch p buc
Nutzung: cch dng, ch dng, li dng
Objekt: i th, i tng, i vt
Offenbarkeit: khi tnh, hin tnh

106
www.Sachvui.Com

Offendes (das): khai th


Offenheit: khai tnh
ffentlichkeit: cng cng, tnh cch cng cng, thin h tnh
ffentlich: cng cng
Ohnmacht: s bt lc
Ontisch: vt lun, th lun, vt th lun
Ontologie: bn th lun, tnh th lun
Ontologisch: tnh lun
Orginr: nguyn thu
Ort: xut x, ni chn, ch, tr s
Platz: chn, ch, ni
Praktisch: thc tin
Primat: u th
Privileg: c quyn
Raum: khng gian, khong khng
Raumgeben: cho khong, dnh ch, dn ch, nhng ch
Rumlichkeit: khng gian tnh
Rechnen: tnh ton
Recht: ng, chnh, thch ng

Sachvui.Com
Rede: ngn tnh
Sachvui.Com
Region: lnh vc
Richten: iu chnh, thng hng
Richtigkeit: chnh tnh, (richtig: ng, chnh xc)
Richtung: chiu hng
Rcksicht: tn trng, lu tm
Ruf: s ku gi, gi
Rhren: ng, r, m, chm
Sache: s th, vt th
Die Sachen selbst: (tr v) chnh s th, chnh t th (Sein und Zeit,
p. 27)
Sachgebiet: th x, lnh vc i th
Sachkenntnis: tri trc i th, tri thc khch quan
Sachlogik: lun l thc ti, lun l phi hnh thc
Sachhaltig: thit thc
Sachlich: khch quan, thuc v khch th, i th
Satz: ngn thc, ngn t, nguyn l, nguyn tc, nguyn th, ci
nhy vt
Schein: o tng, o nh, h nh, gi nh, gi tng, h gi (Sein

107
www.Sachvui.Com

und Zeit, p. 176)


Scheinen: dng nh, c v nh, pht hin
Scheinbar: ngoi th, ngoi quan, gi th
Sehenlassen: lm cho thy, khi kin
Schicksal: th phn, s phn, thn phn, thn mnh, vn s (Sein
und Zeit, p. 384)
Schickliche (das): s mnh, bn hu
Schliessen: bao gm, ng li, khp li
Schon-sein-in: -l--trong
Schuld: ti, n, trch nhim, khuyt tnh, phm tnh (Sein und Zeit,
p. 292)
Schuld haben an: c trch nhim v (trch tnh)
Schulden: n, mc n (Sein und Zeit, p. 281)
Schuldig: phm ti, trch nhim
Sich schuldig machen: cu mang khuyt tnh, chu ti, chu trch
nhim
Schuldigsein: khuyt tnh
Schweigen: im lng, gi im lng
Sehen: thy, nhn thy (Gesicht: mt my, quan kin; Aussehen:

Sachvui.Com
hin nhin; Ansicht: quan kin, kha cnh, cch nhn, kin)
Sachvui.Com
Seiend: ang l, thc th, hin th, th
Seiendes: hin th, hu th, th th, thc th, ci ang l, ci l
(Php: tand; Anh: that which is)
Seiendheit: hin th tnh
Sein: l
Sein: tnh, tnh th, th tnh (Php: tre; Anh: Being)
Sein-bei: tip cn tnh (l gn bn) (Php: tre-auprs de ; Anh:
being alongside)
Seinknnen: kh tnh, kh nng (Php: prouvoir-tre; Anh:
potentiality-for-Being)
Seinsart: tnh iu, tnh cch
Seinlassen: sut tnh (laisser-tre)
Seinssinn, Sinn des Seins: tnh ngha, ngha ca tnh th
Seinsverfassung: cu tnh
Sein zu: hng tnh (l hng v)
Sein zum Ende: tnh th qui chung (l-hng-v-s-cui-cng)
Sein zum Tode: tnh th qui t, qui tch (l hng v s cht)
Selbig: cng vy, nh nhau

108
www.Sachvui.Com

Selbst: t, ng, bn, s, t ng


Selbstsein: t tnh, t ng tnh
Selbstndig: t tn
Selbsterkenntnis: t tri
Selbstverstndlichkeit: s hin nhin, hin th
Setzen: t (Setzung: v tr, v th; Aus-einandersetzung: tng
tranh giao th)
Sinn: ngha, tnh ngha (sinnloss: v ngha; Sinnlosigkeit: tnh cch v
ngha, sinnvoll: c ngha, nng ngha; unsinnig: phi ngha;
widersinnig: nghch ngha, tri ngha; Sein und Zeit, p. 137, 151)
Situation: v th, t th, hon cnh, tnh th
Sorge: u tnh, s u tm
Sprache: ngn ng, ting ni (Zur Sprache bringen: nhp ngn, pht
ngn; Zur Sprache kommen: ngn hin)
Spruch: tnh ngn, mnh ngn, t ngn
Stndig: thng hng, thng cn, thng xuyn (Stndigkeit:
thng tnh)
Sttigkeit: tnh cch vng chc, c tnh)
Stehen: ng (zum Stehen kommen: th hin; zum Stehe bringen:

Sachvui.Com
th nhp, th tu; das Entgegenstehende: nghch th th)
Sachvui.Com
Stellen: dng ng, lp thnh, t (Sein und Zeit, p. 300)
Stelle: v th, v tr
Sterben: cht
Stetig: lin tc (Stetigkeit: lin tc tnh)
Stillegen: bt ng ho
Stimme: ting ni, ting li
stimen: m hng, bt iu, qui iu
Stimmung: cm trng, trng thi tm hn
Struktur: cu th, cu thc, c cu
Struckturganzes: ton cu th, cu thc ton th, c cu ton din
Subjekt: ch th
Substanz: bn cht, th cht (Sein und Zeit, p. 303)
Tatsache: s kin, d kin
Tatschlich: c tnh cch d kin
Tuschung: li lm, lm lc
Temporal: c tnh cch thi gian
Temporalitt: thi gian tnh
Thema: ch , nh

109
www.Sachvui.Com

berantworten: gi trao, giao cho, ban cho


bereinstimmen: ho ng, ng , tng ng
bereinstimmung: s ho ng, s tng ng, thch ng
bergeben: chuyn li (Sein und Zeit, p. 21)
berhaupt: tng qut, i quan, i th, tng th
berlassen: b ri
berliefern: mang ly, gnh ly, cu mang
bernalme: s cu mang, gnh ly (Sein und Zeit, p. 61, 259)
bersicht: i quan
berspringen: lt qua, b quyn khng thy
berwinden: vt qua, chin thng, chinh phc (Sein und Zeit,
p.105)
berzeugung: xc tn, s tin chc
Um: chung quanh, m (Sein und Zeit, p. 8, 65, 69, 11, 141)
Umgang: s i tr, s dng, giao dch, thc hnh
Umwelt: hon th (Php: monde ambiant; Anh: environment)
Umweltlichkeit: hon th tnh
Umwillen (das): cho ci g , v mc ch no
Umzu (das): m, tnh cch m

Sachvui.Com
Unausdrcklich: n , hiu ngm
Sachvui.Com
Unbestimmt: bt nh, m h
Unbezglich: tuyt i, khng c tng giao
Unbedeutsamkeit: v ngha
Undurchsichtigkeit: tnh cch m mt
Uneigentlichkeit: bi tnh, phi nguyn tnh
Unendlich: v hn, khng cng
Unheimlich: xa l, k d
Unheimlichkeit: s xa l, ly hng, mt qu hng, vong hng
(Sein und Zeit, p. 188)
Unselbststndigkeit: bt kh t th tnh (Unselbststndigkeit = bt t
thng tnh; Sein und Zeit, p. 117, 332)
Unterscheiden: phn bit, bin bit (Sein und Zeit, p. 429)
Unberholbar: khng th vt qua c
Unverborgen: m ra, vn m
Unverborgenheit: khi tnh
Ursprung: uyn nguyn, ngun gc, sui ngun
Ursprnglich: t ngun, pht t ngun, nguyn thu, nguyn bn
Verantwortlich: c th tr li c

110
www.Sachvui.Com

Verborgen: che y, n giu


Verbogenheit: n tnh, s che y, n kn
Verdecken: ph kn, y che
Verdecktkeit: s ph kn, che y
Verdeckung: s n giu
Verderbnis: s h hng, sa o
Verdinglichen: th ho
Vereinzeln: c th ho (Sein und Zeit, p. 142)
Vereinzelung: s c lp
Verenden: tiu ma, tiu dit
Verfallen: ri, t, sa o
Verfallen: o tnh (Sein und Zeit, p. 21, 134, 175, 428)
(sich) verfangen (in): b kt, b vng, b trin phc n l
Verfngnis: s lung lc, chim ot, vng kt
Verfassung: cu tnh
Verfassungsganzheit: ton th tnh cu th
Vergangenheit: qu kh
Vergegenwrtigen: hin ho, i tr
Vergewissern: lm chc chn (Sein und Zeit, p. 291)

Sachvui.Com
Verhalten: c x, i tr, th thi
Sachvui.Com
Verhalten: t th th thi
Verhltnis: tng th giao tnh, tng giao, quan h
Verhllen: che y, ph y
Verlassen: b ri
Vernunft: l tr, l tnh
Verschliessen: ng li, che li
Verstehen: tri th tnh
Verstndnis: tri tnh, tri kin, tri cm, tri nhn, lnh hi
Verstimmung: cm trng bun thm
Vertrautheit: s thn thuc, quen thuc
Verwenden: dung, s dng (Sein und Zeit, p. 333)
Verwendbarkeit: s ch dng
Verwirklichen: hin thc ho, th hin
Vorausspringen: i trc, phng ti trc
Vorbegriff: nim nht thi
Vorgriff: tin nim, d nim (Sein und Zeit, p. 150, 327)
Vorhabe: s chim hu trc, tin s hu
Vorhanden: hin tin, hin vt

111
www.Sachvui.Com

Vorhandenheit: hin tin th, hin vt th


Vorkommen: xy ra, xy ra trc (Sein und Zeit, p. 106)
Vorlaufen: d tng
Vorsicht: tin kin, iu thy trc
Vorspringen: nhy vt ra trc (Sein und Zeit, p. 122)
Vorstellen: tin tng ho
Vorstellung: tin tng th
Vor-Struktur: cu th d tng (Sein und Zeit, p. 327)
Wahl: trch tnh, s chn la
Whlen: chn la
Wahr: chn (bewahren: gn gi, bo v)
Wahrheit: chn l, chn tnh
Wahren: gi li, cu li, ginh li
Whren: chu ng
Was: ci, th, ci g, vt
Was-sein: th cht, bn cht, vt th
Weise: th cch, tnh cch
Welt: th gian
Welten: th ho

Sachvui.Com
Weltlich: th tc
Sachvui.Com
Weltlichkeit: th tnh (Php: mon-danit; Anh: worldhood)
Weltlos: phi th gian
Weltmssigkeit: th gian tnh
Werfen: phng, pht ra trc (Entwurf: d pht tnh)
Wesen: tnh cht, bn tnh, th tnh
Wesentlich: thuc v th tnh, chnh yu, nguyn tnh, trung tnh
Wider (das): tnh cch chng nghch li (Sein und Zeit, p 210)
Wie (das): tnh cch th no
Wiederholen: phc hi, lp li
Wiederholung: s phc hi
Wirbel: s quay cung
Wirklich: thc, hin thc
Wovor: iu i din, i mt
Wozu: ni i ti, ch ti
Wurf: s pht ra trc, s phng ra
Zeichen: du hiu
Zeigen: ch, by, tr
(sich) zeigen: hiu by

112
www.Sachvui.Com

Zeit: thi gian


Zeitigen: thi ho
Zeitlich: thuc v thi gian
Zeitlichkeit: thi tnh
Zeug: dng c
Zugang: s i ti
Zugangsart: tnh cch i ti, th cch i ti, li ti
Zugehren: thuc v (Sein und Zeit, p. 163)
Zuhanden: dng th, th th
Zuhandenes: dng c, dng vt, th th (Sein und Zeit, p. 25, 74,
104, 106)
Zuhandenheit: dng th tnh, th tnh
Zukommen: i n, thuc v (Sein und Zeit, p. 325, 329)
Zukunft: tng lai (Sein und Zeit, p. 325, 329)
Zukunft: lai th (Sein und Zeit, p. 325)
Zumeist: phn ln, hu ht (Sein und Zeit, p. 16)
Zunchst: gn nht, thot k thu, trc tin (Sein und Zeit, p. 253)
Zu-sein: phi l (Sein und Zeit, p. 42) (Php: avoir--tre; Anh: to
be)

Sachvui.Com
Zweideutig: m h, khng r rng, l m
Sachvui.Com
Zweideutigkeit: tnh cch bp bnh, l m, h , m h
Zwischen (das): tnh cch gia

- Ht -

113

You might also like