Fjalt e prngjitura 2015

Fjalt e prngjitura jan formime historike nga ngjitja ose

bashkimi i dy ose m shum fjalve gjat prdorimit pran njri
tjetrit pr nj koh t gjat. Fjalt e prngjitura jan nj
fjalzim i nj togfjalshi t tr. Si format formues n kt
mnyr fjalformimi, shrbejn si rendi i prcaktuar i fjalve q
e prbjn fjaln e prngjitur. /faleminderit/ s dyti theksi i
prbashkt. Fjalt e prngjitura jan formuar:

1. Nga disa emra ose nga prngitja e togjeve me kuptim

dshiror. Psh. Kushtrim, qoftlargu.
2. Me prngjitje jan formuar emra dhe fole me kuptim t
ndryshm nga togje t tipit frazeologjik (ecejaket, bzoj,
vrej, thashethem, gjegjza,farefisi)
3. Jan formuar premrat psh askush, ndonj etj
4. Numrort: njmbdhjet
5. Ndajfoljet: dalngadal, gjithandej etj
6. Parafjalt: prmbi, npr etj
7. Lidhzat: sepse, prse etj
8. Pjeszat: domethn, mbase etj
9. Pasthirrmat: tungjatjeta, lamtumir

Dallimi i fjalve t prbra dhe fjalve t

prngjitura

Fjalt e prbra jan prgjithsisht prodhim i nj akti

krijimi ndrsa t prngjiturat jan krijuar vetvetiu. Fjalt
e prbra krijohen sipas gjendjeve t njohura n
gramatik. Fjalt e prngjitura nuk kan model krijimi dhe
nuk prodhojn modele t reja t ktij tipi s treti n
prbrjen e nj fjale t prbr nuk kemi fjal shrbyese
ndrsa brenda fjals s prngjitur kemi fjal shrbyese
(lidhza & pjesza)

Morfologji faqe 1
 Fjalt e prngjitura 2015

Ndrtimi me konversion, fjal t formuara pa

ndajshtesa
Formimi i ktyre fjalve n mjaft raste realizohet pa asnj
ndrrim fonetik t trajts prfaqsuese. N kt rast
ndryshon vetm kategoria leksikore e fjals. Hap(i)-
njeriut, hap dern
N disa rashte mund t shtohet ose t bie nj tingull
fundor kryesisht shtohet nj () fundore psh
kullot->kullot
pres-> pres
rrjedh -> rrjedh
n raste t tjera bie () fundore psh.
Krip -> krip
Smur -> smur
Pa psuar asnj lloj ndryshimi fonetik jan formuar edhe
disa parafjal nga emrat prkats. Mnyrat e prziera jan
disa:
1. Prngjitje + prapashtesim
a) Emra -> prshpritje
b) Ndajfolje -> njherazi
c) Emra dhe mbiemra t formuar nga bashkimi i nj togu
numror -> pesgarshi, shumrroksh
2. Kompozim + prapashtesim
Emra kompozimi i nj togfjalshi frazeologjik +
prapashtes -> pjesmarrje, pjesmarrs. N kt rast
kto lloj formimesh dalin nga lokucionet foljore, pr
kt arsye pjesmarrs ka kuptimin ai q mer pjes n
dika jo marrsi i pjess ose kryengrits ka kuptimin ai
qe ngre krye pr dicka.
3. Nyjzim + prapashtesim n formimin e mbiemrave

Morfologji faqe 2
 Fjalt e prngjitura 2015

-shm -t() -m()

Hekur -> i hekurt
Zakon -> i zakonshm
Sot -> i sotm
4. Nyjzim + parashteso prapashtesim
I prbotshm, i prpikt
5. Nyjzim + prngjitje
I paralufts
6. Nyjzim + prngjitje + prapashtesim
N kt rast mbiemri i formuar kryesisht formohet me
prapashtesn shm dhe parashtesn pr-
I prmuajshm
I prdyjavshm

Morfologji faqe 3