Abant zzet Baysal niversitesi Dergisi Cilt:10 Say:1 Yl:10 Haziran-2010

YAPILANDIRILMI GRUPLA PSKOLOJK DANIMA PROGRAMI:

ATILGANLIK BECERLER 1

Mana Ece TUNA ZCVANOLU * *

ZET
Bu almayla Orta Dou Teknik niversitesi Salk Merkezi, Psikolojik Danma ve Rehberlik
Birimi bnyesinde 19982006 yllar arasnda yrtlm olan Atlganlk Becerileri Eitim Grubunun
tantlmas amalanmaktadr. Bu almada grup srecinin tantmna ynelik olarak: (a) planlama aamasnda
grup programnn kuramsal temeli, amac ve grup yelerinin seimi, (b) uygulama aamasnda oturumlarn
ierii, kullanlan teknikler ve altrmalar ve (c) deerlendirme aamasnda grubun deerlendirilmesi
kapsamnda yaplanlar ele alnmtr. Son olarak atlganlk becerileri eitim gruplarna ynelik olarak baz
neriler sunulmutur.
Anahtar szckler: Grupla psikolojik danma, atlganlk becerileri, niversite rencileri.

STRUCTURED GROUP COUNSELING PROGRAM: ASSERTIVENESS SKILLS

ABSTRACT
The purpose of this study is to describe the Assertiveness Skills Training Group program which continued
between 1998 and 2006 at the Middle East Technical University, Health Center, Counseling and Guidance
Unit. The following topics are discussed to describe the group process: (a) the planning phase of the group
that includes theoretical foundations of the program, the goal of the program, and the selection of group
members; (b) the implementation phase of the group that includes the content of the sessions, the techniques,
and exercises used in the program, and (c) the evaluation phase of the group program. Finally, some
suggestions are made for assertiveness skills training groups.
Key words: Group counseling, assertiveness skills, university students.

1
Bu alma 1. Ulusal Uygulamal Psikolojik Danma ve Rehberlik Kongresinde 21-23 Eyll 2006 tarihleri
arasnda Mersinde sunulmutur.
* *
Yrd. Do. Dr. Abant zzet Baysal niversitesi, Eitim Fakltesi, Eitim Bilimleri Blm, Rehberlik ve
Psikolojik Danma Anabilim Dal14280 Glky, BOLU. e-posta: manaece@gmail.com Tel: 0 374 254
10 00/1624
 Yaplandrlm Grupla Psikolojik Danma Program:

Atlgan davran, kiinin dncelerini, duygularn, davranlarn ve tutumlarn dorudan, etkili

ve uygun ekilde aklama yolu olarak tanmlanabilir (Lang, Rimm ve Loxley, 1975; Jakubowski-
Spector, 1973). Wolpe (1973), atlgan davran kayg yaamadan herhangi bir duygunun uygun
ekilde dier kiiye ifade edilmesi olarak tanmlamaktadr (s. 81). Alberti ve Emmons (1998) ise
kiisel haklar zerine vurgu yaparak, atlgan davran, bakalarnn haklarn inemeden kiinin
kendi haklarn kullanabilme zellii olarak ifade etmektedirler. Aslnda bu tanm, atlganln
temel boyutuna da vurgu yapmaktadr. Bunlar, (a) kiinin duygularn ve dncelerini ifade
etmesi, (b) kayg yaamamas ve (c) kiisel haklarn savunmas olarak nitelendirilmektedir
(Herzberger, Chan ve Katz, 1984). Atlganln ne kan boyutlar dikkate alnarak farkl
mdahale yntemleri gelitirilmitir.

Atlganlk becerileri eitimi, davranlk yaklamndan gelen Lazarus (1971), Wolpe

(1973) gibi kuramc ve aratrmaclar tarafndan balatlm, daha sonra ise bilisel-davran
kuram benimseyenler tarafndan gelitirilmitir (Allen, 1995). Genel olarak duygu ve
dncelerini uygun ekilde ifade etmede zorlanan, kendisini ifade ederken kayg yaayan, kiiler
aras ilikilerde haklarn bilmeyen ya da savunmakta zorlanan bireylere sunulan (Alberti ve
Emmons, 1998) atlganlk becerileri eitimi, kiileraras etkileimi gsteren rol oynama, geveme
eitimi, atlgan dnce, davrann pekitirilmesi ve uygun davrann model alnmas gibi temel
konular iermektedir (Wolpe, 1973).

Atlganlk becerileri eitim programlar, ergenler (Thompson, Bundy ve Broncheau,

1995; Thompson, Bundy ve Wolfe, 1996; Wise, Bundy, Bundy ve Wise, 1991), niversite
rencileri (Castle, 1995; Piccinin, McCarrey ve Chislett, 1985; Stewart ve Lewis, 1986) ve
kadnlar (Carlson ve Johnson, 1975; Comas-Diaz ve Duncan, 1985; Liss-Levinson, Coleman ve
Brown, 1975; Wolfe ve Fodor, 1975) gibi farkl rneklem gruplar iin grubun zelliklerine bal
olarak farkl ieriklerde gelitirilmektedir. Alanyazn incelendiinde, atlganlk becerileri
eitiminin bireylerin benlik sayglarn arttrd (Sever, Ulupnar ve Yerlikaya, 1999; Shimuzu,
Kubota, Mishima ve Nagata, 2004), depresyon dzeylerini drd (Hayman ve Cope, 1980;
Sanchez, Lewinsohn ve Larson, 1980), karar verme becerilerini gelitirdii (Nota ve Soresi, 2003)
ve olumsuz duygulanmlarn azaltt (Tavakoli, Lumley, Hijazi, Slavin-Spenny ve Parris, 2009)
bulunmutur. Bu bulgular atlganlk eitim programlarnn etki alannn geniliine ilikin nemli
bilgi salamaktadr.

niversite yaam renciler iin pek ok adan zorlayc olabilmektedir. Bu dnemde

renciler hem akademik, hem sosyal, hem de kiisel ynden birok sorunla karlamaktadrlar.
niversite rencileri akademik baar, hocalarla ilikiler, hemcins ve kar cinsle ilikiler,
aileden ilk kez ayrlmak ve tanmad ev/oda arkadalaryla yaamak, yalnzlk, fiziksel ve
psikolojik sal srdrmeye almak gibi pek ok duruma uyum salamaya alrlar. Bundan
dolay niversite yaam stresli bir deneyim olarak kabul edilebilir. Atlganlk becerileri,
niversite rencisinin niversite yaam sresince kuraca eitli ilikileri dzenlemesinde
yardmc olabilecek bir beceridir. Dolaysyla niversite yaamnn getirdii stresle de baa
kmada nemli bir yere sahip olabilir (Tavakoli ve dierleri, 2009). Son yllarda Trkiyede
grupla psikolojik danma ve grup rehberlii etkililik almalar artmaktadr. Bu almalar genel
olarak incelendiinde, daha ok ilkretim ve ortaretime younlat ve snav kaygs,
motivasyon, problem zme gibi konularn daha ok ele alnd, atlganlk becerileri eitiminin
ise yeteri kadar ilgi ekmedii gzlenmitir (Erkan ve Kaya, 2005a; 2005b; 2007).

Bu bilgiler nda bu almann amac, niversite rencilerinin atlganlk

becerilerinin gelitirilmesine ynelik olarak hazrlanm ve uygulanm yaplandrlm bir grupla
psikolojik danma program rnei sunmaktr. Bu psikolojik danma grup program, Orta Dou
Teknik niversitesi (ODT), Psikolojik Danma ve Rehberlik (PDR) Biriminde 19982006
yllar arasnda atlganlk becerileri eitim gruplar niversite rencilerinin sosyal becerilerini
gelitirmelerine ynelik olarak almtr. Aada atlganlk becerileri eitim grubunun planlama,
12
Mana Ece TUNA ZCVANOLU

uygulama ve deerlendirme aamalar verilmitir. Son blmde de benzer grup programlarn

yrtmek isteyenler iin neriler ele alnmtr.

1. PLANLAMA AAMASI
Planlama aamasnda grubun kuramsal temeli ve atlganlk becerileri eitim gruplarnn
genel amac, bahsedilen grubun amac ve temel varsaym, grup yelerinin seimi ele alnmtr.

1. Atlganlk Becerileri Eitim Grubunun Kuramsal Temeli:

Atlganlk becerileri eitim grubu bilisel-davran kuram temel alnarak
gelitirilmitir. Sz konusu kurama gre deneyimlerimize dair yorumlarmz, gereklerden ziyade
hipotezler ya da inanlardr. nsanlar kendilerine ya da deneyimlerine ynelik olarak gereki
olmayan ya da olumsuz dncelere sahip olduklarnda duygular da olumsuz olacaktr. Bilisel-
davran kuramn temel varsaym: (a) duygular ve davran dnceler belirler; (b)
duygusal bozukluklar olumsuz ve gerek d dncenin sonucudur; (c) bu olumsuz ve gerek
d dnce deitirilerek duygusal rahatszlk giderilir (Beck, 1995; Dobson, 2001). Bilisel-
davran yaklama gre atlganlk eitiminin amac grup yesinin (a) hem kendinin hem de
karsndakinin kiisel haklarn gzeten bir inan sistemi gelitirmesini; (b) kendisine syledii
olumsuz ya da gereki olmayan dncelerin farkna varmasn ve deitirmesini; (c) fke ve
kayg kontroln salamasn; (d) atlgan davran repertuarn geniletmesini; (e) zgven ve
kontrol duygusunu gelitirmesini salamaktr (Lange ve dierleri, 1975). Bu amalara ulamak
iin grup srecinde atlgan olma hakknn bilisel rasyoneli oluturulmal, grup yesinin zerinde
allmas gereken davranlar ve durumlar belirlenmeli, grup yesinin etkili davranlar
olumlu pekitirilmeli, grup yesinin model alabilecei durumlar yaratlmal, belirlenen amaca
yava admlarla gidilmeli ve grup katlmnn youn olduu ve yeleri destekleyen altrmalar
hazrlanmaldr (Lange ve dierleri, 1975).

2. ODT Atlganlk Becerileri Eitim Grubunun Temel Varsaym ve Amac:

Atlganlk Becerileri Eitim Grubunun temel varsaym bilisel-davran yaklamlarla
ayndr. Bilisel-davran yaklamlar belirlenmi srede alnan eitimin hayata
genellenebileceini varsayar. Elbette yukarda saylan amalarn iselletirilmesi daha uzun ve
etin srecek bir sreci gerektirmektedir. Bu varsayma bal olarak grup srecinde grup
yelerinin atlgan dnce ve davranlar konusunda farkndalk kazanma, deiimine ynelik
motivasyon ve inan gelitirme, deiim iin destek alma gibi konularda ilk admlar atmalarnn
salanabilecei ngrlmektedir.

Atlganlk Becerileri Eitimi grubu planlanrken bilisel davran yaklam temelinde

hazrlanm Alberti ve Emmons (1998), ulha ve Dereli (1987), Flowers ve Booraem (1975),
Jakubowski-Spector (1973), Lange ve dierleri (1975), Voltan (1981), Wolfe ve Fodor (1975) ve
Manchester ehir Meclisi Eitim Blmnn atlganlk eitimiyle ilgili almalarndan
yararlanlmtr. Atlganlk becerileri eitim grubunda grup yesinin (1) atlgan, ekingen ve
saldrgan davranlar arasndaki fark anlamas; (2) ilikilerindeki kiisel haklarn bilmesi ve
gerektiinde bu haklar uygun biimde savunmas; (3) atlgan davran eitlerini renmesi; (4)
olumlu ya da olumsuz duygu ve dncelerini uygun ekilde ifade etmesini renmesi (Ben Dili);
(5) ne zaman, nerede, ne derece ve kimlere kar atlgan davranacann kararn vermeyi
renmesi; (6) kendine gveninin artmas; (7) kiiler aras iletiim becerilerinin artmas ve (8)
szel olmayan davranlara ynelik farkndalk gelitirmesi amalanmaktadr.

3. Grup yelerinin Seimi:

a. Grubun lan: Grup programnn balayaca tarihten yaklak 10 gn nce rencilerin en
youn olarak bulunduu mekanlara (tm yurtlara, kafeteryaya, ktphaneye vb.) grup afileri
aslmakta, ayn zamanda niversite ve PDR Biriminin internet sayfalarnda grubun ilan
yaplmaktadr. lan edilen 10 gn ierisinde, grubun nceden belirlenen gnne ve saatine uyan
renciler niversitenin PDR Birimine gelerek grup iin n grme randevusu alrlar.
13
 Yaplandrlm Grupla Psikolojik Danma Program:

b. lekler: renciler n grmeye alnmadan nce kendilerinden PDR n Grme Formunu

ve Rathus Atlganlk Envanterini doldurmalar beklenmektedir. n Grme Formu PDR
merkezine ilk kez bavuran tm rencilere verilir. Bu formda bavuruda bulunan kiinin
demografik bilgileri (ya, cinsiyet, blm, snf, nerede kald, ailesine dair baz bilgiler, daha
nce bavuruda bulunup bulunmad vb.) alnr ve problem tarama formuyla belli bal problem
alanlar belirlenmeye allr. rencilerin ekingen, atlgan ya da saldrgan davranlardan
hangisine daha yakn olduklarnn anlalmasn kolaylatrmak amacyla Rathus (1973)
tarafndan gelitirilen ve Trkeye uyarlamas Voltan (1980) tarafndan gerekletirilen Rathus
Atlganlk Envanteri kullanlr. leklerin doldurulmasnn ardndan renci 4550 dakika kadar
sren bir n grmeye alnr.

c. Grup in n Grme: Grup yelerini seerken n grme yapmann iki amac

bulunmaktadr:
(1) Danann ihtiyacn ve gruba katlma amacn belirlemek: Danann ihtiyacna ve gruba
katlma amacna gre uygun olan yardm trne karar vermek (grupla psikolojik
danma, bireysel psikolojik danma, bireysel psikoterapi, psikiyatrik yardm, vb.) ve
danan PDR Merkezinde sunulan uygun bir hizmete ynlendirmektir.
(2) Grup sreciyle ilgili danan bilgilendirmek: Grubun amac, ierii, grup srecinde
kullanlacak teknikler, dev ierikleri ve grup kurallar hakknda bilgi verilir. Bu
bilgilendirmenin ardndan danann sekiz oturum boyunca ulamaya alaca somut bir
hedef belirlemesine yardmc olunur. Bu hedef, Oda arkadama gece 12.00den sonra
radyosunu kapatmasn syleyeceim ya da Derste bir soru cevaplayarak/sorarak derse
katlacam vb. gibi danan iin ulamas kolay, risksiz, somut bir davran olacak
ekilde belirlenir. n grmeler grup lideri tarafndan gerekletirilir.

d. Grup ye Says ve zellikleri: n grmelerin ardndan 810 kiilik bir grup oluturulur.
Grup hem kz hem erkek rencilerden oluan, her snf seviyesinden ve blmden rencinin
kabul edildii heterojen bir yapya sahiptir. Trkeyi konuup anlayabilen uluslar aras renciler
de gruba katlabilmektedir.

e. Grup Oturumlarnn Says ve Sresi: Grup sekiz oturumdan oluur. Her oturumun sresi grup
ye saysna gre deimektedir. Grup ye says 68 kii arasndaysa her oturum 1,5 saat; grup
ye says 810 kii arasndaysa her oturum 2 saat srmektedir.

2. UYGULAMA AAMASI
ODT Atlganlk Becerileri Eitim Grubu yaplandrlm bir sre olmakla birlikte
imdi ve burada yaklam temelinde grup yelerinin ihtiyalarna gre oturumlarn
ieriklerinde kk deiiklikler ya da oturumlar arasnda konularn kaydrlmas gibi durumlar
olabilmektedir. Grup oturumlarnn haftalara gre ierikleri aada belirtilmektedir.

Birinci Oturum: Atlganlk ve eitleri

1. lk oturumda grubun yaplandrmas, yelerin tanmas, grubun amac, her bir grup
yesinin amac ve gruptan beklentileri konuulur.
2. Etkinlik 1: Atlganln grup yeleri iin ne anlama geldii tartlr.
3. ekingen, saldrgan ve atlgan davran, grup yelerinin de katlmyla grup lideri
tarafndan rol yaplarak gsterilir. Ardndan davran arasndaki szel ve szel
olmayan davranlarn farkllklar zerinde durulur.
4. Atlganlk eitlerinin neler olduu (Ak ve dorudan ifade, krk plak, yanstma,
uzlama), tanmlar, kullanrken dikkat edilecek noktalar anlatlr. Atlganlk eitleri,
grup yelerinin de katlmyla grup lideri tarafndan rol yaplarak gsterir.
5. Etkinlik 2: Her ye kendisiyle ilgili olumlu bir zellik syleyerek grup kapatlr.
6. dev olarak her yeden kendisiyle ilgili 10 olumlu zelliini yazp 2. oturuma getirmeleri
istenir. Grup yelerinin gnlklerini tutmaya balamalar sylenir.
14
Mana Ece TUNA ZCVANOLU

Grup lideri oturumun banda tm grup yelerini byle bir gruba katlma
cesaretlerinden dolay kutlar ve gruba katlmalarnn aslnda kendilerinin atlgan ynlerini
gsterdiini syler. Her bireyin atlgan, ekingen ve saldrgan davranlara sahip olduunu ama
bu davranlar gsterme iddetinin, derecesinin ve younluunun kiiden kiiye, durumdan
duruma, kltrden kltre deitii anlatlr. Atlganln doutan gelen bir zellik olmad, bir
beceri olduu, dolaysyla renilebilecei vurgulanr. Bu renme srecinin bu grupla snrl
kalamayaca, burada atlgan davran edinmek iin bir adm atld, grup sreci bittikten sonra
da kiinin bu ynn gelitirmek iin abalamas gerektii vurgulanr.

kinci Oturum: likilerdeki Haklarmz

1. Herkes kendisiyle ilgili yazd 10 olumlu zelliini grupla paylar. Byle bir liste
hazrlarken neler yaadklar, kendileriyle ilgili neleri fark ettikleri, kiinin olumlu
taraflarnn farkna varmasnn yararlar tartlr.
2. Etkinlik 1: likilerimizde hangi kiisel haklara sahip olduumuz ikierli gruplara
ayrlarak listelemeleri istenir ve byk grupta listelenenler paylalr. Ardndan lider
Haklarm adl haklar listesi formunu yelere datr ve kendi listeleriyle liderin verdii
liste arasndaki benzerliklerin ve farkllklarn neler olduu tartlr. Lider kiisel olan
haklara deil, evrensel ve insan haklarna uygun olanlara geribildirim verir.
3. Etkinlik 2: yelere kendileri iin en nemli hak sorulur. Her ye gruba kendi seimlerini
okur ve kendisi iin neden nemli olduunu birka cmleyle aklar.
4. Lider Ben Dilini anlatr. yelerden birinin getirecei bir rnek zerinden rol yaparak
Ben Dilini yelere gsterir.
5. Bir hafta boyunca gnlklerine kaydettikleri durumlardan rnekler istenir. Atlgan
davran gsterilememi bir durum grup yeleri tarafndan canlandrlr. Lider
canlandrmaya katlanlara geri bildirim verir ve kendisi model olarak durumu yeniden
canlandrr. Ardndan, model olarak gsterilen davrann yeden prova etmesi istenir.
6. dev: Haklarn Savunulmas adl bir dev verilir. Bu devde kendimize verdiimiz
olumsuz mesajlar bulunmaktadr ve yelerden her mesaj iin hangi haklara sahip
olduklarn yazmalar istenir. Ayrca gnlk tutmaya devam etmeleri de belirtilir.

Rol oynama srasnda iki konu zerinde durulur: Kayg kontrol ve atlgan davranp
davranmayacaklar karar. yeler tarafndan davrann prova edilmesi srasnda yelerin kayg
dzeyleri arttndan kaygy kontrol yntemlerinden biri olan nefes kontrol gsterilir ve hep
birlikte prova edilir. Getirilen rnek ayrca farkl durum ve kiiler karsnda atlgan davrann
farkl eitlerinin kullanlabilecei, bazen de atlgan davranmama kararn alabileceimiz liderin
model olmasyla yelere gsterilir. Karlalan durum karsnda grup yesinin ilikisinin mi
yoksa amacnn m kendisi iin o anda nemli olduuna karar vermesi ve bu karara gre davran
semesinin gerekebilecei vurgulanr. O anda ye buna karar veremiyorsa uygun zamann
beklenebilecei anlatlr.

nc Oturum: Szel Olmayan Davranlar1

1. Haklarn Savunulmas adl dev grup iinde tartlr.
2. Etkinlik 1: Grup yelerinden birinin gnlne kaydettii bir durum canlandrlr ve
geribildirim verilir.
3. Szel olmayan davranlarn iletiimdeki rol zerinde durulur. Szel olmayan
davranlar iinde vcut duruu, gz ilikisi, yz ifadesi, mesafe kullanm, ses tonu,
rahatsz edici davranlar zerinde durulur.
4. Etkinlik 2: Szel olmayan davranlarla ilgili olarak farkndal arttrmaya ynelik
altrmalar yaplr.
5. Etkinlik 3: ekingen, saldrgan ve atlgan olarak grdkleri kiilerin beden dillerinin nasl
olduu tartlr.
6. dev: Her yeden bir sonraki oturum iin istedikleri her hangi bir konuda 5 dakikalk
konuma hazrlamas istenir.
15
 Yaplandrlm Grupla Psikolojik Danma Program:

Drdnc Oturum: Szel Olmayan Davranlar2

1. Grup yeleri 5 dakikalk konumalarn yapmadan nce etkili geribildirim verme
yntemleri grup yelerine ksaca anlatlr.
2. Etkinlik 1: Her yenin 5 dakikalk konumas grupta dinlenir. Dinleyen yeler
konumac yenin szel olmayan davranlarna dikkat ederler. Konumann ardndan
grup yeleri konumacya szel olmayan davranlar hakknda geribildirim verirler.
3. Etkinlik 2: Grup yelerinden birinin gnlne kaydettii bir durum rol oynanr.
Bu oturumda 5 dakikalk konuma yapma altrmasnn tamam ortalama 1 saat kadar
srmektedir. Bazen bu sre daha da uzayabilmektedir. Fakat grup yelerinin en ok
yararlandklar altrmalardan biridir.

Beinci Oturum: Hayr Diyebilme

1. lk grup oturumunda koyulan hedeflerle ilgili olarak grup yeleri kendileriyle ilgili bir
ara deerlendirme yaparlar.
2. Etkinlik 1: Hayr dememizi nelerin engelledii beyin frtnasyla bulunur. Bu
engellerin yaammzdaki rollerimizle ilikisi tartlr.
3. Etkinlik 2: Hayr demekte glk yaanan kiiler ve durumlar beyin frtnasyla
bulunur.
4. Hayr Demeyi Kolaylatran Yntemler adl form yelere datlr ve bu yntemler
zerinde allr.
5. Etkinlik 3: Hayr demenin olumlu ve olumsuz yanlar tartlr. Hayr derken dikkat
edilmesi gereken noktalar anlatlr. Trk kltrne uygun olarak bir istei nasl
reddedeceimizin farkl ifade biimleri zerinde durulmaktadr.
6. Hayr deme konusunda bir rnek rol oynanarak gsterilir.
Hayr derken grup yeleri iin nemli olan kiilerle (yallar, ebeveynler, akrabalar,
arkadalar) ve sayg gerektiren otorite figrleriyle ilikilerdeki uygun atlgan cevaplarn tartlr.

Altnc Oturum: Snr Oluturma

1. Snr kavramnn ne olduu zerinde tartlr. Snr kavramnn neleri artrd
beyin frtnasyla bulunur. Snr kavramnn tanm yaplr.
2. Snrlarn nasl oluturulaca konusunda allr. Bunun iin grupta eitli altrmalar
yaplr:
a. Etkinlik 1: kierli gruplara ayrlm yelere u anda yaamlarnda var olan
snrlarn neler olduu sorulur. Ardndan byk grupla paylalr.
b. Etkinlik 2: u anda var olmayan ama var olmasn istedikleri snrlarn neler
olduu sorulur. Her ye cevabn byk gruba syler.
c. Etkinlik 3: Snr ihlali durumunda kardakine bunu uygun ekilde nasl
sylenecei konuulur. Bunun iin bir rnek zerinden rol oynanr.
3. Snr koymak ve bencil olmak arasndaki farklar konuulur. Snr koymann olumlu
yanlar zerinde durulur.
4. Etkinlik 4: Grup yelerinden birinin gnlne kaydettii bir durum rol oynanr.

Yedinci Oturum: Eletiriyle Baa kma ve Yapc Eletiride Bulunma

1. Etkinlik 1: Grup yelerine eletirildiklerinde ne hissettikleri ve bu eletirilere nasl tepki
verdikleri sorulur.
2. Eletiriyle baa kma yollar anlatlr:
a. Geerli eletiri, geersiz eletiri, ksmen ayn fikirde olunan eletiri ve
kmseme tarzndaki davranlar arasndaki farklar anlatlr.
b. Her tr eletiri iin nasl cevap verebilecekleri zerinde durulur. ekingen,
saldrgan ve atlgan cevaplar arasndaki farklara baklr.
3. Yapc eletiride bulunmak nedir ve bunu yaparken dikkat edilecek noktalar anlatlr.
4. Eletiriyle baa kmann admlar zetlenir ve kalan zaman bu konuyla ilgili rol
oynanarak geirilir.
16
Mana Ece TUNA ZCVANOLU

Sekizinci Oturum: Bitiri ve Deerlendirme

1. Atlganln ne anlama geldii konuulur.
2. Grubun genel bir deerlendirmesi yaplr: Bu gruptan neler kazandklar, amalarna ne
kadar ulatklar, hangi davranlarn deitirdiklerini dndkleri, ileride gelitirmek
istedikleri ynlerinin neler olduu sorulur.
3. Grubun banda koyulan hedeflere ne derece ulald konuulur.
4. Atlganca bir iltifat alma ve iltifatta bulunma konusunda grup yeleri grup sresince
birbirleriyle ilgili gzlemledikleri olumlu ynlerini karlkl olarak sylerler. Bu
altrmada liderin ilk nce model olur.
5. Grup yelerine grup deerlendirme formu verilir.
6. Grup yelerine katlm belgesi datlr.

3. GRUP DEERLENDRME AAMASI

Atlganlkla ilgili dncedeki ve davrantaki deiim, grup yelerinin gruba ilk
baladklarnda koyduklar hedefler, kendilerindeki deiimden ne kadar memnun olduklar son
grup oturumunda tartlp deerlendirilmektedir. Ayrca, grup deerlendirmesi iin grup
yelerinden ak ulu sorularn olduu bir deerlendirme anketini doldurulmalar da istenir. Grup
srecinin sonunda grup yelerinden beklenen gruba katlmadan nce koyduklar davransal
hedefleri gerekletirip gerekletirmedikleridir. Dier yandan grup yelerinin yeni edindikleri
davranlardan hem kendilerinin hem de evrelerinin memnun kalmas istenen bir sonutur. Grup
programnn etkilii deneysel bir almayla llmemitir. Grubun deerlendirilmesi grup
srecinde grup liderinin gzlemlerine ve grup yelerinin bireysel alglarna dayanmaktadr.

4. TARTIMA VE NERLER
Gambrill (2002, aktaran Dwairy, 2004) atlganlk eitimi programlarnn bireyselci bat
toplumlarna uyduunu belirtir. Bu toplumlarda birey, bireysel tercihleri olmas hakkn
savunabilen ve kendini ifade edebilen bamsz ve meru bir varlktr. Dwairy (2004), bu balam
iinde dnldnde atlganlk eitimlerinin bakasnn haklarn inemeden bireyin kendisini
gerekletirmesine yardmc olduunu belirtir. Atlganlk eitimlerinin ierii Anglo-Saxon
kltrnn davran normlarna gre hazrlanmaktadr. Bu eitimlerin ierii olduu gibi
alndnda baka bir kltre ait kiilere bu normlar ve deerleri retmek anlamna gelmektedir.
Dolaysyla Trk kltrne duyarl bir grup program hazrlanmas nem kazanmaktadr. Kltre
duyarl atlganlk eitiminin ieriine dier geleneksel atlganlk eitimlerinin ieriinde
bulunanlara ek olarak konulmas nerilen ksmlar: (a) kltrel kavramlar (aile, sayg ve cinsiyet
rolleri) karsnda atlganlk rolnn kefedilmesi; (b) kii iin nemli olan kiilerle (yallar,
ebeveynler, akrabalar, arkadalar) ve sayg gerektiren otorite figrleriyle ilikilerdeki uygun
atlgan cevaplarn tartlmas; (c) atlgan davran karsnda ortaya kan kltrel atmalar ve
bu atmalardan dolay ortaya kan problemlere ynelik somut stratejiler zerinde durulmas
(Comas-Diaz ve Duncan, 1985).

Atlgan davran sergileyen kii ve bu davrann sergilendii kiinin kltrel olarak

benzer olmas, cinsiyeti ve etkileimdeki dier kiiye olan ainalk, atlgan etkileimi
etkilemektedir (Lineberger ve Calhoun, 1983; Linehan ve Seifert, 1983). Grup liderinin bu etkiyi
bilerek rol oynama altrmalarn dzenlemesi nemli olabilir.

Atlganlk eitiminin grup yelerinin gereklerine gre dzenlenmesi grup srecini daha
etkili hale getirebilir. Program grup yelerinin etnik kkeni, sosyo-ekonomik stats, yenin
psikolojik gc, kiilik zellikleri gibi bireysel farkllklarna duyarl olmaldr.

Atlganlk eitimi itaat etmeyi, boyun emeyi vurgulamamaldr. Programn grup

yelerinin yapsna gre esneklik gstermesi nemlidir. Grup programnn ieriinin farkl
gruplara (r. niversite rencilerine, ailelere, alan kadnlara ya da sosyo-ekonomik stats
dk seviyeden olan kiilere) gre dzenlenmemesi grubun etkililiini etkileyecei gibi, grup
17
 Yaplandrlm Grupla Psikolojik Danma Program:

yelerine zarar verme durumunu da yaratabilir.

Sosyal bir varlk olarak bireydeki davransal deiimler elbette evresini de

etkilemektedir. Bu nedenle, grubun etkililiinin deerlendirilmesinde baz aratrmaclar (r.
Dwairy, 2004) yede ortaya kan deiime ynelik ailenin memnuniyet dzeyinin llmesinin
nemine de deinmektedir. Ailenin yannda yakn evrenin deerlendirmelerinin de dikkate
alnmas grubun etkililiini deerlendirme konusunda ok yardmc olabilir.

KAYNAKLAR

Alberti, R., & Emmons, M. (1998). Atlganlk hakknz kullann. Ankara: HYB Yaynclk.
Allen, F. (1995). Feminist theory and cognitive behaviorism. W. ODonohue ve L. Krasner (Ed.), Theories of
behavior therapy: Exploring behavior change iinde (495-528). Washington DC: American
Psychological Association.
Beck, J. S. (1995). Cognitive therapy: Basics and beyond. New York: Guilford Press.
Carlson, N. R., & Johnson, D. A. (1975). Sexuality assertiveness training: A workshop for women. The
Counseling Psychologist, 5, 53-59.
Castle, A. (1995). Developing assertion skills for student radiographers. Medical Teacher, 17 (2), 175-182.
Comas-Diaz, L., & Duncan, J. W. (1985). The cultural context: A factor in assertiveness training with
mainland Puerto Rican women. Psychology of Women Quarterly, 9, 463-476.
ulha, M., & Dereli, A. A. (1987). Atlganlk eitimi program. Psikoloji Dergisi, 6, 124-127.
Dobson, K. S. (Ed.). (2001). Handbook of cognitive-behavioral therapies (2nd Ed.). New York: Guilford
Press.
Dwairy, M. (2004). Culturally sensitive education: Adapting self-oriented assertiveness training to collective
minorities. Journal of Social Issues, 60, 423-436.
Erkan, S, & Kaya, A. (Ed.). (2005a). Deneysel olarak snanm grupla psikolojik danma ve rehberlik
programlar 1. Ankara: Pegem Akademi Yay.
Erkan, S, & Kaya, A. (Ed.). (2005b). Deneysel olarak snanm grupla psikolojik danma ve rehberlik
programlar 2. Ankara: Pegem Akademi Yay.
Erkan, S, & Kaya, A. (Ed.). (2007). Deneysel olarak snanm grupla psikolojik danma ve rehberlik
programlar 3. Ankara: Pegem Akademi Yay.
Flowers, J. V., & Booraem, C. D. (1975). Assertion training: The training of trainers. The Counseling
Psychologist, 5, 29-36.
Hayman, P. M., & Cope, C. S. (1980). Effects of assertion training on depression. Journal of Clinical
Psychology, 36, 534-543.
Herzberger, S. D., Chan, E., & Katz, J. (1984). The development of an assertiveness self-report inventory.
Journal of Personality Assessment, 48, 317-323.
Jacubowski-Spector, P. (1973). Facilitating the growth of women through assertive training. The Counseling
Psychologist, 4, 75-86.
Lang, A. J., Rimm, D. C., & Loxley, J. (1975). Cognitive-behavioral assertion training procedures. The
Counseling Psychologist, 5, 37-41.
Lazarus, A. A. (1971). Behavior therapy and beyond. New York: McGraw-Hill.
Lineberger, M. H., & Calhoun, K. S. (1983). Assertive behavior in Black and White American
undergraduates. The Journal of Psychology, 113, 139-148.
Linehan, M. M., & Seifert, R. F. (1983). Sex and contextual differences in the appropriateness of assertive
behavior. Psychology of Women Quarterly, 8, 79-88.
Liss-Levinson, N., Coleman, E., & Brown, L. (1975). A program of sexual assertiveness training for women.
The Counseling Psychologist, 5, 74-84.
Manchester City Council Education Department (b.t.). Assertive skills for every day survival: A training
manual. Manchester.
Nota, L., & Soresi, S. (2003). An assertiveness training program for indecisive students attending an Italian
university. The Career Development Quarterly, 51, 322-334.
Piccinin, S., McCarrey, M., & Chislett, L. (1985). Assertion training outcome and generalization effects under
didactic vs. facilitative training conditions. Journal of Clinical Psychology, 41, 753-762.
Rathus, S. A. (1973). A 30-item schedule for assessing assertive behavior. Behavior Therapy, 4, 398-406.
Sanchez, V. C., Lewinsohn, P. M., & Larson, D. W. (1980). Assertion training: Effectiveness in the treatment
of depression. Journal of Clinical Psychology, 96 (2), 526-529.
Sever, A. D., Ulupnar, S., & Yerlikaya, Z. (1999, Eyll). renci hemirelerde atlganlk beceri eitim

18
Mana Ece TUNA ZCVANOLU

grubunun deerlendirilmesi. 35. Ulusal Psikiyatri Kongresi ve Uluslararas Kros-Kltrel Psikiyatri

Uydu Sempozyumunda sunulan bildiri, Trabzon, Trkiye.
Shimuzu, T., Kubota, S., Mishima, N., & Nagata, S. (2004). Relationship between self-esteem and
assertiveness training among Japanese hospital nurses. Journal of Occupational Health, 46, 296-298.
Stewart, C. G,. & Lewis, W. A. (1986). Effects of assertiveness training on the self-esteem of black high
school students. Journal of Counseling and Development, 64, 638-641.
Tavakoli, S., Lumley, M. A., Hijazi, A. M., Slavin-Spenny, O. M., & Parris, G. P. (2009). Effects of
assertiveness training and expressive writing on acculturative stress in international students: A
randomized trial. Journal of Counseling Psychology, 56 (4), 590-596.
Thompson, K. L., Bundy, E. A., & Broncheau, C. (1995). Social skills training for young adolescents:
Symbolic and behavioral components. Adolescence, 30, 723-734.
Thompson, K. L., Bundy, E. A., & Wolfe, W. R. (1996). Social skills training for young adolescents:
Cognitive and performance components. Adolescence, 31,505-521.
Voltan, N. (1980). Rathus Atlganlk Envanteri geerlik ve gvenirlik almas. Psikoloji Dergisi, 3, 23-25.
Voltan, N. (1981). Grupla atlganlk eitimi ve dourgular. Grup Psikoterapileri sempozyumu, 6, 52-58.
Wise, K. L., Bundy, K. A., Bundy, E. A., & Wise, L. A. (1991). Social skills training for young adolescents.
Adolescence, 26, 233-241.
Wolfe, J. L. & Fodor, I. G. (1975). A cognitive-behavioral approach to modifying assertive behavior in
women. The Counseling Psychologist, 5, 45-52.
Wolpe, J. (1973). The practice of behavior therapy. (2nd Ed.). New York: Pergamon Press.

19