*** E drejta ndrkombtare-prkufizimi

Shumica e autorve t drejtn ndrkombtare e prkufizojn si trsi e rregullave q

prcaktojn t drejtat dhe detyrat e shteteve n marrdhniet midis tyre. Ky sht prkufizim
klasik i s drejts ndrkombtare dhe mund t gjendet te shumica e autorve t s drejts
ndrkombtare (Rivijer, Liszt, Westlake, Lawrence etj). T gjith kta e konsiderojn shtetin si
t vetmin subjekt t s drejts ndrkombtare. Nj grup tjetr autorsh e konsiderojn individin
si t vetmin subjekt ndrkombtar. Kt grup e prbjn Dugui, Krabbe, Politis, etj. Sipas tyre, e
drejta ndrkombtare sht trsi rregullash q rregullon marrdhniet midis njerzve q i
takojn grupeve t ndryshme politike. Grupin e tret e prbjn autort q e konsiderojn
shtetin subjekt kryesor t s drejts ndrkombtare, por njkohsisht ktu fusin edhe subjekte
tjer dhe individin. Ktij grupi i takojn Le Fur, Strupp, Devaux.

E drejta ndrkombtare publike shpjegohet si trsi e normave dhe rregullave juridike q

rregullojn marrdhniet n mes subjekteve/shteteve dhe organizatave ndrkombtare.

E drejta ndrkombtare publike ndahet n dy deg: t prgjithshme dhe rajonale. E para,

rregullon raportet ndrkombtare ne prgjithsi. Ndrsa e dyta, rregullon raportet n nj rajon a
territor t caktuar.

*** Subjektet e s drejts ndrkombtare

Subjektet e s drejts ndrkombtare jan bartsit e t drejtave dhe detyrave n marrdhniet

ndrkombtare. N prcaktimin konkret t subjekteve ndrkombtare autort jan t ndar n
disa grupe:

a) nj grup e prbjn klasikt. Sipas tyre vetm shtetet kan cilsin e subjektit ndrkombtar.
Pr ta shteti sht subjekt ndrkombtar, sikurse q sht individi subjekt n sistemin juridik t
nj shteti. Kt qndrimin e mbrojn Oppenheim, Brierly, Rousseau.

b) nj numr i madh autorsh q nga shek XIX krahas me shtetet i proklamojn edhe individt
si persona ndrkombtar. Sipas tyre, shtetet dhe individt jan subjekt i s drejts
ndrkombtare. Natyrisht, t gjith kan pranuar se kapaciteti i shtetit dhe individit sipas s
drejts ndrkombtare nuk mund t jet i njjt.

c) nj grup m i vogl autorsh vetm individt i konsiderojn si barts t vrtet t s drejts

dhe detyrave n prgjithsi, pra edhe n t drejtn ndrkombtare (Digi, Politis, Scelle).
Westlake thot se detyrat dhe t drejtat e shteteve jan vetm detyra dhe t drejta t njerzve
q i prbjn ato.

*** Burimet e s drejts ndrkombtare

Burimet e s drejts ndrkombtare mund t prkufizohen si material aktual nga i cili juristi
ndrkombtar prcakton rregullat q duhet zbatuar n situatn e caktuar. Doktrina e pozitivizmit
t pastr (Anzilotti) si t vetmin burim t s drejts ndrkombtare e konsideron pajtimin e
vullneteve dhn shprehimisht (traktatet) ose heshtazi (zakonet), d.m.th, vetm rregullat e
pranuara shprehimisht ose heshtazi nga shtetet.
Burimet themelore (kryesore) jan: traktatet, zakonet ndrkombtare, parimet e prgjithshme
juridike. Burimet ndihmse: jurisprudenca, doktrina. Si dhe rezolutat e organeve ndrkombtare
(si burime tretsore).

Traktatet ndrkombtare: jan marrveshjet e lidhura midis dy ose m shum subjekteve t

s drejts ndrkombtare. Element qensor pr ekzistimin e traktatit sht pajtimi i vullnetit t
subjekteve i cili shprehet nprmes organeve kompetente.

Sipas veprimit t normave juridike traktatet ndahen n: traktate ligje dhe traktate kontrata.
Traktatet ligje jan burim i drejtprdrejt i s drejts ndrkombtare. Ato prmbajn rregulla t
prgjithshme q zbatohen nga t gjith, sipas t cilave n t ardhmen duhet t zgjidhet ndonj
shtje e caktuar. Me to kontraktohen rregulla t reja t sjelljes ose vrtetohen rregullat
ekzistuese.

Pr ndryshim nga traktatet ligje, traktatet kontrata jan marrveshje midis dy ose disa shteteve
dhe kan pr objekt rregullimin e nj shtje t caktuar midis atyre shteteve. Kto nuk jan
burim i drejtprdrejt i s drejts ndrkombtare, megjithse mund t krijojn t drejt partikulare
midis palve. Kto jan rregullisht t kufizuara n pikpamje t kohs.

Zakonet ndrkombtare: deri n kohrat m t reja e drejta ndrkombtare ka qen e prbr

kryesisht nga rregullat zakonore. Q nga mesi i shek XIX zakonet kan filluar t humbin kt
rndsi si rezultat i nxjerrjes s nj numri t madh t traktateve. Megjithkt, zakonet kan
mbetur si burim i rndsishm sidomos n ato pjes ku ende nuk sht kryer kodifikimi.

Parimet e prgjithshme juridike t pranuara nga kombet e qytetruara: paraqesin rregulla

q jan zhvilluar n t drejtn e brendshme t shteteve dhe jan parime fondamentale t
drejtsis, t pranuara nga vetdija juridike e prgjithshme. Ato jan rregulla q vlejn dhe
zbatohen n rendet e brendshme juridike t shteteve.

N kt kategori hyjn: parimi mbi shtjen e gjykuar (res judica); parimi se askush nuk mund t
prfitoj nga faji i vet; parimi i ndalimit t keqprdorimit t s drejts; parimi i prgjegjsis q
lind nga aktet e paligjshme, parimi lex specialis derogat generali (ligji special e derogon ligjin e
prgjithshm); lex posterior derogat legi prior (ligji i ri e derogon/zhvleftson ligjin e vjetr);
parimi sipas t cilit marrveshjet duhet plotsuar me mirbesim (bona fide) etj.

Praktika gjyqsore dhe doktrina: konsiderohen si mjete ndihmse t cilat mundsojn q t

konstatohen rregullat juridike. Edhe doktrina e s drejts ndrkombtare sht mjet ndihms
pr prcaktimin e rregullave t s drejts.

*** Teorit q provojn t shpjegojn marrdhniet midis t drejts ndrkombtare dhe t

drejts s brendshme mund t klasifikohen n dy: teoria moniste dhe teoria dualiste. Sipas
teoris dualiste (Triepel dhe Anciloti), e drejta ndrkombtare dhe e drejta e brendshme jan dy
sisteme juridike t veanta dhe reciprokisht t pavarura dhe t ndara. E drejta ndrkombtare
dhe e drejta e brendshme rregullojn materie te ndryshme dhe kan burime krejtsisht t
ndryshme. E drejta e brendshme sht nj trsi e normave juridike qe rregullon marrdhniet
brenda shtetrore. Ndrkaq e drejta ndrkombtare kalon hapsirn e nj shteti duke rregulluar
kshtu marrdhniet midis shteteve. E drejta e brendshme ka burim kryesor juridik ekskluzivisht
vullnetin e shtetit, ndrsa e drejta ndrkombtare vullnetin e nj numri t konsiderueshm t
shteteve. Teoria moniste (sht produkt i mendimit t Kellzenit), thekson se nuk ka ndarje n
trsin e normave juridike, t brendshme dhe te jashtme, por vetm dy pjes t t njjtit
sistem.

*** Servitutet ndrkombtare prfaqsojn kufizime t jashtzakonshme t sovranitetit

territorial t nj shteti, t imponuara me marrveshje, me t cilat nj pjes ose tr territori i nj
shteti duhet t shrbej pr disa qllime ose interesa te caktuara t nj shteti tjetr. Me fjal t
tjera, servitutet ndrkombtare jan e drejt reale mbi sendin e huaj. Kemi katr lloje t
servituteve: aktive (ose pozitive); pasive (ose negative); ushtarake; ekonomike. Servitutet aktive
jan ato me t cilat jepet e drejta e nj shteti q t ndrmarr veprime t caktuara n territorin e
nj shteti tjetr, p.sh. t ndrtoj dhe shfrytzoj vijn hekurudhore, t drgoj forca t armatosura
n territorin e caktuar, t shfrytzoj portet e nj shteti pr furnizim t anijeve t veta, etj.
Servitutet negative (pasive) jan ato servitute me t cilat jepet e drejta nj shteti q t krkoj
nga shteti tjetr q ai t rezervohet nga ushtrimi i sovranitetit n shtje t caktuara. T tilla jan
e drejta e nj shteti q t krkoj nga shteti tjetr q t mos fortifikoj qytete apo zona t caktuara
afr kufirit, t mos ndrtoj objekte n afrsi, etj. Servitutet ushtarake jan ato servitute me t
cilat nj shtet ka t drejt t mbaj trupat e veta n territorin e shtetit tjetr. P.sh. e drejta e
fluturimit t aeroplanve ushtarak n territorin e nj shteti tjetr, e drejta e aderimit t pr
qllime teknike, etj. Servitutet ekonomike jan ato servitute t fituara pr qllime komerciale dhe
t komunikacionit, si jan: e drejta e peshkimit n ujrat territoriale t shtetit tjetr, prerja e
drunjve, furnizimi me rrym elektrike, etj. Servitutet mund t shuhen me: kalimin e afatit pr t
cilin jan krijuar; me dorheqje t shtetit pr t cilin ka qen krijuar; me bashkimin e territorit t
shtetit q ka prfituar dhe territorit t shfrytzuar, si dhe me zhdukjen e interesit t shtetit t
autorizuar.

***E drejta ndrkombtare shpjegohet nga tri shkolla: natyraliste-spanjolle, shek. XVI-XVII;
pozitiviste; grocianiste.

Shkolla natyraliste: (themelues Francisko de Vitoria) e shpjegon t drejtn ndrkombtare si

trsi e normave juridike q vijn nga natyra, nprmjet Zotit. P.sh. shteti duhet t sillet mir me
shtetin tjetr dhe kjo sht rregull natyrore. Kjo shkoll thot po ashtu se luftra t pa drejta jan
luftrat pushtuese, ndrkaq luftrat q bhen pr mbrojtjen e interesave t veta jan luftra t
drejta.

Shkolla pozitiviste: shpjegon t drejtn ndrkombtare prmes vullnetarizmit. Kto norma

thot se jan produkt i mendjes s njeriut, produkt i vullnetit, dshirs dhe gatishmris s
njerzve. Prfaqsues i ksaj shkolle konsiderohet Gentilli i cili ka provuar ti jap formn
shkencore dhe sistematike t drejts ndrkombtare. Gentilli i v themelet e parimit pacta sunt
servanta marrveshjet duhet respektuar.

Shkolla grocianiste: kjo shkoll bn shkputjen nga e drejta natyraliste dhe forcojn m tej t
drejtn pozitiviste, prmes Traktateve. Prfaqsues i ksaj shkolle sht Hugo Groci q
njkohsisht konsiderohet baba i s drejts ndrkombtare. Me grociant lind nevoja e
kodifikimit t s drejts ndrkombtare.
*** Kodifikimi sht renditje e normave juridike n akte t veanta. Me kodifikim nnkuptojm
sistematizimin e normave juridike me qllim q t arrihet bashkimi i tyre n baz t parimeve t
prbashkta. Qllimet e kodifikimit jan: t zhvilloj dhe plotsoj aktet juridike; na jep
mundsin e fuzionimit (prmbledhjes) t s drejts dhe praktiks; qartson normat juridike
ndrkombtare. Kodifikimi i si drejts ndrkombtare lind n Kongresin e Vjens n fillim t
shek. XIX dhe merr hov n fillim t shek. XX. (Konventa e Hags merret me armatimin, llojet etj.
q prdoren ne luft, Konventa e Vjens merret me njerzit, kategorit e njerzve q duhet dhe
nuk duhet t luftojn, bn prcaktimin e rangut t prfaqsuesve diplomatik, prcakton
rregullat e lundrimit, ndalon tregtin me skllevr, etj.).

*** Shteti prkufizohet si institucion i krijuar nga grupi pr realizimin e disa qllimeve prej t
cilave m e rndsishmja sht ruajtja e se drejts dhe rendit brenda kufijve dhe ruajtja e
pavarsis s popullit n marrdhnie me popujt tjer. Shteti, si subjekt i s drejts
ndrkombtare duhet t ket popullsin e prhershme, territorin e caktuar, qeverin dhe
aftsin pr t hyr n marrdhnie me shtetet tjera. E drejta ndrkombtare niset nga ajo se
krijimi i shteteve te reja sht shtje faktike e jo juridike. Jan dy teori pr njohjen e shtetit:
Deklarative dhe Konstituive. Teoria konstituive niset nga qndrimi se shteti me faktin se sht
krijuar ende nuk sht antar i bashksis ndrkombtare. Sipas ksaj teorie shtetet e tjera
prkatsisht bashksia ndrkombtare jan ato q vendosin se a do ta pranojn shtetin e ri apo
jo n rrethin e vet. Sipas ksaj shteti n pikpamje t s drejts ndrkombtare krijohet me
aktin e njohjes. Kjo teori sht n kundrshtim me parimin e vetvendosjes s popujve.
Ndrkaq, sipas teoris deklarative shteti i ri automatikisht fiton t drejtat q i takojn subjektit
ndrkombtar dhe bhet antar i bashksis ndrkombtare po q se i ka plotsuar kushtet
q i parasheh e drejta ndrkombtare. Sipas ksaj teorie shteti nuk krijohet me njohjen por me
kt akt vetm konstatohet se shteti sht krijuar.

N t drejtn ndrkombtare dallojm disa lloj njohjesh: de jure dhe de facto; shprehimisht dhe
heshtazi; kolektivisht ose individualisht; me kushte dhe pa kushte.

Njohja de jure sht njohje e prhershme dhe e plote, i prfshin t gjitha marrdhniet me
shtetin e ri. Njohja de jure, jepet shprehimisht nprmes nj akti formal. Njohja de jure sht
njohje e plot dhe e pa trhiqshme.

Njohja de facto ekziston kur nj shtet i shtyr nga arsyet politike ose pr shkak t
paqartsis friksohet nga njohja e shtetit ose qeveris s re dhe pr kt e shtyn njohjen e
plot, por njkohsisht i konsideron t nevojshme t vendos disa marrdhnie me t. Kjo
njohje sht e prkohshme, e kufizuar n disa marrdhnie dhe mund t trhiqet ne do
moment. Ky lloj i njohjes rregullisht i paraprin njohjes de jure.

Njohja shprehimisht dhe heshtazi. Njohja shprehimisht jepet me nj akt t njanshm, me

telegram, me deklarat t shefit t shtetit, me not diplomatike q i drgohet shtetit ose me
traktat ndrkombtar. Njohja heshtazi jepet me akt q nuk i prket grupit t par, por edhe nuk
l dyshim mbi qllimin q t bhet njohja ose q po bhet pranimi. Shembull pjesmarrja e
delegacionit zyrtar t nj shteti n solemnitete me rastin e fitimit t pavarsis, interpretohet si
njohje e heshtur, nse pranon dhe drgon prfaqsues diplomatik, lidh fardo marrveshje
me shtetin e ri, etj.

Njohja individuale ose kolektive njohja individuale vjen nga qeverit ose organet e
ngarkuara me pun t jashtme dhe jepet me deklarat, telegram, not diplomatike etj. Njohja
kolektive bhet n konferenca, kongrese, ose n organizata ndrkombtare. P.sh. kshtu jan
njohur Serbia, Rumania dhe Mali i Zi n Kongresin e Berlinit, pastaj Shqipria n Konferencn e
Ambasadorve n Londr etj. Izraeli gjithashtu sht krijuar me Rezolut t Kombeve t
Bashkuara. Pranimi i nj shteti n OKB sht lloj i njohjes kolektive.

Njohja me kushte dhe pa kushte parashtrimi i kushteve me rastin e njohjes s shteteve t

reja sht shtje rreth s cils nuk ekziston unitet i mendimeve. Shumica konsiderojn se
parashtrimi i kushteve me rastin e njohjes sht gj e pa lejueshme. P.sh. me rastin e njohjes
s Serbis sht krkuar t garantoj barazin midis personave q i takojn religjioneve t
ndryshme, n lidhje me punsimin, ushtrimin e funksioneve publike, etj. N literatur mbizotron
qndrimi se mos prmbushja e kushteve nuk mund t shrbej si baz pr revokimin e njohjes.

***Suksedimi juridik ndrkombtar sht kalimi i nj pjese t territorit nj shteti, nn

sovranitetin e nj shteti tjetr. Suksedimi mund t jet i prgjithshm ose pjesshm. Suksedimi
i prgjithshm sht vendosja e plot e sovranitetit t nj shteti mbi nj shtet tjetr, mbi tr
territorin. Ndrkaq suksedimi i pjesshm sht vendosja e sovranitetit mbi nj pjes t caktuar
t nj territori shtetror. Suksedimi bhet me marrveshje ose me luft. Edhe ndarja e shtetit
cilsohet suksedim.

Ka tri shtje karakteristike q kan t bjn me suksedimin: a) me rastin e suksedimit ka

ndodh me Traktatet?; b) me borxhe publike?; c) dhe me t mirat publike.

shtja e Traktateve zgjidhet n tri lloje/mnyra: n grupin e par bjn pjes Traktatet q nuk
barten n pasardhs. Kto jan Traktate politike si: Traktatet pr aleancat, ruajtja e paqes,
neutraliteti, etj. N grupin e dyt bjn pjes Traktatet norma dhnse t cilat mbesin n fuqi
meqense jan t lidhura pr n interes t prgjithshm t tr bashksis ndrkombtare. Dhe
n grupin e tret bjn pjes Traktatet q u referohen shtjeve q kan t bjn me territorin,
t cilat vazhdojn t mbeten n fuqi meq rregullojn nj interes t caktuar lidhur me territorin.

Pr Borxhet publike e drejta ndrkombtare nuk ka rregull unike t ndarjes s borxhit t

prbashkt publik. N praktik shtja e borxheve publike sht zgjidhur nprmes
marrveshjeve speciale.

Pr T mirat publike e drejta ndrkombtare thot se jan t lidhura me territorin, pavarsisht

se nn sovranitetin e kujt bie ai territor.

***Llojet e shteteve - t gjitha shtetet ndahen n shtete t thjeshta ose unitare dhe shtete t
prbra. Pr sa i prket subjektivitetit t shteteve unitare nuk ekzistojn kurrfar problemesh
sepse kto kan nj territor unik, organizim unik shtetror, pushtet unik sovran, organ unik
ligjdhns, dhe nj qeveri q prfaqson brenda dhe jasht. Ndrkaq shtja komplikohet kur
kemi t bjm me shtete t prbra, pasi ato prfaqsojn bashksi t dy apo m shum
shteteve. N grupin e shteteve t prbra bjn pjes, bashkimi personal, bashkimi real,
konfederata dhe federata.

Bashkimi personal: sht bashksi e dy a m shum shteteve q i lidh vetm kurora

mbretrore. Antart e bashkimit personal e ruajn pavarsin e tyre t plot, si n planin e
brendshm ashtu edhe n at t jashtm. Lufta kundr nj antari t bashkimit personal nuk
sht luft edhe kundr antarit tjetr, i cili mund t mbetet neutral. Kufijt shtetror jan t
veant dhe shtetasit e njrit shtet n shtetin tjetr konsiderohen shtetas t huaj.

Bashkimi real: sht form e bashkimit t dy a m shum shteteve sovrane t cilat jan nn
nj monark dhe prbjn nj subjekt ndrkombtar. Bashkimi real krijohet me vullnetin e
shteteve antare (me Traktat ndrkombtar). Shtetet antare t bashkimit real e ruajn
autonomin e tyre t brendshme dhe i kan t pavarura organet ligjdhnse, administrative dhe
gjyqsore. Ndrsa n politikn e jashtme, ushtrin dhe financa jan subjekt unik. Antart e
bashkimit real smund t zhvillojn luft kundr njri tjetrit dhe lufta kundr nj shteti antar t
bashkimit real konsiderohet luft kundr t gjithve.

Konfederata: sht lidhje e dy apo m shum shteteve t pavarura. Krijohet me marrveshje

ndrkombtare dhe ka pr qllim mbrojtjen e pavarsis s jashtme ose t brendshme t
antarve t saj. Ndonjher krijohet pr ta evituar dominimin e ndonj shteti m t fort.
Shtetet antar t konfederats e ruajn pavarsin tyre t plot si brenda ashtu edhe jasht.
Organ kryesor, dhe shpeshher i vetm, sht dieta.

Federata: sht bashkim i dy apo m shum njsive/entiteteve n nj shtet t prbashkt dhe

krijohet me akt publik t brendshm, me Kushtetut. Federata si trsi sht subjekt
ndrkombtar, megjithse edhe antarve iu pranohet sovraniteti i veant. Sipas rregullit
politika e jashtme, diplomacia, ushtria, financat jan n kompetenc t federats.

***Format e varsis. Varsia nnkupton marrdhniet midis shtetit superior dhe shtetit
inferior. Vasaliteti sht form e varsis politike. Ai sht karakteristik pr kohn e
feudalizmit, ndrsa n t drejtn ndrkombtare prfaqson raport midis nj shteti t fort
(suzerenit) dhe shtetit t varur (vasalit). N plan t brendshm shteti vasal sht shtet gjysm
sovran meq shum kompetenca nga sfera e brendshme i nnshtrohen lejimit nga shteti
suzeren. Vasali nuk e ka t drejtn e shkmbimit t prfaqsuesve diplomatik, t lidh
marrveshje ndrkombtare, etj.

Protektorati sht form e raporteve midis protektorit dhe t projektuarit. sht marrveshje me
shkrim q bhet nga protektori dhe i protektuari. Prmbajtja e ktyre marrveshjeve ndryshon
sipas rasteve ndrkaq t prbashkt kan se shteti nn protektorat vihet nn mbrojtjen e shtetit
m t fort. Shteti nn protektorat nuk sht pjes prbrse e shtetit protektor.

*** T drejtat themelore t shteteve 1) e drejta e sovranitetit dhe pavarsis; 2) e drejta pr

ekzistenc; 3) e drejta e barazis; 4) e drejta pr tu respektuar; 5) e drejta pr t mbajtur lidhje
me shtete tjera.
E drejta e sovranitetit dhe pavarsis: e drejta e sovranitetit sht nj ndr shtjet m t
rndsishme t s drejts ndrkombtare, kurse respektimi i sovranitetit sht ndr bazat
kryesore t s drejts ndrkombtare dhe t tr sistemit ndrkombtar. Me sovranitet
nnkuptojm pushtetin e plot t shtetit mbi territorin e tij dhe pavarsin e shtetit prej cilitdo
shtet tjetr n marrdhniet ndrkombtare. N t drejtn ndrkombtare sovraniteti ka dy
kuptime, t jashtm dhe t brendshm. Aspekti i jashtm (nganjher quhet negativ) sht e
drejta e shtetit q t mos pranoj asnj autoritet tjetr mbi vete. Aspekti i brendshm (pozitiv)
sht shtrirja e pushtetit n tr territorin e vendit.

E drejta pr ekzistenc: sht ndr t drejtat elementare t shteteve dhe konsiderohet si e

drejt natyrore e do subjekti. Shteti mund t marr masat e nevojshme ushtarake pr mbrojtje
si, organizimi i ushtris, lidhja e aleancave mbrojtse etj. Shtetet kan t drejt t ndrmarrin
edhe masa t tjera, por ndrmarrja e te gjitha ktyre masave sht e kufizuar me detyrn e
qart q shtetet t mos ndrmarrin asgj q do ta cenonte sigurin e shteteve tjera.

E drejta e barazis: e drejta ndrkombtare nis nga parimi se t gjitha shtetet jan t barabarta
juridikisht. Prkundr jo barazis s shteteve pr nga numri i popullsis, territorit, forcs etj. e
drejta ndrkombtare niset nga parimi par in parem non habet imperium q do t thot t
barabartt nuk kan juridiksion mbi njri tjetrin.

E drejta pr tu respektuar: dinjiteti sht kualitet i shtetit si antar i bashksis

ndrkombtare, kurse respektimi i tij nga shtetet tjera sht nj ndr t drejtat themelore. N
baz t ksaj, shteti si person juridik ka t drejt t gzoj respektin e simboleve t tij, ligjeve t
tij, dhe t rendit ekzistues.

E drejta pr mbajtjen e lidhjeve: sht futur relativisht von n listn e t drejtave themelore.
Deri von sht konsideruar se shteti kan t drejt q t vendosin nse dshirojn t mbajn
marrdhnie diplomatike, ekonomike etj. me shtetet tjera. Sipas ksaj, n baze t s drejts
ndrkombtare asnj shtet nuk mund t krkoj nga shteti tjetr t mbaj me t lidhje t
caktuara. Q nga fundi i shek. XIX shtja e mbajtjes s lidhjeve, m nuk ka qen shtje e
dshirs s shtetit por detyrim i kohs.

***Prgjegjsit e shteteve n t drejtn ndrkombtare a) politike; b) materiale; c)morale

Prgjegjsia ndrkombtare e shteteve mund t jet edhe e drejtprdrejt ose e trthort.

Prgjegjsia e drejtprdrejt ekziston ather kur organet shtetrore ose prfaqsuesit
shtetror e kan shkel t drejtn ndrkombtare. Ndrsa prgjegjsi t trthort kemi ather
kur nj shtet e merr prgjegjsin pr cenimin ose shkeljen e s drejts ndrkombtare nga
shtetet tjera. Prgjegjsi t till kemi midis shteteve q jan n ndonj lidhje juridike t caktuar,
si n federat, protektorat, kujdestari, etj.

Prgjegjsia e shtetit pr organet ligjdhnse: ekziston ather kur nj shtet nxjerr ndonj
ligj q sht n kundrshtim me detyrimet e tij ndrkombtare, ose, kur dshton t nxjerr
ndonj ligj i cili sht i nevojshm pr ti plotsuar detyrimet ndrkombtare. Shteti mban
prgjegjsin pr veprimet e organeve ligjdhnse vetm ather kur kto jan n kundrshtim
me detyrimet ndrkombtare dhe kur ti jet br dm shtetit tjetr ose ndonj shtetasi t huaj.

Prgjegjsia e shtetit pr aktet e organeve administrative: shteti ka prgjegjsi pr punn e

organeve t brendshme administrative t cilat punojn pr llogari t shtetit, qofshin ato lokale
apo qendrore. Ktu kemi t bjm me trajtimin e ndryshm t shtetasve t huaj, me aktet e
paligjshme t forcave t armatosura, policis, etj. Shteti n do rast mban prgjegjsi pr
veprimet e organeve administrative e ushtarake pasi q kto jan nn autorizimin dhe kontrollin
e plot t shtetit.

Prgjegjsia e shtetit pr punn e organeve gjyqsore: edhe pse gjyqtart jan t pavarur
nga qeveria dhe vendimet e tyre jan definitive, megjithat ekziston prgjegjsia e shtetit nse
gjyqet e nj vendi e kan cenuar t drejtn ndrkombtare n zbatimin e normave t s drejts
s brendshme. Pr shembull, kur nj shtet nuk u lejon t huajve t mbrojn t drejtat e tyre para
gjyqeve lokale. Pastaj, ktu prfshihen edhe burgimi arbitrar, refuzimi i pranimit t imunitetit,
mos ndjekja e ndonj dorasi q ka vrar ndonj shtetas t huaj, mos ekzekutimi i ndonj
vendimi gjyqsor t nxjerr n t mir t ndonj t huaji, etj.

Prgjegjsia e shtetit pr aktet e personave privat: parimisht, shteti nuk mban prgjegjsi
pr aktet e personave privat. Mirpo, meqense shteti ka pr detyrim t siguroj rend dhe ligj
brenda territorit te vet, ather vetvetiu duhet ti masat e nevojshme n parandalimin e
shkaktimit te dmit ndaj shteteve tjera, brenda territorit t tij. Megjithat nse prkundr masave
t nevojshme, ndonj person privat bn ndonj dm, ather shteti duhet t siguroj q fajtort
t dnohen dhe t paguajn dmin. Me kaq merr fund prgjegjsia e shtetit.

***Intervenimi: prkufizohet si przierje e dhunshme n punt e shtetit tjetr me qllim q t

ruhet ose te ndrrohet gjendja ekzistuese. Varsisht nga numri i intervenuesve, intervenimi
mund t jet individual dhe kolektiv. Ndrkaq sipas mjeteve q prdoren, intervenimi mund t
jet ushtarak, diplomatik dhe ekonomik. Sipas forms, intervenimi mund t jet i drejtprdrejt
(hyrje e forcave t armatosura) ose i trthort (nxitje e lufts civile).

Ndalimi i marrjes s territoreve: q nga fillimi i shek. XX e drejta ndrkombtare mbshtetet

n parimin e respektimit t integritetit territorial t shteteve dhe ndalon t merret ndonj territor
me prdorimin e forcs.

Mnyrat e lejuara t marrjes s territorit a) cedimi; b) okupimi paqsor; c) shtimi; d)

parashkrimi.

Cedimi: sht mnyr e zgjerimit t territorit q realizohet me marrveshje midis dy shteteve.

Cedimi sht pra transaksion midis dy shteteve. Cedimi mund t bhet me kompensim ose
falas dhe mund t jet rezultat i bisedimeve paqsore ose lufts. Cedimi m s shpeshti
realizohet n marrveshje me an t shitblerjeve. Cedimi mund t realizohet edhe me an t
kmbimit t territoreve midis shteteve

Okupimi paqsor: sht vendosja e sovranitetit t nj shteti mbi nj territor q m par nuk ka
qen nn sovranitetin e asnj shteti tjetr. Okupimi paqsor do her bhet me akt t
njanshm. Q okupimi t jet i vlefshm duhet t plotsohen katr kushte: 1)territori q sht
objekt i okupimit paqsor nuk duhet ti takoj asnj shteti tjetr; 2)e drejta ndrkombtare krkon
q okupimi t jet efektiv, d.m.th t jet pushtim i vrtet e jo simbolik; 3)okupimin duhet ta ket
br shteti ose organet e tij t autorizuara e jo personat privat; 4)shteti duhet t bj notifikimin
e okupimit

Shtimi: derisa cedimi arrihet me marrveshje ndrkombtare, shtimi sht rezultat i

ndryshimeve q shkaktohen nga forcat natyrore ose q jan rezultat i puns njerzore. Zgjerimi
i territorit m s shpeshti paraqitet n lumenjt ndrkombtar. N kto raste vetvetiu
zvoglohet territori i nj shteti dhe zgjerohet territori i nj shteti tjetr.

Parashkrimi: n t drejtn ndrkombtare mund t prkufizohet si zgjerim i sovranitetit mbi nj

territor nprmes t ushtrimit t vazhdueshm dhe t papenguar t sovranitetit mbi t, gjat nj
periudhe t caktuar t domosdoshme pr t krijuar bindje t prgjithshme se gjendja ekzistuese
sht n pajtim me rendin ndrkombtar. Parashkrimi sht ndr format m t diskutueshme
t zgjerimit t territorit shtetror. Problemi m qensor sht se e drejta ndrkombtare nuk
parasheh se cili afat duhet t kaloj. Dhe pr t qen i vlefshm parashkrimi, sht e
domosdoshme q asnj shtet t mos protestoj.

***Territori shtetror prfaqson vendin ku sht vendosur popullsia dhe mbi t cilin shteti
ushtron kontroll ose shtrin sovranitetin territorial. Duke u mbshtetur nga e kaluara pr
ekzistimin e shtetit nuk krkohet q kufijt t jen t prcaktuara saktsisht. Mjafton t ekzistoj
nj brthame territoriale e padiskutueshme.

Prdorimi i forcs nuk lejohet me t drejtn ndrkombtare, prve n dy raste dhe kjo sipas
nenit 7 t Karts s OKB-s: 1) n vetmbrojtje, dhe 2) kur rrezikohet paqja n rajon dhe m
gjer.

***Erga omnes e vlefshme kundrejt tr bots. Pr shembull, e drejta n pron sht e drejt
erga omnes, prandaj zbatohet ndaj dokujt q e cenon kt t drejt.

***Res judicata parim sipas s cilit nj shtje e gjykuar njher nga gjyqi, nuk mund t
rigjykohet.

***Jus cogens si e dhn, e pa ndryshuar. I atribuohet rregullave q obligojn shtetet t i

prmbahen rendit juridik ndrkombtar. Sipas nenit 53 t Konvents s Vjens, norma jus
cogens sht norm e pranuar dhe e njohur si e tr dhe e pa kundrshtuar nga komunitetit
ndrkombtar e cila nuk lejon derogimin/heqjen/zhvleftsimin e saj dhe e cila mund t
ndryshohet vetm me nj norm t mvonshme t s drejts s prgjithshme ndrkombtare
q prmban karakter t njjt. Sipas normave jus cogens, ndr t tjera ndalohet skllavria,
tortura dhe gjenocidi.

***E drejta e legacionit: E drejta pr t drguar prfaqsues diplomatik quhet e drejt

aktive e legacionit. E drejta pr t pranuar prfaqsues diplomatik quhet e drejt pasive
e legacionit.
***Modus Vivendi: sht term q prdoret pr marrveshjet e prkohshme pr t cilat
pritet q n t ardhmen t zvendsohen me traktat ose konvent t
prhershme/afatgjat.

***Konventa e Montevideos, t drejtat dhe detyrat e shteteve ndr parimet e prgjithshme

t Konvents s Montevideos sht se ekzistenca politike e nj shteti sht e shtje e ndar
nga njohja prej shteteve tjera. Shteti si subjekt i s drejts ndrkombtare duhet t plotsoj
katr kritere: t ket territorin; popullsin; qeveri; dhe t jet i aft t hyj n marrdhnie me
shtetet tjera. Shtetet jan juridikisht t pavarura, gzojn t njjtat t drejta dhe kan kapacitete
t barabarta n ushtrimin e tyre. Po ashtu t drejtat e secilit shtet nuk varen nga fuqia q ai
posedon pr t siguruar ushtrimin e tyre, por nga fakti i thjesht i ekzistencs s shtetit si subjekt
ndrkombtar. Njohja e nj shteti do t thot pranim i tij me t gjitha t drejtat dhe detyrat q i
parasheh e drejta ndrkombtare. Gjithashtu njohja bhet pa kushte dhe sht e pa
trhiqshme. Shtetet nuk duhet t ndrhyjn n punt e brendshme t shtetit tjetr. Shtetet duhet
t jen paqedashse, dhe mospajtimet ndrmjet veti duhet ti zgjidhin n mnyr paqsore.
Sovraniteti dhe integriteti territorial i shteteve sht i pa cenueshm.

***Intervenimi humanitar sht prdorimi i forcs ushtarake kundr nj shteti, nga nj shtet
ose grup shtetesh me qllim ti jepet fund shkeljes s t drejtave t njeriut, t kryera nga shteti
kundr t cilit intervenohet. Ky sht definicioni m klasik i ndrhyrjes humanitare, edhe pse ka
dilema se, p.sh. a cilsohet ndrhyrje humanitare kur bhet pa plqimin e shtetit prits, nse
ndrhyrja humanitare sht e kufizuar vetm n veprime ndshkuese, pastaj intervenimi pa
autorizimin e Kshillit t Sigurimit (Kshilli i Sigurimit nuk parasheh autorizim pr ndrhyrje
humanitare), etj.

***E drejta humanitare rregullon sjelljen e forcave kur jan t angazhuara n luft apo konflikt
t armatosur. Pra, prfshin ligjet e lufts, ligjet dhe zakonet e lufts ose ligjin e konfliktit t
armatosur (jus in bello). sht korpusi ligjor q prfshin Konventat e Gjenevs dhe Hags, si
dhe traktatet e mvonshme dhe t drejtn zakonore ndrkombtare.

***Commonwealth: sht bashksi (sui generis) vullnetare e shteteve t pavarura dhe

sovrane, secila prgjegjse pr politikn e vet, q konsultohen dhe bashkpunojn n
interes t prgjithshm t popujve t tyre n prparimin e mirkuptimit ndrkombtar
dhe paqes n bot.

***E drejta e Optimit sht mundsia q tu pranohet banorve t nj territori q

brenda nj afati t caktuar t zgjedhin shtetsin e shtetit q ka br cedimin (ceduesit)
ose t pasardhsit.

***Plebishiti - sht konsult e prgjithshme e popullit n t ciln banorve ju lejohet t

shprehin vullnetin e tyre se cilin shtet dshirojn ti takojn. Kshtu, banort e nj territori
kan mundsi t deklarohen se a pranojn a jo kalimin prej nj shteti n shtetin tjetr.
Plebishiti sht instrument relativisht i ri, prmendet ne shek. XV-XVI, por zbatohet q
nga Revolucioni Francez.

***Shtetet neutrale: jan ato shtete t cilat me an t marrveshjeve t posame

marrin pr detyr t mbeten neutrale n fardo konflikti q ndodh n t ardhmen mes
shteteve tjera. Shtetet neutrale nuk lejojn kalimin e forcave ushtarake t ndonj shteti
tjetr, npr territorin e tyre. Shteti neutral ka t drejt t ndrmarr t gjitha masat e
nevojshme pr vetmbrojtje nga do sulm nga jasht. Po ashtu, nuk mund t hyjn n
marrdhnie me karakter ushtarak.

***Selia e Shenjt: shteti i qytetit t Vatikanit sht neutral dhe i paprekshm. Ka

gjithsej 44 hektar dhe rreth nj mij banor. Me Marrveshjen e Lateranit (1929) sht
rregulluar konflikti i gjat mes shtetit t Italis dhe atij Papal e cila prmban 1)
marrveshjen politike me t ciln zgjidhet dhe eliminohet shtja romake; 2) nj
konkordat i cili e rregullon pozitn e Kishs Katolike n Itali; 3) nj konvent financiare,
me t ciln precizohen detyrimet financiare t Italis. Italia pranon sovranitetin e Selis
s Shenjt, pronsin e plot, autoritetin ekskluziv, dhe juridiksionin e Selis s Shenjt
mbi Vatikan. Me marrveshje parashikohet paprekshmria e Paps, e drejta e
legacionit, Selia e Shenjt heq dor nga e drejta e azilit dhe obligohet t dorzoj
kriminelt n rast strehimi aty. Shrbimet publike ushtrohen nga shteti i Italis.

***Rastet e zhdukjes s shteteve: 1) me rastin e pushtimit t territorit t tij dhe

nnshtrimit t plot; 2) me rastin e aneksimit definitiv t tij; 3)me ndarjen nga shtetet
tjera t territorit t tij; 4) me bashkimin vullnetar t dy a m shum shteteve.

Pjesa e dyt

ORGANET E MARRDHNIEVE NDRKOMBTARE (ORGANET E

PRFAQSIMIT)

Organet e prfaqsimit ndahen n dy grupe: t brendshme dhe t jashtme.

***Organet e brendshme jan to organe t cilat pr shkak pozicionit q kan

prfaqsimin e shtetit jasht, e bjn si detyr dytsore. Ktu bjn pjes: shefi i shtetit
(presidenti ose monarku); shefi i qeveris; ministri i punve t jashtme. Ndrsa organet
e jashtme jan vazhdimsi e pushtetit t brendshm por q jan t stacionuara jasht
shtetit. Ktu hyjn: misionet diplomatike dhe misionet konsullore.
***Shefi i Shtetit si organi m i lart dhe reprezentativ, e prfaqson shtetin n
marrdhniet e tij ndrkombtare, vepron n emr t tij dhe do akt i tij konsiderohet si
akt i shtetit. Shefi i shtetit sht barts i politiks s jashtme, ndrsa qeveria sht
hartuese e konturave t politiks s jashtme. N kompetencat e tij hyjn kryesisht,
pranimi dhe drgimi i prfaqsuesve diplomatik, lidh marrveshje ndrkombtare,
shpall gjendjen e lufts, etj. E drejta ndrkombtare nuk bn dallimin midis kryetarve
t shteteve, qofshin ata individ apo kolektiv, monark apo president. Mirpo autort
ndrkombtar jan t ndar kur bhet fjal pr pozitn e presidentit kur ky gjendet
jasht vendit. Grupin e par e prbjn autort t cilt thon se meqense presidenti i
shtetit nuk sht sovran, sepse n republika populli sht barts i sovranitetit shtetror,
ather shteti nuk mund t krkoj t njjtat t drejta dhe privilegje, sidomos
eksterritorialitet. T tjert nisen nga dallimi se a gjendet presidenti jasht shtetit
zyrtarisht apo pr qllime private, duke lejuar q vetm n rastin e par shtetet t ken
t drejt t krkojn eksterritorialitet. Dhe grupin e tret, e prbjn autort q nuk
bjn asnj dallim midis presidentit dhe monarkut kur ata gjenden jasht.

Shefi i shtetit e prfaqson shtetin dhe pr kt nuk i nevojitet kurrfar autorizimi i

posam. Gjat qndrimit n botn e jashtme, shefit t shtetit i bhen nderime dhe i
jepen lehtsi. Ata gzojn mbrojtje t posame personale, mbrojtje t dinjitetit personal,
paprekshmri t baness, jan t prjashtuar nga ndjekja gjyqsore madje edhe n rast
t veprave t rnda penale, me prjashtim t rasteve kur vullnetarisht i dorzohen
gjyqit, etj. Natyrisht, kusht pr ti gzuar kto sht q shteti i jashtm t ket lejuar
hyrjen e tij ose t mos ket kundrshtuar. Shteti prits mund t krkoj largimin e tij ose,
n rastet m t rnda, ta prjashtoj. Kryetarit t shtetit i takojn t gjitha privilegjet q
dalin nga pozita e tij, edhe n rastet kur zbulohet identiteti i tij gjat qndrimit ingcognito
n ndonj shtet tjetr. Ingognito sht qndrim i pa njohur, i pa informuar i shefit t
shtetit jasht.

***Qeveria prfaqson nj grup t personave t cilt, si organ kolegjial, ushtrojn

pushtetin sovran t shtetit. Ajo sht organ n t cilin merren vendime edhe pr
politikn e jashtme. Qeveria planifikon politikn e jashtme, merr vendime ose i realizon
vendimet e ndonj organi tjetr m t lart, p.sh, Kuvendit. Deklaratat q i jep qeveria
shkaktojn efekte juridike. Kryeministri si shef i qeveris, sht faktor i rndsishm i
politiks s jashtme dhe paraqitet si organ i shtetit q e prfaqson plotsisht shtetin n
punt e jashtme. Deklaratat e tij obligojn shtetin. Kryetari i qeveris paraqitet shpesh
edhe personalisht n konferenca t ndryshme ndrkombtare si prfaqsues i shtetit.
Gjat qndrimit jasht vendit derisa e prfaqson shtetin, kryetari i qeveris gzon
privilegje n baz t Konvents mbi Misionet Speciale dhe lehtsi t tjera, t njjta
sikurse shefave t shteteve kur ata i prijn misionit special.
***Ministri i Punve t Jashtme qndron si ur lidhse n mes t shefit t shtetit dhe
organeve t shteteve tjera dhe organizatave ndrkombtare. Pra, mbajtja e lidhjeve t
rregullta me shtetet e tjera dhe organizatat ndrkombtare, sht kryesisht shtje e
ministrit t punve t jashtme. Ndrsa pjesmarrja e shefit t shtetit dhe t qeveris n
shtje t jashtme, kryesisht kufizohet n shtjet m t rndsishme politike. Ata
vetm koh pas kohe bisedojn drejtprdrejt me prfaqsues t shteteve tjera. Sipas
rregullave ndrkombtare, komunikimi midis qeverive duhet t bhet nprmes
ministrave t punve t jashtme dhe prfaqsuesve diplomatik t akredituar n at
shtet. Harmonizimi i politiks s jashtme bhet brenda qeveris, dhe u komunikohet
shteteve tjera nga ministri i punve t jashtme. Konventa e Vjens mbi Marrdhniet
Diplomatike parasheh shprehimisht, q t gjitha shtjet zyrtare me shtetin e pranimit t
misionit, t ngarkuarit e shtetit t drgimit i kryejn nprmjet ministris s punve t
jashtme. (t gjitha shtjet zyrtare midis dy shteteve, ambasadort e dy vendeve t
akredituar n kryeqytetet e njri tjetrit, i kryejn nprmjet ministris s punve t
jashtme).

Edhe n rast se politikn e jashtme e udhheq shefi i shtetit, ministri i punve t

jashtme sht personi q i kryen t gjitha transaksionet. Ai (shefi i shtetit), nnshkruan
dokumente t politiks s jashtme, sht udhheqs i t gjith ambasadorve, i
konsujve dhe i personave t tjer t shrbimit diplomatik. Pr kt arsye pr ardhjen e
ministrit t ri njoftohen shtetet e tjera me an t rrugve diplomatike. Ministrit t punve
t jashtme gjat qndrimit jasht vendit, i pranohen t gjitha imunitetet dhe privilegjet q
e drejta ndrkombtare u jep personave diplomatik.

***Organet e jashtme jan ato organe q drgohen npr shtete tjera me t cilat
shtetet dshirojn t ken marrdhnie diplomatike. Ktu hyjn: ambasadat;
konsullatat; legatat dhe do emrtim tjetr, t cilat njihen me nj emr si Diplomaci.

***Diplomacia sht aplikim i inteligjencs dhe taktit n rregullimin e marrdhnieve

zyrtare midis qeverive t shteteve t pavarura (Satow). Ajo sht shkenc mbi
marrdhniet ose punt e jashtme t shteteve, shkenc ose art i bisedimeve (Ch. de
Martens). Fjala diplomaci origjinn e ka nga greqishtja e vjetr diploma e cila ishte nj
dokument i shkruar n dy faqe t lidhura, q i sht dhn kryesuesit t misionit dhe ka
prmbajtur instruksione pr qllimet e misionit. N gjuhn e sotme fjala ka sinonime t
ndryshme dhe shpesh prdoret si sinonim pr politikn e jashtme. Me termin
diplomatik nnkuptohet koleksion i dokumenteve zyrtare shtetrore q kan t bjn
me marrdhniet ndrkombtare. Ndrkaq, trup diplomatik sht trsia e
prfaqsuesve zyrtar t huaj n nj shtet (ambasadort, konsujt, t ngarkuarit me
pun). Diplomatt jan antart e ktij trupi, ose do npuns publik i cili punon n
punt diplomatike (ministri t punve t jashtme, ambasad ose prfaqsi tjetr
diplomatike).

***Prfaqsuesit Diplomatik jan t drguar me autorizime q ta prfaqsojn shtetin

jasht. Drgimi i ktyre prfaqsuesve ka qen i njohur qysh nga kohrat m t vjetra
dhe jan konsideruar si t shenjt. N kohn e romakve cenimi i paprekshmris s
diplomatve sht dnuar edhe me vdekje. Prfaqsuesit e shteteve jan drguar pr
nj pun t caktuar dhe pas kryerjes s saj, misioni i tyre ka mbaruar. Qytet-shtetet
italiane (Gjenova, Milano, Firence etj) jan fillesat e para t drgimit t prfaqsuesve t
prhershm jasht vendit. Kto, gjat shek. XV fillojn t mbajn prfaqsues t
prhershm n Spanj, Gjermani dhe Angli. Ndrkaq prfaqsuesit e prhershm
bhen institucion i rregullt vetm n pjesn e dyt t shek. XVII.

Prfaqsuesit diplomatik ndahen n prfaqsues t rregullt dhe t rastit ( ta

jashtzakonshm). Prfaqsuesit e rastit drgohen t prfaqsojn shtetin n misione
t caktuara si, n kongrese e konferenca ndrkombtare, etj.

***Gjuha Diplomatike prej kohs s romakve e deri n shek. XIV, sht prdorur
gjuha latine. Nga andej e tutje paraqitet edhe gjuha frnge dhe deri n fund t shek. XIX
pothuajse gjuh e vetme n dokumentet zyrtar ka qen frngjishtja. Ndrkaq Kongresi
i Vjens (1915) e fut gjuhn angleze po aq t rndsishme (t njjt) sa edhe
frngjishten. N fillim t shek. XX, m sakt n Konferencn e Paqes n Paris (1919)
gjuha angleze trajtohet n mnyr t barabart me at frnge. Sot, n OKB gjuh pune
jan gjuha angleze dhe frnge, ndrsa gjuh tjera zyrtare jan edhe gjuha spanjolle,
ruse, kineze dhe arabe.

***E Drejta e Legacionit ka t bj me kmbimin e prfaqsuesve diplomatik. Krijimi i

prfaqsive t prhershme paraqet t drejtn e legacionit. E drejta pr t drguar
prfaqsues diplomatik jasht, quhet e drejt aktive e legacionit. Ndrsa e drejta t
pranoj prfaqsues diplomatik t jashtm quhet e drejt pasive e legacionit. Kjo e drejt
i takon kryesisht shteteve t pavarura, ndrsa shtetet gjysm-sovrane (shtetet vasale
dhe shtetet nn protektorat) nuk gzojn t drejtn e drgimit t prfaqsuesve
diplomatik. E drejta e legacionit i sht pranuar edhe Selis s Shenjt. Gjithashtu t
drejtn e legacionit e gzojn edhe Kombet e Bashkuara. Fillimi i lufts shkakton
automatikisht ndrprerjen e marrdhnieve diplomatike.

***Kodifikimi i t Drejts Diplomatike rregullat q i referohen prfaqsuesve

diplomatik jan krijuar si rregulla zakonore t s drejts ndrkombtare diplomatike.
Fillimisht m 1815 n Kongresin e Vjens rregullohet shtja e rangut t prfaqsuesve
diplomatik, e plotsuar n Kongresin e Ahenit, 1818. Pas Lufts s Dyt Botrore,
komisioni i s Drejts Ndrkombtare miraton m 1961 Konventn mbi Marrdhniet
Diplomatike, ndrsa m 1963 sht miratuar Konventa mbi Marrdhniet Konsullore.
Kshtu, me miratimin e konventave t Vjens mund t thuhet se sht rrumbullakuar
shtja e kodifikimit t s drejts diplomatike.

***Vendosja e Marrdhnieve Diplomatike sht akt i vullnetit t lir q iu takon dy

subjekteve t interesuar dhe, secili shtet vendos se a do t mbaj apo jo marrdhnie
diplomatike me ndonj shtet tjetr. Pra, shtetet nuk jan t detyruara t drgojn apo t
pranojn prfaqsues diplomatik. Para se t vendosen marrdhniet diplomatike, duhet
t bhet njohja diplomatike midis dy qeverive. Akti pr hyrje n marrdhnie diplomatike
mund t jet n form t marrveshjes solemne apo prmes shkmbimit t notave
midis ministrave t punve t jashtme, prfaqsuesve diplomatik t akredituar n
shtetin e tret, etj. Marrveshjet e tilla nuk jan t afatizuara n aspektin kohor.
Megjithat, shtetet kan t drejte q njanshm ti ndrpren marrdhniet diplomatike
me ndonj shtet tjetr. N disa raste shtetet vendosin vetm t trheqin prfaqsuesit e
tyre diplomatik por pa i ndrprer marrdhniet diplomatike. Kjo trheqje mund t jet e
prhershme ose e prkohshme. Marrdhniet diplomatike mund t ekzistojn edhe pa
shkmbimin e prfaqsuesve t rregullt midis shteteve. Kjo bhet me an t
komunikimit nprmjet nj shteti t tret.

***Klasifikimi i Personelit Diplomatik Konventa e Vjens e ndan personelin

diplomatik n kto kategori: 1) personeli (stafi) diplomatik ku hyjn: shefi i misionit,
kshilltart (ose ministri kshilltar), sekretart dhe atashet. 2) personeli (stafi)
administrativ dhe teknik ku hyjn: shrbyesit e ndryshm si, arkivistt, radiolidhsit,
dhe personeli administrativ. 3) personeli (stafi) shrbyes/logjistik ku hyjn: portiert,
vozitsit, kuzhiniert, postiert, rojet, etj. Kategoria e par dhe e dyt, gzojn imunitete
dhe privilegje t plota diplomatike pr ta dhe familjet e tyre, ndrsa kategoria e tret
vetm pr detyrat q jan t lidhura direkt me punn zyrtare.

***Rangu i Prfaqsuesve Diplomatik sipas Kongresit t Vjens mbi Rangun e

Prfaqsuesve Diplomatik, prfaqsuesit diplomatik kan qen t ndar n tri klas: 1)
ambasadort, legatt dhe nunt; 2) prfaqsuesit, ministrat dhe t drguarit e tjer t
shefave t shteteve; 3) t ngarkuarit me pun. Kongresi i Ahenit (1818) e zgjeron kt
rregullore dhe shton t ashtuquajturit ministra rezident. Tre grupet e para t
prfaqsuesve diplomatik i akreditojn shefat e shteteve, ndrsa grupin e katrt ministri
i punve t jashtme. Klasa e par (ambasadort, legatt dhe nunt) prfaqsojn jo
vetm shtetin por edhe shefin e shtetit. Konventa e Vjens (1961) shefat e misioneve
diplomatike i ndan n tri klasa: 1) ambasadort dhe nunt, t akredituar pran shefave
t shteteve, dhe shefat e tjer t misionit t rangut t njjt; 2) t drguarit, ministrat
dhe internunt, t akredituar te shefat e shteteve; 3) t ngarkuarit me pun, t
akredituar te ministrat e punve t jashtme.

T gjith shefat e misioneve n nj shtet prbjn trupin diplomatik n krye t t cilit

gjendet dekani (doajeni) i trupit diplomatik.
***Emrimi i Prfaqsuesve Diplomatik pr emrimin e prfaqsuesve diplomatik,
vendosin pavarsisht shtetet, t cilat kan kriteret e tyre t brendshme. Emrimin
zakonisht e bn shefi i shtetit. Ata duhet t gzojn kredibilitet t lart, besueshmri,
vlera t larta morale e shoqrore, edukim t mir, etj. Para se t bhet emrimi duhet t
krkohet nga pala tjetr se a pranon kandidatin e caktuar. Kandidati pr ambasador
akreditohet nga shteti drgues pastaj pritet nse shteti i pranimit e jep apo jo,
agremanin (pajtimin) pr pranimin e kandidatit. Krkesa prmban t dhnat pr
kandidatin (t dhnat biografike, funksionet e mparshme, gjendjen familjare etj.). Shteti
i pranimit mund t jap pajtimin ose mund t refuzoj dhnien e pajtimit. Shteti i pranimit
mund edhe t refuzoj prgjigjen pr nj koh, q nnkuptohet si qndrim negativ n
mnyr t heshtur ndaj propozimit. N kso raste shteti q drgon mund t krkoj
prgjigje mirpo nuk ka drejt t krkoj arsyet e refuzimit nga shteti prits. Gjithashtu
shteti prits nuk sht i detyruar q ti sqaroj arsyet e mos dhnies s agremanit.

Arsyet pr refuzim kan t bjn me kandidatin e propozuar. N kohrat e mhershme

si arsye pr refuzim jan marr gjinia, shtetsia, feja, etj. Ndrsa arsyet me t shpeshta
n kohrat m moderne jan qndrimi armiqsor i kandidatit t propozuar. Kur jepet
agremani, prfaqsuesi diplomatik merr me vete letrat kredenciale me t cilat
akreditohet te shefi i shtetit. Letrat kredenciale jan si lloj CV e kandidatit dhe
prmbajn emrin e prfaqsuesit diplomatik, titullin dhe klasin, shprehjen e dshirs
pr forcimin dhe zgjerimin e marrdhnieve midis dy shteteve, etj. si dhe titullin e plot
t shefit t shtetit dhe t shtetit. Letrat kredenciale i drgon shefi i shtetit drgues tek
shefi i shtetit pranues, me prjashtim t letrave t t ngarkuarve me pun t cilat
zakonisht i drgojn ministrat e punve t jashtme.

Prfaqsuesit diplomatik paraprakisht pajisen me pasaport diplomatike pr t treguar

cilsin e tij dhe shrben sidomos gjat kalimit npr shtetet e treta, gjat rrugs pr n
shtetin prits. Prfaqsuesi diplomatik i merr funksionet e plota me dorzimin e letrave
kredenciale shefit t shtetit prits, kurse i ngarkuari me pun ministrit t punve t
jashtme.

***Funksionet e Prfaqsuesve Diplomatik prkundr prpjekjeve, ende nuk

ekziston nj unanimitet e plot rreth funksioneve t prfaqsuesve diplomatik. N
prgjithsi ata kan pr detyr q t prparojn marrdhniet e gjithanshme ndrmjet
dy shteteve. Konventa e Vjens numron pes funksionet kryesore t prfaqsuesve
diplomatik: 1) prfaqsimin e shtetit nga akreditohet n shtetin e akredituar; 2) mbrojtjen
e interesave t shtetit nga sht akredituar dhe t shtetasve t tij, brenda kufijve q
lejon e drejta ndrkombtare; 3) bisedimet me qeverin e shtetit ku sht akredituar; 4)
informimin e shtetit t tij (akreditues) rreth ngjarjeve n shtetin e akredituar; 5)
prparimin e marrdhnieve miqsore, ekonomike, kulturore, shkencore etj. ndrmjet
dy shteteve. Prve ushtrimit t funksioneve diplomatike, ai mund t ket edhe disa
misione konsullore, ushtrimi i t cilave nuk ndalohet me konvent porse nuk autorizohet
shprehimisht.

***Mnyra e t Ushtruarit t Funksionit Konventa e Vjens ka parapar se t gjith

personat q gzojn privilegje dhe imunitete jan t detyruar ti respektojn ligjet dhe
rregullat e shtetit n t cilin jan akredituar. Kta persona duhet q t mos przihen n
punt e brendshme t shtetit ku jan akredituar. Ministria e jashtme sht kanali i vetm
i komunikimit nprmes t t cilit misioni diplomatik ushtron punt e veta. Mirpo nj
numr i personave si p.sh. atashet pr shtje ekonomike, kulturore etj. mund t ken
kontakte direkte me organet prkatse t shtetit ku jan akredituar.

***Lehtsit n Punn e Misionit Diplomatik shteti i pranimit duhet ti siguroj

misionit lehtsi t plota pr kryerjen e funksionit t misionit si p.sh. t ndihmoj n
instalimin e misionit, n sigurimin e banesave etj. Ndr lehtsit tjera prmendim:

a) Liria e qarkullimit liria e qarkullimit dhe udhtimit pr t gjith antart e

shrbimit diplomatik sht nj ndr lehtsit q i jepet misionit diplomatik pr
kryerjen e punve t tij. Nse prjashtohen kufizimet pr shkak t siguris
kombtare, kjo liri konsiderohet ndr lirit themelore.
b) Liria e komunikimit ndr detyrat kryesore t misionit diplomatik sht t
mbledh dhe t drgoj informata nga shteti ku sht akredituar. Si dhe t marr
t njjtat nga shteti i vet. Nevoja q misionet diplomatike t gzojn lirin e
komunikimit sht respektuar pothuajse n mnyre absolute. Misionet
diplomatike prdorin t gjitha mjetet prkatse dhe mesazhet e shifruara gjat
komunikimit me qeverin dhe misionet e tjera n shtetin ku jan akredituar.
Prjashtim bn vetm radioemituesi i cili mund t vendoset vetm n pajtim me
shtetin te i cili bhet akreditimi. Korrespodenca zyrtare nuk mund t cenohet dhe
valiza diplomatike gjithashtu nuk mund t hapet apo t ndalet. Gjat kryerjes s
punve t tij, korrieri diplomatik gzon paprekshmri t plot, nuk mund t
arrestohet e as t paraburgoset. Imunitetet e korrierit diplomatik pushojn t jen
n fuqi kur ai e dorzon valizn diplomatike q i sht besuar.

***Paprekshmria dhe Imunitetet e Prfaqsuesve Diplomatik t drejtat q iu

jepen prfaqsuesve diplomatik ndahen n dy grupe: n imunitete reale t cilat jan t
lidhura me misionin diplomatik; dhe n imunitetet personale t cilat e mbrojn personin
e prfaqsuesit diplomatik. Q t dyja kto kan t bjn me eksterritorialitetin sipas t
cilit konsiderohet se prfaqsuesit diplomatik dhe vet ndrtesa e misionit konsiderohet
se jan jasht territorit n t cilin jan faktikisht.

a) Paprekshmria e lokaleve t misionit diplomatik dhe prfaqsuesve t tij jan

t lidhura me teorin e eksterritorialitetit. Sipas ksaj teorie, lokalet e misionit
diplomatik jan nj enklav brenda shtetit tjetr dhe si t tilla jan pjes
 prbrse e shtetit q e drgon. Ndrtesa e misionit gzon paprekshmri t plot
dhe askush nuk guxon t hyj n t pa leje.

b) Azili diplomatik nga paprekshmria e lokaleve diplomatike buron e drejta e

azilit diplomatik. Personi i ikur i cili strehohet n lokalet e misionit diplomatik,
konsiderohet se i ka ikur autoriteteve t pushtetit lokal. Konventa e Havans mbi
Azilin (1928) ndalon tu jepet azil n ambasada, luftanije ose aeroplan ushtarak,
kriminelve t thjesht t cilt duhet ti dorzohen qeveris lokale, por lejon tu
jepet azil t ikurve politik, m kusht q prfaqsuesi i misionit diplomatik t
lajmroj ministrin e punve t jashtme pr kt azil dhe t pengoj fardo veprimi
t t ikur kundr siguris s prgjithshme t shtetit. E drejta ndrkombtare e
prgjithshme nuk e pranon t drejtn e azilit diplomatik.

c) Paprekshmria e arkivit dhe dokumenteve arkivi dhe dokumentet e misionit

diplomatik jan t paprekshme. Kjo vlen pr do koh dhe kudo q t jen.
Sipas Konvents s Vjens paprekshmria e plot e arkivit dhe dokumenteve t
misionit diplomatik, sht ekuivalente me rregullat e njjta t Konvents mbi
Privilegjet dhe Imunitetet e Kombeve t Bashkuara.

d) Paprekshmria e prfaqsuesve diplomatik Konventa e Vjens parasheh q

agjentt diplomatik jan t paprekshm dhe nuk i nnshtrohen fardo lloj
burgimi ose paraburgimi. Edhe banesa e prfaqsuesve diplomatik gzon
statusin e njjt t paprekshmris dhe mbrojtjes sikurse lokalet e misionit.
Paprekshmri gjithashtu gzojn edhe dokumentet e tyre, korrespodenca dhe
pasuria. Shteti i pranimit parasheh me ligje t brendshme, ndshkimin e atyre
personave t cilt cenojn paprekshmrin e prfaqsuesve diplomatik.

***Imunitetet Diplomatike nga paprekshmria e prfaqsuesve diplomatik, rrjedhin

imunitetet diplomatike. Nuk mjafton mbrojtja e nj prfaqsuesi diplomatik vetm nga
sulmi ose fyerjet, por duhet t jet plotsisht i prjashtuar nga zbatimi i sanksioneve n
shtetin ku sht akredituar. Imunitetet e prfaqsuesve diplomatik ndahen n imunitetet
penale dhe imunitete civile.

a) Imunitetet penale prfaqsuesit e jashtm nuk mund t nxirren para gjyqit n

shtetin ku jan akredituar e as t dnohen nga gjyqet lokale. Konventa e Vjens
parasheh q imuniteti penal vlen pr t gjitha veprat pa prjashtim.
Pr prfaqsuesit e jashtm diplomatik vlejn rregullat e s drejts
ndrkombtare. Mirpo kjo nuk do t thot q prfaqsuesit diplomatik nuk duhet
 t respektojn normat juridike t shtetit ku jan akredituar. Megjithat, prjashtimi
nga prgjegjsia penale n shtetin e akredituar, nuk do t thot edhe lirim nga
prgjegjsia n shtetin e drgimit. Pas kthimit t tij, shteti q e drgon mund t
ndrmarr masa kundr personit q ka cenuar normat e shtetit territorial.
Agjentt diplomatik nuk jan t detyruar as q t dshmojn. Prfaqsuesi
diplomatik mund t heq dor nga imuniteti vetm me plqimin e shtetit t vet,
pr shkak se imuniteti nuk i sht dhn atij si person, por i sht dhn pr ti
br t mundur t kryej detyrn e tij pa pengesa. N kohrat e sotme, shteti
akreditues mund t krkoj q prfaqsuesi diplomatik t trhiqet, e n rastet m
t rnda shpallet persona non grata dhe urdhrohet q t largohet nga shteti.
b) Imuniteti civil arsyetimi i imunitetit civil sht i njjt si ai pr imunitetin penal.
Mirpo, rndsia e tij sht shum m e vogl, pr shkak se ktu nuk sht fjala
pr dnim por pr aktpadi private pr sendet personale dhe pasurin e
personave diplomatik. Prfaqsuesi diplomatik mund t heq dor nga imuniteti
civil. Heqja dor jepet shprehimisht ose heshtazi. Gjyqet e vendin po ashtu mund
t pranojn aktpadi t cilat i paraqesin prfaqsuesit diplomatik. Jan tri raste
sipas Konvents s Vjens sipas s cilave nuk vlen imuniteti i prfaqsuesve
diplomatik: 1) prfaqsuesi diplomatik nuk gzon imunitet n rast t aktpadis q
ka t bj me pasurin private t patundshme n territorin e shtetit ku sht
akredituar; 2) n rast t aktpadis ku prfaqsuesi diplomatik paraqitet si
trashgimtar i pasuris private t ln me testament; 3) dhe n rast se ndaj
prfaqsuesit diplomatik sht ngritur aktpadi q ka t bj me veprimtarin
tregtare fardo qoft ajo, kur ushtrohet jasht funksioneve diplomatike (jasht
detyrs zyrtare).
c) Imuniteti n shtje policore prfaqsuesit diplomatik jan t prjashtuar nga
pushteti policor n vendin ku jan akredituar dhe urdhrat dhe rregullat policore
nuk shtrihen edhe mbi ta. Mirpo natyrisht, kjo nuk do t thot se ata jan t lir
t sillen sipas tekeve t ndryshme si, t tejkalojn shpejtsin e lvizjes, t
parkojn automjetin n vende t palejuara, etj.
d) Imunitetet fiskale misionet diplomatike dhe personeli i tyre jan imun nga e
drejta fiskale n shtetin ku jan akredituar. Konventa e Vjens nuk ka mundur t
jap nj list t plot t lirimeve, ndaj, imunitetet fiskale mbshteten rregullisht n
kurtuazi dhe reciprocitet.
e) Imunitetet nga taksat misionet diplomatike jan t liruara nga pagesa e
fardo lloj takse n shtetin ku jan akredituar. Mirpo nj lirim i till nuk
nnkupton ndalimin e pagimit t shrbimeve speciale si jan furnizimi m uj,
rrym, shrbime telefonike etj. Edhe n rastet kur shfrytzuesit e t mirave
komunale nuk i kryejn detyrimet ndaj organeve kompetente, kurrfar mase
shtrngimi nuk mund t merret ndaj tyre, prve t ndrpritet furnizimi i
mtutjeshm.
 f) Imunitetet nga t dhnat doganore Konventa e Vjens thot se shteti i
pranimit duhet lejoj hyrjen pa dogan t t gjitha sendeve pr nevoja zyrtare
apo personale t agjentve diplomatik. Gjithashtu edhe drgesat personale nuk
mund t shikohen prve n rastet kur ekziston dyshimi serioz se nj drges e
till nuk sht pr prdorim zyrtar ose personal. Edhe kur insistohet t bhet
shikimi i drgess, nj gj e till mund t bhet vetm n prani t agjentit
diplomatik.

***Personat q gzojn privilegje dhe imunitet Shefi i misionit dhe personat e

rangut diplomatik, sipas Konvents s Vjens gzojn t gjitha imunitetet dhe
privilegjet, qoft gjat aktivitetit t tyre zyrtar apo privat. Personeli administrativ dhe
teknik gzojn t gjitha imunitetet dhe privilegjet, prve atyre q bjn prjashtim nga
imuniteti civil dhe administrativ. Personeli shrbyes (logjistik) gzojn imunitet vetm
pr aktet q ata i kryejn gjat ushtrimit t detyrave zyrtare. Prjashtim nga imuniteti
bjn personat q jan shtetas t shtetit t pranimit dhe personat q kan rezidenc t
prhershme n shtetin e pranimit.

***Personat lidhur me personelin e misionit Konventa e Vjens ka parapar q

antart e familjes t personelit diplomatik t cilt bjn pjes n familjen e tyre t
ngusht, gzojn privilegje dhe imunitete por me kusht q mos t jen shtetas t shtetit
t pranimit. Kjo vlen pr antart e familjes s shefit t misionit, t personelit tjetr
diplomatik dhe personelit administrativ dhe teknik.

***Koha sa vlejn privilegjet dhe imunitetet diplomatike prfaqsuesit diplomatik

gzojn privilegjet dhe imunitetet nga momenti kur hyjn n territorin ku jan akredituar
pr t marr detyrn e tyre. Kjo vlen pr at kategori t personave t cilt shkojn pr
her t par n detyr. Ndrsa personat e tjer t cilt gjenden n shtetin e pranimit,
fillojn ti shfrytzojn privilegjet dhe imunitetet diplomatike q nga momenti kur bhet
notifikimi i emrimit t tyre ministris s punve t jashtme. Privilegjet dhe imunitetet e
prfaqsuesve diplomatik pushojn t vlejn n momentin kur ai e prfundon funksionin
e tij dhe kur t largohet nga shteti ku ka qen akredituar.

***Kalimi npr shtetet e treta Konventa e Havans parasheh q gjat kalimit npr
shtete t treta pr n vendin e destinimit ose n kthim pr n vendin e vet, gzojn t
njjtat imunitetet si n vendin ku jan akredituar. Pr ti shfrytzuar privilegjet dhe
imunitetet, prfaqsuesit diplomatik duhet q: a) shteti i destinimit t prfaqsuesit
diplomatik, t mos jet n luft me shtetin npr t cilin kalohet transit; b) duhet t jet
fjala pr transit e jo pr ndalim t panevojshm; c) kalimi npr shtetin e trett duhet t
jet pr t arritur n shtetin ku sht akredituar, d) ose pr tu kthyer n shtetin e
drgimit; e) shteti npr t cilin kalohet duhet t jet i njoftuar pr kalimin, prndryshe
ne rast kalimi incognito ai smund t krkoj privilegje; f) q shteti npr t cilin kalohet
duhet t ket njohur qeverin dhe shtetin e destinimit t prfaqsuesit diplomatik.
Privilegje dhe imunitete t njjta gzojn edhe antart e prfaqsuesve diplomatik.

***Prfundimi i Misionit Diplomatik misioni diplomatik mund t prfundoj me: 1)

kryerjen e detyrs s misionit, kur prfaqsuesi diplomatik drgohet me qllim t
caktuar, p.sh. t marr pjes n varrim, martes, kurorzim, konferenc
ndrkombtare, etj.; 2) kalimin e afat pr t cilin sht drguar, nse letrat kredenciale
jan lshuar pr nj periudh t caktuar; 3) revokim, t cilin mund ta bj shteti q e ka
drguar ose prfaqsuesi ka dhn dorheqje, apo pr shkak t transferimit n pozit
tjetr; 4) me shpalljen e nj personi persona non grata; 5) ngritjen e prfaqsuesit
diplomatik n nj rang m t lart; ndrprerjen e mundsis pr t mbajtur marrdhnie
diplomatike (p.sh. zhdukja e njrit shtet); 6) ndrprerjen e marrdhnieve diplomatike
pr shkak t fillimit t lufts; 7) vdekjen e prfaqsuesit diplomatik.

***KONSUJT

Konsujt historikisht prejardhjen e kan nga Greqia e Vjetr. Qytet shtetet greke kan
pasur funksionar t quajtur proksen t cilt kan qen t ngarkuar me funksione
konsullore. Institucioni konsullor merr hov t zhvillimit gjat shek. XIX, m zhvillimin e
tregtis, industris, lundrimit, etj. dhe kshtu funksioni i tyre kryesor bhet mbikqyrja e
prgjithshme e tregtis dhe e lundrimit t shtetit t tyre dhe mbrojtja e interesave
komerciale t shtetit t vet.

N shumicn e vendeve ky shrbim ka qen i ndar nga shrbimi diplomatik, mirpo q

t dy kan qen nn kontroll t ministris s punve t jashtme. Ndrkoh, kto
shrbime jan bashkuar duke formuar nj shrbim unik t jashtm, dhe sot mjaft
persona diplomatik ushtrojn edhe detyra konsullore. Pr dallim nga ambasadort ku
shteti i pranimit duhet t jap agrementin, pr konsujt jepet ekzekvatura.

***Llojet dhe Klasat e Konsujve konsujt ndahen n konsuj profesional (konsuj

karriere consules missi) dhe konsuj nderi (consules electi). Konsujt profesional jan
npuns dhe shrbimin konsullor e kan profesion t rregullt dhe t vetm, jan n
marrdhnie pune me shtetin e vet. Ata jan rregullisht shtetas t shtetit t drgimit.

Konsujt e nderit jan persona autoritativ q jetojn, e shpeshher, jan shtetas t shtetit
ku veprojn si konsuj. Ata pr punn e tyre nuk marrin rrog, meq punt konsullore i
ushtrojn paralelisht me punt e veta t rregullta. Konsujt e nderit marrin rangun n do
klas pas konsujve profesional.
Konventa e Vjens, t gjith shefat e konsullatave i ndan n katr klasa: 1) Konsuj t
prgjithshm; 2) Konsuj; 3) Nnkonsuj; 4) Agjent konsullor.

Konsujt e prgjithshm procedura e emrimit sht pak a shum e ngjashme me

emrimin e ambasadorve. Konsujt e prgjithshm emrohen nga shefi i shtetit dhe
rrall her nga ministri i punve t jashtme. Ata emrohen si udhheqs t nj distrikti
t madh n shtetin e akreditimit, apo disa distrikteve konsullore dhe kan nn drejtimin
e tyre disa konsuj.

Konsujt emrohen nga shefi i shtetit apo ministri i punve t jashtme, pr nj qark
konsullor m t vogl dhe m pak t rndsishm.

Nnkonsujt i emron ministri i punve t jashtme, pr qark konsullor edhe m t

vogl dhe m pak t rndsishm se pr konsuj, dhe jan nn kontrollin e konsujve t
prgjithshm ose konsullit.

Agjentt konsullor i emron konsulli i prgjithshm ose konsulli n qarkun e t cilit

duhet t kryejn funksionet. Ata punojn brenda autorizimeve t cilat i marrin nga
konsulli i prgjithshm ose konsulli.

T katr klasat e konsujve, kan t njjtat imunitete dhe privilegje diplomatike pr ta

dhe familjet e tyre, sikurse ambasadort.

***Emrimi i Konsujve konsiderohet se marrveshja pr vendosjen e marrdhnieve

diplomatike e prfshin edhe pajtimin pr vendosjen e marrdhnieve konsullore.
Megjithse, ndrprerja e marrdhnieve diplomatike nuk nnkupton automatikisht (ipso
facto) ndrprerjen edhe t marrdhnieve konsullore. Emrimin e konsujve e bn
shteti i drgimit ndrsa kryerjen e funksioneve e lejon shteti i pajtimit.

Shteti i drgimit i jep shefit t porsaemruar t konsullats patentn konsullore t

quajtur Lettre de provizion. Konsujt e prgjithshm dhe Konsujt, patentn konsullore e
marrin nga shefi i shtetit ose kryeministri, ndrsa Nnkonsujt rregullisht nga ministri i
punve t jashtme.

Patenta konsullore prmban t dhnat pr kandidatin, kategorin e tij dhe klasin

konsullor, distriktin ku do t shrbej dhe selin e konsullit. Kjo i dorzohet shtetit n
territorin e t cilit shefi i konsullatit do t ushtroj funksionet konsullore. Pranimi i
konsullit bhet vetm nse shteti i pranimit jep t ashtuquajturn ekzekvatur, si leje
pr ushtrimin e funksionit dhe sht dshmi pr pranimin e tij. Dhnia e ekzekvaturs
mund t refuzohet apo edhe t trhiqet n do koh. Shteti i cili refuzon ekzekvaturn
nuk sht i detyruar ti komunikoj arsyet e refuzimit. Shteti i pranimit mund edhe t
lajmroj n do koh shtetin e drgimit se ndonj funksionar konsullor sht persona
non grata. Shteti i drgimit (emrimit) sht i detyruar n kt rast q t revokoj
personin n fjal.

***Funksionet e Konsujve konsujt jan organe shtetrore t cilt drgohen jasht

zakonisht pr qllime t mbrojtjes s interesave t shtetit brenda qarkut konsullor. Ata
nuk jan prfaqsues diplomatik, nuk kan rndsi diplomatike dhe nuk akreditohen
pran qeveris se vendit t pranimit, por n distriktin ku shrbejn.

Ka raste kur prfaqsuesit konsullor kan ushtruar funksione t cilat i kryejn

prfaqsuesit diplomatik. P.sh. kur nj shtet i vogl, n vend t prfaqsuesve
diplomatik drgon prfaqsues konsullor i cili i kombinon funksionet konsullore me ato
diplomatike; n rast se pr arsye formale, n nj shtet nuk mund t drgohen
prfaqsues diplomatik ather drgohet prfaqsuesi konsullor, p.sh. gjat kohs kur
Egjipti ishte nn protektoratin e Turqis dhe Anglis, shtetet evropiane drguan konsuj
t prgjithshm; etj.

Sipas Konvents s Vjens pr Marrdhniet Konsullore, detyrat e konsujve jan: 1) t

mbroj interesat e shtetit dhe shtetasve t tij; 2) t zhvilloj dhe prparoj marrdhniet
tregtare, ekonomike, kulturore e shkencore; 3) t informoj shtetin e drgimit (shtetin e
vet) pr kushtet e zhvillimit tregtar, ekonomik, kulturor, etj.; 4) t ndihmoj shtetasit e vet
n mbrojtjen e interesave dhe t drejtave t tyre para autoriteteve t vendit ku vepron;
5) lshon pasaporta dhe dokumente t udhtimit shtetasve t vet dhe viza personave
q udhtojn n shtetin e tyre.

***Imuniteti dhe Privilegjet e Konsujve meqense n totalitetin e marrdhnieve

ndrkombtare, Konsujt nuk jan prfaqsues diplomatik, nuk e prfaqsojn shtetin
jasht, por jan t kufizuar n kompetenca si n pikpamje territoriale ashtu edhe t
funksioneve. Ata nuk gzojn pozit t njjt me prfaqsuesit diplomatik, dhe kshtu
edhe nuk trajtohen njlloj nga shtetet. Pozita e tyre ndryshon dhe shtrihet n mes t
privilegjeve t prfaqsuesve diplomatik dhe t huajve t thjesht.

Lokalet konsullore jan t paprekshme. Organet e shtetit t pranimit mund t hyjn n

to vetm me lejen e shefit t konsullatit. Paprekshmri, n do koh dhe kudo q t
jen, gzon edhe arkivi konsullor. Shteti i drgimit ka t drejt t vendos stemn dhe
flamurin e vet n ndrtesn e konsullatat si dhe n mjetin zyrtar t transportit. Ata nuk
mund t burgosen ose tu imponohet fardo kufizimi i liris personale, me prjashtim t
rasteve kur kryejn ndonj vepr t rnd penale dhe n baz t vendimit t gjyqit. N
rast burgimi, paraburgimi ose fillimi t procedurs penale, shteti i pranimit ka pr detyr
t lajmroj autoritetet e shteti t drgimit.
Ata gzojn imunitet gjyqsor pr veprat q kryejn gjat ushtrimit t funksioneve
konsullore. Ata mund t ftohen t dshmojn, por nuk mund t detyrohen. Prjashtim
nga imuniteti gjyqsor bjn vetm shtjet nga sfera civile. Ata gzojn t drejtn e
udhtimit dhe qarkullimit, prpos n zonat e ndaluara.

Pr kryerjen e detyrave t tyre, funksionart konsullor komunikojn m organet

kompetente lokale t qarkut t tyre konsullor, si dhe me organet qendrore. Funksionart
dhe npunsit konsullor si dhe antart e familjeve t tyre jan t liruar nga t gjitha
tatimet dhe taksat shtetrore, rajonale apo komunale, prpos tatimit t trthort. Ata
jan t liruar edhe nga dogana dhe inspektimi doganor.

Konsujt e nderit gzojn t drejta m t kufizuara. Lokalet konsullore nuk gzojn

paprekshmri, kurse arkivi dhe shkresat gzojn paprekshmri vetm nse jan t
ndara nga shkresat private. Privilegjet dhe imunitetet nuk u njihen antarve t
familjeve t tyre. Ata gjithashtu nuk gzojn imunitet penal, mirpo nse jan objekt i
gjykimit ather procedura duhet t zhvillohet me respekt i cili atyre u takon.

***Prfundimi i Misioneve Konsullore funksionet konsullore pushojn me: 1)

notifikimin (e shtetit t emrimit pranimit) se funksionet e tij kan pushuar; 2) me
trheqjen e ekzekvaturs; 3) me notifikimit e shtetit t pranimit shtetit t emrimit se
ka pushuar ta konsideroj antar t personelit konsullor.

Funksionet konsullore pushojn me ndrprerjen e marrdhnieve konsullore, kjo

rregullisht ndodh n rast lufte midis dy shteteve. Ndrprerja e marrdhnieve
diplomatike nuk nnkupton vetvetiu edhe ndrprerjen e marrdhnieve konsullore.
Shteti i pranimit mundet n do koh, dhe pa pasur detyrim lajmrimi, q nj funksionar
konsullor ta shpall persona non grata. N raste t tilla shteti i drgimit duhet ta revokoj
personin n fjal. Misioni konsullor gjithashtu mund t prfundoj edhe me rastin e
vdekjes s konsullit ose me dorheqjen e tij.

AKTET E NJANSHME JURIDIKE

E Drejta Ndrkombtare Publike njeh edhe disa akte t njanshme juridike

ndrkombtare prmes s cilave vepron nj shtet i caktuar, pavarsisht vullnetit t
shtetit tjetr. Akt i njanshm juridik konsiderohet shprehja e vullnetit t nj subjekti
ndrkombtar, me qllim q t shkaktohet ndonj pasoj juridike ndrkombtare. Me
kto akte, krijohet, ndryshohet ose pushon ndonj gjendje juridike. Aktet e njanshme
ndahen n akte t njanshme t pavarura; t varura; dhe t prziera.
Aktet e njanshme t pavarura jan ato q vetvetiu shkaktojn pasoja juridike
ndrkombtare midis subjekteve t s drejts ndrkombtare. Ktu bjn pjes
notifikimi; njohja; protesta; heqja dor; dhe premtimi.

Akte t njanshme t varura jan ato t cilat vetm bashkrisht me nj akt tjetr t
njanshm t ndonj subjekti tjetr shkaktojn pasoja juridike ndrkombtare. T tilla
jan oferta dhe pranimi; rezerva dhe pranimi i juridiksionit t Gjykats Ndrkombtare
t Drejtsis.

Aktet e njanshme t prziera jan ato akte n t cilat shprehja e njanshme e vullnetit
sht i lidhur me nj veprim material ose faktit. Ktij grupi i takon okupimi; derelikcioni
(lshimi i nj territori ku shprehja e vullnetit duhet t prcillet edhe me veprim faktit) dhe
negociorum gesto.

Pr t shkaktuar pasoja juridike, akti i njanshm duhet t afektoj edhe n subjektin

tjetr ndrkombtar. Llojet kryesore t akteve t njanshme jan: notifikimi; njohja;
protesta dhe heqja dor.

***Notifikimi (lajmrimi) sht lajmrim zyrtar i drejtuar ndaj nj apo m shum

subjekteve ndrkombtare pr ndonj qndrim, krkes, apo ngjarje pr t ciln
pretendohet t ket rndsi juridike ndrkombtare. Notifikimi mund t jet i
detyrueshm dhe fakultativ (vullnetarisht). N baz t s drejts ndrkombtare
notifikimi sht i detyrueshm: a) me rastin e shpalljes s lufts; b) lajmrimi i fillimit t
lufts ndaj shteteve neutrale; c) me rastin e bllokads detare; d) okupimi paqsor.

Notifikimi m s shpeshti praktikohet vullnetarisht. P.sh. shtetet tjera lajmrohen pr

ndrrime n krye t shtetit, ndrrimin e qeveris, ministrit t punve t jashtme.
Lajmrimi pr ndrrimin e shefit t shtetit dhe ministrit t punve t jashtme nuk jan
akte t thjeshta por kan pr qllim t tregojn se cili person tash e tutje sht i
autorizuar pr akte t caktuara. Notifikimin mund ta bjn vetm organet kompetente q
prfaqsojn shtetin n marrdhniet ndrkombtare.

***Njohja (pranimi) - sht deklarim i njanshm se nj gjendje faktike konsiderohet e

vlefshme. Njohja sht mjaft e shpesht n marrdhniet ndrkombtare, dhe mund t
bhet shprehimisht ose heshtazi (p.sh. vendosja e marrdhnieve diplomatike,
nnkupton q shteti me t cilin jan vendosur marrdhniet diplomatike sht pranuar
heshtazi). Pasojat juridike t njohjes jan se shteti q e ka br njohjen, nuk mund q
m von ta kontestoj faktin ose ta konsideroj si t kundrligjshm. Rndsia e njohjes
qndron n faktin se ajo e zvendson parashkrimin.

***Protesta sht deklarat me t ciln mohohet ligjshmria e ndonj situate t

caktuar. Ajo ka pr qllim q t bj me dije se shteti q proteston nuk pajtohet dhe nuk
i pranon aktet pr t cilat sht i njohur dhe refuzon pranimin e gjendjes s re. Kur nj
shtet nuk proteston lidhur me aktet t cilat i konsideron t paligjshme, konsiderohet si
heqje dor nga kto. Prandaj kjo shrben q nj shtet t pengoj ndonj shtet tjetr q t
fitoj t drejt pr shkak t mosreagimit t tij. Meqense mosreagimi nuk do t thot n
do rast pranim, protesta sht e nevojshme vetm n rastet kur me t drejt pritet
reagimi i pals s interesuar. Mosreagimi n disa raste merret si pranim i heshtur.

E drejta ndrkombtare nuk parasheh ndonj rregull se brenda cilit afat duhet t
protestohet, apo se sa koh duhet t kaloj q t konsiderohet se mosreagimi sht
shprehje e pranimit t heshtur. Pr t qen e vlefshme, ajo duhet t bhet nga organi
kompetent q prfaqson shtetin n marrdhnie ndrkombtare, dhe duhet ti drejtohet
shtetit apo shteteve q kan krijuar gjendjen e till pr t protestuar.

***Heqja dor sht deklarat e njanshme e vullnetit. Me t, nj shtet heq dor nga
nj e drejt e tij n marrdhniet ndrkombtare, d.m.th. shuhet nj e drejt subjektive
e shtetit. Ky akt mund t bhet shprehimisht (expresis verbis) nprmes nots, letrs
ode deklarats, ose heshtazi, n rast se nj shtet nuk proteston kur i shkelen t drejtat e
tij. Heqja dor shpesh gjendet edhe n traktatet ndrkombtare. Sipas traktatit t fundit,
Italia ka hequr dor me t gjitha t drejtat, koncesionet dhe interesat nga ujdhesa e
Sazanit n Shqipri.

TRAKTATET NDRKOMBTARE

Nocioni i Traktateve. Pik t prbashkt traktatet kan shprehjen e lir t vullnetit t

dy apo m shum subjekteve t s drejts ndrkombtare. Me traktat konsiderohet do
pajtim i vullnetit midis shteteve me qllim t krijimit, ndryshimit ose ndrprerjes s
ndonj raporti juridik reciprok. Disa autor thon se marrveshjet ndrkombtare duhet
t lidhen domosdo me shkrim, sepse vetm n kt mnyr mund t konstatohet pajtimi
i vullneteve. N praktikn ndrkombtare ka pasur raste t lidhjes s marrveshjeve
vetm verbalist apo vetm me shkmbimin e letrave (marrveshja Kenedy-Hrushov pr
trheqjen e raketave nga Kuba).

Meqense traktatet prmbajn t drejta dhe detyra, me to kufizohet liria e veprimit t

shteteve, madje edhe sovraniteti reciprok i tyre. Kjo nuk nnkupton vnie n pozit t
nnshtruar por vetm kufizim reciprok dhe nnshtrim ndaj rregullave pr t cilat jan
marr vesh.

***Kodifikimi i t Drejts s Traktateve duke u nisur nga praktika dhe rndsia e

shtjes, Kombet e Bashkuara kan filluar kodifikimin e s drejts s traktateve m
1949. Konferenca Diplomatike e Vjens (1969) aprovoi t Konventn mbi t Drejtn e
Traktateve. Ajo ka t bj vetm me traktatet q i lidhin shtetet dhe vetm n form t
shkruar. Sa i prket traktateve q lidhin shtetet dhe subjektet tjera t s drejts
ndrkombtare, apo kto t fundit n mes tyre, e q nuk jan n form t shkruar,
Konventa nuk ndikon: a) n vlern e tyre juridike; b) n zbatimin e rregullave nga kjo
konvent n ato marrveshje; c) si dhe n marrveshje n t cilat prve shteteve si
pal kontraktuese, jan edhe subjekte tjera t s drejts ndrkombtare.

Kshtu, Konferenca Diplomatike e mbajtur n Vjen m 1986 aprovoi tekstin e ri t

Konvents s Vjens pr t Drejtn e Traktateve midis Shteteve dhe Organizatave
Ndrkombtare. Konventa zbatohet: a) n marrveshje midis nj a po m shum
shteteve dhe organizatave ndrkombtare, dhe b) n marrveshje midis organizatave
ndrkombtare.

***Emrtimi i Traktateve pr lloje t ndryshme t dokumenteve ndrkombtare

prdoren edhe emrtime t ndryshme. M se shpeshti quhen marrveshje ose traktate
ndrkombtare. Ndrkaq, pr lloje t ndryshme t marrveshjeve prdoren emrtime t
ndryshme, si: konvent; pakt; kart; statut; deklarat; protokoll; kompromis; kartel;
konkordat; modus vikendi; etj. Nuk ekziston ndonj kriter i sakt pr prdorimin e ktyre
emrtimeve dhe t gjitha shrbejn pr t treguar shprehjen e vullnetit midis dy apo m
shum palve kontraktuese. Kombet e Bashkuara i regjistrojn t gjitha marrveshjet
ndrkombtare pa marr parasysh s far emrtimi kan.

Traktatet pretendojn t prfaqsojn marrveshjet m t rndsishme (traktatet e

paqes, traktatet tregtare, etj).

Paktet jan marrveshje solemne q i referohen shtjeve t ndryshme politike (pakti

Brian-Kellog mbi Heqjen Dor nga Lufta etj.)

Konventa sht marrveshje q rregullon raportet midis shteteve pr ndonj shtje t

caktuar (p.sh. Konventa e Hags pr Zakonet e Lufts,etj.)

Deklarata prfaqson m s shpeshti marrveshje ligj me t ciln palt kontraktuese

detyrohen reciprokisht se n t ardhmen do tu prmbahen disa rregullave t sjelljes.

Karta dhe Statuti jan marrveshje pr krijimin, organizimin dhe prcaktimin e

kompetencave t organizatave ndrkombtare (p.sh. Karta e OKB-s, etj.)

Termi sht akt q prdoret pr marrveshje shumpalshe t lidhura n konferenca

ndrkombtare, me t cilin krijohen norma juridike pr shtje t caktuara (p.sh. Akti
Prfundimtar i Kongresit t Vjens-1815, etj.)

Protokollet jan marrveshje t ndryshme joformale midis shteteve, ose marrveshje

plotsuese pr vazhdimin ose ndrrimin e marrveshjeve t tjera.

Kompromisi sht marrveshje pr zgjidhjen paqsore t ndonj konflikti, nprmes

arbitrazhit apo ndonj gjykate tjetr ndrkombtare.
Kartelet jan marrveshje t cilat i lidhin eprort ushtarak pr t shkmbyer robr, t
plagosur, ndrprerjen e luftimeve, etj.

Konkordate jan marrveshje t cilat i lidh Vatikani me shtetet tjera dhe i referohen
pozits s kishs katolike n shtetin e caktuar

Modus Vivendi sht term q prdoret pr marrveshje t prkohshme pr t cilat

pritet q n t ardhmen t zvendsohen me nj traktat apo konvent.

***Llojet e Marrveshjeve Ndrkombtare traktatet ndrkombtare klasifikohen

sipas kritereve t ndryshme: a) sipas forms traktatet ndahen n traktate me shkrim dhe
traktate me goj; b) sipas mnyrs s lidhjes ndahen n traktate solemne dhe traktate
t thjeshta; c) sipas hapsirs gjeografike traktatet ndahen n traktate t prgjithshme
dhe n traktate rajonale; d) sipas aderimit ndahen n traktate t hapura, gjysm t
hapura dhe t mbyllura. Traktatet e hapura jan t hapura pr do shtet q dshiron tu
bashkohet. Gjysm t hapura jan ato traktate kur vullneti pr aderim t mvonshm i
nj shteti varet nga pajtimi apo jo, i shteteve tjera pr ta pranuar. Traktatet e mbyllura
jan ato n t cilat nuk lejohet aderimi i shteteve tjera; e) sipas lnds traktatet mund t
jen politike, ekonomike, juridike etj.; f) sipas qllimit mund t jen traktate t paqes,
traktate mbrojtse, etj.; g) sipas kohs traktatet mund t jen t afatizuara dhe pa afat;
h) sipas veprimit t normave juridike traktatet ndahen n traktate ligje dhe traktate
kontrata; i) sipas numrit t subjekteve tradicionalisht ndahen n dypalshe dhe
shumpalshe; j) m par traktatet jan ndar n publike dhe sekrete q pak a shum
sot i prgjigjet ndarjes s traktateve n traktatet t regjistruara dhe t paregjistruara.

(p.sh. nj traktat ligj-Karta e OKB-s, ndrsa nj traktat kontrat-marrveshje n mes dy

subjekteve ndrkombtare pr kryerjen e nj shrbimi. Elementet q ndryshojn
traktatet ligj dhe traktatet kontrata: traktatet ligj-jan akte juridike q karakterizohen nga
pakufizimi kohor. Traktatet kontrat-jan akte juridike pr prmbushjen e objektivave t
nj marrveshjeje t caktuar).

***Palt Kontraktuese n marrdhniet ndrkombtare mund t jen do subjekt i s

drejts ndrkombtare. Kt t drejt e kan shtetet, organizatat ndrkombtare dhe
kryengritsit (nse jan t pranuar si pal ndrluftuese).

a) Shtetet si pal kontraktuese pr shtetet plotsisht sovrane thuhet se gzojn

kapacitet t plot kontraktues, respektivisht aftsi pr lidhjen e marrveshjeve
ndrkombtare. shtja ndryshon kur sht fjala pr shtetet q nuk jan
plotsisht sovrane, shtete t prbra dhe shtete me pozit t posame. Kshtu,
 shtetet jan ndar sipas aftsis s tyre kontraktuese n: a.a) shtete plotsisht
sovrane; a.b) shtete t prbra; a.c) shtete me neutralitet t prhershm; a.d)
shtete gjysmsorvane. Derisa shtetet plotsisht sovrane jan jokontestuese, pr
shtetet e prbra vlejn rregulla t ndryshme. N shtetet federative, marrveshjet
i lidhe federata si trsi. Mirpo edhe njsit federale ne raste t caktuara kan
t drejta pr t lidhur marrveshje t ndara me shtetet tjera, por me kusht q ti
lejoj shteti federal.
Te bashkimi personal dhe konfederata, marrveshjet ndrkombtare i lidh do
shtet antar ve e ve. Ndrsa te bashkimi real, aftsin e lidhjes s
marrveshjes ndrkombtare e ka vetm unioni si trsi.
Shtetet me neutralitet t prhershm e kan t kufizuar kapacitetin e lidhjes s
marrveshjeve ndrkombtare edhe pse jan sovrane. P.sh. ato nuk mund t
lidhin marrveshje pr aleanc, ndihm reciproke ose garanci. Ndrsa shtetet
gjysm sovrane parimisht e kan t lejuar t lidhin marrveshje ndrkombtare,
por me kusht q kjo tu lejohet nga suzereni ose protektori. P.sh. Serbia edhe
para fitimit t pavarsis m 1878 ka lidhur nj numr t marrveshjeve
ndrkombtare, pastaj Tunizi, Maroku, etj.
Pr sa u prket territoreve nn kontroll ndrkombtar, vlen rregulla: traktatet i lidh
shteti ose organizata ndrkombtare s cils i sht besuar administrimi.
Marrveshjet q lidhin shtetet me individ dhe organizata private nuk kan
karakter t marrveshjeve ndrkombtare, sepse njra nga palt nuk sht
subjekt i s drejts ndrkombtare.

***Organet Kompetente pr Lidhjen e Traktateve pr t qen juridikisht t

vlefshme, traktatet duhet t jen t lidhura nga organi kompetent. Prcaktimi i ktyre
organeve bhet me rregulla t brendshme t shteteve, ndrsa pr organizata
ndrkombtare, me aktin e themelimit t tyre. T drejtn pr t lidhur marrveshje
ndrkombtare e kan ato organe t cilat e prfaqsojn shtetin jasht. E drejta
ndrkombtare klasike pranon vetm dy organe t shtetit: shefin e shtetit dhe ministrin
e punve t jashtme. Pr t parin, thuhet se gzon jus ommimodae representationis-t
drejt dhe kapacitet ta prfaqsoj shtetin n fardo rrethane. Pr ministrin e punve
t jashtme, gjithashtu thuhet se ka t drejt pr t lidhur marrveshje dhe nuk ka nevoj
q tu jepen autorizime.

Kryetari i qeveris qndron n mes kryetarit t shtetit dhe ministrit t punve t jashtme,
sidomos n rastet kur kryetari i shtetit nuk ushtron pushtet ekzekutiv. Prfaqsuesit
diplomatik gjithashtu gzojn kompetenca t caktuara kur sht fjala pr marrveshje
midis shtetit t drgimit dhe shtetit ku sht akredituar. Me Konventn e Vjens, si
prfaqsues t shteteve dhe kompetent pr t lidhur marrveshje, pa pasur nevoj pr
autorizime jan: a) kryetart e shteteve, qeverive dhe ministrat e punve t jashtme; b)
shefat e misioneve diplomatike, pr marrveshje q kan t bjn me shtetin e drgimit
dhe t pranimit; c) prfaqsuesit e shteteve n konferenca ndrkombtare. Konventa e
Vjens nuk i ka prfshir komandantt ushtarak, pr t cilt vlen e drejta
ndrkombtare e lufts dhe nuk kan nevoj pr kurrfar autorizimi. Marrveshjet q
ata lidhin jan t detyrueshme pr shtetin dhe nuk i nnshtrohen ratifikimit.

Personat e tjera mund t lidhin marrveshje ndrkombtare vetm nse jan t

autorizuar dhe kan full powers. Autorizimet jepen nga organet kompetente dhe
prmbajn kufijt deri ku shtrihen autorizimet e personit n fjal. Para lidhjes s
traktateve ndrkombtare bhet ekzaminimi i kredencialeve (autorizimeve) dhe
prfaqsuesit e shteteve shkmbejn plotfuqishmrit ose i deponojn n nj vend t
posam. Nse tejkalohen plotfuqishmrit, marrveshja konsiderohet plotsisht e
pavler. Ndrsa sa i prket organizatave ndrkombtare, t drejtn e lidhjes s
marrveshjeve ndrkombtare e kan organet m t larta t organizats prkatse.

***Pajtimi i vullnetit n t drejtn ndrkombtare,krkohet q pajtimi i vullnetit n do

rast, t jet dhn lirisht. Vetm nse ky pajtim ekziston ather marrveshja
ndrkombtare ka vler t plot. Elementet q shfuqizojn traktatet (nulitet absolut)
jan: dhuna, lajthimi, mashtrimi dhe korrupsioni i prfaqsuesit t shtetit.

Dhuna mund t prdoret gjat lidhjes s marrveshjeve ndrkombtare, ndaj personit i

cili e shpreh vullnetin e shtetit (vis apsoluta) ose ndaj shtetit si trsi (vis compulsiva).
Prdorimi i dhuns ndaj personit i cili e lidh marrveshjen e bn marrveshjen e till t
pa vler dha i nnshtrohet anulimit. Dhuna nuk ka t bj vetm me prdorimin e forcs
fizike. Prandaj Konferenca pr t Drejtn e Traktateve e ka miratuar deklaratn pr
Ndalimin e Prdorimit t Dhuns Ushtarake, Politike dhe Ekonomike. Me Deklarat,
palt dnojn krcnimin ose prdorimin e fardo forme t presionit, nga cilido shtet,
me qllim q t detyrohet shteti tjetr q t kryej ndonj veprim kundr vullnetit t tij t
lir.

Lajthimi do t thot mosnjohje ose prfytyrim i gabuar i ndonj fakti apo situate.
Lajthimi m s shpeshti sht prvjedhur nga mosnjohja e fakteve. Pr shembull, me
rastin e ndarjes s Austris dhe Polonis, kufiri sht dashur t shkoj npr nj lum
pr t cilin m von sht konstatuar se nuk ekziston fare. Lajthimi mund t jet error
facti-kur i referohet gjendjes faktike dhe error juris-kur i referohet gjendjes juridike
(shtjes s interpretimi ligjor e gjuhsor).

Mashtrimi ndikon gjithashtu n vlern juridike t marrveshjeve ndrkombtare.

Marrveshja e lidhur me mashtrim nuk sht juridikisht e vlefshme. P.sh. nse nj shtet,
me rastin e lidhjes s nj marrveshje ndrkombtare, prdor hartn gjeografike ose
dokumente t rrejshme. Shtetet para se t lidhin marrveshje ndrkombtare duhet q
t shqyrtojn me kujdes do fakt, por edhe t mos presin nga pala tjetr q ti jap t
gjitha informatat q i posedon. Mashtrimi, sikurse edhe lajthimi, sht shum i rrall n
marrdhniet ndrkombtare, mirpo pasojat e tij jan t ndryshme. Mashtrimi do t
kishte jo vetm pasoja juridike, por dmton edhe besimin midis shteteve dhe do ta
diskreditonte rnd shtetin q sht shrbyer me mashtrim.

Korrupsioni i prfaqsuesve t shtetit prve prdorimit t forcs ose krcnimit m

forc, shtetet mund t prdorin edhe veprime tjera t palejuara ndaj shteteve
kontraktuese, si sht korrupsioni. Prdorimi i korrupsionit sht arsye juridike pr
anulimin e marrveshjes ndrkombtare. Konventa e Vjens parasheh q nse
vrtetohet se lidhja e nj traktati mes shteteve sht arritur me korruptimin e
prfaqsuesve shtetror, me veprime t drejtprdrejta ose t trthorta, ather kjo e
bn t pavlefshm (t paqen), traktatin n trsi.

***Lnda e marrveshjes prbn nj apo m shum detyrime midis shteteve ose

vetm ndaj njrs pal. Shumica e marrveshjeve ndrkombtare prmbajn detyrime
t dyanshme pr palt. E drejta ndrkombtare ndalon q objekt i traktatit t jen t
jen disa obligime t cilat i bjn traktatet t jen t pavlefshme. Kshtu, shtetet nuk
mund t lidhin marrveshje t cilat do t ishin n kundrshtim me normat e s drejts
ndrkombtare q jan t karakterit t detyrueshm (p.sh. normat jus cogens).
Konventa e Vjens nuk prmban nj shpjegim t qart se cilat jan normat imperative,
mirpo sht e qart se shtetet nuk jan t lira t lidhin marrveshje, shembull pr
fillimin e lufts agresive, pr lejimin e skllavris, tregtis me robr, etj. Marrveshjet e
tilla jan t palejuara dhe nuk shkaktojn efekte juridike.

***Lidhja dhe Hyrja n Fuqi e Traktateve Ndrkombtare lidhja e marrveshjeve

ndrkombtare sht nj procedur mjaft e ndrlikuar. Jan disa hapa t cilt duhet
ndjekur pr lidhjen e nj traktati: a) akreditimi i personave q do t zhvillojn bisedime;
b) bisedimet dhe miratimi; c) autentifikimi dhe nnshkrimi; d) ratifikimi dhe shkmbimi i
instrumenteve t ratifikimit; d) aderimi; e) regjistrimi dhe publikimi i marrveshjes.

Akreditimi i negociatorve; plotfuqit sht hapi i par q merr shteti pasi t ket
vendosur t zhvilloj bisedime me nj apo m shum shteteve pr lidhjen e ndonj
marrveshje. Personat e till pajisen me plotfuqi (full powers). Plotfuqishmria sht
instrument formal q lshohet nga shefi i shtetit ose ministri i punve t jashtme. Me
rastin e lidhjes s marrveshjes dypalshe plotfuqishmria shkmbehet midis
prfaqsuesve shtetror. Ndrsa me rastin e lidhjes s marrveshjeve shumpalshe
n konferenca ndrkombtare, fillimisht formohet nj komision i cili i shqyrton
plotfuqishmrit e delegatve dhe i raporton konferencs. fardo marrveshje e lidhur
nga nj person q ska pasur plotfuqishmri ose q nuk konsiderohet prfaqsuesi
shtetit, nuk ka vler juridike.

Bisedimet dhe aprovimi procedura e lidhjes s marrveshjeve varet nga numri i

palve. N rast t traktateve dypalshe bisedimet i zhvillojn ministrit prkatse ose
ministri i punve t jashtme i nj shteti dhe prfaqsuesi diplomatik i shtetit tjetr.
Ndrsa n traktatet shumpalshe, bisedimet bhen n konferenca a kongrese
ndrkombtare . N konferenca, fillimisht caktohet nj komitet i cili duhet t propozoj
tekstin e traktatit. Komiteti pranon dhe shqyrton propozimet e delegatve dhe i raporton
konferencs. Pr shtjet m t rndsishme, bisedimet i zhvillojn ministrit e punve
t jashtme me ndihmn e prfaqsuesve t tyre diplomatik.

Bisedimet mund t zhvillohen drejtprdrejt ose me shkrim. Prfaqsuesit e shteteve

para fillimit t bisedimeve marrin instruksionet fillestare. Mirpo edhe m von, sidomos
para se ta nnshkruajn tekstin final. Miratimi i tekstit t traktatit npr konferenca
ndrkombtare bhet m dy t tretat (2/3) e votave t shteteve pjesmarrse dhe q
votojn, nse nuk sht parapar ndryshe.

T zgjedhurit e gjuhs shtja e prdorimit t gjuhs sht aktualizuar kur gjuha

latine ka pushuar t jet gjuh e prgjithshme e komunikimit midis shteteve (shek.
XVIII). Prej ather gjuha frnge sht prdorur pr gati nj shekull, derisa n fillim t
shek. XX ka hyr n prdorim edhe gjuha angleze. Sa i prket zgjedhjes s gjuhs s
komunikimit, shtetet kan disa mundsi: a) pr shtetet q prdorin nj gjuh (p.sh.
ShBA, Britania e Madhe, Kanadaja, etj.) marrveshjet i lidhin n gjuhn e tyre t
prbashkt, pastaj shtetet e Ameriks Latine prdorin gjuhn spanjolle, shtetet arabe-
n gjuhn arabe, etj,;

b)-shtetet q skan gjuh t prbashkt marrveshjet e tyre mund ti lidhin: b.a) n

njrn nga gjuht diplomatike ose, n gjuhn e secils pal kontraktuese. Kjo
praktikohet n marrveshjet dypalshe; b.b) apo edhe n t gjitha gjuht e palve
kontraktuese, ose vetm n disa gjuh, si sht rasti me Kartn e OKB-s.

Autentifikimi dhe nnshkrimi bisedimet prfundojn me redigjimin e tekstit

prfundimtar t marrveshjes. Teksti i till mund t nnshkruhet, t nnshkruhet ad
referendum, vetm t parafohet, apo t prfshihet n aktin final t konferencs.
Nnshkrimi sht faza prfundimtare me t ciln marrveshja hyn n fuqi. Nnshkrimi
vihet rregullisht pasi t prfundojn bisedimet; bhet prkohsisht, n t njjtin vend
dhe n pranin e prfaqsuesve t t gjitha palve kontraktuese. Teksti mund t
publikohet pas prfundimit t bisedimeve, kurse nnshkrimi mund t bhet pas nj kohe
t caktuar.

Nnshkrimi sht akt shum formal dhe e vn m s shpeshti personat q kan

zhvilluar bisedimet. Rendi i nnshkrimeve varet nga numri i palve kontraktuese dhe
gjuha e marrveshjeve. Te traktati dypalsh q lidhet n gjuhn e dy palve, secili
prfaqsues s pari e nnshkruan tekstin n gjuhn e tij. Ndrsa n traktatet q lidhen
n nj gjuh, ose t traktatet shumpalshe, nnshkruhen sipas rendit alfabetik.

Ka raste kur nnshkrimit i paraprin vetm parafimi i marrveshjes ose vnia e

inicialeve (emrit dhe mbiemrit). Kjo ndodh m s shpeshti kur prfaqsuesit e shteteve
nuk kan autorizime t plota pr ta nnshkruar marrveshjen. Marrveshjet e parafuara
nuk konsiderohen t nnshkruara. Edhe nnshkrimi ad referendum sht i ngjashm
me parafimin.

Ratifikimi dhe shkmbimi i instrumenteve t ratifikimit a)- koncepti dhe

funksioni i ratifikimit. Ratifikimi sht pajtim prfundimtar i palve kontraktuese, s
bashku me detyrimet q dalin nga marrveshja e arritur mes palve. Nj grup autorsh
thon se ratifikimi i marrveshjeve sht i detyrueshm dhe sht form normale e
hyrjes s marrveshjeve n fuqi. Ndrsa nj grup tjetr autorsh, mendojn se nuk
nevojitet ratifikimi pr marrveshje.

Konventa e Vjens i parasheh rastet kur marrveshjet duhet shprehur me ratifikim: a)

nse marrveshja e parasheh shprehimisht; b) nse palt konsiderojn q ratifikimi
sht i domosdoshm; c) nse marrveshja sht nnshkruar me rezerv ratifikimi;
nse qllimi q marrveshja ti nnshtrohet ratifikimit sht shprehur gjat bisedimeve.
Marrveshjet q i lidh personalisht shefi i shtetit, skan nevoj t ratifikohen me kusht
q prmbajtja e tyre t mos i kaloj kompetencat e tij ekzekutive dhe kushtetuese.

E drejta ndrkombtare nuk parasheh afat kohor se kur ratifikimi duhet t bhet apo t
refuzohet, por n t shumtn e rasteve traktatet prmbajn rregulla sa i prket kohs s
cils duhet br ratifikimi. Ratifikimi i pjesshm ose me kusht nuk mund t bhet, ai
vetm mund t jepet apo t refuzohet plotsisht.

b)- praktika e shteteve. Sipas kushtetutave t vendeve t ndryshme ratifikimi sht

kompetenc e organeve ekzekutive, legjislative, apo t dyjave. Kompetenca e organeve
ekzekutive ekziston n monarkit absolute ose kushtetuese si dhe n regjimet totalitare.
Ktij grupi i takojn shtetet n t cilat ratifikimi ka qen kompetence ekskluzive e shefit
t shtetit. Kompetenca e organeve legjislative ekziston zakonisht n vendet me
rregullim parlamentar ku vendimin prfundimtar pr t marr detyrime ndaj bots se
jashtme e kan organet ligjdhnse. Grupin e tret e prbjn vendet me regjim t
przier, n t cilat vendimin prfundimtar pr ratifikim e merr shefi i shtetit, mirpo me
pajtimin paraprak t organit ligjdhns.

Instrumentet e ratifikimit jan dokumente formale mbi ratifikimin e marrveshjeve.

Me to organi i shtetit konstaton se marrveshja sht pranuar nga shteti dhe detyrohet
ta respektoj. Ato prmbajn tekstin e plot t marrveshjes ose vetm pjes nga hyrja
dhe prfundimi. N rast t traktateve dypalshe, rregullisht bhet kmbimi i
instrumenteve t ratifikimit, por jo n qytetin ku sht nnshkruar marrveshja por n
kryeqytetin e shtetit tjetr. N rast t traktateve shumpalshe, instrumentet e ratifikimit
deponohen n sekretarin e ndonj organizate, zakonisht n sekretarin e OKB-s. Me
shkmbimin e instrumenteve t ratifikimit, ose me deponimin e mjaftueshm t numrit t
tyre, marrveshja hyn n fuqi.

Aderimi nj shtet mund t bhet pal kontraktuese jo n momentin e nnshkrimit dhe

ratifikimit, por edhe m von. N kt rast shteti nuk ka marr pjes n bisedime q
kan quar n marrveshje, por vetm ftohet nga palt kontraktuese q tiu bashkohet
dhe kshtu iu nnshtrohet rregullave t formuluara nga nnshkruesit. Mundsia e
ratifikimit mund t jet e pakufizuar, e kufizuar n disa shtete (p.sh. vetm shtetet
antare t OKB-s apo shtete q i takojn nj regjioni t caktuar). Aderimi sht akt i
lir dhe ka efektet e njjta si nnshkrimi dhe ratifikimi. Aderimi bhet pasi traktati t ket
hyr n fuqi.

***Lidhja e Marrveshjeve Ndrkombtare n Mnyra t Tjera Nnshkrimi,

ratifikimi dhe aderimi jan mnyra tradicionale t pajtimit t shteteve me nj traktat.
Krahas ktyre mnyrave hasim n lidhjen e marrveshjeve edhe: a) me kmbimin e
notave (letrave) midis shteteve; dhe b) me lnien e disa marrveshjeve t hapura pr
nnshkrim pr nj koh t mvonshme.

a.a)- n t tilla raste, notat e nnshkruara nga nj prfaqsues i shtetit t drgimit

mjaftojn q t konsiderohet se ekziston pajtimi i shteteve tjera pr detyrime ndaj njri
tjetrit.

b.b)- n kohrat e sotme disa marrveshje ndrkombtare lehen t hapura pr

nnshkrim pr nj koh t caktuar n mnyr q tu jepet shteteve mundsi ti shuajn
dallimet midis aderimit dhe nnshkrimit e ratifikimit.
***Hyrja n Fuqi n secilin rast t marrveshjes ndrkombtare, palt kontraktuese
prcaktojn rregullat e hyrjes n fuqi t nj traktati. Kshtu e lejon edhe Konventa e
Vjens. Sipas Konvents, traktati hyn n fuqi kur t gjitha shtetet pjesmarrse n
bisedime t shprehin pajtimin me traktatin. Shum marrveshje hyjn n fuqi n ditn e
nnshkrimit. Disa t tjera hyjn n fuqi me ratifikim dhe aderim. Traktatet shumpalshe
hyjn n fuqi pasi t jen ratifikuar nga nj numr i caktuar shtetesh dhe numri i
ratifikimeve ndryshon nga rasti n rast. N disa raste t tjera, traktati hyn n fuqi ditn
(datn) e caktuar, nse palt jan marr vesh kshtu ose edhe kur t plotsohet ndonj
kusht i parapar.

***Regjistrimi dhe Publikimi i Traktateve a) sipas Paktit t Lidhjes s Kombeve.

Para dhe gjat Luft s Par Botrore jan lidhur shum marrveshje sekrete midis
shefave dhe shteteve t ndryshme. P.sh. Traktati i Londrs (1915) Franc-Britani-Rusi-
Itali, pastaj Marrveshja Sykes-Picot etj. sht konsideruar se nj praktik e till ishte
nj ndr shkaktart e lufts. Kshtu m 1917, me Dekretin e Paqes qeveria sovjetike
hiqte dor nga diplomacia e fsheht dhe filloi publikimin e marrveshjeve t Rusis
Cariste. M von, presidenti i SHBA-ve Woodrow Wilson m programin e tij
katrmbdhjet piksh (1918) angazhohet kundr marrveshjeve sekrete. Pakti i
Lidhjes s Kombeve u bnte thirrje t gjitha shteteve antare q do marrveshje q
lidhin qoft me antar t tjer, qoft me shtete jo antare ti regjistrojn n
Sekretariatin e Lidhjes. Regjistrimi mund t bhej me krkesn e t gjitha palve, apo
vetm t njrs prej tyre.

b)- regjistrimi sipas Karts s OKB-s. Karta e OKB-s parasheh q do

marrveshje ndrkombtare e lidhur nga shtetet antare t OKB-s, ndrmjet vete, me
ndonj shtet jo antar, apo edhe n mes dy shteteve jo antare, duhet t regjistrohet
n Sekretariatin e OKB-s dhe pastaj ky ta publikoj. Sipas Asambles s Prgjithshme
t OKB-s, regjistrimi bhet me krkesn e vetm njrs pal, ndrsa kur pal
kontraktuese jan Kombet e Bashkuara regjistrimi bhet ex officio. Regjistrimi bhet
vetm pasi t ket hyr marrveshja n fuqi, dhe kur njra pal kontraktuese paraqet
krkesn pr regjistrim, kjo e liron nga detyrimi paln/t tjera.

Tekstet e marrveshjeve publikohen n gjuh origjinale dhe n prkthim dhe, n gjuhn

frnge dhe angleze nse kto nuk jan gjuh origjinale.

***Rezervat Rezerva sht deklarat e njanshme e dhn nga nj shtet me rastin e

nnshkrimit, ratifikimit ose aderimit n traktat q ka pr qllim t prjashtoj apo
modifikoj efektet juridike t dispozitave t caktuara t marrveshjes ndaj atij shteti.
Rezervat ekzistojn kur nj shtet sht i interesuar t pranoj pjesn m t madh t nj
traktati, mirpo ka vrejtje pr pjes t caktuara. Shumica e shteteve mbrojn qndrimin
se vnia e rezervave n nj traktat nuk sht e lejueshme prve nse pranohen nga t
gjitha shtetet nnshkruese

Sipas Konvents s Vjens, lejohet vnia e rezervave, por nj gj e till refuzohet nse:
a) traktatet e ndalojn shprehimisht; b) nse rezerva e caktuar nuk gjendet n mesin e
rezervave t lejuara me traktat; c) nse rezerva sht inkompatibile me lndn dhe
qllimin e traktatit. Efektet q shkakton rezerva dallojn nga rasti n rast. Kur sht fjala
pr traktat dypalsh, problemi sht m i leht sepse rezerva konsiderohet si propozim i
ri n marrveshjen midis palve, kshtu q nse nuk arrihet pajtimi, marrveshja
konsiderohet e paprfunduar.

Ndrsa vnia e rezervave lejohet n traktate shumpalshe sepse nse nj

marrveshje sht e hapur pr nnshkrim nga t gjitha shtetet ather sht e
logjikshme q edhe t kufizohet amplituda e pjesmarrjes s tij. Vnia e rezervave
mund t shkaktoj asi situatash q nj shtet mund t konsiderohet pal kontraktuese nga
nj shtet tjetr, por jo edhe nga nj shtet i tret.

***Prcaktimi i Momentit t Vnies s Rezervave. Ruso i dallon rezervat sipas

momentit kur vihen:a) n rezerva q vihen n momentin e nnshkrimit t traktatit; b) n
rezerva q vihen n momentin e deponimit t instrumenteve t ratifikimit; c) n rezerva
q vihen me rastin e ratifikimit.

a)- rezervat q vihen n momentin e nnshkrimit kan prparsi, sepse jan t njohura
q n momentin e lidhjes pr palt kontraktuese dhe prjashtojn do befasi.

b)- rezervat q vihen n momentin e deponimit t instrumenteve t ratifikimit jan t

prhapura sidomos n vendet me regjim presidencial dhe kan pr qllim q t
respektohen prerogativat e organeve ligjdhnse. Ky lloj i rezervave sht i
prshtatshm sepse paraqiten pasi t ket prfunduar faza e bisedimeve.

c)-rezervat q vihen me rastin e aderimit shkaktojn m s shumti probleme sepse me

rastin e paraqitjes, traktati ka marr tashm karakter prfundimtar midis palve
fillestare.

***Pjest e traktatit. Traktatet ndrkombtare prmbajn preambuln, pjesn

dispozitave, pjesn prfundimtare, vendin dhe kohn e lidhjes s marrveshjes,
nnshkrimet dhe vulat.
a)- Pjesa hyrse e traktatit prmban titullin, thirrjen perndive (invokacio) dhe
preambuln. N titull tregohet se pr far marrveshje sht fjala. Ksaj pjese i
shtohen edhe emrat e palve kontraktuese dhe data e lidhjes s marrveshjes. Thirrja
perndive sot mund t has vetm n marrveshjet q i lidh Vatikani. Preambuln e
prbjn: numri i palve kontraktuese; shefat e shteteve; shtetet; qeverit, e n kohrat
e sotme edhe popujt, ose n emr t kujt lidhet; motivet dhe qllimet qe dshirojn ti
arrijn.

b)- Pjesa dispozitave prmban rregullat qensore t marrveshjes. N t, shtetet marrin

prsipr detyrimet dhe t drejtat e ndrsjella. Ajo ndryshon nga marrveshja n
marrveshje.

c)- Pjesa prfundimtare prmban dispozitat mbi hyrjen n fuqi t traktatit, mnyra e
pranimit t traktatit, a do t jet i hapur pr nnshkrim apo jo, kohzgjatja e t qenit n
fuqi, rregullat mbi heqjen dor, rregulla mbi zbatimin dhe interpretimin, rregulla mbi
rezervat, etj. N fund t marrveshjes shtohet koha dhe vendi ku sht lidhur. Nn t
vihen nnshkrimet e personave t autorizuar dhe vulat.

***Mjetet pr Sigurimin e Plotsimit t Traktateve, a)karakteri detyrues i

traktateve. Traktatet krijojn rregulla t detyrueshme pr shtetet kontraktuese.
Prderisa nj grup autorsh detyrueshmrin e traktateve e nxjerr nga e drejta natyrore,
t tjert kt e zbatojn mbi rregullat e moralit dhe t religjionit, duke i konsideruar si t
shenjta. Ndrsa grupi i tret mbshtetet n krkesat e jets politike dhe
domosdoshmrin e jets ndrkombtare.

Me kalimin e kohs, me shtimin e ndrvarsis midis shteteve, me zhvillimin dhe

prparimin e shoqris, rregulla e njohur pacta sunt servanta bhet nj ndr aksiomat
kryesore n marrdhniet midis shteteve.

b)- mjetet pr sigurimin e plotsimit t traktateve. Palt e nj traktati duhet ti

plotsojn detyrimet e marra n trsi, prpos traktateve q jan pranuar me rezerva.
Kjo detyr del nga rregulla pacta sunt servanta e cila konsiderohet si baz e tr rendit
juridik ndrkombtar. Parimi pacta sunt servanta prmban: a) detyrimin e
prmbushjes s marrveshjeve ndrkombtare me mirbesim-bona fides; b) detyrimin
e domosdoshm t prmbushjes s marrveshjeve ndrkombtare pavarsisht
rrethanave, prve n rastet e pamundsis absolute t plotsimit t tyre; c) n rast t
kolizionit midis t drejts s brendshme dhe asaj ndrkombtare, prparsi kan
normat e s drejts ndrkombtare; d) shtetet nuk duhet t lidhin marrveshje q bien
ndesh me detyrimet e marra nga ndonj marrveshje e lidhur m par; e) shteteve iu
ndalohet q n mnyr t njanshme dhe arbitrare t heqin dor nga traktati.
Okupimi i territorit n t kaluarn sht prdorur shpesh okupimi i nj territori t
caktuar nga nj shtet ndaj shtetit tjetr, si mnyr pr t siguruar plotsimin e
marrveshjes. Raste t tilla prmendim Marrveshjen e Paqes s Frankfurtit (1871),
Traktatit e Versajs (1919), etj.

Garancia sht mjet i shpesht pr sigurimin e plotsimit t marrveshjes, prmes s

cils, nj ose disa shtete apo Organizata Ndrkombtare premtojn se do t veprojn
pavarsisht, q palt kontraktuese ti plotsojn detyrimet e veta. Rastet m t
shpeshta t garantimit kan t bjn me: a) ruajtjen e nj gjendje t caktuar (p.sh
garantimi i neutralitetit t Zvicrs); b) me sendrtimin e ndonj veprimi konkret (p.sh. kur
nj shtet i tret premton se do ti shlyej detyrimet e shtetit q sht n vones). Ktu
hyjn edhe masat e dhunshme q mund ti marr ndonj organizat ndrkombtare pr
ti detyruar shtetet q ti plotsojn detyrimet e tyre.

***Veprimi i Traktateve ndaj Palve Kontraktuese. Nj ndr rregullat m t vjetra t

s drejts s traktateve thot se marrveshjet shkaktoj efekte pr palt kontraktuese.
Marrveshje e tilla i detyrojn n radh t par shtetet, apo edhe subjekte brenda
shtetrore, q t realizojn detyrimet e marra me traktat. Marrveshjet ndrkombtare
mbesin n fuqi pa marr parasysh ndrrimet q mund t bhen n nj shtet, si sht
ndrrimi i shefit t shtetit, shefit t qeveris, ministrit t punve t jashtme apo edhe tr
rendit shoqror. Kjo rregull vlen derisa t ekzistoj subjekti ndrkombtar. Prjashtim
nga kjo bjn vetm ato traktate, realizimi i t cilave nnkupton formn e caktuar t
qeverisjes, p.sh. marrveshja midis dy shteteve pr mbrojtjen e monarkive bhet e
paqndrueshme nse n njrin prej tyre monarkia zvendsohet me republik.

***Veprimi i Traktateve n Shtetet tjera. Sipas rregullave t prgjithshme, traktatet u

referohen vetm palve kontraktuese. Kjo sht shprehje e parimit pacta tertis nec
prosunt. Megjithat ekzistojn disa prjashtime kur traktatet mund t shkaktojn efekte
edhe n shtetet e treta.

a)- shtete t treta q prfitojn nj shtet i tret mund t prfitoj t drejta nga nj
traktat po q se palt kontraktuese kan pasur pr qllim nj gj t till. Ekzistojn
mendime t ndryshme kur bhet fjal pr formn e sakt n t ciln fitohen kto t
drejta. Nj grup autorsh thon se vet traktati mund tu jap t drejta shteteve t treta.
Nj grup tjetr, mohon ekzistimin e fardo t drejte prderisa shteti i tret t mos i ket
pranuar ato. Nj shtet i tret mund t pajtohet shprehimisht ose heshtazi me traktatin i
cili krijon t drejta jo vetm pr palt kontraktuese, por edhe pr shtetet e treta. Lidhur
me kt, Konventa e Vjens parasheh plotsimin e dy kushteve qensore: a) dshirn
e palve q t krijojn t drejtn e till; b) pranimit nga ana e shfrytzuesit t oferts.
Pr shembull, Marrveshja Hay-Varilla (1903) midis ShBA-s dhe Panamas parasheh
q kanali i Panamas do t jet i hapur pr anijet tregtare dhe luftanijet e t gjitha
shteteve, edhe pse pal kontraktuese kan qen vetm ShBA-t, Panamaja dhe
Britania e Madhe.

b)- shtetet e treta dhe detyrimet e imponuara me traktate nj ndr rregullat e

barazis sovrane t shteteve sht se traktatet nuk mund tiu imponojn detyrime
shteteve t cilat nuk jan pal kontraktuese. Sipas Konvents s Vjens, pr krijimin e
detyrimeve pr nj shtet t tret duhet plotsuar dy kushte: a) palt kontraktuese t
ken qllim q dispozitat e traktatit t shrbejn si baz pr krijimin e detyrimeve edhe
pr shtetin e tret; b) q shteti i tret ti pranoj detyrimet e tilla shprehimisht dhe n
form t shkruar. N kt rast vjen deri te marrveshja e re midis palve kontraktuese
dhe shtetit t tret. Marrveshja e till pastaj, mund t marr fund apo ndryshohet vetm
me pajtimin e t gjitha palve kontraktuese.

***Interpretimi i Traktateve Ndrkombtare. Interpretimi do t thot gjetja e kuptimit

t sakt t norms/traktatit, mbi t ciln sht arritur marrveshja n mnyr q t
eliminohen paqartsit apo dykuptimsit. Nevoja e interpretimit t traktateve shtrohet
pr shkak se ndonjher palt kontraktuese nuk pajtohen me prmbajtjen e dispozitave
t traktatit dhe detyrimeve q dalin nga ato. Kjo pr shkak se shum fjal kan m
shum se nj kuptim, kurse kuptimi i tyre mund edhe t ndryshoj me kalimin e kohs.
Megjithat, ndodh q ndonjher prkundr kuptimit t qart q ka teksti, ndonjra
pal prpiqet q traktati t ket kuptim t atill q ti prgjigjet interesave t saj.

***Subjektet e Interpretimit. Interpretimin e traktateve ndrkombtare mund ta bjn

autort-interpretimi doktrinar; secili shtet pr vete-interpretimi zyrtar i brendshm; apo t
gjitha palt bashkrisht-interpretimi zyrtar ndrkombtar.

a)- interpretimi doktrinar ssht interpretim i detyrueshm, megjithat mund t ndikoj

trthorazi n interpretimin zyrtar n at mas q doktrina ndikon n praktikn e
shteteve.

b)- interpretimi zyrtar i brendshm sht ai q e bjn organet e caktuara

ligjdhnse, administrative apo gjyqsore t nj shteti. Ky lloj interpretimi nuk i detyron
palt tjera kontraktuese, por vetm shrben si dshmi se si nj shtet i kupton rregullat e
nj traktati apo traktatin n prgjithsi.
c)- interpretimi zyrtar ndrkombtar sht interpretimi m i rndsishm. Ai ka
karakter detyrues pr palt. At mund ta bjn personat q kan marr pjes n lidhjen
e marrveshjeve ndrkombtare si dhe gjykatat ndrkombtare, qofshin ato t
arbitrazhit qoft Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis.

***Rregullat e Interpretimit. E drejta ndrkombtare nuk ka rregulla precize lidhur me

interpretimin e traktateve. Groci dhe autor t tjera kan zbatuar rregullat e s drejts
romake. Ekzistojn 13 rregulla kryesore t interpretimit t traktateve: 1) nuk ka pse t
interpretohet ajo q ska nevoj pr interpretim, nse teksti sht i pastr dhe me
kuptim natyror; 2) pik fillestare n interpretim sht q t vrtetohet vullneti i palve,
meqense traktatet jan t lidhura mbi parimin bona fidei; 3) nse teksti i traktatit
sht i qart dhe i sigurt, lejohet largimi nga ai vetm nse teksti q interpretohet jep
prfundime absurde; 4) termat e prdorura n marrveshje duhet t interpretohen n
pajtimin q kan n gjuhn e prditshme e jo n kuptimin e caktuar teknik ose ndonj
kuptim tjetr; 5) n rast dyshimi rreth kuptimit t ndonj dispozite, duhet marr n
konsiderat tr tekstin e traktatit dhe jo vetm nj shprehje; 6) t gjitha traktatet duhet
t interpretohen n pajtim me arsyen e tyre dhe ndryshe nga kuptimi i tyre literal; 7)
duhet konsideruar si gj e sigurt se palt kontraktuese kan dashur dika t arsyeshme
e jo ndonj gj q do t ishte n kundrshtim me rregullat e s drejts ndrkombtare;
8) duhet konsideruar se do pjes e traktatit dhe i tr traktati kan nj kuptim dhe nj
qllim; 9) gjat interpretimit, n rast t paqartsis rreth kuptimit t ndonj termi duhet
t preferohet ajo q sht m pak e rnd pr paln q merr detyrime. Kufizimet q i
imponohen liris s nj shteti ose sovranitetit duhen t interpretohen n mnyr
restriktive; 10) nse dispozita ka dy kuptime t pranueshme t tekstit t traktatit, ather
duhet t preferohet ai q e ka ditur pala e cila e ka br propozimin n at koh; 11)
marrveshjet e mparshme midis palve t njjta, apo midis njrs pal dhe palve t
treta, duhen t merren parasysh pr qllim t sqarimit t dispozitave; 12) n
marrveshjet shumgjuhshe, interpretimi i s cils duhet t jet n pajtim me t tjerat,
por nse ka kundrthnie ather duhet t merret teksti origjinal ose gjuha kryesore;
13) n rast dyshimi mund t shfrytzohen edhe punt prgatitore pr konvent,
rrethanat nn t cilat sht lidhur, motivet q kan nxitur lidhjet e traktatit, etj.

***Metodat e Interpretimit. N t drejtn ndrkombtare ekzistojn disa rregulla t

interpretimit t traktateve. N literatur prmenden metoda e interpretimit literal,
sistematik, logjik, historik, etj.

a)- interpretimi literal nnkupton nxjerrjen e kuptimit t fjalve t izoluara dhe

shpjegimin sintaksor t lidhjes midis fjalve
b)- interpretimi sistematik zbatohet n rastet kur zbatimi i metods s par nuk i
prgjigjet kuptimit n kontekst m t gjer t paragrafve, t neneve dhe t traktatit n
prgjithsi.

c)- interpretimi logjik mbshtetet mbi rregullat e prgjithshme t logjiks dhe t

mendjes s shndosh. Ky interpretim ka pr qllim eliminimin e kundrthnieve duke
zbatuar at q sht e qart dhe q ka prfundim logjik.

d)- interpretimi historik prdoret n rastet kur kuptimi i nj traktati nuk mund t nxirret
nga prmbajtja e tij. N kt rast teksti i paqart sqarohet duke marr parasysh punt
prgatitore, motivet q kan shpn deri te lidhja e traktatit, etj.

N praktik mund t imponohet prdorimi i njrs apo tjetrs metod, apo prdorimi
paralel i m shum metodave.

***Mbarimi i Veprimit t Traktateve. Konventa e Vjens parasheh q do traktat q

sht n fuqi i detyron palt kontraktuese dhe kto duhet ta plotsojn me mirbesim.
Nga kjo del qart se asnj shtet nuk mund t lirohet nga detyrimet kontraktuese n
fardo momenti. Konventa ka parapar q: Mbarimi i marrveshjes, denoncimi i saj
apo trheqja e njrs pal kontraktuese mund t bhet vetm n baz t zbatimit t
rregullave kontraktuese ose t ksaj Konvente. Po e njjta rregull vlen pr ndrprerjen e
zbatimit t nj traktati. E drejta ndrkombtare njeh disa mnyra t mbarimit t veprimit
t traktateve: me kalimin e afatit t traktatit; me plotsimin e qllimit t traktatit; me
marrveshje t palve kontraktuese; me lidhjen e marrveshjeve t reja q
zhvleftsojn marrveshjen e mparshme; zhdukja e njrs pal si subjekt kontraktues,
etj.

a)- mbarimi i veprimit t traktatit me kalimin e afatit t gjitha marrveshjet q jan

lidhur pr nj periudh t caktuar, mbarojn se vepruari me kalimin e asaj periudhe,
prve kur prtrihen pr nj afat t mtejm. Me kalimin e afatit, marrveshja
automatikisht pushon t vlej dhe ssht e nevojshme q palt t njoftojn njra-
tjetrn.

b)- plotsimi i qllimit t traktatit kur traktati ka pr lnd arritjen e ndonj qllimi,
ather posa t plotsohet qllimi, marrveshja mbaron s vepruari. Shembull,
marrveshja pr ndrtimin e nj ure mbi lumin kufitar mbaron s vepruari posa t
kryhen detyrimet e parapara n t.

c)- pamundsia q t plotsohet marrveshja sht nj ndr arsyet e mbarimit s

vepruari t traktateve. Kjo mund t ndodh si rezultat i veprimit t forcave madhore, etj.
N rastet kur pamundsia e plotsimit t traktateve sht e karakterit t prkohshm
ather marrveshja vetm suspendohet pr nj koh t pacaktuar. Konventa e Vjens
parasheh q pamundsia e plotsimit t traktateve vlen vetm nse sht e karakterit
t prhershm, p.sh. marrveshja q ka pr lnd shfrytzimin e ujrave t nj lumi pr
ujitje sht e pamundshme t plotsohet nse lumi shteret.

d)- denoncimi sht heqje dor e nj shteti nga traktati ndrkombtar. Shum
traktate parashohin shprehimisht mundsin e trheqjes s njanshme nga traktati, pas
njoftimit nga njra pal kontraktuese. Traktate t tilla prmbajn rregulla t cilat
prcaktojn modalitetet q duhet plotsuar njoftimi pr trheqje nga traktati. sht e
diskutueshme se a mund t jen objekt denoncimi ato traktate t cilat nuk e kan
parapar kt shprehimisht. Traktatet e tilla nuk mund t denoncohen pa pajtimin e
palve tjera kontraktuese. Prjashtim bjn traktatet q nuk mund t denoncohen me
njoftim: traktatet e paqes, traktatet mbi kufijt mund t shuhen vetm me pajtim t
dyanshm. Gjithashtu nuk mund t denoncohen traktatet q lidhen me afat t caktuar
para se t kaloj afati i parapar, traktatet q lidhen pr kryerjen e ndonj pune t
caktuar, para se t prmbushen detyrimet q dalin nga traktati.

Pr traktatet dypalshe, njoftimi pr denoncim i bhet pals tjetr. Ndrsa pr traktate

shumpalshe, njoftimet i drejtohen shteti depozitar e ky i informon palt tjera
kontraktuese. Traktati i till mbaron s vepruari vetm ndaj pals e cila e ka br
denoncimin. Sipas Konvents s Vjens, marrveshja e cila nuk parasheh rregulla pr
mbarimin e saj dhe nuk parasheh mundsin e denoncimit apo trheqjes, nuk mund t
jet objekt i denoncimit apo i trheqjes prve nse vrtetohet se palt kontraktuese
kan pasur qllim t lejojn mundsin e trheqjes. N kso rastesh njoftimi duhet br
12 muaj m par.

***Marrveshja e Re Midis Palve t Njjta Kontraltuese. Marrveshja e re midis

palve t njjta kontraktuese (mutuus dissensus) mund t sjell n do rast ndryshimin
ose ndrprerjen e vlers s ndonj marrveshjeje. Kjo sht pasoj e logjikshme e s
drejts, e cila u bn t mundur atyre q kan lidhur nj marrveshje, t mund edhe ti
japin fund n do koh me marrveshje t re. Marrveshja e till mund ta ndrpres,
ndryshoj ose zvendsoj marrveshjen e mparshme. Marrveshja e re nuk sht e
domosdoshme t lidhet n formn e caktuar, mjafton vetm shkmbimi i notave.

***Mbarimi i Veprimit t nj Traktati si rezultat i Shkeljes s tij. N traktatet

dypalshe, Konventa e Vjens i jep t drejt nj shteti q t mbaroj zbatimin e traktatit
n prgjithsi apo pjesrisht, si rezultat i mosprmbushjes s detyrimeve kontraktuese
nga ana e pals tjetr. Kjo e drejt i takon nj shteti vetm kur sht fjala pr shkelje t
rnd t traktatit. Shkelja vetm e ndonj pjese t traktatit jep t drejt q vetm n at
pjes t zbatohet rregulla e lartprmendur.

Kur sht fjala pr shkeljen e traktateve shumpalshe, Konventa e Vjens: a) u jep

palve t drejtn t suspendojn zbatimin e plot ose t prgjithshm t traktatit, qoft
midis tyre dhe shtetit q e ka br cenimin qoft n prgjithsi; b) i jep t drejt pals s
dmtuar t suspendoj zbatimin e traktatit qoft pjesrisht apo n prgjithsi; c) i jep t
drejt secils pal, pos pals q e ka br cenimin, q t v n dukje shkeljen si arsye
pr suspendimin e zbatimit t traktatit n trsi ose pjesrisht.

***Ndikimi i Lufts n Traktatet Ndrkombtare. Fillimi i lufts midis dy shteteve

shkakton pasoja t ndryshme n traktate. Disa traktate q jan t papajtueshme me
gjendjen e lufts, mbarojn s vepruari. T tilla jan traktatet pr miqsi, aleanc,
mossulmim, ndihm reciproke, etj. Me fillimin e lufts, kto traktate mbarojn s
vepruari.

Nj grup tjetr traktatesh mbeten n fuqi edhe pas mbarimit t lufts por zbatimi i tyre
vetm pezullohet gjat periudhs s lufts. Ktu bjn pjes t gjitha traktatet ligje dhe
aktivizohen me rivendosjen e paqes.

Grupin e tret e prbjn traktatet t cilat kan t bjn me t drejtn ndrkombtare t

lufts dhe rregullojn marrdhniet e shteteve gjat lufts, si p.sh. Konventa e Hags,
Konventat e Gjenevs, etj., t cilat fillojn t veprojn me fillimin e lufts.