Mainski materijali

Predavanje broj 10
Obojeni metali I legure

1
Klasifikacija materijala

2
 Aluminijum
Aluminijum spada u grupu lakih metala(specifine mase
2,7g/cm3) i pripada grupi materijala niske vrstoe.
Temperatura topljenja Al(aluminijuma) je 660C.
Aluminijum kristalie po kubnoj povrinski centriranoj reetki.
Aluminijum poseduje:
veliku elektrinu i toplotnu provodljivost,
visoku korozivnu otpornost jer se na njegovoj povrini
obrazuje homogeni sloj aluminijum oksida koji ga titi od
daljih uticaja,
otporan je na mnoge organske kiseline, posebno je otporan na
azotnu kiselinu.

3
 Aluminijum
Vrste aluminijuma

4
 Aluminijum
Mehanika svojstva
Tehniki ist Al u arenom stanju su: Tehniki ist Al
Konvencijalni napon teenja Rp0,2=
24N/mm2, zatezna vrstoa Rm=
69N/mm2, izduenje A5,65= 42%,
tvrdoa HBS= 19 i modul elastinosti
E= 70000N/mm2
Al hladno deformisan(stepen
deformacije 75%) ima poveanu
vrstou, ali smanjenu plastinost:
Rp0,2= 124N/mm2, zatezna vrstoa
Rm= 130N/mm2, izduenje A5,65=
6%, tvrdoa HBS= 35.
Primena: izrada konstrukcija i
elemenata koji nisu jako optereeni,
kada se zahteva
Visoka plastinost,
Dobra zavarljivost,
Visoka otpornost na koroziju,
Dobra elektrina i toplotna
provodljivost.
U mainstvu se najvie koriste legure
aluminijuma

5
 Legure aluminijuma
Legure aluminijuma su izvanredni konstrukcioni materijali.
Aluminijum se moe legirati sa veim brojem elemenata : Mn, Mg, Si Cu i
ZN
Sve legure Al mogu se podeliti u dve osnovne grupe:
Legure aluminijuma za plastinu obradu;
Legure aluminijuma za livenje.
Podgrupe:
Legure koje se termiki ne obrauju (ojaavaju rastvaranjem,
deformaciono i disperzno)
Legure koje se termiki obrauju (ojaavaju termikim taloenjem)

6
 Legure aluminijuma
Legure Aluminijuma za plastinu preradu koje se
termiki ne obrauju:
Komercijalno ist Al(min 99%Al):
Jednofazna legura sa manjim koliinama eleza i silicijuma i
sa dodatkom 0,12% bakra (Cu), to utie na poveanje
vrstoe.
Ima odlinu korozionu otpornost, visoku elektrinu i
toplotnu provodljivost, dobru otpornost deformisanjem
Primena: za folije, limove, razliite profile, konzerve,
limenke za pakovanje pia itd.

7
 Legure aluminijuma
Familija legura Al-Mn:
glavni legirajui element je mangan (Mn),
legure su jednofazne i predstavljaju vrsti rastvor mangana u
aluminijumu sa manjom koliinom estica Al6Mn.
Svojstva:
Imaju nisku vrednost zatezne vrstoe do kojih vrednosti zbog
ograniene rastvorljivosti legirajuih elemenata u reetki
aluminijuma.
Vrlo dobro se oblikuju u mekom stanju, pogodne su za
oblikovanje, pogodne su za zavarivanje, otporne na koroziju.

8
 Legure aluminijuma
Primena: AlMn1.00 za izradu delova raznih aparata: u
graevinarstvu za izradu krovova, za izradu zakovica,
AlMn0,5Mg0,5.00 za izradu ambalaa u prehrambenoj
industriji.
AlMn1Mg1.00-graevinarstvu za izradu roletni i drugih proizvoda, za
razne vrste pakovanja
AlMn1Cu.00- upoterbljava se u graevinarstvu i za izradu raznih
vrsta ambalaa.
Familija legura Al-Mg
Mehanike osobine- primena
Zato se vri legiranje sa Si?
Legure Al-Si

9
Legure aluminijuma

10
 Duraluminijum legura aluminijuma
Duraluminijum je sloena legura sastava
3,5-5,5%Cu, 0,5-0,8%Mg, 0,5-0,8%Mn, ostalo Al
Osim ovih elemenata duraluminijum sadri jo i
Si i Fe (0,2-0,6%)

Uticaj ovih komponenata na Duraluminijum

Cu i Mg poveavaju vrstou i tvrdou i olakavaju kaljenje
Mn poveava vrstou, tvrdou i otpornost na koroziju.

11
 Superduraluminijum
Definicija: Legure poveanog sadraja Cu, Mg i
Mn i koji sadre vie od 0,6%Si nazivamo
superduraluminijum.
Superduraluminijum je duraluminijum
poveane vrstoe. (42-44 daN- mm2)

12
 Aluminijumske legure za klipove

Klipovi motora sa unutranjim sagorevanjem rade u uslovima

Visokim temperatura oko 350 C i estih udara.
Osnovna svojstva materijala sa klipove
Mala specifina teina,
Postizanje visoke vrednosti vrstoe i otpornost na habanje
pri povienim temperaturama,
Dobra toplotna provodljivost,
Mali koeficijent toplotnog irenja, koji dozvoljava smanjenje
napona izmeu klipa i cilindra.

13
 Kompozitni materijali
Kompozitni materijali predstavljaju mehaniku smeu dva ili vie materijala.
Cilj razvoja i proizvodnje kompozitnih materijala je da se dobiju neobine
kombinacije osobina:
Vea krutost i vrstoa;
Manja teina,
sposobnost za rad na povienim temperaturama,
vea koroziona postajanost,
tvrdoa ili
provodljivost.
Definicija: KOMPOZITNI MATERIJALI SU SISTEM MATERIJALA KOJI SE SASTOJI OD
SMEE ILI KOMBINACIJA DVA ILI VIE NANO, MIKRO, ILI MAKRO KONSTITUENATA
KOJI SE RAZLIKUJU PO OBLIKU I HEMIJSKOM SASTAVU I KOJI SE U SUTINI NE
RASTVARAJU JEDAN U DRUGOM.

14
 Legure aluminijuma za livenje
Dobra livkost
Dobro popunjenost kalupa za livenje
Odlivci izraeni od ove legure su bez
poroznosti
Najodgovorniji delovi kod vazduhoplovnih
motora karteri korito motora, reduktora i
kompresora izrauju se od ovih legura
livenjem.

15
Legure aluminijuma dobijene livenjem

Silumin je legura aluminijuma sa silicijumom

Sadraj silicijuma se kree od 5- 13%.
Silumin ima odlina svojstva livkosti, te je
pogodan za livenje komplikovanih
odlivaka i odlivaka tankih zidova.
Silumin je najotpornija legura aluminijuma na
koroziju.

16
 Kompozitni materijali
Kompozitni materijali mogu se
Kompoziti se sastoje iz
svrstati u tri osnovne kategorije:
Osnove(matrice)
esticama ojaani
Metal
Vlaknasto ojaani
Keramika
Laminatni ojaani
polimer

Materijala za ojaavanje
(ojaivaa)
estice
vlakna

Kompozitni materijali mogu da budu:

Izotropni (ista svojstva u svim
pravcima)
Anizotropni(razliita svojstva u
razliitim pravcima
17
 esticama ojaani
Kompozitni materijali

Beton

18
 Vrste vlakana
Materijal vlakana treba da ima:
Visoku vrstou, vrstou i krutost,male mase.
Postoje:
Staklena vlakna,
Ugljenina vlakna
Aramidna vlakna
Borna vlakna.

19
 Metalna osnova
Metalna osnova je od Al, Mg, Ti
Metalna osnova najvie se koristi za izradu kompozitnih
materijala izloenih visokim temperaturama.
Kao metalna osnova mogu da se koriste i super legure ojaane
sa SiC, B4N, Al2O3
Keramika osnova koristi se za kompozitne materijale ija je
upotreba na visokim temperaturama, prednost u odnosu na
metalnu jer je laka.

20
Kompozitni materijali ojaani vlaknima
Vlakno-polimerna osnova,
Vlakno-metlana osnova,
Vlakno-keramika osnova.
Primena kompozitnih materijala ojaanih vlaknima:
Gume za automobile i avione
Fiberglas koji se koristi za jahte, automobile i avione
Sporski materijali novih tehnologija: teniski reketi, skije, golf
tapovi,
Delovi za avionsku industriju
Raketnu i nuklearnu tehniku.

21
Vlaknima ojaani kompozitni materijali
Nain orjentacije vlakana

22
 KOMPOZITNI MATERIJALI
Podela: b) na osnovu oblika
konstitutenata:
a) na osnovu dimenzije
Partikularni tj kompozitni
konstitutenata:
materijali ojaani esticama,
Makroskopski kompozitni
Kompozitni materijali
materijali;
ojaani vlaknima,
Mikroskopski kompozitni
Laminarni kompozitni
materijali;
materijali tj. Laminati.
Nano kompozitni materijali.

23
 Partikularni - kompozitni materijali ojaani
esticama
ta su partikularni kompozitni materijali?
Kompozitni materijali koji imaju jednak konstituent iji je oblik
takav da su mu sve tri dimenzije (duina, irina, visina)
priblino jednaki.
Podela na:
A) podgrupa: disperzno ojaani kompozitni materijali
B) podgrupa: standardni partikularni kompozitni materijali

24
 A) Disperzno ojaani kompozitni materijali

Sadre estice poznate pod imenom disperzoidi veliine 10-

25nm u preniku.To su obino metalni oksidi, koji su uneeni
sa ciljem da omogue efekat disperznog ojaavanja, poto je
granina povrina izmeu disperzoida i osnove nekoherentna.

25
 Disperzno ojaani kompozitni materijali
Tabela: Najznaajniji disperzno ojaani kompozitni materijali

Sistem Primena
Ag-CdO Elektrini kontaktni materijali

Al-Al2O3 Mogu se koristiti u nuklearnim reaktorima

Be-BeO Vasionska tehnika i nuklearni reaktori

Co-ThO2 Magnetni materijali otporni na puzanje

Co-Y2O3 Magnetni materijali otporni na puzanje

Pb-PbO Baterijske ploe

Pt-ThO2 Filamenti, elektrine komponente

W-ThO2 Filamenti, grejai

W-ZrO Filamenti, grejai 26

B) Standardni partikularni kompozitni materijali

Kombinacija metala, keramike i polimera

Tvrde ploice za rezanje metala(WC-Co, WC-Co-TaC-TiC)
Tocila za seenje i bruenje (To su sistemi polimer i staklo kao
osnova, sa aluminijumom oksidom ili sa silicijumom karbidom
ili sa bor nitridom, tj. Abrazivne estice.
Elektrini kontakti (prekidai, releji) Sistem srebro(Ag) ojaan
volframom(W), gde srebro uspeno provodi struju, dok
volfram obezbeuje otpornost na habanje.
Vulkanizirana guma
Kalupi i jezgra za livenje

27
Kompozitni materijali ojaani vlaknima
Cilj proizvodnje ovih materijala:
Materijali poveane vrstoe, veom otpornou na zamor,
Poveanom krutou,
Veim odnosom vrstoa/teina materijala
Kombinacija komponenata je:
Vlakna su jaka, tvrda, krta a osnova je ilava i duktilna.
Materijal osnove prenese silu optereenja na vlakno, a sama osnova
omoguuje kompozitnom materijalu u celini ilavost i duktilnost.
Poveana vrstoa na sobnoj i na povienim temperaturama
Primeri: prednapregnuti beton, armirani beton, fiberglas (staklena
vlakna smetena u osnovi polimera)

28
Kompozitni materijali ojaani vlaknima
Podela na osnovu duine i orjentacije vlakana:
Kompozitni materijali sa kontinuiranim
(neprekidnim) vlaknima,
Kompozitni materijali sa diskontinuiranim
vlaknima gde je orjentacija svakog vlakna
razliita.

29
 Kompozitni materijali sa kontinuiranim
(neprekidnim) vlaknima
Za projektovanje osobina kod ove grupe
kompozitnih materijala vai u potpunosti
pravilo smee:
Termika provodljivost,
Elektrina provodljivost,
Modul elastinosti,
Zatezna vrstoa

30
 Karakteristike i osobine vlakana
Odnos duine-L i prenika d vlakana
L/D odreuje tip kompozita
Lc= Rm * d/2c , gde je
Rm zatezna vrstoa vlakana
c napon smicanja izmeu vlakana i osnove

d prenik vlakana
Vlakna koja su znatno dua od kritine duine (L>>Lc) su
kontinuirana vlakna, dok kratka vlakna imaju duinu manju od
kritine.

31
 Laminarni kompozitni materijali

U ovu grupu kompozitnih materijala spadaju vrlo tanke

prevlake
Tanki elektro provodni slojevi(aluminijumski)
Deblji izolacioni slojevi
Bi metali
Aral kompozitni materijal koji se koristi za oplatu aviona.

32
 Laminarni kompozitni materijali
Kod ovih kompozitnih materijala za
projektovanje osobina :
Gustina
Elektrina i toplotna provodljivost
Modul elastinosti
vrstoa vai pravilo smee.
Osobine zavise od naina dejstva optereenja:
da li sila dejstvuje uzdu ploe ili pak normalno na plou kada
se dobijaju najnie vrednosti.

33
Primena kompozitnih materijala

34
Primena kompozitnih materijala

35
Automobilska industrija

36
Automobilska industrija

37
Avio i raketna industrija

38
Sportski rekviziti

39
Primena kompozitnih materijala

40
Primena kompozitnih materijala

41
 Laminarni kompozitni materijali
Definicija
Kompozitni materijali koji se sastoje od vrlo tankih prevlaka, od razliitih materijala
za razliite funkcije koje se nanose na osnovni materijal, debljih zatitnih povrina,
bimetala, oslojenih materijala, laminata i vlaknasto ojaanih kompozitnih materijala
u obliku tankih slojeva, nazivaju se laminarni kompozitni materijali.

Izrauju se sa ciljem da se:

Povea otpornost na koroziju,
Povea abrazivna otpornost
Povea vrstoa vlaknasto ojaanih kompozitnih
materijala
Obezbede razliiti koeficijenti linearnog irenja(bimetali.

42
Aramid-aluminujum laminat

43
Tehnika za izradu laminarnih kompozitnih
materijala

44
 Sendvi struktura kompozita
Sendvi konstrukcije: Kompozitni materijali sainjeni od materijala male
gustine koji je obloen sa obe strane tankim slojem materijala visoke
vrstoe.

45
Izrada sendvi konstrukcije

46
 Sendvi konstrukcije
Sendvi konstrukcije sastoje se iz iz dve tanke
spoljne oplate ploe koje su razdvojene slojem
materijala male gustine (ispuna).
Ispuna u sendvi konstrukcijama ima funkcije:
da razdvoji dve spoljne ploe i da sprei
deformacije upravne na ravan ploa
da obezbedi odreen stepen vrstoe na
smicanje du ravni koje su upravne na ploe.

47
Postupak runog oblikovanja

48
Postupak prskanja

49
50
Postupak vuenja ekstruzije kompozita

51
52
Kompozitni materijali
Dobre i loe strane

53