(123doc - VN) - Bo-De-Thi-Va-Dap-An-On-Tap-Mon-Triet-Hoc PDF

1
ng©n hµng c©u hái

TriÕt m¸c - lªnin
(Dïng trong KiÓm tra vµ thi hÕt häc phÇn
ë çc tr−êng §H vµ Cao ®¼ng)
---------------
C©u 1: TriÕt häc lµ g×? Tr×nh bµy nguån gèc nhËn thøc vµ nguån gèc x· héi cña triÕt häc Trang 1
C©u 2: VÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc. T¹i sao nãi ®ã lµ vÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc? Trang 1
C©u 3: Ph©n biÖt ph−¬ng ph¸p biÖn chøng vµ ph−¬ng ph¸p siªu h×nh trong triÕt häc Trang 2
C©u 4: Tr×nh bµy vai trß cña triÕt häc ®èi víi ®êi sèng x· héi nãi chung vµ ®èi víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc nãi riªng Trang 2
C©u 5: Ph©n tÝch nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ tiÒn ®Ò cña sù ra ®êi triÕt häc M¸c-Lªnin Trang 3
C©u 6: V× sao nãi sù ra ®êi triÕt häc M¸c lµ mét tÊt yÕu? Trang 4
C©u 7: V× sao nãi sù ra ®êi cña triÕt häc M¸c lµ mét b−íc ngoÆt çch m¹ng trong lÞch sö triÕt häc?Trang 4
C©u 8: Lªnin ®· b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn triÕt häc M¸c nh− thÕ nµo? Trang 5
C©u 9: VÞ trÝ vµ ý nghÜa cña giai ®o¹n Lªnin trong sù ph¸t triÓn triÕt häc M¸c Trang 5
C©u 10: Ph©n tÝch ®èi t−îng vµ ®Æc ®iÓm cña triÕt häc M¸c-Lªnin
Trang 5
C©u 11: Ph©n tÝch vai trß, vÞ trÝ cña triÕt häc M¸c-Lªnin trong hÖ thèng lý luËn M¸c-Lªnin trong ®êi sèng x· héi Trang 6
C©u 12: Ph©n tÝch nh÷ng chøc n¨ng c¬ b¶n cña triÕt häc M¸c-Lªnin?
Trang 6
C©u 13: T¹i sao nãi triÕt häc M¸c-Lªnin lµ thÕ giíi quan vµ ph−¬ng ph¸p luËn khoa häc? Trang 7
C©u 14: Ph©n tÝch ®Þnh nghÜa vËt chÊt cña Lªnin vµ ý nghÜa khoa häc cña ®Þnh nghÜa nµy Trang 8
C©u 15: H·y so s¸nh quan ®iÓm vËt chÊt cña Lªnin víi nh÷ng quan ®iÓm vËt chÊt cña nh÷ng nhµ triÕt häc kh¸c? Trang 9
C©u 16: Ph©n tÝch nguån gèc vµ b¶n chÊt cña ý thøc? Trang 10
C©u 17: Ph©n tÝch b¶n chÊt cña ý thøc? Vai trß cña tri thøc khoa häc trong ho¹t ®éng thùc tiÔn? Trang 10
C©u 18: Ph©n tÝch quan ®iÓm cña triÕt häc M¸c-Lªnin vÒ sù vËn ®éng cña vËt chÊt Trang 11
C©u 19: V× sao nãi ®øng im lµ t−¬ng ®èi t¹m thêi cßn vËn ®éng lµ tuyÖt ®èi vÜnh viÔn? Trang 12
C©u 20: Ph©n tÝch mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a vËt ý thøc trong ho¹t ®éng thùc tiÔn Trang 12
C©u 21: Ph©n tÝch mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc, ý nghÜa cña nã ®èi víi sù nghiÖp ®æi míi cña n−íc ta? Trang 13
C©u 22: Ph©n tÝch néi dung nguyªn lý vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn vµ ý nghÜa ph−¬ng ph¸p luËn cña nguyªn lý nµy
Trang 14
C©u 23: Ph©n tÝch c¬ së lý luËn cña quan ®iÓm toµn diÖn, quan ®iÓm lÞch sö cô thÓ Trang 14
C©u 24: Ph©n tÝch néi dung cña nguyªn lý vÒ sù ph¸t triÓn vµ ý nghÜa ph¸p luËt cña nguyªn lý nµy
Trang 15
C©u 25: Ph©n tÝch c¬ së lý luËn cña quan ®iÓm ph¸t triÓn vµ ý thøc thùc tiÔn cña nã Trang 16
C©u 26: Ph©n tÝch néi dung quy luËt thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña çc mÆt ®èi lËp. ý nghÜa cña çc viÖc l¾m v÷ng quy luËt nµy trong ho¹t ®éng thùc tiÔn Trang
16
2
C©u 27: Ph©n tÝch c©u nãi cña Lªnin: Ph¸t triÓn lµ ®Êu tranh cña çc mÆt ®èi lËp? Trang 17
C©u 28: Ph©n tÝch néi dung cña quy luËt tõ nh÷ng thay ®æi vÒ h−íng dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi vÒ chÊt vµ ng−îc l¹i. ý nghÜa cña viÖc l¾m v÷ng quy luËt nµy trong ho¹t ®éng thùc
tiÔn ..................................
Trang 18
C©u 29: Ph©n tÝch néi dung cña quy luËt phñ ®Þnh ý nghÜa cña viÖc n¾m v÷ng quy luËt nµy trong çc ho¹t ®éng thùc tiÔn Trang 19
C©u 30: Ph©n tÝch néi dung c¬ b¶n cña çc cÆp ph¹m trï çi chung vµ çi riªng. ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu cÆp ph¹m trï nµy Trang 20
C©u 31: Ph©n tÝch néi dung c¬ b¶n cña çc ph¹m trï nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶. ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu çc ph¹m trï nµy Trang 21
C©u 32: Ph©n tÝch néi dung c¬ b¶n cña cÆp ph¹m trï tÊt nhiªn vµ ngÉu nhiªn. ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu cÆp ph¹m trï nµy Trang 22
C©u 33: Ph©n tÝch néi dung c¬ b¶n cña cÆp ph¹m trï vËt chÊt vµ hiÖn t−îng, ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu cÆp ph¹m trï nµy Trang 23
C©u 34: Ph©n tÝch néi dung c¬ b¶n cña cÆp ph¹m trï, néi dung vµ h×nh thøc. ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu cÆp ph¹m trï nµy Trang 23
C©u 35: Ph©n tÝch néi dung c¬ b¶n cña cÆp ph¹m trï, kh¶ n¨ng vµ hiÖn thùc ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu cÆp ph¹m trï nµy Trang 24
C©u 36: Lªnin nãi tõ trùc quan sinh ®éng ®Õn t− duy trõu t−îng ®Õn thùc tiÔn lµ con ®−êng biÖn chøng cña sù nhËn thøc ch©n lý, cña sù nhËn thøc thùc tiÔn kh¸ch quan. H·y ph©n
tÝch luËn ®iÓm trªn vµ rót ra ý nghÜa cña nã Trang 25
C©u 37: Thùc tiÔn lµ g×? H·y ph©n tÝch vai trß thùc tiÔn víi qu¸ tr×nh nhËn thøc Trang 27
C©u 38: T¹i sao nãi sù thèng nhÊt cña lý luËn vµ thùc tiÔn lµ nguyªn lý c¬ b¶n cña triÕt häc M¸c-Lªnin
Trang 27
C©u 39: Ch©n lý lµ g×? HiÓu thÕ nµo vÒ ch©n lý kh¸ch quan. Ch©n lý t−¬ng ®èi, ch©n lý tuyÖt ®èi, ch©n lý lµ cô thÓ? Trang 28
C©u 40: Ph©n tÝch néi dung vµ kÕt cÊu cña LLSX. T¹i sao nãi trong thêi ®¹i hiÖn nay khoa häc ®· trë thµnh LLSX trùc tiÕp cña x· héi Trang 28
C©u 41: Ph©n tÝch kÕt cÊu cña lùc l−îng s¶n xuÊt. Nªu vÞ trÝ cña çch m¹ng khoa häc kü thuËt trong LLSX
Trang 29
C©u 42: Ph©n tÝch néi dung cña quan hÖ s¶n xuÊt çc lo¹i h×nh QHSX c¬ b¶n ë n−íc ta hiÖn nay Trang 30
C©u 43: Ph©n tÝch quy luËt vÒ sù phï hîp cña QHSX víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña LLSX. ý nghÜa thùc tiÔn cña viÖc nghiªn cøu n¾m v÷ng quy luËt nµy ë n−íc ta hiÖn nay
Trang 31
C©u 44: T¹i sao nãi ph−¬ng thøc s¶n xuÊt lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi.......Trang 32
C©u 45: T¹i sao nãi lÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng−êi vµ lÞch sö ph¸t triÓn kÕ tiÕp nhau cña çc PTSX ................................... Trang 33
C©u 46: Ph©n tÝch mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a CSHT(c¬ së h¹ tÇng) vµ KTTT (kiÕn tróc th−îng tÇng) trong thêi kú qu¸ ®é nªn thêi kú CNXH ë n−íc
ta.................................Trang 33
C©u 47: H×nh th¸i kinh tÕ x· héi lµ g×? ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu häc thuyÕt h×nh th¸i kinh tÕ x· héi
Trang 34
C©u 48: T¹i sao nãi sù ph¸t triÓn cña çc h×nh th¸i kinh tÕ x· héi lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn Trang 34
C©u 49: Ph©n tÝch néi dung c¬ b¶n cña çc yÕu tè hîp thµnh çc cÊu tróc h×nh th¸i kinh tÕ x· héi. Sù vËn dông cña §¶ng ta trong giai ®o¹n hiÖn nay Trang 35
C©u 50: T¹i sao nãi häc thyÕt h×nh th¸i kinh tÕ x· héi cña M¸c lµ hßn ®¸ t¶ng cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö
Trang 36
C©u 51: Ph©n tÝch nguån gèc cña giai cÊp ý nghÜa thùc tiÔn cña vÊn ®Ò nµy trong giai ®o¹n hiÖn nay cña n−íc ta Trang 36
C©u 52: Ph©n tÝch ®Æc tr−ng c¬ b¶n trong ®Þnh nghÜa giai cÊp cña Lªnin phª ph¸n çc quan ®iÓm phi M¸c, x· héi vÒ vÊn ®Ò nµy Trang 37
C©u 53: T¹i sao nãi ®Êu tranh giai
cÊp lµ mét ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn x· héi trong çc ®Êu tranh giai cÊp
3
Trang 38
C©u 54: Ph©n tÝch néi dung c¬ b¶n cña cuéc ®Êu tranh giai cÊp trong thêi kú qu¸ ®é ë n−íc ta Trang 38
C©u 55: Ph©n tÝch mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a lîi Ých giai cÊp, lîi Ých d©n téc vµ lîi Ých nh©n lo¹i trong thêi ®¹i hiÖn nay Trang 39
C©u 56: Ph©n tÝch nguån gèc b¶n chÊt cña Nhµ n−íc. Nªu çc kiÓu vµ h×nh thøc Nhµ n−íc trong lÞch sö
Trang 39
C©u 57: T¹i sao nãi çch m¹ng x· héi lµ ph−¬ng thøc thay thÕ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nµy b»ng h×nh th¸i kinh tÕ x· héi kh¸c cao h¬n, tiÕn bé h¬n Trang
40
C©u 58: TiÕn bé x· héi lµ g×? T¹i sao mçi tr×nh ®é ph¸t triÓn lùc l−îng s¶n xuÊt cña x· héi lµ mét trong nh÷ng tiªu chuÈn kh¸ch quan cña sù tiÕn bé x· héi?
Trang 41
C©u 59: Tr×nh bµy quan ®iÓm cña triÕt häc M¸c-Lªnin vÒ b¶n chÊt con ng−êi Trang 41
C©u 60: Ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a ç nh©n vµ tËp thÓ, gi÷a ç nh©n vµ x· héi, ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy ë n−íc ta trong gia ®o¹n hiÖn nay
Trang 42
C©u 61: Ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a quÇn chóng nh©n d©n vµ ç nh©n l·nh tô trong sù ph¸t triÓn lÞch sö, ý nghÜa cña vÊn ®Ò nµy trong viÖc qu¸n triÖt bµi häc lÊy d©n lµm gèc
Trang 43
C©u 62: T¹i sao nãi quÇn chóng nh©n d©n lµ lùc l−îng s¸ng t¹o ch©n chÝnh ra lÞch sö? Phª ph¸n çc quan ®iÓm phi M¸c xÝt vÒ vÊn ®Ò nµy
Trang 44
C©u 63: Tån t¹i x· héi lµ g×? Nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n cña tån t¹i x· héi vµ vai trß cña nã trong ®êi sèng x· héi
Trang 45
C©u 64: ý thøc x· héi lµ g×? CÊu tróc vµ mèi quan hÖ cña çc yÕu tè t¹o h×nh ý thøc x· héi Trang 45
C©u 65: Ph©n tÝch mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a tån t¹i x· héi vµ ý thøc x· héi ý nghÜa thùc tiÔn cña vÊn ®Ò nµy trong giai cÊp hiÖn nay.Trang 46
C©u 66: Khoa häc lµ g×? Vai trß cña khoa häc ®èi víi sù ph¸t triÓn cña x· héi Trang 47
C©u 67: V¨n hãa lµ g×? Ph©n tÝch b¶n chÊt, chøc n¨ng vµ ®Æc ®iÓm cña sù ph¸t triÓn v¨n hãa Trang 47
C©u 68: HÖ t− t−ëng chÝnh trÞ lµ g×? V× sao §¶ng ta lÊy chñ nghÜa M¸c-Lªnin vµ t− t−ëng Hå ChÝ Minh lµm t¨ng t− t−ëng vµ kim chØ nam cho hµnh ®éng cña §¶ng vµ cña çch
m¹ng ViÖt Nam? Trang 48
C©u 69: ý thøc ph¸p quyÒn lµ g×? T¹i sao ph¶i sèng vµ lµm viÖc theo hiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt . Trang 48
4
ng©n hµng c©u hái

TriÕt m¸c - lªnin
(Dïng trong KiÓm tra vµ thi hÕt häc phÇn
ë çc tr−êng §H vµ Cao ®¼ng)
---------------
C©u 1: TriÕt häc lµ g×? Tr×nh bµy nguån gèc nhËn thøc vµ nguån gèc x· héi cña triÕt häc.
Tr¶ lêi: + TriÕt häc lµ g×?
TriÕt häc lµ hÖ thèng nh÷ng quan niÖm, quan ®iÓm chung cña con ng−êi vÒ thÕ giíi (tù nhiªn, x· héi vµ t− duy) vµ vÒ vai trß cña con ng−êi trong thÕ giíi ®ã.
- Quan niÖm chung cña con ng−êi vÒ thÕ giíi ®ã lµ vÊn ®Ò thÕ giíi quan triÕt häc hay cßn gäi lµ b¶n thÓ lu©n triÕt häc.
- Vai trß cña con ng−êi trong thÕ giíi ®ã lµ vÊn ®Ò nhËn thøc lu©n triÕt häc v× con ng−êi cã nhËn thøc ®−îc thÕ giíi th× míi cã thÓ c¶i t¹o ®−îc thÕ giíi vµ míi lµm chñ ®−îc b¶n
th©n m×nh (ph−¬ng ph¸p lu©n).
- Nh− vËy triÕt häc bao gåm c¶ hai vÊn ®Ò thÕ giíi quan vµ ph−¬ng ph¸p luËn hay b¶n thÓ lu©n vµ nh©n thøc luËn.
+ Nguån gèc nhËn thøc: §øng tr−íc thÕ giíi réng lín bao la, çc sù vËt, hiÖn t−îng phong phó ®a d¹ng mu«n h×nh mu«n vÎ, con ng−êi cã nhu cÇu ph¶i nhËn thøc thÕ giíi Êy, ph¶i
gi¶i ®¸p çc vÊn ®Ò, thÕ giíi Êy tõ ®©u mµ ra, nã tån t¹i vµ ph¸t triÓn nh− thÕ nµo, çc sù vËt ra ®êi, tån t¹i vµ mÊt ®i cã tu©n theo quy luËt nµo kh«ng? Tr¶ lêi çc c©u hái Êy chÝnh
lµ triÕt häc.
- MÆc kh¸c triÕt häc lµ mét h×nh th¸i ý thøc x· héi cã tÝnh chÊt kh¸i qu¸t vµ tÝnh trõu t−îng cao. Do ®ã triÕt häc chØ xuÊt hiÖn khi con ng−êi ®· cã tr×nh ®é t− duy trõu t−îng ph¸t
triÓn ë møc ®é nhÊt ®Þnh.
- Nguån gèc x· héi:
+ TriÕt häc ra ®êi g¾n liÒn víi x· héi cã giai cÊp x· héi chiÕm h÷u n« lÖ x· héi céng s¶n nguyªn thñy ch−a cã triÕt häc.
- Sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt, sù ph©n chia x· héi thµnh hai giai cÊp c¬ b¶n ®èi lËp nhau: giai cÊp chñ n« vµ giai cÊp n« lÖ, sù ph©n chia lao ®éng trÝ ãc vµ lao ®éng ch©n tay lµ ®iÒu
kiÖn vËt chÊt cho sù ra ®êi cña triÕt häc.
- Giai cÊp thèng trÞ cã ®iÒu kiÖn vÒ kinh tÕ nªn còng cã ®iÒu kiÖn nghiªn cøu triÕt häc. Do ®ã triÕt häc bao giê còng lµ thÕ giíi quan cña mét giai cÊp nhÊt ®Þnh, giai cÊp nµo thèng
trÞ vÒ kinh tÕ còng thèng trÞ vÒ tinh thÇn, t− t−ëng trong x· héi./.
C©u 2: VÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc. T¹i sao nãi ®ã lµ vÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc?
Tr¶ lêi: Qui vÒ 2 lo¹i hiÖn t−îng.
+ HiÖn t−îng vËt chÊt vµ nh÷ng hiÖn t−îng tinh thÇn viÖc gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt víi ý thøc lµ vÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc bëi v×:
- BÊt cø triÕt häc nµo còng ph¶i tr¶ lêi c©u hái nµy b»ng mäi çch.
- Gi¶i quyÕt mèi quan hÖ nµy lµ c¬ së ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng quan hÖ kh¸c lµ ®iÓm xuÊt ph¸t cña mäi t− t−ëng mäi quan ®iÓm trong triÕt häc. ChÝnh v× thÕ mµ Anghen nãi “VÊn ®Ò
c¬ b¶n lín nhÊt cña mäi triÕt häc ®Æc biÖt lµ cña triÕt häc hiÖn ®¹i lµ vÊn ®Ò quan hÖ gi÷a t− duy vµ tån t¹i”.
* VÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc bao gåm hai mÆt:
MÆt thø nhÊt:
Gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc çi nµo cã tr−íc, çi nµo cã sau vµ çi nµo mang tÝnh quyÕt ®Þnh chÝnh viÖc gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc th× nh÷ng nhµ triÕt häc cho r»ng
vËt chÊt lµ çi cã tr−íc ý thøc lµ çi cã sau vËt chÊt quy ®Þnh ý thøc ®ã lµ nh÷ng nhµ triÕt häc duy vËt. Ng−îc l¹i, ý thøc quy ®Þnh vËt chÊt ®ã lµ nh÷ng nhµ triÕt häc duy t©m nh−ng
trong duy t©m chia ra hai tr−êng ph¸i.
- Kh¸ch quan
- Chñ quan
Nh÷ng nhµ duy t©m chñ quan cho r»ng ý thøc lµ çi cã tr−íc, nã quyÕt ®Þnh sù tån t¹i cña çc sù vËt nh−ng ý thøc theo hä lµ tæng hîp cña nh÷ng c¶m gi¸c vµ tiªu biÓu cho nh÷ng
tr−êng ph¸i duy t©m chñ quan lµ nhµ triÕt häc, nhµ linh môc ng−êi Anh Bacooh.
5
Nh÷ng nhµ duy t©m kh¸ch quan th× ý thøc theo hä ®ã chÝnh lµ “ý niÖm tuyÖt ®èi” mµ thùc chÊt ®ã lµ nh− chóa, thÇn th¸nh lµ çi cã tr−íc mµ tiªu biÓu lµ nh÷ng nhµ triÕt häc
Plat«n vµ Hªghen.
Duy t©m chñ quan vµ kh¸ch quan vµ rÊt gÇn víi t«n gi¸o. T«n gi¸o h−íng niÒm tin cña th−îng ®Õ thay cho ý thøc duy t©m chñ quan vµ kh¸ch quan ®Òu gi¶i thÝch TG b»ng KH.
MÆt thø hai:
Con ng−êi cã thÕ nhËn thøc ®−îc TGKQ hay kh«ng th× nh÷ng ng−êi theo quan ®iÓm duy vËt cho r»ng “Con ng−êi cã kh¶ n¨ng nhËn thøc ®−îc TG, cßn nh÷ng ng−êi theo quan
®iÓm duy t©m th× cho r»ng con ng−êi kh«ng thÓ nhËn thøc ®−îc TG”.
- Tr−êng ph¸i trong TH NhÊt nguyªn luËn (D V + DT) ®Òu lµ mét thùc thÓ ®Çu tiªn cña TG.
- NhÞ nguyªn luËn
Thùc thÓ vËt chÊt sinh ra thÕ giíi vËt chÊt, thùc thÓ tinh thÇn sinh ra thÕ giíi tinh thÇn, mµ tiªu biÓu lµ nhµ triÕt häc ng−êi Ph¸p vµo kho¶ng thÕ kû 14 - 15 §ªcat¬.
+ Hai ph−¬ng ph¸p trong triÕt häc:
- Ph−¬ng ph¸p biÕn chøng lµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu TG trong nh÷ng mèi liªn hÖ, trong sù vËn ®éng biÕn ®æi, trong c¶ sù tiªu vong, trong c¶ tr¹ng th¸i tÜnh vµ tr¹ng th¸i ®éng
víi mét t− duy linh ho¹t mÒm dÎo nã kh«ng chØ thÊy c©y mµ cßn thÊy c¶ rõng.
Çch nh×n biÖn chøng cho ta thÊy sù vËt A võa lµ nã võa kh«ng ph¶i lµ nã.
- Ph−¬ng ph¸p siªu h×nh.
Xem xÐt sù vËt trong tr¹ng th¸i c« lËp, ng−ng ®äng víi mét t− duy cøng nh¾c, chØ thÊy c©y mµ kh«ng thÊy rõng./.
C©u 3: Ph©n biÖt ph−¬ng ph¸p biÖn chøng vµ ph−¬ng ph¸p siªu h×nh trong triÕt häc.
Tr¶ lêi: TriÕt häc ph¶n ¸nh thÕ giíi vµ gi¶i thÝch thÕ giíi b»ng hai ph−¬ng ph¸p kh¸c nhau. §ã lµ ph−¬ng ph¸p biÕn chøng vµ ph−¬ng ph¸p siªu h×nh.
- Ph−¬ng ph¸p biÕn chøng lµ ph−¬ng ph¸p xem xÐt sù vËt trong mèi liªn hÖ phæ biÕn, trong sù vËn ®éng biÕn ®æi kh«ng ngõng.
- Ph−¬ng ph¸p siªu h×nh lµ ph−¬ng ph¸p xem xÐt sù vËt mét çch c« lËp t¸ch rêi.
Ph−¬ng Ph−¬ng
ph¸p ph¸p
biÖn siªu
chøng h×nh
- Võa - ChØ
thÊy sù thÊy tån
tån t¹i, t¹i mµ
ph¸t triÓn kh«ng
vµ tiªu thÊy
vong. ph¸t
- Xem xÐt triÓn vµ
sù vËt ë tiªu
c¶ tr¹ng vong.
th¸i tÜnh - ChØ
vµ tr¹ng thÊy
th¸i ®éng. tr¹ng
- Võa th¸i tÜnh
thÊy c©y mµ
võa thÊy kh«ng
rõng, võa thÊy
thÊy bé tr¹ng
6
phËn võa th¸i

thÊy toµn ®éng.
thÓ. - ChØ
- Võa thÊy c©y
thÊy sù kh«ng
riªng biÖt thÊy
võa thÊy rõng,
cã mèi chØ thÊy
liªn hÖ bé phËn
qua l¹i. mµ
kh«ng
thÊy
toµn thÓ.
- ChØ
thÊy sù
riªng
biÖt
kh«ng
cã mèi
quan hÖ
qua l¹i.
Nh− vËy qua sù so s¸nh trªn ta thÊy ph−¬ng ph¸p biÖn chøng vµ ph−¬ng ph¸p siªu h×nh lµ hai ph−¬ng ph¸p triÕt häc ®èi lËp nhau trong çch nh×n nhËn vµ çch nghiªn cøu thÕ
giíi. ChØ cã ph−¬ng ph¸p biÖn chøng míi lµ ph−¬ng ph¸p thùc sù khoa häc./.
C©u 4: Tr×nh bµy vai trß cña triÕt häc ®èi víi ®êi sèng x· héi nãi chung vµ ®èi víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc nãi riªng.
Tr¶ lêi: * Vai trß cña triÕt häc ®èi víi ®êi sèng x· héi:
Víi t− çch lµ khoa häc vÒ thÕ giíi quan vµ ph−¬ng ph¸p luËn, triÕt häc cã nhiÖm vô gi¶i thÝch thÕ giíi, nã cung cÊp cho chóng ta çch nh×n nhËn, xem xÐt thÕ giíi tõ ®ã chØ ®¹o
ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ng−êi. Tuy nhiªn çc tr−êng ph¸i triÕt häc kh¸c nhau sÏ cã vai trß kh¸c nhau ®èi víi ®êi sèng x· héi. Cô thÓ lµ:
- TriÕt häc duy t©m nh×n chung do chç gi¶i thÝch kh«ng ®óng vÒ thÕ giíi hiÖn thùc, kh«ng ph¶ ¸nh ®−îc quy luËt kh¸ch quan cña thÕ giíi do ®ã nã kh«ng cã ý nghÜa ®èi víi ®êi
sèng x· héi.
+ TriÕt häc duy vËt v× xuÊt ph¸t tõ b¶n th©n thÕ giíi hiÖn thùc ®· gi¶i thÝch, nh×n chung triÕt häc duy vËt ®· ph¶n ¸nh ®−îc quy luËt kh¸ch quan nã cã vai trß chØ ®¹o ho¹t ®éng
thùc tiÔn cña con ng−êi ®Ó c¶i t¹o thÕ giíi phï hîp víi quy luËt cña thÕ giíi hiÖn thùc. Do ®ã triÕt häc duy vËt cã ý nghÜa ®èi víi ®êi sèng x· héi.
+ TriÕt häc M¸c-Lªnin lµ triÕt häc khoa häc, gi¶i thÝch ®óng thÕ giíi vµ chØ ra ph−¬ng ph¸p gióp con ng−êi c¶i t¹o thÕ giíi cã hiÖu qu¶, cho nªn triÕt häc M¸c-Lªnin cã ý nghÜa
rÊt to lín ®èi víi ®êi sèng x· héi.
* Vai trß cña triÕt häc ®èi víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc:
- TriÕt häc cung cÊp ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cho çc khoa häc cô thÓ (Khoa häc tù nhiªn vµ khoa häc x· héi. MÆt kh¸c triÕt häc còng ®−a vµo khoa häc cô thÓ ®Ó lµm c¨n cø, tµi
liÖu cho sù kh¸i qu¸t lý luËn cña m×nh. Vai trß cña triÕt häc ®èi víi khoa häc lµ ë chç nã cung cÊp cho khoa häc ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu (Cã hai ph−¬ng ph¸p chñ yÕu lµ ph−¬ng
ph¸p biÖn chøng vµ ph−¬ng ph¸p siªu h×nh). ChØ ph−¬ng ph¸p biÖn chøng míi cã ý nghÜa to lín ®èi víi khoa häc. Cßn ph−¬ng ph¸p siªu h×nh chØ cã ý nghÜa ®èi víi khoa häc
ph©n tÝch.
- Trong çc hÖ thèng triÕt häc M¸c-Lªnin cã vai trß rÊt quan träng ®èi víi khoa häc tù nhiªn còng nh− khoa häc x· héi ë chç.
+ TriÕt häc M¸c-Lªnin cung cÊp ph−¬ng ph¸p biÖn chøng duy vËt lµ ph−¬ng ph¸p ®óng ®¾n nhÊt gióp çc khoa häc cô thÓ nghiªn cøu çc lÜnh vùc cña thÕ giíi kh¸ch quan.
7
+ Nhê cã ph−¬ng ph¸p biÖn chøng duy vËt mµ nhiÒu nhµ khoa häc liªn ngµnh ra ®êi. Nh−ng khoa häc nµy lµ nh÷ng khoa häc gióp m×nh nã cã nhiÖm vô nghiªn cøu nh÷ng mèi
quan hÖ qua çc lÜnh vùc cña thÕ giíi kh¸ch quan. Çc khoa häc liªn ngµnh nh−: Lý-Hãa, Sinh-Hãa, Hãa-Sinh, ®iÒu khiÓn häc, t©m sinh lý./.
C©u 5: Ph©n tÝch nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ tiÒn ®Ò cña sù ra ®êi triÕt häc M¸c-Lªnin
Tr¶ lêi: * Nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ tiÒn ®Ò cña triÕt häc M¸c:
- §iÒu kiÖn vÒ nÒn kinh tÕ x· héi.
Vµo nh÷ng n¨m 40 ë thÕ kû 19, CNTB ®· ph¸t triÓn thµnh mét hÖ thèng kinh tÕ ®Æc biÖt lµ ë çc n−íc T©y ¢u nh− Anh vµ Ph¸p chÝnh sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ®· béc lé
nh÷ng m©u thuÉn vèn cã cña nã.
M©u thuÉn lùc l−îng s¶n xuÊt >< Quan hÖ s¶n xuÊt.
X· héi hãa T− h÷u TBCN
M©u thuÉn nµy ®−îc biÓu hiÖn vÒ mÆt x· héi thµnh ®èi lËp gi÷a giai cÊp v« s¶n víi giai cÊp t− s¶n. Do ®ã vµo nh÷ng n¨m 40 thÕ kû 19 phong trµo ®Êu tranh cña giai cÊp c«ng
nh©n ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ, hä ý thøc ®−îc lîi Ých c¨n b¶n cña giai cÊp m×nh.
Vµo thêi nµy sù xuÊt hiÖn cña triÕt häc M¸c ®· lµm cho phong trµo c«ng nh©n chuyÓn sang mét giai ®o¹n míi.
- Nh÷ng tiÒn ®Ò lý luËn:
M¸c vµ ¡nghen ®· kÕ thõa vµ tiÕp tôc hoµn thiÖn nh÷ng hÖ t− t−ëng sau.
+ TriÕt häc cæ ®iÓn §øc tiªu biÓu lµ: Kant, Heghen, Ph¬Bach.
+ KÕ thõa kinh tÕ chÝnh trÞ häc cña Anh: Xmit, Ricac®«...
+ KÕ thõa chñ nghÜa x· héi kh«ng t−ëng cña Ph¸p Xanhxm«ng, Phunª.
+ §èi víi Hªghen, M¸c vµ ¡nghen ®· t−íc bá ®i çc h×nh thøc thÇn bÝ vµ ph¸t hiÖn ra hai nhËn hîp lý cho ph¸p biÖn chøng cña Hecghen.
+ Ph¬Bach çc «ng kÕ thõa nh÷ng quan ®iÓm duy vËt ®Ó x©y dùng nªn quan ®iÓm duy vËt vÒ lÞc sö.
+ Nh÷ng tiÒn ®Ò vÒ mÆt KHTN.
Vµo nh÷ng n¨m 30 ®Õn nh÷ng n¨m 50 cña thÕ kû 19 KHTN ®· cã ph¸t minh vÜ ®¹i.
+ §Þnh luËt b¶o toµn vµ chuyÓn hãa n¨ng l−îng nã ®· chøng minh r»ng çc h×nh thøc vËn ®éng cña vËt chÊt kh«ng t¸ch rêi nhau.
+ ThuyÕt tÕ bµo ®· chøng minh sù thèng nhÊt bªn trong cña çc c¬ thÓ sèng.
+ ThuyÕt tiÕn hãa cña §¸cUyn.
TiÕn hãa
X· héi (Ph¶n ®éng) h« hµo chiÕn tranh.
Ba ph¸t minh gãp phÇn chøng minh cho tÝnh thèng nhÊt cña TG.
Sù ra ®êi cña triÕt häc M¸c còng nh− toµn bé chñ nghÜa M¸c lµ mét tÊt yÕu lÞch sö bëi v× nã kh«ng chØ ph¶n ¸nh thùc tÕ x· héi ®−¬ng thêi mµ cßn lµ sù ph¸t triÓn hîp l«gic cña
lÞch sö t− t−ëng nh©n lo¹i.
C©u 6: V× sao nãi sù ra ®êi triÕt häc M¸c lµ mét tÊt yÕu?
Tr¶ lêi: Sù ra ®êi cña triÕt häc M¸c lµ mét tÊt yÕu v×:
* VÒ ®iÒu kiÖn kh¸ch quan:
- TriÕt häc M¸c ra ®êi lµ do nh÷ng yªu cÇu cña thùc tiÔn x· héi ë thÕ kû 19 ®ßi hái. §ã chÝnh lµ thùc tiÔn ®Êu tranh cña phong trµo c«ng nh©n cÊp thiÕt cÇn cã mét lý luËn ®óng
®¾n chØ ®−êng. TriÕt häc M¸c ra ®êi lµ ®¸p øng nhu cÇu Êy.
- TriÕt häc M¸c ra ®êi chÝnh lµ sù ph¸t triÓn hîp l«gic cña lÞch sö t− t−ëng nh©n lo¹i. Nã dùa trªn nh÷ng tiÒn ®Ò vÒ lý luËn vµ nh÷ng thµnh tùu míi nhÊt cña khoa häc tù nhiªn thÕ
kû 19.
- §ã chÝnh lµ tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cho sù ra ®êi cña triÕt häc M¸c.
* VÒ ®iÒu kiÖn chñ quan:
8
Trong thêi kú triÕt häc M¸c xuÊt hiÖn, kh«ng thiÕu nh÷ng bé ãc vÜ ®¹i thiªn tµi nh− Ph¬B¸ch, s©u s¾c nh− Hªghen... nh−ng hä cung kh«ng x©y dùng ®−îc lý luËn M¸c xÝt. ChØ cã
M¸c ¡nghen míi lµ ng−êi x©y dùng nªn häc thuyÕt häc.
TriÕt häc M¸c ra ®êi lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ®Êu tranh l©u dµi, bÒn bØ lÉn lén trong thùc tÕ phong trµo c«ng nh©n cña M¸c vµ ¡nghen. §ång thêi nã còng lµ kÕt qu¶ cña t− duy
khoa häc cña hai «ng. Çc «ng ®· n¾m b¾t vµ sö dông thµnh c«ng ph−¬ng ph¸p biÖn chøng duy vËt khi x©y dùng häc thuyÕt triÕt häc.
Häc thuyÕt triÕt häc M¸c ra ®êi lµ mét tÊt yÕu lÞch sö vµ häc thuyÕt ®ã do M¸c ¡nghen s¸ng lËp nªn còng lµ mét tÊt yÕu.
TriÕt häc M¸c lµ mét giai ®o¹n ph¸t triÓn cao nhÊt cña t− t−ëng triÕt häc nh©n lo¹i.
C©u 7: V× sao nãi sù ra ®êi cña triÕt häc M¸c lµ mét b−íc ngoÆt çch m¹ng trong lÞch sö triÕt häc?
Tr¶ lêi: Thùc chÊt vµ ý nghÜa cuéc çch m¹ng trong triÕt häc do M¸c vµ ¡nghen thùc hiÖn.
- TriÕt häc M¸c ra ®êi ®· kh¾c phôc ®−îc sù lÖch rêi gi÷a TG quan duy vËt vµ phÐp biÖn chøng t¹o ra h×nh thøc cao nhÊt cña chñ nghÜa duy vËt ®ã lµ chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng
vµ h×nh thøc cao nhÊt cña phÐp biÖn chøng lµ biÖn chøng duy vËt.
- ViÖc s¸ng t¹o ra chñ nghÜa duy vËt lÞch sö lµ mét trong nh÷ng ph¸t hiÖn vÜ ®¹i trong cuéc çch m¹ng do M¸c vµ ¡nghen thùc iÖn trong TH.
- Sù ra ®êi cña triÕt häc M¸c ®· lµm cho vai trß, vÞ trÝ cña triÕt häc vµ quan hÖ gi÷a triÕt häc víi çc KH kh¸c cã sù thay ®æi.
- TH M¸c kh«ng chØ gi¶i thÝch TG mµ chñ yÕu lµ ®Ó c¶i t¹o TG.
- TH M¸c cßn lµ TG quan KH cña giai cÊp c«ng nh©n, nã chØ ra cho giai cÊp c«ng nh©n con ®−êng ®Êu tranh ®Ó gi¶i phãng M¸c nãi “gièng nh− TH t×m thÊy ë giai cÊp v« s¶n míi
vò khÝ vËt chÊt th× giai cÊp v« s¶n t×m thÊy ë triÕt häc mét vò khÝ tinh thÇn”.
- TH M¸c cã sù g¾n bã gi÷a tÝnh KH víi tÝnh CM gi÷a lý luËn víi thùc tiÔn. §ã lµ triÕt häc s¸ng t¹o.
C©u 8: Lªnin ®· b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn triÕt häc M¸c nh− thÕ nµo?
Tr¶ lêi: Lªnin nhÊn m¹nh:
- “Sù cÇn thiÕt ph¶i ph¸t triÓn häc thuyÕt cña M¸c nã chung vµ cña triÕt häc nãi riªng”.
- Lªnin ph¸t triÓn triÕt häc M¸c trong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn lÞch sö míi ®ã lµ thêi kú CNTB chuyÓn sang giai ®o¹n §QCN. §ã lµ thêi kú cuéc çch m¹ng XHCN. Lªnin ®−a ra §N
vÒ vËt chÊt, quy luËt c¶ çc cuéc çch m¹ng. VÊn ®Ò Nhµ n−íc, vÊn ®Ò x©y dùng §¶ng kiÓu míi, vÊn ®Ò x©y dùng x· héi míi...
Trong ®iÒu kiÖn lÞch sö míi Lªnin ®Êu tranh b¶o vÖ chñ nghÜa M¸c, chèng l¹i nh÷ng ng−êi xuyªn t¹c, gi¶ danh chñ nghÜa M¸c.
- Lªnin vËn dông triÕt häc M¸c vµo viÖc ph©n tÝch thêi ®¹i míi, v¹ch ra khuynh h−íng ph¸t triÓn cña CNTB ®éc quyÒn vµ kh¶ n¨ng th¾ng lîi cña çch m¹ng XHCN.
- Lªnin ®Ò cËp ®Õn quy luËt h×nh thµnh XH míi vµ trùc tiÕp l·nh ®¹o çch m¹ng th¸ng 10 Nga.
Víi nh÷ng viÖc lµm trªn ®©y, Lªnin ®· t¹o ra mét giai ®o¹n ph¸t triÓn míi ®ã lµ giai ®o¹n Lªnin trong sù ph¸t triÓn cña triÕt häc M¸c.
C©u 9: VÞ trÝ vµ ý nghÜa cña giai ®o¹n Lªnin trong sù ph¸t triÓn triÕt häc M¸c.
Tr¶ lêi:
- XÐt vÒ mÆt thêi gian: Giai ®o¹n Lªnin lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn sau vµ lµ sù kÕ tôc cña triÕt häc M¸c. TriÕt häc M¸c ra ®êi vµo gi÷a nh÷ng n¨m 40 cña thÕ kû 19 ®ã lµ thêi kú
CNTB ®ang ph¸t triÓn. Giai ®o¹n Lªnin lµ sù ph¸t triÓn tiÕp tôc ®o¹n ph¸t triÓn M¸c trong ®iÒu kiÖn lÞch sö míi cña thêi ®¹i. Thêi ®¹i §QCN vµ CMXHCN.
- VÒ mÆt lý luËn: Giai ®o¹n Lªnin lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn cao cña triÕt häc M¸c, lµ sù hoµn chØnh cña triÕt häc M¸c.
- Víi sù ra ®êi cña giai ®o¹n Lªnin, tõ ®©y triÕt häc M¸c ®−îc mang mét çi tªn míi - tªn tuæi cña M¸c ®−îc g¾n liÒn víi tªn tuæi cña Lªnin, ®ã lµ triÕt häc M¸c Lªnin.
- Víi sù ra ®êi cña giai ®o¹n Lªnin, triÕt häc M¸c Lªnin ®· ®¸p øng ®−îc yªu cÇu míi cña thêi ®¹i vµ cña phong trµo c«ng nhËn.
C©u 10: Ph©n tÝch ®èi t−îng vµ ®Æc ®iÓm cña triÕt häc M¸c-Lªnin.
Tr¶ lêi:
a. §èi t−îng nghiªn cøu:
TH M¸c Lªnin trªn c¬ së gi¶i quyÕt ®óng ®¾n vÊn ®Ò c¬ b¶n TH:
TH M¸c Lªnin ®· tËp chung nghiªn cøu nh÷ng quy luËt vËn ®éng vµ ph¸t triÓn chung nhÊt cña tù nhiªn, XH vµ t− duy.
9
§iÒu nµy cã nghÜa lµ, mçi SV mçi HT trong thÕ giíi vËt chÊt ®Òu vËn ®éng, ph¸t triÓn theo nh÷ng quy luËt ®Æc thï vèn cã cña nã, ®ång thêi còng tu©n theo nh÷ng quy luËt t−¬ng
®èi víi nhau nh−ng ®ång thêi cã mèi liªn hÖ lÉn nhau. Quy luËt chung ph¶i ®−îc biÓu hiÖn qua quy luËt ®Æc thï.
Quy luËt ®Æc thï ®ã lµ khoa häc cô thÓ nghiªn cøu nh−: VËt lý, hãa häc, sinh häc, x· héi häc.
Quy luËt chung nhÊt do triÕt häc nghiªn cøu quy luËt chung kh«ng t¸ch rêi quy luËt ®Æc thï cho nªn triÕt häc còng kh«ng t¸ch rêi khoa häc cô thÓ.
- §Æc ®iÓm cña triÕt häc M¸c Lªnin – cã 3 ®Æc ®iÓm.
* Sù thèng nhÊt gi÷a tÝnh §¶ng vµ tÝnh khoa häc.
TÝnh §¶ng cña triÕt häc chÝnh lµ muèn nãi triÕt häc ®ã thuéc CNDV vµ CNDT. TÝnh giai cÊp cña triÕt häc lµ muèn nãi nã lµ quan ®iÓm cña giai cÊp nµo trong x· héi, nã b¶o vÖ
lîi Ých cña giai cÊp nµo.
- TriÕt häc nµo còng cã tÝnh §¶ng vµ tÝnh giai cÊp triÕt häc M¸c Lªnin lµ triÕt häc dÞch vô, lµ thÕ giíi quan cña giai cÊp v« s¶n, b¶o vÖ lîi Ých cña giai cÊp v« s¶n. §ã lµ tÝnh §¶ng
vµ tÝnh giai cÊp cña triÕt häc.
- TÝnh §¶ng cña triÕt häc thèng nhÊt víi tÝnh kh¸ch quan khoa häc c¬ së cña sù thèng nhÊt hay lµ ë chç giai cÊp v« s¶n ra ®êi vµ ph¸t triÓn cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt
hiÖn ®¹i, lîi Ých cña giai cÊp v« s¶n phï hîp víi xu h−íng ph¸t triÓn cña lÞch sö. Do ®ã ph¶n ¸nh vµ b¶o vÖ lîi Ých cña giai cÊp v« s¶n còng tøc lµ ph¶n ¸nh ®óng quy luËt ph¸t
triÓn cña lÞch sö. TriÕt häc M¸c Lªnin võa cã tÝnh §¶ng võa cã tÝnh khoa häc. TÝnh §¶ng cµng cao, tÝnh khoa häc cµng s©u s¾c.
+ Sù thèng nhÊt gi÷a lý luËn vµ thùc tiÔn.
Sù ra ®êi cña triÕt häc M¸c Lªnin g¾n víi thùc tiÔn ®Êu tranh çch m¹ng cña giai cÊp v« s¶n, g¾n víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö x· héi TB vµ cña KHTN gi÷a thÕ kû 19.
+ TriÕt häc M¸c Lªnin ra ®êi l¹i t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn nh÷ng phong trµo çch m¹ng cña giai cÊp v« s¶n vµ trë thµnh c¬ së thÕ giíi quan, ph−¬ng ph¸p luËn ®óng ®¾n cho sù
nghiªn cøu khoa häc cô thÓ, Lªnin ®· kh¼ng ®Þnh sù thèng nhÊt gi÷a lý luËn vµ thùc tiÔn lµ nguyªn t¾c c¬ b¶n cña triÕt häc M¸c Lªnin.
+ TÝnh s¸ng t¹o cña triÕt häc M¸c Lªnin:
Do triÕt häc M¸c Lªnin lu«n g¾n liÒn víi thùc tiÔn x· héi, víi ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc, lµ sù kh¸i qu¸t çc thµnh tùu khoa häc vµ kh¸i qu¸t thùc tiÔn, v× vËy nã lu«n vËn
®éng vµ ph¸t triÓn. TriÕt häc lu«n ®−îc bæ sung vµ ph¸t triÓn cïng víi sù ph¸t triÓn cña x· héi vµ khoa häc.
- TriÕt häc M¸c Lªnin kh«ng chÊp nhËn çi g× lµ tÜnh t¹i vÜnh viÔn, gi¸o ®iÒu mµ lu«n ph¶i biÕn ®æi phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña cuéc çch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ ®ang ph¸t
triÓn nhanh, ®ßi hái triÕt häc M¸c Lªnin ph¶i ®æi míi nhiÒu, chèng t− t−ëng gi¸o ®iÒu biÕn nh÷ng quan ®iÓm cña triÕt häc M¸c Lªnin thµnh c«ng thøc v¹n n¨ng.
- TÝnh s¸ng t¹o lµ ®Æc ®iÓm thuéc vÒ b¶n chÊt cña triÕt häc M¸c Lªnin.
C©u 11: Ph©n tÝch vai trß, vÞ trÝ cña triÕt häc M¸c-Lªnin trong hÖ thèng lý luËn M¸c-Lªnin trong ®êi sèng x· héi.
Tr¶ lêi:
* VÒ vÞ trÝ trong hÖ thèng lý luËn bao gåm: triÕt häc M¸c Lªnin, kinh tÕ chÝnh trÞ häc CNXH khoa häc, triÕt häc M¸c Lªnin lµ mét trong bao bé phËn hîp thµnh cña chñ nghÜa
M¸c Lªnin.
- VÒ vai trß cña triÕt häc M¸c Lªnin trong chñ nghÜa M¸c Lªnin.
TriÕt häc M¸c Lªnin ®ãng vai trß vÒ thÕ giíi quan lµ ph−¬ng ph¸p luËn chung nhÊt. Nã lµ c¬ së lý luËn chung cho viÖc nghiªn cøu kinh tÕ chÝnh trÞ, cho viÖc x©y dùng lý luËn
khoa häc vµ mét x· héi míi, x· héi CSCN.
+ Vai trß vµ vÞ trÝ cña triÕt häc M¸c Lªnin trong ®êi sèng x· héi.
+ Trong ®êi sèng tinh thÇn cña x· héi, triÕt häc M¸c Lªnin lµ nÒn t¶ng t− t−ëng, nã cã vai trß chØ ®¹o ho¹t ®éng nhËn thøc vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ng−êi trong c¶i t¹o tù
nhiªn, x· héi vµ t− duy.
+ §èi víi khoa häc (KHTN-KHXH), triÕt häc M¸c Lªnin lµ thÕ giíi quan vµ ph−¬ng ph¸p luËn chung. Nã gióp cho çc khoa häc cô thÓ ®óng ®¾n ®Ó nghiªn cøu thÕ giíi kh¸ch
quan, ph−¬ng ph¸p biÖn chøng duy vËt.
C©u 12: Ph©n tÝch nh÷ng chøc n¨ng c¬ b¶n cña triÕt häc M¸c-Lªnin?
Tr¶ lêi: TriÕt häc M¸c Lªnin mang hai chøc n¨ng c¬ b¶n:
+ Chøc n¨ng thÕ giíi quan: triÕt häc M¸c Lªnin kh«ng ph¶i lµ mét niÒm tin nh− t«n gi¸o còng kh«ng ph¶i lµ sù t−ëng t−îng thÇn th¸nh hãa nh− trong thÇn tho¹i mµ nã lµ tri thøc,
lµ sù hiÓu biÕt kh¸i qu¸t vÒ thÕ giíi, lµ sù gi¶i thÝch thÕ giíi trªn c¬ së çc suy luËn l«gic vµ çc c¨n cø khoa häc thùc tiÔn.
10
- Tri thøc triÕt häc còng kh¸c víi khoa häc cô thÓ vµ nghÖ thuËt. Nã lµ sù hiÓu biÕt t−¬ng ®èi hoµn chØnh, cã hÖ thèng vÒ thÕ giíi. Nã cung cÊp cho con ng−êi bøc tranh chung vÒ
thÕ giíi vµ x¸c ®Þnh vai trß, vÞ trÝ cña con ng−êi trong thÕ giíi ®ã.
- Chøc n¨ng nhËn thøc cña triÕt häc M¸c Lªnin ®−îc thÓ hiÖn ë chç:
- TriÕt häc M¸c Lªnin ®· v¹ch ra çc quy luËt chung nhÊt cña tù nhiªn x· héi vµ t− duy, cung cÊp cho t− bøc tranh khoa häc vÒ thÕ giíi, nã quyÕt ®Þnh th¸i ®é cña con ng−êi ®èi
víi thÕ giíi xung quanh vµ chØ ®¹o ho¹t ®éng thùc tiÔn, c¶i t¹o thÕ giíi cña con ng−êi.
- Nhê ph¸t hiÖn ra çc quy luËt kh¸ch quan cña tù nhiªn vµ x· héi, triÕt häc M¸c Lªnin ®· h−íng sù ho¹t ®éng cña con ng−êi theo ®óng sù ph¸t triÓn cña x· héi vµ do ®ã thóc ®Èy
thªm sù ph¸t triÓn Êy.
+ Chøc n¨ng ph−¬ng ph¸p luËn triÕt häc m¸c kh«ng chØ lµm nhiÖm vô gi¶i thÝch thÕ giíi mµ cßn ®Þnh h−íng cho con ng−êi trong ho¹t ®éng, nÕu thiÕu tri thøc cña triÕt häc th× con
ng−êi dÔ sa vµo t×nh tr¹ng mß mÉm, suy diÔn.
- Hai chøc n−ang cña thÕ giíi quan vµ ph−¬ng ph¸p luËn cña triÕt häc M¸c Lªnin gióp cho con ng−êi cã ph−¬ng ph¸p c¶i t¹o thÕ giíi phôc vô nhu cÇu cña m×nh.
C©u 13: T¹i sao nãi triÕt häc M¸c-Lªnin lµ thÕ giíi quan vµ ph−¬ng ph¸p luËn khoa häc?
Tr¶ lêi: ThÕ giíi quan lµ toµn bé nh÷ng quan ®iÓm vÒ thÕ giíi, vÒ nh÷ng hiÖn t−îng trong t− nhiÖn vµ trong x· héi. Çc quan ®iÓm triÕt häc hîp thµnh hai nhËn chñ yÕu cña thÕ
giíi quan.
VÊn ®Ò chñ yÕu trong thÕ giíi quan còng lµ vÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc, vÊn ®Ò quan hÖ gi÷a tån t¹i vµ t− duy, gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc, tïy theo çch gi¶i quyÕt mµ cã hai lo¹i thÕ
giíi quan chñ yÕu thÕ giíi khoa häc vµ thÕ giíi ph¶n khoa häc.
- Ph−¬ng ph¸p lµ çch nghiªn cøu, xem xÐt thÕ giíi, ph−¬ng ph¸p luËn lµ khoa häc vÒ ph−¬ng ph¸p tøc nã lµ khoa häc vÒ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu, xem xÐt thÕ giíi.
- TriÕt häc M¸c-Lªnin lµ thÕ giíi quan vµ ph−¬ng ph¸p luËn khoa häc.
+ CNDVBC vµ CNDVLS = triÕt häc M¸c-Lªnin hîp thµnh thÕ giíi quan khoa häc triÖt ®Ó, thÕ giíi quan khoa häc Êy ®−îc h×nh thµnh trong cuéc ®Êu tranh chèng t«n gi¸o vµ chñ
nghÜa duy t©m, häc thuyÕt M¸c ®èi lËp vÒ c¨n b¶n víi chñ nghÜa duy t©m triÕt häc vµ nh÷ng quan ®iÓm t«n gi¸o, chóng lÊy sù ho¹t ®éng tinh thÇn, cña ý thøc, cña nh÷ng lùc
l−îng siªu tù nhiªn, cña thÇn th¸nh ®Ó gi¶i thÝch vò trô, gi¶i thÝch tÊt c¶ nh÷ng hiÖn t−îng t− nhiªn vµ x· héi trªn thÕ giíi quan cña chóng lµ ph¶n khoa häc.
+ ThÕ giíi quan cña triÕt häc M¸c-Lªnin ®−îc x©y dùng trªn lËp tr−êng duy vËt vµ biÖn chøng, nã biÓu hiÖn nh÷ng lîi Ých cña giai cÊp v« s¶n vµ cña tÊt c¶ nh÷ng ng−êi lao ®éng
®ang ®Êu tranh ®Ó tù gi¶i phãng khái mäi h×nh thøc ¸p bøc.
+ ThÕ giíi quan khoa häc Êy cã ý nghÜa kh«ng ph¶i chØ thuÇn tóy vÒ mÆt lý luËn vµ nhËn t−øc mµ nã cßn cã ý nghÜa lín lao vÒ mÆt t− t−ëng n÷a.
+ TriÕt häc M¸c-Lªnin lµ thÕ giíi quan duy vËt triÖt ®Ó, nã kh«ng phï hîp víi çc hiÖn t−îng tù nhiªn mµ cßn víi c¶ thùc tÕ lÞch sö x· héi, ®iÒu nµy ®· ®−îc thùc tÕ x· héi chøng
minh lµ ®óng.
+ TriÕt häc M¸c-Lªnin lµ thÕ giíi quan cña §¶ng céng s¶n, lµ nÒn t¶ng lý luËn cña §¶ng céng s¶n. Nh÷ng kÕt luËn rót ra trong ph−¬ng ph¸p biÖn chøng vµ chñ nghÜa duy vËt M¸c
xÝt cã ý nghÜa lín lao ®èi víi ho¹t ®éng thùc tiÔn cña §¶ng céng s¶n. Nh÷ng kÕt luËn Êy chøng tá r»ng: lý luËn vµ ph−¬ng ph¸p M¸c xÝt lµ vò khÝ v« song ®Ó nhËn thøc vµ c¶i t¹o
thÕ giíi b»ng çch m¹ng vµ theo chñ nghÜa céng s¶n.
- Lµ mét bé phËn kh¨ng khÝt cña thÕ giíi quan khoa häc, ph−¬ng ph¸p biÖn chøng mµ triÕt häc M¸c-Lªnin nªu ra còng lµ ph−¬ng ph¸p luËn duy nhÊt khoa häc v×:
- Ph−¬ng ph¸p biÖn chøng m¸c xÝt ®· ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn trong cuéc ®Êu tranh chèng ph−¬ng ph¸p siªu h×nh tøc ph−¬ng ph¸p ph¶n khoa häc.
- Ph−¬ng ph¸p biÖn chøng duy vËt nghiªn cøu c¬ së cña sù ph¸t triÓn lµ thÕ giíi HTKQ, nã ¸p dông réng r·i nguyªn t¾c ph¸t triÓn vµo thÕ giíi TNXH vµ c¶ trong t− duy.
+ Ph−¬ng ph¸p BCDV cã ý nghÜa ®èi víi khoa häc tù nhiªn: lµ c«ng cô kh«ng thÓ thiÕu ®−îc trong nghiªn cøu khoa häc, nh÷ng thµnh tùu míi nhÊt cña tÊt c¶ çc ngµnh khoa häc
tù nhiªn còng nh− KHXH ®Òu x· nhËn tÝnh ®óng ®¾n, khoa häc cña ph−¬ng ph¸p biÖn chøng duy vËt M¸c xÝt.
+ V¹ch ra nh÷ng quy luËt chung nhÊt cña sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña thÕ giíi kh¸ch quan, triÕt häc M¸c-Lªnin chØ cho ta nh÷ng ph−¬ng ph¸p hµnh ®éng ®óng phï hîp víi quy
luËt cña thÕ giíi kh¸ch quan. Do ®ã, ë triÕt häc M¸c-Lªnin lý luËn vµ ph−¬ng ph¸p lµ thèng nhÊt. Lý luËn lµ DVBC vµ ph−¬ng ph¸p lµ BCDV thÕ giíi quan vµ ph−¬ng ph¸p luËn
cña triÕt häc M¸c-Lªnin lµ thÕ giíi quan khoa häc vµ ph−¬ngph¸p luËn khoa häc.
C©u 14: Ph©n tÝch ®Þnh nghÜa vËt chÊt cña Lªnin vµ ý nghÜa khoa häc cña ®Þnh nghÜa nµy.
Tr¶ lêi: §èi lËp víi chñ nghÜa duy t©m coi ý thøc lµ çi cã tr−íc quyÕt ®Þnh vËt chÊt, chñ nghÜa duy vËt kh¼ng ®Þnh vËt chÊt cã tr−íc quyÕt ®Þnh ý t−øc, vËt chÊt lµ vèn cã kh«ng do
ai sinh ra vµ tån t¹i vÜnh viÔn. Nh−ng khi tr¶ lêi c©u hái vËt chÊt lµ g× th× çc nhµ triÕt häc duy vËt tr¶ lêi theo nhiÒu çch kh¸c nhau.
11
- TriÕt häc M¸c ra ®êi vµo gi÷a thÕ kû thø XIX ®· theo mét ®−êng lèi kh¸c trong quan nhiÖm vÒ ph¹m trï vËt chÊt. Lµ chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng, triÕt häc m¸c mét mÆt thõa
nhËn vËt chÊt cã tr−íc quyÕt ®Þnh ý thøc, vËt chÊt tù nã tån t¹i kh«ng do ai sinh ra kh«ng bÞ tiªu diÖt, mÆt kh¸c triÕt häc M¸c cho r»ng thÕ giíi vËt chÊt lµ v« cïng lªn c¶ trong
kh«ng gian vµ trong thêi gian, thÕ giíi kh«ng cã khëi ®Çu vµ kh«ng cã kÕt thóc, tÊt c¶ ®Òu vËn ®éng biÕn ®æi kh«ng ngõng vµ kh«ng gian, thêi gian còng nh− vËn ®éng lµ nh÷ng
thuéc tÝnh, nh÷ng h×nh thøc tån t¹i cña vËt chÊt kh«ng thÓ quy vËt chÊt vÒ mét d¹ng cô thÓ nµo ®ã cña nã nh− nguyªn tö, hay n−íc, löa mµ ph¶i coi vËt chÊt lµ mét ph¹m trï kh¸i
qu¸t tÊt c¶ çc sù vËt hiÖn t−îng cô thÓ. Trong t¸c phÈm “BiÖn chøng tù nhiªn” ¡nghen viÕt “thùc thÓ, vËt chÊt kh«ng ph¶i lµ çi g× kh¸c h¬n lµ tæng sè nh÷ng vËt thÓ, tù do ng−êi
ta rót ra kh¸i niÖm Êy b»ng con ®−êng hiÖn t−îng hãa. Nh−ng M¸c vµ ¡nghen ph¶i ®−a ra cã ®iÒu kiÖn ®−a ra mét ®Þnh nghÜa hoµn chØnh vÒ vËt chÊt.
* §Þnh nghÜa cña Lªnin vÒ vËt chÊt: VËt chÊt lµ mét ph¹m trï triÕt häc dïng ®Ó chØ thùc t¹i kh¸ch quan ®−îc ®em l¹i cho conng−êi trong c¶m gi¸c, ®−îc c¶m gi¸c cña chóng ta
chôp l¹i, ph¶n ¸nh vµ tån t¹i kh«ng lµ thuéc vµo c¶m gi¸c.
§Þnh nghÜa cña Lªnin vÒ vËt chÊt tr−íc hÕt lµ sù kÕ thõa quan ®iÓm cña M¸c vµ ¡nghen coi vËt chÊt lµ mét ph¹m trï triÕt häc kh¸i qu¸t thuéc tÝnh cña tÊt c¶ çc sù vËt hiÖn t−îng
chø kh«ng quy vËt chÊt vµo mét d¹ng cô thÓ nµo nh− çc nhµ triÕt häc tr−íc M¸c ®· lµm Lªnin ®ßi hái ph¶i ph©n biÖt vËt chÊt víi t− çch lµ mét ph¹m trï triÕt häc víi vËt chÊt
trong quan niÖm cña khoa häc tù nhiªn. Khoa häc tù nhiªn nghiªn cøu çc tÝnh chÊt, çc kÕt cÊu cña çc ®èi t−îng vËt chÊt cô thÓ, cã h¹n. Cßn triÕt häc kh¸i qu¸t nh÷ng thuéc
tÝnh chung nhÊt, phæ biÕn cña mäi sù vËt hiÖn t−îng vµ ph¶n ¸nh chóng trong hÖ thèng ph¹m trï cña m×nh n−h vËt chÊt, vËn ®éng, kh«ng gian, thêi gian... VËy ph¹m trï vËt chÊt
ph¶n ¸nh thuéc tÝnh nµo cña çc ®èi t−îng vËt chÊt? §ã lµ thuéc tÝnh ”thùc t¹i kh¸ch quan tån t¹i ®éc lËp víi ý thøc con ng−êi vµ ®−îc ý thøc con ng−êi ph¶n ¸nh” chÝnh thuéc
tÝnh ®ã cho phÐp con ng−êi ph©n biÖt çi g× lµ vËt chÊt, çi g× kh«ng ph¶i lµ vËt chÊt.
Nh− vËy ®Þnh nghÜa vËt chÊt cña Lªnin ®· gi¶i ®¸p ®−îc c¶ hai mÆt cña vÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc trªn lËp tr−êng cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng, ph©n biÖt vÒ nguyªn t¾c víi
chñ nghÜa duy t©m bÊt kh¶ tri luËn, ®ån thêi còng kh¾c phôc ®−îc nh÷ng h¹n chÕ cña chñ nghÜa duy vËt siªu h×nh trong quan niÖm coi nguyªn tö lµ giíi h¹n cuèi cïng cña vËt
chÊt, cñng cè niÒm tin cho çc nhµ khoa häc tin t−ëng vµo gi¸ trÞ kh¸ch quan cña çc thµnh tùu khoa häc hiÖn ®¹i, tin t−ëng vµo kh¶ n¨ng cña con ng−êi cã thÓ nhËn thøc ®óng vÒ
thÕ giíi vËt chÊt.
C©u 15: H·y so s¸nh quan ®iÓm vËt chÊt cña Lªnin víi nh÷ng quan ®iÓm vËt chÊt cña nh÷ng nhµ triÕt häc kh¸c?
Tr¶ lêi:
* Quan ®iÓm vËt chÊt cña nh÷ng nhµ triÕt häc kh¸c.
+ CNDT: cho vËt chÊt lµ s¶n phÈm cña ý thøc, tinh thÇn.
+CNDT lµ chñ nghÜa (CNDTCQ): cho r»ng sù vËt lµ s¶n phÈm cña c¶m gi¸c con ng−êi, ®¹i biÓu lµ Bªc¬lv (nhµ triÕt häc ng−êi Anh) «ng cho r»ng sù vËt ch¼ng qua lµ phøc hîp
cña c¶m gi¸c. Nh− vËy khi kh«ng cßn c¶m gi¸c cña chóng ta sù vËt còng kh«ng tån t¹i.
+ CNDTKQ: thÕ giíi lµ s¶n phÈm cña ý niÖm tuyÖt ®èi, triÕt häc duy t©m kh¸ch quan thêi cæ ®¹i cho r»ng thÕ giíi nh− lµ çi bãng ë trong v¸ch hang cßn ý niÖm tuyÖt ®èi ë ngoµi
cöa hang ®−îc ¸nh s¸ng chiÕu vµo in h×nh lªn v¸ch hang.
Hªghen lµ nhµ triÕt häc ng−êi §øc. Giíi tù nhiªn lµ s¶n phÈm cña sù tha hãa cña ý niÖm tù tuyÖt ®èi.
- Quan ®iÓm ®ång nhÊt vËt chÊt víi vËt thÓ:
VD Talet (624-546 TCN) cho r»ng n−íc lµ khëi nguyªn cña thÕ giíi Hberaclr (540-480 TCN) cho r»ng ®ã lµ löa.
CNDV thêi cæ ®¹i: LÊy thÕ giíi ®Ó gi¶i thÝch thÕ giíi ®ã lµ nh÷ng quan niÖm chÊt ph¸c th« s¬ méc m¹c vÒ thÕ giíi, c¬ b¶n lµ ®óng nh−ng cßn h¹n chÕ lµ ®ång nhÊt ph¹m trï vËt
chÊt víi mét d¹ng tån t¹i cô thÓ cña nã. §ång nhÊt vËt chÊt víi nh÷ng thuéc tÝnh cña nã.
VD: §ång nhÊt vËt chÊt víi khèi l−îng.
§ång nhÊt vËt chÊt víi n¨ng l−îng.
+ Mét b−íc ph¸t triÓn trong quan niÖm vÒ vËt chÊt cña chñ nghÜa duy vËt tr−íc M¸c ®ã lµ häc thuyÕt nguyªn tö cña Loxip vµ Democnit. Häc thuyÕt nguyªn tö dù ®o¸n nguyªn tö
lµ phÇn nhá nhÊt kh«ng thÓ ph©n chia ®−îc vµ cÊu t¹o nªn sù vËt.
Tãm l¹i, theo quan niÖm cña çc nhµ duy vËt tr−íc M¸c th× vËt chÊt lµ nh÷ng g× cô thÓ, c¶m tÝnh hoÆc lµ ®¬n vÞ nhá nhÊt cÊu t¹o lªn mäi vËt vµ hä ®i t×m c¬ së ®Çu tiªn. §Ó x©y
dùng nh÷ng quan ®iÓm gi¶i thÝch thÕ giíi b¾t nguån tõ c¬ së vËt chÊt Êy.
CNDV tr−íc M¸c cßn nh÷ng h¹n chÕ thiÕu sãt nhÊt ®Þnh nã mang tÝnh trùc quan, m¸y mãc vµ siªu h×nh.
Quan ®iÓm vËt chÊt cña Lªnin, vËt chÊt kh«ng ph¶i lµ sù vËt cô thÓ c¶m tÝnh mµ vËt chÊt chÝnh lµ ph¹m trï chØ thùc t¹i kh¸ch quan ®ã lµ tÊt c¶ nh÷ng g× tån t¹i ë bªn ngoµi vµ ®éc
lËp víi ý thøc cña con ng−êi.
12
- VËt chÊt cã tr−íc, ý t−øc cã sau vËt chÊt quyÕt ®Þnh ý thøc.
- VËt chÊt lµ v« cïng v« tËn.
- VËt chÊt tån t¹i vÜnh viÔn.
Quan ®iÓm vËt chÊt cña Lªnin lµ khoa häc ®óng ®¾n. Nã chèng l¹i quan ®iÓm cña chñ nghÜa duy t©m vµ kh¾c phôc ®−îc nh÷ng h¹n chÕ thiÕu sãt cña CNDV tr−íc M¸c.
C©u 16: Ph©n tÝch nguån gèc vµ b¶n chÊt cña ý thøc?
Tr¶ lêi: ý thøc cã nguån gèc tù nhiªn vµ nguån gèc x· héi.
a) Nguån gèc tù nhiªn cña ý thøc:
ãc ng−êi lµ mét d¹ng vËt chÊt cã tæ chøc cao nhÊt, lµ khÝ qu¶n vËt chÊt s¶n sinh ra ý thøc, ho¹t ®éng cña ý thøc chØ x¶y ra trªn c¬ së ho¹t ®éng cña bé ãc ng−êi. Nªn bé ãc bÞ tæn
th−¬ng tõng phÇn hay toµn bé th× ho¹t ®éng cña ý thøc còng bÞ rèi lo¹n tõng phÇn hay toµn bé. ChØ cã con ng−êi míi cã thøc. §éng vËt bËc cao còng kh«ng thÓ cã thøc ®−îc.
Sù ph¶n ¸nh thÕ giíi kh¸ch quan b»ng ý thøc con ng−êi lµ h×nh thøc ph¶n ¸nh cao nhÊt. H×nh thøc ®Æc biÖt chØ cã ë con ng−êi trªn c¬ së ph¶n ¸nh t©m lý ngµy cµng ph¸t triÓn vµ
hoµn thiÖn. Çc sù vËt hiÖn t−îng t¸c ®éng lªn çc gi¸c quan cña con ng−êi vµ chuyÓn çc t¸c ®éng ®ã lªn trung −¬ng thÇn kinh ®ã lµ bé ãc ng−êi do ®ã con ng−êi ®−îc h×nh ¶nh
vÒ sù vËt ®ã. Nh÷ng h×nh ¶nh sù vËt ®−îc ghi l¹i b»ng ng«n ng÷.
Tãm l¹i, nguån gèc tù nhiªn cña ý thøc lµ ph¶i cã bé ãc con ng−êi vµ sù vËt t¸c ®éng cña thÕ giíi kh¸ch quan nÕu thiÕu mét trong hai yÕu tè nµy th× kh«ng thÓ cã ý thøc.
b) Nguån gèc x· héi cña ý thøc.
- Khi v−în ng−êi sö dông nh÷ng vËt cã s½n trong tù nhiªn cho môc ®Ých kiÕm ¨n cã kÕt qu¶ th× nã nhiÒu lÇn lÆp l¹i hµnh ®éng Êy vµ trë thµnh ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn dÉn ®Õn h×nh
thµnh thãi quen sö dông c«ng cô. Tuy nhiªn c«ng cô Êy kh«ng ph¶i lóc nµo còng cã s½n. Do ®ã ®ßi hái loµi v−în ph¶i cã ý thøc chÕ t¹o c«ng cô lao ®éng míi. ViÖc chÕ t¹o c«ng
cô lao ®éng míi ®· lµm cho ho¹t ®éng kiÕm ¨n cña v−în ng−êi lµ ho¹t ®éng lao ®éng. §ã lµ çi mèc ®¸nh dÊu sù kh¸c biÖt gi÷a con ng−êi víi con vËt.
- Qua lao ®éng vµ nhê kÕt qu¶ lao ®éng c¬ thÓ cña con ng−êi, ®Æc biÖt lµ bé ãc vµ çc gi¸c quan biÕn ®æi, hoµn thiÖn dÇn c¶ vÒ cÊu t¹o vµ chøc n¨ng ®Ó thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn
thay ®æi. ChÕ ®é ¨n thuÇn tóy thùc vËt chuyÓn sang chÕ ®é ¨n cã thÞt cã ý nghÜa quan träng trong qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn bé n·o loµi v−în thµnh bé n·o ng−êi.
- Trong ho¹t ®éng lao ®éng, con ng−êi cÇn ph¶i quan hÖ víi nhau, phèi hîp hµnh ®éng víi nhau t¹o ra nhu cÇu ph¶i nãi víi nhau. Nh− cÇu ®ã dÉn ®Õn xuÊt hiÖn ng«n ng÷. Ng«n
ng÷ trë thµnh ph−¬ng tiÖn ®Ó diÔn ®¹t t− t−ëng vµ trao ®æi gi÷a ng−êi víi ng−êi. Nhê cã ngu«n ng÷ sù ph¶n ¸nh cña conng−êi trë thµnh sù ph¶n ¸nh tri gi¸c. Nh− vËy lµ trong lao
®éng vµ cïng víi lao ®éng lµ ng«n ng÷ ®ã lµ hai søc kÝch thÝch chñ yÕu ®Ó h×nh thµnh nªn ý thøc cña con ng−êi.
Tãm l¹i, nguån gèc tù nhiªn vµ nguån gèc x· héi lµ hai ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ cho sù ra ®êi cña ý thøc. NÕu thiÕu mét trong hai ®iÒu kiÖn Êy kh«ng thÓ cã ý thøc.
+ Tõ viÖc ph©n tÝch nguån gèc tù nhiªn vµ nguån gèc x· héi cña ý thøc rót ra b¶n chÊt cña ý thøc nh− sau ý thøc lµ h×nh ¶nh chñ quan cña thÕ giíi kh¸ch quan hay ý thøc lµ s¶n
phÈm cña mét c¬ quan vËt chÊt sèng cã tæ chøc cao ®ã lµ bé ãc ng−êi.
C©u 17: Ph©n tÝch b¶n chÊt cña ý thøc? Vai trß cña tri thøc khoa häc trong ho¹t ®éng thùc tiÔn?
Tr¶ lêi: ý thøc lµ g×?
Chñ nghÜa duy t©m coi ý thøc nh− lµ mét thùc thÓ ®éc lËp t¸ch rêi vËt chÊt vµ lµ çi cã tr−íc quyÕt ®Þnh vËt chÊt, v× thÕ nguyªn t¾c thÕ giíi quan hä kh«ng thÓ tr¶ lêi ®−îc c©u hái
ý thøc lµ g×? §ã lµ vÊn ®Ò ®Æt ra cho chñ nghÜa duy vËt.
Chñ nghÜa duy vËt thõa nhËnv Ët chÊt cã t−ríc vµ sinh ra ý thøc, do ®ã ®Òu t×m c©u tr¶ lêi trong sù vËn ®éng cña vËt chÊt. Nh−ng trong thêi kú lÞch sö do ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi
kh¸c nhau, do tr×nh ®é nhËn thøc kh¸c nhau, c©u tr¶ lêi còng kh¸c nhau.
Chñ nghÜa duy vËt cæ ®¹i cho r»ng linh hån còng do nh÷ng hai vËt chÊt nhá cÊu t¹o nªn. Ch¼ng h¹n §ªm«cont linh hån lµ do nh÷ng nguyªn tö h×nh cÇu, nãng vµ nhÑ cÊu t¹o nªn.
Khi khoa häc tù nhiªn ®· chøng minh ®−îc sù phô thuéc cña çc hiÖn t−îng ý thøc vµo bé ãc con ng−êi th× cã mét sè nhµ triÕt häc duy vËt cho r»ng ãc ng−êi trùc tiÕp tiÕt ra ý
thøc còng gièng nh− gan tiÕt ra mËt vËy.
Chñ nghÜa duy vËt thÕ kû XVII - XVIII vµ chñ nghÜa duy vËt Ph¬tob¸c ®· cã mét b−íc tiÕn quan träng, coi ý thøc lµ sù ph¶n ¸nh thÕ giíi kh¸ch quan vµo thÕ giíi con ng−êi c¶m
gi¸c lµ h×nh ¶nh chñ quan cña thÕ giíi kh¸ch quan.
Chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng kÕ thõa t− t−ëng cña chñ nghÜa duy vËt ph¬t¬bac coi ý thøc lµ sù ph¶n ¸nh thÕ giíi kh¸ch quan vµo bé ãc con ng−êi, ®ång thêi kh¼ng ®Þnh r»ng ®ã
kh«ng ph¶i lµ sù ph¶n ¸nh thô ®éng mµ lµ sù ph¶n ¸nh mang tÝnh chñ thÓ, con ng−êi chñ ®éng t¸c ®éng vµo giíi tù nhiªn ®Ó t×m hiÓu, nhËn thøc ph¶n ¸nh chung do ®ã mµ cã ý
thøc.
13
ý thøc lµ mét hiÖn t−îng t©m lý x· héi cã kÕt cÊu phøc t¹p bao gåm ý thøc, tri thøc, t×nh c¶m vµ chó träng do tri thøc lµ quan träng nhÊt lµ ph−¬ng thøc tån t¹i cña v thøc.
* Vai trß cña tri thøc khoa häc trong ho¹t ®éng thùc tiÔn:
Nãi ®Õn ý thøc tr−íc hÕt lµ nãi ®Õn bé ãc con ng−êi ®· nhËn thøc ®−îc çi g× do vÒ sù vËt. Con ng−êi b»ng ho¹t ®éng thùc tiÔn c¶i t¹o thÕ giíi phôc vô nhu cÇu sèng cña m×nh th×
®ång thêi cung −ù do mµ con ng−êi cã ý thøc, tøc lµ cã tri thøc, t×nh c¶m, ý chÝ vµ tõ ý thøc. Ho¹t ®éng x· héi cµng më réng quan hÖ x· héi cµng phong phó phøc t¹p th× ý t−øc
con ng−êi còng cµng phøc t¹p phong phó. Nh− vËy kh«ng chØ cã tri thøc nµy sinh trong ho¹t ®éng thùc tiÔn, mµ ngay c¶ t×nh c¶m, ý chÝ còng ph¸t sinh tõ ®ã. Çc yÕu tè Êy ®ång
nhÊt víi nhau t¸c ®éng ¶nh h−ëng lÉn nhau nh−ng vÒ c¬ b¶n ý thøc cã néi dung tri thøc vµ lu«n h−íng tíi tri thøc. V× tri thøc lµ yªu cÇu ®Çu tiªn trong ho¹t ®éng sèng cña con
ng−êi, nh−ng cïng víi tri thøc, con ng−êi cÇn cã t×nh c¶m, ý chÝ. Tri thøc ®ãng vai trß h−íng dÉn, qu¶n lý ho¹t ®éng cña con ng−êi, nh−ng t×nh c¶m ý chÝ t¨ng thªm tÝnh nh©n b¶n
cña ho¹t ®éng Êy. Trong qu¸ tr×nh sèng, ho¹t ®éng con ng−êi kh«ng chØ cã ý t−øc vÒ thÕ giíi kh¸ch quan bªn ngoµi, con ng−êi h−íng ý thøc vÒ thÕ giíi bªn trong, h−íng vÒ “çi
t«i” cña chÝnh m×nh ®Ó t×m hiÓu, nhËn thøc nã. §ã lµ tõ ý thøc. Tõ ý thøc chÝnh lµ ý thøc tù nhËn chÝnh m×nh. Tõ ý thøc lµ ý thøc ë tr×nh ®é cao nhÊt. Nã lµ yÕu tè h−íng dÉn hµnh
vi ®¹o ®øc hµnh vi v¨n hãa ë con ng−êi.
Cïng víi ý thøc, ng−êi ta ngµy cµng quan t©m ®Õn hiÖn t−îng v« thøc. V« thøc lµ mét hiÖn t−îng t©m lý cña con ng−êi cã liªn quan ®Õn nh÷ng ho¹t ®éng x¶y ra ë ngoµi ph¹m vi
kiÓm so¸t cña ý thøc. Cã hai lo¹i v« thøc: lo¹i thø nhÊt liªn quan ®Õn çc hµnh vi ch−a ®−îc con ng−êi ý thøc, lo¹i thø hai liªn quan ®Õn nh÷ng yhµnh vi ®· ®−îc nhËn thøc vµ trë
thµnh thãi quen, cã thÓ diÔn ra mét çch “tù ®éng” bªn ngoµi sù chØ ®¹o cña ý thøc. V« thøc ¶nh h−ëng ®Õn nhiÒu ph¹m vi ho¹t ®én cña con ng−êi. Trong nh÷ng hoµn c¶nh nµo
®ã nã cã thÓ gióp cho con ng−êi bít sù c¨ng th¼ng cña ý t−øc trong ho¹t ®éng. Tuy vËy kh«ng nªn tuyÖt ®èi hãa vai trß cña v« thøc, coi nã lµ mét çi g× t¸ch rêi ý thøc, cµng
kh«ng ph¶i lµ çi quyÕt ®Þnh tÊt c¶ mäi hµnh vi cña con ng−êi. Víi con ng−êi ý thøc vÉn lµ çi chñ ®¹o, çi quyÕt ®Þnh hµnh vi cña hä./.
C©u 18: Ph©n tÝch quan ®iÓm cña triÕt häc M¸c-Lªnin vÒ sù vËn ®éng cña vËt chÊt.
Tr¶ lêi: VËn ®éng lµ g×?
- Theo F.¡nghen: VËn ®éng lµ mäi sù biÕn ®æi nãi chung.
- ThÕ giíi vËt chÊt n»m trong sù vËn ®éng, biÕn ®æi kh«ng ngõng.
* Quan ®iÓm cña triÕt häc M¸c-Lªnin vÒ vËn ®éng cña vËt chÊt.
- VËn ®éng lµ ph−¬ng thøc tån t¹i cña vËt chÊt, lµ thuéc tÝnh vèn cã cña vËt chÊt, g¾n liÒn víi vËt chÊt kh«ng thÓ cã vËt chÊt kh«ng vËn ®éng vµ kh«ng thÓ cã vËn ®éng ngoµi vËt
chÊt.
- Nhê cã vËn ®éng mµ sù vËt míi tån t¹i ®−îc vµ biÓu hiÖn sù tån t¹i cña nã.
+ Nhê cã vËn ®éng cña sù vËt mµ con ng−êi míi cã thÓ nhËn biÕt ®−îc chóng.
- VËn ®éng cña vËt chÊt lµ tù th©n vËn ®éng. VËn ®éng lµ thuéc tÝnh c¬ b¶n, bªn trong vèn cã cña sù vËt, kh«ng ph¶i do sù t¸c ®éng bªn ngoµi. Nã lµ kÕt qu¶ cña sù t¸c ®éng
chuyÕn hãa lÉn nhau gi÷a çc mÆt ®èi lËp trong sù vËt.
- VËn ®éng lµ tuyÖt ®èi, lµ vÜnh viÔn kh«ng do ai s¸ng t¹o ra vµ còng kh«ng bÞ tiªu diÖt.
- Cã 5 h×nh thøc vËn ®éng c¬ b¶n cña vËt chÊt.
+ VËn ®éng c¬ häc lµ h×nh thøc vËn ®éng ®¬n gi¶n nhÊt, lµ sù di chuyÓn vÞ trÝ cña çc vËt thÓ.
+ VËn ®éng vËt lý: VËn ®éng cña çc ph©n tö, hai c¬ b¶n, ®iÖn nhiÖt...
+ VËn ®éng hãa häc: Sù hãa hîp vµ sù ph©n gi¶i cña çc chÊt.
+ VËn ®éng sinh häc: Sù trao ®æi chÊt gi÷a c¬ thÓ sèng víi m«i t−rêng.
+ VËn ®éng x· héi: Sù ho¹t ®éng cña con ng−êi lµm x· héi biÕn ®æi tõ giai ®o¹n nµy sang giai ®o¹n kh¸c.
Chó ý: Çc h×nh thøc vËn ®éng cã mèi quan hÖ víi nhau trong ®ã h×nh thøc vËn ®éng cao bao hµm h×nh thøc vËn ®éng thÊp.
C©u 19: V× sao nãi ®øng im lµ t−¬ng ®èi t¹m thêi cßn vËn ®éng lµ tuyÖt ®èi vÜnh viÔn?
Tr¶ lêi: CNDVBC thõa nhËn thÕ giíi vËt chÊt n»m trong qu¸ tr×nh vËn ®éng kh«ng ngõng, nh−ng kh«ng lo¹i trõ mµ cßn bao hµm trong ®ã hiÖn t−îng ®øng im t−¬ng ®èi.
KH ®øng im lµ mét h×nh thøc vËn ®éng ®Æc biÖt cña vËt chÊt, vËn ®éng trong c©n b»ng.
+ §øng im lµ t−¬ng ®èi v×:
+ §øng im chØ x¶y ra trong mèi quan hÖ nhÊt ®Þnh chø kh«ng ph¶i trong mèi quanhÖ cïng mét lóc.
14
+ §øng im chØ x¶y ra víi h×nh thøc vËn ®éng trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh chø kh«ng ph¶i víi mäi h×nh thøc vËn ®éng.
+ §øng im chØ x¶y ra ®èi víi tõng sù vËt riªng lÎ chø kh«ng ph¶i ®èi víi tÊt c¶ mäi sù vËt cïng mét lóc.
+ §øng im lµ t¹m thêi v×:
Sím muén sù ®øng im t−¬ng ®èi sÏ bÞ sù vËn ®éng tuyÖt ®èi ph¸ vì.
+ §øng im lµ h×nh thøc ®Æc thï cña vËn ®éng v× ®øng im còng lµ vËn ®éng nh−ng lµ vËn ®éng trong th¨ng b»ng, trong sù æn ®Þnh t−¬ng ®èi (tøc lµ khi mét sù vËt cßn lµ nã ch−a
chuyÓn thµnh çi kh¸c. Nã vÉn ®ang duy tr× mét hay mét sè h×nh thøc vËn ®éng vèn cã).
- §øng im lµ t−¬ng ®èi trong quan hÖ víi vËn ®éng tuyÖt ®èi vµ vÜnh viÔn./.
C©u 20: Ph©n tÝch mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a vËt ý thøc trong ho¹t ®éng thùc tiÔn.
Tr¶ lêi: + X¸c ®Þnh yÕu tè trong ho¹t ®éng thùc tiÔn:
- Ho¹t ®éng thùc tiÔn bao gåm 3 h×nh thøc c¬ b¶n. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt ®Êu tranh chÝnh trÞ x· héi vµ ho¹t ®éng nghiªn cøu, thùc nghiÖm khoa häc. Trong ®ã
ho¹t ®éng s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh.
- Trong ho¹t ®éng thùc tiÔn yÕu tè vËt chÊt chÝnh lµ çc ph−¬ng tiÖn, c«ng cô, ®iÒu kiÖn mµ con ng−êi sö dông ®Ó t¸c ®éng vµo thÕ giíi kh¸ch quan va c¶i t¹o nã.
VËt chÊt vµ ý thøc cã mèi quan hÖ biÖn chøng, vËt chÊt ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh ý thøc ng−îc l¹i, ý thøc cã vai trß quan träng t¸c ®éng trë l¹i yÕu tè vËt chÊt.
- YÕu tè vËt chÈt quyÕt ®Þnh yÕu tè ý thøc trong ho¹t ®éng thùc tiÔn, thÓ hiÖn ë nh÷ng ®iÓm sau:
- Mäi môc ®Ých dù kiÕn cña con ng−êi ®Æt ra ®Òu ph¶i dùa trªn c¬ së, nh÷ng ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh vËt chÊt cho phÐp nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan.
- §Ó ®¹t ®−îc môc ®Ých, kÕ ho¹ch ®Æt ra con ng−êi ph¶i lùa chän, sö dông nh÷ng ph−¬ng tiÖn, vËt chÊt cã s½n ®Ó t¸c ®éng vµo çc ®èi t−îng t¹o ra sù biÕn ®æi theo kÕ ho¹ch.
- YÕu tè ý thøc cã vai trß to lín ®èi víi yÕu tè vËt chÊt thÓ hiÖn:
- ý thøc cã thÓ lµm biÕn ®æi HTKQ th«ng qua ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ng−êi. B¶n th©n ý thøc kh«ng thÓ tù lµm thay ®æi mét chót nµo hiÖn thùc. Song ý thøc cã vai trß v«
cïng to lín, nã ®−îc thÓ hiÖn trong 2 tr−êng hîp:
+ ý thøc ph¶n ¸nh ®óng ®¾n HTKQ nã chØ ®¹o ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ng−êi theo ®óng quy luËt cu¶ hiÖn thùc do ®ã nã sÏ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña HTKQ.
+ ý thøc ph¶n ¸nh kh«ng ®óng HTKQ nã chØ ®¹o ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ng−êi kh«ng ®óng quy luËt do ®ã nã sÏ c¶n trë k×m h·m sù ph¸t triÓn cña HTKQ.
C©u 21: Ph©n tÝch mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc, ý nghÜa cña nã ®èi víi sù nghiÖp ®æi míi cña n−íc ta?
Tr¶ lêi: 1) Mèi quan hÖ biÖn chøng:
- VËt chÊt quyÕt ®Þnh sù ra ®êi cña ý thøc v× vËt chÊt cã tr−íc, ý thøc cã sau, ý thøc chØ lµ sù ph¶n ¸nh vËt chÊt.
- VËt chÊt thay ®æi ý thøc còng thay ®æi, ý thøc lµ sù ph¶n ¸nh thÕ giíi vËt chÊt vµo ng−êi lµ h×nh ¶nh thÕ giíi quan, vËt chÊt lµ nguån gèc cña ý thøc quyÕt ®Þnh néi dung ý thøc.
* ý thøc t¸c ®éng trë l¹i vËt chÊt.
ý thøc do vËt chÊt quyÕt ®Þnh nh−ng nã kh«ng phô thuéc hoµn toµn vµo vËt chÊt mµ ý thøc cã tÝnh ®éc lËp t−¬ng ®èi víi vËt chÊt do cã tÝnh n¨ng ®éng t¨ng cao, nªn ý thøc cã thÓ
t¸c ®éng trë l¹i vËt chÊt, gãp phÇn c¶i biÕn thÕ giíi kh¸ch quan th«ng qua ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ng−êi.
+ ý thøc ph¶n ¸nh ®óng HTKQ cã t¸c ®éng thóc ®Èy ho¹t ®éng thùc tiÔn trong qu¸ tr×nh c¶i t¹o thÕ giíi vËt chÊt.
+ ý thøc ph¶n ¸nh kh«ng ®óng HTKQ cã thÓ k×m h·m ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ng−êi trong qu¸ tr×nh c¶i t¹o thÕ giíi kh¸ch quan.
Tuy cã vai trß rÊt quan träng trong ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ng−êi nh−ng vao trß Êy cuèi cïng bao giê còng ph¶i cã ®ñ nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt cho phÐp. Suy cho cïng vËt
chÊt vÉn quyÕt ®Þnh ý thøc.
2) ý nghÜa:
- Tõ nguyªn lý vËt chÊt quyÕt ®Þnh ý thøc, tõ ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI §¶ng ta ®· rót ra bµi häc ph¶i xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ kh¸ch quan t«n träng vµ hµnh ®éng tu©n theo
quy luËt kh¸ch quan trong mét thêi gian dµi, chóng ta ®· m¾c bÖnh chñ quan, duy ý chÝ x· héi thùc tÕ kh¸ch quan. C¬ së vËt chÊt cßn thÊp kÐm nh−ng n«n nãng muèn ®èt ch¸y
giai ®o¹n v× vËy ®· ph¶i tr¶ gi¸ cho nh÷ng sai lÇm ®ã. Muèn x©y dùng thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi ph¶i cã c¬ së h¹ tÇng cña CNXH, ph¶i cã c¬ së vËt chÊt ph¸t triÓn. §Ó cã ®−îc
®iÒu nµy §¶ng ta chñ tr−¬ng.
+ Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h−íng XHCN. Çc thµnh phÇn kinh tÕ ®−îc tù do kinh doanh vµ ph¸t triÓn theo khu«n khæ ph¸p luËt ®−îc b×nh ®¼ng
tr−íc ph¸p luËt. Môc tiªu lµ lµm cho thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh vµ tËp thÓ ®ãng vai trß chñ ®¹o.
15
- Më réng giao l−u kinh tÕ víi n−íc ngoµi. Trong khu vùc vµ quèc tÕ.
- TËn dông mäi nguån lùc, tµi lùc trong n−íc ®Ó ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc.
- Thu hót nguån vèn ®Çu t− cña n−íc ngoµi, ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng.
- N¾m v÷ng nguyªn lý ý thøc cã t¸c ®éng tÝch cùc trë l¹i ®èi víi vËt chÊt §¶ng ta ®Ò ra chñ tr−¬ng ®æi míi vµ ph¶i ®æi míi tr−íc hÕt lµ ®æi míi t− duy. §æi míi t− duy lµm ®iÒu
kiÖn tiÒn ®Ò ®æi míi trong ho¹t ®éng thùc tiÔn.
- §¶ng ta lÊy chñ nghÜa M¸c-Lªnin, t− t−ëng HCM lµm kim chØ nam cho hµnh ®éng.
- Ph¸t huy tinh thÇn n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña ý thøc, ph¸t huy vai trß nh©n tè con ng−êi.
- Vai trß tÝch cùc cña ý thøc lµ ë chç ý thøc quyÕt ®Þnh sù thµnh b¹i cña con ng−êi trong ho¹t ®éng thù tiÔn s½n do ®ã ph¶i:
- Kh¾c phôc th¸i ®é tr«ng chê û l¹i vµo hoµn c¶nh.
- CÇn h×nh thµnh mét ý thøc ®óng, tæ chøc ho¹t ®éng theo quy luËt triÖt ®Ó khai th¸c ®iÒu kiÖn kh¸ch quan.
- Trong ho¹t ®éng thùc tiÔn ph¶i gi¸o dôc vµ n©ng cao tr×nh ®é tri thøc khoa häc cho nh©n d©n nãi chung, n©ng cao tr×nh ®é cho çn bé, ®¶ng viªn nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn hiÖn
nay.
C©u 22: Ph©n tÝch néi dung nguyªn lý vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn vµ ý nghÜa ph−¬ng ph¸p luËn cña nguyªn lý nµy.
Tr¶ lêi: - Liªn hÖ sù phô thuéc lÉn nhau sù ¶nh h−ëng t−¬ng t¸c vµ sù chuyÓn hãa lÉn nhau gi÷a çc sù vËt vµ hiÖn vËt trong thÕ giíi hoÆc gi÷a çc mÆt çc yÕu tè çc qu¸ tr×nh
cña sù vËt vµ hiÖn t−îng trong thÕ giíi.
- Kh¸i niÖm mèi liªn hÖ phæ biÕn nãi lªn r»ng mäi sù vËt hiÖn t−îng trong thÕ giíi dï phong phó vµ ®a d¹ng nh−ng ®Òu tån t¹i trong mèi liªn hÖ gi÷a çc sù vËt vµ hiÖn t−îng
kh¸c ®Òu chÞu sù t¸c ®éng, sù quy ®Þnh çc hiÖn t−îng vµ çc sù vËt kh¸c, kh«ng sù vËt nµo tån t¹i biÖt lËp ngoµi mèi liªn hÖ víi sù vËt vµ çc hiÖn t−îng kh¸c.
- Mèi liªn hÖ phæ biÕn cßn nãi lªn r»ng çc bé phËn çc yÕu tè çc giai ®o¹n ph¸t triÓn kh¸c nhau cña mçi sù vËt ®Òu cã t¸c ®éng quy ®Þnh lÉn nhau mÆt nµy lÊy mÆt kia lµm tiÒn
®Ò tån t¹i cho m×nh.
- Mèi liªn hÖ phæ biÕn gåm nh÷ng ®Æc ®iÓm sau:
+ TÝnh kh¸ch quan: Liªn hÖ lµ vèn cã cña çc sù vËt hiÖn t−îng kh«ng phô thuéc vµo ý muèn chñ quan cña con ng−êi, lµ ®iÒu kiÖn tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña çc sù vËt hiÖn t−îng,
con ng−êi kh«ng thÓ t¹o ra ®−îc mèi liªn hÖ cña çc sù vËt hiÖn t−îng mµ chØ cã thÓ nhËn thøc vµ vËn dông çc mèi liªn hÖ ®ã.
+ TÝnh ®a d¹ng nhiÒu vÎ: Çc sù vËt hiÖn t−îng trong thÕ giíi lµ ®a d¹ng phong phó, do ®ã mèi liªn hÖ phæ biÕn còng ®a d¹ng phong phó ®−îc thÓ hiÖn. Cã mèi liªn hÖ chung-
riªng, bªn trong-bªn ngoµi, trùc tiÕp-gi¸n tiÕp, tÊt nhiªn-ngÉu nhiªn, c¬ b¶n-kh«ng c¬ b¶n.
- ý nghÜa ph−¬ng ph¸p luËn
- Sù vËt kh«ng tån t¹i biÖt lËp mµ tån t¹i trong mèi liªn hÖ víi çc sù vËt, hiÖn t−îng kh¸c. Nªn muèn nhËn thøc sù vËt ph¶i nhËn thøc ®−îc çc mèi liªn hÖ cña nã. Trong ho¹t
®éng nhËn thøc vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn ph¶i cã quan ®iÓm toµn diÖn, kh¾c phôc quan ®iÓm phiÕn diÖn mét chiÒu.
- Cã nhiÒu lo¹i mèi liªn hÖ vµ chung cã vai trß kh¸c nhau trong sù vËt do ®ã ®Ó thóc ®Èy sù vËt ph¸t triÓn ph¶i ph©n lo¹i çc mèi liªn hÖ, nhËn thøc ®−îc mèi liªn hÖ c¬ b¶n, quy
®Þnh b¶n chÊt sù viÖc tõ ®ã gi¶i quyÕt mèi liªn hÖ ®ã.
C©u 23: Ph©n tÝch c¬ së lý luËn cña quan ®iÓm toµn diÖn, quan ®iÓm lÞch sö cô thÓ.
Tr¶ lêi: Quan ®iÓm toµn diÖn vµ quan ®iÓm lÞch sö cô thÓ lµ mét trong nh÷ng nguyªn t¾c quan träng cña ph−¬ng ph¸p biÖn chøng M¸c xÝt. §Ó tr¶ lêi c©u hái nµy cÇn hiÓu quan
®iÓm toµn diÖn lµ g×? Quan ®iÓm lÞch sö cô thÓ lµ g×?
Quan ®iÓm toµn diÖn lµ quan ®iÓm khi xem xÐt vµ nghiªn cøu sù vËt ph¶i nghiªn cøu tÊt c¶ çc mÆt, çc yÕu tè kÓ c¶ çc mÆt kh©u trung gian, gi¸n tiÕp cã liªn quan ®Õn sù vËt.
Quan ®iÓm lÞch sö cô thÓ lµ quan ®iÓm khi xem xÐt sù vËt ph¶i ngihªn cøu nã trong ®iÒu kiÖn thêi gian vµ kh«ng gian nhÊt ®Þnh. Ph¶i nghiªn cøu qu¸ tr×nh vËn ®éng cña nã trong
qu¸ khø hiÖn t¹i vµ dù kiÕn t−¬ng lai.
- C¬ së lý luËn cña hai quan ®iÓm trªn lµ xuÊt ph¸t tõ nguyªn lý vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn cña çc sù vËt, hiÖn t−îng trong thÕ giíi.
- Ph¶i cã quan ®iÓm toµn diÖn v× sù vËt nµo còng tån t¹i trong mèi liªn hÖ kh«ng cã sù vËt nµo tån t¹i mét çch riªng biÖt, c« lËp víi sù vËt kh¸c.
16
Ph¶i cã quan ®iÓm lÞch sö cô thÓ v× sù vËt nµo còng cã qu¸ tr×nh h×nh thµnh tån t¹i, biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn. Mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn cña sù vËt l¹i cã nh÷ng mèi liªn hÖ riªng ®Æc
tr−ng cho nã. Cho nªn xem xÐt sù vËt võa ph¶i xem qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña sù vËt ®ã, võa ph¶i xem xÐt trong tõng ®iÒu kiÖn qu¸ tr×nh cô thÓ.
+ Cã xem xÐt toµn diÖn vµ lÞch sö cô thÓ sù vËt th× ta míi hiÓu ®−îc b¶n chÊt cña sù vËt tõ ®ã míi c¶i t¹o ®−îc sù vËt.
C©u 24: Ph©n tÝch néi dung cña nguyªn lý vÒ sù ph¸t triÓn vµ ý nghÜa ph¸p luËt cña nguyªn lý nµy.
Tr¶ lêi: Kh¸i niÖm ph¸t triÓn:
Lµ kh¸i niÖm chØ sù vËn ®éng theo chiÒu h−íng tiÕn lªn, çi míi, çi tiÕn bé ra ®êi thay thÕ çi cò, çi l¹c hËu.
Néi dung cña nguyªn lý ph¸t triÓn.
- Trong thÕ giíi hiÖn thùc, çc sù vËt hiÖn t−îng ®Òu vËn ®éng biÕn ®æi chuyÓn hãa kh«ng ngõng tõ tr¹ng th¸i nµy sang tr¹ng th¸i kh¸c.
- Ph¸t triÓn lµ khuynh h−íng chung tÊt yÕu cña çc sù vËt hiÖn t−îng trong thÕ giíi kh¸ch quan.
- Nguån gèc cña sù ph¸t triÓn lµ sù thèng nhÊt vµ ®Êu tranh qua çc mÆt ®èi lËp trong b¶n th©n sù viÖc, hiÖn t−îng.
- Ph¸t triÓn lµ phæ biÕn trong c¶ tù nhiªn, x· héi vµ tù duy. Tïy theo nh÷ng lÜnh vùc kh¸c nhau cña thÕ giíi vËt chÊt sù ph¸t triÓn thÓ hiÖn d−íi nh÷ng h×nh thøc kh¸c nhau.
- TÝnh chÊt cña sù ph¸t triÓn:
+ TÝnh kh¸ch quan.
+ TÝnh phøc t¹p cña sù ph¸t triÓn.
Ph¸t triÓn kh«ng chØ lµ sù t¨ng gi¶m ®¬n thuÇn vÒ l−îng mµ bao hµm c¶ sù nh¶y vät vÒ chÊt.
- Ph¸t triÓn kh«ng ngo¹i trõ sù lÆp l¹i thËm chÝ t¹m thêi ®i xuèng trong tr−êng hîp ç biÖt, cô thÓ nh−ng xu h−¬ng chung lµ ®i lªn vµ tiÕn bé.
- Ph¸t triÓn bao hµm sù phñ ®Þnh çi cò vµ sù n¶y sinh çi míi. Sù lÆp l¹i nh− çi cò nh−ng trªn c¬ së cao h¬n. Do ®ã ph¸t triÓn ®−îc h×nh dung nh− lµ h×nh xo¸y èc tõ thÊp ®Õn
cao.
- Khi tr×nh bµy nguyªn lý nµy cÇn phª ph¸n quan ®iÓm siªu h×nh vÒ sù ph¸t triÓn. Quan ®iÓm nµy thÓ hiÖn ë 3 ®iÓm sau:
+ Quan ®iÓm siªu h×nh nãi chung phñ ®Þnh sù ph¸t triÓn.
+ NÕu nãi ®Õn ph¸t triÓn th× chØ lµ sù t¨ng hay gi¶m vÒ l−îng, sù tuÇn hoµn lÆp l¹i theo ®−êng trßn khÐp kÝn.
+ Cho nguån gèc cña bªn ngoµi SVHT.
C¶ 3 ®iÓm ®ã ®Òu kh«ng ph¶n ¸nh ®óng sù ph¸t triÓn cña SVHT trong thÕ giíi kh¸ch quan.
* ý nghÜa cña ph−¬ng ph¸p luËn:
- Ph¸t triÓn lµ khuynh h−íng chung, lµ b¶n chÊt cña sù vËn ®éng biÕn ®æi. Muèn nhËn thøc vµ c¶i t¹o SV ph¶i cã quan ®iÓm ph¸t triÓn tøc lµ ph¶i xem xÐt SV, t×m ra khuynh
h−íng ph¸t triÓn c¬ b¶n cña chóng ®Ó c¶i biÕn SV theo nhu cÇu con ng−êi.
- Sù ph¸t triÓn bao hµm c¶ sù thôt lïi t¹m thêi vµ diÔn ra quanh co, phøc t¹p do ®ã tr−íc n−÷ng khã kh¨n kh«ng ®−îc hoang mang, dao ®éng mµ ph¶i cã niÒm tin ch¾c ch¾n vµo
quy luËt ph¸t triÓn kh¸ch quan. Çi míi nhÊt ®Þnh th¾ng ®ã lµ xu h−íng tÊt yÕu.
Tr−íc sù khñng ho¶ng cña hÖ thèng XHCN thÕ giíi, chóng ta kh«ng v× thÕ mµ tõ bá con ®−êng tiÕn lªn CNXH. CÇn ph¶i ph©n tÝch tÝnh thùc tiÔn lµ ®Ó rót ra nh÷ng bµi häc bæ
xung cho lý luËn çch m¹ng vµ ®iÒu chØnh ho¹t ®éng thùc tiÔn cña chóng ta ®Ó ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tiÕn lªn theo con ®−êng chñ nghÜa x· héi.
C©u 25: Ph©n tÝch c¬ së lý luËn cña quan ®iÓm ph¸t triÓn vµ ý thøc thùc tiÔn cña nã.
Tr¶ lêi: Quan ®iÓm ph¸t triÓn lµ mét trong nh÷ng nguyªn t¾c quan träng cñae ph−¬ng ph¸p biÖn chøng M¸c xÝt. Quan ®iÓm ph¸t triÓn ®ßi hái chóng ta khi nhËn thøc sù vËt ph¶i
xem xÐt nã trong sù vËn ®éng, biÕn ®æi, ph¶i ph©n tÝch çc sù vËn ®éng phøc t¹p cña sù vËt, t×m ra khuynh h−íng ph¸t triÓn c¬ b¶n cña chóng ®Ó c¶i biªn sù vËt phôc vô cho nhu
cÇu cña con ng−êi.
- C¬ së lý luËn cña quan ®iÓm ph¸t triÓn chÝnh lµ nguyªn lý vÒ sù ph¸t triÓn cña çc sù vËt, hiÖn t−îng trong thÕ giíi kh¸ch quan. Nguyªn lý ®ã nãi r»ng ph¸t triÓn lµ khuynh
h−íng tÊt yÕu kh¸ch quan cña tÊt c¶ çc sù vËt hiÖn t−îng. Ph¸t triÓn ®−îc diÔn ra theo 3 h×nh thøc tõ thÊp ®Õn cao, tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p, tõ kÐm hoµn thiÖn ®Õn hoµn thiÖn.
- Mçi sù vËt ®Òu cã qu¸ tr×nh ra ®êi, biÕn ®æi, ph¸t triÓn vµ mÊt ®i. Nh−ng khuynh h−íng chung cña thÕ giíi vËt chÊt lµ lu«n ph¸t triÓn theo h−íng diÖn, çi míi thay thÕ çi cò,
çi sau tiÕn bé h¬n çi tr−íc. Do ®ã ®Ó nhËn thøc vµ ph¶n ¸nh chÝnh x¸c sù vËt hiÖn t−îng ta ph¶i cã quan ®iÓm ph¸t triÓn.
+ ý nghÜa thùc tiÔn cña quan ®iÓm ph¸t triÓn.
17
- Quan ®iÓm ph¸t triÓn lµ ph−¬ng ph¸p khoa häc gióp cho chóng ta hiÓu ®−îc b¶n chÊt thùc sù cña sù vËt, tù do ta t×m ®−îc biÖn ph¸p c¶i t¹o sù vËt theo ®óng quy luËt ph¸t triÓn
cña chóng.
- Gióp ta tr¸nh ®−îc t− t−ëng hoang mang, dao ®éng bi quan tr−íc nh÷ng b−íc thôt lïi t¹m thêi ®i xuèng cña sù vËt, x©y dùng niÒm tin vµo çi míi nhÊt ®Þnh th¾ng lîi.
- Tr¸nh t− t−ëng ¶o t−ëng (v× sù ph¸t triÓn cña sù vËt, rÊt phøc t¹p), tr¸nh t− t−ëng bi quan ch¸n n¶n v× çi míi hîp quy luËt th¾ng lîi lµ tÊt yÕu, çi cò, çi l¹c hËu tån t¹i chØ lµ
t¹m thêi nã nhÊt ®Þnh sÏ mÊt ®i./.
C©u 26: Ph©n tÝch néi dung quy luËt thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña çc mÆt ®èi lËp. ý nghÜa cña çc viÖc l¾m v÷ng quy luËt nµy trong ho¹t ®éng thùc tiÔn.
Tr¶ lêi: 1) §Ó n¾m v÷ng ®−îc néi dung quy luËt thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña çc mÆt ®èi lËp, chóng ta cÇn n¾m v÷ng mét sè quy luËt c¬ b¶n sau:
+ MÆt ®èi lËp lµ nh÷ng mÆt, nh÷ng thuéc tÝnh nh÷ng qu¸ tr×nh cã khuynh h−íng biÕn ®æi tr¸i ng−îc nhau t¹o nªn sù tån t¹i cña SVHT.
+ M©u thuÉn lµ kh¸i niÖm chØ sù liªn hÖ t¸c ®éng lÉn nhau cña çc mÆt ®èi lËp, mçi m©u thuÉn lµ 1 cÆp ®èi lËp trong cïng mét sù vËt võa thèng nhÊt víi nhau võa th−êng xuyªn
®Êu tranh víi nhau.
+ Sù thèng nhÊt cña çc mÆt ®èi lËp lµ sù rµng buéc lÉn nhau n−¬ng tùa vµo nhau cña çc mÆt ®èi lËp, mÆt nµy lÊy mÆt kia lµm tiÒn ®Ò tån t¹i cho m×nh.
Sù ®Êu tranh cña çc mÆt ®èi lËp lµ sù t¸c ®éng qua l¹i theo xu h−íng bµi trõ vµ phñ ®Þnh lÉn nhau sù chuyÓn hãa lÉn nhau cña çc mÆt ®èi lËp.
2) Néi dung quy luËt:
- Mçi sù vËt hiÖn t−îng trong thÕ giíi kh¸ch quan ®Òu lµ thÓ thèng nhÊt cña çc mÆt ®èi lËp cña sù vËt hiÖn t−îng thèng nhÊt víi nhau t¹o nªn mét m©u thuÉn khi míi xuÊt hiÖn
m©u thuÉn biÓu hiÖn ë sù kh¸c nhau cña hai mÆt trong sù vËt kh¸c nhau do dÇn dÇn chuyÓn thµnh sù ®èi lËp khi ®ã m©u thuÉn râ nÐt 2 mÆt ®èi lËp ®Êu tranh víi nhau sù ®Êu tranh
ph¸t triÓn dÕn gay g¾t lªn ®Õn ®Ønh cao th× x¶y ra xung ®ét gi÷a hai mÆt cña m©u thuÉn hai mÆt ®ã chuyÓn hãa víi nhau trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh tøc lµ m©u thuÉn ®−îc
gi¶i quyÕt kÕt thóc sù thèng nhÊt cò cña çc mÆt ®èi lËp, mét sù thèng nhÊt míi xuÊt hiÖn, m©u thuÉn cò mÊt ®i, m©u thuÉn míi ra ®êi, sù vËt cò mÊt ®i, sù vËt míi ra ®êi thay thÕ
cho nã trong sù vËt míi cã sù thèng nhÊt míi çc mÆt ®èi lËp l¹i ®Êu tranh víi nhau m©u thuÉn l¹i ph¸t triÓn vµ lªn ®Õn ®Ønh cao th× ®−îc gi¶i quyÕt ®ã lµ sù chuyÓn hãa lÉn nhau
cña çc mÆt ®èi lËp diÔn ra th−êng xuyªn lµm cho sù vËt vËn ®éng, ph¸t triÓn kh«ng ngõng ®ã lµ quy luËt vèn cã cña sù vËt hiÖn t−îng, sù chuyÓn hãa cña çc mÆt ®«i slËp lµ tÊt
yÕu vµ diÔn ra mu«n h×nh mu«n vÎ ®èi víi çc sù vËt kh¸c nhau, sù chuyÓn hãa cña çc mÆt ®èi lËp còng kh¸c nhau cã 2 h×nh t−øc c¬ b¶n:
- MÆt ®èi lËp nµy trùc tiÕp chuyÓn thµnh mÆt ®èi lËp kia, sang çi ®èi lËp víi m×nh.
- C¶ hai mÆt ®èi lËp ®Òu chuyÓn hãa thµnh çi kh¸c lªn h×nh thøc cao h¬n.
3 ý nghÜa cña viÖc n¾m v÷ng quy luËt nµy:
- M©u thuÉn lµ kh¸ch quan vµ phæ biÕn, chóng lµ ph©n tÝch çc mÆt ®èii lËp t×m ra m©u thuÉn cña nã cã nh− vËy míi n¾m ®−îc b¶n chÊt cña sù vËt hiÖn t−îng míi t×m ra khuynh
h−íng vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña chóng ®Ó cã biÖn ph¸p c¶i t¹o sù vËt.
- Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch m©u thuÉn.
+ M©u thuÉn cã qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cho nªn nã ®−îc gi¶i quyÕt khi ®· cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó gi¶i quyÕt. ViÖc gi¶i quyÕt m©u thuÉn ph¶i lu«n theo quy luËt kh¸ch quan.
+ M©u thuÉn ph¶i ®−îc gi¶i quyÕt b»ng con ®−êng ®Êu tranh, çc h×nh thøc ®Êu tranh còng ph¶i kh¸c nhau ®Ó phï hîp víi tõng lo¹i m©u thuÉn, m©u thuÉn ph¶i ®−îc gi¶i quyÕt
mét çch cô thÓ cã nhiÒu h×nh thøc ®Êu tranh gi÷a çc mÆt ®èi lËp nªn chóng ta ph¶i c¨n cø vµo t×nh h×nh cô thÓ ®Ó lùa chän h×nh thøc ®Êu tranh phï hîp nhÊt.
C©u 27: Ph©n tÝch c©u nãi cña Lªnin: Ph¸t triÓn lµ ®Êu tranh cña çc mÆt ®èi lËp?
Tr¶ lêi: Quan ®iÓm siªu h×nh vµ biÖn chøng vÒ nguån gèc cña sù ph¸t triÓn cña çc sù vËt lµ kh¸c nhau c¨n b¶n.
- Quan ®iÓm siªu h×nh lµm nguån gèc cña sù ph¸t triÓn ë bªn ngoµi b¶n th©n sù vËt, hä quy mäi nguån gèc cña sù ph¸t triÓn lµ do sù t¸c ®éng tõ bªn ngoµi, do çc sù vËt kh¸c g©y
ra.
- Quan ®iÓm ®ã lµ kh«ng ®óng ®¾n v× sù t¸c ®éng bªn ngoµi kh«ng ph¶i lµ nguån gèc quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña sù vËt.
- Quan ®iÓm siªu h×nh quy nguån gèc ph¸t triÓn do sù t¸c ®éng tõ bªn ngoµi th× nhÊt ®Þnh sím hay muén còng r¬i vµo chñ nghÜa duy t©m.
+ §èi lËp víi quan ®iÓm siªu h×nh, quan ®iÓm duy vËt biÖn chøng kh¼ng ®Þnh: sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn lµ qu¸ tr×nh tù th©n vËn ®éng nã cã nguån gèc, nguyªn nh©n ë bªn trong
mçi sù vËt, hiÖn t−îng, ®ã lµ sù thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña çc mÆt ®èi lËp. §©y lµ quan ®iÓm ®óng ®¾n, khoa häc cho phÐp hiÓu nguyªn nh©n, nguån gèc thùc sù cña mäi sù
ph¸t triÓn vµ chèng l¹i quan ®iÓm siªu h×nh duy t©m d−íi mäi mµu s¾c cña chóng.
18
- Theo Lªnin: ph¸t triÓn lµ sù ®Êu tranh cña çc mÆt ®èi lËp ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ vËn ®éng, ph¸t triÓn lµ phæ biÕn trong tù nhiªn x· héi vµ t− duy. nguyªn nh©n nguån gèc cña sù
vËn ®éng, ph¸t triÓn Êy lµ do sù ®Êu tranh cña çc mÆt ®èi lËp tån t¹i trong chÝnh b¶n th©n cña mçi sù vËt, hiÖn t−îng ph¸t triÓn lµ ®Êu tranh cña çc mÆt ®èi lËp ®ã chÝnh lµ ®iÒu
mµ Lªnin muèn kh¼ng ®Þnh nguyªn nh©n cña sù vËn ®éng, ph¸t triÓn cña çc sù vËt, hiÖn t−îng trong thÕ giíi kh¸ch quan.
Qu¸ tr×nh diÔn ra nh− sau:
- Trong mçi sù vËt, hiÖn t−îng bao giê còng cã çc mÆt ®èi lËp tån t¹i, chóng thèng nhÊt víi nhau nã lµ c¬ së cho sù tån t¹i cña sù vËt ®ã, biÓu hiÖn tÝnh æn ®Þnh t−¬ng ®èi cña sù
vËt ®ã. Khi ®ã m©u thuÉn biÓu hiÖn ë sù kh¸c nhau cña hai mÆt trong sù vËt. Sù kh¸c nhau ®ã dÉn chuyÓn thµnh sù ®èi lËp, hai mÆt ®«i slËp ®Êu tranh víi nhau, sù ph¸t triÓn ®ã
gay g¾t lªn ®Õn ®Ønh cao th× x¶y ra xung ®ét cña hai mÆt m©u thuÉn. Hai mÆt ®ã chuyÓn hãa lÉn nhau trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh tøc lµ m©u thuÉn ®−îc gi¶i quyÕt, m©u
thuÉn cò mÊt ®i, m©u thuÉn míi ra ®êi, sù vËt cò mÊt ®i nh−êng chç cho sù vËt míi ra ®êi thay thÕ cho nã.
- Trong sù vËt míi cã sù thèng nhÊt míi, çc mÆt ®èi lËp ®Êu tranh víi nhau, m©u thuÉn l¹i ph¸t triÓn vµ lªn ®Õn ®Ønh cao th× ®−îc gi¶i quyÕt ®ã lµ sù chuyÓn hãa lÉn nhau cña çc
mÆt ®èi lËp trong nh÷ng ®iÒu kiÖn x¸c ®Þnh, sù vËt ®Êu tranh cña çc mÆt ®èi lËp diÔn ra th−êng xuyªn lµm cho sù vËn ®éng ph¸t triÓn kh«ng ngõng.
C©u 28: Ph©n tÝch néi dung cña quy luËt tõ nh÷ng thay ®æi vÒ h−íng dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi vÒ chÊt vµ ng−îc l¹i. ý nghÜa cña viÖc l¾m v÷ng quy luËt nµy trong ho¹t ®éng thùc
tiÔn.
Tr¶ lêi: 1) Kh¸i niÖm:
ChÊt lµ mét ph¹m trï triÕt häc dïng ®Ó chØ ®Þnh quy ®Þnh bªn trong SVHT lµ sù thèng nhÊt h÷u c¬ gi÷a çc thuéc tÝnh, çc yÕu tè cÊu thµnh ®Ó kh¼ng ®Þnh SV nã lµ nã vµ ®Ó ph©n
biÖt nã víi çc kh¸c vµ chÊt cña SV mang tÝnh kh¸ch quan.
VD: 2 cuéc çch m¹ng CMVS & CMTS.
- L−îng lµ ph¹m trï triÕt häc chØ tÝnh quy ®Þnh vèn cã cña sù vËt nh−ng ch−a nãi râ sù kh¸c nhau c¨n b¶n gi÷a nã víi sù vËt kh¸c mµ chØ nãi lªn quy m« tr×nh ®é, sè l−îng, møc
®é cña sù vËt.
- §ã lµ mèi liªn hÖ quy ®Þnh lÉn nhau cña chÊt vµ l−îng. Nã lµ giíi h¹n mµ trong ®ã tïy l−îng ®· thay ®æi sù vËt vÉn cßn lµ nã ch−a biÕn thµnh çi kh¸c.
+ Nh¶y vät: Sù biÕn ®æi vÒ chÊt gäi lµ nh¶y vät, ®ã lµ b−íc ngoÆt trong sù biÕn ®æi dÉn ®Õn vÒ l−îng.
+ §iÓm nót giíi h¹n mµ ®Õn x¶y ra nh¶y vät gäi lµ ®iÓm nót.
2) Ph©n tÝch néi dung quy luËt l−îng-chÊt.
Nh÷ng thay ®æi vÒ l−îng dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi vÒ chÊt.
Qu¸ tr×nh vËn ®éng, ph¸t triÓn cña sù vËt diÔn ra b»ng çch l−îng ®æi dÉn ®Õn chÊt ®æi. Sù vËt tån t¹i trong sù thèng nhÊt gi÷a chÊt vµ l−îng. ChÊt l−îng t−¬ng ®ång qua l¹i lÉn
nhau. L−îng biÕn ®æi dÉn ®Õn t¨ng hoÆc gi¶m trong giíi h¹n ®ã. Sù thay ®æi vÒ l−îng chÊt lµm thay ®æi hoµn toµn vÒ chÊt, nh−ng ¶nh h−ëng ®Õn tr¹ng th¸i cña chÊt. L−îng ph¸t
triÓn ®Õn mét møc ®é nhÊt ®Þnh hÕt giíi h¹n ®ã th× ®ã chÝnh lµ ®iÓm nót ë ®©y x¶y ra nh¶y vät. §ã lµ sù chuyÓn biÕn vÒ chÊt, chÊt cò mÊt ®i, chÊt míi ra ®êi thay thÕ cho sù vËt cò
mÊt ®i nh−êng chç cho sù vËt míi ra ®êi. Nh¶y vät kÕt thóc mét giai ®o¹n biÕn ®æi vÒ l−îng, nã lµ sù gi¸n ®o¹n trong qu¸ tr×nh vËn ®éng liªn tôc cña sù vËt nh−ng nã kh«ng chÊm
døt sù vËn ®éng mµ chØ chÊm døt mét d¹ng tån t¹i cña sù vËt, chÊm døt mét giai ®o¹n vËn ®éng nµy sang mét giai ®o¹n vËn ®éng kh¸c.
b) ChÊt míi ra ®êi t¸c ®éng ®Õn sù biÕn ®æi cña l−îng. ChÊt míi ra ®êi t¹o mäi sù thèng nhÊt míi gi÷a chÊt vµ l−îng vµ ®æi míi.
ChÊt míi h×nh thµnh quy ®Þnh sù biÕn ®æi cña l−îng. Sù ¶nh h−ëng cña chÊt ®Õn l−îng cã thÓ biÓu hiÖn ë quy m«, møc ®é, nhÞp ®iÖu ph¸t triÓn cña l−îng míi. Trong sù vËt míi,
l−îng l¹i tiÕp tôc biÕn ®æi dÉn ®Õn ®Õn hÕt giíi h¹n ®ã, ®ã lµ ®iÓm nót, ë ®©y l¹i x¶y ra nh¶y vät vµ cã sù chuyÓn biÕn vÒ chÊt, chÊt míi ra ®êi, sù vËt cò mÊt ®i, sù vËt míi ra ®êi
thay thÕ cho nã. Sù ra ®êi cña chÊt míi l¹i t¸c ®éng ®Õn sù biÕn ®æi cña l−îng míi, cø nh− vËy, hiÖn t−îng vËn ®éng, ph¸t triÓn lóc th× dÉn ®Õn l−îng, lóc th× nh¶y vät vÒ chÊt.
3) ý nghÜa cña viÖc n¾m v÷ng quy luËt nµy trong ho¹t ®éng thùc tiÔn.
- ViÖc n¾m v÷ng mèi liªn hÖ biÖn chøng gi÷a thay ®æi vÒ chÊt cã ý nghÜa ph−¬ng ph¸p luËn qu¶n tæng cho chóng ta n©ng cao chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng nhËn thøc còng
nh− ho¹t ®éng thùc tiÔn.
- Trong ho¹t ®éng thùc tiÔn nhÊt lµ trong ®Êu tranh çch m¹ng ph¶i biÕt chíp thêi c¬ vµ tËn dông thêi c¬ nh»m t¹o nªn sù ph¸t triÓn.
- Chèng quan ®iÓm sai lÇm cña chñ nghÜa c¶i l−¬ng, chñ nghÜa xÐt l¹i h÷u khuynh còng nh− chñ nghÜa v« chÝnh phñ t¶ khuynh.
- Quan ®iÓm cña chñ nghÜa xÐt l¹i h÷u khuynh, c¶i l−¬ng phñ nhËn tÝnh tÊt yÕu cña b−íc qu¸ ®é mang tÝnh çch m¹ng, chØ thõa nhËn tiÕn hãa lµ h×nh thøc thay ®æi duy nhÊt cña
x· héi.
19
- Chñ nghÜa v« chÝnh phñ, chñ nghÜa c¬ héi t¶ khuynh phñ nhËn h×nh thøc ph¸t triÓn mang tÝnh liªn tôc chØ thõa nhËn nh÷ng b−íc nh¶y cã tÝnh chÊt çch m¹ng mang tÝnh phiªu
l−u. Quan ®iÓm chñ quan n«n nãng còng lµ biÓu hiÖn cña nã.
- N¾m v÷ng quy luËt nµy cã ý nghÜa to lín trong viÖc xem xÐt vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cña c«ng cuéc ®æi míi ë n−íc ta hiÖn nay. ViÖc thùc hiÖn thµnh c«ng qu¸ tr×nh ®æi míi
toµn diÖn tÊt c¶ çc mÆt cña ®êi sèng x· héi sÏ t¹o ra b−íc nh¶y vÒ chÊt cña toµn bé x· héi n−íc ta nãi chung./.
C©u 29: Ph©n tÝch néi dung cña quy luËt phñ ®Þnh ý nghÜa cña viÖc n¾m v÷ng quy luËt nµy trong çc ho¹t ®éng thùc tiÔn.
Tr¶ lêi: 1-Ph©n tÝch néi dung cña quy luËt phñ ®Þnh cña phñ ®Þnh.
* Phñ ®Þnh: Lµ kh¸i niÖm triÕt häc nh»m ®Ó chØ ra ®êi cña sù vËt míi trªn c¬ së sù mÊt ®i cña sù vËt cò.
- Phñ ®Þnh biÖn chøng lµ sù tù phñ ®Þnh, lµ sù phñ ®Þnh t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó cho sù ph¸t triÓn tiÕp sau. Sù vËt hiÖn t−îng trong thÕ giíi kh¸ch quan lu«n vËn ®éng ph¸t triÓn liªn tôc
kh«ng ngõng. Mçi chu kú mét vßng kh©u cña sù vËn ®éng ph¸t triÓn cña sù vËt bao gåm hai lÇn phñ ®Þnh vµ ba giai ®o¹n: Giai ®o¹n kh¼ng ®Þnh, giai ®o¹n phñ ®Þnh, vµ giai ®o¹n
phñ ®Þnh cña phñ ®Þnh. Qua hai lÇn phñ ®Þnh sù vËt hoµn thµnh ®−îc mét chu kú ph¸t triÓn cña nã. Sù phñ ®Þnh lµn thø nhÊt t¹o ra çi ®èi lËp víi sù vËt ban ®Çu, ®ã lµ mét b−íc
trung gian trong sù ph¸t triÓn. Sù phñ ®Þnh lÇn thø hai t¸i lËp l¹i çi ban ®Çu, nh−ng trªn c¬ së míi cao h¬n, nã thÓ hiÖn b−íc tiÕn cña sù vËt. Sù phñ ®Þnh lÇn thø hai nµy ®−îc gäi
lµ phñ ®Þnh cña phñ ®Þnh. Phñ ®Þnh cña phñ ®Þnh xuÊt hiÖn ¬íi t− çch lµ çi tæng hîp tÊt c¶ çc yÕu tè tÝch cùc ®· ®−îc ph¸t triÓn tr−íc trong çi kh¼ng ®Þnh ban ®Çu vµ trong çi
phñ ®Þnh lÇn thø nhÊt çi tæng hîp nµy lµ sù thèng nhÊt biÖn chøng tÊt c¶ n−÷n yÕu tè tÝch cùc trong çc giai ®o¹n tr−íc vµ nh÷ng yÕu tè míi xuÊt hiÖn trong qu¸ tr×nh phñ ®Þnh.
Çi tæng hîp cã néi dung toµn diÖn vµ phong phó h¬n kh«ng cßn phiÕn diÖn nh− trong çi kh¼ng ®Þnh ban ®Çu vµ çi phñ ®Þnh lÇn thø nhÊt. Phñ ®Þnh cña phñ ®Þnh kÕt thóc mét
chu kú ph¸t triÓn ®ång thêi l¹i lµ ®iÓm xuÊt ph¸t cña mét chu kú ph¸t triÓn vÒ sau.
* §Æc ®iÓm quan träng nhÊt cña quy luËt phñ ®Þnh cña phñ ®Þnh chÝnh lµ sù ph¸t triÓn gi−êng nh− quay trë l¹i çi cò nh−ng trªn c¬ së cao h¬n.
2) ý nghÜa cña viÖc n¾m v÷ng quy luËt nay trong ho¹t ®éng thùc tiÔn.
Ph¸t triÓn lµ khuynh h−íng tÊt yÕu cña çc sù vËt, hiÖn t−îng do ®ã ph¶i tin t−ëng vµo çi n¬i nhËn ®Þnh sÏ thay thÕ çi cò, çi tiÕn bé nhÊt ®Þnh sÏ chiÕn th¾ng çi l¹c hËu.
- BiÕt ph¸t hiÖn ra çi míi: TÝch cùc ñng hé çi míi, ®Êu tranh cho çi míi th¾ng lîi t¹o mäi ®iÒu kiÖn cho çi míi ra ®êi vµ chiÕn th¾ng çi cò, çi l¹c hËu, v× khi míi ra ®êi çi
míi bao giê còng cßn non yÕu. Ph¶i ph©n biÖt çi míi thùc sù víi çi míi gi¶ t¹o, çi cò ®éi lèt çi míi.
- Ph¸t triÓn ®ã lµ khuynh h−íng cña çc sù vËt, hiÖn t−îng nh−ng kh«ng cã nghÜa lµ sù ph¸t triÓn theo ®−êng th¼ng t¾p mµ sù ph¸t triÓn ®ã theo con ®−êng xo¸y èc ®«i khi cã
nh÷ng b−íc lïi t¹m thêi v× vËy ph¶i chèng quan ®iÓm l¹c quan qu¸ møc hoÆc th¸i ®é b¶o thñ tr× trÖ.
C©u 30: Ph©n tÝch néi dung c¬ b¶n cña çc cÆp ph¹m trï çi chung vµ çi riªng. ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu cÆp ph¹m trï nµy
Tr¶ lêi: Kh¸i niÖm:
- Çi riªng: Lµ mét ph¹m trï triÕt häc dïng ®Ó chØ ®Þnh sù vËt, mét hiÖn t−îng, mét qu¸ tr×nh riªng lÎ nhÊt ®Þnh.
- Çi chung: Lµ ph¹m trï triÕt häc dïng ®Ó chØ nh÷ng mÆt, nh÷ng thuéc tÝnh, nh÷ng mèi liªn hÖ gièng nhau ®−îc lÆp l¹i trong nhiÒu sù vËt, hiÖn t−îng hay qu¸ tr×nh riªng lÎ.
- Çi ®¬n nhÊt lµ ph¹m trï triÕt häc dïng ®Ó chØ nh÷ng mÆt, nh÷ng thuéc tÝnh, nh÷ng mèi quan hÖ gièng nhau ®−îc lËp l¹i trong nhiÒu sù vËt, hiÖn t−îng hay qu¸ tr×nh riªng lÎ.
- Çi ®¬n nhÊt lµ ph¹m trï triÕt häc dïng ®Ó chØ nh÷ng mÆt, nh÷ng thuéc tÝnh vèn cã chØ ë mäi sù vËt hiÖn t−îng, kh«ng lÆp l¹i ë çc sù vËt hiÖn t−îng kh¸c. Nhê çi ®¬n nhÊt mµ
con ng−êi cã thÓ ph©n biÖt ®−îc çi riªng nµy víi çi riªng kh¸c.
- Theo quan ®iÓm cña CNDVBC mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a çi riªng vµ çi chung thÓ hiÖn nh− sau:
Thø nhÊt: Çi chung chØ tån t¹i trong çi riªng th«ng qua çi riªng. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ çi chung thùc sù tån t¹i, nh−ng nã chØ tån t¹i trong çi riªng, th«ng qua çi riªng chø
kh«ng tån t¹i biÖt lËp, bªn ngoµi çi riªng.
Thø hai: Çi riªng chØ tån t¹i trong mèi liªn hÖ dÉn tíi çi chung. §iÒu ®ã cã ý nghÜa lµ çi riªng tån t¹i ®éc lËp nh−ng sù tån t¹i ®éc lËp ®ã kh«ng cã nghÜa çi riªng hoµn toµn c«
lËp víi çi kh¸c. Ng−îc l¹i, bÊt kú çi riªng nµo còng n»m trong mèi liªn hÖ dÉn tíi çi chung. Çi riªng kh«ng nh÷ng chØ tån t¹i çi riªng hoµn toµn c« lËp víi çi kh¸c. Ng−îc
l¹i, bÊt kú çi riªng nµo còng n»m trong mèi liªn hÖ dÉn tíi çi chung. Çi riªng kh«ng nh÷ng chØ tån t¹i trong mèi liªn hÖ dÉn tíi çi chung, mµ th«ng qua hµng ngh×n sù chuyÓn
hãa, nã cßn liªn hÖ víi çi riªng thuéc lo¹i kh¸c.
Thø ba: Çi chung lµ bé phËn cña çi riªng cßn çi riªng kh«ng ra nhËp hÕt vµo çi chung v× bªn c¹nh çc thuéc tÝnh ®−îc lÆp l¹i çc sù vËt kh¸c, tøc lµ bªn c¹nh çi chung bÊt cø
çi riªng nµo còng cßn chøa ®ùng nh÷ng çi ®¬n nhÊt tøc lµ nh÷ng nÐt, nh÷ng mÆt, nh÷ng thuéc tÝnh... chØ vèn cã ë nã vµ kh«ng tån t¹i ë bÊt kú sù vËt nµo kh¸c. Çi riªng phong
phó h¬n çi chung, cßn çi chung s©u s¾c h¬n çi riªng.
20
Thø t−: Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kh¸ch quan, trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh çi ®¬n nhÊt cã thÓ chuyÓn hãa thµnh çi chung vµ ng−îc l¹i. Sù chuyÓn hãa tõ çi ®¬n nhÊt thµnh
çi chung ®ã lµ sù ra ®êi cña çi míi. Sù chuyÓn hãa tõ çi chung thµnh çi ®¬n nhÊt ®ã lµ sù mÊt dÇn ®i çi cò.
* ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu cÆp ph¹m trï nµy. Çi chung vµ çi riªng g¾n bã chÆt chÏ kh«ng thÓ t¸ch rêi nªn:
- Kh«ng ®−îc t¸ch çi chung ra khái çi riªng. Kh«ng ®−îc tuyÖt ®èi hãa çi chung. NÕu tuyÖt ®èi hãa çi chung sÏ m¾c ph¶i quan ®iÓm sai lÇm t¶ khuynh gi¸o ®iÒu. Muèn t×m
ra çi chung ph¶i nghiªn cøu tõng çi riªng, th«ng qua çi riªng. Phª ph¸n quan ®iÓm sai lÇm cña ph¸i duy thùc: cho r»ng chØ tån t¹i çi chung kh«ng phô thuéc vµo çi riªng vµ
sinh ra çi riªng. Çi riªng th× hoÆc lµ kh«ng tån t¹i, hoÆc nÕu cã tån t¹i th× còng lµ do çi chung sinh ra va chØ t¹m thêi. Çi riªng sinh ra vµ chØ tån t¹i trong mét thêi gian nhÊt
®Þnh råi mÊt ®i, çi chung míi lµ çi tån t¹i vÜnh viÔn.
- Kh«ng ®−îc t¸ch rêi çi riªng ra khái çi chung, kh«ng ®−îc tuyÖt ®èi hãa çi riªng. NÕu tuyÖt ®èi hãa çi riªng sÏ m¾c ph¶i quan ®iÓm sai lÇm h÷u khuynh xÐt l¹i, phª ph¸n
quan ®iÓm sai lÇm cña ph¸i duy danh cho r»ng chØ cã çi riªng lµ tån t¹i thùc sù cßn çi chung ch¼ng qua chØ lµ nh÷ng tªn gäi do lý trÝ ®Æt ra trong nhËn thøc vµ ho¹t ®éng thùc
tiÔn chóng ta ph¶i biÕt ph¸t hiÖn ra çi chung g¾n liÒn víi b¶n chÊt, quy luËt vËn ®éng ph¸t triÓn cña sù vËt.
- Ph¶i ph¸t triÓn ra çi míi tiªu biÓu cho sù ph¸t triÓn vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho nã ph¸t triÓn trë thµnh çi chung. Ng−îc l¹i, h¹n chÕ vµ ®i ®Õn xãa bá dÇn nh÷ng çi cò ®· lçi thêi, l¹c
hËu.
C©u 31: Ph©n tÝch néi dung c¬ b¶n cña çc ph¹m trï nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶. ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu çc ph¹m trï nµy.
Tr¶ lêi: Nguyªn nh©n lµ sù t¸c ®éng lÉn nhau gi÷a çc mÆt trong mét sù v¹t hoÆc gi÷a çc sù vËt víi nhau g©y ra mét biÕn ®æi nµo ®ã.
- KÕt qu¶ lµ mét hiÖn t−îng míi xuÊt hiÖn cã mét hoÆc nhiÒu nguyªn nh©n g©y ra.
- §iÒu kiÖn kh«ng trùc tiÕp sinh ra kÕt qu¶ nh−ng l¹i kh«ng thÓ thiÕu ®−îc cho sù xuÊt hiÖn cña kÕt qu¶ ®iÒu kiÖn tham gia mét çch chñ yÕu vµo qu¸ tr×nh sinh ra kÕt qu¶.
- Nguyªn cí lµ hiÖn t−îng kh«ng g©y ra kÕt qu¶ nh−ng xóc tiÕn viÖc xuÊt hiÖn kÕt qu¶ cã liªn hÖ bÒ ngoµi gi¶ t¹o víi kÕt qu¶.
- Mèi liªn hÖ nh©n qu¶ lµ mèi liªn hÖ ngay trong sù vËt ®éc lËp víi ý thøc cña con ng−êi.
- Quan hÖ nh©n qu¶ ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh kÕt qu¶ ra ®êi sau khi nguyªn nh©n ®· ph¸t triÓn ®Õn mét møc ®é nhÊt ®Þnh.
a. Mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶.
- Nguyªn nh©n lµ çi sinh ra kÕt qu¶ v× vËy nguyªn nh©n ph¶i cã tr−íc kÕt qu¶
- Mét nguyªn nh©n nhÊt ®Þnh trong nh÷ng hoµn c¶nh nhÊt ®Þnh chØ cã thÓ g©y ra kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh vµ mäi kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh bao giê còng sinh ra bëi nguyªn nh©n x¸c ®Þnh, nÕu
çc nguyªn nh©n vµ hoµn c¶nh cµng Ýt kh¸c nhau bao nhiªu th× çc kÕt qu¶ do chóng g©y nªn còng cµng Ýt kh¸c nhau bÊy nhiªu.
Mèi quan hÖ gi÷a nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶ lµ mèi quan hÖ phøc t¹p.
+ Thø nhÊt: cïng mét nguyªn nh©n cã thÓ g©y ra nhiÒu kÕt qu¶ kh¸c nhau tuú thuéc vµo hoµn c¶nh cô thÓ.
+ Thø hai: cïng mét kÕt qu¶ cã thÓ g©y nªn bëi nh÷ng nguyªn nh©n kh¸c nhau t¸c ®«ng riªng lÎ hay t¸c ®éng cïng mét lóc lªn sù vËt th× hiÖu qu¶ t¸c ®éng cña tõng nguyªn nh©n
víi sù h×nh thµnh kÕt qu¶ xÏ kh¸c nhau tuú vµo h−íng t¸c ®éng cña nã.
NÕu nguyªn nh©n t¸c ®«ng lªn sù vËt cïng m«i tr−êng th× chóng sÏ g©y lªn ¶nh h−ëng cïng chiÒu víi sù h×nh thµnh kÕt qu¶.
- Ng−îc l¹i nÕu çc nguyªn nh©n kh¸c nhau t¸c ®«ng lªn sù vËt theo çc h−íng kh¸c nhau th× chóng sÏ lµm suy yÕu, thËm chÝ hoµn toµn tiªu diÖt t¸c dông cña nhau.
- T¸c ®éng trë l¹i cña kÕt qu¶ ®èi víi nguyªn nh©n, kÕt qu¶ cã thÓ t¹o ®−îc nguyªn nh©n. Mèi quan hÖ nh©n qu¶ lµ mét chuçi nh÷ng sù nèi tiÕp gi÷a nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶.
Kh«ng cã nguyªn nh©n ®Çu tiªn vµ kh«ng cã kÕt qu¶ cuèi cïng.
- Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶ cã thÓ chuyÓn hãa cho nhau, trong mèi quan hÖ nµy lµ nguyªn nh©n th× trong mèi quan hÖ kh¸c lµ kÕt qu¶ vµ ng−îc l¹i.
b) ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu cÆp ph¹m trï nµy:
- TÝnh nh©n qu¶ lµ tÝnh kh¸ch quan vµ quy luËt con ng−êi cã thÓ nhËn thøc, vËn dông nã ®Ó ®¹t ®−îc môc ®Ých cña m×nh, t¹o ®iÒu kiÖn cho nguyªn nh©n ®i ®Õn kÕt qu¶ vµ ng−îc
l¹i, ®ång thêi h¹n chÕ hoÆc tiªu diÖt nh÷ng nguyªn nh©n, nh÷ng ®iÒu kiÖn sinh ra hiÖn t−îng xÊu.
- C¶i t¹o sù vËt hay xãa bá sù vËt chÝnh lµ c¶i t¹o hay xãa bá nguyªn nh©n sinh ra nã.
- Mçi sù vËt, hiÖn t−îng cã thÓ do nhiÒu nguyªn nh©n sinh ra. Nh÷ng nguyªn nh©n nµy cã vÞ trÝ rÊt kh¸c nhau trong viÖc h×nh thµnh kÕt qu¶. V× vËy trong ho¹t ®éng thùc tiÔn
chóng ta cÇn ph¶i ph©n lo¹i, x¸c ®Þnh vai trß, vÞ trÝ cña tõng lo¹i nguyªn nh©n ®Ó cã nh÷ng biÖn ph¸p gi¶i quyÕt ®óng ®¾n.
- T×m nguyªn nh©n xuÊt hiÖn cña mét hiÖn t−îng nµo ®ã, ph¶i t×m trong chÝnh hiÖn t−îng ®ã vµ ph¶i t×m nh÷ng sù t¸c ®éng cña çc mÆt, çc mèi liªn hÖ cã tr−íc ®ã.
21
C©u 32: Ph©n tÝch néi dung c¬ b¶n cña cÆp ph¹m trï tÊt nhiªn vµ ngÉu nhiªn. ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu cÆp ph¹m trï nµy.
Tr¶ lêi: a) Kh¸i niÖm:
NgÉu nhiªn lµ ph¹m trï dïng ®Ó chØ çch b¾t nguån mét çch hîp quy luËt tõ nh÷ng mèi liªn hÖ c¬ b¶n ë bªn trong sù vËt, kh«ng ph¶i tõ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cã tÝnh quy luËt bªn
trong cña sù vËt do ®ã nã cã thÓ x¶y ra.
- TÊt nhiªn lµ ph¶i tù dïng ®Ó chØ çi b¾t nguån mét çch hîp quy luËt tõ nh÷ng mèi liªn hÖ c¬ b¶n ë bªn trong sù vËt lµ çi ®ã toµn bé sù tr−íc ®ã quy ®Þnh vµ do ®ã nhÊt ®Þnh
x¶y ra.
b) Mèi quan hÖ biÖn chøng:
C¶ tÊt nhiªn vµ ngÉu nhiªu ®Òu tån t¹i mét çch kh¸ch quan trong cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña sù vËt kh«ng ph¶i chØ cã tÊt nhiªn míi ®ãng vai trß quan träng mµ c¶ çi ngÉu nhiªn
còng cã vai trß cña nã. TÊt nhiªn cã t¸c ®éng chi phèi sù cña sù vËt cßn ngÉu nhiªn cã ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn ®ã, cô thÓ lµm cho sù ph¸t triÓn ®ã diÔn ra nhanh hay chËm.
Nh−ng t¸c ®éng chi phèi cña tÊt nhiªn trong lÜnh vùc kh¸c nhau còng kh¸c nhau.
- Trong tù niªn tÝnh tÊt nhiªn ®−îc thÓ hiÖn mét çch tù ph¸t.
- Trong x· héi tÝnh tÊt nhiªn ®−îc thÓ hiÖn th«ng qua hµnh ®éng cã ý t−øc cña nã lµ nhËn ra ngÉu nhiªn kh«ng ph¶i tån t¹i mét çch biÖt lËp ®−îc ®ang thuÇn tóy mµ bao giê
chóng còng tån t¹i trong 1 thÓ thèng nhÊt h÷u c¬. Sù thèng nhÊt h÷u c¬ do thÓ hiÖn ë chç.
+ Kh«ng cã çi tÊt nhiªn thuÇn tuý tån t¹i t¸ch rêi nh÷ng çi ngÉu nhiªn, çi tÊt nhiªn bao giê còng v¹ch ®−êng ®i cho m×nh qua v« sè ngÉu nhiªn.
- Kh«ng cã çi tÊt nhiªn thuÇn tóy t¸ch rêi çc tÊt nhiªn.
- BÊt cø çi ngÉu nhiªn nµo còng lµ h×nh thøc biÓu hiÖn cña çi tÊt nhiªn, ®ång thêi lµ çi bæ sung cho tÊt nhiªn. Mäi çi tÊt nhiªn ®Òu cã yÕu tè cña tÊt nhiªn.
- Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh tÊt nhiªn vµ ngÉu nhiªn cã thÓ chuyÓn hãa cho cho nhau, cïng mét sù kiÖn nµo ®ã trßn mèi liªn hÖ nµy ®−îc coi lµ tÊt nhiªn, xÐt trong mèi liªn
hÖ kh¸c nã l¹i lµ ngÉu nhiªn.
2. ý nghÜa:
- Trong ho¹t ®éng thùc tiÔn chóng ta ph¶i c¨n cø vµo çi tÊt nhiªn chø kh«ng ®−îc ®−a vµo vµ chØ dõng l¹i ë çi ngÉu nhiªn mµ cÇn ph¶i cã ph−¬ng ¸n dù phßng çc tr−êng hîp
ngÉu nhiªn cã thÓ x¶y ra.
- Trong nhËn thøc ®Ó ®¹t ®−îc çi tÊt nhiªn chóng ta ph¶i nghiªn cøu ph¸t hiÖn ra chóng th«ng qua hµng lo¹t çi ngÉu nhiªn.
- NgÉu nhiªn vµ tÊt nhiªn cã thÓ chuyÓn hãa cho nhau trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®inh do ®ã ta cã thÓ lo¹i nh÷ng ®iÒu kiÖn thÝch hîp ®Ó cã thÓ ng¨n c¶n hoÆc kÝch thÝch nh÷ng sù
chuyÓn hãa phôc vô môc ®Ých cña con ng−êi.
- Chèng quan ®iÓm cña thuyÕt ®Þnh mÖnh, ®ã lµ lý luËn cho viÖc phñ nhËn t¸c dôngt Ých cùc cña con ng−êi ®èi víi biÕn tÝnh lÞch sö v× cho r»ng mäi çi ®Òu x¶y ra mét çch tÊt
nhiªn, con ng−êi kh«ng lµm g× ®−îc.
- Chèng quan ®iÓm duy t©m vÒ siªu h×nh vÒ tÊt nhiªn vµ ngÉu nhiªn.
C©u 33: Ph©n tÝch néi dung c¬ b¶n cña cÆp ph¹m trï vËt chÊt vµ hiÖn t−îng, ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu cÆp ph¹m trï nµy.
Tr¶ lêi: 1. Ph©n tÝch néi dung c¬ b¶n cña cÆp pham trï b¶n chÊt vµ hiÖn t−îng:
a. Kh¸i niÖm:
- B¶n chÊt lµ ph¹m trï dïng ®Ó chØ tæng hîp tÊt c¶ çc mÆt çc mèi liªn hÖ tÊt nhiªn, t−¬ng ®èi æn ®Þnh ë bªn trong sù vËt quy ®Þnh, sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña sù vËt ®ã.
- HiÖn t−îng lµ nh÷ng mèi liªn hÖ biÓu hiÖn ra bªn ngoµi cña mét b¶n chÊt nhÊt ®Þnh.
b. Mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a b¶n chÊt vµ hiÖn t−îng.
- B¶n chÊt vµ hiÖn t−îng tån t¹i kh¸ch quan mçi sù vËt ®Òu lµ sù thèng nhÊt gi÷a b¶n chÊt vµ hiÖn t−îng. B¶n chÊt vµ hiÖn t−îng vÒ c¨n b¶n phï hîp víi nhau thÓ hiÖn:
+ BÊt kú b¶n chÊt nµo còng ®−îc béc lé ra qua nh÷ng hiÖn t−îng t−¬ng tù vµ bÊt cø hiÖn t−îng nµo còng lµ sù béc lé cña b¶n chÊt ë møc ®é nµo ®ã hoÆc Ýt hoÆc nhiÒu.
+ B¶n chÊt nµo th× hiÖn t−îng Êy vµ ng−îc l¹i, b¶n chÊt lµ kh¸c nhau sÏ biÓu hiÖn ë n−÷ng hiÖn t−îng kh¸c nhau. B¶n chÊt thay ®æi th× hiÖn t−îng còng thay ®æi theo sím hay
muén.
- Sù thèng nhÊt gi÷a b¶n chÊt vµ hiÖn t−îng lµ sù thèng nhÊt mang tÝnh m©u thuÉn.
22
+ B¶n chÊt ph¶n ¸nh çi chung tÊt yÕu, quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña sù vËt cßn hiÖn t−îng ph¶n ¸nh çi ç biÖt, hiÖn t−îng phong phó h¬n b¶n chÊt ng−îc l¹i b¶n chÊt
s©u s¾c h¬n hiÖn t−îng. V× vËy cïng mét b¶n chÊt cã thÓ biÓu hiÖn ra ngoµi b»ng v« sè hiÖn t−îng kh¸c nhau tïy theo sù biÕn ®æi cña ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh.
+ B¶n chÊt bao giê còng lµ mÆt bªn trong Èn dÊu s©u xa cña sù vËt, cßn sù vËt lµ sù biÓu hiÖn cña b¶n chÊt ®ã ra bªn ngoµi nh−ng biÓu hiÖn d−íi h×nh thøc ®· c¶i biÕn nhiÒu khi
xuyªn t¹c b¶n chÊt. HiÖn t−îng lµ sù biÓu hiÖn cña b¶n chÊt c¬ b¶n phï hîp víi b¶n chÊt nh−ng kh«ng bao giê phï hîp hoµn toµn. Chóng biÓu hiÖn b¶n chÊt kh«ng ph¶i ®¨ng
nguyªn nh− b¶n chÊt vèn cã, mµ d−íi h×nh thøc c¶i biÕn nhiÒu khi xuyªn t¹c néi dung thùc sù cña b¶n chÊt.
+ B¶n chÊt t−¬ng ®èi æn ®Þnh, biÕn ®æi chËm, cßn hiÖn t−îng kh«ng æn ®Þnh nã biÕn ®æi nhanh h¬n so víi b¶n chÊt.
2. ý nghÜa.
Sù thèng nhÊt gi÷a b¶n chÊt vµ hiÖn t−îng gióp cho chóng ta cã thÓ t×m ra quy luËt vËn ®éng cña sù vËt th«ng qua hiÖn t−îng.
Muèn nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ sù vËt kh«ng ®−îc dõng l¹i ë vÎ bÒ ngoµi cña sù vËt, ë mét vµi hiÖn t−îng ®¬n lÎ mµ cÇn ph¶i ph©n tÝch mét çch tæng thÓ çc hiÖn t−îng ®Ó ®i s©u
t×m ra b¶n chÊt thùc sù cña nã. Kh«ng ®−îc lÉn lén hiÖn t−îng víi b¶n chÊt. Qu¸ tr×nh t×m hiÓu b¶n chÊt cña sù vËt lµ qu¸ tr×nh rÊt phøc t¹p l©u dµi, ®ã lµ qu¸ tr×nh con ng−êi ph¶i
®i tõ hiÖn t−îng ®Õn b¶n chÊt tõ b¶n chÊt Ýt s©u s¾c ®Õn b¶n chÊt s©u s¾c vµ cø thÕ liªn tôc m·i.
C©u 34: Ph©n tÝch néi dung c¬ b¶n cña cÆp ph¹m trï, néi dung vµ h×nh thøc. ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu cÆp ph¹m trï nµy.
Tr¶ lêi: 1. Ph©n tÝch
a) Kh¸i niÖm:
Néi dung lµ toµn bé nh÷ng mÆt nh÷ng yÕu tè nh÷ng qu¸ tr×nh hîp thµnh c¬ së tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña sù vËt.
- H×nh thøc dïng ®Ó chØ ph−¬ng thøc tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña sù vËt lµ çch thøc tæ chøc kÕt cÊu cña néi dung.
b) Mèi quan hÖ biÖn chøng
- Néi dung vµ h×nh thøc lµ 1 hÖ thèng nhÊt h÷u c¬ cña sù vËt hiÖn t−îng, kh«ng cã mét h×nh thøc nµo l¹i kh«ng chøa ®ùng néi dung vµ kh«ng cã néi dung nµo mµ l¹i kh«ng tån
t¹i trong 1 h×nh thøc nhÊt ®Þnh.
- Cïng 1 néi dung cã nhiÒu h×nh thøc thÓ hiÖn.
- Cïng 1 h×nh thøc cã thÓ hiÖn nh÷ng néi dung kh¸c nhau.
- Néi dung bao giê còng gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh, h×nh thøc ph¶i thÓ hiÖn néi dung. Néi dung cã khuynh h−íng biÕn ®æi h×nh thøc lµ mÆt t−¬ng ®èi bÒn v÷ng æn ®Þnh. Sù biÕn ®æi
ph¸t triÓn cña sù vËt bao giê còng b¾t ®Çu tõ biÕn ®æi ph¸t triÓn cña néi dung h×nh thøc còng biÕn ®æi nh−ng biÕn ®æi chËm h¬n. Khi néi dung biÕn ®æi buéc h×nh thøc còng biÕn
®æi theo cho phï hîp víi néi dung míi.
- H×nh thøc cã tÝnh ®éc l¹p t−¬ng ®èi, t¸c ®éng trë l¹i néi dung, ¶nh h−ëng cña h×nh thøc víi néi dung sÏ kh¸c nhau trong hai t−rêng hîp.
+ Khi h×nh thøc phï hîp víi néi dung th× nã thóc ®Èy néi dung ph¸t triÓn.
+ Khi h×nh t−øc kh«ng phï hîp víi néi dung th× nã k×m h·m sù ph¸t triÓn cña néi dung, néi dung lu«n lu«n biÕn ®æi h×nh thøc biÕn ®æi chËm h¬n vµ th−êng l¹c hËu h¬n so víi néi
dung.
- Gi÷a néi dung vµ h×nh thøc cã sù chuyÓn hãa lÉn nhau. C¶ trong ®iÒu kiÖn hay lµ mèi quan hÖ nµy lµ néi dung th× trong ®iÒu kiÖn nµy quanhÖ kh¸c cã thÓ lµ h×nh thøc vµ ng−îc
l¹i.
2. ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu çc ph¹m trï nµy:
- N¾m v÷ng mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a néi dung vµ h×nh t−øc. VËn dông nã vµo trong ho¹t ®éng thùc tiÔn ®Ó ®¹t kÕt qu¶ cao, chèng khuynh h−íng t¸ch rêi hoÆc tuyÖt ®èi hãa
trong hai mÆt.
- TuyÖt ®èi hãa h×nh thøc: dÉn ®Õn chñ nghÜa h×nh thøc.
- TuyÖt ®èi hãa néi dung: Kh«ng lµm cho sù vËt ph¸t triÓn kh«ng m¹nh d¹n vøt bá h×nh thøc l¹c hËu ®· lçi thêi k×m h·m sù ph¸t triÓn cña sù vËt.
- Cïng mét néi dung trong sù ph¸t triÓn kh¸c nhau cã thÓ cã nhiÒu h×nh thøc thÓ hiÖn, do ®ã trong ho¹t ®éng thùc tiÔn c¶i l·o ph¶i biÕt sö dông mäi h×nh thøc, cã thÓ cã ®−îc ®Ó
phôc vô nh÷ng nhiÖm vô cô thÓ trong tõng giai ®o¹n.
C©u 35: Ph©n tÝch néi dung c¬ b¶n cña cÆp ph¹m trï, kh¶ n¨ng vµ hiÖn thùc ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu cÆp ph¹m trï nµy.
Tr¶ lêi: 1. Ph©n tÝch néi dung c¬ b¶n cña cÆp ph¹m trï kh¶ n¨ng vµ hiÖn thùc.
23
a. Kh¸i niÖm:
- Kh¶ n¨ng lµ ph¹m trï triÕt häc ®Ó chØ çi hiÖn ch−a cã ch−a tíi nh−ng sÏ tíi sÏ cã khi cã çc ®iÒu kiÖn thÝch hîp.
+ Kh¶ n¨ng lµ çi ch−a cã nh−ng nã vÉn tån t¹i d−íi d¹ng mÇm mèng ®−îc thÓ hiÖn trong lßng hiÖn thùc. Tõ hiÖn thùc ®ã míi xuÊt hiÖn kh¶ n¨ng cã ®ñ ®iÒu kiÖn thÝch hîp nã sÏ
trë thµnh hiÖn thùc.
+ HiÖn thùc lµ ph¹m trï triÕt häc dïng ®Ó chØ çi tån t¹i thùc sù, çi ®· tíi ®· cã, hiÖn thùc gåm cã:
+ HiÖn thùc kh¸ch quan (hay lµ vËt chÊt) tÊt c¶ nh÷ng g× ®ang tån t¹i ®éc lËp víi ý thøc cña con ng−êi.
+ HiÖn thùc chñ quan (hiÖn t−îng tinh thÇn) nã còng tån t¹i nh−ng tån t¹i trong ãc cña con ng−êi: vÝ dô nh− ý thøc, t− duy.
b) Mèi quan hÖ biÖn chøng:
- Kh¶ n¨ng vµ hiÖn thùc cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau, g¾n bã víi nhau kh«ng t¸ch rêi lu«n chuyÓn hãa lÇn nhau v× hiÖn thùc ®−îc chuÈn bÞ bëi kh¶ n¨ng cßn kh¶ n¨ng sÏ
biÕn thµnh hiÖn thùc qu¸ tr×nh ph¸t triÓn chÝnh lµ qu¸ tr×nh trong ®ã kh¶ n¨ng biªns thµnh hiÖn thùc cßn hiÖn thùc nµy do nh÷ng qu¸ tr×nh ph¸t triÓn néi t¹i cña m×nh l¹i sinh ra
çc kh¶ n¨ng míi. Çc kh¶ n¨ng míi Êy trong ®iÒu kiÖn thÝch hîp l¹i biÕn thµnh hiÖn thùc vµ cø tiÕp tôc nh− thÕ m·i. §ã lµ qu¸ tr×nh v« tËn.
- Mçi sù vËt trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh cã thÓ tån t¹i mét sè kh¶ n¨ng chø kh«ng ph¶i chØ cã mét kh¶ n¨ng.
+ Ngoµi mét sè kh¶ n¨ng vèn cã sù vËt trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh khi cã thªm nh÷ng ®iÒu kiÖn míi bæ sung th× ë sù vËt sÏ xuÊt hiÖn thªm nh÷ng kh¶ n¨ng míi.
+ B¶n th©n çc kh¶ n¨ng kh«ng ph¶i lµ kh«ng thay ®æi.
+ Kh«ng ph¶i tÊt c¶ çc kh¶ n¨ng ®Òu tÊt yÕu trë thµnh hiÖn thùc trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh cã kh¶ n¨ng tÊt yÕu trë thµnh hiÖn thùc nh−ng còng cã kh¶ n¨ng kh«ng trë
thµnh hiÖn thùc.
+ Kh¶ n¨ng trë thµnh hiÖn thùc trong tù nhiªn vµ trong x· héi lµ kh¸c nhau.
+ Trong tù nhiªn kh¶ n¨ng biÕn thµnh hiÖn t−ùc chñ yÕu lµ tù ph¸t nã phô thuéc vµo çc ®iÒu kiÖn kh¸ch quan.
- Trong lÜnh vùc x· héi bªn c¹nh çc ®iÒu kiÖn kh¸ch quan kh¶ n¨ng muèn trë thµnh hienÑ t−ùc cßn cÇn cã çc ®iÒu kiÖn chñ quan tøc lµ ho¹t ®éng t−ùc tiÔn cña con ng−êi ë ®©y
kh¶ n¨ng kh«ng bao giê tù nã biÕn thµnh hiÖn thùc mµ kh«ng cã tham gia cña con ng−êi. Ho¹t ®éng ý thøc cña conng−êi trong ®êi sèng x· héi cã vai trß rÊt to lín ®Ó biÕn kh¶
n¨ng thµnh hiÖn t−ùc hä cã thÓ ®Èy nhanh hoÆc k×m h·m sù biÕn ®æi cña kh¶ n¨ng thµnh hiÖn thùc cã thÓ ®iÒu khiÓn cho hiÖn thùc ph¸t triÓn theo h−íng nµy hay h−íng kh¸c b»ng
çch t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn thÝch øng.
2. ý nghÜa:
- Chèng quan ®iÓm t¸ch rêi gi÷a kh¶ n¨ng vµ hiÖn thùc v× nÕu kh«ng th× ho¹t ®éng thùc tiÔn sÏ kh«ng thÊy ®−îc kh¶ n¨ng tiÒn n¨ng cña sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn, kh«ng thóc ®Èy
cho kh¶ n¨ng trë thµnh hiÖn thùc.
- Chèng lÉn lén gi÷a kh¶ n¨ng vµ hiÖn thùc ph¶i ph©n biÖt sù kh¸c nhau gi÷a chón nÕu kh«ng trong ho¹t ®éng thùc tiÔn sÏ r¬i vµo ¶o t−ëng hµnh ®éng phiªu lu− tr¸i quy luËt.
Muèn c¶i t¹o thùc tiÔn ph¶i ®−a vµo çi hiÖn cã chø kh«ng ph¶i dùa vµo çi ch−a cã.
- Trong x· héi bªn c¹nh vai trß cña nh©n tè kh¸ch quan ®ßi hái ph¶i ph¸t huy tèi ®a, n¨ng ®éng nh©n tè chñ quan nh»m biÕn kh¶ n¨ng nhanh chãng thµnh hiÖn thùc, kh¶ n¨ng trë
thµnh hiÖn thùc khi cã ®ñ ®iÒu kiÖn cho nã, do ®ã ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho kh¶ n¨ng nhanh chãng trë thµnh hiÖn thùc theo môc ®Ých cã lîi cho con ng−êi.
- Trong sù vËn ®éng, ph¸t triÓn cña sù vËt hiÖn t−îng cã nhiÒu kh¶ n¨ng kh¸c nhau cã thÓ phßng ngõa lo¹i bá nh÷ng kh¶ n¨ng cã hai cho sù ph¸t triÓn cña sù vËt hiÖn t−îng./.
C©u 36: Lªnin nãi tõ trùc quan sinh ®éng ®Õn t− duy trõu t−îng ®Õn thùc tiÔn lµ con ®−êng biÖn chøng cña sù nhËn thøc ch©n lý, cña sù nhËn thøc thùc tiÔn kh¸ch quan. H·y
ph©n tÝch luËn ®iÓm trªn vµ rót ra ý nghÜa cña nã.
- Trùc quan sinh ®éng lµ sù ph¶n ¸nh trùc tiÕp kh¸ch thÓ b»ng çc gi¸c quan vµ ®−îc diÔn ra d−íi 3 h×nh thøc nhËn thøc c¬ b¶n kÕ tiÕp nhau nh− c¶m gi¸c tri gi¸c. BiÓu t−îng ®©y
lµ giai ®o¹n ®Çu tiªn cña qu¸ tr×nh nhËn thøc ®−îc g¾n liÒn víi thùc tiÔn trùc quan sinh ®éng cßn ®−îc gäi lµ nhËn thøc c¶m tÝnh.
- T− duy trõu t−îng lµ giai ®o¹n cao cña qu¸ tr×nh nhËn thøc dùa trªn c¬ së cña nh÷ng tµi liÖu do trùc quan sinh ®éng ®em l¹i, t− duy trõu t−îng ph¶n ¸nh hiÖn thùc mét çch gi¸n
tiÕp, kh¸i qu¸t s©u s¾c chÝnh x¸c vµ ®Çy ®ñ h¬n sù vËt víi çc h×nh thøc nhËn thøc nh−:
Kh¸i niÖm, ph¸n ®o¸n, suy luËn. T− duy trõu t−îng cßn ®−îc nhËp thøc lµ lý tÝnh.
b) Ph©n tÝch luËn ®iÓm cña Lªnin:
24
Víi luËn ®iÓm trªn Lªnin muèn nãi ®Õn qu¸ tr×nh nhËn thøc sù vËt cña conng−êi hay nãi çch kh¸c ®ã lµ qu¸ tr×nh con ng−êi ®¹t ®−îc ch©n lý. Qu¸ tr×nh ®ã ®−îc Lªnin diÔn ®¹t
qua hai giai ®o¹n:
+ Tõ trùc quan sinh ®éng ®Õn t− duy trõu t−îng.
+ Tõ t− duy trõu t−îng ®Õn thùc tiÔn.
Giai ®o¹n 1: Tõ trùc quan sinh ®éng ®Õn t− duy trõu t−îng , trùc quan sinh ®éng vµ t− duy trõu tr−îng g¾n bã thèng nhÊt kÕ tiÕp nhau bæ sung lÉn nhau trong qu¸ tr×nh con ng−êi
nhËn thøc thÕ giíi nh−ng chóng l¹i kh¸c nhau.
Trùc quan sinh ®éng.
+ Con ng−êi nhËn thøc ®−îc h×nh ¶nh bªn ngoµi trùc tiÕp cô thÓ vÌ thÕ giíi xung quanh.
+ Lµ sù nhËn thøc bÒ ngoµi ch−a ®i vµo bªn trong ch−a n¾m ®−îc b¶n chÊt vµ quyluËt cña hiÖn thùc kh¸ch quan. Do ®ã nhËn t−øc ch−a ®−îc s©u s¾c ch−a ®Çy ®ñ nh÷ng mÆt tÝch
cùc cña giai ®o¹n nµy lµ s¸t thùc tÕ ®−a vµo kinh nghiÖm lµ chñ yÕu.
+ NÕu nhËn thøc cña con ng−êi chØ dõng l¹i ë ®©y th× ch−a ®ñ v× víi nh÷ng tri thøc Êy con ng−êi ch−a c¶i t¹o ®−îc hiÖn thùc Lªnin nãi “Tõ trùc quan sinh ®éng ®Õn t− duy trõu
t−îng” tøc lµ muèn nãi nhËn thøc cña con ng−êi ph¶i ®−îc tiÕp tôc ph¸t triÓn lªn giai ®o¹n t− duy trõu t−îng.
T− duy trõu t−îng lµ sù nhËn thøc ®· ®i vµo b¶n chÊt ph¶n ¸nh ®−îc quyluËt cña sù vËt ®ã lµ ch©n lý. T− duy trõu t−îng kh¸c víi trùc quan sinh ®éng lµ nã kh«ng g¾n víi sù t¸c
®éng trùc tiÕp cña sù vËt mµ th−êng t¸ch khái hiÖn thùc ®Ó ph¶n ¸nh khai qu¸t sù vËt trong tÝnh tÊt yÕu vµ toµn diÖn cña nã, ®iÒu ®ã sÏ cã nguy c¬ ph¶n ¸nh sai lÖch sù vËt, do ®ã
t− duy trõu t−îng ph¶i ®−îc kiÓm tra l¹i b»ng thùc tiÔn ®ã lµ thùc chÊt cña b−íc chuyÓn tõ t− duy trõu t−îng ®Õn thùc tiÔn.
+ Trùc quan sinh ®éng vµ t− duy trõu t−îng tuy kh¸c nhau nh−ng thèng nhÊt ë chç trùc quan sinh ®éng cung cÊp tµi liÖu cho t− duy trõu t−îng kh«ng cã nhËn thøc c¶m tÝnh th×
kh«ng cã nhËn thøc lý tÝnh. Ng−îc l¹i, kh«ng ®−a nhËn thøc c¶m tÝnh ph¸t triÓn lªn nhËn thøc lý tÝnh th× nhËn thøc kh«ng ph¶n ¸nh ®−îc b¶n chÊt cña sù vËt.
- NhËn thøc cña con ng−êi ph¶i ®i tõ trùc quan sinh ®éng ®Õn t− duy trõu t−îng nh−ng nÕu dõng l¹i ë ®©y th× ch−a ®−îc v× ®Õn t− duy trõu t−îng ta thu ®−îc quy luËt lý luËn. LiÖu
nh÷ng lý luËn Êy cã ®óng kh«ng? Lý luËn ph¶i quay trë l¹i thùc tiÔn vµ ph¶i ®−îc thùc tiÔn kiÓm tra tÝnh ch©n thùc.
Giai ®o¹n 2: Giai ®o¹n tõ t− duy trõu t−îng ®Õn thùc tiÔn míi hoµn thµnh mét chu tr×nh cña qu¸ tr×nh nhËn thøc ë ®©y thùc tiÔn lµ ®iÓm b¾t ®Çu vµ lµ ®iÓm kÕt thóc cña chu tr×nh
®ã. Nh−ng sù kÕt thóc nµy l¹i lµ ®iÓm b¾t ®Çu cña chu tr×nh tiÕp theo míi vµ cao h¬n cø nh− thÕ nhËn thøc cña con ng−êi tõ trùc quan sinh ®éng ®Õn t− duy trõu t−îng vµ t− duy
trõu t−îng ®Õn thùc tiÔn. NhËn thøc cña con ng−êi cµng ®i s©u n¾m b¾t ®−îc çc quy luËt cña thÕ giíi kh¸ch quan phôc vô cho ho¹t ®éng thùc tiÔn cã hiÖu qu¶.
c) ý nghÜa:
Víi luËn ®iÓm trªn, Lªnin ®· chØ ra con ®−êng biÖn chøng cña qu¸ tr×nh nhËn thøc cña con ng−êi. NhËn thøc cña con ng−êi ph¶i xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn vµ gi¶i quyÕt nh÷ng yªu
cÇu cña thùc tiÔn ®ßi hái.
- Hai giai ®o¹n nhËn thøc g¾n bã víi chÆt chÏ kh«ng t¸ch rêi.
+ NÕu tuyÖt ®èi nhËn thøc c¶m tÝnh (TQSD) sÏ dÉn ®Õn chñ nghÜa duy c¶m.
+ NÕu tuyÖt ®èi hãa nhËn thøc lý tÝnh (TDTT) sÏ dÉn tíi chñ nghÜa duy lý.
- Ph¶i tõ thùc tÕ tõ kinh nghiÖm vµ tæng kÕt thµnh lý luËn do ®ã ®Þnh ra ®−êng lèi chÝnh s¸ch ®óng phï hîp víi thùc tiÔn. Ng−îc l¹i còng ph¶i biÕt vËn dông quy luËt lý luËn vµ
®iÒu kiÖn hoµn c¶nh cô thÓ thµnh gi¸o ®iÒu dËp khu«n m¸ymãc tr¸nh tho¸t ly thùc tÕ.
C©u 37: Thùc tiÔn lµ g×? H·y ph©n tÝch vai trß thùc tiÔn víi qu¸ tr×nh nhËn thøc.
Tr¶ lêi: Thùc tiÔn lµ ph¹m trï chØ toµn bé ho¹t ®éng vËt chÊt c¶m tÝnh cã môc ®Ých cã tÝnh lÞch sö x· héi cña con ng−êi nh»m caØ t¹o tù nhiªn vµ x· héi.
Ho¹t ®éng thùc tiÔn tån t¹i d−íi 3 h×nh thøc:
+ Ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chÊt.
+ Ho¹t ®éng chÝnh trÞ x· héi.
+ Ho¹t ®éng thùc tiÔn khoa häc.
Trong ®ã ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chÊt lµ c¬ b¶n vµ quan träng nhÊt 3 h×nh thøc Êy g¾n bã vµ t¸c ®éng lÉn nhau.
Ph©n tÝch vai trß cña thùc tiÔn ®èi víi qu¸ tr×nh nhËn thøc.
- Thùc tiÔn lµ c¬ së lµ ®éng lùc cña nhËn thøc.
25
- NhËn thøc ngay tõ ®Çu ®· bÞ quy ®Þnh bëi nh÷ng nhu cÇu cña thùc tiÔn muèn sèng muèn tån t¹i con ng−êi ph¶i s¶n xuÊt vµ c¶i t¹o x· héi. Buéc con ng−êi ph¶i nhËn thøc thÕ
giíi xung quanh.
B»ng ho¹t ®éng thùc tiÔn con ng−êi míi lµm cho çc thuéc tÝnh cña thÕ giíi vËt chÊt béc lé ra, tõ ®ã míi nhËn thøc ®−îc b¶n chÊt quy luËt cña nã.
- Ho¹t ®éng thùc tiÔn lµm çc gi¸c quan cña con ng−êi ph¸t triÓn tinh tÕ h¬n hoµn thiÖn h¬n, gióp cho con ng−êi nhËn thøc thÕ giíi tèt h¬n.
- Ho¹t ®éng thùc tiÔn cßn t¹o ra çc c«ng cô ph−¬ng tiÖn míi tinh vi gióp cho qu¸ tr×nh nhËn thøc cña con ng−êi tèt h¬n.
- Thùc tiÔn lu«n ph¸t triÓn, lu«n ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu míi ®ßi hái nhËn thøc ph¶i gi¶i quyÕt. Do ®ã nhËn thøc còng ph¶i ph¸t triÓn cã nh− thÕ míi ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña thùc
tiÔn. Víi nh÷ng lý do trªn thùc tiÔn võa lµ c¬ së võa lµ ®éng lùc cña nhËn thøc.
Thùc tiÔn lµ môc ®Ých cña nhËn thøc:
- Mäi tri thøc khoa häc chØ cã ý nghÜa khi ®−îc ¸p dông vµo ®êi sèng trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp.
- Con ng−êi nhËn thøc thÕ giíi xung quanh kh«ng ph¶i ®Ó trang trÝ tiªu khiÓn mµ lµ phôc vô çc nhu cÇu thùc tiÔn. NÕu kh«ng v× thùc tiÔn th× nhËn thøc sÏ trë nªn mÊt ph−¬ng
h−íng.
Thùc tiÔn lµ tiªu chuÈn cña ch©n lý:
- Tri thøc cña con ng−êi lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh nhËn thøc tri thøc Êy cã thÓ ph¶n ¸nh ch−a ®óng vÒ hiÖn thùc kh¸ch quan muèn kiÓm tra sù ®óng hoÆc sai cña tri thøc ph¶i b»ng
thùc tiÔn.
NÕu thùc tiÔn x¸c nhËn lµ ®óng th× tri thøc ®ã trë thµnh ch©n lý nªn kh«ng dïng th× ph¶i nhËn thøc l¹i.
C©u 38: T¹i sao nãi sù thèng nhÊt cña lý luËn vµ thùc tiÔn lµ nguyªn lý c¬ b¶n cña triÕt häc M¸c-Lªnin.
Tr¶ lêi: Kh¸i niÖm:
- Lý luËn lµ sù kh¸i qu¸t nh÷ng kinh nghiÖm thùc tiÔn lµ tæng hîp tri thøc vÒ tù nhiªn, x· héi ®· ®−îc tÝch lòy trong qu¸ tr×nh lÞch sö cña con ng−êi, lý luËn lµ s¶n phÈm cao cña
nhËnt høc vµ cña sù ph¶n ¸nh hiÖn thùc kh¸ch quan.
- Thùc tiÔn lµ ph¹m trï chØ toµn bé vËt chÊt c¶m tÝnh cã môc ®Ých cã tÝnh lÞch sö x· héi cña con ng−êi nh»m c¶i t¹o tù nhiªn vµ x· héi.
Ho¹t ®éng lý luËn lµ mét ho¹ng ®éng cã môc ®Ých cña con ng−êi, nã thèng nhÊt h÷u c¬ víi ho¹t ®éng thùc tiÔn.
Lý luËn b¾t nguån tõ thùc tiÔn ph¶n ¸nh kh¸i qu¸t nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn sinh ®éng. Lý luËn do thùc tiÔn quy ®Þnh nh−ng lý luËn còng cã vai trß tÝch cùc ®èi víi thùc tiÔn khi lý
luËn ®ã ph¶n ¸nh ®óng hiÖn thùc kh¸ch quan vµ th©m nhËp ®−îc vµo quÇn chóng nh©n d©n.
Thùc tiÔn kh«ng cã lý luËn lµ thùc tiÔn mï qu¸ng, lý luËn kh«ng liªn hÖ víi thùc tiÔn lµ lý luËn su«ng, kh«ng thÓ h−íng dÉn ho¹t ®éng thùc tiÔn c¶i t¹o thÕ giíi. TriÕt häc M¸c-
Lªnin ®· kh¼ng ®Þnh tÝnh thèng nhÊt, g¾n bã vµ t¸c ®éng lÉn nhau gi÷a lý luËnv µ thùc tiÔn.
Nãi sù thèng nhÊt gi÷a lý luËn vµ thùc tiÔn lµ nguyªn lý c¬ b¶n cña triÕt häc M¸c-Lªnin v×:
- Nguyªn lý nµy ®−îc thÓ hiÖn ngay trong tõng néi dung cña toµn bé häc thuyÕt triÕt häc M¸c-Lªnin. M¸c nãi: TriÕt häc kh«ng nh÷ng chØ gi¶i thÝch thÕ giíi mµ cßn c¶i t¹o thÕ
giíi.
Môc ®Ých cña triÕt häc M¸c-Lªnin chÝnh lµ v× thùc tiÔn lý luËn triÕt häc M¸c-Lªnin ra ®êi ®Ó nh»m c¶i t¹o thÕ giíi.
M¸c nãi: Giai cÊp v« s¶n ®· t×m ra vò khÝ lý luËn cña m×nh ®ã lµ triÕt häc ®· t×m thÊy vËt chÊt cña m×nh chÝnh lµ giai cÊp v« s¶n.
Lªnin nãi “Kh«ng cã lý luËn çch m¹ng th× kh«ng cã phong trµo çch m¹ng”./.
C©u 39: Ch©n lý lµ g×? HiÓu thÕ nµo vÒ ch©n lý kh¸ch quan. Ch©n lý t−¬ng ®èi, ch©n lý tuyÖt ®èi, ch©n lý lµ cô thÓ?
Tr¶ lêi: * Ch©n lý: ch©n lý lµ tri t−øc cã néi dung phï hîp víi hiÖn thùc kh¸ch quan vµ ®−îc thùc tiÔn kiÓm nghiÖm.
Nh− vËy ch©n lý lµ tri thøc chø kh«ng ph¶i lµ b¶n th©n hiÖn thùc kh¸ch quan nh−ng tri thøc ®« ph¶i ph¶n ¸nh ®óng sù thËt kh¸ch quan. ThÝ dô: ch©n lý “Tr¸i ®Êt quay xung quanh
mÆt trêi vµ tù ®éng quay trªn trôc cña nã”.
- Ch©n lý kh¸ch quan tÝnh kh¸ch quan cña ch©n lý. Ch©n lý bao giê còng lµ kh¸ch quan v× néi dung mµ ch©n lý ph¶n ¸nh lµ hiÖn thùc kh¸ch quan. Chñ nghÜa M¸c-Lªnin nãi ®Õn
ch©n lý tøc lµ nãi ®Õn néi dung mµ ch©n lý ®ã ph¶n ¶nh. XÐt vÒ chiÒu s©u cña qu¸ tr×nh nhËn thøc th× ta ph©n biÖt:
- Ch©n lý t−¬ng ®èi: lµ nh÷ng tri thøc ®óng nh−ng ch−a hoµn toµn, ch−a ®Çy ®ñ. Nã ph¶n ¸nh ®óng mét mÆt, mét bé phËn nµo ®ã cña hiÖn thùc kh¸ch quan trong nh÷ng ®iÒu kiÖn
x¸c ®Þnh.
26
- Ch©n lý tuyÖt ®èi: lµ tri thøc cã néi dung phï hîp ®Çy ®ñ hoµn toµn víi hiÖn thùc kh¸ch quan mµ nã ph¶n ¸nh.
VÒ nguyªn t¾c ta cã thÓ ®¹t tíi ch©n lý tuyÖt ®èi v× trong thÕ giíi kh¸ch quan kh«ng cã sù vËt hiÑen t−îng nµo mµ con ng−êi kh«ng thÓ nhËn t−øc ®−îc (kh¶ n¨ng nhËn thøc cña
con ng−êi lµ v« h¹n). Nh÷ng kh¶ n¨ng ®ã bÞ h¹n chÕ bëi ®iÒu kiÖn kh«ng gian, thêi gian mµ kh¸ch thÓ ®−îc ph¶n ¸nh bëi nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng thÕ hÖ ng−êi víi nh÷ng
quy ®Þnh Êy mµ ch©n lý tuyÖt ®èi còng chØ lµ ch©n lý t−¬ng ®èi.
Ng−îc l¹i, ch©n lý t−¬ng ®èi lµ ch©n lý ®óng hoµn toµn ë trong lÜnh vùc mµ nã ph¶n ¸nh ë nghÜa nµy ch©n t−¬ng ®èi còng mang ý nghÜa tuyÖt ®èi.
- Ch©n lý cô thÓ: V× mçi tri thøc ®Òu ph¶n ¸nh mét ®èi t−îng nhÊt ®Þnh, ®èi t−îng Êy tån t¹i trong thêi gian vµ kh«ng gian x¸c ®Þnh, h¬n nöa tri thøc ®ã lµ c¶ mét thÕ hÖ ng−êi
nhÊt ®Þnh, cho nªn kh«ng thÓ cã ch©n lý trõu t−îng, chØ cã ch©n lý cô thÓ.
Nãi ch©n lý tuyÖt ®èi, ch©n lý t−¬ng ®èi, ch©n lý cô thÓ tøc lµ muèn nãi ®Õn viÖc ch©n lý ®−îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn tr¶i qua mét qu¸ tr×nh phô thuéc vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch
sö cô thÓ cña chñ thÓ trong ho¹t ®éng nhËn thøc vµ ho¹t ®«ng thùc tiÔn.
Ta cã thÓ gäi ch©n lý kh¸ch quan, ch©n lý t−¬ng ®èi, ch©n lý tuyÖt ®èi, ch©n lý cô thÓ lµ bèn ®Æc tÝnh cña ch©n lý. Bèn ®Æc tÝnh nµy cã mèi quan hÖ víi nhau. §· lµ ch©n lý th× bao
giê còng kh¸ch quan vµ cô thÓ. Ch©n lý tuyÖt ®èi còng mang ý nghÜa lµ t−¬ng ®èi vµ ch©n lý t−¬ng ®èi còng mang ý nghÜa lµ tuyÖt ®èi./.
C©u 40: Ph©n tÝch néi dung vµ kÕt cÊu cña LLSX. T¹i sao nãi trong thêi ®¹i hiÖn nay khoa häc ®· trë thµnh LLSX trùc tiÕp cña x· héi.
Tr¶ lêi: a) Néi dung vµ kÕt cÊu cña lùc l−îng s¶n xuÊt.
Lùc l−îng s¶n xuÊt:
* Lùc l−îng s¶n xuÊt lµ thÓ thèng nhÊt h÷u c¬ gi÷a t− liÖu s¶n xuÊt (tr−íc hÕt lµ c«ng cô s¶n xuÊt) vµ con ng−êi víi kinh nghiÖm, kü n¨ng tri thøc lao ®éng cña hä.
+ Lùc l−îng s¶n xuÊt biÓu hiÖn mèi quanhÖ gi÷a con ng−êi víi tù nhiªn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
+ Lùc l−îng s¶n xuÊt do con ng−êi t¹o ra nh−ng mang tÝnh kh¸ch quan.
+ KÕt cÊu cña lùc l−îng s¶n xuÊt.
+ Lùc l−îng s¶n xuÊt bao gåm hai yÕu tè cÊu thµnh ®ã lµ t− liÖu s¶n xuÊt vµ ng−êi lao ®éng.
T− liÖu s¶n xuÊt gåm:
+ T− liÖu lao ®éng: cã c«ng cô lao ®éng vµ nh÷ng ph−¬ng tiÖn lao ®éng kh¸c phôc vô trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh− nh÷ng ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn, b¶o qu¶n s¶n phÈm.
+ §èi t−îng lao ®éng lµ nh÷ng vËt cã s½n trong tù nhiªn va c¶ nh÷ng vËt do con ng−êi t¹o ra vµ ®−îc con ng−êi sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
- YÕu tè con ng−êi: §ã chÝnh lµ ng−êi lao ®éng víi kinh nghiÖm, kü n¨ng, tri thøc lao ®éng cña hä. Çc yÕu tè trong lùc l−îng s¶n xuÊt kh«ng thÓ t¸ch rêi nhau mµ quan hÖ h÷ c¬
víi nhau. Trong ®ã con ng−êi gi÷ vÞ trÝ hµng ®Çu. T− liÖu s¶n xuÊt gi÷ vai trß quan träng vµ khoa häc ngµy cµng trë thµnh çc lùc l−îng s¶n xuÊt trùc tiÕp cña x· héi. Ngµy nay
lùc l−îng s¶n xuÊt cã thªm mét yÕu tè míi tham gia vµo qu¸ tr×nh cña nã ®ã lµ khoa häc.
b) Khoa häc ®· trë thµnh LLSX trùc tiÕp v×:
Kh«ng thÓ ph¸t triÓn s¶n xuÊt nÕu thiÕu sù tham gia cña khoa häc. Nh÷ng s¸ng chÕ ph¸t minh trong khoa häc ®−îc ¸p dông trùc tiÕp vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ trë thµnh mét m¾t
kh©u cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
- Khoa häc ®−îc kÕt tinh vµo mäi nh©n tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt (vµo ®èi t−îng lao ®éng, vµo t− liÖu lao ®éng vµo ph−¬ng ph¸p c«ng nghÖ vµ c¶ trong tri thøc cña ng−êi lao
®éng).
- Khoa häc trë thµnh ®iÓm xuÊt ph¸t cho nh÷ng biÕn ®æi to lín trong s¶n xuÊt t¹o ra nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt míi kÕt hîp khoa häc víi kü thuËt thµnh mét thÓ thèng nhÊt, ®−a ®Õn
nh÷ng ph−¬ng ph¸p c«ng nghÖ míi ®em l¹i hiÖu qu¶ cao trong s¶n xuÊt./.
C©u 41: Ph©n tÝch kÕt cÊu cña lùc l−îng s¶n xuÊt. Nªu vÞ trÝ cña çch m¹ng khoa häc kü thuËt trong LLSX.
Tr¶ lêi: a) KÕt cÊu cña LLSX:
LLSX bao gåm TLSX vµ ng−êi lao ®éng: LLSX biÓu hiÖn mèi quan hÖ gi÷a con ng−êi víi tù nhiªn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
+ TLSX bao gåm ®èi t−îng lao ®éng vµ t− liÖu lao ®éng.
- §èi t−îng lao ®éng: Lµ nh÷ng vËt cã s½n trong tù nhiªn vµ c¶ nh÷ng vËt do con ng−êi t¹o ra ®−îc, con ng−êi sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
- T− liÖu lao ®éng cã c«ng cô lao ®éng vµ nh÷ng ph−¬ng tiÖn kh¾c phôc trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh− nh÷ng ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn b¶o qu¶n s¶n phÈm. C«ng cô lao ®éng lµ
nh÷ng vËt mµ con ng−êi ®Æt ra gi÷a m×nh víi ®èi t−îng lao ®éng chóng chuyÓn t¸c ®éng cña con ng−êi vµo ®èi t−îng ®Ó t¹o ra s¶n phÈm phôc vô cho nhu cÇu con ng−êi. Trong
27
çc yÕu tè cÊu thµnh TLSX th× c«ng cô lao ®éng con ng−êi ®ãng vai trß quan träng nhÊt v× thiÕu nã con ng−êi kh«ng thÓ s¶n xuÊt ®−îc, nã lµ tiªu chuÈn ®Ó ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh
chinh phôc tù nhiªn cña con ng−êi vµ nã quyÕt ®Þnh viÖc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng.
* Ng−êi lao ®éng:
Trong LLSX yÕu tè con ng−êi ®ãng vai trß hµng ®Çu. ThiÕu con ng−êi th× kh«ng thÓ s¶n xuÊt ®−îc, v× s¶n xuÊt chÝnh lµ do con n−êi thùc hiÖn cho nªn ngµy nay, vÊn ®Ò quan t©m
®Õn ng−êi lao ®éng lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò quan träng (quan t©m ®Õn lîi Ých cu¶ hä ®Õn viÖc båi d−ìng n©ng cao tr×nh ®é, kiÕn thøc tay nghÒ cho hä).
b) VÞ trÝ cña çch m¹ng khoa häc kü thuËt trong lÜnh vùc s¶n xuÊt:
- Çch m¹ng khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i ®· t¹o ra b−íc nh¶y vät trong LLSX.
- Khoa häc ®· trë thµnh lùc l−¬îng s¶n xuÊt trùc tiÕp kh«ng thÓ thiÕu ®−îc vai trß cña khoa häc kü thuËt. Thùc chÊt cña cuéc çch m¹ng khoa häc kü thuËt lµ nã ®· më ra sù s¶n
xuÊt tù ®éng hãa víi viÖc ph¸t triÓn vµ øng dông cña ®iÒu khiÓn häc, v« tuyÕn, ®iÖn tö vµ tin häc.
- Khoa häc lµ nh÷ng nguyªn nh©n cña nh÷ng thay ®æi to lín trong kü thuËt s¶n xuÊt, nã t¹o ra nh÷ng ng¹ch s¶n xuÊt míi ®−a ®Õn ph¸t triÓn c«ng nghÖ míi ®em l¹i hiÖu qu¶ cao
trong s¶n xuÊt.
- Vai trß to lín cña çch m¹ng khoa häc kü thuËt ®èi víi LLSX ®−îc thÓ hiÖn ë tõng bé phËn trong kÕt cÊu cña LLSX cô thÓ lµ:
+ Trong ®èi t−îng lao ®éng sù ph¸t triÓn cña khoa häc lý lu¹n ®· gióp ph¸t hiÖn vµ ®Ò ra hµng lo¹t çc ph−¬ng ph¸p khai th¸c, çc nguån n¨ng l−îng míi t¹o ra çc vËt liÖu míi.
+ Trong t− liÖu lao ®éng khoa häc kü thuËt ®· t¹o ra nh÷ng c«ng cô míi hiÖn ®¹i.
+ Trong b¶n th©n ng−êi lao ®éng nh÷ng tri thøc khoa häc ®· kÕt tinh trong tri thøc cña con ng−êi lao ®éng, ng−êi lao ®éng trong LLSX ngµy nay kh«ng chØ lµ nh÷ng ng−êi lao
®éng ch©n tay mµ c¶ kü thuËt viªn, kü s− vµ nh÷ng çc bé khoa häc phôc vô tùc tiÕp qu¸ tr×nh s¶n xuÊt./.
C©u 42: Ph©n tÝch néi dung cña quan hÖ s¶n xuÊt çc lo¹i h×nh QHSX c¬ b¶n ë n−íc ta hiÖn nay.
Tr¶ lêi: QHSX lµ g×?
QHSX lµ nh÷ng quan hÖ c¬ b¶n gi÷a ng−êi víi ng−êi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
- Quan hÖ mang tÝnh chÊt kh¸ch quan nã lµ quanhÖ c¬ b¶n quyÕt ®Þnh tÊt c¶ çc quan hÖ x· héi kh¸c cña con ng−êi.
- QHSX lµ tiªu chÝ quan träng ®Ó ph©n h×nh th¸i HTXH nµy víi HTKT kh¸c.
- QHSX ®−îc h×nh thµnh vµ biÕn ®æi theo xu h−íng phï hîp víi tÝnh vµ tr×nh ®é cña LLSX.
* QHSX ®−îc biÓu hiÖn ë 3 mÆt sau:
- QH vÒ mÆt së h÷u ®èi víi TLSX: cã 2 h×nh t−øc së h÷u c¬ b¶n vÒ t− liÖu s¶n xuÊt ®ã lµ: së h÷u x· héi vµ së h÷u t− nh©n. MÆt nµy ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn çc vai trß kh¸c
cña QHSX v× muèn tiÕn hµnh s¶n xuÊt ®−îc c©nf ph¶i cã TLSX (bao gåm ®èi t−îng x· héi ng−êi cã TLL§). Ai n¾m gi÷ TLSX chñ yÕu trong x· héi ng−êi ®ã sÏ cã quyÒn trong
viÖc tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt ph©n c«ng lao ®éng vµ sÏ cã quyÒn trong viÖc ph©n phèi s¶n phÈm do lao ®éng lµm ra.
- Quan hÖ trong viÖc qu¶n lý s¶n xuÊt: do quan hÖ vÒ mÆt së h÷u ®èi víi TLSX quyÕt ®Þnh.
- Qu¹n hÖ vÒ mÆt ph©n phèi s¶n phÈm lao ®éng: do quan hÖ vÒ mÆt së h÷u ®èi víi TLSX quyÕt ®Þnh ba mÆt trªn cña QHSX cã quan hÖ t¸c ®éng biÖn chøng víi nhau kh«ng thÓ
t¸ch rêi trong ®ã quan hÖ së h÷u ®èi víi TLSX ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh.
+ Çc lo¹i h×nh quan hÖ s¶n xuÊt c¬ b¶n ë n−íc ta hiÖn nay.
- HiÖn nay n−íc ta ®ang ë vµo thêi kú qu¸ ®é ®Õn CNXH do ®ã çc lo¹i h×nh QHSX cña n−íc ta bao gåm:
- QHSX XHCN (së h÷u Nhµ n−íc vÒ t− liÖu s¶n xuÊt, kinh tÕ Nhµ n−íc gi÷ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ vµ nã ®Þnh h−íng ph¸t triÓn çc thµnh phÇn kh¸c.
- QHSX dùa trªn së −÷u tËp thÓ vÒ TLSX (trõ ruéng ®Êt së h÷u x· héi) ®ã lµ kinh tÕ tËp thÓ, thµnh phÇn kinh tÕ mµ tr×nh ®é x· héi hãa cña LLSX, tæ chøc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt thÊp
h¬n kinh tÕ Nhµ n−íc, nh−ng s¶n xuÊt víi l−îng hµng lín cung cÊp cho ®êi sèng x· héi.
- QHSX TBCN (së h÷u t− nh©n vÒ TLSX): kinh tÕ TB t− nh©n.
- QHSX dùa trªn h×nh thøc së h÷u ç nh©n vÒ TLSX vµ lao ®éng trùc tiÕp cña b¶n th©n ng−êi lao ®éng kinh tÕ ç thÓ./.
C©u 43: Ph©n tÝch quy luËt vÒ sù phï hîp cña QHSX víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña LLSX. ý nghÜa thùc tiÔn cña viÖc nghiªn cøu n¾m v÷ng quy luËt nµy ë n−íc ta hiÖn nay.
Tr¶ lêi:a) Mét sè kh¸i niÖm:
- LLSX biÓu hiÖn mèi quan hÖ con ng−êi víi tù nhiªn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
28
QHSX: biÓu hiÖn mèi quan hÖ gi÷a con ng−êi víi con ng−êi trong qu¸ tr×nh SXLLSX vµ quan hÖ s¶n xuÊt hîp thµnh ph−¬ng thøc s¶n xuÊt cña x· héi.
- Ph−¬ng thøc s¶n xuÊt lµ çch thøc mµ con ng−êi dïng ®Ó lµm ra cña c¶i vËt chÊt cho m×nh trong mét giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh víi tù nhiªn vµ cã nh÷ng quan hÖ víi nhau trong
s¶n xuÊt.
- TÝnh chÊt cña LLSX: Lµ xÐt vÒ tÝnh chÊt cña t− liÖu s¶n xuÊt vµ cña lao ®éng. Cã hai lo¹i tÝnh chÊt cña LLSX.
+ TÝnh chÊt ç nh©n
+ TÝnh chÊt x· héi
- Tr×nh ®é cña LLSX lµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña c«ng cô lao ®éng, cña kü thuËt, tr×nh ®é kinh nghiÖm kü n¨ng lao ®éng cña con ng−êi, quy m« s¶n xuÊt, tr×nh ®é ph©n c«ng lao
®éng x· héi xÐt nh÷ng yÕu tè trªn ta thÊy:
+ LLSX cã tr×nh ®é cao.
+ LLSX cã tr×nh ®é thÊp.
b) Ph©n tÝch quy luËt vÒ sù phï hîp cña QHSX víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña LLSX.
- Tr−íc hÕt cÇn ph¶i hiÓu sù phï hîp cña QHSX cã nghÜa lµ LLSX cã tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é nh− thÕ nµo th× QHSX còng cã tÝnh chÊt l−îng ®ã lµ thèng nhÊt biÖn chøng cã chøa
®ùng m©u thuÉn tiªu chÝ cña sù phï hîp nµy lµ n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng. LLSX ph¸t triÓn ®¶m b¶o nh−ng ®iÒu kiÖn vÒ x· héi vµ m«i tr−êng.
Thø nhÊt: QHSX ®−îc h×nh thµnh biÕn ®æi, ph¸t triÓn ®−a ¶nh h−ëng quyÕt ®Þnh cña LLSX.
+ LLSX lµ yÕu tè lu«n vËn ®éng vµ biÕn ®æi trong qu¸ tr×nh lÞch sö. Sù ph¸t triÓn tõ LLSX bao giê còng ®−îc b¾t ®Çu b»ng sù biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn cña c«ng cô lao ®éng, cña qu¸
tr×nh ph©n c«ng lao ®éng. Nh−ng giai ®o¹n kh¸c nhau cña sù ph©n c«ng lao ®éng còng ®ång thêi lµ nh÷ng h×nh thøc kh¸c nhau cña së h÷u vÒ TLSX.
+ Sù biÕn ®æi cña LLSX vµ QHSX sím muén còng kÐo theo sù biÕn ®æi cña QHSX.
+ M©u thuÉn cña LLSX vµ QHSX tÊt yÕu sÏ dÉn ®Õn ph¶i xãa bá “XiÒng xÝch trãi buéc” LLSX ®Ó x¸c lËp QHSX míi phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña LLSX (Trong x· héi cã
giai cÊp ®èi kh¸ng, m©u thuÉn gi÷a LLSX vµ QHSX th−êng dÉn ®Õn ®Êu tranh giai cÊp mµ ®Ønh cao cña nã CMXH).
Thø hai: QHSX t¸c ®éng trë l¹i LLSX (QHSX ®−îc h×nh thµnh biÕn ®æi theo yªu cÇu ph¸t triÓn cña LLSX song nã cã tÝnh ®éc lËp t−¬ng ®èi). Sù t¸c ®éng trë l¹i cña QHSX ®èi
víi LLSX diÔn ra theo hai xu h−íng:
+ NÕu QHSX phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña LLSX th× sÏ thóc ®Èy LLSX ph¸t triÓn.
+ NÕu QHSX kh«ng phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña LLSX th× sÏ k×m h·m sù ph¸t triÓn cña LLSX, víi hai nÒn s¶n xuÊt cã LLSX t−¬ng ®−¬ng (C¬ khÝ, ®¹i c«ng nghiÖp...)
song tÝnh chÊt cña QHSX kh¸c nhau sÏ dÉn ®Õn môc ®Ých cña s¶n xuÊt n¨ng xuÊt lao ®éng kh¸c nhau.
Chó ý: QHSX cã thÓ t¸c ®éng më ®−êng cïng víi sù ph¸t triÓn cña LLSX t¸c dông ®ã cã giíi h¹n cña nã. Bao giê QHSX còng bÞ LLSX quyÕt ®Þnh. Nh− vËy cã thÓ nãi, sù liªn hÖ
t¸c ®éng qua l¹i biÖn chøng gi÷a LLSX vµ QHSX trong mét ph−¬ng thøc SX ®· h×nh thµnh nªn quy luËt phæ biÕn cña toµn bé lÞch sö x· héi loµi ng−êi: quy luËt vÒ sù phï hîp cña
QHSX víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña LLSX quy luËt nµy chi phèi toµn bé tiÕn tr×nh lÞch sö nh©n lo¹i nã lµm cho lÞch sö lµ mét dßng ch¶y liªn tôc xong m¸ng tÝnh d¸n ®o¹n. Trong
tõng giai ®o¹n lÞch sö, quy luËt nµy cã nh÷ng biÓu hiÖn ®Æc thï cña nã.
c) ý nghÜa
Quy luËt QHSX phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña LLSX nãi lªn r»ng nÒn s¶n xuÊt cña x· héi chØ cã thÓ ®−îc ph¸t triÓn trªn c¬ së QHSX ph¶i phï hîp víi LLSX, cho nªn hiÓu
vµ vËn dông ®óng quy luËt nµy cã ý nghÜa rÊt quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt.
Tr−íc ®©y ta ®· ch−a nhËn thøc vµ vËn dông ®óng quy luËt nµy thÓ hiÖn x©y dùng QHSX qu¸ cao qu¸ xa so víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña LLSX ch−a quan t©m chó ý ®Çy ®ñ ®Õn
çc mÆt QHSX.
N−íc ta hiÖn nay ®ang ë thêi kú qu¸ ®é ®i lªn chñ nghÜa x· héi nªn LLSX vÉn cßn ë tr×nh ®é thÊp tÝnh chÊt cña c«ng cô s¶n xuÊt lµ thñ c«ng vµ nöa c¬ khÝ, nªn kinh tÕ chñ yÕu
vÉn lµ s¶n xuÊt nhá nªn §¶ng ta ®· ®Ò ra chñ tr−¬ng ®æi míi (NhËn thøc vµ vËn dông ®óng quy luËt nµy). Chóng ta kh¼ng ®Þnh:
+ §a d¹ng hãa çc h×nh thøc së h÷u.
+ Thùc hiÖn ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý.
+ Thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi theo hiÖu qu¶ lao ®éng theo tµi s¶n vµ vèn ®ãng gãp...
Thùc hiÖn c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa, víi nh÷ng viÖc lµm trªn chóng ®· t¹o ra sù phï hîp cña QHSX víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña LLSX trong thêi kú ®i lªn chñ nghÜa x· héi
ë ViÖt Nam./.
29
C©u 44: T¹i sao nãi ph−¬ng thøc s¶n xuÊt lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi.
Tr¶ lêi: Ph−¬ng thøc s¶n xuÊt lµ g×?
PTSX lµ çch thøc mµ con ng−êi dïng ®Ó lµm ra cña c¶i vËt chÊt cho m×nh trong mçi giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh, theo çch ®ã con ng−êi cã nh÷ng quan hÖ nhÊt ®Þnh víi tù nhiªn
vµ cã nh÷ng quan hÖ víi nhau trong s¶n xuÊt. Mçi HTKTXH cã PTSX s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh. Çc PTSX s¶n xuÊt trong lÞch sö ®−îc thay thÕ lÉn nhau mét çch tÊt yÕu kh¸ch quan
b»ng çc cuéc çch m¹ng x· héi PTSX sau bao giê còng tiÕn bé h¬n PTSX tr−íc.
* PTSX lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi v×:
- QuyÕt ®Þnh sù tån t¹i cña x· héi loµi ng−êi chÝnh lµ s¶n xuÊt vËt chÊt, nÕu kh«ng s¶n xuÊt th× bÊt cø n−íc nµo, x· héi nµo còng bÞ diÖt vong. Mµ s¶n xuÊt bao giê còng ®−îc con
ng−êi tiÕn hµnh theo nh÷ng çch thøc nhÊt ®Þnh. Nªn cã thÓ nãi chÝnh ph−¬ng thøc s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh sù tån t¹i cña loµi ng−êi.
+ PTSX lµ tiªu chuÈn ®Ó ph©n biÖt çc giai ®o¹n lÞch sö kh¸c nhau cña x· héi loµi ng−êi. M¸c nãi, çc thêi ®¹i kinh tÕ kh¸c nhau kh«ng ph¶i ë chç s¶n xuÊt b»ng çi g×? víi
nh÷ng ph−¬ng tiÖn g×?
+ TÝnh chÊt vµ kÕt cÊu cña x· héi nh− thÕ nµo kh«ng ph¶i do nguyÖn väng, ý muèn chñ quan cña conng−êi còng kh«ng do t− t−ëng, lý luËn quyÕt ®Þnh mµ do PTSX quyÕt ®Þnh.
- PTSX quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña x· héi v× b¶n th©n PTSX lu«n thay ®æi vµ c¶i tiÕn c«ng cô (trong qu¸ tr×nh kh¸i qu¸t ®Ó gi¶m nhÑ vµ t¨ng n¨ng suÊt con ng−êi lu«n t×m çch
thay ®æi vµ c¶i biÕn c«ng cô. ChÝnh ®iÒu nµy ®· lµm cho TLSX thay ®æi, LLSX ®· t¸c ®éng dÉn ng−êi lao ®éng lµm cho tr×nh ®é kü n¨ng s¶n xuÊt cña hä còng thay ®æi, nh− vËy
toµn bé lùc l−îng ®−îc thay ®æi theo nã lµ sù biÕn ®æi cña QHSX cho phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é míi cña LLSX) PTSX thay ®æi lµm cho mäi mÆt kh¸c cña ®êi sèng x· héi
còng thay ®æi theo nh− vËy PTSX lµm cho x· héi ph¸t triÓn tõ thÊp ®Õn cao. Cã thÓ nãi lÞch sö x· héi loµi ng−êi lµ lÞch sö ph¸t triÓn kÕ tiÕp nhau cña çc PTSX.
C©u 45: T¹i sao nãi lÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng−êi vµ lÞch sö ph¸t triÓn kÕ tiÕp nhau cña çc PTSX.
Tr¶ lêi: Quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña LLSX kh«ng nh÷ng biÓu hiÖn mèi quan hÖ t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau gi÷a LLSX vµ quan hÖ s¶n xuÊt,
trong ®ã LLSX gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh, mµ cßn thÓ hiÖn sù nèi tiÕp cña çc PTSX kh¸c nhau trong lÞch sö.
- QuyÕt ®Þnh sù tån t¹i cña lÞch sö loµi ng−êi chÝnh lµ s¶n xuÊt vËt chÊt nÕu kh«ng s¶n xuÊt bÊt cø n−íc nµo, x· héi nµo còng bÞ diÖt vong. Mµ s¶n xuÊt bao giê còng ®−îc con
ng−êi tiÕn hµnh theo nh÷ng çch thøc nhÊt ®Þnh, nÕu cã thÓ nãi chÝnh PTSX quyÕt ®Þnh sù tån t¹i cña loµi ng−êi.
PTSX nµy ®−îc thay thÕ b»ng PTSX kh¸c cao h¬n, nguyªn nh©n cña sù thay thÕ ®ã lµ sù ph¸t triÓn cña LLSX s¶n xuÊt chÝnh sù thay thÕ cña çc PTSX kÕ tiÕp nhau trong lÞch sö
®· lµm cho x· héi loµi ng−êi ph¸t triÓn qua çc giai ®o¹n tõ thÊp ®Õn cao ®ã lµ PTSX céng s¶n nguyªn thñy Ö PTSX chiÕm h÷u n« lÖ ÖPTSX phong kiÕn ÖPTSX t− b¶n chñ
nghÜa Ö PTSX XHCN (giai ®o¹n thÊp cña PTSX céng s¶n chñ nghÜa t−¬ng øng víi çc PTSX Êy lµ çc chÕ ®é x· héi ®ã lµ XH céng ss¶n nguyªn thñy Ö XH chiÕm h÷u n« lÖ Ö
XH phong kiÕn Ö XH TBCN Ö XHCN (giai ®o¹n thÊp cña XH céng s¶n chñ nghÜa).
- Sù thay thÕ cña çc PTSX trong lÞch sö cã tÝnh quy luËt. Tuy nhiªn kh«ng ph¶i n−íc nµo còng nhÊt thiÕt ph¶i lÇn l−ît tr¶i qua çc ph−¬ng thøc SX Êy mµ cã thÓ bá qua PTSX nµy
hay PTSX kh¸c ®Ó tiÕn lªn PTSX cao h¬n. VÊn ®Ò nµy do nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng b−íc quy ®Þnh./.
C©u 46: Ph©n tÝch mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a CSHT(c¬ së h¹ tÇng) vµ KTTT (kiÕn tróc th−îng tÇng) trong thêi kú qu¸ ®é nªn thêi kú CNXH ë n−íc ta.
- CSHT: Lµ toµn bé çc quan hÖ s¶n xuÊt hîp thµnh c¬ cÊu kinh tÕ cña mét m« h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nhÊt ®Þnh. §Æc tr−ng cho tÝnh chÊt cña CSHT cña x· héi lµ do quan hÖ s¶n
xuÊt thèng trÞ quyÕt ®Þnh.
- KTTT: Lµ toµn bé t− t−ëng x· héi nh÷ng thiÕt chÕ t−¬ng øng vµ nh÷ng quan hÖ néi t¹i cña KTTT ®−îc h×nh thµnh trªn c¬ së h¹ tÇng quyÕt ®Þnh, KTTT bao gåm: Nh÷ng t−
t−ëng x· héi (chÝnh trÞ, ph¸p luËt, ®¹o ®øc t«n gi¸o, nghÖ thuËt...) vµ nh÷ng tæ chøc thiÕt chÕ kh¸c nhau (Nhµ n−íc, gi¸o héi chÝnh §¶ng, çc ®oµn thÓ...).
b) Mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a CSHT vµ KTTT:
- CSHT quyÕt ®Þnh KTTT.
+ CSHT nµo th× KTTT Êy tøc lµ KTTT ph¶n ¸nh CSHT.
+ CSHT thay ®æi th× KTTT còng thay ®æi theo sù thay ®æi cña KTTT râ rÖt khi CSHT nµy ®−îc thay thÕ b»ng CSHT kh¸c.
- Sù t¸c ®éng trë l¹i cña KTTT ®èi víi CSHT.
+ KTTT cã thÓ t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi CSHT, v× chøc n¨ng cña KTTT lµ b¶o vÖ duy tr×, cñng cè vµ ph¸t triÓn CSHT ®· sinh ra nã.
+ Çc bé phËn kh¸c nhau cña KTTT ®Òu t¸c ®éng ®Õn CSHT b»ng nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau trong ®ã Nhµ n−íc gi÷ vai trß to lín vµ quan träng ®èi víi CSHT.
+ Sù t¸c ®éng trë l¹i cña KTTT ®èi víi CSHT ®−îc thÓ hiÖn ë hai ®iÓm sau:
30
Thø nhÊt: Trong mçi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi KTTT cã qu¸ tr×nh biÕn ®æi nhÊt ®Þnh qua tr×nh ®é cµng phï hîp víi CSHT th× nã cµng thóc ®Èy CSHT ph¸t triÓn.
Thø hai: Khi KTTT t¸c ®éng ng−îc chiÒu víi CSHT th× nã sÏ g©y c¶n trë cho sù ph¸t triÓn cña CS h¹ tÇng.
c) Nh÷ng ®Æc ®iÓm cña CSHT vµ KTTT trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë n−íc ta.
* VÒ CSHT cña n−íc ta trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH.
CSHT bao gåm çc thµnh phÇn kinh tÕ çc kiÓu quan hÖ SX víi çc h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau thËm chÝ ®èi lËp nhau cïng tån t¹i trong mét c¬ cÊu kinh tÕ quèc d©n thèng nhÊt.
§ã lµ nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h−íng XHCN.
Kinh tÕ Nhµ n−íc thùc hiÖn tèt vai trß chñ ®¹o.
Kinh tÕ HTX bao gåm HTX s¶n xuÊt n«ng nghiÖp tiÓu thñ c«ng nghiÖp, dÞch vô. Kinh tÕ Nhµ n−íc vµ kinh tÕ HTX trë thµnh nÒn t¶ng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n.
- Kinh tÕ TB Nhµ n−íc d−íi çc h×nh thøc kh¸c nhau tån t¹i phæ biÕn.
- Kinh tÕ ç thÓ tiÓu chñ.
- Kinh tÕ TB t− nh©n chiÕm tû träng ®¸ng kÓ.
* VÒ KTTT:
- §¶ng kh¼ng ®Þnh lÊy chñ nghÜa M¸c-Lªnin vµ t− t−ëng Hå ChÝ Minh lµm nÒn t¶ng t− t−ëng kim chØ nam cho hµnh ®«ng. X©y dùng hÖ thèng chÝnh trÞ XHCN.
+ X©y dùng Nhµ n−íc ta cña d©n do d©n vµ v× d©n.
+ Mäi ng−êi sèng vµ lµm viÖc theo hiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt.
+ Ph¸t triÓn nÒn t¶ng v¨n hãa tiªn tiÕn ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc.
+ Thùc hiÖn d©n chñ XHCN. Ph¸t huy kh¶ n¨ng s¸ng t¹o thµnh tÝch cùc chñ ®éng cña mäi ç nh©n./.
C©u 47: H×nh th¸i kinh tÕ x· héi lµ g×? ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu häc thuyÕt h×nh th¸i kinh tÕ x· héi.
Tr¶ lêi: H×nh th¸i kinh tÕ x· héi:
* H×nh th¸i kinh tÕ x· héi.
H×nh th¸i kinh tÕ x· héi lµ mét ph¹m trï cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö dïng ®Ó chØ x· héi ë tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn lÞch sö nhÊt ®Þnh. Víi nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt cña nã thÝch
øng víi LLSX ë mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh vµ víi mét KTTT x©y dùng trªn nh÷ng QHSX ®ã.
* ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu häc thuyÕt. H×nh th¸i kinh tÕ x· héi.
- Nghiªn cøu häc thuyÕt. H×nh th¸i kinh tÕ x· héi cho ta thÊy râ r»ng mçi x· héi ®Òu cã quan hÖ s¶n xuÊt cña nã.
- Tiªu biÓu cho mét chÕ ®é kinh tÕ cña x· héi Êy ®Òu lµ nh÷ng quan hÖ vËt chÊt, ®Òu lµ h×nh thøc x· héi cña mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
- ViÖc ph¸t hiÖn ra nh÷ng quan hÖ vËt chÊt c¬ b¶n Êy cña x· héi ®· ®Æt ra c¬ së khoa häc cho viÖc nghiªn cøu x· héi ®· ®Æt ra c¬ së khoa häc cho viÖc nghiªn cøu x· héi trªn quan
®iÓm duy vËt vµ tõ ®ã ®i vµo ph©n tÝch çc quan hÖ phøc t¹p kh¸c cña ®êi sèng, x· héi trong tõng giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh.
- Nhê cã sù kh¸i qu¸t khoa häc Êy th× míi cã kh¶ n¨ng ph©n tÝch mét çch ®óng ®¾n çc hiÖn t−îng vµ qu¸ tr×nh lÞch sö x· héi cô thÓ tõ ®ã ph©n biÖt chÕ ®é x· héi nµy víi mét
chÕ ®é x· héi kh¸c vµ ®ång thêi t×m thÊy sù gièng nhau vµ kh¸c nhau gi÷a çc x· héi ®ã.
- Häc thuyÕt h×nh th¸i kinh tÕ x· héi ®· v¹ch ra nguån gèc ®éng lùc bªn trong cña sù ph¸t triÓn x· héi nã ®· ®Æt c¬ së khoa häc cho x· héi hoÆc n©ng x· héi häc lªn thµnh khoa
häc thùc sù.
- Häc thuyÕt h×nh th¸i kinh tÕ x· héi lµ c¬ së lý luËn cho ®−êng lèi çch m¹ng cña giai cÊp v« s¶n vµ quÇn chóng lao ®éng trong x· héi cò vµ x©y dùng x· héi míi.
- Nã vò trang cho chóng ta ph−¬ng ph¸p khoa häc ®Ó nghiªn cøu sù ph¸t triÓn x· héi qua çc chÕ ®é x· héi kh¸c nhau hiÓu râ c¬ cÊu chung cña h×nh th¸i kinh tÕ x· héi lµ nh÷ng
quy luËt phæ biÕn t¸c ®éng chi phèi sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña x· héi.
C©u 48: T¹i sao nãi sù ph¸t triÓn cña çc h×nh th¸i kinh tÕ x· héi lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn.
Tr¶ lêi: * Sù ph¸t triÓn cña h×nh th¸i kinh tÕ x· héi lµ mét quy luËt lÞch sö tù nhiªn v×:
LÞch sö ph¸t triÓn x· héi qua nhiÒu giai ®o¹n tõ thÊp ®Õn cao t−¬ng øng víi mçi giai ®o¹n Êy lµ mét h×nh th¸i kinh tÕ x· héi.
Sù vËn ®éng thay thÕ nhau cña çc h×nh th¸i kinh tÕ x· héi trong lÞch sö ®Òu do t¸c ®éng cña çc quy luËt kh¸ch quan ®ã lµ qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn cña x· héi.
+ Çc quy luËt kh¸ch quan cña x· héi lµ:
31
- Quy luËt vµ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña LLSX.
- Quy luËt CSHT quÕt ®Þnh KTTT.
Çc quy luËt x· héi kh¸c. §Êu tranh giai cÊp, chÝnh do t¸c ®éng cña quy luËt kh¸ch quan ®ã mµ çc h×nh th¸i x· héi vËn ®éng ph¸t triÓn thay thÕ nhau tõ thÊp ®Õn cao trong lÞch
sö kh«ng phô thuéc vµo ý chÝ nguyÖn väng chñ quan cña con ng−êi.
Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kh¸ch quan cña x· héi cã nguån gèc s©u xa cña sù ph¸t triÓn LLSX. Do ®ã xÐt ®Õn cïng LLSX quyÕt ®Þnh qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña h×nh th¸i kinh
tÕ x· héi nh− mét qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn./.
C©u 49: Ph©n tÝch néi dung c¬ b¶n cña çc yÕu tè hîp thµnh çc cÊu tróc h×nh th¸i kinh tÕ x· héi. Sù vËn dông cña §¶ng ta trong giai ®o¹n hiÖn nay.
Tr¶ lêi: * Kh¸i niÖm:
H×nh th¸i kinh tÕ x· héi lµ mét ph¹m trï cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö dïng ®Ó x· héi ë tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn lÞch sö nhÊt ®Þnh, víi nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt cña nã, thÝch øng
víi LLSX ë mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh vµ víi mét KTTT ®−îc x©y dùng trªn quy luËt s¶n xuÊt ®ã.
* C¨n cø vµo kh¸i niÖm trªn ta thÊy nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n hîp thµnh cÊu tróc h×nh th¸i kinh tÕ x· héi bao gåm:
- LLSX quan hÖ s¶n xuÊt vµ KTTT mçi mÆt ®Òu cã vai trß nhÊt ®Þnh vµ t¸c ®éng ®Õn çc mÆt kh¸c t¹o nªn sù vËn ®éng cña c¬ thÓ x· héi. §ã chÝnh lµ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi.
LLSX lµ nÒn t¶ng vËt chÊt kü thuËt cña mçi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña mçi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi xÐt ®Õn cïng lµ do LLSX quyÕt ®Þnh.
QHSX lµ nh÷ng quan hÖ c¬ b¶n, ban ®Çu vµ quyÕt ®Þnh tÊt c¶ mäi quan hÖ x· héi kh¸c kh«ng cã nh÷ng mèi quan hÖ x· héi ®ã th× kh«ng thµnh x· héi vµ kh«ng cã quy luËt x· héi
mäi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi l¹i cã mét kiÓu QHSX t−¬ng øng víi mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh cña mçi LLSX; QHSX lµ tiªu chuÈn kh¸ch quan ®Ó ph©n biÖt x· héi cô thÓ nµy víi cô thÓ
kh¸c vµ tiªu biÓu cho mét giai ®o¹n ph¸t triÓn cña lÞch sö. Nh÷ng QHSX lµ bé x−¬ng cña c¬ thÓ x· héi hîp thµnh CSHT.
KTTT ®−îc h×nh thµnh trªn CSHT tøc lµ nã ®−îc h×nh thµnh trªn nh÷ng QHSX nhÊt ®Þnh KTTT bao gåm nh÷ng quan ®iÓm vÒ chÝnh trÞ, ph¸p luËt, ®¹o ®øc, triÕt häc... vµ nh÷ng
thiÕt chÕ t−¬ng øng víi nh÷ng quan ®iÓm t− t−ëng hîp thµnh. KTTT x· héi nhµ chøc n¨ng cña KTTT lµ b¶o vÖ duy tr× ph¸t triÓn CSHT ®· sinh ra nã.
- Ngoµi nh÷ng mÆt c¬ b¶n cña x· héi ®· nãi ë trªn cßn cã nh÷ng QHSX kh¸c nh− QH d©n téc quan hÖ gia ®×nh vµ çc sinh ho¹t x· héi kh¸c qua l¹i biÖn chøng lÉn nhau h×nh
thµnh nªn nh÷ng quy luËt phæ biÕn chi phèi sù ho¹t ®éng cña x· héi ®ã lµ:
Quy luËt vÒ sù phï hîp cña QHSX víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña TLSX.
Quy luËt CSHT quyÕt ®Þnh KTTT vµ çc quy luËt kh¸c cña x· héi.
* Sù vËn dông cña §¶ng ta:
- §¶ng ta ®· vËn dông häc thuyÕt vÒ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi ®Ó x©y dùng h×nh th¸i kinh tÕ x· héi ë n−íc ta.
- X©y dùng nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr−êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n−íc.
- X©y dùng hÖ thèng chÝnh trÞ theo nguyªn t¾c nh©n d©n lao ®éng lµ ng−êi chñ x· héi, b¶o vÖ quyÒn d©n chñ cña mäi thµnh viªn cña x· héi.
- Më réng giao l−u quèc tÕ, tiÕp cËn vµ vËn dông nh÷ng gi¸ trÞ míi cña v¨n minh nh©n lo¹i.
- T¹o m«i tr−êng cho ho¹t ®éng tù do s¸ng t¹o cho mäi s¸ng kiÕn ç nh©n vµ ®¬n vÞ. Khai th¸c triÖt ®Ó yÕu tè con ng−êi, v× con ng−êi, nh− vËy x©y dùng h×nh th¸i kinh tÕ x· héi,
XHCN ë n−íc ta trong thêi qu¸ ®é lµ ph¸t triÓn LLSX vµ x©y dùng QHSX míi theo ®Þnh h−íng XHCN x©y dùng mét hÖ thèng chÝnh trÞ b¶o ®¶m quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n lao
®éng, ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c tÊt c¶ tõ con ng−êi v× con ng−êi. TiÕp tôc c¶i çch bé m¸y Nhµ n−íc x©y dùng hoµn thiÖn Nhµ n−íc CHXHCN ViÖt Nam Nhµ n−íc cña d©n do
d©n vµ v× d©n, lÊy liªn minh giai cÊp c«ng nh©n víi giai cÊp n«ng d©n vµ tÇng líp trÝ thøc XHCN lµm nÒn t¶ng cho §¶ng céng s¶n ViÖt Nam l·nh ®¹o./.
C©u 50: T¹i sao nãi häc thyÕt h×nh th¸i kinh tÕ x· héi cña M¸c lµ hßn ®¸ t¶ng cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö.
Tr¶ lêi: Häc thuyÕt h×nh th¸i kinh tÕ x· héi cña M¸c kh¼ng ®Þnh r»ng:
+ X· héi lµ mét hÖ thèng toµn vÑn çc yÕu tè cña x· héi ®Òu cã liªn hÖ vµ t¸c ®éng lÉn nhau trong ®ã c¬ b¶n nhÊt lµ LLSX, QHSX, CSHT, KTTT.
+ X· héi ph¸t triÓn theo mét qu¸ tr×nh x· héi vËn ®éng ph¸t triÓn trong lÞch sö qua nhiÒu giai ®o¹n kh¸c nhau mçi giai ®o¹n Êy cã mét kiÓu x· héi cô thÓ mµ tiªu biÓu lµ h×nh thøc
QHSX nhÊt ®Þnh nh÷ng QHSX Êy lµ tiªu chuÈn kh¸ch quan ®Ó ph©n biÖt mét x· héi cô thÓ nµy víi mét x· héi cô thÓ kh¸c. Nh÷ng néi dung häc thuyÕt h×nh th¸i kinh tÕ x· héi cña
M¸c thÓ hiÖn quan ®iÓm duy vËt trong viÖc xem xÐt, nghiªn cøu x· héi trong lÞch sö ®Ó x©y dùng ®−îc häc thuyÕt h×nh th¸i kinh tÕ x· héi. M¸c ®· ®i s©u ph©n tÝch vµ nghiªn cøu
mét çch khoa häc mét x· héi cô thÓ (XHTB) t¸ch quanhÖ kinh tÕ ra khái çc quan hÖ x· héi kh¸c, xem xÐt mèi quan hÖ gi÷a chóng, v¹ch râ quanhÖ s¶n xuÊt lµ quan hÖ c¬ b¶n
quyÕt ®Þnh tÊt c¶ çc quan hÖ x· héi kh¸c. Tõ sù ph©n tÝch x· héi t− b¶n M¸c më réng viÖc nghiªn cøu çc x· héi kh¸c v¹ch ra chç gièng vµ kh¸c nhau gi÷a çc x· héi Êy. Mçi
32
h×nh th¸i kinh tÕ x· héi cã nh÷ng çi chung (LLSX, QHSX, CSHT, KTTT vµ nh÷ng quy luËt chung nh− quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh
®é cña LLSX...) vµ nh÷ng biÓu hiÖn ®Æc thï trong nh÷ng giai ®o¹n ph¸t triÓn cô thÓ. Mçi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi cô thÓ Êy l¹i biÓu hiÖn theo mét kiÓu riªng ë nh÷ng n−íc kh¸c
nhau.
+ Ngoµi quan hÖ s¶n xuÊt lµ quyÕt ®Þnh M¸c cßn chó ý ®Õn KTTT ®−îc x©y dùng trªn nh÷ng c¬ së Êy vµ M¸c còng thÊy vai trß kinh tÕ x· héi víi häc thuyÕt h×nh th¸i kinh tÕ x·
héi m¸c ®· ®Æt c¬ së duy vËt cho viÖc nghiªn cøu gi¶i thÝch çc hiÖn t−îng x· héi.
C©u 51: Ph©n tÝch nguån gèc cña giai cÊp ý nghÜa thùc tiÔn cña vÊn ®Ò nµy trong giai ®o¹n hiÖn nay cña n−íc ta.
Tr¶ lêi: Nguån gèc cña giai cÊp.
LÞch sö x· héi loµi ng−êi ®· cã thêi kú ch−a cã giai cÊp (x· héi céng s¶n nguyªn thñy). X· héi cã giai cÊp ®Çu tiªn lµ x· héi chiÕm h÷u n« lÖ. Nguån gèc s©u xa cña giai cÊp do sù
ph¸t triÓn cña lÞch sö s¶n xuÊt dÉn ®Õn sù ra ®êi cña chÕ ®é së h÷u t− nh©n vÒ t− liÖu s¶n xuÊt lµm cho x· héi ph©n chia thµnh 2 giai cÊp ®èi lËp nhau ®ã lµ giai cÊp thèng trÞ vµ
giai cÊp bÞ trÞ (Ph©n tÝch x· héi CSNT vµ x· héi CHNL ®Ó chøng minh cho nhËn ®Þnh trªn).
Nguån gèc trùc tiÕp do xuÊt hiÖn chÕ ®é vÒ t− liÖu s¶n xuÊt nªn trong néi bé cña x· héi CSNT ®· dÉn ®Õn sù ph©n hãa thµnh giai cÊp sau:
Nh÷ng ng−êi cã chøc cã quyÒn trong c«ng x· ®· lîi dông chøc quyÒn ®Ó chiÕm nh÷ng cña chung thµnh cña riªng. Bªn c¹nh ®ã cßn cã mét sè gia ®×nh do lµm ¨n kh¸ gi¶ nªn trë
thµnh giai cÊp thèng trÞ (giai cÊp chñ n«).
Nh÷ng gia ®×nh bÞ ph¸ s¶n vµ nh÷ng tï binh bÞ b¾t trong chiÕn tranh ®· trë thµnh giai cÊp bÞ trÞ (giai cÊp n« lÖ). Nh− vËy sù ph©n chia x· héi cã giai cÊp lµ cã nguån gèc kinh tÕ.
KÕt cÊu cña giai cÊp:
Trong x· héi cã giai cÊp, mçi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi ®Òu cã mét kÕt cÊu giai cÊp nhÊt ®Þnh, khi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi thay ®æi, kÕt cÊu giai cÊp còng thay ®æi. KÕt cÊu giai cÊp
trong x· héi cã giai cÊp bao gåm:
Giai cÊp c¬ b¶n lµ giai cÊp g¾n liÒn víi PTSX thèng trÞ x· héi.
Giai cÊp kh«ng c¬ b¶n lµ s¶n phÈm cña PTSX tµn d− (cò) vµ PTSX mÇm mèng (míi) trong x· héi.
Ngoµi ra cßn cã tÇng líp tri thøc lµm c«ng viÖc lao ®éng trÝ ãc, hä kh«ng ph¶i lµ giai cÊp v× hä h×nh thµnh tõ giai cÊp kh¸c nhau vµ phôc vô cho giai cÊp kh¸c nhau.
ý nghÜa thùc tiÔn cña vÊn ®Ò nµy trong giai ®o¹n hiÖn nay ë n−íc ta.
Theo lý luËn triÕt häc M¸c-Lªnin th× giai cÊp g¾n liÒn víi mét PTSX nhÊt ®Þnh. Sù ra ®êi vµ tån t¹i cña giai cÊp lµ cã nguyªn nh©n kinh tÕ.
ChÕ ®é kinh tÕ hiÖn nay ë n−íc ta lµ nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn nªn kÕt cÊu giai cÊp ë n−íc ta hiÖn nay bao gåm:
Giai cÊp c¬ b¶n lµ giai cÊp c«ng nh©n, giai cÊp n«ng d©n vµ tÇng líp trÝ thøc XHCN
Giai cÊp kh«ng c¬ b¶n:
Ph©n tÝch nguån gèc vµ kÕt cÊu giai çp gióp ta hiÓu ®−îc ®Þa vÞ vµ vai trß vµ th¸i ®é chÝnh trÞ cña mçi giai cÊp vµ tõ ®ã ®Þnh ra ®−îc ®−êng lèi ®óng ®¾n.
C©u 52: Ph©n tÝch ®Æc tr−ng c¬ b¶n trong ®Þnh nghÜa giai cÊp cña Lªnin phª ph¸n çc quan ®iÓm phi M¸c, x· héi vÒ vÊn ®Ò nµy.
Tr¶ lêi: Lªnin ®Þnh nghÜa giai cÊp nh− sau:
Ng−êi ta nãi giai cÊp, nh−ng tËp ®oµn to lín gåm nh÷ng ng−êi kh¸c nhau vÒ ®Þa vÞ cña hä trong mét hÖ thèng s¶n xuÊt x· héi nhÊt ®Þnh trong lÞch sö, kh¸c nhau vÒ quan hÖ cña hä
(th−êng th× nh÷ng quan hÖ nµy ®−îc ph¸p luËt quy ®Þnh vµ thõa nhËn) ®èi víi nh÷ng TLSX vÒ vai trß cña hä trong tæ chøc lao ®éng x· héi vµ nh− vËy lµ kh¸c nhau vÒ çch thøc
h−ëng thô vµ vÒ phÇn cña c¶i x· héi mµ Ýt hoÆc nhiÒu hä ®−îc h−ëng. Giai cÊp lµ nh÷ng tËp ®oµn ng−êi mµ tËp ®oµn nµy cã thÓ chiÕm ®o¹t lao ®éng cña tËp ®oµn kh¸c do chç çc
tËp ®oµn cã ®Þa vÞ kh¸c nhau trong mét chÕ ®é kinh tÕ x· héi quyÕt ®Þnh. Tõ ®Þnh nghÜa trªn ta cã thÓ rót ra 4 ®Æc tr−ng c¬ b¶n cña giai cÊp.
§Æc tr−ng thø nhÊt: giai cÊp lµ nh÷ng tËp ®oµn ng−êi cã ®Þa vÞ kh¸c nhau trong hÖ thèng s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh mçi giai cÊp g¾n liÒn víi mét PTSX nhÊt ®Þnh. §Þa vÞ cña mçi giai cÊp
trong PTSX lµ do vai trß cña hä quyÕt ®Þnh.
§Æc tr−ng thø hai: çc giai cÊp cã mèi quan hÖ kh¸c nhau vÒ quyÒn së h÷u ®èi víi t− liÖu s¶n xuÊt. §©y lµ ®Æc tr−ng c¬ b¶n vµ quyÕt ®Þnh çc ®Æc tr−ng kh¸c cña giai cÊp.
§Æc tr−ng thø ba: çc giai cÊp cã vai trß kh¸c nhau trong tæ chøc ph©n c«ng lao ®éng x· héi do ®Æc tr−ng thø hai quyÕt ®Þnh ai n¸m d÷ t− liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu trong x· héi ng−êi
®ã sÏ cã vai trß l·nh ®¹o vµ lµm chñ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
33
§Æc tr−ng thø t−: çc giai cÊp cã ph−¬ng t−øc vµ quy m« thu nhËp kh¸c nhau vÒ cña c¶i x· héi. Do ®Æc t r−ng thø hai quyÕt ®Þnh. Bèn ®Æc tr−ng trªn cña giai cÊp g¾n bã chÆt chÏ
víi nhau vµ nã còng lµ 4 tiªu chuÈn cña sù ph©n chia x· héi thµnh giai cÊp trong ®ã tiªu chuÈn kh¸c nhau vÒ quyÒn së h÷u ®èi víi t− liÖu s¶n xuÊt lµ tiªu chuÈn quan träng nhÊt vµ
chÝnh nã lµ nguyªn nh©n cho sù ph©n c«ng x· héi thµnh çc giai cÊp kh¸c nhau.
Phª ph¸n c¶ quan ®iÓm phi M¸c xÝt vÒ vÊn ®Ò nµy:
Cã nhiÒu quan ®iÓm ®i t×m nguyªn nh©n cña sù ph©n chia x· héi thµnh giai cÊp.
Giai cÊp kh¸c nhau lµ do sù kh¸c nhau vÒ nghª nghiÖp.
Giai cÊp kh¸c nhau lµ do sù kh¸c nhau vÒ giíi tÝnh.
Giai cÊp kh¸c nhau lµ do sù kh¸c nhau vÒ chñng téc.
Giai cÊp kh¸c nhau lµ do sù kh¸c nhau vÒ tµi n¨ng cña ç nh©n.
Giai cÊp kh¸c nhau lµ do sù kh¸c nhau vÒ ®Þa lý vµ uy tÝn x· héi.
TÊt c¶ nh÷ng quan ®iÓm trªn ®Òu ch−a thÊy ®−îc b¶n chÊt cña sù ph©n chia x· héi thµnh giai cÊp ch−a thÊy ®−îc giai cÊp h×nh thµnh mét çch kh¸ch quan g¾n liÒn víi nh÷ng giai
®o¹n ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña s¶n xuÊt nh÷ng hiÖn t−îng kÎ giµu ng−êi nghÌo, kÎ sang ng−êi hÌn... lµ kÕt qu¶ chø kh«ngph¶i lµ nguyªn nh©n cña sù ph©n chia giai cÊp do ®ã nã
kh«ng ph¶i lµ tiªu chuÈn ®Ó chia çc giai cÊp trong x· héi./.
C©u 53: T¹i sao nãi ®Êu tranh giai cÊp lµ mét ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn x· héi trong çc ®Êu tranh giai cÊp.
Tr¶ lêi: §Êu tranh giai cÊp lµ ®Êu tranh qua nh÷ng giai cÊp cã lîi Ých c¨n b¶n ®èi lËp nhau vµ kÕt qu¶ cña ®Êu tranh giai cÊp lµ dÉn ®Õn çch m¹ng x· héi thay thÕ chÕ ®é x· héi
nµy b»ng mét x· héi kh¸c tiÕn bé h¬n. §Êu tranh giai cÊp lµ ®Êu tranh gi÷a giai cÊp bÞ bãc lét vµ thèng trÞ.
Chñ nghÜa M¸c-Lªnin ®· kh¼ng ®Þnh mét trong nh÷ng ®éng lùc thùc sù cña lÞch sö çc x· héi cã giai cÊp ®èi kh¸ng lµ ®Êu tranh çch m¹ng cña giai cÊp bÞ bãc lét chèng l¹i giai
cÊp bãc lét thèng trÞ.
Nãi ®Êu tranh giai cÊp lµ mét trong nh÷ng ®éng lùc ph¸t triÓn cña x· héi cã giai cÊp ®èi kh¸ng v×:
Trong x· héi cã giai cÊp m©u thuÉn gi÷a lùc l−îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt ®−îc biÓu hiÖn vÒ mÆt x· héi, m©u thuÉn gi÷a giai cÊp bÞ bãc lét vµ giai cÊp bãc lét. M©u thuÉn
s¶n xuÊt x· héi chØ cã thÓ ®−îc gi¶i quyÕt b»ng cuéc ®Êu tranh çch m¹ng cña giai cÊp bÞ bãc lét chèng l¹i giai cÊp bãc lét mµ ®Ønh cao cña nã lµ çch m¹ng x· héi thay thÕ quan
hÖ s¶n xuÊt cò b−µng quan hÖ s¶n xuÊt míi t¹o ®iÒu kiÖn cho s¶n xuÊt x· héi ph¸t triÓn cã thÓ nãi ë x· héi cã giai cÊp ®èi kh¸ng s¶n xuÊt x· héi muèn ph¸t triÓn ®−îc ph¶i th«ng
qua ®Êu tranh giai cÊp mµ gi¶i quyÕt ®−îc m©u thuÉn gi÷a lùc l−îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt.
Khi s¶n xuÊt x· héi ph¸t triÓn nã sÏ lµm cho mäi mÆt cña ®êi sèng x· héi ph¸t triÓn.
§Êu tranh giai cÊp cßn rÌn luyÖn c¶ nh÷ng giai cÊp ph¸t triÓn.
C©u 54: Ph©n tÝch néi dung c¬ b¶n cña cuéc ®Êu tranh giai cÊp trong thêi kú qu¸ ®é ë n−íc ta.
Tr¶ lêi: Theo lý luËn cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin ®Êu tranh giai cÊp cña giai cÊp v« s¶n chèng giai cÊp t− s¶n ®−îc chia thµnh hai thêi kú:
+ §Êu tranh cña giai cÊp v« s¶n tr−íc khi dµnh chÝnh quyÒn.
+ §Êu tranh cña giai cÊp v« s¶n sau khi dµnh chÝnh quyÒn (trong thêi kú qu¸ ®é).
- Trong thêi kú qu¸ ®é ®Êu tranh giai cÊp vÉn cßn lµ tÊt yÕu cña cuéc ®Êu tranh Êy diÔn ra víi nh÷ng néi dung míi nhiÖm vô míi vµ h×nh thøc míi.
- Néi dung bao trïm c¶ ®Êu tranh giai cÊp trong giai ®o¹n nµy ë n−íc ta lµ giai cÊp v« s¶n sö dông nÒn chuyÓn chÝnh cña m×nh ®Ó chÊn ¸p l¹i nh÷ng lùc l−îng cña giai cÊp vµ cña
d©n téc giai cÊp v« s¶n l·nh ®¹o nh©n d©n ®Ó x©y dùng mét chÕ ®é x· héi míi, x· héi XHCN.
- Trªn c¬ së néi dung ®ã giai cÊp v« s¶n ph¶i tiÕn hµnh nh÷ng nhiÖm vô cô thÓ trong tõng b−íc ®i cña qu¸ tr×nh x©y dùng chñ nghÜa x· héi cô thÓ lµ:
+ §Êu tranh giai cÊp ph¶i thÓ hiÖn yªu cÇu c¶u sù ph¸t triÓn tr−íc hÕt lµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt. §Êu tranh giai cÊp ph¶i gøan liÒn víi vÊn ®Ò d©n téc vµ xu h−íng ph¸t triÓn cña thêi
®¹i.
+ §Êu tranh chèng l¹i diÔn biÕn hßa b×nh.
+ §Êu tranh chèng l¹i sù tù ph¸t ®i lªn chñ nghÜa t− b¶n cña nÒn s¶n xuÊt hµng hãa nhá.
34
+ §Êu tranh víi hiÖn t−îng tiªu cùc trong x· héi. Tham nhòng, tÖ n¹n x· héi... Nãi tãm l¹i ®Êu tranh giai cÊp hiÖn nay ë ViÖt Nam lµ cuéc ®Êu tranh ®Ó gi÷ v÷ng ®Þnh h−íng
XHCN, ®Êu tranh cho môc ®Ých d©n giµu n−íc m¹nh x· héi c«ng b»ng v¨n minh. Cuéc ®Êu tranh Êy diÔn ra d−íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau vµ ®Êu tranh trªn c¶ lÜnh vùc: kinh tÕ,
chÝnh trÞ, t− t−ëng vµ v¨n hãa.
C©u 55: Ph©n tÝch mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a lîi Ých giai cÊp, lîi Ých d©n téc vµ lîi Ých nh©n lo¹i trong thêi ®¹i hiÖn nay.
Tr¶ lêi: Thêi ®¹i ngµy nay biÓu hiÖn sù thèng nhÊt biÖn chøng gi÷a vÊn ®Ò nh©n lo¹i giai cÊp vµ d©n téc. Mèi quan hÖ Êy ®−îc dùa trªn quan hÖ vÒ lîi Ých mµ tr−íc hÕt lµ lîi Ých
kinh tÕ thÓ hiÖn:
- VÊn ®Ò d©n téc lu«n mang tÝnh giai cÊp b¶o vÖ lîi Ých d©n téc v× lîi Ých giai cÊp ®Êu tranh cho lîi Ých d©n téc v× giai cÊp nµo còng sinh sèng vµ ph¸t triÓn ë mçi d©n téc nhÊt
®Þnh.
- VÊn ®Ò d©n téc vµ vÊn ®Ò giai cÊp kh«ng t¸ch rêi khái vÊn ®Ò thêi ®¹i, hai vÊn ®Ò trªn thay ®æi cïng víi sù thay ®æi cña thêi ®¹i. Sù xÝch l¹i vµ g¾n bã gi÷a çc d©n téc kh«ng chØ
trong ph¹m vi mét n−íc mµ ë nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi. VÊn ®Ò giai cÊp còng vËy. Nã kh«ng chØ lµ viÖc cña tõng quèc gia mµ b¶o vÖ lîi Ých cña giai cÊp mang tÝnh chÊt quèc tÕ.
Thêi ®Þa ngµy nay lµ thêi ®¹i qu¸ ®é CNTB lªn CNXH.
- Tuy ba mèi quan hÖ trªn lµ thèng nhÊt nh−ng còng bao hµm sù kh¸c biÖt giai cÊp theo quyÒn lîi kinh tÕ lµ chñ yÕu d©n téc theo l·nh thæ lµ chñ yÕu, nh©n lo¹i ®ã lµ tÝnh toµn
cÇu. Trong thùc tÕ lîi Ých nh©n lo¹i kh«ng t¸ch rêi lîi Ých d©n téc vµ lîi Ých giai cÊp.
C©u 56: Ph©n tÝch nguån gèc b¶n chÊt cña Nhµ n−íc. Nªu çc kiÓu vµ h×nh thøc Nhµ n−íc trong lÞch sö.
Tr¶ lêi: a) Nhµ n−íc lµ g×?
Nhµ n−íc lµ biÓu hiÖn vµ lµ s¶n phÈm cña m©u thuÉn giai cÊp kh«ng thÓ thiÕu ®−îc. Nã lµ c«ng cô ®Ó giai cÊp thèng trÞ sö dông ®Ó thèng trÞ vµ qu¶n lý x· héi phï hîp víi lîi Ých
cña m×nh.
b) Nguån gèc vµ b¶n chÊt cña Nhµ n−íc
* Nguån gèc cña Nhµ n−íc:
- Nhµ n−íc ra ®êi lµ do nh÷ng m©u thuÉn kh«ng thÓ ®iÒu hßa ®−îc trong x· héi céng s¶n nguyªn thñy ch−a cã giai cÊp, ch−a cã m©u thuÉn giai cÊp cho nªn ch−a cã Nhµ n−íc.
Trong x· héi chiÕm h÷u n« lÖ Nhµ n−íc ®Çu tiªn trong lÞch xuÊt hiÖn, nã lµ kÕt qu¶ cña cuéc ®Êu tranh giai cÊp kh«ng thÓ ®iÒu hßa ®−îc gi÷a giai cÊp n« lÖ vµ giai c©ps chñ n«
(giai cÊp chñ n« ®· t¹o lËp ra mét bé m¸y b¹o lùc ®Ó ®µn ¸p cuéc ®Êu tranh cña giai cÊp n« lÖ, b¾t hä ph¶i tu©n theo vµ phôc tïng nh÷ng ®iÒu mµ giai cÊp chñ n« ®Æt ra. Bé m¸y
®ã lµ Nhµ n−íc).
- Nguyªn nh©n s©u xa cña sù ra ®êi cña Nhµ n−íc lµ do lùc l−îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn vµ Nhµ n−íc ra ®êi trong x· héi cã giai cÊp, nã còng mÊt ®i khi x· héi cã giai cÊp bÞ mÊt ®i.
* B¶n chÊt cña Nhµ n−íc:
- Nhµ n−íc ch¼ng qua chØ lµ mét bé m¸y chÊn ¸p cña mét giai cÊp nµy ®èi víi mét giai çp kh¸c. Nhµ n−íc mang b¶n chÊt giai cÊp: nã lµ mét sè tæ chøc b¹o lùc b¶o vÖ lîi Ých
cho giai cÊp thèng trÞ vµ ®µn ¸p çc giai cÊp bÞ trÞ. N¾m gi÷ vµ lËp ra Nhµ n−íc lµ giai cÊp n¾m t− liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu cña x· héi (Nhµ n−íc lµ cña giai cÊp thèng trÞ, giai cÊp bÞ
trÞ kh«ng cã Nhµ n−íc) Nhµ n−íc lµ mét bé phËn quan träng nhÊt cña KTTT trong x· héi cã giai cÊp.
- Nhµ n−íc lµ c«ng cô chuyªn chÝnh b¹o lùc cña giai cÊp thèng trÞ ®èi víi giai cÊp bÞ trÞ vµ víi nh©n d©n lao ®éng. Nã lµ mét lùc l−îng mét tæ chøc phi kinh tÕ.
c) Çc kiÓu vµ çc Nhµ n−íc trong lÞch sö:
- Cã ba kiÓu Nhµ n−íc ®· tån t¹i trong lÞch sö:
- Nhµ n−íc chiÕm h−u xn« lÖ: lµ Nhµ n−íc cña giai cÊp chñ n« b¶o vÖ lîi Ých cña giai cÊp chñ n«, bèc lét vµ chèng l¹i giai cÊp n« lÖ vµ quÇn chóng lao ®éng kh¸c.
+ Nhµ n−íc phong kiÕn lµ nh÷ng ®¼ng cÊp trªn cña x· héi phong kiÕn lËp lªn nh−: ®¼ng cÊp quý téc, giíi thèng trÞ t¨ng l÷, gi¸o héi. Nhµ n−íc nµy b¶o vÖ quyÒn lîi cña giai cÊp
®Þa chñ phong kiÕn, bãc lét vµ thèng trÞ l¹i giai cÊp n«ng n«, thî thñ c«ng vµ giai cÊp t− s¶n ®ang h×nh thµnh.
+ Nhµ n−íc cña giai cÊp t− s¶n lµ Nhµ n−íc do giai cÊp t− s¶n lËp nªn nh»m b¶o vÖ, duy tr× lîi Ých cña giai cÊp t− s¶n, chèng l¹i, bãc lét giai cÊp v« s¶n vµ quÇn chóng lao ®éng
kh¸c.
Ba kiÓu Nhµ n−íc trªn t−¬ng øng víi ba h×nh th¸i kinh tÕ x· héi trong lÞch sö ®ã lµ: h×nh th¸i kinh tÕ x· héi chiÕm h÷u n« lÖ, h×nh th¸i kinh tÕ x· héi phong kiÕn, h×nh th¸i kinh tÕ
x· héi t− b¶n chñ nghÜa, ®ã lµ nh÷ng Nhµ n−íc cña giai cÊp thèng trÞ bãc lét.
35
KiÓu Nhµ n−íc ®Æc biÖt ®ã lµ Nhµ n−íc chuyªn chÝnh v« s¶n (Nhµ n−íc x· héi chñ nghÜa ®©y lµ mét kiÓu Nhµ n−íc theo Lªnin nãi kh«ng cã nguyªn nghÜa Nhµ n−íc mµ chØ lµ
mét nöa Nhµ n−íc ®ã lµ Nhµ n−íc cña d©n do d©n vµ v× d©n, nã b¶o vÖ lîi Ých cña tuyÖt ®¹i ®a sè nh©n d©n lao ®éng.
* Çc h×nh thøc Nhµ n−íc trong lÞch sö:
Tïy tõng hoµn c¶nh t−¬ng quan lùc l−îng gi÷a çc giai cÊp trong tõng giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh mµ giai cÊp thèng trÞ tæ chøc nÒn chuyªn chÝnh cña m×nh d−íi mét h×nh thøc
nhÊt ®Þnh. Cã mét sè h×nh thøc tæ chøc Nhµ n−íc ®· tån t¹i trong lÞch sö nh− sau:
+ H×nh thøc qu©n chñ:
+ Qu©n chñ chuyªn chÕ quyÒn lùc tËp trung trong tay vua vµ ®−îc cha truyÒn con nèi trong dßng hä cña nhµ vua (h×nh thøc nµy cã trong x· héi chiÕm h−ò n« lÖ vµ x· héi phong
kiÕn).
+ Qu©n chñ lËp hiÕn quyÒn lùc cña Nhµ n−íc ®−îc ph©n chia gi÷a nhµ vua vµ çc tæ chøc kh¸c (cã trong x· héi chiÕm h÷u n« lÖ. Phong kiÕn, t− b¶n chñ nghÜa).
+ H×nh thøc céng hßa quyÒn lùc Nhµ n−íc tËp trung vµo çc c¬ quan ®−îc bÇu ra trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh.
C©u 57: T¹i sao nãi çch m¹ng x· héi lµ ph−¬ng thøc thay thÕ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nµy b»ng h×nh th¸i kinh tÕ x· héi kh¸c cao h¬n, tiÕn bé h¬n.
Tr¶ lêi: Çch m¹ng x· héi lµ ®Ønh cao cña ®Êu giai cÊp, lµ b−íc nh¶y vät trong sù ph¸t triÓn cña x· héi mµ kÕt qu¶ lµ sù thay thÕ mét h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nµy b»ng h×nh th¸i
kinh tÕ x· héi míi cao h¬n. §Æc tr−ng cña çch m¹ng lµ sù thay ®æi chÝnh quyÒn Nhµ n−íc tõ tay giai cÊp thèng trÞ lçi thêi sang tay giai cÊp çch m¹ng, lµ sù thay ®æi PTSX cò
b»ng PTSX míi Çch m¹ng x· héi lµ ph−¬ng thøc thay thÕ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nµy b»ng h×nh th¸i kinh tÕ x· héi kh¸c cao h¬n, tiÕn bé h¬n.
- Çch m¹ng x· héi ®· gi¶i quyÕt ®−îc m©u thuÉn gi÷a lùc l−îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt tøc lµ çch m¹ng x· héi lµm cho PTSX ph¸t triÓn PTSX míi ra ®êi thay thÕ PTSX
cò l¹c hËu, trong ®ã lùc l−îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, quan hÖ s¶n xuÊt còng ph¶i thay ®æi cho phï hîp víi lùc l−îng s¶n xuÊt. Nhê çch m¹ng x· héi ®· lµm cho ®êi sèng kinh tÕ cña
x· héi ph¸t triÓn (qua ®Êu tranh giai cÊp gi÷a giai cÊp bÞ trÞ vµ giai cÊp thèng trÞ).
- Çch m¹ng còng lµm thay ®æi ®êi sèng chÝnh trÞ vµ v¨n hãa x· héi (çch m¹ng x· héi lµ sù thay chÝnh quyÒn Nhµ n−íc...) nh− vËy cã thÓ nãi qua çch m¹ng x· héi, x· héi cò bÞ
xãa bá, x· héi ra ®êi thay ®ã lµ b−íc ph¸t triÓn nh¶y vät vÒ vËt chÊt cña x· héi trong ®ã mäi mÆt cña ®êi sèng x· héi ®Òu thay ®æi vµ ph¸t triÓn nh− kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n hãa vµ
t− t−ëng.
(Khi tr×nh bµy cÇn lÊy dÉn chøng trong lÞch sö ®Ó chøng minh)
- Chó ý: nÕu trong h×nh thµnh kinh tÕ x· héi míi cã chÕ ®é t− h÷u, vÊn cã ®èi kh¸ng giai cÊp th× sù ph¸t triÓn cña çc m©u thuÉn nãi trªn (m©u thuÉn kinh tÕ, m©u thuÉn giai cÊp)
sím hay muén còng dÉn ®Õn çch m¹ng, x· héi ®Ó chuyÓn lªn h×nh th¸i kinh tÕ x· héi cao h¬n, tiÕn bé h¬n.
C©u 58: TiÕn bé x· héi lµ g×? T¹i sao mçi tr×nh ®é ph¸t triÓn lùc l−îng s¶n xuÊt cña x· héi lµ mét trong nh÷ng tiªu chuÈn kh¸ch quan cña sù tiÕn bé x· héi?
Tr¶ lêi: * Kh¸i niÖm: TiÕn bé x· héi ph¶n ¶nh con ®−êng tiÕn lªn cña x· héi tõ mét h×nh thøc cao h¬n.
* Çc tiªu chuÈn cña tiÕn bé x· héi theo quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin lµ:
+ Ph−¬ng thøc s¶n xuÊt: Trong ®ã bao gåm hai mÆt lùc l−îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt:
+ ë çc thµnh tùu cña khoa häc
+ Çc nguyªn t¾c qu¶n lý
+ Tr¹ng th¸i chÝnh trÞ x· héi
+ Tr×nh ®é häc vÊn lèi sèng, b¶o vÖ søc kháe, ý thøc lao ®éng.
+ Kü thôËt lao ®éng
+ TiÕn bé x· héi lµ mét hiÖn t−îng x· héi do çc quy luËt kh¸ch quan chi phèi vµ th«ng qua ho¹t ®éng cã ý thøc cña con ng−êi. Trong mét hÖ thèng nh÷ng tiªu chuÈn cña tiÕn bé
x· héi th× tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l−îng s¶n xuÊt lµ mét trong nh÷ng tiªu chuÈn kh¸ch quan cña tiÕn bé x· héi. Së dÜ cã thÓ kh¼ng ®Þnh nh− thÕ v×.
+ Gi¶i quyÕt cña sù ph¸t triÓn x· héi ®ång thêi còng quyÕt ®Þnh ®ã chÝnh lµ kinh tÕ lùc l−îng s¶n xuÊt vËt chÊt - tÝnh kinh tÕ quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña ®êi sèng x· héi
hãa. Sù ph¸t triÓn cña x· héi xÐt ®Õn còng lµ do sù ph¸t triÓn cña lùc l−îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh.
- Lùc l−îng s¶n xuÊt sÏ thóc ®Èy nÒn s¶n xuÊt ph¸t triÓn, tõ ®ã mµ thóc ®Èy tiÕn bé x· héi trong lùc l−îng s¶n xuÊt th× yÕu tè t− liÖu s¶n xuÊt (mµ ®Æc biÖt lµ c«ng cô lao ®éng lµ
yÕu tè ®ång nhÊt, çch m¹ng, nã lu«n lu«n ®−îc biÕn ®æi, c¶i tiÕn vµ ph¸t triÓn) chÝnh sù thay ®æi cña c«ng cô lao ®éng lµm cho t− liÖu s¶n xuÊt thay ®æi, lµm cho con ng−êi lao
®éng sö dông c«ng cô Êy còng thay ®æi - lùc l−îng s¶n xuÊt thay cho quan hÖ s¶n xuÊt thay ®æi vµ mèi quan hÖ s¶n xuÊt x· héi còng thay ®æi nh− vËy nguyªn nh©n cña toµn bé
36
qu¸ tr×nh lÞch sö x· héi chÝnh lµ do lùc l−îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh. Nh−ng sù ph¸t triÓn cña lùc l−îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh. Nh−ng sù ph¸t triÓn cña lùc l−îng s¶n xuÊt ph¶i th«ng
qua quan hÖ s¶n xuÊt vµ quan hÖ x· héi kh¸c míi ph¸t huy ®−îc ¶nh h−ëng ®Õn hiÖn t−îng x· héi kh¸c. Cho nªn xÐt ®Õn cïng lùc l−îng s¶n xuÊt lµ mét trong nh÷ng tiªu chuÈn
kh¸ch quan ®Ó dµnh sù tiÕn bé hay l¹c hËu cña mét chÕ ®é x· héi (Cã thÓ nªu nh÷ng quan ®iÓm kh¸c vÒ tiªu chuÈn cña sù tiÕn bé x· héi).
C©u 59: Tr×nh bµy quan ®iÓm cña triÕt häc M¸c-Lªnin vÒ b¶n chÊt con ng−êi.
Tr¶ lêi: * Nªu mét sè quan niÖm kh¸c nhau vÒ b¶n chÊt cña con ng−êi mµ nhµ b¸c häc tr−íc M¸c:
+ TriÕt häc cæ ®¹i
+ Quan ®iÓm t«n gi¸o
+ Quan ®iÓm duy t©m
+ Quan ®iÓm cña triÕt häc M¸c vÒ b¶n chÊt con ng−êi.
+ Con ng−êi lµ mét thùc thÓ sinh häc - x· héi. Nh− vËy b¶n chÊt con ng−êi bao gåm b¶n chÊt tù nhiªn vµ b¶n chÊt x· héi. Khoa häc tù nhiªn vµ khoa häc nh©n v¨n ®· kh¼ng ®Þnh
r»ng: trong ®êi sèng hiÖn thùc cña con ng−êi còng nh− cña toµn bé x· héi loµi ng−êi bÞ quy ®Þnh bëi:
+ Çc quy luËt t©m lý - ý thøc h×nh thµnh vµ ho¹t ®éng trªn nÒn t¶ng sinh häc cña con ng−êi.
+ Çc quy luËt x· héi ®ang quy ®Þnh mèi quan h Ö gi÷a con ng−êi víi con ng−êi. Ba hÖ thèng quy luËt g¾n bã chÆt chÏ, hßa vµo nhau t¹o nªn b¶n chÊt cña con ng−êi.
+ B¶n chÊt tù nhiªn cña con ng−êi (sinh häc): chÝnh sù ho¹t ®éng cña çc quy luËt sinh vËt häc vµ t©m lý ý thøc t¹o nªn b¶n chÊt tù nhiªn cña con ng−êi > b¶n chÊt tù nhiªn ®ã
quyÕt ®Þnh sù tån t¹i cña con ng−êi.
+ B¶n chÊt x· héi cña con ng−êi (mÆt x· héi) ®ã lµ sù ho¹t ®éng cña çc quy luËt x· héi t¸c ®«ng ®Õn con ng−êi. Çc quy luËt Êy ®−îc h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh lao ®éng.
- ChÝnh lao ®éng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh b¶n chÊt x· héi cña con ng−êi. Hai mÆt tù nhiªn vµ x· héi quan hÖ g¾n bã mËt thiÕt víi nhau kh«ng thÓ t¸ch rêi, kh«ng cã çi
x· héi thuÇn tóy, x· héi chÝnh lµ ph−¬ng thøc cho con ng−êi tháa m·n cho nhu cÇu sinh häc vµ çc tháa m·n ngµy cµng tèt h¬n nh÷ng nhu cÇu sinh häc lµm cho con ng−êi ngµy
cµng ph¸t triÓn ®ã lµ môc ®Ých cña x· héi.
- Sù h×nh thµnh b¶n chÊt cña con ng−êi lµ mét qu¸ tr×nh con ng−êi kh«ng ngõng hoµn thiÖn kh¶ n¨ng tån t¹i cña m×nh tr−íc çc lùc l−îng tù nhiªn vµ x· héi.
+ Nhu cÇu tù nhiªn lµ c¬ së môc ®Ých cña sù ph¸t sinh nh÷ng nhu cÇu x· héi.
+ Trong tÝnh hiÖn thùc cña nã b¶n chÊt con ng−êi lµ sù tæng hãa çc quan hÖ x· héi trªn nÒn t¶ng tù nhiªn cña con ng−êi.
+ Nhu cÇu tù nhiªn cña con ng−êi ngµy cµng t¨ng, do ®ã nhu cÇu x· héi ngµy cµng t¨ng theo sù bÒn cña nÒn v¨n minh vËt chÊt.
TÊt c¶ n−÷ng ®iÒu trªn cã thÓ kh¼ng ®Þnh, con ng−êi mét mÆt lµ s¶n phÈm cña lÞch sö (cña hoµn c¶nh tù nhiªn vµ x· héi) mÆt kh¸c lµ chñ thÓ s¸ng t¹o ra chÝnh qu¸ tr×nh lÞch sö
®ã.
C©u 60: Ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a ç nh©n vµ tËp thÓ, gi÷a ç nh©n vµ x· héi, ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy ë n−íc ta trong gia ®o¹n hiÖn nay.
Tr¶ lêi: Mét sè kh¸i niÖm:
Ç nh©n: lµ mét kh¸i niÖm chØ nh÷ng con ng−êi cô thÓ nh− chÝnh thÓ ®¬n chÊt bao gåm mét hÖ thèng ®Æc ®iÓm cô thÓ, kh¸c biÖt víi nh÷ng ç nh©n kh¸c vÒ c¬ chÊt tËm lý, tr×nh
®é hiÓu biÕt vµ nh©n çch.
TËp thÓ lµ h×nh thøc liªn hÖ çc ç nh©n thµnh nhãm cã tÝnh chÊt x· héi vµ xuÊt ph¸t tõ lîi Ých, nhu cÇu vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, ®¹o ®øc, quan ®iÓm khoa häc, nghÒ nghiÖp.
- X· héi xÐt trªn hai nghÜa:
ë b×nh diÖn réng ®ã lµ kh¸i niÖm chØ x· héi loµi ng−êi.
- ë b×nh diÖn hÑp ®ã lµ kh¸i niÖm chØ nh÷ng hÖ thèng x· héi nh− quèc gia... ë vÊn ®Ò nµy khi nghiªn cøu mét quan hÖ gi÷a ç nh©n vµ x· héi tøc lµ dïng theo nghÜa hÑp x· héi cã
nghÜa lµ 1 quèc gia cô thÓ.
* Mèi quan hÖ gi÷a ç nh©n vµ tËp thÓ.
- §©y lµ mèi quan hÖ biÖn chøng cã m©u thuÉn.
- B¶n chÊt cña mèi quan hÖ gi÷a ç nh©n vµ tËp thÓ lµ quan hÖ lîi Ých, c¶ mãc nèi, liªn kÕt hoÆc chia rÏ çc thµnh viªn. Trong tËp thÓ cã bao nhiªu thµnh viªn ç nh©n lµ cã bÊy
nhiªu lîi Ých.
- Ç nh©n tham gia vµo tËp thÓ nh− lµ bé phËn cña çi toµn thÓ, nã lµ c¬ së ®Ó h×nh thµnh nªn tËp thÓ.
37
- TËp thÓ lµ n¬i tháa m·n nhu cÇu cña ç nh©n nh−ng viÖc tháa m·n nhu cÇu ç nh©n cña tËp thÓ th−êng thÊp h¬n nhu cÇu cña mçi ç nh©n.
- Nguyªn t¾c ®Ó x©y dùng mét tËp thÓ bÒn võng ®ã lµ sù kÕt hîp hµi hßa, lîi Ých ç nh©n víi lîi Ých tËp thÓ, lu«n quan t©m ®Õn ç nh©n, tháa m·n lîi Ých nhu cÇu ç nh©n, ph¸t huy
tµi n¨ng cña ç nh©n.
Mèi quan hÖ gi÷a ç nh©n vµ x· héi.
NÒn t¶ng cña mèi quan hÖ nµy chÝnh lµ mèi quan hÖ qua lîi Ých ç nh©n vµ lîi Ých x· héi.
+ XH CSNT ç nh©n bÞ hßa tan vµo céng ®ång.
+ Çc x· héi dùa trªn chÕ ®é chiÕm h÷u t− nh©n vÒ t− liÖu s¶n xuÊt XHCN x· héi phong kiÕn, XHTBCN x· héi chØ ®¸p øng lîi Ých cña tiÓu sè çc ç nh©n trong giai cÊp thèng trÞ
cßn çc ç nh©n trong giai cÊp bÞ trÞ bÞ t−íc quyÒn lîi vËt chÊt vµ tÝnh chÊt ®èi kh¸ng.
+ Trong x· héi chñ nghÜa t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan ®Ó thùc sù hµi hßa mèi quan hÖ gi÷a ç nh©n vµ x· héi, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn tù do cho ç nh©n.
+ Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa t¹o nªn mét hÖ thèng chÝnh trÞ cña d©n do d©n vµ v× d©n... quan hÖ gi÷a ç nh©n vµ x· héi trong XHCN lµ t¸c ®éng qua l¹i, x· héi ®¶m b¶o cho ç
nh©n vµ x· héi trong XHCN lµ t¸c ®éng qua l¹i, x· héi ®¶m b¶o cho ç nh©n ®−îc ph¸t triÓn, ç nh©n ph¸t triÓn lµ ®iÒu kiÖn cho x· héi ph¸t triÓn.
+ ý nghÜa:
- N¾m v÷ng mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a ç nh©n vµ tËp thÓ, gi÷a ç nh©n vµ x· héi §¶ng ta ®· ®Ò ra nh÷ng chñ tr−¬ng biÖn ph¸p quan t©m chó ý ®Õn lîi Ých con ng−êi.
+ ChiÕn l−îc v× con ng−êi
+ Gi¸o dôc lµ quèc s¸ch hµng ®Çu
+ Ph¸t huy nguån lùc con ng−êi
C©u 61: Ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a quÇn chóng nh©n d©n vµ ç nh©n l·nh tô trong sù ph¸t triÓn lÞch sö, ý nghÜa cña vÊn ®Ò nµy trong viÖc qu¸n triÖt bµi häc lÊy d©n lµm gèc.
Tr¶ lêi: * QuÇn chóng nh©n d©n:
- Lµ nh÷ng ng−êi s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt, tuyÖt ®¹i bé phËn d©n c− chèng l¹i giai cÊp ph¶n ®éng vµ tÇng líp th−îng l−u ®èi kh¸ng víi nh©n d©n.
- TÊt c¶ nh÷ng giai cÊp, nh÷ng tÇng líp x· héi thóc ®Èy sù tiÕn bé x· héi nh− vËy trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh quÇn chóng nh©n d©n bao gåm c¶ giai cÊp kh«ng ph¶i lµ nh©n
d©n lao ®éng. Cã thÓ nãi mét çch chung nhÊt quÇn chóng nh©n d©n lµ nh÷ng ng−êi s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊ cho x· héi.
- Tõ trong quÇn chóng nh©n d©n bao giê còng xuÊt hiÖn nh÷ng mü nh©n vµ ç nh©n kiÖt xuÊt ®óng ®¾n phong trµo çch m¹ng, ®Þnh h−íng vµ thèng nhÊt quÇn chóng, ng−êi ®ã gäi
lµ l·nh tô.
* Mèi quan hÖ gi÷a çc quÇn chóng nh©n d©n vµ çc l·nh tô trong sù ph¸t triÓn lÞch sö:
Thêi ®¹i nµo quÇn chóng nh©n d©n còng lµ ng−êi s¸ng t¹o ch©n chÝnh ra lÞch sö cho nÒn quÇn chóng nh©n d©n cã vai trß quyÕt ®Þnh tiÕn tr×nh lÞch sö.
+ QuÇn chóng nh©n d©n t¹o ra nh÷ng gi¸ trÞ vËt chÊt.
+ QuÇn chóng nh©n d©n t¹o ra nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn.
+ Song søc m¹nh cña quÇn chóng muèn ®−îc ph¸t huy th× ph¶i cã sù h−íng dÉn cã sù tæ chøc cña l·nh ®¹o. Vai trß Êy thuéc vÒ ç nh©n l·nh tô.
+ Vai trß cña l·nh tô chØ cã thÓ thùc hiÖn trong mèi quan hÑe víi vai trß cña quÇn chóng nh©n d©n vµ ®−îc quÇn chóng ñng hé. Çc ç nh©n l·nh tô cã vai trß rÊt quan träng ®èi
víi lÞch sö ë chç n¾ng ®−îc yªu cÇu xu h−íng ph¸t triÓn cña x· héi, s¸ng suèt ®Ò ra nh÷ng chñ tr−¬ng ®óng ®¾n vµ h−íng dÉn quÇn chóng ho¹t ®éng hä cã t¸c dông ®éng viªn vµ
tæ chøc ®«ng ®¶o quÇn chóng lµm nªn nh÷ng sù nghiÖp vÜ ®¹i. Mét nh©n vËt l·nh ®¹o s¸ng suèt h¬n sÏ gãp phÇn thóc ®Èy phong trµo nhanh h¬n. Mét nh©n vËt l·nh ®¹o ph¹m sai
lÇm sÏ lµm cho phong trµo bÞ tæn thÊt.
+ Vai trß cña ç nh©n næi bËt lªn trong nh÷ng b−íc ngoÆt cña lÞch sö.
+ ý nghÜa:
Nh− trªn ®· nãi quan hÖ gi÷a quÇn chóng nh©n d©n vµ ç nh©n l·nh tô lµ mèi quan hÖ biÖn chøng. Ç nh©n cã vai trß quan träng trong viÖc ph¸t huy søc m¹nh quÇn chóng, quÇn
chóng nh©n d©n quyÕt ®Þnh mäi tiÕn tr×nh ph¸t triÓn trong lÞch sö cho nªn dï ç nh©n l·nh tô cã vai trß quan träng th× vai trß Êy kh«ng thÓ t¸ch rêi khái quÇn chóng, quÇn chóng
nh©n d©n ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh. N¾m v÷ng vµ hiÓu søc m¹nh to lín cña quÇn chóng nh©n d©n trong sù ph¸t triÓn cña lÞch sö, §¶ng ta ®· ®Ò ra bµi häc “LÊy d©n lµm gèc” thÓ
hiÖn vai trß quan träng cña quÇn chóng nh©n d©n mäi ®−êng lèi chñ tr−¬ng ®Òu ph¶i xuÊt tõ lîi Ých cña quÇn chóng nh©n d©n l¾ng nghe ý kiÕn cña quÇn chóng nh©n d©n tin t−ëng
vµo quÇn chóng nh©n d©n t¹i ®iÒu kiÖn ph¸t huy søc m¹nh cña quÇn chóng nh©n d©n trong sù nghiÖp x©y dùng CNXH. Bµi häc mµ §¶ng ta nªu ra thÓ hiÖn sù vËn ®éng ®óng ®¾n
quan ®iÓm triÕt häc M¸c-Lªnin vµo thùc tiÔn çch m¹ng ViÖt Nam.
38
C©u 62: T¹i sao nãi quÇn chóng nh©n d©n lµ lùc l−îng s¸ng ¹o ch©n chÝnh ra lÞch sö? Phª ph¸n çc quan ®iÓm phi M¸c xÝt vÒ vÊn ®Ò nµy.
Tr¶ lêi: * QuÇn chóng nh©n d©n lµ lùc l−îng s¸ng t¹o ch©n chÝnh ra lÞch sö v×:
+ Thø nhÊt: QuÇn chóng nh©n d©n lµ ng−êi lµm ra cña c¶i vËt chÊt, c¬ së cña sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi.
+ B»ng lao ®éng s¶n xuÊt cña m×nh quÇn chóng nh©n d©n s¸ng t¹o ra nh÷ng thø cÇn thiÕt cho nhu cÇu ¨n mÆc, ë kh«ng cã ho¹t ®éng lao ®éng s¶n xuÊt th× x· héi kh«ng thÓ tån t¹i
®−îc.
+ Trong qu¸ tr×nh lao ®éng, loµi ng−êi ngµy cµng tÝch lòy ®−îc nhiÒu kinh nghiÖm s¶n xuÊt vµ chÕ t¹o c«ng cô s¶n xuÊt ngµy cµng tinh x¶o lµm cho lùc l−îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn
dÉn ®Õn sù thay ®æi vÒ quan hÖ s¶n xuÊt lµm cho toµn bé KTTT cña x· héi còng thay ®æi.
+ Ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña quÇn chóng nh©n d©n lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi, lµ c¬ së cho sù ph¸t triÓn vÒ mäi mÆt cña x· héi.
+ Thø hai: quÇn chóng nh©n d©n lµ lùc l−îng c¬ b¶n cña mäi cuéc çch m¹ng x· héi. Trong x· héi cã giai cÊp, nÕu kh«ng cã çch m¹ng x· héi th× x· héi kh«ng thÓ ph¸t triÓn tõ
h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nµy sang h×nh th¸i kinh tÕ x· héi kh¸c cao h¬n, quÇn chóng nh©n d©n lµ nh÷ng ng−êi tham gia trùc tiÕp vµo lùc l−îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, quan hÖ s¶n xuÊt
còng ph¶i thay ®æi cho phï hîp víi lùc l−îng s¶n xuÊt. Nh− vËy, çch m¹ng x· héi ®· lµm lªn cho ®êi sèng kinh tÕ cña x· héi ph¸t triÓn (qua ®Êu tranh giai cÊp gi÷a giai cÊp bÞ trÞ
vµ giai cÊp thèng trÞ).
Thø ba: QuÇn chóng nh©n d©n cßn lµ ng−êi s¸ng t¹o nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn.
- Nh−ng ca dao, hß, vÎ... lµ do quÇn chóng lao ®éng s¸ng t¸c nã ph¶n ¸nh cuéc sèng cña hä.
- NguyÖn väng, t©m t− t×nh c¶m vµ ho¹t ®éng lao ®éng cña hä lµ nguån v« tËn cho viÖc s¸ng t¸c cña nh÷ng ng−êi lµm v¨n häc nghÖ thuËt chuyªn nghiÖp.
- LÞch sö ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt còng chøng minh vai trß to lín cña quÇn chóng nh©n d©n. Nh©n d©n lao ®éng lµ nh÷ng ng−êi trùc tiÕp ¸p dông nh÷ng thµnh tùu khoa
häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt...
Nh− vËy, ë 3 mÆt cña ®êi sèng x· héi chóng ta ®Òu thÊy râ quÇn chóng nh©n d©n lµ ng−êi s¸ng t¹o ch©n chÝnh ra lÞch sö.
+ Phª ph¸n c¶ quan ®iÓm phi M¸c xÝt vÒ vÊn ®Ò nµy.
Qua nh÷ng lý do trªn ta thÊy quan ®iÓm cña triÕt häc M¸c-Lªnin (CNDVLS) kh¼ng ®Þnh r»ng quÇn chóng nh©n d©n lµ lùc l−îng s¸ng t¹o ch©n chÝnh ra lÞch sö ®ã lµ mét ch©n lý.
Ch©n lý Êy ®· ®−îc thùc tiÔn kiÓm nghiÖm. Nh÷ng quan ®iÓm ®èi lËp víi kh¼ng ®Þnh trªn ®Òu kh«ng ®óng vµ ph¶n khoa häc.
+ Quan ®iÓm cña triÕt häc duy t©m: phñ ®Þnh vai trß s¸ng t¹o tÝch cùc cña con ng−êi ®èi víi tiÕn tr×nh cña lÞch sö lµ theo ý muèn cña Th−îng ®Õ thÇn linh.
+ Quan ®iÓm triÕt häc siªu h×nh cho r»ng quÇn chóng nh©n d©n kh«ng cã vai trß trong sù ph¸t triÓn cña lÞch sö mµ vai trß ®ã thuéc vÒ nh÷ng ç nh©n anh hïng kiÖt xuÊt. Kh«ng
thÊy ®−îc vai trß cña quÇn chóng nh©n d©n, hä quan niÖm quÇn chóng nh©n d©n nh− mét bÇy cõu ngoan ngo·n hoÆc ph−¬ng tiÖn mµ çc vÜ nh©n cÇn ®Õn cho mçi ý ®å chÝnh trÞ
cña hä. LÞch sö theo häc lµ lÞch sö cña çc vÜ nh©n. TÊt c¶ çc quan ®iÓm ®ã ®Òu tr¸i víi thùc tÕ vµ sai lÇm.
C©u 63: Tån t¹i x· héi lµ g×? Nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n cña tån t¹i x· héi vµ vai trß cña nã trong ®êi sèng x· héi.
Tr¶ lêi: * Tån t¹i x· héi lµ toµn bé ®êi sèng vËt chÊt cña x· héi nh− ®iÒu kiÖn ®Þa lý ®iÒu kiÖn d©n sè vµ PTSX. Trong ®ã PTSX ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña
x· héi.
+ Nh−ng yÕu tè c¬ b¶n cña tån t¹i x· héi vµ vai trß cña nã trong ®êi sèng x· héi.
- 3 yÕu tè c¬ b¶n t¹o nªn tån t¹i x· héi ®ã lµ:
+ §iÒu kiÖn ®Þa lý ®ã lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, khÝ hËu, s«ng ngßi, biÓn ®«ng, thùc vËt, nguyªn liÖu, kho¸ng s¶n. §iÒu kiÖn ®Þa lý lµ ®iÒu kiÖn th−êng xuyªn vµ tÊt yÕu cña sù
tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi, nã cã thÓ g©y ¶nh h−ëng khã kh¨n hoÆc thuËn lîi cho ®êi sèng cña con ng−êi vµ s¶n xuÊt x· héi.
+ §iÒu kiÖn d©n sè ®ã lµ sè l−îng d©n c−, sù t¨ng vÒ mËt ®é d©n c− lµ ®iÒu kiÖn ®èi víi ®êi sèng x· héi v× nã cã ¶nh h−ëng thuËn lîi hoÆc khã kh¨n ®èi víi ®êi sèng vµ s¶n xuÊt.
(Ph©n tÝch vÊn ®Ì d©n sè hiÖn nay)
Hai yÕu tè ®iÒu kiÖn d©n sè vµ ®iÒu kiÖn ®Þa lý cã vai trß rÊt quan träng ®èi víi ®êi sèng x· héi nh−ng chóng kh«ng ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh.
+ PTSX: lµ çch thøc mµ con ng−êi dïng ®Ó lµm ra cña c¶i vËt chÊt cho m×nh trong mét giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh, theo çch ®ã con ng−êi cã nh÷ng quan hÖ víi nhau trong s¶n
xuÊt. Ph−¬ng thøc ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong ®êi sèng x· héi v× x· héi chØ cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn trªn c¬ së cña s¶n xuÊt mµ s¶n xuÊt bao giê còng cã çch thøc nhÊt ®Þnh.
ChÝnh sù thay ®æi cña PTSX lµm cho ®êi sèng x· héi còng ph¸t triÓn. LÞch sö x· héi loµi ng−êi lµ lÞch sö cña çc PTSX thay thÕ kÕ tiÕp nhau.
39
C©u 64: ý thøc x· héi lµ g×? CÊu tróc vµ mèi quan hÖ cña çc yÕu tè t¹o h×nh ý thøc x· héi.
Tr¶ lêi: a) ý thøc x· héi:
ý thøc x· héi lµ toµn bé dêi sèng tinh thÇn cña x· héi bao gåm t×nh c¶m, tËp qu¸n truyÒn thèng, quan ®iÓm lý luËn... ph¶n ¸nh tån t¹i x· héi trong nh÷ng giai ®o¹n ph¸t triÓn kh¸c
nhau cña lÞch sö x· héi.
b) CÊu tróc cña ý thøc x· héi: bao gåm hai yÕu tè:
+ T©m lý x· héi: lµ toµn bé t×nh c¶m, t©m tr¹ng truyÒn thèng, x· héi ®−îc h×nh thµnh mét çch tù ph¸t d−íi ¶nh h−ëng trùc tiÕp cña nh÷ng ®iÒu kiÖn sinh sèng hµng ngµy cña con
ng−êi.
+ HÖ t− t−ëng lµ quan niÖm, t− t−ëng ®· ®−îc hÖ thèng hãa thµnh lý luËn thµnh çc häc thuyÕt kh¸c nhau vÒ x· héi.
c) Mèi quan hÖ cña çc yÕu tè t¹o thµnh ý thøc x· héi (mèi quan hÖ cña t©m lý x· héi vµ hÖ t− t−ëng).
Gièng nhau (thèng nhÊt víi nhau): C¶ t©m lý x· héi vµ hÖ t− t−ëng ®Òu ®−îc sinh ra tõ tån t¹i x· héi vµ ®Òu ph¶n ¸nh nh÷ng ®iÒu kiÖn sinh ho¹t vËt chÊt cña x· héi (tøc tån t¹i x·
héi).
Thèng nhÊt nh−ng cã sù kh¸c biÖt (kh¸c nhau). HÖ t− t−ëng vµ t©m lý x· héi lµ hai tr×nh ®é, hai ph−¬ng t−øc ph¶n ¸nh tån t¹i x· héi kh¸c nhau trong ®ã.
+ T©m lý x· héi lµ tr×nh ®é thÊp, trùc tiÕp h×nh thµnh d−íi ¶nh h−ëng cña nh÷ng ®iÒu kiÖn sinh sèng hµng ngµy cña con ng−êi.
+ HÖ t− t−ëng lµ tr×nh ®é cao, tr×nh ®é lý luËn nã lµ kÕt qu¶ ph¶n ¸nh nh÷ng ®iÒu kiÖn sinh ho¹t vËt chÊt, nh÷ng quan hÖ giai cÊp vµ ®Êu tranh giai cÊp trong x· héi b»ng sù kh¸i
qu¸t trong lý luËn trong c¬ së kÕ thõa nh÷ng tµi liÖu t− t−ëng ®· cã tõ tr−íc.
+ Quan hÖ qua l¹i ¶nh h−ëng lÉn nhau. T©m lý x· héi,t×nh c¶m giai cÊp t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc tiÕp thu hÖ t− t−ëng, ng−îcl¹i hÖ t− t−ëng l¹i cñng cè vµ ph¸t triÓn t©m lý
x· héi, t×nh c¶m giai cÊp./.
C©u 65: Ph©n tÝch mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a tån t¹i x· héi vµ ý thøc x· héi ý nghÜa thùc tiÔn cña vÊn ®Ò nµy trong giai cÊp hiÖn nay.
Tr¶ lêi: a) §Þnh nghÜa kh¸i niÖm:
Tån t¹i x· héi lµ toµn bé ®êi sèng vËt chÊt cña x· héi bao gåm ®iÒu kiÖn ®Þa lý ®iÒu kiÖn d©n sè vµ PTSX. Trong ®ã PTSX ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh sù tån t¹i x· héi.
+ ý thøc x· héi lµ toµn bé ®êi sèng tinh thÇn cña x· héi bao gåm t×nh c¶m, tËp qu¸n, truyÒn thèng, quan ®iÓm lý luËn, ph¶n ¸nh tån t¹i x· héi trong nh÷ng giai ®o¹n ph¸t
triÓnkh¸c nhau cña lÞch sö x· héi.
b) Mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a tån t¹i x· héi vµ ý thøc.
Tãm l¹i x· héi quyÕt ®Þnh ý thøc x· héi.
- §êi sèng tinh thÇn cña x· héi ra ®êi dùa trªn c¬ së cña nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt nhÊt ®Þnh tån t¹i x· héi.
- Khi tån t¹i x· héi biÕn ®æi nhÊt lµ khi ph−¬ng thøc s¶n xuÊt cña x· héi biÕn ®æi (hoÆc sím hoÆc muén).
- (Khi tr¶ lêi phÇn nµy cÇn lÊy dÉn chøng trong nh÷ng giai ®o¹n lÞch sö cña x· héi loµi ng−êi ®Ó chøng minh).
- Nh− vËy ý thøc x· héi lµ sù ph¶n ¸nh cña tån t¹i x· héi, ý thøc x· héi ra ®êi biÕn ®æi vµ ph¸t triÓt lµ to tån t¹i x· héi quyÕt ®Þnh.
- Sù t¸c ®éng trë l¹i cña ý thøc ®èi víi tån t¹i x· héi.
- Bªn c¹nh viÖc kh¼ng ®Þnh sù tån t¹i x· héi quyÕt ®Þnh ý thøc x· héi chñ nghÜa duy vËt lÞch sö cßn thõa nhËn vai trß to lín cña ý thøc x· héi ®èi víi sù ph¸t triÓn cña tån t¹i x·
héi.
- Vai trß ®−îc thÓ hiÖn ë.
- ý thøc x· héi cã t¸c dông thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi ®ã lµ nh÷ng t− t−ëng tiÕn bé cña giai cÊp tiªn tiÕn trong x· héi, nh÷ng t− t−ëng nµy ph¶n ¸nh ®óng quy luËt
ph¸t triÓn cña x· héi ®¸p øng ®−îc nh÷ng quyÒn lîi cña quÇn chóng nh©n d©n lao ®éng.
- (Së dÜ cã vai trß trªn v× cã ý thøc x· héi cã tÝnh ®éc lËp víi tån t¹i x· héi. Khi tr¶ lêi cã thÓ ®−a thªm phÇn nµy).
- ý nghÜa thùc tiÔn cña vÊn ®Ò nµy trong giai ®o¹n hiÖn nay:
- Tõ nguyªn lý tån t¹i quyÕt ®Þnh ý thøc x· héi suy ra r»ng muèn n©ng cao ®êi sèng tinh thÇn cña x· héi ph¶i kh«ng ngõng ph¸t triÓn ®êi sèng vËt chÊt cña x· héi.
- ý thøc x· héi cã t¸c ®éng tÝch cùc to lín ®èi víi tån t¹i x· héi nªn cÇn quan t©m ®Ých ®¸ng ®Õn viÖc gi¸o dôc tinh thÇn cho quÇn chóng nh©n d©n.
- Trong giai ®o¹n hiÖn nay ë n−íc ta vÊn ®Ò vËn dông ®óng mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a tån t¹i x· héi vµ ý thøc x· héi cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng.
- Ph¸t triÓn c¬ së vËt chÊt x· héi trªn c¬ së ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng theo ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa.
40
- N©ng cao chÊt l−îng gi¸o dôc lý luËn chñ ngh·i M¸c-Lªnin vµ t− t−ëng Hå ChÝ Minh.
C©u 66: Khoa häc lµ g×? Vai trß cña khoa häc ®èi víi sù ph¸t triÓn cña x· héi.
Tr¶ lêi: Khoa häc lµ hÖ thèng tri thøc ch©n thùc vÒ thÕ giíi ®· ®−îc kiÓm nghiÖm qua thùc tiÔn.
§èi t−îng nhËn thøc cña khoa häc bao qu¸t mäi lÜnh vùc tù nhiªn, x· héi vµ t− duy. H×nh thøc biÓu hiÖn chñ yÕu cña tri t−øc khoa häc lµ ph¹m trï ®Þnh luËt vµ quy luËt.
Tri thøc khoa häc th©m nhËp vµo çc ý t−øc x· héi kh¸c, h×nh thµnh çc khoa häc t−¬ng øng víi tõng h×nh th¸i ý thøc ®ã. Nhê tri thøc con ng−êi ngµy cµng lµm chñ tù nhiªn, lµm
chñ x· héi vµ b¶n th©n m×nh.
Vai trß cña khoa häc ®èi víi sù ph¸t triÓn cña x· héi.
Nguån gèc s©u xa cña sù h×nh thµnh khoa häc lµ do nhu cÇu ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt vµ thùc tiÔn x· héi, khoa häc còng kh«ng ngõng ph¸t triÓn. Trong qu¸ tr×nh ®ã vai trß cña
khoa häc trong ®êi sèng ngµy cµng t¨ng lªn tõ giai ®o¹n nµy sang giai ®o¹n kh¸c. §ã lµ quy luËt quan träng nhÊt cña sù ph¸t triÓn khoa häc. Vai trß Êy thÓ hiÖn qua çc giai ®o¹n
sau:
+ Giai ®o¹n thø nhÊt tõ thêi cæ ®¹i ®Õn thÕ kû 15.
+ Giai ®o¹n thø hai tõ cuèi thÕ kû 15 ®Õn thÕ kû 19 gåm hai thêi kú.
* Thêi kú thø nhÊt ph¸t minh cña Copec-nichvµ Niu-t¬n (ThÕ kû 15 ®Õn thÕ kû 18 khoa häc ®i s©u vµo nghiªn cøu tõng mÆt tõng lÜnh vùc cô thÓ cña hiÖn th−cj do ®ã ph−¬ng ph¸p
t− duy siªu h×nh gi÷ vai trß thèng trÞ).
- Thêi kú thø hai: Më ®Çu lµ lý thuyÕt th¸i d−¬ng hÖ cña Kant vµ kÕt thóc víi häc thuyÕt tÕ bµo, thuyÕt tiªu hãa (tõ nöa sau thÕ kû 18 ®Õn thÕ kû 19) khoa häc ph¸t triÓn trong mèi
quan hÖ chÆt chÏ víi s¶n xuÊt khoa häc cã vai trß to lín, nã trë thµnh mét tiªu ®Ò cña c«ng nghiÖp hãa, trë thµnh mét néi dung tinh thÇn cña lùc l−îng s¶n xuÊt (c¬ së lý luËn ®ñ
chÕ t¹o c«ng cô m¸y mãc).
* Giai ®o¹n thø ba: ThÕ kû 20 lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn nhanh cña khoa häc vµ vai trß cña nã ngµy cµng t¨ng nã trë thµnh mét lùc l−îng s¶n xuÊt trùc tiÕp (tri thøc khoa häc kÕt tinh
trong mäi nh©n tè cña lùc l−îng s¶n xuÊt).
- Khoa häc nghiªn cøu x· héi còng trë thµnh mét lùc l−îng s¶n xuÊt trùc tiÕp gióp viÖc sö dông vËt lùc vµ nh©n lùc mét çch hîp lý nhÊt, chän nh÷ng ph−¬ng h−íng tiÕn bé nhÊt
cña sù ph¸t triÓn s¶n xóat vµ hoµn thiÖn tæ chøc lao ®éng.
Së dÜ cã vai trß v× nhiÖm vô cña khoa häc lµ ph¶n ¸nh thÕ giíi kh¸ch quan, t×m ra b¶n chÊt cña thÕ giíi ®ã nã gióp cho con ng−êi t¸c ®éng tÝch cùc vµo thÕ giíi kh¸ch quan, mang
tíi lîi Ých cho m×nh./.
C©u 67: V¨n hãa lµ g×? Ph©n tÝch b¶n chÊt, chøc n¨ng vµ ®Æc ®iÓm cña sù ph¸t triÓn v¨n hãa.
Tr¶ lêi: V¨n hãa lµ g×?
Cho ®Õn nay ch−a cã mét ®Þnh nghÜa tæng hîp vÒ v¨n hãa, v¨n hãa lµ mét ®èi t−îng nghiªn cøu mµ kh¸ch thÓ cña nã thuéc lo¹i rÊt réng.
V¨n hãa dïng ®Ó chØ ra mét thuéc tÝnh cã trong mäi sù vËt, hiÖn t−îng vµ mäi qu¸ tr×nh cã liªn quan ®Õn con ng−êi (çi g× cã liªn quan ®Õn con ng−êi ®Òu cã mçi ngµnh khoa häc
hoÆc chÝnh lµ v¨n hãa vÒ ph−¬ng diÖn chÝnh lµ tri thøc cña con ng−êi).
Do ®ã v¨n hãa lµ tæng hßa nh÷ng gi¸ trÞ vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn còng nh− çc ph−¬ng thøc t¹o ra chóng kü n¨ng sö dông çc gi¸ trÞ ®ã v× sù tiÕn bé cña loµi ng−êi céng víi sù
truyÒn thu çc gi¸ trÞ ®ã tõ thÕ hÖ nµy sang thÕ hÖ kh¸c. V¨n hãa ®−îc h×nh thµnh hai lÜnh vùc nµy kh«ng t¸ch rêi nhau mµ l¹i hßa quyÖn vµo nhau t¹o thµnh gi¸ trÞ lµm tháa m·n
nhu cÇu nhÊt ®Þnh cña con ng−êi.
* B¶n chÊt vµ chøc n¨ng cña v¨n hãa:
B¶n chÊt:
- V¨n hãa cã tÝnh chÊt kh¸ch quan v× v¨n hãa tæng hßa nh÷ng gi¸ trÞ vËt chÊt cña loµi ng−êi. Tãm l¹i nh÷ng thµnh tùu v¨n hãa kh«ng phô thuéc vµo çc ç nh©n vµ nã kh«ng phô
thuéc vµo thêi gian. V¨n hãa lµ mét biÓu hiÖn x· héi kh«ng chØ bao qu¸t qu¸ khø, hiÖn t¹i mµ cßn tr¶i qua trong t−¬ng lai.
- V¨n hãa ®ã lµ thuéc tÝnh b¶n chÊt, thuéc téc lo¹i cña con ng−êi tøc lµ kh«ng thÓ cã v¨n hãa ë ngoµi con ng−êi hay tr−íc khi cã con ng−êi, còng nh− kh«ng thÓ cã con ng−êi ë
bªn ngoµi v¨n hãa hay tr−íc khi cã v¨n hãa.
- Ng−êi sinh ra kh«ng ph¶i ®· cã v¨n hãa. Mçi ç nh©n qua tr−êng vµ sù gi¸o dôc sÏ trë thµnh ng−êi cã v¨n hãa.
41
- Trong x· héi cã giai cÊp, v¨n hãa tinh thÇn mang tÝnh giai cÊp, nã phôc vô lîi Ých giai cÊp nhÊt ®Þnh. TÝnh giai cÊp ®−îc biÓu hiÖn ë chç v¨n hãa do ai s¸ng t¹o ra, ph¶n ¸nh vµ
phôc vô cho lîi Ých cña giai cÊp nµo, nh÷ng c¬ së vËt chÊt cña v¨n hãa do ai lµm chñ. TÝnh giai cÊp cña v¨n hãa cßn biÓu hiÖn ë chøc n¨ng cña nã x©y dùng mét mÉu ng−êi cã giai
cÊp nhÊt ®Þnh.
- Do ®ã trong x· héi cã giai cÊp ®èi kh¸ng, cã hai nÒn v¨n hãa ®èi lËp nhau (nÒn v¨n hãa cña giai cÊp thèng trÞ vµ nÒn v¨n hãa cña giai cÊp bÞ ¸p bøc bãc lét), trong ®ã nÒn v¨n
hãa cña giai cÊp thèng trÞ bao giê còng gi÷ vai trß thèng trÞ, nã chi phèi ®êi sèng v¨n hãa cña giai cÊp bÞ ¸p bøc, do ®ã ®Êu tranh giai cÊp cña giai cÊp bÞ trÞ chèng giai cÊp thèng
trÞ kh«ng t¸ch rêi cuéc ®Êu tranh chèng l¹i sù thèng trÞ vÒ v¨n hãa, cña giai cÊp thèng trÞ.
- V¨n hãa cã tÝnh d©n téc v× mçi d©n téc cã lÞch sö ph¸t triÓn riªng, cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn, çch sinh ho¹t riªng, cã phong tôc tËp qu¸n nh÷ng thãi quen, t©m lý riªng. Nh÷ng ®iÒu
®ã nãi lªn ®Æc ®iÓm riªng cña v¨n hãa d©n téc. V¨n hãa d©n téc còng kh«ng ngõng biÕn ®æi v× ®iÒu kiÖn sinh ho¹t vËt chÊt cña tõng d©n téc kh«ng ngõng biÒn ®æi.
- Chøc n¨ng cña v¨n hãa.
- V¨n hãa ngµy cµng ph¸t triÓn vµ do kinh tÕ, do ph−¬ng thøc s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh.
- Sù ph¸t triÓn cña v¨n hãa mang tÝnh chÊt kÕ thõa.
- Do cã tÝnh chÊt kÕ thõa, nªn v¨n hãa cã mét ®Æc ®iÓm quan träng lµ tÝnh liªn tôc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn.
- Gi÷a çc yÕu tè cÊu thµnh cña v¨n hãa cã liªn hÖ t¸c ®éng lÉn nhau, thóc ®Èy nhau cïng ph¸t triÓn (sù liªn hÖ vµ t¸c ®éng qua l¹i ®ã cã thÓ gi¸n tiÕp hay trùc tiÕp, cã thÓ diÔn ra
trong thêi gian t−¬ng ®èi ng¾n hoÆc t−¬ng ®èi dµi). ChÝnh ®Æc ®iÓm nµy lµm cho v¨n hãa cã tÝnh chÊt ®éc lËp t−¬ng ®èi so víi chÕ ®é kinh tÕ, ph−¬ng thøc s¶n xuÊt.
- V¨n hãa x· héi chñ nghÜa lµ v¨n hãa cña giai cÊp v« s¶n vµ nh©n d©n lao ®éng toµn bé ho¹t ®éng v¨n hãa lÊy viÖc phôc vô con ng−êi lµm môc ®Ých cao nhÊt (liªn hÖ víi ViÖt
Nam).
C©u 68: HÖ t− t−ëng chÝnh trÞ lµ g×? V× sao §¶ng ta lÊy chñ nghÜa M¸c-Lªnin vµ t− t−ëng Hå ChÝ Minh lµm t¨ng t− t−ëng vµ kim chØ nam cho hµnh ®éng cña §¶ng vµ cña çch
m¹ng ViÖt Nam?
Tr¶ lêi: HÖ t− t−ëng chÝnh lµ mét trong nh÷ng h×nh th¸i ý thøc x· héi.
HÖ t− t−ëng chÝnh lµ sù ph¶n ¸nh quanhÖ kinh tÕ x· héi, lîi Ých giai cÊp ®Þa vÞ cña çc giai cÊp x· héi.
- ChÝnh trÞ lµ lÜnh vùc thuéc quanhÖ gi÷a çc giai cÊp çc quèc gia, d©n téc xung quanh çc vÊn ®Ò lîi Ých tr−íc hÕt lµ lîi Ých kinh tÕ.
- ChÝnh trÞ biÓu hiÖn tËp trung lîi Ých kinh tÕ thùc hiÖn ®Ó thùc hiÖn môc ®Ých chÝnh trÞ çc giai cÊp tæ chøc hÖ thèng tæ chøc chÝnh trÞ trong ®ã §¶ng chÝnh trÞ lµ bé phËn bªn trong
cña çc giai cÊp.
- HÖ t− t−ëng chÝnh trÞ lµ c¬ së lý luËn cho ®−êng lèi chiÕn l−îc, s¸ch l−îc cña §¶ng chÝnh trÞ tæ chøc chÝnh trÞ ®Ó thùc hiÖn môc ®Ých cña giai cÊp. Trong hiÖn thùc x· héi, hÖ t−
t−ëng chÝnh trÞ cña giai cÊp th«ng tin chi phèi toµn bé ho¹t ®éng, ®êi sèng chÝnh trÞ, tinh thÇn cña x· héi.
- §¶ng ta lÊy chñ nghÜa M¸c-Lªnin vµ t− t−ëng Hå ChÝ Minh lµ nÒn t¶ng, t− t−ëng vµ kim chØ nam cho hµnh ®éng cña §¶ng vµ cña çch m¹ng ViÖt Nam.
- Ta thÊy r»ng trong x· héi chñ nghÜa vai trß cña chÝnh trÞ vµ t− t−ëng ®Æc biÖt to lín, nã cã t¸c dông chØ ®¹o t− t−ëng vµ hµnh ®éng cho hµng triÖu ng−êi nh»m môc ®Ých c¶i t¹o
x· héi cò, x©y dùng x· héi míi d−íi sù l·nh ®¹o cña chÝnh §¶ng M¸c-Lªnin.
- §¶ng ta lÊy chñ nghÜa M¸c-Lªnin vµ t− t−ëng Hå ChÝ Minh lµm nÒn t¶ng t− t−ëng v×:
- Chñ nghÜa M¸c-Lªnin nãi chung vµ t− t−ëng Hå ChÝ Minh nãi riªng lµ sù thèng nhÊt gi÷a lý luËn víi thùc tiÔn, gi÷a t− t−ëng chÝnh trÞ víi tiÕn tr×nh lÞch sö chñ nghÜa M¸c-Lªnin
lµ c¬ së lýluËn chung, t− t−ëng Hå ChÝ Minh lµ sù cô thÓ hãa, sù vËn dông s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c-Lªnin vµ thùc tiÔn çch m¹ng ViÖt Nam. T− t−ëng Êy phï hîp víi lîi Ých cña
giai cÊp v« s¶n vµ sù ph¸t triÓn cña lÞch sö.
+ Nã chØ ra cho §¶ng céng s¶n ViÖt Nam c¬ së lý luËn ®óng ®¾n tõ ®ã ®Þnh ra ®−îc ®−êng lèi, chiÕn l−îc cho tõng thêi kú, tõng giai ®o¹n cña çch m¹ng ViÖt Nam ®i ®óng quy
luËt vµ dÉn ®Õn thµnh c«ng./.
C©u 69: ý thøc ph¸p quyÒn lµ g×? T¹i sao ph¶i sèng vµ lµm viÖc theo hiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt.
Tr¶ lêi: ý thøc ph¸p quyÒn:
- ý thøc ph¸p quyÒn lµ mét h×nh th¸i ý thøc x· héi, ra ®êi vµ tån t¹i cïng víi sù ph©n chia x· héi thµnh giai cÊp.
- ý thøc ph¸p quyÒn lµ toµn bé nh÷ng quan ®iÓm, t− t−ëng vµ th¸i ®é cña mét giai cÊp vÒ b¶n chÊt vµ vai trß cña ph¸p luËt, vÒ tÝnh hîp ph¸p hay kh«ng hîp ph¸p trong hµnh vi cña
con ng−êi, vÒ quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña çc thµnh viªn trong x· héi. Trong x· héi cã giai cÊp, ý thøc ph¸p quyÒn cña mçi giai cÊp kh¸c nhau nh−ng ph¸p luËt chØ cã mét.
42
+ Ph¸p luËt lµ ý trÝ cña giai cÊp thèng trÞ ®−îc thÓ hiÖn thµnh luËt lÖ, mçi x· héi chØ cã mét hÖ thèng ph¸p luËt cña giai cÊp n¾m chÝnh quyÒn. Ph¸p luËt cã nhiÖm vô ng¨n chÆn
nh÷ng hµnh x©m ph¹m lîi Ých vµ trËt tù x· héi cña giai cÊp thèng trÞ.
+ Ph¸p luËt t− s¶n nh»m b¶o vÖ lîi Ých cho giai cÊp t− s¶n.
+ Ph¸p luËt vµ hÖ t− t−ëng ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ph¶n ¸nh lîi Ých cña toµn thÓ nh©n d©n lao ®éng b¶o vÖ trËt tù x· héi chñ nghÜa. Nh÷ng hµnh ®éng t×m çch duy tr× vµ
phóc héi chÕ ®é cò, x©m ph¹m tµi s¶n Nhµ n−íc, cña tËp thÓ, cña ng−êi lao ®éng, vi ph¹m trËt tù x· héi chñ nghÜa lµ tr¸i víi luËt ph¸p vµ t− t−ëng ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa.
Nh÷ng hµnh ®éng ®ã bÞ ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa trõng trÞ, bÞ t− t−ëng ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa kÕt ¸n.
+ Ph¶i sèng vµ lµm viÖc theo hiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt v×:
+ HiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt chÝnh lµ nh÷ng quy ®Þnh cña Nhµ n−íc mµ mçi con ng−êi ph¶i tu©n theo. Muèn x· héi cã kû c−¬ng, cã trËt tù vµ x· héi ph¸t triÓn ®−îc mäi ng−êi ph¶i
tu©n theo nh÷ng quy ®Þnh Êy.
+ Gi¸o dôc ý thøc ph¸p quyÒn cÇn ®−îc chó träng ë n−íc ta, chèng viÖc coi th−êng kû c−¬ng, coi th−êng ph¸p luËt./.

(123doc - VN) - Bo-De-Thi-Va-Dap-An-On-Tap-Mon-Triet-Hoc PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

(123doc - VN) - Bo-De-Thi-Va-Dap-An-On-Tap-Mon-Triet-Hoc PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

ng©n hµng c©u hái

ng©n hµng c©u hái

phËn võa th¸i

You might also like