ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ “ ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗ”

Ακαδημαϊκό έτος : 2012-2013, Εξάμηνο Δ’

Ομαδική εργασία στο μάθημα επιλογής:

Η ΤΕΧΝΗ ΣΤΗΝ ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

Διδάσκουσα: κ. Α. ΠΑΡΟΥΣΗ

ΕΠΙΤΥΧΑΝΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΝΤΑΞΗ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

ΣΧΕΔΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΜΟΥΣΙΚΗ, ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ
ΚΑΙ ΚΙΝΟΥΜΕΝΗ ΕΙΚΟΝΑ

Φοιτήτριες

ΠΩΛ ΙΩΑΝΝΑΑ.Μ.111117
ΒΑΦΕΙΑΔΑΚΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ Α.Μ.111114

ΑΘΗΝΑ
Ιούνιος 2013
ΕΙΣΑΓΩΓΗ

H τέχνη προσελκύει το ενδιαφέρον των παιδιών και προσφέρει πλούσια

ερεθίσματα. Η συμμετοχή σε δημιουργικές -καλλιτεχνικές δραστηριότητες και
συμβάλλει τόσο στην διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους, όσο και στην
υποστήριξη της μαθησιακής τους προσπάθειας. Ενεργοποιεί τις φυσικές ικανότητες
των παιδιών, συγκινεί, μαγεύει, αφυπνίζει την περιέργειά τους, κινητοποιεί τη
φαντασία, ενθαρρύνει την έκφραση, καλλιεργεί τη δημιουργικότητα και δίνει
ευκαιρίες για πειραματισμό με υλικά και τεχνικές. Συχνά πολλές από τις
δραστηριότητες που σχεδιάζονται και οργανώνονται εμπλέκονται και
αλληλοσυμπληρώνονται ανοίγοντας νέους δημιουργικούς δρόμους. Η Μουσική για
παράδειγμα μπορεί να οδηγήσει σε κίνηση ή σε εικαστική δημιουργία, ενώ το
θέατρο μπορεί να ολοκληρώνεται με τη συνοδεία ενός μουσικού κομματιού και
μιας εικαστικής δημιουργίας. Με αυτό τον τρόπο συνυπάρχουν οι τέχνες και η
κίνηση χωρίς να τονίζεται η εξειδίκευσή τους. Ωστόσο η ανάπτυξη των
διαθεματικών δραστηριοτήτων και η εξυπηρέτηση των στόχων που επιδιώκονται
προϋποθέτουν τη γνώση και την κατανόηση κάθε προγράμματος από τον
εκπαιδευτικό(ΔΕΠΠΣ,2002).
Σημαντική θεωρείται η συμβολή της τέχνης στα προγράμματα
αποκατάστασης των ατόμων με ειδικές ανάγκες. Στο θεραπευτικό τομέα, αλλά και
στο μαθησιακό και ψυχαγωγικό, το μάθημα της μουσικής συμβάλλει στην
αναβάθμιση και ενίσχυση των ικανοτήτων των μαθητών ανεξάρτητα από το
πρόβλημα που μπορούν να παρουσιάσουν. Ορισμένα παιδιά με αναπηρία έχουν
μουσικές επιδεξιότητες, που συνήθως είναι εξασθενημένες ή μπλοκαρισμένες εξ
αιτίας της αναπηρίας. Με την κατάλληλη αγωγή και εκπαίδευση, μπορούμε να
ανακαλύψουμε, να εξελίξουμε και να αναπτύξουμε τις λανθάνουσες δυνάμεις που
υπάρχουν στο παιδί.
Ένας είδος τέχνης που θα προσεγγίσουμε στην παρούσα εργασία είναι η
μουσική. Οι άνθρωποι γεννιούνται με την ικανότητα να παράγουν μουσική. Η
εκμάθηση της μουσικής έχει κοινά στοιχεία με την κατάκτηση της γλώσσας. Στα
πρώτα στάδια είναι κατά πολύ διαισθητική και συνδέεται με τα ακούσματα και τις
επιρροές που έχει το παιδί από το περιβάλλον του , με την μίμηση και τον
πειραματισμό (ΑΠΣ-ΔΕΠΠΣ,2002). Στο νηπιαγωγείο η μουσική, δίνει στα παιδιά
ευκαιρίες να εκφραστούν, να εξερευνούν, να παράγουν ήχους, να κινούνται, να
τραγουδούν και να παίζουν μουσικά όργανα, δημιουργώντας συνθέσεις. Οι
μουσικές δραστηριότητες, εισάγουν τα νήπια σε τρόπους έκφρασης και
επικοινωνίας εναλλακτικούς και συμπληρωματικούς του λόγου (Σωτηροπούλου-
Ζορμπαλά 2005).
Ένας δεύτερος τομέας των τεχνών που θα επικεντρωθούμε είναι τα
εικαστικά. Στο Νηπιαγωγείο τα παιδιά με κατάλληλες δραστηριότητες διακρίνουν
την ομορφιά στη φύση, στο περιβάλλον και στα έργα τέχνης με τα οποία έρχονται

1
σε επαφή. Αναπτύσσουν ενδιαφέρον για την καλλιτεχνική δημιουργία καθώς και
επιθυμία να συμμετέχουν σε καλλιτεχνικές δραστηριότητες. Παρατηρούν,
πειραματίζονται με διαφορετικά υλικά και τεχνικές, ερευνούν και χρησιμοποιούν τις
εμπειρίες και τις ιδέες τους ως στοιχεία καλλιτεχνικής δημιουργίας και έκφρασης.
Ανακαλύπτουν ότι η τέχνη είναι μέσο έκφρασης και επικοινωνίας μεταξύ των
ανθρώπων. Χρησιμοποιούν την τέχνη σε συνδυασμό με άλλες δραστηριότητες του
προγράμματος (ΔΕΠΠΣ,2002).
Μια άλλη μορφή τέχνης που μπορεί να εισαχθεί στο πρόγραμμα του
νηπιαγωγείου είναι ο κινηματογράφος με τη μορφή της κινούμενης εικόνας όπου
στοχεύει στην αναβάθμιση της εκπαιδευτικής διεργασίας με τη χρήση ενός μέσου
σύγχρονου, σύνθετου και ζωντανού, αλλά και στην όξυνση της ικανότητας του
μαθητή να χειρίζεται κριτικά και δημιουργικά τις νέες τεχνολογίες που αποτελούν
αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς του (Π.Ι., 2011).
Οι νέες τεχνολογίες αλλάζουν ριζικά το τοπίο εκπαίδευσης : τον τρόπο
διδασκαλίας και μάθησης, τον τρόπο μελέτης αλλά και τον τρόπο έρευνας και
αξιολόγησης, επιμόρφωσης και κατάρτισης. Ο Η/Υ αποτελεί ένα σημαντικό
εργαλείο, επεξεργασίας πληροφοριών, που μας δίνει τη δυνατότητα διασύνδεσης
με άλλα περιφερειακά (διαδραστικός πίνακας, εκτυπωτής) και εποπτικά μέσα. Η
αλληλεπίδραση του Η/Υ με το άτομο είναι άμεση, ενεργή και βελτιώνει τη
μαθησιακή διεργασία. Η χρήση του Η/Υ δημιουργεί αφενός ένα πλούσιο σε
ερεθίσματα και πληροφορίες μαθησιακό περιβάλλον οδηγώντας τον μαθητή στη
γνώση και αφετέρου, αποτελεί ένα πολύτιμο εκπαιδευτικό εργαλείο στα χεριά του
δασκάλου (Τσικολάτας, 2011). Οι Τ.Π.Ε. μπορούν να αξιοποιηθούν και στην ειδική
αγωγή καθώς προάγουν την εξατομικευμένη διδασκαλία και χρησιμοποιούνται ως
εργαλεία διερεύνησης και επικοινωνίας (ΔΕΠΠΣ, 2002).
Η Τέχνη είναι ένα παντοδύναμο εργαλείο, ένα μέσο έκφρασης, ένα μέσο
επικοινωνίας, ένα μέσο θεραπευτικής βοήθειας. Η βοήθεια μπορεί να πάρει πολλές
μορφές. Άλλες φορές σημαίνει να δίνεις, να καθοδηγείς, άλλες πάλι φορές σημαίνει
να περιμένεις προσεκτικά και με σεβασμό την εσωτερική αντίδραση. Μέσα από την
τέχνη το άτομο μπορεί να πειραματιστεί συμβολικά και να εκφράσει ιδέες και
συναισθήματα πάνω στο χαρτί που μπορεί τελικά να εκφραστούν και στη ζωή.
Λαμβάνοντας υπόψη τη συμβολή της τέχνης στην εκπαίδευση και
ειδικότερα στην ειδική αγωγή και μέσα στα πλαίσια του μαθήματος «Τέχνη στην
Ειδική Αγωγή» του μεταπτυχιακού προσπαθήσαμε να αξιοποιήσουμε τα διάφορα
είδη τέχνης στην εκπαιδευτική πράξη. Στην παρούσα εργασία εκπονήθηκαν σχέδια
εργασίας με αφορμή τους άξονες που τέθηκαν στο μάθημα. Συγκεκριμένα
αναπτύσσονται τρία σχέδια εργασίας στους τομείς της μουσικής, εικαστικών και
κινούμενης εικόνας .

2
Α. ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΘΕΜΑ: «Εργαστήρι κατασκευής μουσικών οργάνων σε νηπιαγωγείο

με τμήμα ένταξης»
Στόχοι
 Να εκφραστούν μέσω της μουσικής, να κατασκευάζουν και να παίζουν
μουσικά όργανα, δημιουργώντας συνθέσεις.
 Μέσω των μουσικών δραστηριοτήτων, να εκφραστούν και να
επικοινωνήσουν με τρόπους εναλλακτικούς και συμπληρωματικούς του
λόγου.
 Να αναπτύξουν την αυτοεκτίμησή τους (ενθάρρυνση για συμμετοχή στις
δραστηριότητες, ανάληψη ευθυνών και πρωτοβουλιών, ανάπτυξη θετικών
συναισθημάτων για τον εαυτό τους).
 Να αναπτύξουν ικανότητες συνεργασίας.(ΔΕΠΠΣ, 2002).

Αφόρμηση
Η αφορμή δόθηκε όταν ένα παιδί με αυτισμό, επαναλάμβανε συνεχώς την ίδια
κίνηση και παρήγαγε ήχο με τον ίδιο ρυθμό. Άνοιγε και έκλεινε το τάπερ με το
φαγητό του. Όσα παιδιά είχαν τάπερ, επανέλαβαν τον ήχο με τον ίδιο ρυθμό .Μετά
αλλάξαμε την ένταση, και δοκιμάσαμε και άλλα αντικείμενα που είχαν στο τραπέζι
τους. Έτσι ξεκίνησε η γνωριμία τους με τα χαρακτηριστικά του ήχου.

Μέθοδος
Ομαδοκεντρική

Διάρκεια
Δύο εβδομάδες από μία ώρα την βδομάδα.

Χώρος
Η αίθουσα του νηπιαγωγείου.

Αριθμός παιδιών
22 νήπια και προνήπια.

Υλικοτεχνική υποδομή
Άδεια κουτιά παπουτσιών, όσπρια, γυάλινα βάζα, πλαστικά μπουκάλια, πήλινα
κεσεδάκια γιαουρτιών, ξυλάκια.

3
Ανάπτυξη δραστηριοτήτων
1η δραστηριότητα «Συζήτηση για τους ήχους που ακούμε».
Αφουγκραζόμαστε ήχους απ’ έξω. Χτυπάμε διαφορετικά αντικείμενα και ακούμε
διαφορετικούς ήχους (ΗΧΟΧΡΩΜΑ), χτυπάμε αργά- γρήγορα, δυνατά –σιγανά. Τα
παιδιά δοκιμάζουν τα υλικά, πειραματίζονται και περιγράφουν τις εμπειρίες τους .
Το αυτιστικό παιδί συμμετέχει και αυτό, κυρίως στην παραγωγή και επανάληψη
των ήχων.

2η δραστηριότητα «Συζήτηση για τα μουσικά όργανα».

Γνωριμία με τα είδη μουσικών οργάνων.

3η δραστηριότητα «Κατασκευή αυτοσχέδιων μουσικών».

Τα παιδιά κατασκευάζουν μουσικά όργανα. Ξεχωρίζουν και ταξινομούν τα υλικά,
πειραματίζονται, συνεργάζονται, βοηθούν .

4η δραστηριότητα «Σύνθεση μουσικής».

Συνθέτουν και ηχογραφούν την μουσική τους.

5η δραστηριότητα «Ακρόαση μουσικών κομματιών».

Τα παιδιά ακούν διάφορα είδη μουσικής, προσπαθούν να αναγνωρίσουν κάποια
όργανα.

6η δραστηριότητα «Δημιουργία ηχοϊστορίας».

Τα παιδιά δημιουργούν μια ιστορία και την συνοδεύουν με τα όργανα που έχουν
κατασκευάσει.

Αξιολόγηση
Τα παιδιά συνεργάστηκαν με ενθουσιασμό. Συμμετείχαν όλα τα παιδιά στις
δραστηριότητες καθώς το εποπτικό υλικό, η κατασκευή και το παίξιμο των
μουσικών οργάνων δημιούργησε μεγάλο ενδιαφέρον και κίνητρο για συμμετοχή,
εξερεύνηση και έκφραση.

4
Β. ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Θέμα «Ανακαλύπτω τον κόσμο των σκιών»
Στόχοι
 Να παρατηρήσουν το φαινόμενο της σκιάς και μέσα από αυτό να
εκφραστούν με ποικίλους τρόπους (π.χ. εικαστικά, θεατρικά κ.α.)
 Να αναπτύσσουν τη γλώσσα και την επικοινωνία και να αξιοποιούν την
τεχνολογία.
 Να αναπτύξουν την αυτοεκτίμησή τους (ενθάρρυνση για συμμετοχή στις
δραστηριότητες, ανάληψη ευθυνών και πρωτοβουλιών, ανάπτυξη θετικών
συναισθημάτων για τον εαυτό τους).
 Να αναπτύξουν ικανότητες συνεργασίας.

Αφόρμηση
Με αφορμή τις σκιές που υπάρχουν στο προαύλιο του διαλείμματος και τις σκιές
που δημιουργεί το σώμα μας, παρατηρήσαμε τις σκιές μας και δόθηκε η ευκαιρία
να μιλήσουμε για το φαινόμενο της σκιάς.

Μέθοδος
Οι δραστηριότητες που θα πραγματοποιηθούν θα γίνουν σε ζευγάρια και στην
ολομέλεια με στόχο να δημιουργηθούν σχέσεις, να αναπτυχθεί ομαδικότητα και
συνεργασία και να εξασφαλιστεί η συμμετοχή όλων των παιδιών.

Διάρκεια
Μία εβδομάδα.

Χώρος
Η τάξη και ο προαύλιος χώρος του σχολείου.

Αριθμός παιδιών
22 νήπια και προνήπια

Υλικοτεχνική υποδομή
Φωτογραφική μηχανή, ηλεκτρονικό υπολογιστή, φακό, διάφορα αντικείμενα από
την τάξη και φυσικά υλικά.

Ανάπτυξη δραστηριοτήτων
1η δραστηριότητα «Συζήτηση με εποπτικά υλικά»
Ρωτήσαμε τα παιδιά τι είναι η σκιά; Πώς δημιουργείται; Πού τη συναντάμε; Τι
χρώμα έχει και τι σχήμα; Αφού διερευνήσαμε τις γνώσεις των παιδιών
πειραματιστήκαμε με ένα φακό στον τοίχο βάζοντας διάφορα αντικείμενα μπροστά

5
και θα τους ζητήσαμε να περιγράψουν τι βλέπουν. Τα παιδιά που δυσκολεύονται να
επικοινωνήσουν με το λόγο τους ζητήσαμε να φέρουν αντικείμενα από την τάξη ή
να κρατούν το φακό ώστε να έχουν μια επαφή με τα εποπτικά υλικά και να
κερδίσουμε την προσοχή τους.

2η δραστηριότητα «Παιχνίδι σκιών στο πανί»

Στη συνέχεια αφού καταγράψαμε τις περιγραφές των παιδιών παίξαμε ένα παιχνίδι
με τις σκιές. Χωρίστηκαν σε ομάδες των 2 ατόμων και συγκέντρωσαν κρυφά από τις
άλλες ομάδες αντικείμενα όπου έκρυψαν σε μια σακούλα. Έπειτα κάθε ομάδα πίσω
από το πανί έβαλε το φακό και μπροστά προέβαλε τα αντικείμενα που μάζεψε.
Στόχος ήταν η κάθε ομάδα να καταφέρει χρησιμοποιώντας σωστά το φακό να δείξει
τη σκιά του αντικειμένου και να το βρουν οι υπόλοιπες ομάδες. Παιδί με αυτισμό
που έχει στοιχειώδη λόγο μπόρεσε να ονοματίσει τις σκιές των αντικειμένων με
παρότρυνση από τον εκπαιδευτικό και συμμετείχε με τη βοήθεια του ζευγαριού του
στο παιχνίδι.

3η δραστηριότητα «Ψάχνω σκιές στο σχολείο μου»

Αφού αντιλήφθηκαν πώς είναι η σκιά και πώς προέρχεται τους ζητήσαμε να βγούνε
με το ζευγαράκι τους στο προαύλιο και να βρουν σκιές. Ορίσαμε ένα παιδί στο ρόλο
του φωτογράφου και κάθε ομάδα που έβρισκε μια σκιά σταματούσε στο σημείο
μέχρι να έρθει ο φωτογράφος να τη φωτογραφήσει. Στη θέση του φωτογράφου
βάλαμε ένα παιδί που είναι πιο υπερκινητικό και δραστήριο ώστε να μπορεί
συνεχώς να κινείται αλλά παράλληλα να συμμετέχει ενεργά στη δραστηριότητα της
τάξης του. Οι φωτογράφοι και οι ομάδες εναλλάσσονταν όταν κρινόταν
απαραίτητο.

4η δραστηριότητα «Παρατηρώ τις σκιές και φτιάχνω μια ιστορία»

Τις φωτογραφίες που τράβηξαν τα παιδιά τις εκτύπωσα και ζητήσαμε στην
ολομέλεια να μας πουν «τι τους θυμίζουν;», «αν μπορούσαν τι θα έλεγαν;» κ.α. με
σκοπό να βρούμε ένα ερέθισμα ώστε να φτιάξουμε μια ιστορία με τις φωτογραφίες.
Τα παιδιά δημιούργησαν μια απλή ιστορία όπου στη συνέχεια τη δραματοποιήσαμε
και την επόμενη μέρα την παρουσιάσαμε στο powerpoint.

Αξιολόγηση
Την τελευταία μέρα της παρουσίασης ζητήσαμε από τα παιδιά να μας πουν τι τους
άρεσε τι δεν τους άρεσε, τι έμαθαν και τι άλλο θα ήθελαν να κάνουν. Ζητήσαμε την
αξιολόγηση να γίνει όχι μόνο λεκτικά αλλά και με ζωγραφική ώστε να μπορέσουν να
εκφραστούν όλα τα παιδιά. Η δημιουργία των ζευγαριών βοήθησε να
συνεργαστούν οι ομάδες και να συμμετέχουν όλοι στη διαδικασία.

6
Γ. ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Θέμα «Κινούμενη εικόνα»

Στόχοι
 Να συνεργάζονται σε ομάδες για την παραγωγή κάποιου έργου και να
σέβονται τις απόψεις και την εργασία των άλλων.
 Να εξοικειωθούν με τη χρήση του υπολογιστή.
 Να αναπτύσσουν τη γλώσσα και την επικοινωνία και να αξιοποιούν την
τεχνολογία (Ηλεκτρονικό υπολογιστή, φωτογραφική μηχανή, τηλεόραση
κ.α.) (ΔΕΠΠΣ, 2002).

Αφόρμηση
Με αφορμή με μια ταινία κινουμένων σχεδίων που παρακολούθησαν στο
νηπιαγωγείο με θέμα τη θάλασσα, συζητήσαμε για την τέχνη του κινηματογράφου
και συγκεκριμένα για την κινούμενη εικόνα.

Μέθοδος
Ομαδοσυνεργατική με μικρές ομάδες

Διάρκεια
Δύο εβδομάδες.

Χώρος
Η αίθουσα του νηπιαγωγείου

Αριθμός παιδιών
22 νήπια και προνήπια

Υλικοτεχνική υποδομή
Φωτογραφική μηχανή, πλαστελίνες, ηλεκτρονικός υπολογιστής, προτζέκτορας.

Ανάπτυξη δραστηριοτήτων
1η δραστηριότητα «Κατασκευή στοιχείων με θέμα τη θάλασσα»
Τα παιδιά χωρίστηκαν σε μικρές ομάδες και η κάθε ομάδα ανέλαβε να φτιάξει με
τις πλαστελίνες ένα στοιχείο με θέμα τη θάλασσα (ψάρια, βάρκα, ανθρώπους,
γοργόνες κ.α.).

7
2η δραστηριότητα «Στήσιμο σκηνικού και φωτογράφηση»
Η κάθε ομάδα τοποθέτησε στο σκηνικό τα αντικείμενα που είχε φτιάξει. Ορίστηκε
μία ομάδα που ανέλαβε τη φωτογράφηση με την καθοδήγηση της νηπιαγωγού και
μία ομάδα που θα κινούσε τα στοιχεία στο σκηνικό εκ περιτροπής.

3η δραστηριότητα «Καταχώρηση υλικού στον ηλεκτρονικό υπολογιστή»

Τα παιδιά μέσω του προτζέκτορα παρακολούθησαν την καταχώρηση του υλικού
που είχαν δημιουργήσει και επέλεξαν το τελικό υλικό για τη ταινία που θα
δημιουργούσαν.

4η δραστηριότητα «Δημιουργία ταινίας»

Η νηπιαγωγός εισήγαγε τις φωτογραφίες στο moviemaker και μαζί με τα παιδιά
επέλεξαν τη μουσική, βρήκαν και πληκτρολόγησαν τα γράμματα του τίτλου της
ταινίας τους «Θάλασσα». Καθώς επίσης πληκτρολόγησαν τα ονόματά τους ως
δημιουργοί της ταινίας.

Αξιολόγηση
Τα παιδιά ενθουσιάστηκαν με την προβολή της ταινίας που δημιούργησαν. Ένιωσαν
μεγάλη ικανοποίηση που κατάφεραν να δημιουργήσουν μια ταινία,
εντυπωσιάστηκαν που έδωσαν κίνηση στο άψυχο υλικό και ένιωσαν περήφανοι και
γεμάτοι αυτοπεποίθηση. Σε όλη τη διαδικασία ακόμα και τα παιδιά με διάσπαση
προσοχής ήταν αρκετά συγκεντρωμένα στις αρμοδιότητες που τους είχαν ανατεθεί
καθώς το υλικό και η χρήση των μέσων τεχνολογίας αποτέλεσε ισχυρό κίνητρο για
συμμετοχή.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Η υλοποίηση των σχεδίων εργασίας ήταν για εμάς ιδιαίτερα δημιουργική και
εποικοδομητική. Ακούσαμε με προσοχή τις ιδέες και τις προτάσεις των παιδιών,
ανακαλύψαμε μαζί με τα παιδιά καινούριους τρόπους έκφρασης, αναζητήσαμε
πληροφορίες και ενημερωθήκαμε από διάφορες πηγές. Δείξαμε ευελιξία και
προσαρμόσαμε το περιεχόμενο και τη διάρκεια των δραστηριοτήτων σύμφωνα με
τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών. Αξιοποιήθηκε η σύγχρονη
τεχνολογία, δόθηκαν ευκαιρίες για δημιουργική έκφραση και ανάπτυξη της
αυτονομίας και κοινωνικών δεξιοτήτων. Καθώς τα σχέδια εργασίας αναδύθηκαν
από τα ίδια τα παιδιά, υπήρχε αμείωτο ενδιαφέρον.
Το γεγονός ότι στο νηπιαγωγείο φοιτούν και παιδιά με αναπηρία και
μαθησιακές δυσκολίες, η ενασχόληση με την τέχνη ήταν ένα ισχυρό κίνητρο να τα
εντάξουμε στην εκπαιδευτική διαδικασία. Σε όλη τη διάρκεια των δραστηριοτήτων
ενθαρρύνθηκαν να συμμετέχουν ενεργά, εκφράστηκαν δημιουργικά και
καλλιεργήθηκε κλίμα αναγνώρισης, συνεργασίας και αποδοχής.

8
Βιβλιογραφία

 Καρτασίδου, Λ. (2004). Μουσική εκπαίδευση στην ειδική παιδαγωγική.

Εκπαιδευτικές θεραπευτικές προσεγγίσεις. Αθήνα: Τυπωθήτω.
 Κουλούρη, Π. (2010). Το Animation σε τάξεις των μικρών παιδιών, 14
ιστορίες μάθησης. Αθήνα: Παπαδόπουλος.
 Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (2011). Αξιοποίηση των τεχνών στην εκπαίδευση.
Αθήνα: ΥΠΕΠΘ.
 Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (2002). Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων
Σπουδών για το Νηπιαγωγείο. Αθήνα: ΥΠΕΠΘ.
 Σιάκας, Σ. (2008). Animation με κούκλες. Από την ιδέα στο τελικό μοντάζ.
Αθήνα: Νεανικό Πλάνο.
 Τόμπλερ Μ.(). Ήχων στόχων ηχώ- Η μουσική στην ειδική αγωγή κ’ θεραπεία.
 Τσαφταρίδης, Ν. (1997). Μουσική, κίνηση, λόγος.Αθήνα: Νήσος.
 Τσαφταρίδης, Ν. (1995).Αυτοσχέδια μουσικά όργανα. Αθήνα: Νικολαϊδης, Μ.
–EditionOrpheus.
 Τσικολάτας, Α. (2011). Οι Τ.Π.Ε ως εκπαιδευτικό εργαλείο στην ειδική αγωγή.
2ο Πανελλήνιο Συνέδριο Πάτρα 28-30/4/2011