Professional Documents
Culture Documents
Історія Українського Війська 1953
Історія Українського Війська 1953
OF THE UKRAINIAN
ARMED FORCES
SECOND REVISED
EDITION
..
I
compiled by
Supplement typeset by "Trident Press Ltd." and ''fhe Christian Press" Winnipeg.
Printed by Stovel-Advocate Presa Co. Ltd., Winnipeg, Man., CAanada.
Copyright by IVAN TYKTOR, Publisher.
r~~
REP E ,ll M 0 BA
r;;:f ;2;~
~ iil";::t~~"'·
:.ii\
, ·~. ·::: ~u.··.·· ~t:·~]') J.,
~;;"l- . /
~:{{;.((·:".'•:"·· ·.. & ~.
,lI.aeMQ B pyKn yi<paiHChKoro 4HTat1a nepwy n'!D~~d~S-p-r;;· · yxpa-
iHCbKoro BiHCbKa.
lcTOpisr YKpaiHH, u.e y 3Hat1Hiii Mipi icropisr aoeH Ta icropi5'
BiHCbKa. 13 36p0€IO y pyKax Il0llHH3JIH MH COO€ ic1opnt1He MHHyJie,
TO.lli, KOJIH opraHi3yBaJIH anepwe cso10 ,l[ep>KaBy Ha.ll JlHinpoM Ta 3a-
SHa11yaaJiu co6i rpaHHU.i Bi.ll 4-0pHoro "MOpH .ll.0 niBHi'lliHX JI:kiB i Bi.ll
KapnaT no KaeKa3. 36poero aaxuw.aJIHCH MH Bi.ll JlHKHX a3iffchKHX op.zt
i .:..tiJii CTOJiiTTH HaWHMH rpy.llbY.H 3acJIOH10BaJiu Ea pony Bi.ll 3aJIHBY
ii aapaapaMn. Ko3aLU>Ki noxo.llH Ha Mope .llaJIH HaM CJiaay JIHU.apchKoi
Hau.ii, a nep·eMorn ni.ll 36opoBOM i KoHoTonoM ai.ll)laJIH TOJ.li HaWHM
npe.llKaM BJia.lly Ha ceoiH 3eMJii. Mn 3aB3SITO 6opoHHJIH uawoi cso6o.llH, ue
MHHaJin HiHKOi Haf'O.llH, w.06 yce HaliOBO opraHi3yBaTH CBOi 36poiiui
CHJIH. I KOJIH npmiwJia BeJIHKa XBHJIHHa Bi.llp<>.ll>KeHHH ,Uep>Kaau, 3a-
craJia Hae i3Hoay Ha nooHu.isix, s KpicoM y pyu.i. YKpaiHChKi Ci11osi.
CTpiJihJ..ti, YKpaiHCbKa faJIHJ..tbKa ApMiH, Ha.ll.llHinpHHCbKa ApMisr, noa-
CTaH11i 3arOHH - Bci-Bci - cnOBHHJIH CBiH OO-OBH30K, Bci BOHR KpOBIO·
CBi.llllHJIH npo npaoo Hau.ii AO cnoel ,ll.ep>1<anu.
Hawe MHHyJie He3BHllaHHO 6araTe Ha BO€HHi 00.llii, THMTO BOHO
A HeJierKO HaOHCaTH OCHOBHY icropilO yKpaiHCbKOrO BiHCbKa. llJIH ,llaB-
HiWHX .lli6, .llJIH KHH>KOi Ta K03aJ..tbKOi, nepenoHa B ToMy, lll.0 MH Ma€MO
uenoettHii, ypHBKOBHH MaTepiHJI, mo Maii>Ke ueMae .llOKJiaJlHHX, ct>axo ..
BHX ODHciB BO€HHHX no,lliii. IcropHKOBi .llOBO.llHTbCSI a6upaTH BiJI.JiiMKH
A OKPYlllllHH aaicTOK i a TPY.llOM YKJia.llaTH a HHX M03aiKy .llaBHwrc.
aiiicbKoaoro no6YTY· Oprattiaau.i10 Biff;CbKa, TaKTHKy, crpaTeri10 i nci
HHWi Ba>KJIHBi cnpaBH tpe6a piwaTH Hepaa Ha OCHOBi npHna,llKOBHX
,llKepeJI a6o aHaJibOfiii j3 BiHCbKOBOfO >KHTTH HHWHX Hap-O.lliB.
,lI.JIH BH3BOJihHHX aMaraHh Hosoi .ll05H TPY.llHOW.i a ToMy, mo .ll>Ke-
peJihHoro MaTepiHJIY e, npaB.ll.a, .llOBOJii 6araro, aJie BiH, 3.ll.e6iJihwa, MO-
uorpact>i11Ho Heonpau.bOBaHHii. UiJii seJIHKi nepiO.ll.H uux aeJIHKHX .ll.HiB
Bi.ll.OMi HaM uepaa TiJihKH 3 IlOO.ll.HHOKHX aKTiB, HenOBHHX 3aOHCOK i ct>par-
MeHTapHHX cnOMHHiB. ,UoCJii.llHHK roro CJiaBHOro qacy npHHeBOJieHHK
CHraTH caM .ll.0 apxieie i M030JlhHHMH nowyKyBaHHHMH BHSICHIOBaTH
H OCHOBHi pe11i ff .llpyrop.HJJ.Hi Hepa3 00.ll.POOHIJ.i. 3aB.ll.aHHH ;J.oOCJii.llHHKa:
u.iei .ll.06H THM TPYJlHiwe, mo siH caM y11acHHK no.LI.iii, ou.imoe ix HK
BOHH iioMy caMi YHBJI.HIOTbCH, H.oMy aa>KKO 3HaiiTH HaJie>Kuy icTOpalQly
nepcneKTHBY.
ABTOpH u.iei KHH>KKH CBi.ll.OMi roro, llJ.O ix npauH He 30BciM BH11ep-
natta, mo 6araTo cnpae TaK i 3aJIHWHJIOC.H me nepo3HCHeHHMH. AJie
u.e u He 6yJio 3aB.llaHH.HM aa:ropia. BoHH 6a>KaJIH TiJibKH JJ.aTH a pyKu
WHpOKOro 3araJiy 3araJibHHH, npm:rynHHH OrJIH.ll. p03BHTKY yKpaiHCbKOro
BiHCbKa Bi.ll HaH:.zlaBHiWHX JJ.O HaHHOBiWHX llaciB, - HapHC, llJ.O BBiB 6u
4HTa1la B Hawe repoHChKe MHHyJie - H H3BllHB uoro u.iHHTH Tpa.llHU.ilO
a6poH.noro llHHy. BoHH MalOTb Ha.ll.ilO, w.o ix npau.H 330XOTHTb }lOCJii.ll-
HHKiB ttawoi ooettHoi icropii .llO ettepri1rniwoi npau.i B u.iH 11imrnu.i~
npaui, w.o yMmKJtHBHTh KOJIH1Cb HOHBY BeJiurooi .n.me,p·Mhttoi icropii
yKpaiHCbKOf'O BiHCbKa.
Ha 3aKitt11eHHH CBO€i npaui BBaJKaeMo aa cBiH ocoBH30K CKJiaCTH W.Hpy
IlO)lHKY 8H)laaueai KHHJKKH n. I B a H 0 B i T H KT 0 p 0 B i, w.o ace HWOB
Ha3ycTpi11_ 6aJKaHHHM aBTopiB y HanpHMi TeXHillHOI'O oQ>opMJieHHH
KHHJKKH I )laB 3Mory noCTaBHTH ii 3 TeXHillHOrO ff imocrpauiiittoro
OOKY Ha HaJieJKHOMY piBHi. PiBHOllaCHo CKJia)la€MO cep.llellHY noitHKY
CTpocpecopoai .ll-pOBi 8 a CH JI ·e Bi Ci M 0 B H q ·e Bi HK MOBHOMY JJ;Opa)l-
HHKOBi 3a iiom .ll6aiiJIHBMii nep-ernH.ll pyKonHcy i aa cnpaaJieHHH M-OBH.
BKiHui .ZI.HK}'€MO BChM THM TI a IH a M i y c Ta H 0 Ba M, w.o .n.onO'MOTJm
HaM. y IHamiii npaui .n.:>Kepe;tbllHIM M.a~epiHJtoM, imocrpau.iRMH Ta i'Hcj>oJ>-
MaurnMH.
ABTOPM
BH.llaBHHUTBO
IlEPWA l.JACTMHA
u
BIHCbKO KHSl)l{HX 4ACIB
no11aJIH aoioaaTH o.zurn O.ll,Horo ... « Tpe6a 6yno qeKaTH 11.oernii 11ac,
~OKH 3uoay ue noHeHJiaCH CHJibHa O,LtHHHU.SI H He ne.peaeJia Honoi aiH-
CbKoaoi H DOJiiTHlfHOi opraHi3al.{ii ra He CTBOpHJia HOBOi 11.ep)t<aBH.
Tai>uM11 qoena'.'IH
na.p.11ru nepeDJmeaJIH piKH
cxi,:i,nLoi E1~po1111.
co6i aapHria: yneprne 1015. p., KOJIH xoTiB aa6eaneLJHTH .ll.JIH ce6e
Hoaropo.n, y .zr.pyre 1017. p. nporn noJihChKOro KHH3H EoJI€CJiaea. y1pe1€
1024. p. np<>TH 6pa1a McrHCJiaaa. Y a11pirnH11x 6oHx paa-y-paa BH-
cTynaJLH CHJIH BapHrie.
51Ke BeJIHKe 6yJio eapH3bKe Biii-ChKO Ha YKpaiHi, npo Te He Ma-
€MO .llOKJl3)lHHX BitlOMOCTeH; JiiTOilHCU.i pilKO KO.rm no.11.alOTh .lOK."I<l1lHi
LJHC.11a. Apa6cbKHH nHChMeHHHK l6H-<l>a.llJiaH 1<. 922. p. n11caa TaKe:
»Y pych1mro KopOJIH € 3BHt.tai1, 111.0 3 HHM Ha .naopi iioro >KHBe t.JOTH ..
pucrn BLlBa)fmHx Tosap11wia i sipHHX JIJO.lleH, HKi pa30M ia HHM y~rn
paron. i )laJOTb ce6e Ha CMCpTl-, aa HbOfO. llHx lJOTHpHCTa JIJO}].eH
ClUHTh ni.z:r. 11:oro npecroJIOM, a npeGTiJI iioro aeJIHKHH, .nopornM Ka-
MiHHHM 03.ll06JieHHi1«. Uc, iiMoBipHO, TiJihKH npH6itJHa c1opo>Ka KHH3.SI,
He 11.iJie siiichKO. CTO poKiB niaHirne, 1015. p. Harn J1iTon11rneu.h ono-
ai.z:r.ae, mo 5IpocJiaB My JlpHi1 .no noxo.ny Ha Csmoc.11aaa ai6paa 6ya
y Hoarop·8.lli TH c H lJ y eapS1rie. Ta u.e 6yJio caMe nicJIH rnro, J<OJIU
HOBrOp8~'lu.i 3Hat.JHY l:laCTHHY BapSlriB BHpi3aJIH 3a ix HaCHJibCTBa, _ ___.
neprne 6yJio sapH3hKOro aiHchKa 6iJihllle. Y 8i3aHTii ara.ny€TbCH Hai1-
6iJ1hrnuii ni.n.niJI sapHriB - lll i c Th TH c SI lJ, iMOBiptto, ii Ha YKpaiHi
BapH3hKi BiHCbKa He MaJIH 6iJihll1, Hi>K KiJib"Ka a6o KiJihKaHaU,HTb THCH 11
JIIO.ll eH:.
BapA3bKi nMu,apl.
2. Ap y >1< H u a ii e o i.
Cnepmy nepeaaiKaJJH D Hrn aapSirn, noTiM Ty.ztu. w.o pa3 6iJihme Hamrn-
aaJio cJIOBSIHCbKOro eJieMeHTY, H: HapemTi .llPYiKHHa 30BCiM noyKpaiHW.H-
JiaCH. Usi noaiJihHiCTb nepeMiH MaJia oco6Jiuae opraHi3au.ifrne 3Ha11iHHS1;
HOBi JIIO,llH BXO,llHJIH B BHp06JieHe cepe,llOBHW.e, M)'ciJIH .llO HbOro npH-
cnoco6JI.SITHC.SI Ta 3 HUM 3.>KUBaTUCSI, nepeHMaTH Tpa,llHU.ii .llPYiKHHH
ii noTiM MOrJIH ix ,llaJii nepe,llaTu .
.llpyiKuna He MaJia xapaKTepy aceHapO.llHhoro aiHChKa, aona 6y.7Ia
.llOCTynHa TiJibKU ,llJISI auw.oi aepCTBU rpoMa,llSIHCTBa, .ZVISI 6osip.
13 0 SI p u (nepBiCHO »60JJS1pH«, Bi.ll »60JiiH«, BeJIUKUH) a6o JI y. 'II 'II i
.i1 IO .ll u, u.e 6yJia J{JISICa BeJJHKHX 3eMJieBJJ3CHHKiB, lll.0 MaHHOM'. i 3Ha'lliH-
HSll\f BU6UJIHCSI nona,ll pemTy naceJieHHSI. 3 KHS13SIMU 3BH3yBaJIH ix ro-
CilO,llapCbKi H: cycniJihHi iHTepern, cnpaaa o6opoHH Bi.Ll nana,lliB KOlJO-
BUKiB, nomuplOBaHHSI o6pi6HHX npoCTopiB, p03BHTOK ToprOBJii H UH.
KoJIH aonu HUIJIU y BO€HHi noxo,llu, TO 6yJiu cBi.llOMi Toro, w.o 6opomnb
CBOrO MaHHa H CBO€i 3eMJii. .no BiHCbKa HaJieiKaJIU He 3 np11Mycy,
a TOMy, w.o aiHchKOBa cuJia .LJ.asaJia iM npoai.ll i 3Ha11iHHS1. BoHu ni.ll-
TpuMyaaJIH ,llUttacTilO, ni.llnupaJiu :M: 6opottuJiu caoix KHH3iB, 60 KHHiKa
BJJa,lla 6yJia ix npupO.llHUM COI03HUKOM. KHH3b npuTHraa 60.s1p .llO yqa-
crn a KepMi .LJ.epiKaBOIO, .llaBaa iM Micu.e y caorn pa.LJ.i, po3.LJ.aaae MiiK
Hux ypsi,llu Ta tta.lliJIHB Ma€THOCTHMU.
npuHaJieiKHiCTb ;.{0 .llPY.>KHHU 6yJia cna.LJ.W.HHHHM npaBOM 60.Slp. fa
JiironuciB 3H3€MO _U.iJii ,llHHaCTii 60S1p, w.o 3 po.lly B pi.ll 3aHM3JIU BHIU.i
.lepiKaBHi ypH;iu H: 6yJrn tJJieHaMu KHH.>KOi .llPYiKHHH. TaK, 3a 51pornaaa
My.llporo BO€BO.llOIO a MopcbKOMY noxo,lli Ha BiaaHTilO 6ya Burnam.
Horo CUHH - 51Hb BumaTHlJ i nyrnrn, aaH:MaJIU YPH.llH BO€BO.ll 3a
51pOCJI3BOBHX cuuiB. CuH. 51HH TeiK HaJieiKaB ,llO KHSliKOi .llpy>KHHH .. no-
.'li6HO B 1070. pp. MiiK 6osipaMu 3ra.LJ.ylOTbCH 6paTu TyKu H: 4y .llHH,
ni3Hillle CTpitia€MO ix cuttiB CTattuc.naea TyKoau1.1a H: IeaHKa 4y.ll1mo-
au1.1a. nepUieHCTBO B .llPYiKIH!i M3.1H 6oSipCbKi .lliTH, CHHH TUX 6osip, lll.0
CJIYiKHJIU KHH3eBi.
KHS13b Mir npHHSITU )10 CBO€i .llPYiKHHU 6osip i 3 UHlllHX cropiH.
HoauH: KHiBr:bKHH KHSI3b lrop • 0J1hroa111.1 1146. p. noKJIHKaB .llO ce6e
6osip Y Jii6a, IaaHa BoH:Tumuqa H: Jla3apsi CairoachKoro i cKaaaa iM:
»5IK 6yJiu y 6parn Moro, TaKcaMo 6y.lleTe a MeHe«.
AJie JIIO.llHM, w.o He HaJieiKaJIH .llO 60.s1pcbKOi aepcTBH, .l{OcTyn JJ.O
.llPYiKUHU 6ya .llyiKe TSliKKHH. faJIHI.{bKUH JiiTon11ceu.b i3 BeJIHKHM o6v-
peHH.SIM 3a3Ha'lly€, w.o .llO 3Hal.liHHH )lOXO.llHTb JllO.llU 3 iie6oSipCbKOfO
po.LJ.y, TaKi, HK CyA.llHl.I »noninchKHH BHYK« a6o Jla3ap ,[10Ma.>K11p1111
i laop Mom-16o.>Ku1.1 »ia MYiKUIJ.bKOro po.lly«. Xu6a HHO .lly.>Ke aeJrnKi
3acJiyrn ii oco6ucrn ni.llnpueM1.1uaicTh MOrJIU JIIO.llHHY a HH3hKoro pu.iy
BHHeCTU B pH.llH .llpy.>KHHU.
4u a npuHHTHM .llO .llPY.>KHHU 6oHpuHOM KHSl3b YKJia.LJ.aB ~my ¢op-
MaJJhHY yMoay, npo u.e He 3Ha€MO tti1.1oro neaHoro. TaKcaMo tteSirno.
l.IU oys TYT SIKUH CBSITOl.IHUH u.epeMOHiSIJI, RK u.e 6al.IUMO Ha '::lrl.X''!li
Eaponu (Hnp., Jiuu.ap BKJia.llaB caoi pyKu y pyKu KHH3H). Y 11taMn
Blfil3,llK3X 60S1pu CKJJa,llaJIH KHR3eBi npHCRry Ha BipHiCTb.
Ane ,lleKOJIU 60SIJJU Mam-1 npaoo He nocJiyxaTu ceoro hltiLU, .:.1 f'_•
ii aaJiuUiuTu B HbOro CJIV.>1<6v H neoe.H:Tu ll.O .llpyroro KHH3H. Tr11{ l 169 P-
KHH3b BoJIO.llHMHp MCTuc.11aau1.1 CKJiaB yMoay 3 noJIOBU£MII 1-! mniM
noBi.llOMUB npo u.e 6osip. AJJe 6m1pu cnpoTHBUJIUC.H iioMy: ,,CaM rn.
KHSliKe, u.e 33.llyMaB, - MU He ni,lleMO 3 T060IO, Mil TOH> ue 3tlt.iilfi€..
KoJiu 1146. p. KHSI3b 13.RCJiaB nepe.Hmos )l.O Hoeropo.n.a, ».n.pyxnma py':~~~
15
KHRJb J6Hpac AaHb BiA niAfiHTHX nneMeH. P11cynoK. J T. JB. Ke11ir'eucpci,1wro JiiTom1cy.
3. 3 0 p 0 SI H 00 6 B i 4J 0 p M a U i i.
Oxopouua s6po11. 36poH ,zJ.aattix 11acia MaJia tta3BY »opy.>10KH«. Ii
Mo.11rna no.lliJIHTH Ha o6opoHHY ii aa11intty. Jlo nepllloro po.lly HaJie-
JKaJia 6pOHSI (naHU.HP ), lllOJIOM i pl.HT.
E po HSI 6yJia .llJISI oxopoHH Tina, SIK naHIJ.Hp. Haaea ii nepeii11I.11a
Bi,lJ. repMaHiB, 11H KeJibTiB (eTapoHiM. brunj(j BHBOJJ.HTb j3 KeJihTebKOfO
bruinne = rpy.llH), - CJIOBSIHH y Haii.11.asHilllHX 11aeax nattu.Hpia He
BJKHBaJIH. Jlo Hae 6pOHIO 3aHeeJIH, Ma6yTh, aapHrH, mo 3HaJIH pi3Hi
PO.lllf 3aJii3HOi 36poi. naHU.Hpi 3 KHH.>KHX qaciB 3Ha€MO 3 p03KOiliB
cTapoBHHHHX MOrHJI. TaKa 6poHH u.e moeb, Hal..Je KanTaH, 1..JH eopo1IKa
3 OTBOpOM Ha fOJIOBY Ta KOpOTKHMH pyKaBaMH. 13yJia BO Ha 6iJiblll, HiJK
MeTep aaB.llOBJKKH ii eSiraJia .llO KOJiiH. 3po6JieHa 6yJia 3 .llpi6HlfX 3aJii3-
HHX KiJihU.iB, noenoJiyqyaaHHX 0.llHe 3 O)lHHM; ni3Hillle (Bi.ll xv. B.)
TaKH:H naHU.HP aaaaeSI K o JI b 11 yr o 10. CTenoBHKH HOCHJIH Te.>K 6poHi,
aJJe HHllli, ai lllKipH a HalllHTOJO saJJi3HOIO J1yeK010. Bi.ll ne11eHirie Ta
IlOJIOBU.iB· pa30M j3 HHlllOIO 3.ll06H1..J1..JlO npHXO.llHJIH .llO Hae i TaKi naH-
U.Hpi. Mornu 6yrn B ttae me ii HHllli pO.llH naHu.upiB, mo npHXO.llH ..'IH
ai Cxo.lly, a BiaaHTii a6o ia aaxi.llHhOi Eeponil. TaK, Hnp., y rpaMoTi
BOJIO.llHMHpebKoro i<HSI3H BoJIO.llHMHpa BaCHJ1bKO~H1Ia a 1287. p. 3ra-
.n.aHo npo SIKieb »6 p 0 H i .ll 0 Ill a TH€«. 3ra,llOK npo qaeTHHH 36poi JJ.JIH
oxopOHH JiiKTiB, KOJiiH i B3araJii Hir y THX qaeax He IlO.llHOYEMO.
ill o JI o M, aanisHa noKpoaa roJIOBH. Ha3Ba - HiMeU.hKoro noxo-
,lJ.JKeHHH (roTehKe hi I ms). Ma6yTh, iioro a Hae nolllHpHJIH pa3oM i3
6pOHCIO B3pHrn. llioJIOMH KH5UKHX 1.1aciB, BHpo6JieHi 3 3aJii3HOi 6JISIXH,
MaJOTb <f>opMy eTi.>KKa, mo 3aroeTp10€ThCS1 .uo ropH. 3nepeJJ.y 6m1xa
3,lJ.OB.>KyBaJJaCH a BY3hKHii BHeTyn, mo oxopott10sas Hie. JleKOJIH 3nepe;J.y
IIJOJIOMa npw1inmoeaJIH 3aJii3HY MaCKy, mo 3aKp11eaJia u.iJJe 06JI11i11.1S1.
Jlo lllOJIOMa MO.>KHa 6yno .llOl..JiilHTH ii oxopotty Ha lllHIO. 3 TaKHMH aa-
eJIOHaMH Ha lllHIO ii ayxa 6allHMO HalllHX BOiB Ha KapTHHaX j3 »)KHTTSI
Bopuea Ta f JJi6a«.
Ha KHH.>KHX lllOJIOMax 6yeaJJH 306pa.>KeHi eBHTi, Hnp., Ha lllOJIOMi
hHcnaaa MeT11eJ1aBH1.1a 1151. p. »HanHeaHHH 6ye CBHTHii My1IeHHK CTaH-
TeJieHMOH 30JIOTHH«, Ha lllOJIOMi 51poenaea BeeBOJIO.llHl..Ja OK. 1200. p. -
HKHH a6epirrn .llO HalllHX 11aeie - € CB. MHxaiino a ttanHCOM »BenHKHH
apxuCTpaTH>Ke focno.11.eHb Mttxaine, noMo>KH pa6oei csoiioMy Teo.no-
poei«.
He 3H3€MO HaneBHO, mo BOHO TaKe 03Hal..JaJIO eJIOBO n pH JI 6 Hu. SI,
lll.0 TiJihKH .llBilli Il0.llH6y€TbeSI B JiiTOilHeax: 1..JH 6y Jla u.e qaeTHna lllOJIOMa,
lll.0 xopOHHJia o6JIH1..Jl..JSI, 1..JH U.iJIHii lllOJIOM (y qexiB »IlpHJ16HU.S1« 03Ha1Ia€
- lllOJIOM). ra.71HIJ.bKHii JiiTOilHe onoBi.lla€, l.l.lO KOJIH 1241. p. KapaJIH
26
Ci4Ha 30pi>R 3 HHRH<MX 4acis, HaMJl,eHa Ha KHiBU~llili. 1 - )f01li ouociqHi, Ha. O~llY PYKY;
2 i 4 -- :<.te4i T.101\.Ki ,11,nopy1rni: ;i wa6.rn cxiµ,Hboro (aJiiiCLKOro) noxo,11,4'eHH.11; 6i 7 -
HO:lld .
28
ro:'IOBHO aapHrn. 16H-<l>a.nJiaH Kame, mo sci pym Mamt Meq, Hi>K TOni~.
BapHrn, mo 6yJIH Ha Bi3aHTiMChKiii cJiy)K6\, 6yJm 036porni a Meq1,
KOnH a6o TOTIOpH. B onucax 6oiB Ha YKpaiHi TOnOpH H.Lle He 3ra.nattL
AJie mo BOHH 6yJiu .ny>Ke nournpeHi, npo u.e CBiJJ.tiaTh qaCTi 3Haxo.nu
B MQfl1,'laX. 5IK ni.npytIHOi 36poi BIKHBaJIH me M T 0 nip u. 51 (1071 p.).
JI y K, .HK 36poH, 6ya ai110MHM .naaHiM CJIOBHHaM. CJioBHHChKi € TeiK
Ha3nH: Te T 11 a a, c T pi JI a "t'1 Ty JI a - caraiiJaK Ha cTpi.nH. A.1e Kpame
onaHysaJIH iuo s6pmo CTenoBHKH H: mol1Ho si.u HHX noumpHBCH
JIYK i B Hal.l.IOMY BiHChKy. ni.ll 968. p. Halli J1iTOTIHC 3rally€, _lll.O ·
KOJIH CKJia.irn MHp i3 netieHiraMH, netieHi3bKHH xatt .ll3B fOCTHHUH Ha-
l.l.IOMY BO€BO.lli: KOHH, l.l.Ia6mo i CTpiJIH. ni3Hil.l.Ie, Tii.llO BTIJIHBOM TOp-
KiB Ta IlOJIOBUiB, TIOBCTaJIH H noumpHJIHCSI B Hae JIYlIHHKH, HKHX Ha3UBa.'IH
CTpiJihU.HMH. 3 TeXHiKH BOJIO.lliHHSI JIYKOM 3Ha€MO BHCJIOBH »HaKJiaCTJ{
CTpiJiy« i »HanpHraTH JIYK«. y BiHCbKY )l3HH.'la 1251. p. TIOSIBJI.H€TbCS1
HKHHCb HOBHH pi.u JiyKa, po IK a Heu. b: »CTpiJihUi Hl.l.IJIH 3 o6ox 6oKiB,
TpHMaJIH y pyKax csoi polKaHui H: ttaKJiaJIH Ha HHX cTpiJm Ha soporia«.
Ty.m s raJIHUhKHX 6oHp 6yaa.TJH 6o6poai.
OpylKHHMH· Bi.II.TIOBi.llHO .II.O 036po€HHH MOIKHa TIO,lliJIHTH Bl.HCbKO tta
pi3Hi 6o€Bi KaTeropii. ro.11om1e 3HaliiHHH M3JIH .uaa PO.UH BiHCbKa
opy>KHHKH Ta CTpiJiblli.
0 p y )f{ H H I\ a M H Ha3HBaJIOCH BiHCbKO - 036po€He IlOBHOIO 36pO€IO,
op y IK IK .s1 M. Ha3aa »OPYIKHHKH« noHBJIH€TbCH mo-:HHo s XIII. s., aJie
TaK o36po€Hi soiBHHKH BO.llHJiHCH s Hae si.n Hal1JJ.aBHil.l.IHX qacis. OpylK-
HHKaMH MOIKeMO H33BaTH THIKK036poHHHX B3pHriB, nisHil.l.Ie KHSl)KY .lPY-
IKHHY i B3araJii sci BittCbKOBi cpopMau.ii, lll.0 HOCHJIH TH>KKY 30pOIO.
noatta 36pOH CKJia,llaJiaCH 3 6poHi, l.l.IOJIOMa, LUHTa, -.Metia H KOilH.
AJ1e He ace Ii He sci soiBHHKH MaJIH sci Ti tiaCTH os6po€HHH. Y sa-
pH3hKi11 .no6i s6po.s1 6y.11a Hal1nosttil.l.Ia, ue 6aqHMO is sra.a.oK y .-loro-
r:opax nepumx KHH3iB i3 rpeKaMH, B JiiTOnHci ra y rpeU.hKHX om1cax
Cmrroc.1asosux noxoJI.iB. Y .uorosopi IropH 3 945. p. sra)l.aHi HK 3BHliaHHa
36]10H Melii, KOilSI Ta LUHTH. 8o€BO.lla npeTHlI 968. p. )J.3€ nelieIIi3h-
KOMy xaHosi rocTHHUH: 6poHIO, LUHT . Ta Meq, Cas1rocJiaaose siiicbKO
B bo.1rapii 968-971. p. BHCTyna€ B l.l.IOJIOMax i naHUHPHX, 3i LUHT3MH
ii MetiaMH, a6o si LUHTaMH i KOilSI-MH. He 3Ha€MO TiJihKH, llH Kom:ttu:H
soiBHHK Mas n:onH 11 MelI, qu 6ym1 OKpeMi sia.J.i.'IH KoniiiHHKiB i oKpc-
Mi 036po€Hi MeqaMH.
B XI. i XII. a. 6poHi 3ra.uaHi pi.uKo. He sttarn, lIH rnro. LUO
BOHH 6yJIH saraJibHO nol.l.IHpeHi, 4H - LUO ix HC,l.OCTaBa~10. Pi11Ko
6yJJo oo6po€He .1yKaMH. AJie Ha3ea »JIYl.fHHK« y-.. THX qacax oaHa11ae -
peMiCHHKa, lll.0 BHpo6moeae JIYKH.
JlyK 6ye Y*e ei.u.oMHH JJ.aBHiM cJioe.srnaM. Ta l.fH 6yJJH aopraHi3oBaHi
oKpeMi Bi.llJ.liJIH JIYl.fHHKiB, npo u.e BiJJ.OMOCTeif HeMa€. BapSirH B.>KHBaJIH
Te>K JiyKiB, aJie e Hae U.SI a6poS1 umpme He poaBHHyJiaCSI. <l>opMaU.iSI
.1y11HHKiB, SIK OKpeMoro BiHehKa, BHTBOpHJiaCSI B Hae a.>K ni.u.o BilJIHBOM
<:TenoeHKiB. lll.O see eJiaBHJIHCSI JJ.06ipHHMH cTpiJihU.SIMH. Ham JiiTon11c
3anueas U.iKaey XBHJIHHY o6MiHy 36poi. B 968 p. KHiBebKHH BO€BOJJ.a.
CTpeTHt.f CKJJaB MHp i3 nel.feHi3bKHM XaHOM i Ha ,3HaK npHS13HH BOHH
TIOMiHSIJIHCSI 36pO€IO: CTpeTHl.f, SIK y.>Ke 6yJIO 3fa,llaHO, ]J.aB BiJJ. ce6e
6pOHIO, Ill.HT i Mel.f, a nOJIOBl.fHH HOM)' - KOHSI, ma6JIIO i c T pi JI H.
A.i1e CTenoeHKH He TiJihKH .u.ocTaBJJSIJIH HaM 11.hOro poJJ.y 36poi, aJie
6yJIH if TBOPLl.SIMH JierKoro eiifchKa. o36po€Horo JJ..YKaMH. Y.>Ke CeSI-
rnnoJIK OKaSIHHHH v 6opoTh6i 3 51poeJiaeoM My.u.pHM HaHSIB co6i 6ye
nel.feHiriB. BiJJ. 1070. p. pi3Hi KHS13i nOl.fHHaIOTb HaHMaTH co6i Ha CJiy)f(6y
earar11 noJioeu.ie; Haif6iJihlll ycJiaBHBCSI IJ.HM OJI er CeSITOeJiaBHl.f,
SIKoro i npo3eaJIH fopucJiaBHl.feM 3a Te, lll.O iforo co103HHKH 6araro
ropH HaBeJIH Ha YKpaiHy. 3HOBY* y noJioBHHi XII. B. KHiBChKi KHSI3i
30praHiayeaJIH co6i IlOMil.fHe BiHChKO 3 OCTaHKiB . neqenirie i TOpKiB
ni.u. na3eo10 »110pHHX KJio6yKiB«. Ui cTenoBHKH seii'.imJIH y name eii'.icbKO
niJJ. Ha3B010 »CT pi JI h u. i B« i Ha ix apa30K noqaJIH opraHi3yeaTH e Hae
i nalllHX JIYllHHKie. TaK 1151. p. y 6oruc HaJJ. pi1IK010 PyToM, KOJIH
BOpO.>Ki BiHChKa IlOllaJIH ycrynaTH, KHSl3b 8S111ecJia~ i 13SICJiaB »nyCTH.mf
3a HHMH CTpiJihU.iB ceoix, llOpHHX KJI06yKiB i Pych«. y 1169 p. 6epeH.u.ii
npoCSITb y KHSI3SI M11xaJIKa: »MH noi.u.eMo HanepeJJ. crpiJihU.SIMH«. B 11 St>
p. B 6010 3 IlOJIOBIJ.SIMH 3HOBY BHCTynalQJ'b pa30M ~ »CTpiJihU.i pycbKi
ii 1IOpHi KJI06yKH«.
B ni3Him11x 11aeax, y XII. CT., crenoBHKH B)f(e He ara.u.y10ThCS1~
BH.llKO, CTpiJihU.i peKpyryeaJIHCSI TiJibKH 3 Micu.esoro HaCeJieHHSI. no
oco6JIHBOro poaBHTKY BOHH .u.iiimJIH e raJIHIJ.bKO-OOJIOJJ.HMHpCbKiif .u.ep-
*aei 3a naHHJia. B pi3HHX noxo.u.ax BOHH BHCTynalOTb y ·eeJIHKOMY llHC.TJi,
HK OKpeMi BiMiJIH a6o npH 6011.i opyll<HHKiB i 3.zio6ysal0Tb co6i CJiaBy
JJ.06poro BiHCbKa. niJJ.ll3C IlOXOJJ.y Ha SITBSlfiB 1235. p. IlOJlbChKi KHSl3i
npOCUJIH naHHJia, lil.06 .ziae iM y ]J.OilOMOry CBOiX CTpiJihU.iB.
npo 36p010 CTpiJihU.iB He 3Ha€MO 6JIH)f(lle Hil.fOfO; 3Ha€MO JlHllle
Te, mo BOHH MaJIH JIYKH Ta CTpiJIH. Y BiHCbKY naHHJia 1251. p. CTpiJihU.i
M310Tb, SIK 6yJIO B)f(e ara]J.aHo, SIKHHCb oco6JIHBHH JIYK - p 0 )I( a H e LI. b.
Bi.lI. 1232. p. s raJIHU.hKOMY eiHchKY araJI.ylOTh<:SI TaKO)f( c T p i JI h u. i
Ha c 0 K 0 JI i B (»npHiXaBllJHM CQKOJIOM CTpiJihU.eM«).
i
f Ja~inHa a6poR KHR>Koro eiitcbKa. 28-35 - nai.:oneqHuKn: aa.11;rn1, Mi,J,1111i Ta 6po113oei i;:iu-
J\i Cl'pin AO JlfDB; 17 i 18 - BiCTPJI KOniii; 15 - qeua; 70 - nipaaq (a&Kiu11eBBR 6pa-
eu); 201-204 - 3a..1iJa ,J.O MeTaRHR pyi.:010 iLOO 3 peMeUJI.
qoptti. TapnaHH )fnfJIH seJIHKHMH Ta6yttaMH 50-60 lllTyK. Jloau tta HHX
3a KHSUKOi JI.06H HaJle>KaJIH .ll.0 s.mo6JieHoro cnopTy. 3a Haii6iJihlllY lllTYKY
BBmKaJIH - JIOBHTH ix i B.H33TH pyKaMK, neBHO 3 KOHSI; Ta Ki JI<OBH
BJialllToayaas BoJIOJlHMHp MottoMax. AJie np11csoiTH JI.HKoro KOHSI 6yllo
lly>Ke Ba>KKO i, X04 ni3Hillle KOHi »BH6HBaJIH 3 JI.HKiB«, TO pimrn ue
cnpaBJI.i B)laBaJiorn. T11MTO tta1'16iJihllle KOHei'1 CJIOBHHH JlicTaBaJIH nill
CTeITOBHX K040BHKiB.
nepllli 3BiCTKH npo KOHi B BittCbKY JiiTOnHC ITO.ll.3€ B)Ke B 4aCaX
OJiera: B noxiJI. Ha 8i3aHTiio 907. p. KHSl3b noaie IIaCTHHY BittCbKa Ha
KOHSIX, IIacTHHY 40BHaMH. Te caMe 4HTa€MO rrpo noxiJI. IropSI Ha rpeKiB
944. p. AJie B THX qacax KOHeii y>Kirna.m, Ma6yTh, TiJibKH JI.O rrepeeo3y
eiHchKa, He e 6oHx. Bo€HHa KiHHOTa noIIa.11a po3BHBaTHCSI a>K y 6o-
poTh6i 3 ne4eHiraMH, IJ-lQ Bi.ll. n043TKY x.
BiKy HenoKOiJIH Hallli rp.HHHili.
LlHKi CTenOBHKH HaJiiTaJIH Hecno.J.iBaHO Ha _yKpaiHChKi oce.1i. 33CKa~y
BaJIH 6ea6opoHHHX MelllKattuis, 3arap6ysaJ111, mo 6yJio niJl pyKoFO
i lllBH.ll.KO Bi)l6iraJIH Ha3a)I.. lllo6 .lOpiBHHTH CKOpiif CTenoBiH KiHHOTi.
yKpaiHl.li MyciJIH opraHi3yBaTH KiHHe BiHCbKO.
noTpe6a KiHHOTH BH.HBHJiaCSI T3KO>K y nepllIHX CTpi4aX 3 Bi3aH-
ri€IO. fpeKH M3JIH TOJI.i CJI3BHY KiHHOTY' T.H>KKO oa6pO€HY: i3:tl.li Bll-
i3)1.HJIH Ha sopora KiHHO, B IT3HllHPSIX i B lllOJIOM3X, 3 JI.OBrHMH KOil.HMH
ii nporn ix yJI.apie nixoTa 6yJia 6e36opoHHa. lie Bi.ll.IIYB KHH3b CBHTO-
cJiaa y caoix noxoJI.ax Ha 5oJirapiro 968-970. p. fpel.lhKa KiHHOTa TaK
CHJihHO Han11paJia enepeJI., mo ttaBiTb 3aJii3Hi JiaBH sapHrie ai mHTaM11
ii KOn.HMH He MOrJIH scroHTHCSI Ha Micui. CsHTOCJiaB 6allHB ue i niJl
LlopOCTIQJIOM HaMaraBCH IlOCTaBHTH KiHHHH nOJIK npOTH rpeKiB. npo ue
OITOBi)l.a€ JleB LliHKOH: »CKHTH (yKpaiHl.li), 3 KiHl.leM )lHH Ha KOIUlX
auixan11 a ropoJI.a, enepllle 3SIBHJIHCSI KiHHHMH, 60 3BHllai'rno swcry-
rraioTh BOHH Ha eoporiB nillIKH - He BMilOTb BHJia3HTH Ha ciiv1a H TaK
6HTHCH a aoporaMH. PoMei (rpeK11) 4IIM-JlY>K xon11.1111 aa 36pmo, noci-
n.aJIH Ha KOHi, CXOilHJIH KOnH (BOHH B>KHBalOTb .ll.OBrHX KOniif )lO 6010 ),
3 aanaJIOM j HanopoM BeJIHKHM Ha HHX nyCTHJIH<:SI. AJI·e Ti He BMiJIH
A noBOJI.HTH KOHett ey3JI.aMH, .H: KOJIH poMei BJI.apHJIH Ha HHX KOnHMH,
3aeepttyJIHCH .H: 3a6paJIHCS1 JI.O Miera<,. TaK nepllla cnpo6a B>KHTH 1<iH-
HOTY JI.O 6mo He noeenarn.
HacTynHHK CBHTOCJiaeie, BoJIOlHMHp BeJIHKHH, He KHHYB JaxoJI.iB
TBOpHTH KiHHOTy. B IlOXO.ll.i Ha BOJI>KaHCbKHX 6onrap 985. p. BiH BHCH.1ac
CTerrOBHX TOpKiB Ha KOHSIX, aJie iioro BJiaCHe BiHChKO 6yJIO me nime,
IlJIHJIO llOBHaMH: »CTillIOB 80JIO)lHMHp Ha 60.nrap ia ,llo6p11He10, .ll.H.ll.bKOM
CBOiM, ll0Bi13MH, a TOpKiB 6eperoM rrpHBiB Ha KOHSIX«. B 996. p. BiH
>
•ICTopi.R YKpaieci.troro BiiicbKa«. 3
34
3aBiB HOBi cy.ZJ.OBi KapH (T. 3B. BHpH) sa B6HBCTBO - »Ha 30pol0 I Ha
KO Hi«. --
3 BoJIO.ZJ.HMHpoaux CHHiB, CmnonoJIK (1015-1019) KopHcTyaaacH
HaHM.alHHMH neqeHiraMH, CBO€i, BM.LI.KO, Ki.HHIOTH 6araTO He MaB. AJf:e
51pocJiaB My.ZJ.pHii .llO ,ZJ.aJihlllHX noxo.ZJ.iB y>KHBaB y)f{e KOHeii. TaK nill.
1042. p. 1J:HTa€MO B JiiTOnHci, 11.{0 ni,ZJ.qac IlOXO.ZJ.Y Ha 51M »BHrHHYJIH KOHi
B BOiB BOJIO,ZJ.HMHpa (51pocJiaBOBOro CHHa) TaK, IIJ;O KOHi me )lHXaJIH,
a 3 HHX 3,ll.HpaJIH B){{e lllKipH, - TaKHH 6ys IlOMip Ha KOHeM«. 3a nep-
lllHX HaCTynHHKiB 51pocJiaBa yKpaiHCbKa KiHHOTa Morna B)f{e Mi pHTHCH"
30 cTenoBHMH op,ZJ.aMH. B 1060. p. 51pocJiaaHqi XO.ZJ.HJIH »Ha KOHHX i
1maHaMH« Ha TOpKiB. B 1068. p. CaH~OcJiaB 51pocJiaaHq i3 3000 KOHeii
p<>36HB 12 THCHq IlOJIOBU.iB. Jlironnc onoai.n..ae npo I.J:C TaK: »CBHTOCJI.aB
6ya y 4epHurosi, a noJIOBU.i BmoaaJIH .ZJ.OBKOJia 4epHHroaa. CeHTOCJiaB
3i6paa TpoxH .ZI.PY)f{HHH ii B.HHlllOB Ha Hux ni.n. CttoacbK. KoJiu nOJIOBU.i
no6a1J:HJIH, mo siHchKO ii.ZJ.e, BnopH.ZJ.K)'BaJIHCH Ha crpiqy. CaHTonoJIK
6aqua, mo ix BeJIHKa CHJia i CKa3aB ,ZJ.O CBO€i .ZJ.PY)f{HHH: »PylllaHMO,
HeMa a>K!e HaM KY .II.H .n.ieaTHCH«. I a.n.apHJIH itta KOHi, H: nepeMir Cam'O-
CJiaB TpboMa THCHqaMH, a noJIQBU.i3 6yJio 12 THCHIJ. O.n.itt11x no6HJFH, a
HJHllli noToHyJiu y CHoei, i KHH3i JIOBHJIH ix pyKaMH. tie 6yJio I. JIH-
crona.n.y. I aepHy»rn CesrroCJiaB 3 nepeMoro10 y c;eiH ropo.n.«.
UH nepllla nepeMora Ha.ZJ. noJIOBU.HMH ,ZJ.aJia .ZJ.OKa3, mo yKpaiHChKa
KiHHOTa B>Ke 6yJia 3opraHi3oBaHa ii Morna MipHTHCH HaBiTh si cTeno-
BHKaMH, HKi ,ZJ.aBaJIH iii nepllli 3p33KH opraHi3aU.ii.
36ipttoi Ha3BH Ha KiHHOT)' y KHH>KHX qacax He CTpiqaeMo. Mo)l{e
BJKHB3JIH TO,ZI.i Ha3BH »K 0 M 0 H H HK« (Bi.ZJ. Jl3BHbOro K 0 M 0 H b = KiHb),.
aJie y KHH>KHX naMHTKaX ii He 6a1J:HMO, - BOHa IlOHBJIH€TbCH l.lJ.0-HO
a XVI-XVIII. a. 3a1111aiitto i3.ZJ.U.i 3BaJIHCH Ko H H HK H, ,ZJ.eKoJIH me
H c Hy 3 H HK H - Bi.ZJ. CTaporo CJIOBa »CbH - 'j'3HHK'b«, oe6ro 3BH3a-
HHM i3 KHMOCh .ZJ.OKYIIH, ryT - i3 KOHeM.
KittHOTa 3a caoiM 036po€HHHM i TaKT11qH11M 3aa,ZJ.aHHHM no,ZJ.iJIHJiaCH
(TaKcaMO HK nixoTa) Ha TSI>KKY Ta Jierny. TH>KK036poiitta KiHHOTa, u.e
opy)f{HHKH s TH>KKHX 6poHHx, y lllOJI.pMax, 3i l.lJ.HTaMH ii KOilHMH a6o
M-etHUrn. no JierKOi HaJie>KaJlH CTpiJihU.i, 6e3 TSl>KKOi 36poi, 3 JIYK3MH.
CrapMHHi 3an13H1 Ta MiARHi qaCTMHM KiHHoro BMPRAY, Hali1AeHi e KMie'w,MHI. 126 - JIKipeo,b,
~o itoro KH,IJ;aJIU ni,11; ICODUTa. BOpolKHM ICOllJIM, 127 - BY,IJ;HJia, 129 i 214 - CTpeMena.,..
142 - oCTporu, 143 i 144 - 3aJJfaBi np.HJKKB, 207 i 214 - Mi)l.Jlei npBKpacB.
rpaMOTH KHH3H JlbBa, w.o, MOB,1HB, l-\HH3h B3HB ix »Ha c.r1y)l{6y Harny
BO€H~Y i1 )J.JIH )J.OrJIH.lly HalllHX KOHet'i rocrro.napCbKHX (KHH)l{HX) nptt
.llBOp• ttarnoMy nepeMHCbKOMy«. UH rpaMoTa 6yJia ni)lpo6JieHa, :rne
KaHuemipiH nOJihCbKOJ'IO Kopo.rrn UbOro He ni3Hana, i ceJIHHH 3a.rnrnH-
JIHCSI BiJihHi Bi.ll naHlll.HHH. Mi)I{ u.HMH KOHIOlllHMH ceJiaMH 3Beprne Ha
ce6e ysary ceJio TopKH. Ue, Ol.feBttllH4KH, ocenH KOl.fOBHKiB-TOpKiB, w.o
CJIY>KHJIH B yKpaiHCbKOMY sitichKy. BoHH, HK yci CTenoBHKH, MaJIH )lo6pi
KOHi, i KHH3i Y>KHBa •.rn ix .ll.0 CBOiX CTa)J.HHH HK K 0 H 10 xi B.
llorJISl)l tta.n KOHIOXaMH M3B »CTapiHWHHa KOHIOXOM« a6o K 0 Hf{). -
rn 11 it Uei1 ypH.n. 3ra.nyETbCS1 B)f{e B Yacax OJiera, a noTiM y XII. B.
BoJIO.lI.HMHp MoHoMax y csoi:H »noyui JliTHM« 3a3Ha'-lye, w.o caM oco-
6ucTo )J.OfJIH)laB KOHIOXiB - CT3.ll.HHHH M3llH BeJIHKe 3Ha4iHIUI JlJ151 BiHCbI<a,
i KHH3b MyciB npo Hl1X nHJibHO Jl63TH.
AJie i1 ceJISIHH M3JII1 CBOi KOHi, npo ue BHpa3HO 1..fl1Ta€MO B .TJiTom1ci
niJJ. 1103. p. To)li KHH3i M3JIH pa.ny, KOJII1 iM iTH Ha IlOJIOBUiB. llpy>KHHa
KHH3H CBHTonoJIKa nponrnttJiarn noxoJJ.OBi Haseetty, 60 ue 3asa.n11Th
ceJIHHaM y po6ornx Ha noJii. Ha ue si.nnosis BoJIO.lll1MHp MottoMax:
».llmrno MeHi, .llPY)f{l1HO, w.::> BaM ll1KOJ13 KOHR, K0Tp11M CCJIHHHH ope, a
npo Hhoro caMoro yorocb He noayMane; nOYHe MY>KHK opaTH, a TYT
np11i.n.e non10B4HH, y .n.apttrh tioro CTpi.ri<)lo 11 K::>HH iioMy 3a6cpe, no-
i.n.e B ceJio, 3a6epe iioMy >Kittn:y, ?'1 .niTH, i see Mai1Ho, TO KOHR BaM
rnKo.na, a iioro caMoro saM He >K3Jlb !<c Hepa3 noTiM 6a4HMO, w.o Ha-
po.nHi BOi BI1pH.ll.>K3Jll1CH B noxi,l Ha KOHHX.
,llJIH fO)J.iBJii KOHeH ciHJIH 6araTO BiBca. y ni3HiWHX 4acax, y
XVI-XVII. CT. npo.nyKU.iH sisca B Haw11x 3eMJIHX 6yJia TafGl BHCOKa,
w.o cepe.n ycix po.n.is 36illi>KH, Ha nepmoMy Micui CTOHB osec. Tc caMe
6yJio B)f{e, Ma6yTb, 33 KHH>KHX 1..faCiB. np11Hal1Memue, B 3axiimiH YKpa-
iHi, Ha BoJI11Hi B>Ke B XIII. CT. ceJI&HH n.1aTHJ111 .namrny siscoM.
1'11ey11011 .J llflH-
·..---.~~-:. pn,1,1-t. :qwo.H·11Hi1
IJ llllJIOl:l111i XIX.
fl., '1'111\i, IW.rn 11\t'
Hii yli}>:tiHChKHX
<"Tl'llil \ ~;H,,111 0-
l'Til llHl TapnaHW.
37
3Ha€MO 3BHqaJ'.i, w.o XJIOill.J.51 Bnepwe ca.ll)KaJIH Ha KOHSI TOJJ.i, KOJIH po-
6um1 :HoMy »nocrpurn«, - nepumi'1 paa ocTpur JIH BOJIOCC.H.
TiiJJ.ro1100010 JJ.O Bi:HHH 6yJIH JIOBH. Ha aaip.s1 MlllJIH qacTo nirnKH
3 poraTHHOIO, oco6JiuBo Ha Be)l.MeJJ.,H. ii Ka6aHa. 3a JIJIKHMH KiHhMH rnaJIH
aepxu :H JIOBHJIH ix pyKaMu - TaKi JIOBH onucy€ BoJIO.lUIMHp MoHoMax.
y paHiwix qacax, KOJIH B 6iJibWOMY p03BHTKY 6y JI a cpJibOTa, JJ.y.>Ke
nowupeHe 6yJio 3HaHH.H aecJI.s1pcri3a ii opyJJ.yBaHHH qoaffoM. CBHTocJiaB
y 6oJirapcbKOMY noxo.LJ.i caM aecJJyaaa, nepei.>KJJ..>KaIOtIH )lyHaii: »npu-
ixaa SIKHMOCb CKHTCbKHM tIOBHHKOM, TpHMalOqH BeCJIO M pa30M i3 HH-
WHMH rpe6ytIH, SIK6H M ycHKHH HHUIHM«.
B THX qacax 6yaaJJH B.>Ke H UOKa30Bi Hr p H w. a, J].e OXOTHHKH
nonHcyaaJIHCSI apytIHiCTID :H CHJIOIO. )lJJH TaKHX 3Maria 6yJJH oKpeMi
BHTOilTaHi MaHJJ.aHH, w.o Te.>K 3BaJIHCSI »HrpHW.3MH«. 0JJ.HH UHCbMeHHHK
OilHCy€, SIK oxoqe HapiJJ. iWOB npHrJISIJ].aTHCSI TaKHM noKa3aM: »rpHw.a
BTOJIOl!eHi, H JIIOJ].eM TaKa BeJIHKa CHJJa, w.o noqHHalOTb nxaTH OJJ.HH
O)lHOro«. CTiaHiUie BiJJ.6ysaJJHCH :H JIHU.apchKi rp11w.a, HK u.e 6yJio B 3a-
xi.LJ.Hho-eaponeiichKOro JIHU.apCTBa. CTepllI)' araJJ.KY npo HHX Ma€MO
3 1150. p. 3 KH€Ba. KHH3b faSICJiaB CB51TK)7BaB TOJJ.i CBOIO nepeMory
i cnpaBHB CBSITOqHHM 6eHKe'f: »TOJJ.i M yrpH Ha cpapax (KOHHX) i Ha
CKOKax HrpaJJH Ha 5IpocJJaBOBOMY .ll.BOpi, BeJII-1Ka CHJia; KHHHH )I{ .ZJ.H_By-
BaJIHCSI tIHCJJY yrpiB i apytIHOCTH ix i KOHHM ix«.
TaKi JIHU.apCbKi 3MarH 3Ha€MO i 3 raJIHqffHH. KH513b BaCHJibKO,
)laHHJliB 6paT' pa3 J].JISI p03BarH UOtiaB 6opHIO 3 SIKliMOCb yropCbKHM
60S1pHHOM: »JJ.o6ya Meqa csoro, urpal04H Ha cJiyry KopoJiesoro, a TOI1
yxonHB W.HT, urpa10qu«. 5IK BHJlKO 3 om1cy, JIHU.api CTaBaJiu o.zurn
npoTH OJJ.HOro nillIKH, 3 Me1'aMH Ta
W.HTaMH. CTiJJ. MYPaMH 5IpocJiaaa
1245. p. KHH3h PocTHCJJaB cTpi 1rnB-
CS1 a yrpHHOM BopUieM Ha KOHi:
»i ·.HK BiH aycTpiqaacH 3 BopUieM,
ynaB niJJ. HUM KiHb i BiH po36HB
co6i nJJetie«.
TaKO.>K B 111.0.lleHHOMV .>KHTTi so~
iBHHK nomrneH 6yB 3arOTOBJIIOBa-
THC51 .llO BHTpHB3JIOCTll Ta 3JJ.ep.>KJIH-
BOCTl:f, BMiTH BHTpwMyBaTH XOJIO.ll
i cneKy, roJIO.lJ. i Heauro,llu. BiH no-
BHHeH 6ya ycTaBaTH ,llO CXiJJ. COHU.51,
caM yce ,llOrJIHHYTH, He UOKJ1a,lla10-
q11cb Ha OTpOKiB Ta CJiy>K6y, CTaBHTil
.llO ce6e SIK-Hal16iJihllli BHMOrH. 3pa3-
KaMH TaKHX J111u.apia 6ys CBHTO-
cJiaB Iropeauq, BoJIO.llHMHp MoHo-
Max, .UaHHJIO ii HHllli BH3Ha4Hi KH.S13i
Ta UOJIKOBOJU.J.i.
6opoTbi5a TMyTOpoKaHCbKoro KHR3R Mcnic.naaa
CMi.nMeoro 3 Ka003bKMM eara>KKOM Pe11e11e10.
39
4. np U r 0 T 0 B a A0 8 i ii H H
BiiiHa ii MHp. Bi.Htta 3Ba.narn pa Th: »IlOllaTH paTh«, »BCTaTH pa T-
rio«, »HTH parTID« if HH. ,lleKOJIH a U.hOMY 3Hallitttti B.>KHBa€ThCSI CJIOBO
11 o JI K«, nisttime np11:HMa€ThCH :H »Bi if Ha«. HenpHHTeJih tta3HBaecSI
11
))pa TH H H«.
JI11u.apchKi KHSI3i SIBHO nporo.nomyeaJIH eill:tty. CJiaBHHH aaeo.HoeHHK
( :nHTOCJiaB yce noBi.llOMJI.SIB npo Te, mo xoqe IlOllaTH BiHHY: »IlOCH-
JlllB .II.O Kpaio, Ka.>KyllH: »xoqy Ha sac iTH«. Toro as11qaio nHJibttysas
1 BoJIO.llHMHp BeJIHKHH: »np11iimos BoJIO.llHMHp ia eapSiraMH .ll.O Hos-
iopo.II.a i CKa3as noca,rr.HHKaM 5IponOJIKa: »i.II.iTh .II.O 6paTa Moro i CKa-
>t<iTb H:oMy, - BoJIO.llHMHp i.lle Ha re6e, roToaca 3 HHM 6HTHCSI«.
BiH:tty nporoJiomysaJIH CBSITOllHO qepea nocJiiB. KoJIH KH.sl3i OJie-
rnn11qi nollaJIH 6yJI11 e11crynaTH npor11 13SicJiaaa Mcr11cJiaBHlla, BiH
1147. p. BHCJiaB .llO HHX CBOro nocJia H Hara)J.aB iM ix npHCSiry, mo,
MOBJIHB, 6y.llyTh .>KHTH 3 HHM y MHpi. KoJIH .>K OJierOBHlli He .II.a.TIH .HCHOi
lliJlflOBi)J.i, 13.HCJiaBiB IlOCOJI np11ixae .ll.0 HHX y.llpyre i npHBi3 iM »xpeCTHi
rpaMOTH«, T06TO ni.llIIHCaHi HHMH rpaMOTH 3 rrpHC.SlrGIO. nocOJI npOM0-
11118 .ll.0 HHX 3a KH.Sl.3.SI: »UiJiyBa.JIH BH MeHi xpecr .ll.0 KiHU.H ceoro BiKy, -
a ou.c BH, 6paTT.H, xpecT nepeCTynHJIH, i rroqaJIH npH.llyMyBaTH apa.lly
fi XOTiJIH B6HTH Mette; TaK HeXaH 6y.lle 3i MHOIO 5or i CHJia .>KHBOTBOp-
11oro xpecrn, - i MeHi HK Bor )J.aCTh«.. I npH u.11x cJioeax nocoJI KHHYB
IM xpectti rpaMOTH. Ui CJioea »Bi .ll K H Hy T 11 x p e c Hy r pa Mory«
o:maqaJIH nporoJIOCHTH Bi:Htty. »B roii qac posceapHJIHC.H BceBOJIO.ll i3
BoJ10.llHMHpKOM - i nmi:aJIH myKaTH O.ll.HH Ha O.llHOro BHHH; i 80Jio-
1u1MHpKo ei.II.KHHYB H:oMy xpeetty rpaMoTy, a BceeoJIO.ll i3 6paTaMH
nimon Ha HhOro'< (1144. p.). ·
AJie 6ysaJio :H TaKe, mo eiHHy nollHHaJIH, He nporoJiomyiollH ii -
11ccno.lliBaHo Harra)J.aJIH tta npOTHBHHKa, mo6 ne .llaTH H:oMy ni.llrOTO-
BHTHCSI )J.0 60p0Th6H.
KHR>Ka paAJ.·
P11cyHoK 3 KeHirc5ep-
cbKoro JiiTonucy.
CTlpMtiHM" Bi3 3
Oaep6epry, e Hop-
eerii.
CaHM 3 X. eiKy,
3 03ep6epr'y e Hop-
eerli.
J UI01.;Tpa1~ii HH,11,-
110, UV) ii ,11,anni
Cl\.a H)l.llHaB~i .,I06HJIH
npHKpamynaT11 cr.o&
BOE>HHe i POCllO)l,.tl p·
t'.hKe JlllL)liUCiH.
5. B i ii c b I< 0 B 60 JO.
r
»BoJIO)lHMHp Jii6oBH4 nicJiaa )lo IropH, npocus .Horo i3)lHTH nonepe)ly
ai caoiM noJIKOM«, 60, MOBJIHB, »KHH3i pychKi (KHiBCbKi) ace Hanepe)li
ia)lHJIH a pycbKiH aeMJii; Irop Ha u.e He norO)lHBCH, THMTO BoJIO)lHMHp
poarnisaarn ii noaepHyBCH«. 3Hoay 1187. p. BoJIOJI.HMHp »BHnpornscH
y CBHTOCJiaaa Ta PIOp'HKa i3.ll.HTH nonepe.lly 3 40pHHMH KJio6yKaM'H;
CaHrocJiaaoai 6yJio HeJII06o nycKaTH BoJIO.U.HMHpa Hanepe.u. nepe.u. cao-
iMH CHHaMH, aJie P1opHK i sci HHllli IlOfO)lHJIHCSI«. y noxo.u.i Ha SITBHriB
1256. p. YKP'!iHChKi ii nOJihChKi KHH3i npocHJIH .UaHHJia, mo6 aiH nep-
llIHii illIOB y 6iH: )) TH KOpOJib, rOJIOBa BCiM IlOJIKaM, - TH 3Ha€UI B0€H:..
HHii o6H4aii, - KOmHHii re6e 3acopoMHThCH ii HaJIHKaeThCH, BHH)lH caM
Hanepe.n.«.
CTepe)l 60€M KHSl3b o6i3.llHB IlOJIKII ii y K pin JI SIB Ha 6 i H (3arpiBaB
)lO 6010 ). laHCJiaB McTHCJiaBH~ ni)l nepeMHUIJieM 1152. p. nepe.ll 6HTBOIO
raK n'"poMOBHB .llO csoro aiiichKa: »5parrn i .llPY>KHHO I 5or He KHHYB
pychKOi aeMJii ii pychKHX CHHiB Ha ace a 6eaLiecrn, - Ha scix MiCllHX
)lo6yaaJIH MH qecrb ceo10. I renep, 6parrn, sci u.e Ma.HMO Ha yaa3i
ii nepe.ll '-IY>KHMH Hapo.u.aMH .llaif HaM 13o>Ke Liecrb cao10 B3HTH«. Mo-
JIO)lllli KHH3i npHi3)lHJIH .llO Haiicrapllloro H aaaipHJIH iforo y CBOiH
aipHOCTH: »5aThKy, X04eMO rOJIOBH CBOi Il-OCKJia)laTH aa re6e i '-leCTb
CBOIO o6opOHHTH« (1151. p.).
no6oJKHi eoiBHHKH nepe.ll 6o€M MOJIHJIHCH. TaK nepe)l crpi'-leIO
a noJIOBU.HMH 1103. p. »KHH3i ii BOHKH MOJIHJIH Bora if o6irH no.a.aBaJIH
Bory i npe'-IHCTiH Aoro Marepi, .- O)lHi KyTelO, .llpyri MHJIOCTHHelO
)lJIH 6i.U.HHX, HHUii >KepraaMH Ha MaHacrHpi«". Pa3 · riJihKH CTpi'-1a€MO
B BiHCbKY .u.yxoseHCTBO, ni,ll'-laC IlOXO.lly Ha IlOJIOBU.iB 1111. p.: »KHS13b
BoJIO.llHMHp npHcTaBHB noniB csoix, mo6 ixaJIH Hanepeil eiiichKa i cni-
saJIH rponapi ra KOH.llaKH 4eCHoro Xpecra i Ha KattoH CBHT'Oi 13oro-
po.u.Hu.i«.
4acoM 6iii He noLIHHaecH Bi.llpa3y. Bii1chKO o36po€He ra anopH.llKO-
aatte CTOHJIO Ha Micu.i ra LieKaJio, a>K aopor nepUIHH ni'-IHe 6Hrny.
»MCTHCJiaB CTaB nepe.ll ropO.llOM i BnOpH.llKyBaB )lpyJKHHY; i He no-
crynHB aHi OJier Ha McrHCJiaea, Hi McrHcJiaB Ha OJiera, - i croH.rrn
O)lHH npOTH O)lHOro q 0 TH pH .LI.Hi«.
,UeKOJIH o6H)lBi cropOHH CTapaJIHCSI cnpOBOKyBaTH O)lHa O.U.HY Ha-
CMixaMH ra JKapTaMH. TaK 1016. p. BO€BO)la KHst3H CeSironoJIKa HacMi-
xaBCH 3 HOBropO.llU.iB, mo 6yJIH B BiHCbKY 51poCJiaea: »4oro BH nonpH-
XO.llHJIH 3 THM KaJiiKOIO?' - BH recJii, MH npHCTaBHMO sac xopOMH HaM
craBHTH !« Hoaropo.llu.i .llyJKe Ha u.e po3i3JIHJIHCH ii aaHBHJIH 51pocJiaeoai,
mo .llpyroro )lHSI ni.U.yTb HacrynOM Ha BOpora. CTepeJI. 6HTBOIO 3 IlOJIHKaMH
Ha.u. 5yroM 1018. p. BO€Bo.u.a 5IpocJiaea >Kapryaas co6i 3 noJihChKOro
KHH3SI 50JieCJiaBa: »0pOKOJieMO T})iCKOIO TEOE TOBCTe qepeBO«, noJISIKH >K
iattosy ni.ll 51pOCJJaBOM 1249. p. .llPaTysaJIH BOHKiB BarnJihKa cJiosaMH:
»no>KeHeMo sac Ha eeJIHKi 6opO.LI.H«. BaCHJihKO ai)lnoeia: »opexHH same
c.11oeo, 5or Halli noMi'-IHHK«, i KHHYBCSI Ha eoporia.
.ll.PY>KJma .H BOi II
·--.ll._P_Y_>KH_H_a_ii_eo_i__ .llPYlKHHa ii ooi
CTpiJibUi
II MOJIO.ll.b
II IlOJIOBU:i
.n.pymHHa ii eoi
II .ll.PY>KHHa H soi
II JJ.py>KHHa H BO i
56
~piJihui
I
----- - -
I
opyil<HHKH
I CTpi.m.L\i
II
..______c_r_p_in_h_u_i_____ opylKuiOTpoKH
I ronoaue ailkhi<O
Alie >K noTpe6a raKoi cniJihHOi aKu,ii BHXO)J.HJia caMa 3i ce6e. CTpiJihU.i
ycrynaJIH 3 ITOJIH 6HTBH qepe3 re, l.IJ,0 y CTpilli 3 TH>KK036pOHHHMH
6yJIH u,iJIKOM 6e36opOHHi i TiJihKH llIBH)J.Ka BTella pHrysaJia ix nepe.11.
3HHl.IJ,eHHSIM. npoTH niXOTH BOHH MOfJIH TpOXH )J.OBllle B)l.ep>KaTHCSI, aJie
HK illIJia Ha HHX TH>KKa KiHHOTa, BOHH He MaJIH HaBiTh qacy Kpame p03BH-
HYTHCb. KoHellHO norpi6Ha 6yJio Jl.JISI HHX .HKach 3a6e3neKa. 3HoBy >K
HaCTyn KOTiiHHHKiB Mir 6yTH 6iJihille ycnilllHHH, KOJIH 6 piBH01IaCHO
cTpiJihU.i ocrpiJIIOBaJIH Bopora, mo HacrynaB, i crpiJiaMH nonmp10BaJIH
nepenonox y if oro noJIKax.
ToJJ.inrni noJIKOBO.ll.U.i 6a11HJIH noTpe6y o6€JJ.HaTH o6H)J.ei cpopMau,ii
i npo6yBaJIH Y>KHBaTH piBHOlfaCHo i cTpiJihU.iB i opy>KttHKiB. Bnepllle ue
6allHMO B faJIHllHHi y BiHChK3X .[laHHJia. 1Uo6 3a6e3TielfHTH CTpiJihU,iB
y 6010, ix CTaBJI.HTb no_pyq KOTiiHHHKiB,, .niJJ. ix OXQpOHOIO. 5IK BlffJIH)l.aJia
TaKa o6€)JJHaHa <PopM.aU.i.H, lIJ.O CKJLa.II.a.n'acSI 3 o6ox po,ll.iB a6poi, BH.zI;HO 3 Jii-
TOTIHCttoro OITHCY ni)J. 1251. p.: »BOiBHllKH IT03ci)J.aJIH 3 KOHeH i os6po-
iJIHCSI nilllKOMa 3 0603y, - l.IJ,HTll ix 6yJIH .HK Ta 30p.H, llIOJIOMH ix 6JIH-
w.aJIH HK Te COHU,e, mo CXO.IJ.HTb. KOTISI .lleQ}l{.3JIJH B .QYK3X .HK 6e3Jliq TpOCTH,
- cTpiJihU.i HllIJIH no o6ox 6oKax i TpHMaJIH B _pyKax po>KaHui (JIYKH)
CBOi i nottaKJia)J.aJIH Ha HHX CTpiJIH CBOi Ha ooporiB«.
CTpiJihU.i, mo MaJIH npH co6i oxopotty 3 Kon.iHHHKie, MOrJIR n~JJ.iHTH
)J.aJieKo 6JIH>K'-le .ll.O Bopora i o6CTpiJIIOBaJIH iforo JJ.OBUie, JJ.O caMoro ua-
cTyny KoniHHHKiB; KOJIH >K Bopo>Ki KOilH pylllHJIH Ha HHX, BOHH MOrJIH
33XOBaTHC.H 3a 3aJii3HHH IlOJIK opy>KHHKiB.
Ue He 6yB BiJJ.OKpeMJieHHH BHna)J.oK cnisnpaui o6ox <PopMau,ifl. B
HHllIOMy IlOX(?,.lJ.i 1256. p. KHSl3h 3HOBJ 33JIHlll3€ ll3CTHHY CTpiJihU.iB npH
opy>KttHKax: ».LlaHHJIO snopS1JJ.Kysas noJIKH i Ka3aB, KOMY nonKOM xo-
5
»kropiJI YKpaiucLKOro BiitcbKa«.
88
6. Y I< p i n n e H H sr.
3eMJUIHi ytq>inJleHHR· 5opOTb6a He ace BeJiaC.H Ha 11HCTOMY nOJii.
Hepaa CJia6me BiHChKO He Mamo BHHTH HaayCTpi11 eoporoai 11 wyKa~110
co6i oxopoHH a TepeHi. TaKHH aaxHcT 11acrn JI.aBaJia pi11Ka. »E pi 1rna
KOJIO Jho6e11a, npHHlllJIH TaM, CTaJIH i 3 a JI 0 )f( H JI H c H HeIO« (1148. p.).
»E pi1.rna HeBeJIHKa 6iJIH ropoJI.a, i TYT 13HCJiaB ynop.HAKyaaarn a 6pa-
TOM BoJIOJlHMHpOM i CHHOM McTHCJiaBOM, crna Ha u.iii pi11u.i i CTpiJIH-
JIHCH 33a Hei« (1150. p.) . .[leKOJIH o6opoHy MQ)f(Ha 6yJIO 3HaMTH B Jiici.
BoJIOJlHMHpKo raJIHU.hKHH riiJI.4ac 6oia y KHiBl.llHHi 1150. p. »3aJIO)f(HBCH
JliCOM«.
Jlic "llaCOM py6aJIH if po6HJUI y1<pinJieHHS1 .. 3 a c i K H. 0 c i K H. KHS13h
5IpocJiaB qepHHriachKHH »CTaB niJI. caoiMH JiicaMH i aaciKCSI Bi.ll BceaoJIO,!la
If .[laBH)la, a Ka3aB Ha pi4Kax MOCTH ni.llpy6yaaTH« (1196. p.). »CTiMKHHT
y Jiici OciKCSI i 3 HHM SITBSlrH« ( 1255. p. ). »OciK y Jiici 6ya IlOBHHH
JHOJI.eii i xyJI.0611« (1280. p.).
CHcTeMa JI.epeamrnHx yKpinJieHh aaaJiaCH Ta e p JI. h. »5IpocJiasosi
My)f(i B4HHHJIH TBepJI.b, a JI.oporn Bi.ll HosropoJI.a aaciKJIH ii p1 1rny Taep-
U.IO« ( 1216. p.). »BOJIO.llHMHpKO BHCTynaB Haaa,II., c raB aa raep,ll.b«
(1152. p.). TaKi yKpinJieHHSI CKJia)laJIHC.H 3i CTOBniB, KOJiiB ra oro-
po)f(i. nepeJJ.MiCTSI KH€Ba »aaropO)l)f(eHe 6yJio c T 0 B n i € M Bi.ll r-OpH a>K
.no .[lHinpa« (1161. p.). KHSI3h IOpiH MoH0Maxoaw1 »noKJia)laB HaJliIO Ha
rnep.nh, 60 u.e Micu.e 6yJio on.neTeHe nJieTHeM, i noHacoaysaHe KiJIJISI«
(6yJio TaM) (1216. p.). 0)1.HH pa3 y raJJHU.bKOMY JJiTOnHci TaKi yKpim1eHHH
MaIOTb piAKY Haaey .ll. e p SI )f( .ll. €: »Y noraH u.e 3BH11afrna pill y coporh6i -
TiCHOTa, .n.epsDK)J.€«, Ka)f(e .[laHHJIO (1251. p.). y CTapo11eChKiH MOBi CJIOBO
"deryZdi .. 03Ha 1Ia€ OKin, CKpinJJeHHH 11aCTOKOJia~m, TepHSIM i IlO.ll. y TO-
MY CaMOMy 3Ha11iHHi B)f(HBaJJH CJIOBa 0 c T p i r; y nOXO..'{i Ha SITBHriR
1251. p. Ha Hill »KOJIH JISIXH 0 c T p 0 )I{ H JI H c SI, a Pych He OCTpO>KH-
JJaCSI«, HTBSlfH »OCTpir IlJlOJIOMHfH XOTiJIH«.
3eMJIHHi yKpim1eHHS1 MaJIH Haaay: n p u c n a, n e p e c n a, r p e 6 JI SI,
a a JI, p i a. 8oJIOJ1HMHp BeJIHKHH niJt11ac o6noru KH€Ba 980. p. »06p11arn
Ha ,[loporo>Kw1i, Mi)f( .[loporo)f(HlJeM i Kanu11eM, i TOH pia € 11 .noci«.
68
rnii IOpiis y llY.ll.ChKii1 seMJii (Tenep ,llopnaT y EcTouii), si.u. i1oro iMe·-
HH .u.iCTaB, iMOBipHO, CBO€ iMH if- raJIHJ..lbKHH 5IpocJiaB.
nisHillle KHiBCbKa .u.epiKaBa IlO.U.iJIHJiaCH Ha MaJii KHH3iBCTBa i KHH3i
HC MaJIH BiKe saco6iB, mo6 6y.ayBaTH 6araTO HOBHX ropOP.iB. TaK qyeMO
TiJibKH npHHari.n.Ho npo saCHOBaHHSI HKOfOCb ropo.n.a, a Hepas TiJibKfl
ca Ma Ha3Ba BKasye Ha OCHOBHHKa. CBHTOilOJIK lsHCJiaB11q 1095. p. HaKa-
3aB 6y.u.ysaTH ropo.u. 6iJIH B11rnqesa .U.JIH nepeceJieHuis istta.u. Pocj, HKHX
BIIrHaJIH ssi.u.TiJih ttana.u.11 noJiosuis - ropo.u. Mas ssaTHCH CsHTOilOJill.
51ponoJIK BoJIO.U.HM11pos114 1116. p. nocTaBHB ropo.u. )l{eJIHH (nisttirne
)KoaHH) if Il()CeJIHB T3M 6pattuis,
HKHX np11ais is ,llpyTCbKa. Tenepirn-
Hiii 3acJiaB 3B3BCH KOJIHCh 13SICJ13BJib,
H33B3, Ma6yTh, Bi.LI. KHH3SI 13.HCJiaBa
5IpoCJiaa11 1rn; BcesoJIOiK, o.n.11H y 4ep-
H11rism11Hi, .n.pyrnif Ha BoJrntti Mae
iMH si.n. BcesoJio.n.a 5IpoCJiamr1.rn. Bee
ue 6yJIH nepsiCHO npHKMeTHHKH npH-
CBOifHi, 03HaqaJIH BJiaCHiCTb TaKOro
A TaKOro KHH3H (ropo.u. lsHcJiaBJih,
5IpocJiaBJih, BceaoJIOiK).
Be.n111<11M 6y .n.isH11q11M ropo.n.is 6ys
,llattHJIO raJIHJ..lbKHif. KoJI11 TaTapH
HanaJI.11 Ha YKpairtty, 3'HUl.l(HJIH K11is
Ta 6araTo ropo.n.is y cxi.n.1Hiif YKpaiHi,
11aceJieHHSI noqaJIO Bi.llXO.lll1TH Ha 33
XiJl, Ha BOJIHHb i ramlt.IHHY. 1Uo6 l..l.ff
:i6iJibIUeHa JllO.llHkTh 3aXiJI.IH'iX 3e-
Me.Jlb Morna iKHTif if poss1rnaTHCH,
rpe6a 6yJio .n.aTH iii sa6esneKy if aa- Po6iTHMHM npau,1010Tb Ha eani. 3 i.:eHiI'c-
XHCT Ha BHila.lf.OK Haia.n.y HeM.HJIO- 6epc1>Koro ..1iTonncy.
70
apo3yMiB MHJiiCTb 60>1<y .ZJ.O ce6e ii no11aa wyKarn MicU.51 auri.ZJ.H oro, 111.06
TaM nocTaBHTH ropo.a.. A U.51 aeMJI51 6yJia onycTiJia 80. poKia no PoMaHi;
ChOfOJJ.H51 >1<· Eor ii ni.a.Hic JiacKoIO CBO€IO. I nic.nas Bo.no.ZJ.HMHp 110JI0BiKa
po3yMHOro, Ha iMH OJieKcy) mo 3a H:oro 6aThKa 6araTO ropo.ZJ.iB 6ys no-
6y.ZJ.yaas, i nicJiaB iioro BoJIOJJ.HMHp i3 Ty3eMU.51MH ysepx piqKH .JiocHH
'IOBHaMH, lll.06 3Haiirn .a.e TaKe Micu.e Ha 6y.a.osy ropo.ZJ.a. A aiH Hailwos
TaKe Micu.e, i npHixas .ZJ.O KHH351, ii nollaB onoBi.ZJ.aTH. KHSI3h caM noixaa.
i3 60.HpaMR Ta 3i CJiyraMH, i nOJII06HB u.e Micu.e Ha.a. 6eperoM pi1IKH
JiocHH, noaupy6yaaa .ZJ.epeaa ii noToMy nocTaBHB Ha HhOMY ropo.zi. i ,TJ.aB
iioMy iM51 KaMHHeu,b, 60 3eMJISI KaMHHa 6yJia« (1276. p.). Ue Tenep Ka-
MSIHCU.h JlHTOBCbKHH.
rOPOAMLUE
I
ltPMJlOCI
.. ~ --~ .._:_ ~ -.
i HH. Po3MipH ropoJJ.iB 6yJrn JJ.y>Ke pi3Hi. KmnKi ropoJJ.mu.a MalOTb Haflqa-
cTirne 250-400. M. y o6BO,lli,, € :u.e ix cepeJJ.Hiij p03Mip. BHMHSITKOBO 6y-
Bal0Tb 6iJibllli. ropO.llHW.a, .llO 700. M. y 06BO.lli, ropOJJ.Hli.J.e Ha l<pHJIOci
Ma~ .llO 2500 M., y BH>KropoJJ.i ni.ll KH€BOM TaK i3 3 KiJihOMeTpH .llOBKOJia.
fopO.ll 3 KH.SDf\HX qacia CKJia,llaBCH 3 JI.BOX llaCTHH - BHyTpilllHbOi i
.IlOBKiJihHOi. BHyTpirnHiH ropo.ll. 3Basrn .II. i TH Heu. h; u.e 6ya ocepeJl.OK
yKpinJieHb, HeBeJIHKHX p03Mipia, aJie CHJibHO 3a6e3nell·eHHM Bi.ll Hana.u.y,
CTOHB 3BH1IaMHO Ha HaMBHlll.OMY Micu.i rop6oBHHH. .UoaKiJibHHM a6o 0 -
Ko JI h H 11 ii ropo.ll 3.Baecsi w.e fl o c T pi r; aiH 3ai1Maa 6iJibllle Micu.si, aJie
yKpinJieHHH Mas cJia6rni. B He6e3neu.i HaceJieHHSI 3 »OKOJibHOro« ropoJJ.a
rnyKaJio 3axHcry a JJ.iTHHU.i. KHH>Ki ropo.llH He MaJIH npaaHJihHOro nJIHHY;
yKpinJieHHSI MlllJIH Kp11ao10 JiiHi€10, 3.llOBlll y36ill rop11.
YKpinJieHHH ropo.lliB CKJiaJJ.aJIHCSI 3 aaJiie, poaia, 3a6opoJI, cTiH, y-
11:pinJieH11x aopiT, ae>K i HH.
foJIOBHY 3a6e3neKy J].aaaa ropO.llOBi ean i3 poaoM. KoJIH Micu.e 6yJio
J npHpO.llH HeJ].OCTynHe, BaJI Mir 6yrn HH3hKHM, i He .llyiKe CHJlbHHH; Bi.ll
CTOpOHH >K, .II.e npHpOJJ..HhOi o6opOirn He 6yJIO, CHnaJIH BaJIH .II.yme BHCOKi
i-i CHJibHO 3a6eanelleHi. Oco6mrno - KOJIH OJJ.HH 6iK ropoJJ.a BHXO.llHB Ha
4HCTe noJie i 3BiJJ.yciJib aopor JierKo Mir JJ.o6paTHCH, cpopTHcpiKau.ii 6yea.rn
Jly>Ke CHJibHi M pi3HOMaHiTHi. y TaKOMy Micu.i ,ZJ.aBaJIH B ,ZJ.esnrnx ropO.llaX
piaHo6i>KHi aaJIH - a faJIHlli € TPH TaKi aaJIH, y BH>Kropo.ZJ.i 6yJio ix a>K
72
0611ora ropoAa· 3 Ke11irc6epcb1wro JiiTom1cy. :Iyirnm.: CTpLrnc 1111 MicTo :moaa Dc.u1i.01'0
oxopou11oro u1,11Ta, snmii uecyTb Tpn nom;u; a ,:i,pyroro 6oKy ni,J.JI113J1Th rIOTaiiuo ;1,pa61t11010
ua Mypu ropo,J.a. 3 ropo,ll,a KII,l,UI01'1. 1;a ~1iu1111.
norpaHM~Hi
IUM 3 ~a-
dR BonoAV.·
wMpa Ben1r1-
Moro it Apo-
cnaea MyA-
poro.
llpyra ,,11HIH BaJiiB 6yJia HaJJ. piKOIO Po cc 10. TyT y X. siu.i 6ys
ropo.l POJJ.HH, aJie M:oro ni3Hirne 3HIHI.l.HJIH netiettirn. 5IpocJiaB, Kop11··
CT3101IH 3 3aHenaJJ.y netieHiriB, notiaB U.IO OKOJIHU.IO yKpinJIIOB3TH, no-
6yJJ.yBaB ropoJJ. IOpiiB, y}l{HB JJ.JIH KOJihOHi3au.ii BO€HHHX 6paHU.iB, M. HH.,
110JIS1KiB. Ui3Hirne noceJIHJIHCH TYT ocraHKH netiettiris i TOpKiB, c.11astti
»1IOpHf KJio6yKH«, Tyr i noe11poCTaJIH ropO.LI.H, HK TopqecbK, 5orycJiaBJih,
Kopcytth, ToBapiB, KattiB i 6araTo MeHrnHx. KoJio 1095. p. ni)J. ua-
THCKOM nOJIOBU.iB, HaceJieHHH noqaJIO MeHllJaTH, - JIIO)J.H He MOrJIH BH-
Tp11M3TH tiaCTHX IHana)liB Op.LI.H, ropO.LI.H 3anyCTiJrn. AJJ.e, KOJIH KHH3i
ycnilllHHMH nOXO)l.aMH 3HOBY npH60pKaJIH nOJIOBU.iB, UopOCCH O/KHJIO,
i HaBiTb KOJibOHi3aU.iH notiaJia nepexo)J.HTH Ha niBJJ.eHb 3a Poch. Ty-
Tcrntti ropO)J.H 6yJIH cnoJiytieHi Mi:>K co60IO o6opOHHHMH BaJiaMH. ro-
.rIOBHHH BaJI irnoB JiiBHM 6eperoM Poci, Bi.ll. KaHeBa no3a Kopcym"I, Ta
ni.ll EorycJiaBJIH .llO Pacrnauu.i; no npaBoMy 601.1.i piKH 6y.1111 MeHrni
naJIH. Mo}l{eMo 3.llOraJJ.yBaTHCH, mo u.10 cpoprncpiKau.iHtty JiiHiIO ITO'IaB
HpocJiaB My.ll.pHH, a ni3Hirni KHH3i ii BHKiH11HJIH. JlittiH BaJiiB .llOXO.ll.HTb
TYT .llO 150 KM. .llOB}l{HHH.
BaJIH Ha.n Pocc10 JIY1IHJIHCH 3 saJiaMH Ha .Tliso6epe:>K>1d Ha.ll piKom
T p y 6 e :>Ke M. Ui OKOJIHD.i 6yJIH BHCTaBJieHi Ha me ttaraJihHirni 1-1a-
na.II.H ctenoBHX op.II., Hi:>K K11ism11tta i 6e3 CHJibHHX yE<pinJieHh ttaccJieHHH
11e Morno TYT yTpuMaTHCH. BoJIO.llHMHp no nepeM03i Ha.ll. netieHiraMu
06HOBUB CTapO.llaBHiH UepeHCJiaB, TO)J.i Ma6yTb no11aB BiH i CHnaTH
BaJIH. nepeHCJiaBChKi BaJIH H.lJ.YTh .ll.BOMa JiiHiHMH, no JiiBOMY 601.1.i Tpy-
6eJKa ii .noxO)J.HTh 3)1{ .llO ,ilttinpa. Haii6iJILilla ix .llOB:>KHHa .llO 50 KM.
,ilOBlllHH BaJI 6ys H3.ll piKOIOc y JI 0 IO, no npaBOMY ii 6epe3i, Bi)l
Bi.LI. Jly6ettb )1.0 ,ilHinpa - BiH JIY11HB ropOJJ.H: Jly6tti, JlyKOMJib, fopo-
LUHH, )f{oJIHH (Ten. )f{o;rnutt), BoiHb . .iloB}l{HHa iioro .II.OXOJUffb .II.O 90
KM·. Ueii BaJI JIY11HBCH 3 BaJIOM, mo iirnos 3.ll.OB:>K JiiBoro 6epera ,ilttinpa.
6iJihlll-MeHrn Bi.ll. ycrn THCMHHa .llO ycTH 3oJIOTOHorni, Ha npocTOpi
HKHX 100 KM.
80
7. <1> JI b 0 Ta Ta M 0 pc b Ki n 0 x 0 Au.
floqarKH Mopem1aeCTaa. 0Jiae6a B YKpaiHi 6yJia poaBHHetta Bi.a.
naii.nasHiumx 11acia. YKpaiHChKi aeMJii 6araTi Ha piKH: JlHinpo a se-
.TJHKHMH .nonJIHBaMH Opumnno ra JlecHOIO ra uiJIOIO Mepe>Ke10 .npyro-
PH.LI.HHX piK i pi110K, JlHicrep, 13yr, CRH - ace ue 6yJIH npHpO.ll.Hi
lllJIHXH, 3.LI.OB>K HKHX CKyn11yaaJIOCH ii opraHiayBaJIOCH JIIO.LJ.CbKe >KHTTH.
PiLIKa tta HH3HHi 6yJia HaiiJieKlllOIO i ttaii.11.ocrynHillloIO .ll.Oporo10 cepe.11.
11enpoxi)lHHX nyw., i ii cnoKiiiHe nJieco np11Matt10BaJio .no ce6e nep-
Birny JIIO)lHHy. I p116aJibCTBO y aasHix Liacax 6yJio O.LI.HHM ia roJIOBHHX
JVKepeJI npmKHTKy. CnosHHH 3JI.aB1-1a cnopy .ZI.>KyBaJm co6i piLitti 40BHH.
J)yJIH ue cnepwy BH.ZI.OB6atti IIHi ;i.epeB, - rpeKH 3BaJIH ix MOHOKCHJIHMH,
rn6rn oa1-1oaepeBHHMH. Ui o.n1-1oaepea1-1i 6ysaJIH piaHoro poaMipy, a.TJ:e >K
:~eKOJIH .ZI.OXO.LI.HJIH .ZI.0 IIOBa>KHOi .ZI.OB>K.HHH; Ha no6epe>K>Kax 5aJITiii-
CbKOro MOpH 3Haii.n.etto TaKHM 0,lHOU.iJibHHH 40BeH Ha 15 M. 3aBAO'BJKKH.
fpeUbKttii uicap KoHcrnttmH EarpHttopo.n.1-111.H: onosi.ll.a€, HK .n.y>Ke
llOlllHpeHi 6yJitt TaKi O)l.HO)lepeBHi Ha JlHinpi B IlOJIOBHHi x. BiKy:
))Ili.n.BJia;i.tti Pyctt CJiaBHHH, wo 3BYTbCH K'pHBHlfi i J1yLiaH11 i HHllli cJia-
BHHH BHpy6yIOTb aa 3HMH aepeso Ha 40BHH, o6po6JISllOTb i HK npHii)le
ttac, KOJIH poaratte JiiJl, cnycKaIOTb ix y 6JIH3hKi 03epa. I HK cnyc:rnrh
~· piKy JlHinpo, i.nyrh U.i€IO piKOIO, npHXO.LI.HTb • .no KH€Ba, BHTHfalOTb
1 10BHH i npo,r:t.alOTb Pym. A Pych Kyny€ caMi Ka.nos6H, poa6usa€ aasHi
o.n.1-10.n.epeBHi, 6epe 3 HHX secJia, yKJII04HHH .n.o seceJI Ta HHlllHH npunac
i cnopH.LJ.>KY€ HOBi«.
BeJIHKHii BilJIHB Ha poaBHTOK ii yJiinllleHHH nJia6BH y Hae MaJIH
BapHrn. BoHH 6yJrn Ha.H:CJiaBttiwi MopenJiaeui cepe.a.Hix BiKiB, nonepe-
nonepe'fHM'1
nepe1CpiA
CKaHNIHaBCb-
KOro Hopa6-
JIR, II011eeeR-
n11 e Te1:C'I'i
crop. 82.
J>iM Ha Mopi. 3 i.enircoepcLKoro Jii'ronncy. 3neprns ynary 11ic Kopa6J111, w.o 3u6pa)l(y6
l'OJIODY 311ip.R.
YKpaiHCbKa cp.11h0Ta nonaJia B 3aKOJIOT i nolra.1a ycTynaTH. Ha He -
w.acrn, Ha MOpi 31.JHHHJiaCH' ii 6yp51 i 3HHW.I-f.JJJ 6araTO t.IOBHiB; Bi rep
po36HB re>K KHH>KHH Kopa6eJib 80JIO.llHMHpa i KHH3H yaHB Ha csiii
LJOBeH O.llHH i3 BO€BO.liB - lsaH TsopHMttpttLJ. 6araTo t.IOBHiB po36n.1oc51
Ha npH6epe>KHHX CKeJISIX; rpeKH HaJiiLJyBaJilf 15 THC.HY TpyniB, HKHX BHKll-
HY JIO Mope Ha 6epir. AJie 6opOTb6a w.e He nm<iHLJHJiarn. JlBa.llU51Tb-
40THpn rpeUhKi Tpi€pH ni.ll nposo.zr.oM rpeu,hKoro aJlMipaJia nepec.1i.lyna.111
yKpaiHUiB i xoTiJIH 3HHll.J.HTH ix )I.O Haw.aJly. 3acKOLJttJm BOHH yKpaiHCbKY
fPJihOTY B HKiHCh npHcTaHi. A.11e yKpaiHu,i 3opirnryeaJI11rn, mo rpCllLKi
CHJIH tteBeJ.IHKi fl ei.upa3y nepettlllJIH .llO HaCTyny. Onoei;i.a€ npo u.e rpeK
fpHropiH KeJlpHH: »CKttTH (T06TO yKpaiHu,i) JlOBiJla.rmrn npo Hese.1m~e
LIHC.TIO Kopa6JiiB, nilllJIH 3 OJlHOro i 3 i:tpyroro 6oKy Ha o6xiJl i, rpe6y 1rn
.11pi6HO, TIOLJaJIH ix OKpy>KaTH. PoMei (rpeKH), BTOMJieHi nonepe)I.HbOJO
nJiaB60JO ni)lLJac norotti Ta HaJISIKaHi CHJIOJO BapsapCbKHX Kopa6JiiB, Kli-
HYJIHCSI TiKar11. AJie BapaapchKi Kopa6Jii scn-1r.11tt OKPY>KHTH ii 3acTynttrn
saJIHB, i BHXi.ll .llO MOpSI 6ys tteMo>K.7JHBHii. To.li naTpttu.ii'I KoHcrnHTH-H
KaBaJIJiypii't, BO€BO).la KHBepoTiB, CMiJIHBO CTaB JlO 6010 3i CBOiMH rpi€pa-
MH. i w.e :a )leCHTbMa HHlllHMH KOpa6JIHMH, aJie niCJIH CHJibHOi 6HTBH i'.ioro
TI06HJIH. 00l13JIH B TIOJIOH 40THpH Tpi€pH 3 .1'110.lbMH, i ix ycix TIOB61f-
B3JIH; "pelllTY poMeHChKHX KOpa6JiiB Mope TIOBHKH,ZlaJIO Ha MimrnH, Ha
6epir, Ha CKeJii, i BOHH no6HJJHCH, a JIIO,lH, 0)1.Hi nOTOHYJIH B MOpi, i
HHlllHX aa6paJIH BapsapH H si;ua.11H ni)I. Mel..J i B HeBOJIJO, a Ti, w.o BH-
pHTyBaJIHCSI, noaepHyJIHCH JlO rn6opy 6oci Ta roJii«. Ue10 cJiaBHOJO ne-
peMoro10 noKiHtIHBCSI noxiJl KHH3H BoJIOJlHMHpa, - ocraHHiH MopcbKHH:
noxi.l 1rnH>KOi YKpaiHH Ha UapropoJl. A.1e He o6iHlllJIOCSI i 6e3 >KepTOB, -
113CTHHa BiHCbKa, HKiH He CTaJIO 1wpa6JiiB, MyciJia sepTaTHCSI cyllleJO, ni}l
npoBO)lOM .BHlllJTH, - ix nepeCTpiJIH rpeuhKi BiM:CbKa, aa6paJIH B TIOJIOH
i 6araTO JIJO,lleH nooCJiinJIJOBaJIH; lll.OHHO no TpbOX poKax HaCTaB MHp,
6e3TaJiaHH.i 6pam.1.i noaepHy JIHCH .llO.llOMy.
MA.U ASIH
I
I
\ ______ __ _________ _J
HHRJb npMHMac p,py1to.1Hy. T'11t;y11or.: J iltHT:JI nvpJICit i L1i(ia_ 11.e U;~HI{ J H:JiiuiH11iw11x PY·
..-1111H1'iR Kllll)IWi /J,01i11. oaraTo i.1J1oeTpona1111ii. /pf, ;'1,0li.'Ia)(lit' yJrn.H'HHH. JIK 1111r.'IH~a,10 ;i.:11Tl'JJ
i.1111;1in i H:irne A;tJIHc: mtiei.rn. Ha. 1tiM JJ.HC)'HKY oeouJmny ynary :rnepTall)Th 111tuoM11 /l.J>YlKHHHH-
Kio, npm:pami>HL nepaMH.
BiH nepeiillIOB BncJiy, aaxonnB .n.aa nOJibCbKi ropo..lH, a..1e KO ..'IH a He-
senu11Ko10 .ll.PY>KHHOIO Bi.n.ixaB Bi.ll. rOJIOBHOrO BiHCbKa, nOJIHKH Hecno-
.n.iBaHO HaixaJIH Ha HbOl'O ii y6HJIH ni)l. 3aBHXOCTOM 19. 11epBHH. noJibCbKi
niTonncu.i onoai.n.anu, lll.O non.HKH CHJJbHO TO.ll.i norpoMHJIH ranHU.bKe
BiHCbKO, lll.O a.>K BncJia no11epaoHiJia si.n. KpoBH, a aa ocTaHKaMH rnaJIH
a>K ni.n. Bono.n.nMnp.
CMepTb MoryTHboro KHH3H, HKOro aaaJrn caMo.n.ep>KU.eM Pycu, si.n.-
KpHJI(;'. IlOJIHKaM II.IJIHX Ha f aJIHllHHY ii BOJIHHb. CnHW: PoMaHa, naHPIJIO
:H BacHJibKO, 6yJiu ManoJiiTHi ii He attaiilllJIH npnsHaHHH cepe.n. ra- .·
JIHU.bKHX 60.s1p; Ha PoMattoey cna.lllll.HHY saaixaJIH piatti npen~H.lleHTH,
no11aJiaCH BHYTPilllHH 6opoTb6a ii no.llblll.a Morna BHKOpHCTaTH ii Jt.TIH
CBOiX U.iJieii. nonhCbKHH KHH3b JlelllKO oiJIHH ni.n.nnpaB cnepllly Po-
M3HOBfflliB, aJie HK no6a1rne, lll.O ix CHJihHO ni.llnOMara€ BoJIHHh, CKJiaB
j3 yropcbKHM KOpOJieM y Cnillli 1215. p. IlJIHH no)liJiy ramtlfHHH -
3acTepir1I.Iu co6i norpHHn11ui seMJii. Toro caMoro poKy aiH nilllOB no-
XO.llOM Ha cxi.n. - 3aHHB nepeMHII.IJib, fiepecrn, YrpOBCbK, Bepelll.HH,
CToJin€, KoMOB i »BCIO YKpaiHy«, T06TO u.iJie norpsmu1111.H.
Ane PoMaHOBHlli 6opoHHJIH CBO€i 6aThKiBlll.HHH. B 1219. p. na-
HHJIO 0.llHHM TIOXO,ll.OM .n.o6ye fiepecT.H H 3a6y.>K.>KSI. JlelI.IKO no)laBC.Si
npOTH HhOrO H IlO'llaB BOIOBaTH OKOJIHU.i Ha)l oyroM. naHHJIO BHCJiaB
Ha HhOro CBOi IlOJIKH ni)l npoBO,llOM raapuJia nylllHJIOBHlla, CeMeHa
Ony€BHlla ii BacHJibKa raapHJIOBHlla; BOHH .llirHa.rrn IlOJIHKiB Ha Cyxiti
,llopoai (Micu.e HesHane), 3BeJIH 3 HHMH 6i.H i nornaJIH ix a.>K JlO
piKH Benpa. B 1221. p. JlelllKO npo6yaaa 3HOBY Bi.ll6HTH 3a-
6y>K>KH ii XO./lHB IlOXO,ll.OM Ha lUeKapiB. AJie naHHJIO HaC.'laB Ha noJihlll.Y
caoix coJ03HHKiB Jiuroau.ia 11 ocTa ro11Ho JlelllKO npHHHB Mnp. KoJrn >K
1226. p. JlelI.IKO BH6npaBCH nOXO.llOM Ha faJIH4HHy, naHHJIO ii Ba-
CHJibKO BHCJiaJtH BiiiChKO Ha fiyr i U.hOro 6yJio )lOCHTb - JlellIKO
3aaepHyBcH.
fioporb6y a.a 3a6y.>K.>K.H Bi.llHOBHB MasoseU.bKHH KHH3h . Kottpa.ll,
JlelI.IKiB 6paT. y 1235. p. BiH nilllOB nOXO.llOM i no11aB 06JIS1raTH Llep-
BeH; aJie CHHH BacHJihKOBi BHHllIJIH iioMy Ha3yCTpi11, aaeJIH 6iii i no-
3a6upaJtu B noJtoH auaua 1rnnx noJibChKHX 6oHp; Kottpa.ll yCTynnB
yH0t1i ua Benp i ni.n.11ac nepenpasu 11epes u.10 pi11Ky noTottyJio a ttiH
6araTO BiiiChKa.
HHR3b CBRTocnae AOOysac 6011rapcbKMil ro~A· 3 xp0Hi1rn MaHacii (onHc cTup. 93).
CepeAHeei4HMR 3aMOK
e HiMe'l'IMHi.
;rnM ttisIKoi 6iJibWOi KOpHCTH. AJI1e KHH3i oxo1.1e HllIJIH B JlaJieKi cTopottn
•rn TO 3 o60BSl3KiB !1.JISI COI03HHKiB, l.JH w.e 6iJihllle - JlJUI BO€HHOi
CJiaBH.
9. cT e n 0 B i n 0 x 0 AH
ne11eHirH ii TOpKH. Y1cpaiHa Bi.LI. HenaM.HTHHX qaciB BeJia 6o-
p0Tb6y ai cTenoBHMH Hapo.llaMH, w.o npHMyBaJIH 3 A3ii qopHo~opcb
l<HMH cTenaMH y 3axi.llH10 EBpony. UHM lllJISIXOM nepeXOJlHJIH ryHH,
aBapH, Ma.llSipH, 6oJirapH, TY.llH 3BepTaJIH rnoi uai3.llH xo3apH, w.o ociJIH
6yJIH B rnpJii BoJirn. KpHBa cxi.llHH llla6JIH .ll06pe 11.aBaJiaC.H B suaKH
HalllHM npe.llKaM. AJie >K HaH.llOBllle YKpaitta 6opoJiaC.H 3 TpbOMa
TypeU.bKHMH Opll.aMH, - neqeuiraMH, TOpKaMH Ta IlOJIOBU.HMH.
neqeuirn IlOHBHJIHCSI B CTenax y>Ke 3a lropH (915. p.), aJie KHH3b
3p06HB i3 HHMH MHp i BOHH IlO)laJIHCH B Ha.ll.llyHaHCbKi 3eMJii. B.npyre
ne1IeHi3hKa op.Ila cTaJia rpiaHa KOJIO 968. p., KOJIH Ca.HTOCJiaB 6ya
y noxo.lli ua 6oJirapiio. CTenOBHKH o6JISifJIH TO.lli KHiB. 06Jiora TaK
.llOKYlIHJia 6yJia ropO.llOBi, w.o MiW.aHH B>Ke XOTiJIH 6yJio Ili.ll.llaBaTHCH.
AJie KHSl>KY CTOJIHU.IO BHp.HTyaaa SIKHHCb XJIOneu.h, 111.0 TaHKOMa BHJI.i-
CTaBCSI 3 ropo)la, nepenJIHB .llHinpo H )laB 3HaTH B0€BO.lli npeTH1Ieni.
111.0 Micrn a He6e3neu.i. Bo€BO.lla 1.{HM.llY>K nepeai3 aiH:cbKO qepea piKy
ii ni.ll :myK Tpy6 ni.llixaa ni.ll KHia. neqettirn noll.yMaJIH, 111.0 u.e Ha)l-
XO.llHTb caM. Ca.HTOCJiaa i nOKHHY JIH o6Jiory.
y 1.{HCTOMY noJii .llO 6010 3 ne11eHiraMH npHHlllJIO anepllle TO.lli,
KOJIH CasiTOCJiaB aepTaac.H 3 EoJirapii. fpeKH no)laJIH OI2Jli aicTKy, 111.0
HaJlXO.llHTb KH.H3b i ne11eHirn no3aifMaJIH noporn. Bo€B011.a CaeHeJihJt
pa.nHa nepeH:TH .llO KH€Ba .llOBKiJihHHM lllJISIXOM, qepe3 cTenH, aJie CBH-
TOCJiaa XOTiB npo6HTHCSI qepe3 noporH 11-0BHaMH, 60 Bi3 ae~'IHKY Jl0-
6H1I. TiJihKH >K aiH He 3Mir nepeMdrTH ae.11HKHX ne11etti3hKHx CHJI
i B OOIO nOJISlf 972. p.
B qacax BoJIO.llHMHpa BeJIHKoro neqeuirn 6e3HacTaHHO Hen0Koim1
YKpaitty. »Ei paTh BeJIHKa 6e3 nepecTyna«, onoBi.lla€ JiiTOm1ceu.b. EyJia
u.e 6opOTb03 3aB3SITa, 6e30fJISl)lH3. ne11eHirH HaCTynaJIH Ha U.iJie no-
rpHHH1I11SI, 3Ba>KyBaJIHC.H 3aXO.llHTH ni.ll caM KHiB, HiXTO He 6ys 6ea-
nel{HHH ai.n ix Hecno.lliBaHHX ua6iria. Pa3 HaBiTh caM BoJIO.llHMHp 3Haii-
lllOBC.H B 6e3BHXi.llHOMY CTaHOBIUII.i: neqeHirH 3aCK011HJIH H:oro 3 HeBe-
JIHKOIO 11.PY>KHHOIO KOJIO BacHJieaa, KHSI3b KHHyac.H Ha aopora, aJie MY-
cis no.llaTHC.H nepe.ll aeJIHKOIO CHJIOIO; w.oAtto SIKHHCh MiCT 11.aB floMy
3ax11cT i Ha TOMY Micu.i BoJIO.llHMHp nocTaBHB u.epKay.
6opOTh6a 3j CTenOBHKaMH .lly>Ke U.iKaBHJia ace rpOM3.llSIHCTBO. 3 llHX
repoillHHX 6oia JaJIHlllHJIHC.H nepeKa3H, Hnp., npo Toro xJionu..H-CHJiatia,
111.0 y JMarattuHx nepe6opoa netJeHi3hKoro aeJIHTH.H, a6o npo Te, HK
MelllKaHu.i EiJiropo.lla 06.nypHJIH 6yJIH netJeHiria, noKa3ylOtJH iM KHCiJib
y KOJIO.llSl3HX.
BoJIO,llHMHp yciMa CHJiaMH HaMaraarn Bi,ll6HTH Hanip opm-1. niB-
,lleHHY rpSIHHU.IO YKpaiHH aiH Ja6eanequs HOBHMH ropo.llaMH i se.rn-
KHMH o6opOHHHMH BaJiaMH i u.e OCTaTOlJHO CTpHMaJIO uanip CTenOBIIX
OP.ll Ha KHiB.
51pocJiaa My.llpHH nepecyttys o6opOHHY J1itti10 111.e )laJii Ha nis-
.lleHb, nOBH6y.llOBysas HOBi 83JIH Ta yKpinJieHHSI i 3opraHi3yBaB norpH-
HHlIHe HaceJieHHSI .llO OCT3TOlJHOi 6opOTb6H 3 neqettiraMH.
B 1036. p. netJettirn aocTaHH€ pylllHJIH Ha KHiB, KopHcTaJOllH 3 Toro,
111.0 KHSI3h BHixaB 6ya .llO HoBropoJly. Op.Ila 6vJia .lly>Ke BeJIHKa, ))6e3
tIHCJia«. AJie 5IpocJiaB lllBH.llKO aepHysc.H, np1rnis ia co6oio sapsrris Ta
Hosropo.llu.is i 3BiB i3 neqettiraMH 6iH ni.ll KH€BOM. Ha TOMY Micni,
107
.JlC ni3Hillle CTaHyJia u.epKBa CB. Co<f>ii. 5iu TpHBaB U.iJIHH n.eHb - 3)K
11in. ae11ip nepeMir 5IpocJiaB. »Oe11eHirn BTiKaJIH Ha sci 6oKH, He 3Ha-
1<>4H, KY.ll.H BTiKaTH; O.ll.Hi noToHyJIH B CiTOMJii, HHllli a HHUIHX piKax,
a pernTa ix noaTiKaJia - i TaK .ll.O cbOfO.ll.Hi ... « Ue 6ya ocTaHHiH Ha-
113.ll nelleHiriB. 0oTiM BOHH IlO.ll.aJIHCSI 3 HalllHX CTeniB y HaJl.D.yHaHChl<i
1<paiHH.
, He3a6apoM Ha Micu.e ne11eHiria npHHlllJia Jlpyra op.D.a, - Top Ku:.
( liTonuc 3ra)ly€ TiJihKH .ll.Bi 6HTBH 3 lffMH. B 1055. p. BceaoJIO.ll. 5Ipo-
c11aeu11 Y3HMi nirnoa Ha HHX i poa6ua ix ni.D. BoiHeM, Ha.ll. ycTSIM
( :y1rn .ll.O ,UHinpa. B 106G. p. TPH 5IpocJiaBH11i, - l3HCJiaB, CssiTocnaa
i BceaoJio.11. yJia.llHJIH aeJIHKHH noxiJl: >>nilllJIH Ha KOHSIX i 11osHaMH,
llC3J1i11eua CHJia_, Ha TOpKiB«. JliTOilHCeU.b Ka>Ke, mo .ll.0 6010 H HC
JliAtuJIO: »SIK no11y.JIH npo u.e TOpKH (mo HlYTb Harni BiHCbKa), HaJISIKa-
.'IHCb, ii noaTiKaJIH .ll.O choron.HituHhoro JlHSI, - i e yTe11i no3arn6aJIH,
o.111i Bi.ll 3HMH, HHllli BiJl ro.lJOJly, HHllli BiJl MOpOBHU.i cy JlOM 60/f<HM;
i TaK Bor BHpSITyBaB xpHCTiSIH BiJl noraH«.
BeU.bKi nO..'IKH, »SIK Ti 6opH«, He3.71i11etta ix CHJia, a>K KHH3i 3a:y .a.yaa.-
JIHCb: »Ue, BH.ll.KO, MH CTHrHYJIH Ha oe6e BCIO 3eMJIIO: KoH11aKa 1 Ko3y
5ypttoa111rn, T0Kco61111a i KoJJ061111a, E1e61111a i TepTpo611 1rn« ... 811.HBH·
.11ocH, HK neo6epe>KHO, 3 HeaeJIHKHMH CHJia11trn, Irop 3arnaa~H B cepe •
..urny no,noBeU.bKOi 3eMJii... Kmroi no1<naJIH co6i ycrynaTH .ll.O llrnu.H. A mo
K~mi ix 6yJIH noTOM.Jietti i 1:1acTHHa aiHCbKa 6yna nixonrntta, nocra-
HOB1vrn n03ci,ll.aTH 3 KOHei1: i aep'T3THCH nirnKH. »KOJIH MH no~i>KH~O
i BH~4~MO caMi, a 40pHHX JIIO,ll.eH 3aJIHlllHMO, 10 6y.n.e HaM rp1x Bl~
5:xa, mo MM ix BH,ll.aJIH H nilllJIH; a6o yMpeMO. a6J )f(HBi 6y llcMO BCI
ua OllHOMY Micu.i«. I TaK 1103ci.L1.an11 3 ~ottiert i rrirn1rn HlllJHI, si.a.6MBal0-
41KH Bill noJiosu.ia; MO>KHa 3.ll.Ora.n.ysarnCH, mo i1mJ111 3a1<p11Ti Ta6opoM
i3 H03iB. TaK MaH.llpyBaJIH u.iJI11f1 ,ll.ettb .uo se1..1opa, 3HeMara1011H Bi..l
HeJI.OCTaqi BOJlM. 5ara·ro JIJOJI.CH nopattetto 11 y61no; caM lrop :.i.icTaB
patty B Jiiay pyKy. Ha ceiTattKy llpyroro ;I.HH 3asopyrn11JI11CH KOByi i1: no-
11a.r111 BTiKaTM. Irop Ha KOHi KHHYBCH ix 3aeepTaT11, - aJJe ue cnutt11B
ttiKoro. A HK 36JI11>KaBCS1 3HOB JlO ceoro siHcbKa, nepe6irn11 11oMy .lO-
pory noJioeu.i ii 3axonMJI11 B no.1ott. Bc,eBOJIO..l irn'.)B ,l.ani cepe..l nixo-
rm-ru.iB i XOpo6po ai.n.611BaECH. npoXO.!I,HJl'H 3,llOB)f( SIKOrOCb 03epa, He-
,la ..1eKO pi4KM KaHJIH; TJT noJioeu.i pymMJIH Ha y1<paiHCbKe airicb1W,
npHTHCHYJIH iioro llO BOJlH, -- i 6iii fIOKiH1IIH~CH nepeMOfOIO Op.J.11.
Micu.H 6010, .J.e 6yJia piKa KaHJia, tt?. 3Ba€Mo, nu::caM·J He 3tta€MO
.llOKJI3.llHO ..1JIH noJO, mo npttna21.aa Ha 11e}li.TI10 (.1i1omKCU.b x116tto 3a-
3HaqMB, mo u.e 6yJio Ha Ee.JIHKll.eHb).
AJie ai.n. Toro 4acy BOHH B>Ke nocJii.llOBHO HlliJIH .n.o Toro. mo6 ona-
HyBarn u.i.11y CXi.llHIO Espony. Ha npH.llHinpsmu.urni He a.uep>KaBCSI B/K('
HiO,lHH caMOCTiHHHii KHS13b, - Ti.lbKH 3axi.uHi 3eMJli. 6iJibUJe Bi)l T3Tap
Bii:uI.aJieHi, Mor.rm w.e 36eperTH He3aJie>1rniCTb. AJie lf Ha)I. HHMH BHCiJia
TaTapcbKa Ty4a. KiJihKa poKiB ni3Hime, 1245. p., xaH 5ariM npttc.riaB
,llaHHJIOBi 333HB: »,llafl fa.7Il14«. lllo6 pHTyBanf CBOIO ,llep)l<aBy, .llamrno
Mycis ynoKopHTHCSI, noixas .llO CapaIO 'i npHHHB nny.71 »MHpHHKa« -
COI03HHKa Tamp. AJie saJIC.>KHiCTb Bi.ll »noraHHX<( Bi.llLiyBaB siH .!I.Y>Ke
6omoLie ii ai.u.pasy noLiaB roTOBHTHCH .u.o sii'tHH s TaTapal\m.
HacaMnepe.ll noqas BiH yKpinJiloBarn: Hattoso crnpi ropo.11.11 fl 6y-
.llyBaTH HOBi TaKi, HK XoJIM i Jlhais. Ui ropO.llH Mycimi 6yrn CHJib-
ttillle no6yAOBaHi i Kpaw.e yKpinJieHi, mo6 BHTpHMaTH y.ll.apH TaTap-
CbKHX B0€HHHX M3IIIHH, - u.e 6ys €JI.HHHH cnoci6 onepTHCSI 6e34HC.TICH-
HHM TaTapcbKHM CHJiaM. PiBHOI.Jacno ,llaHHJIO cTapasc.H npH€AHar11 n.o
6opOTh6H 3 TarnpaMH 3axi.llH10 Eapony, BBiHrnos y neperosop11 3 na-
noJO i npHHH.SIB u.epKOBHY yHilO.
TaTapH 6a4lIJilI u.i 3aXO.ll.lI ,llaHlIJia, a.11e He BCTynaJilI 3 HHM cnepIIIy
y aiiiHy, a TiJihKlI npiiroTOBJI.HJIH .llJIR ce6e TepeH. I TaK Y3.HJIH ni.ll caii1
npoTeKTOpaT T. 38. TaTapCbKHX JIIO)leH, - ciJibChKi ii MiChKi rpOMCl.llH
Ha.ll fopHHeM i CJiy4eM, rn.o 3aXOAlIJilIC.H BH.llo6yTlICh 3ni.u KH.H.JKOi
BJia)llI ii »Ci.SIJIH )f{HTO« TaTapaM. ,llaHHJIO CTapaBC.SI 3.llYlllHTlI u.eii He-
npHXHJibHHii )lJI.SI ce6e pyx, .llBi4i BHClIJiaB csoix CHHiB Ha norpHHH44>1.
nepe6opos 36yttTOBaHi ropo.utt ii nplICHJiysaB ix .llO noKoptt. TaTap11
BiATIOBi)laJIH Ha u.e norp.HHH4HHMH ttai3AaMH ii norpo3aMlI 4H JI3CKaMH
CHJIKysaJIHCSI nplI€AHaTH co6i norpHHlI4HHX noca)lHHKiB. B 1253. p. rn-
rnpchKHH B,O€B01J,a KypeMca Haixas Ha KpeM.HHeU.h, aJie He 3Mir _Jl0-
6yTH ropoAa; B 1254. p. o6JisiraB i3ttosy JlyU.hK, a.ne ropo,'I, o6opo-
HHBCH, - ,llamrnosi yKpin.11eHH5I IlOKa3aJIH CBOIO cirny.
Taraptt, 3attenoKO€Hi u.iEIO BiAnopHiCTIO, nepei'tw.m .llO roCTpiumx
BHCTyniB. B 1261. p. BO€BO)la 6ypaH.11.a1'1 j3 CH.1IbHHM BiiiChl.:OM CTaHyB
Ha rpHHHU.i i 3an\a,nas, mo6 ,llaHHJIO i BaCHJihKO noHHW.H.rn sci ttosi
TBep.um-1i. »Ko.m BH MOi COI03HHKH, nop03KH.l{aHTC BCi CBOI ropomrn.
Ktt.H3i Myci."rm noc.7Iyxarnch. >>Jles po3KHHYB llaHH.7IiB i CTilliOI<. noTiM
nicJiaB po3KHHYTH Jlbsis, a BarnJihKO nic.7JaB p03KHHyra KpeMsn1eub
i JlyU.hK«. noTiM EypaH,naii pa30M j3 Bac1rnhKOM npHHWOB ni.l Bo.1IO-
.UHMHp Ha BoJIHHi i 3HOBY sa)l{a.u.as: ))BacH.1IhKy, p03KHHh ropo~l !«
))I KHSI3h BacttJihKO noqaa i:t.yMaTH B .'I.yrni HaJI. ropo,!!.oM. a w.o HeMmK-
JIHBo 6yJio p03KHHynI iioro y lllBH)lKOMY qaci, 60 6ys Be.lHKHH, K333B
1'1oro ni:i.naJIHTH, i -raK 3a Hit.I 3ropis siH ysech... A .llpyroro /I.H5I
npHCJI3B TaTapHHa Ha iM.H 6aiiMypa. i 5a1'1Myp npHiXaB !I.0 KHH3H
i cKa3aB: ))BacHJihKy, npttcJiaB Mette Gypatt.11.aii. Ka3aB Metti ropo;i. po3-
KorraTH«. Bi.11.noBis iioMy BacttJihKO: >>Po611, mo To6i Ka3aJm<c. I no4as
po3KonysaTH ropo.u, w.06 noKa3arH o6pa3 nepeMorn«... TiJihKH Xo.ilMY
TaTapH He 3MOfJIH i:t.o6yrn, »60 6y.rrn B HbOM~· 60.HpH. i .1IIO!I.H J.06pi,
i ropoJI. yrnep,ll)l{eHHH KpinKo nopoKaMH ii caMocrpi.r1aMH«.
Ueii 6ypatt)la€BHH norpoM nepe611s yci ,llamrnosi n.lI.HHH. He MaB
BiH 6iJihllle CHJI, Hi 3MOrlI, w.06 ni.lHHTH 6opOTb6y npOTH MOHro,7JiB,
a ii i3 3axoay Hi.HKOi noM04i He iI.o6ys. I TaK noKinims )KHTTSJ, He
BHKOHaBlllH cnoix HattBa)l{HilllHX HaMipi~.
Vloro HacTynHHKH MaJIH rn.e MeHrne H3f011H JI.O Toro. w.06 BH3BO-·
117
10. x a p a I( T e p H c T H I( a I( H SI )I( H x q a c i 8.
CTpa-reris. BittchKo KHSUKHX tiacis irnyaaJio 6e3nepepHetto micrb
no.11irh. y IJ.bOMY .llOBfOMY qaci M}'CiJIH BHTBOPHTHCSI HKiCh CTaJii cpopMH
BOfHHOro )KHTTH, BiHCbKOBa Tp3.llHU.iH i 111.0Cb Halle reopiH BiHCbKO-
BOCTll. 3p03yMiJia piq, 111.0 npo HKiCb BiHChKOBi llIKOv'IH B THX qacax
;i6o npo CHCTeMan1qtty uayKy BO€HH0f0 .lliJia roaopHTH He MO>KHa..
A.le CaMe )KHTTH BHKa3yBaJIO, 111.0 .0.llHi cpopMH ee.aeHHH BiHHH KOpHCHi
it ycPilllHi, HHllli ttea.uaqtti H tte6e3nequi. lllo BHHBHJIOCH .uo6pHM i !1.0-
lli.TJbm'M, roro BCi rpHM3JIHCH, Toro .llOCBi.llHi BOHOBHHKH yqHJIH HOBH-
hiB re CTapllle noKo.riittHH nepe.ll.aBaJio MOJIO.llWOMy, ni.llH BHyKaM. TaK
MOr.71a p03BHHyrnrn reopiH crparerii A TaKTHKH.
118
'
Ii ni.lltteciTh 36pmo Ha Bopora I« Jlm~ap noBHHeH 6o_poTHCR .llO 3arntty.
CeHTOCJiaeoei BORKH Ha npoMoBy KHR3SI Bi.llryKHYJIHCSI sci pa30M: »,Ile
TBOH roJioea JIR.>Ke, TaM i Hawi roJioeH noKJia.lleMo I« A raJIHU.hKi 60S1pH
Ka)f{yTh MOJIO.llOMY 5IpocJiaso~i OcMOMHCJiosi: »XolleMo 3a 6aThKa TBoro
lleCTb i 33 Te6e fOJI083MH H3lllHMH IlOH3KJI3.ll3TH« .
.llo o6oBH3KiB mw.apR Ha.11e)f{HTh i eipHiCTh csouy KHR3eBi. Ko.1111
MOJIO.llHH .llaHHJIO MyciB Il0.ll3THCSI Ha THHSIHHSI, 3a HHM niWJIH BCi
»BeJIHKi« 6oRpH iioro 6aTbKa PoMaHa, nilllJIH, He saralOllHCL, xoq i Ja-
JIHWaJIH ceoi ypR.llH, 3eMJii ii yci .llOCTaTKH. KoJIH )f{ 3Hoey .llaHHJio iiwoa
.IJ.06yBaTH faJIHlJ, nHTaBCSI csoro BiHCbKa: »4H BH 6y.1J.eTe MeHi BipHi,
w.06 R HlllOB Ha BoporiB Moix ?« - BiHChKO BiAfYKHYJIO: »BipHi MH Bo-
roei 11 To6i, HawoMy BOJIO.llapeBi, H.llH 3 6o)f{OIO n0Mill1110 I« BipHHH .11nu.ap
He aaJIHiliaE KHst3st HiKOJIH B He6e3neu.i 11 He.lloJii, a H.lle pa30M i3 HHM
CKpi3b i 6opOHHTb CBOfO IlOJIKOBO.lll..lSl. »He nory6HMO lleCTH KH513S1
ceoro !«, KJIHllYTb raJIH113HH. »XTO He ni.lle 3 HaMH, Toro nopy6a€MO
caMi I« - norpo)f{yE eiHchKO THM, w.o saralOTbCSI HTH .llO 6oio.
CrnpiHKH JiiTonHcie IIO.lla10Th u.iJiy HH3KY iMeH cJiaBHHX JIHUapie,
m.o 6ym1 Ha yCTax ycix. KttH3b BoJIOJlHMHp f Jii6osn11 »6ys MY>K t1.06-
p11&1, i CMiJIHBHH, i KpinKHM y 6010, My.>KeCTBOM KpinKHM ycJiaBHBCR,
i Bc.surnx qecttoT 6ys noBeH, - Jly)f{e 3a HHM YKpaitta nJiaKaJia« (1187 .. p.).
BceBOJIO.ll, 6paT IropH CBHTOCJiaB.HLJa, »3 ycix OJibfOBHlliB Hai1Kpa11ie
BJ.aBCH Ha spo.lly i 3picT, Bci qecHOTH 11 npHKMeTH My)f{a«. »CJIOBO
o no.11Ky IropeeiM« BHCJiaeJJH€ iioro noaaJl ycix: »5Ip-Type BceeoJIOJte,
CTOilll Ha nepe.llHbOMy CTaHOBlHU.i, KH)l3€lll Ha BiHCbKO CTpiJiaMH, rpeMHlll
06 lllOJIOMH MellaMH CTaJ1eBHMH ! Kym1 Typ nocKo11HTh, csoiM 30,110T11M
lllOJIOMOM nOCBillYI011H, TaM JIC>K3Tb noratti fOJIOBH IlOJIOBeUhKi. nopy-
6atti K3JieHHMH wa6JIHMH lllOJIOMH asapcbKi - 3 TBOix pyK, 5Ip-Typc
BccsoJione I 5IKa )f{ 60 patta JlOpora, 6parrn, - 3a6ye BiH npc t:fecrh
i )f{HTTH, npo ropo.a 4~ptt11ris, npo 6aTbKiBCbKHH 30JIOTHH CTL'I, i ceoio
M1v1y !I.py>1rntty, rapHy f Jii6istty, npo 3BHlJai ft 061111ai I«
Jlirnrrncui 3an11cyiorh pa3-y-pa3 i3 nollJaHOIO iMeHa 6oHp i »npo-
CTHX My)f{iB«, w.o BH3H3_l{3JIHCSI B 60HX i nOJISlfJIH repOHCbKOIO CMepno.
TaK tIHTaEMO, w.o B 6010 3 nomJKaMH Ha Cyxiii ,llopo3i B XoJIMW.HHi
124
1219. p. no.,·u1r Km1M Xp11crntt11Y. Toro iK caMoro poKy B 6010 1-rn.a. piII-
KOIO Lll,HpU.eM ynaB AHK BaCH.1b Mo.13a. ni.a. ra.TJH4eM Bl13H34HBCH 5IHCI.J,b,
w.o ))X04 MOJIO)l.Hl1 6ya, noKa3aB My)frniCTb CBOIO«. y ttew.acJIHBiH 6HTBi
y Boporax ua XoJIMW.HHi 1266. p. nottaKJia)l.a.,10 ro.!10BaM11 6araTO 6oSip
i npocr11x .110.a.el1: »Tyr y611JI11 11 o6ox rnHiB THCHU.bKOro, JlaBpett riSI.
i-i A1-ulpiH, ue Ma.110 60 noKa3a.rn MY)f{HOCTH, _l1 tte BiA6ir 6par Bi)].
opaTa, i TYT BOHH H3HlllJIH nepeMO)f{HHH KiHeU.b«.
A HKHMH iK rOpAHMH CJIOBaMH CJiaBHTb y »CJiaBi 0 TIOJI~y« 5yi1-Typ
BceBOJIOA ceoix BOHidB 3 KypcbKOi BOJiocn1: »A MOi KYPHHH c.11aBHi
BOHKll: ni.a. Tpy6aMH IIOBHBaHi, niA lll0.10MaMH ]{QJIHXaHi, KiHU.eM KOTIH
fOAOBaHi; AOporn iM BiAOMi, Hpyrn 3HaHi, B HHX JIYKH HaTHrtteHi, ca-
raI1)l.aKH BiAKPlITi, wa6Jii BHroCTpeHi; CK34YTb HK Ti cipi BOBKH B no.11i,
lll,YK310411 AJIH ce6e 4eCTH, a ,ll,JISI. KHH3H CBOfO c.11ae11 I« 411 )f( Tpe6a me
Kpaw.oi noxsa.1H AJIH THX >mpOCTHX«, >140pHHX« JilO)l.CH, lll.0 nopyq i3
KHH3SIMH i1 60.HpaMH 1rnaJIH caoi 6yfrni roJIOBH aa Y~paitty?
BoiBHHKiB, mo noJIHr.r:rn a 6010, eiHchKO xopoHHJIO oco6JIHBO CBSI-
TOYHO. Y AaBHix, noraHCbKHX qacax Ha Micu.i noxopoHiB cunaJIH Monrny.
Ta Ki Morn.111 Ma.1111 aci nepwi KHSI3i-aasoiBHHKH: ACK0 ..1Ib.1I. Ha ;\.'ropchKiM
y KH€Bi, ,ll11p 6iJUI u.epKBH CB. lpHHH, OJier Aecb niA K11rnoM, lrop He-
)l.a.neKo KopoCTem1, )l.e I1oro a6HJIM AepeBJISIHH, OJier Ca.HToc.riaBHII ni.n
0BpyIIeM. Ha u.11x MOfHJiax BiA6ysaJIHCH TPH3HH, noraHChKi noMHHKH.
I HapO.ll naMHTaB u.i KH.H)f{i rpo6iBHHU.i AOBri CTOJiiTT.H. niaHirne noIIaJm
XOBaTH n0.1.HfJIHX KHH3iB no 1..1,epKBaX. JliTOTIHCH TIO)lalOTb OTIHCH raKHX
noxopm1is. Y 6010 a noJIOBU..HMH niA KH€BOM 26. TpaBHH 1093. p.
yTormacH B piIIU.i CTyrtti MOJIOAHH KHH3b PocrncJiaB Bceso.110.llOBHlf.
Ti.10 I1oro »3a6paJIH, np11HeCJIH .no KH€Ba, i nJiaKaJia no HbOMY MaTH
11oro, i sci JllO)lH )f{aJiiJIH I1oro .ll.y)f{e 3a,llJI.H MOJIO.llOCTH tioro; i 3i-
6paJIHCH €TIHCKOTIH, nonH :I1 lJOpHOpH3U.i Ta, cniealOIIH 3BHIIalIHi nicni,
noKna.111 iioro B u.epKBi ca. Cocpii«.
flom1r.rm:x KHH3iB yce npHB0311JIH xopOHH fH B ix BJiaCHHX CTOJIHit.HX,
._ a6o B ropo)lax, JJ.C BOHM HapOAHJIH-
CSL TiJio 5IponoJIKa 13.HcJiaBHLia, mo
TIOJISlf y faJIHl.fHHi 1086. p ' nepe-
Be3JIH 6y,1111 cnepwy .uo BoJIOJJ.HM11pa,
noTiM an: .z1:0 K11€aa .I1 noxopottHJIH
B u.epKBi, m<y BiH caM BH6y,,_'lyBaB.
PoMaH Mcn1cJ1aBHLJ, rnopeu.h raJ.HUh·
KO - BOJIO.llHMHpCbI<Oi .llep)f{aBH, n JJISlf
y 6010 3 TIOJIHI<aMH niA 3aBHXOCTOM
Ha.u BttcJIOlO. AJie BipJ-fi 6oSipH
He llIKO.llyBaJI11 TPY JJ.Y, nepeBe3JIH
KHSDKe TiJIO. AO faJIHl.fa, .llO KHH>KHX
rpo6HHU.b y KaTe.llpi Ha KpH -
JIOCi.
Bi.HcbKO wattysaJio T3K'.:>)f{ Mi-
cusi . .ae B 6010 CKJI3JIH CBOi roJIOBH
3.BHYa.I1tti, pSI.llOBi EOHKH. Ha n860-
€BHW.i Ha Cyxi.11 ,llopo3i, Jle noJISir
3ra.lla1rnti y)Ke KJIHM ~pHCTHHHLI, no-
cTaBMJIH 6ym1 xpec.T, »i 11.oci CTO-
iTb siH Ha Cyxi.11 ,llopoai«, 3ra.lly€
Be>t<a ropoAa 3 rpy6a'laMM. JiiTOTIHCeU.b. nournHyBaTIJ naMHTb
125
KHA3b 3 APYltCMHOtO
B noXOAi.
3 1rnHit'c6epcbKDfO
.1iTon11cy.
127
CJ
3AnOP03bKE BIHCbKO
1. 0 i A n II TB 0 IO Ta 0 0 n b W. e IO.
6opoTL6a 3a aaxiAei seMJii. Bii1cbKO KHsi:mnx 4acia 6y.10 1ictto JBH-
3aHe 3 .lep:maBOIO. THMTO SIK .lOBfO irnyaa.1a .lep:masa .. TaK .lOEfO ietty-
Ba:10·· ii p03BHB3.lOCSI KHSiiKe Bii'ICbKO. A.le TaTapCbKllii Hai3.l 1240. p.
3Hlll.llHB KHiB i Ha.l.lHinpHHChKi KHH3iBcTBa. Be.111Ki !\laCH aiHchKa no-
.rnr.m npn o6opotti ropo.liB i B 60.Hx 3 rnrnpa~m. Hapo.lH€ ono.:ritJeHHH
po56pe.1orn, x10 :m i3 60.Hp-.lpym:nHHHKiB 3aui.1ia, TOJi :\1ycia rnyKaTn
33~HCTY B .la.1eKHX qym:Hx 3e!\1.1.Hx. -CTo poKiB ni3Hirne npuiirn.1a KaTa-
CTpocpa Ii Ha 3aXi.lHi 3eM.li. ,ilHSI 7. KBiTHSI 1340. p. nrn~iHlJH8 Tpa-
ri4HO ;,f\HTTH OCTaHHili ra.lHl..lbKO-B0.10.lIBUlpCbKHII KHH3b IOpiii II. no-
qa~arsi .lOBro~iTHH 6opOTb6a 33 ra~H4HHY Ta Bo~HHb.
ooHpH, mo 3axonH.m 6y.m B.1a.ly 8 caoi pyKH. 3anpoc11.111 Ha hHH-
:mnii npeCTi.'1 .mTOBCbKoro KHH3H Lbnnpa ..Tho6aprn, mo BLKe nepe.lTHM
npo6ysan Ha Bo.1HHi. 6ya rpel.lbKOro o6psuy 11 TilllHBCH npuxH.1bHiCTfO
cepe.l Micuesoro ttace.1eHHS1. B ra.m4HHi ynpa8y nepe6paa nposo..wp
ra.rnl.lbKHX 6oHp. nepe~fHCbKHii 80€80.la lbmTpo Lle.lhKO. 60.Apn B8iiirn.1u
TeiK y npHH3Hi 3HOCllHH, 3 Tarnpa!\m ii 3a.ly!\1yaa.1u, ni.l npo1eKTopaTm1
JhfTB!I i'l Op.;m, BTp1rnaT11 ca:\fOCTiiittiCTh ceoix ae!\1e.1b. A.1e n_poTH unx
n.1srnie BHCTymtB no.1hChKHii Kopo.1b Ka3HMHp, mo 6am:ae ra.1Hl..lhKo-
Bo.10.1HMHpcbKY cnuw.ntty 3.lo6yrn .l.lH ce6e. Coro3HHKOM iioro eras
yropCbKHH KOpO.lb JllO.lBHK. mo TeiK 3aSIB.1.SIB npeTeHCii .lO fa ..1H411HH
TaK po3ropi.1arn ai1itta, w.o n1r.1ac.S1 3 nepepBaMH noHa.l copoK poKiB.
3 KiHU.eM KBiTHH 1340. p. Kopo.1b Ka3HMHp eneprne nepeiirnoa rpsi-
1rnu.10 ra.mu.hKoi .lepm:aau. Pi8HOllaCHo Jlro.IBHK yropcbKHif euc.1aa i1m1y
.lOnm1ilJHHfi no.1K i3 Yropl.llHHH. Ka3H!\rnp npuCTynna 3 aiifchKOM ni.J.o
JlhBir.i. 3.l06yn 33MOK, aa6JYaB CKap6HHU.IO ra ..lHU.bKHX KHH3iB, .lC 6y.1H
.lOporou.iHHi KOpOHH. KOpOHauiifHHH n,,1am. npecTi.1 i HH. i lllBH.lICHM
nOXO.lO'.f BepttyBCH lO Kpa1maa. 8 qepBHi 1340. p. BHpyrnns· Ha ra-
.lHlJJrny 3 6i.1hlllHM aiiichKOM y.lpyre. A.1e llMHTpo lle.lbKO aopratti-
3ysaa CH.lbH)" o6opoHy. - Ji6paB ra.lHIJ.bKe BiHCbKO Ji nOKJIHKaB Ha
nmfi!I TaTap. no.1bCbKi BiHCbKa IlOlla.illl Bi.:tEOpOT, a TaTapH 3arHa-
.lHC.SI .13.ieKO B no.lhlllY if Yro_pIUHHy. no1i~1 npHHlll.10 .].0 neperoeopiB
i no..1bl.ll? Ta Yropw.11Ha npH3Ha.m lle.lbKa npaBHTe.1eM ra.1HlJHllH. A ..1e
KaJHMHp 3aTpHMaB ni.l CBO€IO e.1a.l010 cstHiU.hKY aeM.110.
Hattoao aiuHa noqa,1ac.S1 1349. p. Ka3HMHp 3a6e3ne1urn co6i HP-
BTpa.1l:HiCTb TaTap i 3 CH~lbHHM BiUCbKOM BHcn·nus npOTH Jho6aprn.
8 KopoTKOMY 11aci 3aHSIB JlbBiB, oe.13, BepecTst A HapelllTi 80.10.l1rnnp.
A.1e JlJ06apT HK-CTiH noqaa npoTHHaCTyn. Bi.l6HB ceoi 3eM.1i i .11tTOB·
Cb~i BiHCbKa noBOIOBa.lH no~lblll\" a:m no BHC.l\". Ta ra.lHllHHa Ja.1Hll1H-
.1ac.S1 ni.l s.1a.ioro Ka3HMnpa. - ·
3 rnro 11acy 6opoTb6a He nrasa.1a. .Tiro6apT 3aB3SITO aMaraR JO
134
l'llR3b
JlaBHSI nixorn 6y Jia 036p0€Ha IlO)li6HO j{K TSliKKa KiHHOTa, Ma..1a 6pOHIO,
Meqi H BCSIKi mHTH; tiaCTHHa niXOTH BHCTynaJia 3 .1yKaMH. ni.ll KiHeJ..tb
XV. e. nixoTa no11aJia npuH.MaTH »B<:>rHsIHy 36po10«, pyumuui, a JI.JUI
o6opoHH .lliCTaJIH rna6Jii. llimi poTH 6ynu cnepwy .llyjf{e senuKi, Mana
.no 500 JIIO.lleii, a>K i3 no11aTKOM XVI. B. 3MeHrnHJIH poTy .llO 200 mo.neif.
P-0Ta no.n.iJIS1na<:S1 u.a no 11 o Tu, no 10-20 llO.OOBiKa. CTapwuii Ha.Ll. no-
110TOM 3BaBCSI To Ba p u rn, p.H.llOBKKiB 3sa,,1u qenS1ruuo, naxonKaMH,
!lpa6aMH.
B 1580. pp. noecTanH Hoei nixoTHHHi cpopMauii, nixoTa - yrop-
CI:..Ka, ·HiMteJ..tbKa, BH6paHeJ..thKa.
yr 0 pc b Ka poTa 6yJia MeHwa Bi.ll nonhCbKOi, Mana BCbOfO 100 80-
SIKiB, SIKHX 3eanu r a ii .ll. y Ka Mu. IX 36po€JO 6ynu pymHHJ..ti Ta
cnucu. O<f>iuupie 6yno )lea - KaniTaH i nqpyqHuK; Ha.a. )leCSITKaMH
craprnyeaJIH .aec.HTHHKH, e poTi cny>KHB TaKo>K 1 npanopHHK, I .aoe-
6yrn i 11acoM 1 »lllHDOlll« - numanbHHK. Jlo 6010 yropcbKi poTH ny-
quJIHCSI B O.llHH noJIK; qacoM TaKuii nonK TBOpHJIO i 20 poT. Yr<;>pcbKa
poTa MaJia TY nepeeary Ha.ll noJibCbKOIO_, mo 6yna MeHrna,. OT>Ke MeT-
Kirna, Mana 6iJihllle ocpiuupie, a no.ll.BiiiHa a6poS1 J.t03BOJISIJia BOHKaM
a6o 3.llaJieKa o6cTpiJiioeaTH eopora, a6o 36.TJH3hKa HacTynaTH Ha HbOro
KonHMH. THMTO noJI&ChKi poTH noqaJIH nepe<t>opMyeaTHCSI Ha yrop-
ChKHii 3pa30K.
H i M e uh K a nixoTa MaJia poTH eeJIHKi, no 400-500 iK o e H i p i e
a6o >Ko JI ;u Kie (3 HiM. Soldner - nJiaTHHif BOSIK). HiMteJ..tbKa pcrra
BH3HaqaJiaCSI no.api6HOIO opraHiaaui€10. Bumy cTaplllHHY TBOPHJIH Ka-
niTaH, nopytIHHK i xopy>Kuii; ni.llCTapwHH 6yJio Ki..'lhKa: <f>eJib.llBe6eJib
)'CT38JISIE poTy, <f>ipep BiB ii ni,!lllaC Mapllly, <f>ypi€p a6o npoeiSIHTMaii-
CTep 3anucyeae KeapTupu ii .a6ae 3a xapqi, .aea coJITu·cu eeJIH cyi.\ Ha.a
eosiKaMH, 6yeae ime <f>eJibqep a6o xipypr i pyrnHHKap. POTH JiyqHJIHC.si
B IlOJIK, mo Mae CBOIO CTaplllHHY: IlOJIKOBHHK, Ba"XTMaiicTep-JISliiTHaHT'
npoeiSliHTMaiiCTep, npocpoc (cy.zuu1); npu HHX 6ynu me nHcapi, .a.pa-
6aHTH y npu6i 1rniii CTOpO>Ki, Tpy6aq, .llOB6ywi. 36poS1 HiMeJ..tbKOi ni-
XOTH 6yna· IlO.ll.BiiiHa: qacTHHa BOSIKiB Mana MYWKeTH ii ix Ha3HBaJIH
M y ill K e T e p a M H, '-laCTHHa - .llOBri niKH i UHX 3BaJIH n i K H H € p a M H;
B OOIO i3 Bi.ll.llaJii 6HJIH BO_Dora ~YWKen~pH, y 6JIH3hKiii CTpiqi BHCTy-
naJIH niKHH€pu. Y .apyriii noJIOBHHi XVII. e. eci BOSIKH .aicTaJIH O.llHa-
1<0ey a6po10, MyrnKeTu ii 6ep.aurni TaK, mo MOrnu aTaKyaaTH oopura
i 3.llaJteKa i a6JIH3hKa. Ha apaaoK HiMeJ..thKoi nixoTH TBopuJiaCH ii noJih-
CbKa niXOTa »HiMeJ..tbKOfO a6o '-IY>K03eMHOro aeropaMeHTy«. 3aMicJ..tb poT
not.1aJia BXO,llHTH 3f0.ll0M Ha3Ba K 0 Mn a Hi ii, a UOJIKH no11aJIH Ha3H-
.ean1 - p e r i M e HT a M H.
B u 6 p a iff; e uh Ka a6o JI a Ho B a nixOTa ue 6yno eiHChKlq, ll.e c..1y-
>KHJIH ceJISIHH 3 KOpOJiiBmHH, T06TO 3 ,llep>KaBHHX Ma€THOCTef1. 3 20 Jia-
HiB 3eMni ( JiaH - 60 .llO 90 Moprie) ceJIO BHCTaBJISIJIO 0.llH-Oro BOHKa-
niXOTHHJ..tSI, mo 3eaecH e H 6 p a H e uh. Bu6paHuie aeiJihHSIJIH ei.a ycHKHX
no.aaTKiB i IlOBHHHOCTeii, 3a HHX yci OOOBH.3KH BHKOHyBaJIH HHllli ce-
JISIHH. Bu6paHeJ..tb Mae 6yTu a.aaTHHH JtO eiiichKa i 1uo qeepTb poKy
craeae JtQ ceoro poTMHCTpa Ha nepernSl.ll i3 .!l06pe HaJia.a>KeHOIO pyw-
HHJ..teJO, 3 wa6nel0 ii COKHpOIO, B OJUiry TaKoi 6apeH, SIKcl 6yna .l{JISI
iforo eiJUiny Ha3Ha'-leHa. B XVII. e. su6pattui HOCHJJH >KynaHH ii Jte-
Jiii ( onaHqi) 6JiaKHTHOi 6apeu, 3 qepeOHHMH neTJIHJ..tHMH if qepeoHoro
ni.arnHBKOIO. Ix .ll.eCSITHHKH Mana 6iJii :>KynaHH if qepeoHi .aeJiii a· ae-
.neHOIO niJtWHBKOIO. Mo6iJiiaauiH eu6paHuie ifw.1a noeinhHO: na ai6-
145
4) CoJJoBHi 11.n
5) RapTauua. l:l.7
6) HoT111J1Rttra 13.G
7'1 Ii
Ct>p11e11TH11a I 1.4
t ((liW;lll~"'Wi.-m1
8'1 iJ1am,Ko11 \ Clll\1.1 J I 0.4 &(IL\i;~~
fl)' If nrpTht'PPll<'llTllHa
"
8.5 o{l.iiiiti'91#1LEiiizwl9
] 0) i(ia~lhl\OHCT
:;o~:;:t1hiii'"04
7.2
ne '&ah m
11) Cep11eHTllHeTa, ~.O PiJHi pOAlt nyw.otd 3 no110B1tH1t XVI B.
KOPOTKi Jie,llBH Ha niBTopa M., HOBillli MaJIH B}'>Klli .llyJia, 3JIC .llOB>KH-
llOIO .llOXO.llHJIH .llO 3 M. Hoei Ha3BH nyrnoK TaKi:
c e p I1 e HT H Ha - 33Jii3Ha nyrnKa, Ha 1.60-1.90 M. 338.llOB>KKH,
-'lYJIO 3 npOMipoM 5-11 I.J.M.; H33Ba nirnJia Bi.ll Kpy1.1e11oi cf>opMH, llH MO>Ke
RiJl npuKpac y <f>opMi ra.lllOK.
<I> a JI h Ko H a6o co Ki JI - nOJihOBa nyuIKa KaJ1i6py 10 I.J.M.
<I> a JI b K 0 He T - MeHlllHH cf>aJibKOH, KaJii6py SIKHX 7 l.J.M.
)1iJI0 - u.i€i H33BH B>KHBaJIH H3HQ3CTillle npH CnIDf(eBHX nynIKax.
)1 i JI h u. e. - nyrnKa MaJIHX p03MipiB.
c 0 JI 0 Bi H - MaB HKHX 18 I.J.M. npoMipy.
Ho T w JI si Hr a - KaJii6py 13 I.J.M.
B neprniH TIOJIOBHHi XVII. B. a_pTHJI€piH 3HOBY Tpoxu noCTynuJia
tmepe,ll. noJihma BeJia TO.lli 6araTO BO€H i I10Tpe6yea.na HOBOl 36poi.
To.lli no1.1aJIH 6y.nyeaTH HOBi apceHaJIH (unp., y Jlheoei 1630. p.) 11 3a-
BeJIH Hoei THTIH nyrnoK. CKopHCTaJIH 3 I.J.hOro 11 yKpaiHChKi 3eMJii.
R 1640. p. B 8 apceuaJiax TIOJihChKOi .llep>KaBH 6yJio 325 nyrnoK, 3 HHX
11a YKpaiHi - 81. B TO.llirnuix onucax 33MKiB cTpi1.1a€MO TaKi BHKa3H
apTHJI€pii:
JlhBiB - 6 irnepTbKapTaBHiB, 6 OKTaB, 24 nOJibOBHX periMeHTO-
BHX ,lliJI;
5ap - 4 KOJII06pHHH, 2 6aCTap,ll-OBi KO.lll06pHHH, 8 I10JlbOBHX JliJI:
KaMHHeI.J.h - 2 KOJit06pHHH, 2 6ac1ap.ll-OBi KOJit06pHHH, 15 cflaJihK0-
11eTiB, 7 neTpi€piB;
Ko.llaK - l 6acrnp.noea KOJII06puua, 4 periMeHTOBi nOJlhOBi nymi.:11.
no,llaHi TYT HOBi THI1H nylllOK M3IOTb TaKe 3HalliHHH:
Ko JI 10 6 pH Ha (Kpama Ha3ea »KOJiho6puua«) - .llOBra nyrni.:a, ee-
o11HKoro KaJii6py' .llO 21 l.J.M.
5 a c Tap .ll 0 Ba K 0 JI b 0 6 pH Ha - TOH caM THn, MeHrnoro KaJii6py,
HKHX 10 I.J.M.
n e T p j €pa - nyrnKa, 3 HKOi CTpiJISIJIH .ll}'THMH CTpiJihH3MH, rpa-
ll3T3MH.
4 Be p Tb Kap Ta e Ha - nyrnKa KaJii6py noHa.ll 11 I.J.M., 011.tta 3 si.n-
MiH BeJIHKOi nylllKH, KapTaBHH.
0 I{ Ta Ba - MeHlllHH KaJii6ep KapTaBHH, 9 I.J.M.
per i Me HT 0 Bi I1 y Ill K H - MaJii nOJibOBi nyrnKH, ix MaB Ko:iKHHH
110J1K, periMeHT, 3Bi.llCH H: ix Ha3ea.
llttiCTpOM. llle 6i.1JbWIU1 Bi.ll. HHX 6ys 3aMOK y 5api, w.o 3aHMaB noHa.11
2 reKTapH, a 3aMOK y KaM.SIHU.i na noJI.iJIJii, CTapm1 i HOBHH, 'M3€
pa30M 4 i niB reKTapa. AJie HHwi 3aMKH e JI.aJieKo Menwi, nnp., Te-
pe6oBJIR Ma€ 107 Ha 38 M., KyJI.pHHU.i 70 Ha 25, Ha no.ll.iJIJii 6ysaJIH Ma-
JieHhKi 3aMKH, w.o M3JIH p03MipH 50 Ha 50 M., Hnp., nHJIRBa, Cyrnisui.
nJIRH 33MKY B H3H.ll.3BHillIHX •-rncax 33Jie>KaB Bi.ll. nJIOW.i rop6a, JI.e
CTaBHJIH yKpinJieHHH. THMTO pi3Hi CTapi 33MKH, HK KaM.HHeUb H. n .. Te-
pe60BJISI, 5yqaq - M3IOTb HenpaBHJibHIU1 CTJIRH, TaKCaMO, SIK .l{epessrni
ropO.llH 3 KHR>KHX 43ciB. ni3Hiwe 6y.lliBHH4i TPHM3JIHCR B>Ke reoMeT-
PY1IHHX cpopM. Haii11acTirne 33MKH MalOTb cpopMy BH.llOB>KeHoro npsiMo-
KYTHHKa, pi.ll:We CTpi1Ia€TbCR KBa.npaT (fpHMJJiiB, 3oJIOTHH noTiK, KpHB'-IC,
,'\i\HKyJIHHUi, nmurna ii Htt.).
B XVI-XVII. siKy noHBJISIIOThCH 3aMKH 3 q)OpMolO npaBHJlbttoro
nHTHKYTHHKa, HK y Eepe>KaHax, y I3poJ1:ax, y JlSiwKax, y 4opTKosi.
B CaTattosi, y )f(saHu.i, H3.ll D.HinpoM - KoaaK. Oco6JIHBHH € nmrn
3aMKY B 3iHKiBU.SIX Ha no.uiJIJii 3 XV. B.: BiH Ma€ QJOPMY TpHKYTHHKa
3 6oKaMH no 85 M.
3aMOK CKJia)laBCH 3 Ha)lBipttix MypiB i 6amT Ta BHyTpiurnix 6y-
.lHHKiB. Myptt 6y.uysaJrn1 3 KaMiHHSI 11 uerntt. KaMiHb 4acTo 6yB }J.HKWH.
11eo6po6JieHHH, HaBiTh pi4HHH piHSII\, TiJibKH B MaruaTCbKHX 3aMKaX
MYP 6yBaB j3 TecaHoro KaMeHIO. rpy6iCTh MypiB 3BH4aiino € niBTOpa
JlO JI.BOX M.; y Tepe6oBeJibCbl<OMY 3aMKY BHHSITKOBO rpy6i Myptt - Ha.
tJ OT Hp H MeTpH ! BHCOTa Mypy oyBaJia pi3Ha. }I,Ba i niB, TpH, 40THpH
MeTpH; ttaiiBHW.HH, Ma6yrb, MYP 36epirrn y CTapoMy CeJ1i - 1-ta BiciM
MeTpiB.
B MYP" B6y.uosysaJIH 6awTH. Y cTapw11x 3aMKax 6awT 6yJ10 6araTo,
1rnp., »CTapttii« 3aMOK y KaMSIHII.i MaB ix 11, SI3JiiBCbKH.tI 3aMOK -- 8.
ni3Hiwe 6aWTH CTaBHJIH TiJibKH Ha porax MypiB. BttrJISl)J. 6all1T y pi3IIHX
4acax 6yB pi3HHH. Ha1'1.llaBttiwi se>Ki, SIKi 36epernttrn w.e 3 11acis ra-
JV
.rrnui-.KO-BOJIO.LI.HMHpiCbKoi _1I.ep>K3BH,
6ymi 1I8THp0KYTHi (XOJIM) a6o KpyrJii
(KaMSIHeUb JlHT.). 06tt)lBa ui THnH
cTpi43€MO ii ni3Hime, a>K .lO XVII.
CTOJiiTTH. AJie cpoprn¢iKau.ifrne MH-
CTeLJ.TBO XVI.-XVII. c10JI. sBa>KaJio
TaKi 6all1TH 3a ttesttri.LI.Hi .LI.O 060-
poH11. A TO >K, KOJIH Bopor o6CTymrn
6ysaJio 6awTy 3 ycix cTopitt i no-
4HHaB ii )l06ysaTH, o6opoHu.i 3 HH-
lllHX MiCU.h 33MKY He MOrJIH o6cTpi-
JIIOB3TH scix nyHKTiB 06BO.LI.Y 6all1TH;
,lleSIKi CTOpOHH 33JIHWaJIHCSI no3a 06-
CTpiJIOM i siopor Mir .ll.OCTymffH .ll.0
MYPY, Mir ni.LI.KJiaCTH Mitty a6o HH·
lllHM cnoco6oM 3aaTaeyaaT11 6all1Ty.
THMTO aiMCbKDBi iH>KHH€pH noqa;m
I CT3BHTH Ha porax 3aMKY n.HTHKyrili
se>Ki, ii ix cTiHH 6ynH ycraBJieHj
TaK, w.o ,ll.JISI o6cTpiny He 6yJIO Hi-
SIKOi nepewKO,llH (.ll.HB. imocTpau.iH,
cTop. 159). Ta1<i nHTHKYTHi yKpinJieH-
nnRH 38MKY B 6apl. 3 KHH:il\Kll 6. Ciu,iHCI.KOrO. HSI 3BaJIHCSI 6 a c T i 0 H H.
159
3. B 6 o p o T b 6 i a T a T a p a M u.
nepeMora JhlTBH· 5op0Tb6a 3i crernOM, y SIKY KHSDKa YKpa~Ha
BKJlaJia TaK 6araTO 3YCHJlb i e11eprii, HU.IJia ,llaJii 11 B ,llaJiblllHX CTOJllT-
TSIX. Tarapu nicJIH norpoMy YKpaiHH 1240. p. ociJIH y crenax Bi;i
BoJirn no .llHicrep. Cnepllly BOHH rnopHJIH O.llHY 3o.!JoTy Op..'ly nLl BJia-
.llOIO xatta, mo MaB csiH oci.llOK y CapalO Ha.ll .llOJiilllHhOIO BoJiroK>. Xa-
ttosi ni.llJIHraJIH qon1pu op.llH, mo npo>KHBaJIH y crenax Bi.a. Bo.1rn no
.lly1ial1. AJie 3rD.llOM €.llHiCTb rarap cTaJia c.na6llla, noo.n.uHOKi opm1 110-
4aJm Bi.llm~peMJIIOBaTHCSI i >KHTH BJiaCHHM >KHTTH. Hepa3 .llOXO.llHJio
ii !lO 3aB3HTOI 6oporh611 Mi>K TaTapcbKHMH craplllHHaMH. Ui He3rom1
cepe.ll Tamp ocJia6HJIH .lly>Ke rarapchKY BJia.lly Ha YKpalHi Ta 3aB.llHirn
U.hOMY JIHTOBCbKi KHS13i MOrJIH JierKO onaHyBaTH 3HaqHy qacTHHY yKpa-
iHCbKHX 3eMeJib. .
Bil1Hy 3 TaTapaMH noqas BeJIHKHH KHH3b OJibrep.ll, CHH re.llHMHHa.
B 1363. p. BiH nilllOB BeJIHKHM nOXO.llOM y CTeTIH Mi)f{ .llHinpOM Ta 5oroM.
TaM BOJIO,'.liJIH rpu TaTapcbKi »u.apHKH«, T06To .llpi6Hi xaH~, a BJian.a
ix CHraJia a)f{ Ha no.lliJIJISI. Micu.eBOMV HaCeJieHHIO BOHH .ll03BOJISIJIH 3aH-
M3THCSI cnoKiHHO XJii6opo6cTBOM, 3a.iiullla10q11 11oMy BJiaCHHX, su6opmu
OTaMaHiB. TiJihKH qac-Bi.ll-qacy npHXO.llHJIH TarapcbKi ypH.llOBU.i, 6aCKaKH,
i 3611pa.m npun11caHy AaHuHy. 0Jihrep.ll yBil1rnos y 3HOCHHH 3 U.HMH
OTaPttaHaMH i npHT5ff ix Ha CBOIO CTOp-OHY. y 6010 Ha.ll c H H b 0 IO B 0-
Jl o 10 (Tenep CHHBO.llb, Jiiso6iqmfii np1m.rmB Gory) JIHTOBChKi BiHChKJ
norpmm.JIH U.HX rpbox xaHiB - Xa116e.H, Korny6yra i .llMHTpa - i1 no-
B010BaJ111 T. 3B. 5iJio6epe>K>KH, npaBHH 6epir .llninpa. TarnpH Myci.rn
3pCKTHCSI B~la.llH Ha.ll no.lli.TJ.'IHM. To.lli OJibrepJl noca,llHB TYT TpbOX CBOix
6parnHuqis, KopiHTOs11qiB. JleCSITb poKiB ni3Hirne BiHHa 3 TaTapaMH
,Bi:1.HOBHJI3CSI, JIHTOBChKi BiHCbl\J . 137 4. p. XO;lHJIH me pa3 Ha Ta Tap
i 3BeJIH 6iii i3 xaHoM TeMipe30M.
We e1-1epriqHirny BiiiHy 3 TarapaMH BiB seJI. KHSI3h BuTOBT. Bi11
BHKOpHCTaB yMiJIO 6opOTb6y, mo ii BeJIH Mi)f{ co60IO pi3H"i TaTapCbKi
xaHH i npeTeH,lleHTH .llO BJia)l.H, MaB Mi>K TaTa,paMH CEOiX COI03HHKiB
i BacaJiiB. 5IK KOJIHCb nOJIOBeU.bKi nJieMeHa nepeXO)l.HJIH ni.ll BJiaJly yKpa-
lHCbKHX KHH3iB, TaK i Tenep 11acTHHa Tamp cJiy>KHJia JlHTBi. Bu ros r
KiJibI\a pa3iB IlO.llaBaDCSI Ha Op.lly H CHJlbHO norpOMHB TaTapCbKi K0-
40BH:ma. B 1397-1398. p. BiH yJia.lllfB BeJIHKHH noxi.ll Ha KpHM, npoiilllOB
u.i.rmii KpHMChKHH niBocTpis a)f{ .ll.O Kacfrn, nopyiittyBaB oce.rii ii y KpuMy
noca.llHD JaJieJKHOro Bi.ll ce6e xaHa. To.lli TaKH HM .llOJiilllHiM .llttinpoM
BaTODT no6y.llysas KaMSIHHii 3aMOK i Ha3BaB iioro ropO.llOM CB. IsaHa.
Bitt cBi.llOMO JMaras .ll.O Toro, mo6 OIJaHysaTH no6epeJKJKH 4opHoro
MopH ii Bi.llHOBHTH TOproseJihHi 3HOCH:HH 3 Bi3aHTi€io. YKpinHB piKy
.llHicTep, nocTaBHB 3aMKH KapasyJI (KOJIO Ten. PalllKOBa) i 4opHHit
ropO.ll Ha.zl .llHiCTpOBHM JlHMaHOM. fopO.ll Xa,u>KH6eii, B OKOJIHU.i Tene-
pilllHhOi 0)leCH, MaB 6yTH fOJIOBHHM 110pHOMOpCbKHM nopTOM.
3axonJieHHH U.HMH ycnixaMH, BHTOBT 3a,uyMaB BHnepTH TaTap i 3 J1i-
B06epeJKJKSI. B 1399. p. 3opraHi3yaaa HOBHH noxi.l{, me 6iJihWHii, niil<
nonepe)l.Hi. 3 iforo HaKa3y B KH€Bi CTaHyJJH BCi JIHTOBCbKi KHH3i, Ha
Ili.llMOry npHHlllJIH HiMU.i 3 Opycii, TpOXH IlOJISIKiB i3 00.lliJJJISI Ta we
it op.l{a BuroBToBor-0 cTaBJieHHKa, xaHa ToxTaMHrna. 3 KuEea aiikbKO
PYlllHJIO y CTen JiiBHM 6eperOM nHinpa, THM caMHM WJIHXOM, SIKHM
yKpaiHChKi KHH3i XO)l.HJIH Ha IlOJIOBU.iB, nepeHWJIO pi11KH Cy11y Ta ncJIO
181
-~~-~
=~::.:=i.~-J -
'El
I . ~
~·
!
fITl
'i.
Cr ;, ~ ...=..·
•, c .~- -~-:
31110K y CrapiM Ce.ni K. .n111oaa. BiB no6y AOB&IUllt UJ1ae1i1 ,ll;oMi.ei&oM 0cTpOsbJtBM·3acJae-
c&DM, si c.naeeoro po,1,y OcTpoa&&ex.
6iM 3 TaTapaMM.
C'Ta~u11Hnii 1epeRi:1pu r
.'3 1521. p. 3 Xfl'·•-
11iJ.:e ~[aTiH 3 ~(r:
XOBa. :{seprnJOn. y-
sary 01Rrn n.fap.
6.1118'
{•.-·{
1
roc.rp••-
1
RPp:xi. mam;e.
•=
. ->• ..
:::: _ :
•::: _.=:
~· -- -------_-_
.·
. -
..
•• .--·---·~
t------ .b~>-.
. :::
__ ......... , . :
-----~-~--~:~~-::·_·-~--.:_~·.::~----:-::::~-----·&
=• --·· --~ _-- _ -~~ -. i. . :. ....
... •._,
:;
'I
'••
~------1-····
-·~ ~"' ·-:__ ··---·-----·~
Ii.
..,.-------~-::=c:-:c=:~c:::c::1--.......,_
•
........:.a..........
!
-- ~ , . ! ·-
io.
0,1RH JTe'li TaTap. PHCyBOE 6on:.uaa. 3 JD.OTO BJqllO, .t1E TaTapci.m:fi Biul1 3 -100 .lJO~eii
.1Llen.c.R D Ba'l'ITH DO. 100, DOTbl DO 33 i 11 .D>.1el. T&Ei -.n ryp1'Ell !IOr.1H ,_.le['K('
pi:iJ.1eTrrncJ1 no 1.'Teny i ·~xoeaTn1.'b nepe.i nor1.lRek.l Bopcira.
4. fi 0 11 a T K II K 0 Ba Ll b K 0 r 0 Bf H C b Ka •
fS'!fkip11r,,/J
G. W11lu9 l'.n-"li
H. UJ4/~t1llJW.I
rJ,Di.i ror.Jlt .
zrlA'utz.,,,
F'""" Jiiu limu
1~a\m ::a311sa.1i1 .1I0.1eii. mo XO.lH.m s cremt. H.'.l s_10B11 i'I 61nncH 3 Ta-
·1 apamL
E rnx tJacax Ee.rn;,;i npoCTopu Ha.I .lo.1iurni~1 .]Hinpm1. 5orm1 i .:1ui-
L rpo,1 6y.m ce3.':JO.rni. ocraHHi oce.1i irn.111 He.la.1el\:o no3a KaMHHeU.b. 5pau.-
.uo. 4epl\:3CH . .]a.1i J.:iK JO lfopnoro .\\opH npOCTSlfa.lllCSI llll\:i nO.lSI .• 01\:0-
.mui nycri. 81\:pnri 6yl1Hmm rpa8<Hm. 3 ocTp08a\m .1ici8. 5araTa po-
(TltHHicrh i 8e.1111\:e oararcrso rs3p1m np11n1ra.111 Jo ce6e .110Jeii i3
norpSIHllllHHX oce.1b. mo Ilrn.111 ry.I11 33.1!061\:11 Ha 8.10811 ra Ha p116a.1b-
CT80 no yxo.iax . ro6ro 8 rnp.iax pi40I\:. Ui yxoJHHl\:11.. Ha BecHy
II y .1iTl\:Y n~u.111 y creny. y rnarpn ~-- 3e\l.lSIHl\:ax 1111 xanrnax 3 xso-
pocry. nO.llOB3.lll Ha 3Bip1rny. BSI 1llTI tf C0.111.111 ~.ISICO ii pn6y. np11.1a-
.l&y8a.111 rn1':ip11, nacilfHHl\:yea.111 ra Ha 31rny repTa.111rn .lO caoix uc~,lb
nepenpo.iy8arn .l06yre.
Crenosi npmmc.111 .Iasa.111 6araro Kopucrn. a.1e 6\·.111 .l\·&e ne-
6e3~elfHi. 60 y creny l\:OlfyBa.111 3i csoi:i.m cra.la'm rarap1i. Hepa3 80m1
Harnua.m Ha yxo.JHnt..:is. 3a611pa,111 h1 ix 3aco611. me ii no6118a.111 Ta
opa.111 a no.10H. ..\.1e yxo.lHllh:ll np11cnoco6.110sa.1ncH .JO creno811x He- _
6e3nel\:. Y'Ii.111 Hain11 co6i 6e3ne1.rnuti 3ax11cr Ta HI\: mo .JO ttoro Ji 3opo€10
s py1':ax 8i.l611aa.111rn Bil 8opor3. Hepa3 i ca\1i 1irn.111 Ha raTapcbKi
t..:0110811LUa. po3r3HSI.m crenoEHKiE. 3axon.1108a.111 3i co6mo ix cTa.la·
i 6pa.111 8CSlh.T .l:>6ntt. Tal\:nx 8i.l~a:iK HllX .l0611llHHKiB Haausa.1u Ko a a Ka-
~ II Ta ix IlJXO.lfi B CTen11 'Ia.111 Ha3BY K J 3 a Ky Ba H HSI.
neprni K033h:ll-YXO.lHllh:ll 6y.rn 3.Je5i.lhllla "imaHH 3 norpaHHqHlfX
3a:m~iB ra :\1icre40h:. 80H11 He \Urn HiHh:oi amu.oi 8i1icbKOsoi opraHiaau.ii.
36poS1 ix 6y.13 npocra: .1yh:11. cn!l(Il. coi-\upn. rna6.1i. a To ii pyrnHHUi
3Elllf3IIHOi roJorn. OxotJi S:OJLy::::.:nu 3011p3.ll.ICSI B 0.lHY Ba Tar y. no
Ki.1bKa..xecS1Tb i 6i.1hrne mo.leii. CaY.i
a11611pa:m co6i crapmoro a6o o Ta-
~• a H a. CTapwHHaMH 6ysaJIH Hai't-
6i.1brn Ti, mo DiJtY111fJIHCSI 6y.111
Tp<>Xll BOCHHOro lKllTNI B 3aMK3X,
Ha.1eiKa.111 .lO 33MKOBHX }>p<>T·:t,
a6o naHCbKHX »001ICYl'iB<{. A..:re
craprnyBa.111 1i TaKi, mo .J.0
BiilHll 33Dpa&lRllHCSI moiioo y CTe-
ny cer::e.l TaTap. Ba-rare 3s1111aiilfo npo-
:m1rn.1S1.111 y CTenax OKpe.MO 0,.lH3 Bi.l
0.lH:::>i, pi.lKO KO.ml .lytlHJIHCJI pa30M
.l::> cni.1bHOro n\JXO.ly. Tmrro He M.J-
r.111 BOHH Ii EeCTif BiHHH Ha wapwy
~.:i PY' F.l~E0.1Sl.l11CSI Il3()TH3aHTKOIO
~co rnapnaHllH~IO<<, SIK TO.l,i Ka -
33,111.
3~ rn.1bui1mrn aoporo~1 · .l.O 6oJO
Ee CTaBa.11t, a W\'K3.'IH C.'136wor.J
.-:e:::>6epeiKHOro npoTHBHHKa. Haiipa.l-
Hiwe 33Ci..laJIH Ha TaTapcblutX llli1Sl-
.n.x a6:::> lIHinpoBHx nepeB03ax i
TaM tteh:a.111 n~peilKHX TaTaJ>Cb.KHX
Harpo6a.K KocTAHTHa la. Ocrpo3...coro h:Y:JU.iP, IlOC..liB i HHWHX 00.ll,Op<>lK-
8 ne11epCbKOMJ ll011acr•pi 8 K•ni .. HiX. Y ..xa.1bWi CTOpOKH. Ila TaTap<'bl\i
178
YPR.!liB i nocraBHB Ha.l HHMH »Craprnoro f'I CY.lllO<<, lll.11SIXTH11a Isaua oa-
.lOBCbKOro; siu Mas cy.!1.HTH K03aU.hKi cnpasu, Ko.1u K03aKH nosepuyThC.H
3 HH3Y .lO 3aM1.:is i MicT. Ueii Bi.l.li.1 K03aKiB 6vs ua c.11v:>K6i
l 568-i576.' p. . •
HoBHfi Kopo.1h. CrecpaH oaropiiL np11H.HB 3Hosy 1578. p. ua c.'ly>K6y
Bi.l.li.1 500 K03aKiB. 4epea re, mo K03aKH MaJm HTH aapa3 ua siiitty
3 MocKOBlll.HHOIO. iM BH3Ha11u.11H 6iJihWY n.1aTH10 - no 6 JIHTOBChKHX
Kin ( ce6TO 15 3.10THX) pi11HO i C)'KHO Ha- »repMaK« - Kact>TaH; - no Bii'rni
Ma.111 .liCTasaru MeHw\· n.i1arv. HaiiBHlll.HM Ha11aJibHHKOM K03aKia Mas 6vru
11epKaCbl\HH i KaHiBCbKHH crapocTa MuxaiiJIO BuwueseI.J.bKHH. CrapwHM
Ha..l K03aU.hKHM Bi..l..liJIOM craa UIJI.HXTHll IsaH OpuUieBChKHH; siH ttaausas
ce6e »nopy11HHKOM«, u.e6To 3acrynHHKOM roJIOBHOro Hat.IaJibHHKa, .ZI,eKO.'IH
fmro HaausaJIH UJ.e H »rerhMattO.M«; sin Mas nJiaTHJO 400 3JI. pitIHo. ,lla.11i
-Oys YPH.ll nucap.H, mo YKJia.llaB pe€crep KoaaKiB, sis Kacy .H aaiiMaBCH
iureu;taHrypmo. KoaaU.hKHH si.zuiJI a6o noJIK .ai.mscH ua .!leCHTKH; ua
"110."li 9 .illO)leH CTOHB OTaMaH. 0pH OC06i CaMOro reThMaHa 6ys Bi.ll)li,11 i3
30 .1110.J.efi. Ha 3HaK roro, mo u.e siHchKO Kopo.11iBChKe,, Ko1a1rn .lliCTaJIH se-
.nHKY KopoJiiBChKY Koporey, rnosKosy, a no.1bChKHM opJIOM. YcH opraui-
3aU.iSI K03aU.hKOfO Bi,!IJliJiy BKa3y€ Ha re, ll.1.0 BiH 6ys yTBopeHHH Ha apa30K
HHUIHX TO.lilllHix nOJibCbKHX Ta qy)f<03eMHHX por Ta HaH6iJihW uara11.y€
yropchKY nixory. I uasirh neprnuM nucapeM U.bOro Koaau.hKOro no.11Ky
6ys M8.ll.SIP 5Juqa Berep; U;e BiH, Ma6yrh, Il03HaHOMHB KIOOaKiB 3 opratti-
3au.i€10 yropCbKHX BiJJJliJiiB.
KoaaKH, mo Ha ..11e>KaJIH .lO KopoJiiBChKoro Bi.l.li.7Iy, MaJIH ceoi oKpeMi
npasa a6o »BOJihHOCTH«. BoHH He ni.llJISira.11u cy.loBi asu11aiiHHx ypSIJlOBU.iB,
ix cy 11.HB BJiaCHHH CTaplllHH; TiJibKH y BHna)lKax y6HBCTBa H HaCH.11H Mir
nepe6parH cnpasy 3BHIIaHHHH cy)l. ,llaJii ~OHH, HK BiHChKOBi ,;'llO.Il.H, 6y.11n
3si.1bueHi Bil yc.HKHX no.llaTKiB i onJiaT. TaKo>K 6y.110 aacrepe>KeHo,. lllO
MaHHO no BMepUIOMY K03aKOBi a6o T. 38. »Bi.lyMepmHHa«, M3€ nepe1hH
.!l.O roro, KOMY ii K03aK no.llapy€, yp11.llH He MaJIH npasa ii aa611par11. Ha
umura.1h 21.JI.H paHeHHX KoaaKiB Kopo.11h npuaHa11us MicrellKO TepexreMH·
pis Ha.l JlHinpoM; ryr, 3.lla€ThCSI, 6ys reiK K03aU.hKHH apceHaJI i ro.11os-
HHH oci,'.lOK K03aU.bKOro CTapworo.
~, ni3Hirniii rpa.lHu.ii u.i »pecpopMH« oaropiR lyiKe nepe6iJihUiysaJIH.
f osopHJIH, w.o KOpO.lb 6ys nepUIHM aacHOBHHKOM K03aU.hKOro BiHChKa,
w.o siH .aas KoaaKaM TepexreMnpia ue Ha UinuraJih, a Ha cro.11uu.io, mo
apiBHSIB ix y npasax ai lllJISIXTOIO Ta aanoBilaB, w.o K03aKH KO,'IHCh
yTBopSITh Bi.lhHY pecny6JIHKy.
A.11e HacnpaB.lli 5aropi€Ba opraHi3aU.iR 6yJ1a He rpHBKillla, BK aa
iioro nonepe.lHHKiB. OpnUieBChKHH ia· K03aU.hKHM BiMiJim1 xo,aHB
y MOCKOBChKHH noxi.ll, noriM aacis Ha HH3y fl yJiawrosyeaB
noxO.lH ua rarap. A.11e Heaa6apoM iioro K03aKH nopoa6pH.laJIHCH.
B 1583. p. ua KOpO."liBCbKY CJiy>K6y aaT.Hr JIH 3HOBY 600 .illO)leii - BOHH
6pa.'IH BiKe BHl.l.l.Y IlJiary, no '20 3.'IOTHX pi11HO i no 5 .'liKTiB cyKHa.
B 1588. p. Ha .lepiKaBHiii cJiyiK6i 6yJio 988 K03aKiB. Ta opraHiaau.ii Ko-
3aU.hKoro BiJ1CbKa HiKOJIH He .llOBO)lHJIH .!IO KiHU.H, fOJIOBHO 11epe3 Te,
w.o y no.1bChKOMY CKap6i He 6yJ10 rporneii Ha 3anJiary.
,llepiKaBHa opraHi3aU.i.H K03a11llHHH, xoq i He 6yJia JlyiKe TPHBKa.
Ma.11a npore se.nnKe 3Ha11iHHS1 )l."ISI oprattiaau.ii K03aU.bKOro siifchKa. lla-
-CTHHa t\03aKin 6yJia cnucaHa e p e € c Tep, TBopn.1a p e € c T pose siii-
~hKO, To6ro cnpaBiKHi, npaBHJibHi si.ui.rn. Opratti3aU.iH si21.6ysaJiacS1 nLt
Har.1Sl.l0M HaHBHl..U.Oi BiHChKOBOi BJia.llH B ,lepiKaBi, rerhMaHa; nO..lKOBO.l-
177
UHMH K03aKiB cra.saJIH BH3H34Hi
OOiBHHKH, o6i3.HaHi 3 BiHCbKOBOIO
cnpaEOJO. Ue ni.n.ttoCHJIO siiicbiru-
se 3H34iHHSI l\03aKiB, I..U.0 .ll.0 To-
ro 4acy TBOpHJIH T~bKH Hepe-
rym1ptti saTarn. PeE<:TpoBi KO~a
f\H .:ticrasaJIH nJiaTy, ue noTpe-
6ysaJiu )l{j'pHTHCSI npO)l{HBf\OM, M~ )-
rJIH rei:\,-l.IHCTO Bi.J..ll.aBaTH ce6 2
BlHCbKOBIH CJiy)l{6i. BottH MaJIH
0.}H3K0BHH OJI.Hr, ·0.}HaKOBY 36pOIO,
M8)f{e i°I si.a.6yBaJIH HKi snpaBH,
--- no11ysaJIHCS1 npaBHJibHHM 8i11-
CbKOM. npasa llH BOJlhHOCTH, H-
KHMH BOHH k:OpHcTysaJIHCH, ni.n.HOCH-
JIH ix Bary; B HHX CaMHX BHp06JIHJllt
ll04YTT51 COJii.n.a pHOCTH i en iJibff!OCTll
ittTepecis. Ha apaaoK pe€crposux KO-
aa·Kis no4aJia nepeTsop10eaTHCH 11 p.e-
UJTa K033UhK'Of'O BiHChKa.
Ko3a11.1tMi oxomaKJL PeryJIHptti si.a.-
.liJrn, mo ix opraHiayaae YPSl.Il., tte _ rerbMaH nerpo KoHaweaMlf-CaraiiiAalfHMit. fa
MOfJIH BMicTHTH B co6i ecei yKpaiH- nopTpeTiB KBiBCbl\Oi ,I(yxoeeoi AK&,!,eMii.
CbKOi K0334llHHH. Y KOpoJiiBCbKOMY
BiHChKY 6y.10 Micu.e Jie)lBH Ha KiJibKaCOT JllO)leH, Haif6iJiblll Ha JlBi-TpH
THCSl'·li; THM4aCOM ycix »K03aKyI04HX« HapaxyaaJIH Ki.'lbKattaU.SITh TH-
CSllf i 11Hc.10 ix 6eaHacTaHHO apocraJio. A u.i it He AyMaJIH KHJlaTH BO€H-
HHX npOMHCJiiB i, KOJIH He B)laJIOCSI npOCKOlfHTH B perym1pHi lfaCTHHH,
lllyKaJiu co6i HHwux lllJISIXiB JlJISI BiHChKoaoro npO)l{HTKy. 5eaHacTaHHi
Rilittu, mo HlllJIH Ha rpSIHHU.SIX YKpaiHH, )laBaJIH JlO U.horo JJ.06py uarolly.
I TaK 6araTo K03aKis-oxoTHHKiB, nopy11 ia pe€cTpoeHM noJIKOM 6pa-
no y11aCTb y MOCKOBChKiH Bifrni. noea11<Himi BiMiJIH XO)lHJIH Ha MOJJll3BY
ii Ha BoJJOI..U.HHy. Y u.ux KpaS1x paa-no-paa npuxOJlHJIO JlO peBOJIJOU.iH
Ta .ll'J aMiHH BOJIOJlapie, mo aeaJIHCH rocno)lapaMH a6o BO€BOJlaMH. Ta-
MOlllHi pi3Hi napTii H OJlHHHU.i Il0Tpe6yea.TJH JlJISI ce6e PIOMilfHOro BiHCbKa
i KopucTysaJJHCSI JJIOll.ChKHM MaTepiSIJJOM ia YKpaiHu. TaK 1574. p. Ha
Mo.11,way XOJlHJIO kiJihKa lllJISIXeTCbKHX BiJl)liJJiB i3 OKOJIHU.b oapy i npa-
CJJaea, niJl npoBO.llOM Isatta Ceep11oacbKoro. 3apaa nicJISI U.horo npeTeH-
JleHT JlO MOJIJlaBCbKoro rocno)lapcrna I a a H n i Jl Ko a a HaHHB co6i Bi!l-
JliJI K033KiB ni)l npOBO)lOM SIKOfOCb lllaxa H XO!lHB i3 HHM JlBilli noxo-
JlOM Ha MoJJ)l'a By 1577. i 1578. p.; neplllHH pa3 BiUiJI MaB 330 BOSIKiB
»JllO.lleH npaB)lHBO OJl60pHHX«, yJlpyre 600 .'llO)leH. niJlKOB}' 3JIOBHJIH no.-
JISIKH i noKap'aJIH y JlbBOBi Ha ropJIO. Csep408ChKOf0 H ni.ztKOBY aro-
JlOM K0331J.bKi iCTOpHKH 3'a4HCJIHJIH JlO neplllHX aanopo3bKHX reThMa-
HiB, - Hacnpae.n.i BOHH we 6y.TJH HaBiTb K03aKaMH, a TiJJbKH KOpHCTy-
BaJJHCSI K03'aU.bKHMH BiMiJJaMH.
Ha caMiii YKpaiHi paa-y-paa noS1BJJS1.TJHCS1 HOBi K03aU.bKi saTarH niA
pi3HHMH crnplllHMH. B 1575-1576. p. · »reThMaHoM HH30BHx KoaaKis«
3B3JIH KH. oor.ztcrna Py)l{HHCbKOro. Bitt 6ys pOJlOM ia BoJIHHi, aJie KHHYB
csoi Ma€TKH .H aa npHKJI3JlOM )lMHTpa BHlllHeBeIJ.bKoro . KHHYBCSI Ha 6o-
poTb6y 3 TarnpaMH. npu HhOMy 6yJJO SIKHX 3000 K033KiB 3H3.ll Jluinpa,
a 6patvrasa i Buttuuu.i. B 1576. p. eiH xo.ztuB niJl TaTapcbKHH aaMOK ua
12
178
5. B MH pi T a y B i ii H i B n 0 n b 111- e 10
nerpo KoHameBB'I Caraba•••· Hea.ll,aqtta 6opOTb6a 3 DOJUIKaMH
JlYil<e oc.1a6H.1a K03aqqHHV, a.1e 3HHlll.HTH ii He 3MOr.1a. 4aCTHHa K03aKiB
110KHHy.1a 36pmo ii· aeptty.nacS1 JlO MiCT. 3anopo)f\ui )f\ nillIJIH Ha HH>K,
y 3anopo3hKi CTenH. TaM BOHH 3ttoey KHHYJIHCh .lO 6oporh6H 3 TaTapa-
MH, 3aciJlaJ04HCh Ha eopora Ha Jlttinpoe11x nepeso3ax. rerbMattyea.1111
-
.a. 3 7 13 t+ '7 &!
.., .
!M. o~.
i _, .. ~--·- !
'£1
' .- .. 1
,.
I
~·
r;~
,,\
::~ a.
I
' ··I
s .s-1 1:a.
·~
~
'
I .,. , •ol
g-~.
1$1 ~·I 1~
Jtl. :MojcovtttaL .
JI ; /p 2.~ ~~ t!I I
$1~ I z~ •·I
,, ··I •s' a.•I
.·~.
!~
Jt.aftc~ -
~1~ $~ '"I
TMnM BOHKiB 3 YKpaiHM B no.noBMHi XVII. B. nopy .. MipM.no AaBHiX no.nbCbKMl, yKpaiHCbKMX,Hh•eU,bllU, .,.H~J3bKMl, MOCKOBCbKMX Ta iTa.niHCbKMX OAMHM'-'b BiAAaAi (MM.nb). :i Mann ri.:pai1111 Tlrill.lllll:l.
M)'I04H l\03aU.hKe C80€BiJihCTBa, IU.O 3 HaiiMeHUJOi npHllHHH npOJIHB(;.8 BCbOMY BiHCbKY TOH i y.nep11<yea.11-1 iioro Ha BHJ.U.OMY piBHi opraHiJ:rnii
IU.e.apo ix KpoB«. Ui pecpopMH, OlleBH.llHlJKH CHJihHO 3MeHlJHJIH l.JHCJIO K0- Ta 6ornoi 3.llaTHOCTH.
3aKie. 3 THX 50-60.000 JIJO.lleif, J.U.O aeaJIHCH KoaaKaMH, y aiHchKY Caraii- Carali.na1.rnHii aHaB, J.U.O 6e3 eiiiHH K03aKH He 3MO;t<YTb iKHTH;
.lla1rnoro aaJJHUJHJiacsr HeeenuKa TiJJhKH 4aCTHHa. I TaK ni.a11ac neperJuuy Il.'JaTa 6vJia Heee.rnKa i TiJJbKH BO€HHa 3JJ.06H4 .l3BaJia 3MOf\" npO>t<HTH.
BiHChKa 1619. p. B pe€crpi 6yJio BChOro 10.600 K03aKiB. Caraif.l(atrnHH A.le eiH. i po3yMie, IU.O eiiiHa Mo11<e 6yTH ycniUJHa Ti.TJbKH • TOD.i, K0.1H
He. Jiefl\OBalKHB co6i Toi K03aUhKOi MaCH, J.U.O 3aJIHUJHJiaCSI noaa pe - ii eecrn .aou.i.TJhHO, 3 .no6poio opraHiJauieio. TaK BiH CTapaern it oco6.1HBO
€CTpOM. 5IK J.U.O .llO '40ro, KOpHcryBaBCSI H THMH HenpaBHJibHHMH Bi.ll.lli.11a- 3BepHyTH K033U.hKi CHJIH .ao eHepri1rnoi 6opOTb6H 3 TaTapaMH i TypKa·
MH, THMTO B MOCKOBChKiH BiHHi 1618. p. Mir nOCTaBHTH 20.000 JllO.lleii, MH. IlJISI U.bOfO 6y.10 noTpi6HO 6iJJbUJOi <f>JJbOTH i C.araii;ta4HHH 36iJJbWHB
B Typeu.bKiit 1621. p. - a11< 40.000. AJie H.apo~ apMii 6yJIH ·pe€cr{1oBi 4HC.7JO K03aU.hKHX 4aHOK all< .lO 300. ni.n HOfO OC06HCTHM npOBOD.OM iW.lH
JlOJIKH, 3.llHCU.Hn.'liHOBaHi, BHMyUJpyeaHi no-BiHCbKOBOM_y, - BOHH Ha.llaBaJIH c.1aetti noxOJJ.H 4opHHM MopeM Ha KpuM, MaJiy A3iJO, a TO ii llapropo.il
186
' 'D €! s
~
ke Polie.
Mana AOniwHboro ,IJ,Hinpa a RoporaMM. 3 MamrYKpaiHH .Ht-loRa CaH,J,pa1rra 16Si. p., ea oc1:10-
Bi E&J>'l'H Bon.rnaa.
do ~• ~r· .-.,,,,.._
/"'- {,.,,,.,_,~,..Ar ... ~ -h£-J:;-..,..,.,., C:::lia~-
.)l1"1J...~, .... :r1,,...._ • P~ ....
o. f",.,
0 ~.i.I.
_"l_ fl_.. I
""' B Tr.+w
........ s!f-- f"' PL.--1r::u·' ,.~ ~~~;
/, ~:.. r"'-· f'"T- • I
'-.
t ~rf;•-~
)d)' T-.1.. ... f'" --'-.r- ~-,...=.::.:::
nepeKon. Tanpcbi.o.& EpiDOCTb aa Bplllli, m,o .1~- qHTb' Xep\.OBIIJ.llHY 3 ~PllYCbii:H~l oieocTpoeo~.
rpa1_nopa J .XVIII. B.
KoAaK. TI0.1btbh'.a lflopTeu,H i.:0.10 ,::(ninpoeux nc•poriH, w.-1 ~1a.1a J.lep&yRaTu i.:oJaU,bh'.i noxo.J,n
ea ~1op{'.
3,!laBHa HKeCh ro_pO.LlHJ..U.e, 83JIH ii pOBH. fyHSI CKpinHB J.llO Il03HU.il0 U{e
BCHKHMH wauu.HMH, 6aTepiHMH, aacJioHaMu 3 3eMJii Ta J1.epeea. Ko3aU.hKe
'3iHChKO BH,!lep>KaJio TYT 6-TH>KHeey o6Jiory, Bi.ll 22. 11epBHH .llO 7. ee-
pecHH 1638. p. Bci HacTynu noJIHKie 6yJiu 6e3ycniwHi, K03aKH Bi.ll6H-
BaJIH ix, a ro ii 11acrn po6HJIH euna.llH Ha noJihChKHH Ta6op. l?C aaB3SIITH
niMep>KyeaJIH ace ua.ztii, LU.O npuii.!le n0Mi11 llHinpoM 3 3anopo>K>KH.
AJie noJIKOBHHK <t>u..'IOneHKo, LU.O iiwoe i3 ni.llMOrolO, nonae y noJihChKY
3aci.llKY i npopeaecH ,!lo CTapu.H JIHwe 3 ueeeJIHKHM BiMiJIOM i 11acru-
H010 xap11ie. Ko3aKH 6yJIH npuHeeoJieHi 3aeeCTu neperoeopu 3 noJIH-
KaMH i npHHHTH uoey, B3>KKY Op.llHHaU.ilO.
floJihChKHii YPH.Ll nopiwue Bi.lli6paTu K03aU.hKOMY eiuchKY eci iioro
JlOTenepiwHi »BOJihHOCTH« i npneiJI€i. Ko3aKu MyciJIH nepe.!{aTH no.1H-
KaM apmJI€pi10, Koporeu, 6y..'laeu ii yci eiiichKoei · BiJl3HaKH. Pe€cTponc
BiiiChKO yTpaTH..'IO CB-OIO caMoynpaey. Ha iioro lIOJii MaB CTOHTH He
BH60pHHH reTbMaH, a KOMicap, Ha3H311eHHH KOponeM. flOJIKOBHHKaMH
MaJIH 6ym He K03aKH, a noJihChKi o<f>iu.epu. Pe€cTp 3MeHrneHo 3Hoey
JlO 6000 i AO aiHchKa ]lonyLU.eHo TiJihKH Tux. J..U.O He 6paJIH y4aciu
B noecTaHHi. Ue 6ye TaKHH TH>KKHH norpoM, J..U.O K-033KH ue Mor..rn npo-
11yHHTH 3 HbOfO U.iJIHX ;r.eCHTb poKiB
6 0 0 B C Ta H H SI 6 0r Aa Ha X M e JI b H H 11- b K 0 r o.
6i.nropOA (AKepMaH).
TypeIJ,blia i>piaocTb
Ha), rop.10)1 ,].uinpa.
Cno)l.iBaI04HCb na-
na.lly nOJISIKiB,XMe.JJb-
HHU.bKHH no4ae r:o-
TOBHTHCH ).1.0 BiHHH.
Ha QcTp;oei Ey11Kax,
y cyci;tCTBi Ci11i, no-
6y.llyBaB CHJlbHi cpop-
Tucpi1rnu.ii if no4ae 3aK.1JHKaTtt .lO ce6e .ox·OTHHKiB. Piatto11actt-0 BBlHlllOB
y neperoeopu. 3 TaTapaMH 11 3aneBHHB co6i 11on0Mory MYP3H Torai1-6eH.
noJibCbKHH reTbMaH MHKO.rla CTOTOllbKHH 33JlyMaB He .a.onycTHTH
n~BcTaHuie Ha »BOJIOCTb« i euc ..1as Ha XMeJibHHU.bKoro 36pofiHy eKcne-
JlHU.ilO. foJIOBHi CHJ1H nirnJIH 3 Kopcym1 npaBHM 6eperoM JlHinpa, ni.l
npoBOJlOM K03aU.bKOfO KOMicapH llieM6epra, Bi.ztOM-OfO 3 roCTpoi nose-
.ztiHKH 3 K03aKaM.-r Ta MOJIOJlOfO CTenaHa noTOU.bKOfO. flpu HHX 6y.110
.llO 2500 pe€CTpOBHX i 1500 DOJlbCbKOfO BiHCbKa. Jlpyra IlOJIOBHHa pe-
€CTpOBHX nono11HJ13 l(QBH3MH, JlHinpoM i Ma ..1a ,ZleCb y CTeny 3YCTpiTHCH
3 fOJIOBHHM BiHCbKOM.
XMeJI.bHHU.hKHH pirnuacH ue qeKaTH Ha 3anopmtotd, a BHHTH ua-
3ycTpiq npoTHBHHKaM y cTenu. Bi.Hch1<0 iforo paxyaaJIH Ha 3000 K03a-
Kia i napycoT TaTap; aJie a niJlMory Maa iw.e npufiTH Toraif-6eii. Ko-1
3aU.bKC aiif CbKO ifrnJio 3JlOB)f(. piqKu Ea3aBJiyKa if yeiiiurno Ha 4opHHii
urnHx, JlOpory, npoTepTy TaTapcbKHMH noxo}laMH. Ha aepxiasx pi4KH
CaKcataHi 29. TpaBH.H 1648. p. noacrnHu.i 3ycTpiJIH nepescJ1aach1rn.H
pe€CTpOBHH IlOJIK, 111.0 HlllOB y nepe.aHiH CTOpO}l{i KOp-OJiiBCbKOfO BiHCbKa.
npuHlllJIO JlO cyTffllKH H TaTapu po36HJIH u.e.H »KOuiHK« "(MaJIHH Ta6op ).
Tpoxu JlaJii, Ha.!{ )f{ 0 BT HM H B 0 Jl a M H, JliHlllRO JlO CTpilli 3 BiHCbKOM.
llieM6epra. llieM6.epr i3 pe€cTpoaattHMH noJIKaMH euixae lia3yCTpi4, a.11e
TaTapn TaK CHJibHO BJlapuJiu Ha tthoro, w.o BiH Mycie noaepHyTHCH .ao
Ta6opy. no.11RKH llHMJlY>K TIOll3JIH OKonyeaTH Ta6op 83Jl3MH H rnaH-
USIMH. ,llpyroro JlHR 6oio He 6yJ10. BiitcbKO XMe.r1bHHU.hKoro anopstlKO-
eyaa.11orn, »npe3eHTyBaJIOCSI 3 KOporaaMH«, i TiJlbKH 3Jl3JieKa H3KJIJIKy-
B3JIO, 111.06 pe€CTpOBi ·DPHCT3JIH JlO HbOro. A:>K y H04i Ha I. TpaBHH ni.J.
roTOBJieHo HacTyn. Ko3aKH TaHKOM ni.ni.HlllJIH niJl caMi noJibChKi maHu.i.
niJlKOnaJ1HCS1, noni.aB03HJIH nyrnKH, · raKiBHHU.i, nopox Ta no11a.11u npu-
cTyn. AJie noJIHKH MaJIH CHJibHirny apTHJI€piio if ai.n6uJ1H ix. To.ni noqa·-
204
TaKi HanHHTi, w.o HK TiJlhKH K03aKH nollaJIH s1uHy, .ao 36poi KHHYJJOCH
Bee HaceJJeHHH, - eeJJHHH, Mim.aHH, .llpi6tta lllJIHXTa, a ~ if .llyxoseHCTBO.
Hal1paHilll p03BHHy ..1acS1 6opoTh6a Ha Jliso6epe>K>Ki. KHH3b 51peMa Bn-
IUHeeeu.hKHH, BJlaCHHK Jly6eHW.HHH, CHJlbHO YTHeKaB TaM CBOix ni;lJla-
HlfX, i Hapi.ll, 3BHKJIHH .llO cao6o;m, 3.ZJ,aBHa rOTOBHBCH )lO po3npaBH.
5IK TiJihKH npHHlllJIH aicTKH npo nepeMorn XMe.TibHHU.hKoro, noacTaHHK
au6yxno TaK Harno if TaK CHJlbHO, w.o BuwHeeeI.tbKHH a wicThTHCHllHHM
BiHCbKOM Jle,lBH BeTHr yTeKTH LJepe3 ,llHinpo Ha 00JliCCH. _CTOBCT~lHU.i
3Jl06yJIH Bei .'liBo6epe>KHi MiCTa Ii 3aMKH: Jly6Hi, 0HpHTHH, 0epeSICJ138,
Hi>KeHh, OCTep i 6araTo HHWHX. Hapo.llHiH pyx nocyaaBC.H mrniHoio
Bee JlaJii Ha niBHiLJ. He onepJJHCH ttaBiTh em1hHi aaMKH B 4epHurosi,
Hosrop0Jl1 CieepebKOMY i CrnpoJly6i, xo1.1 Micu.eea WJIHXTa CHJibHO
6opoHHJiaCH - IlOBeTaH"li BiJUiJIH BJlepJIHC.H a>K y rpHHHU.i BeJIHKOro
KHH3iBeTsa J111TOBChKoro. CKpi3h TBOpHJJHCH no.'IKH, tta 3paaoK Koaauh-
KHX; HK np~OBi.llHHKH BH3Ha11HJIHCSI MapTHH He6a6a, MaKCHM rna)lKHH,.
CTeTpO f OJIOBaUhKHH i HH.; BOHJ.f Bci niJT 7T!lBaJIHeH Ili.ll BJia.lly XMeJlb-
HHU.bKOfO.
Ha npaBo6epe>K>Ki BiHHa 06ropHy.11a Bi.llpaay KuiemHHY i 5pau.JJaB-
W.HHy. TyT noHBHJIOCH KiJihKOX TaJiattOBHTHX: aaTa>KKiB, mo a6upanH
.llOBK0.'13 ce6e BeJIHKi M3CH Hapo.ly, HWJIH UOXOJlOM yce· )laJii, Jl06yaa10l.IH
MiCTO 3a MicTOM, 3aMOK 3a 33MKO)\of. f-OJIOeHe iMSI Jl06yJIH co6i laaH
ramKa, Bi.llOMHH 3)(aBHa »UOJibOBHll BO>K.ll«, nin CTenaH, Tpmf><>H 3 Rep- .
wa)li i HH. AJ1e eJtaBOIO nepeiirnos .ycix M a K c u M K p H Bo H ! c. 51Koro
BiH 6ye poJly, npo u.e pi3Ho roaopuJrn; OJltti Ha3HBaJIH uoro MimanHHOM
i3 OcTpora, HHwi 3 MoruJJeaa, me HHwi KaaaJJH, mo aiu 11yil<nHeU.h,
rnoT JISIH.lleU.h, HKHH 6paa y1.1acTh y TPHU.HThJliTuiif aiiiHi, nJJaeas 6araTO·
no CepeJlaeMHOMY Mopi if noTiM aaMatt.llpyaas Ha YKpaiHy. BiH 3BO.llHB-
3aB3HTi 6oi ai WJIHXT-OIO if BH3Hal.IHBCH oco6nuoo_ B 6opOTb6i a BurnHe-
eeU.hKHM. rop,llHH MarHaT nepeHWOB Ha BOJIHHb i "3Bl){TiJib HaMaraBCll
cnuttHTH noacTaHHH, >KopcToKo KapalOllH noacTattU.iB. KpuaoHic 17. JIHnHK
aauwoa uoMy .llOpory niJl MaxniBKOIO, norpoMHB KHH>Ke aiffchKO ii ne-
pecJii.llyBaB KHH3SI a>K ni.ll 3acJiaB. TyT Ha nHu.apCbKHH cnoci6 BH3BaB.
Buurneeeu.hKOro Ha 6iif y 1.1licT0My noJii: nHTHJlHeBHa 6uTBa 27-3L nunmc:
1648. p. IlOKiH"IHJiaeH nepeMOfOIO IlOBCTaHU.iB. 0oaeTaH11i BaTarH .ll06y,.1H
BCi ae.'IHKi 3aMKH Ha npaoo6epe>K>Ki, YMaHb, 5pau.naa, BHHHHU.IO, Kpa-
CHe, HeMupia, Ty Jihl.IHH i 6ar.aTo i HHrnux; 9. eepnHH ynaa i 5ap,.
SIKH11 yaa>KaJUt He3)l06yTHOIO TBep,llHHCIO.
7. Bi ii Hu X Men bu u uh Kor o.
36opiBCbKa DepeMOra. XMe.llbHH l{bKHH MaB Ha~iJO, UJ.10 3 HOPHM I«>-
poJJeM 3MO>Ke B;ieplKaTH .!{06pi Bi.ilHOCHHH ii aa6eane 1mTH Te, mo 3ll.06yo
JIH K03allllHHH i .llJIH Bci€i YKpaiHH. A.1e MilK YKpaiHOIO Ta no.11bme10
6y ..10 TaK 6araTo cynepe11HocTeii, mo 6ea a6poiiHoi 6opoTb6H He MOlKHa
6yJJo ix BHpiWHTH. B 11epBHi 1649. p. IlOJlbCbKi BiHCbKa nepeiiWJIH ro-
pHHb i no11a..111 HacTyne ea ce..1S1HCbKi Bi;uinH, mo CTOH•lH tyT aano-
raMH. ni.l Illy JiblKHHIUIMH BOHH poo6e.1e no.1KH Isaea .llom(H ii Ta6o-
pem~a. B UbOM}' 6010 6pane y11acTb a yKpaiHCbKoro 6oKY ii >KiHKH,
O.ilHa a HHX, Co..1oxHa JloHl:.tiBna, nonana B. nonbCbKHii nonoe i ,10-
JIHKH noKapa..10 ii Ha ropJI<> ~ 11apiBHHIUO. 3 OcTponom1 yc-rynue
KpusonoceHKO, ni.iuaBoi" i 3ssirenb. Ta 33 TOH 11ac XMeJibHHl{bKHii
3Mo6iJiiayBaB Koaau.LKi nonKH ii pywes ea nonHKiB. Epau...1aBCbKHii non-
KOBHHK .llaHe..10 Heqaii poa6es no.'lbCbKe BiiichKO ni.ll M e lK H 6 o .ll lK e M,
caM XMe.;lbHHU.bKllli y.llapHB ea c Ta pH ii K 0 H ~ H HT H H i B. no OOJib-
CbKOMY BiHCbKY niwoB cno.1ox. »nauoee periMeHTapi«, ODOBi.llaB OOJib-
CbKHH O<f>iu.ep, »~OKH Mane ;ii..10 a MYlKHKaMH, .!laBaJIH co6i pa.lly ae-
uaiiripwe; Tenep, HK npeiiulJlo .!10 · caMHX K03aKie' i Tamp, 30BciM
llOTpaTHJIH rOJIOBH, O;utH ,!{0 O.,!lHOrO i3.lUITb, BiiiCbKO >K eyxa HaCTa&'IH€«.
llopiWHJIH nosepeyTHCB 26. 11epBHH 1649. p. »Ueii Ham BiABOpOT pie-
IUIBCH BTelli, - SI ~aBaTH He BMiIO«. npH3HaBCH IlOJlbCbKHH IlOJIKOBOl.eu..b
cl>i pn€ii.
nonbChKe eiiicbKO ycTynH ..10 .llO 3 q a p a lK a ii 06Kona.11ooi B 060-
J>OHHOMY Ta6opi ni.a oxopoHoio aaMKy. npoei.ll ea;i 06opoeo10 nepe6pae
SlpeMa BeweeBel{bKHii. YKpaiHChKi ii TaTapcbKi BiiicbKa 06cry11e.1e 36a-
pa>K i no11ane o6nory. KoaaKH npo6JBa..1e cnepwy nepeMOrTH noo11HKiD
npHcTynoM; y 6opoTb6i nonar..1e nonKOBHHKH Eyp.110ii, c..1aseHii ia Mop-
CbKHX noxo.aiB aa Cuaony i wnuTaq MopoaOBHllhKHii, uto sa uu11
»t.tepub AY>Ke >Kanyeana«; nonKOBHHK Boryu AiCTas pauy. Ta niauim
3ClllKHYJIH 36apa>K TicHOIO 6.lbOKa.lOIO, ~o eixro He Mir »aui DTcllllKOIO
nepeneTiTH<\.
\
\
\,_
\
/
I
/~
/,_,._4i,.
0 'i\·:.-=-=--=:!~
/,•......... \.
. . T ;aa::i ~
; ... ..;ooo
·- : ooo .:::-1 /
-..:J ~---
: .....
-,
:
; r\ :
·- --- _;
°-:)•P...O.
'JiuTn'ba. n\g .36opo'bo..¥v.
~ ...... >~i...Pi.. i6
r
i(
Ykp.D."-~'b"k.i. i m.o.Tn..::>.~'b"..<..i.
bi..UCA'ka..
~u.'k.uU. 'tn.Ooo~.
~..om.a..~c...b~u k\.C..C...4
\
BiiiHJ noqa.1acH 3 Toro. mo no.1htt11fl reTMlaH .\\apnrn Ka::ittOBChKHfi
It 11043TKO'I .ll:OTOro 1651. p. pynmB Ha K033U.bKY .liHilO·. 5pau.1aB-
.i...:11ii no.1KOBtt11n: .1 a H n .1 o He 1I a ii s11r1wos nporn no.1Rn:is lO Mi-
C fl llt\a K pa c tt or o. a.1e ~T no.1HK11 o6crymnu iloro i B 3JB3Hrm1v
1'10111 :_?1)_ .llOTOfO 1651. p. Heqa{1 no.rnr. no.lhChKi Bii'"ICbKa 33HSI.lll no-
I J'HlllllJHi K03JUbh:i 3am~11 .\\ypaxsy. Wapropo.1. 4epHiBui. CriHy, 5I~1-
11u 1>. Ka.1iHOBCbKI1i"i noY:ah 06.1on· BnHHllUi. Ka.lhHllUhKnli no.1KOBHHK
I u.111 (-)orytt ui.llli'I Tll~.leHh 6opOHIIB '1icn .Jy:me 3JB3SITO ii BiJOHB
\ \.• nO.lbCbKi HJcryn11. T1rnqaco" HJ.lifiw.111 nepe.lOBi TIO.lKII ap"ii x~1e.1b
lll:Ubt\Oro fi ni.l .l 11 n i Bue '1 19. 6epe3HR raK rn.1btto B.lap11.111 Ha no-
IHKin. mo no.1hCbKe sifichKO noqa.10 y cno.1oxy riKarn. 6y.1a · cnpasa
111 uioHa .JO n11.1.SiseuhKOi· •. nncas 011eB11.1euh-no.1$1n:. O.i1rn K033L1.hK11r1
hopnyc. rri.i nposo.im1 reHepa.1hHOro ocasy.n .]e,1n:a .\\1L-xa1i.10B114a.
:' .10nm1or010 6on·Ha. 3arttaB siiichKO KJ.1iHOBCbKOro a:m .io Ka~ISIHU.H.
Xm\1bHI1UbK111:.1 niwoB .ia.1i Ii y rpastti cTaB i3 ro.1osHm111 C11.1a~m
n i.1 3oopoBmf. 4eKaJ:Olill ryT fO.lOBHOro nO.lhCbKOro BittChK3. LUO BlliiW.10
u noxi.l ni.i nposo.io~1 51tta Ka3mmpa. A.1e Kopo.1h s116pas 11Hwmi
1111S1x - HJ C0Ka.1h i .ly6Ho. To.Ji :\\le.1bHHUbK1111 3asepHys tta3a.l
I rtO.lJBCSI Ha 5epecTe1.j Ko.
l\opo.1h nepe1iwos TYT pi11Ky Crnp i yKpimrncSI Ha pieHi1i n.10-
uumi 'lim Crnpm1 Ta n.1sm1iBKOIO. K033UhKllli Taoop CTaB HanpOTll
110.1hchKero. Ha ~m.1J:O. Ha.I n.1siwiBK010. A.1e u.e ~1icue He 6\·.10 snrilHe.
()() repeH 6yB rop6KOB3THli. a Hll pi4KOIO TSlf.lllCSI IDHpOKl Oartta. ni.l
f)epCCTellKO npmiWOB i X3H lc.1a~1 repeii i3 Op.lOIO i :TaB O,la:aiK
212
\
r--- ...:
I : I\
f
I
v
-----~
I
I
\ \ \
'
" .. \
'- J
l
213
·-·
' l
r------- ...
~ T ~
L-------'
-)-- --
)-.:_ - -
e ... • •• • - - ~
;;.--.
-~
ID
Ci
0
IC
c
c:
(")
8. feTb.Mauw.uua
laae Baroaa,KHA. 3a ' reTb'.\IaHCTBa Eor .l3Ha x~1e.1bHllUhh:Ofv KO -
3JUhKe aiikbKO .liluflll.10 .10 HaliBifWOfO piBHH i WO JO 4IfCe.lbHO:rn.
i'I 6ornoi fOTOBOCTll, 11 BOEHHOi eKcnaH3ii. A.le .HK ri.lbh:II He CTa.10 B~.rn-
1\0fO opraHi3aropa fr flO.lKOBOJUSI. BifiCbKOBa opratti33UiH Bi.1p:By no-
43.13 po3crpo10aan1rn.
Bnroscbl\Hi"! '.\JaB cpaxoee 3HaHHH aiih:bh:OBIIX rnpas. 3al\11 me ;-Ie-
pt:i'iwoB .10 nosnaHHSI. C.lyiKllB y nO.lbChK0:\IY h:B3pnIHO>IY Bii°Il:'bK\"
i"i .lOC.l.YiKllBCa T3:\I crynHSI nopy4HIIKa. ni3Hiwc nOBHllB SlnJCb cpym.;uii
y l\033UbKo:\IY pe€CTpOBO~fY BilkbKy. B KaHiBCbKi~I 110.ll\Y: opaB Y'-!.2(Th
y 6oio Hc.t.l fKoarmm Bo.ia>m i'1 .iicTaBCSI .10 rarapchKOi He Bo ii. ne
X~tf.lbHllUbKlli1 BllKYI1IIB IlofO i npllTHrHYB .10 yKp3iHCbl\Oi Jepr.~JSHOi
c.1ym:1S11. npn 6oui crnporo reTb~IaHa B11roBLbf\lli'I :-.1as 3,Iory ni3!DTII
H~-H:1(11-\p:1WE' ECi JepiK3BHi rnpaBll (1 ysii'rr11 .tj. 110Tpe611 i'1 33E.B!..JHH
siii~bKa. BiH lOK.1a.itto 3.lasaa co6i c11pasy. mo ,ro.10Ja i-.:i::>3JUbh:J .:::t:1)-
ii\claJ MJ.€ me c.1a6i Ii Heycran:oBaHi OCHOBll; H:lBiTb 11iJ CILlbHOlO py-
KOIO 5or .la Ha 11pmrn.ia.1acH n·T i ra~r aHapxiH i rpe1S:1 1Sy,10 se.l!il\HX
3yrn.1b. w.06 y CBiinO 30praHi30Bi:i'-HJ.\l_\" BiiicbKY yrp1pu TJI ,laJ i 110-
pHJOK.. BuroscbKmi po3y,1is. SIKe 3Ha4iHHH ~ra€ aarop11TeT B.13.lII i sci_)Ia
c11.1a:\m crapaern ueri asTopureT 11i1rpm1ya3111 i B rpmraJHH·.::rni
If \" Bii'rcbK\" .
. npn opratti3auii eii'IChKa BnroBCbKIIi"i 11i.lHOCI:B nepe.Jyci'r 3~1BCi.lll
11orpe6y cysopoi .l11cu.11n.1iH11. np11ihraio1..111 rerMraHCbK11i': ypHJ. BiH 3a-
3Ha411B i3 npnrncKmt: :: UH 6y.1asa 6yJe .io6pm1y H3 uch:y. noraHI~eai
Ha Kaµy; HiKO'.\IY B BiJICbKY 11iJ.1emysarncH He 6y.Jy; Bii'tcbKO 33DO-
p03bKe He ~IOiKe tte 3Harn crpaxy:'. 3>1araa sin JO rnro_. woo ycra-
HOBllTll T04Hllli pe€CTp hU33UbKOfO BiiIChKa fl BIIK.ll04ilTll 3 Eii'tCbKOBUX
p>uir.; . 1y.1bnfs i Henpae.i11s11x K03aKiB .. ;y s111cbKY 6a:m:as .\taTJI 3a-
'1o:m:tt11x K03aKls. a TO Ii lll.rnxry. w.60 Jo6yrn npornBary nporn .t.1eptt1 .
:lyiKe roCTpo e11CTynas npoTu BCSIKOi ca,1oso.1i. Ko.111 no.naBCbKJIJ'I
n0.11\0hHHK ..\\apTllH nywKap. Bll3Ha1rn11i1 i 33C.lY~-KeHili'I BOiBttllK. CTaB
Hl 40.1i HeB.lOBo.1ett11x ::.JefitteK ·. B11roECbl\11i1 He 3asaraacS1 B11c.1ar~r Ha
Hboro pe€cTposux no.1KiB j s noToni Kpos11 3ararns 5yttr: y omo
11i.l no.1T3BOIO 11. qepBHSI 16.58. p. .lSlf.10 15.000 nylllKapiBUiB. .-\.1€:
,- c11orn cou.iS1.lbHi1i no.1ir11ui 811roBChK11Ji He s~1is 3Ha11Tu TiEi ~.iipn
Ii TOrO T3KTy. SIKJBI Bi.13H343BCH x~1e.1bHllUbKlli'f; u~ 3f0T)BH.1J·
(KOplli'I KiHeUb 1ioro reTMtaHCTBy.
Pe€CTpose eiffcbKO y caoi1i ~1aci He 11i.l.lasa.1ocst rerh\taHChKili Kep,ii,
221
Tmrro BnroB.:br:m1 31.1i06-
K11 KOp~1.crys:rn.:H tta_•rn:~
HIDm BliICb!..:OBIDIII Bl.1.J.1-
.la'.\fll. ni.l iioro np:m0pa-
'.\I11 c.1yih:n.1n cep611. BJ.1 )-
x11. H i'.\IUl. 3 TJ {1 P.v.l.Sl!rn.
BoHir ih:ll.rn H1 rerh~.!.lH -
CbK0'.\IY yTp1DI3HHi. '.\13.111
CEOix OKpe:'>IIIX nv.lh:OB:-ill-
KiB i HHWY CT.1pw1rny i'1
0\·.111 33.lEih:Hi Ti.1bldl Ei,J.
reTb:\laHa. BOHII TBJpll.lil
lf3C0'.\I reTb~l3HCbKY npiI-
6ilfHY rsap.]ilO. TJ 3HOBY
ix BllCIL13.1U HJ HeOe3n:.:lf-
Hi no311uii . .le r eTb'.\tC..H He
.J.yih:e :'>iir r.oK.13.laTnC.sI Ha
3Blll.fairni K03aUbKi Bificb-
Ka. B~rroB~bK1tfl Ha'.\iaras·
leaH 8MroecbKKl1.
CSI 3 1..1.HX HairnaHIIX ll3CTHH
yTBOpltTJI noCTiirni Birtcb-
KOBi cn.111 ;rKpaiHH; y ra.J.HU.bKii1 p1oai 1658. p. BiH nepeais nocra
HOB\·, LUO aiflcbKO Be.111KOro P\·c1:oKoro KHst3iBcraa 6\·.le CK.13.l3T11c1
3 3o.ooo K0331-\iB i 10.000 Haf1Ma.HOro BiilCbKa. -
lllo BHroBCbKlltt .:t6aa npo ni.lHeceHHH piBHSI eif1ChKa. npo re cBi.l-
llllTh lioro .lOroBip i3 llleeu.i€t0 16.37. p. B Joroaopi eiH 3aCTepir co0i,
mo yKpaiHCbKHfi YPH.l Ma€ n.paeo 3aT.s1raTn co6i y urneJCbK11.x npo-
aiHu.i.s1x BillCbK\) ii 0 <Pi 1..1. Hp i B. cnpoaa,J.iKy-BaTH pe:\1icH1tKiB i :\12-
xaHIKLB Ta KynyBaTn 36pOIO ii a:\tyHiU.ilO. 11..'IH .1eKlllOi K0~1ytti
Kau.ii YKpaiHa Ma.la .ZJ.iCT3TH rpSIHllU)O 3 npyci€IO Ha 5epea1rni.
neperoaopH BHrOBCbKOfO 3i Weeu.i€IO ii no.lbll.lelO '.\Ja.111 33 ro-
.10BHY ·MeTy OJHe - aipaaTH 3BH3KH a MocKOBll.lHHOIO. ~· ca.s1To11Ho:'>1y
MaHicpecTi JO eaponeiiChKHX .lepm:aB BiH BHK333B npnllHHH BiilHH 3 "\o-
CKBOIO H noqaa B0€HHi KpOKH B cepnHi 1658. p. 4acrntty BittCbKa.
20.000 .110,la, BiH, ni.l npoBO.l.O:\I .ilaH11.1a BuroachKOro. anc.1aa Ha Knie,
mo6 nporttaTll 3Bi.lTUtb :\f0CK08CbKY 33.&0ry; 3HOB~- KlliBCbKllfl nv.1K0BHllK
CTaB.10 5IHeHKO-X~1e.lhHllU.bKHli MaB piBHOll3CHO Bl3p11Tll Ha :\IOCKa.liB
i3 MiCTa. A.1e u.e1i n.lSIH He B.13BCSI. nepeJH.sl K03aU.bKa CTqpom:a Heo0c-
pe:il\HO 3pywu.1a MOCKOBCbKY 3a.1ory. 3aKll K0331-\ll acni.111 BllCIJn:.1 r:t
waHu.i. MOCKa.1i BiKe BHCT)"IlH.111 Ha HHX i BiJnep.111 ix Bi.l Knrna
3. eepecHH 1658. p.
Ca~1 BuroachKmi eu6paarn Ha o1lieo6epem:m:H npom eorno.ln Po~10·
,ll.3HOBCbKOrO, LUO 3i CBiiKHM BilicbKOM yei1illlOB y rpsrnnu.i ;rKpaiHU
i cTaF nil. Jloxauu.eJO. CTi.l oxopoHOIO 1\\ocKB11 noecra.1n nporu Bu-
roBChKoro HeB.lOBO.leHi e.1€~1eHTH Ii oopa.111 co6i 33 reTh:\laHa IaaHa
Ee3na.1oro. Bi1ichKa BuroachKoro nolfa.111 3 Hmm 6opoTh6y. a.1e noh:II-
mo 6e3ycnilllHO. 3 no11aTKm1 16.39. p. npur1lll.10 Hoee u.apcbKe ei1ichn:o
nil BOEBOJOIO Tpy6eU.hKJIM i no11a.10 06.1S1raTu Ko Ho Tin. HiiKeH-
CbKm1 Il0.1KOBHllK rpuropiu ry.lHHHU.bKlfll 33B3SITO OOpOHllB :\liCTa~ Illl-
TplntaBlllll 06.1ory u.i.111x 70 .JHiB (Bi.l 29. KBiTHSI JO 7 .•lllilHSI 1659. p. ).
P.s1TyaaT11 KoHoTin npufilllOB caM B11roBCbKJ1i1. yJ.apne Hecno.liaauo aa
MOCKOBChKe BittCbKO i npHMYCHB UOfO Bi.lCTymITll Bi.l '.\liCTa- A-."le \ie-
222
reTbMa"
:JleTpo ,D,opoweHKo.
3 TOrullaCHOi iTa-
.1i11cM:oi r'paRIOpB.
15
228
BaB ii" Bi.ll 3aXO.lly, Ha uiu Me:>ld CTpHMyBaJIHCH nOJibCbKl IlOXO)lH. TaTapH
3a6iraJIH TYT pi.llllie, Hi)f{ Ha npaso6epe>IOKH, TYPKH HiKOJIH He CSlrHYJIH
CIO.lllf y caoix 3aso10saHHHX. HaceJieHHSI 6yJio rycre, 60 i 3 npasoro
6oKy THCHYJHIC.SI TY.ll.H BTiKaqi; ryr po3B1rnyJioCS1 BHCOKO rocnoJlapcrno,.
i uacras .ll06po6yT. Jliao6epemtta YKpaiua 6yJia 3aJie>Kna Bill Moc1<oa-
LUHHH, aJie B neprni )leC.SITHJiirrn MOCKOBCbKa BJia)la TPHM3Jl3CH me
npaBHHX cpopM i ue Miwa.TJaCH 3aHa.llTO y suyrpirntt€ >KHTTSI KpaiHH.
Cepe;'l. TaKHX si.auoc11u i K03aUbKe aiftcbKO He 3attenall,a.rio, a nocry-
na-10 snepe.a y CBOiM p03BHTKy.
PisH01IaCHO 3 Te1epo10 reThMattysas Ha Jli006epeiK)Ki Is a H Gp 10-
x o Be U. b K H H (1663-1668. p.). Bitt ;i.o6ys 6yJiasy 3aBJlSIKH 4Cptti, >1Ky
BMiB 3€l1H3TH co6i CBO€IO KpaCHOMOBHiCTIO M ,lleMaror1'€10. y no.r1irnui oys
.lly>Ke tteo6epemuufl, .uosipHB u.iJIKOM MocKOBlll.HHi 11 noro,lHBCH Ha r<;.!
mo6 Ha YKpaitti CTOSIJIO 3aJioraMH 11500 MOCKOBCbKOro Bi1IcbK3, i TO
H3 yrpHM3HHi yKpaitt<;bKOro CKap6y. no3HTHBHOIO CTOpOHOIO tioro .li-
SUlhHOCTH 6yJio Te, LUO BiH ynopSI.lll\)'B3B niitChl\OBHii CKap6, TIOIG1CycaB
ycHK; caMoBiJihHi peKBi3HUii 11 ycraHOBHB nocriiiHi no:iaTKH H~ y1p11-
MaHHH BiHCbKa. B 6oporh6i 3 TerepolO ii no.r1hCbKHM nii1chKOM 1bG:i. p.
noKa3aBC.SI .uo6pHM llOJIKOBO)lUeM, 04HCTHB OCT3T01IHO Jiiso6epc)fOKSl Bi,l
BOpO>KHX BiHCbK i 3aHHB qacnmy npaso6i1IHO'i YKpaiHH. y JIIOTOMY
1668. p. siu uecno;iisatto nosepuysrn npo111 MOCKOBCbKHx 3a.'1or i np11-
c1rnysas ix ycrynHTH 3 YKpaiHH. noscTaHHSl 6yJio nepene1(eHe TaK
3py1rno i TaK CKJia.llHO, i TaK 33CK01IHJIO MOCh:a-1iB, w.o BOHH M31h{C
6e3 onopy nOK11tty.111 YKpaiuy; ue TaKO>K .n.01<a3 TaJI-aHOBMTOcru
5p10xoseubKOro. AJie 3arnuys siH Mapuo, y6111m1 10p6010.
Yloro ttacJii.lHHKH 11. a M SI H M Hor or pi rn H 11 ii ( 1668-1689 i Ta I Ba H
c a M i H JI 0 B H q ( 1672-1689) MyciJIH HaHOBO npHH.ffTH MOCKOBCbK1111 n po-
TeKTOpaT, xoq Ha JieKrnHx yMOBHHax, 60 MOCKOBCbKi 3aJiorn Ha YKpaiHi
3MettrneHo ii reTbMaHCbKHH ypH.ll MaB 6iJibUJY cso6o.n.y pyxis. Mnoro-
rpimHHH, X01I 6e3 lllHprnoi OCBiTH, 6ys .lly>Ke ettepriHHHH i KOHCeK-
BeHTHHH, crapaBCSI BHCOKO ITOCTaBHTH aBTOp11TeT reThMaHa Tai-\, w.o
craprnHHa 3aKH.lla.11a iioMy a6comoTH3M. TaKO>K np11K ..1a.uas si11 Be.TJHKY
sary .no .UHc1i11nJiiH11 y aiiichKy, rocrpo Kapae i pH.llOBHX K03aKia
i TaKCaMO crapllIHH,Y. »nOKH SI reTbMaHOM, Jl'.)nl 6y.lly )'CMHpIOBai·n
caMOBiJibHHKiB, KiJibKO B Mette CHJIH«, 3aHBHB s'iu noJIKOBHHKaM. Bitt TpP--
MaH npH C06i Bi.ll.lliJI 1Ij'>K03eMHOfO BiHCbKa, a Ha pa.lli y r.7J)'XOBi 166!). p.
YTBOpHR oKpeMHH nOJlK siikbKa, LUO Mas nOBHHTH c.ri.y)f{6y 6e3ne1<n
T. 3B. KOMnauiiiu.in. Jl.JIH p03BHTKY BiHCbKa MaJIO 3Ha1IiHHSI H Te, w.o TO.Iii
Bnepwe yrsopeHO Ha f eTbMaHLUHHi ll04TH.
CaMiH:JIOBHLI .uil1wos .llO 6yJiaBH HK npoBO!lHP crn.IJmHHCbKOi o.r1i-
rapxii, LUO ycyuyJ1a Muororpirnttboro. AJie y csorn noJiirnu.i sitt imos
lllJISJXOM CBOfO nonepe.llHHKa, a BJiaCHe 3Maras )J.0 CHJibHOi B.!IJ)Ul reTh-
MaHa tta.ll sil1cbKOM. I xoq y cou.iHJibHHX cnpasax fO.'lHBC.SI 3i crnp-
lllHHOJO, TO, HK KepMaHH11 .uep>KaBH, 6ys ueyCT)'IlllHBHii i nepam:nm.
tta cso10 PYKY Te, LUO ssamaa 3a KOHetitte 3 JlepiKaBttoro nornH.lly. TaK,
npora piweHb pa.UH, siu yTp11Mas .uaJibrne naiiMatte, »-OXOTHe« siMcbKO;
TC]KCaMo 3aBiB HOBi no.naTKH ua siHcbKOBi noTpe6H. Bitt yrnopua raKo)K
cpopMaui10 6yttl.fyKOBHX TOBapHWiB, nol.feCHHH Bi.llJliJI npH 6oui reThM.'.lHa,
)le BiHCbKOBy CJiy>K6y IlOBHHJIH CHHH CTapllIHH, LUO 3f0Jl0M 3aih1a ..11-r
BHLUi eiikbKOBi YPSl.ll.H. CaMiHJIOBH'l 3Marae .n.o 06€JJ.H3HHH IUJIOi np11-
.zu1inpJJHll\HHH ni.ll CBO€IO 6yJiaBOIO, ycniWHO pHBaJii3yBaB 3 JloporneH-
227
• u
9. SauenaA I<088UbI<Oro BlHCbI<a
Ma3 ena JI.OBrnii 4ac repnie 1..1.1 BlJl.llOCHHH, aJie no6a4HBWH, w.o :H si:H-
1
TOJ.i ua pi3Hl1X ct1po1nax. M~13ena MaB 1qrn co6i BChOro 10-12.000 a111-
Cf.:.Ka. A.7Je HOMY Tpc6a 6yJIO pilllHTHCH Ha oopOTb6y. THMTO BiH ne-
peixau llO roJIOBHoi KBarnp11 Kap.1a B f'ipni KOJIO HoBropoJly ciBep-
CbKOro i CKJiaB 3i WRCJlaMH BlHCb!..:OBY hOHBl'IllliK>.
Uap rinpo 3BCJ1iB Ila MiClll' Ma3errn ooparn rCTbMaHOM IBaHa
Ci.:oponai.t.Cbl\Oro. IIJH1CJlllaB cooi ll3CTHHY l\()3JllhKHX BiHCbK i DOlJ3B
ttaCTy!I 11poTII Kap:1a ii Ma3cn11. B ciLI11i i1 .l1JOTOMY 1709. p. MOCKOBCL>i.:i
Bii°ICbKa BHllCJMll urnc,1iB 3 Pol\rna. I Ip1rny1..:11 i1 Jloxa11ui. To.n.i KapJio
nottaB 11ocysantrn tta niHtI.CHb, ,106yB yKpin.1c11i Mina 3ittbKiB i OnimIJKJ
Ta niWOh Ha rpHHHUlO C106iJUU.HHll. Min\ KpaCHHM KyrnM i ropoJJ.-
tte•o npaHW.10 JlO oiJil>UIOi OHTBll :2:2. JIJOTOro 1709. pioKy; 0011)].Bi
CTO}JOllll npm111cyBa.l1H cooi IIepeMory. LLiRCJlCbKi Bi~ICbKa p03KJl3J1HCH
IIO npasmty OOlli Bopci-.:Jia, Bill OniuIHi H P.emcnrniBKH no noJITaBy.
Ma3e11a BCiMa CHJiaMH napaBrn IIi.znpuMaT11 urne.lliB, uawBH.llKY cn1-
rau BiiiCbKa, B yuiBepca;1ax ni]lHOCH.B Bary 6opOTb011 33 BOJIIO ~'KpaiHM.
Al'..e TepeH 6yB ue11purorns,!IeHH.H. 4epe3 TC, 1uo reTbMaH Mycia rno"i
HaMipH npoBa.llHTH KOHCIIiparnBHO. rpoMa:lHil\TBO ii BiHCbKO 6yJio Ht'-
OCBi.llOM.,'ICHl'. T:.I He,llOBiplIHBO, a TO f1 BOpO)f{C CT3BHJIOCH JlO COJ03Y 3j
tuBe.llaMH. E.11mmM 3.l06yrnoM Ma3cm1 6yJJo TC, .mo ua iioro 3aK.rIHK.
11pHHWJ111 :~a11opo)f{uj 3 .5-7000 .TIJOitei1. 33HH.TJU no3HUii na OpeJii i Ao-
,;iiwHbOMY BopCK.Tii i TaK 3a6e3ne1.JHJIH. rno.71yKy 3 JlHinpoM.
0 Ha...t1 5yguu~p_
CeA1eJ.1/6/ca
Rkibu) 0
nnRH 6ol0 Kono noinaBM. I - ycTaB;le}IHR 11pOTl1HHHKin nepe)J, UOGM, n- OCTa.HH1f CTll;'J,iJI 6HTBH.
231
Koaau.bKMH ra6op niA4ac 6oio. J 1;;1 pT111111 ii1110 ui.t • l11c110;\l 1tl-l\J. I'· :J 11i~1Pni.i.·11i 1'parnnp11.
T<lDChKi Hai311H 1680. 1691. 1711. 1736 i B HHllli pOKII. AJI·e Hi.mrnx
caMOCTiHHHX noxo.nie, 3 ttauiottaJihHHM xapaKTepoM, CJio6illll.U1Ha 11e
Be.Tia H. He Morna seem 11 TOMY ii ~OJIH B icTopii KOJaUbKoro eittcb1<a
3a.TIHlllH.narn apyrop.HJlHa.
10. 0 p t a u i a a u i SI K o a a u b K o r o e i ii c b K a
3aDOp03bMe BiiiCbKO. l.ne.H OKpeMOfO CaMOCTiHHOfO K033J.J.bKOrO Bif~
CbKa spO.llHJiarn: Ha 3anopo:>K>Ki. TaM, JI.aJieKo noJa Me:>1<aMH JIIO.llChl\llX
oceJib, cepe.ll CTeniB i )J.HKHX niJih, Ha He.llOCTYTIHHX llHinpOBHX OCTpO-
eax .ll06H4HHKH i BO.HKH 3 YKpaiHn 3-0prattiJyBaJJHC.H y eiJihHe, He3a-
Jie>KHe BiftCbKO. TaM TIOBCTaB COO€pi.llHHH K03aJ.J.hKHH no6yT, BHTBOpH-
JIHC.H HOBi cnoco6H BOlOBaHHSI, TIOBCTaJia K03aU.bKa iJI.eOJibO(iSI ii I<0-
33J.J.hKi sMaraHHSI. UHM oKpeMHM, opHr1ttaJJbHHM >KHTT.HM K:03a 111IHHH >KuJia
noeepx TpbOX CTOJiiTh.
3 3anopo:>K>KSI nornHpH.ilaCH TaKO>K H33Ba K03a44HHH - 3 an 0 -
p o 3 h K e B i ii c h K o. Uwro iMeHH K03aKH BIKHBaJIH y ecix csoix BHYT-
pirnHix i 30BHirnuix BHcrynax, TaKCaMo y XVI. B., .HK npH Ki11u.i
VIII. B.. B>Ke neprni K03aU.hKi reT'bMaHH e 1590-Hx poKax y)l{HBalO'Tb
u.ei H33BH: »XBeJI.ip noJioyc, reThMaH BiHCbKa sanop03hKOfO«, »fp11-
ropiii Jlo6oJI.a, cTaprnHii Ha.ll BiHChKOM sanopo3hKHM«, »lruaT Barn.11e-
BH11, reThMaH, s yciM ei.HchKOM sanoposbKHM« i HH. TaKe caMe iMSI
cTpi11a€MO BCIO.llH B ypH.llOBHX aKTax feThMaHW.HHH: »Bor.nau XM~.:'lb
HHJ.J.hlOIH, reThMaH, s BiHChKOM sanoposhKHM«, »IBaH Masena 3 eiiichKOM
iioro u.apCbKOro BeJIHlleCTBa sanop03bKHM«, - a>K .llO OCTaHHhOrO reTb-
MaHa KHpHJia PosyMoBChKoro. Ta caMa Hasea € Ha ecix ne11aTHX KO-
sau.hKOro 8iHchKa.
Bi.n JI.pyroi noJIOBHHH XVII. e., HK feTbMaHW.HHa i 3anopo:noKSI
241
1.1epHb MttpropOJI.Cb -
KOfO r:om~y TIO,llaJIH
Metti me CT .Jnep. KO -
poray. 6y6Htt, sci
KJiettHOTLf - i CTap-
lllHHCTB'J B r.OJIKY
MttpropOllCbf\OMY MC-
Hj apytrnJIII«. Ha r:·o-
.lli6tttt.H cnoci6 no.11-
KOBa pa.lla a~6HpaJia
if ttttwy nOJIKDBy
CTaprntttty, a coTe·-1-
tta pa.aa stt6ttpaJia
caoix cTapw1rn .
.AJre np11HU.Hl1 BH-
6optt0CTH tte see 36e-
piraJIH y IWBHiH lfH-
CTOTi.
f eTbMaH!I i:epaJ
CTapaJIHCSI 3MiU.HHfH
CBJIO BJl3.llV. 3aHexv-
BaJIH ett60~H ii np~
CTO ycyaaJIH nOJII\08-
HHKiB, a Ha ix Micu.e
H33HallaJIH HOBHX.
n e p w H ii Eor.rraH
XMeJibHHUbKHH .niH-
rnos 110 TaKoro ae-
TOpttTeTy. mo Ha-
3H3llVBaB 110JIK0BHH-
KiB. SIKHX ca M XOTie,
He CK..'IHKalOlfH Ha BH-
6op11 pa11H. ni3Hiwe
HaCJii11.VB3JIH iloro s
U.bOM~·. neTpO Jlopo-
WeHKO, Mttororpiw-
HHH. CaMOHJIOBH4.
Ue 11 6yJio B ittTep·e- 6ynaeM i nipHa'li 3 KaTepMHOAapy.
ci cvui.ribHCCTH BiH - :; »lnopii :1anop0Jh1;1J'x
CbKa, 1U06 HH>Klli
eiflCbKOBi paHrH 6yJIH 6e3nocepe.llHbO 33Jle)KHi si21 BHlUHX i mo6 CTap-
WHHa see Mor Jia ycyttyTH 3 ypsu1y HrRi1mosim-111x .rnoneiL
Ha3HallettoMy nOJIKOBHHKoei apoqucro epyqaJIH Bi.ll3HaKH .Haro ypH.1y.
noJIK 36Hp3BCSI Ha npOCTOpoMy M3H.ll3Hi 3 yciMa TIOJIKOSHMH H COTCHHHl\111
m;arropaMH. Opui3.llHB reTbM3HChKHH Jle.11HaT i3 HOBHM rroJIKOBHHI\OM.
ix BHTaJIH x.11i60M-CiJIJIIO, rpaJia TIOJIKOBa MY3HKa, ITOXHJISIJIHCSI rrpanop11.
lle.11EraT flOBi.llOMJISIB npo Ha3HalleHHSI. IlOJIKOBHH ITHCap BllJ.lIHTyeas reTb-
MaHCbKHH yttisepcaJI; OoTiM Jle ..1HaT epy'-laB no . TIKOBHHKoei nipttall. no.1-
KOBY 1wporny i 3HalloK Ta .1irnepH; CTapurn1111 yKpusam1 rnoro Ko:vw 11-
J.aHTa warrKaMH.
Ha 3anopmK>Ki ttaH.llOBWe 36epiraJIHCSI pi3Hi crnpoBHHHi 3BHlfal.
SiKHX .llOTIHJibHOByea ..1a npH ett6opax crnpunma. TaK ttnp. o6oBH~mK
o6pattoro 6ye - .llBi'-li ai.aMOS.TJSITHCSI ei1l ypH.iy A aJK 33 TpeTiM pa3m1
248
CTy-1
niHh rI.11aTHH I Biii:cbKona
cTapw1ma I
IloJIKOBa
cTapimma I
CoTemrn
CTapirniH<.I
I -- reTbMaH - -
JI 1000 Ilttcap - -
III 400 06o3HMH -- -
I! OcaBVJI -- -
IV 300 Cy.llAH IJoJIKO BH HK -
v 200 - OcaByJI JIOJJK. -
VI 100 lfocap cy.n.in- - CoT11H1\
CblOiH
VII 50 EvH4VJl\1111ii lh1cap nOJII\. -
.. Xopyi1(11.H rap- Xopy)lrn:ii -
MaTHiil llOJIK.
vm :if) - - XopyJKHii co-
TeHHHfi
,, - - J{oaaH pH .!lrrn11£i
Pauta I BiHCbl(OBi
YPH.lJ.H
ApTnnepiH
UneiJJbHi
YPSl.lJ.H
Oxoqe1<0.Mouui
DOJIKH
I 1. f'eH. 0603-
1111H:
]] ~- (en.cy.llll.H
3. I eH. ni:i;-
cKap6iii
III 5. (eH. ocaey.1 4. fen. mtcap
6. I ea. xopy-
/KHii
7.fen.6yH-
4Y4HliH
IV 8. UoJIKOB n11K
v 9. J;ynt1yKon11ii 10. OcaeyJI ren. 11. fhtcap len. 12. Uo.1KOBHHK
TORapHW apT11JI€pi'i cyJlY
1 :~. flo.rn. ooo:l- 14. CTapu111iJ
Hllif eiiichn. :nau-
ue.1}1p11cT
VI 1 S. XopyiKHi1 16. IloJJK. cy JlJUll' 7. 0003HI •ii
ren. apnrn.
--
VII 19. lIOJIK. nca- 18. flo.11\. m1cap
I B\'.JI 21. BiifcLn. ne-
20. I iOJIK. xopv- peK.1a)la ci
m11u
VIII 22. CoTmIK 24. lfocap f'eH. ~ 5. BiiicLI\. Kan- 2J.1Io.1n. 1rncap
apn1:1€pi'i l..(C.lHpllCT 2G. lfo.'IK. oca-
27. 0Tamm reu. ey.1
apTH:It:pi'i 28. llo.T.IK. xopy-
JKHii
11.. 8 () p 0 SI i cj> 0 p M a Ui i
4HCJIO aiiiCbKa. 4HCCJlhHiCTb K03aU,b1WfO HiiichKa ll\')f{C 3Miml.'I3CSI
npornroM CTOJiiTh. 3 KiHueM XVI. s., KOJIH Ko3a·l1l:f11Ha· imepwe BHCTY-
nHJia HK OKpeMe, 3opraHi3osane si.Hch1<0, paxysa,rn ii Bi)l. 2000 ;i.o 10.000.
TaK ttnp., KoCHHChKHI1 y 1593. p. Mas KOJIO 4000; Ha asnpiHcLKY
cJiy)f{6y 1594. p. 3anopo)f{ui o6iuH.TJH ;taTtt .lO 6000 ..J.06ipHoro siikuKa;
CHJIH HaJittsa.HKa ttapaxosysaJitt Ha 12.000; y 6oHx ni)l. Jly6HHMH 6y.110
G.000 yIIaCHHKiB, aJie Mi)I{ HHMH TiJihKH 2.000 .a.o6poro BiHCu({a.
4ttCJIO BiHChKa 3p0CJIO CHJlbHO B MOCKOBChKHX BiHHax, y LlBOX nep-
lllHX )l.CCHTHJiiTrnx XVII. B. 3 llMHTpoM CaM03BaHueM XO)l.HJIO 12-13.000
l\03aKiB, ni)l. CMoJieHChKOM 1609-1611. p. Ma.'lo 6yrn 30.000, 411 HaBiTh
40.000, ni)l. XoTHHOM 1621. p. -- notta.a 40.000. AJie cepea si.HchKa 6y.10
oaraTO 11em1.ui, .ll)f{ypis i BCHKOl noMilJHOi CJiy)f{6H. O.a.11H i3 TO.J.illIHix
3ttasuiB BO€Httoi cnpasu, CTapoBOJibCLKHH, 3aMi11y€ 16:28. p·.: »Ca~uu
h:03aKiB 6yBa€ 15.000, aJie 3 HOBHKaMH BHXO.llHTb copOKTHCH4He BilkhKO<~.
B 1620 - 1630. pp. 11ucJio K03aKiB y)f{e He 36iJihlllaJiocH, a BJiactte -·
MettmaJIO. B nOBCTaHHi 1625. p. paxyBaJIH K03aKiB Ha ~30.000, a 3 HUX
y 60HX MaJIO HaKJiaCTH fOJIOBaMH 8.000; y nepeHCJiaBChKiH KaMnaHit
1630. p. HaJii1IyBaJIH 37.000 noBCTaHI~iB; y MOCl..:OBCbKOMY noxo.ni 1633. p,
OYJIO HKHX 30.000 K03aKiB; y IlOBCTaHHi 1637. p. 0aBJIIOK MaB 23.000.
llJIH TUX 11aciB 3aMiTHe Te, HK noso.ni 36iJiblll3JIOCH 1IHCJIO pe€CTpo-
BHX K03aKiB Ha KOpO.'liBChKiH CJiy)f{6i, B pp. 1575 - 1576. 6yJio pe€CTpo-
DHX TiJihKH 300, B 1580. pp. ~ 600, B 1590-1591 p. - 1000 K03aKiB;
y 1622-1623. p. nponOHOBaHO 2000 JlO 4000; y 1625. p. ycraHOBJICHO
pc€CTep - 6000; 1630. p. 36iJihlllCHO 4HCJIO pe€CTpOBHX .llO 8000;
y 1635. p. 3MCHlllCHO .uo 7000; y HOBiH OpiJ.HHauii 1638. p. 33JIHlllelfO
TiJihKH 6000. Ko.1111 no1.JaJIOCH noncTaHHH 1648. p., caM XMeJiblilHUhKHH
)1{3.llaB TiJihKH 12.000 pe€CTpOBOfO siiicbKa.
XMeJihHHlJ4Htta )l.aJia 36po10 BCJIHKHM MacaM uapo.ny TaK, lll,O quc.10
K03auhKOro BiHCbKa 3pOCJIO ,'J.O HelJyBaHOi )l.OCi Ki.7IhKOCTH. y IlHJIHBCUh-
KOMY noxo.!li siiichKO XMe.1hHHUbKOro Ha.11i4ysa.TJH Ha 100.000, ni.no JlhBO-
noM 1648. p. Ha 200.000, y 36opiBChKif1 KaMnattii Ha 300.000; a ~ii caM
XMeJibHHUhKHH rosopttB MOCI{!OBCbKHM nocJiaM, moniJJ. 36oposoM iioro
BiMCbKO .llOXO,!I.HJIO .uo 360.000 JIIO)l.CH. AJie B uiii Be,1111Kiii Maci cnpaB>K-
llbOfO siiichKa 6vJia TiJibKH HeBeJI11Ka 4acT11Ha. Ue BHll.KO 3 Toro, iuo
y 36opiBCbKOMY. MHpi XMeJibHHUbKHH ITOf01lHBCSI Ha 40.000 pe€CTpo-
noro sii1cbKa, a B nepeHcJiaBChKHX neperoB0 1)ax i3 uapeM, JJ.e BiH Mir
Bi~CbKoea ne~aTKa
reTbMaHa Maaemt.
254
17
258
W a 6 .1 H .l-O nOJIIO-
murn VIII. B. 6pia B
K03aKiB Maii11<e no -
urnpeHa SIK pyrnttHU,SI.
aJic ni3ttime cTaJia
llO~CHOIO J1Hll3pcb-
k-OIO 36po€io. y;1106-
J1<~H010 »ffieHbh.'l()JO pi..'l-
tlCtlbKOIO, naHH!OllKOIO
MOJJO..l.ettbh."OIO«. Xo1.1
111a6J1i Ha Yh.-p1itti 6y-
JtH cnepwy phttoro
po.1 v ii r:<>X~.l>treH'HH.
TO II i3Hilll~ BHTBOpHB-
l°M yKpliHCbKHH THn
»l\033UbKOi« wa6ni,
ua iK3Jib, .aoci ocooa-
t.o He npoCJ1i_a)l(eH11it.
I laaiTb H3HCJtaBlri-
lllHH .lOCJii.lHHK 33n0-
(>03bKOi CTapoBHHH,
flM1tTpO 5JB-OpHHUb-
t\HH, He BMi€ · CK333TH
t\inbrne, stK Te, mo
>'llla6J1i BJKHB3JIH He
OCOMHBO KpHBi i ffe
oco6-1uao .lOBri. ce-
pr ,'lHbOl ,llOB>KHHH 5
4BrpTeH« ( ue6ro 1.30
w ). 3pa3KH rna6eJib,
Ml\i 6a1.1HMO Ha imo- Y36potHHR 1Coaaqb1Coro ~TapWMHM.
npauisu, s~a3yiorb, llipHalf, 111a6.1R. nopoxiRHllllH. ..:pec·a.1;1 i 11ar:tii.-11.
UlO t\OJaU.b~ i rna6ni :J >:l•·Topii~c fl 11opt111~J..,or11.
6yJ1H .lOEOJii TOHKi
Ta JI-end, PYllKY M3JI.H 03.llv6Hy, nOXBH npHKpawetti pi3bOOIO.
llocHTb nornupeHHH 6ys y K03aKiB c n H c ( cnuca ). B 162~. p. reTL-
wa11 MuxaiiJIO JlopoweHKO B 60IO rii..'l oiJJOIO UepKBOIO >~CiMOX TaTap
\'()Ha cnucoM, 0.!lHOrO TaK CHJibHO B.!lapue. mo He Mir cnuca BHTSlrH)"T"f<;<.
y JJOBCTaHHi 1637-1638. p. 3H3l1Ha 1.1aCTHHa K03al..:iB irn.11a y 6iH i3 po-
1a THHa MH i K03aU.bKHH Ta6op 6ye »poraTHH3MH .io6pe o6ocTpO-
A\Ctntii«. Y XVIII. e. cnucia y>1<uea.11a K03aU.hKa KiHHOTa, oco6.'IHBO 3a-
11opo>1<ui; 6y.1a HaBiTb npunoai11Ka: »K03aKOBi 6e3 paTHllla, SIK .liB'IHHi
t\t•.J " H3MHCTa«. 3anop03bKi cnHCH, IUO 36eper.'IHCH .J.O Haworo ttacy' €
.• TOHKOro H .'lerKoro .llepeea,, 3 1 / 2 M. 338.lOBiKKH. 3 33Jli3HHM HaKOHell-
llHt\OM Ha 01lHOMy KiHui Ta 3 itipKaMH Ha peMiHHY nCTJJJO Ha .lpyroMy; UIO
nt•T.'llO 33KJJa,laJIH Ha Hory' mo6 JJeKwe 6y.'IO CnHC TpHM3TH. JleKO.'IH
282
llm~.1uttiwi npu-
nncn npo O.IHr ~~sn-
6opH1L"t« K033KiB BU-
;iaB reTbMaH Po3y-
MOBCbKHH 1763. p.:
l\30T3H M3B 6yTn cy-
1\0HHllii, Te~rnoc11nii1.
3 qepBOHlnlll Bn.10-
ra,_11. nepenepe3a1111i-.
1.1epBOHIDI OOSICO:\I ;
n i.l . mrn 6i.1mi nia-
JKYnauoK i 6i.1i wTa-
11i1; wanKa 3 11op-
HOIO, C~ffWeBOIO OKO-
JIHUelO ii Hll3bKIDI
.11.HO~I, B KOiKHmly
110.1h.'Y nttwoi 6apan.
maui cnniii. 4o6om
6rna.111 pi3HOi 6ap-
oi1. Kmmattiimi no-
cn.111 3e.1etty 11epKe-
CK\. 3 11epBOHlnlll a11-
.1o'ra,m. . ni.l P.eJO
1.1epsott111°1 :mynaH :rna-
pasapn ix 6y.111 ay-
3bl\i. a .leKc.111 rnTa-
1111. 3B3Hi fO.lSIHUH-
\111. 400oTII KOpOTKi,
UJJnKII Kpyr.1i.
BilCbKOBi· Bnp3BH·
. Ui BOSIKll 6y.111 .138-
11 iwe npocri ce.rntt11~
OC3 HiSIKOfO BOEH·
uoro .lOcsfay. a.ie 35ipKa KnaubKlll nopoxieHMUb.
JlOBO.li BllBl.fll.lllCSI; J L·To:•pifa flsoperinLi.oro.
BOHll Bi.I .lllTllHII
BllaTbCH iJ.lnrn aepxn. CTpi.rnrn 3 pywttHUb i .1yKiB ra O\'Tll Bi.Isa:m-
11mm . - TaK xapaKrepn3y€ K033KiB flaB.10 .c\..1enCbKllfi 3 lf3CiB X~fe.1b-
11114411Hll. ~· K033UbKm1y BifiCbKY He 6y.10 3Bllll3f0 npoBO.lllTll cncre-
\IJTJl11HY '1ywrpy. A see :m norpi6tti 6y.m xo11 .leHKi si1kbn:oei snpann.
1uo6 yTp1marn nopSl.lOK y nOO.lllHOKux si.ui.1ax ra s::i.1o:m.111snT11 cni.1bHi
n11cn·n11. Bi-Ke Ja Caraiba1.1ttoro 4\·ow. mo siilchKO Bi.16\·sa€ r. 3E.
11011° II c. Tan: 0.11111 j3 cy11aCHllKiH onucyc. SIK i 619. p. K03aUbKi nO.lKll
11opsuKysa.111cH a Ta6opi H3.l pi4KOIO ~·Jette:\1: .1.108ro no.1Kn nepecyea.111
113 ropy Ii 33 ropy . .lOBfO '1iwa.111CH ... ..la.1bl1Je flO.lKH 33 nop.Sl.lKO~I .13Ba.rn
mlCTpi.111. noTi'I Il0.1KH 06eptty.1i1 .10 Ta6opy .. nm.:a3yl04H ix _Ha". i KOiK·
1111;1 no.1K irnos .io caoro cTaHoe11ma .. Tat,:Hfi :,rettepa.1btt11i'1 nomtc< 6ys
J 6:~7. p. nepe.1 n:opo.1iecbn:m1 noc.1m1: . Buse.m ace eii1cbKO a no.1e. Ka-
:la.111 h1 npe3eHTYB3THCSI r1 .laru ca.1hsy 33 J.Iopos.1S1 n:opo.1.S1. I smm-
11a.111 BOHll ue TaK nop.Sl.IHO. lUO KOif-\Hllfl '1ir nepeKOH3TllCSI. SIK .106pe
np1trOTOB3Hi BOHll .10 "OpCbKOfO IlOXO.ly :. 3a X'1e.1bHllUbKOfO 16-!9. I?·
6ye nonuc siiicbKa ni.l K11rno~1 Ha.I pi%010 .1116e.l.lt0. .\\ocKOBCbKnil
284
Kou~Ka wa6.na.
:Ji :1lii1 ..111 ') 11p. I l;i~ i;u1111111 Tl•HapHnt·;i 11 t\H1:11i.
12. 8 i ii C b K 0 y fi 0 JO
rnoro .lHH s 6010 ni.l 5epecre'-IKOM y ra1rnx repu.Hx K03aKn no611.m oa-
raro no.rnKiB.
Ko.m Ha no.1e 6010 sucn'nu.m s1ne 6i.1hllli sqpo1ni cu.m. ro.ii K0-
33Uhna KiHHora Hacysa.1a .lO ·Hacryny .1aBo10, r6oro snopS1,.11.KOBaHnM11
si.ui.ia\.m. THMilll XMe.1bHHU.hKHH ni.l 51caMH »Be.1ie ceoitoMy eiilchKY
llTll .laBOIO, Hal.le Ha HenpHHTe.-lSI«. y KpHMCbKOMY nOXO.li 1628. p. 3a-
nopo1nu.i »BBeCb qac 6H.111CSI XOl.f repu.HMH, xoq .1aBOlO«. 51K BHf.lH.la.'la
h033U.bKa »JiaBa«, ue BH.lKO 3 KapTHHH 6unm ni.l JlO€BOM 1649. p.
3 SIKOlO 36pOEIO BHCTyna.1a KiHHOTa .lO araKH, f!PO ue ..lOK.13.lHO HC
3Haf MO. y ,laBHillillX qacax K033KH TQHM3.1HCSI TaTaDCbKOl T3KTHKJL
3.la:1eKa 06crpi.110ea.111 oopora 3 .1yKiB, 36.mJbKa BitapS1..1H cnucat.m. 3a
XMe.1bHHl.fl.fHH11 .leHKi K03aU.bKi B'illi.1u Ma.m B>Ke nucro.i1i. KoMnatti.Hui
s XVIII. B. Ma.m KoporKi pyrnm1u.i a6o· nicro.1€TH. A.1e B ocrarol.fHiii
3ycrpi4i 3 BOpOroM BHpirna.lbHOlO 36p0€IO sepllIHHKa 6y.1a lllaO.lSI i 6it°1
11a rna6.iii aKU.ilO KiHl.faB.
Ko3aU.bKa KiHHora He 6Y.1a Haf1.-1inllla. 5orr.rnH Ka>Ke: »Ha KOHi som1
He Hait.1inrni; MeHi rpan.lH.lOCSI 6a·LfHTJI, SIK 200 nO.lbCbKHX KaBa.1€p11CTis
np1Htl)"lll)"B3.:IO BTiKaTH 2000 HattKpau,lOro K03aU.bKOro BiHCbKa«. no-
.li6HO BHC.lOB.110€TbCSI 0..lHH nO.lSIK nepe.l 60fM ni:'l 5epecre4KO:M: »nime
BittCbKO 6yite 6HTHC.H ..l06pe. a.:ie Ha KOMOHHHK c.1a6a Ha.list: 0.lHH .lOO-
puii 10HaK MO>Ke Bi.lirnaru IO KiHHllX K03aKiB«. THMTO XMe.1bHHI..J.bKmi
6ys npHMyrneHHH KOpncryearnrn TarapCbKOIO KiHHOTOlO y 6HTBax 3 no-
.1HK3MH. Ta niJuirne K033UbKa KiHHOTa po3s1rny.1acS1 ,.11.0CHTh CH.lhllO.
X~1e.lhHllUbl·.:&Ui
OCTepiraB CBOE BlflCbKO: ;,5)~ npmt1e .10 OllTBH. He cny-
CKattTeCH Ha aarni .1onar11 ra snm. - BiKe Tall .l06pe .lOBC.leTbCH oratta-
THCH. mo6 c.1as11 i .lylll HalllllX He BlpaTIITH !<~
6pa~m rn.1bHO 3afornu ii aaKonaJIH, nepe.ll MicroM ei.ll pi1.1KH .J.O pillKH
KHHYJIH MOfYTHiH BaJI, nepe.ll BaJIOM MOfHJIY . 3aMiHHJIH Ha CHJlbHHH ma-
Heu.r., i yKpinHJIH 6 nymKaMH« ... JloeKOJia no6y.llyBaJIH maHui, nepe-
Konu, 3acuum, - »HeBcHnyw.oio ceoEJO npau.eio Maii>Ke ,!lopiBHSIJIH ui-
aepJurn.n.chKHM 6aTepiHM« ... no.lli6Hi yKpinJieHHH BHCHnaB 6ys fyHH ·ua
ypo4ttW.i CTapu.i: >~Heo.nutt iH>KHHEp .1lHBysascH npaui i .no6piA iuseuuii
npoCToro xnona, ornsl.lla101.1u CHJihHi eam-1, mattu.i, 6aTepii, 3aCJJOHH,
Jl.O;rn:, nepeKonH 3eMni, JJ.ipH, .lly6oei nani f'! 1.1acr0Konu, npHJ33/IKH Ta
276 -
BaJIH«. 3a XMe.1bHH11L111H11 no.1K0Bi ropo.111 6ymI raK ntnhHO yKpin.1eui.
mo no.rnKa'.\1 .lOBOll.HJIOCH 06.rnraTn ix 6e3\·cniurno. Oco6mrno BH311a-
1IHBCH 6\·B TO.li no11KOBHHK IBaH 5on·H B 1rn:\1nauii 1655. v.: norpHHHLlttwii
fyMaHb BiH 3a6e3ne•rnB 6yB TaKmm '.\IOfYTHi'.\111 . <t>opnut>iKaU.iHMH. LU.0
IlOJISIKH nopiBHIOBa.lH ix 3i C.laBHOIO Hi.lepJUIHJlCbKOIO qJOpTeU.eJO npe-
.lOIO.
llo .3eMJ1HH11x po6iT BiKHBa.111 He K03aKis. a cemrn, a6o BCHKUH 36~
paunii .lJO.l. TaK Hnp. y noxi.l Ha .\lo.uasy 1652. p .• oKpiM K03aU.hKoro
BiflchKa. XO.lll.la »CHna o6e36pO€HOfO .lJO.ly, mo nilllOB i3 K03aK3'.\III. Ha-
BiTb y cynpOBO.li ll.iTeii. ~noHCHIOIOTb ue THM<~. onoBi.la€ cy'-laCHllK.
>llll.0 B uir1 KpaiHi ,llOBO.lHTbCH pa3-y-pa3 TO npOKH113TH. TO 3a:m11~ar11 .10-
porn. Konaru posn fl cnnaru rnaHui. i XMe.lhHHU.hKUH He Mir o6ifrnKH
6e3 TaKoi Cll.lH X.lOilCTBa. 60 BOHO. BllKOHYIOLlll u.i po6orn. a.ae 3'.\IOry
BOSIKaM He Bi.lTHf3THCH i He BTO'.\l.lHTllCH. a Illl.lbHyBaTll Ti.lbKII 6010
r1 5,·Tn s HbO'.\I\" c11.1bHirnnMH~:.
- A11e B XVfII. B. 3 HaKa3y pdciiichKOro u.apSI K03aKn u.imnrn nonKaMn
XOAHJIH Ha npnMycoei 3e~rn.Hili po6orn Ha -HOBHX »iiiHiSIX« Bi.l creny.
i me 6inhrne - Ha .aa.1eKi Bill YKpaiHn po6crH Ha Bon3i, Jlaao3i i HH.
l.JH B U.HX po6oTaX K03aU.hKi Maiicrpn i iHiKHH€p11 MaJIH TeiK SIKi Bill·
noBi.la.lhHi TeXHi'IHi 3aBi{aHHH. 1111 '.\IOf.111 BHHBllTll Ta:\I CBiii XllCT. - UH
cnpasa .lOci He npocnitliKeHa.
Kopa6e.1t. aanopo>tl"ia.
J i>lttopii<t Heopaaui.Koro.
Kf3al,\bKMM "loeeH. BH,J, 3rop11, no6itI .,--- B nepe1'po10, B,11.0Jli qoeea 3 6oi,;y.
Ha BhO:\IY BU,J,BO rpy6i BJIJaBI\B 011epeTy, w,o xopoBRTb qoBea eiA nepeeep-
HeHen. Ha ocuoei Bom1J1ea, 3 >:ICTopii« .Heopeeu,i.i;oro.
ne4aTb
3aAyHaMCbKOro
KOJa14bKOro
eiMCbKa 3
n04aTKY XIX. a.
36POHHICHRHCY4ACHOi~06H
1. n 0 If a T I( H Y. c. c. i n e p w i n 0 x 0 AH.
BHAaHHR aKaAeMi'I·
HOi MOAOAi 1913.
1914. P·
/ -1."'
\•
cepnHH Bci yKpaiHCbKi noJiiTHLIHi naprii .lO cni.lhHOi aKu.ii i )J.JISI UbOfO
BH6paJIH ~>f 0 JI 0 B Hy y K pa i H c b Ky pa .ny« 3 .npoM KoCTeM .ne-
BHUbKHM Ha LIOJii. Ue.H HOBHii no.!IiTHLIHHH nposi.n nepe6paB y rnoi pyKH
i cnpasy opratti3au.ii yKpaiHCbKHX .no6poBOJihU.iB. llJIH U.bOfO r. Y. P.
noKJIHKa.11a .no JKHTTH oKpeMy ycrattosy »Y K pa i H c b KY 5 o €By ~'
n pa By«, 1.1.{0 MaJia 6yTH BepxOBHOIO B.11a11010 Ma.H6yTHbOi yKpaiHCbKOi
BiHCbKOBOi opraHi3au.ii, JI€riotty YKpaiHCbKHX Ci40BHX Crpi.'lbU.iB. npo-
00,l.HB HeIO Bi.ll.OMHH opratti3aTOp r.iqeii .n.p. K11pmw TpHJihOBChKHH.
llttH 6. cepnttH, nicJIH nporoJiomeHHH BiHHH Poci€IO, o6H.ZlBi npoBi,atti
ycTaHOBH BHCTynHJIH 3 Bi.ll.OMHM MaHicpeCTOM .no yKpaiHCbKOfO HapoJJ.y.
B HbOMY 3HcosyBaJIH BOHH cTaHOBHru.e yKpaiHCbKoro ttapo.ny, .Horo ro-
TOBiCTb CTattyTH B 6oporb6i no crop·otti ocepe.attix .!l~pJKaB i 3aKJIHKaJIH
yKpaiHCbKY MOJDO.ll.b r:onOCHTHCb ni.rl >KOBT0-6JJaKHTHHH npanop YKpaiHCbKO-
ro Ci110Boro CTpi.n:eurna, .zI.JIH 36pm1noi p03npaBH 3 MOCKaJJHMH. Ha MaHi-
<fleCT Bi.nryKHYJIOCH Bee yKpaiHCbKe Hau.ioHaJibHO-CBi.llOMe rpoMa,ZlSIHCTBO.
Cnpaao10 opratti3au.ii JIEriotty 3axonHJiacb He .'IHme MOJIO.llh, iH u~Hpo
cniB11yBaJIO ii crapme fPOMa,ZlSIHCTBO, BBeCh Hapo.n, 6e3 pi3HHU.l cratty
ii noJiiTHqHHX nepeKoHaHb. MaJio aaJIHlllHJIOCb MiJK ryoMa.ZlHHaMH raKux.
J..U.O He 6aJKaJIH 6 6yJJH TO.lli .nonOMOfTH 4HMHe6y.nb oprattiaau.ii yKpa-
iHCbKOfO JI€riotty.
Ha y .nepJKaHHH .no6poBOJihU.iB nornnaJJHCH 3 ycix cTopitt Kpa10
J..U.e.npi JKepTBH. 3a MiCHU.b cepnettb yKpaittCbKHH, a.ne6iJihllla Manoae-
MeJibHHii ceJIHHCbKHii Hapi.n, CKJiaB KiJihKaCOT THCH4 KOpOH rpollIHMa, ,10-
porou.iHHOCTHMH i B tta-rypi. B TOM.}' caMoMy qaci aroJJOCHJIOCH nolla.ll
.!lBa.n.u.HTb THCS111 .no6p<>BOJihU.iB i3 u.i.noro Kpa10. TaK Bi.llryKttysrn yKpa-
iHCbKHH Hapo.ll aax. 3eMeJib nicJIH BiKOBOi HeBOJii Ha IlOKJIHK 60€BOi
cypMH, .no 36pOHHOi po3npaBH 3 BOp-OfOM Haitii. TaKy >Keprny CKJiaB BiH
1) Npicu cnCTe)m BepH.J..111 6y.111 Ha O.J,llH na6iii. l:x n11B11.J,eeo a prrnny m,e ope
Ki1111i po1i1ie )JOH. Hilly.
,;(1-11x
301
,.
~
0
"Cl
°'I»:;;a ::0 ,Jo Cm. Co.11tl01p-----~"
= =· Al l.AUCO ,,
"<
II':
~ °' ~ ~ z3aJ8PCbKull
~ I»=
e. s: ~ X 19 -18.Z fli9'g31t:
..
Ill
n
r.
0
.= ::
I» I»
(')"':I
a "':I=
ti:' ~ ::i::
Ii
(')
II"
>i»
:;;a;
~ ~~
~
::I ::I
0 ('D
°'"O
:;;a ('D
'<
:S:c
~e
I» :;;a
5=
=..,
0
);::l
(b "O
::a I»
~ I:
:c :c
:S:c tl:I
.c 0
I»~
no N
::I :;;a
0 :c
.., .s.
.gI» 0to
..>< 0::a ..
f:300'000
,, ....
w °' s Ow
a:: I»
I» 0
°' C'.., =
:c: Ill
('D
ManHa ol!onHllb ranM~MHM, a RKMx elA6yeant1cb noxoAM i 6oi y;c.c. a ~aci o4»eH3MSM a >KOBTHI 1914•. p.
('D
"O '< "O
~ ::c:
:c: -· TI<'pC'xpeui,eei. Me 11i a AaToro · no6i11 Mico,e110CTeii, 03eaqam1> Micu,n i ,n;Hi 6oin Y.C.C. :s: '<
'< ::s
~ ino
"=' Mep,x1! rip, w.o ua nnx 3M&ra.1111cL Y. C. C. 6 03sa11esi Tper'oeoMeTp1111e11M 3H&KOM, 6yKBoro »r« i ni~Kpec.11e11i. ::l
On
i w
0
::IQ .• I ::IQ en
306
.llO BoJiiBU.H a6o .uo Koma B ropOH)l}'r JlHrne O;ZJ.Hllf BaTa3i-,lJ.BaU.HTU.i, rlti.zt
rrpOBO)lOM r. IBaHettKa, B;:J.aJIOCH rrepeiini B .llporo6Htl1IHHy, 3Bi)J.KiJih-
y1rncHHKH ii. IIOBepHyJIHCH .llO JI€f'ioHy lll.OHHO rriCJI.SI 3BiJihHeHHSI faJIH1IHHH ..
KOJIH HapernTi B rrepurnx .ZlHHX iKOBTHH BHHBHJIOCb, lll.0 i3. »f'eHiHJib-
HOfO« IIJIHHY KsaTepttiKa cep;e.z:r. yMoB rrosHoro 6e3Jia.z:r..uH ffiqoro He BHH.lle>
KOMaH.z:r.a rpyrrH HaKa3aJia BCiM BaTaraM i THM COTHHM, lll.0 CTOHJIH Ha
l)pOHTi, 3HOBY 3i6paTHCH B 4HHa.Zli€Bi, Ha 3aKapaarri.
TaM coTHIO E. KottHKa poaq)QpMoBaHo i crnopeHO 3 H.ei 3 caA-10-
criHH i cTeiKHi BaTarn, lll.O BHCTyrraJIH ai3ttirne rri.z:r.qac iKOBTHeBoro noxo.z:r.y
Ha CTpHif i .llporo6H11.
Corni Eapatta, 5yKUIOBaHoro, .lly.ZI.HHCbKOro Ta L KoccaKa yBiHIIIJIH
)J.0 KypeHH r. KoccaKa, 3i COTeHh 5y.ZI.3HHOBCbKOro if BiT<!>BChKOro cqmp-
MOBaHO nisKypiHh rriA npOBO,ZI.OM )I.pa C. WyxeBHlla. 7. iKOBTHH KypiHh Koc-
caKa JllOIIpHMyBaB JI.O Bepieu.hKHX, a rriseypiHh BHixaB ua YiKOK JI.-O TypKH.
~a.111 Iioro onic1u1. To.li Te:rK ynepme iMH YKpaiuchKHX CiqoBHX CTpiJih-
uiI> CTa.10 Bi.lmle MiiK 'lJY:iKUHUSIMH.
Kopnycua rpyna reH. foqmaHa nirn.1a ua CTpui1 rpbOMa IllJIHxaMH:
ocepe.llHH rpyna, 130. 6p11rua - llOJIHHOIO Onopy. rnIDIXOM Jlasotrne-
CKo.1€ -- C1rneBi.lCbKO - C Tp1lii. .1iBa Kpu.10Ba rpyna, 129. 6purua, -
rn.1SL~m1 BepeuhKH - C1m.1€~ npaBa Kp11.1osa ~pyna. 131. qpnra.la (rpyna
no.1K. 5eprepa) - 3 Bo.1osoi qcpe3 50.1exis Ha CTpmi.
3 COTHi ~r. C. c.~ ni.l npOBO,lOM r. KoccaKa, npn.li.leHO .J.0 129. o_pn-
(3.lH. lll.O iirn.1a m.1H.."{mf Ha Tyxo.1bKY - CKo.1€, COTIDI Iiapatta ~epeihu.1a
ni.1 p03nopsuoK 131. 6p11ra.111. 3uosy ~ 2 COTHi ni~KypeHH OT. C. llly-
xesnqa nepeixa.m noi3.lm1 .lO TypKu nill uaKa3 reu. Jl€Maua, KOMaH.laHTa
8. KiHHOi .l11Bi3ii. ,Llo DiBl~ypeHH OT. lllyxeanqa Ma.111 .io.1yq11THCb nD .ll0p0-
3i me ii COTHH CeMeHJOl~a, lll,O TO.li CTJSl.13 B 3a6po.Ii, Ha 111.'IH...XY My-
Kaqis-~T:rKOK; a.1e iii .lOpy11eno naKa3 cnisneuo, i Bona, ne cTpiuysrn11
no .10p03i nisKypenSI, omrnn.1ach r paiioni IV. :tHBi3ii, a Jly)f{KY ro-
pi1Utthm1y.
O<f>en3nsy B nanpsmi LTpuSI po3no11a.111 6pura.au 129. i _130. eucp-
riiiHHM yllapOM Ha poCiikhKi CTaHOBHIU,a B OKOJIHUi TyxO.lbKH H JlaBoq-
HOro. hmaipno, ~mcKani 6ynu 6H cnpaBHJIHCR 3 nHMH, KOJIH 6 ne 3a-
rp03a ua ix npaBOMY Kpuni, ua S1Ke yllapu.1a 8. Kinna .lHBi3iH u
corni
;r. c. c. BiTOBCbKOro Ta 5y)l311nOBCbKOrO. Bonn cnilllHHM IlOXO)lOM ne_peH:-
W.lH 3 TypKH (IO. X.) qepe3 Slsopy. lcai. KponuBHHJ( (14. X.), Cxi.llHHUJO
i Mpa3n11u10, i itHSI 19. iKOBTHSI ocHrm1 5opnCJiaB i Hary€B1111i. JlHsi-
3iH 3aaTaKysa.13 MOCKaJiiB y ttanpHMi Ypo~a A JlyKas11ui. Ueu :\fatteap
oc.1a611B cnpOTHB MOCKaJiiB Ha <f>pOHTi 55 . .11HBi3ii TaK, lll,O h.-ypinb OT. Koc-
caKa llHH 14. iKOBTHSI vaii1mos .lO CKOJihoro. MocKa.1i cnuHHJIH noxi.I
55. .lHBi3ii lll.Olitto B .1106pe 3aKpin,1ettHX cTaHOBHIUax Ha ropi Ko~tap
HllUhKe. 6i.1S1 CHtteBiJICbKa. A.1e ii ueii onip aopora .10~1.1S1Tb Y. C. C.
18. ~OBTHSI o6xO.lOM i3 Kop111rna i np11c1yno?ti° ua cTaHOBHlll,a Ta npHne-
BOJIJOJOTh MOCKa.1iB Bi.lCT~"JillTll 3a CTpmi, Ha .liHilO fai - 6piri.laB -
Y repcbKO. llttH 19. :rKOBTHSI nepe.ioai 11acrnHH 130. 6p1tra.llH 3aifnS1.1H
CTpHH.
niCJI.H TOro, KOJIH 3JIOMaHO OCT3HH1H cnpoTHB MOCKaJiiB ni.z:t
CutteBi.lChKOM, reu. <1>.1S1f111rnau. KO:\taH.laHT 5.S. mrni3ii, nepeKHHYB 129.
308
HIOBa.1a IlOXi.l sopora. TaK 6y.10 TO.li. KO.lH MOCKa.1i 36.lH>Ka.lHCSI .lO
fieCIUl.lY lliiK 15. i 31. .lHCTOil3.lmI. H. np. COT. rop)'K BllC.laB. CTOH4H
3i CB0€10 COTHelO B TyxO.lhUi. 33 4 .lHi 108 CTeiK. I. 3aB.lHKll CTpi.leUbKllM
cTe*a}I, l10CKa.1i .ly&e o6epem:uo nocysa.mrn ua 3aK~pnarri TO.li. _Ko.111
aBCTpiiiCbKHil <l>POHT IlO.laBCH 3 fieCKll.lY ua niB.leHb i KOpnyrna rpyna
rmtmaua 6opouu.1a .lO.lHHll p. Jls1Top11ui (11. XII. 191..t. - 2Q. I. 19.15.).
llB iKHBa .liH.lbHiCTb ro.lOBHO crpi.leUbKIIX CTeiK 3a€.lHO uen0Koi.1a
o&auku
znozap noacJ.1e11Ha
._.,,..HtXkobcJvu t/Jpot1H1
- oblmp1t.icti1:vd ¢f»lm
n'!.z.!lP --t/J!XJ11m ntC..111 noxubu
••• c com"'' I JIO.
1 y '-;f;(5
07
h;pewa
II com111 Dou:; k11pe1-1a
Dyg,_1ll11iiJcbltOID; .Jlp.AN/f,/fo
rJitfqa[JCbKI COmJ;fl
1111.1,acmw-1u "''agapcoiu..i
I ZO.l{/l(bKl/I 0/?0.,llll'lll.J..lb
. a ~5 n cmp1..1ow6m
'lepntHa aec1pi'"CbKo-po-
cilitcbKoi 6ouoi niHii iliA-
11ac 6oie aa 6onexie, 25.
V. - 3. VI. 1915.
- aBCTpiDCbKHfi lf>pOHT
oepeA 30. TpaBBJI; CTaHO
BBl.l\a Y. C. C. aaaeaqeei: I.
i II. Y. C. C. - 1-ro i
Il·ro Kypee.R.
- - ailcTpiiicbxoit <Ppoer
oiCJIJl npopnBy MOCtra.nis.
CTpi..1i.:n oaea qalOTb ua-
np.R'.\I y,J.apy MOClla.lliD.
II
I
s
ti - I l/UI
1) l(e pi,J, yKpi11,1CHHX CTi1JIOllllll~. lllO, .HK Ci1MOCTiHllC JaOOJ.>l).10 y lj>opMi MCHlllOro 'UI
6i.~i.11wro 11iui.-o.1a, Ja.MHKa6 nponlllHHKoni .lloc-ryn Jl,O nepc1111astt >1epea piKy.
323
CoT. ,a,. BiTOBCbHMH (cTOITb B33Ai nocepeAMHi) Mia< crpi.1bl.4flMH ceoc"i COTHi B 3eMJ1RHHaX
ni.D. fa111t\feM. TpaeeHh UJI5. p.
o6a6i4 ..:i.uporn, w.o BeJl·e i3 3asaJIOBa, rro6iq 3acraB4a, .!f:O 5I6JI10ttiBhJ-1: JI•tBO-
PY4 -cOTHi MeJibHHKa H Bi fiOHCbK;::>ro, npasopyq - COTH.H .ll-pa JleBHl..lh-
Koro. Y 3anaci CTO.HJia rol'OBa Ha .llODOMory coTH.H By .ll3HHOBCbKOro.
IlepWHH BHna)I. BHKOHaB l.JeT. I. 6amoK 3i CBO€IO 4eTOIO i 2. 4eT3MH
35. II. Kp. 06. Ha ocepe;i.oK MOCKOBCbKHX yKpinJieHh, npOTH CTaHOBHW.
coTHi BiTOBChKOro. Bi.ll.lliJI l.JeTap.H 6a.1101rn B.lleprn B neprni cTattOBHw.a
i nornan Jla.,1i Bropy. 3a HMM pyrnHJIH corni Y. C. C. Ilo11aJiaCS1 pyKo-
nawtta T.HraHHHa, B .HKiii Hepa3 MOCKaJii BH6HBaJIH CTpiJihU.iB i3 J!.0-
6yn1x OKOniB. fOJI:OBHO aa11<Ko npHHllIJIGCb .tta npaaoMy KPHiJI·i, Jle Hacrynamt
Ma;rnpcbid KypeHi. CTpiJiel..lbKi COTHi 3MaraJIHC.H B)Ke B MOCKOBCbKIIX
CTaHOBHll.l,aX ua y36i44i roptt, KOJIH M3.llHPCL>Ka p-03CTpiJihHa Jie)Ka.rJa
6e3.lliJihHO Ha .llOJIHHi. UI.011tto 6i4Hi y,1lap11 cTpiJihl..liB i3 ropn Btt61rn11
MOCl\a,1iu j3 npaBoro KpHJia. y BHCJiiJl.i Y. c. c.
onattyBaJIH BCi BOpond
CTaHOBHW.a lla.ll 3acTaB4eM i Bi.llirHao11H MOCI<aJiiB .llO .H6JIOHiBCbKOro
:Iic\·. 4eT. I. 6aJIIOK 3anJianrn 3a cs010 nepeMory )KHTTHM. Vloro no-
OIJICl'fliii1•J,:,11,j
lfip:1HT y 11qwc·11i i -.1;o;n11i
l !l I :i. Jl·
ii llCTpiiiCH!lit !lllJOllT
11i,~ 1.-innn .1m·1·111rn,:~y I 915 .
.w ccpmrn 19 I Ii. p.
:1i11iH pn('iiiu.1;!l:x
l'.T:\ llOnilll~ n 'J'O~IY 1·;n11 J:\IY
1rnei.
- :llll'.T)litlf'J.IiHfi 1l1p11;iT
.: llll'IilTliOM HC)H'Cll.H ] 9] ['). JI.
1iim1J1a MOCKOBCbKa KYJIH Ha ropi CaMe y XBH ..1HHi, K-OJIH BiH Jt.06HpaBCSI
JlO OCTaHHiX CTaHOBHlll. 8-0pora. \
KypiHb yTpaTHB y U.hOMY 6010 5 y6HTHx, 16 pattemvc i 5 nQnaJio
B•DOJIOH.
1
Han.aJ Ha4aJihHOro
KoMaH;1ysaHHH Ap-
Mii B)f{C 22. cep.
nH H 19 I 5. p. AJI 2
nepeHe<:rn ii MOmtta
6yJI,J lll.Oih-;.o Ten·ep.
ni<::mI :Ja1d I42HiHH
6CiB. THM43COiH1M
KIOMaH,J.aHTOM n0.1J.f\\'
npH3H:a4HJIH OT. fp.
KcccaKa. 3Be.J.emrn
o6ox JJ.OCi caMO:Tif'i-
HHX nypeHiH ,neriotty
B 0,ll!HOUiJI\" C::)eB\' rQ-
JI.HIHHlllO 6nw ~/Hi
C TP iJI1e llf B~l He .rm~ u :v1
oprattfa.auiLttHM i
npc<:TimCBHM
roM.
Bi.J.IlJ4YiHOK
ocox nyp~HiH
BH.11H l!aCTfJOl
T'OM.ile'H~WO
TBa.
i
OCH -
KiJ1bna;1cttH11i'1
3.11\'KJ
noripa-
ncpC'-
Crpi.1c1t-
\
12.lY.C.C.
I
<t>powri i B )KH'r ri
Y. C. C:. none1:e..:iHJm
TOH .zi.ettb, K·.JJIH HJ-
HH .I.1.aJllJ HOBi J.OKa- s 0
3ffi repoH.cTBa.
soo
6iii ni~ C-eMHKi!J-
UHMH. niCJIH HeB.J.a-
JI·Oi •Cnp.o6H c;OI03-
HHX BiikbK nc-
pe¢opcyBaTH . Cep~T 2
l(JI
i BiJI.6ttm pewry O-
Ky £1i0 BaiHO i f aJI'H'411 -
HH, iHiUiHTHBa Ha
cppOHTi nepieHWJia B llepnHa 6010 Ja CeMHK;su,i HaA CrpHnolO 3 1. 111'.CTO·
pyn:11 MiOCKa.nis. Bo- AY 1915. p.
Hll niJI.THnl,Y.illli ni;i- . - JiiHi.H pociii!'LlillX, - .'lilliH alwTpiiil'hlillX l'Tilllll·
4.a·c BiJJ.BOp.oTy HC - 111111~. 1 / 2 J. Y. C. C. = nio I-oro,. Tl. Y. C. C. = 11-HH 1;y.
a6mrni 3anac11 si?i - pi111. Y. (', '' .. 35. n. K. o. = 35. no.1111: Kpa6BOi oGupOllll.
CbKa A £10€H1tt10ro Ma-
Te p iHJIY i npHrG1'0BHJIHCb JI.O BHpiWHOfO y.llapy. no)lit y Bepeetti 6y.11i
nepwmo cnp-06010 U,i€i KOHTpocpeH3HBH. THMTO aacr:piHCbKO-HiMeUhKa
rn0neHHa ApMiH nepeHWJia .llO o6opOHH CTaHOBHlll Ha)l CTpHnOIO, Ha,l
HKOIO no6y.llyBaJia BOHa no JiiBOMY 6ou.i piKH U,iJiy HH3KY 3a6opoJI i MO-
CTOBHX 11pH1IiJIKiB.
MornoscbKa ocpeH3HBa noqaJiaCSI .llHH 7. moBTHH Ha Bi.llTHHKY XXV.
1~opnycy Mi>K CeMHKiBU.HMH Ta 5ypKaHOBOM. Toro .llHH nOJIK Y. C. C.
.CTOHB y CornoBi, B 3anaci 55. LlHBi3ii. MocKaJii cnpHMyBa.r111 ro-
328
Ulo!1H'.J Tenep, niCUI .J.P'OX poKi13 BIHHll, j UlO rnpasy ocpiuiHIIO H3-
.i1a,rnaHO. CTpiJieurno .nicrn.110 ra1<y opra11i:rnLtim. HI( i 11mui aECTpiiichKi
crnrH. He Tpe6a i 3ranysaT11. w.o 3Jiy1<a o6ox. 1..:oJIHCh caMocTili11nx Kypc-
uin ,. 0.lHOUi.TJV 6ornv 0.llHllHUIO i1 BHBiH\"BLlllII51 110.1KV B TexHi4Hi Bi1uiJl11
ra riptt3ttattHH ~m~pc:v.~oro O.J.HOcrpmo -- - ·ni.J.HHJFH np2cri>K i 60€3.laT'JI i~n.
no.rrny. Ile BlUIBH.TJOCb HC3a6apoM y 1qmua1rnx 3MarattttHX 3a '6epe;l\JHH.
T11MqacoM 3ara:1b11e crnHoB11w.e ocepcJ.11'ix .lep>KaB no4a.110 ri pm aTH.
PyMyHiH rnOl·ampia JICBTpa.TJbHiCTh i nepefiwJia Ha oiK a1HTa1HTH. TaKO>K
npoT11iTa.11ittChKH.11 cppottT, Ha HKOMY ABcrpiH nosc.r1a s no.1ommi TpaHHH
ocpeH3HBy, 0CJ1a6HB CXi.ltti11 cppOHT Ha Ki.'lbI\a :urni3iH, Ha 6araTO apn1-
.1€pii Ta 1-\3 BO€HHHii MarepiH:1. B .lO.l<lTOI\ 11aBiTh no4a.rrn 11 Himti o¢ett-
;msy Ha 3axo11i.
1Uo6 Bi.lTHiKHTH 3arpoiKetti cppoHTH. ;1epiKaBH Attrnnn1 Bi.llnosiJJH
1\0HTpocpeH3HBOIO, B HKiH Bttpyl{HJIHCH MOCKaJIHMH. I Ta'K y nepumx .ilH.SIX
4epBHH noqa,nacb sinoMa oqJeH3HBa EpyciJiosa. 3a qepseHh MOCKaJii
ldJlbKOMa M-OryrniMH y.a.apa.MH p03TOpiOW.HJlH cppOHT ccepe.llttix .J.ep)f(aB
ua BoJIHHi rn Ha nis;leHHOM.Y cxo.n.i. Y s11cJii.n.i u11x 3Maratth cppoHT
ueii Bi.lXO.llHTL Ha niBH04i .uo JiiHii p. CTOxo.uy, Ha n°iBllHi .lo 6yKo:-
BHHCbKO-Ma.UHpcbKOi rpaHttUi ii sa Co.nOTBHHChKY I311cTp11u.10.
noTepnis npH UbOMY TaKO>K cpp-OHT nia)leHHOi ApMii, a CaMe ii
npase KpHJIO, w.o 5. J1HnHS1 MyciJJo ai.n.iMTH Ha p. Koponeuh. Hon11ii
y~wp MOCKaJiiB i3 noqaTKOM cepnH.Sl (7. i 8.) no 3. aacTpiHChKHH apMii.
W.0 niCJIH HeB.UaJIOi o6opOHH Bi.llCTyTittJla .llO faJIHqa, TipHHeBOJIHB i nia-
.llCHHY ApMiJO si.uiHrn Ha JiiHilO MapiHMTiiJih -· 3aBaJiiB - 30J10Ta J111na -
UeHiBKa i 36opiB. XXV: KOpnyc saJIHWHB CTpHny 6es 0010. nonK
Y. C. C. nOKH1Hys ceoi CTaiHOB11w.a sa.~t.f'ip .ziHH 11. cepnHH. BH-OlJ.i qepe3
A1-1TottisKy, BiacH 3aJ1wos .n.o Kp11soro i ,r1.pyroro .llHH qepe3 JI11rnTHH
.10 noTyTop. Ha Jii11ii pi4KH. UeuiBKH fOTOBH.TJHCb Y. .clO HOBOi c. c
3yCTpiqi s aoporoM.
Xopy>KMM «Pe,o,ip ~epHMK B'fMTb KaH,D,M,D,aTiB ,D,O CKOpOCTpinbH0°i COT Hi. 'lcpJ..ll'lll· Iv I ti. I'·
3. B 0 i H a JJ. a 0 JI 0 T 0 ID JI H n 0 IO
6oi ·B i06opoai 6epe}l{3iH. JIHC·OHH. no.nKOHi Y. IIpH3Ha4H.lllc. c.
06opo1-1y noTyTOp i W.ll51Xy, w.o BCJ.e 3 Ili:traiiuis llO GepemaH. riepwH~i
nypi!Hb 33HHB CT3HOrHIW.C }I;) Cl:\JlOJlj ropoOBHi:I.H, iu·o Ha niBHi4 w.ru1xy,
~0 Bepxy 348, JJ.pyrnft h:ypilib -- 3~].0B)K CXi.'UlbOfO KpaIO 0oi;yTOp .1.0
o.r1HB\' UcttiBKH B 30jlOT\" Jht11\".
B)KC 1·i. Bopor 36.ntt311BcH. ·.'.1.0 Hosoro l})pm1Ty ii 3aiirrni~ crnnos11w.:1
Ha npornJie}KHHX rop6Kax 3..J:OB)I\ )l<oBHiBl:\ll, Uht6aJI'HHa ii 3aJihHH40ro
WJISIX.Y noTyTopH - K030Ba. Bsr 1 1ip Bill llCf)Cl:\H.II~·s nb. oxopoHOIO rap-
Ma'fHbOro BOrmo nepC.J.Hi Bi;ui.rn lICpC3 llettiR,h'.~' ii llCCCTO,l.iBaHO RBipsaB-
CH HpOM, w.o l\•OJl'J 'P04KH 327, ..J.0 CTaHOBlllll 35. II. crpiJibL~i.B 1 ). 3Bi..lTiJII-,
3aaTa1\yBaH KpHJIOBY ii 3anarny COTHIO (4. i 3.) ~'. c. c.
06tt)l.Bi corni
no.aaJIHCH Ha3a.J., 33Jll1WaI0411 B pyKax MOCKaJiiB KiJibKa)leCHTb patteHHX
i nOJJOHCHHX. ,Upyri llBi corni ii Bi.l.ai.1 c1wpocTpi11is pia npOBO,l.OM
xop. Yepmrn:a, lll.0 CTOHJII1 6.1IUK4C W.IHIX,Y, BCTHfJIH npttrOTOBMTHCH .lO
o6opmrn. A.11e ootta, KpiM BTpaT s6ttTHMH i . patteHHMH, ne Ma.na 1-1ismoro
ycrrixy, 60 MOGKa.'li 3aaTaKysa . 111 coTm 3 sbKpHTOro 1~p11Jia. Ha Micui
3a.1IHWHJia.Cb .'IH.We 1. COTHH, 51Kiii 11a .lOnm.mry npuiiwos Hal.lac 3anac
fl. K.Yf)CHfl 3 llocyxosa.
Ui.rrnA iHU.HAeHT 3JiiKBiJl.\'Ba.rm .11ern-0 i Cl:\Opo Y. C. C. 3 ,1.0no-
MOfOKJ aso.x coTeHh 81. Mop-aschKOro nO.'ll:\y, w.o .Hw.rn caMc 3 5epc-
>Katt AO Oocyxosa.
BHHa 3a u.e.H BHIIaAKOBHH MiCU.CBH.H npopMB MOCl:\a.1is, LUO ii TaK
He Mir MaTM His1Koro nosamuiworo ycnixv, sna.'la 1-1eaacJI\')l{Ctto Ha
Y. C. C. 3a U.e CTpiHj'.'la n0.111:\ ,1lOrana asCTpiHCbKHX BMlll.liX KOM3H,l.
1) 11,e nepeiMeeoBaeal raJillJ:\bKBi 35. noJIK Epaeeoi 0Gopo1a, ll.\O irnecb 1rnc 1;u10uali 110-
py11 }'. c.c.
334
- J1iHin puciiich-
h"llX, -niuin au-
npiftrJ.nH'< cTauo-
11u11~. lfa nin,:i,e1mun
:iaxi,ll T. 399 ».RJl«>
3 111\0ro ilUJJH ,ll.O
6010 cOTni TT. Kype-
HJI Y. c. c.
nup. PoMaH KaMiHCbHMH, HoMaHAaHT HiHHJT\4 Y. c. c.. (3 ManolO), BMA3C npMt<aJM crap-
WMHaM i niACTapWHHaM BiA.a.iny. Tpa11P11J. J !HG.
HlMe14bKMR 14icap 8iJ1breJ1bM II. Ha lPPGH"ri XXV. Kopnyoy, B nc.T}'TCpax y cepr.H1 1916. p.
lli.11.rC.lLM p03MOD.'1.JIC 3 fell. rOlf>MilIHnl, 1;11)1.;tJIJJ,aUTO:\I i.opuycy i 00~11.:. (p . •lJDICJilll\IM '.·lilll•·
p~·11 ro41~rnna); noJa,ll,y CTOiTJ.. 1'1•11. Rnnwp, l\OMaH,!1,3.HT Ilin.11,esuoi ApMii.
woJio CJiaBChKa. Pa30M i3 HHMH cra.m ,10 o6opoHH ropH. ULO ii O,lHH
Bepx 3axonHJBf 6y.rrn Bn~e Mon:a.1i nonepe.itt1:oro .lHH. Liornirn 30 . .,m-
cTona)ly BOHH B;lapHJIH 3HOBY Ha CT3.HOBHIU.C HlMU.iB. AvlC ~10 i.lbOfO
6010 ooopOHl.li 6yJIH BiKC npttroTOBJHi. Kn.:m MOCKa~1i B,l3pll.lll il:l Ce-
pe,'IJiHY CTaHOBHlll. npOTIIBHHK3, HiMU.i llOJ:)C.m :!aCTyn Ha IX .:,IiBi."', J ry-
lJ.)'.11bCbKa COTHH Ha npasc Kptt:10. Moci-..:a.1i 6iii Tiporpa.m. 3JC:JT~ll\OB:..rni
3 .wo.x 6oKiB, Bi)lrnri Bi.l 3anaciB. uom1 '.'.-ryci.m nepepBatH 11Jc1yn.
Wo 6iJrhwe --- crpi.riel.lbKO-HiMCIJ.hKi Bi.lJi.m Km1y.riH·Ch Ha 3anaCHi 4a-
cnrna Mocr-.:a.1is i p03rpmm ..rn ix. B pyr-.:H nepc\IOiKl.liB nona:ro :3 c 1.:o-
poCTpiJIH i HKHX 600 pociHChKH.X BOHKiB.
OicJIH 6010 fyuy.ibCbKa corns:r nepeJ3.1a craHOBHUJ.a HiMUHM i :2.
rpy)l.HH noseptty.,13rn .lO rpym1 Pycca. 1-1a CTaHOBHllJ.3 KOJIO Kttp.m6a6a.
Ha q)pOHTi 33Il3Hysa.:ia 3HMOBa nepepB3. 3aTe He srasa.11a npaua
K·0.10 3aKpinJieHH51 CT3HOBHI.l_J. i t>y,ZI.OBII lOpir Til liHlllHX npmppOHTOBllX
mopy.a.. Ha Bepxax K0.10 KHp,,rn636H npo6y.rn ~'. C. C. lO
fi. Kninrn. B ocrattH€ f\uy ..1bci,n:a conrn 3Mip51:1arn 3 sopor.:>M TyT, Ha
nis;-1.ni 31. 6epe:aH.sI 1917. p. To.ai npo60€BHH Bill..n.iJ1 corni H:.HlaB ytt(11.J~
Ha aa6op::>JIO MOCKaJiiB, po36HB .Horo, 336Hpal04H l CKOpocrpi.1 i BOO
3aJiory 45 JIIO)J.eii i3 KOMaH)l3HTOM.
He3a6apoM nicJI.si Toro ~anaHyBaB Ha Q:Jpmni •'M'HP«. mo TpHsas ail'
AO 1 1epBl'IH. Ue XBHJIHHHe 3aMHpeHHH Ha cxi..'1.HbOMY cppoHTi npmrec.ia
po1·iP'fChK3 peBOJllOl.liH.
nicJr~ me 3-MiCHl!HOf\O no6yTy B ntB,lleHHH).. K3pnaTa>;:, ryuyJihCbKa
COTHH suixaJ1a 27. qepBH.H .ZlO .TJ( ··iotty, caMe B ry nopy, KOJIH no-
11aBrn ni)l KomoxaMw ocrahttiP ~p1m pociiiChKOi apMii. lll.O KOHaJia,
T. 38. ocpeH3HBa Iiep_eNCbKOro.
PociAci.Ka peeoJnoniJr. &ii aiA Kon10xaJ1H. ~/ .110romy 1917. p. 3a-
Kitt1mac.51 BHlllKiJI THX OOTeHb, mo \f:.rnw: Bi.z:tiihH B noJie. 17. 6epC31HI
IlOJIK "ti. C. C. y CKJI3)J.i 6 COTeHh, BHiXaB !1.0 5epe1KaH. 00JIKOM npOBO-
lHB HOBHH KOM3H,llaHT, npH3Ha1!eHHH i3 24. ( KOJJOMHHChK::>ro) no,11Ky
nixonr -- OT. <l>pattn, Kp<aJih. OT. 'KiKaJih 6ys "lex. aJJe lllBH)lKO 3JKHBCSI
ai CTpi.11eu.rnoM i KpallJ.e, HiJK XTO HHlllHH, ouittHB 11·oro B3pTiCTb. 5y0
ue .w6pHH 60€BHH CTaprnm-1a, .110)1.HHHH i cnpaBe)J..'IHBHJ°:'I KOM3H.1aIIT.
nto .'l6as 33 .tl06po H qecrb csoro CTHn·.
y 5epe1KlHl.3X KOM3H,i_la KOpnycy Beni.ia 3 OlJH.lEOX h-ypeHiB cnmpHTJl
-O.J.HH i Bi.lJ. Toro qacy 3>K ..I.O ~mcTona;1.osoro 3p1rn~- .1crionosi He nonC'p-
HCHO .noro )l3BHuOi CH.1H.
Jl€rioH Bi,_1iifrn-0s He3a6-3pOM ua crattoBHllI.a B KyponiJ.THiild.X, H~U
UeHiBKOlO -- Ha niBHiLIHOMY cxo.Ii Bi.l 5epeiKaH. Ha cppo1ni n:rny-
BaB cnoKiii.
Ho TOli 6iK 00€BOI .1iHii Bi.'.{6ysa.llfCb Be,rnKi nepeMiHH, UJ.O 3f0,l0.\I
,l;OBe.71H ,lO .1iKBi)J.auii MOCKOBChKOro cppoHTy. 8. 6ep·e3HH ,1i6epa,'lLHi KO.la
Pocil np1rneso.rm.rrn .lO a6.uttKal.lii U.3PH M.nKo.1y II. i nporo.rnrn.111 pe-
cny6JIHKy. Yna.a.oK l.lapcbKOi B.::I3lH 33XHTaB yciM )l3BHiM .13.II.OM. OicJIH
siKosoi ttesoJii npHHlllJJH ao ro.11-0cy ii nottes0. 1eni tt3pO..I.H Pocii - Haii-
1
HHii ,1).0 Toro opra11 i3M pOCJllCbI..:oro MO.;Ioxa. i B JIHCTOIIa.J.i II p11i'1 w.rn
JI.0 KpH311. Ha opraHi3M KHI-IYBCH JIHXOMallHHfi 60. I.Sii\, w.o p03t.J.aC r1oro J.O
H11Hi . Llo BJtaD.H npHHWJIH 60.'IbWeBH.KH, w.o nepc.:'lyCiM _\"351.111C51 ;:.; :ii..:si-
)l_\"BoTH Bivrny «. Ha cppOHTi Bil np11n5ITi .ll.0 y CT51 LlHiCTpa 33JIH.WH.'IHCb
W.C' JIHWe yKpaiHi30BaHi apMi'i ni)l npOBOJI.OM HOBHX, iMeHOBaHHX yi..:pai11-
tCbKH'M ;i.cp)f{aBHHM ypHJI:OM. Ue1-1rpaJibHtOIO ·Pa;vo10, tta4aJibHHKiB. Y)Kc
B rpy )ll-li 1917. p. y. c. c.
CT051JI11 npOT11 BiMCbK yKpaiHCbKOl JlCpn..:aB:i.
B K11€Bi opraHi3ysasrn Kypittb, a )lam noJIK Ci·4 os11x C:Tpi.11buis, r HKOM\ '
RepxOBOJlHJIH KOJ111wtti noJioHeHi Y. C. C.
Ui no)lii He MOrJIH 3aJIHWHTHC51 6e3 BIIJIHB\'. Ha Y. C. C. Bo1-1u
npHHCBOJIIOBa JIH 3pcsi.a.ysaT11 ;lOTenepiWH€ CTC:lHOBHW,C'. l.J.C51. :3a m..:\·
Y. C. C. 3MaraJrnrn. cnoBHHJiacb: Ha pyiHax BC.'1111\0I Pocii T:l
u.a pa Ty cpopMyBaJiacb MOJIOla yKpaiHCbKa !l.ep)f{a Ba. B 'ii Ml'>1'::1x opra11 i3y-
BaJiacb Hau.ioHaJibHa apMi51, il KOP.ll.OJ-fiB 6opoH11.1111 y1qrni11Cbh:i crnrn. Liw n..:
Y. C. C. Morn11 33JIHWHTHCb JJ.a.rri B p51.uax sopo}l<Oi YKpa'i11i apMil. xo 1 t oa
BOHJ f10KHW.O 11 HC 6opo.riaCb? 4H He npnr111rOB 4aC 3ipsan1 :~ .'lOT0.-
nepiwHiM »HOKpOBHTCJICM« i nint tta c.1y)f{oy csoii°1 J.Cp>t..:~rni? Iii ~.1 i p1..:y
sa11HH xs11JI1osaJIH He JIHWC' npi0BiJ.IIHKiB CTpi : IC'U.TBa. iioro CT ~1pm1111.
a.r1c ii p5I.ll:OB11x CTpiJibU.iB. 3 U,bOro 11puBo.J.y ~ - · Bcix CTOHIII..:ax Y. C. C.
Bi)l6)'JI0Cb KiJibKJ Ta€MHHX HapaJI. a llJ.BiTb y ll.C.5IKHX 4acnrnax IIOTHOpII-
.nH<Cb T3EMHi rypn..:11, w.:::> npouarysam1 11 2pexi.:J. Y. C. C. Hil I!OCJiyrn I l :..'J1-
TpaJibJiif1 Pa,J.i. AJI ·'. .' IIpHXJ1JlbHl1KH Ti€i KOHU,CmJ.ii, B rap5140M,Y oa/IWHili
npaU,IOBaTH y BJI3CHitI JJ.ep)f{aBi, HC 6pa.m 1-W yB:iry llOJiiTH4IIHX H:lCj liJ.h.iB.
5It..:i ~83.'IH.JIHCH 6 Ha yKpaiHCbKC rpOM3 ."UH-JCTBO 13 famt411Hi, HC opa.rur
Ha ysary Texl!il.l1111x ncperio11 i Hafisa11..:11ime -· 3a6yB::u rn npo :io.110 nie-
JI.eHH!0-3axi.llHix 3CMC.'lb. CaMc TOJli s11p1111y J1a 6y J1a cnpasa 11p11 ..-1~ · 4c111rn
u.i.!Iol faJI114HHH .J.O nOJibCbl..:Oi JlCp1KaBH. UH HOBa 3arpo33 IIC'pC't{011a .-1:1
sci~. w.o 33BJI.3HH51 CTpiJicu.rna no llbOM~· 6ou.i 36p~· qa w.c 11e c1{i11Yc11c.
ll-lO icHyBaHl-151 JIHioHy 3a.rrnwa€TbC51 . CIVlbHHM JlOJJ iTHl.lllHM a pryMCHTO\.I
npoT11 noJJbiCbKHX 3a;i.yMiB. A THM4acoM YPRJ. Uc HTpa.'lbHOi PaJI.H i Ha,:J.-
.ll.Hinpm-rw.wtta BH51B.rn.Im .llOEO.TJi CH.'JH i 3aco6 iB, lll.00 MOrTH nOCTOHTII
3a BJJarny .11.ep)f{aBy .
HapewTi MHp y 6cpcCTi ycynyB 3arp03y op aTOBOIIB40i 6opOTbr)ll, -
344
4. 0 p I' au i a an i SI Y. C. C.
Po3BHTOK oprARbau,ii Y. C. C. 13 2.500 JIJO.ll.eii, ~o 3a;rnmHJIHCb
niorn >)pe€cTpy« B CTpuio, CTBopetto Ha 3aKapnarri 10 coTeHb no 220
.llO;J,eH y KO>KHiH. BoHH BBiHlllJIH B )I.Ba i niB KypeHiB, mo HHMH KOMaH-
·;l}'B3JIH .n.o '4acy nepurnx 6oiB: I. - fpurop KoccaK, II. - .ll.-P MHx.aiiJio BoJI()-
lllHH, III. niaKypitteM - .n.·p CTenaH WyxeBH4. Bci BOHH 6yJiu 3anacoai
t.teTapi ( »JI€HTHaHTH«) 3BCTptHCbKOl apMii. neplllHMH KOMatt,ZlattTaMH COTeHb
cTaJm: BacHJih Lli.llymoK, Ornn CeMeHJOK, Ornn oyKrnoBaHHH, IaaH Koc-
caK, PoMaH Lly.ZlHHChKHH, LlMHTpo BiTOBCbKHH, Ornn 5y.'l3HHOBChKHH,
Cetth !opyK, EpacT KoHHK Ta IaaH 5apatt.
nicJISI neplllHX 6oiB y )l{OBTHi po3cpopMOBaHO COTHIO CeMeHIOKa Ta
ii CTaprnHH i CTpiJihUiB npH.ZliJieHO )J.0 H:HlllHX COTCHb. 3aTe TO.zti c fBO·
peuo Hoey coTHJO, mo ni.Zl npoBO.ilOM KJIHMa !yrnoscbKOro 2. mOBTHH
si:1.i"iimJia ;1:0 XycTy i 3rO.ll.OM Ha cppoHT ni.ll BulllKiB. /
y >KOBTHeBiii ocpeH3UBi 1914. p. 6epe ylJaCTb y>Ke .mrne ~) COTCl-11--,
i nicJISI Hei 3aJiurnaJOThC.SI B noJii B>Ke ..rnrne 2 Kype1-1i, OJI.HH ni.J. npo-
BOJI.OM r. KoccaKa, .llPYrHH - .n.-pa CT. WyxeBH:4a. ni.ll43C Ba>KKHX hap-
IIaTCbKl.fX HOXO.lliB, KOJIH JI€fiOH yTpaTHB 1-1ai16iJibllle .:'IJO)leH 4epe3 HC-
.wrn., 4HCJIO coTeHb snaJio 1-1a HKHHCb 4ac JW 6. AJie s>Ke B ci1rnesir1 ortleH-
?HBi 1915. p ..il€fiOH ,101lOBHeHO 3IIOBY ~1.0 8 COTCHb i Bi.zt 6010 Ha 1\\a-
KiBU.i .ll;O 1916. p. BiH 4HC.:111Tb llOCTiHllO 8 COTCl!b. ni·cJIH peopr'a-
11i3au.ii JI.cri:otty 1916. p. B 1. noJIK .Y1.:p. Cit10B11x CTpi.1buiB npH 11b0My
JIOBCTal 11.1.c COTH.SI 11io11ipiB i CKopocTpi.IlbHa COTHSI; KpiM llbOro
uic it OKpeMi BiJlJli,,rn MiHOMeTiB i rninrnbt-IHKiB.
nic.1.SI P'03rpoMy B 00.HX 33 l-JcpC)f{3fll1, KO.rn 110.llK Y. C. C. YTP:l nrn
no11a.:.i. THCH4Y .'IJO;J.cii y611THMl.f, paHCIIHMH ii 110.llOHCHH.\HI. 33.TJHIJm:1oc1>
y Kowi TaK Ma.110 cTpiJibUiB, w.o 3 BHrnKo.ny BHiimJio B no.1c G c.11afotx
COH'Hb, HKi 3J1Y4•CHO B O!lHH KypiHb, 3 40THpMa niXOTllHMH COTIIH~H.
1 TCXHl4H'OlO, 1 oy,liBeJihHOlO i 1 CKOpOCTpiJihIIOIO COTllCIO. T;iKHii CTall
opra11i3auii cppottTosoi qK>pMauii Y. C. C. 3a.n1w11BCH .10 :mcTnII:uo-
Boro 3p1rny.
4HCCJlbHHH CTaH 6orn11x cpopMauiii 3MiHSIBCH ,lOBOJii CH.'lbllO, 3aJll'JKHO
Bi.l yTpaT y 6oHx i npHrnmay )J.OnontteHHH. H. np. 411ceJihHicT1> IJ. KY-
pcHH (KoccaKa) sna.11a BiJI. 8 . .n.o 30. iKOBTHH 1914. 3 807 .ao 1101 mo-
,1efi (6e3 CTapw111-1). Ha ornoBi 36epe)KCHHX y .l\1y3ei Hay1<0Boro TouapH-
CTBa iM. llieB4Clll\Cl y JlbBOBi CTaHOBHX BHKa3iB HaHMeHllla 4HCt'.'lblliCTb'
346
.n
I· J p y K i c 'JT. HaCHJib i .l y Ill J K; 1916. p. K~rnaH.lyBaB I. 1'ypeueM cu 1.
0MeJIHH J1 H c H >l K. II. OT. c.
lopyK; B t 917. p. JI€fiOH CKJia.WBC>i
..rnllJC 3 1. KypeHH i J1oro KOMaHJl3HTaMH 6yJ1H nepe11me H33BaHi CTap-
llJHHl1.
KoMaH.ll.aHTaMH coTeHb 6y.nH 3Bl11Iat1tto corn11KH B IX. pa1ni a6o no-
PY4HHKH B X. paH3i. B0ttHTKOBO 3aCTynaJIH ix .llOBlllHH qac tieTapi, CTap-
lllHHH B XI. paH3i. neplllHMH KOM3H.ll3HTaMH COTeHb 6yJm npH.3HaLJcHi
Ha1.1aJihH010 KoMaH.ll.OlO ApMii B 6cpe3Hi 1915. p. CJTHHKH: PJMau lly-
;l IHI Ch K H Ht. BaCHJib lli.ll.ylllOK,flMHTpo RiTOBCbt\HH t, Oc1m
I-> y K Ill o Ba H H 11; nopytIH11K11: 3c110H Hoc 1.; o sch K 11 11. Ornn Ce M c-
11 K) K, lsau Koc.ca K t
Ta Oc11n 5 y ,a 3 H 11 o s c b K H fi t; ua ~lO.llaToK co-
Tl!CIO J<OM::\HJlyBaJIH nepC;l ui€10 110Mittatlino Bo.10JmM11p C po Ko B ch h: 11 i'I.
r
t Ta K,,mM y T K 0 8 c b K 11 H t. llaJibllJHMH l\0Mat1.J,3HT3MM COTCHb
cm.rm B 1915. p. nop. Att.ll.pil1 Me JI h H H K, nop. PoMaH Cy Ill Ko. nop,
:l-P 0MCJIHH J1 e B Huh K H ii, nop. Ornn 51pHMosH4 t.
tieT. laau 4 M J·
.1 a; l3 1916. p. lICT. BaCHJib Ky q a 6 ch K H ii; B 1917. p. nop. BoJIO.lHMHp
0 p3a, nop .. lsatt DY>Kop; B 1918. p. qer. Ornn Isa110B111.1i 11n.
f'pHrop r
")JI H H ch K H H.
CTaplllHH, mo KOM3fl}l)'B3.Hf 4CTClMH oy.10 JhC>JI::J 8.1 1 I.
C 0 TH 51 CI\ 0 p QC T pi JI i 8. llo BCCtlH 1916. p . .TI€fiOII Y. C. C.
IIC Mall BJiaCHHX CKOpOCTpi.nhHHX BiJJ..ll.iJiiB. y qaci 6oiB Kyp'cmlM :\'. c. c.
11pu.i.i.rIKrnaJIH n {11-0Tf-C6i rn:oponpinH 3 lI)">KHX 11om.:in. ToMy, iuo aBcTpii'I-
nepWMM MiHOMeTHM~i
eiAAiJI 1. nonKy Y.
C~ C. 3 npoBiAHMKOM
xop. A· 6o"laHoM.
Ha »lh.'<"P,tiii« 11<1,~
C'rp11no10 1~I Hi. p.
1) llomrnii cnucoi. 1wix tTap1111111 Y. C. C., m; rn1;o;i; .11wry 1rrpa'l' (cnuc no.1Jlf.lllX i pa·
llPl!JIX) .1r.(io11y. naii,WTI. 'lllTil'Ii II »l {' ·r ii pi i Y. c. C.« Cl .• lp1i11a, 11aK.1a;~oM n-1:a >l 1h:·p·
. HOIJ.'l hil.11111il«.
347
l'l11\i CTSlrH caMi M.aJI!H o6MaJib CKO-
p:>CTpiJiiB, CTpiJieUbKHM Bi.ll.a.inaM ,ll0-
B0,1HJ10Cb Hepa3 BOIOBaTH 6e3 no-
MO'Ii uiiei MIO.llepHoi s6p<>i.
I lcpwHii BLl.lliJI rnopocTpiJiiB i3 3.
M:tlllHHKaMH CHCTeM•H )/ll1Bapu.Jih:::>3e((
:tin~rn noJIK Y. C. C. lll.OHHO 16.
•H'[HHIH 1916. p.. Ha.ll CTpHn JIO.
I k]a6apoM .llOnOBHHJlH :Horo lll.·2 0~1-
1111 M CKOp::>cTpiJIOM i T3K nOECTaJia
r .HllSI, 3JIO>Ke·Ha 3 2. Bi.ll.ZI.iJiiB-4eT, no
.uw c1<0pocrpiJIJI K0>1ma. TaKml cra11
o;opoCTpiJihHOI cpOpMau.ii Y. C. C.
;taJIHWHECSI .ll'O KiHU.H rniT::>soi BittHli,
.\()ll HHWi nOJIKH o.n.ep>K3JIH no KiJib-
1.;a COTeHb JierKHX ( nixO'TH il){,) i E 3)1{-
1
h:ltX coopocTpi.nis.
06cJiyra CK::>p'JCTpiJihH oi corni
('l\Jl3,laJLaiC.SI 3 KiOM.3HJI..3HTa COrHi, 2
KOMaH,ZI.aHTiB 4er. 4 nepe.llOBHKiB i
:t! JIIO.ll'eii o6cJivrn. Corn.R MaJia 12
4
BK)4HX KOtte.H ( ni.a. CkOpOCTpim1, 4
11a MyHiUilO i 4 !Ha ox::>pOHHi naH-
llHpi Ta 3Hap.H.ll..Z:V1)' 2 Myttiu.iih1i EO-
crn. '.2 xap4eEi Ta 1 3 KY3Heio i cmo-
rap11210. 3araJibHHH crnH CJTHi 411· KiHHOT~MK Y. c. c. B 1915. p.
CJJ 1113 3 CTapwHH i OK. 80 JIIOJI.ett.
Corneio KOMatt.llyBaJIH: xop. <l>eJJ.ip 4cpH11Kty1916. p .• xop. 83c1rn1>
<: o JI o B 4 y K t B 1917. p. ni.ll Kott10xaMH, nicJIH Hboro YeT. Ornn KB a c
1
c1y:m:ov H'J1€Q}{)Hi 1rni CTC:iKi. 11.J.0 ix 33B].aHHHM oy.,10 33K ..la.l3TH, cnpaB.'IH-
TH i np0Bip10aarn no.11y4emrn.
B 1917 p. opratti3aua1rn npr1 Jic:rioui me sL:udJI 11p0Tttra3osoi
c .,, y >K 6 11. HKHM npoE1;urn 11eT. IsaH I Ba Heu b.
no11K. np11HL4 OcKap r oreH1.40llE:PH npoeiplOE: 60 ;JAaTHiCTb BMWKOlleHoi COT Hi. CoTHll 11111.;011ys
11an·)11. Y B111111\o.1i l\JLI. p.
CEOi ~1~TO;lll npaui. BC>HH ;.1:0 KO ... ;ttoi rpymt npH.liJIIOBaJrn Ha J.C.HK;lifl qac
noix crapmuH i nirICTafpwHH.
lv\crn.1a HiMCUbKOro BllWK0:1y 6y.ria .lj'ih:C 11pocTa TIIM. LUO fiLJH.la
:~oc1111oro pe'.'·1cc.1a 6eJnocepc.lilbO. npaKTH4HO i rnopo, 6e3 :iai1Boro
oa.rncr~· TCOpii. HayKa TpHBa:1a 6 .]0 8 THih:HiB. 3a TOH p03Mipuo
h:cpcrn.:11ii LJJ.C HOBOOpaHCUb 3aCBOIOBaB co6i He ripwe, SIK 3a MHpnoro
lf:lc\·, r~J:i:OIHli.1 ripa1~TI!LJH.: 3H3HllH ucix ;1i..rnnoK E-O€ttHe>ro peMecJia. Hae-
4;111.1rn .\Iaii;I~l' ECix :111cu1111,·ii·ll iurn.J piBI-K>pH_UIO. 4epe3 .Ll.OTCnHHH pO]-
i:;)_li ..·1 l!JK:C\IeTiB HIIUJl-.:i.1 oyu ih:IIR!lrl i uiKaBHiL XJ4 .lO HI:.OrO 13BC..leHO
1;i.U:.l'.\lllii 11py·Cbi\lfii .Dr1:I,'' HKJJii BiiMJ.raH Ch:·Oporo. rnpaBHOrO Ta ;lO-
h:Ja;u:oro Blli\OHyBallHH 11aii:1pil>imo:i BnpaBH. 3,;~C HOHKH I1oro He Bi.J.LiyBa-
.111, ri.:1 niH 11iKo.111 He ;10Bo;um .JJ nepesTOMH. Bi11 6ye pi4cnm1 i .tlO ~1pio-
1111u1> 11pcuyY1JttHr1.
i\i\cTOIO liOROro BllWK0.1\' 6y.10, 3ri,lHO 3 BHMOrJ.MH HOBiTllhOi niihm,
0
I
- ··- c.r;91;11po11t1t.11 Otrmpo -lhoptLj111-1u
- - .llOfJRpCoK0-/0./V'tb.CO, O!f~Olil/llCIJK(J
··l_PGJIVf-<8
_ _ . .'/O./(!J/Vi/'I 1,.i!.18.Xt/
- J1J.11lf norog1bV.CO'. 1915-1914,0 N
••J1J.i1s no:1ogvl/CC.bvtm ¥~rmbl>f
0J>e11wbv 1g11.,. P
-·•J1111s noxol}u nPpwv.x coml?Nb
IY.191'p
0 SC ~IC ...
5. 0 0 If a T K H y K p ai H Cb K O r 0 Bi H Cb K 0 B0 r0
pyxy
3 TIOpMH Hapo,11.iB Ha BOJllO. B>Ke niCJIH .llBOX poKiB CBiTOBOi BiHHH
''llllllHJiarn u.apcbKa PociH Ha.ll 6eperoM nosH01 eKoHoMilfHOi pyi1-111.
l lo11aJ1orn fOJIO.llyBaHHH cepe.ll 6Lwiurnx BepcTOB JllOJJ.HOCTH, a JJJO TO-
I() lllC ii nopa3KH Ha cppoHri, HC3.llapHiCTb, Kopynu.iH Ta 3pa.l(HHU.TBO
hl'pMiBHHX KOJI Pocii nownplOBaJIH 3araJibHe neB)lOBoJieHirn.
YKpai11a 111.e 6iJihllle si.n.lfyBaJia Ha co6i THrap caMO.llep)f{aBHo-u.ap-
n.t\CH"O pc}K1rny, 60 TYT .llO 3araJihHoro rneTy .ll.OJiyllaBCH me ii He-
''!'BaHHii rnir HauioHaJihHHH. 13 B116yxoM BittHH, pocilicbKHH ypH.ll noBiB
crpau1tty HariHKY Ha yKpaiHCbKHH 113LtiOHa.1hHO-KYJihTYPHHH pyx, mo
_,a pcBo.110u.ii 1905-6. poKiB TpoxH 6ya Bi.llpO.ll.HBCH. B)f{e Ha nolJaTKy
lliHllH 3HHmCHO BCHKi npOHBH yKpaiHCbKOro HaU.iOH3JlbHODO )f{HTTH. no-
:,ah:pHB3HO OCTaHHi »npocBiTH«, 33h'.333HO BCIO yKpaiHCbKY npecy, HaBiTb
.\Jt i6opo6cbKOro Ta KoonepaTHBttoro 3MicTy. PiBHOl..faCHO i3 3H11meHHHM
yKpaiHCbKoi KYJ1bTyp11 a Ha.n.JJ.HinpHHIUHHi pociifcbKa BJia.n.a noaeJia TY
CIMY po6oTy i B ra.'1111..fHHi, lllO B TOMY 11::lci ii OKynyaaJIH P·OCitt-
l'l>Ki BiHCbKa.
BIKc HasiTb nepeJl caMOIO pesoJI10Ui€10 u.apcbKa BJia,na cKpinuna
llll' CBOi penpecii. Mi)f{ HHWHM TO)ll Bi.L1.6ysrn fOJIOCHHH cy.noBHH npou.ec
11pon1 miCTbOX CCJUIH, opraHi3aTopiB KaTepHHOCJlaBCbKOi »nj)oCBiTH«.
PcnyMi€TbCH, LJ..l.O TaKi yntCKH anK.TJHKaJIH ttcnaaHCTb .11.0 yp.sl.lly naBiTb
i B 11aniBCB.i)lOMHX yKpaiHCbKHX Macax.
LlHH 8. 6epe3HH 1917. p. nolfaJIHCH B CTOJIHU.i pociHChKOi iMnepii
u I leTep6yp3i peBOJIIOU.iHHi noacTaHHH po6irnnu.rna. Kp11aaai 6oi Mi)f{
pof>iTHHLJ.TBOM i peBOJllOU.i·HHHMH BiH:CbKOBHMH BillJJ.iJiaMH 3 0.llHOro 6oKy,
Ta ypsui.oattMH BiHChKaMH, noJ1iU.i€10 H )f{att.napMepi€10 3 .npyroro, rnrnHcst
llHTh .lJ.HiB i 33KiHlfHJIHCH nOBHOIO nepeMOfOIO peBOJIIOU.iHHHX BiHCbK.
Jldt6 rsap)J.iHChKi u.apCbKi IlOJIKH B 0 JI H H c b K HM, c e Me H iB c b K H ii,
c rep c b K H H Ta i 3M a ii ,n i B c b K H 11, mo CKJia.L1.aJIHCH MaH)f{e BH-
1\JllOlfHO 3 yKpaiHU.iB, BHCJiatti JlO JliKBi.llyBaHHH nOBCTaHHH nepeHllIJIH
Ha 6iK peBbJIIOU.iHHHX nOBCTaHlfilX Bi)l.iliJiiB Ta npHlfHHHJIHCH )J.0 nepe·
Morn peBOJIIOU.ii. Uap 3piKCH npecrnJiy, u.apcbKHH ypHJl 3aapellITOBatto,
11acraJia Hoaa peao.,110u.i.HHa BJiaJJ.a »T1rnqacoBHH YpHJl« i3 KH. JlhBOBHM
Ila lfOJli.
13 peBOJ110U.i€10 a Pocii Ha YKpaiHi ni;lHHBCH MoryTHiii uau.iottaJihHHH
:4lHtB. npo6yJJ.HJI3CH npucnatta )J.OBfOJiiTHbOIO HeBOJieJO HaU.iOHaJibHa CBi-
JlOMiCTb yKpaiHCbKOro rpoMa.llHHCTBa. no acix Micu.eBOCTHX YKpaiHH, ,lle
Ti.TJbKH 6yJIH yKpaiHCbKi CHJIH, BHpOCTaJIH KYJibTYPHO-OCB.iTHi TOBapHCTBa,
napo,ntti Ta cepeJJ.Hi llIKOJIH, rpoMa)lH, lfHTaJlbHf, 6i6JiiOTeKH, nol..faJIH Ma-
COBO IlOHBJIHTHCH yKpaiHCbKi KHHlKKH Ta 11aconHCH.
,ilnH 17. 6epeanH 1917. p. 3a no4HHOM ToeapucTaa YKpaiH-
ChKHX nocTynoeu.ie (T. Y. n.) OCHOBaHO B KH€Bi yKpaiHCbKHii
358
2)
IloiMeuullit cnncoK no,n.ae )(. Jloromcmw: »lcTOpi.11 YicpaiHH«, T. I.. CTop. 70, 100-10.
3) IIoBeaif TelCCT B »3aMh1t.1x j M<LTPpis1J1ax ,1.0 iCTopii YK.p. Peeo.1100,ii«, T. I.
cTop. 72-74 II. XpHCTJOKa.
388
KOMBHAaHT ralA811&qlt10ro Ko111a C.11o6iAC1tKoi YKpaiHll CllMOH net JllOltB 3j CBOiM WTa6oM.
JliBOPJ"'I &6M&B~HT& CB'AB'l'b 0.1e1cae~ep y ~OBJPleHo.
BiMCbKOBi p,eMoHCTpau,ii e KMcei (Kono ,IJ,yMM) nicnR nporonoweHHR 111. YHieep3any l.l,eH-
Tpa.llbHOi PaAH.
nporoM>weHHR 111. YHiHp3a.llY 20• .HCTOnaAY 1917. p. B Kllaei Ha. Co<l>ilCb!C.lR TIAOUJ,i. Tio-
cepe,1,aei CTO.RTb M. rpymeBCbKHll c. TieTJ110pa..
6. 0 B () p 0 6 Hi c "n H y K p ai H c b K 0 i H a p 0 AH b 0 i
Pecny6nuKn
36poiiHi CHJIH YKpaiHH 3 noqanoM Biiian 3 Moc1wnw.11K010·
B 4aci si.n. 6epe3H51 1917. p. .ZI.O ci4HR 1918. p., ce6TO .llO npo-
roJiowettHR )lep>KaBHoi caMocTiHHOCTH YKpaiHH. noscrn.110 6yJio .ny>Ke
6araTO yKpaiHCbKHX BiHCbKOBHX cpopMauiii, 4H Yepe3 yKpaitti3aui10, a6o
4epe3 caMOBiJihHe Bi.llOKp·eMJIIOBal;iHR Bi.ll pociHChKHX 43CTHH. 0.llHa4e
B>Ke BOCeHH Ta B3HMi 1917.-18. p. Matt>Ke BCi ui yKpaiHCbKi Bi)l.lliJIH,
3axonJieHi 3araJibHOIO .lleMopaJii3aUi€IO, p03XO.llSlTbC51 .llO.llOMy, a6o, po3-
ariTOBaHi. 60JibWeBHKaMH, nepeXO.llHTb Ha ix 6iK, B HaHKpaw.oMy BH-
Jia).lKY - He BHXO.ll51Tb no3a MC>Ki T. 3B. HeBTpaJibHOCTH.
B JIHCTOna,lli 1917. p. TO.lliWHiii yKpaittcbKHH KoMaH.llaHT KHiBChKoi
BO€HHOi OKpyrn nOJIK. BiKTOp nasJieHKO 3p.0611B cnpo6y 3anpoBa.llHTH
B yKpaiHCbKHX nOJIKax, w.o n0Bepttym1CH 3 cppoHTY H CTOHJIH TO.lli
B KHEBi .llHCU.HnJiitty Ta 3HHLUHTH BHJIHB pi3HHX pa.ll i KOMiTeTiB. Bitt
:-rnBiB rapHHH 0.llHOCTpiii, w.06 60,llaH TaKHM po6oM npHTSffHYTH .llO
c.TTy>K6H B yKpaittChKOMY BiHChKy. BiH MaB .llYMKY Ha.llaTH UHM noJIKaM
ynpHBiJI€HOBaHe CT3HOBHW.e. THMTO ccpopMyBaB 21.Bi c e p )l IO u b Ki JI. H-
B i 3 ii, Ha 3pa30K ,llaBHiX pociHCbKHX rsap.71.iHCbKHX 4a°CTHH. y 1. .llH-
Bi3ii 6yJIH nOJIKH: iMeHH XMeJibflHUbKOro, rlo.TJy6oTKa, )lopoweHKa H no-
ryHa. KoMaH.llaHTOM 1. .llHBi3ii Ha3HaI.JeHo nno.rIK. KanKaHa, 2. -- reH.
rpeKOBa. PiBHO'-laCHo no4aJiaC51 opraHi3aUiH rapMaTHOi 6pHra.nH iM. fpy-
weBCbKOfO Ta noJIKiB KiHHoro ii iH>KHH€pHoro.
B ci'-IHi 1918. p., KOJIH 6oJibWeBHKH 3arpo>Ky0aJIH B>Ke CTOJIHU.i
yKpaiHChKOi .nep>KaBH, YKpaiHChKHii YpH.n 6ys Matt>Ke 6e36opoHHHH.
noJJKH, lll.0 MaJJH Ha3BH }'KpaiHChKHX fCTb~aHiB i .lli514iB, WBH.llKO fl0-
p03KJJ3JJHCH, 33JJHWHJI3CH B HHX TiJibl<H MaJia 43CTHHa JliHCHO Hau.io-
HaJibHO cBi.llOMHX B051KiB. I B ueCt KpHTHI.JHHH 4ac YKpaiHCbKa Uettr-
paJihHa P3.lla noI.JaJia wyKarn ni1npuMy B .ll06poBOJihllHX cpopMauiHx,
MiPKYIO'-IH, mo .ll06poBOJibU.i, 51Ki ni.nyTb y pHJHI 3 llHCTO i.neHHHX MO-
THBiB, 6y.llyTh Kpaw.010 06opoH010 YKpaiHCbKOro Ypsi.lly, Hi>K nOJIKH,
ccf>OpMOBaHi 3 caJI.naTiB KOJIHWHbOi pocittChKOi apMii'.
Ha 33KJIHK .llO o6opoHH 6aTh1<iBW.HHH, noqaJIH 3roJiowysaTHCH .ll0-
6poBOJJbLli Ta 3anoBHSITH p51.ZJ.H HauioHaJibHoro siHchKa. 6araTo 3 HHX
3rHHYJIO B HepiBHiii 6opOTb6i, pHTYI04H TOH BOfOHb inei y1<paiHChKOi
.lle'p>KaBHOCTH, 51KHH y>Ke noracas. To.ni noscTaJio HaWBH.ZJ.KY ccpopMo-
BaHi TaKi OXOTHHlli Bi.ll.lliJIH, w.o niWJIH B 6iti j3 60JibWeB11KaMH:
r a ii .ll a Mau h K H Ji K i w C .11 o 6 i a ch Ko i Y K pa i H H, cTBopeHHH
c. nernlOpOIO, mo H 6yB ttoro OT3M3HOM. CoT. 0. YJI.OBH4eHKO, ni3'-
HiWHH y1<paiHCbKHH reHepaJI, BHKOHyBaB o6oB513Kl1 H31l3JlbHHKa 6yJiaBH
KOWa. Kirn CKJia,llaBCH 3 KypeHH q 0 p H H x i 1<ypeH5I q e p B 0 H H x raH-
,llaMaKiB. B KypeHi qopHHX 6y.m nepeBa>KHO IOHaKH BiHChI<OBHX wKiJI,
roJ1ostto 2. BiiichKOBOi lliKoJIH, a Kypitth qepsottHx CKJia.llaBCH 3.lle-
6iJihwa 3 .ll06posoJihUiB - KOJIHWHix crnpw1rn. Kim MaB y CBOHOMY
crntti: 300 Jl06ipttHx 6o€BHKiB, CHJibHO 3.llHCU.HITJiittosaHHX. KpiM .llBOX
rriXOTHHX 1<ypettiB, 6yJia me B KOWi KiHHa OTaMaHCbKa COTH~ Ta rapMaT-
HiH .llHBi3iOH Ha llOJii 3j COT. CMOBChKHM i 6aTepiHHHMH CTapWHHaMH:
COT. XH>KHM (Ba:>KKO patteHHM B KH€Bi), coT . .IlomettKOM, Cas.lieHKOM
i MaKapiBHM Ta rropytIHHKaMH: 0.n.HHU.eM, KyrrpiHYyKoM i B1tCOUhKHM.
Crnpwut1aMH B Kami 6yJIH COTHHKH: BHHorpa.n.is. 80JI-0x, JI51weBH1l, Ula-
377
0AMH 3 KiHHMX BiAAiJliB
Bi.11bHoro Ko3a~Tea.
C.TH 1. nony Clwa11 C.pln1.qi1 (ni~ 1tO'Nae,1t,oJO 00'1'. 1>11.11-0ro) y KM&ai a 6epe3Hi 1918.p.
I.I.CH nO.TJK MaB i .O,ll.i B KOpnyci BJiaCHHH npanop, Ha KOTp-OMY WOBKOM BH-
WHTHM nopTpeT BeJIHKoro 13oP.naHa, a Ha .npyroMy 6ou.i MaJIHHoeoro no-
JIOTHH.UJ.a 30JIOTOM HanHc: »1-HH f eThMaHa Bor,ll.aHa XMeJibHHU.bKoro,
K03a4Hi't nOJIK«. Ueii npanop, .nap <t>poJJiBchKOro >KiH01-1oro MaHacrHpst.
6or.naHieu.i CBHTO 6eperJIH i1 3axosy10Tb H.oro no Cboro.nHiwHiH .neub.
»llopoweHKiBCbKHH HOJIK 6ys .llOCHTb .ni6paHOIO 4aCTHHOIO, aJie 3 no-
ny.TJHpHOCTH s Kopnyci He KOpHcTaB. Oco6JIHBO He JII06HB H.oro 5orJ.(a-
HiBChKHH no.rIK 3'a 11e, LUO B 3araJihHiH Hy-Mepau.ii nOJIKiB BiH HOCHB
nepwc 1-111cJio, w.o no npasy ttaJI.e.>KaJIOCH 13or.naHiBU.SIM, HK nioHEpaM
yKpaiHCbKOf\O BiHCbK3. AJie B 1.J.bOMY llopoweH.KiBU.i He 6yJIH BHHHi;
3 no1-1aTKy ypH.ll He noro,a.>Kysa(BCH MaTH y 5or,lJ,aHisu.ie oKpeMy 11acn1-
tty. r'eH. HaTiie ni3Hiwe a)f< sHi.a.i.JI11s ix s oKp·eMHH noJIK. AJie u.eii Ma-
JieHbKHM aHTar'OHi3M MO)f{Ha nOHCHHTH. THM cynepHHU.TBOM, HKe BH-
HBJIHJIH u.i .ll.Ba noJIKH B cBoiM 6oifosiii: .lliHJihHOCTH. Ho>KHH'H 3 HHX xoTiB
6yTH nepwHM. Ha11.11BJIHllHCb Ha u.e, u.i .nsa nOJI'KH, HK .llBOX 6paTiB, Jiy-
1.JHJia cniJibHa 6opiOTb6a, cniJibHi 3a1BµtaHH.S1, i BOHH 3a U.iJIHH 1tac ietty-
B3HHH 3anop·03bKOro Kopnycy He BHXO,llH.JIH 30 CKJ13.LlY O,lJ,HOi .llHBi3ii.
Ui noJIKH MaJIH O.LlHY MaTip, 60 o6HJlBa yTBopHJIHCH H. ccpopMy:samtrn
B Ku€Bi, Ta 6ym1 ttattcTapwHMH no)JKaMH B u.iJiiH yKpaiHCbKiii apMii. BoHn
6a4i1Jn1 if serny yKpaiHChKOi pesomou.ii H. JJ.o6y »KepeHl..llHHH«. BoHH na-
paJlyBaJIH Ha Cocpil1chKiii nJiow.i np11 oroJiowyeattHi ecix YuisepcaJiiB
UettTpaJibttoi Pa.ntt, i BOHH nepwi npoJIHJIH Kp<>B aa BH3BOJieHHH
Pi.llttoro Kpa10. CJiaserna o6opotta K11€Ba Bi.ll op.ll Mypasflosa s cit.mi
1918. p. ysiKOBi4HHTb DOr/.ll.aHiBI.J.~B i llopoweHKiBU.iB Ha CTOpiHKaX Ha-
illOl BiHCbKOBOi icTOpii.
»faH)l3M3I.J.bKHM nOJIK, JlHTHHa neTJIIOpH, HK MOf-0 H33HBaJIH, MaB
nOBHe .llOBipH YPHJly. ratt)l3M3KH, KOJIHWHiH »faifJJ.aMal{hKHH Kim CJio-
6i.n.cbKOi YKpaittH«:, s 6010 6yJIH xopo6pi H. aaneKJii, aJie po3nponarosaui
ii no-attTHCeMiTChKOMY HacrpocHi. BoHH MaJIH coo10 icropilO ii seJIH CBO€
irnysattHH Bi.ll o6opOHH ni)lCTynin .no CTOJIHU.i npOTH 6aH,ll. MypaBHOBa
B ci4Hi 1918. p. Mo>Ke, ral\ll.aMaKH BKiHu.i 6yJIH 6 npHMiHHJIHCb .llO 33-
raJibHOf.O piBHH 4aCTHH KOpnycy ii He BHOCHJIH 6 DJeBHIOT'O )J.HOOHalHICy,
KOJIH 6 He TaKa )leCTPYKTHBHa 0.llHHHU.H, HK OOTHHK BoJIOX, lll.0 BJiaCHe
J1 6ys 3JIHM ~.t1..i€M U.hOf.O noJIKY i npu11nuuecH, )laJI eKo s.>Ke ni3Hi-
1
"3 KiHue~I :mCTOTI3.lY 191 /.~. p. r..-ypiHb ~IJB .lBi 4dll. Hi-.: 3JBH30K
neprnoi COTHi. 0.lHatJe Lim:.10 .110.lef1 y rn.x qera.x mo .lt:Hh 3,1itt10Ea-
.1orn. npncn.iaHi Km1irerm1 .10 KypeH.SI nO.lOHeHi. rrpo6ysa.m B Hb'J'IY
Ki.lbh3. .lHiB. O.lepjK~""Ba ,111 O.lHO~TpOi. Oi.lll3Hy. l!tJ:'eBUKll fl no Ki.lbS:O.X
.lHSl.X s:ypitth noKH.13.111. Cnepwy 1mce.1bH1tf1 CT3H KYJ:'t:HSI 6yB .10B0:1i
Bc.1UKHfL 3.le .lifictte l!llC.10 CTpi.lbUiB He ITEfE:.XOJ.!1.10 6( 1 -~(I KpiciB.
3 TI0ll3TKY HS:iCTb crpi .!b~iB KypeHH 3y.1a He.HK!-!:1flS~~Jlli2.. 5ys ue e.1£-
,leHT 3.lfl10p3.li30B3.Hllfi peBO.l!OUiEIO. 3 fi TO.lil!rnift KmlJ.H.lJHT s:yprnSI.
COT. ~lncem-:9. He 3:1TI•='•5ir JB .le,wpDi3JUii. He 3y,1is 3:rne~rn s hyp~tti
.lHcunrr.:imi. Crpi.1br.:i '1inrnryaJ.m. 3aK.1ua.m BCHKi pt:Bo.110uifrni h:m1i-
rern. Haer poi Cit!OBllX C1pi.1buia He pi3mr.mrn ttitI1rn Bi.l ttacrpoia no
K333p,u.x llH!.lllf.X 3.lt:,!0p3.li30B3HliX ys:p:liHChKil.X ai.ui.liB. LUO CTOH.111
TC.:.Ii B Knrni. 3notIJ.TKY He 'IO~Ha 6y.10 H3BiTh cno.liBaT11CH. LUO Cil.!OBi
LTpi.lhUi 6yiyrh nrn. im~1 CT3.111 ni3ttirne.
0.lttatie. ace re 3'1itt11.1ocH. Ko.111 .lO .KypeH.SI C. C. np116y.111 3 Ua-
p1u1rna no.1otteHi oaprnnttn ~·cc AH.lpi1i ~\e.1htt11K, Pmrntt Cnmm,
Bacu.1h Kytia6cbKHf1. IB.Jtt AH.ipyx i 1rnwi. mo E3S1.111cH 3a oprattr3auiio
(iqoaoro CTpi.1euTB:l . .Jm1 1-L ci 1rnH 1918. p. npu6yaa€ .lO n:ypettH
Bi.l.Ji.1 oxoTHHKiB. 3C'NJHi30BJHIL\: Ocnnm: .Jn:ittc~t i Esrett0~1 C...::uin1
HJ Kpusopi~~i 3 n'c.;10ttem1.x ra.1111.IaH. SIKi -np3u10aa.111 Ha KOn.1 lb!-IHX.
Bi.ui.1 uei1 i3 :!ti Liqoam:iB ysil1wos .lO n:ype!-rn 51~ 1ioro .lpyra cornS1.
Corttro. 51n:o10 KO"JH.lyBaB cor. IaaH 4,I0.13. no.Ji.KHO Ha qon1pu 4ern
ni.l K0"3H.10l0 nerpa nacin:n. <l>e.lbKa .\\a,1qypa. IBJHa BnpB114J n
Ocuna .]~"")fitta. CornSI U.H. ¢op~msatta cepe.l 3oaci'1 llHIUILX Y"OB. era€
S1.lpm1 cpop,rnuii Ciqoan.x CTpi.1buia.
He3a6apm1 n:ypiHb qya y~e .ly~e .lO~pe 3opratti3oeamui. e Hbmty
3anposa.i:m:etto crpory .lncmm.1iHy TaK. mo BiH 6ys nepwopH.lHOIO oo-
€BOIO O.lllHUUelO.
Kypette,1 n:oYJH.lYBJB non:. EsreH K0Hoaa.1euh. mo npcBJ.lllB ro-
.1oatto opratti3auiirny npJUhl. a cornsnm: neprnot0 - cor. P. Cywn:o •
.lpyrot0 - coT. I. Lhw.:J. 3anacoao10 - cor. B. Kylfa6chn:nfi. cn:opo-
crpi.lhHOIO - COT. <t>. 4epHHK. r3p"aTHbOt0 6aTepi€t0 - COT. P . .Jawn:e-
s1111. 3 KiHue" Cil!HSI KypiHb '1JB sum.x 500 OOfBllKiB.
· •) Uoeaali -TeKCT Yeieepca.11y r.1. XpMcTIOI\: »&nriT1tH i !\laTrpiR.rn« II, CTop. 51--5~.
393
pa3mf i3 11exoc.1osauhKm1
i IlO.lbCbKml KOpnyco\t.
mo npo6ysa.m TO.li B ~- -
KpaiHi. 3aHH.1H 6 HaflBa~
uirni MiCUH Ha py~1yHCb
Ko:\fY f1 niB.J.-3ax. cppoH-
Ti fl TaK1rn lIHHOM cmrnH-
..1H 6 ua HKniich 11ac sif!-
ChKa ocepe.JHix .Jep~aB T"" U /. j r o: ·~ ·< J ;- ~ l'
Ta qacTHHHO Bi.lTfl~H.111 6 f~~- ~IL~J•·.~ ~·,~,
Ha 3aXO.li cppaHUY3bKHJI . ·-.1:..~;..._ • J-~'"..iO
•::.}
$pOHT.
O.ltta11e cKopo ttaCTy-
nH.rn no.lii - 60,1hrnt -
BHUbKHfl Hacn·n. 33111 -
rneHHSI CTO.lllUi yn:paiHCh-
KH:\f ypsum1. - mo np11-
nttutt.1n B3aomun :i.1i~
npe,lcrasunn:a:m1 AttTatt-
TH. 6epecref1chn:ur1 ~mp i3
ocepe.lHiMH .lep~aBa.\m
BHK.lHKaB BOpOiKe crauo-
BHme UHX .lepiKas .lO Y-
KpaiHH, HKa ~1yci.1a npn-
nttHHTH Biiiuy 3 ocepe.J- O.iHa a nepwMX Man no,:i,i.leHoi Pocii. Wil
uim1 .lepiKaBa.\m. mo ~10r noRBM.laCb a HiMel.lbKiM npeci. Ha eiii Ja:rnatt1:-
.1H ,laTH iH pea.lbHY .lOilO- 11i Ta 1:• •ii\ m:if."i )" i>pa iH•::bl\(•i Ha P•).lffb(•i :(·ny.r
MOry a aiiiui 3 MocKOB- t..1111\!I.
1.llHHOJO.
8. 0 e p W a 8 i UH a B 60 JI b 111 e B II U b I< 0 JO
Moc1<eot0
D0113TOK Bi.iiHH. CoOCTCbK.HH ypH.l H33H34HB HallaJibHIHM BOiK,lOM MO-
CKOBCbK0-6oJihllleBHlJ.bKHX siftCbK, w.o MaJIH onepynan1 npon1 YKpa-
. iHH ~ 1lotty, 8. AHTOHOBa-OscernKa. Bitt s11po611s onepaTttBmu1 n.rntt
1) )I;. ,!];opowemrn: »lcToph1 YllpaiHH(: I, cTop. ~U-~17.
~epTMHa no-
lOAY fion-
weB.MQbKO-
MOC ltOBCb lllJl
BiMCbK Ha Jli-
eo6epe>K>td
J Ci'IHi
1918. p.
}I.a rn nopytt
~il:U.('BOC'l'Cii
o;rna11yJOTi.
,WHb 3axon-
.1eHH.fl TOi )Ii·
cu.eBOCTH
60.lLIUeBllKa·
MB.
.J!oach'e#N8 ,p-1aKl6 ·
_.... .flkpoiwcox/ 611.icoxa
~OOJt><Ut'bGltfb"<I b/JcoJ<O'
--og11oropobvvp(J11vwv
(UJl.X:
- f!bOTO;floOVVJ(J.11.Jf.IVllUU
W./tlX
l~.1.
f .·J..000.0()/) 0.AEl<CAl-lA,PIBCbl<f
4>par'MeHT 3 noxopoHie IOHaKie, w,o no.riRr.riM a 6oio niA HpytaMM. l\11in. 17. 01'1w:rnu I 0 I~. p.
1) ~I. !\l11:xaii.1m;: >i,-(f'lll, lfi. d•11rn l!lh. j•. 1: >~.frr1111. llt•p11. 1;;1.111u11z( 4. 2. ;1 19;::! p.,
CTO(l. ] 2-1::.
407
AelillAAAa CMHboi AMBi3ii nicnn npM6yTTR y Kwie. 1~1 in111. Ill Is, p.
I) Cl. IIJ1111.1rn1ci.1;1tii: ~)J;Dtinn ,J,O iCTOFii 3. nix. l!•l.11.·y,, >Tilr""i11p:<, 11. I:!. CT11p. 1;1i -7.
~) Ii. "om;eu11q: »Cno~mHir 3 1918. p.«, CTOJI. S.
410
"lepTKHa BiA-
sopoTy yKpa-
iHcbKOi ap-
Mii 3 Kttcea
i 6ois 3 60J1b·
weet1KaMt1 Ha
npaB06epelt\·
H<i.
311ai;yna1111n
Tal\e, m• Ha
nonepe,~niii
'il'pTlllli.
C-rpi.11\H 3 110·
nepeqHHMH
nacl\a:-.m -
a BCTpiiici.i.i
i 11b1e1l1>1\i
eiiic1,l\a mt
qlp0111'i ( tj>JJ-
.UltTa .liHi.R)
B .1IOTOl\IY
HHS. p.
lloacl.l'Hflll JHU~1"b
- 09:_#(')/UJUXOb/ · •
--.,jbotu.JN.JtC'h/ JOJ'Jflll~I
.lJ.06H1i CK.ltaJlH
aMyiHmll, . nepeoorni /lo11CH,,0J6 JNalCID
llIBHTaJii, nOTHfH 3
·~
I
. . . . /.11.,V~ftbKI
blUcN:CI
BiHCbJ<IOBH'M MattHOM --.abcmp1ucb~1
i T. TI. ne~erni.llYIOlIH
Et0pora. 2. 3arnopoob-
KHH 3a!HS1B 22. 6e-
pe3'HH CT. 5IpecbKH, a
I. nOJI'K M. MHp -
ropo.lJ.. nOJihmee1t1<H
Bi,ll<.:Tyna;rn Ha UiJIO-
MY cfJp-OttTi. Uim1A
)l·eHh 26. 6epe3HH
HllIJHt J<l{)JibO:HH 3a-
rropo3hKOi n ixofH
3.llOBiK 3aJii31Hiui, IH ~
npiqalOl.JH EIOpora,
mo yKpinJJIOBaB'CSI TO·
)li :tta CT. A6a3iBKa.
AJie 11 A6a3iBKY 3a-
JIHllll1JIH B'0Hll1 OC3
cow, non i,J.na.,'1!10BaJIH
CEOi noi3.llH, nOHJl- 4epntHa noxo,a.y yKpaiHCbKO-HiMe~bKO·aBCTpi"CbKMJl
mHJIH 6pcmesHJ-OH ii eiHCbK npoTM CSonbWeBMKiB Ha npaeoCSepe>Kw.i.
apTHJI€pii, 60 )lOBi- ]it'tll':H'llh ---- l\niTC'Hh 191~. p.
,UaJIUCSI, lll.IO yKpai:tt-
ui B>Ke B HoJITaBi ii BiJI.THJIH iM Bi.llB'OpoT. Ue Ki'H'HHH noJIK
06iH.lllOBw11 eopora 1Iepe3 XopoJI-PellleTHJiiBKy, Hecno,lliBaHo BH01Ii Ha
27. 6epe3ml 33HSIH no.TJTaBy. 3anop03bl<i l:laCTHHH, He cnHHSll01Il1.Cb y A6a.-
3iBui, BBiHllIJBt .llO noJIT3BH. Toro caMoro .llHSI npHHlllJia .llO flo.TITaBH
H HiMeUbKa KiHH3 .llHBi3iH, mo HaCTynaJia Bi.ll KpeMeHl:lyra. B no.nTaBi
y1<paiHCbKi BiHCbKa 33XOTIHJIH 85 napornriB i I 200 BaroHiB, IIOBHHX
yrnKoro MaiiHa, lll.0 OOJlbllleBHKH He BCTHf.1111. 6yJIH BHBe3TH.
llHH 2. KBiTHSI 3anop03bKa .lll1.Bi3iSI nottaJia .llaJibllIHH noxi;ll Ha
XapKiB i J103oey. Ha XapKiB e11pylll11.JIH roJIOBHi CHJIH .llHBi3ii ni.ll 1<0-
MaH.llOIO TIOJlK. 5oJI6ol:laHa 3 .llBOMa 6ponenornraM11.. KoHCTaHTHHOrpa.l-
ChKa rpyna 3 TIOJIK. nerpOBHM Ha llOJii, lll.0 CKJl3.llaJI'aCH 3 I. no.11<y ni-
XOTH, KiHHOro H: KiHHO-ripcbKor.o .llHBiaioay, MaJia 3aB.llaHHH aaHHTH Kott-
CTaHTHHorpa.ll i JJo3oey Ta Bi.llTHTH 6oJibllleBHKaM llIJIHX i3 Xap1<0Ba
Ha KpHM i B JlotteUbKY 3arJIH611.Hy. 50JibllleBHUhKi eiH:cbKa Bi.llcry-
nHJIH H::l o6opOHHY JiiHilO .Mepl:lHK-OryJibUi-Mepexea. 5yJia 1ie fOJIOBHa
.ninisi o6opoHH xapKiBChKOro aaJii3HHlloro eyaJia. KypiHh 2. noJIKy, np11
cniey4acT11. aBTonattu11.pHHKiB, 3.ll06ye YH04i Ha 4. KB'iTHH 3 · ne.rnKHMH
BTpaTaMH er. OryJibUi, a epattui pelllTa 1<ypeHiB 2. noJIKy, ciBllIH Ha
\_ BaHTaiKHi aBTa, Ta ItiJIHH aBTO-naHllHPHHH .llHBi3iOH, 33XOTIHB CT. JlJQ-
·~OTHH. PiBH04aCHO KiHHa COTHH 2. TIOJIKY 3 0.llHHM arsTonaHUHpHHKOMl
33Hlll.1a Ha 33.llH eopora Ta 3ipsa.11a 3aJii3HH4HH lllJIHX Mi>K JlJ06oTHHOM
Ta XapKOBOM. 6oJibllleBHKH B naHiui nopo36iraJIHCH, 3aJIHmawq11. B Jlw-
6oTHHi Bci CBOi noi3,nH, 6potteBl1.KH, Mara3HHH ii TaKOiK pa.lliOCTaU,il-OI.
3anopO>KI!i ycnilllHO npo.LlO!BiKYBaJIH .ll3JlblllHH Hacryn i AH.ff 6. KBiTHSI,
qe3 eopo>Koro cnpOTHBy, 3aHHJIH XapKie. 0.llHOtractto AO XapKoea eeiH-
llIJIH HiMeI(hKi BiHCbKa, HKi ttacTynaJIH B Hanp11Mi KOHOTin --- 'CyMH -
JlJ06onrn.
416
no1.1eTHMM BiAAiJI yKpaiHCbKoi KiHHOTM BiAA3C OCTaHHIO nowaHy aecTpiMCbKMM BORKaM, W,Q
nonRrJIM e 6oio 3 6onbweeMKaMM. O;i,ecca, Ciepeaeeb 1918. p.
AOBA f ETbMAH~HHH
9. 3 () p 0 ii Hi c" n II re Tb Ma H w. II H If Ta ii JJ. in a.
.ll.epwalBBHit nepeBOJ>OT f:elll. CttoponaAChKoro i iOro aac.11iAKH· ,llttH
29. KBiTHH 1918. p., Toro CaMoro JI.HSI, KOJIH HiMeU.bKe BiiicbKO II3HU.Hp-
HHK3MH ii CKopoCTpiJiaMH po3irnaJio UettTpaJihHY PaJI.y - B KHiBChKOMY
U.HPKY BiJI.6ysaBCH, IIiJI. oxop<>H<>IO HiMeU.bKHX 6artteTiB, 3i3JI. JI.i)lH1IiB
i 6iJihlllHX 3eMJieBJiaCHHKiB. y qaci 3i3JI.Y 3HBHBCH B U.HPKY BiMiJI j3
IIOHaJI. 500 036pO€HHX MOCKOBCbKHX ocpiu.11pis, y cpopMi IWJIHUIHbOi
IlapCbKOi apMii. 3apa3 IIiCJI.H TOrD Ha na_paJI.H 3i3JI.y npmiUIOB reH. naBJIO
CKopona.nchKHH. KoJIH BiH IIOHBHBCH, Ha caJii nollyJIHCH OKJIHKH: »Hexal1
)f{HBe reThMatt !« CKoponaJI.ChKHii ysiHmos ua Tptt6ytty, nou.iJiysasrn 3 llJJe-
ttaMH npe3HJI.ii 3i3JI.Y Ta IIO.ll.HK}"BaB 3a »BH6ip«. niCJIH llhOro B co6opi
cs. Cocpii si.anpasJieHo MOJJe6eH, a Ha Co<l>ittchKOMY MattJI.aHi en11c1<on
HiKO.llHH BHKOHaB o6p.HJI. nocTpH)f{eHH.H ii noMa3aHHH uosoro reThMaHa.
Ha JI.pyrnii JI.eHh, 30. KBiTH.H, Ha Mypax CTOJIHU.i IIOHBHBCH MaHicpecT
reThMaHa CKoponaJI.ChKOro T. 3B. »fpaMoTa JI.O schoro y;KpaiHChKoro 1-1a-
po.II.y«, HKOIO ,cKacosa:HJO YKpaittchKY
UeHTpaJrnuy Pa.II.y, .II.OTenepimtti M'i-
tticrepcrsa 11 3eMleJihHi }{l()Mi'lieTH. PiB-
H01IaCHo 3 reTbMaiHCbKOIO rpaMtOTIOIO
nporoJiomeHO »3aK'OHH npo THM1Ia-
costtii .II.ep)f{aattHH ycrpi.H YKpaiHH« 1 ).
UJ,e nepe.II. nepeEOptOTIOM Hi-
MleIJ.hKi Bi.HCbKa, B !ffl()qi 3 26. H.a 27.
KBiTirn po336poiJJu I. ,u.11ai3i10 Crntt€-
)f{ynaJHHHKi:B, a 30. KBiTHH raJIHUhKHH
nOJII< CillOBHX C-rpiJihU.iB. THMI'O ii
nepexi.II. BJI3.II.H .n.o pyK reTbM'altta, .n.o
roro me ii np11 HiiMeu.hKiH a1<rns1ttW
.n.onoM03i si.n.6ysrn 6e3 TPY JI.HOlIJ.iB
i 6e3 IIpiOJI'HTTH KpOBH.
y KpailHCbKe 1uau.iottaJI,bHO CBi.ZI.OMie,
.n.eMIOKpaTH1IIHie rpoMa.ZI.HHCTBIO Bi.II.pa-
3y nocraBHJIOCH .ll.0 'HOB:Oi BJia.ZI.H ne-
npHXHJIHHO, a TO ii BOpo)f{e. f erb-
Maarn oci BBa)f{aJIH 3a CTaB.TI!emrna
ttiMu.ie i MlOCKOBChKOi 6yp)f{ya3ii B
YKpai;Hi, .n.-0 rono>K UeHTJ>aJihHa Pa-
.II.a, HK nepm11ii yKpaiitt·CbKHH ypH.II.,
MaJJa me .n.yiKe BMHKY nony;rnptticrh
y lllHpDKHX Macax rpOM3.ZI.Sl1HCTBa. reTbMaH nae.110 CKoponaACbKMH.
t) Tel\CT rpaMOTH i 3aKoniB no,1.ar. 1(. .i(opowenK-0 B »lcTOrii Y1;painH« IT, cTOp ..rn 5:1.
422
AecJiiJ1RAa KiHHoro nonKy 3anopo3bKoi AMBiaii nepeA COT. BacMneM BMWMBaHMM (apxMKH.
BinbrenbMOM) I npeACTaBHMKaMM Y. C. Crplne14rea. 0.11eKCaR,:tpinci.Kc 22. TpaBnn 191 s. p.
KHH I HIHWi.
24. JI·Hn'H.SI 1918. p. pa.lla MiHiCTpis yxsa.1JHJia 3aKOH npo 3araJibHHJ1
1) Bnanatrnuii Piiici.i;-0B11ii a)l.~inicTparnp, xo 1 i
1 Heyi.:pai11e1~i. :i po;w (noxo.i.un a iTa-
.ditci.K.oi p-0,.\lfHJI i 6yB 3 i'Ta.1iihmJO lKOHaTllh) J flOllil'l'hY peoo.110u.ii :iro.IOCllBC.H .J.O yKpaiH-
ChKOi C.1yli.6H; U,i.IJIH qac oyo B y1tpai11ci.i..iJi ~p~i, B Hil,l.J,HillJHIHChh'iii i rn.1111.1,bKili; Tenep
npo<f>ecop BiiiChl\OBOi &Ka)l.e~ii B .ilsHiHI'pa,!li.
2) ren.-DOJIK. MHK0.1a IOHaKiB, oi,1,o~uii B06HHllli TeopeTHK, npo<J:iecop hmepaT. a1.:a-
,1.eMii J'eeep. urrady B Ile-rep6yp:ii, B 1919. p. HalJ&.llbRllK DJTa6y 06e,1,H&HJIX yKpaiHChKHX ap-
MHi IIITaGy fo.110BHoro OTaMana., no~rep B J !rnO.! p. ·Ha. eMirpau,ii B KaJiiwi.
3) reH.-n0.'11\. Cepriii JJ.e.'ILBiJ', CBiTOBOi C.'laBH aprn.u;pillCbl\HU 3Haneu,b; B 1919-21.
ro.11-0ea BiiicbKOBoi yicpaiHCbJ\Oi lllcii B PyM~·niia
428
KoMaHAa 3anopo3bKoi AMBi3ii i crapwMHM 2. non Ky. Ha. Xop-ruu.i TpaocuL HI l~. p.
rapMaTHMM BiA·
AiJI Ha noniry
niA~ac 6oio 3
6011bwee111KaM111.
CxeMa .niHiitHoro Kopa6.nR-ApeAHaara »8o,1R;<. Bi11 a6y,a,oeaaHll 1914. p. Bu11a.1 aa. OAJIB.
6opT (6iK) 4100 KI'. (CTpi.Jle11), e1dna• (a:uora): 42 CTapwHe i 1200 KopRiQB.
439
.'1liHiHHlr1H Hopa6ellb
"Tp1r1 CBRTlr1Tellb.
KpaMoep »npyr«.
lb BY3JiiB, -! -- 1:2 J.M., -! --- :230 MM .. 1:2 - - 150 M~1.. 11 - - 75 MM. rap-
;\taT, 2 ni.ll.BO.ll.Hi MiHoBi anaparn. B1111a:1 ua O.lHII oopT 1.731 KiJibO ..
L ,1. 1~. »Vfoau 3o.JIOTO\'CTHii« --- Toro caMoro THIIV, mo i »CB. EBcTa-
<piit«. .J. .'I. K. »CB. naHTa.rteiiMOH« 3 1900. p., 1:2.80() TOH, 1b By:rniB,
I -- 12 JM., Hi - 150 MM., i 14 -- MM. rapMaT, :3 uLlBO.!JJti MiHOBi ana·-
parn. BHna.1 Ha O:t.HH 6opT 1.620 Ki.Jibo.
III. 6pHra.lla JtiHiHHHX Kopa6.1is: h. :1. ''· »Pocn1cJiaB« 3
1896. p., 10.300 TOH, 15 BY3JiiB, 10 lM., 8 - 150 MM.,
11 - H MM. rapMaT, :2 MiHoBi anaparn. R111iaJ1 Ha OJIHI 6opT
1.01:2 l\i.1bo. 7. :1. "· »TpH Cmn11Tc:1i« :~ Jg~n. p . .lO 1912. p.,
1:1 ..100 TOH, lG BV3.11iB, I - 12 .lM., 1 t - J.50 MM .. ·1 7G MM., 2 - ,u Yl~I.
r~qrnaT. 8. :1. 1\: 1;CH11011« 1887-191 L pp., 10.:)()~) TOii, 11 ByJ:tiB, t
~():~ M!\f., 8 ];")() MM., I l7 MM. rapMaT.
[-)pH r a.la K pa ii c e pi B: 1. Kp. »Kary.1« 1903. p., 1. Kp. »llaMHTb
.\kpnypiH« ]~0:2. p. no 7.200 TOH, 22,7 B_v3,:1iB. 1:2 1:30 MM., 12 , -
/.)\•IM., :2 MiHOBi anaparn. 3. Kp. »npyT« 19m-191ti. pp., :3.200 TOH,
:!:2 B~TliB, 8 1:m MM., 2 7:5 MM., 2 MiHC>Hi anaparn. I. Kp. »A.ma;~ i
]q(n. p .. :uo~l TOii, E) ny:MiB, G 75 MM .. I -17 MM.
r
i .1 p ()I\ pa ii cc p II: 1. »Uap A.1CKG1HJCJ1 l.«. :2. 1l lap H1rno.1ai1 k
1
,.J E- M· .,JlAHTHaHT
3 Kopa6,1i roro>t<
3au.apeHMM«.
rnny.
E· M· >:3ae11,o.HMi1«.
5 1wpr:611iB TCro>t< TMny.
E· M· ) CMiJIMBMi1«.
4 K11pa611i Tcro>t< TMn~.
CbK~1X 01pas p03BHB3€ThCH TaK, H!\ i CJii.J. 6yJI•O 6 TaKiH BeJt!1Kdi .J.Cp)f{aJi,
HKOIO 6y.'la TO.J.i Yi.:paitta.
Oco611crnii CKJJa..l MOpCbKHX ycTaHoB ttanoBHHBCb y)f{e .ll.06p11M qla-
XOBHM IIepcOH3vlOM, 3 SIKOro,. npaB)J.3, 6araTO 6yJio tteyKpaittuis, aJJe
B nepeBa)f{HlH 6iJibWOCTl1 11erno npau.10saJIO Ha yKpaiHCbKOMY rpyttTi.
3a f'eTbM3HaTy 6yJio 6araTO pi3Hl1X KOMiciii jlJISI Bttpo6y fOJIOBHHX niJJ.Ba-
.!IHH p:p. ,a.ep)f{aBttoi ¢JibOT11 ii MopcbKOi crrpas11. YKpaiHChKl1tt MOpCbKHii
reHcpaJJbH11t'1 wrn6 npau.10€ tta.u s11po60M 3aKotty npo cflJiboTy, cn11pa-
101111cb Ha Tl1M4aCOBl1H 3aKOH npo cflJibOTY (B iioro uepwiii r_OJIOBHii't
qacT11Hi) 3 1.iacis UettTpaJlbH01 PaiI.11. Bo.J.H04ac s11.ua10Tb 3aKott11 i nptt-
3Ha4_yIOTb rptowesi 3300611 Ha po36y.uoBy B0€HHl1X nopTiB 0.ll.eCH, "M11-
KOJ1arna. Cesacrnno"rn i'1 MapiIOnOJISI, Ha Kopa6Jie6y .uiseJibtti ii 11ttwi
cpa6p11Kl1.
llo pe3epB11 yKpaiHCbl{Oi ,llep)f{aBHOi Q)J]b0Tl1 npttiiMalOTb ycix CTap-
WHH, ni.acTapWHH i rap.ll.eMOpSIKlB KO.rtHWHhOi pociiiCbKOi cflJibOTl1, mo
rrepe6ysaJOTb s YKpaitti ii MaIOTh yKpaiHCbKe r.POMa.n.Httcrno. TaK11M 411·
HOM y pe3epsi yKpaiHCbKOi ¢Jlb0Tl1 omrnHJIOCb 6iJibill, tti>K 50 IJj)OU.,
<:TapWHH KO.'IHWHbOi pocii'tCbKOi ¢JibOTH, npas.n.a, 3.ll.e6iJibllla pocisrn, aJie
<:epe.n. HHX 6y.10 6araTO .ll.06p11x, .n.ocsi.n.HHX i 60€Bl1X MOpHKlB. -
Ha lfOJii y1\paiHChKOi MopchKOi cnpastt CTOSIJIH cnepwy KaniTaH
II. pattr11 Oaoi.t. a nicJJSI ttboro Bi.ll. 3. V. 1918. p. KOHTpa.n.MipaJI M. MaKCH-
MiB (MOCKaJih).
Ha 4opttoMopcbKiii cflJibOTi, nicm1 ni.n.tteceHHH yKpaittCbKOro rrpanopy
i nporoJJOWeHHSI BCi€i cflJibOTH BJiaCHlCTIO yKp . .n.epiKaBH, caMe B )].eHb
nporo.11oweHHS1 f eTbMattary, KOMaH.n.attT ¢.11bOT11 KOHTpa.ll.MipaJI Ca6niH,
HK-CTiii tta.n.ic.11aB TeJJErpaMy rrpo u.e .ll.O K11rna ii .no ttiMeU.hKoro KOMaH-
.n.ysaHHSI, rrpoxaIOl.fH np11n11H11T11 HaCTyn ttiMeU.bK11x siiiCbK Ha Ceaacro-
noJib. Bo.n.tto11ac s11cnatto Ae.11Erau.i10 ni.n. ronosyaattHHM KOHTpa.n.Mipa.11a
BSitJecnaaa KJIOl.fKOBCbKOro .no HiMeU.bKOro 11..oMaH.u.yaaHHSI siiicbK, mo
Hacryrran11, a TaKo>K 3BSl3Kosoro .no 3anop03bKoi rpyrrH noJJK. 5aJI6o-
1.J:aHa. 0.n.H0'4aCH!O 3 U.i€10 .u.en€rau.i€10 aiJI. KOMaH.n.ysaHHSI ¢JlbOTl1, a11cJiaHO
.n.e.1Erau.i10 ai.u. yKpaiHCbKoro HaceneHHSI CeaacTorro.1110. AJie U.HX .n.e.11Hau.iii
He np11HS1a KOMaH.n.aHT HiMeU.bKHX silicbK Ha Kp11Mi, reHepaJI cpoH Korn,
mo rrpo6yaaa TOJli caMe a C11M¢ep·onoJii. leHepaJJ cpott Korn nporns
.JIHWe CKJiaCTH Ha IIl1CbMi ace, 11oro 6a)f{aa KOMaH)l3HT ¢JlbOTl1 ii o6iU.RB
Ha.n.ic.11aT11 u.e ace RK-CTiH .ll;O ro.11oaHoro KOMaH.n.aHTa HiMeU,bKl1X BiHCbK
B YKpaiHi, rettepaJia Afrnrop,Ha, mo B>K·e 6ys y K11rni. Ulo >K .no rnoro
Hacryny, TO Hitt, Ha ni.llCTaBi o.u.ep)f{attoro HaKa3y, np11rr11H11T11 lioro He
MO>Ke, ii ttiMeU.hKi aiiichKa .n.aJii iiwJI11 a ttacryn. T11MlfacoM yKpaiHCbKe
siiicbKO a)f{e 3asepHyJio 3 Kp11My.
To.n.i Kmnpa.ZJ.Mipan Ca6niH, He OJI.ep)f{y10q11 )f{a.n.Hoi Bi.n.noeiJI.i si.n.
yKpaiHChK,Or.-0 •ypSI.n.y, He 3Ha101111 3aMipia HiMU.iB i He 6a)f{3l011H LLI.06 Hai't-
Kpami Kopa6ni 4opHoMopchKOi ¢nbOTH JI.icra.rrncSI a ix PYKH:, i, 3 .ZJ.pyrtoro
6oey, ni)J.O BilJIHBOM KOMaHJJ. KOpa6nia, .RKi 3.n.e6iJibWa, npm<pHaaJOllHCb
Heo6xi.n.HiCT10 p.RTyBaTH KOpa6ni BiJJ. HiMu.ia, 00.RJIHC.R 3a BJiaCHy llIKi-
py --· aiMaa HaKa3 yciM KOpa6JISIM, HKi J111llle 3MOiK}'Tb Bi.n.nJIHCTH, roTy-
BaTl1Cb .no noxo.n.y Ha Hooopoci'i'tcbK. THM11acoM KOHTpaJI.Mipan MHxa.HJto
443
2. YKpai'HCbKi MOpCbKi CTapUJHHH ROpnycy iH>KHHE:p-MexaHiKiB cp11bOTH MaJlH Ti CaMi paHrH, w.o cp11bOTCbI<i, JlHWe 3aMiCLJ,b
a.nMipanbCbKHX pat-tr - Man 1 pattrn reHepaniTeTy apMii'.
?. YHpai"HCbKi CTapwHHH Kopnycie Kopa6eJ1bHHX iH>KHHE:pie, BOE:HHO-MOpCbKOro cy;a,oeoro ei,IJ,OMCTBa, a;a,Mipaniuii", MOpCbRl-IX
Jlil\apie i MOpCbKO"f niXOTH ManH paHrH apMir 3 AOA8TKOM Ha3BH ROpnycy.
4. BoE:HHO·MopcbKi ypsi.noeui ManH oKpeMi paHrH.
445
EcKaApOBMM MiHoHoceu,b 6a111iMCbKai <t>nbOTM ~>YHpaiHa(<. ;{(iy,~011;11111ii I !10~1. p., ~1111 Tn11. :!~j
uy:uiu mu11.11;11cT11. iJ. r;ip~taTJI 100 MM., 1 - RI mi.. 2 ~1i11011i illlapa-r11, -i c1;up1wrpi.111. ::a .
.10ra: 6 crnpw1m i s:J ~topHllin.
1) Bci KYpau.1i Y"P· n1pr. cj1.~1.0T1! 11a •h1p11t•''Y \ll1pi 11.'1a11a.'111 'l'u.ri ni.~ ;l\11n..-.di.;a-
1.-n-r111m npanopoM, a>& ;1,1) Kim.1,11 HHS. p.
446
2) Ifosn11ii TCICCT rpaMuTll ,,HD. ,n;. JJ;opowem~o: »lcTopia Y1.pa.iH1:f<l, II.TOM, C'OOp. 41t-4L~.
3) Tel\C'l' Bi:t;OJBH ,Jr.HD. rr. XpH0TIOlt: »:3a.MiTK.11 ii MaTepi;iJIH«, III. TOM, CTOp. 131-1:32.
4) MocK.aJib-40pHoCOTeaen,i., ~o Bi)J,pa3y c1tacyBan op(aai3an,illai CTaTy-re yicpa.iuci.1.:ol
ap~lii i BiA.HOBHB CTa.pi pocllicb!W; 3 HOl'O Bi)l,O:\l<t H'lilCi 06.110rH KH6B1 MOCKOBCbK.1. <>4>i-
u,ep1111 B'lllllll"la norpo~l yKpaiUCblUIX ill1_'TllTYU.iii; 3 DJlHXO,J;OM y11paieCbKHX p<:!enyo~1. Biltchl~
,11,U )~!If.Ila - })Cl::lCTpi.l.llHllii.
463
naHu,MpHMi1 noTRr Kopnycy Ci'foBMX CTpinbu,ie - nCi'fOBMM CTpineu,b«. K11in, rpy.:.r,e11h 1!HS. p.
li 11'.\lilH,J.al1T By;~Kelllttl, ci.:opocTpiJJiB - B. r.1ona, ~-T rap'llaT -
0
~ n1u111tu ,· P!f.M.Y"'U.
- 'i)oJpo&JJt>VI 'l11uCOKO
i O>tma11,,,,u.
c:::::::I DOJ6W•lJu1eu.
- 1/1<paiNcbl<; O,o~,;·
~ Wmal" f)/iboi"
- d,O.-,;- 1/. JI. P .
.P J<o.MaHflU ~pO,l./n'//I
/.rp!fn/
>KeHHi .llOBi,llaTHCSI npo KiJlhKiCTb Haurnx CHJI, m.06 3anHcaTH u.e ,llJISI qy-
.llyqoro icropHKa. B Ti.ff l..{iJii poanHryBaB SI qacro acix, mo MOrJIH Marn
l..lJ.OHe6y.llh cniJIHOro 3 iH1'jepteCHHM npOHBOM IlOBCTaHqoro pyxy, noqaaum
Bi.ll fOJIOBHOfO OTaMaHa neTmopH, ·CKiHqHBlllH Ha YPH.llOBU.SIX IlOCTaqaH-
HSI. 0.llHaqe BOHH a6o OO,llaBaJIH MeHi Ha.H6iJihllI cynepeqHi qHcJia, a6o
npocTo 3HH3yBaJIH m1eqHMa i roaopHJIH lll.Hpo: »TyT y>Ke 11 qopT. He
po36epe a TOMY BCbOMy«. YpH.llOBU.i nocTaqaHHH Bi.llnOBi.llaJIH, lll.O ~o
pi€HTyaarn:rn HeMO>KJIHBO, 6o pi3Hi BiMiJIH npoxapqoaylOTbCSI ca.Mi, O,llep-
)f{YI011H xapqi Bi){ ceJIHH.i, a ,lleHKi 3a611pa10Th no ..l{op03i reThMaHChKi 11 Hi-
MeU.hKi Mara3HHH, HiKoro npo u.e He IlOBill.OMJISllOqH, f OJIOBHHM )\>Kef)e-
JIOM, 3Bi){l<iJISI npHilJIHBaJIH .n.o Hae y>Ke 3opraHi30BaHi nOBCTaHu.i, 6yJia
niJia UepKBa«l ).
OicJIH nporpaHoro 6010 ni.l{ MoTOBHJiiBKOIO reThMaHu.i Bi.l{cTym1JIH
){0 KH€Ba. noJIKH reTbM3HCbKOi cep.l{IOU.bKOi .l{HBi3ii, lll.0 CKJia,llaJIHCSI 3 Ha-
u.ioHaJibHO-CBi.l{OMOi MOJIO.lli, nepeHlIL7IH Ha Il043TKY IlOBCTaHHSI ){0 BiMCbK
n11peKTOpii. OepllIHH nepettllIOB KiHHHH cep.l{IOU,bKHM .7Jy6eHCbKHH IlOJlK
ni.l{ KOMaH.l{OIO nOJIK. 0TMapUITel1Ha. I HHllli reThMaHChKi 11acTHHH, Ha-
cKiJihKH BOHH CKJia.l{aJIHCSI 3 yKpaiHU.iB, nepexO.l{HJIH ){0 IlOBCT3HU.iB.
20.JIUCPOna.n.y 1918. p. nioocraw-1i BiMCbKa '06€.n.HaHi 3f'O.IIOM B T. 3B.
Oca.zUHIH Kupnyc, ni·.n. _.KlOMaJH..ll!OIO noJIK. KottoaaJibU.JI, ni.LI.iMllMIH niJJ.
K1HiB Ta .rroqaJIH i1oro o6Jiory.
Ha Jliso6epe>K>Ki Bi.llpaay cTaJIH .llO noscraHHH 3anopo3hKa ii Cipa
JlHBiaiH Ta Ka.llpH noJITaBChKOro Kopnycy. KoMaH,llaHTOM yKpaittchKHX
0AHa a 6awr JlbeiecbKOi u,MTaAeJ1i 3HMw,eHa rapMaTHiM eorHeM niA'lac 6oia y nbeoel.
UHTa,n;eJJio 6oponHB O)l,HH i;ypiH& Y. C. C. ni.J. npoeo)l,OM COT. BiJIBHKeee1:1&.
faJIH'IHHH 3BepttyJ10 BCIO CBOIO yaary, TY.llH HasepuyJia BCi CBOi ;J.YMKH.
Ta xoq YKpaitta i 3po6uJiaCH aeJJHKHM cpaKTOpoM noJJiTH4HOro >KHTTSI
Ha CXO.lli EBpOml, aBCTpiHCbKi KepMaHH4i He 3peai.n.yaaJIH CBOHOrO Bi.ll-
HOUJeHHSl .llO yKpaiHCbKOro n11TaHHSl i .ZJ.0 cnpaBH raJIHlJHHH. I
OAllH AiM np11 ay.n. 6eMa Y Abaoai. 3a Hei iiw.n11 aaaaHTi 6oi a .n11cTonaAi 1918. p.
y. c. c.
·Bi.zr.ciq B IlJISIHi J.{ep)l{aBHOro nepcBOpory B CxiJJ.Hiit ra.1JH·
1rn11i 3'aliMa.rrn ~'. C. C. ocepe.zu~€ Micue. AJie 3aBJUIKH aaCTpiiichKiii no.1i-
TH'-IH1H cneKyJIRUii BeJIHKa H14 Bi.llHOBH yKpaiHCbKOi J.{ep)l{aBHOCTH Ha
raJIHU.hKiH 3eM.11i npo.HllIJia 6e3 HHX. A npoTe HixTO 3 yKpaiHU.iB He
cyMHisascsr s ToMy, mo JIHioH yiKe BBe4ip I. JIHcrona.l{a, a Ha.H.llaJii
paHKOM 2 . .;lHCTOila.l{a, 3SIBHTbCSI y CTOJIHIJ.i. 3ri)l.H0 3 H3K330M, BHCTiaHHM
.llO .11cri0Hy 3no.1Jy.ll.HR 31. )l{OBTHSI Kypi€pOM 4eT. CeH10ro10, 6o€Bi c rpi-
JieU.hKi Bi.lUI.iJIH MaJIH BHiXaTH 3 4epHiBU.iB, He raJ04HCb Hi XBH.1JHHH.
»KOJIH 6 xTo po6HB TPY.llHOu(i B .LlOCTaai noi3.lliB« - rosopHB .llaJii HaKa3
~'KpaiHCbKoi r'eHepaJihH-Oi KoMaH.llH - »ix cJiiJJ. onaHyaaTH CHJIOJO ... «
Ta BHHWJIO He TaK.
CTaprnHHCbKHH Kopnyc JIHioHy, HK cBi.ll'-IHTh 0.11.HH i3 4.TieHiB YKpa-
iHChKOro Bi.HcbKOBoro r'eHepaJibHOro KoMicapiHTY lleT. .ll-p. I. Py.11.-
HHU.bKHH, He BipHB y T,e, mo6 IlOJISIKH BHCTynHJIH 36pOHHO nporn yKp3-
iHCbKOi BJia.llH, i He JJ.yJKte TO nocniwanH. BaroHyBaHHH 6o€BHX Bi.l.ni.nis
HllIJIO nHHSIBO, .no Toro )I{ ynpaaa 11epH0BeU.hKoi crau.ii H·e xoTina Bil.-
npaBJIHTH CTpiJJeU.bKoro TpaHcnopry .H 3aMiCU.h y nony.llHe 1. JIHcrorrnJ.la,
cTpi.TJhU.i Bi.l.lixanH 3 YepHiauia piatto .11.06y ni3Hillle. ni.llo JlbBOBOM
3SIBHJIHCSI nepmi CTpiJieU.hKi COTHi moiiHO 3. JIHCTOila.lla 3IlOJIY.II.HSI. 3a
TOH 4aC IlOJISIKH CTaHyJIH MiU.HOIO HOfOIO B 3aXi.llHiii 43CTHHi Miera
i 3opraHi3yBaJIH CBOIO aKU.iJO TaK, UJ.O BiKe He MOf.110 6yTH MOBH npo
JiiKBi.llau.iJO ii 3a 0.ll.HHM M3XOM. THMTO, y BeJIHKiH Mipi, HemaCJIHBHH BH-
CJli.l{ BiHHH 3 noJihllJ.eJO J.lOBO.llHTbCSI BilHcaTH Ha paxyHOK cni3HeHHSI
CTpiJieU.bKOi cpopMau.ii.
nepllIHH TpaHcnopT Y. c. c. npHiXaB Ha CTaU.iJO C11xiB, B CH.'li
800 JllO.lleH. CTpineuhKi BiMiJIH Bi.ll6HJIH SIK-CTiH nepceHKiBKY; 3apa3 >Ke,
BHKOHYJ04H 3acTapiJIHH y)l{e HaKa3 r'eHepaJibHoi KoMaH.rr.11, mo He ai.11.-
noBi.llaB .11.iiicHOMy CTaHOBHmy, o,Mla '-laCTHHa CTpineu.hKOi .llOilOMOrH Bi-
JliHllJ.1Ja ni.n npoBO.!lOM coT. 0. ~yKmoaaHoro_. srKoro TPH TH>KHi n('pe.'.l-
478
YKpaiHCbKMM 6oceMit cppoH'f (4opHa. .1iHi11) y Jlbeoei ,a.HR 21. JIMCTona,a,y 1918. p.
Oot>i.:Tn 03Ha 11e11i Ki.Jn:;~.HMH, 11,e 3aoopo.11a no yKpai11c1>K-0My Cio~i, ooeKTII OJRa•1eHi no,11,Biii·
mom i.:i.lhHIIMll ,ii,epma.:m Y. C. C. CTpi.lK11 ua niBi\CHr. i nieui 11 ni.\ .Ii.eoBa oa11a 11ytoTb
11anpR!lfh'i1 uacTyny no.u11;in ,'!,HA '.!I. XI. HHS. p.
1 3. y K pai H cb K 0 - n 0 JI b c b K a B i ii H a
31
482
o.
36poAHi CJIJIH 3. Y. H.P. npoai,llHHKH JIHCTOna.l{OBOfO 3pHBY He ne-
pe,!l6attyaaJ1H noBa>KHOfO cnpOTHBY nOJISIKiB, BOHH ii He JJ.yMaJIH, 1.1.lO
n.i:HJt.e JlO yKpaiHChKO - nonhChKoi aiit:HH. THMTO JlO opraHiaauii 36pouHax
CHJI npHiiWJIO JlOBOJii niaHO. EoHa nottaJiaCSI W.OHHO TO.ld, KOJIH y JlbBOBi
po3ropiJIHCH 6oi. I y JlhOOBi, i Ha npoaiHuii, opraHi3auiH apMii no-
11aJiacR 3 THX BiMiJiiB, w.o nepeaena nepesopoT. Ta JlO KiHUH JIHCTO-
na.lly, ~ BHiiHRTKOM THX <t>opMaui:H (rOJlOBHO Kowis), w.o 33JIHWHJIHCb
6yJIH niCJISI aacrpiiiCbKOi apMii, Bci ,ll06pOBOJlblli ll3CTHHH MaH>Ke ne-
pecraJIH icH}'BaTH. lli.OiiHO TOJli, KOJIH IlOJISIKH HaBa>KHJIHCSI 3aHSITH ra-
JIHllHHY' noTBOpHJIHCSI B pi3HHX cropoHaX Kparo HeBeJIHllKi 00€Bi rpyn11,
i BOHH craJIH 3aBSl3KOM 00€BOfO <jlpOH1"Y TaM, )le TIOJISIKH aarpo>KyBaJIH.
HaH:nepme, nill 3arpo3010 aanaJJ.y nomu<la ai JlbBOBa, YTBOpu11acS1
Ha CXO)li, rOJIOBHO i3 COTeHb y. c. C., rpyna »CXin.«, Ha niB)lHi JlbBOBa
TIOBCTaJia, Te>K i3 iHiUiHTHBH BiMiJiiB y. c. c. - rpyna »CTape CeJIO«.
06H)lBi BOHH CT3JIH 33B.R3KOM niJJ.JihBiBCbKOro <l>POHTY i B>Ke 3 KiHUeM
JIHCTona.lly Ta 3 no11aTKOM rpy.ll.HH r.oaenu nepwi yJlapM Ha Jlbais,
3 MeTOro ai.ui6paTH iioro 3 pyK noJIHKiB.
npOTH nOJibCbKHX BiMiJiiB, llJP H3M3f3JIHCSI y rpyJlHi 33HSITH niB-
HillH}' raJIH'lJHHy, CTBOpHJiaCSI rpyna »niBHill« i3 T3KHMH ni.urpynaMH:
COKaJibCbKa, yrniBCbKa, 6eJI3bKa, paBCbKa, srnopiBCbKa ii SIHiBCbKa. lli
rpynu noacraaaJIH nocTynHeao, aane>KHO Bi.ll no.l{iii, i cnepwy onepy-
aanu 30BCiM caMOCTiH:HO. y rpy JlHi ix aizur.aJIH ni.u 0.llHY KOMaHJlY,
a B ,llpyriii IlOJIOBHHi cillHSI CTBOpHnH 3 HHX I. Kopnyc, w.o lllHpOKHM
JIYKOM .uep>KaB <t>poHT Ha niBHillHHH aaxi11 i Ha niBHi'lJ BiJl CTOJIHUi
Kparo. Oci.llKOM KOMaHAH rpynu 6ya cnepwy CoKaJih; KOMaH.lla Kopnycy
CTORJia aaecb ttac y KaMiHui CTpyMHJIOBHi.
Ha pernTi npoTH nepeMHlllJISI, LUO B JIHCTOTia,lli onHHHBCSI B pyKax
rronHKiB, CTBOpeHo rpyny »flia)lieHb<«<. BoHa cTana H.n.poM III. Kop-
nycy, wo .llep>K.aB <f>poHT Bi.LI. p. BepernHuui Ha aaxi.ll a>K JlO KapnaT.
lpyny. »niB,lleHb« TBOpHJIH cnepwy caMOCTiirni 6o€Bi rpynu: IJ..{HpeUbKa,
py.u.eubKa, xpyKeHIHUbKa, xupiBCbKa (f JlHOOKa) ii xapnaTCbKa. Oci.l(KO'\f
KOM3HllH rpyrrn 6ys CaM6ip, a noTiM III. Kopnycy - CTpHif.
OpraHiaauiH UHX rpyn BHSIBJISIJia cneprny BeJIHKY pi3HOMaHiTHiCTb
i w.o.n.o CHJIH, i W.O.ll.O CKJia,lly. 3notJaTKY HaiiCHJlbHillli i HaiiKpame
3opraHi3oRaHi 6ynu o6HJlBi ni.ll.JihBiBChKi rpynu, mo B nepwnx Hacry-
nax Ha JlhBiB Ta a 11aci nepmoi i Jlpyroi o<f>eH3HBH Mann no KiJihKa
xypeHiB nixoTH, no KiJihKa, a TO ii KiJihKaHaUSITb 6aTepi:H aprHJI€pii Ta
BiMiJIH KiHHOTH. Bi.ll KiHUSI JIHCTOna.uy Bci BOHH TIOCTiiiHO apocTaJIH,
JlOTIOBHIOIO'lJHCb ia UiJIOfO Kparo.
Y ci11Hi 1919. p. nepeaenetto octtostty peopraHiaauiro apMii, 1.1.lO
ii .uano aMory O.ll.HOUino KepMyaaTu sciM <t>poHTOM. I TaK 6 ni:&HillHHX
rpyn 3Be,lleHO HaCaMnepe.l{ y UKTb i 06€,llHaHO ix y I. KOpnyci. y KBiTHi
BOHH nepeMiHHJIHCR B 110Tupu 6pura.uu: V. - CoKaJihCbKy, VI. - Paa-
CbKy. IX. - EeJI3bKY i X. - 51HiBCbKy. lpyna »Cxi.u« cTana IV. 6pu-
ra.ztoro, 3onoqiBCbKO.fO, rpyna »CTape Ceno« - II. Ko110MniicbK010.
Bci eypeHi Y. C. C. 3BeJleHo pa3oM y I. 6pHra.lly YKpaiHCbKHX CitJOBHx ·
48&
CTpifli,u.is. Yd TpH 6pura.llJH BBi.HIWJJH
B ciimi JJ..O II., T. 3.B. Oca.ll!ff1Joro
KOpIIycy, mo JJ..ep)f{aB <jJpottT BiJI.
Ep10XOBW1 JJ..OBKOJia JlbBOBa JJ..O Be-
peu.mmu.i. ,llo l.{blOfO KOpnycy BBUi-
IIUflH "fe)f{ yd 6epe)f{aHCbKi Kypeltli,
HKi 3Be~eHIO y III. Bepe)f{aHCbKy 6pu-
ra.ny.
13 ydx rpyn »fliBJieH'JflOi 06vracrn«,
ce6TO: I..l.l.HpeubKJOi CTBopeHO
VII. 6pura.Zly, JlbBiBcbKy, 3 PyAeub-
KOi (fO<jJMaHa), KpYJifHHUbKOi ii X1:1-
piBCbKOi - VIII. CaM6ipcbKY Ta XI.
CTpHHChKY 6pHra.ny, 3 Kapm,TCl>KOi
- fipcbKY 6p!H(a)(y. Bci %THpH 6pH-
raJ];:a BBHhmm y cKJiaJl. III. Kopnycy.
fli.z:r.qac l.i-cprKiBCbh.Oi ocpeH3HBH,
Ha1rnJibHa KDM4Hl(a ccpopw;saJia me
AeKi.JlbKa CpH(aJJ.., W.0 TBCpHJIH 3a-
B.ff31Gf 2 H'CBHX KopnyciB. Aire IOKie
niCJIH rrtpexo,zzy 3a 36pyq 6iJibwicTh
ix p03B.ff33.ff0.
Kv)l{ffa C.pH(aJJ..a CKJiaAaJiacH a
Tp1:.ox AD n.HThOX K)'peHiB nixom,:
Bi;(JJ..iJiy ( corni) Ki H·HOT.H H 0JI.1HJ0r()
nOJncy apnmepii, a 3-5 6arepiu. Pa- reHepa.n OMe.nAHOBM't. nae.neHKO (cmp-
30M 3peopranhoaatta Y. r. ApMiH Ha· umfi). KoMae~aeT faJIBIJ.b&Oi ApMii Di;"J;
JiiqyaaJia Hrnx 45 Kypettia nixom, 10. rpy;"J;HJI 1918. ,1.0 7. qepBHJI 1919. p.
OKOJIO 40 6aTiepiH: i KiJibKa C-OTeHb
KjPH:OTH. Ue )(aBaJIO 6 npM6JI'H3HO
25.000 KpiciB, .Sll\HX 150. rapMaT i He 6iJibllle HK 600 llJa6eJib.
KpiM l.{bOro, Y. r. A. MaJia 6araTO pi3HHX .llODOMOrOBHX Bi.lllliJiiB Ta
ycTaHOB, w.o, oqeaH.llR'IKH, no6iJihlllaJIH ii aaraJibHHii cTaH y.n.soe. Ha
>KaJib, .llOKJia.n.Hi )laHi, Ha OCHOBi BJiaCHHX. )J.)f{epeJI, DO)laTH f'OJJ.i, 6o BOHR
no3aTpaqysaJIHCb. AB·ropoai aaJIHlllHJIOCH B THMUi, w.o tinp., I. Kopnyc
y nepllliH DOJIOBHHi KBiTHH 'IHCJIHB DOHaJJ. 13.000 3araJibHOrO CTaHy.
AJie ue 6yJio B qaci uaii6iJihllloro iforo po3BHTKY i niu cnpaBJJ.i 6yn
TO.lli 1u1 He HaHCHJlbHllllHH.
Jlo 6o€BHX cpopMau.i.H HaJie)f{aJia .H JieTyttcbKa COTHH, w.o 3opratti3y-
BaJ1ac.H y rpyJJ.tti. Ey.TJH w.e ii .n.sa nauu1:1ptti noi3JJ.H, 3 HHX O.llHH one-
pyaaa Ha JiiHii XoJJ.opiB-JlhBiB, .n.pyruii ua nittii CaM6ip-JlbBiB i CTpHif
- Jlbsin. HapelllTi .llO nocJJyr faJIHJ..thKOi ApMii yp.H.n; Jlup~KTopii nocra-
BHB 6 nauuupttHx aaT Kopnycy '"Ci11oa1:1x CTpiJih1..tia 1 ).
BepxoBH010 8Jia.llOIO Y.r. A. 6yJia Hat1aJibHa K.:>MaH.n.a 3 nocTO€M
y XO.li.OPOBi.
CnpaaaMH .llODOBHeHHH 6o€aux cTHria i eiHchKOBHX ycTattoa, op-
raHiaauii, KOllliB, lllKiJI, DOCTa11aHHSIM MYHiLtii i BCHKOfO BO€HHOrO Ma-
Tepi.HJJY Ta xaplliB .llJIH <jJpottTy aa.HMaBCH CeKperapi.Hr Bi.HcbKOBHX
Cnpas. ftoro auKonaB'llHMH oprauaMH Ha Micu.Hx 6yJJu o6JiaCHi Ta oKpy>Kni
KOMaH.llH, noBiToai cTanuui ii T. u. Be.ff aiHCbKOBa CHJia Morna 11HCJIHTH
nepe.z:. nepwuM ni.n.aopo10M Y. r. A. notta.ll 100.000 JJIOJJ.eii, B 110My 011e-
t) ,!l;oua,1.aiwe npo opraaiaaniao 110.1,aeMo e 15. poaAiJ1i.
486
flepmi Boeeei .zr;ii. Bi.n. Toro qacy, KOJIH noJibChKa HallaJihHa Ko-
MaH.na B BaplllaBi norO.ll.HJiach BHCJiaTH si.M:chKOBY .nonoMory noJihCbKHM
noBCTaHU.51M y JlbBOBi, MicU.eBHH KOH$JliKT nepeXO)lHTb Ha yKpaiHCbKO-
OOJibCbKY BiHHy. THMTO, UJ.OHHO )leHb 21. JIHCTOila.ll.Y Tpe6a BBa>KaTH
3a nollaTOK U.i€i BiHHH, w.o noKiHllHJiaCH HacaMnepe.n 36pOHHOIO OKyna-
U.i€IO, a noTiM npHJiylleHHSIM faJIHlIHHH )lO nOJibCbKOi .n.ep>KaBH.
CTiCJISI roro, KO'JIH nOJIHKH 3aHHJIH JlbBiB i nepeMHlllJib, TBOpHTbC51
nocTynHeBo yKpaiHCbKHH BO€HHHH <PPOHT i nOlJHHa€TbCSI o6opotta CXi,!l-
HbOi f aJIHlIHHH, 3axi.llHhOi 06JiaCTH YKpaittcbKOi Hapo.n.tthoi Pecny6-
JIHKH. YKpaiHChKO - noJihCbKY KaMnaHilO MO>Ktta no.niJIHTH Ha .n.si cpa3H.
0TaMBH o. MMKMTKB, KOMBHAaHT rpyn• »Crape Ce.no«, HABe Tenecj>oHi'IHi npMK83M nlA'IBC
nepwoi olf>eHaMBM Ha Jlbaia. 3ytipe~i.xeil Jric, 27. rpJAB.R 1918. p.
Ha'fanbHa KoMaHAa \ran1114bKOi ApMii, ci'feHb1919. p. IlocepeAHBi I'eu. OM. Ilae.1ee1m, .iii·
eopyq Sboro no.11. Kyp11aeoeaq.
HHM 3.ll06yTKOM Ui€i ocf>eH3HBH 33JIHWHJIOCb Te, LUO rpyna »CTape CeJIO«
ni.ncyttyJia CBiJ1 cl>J>OHT y H3H6JIH>Klli OKOJIHUl JlbBOBa, CeOTO .llO JiiHii:
MiCbKi nacil<H, niBHill CnxoBa, KoaiJibHHKH, 00)1.HapiBKa H CoKiJib-
HHKH.
,llaJihWi 6oi, LUO TPHB3JIH me )1.0 KiHUSI rpyJJ.HSI, CT3HOBHUJ.3 He no-
npaBHJIH, i aJl.SlH HattaJibHOi KoMaH.D.H, XOll i SIKi oyJIH KOpHCHi YMOBH,
He B)1.3BCSI .
OTaMaH Ao.nyA (e KHpei) KOMaHAaHT RHIBCbKOi rpynM, 3j CBOiM WTa6o•. Jltoe1ma, 25. ocpC3·
H.R 1919. p.
3aH.HJIH Pirny PyChK)', Jl0Ma>1rnp i Ko3H11i, a11e KOJIH scsr rpyna 3i6pa-
Jiacb 6yJia 10. ci1:rn.S1 y Mmam Ta B CyxiH BoJii .llJI.ff .u.aJihllIOi aKu.ii,
yKpaiHbKi BiMiJIH 51HiBCbKO.i rpynu 3aHSIJIH 3HOBY Bci nOBTpa11yBaHi
Micl..leBOCTH.
TaKO>K aKuiH noJI.HKiB Ha niBH011i, nepeee.neHa 7. i 8. citrnH Ha
YrHiB Ta 8. Ha CoKaJib, piBH011acHo 3 noxo110M rpynH PoMepa Ha JlbBiB.
aaJ10MHJiaCS1 Ha repo.HchKiu o6opoHi YrpuHoBa Ta o6opoHuis YrnoBa.
noJl.SIKH n063'llHJIH, W.O TaKHMH napTH3aHCbKHMH aKl..liSIMH HitlOrO He
B.llilOTb, nepepaaJIH ix i no11aJIH 12. ci11H.S1 aKui10 Ha nis.u.eHh Hi.no Jlhaoaa.
AJie .neHh nepe.u.THM, 11. ci11H.S1, yKpaiHui noaenu 11pyrn.H: 3araJibHHH
HacTyn Ha JlbBiB. fOJIOBHi CHJIH yKpaiHl..liB 3i6paJIHCb 6yJIH TaKcaMO,
HK ni.ll11ac nepmoi ocpeH3HBH, Ha nis.u.Hi i si.nciJIH HlllOB roJIOBHHH yJJ.ap.
foJtOBHe saa)J.aHHH npunaJio 3HOBY rpynaM »CTape CeJIO« i »lllupeuh«.
JlHH 11. ci11H.S1 II. KypiHh Y. C. C. s1106ya JianaiBKy, 6epe>KaHChKi KY-
peHi - CurttiBKY, I. i Ill. Y. C. C. - CKHHJiiB. 3aTe soaciM He no-
aeJIOCH rpyni »Uci.ll« i »CTape CeJio«. KoJioMu.HchKi KypeHi Kpuaa-
BHJIHCh ni11 nepcettKiBKOIO, a CTaHHCJiaBiBCbKi B naciKax MicbKHX i Ha
ni,llJlbBiBCbKHX ueroJibH.SIX. I Hacryn 30JIOlliBl..liB (rpyna »CXi.ll«) Ha CXi.llHIO
1.1aCTHHY JlbBiBCbKHX nepu<f>epi.H ue B)laBC.SI.
Ha.no.llaToK JJ.pyroro .llH.ff noJIHKH no11anu aKui10, npo .HKY 'Hat.iaJibHa
KoMaHJia soaciM He aHaJJa. lpyna nonHKie niB.lleHHo-saxi.llHhOi t.iaCTHHH
1IhBOBa 3aaTaKYBaJia 12. ci1rnH CKHHJiia i ei116una .Horo. JlHH 13.
floJI.HKK s.napwrn Ha KOJIOMHHChKi KypeHi, saHSIJIH EoJ1.HapiaKy, xyiip,
r JIHHl..liBJCY i BJJ.epJIHCSI .llO KosiJibHHK. KypiHb, l.U.0 f opOHHB "KosiJibHHK,
no11aeot a>K .llO sy6pel..lhKoro Jiica, i m.oiiHo ni.n oco6ucrHM npooo.noM'
KOMaH)J.aHTa rpynu OT. MHKHTKH Bi.ll6HB KosiJibHHKH 'i B posroHi HaBiTb
6naH}'BaB Ha JJ.e.HKHH 11ac TiepoeHKiBKy. Hacryn noJIHKiB Ha CoKiJibHHKH
ei116HJIH Y. C. C. 6es BeJJHKoro Tpy11y.
HapewTi He 30Bc1M noaenoch Te>K o6oM rpynaM noJIHKiB, m.o JJ.iHJIH
3 roro)J.Ka 51r. (3€JiiHCbKHH) i MmaHH (CiKopcbKHH). BoHH 6yJIH .lly>Ke
494
1) 3a AP· I. R..a.pmrnu,eM: »lcTopiR 8. faJIHIJ,hl\Oi op1n'aAJf«, JliT. 1.JepB. KaJIUHll 1933, It. 9.
600
r.
DO»C.&Ha 0$eH3KBa ii .ai.m.Bopor Y. A. AO 36py11a. »HeB)I.a 1rn ni.a.
BosttyxaMH Bi.LJ.6HJI3Cb fOJIOCHHM Bi;{rOMOHOM y U.iJiiH Y. r. A. i miqp-
BaJia B Hi.ii Ha)lilO Ha ycniurne 3aKiHLJ:eHHSI BiHHH. CepeJJ. BOSIUTBa niUJJIH
npoaoKau.ifrni ttyTKH npo 3pa.ny nposoJl_v, mo me 6iJibllle ocna611no
ai.nnopHiCTb apMii. B JJ.OJlaTKY n~pytt pio3KJia.noaoi aopo>Koi npona-
rattJlH noqaJrn .Po6ozy T3KO>K i CBOi HeB.!J.'OBOJieHi e.il€MeHTH, HKi, Ha-
CJii.LJ.YIOllH 60JibUJeBHKiB, IlO,ll;eKy.llH He 6e3 ycnixy niJl6ypioBaJIH BOHKiB
npoTH crnpUJHH i Bi.HChKoaoro ra .nepiKaettoro nposoJJ.y«. TaK xapaK-
TepH3Y€ TO.niurni tta.cTpoi A. Kpc3y6 y »Hap11ci icrnpii yKpaiHCbKO-
noJibCbKOi B'i.HHH«.
HacJii)lKOM U.i€i p03KJia.rr.osoi npaui BH6yxJia y nporo6m1i peBOJibTa
BiHCbKOBHX Bi.llJJ.iJiiB i Micu.eooi Miniu.ii, HKHMH KepMyBaJia T. 38. »)f(os-
ttipCbKa Pa.n.a«. npaB)J.a, ii CKOpo 3JiiKBiJl}'BaB 0.llHH KypiHb 6pHra)l.H
Y. C. C., aJie caM cpaKT BHSIBJIHB po3KJia.n apMii, roJIOBHO B ii ernni
i1 3aniJIJii. 5attHJIOCh, mo, KOJIH noJIHKH nepeii.nyTh JJ.O 3araJihttoi ocpeH-
3HBH, yKpaiHCbKHH cppoHT He B,ll·ep>KHTbCH i He CKopo cnpOMO>KeTbCH
Ha TaKe 3yc11JIJIH, HK BoattyxiechKa aKU.iH.
B>Ke .naJihlllHH Hacryn noJihCbKOi BiJJ.ciqi (26. i 27. 6epe3HH) i3 Cy-
JlOBoi B11UJHi, niMep>KaHHH 3aJioraMH Jlio6aqesa .H HeMHposa Ta ai
JlbBOBa, npHHic yKpaittU.HM yTpaTy KpaKiBU.H, 51sopoaa, · 51ttoaa ii HH3KH
Micu.eoocreif Ha llIJIHXY JlhBiB-51HiB. 4epe3 Te niB)leHHe KpHJIO I. Kop-
nycy BiJlcrynHJIO Ha Jiittiio Bepeumu.H-MarepiB (qepTHHa cTop. 489.).
,llepJKaBHHH CeKpernpi.HT i HallaJibHa KoMaHJJ.a, BHKop11cTosy10411
3aKJIHK Ha.HaHmoi PaJlH MHpoaoi K<;rncpepettu.ii .zw KOMatt.nattTiB o6ox
apMiH npHTIHHHTH Bi.Htty (pa)liO-TeJI€rpaMa 3 19. 6epe3HH), po6HJIH 33-
XO)l.H, 3 io.AHOrO 6ooy, B napH>Ki, qepe3 TIOJIK. BiTOBCbKOf'O, 3 Jlpyroro -
a caMHX noJIHKiB, m-06 JJ.06HTHCH 3aMHpettHH. AJie noJIHKH .llOMaraJIHCb,
UeiTHa HeAinR e Haeapii, nocTolO Ill· Sepe H<aHCbKoi 6pMraAM· l\niTellb 1!l 19. p.
503
CrapwMHM KoMaHAM VII· .nbBiBCbKoi 6pMr'aAM a or. A. 6iaaHU,OM Ha 'loni. Jl10TeHb 1919. p.
. , . . . . CM&a.c.c.c i ~ 9.HP
B c-wwr"' :LZ.a.
•) U1<1 ,11.aTy 611TB11 Ja liepe:ilmn11 no.a,al'l na OCHORi iRtl>o1nrn1~il .'~-pa. K<1pnHlllVL u~o
TOTODll'l'I· 11pa1vo npo lJo(lTl\iHCl>llY o<tiC'HJllHy.
npHMTH .no CH.1. Ta caMe TO)li, KOJlH KiH•-1a.1aC.H CBiTOBa 3as11p10xa i HBl1-
JiaCb Ha.niH Ha cnoKifrnime JKHTTH, aipaaJiach 11oea eiH:tta, mo BHMaraJia
CBiJKHX JKepTB i HOBOi Hanpyrn. THMTO yKpaiHCbKO - flOJibChKa BiHHa,
X04 i HK BOHa 6yJia apoayMiJia,· He MOrJia HaHTH ei.npa3y nonyJrnpHOCTH
cepe.n urnpoKHX, xo11a ttaaaraJI i cBi.llOMHX ttau.ioHaJihHO Hapoii.ttix Mac.
,llyxose 3HeCHJieHHSI CBiTOBOIO BiHHOIO, cfli3H4Hi H MaTepiHJibHi BTparn
6ym1 3aBeJmKi. ,llJIH T'OrO, w.o6H apyurnTH Hapo.zmi Marn .ll.0 HOBOro 3.llBH-
ry, I.IJ.06 BJrnpecaTH B .ll.ymax nepeToMJiettoro ;'I.O Kpa10 HaceJieHHH aanaJt
JJ.O HOBHX 3MaraHb i rOToeiCTh )l;O meprn, mo6 rro6oporn u.i BHyrpiurni
rrepenOHH - - Tpe6a 6yJio He JIHllle BeJIHKOi i.11.ei, aJIC H HaTyrn Ta HOCB.H-
TH 3 6oKy HapO,ll.HiX npoBi.llHHKiB. I, I.IJ.06H U.hOfO .llOKOHaTH, Tpe6a oy-
.110 30BCiM HOBHX MeTO.lliB npaBJiiHHSI, He THX, I.U.0 33JIHllIHJIHCb nic.1151
AeCTpii. 5opoTb6a aa Hau.ioHaJihHe BH3BOJI·eHHH BHMaraJia peeoJIIOU.iH-
HHX MeTO.lliB, HKi npHBeJrn6 AO U.iJIKOBHTOi Bi.llHOBH ttau.iottaJihHOfO JKHT-
TH. T11M11acoM rricJIH BeJI1111asoi 6eaKpoettoi 1-JIHCTona.noeoi peeoJI10u.ii-
11eMOHCTpau.ii TaK opf'aHiaaui.H ,ll;CpJKaBHOf-0 JKHTT.H, .HK i TBOpeHH.H a6poti-
H!.fX CHJI ei.a6yeaJIHCh no cTapoMy, no »BHnpo6yeaHHX« apaaKax He-
6JJKKH Aecrpii. Ho.HB.71.HJIHCh aaKoHH, po3nop.HJlKH, aaKJIHKH .ll.O cn0Ko10.
rraTpiOTH4Hi 333HBH .no HaCe.JI·eHHH, npH3HBH .no BiMChKa, opf'aHi3)7Ba-
JiaCh BHKOHHa BJia.na no ecix .lliJI.5IHK3X JKHTTSI, opraHiayeaJIOCb BiHCbKO,
aJie BCC BOHO ei.u6yeaJIOCb TaK, Ha11e6 TO .ll.i.HJIOC.H He B KpaiHi, I.IJ.-0 60-
pOJiaCb aa CjBO€ iCTHyBaHHH. JlepiKaBHa BJia,ll.a, 3fi.ll.HO 3 ,lleMioKpaTfflIHHMH
3aca.naM11 6yJia poanoporneHa, po3nO.ll.iJI·eHa MiJK napTii, pecopTH, MiJK
SIKHMH He see rraHyeaJia crrienpau.H, ar-0.na :ii o.iJ.no.nyrnHiCTh. HaeiTh y nix
K.riiTHHaX .nepJKaBHOro npaBJiiHH.H lUf Bi:HCbKOBOi BJia.ll.H, )le 6yJio i 3HaH-
HH i }l06pa BOJIH Ta iHiU.iSITHBa He MOrJIO BHHTH BCC rapaa.a, KOJIH y .npy-
rnx naHyBam-1 HHUii rrepeKOHaHHH, HHllli MeTO.llH a6o HHllli 6aJKaHllH.
THMT-O B Ta Ko My Bi.llIIOBi.llaJihHOMY ·11aci MOJKe .aaTH pa.lly JIHrne BJia.na
O;J.HOU.iJia, HenO.ll.iJibHa, I.IJ.O CIIOlJ.HBaf B pyKax O)lHHHU.i l:IH MlJioro rypTa
JIIO.ll.eii (.ll.HKTaTypa). Ue ii cTaJIOCH 3 aaee.aeHHHM rroeHOBJiarnoi JlHKT::i-
1ypR B qepeHi 1919. p.; aJI·C LI.SI peq>OpMa npHHllIJia 33IIi3HO.
,llaJii Tpe6a 6YJIO ttieraiiHHMH pecfJopM3Mll (aeMeJihHa), i llIHpOKOIO
nponaraH~mo cepeJl BJiacHoi cycrii.ribHOCrn: rno£1:ym1p11ayaaT11 iii.e10 yKpa-
iHChKOi )lepJKaBHocrn i 6opt0Tb6H aa nei. Tp-e6a ·ovJio eci aaco611 ·,rr.ep-
jf{aBHOi e.11a.nu KJJalO aeepHyrn Ha opraHiaau.i10 i 1-exHi11He BHBiHyea1-1-
1rn a6pOHHOi CHJIH JlepJKaBH, KOpHCTYI04HCb npH U.bOMY IIOMi4l:llO 33-
KOP.llOHY (4exH, Ma.ll.HpH, ARcTpiH). Tpe6a 6yJio ei;:l caMoro rrotrnTKy
pa.7lHKaJihHO rro6op10BaTH .lle3epTnpcrno, Mapo.aepcrno i ,ll.eMopaJii3aU.iJO
:iani.TJJIH. KoJIH KpaiHa onHHHJiacb B cTaHORHI.U.i, I.IJ.O pimaJio npo ii 6yT-
rn, Tpe6a 6yJIO ii BCJO nepeMiHHTH Ha O,'.lHH, MoryTHitt BiHCbKOBHH 0603
i nee BiMaTH Ha cJ1y)f<6y apMii. To.lli faJIHU.hKa .llepmaea 6yJia6 no·cT:i-
BHJia rrpOTH IIOJIHKiB B.llB-0€ CTiJibKH BiHCbKa, HK MaJia; i u.e 6y.11o6 ;I,a-
.7'10 ii apMii TaKy 4HCeJlhHY nepenary Ha)l rrpoTHBHHKOM, I.IJ.O HaBiTb 11:o-
ro Kopucnime noJiiTHl:IHe i c1p~neri11He craHOBHI.U.e He 6yJio6 Hi1mro
'BLI.ismo. AJie U.horo BCbOro He apo6JieHo CBOe4acHo; 3MapttoeaHo 6a-
raTo rrpHroJKHX MOMeHTiB, BHTpal:ICHO 4HMaJio eHeprii, r<MOBHO qepr~
Te, I.IJ.O B rrpoBi.llHHX KOJiaX tte 6yJio 3p·03yMiHHH )l.JIH U.HX ecix IIOTp.eo_
3aTe noJiiTH4HHH rrpoBi.ll )I,0 OCT3HHbOi XBHJIHHH CBHTO BipHB y MiJKna-
pG.llHIO cnpaBe,llJIHBiCTb, Halle6 ro.TIOBHO BOHa Morna 6yJia BpHTyBaTH Kpa-
iHy Bi.ll KaTacTpoqm. He 6al:IHB BiH rnro, I.IJ.O cnpaee,llJIHBi .llOMaramrn HaI.tii
6y.nyTb TO.ll.i IIpH3HaHi, KOJIH fa.TJllU.hKa ApMiSI JJ.06y.lle 6o£ey nepesary
Hal\ rrpoTHBHHKOM i cratte Ha Csrni.
517
KoMaHAa VI. PaecbKoi 6pMr'aAM 3 KOMaHAalHOM co·r. IO.~iRHOM fonoeiHCbKMM (nu cepe;~uni).
.D;HKTaTypy i BiJJ. T-O.ll.i ttapi.n;, apMiH npoaiA craJJH o.n;tto. AJJe UH IJ.aB-
HO noTpi6Ha pe<f>opMa npHHlllJia B>Ke aani3HO, TO.n;i, KOJIH Bci KOpHCHi
MO>KJIHBOCTH (3BSl30K 3 3aKOPJlOHOM, Ha<t>ToBa 0K0.'IHUSI) 6y.111u BTpa11.eH.i.
3 uwro BHiilllJia JIHlll o.n;Ha, 6e3nepeqtto Be.7JHKa, KOpHCTb - 3auiJii.1a
apMISI Ta IT 00€Ba CHJia.
3po6HB Te.>K llHMaJIO nOMHJlOK Ta npoMaxiB i caM npoBi;l
apMii, HaqaJibHa KoMaH.n;a. KOJIH nepllli HeB)J.alli -- BTpaTa JlhBOBa, ne-
peMHlllJISI, spelllTi KiJlhKa .n;pyrux Ba.>KHHX CTpaTeriqHHX MiCUh (Jlio6a-
'lliB, Paaa PychKa, XHpia) MO.>KHa 6yJio mmpas.n;aTH Heni.ll.roTOBaHHHM
apMi'i .n;o 6iJJhlllHX .D.iH, TO 3a .n;aJihllli HeB.n;aqi Hece Bi)J.TIOBi.n;aJihHiCTb Ha-
qaJibHa KoMaH.n;a.
neplllychoro Bo Ha He no.n;6aJia 3a JJ.OUiJihHY opraHi3aui10 <t>poHTY,
.n;onycKaJOqH caMoBiJibHe, HHKOJIH 30BciM lllKi)J.JlHBe p03MimeHHSI Oo€BHX
CHJI. YKpaiHChKo-nonhChKa aiAHa MaJia napTu3aHTCbKHH xapaKTep, 60
Hi 0.D;Ha, Hi .n;pyra CTopoHa Hie po3nOpS1.ZJ..>KaJia TaKHMH CHJI3MH, mo6 MOr-
Jia onaHyBaTH BBeCb Tepeu 6oiB. TaKHH xapaKTep BiliHH BHMaraB CKyn-
'llHTH Ha.H6iJibllle 00€BHX CHJI Ha roJIOBHHX HanpSIMKax TaM, .n;e 3arpo3a
6yna Ha.H6iJibllla, a6o .ne Tpe6a 6yJio caMOMY TIOllHH3TH aKuiJO, i Mam
enoroTOsi pe3epsu, HeMeHllli 3a CHJIH B 6o€Bi.H .7liHii. TuM11acoM Ha-
qaJJhHa KoMaH.n;a, mo ue 30pi€HTyBaJiaCh y cTaHoeHmi, HaBiTh He npo-
6yaana .n;o KiHUH .(Jl.o neplllor-0 ai.llc~yny) nonpaBHTH po3MiUJ;eHHSI 60€-
aux cuJ1 apMii. KoMaHJJ.H 6pura.ll i Kopnycis, mo caMi He 3HaJiu 3aca.n;
napTH33HTKH, CTapaJIHCb BJJ.ep>KaTH MO.>KJIHBO 6eanepepHBHHH <i>POHT.
Ue ii 6yJio nput:IHHOJO, mo 6pHram1 po3KHHYJIH csoi i TaK ueqncJJeHHi
CTSlrH Jlpi6HHMH Bi.ll)J.iJiaMH no uiJIOMy <i>POHTi i B qaci 3arp03H OJlHOfO
BiJJ.THHKY Ba.>KKO 6yJ10 BiJl.rnrnyrn CHJIH 3 .n;pyroro. U10 xu6Hy CTpare-
riio Y. r. A. au1<opHc10ayaaJ1u noJI.SIKH .H 3pyqHHMH onepaui.SIMH Bi.l.6H-
paJrn: yKpaiHUSIM O.ll.HH aa>KHHii crpaTeriqHHH nyHKT 3a Jl.pyruM. YKpa-
iHCbKHH <t>poHT 6ya 33€.ll.HO TaM, Jl.C a.n;ap.SIJIH nOJISIKH, CJiaOlllHH 3a HHX.
HenpocTHMOIO xH6010 yKpaiHChKOi CTpaTerii 6yno i Te, mo rpu pa3u
6e3ycnill1HO BeJia o<t>eH3HBY Ha Jlbsis. TuMqacoM pi-u..IaJihHHH ycnix
MOrJIH 6y;rn JlaTH JIHllle y.u.apu CKepMOBaHi Ha nepeMHlllJlh, 5Ipoc.TJaB
i Paay PychKY. <I
.Jyxa i 36poi.
Ap·rMncpiR Ha CTaHOBMLQi.
521
1 5. 0 p r a H i 8 a u. i SI y. r. A.
1 trN·
[!]bi9ga.1 niz. nywok rsJ ~Ont~• k;HJt0"1 U
f2
m com"Wa f":=1
Wme.r..,i1tHa/rarr#pcolca/ L!Jm•-Rlou-i""'uu hiwiJ D 6yJabH« C'07r\~lll
§J~cfOJ"-a baJkOl ~ 6pU.l"tzfP'Ol Ji ~NU?{t1/1lpUHllfll
>Ketto sec, I.IJ.O 6yJio 3.llaTtte, .llO Kpacttoro, roJIOBHoro oci.llKY ecKa.llpH~
Jle'fylHCbKHH [110JllK TaKa 6yJia Ha3Ba eCI<aJlpH CKJia -
,'.laBCH 3 2 C-OTeHh 60€BHX anapaTiB i 1 MaH:crepCbKOi OOTHi (3i CKJia-
Jl.OM Ma"r.epiHJiiB). I. COTHSI (KOMaH,llaHT nop. Xpyw))' 3 6 anaparaMH CTOSIJia:
D JlyJii6ax KOJIO CTpHSI i o6cJiyrysaJia niB.lleHHHH cppoHT, 2. COTHSI
(3 noJIK. KattyKOBHM Ha 11oni) - s KpaettiM, 3 12 nirnKaM~t. Botta ii.is1J1a
s paiiotti I. i II. Kopnycy. TaM >Ke CTORJia H: 3. COTHSI (3 nop. Cn€3a-
KOM). noJIKOM KOM3H.llyBaB IlOJIK. fi. fy6ep, CaM BiH 6ys KOHCTpyKTOpOM Ta
ittcTpyKTOpOM niJibOTiB, a niCJISI iioro rpari11ttoi CMepTH (3rnttys BiH
Bi.ll BH6yxy 6oM6H), nepeHSIB KOM3H.llY IlOJIK. KattyKOB.
Beech noJIK Mas OK. 40 anapaTis, s TOMY 16 THny Brandenburg
12 -- rnny L. F. G. i HIOniOp (cppattl.(y31->1<i 6o€Bi .:iiTaKH 3 6. poc.
apMii) i KiJihKa Fokker-is (HiMeU.hKHx).
KpiM Ha3sattHx B>Ke cTapunrn s noJIKY cJiy>KHJIH IJJ.:C M. H. coT. Mi-
xeHKO, COT. 6yJ1aT-OB, BlilOMHH niJihOT COT. €ECbKHH, ll.l'0 3iCTpiJI1HB 6ys
6 nOJl'bCbKHX anapaTis, cnoci6HHH KOHCTPYKTOP nop. CJI€3aK i rexttiK
4eT. )J(apCbKH.it
3as,llaHHSIM JieTyHCbKoro nom~y 6yno BHKottysarn .P03Bi.llKY 3a wpoH-
TOM npoTHBHHKa, cJii.llKysaTH 33 iioro pyxaMH, HHI..U.HrH siHchKOBi o6€K-
TH i sopo>Ki JiiTaKH. YKpaiHCbKa ecKa.llpa 3ici:pimrn3 OK. 16 noJih-
ChKHX JiiTaKiB.
ni.llt:f3C Bi.llBOpOTy Y. r. A . .llO 36pytrn nOJIK nep·eHWOB .!J.0 3BHHSlt:fa
K. 1-lopTKosa; no nepexo.lli apMii s HaMHinpHHI.IJ.HHY nepetticrn cnepwy
llO MaKosoi (K. K3MHHUH) i lliaTaBH (K. H. Ym11u,i.), 3roO.llOM .llO BHH-
HHUi. nill113C Bi.llCTyny Y. r. A. 3Ili)l KH€Ba IlOJIK ocis y Mornneei,
ni3ttiw<~ B 0.llecci, spewTi 33 OOJihWeBHKiB - y Eep,11.H11 esi i s Kio-
1
i MaTepiHJIY.
npH KiHU.i Ci4HSI apMiSI Ma.;la B>Ke, KpiM q>pOHTOBJIX CaHiT~HlHHX
yCTaHOB, 5 IlOJlbOBHX Jiil.[HHU.b, 3 caniTapni i 2 KynaJibHi noi3,1H. 3 KOP-
nycni CKJia.a;H caH. MaTepiHJIY i 1 npH Ha11aJihHiH K0Man:1i. R apMii
npau.10aa.1J0 TO.lli 2·1 .r1iKapis i 38 Me.llHKis. KpiM U.boro .llO noc.r1yr apMi"i
oyJJO B ::1a11i.11J1i 97 .r1iKapis, 74 Me.ll.HKiB. 25 OKPY>KHHX .rii4HHHb. 18 allTHK
i 48 )le3i HQleKTOpis.
r.
m.n:1.1ac Bi.ll.HOpOTy Y. A. 3a 36py4 11pona.10 .ll..YIKC 6ararn catti-
Tapnoro MaTepislJly; no U.bOMY 6ou.i 33Jil1WHJiaCb Te>f{ OiJJLllliClh .'lil-\a-
piB (rOJIOBHO HCi qy>KHHl.li). IlpH apMii 30epernocb ..mmc 7 HC.'[)OHHHX
.Tli4HHU.b i 33.711-IWM.JIOCb 3fi .IJit~apiB.
Y HaJl.IJ.HinpHHUJ.HHi 3oprani3osano 3 .u.on0Moro10 ypsuly JbtpcKrnpil
HaHOBO 4 nOJibOBi .Tii4HM.U.i. £10 1 .ilJISI KO>KHOro KOpnycy i :1.11H 6p11(3JJ.U
Y. C. C. i 4 3anacni .rii4HHLJ.i. Ane TaKHii CKpOMHHii crn11 ca11iTap1mx
yCTaHOB He Mir 3a.a;oBOJihHHTH noTpe6 50 THCSll.[HOi apMii. I ro.riosno
4epe3 Te, qepe3 6paK cattiTapnoro MaTepiHJiy, .rii1.1HHLJ.b, cattirapn11.\
)'Jl3JJ.}l\CHh, KynaJieHb, .le3iHCpeKTOpiB i 11paJieHh, nowHpH.1aCH IIOlllCCT!.
nJIHMHCTOro Tmpy, mo 3a6pa.1a HKHX 30 Bi.ll.COTKiB apMii. Bona re>K
He now.a.n.u.ria ca11iTapttoro nepcottaJiy, JiiKapis i MC~lHKiR. 1u.o no rc-
poiichKH pHTyBaJIH apMiJO Bi.ll. 3arn6eJii. .
06oBH3KH cattiTapHHX wecpis BHKonysa.:rn: npH HaYa.'thttiii KoMi.lH.!l.i
COT. Jlp. K. TaHSll.[KeBH4 (B ra.TJH4HHi) i IlOJIK. ap. A. 5ypa4HHCbKHIU!
(e Ha.ll.aHinpHHIU.HHi). e I. Kopnyci - coT. JJ.p. T. 51UHK, w.o noMep
Bill nufly, i coT. lp. M. Ceren, e II. -- COT . .llP· P . .nsnu1cc, R' Ill.
no.riK . .llp. I. .nesmthKHH i coT. ,!1.p. B. Csi]lepcbKHH.
Sl.ll.3Hl\KH n1.asmAPWHH
<~Vl~~\YAVAJ~i
• ."Se""" -- -- -··
·~~~-·J
. ~~:--..::: --:::--.....:,...__-........: ~
!
~
~! .,.."\
omP.,11.'fH- n1;:.nOllKCf!.~.,r:-llO/iK08HJ;I{
~---- 7:r.-
-~'i
----- -----~
H0Me11111eea ni.ll,CiH'l'ica J oplll'iaa.11bHOi Ta6.;iH11,i, 11,0 uoJUU1 ..1a.cb .HJ.: 110JtCHt~llHH .J.o tHl.!1,&Horv
:m 1miTRJ1 1919. p. ,lJ,ep:iKa.BBRM Ce1tpeTa.piJrroM BiJiebKOBKX C11pao 3. O. Y. H. P. po:mn
JUl,JJ,KY npo OAHOCTpiti .il.JIJI fa..nmbKOi ApMii i ninu.au HIJtr.bKODHX ci-ynuiH.
634
~ f 5 lOp.MORIHU.U
no..1k
_E>fo rr 0
rfi 0
~ 11«".."IUPN.UU
7"l01.J9
~I. nOJ~
ki7''N01"1.t.
Q a/mtOnaH'IUP'i
gut>iJi""
rr=2l oOOJ"-Ol
~ batJka ~. f.
OB6AHAHI Yl<PAIHCbKI AP MI I
Hamteaa d-p EoziJaH fruJieBU"-
C'urnya:21iu><-a -Ha"kat. 90
6ot.Jn.1x 3iu .,o-3~ JU?1N&:
f9f9.
- 09110.,,,,opohi . ·
- gl>omopobi .J°'""'.J"'u"1 au.JS1txu
r.
no,ll.:i B Ha,I1)1.HinpJr.11m.1t'Bi nepe,ll i D1)1.qac nepexo,11.y Y. A. sa ~6~1yq.
CaMe TO.lli, KOJIH faJIHU.bKa ApMiH a.a.pyre npHMyaaJia .a.~ 36py11a, ll.J.06
3eep11yTHCh npoTH 6oJibmeBHKiB, 6oJihllleBHU.hKe KoMaH.a.yeaHHH 3aB3S1-
11ocS1 3JiiKBi.uyeaTH Ha.u.uuinpHHCbKY ApMiro, mo ii TaK .uep>KaJiaCb OCTaH-
KaMH CHJI. ~, ecix Maii>Ke crnrax u.i€i apMii, 3inxaHoi B nie.z:teHH0-3axi.n-
HHH KYT YKpaiHH, noMi11aJiach nepee'I'oMa, mo H: .uoeena .llO 3axHTaHHH
.z:tHcu.un11iHH ii ocJia6JieHHH 60€3.UaTHOCTH. B 06JIH1111i He6e3neKH
npoei.u TpaTHB BJia.a.y H3.ll HHMH i .a.eRKi 3 HHX noqaJIH caMO-
lIHHHO pimaTH npo ceoro .llOJIIO. H. npHM. 11acTHHa, xo11 ueeeJIHKa, 3a-
nop03hKoi rpynH BHpymHJia caMoBiJihHO Ha cxi.a., ll\06H nepe6HTHCSI
a 3aniJIJIH eopora H: niTH a noecTaHHH, rpyna Ci110BHX CTpiJihU.iB no11aJia
nepenpaBJISITH- CBOi noMi4Hi cpopMau.ii qep·e3 36py4 .ll;O faJIH4HHH; Bo-
JIHHCbKa rpyna ni.a. ttaTHCKOM OOJihllleBHKiB Bi.llCTynaJia pa3-y-pa3 Ha
nie.a.eHh, TaKCaMO Ha >K"MepHHCbKOMY uanpHMKy, 2. .llHBi3ii He CTaJIO
CHJIH 3.llep>KaTH nepeeary eopora. JlHllle 0)lH3 ,llHBi3iSI IlOJIK. y .llOBH-
tieHKa .z:tep>KaJiaCb Kpim<O Ha CTaHOBHmax B OKOJIHU.SIX Jl>KypHHa (He)la'-
neKO BanttHpKH) i aae3HTO 3MaraJiaCh 3 6oJibllleBl(KaMH, mo6 3aXHCTHTH
MornJiie, O.D.HHOKY 6a3y apMii, mo .uaeaJia 3BSl30K 3 3aKop.D;OHOM (Py-
Mytti€ro) (rn. cxeMa cTop. 538). ·
7 . .rrnnHH cppottr Haiu.ttinpsittcbKOi ApMil illloB no .1ittii: ua niB,'lCHh
Hi.ll 33Jli3Hlfll0f0 W.'ISIXY rycHTHH-5JpMOJIHHU.i, ,llaJiblUe 1Iep·e3 MiCl.{eBOCTH
3itthKiB---OxpHMisu.i, Eap, )KMepHHKa. .l1>1<:yp1rn i ua niBJleHHHH cxi,Q
Bill Monrnesa. I thoMy cppoHTOBi 3arpo)f{yBaJIH 6oJihmeBHKH Haii6iJih-
me 3 niB1101ri i 3i n<McpHHCbKOfO HanpHMKy.
A.1e TOJli Hme o6a YPR!lH, ra.:ntUhKHH i JlHpeKTopiH noro.n11JIHCb
11a cnisnpa1(10 i, mo6 psnysan1 3arpon<ette cTaHOBHlll.e Ha.n.nttinpsitt-
CbKOi ApMii Ta 3a6e3nc4HTH TepeH n.rrn po3MimettHH faJIHU.bKoi ApMii
:ia 36pyireM, Ha4aJibHa KoMaH.na Y. r. A. pilllHJia BHCJiaTH 3 ni,J.B0-
.'104HCbK i CaTaHOBa 2. 6pura.n.H ll HanpSIMKY Ha npoCKypiB. PiBHO-
•rnrno Ha;:J.,1]JliI1pSlHChKi rpynH MaJIH B,llapHTH Ha npoCKypiB 3 niBJJ.HSI.
THM4acoM CTHfH Ha.'lJJ.ttinpsrttchKOi ApMii 6y.rrn me TaKi nepeTOMJietti, 6e-
~wras1rnMH 60SIMH Ta llOXO)l3MH, mo BOHH lO 10. JlHllHSI He BCniJJJ1
11~04aTH HiHKoi aKuii. 3aTe V. 6pHraaa B>f<C 8. JIHHHH nepettlllJia 36py11_
i 10. 3aHHJia lfopHHH Oc:Tpis, He 3ycTpiBlllH no aopo3i uiHKoro en po-
rn By. lllo11tto TOJli noqa.11a 3anop·03hKa rpyna .11aro)lHTHCS1 )J.O y11.apy
ua 5IpMOJIHHUi i 11. BCTyn11.11a B 6Ui. Ta 3aK11 3arropomu.i :i.0611.rrnci..
ycnixy i 3aKH ;.t.o 6010 po3rop1-1yJI11cb ~wyri rpy1rn H. A .• ocaMiTHeHa
113 niBHOl.Ji v. opura)la 1104aJia Bi;J.BOpOT )lO 36py4a H 12. .rnnHSI nLl
HiiiTiBU.HMH MiCL(eBi 60.TihlllcBHKH 3aB.Ila.1111 Hi BeJIHKi BTpaT11.
CTattosmu.e He TO, mo He nonpaBHJIOCh Bi.ll raKoro 1-1eni:lrornsa-
ttoro MaHespy, a LJ(C 11 noripm11J1ocb THM, LJ(O 60J1bwes11KH 3aHHJIH
)KMepHHKY i si.lKHHy.rm 3anopo3hKY Ci4 (2. .llHBi3iIO) ua niB.zteHttHtt
cxi.a., tta Konal1ropo11; noTiM, 3attS1nm11 Eap i €.TJl)'WKiB, 3Bep11y.;rnc1>
11a Hosy Y11mu10 Ta 3arpomysa.TJH KaMHHu,esi. A.'l·c 3 Toro .llHH (13 .
.TJHnHH) noLJHHa€ThCH 3BopoT tta Kpame. B .nonoMory 2. .n0si3ii 3SIBJIH-
€1 hCH si cxony rroncTaHlllfH Kim (OK. ~3.500 mo;'lett) ni.n npoBOJlOM IO.
T10TIOHHHKa. mo nptt6yn :i Xepcomu.mrn. a Bill 3axoly tta.nxo.aHJIH ua
.aonoMory me JlBi op11ra..'lH -y. r. A. BpewTi ji npyri rpyrrH H. A.,
LllO .noci BiJlil0 1 lHBa.rn ll nopSIJlK,YBaJIHCb, nepeiilllJIH AO Jliii.
llaJlbWi 3Marattttfl HaJtlH inpHHCbKOl ApMii 13.·--17. llHilHSI. mo Ma-
.TUI. :-rn6e3nel.JHTH npocTip JlJUI ra.11. ApMii, 3aKiH1IHJIHCb TaKHM ycnixoM :·
Aci TPH niBHi1Itti rpym1 3anopo3hKa, BoJIHHChKa Ta Ciqosux CTpiJihiliB
3BiJihHHJIH 3aJii3HH4HH WJIHX f'ycHTHtt--ropOJlOK-5IpMOJIHHUi, rpyna 10-
TIOTJOHHHKa (2. JlHBi3iH i noBCTaHl.JHH Kirn) Bi)lirttaJIH 60JiblUCBHKiB
.no )f{MepHl\1H i spewri noJIK. Y.11.0BHl.JettKo 3. .llHBi3i€10 ycnimHo cnH-
1110c 45. C~I\'. llHBi3ilO B OKOJIHUSIX BanttHpKH i Paxuis.
BpewTi BCSI raJIHU,hKa ApMiH 17. JIHllHH nepettLUJia 3a 36pyq i p03-
MiCTHJIHCb y TaKHX OKO.TJHU.HX: I. Kopnyc -- JlHttu,Kopyttb, II. - - Opu--
HHH i III. - <l>pa.npieui i 3aJiy1111a.
Bsecb npocTip, mo 11oro 3a:HMaJ111 rn.ni 06€.llttatti yKpaiHCbKi apMii,
llHCJIHB npH6JIH3HO 90 KM. BrJIH6 i OK. 350 KM. ernHpHHy. Memi 11oro
iflllJili no Jlittii .llttiCTpa Ha niBJJ.Hi. 36pyqa Bi.ll CXOJJ.Y' fyCHTHH-5IpMO-
.'IHHUi nap Bi.IJ. niBHOl.Ji i Ha 3aXi)l 33.1Ji3HH1IOi Jiittii )KMepHHKa -
BanttHpKa, a>1< .llO llHicrpa. B pyKax o6ox apMitt 6y.JIH saJii3HH1Ii rn~1HxH
ryrnTHH - 5IpMO.'IHHUi i Gap - MornJiiB. 4epe3 Morn.'liB YPH.ll Y. H. P~
MaB 3BH3-0K 3 PyMytti€10. 3Bi.D.KH apMiH noqaJia 011.ep>1<yBaTH BiHChKOBe
M3HHO (rn. 4eprnHa CTOp. 538. i 557).
j.~
i ~'
--
'lllOllllA
l~ICi
TlpuONinp .
8t1ornopot1i 3a.dJ1t.U..1-1L
othtomOpOtlL
Mipu.no:
.
\
0 ~o w 6°=-=--=!f 1'M
L _ _ __ -~---·--------~
naH1411pH11ii noTRr »BinbHa YKoaiHa:<, 3A:>6y·rllll Ma 6:u1i.wee11Max niA'lac noxoAy rpyn. no.11.
Bo.1~a Ha WeneTiaKy. Cepnmn., 1919. p. 3 a.nLCSoMy Y. C.:. C.
•
686
KoMaHAa
I. 6p11ra.A1t
'· c. c.
567
KHie a niTaKa. Ilocepe)l,HHi CocJiHicb&Hii c,-Qoup, 6i.Jul eLOro (eropi) n.now.a J 11al\tHTH11KoM B.
XMe.IJbHH~bIOOro. 3 KaJI6H)l,ap.11 »qepHOHa Ka.qu Ha« Ha 1n:n. p.
1) lloA&Ho B& oeaoBi A&BWIKA ffaqui.aoi Ko11&11Aa. Yeee1> CTH &pllii q•CDB 'l'OAi
l .37R C1'apmae i 20.576 C'l'pi.11>nie.
YKPAIHCbKE Bill!Cbl<O
I), .llpyiKHHHHK KHAlKHX 'l&clB. 2). l<031K 3 XVI CT. 3). K033UbKHA ROJIKOBHHK 3 XVII CT. 4). 4opHOMOpCbKHA K033K 3
xvm CT. 5). KyOaHcbKHA KOJaK J XIX CT. 6). mxoTHHeUb YCC. 7). KIHHOT'IHK YCC. 8). noJtKOBHHK YrA. 9). mxorn-
HeUb YrA. 10. KoJaK CC., J 'lacls UeHTPaJJbHoi PaJJ.H, II). CoTHHK J 'lacls Jl11peKTopli YHP. 12). 4opHOWJIH'IHHK
(KIHHOT'IHK). 13). CHHHelKYnaHHHK. 14). Ci-apwHHa l<apnaTCbKoi Cl'li. IS). CTpi.11tub I. Y .ll-YHA (apTHJtepHCT) .
161. CTapwHHa YnA.
f eH. lUTa6y re11. xop. ApMli YHP MHKOJla KanycTRHCbKHA •
H03A"ll BllilHM
Ko3aqi BIHHH 6yJIH THM BiJI.Ba:)KHHM oopOHHH.M llHHOM, mo Ha'Ma-
raBCH wa6JielO !3JI.06yTH BOJIIO CB0€-MY Ha.pOJI.OBi Ta TIO:lUHpHTH K0'3aU.bKi
npaaa. YTHCKH .iK ·co·u.iHJibHoro, Hau.ioHaJibHoro A peJiiriAHoro xapaKTepy;
cnpHllHHHJIH .llOBfOTpHBaJii K0'3aqi ·BHiHH.
OT.>Ke, He aa11eJJ1I1ye 1u.boro nuTaHHH 'llY.>KHHeU.bKa KoHu.enuiH ("cTop.
178-179 IY.B), ,,mo BO€HHHH Ha pi.a, OXOTHHIUbKi Bi.llJliJIH, HKi He MOTJIH
Ha6yTH co6i upaa peecTpOBHX K0.3aKiB, 'KHHYJIHCH' .ll.0 6opoTb6H, THfH}RIH
3a coooio i peecTpoaux K03aKi·s". Xoq ·CnpaB.lli K03aKH, mo -Maco so A
oxoqe CTaBaJIH B OOOpOHi UOJibCbKOl .ziep.>KaBH Bi.ll 30BHiWHiX 'BO.poriB,
MaJIH ni.aCTaBH 6opoTliCH i aa ·B4H'He:Hi t'M KPH,B.llH, KOJIH .no oK'iaqeffHi •BOm-
uoi He6eaneKH ypH:zr. 13Hoey aainpHraB ix JI.O HeBoJii. floaa THM Ko.aaqi
BtHHH. cnpHllHHHJIH rJiu6wi A aa.>KJIHBimi .npHlllHHH :noJiiTHqHo-peJii['iH-
Horo ii cou.iRJibHoro xapaKTepy.
HainpHKinu.i XY.I cropit1t1H po3not1HHaBc11 np01u.ec HaiuioHaJibHOi pe·ao-
JllOUii, i nO·HeBOJieHi ·BepCTBH yKpaiHCbKOfO Ha.po.ziy wyKaJIH 1npoBiJI.HHKiB,
ooopOlfUiB-BO>K.lliB Ta ix ace6it1HO oJli.ZI.TPHMyBaJIH. OllOJIHJIH U.IO 6opoTbl6y
3aB3HTi Ta .ziocai.zi·t1eHi JIHUapi HH3oeoro A ropoJI.oaoro 'K0'33'U.Tea.
XMEJlbHHllllHHA
)].JIH Toro, w.06 apoayMiTH. nepHneTil Ta xapaKTep JI.OBroTpHBaJior
,ZI;paMaTHllHOI yKpaiHCbKO-.nOJihCbKOl Bi:HHH Ta .llaTH npaB,ll.HBi ouiHKH
fOJIOBHHM ri pe11HHKaM, Heo6xi)I.HO nepw aa ace no.piBHHTH CHJIH, 3aco6H
Ta onpoMOlKHOcTi soporyio-rnx cTopiH. Ue .zI.aCTh HaM MOlKJIHBiCTh a11y-
THCH B Ti CKOM'I1JleKT01BaHi o6'CTaBHHH Ta JI.06pe ,co()i ycBiJI.OMHTH Ha,ll.-
3BH'11aHHi TPYJI.H01w.i H He6e·3ine1rn, w.o CTOHJIH Ha nepemKOJI.i reThMaHo·ei,
B BHKOHaHHi iCTOpH11HOrO 3aBJI.aHHH.
CH.na A 3aco6H cropbl. 1) Piq1nocnoJIHTa noJIPCblKa e 11J.OJIOBHHi XVM cTo-
pi1111H 6yJia .a a1noire1i (eeprnKy) CBO€l n0JiiTH1IHO-CTpaTelfi.11HOl IIOT}"lK-
HOCTH HK OJI.IHa a Ha1AcH·JIMtimHx JI.epJKa.B Eepo'IIH. Bo'Ha BOJI-O.lliJia npo-
cTopaMH Bi.LI. oaJITiffChI<Oro JI.O 40-pHOlfO MOpH. J1fl HaJielKaJia BICSI' JlHTfBa,
oiJiopycb, MaH~e BCi yKpaiHCbKi 3eMJii 13a BHHHTKO'M 3aKapnaTTSI i HaBiTh
MO·CKOBCbKa (MOJieH'llJ.HHa. fio CY'l8CHHM DOHRTTIIM fiO.llbll(8 TBOpH.113
ccl>eAepoBaHy 13 llHX 4-ox Hapo.lllB IMnepho 3 ii Bania aacanaMH .( CxiAH~
npycH, JlHBOHiH, 6paH.zI.eH6ypc) Ta TeH.zI.eHlJ,iJO, 3.ll06yBWH ,,w.anKy MOHO-
Maxa", craTH ,rereMOHOM aa CxOUli Eapo111H:. 2) BoJib:w.y, inoJiiTH•'l.l'H<>
nr)llnHpaJIH KaTOJIHUbKi ..riep:»<aBH 3axoJI.y, 30·KpeMa nana 3 HO'fO M;O-
ryrn'iM €3YlTCbKH'M Op:ll.eHO'M. 3) no13a TH'M .ll.0 HOJibillJ.i MaJIH peaneKT
ri cyci.llH (Mo:cKBa, lllaeuiH, MoJIJI.aBiH, CeMHropo'.ZI. . i Ty;pxo-TaTa:pH.
4) Boaa BOJIOJJ.iJia Be JI H K 0 JO MiJiiTapHOIO TIOTylJKJH'icTJO Ta 31H3'11HHIM
B0€HHHM IlOTeHUiHJIOM. npH Il0Tpe6i, tPi.t.IIIlOCilOJIHTa MO·rJia 3M06iJiiJ.3y-
BaTH Ta pmJrOpHyTH .n.o 150 THC. JI.06pe 013·6p0 1€HHX BOHKi·B. 3axi.zI.Hi .LI.ep-
lKaBH iA He JI.OpiBHJOBaJIH. HanpHKJia.ll, <l>paH11J.iH TpHMaJia e MHpHHH 11ac
24-30 THC., Ha eiHHi po:3ropTaJia 50--60 THC. U.IaeuiH i Toro MeHwe.
Jlo Toro .lK eeJIHKi eKOHOMi1..1Hi ·A <f>iHaHcoai ·3aco6H yMOlKJIHBJIIOBaJIH
:nOJIHKaM BHHa;flMaTH .ll.JIH 60HOBHX 1n0Tpe6 .lleCHTKH. THCH·ll 3arapTOBaHHX
e 30-TH JiiTHiH ei·AHi, ·Hi:Me·uhKHX cf>op-Ma 1uiH i3 '36poeio Ta BHPH.ll.OM. TaKOlK
no 6oui .noJibiW.i ·CTOHJia Mo.u.epHo o·36poeHa 60€13.llaTHa JIHTO'BCbKa apMiK.
5) noJibiChKa BOHOBHHl.fa WJIHXTa Ta KOMaH.llHHiH CKJiaJI. ·6yJIH HO'ci'H'MH
601Ao•Bff'X nepeMO.lKHHX T.pa,ZI.Hlll,iH TaKO)I{ i Ha\Zl KOt3aKaMH, Ha.ll.TO B 1637-
38 pp. 6) Ha!3araJI flom::11w.a Mor.11a 3'Ma.raTIWH i npoTH ·KOaJiiiuii .ll.eplKaB,
w.o BOHa JI.OBeJia 1654-57 pp.
Hpae.zI.a, floJihlW.a MaJia ·H xH6H noJiiTHllHO•ro H 1nCHXOJiori1..1Horo
xapaKTepy: a) CJia'6iCTb KopoJiiBCbKOi BJiaJI.H Ta OBaBOJIH .WJIHXTH, 6) lKOp-
CTOKa UaHU..UHHa, B) He-11yBaHi H3.ll.YlKHTTH nOJIHIKiB Hal.ZI. ceo6o:.ZI,-OJIJo6H:euM
BO·HOBHH11HM yKpaiHCbKHM HapO,ll.OM.
Ko3a1111HHa. Pi11nocnoJIHTiH cTaBH'B 1..10JI0 reTbMaH 3HHO'.BrH X.MeJihHHUh-
KHH. 1) Koaa~1.rn.Ha B BHCJiiJI.i lllOpa30K B 1637-38 pp. Ta -o6MelKeHHH B
npaaax i aa6opoHi ,,.wap111aTH" TYPelUhKi 6epern, 3Ha'llHO '3MaJiiJI.a. 2) no-
6yJI.OBaHa ·nOJIHKaMH ·CHJibHa <f>0pTeuH Ko,ll.aK (6yJI.yaa1e ii cl>paHUY3bKHA
573
a.pxiTeKT 6omum) nepeTHHaJia crroJiylleHHH 3a1J1opi.>10KH 3 Y·Kpa·ittoio.
3) noJibCbKa OKyna-uiHHa apMiH ni.l{ KepM·OIO KaJIHHOBCbKOro H BoTO·l.lb-
1KOf'O 6yJia p03TawoaaHa B YKpaiHi 3 ocepe,l{KOM y oiJIHi UepKBi H Tepo-
1
1npeciA.
2) C'rpaTeri'IHOMy.
a) reTbMaH cKyinllyE oBoe BHicbKO Ha ,llaJieKOIMY niB.l{IHi Ha Cill-i noea
·BnJIHBaMH nOJIH'KiB (aaca.l{a: iaa6eanelleHHH, cKynlleHHH i CTpaTerri'llHe poa-
ropTaHHH CBOix CHJI Bi.LI. HeHa.LJ.ilHHOI'O aopo.>Koro Haina.L1.y).
6) y 1647 po·u.i reTb!MaH .J,H<:Kperno y~mBJl'S1€Tb01 3 npoBi'.llHH;KaMH
peeCTpOBH·X KOl3aKiB ;{JI.SI oniJibHOl ..ll.Fi 1npOTH noJihllll.i H ..ll.yxOBO o6'€.llHY€
ni.ll. caoeio xepMOIO see Ko:aau.Tso (HH30Be ;if peEC'.fPOBe). THM, 3HallHO
cK.pi11J110€ ce6e, a ocJiai6JIIO€ sopora.
3) PeeomoulilHo-ncHxonorfqaoMy.
reTbMaH ,ll.06pe '3,lla€ ·COl6i :3BiT, lll.O JIHWe 0.ll.HH'M XQ:l{ i 06'€,l{HaHHM
1
1917-1919
111Ta6 7-oi apMii·, Jie 6epyTh y noJIOH KOMaH.l1yeaqa uiieio apMi-eio 60J1b-
111eeHKa reH. €ropo·ea - HOfO OYJIO si.mnpa.eJieHO B :KH'iB, a OOTiM
Mypae-iioe iioro .aeiJibHHB ·3 1B'·H'3HHU.i.
3aaHalfy€MO, llll.0 eci 1ui 'IlOT·HrHeHHH Ta Ba)KJIHBi L3JJ.0·6yTKH OCH'fHeHO
MaH)Ke 6ea )Ka.zI.HHX BTpaT y JllO.ll.HX - fOJIOBHO ·aacKo·qeHHHM, MaHeBpOM,
331'p03a'MH H neperoeopaiMH. BiHCbKOBHH ceKpeTap c
B. neTJIIOpa npH-
3Haqye HaqaJihHHKOM lllTa16y Xl-o1 apMii nOJIK. M. KanyCTHHChKO•ro, a B
ciqHi H-KOM mrn6y ni'B)l.e1rno-aaxiJJ.Hboro cppoHTY e EepJJ.H11eei. MaJOllH
TaKi KJIIO'llelBi Il03HU.ii, )l.aiBa~rn 1HOMY MO)KJIHBiCTb CTHlfaTH '3 cppOHTY
yi<paiHCbKi qatTHHH .ll.JIH npOTHBO.ll.ii 60JiblllieBHKaM.
,ll.pyra .ll.H'Bi'3iH IJ.bOfO )I{ KOpnycy, cnH'pal()qHCb Ha ·aaJii'3HffqHi B)"3JIH
)f{MepHHKa - .Ko3HTHH - 18a1nHHpKa - XpeCTHHieKa, 3ynHHHJ1a HaCTyin
rea.p.zI.eHCbKOfO Kopnyc~ 1lll.0 ·CKJia.lliaBCH 3 TpbOX JJ.HBiL3i1u illiJJ. KepMyBaH-
ff'Sl•M eiJJ.OMO·i lleKiCTKH .6om, Ta o6e3'36poiJia ii no.rpoMHJia iioro iH y
,llaJiblllO'MY TPHMaJia 1ui ea)KJIHei ueHTpH e ceoix pyKax. TaKHM qHHOM
6 TIOJIKiB 1nepmoro KOpnycy, e qacH. ·nepllloi 1ei1iiHH UeHTpaJibHO'i PaAH 3
60Jib:llleBHKaMH ycnilllHO 6opOHhJIH .u psrryeaJIH YKpaiHy 3 nieJJ.eHHoro
aaxo.zI.y a)K JJ.O eiJJ. eopoTy UeHTpaJibHoi Pa.ll.H Ha )l(HTOMHp. Cr.HrHeHHH' )I{
1
llbOfO KOpnycy JJ.O ·KH€Ba, JJ.aJIO 6 HeraTHBHi HaCJii.ll.'KH, 160 '.)I{, npaB)l.Ono-
,llii6HO ,qaCTHHH ueprnoro KO.pnycy ni,ZlnaJIH 6 y 1Kueei p001KJia.ll.OBHM BilJIH-
BaM uapTi1HHqi Ta 60JibllleBHU.bKOi inponaraH.zI.H; TIO.ll.pyre qepBOHi, MaJOqff
BiJibHi lllJISIXH '3 cppOHTy, ,ZJ;aJieKo CKOpillle 3axonHJIH 6 ·KHfi'B Ta He ;zJ.aJIH 6
3'MOrH ii qacy UeHTpaJibHiii Pa.ai ni,nnHcaTH 9-rn J110Toro EepecTeiicb-
KH'H MHp, •lll.O 6ye 3aKJIIO'lleHHH HKP313 y AeHb 3aJiu.llleHHH UeHTpaJihHOIO
Puoio K111eea.
Ha cT. 457, 1nepellHCJIIO'€TbCH qacTHHH, _mo onHHHJihC·H Ha 6oui ,ll.u-
peKTopi•i 111icJIH uoeaJieHHH reTbMaHaTy ii ila KiHui .ll.OAaHo:
,,rettepaJibHOIO EyJiaeoio npoeaJJ.HB noJIK. CJiaBiHCbKHH, nepmHM re-
eepaJI-KBa(>THpMaiicTpoM ( onepaTHBHi cnpaeH) 6ye reu. ,ll.p0'3.ll.OBCbKHH,
.llPYrHM ( opraui0aiu..) noJIK. Ka·KypMH. KoJiu aaJIHmeHo KH1e, )l.iHJibHiCTb
MiHiCTepcrea npunHHHJiaCH, CTaplllHHH .reHepaJibHOi 6yJiaBH inepeHllllJIH )l.0
lllTa6y )l.i-€·BOi apMii. ll1Ta6 KepMyeae iMeHeM fOJIOBHOTO OTaMaHa, one~
1
lllHH. Ha qOJii 18.M. CTa'B reH. rpeKiB. HaKa3HOMY OTaMaH01Bi lfeH. Oceub-
KOMY niJJ.JIHraJIH reHepaJibHa 6y.11aea 4f mTa6 .llieeo·i apMi1i, xoq reH. Oceub-
KH'ii cpaKTHllJ1HO He BTpyllaBCH B poooopH.lQKeHHH lllTa6y .zi:iee·ofi a·pMiii.
Ha'llaJibHHKOM lllTa6y Aieeoi apMii n.pHaHalleHo oTaMaHa A. MeJibHHKa,
KOJIH'lllHboro lllecpa lllTa.6y C.C. :Ptoro IIlOMillHHKOM - oTa>MaHa Bacum1
TIOTIOHHHKa. nepmH·H Te1HepaJI-KBapTH:pMaMlCTep, reH. CiHKJI·ep, Ha'llaJib·
HKK onepaTH·BHoro 8i.LIUliJiy ii noMillHH'K reuepaJI-KBapTHp:Maiu:crpa, a no-
TiM, nepmHifl reHepaJ1-1KeapTHpMaifcrep noJIK. M. 1K~nyCTH1HCbKHifl. UeA
111Ta6 .llie:eoi apMii Oe3'3MiHHO icHyeae i uoro 1ne.pcoHaJibHH·u. CKJiaJJ. He
3'MiHHBCH*) allC JJ.O CTBOpeHHH lllTa16y ro.7IO'BHOfO 0TaMaHa 06'EJJ.HaHHX
YKpaiHCbKHX ApMiii, y JiiTi 1919 POKY. IUo )I{ TopKa'€TbCH' noJIK. CJ1aieie-
CbKOro, TO BiH, ·SIK ·CKOMinpoMiTOBaHHH aKTHBHOIO yqaCTIO y cpeJJ.epaTHB·
*) nHwe OTaMaH A. MeJlbHHK JliTOM 1919 POKY noeepHyBCR 3HOBY JlO Oi'IOllHX
Crpi.nqia.
581
HiM aKTi reTbMaHa, HiHKOi yqaCTH B CK.71a,lli BiHCbK ,llHpeKTOpii He 6paB.
TaK caMO reH. ,llp03,llOBCbKHM. noJIKO'BHH.K IKaiKypHH y ,llaJibll.UOMY nipa~
u.ioeae 'Y <:KJia.lli faJIHU.bKoi ApMii A .nicJIH aaKiH11eBHH ·BiHHH 'llOBepH)IBCH
.llO Co·eeTiB i TaM HainHcaie KHH':>KKY ,,Boillia a 6eJ1o:noJ1·S1·KaMH 'B 1920 l'O.lly".
1
YKPAIHCbKO-IlOJlbCbKA BIAHA
BpH o·u.iHU.i onepau.i:ii Y.f.A. Ha ra.7IHU.bKOMY TeaT.pi BIHHH (.ZI.HB.
CT. 518), ,llOCJii,llHHKH He 13aWK.ZI.H Bi~nOBi.ZI.HO KBaJii·<PiKYIO'Tb llIOHHTTH
napTH3aHKH, MaHeepoeoi, pyxJIHBOi Ta noaH1u.iiiHoi eilHHH. MH KopoTeBb-
'Ko OKpecJIHMO :ff :3rOpH 3a3Ha4HMO, 'll.I.0 yKpaiHCbKO-llOJibCb'l<a BiHHa, 'KOJIH
BOHa o<t>opMHJiaCSI, 130BCiM He 'MaJia napTH3aHCbKOfO xapaKTepy.
HapTM3aHH, 3BHlla1HoHO nepeBO,llHTb ClB01i aKU.i:i (nau.HCtJiKa'U.iH) B fJIH-
60KOMy 'BOpOlKOMY aainiJIJii, BOHH B 6iJiblllQoCTi TBOpH'Tb 'IlOBCTaffllli Bi.ZI.-
.lliJIH ·H CUHpalOTbCH :Ha noMi'll aKTHBHHX eJieMeHTiB 'Micu.eBO'fO eaceJieHHil.
IHKOJIH .llJIH napTHl3aHCbKHX aKu.iA npH3Ha11a€TbCS1 HeBeJIHKi BiMiJIH pe-
ryJIHpHoi KiHHOTH, lll.lO 3aXO,llHTb .rt.aJieKO B ·3aniJIJISI' Bopora, TaM oni·snpa-
1
llOPTKIBCbKA O<l>EH3HBA
(CTe.peMO>KHi ·11HHH Y.f.A. ai,!I. 8-28 111epBHH 1919 p., ce6To poocpo·M
noJifflKiB -ni.zr. 4opTKOBOM Ta nepecJii.ll'YBaHHH ix .zr.o Jii-Hiil 30.11011is-;lleroea-
ra.11H11 IH3'llii BiffCbKOii 1KOJ1a Ha3HBalOTb ,,11opTKiBCbKOJO o<t>eH3HBOI<>" .)
Ueii nepio.zr. Tpe6a no)l.iJIHTH Ha TPH eTanH, a caMe: 11opTKiBC&:Ka one-
pauiH, o<t>eH3HBa •reHepaJia rpeKOBa, Ta .zr.pyrHlH IBi.llBOpOT Y.r.A. AO
36py11a, 60 KOlKHHH 3 HHX Ma•B ceoepi;J.Hi ipHCH ( CHTya.ui10, '3aB)l.aHHH A
cnoco6H ·'ix 3.llitHCHeHHH). TaKHIH ino.zr.i.11 Jiinwe onpH11HHHTbCH .zr.o 111paB.llH·
,' ·BOi ou.iHKH, •ff')( C3'MHX 6o·HOBHX llHHiB, T3K BHH1BJleHH·H iHiluistTOpi'B-TBo.puiB
fiJIHHiB i ix BHKOH3'BUiB.
IUe fl .zr.oci ocraT011Ho He 3';HcoaaHi ·sci ooCTaBHHH, 1mo cnpH11HHHJIHCb
.zr.o 3auo11aTKyBaHHH 110pTK~BCbKOi o<t>eH3HBH, HK 3313Hall'}'IOTb aBTOpH, X()ll
Ha.zr.pyKOBaiHO "IHMaJIO CllJOMHHiB Ta <t>axOBHX TBOpia, w.o CTOCYIOTbCH
uux 16ofloaHx llHHia. AaTopH .zr.oKJia.zr.Ho 0111Hcy10Tb no.zr.ii Ta HaMaraioT&CH
BHHaHTH iHiUiHTOpia UHX CJiaBeTHHX ,ZJ,iH.
Mu .zr.yMaEMO, mo <t>poHTOBi 11acTHHH, 6pHra.zr.H .zr.pyroro -Kopnycy
nepwi Bi.!1:11YJIH 3·MiHy o6CTaBHH (Bi.llHOBJieHHH 60€'3.ll3THOCTH Ta MOpa.11i
1
KiBCJ>KOl oinepaui'i.
(•CT. 509) ,,cniBy1rncT& y 6010 ea 4o.pTKiB .ll'BOX KopnyciB YS.A.,
BKa13yaaJio 6 Ha Te, ,mo aKUiH 6yJia 1J1iJI.rOTOBJieaa H.K.r.A., a a KO>KHOMY
pa3i o6oMa KOpnycaMH, nep1urnM i .llPYrHM, 011eBH.ZI.HO 3a nopo3yMioHHSllM
Ha11aJI&Hol KuMaH.ZI.H".
3axonJieHHHM 51roJI&.HH'U.i 7-ro 11epBHH, 4opTKOBa H KonHlllHHeU& _8-'fo,
3aKiHllHJiaCh 6JIHCKy110 nepeae.zr.eHa llOpTKi1BCbKa onepau.iH. .
Y .zr.ao11hiWO'MY B>Ke .no11aBCH HOBHH ernin ia .zr.a.11eKo ·fl..zr.y11HMH 1u,i;ul'MH.
HoBo·npHi3HalleHHiH KOMaH.zr.aHT Y.r.A. (BO>K.llb) Ta iioro 6y.11aaa nepeao-
.ZI.HTb y >KHTTH uiJI.iKOM caMOCTiHHO 01npaiUbOBaHH H IlJl'HH, Sl'KH•H X011 i 6a-
0
roMOHOM 1no uiJii1ii Y.f .A. i 'lli:ztipeaJia ·e HiH Ha.u.iio· Ha ycinillIHe ;3aKiH'leHH's1
eiHHH. Cepe.u. BOH'UTBa nillIJIH npoeoKaiu.iiiHi qyTKH 1npo 3pa.II.y 'llpoeo.II.y,
I.JJ.O Ille -6iJiblll OCJia'6H.'IO Bi)J.110pHiCTb apMi"i".
Ta.I<HM: llHHOM, HI< 6a11HMO, noJiiTHlfHa ittTepeeH'JJ.iH aaxHTaJia MO-
paJ11:,iHy CHJIY apMii - eipy B nepeMory Ta )J.O·eip'H )J.0 CBOIX BO>K..!liB.
npoTe yKpa'iHCbKe ei:iichKO npO)J.OB.>KyBaJIO OOJI01ry Jlb•BOBa H TpHMaJIO
B ceo.tx pyKax Ha<j>TOBH.H paiioH, 6iJibllliCTb Cxi.ZI.HbOi faJIHllHHH i TBep.u.o
CTOHJio ni.u. Mypa'MH Jlheoea. Jlyx iioro 3ax11TaeC.R, aJie He 3JiaMaeC.R. Ha
U.e'H pa3 JlOJiiTHKa BpH-ryeaJia n0.11HKiB, O)J.Halfe He ,ll.aJia 1M Ule nepeMOf'H.
To.u.i HarniBaJOTb i3 3aKop.zi.nHy 6 )J.HBi3i!ii faJIJI•epa - ce6To u.e B)l{e 6yJia
.ei'HCbKO'Ba iHTepeeHUiH AHTaHTH B KOpHCTb noJIMUi. HaCTyn aHTaHTCbKO-
IlOJlbCbKHX ·eHtCb'K cnpHLIHHHBCH .ll.O ei)J.eopoTy Y.r.A. i THMl..facoeol eTpa-
TH HeIO MaH1Ke ui.110·i TepHTOpii KpiM TOfO, .ZI.HBi·3fi 1faJIJIEpa IJlOrpOMHJIH
Ta 3'.Z1.eMopaJii·3yeaJIH Ha :BoJIHHi Jiiee KPHJIO cH ..'lbHoi 'Ili'BHilfHOI rpynH
.llieeoi apMii ii u.e KaTaCTpo<j>a.1&HO ei.II.6HJIOCb Ha )J.aJiblllliX onepau.iAx
584
BJIAJl.A Jl.HPEKTOPll
y SI KO My M3€MO Ta Ki p0'3JI.iJIH :·
1. WTaTH MopcbKoro MiHicTpa,
2. lliTaTH KaHUeJIHpfi MiHicrepcTaa,
3. WTaTH foJIO'BHOlrO MopcbKOTO KanfTaH JreATeHBHT YK\>aiHCbKoi
Wrn16y, 4. lllTaTH MopCblKOrO reHe- ,nepHW1Hoi fi»JrboTH CaAtOCJl&B
paJibHOro lllrn6y, 5. lllTaTH f OJIOB- 0JleKcaHAPOBHq lllpaMqeHKO
586
lll.O :nepe6y1aaa y.>Ke Ha eMi rpau.i1, CKJiaB cai1A 1npoTecT .ll.O JHrH Haiu.iiH i
1
.ll.O cppaHU.Y3hKO;ro YPH.ll.Y npoTH :u.horo, paxyio1.1H :aci 1u.i Kopa6.11.i ·BJiac-
Hicrro YHP.
0cTaT01IHO ·u.i Kopa6Jii He 6yJIH nepe.n.atti 6oJiblllleBHKaM, a cppaH-
U.Y3H 'IlOllaJIH lX npO.LI.a.BaTH Ha ,,lllMeJib'U.". ·KivrnKa '3 HHX, HK: BeJIHKa
Mai1CTepHH-KOpa16eJib 4opHOMOpCbK0°i <l>JlbOTH ,,KpOHlllTa,ll.T", 2 KpHTO-
JIOMH H KiJibKa .n:pi6HilllHX KOpa6JiiB BG{JIIOl.JHJIH .ll.0 CKJia.lly cppaH'U}'0b KOl1
CHMOH IlETJllOPA
2
rEHEPA.RH YHP: 1). feH. xop. OJJeKC&HJlep Y.11.0BH'leHKO. 2). feH. xop. o. 3a·
rpo.11.cbKHA. 3). ren. xop.€.MHwKoecbKHA. 4). rea. xop. IO, TtoTIOHHK, 5), AAiwlpu
11opnoMOPCbKoi 4>JJbOTH reu. xop. BoJJOll.HMHP CU'leHKo 6lACbKHA. 6). relL xop, C.
AamKe&H'I.
10
fEHEPAJIH YHP: 7). feH. noJJK. MHKona IOHBJda, 8). felt. nop. BoJIOJl.HMHP CillK•
aep. 9). feH. xop. MHKOJla KanYCTAHCbKHA. 10). feH.. xotJ. 8oJ10JJ.HMlllJ CubcbKHA,
ti). fen. xop. Muxailllo Ca.11.cocbKHA. 12). fett. xop. OJJeKca11,11.ep KY3bMiuc&KHA.
"IACT"1HA "IETBEPTA
MATEPISIJUI .ll.0 ICTOPll
1920 - 1953
Jlp. CTenaH Pocoxa
HAPnATCbHA Cl"I
1938-1939
no ... aTMOBi 6oi. YJKe ·3 iTI04aTKOM 6epe3'Hff 1939 p., po:3ei.Zl)Ka Kap-
naTCbKOi Ci'li npuHecJia 3'BiJJ.OMJieH'Hff npo 1KOHUeHTpa11.1;i10 MaJJ.HPCbKoro
ei1kbKa Ha uie.zI.eHHHX 'KOiJ>.llOHax KapnaTCbKoii YKparmu. MaJJ.HpCbKe pa-
.zI.io nopi.IJ.OMJIHJIO, ·mo riTJiep i MyccoJiiHi B.>Ke norO.llHJIHCff Ha 0Kynaui10
Ma.zI.·HpaMH 'KapnaTchKoi YKpaiHH. KapnaTChKa ·Ci'lf y tnocTiiifHoMy 1noro-
TieJii. foJioBHa KoMaH.lla i:1:0Mara€ThCH 1e npeM'epa o . .llp-a A. BoJIO'WH-
Ha, HKHH e 3apa30M MiHiCTpoM BHy'I'pimHi·x cupae, s6poi .ll.JI'SI ·Kap.naTChKo·i
Ci.qi. 36po10 ;n0Tpi16Ho .ll.Jltff THX ci11o·eux Bi.lllli.111ie, ff1Ki HeraifHo MYCHTb
ei.zI.'ixaTW Ha My.Ka11iBCblKH·H Bi.IJ.THHOK KOP.llOHie, 3BiJJ.KiJIH Tpe6a 01-IiKy-
eaTH neprnor-o HaCT}"ny MaJJ.H:PCbKoi apMiii. Kpi'M Toro, po31ei.IJ.lfa cJiy.>K.6a
npHHeCJia BiCTKH npo H"KiCb ·HeHCHi HaM·ipH 'feH. npxaJIH, SIKOfO He JJ.0-
nymeHo .ll.O YiPH.llyBaHHH.
,llHH 13 6epea.HH, BH01.1i, .npeM'ep o . .zI.p. A. BoJIOlllHH JJ.a€ HaKa3 KO-
MaH,llaHTOBi .>KaH.ZlapMepi·i ·BH.zI.aTH pooepeHy a6po10 KapnaTCbKi·A Ciqi.
TiEi Ho11i Ma.llff'P'ChKa apMiH .lliHcHo po 311011aJLa ceoi BOOHHi onepaiuii tta
1
npKnHHHTH 6oi. 1Kap:naTCbKa C:i11 nepe6upae sceu:iJio .llO ceoix pyK oxo-
potty nopH.ll'KY B XyCTi H y ·uiJii1H KpaiHi. fa THX HeI.U.aCHMX i Hi1KO-My ffe-
noTpi'6HHX ·lleCbKO - yKipaiiHCbKHX 6o·iB, y pooyJih'TaTi H'KHiX, 6yJI-O 6iJIH
corni MepTBHX i KiJibKaCOT pa.HeHHX, CKOpHCTaJIH TiJiblKH Ma,llHpH, HU<HX
apMiH 1B)l{e 3aHHHJia Ha MyKaIIiBChKiM ei.nTHHKY nepwi TPH yK.paiHCbKi
ceJia: fli.llripHHH, Ko.nl:JIIIHHO A Koponeuh.
Toro .)I{ JI.HH, 14 6epe3'H'H, Co1lM CJioea1111H:HH, inporoJIOCHB 'ii caMo-
criiittiCTb. YpHJI. KaprraTChJ<O"i YKpaiHH 'Myde .niHTH, tteraimo. YcraMH
ceoiioro rrpe·M'·ep-MiHiCTpa o. JI.p-a AerycTHHa BoJiomHHa, t1epea xycT-
Chl<Y paJI.iOBHCHJibHIO, rrporoJiornye ·caMocTi ifoHicTb KapnaTCbKoii Y·KpaiHH
1
KAPTA 60'1'8
Y l(APnATCbKIM YKPATH I
----.> MA,41PH
-·~.- CTAHOBU"'A <I'll IJ, 111.-1~//I.
4 CfAHOBSlltlA CIC/I ta.111 •
._, ~ rPAH11111 AEPN<A•
6~'fl(IB
8
p y My l-llJ1 cur1T
3a Ce-eJIIOlll iilllJIH 6oi y:>Ke ai.ll 2-oi rO.ll.HHH paHKY 15 6epe3HH 1939 p.
Ha ei.llTHHOK UbOro clliPOHTY BHPYlllHB · KypiHb ciqo·sHKi'e, mo OKJI~a'BCH
3 y1rnie CeeJI10lllc1>Ko1 YqHTeJihCbKOi CeMiHapiii ni.II. u.poBO.ll.OM csoiiolfo
B4HTeJIH, coT. 51KoBa foJIOTH. Ui IOHaKH He BMiJIH HaJie.>KHo opy.II.yBaTH
36p0'€IO, aJie nOBHi 3a;B3SITT.SI Ta pilll}'lllOCTH, repoiittHO 6opOHHJIH n0'3H;JJ.iH
ni.ll CeBJI10meM. BoHH He ·ei.II.CTY.naJIH 1H He 3,ll.alBaJIHCb y noJIOH. fHHYJIH
e 6oio no.ll~6Ho, HK CTy.lleHTChKa MOJIO.llh :ni.ll KpyTaMH. IM Ha .ll.OlllOMory
BHPY1lllH'B d1.10BH H rapHi30H 3 KopoJieea ni.ll KOMaH,ZI.0·10 ITTOp. Ocu111a CBo-
1
BOJibUiB.
3 vcix BH-4'.HCJieHHX 33B.ll3Hb 3 HaH6iJiblllOIO iHTeH3HBHicTIO BHKOHy-
BaJIH tIJieHH BY. TiJihKH 4-pH nepwi 3as.naHHS1.
CycniJibHa oniKa Ha.ll pO.ll.HHaMH ,ll.HBiaiHHHKie, He ,ll.OnHcaJia. HiM-
1
ui He ,ll.O)lep)l{aJIH CBOix 3060B ff33Hb, HKi BOHH )l3JIH npH opraHi3auii
ll.HBi3ii, a caMe: pOJI.HHH )lHBi3iHHHJ<iB He 6yJIH aa6eanet.1eHi B 6araTbOX
BHna)l.Kax, Hi rpoweeo10 Hi xapLieao10 ,ll.On0Moro10. TaKO)I{ ix pO,ll.HHH He
33B.>K)lH noBi.llOMJiffJIOCH CBOELiaCHO npo eBaKyifoBaHHff Ha aaxi.zi., a Ba-
fOHH BHKOpHcroayaaJIHCH .llJIH iHwHx noTpe6. TpanJIHJIHCH TaKO)I{ i iHrni
HeJI.OTHrHeHHH, HKi BHKJIHKaJIH Heaa.zi.oeoJieHHH ,ll.HBiaiHHHKiB i ix po.nHH.
y MicHui llepBHi 1943 poKy,
BiHCbKOBa Ynpaaa npHCTynHJra
no eep6yBaHHff .rI.06poBOJibUiB
110 yKpaiHCbKOi <J>opMauii npH
a6poi CC, HKOi nepsiCHa Ha3Ba
6yJia 14. rpeH8.llHJ>H8 ,Il.HBi3hl
36poi CC ,,faJIHlfHHa" ( 14 fpeH.
Ba<j>cpeH. CC )l11ai3ioH faJii-
I{ieH).
. )lo JI.HB1311 arOJIOCHJIHCff
naTpioTH yKpaiHUi 3 Ha,ll.iEIO 6y-
0
rroJIKH ui€.i JIHBi·3i~i 6yJIH 6araTo CJ1a16wi ei.ZI. 1nepwoi, HKa onepyeaJia
ni.rl opO.lla'MH.
KOJ1H ·3acTaHO.BHTHC:H HaJl MOpaJIIO.'IlOJI-Kie ·niXOTH, BOHa 6yJia BHCOKa.
BOHUTBO HOJIKiB ·niXOTH 3 33B3'HTTHM CT3BHJIO qQJIO 1nepeea>KalOllHM CH-
.:iaM. eopora •B 60IO ni.ZI. opO.llaMH, Ta Bi.ZI.Ba>KHO no60plOBaJIO COB€TChKy
1
)liJI Mae BH,ll.pecoeaHi co6aKH ,ll.Jlfl pi3HHX U.iJieiL y BiMiJii 6yJIH co6aKH
npH3Ha4eHi ,IJ.JIH oxopom1, nepernyKy 3aKpHTHX TepeHiB, 30KpeMa .D.JIH
BHlllyKyBaHHH napTH3aH, BHCJii,ll.KOByeaHHH 3aMiHOBaHHX niJih i T. n.
Ko.>KHHM npHHaJie.>KHHM .ll.O U.hOro eiJUI.iJ1y Mae BJlaCHoro BH..u.pecoaaHoro
co6aKy. y qaci noxo..u.y Bi.ll...U.iJI 6ye p03IlO)liJieHHM no OKpeMHM l.faCTHHaM
)lHBi3ii. Oa6po€HHH Bi.lllliJiy: nicTOJii, MalllHHOBi nicToJii A Kpirn K 98.
.UHHi 3-iH paHo 8. 5. 1945 p. Pa3'liM i13 rnM ,ZI.HBi3iH 6yJia ·BHJiyt1eHa s
CKJia11y IIl-ro Kopnycy. floqaecH npHcni1JUe.ttH·:H ei11BopoT .llHBi3ii Bopor
noMiTHBIIJH i1oro, HO>K'BaeH:e 6oHOBi 11ii. LlaCTHHH THJ10BOTO 3a6e'3ne-
YeHHH 3fi.llHO ;3 HJIHHOM BHKOHaJIH Bi,ZI.BOpOT 0 fO.ll. 11-iff. npH Bi.llBOpOTi
Haff'6iJibllle )lOlllKYJihHi ·eTpaTH MaB 30-H'H IIOJIK, p03TallJOBaHHH Ha Jii-
BOMY KHJ1i. 4epeoHi B TOMY t.iaci He HacTynaJIH Ha u.iJii·ft JJiHi"i $poHTy,
Ti.1hKH Ha O'KpeMHX MiCU.HX. 1lHBi3iH 3MaraiE C'KOpirne Bi)l:s'1H3aTHCH Bill
60.ilhIIJeBHKiB Ta BBiHTH Ha TepHTopilO 33'HHHTY 3aXi.llHHMH aJirHHTa•MH.
Mapm 1Bi.LI:6yeaern .lleHb i Hi·Y. llHefaiH nepeHlllJJa pi1<y Myp :6e3 aaTpH-
MOK. Botta 3H3HWJiaCH B IIJIHBKOMy pyci, TOMy 8>Ke 6yJio ·Ba)l{;KO HelO
1
CHoponpu Ha no3Hllii.
625
B pyKH TiTOBI.lHM B paHOHi <l>e.1IhKepMapKTY, Tpe6a 3aB,LUlllyBaTH caMo-
CTiHHOMY piweHHIO 3ra.n.attoro CTapUIHHH )l.JIH .n.opyqeHb.
10. 5. 1945 p. KOMaH.llHHH nyHKT .llHBi3ii 6ya Ha nietti4 ,LI.O Ca.HKT-
AH.npe. Ha nponycKHOMY TIYHKTi e TaMceery 33,LI.ep>K3HO eci 43CTH-
HH CC i ix ,llaJihwe He nponycK3JIOCH. LVrn ni.n.wyK3HHH HOBHX lllJIHXiB
ei,LI.eopoTy weep onepauiflttoro ei.n.n.iJiy ,llHBi3it M3HOp B. )l. f3HKe npo-
6HeaeThCH, Kpi3b 3aBaJieHHH WJIHX M3plllOBHMH KOJIOH3MH, .no M3BTep-
,LI.Opepy. feH. <l>paTar y po3nyui, CTpiJIOM no36aBJIHE co6i >KHTTH, 3a-
MiCTb pHTYB3TH ,llopylleHy iicMy .llHBi3iJO.
Weep WT36y .n11ei3i"i y TaMceer HaB'H3aB KOHTaKT a 3JiiHHTChKHM
WT360M i 3f0JIOCHB TaM npH6yTTH 43CTHI--I .Zl.HBi3il. npo Ti ll3CTHHH, J.U.O
o.nHHHJIHCH B>Ke B p3HOHi PaiiwTa..'.I.Ty, 3a cJioBaMH aHrniHCb'KOro 6pHra-
1rnpa, Hilloro 6yJio 6iJibwe Typ6yeaTHCH. YKp3tHI.liB rpynoaaHo e OKO-
JIHI.li WniTaJIJO, a HiMuie y TOMY '-iaci ai.n .n11ei3ii BiMiJieHo. 3ro.noM i3
WniTaJIJO nepettecetto .llHBil3iJO .ao EeJIHpi'i (ITaJiiH), a onic.,irn ,LI.O Ta-
6opy noJIOHeHHx a PiMini. Ta1< 3a1<IH'IHJ1a 1. YJI-YHA cso10 Yt:f3CTb y
BiHHi no CTOpO'Hi HiMel.lbKHX 36pOHHHX CHJI.
Maii>Ke .no caMoro KiHI.lH nepexoJI.y .llHBi3ii e aHrniftchKHH noJIOH,
npH HiH 6yJIH 3 HiMeU.bKOl CTOpOI·rn KpiM KOM3H.llyBaHHH .llHBi3i"i: reH.
ryaepHaTop f aJIHllHHH .llP· BexTep, HKHH 333,LI.aJieri,LI.b po6HB crnpaHHH,
wo6 .llHBi3iH He nonaJia B 6oJinllleRHU.bKHH noJIOH, noJIK. A. Ei3aHU. i
.llp. ApJibT. BoHH .llOKJia.ll3JIH ecix crnpaHh, ru.06 KOMaH.llHP .llHBiai1 6pH-
ra.neHep10pep 4>pawrnr 3MiHHB CBOE HenpHMHpHMe HaCTaBJieHHH .n.o yKp3-
'im.J,iB, Ta BiJIJIHB yKpa'iHCbKHX CT3plllHH .llO WT36y ,lI.HBi3i°i. 33XO,lI.H He )laJIH
)f{a,.QHOro BHCJii,lly. )lo caMoro KiHI.lH 6prep. <l>pal1Tar ep3BOpH3YB38 TiJibKH
HiMU.iB, He 3Ba>KalO'llH Ha Te, 11.lO BiH 6ye KOMaH.llHPOM yKpa'iHCbKOl epop-
Mau.i"i.
npHCHra 1. YJl-YHA BBeAeHa B KBITI 1945 po1<y.
,,npHcHra10 BceMory4oMy Eoroei nepe.ll CeHTOJO Vforo €eattreJii€JO
Ta )f{HBOTBOpHIU.HM XpeCTOM, He Wl<O.llYIOllH Hi >KHTTH Hi 3.ll.Opoa'H., CKpi3b
Ta TIOBCHK'llaCHO ni)l. YKp3lHCbKHM H3uioHaJibHHM np3nOpOM 6opOTH<:R
3i 36poEJO e pyKax 3a caiH Hapi.n. i Ceo10 6aThJ<iB1llHHy-YKpa1Hy. Cei-
.llOMHH eeJIHKoi BiJl.nOBi.llaJihHOCTH npHcHra10, HK BOHK YKpaiHCbKOro
Hau.ioHaJihHOro BiHChKa BHKOHyeaTH sci HaK33H ceoix Hall3JibHHKiB c11y-
~ · ui·
MHpoH neeHQ,bKHA
K. 80€HHH·A 3BiTo.11.aeeub.
\
630
T3MH 8i.n.CTynalOTb
Ha 3HXi.ll. 60JibWe8H-
l.lhKi 8iHChKa 880-
.lJ.HTb y 6ift 8i.ll.OMi
rpaHaTOMeTH ,,KaTIO-
wi,,, mo llHHHTb 8 pH-
,Zl.aX yKpaiHCbKHX lla- c::=::::l oopow.t cro11o<Jt1UJO
CTHH HeCaM08HTi cny-
CTOWeHHH. B OKOJIHL.li
- o• A1eJ1:i rro.11Kcaoro ei9ru111u; <;f'ONr'I
Ka.n.oe6um, UiwKi8 i
X8aT08a H.ll.YTh 3a-
632
neKJii 601, seJIHKi a'e.n.ttaHHH 60JibmeBHU.b1<HX nattu.epie nocyeatoTbCH ua
niB)leHb i HamHM BOHl<aM .ll.080.ll.HTbCff 3 6JIH3bKOi BiMaJii CTaBHTH iM
onip BHHHillYIOllH Ix T. 3B. ,,naHu.epcpascTaMH" Ta ,,o<t>epopaMH"·
CoBETCbKHH HaTHCK Ha 6pi)lCbKHH KOTeJI MiU.Himae, 6oJibmeBHKH
KH.ll.atoTb ycto peaepey, mo6 aJiiKei.n.yeaTH XIII-aii Kopnyc, a THM caMHM
npacnimHTH Hacryn Ha Jlheie, mo A.n.e no JiiHii TepHoniJih-30J1011iB.
XIIl-HH: Kopnyc roTOBHTbCH .n.o npopney. Ia nieHi11Horo aaxo.n.y Mae
Bi)l.TH}l{HTH npopHB - HacTyn 20-ol rpeH. )l.HBi3ii Ta 8-oi naHuepHOl .ll.H-
eiail. Ia npHllHHH nOCHJieHHff 60JibmeBHU,bKOro HaTHCKy Ha niB.ll.eHb ei.n.-
JlbBOBa, ffKHH rp03HB HOBHM OKpy}l{eHHRM, HaCTyn 20-oi i 8-oi .ll.HBiaiii
- npHnHIOETbCH. JIHmaEThCH XIII-My Kopnycoei a TOllHime, tte.n.06HT-
1<aM iioro, npopHBaTH nepcTeHb OKpy}l{eHHH BJiaCHHMH CHJI3MH· ,ll.JUI
oxopoHH npopHBy, KOMaHayeaHHH XIII-ro KOpnycy npH3Ha11ae .zr.ei .n.a-
ei3ii: I. Yll-YHA A O.ll.HY BepMaxT. 6oi yKpaiHCbKOi .zr.aeiaii, mo cTaJia
To.zr.i ap'eprap.LJ.OM Xlll-ro Kopnycy HaJie)l{aJIH .n.o HaHTR.)l(lllHX 6oie Ha
UiJiiif JiiHi"i CXi)lHbOfO <t>poHTy. ni.n. ri OXOpOHOIO BHKOHJB3JIH ll3CTHHH
XIII-ro Kopnycy ceili nJIHHOBHH ei.LJ.BopoT, a )lJIR .n.asiaii aaJIHIDHJIHCH
)l.JIH npopHBY - OCTaHHi .ll.Hi.
11 ) llHB. "6i6niorpa4JiJI".
12) llHB. nee lllaHKOBCbKHA: "YnA Ta ii ni.aniJlbH3 niTepaTypa". Cnpo6a 6i6ni-
orpa<l>i"i yKp3iHCbKHX m.amnbnHx BH.D.3Hb e YKp3·iai 33 qac ei.a 1945-1950. BH.D.38·
am~reo: "AMepnKa", 4>ina.aenbcl>iR, 1952. CT. 19, imocrpoeaH3.
639
14) M. IlMHTpeHKo: "HexaA ei11Ha 6yJle cnaea, wo npe:t 6a6.nl MaeM npaea..•"
"noecTaHeu&" 1 11. 5-6 38 KBiTeH&-TpaeeH& 1945 p.
642
nepe€Ml-111UeIO TpaJJ.HllH't yKpa'ittCbKOro nOBCTaHCbKOfO pyxy 1921-24 pp.,
lll.0 6yB npOJl.OB>KeHHHM 36pOHHO'i BH3BOJibH0°i 6opTbfoi Ha cxi)lHbO-
yKpa'iHCbKHX 3eMJIHX. Ue He npHna)loK, mo f oJIOBHHH KoMaHJI.Hp YnA
- reH. PoMaH WyxeBH4 BH6pas CBOE BOEHHO-pesoJIIOUiHHe nceBJJ.O 3a
npi3BHl.lleM O.llHOro 3 40JIOBHX )liH4iB yKpa'iHCbKOro noBCTaHCbKOfO py-
xy 20-Hx poKiB - noern rp11ropa 4ynpHHKH. I ue He npHnaJJ.OK, mo
KOM3H.llHP 6pHf'aJI.H BoJIHHCbKO'i rpynH YKpa'iHCbKO'i noBCTaH40l ApMi'i
y JI. 3HMOBOMY noxo.ni 1921 p. -- nOJIK. CTynHHUbKHH 040JIHB WTa6
YfIA-niBHi4 B 1943 p. Ue o3HaKa, mo cyyactta YnA nepeiiHHJia Tpa)J.H-
ui'i csoE'i nonepe.ntt11ui 3 20-Hx poKiB. Botta nHJibHO BHB4a€ JJ.OCBi)J. noB-
CTaHCbKO'i 6opOTb6H 1921-24 pp. 15)' lll.06 ni3HaTH npH4HHH 'i'i ycni-
xiB i HeB)J.a4.
5opOTb6a UH MaJia 6araTO CXO>KOro 3 cy4aCHOIO 6opOTb60IO. lliH-
pOKO BiJJ.OMHH XoJIO.llHHH 5Ip Ha KH'iBI..UHHi a>K JJ.O 1924 p. HBJIHB co6010
roJI,OBHHH ocepe.noK 36poi1ttoro cnpoTHBY npoTH oKynaHTa. Och, HK
iioro xapaKTepH3yBaJIH 6oJibWeBHKH: 16) "Y JI.Hi peBO.llIOUi'i, XoJIO)J.HHH
5Ip crnB 3a O)J.He 3 nepwHx MiCUb B YKpa'itti. Bitt CTaB 3a BeJIH4e3He
CT04HJ..Ue, 3 HKOro no eciH YKpa'itti noB3Jia 3aJJ.yWJIHBa neTJIIOpiBChKa
)liSIJibHiCTb a>K )lO 1924 p. ,lleCHTKH H COTHi areHTiB yKpa'iHCbK0°i KOHTp-
peBOJIIOUi'i, aBaHTYPHHKiB, .ne3epTHpiB i npOCTO TeMtto'i 3JI04HHHOl Ha-
BOJI04i cyttyJio B ueii KYTOK YKpa'ittH, JJ.e KO>KHHft wMaToK 3eMJii, KO>K-
1
He ceJIO H xyTip - naM HTHHK rai1.naMa44HHH". I )laJibWe: "ABTOpHTeT
XOJIO)lHOro 5Ipy 6ys BeJIHKHH, ftoro BH3HaJIO HaBiTb 6araTO OTaMaHiB,
HKi ftoMy He ni.llJIHraJIH. 3a MypaMH MoTpHttoro MattacrnpH He paa a6H-
paJIHCH 3MOBHHKH 11 TKaJIH ciTKY po36paTy 11 .3paJI.H. 4epe3 ceo10 re-
orpacpi4HY MicuesicTb Ta CBO€pi.ntty poMaHTHKy, 3iTKaHy 3 nepe)l{HT-
KiB cep~Hboei44H, XoJIO)J.HHH 5Ip CTattoBHB JJ.JIH pa)J.HHChKO'i BJia)J.H He-
npHcTyntty cpopTeu10".
noacTaHCbKa 36poi1Ha 6opOTb6a TpHBaJia )J.0 1924 poKy (Ha Ky-
6aHI..UHHi 11 JI.Oewe - OT. PH60KiHb) i npoxoJI.HJia niJI. racJIOM 3JJ.o6yT-
TH YKpa'ittCbKO'i ,llep>KaBH. noeCTaHUi H Ix OTaMaHH npOHBHJIH 6ea-
Me>KHHH repo'i3M i nepeBa>KHO 3rHHYJIH B 6opOTb6i 3 eoporoM (OT. ,llep-
Ka4 y 1XoJIOJJ.HOMY 5Ipy, OT. 3eJieHHH Ha KHtBll.lHHi, OT. CTenoBHH-EJia-
KHTHHH 6iJIH )f(oeTHX Bo.n, OT. PH60KiHb y Ky6aHCbKHX nJiaBHHX i iH.).
BmKJIHBHM tte.noJiiKOM pyxy 6yJio Te, mo ftoro JJ.iHYi 3eepTaJIH roJioB-
HY yBary Ha a6poi1Ho-siHchKOBy 6opOTb6y a oKynaHToM. Opi€HTy-
I04HCb Ha 6JIH3bKY BiHHy 3 "KaniTaJiicnl4HHM OKpy>KeHHHM", nOBCTaH-
CbKi 3arOHH crnpaJIHCH 36eperTH B fOTOBOCTi CBOIO 36poi1Hy CHJIY Ha
BHnaJJ.OK cKopoi eiHHH. PeayJihTaTOM TaKoi o.zmo6i4HOt .niHJibHOCTH 6y-
JIO Te, J..UO yKpa'iHCbKHH pyx, UhOfO 1.facy, He 3yMiB p03BHHYTH wA:pOKOi
JJ.iHJihHOCTH i.neoJ1ori 1rno-noJiiTH4HOro xapaKTepy. IHWHM HeJI.OJiiKOM 6y-
JIO Te, lll.0 pyx He 3yMiB CTBOpHTH a6pOHHo-noJiiTH4HOl opraHi3aui'i 3
011.HHM ueHTpaJibHHM KepiBHHUTBOM i 3B'H3KaMH BiJI. HbOfO )lO OKpeMHX
17) Jl>KepenbHa, uiKaea, xoq .newo teH.neHuiRHa KHHra npo 'Tonrory YKpa'iHH"
JlMHtpa Conoeea, BiHHiner 1953, HaKna.11 "YKpaiHCbKoro fonocy" .nae 6arato Mate-
Tepinie npo 6opoTb6y B YKpaiHi ni.11 MOCK. 6onbw. 0Kynauie10.
644
noJiiTHllHi npouecu ii npucy,ll.H
cMepTH (BacHJih Kpyna, PoMaH
Jiyueff Ko fl iullli), a6o ,L1.oero-
JiiTHhOi TIOPMH 18).
nopy11 YBO, B Kpa10 i 3a
KOpJI.OHOM, icuyeaJIH rypTH, mo
CB0€10 JI.iHJibHicTIO HaMaraJIHCH
CTBOpHTH i.u.eoJiorillHO--noJiiTHl-1-
HHfl rpyHT JI.JIH BiltCbKOBO- 6o€-
ei.u.6yecH e cillui 1929 p. e .ae-
rypTH 06' €.U.HaJIHCH B OJI.HY op-
rauiaaui10 ni.u. OJI.HHM npoeo-
JI.OM. Ha I. KoHrpeci YKpaiucb-
KHX HauioHaJiicTie y Bi.u.ui, mo
ei.u.6yecsi e cillHi 1929 p. e .u.e-
CHTY pi4HHU10 nporoJiollleH -
HSI co6opuocrn YKpaiHH, no-
KJIHKauo .u.o )l(HTTH OpraHi-
aaui10 YKpaiucbKHx Hauioua-
JiicTie (OYH) 3 TIOJIK. €e-
reHOM KouoeaJibUeM Ha llOJii.
Kourpec cxeaJIHB i.u.eoJiollilluo-
nporpaMoei nocTaHOBH OYH Ta
ycrpifl opraui3auii i BHJI.ae "Bi-
JI.03BY Kourpecy YKpaiHChKHX
HauioHaJiicTie", e SIKifl, e KO-
OpoaiJlnHK I taopeiu, ~BO A OYH, poTKifl clJopMi, BHJIO)l(eHO 3aca-
€ereH MHxaA.llo&H'I K0Hoaane11& .ll.H ii noJiiTH4HY Ta couiHJihHY
nporpaMy Hoeoi opraHiaauii.
Bi.u. I. KoHrpecy YKpaiuchKHX HauiouaJiiCTie, mo cTae I. BeJIHKHM
36opoM OYH, .u.o nollaTKY II. CeiTOeoi eiiiuu, OYH npoHllIJia 6ypx ..1u-
ey icTOpi10. Ha ii 3MicT CKJia.ZlaJIHCH 6oiioei .u.ii i llIHpoKi noJiiTHllHi aK-
ui"i, mo 6yJIH 3eepueui TaK npoTH CToJihmi, HK i npoTu CCCP. 3 60-
HOBHX aKuiH OYH MO)l(e uafl6iJihllle epa)l(eHHH Ha uapo.u.ui MaCH eu-
KJIHKaB Hana.u. Ha TIOllITY B ropOJJKY (30.Xl.1932), mo 3aKiHllHBCSI
HarJIHM cy.u.oM ua.u. 6oHOBHKaMH OYH -- BacuJieM 6iJiaCOM i nMHTpOM
JJ.auHJIHllIHHOM. Bonn 6yJIH 3acy.u.)l(eHi Ha cMepTb i noeillleHi y
Jlbeoei (23. XII. 1932 p.). 3a XOJI.OM ixuboro npouecy cJiiJI.Ky-
eaJJa 3 3aTa€HHM JI.HXaHHSIM YCSI yKpaiHCbKa cycniJibHicTb. repoiLIHa
TIOCTaBa UHX MOJIOJI.HX JOHaKiB niJI. llaC cy.ny i B o6JIH44i CMepTH no-
TpSICJia yKpaiHCbKHMH uapO.ZlHiMH MaCaMH H pilllylle aeepuyJia ixui CHM-
naTii y 6iK OYH. 3 iHllIHX 6oiioeux aKuiH cJiiJI. ara)laTH ycnillIHHH aTeH-
TaT IOpiH 6epf3HHCbKoro ua KOMicapa noJibCbKOi noJiiuii y Jlbeoei -
4eXOBCbKOrO, JI.eMOHCTpaTHBHHH aTeHT8T MHKOJIH JleMHKa B COBETCb-
KOMY KOHCYJIHTi y JlbBOBi (21.X.1933) H aTeHTaT Ha IlOJibCbKOro Mi-
HicTpa euyTpillluix cnpae, euuyeaTUH ocJiaBJieuoi "'IlauuclJiKauii"'' -
BpouicJiaea n'epauKoro (11epeeub 1934).
11
19) neperJIRJl iCTopii OYH y CTani: .llB&JlllRT& polda 6opoTb6H (Y JlB3.llllSITi
poKOBHHH OYH)" B >1<ypHani: "8H380JlbH3 noJliTHKa", PiK IV, ... 20, 1949.
646
uyaaHHH OYH i o praHi3yaaHHH
HelO 6opOTb6H npOTH OKynaH-
TiB. Yneprne a icTOpii YKpaiHH,
ni,ZJ.ni.nbHa opraHiaauiH noaena
6opoT&6y npoTH nepeea}f{alO-
ttHX CHJI Bopora 3a BCHKHX
yMoB, 3acTOcoayiottu a u.iH 6o-
poTh6i P)l.ll.HKaJihHi u HaCHJih-
HHU.&Ki (BO€HHi) MeTO,ZJ.H. Jlo
l.\i€i 60p0Tb6H BKJIIOttHJIHCb Ma-
CH H u.e MaJIO Ha HHX peBOJllOlli-
OHi3ylOttHl'.f Bn.TIHB: Hau.ioHaJI&Ha
CBi,ZJ.OMicTb Mac ni,ZJ.HeCJiaCH Ha
eumuu CTyniHb i CTa.na p e B 0 -
JI IO ll i H H 0 IO CBi,ZJ.OMiCTIO, T06-
TO roTOBiCTIO U.HX Mac 6opOTH-
CH 3a BJiaCHy )l.ep}f{aBHiCTb 3a
eJiaCHHX yMoB. PeeoJiiou.ioHi3a-
u.is1 3axi,ZJ.HbOyKpaiHCbKHX Mac
3p06HJia 3 HHX rpi3Hy, ,ZJ.O nee-
HOi Mipu Heno6opHy cuJiy, mo
CoT. IOJJiRH roJJoeiHcbKHA, KpaAoeHA KoMaH- 3aB,ZJ.aeaJia y.ZJ.apu u no TaKHX
JJ.aHT NBO i KpaAoeHA n.poeiJl.HHK OYH, aa- noTy}f{HHX eoporax, HK HiMeU.h·
CTpiJJeHHA DOJIRKaMH 30 eepeCHR 1930 p. Ki HaU.HCTH, a6o MOCKOBChKi
60JibllleBHKH.
noea}f{HHM He)l.OJiiKOM yKpaiHCbKOi BH3BOJibHOi 60p0Tb6H, B ·qa-
ci Mi}f{ ,ZJ.BOMa CBiTOBHMH eiflHaMH, 6ys ct>aKT, mo aHi HaI!-iOHaJibHe,
aHi KOMyHiCTH4He 20) cepe.ll.OBHll.le Ha OCY3 i CY3 He 3YMIJIH creo-
p11rn TaKOi CHJibHOi ni.ll.f!iJibHOl peBOJIIOU.iHHOi opraHiaau.ii, HKOIO 6y-
Jia Ha 3Y3 - OYH. npu4HHOIO UbOfO HBHll.la 6ye ct>aKT, mo 60Jibllle-
BHKH He 3HHmHJIH 30BciM caMOCTiHHHUbKHX ct>opM i nilllJIH yKpaiHCb-
KHM MacaM Ha ycTynKH, CTBOplOI04H YPCP. BeJIHKa ttaCTHHa aKTHBHo-
ro eJieMeHTY Ha OCY3 i CY3 nirnJia Ha cnienpau.io 3 60JihllleBH3MOM,
M<H04H Ha.niio, mo e ct>opMH YPCP MO}f{Ha 6y.ZJ.e ei.TIJIHTH yKpaiHChKHH
3MicT i, e TOH cnoci6, YPCP CTaHe yKpaiHChKOIO ,ZJ.ep}f{aaoio. KoJiu }f{
npHHWJIO .no 3po3yMiHHH u.iei OCHO'BHOI nOMHJIKH, TO Ha TBOpeHHH
CHJibHOi ni.nniJihHo·i opraHi3au.ii 6yJio B}f{e 3ani3HO, xott 6u TOMy, mo
KO}f{Ha ni.ll.niJibHa opraHiaauiH B CCCP MyciJia 6 6yrn 036poeHa, a eu-
rJIH.ll.iB Ha a.no6yTTSI 36poi He 6yJio }f{a,ZJ.HHX 21).
MaJia OYH i ceoi noea}f{Hi He)l.oJiiKH (nepeca)l.He HaroJiorneHHH cei-
TOrJIH,noeoi npo6JieMaTHKH Ha rnKo.ny nporpaMoeoi i no.niTuttHoi, JJ.e-
HKe 3axonJieHHH MO)l.epHHMH aBTOpHTeTHHMH i,ZJ.eHMH - TepopH3M, mo
HOfO He 3aB}f{)l.H MO.>l<Ha 6yJIO BHnpaB,ZJ.aTH MOTHB~MH peBOJIIOU.iHHOi
.llOUiJI&HOCTH), aJie He aea}f{alOttH Ha u.i He.noJiiKH, Hanepe.no.nHi II. Cai-
Toeoi eiHHH OYH 6yJia noea}f{HOIO noJiiTuttuoio CHJIOIO. CuJia l.\H CTa-
eaJia He6eanelrnoio .nJIH MocKBH A TOMY 'BOHa pirnuJia B,ZlapuTu no
22) nireparypa npo P03KOJI B OYH e Jl.Y>Ke "6arata", aJle BOHa JlOci me BTpHMYeTh-
CA Ha pieHi KpaKiBCbKHX "6iJIHX" l "11opHHX" KHHf. noaa llHM, HS yeary aacnyroeye
llHKJI craneA CrenaHa liaHJ1epH: "8 J(ecATy pi11HHllJO CTeopeHHA pee. npo&OJl.Y
OYH", mo noJ(ae ceoe A ceoei rpyna ctaHoBHllle e uiA cnpaei. .nae. 'ToMiH YKpa-
iHH", TopoHto, 1111. 21/56, 22/57, 23/58 aa 1950 oht.
II
nPOTM rIT JIEPIBCbKOI HIMEllllMHM
"Ha Cxo.11.i EeponH HeMa KOJJOHiA Hi Jl.JIR KOro, a XTO ix
wyKae, TOA 3HaAJl.e TiJJbKH 'IOptty 3eMJJIO Ha MOrHny"
M. rY3AP-KOnOJ].31HCbKHff
"YKpaiHCbKa BOEHH8 Jl.OKTpHHa"
25) IlHe. "Lithuanian Bulletin", Vol. VI, Nos 8-10, 1948 - CT. 9.
......
26 )Ilo cnae DnRHyBaHHA HiMellbKOi CXiJJ.HbOi no.niTHKH -
..,ur •
JlHBHCb: "616.niorpa-
656
L(HH 17 JIHilHH 1941 p. Qi)l.6yJiaCb BeJIHKa noJiiTH4Ha Hapa,Zl.a B ro-
JIOBHiH KBapTHpi clliopepa. Ha U.iH Hapa.zti BHpiweHO Bi)l.OKpeMHTH fa-
JIH4J1HY i npH€,ZtHaTH ii )10 T. 3B. feHepaJibHOi ryeepHii Ta Bi.ztOKpeMH-
TH T. 3B. TpaHcHicTpiio (3eMJii Mi>K p. EoroM i L(HicTpoM) 3 O.n:ecoio ii
nepe.n:aTH ii PYMYHCbKHM COI03HHKaM. Ha YJibTHMaTHBHY BHMory repiH-
ra, paftxKoMicapoM YKpaiHH npH3Ha4eHo rawu1flTepa Cxi.ztHhoi npycii
- Epixa Koxa, o.ztttoro 3 HaH6iJibW 6pyTaJibHHX HaU.HCTCbKHX npoai,ZI,-
HHKiB. Yci npoTeCTH Po3eH6epra He MaJIH lKa.ztHoro ycnixy; flora
3a)l.06p10BaJIH 3aneBHeHHHMH, lll.0 u.i 3aXO)lH MalOTb npoai3opH4HHH
xapaKTep, a6o U.HHi4HHMH 3ayaalKeHHHM11 riTJiepa, IU.O Kox i TaK ni.zt-
JIHraT11Me Po3ett6eproai :H BHKOHyBaTHMe H:oro .ztopy4eHHH. THM qa-
coM Kox i He .ztyMaB npo ni.ztJierniCTb Po3eH6eproai.
L(HH 1 c~pnHH 1941 p. nporOJIOWeHO npH€,ZI,HaHHH raJIH4HHH )1.0 re-
HepaJibHOi ryeepHii, a 1 aepeCHH noqaB ylKe .ztiHTH "PaHXCKOMicapiHT
YKpaiHe" a panxcKoMicapeM KoxoM Ha llOJii. <l>aKT, IU.O u.en "panxcKo-
MicapiHT" ni)l.JIHraB HiMeU.bKOMY MiHiCTepcTBy )l.JIH cxi.n:Hix OKynoBaHHX
o6JiaCTeH CBi.ztllHB ylKe npo Te, lll.0 YKpaiHa 3iHWJia .llO BHyTpiwHiX
npo6JieM HiMe44HHH (PanxcKoMicapiHTH a Hopaerii Ta a foJIHH.ztii ni.z:t-
JIHraJIH MiHicTepcrny aaKOp,Zl.OHHHX cnpaB).
5IK HiMU.i YHBJIHJIH CBOIO pOJIIO B YKpaiHi i B iHWHX OKynoBaHHX
of5JiaCTHx, cai.ztllHTb ttaftKpaIU.e .ztoKyMeHT - "12 3anoei.n:en noeeJI.iH-
1<11 HiMuie Ha Cxo.zti i TpaKTyeaHHH pociHtt" ( ni.zt "pociHHaMH'' Tpe6a
po3yMiTH TaKOlK 6iJiopycie i yKpaittu.ia) 27). AJie BlKe aepwKoM raHb,-
611 .llJIH u.iJioro HiMeU.bKOfO Hapo.n:y 6yJia "IHCTPYKU.iH" ,ZI,JlH HiMeU.bKOi
noJiiuii Ha Cxo.zti. Botta .ztopy4aJia HiMeUbKHM noJiiU.iHHTaM 3aKpHBaTH
WKOJIH, ei.n:611paTH KYJibTyptto-oceiTHi ycTaHOBH, TeaTpH ft KiHa, HHIU.H-
TH Hay4Hi yCTaHOBH, He .ztonycKaTH ,llO 3fO)lH B u.epKOBHX cnpaaax, He
no6opIOBaTH cyxiT i THclly, IlOWHplOBaTH aMopaJibHicTb 28). L(ylKe no-
.n.i6Hi nocTaHOBH cxeaJieHo TaKOlK Ha 3'i3.zti 4JieHiB napTii B KHEBi
30.1.1943 poKy.
UiKaBHM .ztoKyMeHTOM e "IHCTPYKU.iH" pa:HxcKoMicapa Koxa, IU.O
BiH ri po3iCJiaB reHepaJibHHM KOMicapaM i re6iTCKOMicapaM y JIHTIHi
1943 p. Y u.iH "IHcTpyKuii" Kox me pa3 noaeprneTbCH .zto HiMeU.bKHX
nJIHHiB IU.O.zto YKpaiHH. BiH nHwe: "B YKpaitti MYCHTb 6yTH cTaope-
HHH BeJIHKH:H KOJIOHiaau.iHHHH npocTip )I.Jiff HiMU.iB, qoro, MilK iHWHMH,
He OCHfHYTO B 1918 p. npocTOpiB, lll.0 HiKOJIH .llO EeponH He HaJielKa-
JIH, He Tpe6a 3apaxoeyeaTH .zto EeponH. Ue icTopH11Ha 6pexHH, IU.O YK-
paiHa 6yJia 6y.n:b-KOJIH eepone:HcbKHM cllaKTOpOM". niCJIH TaKoro
CTBep.n:lKeHHH MOlKHa co6i yHBHTH, HK BHfJIH.ztaJio poae'H3yBaHHH Ko-
xoM noJiiTH4HHX, KYJibTypHo-oceiTHix, u.epKOBHHX i eKOHOMil.fHHX nH-
TaHb e YKpa"iHi. BoHH npocTo He BHpiwyeaJIHCb, 60 Ha eeJIHKOMY Ko-
JIOHiHJibHOMY npOCTOpi .ZI.JIH HiMu.ie, HKHM MaJia 6yTH YKpaiHa, yKpaiH-
CbKHH Hapi.zt 6ye TiJibKH nepeWKO,llOIO ,llJIH OCHrHeHHH HiMeU.bKHX u.iJie:H.
I TOMY HiMU.i piwHJIH 3HHllJ.HTH eci Hapo.ztH Ha Cxo.zti EaponH,
nepw-aa-ece, Ha TepHTOpii MaH6yTHix HiMeU.bKHX KOJIOHiH i )lJIH l.lbO-
ro aa.n.yMaJIH BHKOpHCTaTH aiiiHy. He )l.oero .zto no11aTKY eiHHH -
onoBi,ZJ.ae OCTaHHiH HallaJibHHK HiMeU.bKOro reHepaJibHOro WTa6y -
3. nOllATKH YnA
33) Y ceoiA "InctpyKuii" Kox napiKae, lUO 4Jenb.ll-Mapwu 4Jon 6oK "IMeHyeae"
y IloJJTaei M. CKpHnHHKa enHcKonow, a ueA "3YMie BTRTH WTYKY i noEAHae ABi YK-
paiHcbKi uepKBH, WO .llOci CTOAnH BOPO>Ke 0.llH3 npoTH OJlHOi" i UHM CTBOPHB JlJUI
Koxa "nonitH'IHi tpy.llHOllli". En. MctHc11ae CKpHnHHK 6ya Ailcno lHlldll'Topo11 oo-
e.11HaHHJ1.
666
PicT i nournpeHHH YnA BHHBHJIH .D.eHKi xapaKTepucTH4Hi puc1:1 ·ui-
el ni.D.niJihHoi apMi'i, srKi He MaIOTh aHanori'i e ni,LI.niJihHHX pyxax ii ap-
MiHx 1..1acy II. CeiToBo'i BiHHH. 0,LI.Horo a TaKHX p11c YnA e 11 ritt .D.O ona-
ttyBaHHH TepeHiB, )1.0 TBOpeHHH, Ha THX TepeHax, "ni..a.niJihHHX .D.ep.>KaB".
Y)f{e Ha BeCHi 1943 p., Ha 80.111-rni ii noJiicci, a Bi.D. oceHH 1943 p. a
faJII14HHi, iCHyBaJIH, HKlll.0 B.IKHTH HiMeU.hKOl TepMiHOJIOri'i, "aapaJKeHi
6att,LI.aMH paHOHH", lll.0 uiJIKOM BHpBaJIHCH 3-I1i.D. KOHTpOJIIO HiMeU.hKOl
a)l.MiHiCTpau.il. 3a HHMH CJiiJI.yBaJIH "noJiiTH4HO JI.YJKe Bpa3JIHBi paflO-
HH", HKHX HaceJieHHH CTOHJIO ni.D. nepeMOiKHHM BnJI11BoM YnA. TaKi
paHOHH, aa HiMeU.hKHMH CBi,LI.4eHHHM~ MaJIH '•no,LI.Bifrne o6JIH44H", B,LI.eHb
npauroeaJia, HK i ,LI.oci, HiMel.lbKa a,LI.MiHiCTpauiH", aJie "eH011i Beeb Kpaii
- noaa MicTaMH, H~MOB ocTposaMH - 6ya onaHoBaHHH YnA: no Jii-
cax - enpaBH B CTpiJIHHHi H 6y..a.oBa CXOBHlll., Ha lllJIHXax - TpaHcnop-
TH 6oenpunacie, nepeMaplll a'e..a.HaHh, nocTiHHi KOHTpoJii ii naTpyJii,
no ceJiax - nocToi BiHChKa, HKe ro,LI.yeaJia JIIO,LI.HicTh". ni.D.niJihHa a,LI.-
MitticTpau.iH "o6Me)f(yBaJia mopaa ,LI.aJii cpyHKU.ioHyBaHHH a..a.MiHiCTpau.IT.
6y.D.h-HKa HiMeU.hKa a..a.MiHiCTpau.iHHa ,LI.iHJihHiCTh, mo nepexpemyeaJiaCH
i cynepe11uJia iHTepecaM yKpa'iHChKOro ttapo..u.y, - nepe6iJihllleHi BHMO-
rn xJii6oa..a.a11i, nepeca..a.m1H: Ha6ip po6iTHHKa .ZI.O HiMe1111uHH, - Ha-
TpanJIHB Ha aaneKJIHH cnpOTHB JIIO,ll.HOCTH, lll.0 Tenep Ha6p~B BHpa3-
Horo TIOJiiTH4HOfO xapaKTepy H Ha KO)l{HOMY Kpou.i ..a.aBaB Bi.D.4YTH, lll.0
HHM Kepye O,LI.He ueHTpaJihHe KepiBHHU.TBO" 34).
Ou.eii po3BHTOK, B oYax HiMeU.hKoro cnocTepiraYa, '6ys "noe.D.-
HaHHHM yKpaiHChKoro ni,LI.niJihHOro pyxy a HaceJieHHHM'~. Ue BipHo,
YnA ,LI.iHCHO 6yJia lllHpOKHM HapO,LI.HiM pyxoM, lll.O Mas KOpiHh y npar-
HeHHHX lllHpoKux Hapo.ZI.Hix Mac .ZI.O BH3BOJieHHH ii ,LI.O caMOCTiiiHoro
He3aJie)f(HOro )l{HTTH. Yci ni..a.niJihHi apMi'i ii pyxH, mo iCHyBaJI11 B
ERponi ni,LI. qac II. CsiToso'i BiHHH, MaJIH ni.D.TPHMKY noCTopoHHix CHJI,
mo 6yJrn ·3aiHTepecoeaHi n 'ix iCHysaHHi, 3a BHHHHTKOM YnA. YnA rn-
Ko'i ni,LI.TpHMKH He MaJia, 60 o6i BOpO)f(i CHJIH, lll.0 380,ll.HJIH 3 co6010
KpHsas11H: repuh Ha Cxo.ZI.i, 6yJ111 pieHol1aCHo sopo)f(HMH ,LI.JIH YnA, a
3axiAHi aJiiHHTH He iHTepecysa.li11ch YnA, 60 11 .ZI.i'i He BMilll.aJIHCh a ix-
Hi cTpaTeri4Hi H: noJiiTH4Hi nJIHHH. OT)f(e, YnA He 6yJia HBHlll.eM, llI.O
TIOCTaJIO Ha 3aMOBJieHHH TIOCTOpOHHix CHJI i BHKOHyBaJIO ix ,LI.Opy4eH-
HH, aJie 6yJia cysepeHHHM yKpa'iHChKHM 4HHHHKOM, lll.0 BHKOHyBaJia TiJib-
KH HaKa3H CBOE'i KOM3H,ll.H. 6paK nocropoHHhOl ni.ZI.TPHMKH 3acTynaJia
scecTopoHHH ni.n.TpHMKa yKpa'iHChKOro Hapo..a.y. YnA nocTaJia 3riAHO
3 nparneHHHM yKpa'iHchKoro Hapo.ZI.y H: TOMY Hapi,LI. ,LI.OpO)f(HB Hero,
BBa)f(aB I"i pi.ZI.HOIO apMiEro H: OT04yBaB 'i'i Jiro6oa'ro H: niKJiyBaHHHM. 1,LI.ei,
ro.TiollleHi YnA a i"i 4HCJieHHHX ni.ZI.niJihHHX BH.ZI.aHHHx i Ha 6araThOX
MiTHHJaX 3 HaCeJieHHHM, ui.IJKOM Bi.ZI.TIOBi.ZI.a.1111 npartteHHHM lllHpOKHX Mac,
u~o w.opaa 6iJihllle nepeKoHyeaJIHCH npo Te, mo YnA 6opeThCH 3a eo-
JIJO H: .n.o6po6yT urnpoK11x yKpa'iHCbKHX Mac.
Oue "rroE.ZI.HaHttH'' lllHpOKHX yKpa'iHChKHx Mac i YnA, .ZI.aJio e pe-
ayJihTaTi "noscTaHChKi pecny6JiiK11", a6o, HK 'ix CTenaH XpiH Ha3HBae
- "ni.ZI.niJihHi .ZI.ep)l{aB11"35). A.ZI.MiHiCTpauiflHHH anapaT u.11x "noscTaH-
ChKHX pecny6JiiK" OXOTIJIIOBaB pi3Hi .D.iJIHHKH TIOT04HOro )f(HTTH ( a.ZI.Mi-
1
HiCTpauiJO, 6e3neKy, 3B H30K, rocno,LI.apcTBO, a,LI.MiHicTpau.iro Jiicis, KYJih-
38) raJeTa "BonHHb" Ja 18-e 6epe3HR 1943 p. noBi.llOMHna npo MaCOBHft poJ-
CTpi.1 yKpa"iHCbKHX e'AJHiB pieeHCbKO'i TJOpMH ni.ll HaronOBKOM: "Kapa Ja BtiHBCTBO".
B'nJHiB poJCTpiJJHHO Ja poJnopAJUKeHHRM weclla noniuii 6eJneKH i Cll.
669
TaHK i TPH rapMaTH. EiH TpHeae 10 roJI.HH i e HbOMy e6HTO 30 HiMu.ie,
3HHmeuo 8 aBTOMalllHH, 3JI.06yTO 6araTO 36poi H aMyHiuii. npo uefl
6iu HiMu.i, ni3uirne, onoeiJI.aJIH, mo noecTaHu.ie 6yJio 2000.
Y cepeAHHi TpaeHsr HiMui no 1-IaJIH aKui10 Ha TepeHi Jiy1.11.1HHH A
KoCToniJibmHHH. Boi no1.1aJIHCb B>Ke 9.5. KOJIO c. 51noJIOTb Ha)l. p. ro-
PHHHIO. TpH AHi ni3Hirne HiMu.i B.llapHJIH eeJIHKHMH CHJiaMH ua KoJIKiecb-
KHH p-H. Y M. KoJIKax 6yJlo 5 noecTaHCbKHX rnnHTaJiie a 80 paHeHHX.
CepeJI. KJieKoTy 6oie no.Zlpyra UHraHKa 3yMiJia eHeeaKy10eaTH u.i rnnH-
TaJii e JiiCH. Ha ni.llCTynax JI.O M. KoJIKH noecTaHU.i aanH, nepeea>KalO-
lIHM CHJiaM eopora, 3aB3HTHH 6iH (13.V.). TaM niJI. c. 4epHHllleM, noe-
CTaHu.i MaJIH BTpaTH: 3arHHYJIH nop. BacHJib Ieaxie ("Couap"), nop.
IOJiiHl:f KoeaJibCbKHH i xop. CeMeH CHHTeU.bKHH (".llpy>KHHHHKH"). IH-
lllHH HiMeU.bKHA ei.ZlJI.iJI Hanae Ha c. JI106erny uaa p. CTae. TyT HiMU.i
nonaJIH B 3aciaKy H BTpaTHJIH 11 aBT i 35 BOHKiB y6HTHMH.
Y qepeHi 1943 poKy aKuiH npoTH YnA nornHpHJiacb Ha u.iJiy Bo-
JillHb. HiMu.i CTBOpHJIH OKpeMHH lliTa6 '~EB" 3 OciAKOM y BoJIOAHMHpi
niJJ. npoBOJJ.OM cc lllTYPM6aHQl10pepa nJIHTJI€ ii nianopHJJ.KyBaJIH HOMY
eci eiHcbKoei A noJiiuiAHi ei.ZlAiJIH AJIR no6op10eaHHH YnA. Ui eiAAi-
JIH .ZlJIH qepeueeoi aKuii, 36iJibllleHo, Hanp . .llO iCHy101.1Hx, Ha BoJIHHi, 11
3MOTOpH30BaHHX a'eaHaHb HiMeU.bKOl noJiiu.ii, HiMU.i cnpoea)J.HJIH me 5
1
HOBHX 3 €)1.HaHb. CTBOpeHO 5 6aa .ZlJIH KOHU.eHTpH4HOro HacTyny Ha
"6aHJI.H": Jll060MJib, BoJIOJJ.HMHp, ropoxie, !ly6Ho, roma. npoei~
HaA 1.1epeHeeo10 aKuie10 o6HHB reu. riHU.Jiep, HKHH y ceoMy HaK~ai q,
41 HaKaayeae: "noecTaHHR MYCHTb 6yTH 3HHmeHe, a u.iJIHH npocTip
onaHoeaHHH nponaraH.llHBHO A rocnoJI.apirn". "Xpe6eT 6aHA MYCHTb
6yTH aJiaMaHHH". "AKTHBHHM i pyxJIHBHM cnoco6oM BHCJiiAHTH A 3HH-
mHTH 6aHJI.H".
BeJIHKa qepeHeea aKuiH He aaJia HiMUHM Mau>Ke >KaAHHx peayJib-
TaTie, 60 poaei.Zl4HH Bi.Zl.ZliJI rK YnA p03.ll06ye aae1.1acy HiMeU.bKi Ha-
Ka3H ao aKU.iH (HaKa3 riHU.Jiepa 1.1. 37 a JJ.HH 8.V. i 4. 41 a AHH 28. V.).
39) Iltte. onttc 3aci.aKH e ni.aninbHOMY eH.aaHHi: ''Y 6opoTb6i 33 eomo - ni.n:
6oAoem.m npanopaMH YnA". - nepe.apyK: Aecr6ypr 1949. 3403H. CT. 29-31.
671
44) llHB. B.r. "Cxi.llHRK" T8p8H (CT. 56) i DORH: "CJI8BKO" (CT. 69) B 36ip-
HHKy: "Y 6opoTb6i 38 eonio ni.11 6oAoeHMH npanopaMH YnA", 8 rnKo>K: "AerycTHH
!loHHiHi-MHx8cb" B "llo 36poi" 11. 19/32 38 1953 p.
45) HiMeUb - nop. YnA "Jlnc" npH6ye 3 peA.11y10llHMH eiJUliJI8MH, iHwHA Hi-
MeUb - cTapwHH8 YnA 3rHHYB y peA.11i.
46) KpiM 3BiTie, lllO 36epira1<>TbCR e apxieax 3n YrBP, JlO onpauJOeaHHR UbO-
ro po3JlUY BHKOPHCT3HO HapHC KOM3HJ1Hpa 8. 0. q. 4 - nnonK. ryuyna, RKOro Ma-
WHHODHC, niJ( iAeHTH'IHHM 3arOJIOBKOM, 36epiraetbC.R T3KO>K B apxieax.
687
H MaJIH 3aB)J.aHHH BHlllKOJIHTH Micueai BlHCbKOBi Bi)J.)J.iJIH, mo MOrJIH 6
npOTH)J.iHTH pi3HHM IlOJlbCbKHM i 60JibllleBHUbKHM aKUiHM 47).
5e3nocepe)J.HbOIO npHllHHOIO HBHOro BHCTyny yKpaiHCbKHX a6poi1-
HHX Bi,llJl.iJiiB y raJIH4HHi 6yB peH.ll 60JibllleBHUbKHX napTH3aHiB reH.
KoanaKa. UH rpyna IlOHBHJiaCH, B raJIH4HHi, B neplllHX )J.HHX JIHilHH i
npHMyBaJia a KapnaTChKi ropu. oOJihllleBHUhKe KOMaH.llyBaHHH uiJIKOM
CJIYlllHO BBa.>KaJio, mo KapnaTChKi ropH ia caoiM nepeJI.niJIJIHM no p.
)l.HicTep e i.lleaJibHHM TepeHOM .ll.JIH napTH3aHKH. OnattyaaHHH KapnaT
CbKHX rip )J.aBaJIO 6H 60.1IbllleBHKaM Be.1IHKi MO.>KJIHBOCTi JI.Jiff Be)J.eHHH
lllHpOKOi JI.HBepciHHOi aKui"i B rJIH60KOMY THJIY Bopora (CJIOBallllHHa,
Ma.llfft>mHHa, TpaHCHJIBaHiH), a TaKO.>K aMory napaJiiayaaTH yKpaittch-
Ky BH3BOJibHY 6opOTb6y B raJIHllHHi. (BiJI.OMicTb uiei He6eaneKH npH-
MYCHJia KepiBHHKiB yKpalHchKoro ni.llniJIJIH, Ha lllBH.ll.KY pyKy, Mo6iJii-
ayaaTH Hasrntti 36poiitti BiMiJIH Ta KHHYTH ix npoTu napTuaattiB Koa-
naKa.
ll.J.06 Bi)J.BepHyTH yaary HiMuie Bi.ll UHX BiMiJiiB Ta BiJI.CYHYTH ay-
JI.ap 3 HHMH Ha ni3Hillle, BH.llaHO JIHCTiBKH B yKpaiHCbKiH Ta HiMeUhKiH
MOBax, B HKHX CTBep,ll.>KyBaJIOCb, mo HiMui He MalOTb .llOCTaTHiX CHJI
,ll.JIH aa6eane4eHHH yKpatHCbKOfO HapO.llY nepe.ll 60JibllleBHUbKHMH 6aH-
)J.3MH i mo, 3 UHX npHllHH, yKpaiHCbKHH Hapi.ll MYCHTb TBOpHTH BJiaC-
Hi caMoo6opottHi Bi.ll.D.iJIH. BiMiJiu ui Haaaatto - YHC {YKpaiHChKOIO
HapO.ll.HhOIO CaMoo6opottoio).
OlleBH.llHO, BiMiJIH YHC He MaJiu noTpi6ttoi CHJIH, mo6 aaTpHMa-
TH noxi.ll BeJIHKoi rpynu reH. KoenaKa. BoHH npo6yeaJIH nepelllKO)l.HTH
48) ,llHe. ubcaeul cnoraJl Bo.noJlHMHpa qapc&Koro: "PaJdcao wyMinu nicu". "Ha-
uloaa.nea Tpu6yea", HblO FlopK, plK I, q, 15 s JlRR 3.13.1950 p.
49) Hhlell&~ CC-u, oto po6a.na ueA eaCT)'ll, 11ydml 6yTH 3JlHBOBaai, Konn no-
6aqunu HOBiciH&Ki COCHOBI 6apaKH 3 6bKyqolO BOJlOIO, UlO CJIY>KHJIH 33 K333PKY JlJIR
ei.1udny.
689
51) KoMaHAHPOM uiei rpynH 6ye KynarnH 11rHaT CTenaHOBH'I ('")Kopa"), loro
wecl>oM wn6y - TenewKo fpHropiA BacHnbAoeH11, a noTiM noniTK01i1icape1i1 - Apn-
MOHOB CepriA neTpOBH'I. fpyna 6yna CHJlbHO 036poeHa (caMi 8BTOM8TRHKH) I MaJia
BCJIHKHA B'IO'IHHA 0003.
694
B6HTHX i nOJIOHeHHX i B naHiui Bi)l.CTYilHJIH B 4opHHH Jlic, .n.e nonaJIH.
B paHOH ,lliH HiMeUbKHX naHuepHHX qaCTHH. napTH3aHH IlOTepniJIH UiJI-
KOBHTY nopa3KY i TiJibKH He6araTbOM 3 HHX, lll.0 po3nOp0lllHJIHCb i
0)1.HHUeM, a6o MaJIHMH rpynKaMH, CTapaJIHCH npo.n.icTaTHCH y ropH,
a.n.aJioCH BHHTH .>KHBHMH 3 uoro norpoMy.
noqaJiaCH aKUiH np04Hlll.YBaHHH TepeHy Bi,ll po36HTKiB napTH3a-
HiB. Uio a1<uiio, B 3Ha1IHi:ii Mipi, ycKJia,llHIOBaJio rocT10BaHHH HiMeUbKOi
naHuepHoi .!I.HBi3ii y 4opHoMy Jlici. Tpe6a 6yJio MaHeapyaaTH TaK, lll.06
He Hapa3HTHCb Ha y.n.ap nepeaa.>Kal01IHX HiMeUbKHX CHJI. 5 qepBHH,
po3rpOMHBlllH 0)1.HH Bi.DJI.iJI 60JibllleBHUbKHX napTH3aHiB, lll.0 BTiKaB
BiJJ. HacTynaioqux Bi.DJI.iJiia YnA, naHu.epHa .n.HaiaiH aa6paJiaCb reTh a
4opttoro Jlicy. Botta nO%Jia nepeBO.LlHTH aKuiio Ha6opy yKpaiHUiB .n.o
( ( ,ll.HBiaii "faJIHLIHHa" B CeJiaX ni,ll.KapnaTTH.
,ll.o noJIOBHHH qepBHH, aiMiJIH YnA uiJIKOM npo1IHCTHJIH TepeH
4opHoro Jlicy Bi,ZJ. 3aJIHll1KiB 60JibllleBHllbKHX 6aH,ll. niCJIH aacJiy.>KeHO-
ro ai.n.nolIHHKy, KoMaH,lla YnA_-3axiJJ. pilllHJia KHHYTH qopHoJiiCbKi ai..u.-
.u.iJIH YnA a CKiJihlll.HHy, lll.06 npo1IHCTHJIH aiJJ. 6oJihllleBHUbKoi 6aH-
.n.u WyKaeaa, TepeH Ma:H:,llaHCbKHX Jiicia. ,ll.HH 30.VI. pylllHJIH TPH qop-
HOJiicKi KypeHi B noxi.n. Ha 3axi.n..
Maplll, lll.O caoiMH 06e3neL1eHHHMH :H: po3BiJJ.KaMH oxonJIIOBaB Te-
peH lllHPOKHH Ha 10 KM. illlOB qepea cc. fpa6iBKa-UiHeBa-Jlon'HHKa-BeJI-
.n.i>K-MiayHh-KaJibHa-CJio6o,ll.Ka 6oJiexiacbKa-13pHaa-KaM'HHKa :H: ai.n.6y
BaRCH B 6iJIHH .n.eHb, 6HTHMH lllJIH'XaMH, BHKJIHKaB eHTy3iH3M cepe..u. Ha-
ceJieHHff :H: naHiKy cepe.n. aoporia. IUo:H:Ho no KiJihKox .D.HHX, aopieHTY-
BaBlllHCb T01IHillle B IlOJIO>KeHHi, HiMui noqaJIH 6JibOKyBaTH lllJIHX BiJI.
C11HeBi.LlCbKa no P.o.>KaHKy, lll.06 nepeTHTH HalllHM BiMiJiaM .n.opory.
,ll.nH 6. VII. TPH aaTa a HiMUHMH ni.n. npoao.n.oM JIHHTeHaHTa nonaJIH B
noJioH y KaM'HHUi. Bi~ uux noJioHeHHx K-p Pi3yH .LI.OBi,llaBCH, lll.O HiM-
ui npuroTOBJIHIOTb aeJIHKY aKuiio Ha ceJia KaM'HHKa, 5ps13a, Po3Ti1IKH,
CJ1060.n.a 6oJiexiBCbKa, Jly>KKH 11 JlHna. K-p PiayH pilllHB npHHHHTH
6i:H: i qeKaB aopora B KaM'HHU.i. BHo1Ii Ha 8. VII. HiMui niJI.THrHYJIH caoi
CHJIH a 5oJiexoaa :H: ypaHui B,llapHJIH Ha KaM'HHKy. Yx npHHHHTO KyJieMe-
TaMH :H: rpaHoMeTHHM aortteM i, ix HacTyn aaJiaMaBcH.
THM qacoM i3 CKOJiboro noqaJIH HacTynaTH MaJJ.HpH, B cuJii O.llHO-
ro nOJIKy. lx o6cTpiJIHHO KyJieMeTaMH H Ba>KKHMH rpaHOMeTaMH, ITOKH
BOHH lll.e ecniJIH poaropHyTHCb 3 Mapllleao'i KOJIOHH B 6oi1oey JiaBy.
Ue uiJIKOM BHCTalIHJIO, lll.06 BOHH Bi.LlCTYilHJIH Haaa.n. ,ll.O CKOJibOro.
npoTe 3 Jlu6oxopH H fpe6eHOBa noqaJIH HacTynaTH HiMUi. BiuiJIH
YnA aiJJ.cTynHJIH A aaHHHJIH cTaHOBHlll.a Ha ropi JlonaTa 11 MaTaria
( 1220 M). Ha UHX aepxax npoxO.LlHJia aanaCHa JiiHiH yKpinJieHb, no-
6y.n.oeaHHX Ma,ll.HpCbKOIO apMiEIO.
,ll.HH 9.VII. nollaB eopor KOHUeHTPH1IHHli HaCTyn Ha ropy Jlona-
TY CHJiaMH ,ll.BOX JJ.HBiai:H:. Bi:H: aa JlonaTy npH6Hpaa a rOJJ.HHH Ha ro,ll.H-
HY lll.Opaa 6iJibllle 3aeaHTHX cpopM. Yeeqopi, MalOLIH aa>KKi BTpaTH B
JIIO.llHX i 36poi, eopor ei.fI.CTynue Ha ceJia. YHoqi, noecTaHUi, nepeJia.ay-
eaarnu ece MaHHO 3 eoaie Ha e'IOKH, aaJIHlllHJIH ropy JlonaTy J1 nilllJIH e ·
MaH)laHChKi JiicH JiiKBi,ZJ.yeaTH 6aHJJ.Y WyKaeea.
,ll.JIH o6opoHH aaJIHlllHJIHCH Micueai eiMiJiu YnA A CTaplllHHCbKa
lllKOJia, lll.O caMe Ma.na aaKiHLIHTH neplllHH eunycK cTaplllHH 15. VII.
Bopo>Ki ei.lllli.nu, e KiJibKox MicUHX, nona.nu e aaci)l.KH YnA. HaA6iJihlll
yJJ.aJIOIO 6y.na aaci..u.Ka Ha Hb.1eUbKY 3BTOMOOiJibHY KOJIOHY Mi>K c. no-
JIHHHUelO A TucoeoM, nepeee.n.eH' eiMiJiiM YnA "3arpaea". TyT 3ae-
.n.aHo eoporoei 6iJibIUHX BTpaT, cna.neHo .zr.eKiJibKa aeTOMalllHH i a.n.o6y-
695
TO a6po10 Ta 6oenpHnaCH. Toro >K JI.HH, cornsi I<;oHHKa ia CTaplllHHCbKoi
lllI<OJIH poa6HJia aopora 1<0JI0 ropw MaraTiB, 3.LI.o6y~al04H 2 1<yJieMe-
TH, py4Hi rpaHaTH ti Ha6ol. .LJ.o 15.VII. TpHsaJIH 6e3HaCTaHHi cyTH4KH
3 HiMU.flMH y 40THpo1<yTH111<y, I..U.O 33MHKaBCH JiiHi€IQ, HKa npOXO.II.HJia
4epe3 c. J1H6oxopy ti Po.>lrnHKy, no4epe3 aepxH Ha.LI. p. Cy1<i.i:1b, Mi3yH-
1<010 ti 5pH30lO. KoJIH )I{ I..U.e OJI.Ha 6iJihllla HiMeUbKa aKU.iH ( 13.\11.) He
.Ll3Jl2 pe3yJibTaTy, HiMUi, He OCHfHYBlllH CBOlX UiJieti, no4aJIH BH04i 3
15/16. VII. ai.n.cTynarn 3 rip.
THM 4acoM, nepeMO)l{ll.i B 6010 Ha r. JionaTi, 40pHoJiiCbKi Bi.ll.)liJIH
YnA (1<-pH Pi3yH i 5Jiarnti), 6yJIH ·a)l{e B MaH.II.aHCbKHx Jiicax. TyT .II.OB-
ro ryJI.HJia 6e3KapHo no ceJiax CKiJibI..U.HHH ti Typ4aHIUHHH 6aH.II.a Wy1<a-
eaa. Micueai BiMiJIH YnA 6yJIH 3acJia6i, mo6 'i'i JiiKsi.II.yBarn. BoHH
BcniJIH TiJibKH npornaTH 6aH.LI.Y 3 niBHi4lIO'i 4aCTHHH Jiicy. ,[lHH 15.VII.
BAapHJIH no 6aH.II.i 6otiosi 40pH0.71iCbKi BiMiJIH. y 60HX, IUO TpHBaJIH
UIJlHH .n.eHb i uiJiy Hi4, napTH3aHiB WyKaeea po3rpoMJieHo emepTb 1<0-
JIO c. PHKOBa, 3aea.II.KH ti Pocoxa4a. TiJibKH He.II.06HTKH uie'i 6aH)l.H, lll.0
3aJIHlllHJIH Ha noJii 6010 cao10 a6po10 11 rn6opH, 3yMiJIH BTeKTH e Typ-
llaHIUHHy .
.ll.HH 18. VII. 3aKiH4HB HaB4aHHH nepwHH BHnycK CrnpwHHChKo·i
lliKOJIH B KapnaTax. noHa.n. 250 MOJIO.ll.HX CTapw1rn ei.n.il1w.10 .II.0 cso'ix
BO€HHHX OKpyri mo6 040J1HTH BH3BOJibHY 6opOTb6y B Jiaaax ~'nA. Ha
Ix Mtcue Ha.II.XO.II.HJIH B)l{e HOBi lOHaKH, IUO B WKOJii MaJIH TI04aTH HaB-
llaHHH. nopy4 CTapWHHCbKo'i lliKOJIH ("0.'leHi"), npau10sa.ia B Kapna-
TaX TaKO)I{ ni.n.crnplllHHCbKa lliKOJia ("5epKyTH"), pa.n.io-w1<0:1a H
KypcH Me.II.CeCTep.
JIHnHeBa 60JibllleBHUbKa ocJ;>eH3HBa 1944 p. nOlllHplOBaJiaCb Ha ecix
Bi.II.THHKax. .ll.itilllJIO .n.o 6o'ia 3 YnA 3 ai.II.CTyna104HMH HiMeUbKHMH ti
Ma.II.HpCbKHMH 4aCTHHaMH. lwJioCH npo 36po10 11 60Enp11nacH, HKi YnA
xoTiJia ei.n.i6paTH Bi.II. u11x qacTHH. Ta1<i 6o'i Ma.n11 Micue a c. Typ'e
(24.VII.), .n.e po336poEHo Ma.II.HpcbKY aaJIKY ii Ha w.rnxy Mi)I{ c. CMiJib-
Ha ii )f{JI.aHHa, .II.e HaCTynHB 6il1 3 HiMUHMH (27. VII.). I TYT HiMui BTpa-
THJIH 0603. Ui1<aa11J1 eni3o.II.: .II.O 6mo BMiwaJIHCb 6oJibllleBHU.bKi JiiTa-
K~, I..U.O snpo.n.oa KiJibKox ro.ZXHH arn1<ysaJIH HiMuie, HKi 6yJIH B 6oro
npOTH YnA.
y HaCJii.II.OK 60JibllleBHUbKO'i ocpeH3HBH, 3H34Ha llaCTHHa BiMiJiiB
YnA-3axi.II. nepeiiwJia cppoHT i 3HaI1wJiacH s 6oJibllleBHUbKOMY 3aniJIJii.
no HiMeUbKOMY 6oui aaJIHWHJiaCb TiJibKH I. CTapWHHCbKa lliKOJia, IUO
caMe npauroeaJia Ha.II.' .II.PYrHM BHTIYCKOM CTapUIHH i .II.eKiJibKa KapnaT-
CbKHX Bi.ll..LliJiiB YnA ni.n. KOMaH,llOlO TIOJIK. OJieKCH racHHa-J111uapH.
npHHlllOBlllH B KapnaTH, 60JibllleBHKaM He 3aJIHWaJIOCb Hi4oro iHworo,
Hie cTeep.II.HTH, mo npaB.II.HBHM rocno.II.apeM KapnaTCbKHX rip e YnA.
OKpeMi ripcbKi TepeHH. HI< "foeepJIH", "4opHHH Jiic", "MaKieKa", I..U.e
.n.oero 3aJIHWaJIHCb Henp11CTynHHMH cpopTeUHMH YnA it He JierKo npw-
HWJIOCH HOBHM MOCKOBCbK0-60JibWeBHUbKHM OKVTiaHTaM no.n.oJiaTH ix.
TaKHH 6ya BHCJiiJI. OJI.Haro poKy 6opoTh6H YnA 3a onaHyeaHHH Kap-
naT.
55) JlHB. "4H noniTH'IHHA po3yM nepeMO>Ke ?" B ni.im. >KypHani "6ioneTeHb". q.
11/1943 p.
. 56) "Ha 6e3AOPi>K>KRX 6e3BiAnOBiAanblllHHH". "BicTi", I{. 1 33 1944 p.
57) "YKpaiHa A nonbma", 'IAeR i 4HH'', 'I. 4 3a 1943 p.
58) JlHe. CaAOBHAo. C.:."KyAH npRMYIOTI:: ncnR~H?", "IAeR i 4HH", I{. 7 3a 1944.
59) JlHe. niAninbHa cTaTTR e "Hawe 3eMe BcxOAHE" 11. 1 3a II. 1943 p.
60) JlHe; "TpareAiR BonHHR Tpea". "Hawe 3eMe BcxoAHE", 11. 5 3a Vlll-X, 1943.
61) JlHe. ecTHnHa cTaTTR e "Hawe 3eMe BcxoAHE", 'I. 1 3a II. 1943 p.
62) JlHB. "YKpa"iHbUH" B "BenbK3 nonbCKa", 'I. 18 3 AHR 19.VJ.1943 p.
63) JlHe. "nanbOHUH npo6neM" e "lllaHeu KpecoeH" 3 AHR 21. III. 1943 p.
64) JlHe. "YKpaiHUH cneWOHCEH 3 nicTonaAeM" - "BanbKa", I{. 38 3 6. x. 1943 p.
65) JlHe. "0Ae3Ba KpaAoeeA Penpe3eHTaui"i noniTH'IHeA AO HapOAY YKpa"iHbCKE·
ro" 3 AHR 30.Vll.1943 p. nept,apyKOBaHa B 6araTbOX niAninbHHX BH.ll3HHRX, Hanp.
"liioJJeTHH iHcl>opMauHIHH" 3 .aHR 12. VIIl.1943 P.
66) 4HcJJeHHi ronocH e niAniJJbHiA npeci HC3 (Hapo.11oee CinH 36poAHe) e
"(.r.OBO nonbcKe", "BenbKa nonbCKa" i T. n. 0KpeMo: "nict OTBapTH ManononRH .ao
KpaAoed Penpe3eHTaui"i noniTH'IHeA" 3 >KOBTHR 1943 p.
698
CTpeM.1iHHH OYH .ZJ.O nopo3yMiHHH 3 noJIHKaMH. HHIJJ.eHHH yKpaiHCbKHX
ciJI Ha wHpoKy cKaJIIo 1-1ano4aTKY 1943 p. (y 3B'H3KY 3 HiMeU.bKOIO KO-
JlOHi3aU.HiH010 aKU.iEio e 3aMOCTHHIJJ.HHi), u.e6To TO.ZI.i, KOJIH Ha III. KoH-
cpepeHuii OYH ( 17-21. 2. 1943 p.), crnep.ZI.iKyeaJiacb noTpe6a JiiKBi.ZI.au.i'i
"JipyropH.ZI.HHX" cpp_OHTiB, rypTyBaHHH Bcix noHeBOJieHHX Hapo.ZI.iB B 0.ll.HH
cppoHT 6op0Th611 npoTH fiTJ1epa ft CrnJiiHa i T. iH. 04eBH.ZI.HO, .ll.O U.hO-
ro 4acy, HiHKHX 6iJibWHX yKpaiHChKHX aKuift nporn TIOJIHKiB He 6y,,10.
npo p03MipH TIOJibCbKOfO Tepopy Ha XOJIMmHHi CBi.ZI.43Tb TaKi
u.mt>p11: Bi.ZI. cepnHH 1942 p . .ZI.o cepnHH 1943 p. noJIHKH e611JI11 Ha XoJIM-
m11Hi 543 npoBi)l.HHX yKpa'iHU.iB 67)' .ZI.O KiHU.H 1943 p. ou.e 4HCJIO 36iJib
WM,lJOCb .ZJ.O 594 oci6. np11 TOMY Tpe6a 3a3H34HTH, mo CIO.ll.H BXO.llHTb
BH3Ha4Hi npoeiJI.HHKH yKpaiHChKoro JKHTTH Ha XoJIMmHHi - ceHmeHH-
KH, B4HTeJii, KOOne.paTOpH, JiiKapi, KOJIHWHi CTapWHHH yKpa'iHCbKHX
apMiH HK, Hanp., ceH. I. naCTepHaK, TIOJIK. 5IKiB BoflHapoBCbKHH, .ZI.p.
MHKOJia CTpyrnHChKHH, corn.· CC <l>. 5opHc, corn. 0. Map4yK, .ZI.HpeK-
Top Jii4HHU.i 3 Jho6apToBa - .ZJ.p. OCTan 5ypKa, HKHH, JI.O pe4i, HiKo-
JIH He Bi.ZI.MOBJIHBCH Bi.ZI. )l.OTIO!\l.IOfH TIOJibCbKHM XJIOTIU.HM 3 "JIHcy". 3a
JI.3HHMH naCTHpCbKOro TIOCJI3HHH MHTponOJIHTa 1XOJIMCbKOro i ni.ll-
JIHCbKOro IJiapioHa 3 JI.HH 4 KBiTHH 1944 p., Ha XoJIMmHHi 3rHHYJIO 14
CBHmeHHKiB i 10 .ZJ.HKiB, .ZI.eHKi 3 U.lJIHMH pO.ZI.HHaMH, npH 40My, nepe.ll(
CMepTIO, ix >KaXJIHBO TOpTypoBaHO. 3a .ZJ.3HHMH U.bOfO )I{ TIOCJI3HHH B
XoJIMIJJ.HHi 3rHHyJio 3 noJihChKoi pyKH 5000 MHPHH - JI.iTeft, JKiHOK,
crnpu.is i MY>K4HH. B O.ZI.HiH TiJibKH fpy6ewiemuHi, 3a .ZI.aHHMH U.horo
nocJiaHHH, 3rHHYJIO 2000 npaBOCJiaBHHX yKpaiHU.iB.
Yci u.i u.mppu eKa3yJOTb Ha nJIHHOBHft noJibCbKHH Tepop y Bi.ZI.HO-
weHHIO JI.O yKpa'i.HCbKOro HaceJieHHH Ha XoJIMmHHi. nepWHH eTan uiEi
aKui'i ( 1942-1943) o6iHMaB 3HHUleHHH yKpa'iHCbKOro npoBi.llHHU.bKOro
aKrney, .ZI.PYrHH ( 1943-1944) n.lJHHOBe 3H11meHHH u.iJIHX ciJI ft BHpiay-
BaHHH eneHh ycboro HaceJieHHH paaoM a >KiHKaMH ft .ZI.iThMH. Y se.11u-
KiH TIOJibCbKiH TepopHCTH4HiH 3KU.ii Mi>K 10 6epe3HH H 5 KBiTHH 1944 p.
cnaJieHO 36 yKpa'iHCbKHX ciJI i 3aMOp.ZI.OBaHo 875 oci6 68).
PiBH04aCHo noJibCbKHH Tepop Bi.ZI.6ysaEThCH nJIHHOBo Ha nOJibCb-
KHX 3eMJIHX, mo TBOpHJIH T. 38. ureHepaJibHY ryeepHilO" (B6HBCTBO
noJIK. norOTOBKa B Baprnaei) H nepeHOCHTbCH .ZI.0 faJIH4HHH, ,lle TaKO>K
CTpiJIHIOTb npoBi.ZI.HHX yKpa'iHU.iiB (npocf>. JiacTOBe\.{bKHH) i BH.ZJ.alOTb
npHCY.llH Ha iHWHX (JI.p. naH4HWHH) 69). ICHylOYi B faJIH4HHi ni.ZI.niJib-
72) ll11e. EereH npipea: Jlii YnA Ha onepaTHBHOMY TepeHi Mi>K piKaMH CHHOM i
6yroM e pp. 1944-1947 e "llo 36poi", 'l'I. 16/29 i 17 /30 3a 1952 p.
701
-,. I
'
I
i
\i
,.• ....,.
,..
.,.
,/
.,.... t. 0
,
l , ..
\,/ • /l'U ""' 14
YM 'VHIJf
PEHAH YOA
19't3-~9
·.J •
p,,,.
k¥1'"""" ,,,,,...,..,
- - IUAA-
76) MaeMo Ha .11.YMU.i, nepw-3a-ece, OYH ni.11 KepiBHHU.TBOM no11K. Me11bHHKa. Ic-
Topi11 u.iei OpraHi3au.ii 3a poKH II. Ceirneoi eiAHH Mae ceoi repoi 11Hi crnpiHKH, AK
H~111p. 6opoTb6a 3a yKpa'iHCbKHA KHie, e AKiA HaAKpa1.U.i Ka.11.pH OpraHilau.i'i ( 011eHa
Te11ira A iHwi) BHABHJIH MaKCHMYM peeomou.iAHoi DOCBATH A naTpiOl'HllHOi >KepTBeH-
HOCTH. Ka.11.pH OpraHilau.ii Ha 3Y3 ni.11 KepiBHHU.TBOM Jl-pa o,1era KaHJlH6H-0Jib>KH11a
,llaJlH 3Ha11HHA BKJ13Jl y ni.11.roTOBKY 36poAHoi 6opoTb6H npoTH HiMeU.bKHX i 6011bwe-
BllUbKHX OKynaHTiB, B AKiA 6paJJH A 6epyTb y11aCTb.
77) <t>aKTHIJ:HHM KepiBHHKOM OYH 6ye JlO cepnHA, 1943 p., MHKOna ne6e.llb
( MaKCHM Py6aH). y cepnHi, III. HB30YH eu6pae KOJIEfiRJlbHO 610po npoBOJlY OYH.
Ha IJ:OJli JJ.bOro 610pa CTaB, AK ronoea npoBO.llY OYH - PoMaH WyxeBHIJ: (reH. Ta-
pac 4ynpHHKa). men A CMepTH reH. Ta pa ca 4ynpHHKH BHKOHYIOllHM 06oe'113KH ( 8 o.)
ronoeH npoeo.11.y OYH 6ye DOJIK. BaCHJlb Koeanb.
78) llue. A. OcHneHKo: "BKna.ll OYH e po36y.lloey YnA". CTaTTR e niJlninbHO-
MY >KypHani: "Ocepe,llOK nponaraHJlH A IH4>opMau.ii npH npoBOJli OYH", BHDYCK q,
1 33 rpaeeHb 1948 p. nepeJ(pyK: y 36ipui nepe,llpyKiB niJlninbHHX BHJl3Hb. BH.llaHHR
340YH, HiMe1111HHa, 11. 2/48. TaKo>K cKopo11eHHA nepe.llPYK y 6powypi: "YnA e
H3UiOH3JlbHO-BH380JlbHHX 3MaraHHRX YKpaiHH". HaKJla,llOM UeHTpanbHOro 610pa ni-
fH 8H3eoneHHR YKpaiHH. TopoHto, 1950.
705
Yt<paiHChKHX Ha1.JjoHaJiicTie (HB30YH). Y U.hOMY 36opi, mo Bi.LI.6ye-
CH B JlHHX 21-25 cepnm1, eneprne B3HJIH y4aCTb, y 3HatIHiH KiJibKOCTi,
ttau.ioHaJiiCTH 3 OCY3 i CY3. CxeaJieHi U.HM 36opoM "nocrnttoe11" ni)l.-
3epKaJI1010Th yci u.i npou.ern fl 3MiHH, mo 3aiCHyeanu e QYH Bi.LI. 4acy
II. B3YOH e KBiTHi 1941 p. 78a). 3MiHH ui MO:>KHa Ha3BaTH nepeJIOMOBH-
MH e icrnpii u.iEi Opratti3auil.
nporpaMa OYH, npHHHHTa III. HB30YH, )la€ KOHUenu.i10 cnpa-
ee,J.JIHBOfO fl nporperneHoro Mi:>KHapo.LI.Hboro i BHyTpirnHboro noJiiTH4-
Horo fl cycniJibHO-eKOHOMi4HOro Jia.LI.y. Botta opiEHTYEThCH Ha Haftttoei-
rni JlOCHTHeHHH JIIO.LlCbKOi .llYMKH H .LI.OCBi;i.y Hapo.lliB y ecix MaH:>Ke ra-
JIY3HX: noJiiTH4HiH, cycniJihHiH, eKOHOMitrniH, KYJihTypHiH. ,XapaKTepuc-
TH4HOIO IIPHKMeTOIO UiEi nporpaM}j € MaH)Ke .llO IIO.Llp06HU.b nepeee-
.LI.eHa KOHKpeTH3aU.iH couiHJibHO-eKOHOMi4HOi npo6JieMaTHKH.
THM 1..1acoM, caMoo6opoHHHH pyx npoTH HiMeUbKHX 01<ynaHTie,
mo II04aBCH 3 HeBeJIHKHX caMoo6opoHHHX aKTiB, nepepO.llHBCH, 3 1..1a-
COM, y urnpOKHH nOBCTaHCbl<HH pyx. nocTaJia YKpaiHCbKa noeCTaH4a
ApMiH (YnA), HKa nonoeH11JiaCH 'f11cH1..1aM11 MOJIO.ll.HX yKpa·iHu.ie i y1<-
paiHoK, mo no4yeaJI11 ce6e 3arpo:>KeHHMH HiMeU.bKHMH oKynaHTaMH fl BH-
HBUJIH_ 6a:>KaHHH 6opoTHCH 3a YCC,Ll. HiXTo U.Y.X JIIO)l.eH, mo 6a:>KaJIH
BKJII04HTHCH .LI.O 36pol1ttoi 6opoTb6H YnA, He n11rne 3a napTiHHHM
KBHTKOM i He nepeeipHB ix noJiiTH4HHX nepe1<0HaHh. A BTiM, y Jiasax
YnA eo10eaJI11 He TiJibKH yKpa"ittui, aJie 11 npe.llCTaBHHKH iHrn11x Hapo-
.LI.iB: HiMu.i, irnJiiHui, 10rocJiae11, rpy311H11, rnrnpu, pociHHH 79), :>KH.llH ft
6araTo iHrnHx;. HixTo ix He n11Tae npo HauioHaJihHY npHHaJie:>KHiCTh,
4H IIOJiiTH4Hi nepeKOHaHHH.
TaKHM 1..111HoM, cepe.LI. "ttarnux xJionu.ie y Jiici", HK Ha3ueanu YnA
Ha BoJIHHi, 3HaiirnJIHCh JIIO.llH pi3HHX noJiiTH4HHX nepeKOHaHh, mo e
6paTepcbKiH cnienpaui 3 1..1JieaMH OYH, 6opo.JIHCh 3a eciM Hetty ii cnp11-
HTJIHBY MeTy - CaMOCTiHHY H _Co6opHy YKpa"iHCbKY Jlep:>Kaey. nopy4
KOJIHrnHix cTaprn11H ApMi"i YHP i Yr A, 3HaiirnJIHcb e YnA Ko.i1Hrntti
craprnHHH 4epeottoi ApMil, mo noKnanH oco6m-rei 3acnyrn .ll.JIH eHich-
Koeoi opraHi3aU.ii YnA 80). nopy4 4JieHiB o6ox OYH, 6yJIH 4JieHH iH-
1.llHX napTiH, 411 opraHi3auiH, 30KpeMa 4JieHH TaKHX opraHi3au.iH HK
"CoKiJI" ,. "JI yr", "nnacT", "OpJrn", "KaMeHHpi''. nopy1..1 HaU.iOHaJiiCTiB,
78a) mcm1 CMepTH OOJIK.E. KoHOB3JlbUSI, OYH CKJIHKaJia II. B3YH B cepnHi
1939 p., Ha SIKOMY BH6paHO OOJIK. AH.11.piSI MeJibHHKa Ha nocr f oJIOBH npoB0.11.Y OYH.
norraHOB UbOro B3YH He BH3H3IOTb "6aH.a.cpisui", SIKi CKJIHK3JIH II. B3YH y KBir-
Hi 1941 p. nocraHOBH II. B30YH (''6aH.a.epiBCbKoro") Ha.a.pyKOB3HO B 6powypi: "no-
CTaHOBH III. HB30YH". YKpatHCbKa JlpyKapHR iM. reH. TapHaBCbKoro B Crpmo.
1941. nocraHOBH III. HB30YH BHAWJIH .11.PYKOM, SIK ni.11.niJibHi 6powypH B yKpa"iHCb-
KiA A pociAcbKiA MOBax ( "PeweHHH"). llHB. "IlocraHOBH Ill. HB30YH". JlpyK. 24 er.
<l>opMaT 14x19 CM.
79) B naBax YnA 6opoecn HaBirb 0.11.HH Bi.11.o~rnA pociAcbKHA noer, wo B YnA
npHAHHB 6ye 6aAoBe nceB.11.0: IeaH Jl.eHiHrpa.11.cbKHit. He.11.aeHo ra3era "0cBo6om.a.e-
HHe" (q. 12 3 15.7.1953 p) Ha.11.pyKyeana .a.ea Aoro Hipwi, HanHcaHi HHM y Kapnarax.
1946 p.
80) 0J1H010 3 HaA6inbw11x 6pexeHb eopomo"i nponaraH.11.H e Ka3Ka npo re, wo
YnA e "ranHUbKHM", 'IH Haeirb "ni.11.KapnarcbKHM" reopoM. Hacnpae.11.i YnA 6yna A
e sceyKpa"iHCbKHM reopoM. He 3ea>1<a10'IH Ha raKe, 'IH iHwe H nowHpeHHH e pi3Hi qa-
CH, WO, 3J(e6inbwa, .11.HKTyeaJIOCb reorpa4>i'IHHMH YMOBaMH, BeJieTeHCbKOro BKJia,11.y
yKpa"iHuie 3 OCY3 i CY3 y po36y.a.oey YnA He MO>t<Ha 3anepe'IHTH. UeA BKJia.a He
06Me>1<yeaecR riJibKH .11.0 eiAcbKOBo"i opraHi3aui'i YnA; yKpa'iHUi 3 OCY3 i CY3 no-
706
TaKO)K couisrnicTH H Jli6epaJibHi )l.eMOKpaTH. nopyq KOHCepBaTHCTiB,
TaKO)K Bt.IOpawHi KOMCOMOJibUi, a TO H KOMyHiCTH. Yci BOHM IIOfOJI.)KY-
Ba.ilHCH 3 OCHOBHOIO rroCTaHoeo10 OYH, mo npo yCTpifl i JI.ep)KaBHHH JiaJI.
Mal16yTHhOi YCC.U piwaTHMe yKpaiHCbKHH HapiJI. y Mal16yrniH KOH-
cnnyaHTi. I mo UhOMY piweHHIO MYCHTb ni,LI.nopHJI.KyBaTHCH eci, 6e3
BHHHTKy, rro.1IiTHt.IHi rrapTil i rpyrrH.
TaKHM t.IHHOM i3 rrepeicHHX JI.iH TiJihKH a OYH 3pOJI.HJiacb eceHa-
PO.ll.HH i rroHaJI.rrapTifiHa 36pof1Ha CH.'la yKpaiHcbKoro HapoJI.y - YnA.
B ouiA YnA o6EJI.HaJrncb yKpaiHChKi ceJIRHH, po6irn11K11 i TPYJI.OBa iH-
Te.1ireHUiH ecix 3eMe.1b Y1<pa'iH11 B 6opOTh6i npoTH 01<yrraHTCbKHX Ha-
CH1lbCTB Ta 33 BiJI.6Y.ll.OBY B.llaCHoi ,ll.ep)KaBH. 5y.na ue opraHit.IHa KOH-
co.1i,J.aJ!iH y1<patHCbKHX caMOCTiHHHKiB 6e3 pi3HHUi Ha IIOJiiTHt.IHi nepe-
KOHaHHH, I.UO BH3HaBa.rn noTpe6y aKTHBHOl 6opOTb6H rrpOTH Bcix BO-
poris yKpaiHCbKOl CaMOCTiHHOCTH H Co6opHOCTH. oyJio 6 IIOMHJIKOIO
.J.yMaTH, mo sci ui y1<pa'iHCh1<i rpoMaJI.HHH, mo He 6yJI11 t.IJieHaM11 OYH,
a.ae 6y.m s YnA, a6o rrpau10saJI11 B 1'i rocrro,ll.apcbKHX, cpiHaHcoe11x, Me-
.llH'-IHo-caHiTaptt11x, 4H noJiiTHllHHX ycTaHoeax, mo TBop11.111 a)l.MiHiCTpa-
ui1-0 T. 38. "noBCTaHCl:.KHX pecrry6JiiK", He BHHBJIH.'IH )Ka,ll.Horo 33iHTepe-
cynaHHH .ll.•lH cnpae YnA fl 6yJI11 TiJibKH rrarnBHHMH y4acH111<aM11 60-
poThfo.1. HaerraKH, caMe 3 ix KOJI BHXO)lHB IIOCTiHHHH THCK Ha rK YrIA,
m06 crnop11T11 no.11iT11YHe 3aeepweHHH .LI.JIH YflA B cpopMi eepxoeHoro
no:IiTH4HOro, IIOH3.lII3pTi~IHOro, KepiBHoro opraHy, B HKOMY MyciJIH 6
npHH!\.1aTH yYaCTb yci, LUO 6opHTbCH, 6afi.n.y)Ke, HKHX BOHH noJiiTH4HHX
nepeKoHaHh, t.IH MO.iKe 6e3napTifrni.
rK ~'nA, I.UO BB3)1{3Jia ce6e .n.oci "HaHBHI..UOIO H €.D.HHO cyeepeHOIO
e:1a.lo10 Ha 3BLlbHeH11x 3CMJIHX YKpalH11" 81) noYaJia niJI.roTOBKY ,n.JIH
crnopeHHH TaKOro opraHy. 3 Ti€IO -MeTOIO, rK YnA BHKJIHKaJia aBTOpa
u11x pR.lKis 82 l 11 .ll.OP..)nrn.1a HOMY po611T11 3axo.n.11 .ZI.JIH crnopeHHH IHi-
uiHrn1rno·i Ko:vtici'i 3 4.·1ettio i He-4JieHiB OYH, mo 6epyTh yYaCTb e aK-
THBHir1 6opoTb6i. UH KOMiciH Ma.ia niJI.roTOBHTH opratti3auiio Kepie-
Horo no.1int4Horo opraHy ,n.rn ~'nA. .[lopy4eHHH ue, aeTop aTp11MaB
Hanp~·rnimli ci4HH 1944 p., a.1e HeraHHO BHKOHaTH 11oro He Mir, 60 OT-
p11MaB iH111e .lOpy4eHHH - lxaTH .no K1rn111Heea s CKJia.ll.i .n.e.1eraui'i
sb rK ~'flA Ha neperosoµH 3 rK PY!\.1YHCbKOl apMit 83). TiJihKH rriCJlH
noeopoTy 3 uiE'i no'i3.lKH Hanp111<iHui JIIOTOro aBTOp Mir rrpHCTYIIHTH
JI.O npaui.
K.l;!.111 BC.mid 3ac:1yrn ,ll.1S1 ocfiop~1.1eHHS1 'jj iJ1.ei%HO-nOJiir114HOro o6JIH44S1. npo u.e
me 6y,1c ~toua.
81) Po3110pS1.1il\CllllS1 rK YllA HOCH.rn 33Bil{,ll.H Ta Ke 03Ha4eHHS1: Jbm. "Po3nOpS1Jl-
ih:t-HHS1 II 3C~IC.lbllii% cnpaui, 1111:1aHe rK YnA, RK Hai%11HlUOl i €J(HHO cy11epeH0°i DJia-
,111 11a 311i:11>11c1111x 3C\l.1HX YKpa'iHtt, uiJl 15.\'111.1943 p. Ha,llpyK011a11e B niJ1.niJibHii%
raJCTi: "3a ca~1ucriih1y YKpa'itty" 4. 8 3 ,ll.H. 24 il\OIJTHS1 1943 p.
82 1 I li;1 11ac 11i\1c11i.1w'i 01,ynaui'i, aurnp u11x PH.ll.KiB 6y11 4:1c110\1 KBIIl-Jlbuio.
Lif' 6y.1a 11iHct.Ko11a ·yc1a11011a OYH. Y il\OBTHi 1943 p. <rnrop<i, J or:rn;1y 11a 3WlHHR
'IYi!\llX ~1011, 11cpc11cc.-111 ;10 P33 I Pccfiepar 3aKop11ou1111x 311'RJKi11 l I lpo110;1y OYH.
He 311;1;1\a10•111 11;1 :tiR.-u.. 11y y11ac1b 11 ycra11ouax OYH ncptuoru crynHH, a1nop TOJli
4:::c11<rn O~'H 11c 6yn. I le 11c 6yu nL'loKpeM.1em1A ounaJlOK.
R1 I I lo'i:iJtKJ ;1C:1cra11i'i rK YI IA ,ll.O ro."lOBHOl Ko!\IClll,111 py~1y11c1.1w'i ;1p\I j'j II
K1111111t1e11i 11i;1uy.1J;ici. 11a Janpo111cHHS1 py~tyHiu. r!Ki, raK SIK i :>.1a.1Hp11, 6a;l\a.111 11a-
.'la.'ll1;1111 1u;1fl1111111 3 YH.-\ H yKpa'i11c1>K11~1 Bll3BO.lhHmt pyxo!\1. Jlc.1cr;111i10 ot10.11crnau
0. 11p. J11a11 Fpt1Hh11X. ~~,. CK.la/I ,1c.1craui'i BXO/lll.111 lUC:, Kph! a111opa llllX pR;tKill, :mi
ocvoH: npc.lCl<JIHlllK I"BIII i Kcpi111111K ni.111i.1i..1rn'i opraHbaui'i B Tp;rncuicrpi'i.
707
y 6epe3Hi 1944 p. ccpopMyeaJiaCH, ocrnT01rno, IHil.liHTHBHa KoMiciH
AJIH cTeopeHHH eepxoeHoro KepieHoro noJiiTH4Horo opraHy JI.JIH YnA.
KoMiciH CKJia,llaJiacb 3 9-TH 1rneHiB i eH6paJia aeTopa ceoi'M f oJioeo10.
BnpO.llOB>K Tpbox Mirnuis npe.n.cTaBHHKH l{oMicii' neperoeop10ea.rn 3
pi3HHMH TIOJiiTH4HHMH ,ZI.iH4aMH ii npau10eaJIH Ha,ll npOEKTaMH 3aCa,ll,
Ha HKHX MO>KHa 6y JI.e ccpop~yeaTH noJiiTH4He npeJI.CTaBHHl..lTBo YnA.
OcHOBHi nym:TH TIOJiiTHlIHOl TIJIHTcpOpMH, lll.0 MaJia CTaTH OCHOBOIO
epopMyBaHHH l.lbOfO npe,ll.CTaBHHUTBa 6ymi: ( 1) 6e33aCTepe>KHO BH-
3HaTH iJI.e10 YCC,ll, HK Haiie11my iJI.e10 yKpai'ttcbKoro HapoJI.y, (2) I311-
3HaTH peeoJI101..lil1Hi MeTO.nH 6opoTb6H 3a YCC,ll TaKO>K .nouiJibHHMH
Mt:TO,llaMH BH3BOJibH01 6opOTb6H, (3) 3JI.eKJIHpyeaTH CBOE. eopo>Ke
CTaHOBHI.I.J.e cynpOTH MOCKOBCbKHX 60JibWeBHKie Ta HiMuie, HK OKynaH-
TiJ YKpalHH, ( 4) 8H3HaTH ,lleM0KpaTi10, HK ycTpoee11l1 np11Hu11n npe.n-
CTaBHHl..lTBa. no ,nOBWiH ,ll.HCKycil npHHHHTO ,ll.JIH HOBOfO npe,nCTaB-
HHUTBa npoEKT HaJey: "YKpai'HCbKa f oJIOHHa 8H3BOJibHa PaJI.a"84) ..
3aci.naHHH lttiuiHTHBHoi' KoMicil ei.ll6yeaJIHCb B iCTopH4HoMy, JI.JIH
faJIHU.bKol eoJiocTi, 6yJI.HHKY "nporniT11'' y Jlbeoei. KpiM uhoro npeJI.-
CT:.lBHHKH KoMicii' i 11 3e'H3KOBi BH.i>K.n>Ka.1111 Ha neperoeop11 .no MicuH
oi::iJI.KY pi3HHX noJiiTH4HHX .niH4iB, 4H ueHrpiB. npauH- KoMicii' He 6yJ1a
JierKOIO, 60 rpe6a 6yJI9 ,ZlO,llep>KyBaTHCb npHHUHTIY cyeopo'i KOHcnipa-
uii Q4ee11.nHo, TI03a aKui€10 MyciJlH OTIHHHTHCH TI0JliTH4Hi rpynH, LUO
6yJIH eopo>Ki .no YnA, a TaKo>K rpyn11, 1u.o opieHryeaJIHCb Ha HiMuie,
4H 6oJibweeHKiB. Y 4epeHi 1944 p. npauH IHiuiHTHBHol KoMicii' 6yJia 3a-
Ki114eHa 84a).
,llHH 11 JIHTIHH 1944 p., Ha repHTOpi"i 0.llHOl 3 "noeCTaHCbKHX pec-
ny6JiiK" B Kapnarn_x (KoJio c. _He.niJibHa B CaM6ipUI.HHi), ni.ll oxopo-
HOIO niWHX i KiHHHX 4aCTHH YnA TI04aB CBOl Hapa,llH I. BNIHKHH 36ip
91) llHe. PoMaH PaxMaHHHA: "BHwKiJILHi 4>parMeHTH". "llo 36poi", 11. 3-4 33
1936 P. i 'ToMiH YKpaiuH", TopoHTO, 11. 40/75.
92) "4opHHMH" H33HB3B, uapi.a, BOHKiB TIOPKCbKOro A MOHfOJlbCbKOfO noxo.a-
>KeHHH Ha HiMeULKiA cny>1<6i. PoraTHHlllHHY. >KypaeeHll.lHHY A BoAHHJiiBlllHHY nauH-
4>iKyeanu K3JIMHUbKi KiHHi COTHi HiMeUbKOi apMii.
Ill
93) nop. Edward R. Stettinius: Roosevelt and the Russians". New York, 1949.
LIY>Ke .ll06pHA A Y.llOKyMeHTo&aHHA aHani3 npo6neMH YKpaiHH e 06'E.llH3HHX Haulax
.ll3B Ha crnpiHKax MIOHXeHCbKo'i "Cy11acHoi YKpaiHH" Bceeono.ll f ony6 y cTaTTi "YK-
pa'iHa e 06'EJlH3HHX Hauiax" (1-V), 'l'I. 9/60-13/64 3a 1953 piK. Aernp noKopHc-
Tyeaeca UHT3T3MH 3 TiEi CTaTTi.
94) UHTaTa 3 Jlpyroro "3eepHeHHA" 3 .llHA 27 nHcTona.aa 1944 p.
95) 3 .aonoei.ai H. C. XpylllOBa Ha 33ci.llaHHi BepxoeHoi Pa.aH YCCP, I. III. 1944,
n. H. "BH3BOJleHHA yKpaiHCbKHX 3eMeJlb el.a HiMeUbKHX 3arap6HHKiB i 'leproai 338-
.A3HHA HapoJlHboro rocnoAapcTBa paAAHCbKOi YKpaiHH".
714
ro BHKpHTTH yKpaiHCbKO-HiMeU.bKHX Hau.ioHaJiicTiB Ta JiiKBi,nau.11 lX-
BilJIHBiB, HeMO}l{JIHBa Bi.n.6y,noaa HapO,lI.HbOfO rocno.n.apcTBa i Bi)lHOBJieH-
HH KYJibTYPH", nHcaa }1{)1pHaJI "5iJihlllOBHK"96). Ue u 6yJio npwrn-
HOIO, I..1.J.O BOHH pilllHJIH, 3a BCSI'KY U.iHy, BciMa MO}l{JIHBHMH 3aco6aMH,
ocJia6HTH u 3HHI..U.HTH yKpaiHcbKHH BH3BOJihHo-peaoJIIOU.iHHHH pyx. He
3Ba}l{al04H Ha Bci 3YCHJIJUI, iM U.bOfO TaKH He B,Zl.aJIOCH ,Zl.OKOHaTH.
nepwi )I.Hf HOBOi 60JlbWeBHUbKOi OKyna1,di.
5araTO )l.e4oro 06iu.10aaJIH 60JibllleBHKH yKpatHCbKHM MaCaM qe-
pe3 pa,Z1.io, B JIHCTiBKax, lllenTaH010 nponaraHAOIO. He MO}l{Ha Ka3aTH,
lll.06 01.J.H nponaraH,lla He MaJia BilJIHBY Ha npHrHi4eHe HiMeU.hKHMH "HO-
BHMH nopH,Zl.KaMH" HaCeJieHHH. oaraTO yKpatHU.iB BipHJIH B o6iUHHKH
60.11hllleBHU.bKoi nponaraH,nH u qeKaJIH u.ux "3MiH", I..1.J.O ix, Ha caoix
6arnernx, MaJia npHHeCTH nepeMO}l{Ha 4epBoHa ApMiH.
KoJI11 }I{ npHHlllJia o6Aeprn ft ro.110,ll.Ha, aJie ,Z1.06pe o36poeHa, 4ep-
BOHa ApMiH u 3a HeIO npH6yJio HKBJI., TO HaceJieHHH IJ.l.epa3 MyciJio
nepeKOHaTHCH B CKaiKeHiH 3a6pixaHOCTi 60JibllleBHU.bKOl nponaraH-
)1.H. neplll-3a-Bce, HaCeJieHHH MyciJio po3nJia4yBaTHCb 3a )l.iHCHy, 411
3)1.0ra,ll.Hy "cnianpau.10" 3 cpalllHCTCbKHMH OKynaHTaMH. JI10.n.eu rHaJIH
.n.o peeCTpau.iHHHX 610p, .ne ix .niJIHJIH Ha 4 KaTeropii. JI.o nepllloi KaTe-
ropi'i HaJie}l{aJIH Ti, I..U.O aKTHBHO cnienpau.10BaJIH 3 OKynaHTaMH, )1.0
,Zl.pyroi KaTeropii - T. 38. "cpOJibKC,Zl.OH4i". npHHaJie}l{HHX ,Zl.0 060X llHX
KaTeropiH po3CTpiJIIOBaJIH Ha Micu.i. JI.o TpeThoi KaTeropii HaJie}l{aJIH
Ti, I..U.O npau.10eaJIH niA qac HiMeI.J.hKOi oKynau.ii, .no qeTeepToi KaTero-
pil - Bci iHllli. npHHaJieiKHHM ,ll.O 060X OCTaHHiX KaTeropiH npH6HBa-
JlH Ha nacnopTax lllTaMTI: "3aJIHlllHBCH B 3aHHHTiH cpalllHCTaMH TepH-
TOpii" i rnaJIH ix ,no M06iJii3aU.iHHHX nyHi<TiB. 3 YKpaiHH 3a6paHo ecix
1.10JioeiKie, MOJIOAHX i cTapHx, npH..ll3THHX .no eiHCbKoeoi cJiy}l{6H u He-
npH..ll3THHX. Jl.yiKe 1.1aCTo 'ix, 6e3 6y.n.M1Koro BHlllKOJIY u 6e3 HaJie}l{HO-
ro 3a6e3ne1.1eHHH 36poe10, o.ne}l{eIO H: xap1.1aMH, "CTaJiiHCbKi BH3BOJIHTe-
Jii" rnaJIH Ha cppoHT, Ha HiMeU.bKi TaHKH u KyJieMeTH. 3a HaHMeHlllY
npOBHHY npH3Ha4yBaJIH HOB03M06iJii30B3HHX AO "lllTpacpHHX 6aTaJibHO-
HiB", B HKHX BOHH KPOB'IO CBOEIO MaJIH BiAKYTIHTH Bci npOBHHH nepe)l.
"pO,lliHOIO".
He MO}l{e 6yTH HaHMeHllloro cyMHiey, I..U.O Mo6iJii3aU.iH yKpaiHU.iB
AO 4epBoHoi ApMi'i i 'ix Bi..llCHJIKa, 6e3 npHroTyBaHHH, Ha cppoHT, MaJia
Ha MeTi BHHHI..U.HTH cpi3H4Hi CHJIH yKpaiHCbKOro Hapo.ny H TaKHM 4H-
HOM cnapaJiiiKyaaTH ft 3HHI..l.J.HTH caMOCTiHHHU.hK.i 3MaraHHH.
Ha TepHTopiHx, Ha HKHX .niHJia YnA H: niArriJIJIH, yKpaiHChKHH Ha-
pi.n 3yCTpiB Mo6iJii3au.i10 .n.o 4epeoHoi ApMii opraHi3oBaHHM cnporn-
BOM. Y .neHKHX paftoHax, .no 4epBoHoi ApMi'i MaH}l{e HixTo He niwoa
(Jl.oJIHHI..U.HHa 10%, CapHeHIU.HHa 15%. Ti, I..U.O He niWJIH .no 4epBoHo1
ApMii, iwJIH AO Jiicy .no YnA, a6o xoaaJIHCH. KoJIH cnpoTHB Mo6iJii3a-
u.i'i CTaB MaCOBHM, 60JibWeBHKH or0.1JOCHJIH 3BepHeHHH n. H. "npoI..U.eH-
HH 06.nypeHHM" i 3aKJIHK3JIH acix fOJIOCHTHCb )1.0 BO€HKOMaTiB, o6i-
I.J.IOI04H IM npoI..U.eHHH 3a .ne3epu.i10. •
IlJIH rK ynA - u.e 6yJia cepH03Ha npo6JieMa. THX, mo XOBaJIHCH
Bl.LI. M06iJii3au.i'i 6yJio COTHi THCH4 i He 6yJio TeXHi4HHX MOiK"'111BOCTeH,
mo6 'ix ycix BKJII04HTH e YnA. 3Hoe iKe Ti, mo ix npHHHHTo .n.o YnA,
noKa3aJIHCb ni3Hiwe HeCTiHKHM eJieMeHTOM, mo nepWHH ei.nryKyBaBCH
Ha 6oJibWeBHI.J.hKi 3eepHeHHH, BHXO..ll.HB 3 Jiicy 11 3roJiowyeaecH 3 no-
BHHHOJO.
97) Moi o6qHcJieHHH Ha niJlCTaBi 3BiTis npo "nono>KeHHH nicJIH 3aKiHqeHHH aiA-
HH", mo 06iAMa10Tb Te>K nepenHc HaceneHHH, mo Aoro nepeaeno ni.llniJIJIH 30. 6. 1944.
B apxisax 3n YrBP 36epira€TbCH 3HaqHa qacnrna U.HX 3BlTlB, peuITa B apxieax
34 OYH . .llesKi 3BiTH 6yJIH ny6niKoeaHi e ni.llniJibHiil npeci.
98) nop. "Cnaea noeCTaHlfOi 36poi. BiA ni.11 fyp6aMH" - naTTH (nepe.11pyK 3
ni.D.niJibHOro >KYPH3JIY "Ha 3MiHy", 11. 8) B "llo 36poi", 11. 10/23 3a 1951 p.
99) nop. "KiJibUe CMCPTH". 36ipHHK: "Y 6opoTb6i 33 BOJllO - ni.ll 6olOBHMH
npanopaMH YnA". nepe.11pyK ni.llniJibHOro BHJ13HHH. Aerc6ypr 1949. CT. 36.
100) 3 panopTy Ha11. wTa6y 18 cTp. 6pHra.llH BB HKBJl - Kan. 6epe3iHa 3 15
KBiTHR 1944 p.
ni.ll. npHKPHTTH'M HOlli, nOBCTaHI..J.i npopeaJIHCb 11epe3 eopo.>Ki aa-
CTaBH a Tpbox HanpHMax. KypeHi ,Uoe6eHKa i1 EyeaJioro nilllJIH e Cy-
pa3bKi JiiCH. KypiHh MaMaH npopsascH Ha niBHill i, aeiBlllH 6iH 3
6oJihweeHU.hKHMH aacTaeaMH KoJio Eymi, nepei1woe aaJii3HH11HHH
WJIHX 3JI.oJI6yHiB· WeneTieKa. BiMiJIH K-pa 5keHH i1 ,[loKca nilllJIH B
HanpHMi Ha KJiesaHb.
Y 6010 niJI. fyp6aMH arnHyJio 80 noecraHu.is. EoJibWeBHKH .npH-
3HaJIHCb .ll.0 120 e6HTHX, nOBCTaHui OU.iHIOBaJIH u.i BTpaTH 3HallHO BH-
1..l.l.C. npoTe 60Jihllles11KH ceoei uiJii He ocHrHYJIH. He aea.>Ka101.1H Ha ee-
Jim<i np11roTyeaHHH i1 3Hal1Hi CHJIH B.>KHTi JI.O aKu.ii, iM He BJI.aJIOCb aJiiK-
eiaysaTH oKpy.>KeHoi rpyn11 YnA.
PeH.llH Ha OCY3 (III)
I Ha niBHOl.fi nicJIH eeJIHl<Oi "lleKiCTCbKO-BiHCbKOBOi'' onepau.ii
npOTH YnA HaCTynHJia XBHJieBa nepeJI.HlllKa. nicJIH eeJIHKHX 60Jibllle-
BHitbKHX y.ZI.apie, ilacTynHJia JI.eKOHU.eHTpau.iH eiMiJiie YnA. BiMiJIH
YnA poaiHwJIHCH no piaHHX pai1oHax i o6JiaCTHX, aaK0Hcnipoey1011HCb
i yHHKalOllH 6oie 3 6oJihweem<aMH. 36poi1Ha 6opoTb6a npHTHXJia. 4ac
nepe,llHWKH BHKOPHCTaHO ,llJIH po60TH B opraHiaau.iHHiH: JI.iJIHHU.i, JI.Jiff Be-
JI.eHHH noJiiTHllHHX i nponaraH,llHBHHX aKu.ii1 i .ll.JIH nOCHJieHHH BiHCbKO-
eoro i1 i.ZI.eOJiori1.1Ho-noJiiTH1.1Horo BHlllKOJIY 6iHu.is.
,[ly.>Ke JI.o6pHM aaco6oM .ZI.eKOHUeHTpauii BiMiJiie YnA noKaaa-
JIHCh pei1JI.H YnA Ha OCY3 i saaraJii peHJI.H s TepeHax, e HKHX He
6yJio 6iJiblllOfO CKyn4eHHH 60JibWeBHUbKHX CHJI. y TaKOMY TepeHi BiJI.-
)liJIH YnA MOrJIH nopylllaTHCh Mafl.>Ke ceo6i.ll.HO. 3oKpeMa MaHHJIH yK-
paiHChKHX noecTaHU.ie peiiAH Ha Cxi.n..
lll.e e 3HMi 1943/ 44 p. onepyeae y )f{HTOMHpll.lHHi, KypiHb YnA
K-pa ,Uopowa. ,Uopow Mae apa3y .ZI.eHKi Hee,lla1.1i, aJie nicJIH nepecyHeHHH
cppoHTie JI.aJihWe Ha aaxiJI., eiH nepeopraHiayeaern i1 no4ae ycnilllHO
pci1.ZI.yBaTH Ha npaeo6epe.>K.>Ki, .Zl.0XO.ll.H4H 1.1aCTo niJI. caMHH KHiB i
.ZI.O ,[lHinpa. .
3HMOIO, s u.11x paiioHax, onepyeaJia Te.>K Micu.eea rpyna noecTaH-
u.is, nepeea.>KHO ,lleaepTHpis 3 4A i UHX, mo XOBaJIHCH Bi.ZI. M06iJiiaau.ii.
II 040JIHB Mai1op 4A THMoweHKO. BoHa ayMiJia uiJIHH piK npoJI.ep.>Ka-
THCH B KHIBCbKHX i qepHiriBCbKHX Jiicax i ii 3JiiKBi.ZI.yBaJIH 60JibllleBH-
KH ll.lOHHO 3HMOIO 1944/45 p. fpyna UH a.n.o6yJia WHpOKHH p03fOJIOC,
HaBiTb aaKOp.ll.OHOM, .ZI.e KPY.>KJIHJlH noroJIOCKH, mo MapwaJI THMOllleH-
KO 040JIHB yKpaiHCbKHH nOBCTaHCbKHH pyx 101).
KoJIH .>K 6oJibWeBHKH np11neKJIH .ZI.06pe YnA csoiMH MacoeHMH aK-
u.iHMH, KOMaH.ZlyBaHHH rpym1 YnA "3arpaea" JI.aJio HaKa3 pi3HHM 1.1ac-
nrnaM JI.O pei1.ZI.y Ha Cxi.ZJ.. ,[lJIH uiei MeTH crnopeHo pei1JI.y101.1Hii eiMiJI
,llJIH cneu. ,llOpy4eHb - "KpyTH" ni.ZI. K-,llOIO K-pa 4yTKH (nOJITaBlfaHHH,
KOJIHlllHiH CTaPWHHa 4A , .ZlO HKOro eeiHWJIH COTHi 3 po36HTOrO Kype-
HH YnA foCTporo, O.ZJ.Ha COTHH a 1<ypeHH KopH niJI. KOMaHJI.OJO K-pa
0JI.Hopora Ta 1<ypetti YnA K-pa 51peMH 11 BepemaKH. Uei1 BiMiJI BHpy-
w11e Ha Cxi.ZI. 22.4. i peH,ll.yeaB Ha npaso6epe)l{.>Ki AO 30.6.1944. 3a 70
.ZI.Hie BiMiJI uei1 npoHWOB 900 KM, 17 pa"IOHie, MaB 11 36pOHHHX cyTH-
llOK i 3 6oi (Ha aaJI. WJIHXY KopoCTeHb-)f{HTOMHp - 2.5., e c. PHxTa,
.llHMepcbKOro p-Hy - 17.5. ;a B ,Uee'HTKax, llOpH06HJibCbKOro pai1o-
HY - 28.5).
103) nop. 3. CeMeHiB: llpyrnA BHnyCK crnpw. WKOnH YnA "OneHi" B "llo
36poi" 11. 17/30.
727
TY (9.4.). KoMyHiCTH 3 U.boro ceJia e11eiCHJIH 6yJIH 1.1epeOHHA npanop,
KOJIH me 6oJibllleBHKH 6yJIH 30 KM ei.n. ceJia. Yx 3JiiKBi)l.oBaHo, a MaAHo
3HHJ..U.eHo. CnaJieHo Te.>K cpiJiheapoK y ceJii. no.n.i6tti aKuil nepeee)l.eHo e
c. Bartta, MaJii"ie, Kapan1.1ie, 4opttoy3, 8HJiae1.1e A iH.
3 6oiBOK CTBOpeHO )I.Ba 36pOHHi Bi)l.Jl.iJIH, J..U.O Ha3HBaJIH ce6e By-
KOBHHCbKOIO YKpa"iHCbKOIO CaMoo6opoHHOJO ApMiEJO (5. Y. C. A.).
0JI.HH 3 BiMiJiiB 3opratti3yeae BHllIKiJibHHH Ta6ip y c. Mixoea, HKHH,
a qacoM, nepettecetto )l.O c. WHniT. Ha noLJaTKY JIHnHH 1944 p. y U.bOMY
Ta6opi 6yJio 400 noecTaHuie. KoMaH.n.11poM Uboro eiMiJiy, a TaKo.>K
yciEI 6. Y. C. A. 6ye K-p JlyroBHH. 10.7.44 eiH 3BiTyeae, mo BiMiJI Mae
)l.Oci 30 a6pOHHHX cyTHllOK 3 60JibllleBHKaMH.
,[J.pyrnfl 36pOHHHH BiMiJI ni.n. npOBOJI.OM K-pa naJiiH ( CTapllIHHa
4A, mo npHcTaB Jl.9 noecrnttuie) ttapaxoeyeae 200 noecTaHuie, .n.o6pe
oa6po€HHX. UeA BiMiJI onepyeae B OKOJIHUHX 6eproMeTy i Mae 3Hal1Hi
ycnixH. y HaCJii)l.OK 1.1aCTHX a6pOHHHX cyrnllOK, BTpaTH UbOro BiMiJiy
6y;rn JlOBOJii BeJIHKi.
JliTOM 1944 p. np116ye Ha oyKOBHHY efa.n.iJI YnA 3i CHHTHHJ..U.HHH
A ropo.n.eHI..U.HHH B CHJii 140 6ifluis. Bitt noLiaB onepysaTH e MiJiiiBCh-
KHX, CnacbKHX, 5epe.>KHHU.bKHX i BeJioseubKHX Jiicax, aJie 6ya po36H-
THA 6oJibllleBHKaMH. PellITKH eiJI.JliJiy nepei1wJI11 B faJIHLIHHy. JliTOM
Te.>K ccpopMyBaBCH' TpeTiH 36pOHHHH ei.n.JliJI, I..U.O )l.iHB y ropax KOJIO BH-
.>KeHKH ni)l npoBO)l.OM K-pa 5ypeBiH.
6oi Ha BoJJHHi A peA.ll.H
Ha OCY3 (IV) nicJIH eeJIHKHx 6oJibWeBHU.bKHx a1<urn e
KBiTHi-TpaBHi 1944 p. nepeJlHWKa TpHBaJia JlO 3eJieHHX CBHT. y .n.pyriH
noJIOBHHi TpaBHH 1944 p. Ha sinnpaei 06Jiactt11x KepiBHHKiB HKf6 i
HKB.U CTaJJiH )l.aB Ha1<a3: ''3a BCHKY uitty 3JiaMaTH noscrnHHH e 3axi)l.-
HiH YKpa"iHi". 3rintto a UHM Ha1<a3oM, y npyriH noJIOBHHi qepBHH 6oJib-
llleBHKH npHCTYilHJIH )l.0 HOBo'i aKui'i, I..U.O THM pa30M 6yJia BHMipeHa
npOTH y1<pa"iHCbKOro ni.n.niJIJIH.
,[J.o no6op10BaHHH yKpa"iHCbKO-BH3BOJlbHOro pyxy BOHH npHTHrHY-
JIH Kpami ceo"i CHJIH. 3 K11Esa np11'ixaJIH cneu11 BiJl "6opoTb6H 3 6aH.ll.H-
TH3MOM", I..U.O no1.1a.11H eKcnepHMeHTyBaTH HaHKpami cnoco611 3HHJ..U.eHHH
pyxy. 01.1eBHJlHO, HaHKpaI..U.HM 3aco60M BOHH BBa)KaJIH M3COBHH Tepop.
naJieHHH ciJI Bi)l.6yeaJIOCb 3a B~mpooyBaHHM HiMeU.bKHM 3pa3KOM (AH-
.l(pymiBKa, IJiaBHU.H MaJia, 6yma), aJie 3HyI..U.aHHH Ha)l. TpynaMH ceJISrn i
noecraHU.iB (KOJieHHH llITHKaMH, BHKOJIJOBaHHH 04eH, ei.n.pi3yBaHHH ff3H-
Kie, CTHraHHH 3 HHX O)lHry) MaJIO B.>Ke B co6i J..U.OCb IlHTOMoro - MOC-
KOBCbKOfO.
3 ttoe11x 3aco6ie 3acTOcyeaJIH naJieHHH Jiicie {ttanp. Maft.n.aHCbKi
JliCH Ha KpeM'HHe4lJHHi) i1 rpynoey npOBOKauiJO. no ceJiax nollaJIH
3'HBJIHTHCb eHKaBe)l.HCnt nepe6paHi 3a y1<pa"iHCbKHX nOBCTaHuiB.
y .n.pyrift: IlOJIOBHHi 1.1epBHH, 60JibWeBHKH nporoJIOCHJIH Ha6ip .>Ki-
HOK )l.0 po60TH B ,[J.oH6aci. ToMy, I..U.O HiXTO .zi.o6poeiJibHO He 3fOJIOWy-
BaBCH, 6oJihWeBHKH not.IaJrn po6HTH HaCKOKH Ha ce11a ft BHJIOBJIIOBaTH
)l.iBLiaT. 5o"i YnA i CKB npoTH norpOMJ..U.HKie po3ropiJIHCb 3 HOBOJO
CHJIOIO.
JliTOM i BOCeHH 1944 p. HaHCHJlbHiwi 6o'i MaJIH Micue B (BHHapHH-
CbKOMY Jiici ( KypiHb YnA K-p ro11y6, COTHi ~ nA K-pa KpHrn H Bopo-
1
104) BilUliJJH YnA 36inbWHJIH ceiA CTaH nepeciqno eTpnqi, Hanp. "llpy>KHHHHKH"
e 6pi.zuunni c<t»opMyeanH .a.ea noei ei.u..a.inn: "llpy>KHHHHKH II" i "llpy>t<HHHHKH III".
"nepeACJJaen" e SleopiBlllHHi, c<t»opMyeanH T3KO>K .a.ea HOBi ei.a..a.inH. UiKaeo, lllO e
3HMi 1944/45 OOCT3JIO 6araTO HOBHX ei.u..a.inie YnA, Hanp. COTHA "6HCTPHUR" (nop.
THca, "SIK opraHi3yeanacR COTHR "6HCTPHUR" B "no 36poi", q, 18/31 33 1953 p.).
npote ei.11..11.inH YnA B ranHqHHI, Ha .a.ea& 1. XI. 1944 p. paxyeanH M3Jl0lll0 6i.n&we,
AK 20.000 ctapwHH i 6iAuie. Ue 6e3 CKB.
731
105) HaM He e.11anoc& ycTanHTH, 'IH ueA reH. cl>Ao.11opoe 6ya i.11eHTH'IHHM i ai.D.o-
MHM B3Ta>KKOM 11epBOHHX napTH33HiB - cl>AO.llOPOBOM-4epHHriBCbKHM. noxopOH 11.bO-
fO reHepana Ri.116yBCR y n&aoei, npH yqacri HaABHUlHX J(OCTOAHHKiB YCCP 3 R c.
XpymoBHM Ha 11oni. € .11ai eepcii npo npH'IHHH 3aru6eni u&oro reHepana: OJlHa, 111.0
eiu 3rHHYB y cyTu11ui 3 "nonraBURMH", K-pa MaKCHMa, iHwa, mo aiH 3rHHYB s PY·
KH areHTaT'IHKa (?) B MYH.llHPi crapwHHH norpaHeiAc&K HKB.ll. Ue pni, RKi MOiKHa
6y .11e ycranuru moAHo ro.11i, Konn sci apxieu ~HA A ni.11niJlnR, a raKo>K apxiBH HKBll
6y JlYTb AOCTYDHi AJIR J(OCniJUKeHHR. .
732
npoeo.noM cneu.im1icTiB rny1<aJIH, no cenax, aa 6yHKepaMH, KpHiBKaMH,
MaraaHHaMu xap11ie. IHrni nepeBOJI.HJIH apernTH oci6, mo cnHCKH Ma-
JIH a co6010. 3HyIJ.J.aHHHMH ii TOpTypaMH BHMyrnyeanH ei.n apernToBaHHX
i THX, IIJ.O ix 3HaHlllJIH B KpHiBKax, Bi.llOMOCTeH npo ni.nniJibHY opraHi-
aau.i10. OKpeMa rpyna, mo npHixana a KHeBa, myKana noecTaH11oi
"THnorpacpii", ane u.10 rpyny poa6una COTHH YnA "nonTaau.i" (K-p
MaKCHM). UinHH Tepeu 6ye aa6JibOKOBaHHH, a cena .no cena He MO>K-
Ha 6yno nepeXO.llHTH 6ea nepenyCTKH, BClO.llH CTOHJIH rapHi30HH H
6eaynHHHO CTe>KHJIH; lllJIHXH H: niCH naTpyn10eaJIHCb nauu.epHHMH caMo-
XOD.aMH, KiHHOTOlO, TaHKeTKaMH. BenMKHMH aacTaeaMH o6cTaeneuo
U.iJIHH 6JibOKOBaHHH TepeH, aa BHHHTKOM MHKOJiaiBCbKOro p-Hy, .ne npu-
rOTOBaHO .llJIH BTiKalOtrnx BiMinie YnA H: ni.nniJibHHKiB "MirnoK". IUo6
"aae'H3aTH" u.eH: MirnoK, y Me.llHHHU.bKOMY paH:oHi, ,Uporo6HU.bKoi oO--
nacTi CTOHJIH a noroTiani BB HKB,ll (nixorn, KiHHOTa, MOTOpHaoaaui
BiMiJIH) ni.n KOMaHD.OIO reH. Ca6ypoea.
CepeD. aa>KKHX yMoB u.iei neprnoi eeJIHKoi 3HMoeoi 6JiboKa.llH ei.n-
.lliJIH YnA: "CipoMaHu.i" - 5IcTpy6a H: "nonTaeu.i" - MaKCHMa paaoM
a Micu.eaHMH BiMiJiaMH CKB .llOKaayeaJIH 11y.nec xopo6pocTH H: BMiH-
HH MaHeapyaaTH B TaKHX CKJia)l.HHX o6cTaBHHax. BiMiJIH u.i BeJIH BH-
pa3HO aa11enui onepau.ii; eoHH 6a>Kanu aeepHyTH yeary rapHiaoHHHKiB
Ha ce6e H: ai.naepHyTH ii Bi.ll ea>K·Ko npH.llyrneHoro cena. Ue iM e.nanocH;
6oJibllleBHKH aopraHiayaaJIH noroH10 aa "nonTaBU.HMH", HKi caMe poa-
6HJIH "pyccKux" ocpiu.epie a KHeea, IIJ.O rnyKaJiu aa ni.nniJibHOIO .npy-
Kapue10. ,llHH 17 rpy.llHH 5IcTpy6 apOOHB HaCKOK Ha paHOHHHH U.~HTP
CTpiJIHCbKa uoei. PoapaxyHoK 6ya D.y>Ke npocTuH:, HaCKOK Ha paiioHHHH
u.eHTp y TepeHi aeJIHKoi 6JibOKa.llH, MYCHTb ei.neepttyrn yeary eopora
ai.n norotti aa "nonTaBU.HMH" i Bill. caMoi 6nboKaD.H. Ha >KaJib, H:oro
aa.nyM 3aKiHllHBCH Tpari 1rno, BiH 3rHHYB y U.bOMY 6010, n1.n 1.1ac ai.ncTy-
ny, nicJIH u.iJIKOM B.llanoi onepau.ii 106). "nonTaau.ie" poarpOMHB aopor
y 6010 Kono c. KopeJIHll (27.12.), e HKOMY arnttye K-p MaKCHM i 37 ni.n-
CTapwuH i CTpiJibU.iB UbOro ei.llll.iJiy, IJ.J.O, rOJIOBHHM 11HHOM, CKJia.naBCH
3 ypo.ll>Kenu.ia OCY3 I CY3.
,llmr 21 rpy.llHH, ei.n HaTHCKy KiHHOTH Ha noJIHX Kono c. IOrnKo-
BHll, Xo.nopiBCbKOro p-Hy, 3rHHYB YtocHn noaHllaHlOK ("lllyraH:"), 11.ileH
YrBP i KepiBHHK Ocepe.llKY IHcpOpMauii i nponaraHD.H YrBP, 0.llHH 3
H8HBH3HallHilllHX 11JieHie yKpaiHCbKOro BH3BOJibHO-ro pyxy H3lllHX 11a-
cia, ypo>Keueu.& CY3. 3 HHMH arnHyJIH me KocT& UMOU.b ("Mo.necT")
i Ii. BinbrnaHCbKHH ("Open") Ta me .neKiJibKOX nponaraH.llHCTie. Ue
6yna, cnpaB.lli, .ny>Ke eeJiuKa A aa>KKa BTpaTa .ZJ.JIH yKpaiHCbKoro ni.ll-
ninnH 107).
,llHH 5 cillHH 1945 p. no1.1aJ1aCH BeJIHKa 6JibOKa,lla raJIHU.bKOro A
llaCTHHH BoAHHJliBCbKOro paAouia, HKa TpHBaJia u.iJIHH MicHIJ.b. oOJib-
llleBHKH auanu, IIJ.O u.e rocno,llapcbKa 6aaa ''4opuoro Jlicy". AKU.iH no-
11anacH e c. Bny.zinHKH i CinHCbKa. BlKe nepworo .ZJ.HH 6J1bOKaJJ.H, 6oJib-
108) OnHc U,boro 6oio e niAninbHOMY BHAaHHI: "JlitonHc YnA" J 1947 p. llHB.
nepeAPYK "JliTonHc YnA", BH.ll.3HHR 340YH, HiMe'l'IHHa, "· 11/49.
734
Hi (.llBOM nonepeJlHiM npHHlllOB me 3 ,II.OilOMOfOlO nepeMO>KeU.b 3 6010
ni.ll 5pyCTypaMH 20. I.) - KypiHh YnA "KapnaTCbKHH" 109). )lHH 11
JilOToro, KypiHb YnA "nepeMora" eiJI.6HB yci aTaKH 6oJihllleBHKie ni.zr.
npHciJIKOM CeHhKiBCbKHM 6iJIH c. fpHHHBH. oOJibllleBHKH eTpaTHJIH, e
UhOMY 6010, 104 e6HTHMH i 90 JierKo 11 eamqe paHeHHMH. BiH TpHeaa
uiJIHH }leHh 110).
Ha ByKoBHHi, eoceHH 1944 p. 3Ha1IHo 36iJihlllHJIHcH cHJIH ynA u
ni}lniJIJIH. oyKOBHHCbKHH BiJlJliJI YnA (K-P nepe6miHic) ycnirnHO peu-
.Il.YBaB no ripchKiH i niJlKapnaTChKiH qacTHHi ByKOBHHH. 3 faJIHqHHH
np116ye BiJlll.iJI YnA "Cipi BoBKH" (K-p 5HcTpHI1), mo pel1,II.yeae no
npHJlHiCTpHHChKHX CeJiaX oyKOBHHH. Y TOnopiBChKOMY Jiici, B 6010 3
UHM BiMinoM, 3rHHYB HallaJihHHK 4epHiBeUhKoro o6JI. HKBJl - Mopo-
aos. BiMiJI YnA (K-p Jlicoe11l1) pel1JI.yeae yaJlOB>K p. 4epeMOlll 1 cne-
uiHJii3yeaecH B 6opOTh~i npoTH 6aTaJihHOHiB "iCTpe6iTeJiie". Cneu.ai,II.-
,II.iJI "ABaHrap,II." (K-p naeJieHKO, iJleHTHllHHH 3 naJii€M) peH,II.yBaB no
XornHmHHi. nornJieHHH YnA i ii peHJlH no ByKOBH.Hi 11 XoTHHmuHi a
caMiH cepe,II.HHi JiariJlHOl 3HMH (rpy,II.eHb-cilleHb) 3BepHyJIH 60JibWe-
BHl..lbKY yeary 11 Ha uel1 3aKyToK yKpaiHchKoi aeMJii 111).
Y JI.pyriH noJIOBHHi cillHH 06JI. HKB)l y 4epHiBUHX noqaJio eeJIHKY
aKUilO npOTH yKpaiHCbKOrO TIOBCTaHCbKOro pyxy B ByKOBHHi. )lo u.i-
ei aKuii npHTHrHeHO cneuBiJJJJ.iJIH 3JIO>KeHi 3 KOJIHlllHix qepBOHHX nap-
TH3aHiB. Cepe,II. HHX BH3Ha4HJIHCh mopcT0KicT10 6aH,II.H "Py6axu" i
"4epeoHoi MiTJiu", mo HeMuJiocepJlHO aHymaJIHCh Ha.II. yKpaiHChKHM
HaceJieHHHM. AJie 4epHieeUhKe 06JI. HKBJl Mae naTeHT me u Ha iH-
lllHH aaci6 no6op10BaHHSI nOBCTaHChKOro pyxy - ue THcll. HanpuKiHU.i
citIHH 1945 p. eci ceJia, mo 6y.rn onipHHMH nyHKTaMu JlJIH YnA, xeo-
pi;rn rnclloM. Ue11 rncll a.aecHTKyeae 6yKoBHHChKi eiMiJiu YnA, aaKu
niJI.niJihHHH YyX, eeJIHKHM HaK.irnJlOM TPY.Il.Y 11 KOrnTia, ayMiB 3JibOKa-
JiiayeaTH eniJI.eMilO.
y citIHi 1945 p. rpyna YnA "4opHHH Jlic" (K-p rperiT-PiayH)
aeeJia 6oi a 6oJibllleeuKaMH. JlHH .6 cillHH, PiayH apo611e HaCKOK
Ha CHJibHO euna}loey T04KY HKB)l y Pun'HHUi. 5iH Tpueae Bi.II. 10
Be40pa ,II.O 3 paHKy. oOJibllleBHKH MaJIH BeJIHKi BTpaTH. )lHH 7 ciqHH
KypiH YnA "CMepToHocui" (K-p 4epHuK} 3HHmHJIH a c. PH6Ho 80
6oJihllleBHKiB. 3 iHlllHX 6oie rpynu, Tpe6a ara}laTu JlBa eeJIHKi 6oi
Mi>K c. Ca,II.>KaBa H r JIH60Ka, ooiopO}llJaHCbKOro paHOHy. B nepwoMy
6010 (21.1.) KypiHb YnA "MecHuKH" (K-p oJiaruii) poa6HB Tpu po-
TH BB HKB)l, HKHX y HacTyni Ha CTaHoeuma KypeHH, niJlTPHMYBaJIH
JiiTaKH. noecTaHUi 3HHmHJIH OJlHH JiiTaK. HacTynHoro JlHH 60JibllleBH-
KaM i noecTaHUHM, npu6yna JlODOMora. PoaropiecH HOBHH 6iH, y HKOMY
"MeCHHKH'' H "ni,llKapnaTCbKHH" (K-p npyT) 3aB}laJIH eoporoei BIDK-
KHX BTpaT i YTPHMaJiu ceoi cTattoeuw.a.
123) Oue piweHHH KepieHHX 'IHHHHKie YnA I ni.11ninJU1 wae tiaraTo KPHTHKie
Ha eMirpauri. Oui KPHTHKH nepeeo.11Hrb nopieHaHHH Uboro piweHHH 3 piweHHHM Kepie-
HHurea noJibCbKOro ni.11.niJ1J1H (HaKa3 reH. 6opa-KoMopoecbKOro ), HKHA ei3eae nonb-
CbKe ni.11.niJIJIH .11.0 BHHBJleHHH cc6e (r. 38. "yHBHCHE") i .110 3fOJIOWCHHH .110 YPHJJ.iB
tie:meKH, H33HB3IO'IH ue DOJlbCbKe piweHHH p03YMHHM i JIOUiJlbHHM. Jlo uiei cnpaeH
noeepHeMO IUC, 333H3'1YIO'IH rinbKH, B UbOMY Micui icHyeaHHR raKoi KPHTltKH.
124) OpHriHan "HaKa3y" Ha.apyKoeaHo e >1<ypHani: "noecTaHCUb", 11. 5-6, a Ta-
KO>K M3COBHM THpa>KCM OKpeMO. kHye 6araTO nepe.11pyKiB Aoro, T3KO>K' B aHrJliACb-
Kin MOBi.
744
PieHollaCHo a HaKaaoM reH. Tapaca 4ynQHHKH, noH'BHJiaCH Maco-
BHMH HaKJia.ll,aMH: ",ll.eKJISlpau.iH npoBO.ll.Y OYI-f nicJIH aaKiHlleHHH ,ll.py-
roi CeiToeoi Biiiuu e Eeponi 125), a TaKO>K "CJioeo OYH .ll.O YKpain·
c&Koro HapoJJ.y"126). KpiM IJ.boro noHBHJiaCb u.iJI.a Maca BH.llaHh ni.llniJI-
JIH, J.J..{O TpaKTyBaJIH nHTaHHSI 6opOTb6H B HOBHX YMOBax i ii nepcneK-
THB 127).
'',ll.eKJIHpau.iH npoBO.ll.Y OYH" - u.e COJii.ll,HO onp.au.&o~aH!fH .ll,0-
K)'MeHT Ha 18 CTOpiHKax JJ.PYKY, J.J..{O B 9 llaCTHHax auaJ11aye l.ll,eHHO-IlO·
JiiTHllHi OCHOBH pyxy, ni.ll,CYMKH BiHHH, iMnepisrJiiCTHllHe o6JIHllllSI
CCCP, anrJio-coseTc&Ki cynepellHOCTi. Mi>KHapo.ll,ne ii eHyTpiuIHe CTa-
HORHJ.J..{e YKpaiuu, TaKO)I{ y as'H3KY a npHHHHTTHM YPCP .no OH, 60J1h-
meeuu.&Ki aeepHeHHH ii nepcneKTueu 6opoT&6H. He aaKpusaJOllH Toro,
J.J..{0 pyx MYCHTb 6yTH npuroTOBaHHH "ua Haiiripme", aJI_e, BHXO.ll,HllH
a auaJiiau BHyTpimu&oro i Mi>KHapO.ll.Hhoro cTanoBHJ.J..{a YKpaiHH, aBTO·
pu ",lleKJIHpau.ii" npuHHHJIH pimeHHH, J.J..{O "naM Tpe6a ii MH MYCHMO
Ber.TH .ll,aJibllJe a6poiiuo-petiOJIJOU.iHHY 6opOTb6y". 3aiCHyBaJIH TiJihKH
Bi.ll.MiHHi YMOBH: Tpe6a BBiHTH "e HOBHH, nicJIHBO€HHHH CTHJlb po6o-
TH" Ha .ll,OBllJY MeTy, "supol.l{yBaTH HO Bi Ka.ll,pH", nepeKJIJOllaTHCH "3
MaCOBHX <j>opM ni.ll,niJibHOi po60TH" Ha "By>Klli, iHJJ.HBiJJ.yaJihHi <j>opMH
KOHCnipau.ii", "a KiJibKOCTH ua HK.kTb", 3 eKCTeHCHBHOi Ha iHTeHCHBHY
po6oTy, "erJiu6, a ue emupm". OYH - u.e pyx, J.J..{O apo.ll,HBCH B uapo-
.lli ii ia uapo.ll.OM npHMye JJ.O csoei MeTH ii TOMy Tpe6a "JiiKBi.llyeaTH
.llpyropH.ll.Hi <j>poHTH ii .ll,pi6ui uenopoayMinnsr a inmHMH cnieaeyllHH-
MH CHJiaMH B iM'SI cniJibHOi aaTSl>KHOi 6opOTb6H 3 cniJibHHM eoporoM".
y napi 3 IlOCHJieHOJO nponaraHJJ.HBHOJO .lliSIJibHiCTJO, B .ll.PYriH IlO·
Jiosuni TpaenH ii y nepmiH noJioeuHi llepeHH, Bi.ll.lliJiu YnA pymuJIH .ll.O
nocuJieHHX aallinHux aKU.iH npoTu eopora. KJ1iMaTH1·1Hi yMOBH cnpHH-
JIH iHTeHcH<j>iKau.ii a6poiiHoi .lliHJihHOCTH. Ha ecix Tepeuax .lliH YnA,
eiJI)liJIH YnA pylllHJIH .ll.O HacTyny. Haiicu.11hHillli 6oi poaropiJ1u·es1 e·
1
fyu.yJihl.l{HHi, e · KapnaTax, y CoKaJibIUHHi, e KpeM S1HellllHHi i aa p.
CJiyll. HacKOKH Ha paiiouui u.eHTpu: Ha.zrnipHa (17.V.), faJIHll (IO.VI),
51eopie (1.3.VI.), CoJIOTBHHa (13.VI.), JleJIHTHH (16.VI.), Pa.ll,exiB
(18.VI.), fpHMaJiiB (21.VI.), y.n.apu Ha paHOHHi u.eHTpH )l{a6'e, 516JIO-
HiB, JlaHllHH, 51peM1Ie Ha ryuyJiblllHHi, H Ha romy, 6epe3He, JlJO.n.euniJib
i t{opeu.& Ha Bo.rnHj, mo MaJIH Micu.e e qepeHi 1945 p, 6yJiu npHMOJO
Och TaK aa1<iH1.1ue cei:H 6oAoeuJ1 rnJIHx KypiHb YnA - 1<-pa Kpy-
Ka. 0.ZJ.HH a Hai1cTaprnux KypeHiB YnA, 3HaMeHHTo eurn1<0JieHHH i .ll06-
pe 036pO€HHH KypiHb, IUO 3.ll06ye CJiaey CBOiMH peH,llaMH no faJIHllH-
Hi, oyKOBHHi, KaM'HHeU.h-nO,lliJibChKiH 06.TiaCTi. y 3HalfHiH 6iJiblllOCTi,
u.e 6yJIH ypo,ll.>KeHu.i KpeM'HHe1.11.1HHH, aJie 6yJiu, TaKO)I{, raJI111.1aHH, 6y-
KOBHHU.i, Ha.llJlHicTpHHU.i H "HaU.MeHH!', yci BOHH TBOpHJIH cnO€HHH KO
JieKTHB U.bOfO KypeHH, IUO 3HaHWOB TaKY CJiaBHY CMepTb y ,llHiCTpOBHX
Hpax.
Y 6oHx Ha BoJIHHi 3rHHYB ( 4.VI.) ni,lln. MuxaHJIO Me.llBi.llb KpeM'H
HeI.J.hKHH (Kapnoe111.1), IUO 6ye HallaJibHHKOM 111Ta6y YnA-nieHi1.1 ei.n.
27.IV.1944 p., a nicJIH CMepn1 nOJIK. KJIHlfKiBCbKOro BHKOHyBaB o6o-
B'H3KH K-pa YnA-nieHill. ,llHH 19.VI. 3rnHye weep rnrn6y YnA-3axiJJ.
- Ma:Hop BaCHJlb opHJieBCbKHH-oOpOBHH.
~YIIA
B Jqlyriil DOJIOBHHi 1945 P· ,ll;ii YIIA, B 'Apyriii IlOJIOBHHi 1945 p.,
6yJIB. cnpHMOBaHi Ha 36epemeHHJI opraHi3a~ii i BlHChKOBHX Bi;tmlJilB
nepeA YAapaMH sopora H >Kep'rBaMH, Ha peopraHi3a~ilO YIIA i nmniJI-
JIJI ii AOCTOCOBHHJI ix AO AiH B HOBHX YMOBax, Ha niAHeceHHJI HaCTpoiB i
MOpaJihHOi nocTaBH HaceJieHHJI, ~o IlO'la.JIH :•aHenaAaTH B HaCJii'AOK
mopcToKoro Tepopy, 6e3nepepHBHHX o6JiaB, BHB03iB, apemTysaHh i po3-
cTpiJiiB. ,ll;o 3aHenaAy HacTpoiB He Ma.JIO npH'lHHHJIHCJI 3rOJIOmeHHJI ''3
IlOBHHHOIO"' JIKi 60JibWeBHKH cnpHTHO peKJIJIM}'Ba.JIH, IlOKa3YJO'lH Hanp.
cpiJihMH: ".HK 3'AalOThCJI 6aHAepiB~i ?" .
.llii YTIA BiA6ysa.JIHCh Ha ni.AcTaBi 3ara.JihHOi iHCTPYKrtii rK :
~•Hami 3aBAaHHJI Ha Haii6JIH>K'lm'i 'lac" 3 JIHIIHJI 1945 p. Ha niAcTaBi
~ici 3ara.JihHOi iHCTpy~ii, OKpeMi BiMiJIH rK, KOMaHAYBaHHJI B. 0. H
npoBOAH opraHi3a~iibrnx KJiiTHH onp~IOBaJIH Il0Api6Hi iHCTpYKJ:tii. l3
~ici npH'lHHH, Aii YTIA ii niAniJIJIJI Ha BChOMY TepeHi no3Ha118.JIHCh nJia-
HOBicTIO Ta CAHiCTIO Aii i KepiBH~TBa. :U:e HeM8.JIO npH'lHHHJIOCJI AO
ycnixie YIIA B 3a3Ha'teHoMy nepioAi.
CToano py6oM nHTaHHJI, JIK ce6e 36eperTH B 11aci 6e3nepepHBHHX
o6JiaB i JIK IlOBeCTH Hapi'A AO 6opoTh6H B TaKHX YMOBax. IHCTpYKJ:tii
niAKpecJIIOB8.JIH, ~o KomHHii BiAAiJI YTIA, KO.»<mdi niAniJI&HHK a a e-
m AH MYCHTh 6yrH npHroToBaHHii Ha Haiiripme.
He6e3ne'lHHM noMillHHKOM sopora 6yna c e Kc o Tc h Ka 3 a pa-
3 a. .HK6H .He apaAa, JIK6H He iHcpopMa~ii, ~o ix AaBaJIH ceKCOTH BO-
poroBi, YTIA ii niAniJIJIJI He MaJIH 6 i AecaToi qacTHHH ~HX BzpaT, ~o
ix BOHH M8.JIH niA 'lac o6JiaB. YllA ii niATiiJIJIJI MyciJIH 3 ~iJIOIO pimy-
11icTIO BHCTyuHTB npom ~ici 3arpo3e ii 3H~ ii B caMOMY 3apop;Ky.
IH) Ily>Ke ea>KKi BTpaTH BA. YnA - "niAKapnaTCbKHA" niA 11ac eeJIHKoi o6naeH
Ha lfopHHA nic, WO TpHeana 6e3nepepHBHO Bi.ll 10. I. - 10. IV. Ta BJl. YnA "llpy-
>KHHHHKH" niA 11ac eenHKOi o6naeH Ha noJUI, nicH A cena JlonaTHHCbKoro A cyMi>KHHX
paAOHiB, WO HelO KOM3HJlYB3B nepWHft CeKp. nbeiBCbKOro 06JIKOMY - fpyweUbKHA,
aU. 8 - 15. IV. 06a BiAAiJIH etpaTHJIH cao'ix KOM3HJlHpie i 6iJJbWicTb cTapwHH ta OiAuia.
787
163) }lHB. TeKCT "Bi.!l03BH'' B >KypHa.1i: ''8113BO.'lbHJ nonirnKa", 'I. 1/18 3a 1948 p.
775
3. YUA HA 3AKEP30HHI
Macoea 6opoTb6a ua
3aKep30HI 3aKep30HHHM Ha3HBalOTb nonyJUtpHO yKpa·
iHCbKi aeMJii, noJio>KeHi aa T. 3B. J1iHie10 KepaoHa, T06To JleMKiBlll.HHy,
nocHHHH, HpocJiaBW.HHY' JI106a LI iBW.HHY' oeJI3llHHY (.n.o l 94q p.) Ta
XoJIMW.HHY ii niJJ.JIHWwa. nicJIH eiHHH u.i aeMJii 3HaHWJIHCb y Kop.n.o-
Hax noJihlll.i, Ha niJJ.CTaBi Il0JlbCbKO-COB€TCbKOfO Jl.OfOBOpy 3 JI.HSI
16.VIIl.1945 p. Ueii .n.oroeip BH3Ha11He JiiHilO no.1bCbKo-coseTCbKoro
KOPJl.OHy, w.o B OCHOBHOMY si.n.noei.n.ae T. 38. JiiHii Kep30Ha 3 1920 p.
a eiJI.XHJieHHHMH Ha WKO.ll.Y YKpaiHi. TaKHM llHHOM, CCCP ei.n.cTynue
THM JI.OroeopOM npH6JIH3HO 15% aaxiJJ.HbOyKpaiHCbKHX 3eMeJib noJibW.i.
Y HJITi, aaxi.n.Hi noTyrn .n.aJIH ceo10 aro.lly Ha npoee.n.eHHH Kop.n.oHy
Mi>K CCCP i noJibW.eJO MeHw-6iJiblll Y3.ll.OB>K JiiHii Kep30Ha H Ha o6MiH
HaCeJieHHH' Mi>K U.HMH Jl.BOMa KpaiHaMH. 3rO.llOM, y MOCKBi, Bi.n.6yJiaCH
aycTpill CTaJiiHa a npe.llCTaBHHKaMH noJibCbKoro areHTypHoro ypH.Zly,
B HKiH YKJia.n.eHO u.iJIHH flJIHH lJ.bOro He6yeaJioro, B ceiTi, MOp.lly. .LlJLH
BHKOHaeu.ie: areHTYPHHX ypH.n.ie noJibW.i ii YKpaiHH He aHaiiwJIOCH Hi-
lloro iHworo, HK 3aKpinHTH u.eii IlJIHH JI.OroeopoM noJibllli H YKpaiH-
CbKOi PCP npo penaTpiHu.iio noJibCbKOro HaceJieHHH 3 ni.n.coeeTCbKOi
lJaCTHHH 3axi)lHbOyKpaiHCbKHX aeMeJib i DHCeJieHHH yKpaiHCbKOrO Ha-
ceJieHHH JleMKiBW.HHH, nocHHHH, XOJIMW.HHH i T. JI.. Jl.O YKpaiHCbKOi
PCP.
YKpaiHCbKe HaceJieHHH He xoTiJio noKH.llaTH ceoix pi.n.Hix yKpaiH-
CbKHx aeMeJib i nepeceJIHTHCb .llO CCCP. HacHJibHa nepeceJieHlla aK-
uiH 3paay >K BHKJIHKaJia HKHaiipiwy11iurnii cnpOTHB eciei yKpaiHCKOi
cycniJibHOCTH. Ha 6oui HapoJI.y cTaHyJio yKpaiHCbKe peeomou.iiiHe ni.n.niJI-
JIH, a HacaMnepeJI. a6poiiHi eiHcbKoei eiMiJIH YnA. CnpoTHB poarop-
HyecH B Macoey 36poHHy 6opOTb6y yKpaiHCbKOro Hapo.n.y Ha 3aKep-
30HHi npoTH HaCHJibHoro euceJiioeaHHH, mo TpueaJia T pH poKH ii
xo11 aaKiHllHJiaCH nepeMoroio eopora,. HKHH, aa JI.OnoMoroio nepeea>Ka-
IOllHX CHJI TpbOX ,llep>KaB TaKH 3Y.Mie BHKHHYTH yKpaiHCbKe HaceJieH-
HH a npaJI.i.ZIHHX aeMeJib, npoTe eoHa aaJIHlllHJia TPHBKi noJiiTHllHi yc-
nix11. BoHa aeepHyJia yeary u.iJioro ceiTy Ha BH3BOJibHY 6opOTb6y yK-
pa!HCbKOro HapoJI.y, a T3KO>K .ZI.OBeJia .ZI.0 noKpamaHHH B3a€MHH Mi>K
IlOJibCbKHM i yKpaiHCKHM HapoJI.aMH, mo aaeeplllHJIHCb .n.oroeopoM
KOMaH.n.yeaHb noJibCbKoi 11 yKpaiHCbKOi niJI.niJibHHX apMiH npo ecTa-
HOBJieHHH .n.eMapKaUiHHOi JiiHii i B3a€MHY cnienpauio o6ox ni.n.niJib-
HHX apMiH y 6opoTb6i npoTH cni.TibHOro eopora. Ha Hawy .ZI.YMKy, Ha-
Jia.ZI.HaHHH uiei cnienpaui JI.BOX ni.n.niJibHHx apMiH, mo w.e piK TOMy,
KpHeaBHJIHCh y aaeaHTHX 6oRx, Mae eeJIHKe icTopHllHe ii noJiiTu1rne
3H3lleHHR. noroeip 33KJllOlleHO .ZI.HH 18 TpaBHH 1946 p. niCJIH ,llOBrHX
neperoeopie Mi>K JI.eJierauiRMH o6ox apMiii i e>Ke .n.ecHTb JI.Hie ni3Hirne
noJILCbKi 11 yKpaiHCbKi noecrnHCbKi <f>opMauii 6panu y11acTb y cniJibHiii
aKuii Ha M. rpy6elllie (yHolli 3 27 Ha 28 TpaBHH 1946 p.). CnienpauH
p03BHB3JI3Cb ycnilllHO JI.O 11acy po3rpoMJieHHR IlOJlbCbKOrO ni)lniJIJIH
eapwascbKOIO arettTypoio KpeMJIR 11 MaJia lllHpOKHH eiJI.rOMiH Ha eap-
waeCbKOMY npoueci noJibChKoro ni.n.niJIJIH 164).
167) nue. "Bi.11 KapnaT .llO nepeMHWJUI", "YKpa"iHCbKa Tpu6yHa", 'I. 1 3a 1948.
779
reHepaJihHi npo1.1icKH mcrn, Macoei o6Jiaeu A Hana)l.H Ha yKpaiHCbKi
ce,,"!a. noJibCbK0-60JibWeBHUbKi onpHllHHKH CKaJKeHiJIH, BOHH KHHYJIHCH
JlO MaCOBHX MOp,lliB, CTpiJIHIOllH THX, KOro 3JIOBHJIH. Haif6iJibWHX Ma-
CODHX MOp.lliB ,ll.OKOHaJIH e cc. 3aea,ll.Ka MopoxiechKa, Mopoxie, MoKpe,
PaTHaBHUH, 6epeaoeeu.b, KoMaHlla, BoJIH HHJKHff.
3effliaHHo, eiMiJIH YnA Ha 3aKepaoHHi He MOrJIH npHJlHBJIHTHCh
6e3llHHHO eciM U.HM 3JIOllMHCTBaM. BoHH BHCTynHJIH Ha u.iJIOMy onepa-
THBHOMY TepeHi MiJK p. 6yr i CRH Ta Ha JleMKiBll.lHHi )1.0 npOTHaKu.ii.
no11aTOK ll.HX npOTHaKU.iH He Bill.lyBaH Hilloro )l.06poro. HacTyn Ha
6ipqy (6.1.1946 p.) He B,ll.aBCff, B 6010 3rHHYB K-p ni)l.CTapWHHCbKOl
WKOJIH - nnOJIK. KOHHK, 11eT. OpcbKHH, CT. 6yJiaBHHH naeJieHKO
A KiJihKa crpiJihU.iB. CHJibHO yKpinJieHoi 6ip11i He B.D.aJIOCb 3Jlo6yTH yK-
pa'iHChKHM IlOBCTaHU,HM.
npoTe BeCHy 1946 p. aycTpiJIH IlOBCTaHu.i ryllHHMH nepeMoraMH.
BiMiJIH YnA Ha JleMKiBll.lHHi (K-p XpiH, K-p MupoH, K-p .Ui.llHK) poa-
6HJIH Ha rOJIOBy eci eopoJKi norpaHHllHi i TepeHOBi rapHi30HH. 6oi,
ll.lO TpueaJIH TYT ynpo,ll.OBJK MiCHUH 6epe3HH, aaKiHllHJIHCH noeHoio ne-
peMoroio noecTaHu.ie. ,ll.HH 20.III. e noJioH eoHKie YnA, nonaJiacb ui-
Jia norpaH3aCTaBa B 51ceJIKY B CHJii 79 BOHKiB. y iHWHX rapHi30Hax B3ff-
TO JlO HeBOJii noHa,ll. 150 BOHKiB, HKHX, nicJIH po3'HCHIOBaJibHHX p03MOB,
3BiJibHeHO, a KapolO CMepTH noKapaHo TiJibKH THX, ll.lO 6paJIH 6eano-
cepe.D.Hb0 y11aCTb y MOp,llyBaHHi yKpaiHCbKOro HaceJieHHH B c. 3aea)l-
u.i MopoxiechKHH 168). BeJIHKa KiJibKicTb nOJibChKHX BOHKie eTeKJia Ha
CJioea11L1HHy, ,lle 6yJia po336poeHa A iHTepHoBaHa. BoHH TaM poanoei-
Jl3JIH, ll.lO "yKpaiHU.iB TaKa CHJia, ll.lO He MOJKHa BCTOSITHCb npOTH HHX".
<l>aKT yTelli IlOJibCbKOro BiHCbKa Ha TepHTOpilO iHLllOi ,llepJKaBH 3Bep-
HYB yeary KOpecnOH)leHTiB CBiTOBOi npeCH, ll.lO nepe6yeaJIH B npaai
A Bapwaei, A BOHH, y eeJIHKiH KiJihKOCTi, noixaJIH Ha TepeH 6oie, ll.l06
3i6paTH noTpi6Hi iH<popMau.ii. JleHKi 3 HHX npu6yJIH, Hanp., JlO Jiyn-
KOBa 3a KiJibKa rO.D.HH nicJIH 3HHll.leHHH uiei CTaHu.ii BiJl)liJIOM K-pa
ni)lHKa. To.lli caMe, B ceiToeiA npeci, IlOHBHJIHCb nepwi WHpOKi pe-
nopTaJKi npo 6opoTb6y YnA 169).
nicJIH JiynKiBCbKHx 6oie, y KBiTHi 1946 p. O.D.He a'e.D.HaHHff YnA
eupywHJIO e )I. p yr H ii p e A )I. Ha CJioea11L1HHy. I uiJIHH peii.ll 6ye npu-
llHH010, ll.lO ceiToea npeca A pa.D.io noJ1.aBaJ1H 6araTo iHcpopMauiA npo
YnA i npo yKpaiHChKY euaeoJihHY 6opoTh6y eaaraJii. 3oeHiWHbo-noJii-
THllHa CHTyauiH UbOMY cnpHHJia, Ha Il0ll3TKY 6epe3Hff 1946 p. CBiTOBa
ny6J1iL1Ha oniHiH 6yJia poa6ypxaHa cpyJITOHCbKOIO npoMoeoio YiHCTOHa
4eplliJia. HacTpoi WHpOKHX Mac BiJibHOro CBiTy IlOllaJIH MiHHTHCH Ha
HenpHXHJihHi )I.Jiff 60J1hWeBHll.hKoi MocKBH. CeiT nollHHae poayMiTH
He6eaneKy, HKa aeiJ1.TiJib ifoMy aarpoJKyeaJia.
nopHJl 3 nepeMOraMH Ha JleMKiBll.lHHi, Tpe6a 3aHOTYBaTH nepeMO-
ry B onepaTHBHOMY TepeHi MiJK pp. 6yroM i CHHOM. ,llllH' 8. 6epe3HR
170) B TpaBHi 3rHHYJIH Ha.ll p. TaHBOJO y 6oJO CJI. n. nupo ll3b06a (CypMalf,
CTaJlb) npoe. OKp. "oaTypHH" i ne1po BacHJlbl.leHKO-Bonow (feTbM3HeUb)' 3BTOP
36ipKH "Mo'i noeCTaHcbKi Mapwi". TH>K.lleHb ni3Hiwe 3rHHYB K-p 5anaA.
171) UHTaTa 3 ni.11ninbHO"i crnni: "3 yKpa"iHCbKHX 3eMeJib 33 niHiEJO Kep3oua"
B >t<ypHani: "CaMOCTiAHicTb", I.I. 1.
781
nepeceJieHlla aKUiH TpHBaJia .ZI.O KiHUH qepBHH 1946 p. Yi ri,ZI.HO aa-
KiHlleHO 6pyTaJibHHM BHKHHeHHHM 3 €0HCKOOCbKOi pe3H,ZleHUll B nepe-
MJ1IllJii - 27. VI. - crnpeHbKoro enHCKona Ylocact>arn KouHJIOBChKO-
ro, ftoro noMillHHKa - enHcKona JlaKoTy, CBHll.leHHKie KyaHlla, Pewe-
THJia, ryuyJIHKa H iHWHX. CaMy 6araTOBiKOBy KaTe,ZI.py B nepeMHWJii
,ZlOll.leHTY norpa6oeaHO Ta 3HHll.leHo BHyTpiWHIO o6CTaHOBKy.
KoJIH 3p06HTH ni.ZI.CYMKH uiei aKuii, TO MO>trna CKa3aTH, mo ne-
peMHIJ..J.HHY ft 5IpocJiaBIJ..J.HHY eHceJieHo MaH>Ke uiJIKOM, 5eJI3llHHY ft
fpy6ewiBIJ..J.HHY B .ZI.y>Ke BHCOKOMY npoueHTi, 80JIO,ZlaBll.lHHY HaBiTb ,ZlO
90%. 3HalJHa KiJibKicTb yKpaiHCbKOro HaceJieHHH 3aJIHWHJiaCb IJ..J.e Ha
JleMKiBIJ..J.HHi i Ha ni.ZI.JIHWWi.
nepeceneHllHH 6ift 3aKiHllHBCH. HaceJieHHH, IJ..J.0 3aJIHWHJIOCb, BH-
3HaHO noJibCbKHM, aJie 6iH npont YnA ft ni,ZI.niJIJIH npo,ZI.oe>KyeaecH.
HaceJieHHH nollaJio noeepTaTHCH Ha 3rapHIJ..J.a ciJI i nollaJio a6HpaTH
Ha,ZI.3BHllaHHO BeJIHKHH UbOro poKy epo>Kait LI.o >KHHB pa30M 3 yKpa-
iHCbKHM HaceJieHHHM cTaHyJIH eiMiJIH YnA ft yce yKpaiHChKe peeomo-
uiHHe ni.llniJIJIH.
Ue 3BHllafrno He no,ZI.o6aJiocH noJibCbKo-6oJibWeBHUbKHM MO>KHO-
BJia.ZI.UHM. BoHH 3Hoey KHHYJIH ei.ZI..ZI.iJIH eiHchKa npoTH YnA A ni,ZI.nin-
JIH. 5araTO ycnixie He MaJIH. Jl.HH 26.VI. ni,ZI.CTapWHHCbKa WKOJla YnA
iM. KoHHKa po3rpoMHJia noJihCbKY cTapwHHCbKY WKOJIY 9 n. ,ZI.HB. "4ep-
BOHH lliTaH,Zlap" B Jlici 6i.llH cc. KOHIOWa-KopMaHHlli, a 24.VII. 28 nix.
IlOJIK uiei ,ZlHBi3ii B c. 5IeipHHKy (6ipl.faHll.lHHa). .[lHH 31.VIIL KypiHb
YnA po3rpoMHB eopo>Ky rpyny, aJio.>KeHy 3 6oJihWeBHKiB i noJIHKiB,
y 1rncJii noHa,ZI. 2000 6aH.llHTie, HKa HacTynaJJa e TypHHUbKOMY Jiici 6. c.
5IMHa Jl.oJiiWHH Ha nJIOIUy, ,Zle MaJIO Bi.ll6YTHCb CBHTO 36poi. niCJIH
poarpoMy eopora, CBHTO 36poi Bi.ZI.6yJIOCb B aanJIHHOBaHOMY nopHJl.-
Ky. Jl.mI 17.XI. BiMiJIH YnA ni,ZI. KOMaH.ZI.OIO Mafwpa neTpa MHKOJieH-
Ka ("5al1.ZI.a") niwJIH Ha LI.Huie i, Uhoro >K .llHH, eiMiJIH YnA TB "5ac-
TioH" Ha M. JI106alliB. Y qepeHi ft JIHnui, peii.llYIOllHii eiMiJI YnA ni.ll.
KOMaH,ZlOIO K-pa 5ypJiaKH peii.ZI.yBaB no IlOJlbCbKOMY 3aCHHHIO, a Bi,Zl,ZliJI
K-pa XpiHa no 3axi.ZI.HiH JleMKiBUJ;HHi ft cyMhKHHX paiioHax CJioBallllHHH.
OcTaHHR eucenew.1a aKUiR
i repoi11ua 6opoTb6a YnA Y cnixH YnA Ha 3aKepaoHui, a ronoeHo
i'i noJiiTHllHi ycnixH, He MOrJIH no,ZI.o6aTHCff KpeMJiiBCbKHM BeJibMO>KaM.
(TaJiiH HaKa3aB CBO°ili eapwaBCbKiH areHTypi, 3a BCHKY uiHy, 3JiiKBi.ZI.y-
B3TH YnA Ha 3aKep30HHi, a6o XOll 3arHaTH ii rJIH60KO B ni.ZI.niJIJIH. 3
paMeHH uiei eapwaBCbKOi areuTypH CTaJiiua, BHixae Ha 3aKepaoHHH
eiue-MiHiCTep reH. KapoJib CeepmeecbKHH ("BaJibTep"), mo6, Ha Mic-
ui, po3po6HTH nJIHH JiiKBi.ZI.auiHHoi aKuii. He e,ZI.aJiocb iioMy .ZI.aJieKo
aa·ixaTH. Jl.HH 28 6epe3HH 1947 p. eiuin YnA ni.ll KOMaH,ZI.010 K-pa Xpi-
ua poa6He ei.ZI..ZI.iJI reH. CeepIJ..J.eBCbKoro i 3HHIUHB floro caMoro Ha wo-
ce Mi>K 6aJIHropo.ZI.OM i THcHiio~. Y Bapwaei JiaKei CTaJiiHa cnpaBHJIH
reH. CeepmeechKOMY eem1qaeHii noxopoH npH yLiacTi ecix 6oJibwe-
BHUbKHx ypH.ZI.iB BKJII04HO a ecnaHCbKHMH KoMyHiCTaMH .ZlJIH HKHX TaK
aac.11y>KHBCH 6ye uei1 Mi}f{Hapo.nuiH KOMyHiCT. 04eBH,llHO, BCH UH cnpaea
Ha6paJia Mi}f{HapO,ll.HbOro 3Ha4eHHH fl )'CH CBiTOBa npeca Ta pa.ZI.iO no-
,ZlaJIH 3 np11eo.n.y aarn6eJii CeepmeechKoro ceo1 noei,ZI.OMJieHHH ii KO-
MeHTapi.
1
Y 3B H3KY a uieio no.n.ieio, CrnJiiH HaKaaae ceoiM areHTYPHHM
ypH,llaM y KHEBi, Bapwasi H npaai 3aKJII04HTH .n.oroeip npo ee.n.eHHH
cniJibHHMH CHJiaMH aKui"i npoTH YnA. Uefl "noTpiHHHH naKT" cnpae,ZI.i
782
3aKJIJ011euo e Bapwaei, npo mo no.ZI.aB ,ZI.O npHJIJO,ZI.Horo ei,ZI.oMa nOJib-
ChKHH MiHicTep 3aKop,ZI.OHHHX cnpae - Mo,ZI.3eJieecbKHH - JI.HR 7 Tpae-
HH 1947 p. 3ri,ZI.HO 3 UHM ,ZlOroeopoM 3Ha11Hi CHJIH COB€TCbKOi i 11eXOCJIO-
eaUbKOi apMii nOBHHHi 6yJIH 3a6JibOKyBaTH yKpaiHCbKO-IlOJibCbKHH i
IlOJlhCbKO-lleXOCJIOBaUbKHH KOp,ZI.OHH, KOJl.H BeJIHKi CHJIH IlOJibCbKOi ap-
Mil MaJIH nepeeecTH ocTaT011Hy JiiKeiJ1.aui10 YnA Ha 3aKep30HHi H oc-
TaT011ue BHCeJieHHH yKpaiHCbKOro HaceJieHHH 3 UHX 3eMeJib.
BicrKu npo "noTpiHHHH naKT" npoTu YnA BHKJIHKaJIH 3Hoey no-
eiHb noei.ZI.OMJieHh i KOMeHTapie y ceiToeHt npeci H pa,ZI.io. 3aKOP.llOHHe
npe)lCTaBHHUTBO YfBP CKJiaJIO nepe)l YPH.llaMH 3aXi)lHiX )lep.>KaB HOTY
npoTeCTY 3 npHBOJlY UbOrO naKTy.
J{JIH ocpeH3HBH npoTH YnA KHHyJia noJihma uiJiy apMiJO. AKuieJO
KepyeaJIH CaMi HaHfOJIOBHillli CTaJiiHCbKi areHTH B noJlbll.li - MaplllaJI
PoJIH-)f{uMepcbKi Ta MiHicTep Pa.Z1.KeBH11 (weep noJihCbKoro eHKaee)le).
BiHchKOBHMH onepauiHMH Kepyeae reH. CTecpaH Moccop, KOMaH,ZI.aHT
KpaKiBCbKOi BO€HHOi OKpyru, HKOro B cepnHi 1951 p. 3acy.ZI.HJIH Ha )lO-
>KHBOTHe ye'H3HeHHH 3a "rnnioHa>Ky" H "3Moey" 3 MeTOJO noeaJIHTH
HapOJlHbO-)leMOKpaTHllHHH pe>KHM y noJihll.li.
ni)lrOTOBKY .Zl.0 ocpeH3HBH npOBe,ZleHO TaK, lll.0 BeJIHKHMH CHJiaMH
BiHCbKa 3aMKHeHO ey3eHbKHH IlOHCOK yKpaiHCbKHX 3eMeJib y noJihll.li,
ei,ZI.THHaJ011u floro ei,ZI. noJihChKHX Tepinopifl i nepeTHHa1011u Aoro cppoH-
TOBHMH JiiHiHMH 3 OKOnaMH B pi3HHX MicUHX. TaKHM 11HHOM 3aMKHeHO
OKpeMO JleMKiBll.lHHy, OKpeMO noCHHHH, OKpeMO Jho6a4iBll.lHHY H To-
MallliBll.lHHY H fpy6erniemuHy.
AKuiH notiaJiacH MaH>Ke O,ZI.Ho11acHo Ha uiJioMy TepeHi ei,ZI. niJlJIHlll-
lllH JlO 3aXi.ZI.HbOi JleMKiBmHHH. f OJIOBHHH y.ZI.ap eopora 6ye cnpHMO-
eaHHH Ha nepeMHll.lHHY H JleMKiBll.lHHy. YnpO)lOB>K O,ZI.Horo JlHH, 28-ro
KBiTHH, eopor 04HCTHB .Zl.0 O.ZlHOI .Zl.Yllli eci ceJia, p03MimeHi )lOBKpy-
ru JiicOBHX KOMnJieKcie. BHceJIJOBaHo noroJIOBHO y1<paiHChKe H noJib-
CbKe HaceJieHHH 3 yciei TepuTopii, oxom1eHoi aKuie10. YnpOJlOB>K O.ZI.-
Horo MicHUH cxi.ZI.HH JleMKiBll.lHHa H nepeMHll.lHHa nepeMiHHJIHCff B
nycTHHIO. HaceJieHHH 3arnaJIH JI.O cneuiHJihHHX Ta6opie, )le JIJO.ZI.eH
npHMyrnyeaJIH cKa3aTH ece, mo 3Hal0Tb npo ni,ZI.niJIJIH 11 noecTattuie.
13 Ta6opie, O.ZI.HHX 3a6upaJIH .ZI.O e'H3HHUh, .ZI.e ix, Ha lllBH.ZI.KY pyKy, aacy,ZI.-
>KyeaJIH Ha CMepTb, a6o lI.OBfOTPHBaJie ye'H3HeHHH, JI.pyrux 3a6HpaJIH
Ha pHMycoei po60TH ll.0 lllJie3bKHX KOnaJieHb, a pernTy BHB03HJIH eTa-
naMH e lliTeTHHCbKe H OJiblllTHHChKe BOEBO.ZI.CTea Ha noceJI.eHHH. Llo-
cJiietto TaK caMO nOBOlI.HJIHCb raHllYKH 3 IlOJibCbKHM HaceJieHHHM, Hi-
6HTO KapaJ04H Aoro 3a cnienpauJO 3 yKpa'ittCbKHM BH3BOJibHHM pyxoM.
TinhKH ui noJIHKH, mo BMiJIH .ZI.OKaaaTH, mo eoHH He MaJIH tti4oro
cniJibHOfO 3 nOJibCbKHM, a6o yKpaiHCbKHM ni,ZI.niJIJIHM, Mor JIH noeep-
HYTHCH' .Zl.0 CBOIX ciJI. y 3B'H3KY 3 UHM BHCeJieHHHM, y uiJiiH noJibllli
Il0 113JIH npoTeCTyBaTH, JI.eJierauii Il043JIH 13.ZI.HTH ,ZI.O pi3HHX 4Y>KHX
npe)lCTaBHHUTB i ni.ZI. BilJIHBOM uiel npoTeCTaUiHHOl aKuii HaraJibHiCTb
eciei a1<ui'i .llemo 3MeHWHJiacH.
YKpa'ittChKe ttaceJieHHH no-repoHcbKH eHTPHMyeaJio eci yii.apu .ZI.o ..ii.
Yc10.n.u, e qac euceJieHHH, ttaceJieHHH 3axoeyeaJio xaplfi )lJIH noecTattuie
i po6HJIO Hepa3 0.Zl43H.D.YlllHi 3aXO.ZlH, mo6 ix npo Te noei)J.OMHTH. 3
Ta6opie i noMop'H npu'i3ii.11JIH ceJIHHH 11 3HaXO.llHJIH cnoco6H, mo6 3y-
cTpiTHCH 3 nOBCTaHUHMH. ,
y 3B'H3KY 3 BHTBOpeHOIO CHTyauieJO, BiJJJI.iJIH YnA OilHHHJIHCH B
.D.y}f{e ea>KKOMY cTaHOBHlUi. HaculfeHHH Tepetty eopo>KHMH eifrcbKaMH
6yJio TaKe eeJIHKe, mo IM caMHM 6yJio ea.>1<1<0 noeepTaTHCH e TepeHi.
783
A;ie noBCTaHCbKi si,ZIJI.iJJH 3Haxo,ZI.HJJH cnoco6H .Zl..71S1 MaHespyeaHHH Mi}I{
ryLIJ.elO sopora. foJJO,ZI. npHMylllyeae 3.no6yearn 6oeM xapqeei npH·
nacH. Bopor cTapaecH YTPY.ll.HHTH xapqeey cHTyaui10: BHBi3 yci xaplli
3 ciJJ, MiHyBaB IlOJIH, po6HB Ha HHX 3aci.n.KH, 3aTpOIOBaB 3eJieHy ropO,llO·
BHHy, a6o BO.ll.Y 8 JiicOBHX IlOTOKax i IlOJieBHX KpHHH4Kax. 0,llHalle Bi,ZI.-
,ZI.lJIH YnA BHTPHMaJIH see 3 He6yeaJI010 MY}l{HicTIO. Teep.nicTh, He3JiaM-
HicT&, BHCOKa 6oH:oea MopaJib, rOp.llicTb Ha CJiy}l{6i CBHTiH cnpaei, .na-
eaJrn CHJIY nepeMO}l{HO nepeHeCTH ace, noKoHaTH sci TPY .!I.HOLIJ.i. nap-
TH3aHCbKa BHHaXi.llJIHBiCTh, npoeopHicTh, 3apa.n.HicTb 6yJIH ,ZI.OBe.neHi 8
ui Ba}l{Ki .llHi .no HaH:6iJibllloro MHCTeuTBa. Bi.n.niJIH YnA, Ka.npH ni.llniJI-
JIH H yKpaiHCbKe HaCeJieHHH .ll.OKOHaJIH B uiH CHTyauil CTiJibKH HeMO}l{JIH·
eoro H CTiJibKH repOHCTB, ll.I.0 ue BKpHJIO HeBMHPYlll.OIO CJiaBOIO iM'H
YnA.
mum JiiKBi,ZI.auii qaCTHH YnA, Ha 3aKep30HHi, He B.llaBCH. Bopor
He .llOCHruye ceoei MeTH. TpHKyTHHK eopa>Kol oclleH3HBH npoJioMaJIH
npH3Hat1eHi .llJIH Toro si.n.niJIH YnA H: BHHWJIH e wHpOKHH peH:.n qepe3
4exocJioeat1llHHY .llO HiMellllHHH. KoMaH.llHP peii.ny10llHX qacTHH - Ma-
Bon 1111>4>.1nt t
Bo.u .tlOAJIHi f
" a tS -- ____
w
0 J'l b ·- - - ..
8,,,.,,,,__....
" "' b K H x 3 n 0 ...'f H H I.\ j a.
4. PEA,llH YfiA
3aranbHa xapaKTepaCTHKa
peA.a.ie PeA.n.aMH uaaaaaJia a YnA WBH.llKi Map-
w i BiMiJiiB YnA no TepHTOpiRX, ueoxonJieHHX nOBCTaHCbKHM pyxoM.
TaKHMH pel1.ZlaMH 6yJia noxo.llH BiMiJiie YnA Ha OCY3 i CY3, y poKH
HiMeUhKOi OKynauii i 8 HOBiH ni,ll60JlbWeBHUbKiH .lliACHOCTi. TaKHMH
6yJIH nOXO.ll.H BiMiJiiB YnA 3a KOp,llOHH YKpaiHH: Ha 6iJiopycb, B noJJb·
my. Ha CJioea44HHY if y PyMyHiJO. YpewTi, peA.llaMH nollHHaJJH uaau-
eaTH TaKO>K nOXO,llH BiMiJiiB YnA no TepHTOpiRX oxonJieHHX nOBCTaH-
CbKHM pyxoM, KOJIH BiMiJIH YnA M3JIH RKCCb cneuiRJibHe 3aB,ll3HHR:
nponarau.n.y, ca6oTa>Ki, aTeHTaTH, Tomo.
Peli.n.H 6yJIH yJiio6JieHHM poJI.OM noecTaHCbKoi TaKTHKH. EiAui
YnA AwJiu oxolle ua peH,llH. Peii.n.yio11i ei.Zl.ZliJIH JJ.ot5upaJiu, 3BH4aAHo,
a HaifKpame euwKoJieuux, oa6poeHHHX if O.ZlRrHeHux eiMiJiiB YnA.
,[ly>Ke 11acTo peAJI. nonepe.n.>Kyeae cneuiRJibHHH BHWKiJI npuaua11eaoro
.ll.0 peii.n.yBaHHR BiMiJiy. T04Hi iHCTpyKuii JI.JIR KOM3HJJ.HpiB peA.n.ie 6y-
JIH HOpM3JlbHHM SIBHmeM •
.PeiiJI.H uaJie>KaJI.H JI.O KaTeropii 3a11inuo-oct>eu3ueuux aKuiA YnA.
Yx TaKTH4Ha nepeeara noJisffaJia Ha BHKOpHcTaHHi pyx y, ouboro HaA-
785
Ba>KJIHBimoro eJieMeHTy napTH3a~CbKOi BlHHH. nocTiHHHH lllBH,ll.KHH
pyx CTBop10aaa MOMeHTH Hecno,ll.1BaHKH fl 3aCK04eHHH. Pefl.lly1011i ei,1I.-
J1.iJIH noHBJIHJIHCh, 3BH11aflno, TaM, )J.e ix ttaiiMeHme 11eKaJ1H. KoJIH ao-
por OTpHCaBCH Bi)I. Hecno.nJeaHKH H 36Hpae CHJIH )J.Jlff npOTH)I.i°i, peii)I.y-
104i aiMiJIH 3HHKaJIH ii noHBJIHJIHCh 3a )J.eCHTKH KiJioMeTpia, ,lle 3Hoay
ix ttaflMeHme 11eKaJIH. Jlo6pe BHnpauhoBaHa TaKTHKa pefl.llyBaHHH fl
,1I.06pe opraHi3oaaHa po3Bi)J.Ka 3Ha4HO ,llonoMaraJIH e npoee,lleHHi one-
pau.ii.
3aB,ll.aHHHM peflii.yl04HX l.JaCTHH 6yJia, rOJIOBHO, nponarattii.a i,IIei
yKpaiHCbKOro BH3BOJibHO-peeoJI10UiHHOfO pyxy, nowHplOBaHHH npOTH-
pe>KHMHHX HaCTpoia cepeii. WHpOKHX Mac HaCeJieHHH, CTBOplOBaHHH ne-
peii.yMOB ,II.Jiff' ai<THBi3auii peaoJI10UH'tHHX CHJI Ha ii.aHHX TepeHax. Pefl-
JlH Ha 3eMJii cyciii.Hix Hapoii.ia 6yJIH TaKO}I{ Ba}l{JIHBHM 3aco6oM 3MiU-
HeHHH .llPY>K6H MhK yKpaiHChKHM i cyci,IIHiMH Hapo.n.aMH. HaKa3aHy npo-
naraH.ll.HBHY ,ZI.ilO aeJIH peiiii.y1011i BiMiJIH CBOEIO IlOCTaBOIO, >KHBHM
CJIOBOM, nomHplOBaHHHM niii.niJihHOl JiiTepaTypH. 4acaMH ,ll.0 3aa,aaHb
peH,ZI.Yl04HX BiMiJiiB HaJie}l{aJia TaKO}I{ o6opoHa HaCeJieHHH nepe,ll HH-
lll.iBHOIO noJiiTHKOIO OKynaHTiB, HKY peH,IIYI04i BiMiJIH npOBO,llHJIH WJIH-
XOM aTeHTaTiB Ha npe,IICTaBmfKiB OKynaHTCbKOi aii.MiHicTpauil, 4H WJIH-
XOM HHlJ.l.eHHH BOpO}l{Oi areHTYPH Ha MiCUHX. 4acaMH peH,IIYI04i BiMi-
JIH BHKOHyBaJIH ca60Ta>l<Hi aKuii. 0,llHa4e MaH}l{e 3aB}l{,llH peH,IIy1011i
BiJLZliJIH noBHHHi 6yJIH YHHKaTH 6o"ie 3 eopO}l{HMH BiMiJiaMH 11 acTyna-
JIH B 6oi TiJibKH B BHna,ZI.KY KpaHHbOl KOHe4HOCTH.
OpraHi3yI04H peH,llH ii BHKOHYI04H ix, Ha ceo'ix i 11y}l{HX 3eMJIHX,
YnA MaJia uiJIKOM KOHKpeTHi ycnixH. BoHa 3BepHyJia yaary
BCbOfO BiJihHOfO CBiTy Ha BH3BOJibHY 6opOTb6y yKpaiHCbKOro Hapo,lly
ii 3,ZI.o6yJia JI.Jiff Hei CHMnaTi"i y ceiTi. Y HYTPi CCCP, aoHa npH4HHHJiacb
,llO IlOCHJieHHH npOTH60JlbWeBHUbKHX HaCTpoia i 3MiUHeHHH peBOJIIO-
uii'.iHHX CHJI cepe,II noHeeoJieHHX Hapo.nie. Ha 3eMJIHX cyci.llHix Hapo,ZI.ie,
BOHa ,llOilOMOrJia CTBOPHTH nepe,IIyMOBH ,II.Jiff CTBOpeHHH MicueBHX pe-
BOJIIOUiHHHX CHJI i BKJII04HTH ix ,llO €,llHHOfO cppoHTY 6opOTb6H npOTH
CTaJiiHCbKOro iMnepiH.1Ji3My. 3pocTal04i peBOJIIOUiHHi CHJIH pi3HHX Ha-
poii.ie no11aJIH ,IIHBHTHCh Ha YKpaiHy, HK Ha ceoro npoei,IIHHKa a 6o-
poTh6i npOTH KpeMJiff.
PeH,llH 6yJIH OCHOBHOIO 6ol1oao-nponara~HBHOIO cpopMOIO ,lllH
YnA anpO,llOB>K ycboro qacy ii iCHyBaHHff. npo 6iJlbWiCTb peH,lliB MH
3ra,IIyaaJIH a>Ke a nonepe.nHix po3.ni.11ax Hawo·i iCTopii. Y UbOMy Mic-
ui, npe,ZI.MeToM poarJIHJlY 6y.llyTh peH,llH YnA, roJioBHo, Ha TepuTopii
cyci,ZI.Hix Hapo,1I.ia.
nepwHA peA.11 YnA
aa CJJoBalflfHHY BecH010 1945 p. ai.ll.lliJI YnA "f aJiai'.i,IIa II" ( K-p
KyJiiw) peii,IIyaaa no noJihLUi, ,IIOXO.llff4H .llO M. BapwaeH, ei.n.niJI YnA
"XoJIO.llHOHpui" (K-p fpa.ll) no 3aKapnaTTi. YJiiTKy, peH,IIH YnA no-
CHJIHJIHCff. Bi.ll.lliJI YnA "BoaKH" niwoe y pel1.n Ha ni.llJIHurnrn, K-p 3e-
HOH y 5iuopai1mHHy, O,llHH ei.ll.lliJI y )f{HTOMHpumHy. Ri.n.niJI YnA
"noMCTa noJliCCH" ycniWHO pei'.i.nyeae no oepeCTeHCbKiH Ta nHHCLKiH
06JiaCTHX. npoTe MO>Ke HaJ1ycniWHilllHM 3 ycix UHX peH,lliB 6yB nep-
WHH pei'.i,II Ha CJioBa44HHy.
Y UhOMY peii.ni B3HJIH y11acTb eiirniJIH YnA-3axi.n, a caMe KypiHh
ni,IIKapnaTCbKHH (K-p npYT), a TaKOlf{ COTHi YnA KOMaH,llHpie CoKO-
Jia, 5ypi 11 MHpoHa. 3araJihHe KOMaH,llyBaHHH pel1,lly cno411eaJio e pyKax
K-pa TB "MaKiBKa" - AH.llpieHl<a (BirnecbKOro).
786
Pe1lny10'-li BiMiJIH 3i6paJIHCh y CaM6ipUJ.HHi, 25.VII. i 6e3 6iJihlllHX
BTpaT nepeHWJIH nOJibCbKO-COB€TCbKHH KOP.llOH. ,ll.HH 8.VIII. BOHH ai6-
paJIHCH B Jiici 6. c. Jlon'sn1Ka .6iJIH TiCHoi Ha JleMKiBW.HHi. )lea TH>KHi
Bi.ll6yBaBCH TYT cneuiHJibHHH BHWKiJI. ,ll.HH 22.VIII. aiJI.6yJiaCH Hapa.na
KOMaH.n.Hpia pel1.n.y10'-IHX BiMiJiiB y c. noJISrna CypoBH'-IHa H, Tiei >K
HOlfi, pei1.n.y10'-li BiMiJIH nepeHWJIH nOJibCbKO-CJIOBaUbKHH KOp,lI.OH.
HaCTynHOro ,ZlHH, ni,ZI. Be4ip, pefl.n.yro'-li BiMiJIH BCTynHJIH y nepllle
ceJio Ha cJioaauhKOMY 6oui. Ue 6yJio c. Cyxe, Me>KHJIH6opcbKoro noai-
TY {oKpecy). MewKauui iioro Ha3HBaJiu ce6e "pyCHaKaMH rpeKo-KaTo-
JiiKaMH", a6o "4eCKO-CJIOBeHCKHMH KpaiHUaMH" i 6yJIH .ztY>Ke CKOMyHi30-
BaHi. 3Ha4Ha ix '-laCTHHa HaJie>KaJia .no CKC ("CJioBeHcKa KOMYHiCTH'-1-
Ha CTpaHa"). BoHH cnolfaTKY .n.yme 6oHJIHCH "6aH,ZI.HTiB-6au.nepoau.ee",
aJie KYJihTypHa noee.n.iHKa CTpiJihUiB, a 30KpeMa cniJihHa ee'-lipHH MO-
JIHTBa, 3acno1<oiJia 'ix. Ha Hi'-IJiir ei.n.iHwJIH BiMiJIH JI.O Jiicy.
3 TaKHM CaMHM ynepe.n.JKeHHHM npHHHHJIH HaWHX nOBCTaHuie Melll-
KaHui c. BeJibKpon. TyT noBcTaHui CKJIHKaJIH 36opu Micueeoro Hace-
JieHHH i K-p KpyK MaB ,ZI.O ceJIHH npoMoey, e HKiH po3'H'CHHB uiJii YCTA.
noHBa BeJIHKo'i rpynH noecTaHuia y Me>KHJIH6opcbKOMY noaiTi aa-
aJIHpMyBaJia uiJiy CJioBa'-llfHHy. Micueai oprauu "wTaTHefl uapo.nHefl
6e3ne4HOCTi" noB_i,ZlOMHJIH npo TIOBCTaHuia HeraHHO EpaTHCJiaay H npa-
ry. AJie ixHi 3axo.n.H, mo6 CTPHMaTH npocyeaHHH noecTaHChKHX Bi.Zl.ZliJiiB
y rJIH6 (JIOBa'-llfHHH, He MaJIH HiHKOro ycnixy.
BiMiJIH YnA nepeHWJIH uiJIHH CTponKiBChKHH noaiT i, Mi>K iHlllHM,
no6yeaJIH B cc. Bapexoeue, Peuefloa, Capa,ZI.a, 51Kyweaue, MiKoau.e,
Mpa30BUe, niHKOBUe, rpa6oeue i ,lliHnaJIOBUe. B KO.IKHOMY 3 UHX ciJI
TIOBCTaHUi CKJIHKyBaJIH HaceJieHHH Ha MiTHHrH H npoaa,ZI.HJlH 3 HHMH
ryTipKH Ha aKTyaJihHi TeMH. C1<pi3b, no ceJiax, aroJiolliyaaJIHCh '-IHC-
JieHHi .n.o6poeoJihUi, mo xoTiJIH ecTynaTH a pH.nu YnA .
.Ilmr 28.Vlll., B c. .IliHnaJioaue, K-p AH.n.pieHKO noJI.iJIHB pefl.ny10-
4y rpyny Ha TPH BiMiJIH. 0.D.HH BiMiJI nillIOB y peH,lI. Ha 3aKap-
naTTH, 0.ZlHH noeepHyBCH Ha JleMKiBUI.HHy, a O,lJ.HH BiMiJI npO.llOB>Ky-
BaB pefl.n. no CJioBa44HHi, npHMYIO'-IH Ha nia,ZI.eHh .
.IlHH 29.VIII., Ko~10 niBHOlfi, HiMiJI coTH. MHpoua ua6JIH3HBCH .no
p. OH.llaBH. EiJIH c. KeJiblfa 3Bie 1<opoTKHH 6iH a KOMyHiCTH'-IHHMH 3a-
crneaMH. Po3irnaewH ix, nepeflllioe piKy Ott.naay Mi>K cc. EJKaHu-EaJih-
KOB y ripaJITOBCbKOMY noeiTi. EiJIH c. EHCTporo BiMiJI nepeHllIOB p.
Tenmo i nonpHMyBaB y npHwiBChKi JiiCH. HaceJieHHH ripaJITOBChKoro
OKpecy, mo CKJia)laJIOCH B>Ke 3 CJIOBaKiB, CTaBHJIOCb .no yKpa'iHCbKHX
TIOBCTaHuia .llY.IKe npHXHJlbHO, )laBaJIO iM TepeHOBHX npoBi..UHHKiB, oc-
TepiraJIO nepe,lI. CBOiMH KOMyHiCTaMH Ta .nonoMaraJIO Ha KO>KHOMY
1<poui.
KOJIH peH.llYI04HH BiMiJI 6yB yJKe He,ZI.aJieKO npHllieea, B Jiicax 6i-
JIH ropu lliiMOHKa - 4eXOCJIOB3UbKi opraHH 6eaneKH CTH'fHYJIH 6iJib-
llJ i CHJIH 3 EpaTHCJiaBH Ji KowHUb i no4aJIH oKpy>KyaaTH JiiCH, a ffKJiX
nepe6yaaJIH noacrnHui. CKpi3b no llJJIHxax i3,ZI.HJIH TaHKH, rapMaTH,
MOTOUHKJiiCTH, B nosiTpi lliyMiJIH JiiTaKH. He 3Ba.1Kal04H Ha CHJihHY
6JibOKa.lly, peH.llYI04HH Bi.ll.lliJI nepeHWOB cnoKiHHO 11epe3 cc. 4epBeHi-
ua, fyei3 i Jl11ce4oK, nepenpaBHBCH '-lepea p. Tepucy i niwoa y UI.e
6iJibllii JiiCH.
llttH 15.IX. Bi.llJI.iJI KBapTHpyaaB y C. PycKi neKJIHKH 6. npHllieBa.
TyT y noJIOH ,ZI.O noacTaHCbKoi 3acTaBH nonaJio 8 4eChKO-CJIOBaUhKHX
BOHKiB. niCJIH npHH3HOi ryTipKH noBCTaHCbKHX CTapllIHH i3 HHMH, iM
BH.ll3HO Bi.n.noBi.ZlHi nocei,ZI.KH i 'ix 3BiJibHeHo.
787
y ,ZJ.aJiblllOMY peA.n.i Bi.n.JJ.iJI nepeHlllOB qepea noBiTH: npsillliBCbKHH,
Ca6aHiBCbKHH (M. iH. cc. MixaJISIHH, no.n.OJibOK, EaJibilOTOK, fpa.n.icKO },
Eap.n.iiacbKHH, CTponKiBCbKHH, CHiHCbKHH i fyMeHCbKHH. Y CHiHCbKO-
MY noaiTi noacTam.1.i ,ZI.aJIH KiJibKa KOHuepTia y cc. Aui.D.oaue, 3y6He,
naHiHa. EyJIH Te>K y cc. 516JIOHKi Hi>KHe H BH>KHe Ta B c. TeneJIOBUe.
CeJio TeneJ10aue Jie>KHTb 8 KM. Bi.ll KOp.D.oHy. TyT y1<pa"iHChKi noecTaH-
ui BJialllTyBaJIH npomaJibHY aa6aay a HaceJieHHSIM, a nicJISI He"i, ni.n.
npusiaHi BHryKH ai6paHoro HaceJieHHSI, ai.n.iHlllJIH B HanpHMi .llO KOP.llOHy.
ni.n.KpeCJIHTH Tpe6a, mo 3Ha'l1Ha KiJibKicTb peH.llYI04HX TIOBCTaHUiB
- 1.1.e 6yJiu aHnycKHHKH II. TypHycy I. CrnpwHHCbKo·i lllKOJIH YnA
"OJieHi". Ui KOJIHWHi cTy.ZI.eHTH JibBiBcbKoro yHieepcHTeTy 11 y'llHi ce-
pe.nHix WKiJI CKJiaJIH 6yJIH .lly>Ke rapHHH xop, mo .n.aeaB YCIO.llH KOH-
1.1.epTH .llJISI Micuesoro HaceJieHHSI i cnieae no uep1<eax. BicTKH npo
Ky.llbTYPHY noBe.D.iHKY yKpa"iHCbKHX TIOBCTaHuia TIOWHPIOBaJIHCSI JieTOM
6JIHCKaBKH i cKpiab npHHMaJIH HalllHX noecTaHuia 3 mHpHM cepueM i
Bill.KPHTHMH pyKaMH. lll.06 3aTepTH TI03HTHBHe epa>K~HHH CJIOBaUbKO-
ro HaceJieHHSI 3 3YCTpi'lleH 3 TIOBCTaHUSIMH, CJIOBaUhKi 60.'lbWeBHKH 30p-
raHiayaaJIH aa COB€TCbKHMH apa3KaMH npOBOKaTHBHY 6aH.ny, srna ni.n-
WHBaJiaCb ni.D. yKpa"iHCbKHX TIOBCTaHuie i BOCeHH 1945 p . .niHJia B CHiH-
CbKOMY oKpeci, rpa6y10'llH Micuese Hace.1eHHH. KoMyHiCTwrna npeca
cnpH'llHHHJia 3 lJ.bOro npHBO.llY ae.1IHKHH wyM i TI04aJia HariHKY npOTH
yKpaiHCbKHX TIOBCTaHuia. Tpe6a, O.ZI.Ha4e, CKa3aTH, mo HaceJieHHfl, SIKe
6a'llHJIO YnA, He niMaBaJiocb uiH nponaraH.n.i.
JlpyruA peAA YUA
ua Cnoaa1111auy ,llpyrnii pel1.D. YnA Ha CJ1o~a1..11..1~rny, mo cT~B
TaKHM fOJIOCHHM y caiToBiH npcei H TIOKa3ae CBlTOBl TIOBCTaHUlB
ia HaHKpamo"i CTOpOHH, 6ye, ni.ll KO>KHHM OfJIH.il.OM CTapaHHO ni.nroTOBa-
HHH. BiMiJIH, mo 6yJIH npH3Ha4eHi .no pel1.ny nepel1wJIH .n6aHJIHBHH
BHlllKiJI. Ytoro nepeBe.D.eHO 3fi)lHO 3 cneuiHJibHOIO iHCTpyKuie10, mo "i"i
o.n.ep>KaB KOMaH.ZI.HP pel1.n.y101..1o"i 4aCTHHH - COTH. MHpOH .il.HSI 15-ro
6epe3HSI 1946 poKy 172).
Pel1.n. BiMiJiiB YnA Ha CJioea1..11..1HHy, e KBiTHi 1946 p. 6ye o,nHHM
Tpi10McpaJibHM noxo.noM. Y HbOMY 6paJIH y.lliJI niwi 11 Kitttti ei.n.niJIH YnA
a TaKO>K BiMiJIH MOTOUHKJiicTiB i poeepHCTiB. KOJlH TIOYaBCH peii.n i Bi.ll-
.lliJIH nepeHWJIH Ha CJioBa4YHHy, BCH YeChKa 11 noJibChKa yps:1.noea npeca Ta
pan.io no.n.aeaJIH ocpiuiHHHH HenpaB.llHBHH KOMyHiKaT npo Te, LUO ei.n.-
.n.iJIH YnA, npH cnpo6i nepeiiTH KOP.llOH Ha CJioBaYYHHy, 6yJIH po36H-
Ti H Ha CJ1oea1.11.1HHY .D.icTaJIHCb TiJibKH He4HCJieHHi rpynH-He.ll06HTKH.
THM 1..1acoM, eiMiJIH YnA npo.nicTaJIHCH Ha C.noeaYYHHY 6e3 nepewKO.ll
i 6oJihWeBHUb~a npeca 3MyweHa 6yJia .naJibWe KpH1..1an1 npo YnA, LUO,
MaJio ceiA ei.n.ry1< y ceiToeiH npeci. Ha TepeH CJioBaYYHHH no"ixaJIH 3a-
KOP.llOHHi KOpecnoH.neHTH 3 nparn H .D.6aHJIHBO BH36HpyBaJIH sci BicT-
KH npo noecrnHuie. BicTKH npo "ix KYJibTYPHY noBe.lliHKy, npo 3pa3KO-
ey TIOCTaey, npo uiJii iXHbOl 6opOTb6H no4aJIH npoCHKaTH B CBiTOBY
npecy. MopaJihHo-noJiiTHYHi ycnixH peiiny 6yJIH cnpaB.lli .lly>Ke se.rrn-
Ki. Peii.Z1.y101..1i BiMiJIH npoiiIUJIH 1..1epe3 noeiTH: Me}f{H.rn6opcbKHH, 6pa-
HOBCbKHH, fyMeHCbKHH, ripaJibTOBCbKHH, CTponKiBChKHH, 6ap.lli"iscb-
1000 noBCTaHUiB) nin. npOBO.llOM COTH. MHpOHa ri.llHO i 3 'leCTIO BHKOHaJia CBOE 3aB-
.ll3HHH. KoMaH.llHP pe1by - corn. MHpoH nepeAwoe .110 YnA 3 .llHBilii 'TanH'IHHa".
3ri1HYB 1946 p. y HaCJJi.llOK uewacnHBOro BHna.11Ky, ni.11MiHOBYIO'IH 33Jii3HH'IHi peAKH.
3a pettn. Ha Cnoea44HHY 6yn Bi.!13Ha4eHHA 3onoTHM XpecTOM 6oAoeoi 3acnyrn I.
KJISICH.
791
189) BH.11ae, MhK iHWHM, "lcTOpiJo YKpaiHH" ("THcRqa poKie >KHTTR A 6opoTb-
6H yKpa"iHCbKOro Hapo.11y") • .llPYKOM Ha 230 CT. ct>opM. 15x20 CM. y ni.11ni.nni.
190) npo ni.11niJ1bHi BH.113HHR .llHB. we: €. npipea; "YKpaiHCbKi ni.a.niJibHi BH-
Jl3HHR ni.11 MOCKOBCbK0-60JlbWeBHUbKOIO OKynauielO" B "Jlo 36pof', qq. 2/15, 3/16,
6/19, 1950. TaKo>K: Jlee WaHKOBCbKHA: "ni.a.niJJbHa npeca e YKpaiai" e IOeineAHoMy
AnbMaHaxy "Ceo6o.a.H" 1893-1953, BH.ll. YKpaiHCbKoro Hapo.a.aoro Co10ly, Jl>Kep3H
CHTi A Aoro ~ "Ukrainian Underground Publications in USSR" B "Ukrainian
Quarterly", Vol. VIII No. 3. 1952.
799
191) Oci. ronoeHiwi Haaeu JIHcTieoK, wo noHBHJIHCH e TOMY 'laci: "Bi.11.oaea .11.0
HaceneHHH 3. 0. YKpa'iHH" - ni.11.nuc YfBP, "CenHHH 3. 0. YKpa'iHH" - ni.a.nuc
"YKpaiHC&Ki noecraHui", "YKpaiHui, 6parH ai cxi.a.Hix o6nacreA" - eiJJ.oJna yKpa'iH-
uia aax. o6nacTeA .a.o ronOJlYJO'IHX 6parie ai cxiAHHX o6naCTeA, "Bci ua .a.onoMory
roJIOJlYIO'IHM 6paraM-yKpa'iHUHM" - eiAoaea YOA, "Jlo yKpa'iHChKo'i MOJio.a.i -
cxi.1tH&oi YKpaiHH" - eiAoaea OYH, i iHwi Micueei.
192) Jlo nHTaHHH AOnOMorn rono.11.yJO'IHM a OCY3 i CY3 - .a.He. niJJ.ninhHa CTaT·
TH: "HoeHA ronoJl Ha CY3" y niAniJihHOMY >KypHani: "CaMocriRHicTb", 1..1. 1. TaKO>K
CTana: "HoeHA roJIOJl Ha YKP. aeMJIHX" (OnoeiJlaHHH COTHHKa YnA 3 faJJHl!HHH) B
raaeti: "YKpaiHC&Ka Tpu6yHa", MJOHxeH, 'I. 5/27 a AHA 25.1.1948.
800
poHHT:H; ue niurno 6 Ha.ll.TO B poapia 3 6mKaHHHMH w11pmrnx Mac 1 ix tta-
CTpoHMH. BOHH crnpaJIHCH BCiJIHKO TOMY TIOXO.ZI..OBi nepewKO.ZI..HTH. np11
UhOMy, HK 3BH4ai1Ho, BJKHBa.1111 piaH11x npoBoKauiii. CrnpaJIHCH Ha-
CTpolT11 cBo'ix "CTp116KiB" npoTH "coBETiB" i "ulMipaKiB" ( ! ) i HaKaay-
BaJIH IM roCTpo BHCTynaTH npOTH npHIJK.ZI..JKHX. ni.ZI.niJIJIH MyciJIO 'ix no-
nepe,ZI.}KyBaTH, LUO ue .ZI.JIH HHX ropJiosa cnpaBa. To.ZI.i nycTHJIH npoTH
HHX raptti30HHHKiB, aJie cepe,ZI. caMHX rapHi30HHHKiB He 6yJio O,ZI.HOCTai1-
HOI .ZI.YMKH, .ZI..eHKi rapttiaoHHHKH, roJIOBHO 4epBoHoapMii1ui no4aJIH a11:
CTynaTH Ha 33XHCT npHIJKJ(JKHX i npHHWJIO TO.lli .11.0 pi3HHX cu11ciM:, OTIH-
ciB HKHX TIOBHO € B ni,ZI.niJihHHX npOTOKOJiaX i 3BiTaX. noTiM, 3 fOJIO,ZI.y-
104HMH, TI043JIH BHCHJiaTH uiJiy XMapy CBOIX p03Bi.ZI..4HKiB, LUO MaJIH .ZI..0-
HOCHTH HaCTpo'i HaCeJieHHH, Micue nepe6yBaHHH TIOBCTaHUiB i ni.11.niJibHH-
Ki!3 i see, LUO 'iM 6yJio noTpi6He ..ll}IH 6opOTh611 npoT11 YnA M: ni.ZI..niJIJrn.
,llyMa.rn, LUO BHKJIH4YTb penpeci'i YnA M: ni.ZI..niJIJIH nporn np11'i.>K.ll.>KHX,
aJie ue 'iM He B.ll.aJiocH. To.ZI.i nycTHJIHCH Ha uiJIKOM ratte6Hi npoBoKauii
lll.06 'ix aiJIJOCTpyBaTH, HaBe.lleMO TiJihKH 0.llHH BHTia.ZI..OK. ,ll.HH 29.VI.
194 7 p. B c. oyHiB (p-H KpaKoBeUh) 3JIOBJieHO areHTa MB.LI. EMiJiiHHa
BoM:uoBa, LUO CTOHB Ha 40Jii eMBe.ll.iBCbKO'i 6aH.ZI.H, HKa MaJia .llOKOHyBaTH
B6HBCTB Micuesoro HaceJleHHH ni,ZI. MaCKOJO rOJI0.ZI..YJ04HX yKpa'ittuiB ia
CY3 i s611BCTB roJIO.ZI.YJ04HX yKpa'im..1.ia i3 CY3 ni.ZI. MacK010 yKpa'iHChKHX
TIOBCTaHuia. 3ra,ZI.aHHH THn aaMOp,ZI.yBaB l l.Vl.1947 p. B c. HaKOHetrne,
ni.ZI. MaCKOJO roJIO.ZI.YJ04HX, ceJIHHKY TeTHHY 06yx i 'i'i 9-pi4HY .ZI..04KY Ka-
Tep11Hy, a 19.Vl.1947 p. a c. CeJIHCbKa TPH JKiHKH, .ZI.Box 40JIOBiKiB i o.n.-
HY .ZI.iBLJHHY a-noMiJK npHt.>K.lJ.JKHX roJIO.ZI..YJ04HX. BiH y KOJKHOMY BHna.n.-
KY ,ZI.03BOJIHB KOTpift:Cb, ia HaMi4eHHX ,ZI.JIH BfolBCTBa JKepTB, BTeKTH, I.ll06
"np11na,ZI.KOBO BpHTOBaHHH" Mir noTiM poanoBi,lI.aTH npo "6aH.ZI..epiBCb-
l<HX B6HBHHKiB".
0.ZI..HOJO a HaM:6iJiblllHX noJiiTHLJHHX aKuiH:, HKY a6poM:He ni.ZI.niJIJIH
aanoLJaTKyaaJio B 1947 poui i HKY Be.ZI..e no Choro.ZI.HiwHii1 .ZI.eHh a BeJIH-
KHM HaKJia.ZI..OM TIOCBHTH H .>KepTBeHHOCTH € 6opOTb6a aa .ll y Illy . yKpa-
lHCbKO'i MOJIO.ZI..i. y UhOMY Micui, MH He MOJKeMo Bi.ll.MOBHTHCb Bi.LI. ni.n.-
KpecJJeHHH 3Ha4eHHH ouiE'i 6opOTb6H, LUO ,ZI.JIH MaM:6yTHhOro yKpa'iHCb-
Ko'i Haui'i € BeJIH4e3He. DOJlbWeBHUbKHH pe.>KHM 3BepTa€ CBOJO HaM:6iJib-
wy yBary Ha MOJIO.ZI..b i CTpa€TbCH 3 He'i BHKOpiHHTH Bci HauioHaJibHi
TI04YTTH i BHXOBaTH 'ii Ha HHH4apiB. BmrnBaM, LUO IlOWHplOIOTbCH 3
60JihWeBHUbKHX WKiJI i opraHiaauiH: MOJIO.lli (rriottepH, KOMCOMOJI),
36poM:He rri.ZI..niJIJIH rrpOTHCTaBJIH€ BJiaCHi BITJIHBH qepea cneuiHJibHY rri.n.-
niJihHY JiiTepaTypy rrpH3Ha4eHy .LI.JIH MOJIO.ZI..i, qepea cneuiHJihHi aKuii,
LUO MalOTb Ha MeTi aKTHBiayeaTH MOJIO.llb i, apewTi, qepe3 BJiacuy re-
poi4HY TIOCTaBy, qepe3 6opOTb6y.
BH.llaHHH' .ZI..JIH MOJIO.lli - ue uaif 6iJihllle rrolllupeHHii pi.ll ni.ZI..rriJibHoi
JiiTepaTypH. Ha BH.llaHHH He lKaJiyETbCH uiqoro, Ha ix nolll11peHHH BlKH-
eaeThCH sci CHJIH ii 3aco611. )f(ypHaJIH .llJIH MOJio.11.i: "Ha qaTax" (AJIH
CTapwoi MOJIO.lli) i "Ha 3MiHy'' (.llJIH MOJIO.lllllHX) IlOHBJIHIOTbCH no
cborO.llHiurnili .lleHh, ue e11.naHHH OYH. YnA BH.llae TaKOlK ceiu lKypuaJI
.llJIH MOJIOtli: "3a BoJI10 YKpaiHH". )f(ypttaJIH .llJIH MOJIO.lli nOH'BJIHIOTh-
cH y acix MOlKJIHBHX <f>opMax: tlPYKOM, UHKJIOCTHJieM, Ha MalllHHUi .llO
rr11caHHH. KpiM op11riHaJJbHHX BH.llaHh, Tpe6a po3pi3HHTH w.e a11.naHHH,
11.lO ix rrepenHCYIOTb i pi3HHMH crroco6aMH IlOlllHplOIOTb pi3ui HH30Bi
KJiiTHHH. KpiM .>KypHaJiiB, w.o rroHBJIHIOThCH rrepiO.llH4HO, 6araTo 6po-
wyp i JIHCTiBOK rrpH3Ha'4eHO .llJlff MOJIO.lli.
B11.naHHH .llJIH MOJio.ni rr0Miw.y10Th, roJioeuo, MaTepiHJIH 3 icTopii
Y1<paiHH, crrora.llH i MaTepiHJIH 3 6opoTh6H yKpaiHChKoro uapo.ZI..y rrpoTH
801
A. TepHTOpiHJibHHH aacHr:
1946 p. 1947 p.
06JJACTI: VII-IX X-XII 1-11 IV-VI PA30M:
EepecTeHChKa .......... 1 1
BoJIHHCbKa ............ 10 16 4 24 54
,llporo6HI.J.hKa .......... 47 46 16 55 164
)l{HTOMHpCbKa ........ 10 3 3 13 29
3aKapnaTChKa ........ 11 2 3 16
KaM. no)J.iJibCbKa ...... 3 4 7
KHIBcb1<a ............ 1 1
JlhBiBChKa ............ 32 30 17 31 110
PieeHChJ<a ............ 28 29 7 23 87
CTaHHCJiaeiech1<a 55 54 37 73 219
TepttoniJihChJ<a ........ 29 34 47 81 191
4epttiriech1<a .......... 1 1
4epttieeub1<a e e e 4 e e I I I. 3 1 24 32
YCbOfO: 230 215 138 329 912
E. PI,ll 3EPOli1Hl1X AKUili1:
06opOHHi 6o'i i cyTHlll<H 86 93 62 223 464
3a1.1inHi a1<uii ........ 48 41 12 35 136
ATeHTaTHi a1<uii ........ 33 31 21 32 117
Ca6oTa.>KHi a1<uil 37 34 21 17 109
npoTHJ<OJirOcnHi H MTC" .. 1 2 2 5 10
IHwi noJI. ca6oT. aKuil 25 14 20 17 76
YCbOfO: 230 215 138 329 912
B. BTPAT11:
BOPQ)l{I - Y6HTi .... 255 240 144 373 1012
PaHeHi 65 72 48 139 324
noJIOHeHi 10 3 4 9 26*
PA30M: 330 315 196 521 1362
HAWI - Y6HTi .... 82 85 51 87 303
PaHeHi .... 4 5 1 5 15
no~10HeHi .. 6 4 3 12 25**
PA30M: 92 94 55 104 343
y 3a3Ha4eHOMY nepio.n.i BnaJIH B 6oJO T3Ki BH3Ha4Hi KOM3H,z:tHpH
YnA A npoeiiu1H1<H ni.n.niJJJrn: (1) K-p 4opHHH, K-p a.n. YnA "EypJia-
1<H" ( l 8.VIII.1946 e 6010 6. c. CTerHHKieKa, BeJIHKo-6op1<iecb1<oro p-Hy,
*
BpaxoeaHi TiJJhKH ocl>iuepH A can..llaTH coencbKoi apMii i BB HKBJl Ta HKrB.
HeepaxosaHi TYT nonoHeHi "cTpH6KH" A napTiAui, AKHX epaxoeaHo ..llO e6HTHX i pa-
He'IHX eoporie.
**
BpaxosaHi TiJJbKH ui 6iAui YnA A ni..llninbHHKH. AKI nonanH e nonoH ni.1 qac
36poAHHX aKuiA y H3CJli..llOK 3ara3yeaHHR, a6o B3>KKOro nopaHeHHA.
807
(2) ,SlpocJiaa MeJibHHK - "Po6epT" - npoei)lHHK OYH KapnaTCbK01 v
Kpaio (31.X.1946), (3) IOJiislH_ Cepe,lllOK - ",SlpeMa" - KypiHHHH no-
JiiTBHXOBHHKiB rpynu "JlHCOHH'' ( 3.Xl.1946 Ha XyTopi 4arapi), ( 4) IlOJIK.
BacuJib JieeKOBH'I - "BopoHnii" - K-p rpynu YnA "5yr'' (18.XII.
1946), (5) MHKOJia ApceHH'I - "MuxaiiJio", roJIOBHHH npoBiJJ.HHK
CJiy.>K6u 5eaneKu (23.1.1947), (6) Maiiop Bo~O.ll.HMHp ,SIKy6oecbKHH
- ''60HJJ.apHeKo" - meet> rnTa6y rpynu YnA "JiucoHH", KOJIHlllHiH
cTaprnuHa-niJIOT noJibCbKoi apMii, nepeMo.>KeUb y 6ostx e CJiae'HTHH-
CbKOMY JI.id, niJJ. JionyrnHeio :H AJih6aHiBKOIO (17.Vl.1947 - c. Biece,
KoaJiiBCbKoro p-Hy), (7) MupocJiae BoBK - "€cl>peM", npoei.llHHK CB
noJJ.iJibCbKOrO Kpaio (29.Vl.1947), (8) ,SlpOCJiaB 6a6iH - "lllax", OK-
py.>KHHH npoe. OYH Ha noJJ.iJIJii (30.VI.1947).
BeJIHKa KiJibKiCTb o6opOHHHX 6oiB B MiCHUHX KBiTHi-tiepBHi 1947
p. noHCHIO€TbCH aeJIHKOIO o6Jiaeoio, HKY 3'€.ll.HaHHH Mf6 nepeeoJJ.HJIH
Ha noJJ.iJIJii. 30KpeMa Ha TepeHaX oyllaUbKOrO, 3aJiilUHUbKOrO, 6op-
LUiBCbKOrO :H 4opTKiBCbKoro noeiTie. Y nop~BHaHHi a UHMH MicHUHMH,
3HMa 1946-1947 pp. 6yJia p03MipHO cnoKiHHa, He 3Ba.>Kal01IH Ha BH60-
pu JJ.O BepxoaHoi PaJJ.H YPCP.
3 HaroJJ.H CBHT Pi3)lBa XpucToeoro 1947 p. 6oJibrneeuKu npo-
roJIOCHJIH Hose aeepHeHHH JlO YnA ii niJJ.niJIJIH 11 o6iUHJJH "aMHicTiio"
BciM, lll.0 BHH.LJ.YTb 3 Jiicy.
B oct>eH3HBHHX aKUiHx YnA ii ni.llniJIJIH 6ararn ycmx1e Mae neJJ.
YnA "6aceiiH'' niJJ. KOMaHJJ.OIO K-pa TapacioKa, rn.o cKopo 3.llo6ya Jie-
reH,llapHy CJiaey. 3 o6opOHHHX 6o"ie Haii6iJiblllHMH 160HMH 6ye 6iH B.ll.
YnA iM KoJIOJJ.3iHCbKOro niJJ. Ca.n.>KaBKOJO, JlaHllHHCbKOro p-Hy (8.IV.
1947) i Tpu 601 B.ll YnA "6yJiaea'' (K-p OpJieHKO) ni.n "lac o6Jiaeu a
CaM6ipmuHi (25.Vl.1947).
Y 31 aKuil Ha cTaHuui "CTpu6Kie" 3,no6yTO 1 MiHoMeT, 9 KyJieMe-
Tie, 15 CBT, 18 nnw i 351 Kpicie, He paxyJOllH rpaHaT i aMyHiui'i.
3HHll.J.eHO 54 aaB3HTHX CTaJiiHCbKHX BHCJIY.>KHHKiB. y 40 aaci.nKax 3HH-
J..UeHO 8 aBTOMarnuH, 14 eucoKux cTapwuH (Mi.>K iHWHMH noJIK. Kpu-
.>KaHOBCbKoro - roJJoeHoynoea.>KeHoro Mro Ha 3. 0. YKpalHu - 7.XI.
1946 Ha WJIHXY Jlbeie-PaJJ.eXiB, BHKOHaB B.ll. )lJIH QJl nop. TapaHa i
Ta6JI. 2
6aJistHc 36poHHHX aKuiH YnA u 36poifHoro niJI.niJIJIH
3a 4ac eiJI. l.VIl.1947 JI.O 30.Vl.1948.
A. TepuTopiHJibHHH 3aCHr:
1947 p. 1948 p.
OEnACTI: VII-IX X-XII 1-11 IV-VI PA30M:
5epeCTeif cbKa ........ 2 2
80JIHHCbKa .......... 12 5 3 26 46
Jlporo6uubKa ........ 62 82 83 103 330
.>KHTOMHpCbKa ........ 11 13 7 14 45
3aKapnaTCbKa ........ 1 1 2
JlhBiBCbKa ............ 41 33 44 86 205
KaM. noJI.iJibCbKa ...... 2 3 4
KuiecbKa ..............
JlbBiBCbKa ............ 41 33 44 86 205
PieeHChKa ............ 11 6 27 17 61
CTaHHCJiaeiecbKa ...... 111 79 53 75 318
TepHoniJibCbKa ........ 42 20 66 53 181
4epHiriBChKa .......... 1 1
4epttieeuhKa .......... 8 1 9
YCbOfO: 299 239 286 381 1205
6. POJlH 3-EPOVfHHX AKUIVf:
06opOHHi 6oi i cyTH4KH 150 190 184 170 694
3a11intti aKuii ..........
37 15 22 44 118
ATeHTaTHi aKuii ......
20 12 32 27 91
Ca6oTa.>KHi aKuii ......
62 5 22 86 175
npoTHKOJirocnHi H MTC 9 .. 3 7 32 51
IH. noJiiT. npon. aKuii 21 .. 14 19 22 76
YCbOfO: 299 239 286 381 1205
B. BTPATH:
Bopo.>Ki: Y6HTHX: ....
333 142 377 179 1031
Pattettux ....
159 55 112 85 411
Pa3oM: 492 197 489 264 1442*
Harni: Y6HTHX ...... 87 90 164 66 407
PaHeHHx .. 4. 2 1 5 13
Pa3oM: 91 92 165 71 420
• y UbOMY nepioAi 6 niACT3PWHH i BOAKiB Mf6 nonano B OOJIOH. 3 UbOro 'IHC-
JJa 2 3BiJlbHCHO.
809
y nepio,lli 1947-1948 pp. 3fHHYJIH TaKi BH3Hatrniwi KOMaH,llHpH
YnA A ni,llniJibHHKH: (1) Ocun BeanaJibKo ~("OcTan") K-p rpynu YnA
"JlucoHH" (3.VIII.1947), (2) "OpJieHKo" K-p ai.LI..LI.iJiy YnA "ByJiaaa"
(3.IIl.1948 B 6010 6. c. fop,llHHH, Jly6JIHHCbKOrO p-Hy), (3) "JleTyH" -
K-p ai.LI..LI.i.11y YnA (llepaeHb 1948).
Ba)KKOIO BTpaTOIO ,llJIH ni.ll.niJIJIH 6yJ10 BHKPHTTH ni,llniJibHOi .ll.PY-
KapHi a c. Me.ll.Be)Ke, ,lly6JIHHCbKoro p-Hy (25.XII.1947). B o6opoHi ui-
ei .ll.PYKapHi aruHyJIH sci ni.ll.niJihHHKH A ni.ZI.niJibHHUi. Y pyKH aopora
ana.110 ui.11KOM roToee, Ha.LI.py1<oeaHe if 3lllHTe llHCJIO ni.n.niJibHoro )Kyp-
HaJiy "CaMOCTiHHicTb", ll. 2. ,lleHKi MaTepiHJIH UbOfO llHCJia 6yJIH B ai.n.-
nucax i TOMY B KBiTHi 1948 p. MO)KH3 6yJio BH.ll.aTH .ll.PYKOM nepwe quc-
JIO 610.11eTeH10 "Bio po IH<l>OpMauii YfBP", y HKOMY ui MaTepiHJIH BKJIIO-
lleHo.
3uMa 1947/ 48 6yJia .ll.JIH noecTaHuie cnpHHTJIHBa. ByJio 6araTo cHi-
ry A aaroHH MfB He .n.y)Ke aa6iraJIH Ha ceJia A y .11icu. Ue .n.aeaJio noe-
cTaHUHM aMory BHXO.ll.HTH a 1<pnieo1< A aecTH nJ'onaraH.ll.HBHi A aTeH-
TaTHi aKuii.
Y 91 aTeHTaTHHX aKUiHx, KpiM 6araTbOX napTiHUiB A yllaCTKOBHX
MfB, aaruHyJio .ZI.eKiJibKa Ba)KHilllHX lllHlllOK eMre6iecbKoro anapaTy.
Cepe,ll HHX O.ll.HH noJIKOBHHK MfE a Kueea, mo paaoM a Hall. POMfB
Bpi.ll.CbKoro p-Hy HiKiTHHOM i w.e .n.eoMa oct>iuepaMH Haixaa aBTOM Ha
IlOBCTaHCbKY MiHy, Hall. nycTOMHTCbKOrO PO MB,U - Maifop PoMaHOB
i iHllli. Y aaci.ZI.ui (17.Vl.1948), HKY apo6ua CT. aicr. YnA - Opix,
arnHyB nnoJIK. MfE BalleHKoe. Ui1<aeo10 e icTopiH "aTeHTaTy" Ha Hall.
PO MfE PoraTHHCbKoro p-Hy AHocoea, HKoro B6HB Ha HaKa3 npe.n.-
cTaBHHKa MiHicTepcTea MfE a Kueea npoeoKaTop CopoKa, w.06 TiJihKH
3.ZI.o6yTu .ZI.Oeip'H B ni.zmiJihHoi rpynu, .n.o HKoi CopoKa xoTiB acTynHTH
a npoeoKaTHBHOIO MeTOIO. Y6ueCTeo aacJiy>KeHoro eMre6iCTa AHocoea
BHJ<OpHCTaJIO ni.n.niJIJISI JI.Jiff BH.ll.aHHff JIHCTiBKH, w.o 3BepTaJiaCb .ll.0 eM-
re6icTiB 197 J.
Ha noqaTKY 1948 p. 6yJio .n.eKiJibKa 6iJibWHX 6oie, w.o caoiMH poa-
MipaMH Hara.ZI.yBaJIH 6oi 1945-1946 p. .llHH 7.1.1948 p. ei.ZI.6yacH BeJIH-
KHH 6ifl: 6iJihlllOi rpynn ni..a:niJibHHKie i3 aaroHaMH MfB. 6. xyTOpie
0
BcceJia fopa, ni.n.raEUbKoro p-Hy. KoJIH >K ni.ll. npuKpHTTHM Hoqi ni.ZI.-
niJibHHKH Bi.ll.CTynHJIH, BOHH MyciJIH 3BeCTH w.e JI.PYrHH 6iH 6. c. Kyp-
.ll.H6aHiBKa, EyqaUhKoro p-Hy. TyT Ha OKOnH a qacia BiHHH n'HTb paaie
HaCTynaJIH eMre6icTH i n'HTb paaie 6yJIH Bi.ZI.KHHyTi. y UHX ,llBOX 60HX
BOpor BTpaTHB 45, IlOBCTaHui 14 y6HTHMH. 3HOB )Ke ni,ll llaC BeJIHKOi o6-
JI3BH 6. c. CHHbOBH.ZI.HE (K. CuHeBH.ZI.CbKa BH)KHboro) B.ll.HHX 4-12.11.1948,
iHllla rpyna ni.ll.niJibHHKie aeeJia 5 6oie. Y 6oHx B MaH,llaHCbKHX Jiicax,
.ll.HH 8.11.1948, w.o ix aae.11u TPH nB.ll. YnA a eMre6iCTaMH, ocTaHHi MaJIH
120 a6HTHMH, noacnHui 24. ,llHH 3.III. B.ll. YnA "oyJiaea" aeie eeJIHKHH
6iH 6. c. fop,llHHH, a 7.111. - nB.ll. "EaceAH'' (K-p TapacKo) nepeMO)K-
HHH 6iif B Jiicax Mi)K cc. JiaepoeoM, HaHlliJIKOIO BH)KHbOIO i Tuxoio. Y
nepllliH noJioBHHi 1948 p. w.e .ZI.eCHTb piaHHX nBJI.. YnA onepyeaJio a
TepeHi TB "Ma1<ie1<a" (K-p Maifop CTenaH J(piH), y TOMY Te>K ei.ll.Jli.11u
CTaxa if Eopa, w.o npu6y.11H paaoM a K-poM XpiHoM ia 3aKepaoHHH.
y llepBHi 1948 p. f OJIOBHHA npoei.ZI. OYH Bi.ll.6yB qeproay KoH<t>e-
peHuiJo npoBOJJ.y. npOJJ.HCK)'TOB3HO MllKHapO,llHE IlOJlO>KeHHH, IlOJIO-
197) Ha3Ba nHcYieKH: "3a 'IYO norn6 YOB. AHocoB?" llHB. we CTaTTR B >KYP-
HaJii "CypMa": "SIK 3rHHYB Kan. AHocoe?" ('1. 25) Ta cl»eAneYOH B "YKpaiHCbKil
TpH6yHi": "3a 'ITO norH6 YOB. Hocoe?" - 'I. 7/49.
810
.>KeHHH e CCCP, niJI.CYMKH BH3BOJihHoi 6opoTb6H. YcTaJieHo TeKCT npH-
rnrn llJieHa OYH 198). BH,lJ.aHO "IHCTPYKUilO npoBO.ll.Y OYH" 3 1.1epBHH
1948-ro poKy 199).
Ta6JI. 3
oaJIHHc a6poHHHx aKuiA YnA A a6poAHoro ni,lJ.niJIJIH
3a 1.1ac Bi.ll. 1.VIl.1948 JI.O 30.VI. 1949
A. TepHTopiHJihHHH aacHr:
1948 p. 1949 p.
06nACTI: VII-IX X-XII 1-11 IV-VI PA30M:
BepecTeHChKa ........
BoJIHHCbKa ............
13 1 14
.ll.poro6HU.hKa ........139 41 37 37 254
)f{ffTOMHpCbKa .......... 4 3 1 4 12
3aKapnaTChKa ........•. ~ 1 1
KaM. no,lJ.iJibCbKa ........
2 1 1 4
KuiechKa .............. 2 1
JlbBiBCbKa ............ 90 61 18 1 170
PieeHCbKa ............14 9 17 1 41
CTaHHCJiaeiecbKa ....135 83 77 58 353
TeoHoniJihCbKa ........83 79 38 6 206
4epHiriBChKa ..........1 1
4epHieeuhKa ..........12 1 2 15
YCbOrO: 495 279 189 110 1073
5. Pl.ll. 35POV1Hl1X AKUIVt:
06opoHHi 6oi i cyTHllKH 199 160 116 56 531
3a1.1inHi 6oi .......... 46 24 8 4 82
ATeHTaTHi aKu.ii ......
56 29 15 12 112
Ca60TaJ1rni aKuii ......
130 42 39 20 231
npoTHKOJifOCilHi H MTC . . 46 15 5 4 70
IHwi noJI. npon. aKuii .. 18 9 6 14 47
YCbOrO: 495 279 189 110 1073
B. BTPATH:
BOPO)f{I: Y6HTi 219 .... 128 99 119 565
PaHeHi 79 39 28 42 188
Pa30M 298 167 127 161 753*
HAllll Y6HTi 61 99 71 24 255
PaHeHi ...... 5 3 2 10
Pa30M ...... 66 99 74 26 265
200) JlHB. "CnoMHHH 1.1oronoro OCTposepxa" BH.!l. "Jlo 36po"i'', 1953 p. TaKO>K
"CycniJihHO-noniTH'IHHA ornH.ll oonexinchKoro p-Hy Ja JIHneHb 1949 p." e >t<ypuani
"BH3BOJibHHA lliJIHX", 'I. 8/47 3a 1951 p. npo nOCHJieHHH KOJieKTHBiJaui'i A BHB03H
.!lH3 TaKO>K ni.1tninhHe BH.!laHHH: "Y ro.'IODH reH. CeKp. YrBP - P. Jl030BCbKOro".
JlpyK Ha WKiJlbHOMY 3WHTKY JI.Jiff KaJiirpa<!>ii. JlbBiB 1948. 16 CT. <t>. 10xl2,5 CM.
812
niJIJrn, BH.ZI.aJio Ha Pi3.ZI.BO 1949 p. cneuiHJibHY JIHCTiBKy .n.o yKpaiHCbKoro
HaCeJieHHH.
3a TPH poKH 6opoTh6H MeTo.n.aMH 36poiiHoro ni.n.niJIJIH YnA if ni.n.-
niJIJIH BTpaTHJIH an'HTepo MeHwe, HK 3a niB poKy OJJ.HOi "BeJIHKOi 6Jib0-
Ka.n.u". Uucppu ui, 6e3 cyMHiay, cai.n.1-rnTh npo .n.ouiJihHiCTh nepexo.n.y
YnA Ha ni.n.niJihHi cpopMH 6opoTh6H. npoTe, aHaJ1i3yio11u ui uucppH,
6yJIO 6 nepe.n.11aCHO po6HTH 3 HHX OCTaT04Hi BHCHOBKH. Pi4 y TOMy,
mo YnA ii ni.n.niJIJIH MaJIH Tenep nepe.n. co6oio 6araTo rpi3Hirnoro ao-
pora, HK H. c. Xpymoe i uoro TepopHCTH4Hi 3afOHH. EMre6iBCbKi 3a-
fOHH reH. JieHT .. M. K. KoaaJ1h11yKa, mo nepe6paJIH ei.n. T. Xpyw.oaa
cnpaey 6opoTh6H 3 yKpaiHChKHM BH3BOJihHHM pyxoM y caol pyKH, 3a-
CTocyaaJIH ycnirnHirni MeTOJJ.H iioro no6opioaaHHH. Ui MeTOJJ.H nOJIHra-
JIH e TOMy, rn.o BOHH cTapaJIHCH, neprn-3a-ace ei.n.opeaTH YnA ii ni,11,-
niJIJIH ai.n. ace6i11Hol ni.zr.TpHMKH Hapo.n.y. nepe6yaal04H Ha TepeHax .n.iH
YI IA 3aroHH KoeaJ1b11yKa He TepopH3y8aJIH TaK ceJia, HK xpymoacbKi
rapHi30HHHKH, HaanaKH, BOHH CTapaJIHCb aeCTH ce6e TaK, HeMOB BO-
HH € o6opOHUHMH Toro )I{ Hapo.zr.y nepe.n. "3anpo.n.aHUHMH aMepuKaHCb-
KHX naJiiia aiHHH", HK Tenep 6oJibllleeHUhKa nponaratt.n.a nepeiiMettyaa-
Jia "yKpalHcbKO-HiMeUbKHx HauioHaJiicTia". 3 6opoTb6oio npoTH YnA
eMre6iacbKi aaroHH He nocnirnaJIH, BOHH, neprn-3a-ece, cTapaJIHCb ne-
peeeCTH rpyHTOBHY p03Bi.ZJ.KY TepeHy H KOJIH a.zr.apHJIH, TO CTapaJIHCb
3HHW.HTH aepxiBKY, BHl.l.li opraHi3aUiHHi, 4H noecTaHCbKi KJiiTHHH, a
He. HH3H. lx uiKaBHJIH CTaplllHHH YnA - KOMaHJJ.HPH BiMiJiiB, 4H rpyn,
noecTaHChKi rnTa6u, nponaraHJJ.HBHi ocepe.n.KH, ni.zr.niJibHi .zr.pyKapHi, a
He pH.n.oai noBCTaHUi 4H ni.llniJihHHKH. llJ.06 HaHKparn.e poaai.zr.aTH Te-
peH caoix .zr.iH, eMre6iBCbKi 3arOHH CTBOpHJIH CBOIO BJiaCHy ni,llniJibHY
oprattiaauiw 3JIO)l{eHy 3 pi3Horo po.lly ceKcoTia, BJiaCHi TepeHoei ai.zr.-
.lliJIH JJ.JIH 6opoTb6H 3 ni.zr.niJIJIHM (T. 3B. "11epaoHonaroHHHKH" u "11op-
HonaroHHHKH1') ii BJiacHi - peii.llyio11i 11acTHHH, .zr.y*e 11acTO .zr.iio11i niA
cpipMOIO yKpatHCbKHX TIOBCTaHUiB. CBO€IO ni.zr.niJibHOIO opraHi3auieJO
BOHH crapaJIHCb, aa BCHKY uiHy, npoHHKHYTH B ni.n.niJibHY opraHi3aUilO
yKpaiHCbKOfO BH3BOJlbHOfO pyxy, He TiJibKH, mo6 nepeaeCTH noTpi6Hy
p03Bi.llKY, aJie H rn.06 p03KJiaCTH ii 3 cepe,llHHH. npHKJia,ll e6HBCTBa Kan.
AHOCOBa CBi.ZI.4HTh, rn.o ,llJIH OCHrHeHHH' uiei MeTH, BOHH He rpe6yaaJIH
)1{3,llHHMH 3aco6aMH. 3aB)l{,llH ni.n.KpeCJIIOBaJIH, rn.o BOHH MalOTb 11ac i
mo BOHH nocniJOTb rn.e 3 noBHOIO JiiKei.n.auieio pyxy.
Ma6yTh o.zr.Ha11e npoTHBHHKaM eMre6icTiB 3 6oJibWeBHUhKoro nap-
TiHHoro anapaTy, a oco6JIHBo H. C. Xpymoey, OUH noeiJibHicTb eMre-
6icTie y 6opOTb6i 3 yKpaiHCbKHM BH3BOJibHHM pyxoM CJIYlKHJia HK ap-
ryMeHT, rn.o OCb BlKe ,ll.Ba pOKH BOHH "B03HTbCH" 3 YnA i He MO)l{YTb
co6i .zr.aTH a HeJO pa.zr.H, 60 reH. KoaaJiblIYK BHHWOB a Tepnuio ii, Ha
nepeJioMi 1948/49 pp. noeia aKuiio cTapHMH MeTo.n.aMH. BiH KHHYB 4
.zr.Heiaii Mr6 y KapnaTH, w.06 ocTaT04HO BlKe 3HHW.HJIH YnA u ni.zr.niJI-
JIH. npoTe cpaKT TaKOi BeJIHKOi MiJiiTapHOi aKUii B MHpHHX qacax He
3aJIHWHBCH HenoMi4eHHM ,ll.JIH CTOpOHHiX o6cepaaTopia. 4y.>KHHeUhKi
aM6aca.zr.u noei.zr.OMHJIH npo Hei ceoi ypH.ZI.H, a ai.n. HHx .zr.oei.zr.aJIHCH npo
ro >K a6o ttacrynHoro .!lHA A ekrKa npo cMepTb KOMaH.nHpa ApMi'i 6e3iMeHHHX o6ne-
rina eecb ceir. npore nepwolO areHuieJO, mo no.aana eicTKy npo CMeprb en. naM.
reH. llynpHHKH 6yna ... TACC. llHA 24 6epe3HA 1950 poKy UA areHuiA no.11ana JaAey
eiue-npeM'epa KopHiAuA npo re, mo "36poAHHA cnpoTHB e 3. 0. YKpa'iHH JJiiKei.no-
eaHo". UinHA KOMJHiKaT 6ye YCTHJliJOBaHHA Tal".HMH CJIOBaMH, IUO 6yna MaA>Ke
neBHicTb .!lJIA ecix, mo Aoro qHraJIH, a6o qyJIH (eiH nepe.naeaecA re>K no pa.nio),
m 1 cranacA .ny>Ke ea>KJIHBa no.niA e YKpaiHi.
204) !IHB. KocTb KoHoHeHKO: "B 110My icrnpH'IHicTb nocTaTi reH. Tapaca llynpHH-
KH ?" e ra3eTi: 'ToMiH YKpa"iHH". 1111. 11/147 i 12/148. !IHB. we "Csirnsa npeca npo
CMepTb r. K. YnA" B uiA >Ke ra3eTi 11. 44/79. niTepaTypa npo reH. Tapaca llynpHH-
KY .llOCHTb B>Ke 6araTa A rDJli 6yno 6 H33BaTH 6powypH A CTaTTi, WO AoMy DOCBA'le-
Hi. CepeJl HHX supi3HAETbCSI BonoJIHMHpa 51Hesa: "Tapac llynpHHKa - JllO.llHHa-
Cur.caon".
817
Ha nopo3i O.llHHa.llUHToro
poKy 6opoTb6H Biue-npeM'ep YKpaiHCbKoi PCP - T.
KopHiEUb nocniWHBCfi 3 CBOEIO 3aHBOIO 3 ,ZlHH 24 6epe3HH 1950 p. npo
"1IiKBiJI.aui10" a6pofrnoi 6opoTb6H B 3. 0. YKpaiHH, aJie BiH y UhOMY
nocnixy He 6ye O.ZlHHOKHH. YJKe 1.10THPH poKH nepe.n HHM 3 no.ni6HHMlf
3aHBaMH BHCTYTIHB 6ye T. H. C. Xpyw.oe. Ma6yTh o6oM CTaJiiHCbKHM
BeJibMO)l<aM i6yJIH ui 6peXJIHBi 3aHBH, y CBiH 1.1ac, .nyJKe TIOTpi6Hi. Tenep
JI.JIH 6pexJIHBOi aasrnu T. KopHiHUH nocJiyJK1rna cMepTb reH. Tapaca 4yn-
pHHKH, aJie ii ueii BH3HallHHH ycnix eMre6iBCbKux onpHllHHKiB He no-
KJiaB w.e KiHUH 36poflHO-TIOJiiTHllHiH 6opOTb6i B YKpaiHi. npo ue My-
ciJIH CKOpo nepeKOHaTHCb 60JibWeBHUhKi BeJibMOJKi, He 3BaJKal04H Ha
M3COBi cyreCTii npo "JiiKBi.naui10" B 60JibWeBHUbKiH: npeci.
YnA H: 36poiitte ni.nniJIJIH npo.nosJKyaaJiu cao10 .1l.iio s YKpaiHi. Y
1950-1952 pp. TIOHBHJLOCb 6araTO HOBHX ni.nniJibHHX BH,ZlaHb, Hl<i HaM-
Kpaw.e CBi)l.llaTb npo Te, w.o 36pOHHO-TIOJiiTH4Ha 6opOTb6a npO)l.OBJKy-
ETLCH, w.o UH 6opOTb6a 36eperna CBOi opraHi30BaHi cpopMH. BJKe caMa
TIOHBa ni.u.niJibHOfO BH,llaHHH CBi,llllHTb Hafrnpaw.e npo Te, w.o MYCHTb
irnyeaTH HKaCb 0 p r a H 1 3 au i H, w.o ui BH,ZJ.aHHH npHroTOBJIHE i 'ix
BH,lla€ 205).
y )l{QBTHi 1952 p. sci ycTaHOBH ii KJiiTHHH yKpa'iHCbKOro ni.n.niJIJIH
csnTKyeaJIH spo1.1HCT0 .n. e c HT y pi4HHUJO iCHysaHHH YnA. 3 uiei Haro-
.llH rK YnA - TIOJIK. BaCHJib KosaJib nporoJIOCHB OKpeMHM HaKa3,
w.o BiJI.3Ha1.1yeas u10 pi1.1H11u10. BH.llaHo oKpeMHM "AJihMaHax", w.o KpiM
CTaTTeii i cnora.n.iB MicTHTb MicTHTb TaKQ)I{ CTIHCOK Haropo.u.JKeHHX 6iH-
uiB i KOMaH.n.HpiB YnA Ta lfJieHiB ni.nrriJIJISI. Yx Bi,Zl3Ha4eHO 3XE3, 3X3
i Me.n.aJIHMH a ttaro.u.H 10-pi41.1S1 YnA.
nepe.n. uieio attaMeHHOIO piirHHue10, YnA H: a6poi1He rri.u.rriJIJIH ne-
peJKHJIH .n.ei .u.yJKe eaJKKi 3HMH. UiJIHH 1950 H: 1951 pp., Ha aeMJIHX 3a-
xi.llHbOt YKpa'iHH, 6ywysaJIH eMre6iRChKi aaroHH, HaMara10lfHCb 3as.u.a-
TH ocTaHHiM y.u.ap YnA A a6poH:HoMy rri.ZI.ni111110. YxHi aKui'i Ha611paJ1H
oKpeMoi CHJIH ni.n. qac 3HMH. Ha nepeJioMi 1950 ft 1951 pp. 3Hoey KH-
HeHo ceiJKi .n.uei3i'i eiHChK MfE i MR,ll. B Kapnarn .llJIH JiiKei.n.aui'i UHX
"pewToK", npo HKi noCTiHHo roeop11.i1a 6oJibWeBHUhKa nponaf'aH.u.a.
I UH MiJiiTapHa aKUiH .ZI.iHWJia .ZI.O ei.ZI.oMa csiTy. ,ll.HH 21 ci4HH 1951 p.
,llpy nip30H, 0.llHH 3 HaMKpaw.e noiHcpopMOBaHHX aMepHKaHCbl<HX JKyp-
HaJiiCTiB, TIO.llaB eicTKy npo UlO MiJiiTapHy 3KUilO B CBOlM ra3eTHiH KO·
JlOHUi H y CBOiM fO.ZlHHi no paJiiO, TIOKJIHKYlOllHCb Ha ,llJKepeJIO: aMep_H-
KaHCbKY aM6aca.lly e MocKei, w.o rro.llaJia asiT npo u10 aKui10 csoMy
YPH.llOBi.
HeMaE cyMHisy, w.o 6opoTh6a npoT11 eMre6iBChKHX 3aroHiB seJiacb.
cnpae.lli, B .ZlyJKe eaJKKHX yMoeax. Jlo 3BHlfaMHHX Tpy.nHow.ie, w.o Ix
YnA ii ni.ZlniJIJIH MyciJIH nepeXO.llHTH ni.ll 1.1ac MacosHx o6Jiae, .lliiiwJIH
w.e TPY.llHOWi a npoxap1.1ysaHHHM. Y Hac11i.n.0K HaCHJihHO nepeee.netto"i
KOJieKTHBiaauil, 30KpeMa B Jlporo6HUhKiM i (TaHHCJiaBiBCbKiH o6Jiac-
THX, naHyeae roJIO.Zl. 3aroTiBJIH xap1.1ie .ZlJIH noecTaHuie i ni)lniJihHHKiB
Myci110 nepeHTH Ha Hoei MeTO.ZXH. Ui MeTOJ.lH BHMaraJIH HOBHX aycHJib i
HOBHX JKepTe. AJie ii ui TPY.ZlHOW.i 3YMiJia YnA ii ni.1l.niJIJIH no6opoTH
ii, y ocTaHHbOMY poui, cTaHoeHw.e no1<paw.a110.
0
206) llHe. HeKponor npo Hboro: 'YKpa'iHcbKHA CaMOCTiAHHK", 11. 20/1774. TaKo>K
crnTTR: BenHTHi )wxa A llHHY (aetop H. IO. One>KKO) e ra3eti 'ToMiH YKpa'iHH", 11.
30/219.
207 CnHcoK rnx, mo enanH, e ra3eti "YKpa'iHCbKHA CaMoctiAHHK" 1.1. 24/178.
208) Tyt iJletbCR npo T. 3B. "Mutual Security Act", 3 1951 p., a 30KpeMa Aoro
CeKUilO 101 (A) (I), .no RKo'i nonpaeKy 3ronorne KoHrpecMeH KepcTeH. UeA
aKT i UR nonpaeKa BHKnHKam1 uiny 6yp1<> e npeci CCCP i Kpa'iH carenitie. noKHll.lO,
o.aHa'le, ueA aKT nocny>KHB tinbKH ,llnR 3ano11aTKyBaHHR COBETCbKO'i npoBOK3THRHOi
aKuii npOTH yKpa'iHCbKOro BH3BOnbHro pyxy.
819
a11e A npuiiHHTTH u.ux BHJI.aHb yKpaiHCbKHMH MacaMH, Mor JIO eme HaJI.o-
KyqnTu 60JibWeBHKaM. ,llHH 12 cepnHH 1951 p. y BCTynHiH CTaTTi raJe-
TH ''Pa.lUIHCbKa YKpaiHa" - H. PH60KJIHll maJiiBCH u.iJIKOM eupa3HO Ha
Te, w.o "6aHJI.H yKpaiHCbKHX Hau.ioHaJiicTiB"' "r JIH60KO Bopomi JI.O
MapKCO-JieHiHCbKOi Teopii .zxpym6u H piBHOCTH HapoJI.iB, CTapalOTbCff
ei.zxopeaTH yKpaiHCbKHH HapiJI. Bi)l pociHCbKOro Hapo,Zly i Bi)J.HOBHTH
KaniTaJ1icTu 1rny cucTeMy B YKpaiHi". Ue BOHH po6JIHTb "eciMa 3aco6a-
MH, BKJllOllalOllH TaKO>K i .ll e 0 JI 0 r i q Hi )l H B e pc ii'' (Hawe niJI.Kp.).
BiJI. 6oJibweeuubKoro 6op3onucuH roJI.i 6yJio 1.1eKaTu 6iJibllloro
npH3HaHHH. Ma6yrb niJI.niJibHi BH.llaHHH (iJI.eoJiori1.1Hi JI.HBepcii) MalOTb
TaKH eeJIHKHH enJIHB Ha yKpaiHCbKHH HapiJI. KOJIH 60JibllleBHUbKHH
IlHCbMaK Mycie 3ra.LI.aTH npo HHX i oxpeCTHTH ix Ha3BOIO "iJI.eOJIOrill-
HHX JI.HBepciii" i TO ee.neHHX "eciMa 3aco6aMH".
Ha nopo3i OJI.HHaJI.UHToro poKy 6opoTb6H YnA A ni)lniJIJIH npo-
JI.OB>KYIOTb eecru ceoio 36poiiHo-no.1JliTHllHY 6opoTb6y. He 3eama101.1u
Ha eeJIHKi mepTeu 3a 10 poKie 6opoTb6H, YnA A ni)lniJIJIH 36eperJIH
HeHapyllleHOIO CBOIO opraHi3aUilO, CBOIO ni,nniJibHY Mepemy. npO.ll.08-
>KYIOTh .niHTH pi3Hi KJiiTHHH uiei opraHi3auii pi3HOro opraHi3auiHHO-
ro CTynHH. ni.zmopH.ll.KOBaHi BOHH ni.LI.niJibHOMy KepiBHHUTBy 36poflHO-
noJiiTHllHOl 6opoTb6H - YKpa"iHCbKiH: roJIOBHiH BH3BOJl.bHiH Pa.LI.i. He
3eama101.1u Ha u.eHTpaJii3auiio Kepiett11x noCTie y pyKax noJIK. BacHJIH
KoeaJIH, KO>KHHH yea>KHHH cnocTepira1.1 3Hae, mo ue KepieHHU.TBO JI.iE
Ha 3aCa)lax )leMOKpaTii, mo ue KepiBHHUTBO - ue KOJieKTHBHe 3YCHJI-
Jlff HaHKpamux M03Kie uboro ni.nniJIJIH. TaK 6yJio 3a cJI. naM. reH. Ta-
paca 4ynpHHKH, TaK e i1 Tenep 3a noJIK. KoeaJIH.
no CMepTi CTaJiiHa, KOJIH 8 neplllOMy ernni 6opOTb6H 3a HaCJiiJI.JI.H
CTaJiiHa nepeMorna nap T i H , a 6ottanaprncTCbKHH Ta6ip eMre6iocb-
KO-cMepllliBcbKOi eoettmHHH noTepnie, MO>Ke, THMllacoey nopa3Ky, Ha
YKpaiHi HacTynHJIH Ba>KJIHBi 3MiHH. MyciJIH Bi..lliHTH JI. r. M€JibHiKOB i
M. K. KoBaJibllyK, HKi He MorJIH 3anHcaTH JI.O cBoix "6oi1oBHX 3acJiyr"
3HHW.eHHH yKpaiHCbKoro BH3BOJibHOro pyxy. niJI. THCKOM uhoro pyxy ii
noCTaBH BCboro HaceJieHHH, n a p Ti H 6yJia JMyllleHa nint, Mame, Ha
THMllaCOBi UOCTYilKH. nopyq lllHpOl<OrO Bi.ll.CTyny Bi.LI. IlOJiiTHKH p y C H-
ep i Ku.ii, mo npoea.LI.HJiaCb 6eJnepepHBHO eMre6iBCbKO-CMepllliBCb-
KHMH 3anpaBHJiaMH, nopyq ,ZI.e.R1<o"i Jii6epaJJi3auii pe.>KHMy, MH € CBiJI.-
K3MH no11erllli .ZXJIH KOJirocniB y 3.llalli xJii6onocTaBOK (JI.eHKi 6iJI.Hillli
KOJirocnu B3araJii 3BiJibHIO€TbCH Bi.LI. XJii6onocTaBOK), 3BiJibHfHb BiJI.
no,lI.aTKiB Ta npH3HaHHH po3MipHO 3a.ll.OBiJibHOi nJiaTHi po6iTHHKaM.
Yee u.e .lli€TbCH, e nepllly 1.1epry, Ha TepuTopiHx JI.iii YnA if niJI.niJIJIH i
roJI.i ui cpaKTH p03UiHIOBaTH iHaKllle, HK nocTynKH HaceJieHHIO, w.06
Bi,ZI.OpBaTH HOro Bi.LI. BUJIHBiB niJI.niJIJIH. npoTe, HKa He 6yJia 6 MeTa U.HX
nocrynKiB, OJI.He 3aJIHllla€TbCH neBHHM, mo MocKBa ui nocTynKH Myci-
Jia, 3 THX, 1.1u iHlllHX npu1.1uH, 3po6HTH. I ueii cpaKT, w.o ececHJibHa Moc-
KBa MyciJia niTH Ha nocTynKH B YKpaiHi, BHKJI.HKaB c e H c a u i IO B CBiTi.
3JI.e6iJibllla, ueii cpaKT KOMeHTYETbCH B CBiTi c H JI 0 IO yKpaiHCbKOro
BHJBOJibHOro pyxy, mo 3MYCHJJa MocKBY .ll.0 noCTynKiB. no.n.il B YKpai-
Hi KOMeHTYIOTbCH, CbOrO,ZI.Hi, HaHBH3Ha4HilllHMH KOMeHTaTopaMH cai~
TOeoi npecu, HKHX OCTaHHi pOKH HaB4HJIH, mo YKpa'itta - ue I..ti..'.IKOM
peaJibHHH noJiiTHllHHH cpaKTop Ha Cxo..lli EBponu.
3AMICTb 3AKIH4EHH51
3 "ICTOPII PYCOB''
XPECTl'1 }IKPIXl'HCbKOro Blt1CbKA 1914-IQ50
Y.C.C. ~r.A.
¥-n.A. 1.>IA->IHA
822
s1sn1orPA4»IS1
(CnHcow a.>1<epe.n AO lcTopii YnA A s6poAaoro nl!lnimul)
I. APXIBHI MATEPJffJlH:
Onpau.&oaaHi 36ipKH MaTepiHnia a Apxieax 3n YfBP no.11aHi 33 nOO.ll.HHOKHMH qH-
c.naMH 3a39aqeHHMH Ha 36ipKax.
1 - 4 3 xpoHiKH no,lliA Ha. yKpa'iHCbKHX JeMJIHX B pp. 1943 - 44 (4 36ipKH)
5 I. fyu.yn: PiK 6opoTb6H YHC - YnA 3a onaHyeaHHH KapnaT.
7 36poAHa 6opoTb6a yKp. Hapo.11y nporn HiMeUhKHX oKynaHTie (36ipKa - E 1)
9 !li'i YnA e 1943 p.
10 BicTKH 3 KpalO (36ipKa E - 2)
11 BicTKH 3 Kpato (36ipKa E - 3)
12 5opoTb6a yKp. HaPO.ll.Y npoTH 6iJihWOBHUhKHX oKynaHTiB (36ipKa Ape. fla-
HaceHKa)
15 BicTKH 3 YKpalHH (36ipKa E - 4)
16 BicTKH 3 YKpalHH (36ipKa E - 5)
17 3eiT "Jl" npo CHTyau,ilO Ha yKp. 3eMJIRX .ll.0 11ep&HR 1945 p.
18 BicTKH 3 YKpalHH (36ipKa E - 6, 1945 p.)
19 BicTKH 3 YKpalHH (36ipKa E - 7, 1945 p.)
20 BicTKH 3 YKpa'iHH (36ipKa E - 8, 1945 - 46 pp.)
21 3 nponaraH.llHBHHX BH,llaHb (Bi.llnHCH nHCTiBOK 3a 1943 - 1944 pp.)
22 YnA (36ipKa SkeHKa)
24 Tepop HiMeUbKHX oKynaHTie Ha YKpalHi a pp. 1942 - 1944
25 HiMeUbKHA Tepop Ha 3Y3 a 1944 p.
25a HiMeU.bKHA Tepop Ha 3YJ (.llonoeHeHHH)
28 floniTHKa HiMU.iB y ceirni .llOKyMeHTiB
29 CTOJibCbKHA Tepop Ha 3Y3 B 1943 p.
30 nonbCbKHA Tepop Ha 3Y3 B 1944 p.
31 CTOJibCbKa npo6JieMa 'I. 1
32 nonbCbKa npo6neMa q, II (36ipKa .llOKyMeHTiB)
32 nonbCbKHA Tepop Ha XonMIUHHi (36ipKa .ll.OKYMeHTiB npOTOKOJliB)
34 BicTKH (36ipKa E 9, 3aKep30HHH)
35 BicTKH 3 YKpa'iHH (36ipKa E - 10, 3aKep30HHR)
36 BicTKH 3 nonbll.li (1945 - 46 p.)
37 llo .a.iRJibHOCTH 6onbweaHKiB Ha Y3 ni.a. HiMeUbKOIO oKynauieto.
44 OrnH.ll 6onbweBHUbKOI npecH 1944 p. ·
46 MaTepiRJJH eKOHOMi'IHol KOMici'i CTpoeo,lly OYH (1943 - 1944 p.)
47 MaTepiHJIH eKOHOMi'IH0°i KOMici'i npoeo.a.y OYH
48 MaTepiRJIH eKOHOMi11Ho'i KOMicil flpoeoJiy OYH
49 MaTepiRJIH I. Kom&>epcHui'i floHeeoneHHx Hapo.a.ie (Jl11crnna.a. 1943 p.)
54 HacHJJbHa niKBi.llaUiH rpeKo - KaTOJJHU.bKo'i uepKBH e YKpaltti (ei.u.nnc crnni
PocoeH11a, 3eepHeHHR K.ocTenbHHKa i TOB. "!lo ece11ecuoro rp. - KaT. JJ.YXOBeH-
CTBa", "!lo PaJIH Hapo.a.HHx KoMicapie ~1 PCP", ei.11m1c nncbMa XoJJ.•1eHKa:
"4neHaM Iuiu.iRTHBHOi fpynu", 3eepueHHR yKp. cBHll.leHnKie .110 Monornea
A iuwi)
55 MaTepiRJJH KoMicii CTpoeOJJ.Y OYH JlO CTY.lliA Kop.a.oHie YKpalHH
56 MaTepiHJIH KoMici'i flpoeo.a.y OYH .llJIH po36opy KOJaUbKoro nnTaHHH
57 MaTepiRJJH KoMici'i CTpoeo.a.y OYH .ll.JIH po36opy K03aUhKoro nHTaHHH
61 YKpaiHCbKHA JlerioH CaMoo6opoHH
64 Ha MaHiBURX onopTyHicTH11noi noniTHKH (1943 - 1944 pp.)
80. XTO TaKi 6anJJ.epieui Ta 3a mo BOHH 6optoTbCH. "YKpalHCbKHA CaMocTiAHHK"
"· 11. 47 - 50 3a 1950 p. TaK0>1< y "3fICTM". 4. 15/1953, 32 cT.
94 CnpaeH OYH. YCTpiA OYH. rlporpaMa OYH. l1pHpe4eHHH 'IJleHa OYH. nocTa-
HOBH II. B30YH. nocTaHOBH Ill. HB30YH. [JocTaHOBII KoH<t>epeHuiA II. i III,
1946, 1948, 1950, 1952.
102 CnpaeH YrBP
104-108 36ipKH iHCTPYKUiA YfIA A ni.a.ninna.
115 BicTKH 3 YKpaiHH (3aKep30HHH 1946 - 1947)
116 BicTKH 3 YKpaiHH (36ipKa Mapa)
117 BicTKH 3 YKpa'iHH (36ipKa "SI" --- 1949 p.)
122 BicTKH 3 YKpa'iHH (36ipKa "fl" -- 1949 - 1950 pp.)
123 BicTKH J YKpalHH (36ipKa "O" - 1949 - 1950 pp.)
128 3 nponaraHJIHBHHX BHJJ.aHb (36ipKa BiJJ.DHciB JIHCTiBOK 1945 - 1950)
2. KHH>KKH Pl 6POlllYPH:
(A) B YKPAlHCbKIPI MOBI:
1. llea eTanH. 36ipKa CT3TTeA i MaTepislJliB. HaKJia.llOM UeHTpaJJbHOro 610pa nirH
BH3Boneuusr YKpa'inn, TopoHTO, Kaua.lla, 1950. 31 CT.
2. B. 0-11: YOA e cy11acHHX Hauioua.1bHO - 1rnJBOJJbHHX 3Marauusrx YKpa'iHH (Y BOCbMi
poKOBHHH noscTaHHH YOA). HaKna.llOM UB JlBY, ToponTo, 1950. 16 CT.
3. 3a Ceo6o.lly Hapo.lliB. 13 110KyMeHTie Kpaeeo'i 6opoTb6H, Opara - Bi.llCHb 19-l6.
BH.llaHHSI YKpa'iHCbKOro I lpe.acrneHHUTBa e ABH. UHKJJ. 91 CT.
4. lllE51 i 4HH. PiK v. 1946 p. Hp. 10. nepC.llPYK ni.llniJJbHOro >Kypnany. y "36ipui
nepen.pyKiB ni.llliiJJbHHX MaTepiRnie" (300M), 11. 12/49. BH.ll. 34 OYH. 108 CT.
5. MHKOJlA J1E6Ellb: YKPAlHCbKA nOBCTAHCbKA APMIR 1'i reue3a i .lli'i y
BH3BOJJbHiH 6opoTb6i yKpa'iHCbKoro uapO.llY 3a YKpa'iHCbKY CaMOCTiAuy Co6opny
llep>1<aey. I. 11acTHHa. HiMeUbKa oKynauisr YKpa'iuH. 3 nepe.llMOBOIO o . .a.-pa Jeana
fpHHbOXa. Bun.aHHR npecoeoro 6topa YrBP. 1946. 127 CT. i Mana.
6. J106API llamtno: HenepeM0>1<ua YKpa'iua. <l>aKTH npo 6opoTb6y MocKBH 3 yKpa-
'iHCbKllM uauioHaJJiJMOM ua KYJibTypuoMy ct>pouTi no .llPYriA ceiTOBiA eiAHi. BH-
.llaHHH KYK, Biuuiner 1950. 240 CT.
7. MapKo Bipa: CiM niT BI13BOJJbHHX 3Maraub 1939 - 1945. BHn.. "OpoMiHb", 6yenoc
AApec 1946. 63 cT.
8. Marna 3uuoeiit: lliB.aeuua I loxi;rna fpyna. Hawa KuHro36ipusr 11. 10. 1952. 32 CT.
9. Ha 3axin. ein. T. 38. niui'i KepJoua. 36ipKa .llOKYMCHTiB Kpaeeo'i 6opoTb6H. UHKJI.
59 CT.
10. 003HUll YKPAlHCbKOro BH3BOJ1bHOfO PYXY. MaTepiRJIH 3 piJlHllX 3CMCJJb
.llO nHTaHHSI 6op0Tb611 Ja YKpa'iucbKY Jlep>1<aey. BH.ll. "Oponor", MIOHXCH 1948.
140 CT.
11. noniKapneHKO r. OprauiJauiR YKpa'iHCbKHX HauiouanicTiB ni.ll'laC .llpyro'i CBiTO-
BO'i eiAHH. N. n.onoeuene BH.llaHHH 3a pe.llaKuieto 6. MuxaAJJIOKa. Ha 'IY>KHHi
1951. 147 CT.
12. nocTaHOBH II. i lll. Konct>epeuui'i OYH caMOCTiAHllKiB - .llCP>KaBHHKiB. UHKJI. 13 CT.
13. CAMOCTIPIHICTb. OpraH YfBP. PiK I. 1946. "· I. nepe.11pyK BHA3HHSI 3 Ban-
KiBlUHHH. B1u. 3n YrBP. 1949. 188 cT.
14. c. B - 'I. npoct>. YKpa'iua ni.llll3C n.pyro'i CBiTOBO'i eiAHH. (YKpaiHCbKi BH3BOJJbHi
CHJJH). Ha 1.1y>1<11ui 1947. UHKJJ. 65 CT.
15. CnieauunK YnA. B11.llaHt1R 34 OYH. 160 er. J uo1aM11.
16. CflOMHHH 40TOB0f0 OCTPOBEPXA. XpoHiKa TaKTH"IHHX al.11THHKia YOA
"JleMKO" i "MaKi&Ka" 1944 - 1948. BH.11. "llo 36poi", MIOHxeH 1953.
17. YKpa'iua 6opeTbCA. 3 JlOKYMCHTiB Kpaeeoi 6opoTb6H. 1946. B1t.11. 3ll OYH.
UHKJJ. 69 CT.
18. YKpa'iua roeop11Th. Bieri 3 Kpa10. CepneHb - eepeccHb 1945. 6epniH - Bi.11eub.
UHKJJ. 28 CT.
19. Y 60POTb61 3A BOJllO - fUJl SOPIOBHMH nPAnOPAMH YOA. 36ipKa pe-
nopTa>1<ie, cnoMHHie. npoToKonie... Y11opA.11KyeaJ1H: neTpo Bonow - BacHneHKo
T3 K. BipJJHHiB. Kn'is - JlbBiB 1946. nepe.11pyK ni.11niJJbHOro BH.ll3HHR y 3nnM
11. 05/49. Aerc6ypr 1949. 192 CT.
20 YcrpiA i nnsnct>opMa YfBP. 4epoeHb 1946. 14 CT.
21. XPIH CTEOAH: 3HMOIO B BYHKPI. Bu.11. "llo 36po'i", MIOHxen 1950. 142 CT.
22. XPIH CTEOAH: KPl3b CMIX 3AJ113A. BH.ll. "llo 36po'i", MIOHxeu 1952.
23. XypTOBllHa llauac: rn.11 He6oM Bo.111ui. BoeHHi cnOMHHll xpllCTHRHllHa. BiHHiner
1952. 207 CT.
24. 4y>KHHUi npo YKpa'iuy. 4. I. lucf>opMaTHBHa KHHroJ6ipusr. 1946. 32 CT.
25. lliaHKOBCbKHA Jleo: Y. n. A. Ta 'ii ni.11niJ1bHa nireparypa. (Cnpo6a 6i6niorpact>i'i
yKp. niJln. BH.113Hb B YKpa'iHi 33 1.1ac Bi.ll 1945 - 1950). nepC.llPYK CTaTTi 3 KaneH-
.ll3PR OpoBH.lliHHR ua 1952 p. "AMep11Ka'', <t>iJJR.llenct>iA 1952. 19 cT.
26. lliym1K 0.: B iM'R npaBJlH. (llo icrnpi'i noecraHcbKoro pyxy B YKpa'iui). PoTep-
.ll3M 1947. 36 CT.
(6) llBOMOBHI BH11AHH51:
1. fpact>iKa e 6yuKpax YnA. Anb60M )lepeeop1nie BHKouaunx a YKpaiui a poKax
1947 - 1950 MltCTUR yKpa'iHCbKOro ni.llninJJA Hina XaceBHlfa - "6eA - 3orn" Ta
Aoro y1.1uis. B11.ll. "nponor". 1952. <t>unaAenct>iA. 69 cT. anb60MHoro ct>opMaTy.
CTaTTi e yKpa'iHCbKiA Ta aurniAcbKiA Moeax.
(B) B 4Y>KHX MOBAX:
1. Dushnyk, Walter: Death and Devastation on the Curzon Line. Published by Committee
Against Mass Expulsion with cooperation of the Ukrainian Congress Committee of
America. New York 1948. 32 er.
2. Dushnyk, Walter: Martyrdom in Ukraine. Russia Denies Religious Freedom. The Ame-
rica Press. New York 1946. 45 CT.
82'
3. If War Tomorrow. Toronto 1953.
4. Manning, Clarence A.: Ukraine under the Soviets. Bookman Associates. New York 1953.
S. MARTOVYCH, Oleh: Per la Libertad de Ucranla. Prologo de J. Roberto Bonamino.
Inatituto Informatlvo - Editorial Ucranio. Buenos Aires. 1952. 194 er.
6. Martovych, Olah: The Struggle of Ukraine for Freedom. Its Importance for a Free
World. Introduction by John F. Stewart. Scottish League for European Freedom.
F.dinburgh 1952. 40 er.
7. Martovych. Olah: Ukrainian Liberation Movement in Modem Times. Introduction by
John F. Stewart. Published by John F. Stewart. Published by Scottish League for Eun>
pean Freedom. F.dinburqh 1951. 176 er.
8. Slavik, Vaclav: Prava tvar banderovcu. A.kce B proti civilni siti. Praha 1948. 39 er.
9. UKRAINIAN RESISTANCE. The Story of the Ukrainian National Uberation Movement
In Modern Times. Published by the Ukrainian CongreBB Committee of America. New
York 1949. VII + 142 er.
10. UPA in Western Europe. First Edition, 1947, 26 er. Second Edition, 1948, 92 CI'. Publl·
shed by Ukrainian Press Service. New Yerk. Paris. London.
11. UPA. CTaTTR e "Das Schweizerische Lexikon". Verlag "Enzyclios", Zurich.
>KypHaJIH A 610nCTeHi, B 'IY>KHX MOBax, UlO iHci»OPMYIOTb npo yKpaiHCbKY BH3BOnbHY
6opon6y:
ABN - CORRESPONDENCE. Monthly Bulletin published by Anti - Bolshevik Block of
Nations. P. Q. Box 70. Munich 33, Germany.
BOLETIN INFORMATIVO. Caixa Postal 881. Curitiba, Parana, Brasil.
MESSAGER UKRAINIEN. 186 Boulevard St. Germain. Paris 6-eme. France.
UCRANIA LIBRE. c. Soler 5039. Buenos Aires. Rep. Argentina.
UKRAINIAN COMMENTARY. 722 Mcintyre Bldg. Winnipeg, Man. Canada.
UKRAINIAN OBSERVER. 28, Minster Rd. London N. W. 2.
UKRAINIAN BULLETIN. Published bi-monthly. SO Church St. New York 7, N. Y.
8 1946 - 1947 DORBHJIOCb 23 'IHCJia 610J1eTeHIO:
UKRAINIAN PRESS SERVICE (U. P. S.) New York. London. Paris.
3. m11mnhHI BPOllJYPH, CTATII PI MATEPISlnH nEPEJlPYKOBAHI HA EMirPAUll:
1. BoeCJ1ae, MapKo, nex. YOA: nereHAa llopaoro Jlicy, "llo 36poi", 19/32
2. BoeCJ1ae, Map Ko: Jluct .110 yKpaiac&KHX eMirpaHTie. "Bu3eon&HHA wnsrx", 4/5
(43 - 44)
3. 6oec.11aa, MapKo: HenoKipHi CJioea, (Oepe.11pyK noe3iA 3 pi3HHX 36ipoK). Y "36ipui
nepe.11pyKie niAnin&HHX Marepisrnie". 1951. 192 cT. BHJl. 31.j OYH. ·
4. 6pOJlOBH'I, 0.: llo reae3H yKp. HiM. eiAHH 1941 - 44. Oepe.11pyK 3 ni.110. >KYPHaJIY
"BiCHHK YfBP", 'I. 5, 1945. UHKn. 16 CT.
5. Bycen, SIKie, Kuiec&KHA: Coeerc&KHA natpiotH3M. KHie - Jl&eie 1946. Y "300M"
'I. 04/48. 48 CT. BHJl. 34 OYH.
6. Bi.11noei.11& JllOJlMHni lllee'leHKO (eiA yKpaiHc&KHX peeomouioHepie). 1948, Apyre
ea.11aHHR 1950. "YKpa'iHc&KHA CaMocTiAH1tK", "'· 6, 7, 8, 10 3a 1951, "Cy'lacHa
YKpaiHa" (cKop.) 4, 5 3a 1951.
7. Bonoc: Ha >KeptieHHK 6at&Kiew11H11. (3 >KypHany "4opHHA Jlic"). "Jlo 36poi",
12/25.
8. Bonow - BacHneHKO, n. (feTbM3HeUb, n.): Moi noecraHCbKi Mapwi. (JlipHKa
rpy.11HR). Kaie - Jl&eie 1946. 47 er.
9. Bonow - BacuneHKO, n. PaHOK CMeprH. "Jlo 36poi"", 13/26.
10. faA, Mapra: Jl~Jlll niAninnR. (36ipKa Hapucie). "Jlo 36poi", 18/31, "Kaia", 5/51.
11. faH&6a xx. cropi'l'IA. (CrnTTA 3 >KypHany "CaMOCTiAHicTb". "CaMOCTiAHicTb".
12. fOH'lapyK, 0.: YOA - HociA iAeA eu3eoneHHA i JlPY>KCSH HapoAiB. "CauoctiAHicTb".
TaKo>K: "BH3BOJl&Ha nonirnKa" - 11. 2/19, 3/20 - 1948. TaKOll< aar.11. uoeoJO y
BHJlaHHi: "If War Tomorrow". Toronto, 1953.
13. rOPHOBHPI. 0.: Ha 6oJlbweBHUbKOMY iAeonori'IHOMY cl>POHTi. B KHH3i: "n0-
3HUir'.
14. roPHOBHPI, o.: Hawe CT3HOBHWe JlO pociACbKOro Hapo.zty, "Bnepe.zt" - 3/12,
"Cy11acaa YKpaiHa", 15 - 16, 1951. TaKo>K aHrniAc&KOIO uoeo10: HORNOVY, O.:
The Attltude of the Ukrainian Resistance Towards the Ruaaian People "Ukrainian
Quarterly", Vol. VI, No. 4, 1950.
15. rOPHOBHPI, 0.: OiJlCYMKll ycnixie H3WOJ H8UiOH3JlbHO - BH380JlbHOi CSopotbCSH.
1949. "Cy'lacHa YKpaiHa", I, 1951. .
16. fOPHOBHPI, 0.: Opo ceo60.11y npecH e CCCP. "CaMoctiAHicTb". TaKo>K "YKpa-
iHC&Ka Tpa6yaa", 11. 13 - 17, 1949.
17. fOPHOBHPI, 0.: lloMy Mii B HawiA 6opon6i CT8BHMO Ha enacHi CHnH yKpaiH-
CbKOro HapoAy? "Cy'lacHa YKpaiHa", 7, 1951.
18. fOPHOBHPI, 0.: llouy MH nepeMo>KeMo? - 1949, "Cy11acaa YKpaiu", 8, 1951,
19. fOPHOBHPI, 0.: llloaiHicTH'IHe 3anaMopo11eHHR i pycHcl>iKau.iAHa rapHKa 60Jlb•
we&HllbKHX iMnephrnicTiB. "ID.ESI i 4HH", "· 10.
20. rOPHOBHPI, 0.: SI Ka cl>i.nococl>i• - i,.lleanicTH'IH8 'IH M8TepismiCTH'IH8 - 060-
B1R3ye 11neHiB OYH? - "CyqacHa YKpaiHa", "· 3, 1951.
21. roPHOBHPI, 0.: SIK noCTana i p03BHHYJl8CR 60JlbWeBHllbK8 TIOPM8 Hapo.ida? -
"CyqacHa YKpaiHa" - 11. 10, 1951.
22. D.EKJlSIPAUISI npoBOJlY OYH nicmr 38KiH'leHHR APYfOi CBiTOBOi aUlHH B Eaponi.
B TPBBHi 1945 p. "BH3BOJlbHa nonlTHKa", "· 1/18, 1948.
23. 3ASIBA fOJlOBHOro KOMAHllYBAHHSI YnA 3 25 aepeCHR 1947. "CypMa"-Y,
1949.
24. 3 6oAoaux AlA YnA i 36poAHoro ni.1minna (nepe.llPYKH 3BeAeHb 3 niAniJlbHoro
>KYPHany "61<>po IHcS>opMaui'i YrBP"). "Jlo 36poi", "· 6/19, 9/22, 10/23, 11/24 •
18/31.
25. 3BEPHEHHSI BOIOI040I YKPAiliH 110 BCI€T YKPAiliCbKOI EMirPAUII.
"Cy•rnCHa YKpa'iHa" "· l, 1951 A iHwi.
26. I. Ha:3arH6iJrb KOMlcapa. nepeAPYK 3 >KYPH8JIY "Ha 3MiHy". "foMiH YKpaiHH",
'l'I. 48/83, 49/84, 50/85.
27. IHtepa'IO npeACTBBHHKa "510pa IH4>0PMBllii YfBP" 3 rono&OIO feHepanbHOro
CeKpnaplATY YfBP P. Jlo3oecbKHM. "foMiH YKpaiHIJ", 'I. 9/44, 1950.
28. lcropi1 peaon10ulAHoi 6opoTb6H e HaAAHinpaHcbKiA YKpaiHi. Y "3nnM", "· 10/49,
BllA. 34 OYH, 40 CT.
29. Koc a, B.: nonynAuiAHa DOJliTHKa 60JlbWeBHKiB Ha YKpaiHi. "Cy11acHa YKpaiHa",
qq, 7, 8 · 9, 1952. TaKo>K "foMiH YKpa'iHH", ""· 16/18, 17/19, 1950.
30. KpHra, DBX. YnA: 3ani3Hi Hepell (3 lKYPHany "4opHHA nic"). "Jlo 36poi", 19/32
31. KY>Klnh, Y.: BiA 3arap6aHHR fpy3ii AO 5epniHcbKoro MHPY· "foMiH YKpa'iHH"
q, 12/47, 1950
32. KY>Klnb, Y.: 60J1bWe&HKH Ta Hau.ioHanbHe DHTaHHA. "Cypya", ""· 26 I 27
33. KY>Klnb, Y.: HayKoeicTb AiAneKTH'IHOro MaTepiani3My. "I.Ilea i 4HH" i "no3Hllii"
34. KY>KIJlb, Y.: CCCP - Hoea cS>opMa pociAcbKOro iMnepia.ni3My. "foMiH YKpaiHH",
16/51
35. KY>KIJlb, Y.: llinAxH pociAcbKoro iMnepianbMy. "foMiH YKpaiHH", "· 4/39, 1950.
36. JlironHc YllA. OAHOAHieKa "Syry". 1947. Y "3nnM", "· 11/49, cT. 48. BHJl.
34 OYH
37. Mox, P.: nepcneKTHDH Hawoi 6opoTb6H. y "3nnM", 'I. 08/49, CT. 30. BHJl.
34 OYH
38. "Ha 3w1Hy", nei>eAPYK *YPHany AnR MonoAi. Y "3nnM", "· 07/49, cT. 24. BHJl.
34 OYH
39. HAKA3 fOJIOBHoro KOMAHJlHPA YnA B n'RTHJliTTR OOBCTaHHR YnA. YKpa-
iHCbKB TpH6yHa", "· 86 t "niTonHc YnA".
40. "Ha 4arax", nepe.11pyK >1<ypuany AJIR MOJIOJli. Y "3nnM", "· 06/49, 58 cT. Bu.11.
3ll OYH
41. HAWA BH3BOJ1bHA 60POTb5A I nPOBnEMA >KEPTB. 1946 i 1948. "llo
30po'i'', 3/16
42. HeAoOurnA: 6iA J Oonbwco11KaM11 niA CeHbKIBCbKHM 6ina c. fpHHRBH. "llo 36poi"
'I. 17/30. nepe4pyK 3 >KypHany: "4opHHA nic", 'I. 7 • 8, 1948.
43. Hoa11Ha, n.: Boe Kii. ct>parMCllTll J xpoHiKH OJlHOro BiAAiny YnA "BOBKH". y
"3nnM", l.f. 01/48. JlioH. rlapH>K, 1948. BHA. 34 OYH.
44. Hoei ycnixu a cnpaei noninweHHA xapqyeaHHA B CCCP. (CaTHpa). "Kuia", "· 4,
1951.
45. Openeub, H.: npoiuaHHA. (noeJl'i). "Cypwa", 'I. 33
46. OpneHKo, 0.: Wea'leHKo nporn MocKBH. Y "3nnM", 'I. 09/49, 36 cT. 8HJ1.
34 OYH
47. Ocepe,llOK nponaraHJlH A IHcS>OpMauii OYH, PIK I, TPIBCHb 1948, "· L Oepe4pyK
niAninbHoro 6ionereHIO. Y "3nnM", 11. 02/48, 12 er. 8114. 34 OYH.
48. OcnneHKO, A.: BKnaA OYH y cnpaay raopeHHI i poJ6YAOBH YilA. "'foMiH YKpa-
iuu", l.f. 32/34, 1949.
49. n08CTAHCbKI 601'1081 AKUll. nepupy1< 3 niADiJlbHOro niAPY'IHHKI: "Bil·
CbKOBO - OOBCT3HCbKHA BHWKin". "llo 36poi", 'I. 15/28
so. nOJlTABA, n.: EneMeHTH peBOJllOUiAHOCTH yKpa'iHCbKOro HBLliOH8Jli3MY. "I.Ile. i
4HH", 11. 10, "YKpaiHCbKa Tpu6yaa", 'l'I. 16 • 23, 1949.
51. nOJ1TA8A, n.: KiJJbKa 38BBar lUOJlO Toro, RKHMH DOBHHHi 6yTH paJ1ionepe,.lla'li ''fo-
JIOCY AMepHKH" JlJIA Coe. Col03Y, "Cy11acHa YKpaiHa", l.f. 6, 1951.
52. nonTABA, n.: KOHlleOLliA C8MOCTiAHoi YKpaiHH i OCHOBHa TeH.11eaui• i4eAHo-noni-
TH'IHOro po3BHTKY CY'llCHOro CBiTy. 8 KHH3i: 0 n03HUJf'.
53. nonrABA, n.: nHcT JlO rpOM. 6a6eau. '"YKpaiHCHHI CaMoctilllHK" I • • 48. 1950.
826
",
2115. .
1QCL KOBAJIEHKO, I. M.: POnR I 3HA 4EHHSI YflA 8 308HlllJHbO-nOJIITH4Hl1X
Al<UISIX YKP. 81138. PYXY. "llo 36por', 7/20.
107. KOHOHEHKO, KOCTb: B 40MY ICTOPl14HICTb flOCTATI rEH. T. 4YflPHHKl1.
"fowiH YKpaiHH'', 11/147, 12/148.
108. Kocae,_C.: npH'IHHKH JlO iCTopii BOJIHHCbKOi D8J>TH38HKH. "OpnHK", 2, 1947.
109. KOPJlEPO, XYAH TOPPEC: YKPAJHA SOPETbCSI. M8JU)i.Ac1tKHI "XyaeBTyJl",
1. XL l~l.
110. Kpaeei aeiTH 1949-1950. "Ha!UoHU&Ha TpH6yaa", 20, 1951.
111. KPEHKlllOB, EJIBAPJl: YKPAIHCbKHPI cnPOTHB nPOTH MOCKBH. noHJlOH-
CbKHA "06cepeep", 3 29. 1. 1950. nepeKJJa.11.: "YKpa"iHCbKi BiCTi", 14, 1950.
112. KP-HPI: MA3EOA. flpo noecTaHcbKoro K-pa a PRAax YnA. "Jlo 36poi", 5, 1947.
113. KP-HPI: PAJ10Bl141. CnoMHHH y11acHHKa 6oto 7-9. IX. 1943. "Jlo 36poi", 4, 1947.
114. "Kpic'leH ccaeac MoaiTop", 6ocToH. nonRKH ei.11.TRratoTb &iJlJlinH eiA yKp. rpaaaui.
11. Y. 1946.
115. K. CTenaH: CMepTH HeMae, e TinbKH cTpineubKa qecTb. 'ToMiH YKpaiHH", 14/62.
116. nari.11.HHA, nee: YKpaiHa B 6opoTb6i 3 OKynaHTaMH. "BicHHK 004CY", 5-6, 1949.
117. nE6E.llb, M.: B flAM'SITb ronoBH fEH. CEKP. YfBP. "Jlo 36poi", 8/21.
118. nE6EJlb, M.: TAPAC 4YflPHHKA - BEJlHKHPI CHH YKP. HAPOJlY. "CyucHa
YKpaiaa", 5, 1951.
119. nE6EJlb, M.: YKPAYHCbKHPI Bl13BOnbHHPI PYX CbOfOll.HI. JlonoeiA1t aa
BawiarroHCbKiA KOHcl»epeHuii. "Cy11acHa YKpaiaa", 6/31.
120. nE6EJlb, M.: YKPAIHCbKA fl0BCTAH4A APMISI. Jlono&iAb Ha €AncbKOMY yHi-
eepcHTeTi. TeKcT H8.11.PYKO&aao y "BaATJI CniA'lec", TOM 17, 'I. 12, 1. IY. 1951.
*121. JlEB4EHKO, Jl.: fETb HA CMITHHK ICTOPII. (flone1dKa a DOBCTaHQ.llMH). "Pa-
JlRHCbKa YKpaiHa", 8. X. 1947.
122. JIHCT Bi.II CTapWHHH YflA. "BicHHK 004CY". 2-3, 1948.
123. nucT 3 DOBCTaHCbKHX OKODiB. "BiCHHK 004CY'', 5-6, 1947.
124. nHcT DOBCTaHUR 3 cl»pOHTOBOi JliHi'i. "BicHHK 004CY".
125. JlHcT, wo we naxHe YKpa"iHoto. "YKpaiHCbKHA Po6iTHHK", 9. YIII. 1946. 6. >Kap-
CbKHA (B. nuctBH'I).
126. "nIBEPnYnb JlEPIJll nOCT". WE BEJlYTbCSI BIPIHH. 22. IX. 1947.
*127. niKBi.11.auiR 6aH.11.epoeuie KBeCTiEIO 'lacy. ">Ke'lnocnonita", Bapwaaa, 266, 1947.
128. 1106011114, P.: llELUO llPO CY4ACHHPI fl06YT YI1A. "Jlo 36poi", 11/24.
129. noryw, 0MenAH: KoMaHJlHP 4ynpHHKa Ha KoHcl»epeHuii floHeeoneHHX HapoAia.
"Jlo 36poi", 9/22.
130. nto.11.HM, I.: JbaHTPO MaiBCbKHA. Cnor8Jl. "HauiOHaJibHa Tpu6yea". 30.
131. nRK.: Tpare.11ia nonbCbKoro nicy. "llac", 75.
132. "nSI nmEPTE LUO nEllJlb", 3. III. 1950. BenHKa iJUoctpoaaHa CtaTH npo YI1A
yKpaiHllR - n. BoJIOJlHMHpa raapHJllOKa.
133. "nSI nI6EPTE - Jlb' AMI JllO nEllJlb", cl>pa6ypr, lllaaAuapi.9, 13. YU. 1950. -
aenHKa CTanA r. 06ep, K8TOJIHUbK0°i >KYPHUicTKH npo BH3B. 6opon6y B YKpaiHi.
134. "nSI cl>PAHC 0 KOME>A", nAPH>K: MAKI HE BMEPJlH. 2. YU. 1947. (Maid -
DOBCTaRJd).
135. MapTOBH'I, 0. P.: JlaiKe nonR XX aeKy. "Cnoeo non1tcKe", 21/63, 1946.
136. MapTOBH'I, 0. P.: ll.HKi nona XX cToninR. "CaMoCTiARHK", MIOHxeH, 6/10. 1946.
137. MapTOBH'I, O. P.: "3a 'ITO norn6 T. Hocoe'?", "YKpaiHCbKa TpH6yHa", 7, 1949.
138. Mapto&H'I, O. P.: Ha MaH.11pax a YnA "YKp. TpH6yHa", 1-2, 3-4, 1949.
139. MATI€, 0.: B YKPATHI APMISI 60PETbCSI 3A CIPY JllOJlHHY. B 6enbriAcbKOMY
>ICYPHaJJi "Eepona-AMepHKa". 9. x. 1947. lnlOCTp.
140. M. 6. 4eproea KHH>KKa cnora.11ie KOMaH.11.Hpa YnA. "Cy'lacHa YKpaiHa", 2, 1953.
141. MOCKBA 6Y11Y€ JlPYrY "3AJ113HY 3ACJ10HY" I HATPAnJJSI€ HA cnPOTHB
YKPAIHCbKHX noBCTAHUIB. "YKpaiHeUb-llac", 3/169. nepeK.118.ll CTaTTi 3
waaAuapc&Koro qaconHcy "Jll BOXEHUAPITYHr'' a 8. XII. 1949.
142. MpiwyK, llaHHJJO: BHKPHTHA eopor (13 cnora.11.ie y11acHHKa YnA). "YKp. BicTi",
55-56, 47.
143. MpiwyK, JlaHHno: 13 lUOJleHHHKa. "YKp. BicTi", YnM, 50, 1949.
144. "MIOHXHEP 1nn10CTPIPTE UAPITYHr", nAPTl13AHCbKA BIPIHA B YKPAtHL
10. 11. 1951.
145. M-4: nepwa CTapwHHCbKa WKOJla YnA (CnOMHH). "Jlo 36poi'", 1, 1947.
146. Ha 3aKapnani 1947 p. "YKp. Tpa6yHa", 18, 1948.
147. Ha nopoai Jle&'RToro poKy 6opoTb6H YnA. "Jlo 36poi", 7/20.
148. Haw BeJ1HKJ1eHb. Cnora.11. (YnA Ha BonHHi 1943). 'ToMiH YKpa"iHH", 1950 Be-
nHKJleHb.
149. HATA nEHKO: HA ME>KOBil'I 3EMJ11. cnOMHHH 3 3AKEP30HH.SI. 'ToMiH
YKpaiHH", 45 (130) - 51 (137).
150. HH>IC3HKiBCbKHA, 6.: noeaiR rpoJoeoi Jl06H. "YKp. TpH6yHa", 15, 1947.
151. HHKOH HeMHPOH: Y J6YJ1H<eHiA e orni cTonuui YKpaiHH. "JliTonHc yKp. noniTe'AJHA",
'I. 3-4 (10-114, 1947.
152. HIMEUbKHMH 0411MA. cnOCTEPE>KEHHSI npo noCTAHHSI, CTPYKTYPY I
nn YKPAffiCbKOro mnmnnSI. "Cy'laCHa YKpaiHa", I/26, 2121, 4/29, 14/39,
16/41, 21, 47, 22/48.
153. H. Pl. Ha OJIHOMY a cl»POHTia YnA. "llo 36poi", 3-4, 1946.
154. HoaHI BiAAiJJ YnA npuAwoa ea 3axi.11.. "BnepeA", "· 4, 1949.
830
CTOp.
3. B 6opoTb6i 3 TaTapaMH 160
IlepeMora AHTBH - 160. KpHMCbKa opAa - 162. TaTapcbKe eiiiCbKO 162.
TaKTHKa TaTap - 165. KoHCTRHTHH 0cTpo3bKHii - 167. BapoTb63 s"~a
TapaMH B XVI e. - 168.
4. no'IBTKH K038U,bKOrO BiHCbKa 170
Ao6a K03a'l'IHHH - 170. Ilepmi KoaaKH 171. Ilo'laTKH Cilli - 173.
PeecTpoei K03·3KH - 174. Ko.38\1,hI<i oxoTHHKH - 177. Ilepmi eiit:HH 3 1co-
3a1<aMH - 178.
5. B MHpi Ta y eUiHi 3 nonbW,elO 181
IleTpo KoHameBH'l CaraA.1ta'lHHH 181. niA MocKBOIO Ta niA XoTHHOM
- 186. Kypy1<iecbKa eiiiHa 1625. p. - 188. PeecTpo:3i A BHnHIJ!HKH - 190.
noxOAH Ha KpHM - 191. MopCbKi noXO,ZtH - 193. BiiiHH B IlOJ\RKaMH
1630-1638. pp. - 195.
6. noecTaHHH Bor,D.aHa XMenbHHU,bKOro 199
Eor,!taH XMeJ\bHHYbKHH - 199. no1.1aT1<H noBCTaHHR - 201. 1K.oeTi BoAH
H KopcyHb - 202. H1pOAH6 noBCTllHHR - 205. nHJ\Reyi - 206.
7. BUtHH XMenbHHU.bKoro 209
36opiecb1<a nepeMora - 209. Bepec-retJ.1<0 A BaTir - 210. MoAAaBCbKi no-
XOAH - 214. BiMH3 B noJl.bf!!elO 1653-1655. PP· - 215. Peii,lt AHTOH8
1KAaHOBH'la - 218.
8. f eTbM8HW,HHa 220
IeaH BHroBCbKHH - 220. no'l8Tl<H PyiHH 222. neTpo AopomeHKO -
223. 3aHenaA KOBa'l'lHHH Ha Ilpaeo6epe.mzi - 224. PosBHTOK eiiicbKa
Ha Aieo6epezm.i - 225.
9. 3aHena,o. K03aU,bKoro eUtcbKa 227
IeaH Ma3ena - 227. BiiiHa 3 MocKOBf!!HHOIO· noJ\T8Ba - 228. 3aHenaA
feTbMaHf!!HHH - 232. 3anopo:z.za - 234. B 6opoTb6i s MocKB<llO - 235.
KiHeyh sanop03bKOro eiiicbKa - 237. CAo6iAf!!HHa - 239.
10. OpraHbau,isr K038U.bKoro eiiicbKa 240
3anopo3bI<e eiiicbKO - 240. Ko3aybKa paAa - 242. BiikbKOea CTapmHHa
- 243. BH6opH cTapmHHH - 246. Biiicb1<oei paHr'H - 248. BiiiCbKOBi ei.it-
3HaKH - 250. KoporBH - 252.
11. 36posr i ct>opMau,ii 253
lfacJ1.o eiiicbKa - 253. PeecTponi K038KH - 254. OxoTHe eiiicbKO - 256.
noAiJI. eiiiCbKa - 258. 36poR - 289. 0ARr - 262. BiiichKOBi enpaBH -
263. YTpHMSHHR BiHCbK8 ...... 264.
12. BiHCbKO B 6010 - 266
IloxiA -· 266. BHi. Ta6op - 268. BiH KiHHOTH - 269. TaKTHKa nixoTH -
270. ApTHAepiR - 272. 3aMKH ii q>opTH<J>iK:tyii - 274. 3anopo3bKa Ciq
- 276. Cl>AbOTa - 280. Biii Ha MOplO - 281. Ko.aayhKHH no6yT - 283.
Po3BHTOK KosaybKoro eiiicbKa - 284. THn eiHCbKa - 286. MopaAbHi yiH-
HOCTH - 287. f aAHYhKi opraHi3ayii 1848-49. pp. - 289.
TPETff4ACTMHA:36POAHICMnMCY4ACHOl406~
.ll06A fETbMAHIUMHM.
9. 36poiiHi CHnH reTbMaHW,HHH Ta ii ,11,ina 421
/lepm:leHnii nepesopoT reH. CKoponaJI.CbKoro i iioro HacAi.itKH - 421.
YKpaiHCbKe ceJ\RHCTBO B 6oporb6i 3 reTbM3H1!!HH010 Ta HiMeIJbKO-aBCTpih--
CbKOIO 0Kynayie10 - 423. OpraHisayilr BiiicbKa. Ka.ztpH peryMtpHol apMil
- 424. YKpaiHCbKi eiACbKOBi 'lllCTliHH .sa reTbM8H'.lTY - 428. Cnpo6:i ei.11.-
HOBH KoaaybKoro CTaHy - 430. TapaigaHCbKa noeCT8HCbKa .ztHeiai11 - 431.
MocKoecbKi eiiiCbKoei cpopMayii - 432.
10. YKpaiHCbKa BOE:HHa ci>nboTa 433
YKpaiHiaayiR CllAbOTH - 433. noll8TKH oprattiaayii yKpaiHCbKOi CllAbOTH
- 435. CKAa.zt l.JopHoMopcbKoi CllAbOTH - 438. MopcbKa nixoTa ii aeiRyi.R
- 441. YKpatHCbKa eoeutta CllAbOTa aa feTbMaHaTy - 442.
11. YKpaiHCbKi Ci11osi CTpinbU.i B YKpaiHi. Yna,D.OK reTbMaHaTy. 446
Y. C. C. e 6opoTb6i .s OOJ\bWeBHK3MH - 445. Y. C. C. e 0AeKcaHA2_ie-
cbKY A Ha XepCOHIJ!HHi - 448. YKpaiHCbKHH HayiOH8AbHHH CoJOa. ni.it-
roroea AO DOBCT8HH.R - 450. no11aroK noBCTaHH.R. MoroBHJ\iBKa - 452.
nepe11ora )tHpeKTOpii - 454. BiiicbKOBi CHJ\H /lnpeKTopii Y. H. P.
- 456. Jtpyra BiAH:l .9 OO.AbWC6JllC8MH - 458. npH'IHH8 HCB,!laq - 461.
lV
CTOp.
YKPAIHCbKA fAJUtUbKA APMUI.
12. 6oJ 3a nbaia Ta nepeMHWnb
reHesa AHCTOna.itoeoro 3pRBY - 462. YKpaiHCbKHA reHC_E>_BAhHJdi BiAcbKO-
BHM KoMicapiRT - 464. npRrDT03& AO H1CTyTIV - 456. nepm1r.il ARCTOD3,A
y AbeoBi - 468. IlepeBopoT H·'l npoaiHyii - 470. Ilepmi 6:>i y .hheoai -
472. BTpaTa nepeMHmAJI - 475. BiAch1 Y. c. 475. Soi y AbBOBi c. -
.AO 21. AacronaAy - 476. YxpaiHyi SaARmaJOTb .hhaiB - 479.
13. YKpalHCbKo-nonbCbKa aii1Ha 481
OptaHi.aayiR Aep&aBHoi BAaAH A noAiTHqHe CTaHOBHq\e .3. O. Y. H. P. -
481 . .36poiiHi CHAR .3. o.
Y. H. P. - 484. nepmi B08HRi Aii - 486~
nepma JKpaiHChKa ocpeH3HB8 H!l J\.baj:a - 489. Jtpyra yxpaiHCllK& ocpeH3HBa
Ha Abeia - 491. BoeBi aJCyii Ha niBACHHo-saxiAHbOllY A uiEHiqao11y 4»poHTi
- 495. TpeTR YKP·'.liHCbKa ocpeH.9.HBa - BoaqyxiecbKa - 496.
14. "lopTKiBCbKa oc1JeH3HBa
noAbCb1<3 octieHBHBa A Ei.itBOpoT y. r. A. 38 .36pyq - 502. IloAii HB Cxi4-
Hiii YKp3iHi - 505. no'laTOK llop-rKiBCbKOi ocpeH3HBH - 507. Soi 88 Be-
f>C.lll8HH, .3o.11.oqie, PoraTHH - 512. nepexi4 Y. r. A. 38 .36pyq - 514.
npa'IV.HH nporpaHoi eiAHH. Ilo.11.iTHKa A CTpaTel'i.JI - 515.
15. OpraHl3au,IR Y. r . .R. - 521
.3araAbHa opl'aHisayiR - 521. Boeei C1>op11a11ii. mxoT& - 523. ApTHAepi.s
- 524. KiHHOT8. - 526. AeTYHCbK8 ecK84pa Y. r. A. - 526. Ila11uupHi
noiSAH Ta 8BT8 - 527. no11iGHi cpoo11ayjj. no.11.bOB8 JB.8HA8p11epiJ1, 6y.UBHi
BWUH A CTByiAHi KOMBHAH - . 528. CAym.6a SB.RBKy - 529. PoseiAita
A nponal'aH.ita - 530. TexHi'IHi eiiicbKa· AaTOKOJUIOHR - 530. CaHiTBpHa
CAym.6a - 531. IlocT8'18HHJI - 532. HHmi AOIIOKi'IHi cpop11auii - 534.
OAHOCTPiA i eiASH·l.KR cTym1ia Y. r. A. - 534.
JlOUOBHEHHH
1. Ko38'1l alAHH .......................................................... . 589
reTbM3H lleTpO CaraAAa'IHllA - 569. XMeJlbHH'l'IJIHft - s·.2. YKpUtHCL>ll:O-
noJlbCbK8 KawnaHia 1649 p. - 574. 4>opcoeH11A r.1apw-Ma11eep nonK.
KpH'leBCbKOro - 575.
2. BIDllOJlwd 3MU'BHH8 1917·1819 pp........................ - _.. _.. _.. 579
YKpaiHcbKo-nonbCbKa pilHa - 581. 1'opt1elecb1Ca oct>eH3llBa 582.
8. )'wpaiHCWUl BoeHHI •.tbOTa ............................................................. -- ··· 585
Bnua }lHpeKropiT - 585. Jloni Kopa6Jlla lfopHouopcbKOi 4>.1ta.01M - 588.
v
q A C TH H A 'I E T BE PT A:
MATEPISlnH .no ICTOPD 1920-1953 PP.
KAPnATCbKA Cit.I
I. Kapnatca.a Cl• 1938 - 1939 pp..................................................................... 591
6oi Kapna1c1tKoi Ci•d - 596.