You are on page 1of 864

HISTORY

OF THE UKRAINIAN
ARMED FORCES
SECOND REVISED
EDITION

..
I

UKRAINIAN BOOK CLUB

PUBLISHED BY IVAN TYKTOR 1953, WINNIPEG, CANADA


I CTODl51
~KDAfWCbKOro
Bl ti Cb KA
.llPYrE .nonOBHEHE
811,llAHHSI

KJIIOE nPl15ITEJIIB YKPAYHCbKOY KHH)f{KH

Bl1,ll.ABEUb IBAH THKTOP - 1953 - BIHHITIEr, KAHA,,ll.A


ICTOPllO YKPAIHCbKOro BIACbKA ODPAIUOBAJIH

npot. Jlp. IBAH KPHD'HKEBH'I


feHeplJlbHOfO wta6y reH. xop. MHKOnA KAnYCTjlHCbKHA
Cot. Jlp. 60f)J.AH fHATEBH'I
Kan. neAtettatn CBHTOCJIAB 0. WPAM'IEHKO
Cot. OCHn )l,YMIH
Xop. 3EHOH CTECl>AHIB
npoct,. nEB WAHKOBCbKHl'I
Jlp. CTEnAH POCOXA

nepwe BHJlaHHA B HaKJIW 12,000 npHM.


BllAW.110 APYKOM y nbBOBI B 1936 polli 3a pe,11.axu.leao
npoclJ. .IJ.p-a I. KpHDAKeBH'IB A COT. JJ.p-a 6or,11.atta fHBTeBH'IB
Jlpyre ,11.onoBHette BHABRHA BHAw.110 APYKOM y BIHHlnesl e 1953 polll
3a pe,11.BKuleJO MHpoHa neaHau.Koro
CK.na,11. BHfOTOBJJeHO B JQ))'KapHI "TpH3y6"
A "The Christian Press" y BIHHlnesl. .ll.PYKOBBHO TexHh<oJO "Ocllcet"

06KB8,11.HHK8 pHC)'HKY M. neBHllbKOro

HISTORY OF THE UKRAINIAN ARMED FORCES

compiled by

PROFESSOR IVAN KRYPYAKEVYCH, LIEUT.-GEN. MYKOLA KAPUSTIANSKY


OF THE GENERAL STAFF, CAPT. SVIATOSLAV O. SHRAMCHENKO OF THE
UKRAINIAN NAVY, CAPT. BOHDAN HNATEVICH, CAPT. OSYP DUMIN,
LIEUT. ZENON STEFANIV, PROFESSOR LEV SHANKOVSKY,
DR. STEPHAN ROSOCHA.

First edition, Lviv, 1936, 12,000 copies.


Edited by Professor Ivan Krypyakevich and Capt. Bohdan Hnatevich.
Second revised edition, Winnipeg, 1953. Edited by Myron Levytsky.

Supplement typeset by "Trident Press Ltd." and ''fhe Christian Press" Winnipeg.
Printed by Stovel-Advocate Presa Co. Ltd., Winnipeg, Man., CAanada.
Copyright by IVAN TYKTOR, Publisher.
r~~

REP E ,ll M 0 BA
r;;:f ;2;~
~ iil";::t~~"'·
:.ii\
, ·~. ·::: ~u.··.·· ~t:·~]') J.,
~;;"l- . /
~:{{;.((·:".'•:"·· ·.. & ~.
,lI.aeMQ B pyKn yi<paiHChKoro 4HTat1a nepwy n'!D~~d~S-p-r;;· · yxpa-
iHCbKoro BiHCbKa.
lcTOpisr YKpaiHH, u.e y 3Hat1Hiii Mipi icropisr aoeH Ta icropi5'
BiHCbKa. 13 36p0€IO y pyKax Il0llHH3JIH MH COO€ ic1opnt1He MHHyJie,
TO.lli, KOJIH opraHi3yBaJIH anepwe cso10 ,l[ep>KaBy Ha.ll JlHinpoM Ta 3a-
SHa11yaaJiu co6i rpaHHU.i Bi.ll 4-0pHoro "MOpH .ll.0 niBHi'lliHX JI:kiB i Bi.ll
KapnaT no KaeKa3. 36poero aaxuw.aJIHCH MH Bi.ll JlHKHX a3iffchKHX op.zt
i .:..tiJii CTOJiiTTH HaWHMH rpy.llbY.H 3acJIOH10BaJiu Ea pony Bi.ll 3aJIHBY
ii aapaapaMn. Ko3aLU>Ki noxo.llH Ha Mope .llaJIH HaM CJiaay JIHU.apchKoi
Hau.ii, a nep·eMorn ni.ll 36opoBOM i KoHoTonoM ai.ll)laJIH TOJ.li HaWHM
npe.llKaM BJia.lly Ha ceoiH 3eMJii. Mn 3aB3SITO 6opoHHJIH uawoi cso6o.llH, ue
MHHaJin HiHKOi Haf'O.llH, w.06 yce HaliOBO opraHi3yBaTH CBOi 36poiiui
CHJIH. I KOJIH npmiwJia BeJIHKa XBHJIHHa Bi.llp<>.ll>KeHHH ,Uep>Kaau, 3a-
craJia Hae i3Hoay Ha nooHu.isix, s KpicoM y pyu.i. YKpaiHChKi Ci11osi.
CTpiJihJ..ti, YKpaiHCbKa faJIHJ..tbKa ApMiH, Ha.ll.llHinpHHCbKa ApMisr, noa-
CTaH11i 3arOHH - Bci-Bci - cnOBHHJIH CBiH OO-OBH30K, Bci BOHR KpOBIO·
CBi.llllHJIH npo npaoo Hau.ii AO cnoel ,ll.ep>1<anu.
Hawe MHHyJie He3BHllaHHO 6araTe Ha BO€HHi 00.llii, THMTO BOHO
A HeJierKO HaOHCaTH OCHOBHY icropilO yKpaiHCbKOrO BiHCbKa. llJIH ,llaB-
HiWHX .lli6, .llJIH KHH>KOi Ta K03aJ..tbKOi, nepenoHa B ToMy, lll.0 MH Ma€MO
uenoettHii, ypHBKOBHH MaTepiHJI, mo Maii>Ke ueMae .llOKJiaJlHHX, ct>axo ..
BHX ODHciB BO€HHHX no,lliii. IcropHKOBi .llOBO.llHTbCSI a6upaTH BiJI.JiiMKH
A OKPYlllllHH aaicTOK i a TPY.llOM YKJia.llaTH a HHX M03aiKy .llaBHwrc.
aiiicbKoaoro no6YTY· Oprattiaau.i10 Biff;CbKa, TaKTHKy, crpaTeri10 i nci
HHWi Ba>KJIHBi cnpaBH tpe6a piwaTH Hepaa Ha OCHOBi npHna,llKOBHX
,llKepeJI a6o aHaJibOfiii j3 BiHCbKOBOfO >KHTTH HHWHX Hap-O.lliB.
,lI.JIH BH3BOJihHHX aMaraHh Hosoi .ll05H TPY.llHOW.i a ToMy, mo .ll>Ke-
peJihHoro MaTepiHJIY e, npaB.ll.a, .llOBOJii 6araro, aJie BiH, 3.ll.e6iJihwa, MO-
uorpact>i11Ho Heonpau.bOBaHHii. UiJii seJIHKi nepiO.ll.H uux aeJIHKHX .ll.HiB
Bi.ll.OMi HaM uepaa TiJihKH 3 IlOO.ll.HHOKHX aKTiB, HenOBHHX 3aOHCOK i ct>par-
MeHTapHHX cnOMHHiB. ,UoCJii.llHHK roro CJiaBHOro qacy npHHeBOJieHHK
CHraTH caM .ll.0 apxieie i M030JlhHHMH nowyKyBaHHHMH BHSICHIOBaTH
H OCHOBHi pe11i ff .llpyrop.HJJ.Hi Hepa3 00.ll.POOHIJ.i. 3aB.ll.aHHH ;J.oOCJii.llHHKa:
u.iei .ll.06H THM TPYJlHiwe, mo siH caM y11acHHK no.LI.iii, ou.imoe ix HK
BOHH iioMy caMi YHBJI.HIOTbCH, H.oMy aa>KKO 3HaiiTH HaJie>Kuy icTOpalQly
nepcneKTHBY.
ABTOpH u.iei KHH>KKH CBi.ll.OMi roro, llJ.O ix npauH He 30BciM BH11ep-
natta, mo 6araTo cnpae TaK i 3aJIHWHJIOC.H me nepo3HCHeHHMH. AJie
u.e u He 6yJio 3aB.llaHH.HM aa:ropia. BoHH 6a>KaJIH TiJibKH JJ.aTH a pyKu
WHpOKOro 3araJiy 3araJibHHH, npm:rynHHH OrJIH.ll. p03BHTKY yKpaiHCbKOro
BiHCbKa Bi.ll HaH:.zlaBHiWHX JJ.O HaHHOBiWHX llaciB, - HapHC, llJ.O BBiB 6u
4HTa1la B Hawe repoHChKe MHHyJie - H H3BllHB uoro u.iHHTH Tpa.llHU.ilO
a6poH.noro llHHy. BoHH MalOTb Ha.ll.ilO, w.o ix npau.H 330XOTHTb }lOCJii.ll-
HHKiB ttawoi ooettHoi icropii .llO ettepri1rniwoi npau.i B u.iH 11imrnu.i~
npaui, w.o yMmKJtHBHTh KOJIH1Cb HOHBY BeJiurooi .n.me,p·Mhttoi icropii
yKpaiHCbKOf'O BiHCbKa.
Ha 3aKitt11eHHH CBO€i npaui BBaJKaeMo aa cBiH ocoBH30K CKJiaCTH W.Hpy
IlO)lHKY 8H)laaueai KHHJKKH n. I B a H 0 B i T H KT 0 p 0 B i, w.o ace HWOB
Ha3ycTpi11_ 6aJKaHHHM aBTopiB y HanpHMi TeXHillHOI'O oQ>opMJieHHH
KHHJKKH I )laB 3Mory noCTaBHTH ii 3 TeXHillHOrO ff imocrpauiiittoro
OOKY Ha HaJieJKHOMY piBHi. PiBHOllaCHo CKJia)la€MO cep.llellHY noitHKY
CTpocpecopoai .ll-pOBi 8 a CH JI ·e Bi Ci M 0 B H q ·e Bi HK MOBHOMY JJ;Opa)l-
HHKOBi 3a iiom .ll6aiiJIHBMii nep-ernH.ll pyKonHcy i aa cnpaaJieHHH M-OBH.
BKiHui .ZI.HK}'€MO BChM THM TI a IH a M i y c Ta H 0 Ba M, w.o .n.onO'MOTJm
HaM. y IHamiii npaui .n.:>Kepe;tbllHIM M.a~epiHJtoM, imocrpau.iRMH Ta i'Hcj>oJ>-
MaurnMH.

ABTOPM

nEPE,llMOBA .llO JlPYroro 811,llAHH51


"ICTOPll YKPAIH CbKOro BIYICbKA"
13 JJ.YMKOIO, w.06 npo)J.OB}l{yBaTH cepe.n. yKpaiHCbKOro rpoMa)J.HH-
CTBa, noaa Me}l{aMH Pi.n.Hoi 3eMJii, Tpa.z:tHU.ii Haurnx noecHKllacHux BH-
3BOJihHHX 3MaraHb, Bn.n.aBHHU.TBO BHnycTHJIO ou.e .n.pyre .n.onoeHeHe BH-
.n.aHHH · "lcTOpii YKpaiHChKoro BiHcbKa".
He aeaJKaJOllH Ha TexHillHi Tpy.n.How.i, a caMe, Ha 6paK apxieie, MY-
3eie yKpaiHCbKOl BH3BOJibHOi 6opOTb6H ii He)J.OCTa1.1y iJIIOCTpau.iHHO-
ro MaTepiHJIY 3 Pi.n.HHX 3eMeJib, BH.n.aBHHU.TBO )J.OJIO)l{HJIO ycix MO}l{JIH-
Bl!x' cTapaHb, 111.06 ocpopMHTH "lcTopi10 YKpaiHChKoro BiiichKa" HKHau-
Ki::;aw.e ii BHBiHyBaTH ii UiHHHMH iJIIOCTpa11.iHMH i apxieaJihHHM MaTepi-
HJJOM, w.o 3HaXO)J.HTbCH no u.eii 6iK 3aJii3HOi aaeicu.
y 11.hOMY 0)1.HOTOMHOMY BH,lI.3HHi, llHTall M3€ CKOH,lI.eH30BaHy u.i-
JiicTb p03BHTKY yKpaiHCbKOro BO€HHOrO peMeCJia Ta 6opOTb6H HallIO-
ro eoJieJIJ06Horo ttapo.n.y aa noaHe npaeo Ha caMOCTifrne }l{HTTH,
Bi.LI. KHHJKOi .D.06H .ll.0 ChOrO.D.HillIHbOi, .D.06H BeJIHKHX CBiTOBHX BO€H, .D.0-
6H, B HKiii npHXO.lJ.HTb cyMepK iMnepiHJiicTHllHHX )J.ep:>KaB.
"lcTopi~ YKpaiHChKoro BiHchKa'" o6iHMae 1.10THpH 4.aCTHHH. 4ac-
Tmrn: I, II i III, ue nepllie JihBiBchKe eu.n.aHHH 3 1936-ro po Ky, HKe aa-
JIHillHJIOCH 6ea pe.n.aKU.iHHHX i KopeKTOpCbKHX 3MiH. Jlpyre BH.D.aHHH
"IYB" MicTHTh y co6i KpiM I, II, i III, qacrHHH, .n.onoeHeHHH .D.O nep-
rnoro enJJ.aHHH ii 1.1acTHHY IV, u.e e MaTepiHJIH .n.o icTopii 1920-1953 pp.
nepe.n.aeMO B PYKH llHTalla OU.JO KHHry ii cno.n.ieaeMOCH, llI.0 eiH i3
pa.n.iCTIO cnpHiiMe ii, HK .D.OKa3 6eanepepHBHOro B3'H3KY 3 Hapo.n.oM Ha
Pin.Hux 3eMJIHX, HKHH KpoeaBHThCH B 6opoTh6i npoTH MOCKOBCbK0-
6oJibllieBHI.J.hKOro oKynaHTa ii }l{.ll.e )lHH BeJIHKoro 3puey.

BH.llaBHHUTBO
IlEPWA l.JACTMHA

u
BIHCbKO KHSl)l{HX 4ACIB

Jioi'H(l6i, u;o Ha 6iz1Hy 6upRou6c11,


CJliO acfo nepeMozy gocfymu aoo Enacmu
a py1<u 6opoza.
JlCopOJl'b fl>aHU./lO.
I. B I fl C b K 0 K H SI ii< H X ll A C I B.

1. CnoBSIHH T.a eapsrru.

KHawa A06a. npe;llKH uawi, CJIOBSIHH, BBIHWJIH B icTOpilO SIK nJieMSI


BOSIKiB-3aBOHOBHHKiB. 3i CBO€i npa6aTbKiBW.HHH, i3 6e3Me>KHHX nym
CXi.llHbOi EapoIIH, BOHH nopo3XO)J.HJIHCSI Ha Bci CTOpOHH, nonpOMOIUY-
83JlH .zr.oporn cepe.zr. HeTpiB Ta .zr.pHrOBHHHSI, onauyaaJIH BeJIHKi piKH,
unipsaJIHCSI y CTen.H. npoTSlrOM CTOJiiTb noycyaaJIH 3i CBOro WJIHXY
11y>1<i HapO.llH, nepe6HJIHCH .llO 4opttoro MOpSI H .lliHWJIH .llO He,llOCTyn-
llHX KapnaT. HeMoa ra HecrpHMHa nosiHh, BOHH HWJIH ace anepe.ll,
:\aHMaJIH ace HOBi npOCTOpH, Bi.ll6HBaJIH Hana,llH a3i.H:CbKHX Op.ll, KO-
JlbOHi3yBaJIH .llHKi nOJIH. y 3MaraHHSIX 3 HHWHMH nJieMeHaMH aOHH
ncpeMaraJIH caO€IO caiJKOIO 6yiittiCTIO Ta CTHXiHHHM po3rOHOM. AJie
uiiichKoaa opr'attiaau,iH ix 6yJia HeBHpo6Jieua, 36poH npHMiTHBHa. He
:maJIH co.11i.llapuocTH ii .llHCU.HIIJiiHH, Heoxo11e .ny11HJIHCS1 y TpHBKi co-
1o:rn. ni.ll TaJiaHOaHTHMH nOJIKOBO.lll.lSIMH TBOpHJIH BeJIHKi M3CH, 3.lli6Hi
.llO 011aH.ll.YWHHX ·IlOXO.lI,ia i 3aB3HTOi 6oporb6H, .ll.HayeaJIH acix CB0€IO
>1rnny11icT10 ii HearaMoauo10 CHJIOIO. Ane raKcaMO CKopo nona.llaJIH a ue-
:n-o~'lY i 6paToa6HH11Y Bi.Huy, ix BeJIHKi Bi.HCbKa po36Ha3JIHCH Ha M·aJii
nJtcMeHa Ta cna6ocHJibHi, He.llHCU,HnJiiHosaui aararn. CJIOB.SIHChKi »BOi« -
C>yo eiHCbKOBHH MarepiH.11 nepwoi .SIKOCTH, Ta He 6yJIO ue CBi.llOMe,
JtHCL(HnJiiuoaaHe aiffcbKO.
3 l.(i€i nJIHBKOi MaCH nepwy cnpaB)f{HIO apMilO BHTBOpllJIH KHiBCbKi
l\IHl1i-3aBOHOBHHKH. AcKOJlb.ll i nHp, Oner, Irop, CBSITOCJiaB -- ue
Ti Moryrni nOCTaTi, IUO Hawy icropilO 3 ricHHX 33KYTHH BHBeJLH B um-
pok.Hlf CBiT, nycTHJIH yKpaiHCbKi KOpa6Jii Ha 4optte MOpe, noseJIH CBOi
11omrn Ha KaeKa3 i Kac~iH, .llOTilfJIH .ll.0 nyualO ii 6aJIK3HCbKHX rip.
~l:lpoM ix Bi.H:CbKa 6yJIH CKaH,llHHaBChKi aapHrn, JIHU,api 33KOBaHi B 3a-
;1i:m, 3 06oci 1rn~MH MJellaMH, 3BH3aHi B0€HHHM 6parepC1'BOM, Bi.ll.Ba)f<Hi
t1 11a ace pirnetti. BouH .llaJIH HaM nepwH.H 3pa30K ei.HchKa, mo 3HaJio
c:yuopy .lI,HCU,HnJiiHy, - Hafrna)f{Hirny 3 Bi.HCbKOBHX 11eCHOT. 3a . ix npH-
k.'ta;ioM no1rnJia TBOpHTHCb uarna .llPY)f(HH3, JIHU.apCbKe npH6i11tte BiM-
CJ.l..U KHH3iB. UH )l.06a .lI,aJia BO€HHHM noxo.lI,aM peaJihHi u,iJii; .socutta
l'llJla Malla CJIYIKHTH norpe6aM rpOM3.llSIHCTBa, 6opOHUTH roprOBJIIO, npo-
111;liHTH eKcnaH3ii cyci.lliB; apMiSI CJIY)f(lfJia ,l.ep)f(aBi.
KoJIH JK yKpaiHCbKa .llepJKasa B)f{·e CKOHCOJii.llysaJiarn, - a 11acax
HoJJO.LJ.HMHpa BeJIHKoro, 5IpoCJiasa My.llporo u ix uacrynttHKiB - KO*'IH
r>ymt B)f(e rpHHHu,i TpHaKi ii yce .llepJKasue JKIHTH CTaJio ua CHJibHHX
111,waJIHHax, ttawe siucbKO Ha napy CTOJiiTb npHHSIJIO nocriiiui opr'atti-
:1auiAtti cf>opMH. B)f{e JIHrne a no.llp06Hl.(SIX nepeBO,ll>1<etto noJiinrneHHH.
llOTpOXH MiHSIJiaCSI 36pOS1, TBOpWlHCH .llpyropH,llHi cf>opMau,ii, p03BHBa-
.1ai:.'H TaKTHKa, aJie ocHoaa aiHchKa 6yJ1H B)f(e yTpHBaJieHi. Y 6opoTh6i
:ti CTenOBHMH op.u.aMH p03BHBaJIOCSI JIHu,apcrao, ri BOiHH ))Ili.ll rpy6aMH
4

nOBHTi, ni,ll lllOJIOMaMH KOJIHXaHi,


KiHU.eM KOHSI fO.ll.OBaHi«, BUi,lleaJii -
ayaaJIHCSI B0€HHi 06u 1rni, IlOBCTCUIO
CBi.ll.OMe Hau.iottaJihHe BiHCbKO.
niattillle CXi,llHbO-yKpaiHCbKa JI.ep-
:>KaBa cepe.ll .ll.OMalllttix 1rnapie i tte-
nocHJihttoi 6opoTb6H 3i CTenoM no-
qaJia aattena,llaTH. Oi.ll. y .llapaMH ra-
TapcbKHX Tapattia ynae crnpuii Kuia.
To.ll.i orn111.U.a JKHTTH nonepetto -
CHJIHCSI Ha 3aXi.ll., Ha BOJIHHb i ~ ra-
YKpinneHa caA"6a KapnaTCbKMX Tpalds. · .
JIH'mtty, 1 ryT yKpaittChKI aorntti
Ta& n11r.1JI~a.1JH CTapmmi c.10BHHCbKi oceJii. CHJIH p0 3BHBaJIHCSI ,llaJii. naHHJIO if
HHllli raJIHU.bKO-BOJIO.ll.HMHpCbKi KHS13i
KOpHCTyBaJII1CSI BiHCbKOBHM .ZI.OCBi.ZI.OM 3aXi,.'.J.HiX KpaiH, .ZI:OCJiiJI.JKyBaJIH tte-
apismrny TaKTHKY MOHfOJiiB i noc raBHJIH CB010 apMiIO Ha HOBJ1X OCHO·
Bax. f3.JIHU.bKi »Opy>KHHKH« H0BHJ1JIH CTOpo>Ky Ha H.ait.ZI.aJiblllOMY 3axi!l·
HbOMY 6aCTioui ttanrnx 3eMeJib, croHJIH Henopyurno HK Ta 3aJii3tta crhia,
»6JIH1.U.am1 lll.HTaMJ1 i 36p0€10 - Ha COHu.e CXOnd ... «
TaKa KOpOTKa icmpiSI uamoro BiHCbKa y KHH>KY ,ll06y: Bi.ll npuMi-
THBHHX CJIOB.HHCbl<HX »BOiB« qepe..1 Bap.H3bKY lllKOJIY i CTenOBi no-
XO.ZI.H .llittlllJIH MH ,llO CBiTJIHX KHiBCbKHX Ta 3aXi.ZI.HbO-yKpaiHCbKHX nO..'l-
KiB. Ueii po3BHTOK po3rJIHHeMO no.a.pi6tto.

CJ1,0BRHH· Bo€HHa opratti3aU.i51 CJIOBHI-J cnupaJiacH Ha po.ll.H ii nJie·


Metta.
p j .ll U.e 6yJia BeJIHl\a pO.ll.HHa, mo CKJia.D.aJiaCSI 3 KiJibKOX .ZleCSITKiB
Jl,JO,lleH, IlOCBOSILJeHHX Mi>K co6010. )l{uJIH BOHH B 0,llHiH oceJii, M3JIH
cni.1lbtte' MaHHO - 3eMJii, JiiCH, JIOBHl.U.a, xyito6y Ta nL1lJISlfaJIH B.'13;1.i
HaHCTapllloro B po.u.i. 4JieHH p0.ll.Y B3aiMHO co6i IlOMaraJIH. KOJIH XTO
0,llHOro 3 HHX nOKpHB.ll.HB, yci MaJIH 3a noKpHB,ll>Ke~oro 3acrynaTHC.H.
Konu KOro e61no, caoHKH Mann 06oaS120:{ niMCTHTH iioro CMeprb. Ane
Haiiaa)Kttillle 3aa.nanHS1 po.lly _6yJio - o6opottHTH caoix JIIO.lleii Bi.ll
BOpO>KOrO uana.lly. CnoBSIHH CTaBHJIH csoi oceJii B He)locrynHHX Mi-
CIJ.SIX, y rycTOMY Jiici a6o cepe.ll Henpoxi.ll.HHX 6onor. YKpinJI10BaJIH
ix aaJIOM i qacTOKOJiaMH. Pi.ll. JI.6ae npo 36po10 ra BCHKi BO€HHi 3aco6u,
npuroTOBJIIOaaa o6opotty oceJii, .llep>Kaa cropo>Ky, mo6 ycreperrnrn
nepe,ll HeCilO.ll.iBaHHM Hana.ll.OM aoporia. Pi.ll, u.e 6yJia OCHOBHa BOE'HHa
Q>opMaU,iSI, l.l.J.O penpeaeH1yBaJia BO)lHOLJaC rpyny IlOCBO.HtieHHX JIJO,lleH,
oce.JIIO, rocno.napcbKY opratti3au.i10 if Bi.ll.ll.iJI ai.HcbKa. Xoq 6yJia u.e
O.llHHHl.J.H HeBeJIHKa, aJie JK a11anaqaJI.acS1 Be.JIHKOJO cyu.iJibHiCTIO ii MO-
pa.JihHOIO CHJIOIO. 4JieHH po.Zly HlllJIH B 6iH, 6opOHHQH CBOIO pi.ZlHY ocemo,
caoix JKiHOK i .ZliTe:H, COO€ MaHHO .H yaech CBiH .ll06yTOK; 6opoJIHCH
aaB3HTO, 60 6oporb6a pimaJia npo Te, LJH JKHTH iM, · qu npona,ll.aTH.
OpoBi.ll Ha,ll BiHCbKOM pO.ll.Y Mae H3HCTaplllHH y pO.ll.i, a6o TOH, KOMy
11JleHH P'O.ll.Y .ll.OpyljHJIH u.e:H o60BSl30K. 3JI.a€TbCSI, 3BaBCSI eiH c Ta-
p o c Ta.
Bmn.010 opratti3au.i€IO 6yJIO n JI e M SI. no nJieMeHH HaJie>KaJJH PO.ll.H
3 Tpa.ll.HU.i€IO .ll.aBHbOrO nOCBOSILJeHHSI a6o TaKi, lll.0 3aMeWKyBaJIH 0.D.Hy
OKOJIHIJ.IO. CTJieMH €.ll.HaJiu CIJiJihHi 0611qai, aipyaaHHH, cnoci6 >KHTrn,
OJI.Hr, roaip. B qaci He6e3neKH no6JIH3hKi oceni YMOBJISIJIHCH, HK BH·
cTynHTH ua aopora, saKJia,ZJ.aJIH cniJibHi yKpinJieHHH, npurorOBJIHJIH Mi-
6

CU.SI, .lle BCe HaCeJieHH.SI MOrJIO CXOBaTHC.SI. Ha qOJii nJieMeHH CTOSIJIH


K HSI 3 i, a CTaplllHHH po.n.ia 'TBOpHJIH pa.lly, Bi q e.
Haii.llaBHilllHii Halli JiiTonHc no,lla€ iMeHa m1eMeH, lll.O »<HJIH Ha
yk.paiHChKHX seMJI.SIX: Ha.ll ,llHinpoM . 6iJIS1 KH€Ba - nOJISIHH, Ha.ll }le-
rnoJO H CyJIOIO - ciaep.SIHH, Ha noJiicci - ,llepeBJI.SIHH, Ha.l( 5yrOM -
~1yJii6H a6o BOJIHHSIHH, Ha.ll ,lltticTpOM - YJIHlJi ii THBepu.i, .n.ecb na
:laXO.lli - xopaaTH. TaKHX nJieMeH 6yJio neaHO 6iJibllle, aJie naMHTh
npo HHX He s6epernac.sr. TiJibKH JI.aBHi ropOJI:Hlll.a BKa3ylOTb Ha MiCI..J,,SI,
JlC cKynqyaaJiac.sr .llaBHH BO€HHa opratti3aI..J,,iSI.
,llesiKi nJieMeHa MaJIH 6iJihllli BO€HHi CHJIH, nOlllHpSIJIH CBOIO BJia.lly
Ila urnpoKi npocTOpH ii OCHOByaa;rn TpHBI<i .llep»<aBH. Haii)laBHillli Tpa-
.'llll.lii MaJia .n.ep>Kaaa 1rniBChKa. Ii OCHOBHHK Kttii, 3a nepeKa30M, BiJI.-
6ynaB MaH.llpiBl\Y 3i CBOiM pO.llOM, 3aiilllOB a>K Ha)( ,llyttaii i TaM XOTiB
11occJIHTHCS1. AJie ocrarotIHO ocia i3 6paraMH Ha.II. ,llHinpoM i TYT
1111cras11a ropo.n. K11iB. KoJIH 6parH nOBMHpaJIH, »pi.ll ix noqaa .llep>Ka rn
h.IUl3JOBaHHSI Ha.LI. nommaMH«. ,llOCHTb CHJihHY .llep>Kasy MaJIH .llepes-
.1HllH, - ix CTOJmu.eJO 6ya ropo.ll ICKopocretth (renep Kopocrettb).
:ira,waaJIH BOHH 3 nolllaHOIO CBOiX ».ll06pHX KHS13iB, lll.0 36ararn:JIH 6yJIH
,ll'PCBCbKY 3eMJIJO«. 3a KHH3JOBaHHSI OJibrH >KHB ocTattHitt .n.epeBCbKHH
IWH3b MaJI. npo MOryTHIO .llep>KaBy BOJIHHSIH n~peKa3aB HaM Bi,l.O_.
M<>CTH O.llHH apa6cbKHtt nttCbMeHHHK, Macy.lli: »3noMi>K U.HX ttapo.zr.is
O.'lHll nonepeJJ.y, 3a )laBHiX qaciB, MaB BJiaJJ.Y Ha)l H'HlllHMH; KH.S13b
1mru 3BaBrn Ma.l(>KaK, a caM Hapo21: 383BC.SI BaJIHHaHa. llbOMY HapO.llOBi
:ta ,1asHix q.acis KOpHJrnCSI BCi 1rnmi CJIOBSIHChKi ttapO.llH, 60 BJia,lla 6yJia
Roro ra Httrni KopoJii iioro CJiyxaJIHCSI«. Ha KpattHbOMY 3axo.n.i Hallloi
Tl'pttropii TIOBCTaJIH CJiaBHi qepseHCbKi ropO.llH, p.sr.rr. Moryrnix TBep
:01111-> Mi>K 5yroM Ta CHHOM, i3 roJIOBHHM ropo.rr.oM 4epatteM nocepe.llHHi.
Xro 3aCHysas u.i yKpinJieHHH, npo u.e Jihon11cu.i He nepeKa3aJIH HaM
11i11oro. A.JI.e MoryTtti ropo.rr.Hlll.a, lll.O
:taJllllllHJIHC.SI .llOCi, CBi.ll.tiaTb np·O CHJIY
. - - '..
TIU ,l38Hb01 BO€HH01 opram3au.11.
. ·-
Pn3BHTOK Toir.illlHboi .llepJKaBH 3a-
.1<.'>l\aH 30BCiM Bi.ll oco6HCTHX npH-
1\Ml'T KHH3H-OCHOBHHKa. KoJiu BOJIO-
.lilP 6yB T3JI3HOBHTHii, yMiB CTEO-
p11Tll B0€HHi 36poiiHi CHJIH if CBOiM
;urrop1neTOM rpHM3B y €,llHOCfH
pi:111i rn1eMeHa, ro .LI.ep>Kasa icHyaaJia
n p03BHBaJiaCSI ycnilllHO. Kom1 )f(
1a·pxon11a BJia.n.a ocJ1a6.iia, K•OJIH ne
r 1a:10 CHJibHOi pyKH, lll.O TPHMaJ1a
n1.11iCTh, Bi.llpa3y npO.SIBJISL1IHC.SI Bi.ll.O-
l l'Jll'Jllli 3MaraHH.H. Bi.ll>KHBaJIH OKpe-
M111111i nJieMieHa, .n.pi6Hi KHSl3hKH ni-
t diM:tJIH rOJIOBy, 6yHryBaJIHCSI u.i.ili
( 1hll.11Hli, TIOCT3B3JIH HOBi ocepe.llKH,
:lrp>Kaaa po3na,llaJiarn. Hepaa
ll(HI XO)lHJIO .llO TIOBHOi anapxii, 6~­
po rt16H BCiX npOTH acix, SIK npo u.e
011011i)la€ Jiiron11c: »nOBCTaB pi.n. Ha CnoaAHCbKe ailitcbKo. PHcyHo& a o,ep1oe-
p1,1, 6yJIH Mi»< HHMH 11aapu .H caMi BBX e<>piT XIII e.
8

no11aJIH aoioaaTH o.zurn O.ll,Horo ... « Tpe6a 6yno qeKaTH 11.oernii 11ac,
~OKH 3uoay ue noHeHJiaCH CHJibHa O,LtHHHU.SI H He ne.peaeJia Honoi aiH-
CbKoaoi H DOJiiTHlfHOi opraHi3al.{ii ra He CTBOpHJia HOBOi 11.ep)t<aBH.

CJIOBSIHCbKe BiACbliO· npo CaM ycTpl.H CJIOBSIHCbKOfO BIHCbKa 3Ha-


€MO He6araTO. Haaaa aiHCbKa 6yJJa TO.lli -- a o i, pi.zuue B)l(HBa.TJorn
u.e c.noao a 011.HHHi - a o i H. CTapmHHH HaJI. eiHchKOM 3BaJIHCH a o-
€ B 0 JI. a M H. He 6yJJO Mi)I( HHMH Hiiurnx paHr, Hi crynHiB. Bci Ba)l(-
Hillli cnpaBH BHpimyBaJIH Ha Biqy, OC06JIHBO, KOJIH JI.OBOJI.HJIOCH seem
aifmy a6o CKJia)laTH MHp. »Y CJIOB.SIH i a1-JTiB«, TIHCaB rpeU,bKHH ic ro-
pHK CTpoKoniH: y VI. aiu,i, »natty€ He OJI.Ha JilOJI.HHa, aJie 3JI.aBeH-.uaa:Ha
BOHH }l{HBYTb raK,. mo BciM nOQ.SIJI.KY€ rpOMaJI.a, - sci cnpaBH, w.a-
CJIHBi, llH noraHi, HJI.YTh .uo rpoMaJI.H«. Ane B 6010 npoaiJI. Mas OJI.HH
sepxosHHH BO€BOJI.a. Ha qoJii CJIOBHHCbKHX aHTiB y 6opoih6i a roraMH
KOJIO 370-380 pp. CTOHB KHS13b Eo3 i3 CHHaMH H 70 craplllHH.
,Uo 6010 CJIOBHHH HlllJIH cnepmy HeanopHJI.KOBaHOIO rpoltrnJI.010.
»BOHH He 3Hal0Tb 60€BOf0 JiaJI.y, Hi He BMilOTb BeCTH 6oporh6H BnOp.SIJI.-
KOBaHHMH JiaaaMH«, onoaiJI.a€ rpeK MaapHKiii y VII. a. CTi3Hime, Ma-
6yTb, 3a npHKJiaJI.OM Kpaw.e sopraHiJOBaHHX cyci.nia, CJIOBHHCbKi n~1e­
MeHa npHHHJrn Kpaw.Hii ycT(>iH. Mo}l{e 6yrH, w.o CJIOBHHH 3HaJIH B}l{e
.II.eCSITKOBHH no~iJI Ha corni ii THCH1Ii: a KHeai B)l(e B ~y}l{e )laBnix
qacax CTpi11a€MO OKpyrn 3. Ha3BOIO TH c SI q i, ni.LJ. nppBO)lOM r H c S1 u b-
K Or O.
4y)l(ocropOHHi nHCbMeHHHKH 3MaJib0BYlOTb CJIOBHH .SIK BiHCbKO e.i1a60
036poeHe. »BHcTynalOllH B 6iii, BOHH H.llYTb Ha aoporiB, a.ae6iJibllla,
nimi, B pyKax ix HeBeJIHKi W.HTH Ta CCTHCH, naHU,HpiB BOHH He
Ha.LJ.SlralOTb. ,lleHKi He MalOTb Hi copOtIKH, Hi nJiaw.a, a riJibKH B KO-
pOTKHX mraHHX i11.yrh 6HrHCH 3 aoporaMH«, nepeKa3y€ CTpoKoniH. CaM
BiH 6yB nOJIKOBO.lleU.b. 3HaB .l{06pe B0€HHY cnpaay ii iioro fOJIOC Mae
ryr eeJIHKY aary.
HHmi nHCbMeHHHKH noTsep.LJ.)l(Y.lOTh i .LI.e B 110My .LJ.OnOBHlOK>Th
u.ei-i on11c. 3ra.LI.aHHH BHW.e Maapmoii Ka)l(e, w.o CJIOBHHH MaJIH no .uaa
cnHCH, .11yKH a 3aTpoettHMH crpiJiaMH ii JI.y)Ke TSl)l(Ki W.HTH. Muxaiino
C11pcbKHH onoai.LJ.a€, w.o CJIOBHHH Hecm-1 JI.O 6010 no 21.aa-TpH cnHcH, HH-
moi 36poi He B)l(HBaJIH. naBJIO ,llHKOH 3raJI.y€, ,W.O CJIOBHHH 6opOJIHCb
cnHcaMH Ta coKHpaMH Ta mo pyK010 KH~aJrn KaMiHHH. Apa6cbKHH reorpa<P
16H-Pocre ii nepcbKHH nHChMeHHHK Kap.LI.e3i onHcy10rh, w.o CJIOBHHH
MaJlH IWnH, CTIHCH Ta W.HTH. Ille O~HH apa6 i3ra~y€ COKHpH.
51K 3 U,HX onHCiB BHJI.KO, CJIOBHHH B)l(HBaJIH JI.O Hana.LJ.y Hai16i~"lbllle
cnHciB, KO)l(HHM BOiH M3B ix no .II.Ba a6o no TpH. IJ.e 6J7."la 36poH,
HKY HaiiJI.eKme 6yno BHp06HTH, - ad npHMiTHBHi ttapo.n.H HlllJIH y 6i11
ai cnacaMH. B .II.aBHiH CJIOBHHChKiii MOBi 6yJIH a)I( TPH pi3ni tta3BR Ha
cnHC - K 0 n H, c y JI Hu. H, 0 c Ken, BH.ll.KO iCHyBaJIH pi3Hi pO.lJ.H cm1ciB.
Co K Hp a u,e Te)I( crapo.LJ.aBHH 36poH. ni3Hime ii noJiinlllHJIH, ii raK
IlOBCTaB T 0 nip (Ha3Ba ipaHCbKOrO noXO.lJ.)l(eHHH). JI y K 6ya BiJI.OMHl1
CJIOBHHaM 3JI.aBHa, ane He p03BRHYBCH HK 60€BllH 3HapHit. TaK yce6iqHO,
BK p03BHHYBCSI BiH y CTenOBHX ttapOJI.iB. ni3Hillle JlYKR npHXOJUIJIH 21.0
Hae BiJI. neLJeHiria Ta nOJ10BIJ,iB. .Ilo KHJI.aHHSl KaMiHHH CJIOBHHH B)l(H-
BaJIH n p a w. i.
3aMiTHa pill, w.o y CJIOBHH y JI.aBHiX qacax He 6ya iw.e Bi.ll.OMH~i
M e 11. .no 6opoTbOH 36JIH3bKa CJiy)l(HB TiJibKH KOpoTKHM H i }I{. Me11i CJIO-
nnAH CJl-OBAHCbKOrO ropo-
AMW.L

fupo.a C"TOJIB Ha rop6i,


.RKllii 3 Tp1.ox CTopiB Ja.·
6eJne1.1fnaJ1a piira; Ba.JIH e
Ana pienooiilcni, y euyr·
piWHbOMr Bi/J.KpHTi MiCQJI
Ha DOpl)Ta.

BSIHH nepeHSLTIH, Ma6yTb, BiJI. repMaHCbKHX roria. llo oxopoHH TiJia


B>KHBaJIH w. HT a, - era poi 36poi iH,llOeaponeHCbKHX Hapo)liB.
He MO>KeMO noJI.aTu .n;oKJia.II.ttillloro onHcy 36poi .n;aattix CJIORSIH.
3 THX qacia He .II.iHlllJIO .ll.O uac uhnrnx Kaprnu, w.o 306pa)fqrsaJI11 6
036po€HHH CJIOBHHHHa. 3 apxeOJibori1.1Hux po3Konia 3Ha€MO pi3Hi poJI.H
36poi, aJie JI.y>Ke Ba>KKO CKa3aTH, l.IH ll.SI a6o Ta 36pOS1 CJIOBSIHCbKOrO
noxO.II.>KeHHH, tIH uaJie>KHTb .ll.O HHlllHX nJieMeH. B>Ke B THX 1.1acax 6ys
>KHBHii o6MiH 36p0€10 i. w.o nOJIBHJIOCR B 0.llHOrO Hapo,la, Te He3a6a-
poM nepeiil\taJIH HHWi. TaK 36poH CJIOBSIH He 6y.Tia ace O.llHaKoBa, a 3Mi-
HHJiac5t ii yninwyaaJiaCb.
UrOB.SlHH He .ll.OpiBHJOBaJIH CBO€IO opraHi3aU.i€IO CHJibHiWHM cyciJI.aM.
He MOrJIH aOHH fl MipHTHCH 3 8i3aurie10, w.o Mana ua.HKpaw.e ai.HcbKO
e ro.n.iwHhOMY ceiri, CJiaBHY KiHttory if 11e.ll.oqyntti Taep.n.utti. I y crpi-
•aax 3 repMaHaMu BHSIBJIHJIHCH 3Ha1IHO cna6wHMH. B IV. eiu.i ni.II.6HJIH
ix roTH. fpi3HHM npOTHBHHKOM CJIOBHH 6ynH Te)f{ MOHrOJIH. U1-1Ki ryHH
v caoiioMy noxo.II.i 1.1epe3 Eapony po3rpOMHJIH cnoawHCbKi nJieMiem1.
noTiM CJIOB.SlHH niJI.JISlfaJIH aaapaM. A.11e ii y 6opOTb6i 3j CHJlbHiWHMH.
11apo.II.aMH CJIOBSIHH BHHBJl.SIJIHCSI )l06pHM BiHCbKOBHM MaTepiSIJIOM. 3tta-
eeu.b cxi.II.Hboi EaponH, apa6chKHH nHCbMeHHHK 16pariM i6tt-51Ky6 KH-
11yn TaKi CJIOBa: »CJIOBHHH JIIO.ll.H 'cMiJIHBi, 3.Il3THi ..lO 60p0Tb6H, KOJIH 6
HC He3f0.ll.H cepe.ll. ix l.fHCJieHHHX i nop03KHJI.3HHX nJieMeH, T 0 3 ix c H-
Jl a M H He Mi[ 6H 3piBHHTHCSI HiO}J.HH HapOJl CBiTy<c. Tp~6a
6yno Ti.1bKH CHJihHOi pyKH, w.o 3€.lHHHJia 6 CJIOBHH ra JJ.aJia iM c1rnbHY
llOJiiTH4HY ll DiHCbKOBY opraui3au.i10.

fopo,ll.H. KoJIH cnOBHHH He .II.OpiBHIOBaJIH HHWHM Hapo.II.aM 36poe10


ii opraui3au.ie10, TO nepee11w.aJI11 ix cnoco6oM 6yJI.OBH ropo.II.iB. ms-
11i•mi 3eMJii ii JI.OCi BKpHTi eeJIHKHM l.IHCJIOM ropO.lJ.HW., BaJiiB Ta OKO-
nia, w.o 3aJIHlllHJIHC.H no JI.am1ix ropo.ll.aX. Ha K11iew.11Hi € ix .ll.O 450,
" 4epHHrisuurni 150, Ha EK:>JIHHi 350, Ha no.II.iJIJii 250, B faJIHl.fHHi
11011a.LI. 100. KoJIH _uoqHCJIHTH me HHllli 3eMJii, TO YKpaitHa Ma€ .ll.O
11iurnpa THCH4i ropoJI.HllJ.. He.llapeMHe CKaH.II.HHaau.i Ha.3HBaJI.H YKpaiuy
·<JCMJielO ropOJt.iB« (f'ap.II.apiKi). 4acTHHa U,HX ropOJI.Hlll. nOXO.llHTb i3
.wiCTopu1.1u11x 1.1acia, ane nepesa)f{JIHBe 4HCJIO - 3 V.-VIII. croJiirrn,
:t 4acia, KOJIH p03BHBaJiaCR BOCHHa opraHi3al.J,iH CJIOBSIH. WOBHHChKi
llJJeMieHa ·He MaJIH CHJIH nepeMOITH aoporis y llHCTOMy noJI.i, TO fl 60-
po11 HJIHCR TaK, w.o cTaBHJIH cKpi3b yKpinJieui ropc>.IJ.H. I e u.iH cnpaoi
JliHlllJIH BOHH .ll.0 BeJIHKOrD MHCTeU.TBa.
CJJ.:OBmIChKi ropo.n.H MaJIH pi3ttopo.II.tte noJio)f{eHHH. HauqacTiwe BOH\f
8

CTOSl,7JH Ha BHCOKHX, CTpiMKHX rop6ax, cepe.21 HellOCTYilHHX .'llCIB,


ue 6yJIH IIOTaHHi 33XHCTH, .II.e H3CeJieHHH XOB3JIOCSI TO)J.i, KOJIH He Ma•.io
Ha.nii OCTO.HTHCSI nepe.n BOpOrOM. 11Hmi ropOlI.H 6y;rn npu JIIO.J.HHX
lllJISIXax, H311. 6eperaMu BeJIHKHX piK; BOHH CJIY>KHJIH .ll,JUI oxopOHH TOp-
roBJii ll 3a6e3neKH KOMyHiKaU.i.HHHX .ll.Opir. Ille HHllli CTOHJIH Ha HeJJ.O-
CTYilHHX ocrposax cepe.ll piK Ta 03ep, aoo Ha nilI.BHlll.eHHX Micu.·ax Mi>K
6oJIOTaMH ii 6arnaMu. TyT caMa np11po.na 6opoHHJia JIIO.ZI.HHy, .II.Ocryn
;xo raKoro MicU,SI HUIOB TiJihKH noraiiHHMH nepexo,llaMu, no K-'la.J.Kax
Ta Mocrax, IUO ix nocropOHHbOMY HiSIK 6yJIO BilI.UiyKaTH. JleKO.'IH Ha-
BiTh ropoJI. craaHJIH cepe.ll. 6oJior, na naJIHX, noe61rnattux y 3eMJIIO.
Po3Mip ropo.num 6yaae pi3HHM, 3aJie>KHO ei.n TepeHy Ta npH3Ha-
Y.emrn ropo21.a. llesiKi ropO)lHll.l3 TaI<i HCBeJIHKi, IUO MOrJIH TIOMiCTHTH
.11eABH O.lHY rocno.II.apcbKY caii.116y 3 6y,n.m1KaMH. HHUii 6ym1 .LI.y>Ke
m11po1d, 3afiMaJIH npocTip u.iJior<> Mopra, a TO ii 6iJibUie. fop-O.llH na
piDttiI1 IIJIOlll.HHi Ma~1H 3BHt.IaHHO cpopMy KOJia a6~ e.JI·inCH - TaKe yKpin-
JI-eHHH 6yJio 1-1:1ibpy1.1nirne .llO 06op01rn. fopO.lHI.IJ..a, nOJIOil\CHi Ha rop-
<5ax, MalOTb Blf_Jl ue T3KHH npaBl-I.llbHH.ri, ix IlJISIH 3aJie>KaB Bi.J. no.110-
>KeHHH ti y1\Jla.ly y3rippH.
Y1-.pirn1eHHS1 ropo.n.ia CY.Jia.J.aJIHCH roJI.OBHO 3 DaJiiB i posia. BaJI
6yB:rn KiJihKa MerpiB 33BBHlllKH. TaM, .nc .J.Ocryn 6yB .11e1muu1:, rnna.m1
B3Jll1 Bllllti ii CHJiblliUii. y 6i.7IhlllHX ropo.n.ax Ba.1111 lIWJIH .ll.BOMa i TphOMJ
pH.la Mu. BaJI 6y ..lya:urn 3 3eMJii, v.Ka 6yJJa na Micui, nai1pa,J.rne 3 rmmu,
00 ii MOnrna 6y.t10 .lJ.·06pe BTOBI\TH. no H3;lBipHiH CTOpOHi ropo,J.a 3a-
:nnua.11H piB i, HK 6yJia ne.n.a.meKo pi11Ka, nycKaJm ,..i:o cporn so.rr.y. Ba.,1
Chpi11Jrn.m 1.1acoM .II.epeBHHHMH na.11SIMH. 1.1acTOKOJ10M. Bxi.a. .n.o ropo;J.a
Bir: 4CpC3 o6opOH1ii nopora. 5IK Blff JIH,7l.3B c.1IOBHHCbKHH rop-0:1. ycepe-
.LUHii, 4H 6ym1 B HbOMY me Hid yKpinJI1C'HHH, mrnii BHrJIH.J. MaJIH BHYT-
piwui 6y ;i,osn - npo TC He 3tta€IVh) ui 110ro nem1oro. B ni3uiw11x 1.1acax
ropo;r11 LiaCTO nepe6y JI.OByBaJIH i 3MiHHJIJI Tai\, lll.0 naib.aBHillli yKpin-
JlCIHIS'. nonpona.n.aJIH 6c3 CJii.Ily.
ropOJl.11 ,llaBam-1 c.11iernsmaM 6e3net.IHH,..I 3aXHCT BiJI. aopora. B T~IX
l((lCiJX l\'i3JIO XTO Mir 3Ba)J{llTHC.SI ~w6ymlTH Heiocrymrnii ropo;t.
He oy.rn 11immx MJWHH .210 o6Jiorn ii yKpin.r1emrn Mm1ma 6yJio ..11.onyn1
Ti.7JhhH npncrynOM. no.110.>l\e~i1rn 000p011Ll.ifl 6yJIO JlC'1'1J1(', Hi.>K ,U.O,)y-
B3.:lblHIKiiJ. Ql)i..~p,_)lJUi XCDCl!ll1CH 3J B:l,7!11 if HaCTOl\0,11-1, 3 GC'.rn~qnoro
Micw: 1.:1ui.;.L1111 11a nopor:.i 1rnMia1rn, crpimLm 3 ..1yKi:s. MCTaJIH crmca.MII, -
J.J.0 HII..'\ .u.ocrym1rn oyJio Ba>Kl<O. KOJ111 )'hpin.rICIIHH 6yJI.H CHJiblli, 11 3a-
JIOra MaJI:a .L.1.JB~J-·1i xapt1in Ta uo;u1, ropo..:.i. Mir 6op01111r.Wrn ,llonro.
f opO.lH UC HCliiCH.lbllillla cropo11a EOCllIIOi opraHi3aU.ii .l:lBHiX
CJIOEHH; BOHH 3:\0C3fiCLJHJHI Hallli IVIC'MCHJ ncpc.l 3Hlllll.eHH51M i flOHe-
BOJieHHHM Ta ).l03BOJilrnH iM THOp11rn CBO€ HC3::1JI:CJ!{H2 >KHTTH.

Bapsru. Ha po3BHTOK naworo uiiichKa B ttai1.llarrnirn11x 1.1acax oco6-


.,'1HBHii snmrn MaJIH BapHrn. 5yJIH u.e 36po.Htti saTarn CKaH,ZI.llH3.13UiB,
mo np11mrnmI .rr.o ttac Bi.l 6aJTrii1chKoro MOpH. Ha3sa Ba p 51 r H 03na-
lfaJia 3anpHCHiI<e11y .npy>KttHy. Ha 3axo.1li Ha3ttBaJI'H ix itu.e 11: 11 op Ma-
H a M H, T06ro JIIO}lbMH niDHOt.Ii, a6o Bi K j Hr a M H - BOHOBHHKaMH.
3o CBOci XOJIO,llIIOi, MaJIO pOJllOLiOi 6aTbl\iBlll.HHH BOHH nycKaJIHCSI Ha
Mope ii 3.ll;06yJIH co6i CJiaBy Q4aibyw1rnx M3H,llpismmiB Ta JI.OOHLIHH-
!iiB. BoH11 nana.n.am1 pa3-y-pa3 Ha n~oepe>K>KH cycLwix KpaiH, noce-
JJ11.11Hrn y <l>pauu.ii, B AnrJiii, .a.i6paJIHCH ,ll.O lcJIHH.LI.ii Ta rpeHJI.SIH.ll.ii,
)lo6mrnrn Ha Cepe.u.3eMHe Mope, sacuynaJI11 .II.ep>Kasy Ha CmJ.HJiii, .ll.O-
'loaeH aiKiHrie. PncynoK
3 ct>pam..1,yJbKOro l\H.1HM&
' XI. D.

Tai>uM11 qoena'.'IH
na.p.11ru nepeDJmeaJIH piKH
cxi,:i,nLoi E1~po1111.

nJIHBaJm a>K .u.o A3ii .H AcppHKH. 36po.Htti saTarH uttx cKaH.ZI.HHaBChKHX


.u.o6H4HHKiB nevenJI.HB3JI.H 343CT3 ll EaJITi.HChKe MO[>e H pi4HHMH UIJIH-
xaMH BXO.U.HJIH B KpaiHH cxi.u.tthOi Eapontt. Mern ix noxo.lliB 6vJia -
ll06H4. Hana.l{aJIH Ha cJia6rni nJieMetta, rpa6yaaJIH ace, w.o TiJibKH Ma.110
srny BapTicTb, Jl06yre MaHHO BHB03HJIH Ta nepenpo.llyBaJIH B HHillHX
Kpaittax. y CJIOBHHCbKHX 3eMJISIX BOHH cneprny CilllHSIJlHCH Ti.71bl<H KO-
poTKHH qac, llJISI rpa6e)f{i .H ToproBJii. AJie ni3Hirne no3aKJiallaJrn CBoi
oceJii cepell CJIOBSIH, nonill611sa.11n pi3Hi nJieMeHa i1 noqaJ111 >KHTH 3 .J.a·
HHH, w.o nJiaTHJIH iM nepeMO>KeHi.
BapHrn Billirpa.1111 Be.1111Ky poJ110 np11 3acttysaHHi Hai1JlaBHimoi Ha-
rno · .u.ep>KaB11. Jlironttcel.{.b onoBilla€, w.o Bapsrm onattyBaJIH cnepmy
nisttittui 3eMJii, noriM .llBa .ll06H4HHKH, AcKOJib.ll i Jl11p, npttixaJIH 40B-
HaM11 .u.o K11€Ba, 33HSIJIH ryrerntti11 ropo.u. i noqaJIH KHHi1rnrn 1-rn.l
n.neMHM noJism. Oi3ttime 3 Hosropo.Lla np11i1rnos i3 BiiichKOM 0.TJer,
BO€BOlla KHH3H P10p11Ka, ii 3anHB Knie B iMeHH Ma.iiJro PIOpmwBoro
CHHa IropH - raK tta YKpaitti noqa.11a KHH>KHTH 11opM.a11cbKa .l.lfl-I:l-
criS1. 411 JiiTOIIHCel.{.b npaB.LlHBO 3Ma.mosan noq.aTKH 1rniuCbKOi ..l.~P)K;}Dll,
l..le cnpasa . He l..liJIKOM SICH3, - pi3Hi icropmm pi3HO l..lC nOHCillOlOTh, ·-
aJie w.o Bap.Hrn MaJIH BeJ111Ke 3tt.al.fiHHH .ll.JIH opratti3al..lii ttamoro siii-
CbKa, lle piq 6e3CYMHiBHa.
3a neprn11x KHS13iB BapS1m rnop11JIH ttausapricttirny qacnrny KHll-
>KOf{> Biiicbf<a, oco6JI11Bo >K yBieCb npoai.u. 6ya y ix py1rnx. Ue BH.ZI.KO
i3 llOfOBOpiB KHH3iB i3 rpeKaMH; B HHX 3ra.J.y€TbCH CaMi CKaH)lHHaBCbld
npi3BHl.lla. 907. p. OJI er ni.u. Uapropo.ll.OM s11c~1aa .u.o rpel.{.bKoro l..lapH
1

norniB Kap.Jia, <t>apJia, BeJihMylla, PyJiasa, CTeMtt;.{a. 912. p. B no-


COJihCTBi s11cryna10rh ri caMi BHCJiaHHHKH, Ta, nopyq HHX, IHereJI.u., KapH,
cf>peJiaB, PyaJI, Tpyatt i HH. B yMoei lropa 3 945. p. 3raJI.aHi 3HOB
iMietta: By€cpacT, AKyH, Icrp, ll1H6pa.zr., AJI.u.aH, A.u.yJI6, IreJI.ll, Typ6epH
i 6araTO HHUIHX. foJI.OBHHM BO€BOllOIO IropS1 6ys CaetteJih.ll.. 3a CsH-
TOCJI.asa BO€BO.llaM11 6yJI11 - IKM'Op i CcpettKeJI.
Oi3ttime .ll.O Bi.HChKa noqaJio .u.onJIHBaT11 w.o pa3 6iJibrne Micl..lesoro.
HaC.eJI eHHH. AJie >K SIK rpe6a 6yJio Jl06poro f1 neBnoro BiHChKa, KHSl3i
1

cnpoBa.ll>KyBaJI11 BapHris. TaK ~HSl3b BoJIO.LlHMHp BeJIHKHH 980. p. i3.ll.HB


»3Cl Mope«, T06ro- .llO lliBeuii, Ta np11eie co6i aapSiria; - BOHH .llO-
noMorJI11 H:oMy .zr.o6ym K11is. 51pocJiaa My.ll.PHH aJK rpwii noK.mmyaas
10

co6i aapHria: yneprne 1015. p., KOJIH xoTiB aa6eaneLJHTH .ll.JIH ce6e
Hoaropo.n, y .zr.pyre 1017. p. nporn noJihChKOro KHH3H EoJI€CJiaea. y1pe1€
1024. p. np<>TH 6pa1a McrHCJiaaa. Y a11pirnH11x 6oHx paa-y-paa BH-
cTynaJLH CHJIH BapHrie.
51Ke BeJIHKe 6yJio eapH3bKe Biii-ChKO Ha YKpaiHi, npo Te He Ma-
€MO .llOKJl3)lHHX BitlOMOCTeH; JiiTOilHCU.i pilKO KO.rm no.11.alOTh .lOK."I<l1lHi
LJHC.11a. Apa6cbKHH nHChMeHHHK l6H-<l>a.llJiaH 1<. 922. p. n11caa TaKe:
»Y pych1mro KopOJIH € 3BHt.tai1, 111.0 3 HHM Ha .naopi iioro >KHBe t.JOTH ..
pucrn BLlBa)fmHx Tosap11wia i sipHHX JIJO.lleH, HKi pa30M ia HHM y~rn­
paron. i )laJOTb ce6e Ha CMCpTl-, aa HbOfO. llHx lJOTHpHCTa JIJO}].eH
ClUHTh ni.z:r. 11:oro npecroJIOM, a npeGTiJI iioro aeJIHKHH, .nopornM Ka-
MiHHHM 03.ll06JieHHi1«. Uc, iiMoBipHO, TiJihKH npH6itJHa c1opo>Ka KHH3.SI,
He 11.iJie siiichKO. CTO poKiB niaHirne, 1015. p. Harn J1iTon11rneu.h ono-
ai.z:r.ae, mo 5IpocJiaB My JlpHi1 .no noxo.ny Ha Csmoc.11aaa ai6paa 6ya
y Hoarop·8.lli TH c H lJ y eapS1rie. Ta u.e 6yJio caMe nicJIH rnro, J<OJIU
HOBrOp8~'lu.i 3Hat.JHY l:laCTHHY BapSlriB BHpi3aJIH 3a ix HaCHJibCTBa, _ ___.
neprne 6yJio sapH3hKOro aiHchKa 6iJihllle. Y 8i3aHTii ara.ny€TbCH Hai1-
6iJ1hrnuii ni.n.niJI sapHriB - lll i c Th TH c SI lJ, iMOBiptto, ii Ha YKpaiHi
BapH3hKi BiHCbKa He MaJIH 6iJihll1, Hi>K KiJib"Ka a6o KiJihKaHaU,HTb THCH 11
JIIO.ll eH:.

BaJ>R3btce aiiicLKO. BapS13hKi t.J3CTIIHH c1<..11a.naJIHCH a npocpecioHaJib-


HHX B051KiB, 111.0 B0€HHe ){WO BBa>K3.TIH 33 CBO€ nocTiiiHe 33HSITfSI, 3 BiHHH
)lo6ysaJiu npo>1rnTOK i MaiiHO. CrnprnHHa Hall aiiicbKOM aaa.scH K H ff 3 b
(no-c1<.aH.llHHaBchKOMy »KOHyHr«). Cnepllly ue ·He 6ye THTYJl BOJio.napff,
a TiJihKH Ha3aa aara>KKa. KHH3h caM ooratti3vsaa CBOi t.JacmHH. · 51.npoM
BiHCbKa 6yJia .ll p y >K" Ha. ,llo Hei HaJie>KaB pi.n I<HS13SI ii iioro 6JIH3hKi
rnaapHllli, Ta 1rnrni neaHi ii BH6paHi JllO.llH. lie 6yJia np116illHa raap.niH
KHSl'3.H, ni.z:r.nopa M:oro BJia.!1.H .H OCHOB.a CHJIH. 4JieHH .npy>KHHH CKJia.namf
l\HH3eBi npHrnry Ha BipHiCTh i Mi>I< co6010 BB3>K3JIHCSI 33 no6paTHMiB.
,llpy>KnHa HlllJia 3 KHH3eM y noxi.n i npH iioro 6ou.i ayCTpiLJaJia ao-
pora. Jlpy>KHHHHKH TBOpHJIH KHHJK¥ pa.ny, 6e3 HHX aiH Hit.Joro He pi-
maa. ,llpy>K1:1Ha KOpHcTyaaJiaCH t.JaCTHHOJO np116yTKia KHH3SI, 111.0 HlllJIH
3 .l.l.3HHH ni.!1.6HTHX nJieMeH, 3 TOprOBJii, BO€HHOi .J.06Ht.Ji ii HH. 3noMi>K
BH3HalJHlfX lJJleHlB , .npy>KHHH KI-1513h Ha3H3438 CTaplllHH )I.JISI pi3HI1X lJ3-
CTHH BiHChKa, noca,lHHKiB .!l.JISI ropoJI.iB i BOJIOCTeii Ta BCSIKHX CBOix
ypsi.!l.OBLr.iB. HH>Kl:IY qacnrny .n.py)lrnHH TsopnJJH BOHKH piaHoro po.a.y
ii IlOXO,l)KeHl-IH, mo nOBHH.7IH CJiy)l{6y HK p.H)].OBHirn.
KpiM BJiarnoi .llPY>KHHH, I\IUl3b KOpHcTysascsi .npy)l{ttttaMH HHlllHX
BaTa)f{KiB, w.o ttaiiMaJIHCSI .llO Hboro Ha cJiy>K6y. TaKl-fH aara>KOK CKJI.1-
JlaB i~ KH~3eM yMoay m:::>.ao qacy c.,1y)K611 Ta nJiaTH. KOJIH pct.Jrneuh
KIH4aBCH, Bill MaB npaso KH513SI 33JIHll1HTH ii wyKaTH co6i MiCU.H .u.em-1rne.
OJiarn uaiiMaHHM aararaM 3BaJiaCH - c Kor (i3 cKaHJlHttaachKOro »CKar<~
-- rpowi, CKap6). 0.llHH HOpBe3bKHH nepeKa3 onoai.na€, 111.0 KOHYHr'
EiiM.YHll .a:icrnaaa ai.n Harnoro KHH3H 5IpocJJaaa no ynuii cpi6Jia ua
pHJI.OBOro BOHKa ua piK ra no niBrnpa YHUii .LI.Jiff crapllloro tta lJOBHi;
ni3Hirne >Ka.las no yttu.ii 30JIOTa .ll.JISI pH)].OBHKiB Ta no nia rpmmi
.ll.JIH KepMaHHt.Ja. (fpHBHH - u.e cpyttT cpi6Jia, yttU.iSI - 1/6 rp1rntti).
BiiichKO JliCTaBaJio nJiaTy .ii ¢y-rpaMH a6o rnKipKaMH JI.Opornx 3Bipio
lJH HHlllHMH sapTicHHMH pet.JaMH. BaT.a>KKH ii BOHKH, 111.0 .llOBrnnH: t.Jac
CJIY>KHJIH 1rnHaeai, cTaBaJIH t.JJieHaMH 11:oro BJI.aCHoi .llPY>KHHH fi KOpH-
cTyBaJI.HCH sciMa ii npaaaMH.
11

BapA3bKi nMu,apl.

P11cyu.1rn apo6Jieni Ha oc110·


ni 3Haxi~o.i. y CKaH)l.llHllD·
CbKHX MorH.'laX.

Ha s1Ki qacTHHH no,lliJIS1JIOCS1 aapS13hKe siH:cbKO. npo Te JI.OKJia.llHHX


Bi.llOMOCTeH: HeMa. HaftMeHinmo aiHcbKOBOIO o.ZIJIHHIJ.elO 6yJia, Ma6y"Fh,
sa.11ora tIOBHa, 40-60 1110,lleii. BapS1r.H si.n6ysa.11H pas-y-pa3 noxo.nn MO-
peM Ta piKaMH, THMTO JIIO)l.H, lll.0 HaJie>Ka.TIH )l.0 0)1.HOfO 1IOBH3, >Kii.THi
Mi){< co6o10 6Jm3hKO H: cniJibHO crniqaJIH BCSIKi He6e3neKH. B CKaH.llH-
Haaii TaKi »Kopa6eJihHi .ll.PY>KHHH« isyJm uiHpOKO BiJI.OMi. TaKCaMo 6y.110
BOHO H: cepeJI. aap.s1ria Ha YKpaiHi. Y n.epmHi yMosi 0.11era 3 rpeKal\rn
B0€HHY KOHTpH6yu.i10 03HatiyBaJIH no 12 rpHBeHh Ha »KJII01I«, TOOTO
KepMy Kopa6Jrn. KepMaHH1I tIOBHa y aiftcbKY EftMyH.na 6paa 6iJihlllY
nJiary, Hi>K BCi m1mi BOSIKH, OT>KC BBa>KaBCSI craplllHM HaJJ. 3a.norOIO
1IOBHa. y 6010 BiHCbKO nOJI.iJISIJIOCSI Ha SIKicb 6iJibllli qa_CTHHH, lll.0 CTaBaJIH
Ha »lJOjJi« Ta no KpHJiax, aJie MH He 3Ha€MO, SIKi B'e.JLHKi 6yJrn u.i
BiJI.JJ.i.1111 Ta HK BOHH 3BaJIHCSI. He 3Ha€MO re>K Ha3B ra paHr crapmHHH.
B noxo,llax Ca.s1Toc.11aBa Ha oOJirapiio 3ra,ny€TbCS1 nOJIKH ni.ZI. npoeO.'lO,\t
BH3Ha1IHHX crnpm1rn, SIK IKMop, »lll.O niCJISI Ca.s1rocJiaaa MaB nepwe
Micu.e«, 'i CQ.leHKeJI, »lll.O aaa>KaBCSI TperiM no Cs.s1rocJiaBi«.
Os6po€HHSI napHria JI.y>Ke Bi.ZI.pi311S1.110CS1 sin. CJIOBSIHCbKOi s6poi. Ba-
pSI3hKHH ·BOSIK Mas Ha Ti.J:Ii naHIJ)f p, lll.0 B Hae 3BaBCSI 6 p 0 H SI, Ha ro-
JIOBi lll 0 JI 0 M, Ha JiiBiH pyu.i JI.ep>KaB .ZJ.OBrHH lll. HT. Jlo Hana.ZI.y CJIY-
>KHB HOMy Me LI, T 0 nip i K 0 n SI. y nopiBHaHHi 3j CJIOBSIH3MH aapSlrn
6y.11H o36po€Hi Ky .ll.H Kpalll.e - naHu.ttpi i'1 llIOJIOMH sa6e3neqyaaJIH TiJTo
ai.n y.napia aopora, Mel.I JJ.aaaa nepeaary B 6oporh6i 36JIH3hKa. 3a-
B.llSIKH caoiH CHJibttirnift 36poi sap.Sim Jierno nepeMara.1111 CJia6o .BH·
DiHOBaHi BaTarH CJIOBSIH.

3eaqiHHJI BapBria AJIJI YKpaieu. Bapsirn MaJIH a u.i.11iii Esponi


CJiany nepwopSl.ll.HOro BilkhKa. CaMOIO CEO€IO nO.SIBOIO EOHH BHKJIHKa.rn
:-JaxonJiemrn ii CTpax. Apa6 i6tt-<t>aJ1JJ.aH onosiJJ.a€: »51 6a1.111a pycia
(aapS13hKi IlOJIKH) - He BH)l.aB SI JllO;J.eM 6i.7IhlllHX TiJIOM, SIK BOHII -
12

MOB Ti .llepeaa naJJhMOBi. BoHu py.lli, He O)lSiraIOTh KanTaHiB, ni CBHT,.


a qoJioaiK o:iJ1ra€ nJiarn.. i OKYTY€ HHM o.zurn 6iK i O.llHY pyKy aucTaa.n.s1e
ani.ll Hhoro. Bc.s1K Ma€ 3aB>K.llH npu co6i Meq, Hi>K i cmrnpy. Meqi
B 11ux urnpoKi, XBHJ1SICTi, cppaHKOHChKOro aupo6y«. Bi3aHriffChKHii
nuchMeHHHK nceJI 1057. p. onucyc Bi.ll.lliJI aap.s1ria y rpe~hKiH c.71y)f(6i:
BOHH, MOB.71.sIB, >~CTpamHi Ha BHrJ151.ll. i nOCTaBOIO«, MaIOTb SICH06JJaKHTHi
Olli, He IOJJSITb efopO.ll.H, Ha n.n:aqy noBiJJhHi, He nocnirnaIOTbCSI, Ta He lllKO-
J.lYIOTb CBO€i KpOBH ff He 3Bepral0Tb ysaru Ha paHH. Q36p0€Hi BOHH .ZI.OB-
rHMH KOUSIMH ff TOnopaMH, 3 ~)IJIOro 6oKy 3aroci:peHHMH. fpeK .Ties
.iliSIKOH, rn.o onucae .n.oKJia.l,HO noxi.ll CBSITOCJiaaa Ha Eonraoiio. 3 non-
3HaHHSIM BHCJIOBJIIO€ThCSI npo yKpaiHCbKi noJJKH, rn.o ff.ll.YTh .ll.O 6010 pie-
HOIO JJaBOIO, MOB Ta crina, 036po€Hi KOUSIMH i lll.ffTaMH. Bitt onucye
pi3Hi XBHJIIIHH 6010, CJJ3BHTb 3aB3HTTSI ii xopo6picrb BOffOBHHI<iB niBH04i
ra ix norop.n:y .ll.0 CMepru. »CTpo raBpOCKHTiB (TaK BiH 3Be BiffChKO
CBHTOCJiaBa) p03Ka3yl0Tb TaK·e, lll.0 BOHH, XOll i nepeMO>KeHi, He Bi1l.-
,llaJOTbCH a py1rn eoporia. Ko.1m HC MalOTh y>Ke na.ll.ii aupsrryaa rucH•
ycrpoMJIJOIOTh co6i B rpy .llH Melli 11 raK ce6e a6HBaJOTh. A po6JIHTh ~e
Tc!VJJ' Ul,O Malffl"b ·raKy Btpy: K3iKYTh, lll.0 a611Ti aoporaMH B BiffHi, niCJIH
CMCpTH, HK .a.yrna BHJi.J.·e 3 TiJia, CJIY)f(HTb Ha TOMY CBiTi CBOiM y6HffHH-
KaM. TaspocKHTH 6oSIThrn raKoi ttesoJI!, 11 caMi ce6e a6uaaiorh, rn.06
He CJIY)f(HTH CBOiM" nepeMOiKUSIM«.
BapHrn CJlY:>KHJIH B yKpaiHChKOMY aiiichKY .u.o noJIOBHHH XI. BiKy
roJIOBH.Y pomo Bi.II.irpasaJIH BOHH B no.xo,J.ax OJiera H Irop51 Ha 4opHe
Mope, a .n.aJier.:11.x 6oHx Ha Kacnim H 3aKasKa33i, B cJJaBHiii 6oJirapcbKii1
KaMnauii CsHTOCJiaaa, TaKOiK y eiHHax BoJIO.ZI.HMHpa BeJIHKOro ra '5Ipo-
c....:rnBa lv1y JJ.poro. BapHrn .II.amt ttarnoMy eiifchKY .ll.y>Ke 6araTO. Bottu
nonrnpHJIH B 11ac CBOJO BH.ll.OCKOHaJietty 36poio TaK, lll.0 3MiHHBCK
cnocW B01oaaHHH. Oi.n.o anJIHElOM aapHr npHHHJiacsi ttoaa aiH:chKOBa TaK-
THh1. BiilcbKO i1rnJio a 6ij:'1 ynop5I.II.KOBaHe, O.II.HOIO Jiaaoio, 1-12 raK 6e3-
_,1a..lHO, HK UC 6yJIO B .ll3BHiX CJIOBHH. BOHH npHBllHJIH BIHCbKO .ll.0 Jia,'ly,
nocJiyxy 11 .llHCUHn.11iHH, ,ZI.aBaJJH 3pa30K COJJi.ll.apHOCTH, €.ll.HOCTH ii roea-
pHCbl-\OrO }f<Hrrn: Ix 3aB3HTTH, pyxmrnicrh, oqafl.n.yrntticTh, aarpHBaJJicrb
-- u.i .lOporou.i1rni IIpHKMern ..l06poro BOHKa - BBililllJJ'H B KpOB Ha-
moro 1-rnpoly. BapHru BHBe.'lH ttawi BOEHHi c1vrn 3 .llaJieKHX nyll.l
i KHHYJIJf ix Ha lllHp~Ki crenvBi np.JCTOpH, ua .l(aJJeKi MOpSI ii y qy)f{i
KpaiHH. LUo B ..laL1HbOrG Hamoro BiHCbKa po3BHiffBCH )I.yx itti~iHTHBH,
caMO:IKepTBH, m:u.apcraa - ~e y '."l.Jl3l1Hi:i1 Mipi 3aCJJyra UHX CK3H,'1.HH3B-
Cbk.HX 33BOJ':'IOBHHh:iB.
AJI·~ nbHirne ttama .rr.ep>Kaaa ii apMiH 3HaiirnJia onopy y D.71aCHoro
uaceJI·eHHH i1: not1aJia cpopMyBar11rn Ha BJiaCHHX oettoaax. To.LI.i aapHrn
Bit~e He MaJIH rn.o po6Hm Ha YKpai1-1i. Ue qyJJo .!J.Opore aittch1<0, Ma.'lo
Be.rnKi BHMOfH ii Hepa3 .ll.OlllKYJI10Ba.11e> Micu,eBOMY HaCeJieHHIO. TaK 980. o .•
KOJIH sapHrn .u.o6yJIH K11ia .II.JIH Bo.11iO.ZI.HMHpa, 3a>Ka.II.aJIH .llJIH ce6e oKyny:
»Ue ropO.ll Halli, MH H:oro .II.06y.71H, XOlleMO B311TH OKyn - no .LI.Bi rpHBlli
Bi.U. llOJIOBiKa«. BoJIO.llHMHp He xoris HHlll.HTH M1ernKaHuia i H3K3338
aapHraM lJeKar11, a>K s6epyTh rporni. BapHru qeKaJlll Mi<:.H~h, a.'le n~)-
6aqHJIH, lll.0 KHH3b ix riepeXHTpHB, i lll.0 BOHH HitIOro Bi.LI. HhOrO tie
.LI.icrnttyrh. To.II.i noqaJJH npornrnrn, rn.06 nycrnB ix .LI.O Bi3aHTii. Ro-
.."IO.U.HMHp 310.II.HBCSI 1Ha ue, BH6paB 3DOMi>K HHX JJI0,'1.CH »)l.06pHX, po-
3YMIHHX i xopoopHx«, po3.II.aB iM ropo.:i.11, a pernTy nycrna Ji c.1y >kd".
Ta .ZI.O rpeI.J.bKOro uapSI aiH no.rr.as sicTKy: »Ue H.ZI.Y'fh ;to Te6e aapHrnt
He rpttMai1 ix y ropo.n.i, 60 Hap106J1S1Th ro6i Jrnxa Tat<, HK i TVT
13

BapRr. Cepe,;i,eooiqHa CKau,n;ueaecbKa CTa·


'J'Y.11, seal,11,eHa. y Top<f>oomu,i o Oae6epr
y HopeeJ'ii.

'Y JtOJIHWHbO:\IY 6a.rui a6epircn uop-


xauci.Kuu qoocn a X. BiKy; e HbOMY
6yo i.:iCTJIK 3\imm ft yc.nxi npe~MeTH 11.1,o-
,i1,0HHoro y:i1urri.y i Tai<OJK D,ff CTa.Ty.11.
Ue xa.panep11crnqHui1 THn MOJioAoro
napnra - eiKinJ'a.

HaKOiJIH, aJie nop03B0.lU> ix y pi3Hi MiCIJ.H, Ta Ha3a.ll. He ·nycKaH HiO)J.-


HOrO«. - TaKcaMo 1015. p. B Hoeropo.ll.i 5IpoCJiasoai eapsirn »HaCHJIH
TBOpHJIH HOBrOp0.ll.US1M i iKiHKaM ix« - HOBrOpo.ll.ui no.aCTaJIH Ha HHX
i ix BHHHmHJIH.
OcrnHHi.H pa3 aapHr araJI.ye Jiirnnuc ni.ri. 1036. p. To.ll.i 5Ipoc.11as
My.ll.pHH npHBiB ix 3 HoaropOJI.a o6opOHSITH KHiB Bi.ll. neqeniria. m-
3HillJ yiKe HiSIKHX 3BiCTOK npo HHX He CTpi11a€MO. 4acTHHa ix nepeiiw.:1a
.!lO Bi3aHTii, pewTa nonepeMirnyeaJiaCSI 3 MicueauM uaceJieHHSIM.

2. Ap y >1< H u a ii e o i.

,llpy>KHHa. YKpaiHChKe aiHChKO a XL-XIV. a. CKJia.ll.aJIOCSI 3 JI.BOX


roJIOBHHX cpopMauiif: is .n p y iK u u H, TSiiKKO 036pornoro JmuapcTBa, Ta
3 B 0 i B, w.o 6yJIH Hapo.nHiM ODOJilleHHSIM.
KHSiiKa .npyiKHHa 6yJia aopraHi3oeaHa Ha apa3oK aapH3hKHX .npy-
iKHH. Xo1.1a cKaH.llHHaeui BTpaTHJIH 3ua1.1iHHS1 Ha YKpaiui if MyciJIH ycTy-
OHTH 3 BiHChKa, TO ix BiHCbKOBY opraHi3aui10, mo BH3HallaJiaCSI .llYiKe
BHCOKHMH npHKMeTaMH, KHSl3i a6epernu Ta TiJibKH ii nepeTBOpHJIH,
Bi.llDOBi.llHO .llO p03BHTKY if noTpe6 .nepiKaBH. fOJIOBHa 3MiHa 6yna TaKa,
mo Ha Micue 11Y>KHHUiB, SIKi CJIYiKHJIH .llJISI CBO€i KOpHCTH, .llO .llPYiKHHH
BBiHlllJIH MiCUeBi JllOJlH, SIKi posyMiJIH D0Tpe6H CBO€i 6aThKiBmHHH ff Hi
CJIYiKHJIH. nepeTBip .llPY:>KHHH CKJiaBCSI He Bi.npa3y, a nocrynHeBo.
14

Cnepmy nepeaaiKaJJH D Hrn aapSirn, noTiM Ty.ztu. w.o pa3 6iJihme Hamrn-
aaJio cJIOBSIHCbKOro eJieMeHTY, H: HapemTi .llPYiKHHa 30BCiM noyKpaiHW.H-
JiaCH. Usi noaiJihHiCTb nepeMiH MaJia oco6Jiuae opraHi3au.ifrne 3Ha11iHHS1;
HOBi JIIO,llH BXO,llHJIH B BHp06JieHe cepe,llOBHW.e, M)'ciJIH .llO HbOro npH-
cnoco6JI.SITHC.SI Ta 3 HUM 3.>KUBaTUCSI, nepeHMaTH Tpa,llHU.ii .llPYiKHHH
ii noTiM MOrJIH ix ,llaJii nepe,llaTu .
.llpyiKuna He MaJia xapaKTepy aceHapO.llHhoro aiHChKa, aona 6y.7Ia
.llOCTynHa TiJibKU ,llJISI auw.oi aepCTBU rpoMa,llSIHCTBa, .ZVISI 6osip.
13 0 SI p u (nepBiCHO »60JJS1pH«, Bi.ll »60JiiH«, BeJIUKUH) a6o JI y. 'II 'II i
.i1 IO .ll u, u.e 6yJia J{JISICa BeJJHKHX 3eMJieBJJ3CHHKiB, lll.0 MaHHOM'. i 3Ha'lliH-
HSll\f BU6UJIHCSI nona,ll pemTy naceJieHHSI. 3 KHS13SIMU 3BH3yBaJIH ix ro-
CilO,llapCbKi H: cycniJihHi iHTepern, cnpaaa o6opoHH Bi.Ll nana,lliB KOlJO-
BUKiB, nomuplOBaHHSI o6pi6HHX npoCTopiB, p03BHTOK ToprOBJii H UH.
KoJIH aonu HUIJIU y BO€HHi noxo,llu, TO 6yJiu cBi.llOMi Toro, w.o 6opomnb
CBOrO MaHHa H CBO€i 3eMJii. .no BiHCbKa HaJieiKaJIU He 3 np11Mycy,
a TOMy, w.o aiHchKOBa cuJia .LJ.asaJia iM npoai.ll i 3Ha11iHHS1. BoHu ni.ll-
TpuMyaaJIH ,llUttacTilO, ni.llnupaJiu :M: 6opottuJiu caoix KHH3iB, 60 KHHiKa
BJJa,lla 6yJia ix npupO.llHUM COI03HUKOM. KHH3b npuTHraa 60.s1p .llO yqa-
crn a KepMi .LJ.epiKaBOIO, .llaBaa iM Micu.e y caorn pa.LJ.i, po3.LJ.aaae MiiK
Hux ypsi,llu Ta tta.lliJIHB Ma€THOCTHMU.
npuHaJieiKHiCTb ;.{0 .llPY.>KHHU 6yJia cna.LJ.W.HHHHM npaBOM 60.Slp. fa
JiironuciB 3H3€MO _U.iJii ,llHHaCTii 60S1p, w.o 3 po.lly B pi.ll 3aHM3JIU BHIU.i
.lepiKaBHi ypH;iu H: 6yJrn tJJieHaMu KHH.>KOi .llPYiKHHH. TaK, 3a 51pornaaa
My.llporo BO€BO.llOIO a MopcbKOMY noxo,lli Ha BiaaHTilO 6ya Burnam.
Horo CUHH - 51Hb BumaTHlJ i nyrnrn, aaH:MaJIU YPH.llH BO€BO.ll 3a
51pOCJI3BOBHX cuuiB. CuH. 51HH TeiK HaJieiKaB ,llO KHSliKOi .llpy>KHHH .. no-
.'li6HO B 1070. pp. MiiK 6osipaMu 3ra.LJ.ylOTbCH 6paTu TyKu H: 4y .llHH,
ni3Hillle CTpitia€MO ix cuttiB CTattuc.naea TyKoau1.1a H: IeaHKa 4y.ll1mo-
au1.1a. nepUieHCTBO B .llPYiKIH!i M3.1H 6oSipCbKi .lliTH, CHHH TUX 6osip, lll.0
CJIYiKHJIU KHH3eBi.
KHS13b Mir npHHSITU )10 CBO€i .llPYiKHHU 6osip i 3 UHlllHX cropiH.
HoauH: KHiBr:bKHH KHSI3b lrop • 0J1hroa111.1 1146. p. noKJIHKaB .llO ce6e
6osip Y Jii6a, IaaHa BoH:Tumuqa H: Jla3apsi CairoachKoro i cKaaaa iM:
»5IK 6yJiu y 6parn Moro, TaKcaMo 6y.lleTe a MeHe«.
AJie JIIO.llHM, w.o He HaJieiKaJIH .llO 60.s1pcbKOi aepcTBH, .l{OcTyn JJ.O
.llPYiKUHU 6ya .llyiKe TSliKKHH. faJIHI.{bKUH JiiTon11ceu.b i3 BeJIHKHM o6v-
peHH.SIM 3a3Ha'lly€, w.o .llO 3Hal.liHHH )lOXO.llHTb JllO.llU 3 iie6oSipCbKOfO
po.LJ.y, TaKi, HK CyA.llHl.I »noninchKHH BHYK« a6o Jla3ap ,[10Ma.>K11p1111
i laop Mom-16o.>Ku1.1 »ia MYiKUIJ.bKOro po.lly«. Xu6a HHO .lly.>Ke aeJrnKi
3acJiyrn ii oco6ucrn ni.llnpueM1.1uaicTh MOrJIU JIIO.llHHY a HH3hKoro pu.iy
BHHeCTU B pH.llH .llpy.>KHHU.
4u a npuHHTHM .llO .llPY.>KHHU 6oHpuHOM KHSl3b YKJia.LJ.aB ~my ¢op-
MaJJhHY yMoay, npo u.e He 3Ha€MO tti1.1oro neaHoro. TaKcaMo tteSirno.
l.IU oys TYT SIKUH CBSITOl.IHUH u.epeMOHiSIJI, RK u.e 6al.IUMO Ha '::lrl.X''!li
Eaponu (Hnp., Jiuu.ap BKJia.llaB caoi pyKu y pyKu KHH3H). Y 11taMn
Blfil3,llK3X 60S1pu CKJJa,llaJIH KHR3eBi npHCRry Ha BipHiCTb.
Ane ,lleKOJIU 60SIJJU Mam-1 npaoo He nocJiyxaTu ceoro hltiLU, .:.1 f'_•
ii aaJiuUiuTu B HbOro CJIV.>1<6v H neoe.H:Tu ll.O .llpyroro KHH3H. Tr11{ l 169 P-
KHH3b BoJIO.llHMHp MCTuc.11aau1.1 CKJiaB yMoay 3 noJIOBU£MII 1-! mniM
noBi.llOMUB npo u.e 6osip. AJJe 6m1pu cnpoTHBUJIUC.H iioMy: ,,CaM rn.
KHSliKe, u.e 33.llyMaB, - MU He ni,lleMO 3 T060IO, Mil TOH> ue 3tlt.iilfi€..
KoJiu 1146. p. KHSI3b 13.RCJiaB nepe.Hmos )l.O Hoeropo.n.a, ».n.pyxnma py':~~~
15

(KHiBChKa), O,ZI.Hi nilllJIH 3 Pocrnc.na-


BOM, a .ZI.pyri, KOMy KY ,ZI.H 6a)Ka -
JIOCSI«.

KeR3b i APYlKHHa. roJIOBHHM


060BS13KOM lJJieHiB .ll.PY)KHHH 6y.i1a
BipHiCTh KHSl3eBi. 00.HpHH IlOBHHeH
6ya SIBJISITHCSI Ha KO)KHHH 33KJIHK
KHH3SI, Ha BiHHy, ljlf B HHllliH no-
Tpe6i, MaB 060BSl30K CKpi3b KHSl3eBi
noMararn H .ZI.OTp11Myearn lioMy sip-
HOCTH B He6e3neu.i Ta B HemaCTi.
Y Jiironttcax 6yea10Th Hepa3 3ra,IJ.-
KH, iµo SIK KHSl3h 6ye npHMyrneHHi'I
3aJIHllIHTH ceo10 3ew110, 60.HpH Arn.i1H
3 HHM Ha HOBe Micu.e. AJie HaBiTb
KOJHI KHH3h TpaTHB CB0€ KHSl3iBCTB0,
60HpH IlOBHHHi 6yJIH .ZI.OTpHMaTH
floMy sipHocrn H im 3 HHM Ha npo-
rnaHHH. B 1150. p. KH.H3h 13Sic.r:rna
BHXBaJISIB 3a u.e CBOIO .ZI.PY)KHHY: )) BH
3i MHOIO BHHllIJIH 3 PYCbKOi ( KH.
iBCbKOi) 3eMJii, noTpaTHJIH CBOi ceJia
fl cso€ MaHHo, A SI Te)K He MO)Ky
3a6yTH MO€i .ZI.i.ll.HHH H OTIJHHH i
a6o CB0€IO I'OJIOBOJO HaKJiaJI.y, a6o
CBOIO 6aTbKiBll.lHHY BiJI.3HCKalO i see Oa6po£H1til .60Rp1tH. PHcyaoi.: na ocnoni
Barne MaHHO«. KOJIH MaJIOJiiTHiH 3naxi,11,01; e Morn.1i o Tara1111i 1'. Kaecr.a.
,llamrno, CHH PoMaHa McrHcJiaa1111a, THHSIBCSI no pi31rnx 3eMJrnx, )>60-
.HpH H:oro 6aThKa 6yJIH Bci npH HhOMy«.
;y Il0Tpe6i KHS13h Bi.llKJIHKyBaBCSI .llO BipHOCTH CBO€i .llPY)KHHH. TaK
Cs.HTonoJIK, CHH BoJIO.llHMHpa HeJIHKoro, KOJIH no1mnas 6oporh6y 3 6pa-
TaMH, IlOKJIHKaB .llO ce6e Blf)KfOPO.llCbKHX 6oHp i TIHTaB: »4H npH-
XHJlhHi BH MeHi BciM cepu.eM ?« DOHpH BiJUIOBi.rll·I: »MO>KeMo
pa30M i3 Blf)KfOPO.llU.SIMH fOJIOBaMH CBOiMH IlOHaKJia,llaTH«. TaKCJMO na-
HHJIO ni,ll11ac HaHTSI)KlJOi 6opoTb6H 3 raJIHUbKHMH 60Hp~M11 3i6paa cao10
.llPY)KHHY Ha Hapa.lly i CKa3aB: »4H xo11ere BH 6yrn: Bipni MCHi, I{QJIH
SI ni.lly Ha BOporiB MOiX ?« Bci 3at.:pH113JIH: »BipHi MH DOfOBi T06i, r1
B0.110,wpeai H3llIOMy,. BHXO.llH 3 6J>K0i0 r'l.OTIOMOfOIO«.
5oSipH noBHHJIH BO€HHY cJiy)K6y caMi, BJiacHHMH oco6al\m. KoJiu
KHS13b 6ys y 6010, ooHpM pa30M i3 HHM crpi1IaJIH aopora. 3aci6Hiwi
60S1pH ft:rnJrn Ha Bii1uy He riJibKH caMi,. aJie so.ru1JIH 3i co6010 11 rnoi
npH6i11tti .npy>tnum.
'
Kon L-1 60~ p1rn KH.H3H 3pamrn, Bi;'.lnosiii.as 3a U.IO 3pa.ny Matt HOM
i B.itac.Hmo oco6010. Haft:JieKrna Kapa 6y.110 - BlffHaHHSI 3a rpSIHHU.IO
;1Cp)f{a!Hf. TaK PoMaH MCTHCJiaBHll npornaB i3 raJIHlfH!IH 60.Hp Kop-
MH.1b4114iB, L!~O 3ipBaJIH 6yHT nporn HhOfO. ,llaHHJIO 3aCy.llHB Ha Kapy
11po.l'HaHHH 6yHTiBJIHBoro 60.HpHHa )f{HpocJ1aaa. Ue BHKJIHKaJio aemIKe
upa)KiHHH i JliTOilHCeU.h TaKHMH CJIOBaMH OCY.ll)KY€ BHHOBHHKa: ))3a
TC, w.o )f{upocJiaB Bi.llKPHB ycTa Ha CBOfO BOJIO,llapSI, Hexaft: He 6y.n.e
16

fIOMY aaxncTy Hi B SIKlH 3eMJii, Hi B pychKlH 1 yropCbKlH, Hi B HHJUiH


KpaiHi, Hexaii eiu XOJlHTh, 611yKa10qn no ecix KpaRx, 6o)laii iioMy He.ao-
cTaBaJio no>KHBH, BHHa ii 011i10, 6o)laii iioMy BChoro Toro 6y110 3aMaJio,
Hexaii JlBip iioro 6yJle nycTHH, i xaii y ceni iioro He 6yJle HiKoro >KH-
eoro«... flicJIR 6010 niJl flepeMHlllJieM 1245. p. ,ilaHuno noKapaa na
ropno 6oRpHHa Bono)lucnaaa, »3Jioro 6yHTiBHHKa aeMJii«.
,ilpy>KHHa 6yna HaihJ.iHHilllHM BiHCbKOM, i J\HSl3i BBa>KaJIH aa CBiH
o60BR30K )l6aTH npo ii )l06po6yT Ta BHfO)lH. JliTOnHC onoai11.ac npo
BoJIOJlHMHpa BenuKoro, w.o BiH 6ya Jly)Ke nacKaBHH JlJIR JlPY>KHHH,
roJlyBaB ·ii, o6Jlap·onyaaa TaK, w.o JlPY)KHHHHKH nol.faJIH B>Ke aepeii.yaan1,
i SIK nonanHBaJIHCSI, HapiKaJIH Ha KHS13S1: »Ei)la HalllHM ro:10BaM, Ka-
>KYTb HaM icTu JlepeBRHHMH JIO>KKaMH, He - cpi6ttHMH«. KoJIH BoJIOJlH-
Mup npo ne IlOlfyB, HaKa3aB IlOBHKOByBaTH cpi6Hi JIO>KKH )lJIR JlPY>KHHH
Ta CKa3aB TaK : »3 a c p i 6 JI 0 H 3 0 JI 0 T 0 R Jl p y )K " H " H e Jl 0 6 y Jl y,
a JI e a Jl p y >Ku Ho 10 Jl o 6 y Jl y if c pi 6 JI o ii 3 o JI o To«. fli3uimi
KHR3i HacJiiJlyaanu BoJIOJlHMHpa B niif w.eJlpomo611aocTH cynporn JlPY-
)KHHH. Mu Jly)Ke qacTo lfHTa€MO e JiiTonucax noxaanu JlJIR KHH3iB, w.o
He 6yJrn CKyni ,ZJ.JIR caoiioro npu6itIHoro BiHChKa. TaK McTucnae, 6paT
5lpocJiaBa MyJlpOro, »He3BHl.faHHO JII06HB CBOIO JlPY>KHHy, MaHHa iH
He .>KaJiynae, He 6opoHHB Hi HanuTKiB, Hi i>Ki«. 1172. p. KHSl3b CaH-
- TOCJiaB PocTucnaeulf »He a6upae aonoTa, Hi cpi6na, ane )laeae Jlpy-
>KHHi«, 1187. p. BonOJlHMHp fni6oauq »JIIOOHB .n.py)KH~Y ii 30JIOTa He
a6npaa, Maifna He m.aJlHB, a )laBaB JlPY)KHHi« if T. Jl. fliJJ.l.fac 6010 KHH3b
>KYPHBCSI rrepeJJ.OBCiM THM, w.06 .ll.PY>KHHa He 3a3HaJia Jly>Ke ee.IJHKOi
lllKO.lJ.H. flicJIR 6010 ni.a J111cTBHHOM .1024. p. KHH3h McTHCJian KJIHlfe
a.aoaoJienuif: »XTO l.{bOMY HepaJJ.: TYT Jie>KHTh ciaepHHHH, TaM uapHr,
a MOR .ll.PY>KHHa l.{iJia I«

YrpHMaHHR .zr.pylllHHH. Ha yTpHMattttSI arnchKa HWJIH pi311i }J.ep-


>KaBHi }lOXO)J.H. y HaM)J.aBHillIHX qacax KHR3b BlB .ll.PY>KHHY Ha 11 0 JI IO .!l,-
Jl si, - crnraTu JJ.aHh i3 niJJ.6HTHX nneMeH. fl po ne JlOKJiaJJ.HO onoRLwe
Bi3aHTiifchKHH nicap KocrnHTHH flopqmpopommii y noJI. X. a. )>I<om-1
HaCTa€ MiCSll..{b JIHCTOila)J., KHSl3i ix SIK-CTiH BHXO.ll,SITb i3 ycc10 Pyce10
3 Ku~ea ii iJlyTh Ha noJIIOJJ.lUI, T06To a BOJIOCTH .uo cnoui11, ,wpcHJISJll,
JlperoBHlfiB, KpHBHlfiB, ciaepsrn i HHlllHX CJIOBSIH, ll.1,0 ni)J.BJlaJJ.Hi _pycaM.
fleperoJJ.yBaBlllHCSI TaM l.{iJiy 3HMy, B Mirnui KBiTHi, HK CKpCCllC KpHra
Ha piui ,iluirrpi, npuxOJJ.RTh JJ.O Ku€Ba«. TaKe nOJIIOJlJJ.Sl ui11.6yuanoc.S1
cyaopuM cnoco6oM - ue 3Ha€MO 3 JiiTonucHoro onoei.aaHm1 npo noxi.:i
IropH Ha JJ.epeBJIRH. Ko11u KHH>Ka JJ.PY)KHHa nolfana >KanyuaTHCH, w.o
ay6o)KiJia ii He Ma€ n w.o O.ll.SlrHYTHCR, Irop eueie ii Ha JlcpcenHH:
»IlilllOB y ,ilepeea no )laHh i JlO nepwoi JJ.aHHHH npu11yMae 11oov
i 6paB CHJIOIO, BiH i iioro JllO)lH«. floTiM, KOJIH B>Ke ncpTaJIHC.SI, Bill
iw.e poaJlyMaecsi if iw.e pas nilllOB i3 ueaeJIHKOIO JlPY>KHHOIO )lo6yearn
w.e 6inhwe )lattuH JlJISI ce6e. ToJli JlepeenSJHH 3MOBHJJHCh Ha Hboro:
».5lK BOBK yHa)lHTbCSI Mi>K BiBl..{i, TO BHHOCHTb yce CTa)J.O, )lOKH Aoro He
e610Th«; apo6HJIH aaciJlKY ii IropH e6uJIH.
flOJIIOJl)lSI 3aJIHWHJIOCSI H y ni3HillIHX 1.1acax, XOlf HCHHO HC H TaKifi
rocrpiH cpopMi. KHS13h o6i3JlHB aeMJii, if HaceJieHHH Mycino yTpHMyeaTH
iforo Ta CKJJa)laTH iioMy )laHuHy. TaK JiiTonHc onoeiita€, u~o cy3JlaJ1b-
CbKHH KHR3h BceeOJIOJI. IOpiesuq 1190. p. 6ya »Ha noJ110Jl.1li« B Pocroai,
niaHillle e flepeHcJiasi 3aJiicbKiM. Ha YKpaiHi w.e e XV. CT. irnya:v1a
AaHI> ia uero Haaeoio, - TaK MuKOJihCbKHH flycTHHCLKHH MauacTup
17

KHRJb J6Hpac AaHb BiA niAfiHTHX nneMeH. P11cynoK. J T. JB. Ke11ir'eucpci,1wro JiiTom1cy.

}' KHEBi 1427. p. JJ.iCTaB 3eMJIIO »3 yciMa JJ.OXOJJ.aMH, 6o6paMH, KYHHU.SIMH


i 3 no.7JIOJlJlHM«. AJie TO.l.f.i B>Ke noJIIOMH 3aTpaTHJIO xapaKTep BOEHHOi
llOBHHHOCTH - YTPHMyBaTH BiHChKO.
KoJIH Ha YKpaiHy npHXOJJ.HJIH qymi BlHChKa HK BO€HHa niJJ.MOra,
TOJJ.i KHH3i JJ.aBaJIH iM yTpHMaHHSI B ropoJJ.ax, lfH ceJiax, - ue Ha3HBa-
JIOCfl po3nycTHTH BiHChKO Ha n o Ko p M. B 1018. p. noJihCbKHH KHSl3b
GoJiecJiaB, COI03HHK CaHTOOOJIKa, 3a>KaJJ.aB: »p03BeJJ.iTh JJ.PY>KHHY MOIO
no ropoJJ.ax Ha noKopM - i TaK cTaJIOCSI«. TaKcaMo 1069. p. faSicJiaB
51pocJiaBltlf »po3nycrHB JISIXiB Ha noKopM - A JUIXiB TaHKOM y<5HBaJIH«.
B 1150. p. 13HcJiaB McTHCJiaBHlf »nicJiaB yrpiB Ha noKopM JJ.O Y CTHJiyra«.
MomHa JJ.oraJJ.yBaTHCSI, mo A yKpaiHChKi BiHCbKa JJ.iCTaBaJIH TaKe yTpH-
MaHHH no ropoJJ.ax Ta ceJiax, KOJIH B>Ke no36HpaJIHCSI, a noxiJJ. iu..r.e He
UOlfHHaern. TaK, Ma6yTh, Tpe6a po3yMiTH 3raJJ.KY JiiTonHcy, u..r.o KHSl3h
McTHCJiaB niJJ.lfac XBHJIHHnoro MHpa »poanycTHB .llPY>KHHY no ceJiax«
(1096. p.).
Ha yTpHMaHHH eiucbKa Ha3Hal.fyBaJIH ,ZleKOJIH noJJ.aTOI< r p i lll M H.
Bme OJier MaB HacTaHOBl1TH B HoeropoJJ.i JJ.aHb Ha sapSI3bKY .ZlPY>KHHY --
300 rpHBeH pillHO. K~JIH 1018. p. HOBropoJJ.ui XOTiJIH Ili.ll.TPHMaTH 51po-
CJiaBa Myllporo B 6opOTh6i 3 CBHTonoJIKOM, »noqaJIH 36HpaTH c Ko T:
Bi.ll Myma no 4, KYHH, Bi.Zl crapocT - no IO rpuaeHb, Bi.ll 6oHp -
110 18 rpHBeHb, i npHBeJIH BapSiriB i JJ.aJIH iM CKOT«.
Ha aiHcbKO HlllJla Te>K qacTHHa JlOXO.lliB 3i cy.Zly, T. 3B. a Hp H. Bo-
JJO.llHMH'p BeJIHKHH He ¥apaa po36iHHHKiB cMepT10, a Ha3HalfaB Ha HHX
rpollleBi Ka pH: »BiHHH 6araTO, BHpa xaif 6yJJ.e Ha 36pmo ff Ha KOHi«.
KHSI>Ka JJ.PY>KHHa JJ.iCTaBaJ1a Ha yrpuMaHHSI A uiJii r o p o JJ. H Ta
a e M JI i. TaK 6yJ10 Bi.Zl Hafl.llaBniumx qacia. 3Ha€MO, mo 3a OJ1era
it IropH no 6iJ1blllHX ropoJJ.ax CHJJ.imt »BeJIHKi i caiTJ1i KHH3i«, BaTa>KKH
pi3HHX BiMiJiiB BapH3bKoro BiH:chKa. TaKcaMo lIHTaeMo npo BoJIOJt.HMHpa
BeJIHKOro, u..r.o BiH anoMi>K BapSiriB »BH6paB My>KiB Jl06pHX, p03YMHHX
i xopo6pux i nopo3.zt.aBaB iM ropOJJ.H«. 3 ' JJ.OXoitiB ropoJJ.a i uiJioi
oKpyrn YTPHMYBaJ1HCS1 i KHSl3b i BCSI .llPY>KHHa. TaKcaMo 6yno i B ni-

>ICTopin Y1tpaiecb1toro Billc&&a«. 2


18

3HillIHX qacax. KOJIH naHHJIO 1234. p. 33HHB faJIHq, »npHHSlB 3eMJIIO


raJIHUhKY H p03.ll38 ropO.llH OOHpaM i 80€80,llaM, i 6yJio KOpMy 8 HHX
6araTO«. npoBO.llHpi OOHp, BipHHX KHH3eBi i BHmi BiHCbKOBi CTap-
WHHH, mo BH3HaqHJIHCH 6yJIH B OOSIX, .lliCTaBaJIH Bi.ll KHS13S1 8 ynpaey
piaHi ropO.llH 3 yciMa .llOXO.llaMH, - ue 6y JI a Haropo.lla aa ix aacJiyrn.
AJie 6yJrn Te>K Ma€THOCTH, npuaHaqeHi Ha yTpHMaHHSI THX aiHcbKOBHX
11acTHH, HKi KHH3b cTapaecsi MaTH ace rOTOBHMH .llO 6oio. TaK raJIHUh-
KHH JiiTOilHCeUb ni.ll 1240. p. 3ra.lly€, mo naaHJIO nOH3Haque »K.0.710-
MHHChKY ciJih«, T06To ciJihHi .ll>KepeJia a OKOJIHUi KoJIOMHi »Ha poaJla-
eafiHH opy>KHHKaM«, rn:>KKoa6poiiHHM BiMiJiaM aiiichKa. AJie MoryTHHH
OOHpHH ,llo6pocJiaB, mo MaB BilJIHBH Ha noKyrri, cnpOTHBHBCSl KHH)h'.iif
BOJii, poa,llaB .lleHKi BOJIOCTH qepHuriBChKHM 60.HpaM, a KoJIOMHIO ,!laB
.llBOM »6eaaaKOHHHKaM ia MY>KHUbKOro po.lly« ...
B HKHH cnoci6 Bi.ll6yeaJIOCH tta.llaBaHHH 3eMJii_, npo ue JiiTonucH
Hiqoro 6JIH>Kqe He roeopHTh. He 3Ha€MO, 1rn 6ya npH UhOMY HKHH
CBSITOqHHH aKT, TaK, SIK ue BO.llHJIOCSI B 3aXi.ll.HiH Eaponi npH cpeB,llaJib-
HHX Bi.llHOCHHax, He 36epernoc.H TaKO>K i3 KHSl>KOi .LI.OOH HiSIKHX rpa-
MOT, HKHMH Ha,llaaaJIH aeMJii. B niaHiurnx qacax, y faJIHquHi ii y JIH-•
TOBChKOMY BeJIHKOMY KHH3iBCTBi B TaKHX rpaMOTaX ara,!lyBaJIH aacJJyrn
6oSipHHa ii aaaHaqyaaJJH, SIKa aeJIHKa Ma€ 6yTH cJiy>K6a, qH caM 6m1puH
Ma€ HBJISITHCH Ha BO€HHHii noxi.ll, qff npueeCTH ai COOOIO KiJibKOX BOSIKiB.
,!laJihllle BiHCbKOBY CJIY>KOY noqaJIH Hepo3pHBHO 3BSl3yBaTH 3 no-
ci,llaHHSIM aeMJii. XTO XO.llHB Ha aiiiHy, TOH Mae npaao .llO aeMeJihHOro
Ha.lliJiy. UH CHCTeMa .llaBaJia ,llep>Kaai KOpHCTH, KOJIH KHH>Ka BJia.z:t.a 6yJia
CHJlhHa. KHH3b Mir noKapaTH HenOCJIYllIHOro .llPY>KHHHHKa- THM, JJ.J.O BiA.-
OHpaB .HoMy aeMJiio. AJie .>K, KOJIH KHH3h He Mae aeTOpHTeTy, 6ostpcTBo
SIK-CTiH HaMaraJIOCSI BHKOpHCTaTH CTaHOBHme ii 3aHe.ll6yaaJIO ceoi o6o-
BH3KH. TaKe 6a11HMO B faJIHllHHi e nepUIHX .lleCHTHJiiTTHX KHH3JOBaHHst
,llaHHJia. EoHpH Bi.llMOBJIHIOThCH Bi.ll nocJiyxy KHsiaeai H: caMi 6epyTh
npoBi.ll y ,llep>KaBi. KOJIH naHHJIO pa3 nepe,ll nOXO.llOM CKJIHKaB Bille,
Ha Hapa.lly npHHllIJIO BChOrO 18 BipHHX »OTpOKiB«, MOJIO.llllIHX 6oSip.

Crapma APYWHHa A: OTpoMB-AiTcLKi· ,llpy.>KHHa no.zt.iJISIJiarn Ha cTapwy


H MOJIO.llllIY·
CT a p UI a .zt p y >K H H a aaaJJacSI HHaKwe - n e p UI a 1 JI y 11 11 a, 6 i JI h-
lll a. a6o - 8 e JI H K i 6 0 H p H. HaJie>KaJIH }J.O Hei npeiicTaBHHKH HaHMO-
ryTHillIHX 6oSipCbKHX pO.lliB, BeJIHKi 3eMJieBJiaCHHKH, Haii6iJibllle BilJIH-
BOBi JllO.llH B rpoMa,IUIHCTBi. BOHH aaci,llaJIH B KHH>KiH pa.lli, MaJIH BilJIHB
Ha nocTaHOBH KHH3H, MaJIH y caoix pyKax HaiiBl~mi ypH.llH. KHH3b no-
BHHeH 6ye IlHTaTH B HHX ix .llYMKH B KO>KHiH cnpaei. KOJIH>K UhOro
He po6ue, CTapUia .ztPY>KHHa BHHBJISIJJa HeB.llOBOJieHHH. Kttsiah BceeoJJ0.11
OJieroeH11 Ha cTapi poKH »no11aa JJIOOHTH .llYMKY MOJIO.llHX i p3.llHBCH
3 HHMH; a ui no11aJIH aaBH.llyBaTH H: Bi.llKaayaaTH Ha .llPY>KHHY n e p llI y(<.
CaSITonoJJK laHCJIOBH11 (1093. p.) »He nopa.llHBCH a 6 i JI b UI o io .ll.PY>KHHOIO
6aThKa ii .llH.llbKa ceoro, a pa.lly 3p06HB i3 THMH. lll.0 3 HHM npHHlll.Tjff<(
i IlOJl. y BfHCbKY llJieHH CTapUIOi .llPY>KHHH 3aHM3JIH BCi BHmi MiCUH,
»,llep>KaJIH BO€BO.llCTBO«; - nepe.llyCiM .llO HHX HaJie>KaB HaH6iJibllle BilJlH-
BOBHH ypst.ll - TH c SI uh Ko r-o.
,llpyrolO KaTeropi€IO 6yJia .ll.PY>KHHa M 0 JI 0 .ll lll a, - 0 T p 0 K H, .ll i T-
c h Ki, 6 0 H p c b K i .ll i TH a6o npocTO M 0 JI 0 Jl..h. y ci ui Ha3BH 6iJiblll-
MeHUI 0,llH03Ha11Hi: ».ztiTChKHH« y nepUIOMY 3Ha11iHHi 03Ha11a€ »,ll.HTHllHH«.
»0Tp0K(( TiJlhKO mo HCMOBJISI, - .llHTHHa, IOHaK.
19

TonopM 3 KHA)l(MX 'lacie, pi3HOi BeAM'IMlflt. M ct».opMM. 3 HaXi)l,Oh: Ha l\11iBII\HBi.

Ue 6yJia JtnuapchKa MOJIO.llb, wo noxO.llHJia a 6osipcbKHX po.LI.is;


y KHSDKiH .llPY)f{HHi BOHa fOTOBHJiaCSI .llO BiHCbKOBOi CJiy)f{6H. 0TpOKH
CJIY)f{HJIH H npH 6osipax i Ha KHSl)f{OMY JlBOpi. JliTOilHCH llaCTO ara-
llVIOTb, mo KHH3i MaJIH JlOBipeHHX OTQOKiB a6o .LliTCbKHX. Halit.1acTiwe
B)f{HBaJIH ix 110 IlOCHJIOK. neoeB03HTH HaK33H. JIHCTH i BCSIKi ll.OPY-
lleHHSI. THMTO }leKOJIH OTpoKa 3BaJIH npOCTO CJiyroio. ni)lllaC OOIO BOHH
MaJIH ni)l oniKOIO KOHi ,llpy)f{HHH. TaK Hnp. raJIHUbKHH JiiTOTIHC npu
onuci HpOCJiaBCbKOi 6HTBH 1245. p. Ka)f{e, IUO B O)lHH SIKHHCb '4aC
npu KHS13SIX »He 6yJio BOHOBHHKa, a 6yJIH OTpOKH, IUO TpHMaJIH KOHi«.
AJie >K, 3 Jtpyroro 6oKy, B DOXOJli Ha SITBHfiB 1256. p. JlaHHJIO npH
CBOiM 6oui 33JIHlllHB »OTpoKiB opy>KHHX«. 0TpOKH fOTOBHJIHCSI )10 6010
ni.ll OKOM KHH3iB, a )lOCBi)J.Hilll i 3 HHX 6paJIH yqaCTb y JierKHX noxo11ax,
y cTe:>Kax Ta po3i3Jtax. Oco6JIHBO B noxo.zr.ax Ha noJIOBU.iB y nepeJJ.HiH
CTOpO:>Ki aucryna€ Hepa3 USI »MOJIO.l{h«. TaK· 1149. p. KHH3i »l10p1rnx
KJI06yKiB (HaHMaHHX nOJIOBUiB) i M OJI 0 Jl b CBOIO nyCTHJIH Hanepe.ll
ltO nepeHCJiaBa, a CaMi niWJIH CBOiMH IlOJIKaMH 3a HHMH«. no.lli6HO
1160. p. KHS13b CBSITOCJiaB »n e p e 6 p a B M 0 JI 0 Jl b i 3 6epeHJlH'4aMH
Ta Ka€nn11aMu nycTHB Ha noJioauia«. Y noxo.nax Ha crenoauKiB oco6-
JIHBO Tpe6a 6yJIO BHSIBHTH CTOpO>tcKiCTb, o6epe)f{HiCTb i niJtnpH€MllH-
BicTb - i ue 6y Jia HaiiKpama BO€HHa lllKOJia llJIH MOJIOJlHX. KttH3b
BacHJibKO Tepe6oBeJihChKHH aaJtyMyBaB Ha 110J1i TaKoro 10HaUTBa BeCTH
urnpoKi noxo)ln: »CKa>tcy si 6paTaM cBoiM, BoJio.napeai ii )laBHJlOBi:
20

JI.aihe Metti JI.PY>KHHY M 0 JI 0 JI. lll y, a caMi 6eHKeTyiiTe ii eeceJiiTbCSI


i IlO.llyMaB SI co6i, mo niJI.y Ha JISIJI.ChKY 3eMJIIO B 3HMi ii ni.!I. .11iTo,
ii aa6epy JIH.!1.ChKY 3eMJI10«.
MoJIOJI.lllOIO JI.PY>KHHOIO 3BaJIHCSI ii MeHme 3aMO>KHi BH3Ha4Hi
60S1pH, mo ne Mornu piBHHTHCH 3 »BeJIHKOIO« JI.PY>KHH010 ii B.l.OBOJIH-
m-1rn HH>K4HMH cTaHoeumaMu B JI.PY>KHHi. Botto Mor JIH M3TH Hlf}l{lli
crynHi B BiHCbKY a6o 6yJIH npOCTO KHSl>KHMH CJiyraMH JI.O BCSIKllX Jl0-
py4eHb.
4Jiemr MOJIO.lllllOi .ll.PY>KHHH MOfJIH 3fOJI.OM BXOJI.HTH y CKJI3JI. »CT3p-
mofo JI.PY>KHHH, crneaJiu »BeJIHKHMH<( 6oHpaMH, JI.icTaBaJIH Blill.li YPRlH
ft: noJI.. JliTonMrn .na10Th Ha ue JI.eHKi npHKJia):lli. B 1169. p. KHH3h
BoJIO.llHMHp McTliCJiaBH4 3po6HB yMoey 3 noJIOBi.J.HMH 6e3 ei.:i.oMa CTap-
wux 60S1p; KOJili BOHli npo ue JI.OBi):laJIHCSI, CKa3aJIH: »He ni.neMO 3 TO-
OOIO, MH npo ue He aHaJIH«. ToJI.i KHS13h yKa3aB Ha .niTChKHX i cKa3aB:
»Ue 6yJI.YTh MOi 6oHpH I« ooHpH B PocroamuHi 1176. p. Bi)lKa3yeaJIH
ua KHH3iB PocTHCJiaBH4iB, mo BOHH »nopo3JI.aBaJIH no ropo;J.ax nocaJI.-
HHJ..lTBa pychKHM (KHiBCbKHM) JI.iTCbKHM«.
0TpOKiB 3ra.ny10Tb 3BH43HHO B HeBeJIHKOMY 4HCJii: BO€BO)la 5IHb
Mae npH co6i 12 OTpOKiB, npH naHHJii 6yJio ix 18. Paa TiJihKH CBSl-
TOOOJIK 13SICJiaBH4 MaB 700 4H 800 OTpOKiB, - MO>Ke ue He MOJIO)lllla
.llPYJl<HHa, a l.liJie BiHCbKO.

Roi. nopyq i3 .llPY>KHHOIO .u.pyf'OIO cpopMau_i€IO .n.aBHbOfO ttamoro


BiHChKa 6yJio aaraJibHe Hapo,nH€ OilOJI4eHHSI, mo MaJIO CTapy H33BY
B 0 i B. Cnepmy BOi He M3JIH HiHKOi nocTiHHOi opraHi3auii. 5IK Ha Kpainy .
Hanas Bopor, yrn JIIO.lltticTh xanaJia 3a 36poio JI.JISI o6opoHH. I B TaKii'I
cpopMi MicueBoi caMoo6opottH soi nepeTpHBaJIH JI.OBri qacu. A.11e B>Ke
nepmi KHH3i Il04aJIH B>KHBaTH JI.0 aopraHi3oBaHHX BHCTyniB Hap0.!1.HbOfO
onoJI4eHHH. B noxoJI.ax OJiera ua fpeui10 907. p., oKpiM aapHr, T06To
.llPY.>KHHH, BHcrynalOTb i CJIOBSIHH 3 pi3HHX nJieMeH: CJIOBiHH, Kp11Bl14i,
.n:epeBJIHHH, paJI.HMH4i, BHTH4i, IIOJIHHH, xopeaTH, .1lY Jii6u. Ue Hill.lo mnne,
HK Hapo.ll.Hi soi. TaKcaMo Irop JI.O noxo.n:y Ha Bi3aHTi10 944. p. »noqaa
30Hparn BOi MHOfi«, i aapsiriB i BiHCbKO pi3HHX nJieMeH, fpCl..lbKHii
nHChMeHHHK Jlee .lliHKOH Ka.>Ke, mo CeHTOCJiaB JI.O noxo.ny Ha 50Jira-
pi10 ai6paa »yc10 .n:opocJiy JllOJI.HiCTM.. y JiiTOilHCax Ha3Ba l>BOi« 4aCOM
o.nuoaua4Ha a eiHchKOM y3araJii. AJie qacrime cTaBJIHTh eoiB cynpoTu
.n:py>KHIIH, HK OK.PeMy cpopMaui10. Ta~, Hnp., 1015. .P· 6m1pH Ka>KyTh .!1.0
KHB3SI 5opuca: »l.le .llPY>KHHa 6aTbKiBCbKa B Te6e Ta BOi«.
no OIIOJI4eHHSI uaJie>KaJia H MlCbKa JllOJlHicTb i ceJIHHJi - XJii6opooH,
T. 3B. CMep,ll.H a6o 40pHi JIIO,ll.H. Ha aopora MaB iTH KO>KHHH, 6e3 OfJISl.!lY
ua BiK, 6.e3 OfJISl.llY Ha Te, 4H MaB BiJUIOBi.llHY a6po10, 4H Hi. KHH3b
BceBOJIOJI. niJI.4ac Hana.lly nonoBuie 1078. p. »HaKaaaa a6upaTH eoiB
ei.ll MaJioro JI.O eeJinKoro«. B 1151. p. KHSIHH 3aHBHJIH KHH3HM: »xaii
i.llYTh yci, XTO TiJihKH MO.>Ke X-011 .nplOK (»XJIY.ll«) y PYKH B3SITH; K0~1H
XTO He niJI.e, JI.aft: iioro HaM, MH frnro caMi no6€MO«. I TaK nimJIH »OJl.HH
OJI.HOfO He 33JIHlllal04H, BCi 3 paJI.iCTIO 3a CBOiMH KHS13SIMH, i Ha KO-
HSIX, i nimi, BeJIHKa CHJia«.
Hapo.llH€ onoJI11eHHS1 cnupaJIOCSI ua TepHTopiHJlhHY cucTeMy. Ha-
ceJieHHSI 3 SIKOiCb OKpyrn 30Hpano.CSI B 11aci. ue6e3neKH Ha O)lHOMY Mi-
cui, 3BH4aHHO B HaH6JIH>K40MY ropo)li ii TaM rOTOBHJIOCH JI.O BHCTyny
ua Bopora. TaK, unp., 1068. p., KOJIH nonoaui norpoMHJIH KHH3iB ua.n.
piK010 AJihTOIO, »JIIOJI.H KHiBChKi npu6irnu .ZJ.O KH€Ba, BJla.llHJIH aiqe
21

Ha TOproe1m.i, niCJHlJIH .n.o KHH3Sl ii


cKa3a;m: u.e noJioeu.i nopoa6iraJIH ·
CH no 3eMJii, .llaii, KHH>Ke, a6p010 A
KOHi, MH 6y ,lleMO 6HTHCH 3 HHMH«.
TaKa M06iJiiaau.i'.Htta OKpyra 3BaJiaCH,
3..la€ThCH, TH c .s111 a. U10 ttaasy crpi-
11a€MO s JiiTon11cax ,lleKiJibKa paaia, ~~ "''"
7

aJie HeMa€ ,llOKJia,llHOrO BHHCHeH-


llSI, mo Ta Ke aotta 03Ha11aJia: l.JH
fiyJia u.e TiJihKH B0€HH0-060pOHHa T~­
pHTOpiH, l.JH MaJia BOHa ii urnprne,
a..'lMiHiCTpau.iiftte atta11iHHH. Ha 110-
JJi THCH4i CTOHB THC Sl U. h K Hit T11-
Uf4i f1 THCHU.hKi 3ra.a.ylOTbCH B KH- nonoee'-'bKa »Be>Ka« - eia KpMTMM warpoM.
CBi. BH>KrOpO.lli, 13iJirOpO.lli. nepeH- '3 Ke11ir'c6epcbKOI'O .1iTom1cy.
CJiaei, 4epHHroei, Cttoai ii nepe-
MHlllJii. 13yJIH u.e a6o KHH>Ki CTOJIHU.i a6o CHJihHirne yKpimieHi ropo.z:r.n.
Bi.z:r...liJIH eiiichKa .z:r.icTaeaJIH 3e1111aiitto Ha3BH ei.z:r. ropoitie, HK: KHHHH,
nepeHc.1aeu.i, 3BeHHropOJlU.i, 6epeCTSIHH., B-0.'IO.!J.HMHPU.i, Typieu.i, nHHSlHH,
ra.n11 1rnH11 ii HH.
4H 6y.TIH SIKi MeHrni M06iJii3au.il1Hi pattOHH, Hi>K THCSll.Ja, npo u.e
nestto He 3Ha€MO. YpH.!l co Tc h Kor o BKaay€, mo 6yJIH HKich coTtti,
Ta 1111 u.e BiMiJI eil1cbKa, l.JH oKpyra, pilllHTH TPY.ll.HO. ,lleK0.11H B>KHBa-
CTbCH 11 H33Ba n 0 JI .K . Ha 03Hal.JeHHS1 Tep1nopii, 3 KOTpoi IilllJIO onoJI-
4eHHS1, ttnp., »Bi.UeMo e CHJihHHl1 noJIK KHiBChKHl1«, 3lialJHTh - y KH-
iem11Hy. 4acOM Ha llOJii ceJIHHCbKHX ei.z:r.itiJiiB 6al.JHMO c Tap 0 c Ti B,
ciJihCbKHX CTaplllHH. 3 Toro MO>KHa 6 MipKyean1, mo Hal1HHiKlJHMH Te-
pHTOpiHJibHHMH O,llHHHU.HMH B oprattiaau.ii BOiB 6yJm ceJia.
Y11acHHKH ttapo.z:r.Hhoro. ono.7I11eHHS1 11rnJIH Ha eil1ny 3B1P1aiiHo 3i
CBO€IO 36pO€IO, ·xoq 6H u.e 6y:m TiJibKH .ll.PIOKH, HK u.e 6al.JHMO ,!l.e
e Kora I 151. p. AJie e paai He6eaneKH ii KHH3b 6ye 06oe.s13attHl1 .!la-
earH BOHM a6poIO 3i .ceoix cK.11a.nie. Dpo ue JiiTon11c onoBiJI.a€ ni.z:r.
1068. p., KOJIH noJioeu.i riopoa6iraJIHCH rio KttiBl..lJ.HHi, ttapo.IJ. y KH€Bi
.'lOMaraBCSl y KHH3SI 36poi i KOHeii.
Y11acttHKH noxo.ny .II.iCTaBaJIH .z:r.eKOJIH ·n.7IaTy: »51poc.7IaB noLiaB ceoi
llOi .ai.TIHTH: CTapOCTaM - no 10 rpHBeHh, CMep,!l.aM ( ceJIHHaM) - no
rpHBHi, HOBrOpOJlU.SlM yciM - no 10 rpHBeHh, i ei11nyCTHB ix .tf.O,'J.OJ\.fy«.
AJie nepe.llyciM Bil1CbKO MaJIO noaeo JI.O BO€HHOi .1l061111i ii u.e Haii6iJibllle
npHMaHIOBaJIO HaCeJieHH.Sl .llO BO€HHHX noxo.z:r.ie.

lfopHi KJ106yK1t. Ceo€pi.llHe ttapO.llH€ onoJI11eHHH TBOpHJIH TaKO>K


crenoei Op.llH, mo 6y.'IH ni,ll. BJia,ll.OIO HallIHX KHS13iB. MaJIH BOHH 3a-
raJibHY H33BY lJ 0'P H H x K JI 0 6 y Ki B. € ue nepepi6Ka TypeU.hKOro C.llOBa
»KapaKa.rna.l<H«, mo oatta11a€ - 11opHi rnanKH. Y TaKHX rocTpoeepxnx
wanKax 3MaJibOB3Hi CTenOBHKH Ha .z:r.aeHiX K3pTHHaX y JiiTOnHcax.
oy,7111 u.e He.z:r.06HTIUI pi3HHX CTenOBHX op.z:r., fOJIOBHO nelJeHiriB Ta
TOpKiB, lUO a6o caMi ni.ll.ll3JIHCS1 ni.z:r. yKpaiHChKY e.11a21.y' a60 ttami KHH3i
np11seJIH ix HK 6pattu.ie Ta ocaJJ.HJIH Ha cTenoeoMy norpam1114i. Ha-
.1e>KaJIH .lI.0 HHX. pi3Hi nJieMeHa: 6 e p e H .ll ii a6o 6 e p e HA H qi, K 0 By i,
"a c n H 11 i, Ty p n i L EiJihllIOIO MacoIO BOHH 3aMemKyeaJIH 0Ko.11md piKH
Paci, .z:r.e 6yB ix roJIOBHHl1 ropo.z:r. Top11echK. MeHllli oceJii 6ym1 ua ne,
pe.s1cJiaBlUHHi 11 4epHHriBlUHHi. B 1139. p. JiiTonuc Hapaxoey€ ix Ha
22

30 THCHq. Ma.rm BOHH csoix CTaplllHH, »JiiRlllHX My>KiB«, SIKHX Te>K


3BaJIH KHH3SIMH. lloarnH: qac BOHH 6ynn norailaMH, aJie ni3ttillle no-
1..faJIH npHHMaTH xpHCTiHHCTBO. }l(nJIH BOHH >KHTTSIM KOqiBHHM, CH.lliJIH
s »Be>Kax«, T06To so3ax i3 m:lTpaMH H: nepexO.llHJIH 3 Micu.H Ha Micu.e. ·
8 qaci He6e3neKH XOBaJIHCSI .llO yKpim1eHHX ropo.lliB. 5araTCTBOM ix
6yJIH BeJIHKi CTa.lla OBeU.b i Ta6yHH KOHeH. BMiJIH BOHH, HK yci CTe-
nOBHKH, He3BH1laHHO CKOpo nepeceJllOBaTHCSI Ha HHllle Micu.e. JliTO-
rrnceu.b onosi.lla€ npo u.e xapaKTepncTnqHHH eni30.ll i3 1151. p. Toro
poKy CY3.llaJibCbKHH KHSI3b IOpiii MoHOMaXOBHll illlOB Ha KniB i3 no-
.1JOBU.HMH. Kttsi3i 8HqeeJiaB i 13HeJiaB He MaJIH 3 KHM 6opoHHTH ro-
po.11.a. To.lli qopHi K.1106yKn 3aSIBHJIH, 11.lO roi-osi 3 yee10 op.llOIO npniirn
Ha noMilf. »bhTe eo6i y esiH: Knis, a )l-O Hae qpnernsTe sallloro 6paTa
BoJIO.llHMHpa, MH noi,leMO )l.0 eBoix Be>K, XOlfeMO 3a6paTH esoi Be>Ki
i1 JKiHKH 11 .lliTH 11 eTa.lla csoi, i see, 11.lO Hallie ii niJleMo Jl..,o Kn€sa;
an 6y.lleTe .llO seqopa a Knesi, if MH 6y.lleMO«... I cnpaB.lli Ha 03Ha-
l.feHnii qac u.iJia op.lla 3HBHJiaCSI nill KH€BOM - Ha pa.llicTh i Ha CTpax
MiCTa. ))80JIO.llHMHp npHHlllOB i3 yeiMa· qopHHMH KJio6yKaMH, 3 Be>KaMH,
ernnaMn Ta xy,ao6010 ix, He3Jiiqemrn cn.11a. ii seJIHKOi lllKO.llH ttapo-
OHJIH - Tpoxn soporn, Tpoxn eaoi, - MattaCTnpi norpa6ysa.11n, eeJia no-
na.irnJIH ii ea.zIJI IlOHHIJ..ll1JIH« ...
4opHi KJio6yKH 36epernH esiH llHK11H no6yT; He 3HaJIH, 11.lO TaK~
.llHeu.nnJiiHa, uepa3 »x11rpHJIH« u He xoTiJIH eJiyxaTH KHSl3is. A.1e 3 He-
HasneT10 Bi.llHOen.rncH ,ZI.O nonosu.ia, oxoqe HlllJIH s CTenoai noxo.aH
i 3'-laCTa eaMi 3aKJIHK3JIH Hallll1X KHH3iB Ha BH03)lH y eren. lllnpo,
411 HelJ..lHpO, a Hepa3 33HBJIHJIH, IJ..lO fOTOBi 33 esoro KHH3SI »r0.110811
eBOI IlOKJiaeTH«. B yKpaiHebKOMY BiHebKY BOHH Ma ..m eBOIO· Bary, HK
e.11€MeHT pyxnusnii, Bi.llB3>KHHH i 33B3SITHH, 11.lO ttacJiino iilllos Ha sesrny
He6e3neKV, KOJIH Ti.1lbK11 MO>KHa 6yJio cno11.isaTHCSI Ha>iCHBI{. i 3.l0-
6H4i. w

Epo,z1;HHKH Ta 6epJJ3,llHHMH. YKpainebKi CTen11, 6arari Ha .llHIWro 3Bipsi,


npnMaHIOBaJIH pa3-y-pa3 .llO ce6e eMiJIHBe ttaceJieHHH, 11.lO Hlll.110 ry JlH
Ha JIOBH " p1160JIOBCTBO, He BBa>KalOlfH Ha He6e3neKy Bi.ll .llHKHX KO-
lfOBHHKiB. Ti eMimrni erenosi noceJiettu.i, nonepe.llHHKH 3anopmKu.is,
MaJIH CBO€pillHY B0€HHY opratti3aU.ilO M yMim1 Bee BHCTaBHTH 3HaqHi
sil1ebKosi CHJIH. Ha >KaJib, npo no.npo611u.i Ix >KHTTSI 3H3€MO He6a-
raro. 3afIMaJil1CSI BOHH JIOB3MH, M3JIH CBOi ern.ua. aJie nepe.nyeiM
so10saJIH. Ma.1111 pi3tti iMe1-rn: 6po.llHl1KH, 6epJia,1HHKH, snroHu.i.
5 po .n H 11 K H BHCTyna10rb Bi.ll noJios11tt11 XII. s. Ha3BY ix BHRO-
.l.HTb Bi.ll CJIOBa »6pO.llHTH«, ee6ro THHSITHeSI, 6JiyKaTH, no crenax, MaII-
.llPYB3TH. Ue 6y.,rn xpncTiSIHH, iMeHa MaJIH yKpaiHChKi, cJiaBHJIHCSI Bi.ll-
earo10. 8 1147. p. pa30M i3 noJIOBU.SIM11 npnxo.11.HJIH tta noMilf OJie-
rosi CsSITOeJiasnqeei, B 1180. pp. 6paJIH yLiaerb y 6oJirapebKiii BH-
3BOJihHiii 6opoTb6i, ni3Hirne 3axo.nnJIH Ha Yropw.11tty. 4y>KHHU.i 3sa.rrn
ix 3eMJIIO" I3po.zurni€10.
U10 erenosy KOJibOHi3aU.ilO ni.llTPHMyBaJia TaKO)f{ raJIHLIHHa. niB-
JI.eHHHH eTen ypi3yBaBCH TO.lli B no)liJIJIH Ta noK)'TTH H npnrnraB JlO
ce6e norpSIHHllHY JllO.llHierb. A 11.lO B raJI11U.bKiii 3eMJii YaeTO 6ysaJIH
sttyTpilllHi ttecnoKoi, TO ri, 11.lO 6yJin ttes.nosoJieHi u.11MH Bi.llHOCHHaMH
MOfJJH llIYKaTH eo6i npHeTaHOBHilla B crenax. 0.nHH i3 raJIHllbKHX KHH-
3iB, IBaH PoCTHCJI3BHLI, 1145. p. YTPaTHB CBiM y .lliJI y raJinq11Hi, Il0.ll3BCSI
Ha.'.\ llyttaii i TaM y ropo.lli EepJIMi 3opratti3ysae eo6i cTenose sili-
23

KHR>KMM APY>KMHHMK y noeHoMy y36pocHHi.

ChKO. Aoro 6 e p JI a .ll H HK H uiJii .llBa JJ.eCS1THJiiTTS1 HHrnnopHJIH no scix


y ci.llHiX OKOJIHU.SIX. y 1158. p. BOHH HenoKOiJIH raJIHllhKHX p116a ..10K
.necb Ha 4opHOMY MOpi " .ll06yJIH .nsa rpeLthKi Toprosi KOpa6Jii. B 1159. p.
0.llHJIH IlOXO.llOM irn noHH33H (no]liJIJISI), 3.ll06yJIH KyqeJIMHH i 06-
JISlfaJIH Yrn11u.l0. B 1160. p. onaHysa.rn rnproBHH nopT OJiernmsi
y LlttinposoMy rnpJii. c;u:JIH 6epJia.llHHKiB 6yJIH 3Haqtti. B no.lliJihChKOMy
noxo.ni ix UOJIK HaJii11ysaB .llO 6000 JllO]leii. Ta BOHH MyciJIH Marn
H CBOIO cpJibOTy, 6o po6HJIH HaUa.llH H Ha MOpCbKi npHCTaHi. noxO,'Ui
6epJia.nHHKiB MaJIH Hepa3 xapaKTep p036HUI3llbKO-nipaTCbKHH, a HKOiCh
BHlllOi noJiiTH11ttoi Meru llH »6epJia.llCbKa Cill« He MaJia.
3a neprnoro Hai3.llY raTapia 1223. p. noRBJIR€TbCR me o;ura cTenona
4>opMa1..dH, Ta€MHi - r a JI H u. b K i B Hr 0 H u. i. KoJIH BCi KHH3i 31XaJIHCSI
6yJIH He]laJieKO .UttinpOBHX noporiB, mo6 pa30M BHCTYilHTH Ha rpi3HIIX
24

MOHfOJiiB, »BHfOHU.i raJIHU.bKi npHilJIHJIH JlHinpoM,. BBiihiiJIH 6yJIH B Mope,


60 6yJio 1..JOBHiB THeS11Ia, BiXaJIH y JlHinpo, .lliHlllJIH .llO noporiB i eTaJIH
Kono pi1IKH Xoprnu.i Ha 6po.lli y npoTOJI1Ii; 6yJIH 3 HHMH IOpiii Jl0Ma-
Mupw1 i Jlep.>KHKpaii BoJIO.llHeJiaBHl..J«. 13yna u.e SIKaeh eHJihHillla opra-
Hi3aU.iH, KOJIH 1..JOBHiB 6yJio a.>K THeSll..JY - JllO,lleH MOfJIO 6yTH KiJibKa-
HaU.SITb THeSil..J. Mo.>Ke u.e 6yJIH eMirpaHTH 3 faJIHl..JHHH, mo ociJIH .lleeb
Ha.ll 4opHHM MopeM. KoJIH Ha YKpaiHy npHiilllJia rpi3Ha He6e3neKa,
BOHH noqyeaJIHCSI .llO o60BS13KY eTaTH pa30M y o6opolii pi.llHOi 3eMJii
ii neBHO 6araTo ix noHaKJia,lJ.aJio ronosaMH Ha.ll pi1IKOIO KaJIKOIO.

3. 3 0 p 0 SI H 00 6 B i 4J 0 p M a U i i.
Oxopouua s6po11. 36poH ,zJ.aattix 11acia MaJia tta3BY »opy.>10KH«. Ii
Mo.11rna no.lliJIHTH Ha o6opoHHY ii aa11intty. Jlo nepllloro po.lly HaJie-
JKaJia 6pOHSI (naHU.HP ), lllOJIOM i pl.HT.
E po HSI 6yJia .llJISI oxopoHH Tina, SIK naHIJ.Hp. Haaea ii nepeii11I.11a
Bi,lJ. repMaHiB, 11H KeJibTiB (eTapoHiM. brunj(j BHBOJJ.HTb j3 KeJihTebKOfO
bruinne = rpy.llH), - CJIOBSIHH y Haii.11.asHilllHX 11aeax nattu.Hpia He
BJKHBaJIH. Jlo Hae 6pOHIO 3aHeeJIH, Ma6yTh, aapHrH, mo 3HaJIH pi3Hi
PO.lllf 3aJii3HOi 36poi. naHU.Hpi 3 KHH.>KHX qaciB 3Ha€MO 3 p03KOiliB
cTapoBHHHHX MOrHJI. TaKa 6poHH u.e moeb, Hal..Je KanTaH, 1..JH eopo1IKa
3 OTBOpOM Ha fOJIOBY Ta KOpOTKHMH pyKaBaMH. 13yJia BO Ha 6iJiblll, HiJK
MeTep aaB.llOBJKKH ii eSiraJia .llO KOJiiH. 3po6JieHa 6yJia 3 .llpi6HlfX 3aJii3-
HHX KiJihU.iB, noenoJiyqyaaHHX 0.llHe 3 O)lHHM; ni3Hillle (Bi.ll xv. B.)
TaKH:H naHU.HP aaaaeSI K o JI b 11 yr o 10. CTenoBHKH HOCHJIH Te.>K 6poHi,
aJJe HHllli, ai lllKipH a HalllHTOJO saJJi3HOIO J1yeK010. Bi.ll ne11eHirie Ta
IlOJIOBU.iB· pa30M j3 HHlllOIO 3.ll06H1..J1..JlO npHXO.llHJIH .llO Hae i TaKi naH-
U.Hpi. Mornu 6yrn B ttae me ii HHllli pO.llH naHu.upiB, mo npHXO.llH ..'IH
ai Cxo.lly, a BiaaHTii a6o ia aaxi.llHhOi Eeponil. TaK, Hnp., y rpaMoTi
BOJIO.llHMHpebKoro i<HSI3H BoJIO.llHMHpa BaCHJ1bKO~H1Ia a 1287. p. 3ra-
.n.aHo npo SIKieb »6 p 0 H i .ll 0 Ill a TH€«. 3ra,llOK npo qaeTHHH 36poi JJ.JIH
oxopOHH JiiKTiB, KOJiiH i B3araJii Hir y THX qaeax He IlO.llHOYEMO.
ill o JI o M, aanisHa noKpoaa roJIOBH. Ha3Ba - HiMeU.hKoro noxo-
,lJ.JKeHHH (roTehKe hi I ms). Ma6yTh, iioro a Hae nolllHpHJIH pa3oM i3
6pOHCIO B3pHrn. llioJIOMH KH5UKHX 1.1aciB, BHpo6JieHi 3 3aJii3HOi 6JISIXH,
MaJOTb <f>opMy eTi.>KKa, mo 3aroeTp10€ThCS1 .uo ropH. 3nepeJJ.y 6m1xa
3,lJ.OB.>KyBaJJaCH a BY3hKHii BHeTyn, mo oxopott10sas Hie. JleKOJIH 3nepe;J.y
IIJOJIOMa npw1inmoeaJIH 3aJii3HY MaCKy, mo 3aKp11eaJia u.iJJe 06JI11i11.1S1.
Jlo lllOJIOMa MO.>KHa 6yno .llOl..JiilHTH ii oxopotty Ha lllHIO. 3 TaKHMH aa-
eJIOHaMH Ha lllHIO ii ayxa 6allHMO HalllHX BOiB Ha KapTHHaX j3 »)KHTTSI
Bopuea Ta f JJi6a«.
Ha KHH.>KHX lllOJIOMax 6yeaJJH 306pa.>KeHi eBHTi, Hnp., Ha lllOJIOMi
hHcnaaa MeT11eJ1aBH1.1a 1151. p. »HanHeaHHH 6ye CBHTHii My1IeHHK CTaH-
TeJieHMOH 30JIOTHH«, Ha lllOJIOMi 51poenaea BeeBOJIO.llHl..Ja OK. 1200. p. -
HKHH a6epirrn .llO HalllHX 11aeie - € CB. MHxaiino a ttanHCOM »BenHKHH
apxuCTpaTH>Ke focno.11.eHb Mttxaine, noMo>KH pa6oei csoiioMy Teo.no-
poei«.
He 3H3€MO HaneBHO, mo BOHO TaKe 03Hal..JaJIO eJIOBO n pH JI 6 Hu. SI,
lll.0 TiJihKH .llBilli Il0.llH6y€TbeSI B JiiTOilHeax: 1..JH 6y Jla u.e qaeTHna lllOJIOMa,
lll.0 xopOHHJia o6JIH1..Jl..JSI, 1..JH U.iJIHii lllOJIOM (y qexiB »IlpHJ16HU.S1« 03Ha1Ia€
- lllOJIOM). ra.71HIJ.bKHii JiiTOilHe onoBi.lla€, l.l.lO KOJIH 1241. p. KapaJIH
26

WonoM aaiAcbKoro noxoAH<eHHR, WonoM KHRJR Rpocnaea Bceeo110A0Br.tlla,


3 DH)J.ODjhCllUM roC'l'pHM nepXOM. 3 qaci n 01>. 1200 p.
6yttTiBm1qHx nepeMHCbKHX 6m1p, »nop03.llHpauo np1u16m.1.i ix Bosqi ii 6op-
cyKoBi«.
LU HT CJIYJKHB .llO 3acJIOHH TiJia BJKe B ,llaBttix CJIOBHH. 5IK KaJKe
npoKOniii - CJIOBSIHCbKi l.IJ.HTll 6ymi HeBeJIHKi. 6iJibllli 1.IJ.HTH IlOIIIH-
pHJIHC5l B Hae, Ma6yTh, 3a BapH3hKHX qaciB. CBHTOCJl3BOBe BiiiChKO B no-
XO.lli Ha I30J1rapi10 MaJio l.IJ.HTH .llOBri, »BeJIHKi, .llJIH 6e3neKH nopo6.11eni
a)f{ )l.O Hir«. KoJrn · soiBHHKH HllIJIH .llO 6010, HCCJIH cneprny l.IJ.HTH Ha
rrneqax, noTiM cTaBHJIH ix nepe.ll ce6e. Ha KapT1111ax Harnoro BittchKa
s »)f\HTTi Eopttca Ta f Jii6a« 6aqHMO nesemrni 1.IJ.HTH, mo xopoHSITb
TiJibKH rpy.llH, Bropi rn11prni, B.llOJIHHi ByJKqi, BrnyTi ,llOCepe,llHHH. 3 lJOfO
11 HK BHp06JIIOB3HO Harni 1.IJ.HTH, npo ue MH .llOKJia)lHirne He 3Ha€MO.
,lleKOJlll 6yJIH BOHH ,llepeBHHi, i 3Bepxa noMaJibOBaHi. »CJIOBO 0 nO.i1KY
IropeBiM« tta311Ba€ 1.IJ.HTH »4epJieHHMH«, - qepBOHHMH. Ha Jiironttcttux
KaprnHax 6yBaIOTb qepBoni l.IJ.HTH. B raJIHUbKOMY BiHChKY XIII. B. 1.IJ.HTH
oyJIH BI<pHTi 6.11Hxo10, Ha conui 6JIH1.IJ.aJI11, »6yJ111 SIK Ta 30pH«. Ha l.IJ.llTaX
6y.1111 pi3Hi npHKparn, MO)f{e, ii rep611 JIHUapis; OJier, 3a nepeKa30M ..1i-
rom1cy, 3aBiCHB rniii 1.IJ.HT Ha sopoTax Uapropo.lla, mo6 TaKHM qHHOM
3a3H34HTH CBOIO nepeMory. YJKHBaJIH TeJK BHCJIOBY: »B3SITH ropO.ll Ha
W.HT«, - norpa6ysaTH iioro.

3a11inna 3(ipos. Jlo 3aqinnoi 36poi HaJie>KHTh KOnH (Koni€) 3 pi3-


HHMH H33BaMH, Meq, rna6JIH, ronip i JIYK 3i CTpiJiaMH.
Hniipattirne nOSIBHJIOCH KOnSI. 3HaJIH iioro BJKe CJIOBHHH, MaJIH .llJJH
HbOfO pi3Hi Micuesi Ha3BH: K 0 n SI (nOXO,llHTh Bi.ll »KOnaTH.«, 6ttTH),
c y JI Hu SI (Bi.ll »Cyttyn1«, Hana,llaTH), 0 c Ken 03Haqa€ .llplOqQK.
AJie HKHii BHr JISl.ll MaJIH pi3Hi pO.llH cm1cis, ue BHHCHHTH He-
JierKo.
Kon SI ue 6yJia 3BHqaiitta 36poS1 T.SIJKKO o36po€Horo BIHChKa, .H ni-
XOTH, ii KiHHOTH. 3 KOnSIMH noJIKH H.llYTh .llO Hacryny. KonSI ue .H BiJJ.-
3HaKa noJIKOBO.llUSI. B 6010 KHH3h noBHHeH neprn11ii »CYHYTH« KOnHM,
a HK KHH3h yM11paB, TO KOnSI cTaBHJIH npn .Horo rpo6H11ui. KonH MaJio
26

33.'Ii3He BiCTpSI, B cpopMi BH.llOB>KeHoro nHCTKa, 3 OTBOpOM, mo6 Haca-


.ll>KyaaTH 0 c Ken H lll. e, T06ro .u.epeBSIHHH .llPIOllOK. y 6010 u.i .llepCBI.{SI
11acTo JiaMaJJHCSI. Kom1 6yaaJJH pi3HOi .llOB>KHHH; Ha KapTHHax KHH>Koro
BiHChKa B nixorn BOHH BHf.rISl.llalOTb KOpOTKi (SIKHX niBTOpa M.), B KiH-
HOTH 3H311HO .llOBWi (.llO 2 i niB M.). .
Y XIII. e. B raJJHUhKOMY ailichKy, a TaKOiK y HTBHria (.TJHToeuia),
6allHMO SIKHHCh HHWHH pi.l cnHcis - c y .11 Hui. Ue, 3..7la€ThCSI, KopoTKi
a6c, JierKi c nHcH; soieHUKH a6o µep>KaJIH ix y pyKax, ttacryna10 1rn, a6o
KH.WJIH ix i3 Bi.ll!J.aJii.
0 c Ken Te>K pi11 crrnca, 3raJJ.y€ThCSI B Hae TiJihKH pa3, 1123. p.
y HllWHX CJIOBSIH 03Ha1laB BiH npHMiTHBHHH, npocmii .aepeBSIHHH cn11c
OC3 3aJii3HOf0 BiCTpSI.
Pora TH Ha ue KOnSI, w.o npH sicrpi Mae raK. Y.1KHea,,1H ii aeKo:m
s 6010. TaK 1149. p. npH o6Jio3i JlyUhKa OlHH i3 Miw.att-HiMUiB na-
MaraErn, w.06 KHSl3SI AttapiSI :vppocyHyTH poraTHHOIO«. A11e poraTHHH
Bif-arnam1 11 Ha JJOBax: llattH.rio s6HB poranrnoro TPH .zumi Ka6amr
u rpy6cwiscbKHX .11icax (1255. p. ). PiJI. Ma.11oi poraTHHH ue - po r a-
1 11 u SI, llH p 0 r TH ll a. B 60JO 3 SITBSffaMH 1256. _p. >10!1.HH BOiH Ha-
.ria;urn noasy pyKy, B35IB i3 noSica caoJO porarnu10. KHHYB .llaJieKo ii CKH-
11yn j3 KOHSI SITBSl3bl\Of0 KHSI3SI, - i 3JieTiB BiH" i3 KOHSI Ha 3eMJIIO,
ii lywa iioro am'1wJ1a 3 !\pOBlO B an.«.
Mell - tta3Ba 3an03I14etta B HiMU.iE froTc::>t\e rnekri_s). D:astti c.119-
BSIHH MaJIO B.IKHB3JIH Met.IiB. y MOnrnax' no ..1Slli, KpHBH1llB, CIBepsm IX
no.a116y€MO pin.Ko. nowHpHJIH ix mol1Ho sapHrn, a sapRrn nepe6pam1
ix i3 3axo,1y si.a cppam.. is. Apa6 16H-<l>aiwaH 3 noll. X. CT. onoBi.llaC,
w.o sci pyCH MaJOTh npH co6i Mell, a Melli ix cppaHKOHCbKoro BHpo6y.
Httw11ii apa6 16H-JlyCTe KaiKe, mo Pych Ma€ Me1li »cy11etiMaH0Bi« -
CXi.lHbOfO nOXO.ll>KeHHSI. 0KpeMHH p03CJiill 0.lHOro 3 apxeOJiboris (Auy-
1nrna) BHKa3aB, lll.0 Maih1ce Bci Melli, SIKi Il03H3XO.!lHJIH B Hae y po3-
Konax MOrnJI, noxo.llSITh i3 CKaH.llHHaeii. Ui sapSI3hKi Me11i TaK Ha
1 MeTep 33B.ll.OB>KKH. BiCTpH - 3aB.llOB>KKH noaepx 80 IJ.M., aropi Mac
wupirny 6 i nis UM., .lOJlOJ1y TpoxH 3BY)f{Y€ThCSI. Pyirna 6yJia Bi.ll.lliJieHa
Bi/I. Bici:pSI m~peKJia.!lHHOIO Ha SIKHX JO UM. 3aB)J.0B>KKH. Cal\.fa vv-1.ma
6y.11a MaCHBHa, ttepa3 MaiicTeptto o6po6JieHa, llacoM nocpi6JieHa Ta npu-
Kpawetta opttaMeHTOM. lV\e4j 6yEa.TJH o6ocil1Hi. npo ue 3f3JJ.Y€ B>IC~
HaH.llaBHillIHH Haw JliTOilHC y onoBiJJ.aHHi npo noHeBOJiemrn nOJISIH xo-
3apaMM. KoJIH nOJISIHH npHuec~rn ttai3.llHHKaM B )laHHHi Melli, BOHH 3a-
HenoKoiJIHCSI, lll.0 »36poS1 B HHX i3 o6ox CTOpiH roCTpa, T06TO .Me'lJ~<,
60 xo3apu MaJIH TiJihKH wa6Jii. Mell HOCHJIH »npH 6c;i.pi«, B nixsi, -
3 Toro BHCJIOBH: »BHHSITH Mell«, >)o6Ha)f{HTH«. Me4 6ys 03HaKmo cy .lO-
soI BJ13.llH l{HS13SI: »KHSl3b He.llapeMHe HOCHTb Me4 - Ha UOMCTY 3.TJO-
llHHU.SIM. i Ha xsa.11y THM, lll.0 JI.06po TB'JPSITb«. B BeJIHKiH UiHi 6yJIH
naMSITl\OBi Me4i - TaK KHSl3b AH.llpiH: !Opi€BJ11{ nepexoayeaB Mell CB.
5op11ca. ·
w a 6 JI SI npHHWJia lO Hae 3i CXO.lly, Bi.ll CTenOBHX Hapo.lliB. JliTO-
nHc i3ra.lly€, mo x03apH MaJIH wa6.rii 3 o..nH~ro 6oKy roCTpetti. Wa6.'IS1
6vm1 .noswa Bi.ll Me4a, .ll.OXO.!lHJia .llO 1.20 M., 6yJia T{)OXH 3aKpHBJieH3
MaJia Jierny py11Ky, i B3araJii 6y11a 3HallHO JieKwa ii uapy1rniwa Bi.ll Me11a.
A11e >K Me1li 6yJIH TO.lli 6i11hwe nowHpeHi, Hi>K wa6.Tli.
Toni p € 3.ll.3€ThCSI ipaHChKoro noxo,ZJ.)f{CHHSI (nop. nepcbKe ta bt1r)
Aoro B.IKHBaJIH SIK 36poi .llO uacryny TiJihKH B Haii)laBHiw11x iiacax
27

Ci4Ha 30pi>R 3 HHRH<MX 4acis, HaMJl,eHa Ha KHiBU~llili. 1 - )f01li ouociqHi, Ha. O~llY PYKY;
2 i 4 -- :<.te4i T.101\.Ki ,11,nopy1rni: ;i wa6.rn cxiµ,Hboro (aJiiiCLKOro) noxo,11,4'eHH.11; 6i 7 -
HO:lld .
28

ro:'IOBHO aapHrn. 16H-<l>a.nJiaH Kame, mo sci pym Mamt Meq, Hi>K TOni~.
BapHrn, mo 6yJIH Ha Bi3aHTiMChKiii cJiy)K6\, 6yJm 036porni a Meq1,
KOnH a6o TOTIOpH. B onucax 6oiB Ha YKpaiHi TOnOpH H.Lle He 3ra.nattL
AJie mo BOHH 6yJiu .ny>Ke nournpeHi, npo u.e CBiJJ.tiaTh qaCTi 3Haxo.nu
B MQfl1,'laX. 5IK ni.npytIHOi 36poi BIKHBaJIH me M T 0 nip u. 51 (1071 p.).
JI y K, .HK 36poH, 6ya ai110MHM .naaHiM CJIOBHHaM. CJioBHHChKi € TeiK
Ha3nH: Te T 11 a a, c T pi JI a "t'1 Ty JI a - caraiiJaK Ha cTpi.nH. A.1e Kpame
onaHysaJIH iuo s6pmo CTenoBHKH H: mol1Ho si.u HHX noumpHBCH
JIYK i B Hal.l.IOMY BiHChKy. ni.ll 968. p. Halli J1iTOTIHC 3rally€, _lll.O ·
KOJIH CKJia.irn MHp i3 netieHiraMH, netieHi3bKHH xatt .ll3B fOCTHHUH Ha-
l.l.IOMY BO€BO.lli: KOHH, l.l.Ia6mo i CTpiJIH. ni3Hil.l.Ie, Tii.llO BTIJIHBOM TOp-
KiB Ta IlOJIOBUiB, TIOBCTaJIH H noumpHJIHCSI B Hae JIYlIHHKH, HKHX Ha3UBa.'IH
CTpiJihU.HMH. 3 TeXHiKH BOJIO.lliHHSI JIYKOM 3Ha€MO BHCJIOBH »HaKJiaCTJ{
CTpiJiy« i »HanpHraTH JIYK«. y BiHCbKY )l3HH.'la 1251. p. TIOSIBJI.H€TbCS1
HKHHCb HOBHH pi.u JiyKa, po IK a Heu. b: »CTpiJihUi Hl.l.IJIH 3 o6ox 6oKiB,
TpHMaJIH y pyKax csoi polKaHui H: ttaKJiaJIH Ha HHX cTpiJm Ha soporia«.
Ty.m s raJIHUhKHX 6oHp 6yaa.TJH 6o6poai.
OpylKHHMH· Bi.II.TIOBi.llHO .II.O 036po€HHH MOIKHa TIO,lliJIHTH Bl.HCbKO tta
pi3Hi 6o€Bi KaTeropii. ro.11om1e 3HaliiHHH M3JIH .uaa PO.UH BiHCbKa
opy>KHHKH Ta CTpiJiblli.
0 p y )f{ H H I\ a M H Ha3HBaJIOCH BiHCbKO - 036po€He IlOBHOIO 36pO€IO,
op y IK IK .s1 M. Ha3aa »OPYIKHHKH« noHBJIH€TbCH mo-:HHo s XIII. s., aJie
TaK o36po€Hi soiBHHKH BO.llHJiHCH s Hae si.n Hal1JJ.aBHil.l.IHX qacis. OpylK-
HHKaMH MOIKeMO H33BaTH THIKK036poHHHX B3pHriB, nisHil.l.Ie KHSl)KY .lPY-
IKHHY i B3araJii sci BittCbKOBi cpopMau.ii, lll.0 HOCHJIH TH>KKY 30pOIO.
noatta 36pOH CKJia,llaJiaCH 3 6poHi, l.l.IOJIOMa, LUHTa, -.Metia H KOilH.
AJ1e He ace Ii He sci soiBHHKH MaJIH sci Ti tiaCTH os6po€HHH. Y sa-
pH3hKi11 .no6i s6po.s1 6y.11a Hal1nosttil.l.Ia, ue 6aqHMO is sra.a.oK y .-loro-
r:opax nepumx KHH3iB i3 rpeKaMH, B JiiTOnHci ra y rpeU.hKHX om1cax
Cmrroc.1asosux noxoJI.iB. Y .uorosopi IropH 3 945. p. sra)l.aHi HK 3BHliaHHa
36]10H Melii, KOilSI Ta LUHTH. 8o€BO.lla npeTHlI 968. p. )J.3€ nelieIIi3h-
KOMy xaHosi rocTHHUH: 6poHIO, LUHT . Ta Meq, Cas1rocJiaaose siiicbKO
B bo.1rapii 968-971. p. BHCTyna€ B l.l.IOJIOMax i naHUHPHX, 3i LUHT3MH
ii MetiaMH, a6o si LUHTaMH i KOilSI-MH. He 3Ha€MO TiJihKH, llH Kom:ttu:H
soiBHHK Mas n:onH 11 MelI, qu 6ym1 OKpeMi sia.J.i.'IH KoniiiHHKiB i oKpc-
Mi 036po€Hi MeqaMH.
B XI. i XII. a. 6poHi 3ra.uaHi pi.uKo. He sttarn, lIH rnro. LUO
BOHH 6yJIH saraJibHO nol.l.IHpeHi, 4H - LUO ix HC,l.OCTaBa~10. Pi11Ko

Crenoer.tKM - CKMTM 3 nyKaMM. PncynoK :li CTa p11HHOi rpenh1>0i n;i;rn.


29

6opOTb6a ny~HMlde - CTpinb'"'ie. 3 i.:e11il'COPJlCLL:Oro .'liTODltCy.

h.0.711f .TiiTOilHCUi 3a3Ha4yl0Tb, mo BiHChKO MaJIO 6poHi. TaK Hnp., 1151. p.


Ha BO€HHHX Kopa6JISIX KHSl3SI 13SICJiaBa Ha llttinpi »6opui CTOSIJIH y 6po-
llSIX i CTpiJISIJIH«. B 1176. p. noJIK JI.PY)f<HHH KHS13SI McTHCJiaea BHcryna€
- »Bci y 6pottSIX«. AJie HaBiT&. i noJioeui Ma.JIB 11acTHHY BHiChKa B nos-
HiM 036pO€HHi: 1151. p. »IlOBci.UaJIH Ha KOHi y 6pOHHX, 3i mHTaMH,
3 KOilSIMH, Hat.Je .llO 6010«. 3 Toro MO)f{Ha 3.UOra.llyBaTHCH. mo 6poHi
6yJrn .llOCIITh noumpetti.
TmKK036pm1Hi BiHChKa 3 T>oro 1.1acy BHCTyna10Th .u.o 6010 see 3 KO-
TISIMH. KHS13h Il01.JHHaB 6iH TaK, mo nepumH KH.llaB KOilSIM. roJIOBHHH 6iH
BHpirnyaaB yce HaCTyn BiHChKa, 036pornoro KOilSIMH. CHJIY BiHChKa pa-
xyBaJrn Ha 4HCJIO KOniH: »B noraHHX (nOJIOBI..dB) 6yJio 900 KOiliHJ
a B Pyrn 90 Konil1« (1169. p.). 0.u.HH pa3 Ha 03Ha4eHHH Uhoro po.u.y
BiHChKa JiiTon11c y)KHBa€ Ha3BH Kon i 11 H HK H (1180. p.).
L{JIH oxopoHH ai)l aopora KoniHHHKH MaJIH mHTH. TaK 1151. p.
l\HS13h Att.n.piH i.u.e B 6il1 3i mHTOM; TaKCaMO 3i mHTaMH 6a4HMO MM
IlOJIOBUiB.
5IK KOilH B ttacryni 6yJIH IlOJIOM3JIHCH, TO BOiBHHKH BHrnraJIH Me4i
ii HHMH py6aJIH aopora. AJie 4H aci ~oniiiHHKH MaJIH Me11i, npo ue
BHpa3HHX tteMa€ sra.uoK. Tpe6a pa.u.rne .u.yMaTu, mo TiJlhKH .Ll06iptti
'-laCTHHH MaJIH o6H.U.Ba po.uu 36poi. 4aCTillle BOiBHHKH lllllJlH .ll.0 6010
3 CaMHMH KOnHMH.
B XIII. B., B raJIH4HHi, 3a namrna, B)Ke 3HaHa H33Ba opy)f{-
HHl<H. JliTon11ceuL .ua€ HaM ix onHc 1231. p.: Ha Mypax ropon.a 80.110-
.J.HMHpa »CTOHJIH opy)KHHKH, - 6JrnmaJIH mnTaMH i 36po€IO, Ha COHU.e
CKH.Ua1011Hch«. Ha HHlllOMY Micui - no.ui6HHH onuc llamrnoenro BiHChKa:
»mHTH B HHX 6yJIH HK Ta 30pH, lllOJIOMH B HHX HK T COHU.e, mo
CXO.llHTh, y pyKax .uep)KaJIH KOilH, SIK 6araTO TpOCnf« (1251. p.).
>
CTpiJ11t1d. ,llpyrnfl pi.II. aiHchKa s HHWHM os6pO€HHHM ue 6yJIH
c T pi JI h u i. Bi.zi.noai.uttirna Hasaa 6y'Jia 6 TYT »JIY'-IHHKH«, 60 ue aiHchKO
30

6yJJo oo6po€He .1yKaMH. AJie Ha3ea »JIYl.fHHK« y-.. THX qacax oaHa11ae -
peMiCHHKa, lll.0 BHpo6moeae JIYKH.
JlyK 6ye Y*e ei.u.oMHH JJ.aBHiM cJioe.srnaM. Ta l.fH 6yJJH aopraHi3oBaHi
oKpeMi Bi.llJ.liJIH JIYl.fHHKiB, npo u.e BiJJ.OMOCTeif HeMa€. BapSirH B.>KHBaJIH
Te>K JiyKiB, aJie e Hae U.SI a6poS1 umpme He poaBHHyJiaCSI. <l>opMaU.iSI
.1y11HHKiB, SIK OKpeMoro BiHehKa, BHTBOpHJiaCSI B Hae a.>K ni.u.o BilJIHBOM
<:TenoeHKiB. lll.O see eJiaBHJIHCSI JJ.06ipHHMH cTpiJihU.SIMH. Ham JiiTon11c
3anueas U.iKaey XBHJIHHY o6MiHy 36poi. B 968 p. KHiBebKHH BO€BOJJ.a.
CTpeTHt.f CKJJaB MHp i3 nel.feHi3bKHM XaHOM i Ha ,3HaK npHS13HH BOHH
TIOMiHSIJIHCSI 36pO€IO: CTpeTHl.f, SIK y.>Ke 6yJIO 3fa,llaHO, ]J.aB BiJJ. ce6e
6pOHIO, Ill.HT i Mel.f, a nOJIOBl.fHH HOM)' - KOHSI, ma6JIIO i c T pi JI H.
A.i1e CTenoeHKH He TiJihKH .u.ocTaBJJSIJIH HaM 11.hOro poJJ.y 36poi, aJie
6yJIH if TBOPLl.SIMH JierKoro eiifchKa. o36po€Horo JJ..YKaMH. Y.>Ke CeSI-
rnnoJIK OKaSIHHHH v 6opoTh6i 3 51poeJiaeoM My.u.pHM HaHSIB co6i 6ye
nel.feHiriB. BiJJ. 1070. p. pi3Hi KHS13i nOl.fHHaIOTb HaHMaTH co6i Ha CJiy)f(6y
earar11 noJioeu.ie; Haif6iJihlll ycJiaBHBCSI IJ.HM OJI er CeSITOeJiaBHl.f,
SIKoro i npo3eaJIH fopucJiaBHl.feM 3a Te, lll.O iforo co103HHKH 6araro
ropH HaBeJIH Ha YKpaiHy. 3HOBY* y noJioBHHi XII. B. KHiBChKi KHSI3i
30praHiayeaJIH co6i IlOMil.fHe BiHChKO 3 OCTaHKiB . neqenirie i TOpKiB
ni.u. na3eo10 »110pHHX KJio6yKiB«. Ui cTenoBHKH seii'.imJIH y name eii'.icbKO
niJJ. Ha3B010 »CT pi JI h u. i B« i Ha ix apa30K noqaJIH opraHi3yeaTH e Hae
i nalllHX JIYllHHKie. TaK 1151. p. y 6oruc HaJJ. pi1IK010 PyToM, KOJIH
BOpO.>Ki BiHChKa IlOllaJIH ycrynaTH, KHSl3b 8S111ecJia~ i 13SICJiaB »nyCTH.mf
3a HHMH CTpiJihU.iB ceoix, llOpHHX KJI06yKiB i Pych«. y 1169 p. 6epeH.u.ii
npoCSITb y KHSI3SI M11xaJIKa: »MH noi.u.eMo HanepeJJ. crpiJihU.SIMH«. B 11 St>
p. B 6010 3 IlOJIOBIJ.SIMH 3HOBY BHCTynalQJ'b pa30M ~ »CTpiJihU.i pycbKi
ii 1IOpHi KJI06yKH«.
B ni3Him11x 11aeax, y XII. CT., crenoBHKH B)f(e He ara.u.y10ThCS1~
BH.llKO, CTpiJihU.i peKpyryeaJIHCSI TiJibKH 3 Micu.esoro HaCeJieHHSI. no
oco6JIHBOro poaBHTKY BOHH .u.iiimJIH e raJIHIJ.bKO-OOJIOJJ.HMHpCbKiif .u.ep-
*aei 3a naHHJia. B pi3HHX noxo.u.ax BOHH BHCTynalOTb y ·eeJIHKOMY llHC.TJi,
HK OKpeMi BiMiJIH a6o npH 6011.i opyll<HHKiB i 3.zio6ysal0Tb co6i CJiaBy
JJ.06poro BiHCbKa. niJJ.ll3C IlOXOJJ.y Ha SITBSlfiB 1235. p. IlOJlbChKi KHSl3i
npOCUJIH naHHJia, lil.06 .ziae iM y ]J.OilOMOry CBOiX CTpiJihU.iB.
npo 36p010 CTpiJihU.iB He 3Ha€MO 6JIH)f(lle Hil.fOfO; 3Ha€MO JlHllle
Te, mo BOHH MaJIH JIYKH Ta CTpiJIH. Y BiHCbKY naHHJia 1251. p. CTpiJihU.i
M310Tb, SIK 6yJIO B)f(e ara]J.aHo, SIKHHCb oco6JIHBHH JIYK - p 0 )I( a H e LI. b.
Bi.lI. 1232. p. s raJIHU.hKOMY eiHchKY araJI.ylOTh<:SI TaKO)f( c T p i JI h u. i
Ha c 0 K 0 JI i B (»npHiXaBllJHM CQKOJIOM CTpiJihU.eM«).

nixoTa. B H3H)J.3BHilllHX q.a<:ax BiHCbKO Hawe 6yJio nime. UIOBIDl-


ChKi eoi HlllJIH JJ.O 6010 nilllKH ai lil.HTaMH Ta KOnSIMH. B~pSirn eucTynaJIH
Te)f( y 611reax, SIK nixoTa - TSI>KKO oa6po€Ha B naHU.Hpi if IllOJIOMH ..
3 MellaMH a6o KOilSIMH. no KiHU.SI XI. B. TSl>KK0-36poiiHa nixoTa TBOpHJia
roJ1oette eiHchKQ Ha YKpaiHi. T.s1.>KKi onanu.11peHi noJIKH, noaaxmu.yeaHi
Ill.Ml aMH, IlOHai.>KyeaHi KOilSIMH - u.e npHKMeTHHH BHfJISIJJ. BiHChKa
Toro qacy.
CTi3Hillle TH.>1<Koa6poiini ooiBHHKH ciJIH Ha KOHi 1 ronoeHHM em-
ChKOM cTana TS1.>1<Ka KiHHOTa. Toiti nixoTa ..saHSIJia JJ.pyropSI.llHe Micue -
B niXOTi CJIY.>l<HJIH TiJibKH »npocTi JilO.llH«, He3aMO)f(Hi, lll.0 He MOf.7IH
IIPH.ll6aTH ]J.JISI ce6e KOHSI. nylKe t1aCTO 6yeaJIO ue MicbKe HaCeJieHHSI.
flpn OOJIOrax pi3HHX ropoJJ.iB 6a1rnMO, mo 3 MicbKHX BOpiT BHXO.llSITb.
31

i
f Ja~inHa a6poR KHR>Koro eiitcbKa. 28-35 - nai.:oneqHuKn: aa.11;rn1, Mi,J,1111i Ta 6po113oei i;:iu-
J\i Cl'pin AO JlfDB; 17 i 18 - BiCTPJI KOniii; 15 - qeua; 70 - nipaaq (a&Kiu11eBBR 6pa-
eu); 201-204 - 3a..1iJa ,J.O MeTaRHR pyi.:010 iLOO 3 peMeUJI.

,:n i w u i« i TYT. nopR.llKYIOThCH .llO 6oio. TaK 1149. p. B JlyUhKY »nimui


1:HHWJIH a ropo.lla« ii no 11anu cTpinHTH Ha aopora. Ta KOJIH Ha HHX
HacTynunu KoniHHHKH, BOHH llHM-.c'lY>K yTeKJIH .llO ropo.zta. Ili.ll KHEBOM
1151. p. nopyq i3 l<iHHOTOIO 6epyTb yqacTb y 6oio »KHHHH-niwui«. 3 4ep-
~
32

HHroea 1152. p. »BHMllrnH nimu.i 3 ropO.J!.~ CTpiJUITHC.H«, aJie KHH3b


AHLlpil1 HaCTyn11e Ha HHX ia .npy)l{HHOIO Ta noJIOBU.SIMH ii - »O.llHHX no-
e1161rnam1, HHlllHX yeirttaJIH B ropO.ll«. ni3Hillle BOHH B)l{e He BHCTy-
naJIH Ha sopora, >~He CMiJIH BHHTH 3 ropo.lla, 60 6yJIH HaJISIKaHi«.
niXOTa BeJia 60p0Th6y HaflqaCTillle Ili.ll OXOpOHOIO ropo,lla. oyJIH
u.e 3s11qaflHo cTpiJihU.i, 111.0 3.llaJieKa oCTpiJ110eaJ111 eoporis. AJie HK Ha
HHX nilllOB HaCTyn, BOHH He MOrJIH B,llep)l{aTHCH Ha Micu.i H XOBaJIHC'~
3a cTiHH ropo.lla. Y .ll3JihlllHX noxo.llax nixoTa piJJ.KO 6paJra yqacTb. Tpy.7l-
uo111.i 6yJrn 3 THM, HK iioro .llOCTaBHTH nixonrnu.ie Ha Micu.e. KoJIH 6yJJa
He,llaJ1eq1w pi 1IKa, TO Be3JIH ix qOBl-IaMH; Hnp.~ y noxi.ll Ha nOJIOBU.iB
1103. p. JlttinpoM. nixOTHHU.i He MOrJIH BCTlffHYTH 3a KiHHOTOIO, i Tpe6a
6yJiu 3aJIHlllaTH ix Ha Micu.i. Ue 6aq11Mo Hnp. 1151. p. y 60.Hx ni.a.
KH€BOM. nixOTH MO)l{Ha 6yJio B)l{HTH TiJihKH .llO .llpyropSI.llHHX 3aB,llaHb.
TaK 1152. p. BoJIO.llHMHpKo raJJHU.hKHH cTaBHTb nilllU.iB nopyq i3 KiH-
HOTOIO 6opoHHTH 6pO.lliB. nixOTa l.JaCOM KiHqaJia 6HTBY: KOJIH KiHH<~Ta
po36HJia BOpora, TO niXOTHHU.i BeJIH 111.e 6opOTb6y 3 OCTaHHiMR Bi2J.-
.lliJiaMH, p0336pOIOB3JIH eopora, 6HJIH BTiKaqie, 6paJIH .ll0611q,
,[lo HOBOro p03KBiTy .niiilll.1la nixoTa B raJIHU.bKO-BOJIO,llHMHpCbKiH
.llep)l{aei B XIII. B. TyT no,ll116yeMo 6iJihllli Bi.ll.lliJIH nilllHX eiiicbK. TaK
1241. p. neqaTHHK KypHJIO B 5aKOTi Ha nottH33i MaB 3Ha 1rnilllHH Bi.l.UiJI
nilllU.iB - Ha ni.llMOry JlaHHJIOBi BiH npHBiB 3000 nillllliB i 300 KiHHOTH.
B 1245. p. KHSl3b POCTHCJiaB 3i6paB ceJI.SIHCbKY riixoTy - »CMep,llH MHOrH
IlilllU.i«; )laHHJIO IlOBiB Ha HbOrO Te.>K »BOi MHOrH i nirnu.i«. nixOTa
6paJ1a yqacTb B 6010 ni.ll 5IpocJJaBoM 1249. p. no o6ox CTopottax. Y 6ii1
i3 .SITBHraMH 1251. p. iirnJJa TH)l{K036pouHa nixorn. B 1253. p. ni.ll 5iJibCbK
JlaHHJIO noc11J1a€ 3Hosy nixory ii KiHHoTy. Y 1259. p. Ha TaTap 3 BoJio-
Jl.HMHpa BHCTYTIHJIH MiUJ.aHH - HK nixoTHHU.i. .
3 U.HX 3BiCTOK 6aqHMO, 111.0 nixoTa iJ raJIHU.hKiH .llCp)l{aBi rpaJia
Ba)f{HY poJ110, BOHa 6yJJa ni.ll oco6JIHBOIO oniKOIO KHSI3iB. UH nixota
CKJia11aJ1aCS1 3 ceJISIH Ta 3 Mill(aH. AJJe 6yJJH u.e He cJJa6o 036po€Hi Boi,
HK y nonepeJI.HiX OTOJiiTTIIX, a CHJlbHa cpopMaU.iSI - .no6pe 036po€Ha.
CTpo u.e CBi.llqaTb CJIOBa JiiTOilHCY 3 1251. p., HKi B)l{e BHUJ.e HaBe,lleHO:
»BOi II03ci,llaJIH 3 KOHeH i "i ill u.1 3 0603y 036poiJIHCSI: UJ.HTH ix 6yJIH
HK Ta 30pS1, llIOJIOMH 6JIHUJ.aJIH Ha COHU.i, .nep)l{aJIH B pyKax KOnii SIK 6a-
raTO TpocTH, a C1'piJihU.i HllIJIH a o6ox 6oKiB i TPHMaJIH B pyKax po-
)K3HU.i (.11yKu) csoi ii noHaKJJa,llaJIH Ha HHX CTpiJJH H·a eopora«. OT)l{e
.llO raJIHU.hKoi nixoTH HaJie)l{aJJH u TSl)f{K036pouHi opy)l{HHKH i crpiJihU.i-
JIYllHHKH. 5yJJa u.e HOBa CHJibHa cpopMaU.iH, aJie cepe.ll SIKHX 06CTaB1m
BOHa IIOBCTaJia, H SIK 6yJJa 30praHi30BaHa, npo u.e, Ha )KaJih, 6JII1)1{1Ie
He 3Ha€MO ui 110ro.

noqaTKH KiHHOTH· B HaH,ZJ.3BHiWHX qacax Ha YKpaiu~ KiHHOTH He


CTpi 1Ia€MO. y CJIOBHH TiJibKH CTapllIHHa BHXO,llHJia B IlOXl.ll Ha KOH.SIX.
BapHrn, HK MopchKHH Hapo.ll, Bi.ll6yeaJIH .ll3Jihrni .llOporn BO.llHHHMH lllJIH-
xaMH, Ha 11osHax. YKpaitta B3araJii He 6yJia 6ararn Ha KOHi. Uicap Ko-
CTHHTl1H nopqmpopO.llHHH (noJI. x.B.) onoBi,lla€ HaBiTh, UJ.O Ha YKpaiHi
U.iJJKOM KOHeii HeMa€, mo ix Kyny10Th y cTenoeHx ne11eHirie.
Alie uacnpaBJJ.i B yKpaiHCbKHX crenax )l{HB .llHKHH KiHb, Ta p n a H.
5IK i3 IIi3HillIHX OilHCiB 3Ha€MO, 6ye BiH HeBeJIHKOrO 3pOCTY' .llOXOJ{JlB
Jie,llBH .llO l1/2 MeTpa, MaB BeJIHKY rOJ!OBY 3 KOpOTKOIO Mop.nmo, roCTpi
eyxa, KOpOTKy, TOBCTy llIHIO, WHpOKi rpy.nH, npOCTHH 33,ll;; Macrn 6ys
MHWaCTOi, 3 TeMHOIO a6o lIOpHOIO CMyro10 3)l08)1{ xpe6Ta, rpHBa i xaicT
33

CHMTM npMCiOPHYIOTb AMHOro KOHR -TapnaHa. PucyHOK 3 rpe~bJ;oi nocy)l11.

qoptti. TapnaHH )fnfJIH seJIHKHMH Ta6yttaMH 50-60 lllTyK. Jloau tta HHX
3a KHSUKOi JI.06H HaJle>KaJIH .ll.0 s.mo6JieHoro cnopTy. 3a Haii6iJihlllY lllTYKY
BBmKaJIH - JIOBHTH ix i B.H33TH pyKaMK, neBHO 3 KOHSI; Ta Ki JI<OBH
BJialllToayaas BoJIOJlHMHp MottoMax. AJie np11csoiTH JI.HKoro KOHSI 6yllo
lly>Ke Ba>KKO i, X04 ni3Hillle KOHi »BH6HBaJIH 3 JI.HKiB«, TO pimrn ue
cnpaBJI.i B)laBaJiorn. T11MTO tta1'16iJihllle KOHei'1 CJIOBHHH JlicTaBaJIH nill
CTeITOBHX K040BHKiB.
nepllli 3BiCTKH npo KOHi B BittCbKY JiiTOnHC ITO.ll.3€ B)Ke B 4aCaX
OJiera: B noxiJI. Ha 8i3aHTiio 907. p. KHSl3b noaie IIaCTHHY BittCbKa Ha
KOHSIX, IIacTHHY 40BHaMH. Te caMe 4HTa€MO rrpo noxiJI. IropSI Ha rpeKiB
944. p. AJie B THX qacax KOHeii y>Kirna.m, Ma6yTh, TiJibKH JI.O rrepeeo3y
eiHchKa, He e 6oHx. Bo€HHa KiHHOTa noIIa.11a po3BHBaTHCSI a>K y 6o-
poTh6i 3 ne4eHiraMH, IJ-lQ Bi.ll. n043TKY x.
BiKy HenoKOiJIH Hallli rp.HHHili.
LlHKi CTenOBHKH HaJiiTaJIH Hecno.J.iBaHO Ha _yKpaiHChKi oce.1i. 33CKa~y­
BaJIH 6ea6opoHHHX MelllKattuis, 3arap6ysaJ111, mo 6yJio niJl pyKoFO
i lllBH.ll.KO Bi)l6iraJIH Ha3a)I.. lllo6 .lOpiBHHTH CKOpiif CTenoBiH KiHHOTi.
yKpaiHl.li MyciJIH opraHi3yBaTH KiHHe BiHCbKO.
noTpe6a KiHHOTH BH.HBHJiaCSI T3KO>K y nepllIHX CTpi4aX 3 Bi3aH-
ri€IO. fpeKH M3JIH TOJI.i CJI3BHY KiHHOTY' T.H>KKO oa6pO€HY: i3:tl.li Bll-
i3)1.HJIH Ha sopora KiHHO, B IT3HllHPSIX i B lllOJIOM3X, 3 JI.OBrHMH KOil.HMH
ii nporn ix yJI.apie nixoTa 6yJia 6e36opoHHa. lie Bi.ll.IIYB KHH3b CBHTO-
cJiaa y caoix noxoJI.ax Ha 5oJirapiro 968-970. p. fpel.lhKa KiHHOTa TaK
CHJihHO Han11paJia enepeJI., mo ttaBiTb 3aJii3Hi JiaBH sapHrie ai mHTaM11
ii KOn.HMH He MOrJIH scroHTHCSI Ha Micui. CsHTOCJiaB 6allHB ue i niJl
LlopOCTIQJIOM HaMaraBCH IlOCTaBHTH KiHHHH nOJIK npOTH rpeKiB. npo ue
OITOBi)l.a€ JleB LliHKOH: »CKHTH (yKpaiHl.li), 3 KiHl.leM )lHH Ha KOIUlX
auixan11 a ropoJI.a, enepllle 3SIBHJIHCSI KiHHHMH, 60 3BHllai'rno swcry-
rraioTh BOHH Ha eoporiB nillIKH - He BMilOTb BHJia3HTH Ha ciiv1a H TaK
6HTHCH a aoporaMH. PoMei (rpeK11) 4IIM-JlY>K xon11.1111 aa 36pmo, noci-
n.aJIH Ha KOHi, CXOilHJIH KOnH (BOHH B>KHBalOTb .ll.OBrHX KOniif )lO 6010 ),
3 aanaJIOM j HanopoM BeJIHKHM Ha HHX nyCTHJIH<:SI. AJI·e Ti He BMiJIH
A noBOJI.HTH KOHett ey3JI.aMH, .H: KOJIH poMei BJI.apHJIH Ha HHX KOnHMH,
3aeepttyJIHCH .H: 3a6paJIHCS1 JI.O Miera<,. TaK nepllla cnpo6a B>KHTH 1<iH-
HOTY JI.O 6mo He noeenarn.
HacTynHHK CBHTOCJiaeie, BoJIOlHMHp BeJIHKHH, He KHHYB JaxoJI.iB
TBOpHTH KiHHOTy. B IlOXO.ll.i Ha BOJI>KaHCbKHX 6onrap 985. p. BiH BHCH.1ac
CTerrOBHX TOpKiB Ha KOHSIX, aJie iioro BJiaCHe BiHChKO 6yJIO me nime,
IlJIHJIO llOBHaMH: »CTillIOB 80JIO)lHMHp Ha 60.nrap ia ,llo6p11He10, .ll.H.ll.bKOM
CBOiM, ll0Bi13MH, a TOpKiB 6eperoM rrpHBiB Ha KOHSIX«. B 996. p. BiH
>
•ICTopi.R YKpaieci.troro BiiicbKa«. 3
34

3aBiB HOBi cy.ZJ.OBi KapH (T. 3B. BHpH) sa B6HBCTBO - »Ha 30pol0 I Ha
KO Hi«. --
3 BoJIO.ZJ.HMHpoaux CHHiB, CmnonoJIK (1015-1019) KopHcTyaaacH
HaHM.alHHMH neqeHiraMH, CBO€i, BM.LI.KO, Ki.HHIOTH 6araTO He MaB. AJf:e
51pocJiaB My.ZJ.pHii .llO ,ZJ.aJihlllHX noxo.ZJ.iB y>KHBaB y)f{e KOHeii. TaK nill.
1042. p. 1J:HTa€MO B JiiTOnHci, 11.{0 ni,ZJ.qac IlOXO.ZJ.Y Ha 51M »BHrHHYJIH KOHi
B BOiB BOJIO,ZJ.HMHpa (51pocJiaBOBOro CHHa) TaK, IIJ;O KOHi me )lHXaJIH,
a 3 HHX 3,ll.HpaJIH B){{e lllKipH, - TaKHH 6ys IlOMip Ha KOHeM«. 3a nep-
lllHX HaCTynHHKiB 51pocJiaBa yKpaiHCbKa KiHHOTa Morna B)f{e Mi pHTHCH"
30 cTenoBHMH op,ZJ.aMH. B 1060. p. 51pocJiaaHqi XO.ZJ.HJIH »Ha KOHHX i
1maHaMH« Ha TOpKiB. B 1068. p. CaH~OcJiaB 51pocJiaaHq i3 3000 KOHeii
p<>36HB 12 THCHq IlOJIOBU.iB. Jlironnc onoai.n..ae npo I.J:C TaK: »CBHTOCJI.aB
6ya y 4epHurosi, a noJIOBU.i BmoaaJIH .ZJ.OBKOJia 4epHHroaa. CeHTOCJiaB
3i6paa TpoxH .ZI.PY)f{HHH ii B.HHlllOB Ha Hux ni.n. CttoacbK. KoJiu nOJIOBU.i
no6a1J:HJIH, mo siHchKO ii.ZJ.e, BnopH.ZJ.K)'BaJIHCH Ha crpiqy. CaHTonoJIK
6aqua, mo ix BeJIHKa CHJia i CKa3aB ,ZJ.O CBO€i .ZJ.PY)f{HHH: »PylllaHMO,
HeMa a>K!e HaM KY .II.H .n.ieaTHCH«. I a.n.apHJIH itta KOHi, H: nepeMir Cam'O-
CJiaB TpboMa THCHqaMH, a noJIQBU.i3 6yJio 12 THCHIJ. O.n.itt11x no6HJFH, a
HJHllli noToHyJiu y CHoei, i KHH3i JIOBHJIH ix pyKaMH. tie 6yJio I. JIH-
crona.n.y. I aepHy»rn CesrroCJiaB 3 nepeMoro10 y c;eiH ropo.n.«.
UH nepllla nepeMora Ha.ZJ. noJIOBU.HMH ,ZJ.aJia .ZJ.OKa3, mo yKpaiHChKa
KiHHOTa B>Ke 6yJia 3opraHi3oBaHa ii Morna MipHTHCH HaBiTh si cTeno-
BHKaMH, HKi ,ZJ.aBaJIH iii nepllli 3p33KH opraHi3aU.ii.
36ipttoi Ha3BH Ha KiHHOT)' y KHH>KHX qacax He CTpiqaeMo. Mo)l{e
BJKHB3JIH TO,ZI.i Ha3BH »K 0 M 0 H H HK« (Bi.ZJ. Jl3BHbOro K 0 M 0 H b = KiHb),.
aJie y KHH>KHX naMHTKaX ii He 6a1J:HMO, - BOHa IlOHBJIH€TbCH l.lJ.0-HO
a XVI-XVIII. a. 3a1111aiitto i3.ZJ.U.i 3BaJIHCH Ko H H HK H, ,ZJ.eKoJIH me
H c Hy 3 H HK H - Bi.ZJ. CTaporo CJIOBa »CbH - 'j'3HHK'b«, oe6ro 3BH3a-
HHM i3 KHMOCh .ZJ.OKYIIH, ryT - i3 KOHeM.
KittHOTa 3a caoiM 036po€HHHM i TaKT11qH11M 3aa,ZJ.aHHHM no,ZJ.iJIHJiaCH
(TaKcaMO HK nixoTa) Ha TSI>KKY Ta Jierny. TH>KK036poiitta KiHHOTa, u.e
opy)f{HHKH s TH>KKHX 6poHHx, y lllOJI.pMax, 3i l.lJ.HTaMH ii KOilHMH a6o
M-etHUrn. no JierKOi HaJie>KaJlH CTpiJihU.i, 6e3 TSl>KKOi 36poi, 3 JIYK3MH.

Koui. Hallla KiHHOTa MaJia I-OOH i Mi·cu.ieooi ro.niBJii i 3 .no611qi Ha


noJIOBU.HX. Katti B 6iJihllliH KiJihKOCTH 3ra,ZJ.yIOTbCH ttafltlacriwe y Ha,!l-
.ZJ.HinpHHChKHX 3eMJIHX. B 1107. p. noJioBeU.hKHH BaTa>KOK 5ottSIK y no-
xo.ZJ.i »3aHSI~ KOHi 6iJIH nepeHcJiaBa«. TaKCaMO B nepeHCJiaBl.lJ.HHi KHH3i
0JihroaHqi 1141. p. no3a611paJI11 KOHi. B 4epHHriBl.lJ.HHi B PaxHax y Jiici
1146. p. 6yJio 3000 K06HJI cra,ZJ.HHX i 1000 KOHel1. B 1168. p. noJIOBL(i
no3arpa6yaaJIH KOHi ii xy.no6y 6iJIH CToJIOHttoro a KHiBLU.HHi, 1176. p.
aa KH€BOM.
AJie w.e qaCTillle yKpaiHU.i ,ZJ.06yaaJIH KOHi B noxo,ZJ.ax Ha TIOJIOBU.iB.
TaK 1095. p. »CBSITOilOJIK i BoJIO.ZJ.HMHp nilllJIH tta ae>Ki (noJioBeU.hKi
o6ooH), i B3SIJIH Be>Ki, i Il-OJIOHHJIH xy.ZJ.o6y " KOHi, aep6JIIO,ZJ.H i He·
aiJihHHKiB, i npoaeJIH .ZJ.O caoei 3eMJii«. TaKcaMo a noxo,ZJ.ax 1103.,
1135., 1185. i HHlllHX pOKiB.
5iJihllli CTa.ZJ.HHHH 6yJIH BJiactticTro KHH3iB. Oi.ZJ.qac ttana.ZJ.y i10JIOBU.iB
Ha KuiamHHY 1067. p. CXBHJibOBaHHH ttapo.ZJ. aa>Ka,ZJ.aB Bi)J. KHSl3H KOHeii
)1.0 noxo.ZJ.y Ha CTenOBHKiB - BH,ZJ.KO, KHH3b MaB 6iJihWi CTa)J.a. TaKCaMO
KHHJKe 6yJio aeJIHKe cTa.ZJ.o a Paxttax Ha 4epttHriBl.lJ.HHi. B fa.n1111Htti
3 KHSl>KHX qaCiB IlOXO)J.HJia BeJIHKa CTa)J.HHHa B OepeMHl.lJ.HHi, B CeJiaX
36

CrapMHHi 3an13H1 Ta MiARHi qaCTMHM KiHHoro BMPRAY, Hali1AeHi e KMie'w,MHI. 126 - JIKipeo,b,
~o itoro KH,IJ;aJIU ni,11; ICODUTa. BOpolKHM ICOllJIM, 127 - BY,IJ;HJia, 129 i 214 - CTpeMena.,..
142 - oCTporu, 143 i 144 - 3aJJfaBi np.HJKKB, 207 i 214 - Mi)l.Jlei npBKpacB.

HerpH6Ka, fi:HcbKO, Eyuis, TopKH, BHTOIIIHHUi, JlapoBHlli, EaTHlli, MaJI-


KOBHlli, MaUbKOBH4i. MeIIIKaHui THX oceJih a,llaBHa TiJihKH :H THM 3a:HMa-
JJHCH, w.o ,llOrJIH,llaJIH KHH»<i KOHi. Ille a XVI. siui BOHH noKJIHKysaJIHCH
Ha CBOi npaBa 3 KHSl»<HX qaciB i HaBiTh IlO,llaJIH IlOJibCbKOMY ypH,llOBi
38

rpaMOTH KHH3H JlbBa, w.o, MOB,1HB, l-\HH3h B3HB ix »Ha c.r1y)l{6y Harny
BO€H~Y i1 )J.JIH )J.OrJIH.lly HalllHX KOHet'i rocrro.napCbKHX (KHH)l{HX) nptt
.llBOp• ttarnoMy nepeMHCbKOMy«. UH rpaMoTa 6yJia ni)lpo6JieHa, :rne
KaHuemipiH nOJihCbKOJ'IO Kopo.rrn UbOro He ni3Hana, i ceJIHHH 3a.rnrnH-
JIHCSI BiJihHi Bi.ll naHlll.HHH. Mi)I{ u.HMH KOHIOlllHMH ceJiaMH 3Beprne Ha
ce6e ysary ceJio TopKH. Ue, Ol.feBttllH4KH, ocenH KOl.fOBHKiB-TOpKiB, w.o
CJIY>KHJIH B yKpaiHCbKOMY sitichKy. BoHH, HK yci CTenoBHKH, MaJIH )lo6pi
KOHi, i KHH3i Y>KHBa •.rn ix .ll.0 CBOiX CTa)J.HHH HK K 0 H 10 xi B.
llorJISl)l tta.n KOHIOXaMH M3B »CTapiHWHHa KOHIOXOM« a6o K 0 Hf{). -
rn 11 it Uei1 ypH.n. 3ra.nyETbCS1 B)f{e B Yacax OJiera, a noTiM y XII. B.
BoJIO.lI.HMHp MoHoMax y csoi:H »noyui JliTHM« 3a3Ha'-lye, w.o caM oco-
6ucTo )J.OfJIH)laB KOHIOXiB - CT3.ll.HHHH M3llH BeJIHKe 3Ha4iHIUI JlJ151 BiHCbI<a,
i KHH3b MyciB npo Hl1X nHJibHO Jl63TH.
AJie i1 ceJISIHH M3JII1 CBOi KOHi, npo ue BHpa3HO 1..fl1Ta€MO B .TJiTom1ci
niJJ. 1103. p. To)li KHH3i M3JIH pa.ny, KOJII1 iM iTH Ha IlOJIOBUiB. llpy>KHHa
KHH3H CBHTonoJIKa nponrnttJiarn noxoJJ.OBi Haseetty, 60 ue 3asa.n11Th
ceJIHHaM y po6ornx Ha noJii. Ha ue si.nnosis BoJIO.lll1MHp MottoMax:
».llmrno MeHi, .llPY)f{l1HO, w.::> BaM ll1KOJ13 KOHR, K0Tp11M CCJIHHHH ope, a
npo Hhoro caMoro yorocb He noayMane; nOYHe MY>KHK opaTH, a TYT
np11i.n.e non10B4HH, y .n.apttrh tioro CTpi.ri<)lo 11 K::>HH iioMy 3a6cpe, no-
i.n.e B ceJio, 3a6epe iioMy >Kittn:y, ?'1 .niTH, i see Mai1Ho, TO KOHR BaM
rnKo.na, a iioro caMoro saM He >K3Jlb !<c Hepa3 noTiM 6a4HMO, w.o Ha-
po.nHi BOi BI1pH.ll.>K3Jll1CH B noxi,l Ha KOHHX.
,llJIH fO)J.iBJii KOHeH ciHJIH 6araTO BiBca. y ni3HiWHX 4acax, y
XVI-XVII. CT. npo.nyKU.iH sisca B Haw11x 3eMJIHX 6yJia TafGl BHCOKa,
w.o cepe.n ycix po.n.is 36illi>KH, Ha nepmoMy Micui CTOHB osec. Tc caMe
6yJio B)f{e, Ma6yTb, 33 KHH>KHX 1..faCiB. np11Hal1Memue, B 3axiimiH YKpa-
iHi, Ha BoJI11Hi B>Ke B XIII. CT. ceJI&HH n.1aTHJ111 .namrny siscoM.

JIHuapcbKi anpasu. BiiicbKJ 3a KH5DKHX Yacis He si.11.6ynan~> ttiHKHX


CHCTeMaTH1..fHI1X BnpaB, He 6yno TOJ.i Hi MYWTpI1, Hi M3HCBpiB. J\:1c KO>K-
HHH aoiBHI1K ni.llJI3WTOBYB3BC51 JlO CBOfO cpaxy CaM. Yloro BHXOB)'B3JIH
)J.0 BiHCbKa B>Ke 33MOJI0.1J.y, a noTiM y>Kc caMHH .IJ.6as npo Tl', IHOO He

TapnaH -·- AMKMM


KiHb.

1'11ey11011 .J llflH-
·..---.~~-:. pn,1,1-t. :qwo.H·11Hi1
IJ llllJIOl:l111i XIX.
fl., '1'111\i, IW.rn 11\t'
Hii yli}>:tiHChKHX
<"Tl'llil \ ~;H,,111 0-
l'Til llHl TapnaHW.
37

npaTHTH cnpaBHOCTlf, i npH pi3HHX


11aro.nax cTapascsi CKpinHTH ce6e ii
BH)l0CKOH3JIHTH.
Llo BiHChKOB-OfO JKHTT.SI ni.nroTOB-
.l K>B3JIHCSI BJKe MaJii xJJonu.i. CsH-
rocJJaB Iropes11q, cJiaBHHH JIHu.ap, no-
11:rn BOJOBaTH BJKe MaJIOIO )lHTHHOIO,
:ta Tpa.u.,11u.i€10 B 6oio nepurnii KH-
:tau KOTIH: »CYHYB KOTISIM CBSITOCJJaB
Ila .nepeBJJHH, i KOOH TIOJJeTiJIO no-
\1 i/K syxa KOHeBi H y.napHJIO KOHH
II HOrH, - 60 6ys BiH me MaJJHH«.
BoJIO.ll.HMHp MottoMax XO.ll.HB HJ JIOBH
11i;l TpHHaU,H'f!Of() poKy JKHTTH. Lla-
llHJIO raJIHU,bKHM yJKe KiJihKaJiiTHiM
XJJOTILJHKOM B-OJIOJJ.iB Me11eM. Konn 60.. P AyJKaHHR.
. 6 u MCYHOK 3 KeHiI'c6epcbKOfO JJiTOnJ.tcy.
HpH XOTIJIH YJIO P'03JIYLJHTH HOfO
:t Marip10 Ta O.LlHH 6oHpHH, OJ1eKcaH.nep, Y3HE iioro KOHH 3a noBO.ll.H.
BiH BHHHB Mel.J, i py6HyB I1oro, i KOHH nopy6as ni!l HHM«. TaKCaMO
}l;rn1rniB CllH, Jles, MaJIHM X.TJonu.eM XO.llHB y 6i1'i ni.ZI. oniKOIO JlOBipe-
lllfX 6oHp. MoJIO.ZI.HH soiBHHK Mycis ni3HaTH BCHKi pO.ZI.H 36poi", pi3Hi
c11oco6u 6opOTb6H Ta JIHU,ap·CbKMX EnpaB MyciB HaBl.JHT'MCSI KH.II.an1
1\0I15IM, CTpiJIHTH 3 JiyKa, BOJJOJJ.iTH Mel.JeM i rna6JielO, py6aTH TonopoM,
b)lHTI1 sepxH KOHeM, XO.ZI.HTH Ha JIOBH, BecJiyBaTH, 6opOTHCSI pyKonalll.
I le 6yJIH TO.llillltti cnopru ii ni.nrornaa .ZI.O BiHHu.
B paHttix qacax .nyJKe nolllupette 6yJio .ZI.yJKaHHH, 6opHSI, mo 3Ba-
J1arn »6 op 6 a«. BJKe Ha nepw11x cTopiHKax JiiTon11cy c onoBi.ZI.aHHH
11po KoJKeMHKy, MOJIO.llOro CHJialla, mo psas pyKaMH lllKipy, 3aTpH'MaB
oyB y 6iry soJia ii s11psas i1oMy 3 6oKy lllKipy 3 MHCOM. Jlirnnuc orm-
cyc:: i1oro 6opmo 3 neLJeHi3hKHM BeJiertteM: »po3MipHJIH Micu.e MiJK o6oMa
BiHCbKaMH H nycTHJIH O.ZI.HOfO Ha 0.llHOro; BOHH CXOTIHJIHC.SI CHJihHO,
nitt npHTHCHYB neLJeHiJKHHa B pyKy Ha CMepTb i 1rnHyB HHM 06 3eMJIJO<c
51K CHJiaq ycJiaBHBCH 6ys TMyTopoKaHChKHH KHSI3b Mcr11cJiaB, CHH Bo.110-
.lHMHpa BeJIHKOro. B I 022. p. y .nyJKaHH.Six nepe6opos BiH Pe.ztelIJO,
kHSI351 KacoriB (qepKeCiB ), mo HaKJIHKyBaB H:oro .Zl.0 6opHi: »He 36po€IO
om'i1"orn, a no6opiMCH«. 4acoM i 6iii .ZI.BOX siH:chK nepexo.llHB y TaKy
:iaraJibHY 6opH10. TaK y 611rni Ha aJihTChKOMY noJii »6yJia ci11a 3Jia(,
ffKOi me He 6yJio Ha· Pym, i 3 a p y K H x an a JI H c 51 i py6aJIH OJJ.HH
0.llHOf·O, i CXO.ZUIJIHCSI TPHlli«.
Kom1M opy.ZI.yBaJIH Ha .LlBOHKHH cnoci6. 3 THJKKHM KOnHM, mo MaJio
3aJii3HC BiCTpSI, BOiBHHK imos niWKH Ha sopora a6o ixaB KOHeM i CTa-
paBcn npOTHBHHKa KOJIOTH, s.napHTH, npo6HTH. JierKHM, KOpOTKHM KOO.SIM,
kH.llaJIH 3.ZI.aJieKa.
JlyK 6ys 3.lle6iJihllla, 36po€JO JJerKoi KiHHOTH. Oco6JI11Bo MOJIOllb
rnpaBJISIJiaCSI, CTpiJUllOllH 3 JiyKa.
Meq 6ys saJKKHH, i mo6 HHM 3PYLJHO opy AyBarn, Tpe6a 6yJio
M~lTH BHp06JieHy CHJIY B pyu.i. JleKwa BJKe 6yJia llla6JISI, aJJe
ii BJKHBa ..1n
puuw.
KOJK.ZI.HH BOiBHHK ynpaBJIHBCSI B i3.Lli KOHeM, Mycis yMiTu Ha3.llO-
rnaTH lllBHJJ.KHX 'CTeJTOBHKiB i 3 KOH.ff 6opOTHCSI KOTIHM, llH MelleM.
38

3Ha€MO 3BHqaJ'.i, w.o XJIOill.J.51 Bnepwe ca.ll)KaJIH Ha KOHSI TOJJ.i, KOJIH po-
6um1 :HoMy »nocrpurn«, - nepumi'1 paa ocTpur JIH BOJIOCC.H.
TiiJJ.ro1100010 JJ.O Bi:HHH 6yJIH JIOBH. Ha aaip.s1 MlllJIH qacTo nirnKH
3 poraTHHOIO, oco6JiuBo Ha Be)l.MeJJ.,H. ii Ka6aHa. 3a JIJIKHMH KiHhMH rnaJIH
aepxu :H JIOBHJIH ix pyKaMu - TaKi JIOBH onucy€ BoJIO.lUIMHp MoHoMax.
y paHiwix qacax, KOJIH B 6iJibWOMY p03BHTKY 6y JI a cpJibOTa, JJ.y.>Ke
nowupeHe 6yJio 3HaHH.H aecJI.s1pcri3a ii opyJJ.yBaHHH qoaffoM. CBHTocJiaB
y 6oJirapcbKOMY noxo.LJ.i caM aecJJyaaa, nepei.>KJJ..>KaIOtIH )lyHaii: »npu-
ixaa SIKHMOCb CKHTCbKHM tIOBHHKOM, TpHMalOqH BeCJIO M pa30M i3 HH-
WHMH rpe6ytIH, SIK6H M ycHKHH HHUIHM«.
B THX qacax 6yaaJJH B.>Ke H UOKa30Bi Hr p H w. a, J].e OXOTHHKH
nonHcyaaJIHCSI apytIHiCTID :H CHJIOIO. )lJJH TaKHX 3Maria 6yJJH oKpeMi
BHTOilTaHi MaHJJ.aHH, w.o Te.>K 3BaJIHCSI »HrpHW.3MH«. 0JJ.HH UHCbMeHHHK
OilHCy€, SIK oxoqe HapiJJ. iWOB npHrJISIJ].aTHCSI TaKHM noKa3aM: »rpHw.a
BTOJIOl!eHi, H JIIOJ].eM TaKa BeJIHKa CHJJa, w.o noqHHalOTb nxaTH OJJ.HH
O)lHOro«. CTiaHiUie BiJJ.6ysaJJHCH :H JIHU.apchKi rp11w.a, HK u.e 6yJio B 3a-
xi.LJ.Hho-eaponeiichKOro JIHU.apCTBa. CTepllI)' araJJ.KY npo HHX Ma€MO
3 1150. p. 3 KH€Ba. KHH3b faSICJiaB CB51TK)7BaB TOJJ.i CBOIO nepeMory
i cnpaBHB CBSITOqHHM 6eHKe'f: »TOJJ.i M yrpH Ha cpapax (KOHHX) i Ha
CKOKax HrpaJJH Ha 5IpocJJaBOBOMY .ll.BOpi, BeJII-1Ka CHJia; KHHHH )I{ .ZJ.H_By-
BaJIHCSI tIHCJJY yrpiB i apytIHOCTH ix i KOHHM ix«.
TaKi JIHU.apCbKi 3MarH 3Ha€MO i 3 raJIHqffHH. KH513b BaCHJibKO,
)laHHJliB 6paT' pa3 J].JISI p03BarH UOtiaB 6opHIO 3 SIKliMOCb yropCbKHM
60S1pHHOM: »JJ.o6ya Meqa csoro, urpal04H Ha cJiyry KopoJiesoro, a TOI1
yxonHB W.HT, urpa10qu«. 5IK BHJlKO 3 om1cy, JIHU.api CTaBaJiu o.zurn
npoTH OJJ.HOro nillIKH, 3 Me1'aMH Ta
W.HTaMH. CTiJJ. MYPaMH 5IpocJiaaa
1245. p. KHH3h PocTHCJJaB cTpi 1rnB-
CS1 a yrpHHOM BopUieM Ha KOHi:
»i ·.HK BiH aycTpiqaacH 3 BopUieM,
ynaB niJJ. HUM KiHb i BiH po36HB
co6i nJJetie«.
TaKO.>K B 111.0.lleHHOMV .>KHTTi so~
iBHHK nomrneH 6yB 3arOTOBJIIOBa-
THC51 .llO BHTpHB3JIOCTll Ta 3JJ.ep.>KJIH-
BOCTl:f, BMiTH BHTpwMyBaTH XOJIO.ll
i cneKy, roJIO.lJ. i Heauro,llu. BiH no-
BHHeH 6ya ycTaBaTH ,llO CXiJJ. COHU.51,
caM yce ,llOrJIHHYTH, He UOKJ1a,lla10-
q11cb Ha OTpOKiB Ta CJiy>K6y, CTaBHTil
.llO ce6e SIK-Hal16iJihllli BHMOrH. 3pa3-
KaMH TaKHX J111u.apia 6ys CBHTO-
cJiaB Iropeauq, BoJIO.llHMHp MoHo-
Max, .UaHHJIO ii HHllli BH3Ha4Hi KH.S13i
Ta UOJIKOBOJU.J.i.
6opoTbi5a TMyTOpoKaHCbKoro KHR3R Mcnic.naaa
CMi.nMeoro 3 Ka003bKMM eara>KKOM Pe11e11e10.
39

4. np U r 0 T 0 B a A0 8 i ii H H
BiiiHa ii MHp. Bi.Htta 3Ba.narn pa Th: »IlOllaTH paTh«, »BCTaTH pa T-
rio«, »HTH parTID« if HH. ,lleKOJIH a U.hOMY 3Hallitttti B.>KHBa€ThCSI CJIOBO
11 o JI K«, nisttime np11:HMa€ThCH :H »Bi if Ha«. HenpHHTeJih tta3HBaecSI
11

))pa TH H H«.
JI11u.apchKi KHSI3i SIBHO nporo.nomyeaJIH eill:tty. CJiaBHHH aaeo.HoeHHK
( :nHTOCJiaB yce noBi.llOMJI.SIB npo Te, mo xoqe IlOllaTH BiHHY: »IlOCH-
JlllB .II.O Kpaio, Ka.>KyllH: »xoqy Ha sac iTH«. Toro as11qaio nHJibttysas
1 BoJIO.llHMHp BeJIHKHH: »np11iimos BoJIO.llHMHp ia eapSiraMH .ll.O Hos-
iopo.II.a i CKa3as noca,rr.HHKaM 5IponOJIKa: »i.II.iTh .II.O 6paTa Moro i CKa-
>t<iTb H:oMy, - BoJIO.llHMHp i.lle Ha re6e, roToaca 3 HHM 6HTHCSI«.
BiH:tty nporoJiomysaJIH CBSITOllHO qepea nocJiiB. KoJIH KH.sl3i OJie-
rnn11qi nollaJIH 6yJI11 e11crynaTH npor11 13SicJiaaa Mcr11cJiaBHlla, BiH
1147. p. BHCJiaB .llO HHX CBOro nocJia H Hara)J.aB iM ix npHCSiry, mo,
MOBJIHB, 6y.llyTh .>KHTH 3 HHM y MHpi. KoJIH .>K OJierOBHlli He .II.a.TIH .HCHOi
lliJlflOBi)J.i, 13.HCJiaBiB IlOCOJI np11ixae .ll.0 HHX y.llpyre i npHBi3 iM »xpeCTHi
rpaMOTH«, T06TO ni.llIIHCaHi HHMH rpaMOTH 3 rrpHC.SlrGIO. nocOJI npOM0-
11118 .ll.0 HHX 3a KH.Sl.3.SI: »UiJiyBa.JIH BH MeHi xpecr .ll.0 KiHU.H ceoro BiKy, -
a ou.c BH, 6paTT.H, xpecT nepeCTynHJIH, i rroqaJIH npH.llyMyBaTH apa.lly
fi XOTiJIH B6HTH Mette; TaK HeXaH 6y.lle 3i MHOIO 5or i CHJia .>KHBOTBOp-
11oro xpecrn, - i MeHi HK Bor )J.aCTh«.. I npH u.11x cJioeax nocoJI KHHYB
IM xpectti rpaMOTH. Ui CJioea »Bi .ll K H Hy T 11 x p e c Hy r pa Mory«
o:maqaJIH nporoJIOCHTH Bi:Htty. »B roii qac posceapHJIHC.H BceBOJIO.ll i3
BoJ10.llHMHpKOM - i nmi:aJIH myKaTH O.ll.HH Ha O.llHOro BHHH; i 80Jio-
1u1MHpKo ei.II.KHHYB H:oMy xpeetty rpaMoTy, a BceeoJIO.ll i3 6paTaMH
nimon Ha HhOro'< (1144. p.). ·
AJie 6ysaJio :H TaKe, mo eiHHy nollHHaJIH, He nporoJiomyiollH ii -
11ccno.lliBaHo Harra)J.aJIH tta npOTHBHHKa, mo6 ne .llaTH H:oMy ni.llrOTO-
BHTHCSI )J.0 60p0Th6H.

KiHHora B l!~ci 6oeeoro no.XOAY· Pttcyeoit s Keeirc6epci.Koro JiiT011Hcy.


40

Biiitty MOJKHa 6yJio BeCTH BCHKHMH cnoco6a~rn. 3 BoporoM He TiJibKI1


cTpilla.mrn B 6010, aJie .ii pyiiHysa.m H:oro 3eM.ni, naJiu.m ceJia, 3a6u-
paJIH HaceJieHHSI B IlOJIOH. y IlOXO)l.i ,Uamrna Ha 6e.TI3bKY 3eMJIIO 1221. p.
))6oSiptrn rpa6ysas 60S1pHHa, MYJKRK MYJKHKa, ropoJJ.HHH ropOJJ.SIH TaK,
IJ.J.O He 3aJIHllIHJIOCSI 0)1.HOfO ceJia He norpa6osaHoro, HK u.e KHHfH fOBO-
pSITb npHTllelO: He 3aJIHllIHBCSI KaMiHb Ha KaMeHi. tieJIJKaHH Ha3HB31DTb
u.e ))3JI0l0 HilllllO«, 6o Hill noraHy Hrpy 3 HHMH 3arpaJia, - IlOBOIOBaJIII
ix nepe)I. CBiTaHKOM«.
TpanJISIJIOCSI H: TaKe, IJ.J.O 6paHu.is, u.1;0 nonaJIH B no.110H, y6ttBa.11u.
rioraHy CJiaBy 3)1.06ys co6i 13Sl_CJiaB MCTHCJiaBHll, 11.1,0 ni.ncTynoM y 6mo
npHMaHHB raJIHllaH i Ka3aB ix IlOE6HBaTH: »33JIHllIHBCH 13SICJiaB i3 M3-
JIOIO .n.pyJKHHOIO Ha no6o€BHIJ.J.i, H: noycTaB.lHB CTSirH raJIHLJ.hKi, i nillIJIH
raJJHllaHH ni)l CBOi CTSlfH, i BiH Ha6paB CliJIY 6paHU.iB. I KOJIH no6allRB
semrne qttcJio 6pattu.is, Ka3aB ix py6arn -- a Jiyqqttx MyJKiB 3a6paB
3i co6010. I 6ys nJiaq BeJIHKHH no sciH: raJIHLJ.bKiH: 3eMJii« (1153. p.).
AJie Ta Ki no)lii rpoMaJJ.ChKa JJ.YMKa rocTpo ocy.!lJKysaJia. Oco6JIHBO JK
.llYXOBeHCTBO CTapaJIOCSI CTpHMyBaTH KHSl3iB Bi.ll. JKOPCTOKOCTH. 13ysa.TJ:H
TC)K cnpo6H YHOpMyBaTH Be)l.eHH51 BiHHH ii 3a6e3neqHTH CilOKiHHe Hace-
.leHHH si.n HaCHJIH BiHCbKa. B 1229. p. npHHUIJIO .no TaKoro nop03yMiHHSI
MiJK ,llaHHJIOM Ta KoHpaJJ.OM Ma3oBeU.hKHM: »CTBOpHJIH MiJK co6010 KJISITBY
Pych i JISIXH: SIK noTiM KOJIH 6y .ne MiJK HHMH BiHHa, TO JISIXH He 6y,1yTb
soiosaTH pychKOi qeJISI.lli, Hi Pych JISIJJ.ChKOi«.
ni)lqac BiMHH CKOpO npHXO)lHJIO )1.0 MHpOBHX neperosopiB. 3BH-
qaHHO CJia6Uia CTOpoHa, SIKiM: y .6opOTh6i He noTaJiaHHJIO, BHUiyKyBam:.~
co6i nocepe.llHHKa i -r-oH: CTapascSI .llOBeCTH .llO MHpa. TaKHM. »XO)(a-
Ta€M«, Hnp., y 1147. p. 6ys raJIHU.hKHM BoJIOJJ.HMHpKo, IJ.J.O 3acTynaBCS1
nepe.a 8Hq.ecJiaBOM i IOpi€M 3a ix 6paTaHHqa 13SicJI.aBa. Bi-H CHJIKysaaCSI
n0.13.llHTH ix i Ka3aB: »DOr HOCTaBHB Hae BOJIO)l.apSIMH. Ha Kapy JIHXO-
.lliSIM i Ha ,Ll06po 6JiaroqeCTHBHM, TO SIKJKe MH MOJKeMO MOJIHTHCSI .llO
Tsopu.H 1-iamoro: 0T1Ie Hall.I, npocru HaM nporpixH Hall.Ii, SIK i MH
npoIJ.J.a€MO nporpirneHHKaM Hall.IHM? Barn CHHoBeLJ;b 13SicJiaB, IJ.J.O 3 na-
woro p~.lly, nepe.ll saMH He noqyBa€ThCSI ueBHHHHM, aJie KJiaHHCThCSI
i MH.IJ.OCTH B sac npOCliTb; SI JK npoCTHH XO)laTaM MiJK BaMH. - srnroJia
6or He 3iUIJie,. a B Hawi .llHi HeMa Hi npopoKa, Hi anocToJiiB«. Ui CJIOBa
TaK 3BopyUittJIH Bcesor.o)l.a, IJ.J.O BiH noro)lHBCSI Ha MHp.
06tt.llBi CTOpOHH 3HOCH.1Hrn cnepUiy qepe3 nocJiiB, ,llJISI 3a6e.JneKH
)leKOJIH ,ll3B3JIR 33KJI3.llHHKiB, IIOTiM npHXO,ll'HJIO .no 3i3AY i BpeuITi
CK.Tia;i.a.m MHp. 3BH1I3HHO 3anpHCSlf3JIH MHp CBSIT04HOIO npHCSffOIO, ·-
»Ui.i1ysa.TJ:H xpeCT« y uepKBi. llyxoBeHCTBO CBOiMH rrpoMOB3MH nL'l.HO-
CHJIO sary npHCSirn. 4epHttriBChKHM rnttcKon 0Hocppiii nptt TaKi1i Ha-
ro)li CKa3aB CBSIIJ.J.eHHKaM: »XTO Bi.U LJ.bOfO xpeCHOfO U.iJiyBaHHSI BiJJ.Cl)'-
nHTb, HeXaH 6y.ne npOKJISITHH )l.BaH3U.SITbM3 fOCHOJJ.HiMH npa3HHKaMH«
(1146. p.). YMOBH MHpa cnucyBaJIH JJ.eKOJIH y rpaMOTH.
nepeMOJKeHa CTOpOHa IlJiaTHJia qaCOM nepeMOJKU.eBi KOHTpH6yllilO.
TaK BoJIOJJ.HMHpKo raJIHU.bKHM, HK .nittUIJIO .no MHpa, 3anJiaTHB CBOMY
npornBHHKOBi BceBOJIO.llOBi 1400 rpuseHh cpi6Jia »3a Tpy.n«. ,lleKOJili
06H.llBi CTOpOHH .naBaJIH 0.llHa 0.llHiH 33KJI3)lHHKiB: »CTBOPHJIH MHp 3 no-
JIOBU.SIMH i B3SIJIH T3Jlb MiJK COOOIO« (1101. p.).
4acoM siH:Ha Kitt1IaJiaCSI 6eJ MHpa: »5lpon-0.11K i3 BceBOJIOJJ.OM HiSIK
He YJI3.ll.HBCSI, Hi MHpa 3 HHM He CTBOpHB« (1135. p.). ABTiM 6yJia TaKa
npnnoBi.llKa: »M Hp c Toi Tb JI. o Bi ii H 11. a Bi ii Ha .l1. o M Hp a<1
(1148. p.).
41

KHR>Ka paAJ.·
P11cyHoK 3 KeHirc5ep-
cbKoro JiiTonucy.

KoMaH.ll.YB3HHB. Hal1Bumy BJiaJJ.y tta.ll BIHChKOM y BIHHl H 33 MHpa


MaB KHH3b. 51K y 0.llHOMY KHH3iBCTBi KHH3iB 6yJIO 6iJihllle, Hai1B11uie
kOM3H.1lyBaHHH HaJie)f(aJlo .llO K HSI 3 SI - 6 a Tb Ka 3.60 JI.O Haikrnr.rnoro
s poJJ.i. KuiBChKi KHH3i, mo 3BaJJHCH me seJIHKHMH KHH3HMH, Ma.1111 Bee
neprneHCTBO nepe,ll HHllIHMH 1rnettaMH KHH)f(Oi .zurnacrii.
KHH3h Mas o6oBH30K opf'aHi3ysarn BiikbKO, yTp11MysaTH .llPY)f(HHy,
cTaBHTH 11 yJJ.ep)f(yBaTH yKpinJJeHHSI, npuroTOBJISITH o6opotty; - siH
CBO€IO BJiaJI.OIO no1.1uHaB sil1Hy, yKJiaJJ.aB COI03H, np11I1MaB 3ro.lly. Ha nci
u.i cnpasu BeJIHKHH BnJIHB MaJia 6oHpCbKa paJJ.a a6o .1l y Ma, mo 3aciJJ.aJia
npH 6ou.i KHH3H. 3 HelO KHSl3b MyciB nopo3yMiBaTHCH, 3aKH MaB f!0-
4HHaTH Bi:Vmy. TaK 1103. p. BiJJ.6yJiaCH paJJ.a y cnpaBi HOXO.lly Ha no.1100-
U.iB: »BKJiaB Eor y cepu.e pychKHM KHH3HM .llYMKY .1l06py, - Css:1TonoJI-
KOBi 11 BoJIO.llHMHpoBi, i 3i6paJIHCH pa.lllffH B LloJio6cbKY; i cis Csn-
rnnoJIK 3i CBO€IO .llPY)f(HHOIO 11 BoJIOJJ.HMHp 3i CBO€IO .llPY)f(HHOIO s O.ll-
HOMy HaMeri. I noqa;rn pa.llHTH«.
AJie 60Hpc1;1Ka .llyMa u.e 6yB opra1-1 TiJihKH JJ.Opa.llHHH, KHH3h 11e 6ys
o60BH3aHHH iTH sa nopa.ll;OIO 6oHp, pirnaJibHHH fOJIOC MaB TaKH BiH caM.
Llek"OJlH ,ZIO 3HalliHHH npHXO,llHJIO Bi 11 e, pa,lla npe.ztCTaBHHKiB yci€i 3eMJTi
i Bille MOfJIO npHHHTH )f(a,llaHHH KHSl3SI, a6o ix Bi.llKHHYTH. TaK KH5!3h
13SICJiaB nepe.ll BiHHOIO 3 l0pi€M 1149. p. IlHTaBCH B KHiBCbKOi rp0Ma.a11:
:>CKa)f(iTb HaM, llH MO)f(eTe 3a Hae 6HTHCH ?« KHSIHH Bi)lMOBHJIHCH Bi.ll
y1.1acT~ s B'iiitti ii nopa.llHJIH KHS13esi scTynHTHCSI Ha HKHHCh 1.1ac i3 Kiiena.
CTiJJ.1.1ac siftHH KHSl3h a6o caM s11K0Hysas coo10 sJiaJJ.y, a6o nepeJI.a-
sas ii HHUIHM KHSl3HM, Bi.ll Hhoro 3aJie)f(HHM. TaK KHiBCbKHH KHSl3b BS1-
11ecJiaB Ha CTapOCTH JiiT pi.llKO BHXO)lHB caM y IlOXO.ll, a BHpy1.1aBrn.
rnoiM 1-1ie6o)f(e~ 13HCJiaB.OM, mo cniJihHO 3 HHM KHH)f(HB y KH€Bi: »5IK
:le 6y.lle MO~Ha ttaM o6oM ixaTH, TO noiJI.eMo o6u;ma; asTiM TH i31u1
3 MOiM TIOJIKOM i CBOilM« (1151. p.).
Mo~10.11.rni KHSl3i MaJIH o60BSl30K BHSIBJISITH nornaHy CTaprnoMy KHS1-
3eBi, »i 3 .n. HT H Ii pH c T p e Me H i« H:oro. TaK raJIHUhKHH 51poCJias,.
HK 6ys ime MOJIO.llHH, 3aSIBHl3 KHiBCbKOMy KHH3eBi 13SlC.'laBOBi CBOIO
ei.a..n.aHiCTb: »CbOfO.ZI.Hi, 6aThKy, KJiaHSUOCSl T06i, npHHMH Mette TaK, SIK
cmia cEoro McnicJiaBa, - HexaH: McTHCJiaB i3.1lHTh np11 cTpeMeHi TBOiM
110 0.llHOMY 601..1.l,' a SI no JJ.pyroMy 601..1.i, nonpH TBO€ CTpeMeHO i3.1lHTHMY
SI 3 yciMa CBOiMH IlOJIKaMH« (1152. p.).
42

3npaan11a BIHCbKOBY BJia.lly Mir BHKOHyBaTH TiJibKH caM KHSl3b:


)>OOSipltHa He Bci CJiyxalOTb«~ 3a3Ha1Iy€ JiiTOilHCeU.b (1151. p.). »He CHJib-
JIO 6opeThCSI .llPY*Irna, KOJIH MH He,)3,llHMO 3 HelO ca~i«, Ka3aJIH KHH3i
1152. p. THMTO B BO€HHHH noxi.ll illlOB HaBiTb MaJIOJiiTHiH KHSI3b, a Jlirlc-
HHH noJIKOBOJJ.eU.h BHJJ.aBaB HaKa3H a iioro iMeHi. TaK 3Ha€MO, w.o Cm1To-
cJiaa iw.e He,llOJiiTKOM 6ya y IlOXO.lli, i CaM IlOl.IHHaB 6iH: Tpa.llHU.iHHHM
yJJ.apoM Konsi. TaKcaMo ,llaHHJIO nocunaa i3 aiH:cbKOM MaJioro Jlhoa,
XO'J BiH »6ya iw.e TaKHH MOJIOJJ.HH, w.o" Ha 6iii He Mir BHl1TH«. (1245. p.).
AJie Hepa3 KHSI3i supyqaJIHCSI a sifrni 6osipaMH. 5Ipocnaa OcMo-
MHCJI »CaM He XO,llHB i3 IlOJIKaMH CBOiMH, a IlOCHJiaB ix i3 BO€BOJJ.aMH«,
aa3H31IY€ Jihonuceu.h (1187. p.).
Bo € a o JI. a B rnx qacax u.e He 6ya Hi YPH.ll, Hi rnry n, Hi cryniHh
CTaplllHHH. Bo€BO,llOIO Ha3HBaJIH BCSIKOro IlOJIKOBO,llU.SI, w.o npOBO.llHB
BiHCbKOM. y raJIHU.hKiH .a.ep}f{.aBi Hepa.3 npoBiJJ. HaJJ. BiHCbKOM MaJIH ypH-
)J.OBU.i, w.o ix ypSI.ll He Mas Hil.loro cniJihHoro 3 aiH:cbKOM, Hnp., .llBO-
peU.hK11i1 - HaCTaBHHK HaJJ. KHSl}f{.HM ,llBOpOM a6o nel.laTHHK - .zJ.ep}f{.aB-
HHH K3HU.JI€p. Bo€BO,ll3MH 6yaaJIH i 3BH1IaHHi 60S1pH 6e3 HiSIKHX OKpe-
MHX THryJiiB. BJia.zJ.a TaKoro CTaplllHHH Ha.ll BiHCbKOM 3BaJiaCSI B 0 € B 0 ,'l-
e TB o. KoJIH 5IpocJiaB My.llpHil e11c11JTas Ha Bi3aHTiIO 1043. p. CHHa
BoJIOJJ.HMHpa, »JJ.aB HOMY BeJIHKe BiHChKO, a BO€BO.llCTBO .llOPY1IHB BH-
lllaTi«. B 1237. p. KHSl3h lOpiH: »)f(upocJiasoai MuxaHJIOBHl.lesi npn;wa
BO€BO.llCTBO y caoiH .llPY*HHi«. Bo€BOJJ.H, HK KHH*i ypHJJ.oau.i 3 03Ha-
1IeHHM Micu.eM ypSIJJ.yaaHHH, BHCTynaIOTh w.oiiHo B XIV. B. Ha 3axiiurix
aeMJISix. TaK y rpaMoTax KHH3SI lOpiS1-60JieCJiaaa 1334-5. p. 3ra.zJ.y10TbCS1
80€80.llH: 6eJI3bKHH, JlhBiBChKHH, nepeMHCbKHH i JIYU.bKHH.
foJIOBHHH npoBi.ll HaJJ. BiHChKOM SIKOiCb OKpyrn MaB TH c SI u. b K H ii,
- opraHi3aTOp Micu.eooro ononl.leHHSI. JliTOnuceltb 3a3Hal.ly€, w.o 1089. p.
»B0€BO.ll.CTBO KHiBCbKOi THCHl.li« Maa 5IHh, a 12;31. p. IeaH CJiaaHOBHl.l.
THCSilf.hKHH 6opott11B nepe.zJ.yciM coor.o ropo,lla; 3Ha€MO u.e npo nepe-
MHChKHX THCSIU.bKHX 5IpyHa 1213. p. " lOpiH 1226. p. AJie BiH BHXO,llHB
i B noxi.ll 3 BiHCbKOM, npOBO,llHB IlOJIKOM, MaB npH co6i 60S1p i OTpO-
-KiB, BO.ll.HB BiHChKO B 6m. TaK 1128. p. BoporncJiaB, THCSIU.bKHM KH.Sl3.SI
AHJJ.piH, Ta IaaHKO, THCSIU.hKHH BH1IecJiaaa, »BH~JiaJIH oTpoKiB caoix y ro-
POJl«; 1136. p. KHiBCbKHH THCSIU.bKHH ,llaBH.ll 5IpyHOBHll »3 6oSipaMH
rHaB 3a IlOJIOBU.SIMH, Ta ix po36HJIH«.
npH THCHU.bKHX 6y;rn B BiHChKY C 0 TC b Ki. KOJIH ,llaHHJllO 1231. p.
CKJJHKaB BiHCbKO nepeJJ. IlOXO.llOM, Ha Billi BHCTynaIOTb THCSIU.hKHH lle-
MHH i coTChKHH Mueyna.

Mo6iJli3au,iR. BiikhKO 3a KHHJKHX Liacis He TBOp11J10 apMii, roroaoi


noCTiHHO .llO BiHHH, a 3611paJIOCSI TiJihKH B qaci Hana.lly BOpora, a6o
B noxi.ll, HKHH nocTaHOBHB KHSl3h. TaKy Mo6iJii3au.i10 Ha3HBaJIH CJIOBaMH
»C 0 B 0 Ky fl HT H B 0 i, JI. p y JK H Hy«.
Km13i 3611paJ111 nepe.llyciM .llPYJKHHy. Ue 6yJia Hal1u.iHHillla LiaCTHHa
BiHCbKa, ,llOCBi,llHa B BiHCbKOBHX cnpaaax, TiCHO 3BH3aHa 3 KH.S13eM,
o6oBH3aHa 3HBHTHC.SI Ha neplllHH 3aKJJHK KH.SI3H. KoJrn 1068. p. noJJoeui
~anaJ111 Ha 4epHHriBW.HHy, KHSl3h Ca.S11TocJ1as 3i6paa TiJJhKH .zJ.pyJK.1-rny
1 3 He10 pylllHB Ha sopora. TaKcaMo ni.llLiac nonoaeu.hKoro HanaJly
1093. p. CaSITOilOJIK MaB roToay caMy .llPYJKHHY (OTpoKiB). Ha 33KJJHK
..llaHHJia 1231. p. npHHlllJIH TiJihKH OTpOKH 3 THC.SIU.bKHM i COTCbKHM.
B HKHii cnoci6 CKJIHKaJIH .l\PY*HHY, Toro neaHo He 3Ha€MO. Mo>Ke,
l<HHJKi .llOpyLieHHSI p03B03HJIH OTpOKH, lJH JJ.iTChKi.
43

Ko.nb~yra aoo naHu,lfP. 3


11.axi,11,o& e Kpel\urnni ea.
BoJIHHi.

1'a1mU nam:1,up, I.I..I.O aaxo-


B&BM B MOrHJiaX 3 ,11,aBHi'<
KHJIJKHX qacis, poou.rn aeu-
qalteo Ji CKipH. Iloeepx
eei HalllHBaJIH ry&ro 3a-
Jti3Hi Ki.~bU.JI 1m JIYCKH TaK,
m.o 801111 3aXO,'I;lf.lH lll,i.lbHO
0,11,ua na ;t.pyry.

Bois, T06'flo onoJILJeHHH noKJIH:Kas KHH3b Ha Bille H: noBi.llOM.1rn:n


TaM npo noTpe6y noxo.lly. TaK 1147. p. 13HcJias McTH:CJiaBH:'-1 HaKa3aB
CKJIHKaTH KIUl.H i EOHH: »3i6paJIHC51 Bi.ll MaJioro )lO BeJIHKOrO 6i.71H
CBHTOi Co¢ii y .llBOpi«. KHH)f{HH BHCJJ.aHHHK BHHCHHB MeTy noxo.lly H: 3a-
K.r111i-.:as HapiJl: »Oocniwaihe Bi)l Ma:1oro )lO BeJIH:KOro, XTO Ma€ KOHH,
Ha KOHi, a HK He Ma€ KOHH, '-IOBHaMH«. KttHHH Bi)lllOBi.'IH: »MH TilllH-
MOCH, I..U.O 5or Te6e cnac BiJl 3pa)lH, - ni)leMO 3 To6010 i 3 JJ.iTbMH,
HK TH: 3axoLJeu1«. KoJitt Tpe6a 6yJio noBi.llOMHTH HaceJieHHH npo noxi.ll,
)J.aBaJitt 3HaK Tpy6aMH: »13HCJiaB y.llap1rn y Tpy6tt, CKJIHKaB KHHH i ni-
lllOB 3 KttEBa B noxiJl 3 noJIKaMH rnoiMH« (1151. p.).
BiH:cbKY Ha3HaLJysaJitt HKHHCh pe4eHeUh, KOJIH BOHO MaJio 6yJio
3i6parnrn. TaK nptt O.llHOMY noxo.lli 3a3ttaLJetto: »llo McrnCJiasa 3i6pa-
JiaCH .llPY)f{HHa Ha u e ii )leHb, a Ha .ll p y r H 11 - HOBropO.lll(i, pocTOBUi
Ta 6iJI03epui« (1096. p.). BiiichKO 3611paJiorn .noswttii '-lac: »niwos
13HCJiaE Ha 4epHHfiB, 3611paIO'-IH CBOlO CHJiy, i nicJiaB 3a6paTH nOJIK
y .llH.llhKa csoro BHLJecJiasa, 3 YropmttHH npttsis noJIKH Ha noMi'-1 co6i,
i BOJIO).lHMHpCbKHH IlOJIK npttBiB, i 3i6pas yci TIOJIKH 6epeHJI.iiB«
(1148. p.). 4aCOM KHH3h caM illlOB 36ttparn BiHChKO: »Toro qacy BeJIH-
KHM KHH3h CBHTOCJiaB BceaoJIO.llH'-1 niwos 6ys Ha KapaLJis i 36HpaB
i3 BepxHiX 3eMeJib BiHChKO, XOTiB iTH Ha IlOJIOBL(iB Ha lliH Ha HiJie
JiiTO« (1185. p.).
lleKOJIH Mo6iJii3aQiH MaJia ycnix HeBeJIHKHM. KoJIH 1093. p. ttana;m
noJiosui, KHSI3b Cs.s1TonoJ1K noixas 36H:paTtt aiH:cbKO. AJie HalllBHAKY
3i6pas JIHllle 800 OTpOKiB, a THMqacoM noTpe6a 6yJio )lO 8000 BiMChKa.
HHWHMH: qacaMH 3HOBY Ha KHSl)f{HM 3aKJIHK CTaBaJIH BCi, XTO TiJihKH
Mir a6po10 HeCTH. TaK 1148. p. 13.HcJJas McrncJiaBH4 BHKJittKaa y Hos-
44

ropo.ai TaKe O;lyllleB.11eHHSI, ":J.O HOBropo.au.i 3aSIBHJIH: »KHR>Ke, 3a TOOOIO


ni.ae sc.s:1Ka .uywa, - HaBiTh JJ.SIK, K0.7111. iioMy ryMeHu.e npHcTpH>Ketto,.
a HeBHCBSllleHHH, i TOW ni.Zl·~, ~ XTO BHCBSllleHHH, . 'rOH uexa.H 5-0r'.A
MOJIHTh !« Hepa3 OCTaHHi Bi.llJliJIH BiHChKa np11JiyllaJIHCS1 aJK niJJ.llac ca-
Moro noxo.ay. Komt: Irop CssnocJiaBHll BH611paach y BiJJ.OMHH noxi.ll
Ha nOJIOBU.iB, BiB i3 co6010 pi3Hi n0.11KH, »i TaK iWJIH BOHH THXO, 36H-
pal04H .llPYJKHHY CBOIO«. AJie, SIK 6yJia He6e3neKa HaraJihHa, OilOJilleHHSI
caM~ 6c3 HaKa3y nocniwaJio .ao 36poi. TaK 1068. p., KOJIH noJIOBU.i
norpa6ysaJ111 6yJIH KHiBlll.HHy, »JilO.llH KHiBChKi np116irm1 .no KH€Ba,
~~pofa1JIH Bille ii nicJiaJIH .ao KHSl3SI, KaJKy4H: »IlOJIOBU.i nopo3xo.a11m1cS1
no 3eMJJi, .aaii, KHSIJKe, 36pol0 H KOHi, 6y.aeMO IJ..J.e 3 HHMH 6HTHCSI«.
5h.: i3 U.i€i KapTHHH BH)l.KO, 6iJihllii 3anarn 36poi 6yJIH y KHSl3SI,
ll ix p03.aiJISIJJH OilOJilleHHlO. llJIH noTpe6 BiHChKa CJIYJKHJIH ii KOHi
3 KHSDKHX CTa,llHHH. AJie H. )leSIKi 60.HpH MaJIH CBOi Maf'a3HHH 36por
i ECSlnoro sornttoro np11nacy. KoJIH KHSl3h .llaHHJIO .ll:06yB ABip 6yHTiB-
HHlIOro 6oHpHHa Cy.aHcJiaaa, 3Haiiwm-1 TaM »BHHO, OBOlli, xaplli, KOnSI,
CTpiJIH, - BChOrO niMOCTaTKOM no6atIHJIH« (1229. p.).
KoJIH siiiHa noKiHllHJiaCSI, KHSl3b po 3 n y c Ka B Bi ii ch Ko .ZlO.llOMY:
»51ponoJIK sepHyBcSI .ll;O KH€Ba ii p03nycTHB BiHChKO« (1135. p.).

lfHCJIO BiHCLKa. JliTOTIHCH nO,llalOTb qacoM .llyJKe BeJIHKi llHCJia ua-


woro BiHCbKa, oco6JIHBO B Haii:.11asttiw11x qacax. OJier y noxo.ai Ha
Uapropo.a 907. p. Mas, KaJKyTh, 2000 llOBHiB no 40 J110.aa, T06TO 80000
BiHCbKa. CHJIH CsHTOCJiasa y ApyroMy noxo.ai ua 60J1rapi10 rpeKH Ha-
paxosyaaJm Ha 60000, 3 Hl:lX y 60HX IlOJISlrJIO Halle6TO 38000. ni.ll
nepeMHWJieM 1097. p. yrpH M3JIH 100000 BiHChKa, aJie B 6010 3 Pocrn-
CJiaBH4aMH 3a3HaJIH nopa3Ky, ii Ha noJii 6010 noJISlr.TJO ix 40000. Ui
BeJIHKi llHCJia He 3acJiyroay10Tb Ha JlOBipSI. Jli'I'OTIHCH no.aasam1 u.i Bi-
.llOMOCTH 3a ,ll3BHiMH nepeKa3aMH a6o 3 1..JYTOK, He nposip10BaJIH ix
.llOCTOBipHOCTH, a qacro i npH6iJibllIYBaJIH llHCJia, mo6 l.l,HM BHCJia-
BHTH nepeMory CBOiX KHSl3iB a6o 3MaJI10BaTH norpoM BOp-Ora.
B onosi.11aHHS1X cyqacHHKiB a6o ii: caMosw.au.is, mo Ha BJiaCHi Olli
6allttJIH 6oi, KiJihKiCTb BiHChKa KY.ll.H MeHrna - 4aCOM TaKa MaJia, mo
Tenep HaM BaJKKO noaipHTH, lll.0 T3KHMH .api6HHMH CHJiaMH BeJIH BiHHH.
AJie i a THX 3raAKax, lll.O a ix aipHOCTH He .llOBO.llHTbCSI HaM cyMHiBa-
THCSI, Tpe6a .llOKJia,llHO po3pi3HSITH, llH MOBa 11.ae npo ace BiHCbKO, ~H
TiJibKH npo .llPYJKHHy, a6o BH6paHi t:taCTHHH.
4HcJia, mo TopKalOTbCH .apyJKHHH, see HeBeJIHKi. B 1068. p. Ha
YKpaiHy ttanaJIH noJIOBU.i. KHH3b CaHTOCJiaB 5JpocJiaBHll CHJIKyBaRCSI
3i6paTH JIJISI o6opoHH sci MOJKJIHBi CHJIH, aJie HOMY noTaJiaHHJIO crnr-
ttyrn TiJibKH 3000 .llPYJKHHH, TSl>KK036poHH<)i KiHHOTH i 3 U.i€10 CHJIOlO
BiH niwos y 6iH 3 IIOJIOBU.SIMH, SIKHX M3JIO 6yTH 12000, i norpOMHB ix.
Y 1093. p. noJiosu.i 3HOBY HanaJIH 6y JIH ua KHism1rny. KHiBCbKHH KHSl3b
Cs.HTOnOJIK 13.HcJiaBHt:t MaB roTosoro siiicbKa .rmwe 700 OTpoKiB i 6i."llhllle
ix He Mir i 3i6paTH, 60 »3eMJISI 36i.llHiJia ll(pe.3 BiHHH«, THMTO Mycin
npoCHTH ni.aMorn B cyci.11ttix KHS13iB. Ktt.H3h 13.HcJias JlaBH.llOBH4 1146. p.
MaB 3000 BiHChKa, - Ma6yTh, i .llPY>KHHH i BOiB pa30M. CTellaTHHK
KypHJIO 1241. p. npHBiB .llaHHJlOBi 3000 nixorn i 300 KiHHOTH. Ue
Hai'16iJihllli t:IHCJia .llPY>KHHH a6o HHlllHX .1106ipHHX BiHCbK, npo SIKi 'IH-
Ta€MO B JiiTOilHcax.
AJie .lly>Ke 1:1acTO KHSl3i HWJIH a 6iii i3 KY .aH MeHWHMH c1rnaMH.
y 6HTBi 3 yrpaMH 1097. p . .llaBH.ll 13HCJiaBHll MaB 100 BOSIKiB, 'Horo
45

COl03HHK, IlOJIOBeU.bKHH xaH DOHSIK, 300, - i 3 TaKHM BlHCbKOM BOHH


3ee1m ycnillIHHH 6iii i3 Ma.lUlpaMH. B 1172. p. KHSl3b MuxaJIKO nimos
Ha no.rnsu.ie 3i 100 JllO.ll.hMH .nppKHHH ii 1500 6epeH.nu11ie - i nepeMir
eopora. ,llaHHJIO 1231. p. MaB npH co6i TiJibKH 18 eipHHX OTpOKiB,
a e 6010 rri.n 5Ipoc1iaeoM 1249. p. Ha ni.nMory 6paToei BacHJihKOBi BHCJian
JIHllleHh 20 »su6paHHX MYiKiB«.
Hapo.nHE on-OJilfeHHSI, soi, nesue 3HalJHO nepesumaJIH llHCJIOM npy-
iKHHy. Ha iKaJih, JiiTonucu.i e.nosoJISilOTbCSI TiJihKH 3araJibHHMH BHCJJO-
BaMH, w.o, MOBJISIB, BiHCbKa 6VJIO 6araTO, »MHOiKeCTBO«, a JlOKJ13.llHHX
lfHCeJI He MalOTb. ,llJISI opi€HTauii MOiKeMO HaBeCTH TiJlhKH 0.llHY 3Bicrny
- 3 MOCKOBCbKHX 3eMeJib, m:o, 3pelllTOlO, B THX qacax M3JIH Maiime

KHR)f(a APYHOtHa BMCTynat y n~xip,.

-raKHH caM siiichK-OBHH ycTpiw, HK YKpaiHa. B 1174. p. KHSI3b Attnpiii


6oroJil06CbKHH y JialllryBaB neper JISl)l CBOro BiHCbKa: »nicJiaB Il036HpaTH
ccoi soi - pocTosu.ie, cy3.ll.aJihU.iB, BOJIOJlHMnpu.ie, nepeSicJiaau.is, 6iJio-
3epu.ie, MypOMU.iB, HOBroponu.ie i pS13aHu.ie, n e pell H c JI H 8 ix, i 3H3H-
lllOB ix - 50.000«. Ue 11ucJio, mu1.ecS1Tb TH<:S111 eiHChKa - u.e tta:H6iJibmc
4HCJIO, SIKe ~Tpilla€MO B .naet1ix Jiil'OilHCax. Jle)l.BH llH KOTpHH KH513L
po3nOpS1)1.iKaB 6iJihlllOlO CHOJilO: .npyiKHHH HapO)l.HhOro 0110.'llleHHSI
pa30M.
KuiBChKi KHSI3i Kop11cTyeaJIHCS1 Tem niJI.MOro10 »llOpttux 1rno6yKiB«,
TypeU.bKHX' opJI., w.o npH3HaBaJIH Ha)I. co6010 yKpaiHChKY BJia.ay. 8 1139. p.
l\KSl3b 5IponOJIK CTSlrHYB y IlOXO)I. ail< 30000 6epeH.nHlliB - lJHCJIO MaJIO
iiMoBipue. AJie 3BHlfaiiuo qopui KJio6yKH npHX0.11.HJIH MeHlllHMH no.ri-
KaMH. 5IK MH BiKe BHl.U.e 6al.fHJIH, 1172. p. 6yJio ix - 1500, B HHlllOMY
noxo.ni 1183. p. - 2500. B nopiBHSIHHi 3 pelllTOlO yKpaiHCbKOi apMii
llC 6y;m 3HalfHi CHJIH, aJie u.i CTenoeHKH TBOPHJIH TiJihKH Jierne eiiicbKO,
llHCTynaJIH CTpiJihU.SIMH B nepe.noBHX nOJIKax, .no 6010 3 KOniHHHKaMH
ix He MOiKHa 6yJio B>KHTH~
y 6iJihlllHX 60SIX KHSliKe BiHCbKO, - pa30M i3 OilOJilfeHHSIM Ta CTe-
IJOBHMH col03HHKaMH, - M-OrJIO .11.oxo.ll.HTH ttaeiTh .no 50000. AJie TSimKo-
46

36pofrni CHJIH, mo 1mpirnysaJIH 611rny (.n.py.>KHHa ii opy>JU1HKH), Ma6yTh,


HiKOJIH He BHXO}lHJIH noaa 1IHCJIO KiJihKOX THCSlll.

Tiomm. BiiichKO no.n.iJISIJio& ea noJIKH. CJioso »n ·o JI K« MaJio KiJihKa


pi3HHX 3Ha1Ii~h. Haii11aCTirne sofio 03Ha11aJio »Bi ii ch KO« BaaraJii: »3a
MHOIO H}le IlOJIK i3 KHSl3eM 6e3 llHCJia«; »p03MipHJIH Micu.e Mi.IK o6oMa
IlOJIKaMH (BiHCbKaMH)«; »Bpa,llHJIH He HTH IlOJlKOM 3 HHMH 6HTHCSI, .aJie
np1rnycTHTH ix .n.o ce6e«. ,llaJihllle »IlOJIK« oaHa11aa n ox i Jl a6o 6 i ii:
»Ha noJIKY TOMY a McTHCJiaEOM MH He 6yJIH«; »rosopHTb, mo KHHH
O.ll.HHX norn6Jio Ha TOMY nOJIKY (y 6010 Ha KaJII.ii) 1000()«. Ta niJl
IlOJIKOM po3yMiJIH :ii HapO,ll.H€ 0 n 0 JI q e H HSI y nponrne.IKHOCTH JlO .llPY-
)KHHH: »13SICJiaB 3BeJiiB HapHJlHTH .llPY.IKHHY 3 IlOJIKiB, a IlOJIKiB He py-
xan1«. HapernTi, »IlOJIK« oaHa11as Bi Jl .ll i JI Bi ii ch Ka: »l3HCJiaB nicJiaB
,llO acix CBoix . IlOJIKiB, Ka.IKY11H: »,llHBiTbCSI .IK, Ha Miff IlOJIK, KOJIH ni.n.e
MiH IlOJIK, TOJli HJliTh i BH«; 5IpocJiaB BHCJiaB Ha ni}lMOry McrHcJiaBOBi
laSICJiaBH11eBi »raJIHU.hKHX IlOJIKiB IlSITh«.
CToJIK aa KHH.IKHX 11aciB He MaB HKoroch nocriiiHoro, oaHa11ettoro
11HCJia BOiBHHKiB, - 6ys u.e si.n..ZI.iJI BiHCbKa aaaraJii, paa 6iJibllIHH, TO
3HOB MeHllIHH . .niTOilHCH 03Ha11y10Tb u.e CJIOBaMH: »CHJibHHH IlOJIK«, »Be-
JIHKHH rroJIK« i no}l. Ha .>KaJih, Hi.ll.e He cTpi1I'1€MO JlOKJia.z:r.ttHX 1IHCeJI,
ia SIKHX MOJl<Ha 6H 3MipKyBaTH, KiJibKO JllO}leii IlOJIK Mir y co6i MiCTHTH.
5IK JiiTOITHCeU.h IlO}la€ SIKeCb 'LJHCJIO BiHCbKa, TO He aaaHa11ye, mo u.e
0.l{HH IlOJIK, 11H 6iJihllle, a fOBOpHTL aaraJibHO npo .ll.PY.IKHHY' BiHCbKO
M IlOJl. CTepecitIHy BeJIHl:IHHY IlOJIKY MO.IKeMO 03Ha11HTH TiJihKH Ha OCHOBi
JlBOX JiiTOilHCHHX ara}loK npo 11y.1KoaeMHi BiHChKa Ha YKpaiHi, a caMe -
noJIOBU.iB i yrpia. CTi.ll. 1097. p. tJHTaeMo, mo noJioBeU.hKHH xaH EoHHK
ni}l CTepeMHllIJieM »ynopSIJlKyBaB CBO€ BiHChKO, - a 6yJIO ,llaBH}lOBOfO
BiHCbKa 100, a B HbOro CaMoro 300, i p03JliJIHB Ha T p H IlOJIKH« -
OT)Ke IlOJIOBeIJ.hKHH IlOJIK MaB 100 JIIO.l{e.ii. CTi}l 1152. p. JiiTOilHCeU.b ro-
BOpHTb, mo ympCbKHH KOpOJib npHBiB .llO faJJHtJHHH 73 IlOJIKH. 3 HH-
llIOfO MiCIJ.SI 3Ha€MO, mo B THX poKaX yropCbKHH KOpOJih BHCHJiaB
Ha YKpaiHy 10000 BiHChKa, OTiKe yropCbKHH IlOJIK MaB SIKHX 140 JIIOJJ.eii.
Mo)f(Ha 3.ll.Ora.ll.yBaTHCH, mo ii yKpaiHChKi noJIKH' a Toro 11acy 6yJIH
TaKcaMO BeJIHKi, MaJIH no c T 0 Jl 0 Jl Bi c Ti JI IO Jl e ii. I .ZI.iHCHO - TaKi
HeBeJIHKi BiMiJIH CTpi11a€MO B piaHHX nOXiO}laX: SIK CKa3aHo BHme, KHSl3b
,llaBH}l laHCJ13BHll rii}l CTepeMHllIJieM 1097. p. MaB 100 BOSIKiB; 1152. p.
npH BarnJieBi IOpies1111eBi 6yJio 50 JIIOJla .ll.PY.>KHHH; 1172. p. KHH3b
M11xaJIKO HllIOB y noxi.ll ai 100 nepeHcJiaBU.HMH; 1186. p. KHH3h Bceao-
JIO.ll BHCHJia€ Ha ni.l{MOry 300 JllO.l{eH .llPY.IKHHH.
CToJIKH MaJIH as1111afrno Haasy Bi.ll iMeH KHH3iB, Hnp. noJIKH laHcJia-
sosi, piJJ.llle BiJJ. aeMeJih - IlOJIK KHiBChKHH, IlOJIKH raJIHU.bKi.
CToJIK Mir IlO.lliJIHTHCH Ha MeHllli 11aCTHHH. B 6010 ni,l\ nepeMHllIJieM
xaH EoHHK no}liJIHB 6ys CBO€ BiHChKO cnepllly Ha TPH noJIKH no 100
JllOJleH, ITOTiM ime »CaM p03}liJIHB Ha JlBi 11aCTHHH, no 50 Ha CTopotty«.
0.ll.Ha TaKa nH}leCHTKa ni.ll. nposo.n.oM AJ11yttan11 KHttyJiaCH HK-criii Ha
yrpis. CaMi yrpH 6yJIH no}liJieHi Ha a a c Ty n H. Mo.>Ke, aac1yn oaHa-
llaB niB COTHi? AJie Hi.n.e 6iJihllle U.hOro TepMiHy He CTpi11a€MO.
Ha HKi seJIHKi 11acTHHH noJliJIHBCH noJIK, u.e MO.>Ktta 6 BHcHysaTH
3 KiJihKOCTH npanopiB Ta Tpy6 i 6y6HiB. B 1216. p. B BiHCbKY KHSl3K
IOpiSI crnria 6yJio - 13, Tpy6 i 6y6HiB - 60; B BiHChKY 5IpocJiasa
crSiria - 17, Tpy6 i 6y6HiB - 40. MoiKHa 6 a}lora}lyaaTHCH, mo KO>KHHH
IlOJIK MaB CBiH CTSlf, 6y6HH >K i rpy6H 6y;rn Te>K y MeHllIHX BiMiJiax,
47

MINNI BiAAiAH 3 xopyrsaM11, Ha eepxy RKllX e eonociHHI 11inK11. 3 xeHitc6epcLKOro JiiTonucy_

•1;1rnrnax noJIKa. Ha O.ll.HH npanop npHXO.ll.HTb cepe.n.Ho 2-4 Tpy6H


.1(>0 6y6HH .•
B faJrnqHHi B XIII. B. crnr 03HaLiaB TaKOJK Bi .n. .n. i JI B 1H c b Ka.
1lpo 1ie MOJKHa .ll.OMipKyBaTHCSI 3 0.ll.HOfO MiCU.SI JliTOilHCY 1231. p.: »lla-
1111.'IO no.n.HBHBCH cio.n.H ii T)'.ll.H ii no6a1.1HB, mo CT.Sir BarnJihKa croiTh,
:•o6pc 6opeThCSI ii yrpiB JKeHe«. BH.n.Ko, Bi.ll Ha3BH nparropy no1.1aJIH
:rnaTH CTSlfOM Bi.n..n.iJI BiHCbKa, - TaK HK ni3Hirne »Xopyrsa« 03Hal.laJia
I 11parrop i BiHCbKOBY qaCTHHy.

BiACbKOBi ai,zr.aHaKH. 13 B.i.LI.3HaK siiichKa 3 roro 1.1acy 3tta€MO rrpa-


"' 1pH, Tpy6H Ta 6y6HH.
llpanop H33HBaBC.SI - CT SI f a6o X 0 p yr Ba. Oeprnoi Ha3BH B.iKII-
llil.'111 ei.n. Haii.n.aBHilllHX qaciB - BOHa CKaH.ll.HHaBCbKOro IlOXO.lJ.)KeHHH
c slJnl-! 03Ha1.1ae APIOK); Apyra Haaaa rro.SIBHJiacsi B faJIHLIHHi B XIII. B-
1 Tt>K noBCTaJia rri.n. 1.1yJKHM BITJIHBOM (a roTCbKoro - hrung, qtf MOH-
i 0;11>chKOro - orango)
5IK BHrJISIMJIH TO.llillrni npanopH npo u.e 3H3€MO ai CTapOBHHHHX
t<aprnH (KeHirc6eprchKoro JiiT-onucy ii »)l{HTi.SI 5opuca Ta f Jii6a«), .n.e
106pa>1<eHe KHSIPKe BiHChKO. Bci pucyHKH npanopiB no.n.i6Hi o.n.Hi .llO
n,111HX. OpH KiHU.i .lI.PlOLIKa npHBillleHe ITOJIOTHO TpHKYTHOi cpopMH, .n.o-
l llTI> .ll,OBre; Ha .n.eSIKHX npanopax € SIKiCb 3HaKH, Hanp. aopi, MicSil..lb.-
"·1l' nepeeaJKHO BOHH 6yJIH 6e3 TaKHX 3HaKiB. Ha BeprnKy .n.p1011Ka
(1\',1() BiCTpSI CilHCa a6o rriBMiCSil..lb, a rri.n. HHM KHTHU.SI KiHCbKOro BO-
,iorillllSI. B onlici 6o10 1169. p. 3ra.n.aHo, mo Boporn »3.n.epJIH CTR-
' on~· 11iJ1Ky«, - MOJKe, ue OOJIOCiHH.SI i 3B3JIOCSI «LI i JI Ka«. Ha ne-
11.111 raJIHl..lhKoro KopoJISI IOpisi 306pa>1<eHHH J3.n.euh ia nparropoM. TyT
110.10r110 npQKpirrJiette Ha .n.p1011ey Tp0XH HH/Kl{e i, 3.lJ.3€TbC.SI, BOHO-
"porroKyTHe i no.ZJ.iJieHe Ha TPH qacTHHH.
KttH>Ki npanopH Bi.ll.3Ha11aJIHCS1 O)J.HH ei.n. o.n.Horo xo11 6apso10, xoq
\ l MkllMll HHlllHMH Bi.ZI.31HaKaMH, 60 no HHX ni3HaBaJIH, 1IH€ K•OTpe BiHCb!-CO.

:k 1106a11HMO TBiH CTSir, TaM i MH 3 T060IO roroai HTH«, Ka33JIH .ll.0


I 01r.1ana McruCJiaBH11a 1146. p. KH.SIHH. KHH3i IOpi€BH11i 1149. p. »no-·
(1,1 1111.'IH CT.SlfH 6aTbKa CBOfO«.
I kpa3 KHSI3i. B>l<HBaJIH nparropiB, mo6 nepexHTPHTH aopora. TaK
I mti. p. KHSl3h McTH~JJas Oll.HOMY i3 ceoix noJ1Kis )las npanop BoJio~
rn'fupa MoHoMaxa, _i u.e apo6HJIO BeJJHKe Bpa)KiHH.SI Ha Boporis: >)SIK.
48
(
no6a4HB OJier CTSlr BoJI-O.ll.HMHpa, cTpax cna8 Ha HhOrO«.... TaKcaMo
l3S1CJiaB McTHCJia8Hll 1153. p. niMYPH8 raJIHllaH: »IlOCTaBH8 crnrn ra-
JIHU.bKi, i nilllJIH raJIHlla'HH ni.II. csoi CTHrH i 8iH y3H8 CHJIY 6pam.{iB«.
Ha noYaTKY 6010 CTSlr niAiiiM'aJIH HaJJ. 8iHChKOM, - l.{e 6y8 ypo-
411crnf1 3HaK,. w.o 6HT8a nollHHa€TbCH. Ue 38aJiocH »no c Ta B HT H
c TH r<<: »Harni CTaJIH nepe.ll, BaJIOM i noCTaBHJIH CTSlrH CB-Oi« (1093. p.);
>)CTOJIOBU.i H3.TJSIK3JIHCSI, - He 3MIOfJIH HaBiTb CTSlra nocraBHTH« (1107. p.);
xaH bOHSIK CBOr-0 COI03HHKa KHSl3SI )la8H.ll3 »IlOCTaBH8 ni.ll CTSlrOM<'.
Lli BHCJIOBH MO>l<Ha 6 po3yMiTH TaK: w.o npanop CTOSIB Henopyurno,
6yB .llO ll0r0Cb npHTBep.a)l{eHHH, MO)l{e, B6HTHH y 3eMJIIO. 3HaHi 6yJIH
me H BHCJIOBH: »B ~ 3 B {)JI 0 ll HT H CT SI r«, T06TO p03TipoCTepTH 300
»Han HSI TH c T SI r«.
He 8Ci KHSI3i IlHJlbHY83JIH U.bOro JlHJ.{apCbKOro 3BHllalO. npo AHJJ.piSI
Goromo6cbK-Oro JiiTonHc onoBi.lla€: »6allHJIH, mo CTSlr iforo He ni.ll.-
HHTHH, 60 BiH He JII06HB IlHlllaTHCH BO€HHHM 38Hll3€M, a TIOX83JIH
myKaB B caMoro Bora« (1149. p.).
Crnry 6epir c TH r o B H HK. )loBKOJia npanopa .ll.OXO.llHJIO Hepa3 JI.O
3383HTOi' 6opoTh6H, 60 BiHCbKO MaJio o6o8Sl30K 6opoHHTH csoro attaKy,
a soporn y8a)l{aJIH co6i 3a 1.1ecTb 3.llo6yTH npanop. »CTpiJihl.{i 3 o6ox
crnpiH 3y Jl3PHJIHCSI, i 6y8 6iii 3a83SITHH, i Ha1IIoro CTHr0BHHKa no-
py6a.1rn, i CTHroBy t.IiJIKY 3i CTHry 3ipBaJIH«, llHTa€MO ni.ll. l 1'69. p.
»Mapu.eJib (yropcbKHH BO€BO.lla) xopyrny CBOIO IlOKHHyB, i Pych Y3SIJia
ii. i 6ys HacMix 8eJIHKHH Ha,ll Mapl.{eJieM«, ono8i)l3€ raJIHI.{bKHH .11i-
Tontt.c I 208. p. Ha HHllIOMY Micui € 3ra.n.Ka sHoay, mo »TIOJIK BacHJihKi8
rnas yrpi8 a)I{ .ll.O Ta6opy, i CTHr KoponeBH4a niJtpy6aJIH« (1232. p.);
We 8 Httmiii 6HTBi »ni.upy6aJIH crnr 51pocJiasa ii JJ.OCiK~rncSI .llO .ll.PY-
roro 5-lpocJiaBcbKoro CTHry« (1216. p.). EopoTb6a sa npanop ace 6yJia
ttaHBa)f<HiWOIO X8HJIHHOIO B 6HTBi.
x TO .ll06yB B-OpO)l{HM npanop,
TOH C8SITKyBaB TpilOMcp. )laHH-
110, 3aBOJl-O.lli8lllH f aJIHl.leM 1236.
p. »np:woJIOCHB nepeMory H:
OOCTa8H8 Ha HiMel{bKHX BOpoTax
xopyrny CBOIO«. KO.TIH )I{ 1249.
p. nepeMir ni.ll 5Ipoc.11a80M y-
ropcbKOro 80€80.llY cf>HJIIO,
»xopyrsy iioro nop03.LJ.Hpaa Ha
lllMaTKH«.
Pi.n.we 3ra.n.y10Th JiiTonarn
Tpy6H Ta 6y6HH. Tpy6H
y HalllOMY BiHCbKY 6yJIH B)l{e
3a paHttix 1.1aci8. KoJIH 968. p.
ne1.1eHirn ttanaJIH Ha KHiB, i ro-
po.no8i HllIJI.a ni.llMora 3 Jliao-
6epe)l{)l{Sl ,[lHinpoM Ha l.IOBH3X,
BilicbKO »3aTpy6iJIO CHJibHO«,
MimaHH KpHKHYJIH 3 pa.llOW.iB,
i Ha neYeHiris cnaB CTpax. Tpy.
6H Ta 6y6HH .llaBaJIH raCJIO ~o
noxo.lly ii .llO 6010. 51K 8H.r JISl.lla ~
XopyH>t<MH i cypMa't HHAH<MX EiMcbH. P11cy110K JIH Tpy6H, 6at.IHMO 3 JiiTOilHC-
3 Kenir'c(iepchKoro .1iro1mcy.
HHX KapTHH.
49

CTlpMtiHM" Bi3 3
Oaep6epry, e Hop-
eerii.

lloii ni:i Haiiw.rn n


d11rni l\0:10 11a 1na-
1ol M'qeBocrn. TaK
n11r.111,lJ.a.rn ii na 111i
190111. }(a1111i B11.rn

Gpn. .HK 6a 1111J110.


C"XO"if\i Ha 11prnn;1.Ki
llOJll i ,l.yih'e W 1-
1dCi11i ,lJ.O BllC!IKllX,
.lltrliH \ »Ta 1Ia'lOh'.« 3
Xepcomumm

0003. 0603 y .ll3BHiWl1X 4acax 3B3BC51 »T 0 Ba p 11« (pi.LI.me - TO-


Bap), Bill. XIII. u. >)c Ta 11 H« (Ta KO If\ - CTatt ). a6o HKHMOCb 11y-
H<ocropottttiM C.lOBOM »K 0 JI It Ma r H«.
KoJIH 8iHCbKO iiwJio 8 llaJibWHtt noxi.l, nepe.l no.1KaMH iiwo8 tta-
nepe.ll 0603. CKJiaJI.asrn BiH i3 B03ia, 1..U.O s.e3JHI xapLii, waTpa f1 TmKKY
:16po10. TaK l:30.r1olHM11p MottOMax 3ra;i.yE:, w.o pa3 3ach'.04H.rn iioro no-
11onui: »MH pallo 6 6ym1 3 m1M11 no61M1101, a:1e ~~6po10 u11c.1a.111 1w ·
nepcD. Ha niJlBO,'J.ax (11a noBmix)«. fli.wo:111, 11oBo311, nocTa4a:10 11a-
CCJ1CHHH, oco6.rnfoo CC.1HII11. l leii OOOBH30h'. 3BaBCH )\Be 3 T II II 0 B 0 :w'
llHUOlllJIH I°1oro Lile 3 4aciB BoJIO.lllMHpa Bc.JIHKoro.
4acOl\I B033MH nL'J.I303HJIH ti uii°lcb1<0. B 1 l·tG. p. B3HMKY 8iiicb1.:o
BccuoJio.aa CBHTOC.1:.1IH143 B IIOXi_1 .lO ra:IHLJ11[11f BIInpauII.'IOCH 11a B033X
Tll caHHX. B 1111. p. pam1bol BCCllH 1u no 10BtliB Bc3.rn. Bii'1cbKO ClllbMH
ft H::t p iui Xopo.ri i >'Cllli nm1l'T:J11W«.
To~1iw11i uo:rn M~l.rn - TO 40T11pII, ro ,lBOE: l\0:1ic. <~rnpomrn1mi'r
TH>Kh'.HH Ui3 j3 40THpMa KO.lCCCli\lll, j3 Bap513bKliX 4:.lCiH, 36cpirrn LU3·
CJ11H10 8 6arni B Q3c6cpl y Cl\Jll_llllla8ii. no,1i6Hi 80311 6a4HMO i 11'.1
iJJK>crpau,iax .1iTonucis. Ane u n1c n1m8a.rn f1 .:1crKux smis 3 .lUOMa
KOJICC3MH -- HK UC 6y.10 n CTCJ10Blll\i8 -- Bi3Hl11\ lxau TO.li ncpx11
KOllCM.
Mo>Ke, HJ 03HaLiemrn TJI.:oro B03a 8/KHBa.111 cnosa >11\ o JI a« (Ko-
Jleca), - sotto 4acro CTpi4aCTbCH B .1iTon11cax. T~1l\i .lB0Ko.1irn11ui
t\alllfMO Ha Kapnrni no.108ellbKOro Taoopy. TaTapcbl\i 803H 11a3HBa.mrn
11T c .1 i r H«. Ha o6o3o8i KOHi 6y.1a 11a38a »II i .1 Bo :11i i< ( 1m no-
B0,1t1i) a6o Tonap11i (1152. p.). :-3rz1.1yt:0Tbrn B .1irnrrncax cyMHi
kOHi: »l3Hc.1a8 61-rnrn ttaJ. piKOI:O Hi3.lOIO, i 8i.1HH.111 8Ll HbOro KoHi
C}'MHi«, - MO/f\e, UC C.10BO )'T80pe11e Bil :>C~'M3«, »C)TMK3«, -· ce6TO
rop6a.. Mix. Ko>t<He 6iJibwe Bi1kbKO MaJio csiA 0Kpe~mf1 0603.
Xap4i 383.1HC51 »6 pa Ill H 0« (nop. 6opourno-MyI<a). ne8HO nplffOc

•lnopi11 YKpaiuCbIWro Biilcbita«.


/ so\
TOBJUIJIH ix ,l(JISI IlOXO.l(y aapaHHH, 60 Hepa3 y eTenax He MOJKHa 6yJio
3H3HTH HiSIKOi IlOJKHBH. ,llaHHJIO nepe.l( IlOXO,l(OM 1255. p. yJia)lHB .l:VUI
ai:HehKa JIOBH: »KOJIH ixaB )lO fpy6ernoaa, y6HTO rnieTb Ka6aHiB, BiH
eaM y6HB ix TPH poraTHHOIO, a JPH :Horo OTpOKH, :H )laB BiH M.Hea BiH-
ehKY Ha .l(opory«. ·
KoJIH xapqis He 6yJio B o6o3i, BHeHJiaJ1H siMebKO Ha »3 a )f{ HT T H<C,
T06To - .ll06yaaTH noJKHBy. TaKi »3 a JK u TH HK H« MaJIH o6oBH3KH rene-
pirntthoro noernqaHHH. KHH3i nHJihHysaJIH, 111.06 siH:ebKO HaeeJieHHSI He
pyH:HysaJio. BoJJO.llHMHp MoHoMax noaqa€ rnHiB: »KY.llH XO.llHTe lllJIHXaMH
no 3eMJISIX esoix, He )lO~BOJIHHTe OTpOKaM po6HTH lllKO)lH, Hi esoiM, Hi
qyJKHM, Hi B eeJiaX, Hi y 36iJKJKi, 111.06 JllO)lH Bae He npOKJIHHaJIH<<.
8 03HaqeHOMY Mieu.i 0603 enHHHBCH - Ha u.e Bi)lOMi 6yJIH BHCJIOBH:
»CTaTH TOBapaMH«, »nOeTaBHTH TOBaptt«, »CT051TH TOBapaMH«. Micu.e,
)le CT051B 0603, 3BaJIOCH »T 0 Ba pH Ill. e« a6o »CT a H 0 B H Ill. e«. BHCJiiB
»OOCTaBHTH TOBapH<< 03Haqaa yrrop51.llKyBaTH, ycTaBHTH 0603. 0603Hi
B03H, 3)l3€TbC51, yeTaBJI51JIH Ha)lOBKOJia, l..l.J.06 3a6e3rreqoTH BiHehKO -
TaK, HK u.e rri3Hirne po6HJIH aarropo1Ku.i, rropH.llKYIOlfll eaiH rn6op. MiJK
B033MH CTaBHJIH HaMeTH (rnaTpa); »CTa.TH rnaTpaMH« 03Haqa€ Te caMe,
111.0 CTaTH o6030M. Ill a T p 0 (.llaBHillle »lllaTep«) 6y.llyBaJIH TaK, 111.0
rrocepe)lHHi B6HBaJIH eTOBn i Ha HbOMY aasirnysaJIH lllKipH, q11 nOB-
enrni TKaHHHH. XTO xoTiB rnaTpo 3aBaJIHTH, Mycis ni.llpy6aTH »lllaTep-
Hm1 CTOBn«. 5IKHHCb pi.ll rnaTpa Ha3HBaBCH rr 0 B c TH H u. 51. lllaTpa KHH3iB
6ysaJIH po3MipoM BeJIHKi - B HHX Bi.ll6ysaJIHCH Hapa)lH 3 .llPYIKHHOIO,
a TO H: 6iJihllli 6eHKeTH. KoJiu 0603 Ha HKOMyeh Mieu.i Mas 3aJIHlllHTHeH
.llOBrne, eTaBHJIH TpHBKirni 6y.llOBH. TaK 1116. p. BoJIO.llHMHp MoHoMax
ni.D.qac o6Jioru CMOJieHehKa »noqaa CTaBHTH HCT6y (.lliM) y TOBapi
CBOiM nporn ropo.D.a«, - CMOJieHCbKHH KHSl3b TaK HaJIHKaBCH Toro 3HaKy
)lOBroi o6Jioru, 111.0 SIK-CTiH nonpOCHB MHpa.
8 o6o3i ai:HebKO npo6yaaJIO rrepe)l 6HTBOIO, TYT BOHO 036po10sa-
JIOCSI, 3 0603y BHXO,ll)iJIO B 6iH i no 6urni 3HOBY noaepTaJIOCH .D.0
o6o3y. EiJIH 0603y cTaBHJIH see CTopo1Ky. Tyr, 3aJiurnaJiucSI, oqeBH.llHqKu,
11 JIIO.llH, 111.0 6yJ111 npu ni.ll.BO.D.ax, KOHIOXH i T. )l. Hepa3 aopo1Ke ai:HchKO,
oco6JrnBO KiHHOTa, 3araHHJiacH aJK .11.0 0603y, H: TO.lli Tpe6a 6yJio iioro
6opOHHTH. Ta pi.llKO KOJIH 0603 Mir ye'rOHTHCH, 3suqafltto .llieTasascsr
B sopo1Ki PYKH. Y CTeny qacoM siflchKO 6opoHHJIOCH, 3aeTaBJIH10qucS1
06030BHMH B033MU.
KoJIH 0603 nepeHOCHBCSI Ha 1rnrne Micu.e, TO 0603osu111.e qacoM ni.D.-
naJIIORaJIH. 8 1159. p. »J3HcJiaB 3po3yMiB rri.11.cryn ix (6epett.11.uqis), cia
Ha KOHS! H nirnas )lO ix TOBapiB, rro6aq11s, l..l.J.O TOBap11111.a ropSITb, i Bep-
HYBCH H333.lJ,«. 8 1251. p. HTBH·
fH »3anaJIHJIH KOJilfMarH, T06TO
CTaHH CBOi«.
Ee3 0603y BHPH.lllK3JIOCH siii-
CbKO TiJibKH Ha He.llOBri rroxo-
.ll.11, HalllBH.l(Ky, .II.e Tpe6a 6y-
JIO ttecno.II.iBaHO 33Cl{QlfHTH BO-
pora. TaKi 3s11qai MaB CJiaBHHH
JI11u.ap CssiTOCJiaB Iropesuq:
»XO.llHB Jierno, HK To.H nap •
.II.ye (Jieonap.ll), B03iB 3a co.
Hp KT KM Bi3 AO TpaHcnopTy BO&HHoro 3HaAi(i 6R. 6010 He B03HB, Hi Ki"TJia,
3 l\CHiicoepcLKOro JliTODHCJ. rnarpa HC MaB, TiJibKl1
51

CaHM 3 X. eiKy,
3 03ep6epr'y e Hop-
eerli.

J UI01.;Tpa1~ii HH,11,-
110, UV) ii ,11,anni
Cl\.a H)l.llHaB~i .,I06HJIH
npHKpamynaT11 cr.o&
BOE>HHe i POCllO)l,.tl p·
t'.hKe JlllL)liUCiH.

ni.aKJia}l CTeJIHB i Ci.llJJO B fOJIOBaX«. ITH B TaKHH He}lOBrHfl noxi.ll, Ha-


lllBH.LlKy, 6e3 o603iB, 3BaJIOCH »iXaTH i 3 i 3 .ll 0 M« (BHi3)l.OM): »HapaJlHBC.R
KHSI3b CeSITOCJiae 3j ceaTOM CBOiM PiopHKOM nirn tta noJJosuie Ha-
lllBHAKy, i3i3AOM, 60 JI.OHeCJIH iM, w.o noJioeui 6JIH3bKO Ha TaTHHL.li,
Ha llHinpoeoMy 6po.lli; i ixaJIH i3i3.llOM 6e3 eo3ie« (1187. p.).
noxiJJ.. Ko.7JH IlOJIKH 3 pi3HHX CTOpiH y>Ke n036HpaJIHCSI, IlOllHHaBCSI
noxiA. facJio AO noxo.n.y .n.aeaJIH Tpy6aMH: »l3SICJiae yAapHB y Tpy611,
CKJIHKaB KHSIH i nirnoe i3 KH€Ba B noxi.ll i3 IIOJIKaMH CBOiMH«. (1150. p.).
5IK BOpor 6ye He)l.aJieKO, TO BiHCbl(Q HlllJIO BiJlpa3y BnOpSIJlKOBaHe.
B JI.aJihllli cropoHH noJIKH HlllJIH pi3HHMH AOporaMH, THrHYJIHCSI .llOBrnH:
qac, nilllKH, Ha KOHSIX, B03aMH, }leKOJIH pi4KOIO Ha llOBHax.
y nOXO.lli Ba>KHa 6yJia cnpaea, llH .llOpOrH B ]l06poMy CTaHi, llH
BiHCbKO CKpi3h BHfi.llHO MO>Ke npoihH. y paHHi qacH He CKpi3b lllJISIXH
6yJIH nonpopo6JI10BaHi. KoJIH BoJIO.llHMHp BeJIHKHH 1014. p. xoTiB no-
AaTHCSI Ha HoeropO.ll, BH)l.aB HaKa3: »Tepe 6 i Tb .ll 0 p 0 r H, M 0 c Ti Tb
M 0 c TH«. BHAKO Tpe6a 6yJio npopy6yeaTH Jiic, w.o6H BiHCbKO MOrJIO
npoifTH. I nepenpaBH 1.1epe3 piKH He 6yJIH JierKi. B 3HMi nepenpae.i1H-
JIHC5I no JihO.lly. Hepa3 eiifchKO 11eKaJ10 .llOBrHH 1.1ac, noKH Jlttinpo He
»ycTaHOBHBCSI«, T06TO He 3aMep3, w.06 nepeifTH Ha .npyrnii 6iK. KoJIH JK
pi 1rna »p03IlOJIOHHJiaCSI«, po3Mep3Jia, Tpe6a 6yJio cnHHHTH noxi.n.
Ha piKax 6yJIH eiii.oMi 6 po .ll H, Ae MO>KHa 6yJio piKy KiHhMH,
1.111 B03aMH nepeixaTH. TaKi 6pO.llH 6yJIH ttaBiTh Ha llHinpi, Haifea>KHillli
B 3apy6i, BHTH1.1eei if 6iJISI XopTHL.li »Ha npoToJI11i«. Ha3Ba MicueeocTeif
BpO.llH, Bpi.llKPI, Bpi.llOK - yKa3ylOTh Ha Micusi, )le Ta1d 6po.nH Ko-
.YIHCh 6yJIH.
Ha 6po.nax Hepa3 .noxo.n11JI0 .no 6ois, 60 ryT craeaJio eil1cbKO ti He
.1lOnycKaJio eopora .no nepexo.n.y. B 1151. p. 6iJISI BHTelfeBa Ha Jlttinpi
»IlOllaJIH 6HTHC.H B llOBHaX 33 6pi.n, 13SICJiaB >Ke He .naeas iM y6peCTH«.
TaKcaMo 1152. p. raJIHL.lhKHH KHSl3h BoJIO.llHMHpKo csoiM eiHchKaM 6opo-
HHB 6poAiB Ha Csitti nill nepeMHlllJieM. 4acrn HlllJia 6opoTh6a 3a ne-
pexia 1.1epe3 CepeT rri).l Tepe6osJieio Ta B OKOJIHL.lSIX MHKYJIHHL.liB.
B HHlllHX Micusrx, .ne 6ye >KHBirn11J1 pyx, noscTasaJIH n e pee o 3 11,
.le cf>axoei nepeei3HHKH nepeB03HJIH no.nopo>Kttix 1.1osttaMH Ha apyrnH:
oiK pillKH. TaKHM nepeei34HKOM Mae 6yrn JI€reH}lapHHH KHH, Bi.ll KOTporo
1rnBO.llHJIH tta3BY K11€Ba.
MocTH Ha pi1.1Kax 6y.nysaJIH Bi.ll .lly>Ke }laBHiX 11acie. neprni 3f3.'J.KH
62

npo HHX Ma€MO B.>Ke 3a BoJIO.LI.HMHpa


BeJIHKoro. 5ara10 MOCTia 6yJio Ha
3axi..'.l.Hix uurn:xax, mo nepexo.n.uJI.H
qepe3 4HCJICHHi pi4KH: B 5iJiropoJJ.i,
3BHJJ.>KeHi, Ha fopHHi, B JlyUbKY ii
HH. B Kweai nepun1ii M:cT tta llHinpi
no6yJJ.ysaa BoJIOJJ.HMHp Mo:1·0Max
1115. p. 5ya TaKO.iK MiCT Ha llttiCTpi
nil faJIHileM, Bi'I 3rJJJ.Y€TbCH 1229. p.
To.n.iwHi Mocrn 6yJm no6y .II.Oaani
TaK, mo KOJIH 36Jrnmaarn aopor,
JierKO MOJf<Ha 6yJIO ix nop03KHJJ.aTH,
»nepeMeTaTH« i ItOTiM 3HCBY l>DO-
--........ MOCTHTH«. 1Uo6 TIOlllKO,ll.HTH aoporo-
'lii·, B TIOXOJJ.i, MOCTH p-03KH,ll.aJIH,
py6a~11, a6o naJIHJIH. TaK 1196. p.
KHH3b '51pocJiaa BcesoJIOJJ.OBHll ttaKa-
aaa »TIO piKaX MOCTH Tii.IJ.ciKTH«, 60 BotHHe WaTpo. ;J Keuil'c6epct.L'.Ol'O JJiTOIIHCy.
36JIHJKaJIHCH aopo>Ki noJIKH. Kontt
1229. p. llam1JI0 HlllOB Ha faJIH'lf, 6oHpHH CeMeHKO ni)J.naJIHB MiCT Ha
)lHiCTpi, Ta llaHHJIOBi BOHKH 3apaHHH BOfOHb noraCHJIH.
TaKHM 'lfHHOM, y BiHCbKY M}'CiJIH 6yrn OKp~Mi BiMiJIH, 1.1.lO 3aI1MaJIHCSI
6y )J.OBOIO MOCTiB, npopy6yaaJIH .noporn i B3araJii BJieKlllyBaJIH nOJIKaM
noxi)J.. TaKHX MaiicTpiB ».lJ.peBOJJ.iJiiB« i »TIJIOTHHKiB« (TecJu1pis) H33H-
aaIOTb JiiTOilHCH.
BiitchKO Ha ace HlllJIO pa30M, npHni3HeHi noJIKH THrHYJIHCH noaa.lJ.y.
B 1132. p. JIHToaui no6HJIH 6araTo KHHH, ToMy, mo BOHH »He pylllHJIH
pa30M j3 KHH3eM, aJie HlllJJH noaa)J.y OKpeMO«. no )J.0p03i BiHCbKO npHCTa-
BaJIO, mo6 Bi.ll.IIO'lfHTH: »13HcJiaB nepeituioa 3a TeTepee, i TYT no3ci-
.lJ.aJIH 3 KOHeH Bi)J.IlO'lfHBaTH; o6i)laJJH TJT, i KOHi Bi)J.TIO'lfHJIH, i BiH
nilllOB H3.lJ. 3)1.BH.>K)leHb« (1150. p.).
nepe.lI. aiHchKOM nonepeJly ixaJJH c Top o >Ki (»cTopo>KeBe«). 6yJia
u.e 3BH'lfaHHO JierKa KiHHOTa, MOJIO)J.b a6o CTeTIOBHKH »40pHi KJI06y1rn«.
Ix 3aa)J.aHHHM 6yJio po3rJIHHYTH, )J.e sopor, i HKi itoro CHJIH. Ue s:iB-
.nattHSJ 6yJio tte6e3ne'lfHe, aJie Ha TairnH BHna)J. yce 3HaXO)lHJIHCSI OXOT-
HHKH,- ttnp., 1162. p. qopui KJio6yKH npoCHJIHCH B KH513.SI McrncJiaaa
HTH Hanepe)J.: »DOrJISIHeMO, KHSl>Ke, qw: aeJIHKe sopo.>Ke BiiiCbKO«. y HC-
3HaHOMiH CTOpOHi Bi:HCbKO lllyKaJIO co6i npoBi.lJ.HHKiB, »B 0 >K i B«, - aJie
»BO.>KeBe JiiKYTb«, 3aMi 1rn€ JiiTOTIHC. 4a-
COM ,llasaJIH .n.oBi.II.KH fl yTiKa4i 3 sopo>Ko-
ro BiHCbKa, »TI e p e CK 0 K H«. CTpo pyxH
oopora noBi.llOMJI.SIJia cTopo>Ka - - 11 epa3
cepe.ll ropo61rnoi uo11i ruaJia 3j ceoiMH
3Bi.llOMJieHHHMH. KOJIH CHJIH sopo>Ki 6y-
JIH HeaeJIHKi, CTopo.>Ka »fOHHJfaCH« 3 HHM"
a TO .H 3BO.llHJIH 6iit TaKO>K 1103. p. pych-
Ki KH513i niCJiaJIH coo10 cTopoit<y, ao-
Ha »y c Teper JI a AJI"ryuony ( cJiae-
uoro noJioaeubKOno aaTa>KKa), 06cry-
n11Jia AJrryttony H: y611JJa Aoro Ta
BoeHHMll\ KaaaH. IlOB6HBaJra BciX, 111.0 3 HHM oyJIH«.
53

BlitcbKO B noxoAi· 3 KeeiI'c6epcbi>oro .1iTon11q'.

5. B i ii c b I< 0 B 60 JO.

UparoTOBaHHR AO 6oJO. KoJIH Bopor 6yB ae.llaJieKO, H: MO»ma 6yJio


CnO.lliBaTHC.fl 6HTBH, BiHCbKO Bi.ll6yBaJIO OCTaHHi np11rOTOBaHHH. Opo
Te, lll.0 36JIH>Ka€TbC.H 6iH:, .LJ.aBaJIH 3HaK Tpy6aMH Ta 6y6HaMH. »Hali-
nepw y IOpi.H B.LI.apHJIH B 6y6HH y aiH:ChKJ' H: y Tpy6H 3arpy6i.T(H;
i y 8.H11ecJiasa, B 13.HcJiasa H: y PocTHCJiasa noqaJIH 6HTH B 6y6HH
i B Tpy6H Tpy6iTH, i IlOJIKH no11aJIH roTOBHTHCSI« (1151 p.).
Cnepmy aiH:cbKO noBHHHO 6yJio 036poirnrn, O.LJ.S1rnymcsi e 6poui,
»O 6 JI e lll. H.C SI B 0 p y >Ki€«. »06JieKJIHCSI B 6poui, i nOJIKH i3pS1,!].11JIH«
( 1111 p. ). »He ;:r.iH:mJio siH:chKO .ll.O piKH C.Huy, 3ciJio Ha noJii 036po-
iTHCS1« (1248 p.); >>BiH:ChKa BCi n03Ci.LJ.aJIH 3 KOHeH i oa6poiJllICSI«
(1251 p.). TSl>KKY a6p010 ni.nB03HJIH ni.LJ.BO.llaMH BOHa 6yJia B)f{e
ni.ll pyKolO. ·
CTOTOMy BiHCbKO CTaBaJIO B 60€BY JiaBy; u.e 3BaJIOCSI »i Cn 0 JI 11 HT W<,
))i 3 p SI .ll HT H«, »Il pH c T p 0 i TH« BiHCbKO. Po6HJIH u.e ua BHri.LJ.HOMY Micu.i,
3BH1Ia.H:uo Ha npocTopoMy noJii.
CJioao »i3nOJI11HTH« 03Ha1Ja€ - BHCTaBHTH nOJJKH. ,lleKOJIH eiiichKO
B)f{e B noxo.ni 6yJIO nOJI.iJJeHe H3. TaKTH11Hi 0.ll.HHHU.i, aJie 3BH1JaHHO a}[~
nepe.ll caMHM 6oEM craaaJio B nOJIKH. To.ni KHSl3h Mir .LJ.i6paTH Bi.LJ.no-
ni;:r.HHX JJIO.lle.H: i ua3ua11HTH iM HKech 3aB.LJ.aHHSI. TaK l3S1cJ1aB 1151 p.
»3BeJJiB uap.H.ll.HTH .llPY>KHHY 3 noJIKiBJ a nOJJKiB He pyxaTH«. 3uoay .lla-
llHJIO B noxo.ni Ha SITB.HriB 1256. p. »i3pH.llHB n0.7JKH, - KOMY HKIJ\l
noJJKOM xo.nHTH, i caM BHiimoa uanepe.LJ.«.
KH.H3h, mo Mae npoBi.ll y 6oio, BH.naeas uaKa3H, KOJJH SIKa 11acTHHa
Ma€ pymHTH B 6iif. 3a oco6JJHBY 11ecrh yea>KaJJH HTH a nepmy 11epry
na eopora, 60 nepmn.H: y.LJ.ap 6ya Hepaa BHpimunii. Mi>K KHH3SIMH .LJ.Oxo-
.llHJIO 11acoM IJ.O cnopia, XTO Ma€ .lliCTaTH ue nepmeucrao. TaK 1183. p.
64

r
»BoJIO)lHMHp Jii6oBH4 nicJiaa )lo IropH, npocus .Horo i3)lHTH nonepe)ly
ai caoiM noJIKOM«, 60, MOBJIHB, »KHH3i pychKi (KHiBCbKi) ace Hanepe)li
ia)lHJIH a pycbKiH aeMJii; Irop Ha u.e He norO)lHBCH, THMTO BoJIO)lHMHp
poarnisaarn ii noaepHyBCH«. 3Hoay 1187. p. BoJIOJI.HMHp »BHnpornscH
y CBHTOCJiaaa Ta PIOp'HKa i3.ll.HTH nonepe.lly 3 40pHHMH KJio6yKaM'H;
CaHrocJiaaoai 6yJio HeJII06o nycKaTH BoJIO.U.HMHpa Hanepe.u. nepe.u. cao-
iMH CHHaMH, aJie P1opHK i sci HHllli IlOfO)lHJIHCSI«. y noxo.u.i Ha SITBHriB
1256. p. YKP'!iHChKi ii nOJihChKi KHH3i npocHJIH .UaHHJia, mo6 aiH nep-
llIHii illIOB y 6iH: )) TH KOpOJib, rOJIOBa BCiM IlOJIKaM, - TH 3Ha€UI B0€H:..
HHii o6H4aii, - KOmHHii re6e 3acopoMHThCH ii HaJIHKaeThCH, BHH)lH caM
Hanepe.n.«.
CTepe)l 60€M KHSl3b o6i3.llHB IlOJIKII ii y K pin JI SIB Ha 6 i H (3arpiBaB
)lO 6010 ). laHCJiaB McTHCJiaBH~ ni)l nepeMHUIJieM 1152. p. nepe.ll 6HTBOIO
raK n'"poMOBHB .llO csoro aiiichKa: »5parrn i .llPY>KHHO I 5or He KHHYB
pychKOi aeMJii ii pychKHX CHHiB Ha ace a 6eaLiecrn, - Ha scix MiCllHX
)lo6yaaJIH MH qecrb ceo10. I renep, 6parrn, sci u.e Ma.HMO Ha yaa3i
ii nepe.ll '-IY>KHMH Hapo.u.aMH .llaif HaM 13o>Ke Liecrb cao10 B3HTH«. Mo-
JIO)lllli KHH3i npHi3)lHJIH .llO Haiicrapllloro H aaaipHJIH iforo y CBOiH
aipHOCTH: »5aThKy, X04eMO rOJIOBH CBOi Il-OCKJia)laTH aa re6e i '-leCTb
CBOIO o6opOHHTH« (1151. p.).
no6oJKHi eoiBHHKH nepe.ll 6o€M MOJIHJIHCH. TaK nepe)l crpi'-leIO
a noJIOBU.HMH 1103. p. »KHH3i ii BOHKH MOJIHJIH Bora if o6irH no.a.aBaJIH
Bory i npe'-IHCTiH Aoro Marepi, .- O)lHi KyTelO, .llpyri MHJIOCTHHelO
)lJIH 6i.U.HHX, HHUii >KepraaMH Ha MaHacrHpi«". Pa3 · riJihKH CTpi'-1a€MO
B BiHCbKY .u.yxoseHCTBO, ni,ll'-laC IlOXO.lly Ha IlOJIOBU.iB 1111. p.: »KHS13b
BoJIO.llHMHp npHcTaBHB noniB csoix, mo6 ixaJIH Hanepeil eiiichKa i cni-
saJIH rponapi ra KOH.llaKH 4eCHoro Xpecra i Ha KattoH CBHT'Oi 13oro-
po.u.Hu.i«.
4acoM 6iii He noLIHHaecH Bi.llpa3y. Bii1chKO o36po€He ra anopH.llKO-
aatte CTOHJIO Ha Micu.i ra LieKaJio, a>K aopor nepUIHH ni'-IHe 6Hrny.
»MCTHCJiaB CTaB nepe.ll ropO.llOM i BnOpH.llKyBaB )lpyJKHHY; i He no-
crynHB aHi OJier Ha McrHCJiaea, Hi McrHcJiaB Ha OJiera, - i croH.rrn
O)lHH npOTH O)lHOro q 0 TH pH .LI.Hi«.
,UeKOJIH o6H)lBi cropOHH CTapaJIHCSI cnpOBOKyBaTH O)lHa O.U.HY Ha-
CMixaMH ra JKapTaMH. TaK 1016. p. BO€BO)la KHst3H CeSironoJIKa HacMi-
xaBCH 3 HOBropO.llU.iB, mo 6yJIH B BiHCbKY 51poCJiaea: »4oro BH nonpH-
XO.llHJIH 3 THM KaJiiKOIO?' - BH recJii, MH npHCTaBHMO sac xopOMH HaM
craBHTH !« Hoaropo.llu.i .llyJKe Ha u.e po3i3JIHJIHCH ii aaHBHJIH 51pocJiaeoai,
mo .llpyroro )lHSI ni.U.yTb HacrynOM Ha BOpora. CTepeJI. 6HTBOIO 3 IlOJIHKaMH
Ha.u. 5yroM 1018. p. BO€Bo.u.a 5IpocJiaea >Kapryaas co6i 3 noJihChKOro
KHH3SI 50JieCJiaBa: »0pOKOJieMO T})iCKOIO TEOE TOBCTe qepeBO«, noJISIKH >K
iattosy ni.ll 51pOCJJaBOM 1249. p. .llPaTysaJIH BOHKiB BarnJihKa cJiosaMH:
»no>KeHeMo sac Ha eeJIHKi 6opO.LI.H«. BaCHJihKO ai)lnoeia: »opexHH same
c.11oeo, 5or Halli noMi'-IHHK«, i KHHYBCSI Ha eoporia.

6oeaa.ii J1a.11.. BiiichKO ycraBJIHJIOCH .n.o 6010 s oatta'-leHuH: 6o€BHH


Jia.u.. Ha.HLiacrirne 6a4HMO no.u.iJI Ha rpu qacTHHH: cepe.llHIO, mo 3BaJiaCH
4 o JI o, i .u.aa 6i4Hi K pH JI a, npase H: JiiBe. Y u.eif 3araJihHHH 6oea11H
Jla)l ycraaJIRJIHCH pi3tti po.LI.H 36poi: .ll.PY>KHHa H: onoJI'-leHHs_I, TH>KK0-
36poiiHi if JierKo36poifHi, nixora :H KiHHOTa ra HH.
B pi3HHX 11acax 6a11HMO piaHi KOM6iHau.ii ynopHJJ.KoayaaHHSI BiHCbKa.
y ,11.aaHillIHX qacax BOHH U.iJIKOM npocri, ni3HiUie CKJia.llHillli.
66

1) 8 6nTBi ni.ll JlHcTBHHOM 1024. p. MiiK McrncJiasoM Ta 51pocJia·


BOM »MCTHCJiaB 3Be 1mpa Bnopsu1.KyBaB .upy>KHHY ii IlOCTaBHB CIBepHH
y 110J10 npoTH sap.s1riB, a caM CTaB 3 .upy>KHHOlO Ha KpHJiax«. OnKe
B ocepe.uKy CTO.sIJIO CJia6we BiiiChKO, TOOTO BOi ( onoJiqeHHH), Ha KpHJiax
Kpame 030p0€Ha .llPY>KHHa. 50€BHii nop.sI.ll.OK BHr JISl,llaB TaK:

----~P_Y_>KH_H_a___ I l____ oo_i____ I l___ .ll._PY_>K_mr_a_ _ _.

2) Y 6010 3 ne11euiraMn ni.u KH€BOM 1036. p. »5lpocJiaB eucrynus


i3 ropo.ua i enopSI.llKyaae .upy>KttHy, - nocTaBttB eapHriB nocepe11.HHi,
npaeopy11 - KHHH, JiiBopyq - HOBropo.ul..(iB, i CTa.'IH nepe.u ropOJlOM«.
TyT y l..(eHTpi cToiTh uaiicHJihHirne siiichKO, TH>KKO 03qporni eapHrn. tta
KpHJiax HapO.UH€ OilOJilleHHH (Boi); l..(e .ll.3€ TaKHii Jia.ll,:

._____e_oi_ _ _ ._.ll~---.ll._P_Y_>K_H_H_a ___ I l_____e_oi----~


B o6ox l..(HX 6uTaax BHcTynaJia caMa nixora.
3) Y 6010 3 noJIOBl..(HMH ni.u TpuniJIJIHM 1093. p. KHH3i »BnOpH.ll-
KyBaJIH .ll.PY>KHHY ii nirnJIH: npaaopy11 irnos CBSITonoJIK, Jiieopy11 Bo-
JIO.llHMHp, nocepe.llHHi PocTHCJiaB«. Y aiiichKY KO>Kuoro KHH3SI 6yJia
A .upy>KttHa ii onoJ111enHH (soi, »JIIO.ll.H«):

.ll.PY>KJma .H BOi II
·--.ll._P_Y_>KH_H_a_ii_eo_i__ .llPYlKHHa ii ooi

no.lli6HHM cnoco6oM ycTaBHJIHCSI eiiicbKa .u.o 6010 Ha.LI. Tpy6e>KeM


1149. p.: »IOpiii, CaHTOCJiaB OJieroeu11 i BceBOJIO.'lHll Ce.s1TOCJ1aB no6a-
11HJIH, mo B>Ke noJIKH (IsHcJiaBa) H.ll.YTh 3a HHMH, aepHy JIHCSI ii nirnJIH
ai caoiMH noJIKaMH iM ua3ycTpi11. I nocTaBHB IOpiii c1rnie ceoix Ha-
npaeo, a CaHTOCJiaaa OJ1eroa0qa i BceeoJIO.ll.Hqa CaSITOCJiaBa ua Jiiso
- i nirnJIH IlOJIKH 0,lJ.HH Ha 0.ll.HH«.
4) y Bi.ll.OMOMY UOXO.lli IropH Ha IlOJIOBl..(iB 1185. p. nepe.u 00€M
Ha.ll Cyp.ni€M 6a11HMO CKJia.ll.HirnHii 6o€BHH Jia.ll: »TyT ynopH.UKyBaJIH
6 noJIKiB: IropiB noJIK nocepe.unHi, npaeopyq iioro - noJIK 6paTa Bce-
BOJIO.Ua, J1iBopy11 - CHHiBl..(H iioro CBSITOCJiaBa; nonepe.uy, nepe.u HHM,
CHH BoJIO.ll.HMHp i .upyruii IlOJIK 51pocJiaBiB, KOByi (noJIOBl..(i), lll.0 6yJIH
3 OJibCTHHOM, a 1periH noJIK TaKO>K nonepe.u.y, cTpiJihl..(i, mo ix yci
KHS13i BHBeJIH; TaK ynopH.ll.KYB3JIH CBOi IlOJIKH«. Tyr 6a11HMO BHpa3HHJf
IlO,ll.iJI Ha .LI.Bi 00€Bi JiiHii: B neprniii BHCTynalOTb JierK0036po€Hi CHJIH, -
CTpiJihl..(i, IlOJIOBel..(hKi COI03HHKH (KoByi), MO>Ke, 6m1pCbKa MOJIO.llb n'i.u
npoBO.ll.OM MOJIO.Uoro KHH3SI BoJIO.ll.HMttpa; y .llpyriii JiiHii - TPH noJIKH
KHS13iB, B HKHX (HK BB.LI.KO 3 .ua.7Jblll0f0 onttcy OOIO) 6yJia i .ll.PY)f<HHa
ii onoJiqeHHH (»11opHi JIIO.ll.H«). Bee l..(e 6yJia KiHHOTa. CxeMaTHllHHH
06pa3 6ye, Ma6yTh, TaKHH:

CTpiJibUi
II MOJIO.ll.b
II IlOJIOBU:i

.n.pymHHa ii eoi
II .ll.PY>KHHa H soi
II JJ.py>KHHa H BO i
56

5) B rIOXO.lli ,llaHHJia Ha HTBHriB 1251. p. nocepe,aHHl IW.lla T.H/f\KO·


036porna nixoTa, 3i lll.HTaMH H KOniHMH ( opy)f{HHKH), no 6mrnx CTpiJibUi
3 JiyKaMH:

~piJihui
I
----- - -
I
opyil<HHKH

6) B HHWOMY noxo.lli Ha HTBHrie. 1256. p. ».llattHJIO anopH;u~yeaB


noJIKH, i eKasae KOMY noJIKOM XOJlHTH: caM BHHWOB ttanepe.ll, i CTpiJih·
uin nycTHB Hanepel, a HHWHX i3 o6ox 6oKiB .noporn; .llBOpCbKOMY Ha-
Ka3aB iTH 3a co6mo, a caM noixaB i3 MaJIHM 4HCJIOM opy>KHHX OTpOKiB«,
3.lla€TbCH, Jia.n 6ye TaKHH:

I CTpi.m.L\i

II
..______c_r_p_in_h_u_i_____ opylKuiOTpoKH

I ronoaue ailkhi<O

6i.ii. EHTBY 03Ha11aJIH CJIOBaMH·: 6 iii, c i 11 a, 6 pa H h, no JI K.


Eye CTapHii 3BH1IaH, HK MH B>Ke CKa3aJIH, lll.0 6HTBY no 1rnHaB KH513h
caM., CHMBOJiil.fHHM y.llapoM KOnSI. B>Ke 946. p. l.fHTa€MO npo 6iii 3 .lle-
peBJ151HaMH: »3iiiwJIHCh 0611.nea ei:HcbKa .no 6mo, i CeHTOCJiae cynyB
KOHSIM Ha .LI.epeBJIHH, i KOnH noJieTiJIO Mi>K eyxaMH KOHSI ii y .n.ap1v10
a HorH Kotteei, - 60 eiH 6ye JlHTHHa. I cKa3aJIH CeutteJI.ll i AcMOJI.il:
h'.HH3h y>Ke nol.fae, norHrttiTh, .llPY>KHHO, 3a KH.H3eM«. B 1149. p. JiiTon11c
onoei.lla€ npo KH.H3H AH.npiH, mo eiH »BHixae nepwe 3a ecix Ha eo-
pora, i · ,llpy>KHHa iioro 3a HHM ixaJI.a, i 3JIOMHB AH)lpitt KOnH Ha
npOTHBHHKY CBOiM«.
HaKa3 .no HacTyny KHH3b .naeae ·sra.naHHM BHlll.e BHCJIOBOM: »n O-
T 51 r H i Th, .llP)'>KHHO«, »no T SI r H i Mo MY>KHO, 6paTTH i .npy.>KHHO«.
KHH3b .llaeae 3HaTH noJIKa~.1. KOJIH iM pywttTH: »13HcJiae aixan
y CBiH rIOJIK, i nic.'laB no ecix rIOJIKax, Ka)f{y4H: .llHBiTbC.H Ha MiH nOJIK,
i SIK MiH nOJIK ni.ne, TaK i BH :H.niTb« (1151. p.).
Ha 3HaK, mo 6iii nol.fHHa€TbC.H, ni.ni:HMa.71H eropy npanop, CTHr..
Ue 6yJI:O racJio, mo noJI.KH ii.LI.YTb Ha sopora.
JliTonHCH on11cy10Tb l.facoM, HK BHrJIH.naJIH noJIKH, mo urn.nu )l.O
6010. »5IK 30pi nol.faJIH 3aiiMaTHC.H, cnepwy e IOpiH B.llapHJIH e 6y6m1
i no.'IKH nollaJIH roTOBHTHC.H; Tau y BHlleCJiaea, e 13HcJiaea ii y PocTH-
c..1aea fl043JIH 6HTH B 6y6HH i B Tpy6H Tpy6iTH, i UOJIKH noqa.7JH
rOTOBHTHCSI. lOpiH i3 CHHaMH csoiMH, i BoJIOJLHMHp ,llae11.n.oen11, CsH-
TOCJJaB OJierosH11 i BcesoJio.n. CeHTOCJI.aBH4, pywHJIH ai CEOiMu no.11-
H.aMH ii niwJIH y aepx PyTUH« (1156. p.). Oco6JIHOOIO o6pa3oBicno BH·
3Ha113IOTbCSI OrIHCH raJIHUbKO-BOJIO.llHMHpCbKOro JiiTonttcy.
»BacHJibKO UWOB Ha yrpie i ,lleMHH THC.Hl.lbKHH i HHWHX 6araTO-
nOJIKiB no JiiBOMY 6oui, ,llaHHJIO iK iwoe i30 CBOiM nOJIKOM nocepe;urni
- a noJIK iioro 6ye eeJIHKHH, aa6e3ne11eH11ii xopo6pHMH JIIOJlbMH ii JIHCKY-
•w10 a6poe10« (1231. p.).
67

»Boi sci no3ci.la~m 3 KOHeif,


i 036poiJIHC.H nium.i 3 0603y; 111.11-
TH B HHX 6yJUI HK Ta 30p.S1, lll0-
710MH HK Te COHU.e, mo CXO.ll.HTh,
y pyKax .llepJt<aJrn BOHM ~om1 SIK
6e3Jli11 TpOCTH, CTpiJibU.i )f{ irnJIH
no o6ox coKax .ll.Oporn, YpHMa-
JIH B pyKax JIYKH CBoi .H noHa-
KJia.llaJIH Ha HHX CTpiJIH CBOi
Ha aoporiB« (1251. p.).
B JI-iTOnHcax 11HTa€MO pi3Hi
TexHitIHi TepMiHH, .SIKHMH 03Ha- MoJIMTea nepeA 6o£M· P11cyH0111 a l\euitc-
11aJIH pyxH BiHCbKa 11 Xi.ll 6010: 6epc&1toro JiiTOIIllCY·
3 i c Ty n HT H c 51, 3 pa 3 HT H c .SI 3Ha4HTb - 3YCTpiTHCH, 3y.ll.apn-
THC.SI.
T K Hy TH, no T K Hy TH - pyrnHTH, B.ll.apHTH. »He 3HaJIH .ll.YMKH
6paTa rnoro, mo xo11e TKHYTH Ha nirnu.ie« (1149. p.). »l3Hc.11ae pa.lHI:J
pa30M yciM nOTKHYTH Ha Hhoro, i nOTKHYJIH Ha HbOro Bci« !I
151. p.).
5 0 c TH, 3Ha11HTb - y.ll.apHTH KOnHMH, KOJIOTH cnHCaMH: »n060.ll.OCTa
OCKenoM«,_ »BOO.ll.OCTa EO BpaTa OCTpO)f{IHaH«, »60,ll:Ollla K0Hb no.rr. HHM«.
y .ll. a pH TH B K 0 Hi - 03Ha11a€ ttacryn KiHHOTH B nOBHOMY po3roHi:
»BOJI.0.ll.HMHp XOTiB ynopH.ll.KXBaTH IlOJIK, aJie EOHH He nocJiyxaJIIi'CH, a B,ll.,a,-
PHJIH B KOHi Ha BOpora« (1096. p.).
3 a ix a TH 3Ha11HTb - y.ll.apHrn 3 6oKy a6o 3 3a.lly: »JlaHHJIO 3aixaa
Il03a,Zl HHX i y.ll.apHB KOil.SIMH«.
n pH TH r Hy TH npHHTH B ,llOnOMOry.
3 a c Ta B HT H c SI - 38.6e3ne11HTHCS1, yKpinHTHCH: BoJIO.ll.HMHpKo »3a-
CTaBHBCSI JiicoM«. .
y .ll e p )f{ a T H n 0 JI K - TP.HMaTH Bi.llJliJI BiHCbKa B 6o€BOMy Jia,ll.i.
f Ha TH, f 0 H HT H, 3 a r Ha TH, yr 0 H HT H - BHCJIOBH Ha 03H3-
11eHHSI IlOfOHI.
0 0 CK 0 11 HT H, Il 0 6 i f TH - yTiKaTH, yTeKTH.
TaKTHKa aaparia. Cnoci6 ee.LI.eHHH 6HTBH 3a ~HSl)f{Oi .z:r.0611 He see
6ya O.ll.HaKOBHH. TaKTHKa 3aJie)KaJia Bi.ll. po.uis eil1cbKa Ta ix 036po€HHS1~
Y HaH,ll.aBHirnHx 11acax, y X. Biu.i, roJIOBHe siHchKO TBOPHJIH aapHrn,
mo 6y;rn T.Sl)f{K036po.HHOIO nixoTOIO. BapH3bKY TaKTHKY 3Ha€MO 3 rpeu.b-
Koro OnHcy fJOXO,ll.iB KHSl3SI CBSITOCJiaBa Ha 5oJirapilO 968-971. p.
BiHchKO roTOBHJIOCH .llO 6010 a Ta6opi a6o B_ Mypax ropo.ll.a, noTiM
BHXO.ll.JIJIO Ha soporis. BoiBHHKH HlllJIH AO 6010 nirnHMH: »HeMa B HHX
3BH11al0 6HTHC.SI Ha KOH.SIX, i lJ.bOro BOHH He npHB113IOTbCSI«, 3a3Ha11yc
,BHpa3HO rpeK Jiea JliHKOH.
Ha noJii 6010 ai.HchKO croiTh »HeMoB Ta cTiHa«, npH6paHe y 6pomo,
B rnoJieMax, 3i mHTaMH, mo 3acJiaHS110Th .H aorH, 3 BHTSlrHYTHMH Ko-
nSIMH. Ha 3HaK, mo no11HHa€ThC.S1 6i.H, Tpy6JIHTh y Tpy6H, i ni.ll.iHMaIOTb
npanopH. Bi.HcbKO H,ll.e .ll.O HacTyny 3 ry1rnHM KpHKOM, y nopH.ll.Ky, .na-
aoio; BOHKH HecyTh mHrn Ha nJie11ax. Ta .HKi wHpoKi .H HKi rJIHOOKi 6y.rm
TaKTH11Hi 0,ll.HHHU.i, npo u.e He .3Ha€MO HitIOfO. roJIOBHOIO 3a11iTIHOIO
a6po€10 6yJIH KOnH. BapHru HanttpaJIH KOn.HMH Ha aopora, nimoro,
11u .KiHHoro. AJie y crpi11i 30JIH3hKa B.ll.ap.HJIH .H Me11aMH a6o TOnopaMH-
&8

5IK HacTyn He B.ll.3BCSI, BlHChKO CTapaJIOCSI Bi.ll.CTynaTH B nopSI.ll.Ky, - 3a-


KJia)l,aJIH Ha rn1eqi lll.HTH i IlOBOJii npHMyBaJIH JlO rn6opy.
Jles JliHKOH onucy€ 6.111u1<qe pi3Hi eni30.ll.H 6oia Ca11Toc.11asa. Hame
BiiichKO Ma€ B HhOro Ha3BY - TaBpOCKHTiB, Bi3aHTiitu.i 3BYTbCSI - po-
MeSIMH.
Och OilHC 6010 ni]l npe,ll,CJiaBOlO: »3 npHBOJly Hecno)l.iBaHoro Ha-
na]ly BHnpo6oeaHoro BiHChKa TaBpOCKHTH 36HJIHCSI 8 Kyrry " nepeCTpa-
llIHJIHCSI. AJie He3a6apoM yxonHJIH 3a . 36po10, no3a6ttpa.11H Ha mier1i
lll.HTH, - a lll.HTH ix eeJIHKi, JlJISI 3a6e3neKH 3p06JieHi a)f{ JlO Hir, -
MiU.HOlO JiaBOlO BHCTYIIHJIH Hl poMeie Ha piBHHHY nepea MiCTOM, ,!l.JISI
KOHeM npHro)f{y; KpHqa.rm, SIK Ti 3Bipi, 3QHJIHBllIH ,ll,HKHH i ryQHHH
ra.11ac. PoMei BA_apHJIH Ha HHX, 611JIHCS1 CHJihHO, JlOKa3y10qu HeMaJiux
]liJI, aJie 6Hrna BaraJiaCSI, JlOKH u.icap He 3BeJiiB 6e3CMepTHHM 3a cypMOlO
B]lapHTH CHJihHO Ha JiiBe KpHJIO CKHTiB; Ti IlOKHJl3JIH CilHCH, Jl06,pe JlO-
)l.aJI11 I<OHHM oc1por i MeTHJJIHCH Ha HHx. CKHTH 6yJIH niwi
(60 B HUX HeMa 3BH1Ial0 6HTHCSI Ha KOHSIX i .ll.0 U.bOro BOHH He rrpH-
B1IalOThCH), He BCTOSIJIH nepe.u. CIIHCaMH poMeiB, KHHYJIHCSI BTiKaTH
ii 3aMKHYJIHCH B cTiHax MicTa. PoMei KHHYJIHCSI ix .ll.OraHSITH :H 6HJIH
HeMHJIOCepHO; Ka»<yTh, lll.0 y u.iH 6urni rrorn6JIO CKHTiB niB]leCSITa
nt.CSIQi«. .
5i.H ni.ll JlopOCTOJIOM: »KOJIH BiHCbKO (rpeU.hKe) rrpHHlllJIO B OKO-
JIHU.i JlopOCTOJia, I.J..(O 3BHQaHHO 3BeThCSI ,llpucTpa, TaBpOCKHTH p36poiJIH
CBOlO Jiaey KOilSIMH Ta I.I..(HTaMH,' craJIH CTiHOlO " qeKaJIH BOporiB. lUcap
BHCTaBHB rrpOTH HHX poMeiB, 3 6oKiB rroyc raBJISIB KiHHHX y 6pOHSIX,
a CTpiJihU.iB i rrpam.HHKiB II03a.lly, 3BeJiiB iM. qacTO CTpiJISITH, i caM
IIOBiB BiMChKO. BiHChKa 3a6paJIHCSI .ll.0 6010 i B rreplllHX CTpiqax 6o-
p0Th6a MlllJia OJlHaKoeo 3 o6ox cTopiH. Pycu 6uJIHCSI CHJihHO, ysa>1rnm1
3a BeJIHKHM copoM, KOJIH 6 Terrep poMei ix rro6HJIH, - BOHH )f( MaJIH
B cyci.llttix Hapo.lliB TaKy cJiaay, m.o see B 6HTBi rro6op10IOTh soporia,
a U.IO CJiasy BTpaTHJIH 6. 3HOBY poMei copOMHJIHCH ii 60.HJIHCSI, I.I..(06
He rrepeMir ix rrilllHM Hapi.ll, I.I..(O 30BCiM . He BMi€ i3,ll,HTH eepxH... TaKi
Ma10qv. JlYMKH, eiiichKa 6uJIHCH xopo6po. Pych, 3axonJieHa cao€IO JlH-
KiCTlO i aarraJIOM, 3aB3SITO HaTHCKaJia Ha poMeiB, - KpHqaJIH MOD
HeCnOBHa po3yMy, poMei )I{ Bi]l6HBaJIH ix CBOiM JlOCBi.ll.OM i B0€HHOJO
HayK010. 5araTo nornHyJio 3 o6ox cTopiH, i .ll.O caMoro eeqopa nepe-
Mora 6yJia HepimeHa, ii 611Tea XHJIHJiaCH TO a TOH, TO a u.eii Gi1<.
B)f{e 30pH racJia, a>K u.icap HaTHc CHJihHO KiHHHMH, - B.llapuJiu MiU.H11M
yJlapoM, cypMaqi 3acypMHJIH JlO 6010, i KpHK CKpi3b 3aJiyHaB y poMeiB.
CK11T11 He BHJlep>KaJiu ix HaTHCKy, KHHYJIHCH TiKaTu, i noxoaaJIHCSI 6e3-
ne1.1Ho 3a CTiHH ... «
».llpyroro .ll.HSI Ta.spocKHTH BHMlllJur 3 Micrn, a11cTyn11JI11 Ha piBHHHi, -
3aXHCTHBlllHCH lll.HTaMH a)f{ .ll.0 Hir Ta CnJieTeHHMH 3 KiJieU.b 6pOHSIMH.
PoMei Te>K BHCTynHJIH 3 Ta6opy, O.ll.SirlllHCh SIK-CJii.ll y 6poHi. 3 o6ox
CTOpiH 6HJIHCH CHJibHO, i nepeMora 6yJia HeneBHa, rrepeMaraJIH TO
u.i, TO Ti. AJie KOTpHHCh i3 poMeHChKOro BiM:CbKa BHXOilHBCSI i BJlapHH
crr11coM CcpeHKeJia, m.o iioro eaa>KaJIH a rnepocKHTiB 3a TpeThoro no
CssiToCJiaai, - aiH 6uses1 TO.U.i xopo6po - eeJiereHb TiJIOM i 3aB3SITH.H.
TaepocKHTH HaCTpalll1vrncsi .Horo cMepTH, no.ll,aJIHCSI 3 piBHHHH i cKopo
IIilllJIH JlO MiCTa« .
.HHlllHH eni30.ll: ».llpyroro JlHH B>Ke COHU.e HlllJIO Ha 3ax1·Jl, SIK
TaBpOCKHTH BHMlllJIH 3 yciM BiHCbKOM i3 MicTa i CTaJIH MiU.HOIO JI3BOlO
3 BHTHrHeHHMR KOilSIMH, - npo6yeaJIH macTSI. U.icap yrropSI.ll.KyBaB po-
69

Meis i BHBiB ix i3 Ta6opy. nollaBCH 6iii. CKHTI1 Mill.HO HaTHCHYJIH Ha


poMeiB, 6HJm ix KOnSIMH, BJiyllaJUI CTpiJiaMH, i TaK 36HBaJIH i3)lU.iB Ha
3CMJIIO. TyT AHeMa (3 npu6illHOi u.icapchKOi cTOp0>1<i) no6allHB CaS1TO-
cJ1aaa, I..U;o 3 3anaJIOM SIK 6e3 naM.SITH HaT11cKaB Ha poMeia i ni)l6a)lhO-
pioeaa ceo€ eiH:chKO, - AHeMa nycTHB KOH.SI, HacKOllHB Ha Ce.SITOCJiaea
H y.llapue MelleM no ropJii, 36ue H:oro (3 KOHSI), aJie He e611e: 3aTpHMaJia
y,llap 6pOHSI, 3 KiJieU.h cnJieTeHa i muT, .SIKHii BiH 6paB, mo6 oxo_pmrn-
THC.SI Bi.ll poMeiichKHX cnucie. CKHTCbKe eiHchKO oKpyJKM 110 AHeMy,
36HJIO 3 KOHSI y.llapaMH cnHCiB; noa611eae BiH 6araTO 3 HHX, aJie 60
" iforo B6HJIH; a 6ys u.e llOJIOBiK, .SIKOro HiXTO 3 TOBapmniB He Mir ne-
peeaJKHTH Bi.HChKOBHMH BllHHKaMH. 3aTe iioro CMeprb )lO)laJia CMi.1111-
BOCTH Pyci, BO Ha ryllHO ii .llHKO 3aKpHllaJia ii Ha TH CHY JI a Ha Haurnx;
BOHH Bii:lcTynHJIH, yxHJISllOllHC.SI nepe.ll He3BHllaiiHHM HaTHCKOM CKH ris ... «

TaKTHMa TRlKKO:JfipoAHoi nixoTu. Y noxoJJ.ax Ca.SI'IIOCJiaea roJIOstte


BiHCbKO TBOPHJIH me eapSlrn. ni3Hilll Ha eap.S13bKHH cnoci6 BeJia 6o-
p0Th6y H KHSIJKa .llPYJKHHa, mo CKJia)laJiaC.SI 3 Micu.eBHX JIIO)leH. ;\' 6HT-
eax BHCTyna€ cneprny TiJihKH nixora. BoiBHHKH 3 o6ox cTopiH i.uyTb
JiaBaMH 0,llHi nporn .llpyrnx, CTpillalOThCSI B y.llapi i 380,llSITb 6oi.
36JIH3hKa. JliTOnHCH 3aJIHllIHJIH HaM OnHCH TaKHX 6oiB.
Ha.ll piKOIO AJihTOIO, He)laJieKO nepeSICJiaBa, 1019. p. 3YCTPiJIHC.SI
aiiichKa 5IpocJiaea My.llporo Ta CeS1TonoJIKa. Ce.SITOCJiaB np11eie noJIOB-
u.ie »y CHJii TSIJKKiH«, 5IpocJiaB 3i6pae »MHOJKeCTBO BOiB«. »nillIJIH O):lHH
npOTH 0,llHOrO, i noKpHJIH noJie aJibTChKe BeJIHKOIO CHJIOIO BiHCbKa.
ny JI a n.SITHHU.SI, COHU.e CXO,llHJIO, - 3iHlllJIHCSI 06HJlBi CTOpOHH, i 6y JI a
cilia JI_IOTa, SIKoi me HiKOJIH ue 6yeaJio Ha Pyrn; 6paJI11csi 3a pyKH
if py6aJI11 O.llHH O.llHOro; cxo)lHJIHC.SI TPHlfi, aJK no .llOJIHHi Kpoe Te1rna.
fli.ll eelfip nepeMir 5IpocJiaB, a CesironoJIK yTiK«.
no)li6HO BHrJISI,llaB 6i.H ni):l KH€BOM 1024. p. MiJK 51pocJiaBOM Ta
iforo 6paTOM McTHCJiaBOM. foJIOBHHM eiiichKOM 5IpocJ1aea 6yJ111 ttai1-
MaHi aapHrn ni)l npoBO.ll.OM KHSl3.SI 51Kytta (faKoHa). MCTHCJiaB MaD
ceoio .llPYJKHHY i onoJ1lleHHH nJieMeHH cieepsm. McTHCJiaB ycTaBHB
CBO€ BiHCbKO TaK, mo B ocepe,llKY CTOHJIH cieepSIHH, no KpHJiax .upy-
JKHHa. »nyJia Hill, TeMHO, 6JIHCKaBKH, rpoM11 i .llOI.LJ.. I CKa3aB Mcn1cJias
CBOHi .llPYJKHHi:. ni)leMO ua HHX. I nilllJIH McTHCJiaB i 5IpocJ1aB 0.llHH
npOTI1 OJJ.HOro, i 3yCTpiJIOC.H lIOJIO ciaepsrn i3 Bap.SiraMH ii ynmam1CH
BfJl npau.i sapsirn, py6alOlIH cisepSIH. noTiM y.llapHB McrncJiaB 3i CBO€IO
.npyJKHHOIO ii noqas py6aTH eapsirie. I 6yJ1a ciqa BeJrnKa, - SIK 6yJio
3aCBiTHJia JIHCKaBKa, - 6mtI.LJ.aJia 36poSI, i 6yJia JIHXa rO,ZJ;HHa, i cilfa
eeJI11Ka i cTpallltta. I no6atIHB 51pocJiaB, mo .Horo nepeMaraJOTb, TO
ll yTiK 3 51KyHOM, KHSl3eM eapH3bKHM«.
Mi)I{ o6oMa 6HTBaMH 6allHMO .nesiKi pi3HHLJ.i. Ha.n AJihTOIO o6tt.rlBa
BiiiCbKa Hana)l.alOTh 0,llHe Ha O,ZJ;He O,llHOU.iJibHHMH JlaBaMH, - Mii ne
. lfY€MO Hilforo npo no)liJI Ha SIKiCh TaKTHllHi llaCTHHH. KoJIH neprntt.H 6iii
HC BHpilllHB nepeMOrH, npOTHBHHKH Bi.llCTynaJOTb O}lHH Bi.z.r. O,llHOro,
i nOTIM »3CTynaJOThCSI« B.llpyre i BTpeT€. ni.n KH€BOM McnfCJiaBOBe
BiHCbKO BHCTynae no)liJieHe Ha »lIOJIO« (u.eHTP) i ,llBa _KpHJia; .no 6010
KHH3b. BHCHJia€ cnepllly CJia6rne BiHCbKO, onOJilleHHSI, mo 6yJio B u.eHTpi;
KOJIH JK eopor, eapS1r11, nolfaJrn: nepeM.araT11, KHH3b y.llaptte Ha HhOro
CHJihHilllHMH llaCTHHaMH, .llPYJKHHOIO, mo CTOSIJia Ha KpHJiaX. AJie B OJJ.-
HOMY i B .ll.pyroMy 6oio BH)lKO 3YCHJIJI.SI OCHrHYTH nepeMory Bi,llpa3y'
Ha 0,llHOMY nOJii 6HTBH.
60

TaKTUKa THX llacis 6yJia npocra, He .nyJKe CKJia.nHa. MeTa HacTyny


6y.!Ja CUJibHHM y.napoM si.npa3y po36HTH eopo.>Ke si.HcbKO. BoiBHHKH
iJlYTb y 6i.H nillll<OMa, rycTOIO JiaBOIO, 30)1.HrHeHi y 6poHi (naHl..Vfpi) ra
lllOJIOMH, KO.IKHHH 3i IJ.J.HTOM Ha JiiBOMY paMeHi 11 Kon.HM y npasiH pyui.
,lliHJihHY yllaCTh y 6oio 6pa.rm, Ma6yTh, TiJibKH KOnH .nsox-TpbOX neplllHX
pH.nis. 3a!lHi pH.ll.H MaJIH 3HalliHHH TiJibKH TUM, 111.0 CKpinJIIOBa.m c1rny
y.llapy. TaKHM llHHOM Jiasa KoniHHHKiB He KOHellHe MyciJia 6yTH ,,'ly)l<e
rJIH60Ka; KOJIH neplllHH y.llap KOniH He )l.aBaB n~peMOrH 1 '[O pOJU1 KO-
niHHHKiB KiHllaJiaCH; KOnH 6yJI11 no11acTH noJioMaHi, aJie i1: uiJIHX Koniif
y cyTHllUi 36JIH3bKa, y r JIOTi, BJKHBaTH HeHapyllHO. To.lli nollHHa€TbCH
6iii Ha Melli - »cilia«. KoJKHHii KoniiiHHK Mas npH 6oKy Mell, HK noMillny
36poio. Ma>Ke, 3a.zrni PH.ll.H 6yJI11 036po€Hi TiJibKll B caMi Mel.Ii. OcTaT0 11Eo
6iM: nepeMiHH.BCH B 3aB3HTY pyKionanrny 6opOTh6y. TaK M0>1rna 3peKoH-
cTpyysarn co6i itaBHiH 6h1 nixoTH.
5i.H TSl.IKK036poiiHHX niXOTHHUiB 3aJIHlllHBCSI fOJIOBHHM cnoco6oM
6opOTh6H .llO KiHI..f.SI XI. B. JliTOilHCH OilHCYIOTb CTpilly BiHCbK OCh HI<:
»3YCTpiJIHCH o6H.II.Bi cTopoHH Ha HeMH3i, - nilllJIH O.II.Ha Ha O.II.Hy, i 6yJia
Cilia JIIOTa, i 6araTO nonaitaJIO« (1067. p.); »IlilllJIH 0.llHi Ha 0.llIIHX,
i HK ~YJIH 6iJIH ceJia Ha HiJKaTHHiH HHBi, 3YCTpiJIHCSI o6HitBi CTOpOHH
i 6yJ1a cilia JIIOTa« (1078. p.); »13.HCJiaB anopH.lJ.KYBaBCH nepe.ll ropO.llOM
Ha noJii, a OJier nilllOB Ha Hhoro no.11KOM, i 3YCTPiJIHCH o6H.llBa, .H 6y.1a
6paHh JIIOTa« (1096. p_.). HaaiTh TO.lli, HK yJKe KiHHOTa iti.Hnrna 6y.11a
JlO 3HallHOro p03BHTKy, BiHCbKO Hepa3 i3Ci.llaJIO 3 KOHeH i illlJIO Ha
aopora nilllKOMa. TaK 1096. p. n~peit 6HTBOIO HOeropoitui »nosciita.rm
3 Kotteii i scTynHJIHCSI Ha KyJiallui, i 6ya 6i.H 3aB3HTHH«. Te caMe 6a-
llHMO me .H y nisHiw11x llacax y faJIHllHHi. MoJKHa 3.llOra.llyeaTHCH, mo
po6HJIH u.e TOM)', IJ.J.O 6iJihWa llaCTHHa BiHChKa 6yJia niwa, a6o XOll
i MaJia KOHi, TO He BMiJia CTpil.laTHCSI aepxH, THM1'0 H KiHHi ll3CTHHH
MyciJIH HTH .ll.O 6oio niwKH.
PiwaJihHHM llHHHHKOM y 6oHx 6yJia THJKKa nixorn, KHSIJKa .llPYJKHHa
a6o opy.>KHHKH. JleKwe o36porni HapO.llHi onoJillem1.i, soi a6o nimui,
MOfJrH M3TH TiJihKH .ZlpyropH.llHe 3HalliHHSI. ,llo Hacryny BOHH HlllJIH
xu6a TiJihKH npOTH raKHX CaMHX CJia6o 036po€HHX llaCTHH no BOpO>tciH:
CTOpOHi.

TaMTHKa THlMIWi KiHHOTH. npH KiHui XI. B. 6allHMO 3aMirny 3Mitty


y cnoco6ax Be.leHHH 6oia. Y TOMY llaci roJIOBHHM ai.HchKOM cTae -
KiHHOTa, .H ii yllaCT.b y 60.Hx BHKJIHKae 3MiHy raKTHKH.
TaKTHKa KiHHOTH Morna p03BHHyrncH a Hae niito BnJIHBOM .llBOX
cTopiH, - BisaHTii i creny. 5IK yJKe MH 3ra.llyBaJIH, CeSITOCJiae y ceoix
6oJirapCbKHX IlOXO}l3X ni3HaB rpeuhKY TSIJKKY KiHHOTy, ouiHHB ii Bary
H caM CTapaBCH HaBiTb 30pf'aHi3yearn CBO€ KiHHe BiHCbl\O. ni3HiUJC
YKpaiua 36JIH3HJiacH 111.e 6iJihW .llO Bi3aHTii, 6yJia a coio3i 3 Uapro-
poitoM i MOrJia .ll06yTH 3Bi.llTiJISI 3pa3KH opf'aHi3au.ii TSl.IKKOi KiHHOTH.
Lile 6i.Jrbwe .II.0 po3BHrKy KtHHIOTH B Halllo~y eiii<:bKY npHllHHHJiacn
6_oporh6a 3i cTenoM. KollOBi nelleHirn, TOpKH, !"JOJIOBU.i 6e:rnac-ratttto
HenOKOiJIH Hawi 3eMJii i npOTH ix WBH)J.1-\HX, Hecno.aieaHHX Hana~liB
MOJKHa 6yJio 6opOTHCSI TiJihKH .Zl06pe 30pf'aHi30B3HHM KiHHHM BiH-
Cbl<OM.
TaKHM po6oM y Hae po3BHBa€ThCH pieHOllacuo i THJKK036poiftta
ii JierKa KiHHOTa.
TSIJKKa KiHHOTa, HK 3H3€MO, MaJia TaKy caMy 36pol0, SIK TSl/KKa
61

6iil KiHHOTM. P11cy1101.; J J\cnir'cucpci.l\oro .1iTOn11cy.

nixoTa - 6pomo (naHIJ.HP ), lllOJIOM, W.HT .lJ.JUI o6opOHH, KOITSI Ta MC11


;lO ttacTyrry. THMTO rSI:>KKHX i3.;lU.iB 3BaJIH Korrii'IHHKaMH ii opp·KHHKaMH,
TaKCaMO HK TSliKK036poi'IHHX rriXOTHHU.iB .
.no 6mo THiKKa KiHHOTa BHcTynana 3 HacTaBJieHHMH KOITSIMH. Ue
6yna ttai'trrepllla 36po5T KiHHOTH, JI.JI.SI eeplllHHKiB ime saiKHillla i 3p)"-I-
Hillla, HiiK .llJISI rrixOTH. C11ny ai.HchKa MipHJJH ttepa3 llHCJIOM KonHL
TaK, ttnp., npo 6iJ1 i3 no.'IOBLJ.HMH 1169. p. JiiTOmtc KaiKe: »y norattwx
6yJio 900 1<onii't, y Pym iK 90 Koniii«. HaCTyn KiHHOTH, 036pornoi
KOITHMH, 6yB lte3piBHSIHO CHJibHilllHH, Hi>K V,ll.ap nixOTH 3 KOITSIMH .•TlaBa
seplllHHKiB i3 HaCTaBJieHHMH KOITRMH 3 p03rGHOM JieTiJia Ha eopora
i BJI.aps1J1a 3 TaKOIO CH.TIOIO_, mo orrepTHCR iH 6yno HeJ1erKo. MoTopolllno
CTa€, KOJIH llHTa€lll JiiTOITHCHi OITHCH TaKHX crpill KiHHOTH. »I 6vJia MC-
T\'lllHSI BeJIHKa, i 30HKH i KpHK ttecaMOBHTHH, i rGJIOCH HeCXOITJil1Bi;
llYTlf 6yno, SIK KOITSI JiaMalOTbCR, SIK 36poSI 6pSiiKllHTb, 3a XMapaMH Ky-
pSIBH He rri3H3TH 6yJio Hi eeplllHHKa, Hi niXOTHHU.SI«, onwcye JiiTOITHCeIJ.b
6iii niJI. BttiKropoJI.OM 117 4. p. Ta Kea Mo e HpocnaBChKiH 611TBi 1245. p.
- .llBOpcbKHH AH.l1.pitt »Jinrnysrn 3 noJIKOM PocTttcJiasa CHJibHO, KOrrSI
ITOJIOMHJIHCSI, TpimaJIO SIK Bi.a rpoMy, i 3 o6ox CTOpiH 6araTO nonaJI.aJIO
3 KOHe.H i TIOBMHpaJIO, HHlllHX rropattHJIO CHJibHHM yJI.apoM KOnittHHM«.
nixOTHHU.i, Ha Bi Tb 036pO€Hi y 6pOHIO i l.U.HTH, He MOr JIH HiKO.lH
BHTpHMaTH TaKoro CHJlbHOro HacTyny, i ece ITOJI.aBaJIHCH 833,!l. »R 6 0-
.ll.O lll a ix y aopoTa ocrpora« (enep;rn ix y rnpoTa 3aMKy), »s6o-
.ll.Ollla ix B JI116e.Qh« (snepn.11 ix y JlH6e,a.b). Ue xapaKrepHCTHllHHli BHC.11ie
JJ.JISI TaKOrO HacTyny KOniHHHKiB, BHCJiiB BaiKKHH JI.0 rrepeKJiaJI.y: CTapo-
yKpaiHCbKe CJIOBO »6 0 c TH« 03H343JIO KOJIOTH, - »B60CTH« 3H3llHTI>
KOrOCb KOITSIMH 3arttaTH, BnepTH B SIKeCb Micu.e. AJie H KiHHOTa He 6v.11a
6earre4Ha rrepe.ll yJI.apoM Konii'tttHKiB. Oco6n11eo, KOJIH KiHHOTa 6yJJa
cJ1a6llle 036po€na a6o nenp11roTOeana JI.O 6010. nonK nepeMOiKU.iB y p03-
roni mas ynepe.ll, p03T'Opomyaaa yci nepenon11 i a611saacS1 B ·cepe.zumy
82

BOp0)1{0f0 BIHCbKa. JliTOTIHCUi aamo6KH OTIHCYIOTb TaKi CHTyauii. »13H-


CJJan i3 noJIKOM ceoiM 3ixaacst a CBstTocnaaoM OnbroBH'leM i 3 noJIO-·
BIUIOIO IOpi€BOro TIOJIKY i TaK n p 0 i x a B K p i 3 b H H x H a c K p i 3 b«
(1149. p.). »51K TIOJIOBUi no6a 1IHJIH TIOMillHi TIOJIKH, JJ.YM3JIH, mo TYT Cmi-
TOCJI3B i P10pHK, i nocKOllHJIH Ha HHX; a Pych JJ.iCTaJia 6o>Ky noMil.f
i BB e p Ti JI H c H B H H x, Ta TIOllaJIH ix ciKTH, i 336Hparn B nOJIOH«
(1185. p.). »0oJioaui, HK no6allHJIH crnrn PocTHCJiaaa, nocKOllHJIH;
CTpiJibUi )I{ pyCbKi i 40pHi KJI06yKH BB e p Ti JI H C SI B H H X i B3H.'IH
ix )l{HBHX 600, a HHIIIHX 6araTO TIOB6HBaJIH« (1190. p.). Ha OJHalJCHHSI
TaKoro CHJibHOro y JJ.apy Y)l{HBaJIH, SIK 6allHMO, BHCJIOBY »B 8 c p Ti TH c SI\(
- TepMiH, mo .n.y:>Ke o6pa3o.so 03Halla€ ycnix HaCTyny.
B TaKoMy nacTyni KOJibOHH TiJihKH nepIIIi · p.SIJJ.H aepIII111tKio Mor Jrn
JliHCHO T K Hy TH, n 0 T K Hy TH 3 KOTISIMH Ha BOporiB i 11 0 6 0 p 0 TH
ix. BepIIIHHKH 3 JJ.aJibIIIHX pSIJJ.iB, HK xoTiJIH 3yJJ.apHTHCH KOHHMH J eo-
poroM, MyciJm i33aJly nanpaao ii HaJiiBo JJ.06irarn .u.o ncpmoi ni11ii; ue
Ha3HBaJIOCSI po 3 n y c TH TH no JI K. nonK po3nycKaJIH JBHlfaHHO, 3y-
CTpiBIIIHCh i3 CJia6umM aoporoM; TOJJ.i HaCTyn nepeMiHSIBCSI lfaCTO B no-
fOHIO.
3BHllaHHO y JJ.ap KOTiiHHHKiB BHpiIII}'BaB 6HTBY: O.U.Ha a6o JJ.pyra
CTOpOHa MyciJia TIO)laBaTHCSI B3a.ll. KoJIH )I{ 6iH THfCSI me JlaJii, a KOn.SI
6yJIH noJIOMani, opy>KHHKH KittlfaJIH 6iii MellaMH. TaK l l 119. p. a 6010
niJl JlyUbKOM KHS13h AH.u.piH IOpi€BHll »BHixas neplllHH iJ ycix na oo-
poriB i 3JIOMHB KOmi CBO€ Ha nponrnHHKY CBOiM«; aJie TYT o6CKOlJHJIH
uoro aoporH, i KOTI.SIMH pattHJIH lioMy KOHSI, i KH.SI3h 6ye y KpaAttiA
tte6eaneui i TOJJ.i IOpiH »TIOMOJIHBCSI Bory i BHHHB Mell caiik TaKcaMo
1231. p. KHSl3b naHHJIO »Bnep KOTISI B BOpora, KOTI.SI 3JIOMHJIOC.SI, i BiH
BHHSIB ia niXBH Mell ceiH:«. AJie 3raJJ.KH npo 6iH MelJaMH crpi 1rneMO .lI.Y>K·~
pi.u.Ko. BHJJ.KO ue 6yeaJIH BHHHTKoei eHna.u.KH. HeMa raKO>K araJJ.OI\ npo
Te, mo6 TSl)l{Ka KiHHOTa B>KHeaJia IIIa6eJib, xoll ma6JI.SI JJ.JISI ecpwm11<a
6yJia Hapy4HiIIIOIO 36pO€JO, Hi>K Mell.

TanHKa Jl~fKOi KiHHOTH. Jlerny KiHHOTY TBOpHJIH B Hae Ha 3p330K


KiHHOTH cTenoenKie, BiJJ. cTenoBHKie nepeiiHHJia ii ix TaKTHKy. Y nonoeuin
nepeJJ. roJIOBHHM eiHCbKOM ixaJJa nonep·eJJ.y ace JJerna Kimmrn, 036po-
€Ha JiyKaMH: »noJioaui HIIIJIH HanpoTH, i cTpiJibUi nepc.u. HHMH«.. lfH-
Ta€MO a onoei.u.anni npo 6iH niJJ. TpHniJIJISIM 1093. p. Y 6HTei niJl llcpe-
MHIIIJieM 1097. p. e .llOKJiaJJ.HilllHH OTIHC TaKTHKH uei CTCTIOBOi KiHllOTH.
OoJioBeUbKHH xan BoHSIK Mae TpHcTa aepIIIHHKiB i noJJ.iJIHn ix 11a
TpH IlOJIKH no 100 JIIOJ].eH, a Ti 3HOBY JJ.iJIHJIHCSI Ha MCHllli BiJJ.JliJIH no
50 JIJOJJ.a. 0JJ.HH i3 BH3HallHHX no.noeeu.bKHX noJIKOBOJJ.uie AJ1Tv11ona 11a
llOJii 50 aepIIIHHKiB nepumu pyIIIne Ha sopora - yrpie, mo 6yn11 noJJ.i-
Jieni Ha BiJJ.JJ.iJIH. »AJITyttona npHrttaB JJ.O nepIIIoro eiJJ.JJ.iJiy, CTpi.11HJ1H
i no6irJIH nepe.u. yrpaMH; yrpH nornaJIH 3a HHMH i SIK 6ir JIH, MHHYJIH
EoHSIKa; EoHHK nirnaa 3a HHMH i py6ae ix i33a.u.y; TOJJ.i AnTyHona
noeepHyBCSI, i He J].03BOJIHJIH yrpaM septtyTHCSI - i TaK J6HJIH yrpie
y MSlll, SIK COKiJI 36Hea€ faJIHU.i«.
Or>Ke JierKa KiHHOTa MaJia 33BJJ.3HHSI 061<11.u.aru nopora crpiJJaMH
i npHHaJ].HTH uoro 6JIH>Kl.Je JJ.O fOJIOBHOro BiHCbKa. KoJJH eopO>f\C~ niHCl,1\0
po3.U.iJIHJIOCSI, HHIIIi llaCTHHH noLJHHaJIH 3 HHM 6ilf. Ue ra1<a caMa TaK-
THKa, SIK ii ni3Hillle 6allHMO B TaTapiB.
JlerKa KiHHOTa, SIK 3H3€MO, MaJia B Hae Ha3BY c T p i JI b ll i D. LlH
cpopMaUiH nOHBJIS1€ThCS1 B 60S1x ne3aMirno Ha nolfaTKY XII. n., cnepllly
83

C~eHa a GoM> KiHHoTM. 3 xeeiI'c6epcLKoro JiiTonucy.

TiJihKH HK nepe.n.HH CTOpoma. TaK ni.ittiaC noxo.n.y ua DOJIOBUiB y CTenH


1103. p.: »DillIJIH nonoaui i nicnanu nepe.n. co6010 y cTopomi AJITy-
Hony, w.o cnaauaca xop-06picT10; i pychKi KHSI3i nicJiaJIH c Top o >1< i
caoi; .H: ycTepernu pychKi cTopomi AmyHony, fl o6CTynHJIH 11oro,
H y6HJIH AJITyHony H THX, w.o 6yJIH 3 HHM«. m.n. H33BOIO CTpiJihU.iB
JierKa KiHHOTa BHCTynae anepllle B noxo.n.i yKpaiHCbKHX KHH3iB Ha
Hoaropo.n. 1146. p.: »I 3iXaJIHCH BoJIOJIHMHp, l3HCJiaB naBH.ll.OBH4 i MCTH-
CJiaB l3HCJiaBuq yci Ha Micue, i nycTHJIH CTpiJihUiB CBoix Ha ropo.n., -
i xpucTiHH i 6epeH.n.iie, - a caMi CTaJIH DOJIK3MH«.
Bi.n. Toro qacy JierKa KiHHOTa BHCTyna€ 8 ycix 6HTBax HK OKpeMa
6o€ea cpopMau.iH. HaJie>KaJIH .n.o Hei »noraHH i xp11cTiHHH«, i Ha11Matti
ei.n.n.iJIH CTenOBHKiB, ))qopui KJio6yKH«, i JierKi yKpaiHCbKi qacnum,
roJIOBHO - MOJIO.ll.llla .npymHHa, »MOJI0.11.h«. CTpiJihU.i HllIJIH oKpeMHMH
noJIKaMH nonepeJiy rOJIOBHOro aiiicbKa ii nepllli CTpiqaJIHCH 3 aoporoM.
TaK 1149. p. KHSl3i »qOpHHX KJI06yKiB i MOJI0.11.b CBOIO nyCTHJIH .11.0 ne-
OeHCJ13Ba Hanepe.ll, a CaMi nillIJIH 3 DOJIKaMH CBOiMl1 3a HHMl1«. no,lli6HO
1150. p. KHH3b 13HcJiaa HaKaayaae 6parnai BoJI0.11.HMHpoai: »ni.n11 T11 Ha
6iJirOpo.11. nonepe.ny, MH eci nycKa€MO 3 T060IO CBOIO MOJI01lWY JJ.py-
)f(HHy, - MH ni)leMO 3a T060IO«. .
CTpiJihU.i MaJIH w.e aaa.11.aHHH ai)lraHHTH eopora a6o 11oro 3arp11-
Ma111 e noxo.ui, .llOBro iioro o6CTpiJIJOJ04H. Ty1 BHHBHJiaCH pi3HHU.H Mi)f{
HaWOIO KiHHOTOIO Ta crenOBHK3MH: crenOBHKH Hapa3 BHKHLl.3.7111 CTpiJIH
11 HK-CTiii 3aeepraJIHCH, Hawi CTpiJihU.i - o6crpiJIJOBaJIH aopora .noewHii
t1ac. Hepa3 o6crpiJIIOBaJIH .H:oro ii u.iJIHH .11.eHh. 1149. p. ni.11. OepeHcJia-
BOM »CTOSIJIH nOv1KH 0.11.HH np_oTH 0.11.HOro 3)f( .11.0 eeqopa, a crpiJibl.(i 6H-
.1HCH Mi)f( HHMH«; .npyroro .llHH TaKcaMO: nf)f(Ki no.rum enqpH.ZlKyaaJIHC~,.
84

DHHWJIH npOTH aopora, CTaJIH, aJie 6oio He nOllHHaJIH, »a CTpiJihUi


6HJIHC.H Mi)f( nOJIKaMH, i TaK CTOSIJIH nOJIKH a)f( llO ae11opa«. 1Uo6 MaTH
6eaneqHirne Micue llO o6CTpiJiy, CTpiJihlli ttepaa c1aaaJIH Hall piKoio --
ue 3BaJIOCSI »3 a JI 0 )I( HT H c b piKOIO«, - i 3n03a piKH 06c1piJIIOB3JIH
aopora. •
Kom-1 c1piJihlli 3yc1piJIHCH 3 eoporoM, TO B)f(HBaJIH TaKTHKH cre-
nOBHKiB: nill6iraJIH nill BOpO)f(e BiHCbKO, o6KHllaJIH iioro CTpi.llaMH,
BJHiBaJIH, 11.f.O BTiKaJOTb i 3HOBY 3aeeprnJIHCS1. Ue MaJio rnoro TexHillHY
l-Hl3BY »r 0 H HT H c SI«: »CTOpO)f(i ixaJIH nill l0pi€Bi nOJIKH i rOHHJIHCH
3 HHMH« (1151. p.).
lleKOJIH nOJIKOBOllellb BHCHJiaB CTpi.1blliB HanallaTH Ha 33.llH BiikhKa
a6o Ha BOpO)f(i o603H: »13SICJiaB i PoCTHCJiaB, no6a4HBlllH, 11.f.O BOpO)f(i
BiHChKa MllYTb Bill HHX reTb, nycrn.rrn 33 HHMH crpiJiblliB CBoix, 110pHHX
KJio6yKiB i Pych, i TaK nolfaJIH 1rni3llHTH 33ally Ha noJIKH, c1piJIHTHC5f
3 HHMH i noqaJIH B HHX 80311 3a611paTH« (1151. p.). JlerKa KiHHOTa
XO.ll.HJia ii »Ha Bop on<< - rpa6yearn 3eMJii sopora, 3a611parn xy.I1.06y,
xapqi " ITOll.; TaKi Bi.llJliJIH 3BaJil1CSI Ha B 0 p 0 rr H 11 K H.
JlerKa KiHHOTa BHKOHyBaJia CBO€ 33BllaHHSI HaHKpal.lf.e TaM, lle Tpeoa
6y;10 lllBHllKHM Hai3llOM 3acKOlfHT11 .H 3aHenoKoir11 aopora. Hepaa He-
crnsaJio lfacy llOBro rrillroTOBJISITHCSI, rpe6a 6yJio Billpa3y .Hrn B 6iit
UH TaKTHKa MaJia oco6mrne aHaqiHHH y c1pillax 3i crenoBHKaMH. TiJibKH
HecnOlliBaHl1M yllapOM, HaraJibHHM HaCKOKOM MO)f(Ha 6yJIO 33XOnHTH
noJIOBl.liB ttenpHroTOBaHHMH, aaxon111u iHilliHTHBY y rnoi pyKH {1 rrepe-
MOrTH eopora. YKpaiHCbKa TSl)f(Ka KiHHOTa, mo rrp11s11KJia 6yJia rroei.l'Jb-
Hirne pyxaTHCSI, llOBfO BITOPSlllKOByBaJiaCSI llO crpilli 3 npOTl1BHHKOM Ha
piBHOMY noJii, HeCKopo 3MOrJia np11cnoco6HTHCSI llO T3KTHKH ITOJIOBl.liB,
i B neprnwx crpi11ax 3 yKpaittllHMH rroJiosui ace rrepeMaraJIH. AJI~ 3ro-
JlOM Harne BiHCbKO 3BHKJIO JlO CKOp11X pyxis i BMiJIO llOpiBHIOB3JIO
CTCITOBHKaM.
51K HecrrolliBaHo HapOll)f(yBaJiacb Hoea TaKTHKa cKoporo yllapy, npo
LlC npopellHCTO fOBOp11Tb OITHC Ot.U-IOro 60IO 3 nOJIOBl.lSIMH 1096. p. no-
JIOBel.lbKa Oplla CTOSIJia no OllHOMY 6oui piKH Tpy6e)f(a 6iJISI nepeHCJia-
Ba, 3 Jlpyroro 6oKy HlllJIH yKpaiHCbKi ITOJIKH. npH CTpi11i 3 BOpOroM
KHSI3h BoJIOllHMHP MoHOMax xorie BHKop11cra111 llaBHIO raKTHKy, iTH Ha
eopora enopHllKOBaHOIO JiaBOIO, >:xoTiB enopSIJlHTH llPY)f(Irny«. AJ1e cra-
JIOCH OCb 11.f.O: »B 0 H H He n 0 c JI y x a JI H, a JI e B ll a pH JI 11 B K 0 Hi
Ha Bop or a«. I ycnix 6ye He3B1111a.HH11if: »HK rro6a1111JIH ue no.nosui,
K 11HyJI11 c SI BT i Ka TH, i Hallli rrirnaJIH y CJiill aa BOporoM. py6al04H
HenpHSITe.JIH«. B11pirnHJia TYT He Tpa..llHLliiiHa TaKTHKa TaKoro .llOCBi..lnoro
rroJIKOBOlll..lH. SIKHM 6ya MoHoMax, a 11.f.OCb Haqe ittryiuiH caMoro oiA:chKa:
KiHHOTa He AaJia enopsiixKyaaTHCH, KHHyJiarn errepea, nepeopeJia piKy
11 po36HJia eopora. 3JIOMHJia llHC1iinJiiHy, aJie ao6y.TJa rrepeMory.
TaK TctKTHKa Jiernoi KiHHOTH MaJia rni.H enJIHB i Ha THmKe :m-
Hapcrno, AaBaJia ifoMy cKoprni ii JieKllli pyxu.
AJie Jierna KiHHOTa 6yJia cJia6rne 036poo1a, THMTO if HaCTyn 11 pi.!lKO
KOJil1 BHpirnyaaB 6HTBy. 3BH43HHO BOHa TlJJbK'I rrillfOTOB.rn.:ia 6iw, a
roJIOBHe aaBllaHHH poa6HTH aopora HaJie)f(aJio ;i.o TH>KK0~6poii1rnx 4a-
CTHH. I HK TiJihKH po3no11uuaJiaCS1 roJIOBHa 6HTBa. CTpiJihlli ycryna;rn
B3all 3a rroJIKH if 3aJIHlllaJIHCSI nacHBHHMH CBi.llKaMH roJIOBHHx 6o€BHx
3MaraHb. AJie KOJIH aopor 6ya po36HTHH i ifrnoe y po3Ti'l ...1er1rn KiHHora
nycKaJiaCH y noroHIO, 6paJia 6pauuie, JIOBHJia KOHi, 36upau1a 3.lOOHtJy.
85

BocHHi 6paHu,i. 3 Keuircoepcb1wro .li'ro1111cy.

f aJIHUbMa T3KTHK3 XIII· B. 5IK BH.llKO 3 JiiTOrIHCHHX OTIHCiB, 6HTBa TI-O-


.ZI.WHJiaC51 Ha .II.Bi OKpeMi qacrH: TIOllaTK"OBHH 6iil JIJenroi KiHHOTH, CTpiJih-
u,iB, 1'a roJDOBHHH y .II.ap TH>KK036poi1HHX nOJIKiB. KoJrn ~T.PiJihU.i Bem1 6Hi
i 06cTpiJI10aaJ1H oopora, TH>KK036poi1Ha KiHHOTa CTOHJia s.n.aJieKa i cre-
>KHJI.a 3a ix ycnixaMH. KOJIH>K i3HOBY KoniHHHKH ifl.IL7IH B 6iH, ro crpiJihIJ.i
yc-rynaJiiH iM Micu,H. O.n.1Ho11acHO o6H.n.si <PopMau,ii ttiKOJIH ne BHcrynaJm
pa30M, IHiKOJllH pa30M He crrianp.aJ..U()~aJIH.
1

Alie >K noTpe6a raKoi cniJihHOi aKu,ii BHXO)J.HJia caMa 3i ce6e. CTpiJihU.i
ycrynaJIH 3 ITOJIH 6HTBH qepe3 re, l.IJ,0 y CTpilli 3 TH>KK036pOHHHMH
6yJIH u,iJIKOM 6e36opOHHi i TiJihKH llIBH)J.Ka BTella pHrysaJia ix nepe.11.
3HHl.IJ,eHHSIM. npoTH niXOTH BOHH MOfJIH TpOXH )J.OBllle B)l.ep>KaTHCSI, aJie
HK illIJia Ha HHX TH>KKa KiHHOTa, BOHH He MaJIH HaBiTh qacy Kpame p03BH-
HYTHCb. KoHellHO norpi6Ha 6yJio Jl.JISI HHX .HKach 3a6e3neKa. 3HoBy >K
HaCTyn KOTiiHHHKiB Mir 6yTH 6iJihille ycnilllHHH, KOJIH 6 piBH01IaCHO
cTpiJihU.i ocrpiJIIOBaJIH Bopora, mo HacrynaB, i crpiJiaMH nonmp10BaJIH
nepenonox y if oro noJIKax.
ToJJ.inrni noJIKOBO.ll.U.i 6a11HJIH noTpe6y o6€JJ.HaTH o6H)J.ei cpopMau,ii
i npo6yBaJIH Y>KHBaTH piBHOlfaCHo i cTpiJihU.iB i opy>KttHKiB. Bnepllle ue
6allHMO B faJIHllHHi y BiHChK3X .[laHHJia. 1Uo6 3a6e3TielfHTH CTpiJihU,iB
y 6010, ix CTaBJI.HTb no_pyq KOTiiHHHKiB,, .niJJ. ix OXQpOHOIO. 5IK BlffJIH)l.aJia
TaKa o6€)JJHaHa <PopM.aU.i.H, lIJ.O CKJLa.II.a.n'acSI 3 o6ox po,ll.iB a6poi, BH.zI;HO 3 Jii-
TOTIHCttoro OITHCY ni)J. 1251. p.: »BOiBHllKH IT03ci)J.aJIH 3 KOHeH i os6po-
iJIHCSI nilllKOMa 3 0603y, - l.IJ,HTll ix 6yJIH .HK Ta 30p.H, llIOJIOMH ix 6JIH-
w.aJIH HK Te COHU,e, mo CXO.IJ.HTb. KOTISI .lleQ}l{.3JIJH B .QYK3X .HK 6e3Jliq TpOCTH,
- cTpiJihU.i HllIJIH no o6ox 6oKax i TpHMaJIH B _pyKax po>KaHui (JIYKH)
CBOi i nottaKJia)J.aJIH Ha HHX CTpiJIH CBOi Ha ooporiB«.
CTpiJihU.i, mo MaJIH npH co6i oxopotty 3 Kon.iHHHKie, MOrJIR n~JJ.iHTH
)J.aJieKo 6JIH>K'-le .ll.O Bopora i o6CTpiJIIOBaJIH iforo JJ.OBUie, JJ.O caMoro ua-
cTyny KoniHHHKiB; KOJIH >K Bopo>Ki KOilH pylllHJIH Ha HHX, BOHH MOrJIH
33XOBaTHC.H 3a 3aJii3HHH IlOJIK opy>KHHKiB.
Ue He 6yB BiJJ.OKpeMJieHHH BHna)J.oK cnisnpaui o6ox <PopMau,ifl. B
HHllIOMy IlOX(?,.lJ.i 1256. p. KHSl3h 3HOBJ 33JIHlll3€ ll3CTHHY CTpiJihU.iB npH
opy>KttHKax: ».LlaHHJIO snopS1JJ.Kysas noJIKH i Ka3aB, KOMY nonKOM xo-
5
»kropiJI YKpaiucLKOro BiitcbKa«.
88

JlHTH, - caM BHHWOB Hanepe.D., i c T p i JI b u. i 8 n y c T H B H a n e p e .u.,


a . .n; p yr H x no o 6 ox c Top o Ha x .n; op or H«. Ornce 11acrnHa cTpiJih-
U.IB ntWJia y nepe.n;mo CTOpoHy, .n;pyra 11aCTHHa 3aJIHWHJiaCSI npH ei.H-
ChKy, l.l\O CKJia,n;aJIOCH a opy>KHHKiB. UH cnienpauH o6ox <PopMauHi:, 3.D.a-
€ThCH, npHHH.SIJiaCSI 3araJ1hHO TaK, l.l\O npH HHWiH Haro.n.i .7li TOTIH-
ceu.h 3a3Hally€ HenpHSIBHiCTb opy>KHHKiB npH CTpiJihl.{SIX: »CTpiJihUi CTpi-
JISIJIH, a opyiKHHKiB 3 HHMH He 6yJIO«.

nepeMora. Cepe.n. 6mo eiHchKO opirnTyeanoch aa npanopaMH. CrHr,


ni;r.HSITHH JJ.OrOpH, 03HallaB, l.l\O IlOJIK JJ.ep>KHTbCSI JJ.06pe. ».LlaHHJIO no-
rJIHHYB CIO.ll.H Ii TY.ll.H H: no6a11He, l.l\O CTHr BaCHJihKie cTOiTh, JJ.06pe 60-
peThCSI Ii yrpie >KeHe« (1231. p.). KoJIH iK npanop xH.1S1BCS1 a6o na -
.nae, u.e 6ye 3HaK Hee.n;a11i; IlOKHHYTH CTSlrH, 03HallaJIO nporpaTH 6HTBy.
JliTonncH 11acTo onHcyiorh yTe11y eopora. »CTpax i Tpener Hanae
Ha IlOJIOBU.iB Ha BH.lJ. pycbKHX BiHCbK, i yTiKaJIH caMi i KOHi ix He MaJIH
CHJIH B Hor ax; Pych >Ke 3 pa,n;iCTIO Ha KOHHX i niwi no6irJIH .lJ.O HHX«
( 1103. p. ). nepeMoiKeUh nepecJii.z.tyeae eopora, HK .z.taJieKo 6yJio MOiKHa:
»JJ.OnoMir Bor AH.u.pi€eu11aM Ha CeHTOCJiaea, i rnaJIH 3a HHMH .ll.O KopaHi,
a .u.aJii He nycTHB AHJJ.piii .ll.PYiKHHH CBO€i« (1140. p.).
OepeMO>Kel.{b Ha 3HaK CBO€i nepeMOfH 3aJIHIUaBCSI Ha n 0 JI ll H Ill. i,
ro6To - no6oEeuw.i. TaK l3S1c.11ae nicJIH nepeMorn Ha.ll. 5IpocJiaBOM 6im1
Tepe6oeJii 1153. p. »3aJIHWHBCSI 3 MaJioio .u.py>KHHOIO Ha noJI1rnw.i«.
OicJIH nepeMorn ni.D. 5IpocJiaeoM 1249. p. ».llaHHJIO H: BacHJihKO He niwJiu
B ropo.n;, i Jlee crae Ha Micui, - eiH:cbKO cepe.n; Tpynie nporoJiowyeaJio
caoio nepeMory«. BiH:cbKO BHTa.no nepeMory pa.n.icHHMH OKJIHKaMH. Oi-
CJIH 6oio Ha.n; PyTOM 1151. p., HK ei.n;HaHWOBCH paHeHHH KHSl3b 13SICJI3B
McrHCJlaeuq, »cxonHJIH 1'1oro Ha pyKH ceoi 3 yTixoio, HK eoJio,n;apsi
i KHH3H ceoro, i Bci IlOJIKH TaK i KJIHKHYJIH »KHpi€ eJieHCOH« (focnO}lH
flOMHJIYH), paJJ.ylOllHCb, l.l\O eopora nepeMOrJIH, 'i KHS13SI .>KHBOro Be.llyTb\<.
,LleKOJIH Ha nowaHy KHSl3iB CKJia.D.aJIH nicHi. .
BiH.Ha JJ.aBaJia nepeMo>Kueei JJ.06H1.1, no JI o H. BoEHHi noxo.u.11 semi
'llaCTO .ll.JISI caMoi KOpHCTH, i JJ.06Hll yeaiKaJIH onpaBJJ.aHOIO Harop0.1lOIO
3a BO€HHi TPYJJ.H. »BoiBHHKH rnaJIHCH (aa eoporoM) i npHi3.D.HJIH a>K .ll.O
niBHO'lli, Be.n.y11H ..z:r.o6Hll BeJIHKy«, 1.fHTa€MO B om1ci SlpOCJiaBCbKOi 6HTBH.
BeJIHKY .n.o6H1IY flOCTa1.1a;rn noxo.n.u Ha noJioauie; »3a6pam1 ro.n.i xy .n.o-
6y H eieu.i, KOHi " eep6JIIO)J.H i Be>t<!i 3 .ll.OOYTKOM Ta 11e.'IS1.ll.Jll0«.
BpaHui 3eaJIHCS1 K o JI o .ll H H K H, 3.D.a€rhCH TOMY, l.l\O Mo>Ke, JJ.eKOJIH
aaKoeyeaJIH ix y KOJIOJJ.H, OKOBH, l.l.\06 He eTiKaJIH. KHH3i noceJIHJIH
6paHuie Ha 6e3JIIO.ll.HHX MicuHx, oco6JIHBO Ha crenoeili rpam1ui, .llJIH
o6opoHu Bi.ll crenoe11x opJJ.. TaK 5IpocJiae My.n;pHH i3 noxo.lly ua OoJibl.l\Y
1031. p. npHeie 6arno 6paHu.ie ii noceJIHB ix Ha.ll pit.IKOIO Poceio. KHH3h
HpocJiaB HoJIOJJ.HMHpoe1111 no6y.D.yeae ropo.ll )l{eJIJJ.H (Ma6yTh )KoeHHH)
.LI.JI.SI MewKaHuia ,LlpyrcbKa, l.l\O ix aa6paa y tteBOJIIO 1116. p. Pi3Hi oceJii
a TaKHMH ua3aaMH HK: 5Irearn, OpyCH, TopKH, OoJioeui noecraJ1H neeHo
3 BO€HHHX 6paHu.ie, noceJieHHX Ha nycrHX MiCU.SIX.
nepeMo>Keuh casiTKyeaa nepeMory l.l\e ii TaK, l.l\O Tpo<Pei nepe-
Morn poac1rnae HHUIHM KHH3HM. TaKi no11eCHi )l.apyHKH 3BaJIHCSI SIKHMCb
'IY>KHM CJIOBOM - calirar. TaK, Hnp., Irop CeHTOCJiaBHll nepeMir 1174. p.
noJioeuie Ha.D. BopcKJIOM, eepttyern .ll.O .ll.OMY »i no11ae .u.aearu caiiraT
KHH3SIM i My>KaM«. B 1258. p. raJIHUbKO-BOJIOJJ.HMHpChKi eiH:cbKa o.u.ep-
>Kanu nepeMory Ha.D. JIHTOBUHMH, TOJJ.i BacHJihKO BHCJiae ,LlaHHJIOei »caif-
raT - KOHi 3 ci,n;JiaMH, l.l\HTH, cy.mu.i, WOJIOMH«.
87

·eanM ropOAMUJ,a B liinropOAi B KMiBUJ,MHi.

6. Y I< p i n n e H H sr.
3eMJUIHi ytq>inJleHHR· 5opOTb6a He ace BeJiaC.H Ha 11HCTOMY nOJii.
Hepaa CJia6me BiHChKO He Mamo BHHTH HaayCTpi11 eoporoai 11 wyKa~110
co6i oxopoHH a TepeHi. TaKHH aaxHcT 11acrn JI.aBaJia pi11Ka. »E pi 1rna
KOJIO Jho6e11a, npHHlllJIH TaM, CTaJIH i 3 a JI 0 )f( H JI H c H HeIO« (1148. p.).
»E pi1.rna HeBeJIHKa 6iJIH ropoJI.a, i TYT 13HCJiaB ynop.HAKyaaarn a 6pa-
TOM BoJIOJlHMHpOM i CHHOM McTHCJiaBOM, crna Ha u.iii pi11u.i i CTpiJIH-
JIHCH 33a Hei« (1150. p.) . .[leKOJIH o6opoHy MQ)f(Ha 6yJIO 3HaMTH B Jiici.
BoJIOJlHMHpKo raJIHU.hKHH riiJI.4ac 6oia y KHiBl.llHHi 1150. p. »3aJIO)f(HBCH
JliCOM«.
Jlic "llaCOM py6aJIH if po6HJUI y1<pinJieHHS1 .. 3 a c i K H. 0 c i K H. KHS13h
5IpocJiaB qepHHriachKHH »CTaB niJI. caoiMH JiicaMH i aaciKCSI Bi.ll BceaoJIO,!la
If .[laBH)la, a Ka3aB Ha pi4Kax MOCTH ni.llpy6yaaTH« (1196. p.). »CTiMKHHT
y Jiici OciKCSI i 3 HHM SITBSlrH« ( 1255. p. ). »OciK y Jiici 6ya IlOBHHH
JHOJI.eii i xyJI.0611« (1280. p.).
CHcTeMa JI.epeamrnHx yKpinJieHh aaaJiaCH Ta e p JI. h. »5IpocJiasosi
My)f(i B4HHHJIH TBepJI.b, a JI.oporn Bi.ll HosropoJI.a aaciKJIH ii p1 1rny Taep-
U.IO« ( 1216. p.). »BOJIO.llHMHpKO BHCTynaB Haaa,II., c raB aa raep,ll.b«
(1152. p.). TaKi yKpinJieHHSI CKJia)laJIHC.H 3i CTOBniB, KOJiiB ra oro-
po)f(i. nepeJJ.MiCTSI KH€Ba »aaropO)l)f(eHe 6yJio c T 0 B n i € M Bi.ll r-OpH a>K
.no .[lHinpa« (1161. p.). KHSI3h IOpiH MoH0Maxoaw1 »noKJia)laB HaJliIO Ha
rnep.nh, 60 u.e Micu.e 6yJio on.neTeHe nJieTHeM, i noHacoaysaHe KiJIJISI«
(6yJio TaM) (1216. p.). 0)1.HH pa3 y raJJHU.bKOMY JJiTOnHci TaKi yKpim1eHHH
MaIOTb piAKY Haaey .ll. e p SI )f( .ll. €: »Y noraH u.e 3BH11afrna pill y coporh6i -
TiCHOTa, .n.epsDK)J.€«, Ka)f(e .[laHHJIO (1251. p.). y CTapo11eChKiH MOBi CJIOBO
"deryZdi .. 03Ha 1Ia€ OKin, CKpinJJeHHH 11aCTOKOJia~m, TepHSIM i IlO.ll. y TO-
MY CaMOMy 3Ha11iHHi B)f(HBaJJH CJIOBa 0 c T p i r; y nOXO..'{i Ha SITBHriR
1251. p. Ha Hill »KOJIH JISIXH 0 c T p 0 )I{ H JI H c SI, a Pych He OCTpO>KH-
JJaCSI«, HTBSlfH »OCTpir IlJlOJIOMHfH XOTiJIH«.
3eMJIHHi yKpim1eHHS1 MaJIH Haaay: n p u c n a, n e p e c n a, r p e 6 JI SI,
a a JI, p i a. 8oJIOJ1HMHp BeJIHKHH niJt11ac o6noru KH€Ba 980. p. »06p11arn
Ha ,[loporo>Kw1i, Mi)f( .[loporo)f(HlJeM i Kanu11eM, i TOH pia € 11 .noci«.
68

npu o6JI03i KopcyHSI 988. p. BoJIO,llHMI1p 3BeJiiB »npucny rnnaTH« .llOB-


KOJia ropo,lla.

6yAOB3 ropoAiB· Tpa.LI.m.{ii 6y.LI.yaarn ropo.LI.11 Ha YKpaitti 6yJrn .LI.y)f{e


.LI.aBHi. B)Ke Ha nepwux cTopiHKax Haw Jiiron11c Ka)f{e npo no-
qarKH Kuesa: »oyJIH TPH 6parn, O.llHOMY Ha iMSI KHii, .llpyroMy - llleK,
TpeTbOMY - Xop11s, i cecrpa ix J1116e.LI.h; CH.LI.iB K11ft Ha ropi, .LI.e cbo-
ro.llHH Bopwiis y3ai3, a llleK cu.n:ia Ha ropi, W:O HHHi 3oBeThCH lUeKo-
BHUH, a Xopus Ha TperiH ropi, w.o Bi.ll Hhoro npo3BaJiaCH Xop11a11usi;
i CTBOpHJIH ropo.ll Ha iMSI Haflcrapworo 6paTa, if ,llaJIH iioMy iMH KttiB;
i 6ya ,llOBKOJia ropO.lla JiiC i 6ip«. By.n.osy HOBHX ropO.lliB JiiTOilHCel..{h
npunucye OJieroai: »Cis OJI er KHH)f{HTH B K11eai, i cKa3aB OJI er: ue
6y.lle MaTH ropo.lliB pychKHX, - TOH caMHH OJier noqaa ropo.llH craBHTH«.
neBHiWi icrop11qHi Bi.LI.OMOCTi M3€MO 3 rpOXH nisHilllOfO qacy. ilJH-
pOKHH po3Max y 6y.lloBi ropo.lliB BHSIBHB BoJIO.llHM11p BeJIHKHH. BiH 3a-
HHBCH oco6mrno nia~ettHHM norpaHHlllISIM, Ha SIKe Hana,llaJIH neqettiru,
fl 06e3nequs floro uiJioro c1:1cTeM010 ropo.lliB. »I cKa3aB BoJIO.llHMHp:
ue He )lo6pe, w.o MaJio ropo!liB .llOBKOJia Kueaa. I noqaa CTaBHTH ro-
PO.llH 3JJ.OB)K ,llern11, 3.llOB)f{ OcTpa i 3.llOB)f{ Tpy6e)f{a i 3.llOB.>K Cy JIH
i 3.llOB)f{ CTyrntt. I noqaa 3a611paTH Jiyqrn11x My)f{iB Bi.ll cJiositt, i KpH-
BffliiB; i qy.lli, i BSITHliiB, i HaCeJIHB HHMH ropO,llH i 60 6yJia BiHHa
Bi.ll rreqettiria, siH so10saa i3 HHMH ii nepeMaras ix«. Ha HHWOMY
Micui Jiirorr11c orrosi)la€, w.o BoJIO.llHMHp 3arnysas rop6.ll B~Jiropo.ll, ue-
)(aJieKo K11esa »ii 6araTo JIIO.llefl 3BiB .llO tthoro, 60 JII06ua ueii ropOJl«.
3 THX qacis noxo.LI.HB Te)f{ iw.e HHWHH ropo.LI. B OKOJIHui Kuesa, BacuJiis,
Ha3BaHHH Bi.LI. xpecrnoro iMeHH BOJIIO.LI.HMHpa. I nepeSICJiaB no JiiBOMy 60t{i
,llttirrpa .lliCTaB yKpirrJiettHSI 3a BoJIOJlHMHpa.
BoJIO.llHMHpa HacJii)(ysas iioro CHH - 5IpocJiaa My)(pHH. Bitt nepe-
.LI.yciM noumpHB yKpir1J1ettm1 K11€Ba, 3aCHyBaB T. 38. HoBHii ro{>O.LI..
1037. p. B ycniwttiH 6oporh6i a neqeHiraMH BiH nocyttyB nia)(etttty
rpsrn11u10 .uep)f{aBH Ha nia~eHh, y crenH, i noqas <f>aprncpiicyBaTH Jiittho
piKH Poci. »5IpocJiaB noqaa CTaBHTH ropO.llH Ha.ll Poce10«, 3a3Haqye
KOpOTKO JiiTOIIHC IIi.ll 1032. p. nicJIH OCT3TiOlIHOi nepeMOfH Ha)( neqe-
HiraMH 1036. p. UH CMyra CHJibHO 3aJilO)(HHJiaCh, nooci,llaJIH TYT pi3-
Hi CTerroai IIJieMeHa, HK OCTaHKH nelJeHiriB, TOPKH ii HH., i ryrernlii
ropO,llH CTaJIH ,ll06po10 oxopOHOlO YKpaiHH. roJIOBHe 3HalliHHSI MaB fOOO)(
IOpiiB, Ha3aaHHH TaK Bi.ll xp1:1cTiSIHChKoro iMeHH 5IpocJiasa. 5Ipocnas
on1oayaaB ropO,ZI.H i B HHWHX CTOpottax CBO€i. ,llep)f{aBH, 3acHyBaB .llPY-

Po3HonaHi eanM ropoAMW.a e 6i11ropo,a,i. Ha u, bOMy nonepeqHoMy ncpepiJi nu,'1,HO ,j.epeu~rnn.


apy6n, JIKi cKpin.111J111 na.111.
89

6YAYIOTb ropOA· 3 Ke1IiI'c6epcb&oro JiiTon11cy.

rnii IOpiis y llY.ll.ChKii1 seMJii (Tenep ,llopnaT y EcTouii), si.u. i1oro iMe·-
HH .u.iCTaB, iMOBipHO, CBO€ iMH if- raJIHJ..lbKHH 5IpocJiaB.
nisHillle KHiBCbKa .u.epiKaBa IlO.U.iJIHJiaCH Ha MaJii KHH3iBCTBa i KHH3i
HC MaJIH BiKe saco6iB, mo6 6y.ayBaTH 6araTO HOBHX ropOP.iB. TaK qyeMO
TiJibKH npHHari.n.Ho npo saCHOBaHHSI HKOfOCb ropo.n.a, a Hepas TiJibKfl
ca Ma Ha3Ba BKasye Ha OCHOBHHKa. CBHTOilOJIK lsHCJiaB11q 1095. p. HaKa-
3aB 6y.u.ysaTH ropo.u. 6iJIH B11rnqesa .U.JIH nepeceJieHuis istta.u. Pocj, HKHX
BIIrHaJIH ssi.u.TiJih ttana.u.11 noJiosuis - ropo.u. Mas ssaTHCH CsHTOilOJill.
51ponoJIK BoJIO.U.HM11pos114 1116. p. nocTaBHB ropo.u. )l{eJIHH (nisttirne
)KoaHH) if Il()CeJIHB T3M 6pattuis,
HKHX np11ais is ,llpyTCbKa. Tenepirn-
Hiii 3acJiaB 3B3BCH KOJIHCh 13SICJ13BJib,
H33B3, Ma6yTh, Bi.LI. KHH3SI 13.HCJiaBa
5IpoCJiaa11 1rn; BcesoJIOiK, o.n.11H y 4ep-
H11rism11Hi, .n.pyrnif Ha BoJrntti Mae
iMH si.n. BcesoJio.n.a 5IpoCJiamr1.rn. Bee
ue 6yJIH nepsiCHO npHKMeTHHKH npH-
CBOifHi, 03HaqaJIH BJiaCHiCTb TaKOro
A TaKOro KHH3H (ropo.u. lsHcJiaBJih,
5IpocJiaBJih, BceaoJIOiK).
Be.n111<11M 6y .n.isH11q11M ropo.n.is 6ys
,llattHJIO raJIHJ..lbKHif. KoJI11 TaTapH
HanaJI.11 Ha YKpairtty, 3'HUl.l(HJIH K11is
Ta 6araTo ropo.n.is y cxi.n.1Hiif YKpaiHi,
11aceJieHHSI noqaJIO Bi.llXO.lll1TH Ha 33
XiJl, Ha BOJIHHb i ramlt.IHHY. 1Uo6 l..l.ff
:i6iJibIUeHa JllO.llHkTh 3aXiJI.IH'iX 3e-
Me.Jlb Morna iKHTif if poss1rnaTHCH,
rpe6a 6yJio .n.aTH iii sa6esneKy if aa- Po6iTHMHM npau,1010Tb Ha eani. 3 i.:eHiI'c-
XHCT Ha BHila.lf.OK Haia.n.y HeM.HJIO- 6epc1>Koro ..1iTonncy.
70

cepHoro aopora. ,llaHHJIO, HK o{faqHHH BOJIOJJ.ap, no11aa cTaBHTH no acix


YCIO.ZJ.aX HOBi ropO.ZJ.H. 3a HbOfO IlOHBHJIHCSI TaKi HOBi ropOJJ.H HK ,llaHHJiiB
i CTi)f{OK Ha BoJIHHi i nepe.ZJ.yciM Jlbaia Ta XoJIM.
npo 3aCHyaaHHSI XoJIMa, raJIHU.bKHH JiiTOilHC onoai.a.a€ urnpwe. Ue
onoai.ZJ.aHHSI .ZJ.a€ HaM y.HBJiiHHSI, .HK noacTaaaJIH Hoai ropo.ZJ.H.
».llamrno i3.ZJ.HB (qucTHM) noJieM Ta Bi.ZJ.6yaaa JIOBH H: no6aqHa Micu.e
rapHe, JiiCHCTe Ha ropi, .ZJ.OBKOJia THrJIOC.H noJie. BiH 3anHraBCH Micu.eaux
MewKam.1.ia: »5IK Ha3HBa€ThCH u.e Micu.e ?« BoHH Bi.ZJ.noaiJIH: »XOJIM iMSI
H:oMy«. I noJII06HB u.e Micu.e, H: no.ZJ.yMaa, lll.O 36y.a.ye Ha HhoMy MaJIHM
ropo.ZJ.OK; o6iTyaaa Eory i CB.HTOMY IBaHoai 3oJioroycToMy, lll.O no6y.ZJ.y€
Ha iMSI H:oro u.epKay. I no6y.ZJ.yaaa MaJIHH ropo,ll,OK, i HK no6a 1rna, lll.O Bor
H:oMy noMiqHHK i IaaH oniKyH, no6y.ZJ.yaaa HOBHH ropoJJ., i He 3MOrJIH
.Horo .n.o6yrn TaTapu, KOJIH Earnii yc10 3e.MJIIO pychKY 3aiimrn; To.n.i iK
i uepKaa ca. TpiH:u.i 3ropiJia, Ta ii 3Hoay no6y.ZJ.,YBaJIH. KoJIH no6aq1rn
KH.H3h ,llaHHJIO, IJ.I.O Eoroai MHJie u.e Micu.e, noqaa npHKJIHKyaaTH npu:-
XO.ZJ.Hia HiMu.is i Pych, JIIO.ZJ.eH: qy>1<oi MOBH ii JISixia; iWJIH JJ.eHh-y-JJ.eHh,
i MOJIO.ZJ.b, i MaHCTpH BCSlKi BTiKaJIH BiJJ. TaTap, ci.ZJ.eJibHHKH, Jiyt-IHHKH,
TYJihHHKH i KoaaJii 3aJii3a, MiJJ.i Ta cpi6Jia; i 3aKHniJio )f{HTT.H, i HanoBHH-
JIHCSI .ZJ.BOpH JJ.OBKOJia ropo.ZJ.a, noJie i ceJia«. B 1259. p. XoJIM i3ropia
Bi.ZJ. HKOfOCb HemaCJIHBOfO BHila.ZJ.KY (»Bi.ZJ. OKa51HHOi 6a6H«), i .llaHHJIO
3 TH)f{KHM cepu.eM MyciB H:oro Bi.ZJ.6y.ZJ.OBYB.aTH, aJie no6yJJ.yBaB H-OfO TaK
CHJihHO, mo TaTapH He MOrJIH H:oro .ZJ.06yTH. Ta cJia6wi ropo.ZJ.H nonaJJ.am1
>KepTBOIO. TaTap, - 3 HaKa3y xaHa KH513,i caMi MyciJIH ix nopyiiHyBaTH.
Hoai ropo.a.H CTaBHB ime 6paTaHHq .llaHHJia, BoJIO.ZJ.HMHp BacHJihKo-
BH4, KH513h BOJIOJJ.HMHpCbKHH. BiH no6y.a.yaaa HOBHH ropoJJ. y BepecTi
i 3a.n,yMyBaB 6yJJ.OBY HHWHX TBep,ll.HHb: »Eor .a.o6py JJ.YMKY B cepu.e no-
KJiaB KH.H3eBi BoJIOJJ.HMHpoai, i aiH noqaa npH.ZJ.yMy.aarn, .ZJ.e6 3a 5epe~
CT51M nocTaBHTH ropo.a.. I B351B KHHrn npopoKiB i, TaK co6i a cepu.i .a.yMa-
1011H, CKa3aa: »focnOJJ.H Eo>Ke CHJibHHH i BCeMOfVllHH, mo CBOiM CJIOBOM
yce 6y .ZJ.Y€W i PYHHY€W, lll.0 TH rocno.a.H, MeHi BH.HBH:W, pa6oai CBOHO-
My?« I Ha U.hOMY cnuttaaCR, po3ropttya KHHrH, i aunaJio lioMy npopou.-
TBO kaiHe: Jlyx 6o>KHH tta Me Hi... KH513h BMQJJ.HMH.P _i3 U.hOro npopou,TBa
0

apo3yMiB MHJiiCTb 60>1<y .ZJ.O ce6e ii no11aa wyKarn MicU.51 auri.ZJ.H oro, 111.06
TaM nocTaBHTH ropo.a.. A U.51 aeMJI51 6yJia onycTiJia 80. poKia no PoMaHi;
ChOfOJJ.H51 >1<· Eor ii ni.a.Hic JiacKoIO CBO€IO. I nic.nas Bo.no.ZJ.HMHp 110JI0BiKa
po3yMHOro, Ha iMH OJieKcy) mo 3a H:oro 6aThKa 6araTO ropo.ZJ.iB 6ys no-
6y.ZJ.yaas, i nicJiaB iioro BoJIOJJ.HMHp i3 Ty3eMU.51MH ysepx piqKH .JiocHH
'IOBHaMH, lll.06 3Haiirn .a.e TaKe Micu.e Ha 6y.a.osy ropo.ZJ.a. A aiH Hailwos
TaKe Micu.e, i npHixas .ZJ.O KHH351, ii nollaB onoBi.ZJ.aTH. KHSI3h caM noixaa.
i3 60.HpaMR Ta 3i CJiyraMH, i nOJII06HB u.e Micu.e Ha.a. 6eperoM pi1IKH
JiocHH, noaupy6yaaa .ZJ.epeaa ii noToMy nocTaBHB Ha HhOMY ropo.zi. i ,TJ.aB
iioMy iM51 KaMHHeu,b, 60 3eMJISI KaMHHa 6yJia« (1276. p.). Ue Tenep Ka-
MSIHCU.h JlHTOBCbKHH.

KHSJlKi ropo,11.H· fopo.n.u KHSI)f{Oi JlOJH pe>3BHHYJIHCH 3 nepsicHHX cJio-


BHHChKHX yKpin.neHb. lllo.n.o MiCU.51, TO ix 6y.ZJ.yBaJIH TaM:, .n.e B HaH)laBHi-
WHX qacax, Haii6iJihllle Ha BHCOKHX CTpiMKHX rop6ax, i<y JJ.H Ba>KKO 6y JIO
3.a.o.ny .ZJ.icTaTHCSI. TaK Kuis CTOHB Ha rop6i, mo 3.lliflMa€ThCH .llO I 00 M.
noHa.ZJ. piKOIO JlHinpOM; ropoJJ. y faJJHl.li (KpHJIOci) - c Ha rop6i, Ha
60 M. aaBBHWKH noHa,ll .llOBKiJihHOIO HH3HHOIO.
5IK BlffJI51.ZJ.aJIH )laBHi ropO.llH, Ha u.e BKaayJOTh r 0p01l H llI. a, OCT3HKH
seMJIHHHX oKpinJI·eHh, mo aaJIHWHJIHCH .ZJ.Oci no rop6ax, JJicax, 6arnax
71

rOPOAMLUE
I
ltPMJlOCI
.. ~ --~ .._:_ ~ -.

nnRH ropOAa B Kp111noci - AaBHbOMY KHR>KOMY ran111tii: a KaTe)l;pa.IIhna ~epKBa;


6 - >>30JIOTHU TiK«, ,n;e CTO.llB KH.lllKllfi TepeM; r - BOpOT.a.; :r' - MornJia. Ha OCBOBi
nJI.11Hy A. lfoJIOBCbKOro.

i HH. Po3MipH ropoJJ.iB 6yJrn JJ.y>Ke pi3Hi. KmnKi ropoJJ.mu.a MalOTb Haflqa-
cTirne 250-400. M. y o6BO,lli,, € :u.e ix cepeJJ.Hiij p03Mip. BHMHSITKOBO 6y-
Bal0Tb 6iJibllli. ropO.llHW.a, .llO 700. M. y 06BO.lli, ropOJJ.Hli.J.e Ha l<pHJIOci
Ma~ .llO 2500 M., y BH>KropoJJ.i ni.ll KH€BOM TaK i3 3 KiJihOMeTpH .llOBKOJia.
fopO.ll 3 KH.SDf\HX qacia CKJia,llaBCH 3 JI.BOX llaCTHH - BHyTpilllHbOi i
.IlOBKiJihHOi. BHyTpirnHiH ropo.ll. 3Basrn .II. i TH Heu. h; u.e 6ya ocepeJl.OK
yKpinJieHb, HeBeJIHKHX p03Mipia, aJie CHJibHO 3a6e3nell·eHHM Bi.ll Hana.u.y,
CTOHB 3BH1IaMHO Ha HaMBHlll.OMY Micu.i rop6oBHHH. .UoaKiJibHHM a6o 0 -
Ko JI h H 11 ii ropo.ll 3.Baecsi w.e fl o c T pi r; aiH 3ai1Maa 6iJibllle Micu.si, aJie
yKpinJieHHH Mas cJia6rni. B He6e3neu.i HaceJieHHSI 3 »OKOJibHOro« ropoJJ.a
rnyKaJio 3axHcry a JJ.iTHHU.i. KHH>Ki ropo.llH He MaJIH npaaHJihHOro nJIHHY;
yKpinJieHHSI MlllJIH Kp11ao10 JiiHi€10, 3.llOBlll y36ill rop11.
YKpinJieHHH ropo.lliB CKJiaJJ.aJIHCSI 3 aaJiie, poaia, 3a6opoJI, cTiH, y-
11:pinJieH11x aopiT, ae>K i HH.
foJIOBHY 3a6e3neKy J].aaaa ropO.llOBi ean i3 poaoM. KoJIH Micu.e 6yJio
J npHpO.llH HeJ].OCTynHe, BaJI Mir 6yrn HH3hKHM, i He .llyiKe CHJlbHHH; Bi.ll
CTOpOHH >K, .II.e npHpOJJ..HhOi o6opOirn He 6yJIO, CHnaJIH BaJIH .II.yme BHCOKi
i-i CHJibHO 3a6eanelleHi. Oco6mrno - KOJIH OJJ.HH 6iK ropoJJ.a BHXO.llHB Ha
4HCTe noJie i 3BiJJ.yciJib aopor JierKo Mir JJ.o6paTHCH, cpopTHcpiKau.ii 6yea.rn
Jly>Ke CHJibHi M pi3HOMaHiTHi. y TaKOMy Micu.i ,ZJ.aBaJIH B ,ZJ.esnrnx ropO.llaX
piaHo6i>KHi aaJIH - a faJIHlli € TPH TaKi aaJIH, y BH>Kropo.ZJ.i 6yJio ix a>K
72

llliCTb. y HHlllHX ropO.ll.HlIJ.3X BaJIH He H.ll.YTb U.iJIKOM piBH06iiKHO, a BXO-


)J.SITb 0)1.HH y ;i.pyrnii SIK6H KJIHH3MH, 3MiHSIIOTb HanpSIMOK, TBOp.HTb Jl.H6i-
pHHT, )J.e Boporoai He JlerI<O 6yJ10 sopi€HTyBaTHC.H. .
3eMJISIHe yKpinJieHH.H sBaJIOC.H Ba JI a6o Te.>K n p n c n a a6o n e p e -
c n a. He u.iJIKOM .HCHe sHa11iHHSI CJIOBa r p e 6 JI SI; 11acoM BOHO osHa11ae
BaJI (»posKonaJIH rpe6J110«, 1172. p.), 11acoM pie (»6ya 11epes rpe6mo
MiCT )J.0 BOpiT ropo.D.a«, 977. p.).
BaJI 6yBaB pi3HOi BHCOTH. )le oco6J11rnoi o6opOHH He 6yJ1a Il0Tpe6a,
TaM P.OCHTh 6yJio BaJ1y Ha 2-3 MeTpH. AJie B HHlllHX MicU..HX cnnaJin
BaJJn .D.y.>Ke BHCOKi. B EiJiropo.D.i niP. KH€BOM BaJI P.O 12 M. sasBHUIKH, y
Bn.>KropoP.i 17. M., B KpHJJOci .D.OXOP.HTh .ll.O 25 M.
BaJJa 6y.llyBaJIH 3 TaKOro MaTepis1Jiy, .HKHH MO>KHa 6yJJo HaHTH Ha
Micu.i, - s 11opttoi seMJii, s fJIHHH, KaMiHHSI. TaM, )le 6yJia noTpi6Ha oco-
6JJHBO TpHBKa 6y.D.OBa, 3MiU.HIOBaJIH BaJI KaMSIHOIO ni.D.6y.llOBOIO a6o ,ZJ.C-
peBSIHOIO KOHCTPYKU.i€10. TaKy .D.epeB.HHY ni.D.6y.D.oay Bi.ll.KPHJJH apxeoJihO-
rn y BaJiax ropo.D.HUJ.a a EiJiropo.D.i ni.D. KneaoM. 3P.OB.>K u.iJ10ro aaJJy
T.HrHeThC.H criHa, Ha 4 M. saBBHllIKH, CKJia.D.eHa 3 .D.y6oBHX 6pycia. 3 HelO
6yJIH cnoJiy11eHi nonepe11Hi CTiHH, Ha 4 M., 3aB.D.O.>KKH;, a B nopo.>KHbOMY
Micu.i, a u.11x KJiiTKax, - CHJII:..HO B611Ta rJI11Ha. B ,ZI.e.HIG:IX MiCU..HX U..H )lepeBHHa
6yAosa UJ.e cKJiaJJ.Hirna: O)I.Ha Ha .llpyriH no6y.llOBaHi no TP 1 KJJiTKH, Ha
MeTep 33BBHllIKH, CKpinJieHi pi3HHMH cnoJJyKaMH, a nopO>Klli MicU.H no-
sanOBHIOBaHi HenaJieHOIO u.ernolO. PasoM 6y.D.oaa TBopnTh MaCHBHHfl MYP
y cpopMi CTynHiB, .ll.OJIHHOIO € me CJli.ll.H KOJliB, nocnJJeTyBaHHX xsopo-
croM. TaKa KOHcrpyKU.i.H cKpinJ1rosaJ1a BaJI i He .ll03BOJIHJia iioMy po3cy-
BaTHCH.
TaKnii cnoci6 yKpinJ110BaHHH onncye OJJ.HH is niaHi11Hnx JiiTonHcia:
»6yB OCTpir yrnep.D..>KeHHH )lOBKOJia ropo)J.a, CHJibHHH THH JJ.y60BHH, a sa
HHM )I.Ba ODJIOTH i Mi.>K HUMH H3CHil3HHH BaJI«. CToaepx U.i )lepeB.HHi 3py6H
a6o nJIOTH sacnnyaaJin seMJielO ii noKpnaaJin )lepHHHOIO.

3a6opou i aopo-ra. Ha xpe6Tax BaJiiB 6yeaJIH ,ZI.epeB.Smi s a 6 o p o ..


JI a a6o c Ti H H. Bymt BOHR pi3HOfO BHfJIH)ly. )lOBKiJihHHH ropO.ll. MaB
yKpinJieHHR He<:HJihHi, ssn11aifHy oropoJKy 3 sarocrpem1x naJiia, noe6n-
BaHHX y seMJIIO rycTo, o.n.nH 6iJI.ff O)lHOro. TaKe yKpinJieHHSI ~BaJiocH

ropoA•~ 3 KHRJKKX 'lacia. 3 apxeo.111.ol'iuoi Ma.nu llo,JJ..i;IJJJ1 6. Ciu,iacbKX>ro. 3 o,ex 11.11.nuiu.


BB,11,110, 11.KJ piEHJ cf>opMJ M&JIB yKpinJieBBJI ropo,11,iB.
73

06opoHHi ee>t<i niA Xo11MOM a '!acie KHR3R ,/J.aHM11a.


Jlioopy11 eellt& y CT0.11n10, npanopy11 e Bi.11aBuei. 3 .11iToI'pa<jlii 1870 p.

0 c T pi r, ni3Hime-q a c T 0 Ki JI. TaKi qaCTOKOJIH He 6yJIH BHCOKi, ix MO)KHa


6yJio nepeJii3TH. KoJIH ni.z:t raJIHI..\hKHii 3aeHHropo.z:t npHiimoa 6ya KHH3h
IaaH PocTHCJiaBHll i no11aa 06JIS1raTH ropo.ll, »CeJISIHH cKaKaJIH 11epe3 sa-
6opoJia .z:to IaaHa, :H nepe6irno ix TpHcTa«.
BHyTpimHi:H ropo.z:t MaB CHJihHimi yKpinJieHH.H. TyT He .llOCHTb 6yJio
3BHllaHHOi HH3KH qacTOKOJiiB .. »CTiHy« TBOpHJIH pi3HOp0.z:tHi BH3aHH.SI l
3py6H, U!O.ll.iOHi J1P THX:, 3 SIKHX 6yJia ,ZI:epessrna OC'HiOBa BaJiy. BoHH CKH-
)laJIHC.SI Ha Be)Ki, llH 6amTH, SIK. 6allHMO Ha .z:teSIKHX MaJUOHKaX y JiiTOnHci.
Ha3Ba ix 6yJia: r 0 p 0 .ll H i a6o r 0 p 0 .ll H HI..\ i. BoHH BHCTaBHJIH noHa,l\
BaJI, Ha HHX CTaBaJia 3aJiora, w.o 6opOHHJia BaJii:S, - »My)Ki CTO.SIJIH Ha
3a6opoJLax ropo,ZLa« (1229., -1261. p.). Ui rop·O.llHHI..\i He ace 6yJIH CHJibHO
no6y.zipsa111i, i mronHc onosi.Aae rrpo HemaCTHi, ~o craJIOCb B ropo.zd
PHMOBi 1185. p.: »PHMOBH11i nosaMHKaJIHCSI a ropo.z:ti :H noBHJiisaJIH Ha
sa6opoJia, i TaK 3a 60)KOIO soJie10 noJieTiJIH .z:tBi ropo.z:tHH~i 3 JIIO.l\hMH
.z:to aoporiB«. . ·
.LI.epeBHHi 3a6opoJia 6yJIH no6y.z:toaaHi TaK,_ mo MO)KHa 6yJio ix p 0·3-
M e Ta TH, - po3KHHYTH. TaKHM cnoco6oM TaTapu 1240. p. noHHJ.l.(HJIH
6araTO yKpaiHCbKHX ropo.z:tiB.
no ,llOBKiJihHiH CTOpOHi BaJiy MllIOB p i B, pi3HOi f JIH6HHH, BHilOE-
HeHHH qaooM 00.11.0IO. llepea piB 6ya nepeKHlttymH 'M i 'c T. y Oapyqi »OYB
11epe3 rpe6JIIO MiCT .z:to aopiT ropo.z:ta« (976. p.). MicT 6ya TaK 3po6Jie-
HHM, w.o a noTpe6i iioro MO)KHa 6yJio JierKo p03BHHYTH. Jlironucel\b
IlOJJ.a€ TaKHH eni30.ll i3 oiJirOp()JlY 1150. p.: Hecno.z:tiBaHO BOpO)Ke BiHCbKO
no.SIBHJIOCSI ni.z:t ropo.z:toM, KHSI3h ue cno.ZJ.iBaBc.SI ttana.ay ii 3a6aBJISIBCH 3
.llPY)KHHOIO - »i SIK6H MHTHHK 6ya He .z:to(faqua i He nepeMeTaB oya MOCTa,
Aoro 6yJIH 6 3axonHJIH«. 5IK ue6esneKa MHHyJiacSI~ MimaHH 3Hoay »MO-
CTHJIH Mi CT«. Pi.z:tme 6yaaJIH 3 B 0 .ll H i MOeTH, SIKi ni)lHOCHJIUi 3 .llOilOMOfOIO
)f\ y p a BI..\ SI. JliTOilHC 3ra.z:ty€ TaKHH »B03BO.llHHH MOCT i >KepaBel\b«, aJie·
- e noJJhChKOMy KaJJimi (1229. p.).
74

,llo ropo.Lta BeJIH o6opOHHi B 0 p 0 T a, TOOTO Bi3.llOBi 6paMH, no6y.lO-


BaH i cepe.Lt sa6opoJI. ByJIH BOHH i B .llOBKiJihHOMY OCTpoai (T. 38. 0 -
c T po JK Hi aoporn) ii y BHYTPilllHhOMy .LtiTHHU.i. 4HcJio aopiT saJie>KaJio
Bi.Ll seJIH11HHH ropoJJ.a. 8 KH€Bi 6y;rn 3oJiori aopoTa, )KH.LliBCbKi, .nH.ll.ChKi
H YrnpcbKi; y TpenoJii (TpHniJIJii) - BO.II.Hi; B nepeSICJiaBi KHH>Ki, €nH-
CKOIICbKi i1 KysHe11i (KoaaJihCbKi}; B Hoeropo.Lti ciaepcbKOMY - 4epHH- ·
riBcbKJ, KypcbKi; y BoJIO.ll.liMHpi Ha BoJIHHi - KHiBChKi i fpH.lllllHHi;
B raJIH4i - HiMeU.bKi. Bes Ha3B sra)l.aHi me BOpOTa B 4epHHfOBi, Ospy11i
Ta y 3seHHropo.lli raJIHU.hKiM. HassH aopiT € pisHoro noxo.n>KeHHH: Bi.ll
Hapo.n.iB, mo >KHJIH KOJIO BOpiT - HiMeIJ.hKi, yropCbKi, >KH.lliBCbKi; BiJI. sa-
CHOBHHKiB, 4H oniKyHiB - KHH>Ki, €nHCKODCbKi, KY3Helli (KOBaJihCbKi}; Bi.Lt
ropo)liB, .no KOTpHX semi lll.n51XH 11epe3 BopoTa - KHiBCbKi, 11epHHriBChKi.
KypCbKi.
JliTOilHCH He IlO)lalOTb HiHKHX Il0.llp06HU.b npo BlffJIH.ll Ta yKpinJieHHH
BOpiT. €.llHHi BOpOTa, npo HKi MO>KHa .llOKJia.ll.Hime CKa3aTH, u.e - 3 0 .,, 0 Ti
8 0 p 0 Ta B KH€Bi .. no6y.llyBaB ix 1037. p. 51pocJiaB My.npmi ro.ni, HK
sarnysas »H;)BHM fopO.II.«. Bopora 6y.11H BHooxi Ha .LtBa nosepxw, Ha ropi
MaJLH uep1rny 13JiaroaimeHHH, B .II.OJIHHi - pi3Hi CXOBH 1111 KOMOpH. Mypo-
BaHi 6yJIH 3 uernH M .llHKOfO KaMiHHH. npHCTyny .no HHX 6opoHHJIH 6i11Hi
Be)f(i, mo BHcrynaJIH rpoxH nepe21. aoporn.

BHyTpiwui yMpinJ1·eHHR. BeMli. BHyrpiwtti yKpinJieHHH a caMoMy r-o-


po.II.i JJiTOilHCH 3fa.llyl0Tb pi)l.KO. 3aJiora MiCTHJI3CH y 3BH11aMHHX 6y .llHH-
Kax. oKpeP.mx KacapeHh He 6yJ10. KHH)f(i .neopH 6yJIH .neKOJIH CHJILHime
6y .II.OBaHi TaK, mo MO:>KHa 6y;10 B HHX 3HaM rn .II.eHKHH 3aXHCT. TaK Hnp.,
niJI.llaC Hapo.nHix 3asopyllleHb y KH€Bi 1068. p. KHH3b l3HCJiaB 3j CBOim1
.llOpa.llHHKaMH 3aMKHYBCH Ha nosepci CBOro .llBOpa, »Ha ciHHX«, i 3BiJI.TiJib
11epes BiKOHU.e nepeMOBJIHBCH 3 10p6010. AJie, H~ 6a11HB MOJKnocr11 60-
poHHTHCh, TO>K CKOpo 3aJIHlllHB .ll.Bip . .lleKOJIH oxopoHy .nasaJIH CHJibHO
no6y .llOBaHi uepKBH. TaK y faJI1111i 1229. p. yropchKHM KopoJieew1 KoJio-
MaH )>flo6y.nysaB ropO.ll Ha uepKBi npe4HCTOi Boropo.nwu.i«. TaKCaMO lli.ll-
11ac o6Jiorn Km::sa 1240. p., KOJIH rnrapu .no6yJrn MYPH ropo.lla, »MimaHH
36y.ayeaJIH .Ltpyrnli ropOJl 6iJIH CBHTOi BoropO.llHU.i«; KOJIH>K TaTapH no-
11a ..1H HacrynaTH, »JIIOJlH. noBH6iraJIH Ha 1~epKey i1 Ha xopu uepKOBHi
3i CBOiM .ll0CT3TKOM, - Bi.ll THrapy noBaJIHJIHCSI 3 HHMH CTiHH uepKOBHk ..
TiisHiwe, B XIII. a., e raJIHU.hKO-BOJIO.llHMHpchKiH .llep>Kasi nocepemrni
ropoJliB 6y.llyJOrh o6opoHHi Be >Ki. .nironHc ]la€ onuc raKoi Be>Ki a XoJ1Mi:
»Be)l{a nocepe.II. ropo.II.a a11c0Ka, mo MO)f(Ha 6yJ10 6HTH 3 ttei .llOOxpecr
ropO.ll3, ni.n6y JlOBaHa KaMeHeM Ha 15 JiiKTiB 3aBBHlllKH, caMa )I{ 6y JlOBaHa
3 rccattoro ]lepeaa M no6iJieHa, SIK CHp, CBiTHJiaCH Ha sci CTOpOHH«.
USI ae>Ka 3ropiJia B no.>Ke>Ki XoJIMY 1259. p. i, xo11 .llaHHJIO Bi.II.6y.II.yeas
ropO.ll, »aJie Be>Ki TaKOi He 3Mir 36y.llyBaTH, 60 CTaBHB HHllli rop0.7].H
npOTH 6e360>KHHX TaTap«. npH UiM Haro]li Tpe6a 3faJl,aTH, mo KHH3b
no)l6ae i npo ue, mo6 ropoA MaB BO.llY Ha BHna.llOK 06J1orn, - HaKa3aB
BHKOil3TH 6iJISI Be>Ki »CTy]leHeUh«, T06TO KOJIO.ll.Sl3b, mo MaB 35 CSl>KHiB«.
06opOHHi Be>Ki no6y.LtyBaJIH T3KO>K y HaM6JIH>K4iM OKOJIHU.i XOJIMy,
3.lla€ThC.H, HK cropo>KiBHi .llJIH 3a.11or Ha .II.Oporax .llO ropo)la. Ha3HBaJIII
ix c T 0 B n a M H. faJIHU.bKHM JJiTOnHC 3fa.lly€ 0.llHY TaKy Be>Ky: »CTOiTb
TaKO>K CTOBn nonp11me (200 MerpiB) Bi.II. ropo.II.a, KaM.SIHHH, a Ha HbOMy
BHpi3h6JieHHM KaMSIHHM opeJI; BHCOTa KaMeH.SI 10 JiiKTiB, a 3 rOJIOBaMn
i:'I niJIHi>KK3MH 12 JiiKTiB«.
no HalllHX 11acia 36eperJIHCSI ni]l XOJIMOM JlBa TaKi CTOBnH -
75

3o.noTi BopoTa e KM&Bi. Ilpaeopy11 - Ma.1110eo1C


a XVII e., BAOJIHHi - 3oJioTi BopoTa Tenep.

B ceJiax EiJiaBHHi Ta CTOJinlO. nepma 6amTa CTOiTh niB MHJii Bi.ll


MiCTa, Ha.a pi11Ko10 Yropu.eM Ha oCTpieu.i, SIKHH .llOBKOJia o6JIHBaJia
B0,11.a; 3aJIHlllHJiaCSI 3 Hei O)lHa CTiHa, Ha SIKHX 20 MeTpiB 3aBBHlllKH
H KOJIO 9 M. 3aBlllHplllKH. Myp rpy6Hil Ha MeTep, 3 6iJIOf0 i CHHH-
BOfO KaMeHJO, cnO€HOro u.eMeHTOM. BH.llKO TaKO>K CJii.llH CKJieniHh. Jlpyra
ae>Ka € Ha nieHillHHH 3axi.a Bi.ll XoJIMy, nie1opa MHJii ai,11. MicTa, - Ha
JlOpo3i B OoJihllly, AO JI106JIHHa. Botta 110TupoKyTHa, cTiHH Tenep Ha
14 MeTpiB 3aBBl{lllKH, Ha 5 M. 3aBlllHplllKH, 36eperJIHCSI .llOCHTb .ao6pe.
KOJIO ae>Ki € cpyH.ZI.aMeHTH SIKOicb HHll!Oi KaMHHOi 6y.llOBH.
TpeTSI KaMHHa Be>Ka 36eper JI aCH a KaMSIHU.i JIHTOBChKOMY ( renep
6epecTeHCbKHH noaiT). ropo.a 3acttyBaB TYT KHSl3b BoJIO.llHMHp BacH.1b-
KOBH11 1276. p. JliTOnHC ::mucy€ Be>Ky TaK: »36y.ayaaB y HbOMY (ro-
PO.lli) CTOBn KaMSIHHH, 17 CSl>KHiB aaBBHlllKH, nO)lHBY ri,ZI.HHH .Zl.JISI Bcix,
mo .ZI.HBHJIHCSI Ha Hboro«. Usi Be>Ka no6y .llOBaHa y nJIHHi KOJia - a npo-
MipoM 13 MeTpia; Myp 3 u.erJiu, HK.RX 27 MeTpie 3aBBHlllKH. Be>Ka MaJia
TPH noaepxH, eropi KiH11aJiacS1 aTTnKOJO.

06Jiora A BOEHHi M3WHHH. ropo)l 6yB Micu.eM aaXHCTY i caMoro


Micu.eaoro Hace.JieHHH ii u.iJioi OKOJIHU.i. KonH eopor nOHBHBCH, ropo.ll
Mir a a Tao pH TH c H, ce6To 3aMKHYTH eopo'i'a ii MemKattu.i 6opoHH-
JIHCH anoaa 3a6opoJI. Cnoco6H o5opottu 6y;rn MaJio BHp06Jietti. Haii-
11aCTime o6opottu.i cTpiJIHJIH Ha eopora a JIYKiB, a6o KH.llaJIH KaMimut
KC)JIH 6yJia CHJibHiwa 33JIOra - 3 a ca .ll a, 3 a ca .ZI. H HK H, TO MOrJI.a »B H-
.,, i 3 a TH« 3 ropo.n.a i npo6yaaTH Bi)lirttaTH THX, LUO o6JIRraJIH - 0 6-
.1 o >K H u K i a. A.Jre nepeea>KHO ropo..11. o6Me>KysancH nacHBHOJO 06opouo10.
Ha 03Ha11eHHSI o6Jiorn 6yJIH piaHi euc.11osu: r op o .it o c Ty n HT H,
0 6 c T 0 HT H, 0 c i c TH, 0 6 JI e )I{ a TH.
76

06JIOiKHmrn CTapaltHCH HacaMnepe.ll i3 ycix crnpiH o6crynttrtt


ropoJJ., 111.06 HaceJiemrn He MaJJo KY.ll.H B.H.ll.o6yTHC.H 3 Miera. A TO
6ysaJio, ru.o 06.11on{em.1.i nepehpa,'J.aJIHC.H 3 MicTa, oco6JIHBO, 111.06 lI.o-
6yrn xapqiB a6o A BO.lH. Ko.m nonptt ropo.n. nepemrnsaJia piKa, sopor
CTapaBCH BO.ll.Y »nepeHH.SITH«, 111.06 T3KHM 4HHOM npHCHJiyBaTH Hacc-
JICHIUI ni.n..n.aTHC.SI. Kom1 :>K ui 3aco6u He noMaraJIH, Tpe6a 6yJio n pH-
e Ty n a T tt ll.O ropo.ll.a. To.ll.i a6o po6tt.1m np11cT_vn i3 ycix cTOpiu piB-
110Yacno, a6o B}J.apHJIH n 11aik.11a6wi soporn, c1urnyBaJIHC.S1 ncpeJrnMaTH
ix i JI.i6paTHCH .lOCepe.ll..HHH.
5IK BillChKO, 111.0 HacTyna.110, : xopoHH.HOC.SI Bi.LI. KaMiHH.SI, .SIKe .11eri.110
3 ropo,'l.a, ,lOK. 1:u11iwe He 3Ha€MO. Pa3 Ti.llbl<H Jiiron.Hc i 3ra1i.ye, mo
1

06.110nrnHKH ))nL1nynHJIH ni)J. ropo.u n i .2l Be )f{ a M H« ( 1097. p.) -


Ul' 0)'.7111 51KiCb pyxoMi ni..zuaWWH, 111.0 CKH,laJIHCH .BHrJIH.llOM H3 Be:>Ki.
Ko.'IH n0Bc.r1orn ,w6yTH J.OBKiJih1-m11:, · »OKOJJhHHH«, ropo.n., qacro ni.n.-
naJI10saJI11 Iioro, w.06 npHCHJIYB3TH o6opOHUiB 3.llaTH i BHyrpiurniii
ropO.l - »)liTHIIeUh«.
3axcnttTH ropo;i. y HaC'ryni 3BaJIOCJI - B 3 JI TH Kon JIM. TO)l.i
MeUIKaHl.].I He Mor JIH CrIO)liBan1C.S1 TIOill.3)lH: KH.Sl3i »B3JIJIH MHHCbK, My>KiB
nopy6aJIH, a )KiHKH i .lliTH Bi.llllaJIH Ha Ill.HT (y HeBOJil-0 )«.
AJic Hepa3 ropO.ll..SIHH, noTOMJieHi roJJO.ll.OM i cnparoro, a6o He .n.i:>K-
)lauwurn ni.n.Morn »nepe.n.anaJIHC.H« .n.o6poniJJhHO i »OTBOp.Sl.'IH« ropo.n..
3BH4aHHO nepcJI.THM illlJIH neperosoptt- A o6JIO:>KHHK o6iui-oaaa »OMH-
pttTH« MelllKanuis, He Kapan1 ix. 3Ha€MO 0.llHH BHIT3.llOK, 111.0 KHH3b-
o6JIO>KeHeUh .ll.OMaraarn, 111.06 .ll.03BOJIHJJH iioMy cso6i.n.Ho BHHTH 3 ro-
po.n.a, - »npoc1rn .ll.Oporn«, i o6JJO:>KHHK np11crna Ha ue, ».11.as 'HoMy
JlOpory« (1207. p.).
To)lillltti ropO.ll.H ,ii.asaJIH CHJibHY 3a6e3neKy; MH 3Ha€MO Jie)lBH KiJihKa
B.HTia.llKiB, KOJIH ropO.ll J].06yJIH np.H-
CTynoM. MellIKaHui a6o caMi 3ro-
.llHJIHCJI »nepe.llaTilC.SI«, a6o aopor
... _ 3HeoxoI.J:eHHH caM Bi.llXO.llHB. Pi.llKO
KOJIH o6Jiorn rp11aaJIH .llOBllle, Hi)f{
O.llHH MiCHUh. Haii.llOBllla o6Jiora,
3an11catta B JiiTon11cax, 6yJia 6iJIH
Typoaa 1158. p. - .ll·OCHTh TIUKlHiB.
fopO.ll TSDKKO 6yJIO ru.e ii THM .n.o-
6yTH, w.o 3a CJia6i 6yJIH )) pa TH i
C 0 Cy .ll H«, T06TO B0€HHi MalllHHH.
HaM Bi.llOMi TaKi MallluHH:
c a M 0 c T p i JI - 111.0Cb, HaI.J:e . Be-
JIHKHH JiyK; Tii.ll 1184. p. JiiTOTIH-
CeUb 3ra.llyE, 111.0 y rIOJIOBeUbKOro
xana KottllaKa »6yJIH JIYKH ryri ca-
MocrpiJihHi, 111.0MHO 50 Jil-0.lleii MOfJIO
ix iie.llBH HanpJ1raTH«.
n pa ill. a - ue KaTanyJihTa, W.O
BHKH.llaJia KaMiHHH. .llaHHJIO nptt o6-
JI03i J1ro6J111Ha »HaKa3aB npHcnoco6H-
TH (np11crpoiTt1) nparu.i ii iHini cocy-
Be>Ha e KaMHHU.i JIMToecbKOMy, no6yAoea- .llH, 111.06 .ll06yTH ropo.ll; i nparu.i M e-
Ha KHH3eM BonoAMMMpoM BacMJlbKOBM~eM. Ta JI H, a crpiJI.H HllIJllf JIK .ll.0111.«.
77

0611ora ropoAa· 3 Ke11irc6epcb1wro JiiTom1cy. :Iyirnm.: CTpLrnc 1111 MicTo :moaa Dc.u1i.01'0
oxopou11oro u1,11Ta, snmii uecyTb Tpn nom;u; a ,:i,pyroro 6oKy ni,J.JI113J1Th rIOTaiiuo ;1,pa61t11010
ua Mypu ropo,J.a. 3 ropo,ll,a KII,l,UI01'1. 1;a ~1iu1111.

n 0 p 0 K - u.e IJJ.OCb Halle TapaH poa6HBaTH Myp11. CTpilla€MO ix


HacaMrrepe.ll y rnrnp rrpu o6Jioai CHJibHHX ropo.lliB. TaK rri.ll KMeBoM
1240. p. »Barn:tt IIOCTaBHB rropOKH 6iJIH Jl.H)J.CbKHX aopir, - nopOKH
6eayraBy 6HJIH ,ZleHb i Hill, i rroaH6HsaJm cTiHH«. TaKcaMo ni.u. Bo-
JIO.llHMHpoM Ha BoJIHHi »nocTaBHB .llBaHaU.HTh rropoKiB, i He Mir po3-
6Hm CTiH«. AJJ.e Ha HHlllOMY Micu.i rropoK u.e rrpHJia)I., J.U.O KH)I.aE Ka-
MiHHH; KOJIH TaTapH 1259. p. o6JI.HfaJIH JlyU.hK, CTaJIOCH llY )1.0, On()-
Bi)J.a€ JiiTOIIHC, »6yB TaKHH. Bi rep, J.U.O KOJIH rropoKH Kirny JIH, aiTep
o6epTaB KaMiHHH Ha HHX; a SIK noqaJIH CHJibHO KH)J.aTH, 3JIOMHBCSI«.
OopOKH 6yBaJHI BeJIHKHX p03MipiB i, IJJ.06 »YCTpOiTH cocy ,ll.H nop04Hi«,
Tpe6a 6yJio 6y.llyBaTH HKYCh CHJihHY KOHCTPYKU.ilO - u.iJrnil »ropOJl«.
CTpo u.e lfHTa€MO B raJIHU.bKOMY JiiTOnHci npH OIIHCaX 06JIOfH 5Jpoc.TiaBa
1249. p. Ta Jiio6JIHHa 1261. p.
Tap a H araJty€ThCSI TiJihKH O.llHH paa npu o6Jioai 4epHHroaa 123 1. 1

p.: »KPYTO 6yJio ni)J. 4epHHfOBOM, a>K i rnpaH Ha HbOfO IIOCTaBHJIH,


60 KH)J.aJIH KaMiHH.HM niBTOpa nepeCTpiJia, a KaMiHb TaKHH, IJJ.O lioro
MOrJIH llorn:pu CHJihHi My>Ki ni)lHeCTH«. BHXO.llHJIO 6, I.U.O rnpaH u.e Te.iK
HKHHCb pi.u. KaTanyJibTH. AJie MO)f(e ryT IJJ.OCb nepern1yTatto, 60 niaHi-
llle rapaH u.e 6yJia oKoaatta aaJiiaoM 6aJihKa .LI.O poa611BaHHS1 Mypis.
Bci Ti BO€HHi · MalllHHH no.HBHJIHCH B Hae rriatto, JiiTorr11rn ara.llyK>rb
ix a>K y cepe11.uHi XIII. a. (a BHHHSITKOM caMocrpiJihHOro .r1yKa a 1184.
p.). Mm1<e BOHH npHXO.llHJIH .llO Hae ia aaxo)ly. a MO>Ke 11.eHKi nolllH-
pHJIHCSI Bi)l Tarap. y )1.3BHilllHX qacax U.HX npHJia)].iB, Ma6yrb, He 6yJio
11: o6JIO>KHHK HC MaB )1.0 o6JIOI'H HHlllHX B08HHHX aaco6is, HK riJihKH
crpiJI.H 3 JiyKiB, KOnSI, OOKHpH llH -nonopH; THMTO 11: 06.Hora 1'1mJ1a
.lly>Ke nHHSIBO. AJie ii niaHilll, KOJIH noHBH.TIHCH aoeHHi MalllHHH, o6JJo-
)f(eHeu.b M3B TaKH nepeaary, 60 )l.o6ya Ti caMi 3H3PSIAH, IJJ.O ix M1B
o6JIO>KHHK. TaK rarapu Hilloro He MOrJIH apo611rn BoJIO.llHMHpoBi 1240. p.,
60 ix nopOKH BHSIBHJJHCSI 33 CJia6i. TaKC3MO 1261. p. TaTapCbKHH xaH
He Bi.llB3>KHBCSI )J.o6yBaTH XoJIMy, 60 »ropo.ll 6ya KpinKo yrnep11.)f{eHHif
nopoKaMH Ta C3MOCTpiJiaMH«.
78

Ha U.hOMY Micu.i Tpe6a ara.ZlaTH, mo 6ys l[ac, KOJIH B Haurnx


pyKax 6yB B H Ha xi .ll c T pi JI h H 0 r 0 n 0 p 0 x y. He TiJihKH Bi3aHriitu.i
o6cTpimoBaJIH Hami KOpa6Jii ».SICHHM BOrHeM«, aJie nopoxy B>KHBaJIH
ft: TIOJIOBU.i. JliTOTIHC OTIOBi.lla€ ni)J. 1184. p., lll.0 TIOJIOBeIJ.hKHH xaH Koa-
11aK nimoB TIOXO.ZJ.OM Ha YKpaiHy i XOTiB .lll06yTH i cnaJIHTH Bci ro-
po.n.H, »a TO )f{ BiH BHlllyKaB TaKoro llOJIOBiKa, 6icypMeHHHa, lll.0 c T pi-
.71 SI B )f{ H B H M B 0 r H e M«. y 6mo Harne BiHChKO B3SIJIO Toro 6icypMe-
HHHa B noJIOH, itoro npHBeJIH .n.o KHH3SI CeSITOCJiaBa BceeoJio.n.osH11a
»3 yCTp0€HHM orneM«. 5IKa llIKO.lla, lll.0 u.eH: BHHaXi.ll He 3HaHllIOB TO.ZJ.i
3p03YMIHHH, - SIK>Ke ittaKwe BHrJIH.llaJio 6 T.J.lli Harne siHChKO I A TaK
JI.OBeJIOC.SI 11eKaTH nornHpeHHSI crpiJihHOro TIOXO.llY me noaepx .ll.Ba cro-
JiiTT.SI ....

norpHHHllHi BIJIH. YKpinJieHHSI 3a KHSl>KHX 11acis He o6Me>KyBa-


.rnCR caMHMH Bi.llOKpeMJieHHMH ropo)J.aMH. Ha rpSIHHU.i Bi.ll creny 6yJitt
cpopTH<piKau.ii, 3aKJI3.l1.eHi Ha .llaJieKO llIHpmy Mipy, - .ll.OBri JiiHii BaJiiB,
3 11acroKoJiaMH H: HHllIHMH o6opoHHHMH 3aco6aMH, mo cnoJiy11ysaJin
qorpHHHllHi ropO.llH B O.ll.HY MOHyMeHTaJihHY o6opoHHY CHCTeMy. Ui
seJIHKi aaJIH no11ae 6y.llyBaTH BoJIO.llHMHp BeJIHKHH, KOJIH aaKJia.n.an ro-
po.n.H B OKOJIHU.i KH€Ba. npo TaKi yKpinJieHHSI OTIOBi.lla€ HiMeU.hKHH Mi-
cioHap 13pytto, lll.0 BH6paBC.SI HasepraTH Ha xpHCTiSIHCTBO ne11ettiriB
i npo6yaaa y BoJIO.llHMHpa rocTeM KOJIO 1008. p. BiH Ka>Ke:
»KH.S13b pyciB i3 BiHChKOM npOBO.ll>KaB Mette .n.sa .ll.Hi .llO OCTaHHhOi
rp.SIHHU.i ceoei .n.ep>KaBH, HKY siH nepe.ll eopo>KHMH Hana.n.aMH OKPY>KHB
3Bi.llyciJib .Zl y >K e M i u. H o JO t'1 .Zl o B r o 10 o r o p o >Ke io. Sitt 3iCK01IHB
i3 KOH.SI Ha aeMJIIO, SI 3 TOBapHrnaMH HllIOB nonepe.lly, BiH ia CBO€IO
cTapmHH:oio iirnoB aa HaMH, i TaK em1mJIH MH aa Bopora. BiH cTaHyB
Ha 0.llHOMY rop6i, .SI - Ha .llpyroMy«... 0T>Ke 6y JIB TaM HKiCh HaCH:rrn
(rop6H), oropo>Ka, lll.0 TSlrJiaCH Ha BeJIHKY Bi.ll.llaJih, yKpinJieHH.SI, 3aMK-
HeHi sopoTaMH. Ili3ttime 5IpocJiaa My.llPHH no6y.llyBaB Ho~i saJIH.
ApxeoJihOf'H onHcaJIH .llOKJia.llHO u.io cHcTeMy norpaHHllHHX ea.nis.
no npaBOMY 6ou.i nttinpa BOHH 6yJIH y .llBOX MiCU..SIX - Ha)l piKaMH
CTyrnoio i Poccio; Ha Jliso6epe>K>Ki - tta.Zl Tpy6e>KeM, CeiiMOM i CyJioio.
BaJIH H3.ll C Ty r H o JO rnrnyThCH B HaH:6JIH>K11iH: OKOJIHU.i Kueaa,
Ha 20-30 KM. Bi.ll ropo.lla. Ix Mern 6yJia - aa6e3ne11HTH KHSl>KY cro-
JIHU.JO. 5y.llyBaB ix 80JIO.llHMHp, KOJIH
.llaB yKpinJieHHSI EiJiropo)J.OBi :H aa-
rnysas BarnJiiB. BaJIH H.ZlYTh TphO-
Ma JiittiSIMH. Bepma TSlrHeThCJI Bi.Zl
TpHniJIJIH, 3.llOB>K CrymH .ii ne-
penmae pi11KH lpneHh i 3.llBH>K;
.n.pyra H:.n.e no npaaoMy 6ou.i CryrttH
.llO pi11KH YttaaH; Tpern ttaii)J.aJii
Ha HiB.llHi - tta)I. pitIKOJO Kpactto10.
Y Hafl:6iJihllliH p03TSl>KHOCTll BaJIH U.i
MaJOTh .llO 130 KM. .llOB>KHHH. Ba-
JIH Ha.n. Cryrnoio 6iJIS1 TpHniJIJISI
3f3.llYIOTbCH npH noxo)J.i ua IlOJIOB-
u.is 1093. p. i BOHH npaBHJIH 3a
npaw,a AO KMA3HHR KaMiHHR. Ha OCBOBi 33CJIOHY .ZlJISI BiHChKa, w.o nopSl.lI.KY-
cepe~HLOBiquoro pncyml'.y. BaJIOCSI npOTH BOpora.
79

norpaHM~Hi
IUM 3 ~a-

dR BonoAV.·
wMpa Ben1r1-
Moro it Apo-
cnaea MyA-
poro.

llpyra ,,11HIH BaJiiB 6yJia HaJJ. piKOIO Po cc 10. TyT y X. siu.i 6ys
ropo.l POJJ.HH, aJie M:oro ni3Hirne 3HIHI.l.HJIH netiettirn. 5IpocJiaB, Kop11··
CT3101IH 3 3aHenaJJ.y netieHiriB, notiaB U.IO OKOJIHU.IO yKpinJIIOB3TH, no-
6yJJ.yBaB ropoJJ. IOpiiB, y}l{HB JJ.JIH KOJihOHi3au.ii BO€HHHX 6paHU.iB, M. HH.,
110JIS1KiB. Ui3Hirne noceJIHJIHCH TYT ocraHKH netiettiris i TOpKiB, c.11astti
»1IOpHf KJio6yKH«, Tyr i noe11poCTaJIH ropO.LI.H, HK TopqecbK, 5orycJiaBJih,
Kopcytth, ToBapiB, KattiB i 6araTo MeHrnHx. KoJio 1095. p. ni)J. ua-
THCKOM nOJIOBU.iB, HaceJieHHH noqaJIO MeHllJaTH, - JIIO)J.H He MOrJIH BH-
Tp11M3TH tiaCTHX IHana)liB Op.LI.H, ropO.LI.H 3anyCTiJrn. AJJ.e, KOJIH KHH3i
ycnilllHHMH nOXO)l.aMH 3HOBY npH60pKaJIH nOJIOBU.iB, UopOCCH O/KHJIO,
i HaBiTb KOJibOHi3aU.iH notiaJia nepexo)J.HTH Ha niBJJ.eHb 3a Poch. Ty-
Tcrntti ropO)J.H 6yJIH cnoJiytieHi Mi:>K co60IO o6opOHHHMH BaJiaMH. ro-
.rIOBHHH BaJI irnoB JiiBHM 6eperoM Poci, Bi.ll. KaHeBa no3a Kopcym"I, Ta
ni.ll EorycJiaBJIH .llO Pacrnauu.i; no npaBoMy 601.1.i piKH 6y.1111 MeHrni
naJIH. Mo}l{eMo 3.llOraJJ.yBaTHCH, mo u.10 cpoprncpiKau.iHtty JiiHiIO ITO'IaB
HpocJiaB My.ll.pHH, a ni3Hirni KHH3i ii BHKiH11HJIH. JlittiH BaJiiB .llOXO.ll.HTb
TYT .llO 150 KM. .llOB}l{HHH.
BaJIH Ha.n Pocc10 JIY1IHJIHCH 3 saJiaMH Ha .Tliso6epe:>K>1d Ha.ll piKom
T p y 6 e :>Ke M. Ui OKOJIHD.i 6yJIH BHCTaBJieHi Ha me ttaraJihHirni 1-1a-
na.II.H ctenoBHX op.II., Hi:>K K11ism11tta i 6e3 CHJibHHX yE<pinJieHh ttaccJieHHH
11e Morno TYT yTpuMaTHCH. BoJIO.llHMHp no nepeM03i Ha.ll. netieHiraMu
06HOBUB CTapO.llaBHiH UepeHCJiaB, TO)J.i Ma6yTb no11aB BiH i CHnaTH
BaJIH. nepeHCJiaBChKi BaJIH H.lJ.YTh .ll.BOMa JiiHiHMH, no JiiBOMY 601.1.i Tpy-
6eJKa ii .noxO)J.HTh 3)1{ .llO ,ilttinpa. Haii6iJILilla ix .llOB:>KHHa .llO 50 KM.
,ilOBlllHH BaJI 6ys H3.ll piKOIOc y JI 0 IO, no npaBOMY ii 6epe3i, Bi)l
Bi.LI. Jly6ettb )1.0 ,ilHinpa - BiH JIY11HB ropOJJ.H: Jly6tti, JlyKOMJib, fopo-
LUHH, )f{oJIHH (Ten. )f{o;rnutt), BoiHb . .iloB}l{HHa iioro .II.OXOJUffb .II.O 90
KM·. Ueii BaJI JIY11HBCH 3 BaJIOM, mo iirnos 3.ll.OB:>K JiiBoro 6epera ,ilttinpa.
6iJihlll-MeHrn Bi.ll. ycrn THCMHHa .llO ycTH 3oJIOTOHorni, Ha npocTOpi
HKHX 100 KM.
80

Ha raJIHU.hKOMy n-0.u.iJIJii, 3.LJ.OB>K .U.OJiiWHbOfO 36pyr-ia THrttyrhCH


:re>K BaJIH, )l.OCHTh JJ..OBri H BHCOKi. 001mHalOThCSI BOHH B CeJii EpMa-
KiBU.i i npoTs1ra10\hCH JJ.O 36pyqa, JJ.aJii npopuaaIDThCH, HJJ.YTh Bi.ll. 3a-
Jiicca JJ.O MJ1HHiBKH Ha npocropi 4 KM., 3Hoay aaHHKalOTh, aJie >K no-
HBJIHIOThCH aHosy 6iJIH KyJJ.pHHU.iB Ta HJJ.YTh JJ.O 3aaaJIJIH, Ha npocTOpi
J1/ 2 KM. 8 OKOJIHU.i naHiBU.iB € JJ.Bi JJ.y>Ke KOpOTKi Bi)l.HOrH, IlOTiM
3HOBY BH!pHHaIDTh y EopHwKiBI.lSIX i TIIffH'YTbCH .u.o EiJiiBu.ia, Maib1~e
JJ.O caMoro JlHicrpa. JloruKHHa u.i€i qaCTHHH Mae 1800 M. Tyr
aaJ1 ia6epirrn HaiiKpaw.e.
)lOB>KHHa U.iJIOfO BaJiy, KOJIH 6 BiH He npopHBaBCH, MOrJia JJ.OXO-
JJ.HTH .ll.0 26 KM., aJie a6epe>KeHi qacTHHH MalOTh TiJlhKH notta)l. 12 KM.
BaJI y MiCU.SIX, )l.e )l.06pe a6epirrn, Ma€ 6 M. BHCOTH, B DiJJ.CTaBi -·
20 M. 3aBWHpWKH, yropi JJ.O 2 M. 3 nepeKonyaaHHH H:oro BHHBHJIOCh,
w.o BaJI 6ys HacunaHHH 3 qopHoi 3eMJii Ta 6iJIHBOi r JIHli'KH, MiCIUIMH
nonepecunysaHHX JJ.pi6HHMH KaMiHU.SIMH. JlaBHi apxeOJlhOrH Ha3BaJIH u.i
yKpiMeHHH »BaJiaMH Tpasma« .H BinJHOCHJIH ix ~o pHM'ChKHX qacia. Alle
HayKa )l.OCi He p03CJii)l.HJia ix ,ZJ;OKJiaJJ.Hiwe i u.e He BHKJIIOqeHe, ll~O
BOHH noxoJJ.HTh ia KHH>KHX qacis. f aJIHU.hKi KHSl3i, HK BacHJihKO, BoJio-
.ztHMHpKo, 51pocJiaB OcMOMHCJI, JlaHHJIO aaepTaJIH nHJihHY yaary Ha
00HH33SI, (TaK 3Ba.7IOCSI TOJJ.i Oo.u.iJIJISI), Ha SIKe Hep.aa Hana.u.aJIH CT.e-
IlOBHKH, cTapaJIHCH at5iJihWHTH TYT KOJihOHiaau.iio, ,n6aJIH npo yKpin-
JieHHH ropoJJ.iB, - M0>1<Ha npunycKaTH, w.o u.e BOHH o6eanelIHJJH aa-
JiaMH u.e norpHHnqqa.
XTO YKJiaJJ.aB nJIHHH JJ.JIH U.HX aeJiuqaaux yKpirn1eHh, HKHMH aa-
co6aMH i cnoco6aMH ix BHKonyaallH, npo u.e JliTonucu He nepeKaaaJIH
HaM Hiqoro. MucTeu.rno 6y,nosu aeMJIHHHX yKpinJieHh poaBHBaJ10CS1 B Hae
Bi,n HaH)l.aBHiWHX qaciB, npH KO>KHOMY ropoJJ.i 6ym1 BaJIH, 6yJia BH-
po6JieHa caoepiJJ.Ha o6opoHHa TexHiKa. AJie 3pa3KH THX yKpinJieHb,
aaKJia,neHHX Ha TaKY w11p0Ky Mipy, YKpaiHa Morna MaTH 3 Bi3aHrii.
Bi3aHTiiiu.i nepe6paJIH Bi.ll. )l.aBHix pHMJIHH 3BHliaii yKpinJIIOBaTH rpH-
HHU.i )l.OBrHMH JiiHiHMH BaJiiB, p03BHHYJIH 1i10 BMiJiiCTh i nocTaBHJIH ii
Ha He3BHqaiiHO BHCOKHH piBeHh. PHMJIHHH B )l.eSIKHX OKOJIHU.SIX CTaBHJUI
CBiH CJiaBHHH oxopOHHHH BaJI - limes - i B Bi3aHTiHChKiH .nep)K3Bi
MaH>Ke sci rpSIHHU.i 6yJIH 06e3neqeHi IlOJJ.BiHHHMH JiiHiHMH cpoprncpi-
Kau.iit 0JJ.HH ia Hoaiw11x JlOCJiiJlHHKiB Bi3aHrii (LliJih) TaK on11cye u.i
yKpinJieHHH: »Ha norpHHHqHiH CMy3i 6alIHMO crrepwy HH3KY yKpin-
JieHHX oceJih, 3BH3aHHX Mi»< co6010 nocJiiJJ.OBHHM pH.llOM cTop0>1<iaeHh,
w.o 3H3XOJlHThCSI y 6JIH3hKiH BiMaJii OJlHa Bi.ll. OJlHOi, 3 np1macaMH
BOJlH i xapqia Ta HeBeJIHKOIO 3aJioroio. Mern U.HX yKpinJieHh noJJ.BiiiHa:
3aMKHYTH rpHHHU.IO i 6eperTH ii Bi.ll. HanaJJ.iB eopora; 3 Jlpyroro 601<y
BOHH npaBHJIH 3a 1'101.IKY onopH ,ZJ,JUI Bi.lllliJiiB, w.o 6y;m Ha3HaqeHi /J.iO
noxoJJ.y B nenpHHTeJihChKY KpaiHy. AJie u..s:1 nepwa JiiHiH He BHJlaBaJiaCSI
JJ.OCTaTHhOIO o6opoHOIO. THMTO B JJ.eHKiii BiJJ..naJii Bi.ll. Hei ifwJia JJ.pyra
o6opOHHa JiiHi.Sl, w.o CKJia)l.a.11acS1 3 6iJlhWHX yKpinJieHh i3 JJ.OCTaTHiMH
3aJioraMH. U.s:1 JJ.pyra JiiHi.H ni.nrp11MyBaJ1a norp.HHHlIHi cTopo»<iBHi, npa-
BHJia 3a 3aCJIOHY npOTH Ha6iriB aopora i BOJlHOqac 3a 3aXHCT )l.JISI
crroKiiittoro HaceJieHHH cyciJJ..Hhoi KpaiHH. B U.hOMY 6yJI11 roJIOBHi 3a-
XOJlH aiiichKOBHX iH»<Httepia i noJIKOBOJJ.U.iB Bi3aHTii, - JlaTH sa6e3-
neKy MeWKaHU..SlM npoaittu.ii i no 3M03i OCJia6HTH lllKOJJ.Y Bi.ll. Henpi:rn-
TeJibCbKOro Hacryny«.
MO>KJIHBO, llJ.O Harni KHH3i, 6yJJ.yJOqH CBOi BaJIH, KOpHcTyDaJIHCSl
i ,nocBiJJ.aMH Bi3aHTii.
81

7. <1> JI b 0 Ta Ta M 0 pc b Ki n 0 x 0 Au.
floqarKH Mopem1aeCTaa. 0Jiae6a B YKpaiHi 6yJia poaBHHetta Bi.a.
naii.nasHiumx 11acia. YKpaiHChKi aeMJii 6araTi Ha piKH: JlHinpo a se-
.TJHKHMH .nonJIHBaMH Opumnno ra JlecHOIO ra uiJIOIO Mepe>Ke10 .npyro-
PH.LI.HHX piK i pi110K, JlHicrep, 13yr, CRH - ace ue 6yJIH npHpO.ll.Hi
lllJIHXH, 3.LI.OB>K HKHX CKyn11yaaJIOCH ii opraHiayBaJIOCH JIIO.LJ.CbKe >KHTTH.
PiLIKa tta HH3HHi 6yJia HaiiJieKlllOIO i ttaii.11.ocrynHillloIO .ll.Oporo10 cepe.11.
11enpoxi)lHHX nyw., i ii cnoKiiiHe nJieco np11Matt10BaJio .no ce6e nep-
Birny JIIO)lHHy. I p116aJibCTBO y aasHix Liacax 6yJio O.LI.HHM ia roJIOBHHX
JVKepeJI npmKHTKy. CnosHHH 3JI.aB1-1a cnopy .ZI.>KyBaJm co6i piLitti 40BHH.
J)yJIH ue cnepwy BH.ZI.OB6atti IIHi ;i.epeB, - rpeKH 3BaJIH ix MOHOKCHJIHMH,
rn6rn oa1-1oaepeBHHMH. Ui o.n1-1oaepea1-1i 6ysaJIH piaHoro poaMipy, a.TJ:e >K
:~eKOJIH .ZI.OXO.LI.HJIH .ZI.0 IIOBa>KHOi .ZI.OB>K.HHH; Ha no6epe>K>Kax 5aJITiii-
CbKOro MOpH 3Haii.n.etto TaKHM 0,lHOU.iJibHHH 40BeH Ha 15 M. 3aBAO'BJKKH.
fpeUbKttii uicap KoHcrnttmH EarpHttopo.n.1-111.H: onosi.ll.a€, HK .n.y>Ke
llOlllHpeHi 6yJitt TaKi O)l.HO)lepeBHi Ha JlHinpi B IlOJIOBHHi x. BiKy:
))Ili.n.BJia;i.tti Pyctt CJiaBHHH, wo 3BYTbCH K'pHBHlfi i J1yLiaH11 i HHllli cJia-
BHHH BHpy6yIOTb aa 3HMH aepeso Ha 40BHH, o6po6JISllOTb i HK npHii)le
ttac, KOJIH poaratte JiiJl, cnycKaIOTb ix y 6JIH3hKi 03epa. I HK cnyc:rnrh
~· piKy JlHinpo, i.nyrh U.i€IO piKOIO, npHXO.LI.HTb • .no KH€Ba, BHTHfalOTb
1 10BHH i npo,r:t.alOTb Pym. A Pych Kyny€ caMi Ka.nos6H, poa6usa€ aasHi
o.n.1-10.n.epeBHi, 6epe 3 HHX secJia, yKJII04HHH .n.o seceJI Ta HHlllHH npunac
i cnopH.LJ.>KY€ HOBi«.
BeJIHKHii BilJIHB Ha poaBHTOK ii yJiinllleHHH nJia6BH y Hae MaJIH
BapHrn. BoHH 6yJrn Ha.H:CJiaBttiwi MopenJiaeui cepe.a.Hix BiKiB, nonepe-

CrapoBKHHMH HiMel.lbKKiil LIOBeH. BKpy6aHKM 3 OAHOl.linoro nHH·

. kropiH YKpaiHCbKOro Biltc1>Ka«.


82

IlJIHB3JIH Bci eBponepCbKi MOpSI i MOfJIH 6yTH .n.o6pHMH BqHTeJISIMH


CJiaBHH.
Kopa6Jii cKaH.llHHaBChKHX BiKiuriB a6eperJIHCH mac;rnao .n.o uaurnx
qads y HopBerii. Ha.H:Kpame .ll.OCJii.ll.>Keui attaXOJI.H a TYifi·e (1867), r'oK-
CTa,zJ. (1880) i Oaep6epr (1903) -· Bci 3H3.ll. KpHcTiHHChKoro cp:HopJly,
nepexoBylOTbCH a yttieepcHTeTCbKOMY Myaei B MicTi OcJibO. To]liurniii
Kopa6eJib 6ya noua.n. 20 M. aaB)l.OBiKKH, 4 1 / 2 .n.o 5 M. aaernHprnKH i He
u.iJii 2 M. aaarJIH6rnKH. By.z:cyBaJIH uoro 3 .u.y6oaoro MaTepriHJiy, a TiJihKH
.llO.llaTKOBi llaCTHHH 6yaaJIH 3 HBOpHHH, HCeHHHH, 6epe3HHH, 3 JIHilOBOfO
.n.epeaa :H HH. OcHoay Kopa6JIH TBop11:e ua cno.n.i .n.oernii 6aJihOK (imoCTp.
ni.n a), .llO SIKOro 6y;rn npH6HTi nonepe1rni pe6pa, Bi.llilOBi.llHO IlOBH-
rHHaHi (g), 6yaaJio ix .n.o 20; ropo10 Kiuu.i pe6ep 6y;rn aJiyqeui 6aJih-
KaMH (rt), Ha 6aJihKax 6yB IlOMiCT 3 .llOl.l{OK (u). 3eepxa KOpa6eJib
6ya noo6(5HBaHHH .llHJIHMH ( n, 1, k, l, m, n ). .3.llOB>K KOpa6JUI no
o6ox 6oKax 6yJIH nonpHKpinJIIOBaHi .llOBri, HH3bKi JI3BH .llJIH rpe6u.iB (t).
y ropirnHiH qacTHHi .llHJllOBaHHH po6HJIH OTBOpH (m) Ha BeCJia (v).
BecJia 6yaaJIH .n.o 3 MeTpH aaa.n.oB>KKH. KepMa MiCTHJiaCH noaa.n.y qostta
no npaaoMy 6ou.i, 6yJia Ha 3-31 / 2 M. aas.n.os:>KKH. nocepe.n.1rni qoaHa
CTOSIJia morJia, Ha 20 i 6iJibllle M. 33BBHUIKH.
BiTpHJia MaJIH cpopMy Tpane3y, llIHprnoro B.llOJIHHi. ni.n.rnraJIH ix
ei.n.rrosi.n.Ho nonepeTSiraHHMH MOT)'3aMH. BiTpHJia a11po6JIS1JIH ttaiiqaCTirne
3 6iJIOi 6aBOBHSIHOi MaTepii, Hepa3 ia 6apBHHMH CMyraMH, aJie KHH3i
B>KHBaJIH uepa3 i .n.oporou.iHHHX, pi3H06apBHHX MaTepiH.
HopMaHChKHH BO€HHHH Kopa6eJih BH3Haqwern CTpyHKOIO ii JierKoio
6y.n.oeo10. Ha Hei CKJia.llaJIHCH .n.o6pe npo.nyMaHi TexHiqHi no.n.po6nu.i:
Bi)lHOUieHHH Mi>K llIHpHHOIO Ta .llOB>KHHOIO 6yJio 1 : 4, u.e .n.aaaJIO KO-
pa6JieBi .nocTarn10 HecxurnicTb; nepe.rr. i aa.u. Kopa6;rn MaJIH TY caM.y
cpopMy, 3Jierna ni.n.i:HMaJIHCll .n.oropu - Kopa6JieBi JierKo 6yJio noaep~
T3Tl1CSI; nOO.ZI,HHOKi 6aJibKl1 6y;r11 noa611aaHi .nepeBSIHHMH KiJIKaMH, THMTO
ii U.iJIHH Ka.n.oa6 6ya eJISICTHqHHH. llo6pi npHKMeTH TaKoro Kopa6JIH
s11npo6)7BaJI.H .n.ocsi.n.oM: 36y.n.yaaJIH .n.oKJia)lHHH MO.ll.eJib roTcrn.u-
ChKoro qoatta, i u.eii Kopa6eJib ai.n.6ye 1893. p. no.n.opo>K i3 Hopaerii
.llO AMepHKH - CKOpicTb iioro .llOXO.llHJia Hepi.llKO .no 18-20 KM. Ha
fO.llHHy.
YKpaincLKi Kopa6J1i. Ha BeJIHKHH >KaJib, yKpaiHCbKi Kopa6Jii 3 KHH-
>KHX 'llaciB He a6eperJIHCSI; MO>Ke i CTpiqaJIHCH .nette6y.llb y pi4HHX
MiJIHHax, aJie HixTo He no.n.6aa, mo6 ix nepexoaaTH Ta poacJiiJJ.HTH.
TiJihKH 3 JiiTonHciB 3Ha€MO .n.emo npo Harne .n.aBH€ MopenJiaacTso.
Ha 03HaqeuuH cy.neu 6ym1 piaui uaaBH: JIO.ll.H, JIO.llKa, cy.n., qoseu,
crpyr, uaca.u., nasoaoK a6o nayaoK, yi.raH. He 3Ha€MO .u.01<Jia.u.uo,
B SIKOMY 3Ha4iHHi SIKOi Ha3BH B>KHBaJIH.
n a B 0 3 0 K u.e 6ya M3JIHH qoaeH, T3KC3MO Ma6yTh y q a H; Y>KH-
BaJJH ix pw6aJIKH, a TO ii nepeao3wrn HHMH HeBeJIHKHH aattTa>K. Ha3sa
c T p yr IlOXO,llHTb Bi.ll cnoco6y iioro aupo6y, Bi.It o6TicyaaHHH IlHSI.
Ha ca .n 03Haqa€, Ma6yTh, cy.II.HO 36y.ztoaaue 3 piaHHX qacTHH, Jle Ha
OCHOBHHH 6aJihOK Haca.zt>KyaaJIH snonepeK nepeKJia.ll.HHH A .nornKH (Haasa
»Haca.u.« me ft: .u.oci attaua - npH soai i caHHx). 4 o s e H, JI o .u. H, c y ,,ri.
03Ha4aJIH cy.nHa piaHoro po.ny {ft: aeJI11qHHH. Maii>Ke acix po.nis cy.n.eH
Y>KHBaJIH ni.n.qac Bi:HHH, .ll.JIH nepeaoay JIIO.lleif i aaHTa>Ky.
Bo€HHe cy.nHo HaflqacTirne naauaaJIOCH JI o .ll SI. PoapiaHHJIHCH ,.,10}1i
3BH4ai1Hi, >>no6oi1Hi«, T06To noo66HaaHi .n.ornKaMu, :H MopcbKi. »PycbKa
83

nonepe'fHM'1
nepe1CpiA
CKaHNIHaBCb-
KOro Hopa6-
JIR, II011eeeR-
n11 e Te1:C'I'i
crop. 82.

npaB)J.3« Ha3H34Y€ TaKi Ka pH 33 Kpa)J.i>K lfOBHiB: »KOJIH XTO BKpaAe


no.zuo, nJiaTHTh 7 KyH, i JIO.ll.IO MYCHTh BiMaTH BJlaCHHKOBi; 3a Mop-
ci.Ky JIO.lJ.IO - TPH rpHaHi, 3a Ha6ol1tty - .ll.Bi rpHsHi«. fpHBHH MaJ1a
:20-30 KyH, OT>Ke MOpCbKe cy)J.HO U.iHysaJIOCSI HaHBHW.e, BOHO 6yJ10
11aA6iJ1hllle, llH HaliKpaw.e BJla)J.:>KeHe.
5IKoi BeJIHllHHH 6yJIH Hallli B0€HHi KOpa6J1i, npo u.e MO>KeMO 3~'(0-
ra)J.yBaTHCSI 3 TOrO, KiJlbKO JIIO)J.eH BOHH B C06i BMiW.yBaJIH. Opo IlOXi)J.
( )nera Ha Uapropo.ll. JiiTOnHc nHllle, w.o B O.ll.HOMY Kopa6J1i BMiw.yna-
.r1ocS1 40 JIIO)J.eH. AJ1e npo noxi.ll. PyCH Ha KacnHi y TOMY caMoMy 11aci
icTOpHKH 3ra)J.yl0Tb, w.o Kopa6Jii MaJIH no 100 JllO)leH aaJIOfH. Qqe-
BH)J.SllfKH Kopa6J1i 6ysaJIH pi3HHX p03Mipis.
Opo BHrJISl)J. i cnopy.ll.y HallIHX KOpa6JiiB 3Ha€MO He6araTO. Tpe6a
:J}lOra)J.yBaTHCSI, w.o TiJihKH MeHllli lfOBHH 6yJIH >:O)J.HO)J.epeBHi«, BHJIOB-
6atti 3 O.ll,HOfO IlHSI. oiJihllli cy,ll.H3 MaJIH CHaCTb i3 6aJibKiB, a Ha HHX
11a6HBaJIH ,ll.OlIIKH; TaKa )J.OlIIKa 3BaJiaCSI - Ha 6 i H. nepe)J.HiH KiHeU.b
1108Ha Ha3HBaBCSI Hi C, 33)1.HiH - Ke p Ma (KOpMa). 003a)J.y 6yJia npH-
KpinJleHa KepMa, w.o 3BaJiaCH Te>K K JI io 11. Cy.ll.HO nopylllyBaJIH 3BH-
11aiitto Be c JI a, aJie 6iJihllli Kopa6J1i 6yJIH BiTpHJibHi. 5IK 3B3JI3CSI W.OfJia,
11aneBHO He 3Ha€MO, MO:>Ke y n p yr a6o 3-rpeU.hKa K HT a p Tb (KaTap-
TiOH). Bi T pH JI o uaa11sa€ThCS1 w.e n p SI a6o nap y c (a rpeU.hKOi »¢a-
poc«). BiTpHJia BHpo6J1S1J1H B Hae i3 npoCToro noJiorna, w.o MaJio
11a3ny TOBCTHHa a6o KponHHa; aJie 6ysaJIH aiTpHJia ia .n.opornx Ma-
Tcpili, ia nasoJioK. JliTonHc onosi)J.a€ npo noxi.ll. Ha Uapropo.ll. 907. p.:
·OJier cKa3aa: nolIIHHTe PyCH (sapHraM) naaoJ1011Hi eiTpnna, a cJ10-
BstHaM KponHHHHi. I nolllMaryBaa ix (naBOJIOKH) si-rep. I CKaaanH cJio-
murn: TpHMaHMOCSI CBOix TOBCTHH«.
3 KOpa6eJihHOro 3Ha)J.i66SI ara.llyJOTbCSI w.e y >K i a6o y >K H II{ a
(.mHBH) i SI K 0 pi. 3 MOpenJiaBHOi TepMiHOJibOrii Toro qacy a6eper-
J1HCH BHCJIOBH: »B c n SITH nap y c H« - H3IlHSITH BiTpHJia; 8 0 3 B 0 ."Io-
11 HT H, B 0 c n SITH n pi, ni.n.HeCTH BiTpHJia; n 0 K 0 c H H H BiTep
npHrO>KHH, .n.ori.ZI.HHH BiTep; B 0 JI 0 q HT H - nepeTHraTH KOpa6eJib:
1<.0 pa 6 e JI b H HK - MOpSIK; K 0 p M H HK - KepMaHHlJ; K 0 pa 6 JI b q "H
oy)J.iBHHlJHH Kopa6JISI; r p e 6 u. i r p e 6 y Tb i HH.
Ha poasHTOK Hallloro. MopenJiaBcTsa seJIHKHH snJIHB Mana BiaaHriSI.
I fa 4opHOMY Mopi yKpaiHu.i noaHaHOMHJIHCH a rpeU.hKHMH Kopa6JIHMH
84

i B.i.l( rpeKiB nepeHHJIH piaHi HOBi BHHaxo.l(H Ta noJJimneHHH. B niTo-


n11cax lIHTa€MO piaHi Ha3BH rpeU.bKHX Kopa6JiiB: raJiiH, OJISl.l(b, Ky6apa,
cKe.l(iH, - a :H caMa HaaBa »Kopa6eJib« npHttlllJia a fpeu.ii. AJie mo
caMe Hallli npe.l(KH nepe6pa.1m Bi)( rpeKiB, mo Bi)( aapHriB, a mo Ma.m1
CBO€ BJiaCHe, npo u.e Hil!OfO neBHOf\O CKaaaTH He MOiKHa.
I..Uo B Hae 6yJIH cnpo6H BHTBOpHTH CBiii BJiaCHHH run BO€HH0f0
Kopa6JIH, npo u.e cBi.l(liaTh onoBi.l(aHHH JiiTonucy a 1151. p. To.lli ihwia
6opoTh6a aa KuiB i KHS13b 13HcJiaB McTHCJiaBw1 YiKHB Kopa6JJiB .l(O
o6opOHH llHinpa Ha lllHpOKOMY npocTOpi Bi)( Ktt€Ba )(0 ycTH npunsui.
JliTonuceu.b OTIHC}'€ BO€HHi KOpa6:1i 6JIHIK1.Je: »laHCJiaB lllTY.l(epHO
fl .l(HBHO no6y.l(yBaB JIO.l(i: rpe6u.is y HHX He 6y;10 BH.l(aTH, TiJibKlf
BeCJia 6yJIO BH.l(KO, a JllO.l(ett He BH,llaTH, 60 JIO.ll.i 6yJm noKpHTi .l\OIU-
KaMH; i BOHKH CTOHJIH Ha ropi y 6pOH51X i crpiJIHJIH; a KepMaHHl.liB
--6yno Jl.BOE, OJ.1.HH Ha ttoci, a .upyrnw np11 KepMi. i KY .LI.H xoTiJIH, TY .z:ur
ixaJIH, He noseprnioq11 JIO.ll.il1«.

,llninpoaa tl»JibOTa. YKpaittcbKa <l>JibOTa r11x 11acis 6yJia oco6JIHBO


poaBHHeHa Ha llHinpi i Ha BeJIHK.Hx .a,HinpOBHX .ll.OnJrnsax. B11me Ha-
BeJIH MH onoBi,'.laHHH KOHCTSUITirna 5arpsmopO.!J.HOrO, SIK U.H cf>JibOTa B x.
Biu.i TBop11JiaCS1. 3 Jiiron11ctt11x ara.lOK 6a1.1HMO, mo ii niaHillle nJias6a
CKpi3b p03BHBaJJaCSI. llep2BJI.HHH 3 noJiiCCH .LI.0 Kurna aa OJihrH i3)lHJHI
llOBHaMH. ni.l(liaC Hana}ly ne11eHiriB Ha KuiB 968. p., Ha JiiBOMY 6oni
llHinpa CTOH.YJH JIO.ll.i i npHHlllJIH Ha ..71.0noMory cro.mu.i. BoJIO.ll.HMHp Be-
JIHKHH y noxi4 Ha BOJI3bKHX 6oJirap nepeB03HB BiHCbKa lIOBHaMH. ~po­
CJiaB My4pufl 1.1osHaM11 cnpoBa.ll.iKysas siiichKa a HoBropo.l(a BeJIHKoro.
Hai16iJihllla npucTaHb .ll.JIH Kopa6JJiB 6yJia ni.ll. KH€BOM. Tyr yce
CTOSIJIH Ha norOTOBi llOBHH )(0 nepeB03Y 1.1epe3 llHinpo i BCHK ll3C
MOIKHa 6yJio nepeixaTH 3 0,llHOfO 6oKy Ha .ll.pyrnii. ni.ll.llaC pi3HHX
noxo.ll.iB KHHHH 11acTo BHi>KJUKaJIH aa llOBHax. TaK Hnp., y noxo,llH npoTH
IlOJIOBU.iB Ha noporn 1068. i 1103. p.. Ha CTpit1y KHH3eBi l0pi€Bi
1150. p., B noxiA np-orH 6epnaAHHKiB Ha OJiellllllH 1160. p.
<l>JibOTa 6ysaJia ii Ha 6iJihllIHX 4onJIHBax Il.Hinpa; Hnp. 1041. p.
5IpoCJiaB mmpaBHBCH Ha Maaosllle 11oattaMH, --- Ma6yTb Hp11nHTT10, i .l\a.Tli
pi1.1KaMH i 6arnaMH Ha 5yr. llocHTb qacTO 3Pa.l(y€TbCSI npo llOBHH Ha
,lleCHi.
ll.H piqua <l>JJbOTa BHCTynaJia ,ll.eKOJIH B BO€HHOMy xapaKrepi. 5IK
aume 6yJio ara,ll.aHo, 1151. p. laRcJiaB McrHcJiaB caoiMH Kopa6JIHM11
6opOHHB JiiHii llHinpa i Ha piu.i npHHlllJIO )(0 6ol0: »6HJJHCH, Ha-
i3,ll.HJIH B Haca4ax, 6pa.1111 y nOJIOH u.i THX, a Ti U.HX, - 13.HC.l'JaB He :to-
3BOJI.HD iM rrepe6peCTH«. llpyrn:H T3KHH 6iii Ha BO.lli Bi.ll6ynrn ni,l 4cp-
HHfOBOM 1160. p.: ))6HJIHCSI 33 llecHy 3aB351TO 0.llHi Ha KOIIHX, llpyri
B Haca,ll.ax ia4si1.1u, i He nycn1JIH ix qepea piKy«. "'
_3 lluinpa i iioro .l(OilJIHBiB llOBHH nepenpaBJIHJIRCb Hepa3 113 ltHUJi
piKu· no T. 3B. Bo JI o Ka x. Ue 6yJIH MiCUH, .lle Jie>t<aJJH npwroTonJieni
KpyrJISIKH, Ha SIKHX MOiKHa 6yJio TSlrHYTH •WBHH Bi,I]. O,ll.HOi piKH .ll-0
.ll.pyroi. Haik.l'JaBHillIHH BOJIOK 6yB H3 .ll.OP03i Bi.ll BepxiBSI llHinpa AO
JloBaTi, ua lllJIHxy, mo :HllloB .ll.O EaJiriiichKoro MopH. TaKa nepenpann
KOUJTyaaJia HeMaJio TpyJl.y, aJie BKopoqysaJia 4opory.
• Ille BaiK11a - :H HaHTHIKlla 3 ychoro - 6yJia nepcnpana .11epe3
llHinpoBi noporn. Uicap KoHCTHHHIH 5arpsr11opo.llm1ii onucyc no -
.llOPOiK roproaeJibHOi clJJibOTH a K11€Ba 11.0 4opHoro MOpH; ra1c caMo BH-
rJIH.llaJIH ii aornui BHPH.ll.H.
85

CHaHAr.tHaBCbHHM HOpa6enb 3 x. e., 3axosa.e111t B MyJelO D 0CJibO.

»Y Mirnu.i Yepstti BttpyrnamTb ymrn piK010 JluinpoM (3 KH€Ba)


i np11xo1v1Th ,ll.O BttrnlleBa - u.e ropo,ll ni.n.BJia.n.Hm'.i Pyci. )f{.n.y rb TaM
)lBa a6o TPH .ll.Hi, nOKH no36ttpaIOTbCH BCi lIOBHH, pyrnaIOrh i nmrnyTI.>
BHH3 Ti€IO piKOIO )lHinpoM. HacaMnepea npttXO;l.HTb .n.o neprnoro no-
pora, IU.O 3BeThC51 Eccyrm, - no pycbKH (To6To no-sapH3bKtt), a no
cJiaBHHCbKH u.e 3Ha1IHTb »He cntt«. Uei-i nopir BY3bimii, no cepeiurni
iioro CKeJii KpyTi Ta BHCOKi, C:TOp4aTb HK Ti OCTpOBH. Bo.n.a 6€TbCH
06 HHX i niHHTbCH, Ta cna,ll.a€ 3Bi.ll.Ti.71b BO)J.Ona)l.OM, 34HH.H€ se.1111KHil
ryK i CTpax. TuMro pyrn He 3B3)f<YIOTLC51 nJIHCTH nocepe..rr. ttboro, am:
np11611saIOTb tte..rr.aJJe1w, Bttca.n.myIOTb Ha cyxo.n.iJI JIIO.lle11, a irnrne 3Ha-
.J.i6.H 33JIHlllaIOTb y l..f8BH3X; TO,.'l.i J:03,ll5If3lOTbC5I, H3M3U.IOlOTb HOraMlf,
IU.06 He HacK01.111T11 Ha HKY rne.1110, i Tai< namu~.HMH npon11xa10Th tIOBeH
-- u.i Hie, Ti cepe.n.1my, HHllli KepMy. [ 3 TaKOlO 1111.llbHOlO o6epe>KHiCrJO
Mi>K 3aKpyTaMM i'r 6eperaM11 piKH npoxO.!I.HTb u.el'r neprn11l'1 nopir. Ko.1111
rrpoMMHYTb u.eli nopir, 3a6upa10Tb i3 6epera pewry JIIO.ll.Y ii np116y-
BaIOTb .n.o .n.pyroro nopora, IU.O rro-pycbKM 3BeTbC51 YJihBOpci, a no-
cJiaBHHChl<H OCTpoByHi rrpax (OcTpOBHHi'r npar), IU.O 3Ha1.111rh »OCTpin
nopora«. I u.eif noJI.i6H11if AO neprnoro, TSI>KKHtt, i tterrpoxi.n. -
mu1:; 3HOBY BHCa.ll>KYIOTb JIIO.ll.efi i nepeBO)lSITh 40BHH, .HK i nonepe)ly.
no.n.i6HMM Cl10C060M npOXO)lSITb i Tperiii nopir, 3B3HHl1 feJISIH.llpi, 11~0
ITO-CJiaBSIHCbKM 3Ha1IHTb »ryK nopora«. naJii T3KC3MO 1.feTBepTHH nopir,
seJI11K11M:, 3BaHHi1: no-pychKH Aicpap, no-cJiaBRHChKH Heac1n (HeHCHTb ),
60 y CKeJIRX TOrO rropora rtti3.ll.SlTbC.H neJiiKaHH. np11 lJ.bOMY nopo3i
nptt6HB3l0Tb reTb yciMa 40BHaMH .ll.0 6epera, BH6paHi JllO.llH BHXO)l51Tb
cTepenM 'ix i M:.uyTh, .nep)l{aYH nHJibHY cTopo>Ky Bi.ll ne1.1eHiriB. Bci
HHllli 3a6HpaIOTb i3 1.fOBHiB pelli, .HKi MaJIH 3 co6010, Be)lyTh HeBOJIL-
HMKiB y Kaii.n.auax cyxo.n.oJIOM rnicTh MHJih, a>K npo1lnyTb nopir. Tyr
OJI.Hi TSlrHYTh BOJIOKOM, .n.pyri Ha nJiellax HecyTh CBOi 40BHH i nepe-
HOCSlTb 3a nopir, i TaK cnycKaJOTb ix y piKy, KJia.llyTb CBOi petii i 3HOBY
BiJI.n.11ttsa10Th. CTpttXO.llHTh .no n.HToro nopora, IU.O 3BCThC.H no-pychl\H
Bapycpopoc, no-cJiaBHHChKM - ByJihHinpax (BoJihHHH npar), 60 siH
TBOpMTb BeJIHKe 03epo, 3HOBY nepenpOB3.ll>KYIOTb csoi lIOBHH 1.1epe3
88

aaKpyTH piKH, HK opH oepwoMy i JJ.pyroMy oopoai, i opHXO,lJ.HTb ,ll.O


wocroro oopora, mo aaeThCH oo-pychKH JleaHTi, a oo-cJiaBHHChKH Be-
pyu.i (Bpyqu.H), T06TO »KHOiHHH BO,ll.H«, i iioro no.u.i6HHM cooco5oM MH-
HalOTb. BJIHBYTh aBiJJ.CH i .ll.O ChOMoro oopora, mo aaeTbCH oo'-pychKtt
CTpyayH, oo-cJiaBHHChKH Haopeai (Haopsrnrn), J..\e aHaqnTh »MaJIHii no-
pir«. 5IK opOH.ll.YTh iioro, JJ;OXOJJ.HTh p,o 6po.ll.y, mo aaerhCH Kpapi.HchKHH;
TYJJ.H xepcoHHHH (a KpuMy) oepexO.ll.HTh ia Pycu, a neqeHirn Ha Xep-
coHea; l.\eH 6pi.ll. 3aBWHpWKH HK rinno,ll.pOM, a 3aBBHWKH - HaCKiJihKO
oqi MO.>KYTh rnrnyTH, i uacKiJihKO .ll.OJierHTb cTpiJia, HK CTpiJIHTH BL'l-
TiJih CIO,ll.H. THMTO Ha l.\bOMY MiCl..\i CXO,lJ.HTbC.SI nelleHirH i 610TbCH
a Pyccio.
»5IK MHHYTb J..\e Micl.\e, npHCTalOTb .u.o OCTpoaa CB. fpnropiH (Xop-
THl..\H), i Ha l.\bOMY OCTpOBi CKJia,lJ.alOTb CBOi .>KepTBH, 60 :raM CTOiTb
npeaeJIHKHH JJ.y6. )f{epTBylOTb .>KHBi nTaxn; HaBKOJIO aacTpOMJIIOIOTb
CTpiJIH; HHWi .>KepTBylOTb XJii6 i M.SICO i, mo XTO Ma€, 60 TaKHH y HHX
3BH11aH. 3a OTaXiB KH,lJ.alOTb .>Kepe6 - lIH ix aapi3aTH, lIH nycTHTH
')KHBHX. noqaawn Bi.ll. l.\hOro ocTpoaa pycn He 6oHTbCH oetieHiria, a>1<
noKn H.ll.YTb JJ.O piKn CeJIHHH. 3Bi.ll.CH pywaioTh, nJI11ayrh llOTHpn AHI,
a.>K noKH .ll.Oi.ll.yTh .ll.O JIHMaHy Ha ycTi piKH. TyT e ocTpia CB. ETepisi.
Ko.rn opH610Th .u.o HbOro, cnotIHBalOTb TaM .u.aa a6o TPH JI.Hi, ttanpas-
JIHIOTb CBOi llOBHH, SIK € SIKa WKO,ll.a B BiTpH.11ax, mornax, KepMi. y cm
piKH, SIK CKa3aHO, Ma€ JIHMaH, i H,ll.e BiH a.>K .ll.0 MOpSI, a KOJIO MOpH
€ l.\eH OCTpiB CB. ETepiSI.
»3Bi.ll.CH OJIHBYTb .ll.0 piKH ,llHicTpa i, npn6yaum maCJIHBOi 3HDBY
cno11naa10Th. Bn6paBwn .ll.06py ro.u.utty, pyrnalOTb i npHXO.ll.SITh .ll.O pi11K11,
aaaHoi EiJia, TaM TaKcaMo ai.11.no11HBa10Tb, noTiM pyrnaioTh i, np11xo.1lHTb
JJ.O CeJIHHH, pyKaaa piKn ,llyHaio. I noKn MHH)'Th pi Ky CeJinHy, ne11e-
Hiru 6i}KaTb nopyq, i SIK Mope, SIK TO llaCTO 6yaa€, KHHe l!OBHH ,ll.O
6epera, sci BHX0,7lSITh, mo6 paaoM BiJt6naarnrn eiJt ne11eHiriB. Bi.ll Ce-

CKaHAllHa&CbKlllA Kcpa6e11b eiKiHrie a X. e., ni,J,Ha.it)\euu.li y Topci>oeu~i B Osep6epr' (Hopeer'in).


87

CKaHAMHaBCbKMi.1 Kopa6e11b a Xl--Xll. n. Pal\.01tcTpy1>1liH.

JIHHH B}f{e He 6oHThCH HiKoro; H.llYTh .llO 5oJirapii i npHXOJlHTh ll.O


rnpJia ~y1:1a10. Bi.ll ,llyttalO npoXO.llHTh .llO KottonH, 3 Kotton11 a KoH-
CTaHTHHllO, JlO piKH BapHH, ai.ll BapHH i.llYTh .llO piKH .llm.J.HHH - see
Te y 6oJirapcbKiH 3eMJii. 3 .llm.J.HHH npHXO)lSITb B Me3eMBpiHChKY KpaiHy,
i TaKHM l.fHHOM a>K CIOJJ.H tt.lle U.H 6i.lloJiarnHH i CTpaurna, TH>KKa i TPY.llHa
.11.opora«.

nepwi DOXO,ll,H Ha lfopne MOpe. Harni KOpa6Jii Ha 40pHOMy MOpi IlOSl-


BHJIHCSI aneprne Ha nepeJioMi VIII .. 11 IX. cToJiiTTH. ,lloKJia.llHirn11x on11cia
u11x neprn11x MopchKHX noxoJJ.iB He Ma€MO, 36epernucH npo HHX TiJihKH
cKyneHhKi aicTKH B JI€f'eH.llapHHX }f{HTiHx CBSITHX. TaK .lleCh nepe.ll 800. pr
Ha no6epe>K>KSI KpuMy ttanaa •KHH3h 5paBJIHH ».lly>Ke MoryTHiH«; sin
pyiittyaas. yci· MicTa Bi.ll Kopcyttsi (Xepcone3y) .llO Kepl.fi, ,necHTh ,TJ.HiB
.ll06ysaa ropo.ll Cypo}f{ (Cy.llaK), )lo6ys i1oro, aJie KOJIH xoTiB no-
rpa6yaam u.epKBY CB. CTecpaHa, Ha HbOro Hai1ll.L7Ia TSl>KKa CJia6iCTb;
a>K KOJIH 3Bepttys uepKBaM norpa6oaatti cKap611, 3.ll.OPOBJrn: iioMy
septtyJiorn. B TOMY caMoMy qaci SIKac;:b HHrna aaTara nopyi1ttysaJia no-
6epe>K>KH MaJioi A3ii Bi.ll Mopsi MapMapa a>K no Cottony. fpeIJ.hKHH
J1iTon11ceuh He lllKO.llY€ l.IOpHHX 6apB npu OnHci Hai3.llHHKiB: »HanaJIH
eapsap11 - Pych, Hapo.ll, SIK u.e sci 3Hal0Th >KopcroKHii i tteM11.110cep-
1111ii, mo He 3Hae· Iii .Tpox11 MHJiocep.llH .llO JIIO.llett. CKH.llalOThCH Ha 3Bipis
CBO€l0 B)la4el0, H·eJIJO.llChKi y csoix Yl.fHHKax, caMHM BHrJISl.llOM BHHB-
.rrn10Tb BOHH }f{a)l.b6y KpOBH, Hi B l.fOMY BTiXH JIIO.llCbKOi He 3Hal0Tb,
TiJibKH B y611saHHi... 811py6y10Tb HeMHJIOCepHO Bcix, He BBa}f{alOl.fll Ha
CTaTb, Ha pOKH, He >KaJiylOTb CTapHX, He MHHalOTb .lliTeH:, Ha BCix
pa30M nory6Hy 036po1010Th pyKy ... Pyi1Hy10Th u.epKBH, noraHHTh CBH-
TOll.J.i...«. A>K y ·MiCTi AMacTpi np11 rpo6i CBHToro IOpiH q:y.D.o cnHHHJIO
cysoporo BO€BO.lly, i BiH npHHSIB xpHCTiHHCTOO.
88

Ui nepwi noxo.zu1 06m1JIH B>Ke 6yJIH auaqui npocTOpH 4opHoro


MOpH. i .llO HHX noTpi6Hi 6yJIH 6iJihWi MOpCbKi CHJIH. Ha >KaJib, ripo
CKJia.ll i oprauiaau.ilo TO.llilllHbOi Hamai QJJibOTH no60>KHi JI€reH.llH HC
nepeKaaaJIH Hi1wro peaJihHOro.
B 860. p. si.n6yacH aeJIHKHH noxi.n Ha Uapropo.n ni.n npoBO.llOM KM-
iBCbKHX KHH3iB ACKOJlb.lla Ta ,llupa. fpeU.bKHH u.icap MuxaHJIO 6yB
TO.lli 3 BiHCbKOM y \MaJiiH Aaii i CTOJIHLVI aaJIHlllHJiaCH 6ea onilrn.
YKpaiHCbKa QJJihOTa 6yJia BeJIHKa: o.nui .ll>KepeJia TI<.\'.llaIOTh .llBkri KO-
pa6JiiB, uuwi - TpH<.:Ta wic,lleCHTh: Pych norpa6yaa1Jia OKOJIHU.i Uap-
ropo.ny, nonaJIHJia nepe.nMiCTH, aJie CHJihHO yKpinJieHoro MiCTa tte npo-
6yaaJia .no6yBaTH. Ha aaicTKy, w.o u.icap aepTa€ThCH a noxo.uy, Kn.Hai
HaKaaaJIH BiHCbKY aaBepHyTHCH i »TaK u.eii Hapo.u ia TpiIOMQJOM Bep-
HYBCH .llO CBO€i aeMJii«, TIHCaB npo u.e aeueu.iHHCbKHH JiiTOnHceu.b ..
y SIKiH He6eaneu.i 3HaHWJiaCH TO.lli MOryTH.H CTOJIHU.SI Bi3aHTiHChKHX
u.icapiB, npo u.e 6apBHCTHMH CJIOBaMH onoBi)la€ u.aprop-O.ll.ChKHH naTpiHpx
<l>oTiH y O.llHiH ai CBoix nponoBi.lleii:
»4H npura.uyeTe BH co6i TOH nepenoJiox, Ti CJih03H ii '!'OH 30HK,
w.o B HHX nonaJIO MiCTO B OCTaHHiM O,lQalO? 4H npHra.n.y&ie. BH co6i
TY TeMHY i crpalllHY Hill, KOJIH >KHTTH acix Hae a6HpaJiocsi aaliTH a Ja-
xo.uoM COHU.H i CBiT Harnoro iCHyBaHHH MaJia npOKOBTllYTH r.nyxa TeM-
pHBa CMepTH? 4H npHra.uyeTe BH co6i TOH qac HeCTepnHHH, Ba>KKHH,
KOJIH npm1lllJIH .llO Hae BapaapCbKi KOpa6Jii, .llHX3IOQH QHMCb cyaopm.1,
.llHKHM, nory6HHM; KOJIH Mope THXO i cnoKiHHO p03CTeJIIOBaJIO CBiH
xpe6eT, ,llaBaJio iM npH€MHY i JierKy nJiaa6y, a ua Hae ni.uiiiMaJio cy-
aopi XBHJii BiHHH; KOJIH BOHH TIJIHJIH nonpH MiCTO H BHCTaBJISIJIH MO-
psIKiB i3 MeQaMH, HeMOB norpo>KyBaJIH MiCTY CMepTIO Bi.ll Meqa; KO.Tfli
BCH JllO.llCbKa Ha,lliH 3aJIHlllHJia JllO)leH, i MiCTO nOKJI3)laJIOCSI Ha €)1.HHY
o6opoHy a Eora; KOJIH nepenoJiox i TeMpsiaa onauyaaJIH po3yM, ii ayxo
np11cJiyxaJIOCH TiJihKH .llO 0.llHOi BiCnl: nepeJii3.1JH BapaapH MypH, ona-
HYB3JIH Bopor11 MiCTO ?«
niaHillle rpe1rn CKJI3JIH J1€reH11y, W.0 yKpaiHCbKY cp.llbOTY. noaep-
HYTHCH npHMYCHJia 6yp.H, srna 31.IHHHJiaCH TO.lli, KOJIH B . Mope BKJI3JlH
o.u.Hr Bo>Koi MaTepi...

noxo,ll.H OJiera ii lrop.R. B 907. p. Ha UapropO.ll XO.II.HB TIOXO.II..JM


I<HH3h OJier. Harn .niTOm1c unoBi.nae, w.o yKpaiHChKa cpJibOTa CKJiaaa-
JiaCSI 3 200 KOpa6JiiB, no 40 JllO.lleii y KO>KHOMY; y BiHChKY 6ym1
ii sap.Sim i CJIOB.SIHH 3 pi3HHX nJieMeH - nOJISIHH, ,llepeBJISIHH, ciBep.HJm,
BHTH4i, HaBiTh 11yJii611 ii xopsarn a ;t.aJieKHX aaxi.uuix aeMeJib. fpe1rn
aaMKHYJIH u.apropo.uchKY npHCTaHh Cy.u i 6opomurnrn 3 MypiR ropo.lJ.a.
»0Jier BHHlllOB Ha 6epir i no11aa BOIOBaTH i 6araTO B6HBCTBa :iano-
.lli.SID .II.OBKoJia ropo.n.a rpeKaM: po36H.nH 6araro naJiaT, nonamvrn u.epKBH,
a 6paHu.ia, w.o ix aa6paJIH 6y.rrn B noJIOH, OJIHHX nociKJIH1 itpyrnx My-
llHJIH, HHlllHX p03CTpiJIIOBaJIH, a w.e HHlllHX KH11.3JIH B Mope; i oaraTO
Hnworo JIHxa HaKOiJia Pych rpeKaM, HK u.e soporn po6JIS1Tb«. .lliTO-
nHc no.uae ttapoituiii nepeKaa, tteMOB OJier Kaaas .uo Kopa6JiiB nonpH-
po6moaaTH KOJieca, w.o BiTep .II.YB y BiTpHJia, i TaK, MOB.mm, cp.;lLOTa
eixaJia ni11 MiCTO. To,lli rpeKH 3 KHSI3eM CKJiaJIH MHp.
lliHpo1<0 3a11yMaHHH 6ys noxi.n Ha Bi3aHTiIO KHH3H Irop.H 941. p.
YKpaiHChKY QJJibOTY cyqaCHHKH Hapax0Byaam1 Ha THCSillY KOpa6JTiB (mnni
HaBiTh Ha .neC.HTh THC.HQ I). AJie rpeKH 3aro.ni .lliCTaJIH noBi.llOMJiemm
npo uacryn i np11JialllTYB3JIHCH .ZI.O o6opoHH. YKpaiHCbKi Kopa6.ni 1rn.:t-
89

YKpaiHCbKMM BOE:HHMM Kl)o


pa6enb. 3 .1Ku1·iJI Bopeca.
i f ;ri6a.

ixaJlH )1.0 npHCTaHi fiepoH Ha MaJIOa31HCbKiM 6ou.i 13occpopy, TaM CT05Wa


6alllTa 3 BeJJHKOIO MOpCbKOIO JJiXTapHeIO, mo BKa3yBaJia MOpsurnM lll.llHX.
Ha U.hOMY Micu.i crnpmKHJJa siaaHTiHChKa ecKaJJ.pa ii CHJihHO B.ll:lpH.'ta
Ha Hallli llOBHH. rpeKH 3HaJIH B)f{C TO;:I.i CTpiJibHHlf nopox llH SIKYCb
HHlllY BH6yxosy MaTepilO; ai 3Hapsui.is, mo CTOSIJJH Ha Kopa6JISIX, BOHH
11011aJIH BHKHJJ.aTH Ha yKpaim.1.is TOH »S1c1ml1 soroHb«. Bpa)f{iHHSI 6y.w
CTpalllHe. »5IK Pych ue no6a1111JJa, 3 KOpa6.'liB llHM .llY)f{ KHHyJiaCSI B Mope,
iM Kpame 6yJio B MOpi BTOHynt:, Hi)f{ Bi.ll BOrHIO aropi rn; 0!1,Hi, o6rn-
>KeHi 6PoHeIO 3 lllOJIOMaMH, nilllJIH Ha .'].HO, mo6 HiKo.rrn He BCpHy-
THCSI, HHllli TIJIHBaJIH, aJJe Ha CaMHX MOpCbKHX XBHJISI.~ noropiJIH. I HiXTO
Toro .llHSI . He BpHTyBaBCSI, XH6a fHM cnacCSI, lllO BTiK Ha cyllly; 60
Kopa6Jii Pym HeBeJIHllKi, npoxOJJ.SITb TaM, .llC BO.llH He6araro, a rpeKn
CBOiMH xeJISIH.lliSIMll 4epe3 ix LTJHOOl\iCTb 1u-,oro 3p06HTH He MO>KYTb.
A npoTe 3Hal1Ha qacnrna cp.'lbOTH 3aLliJ1iJ13., If Irop TIOBiB ii Ha no6c-
pe)f{)f{SI MaJioi A3ii, uimurn l>inrni10 Ta Ilaqumr01-1iIO. AJie Bi3aHTiii-
ChKi Kopa6Jii non.i'IH.mI 3a IropeM CJILlI<OM i 33MKHYJIH iIOMY Bi.'lBOpOT.
Harn KHSl3h Mycis npoo1rnarnCS1 4Cpe3 6JJbOKa,ay. np11i1rnJIO .llO llpyroi
6HTBH i 3Hosy 6ararn yKpai1-1cbKHX Kopa6Jiis noToHyJio. lrop caM Jie.llBH
supsiTysascsi i, HK onoBi.!la.rm noTiM rpeKH, JIC.llBH 3 .lleCSIThMa KO-
pa6JIHMH .lliCTaBCSI .no OaiBCbKOro Mopsi.
A.'le· .u.si nopaaKa ue aaJJS1l{aJ1a IropH. 5IK TiJihKH nosepHysrn ;.1.0
KH€Ba, SIK-CTiii no11as r0Tos11 rnrn JJ.O Hoaoro noxoJJ.y Ha BiaaHTiIO, -
3611paB CBO€ aiiichKO i 3aKJIHKaB sapSiris 3i CKa11.n.m1asii. B 943. p.
nirnOB Ha rpeidB TIOXO.ZI.OM. flora cpJihOTa 6yJia 3HOBY JJ.yme BemIKa:
»i.rr.e Pych 6e3 1111c11a, Kopa6Jii sec Mope yKpHJJH«, .rr.asaJJH 3HaTn '.no
Bi3a1uii KpHMCbKi rpeKII. rpeKH He 6yJIH TICBHi B nepeM03i ii nopi-
rnHJJH MHPHTHCSI. KoJIH Irop JJ.ifiwos .ao mpJ1a .LlyHaIO, BHCJia.rm rnoix
TIOCJiiB .ZI.O HbO[O,. i lrop TIOfO.ll.HBCSI Ha !\Hip. npo LI.CM JI.pyrnl1 noXLl
onoBiJJ.a€ TiJihKH Halli JiiTOTIHC, rpeU,hKi .lJ.)f{epe.ria i CJIOBOM npo HbOfO
11e ara.nyIOTb.
5IK CHJihHO 6yJio p03BHHeHe Harne MOJ)en.TiaBCTBO Ha 4opIIOMY ~wµi
B THX qacax, npo u.e csL'I.11aTh .norosopH Harn11x KHSI3iB i3 Bi3attriEKl:
OJJera 3 907. i 911. p., Iropsi - 3 944. p. i CmnocJiaBa 3 971. p.
Y u.11x yMosax yHopMoBaHo JI.y>Ke .llOKJia.nHo BCSIKi ToproseJJhHi I npanHi
cnpasH, SIKi s11p11HaJI11 Mi>K yKpaiHUSIMH Ta rpeKaMH. TaK ttnp., roRo-
90

pHTbCH TaM npo cnopH 33 Mal1HO, Kpa.LJ.i>K, y6HBCfBO, no6HTTH, IIa-


CHJiy, BTelly CJiyr, KyniBJIIO MaTepiH, U.iHH HeBOJibHHKiB, Cil3.llllJ.HHY no
noMepumx Kynu.Hx, npHCHJIKY nocoJihCTB, neriTHMau.ii Kynu.iB, y.uep-
>KaHHH Kynu.iB y Uapropo.LJ.i i HH. ,lleHKi nocTaHOBH Top Ka JO rhrn 30KpeMa
MopenJiaBCTBa.
Y nepllloMy .LJ.OroBopi OJiera roBopHThCH npo yTpHMaHHH yKpaittu.in
y Uapropo.LJ.i i 3Ha.LJ.i6H .llO Kopa6JiiB: »KOJIH npnl1.LJ.e Pych (nocm1),
6epyTh nOCOJibCbKOro, KiJibKO XOllYTh, a HK npHI1.LJ.yrh Kynu.i, MalOTb
6paTH MiCHllHe llliCTb MiCHU.iB - XJii6, BHHO, MHCO, pu6y, Ca.LJ.OBIIHY
11 MO>KYTb IWpHCTyBaTHCH Jia3HHMH, KiJihKO CXOllYTb; a HK Pych i.LJ.C
.llO .llOMy, MO)KYTb 6paTH B u.icapH Ha .llOpory xaplli, HKOpi, .1HHBH,
eirpHJia, KiJihKO iM Tpe6a«. Bee Te 6yno Ja.LJ.ypHo, - ni3Hillle a JlO-
roaopi 3 IropeM, rpeKH 3HallHO o6Me>KHJill u.i npuai.1€i yKpaiHChKHX
KynU.iB.
Y .LJ.pyroMy .LJ.Orosopi OJiera e u.iKaBi nocTaHOBH npo Kopa6Jii, mo
po36HJIHCb Ha MOpi. »KOJIH BeJIHKHl1 BHXOp BHKHHe JIO.lllO Ha llY>KY,
3eMJIIO, a 3Hal1.LJ.eThCH TaM XTO Bi.LI. Hae Pycu, Ma€ pHTyBaTH JIO.lllO 3 aaH-
TaiKCM i Bi.lliCJiaTH ii .llO xpHCTiHHCbKOi (rpeU,bKOi) 3eMJii, Ta nposecrn
ii qepea yrnKe tte6eanel1He Micu.e, a>K .LJ.iH.lle B Micu.e 6eanel1He. Ko.rn
Ta Ka JIO.Lf.H Bi.LI. 6ypi · a6o qepea MiJIHHY He MO>Ke .LJ.iCTa THCH JlO rno-
11oro Micu.H, MH Pych .LJ.OnoMo>KeMo rpe6U.HM u.iei JIO.lli 11 .LJ.OnpoB3.llHMO
ix 3.llOpOBHX i3 l,(yniBJielO, - HKillO u.e TpanHTbCH 6JIH3bKO rpeU,hKOi
aeMJii; a HK raKa npnro.LJ.a TpamHhCH JIO.lli pychKiii - npoBe.LJ.eMo ·ii
a pychKY 3eMJIIO«. KoJIH >K 6yJio HeMO>KJIHBO npoaecTH llOBeH Ha Micue
iioro npH3HalleHHH, TO T'pe6a 6yJio npo.LJ.arH BaHTa>K tta Micu.i 11 ai.a.i-
cJiaTH rpollli BJiaCHHKaM. 00.LJ.i6HHH, XOll KOpOTUIHl1, npHnHC € B lrope-
BOMY .ll.Oroaopi.
0JKHBJieHi 3HOCHHH 3 BiaattTi€K> BHTBOpHJIH raKHM llHHOM nollaTKH
Hallloro MopcbKOro npaBa.

OCTaHeiii noxiA Ha UapropoA. niCJIH noxo.n.ia Irop.H Hallli Kmrni Ha


.ll.OBlllHl1 qac aanepecTaJIH noxo.LJ.H Ha Mope. BH.llKO, He no1.1yBaJIH c11JI,
mo6 3MipHTHCH 3 Bi3aHTiHCbKHMH ecKa)J.paMH, w.o CKJia.LJ.aJIHCH 3 6iJibllIHX
i CHJibHiurnx Kopa6JiiB. CaHTOcJiaB niii.qac aiiiHH a 60Jirapie10 11 Bi-
aaHTi€10 nepeB03HB CBOi BiHChKa MOpeM TiJibKH .llO ,llyHalO, a .LJ.aJii i"BiB
BO€HHi onepau.ii Ha cymi. 3aTe B qaci MHpa p03BHBaJiaCH <t>JibOTa rop-
roaeJihHa: »Pych >KHJia 3 poMeHMH (Bi33HTiHU.HMH) B Bi.llHOCHHaX .ao6-
pux i cnoKiHHHX, 3HOCHHH 6yJIH 6e3nelltti, ii Kynu.i XO.Lf.HJIH 3Bi.'lTiJib
i aai.LJ.ciJih«,· nucaB rpeU.hKHM nHCbMeHHK reopriH Ke.LJ.pHH.
Hoau.H BO€HHHl1 noxi.ll, - .ocTaHHiH aa KHH>KHX l.J:acia - np11roroa11a
5IpocJiaB My.LJ.pHii 1043. p. DpHllHHOIO aiiiHH 6yJio Te, w.o B Uapropo.ll.i
a BYJIHllttiii 6iHu.i a6HJIH HKoroch BH3HallHOro Kynu.H, i Bi3aHTiH He ,laJia
3a u.e KHH3eBi caruccpaKu.ii. Ha llOJii noxo.lly CTaB 5IpoCJI.aais CHH BoJio-..
JI.HMHp i soeao)J.a BnlllaTa. Bo€HHHX 'LIOBHiB 6yJio a>K llOTHp1:1cra. <t>JibOTa
nJIHJia 3.llOB>K no6epe>K>KH, nonpH ropJio ,Uytta10, npHHllIJia ni.ll. Uapro-
POJl i cnHHHJiacH y npucraHi <l>apoc. Uicap KoCTHHTHH MoHoMax BHBiB
nporn aopora Bi3attTiiichKi TpiepH, llIBH.llKi .llPOMa.llH A pi3HOPO.llHi .i1erKi
40BHH - a caM ixas Ha u.icapchKOMY .llPOMOHi. YKpaiHChKa QJJihOTa cTosvia
cnoKiHHO Ha HKOpHx y nopTi i 6mo He nollHHaJia. Uicap pillIHB BH-
KJIHKaTH ii Ha llHCTe Mope i BHCJiaB ua Hei Tpi€pH 3 »llITYllHHM BOfHeM«.
fpeU,hKi KOpa6Jii B.LJ.epJIHCH Mi)f( yKpaiHCbKi llOBHH H noqaJIH CTpiJih6y:
Bi.LJ.paay aropiJI9 ciM Kopa6JiiB, TPH noTOHYJIH ii O.llHH nonae y noJIOH.
91

J>iM Ha Mopi. 3 i.enircoepcLKoro Jii'ronncy. 3neprns ynary 11ic Kopa6J111, w.o 3u6pa)l(y6
l'OJIODY 311ip.R.
YKpaiHCbKa cp.11h0Ta nonaJia B 3aKOJIOT i nolra.1a ycTynaTH. Ha He -
w.acrn, Ha MOpi 31.JHHHJiaCH' ii 6yp51 i 3HHW.I-f.JJJ 6araTO t.IOBHiB; Bi rep
po36HB re>K KHH>KHH Kopa6eJib 80JIO.llHMHpa i KHH3H yaHB Ha csiii
LJOBeH O.llHH i3 BO€BO.liB - lsaH TsopHMttpttLJ. 6araTo t.IOBHiB po36n.1oc51
Ha npH6epe>KHHX CKeJISIX; rpeKH HaJiiLJyBaJilf 15 THC.HY TpyniB, HKHX BHKll-
HY JIO Mope Ha 6epir. AJie 6opOTb6a w.e He nm<iHLJHJiarn. JlBa.llU51Tb-
40THpn rpeUhKi Tpi€pH ni.ll nposo.zr.oM rpeu,hKoro aJlMipaJia nepec.1i.lyna.111
yKpaiHUiB i xoTiJIH 3HHll.J.HTH ix )I.O Haw.aJly. 3acKOLJttJm BOHH yKpaiHCbKY
fPJihOTY B HKiHCh npHcTaHi. A.11e yKpaiHu,i 3opirnryeaJI11rn, mo rpCllLKi
CHJIH tteBeJ.IHKi fl ei.upa3y nepettlllJIH .llO HaCTyny. Onoei;i.a€ npo u.e rpeK
fpHropiH KeJlpHH: »CKttTH (T06TO yKpaiHu,i) JlOBiJla.rmrn npo Hese.1m~e
LIHC.TIO Kopa6JiiB, nilllJIH 3 OJlHOro i 3 i:tpyroro 6oKy Ha o6xiJl i, rpe6y 1rn
.11pi6HO, TIOLJaJIH ix OKpy>KaTH. PoMei (rpeKH), BTOMJieHi nonepe)I.HbOJO
nJiaB60JO ni)lLJac norotti Ta HaJISIKaHi CHJIOJO BapsapCbKHX Kopa6JiiB, Kli-
HYJIHCSI TiKar11. AJie BapaapchKi Kopa6Jii scn-1r.11tt OKPY>KHTH ii 3acTynttrn
saJIHB, i BHXi.ll .llO MOpSI 6ys tteMo>K.7JHBHii. To.li naTpttu.ii'I KoHcrnHTH-H
KaBaJIJiypii't, BO€BO).la KHBepoTiB, CMiJIHBO CTaB JlO 6010 3i CBOiMH rpi€pa-
MH. i w.e :a )leCHTbMa HHlllHMH KOpa6JIHMH, aJie niCJIH CHJibHOi 6HTBH i'.ioro
TI06HJIH. 00l13JIH B TIOJIOH 40THpH Tpi€pH 3 .1'110.lbMH, i ix ycix TIOB61f-
B3JIH; "pelllTY poMeHChKHX KOpa6JiiB Mope TIOBHKH,ZlaJIO Ha MimrnH, Ha
6epir, Ha CKeJii, i BOHH no6HJJHCH, a JIIO,lH, 0)1.Hi nOTOHYJIH B MOpi, i
HHlllHX aa6paJIH BapsapH H si;ua.11H ni)I. Mel..J i B HeBOJIJO, a Ti, w.o BH-
pHTyBaJIHCSI, noaepHyJIHCH JlO rn6opy 6oci Ta roJii«. Ue10 cJiaBHOJO ne-
peMoro10 noKiHtIHBCSI noxiJl KHH3H BoJIOJlHMHpa, - ocraHHiH MopcbKHH:
noxi.l 1rnH>KOi YKpaiHH Ha UapropoJl. A.1e He o6iHlllJIOCSI i 6e3 >KepTOB, -
113CTHHa BiHCbKa, HKiH He CTaJIO 1wpa6JiiB, MyciJia sepTaTHCSI cyllleJO, ni}l
npoBO)lOM .BHlllJTH, - ix nepeCTpiJIH rpeuhKi BiM:CbKa, aa6paJIH B TIOJIOH
i 6araTO JIJO,lleH nooCJiinJIJOBaJIH; lll.OHHO no TpbOX poKax HaCTaB MHp,
6e3TaJiaHH.i 6pam.1.i noaepHy JIHCH .llO.llOMy.

noxoAH ea Kacni.I. PiBH043CHO 3 110XO,llaMH Ha l.Joptte Mope yKpa-


iHChKi KHSI3i BJia.ll>KyBaJIH noxo.ll.H M: Ha Kacniii. Hallli Kopa6Jii nOHBJ1-
JI11cs1 TYT y>Ke B nepllliH noJioB11Hi IX. croJii TTSI. - KacniM:chKHM MopeM
yKpaiHChKi Kynu,i Be3JIH CBiH KpaM JlO nepcii. fOJIOBHOJO JJ.OpOroJO ).lO
KacniH 6ymt. - BoJira, aJ1e ·3trnHHH 6ys i .naJihlllHH oKpy>KHHH lllJIHX:
92

i3 ,llHinpa Kopa6Jii HllIJIH Ha 4opue Mope, 3JlOB)f{ 6eperiB KpHMY JJ.O


03iBCbKOro MO pH, ,lloHOM Bi)J. ycrn Bropy, a TaM, )J.e ,lliH Hai16iJlhllI
36JimKa€ThCH .ll.O BoJirn (s OKOJIHU.i UapHIJ.HHa), 1IOBHH nepeniraJIH so-
JIOKOM, 3 ,lloHy .ll.O BoJirn.
Bo€HHi noxO)lH noqaJIHCH B)f{e KOJIO 860-880. p., aJie npo 1rnx
3Ha€MO TiJihKH Te, w.o Pych .llOX-O.ZIJiJia a)f{ .llO A6ecrytta a niB.lleHHO-
cxi)J.Hiii 3aKyTHHi KacniiichKoro MOpH. B 909-910. p . .z:i.o KacniH npnn.rm-
.:10 16 KOpa6JiiB, i BOHH Hapo6HJIH 6araTO WKO,lH y niB,lleHHHX OKOJIIHJ.HX.
B 913. p. Bi.ll6ysCH semurnii noxiJl, Ma6yTh, ni.ll. npoBO.llOM OJiera.
3 ,lloHy JlO BoJirn npm1wJio nHThCOT Kopa6JiiB, no 100 JIIO,lla KO)f{HHH, i
nonpHMyBaJIH Ha X03apCbKY ,llep)f{aBy, w.o Ma.na CBOIO CTOJIHU.IO B Inrni,
s OKOJIHUi TenepillIHhoi AcrpaxaHi. Xo3apcbKHM xaH nponycnrn ix )J.aJii,
i Pych CHJihHO norpa6yaaJia niB.lle1rni 1<paiHH, Ta6apwcrnu Ta A3ep6eii-
,u1<au. AJie B nosopoTHiii .ll.Op03i xo3apH 3acTynHJIH yKpaiHChKHM KO-
pa6JI.HM .ll.Opory, npHttllIJIO .ll.O KpHBaBHX 6ois. YKpaiHU.i noBHXO.ll.HJIH
:i lfOBHiB i nillIJIII B HacTyn; aJie X033pH MaJIH TSl)f{KY KiHHory ii p03-
0HJIH uawi IlOJIKH. 51K onoBi)J.aJIH apa6H, Ha no60€BHW.i JIHrJIO 30 THCHlJ
.:110)lef1. TiJibKH 11acrnHa 1IOBHiB npo6HJiarn Kpi3b sopo)f{y 3acTasy.
Hos11i'1 semmttii: noxi.ll Bi.ll6yBrn 943. 411 914. p. sa KHH3IOBaHI-IH
IropH. Hawe aiiichKO npHiiWJIO cyxo)J.OJIOM, 4cpe3 ni)lKaBKa3hKi Kpai, .llO
Jlep6e1ny i Tyr ci.110 Ha npHroTOBaHi Kopa6Jii. 3.llOB)f{ no6epe)f{)f{51 Ka-
cni10 1wpa6:1i Jlifiuum JlO piKH Kyp11 i ii pi1IHW.CM ysiiiUIJIH y rntt6Imy
]aKaBKa33H; TaM Hawi sii'1chKa .ll06ym1 se.mKc roprose Micro 6ep,llaJO i
Jpyfi11yaaJIH u.i.r1y Kpaitty. AJie ni311iwc npor11 Hai3.ll.HHKiB BHcTynHJIH
:1pa6Cbni llJMiCHHKH, JlO TOfO y Biiicbh:y npOKHttyJiaCH IlOllICCTh (,7J.HCCH-
TCpiH), -- Tpe6a 6yJio scpraTHCH. 3 BCJIHKOIO )l06H41Il0, 6e3 HiHKHX nc-
penoH Pych sepHy.11arn JlO.lOMy. Uef1 noxiJl 6ys .lly)f{e roJIOCHHH i ni3Hi-
urni'i nepcbKml noeT Hi3aMi orrncas iioro B Ee.JIHKiii noeMi; sitt y rpi3u11x
oapaax M3JIIOE Hai3JlHHKiB Ta nopiRHIOC ix j3 BOBKaMH Ta .nhBaMH.
Y ni3Hiwux qacax uawa QMbOTa 11c 3anycKaJiarn B)f{C TaK ,lla.1eKo
y CXi.lH i Kpai1m. y BCJIHKOMY TIOXO.li CsHTOC.'lasa Ha BOJI)f{aHCbKHX 60.1-
rap Ta X03apCbKY }lep)Kasy 968. p. IICBI-10 TC)f{ 6pa.na y11aCTb cpJibOTa,
a.nc npo u.10 KaMna1-1i10 He 3a.1HWH.10CH HiH1rnx .llOK.11a.11.Hiumx sicroK. Bo-
.'IO,lHMHp Bc.1HK11ii 984. p. xo.11.tts Te)f{ y noxiJl Ha Bo:Iry, nporn 6oJira-
piB, --- HiHCbKa ixa:rn piK010 lfOBHaMH. Y XI-XII. siui s niatti4HHX 3eMJJHX
KHiBCbKOi JlCpmaBH cp.:1b0Ta 6yJ1a .11.0CHTb BHCOKO p03BHHeHa.
·s. B i ii H H B a I< H SI ii< H x q ac i B.
Biii:HH 3i Cxo~oM Ta 3 Bi3aHTie10. Y nepurnx 11acax 6y.Httoro poa-
BHTKY KHiBCbI<a .uepJKaBa lllyKaJia co6i TepeHiB eKcnaHaii Ha 4opHOMY
Mopi ii Ha Kacni10. HecTpHMHa eHepriH neplllHX I<HH3iB i ix Ba-
pH3bKHX 2lPY>KHH rnaJIH Hallli BO€HHi rnJIH B .uaJieKi Kpai1m. AJie
11iaHillle HaCTaJIO 3acnoKO€HHSI. Llep>KaBa CKOHCOJii.llyBaJiaCH, 3ocepe-
JlHJiaCS1 Ha BJiaCHiH TepHTOpii, nOKHHyJia cpaHTaCTH4Hi 3aiiMm-111i uiJii
ii not1ami )l6aTH npo Te, ll.l06 nepe2l.yciM 3a6eane11HTH ii yTpttBaJIHTH
rnoi rpHHHUi. BornHi noxo)lH a MOpH nepexO.llHTb Ha cyxo.uiJI. UIO
peaJihHY noJiiTHKY no11aB CBHTOCJiaB 3aBoiioBHHK y .llBOX HanpHMax
na Cxi.ll i Ha Bi3aHTi10.
nepllli KHSl3i y CBOiX CXiJlHiX IlOXO.llaX CTapaJIHCSI 6e3ycnilllHO
3aB010sarn: KpaiHH aa KacniiichKHM MopeM; CBHTOCJiaB nocTaBHB
co6i 6JIH>K4Y MeTy - 3HHll.lHTH ,llBa Ha,llBOJI3bKi HapO,llH, ll.lO aarpo-
>KYB3Jlli yKpaiHCbKiH TOprOBJii, T. 3B. cpi6HHX 6oJirap i xoaapis.
f-loJirapchKa JlepJKaBa MaJia aeMJii Ha)l KaM010 i cepe.LJ.HbOIO 80Jiro10,
MaJia )I.OCT.YO JlO ypa.!JbCbKHX KOna.TJeHb i JlepJKaJia ni.u CBOiM BilJIHBOM
cyci.wi CJIOBSIHChKi nJieMeHa. CBSIToc.iaB yBa>KaB 3a KOHe11He ycyHyni
UbOro KOHKypettTa, 965. p. no,llaBcH Ha roJIOBHe MiCTo BOJirap Ha)J.
BOlffOIO, Jl06yB iioro. i 3HHll.lHB BCIO cyci}lHIO OKOJIHUIO. noTiM pyUmB
ua xaaapchKY Jlep>KaBy y rnpJii BoJirn. 3Jlo6ys cnepllly ropo.ll CapKeJI
Ha B)'3bKOMY nepexo.'.li MiJK 80Jiro10 ii LlottoM, noTiM 3HHll.lHB lTHJIL
(tte!laJieKo Ten. ACTpaxatti) ii CeMeHJlep Ha aaxi.llHbOMY 6epeai KacniH.
TaKHM 4HH9M i Jlpyrnii cynepHHK YKpaiHH y TOproBJii nepecTaB iCHy-
sam. PisH011acHo CBSITOCJiaB noni.ll6JiBaB KaBKa3bKi HapOJlH HCiB ( oce-
THHiB) i KacoriB (11epKeciB). TaKHM po6oM KHiBCbKa ,llep>KaBa Jl06y.11a
Ha CXO.lli rpHHHUIO no BoJiry ii KasKa3.
Ha B0."13hKHX 6oJirap XO.llHB i BoJIOJlHMHp BeJIHKHH 984. p. ai
CTenOBHMH TOpKaMH. AJie ni~Hirne: KHiB yTpaTHB 3BH3KH 3 BoJiro10,
i ui KpaiHH. ni)lnaJIH ni.llo snJIHB Cya.11.aJibLUHHH.
3 KacoraMH BiB 6opoTh6y 6paT 51pocJiaBa My.11.poro) McrncJiaB,
1rnH3L TMyTopoKaHi (Ha.11. OaiBCbKHM MopeM), i 1022. p. y »6op6i«
(T06TO B .11.y>KaHHHx) y611B ix KHH3.ff PeJle.11.10. A 1029. p. McrncJiaB
i3 51 pocJiaBOM XOJlHJIH Ha HCiB i TeJK ix 3aBOIOB3JIH.
CBHTOCJiaB Xopo6p11ii - TaK 3Be iioro raJIHUbKHH JiiTon11ceuh -
i y 6opoTr;,6i a Bi3aHtie10 illloB HOBHMH rnm1xaMH. fforo nonepeJl-
HHKH B MopcbKHX noxo]lax .ll.OXOJlHJIH JlO Uapropo.lly, a.1e npo Te, LU06
.11.o6yTH CHJibHO yKpinJieHy uicapCbKY CTOJIHUIO, He 6y.r:io ll.lO ii .11.yMa rn.
CBS1Toc.11an ra.11.aB ocJia6liTH Biaattri10 HHWHM cnoco6oM, - 3aBOIOBaTH
cnepllly 50Jirapi10, ll.lO 6yJia 3aJie>1rna Bi.LI. Uapropon.y ii noTiM y>Ke
Arn Ha Bi3aHTiiichKi 3~MJii.
Cs.SITOCJJaBiB neplllnii noxi.ll Bi.ll6yBcSI 968. p. fpeKH ttaJii11yBa.TI11
iioro BiiichKO Ha 60 THCS111 - aJie ue 1111cJio He .n.y>Ke HMOBiptte. Bin
npttnJIHB 40BH3MH, BixaB y LlyHaH i BHCa.ll.HB BiHCbKO Ha 6epir. y nep-
llIOMY 6oro T.ff·JKKa Bap.SI3bKa nixorn po36HJia 6oJirnp. CBHTOCJiaB nilllOB
y rJIH6HHY Kpa10 ii noaJlo6yBaB Bci BH3Ha4ttillli 6oJirapchKi ropo.11.H.
3a CTOJIHUIO BiH BH6paB C06i nepe.HCJiaBeU.b (MaJiy npec.llaRy) B Jlo6-
P)'JliKi. Ta aa Toii 11ac Ha YKpaiHy ttanaJIH ne11ettir11, - MO>Ke · 6yrn
11a 3aKJIHK Bi3aHTii, - i Cs.SirocJiaB MyciB BepTaTHCH .n.o K11esa. Bno-
PHJlKyBaBllIH cnpaBH y CBOiH Jlep>KaBi, BiH 3i6paB HOBC BiiiCbKO
94

i 970. p. 3HOBy no.llaBCH .llO EoJirapii. A THMQaCOM 6oJirapH BCTHrJIH


BJKe noBHraHHTH yKpaiHChKi 3aJIOrH 3 ycix Mi CT i noqaJIH 06.11Hra rH
nepesrcJiaseu.h. y BHpimHiH 6HTBi CmITOCJiaB po361rn 60J1rap i lllBH.ll-
KHM noxO.llOM nimos Ha niB.lleHh. 3aiiHHB 3HOBY nieHiQHY EoJ1rapi10,
noTiM nepeiimoB l3aJ1KaH, .lli6paarn aJK .llO <t>uJ111nonoJ1H, 3HHW.HB TpaKiJO
ii .lliiimoB ni~ A.llpisrnoniJ1h, BJKe He.llaJieKo Uapropo.lly. ni.ll ApKMio-
1-1onoJieM rpeKu BJia.llHJIH aaci.llKY ii CHJihHO norpoMHJIH CaSITOCJiaaose
aiiichKO. Ta u.e He cTpnMaJio Hamoro KHSl3H Bi.ll aiiiHH. BiH nimos
w.e .llaJii Ha nia,neHh a>K y MaKe.llOHiIO i TeJK ii nopyiiHyaaa. To.n.i
rpeKH piWHJIHCSI 3aMKHyrpl yKpaiH.UHM .llOpory Bi.ll niBHOQi. fpeU.hKa
cj>JihOTa nOnJIHJia 4opHHM MOpeM Ha ,llyHaH i CilHHHJiaCSI B rnpJii
piKH. rpeuhKe BiHCbKO noqaJIO 06JIS1raTH nepeHCJiaseub. YKpaiHChKa
3aJiora ni.n npoBO.llOM eorno.nu CcpeHKeJia 6opoHnJiacH 3aB3HTO. KoJJH
.ll06yTo B>Ke Mypu, ocTaHKH o6opomiia aaxoaaJIHCSI B u.apcbKiH naJiari,
Ta rpeKH ni.llnaJIHJIH 6y.llHHKH i npHMYCHJIH ix ycTynHTH ( 14. KBiTH~
971. p.). CcpeHKeJI TiJihKH a HeaHaQHHM qucJ10M no.llaBCH .llO CBSITO-
CJiaaa. KHS13h 6yB TO.lli a ,llopocToJii Ha.ll ,llyHa€M, TYT HacrynuJiu Ha
Hhoro rpeKu a ycix cTopiH. 06Jiora ,llepoCTaJia TpuaaJ1a TPH MicHu.i.
CaSITOCw'laB paa-y-pa3 BHBO.llHB BiHChKO a ropo.lla ii aTaKyBaB nopora.
Horo aaJii3Hi noJIKH, 036poeHi W.HTaMH ii KOnHMH, ycniurno cTaau.rrn
l!OJIO THIKKiH rpeU.hKiii KiHHOTi. AJie B OCTaTOQHiH 6HTBi 24. JIHilHSl
971. p. rpeKu nepeMorJIH: Ha noJii anaJio, KaJKyTh, 16 THCHQ CBSI-
TOCJiaBoeoro niiichKa. To.lli KHH3eBi .llOBeJIOCSI MHpHTHCSI a u.icapeM.
BiH .no6uern no1.1ecHoro Mopy, - .lliCTaB 3Mory 3 aiHchKOM aepHyrnrn
Ha YKpaiHy. Ta Ha ,llHinpoBux noporax y 6010 a neqeHiraMH norn6
972. p.
noxO.llH CBSITOCJiaBa BH.HBHJIH, w.o H lllJl.HXOM Ha 13aJIKaH Ba)f(KQ
6yJio .ll3TH co6i pa.lly a BiaaHTie10. YKpaiHa noroJJ.HJiaCH Ha Te, w.o
piKa ,llyHaH 3aJIHWHTbCSI y Bi3aHTiHCbKHX pyKaX.
B niaHiwux 1.1acax w.oiiHo .llBiqi KHSIJKi aiHchKa 3ycTpi1.1aJIHC_H a ai-
aaHTiiiu.SIMH Ha cyxO.llOJii.
B 987. p. BoJIO.llHMHp BeJIHKHH yJia.nuB noxi.n Ha KpuM i 06-
JIHraa KopcyHh (XepcoHea), TaKHM cnoco6oM BiH xoTiB HarncttyTH
Ha rpeuhKHX uicapia, w.06 Bi.ll.llaJiu iioMy 3a .npy>K1rny cao10 cecTpy.
BiH BHCHilaB JJ.OBKOJia MiCTa OKOnH, aJie 3.ll06ya ropOJJ. aJK TO.lli, HK
nepeKonaa BOJJ.onposo,llu, HKHMH JJ.O KopcyHH iiwJia caiJKa BOJJ.a. fpeKu
noro.nuJIHCH Ha .noMaraHHH KHS13SI ii BiH 3BepHyB iM JJ.o6yTy HHM
TBep,llHHIO.
B 1116. p. JleB ,llioreH, rpeuhKHii u.apeauq, 3SITh 80JIOJ1.11M11pa
MoHOMaxa, niwoa Ha JJ.yHaiichKi ropoilH ii 3aHSIB ,llpucTpy (,llopocrn ..1).
Ta rpeKH a6uJiu :Horo niJJ.cTynoM 11 TOJJ.i MoHoMax BHCJiaB BO€Bo.ny
IaaHa Boi1Turnuqa 11 nocaJJ.HB y uux ropoJJ.ax CBoix noca.llHHKis. AJie u.sr
oKynauiH TPHBaJia, Ma6yTh, He.noaro.

Biiea a Yropw.aeolO. 13op-OTh6y 3a 3axi.LJ.Hi rpHttuui KHiBCbKa .a.ep-


;KaBa aeJ1a TiJlbKH y nepwux qacax, KOJIH w.e He 6yJ1a n0Jli.11etta
- fOJIOBHO aa 80JIO.llHMHpa BeJIHKOro H 51pocJiaBa My .uporo. noTiM
ue 3aB.ll3HHSI nepei1wJio Ha raJIHUhK)' .llep>Kaay. I TaK y 60S1x ia Yrop-
W.HH010 6yBaJia caMa faJIHllHHa.
Ma.llSIPH B X-XI. Biu.i onaHyaaJIH yKpaiHChKe 3aKapnarrSI ii ni3~
Hime aa6upaJIHCSI Hepa3 33MHSITH 3eMJii H Ha niBHill Bi.ll KapnaT, ra-
JIUtrnHy. OpuquHoIO nepmux BO€H MaJio 6yTH Te, w.o yKpaiHChKi l<HH3i
96

MA.U ASIH

KapTa noxo,a.ie Ha BiaaHTiio i Ha Cxi,a..

11acJJaJJH 6ym1 Ha Yrop~HHY noJIOBL{iB. Bneprne KOJIO 1095. p. yrop-


CbKHtt KopoJJb BoJIOll.HCJiaB xoll,HB aeJIHKHM noxoAOM Ha faJJHqHHy, aJie
BHCJiill.iB roro noxoAy He 3Ha€MO. Y Apyre 1099. p. KopoJih KoJioMaH
j3 6araroqHCJieHHHM BiMCbKOM, (paxyaaJUI :Horo Ha CTO fHCHq), ni-
.lliHLUOB nill, nepeMHlllJlb i TYT posirpaJiaCH 0.ll.H3 3 HaHCJiaBHilllHX
611rn Toro qacy. KHH3h BoJioll,ap PocTHCJiaBHq noKJIHKaB co6i Ha rroMill
noJIOBL{iB, ni.ll npoBOll.OM xaHa 5oHHKa, :H TOH ll,OnoMir ::HoMy AO rre-
peMorn. CTOJIOBL{i qioiMH nill,i3ll,aMH BHBa6HJIH yrpiB Ha qHCTe IlOJie
ii L{iJIKOM pos6HJIH MaAHPChKe ei:HchKO. Mall.SIPH nycmJIHCH BTi-
KaTH ii 6araTO ix rro10HyJio y Biropi Ta a CSIHi; noroHH TQHBaJia
/lBa ll.Hi, TJIH6ol<o y KaprraTChKi ropu. YropcbKi aTpaTH paxyaaJIH Ha
copoK THcHq,. - aJie L{e 11ucJio, oqeaHMqKH, nepe6iJihrneHe. no L{iii
KaTacTpo<Pi L{iJie rriacTOJiiTTH yrpH He 3Ba>KyaaJIHCH rrepexoll,HTH KapnaT.
B IIOJIOBHHi XL B.. B-OHH 3HOBY rroquHalOTb Hai3AH Ha f aJIHllHHY
- B COI03i 3 KHiBCbKHMH KHS13SIMH, SIKi BHCTynaJIH rrpOTH He3aJie>KHOCnI
raJIHL{bKOi ll,ep>KaBH. 8 1150. p. KOpOJib re:Hsa nepeHlllOB KaprraTH,
:ill.06ya CHHiK, a piaHoqacHo KHiBCbKHH KH.H3b 13.sicJiaB McTHcJiaBHlJ
y~apHB Ha 5eJisqMHy. AJie BoJIOll.HMHpKo raJIHL{bKHH nepeKynHB yrop-
CbKHX MarttaTiB .,i ll,OBiB ll.O MHpy. 8 1152. p. (eJ13a 3HOBY 3MOBHBCH
:4 l3.HCJI3BOM . H 06H)lBa IIi.ll OepeMHlllJieM HaIIaJIH Ha 8-0JIO)lHMHpKa.
YropCbKe ai:HCbKO 6yJio BeJIHKe, CKJia)laJIOC.H 3 73 nOJIKiB, - BoJio-
,'lHMHpKO, ~o 6opoHHB 6po.lliB na C.siHi, He Mir 3.ll.ep>Kam Harropy
II pOTHBHHKiB i MyciB ycTyna fH .llO nepeMHlllJl.H. I 3HOBY MHpOBHMH
11eperoaopaMH rroBeJioc.si :HoMy rrepenHHHTH noxi.ll.
HaHoso yropchKe BIHChKO nOHBHJIOC.H B f aJIHllHHi nicJIH CMepn1
SI pocJiaBa OcbMOMHCJia i 1188. p. Ha Bi Th onaHyaaJio 6y JIO f aJIHlJ. AJie
98

M3JJ.HPH TaK yTueKanu raJIHtiaH, w.o 6osipH eaMi noMornu BonoJJ.HMHpOI:~i


BepHyTHeb i BHfH3TH yropCbKi 33JIOfH.
,llo w.e 6iJihlllHX BnJIHBiB JJ.iHlllJIH yrpH no eMeprn PoMaHa Mcrn-
enaBHtia, KOJIH .LlaHHJIO i1 BaCHJibKO 6yJIH MaJioJiiTHi J1 He Mornu 60-
poHHTH eso€i 6aTbKiBUJ.HHH. CepeJJ. raJIHI..~bKHX 6osip 6yJia naprisi, w.o
6a>1<ana npH€JJ.HaTH faJIHlIHHY .ao Yropm.HHH, THMTO yrpH KiJihKa pa3iB
MaJIH faJIHlI ni.a eB0€10 Bna.ao10. YropcbKi noxO.llH ei.a6ysaJIHeH see
TOlO eaMOlO .noporo10, - Ha CstHiK' nepeMHll.IJib, ropO.llOK, 3eeHHropo.a.
- yrpH see ei.a niBHOtii Hll.IJIH Ha faJIHlI. A.1e ra.1ml,hKe 11aeeJieHHS1· ·
sec 6ypHJIOCH npOTH naHyBaHHSI »HH~)f]JieMeJIHHKiB« (lIY>KHHl~iB) i .llO- .
noMaraJio ceoiM KHH3HM y 6opoTb6i 3 Hai3JJJtHKaMH. YropcbKa 3aJiora ·
B faJIHlfi He noqysaJiaCH HiKOJIH 6e3netIH010 f1 ycTyna.11a .ao6posiJibHO,
SIK JIHllle ni.a ropo,ll ni.11.XO,llHo1'1H CHJihHillli BiHehKa. TaK 1221. p. yrpH
6opOHHJIHCH y faJIHlii ii HaBiTb Ha raJIHU.bKiH KaTe.api no6y.aysamt
6ym1 Q:>oprnqJiKauii, aJie oeTaTOtIHO 1wpoJiee11q KoJioMaH, BO€Bo.aa <l>•rnH
J1 yeH 3aJiora nonaJia B IIOJIOH; y 1230 .p. TaKeaMo B noJIOH .aiernsrn
yropehKHH Kopo.11eBttlf Att.11.piii; 1233. p. TOH eaM AH.11.piii yMcp B o6Jio-
>KeHoMy faJiulfi. BpelllTi yropehKY 3ai1MaHUJ.HHY 3 LlJIHlfMllH ycyttye
.LlaHHJIO, »BOJIOJJ.ap Halli 5orOM ,llaHHH«, SIK 3BaB iioro HapOJl.
)lo OCTalIHbOfO 6010 3 yrpaMH npHttll.IJlO ni11 5Ipoc.TtaBOM 1245. p.
YrpH He BHCTyna.1H TYT eaMi, a eOJ03HHKaMH KHH3H Pocrnc.1aea M11-
xauJIOBHtia, HKOfO OaJKaJIH IlOCa,llHTH B faJIHlii, IlOMaraJIH iM TaKO>K
-nOJIHKH. Y 6010 nepeMOfJIH eiiichKa ,llaHuJia ii BaCHJibKa. YropcbKHH
80€80,lla »nperopmttt« <l>HJIH, lll.0 Mae npOBi.ll y Beix llOXO,rtaX Ha fa-
.TIHlIHHy, e uiw 611rni norn6 i .Haro npanop Ha 3HaK nepeMorn Jla11ttJio
po3.aep.
Jles, )laHHJiiB c1rn, 1104ysasrn eynpoTH Yropmtt11H T:llrnM rn.!Jb-
HHM, w.o npHJIY4HB .ilO CBO€i .aep:>KaBH lfaeTHHY 3aKapnaTTH, KOJIO
1299. p. AJie cepeJI. SIKHX o6CTaBHH u.e crnJioeH, npo ur m· MaEMO
HiSIKHX Bi)lOMOeTCH. 3aKapnaTTSI 3aJIHlllHJIOeSI oyJIO IIpH f'a.lllt'llllli .'lO
1320-HX pOKiB. .

BiAna 3 noJlbl.QelO. YKpaittebKO-IlOJibebKi BJHHH Toro 11acy po3rpa-


B3JIHCH fOJIOBHO Ha norpSIHHlfHOMY npocTOpi Mi>K r>yroM Ta BncJJOIO,
Jl,aJihllli noxo.au, e cepe.llHHY O!lHOi tIH .upyroi Kpai11H, 11am.·;1<a.rn :lo BHH-
HHTKiB.
TepuTopiH Mi>K BHcJ1010 ii GyroM MaJia 3t1a 11i11m1 ro.1011110 :t Ko-
MyttiKau.iiiHHX npH4HH. Ty.ao10 npoxo.11.HJIH na>KHi Toprom-.11i.11i lllJISIXH:
O.LlHH 3i cxo.lly Ha 3aXi.ll, 3 KHiea Ha BoJIOJlHMHp i Jllo6.11111 .;10 I lo:n.,1ui
Ta HiMelflfHHH i .apyrn.H - Bi.ll 6aJITittcbKOro MOJHI :tJlOB>K l>yrn 'll'pc3
LlHiCTep Ha 3aKapnaTTSI 11 ,llO .4opHOfO MOpH .0611.111i l')'Ml'il\lli J\Cp-
>KaBH eTapaJIHCH l..llO >KHBY apTepilO onattyeaTH i :taKpillHTll :1a l'060lo.
B>Ke e 3apanHi ·Hallloi ieropii BttcrynatoTb TYT c1a1111i lf l' p11l'11cb1< i
r op o .ll H, psu KpinoCTeit, ix oeepeJlKOM 6yn lfl'fllll'll ( n·11tp cc.110
4.epMne Ha.a fyqeo10 B XoJIMlll.IIHi), a 11a 11iu.111i ~toryrni ropnltH -
EeJI3 Ta nepeMHll.IJlb. Xro oettyBaB Ti rop0,1,11 i XTO II HllX llOJIO ..'l.iB
y HaHJI.aBHillIHX lfacax, ·-- npo ue 11itrnro m·1rnoro m· :man1. AJll' 1u.o
BOHH MaJIH BeJIHKY Bary, npo u.e CBi;'llfltTI> :ta11:u11a ()()pon.6a, lllO 33
HHX BeJiaCH. B 981. p. 4epeeH i ncpeMlllll.'11· :1;i()pan i:t PY" .nHXiB
Bo110.1lHMHp Be.TIHKHf1 i BJJY4HB ix JlO K11inci.Koi ,tl'pit<au11. To.11 orn
XO.ll.HB rntt6oKo a OoJiblllY; e 1018. p. l><>.'1l'r.r1a11 XopoC•p11n ni11 1rnc
11oxo.lly na Kttie 3aifHS1B tiepseHCbKi ropo:rn. ra ~lpoc1att M\:tp11A \' no·
97

I
I

\ ______ __ _________ _J
HHRJb npMHMac p,py1to.1Hy. T'11t;y11or.: J iltHT:JI nvpJICit i L1i(ia_ 11.e U;~HI{ J H:JiiuiH11iw11x PY·
..-1111H1'iR Kllll)IWi /J,01i11. oaraTo i.1J1oeTpona1111ii. /pf, ;'1,0li.'Ia)(lit' yJrn.H'HHH. JIK 1111r.'IH~a,10 ;i.:11Tl'JJ

i.1111;1in i H:irne A;tJIHc: mtiei.rn. Ha. 1tiM JJ.HC)'HKY oeouJmny ynary :rnepTall)Th 111tuoM11 /l.J>YlKHHHH-
Kio, npm:pami>HL nepaMH.

xo.nax 1030-1031. p. attoay .no6ya ui ropO.JJf .llJISI KH€Ba; KOJIO 1069. p.


llOJihCbKHH KHH3h EoJiecJiaB CMiJIHBHH HaHOBO 3a~omrn 6ye nepe-
~HWJih, aJie TPH 6paTH PocTHCJ1asw1i ocTaTOLIHO 1084. p. onattyeanH
3aXi.llH€' no~pSIHHLILISI i 3BSl3aJIH iioro 3i CBOiM raJIHU.hKHM KHSl3iBCTBOM.
3a6y»<aHI.IJ.HHa 3aJIHWHJiaCSI npu Bo.11rni.
KOJIH ra.1HLIHHa CTaJia OKpeMOIO .nep)l{aBOIO, PoCTHCJiaBHLli 3axo-
)J.HJIHCSI nowHpHTH Ta aa6eaneLIHTH CBOi OKpaiHH H llaCTO BOIOBaJIH
3 nOJISIKaMH. TaK KHSl3b 8aCH.7JbKO I 092. p. BO.llHB Ha noJihlUY no-
JIOBU.iB, KiJihKa pa3iB yJia.ZJ.)l{yeae noxoJI.H BoJIO.llap i 1122. p. noJIHKH
n!flc-r.ynoM yaHJIH :H:oro B 110J1-0H ni.ll BucoKHM, .nech na no..1hChKO-
yKpainchKOMy norpHHHLILli. Bi:H:tta Bi.llHOBJIHJiaCSI i e qacax Bo-
JIO.ZJ.HMHpKa: 1126. p. BoJIO.llHMHpKo 3 6paTOM PocTHCJiaeoM BOIOBaJIH
noJihChKe · norpS1HHL1L1a, 1144. p. anoey nOJibChKHii KHSl3b Bono.nHcnaa II.
XO.ZJ.HBt hoxO.lOM na faJIHLIHHy. A)I{ sa 5Ipocnaaa OcMOMHCJia nacTaB MHp.
HoBHH nepio.ll BO€H nacTaB 3a PoMaHOBHLliB. f aJIHllHHa 3Jiy11uJiacsi
3 BOJIHHHIO B 0.llHY ,llep)l{aBy. nJISI noJibUJ.i u.e 6yJio aarp03JIHBe H nOJib-
ChKi KHH3i cTapalOThCSI saxqnHTH y ceoi pyKH Ha.ll6y)l{attcbKe norpS1-
HH1111a, a6o YKpainy, SIK ii TO)li 3BaJIH. An.e Hawi BOJIO.aapi 6opOHSITh
ceo€i aeMJii. BopOTh6a no11anacS1 sa PoMana McTHCJiaeu11a. 1205. p.
7
»lcTopi.R YKpa.iecuoro BilcLKa«.
98

BiH nepeiillIOB BncJiy, aaxonnB .n.aa nOJibCbKi ropo..lH, a..1e KO ..'IH a He-
senu11Ko10 .ll.PY>KHHOIO Bi.n.ixaB Bi.ll. rOJIOBHOrO BiHCbKa, nOJIHKH Hecno-
.n.iBaHO HaixaJIH Ha HbOl'O ii y6HJIH ni)l. 3aBHXOCTOM 19. 11epBHH. noJibCbKi
niTonncu.i onoai.n.anu, lll.O non.HKH CHJJbHO TO.ll.i norpoMHJIH ranHU.bKe
BiHCbKO, lll.O a.>K BncJia no11epaoHiJia si.n. KpoBH, a aa ocTaHKaMH rnaJIH
a>K ni.n. Bono.n.nMnp.
CMepTb MoryTHboro KHH3H, HKOro aaaJrn caMo.n.ep>KU.eM Pycu, si.n.-
KpHJI(;'. IlOJIHKaM II.IJIHX Ha f aJIHllHHY ii BOJIHHb. CnHW: PoMaHa, naHPIJIO
:H BacHJibKO, 6yJiu ManoJiiTHi ii He attaiilllJIH npnsHaHHH cepe.n. ra- .·
JIHU.bKHX 60.s1p; Ha PoMattoey cna.lllll.HHY saaixaJIH piatti npen~H.lleHTH,
no11aJiaCH BHYTPilllHH 6opoTb6a ii no.llblll.a Morna BHKOpHCTaTH ii Jt.TIH
CBOiX U.iJieii. nonhCbKHH KHH3b JlelllKO oiJIHH ni.n.nnpaB cnepllly Po-
M3HOBfflliB, aJie HK no6a1rne, lll.O ix CHJihHO ni.llnOMara€ BoJIHHh, CKJiaB
j3 yropcbKHM KOpOJieM y Cnillli 1215. p. IlJIHH no)liJiy ramtlfHHH -
3acTepir1I.Iu co6i norpHHn11ui seMJii. Toro caMoro poKy aiH nilllOB no-
XO.llOM Ha cxi.n. - 3aHHB nepeMHII.IJib, fiepecrn, YrpOBCbK, Bepelll.HH,
CToJin€, KoMOB i »BCIO YKpaiHy«, T06TO u.iJie norpsmu1111.H.
Ane PoMaHOBHlli 6opoHHJIH CBO€i 6aThKiBlll.HHH. B 1219. p. na-
HHJIO 0.llHHM TIOXO,ll.OM .n.o6ye fiepecT.H H 3a6y.>K.>KSI. JlelI.IKO no)laBC.Si
npOTH HhOrO H IlO'llaB BOIOBaTH OKOJIHU.i Ha)l oyroM. naHHJIO BHCJiaB
Ha HhOro CBOi IlOJIKH ni)l npoBO,llOM raapuJia nylllHJIOBHlla, CeMeHa
Ony€BHlla ii BacHJibKa raapHJIOBHlla; BOHH .llirHa.rrn IlOJIHKiB Ha Cyxiti
,llopoai (Micu.e HesHane), 3BeJIH 3 HHMH 6i.H i nornaJIH ix a.>K JlO
piKH Benpa. B 1221. p. JlelllKO npo6yaaa 3HOBY Bi.ll6HTH 3a-
6y>K>KH ii XO./lHB IlOXO,ll.OM Ha lUeKapiB. AJie naHHJIO HaC.'laB Ha noJihlll.Y
caoix coJ03HHKiB Jiuroau.ia 11 ocTa ro11Ho JlelllKO npHHHB Mnp. KoJrn >K
1226. p. JlelI.IKO BH6npaBCH nOXO.llOM Ha faJIH4HHy, naHHJIO ii Ba-
CHJibKO BHCJiaJtH BiiiChKO Ha fiyr i U.hOro 6yJio )lOCHTb - JlellIKO
3aaepHyBcH.
fioporb6y a.a 3a6y.>K.>K.H Bi.llHOBHB MasoseU.bKHH KHH3h . Kottpa.ll,
JlelI.IKiB 6paT. y 1235. p. BiH nilllOB nOXO.llOM i no11aB 06JIS1raTH Llep-
BeH; aJie CHHH BacHJihKOBi BHHllIJIH iioMy Ha3yCTpi11, aaeJIH 6iii i no-
3a6upaJtu B noJtoH auaua 1rnnx noJibChKHX 6oHp; Kottpa.ll yCTynnB
yH0t1i ua Benp i ni.n.11ac nepenpasu 11epes u.10 pi11Ky noTottyJio a ttiH
6araTO BiiiChKa.

noxo,11.H Ha UOJlhlIIJ'· y nepwux BiiiHax iHiU.iHTHBa 6yJta 3)le6iJibWa


B pyKaX noJihlll.i. noJihChKi BiiiCbKa BCe Hana)laJIH Ha 3a6y.>K.>KSI, a ra-
JIHU.bKO-BOJtO)lHMpHCbKa ,llep>KaBa TiJJhKH Bi.ll6HBaJia ix HaCTynu. AJte
IlOTiM naHHJIO B6HBCSl B CHJiy, ycynyB BCiX npeTeH.lleHTiB .llO faJJHllHHH,
BilOPH.ll.KyBaB CBOi 3eMJii - a TO.ll.i Mir y.>Ke no)lyMaTH npo Te, lll.06
TpiBKO aa6e3ne1rnTH 3a6y>K>KH. KoJio 1237. p. eiH no6y.ll.yaae ropo.a.
XonM, HaiicHJihHiwy <J>opTeu.10 s raJIHU.hKiH .n.ep>1<aai, mo ii A TaTapa
He MOrJIH .n.o6yTH. Ue 6ys roJIOBHHH o6opouuuA nyHKT 3a6y:>K:>KH,
CHJlhHilI.IHii Hi.>K CTapOBHHHHH 4epseH, ,ll.O Toro )I( BiH 6ya yKpinJieHnii
HOBillIOIO TeXHiKOIO. To.ll.i CTaJia MO.>KJIHBa o<f>eH3HBHa 6opOTh6a 3 noJib-
lll.elO. naHHJIO nepeHOCHTb BiHHy Ha IlOJibCbKY TepuTopilO i PH.llOM
IlOXOJ].iB CTapa€TbCSI no6iJibllIHTH CBOi norpHHH4Hi aeMJii.
B 1243. p. BiH npnroToaua nepwuii aeJIHKHH noxi.ll. ua nonhlll.Y·
BiHCbKa HllIJIH llOTHpMa .n.oporaMH: naHHJIO caM nillIOB Ha JI106JIHH,
BacHJibKO 11epea pi11Ky Jla.n.y Ha ropo.ll fiiny, 11sopcbKHH AH.n.pifi Ha'
CHH, BHllIHTa )IC Ha rn.n.rippH (Ma6yTh, 3axi11He Po3f0ll4a). noTiM yci
99

HHR3b CBRTocnae AOOysac 6011rapcbKMil ro~A· 3 xp0Hi1rn MaHacii (onHc cTup. 93).

J.1pmJIHCH paaoM i noao10BaJIH mo6JIHHCbKY aeMJIIO no BucJiy Ta Csrn.


nomurn ai.D.noaiJIH Ha ue uai3.l1.0M Ha AH.D.piia. To.l1.i )laHnJio ii Ba-
CH.'1hKo 3i6paJIH HOBe BiHCbKO i lllBH)J.KHM IlOXO,llOM, aa OJlHH )J.eHb,
3 yciMa BO€HHHMH MalllHHaMH, 3 XoJIMY JliHlllJIH )J.0 Jll06JIHHa. noqa-
.1aCS1 o6Jiora ropo,lla. »Opaw.i KH.ztaJIH KaMiHHSI, i CTpiJIH HK TOH ,llOUJ;
iWJIH Ha ropo.ZJ.«. MelllKauui npocuJIH Mupy i ao60BS1aaJIHCS1 He noMa-
raTH caoMy · KHSI3eBi npoTu )laHHJia.
Y Haii6JIH)l{ll0MY qaci )laHHJIO w.e pa3 XO)J.HB IlOXO)J.OM Ha no.7IhW.Y
" )J.06HBCSI HapelllTi fOJIOBHOi MeTH: .l1. 0 6 y B JI IO 6 JI H H i np1rnyqus
JII06JIHHCbKY ·aeMJIIO .D.O caoei .D.ep)l{aBH. AJie npo ueii aa)l{HHH noxi.l1.
Hiqoro 6JIH)l{qQfO He 3Ha€MO. noJihCbKi JiiTOilHCH nepeKa3aJIH TiJibKH,
mo JlaHHJIO Bi.D.HOBHB y JI106JIHHi aaMOK i nocTaeua TYT .D.JISI 060-
pottu KaMSIHY ae)l{y. He aHaTH TaKO)I{, KOJIH ii cepe.D. HKHX o6cTaBHH
.Tho6JIHH Bi)J.IIaB Bi.D. raJIHl..lbKO-BOJIO)J.HMHpCbKOi }lep>KaBH.
3a HacJii.D.HHKiB JlaHHJia aiiiHa aa norpsiHuqHi aeMJii paa-y-pa3 no-
llOBJIHJiacH. 8 1266. p. EoJiecJiaB CopoMJIHBHH uaixae Ha XoJIM. AJie
iioro noxi.D. He B.D.aBCH, uaceJieHHH aaxoaaJIOCSI a ropo.D.i, »iM no,lla.7JH
eicTKY noJIHKH-yKpaiHHHH«, a norpHHHqHHX oceJih. Hallli KHH3i si.11.no-
Bi.11H Ha uac.TyII CBOiM IIOXO.llOM. lllaapHO JlaHHJIOBH'·I IlO)laBCSI Ha
Jho6JIHH, SoJIO)J.HMHp BacHJibKOBHq - Ha EiJiy. nicJISI Toro IlOJISIKH
n.ztapuJIH Ha EeJI311uuy, a 3·ai.llTaM KHHYJIHCH Ha 4epaeH ii nopyiitty-
RaJJH Bci ceJia. Hallli KHH3i 3)1.0rHaJIH IlOJUIKiB, KOJIH BOHH B>Ke aepTa-
JIHCSI 3 IIOXOJly. Jlo 6010 npHHUIJIO Ha Micui, w.o 3BaJIOCSI BopoTa.
»Ue 6yJio Micue KpinKe, He MO>KHa 6yJio iioro Hi3Bi;lKiJih o6iHTH, THMTO
i asaJIHCH BopoTa tiepea TicttoTy CBOJO«, IIOHCHJO€ Jiironuceuh. Hawi
RiHCbKa 6y..11H Jly>Ke CHJlhHi, »6yJIH IlOJIKH Ha OKO SIK Ti 6opu B~JIHKi«.
A.11e rapsiqmi: lllaapHo He aaqeKaB IIOMOtJi BoJIO.D.HMHpa BacHJihKOBHlla
100

" Heo6epe>1rno y.J.apHB Ha nOJIHKiB caM; y TiCHOMY Micu.i He MaB 3MOfll


p03BHHYTH CBOiX CHJI, i IlOJIHKH HOfO nepeMOr JIH. Y 6010 yna.TIO 6a-
raTO 6oHp, MiJK HHMH )lBa CHHH THCHU.hKOrO, JlaBpCHTiH i AttJJ.piii,
w.o 6opoJrnrn .llyJKe xopo6po.
OicJIH Toro yKpaiHCbKi KHSI3i nepeiirn.'IH .llO ttacTyny. BoJJO)J.HM!ip
BacHJihKOBHll 1279. p. niwos noxO.ll.OM Ha BucJiy. Jlcs )laHHJIOBIP·I,
w.o 3a6a:11rnB IIo6iJihWHTH 3eMJii »Ha BKpaiHi<{, .lliCTan .llOnoMory Di.il
TaTap, no JihO.llY nepeiiwos BucJiy ni.ll CaH)l.OMHpoM i .LI.o6yB OciK
6iJJH KonpuBHm..r.i. AJJe BiHChKa iioro nopo3xO;tHJIHCH 110 3.l06Hll i ni,l
f oCJJHU.elO nOJlSIKH iioro nepeMor.rn. ToJJ.i no:1bcb1rnii KIIH3b JklllKO Liop-
HHH pylllHB Ha Hawe norpHHHlllla, 1281. p. 3.J.o6yu i 31mu.1.1m riepe-
BOJJChK, 1282. p. nOBOlOBaB OKOJIHU.i llleKapeBa, ))li3.HB .lCOITb ci.1 i TaK
iWOB 3 BeJIHKOlO rop;i.iCTlO, B)lalOllH, Hi6H BCIO 3CMJllO B:JHB<;, llllllIC .JiiTO-
nHCCU.h, - noTiM w.e )lo6ys BoiHh. l1Hrna qacTHIIa 110.1Jhc1,Koro niiic1.>1~a. 4
200 JilO)leH, pyiiHyaaJia ceJia Ha.ll pitIKOIO K_porno10, 11r.w.1c1<0 l~cpecrn.
A.TIC npoTH HHX BHHWOB 6epeCTeitchKH1'i BOCBO.la TuT, norpmrnn ix
TaK, rn.o Ha noJii 6010 JIHrJIO 80, B3HB 6pam.r.iH i ui.1iopan ;wou4.
3a i.r.i noxoau BiMHllHBCH BoJIO.l.HMHJJ BacH.1lhKOBHll IIOXOllOM Ha
811cJ1y. Bitt 3HHW.HB OKOJIHU.i J1106J1mta, so10BaB Ko.r10 B111'11ropoJ.a. 3a
BucJ1010 .z.r.o6ys i norpa6y~aB noJJ.aJihWHi1 ropo;l CoxattiB. R 1286. p.
raJJHU.hKi ii BOJIHHChKi siiichKa xo;J.n,rn 3 TaTapc!.t\llM xa11m1 T e:1e6yro10
Ha CaH)lOMHp, a piBHOllaCHO xaH Horai'i HaCTynan 11a Kp:udu. B 1288. p.
IOpiH JlhBOBHll o6;rn:raa JI106JIHH, aJie JJ.06yTH He 3Mir flora, a TiJibKH
TIOBOIOBaB OKO.'IHU.i. Ta KiJihKa poKiB ni3Hillle, KOJIO 12~0. p., Jku ocrn-
TOllHO 33HHB J1106J1HH i ni.z.r. B.113.;lOIO ra.1Hllbl\HX l\IUt:tiB Micro :-nJIH-
lllHJIOCH JJ.O 1302. p. Oi3Hirne w.e ocTanuiii ra.rmu.hKo-no;1o;u1MHpcbKHii
KHH3b IOpiii ooJiecJJaB 1337. p. 06.nHraB JI106JIHH pa30M ;i TaTapaMH.
KpiM Toro, rn.e 1300. p. raJIHU.hKi siHchKa 6y.rrn s 11ox0Jli 11a cattJlOMHp-
ChKj' 3eMJilO i 3HHW.H.rn HoBHH Kop1IHH.
Y 6opoTh6i 3a 3eMJii ~i>K EyroM Ta BHc.10K> MO>l\lla 3a:matmTH !lBi
CTa.z.r.ii: neprny, KOJIH 6iJiblllY CH.1y _npom~.151€ noJlbUJ.a i .;1pyry, KO.i111
.llO nepeBarH )lOXO.ll.H.Tb raJIHU,hKO-BOJIQ;J.HMHpCbKa .11Cp>l\aBa. y Jl3BHi-
llJHX qacax noJIHKH BH.SIBJJSllOTh 6iJihrne eHeprii it 1<i.r11>1G1 pa3ie DCS1-
ra10Th CBOIO fOJIOBHY MeTy, onaHOBYlOTb Ha JlOBWHii qac llCpBCllCLKi
ropO.llH (nepea 981, 1018-30, 6iJIH 1069, 1215-19 p.). I 11i311imc 110.1b-
ChKi KHH3i ue DOKH)lalOTb THX caMHX 33.ll}'MiB, aJie Ha Te, rn.06 3a6yJK>KH
onaHyBaTH TpiBKO, B HHX yJKe CHJI HeMac. ROilll TiJil>KH 11a11aJJ.aJOTb
Ha pi3ui ropOJlH, crnpalOThCH ix JlOOYTH, ;.r.eKOJIH ii .r106yua10Tb, aJie IK
pa3-y-pa3 MYCHTb yCTynaTH 3 3eMJii ni.n HanopoM i3 yKpai11c1>1<oro ooKy.
faJIHU.hKO-BOJIO.llHMHpCbKi KIMl3i cneprny Ti.'lbl\lt 6opo1111JJH 3a6yJKjf\f[,
cTapaJIHCH uoro yTpuMaTH 11: yKpinHTH. Ta ni311iw i11itliHTHna ncpexo-
JlHTh y ix PYKH, BOHH nepeHOCSITh BiHHY Ha Tcp1nopi10 no.'1l>w.i. ~' ui-
JIOMY pH.lli noxo.nis aafi:MalOTh 6epir BHC.'IH, - ei.n Ca11JlOM1tpa :w Bum-
ropoJJ.a, - )leKOJIH nepexO,llHTh i Ha JiiBHH ocpir BHCJIH It BOIOJOTb
TaMorntti ropo.nH. HaJlBHCJIHHW.HHa TaKcaMo t1acTo nL'l.r1Hra.11a RiHHaM
i 3HHll.\eHHHM, SIK i 0o6y>KJKSI. fOJIOBHHM H:lTHCK illlOH Ha Jl106.1HH, ,
i .llBitii, xoq i tte.nosruii qac (1240. pp. i 1290-1102) ramtU.hKO-BOJIO-
JlHMHpCbKa ,llepJKaBa MaJia Jil06JIHHChKY 3eM.1K> nL'l CR0€JO BJl3.llOIO.

B COIOSi 3 noJlt.DJ,elO. Bi.Hua He BHilOBHlOBaJia acix Bi)l.HOCHH Mi>K.


YKpaiHOIO Ta noJlhlll.elO. EyaaJIH qacH, KOJIH KHH3i 3 0.'UIOro i ~PY'=
roro 6oKy BXO.llHJIH B COI03 i B3aiMHO co6i noMara.71H. To)li Binn.KO
101

11,llfOi, llH Apyroi CTOpOHH B xapaKTepi COl03HHKa 3aXO)lHJJO .n.a.1eKO


11 3eMJii cyci.na. TaK noxi.n 5oJiecJiaaa Xopo6poro Ha Kuia 1018. p.
(>yo MOiKJIHBHM TiJihKH TOMy, 111.0 no ..1bChKHH KHSl3b niiJ.TpHMyaaa CaH-
ronoJIKa BoJIO.ZlHMHpoawrn. TaKcaMo 5oJiecJiaB CMiJIHBHH npuxo.nua ;i.o
l\ncea 1069. p. HK co103HHK 13HcJiaaa 5IpocJiaa11tta. 5IK npHHTeJih Po-
~1anoa11ttiB cao6i.ntto nepexoAHB faJIHllHHY i BoJIHHh JieuIKo 5iJIHH.
l(oJIH iK noJihCbKHH KHSl3h o.nHoro pa3y HK COI03HHK ynittlllOB .no Bo-
:101u1M11pa, a iioro aiHChKO norpa6ysaJio MiCTO, BOJIO.ZlHMHpu.i Ka3ao1rn:
...w.YJH 6 He 6ya 3 HHMH ix CBOSIK OJieKcaH.nep (6eJI3bKHH KHH3b )~ TO
umm He nepe}1lllJIH 611 6yJIH i 5yra«.
~lKpaiHChKi BiHChKa XOJJ.HJIH Hepa3 I Ha IlOMill )laJieKO B no.JlblllY·
rat..: 1041. i 1047. p. 5IpocJiaB My11,pHH Bi.LI.6ys noxi.LI. Ha Ma30Bllla
sr 11: COI03HHK Ka3HM11pa 06HOBHHKa, nepeMir BO€B0.1ly-6yttTapH Moli-
otaEa i1 JI.OnoMir KHH3esi BiA6yJJ.yaam po3611Ty noJJhCbKY .a.epiKaay.
I )oMaH 1\1.cTHCJiaBHll I 095. p. noMaraB noJihCbKHM KHS13SIM Kaa11M11po-
111111a M y 6oIO HaJJ. M03raao10 (np11nmrn· Hi.n11) i srparua TaM 6araTO
lPYiKHHH.
lloKJia.nttime 3Ha€MO npo o;urn noxi.n llattHJia. B 1229. p. tta 3a-
l\Jl111{ Kottpa.na MaaoaeU,hKOro ,llaHHJIO 11 BaCHJibKO xo.n.HJIH a siiichKOM
aiK y BeJIHKOilOJlhlll.Y, ni.n. Ka JI i ill. ropOA 6ya CHJibHO yKpim1eHHH,
:ta6e3netteHHH .llOBKOJia BOJJ.010. noJibCbKi BiHChKa He XOTiJIH JJ.06ysaTH
rar\OI rnepAHHi i JJ.O HacTyny niwJIH TiJihKH raJIHU.hKi aiiichKa. Koupa.n.
t1yn 3axonJieHHH Bi.llBafOlO raJIHllaH, »IlOJil06HB pychKHH 6iH«, Ka>I<e
:rirnn11ceU,b .. BaiKKO 6yJio JJ.iHTH .no Mypia 11epe3 BO.Zly, AO TOfO iK CKpi3b
r~·cTo poCJIH aep6u Ta JI03H, " nOJIKOBOJJ.U.i He MOfJIH 30pi€HTyBaTHC>I
B Micu.i 11 nop03y-
Mintrn Mi>K co6mo.
f'opO.llSIHH 3aB3SITO
rrpi.11S1JIH i3 3a6opoJI,
'KilMiHHSI HlllJIO HJ{
TOl°I CHJlbHHM lOll.l«.
A.TJe raJIHU.hKi crpi~h­
rli BillilOBi.llaJIH 3 JIY-
KiB, 3paHHJIH "160 JllO-
Jl('H, noTiM ni1maJIH-
.rm 3B01l0BHH Mier i
ropo.LJ.ChKi sopora i
l\1CWKaHU,i TiJibKH 3
TPY JlHOll.laMH 3ara -
c11J111 no>Ke>Ky. Ha
.11pyrnf1 )leHh ..llaHH-
.i10 Hal<a3aB_ py6aTH
.llrpeBa KOJIO ropo-
Jta ii roroBHBrn .no
1100oro Hac·ryny. To-
.lli rqpom1ttH noro-
.llHJIHCH Ha nepero-
norm. Kottpa)l He Bi-
PllB csoiM BO€BOJJ.aM
i npoxas ,llaHHJia,
11!06 BiH v6paBCH B
llOJlbCbKHHW llJOJIOM i ranM'-'bKMit J1M14ap. 3 ne'taTi raJ1m~1.l\oro Kt)poJJR
11i11ro0 noc.11yxaTH,ll.lO IOpiH I.
102

Ka3aTHMYTh KaJiiwaHH. A BOHH nolla.i1H .zr.opiKaTH KoHpa.zr.oBi: »4H MH qy-


>KHHU.i, He TBOi JIIO,llH, He Bami 6paTH, qoro BH Hae He IlOWKO.lly€Te?
KoJIH Pych Hae .ll06y)le, TO HKY CJiaBy MarnMe KoHpa.D.? KoJIH pycLKa
Ko porn a 3aMa€ Ha 3a6opoJiax, TO KOMY 6y)le qecTh, He PoMaHOBHllaM?
He )lau CJiaBH Pyci, He nory6H U.bOro ropo.lla !« To.lli KoHpa.lliB BO€Bo.aa
naKOCJiaB CKa3aB: »KOHpa,ll pa.llO BHSIBHB 611 BaM CBOIO JiaCKy, aJie ,ila-
HHJIO .lly>Ke JIIOTHH, He cxoqe Bi.llii1rn: 3Bi.llCH, IlOKH He .ll06y.lle ropo}J.a«.
I, cMiIOllHCSI, .llO.aas: »A och i BiH TYT caM, rosopiTh i3 HHM«. ToJli Mi-
mattH 3aKpHllaJIH: »Mau MHJIOCep.llH Ha.ll HaMH, MOJIHMO Te6e, noror'UICH
H3 MHp«. llaHHJIO p03CMiSIBCH, 3HHB WOJIOM, npHS13HO fOBOpHB i3 06- ...
JIO}KeHU.SIMH i 3apa3 TaKH npHHWJIO .ll.0 MHPY· raJIHU.hKi nepe,llOBi IlOJIKH
XO.llHJIH u ni.ll cyci.atti ropO.llH CT a prop o .ll i Mi JI ill, a ttaBiTh 3au-
HS1JIH 6y JIH KiJihKa ciJI ni.n B po u. JI a B o M.
Ha 3axi.ll.Hi noJihChKi 3eMJii XO.llHB i llaHirnis CHH, Jles. Y 1273. p.
3 6paTOM McTHCJiaBOM no)laBCH BiH Ha ill JI e 3 h K npoTH BpOitJiaBChKHX
KHH3iB. ni3HaBWH SIK-CJii.ll IlOJibCbKi Bi.llHOCHHH, JleB llVM3B HaBiTb )l0-
6yn1 )lJIH ce6e KpaKiBCbKe KHSI3iBCTBO, aJie HOro KaH.l(HJtaTypa He 3H3H-
WJI3 6yJia 3r0AH Mi>K IlOJibCbKHMH aeJibMO.>KaMH.
B 1289. p. BiH XOAHB ime pa3 ni)l K pa Ki B y .llOilOMOry KHH3eBi
5oJiecJiaBoai 3eMOBHl10BHlleBi. »I pa.ll 6yl} uoMy .u.ywe10 DoJiecJiaB i KoH-
pa.ll i JlOKOTKO, SIK COOMY 6aTbKOBi, 60 " 6ys JleB KHH3b po3yMHHH,
xopo6pHH i BHTpHBaJIHH y 60HX, HeMaJIO 33B3.SITISI BHSIBHB y 6ara-
TbOX BiHHaX«. Jlee orJU:mys KpaKiB i3 ycix 6oKiB, aJie .ll06yean1 ropo.a
6yJio Ba>KKO, 60 MYPH 6yJIH KaMHHi M: Ha HHX CHJihHi KOJiosqporni ca~m­
CTpiJIH. Bitt BHCJiaB crrepwy BiHChKO niD. cyciD.HiH TH Heu. h, no6HB ro-
po>KaH i Mano He .ll0-
6ys ropOJI.a. noTiM
TIOllaB fOTOBHTHCH )J.0
o5Jiorn KpaKoBa, sit'I-
chKO D.iCTaJIO HaKa3
Jii3TH Ha 3a6opoJia -
noqaecH 6iH. Ta
IlOJlbChKi 80€80.llH 3
XHTpomiB p03IlYCTH-
JIH llYTKH, mo npo-
TH JlhBa HD.e spou.-
JiaBChKHH KHH3b.J1es
nepepsas o6Jiory i'1
BHCJiaB BiHCbKa Ha
lliJie3bK, a>K niD.
B po u JI a a. Toai, 3a
TIOllHHOM lleCbKOro
KOpOJIH, noqa TJHCSI ne-
peroEOpH ii Jles no-
ixa.s .LI.O 4exii tta MH-
poBHH 3i3,.l. JlO.LI.OMy
septtyBCSI ) ECflHKO~
.ll06Hllll~.
Ui .aa.11eKi noxoJ11.
ManKa noxoAiB ranMU,bKMX KHffaie Ha aaxi,o.. KpiM 1l.06HYi He npH-
HOCHJIH HaWHM. KHSI-
103

CepeAHeei4HMR 3aMOK
e HiMe'l'IMHi.

Tam cnoci6 Ciy~oeaau.11.


·.. ·' )._'
111ypoeaRBX 3a111ie IlOIIIH·
'/· ........ -..
p•ocn J Hae B XIV-XV a. "-

;rnM ttisIKoi 6iJibWOi KOpHCTH. AJI1e KHH3i oxo1.1e HllIJIH B JlaJieKi cTopottn
•rn TO 3 o60BSl3KiB !1.JISI COI03HHKiB, l.JH w.e 6iJihllle - JlJUI BO€HHOi
CJiaBH.

floXO,ll,H Ha lJexilO A ABCTpilO· Y CBOiX noxo.n.ax Ha 3axi.n. yKpaiH·


CbKi KHSl3i JlOXO)lHJIH a>K JlO 4exii i1 Ha)lJlyttai1ChKHX KpaiH. 3 )J.aB-
Hiurnx qacie 3Ha€MO OJJ.HH TaKHH noxi)J.: y 1076. p. 8oJIOJJ.HMHp MOHO-
MaX i OJier CBHTOCJiaBHtI, paaoM ia noJihChKHMH KHH3HMH, XOAHJIH ua
4cxis i JliiillIJIH noaa r JI or is a>K .llO 4echKOro JI icy (ro6TO, .llO CyJle ..
Tis). AJie 6JIH>K4HX no.llpo6uuh npo ue:H rroxi.ll JiiTonucu ue no)lalOTh.
WupoKi nJIHHH W.O.llO uaMyH*bKHX aeMeJih MaB ,llaHHJIO. Bin
yei1'1llIOB y co103 i3 yropchKHM KopoJieM EeJielO, 3a.llyMy10t1H npu iioro
.ztonoM03i .zto6yTH JlJIH ce6e aacTpiiichKHii npecriJI. CuHa PoMaua OD.py-
>KHB BiH i3 KHSl>KHOIO r'epTpyJJ.OIO, OCTaHHbOIO 3 po.zty Ea6eH6epris, mo
1rnmKHJIH s AscTpii, ii uaMaraBc.SI aaneBHHTH iioMy BJia.lly s HaMyHaH:-
CbKiH CTOJIHU.i.
Y uii1 .cnpaai .llaHHJIO sunpaBJIHBCH 1248. p. pa30M ia EeJielO a>K
ni.zt 5 pa Tu c JI a By. npo aucJii.ll noxo.lly JiiTonuceuh He onoai.ztae ui-
4oro, aJJe onucye, HK TaMOlllHi HiMui JlHByBaJIHC.SI raJIHU.hKOMY BiHChKY:
»KOHi 6yJIH B JIHlJHHax i IlOKpHBaJiaX lllKipHHHX, a JIIO,llH y 6pOH.SIX,
i 6HJia Bi.ll i1oro nOJIKiB HCHiCTb BeJIHKa, Bi.ll 6JIHCKYllOi a6poi. CaM BiH
ixas nopyi1 i3 KOpOJieM 3a 3BH4a€M pycbKHM: 6ys KiHb ni.ll HUM Hanpu-
4Y.ll rapHHH i Ci.llJIO ia ropil040ro 30JIOTa, CTpiJIH Ta llla6JISI 30JIOTOM
nonpuKpalllyBaHi i HHlllHM l\faHCTepCTBOM, w.o Tpe6a 6yJio BCiM .llHBOl\f
mrnyBaTHC.SI; KO)KYX i3 OJIOBHpa rpeUhKOro, 06lllHTHii 30JIOTHM, IlJIO-
CKHM Mepe»<HBOM, qo6oTH a aeJiettoi lllKip~, aoJIOTOM lllHTi. HiMui JlH-
eysaJIHC.SI ii qy.llyBaJIHCH, a KopoJih CKaaae iioMy: ».llaa 6H SI aa ue
oxoqe ii THC.SilIY cpi6Jia, w.o TH np11iimoa .!J.O Mette 0611qaeM py-
CbKHM«.
AJie npoTu KaHJJ.H.ztarypH PoMaHa BHcrynus qechKHH KOpOJib Tipo-
MHCJian OrroKap II. i Hanas ua AscTpilO. lllo6 cnHHHTH iioro no-
xi.u, JlaHHJio· 1253. p. no.llaBCSI ua lliJie3bK. Y nepe.llOBOMY noJIKY HUJOB
Jles .llattHJIOBHll, eiu aaft:llIOB )laJieKo B ».Tiicoei ropu« i npHJl6aa se-
.TJHKY .uo6uq. CaM ,llaHHJIO uaMarasrn .ll06yrn 0 n a a y. Ane ropo)l 6ys
Jly)l(e CHJibHHif i, XOtI BiiiCbKa iioro JJ;o6yJIH nepllli ii JJ;pyri BOpOTa,
.llO sttyTpirntthoro ropoJJ;a .n.icTaTHCH He MOrJIH . .llo Toro >K .ll.aHHJio 3a-
11e.ny»<aB Ha Olfi :H ue Mir caM .ZJ.OrJISl,llaTH o6Jioru. f aJIHUhKi BiHChKa 3,!10-
6y JIH TOJJ;i HHllIHH ropo.n., HaCHJI€, BH3BOJIHJIH aBi.llTiJih 6araTO 6paHuie,
104

norpa6yaaJm OKOJIHU.i f Jiy6wm1I, a ropo.ll f ep6opT ))npHcJiaB ,Ll.aHH-·


JIOBi Mell i noKipHicTh CBOIO«. 3 BeJIHKOIO CJiaBOIO i ·qecTIO BepH)'BC.ff
.llaHHJIO ,llO XoJIMY: »He 6yJio neprne B 3eMJii pychKiii HiKoro, u..r.o
BOIDBaB 6H 3eMJIIO qechKy, - Hi CBHTOCJiaB Xopo6pHii, Hi BoJIOJU1MHp
CB.HTHH«, 3a3Hallye JiiTonHceu.h.
AJie )f{ PoMaH ,llaHHJIOBHlI He,lloaro yTpHMaBC.H Ha aacTpiHchKOMY
npecToJii. YropchKHH KopoJih 5eJIH, u..r.o 3aoxoqyaaB ,llaHHJia P.O no)J.-
py)f{)f{SI CHI-Ia 3 rep,TpyJJ.OlO H MaB u.eii IlJISIH ni,llflOMaraTH, IlOY:aB XHT-
pHTH :H He ,llaB PoMaHOBi o6iU.HHOi ni,llMOrn npOTH qexia. PoMaH 3aM-
KH)'BC.H 3 )KiHKOIO B 3aMKY fiM6epr (Tenep Ha TepHTOpii - MiCTa
8 i ,ll H H) i BHTpHMaB TaM Ba)f{KY 06Jiory. fOJIO,ll oyB TaKHH, ,111.0 BLICe
H TIOY:HHaJIH 6yJio iCTH KOHi; HKaCh 6a6a nepeKpa,llaJiaC.H TaHKOMa .n.o
Bi.llH5! :H KynyBaJia TaM xapqi ,llJI.H KHH)f{Oi napH. HapernTi r'epTpy.il.a
nopa.nHJia PoMaHOBi noixaTH JJ.O 6aThKa :H rnyKaTH B Hhoro ,llOnOMOrH.
TSI)f{KO 6yJio .n.o6yTHCH 3 o6JIO)KeHoro Mien, Ta HKHHCb yrpHH, LUO 3 KHH~
3eM TOBapHrnysaB Ha Bit'rni, npHHlllOB 3i CBOiM BiJJ..lliJIOM i BHBiB Po-
MaHa 3 ropo.na. Ha U.hOMY cKiHY:HBCH u.e:H asCTpilicbKHii eni3o:i.. -
PoMaH JJ.O AacTpii B)f{e ile aepHyarn.

IiopOTLOa 3 JIHTBOIO. JlHTOECbKi TIJieMieHa He 6yJrn cncpwy o6-


€)lHaHi B OJI.HY ,llCp)f{aBy, BOHH He MaJIH BHLUOi Ky.TibTypu, a.!Je JK BI1-
3HaY:aJIHCH BO€BH111:1ic11_10 :H 1:1acTo Hana,llaJIH Ha cyciJJ.iB. BLice 98;3. p.
BoJIOJJ.HMHp BeJIHKHH XO.llHB noxoJlOM Ha 3aB3HTirne 3 u.11x n."IeMeH,
Ha HTBRris »i B3HB ix 3eMJIIO«. B 1038. i 1040. pp. 51pocJiaB MytlpHif
Ten< ao10aaa i3 HTBHraMH Ta Jl11Tso10. P. 1112. 51pocJiaB CaSITonoJIY:llY:
nepeMir SITBSiris. 1132. p. McTHCJiaB, CHH BoJIOJJ.HMHpa MottoMaxa 3 1rn-
lllHMH KHSI3SIMH BJia)lHB BCJIHKHH noxi.ll. Ha JlHTBY fl ))nonaJIHB ix«. AJie
JIHTOBU.i norpOMHJIH THX KHHH, LUO He HlllJIH 3 KHH3eM, a n1rnym1c11
33 HHM OKpeMO. nis CTOJiiTTH niCJISI TOfO JlHTBa npOHB.il5Wa Mettrne
aKTHBHocrn 11 a>K y 109(}-THX pp. noY:aJmC.H HOBi Biihrn. TyT ttai1:-
6iJJhlllC BH3HaY:aBCH PoMaH McTHCJiaBH'-1, LUO B o6opotti rnoci Bomrni
Lm60KO XOJJ.HB y JIHTOBCbKi 3eM.Tii ll Tii.l1.6HB norpHHHY:Hi OKOJllllJ.i. no
CMcpnr PoMaHa JIHTOBU.i 3HOBY no4aJIH ttanaJJJI, i »6i.7la 6y mt BOJIO-
JUIMnpcbKiH 3e~rni Bi.l1. BOIOB3HHH JlHTOBCbKOfO i SITBH3bKOfO«, nmue
JiiTon11ceub. KoJio 1210. p. Jn1Toaui 3arnaJIHCH a)f{ ni.11. LJepseH Ha
Xo.TIMLUHHi ·-- i B 6010 3 HHMll no.rnr.rm 60.HpH MaTiM, 3HTb JI106in
i )lo6porocTb, LUO BHiXaJIH 6yJIH Ha CTC)f{y.
Kom1 JlaHHJIO JJ.iifrnoa JJ.O BJia;lH, CTapasrn .uosecn1 ;i.o Mnpy 3 Jhn-
BOIO i 1219. p. J1oMy noTaJiaHHJIO HaJ13,llHaTH npHH3Hi Bi.11.HOCHHH 3 11a11-
BH3H34HiWHMH .'IHTOBCbKHMH KHH3HMH. JlHTOBUi He Hana.naJIH B)f{e I-Ia
Bo.TIHHb, JlaHHJ10 rnepMosysaB IX IIOXO)l.H Ha noJibLUY. 3 Hl\OIO 6ys
Toni y siH11i. B 1230. pp. seJI11Ktti-i KHH3b MeH.uoar 3JIYY:HB .'IHTOBCbid
flJICMeHa B 0.llHY JJ.Cp)f{aBy, Bi.llTO.lli B33€MI1HH p03BHBaJIHCH me Kpaute,
,ll.OKH HaKiHeUb He npHMUIJ10 .llO Tp11BK0f0 COI03)' Mi)f{ naHHJIOM i MeH-
.llOHfOM. Ti.nbKH LUe .llHKi fr BO€BHHY:i HTBHrH He xoTiJm ncpexo;unH
.no ~'HOpMOBaHOro )f{HTTSI i CBOiMH rpa6i)f{HHUhKHM11 Hana.naMH ,7l3Jli HH-
ll.]JIJIH norp.HHH4Y:H. Oco6JIHBo CHJihHO Bi.ll HHX TepniJIH 5epecTeihruma
ii numuttHa. TaK 1228. p. HTBHrH BOIOB3JIH KOJIO 5epeCTH H 3arna.!JHC51
6ym1 a:>K ni.l BoJIO,llHMHp. namrno 3 BiHCbKOM BHHWOB npOTH HHX
i B 6010 BJiacHOIO pyKoIO s611a SITBH3bKOro saTa)f{Ka lliyTpa. B 1243. p ..
SITBHrn niaiH:WJJH 3)f{ ni.n nepeconHHUIO. 0611.usa PoMaHOBH'-li 3YCTpiJJH
ix ni.l nnttCbKOM: ))K0J111 JIHTOBU.i HlllJIH TIHHCbKHM TIOJIKOM, KHH3i Ha HHX
106

unitw.rn 3 ropoAa; a npoTe noraHli Mam1 rop.llOUJ..i B cepu.i CBO€My, Ta


11otm norHaJIH 3a HliMH, 11 Ti He BTepniJIH, no 1rn.rn BTiKaTH ii HK yTiKa.:111,
11aJJ.aJIH 3 KOHe1'1; BaCHJihKO )K npirniB nepwmi caiiraT (3.II.06H11) ..lO
(lJl3Ta CBOfO«. B 1245. p. HTBSlfH BOIOBaJili ni)l..tIHllllllH H XOJIMUJ..HHy.
1
KOJIH 611JIHCH ni.ll aopoTaMli .n.oporn:I.JHHCbI<HMH, Ha uax ~pai'iwoB Ba-
rn.'lhKO; BOHH BHiXaJIH npOTH HbOfO i He BHTpliMaJIH BaCliJibKOBOfO
06J1111.JI.JH, Eor AOnoMir, i BTeKJIH JIHXi noraHH, i 6yJia Ha HHX ci11
:110Ta, i rnaJIH ix 6araTo nonpmu, (aepcra), y6HTO copoK KHH3iB, i HH-
11111x 6araTO y6wro, i He BCTOHJIH BOHH ... «
1Uo6 sa6e3ne1.JHTH norpHHHI.JHi seMJii Bi.LJ. Hana.lliB i pyiHH, Jla-
1111J10 noI.JaB rncTeMaTHI.JHY 6opOTb6y 3 HTBHraMH. CTaJIH iioMy .llO no-
Mo4i Ma30B€U.bKi KHH3i, lll.0 Te)K 6araTO TepniJIH Bi.ll HTBHfiB. nepmmi
11oxi.ll Bi.ll6yarn 1249: p. BiiichKa BHttWJIH s JlopornI.JHHa, nepe.HlllJIH
60JIOTa i BBiHillJIH B HTBH3bKY 3eMJIIO. noJIHKH Heo'6epe)KH0 ni)l.naJIHJIH
11Cpllle ceJIO H THM caMi ,ll3JIH 3HaK BOporoBi: »BpaHu.i si6paJIHCH BCi
HTBHrH, nillli 11 aepxiBU.i, .n.y)Ke 6araTo, I..U.O JiiCH cnoBHHJIHCH iunrn«.
()itt 6ya He3BHI.JaHHO 3aB3HTHH, MaJIO He IlOJIHf CTapHH nOJIKOBO,l.eUb
J\11apii'1 .llBOpCbKHM, aJie »B HTBHri B 'll..YX ynaB, KOJIH no6al.JHJll1 c1rny
pychKY 11: JIH.ll.ChKy«. BoHH pa3-y-pa3 BJma)l.aJIH HaHoBo s Jiicis, a.11e
Jlamrnosi sil1:cbKa MlllJIH anepeJl, nepe.HlllJIH BHstty 11 Hapsy i 3 c.rra-
umo noaepttyJIHCH. B 1253. p. 6ya Jlpyrnii noxiJl Ha HTBHriB. Y HbOMY
Blf3Ha1IHBCH MOJIO.ZJJIM JleB JlaHHJIOBHl.J, I..U.0 B6HB HTBH3bKOfO KHH3H
l :TeKHiffa. 5ITBHfH IlOKOpHJIHCH i 3f0)ll1JIHCH, i.no6 JlaHHJIO nos116y)lo-
uyBaB y ix 3eMJii CBOi ropO.llH Ta 6paB 3 HHX )laHHHy. 4aCTHHY aaHHHII
Jlamrno nicJiaB. y JI.ap noJIHKaM: »Ha 3HaK BJiam1, I..U.06 3HaJia JIH}lCbKa
]CMJIH, w.o SITBHfH nJiaTHJili )laHHHY KOpoJieBi JlaHHJIOBi«.
Ui noxo)ln cKpinHJJH crnttoaaw.e raJIMU.hKO-BOJIO.llliMHpChKOi JJ.ep-
iKaBH Ta 11: cynporn Mett.ll.OBra. YMOBOIO 3 1254. p. JIHTOBCbKHH aeJIHKHH
l\llH3b BiJJ.cTynHB Pm.taHOBi, crnpwoMy CHHOBi )laHHJia, Hosropo.11.0K.
<:.riott11M, BoJIKOBHChK, Tai(, I..U.O rpHHHU.i Jlatt11Jiosoi Aep)KaBH nocyHy-
.mCH 3H31IHO Ha niBHil.J. nis.Hillle U.iJia JlHTBa .lliCT3JI3CH ni)l yKpaiHChKi
BIIJlliBH, 60 JJ.pyrni1 )laHHJiiB CHH, lllsapHO, 1267. p. CTaB JIHTOBCbKHM
ucJIHKHM KHH3eM, HK 3HTh Meu-
.1lOBra.
A.rre He3a6apoM BJia.Jy Ha
.Jinrni nepe6pas Tpoft)leH i BiH
pi111y4e BHCTynHB npOTH nepe-
narH faJIHIIa. nol.JaB JIOrpH-
11114HY BiMHy, a 1275. p. 3.llO-
oyB JlopOrHIIHH i BHpi3aB ycix
MClllK3HU.iB. 3a Te JleB noKJIH-
1\aB Ha .llOilOMOry TaTap ii Ha-
ixaB Ha HosropOJlOK. ToJli no-
11aJiarn HaHOBO 6opOTb6a 3 SIT-
llHf3MH.
B 1320. pp. JI11rna 3opra-
11i3ysaJiaCH w.e CHJibHillle ni.l
rt'JHMHHOM i 33XODH.Tfa 6epe-
nej:'JCbKY 3eMJIIO. AJie npo xi.l
Tici 6opOTb6H .'liTODHCH HC
ncpeKa3aJIH neBHHX Bi)lOMO-
CTCH. 0:::6pocHMM nHToeeu,b. repu .lllTBll 3 xv. D..
108

9. cT e n 0 B i n 0 x 0 AH
ne11eHirH ii TOpKH. Y1cpaiHa Bi.LI. HenaM.HTHHX qaciB BeJia 6o-
p0Tb6y ai cTenoBHMH Hapo.llaMH, w.o npHMyBaJIH 3 A3ii qopHo~opcb­
l<HMH cTenaMH y 3axi.llH10 EBpony. UHM lllJISIXOM nepeXOJlHJIH ryHH,
aBapH, Ma.llSipH, 6oJirapH, TY.llH 3BepTaJIH rnoi uai3.llH xo3apH, w.o ociJIH
6yJIH B rnpJii BoJirn. KpHBa cxi.llHH llla6JIH .ll06pe 11.aBaJiaC.H B suaKH
HalllHM npe.llKaM. AJie >K HaH.llOBllle YKpaitta 6opoJiaC.H 3 TpbOMa
TypeU.bKHMH Opll.aMH, - neqeuiraMH, TOpKaMH Ta IlOJIOBU.HMH.
neqeuirn IlOHBHJIHCSI B CTenax y>Ke 3a lropH (915. p.), aJie KHH3b
3p06HB i3 HHMH MHp i BOHH IlO)laJIHCH B Ha.ll.llyHaHCbKi 3eMJii. B.npyre
ne1IeHi3hKa op.Ila cTaJia rpiaHa KOJIO 968. p., KOJIH Ca.HTOCJiaB 6ya
y noxo.lli ua 6oJirapiio. CTenOBHKH o6JISifJIH TO.lli KHiB. 06Jiora TaK
.llOKYlIHJia 6yJia ropO.llOBi, w.o MiW.aHH B>Ke XOTiJIH 6yJio Ili.ll.llaBaTHCH.
AJie KHSl>KY CTOJIHU.IO BHp.HTyaaa SIKHHCb XJIOneu.h, 111.0 TaHKOMa BHJI.i-
CTaBCSI 3 ropo)la, nepenJIHB .llHinpo H )laB 3HaTH B0€BO.lli npeTH1Ieni.
111.0 Micrn a He6e3neu.i. Bo€BO.lla 1.{HM.llY>K nepeai3 aiH:cbKO qepea piKy
ii ni.ll :myK Tpy6 ni.llixaa ni.ll KHia. neqettirn noll.yMaJIH, 111.0 u.e Ha)l-
XO.llHTb caM. Ca.HTOCJiaa i nOKHHY JIH o6Jiory.
y 1.{HCTOMY noJii .llO 6010 3 ne11eHiraMH npHHlllJIO anepllle TO.lli,
KOJIH CasiTOCJiaB aepTaac.H 3 EoJirapii. fpeKH no)laJIH OI2Jli aicTKy, 111.0
HaJlXO.llHTb KH.H3b i ne11eHirn no3aifMaJIH noporn. Bo€B011.a CaeHeJihJt
pa.nHa nepeH:TH .llO KH€Ba .llOBKiJihHHM lllJISIXOM, qepe3 cTenH, aJie CBH-
TOCJiaa XOTiB npo6HTHCSI qepe3 noporH 11-0BHaMH, 60 Bi3 ae~'IHKY Jl0-
6H1I. TiJihKH >K aiH He 3Mir nepeMdrTH ae.11HKHX ne11etti3hKHx CHJI
i B OOIO nOJISlf 972. p.
B qacax BoJIO.llHMHpa BeJIHKoro neqeuirn 6e3HacTaHHO Hen0Koim1
YKpaitty. »Ei paTh BeJIHKa 6e3 nepecTyna«, onoBi.lla€ JiiTOm1ceu.b. EyJia
u.e 6opOTb03 3aB3SITa, 6e30fJISl)lH3. ne11eHirH HaCTynaJIH Ha U.iJie no-
rpHHH1I11SI, 3Ba>KyBaJIHC.H 3aXO.llHTH ni.ll caM KHiB, HiXTO He 6ys 6ea-
nel{HHH ai.n ix Hecno.lliBaHHX ua6iria. Pa3 HaBiTh caM BoJIO.llHMHp 3Haii-
lllOBC.H B 6e3BHXi.llHOMY CTaHOBIUII.i: neqeHirH 3aCK011HJIH H:oro 3 HeBe-
JIHKOIO 11.PY>KHHOIO KOJIO BacHJieaa, KHSI3b KHHyac.H Ha aopora, aJie MY-
cis no.llaTHC.H nepe.ll aeJIHKOIO CHJIOIO; w.oAtto SIKHHCh MiCT 11.aB floMy
3ax11cT i Ha TOMY Micu.i BoJIO.llHMHp nocTaBHB u.epKay.
6opOTh6a 3j CTenOBHKaMH .lly>Ke U.iKaBHJia ace rpOM3.llSIHCTBO. 3 llHX
repoillHHX 6oia JaJIHlllHJIHC.H nepeKa3H, Hnp., npo Toro xJionu..H-CHJiatia,
111.0 y JMarattuHx nepe6opoa netJeHi3hKoro aeJIHTH.H, a6o npo Te, HK
MelllKaHu.i EiJiropo.lla 06.nypHJIH 6yJIH netJeHiria, noKa3ylOtJH iM KHCiJib
y KOJIO.llSl3HX.
BoJIO,llHMHp yciMa CHJiaMH HaMaraarn Bi,ll6HTH Hanip opm-1. niB-
,lleHHY rpSIHHU.IO YKpaiHH aiH Ja6eanequs HOBHMH ropo.llaMH i se.rn-
KHMH o6opOHHHMH BaJiaMH i u.e OCTaTOlJHO CTpHMaJIO uanip CTenOBIIX
OP.ll Ha KHiB.
51pocJiaa My.llpHH nepecyttys o6opOHHY J1itti10 111.e )laJii Ha nis-
.lleHb, nOBH6y.llOBysas HOBi 83JIH Ta yKpinJieHHSI i 3opraHi3yBaB norpH-
HHlIHe HaceJieHHSI .llO OCT3TOlJHOi 6opOTb6H 3 neqettiraMH.
B 1036. p. netJettirn aocTaHH€ pylllHJIH Ha KHiB, KopHcTaJOllH 3 Toro,
111.0 KHSI3h BHixaB 6ya .llO HoBropoJly. Op.Ila 6vJia .lly>Ke BeJIHKa, ))6e3
tIHCJia«. AJie 5IpocJiaB lllBH.llKO aepHysc.H, np1rnis ia co6oio sapsrris Ta
Hosropo.llu.is i 3BiB i3 neqettiraMH 6iH ni.ll KH€BOM. Ha TOMY Micni,
107

ne'feHi3bKMil nMp. P11cyHoi<: a KeniI'cuepcbKoro .1frronucy .

.JlC ni3Hillle CTaHyJia u.epKBa CB. Co<f>ii. 5iu TpHBaB U.iJIHH n.eHb - 3)K
11in. ae11ip nepeMir 5IpocJiaB. »Oe11eHirn BTiKaJIH Ha sci 6oKH, He 3Ha-
1<>4H, KY.ll.H BTiKaTH; O.ll.Hi noToHyJIH B CiTOMJii, HHllli a HHUIHX piKax,
a pernTa ix noaTiKaJia - i TaK .ll.O cbOfO.ll.Hi ... « Ue 6ya ocTaHHiH Ha-
113.ll nelleHiriB. 0oTiM BOHH IlO.ll.aJIHCSI 3 HalllHX CTeniB y HaJl.D.yHaHChl<i
1<paiHH.
, He3a6apoM Ha Micu.e ne11eHiria npHHlllJia Jlpyra op.D.a, - Top Ku:.
( liTonuc 3ra)ly€ TiJihKH .ll.Bi 6HTBH 3 lffMH. B 1055. p. BceaoJIO.ll. 5Ipo-
c11aeu11 Y3HMi nirnoa Ha HHX i poa6ua ix ni.D. BoiHeM, Ha.ll. ycTSIM
( :y1rn .ll.O ,UHinpa. B 106G. p. TPH 5IpocJiaBH11i, - l3HCJiaB, CssiTocnaa
i BceaoJio.11. yJia.llHJIH aeJIHKHH noxiJl: >>nilllJIH Ha KOHSIX i 11osHaMH,
llC3J1i11eua CHJia_, Ha TOpKiB«. JliTOilHCeU.b Ka>Ke, mo .ll.0 6010 H HC
JliAtuJIO: »SIK no11y.JIH npo u.e TOpKH (mo HlYTb Harni BiHCbKa), HaJISIKa-
.'IHCb, ii noaTiKaJIH .ll.O choron.HituHhoro JlHSI, - i e yTe11i no3arn6aJIH,
o.111i Bi.ll 3HMH, HHllli BiJl ro.lJOJly, HHllli BiJl MOpOBHU.i cy JlOM 60/f<HM;
i TaK Bor BHpSITyBaB xpHCTiSIH BiJl noraH«.

noJIOBlli· noxOJJ.H 80JIO,ll.HMHpa MOHOMaxa. AJ1e y CJii.ll 3a TOpKaMH


11arni CTenH 3aHSIJia HOBa opn.a - IlOJIOBU.i, mo U.iJii )lBa CTOJiiTTSI
u.1cp>KaJIHCH Ha u.ux npoCTopax. BoHH JliJIHJIHCSI Ha »KOJiiHa«, nJieMeHa,
M:l.111 ceoi KHSI>Ki .ll.HHaCTii, >KHJIH 3i CKOTapCTBa, KOlleBHKaMH, xoq i MaJIH
u .r1.eS1KHx Mi CU.SIX yKpinneHi ropOJlH, HK: WapyKaHh, Oceuh, Cyrpia.
h~'JIH He3BHllaHHO BHTpHBaJii, B 6opOTh6i 3aB3SITi, 3qacTa Ha·na)laJIH Ha
cycL'liB, 6e3 MHJiocepJlSI rpa6y10 1m crroKiHHi oceJii. ,llo 6010 HlllJIH Jl06pe
o:46pO€HHMH BaTaraMH, MaJIH - SIK yci CTenORHKH - iiy.D.-OBY KiHHOTy,
n .'lCSIKi ix qaCTHHfl 6yJIH 0360p€Hi B »6poHi« - naHU.Hpi.
neptui 3YCTpi_qj 3 IlOJIOBU.SIMH 6y Jll1 JlJISI yKpaiHCbKHX KHSI3iB HC-
U,'latrni. B 1061. p. U.H op.aa nepeMorna a KHiBmHui Bc~BOJIO.D.a 5Ipo-
r11asu11a, 15. cepnHSI 1068. p. norpOMHJia BiHCbKO TpbOX KH.Sl3iB 5Ipo-
C11aBH11iB Han. pi11Ko10 AJibTOIO; TiJihKH nin. 4epHHrOBOM CesiTocnaa 51po-
108.

c.1aBH4 p036HB no.1osu.is lllBH.llKHM ttacTynoM KiHHOTH I. JUICTonaJly


1068. p. ni3Hillle 3HOBY TIOJIOBeU.bKHH xaH DOHHK »6e36mKHHH, lllOJiy-
J.HBHfi, XHlll.HHK« piK-y-piK H3Il3.ll3B Ha norpHHH1IHi oceJii, a 1093. p.
nepeMir KHiBChKi aiH:chKa Ha.ll CTyrnoio i Ha.ll llieJJaHHIO. ToJI.,i TaKH.
no.wsu.i Jl06yJJH no 9-THJKHeaiH o6JJo3i ropo)l Top4eChK Ha.ll Poccio
i'I BHBeJJH 3Bi.ll.TiJJh, y IIOJIOH, BeJIHKY CHJIY Hapo.lly. JliTOilHC 0TIHCY€
M.YKH U.HX Hew.ac.11HBHX 6paHU.iB: ))CTOMJieHi X0.710.llOM, 3iBHJii 3 fOJIO.lY
i cnparH, 36iJ.OBalli, 3 no6Jii.llJIHMH .71HU.HMH, 3i cnaJJeHHM H3HKOM, no-
11opHi.r1i Ha Ti.ii, BOHH HlllJIH He3HaHOMOIO KpaiHOIO, fOJii .H 6oci, 3 HO-
raMH, nOKO.!JeHHMH Ha Teptti. 3i CJih03aMH roaopHJJH Mi}I{ co6010:
>1H 3 Toro ropo.lla«, »H 3 Toro ce.,1a«, TaK i po3n11Tyaa.1111 O.llHH OA-
Horo i 3i CJib03aMH onoaiaaJIH npo CBOIO po..r.urny Ta niLI.EO,:lHJIH Olli )lO
BHlllHhoro, w.o 3Ha€ aci TaHHH«. CBHTOTIOJIKa TaK np1161um u.i He-
B.Lla4i, . mo Bill CKJiaB MHp i3 TIOJIOBU.5JMH i B3HB 33 iKiHKY llOllbKY
noJIOBCU.hKoro KHH3H Tyropxatta.
YcniwHy 6opoTh6y 3 noJIOBU.HMH 3opratti3yaas neplllHH Bo.,10n.11M11p
MoHOMax. nepeSIC.113BCbKHH KHH3b, noTiM - KHiBCbKHH. nepeHCJJaBW.HHa
JIC)f{aJia Hai't6.TIH)f{4e llO nO.!JOBeU.bKHX oce.1lb, op,'la H3H43CTiwe ii si.aBi-
11ysaJia H Hatt6iJJhllle HHW.HJJa; 6opOTb6a 3i CTCTIOM u.e 6y.10 TIH-
T3HHH ;,t(HTTH .lJIH nepeSicJJaBChKoi YKpaiHH, caMo iK Hace.TICHHH 6yno
3aB3HTe i't roTose Ha sc.srni )f{epTBH. MottoMax BHKopHcTosysaB u.i na-
cTpoi, caM OXOLJ·2 XOllHB y CTen, ni3H3B .ll06pe 3BH4ai H T3KTHKY OpLI.Pl
Ta BMiE .ll3B3TH co6i 3 HelO pa.lly. 5araTO pa3iB Bin.ramm TIO.i'IOAUiB
Bi.il nepeSICJJaBa, a B 6010 Ha)l T p y 6 e )f{ e M 19. JJHflHH 1096. p. HOfO
KiI-IHOTa TaK HCCTIO)liBaHO 3aCK04HJia . BOporiB, mo BOHH po36ir JIHCH
B llHBHOMY nepenoJioxy; TIOJJHf TOJli i CJ13RHHH TIOJIOBeU.bKHH I<HSl3b
TyropxaH. 5opoT1.>6y 3 noJIOBU.HMH MottoMax nocTaBHB Ha nepwE_\ Mi-
Cile y csoii1 noJiiTHU.i H: yciMa rn.rrnMH crnpasCH npH€JlHaTH scix h:ttsh1io
JlO EHpilllHOfO BHCTyny H OCTaT04HOro 3HHlllCHHH CTenosoro aopora.
3 no4aTKOM 1103. p. BiH 3ixanrn 3i Cm1rnnoJ1KOM nill KHrnOM
i no,'laB iioMy TIJIHH noxo.lJ.y. CaHTono.r1Kosa npy)f{HHa npoT11a11.riaCH paH-
11boMy, secHHHOMy noxoJI.osi 3 ornSiny Ha ccmrncb1<i po60TH, aJie MoHo-
Max nepeKOll3B ycix, lll.0 KOJIH He BlHICf)CJl.HTH TIO.lOBU.iB, TO BOHH caMi
Hana.ll,yTb Ha YKpaitty. BiHCbKO PYlllH.nO 3 ncpcSic.11aaa, 4aCTHHa r.epxH
3)1.0B/K llttinpa, llaCTHHa Ha 40BH3X pil\OIO, i sci 3iHWJIHCSI )Xl30M
B oKOJIHUi XopTm{i, 3Bi.lKH sii'tcbKO no.11aJ1orn y CTcn i HlllJIO Bnepell
40TH)1H .ilHi. ncpe,lJ.Hi CTOpO)f{i 3aCK04H.'IH llC'cnO;'liBaHO CJiaBHOfO ITO-
.TIOBCU.bKOfO BaTaJKKa A.nyuony. ))06cTym1.111 iioro, BH6HJIH: THX. mo
oyJIH 3 HHM - HiO.lHll He BpHTyBaBCSI, Bcix nos6HBaJIH«. A.11e 3apa3
TaKH BHCT)'TIHJIH Ha yKpaiHCbKe BiH:CbKO r0.7JOBHi TIOJIOBCU.bKi CHJIH, i He
MO)f{lla 6yJio ix nepern.smyTm<. Ta Hapa3 cepe11 noJioau.is nournpHBC.H
11epenoJiox. )>BeJIHKHii Eor YKJiaB Tyry se.,1HKY B noJIOBI{iB, CTpax Ha-
mm Ha HHX Ta )f{aX Bill llOHBH pycbl\HX BlHCbK, i 11peMeHyJIH BCi TaK,
lUO H KOHi ix He no4yBaJIH B)f{e CHJIH B HOrax ... « y 6010 OOJHfr JIO
JlBaUHTb HaMBH3Ha4Hiw11x no.110BeU.bKHX KH.H3iB, y pyKH rrepeMo:>Kuis
TIOllaJia BeJIHKa J(06J1l.J - KOHi, xy no6a, BiBHi. Bep6JJJOJlH, TIOJIOBC'.U.l>Ki
000311 3 yciM JI.o6yTKOM. U.s1 nepeMora cTaJ1ac.s1 4. KBiTHH 1103. p.
A.Tie OOJIOBU.i He3a6apoM 3HOBY npH:HWJIH .llO ClfJIH, nollaJIH HOBi H3-
na.n11. XaH DOHHK piK-pi4HO Hana11aa, TO Ha nepe.HCJ13BllJ.HHy, TO Ha KH-
isw.1rny, rpa6yaaa, mo nonaVIo, naJJHB oceJii, 3a6Hpaa Katti. A.11c 1rns13i
cniJJbHHMH CHJlaMH .nasa.m Bi.nnip TIOJIOBU.HM: ni.ll JI y 6 H HM H ·12. cepn11.s1
1107. p. 3Hoay HaraJibHHM ttacTynoM 3acK011H-.11n op1ly i r<iJJbKa noJio-
109

Ul'ltbKHX BaTa>KKiB .rl51f.'10 B 6010.


I loTiM KHH3i nepe:Hw.rn 3HOBY
.10 nacTyny. B 1109. p. eo€so.na
MoHOMaxa · llMttTpo IBopos111.1
.tiiiwon ail< .no lloHv :H 3amrn
TllCHllY nOJIOBel.lbKHX »Beil<«. y
1110. p. BOJIO,clHMHp 3i CBHT0-
110.'IKOM niWJIH caMi B CTenH,
pmrJJHHYTHCSI B TepeHi fl ro-
mBHJIHCSI .no BCCHHHOro no-
\0.'lV.
· Ue:H noxiJJ. no1.1asrn IHC
1::U1Mi, B JIIOTOMY 1111. p. Y
11oxi.1. nim.'In RoJIOlUJMHp l'\fo-
110Max i Cmnono.'IK i:1 CHHa-
\llf, a i1 1.1eptt11riBChKmi KHil3h
,'LanH.J. Cu5noc.1anH1.1 -- onKc
()~IJIH BillcbKa T,PbOX 3CMCJlb
hltiBCbKOi, 1.1epm1riBCbKOi i1 ne-
Pl'HCJiaBchKOi. BiilchKa Bnihu.rn.
MCIO)'Tb, i3 ncpeHC.Tl3B~l. nc-
pdilllJIH pi11rn CyJJy, Xopo11
( T\'T Jl03a.J'JHWa.11t C<.lHll), nc110,
l"<)Jirny, BopcK.'IO f1 .niiiuIJIH Ha~
pl'HJTi .lO lliHUH. TyT BOiBHHKH
11aTHrJIH 36po10. mJ."IKn sno-
CTenoea 6a6a.
pH.lKyBa.111rn. ricpurnH JIOJIO-
HarpouH11ii naMHTllIIK CT(~llOBIIKiB. GL111 llh(ll'O
m·1tbKHH ropoa Wapy1..:aHb i
oaH,11,yp111•1•, 11~0 ocniuyr. ~urny.1e.
llC .lyMaB 6opJHHTHCH -
Ml'llJK3HUi BHiiuvrn Ha CTpi ...
ii BHllCC."llf pn6y Ta BHHO. llpyrl-1ii ropO~l CyrpiB KHHmi BIHCbKa ni1t-
11a.'1HJIH. llHH 24. 6e.pe3HH, )l.ecb Hal{ 11 i Hue M, npttrmrno .llO nepworo
()()IO 3 nO.llOBeubKHM BiiicbKOM, - yKpaiHCbKi KHH3i nepeMOf JIH. JlHH
'27. 6cpe3HH BHCTYllHJIH fOJIOBHi CH: ..m HOJIOBU.iB, »BHCTymrnH HK Ti 6op11
ueJmKi, ThMa ThMH«. »I niwJIH no.r10BCUbKi noJIKH, A no.r11rn pycnKi,
i 3)'JlapHJIHCH anepme BiHCbK3 i HCMOB TOl'.1 r:_piM 3arpHMiB, HK 3y.lla-
p11JIHCH 1.10.Jia, 6y.'1a 6opoTh6a .11orn Mi>K HHMH, i naJlaJIH 3 o6ox
nopiH. BHcTynttB BoJIO,'Utl\rn:p i3 rnoiMH noJIKaMH, i JlaBHJl, i KOJm
llC no6a11HJIH fIOJIOBui, KHH)'JIHCH BTiKaTH« ... 5i:H IIOKiH4HBCH Ha}{ piKOJO
<:a JI h H Hue 10 (s oKoJim~i TenepilllHbOro CJIOBHHCbKOro ).
Ue11 noxiJJ. Mas snpiwne 3Ha4iHHH B 6opOTb6i 3 noJIOBU.HMH. Op.1.a
:taJHaJia TaKHX TH)f{KllX yTpaT, mo Bme H He 6yJio OXOTH BOJOBaTH
:\ YKpaii-Io10. HaliMoryTHi11ml1 xaH ATpaK noKHHYB ttaw cTen, nepecc-
mmrn ,llaJieKO Ha ni..1lK3BK333.H, a 33 HHM niWJIH if HHWi IlOJIOBeU.hKi »I..;Q-
.'l iHa«. OpJJ.a OCJia6Jia. nelJeHirH H TOpKH, mo JlO Toro 1.1acy npH3Hasam1
JIU co6010 s.1a.ny IIOJIOBU.iB, noni.niHMaJIH Tenep fOJIOBH; B 1116. p. BOHH
llOBCTaJIH npOTH fIOJIOBU.iB, 3BeJIH 3 HHMH 6iii i ni)l.1{3.JIHCH yKpaiHChKHM
KllH3HM. Ha norpHHHtt4i 3Hosy omttJia KOJibOHi3auiH, Bi.llmHBaJIH 3pyf1-
11osatti oceJii, yKpaittCbKHH nJiyr sopascSI rJI116~e y CTenH. l.Jac-.llo-
11acy ».llHKi« noJioeui npo6ysa.,111 me ttana.nis, ttnp. 1113. p., KOJIH BMep
CeS1TonoJIK i 1125 .. p. no cMepnt MoHoMaxa; aJie u.i ttanaAH tte 6ym1
rpi3Hi, a .nesrni noJioseu.bKi sarnru notta."IH HaBiTb nptt3ttasaTH BJiaJiy
)'KpaiHCbKHX 1'11H3iB.
110

noxiA lrop• CBHTOCJIUH'll· ,lliJIO MoHOMaxa JJ.OKiH'-IYB3JIH iioro


CHHH i BHYKH. B 1116. p. 51ponoJIK MottoMaxoBH'-1 apyiittyBaB Hau6i.nbwi
no;1oseu1:.-h.i ropOJJ.H HaJJ. WttueM, a 1126. p. norpOMHB opJJ.y Ha.a. CyJioio.
McTHCJiaB MoHOMaxoBH'-1 3Hosy 3HHIJJ.HB KO'-IOBHIJJ.a cTenoBHKiB 1140. p.
i 3arHan noJiosuiB »3a ,llitt, aa BoJiry, aa 51iK«, - HK cJiaBHTh iioro
JliTOrJHC. 1Uo ui nepeMOrH He .n.o6HJIH nOJIOBUiB, 111.0 CTenosi op,ll.H paa-
y-pa3 Bi,Il.)KHBaJIH, TO ue 3aBHHHJIU .a.eS1Ki KH.Sl3i, 111.0 He saraJIHCSI caM.i
CTHrClTH nOJIOBUiB Ha YKpaiHy - sm csoix COI03HHKiB .ZJ.O 6pa'I"OB6mt40i
.ll.OMalllHbOi 6oporb6H, SIK, ttanp., O.ier CsSITOCJiaBH'-1, SIK'Dro aa ue tta-
3saJI11 »fopHcJiaBH'-leM«. KoLIOBHKll Hana.zi.a.iH HaBiTb Ha KyneuhKi Kapa-
saHH, 111.0 MlllJIH Bi.ll 4opttoro MOpSI j KHS13i MyciJIH BHCHJiaTH OKpeMJ
80€HHi BHJia)J.H Ha CTenoai lllJIHXH :H BiHCbKO CTOSIJIO TaM TaK JlOBro,
noKH BCi rnprosi TpaHcnopTH He nonepexO,lHJIH. B 1180. pp. oco6JIH-
0

BOIO aaaasrricno BCJiaBHBCH 6ya xaH KoHttaK, »coronponrnHHH, OKaS1HHH H,


6ea60:>1rnm1 i TJ)HKJISITHH«, BiJJ. 'HbOfO YKpaiHa JlOBri tjaCH He Ma.11a
cnoKOIO.
HosH:H Bi.a.nip KO'-IOBHKaM aopratti3ysas KHtOCbKHii KHH3h CBHTOCJiaB
BcesoJIO.ll.OBH'-1. Y 1184. p. BiH ai6pas aiiicbKa Bi.ll. ycix KHSl.3iB, - ttasirb
51pocJias OcMOMHCJI raJIHUbKHii npHcJiaB 6ys CBOIO ni)l.Mory, - pylllHB
noxOJlOM y cTenH i HaJJ. Ope~1J110 30. JIHnHH po36HB KoH'-laKoBi aiiichKa;
nonas TO..li B tteBOJJIO caM xaH Ko6siK i Httwi BH3Ha1rni noJioaeuhKi
saTa)f{KH Ta psi,rI.osoro ai.HchKa »6ea 1.jHCJia«. »CJioso o noJIKY Iropsi«
6apsHCTHMH CJIOBaMH cJiaBHTb uio nepeMory: Cs.s:1rocJias, rpi3HHii ae-
JIHKHii KH.Sl3b KHiBCbKHH, npHcnas nOJIOBeUhKY CHJiy, npHTOBK UOJIOBUiB
CBOiMH CHJlbHHMH IlOJIKaMH i xapaJiy)f{HHMH Me'-laMH, Ha·crynHB Ha aeMJIIO
nOJIOBeUbKy, npHTOnTaB rop6H i sipyrn, CKaJiaMyTHB piKH ii oaepa,
BHCYlllHB noToKH ii 6oJiora, a norattoro Ko6.s1Ka a JlyKOMOpH, HK 6ypH
BHXOITHB anocepe.zi. 3aJii3HHX BeJIHKHX nOJIOBeUhKHX noJI.KiB, - ii ynaB
Ko6siK a ropo.ll.i KH€Bi, y CsHTOCJiasoaiH rpHJJ.HHUi. HiMui i seHeuiHHH,
rpeKH i Mopaaa BHCniayioTb CJiasy CssiTOCJiasy ...
Ue 6yJia cnpas.ll.i seJim<a nepeMora.
3as,rJ.HKH »CJIOBY« 111.-e 6iJibmoro po3ro;rocy Ha6paa noxiJJ. IropH
CasnocJiaa1111a 1185. p.
Irop KHfl)f{HB y HosropoJJ.i CiaepcbKOMy, .a.pyropH.J.HiH BOJIOCTH
B 4epHHriBIJJ.HHi. 3 MOJIOJlHX JI'iT BiH 6paa yqaCTb y crenoaiii 6opOTb6i; -
B>Ke 17-JiiTHiM IOHaKOM (ane B>Ke 6ya )f{OHaTHM i 6yB 6aTbKOM CHHa)
aiH norpoMHB noJioauiB HaJJ. BopcKJIOM. lrop 6ya saJie)f{HHii noJiiTH4'HiO
Bi.ll. Ca.srTocJiaBa BcesoJIO.ll.OBH11a, HK crapwHHH poJJ..Y, aJie ttepaJJ.O saocus
uio 3aJie)f{HiCTh i HaMaraac.s1 BHo-ynaTH caMocriiitto. Biu He xoTiB
6paTH yqacTH y cniJihHHX noxoMx, a ua BJIOCHY py1<y BOIOBas noJiosuia.
I B 1185. p. Te)f{ noTaiiKH Bi.LI. CasrrocJiasa 3a.zi.yMaB no.n.aTHCH Ha roJioaui
J<OllOBHIJJ.a OpJJ.H.
Pa30M ia lropeM au6paJiacS1 B noxiJl Haii6JIH>K11a H:oro piJlHH: MO·
JIO.ll.WHii H:oro 6paT BceeOJIO.ll., rpy6qeeCbKHii 1<H.Sl3h, 18-JiiTHiH Casrro-
CJiaB OJierOBH'-1 is PHJihCbKa i CHH Irop.H, BoJIO.n.HMHp, 12-JiimiH xno-
neuh, - caMa MOJIO.ll.h Ta .H Iropeai 6yJio 111.oiitto 34 poKH. Kpi.M iHHX
illlOB y ooxi.zi. ime e0€BOJJ.a 0JihCTHH OJieKCHll a qeptturiacbKHMH Ko~y.srMH.,
TypeUbl<HM ~JJeMHM, IJJ.O npH3H3Ba.7IO . HaJJ. COOOIO yKpaiHCbKY BJiaJJ.y.
Irop BHHlllOB 3 Hoaropo,Zla 23. KBITHH 1185. p. Juunt no.BOJI.i, 36H·
P~,!O'-IH THXO ~PY)f{H~y, »60 KOHi B "".x 6yJIH JJ.Y:>Ke Ty'IHi«. J!.ttSI 1. T{>3BH.ff
JJ.IHWJIH JJ.0 .illHU.SI I TyT 33CKO'IHJia IX 33TbMa COHUH, HKa BIHChKO .ll.Y>lre
HaJISIKaJia: »He Ha JJ.06po € TaKuii anaK«. Ha.a. OcKOJIOM .a.ea JI.Hi qeKaJIH
111

Cu,eHa 3i crenoeMx noxoAiB. :J h"CHi1'co1.1pcbKOl'o .,1i101mcy.

I kcno.ao.zi.a, w.o nocnirnas HHWHM WJIHXOM is KypcbKa. 3siATiJih niwJIH


11a.1 piKy CaJibHm.uo i TYT syCTpiJrnrn si. caoiMH cTe)l<aMH, SIKi BH-
l .ria.rm 6yJIH »JIOBHTH SI3HKa«. Bm1BHJIOC.S1, mo noJioBeU.bKi Be*i tte).la-
.u·1<0, aJie CHJibHiworo BiHCbKa, »APY>KHHH«, HeMa€, llJ.O noJIOBU.i 3Bi,lla-
.'lllCH BJKe npo noxi.u. i s6upa10Tb yci CHJIH. Or.>Ke Tpe6a 6yJio a6o
Hl\cri.H y .n.apur_H Ha aopora, a6o 'llHM .n.y.>K11e noqaru BiABOpOT. To.lli Irop
;1aHBHB: »KOJIH MH aepHeMOCb 6ea 6010, TO cop OM Ha ttac cna,lle ripWHH
ui..'l t1Y1t:pTH, - a TaK, .HK 5or AaCTb«. Buoqi no.n.aJIHC.SI AaJii i Ai.HWJIH
;lo pi11KH CypJii.SI. Ilw10au.i nosa;rnwaJiy, caoi rn6opH no3a co6010 .H BHH-
lllJIH yKpaiHU.SIM HasycTpi11. Irop no.zfiJIHB aiifchKO Ha rniCTh noJIKiB.
I lonepe.u.y nirnJIH JierKoos6poeHi qacrnHH: nocepe.llHHi MOJIO,lleHhKHH Bo-
.'IO..l.HMHp Iropesu11, 3 O)lHOro 6cKy' - 4epuuriBChKi Kosyi 3 OJibCTHHOM.
:1 .rtpyroro - crpiJihU.i, BHBe.II.eHi 3 ycix noJIKiB. 3a HHMH nocyaaJIOCH
n>JIOBHe aiiichKO: nocepe.n.11ui noJIK Iropsi, npaaopy11 - BceBOJIO.ll., ua-
.1 i Ho - CasrroCJiaB OJierOBHlJ. Irop npoMOBHB KopOTk:O: »5parrsr, U.bOr:>
MH wyKaJIH, IlOTSirttiMO )I<!«
Bi.ll IlOJIOBU.iB BHiXaJIH Hanepe,ll, CTpiJihU.i, nycTHJIH no crpiJii Ha
yKpaiHCbKi ai.HcbKa .H Bi.ll.6irJIH. To.ll.i sa HHMH uacrynw10 ii ronoaue
uiiicbKO, lll.0 CTO.SIJIO onO)(aJiiK. 3 yKpaiHCbKOfO 60KY y 6iii niWJJH TiJibKH
rp11 nepe.n.oai noJIKH, a 3 sa.n.uix Cs.stTOcJiaB OJieroauq; Irop i BcesoJIO.II
•UJJJH noaa.lly i He nycKaJI.H csoix nOJIKiB AO 6010. AJie .H nepe.ll.Hix noJI-
Kiu 6yJio .n.ocHTb, lll.06 po36HTH noJioau.iB. BiHCbKO nepeCJiiAyaaJio sopo-
1 a, .lliHUIJIO a.>K .ZI.0 nOJIOBeU.bKOfO Ta6opy i npHBeJIO BeJIHKY .ll.06HlJ.
AJie u.e ue 6yJia ocTaro1rna nepeMora. Irop 3Haa, mo .n.o 6010 niWJLa
TiJ1hKH 43CTHHa Il0JIOB8Ubl<Of0 BiHChKa, lll.0 rOJIOBHa C.HJia MO.>Ke uesa-
~apOM ua.n.i.Hrn. THMTO eiH pa.ZJJfB sapa3 yttoqi noqaTH Bi.ll.Bopo+, lll.06
:lpyroro AH.H He 6yJio aanistto. Ta ua nepeWKo.n.i cTaB CasrroCJiaa OJie-
1 OHHll: BiH .n.aJieKo 6ya 3arHaBC.Sl 3a nOJIOBU..SIMH, KOHi iioro 6yJIH HOTOM-
.w11i, KH.S13i MyciJIH 3aHOllJB3TH Ha Mkui.
A ue 6yJia TaKTHllOO nOMHJIKa. Bpattu.i noqaJIH BHCTynarn nono-
112

BeU.bKi nO..'IKH, »SIK Ti 6opH«, He3.71i11etta ix CHJia, a>K KHH3i 3a:y .a.yaa.-
JIHCb: »Ue, BH.ll.KO, MH CTHrHYJIH Ha oe6e BCIO 3eMJIIO: KoH11aKa 1 Ko3y
5ypttoa111rn, T0Kco61111a i KoJJ061111a, E1e61111a i TepTpo611 1rn« ... 811.HBH·
.11ocH, HK neo6epe>KHO, 3 HeaeJIHKHMH CHJia11trn, Irop 3arnaa~H B cepe •
..urny no,noBeU.bKOi 3eMJii... Kmroi no1<naJIH co6i ycrynaTH .ll.O llrnu.H. A mo
K~mi ix 6yJIH noTOM.Jietti i 1:1acTHHa aiHCbKa 6yna nixonrntta, nocra-
HOB1vrn n03ci,ll.aTH 3 KOHei1: i aep'T3THCH nirnKH. »KOJIH MH no~i>KH~O
i BH~4~MO caMi, a 40pHHX JIIO,ll.eH 3aJIHlllHMO, 10 6y.n.e HaM rp1x Bl~
5:xa, mo MM ix BH,ll.aJIH H nilllJIH; a6o yMpeMO. a6J )f(HBi 6y llcMO BCI
ua OllHOMY Micu.i«. I TaK 1103ci.L1.an11 3 ~ottiert i rrirn1rn HlllJHI, si.a.6MBal0-
41KH Bill noJiosu.ia; MO>KHa 3.ll.Ora.n.ysarnCH, mo i1mJ111 3a1<p11Ti Ta6opoM
i3 H03iB. TaK MaH.llpyBaJIH u.iJI11f1 ,ll.ettb .uo se1..1opa, 3HeMara1011H Bi..l
HeJI.OCTaqi BOJlM. 5ara·ro JIJOJI.CH nopattetto 11 y61no; caM lrop :.i.icTaB
patty B Jiiay pyKy. Ha ceiTattKy llpyroro ;I.HH 3asopyrn11JI11CH KOByi i1: no-
11a.r111 BTiKaTM. Irop Ha KOHi KHHYBCH ix 3aeepTaT11, - aJJe ue cnutt11B
ttiKoro. A HK 36JI11>KaBCS1 3HOB JlO ceoro siHcbKa, nepe6irn11 11oMy .lO-
pory noJioeu.i ii 3axonMJI11 B no.1ott. Bc,eBOJIO..l irn'.)B ,l.ani cepe..l nixo-
rm-ru.iB i XOpo6po ai.n.611BaECH. npoXO.!I,HJl'H 3,llOB)f( SIKOrOCb 03epa, He-
,la ..1eKO pi4KM KaHJIH; TJT noJioeu.i pymMJIH Ha y1<paiHCbKe airicb1W,
npHTHCHYJIH iioro llO BOJlH, -- i 6iii fIOKiH1IIH~CH nepeMOfOIO Op.J.11.
Micu.H 6010, .J.e 6yJia piKa KaHJia, tt?. 3Ba€Mo, nu::caM·J He 3tta€MO
.llOKJI3.llHO ..1JIH noJO, mo npttna21.aa Ha 11e}li.TI10 (.1i1omKCU.b x116tto 3a-
3HaqMB, mo u.e 6yJio Ha Ee.JIHKll.eHb).

Ocrauui noJ1oaeu,LKi eiiiuu. Hea21.aJIMH noxia lropn nepc61rn rnMpoKi


nJIHHH 6oporb6M 3 nOJIOBIJ.SIMH. CasrrocJiaB 8\.:eB-Oo10.llOBH4, no'IyBrnH npo
KaTacTpocpy, sia1..1ye BeJmKHH iKaJib .n:o lropH: »llaa 611 Metti 6ys 6or
nepe6opOTH noraH11x, - aJie He cnHHH.'IH M0.110.ll.;:)CTH, Bb.KpHJBI iM BO·
POTa Ha PYCbKY 3-eMJIJOl« r cnpaa.n.i, llOJJIOBU.i py1mvm HK·CTlH Ha no-
rpaHH114SI, O]lHa Op,ll.a 3HHmHJia nepeS1CJiaBllJ.HHy, .apyra -- noceMSI, TpH·
eora anaJia Ha BCJO YKpaitty. CasrroCJI•aB cTapaarn nauouo nepettecrn:
6opoTb6y y <:Ten, a.TI·e u.e B>Ke H:oMy He a.a.asa.nocH. TiJibKH 11ac·O.ll.·'-l.acy
Ha c Tenoai lllv151XH BHXOJlHJIH Ha CBOIO pyKy M0..'1.0.ll.i KHH3i, lllBH.ZlKHM
Ha6iroM, »i3i3.ll0M«, 3aCKaKyBaJIH TIOJIOBU.iB i sepTa.JIHC51 3i 3.ll06HlJLllO.
Ta1<, Hnp., 1190. p. 17-JiirniH PocrnCJias P10pHKOBH1I, He n111a10qMcH
CTapw11x, caM, 3 qO.PHHMH KJI06yKaM11 y,,13.LlMB noxi,ll. B OKo.,rnu.i nopo-
riB, norpOMHB llOJIOBU.iB, saxonHB 600 6paHu.ia, Be.TIHKi CT3Jl3 xy JlOOH
11 6ara10 11Hrnoi .n.06111:1i. A.Tie 3apa3 Ta.KM »POcTHCJiaaJ11e10 .n.oporo10« ny-·
CTHJIHCH Ha YKpaiHy nOJIOBL\i 11 3Hoay ttacyttyJI11 Ha norpaHHqHi ropomL
lllo6 oxopOHHTH KHiB, CaHTOCJiae uiJie JiiTO Mycie CTOHTH a KaHesi
»CTeperT11 3eMJii pycbKOi«. B 1193. p. PocTHCJil(lB 3Hoay TaHKOMa Bi.ll
QaTbKa XOJlHB y CTen, me pa3 norpOMHB IlOJIOBl,\iB, 3a6paB iM D.0611q
i 3 rop.ll.ic110 po3B03HB »<:aH:raTH« -- rpocpei cyci.llHiM KHS13HM. AJie KOiK·
HHH TaKHH Hana,ll BHKJIHKaB nOMCTBy CTellOBHKiB i BOHH 3 ,llHKHM 3a-
B3HTTSIM KH).laJIHCH Ha yKpaiHCbKi OCeJii. 5opOTb6a HiKOJIH He KiHqa-
JiaCSI, noJioBeU.bKi Hana.n.11 HlllJIH KiJihKOMa HaBOpcrr.aiM:H B pou.i. UH 6e3y-
nuHHa 6opOTh6a BHCHa>KyBa~a CHJihHO yKpaiHCbKe HaCeJieHHH; Ha Te,
mo6 BHBeCTH y CTellH llOXl.ll. Ha 6iJibUiy Mipy, He 6yJIO BiKe cwr.
CaS110CJiaa pasoM i3 HHlllHMH KHH3HMH pe3urHysaB yce 6iJibllle 3 ·sa-
11inHoi BiH!Hu, a crapaBCH OO.ll.aii 3a6e3ne1mTH rrorpsrnHqHi oceJii. I caM
BiH i HHllli KHH3i LtiJIHMH MiCHl.{HMH CTOSIJIH Ha Poccro, llH Ha,ll Ceit:MOM
i cTeperJrn, w.06 HKHM nepexo.LI.OM He npo.n.epJIHCH cTenoeurrn. Ui 3axo1u1
113

ManKa cTenoeMx noxoAiB


yKpaiHCbKMX KHR3iB
e XI- XII. e.

ll1•1H~p11ua11i .1iHii OJHa'ly·


~·Th 1:anp1Dl HOXOliB. fiO.~·
pieini 1IOHCHe111111 II Teh:ni
Ha uiii ra~iti nopiHni.

MaJIH CBitt ycnix. OOJIOBU,i .n.o6iraJIH TiJibKH ,u.o Kpafmix yKpaiHCbimx


oceJib, a B cepe.LJ.HHY 3eMJii He MOrJIH B>Ke .ao6HTHCH i, no6a4HBUHI CTO-
p O>KY, 33HepT3Jll1CH.
OcTaHtti 3l-1a1mirni noxO,ll.H a C1'en ao,u.HB KHSI3h PoMaH McTHCJiaBH4.
Horo CJI3BHJIH B niCHSIX, 111.0 »KH.ll.3BCSI Ha noraHHX, SIK JieB, cep.n.HTHH 6ys
HK pHCb, HHl.IJ.HB ix
SIK KpOKO)lU:Jlb, npOXO)lHB ix aeMJIIO HK opeJI, a XO·
no6pHH 6ya HK Typ«. AJie JiiTOilHCU.i Il(l-0 u,i BiHHH )lOKJia,lHillle He
onoai.n.aIOTb.
Crenoai noxo.n.11 Bi.LI.6yaaJI·Hcsi KiJI·bKOMa OOJIOBHHMK rnJIHXaMH, HKHMH
1wp11cTyBaJIHCSI i CTenOBHKH ii yKpaiHCbKi KHSI3i; BH.LJ.KO BOHH 6yJIH
:i np11po.n.11 ·a11ri.n.tti 11 npoTepTi. HafiqaCTirne ai.HcbKa J°IWJIH 3.lOB>K Jii-
HOro 6e~cra Jlttinpa, lllJIHXOM, 1.IJ.O BHXO.ll.HB i3 OepCHCJiaBa I'f nepeTH-
HaH .llOJiilllHIO Te 11By piK Cvniti, CyJia, OcJio, BopcKJIO, OpeJib - He-
.rlaJieKo YCTb IJ,HX pi1<. llpyrnl1 lllJISIX ·Te>K no1rnHaBCSI B nepeHcJiaBi ll n2-
pcpiaysaB Ti caMi pi4KH, aJie BHl..U.e llepe3 fopornHH Ha.n. CyJimo, fOJITBY
11a}l IlcJIOM, Catt.n.>KapH Ha.n. BopcKJIOM i nonepTaB Ha cxb. Ha aepxisH
OpeJii. U11M11 ,lBOMa .n.opora!\m 11aJ1qacTiwe i'tWJIH Hawi n;:>XOJI.11 Ha no-
:1ouu,is. Tperitt lllJIHX BHxo.n.HB ia 4eptt11rosa, fiwoa Ha wpiwmo CyJiy,
nepenrnas OcJio .uech ni.ll JI11nisueM i llepea BopcKJIO tiwos Ha llotteu,h,
u.e HanpHMOK noxo.LJ.y IropH. Ha npaao6epe>K>Ki IlOJIOBl.li nOHBJIHJIHCH
pi.:tKO, TiJibKH To.n.i, HK npOXO.ll.HJIJ:f 3 JiiBoro 6epera l111inpa; flOXO.J.H
11a 1111x irnJIH w.nHxOM ia K11€Ba Ha KaHiB; TY .ll.H .HrnJia .H Toprosa .'I.Opara
ui:l 4opttoro MJPH - T. aa. fpeUbKHH IlYTh·
Y 6opOTb6i 3i crenoM YKpaiHa He ocHrna caoci rOJIOBHOi Mern? --
11c 3MOrna nL71.6HTJ1 CTenia i ycyttyTH 3 HIIX ,lJ.HKMX op.n.. 3a CTOJilTfH
6opOTb6J1 yKpaiHCbKHH nJiyr BopaBCH TpOXH )laJii B CTen, no6iJiblll.HJiaCl>
rM)Ta aaceJieHHSI, aJie cynpoTH >KepTB KpOBH, SIKi CKJiaJIH TYT uiJii
11on:oJiiHHH, ue 6ym1 ycnix11 tteaeJIHKi. YK_paiHChKi KHH3i B pi3HHX
•iacax BeJIH 6opOTb.9Y HaCTYTIOM npOTH Cl'eilOBHKiB, aJie OCT3TOlfHO My-
t:iJIH nepeiiTH Ha o6opOHHi H03HU,ii Ha norpSIHHll4i. l..Llo YKpaitti He ~o­
Hl'JIOCH BHrpaTH L(i€i BeJIHKOi BittHH, TO rOJIOBHa npHllHHa l.lbOM.Y 6y..11a
f<.', 111.0 KHSI3i caMi 6yJI11 y B3aiMHiH 6opOTb6i H He 3yMiJrn 0.lI,HOCTaHHe
nant na cniJihHOfO BOpora; Ma.11i nOXO.lH. Be.!leHi HeCHCTeMaTl14HO. Ti.11bKH
8
·lnupin YKpaiRci.i;oro BiucbKa«.
114

.llparysaJin crenOBHKiB i 36iJihwaJIH ix arpecuaHiCTh. I TaK YKpaiHa


BnaJia B 6opOTb6i 3 KOllOBHMH op,lla.MH.

TaTapu Ha YKpaiHi. TaTapH nO.HBHJIHCJI B HawHx cTerrax ynepme


1223. p. Cnepwy BOHH HanaJIH Ha nOJIOBU.iB, HKHX 3B3JIH CBOiMH »pa6aMH
11 KOHIOXaMM«, norpOMHJIH noJioseU.hKY op.lly 11 nepecJii.llyBaJiiH y-riK~lfiB
a>K 21.0 ,llHinpa. To.lli noJioau.i B)l.aJIMCH .ll.O yKpaiHCbKHX KHH3iB npocHTK
nOM1011i. KHH3i ai.zI.6y;rn B K!-¥£Bi BO€tIHy Hapa.ll.y ii BHpilllHJI:H 3acrym1-
r~cS1 3a noJIOBU.iB npor.11 Hosoi, CHJibHOi OP.ll.H: »KpaLU.e HaM npmrn m
ix Ha 11y>KiH 3eMJii, Hi>K Ha CBOJH«. y KBiTHi BiHCbKO 3i6paJIH Ha.LI. ',llHi-
npOM, BHLU.e IlOJ>OrlB, )l.e 6yB 6pi..zl. Hd npOTOJilfi. 8 HOXO)l.i B3SIJ111 yLiaCTb
KHS13i KHiBC.bJO, ttepHHriBCbKi, CMOJieHCbKi H BOJIHHCbKi. npHHlllJIH H Ta-
€MHl f3JIHU.bKi ))£Hf0HU.i« Bi.ll MOpSI Ha THCSllll LIOBHID. nKe 6yJIO TaTap-
CbKe aiikhKO, TO npo u.e neBHHX Bi)l.OMOCTeI1 He 6yJIO: 0,ll.Hi 1\a3aJIH,
LU.O OOHH »npoCTi JIIO)l.H«, ripllli Bi,ll IlOJIOBU.iB, HHllli, LU.0 u.e crpiJibU.j
(JIYLIHHKH), LU.e HHrni 3aneBHHJIH, LU.0 BOHH BiHCbKO )l.06p 2. YKpaiHCbKL
1

flOJIKH pBaJIHCb ll.0 6oporb6H i KOJIH npHHlllJIH 3BkTKH, LU.0 Ha,llXO).l.HTb.


TaTapcbKa cropo>K.a, MOJIO)l.b nycTHJiaCSI Ha HHX Ha KOHSIX, LU.06 or.TJSl-
HYTH »tt.ea1121.att-e ai.HchKO«. ,lltt.H 23. TpasHH np11.HmJio .ll..O neprnoro 6010
3 TaTapCbKHM nepe,llOBHM nOJIKOM; y CTpiLii nepeMOf Jia yKpa'tHCbKa JierKa
kittttora: »TaTapH 3ycrpiJIH pycbKi noJIKH i cTpiJihU.i pychKi nepeMOrJIH.
ix, i rnaJIH B noJie ,laJieKo, 3a6paJIH ix xy .ll..06y i 3i cTa)l.aMH 33B·~ptty­
JJHCH TaK, LU.O ace BiHCbKO ttanOBHHJIOCSI. xy,llo6010«. 3aoxo11eHi ycnixoMt-
yKpaiHU.i niWJIH .!J,aJii, HlllJIH BiciM ;J.HiB CTenaMH, a>K 3YCTpiJIH raTap-
CbKY cropo>Ky Ha.ll piKOIO KaJIKOJO. ,lle U.SI pillKa, HanesHo 1-1ent.llOMO..
0.llHi .llOCJii.llHHKH BK33Y10Th Ha pi1.iKY KaJieU.h, LU.O BJIHBa€TbCSI .J:O A3iB-
CbKOro MOp.H, 1rnrni rnyKaIOTh KaJIKH 6JIH>Ktte ,llHinpa. Y neprniH cyrnttui
TaTapu ycrynHJIH, a KHS13b Mcr11CJiaa Mcr11cJiaBHll, LU.O npoBO.ll.HB no-
XO.llOM, ;taB HaKas os6poiTHC.M i npHPOTOBHTHCH .ll.O 6HTBH. Bi.Hcbl\O
nepel1rnJio KaJIKy. neprnHii is TaTapaMH syCTpiarn ,llaHHJIO raJIHU.bKHH.
MoJIO.llHH, 18-JiiTtti.H KHS13h KHHyacSI ai)l.Ba)f(HO y 6i.H, .liCTaa patty y rpy JlH,.
aJIC He BBa>KaB Ha u.e " ,laJii HanHpaB Ha TaTap TaK, LU.O BOHH Il0lf3JIH
yCTynaTH. 3a HHM nirnJIH a 6il1 i HHrni noJIKH. AJie cnpaay noncysaJIH
rno.7loau.i: noLiaJIH BTiKaTH nep.eJ.l rarapaMH .H C<:Jia6mrn 6ornv .r1itti10.
3a.11Hl yKpaiHCbid nOJIKi-1, lll.0 He BBiHlllJIH Ille B 6i.H, 3aMeTylllHJIHCb.
TO.lli T arnpH B.a.apHJIH ECelO CHJIOIO, ix CTpiJibU.i 3aKHHYJIH BiitcbKO crpi-
JiaMH, -- HaaiTh ,llaHHJIO He Mir yTpHMaTHCR, ad KHH3i nottaJIH 31. TpaaHH
ai.naopoT. »I nepeMora Ha.ll yciMa KHH3HMH pychKHMH cnaJJa, .HKoi He
6ysaJIO HiKOJIH ... « Haii)!.OBllle copoHHBCSI KHiI:CbKHl1 KHSl3b McntCJiaB
POM3HOBH11. BiH 3aHSIB CHJibHY f103HU.il0 Ha SIK8MYCb rop6i, a LU.0 Micu.e
6yJio :KaMSIHH<:re ii He M·OiKHa 6yJ10 c11naT.11 aaJiia, o6ais cao€ siHcb~o
»ropo.a.oM« i3 eo3ia. TaTapH ni)!.cTynoM HaMOBHJIH .Horo 3.ll3THCSJ, a.r1e
YMOBH He .llOTpHMaJIH, - KHS1.3SI 3 TOBapHrnaM'H BOHJIH. ni.ri11ac yrelfi 3fH-
HYJIO rnicrb KHH3i:a, no6HTHX KHSIH paxyaaJIH Ha IO THCHlf.
nicJIH U.i€i nepeMorn TaTapH 3asepttyJIH 3Hoay .z1.o A3ii. Hattoeo
noLiaJIH ttacryn a>K :KiJibKaaau.srrh poKiB niattirne, 1236. p. Cneprny BOHH
3EOtoBaJIH i 3HHl.Il.HJIH TioaomKSI .H Cya.llaJibLU.HHY, m:rriM iiue pa3 no-
.i.oau.ia i KaaKa3, a 1239.-1240. p. 3aepttyJ1HCS1 H.a YKpaitty. Bi.ZI.paay
EHHEHJiaCSI C:Kpi3b nepeaara MOHrOJiiB i BHLU.iCTb ix TaKTHKH. BoHlr.
po3nopS1.ll>KaJIH He3Jli11eHHHMH MaCaM.H BiH.CbKa, HC LU.a,J.HJI"li .1IO.leH i B>Ke
THM C3MHM .zto6yaaJIH nepeM'ory. y 60HX 6yJIH He3BHllaHHO 3aB3SITi, q:-
npOTH noKopeHHX He 3H3JIH MHJI·OC·~p.!lSI, py6aJIH HaBiTb .TJIO;te.H, lll.0 BH-
116

XO.!lH.l'Hl npOTH HHX i3 .aapyHKaMH,


tie iKaJiiJIH ii Ma.11eHbKHX .ll.i reit CTepc.l
rnrapaMH He ycTOSl.7J.0Cb HaBiTb T~,
1

H llOMY y~paiHCbKa BOEHHa opram-


:rnuiH 6wia HaHCH.TJ.bHilll3 - ropO,lH.
0

·raT3pH MaaH BH.lOCKOH3JlbHeHi cno-


\.·o6H 06JIOrH, BiKHBaJIH CH.'IbHHX BJ-
l'HHHX M3lllHH 11 HaJ1CHJit.Hillli yKpin-
.1<'HHH MVCi.m1 iM ni.a.waaTHCSl. »CTO-
flOK3MH "6HJill r-opO.ll i crpiJI3M'H 6e3
'IHC.113 crpiJISl.'IH«, »p030HJIH CTitty ro-
po.la i BHttUJJIH tta aa.11«, »B3HJIH r::>po.LI.
l\OllHM« (npucrynoM), --- u.e onncH,
auo noarop1010TbCH npn KOif\H iii o6-
103i.
AJie Ha YKpaitti 3HaJIH, mo ai.ll
r aT3p He MO>l\Ha cnO.liBaTHCSI ITOMH-
'IYB3HHH 1111 noman.11 i --- .sci ropo-
:1.H 6opomvmrn .no ocram-:y. Ile-
pcHcJiaB .ll.OOYB xaH D3Tifi npHCTy-
llOM, BHpi33B H3C-e.1n~HHSI i nopyft-
11yuaa uepKBH. 4epHttriB »~6CTyna­
rn B CHJii TH>KKiii« -· KHS13b MHxa.HJIO
1':1i6oau11 BHfilllOB npon1 HHX i3 yciM TaTapMH.
uit'iCbKOM, a.11e T3T3pH n~peMOrJIH Ho110 11a.c1111ii ~m.1101101•.
iioro, ropo.ll .no6yJIH ii cn3.TJ.HJIH. KHiB oopoHHECH .lOBrne. 3a nep~Ka30M
10 TH)Kttie i 4 itHi; 6y.na Tyr 33.TJOra ni;{ npoBO.J.OM aornon.11 ,LlMHTpa,
~t\Oro npHCJJ3B KHS13b ,LlaHHJIO 3 ra.'1H11HHH. AJie 6aTii'1 on:pyiKHB Micro
t:l\7JHlle3HHM BiHCbKOM: »lie 6yJio 4}'Tl1 ro.11ocy Bi.ll rnp11ny B03iB iioro
prey 6e3Jii11i aep6JI10.11.ia ra ip&aHHH KOHeH 11oro«. TaTapH noycT3BJIHJIH
nopoirn He.llaJieJ<O JlSl)lCbKHX BOpiT i 6HJI'H 6e3 yraay .n.eHb i Hill, .ll.OKH
11apcrnTi He po36HJIH CTiHH. fopO.llffHH npo6yB3JIH 6opOHHTH BHJIOMY
I >lTYT rpe6a 6y.110 6a 1rnrH. SIK .10MH.1JHCSI KOilSI, SIK y.11.apSIJIH ll.llHH,
,, CTpiJIH 33n0Mopo11H.m cBiT nepeMo>KemtM«... Bo€Bo)la .LlMHTpo patte-
unii 11icTascsi a noJIOH. f opO.llSIHH no6y11ya3,rn HOBHH ropo.1l 6iJISI .llecH-
nrnttoi uepKBH, a.11e TaTapH llOCHr..111 ix i TaM; JIIOD.H CXOB3JlHCR Ha
\opax uepirnu, aJie 6y .llOBa He BHTpHMaJia Barn, 33BaJIH.11acH .H noKpHJia
r oooto o6opottuia. KijiB n.o6yJIH T3T3pH 33 OJJ.HHMH aicnrnMH 19. JIHCT0-
11:ny, 3a HHlllHMH 6. rpyD.HH 1240. p .

.llaHHJlo a (foporLfii 3 rarapaMH. 3nil K11esa TaTapn pymuJIH na


11i.'l6iA raJIHUbKO-BOJIO."lHMHpCbKOi )lep>K3BH. fopo.lla Ko.110.11.S1>KH3 Ha.ll CJiy-
'H'M He MOrJIH )lo6yn1, »Il0CT3BH.1IH 12 nopoKiB i He Mor JIH po36HTH
0111«, a.11e nepeMaHHJIH o6opOHUiB i 3p3.llOIO ix ITOBHpi3yBaJIH. J.lo-
(t\'llH K3MSIHeU.h i 13sicJiaBJib tta.11. fopHHeM; KpeMHHeUb i cycLlHiH
.'h1ornia MHHy.rm. 6aqyIJH, llJ,O o6Jiora 6y.lle TH>KKa; »Kon.HM« y3HJIH
Ho.10.'].HMHp i au6H.71H ace ttace.,ieHHSI! TaKC3MO f aJIHIJ i HHllli ropO.llH,
Ml<HM HeMa quc.11a«; · A>K raJIHU.hKHH BO€BO.!l.a ,llMHTpo, .HKoro TaTapH
1tOJlH.1u 3i coooro, HaJIHKaa EaTiH: »He 3aJiuwal1e11 a u.iH: 3eMJii .llOBro, -
ltt' JCMJISI CHJlbH3, 36epyTbCSI Ha Te6e, H He nyCTHTb Te6e y TBOIO 3eMJIJO«,
TO.lli EaTiH: nepeiiwoa ua YropllJ,HHy.
3i ceoro noxo11y raTapH eepHy.11Hc.s1 na cxi.Zl H: ociJJH H3.ll BoJirOIO.
116

AJie ai.n. Toro 4acy BOHH B>Ke nocJii.llOBHO HlliJIH .n.o Toro. mo6 ona-
HyBarn u.i.11y CXi.llHIO Espony. Ha npH.llHinpsmu.urni He a.uep>KaBCSI B/K('
HiO,lHH caMOCTiHHHii KHS13b, - Ti.lbKH 3axi.uHi 3eMJli. 6iJibUJe Bi)l T3Tap
Bii:uI.aJieHi, Mor.rm w.e 36eperTH He3aJie>1rniCTb. AJie lf Ha)I. HHMH BHCiJia
TaTapcbKa Ty4a. KiJihKa poKiB ni3Hime, 1245. p., xaH 5ariM npttc.riaB
,llaHHJIOBi 333HB: »,llafl fa.7Il14«. lllo6 pHTyBanf CBOIO ,llep)l<aBy, .llamrno
Mycis ynoKopHTHCSI, noixas .llO CapaIO 'i npHHHB nny.71 »MHpHHKa« -
COI03HHKa Tamp. AJie saJIC.>KHiCTb Bi.ll »noraHHX<( Bi.llLiyBaB siH .!I.Y>Ke
6omoLie ii ai.u.pasy noLiaB roTOBHTHCH .u.o sii'tHH s TaTapal\m.
HacaMnepe.ll noqas BiH yKpinJiloBarn: Hattoso crnpi ropo.11.11 fl 6y-
.llyBaTH HOBi TaKi, HK XoJIM i Jlhais. Ui ropO.llH Mycimi 6yrn CHJib-
ttillle no6yAOBaHi i Kpaw.e yKpinJieHi, mo6 BHTpHMaTH y.ll.apH TaTap-
CbKHX B0€HHHX M3IIIHH, - u.e 6ys €JI.HHHH cnoci6 onepTHCSI 6e34HC.TICH-
HHM TaTapcbKHM CHJiaM. PiBHOI.Jacno ,llaHHJIO cTapasc.H npH€AHar11 n.o
6opOTh6H 3 TarnpaMH 3axi.llH10 Eapony, BBiHrnos y neperosop11 3 na-
noJO i npHHH.SIB u.epKOBHY yHilO.
TaTapH 6a4lIJilI u.i 3aXO.ll.lI ,llaHlIJia, a.11e He BCTynaJilI 3 HHM cnepIIIy
y aiiiHy, a TiJihKlI npiiroTOBJI.HJIH .llJIR ce6e TepeH. I TaK Y3.HJIH ni.ll caii1
npoTeKTOpaT T. 38. TaTapCbKHX JIIO)leH, - ciJibChKi ii MiChKi rpOMCl.llH
Ha.ll fopHHeM i CJiy4eM, rn.o 3aXOAlIJilIC.H BH.llo6yTlICh 3ni.u KH.H.JKOi
BJia)llI ii »Ci.SIJIH )f{HTO« TaTapaM. ,llaHHJIO CTapaBC.SI 3.llYlllHTlI u.eii He-
npHXHJibHHii )lJI.SI ce6e pyx, .llBi4i BHClIJiaB csoix CHHiB Ha norpHHH44>1.
nepe6opos 36yttTOBaHi ropo.utt ii nplICHJiysaB ix .llO noKoptt. TaTap11
BiATIOBi)laJIH Ha u.e norp.HHH4HHMH ttai3AaMH ii norpo3aMlI 4H JI3CKaMH
CHJIKysaJIHCSI nplI€AHaTH co6i norpHHlI4HHX noca)lHHKiB. B 1253. p. rn-
rnpchKHH B,O€B01J,a KypeMca Haixas Ha KpeM.HHeU.h, aJie He 3Mir _Jl0-
6yTH ropoAa; B 1254. p. o6JisiraB i3ttosy JlyU.hK, a.ne ropo,'I, o6opo-
HHBCH, - ,llamrnosi yKpin.11eHH5I IlOKa3aJIH CBOIO cirny.
Taraptt, 3attenoKO€Hi u.iEIO BiAnopHiCTIO, nepei'tw.m .llO roCTpiumx
BHCTyniB. B 1261. p. BO€BO)la 6ypaH.11.a1'1 j3 CH.1IbHHM BiiiChl.:OM CTaHyB
Ha rpHHHU.i i 3an\a,nas, mo6 ,llaHHJIO i BaCHJihKO noHHW.H.rn sci ttosi
TBep.um-1i. »Ko.m BH MOi COI03HHKH, nop03KH.l{aHTC BCi CBOI ropomrn.
Ktt.H3i Myci."rm noc.7Iyxarnch. >>Jles po3KHHYB llaHH.7IiB i CTilliOI<. noTiM
nicJiaB po3KHHYTH Jlbsis, a BarnJihKO nic.7JaB p03KHHyra KpeMsn1eub
i JlyU.hK«. noTiM EypaH,naii pa30M j3 Bac1rnhKOM npHHWOB ni.l Bo.1IO-
.UHMHp Ha BoJIHHi i 3HOBY sa)l{a.u.as: ))BacH.1IhKy, p03KHHh ropo~l !«
))I KHSI3h BacttJihKO noqaa i:t.yMaTH B .'I.yrni HaJI. ropo,!!.oM. a w.o HeMmK-
JIHBo 6yJio p03KHHynI iioro y lllBH)lKOMY qaci, 60 6ys Be.lHKHH, K333B
1'1oro ni:i.naJIHTH, i -raK 3a Hit.I 3ropis siH ysech... A .llpyroro /I.H5I
npHCJI3B TaTapHHa Ha iM.H 6aiiMypa. i 5a1'1Myp npHiXaB !I.0 KHH3H
i cKa3aB: ))BacHJihKy, npttcJiaB Mette Gypatt.11.aii. Ka3aB Metti ropo;i. po3-
KorraTH«. Bi.11.noBis iioMy BacttJihKO: >>Po611, mo To6i Ka3aJm<c. I no4as
po3KonysaTH ropo.u, w.06 noKa3arH o6pa3 nepeMorn«... TiJihKH Xo.ilMY
TaTapH He 3MOfJIH i:t.o6yrn, »60 6y.rrn B HbOM~· 60.HpH. i .1IIO!I.H J.06pi,
i ropoJI. yrnep,ll)l{eHHH KpinKo nopoKaMH ii caMocrpi.r1aMH«.
Ueii 6ypatt)la€BHH norpoM nepe611s yci ,llamrnosi n.lI.HHH. He MaB
BiH 6iJihllle CHJI, Hi 3MOrlI, w.06 ni.lHHTH 6opOTb6y npOTH MOHro,7JiB,
a ii i3 3axoay Hi.HKOi noM04i He iI.o6ys. I TaK noKinims )KHTTSJ, He
BHKOHaBlllH cnoix HattBa)l{HilllHX HaMipi~.
Vloro HacTynHHKH MaJIH rn.e MeHrne H3f011H JI.O Toro. w.06 BH3BO-·
117

.11ITHCH 3Illll. Tarapcb-


l\11X BnJnrnia. Mycim1
I
11.71an1n~ rarapaM ;la- I
mrny I XO)lH.71H 3 I
TarapCbKHMll 80€£0- I
I
:lllMH B nOXOD.H Ha
I
qrciais. · A)K ,llaHH- I
.10si npaaHyK1', AHJI.- I
piii i Jies K)pirnu- I
I
lJi, npo6yBa.TJJI CT3TH
113 MOHfOJiiB. noJib-
ChKHII KHH3b BoJio-
JlHCJian JloKen.:o an-
cJiaBJIHB ix xopo6-
picTb. AJie o6H.zlBa
KHH3i cepe)l Hesm1-
rtteHHX o6craBHH OJ-
ll01IaCHO 3ifllllJIH B
'10nrny 1323. p.

KapTa aeMeJlb Mi>K 6yroM


Ta BenpoM! Ae aenMc>t
yHpaiHCbt:o. nOJlbCbKI (o'i
B XIII. e.

K.p111'1\0L'aHOIO ,1iHil;10 :1a.-


:111a1lf'lla .Ja:xi;tHH rpa111111H
f'a. I llllhl\O· U0.110;~11!\IH fl<' l>l\fl.l
11.epitia1m.

10. x a p a I( T e p H c T H I( a I( H SI )I( H x q a c i 8.
CTpa-reris. BittchKo KHSUKHX tiacis irnyaaJio 6e3nepepHetto micrb
no.11irh. y IJ.bOMY .llOBfOMY qaci M}'CiJIH BHTBOPHTHCSI HKiCh CTaJii cpopMH
BOfHHOro )KHTTH, BiHCbKOBa Tp3.llHU.iH i 111.0Cb Halle reopiH BiHCbKO-
BOCTll. 3p03yMiJia piq, 111.0 npo HKiCb BiHChKOBi llIKOv'IH B THX qacax
;i6o npo CHCTeMan1qtty uayKy BO€HH0f0 .lliJia roaopHTH He MO>KHa..
A.le CaMe )KHTTH BHKa3yBaJIO, 111.0 .0.llHi cpopMH ee.aeHHH BiHHH KOpHCHi
it ycPilllHi, HHllli ttea.uaqtti H tte6e3nequi. lllo BHHBHJIOCH .uo6pHM i !1.0-
lli.TJbm'M, roro BCi rpHM3JIHCH, Toro .llOCBi.llHi BOHOBHHKH yqHJIH HOBH-
hiB re CTapllle noKo.riittHH nepe.ll.aBaJio MOJIO.llWOMy, ni.llH BHyKaM. TaK
MOr.71a p03BHHyrnrn reopiH crparerii A TaKTHKH.
118

foJIOBHa Mera BlHHH 6yJia see ra caMa - 3HHl.l.lHTH eopora. AJ1e


rpe6a 6yJ10 niJI.i6parn .zwui.nhtti 3aco6H, ll.l06 raKy Mery ornrnyrn.
neprna pi4 6yJia - 33CKOtUITH BOpora HenpttrOTOBJieHHM. Y H3H-
JJ.aBHillll1X 4acax Ha nepewKO.lli lJ.bOMY CTOHB JIHuapCb!<HM 3BH4aH BH-
IIOBiJJ.aTH CBHT04HO Bitiny. Bi.ll KHH351 BH!Vlara.rrn. 1.1.lOO BiH Bl1C.laB nocJJi~
.llO rnoro sopora :H nooiJJ.OMHB :Horo. mo i1.llc noxo,a.oM. Ane ni3ttime
uci1 3BH4ai'I 3aHenae, 60 nii'ma y morn cyTi mrnaraJJa. moo caMe sopora
HanaCTH Hecno.1iBaHO. florpi6Ha 6yJia WBHLU~a i11iuiHTHBa i rnopiCTb
pyxis.
3pa30K TaKHX CKOpHX IIO.XO)I.iB .ll.38 ym:c y ~Ha~.l.lJBHiLIIHX irncax
CBHTOCJiae, w.o XO.ll.HB y noXOlH 6e3 rnm:KHX raooprn. -- »JierKo .SIK
TOJ1 napn«. Ili3Hime CKOpiCTb HaWHX BiHCbK OCJia6Jia. 60 11pym:11tta .ll.0
6om BHCTynaJrn e nrnrniii 36poi. A.1e noJI0BeU1>Ki noxoJI.H 3HOBY HaB4H.11H
1-1awe BiHChKO JierKHX pyxis. Bo.·10,L1JlMHp MottoMax onoeinae i3 331lO-
BOJieHH.SIM, w.o nopory 3 4ep1-mroea .ll.O KH€Ba npoixas 3a omrn JleHb.
Mncni.eM y lllBH.llKHX noxo.!}.ax 6yn .Ua1-111JI0. KoJJH HKOCb nOJI.SIKH ttanaJIH
6y.m Ha norp.HHH44H XoJIMW.HHH, BiH Bi.llpa3y 3i6pas BiHCbKO, np11ro-
TOBHB BO€HHi MaWHHH .11.0 o6Jiorn 11 roro caMoro .ll.H.SI 3 XoJIMY np11i'1mos
ni.11. Jho6JIHH. TaKcaMo iioro 6par BacHJibKO Ha sicrKy npo 11ana..t
HTBsiris 3a rpH .llHi si11.6ye noxi11. i3 BoJIO.llHMHpa .ll.O lloporn4HHa.
TaKOIO lllBHJJ.KiCTIO naHHJIO .ll.06ya faJIH4 1229. p.; 3 YrpOBCbKa Ha.ll
EyroM 3a TPH JJ;Hi 3 BiHChKOM 6ys. ni.ll rami4eM. A Ki.,1bKO pa3iB yKpa-
iHChKi KH.Sl3i 3aCKaKyBaJIH nOJIOBI..liB i TaK lllBH)lKO 3BO.lHJIH 3 HHMH
6iH, w.o crenOBHKH He MOrJIH HaBiTh ynop.H.z:i;KyBaTH CBOr.Q BiHChKa.
Bo€HHHH noxi.ll ssepTaBc.H nepe.z:i;yciM Ha sopo>Ky cro.mu.io. Cro-
JIH4HHH ropOJI. 6ys Oci.ll.KOM KHSl3.SI, ocepellKOM 3.lMiHicrpau.ii, MaB HaH-
Kpaw.i 6y.z:i;OBH, MiCTHB 6araTe HaceJieHHSI, 6ya OrHHW.eM npOMHCJiy, TOp-
fOBJii, KYJihTypH. XTo saxonHB CTOJIHU.IO, rofl y>Ke JierKo Mir 3aeo-
Jio.z:i;irH uiJIOJO seMJielO. THMTO np11 roJioBHHX ropoJI.ax iwJIH Haii:3aB351-
rirni, snepri 11 .llOBrOTpHBaJii 6oi. AJie pi.rI.KO Tpan.1.S1.7JOCH, w.06 eopor
.ll.06ys CTOJIHLllO npHcTynoM. Toniurni cpoprncpiKa1i.ii. .SIK 3Ha€MO, Jierh'.o
on11pa ..111c.SI Hes11po6J1eHHM 06.no>KHHM Maw11ttaM. Bopor yeixom111 .llO
ropO.!I.3 x116a 33 nopo3yMiHH.SIM i3 MemKaHU..SIMH.
BHpiweHH.SI BiHHH rnyKaJIH ttal14acriw y BillKPHTOMY 6oio. I TYT JIH-
uapcbKi o6H4ai YTPY.llHJOBaJIH cneprny nepeMory. A caMe .llOBro rpHMaBCSl
3BHLJaH, w.o 0611.nsi CTOpOHH BH3HallyBaJIH noJie 6mo 3a B3aiMHHM nopo-
syMiHHHM. Ue 6ys tteMoB J111uapcbKHH nO€.!I.HHOK, JI.O HKoro npoTHBHHKH
MaJIH crasaTH s piBHHMH rnaHcaMH. A.ne ii: TYT pea.'lbHe >KHTT.SI s llacoM
nepeMor JIO TP3.llHU.ilO. noJIKOBO.!leUb, w.o XOTiB 3HHlUHTH npOTllBHHKa.
He 4eKas, a>K TOH ynop.H.1lKY€TbC.SI .no 6010, aJie Hana..'l.aB i\oro TaM, ne
C3MOMY 6y JIO BHriJJ;HO.
YKpaiHChKa CTpaTeriH roro qacy BHMara.11a, iuo6 sopora 3HHIJI.H m
OlHHM CHJibHHM ynapoM. TaK .UattHJIO B noxolli Ha yrpis 3aoxo4y€
CB0€ BiHChKO, w.06 3iHI..I..IJIO 3 rop6iB i e.iap11.no Ha soporiB: »XTO H~
cnirnHThCH no 6010, B Toro )lyrna noJIOXJIHBa« -- HaBO.llHTb BiH CsH re
n11cbMO. A.Tie 3BH43HHO BiHChKO psa.!JOC.SI .ll.0 6010 CaMe, 60 nepumti
llacryn Jl3B3B BO€BHHKOBi Haro.lly .SIKH3HCKOpwe BH3H34HTHCH. »Pych
€ CKOpa JlO OOIO«, -- xapaKrepH3Y€ raJIHLlbKe BiHCbKO yropcbrnii FW€ROll3
<l>HJISI, - »3J1e Btt:TpHMaHMO ix HacTyn, 60 H1 JJ;OBrHH Yac HJ ciqy He-
BHTpHBa.Tii BOHH«. TaKTHKY TaKoro CHJlbHOro y.llapy BBa:>n:amt 33 cne-
uiSI.'lhHiCTb yi.;:paiHCb!\OrO BiHCbKa r1 H33HB3JIH i"i »Py c b I\ II H 6 i H«.
119

TaTapM o6nRra10Tb ropoA. Mi11il1Typa :1i :lax enponeifchKOl'O J1iT01111cy XIII. B.

AJie J.J.esrni noJIKoso.nu.i B>KHBaJrn TaKo>K a ycnixoM CTpaTerii yroM-


moaaTH eopora nosiJihHHMH pyxaMH, Bi.llcTynaMH it pi3HHMH MaHeepaMH.
)lJIH npOTHBHHKa, mo npHroTOBHBCH 6ye .no CTpiqi i 11eKaB HacTyny,
ue 6yJio .nowKyJihHiwe, Hi>K caM 6il1. TaK Hnp., y noxo.ni Ha faJIHl.fHHY
1144. p. 13HcJiae McTHCJiae111.1 11eKaB HaCTyny Bono.nHMHpKa tta Po>KHOMY
noJii (.necb Ha aepxie.Hx CepeTy), aJie raJJHU.hKHii KH.H3h ycrymrn ua
foJioropH ii TaK nepeKpecJIHB nJUIHH ceoro npoTHBHHKa. Hepa3 i KiJihKa
)J.HiB Tpe6a 6yJio BHTpaTHTH, IU06 3yCTpiTHl'H eopora, mo YHHKaB 6010.
BeJIHKe aHa1.1iHHH B 11aci BiHHH MaJIH ropo.nH. llesmi 3 HHX CTOSIJIH
Ha CTpaTeril.fHHX lllJISIXax i BOpor y CBOiM noxo.ni Mycie npH HHX
cnuHSITHCH. TaK y faJIHl.fHHi cxiJJ.HhOi rpHHHU.i 6opoHHJIH MHKYJIHH (Te-
nep Mm<ymrnu.i) i Tepe600.r1.H, i niJ.J. HHMH ece 3BO.llHJIH 6oi. TaKy
caMy poJI10 Ha lllJistxy 3 YropIUHHH MaB CsrniK i flepeMHlllJih. fopo;m
JlaBaJIH TaKO>K 3axHcT eiiichKy, KO.TIH BOHO He MOrJio YTPHMaTHCSI nepeir.
noporoM i 6yJio npuneeoJieHe yCTynaTH. 6opOTh6a HlllJia ei.n OJ.U1oro
ropo.na JlO .npyroro.
AJie Ha 1.1y>Kiii TepHTopii He MO>KHa 6yJio paxyBarn Ha TaKe npHCTa-
HOBHIUe. 3aMKHeHe Micu.e He .naeaJIO CB060.1lH pyxis. THMTO TaKHH .lI.0-
CBiJUrnti IlOJIKOBO.lI.eU.h, SIK llaHHJIO, HaKa3yBaB CBOMY BiHCbKY CT3B3TH
HCl npoCTopoMy 11HCTOMY noJii. B IlOXO.lli Ha SITBSlfiB 1251. p. BiHCbKO
H1pnllwJio Ha.ll pi1.1Ky OJier i xoTiJio cTaTH Ha Tirnux Micu.Hx; Ko,,111
110631.fHB u.e KHS13b JlaHHJIO, CKpHKHYB: »0, My>Ki BO€HHi. 1111 )K BH He
~ma€Te, IUO aa yKpinJieHHH .llJIH xpucri.srn € npocrip, a J.J.JIH noram1x
Ti CH om, 1..1acT0KiJI npaBHTh aa o6opouy h I npHHlllOB Ha 1111c1e no.11e,
i TaM CTaJIH o6030M«.
ABTiM KO>KHHH TIOJIKOBOlleI~b .n~6HpaB co6i cnoco6iB 6op-OTb6H Bill-
JlOBi.lI.HO .no MicuH A o6cTaBHH.
120

no.11KOBO,ll,UJ. Ycnix S0€H y rnx qacax 3a.11e>Kas Ky.an 6iJll.>We BLl.


oco6H n<JJIKOSO.LI.LJ.SI, Hi>K Tenep. He 6yJio 3opratti3oBaHHX si.llnOBiJlaJihHHX
wTa6is, KHSl3h Mas n01my iHiU.iHnrny y csoix pyKax, caM YK~1a.n.as so-
t::HHi flJISIHH, ni.ll. iioro oco6HCTHM npoBO.ll.OM SiJI.6ysaJIHCSI sci BO€HHi
aKu.ii. I w.o KHSl>Ka YKpaiHa MOrJia SHKa3ysaTHCSI TaKHMH LiacTHMH ne-
peMoraMH Ta ycnixaMH, TO u.e TOMy, w.o Ha nposiJI.HHX MiCU.HX 6araro
6yJIO SH3HalfHHX i TaJiaHOBHTHX flOJIKOBO.ll.U.iB.
Haii6iJihwy eHepri10 ii BO€HHHH po3Max BHSIBHJIH nepwi KHS13i, w.o
BOJI.HJIH csoi siMch1rn no u.iJiiii cxiJI.HiH Esponi, Ha 4optte Mope, Kacniii,
KasKa3. AJie JiiTonucH TaK MaJio nepeKa3aJJH HaM npo ix oco6u, mo MH
He Ma€MO 3MOrH SHp06HTH co6i xapaKTepHCTHKH THX BeJIHKHX 3a-
BOHOBHHKiB. npo AcKOJih):l.a Ta .U11pa MH He 3HafMO npoCTO TaKH HilfOfO.
0.11er 3aJJHWHB no co6i naMSITh .TIHeH.Zlapuoro Liapo.ZliSI: »3saJIH Q.;1era
Billi.HM, 60 JIIO.ll.H 6yJIH noraHH if HeB1IeHi«. lrop 6ys cysopHii i )f{Op-
CTOKHH. .UepeBJJSIHH nopiBHIOBaJllt iioro 3 BOSKOM: »KOJJH SHa):l.HThCSl
BOSK Mi>K sisu.i, TO SHTSlrae see CTa):l.O, .[l.OKH He B610Th iioro, - TaK
i BiH, Ko.m He s6eMo iioro, ycix Hae nosury6JIIO€«.
l.UOHHO BeJIHKHH 3aBOHOSHHK CBSITOCJiaB BHCTynae HK HpKa, MO-
ryTHSl oco60BiCTh i He3piBHSIHHH TIOJIKOBO.ll.eU.h. 3 iioro flf)JfKMeT BO>K,Zla
Tpe6a niJI.Hecrn oco6JIHBO .ll.Bi Haiiu.iHHiwi. nepwe TO Ile. w.o 11wos
y TIOX01lH JierKO, 6e3 Ta6opiB i npmu.emrn CBOMY BiHChKY He3BHllaHHY
ws11;.i;KiCTh pyxis. »KOJIH KHSl3h CBSITOcJiaB supic i 3MY)f(HiB, no11as
36uparn siiichKO, seJJHKe ii xopo6pe, 60 caM 6ys xopo6pnii i JierKui1,
xonus SIK TOH napJI.yc, i 6araTo sis BO€H. Bo i1 He so3HB 3a co6010
B03iB, Hi. KiTJia, Hi MSIC3 He BapHB, a TOHeHhKO 6yJio nopi>Ke KOHHHy,
q11 JlHllHHy, 11u BOJIOBHHy, Ha syrni neLie ii TaK iCTh. I waTpa 1-1e Mas,
a Ti.TJhKH ni.ZlKJia.Zl cTeJIHB i ciJI.JIO B roJIOBH KJJaB; TaKi 6ym1 ii yci
iioro BOHKH«. .Upyre, . llHM BH3HalJaBCSI CBSITOCJiaB, u.e - He3BHlfaHHe
BMiHHSI ni.!liHMaTH JI.yxa B aiHchKy. I Harn JiiTonuc i rpeU.hKi xpoHiKH
IlO,ZlaJOTb 3pa3KH iioro rapS111HX npOMOB .ll.0 BOiB. »Kom1 rpeKH B 5o.:r-
rapii o6cTymvm 6y.rrn iioro 3 ycix 6oKiB. CsSITOCJiaB npoMOBHB: »B>I<e
HaM HiKy.ll.H .ZliTHCSI, - aoJielO 1.J:H HeaoJielO MYCHMO cTaTH Ha HHX. AJie
He ocopoMHMO pychKOi 3eMJii, a JISl>KeMo TYT KiCTKaMH. Bo MepTBl1M
HeMa copoMy, a HK BL'lcTynHMO, copoMoM yKpH€MOCb. He 3aseprnfo\10,
a CTaHhMO KpinKo: a HK M051 f0.71083 IlOJISl>Ke, BH caMi JI.yMaHTe npo
ce6e«. A KOJIH npmirnJIH 6ymt .!lO Hhoro rpeU.hKi nocJIH ii nepeJlaJIH
f10My .'lapymuI 30JIOTOM i BCSIKi JJ.oporou.iHHOCTH, BiH Ha HHX HaRiTb
He rnS1HyB. Ta HI< no.ll.aJIH iioMy Me11, JI.apyHoK npHHHS, noxaaJI11s 11oro
11: no311opoBHB rpeu.h1<0ro u.icapSI. »CyeopttH: tle LIOJIOBiK« - cKa3a,.,1H
rpeKtt, - »Ha 30JJOTO yearn He 3BepTa€, a a6po10 6epe«.
BeJJHKHM opraHi3aTop yKpaiHChKOi .ll,ep>Kasu 80.110.ll.HMHp RemrnHii
6ys Te>K BH3Ha11HlfU TIOJJKOBOlleU.h. 8iHChK3 iioro nepeMaraJIH Ha.ll, BHCJIOIO
ii H3.Zl BoJJrOJO, a KOJIH BH,ZlaB HaKa3 »py6aiiTe Jiirn:, MOCTiTh MOCTH«,
iforo noJIKH no3anoBHS1JIH sci lllJISIXH. BiH 06e3neLIHB rpSIHHU.i 11ep-
;.KaBH, 6y.llyBaB Ha OKpaiHax HOBi ropO.llH, BHCHTI~ BeJJHlfe3Hi BaJIH,
pHMChKHM yKpinJJeHHHM pisHi. Ta Haiisa>Knirne, Ma6yrh, 6yJio Te, ll{O
BiH Ha Micu.e sapHriB noqae TBOpHTH .llPY>KHHY 3 Micu.eBHX ».1j'lf1IHX
moJ].e?°I« i THM !laB IlOlJHH .ll.0 CTBOpeHHSI Hau.ioHaJJbHOfO BiMCbKa. Jho611s
BOHKiB. He lllKO!{ysas Hiqoro .ll.JIH .llPY>KHHH: »Cpi6JIOM i 30JJOTOM .H.py-
)l{HHH He .ao6y11y. a cpi6Jio i 30JIOTO llPY>KHHOIO .ao6y.lly« ... CynpoTu
BOporiB 6ys cysopuii i MCTHBHH, He 3HaB noma.ll.H H .llJISI pi11ttoro
6parn. I 11pynn1 6y.lliBHHLIHii yKpaiHChKOi 3eMJii. 51pocJias, caM XOJlHB
121

Hapra noxoAiB C&R'IO· ~--~-o:-...,.,9ft!--""T"'--~------r"----o:rT"""""1

il:p:·:I~ I~: .Ii:~:·: ~.· ~::~:··)


'1:t6 eanp.1rn noxoly.
,llaJlhllli JTO.RCHeHlrn II
TeKC1'i, CT. 93-U.:(..

y noxo.zm. x'blf, 3Jla€TbCH, 6ys KaJiiKa (soporn .upa3HHJUI iioro Ky.r1b-


rasuM), - a.:ie Ky.71bTyptta iioro npau.H nocTaBHJia B TiHb iioro soc1rni
3ac.i'Jyrn. A npoTe naMHTKOIO no HbOMY 3aJIHWHJIH aeJIHKi o6opotttti
BaJJH y CTenax •. a BittCbKO 3aJIHWHB TaKe CHJibHe, lll.0 iioro CHHH 6e3
TPY.11Y, B o.aHiii 6HTBi po36HJIH rpi3HY op.ay TOpKiB.
BoiioBHHKOM i3 Kposn 6ys BoJIOAHMHp MoHoMax. Ma.rmM 13-JiiTHiM
XJIOnlfHHOIO noqas BO€HHi nOXOAH if noTiM BOIOBaB 6e3HaCTaHHO -
Bil 6eperis 4opHoro MOP.SI no 6aJITiHChKi 03epa, Bi.ll noHy ii BoJirn
110 Buc.11y fl 0Apy. Haii6iJihmy cJiasy 3Ao6ys y noJIOBeU.hKHX noxo.1.ax.
oe3Jiiq pa3iB »fOHHB noraHHX« no CTenax, )l06ysaB ix Be)f(i, 6paB y He-
BOJIIO noJIOBeU.hKHX eaTa)f(Kia, Hepa3 6yaaa y KpaiiHiii ue6e3neu.i, a TPY-
lOM npo6HBaBCH Kpi3h BOpO)f(i 3acTaBH, Bi)lBa)f(HO npOXO)lHB qepe3 K0-
40BHlll.3 CTenOBHKiB, lll.0 BOHH »HK Ti BOBKH o6JIH3YB3JIHCH« Ha HbOfO.
Csoix CHHie yque 6yTH o6epe)f(HHMH Ta Ha ace o6a4HHMH: »KOJIH Ha
siiiHy euii.aeTe, He JiiHyihecH, He .llHBiThCH Ha BOEBO.ll; He Bi.ll)laeai:irecH
nurny, Hi i)f(i, Hi cnaHHIO; CTOpO)f(i caMi p03CTaBJIHihe, a KOJIH 3Bi.llyCiJih
BiHChKa nop03CTaBJIH€Te, lll.OHHO TO.lli .11.Hraiire; paHO BCTaBaiiTe,
a 36poi 3j ce6e He 3.ll.iiiMaiiTe. 5o SIK lJOJIOBiK 3 JiiHOlll.iB He p03rJIH-
HeTbCSI, TO Hecno.lliBaHo npona)la€«. P03yMiB BiH o6oBH3KH BOJIO.llap5L
3acTynaBCSI 33 »npOCTOfO« lJOJIOBiKa, He .ll;03BOJIHB BiHChKY HHl.U.HTH ce-
JJHHCbKHX HHB, a 3j 'CTenoM BOIOBaB, lll.06 3a6e3nelJl1Tl1 XJii6opo6a Bill.
11ana.aiB KOlJOBHKiB.
llo p03BHTKY raJIHUbKOfO BiiiCbKa Haii6iJihW npH411HHBCH KOpOJib
JlattnJio. BiH a11xoaaarn e cyeopii:i mKo.ni )f(HTTH, Jl.11TH4i poK11 npooyn
y 4Y»<Hx 3eMJIHX, u.iJiy MOJIO.tliCTh 3a6paJia iioMy 6opoTh6a 3 6oS1paf\m,
ni3uiwe Mycia 6opoHHTH ceoi 3eMJii Bill. TaTap: Y ceoix Ba)f(KHX ncpe-
if\HBaHHHx HaB4HBCH TepneJI11eocTH, o6a4HOCTH, s111p11saJIOcT11. HiKomr
ue 3HeoxoqysascH. see HaHoao no4HHaB TY caMy cnpaay, - q11 roJI.i,
SIK A06yBaB KiJibKa pa3iB fa.lffll Bill. 60Hp, 411 SIK Bi.ll6y.1lOByBaB ropO.'Uf,
122

3HHW.CHi TarapaMH. CBO€ BlHCbKO ni..lHic Ha BHCOKHI1 pieeHb P?3BHTKY.


Ha apaaoK aax:>ay noIIae 6y.llyeaTH Mypoeatti yKpin.1eHHH, Bt.ll Tamp
nepeHHB y.11inwetti BO€HHi MaWHHH, a6pmo :H cnoci6 o6Jiorn ropoaia.
nepeTBOpHB H3p0JlH€ OilOJILieHHH i 3 CeJIHH TBOpHB CHJihHi BilllliJIH
nixorn:. CaM BH3Hat.IaBCSI eeJIHKOIO BiABarmo, xoeae norop.ll.y .lJ.JISI cMepn1.
Llo eiiichKa npoMos.,rns: »4oro JK u.e BH nottamul'.yBaJIHCH? LI11 IK BH
11e 3Ha€Te, LUO HeMa€ BittHH 6e3 yTpaT i Tpynie 't 411 )I{ BH He 3Ha€Tc,
LUO Ha BDporiB iJleTe, He Ha )f{iHOTy? KOJIH )f( My>Ka y610Tb Ha BiHHi,
411 u.e XH6a Talo\e 4YAO? vhtwi ii JI.OMa YMHpalOTb 6e3 CJtaBH, a u.i
3i c.riaeo10 no.rnrJIH. CKpiniTh cepu.H sawi ii ni.aHeciTh 36pmo rno10 Ha
soporie !« Ue 6ye THn noJIKo~o.il.u.·.H nix l.facie. CaM -0co611cTo imos
y 6iH, i He TiJihKH rap.H4HM C.iJOBOM yMiB ni!lTpHMaTH BiiiChKO, a.Tie
BJ1acH11M npmrna.llOM noh:a3yaas, HK seem 6ii1 i aopora nepeMaraTH.
,llyxoM ,llaH11.ria JKHJia U.iJia iioro poiurna. 6pa1 BaCHJihKO, xosasrn
B iioro TiHi, aJie TeJK 6ys £,CJIHKHH JIHU.ap, ycJiaBHBCH 8 60HX 3 nO.IJH-
KaMH, yrpaMH, .1HTOBU.SIMH. ,llaHH.YJiB CHH Jles j3 JlHTHHH i3.ll.HB y IlOXO.LlH
i BiKC IOHaKOM i3 KOilHM BHixas 6ys Ha CTpi4y yropCbKOMY BOfBOJli,
cnanHoMy cf>HJii. I TaKcaMo n ·JIHU.apCbKHX TPa.zI.HU.iHx Jles BHxoay0as
ceoro CHHa l0pi~1.
np11 KHH3HX i 8 ix 33CTynCTBi BO€HHe JI.iJIO BeJII.-1 80€80.il.H, LUO TCiK
HeMaJio 3aCJiy)f{11m1rn .llJISI po3Bl1TKY JI.aBHboro eittChKa. B qacax IropH
i CeHTOCJiasa u.e 6yJIH eapHrn CeeHeJibll, IKMop, By€cpacT. 3a Bo.r10JlH-
MHpa BeJil1 BiHCbKO nepwi BO)f{JlH CJIOBHHChK-OfO f)OJly, ,llo6pHHH Ii ny-
THTa. 3a 51pocJiasa Ha UapropoJI. BOJlHJIH ttawy cpJibOTY Buwarn ii JRau
TaopHMHpH4. 3a .'laJieKo 3aaeJio 6, HK 611 nepeJii4yBaTH acix BH3HaLI-
ttiurnx BO€BO.lliB ni3Hiworo 1.1acy, HK Parn6op, BopoTHcJiae, YJii6, Jla-
3ap., CJiaeHo ... ,llaHHJIO Te)f{ Mae u.iJIHH uITa6 .llOCBi.llHHX cTapwHH, HKHM
Bi1uaea0 npoBi.ll y pi3HHX noxo.aax. HaiiBH3Ha1.1Hiwi 6ym1 -- THCHU.hKHH
lleMHH, JlBopeU.bKHH AH11piii i neqaTHHK KypHJIO.

Jlau.apcrao. y 6e3HaCTaHHHX BiHHax, noxo11ax Ta 60HX BHTBOpHJiaCb


eJiiTa yKpaiHCbKOfO BiHChKa, HaHKpaw.Htt iioro BHU.BiT - JIHU.apcrno.
Botto TBOpHJIOCH ni.ll pyKolO BH3HallHHX KHSl3iB·&OiBHHKiB, ttafmpaLUHX
npe.llCTaBHHKiB HaXO.llHJIO B KHSl)f{iH .llPY)f{HHi, a ii WHpOKi MaCH BiHCbKa
nepe6upaJIH iioro 3BHqai. JlHu.apCTBO MaJIO CBiH Hem1cam1i1 KO.lleKC
np1mHciB, cpopM i 38HqaiB, LUO o60BH3yBaJIH KO>KHOro BOiBHHKa; HiXT8
He Mir ix JlerKoBa>KHTH 11i11 KapolO copoMy 11 rattb6H.
Ha nepwoMy Micu.i JIHu.apSI o6oeH3yaaJia xopo6picTh. BiJJ.Ban\mix
yce u.iHmrn SIKHaii6iJibwe. XTo Jien:oaa)f{HB He6e3neKy, aa>frnBCH Ha
BCHKe TPY JI.He .lliJio, ttlllOB cMiJIHBO Ha sopora, 3a THM y cJiiJl iwJia c.1aaa,
6yJia nomaHa a ycix. CaMi KHH3i JJ.aBaJIH TYT npHKJia.ll aiiichKy, 60 fmJJm
Ha llOJii IIOJIKiB y 6iii i caMi He aaraJIHC.H OC-06HCTO CTpi4aTH eopora:
1 y npoMoBax JlO eiHchKa ace 6HJm Ha mpwy nnHKMery aoiBHHKa, tta
xopo6picTb i Bi.ZJ.eary, Y4HJIM iioro BillBarn ii norop.uH .llJI51 tte-
6eaneK Ta cMepTH. CeHTOCJiaB nepe.ll 60EM 3 rpeKaMH, K~HIIe .llO cBoro
BiHChKa: »Bia npe.llKiB MH .lliCTaJIH y cna.nLUHHi MY>KHiCTb, -- npttra-
naihe co6i SIKa Heno6opHa 110 LJ.bOro qacy 6y.,1a Hawa CHJia i Mir~Ho
5HH:Tern aa CBO€ cnaceHirn I To He Haw u.e 3BHqaii yTiKa4aMH Bepra-
rHCH .llO.llOMy, aJie a6o >KHTH ii nep·eM·araTH, a6o cJias;tto BMepTH, .llO-
:a3aBWH semrnoro .lliJia, HK HJIOCSI cMiJIHBHM My>KaM !« A llaHH.110 npo-
....OBJISIC .llO eiiichKa: »Xoq 6H ii caMi Tarapu CTa.rn nepe.ll BaMH, Hexai1
l(_"rpax tte Ma€ npuCTyny .llO cepu.b aam11x !... C1<piniTh cepu.SI aawi
123

3ycrpi'I KHRH<MX Bl~CbK. Kaprnua. niBHi11uoro DOXO)f.iK0HU.11 3 xv. B.

'
Ii ni.lltteciTh 36pmo Ha Bopora I« Jlm~ap noBHHeH 6o_poTHCR .llO 3arntty.
CeHTOCJiaeoei BORKH Ha npoMoBy KHR3SI Bi.llryKHYJIHCSI sci pa30M: »,Ile
TBOH roJioea JIR.>Ke, TaM i Hawi roJioeH noKJia.lleMo I« A raJIHU.hKi 60S1pH
Ka)f{yTh MOJIO.llOMY 5IpocJiaso~i OcMOMHCJiosi: »XolleMo 3a 6aThKa TBoro
lleCTb i 33 Te6e fOJI083MH H3lllHMH IlOH3KJI3.ll3TH« .
.llo o6oBH3KiB mw.apR Ha.11e)f{HTh i eipHiCTh csouy KHR3eBi. Ko.1111
MOJIO.llHH .llaHHJIO MyciB Il0.ll3THCSI Ha THHSIHHSI, 3a HHM niWJIH BCi
»BeJIHKi« 6oRpH iioro 6aTbKa PoMaHa, nilllJIH, He saralOllHCL, xoq i Ja-
JIHWaJIH ceoi ypR.llH, 3eMJii ii yci .llOCTaTKH. KoJIH )f{ 3Hoey .llaHHJio iiwoa
.IJ.06yBaTH faJIHlJ, nHTaBCSI csoro BiHCbKa: »4H BH 6y.1J.eTe MeHi BipHi,
w.06 R HlllOB Ha BoporiB Moix ?« - BiHChKO BiAfYKHYJIO: »BipHi MH Bo-
roei 11 To6i, HawoMy BOJIO.llapeBi, H.llH 3 6o)f{OIO n0Mill1110 I« BipHHH .11nu.ap
He aaJIHiliaE KHst3st HiKOJIH B He6e3neu.i 11 He.lloJii, a H.lle pa30M i3 HHM
CKpi3b i 6opOHHTb CBOfO IlOJIKOBO.lll..lSl. »He nory6HMO lleCTH KH513S1
ceoro !«, KJIHllYTb raJIH113HH. »XTO He ni.lle 3 HaMH, Toro nopy6a€MO
caMi I« - norpo)f{yE eiHchKO THM, w.o saralOTbCSI HTH .llO 6oio.
CrnpiHKH JiiTonHcie IIO.lla10Th u.iJiy HH3KY iMeH cJiaBHHX JIHUapie,
m.o 6ym1 Ha yCTax ycix. KttH3b BoJIOJlHMHp f Jii6osn11 »6ys MY>K t1.06-
p11&1, i CMiJIHBHH, i KpinKHM y 6010, My.>KeCTBOM KpinKHM ycJiaBHBCR,
i Bc.surnx qecttoT 6ys noBeH, - Jly)f{e 3a HHM YKpaitta nJiaKaJia« (1187 .. p.).
BceBOJIO.ll, 6paT IropH CBHTOCJiaB.HLJa, »3 ycix OJibfOBHlliB Hai1Kpa11ie
BJ.aBCH Ha spo.lly i 3picT, Bci qecHOTH 11 npHKMeTH My)f{a«. »CJIOBO
o no.11Ky IropeeiM« BHCJiaeJJH€ iioro noaaJl ycix: »5Ip-Type BceeoJIOJte,
CTOilll Ha nepe.llHbOMy CTaHOBlHU.i, KH)l3€lll Ha BiHCbKO CTpiJiaMH, rpeMHlll
06 lllOJIOMH MellaMH CTaJ1eBHMH ! Kym1 Typ nocKo11HTh, csoiM 30,110T11M
lllOJIOMOM nOCBillYI011H, TaM JIC>K3Tb noratti fOJIOBH IlOJIOBeUhKi. nopy-
6atti K3JieHHMH wa6JIHMH lllOJIOMH asapcbKi - 3 TBOix pyK, 5Ip-Typc
BccsoJione I 5IKa )f{ 60 patta JlOpora, 6parrn, - 3a6ye BiH npc t:fecrh
i )f{HTTH, npo ropo.a 4~ptt11ris, npo 6aTbKiBCbKHH 30JIOTHH CTL'I, i ceoio
M1v1y !I.py>1rntty, rapHy f Jii6istty, npo 3BHlJai ft 061111ai I«
Jlirnrrncui 3an11cyiorh pa3-y-pa3 i3 nollJaHOIO iMeHa 6oHp i »npo-
CTHX My)f{iB«, w.o BH3H3_l{3JIHCSI B 60HX i nOJISlfJIH repOHCbKOIO CMepno.
TaK tIHTaEMO, w.o B 6010 3 nomJKaMH Ha Cyxiii ,llopo3i B XoJIMW.HHi
124

1219. p. no.,·u1r Km1M Xp11crntt11Y. Toro iK caMoro poKy B 6010 1-rn.a. piII-
KOIO Lll,HpU.eM ynaB AHK BaCH.1b Mo.13a. ni.a. ra.TJH4eM Bl13H34HBCH 5IHCI.J,b,
w.o ))X04 MOJIO)l.Hl1 6ya, noKa3aB My)frniCTb CBOIO«. y ttew.acJIHBiH 6HTBi
y Boporax ua XoJIMW.HHi 1266. p. nottaKJia)l.a.,10 ro.!10BaM11 6araTO 6oSip
i npocr11x .110.a.el1: »Tyr y611JI11 11 o6ox rnHiB THCHU.bKOro, JlaBpett riSI.
i-i A1-ulpiH, ue Ma.110 60 noKa3a.rn MY)f{HOCTH, _l1 tte BiA6ir 6par Bi)].
opaTa, i TYT BOHH H3HlllJIH nepeMO)f{HHH KiHeU.b«.
A HKHMH iK rOpAHMH CJIOBaMH CJiaBHTb y »CJiaBi 0 TIOJI~y« 5yi1-Typ
BceBOJIOA ceoix BOHidB 3 KypcbKOi BOJiocn1: »A MOi KYPHHH c.11aBHi
BOHKll: ni.a. Tpy6aMH IIOBHBaHi, niA lll0.10MaMH ]{QJIHXaHi, KiHU.eM KOTIH
fOAOBaHi; AOporn iM BiAOMi, Hpyrn 3HaHi, B HHX JIYKH HaTHrtteHi, ca-
raI1)l.aKH BiAKPlITi, wa6Jii BHroCTpeHi; CK34YTb HK Ti cipi BOBKH B no.11i,
lll,YK310411 AJIH ce6e 4eCTH, a ,ll,JISI. KHH3H CBOfO c.11ae11 I« 411 )f( Tpe6a me
Kpaw.oi noxsa.1H AJIH THX >mpOCTHX«, >140pHHX« JilO)l.CH, lll.0 nopyq i3
KHH3SIMH i1 60.HpaMH 1rnaJIH caoi 6yfrni roJIOBH aa Y~paitty?
BoiBHHKiB, mo noJIHr.r:rn a 6010, eiHchKO xopoHHJIO oco6JIHBO CBSI-
TOYHO. Y AaBHix, noraHCbKHX qacax Ha Micu.i noxopoHiB cunaJIH Monrny.
Ta Ki Morn.111 Ma.1111 aci nepwi KHSI3i-aasoiBHHKH: ACK0 ..1Ib.1I. Ha ;\.'ropchKiM
y KH€Bi, ,ll11p 6iJUI u.epKBH CB. lpHHH, OJier Aecb niA K11rnoM, lrop He-
)l.a.neKo KopoCTem1, )l.e I1oro a6HJIM AepeBJISIHH, OJier Ca.HToc.riaBHII ni.n
0BpyIIeM. Ha u.11x MOfHJiax BiA6ysaJIHCH TPH3HH, noraHChKi noMHHKH.
I HapO.ll naMHTaB u.i KH.H)f{i rpo6iBHHU.i AOBri CTOJiiTT.H. niaHirne noIIaJm
XOBaTH n0.1.HfJIHX KHH3iB no 1..1,epKBaX. JliTOTIHCH TIO)lalOTb OTIHCH raKHX
noxopm1is. Y 6010 a noJIOBU..HMH niA KH€BOM 26. TpaBHH 1093. p.
yTormacH B piIIU.i CTyrtti MOJIOAHH KHH3b PocrncJiaB Bceso.110.llOBHlf.
Ti.10 I1oro »3a6paJIH, np11HeCJIH .no KH€Ba, i nJiaKaJia no HbOMY MaTH
11oro, i sci JllO)lH )f{aJiiJIH I1oro .ll.y)f{e 3a,llJI.H MOJIO.llOCTH tioro; i 3i-
6paJIHCH €TIHCKOTIH, nonH :I1 lJOpHOpH3U.i Ta, cniealOIIH 3BHIIalIHi nicni,
noKna.111 iioro B u.epKBi ca. Cocpii«.
flom1r.rm:x KHH3iB yce npHB0311JIH xopOHH fH B ix BJiaCHHX CTOJIHit.HX,
._ a6o B ropo)lax, JJ.C BOHM HapOAHJIH-
CSL TiJio 5IponoJIKa 13.HcJiaBHLia, mo
TIOJISlf y faJIHl.fHHi 1086. p ' nepe-
Be3JIH 6y,1111 cnepwy .uo BoJIOJJ.HM11pa,
noTiM an: .z1:0 K11€aa .I1 noxopottHJIH
B u.epKBi, m<y BiH caM BH6y,,_'lyBaB.
PoMaH Mcn1cJ1aBHLJ, rnopeu.h raJ.HUh·
KO - BOJIO.llHMHpCbI<Oi .llep)f{aBH, n JJISlf
y 6010 3 TIOJIHI<aMH niA 3aBHXOCTOM
Ha.u BttcJIOlO. AJie BipJ-fi 6oSipH
He llIKO.llyBaJI11 TPY JJ.Y, nepeBe3JIH
KHSDKe TiJIO. AO faJIHl.fa, .llO KHH>KHX
rpo6HHU.b y KaTe.llpi Ha KpH -
JIOCi.
Bi.HcbKO wattysaJio T3K'.:>)f{ Mi-
cusi . .ae B 6010 CKJI3JIH CBOi roJIOBH
3.BHYa.I1tti, pSI.llOBi EOHKH. Ha n860-
€BHW.i Ha Cyxi.11 ,llopo3i, Jle noJISir
3ra.lla1rnti y)Ke KJIHM ~pHCTHHHLI, no-
cTaBMJIH 6ym1 xpec.T, »i 11.oci CTO-
iTb siH Ha Cyxi.11 ,llopoai«, 3ra.lly€
Be>t<a ropoAa 3 rpy6a'laMM. JiiTOTIHCeU.b. nournHyBaTIJ naMHTb
125

HHR>t<e eiMCbHO BMCTynac B noXiA B ·~oBHaX i Ha HOHRX. ~l l\{'Jlifroepc1.J{O("l1 .JliT•JlllJ(:y.

110JJSirJIHX - u.e 6yB o6oBH30K )futBHX. T11MTO 3 )l{a.1eM .'1iT01111rn 3ra-


llYl0Tb THX JlliU.apiB, l.l.lO iM He C)',;lHJIOCH 3HaHTl1 3ax11c ry B MOflVIi, --
CBHTOCJiaBa Xopo6poro, I.I.lo Hall :Hora TiJIOM 3HYl.l.l3BCH neqeHi3Hrnii
BaTa}f{OK, a6o MOJIOJI,oro PoMaHa CmnocJiaBH4a, l.l.lO no.rnr y CTeuy
:>i KOCTH flora )loci Jie)l{aTb TaM - CHHa CBHToc.iasa. BHyh:a 5lpo-
c.11asa« ...
nJIH JI11U.3pCbKHX 3BHqaiB TOfO qacy I1pHKMeTH3 6y:ia I10W3H3 ii iViH
[(QHeH, l.l.lO JIHlll3JIHCH B 6010. JliTOTIHCeU.h IlOll.3€ 3Bopylll.1IHBC OTIOBi.l3:HHH
npo CMepTb KOHR, l.l.lO 6yB BJI3CHiCTl0 KHH351 Att.lpiH 10pi€Bl1qa, N\0110-
Maxosoro sHyKa. B 6010 Ha.a Cn1poM 1149. p: KHH3b 3arnasrn 6yH
,l3JieKo Mi)K soporis Ta Ma.110 He no.rnr Ha Micui; fmro KOHH n.1yqivm
.II.Ba KOTIH, TpeTC BlapHJIO B Ci.ll.JIO. Ta KiHb nycnlBCH HaBCKOh:lf i »X04
paneHttii Be.7JbMH, BHHic naHa rnoro, i MHHYBCH«. KHH3b Att,lpi1\ »II0-
01-rna10q11cb 3a KOMOHCTBOM :Hora, n 0 Be JI i B I°I 0 r 0 II 0 x 0 p 0 H 11 TH«.
ElHHHH pa3 y ,ll.aBHiii JiiTon11cttiH: MOBi LJIIT3€MO u.e He3BIILJattIIe c10n 1J
''1\0MOHCTBO«, Bill CTaporo »KOMOHb« - KiHb, )'TBOpeHe TaK. 511{ ))J30C::DOJ.-
CTBO« Bi.ll. »B0€BO,lla«, a6o »TI3HCTBO« Bil >>I13H«. JliTOilHCCUb HC!\108
XOTiB LI.HM CJIOBOM 3BeJI11qaT11 33CJiyrn KOHH, Bipttoro TOBapHlll3 DOlD-
HHKa - JIHU.3pH.

BiiicbKO ii ,ll.eplMasa. Biihrn 6y.Tia l.l.lOlleHHHM HBHl.l.lCM y ,l3BHii1 Yi-:pa-


rn1. KoJIH neperopTa€MO Kapnt .11iTon11cis KHH3iBCbKHX qacis, 3 Tpy.'.lm1
.rnllle si;lHaXO.lHMO OllHH - ,7lpyrnH: piK MHPY; iu.opiqHo, a TO i'r Ki.lbh:a
pa3iB na piK illl.m BOCHHi rroxo,a11 11 1qmsasi 6oi. Ha niB.lCHIIiii MC)Ki
llC Bf3B3JI3 Hil\0.1H 00p0Tb6a 3i CTenOBIIK3MH. flO.lOBeU.bKi H3Il3.1H IIC00- 0

1\0i.'IJI j:'i KniBl.l.lHIIY i1 nepeHC.113BLUHHY H: 4ep1rnriBl.l.lHHy. a 1\ 01.fOBI!Kll


:ianycI<aJIHCH :lel\O.:m am Ha rrorpHllJilfqS{ Bomrni J°:'l ra.1114IlfllI. niBHitrni
~E'MJii 3HOBY HCC.Tm Ha co6i THrap o6opomr Bill B0€BHHLJHX ,lIITOBCbl\HX
nJicMeH, l.l.lO 3a6iraJI11 4a(OM a)I{ rrLl Bo.r10llHMHp. Ha 3axo,li pa3-y-pa3
noHOBJI10sa.11arn 6opOTb6a 3 rro.r1HKaMH, 33a KapnaT 6e3HaCTaHHO norpo-
)KyBaJIH MaJJipn. Ko.1111 KiHqaJiarn BiiiHa Ha 011.HOM.Y h:inni umpo1<0i ~/Kpn­
l11cbKOi 3eM.'li. B)Ke Ha HHlllii'I OKpaiHi ~611pa.111rn B0€1fHi XMap11.
128

Cepeµ, TaKHX o6CTaBHH Harn Hapo.ll Mycis 6yrn see oa6po€1-111ft,


roTOBHH ,n;o o6opoHH. TaKcaMo tta,n; ,llHinpoM! HK Ha.11. 5yroM, TaKca:Mo
Ha noJiichKHX 6arnax, HK y KapnaTCbKHX nepexo,n;ax ttaceJieHHH Bee 6yJio
B BOCHHOMY noroTiBJii, see CTe>KHJIO, 11H He 'ii,n;e Ha Kpaii BO€HHa ne6e3-
neKa. BiiiCbKO B THX qacax He 6yJio OKpeMOIO KJIHCOIO, 1111 opraHi3a-
U.i€IO, - ue 6yJia 11acrnHa rpoMa.llHHCTBa, u.e 6ys caM Hapo;c , iol.f npoai)J.
Beo11H KHH3i ii 6oSipH, TO o6opoHa pi,n;Hoi 3eMJii 6yJia n0Tpe6010 H KO-
He11HiCTIO Bcix,_ yci ii .P03yMiJIH, sci iii CilOl.fyBaJIH. »lie 5or ·VKJiaB
y cepu.e KHH3H« ... - T3KHMH CJIOBaMH JiiTOilHCU.i Il04HHalOTb onHcyBaTH
noxi,n; Ha CTenOBHX K01IOBHKiB. »CTi.n;eMO Bci Bi.ll MaJioro ,ZJ;O seJIHKOfO«, -
3a.HBJIHIOTb »npoCTi JIIO.llH«, HK Tpe6a iirn y cTen. A 3 HKHM Tpi10Mr.l10M
BepTa€TbCH 3 noxo.ay nepeMO>KeU.b, 3 HKOIO pa.aicTIO BHTa€ BiiiCblCO
uapo.lll. ..
BiHchKO )1.o6ysaJio .llep>Kasi CHJIY ii MoryTHiCTb. Y BO€HHHX ~Ma­
raHHHX YTPHBaJIIOBaJIHCH rpHHHU.i )1.ep>KaBH. rpHHHU.IO Bi)). CTeny BH3Ha-
4H.TJH Harni KHH3i B 6opoTh6i 3 .llHKHMH op.llaMH. BoJIO.llHMHp Be,111KHH
i 5IpocJiaB My.llpHH seJ1~4e3HHMH saJ1aMH 3aMKHYJIH .llOpory IW40BHKaM,
a ni3Hillli nOKOJiiHHH IlHJtbHyBaJIH, w.06 y.llep>KaTH u.i Me>Ki Ta nourn-
f>HTH. 3axi.llHH rpHHHU.H raJIHU.bKOi .n.ep>KaBH nOBCTaJla B 6e3H3CTaHHHX
norpsrnmrnwx siiittax i3 noJl.HKaMH. Ha BeJIHKHX npoCTopax rpHHH4HY
JiiHilO TBOPHJIH )1.HKi nyw.i, HiKOJJH He npopy6ysaHi, 6e3 HiSIKHX oceJib.
KoMyHiKaU.iH TY.llH iirnJ1a TiJibKll BY3bKHMH .llOpi>KKaMH, - npopy6a-
HHMn »npociKaMH« Ta »BOpOTaMH« . .lle nyw. He 6yJio ii oceJli 3 ooox
CTOpiH npHXO)l.HJIH 6JIH3bKO 0)1.Ha 0)1.HOi, TaM KO>KHa )1.ep>KaBa CTepcr Jla
nlf.TlbHO CBO€i Me>Ki :H He )1.onycKaJia, w.06 cyci.ll HapyrnHB ii »yKpaiHy«.
BiHHn 3a6e3ne11ysam1 .llep>Kaai .ll06po6yT i 3Ha11iHHH cepe.n. cyci.lliB.
Y>Ke neprni noxo)l.H Ha 4optte Mope :H 81-f3aHTi10 MaJIH 3a MeTy iHTe-
pecn yKpaiHCbKOi TOproBJii i 3aKiH4H.7IHCH c.11aRHHMH TOpfOBHMH .noro-

KHA3b 3 APYltCMHOtO
B noXOAi.
3 1rnHit'c6epcbKDfO
.1iTon11cy.
127

BiMCbKO B n-OXOAi 3 '.IK11Til1 E0puca. i r.1iUa.

sopaMH OJiera ra Iropsi. CssiTOcJiaB y morn sii1Hi 3 50Jirapi€10 3a3Ha-


1.1ysas CHJibHO Bary uei 3eMJii .IlJIH TOprOBJii: »TaM CXO.IlSITbCSI oci 6a-
raTCTBa. - si.n.. roeKiB nasoJIOKH, 30J10To, BHHO i1 osol.fi pi3HOpOlHi,
BiJl 1.1exis Ta yrpiB - cpi6JIO H KOHi. 3 Pym lllKipH, BiCK, Me}l i He-
B0.7JbHHKH«. Biiitta BoJIO.llHMHpa BeJIHKOro 3 B113aHTi€10 3a KpnM MaJia
CBOIO rDCilO.llapCbKY M6TY nopyq i3 IlOJJiTH 1iHOIO. noxO.llH B CTen Ha
llOJIOBUiB .IlYiKe 11ac-ro po6JieHO JlJJH oxopOHH 1<yneUhKHX Ta6opia, Ha
Sll<i Hana.IlaJIH KOllOBHKH. BiHHH 3 noJiblJJ.elO H YropU(HHOIO Mam-1 Hepa3
3a MeTy oxopotty Toprosttx WJJHxis. TiJihKH Ji 36poc::10 B pyKax M0>1<Ha
6yno o6opOHHTH CBOi npasa. nepeEO.llHTH CROi 40MaraHHH Ta .Il06yrH
nomaHy B sopora. ·
Y1<paiHa 4epe3 CBOIO BOEHHY CHJIY M3.ila CJJasy B UiJiiH Eoponi.
KHHiKHH .IlBip y KH€Bi nposiitysa.llH uaiicnasttillli. aaxiitHi JIHuapi. TaK
cnanHm1 Hopse3hKHH KopoJieBH1I fapa.IJb.Il CMiJIHBHH, mo 3i ceoiMH 1<0-
pa6JIHMH o6nJIHB 6ye yci MOpH, BBa>KaB Jl.7JH ce6e 33 Hai16iJiblllY 110-
lleCTb CJIY>KHTH 51pocJiasosi My.apoMy i1 .Il06yTH i1oro .llOHbKY co6i
3a iKiHKy. BicTKH npo nepeMont yKpaincbKHx KHH3iB po3XO.IlHJIHCH no
BCbOMY CBiTi: »HiMUi i BeHe.llui, rpeKH i Mopasa cniBalOTb CJiaBy
CsSITocnasosi«, ·onoBi.lla€ »C.11oso o no.11Ky IropesiM« npo nepeMory
KHiBChKoro KHH3H. Ha YKpainy HlllJIH noco.JJhCTBa 3 BnaauTii, HiMe11-
4HHH, <l>pauuii, AttrJJii, i3 cKaH.llHHaBcbKHx Kpai.H.
BiHHH npHl.fHHHJIHCH He3BHlJ3HHO .IlO BHyTpiWHbOi KOHCOJii.llauii ua-
woi lep>KaBH. neprni KHH3i-3aBOiBHHKH Ti.!JbKH npHMYCOM i CH.71010
128

npurnram-1 orriptti nJI.eMetta .ZJ.O .llep)f<aBttoro 3BH3Ky. LloCHTb 6yJie npH-


ra)lan1 KpHBasy 6opoTh6y Iropn ii OJibrH 3 JlepesJisrnaMH. - A TaKi
caMi BiHHH sis iw.e il MoryTHiH BoJIOJJ;HMHD _BeJUurni.f. llloiitto tta-
CTyn BOporiB i3 ycix CTOpitt, oeo6JIHBO )f( Hai311.H .iJ.HKHX KOl{OBHKiB.
noKJiaJIH ttaOl.fHO noTpe6y il u.iHy semrnoi .llepiKaBH. Cni.Tfhtta He6e3-
neKa €JIHaJia rrJieMeHa il 3eMJii. ttaKa3vBaJia 3a6vsaTH noo BCSIKi .ipi6Hi
csap11 Ta eTaBHJia Bcix y O.ll.HH cppoHT nporn sopora. Y siH:ttax TBO-
pHTbCH rrol.fyBaHHSI eoJii.ZJ.apHOCTH, Bi)J.ITOBill.aJibHOCTH 3a .lOJIIO pi.lHOJ
KpainH, naTpioTH3My. »He oeopoMHMO 3eMJii pychKOi I«, - u.e rae.110,
mo si11. qaciB CBHTOeJiasa JiyttaJio 6e3ttaeTaHHO B KHSl)f(iH YKpaitti.
»,llOKH )f( BH 6yJJ.eTe TepniTH BJia.lly 11Y)f(11HU.iB ?«, - ryKalO fb y ra.rrn-
4HHi B 11aci ittea3ii yrpis. CnJihHHM noJiyMSJM ropHTh npnBH3aHHH .llO
6aThKiBJJJ.HHH. »Jlyqqe Ha esoiil 3eMJii KieTKaMH JISffTH, Hi)f( Ha qy)f(iM
-CJ1aBHHM 6yTH I«
BiHehKO 6yJio THM u.eMeHTOM, w.o 3BH3yeas ttapoirni 3MaraHHSI y cBi-
_JlOMY )lep)f(aBHY CHJiy.

YKpaiea A Eapona. 1Uo6 HK-eJiill. YHBHTH eo6i eTaH i atta11iHHS1


11amoro BiMChKa aa KH.Sl3iB, Tpe6a nopiBHSITH woro 3 Bi.M:CbKOM TO.llilllHbOi
aaxi.ll.Hhoi EBponH. TaKe nopiBHHHH.SI Bi.llpa3y BHKa3y€ .lly)f(e 6araTO
CXO)f(OCTH i B opratti3au.ii BiHCbK Ha cxo11.i i 3aXO.lli, B lX CTpaTerii
i TaKTHU.i Ta HaBiTb y 3BH11a.SIX. 51K Tenep eKpi3b Ha CBiTi oprattiaau.iSI
BiHCbKa B oeHOBi O)J.HaKOBa, TaK 6yJio BOHO M y cepe11.ttbOBi1111i. 3BH3KU
Mi>K yeiMa KpaittaMH EBponH 6yJI11 B)f(e TO.ll.i TaKi iKHBi fl Tietti, 111.0
KOJlYa JJJ.Oeb HOBe npHHSIJIOCSI B O)J.Hiii KpaiHi, Tai\ u.e SIK-eTiH HaeJiill.yBaJIH
cyei)lH, :H TaK CKpi3b BiHebKO MlllJIO THMH caMHMH JiiHiHMH p03BHTKy.
CxmKieTh 6a11HMO nepe.lyeiM y cnoco6ax opratti3au.ii sifleuKa. Y ttaii-
.llaBI-1irnux qaeax rOJIOBHY BO€HHY eHJIY TBOpHTb 3araJibHe ono.11t1ett1rn
BiJihHOro HaeeJieHHSI. 51K y Hae 6yJIH CJIOBRHChKi »BOi«, w.o cnupaJIHCSI
Ha )lasmo po)losy opratti3au.i10, TaKcaMo ttnp., i repMattn BHcrynaIOTb
y 6iH po)laMn-coTHSIMH. Oi3Hime cKpi3h HapoeTa€ BepcTBa se.11HKHX ae-
MeJibHHx BJiaCHHKiB i BOHa TBOpHTb BHW.HM pi.ll BiHCbKa, B nae -
itpy)f(ntty, na 3axo.lli - JIHu.apcTBo. Ue BittChKO ,no6pe 036po€He, y aa-
Jii3ttiii 6po1-1i, ai W.HTaMH, KOilSIMH 11: MellaMH, BBa)Ka€ BiMHV aa CBOC no-
CTifrne 3aHSITTSI, i B 6osix BOHO Bnpirnnuit tIHHHHK. Ha 3axolli .11H1.1.ap-
CTBO MaJIO oprattiaau.i10 6iJiblll BHp06JieHy B no11.po6m.1.six, BOHO Ma.'IO
CBOi CKO.ZJ.H<jJiKOBaHi npHITHCH - H pi3HOp011.Hi 3Bli1Iai, CJiaBliJIOCSI IllilllHlil\I
BHrJI~.ll.OM, rp11w.aM11. Hawa .ll.PY)f(litta 6yJia ttaasepx Mettille 3aMirna.
He Bl.llpi3H.HJiaCSI OKpeMHMH 3BHllaSIMH, aJie y esoi:H 6o€BiH 3.ZJ.aTHOCTJ.U
He CTOSIJia mu1<11e Bi.ll 3axi11.ttix Jrnu.apis.
lUO.llO a6poi, SIKOi B>KHBaJIH Ha 33XO!li " y Hae, TO Te)K pi3HHl.J.i
H~ 6yJ111 eyTtti. BeIO.llH Mell, Konsi, JIYK 6y.1111 roJIOBHOIO 36po€10. Tex-
Htt.JHa BMiJiiCTb y THX qacax HaHBHW.e eTORJia Ha CXOJii, B apa6is i BH-
3aHTiHU.iB, 3axi.ll.HS1 Espana w.01itto 3a xpeeTOBHX noxo11.is no3ttai10M11-
JiaCS1 3 BHHaxo11.aM11 CXO.ll.Y M ix nepe6paJia. YKpaiHa 3j CXOJI.OM 6yJia
B 6e3noeepe.nttix 3BSl3Kax i B Hae, Ma6yTh, pattirn IlOSIBIVIHeH HOBi
po.nu a6poi, tti)K He B 011.ttiH aaxi.llHiH Kpaitti.
<l>oprncpiK~UiHHe MHeTeU.TBO BliW.e eT?R.iJO Ha 3axo11.i, Hi)f( y Hae.
TaM .KY.llH pamwe no11aJ111 6yJJ.yBaT11 KaMHHt aaMKli, B ttae - yKpinJ1e1m.H
.llOBn 11arn 6y.rrn !lepessmi. I aaeo6u 06.11orn MiCT Ha 3axoJJ.i 6yJIH pi3-
129

HOM3HiTHlllll, Hi>K y Hae, TaM 6iJlhWe 3HaJIH BCHKHX B0€HHHX !\laWHH.


TyT MH Mycinu 6yTH y11uS1MH 3axoJJ.y.
TaKTHKa cepeJJ.uix BiKiB 6yna po3BHHeua cna6o. Ha aaxo.lli 6iH Mas
TaKHH caMHH nepe6ir, HK ua YKpaiHi. 3 .ll.BiOX CTOpiH y po3roui ay.lla-
PH~HCSI KOJlbOHH TH>KKoa6poiiuux i3.ll.U.iB, XTO nepenaMaB noJIK sopora,
TOH nepeMaraB. y 6010 He piwaJIH HKiCb TaKTHllHi pyxu, a TiJibKH -
xopo6picTb nuu.apiB. Jly11HHKH Ha aaxo.ili rpanu TiJJbKH .ll.pyropSl.llHY
po.mo, TaKCaMO, SIK i B Hae : pi.ll.KO ,ll.e CTpit1a€MO .ll.06pi Bi.!l.'li.TJH
CTpiJJhU.iB.
CTpaTeriH B 3axiJJ.HiH EBponi He cTOSIJia BHl.lle, ui>K y Hae. Cepe.ll-
HbOBi1rni IlOJIKOBO.ll.U.i ue BMi.JIH opy.ll.yBaTH BeJIHKHMH MacaMH Bi.HCbKa ~
aBThf i He poaoopSl.ll.>KaJIH Be.JJHKHMH apMiHMH. BiiiRa po36uBa.1acS1 ua
PH.ll. o6Jior MicT i Mani cyTHllKH. CTOJiiTH.SI <f>paHu.yahKO-aHrniikhKa BiHHa
.ll.3€ Kaprnuy TaKoro caMoro xaocy, ·SIK i Rawi KHH>Ki yco6uu.i XII. CT.
3axi.ll.Hi BiHCbKa He .ll.OXO;{HJIH .ll.0 6iJibWHX llHCeJI, HK uawi. 3axi.l,HSI
Espana 6yna ryCTiwe aace.neP.a, Hi>K cxi.ll.HH, ane TaMOWHi JJ.ep>Kaeu
MaJIH 1,:1eseJIHKi TepHTOpii H He MOrJIH BHCTaBHTH BeJIHKOro BiHCbKa.
l?iHCbl(Q HiMeU.bKHX KOpOJiiB y X-XI B. ua.ni11y10Tb Ha CiM .llO eiciM
THC.Sill. BiJihreJihM 3aeoiioBHHK ni.L1.6HB AHrni10 BiHCbKOM, l.llO quc~rn.no
ciM THCSl1I. Hawe BiHCbKO aa KH.Sl>Koi .ll.06H B KO>KROMY paai .L1.-0pieu10-
eaJio THM CH.7JaM, KOJIH He 6y.no 6iJihWe.
CTpo BapTiCTb BiifChKa HaHKpal.lle CBi)J.1IaTb HOrO ycniXH B 60SIX.
YKpaiHCbKe· BiHCbKO KHH>KHX qaciB MO>Ke BHKa3aTHCH )J.OBrOlO HH3K010
ycniwuux 6oiB i. nepeMor. Hawi noJIKH cTpi11a.nuc.S1 3 rpeKaMH, 60J1ra-
paMH, yrpaMIJ, IlOJIHKaMH, JIHTOBU.SIMH Ta 3 pianop0.11.HHMH CTenOBHMH
op.ll.aMH. Eoi H:w.nu 3 _piP-IHHM l.llaCTHM, aJie Rawi n_pe.ll.KH MOrJIH. no-
xBaJIHTHCH TaKHMH .11.iJiaMH, HK MopcbKi noXO.ll.H Onera A lropH Ha Uap-
ropo.11., aaeo10eauuH EoJirapii CeHTOCJiaeop;f, nepeMora PocTHCJiaBHl!iB
Ha,ll yrpaMH Ili.ll. nepeMHWJieM, ycnillJHi CTpilli 3 IlOJIHK3MH. niJI6iH
1IaCTHHH JIHTBH aa .Uamrna.
AJie Ha.HceiTJiima cropiuKa Hawor-o HO€Huoro MHHYJIOf'O IJ;e - 6o-
poTb6a ai cTenOBHMH Hai9.llHHK3iMH. TyT MH 3auS1.1IH O.llff.e a nepwux Mi<:U.b
y ooeirni.H icropii u.i.n.oi EsponH. Bo, KOJIH po3rJI.SI.ll.a€MO icT-Opi10 cTapHH-
:ttux i erepi~.llttix ehcie, TO. aa OAHY 3 ttaHBH3Ha11.uimux MimuapaJJ.Hx npo-
M€M MycuMo BBa>KaTu 6opoTb6y Mi>K Aaie10 .H EBpono10·. 3MarnuuH 11m.rn
aa Te, XTO nepeMo>Ke - cxiJI., llH aaxi.ll.. AaiSI 6yJia Kpaiiua .!lecnOTH3MY
.H eapaapcTea. 4H HK iuurn Ha Eepony nOJIKH KcepKca, 110 JI.HKi ryun,
1

1IH ceJib.ll>KYKH .H OCMaiHH, - BOHH ec-e uecJIH nory6y KJJihTypi ii eo.1i.


EeponeflcbKi .uapo.u.u apocTaJiu it yna.u.aJIH B 6opoTh6i 3 A3i€10. Yn:paiui
B U.HX 3Mar3iHHSIX np1maJia Il'03HU.iH Ha.fiue6eaneq:Hiwa, H'3HTPY.ll·Hiwa )l.11H
ooopoHH. Hawa aeMJIH JI·e>KaJla Ha caMOMY WJIHXY Mau.u.piEOK KOlJ-OBHKiB,.
nporn a3iHCbKHX »BOpiT 1Hapo.ll.iB«, mo npcmycKaJIH e EBpony l.llOpa3.
HOB~ H HOBi eapBapcbKi Op.lJ.H. y 6opoTb6i 3 :HHMH :rEopuJiaCH Hama
.laEHa .llep>KaBa. B>t<·e crapi CJIOBHHH aMaraJIHCH 3 rpi3ttHMH o6paMH -
aBapaMH, lllO CJIOBSl'HCbKHX >KiHOK 3anpHr3JIH .lJ.O CEOiX B03iB. neprni KH-
iBCbKi KHS13i BH3BOJUl.1IH Hawi nJieMeHa 3 51pMa X03apiB, SIKi u.i ..1-010 M3Cvl0
BHB03HJI'H <:JIOBSl'HCbKe HaCeJiteHHH lffa CXi)l·Hi TOprH. noTiM yKpaiHChKi
crenu 3aJIHJia 6yJia op.u.a ne11ettirie. Y _6opoTh6i 3 HHMH noJIHr KHSl3b -
JIHU.a.p CBsrrOCJiaB, a Bo.nO.llHMKP i Slpoc;iae 6araro »Il-OTY yrep.nH«, 3aKH
CUHHHJIH U.10 crenoBy noaiRh. 0.ZI:HHM CHJihHllM yJI.apoM Hawi BiikhKa p03-
6HJIH HOBY op.u.y ropKiB, OJI.He KiJibu.e 3 noxo.zt.y THX CTpamHHX TypKiB,
130

lll.0 ni3Hiwe IlOHeBOJIHJIH 6yJIH niB,llettffy Espony. )laa CTvJiiTTH BOIOBaJIH:.


MH 3 nOJIJOau.mrn fl 3!Hi Ha KpoK He acrynHJraCH ,nepe.ll : ix ttaTHCKOM.
I 11:1aaiTb TO.lli. KOJIH npufl1wrn Haflr.piatt.imi s _ycix a3iflu.ia, TaTapH, Ha~
BiTh, KOJIH BilaB Halli 30JIOWBepXHH _KHiB i oci npH.ll.HinpHHCbKi I"vpO,ll.H._
raJIHll,bKO-BOJIO,ll.HM.HpCbKa .llJep)KaBa me BHpHT}'BaJLa 1eBporreikhKHH cppOHT
i CTO poKiB <:Tp!HM)'BaJia rpyJJ.hMH cooix JIHU.apiB 3aB3SITi _y,llapH K01IOBHKiB.
Komt 1223. p. raJIHI.J.bKi ~H3i AH,llpiH i JleB IOpiEBH1Ii 3ift:ill.11H 3i
CBi-ry, TIOJibCbK:HH KIH.H3b BoJIO,ll.HCJiaB JlOKeTl-00 3 npH3HalHHHM 3a3HaqHB,
w.o BOH:H 6yJIH floMy »3a Heo6opHHH lll.HT Bi JI. Ta Tap«. TaK n-OBHHHa
6yJia cKa3aT.H npo Hae u.iJia Eapona; MH 6yJIH JI.JIH ttei 6e3ne11-ttHM 3a6o-
poJIOM, 3a HIOiM apocraJia eaporneH:chKa KYJihT)'pa TO.Zli. KOJIH YKpaiHa
6e3HaCTaHHO CilJIHBaJia KpOBIO.
TaK i B yceCB:imHiH: icropii Hamc BiHCbKO Mat: CEOIO no11~C1Hy CT0piHKY ~

BapR3bKMA Me'I i3 ropoAMIL\a »n.nicHMC1tKe:c


K. niArope14b (noe. 3ono'fiB).
APYf A 4ACTMHA

CJ

3AnOP03bKE BIHCbKO

cflx 8aJ1aHJ H.JaaqbH.1 w.JjJZJl aa-


c.Rz.11:i, maK B:i.11.aHo ii Koa:iqtH.1 E.11.aga
.:Vtycumb Symu.

cfTem~.\iGH cfl6:m c1lu10EcbKLJ'U.


133

11. SAilOPOSbKE BIHCbKO

1. 0 i A n II TB 0 IO Ta 0 0 n b W. e IO.
6opoTL6a 3a aaxiAei seMJii. Bii1cbKO KHsi:mnx 4acia 6y.10 1ictto JBH-
3aHe 3 .lep:maBOIO. THMTO SIK .lOBfO irnyaa.1a .lep:masa .. TaK .lOEfO ietty-
Ba:10·· ii p03BHB3.lOCSI KHSiiKe Bii'ICbKO. A.le TaTapCbKllii Hai3.l 1240. p.
3Hlll.llHB KHiB i Ha.l.lHinpHHChKi KHH3iBcTBa. Be.111Ki !\laCH aiHchKa no-
.rnr.m npn o6opotti ropo.liB i B 60.Hx 3 rnrnpa~m. Hapo.lH€ ono.:ritJeHHH
po56pe.1orn, x10 :m i3 60.Hp-.lpym:nHHHKiB 3aui.1ia, TOJi :\1ycia rnyKaTn
33~HCTY B .la.1eKHX qym:Hx 3e!\1.1.Hx. -CTo poKiB ni3Hirne npuiirn.1a KaTa-
CTpocpa Ii Ha 3aXi.lHi 3eM.li. ,ilHSI 7. KBiTHSI 1340. p. nrn~iHlJH8 Tpa-
ri4HO ;,f\HTTH OCTaHHili ra.lHl..lbKO-B0.10.lIBUlpCbKHII KHH3b IOpiii II. no-
qa~arsi .lOBro~iTHH 6opOTb6a 33 ra~H4HHY Ta Bo~HHb.
ooHpH, mo 3axonH.m 6y.m B.1a.ly 8 caoi pyKH. 3anpoc11.111 Ha hHH-
:mnii npeCTi.'1 .mTOBCbKoro KHH3H Lbnnpa ..Tho6aprn, mo BLKe nepe.lTHM
npo6ysan Ha Bo.1HHi. 6ya rpel.lbKOro o6psuy 11 TilllHBCH npuxH.1bHiCTfO
cepe.l Micuesoro ttace.1eHHS1. B ra.m4HHi ynpa8y nepe6paa nposo..wp
ra.rnl.lbKHX 6oHp. nepe~fHCbKHii 80€80.la lbmTpo Lle.lhKO. 60.Apn B8iiirn.1u
TeiK y npHH3Hi 3HOCllHH, 3 Tarnpa!\m ii 3a.ly!\1yaa.1u, ni.l npo1eKTopaTm1
JhfTB!I i'l Op.;m, BTp1rnaT11 ca:\fOCTiiittiCTh ceoix ae!\1e.1b. A.1e n_poTH unx
n.1srnie BHCTymtB no.1hChKHii Kopo.1b Ka3HMHp, mo 6am:ae ra.1Hl..lhKo-
Bo.10.1HMHpcbKY cnuw.ntty 3.lo6yrn .l.lH ce6e. Coro3HHKOM iioro eras
yropCbKHH KOpO.lb JllO.lBHK. mo TeiK 3aSIB.1.SIB npeTeHCii .lO fa ..1H411HH
TaK po3ropi.1arn ai1itta, w.o n1r.1ac.S1 3 nepepBaMH noHa.l copoK poKiB.
3 KiHU.eM KBiTHH 1340. p. Kopo.1b Ka3HMHp eneprne nepeiirnoa rpsi-
1rnu.10 ra.mu.hKoi .lepm:aau. Pi8HOllaCHo Jlro.IBHK yropcbKHif euc.1aa i1m1y
.lOnm1ilJHHfi no.1K i3 Yropl.llHHH. Ka3H!\rnp npuCTynna 3 aiifchKOM ni.J.o
JlhBir.i. 3.l06yn 33MOK, aa6JYaB CKap6HHU.IO ra ..lHU.bKHX KHH3iB, .lC 6y.1H
.lOporou.iHHi KOpOHH. KOpOHauiifHHH n,,1am. npecTi.1 i HH. i lllBH.lICHM
nOXO.lO'.f BepttyBCH lO Kpa1maa. 8 qepBHi 1340. p. BHpyrnns· Ha ra-
.lHlJJrny 3 6i.1hlllHM aiiichKOM y.lpyre. A.1e llMHTpo lle.lbKO aopratti-
3ysaa CH.lbH)" o6opoHy. - Ji6paB ra.lHIJ.bKe BiHCbKO Ji nOKJIHKaB Ha
nmfi!I TaTap. no.1bCbKi BiHCbKa IlOlla.illl Bi.:tEOpOT, a TaTapH 3arHa-
.lHC.SI .13.ieKO B no.lhlllY if Yro_pIUHHy. no1i~1 npHHlll.10 .].0 neperoeopiB
i no..1bl.ll? Ta Yropw.11Ha npH3Ha.m lle.lbKa npaBHTe.1eM ra.1HlJHllH. A ..1e
KaJHMHp 3aTpHMaB ni.l CBO€IO e.1a.l010 cstHiU.hKY aeM.110.
Hattoao aiuHa noqa,1ac.S1 1349. p. Ka3HMHp 3a6e3ne1urn co6i HP-
BTpa.1l:HiCTb TaTap i 3 CH~lbHHM BiUCbKOM BHcn·nus npOTH Jho6aprn.
8 KopoTKOMY 11aci 3aHSIB JlbBiB, oe.13, BepecTst A HapelllTi 80.10.l1rnnp.
A.1e JlJ06apT HK-CTiH noqaa npoTHHaCTyn. Bi.l6HB ceoi 3eM.1i i .11tTOB·
Cb~i BiHCbKa noBOIOBa.lH no~lblll\" a:m no BHC.l\". Ta ra.lHllHHa Ja.1Hll1H-
.1ac.S1 ni.l s.1a.ioro Ka3HMnpa. - ·
3 rnro 11acy 6opoTb6a He nrasa.1a. .Tiro6apT 3aB3SITO aMaraR JO
134

Toro, moo Bi.J.611r11 f1 ra.rnU.hKY ae'.\1.110. B cepntti 1350. p. iloro BlllCbKO


Haixa.10 Ha ra.111q1rny ii noaa611pa.10 6ararn .llO.leH y HeBO.llO. B 1331. p .
•1HTOBII.i Hana.111 Ha JlhBiB, nopyiiHyBa.111 '.\IiCTO i 3a6pa.111 Be.lllKllfl
no;ioH. Ka3mmp noK.mKaB Ha .J.Onmmry J110J.BI1Ka i paHHhOIO Becttoio
1352. p. o6H.J.Ba pyum.111 Ha L1Iio6aproei ropo.J.H. A.1e BiKe ni.l 5e.1am1
aycTpi.111 Be.1nKHII onip. 5e.13hKmi sorno~a ,.lpoa.J. y.J.aBaB cneprny,
mo roroB irH Ha neperoBopu~ a.1e & yBo.J.Hoqac npuroTOB.lHB c1if1
ropo.J. .l.O o6opoHH. Bi.J. pi11Ku Paru npoKonas poBH aiK .J.O aa~1Kos11x
q>oc TaK, mo BO.J.a 06riKa.1a ropo.l .J.OBK0.1a. HapernTi aasrn1rn, mo
aro~H He xo11e. no.lbCbKe fl yropcbKe BiiiCbKO no11a.10 06,,1ory. A:!e
.'.1.iHTH .J.O aaMK\" 6\·.10 HeMo&.lHBO. Bosu~n u.i.1mi .J.eHh ~ffci.1u croHru
B xo.10.J.Hiit so.ii, i o6opoHu.i ix rn.1hHO 06crpi.1ioaa.111. Panettux i s6n-
THX 6y.10 6ea.1i11. ~y 6010 IlO.lHf HKllllCb CBOHK yropCbKOfO KOpO.lH,
a ii caM Jlio;J.BHK ni.J.11ac npucryny .J.icraa .lPIOKOM no ro.1osi TaK. mo
Bnaa "i3 KOHH ii Ma.110 He nor116. Ue TaK 3He~x.aTu.10 ..TllO.lBHKa, mo
BiH noK.1aa co6i BepTaTHCSI Ha YropmuHy. 3a nopa.J.OIO csoix BO€BO.J;iB
cKJiaB aro.l.y a Jlpo3.lOM, aa6e3ne11HB iioMJ~ cnoKiiiHe Bo.10.liHHSI a 5e.13i~
aaTe iK Jlp03.J. .l.03B0.1HB BHBiCHTH Ha Mypi 3aMKY yropCbh."Y Koporay.
llo YropmHHH JIJO.J.BHK .l.iCTaarn 3 Be.1HKH.MH TPY.J.HOI.IJ.aMu. TaTapu 3HOBY
BBiHW.lH B COI03 ia Jlio6apTOM i BHCTynH.lH nporn yrpia ra me
H Mic[\eBe Hace..1eHHS1 .Bi.J.Hocu.1ocS1 .l.O ~TopcbKOro aiikhKa aopo&e.
B 1~1. p. BiHChKa Jlio6apra .],a.ii BOIOBa.111 B fa.lH11HHi. Y TpaBHi
6YJIH ni.ztO JlbBOBOM, y .lHilHi 3.lOOy.1H fa.1H11~ 3a6pa.1H CH.1y .l061111i
ii aeaoJibHHKie. B .l,a.1hWHX poKax iw.1a 6eaHacTaHHO norpS1tt1111Ha 6o-
poTh6a. YKpaiHChKi, .11HTOBChKi ii TarnpcbKi aiHCbKa paa-y-paa HenoKoi.11-1
no.11hCbKY aaiiMaHI.IJ.HHy. 3a TOii 11ac Ka3H~mp roroBHBCH .lO BHpiuIHoro
HacTyny ii 1366. p. a ee.i'IHK1nm cH.1aMH pywua nporn Jho6aprn. B no-
xo:ti aaHHB oe.13, Xo.'nl i TaKOiK Bo.10.l.H~mp. lllo6 aaKpinHTHCSI T)"l'
CH.lbHiwe. no11aB r B0.10.lHMHpi 6y.lyBaTH HOBHlf KaMSIHHii 3aMOK .•Tll0-
6apT ltycis iTu ua nep~roaop11. npuaHae 3a Kaam1upm1 yci 3.lo6yTi
HHM aeM.1i. A.1e 3ro.J.a rp11aa.1a He.l,oero. B 1368-1369. p . ..lHTOBCbKO-
yKpaiuchKi BiHCbKa Bi.J.6mIH 3HOB)" X0.1M Ta oe.13 Ta KO.iIH, 1370. p.
KaaHMHP noMep, Jl106apr no;taBCH Ha Bo.10,l1nmp, 3lo6ye ropo.l i 3HH-
mue KaaHMHpie aaMoK, He 3a.1HWHBWH KaMemo Ha KaMetti.
no CMepTH Ka3HMHpa ra.lHU.hKa 3eM.lSI nepeiim.1a ni.l B.1uy Yrop-
mHHH. Cnepwy npaaus TYT HK HaMicHHK JllO.lBHKa9 KHSl3h Bo.10.r1.uc.11aa
Ono.11bChKHii (1372-1378 p.). nori~t - yropcbKi BO€BO.l.H. Jlio6apT i Te-
nep He 3a.1HWHB .lYMKH Bi.li6paTH pewTy 3aXi.lHiX 3eMe.1h .ll.lSI ceae.
Bi.lHOBHB BiHHY Ha norpS1HH1111i. a 1376. p. iioro aiikhKa ee.rnKHM no-
XO.l.O.M niwJIH Ha TI0.1bm\·. Tiepeiiw.rn CSIH ni.l 3aBHXOCTOM i noso10-
aa.1H no.11hChKi 3eM.ii aiK -ni.J. KpaKiB. no.1hchKi xpoHiKH onncyioTh auu-
meHHH~ SIKe BOHH Hapo6u.:rn: ca.Moro IlO.lOHY BllBe.lH 23 THCSl11i .llOJ.eii !
A.1e u.eii Hana.I .:i.oporo KOmryaaa Jlio6apTa .•HJ0.1BHK 1377. p. ai6paR
DO.lbCbKi ii yropCbKi BiHCbKa, nepe1iwoe .lHTOBCbKY rpSIHHUIO i 3.100)"8
Xo.i:MUJ.HHY ii 5e.1a1111uy Ta narpHHH11Hi ao.111nchKi ropo.JH. Biiiua THr-
..-1acS1 me niaHiwe. a.1e BiKe a MeHmoio Hanpyroio, Tiic.1si 1382. p. Jlio-
6apT yMep i a Hmr aium.1a B :arorn.1y i.iesr o6ottaHHH Ta..m11HHH 3 E:l-
.mHHJO. B 1387. p. no"lhChKa Kopo.1eaa Sbsura. lOHbKa ii HaqynHHUSI
JIJO.IBHKa, 3 BiHChKO:\I BHnpasu.1acS1 Ha ra.lH'lllHY ii 6e3 BCSIKHX_ TPY.l~
u01uie noca.lH.'la nO.lbChKi 3a.1or11 e ro.10BHHX ropo.iax. Ti.1bKH B CT0-
.1H11H0My ra.1Hqi 33llKHYBCSI \TOpCbKHii BOCBO.Ia Eene.lHKT i Ki.TbKa
.
MicS1UiB aaB3SITO 6onounacsi. A.1e 1i BiH M\·ciB - .
ttaoelllTi ni.uaTucsi. TaK
135

ra.1111 ..bMO • B:>.10,:),M •


M11pcbKa ,1epH<aaa
B XIII. B.

l(e 'l"epee e~I(Hl.B·


l.DX 6oiB 3 yrpa'.'IU .
.DXIJIEa::\ID, .lll'IuBIH!·
~n i TaTa pum.

ra.lHlIHHa i 3 HelO· 5e.1'31IllHa Ta Xo.)MIU!fHa_. nepeiirn.111 OCTaTOlIHO


ni.l nO.lbCbKY B.la.ly.

flt. JUrraBCLKIDIB npan:>pa."ll:t1. ;y 6op0Tbo1 aa ra.1HU.hKY. 3e:\1.110 ..lio-


6apT aHaxo1ns cn.1hHH1i ni1Tp1rn y Micuesoro 6oHpcrna. BiH 3.lo6ys
npecTi.1 SIK KaH.llUaT ra.lHIJ.bKHX i BO.lllHCbKUX 60.Slp. i 60S1pCTBO
ni.lnOMara.10 1ioro BCi'.\ta. CH.la'.\IH, HK CBOfO KHH3SIJ 111.0 MaB npO.lOB:tKy-
8aTll Tpa1Hui10 ra.:iHUbK0-80.10.llOIHpCbKOi .lepn\aBH. 3 TO.lilUHiX nposo-
lHpiB 60S1pcTBa aHaow Ti.1bK11 Ki.1hKa i~1ea; nopyq i3 lbrnTpoM ]le.lh-
1\0M Blf3Ha1111scS1 .Jam1.10 a OCTposa. 111.0 i3.lH8 ia Ile.lhKOM noc.10M
.10 TaTap. 06opOHOIO oe.133 npU€.1Ha8 C06i .C.13BHe iMSI 80€80.la ,Up03,1.
13 .lpi6Hiumx 60.Hp H33Be'.\f0 BachKa lvl 5IuKa oyTBllliiB i3 Cy.11rnoea
(Tenep y LKOBKi8CbKO'.\IY noBiTi). 111.0 6y.1H npn6i1IHllKa~m .l1106a1na,
f1 3a ue Kopo.1b Ka3mmp CKOHcpin~ysas b1 Ma€THOCTH.
I ce,1S1HCTBO m:>Ka3yea.10 ap03yMiHHH .l.lSI ui€i 6opoTh6H. Ko.m KO-
po.1b ..1I0.1811K 1352. p. 3Di.l oe.13a sepTaBCSI Ha Yroplll.HHy. SIKUttCb
1

ce.lSIHllH ni,lna.rne xaTy, ,le ...KOpO.lb 33H01IyBaB. y BiHChKY Jl106apTa.


no6i11 .mrnsuis, 6y.rn il oKpeMi yKpaiHChKi no.1K11. Pa3 3f3.lJ"€TbCH
Ta1rnii 6i.1bUJHii: no.1K v cu.ii J.BOX THCSllI .1101e1i. TaK ni.l .lHTOB-
ChKHMH npanopaMH ra.1H1IaHH ii BO.lHHSIKH 6opo.111CS1 3a CBOIO. 3eM.1IO.
JIHTOBCbKi KHH3i CTpiqa.1HCSI 3 npHXH.l'JbHicTIO Ha aaxi.lHix 3eM.1HX
THM 6i.1blUe, 111.0 i cxi.llHSI YKpaiHa .1iCTa.11acH TO.li 6y.1a Di..!l ;JffTOBCbKY
"B.'luy·. TaTapcbKa op.la B no.1oauni XIV. B. qepe3 anyTpiwni po3.10P!f
138

oc.lla6.1a 11 tte MaJia c11.1 yTpHMaTH B caoix pyKax rri.u.611T11x 3eMeJih.


JIHTOBcbr.:a .lep)J{aBa BHKOpHcTaJia I..{e ii no11aJia 3aiiMar11 ace .u.aJihllli
11 .Il3.lbilli npocrop11. TaK .u.o JIHTBH nepeiilliJIH cnepilly 6iJiopychKi
3eM.li, ,laJii no.1icrn H 4epHHfiBW.HHa, apemTi, KOJIO 1363. p., KHiB-
W.HHa H no.u.i.1JI51. JlllTOBChKa 3aHM3HW.HHa nocTynaJia He3BHl.faHHO CKOpo
{1 .1erKO, 60 TO.lillIH51 JIHTBa TaK fJIH60KO npOC51KJia 6y.1a yKpaiHCbK0-
9i:10pycbKOIO Ky.1bTypo10, w.o Ha YKpaiHi .'IHTOBChKHX KHH3iB BHTam1
Hh: caoi.x B0.10.lapiB. y ci CTapmi npeJJ.CTaBHHKH JIHTOBCbKOi Jl.HHacril
6y.1:n rpel..{hKOi BipH, HK JJ106apT, 0JihrepJl, KopiHT, HapHMYHT, Maii>Ke
sci CHHH O.nhrep.'.la i HH.; ypHJlQBa MOBa aeJIHKOKHSI>Koi KaHI..{eJrnpii
6pia »pychKa'< (6iJiopychKO-yKpaiHChKa), ycTpiH JlHTBH 6ya ccjJOpMo-
aaHHM Ha 3pa30K KHiBCbKOi ,llep>KaBH, CTapoyKpaiHCbKe npaHO CTaJIO
,lepiKaBHlfM npaBOM BeJrnKoro KHH3iBCTBa, y' 3BHqa51x i KYJihTypi Ha
JIHTBi nepe61tpa.frn ace, w.o iimJio a YKpaiHH. Ha. aaHHTHX yKpaiHCbKHX
3eMJI51X .mTOBChKi KHH3i H:e nepeBO.ll.f.!IH HiHKHX 3MiH, a npoCTo Haast-
ayaaJIH .l.0 ;J.aBHix 3BH11aiB i Bi.llHOCHH. »MH CTapHHH He pyxa€MO
H HOBHHH He BBOJlHMO«, - I..{e 6yJia OCHOBHa 3aca)la JIHTOBCbKOi IIOJii-
THKH. JlHTOBCbKa JlHHaCTiH BBa>KaJia ce6e aa npaBHOro cna)lK0€MI..{SI
.laBHhoi Pym ii nepeiiMaJia yKpaiHChKi aeMJii HK caoi BJiacHi nociJiocrn.
TuMTO BHW.i aepcTBH yKpaiHChKoro rpoMa.llHHCTBa, roJic::::m }(< 60S1p-
CTB0: CTpi11aJIH JIHTOBCbKY aaiiMaHmHHY 3 IIOBHOIO npHX!1.1hHiC flO, 51K
npOJl.OB>KeHHH BJia)lH caoix KHSl3iB, fOTOBi 6yJIH HOBiH BJia.lli CJIY>KHTH.
Cepe.u. TaKHX o6crnBHH cKopo nomHpHJiarn Ha yKpaiHChKHX aeMJIHX
i .'JHTOBChKa BiMCbKOBa opraHi3al..{iH.

Biiic1>KGBffii ycTpiii Jhrrse. BiHcbKO Be.ii. KttH3iBcTBa JJ11rn.achKOr-0


6y.w aopratti30BaHe Ha IIO)li6HHX OCHOBax, HK Haille BiHCbKO KHSl>KHX
qaciB. oyJIH B HbOMy )lBi fOJIOBHi cpOpMal..{ii: HapO.llH€ OIIOJilJeHHH M IIO-
CTifiHe 6o51pCbKe BiHChKO. AJie p03BHTOK i .llOCBi;!l CTOJiiTh BII.1HH)'B
Ha Te, mo o6HlBi qacTHHH nepeiimJIH attyTpiurni nepeMiHH 11 Ma,l'IH
1mmi 3ae.laHHH, Hi>K y non~pe.llHix 11acax.
Hap0.1lH€ ono.1qeHHS1, 3araJihHHH noxi.ll aeMJii, BeJIHKOro 3HalfiHHH
y:m:e aa KHHiKOi 'Jl06H He MaB. TiJibKH B KpavrniH He6eanel..{i, ni11lfac
Hai3.lly aopora, ace HaCCJlCHHH MaJio o6oBH30K 6paTH 36po10 ii .u.ono-
Mara n1 B o6opoHi. )lo )laJibllIIG IlOXO.lliB He MO>KHa 6y.110 B>KHTH Ha-
f!0.1.Hix »BOiB«, 60 BOHH He M3JIH Hi .l06poi a6poi, Hi B0€HHOi ni.aroTOBH.
JIHTOBChKiH ,!lep>KaBi OIIOJilleHHH IIOKaaa.'JOCSI w.e MeH1,11e npHJl3THHM
'\.1.H BO€HHHX 33B}laHb. JIHTOBCbKHM KH.Sl3.SIM, .llO ix )laJieKHX IIOXO.lliD
I .lO 6opOTb6H 3 TaTapaMH, norpi6He 6yJio IIOCTiMHe, BHTpHBaJie,
.l06pe BHIIpaBJieHe BiHChKO, a He TH>KKi, He3}lHCl..lHilJiiHOBaHi Hap{>.llHi
aararH. OnoJI11eHHH aa JIHTOBChKh:x 11acis aaJIHilla€ThCSI TiJihKH ,!J..JIH- Mi-
cueaHx IIOTpe6, Ot06JIHBO B 11aci TaTapCbKHX HanaJI.iB, .LI.JI.SI ni;J.MOrH
npH o6opoHi aaMKy, npH noroHi aa aoporoM i noJI.. TaK y aeJIHKo-
KHstif<iM ycTaai JlJISI KH€Ba 6yB npHnH'c, w.o MimaHaM y 11aci TaTap-
.ChKoi TpHBOrH He BiJibHO BHi3.llHTH 3 MiCTa; KOJIH >K XTO BHi3.llHTh, Ma€
3aJIHllIHTH caoro 3aCTYUHHKa; XTO Ma€ KOHH, Ma€ 6yTH roTOBHH .llO
norotti aa TaTapa11trn, nixoTHHU.i MalOTh cTaBHTHCSI .llO aaMKy. B 4ep-
Kacax MiW.aHH MaJIH me o60BSl30K i3.ll'HTH KiJibKa paaia JlO poKy B »IIO-
,;le« ( CTen), .l.;1SI p03fJISl.lly, ;J.e npo6yBa€ HenpH.SITeJih. y BHHHHl..li Mi-
W3HH BHnpaB.1SllOTbCSI B norOHIO ~>0 JlBYKOHb«, Ha .llBOX K-OHSIX, w.oo
CKOpime H33.l0fH3TH TaTap. no BCiX MiCTaX MiW.aHCTBO 'M3.7IO 060BSJ30K
1-37

3aff.OK AMTOBCbK0:-0 KHR3R RI06apTa B ny~bKJ • .:lioopyq - 3UIOI.: "'aBHO, opa.eopyq


o.i;ea ee»;a. o;Loro JUtKy, 3()epe&eaa ~o enui.

YTPHMyaarn .ll06py 36pmo i B'IHTHCSI ci:piJISITH. TaKHM 1IHHOM ~6o­


BH3Kn OilOJI1IeHHSl 6y.i1H HeBeJIHKi.
3aTe JIHTOBCbKi KHSI3i CTapaJIHCSl p03BHHYTH 60.SipCbKe :BiiiCbKO,
.llaBHIO .llPY>KHHy. OpraHi3au,iio u,horo BiHChKa BOHH 3BSI3aJIH. 3 6osip-
ChKHM 3eMJieBOJIO.lliHHSIM. B>Ke 3a KHSI>KHX 11acis 6oHpH noBHHJIH siii-
ChKosy CJiy>K6y 3a Te, 111.0 .lliCTaBaJIH Bi.ll KH.Sl3.SI 3eMeJibHi Ma€THOCTH.
A.:Je u,horo o6oBSI3KY He .llO.llep>KysaJIHCH .lly>Ke .llOKJia.llHO ii Hepa3
6osipll Bi.llMOBJI.SIJIHC.SI Bi.ll CBOiX BO€HHHX IlOBHHHOCTeH (oco6JIHBO B fa-
JIH'-IHHi B XIII. s.). JlHTOBChKi KHSI3i nocTaBHJIH u.io cnpaBy .lly>Ke eHep.-
ri11Ho ii p036y.11.yBaJIH KOHCeKeeurny H cyu,iJihHY BlHCbKOBY CHCTeMy.
BoHH noCTaBHJIH 3a npaBuJio, lll,O XTO Mae 3eMJIIO, TOH My cu rh fIOBHHTH
eiiiCbKOBy <:Jiy>K6y; XTO y BiHCbKY He CJIY>KHTb, rnMy 3eMJIIO Bi.LI.6upa-
IOTb. Uio 3aca.lly nournpuJIH Ha sci cycniJihHi aepcTBu, Bi.ll KJ:IH3iB
i naHiB ,llO .llpi6HHX 6"051p, Milll,aH, u.epKOBHHX JIIO,ll.eH i HaBiTb ceJISIH
Ui,,1e HaceneHHH MaJio 6yTH 3B.S1aa1ie B O.llHY BO€HHY opraHi3auiio. lllo6
Man1 HK-HaH:6iJihrne aiiichKa, JIHTOBChKHii ypSI.ll lll,e.llpo p03.llaBaB 3eM.1i
Mi)f{ OX04HX CJIY>KHTH B BiHChKy, oca,ZI.>KyeaB HOBHX nOCe.JI~HU,iB Ha
nyCTHX IlQOCTOpax, BCiMa cnoco6aMH 3aOX04.YBaB caoix ff)OMa,ll.SIH .!(O
BO€HHH~ noBHHHOCTeii. Pa.llO TaKo>K nepeMiHIOBaB ycSIKi no,llaTKH ii HHrni
o60BSl3KH Ha B0€HHY CJ1y>1<6y, HaBiTh, KOJIH u.e Bi.llHOCHJIOCSI HH>K4HX
cycniJibHHX cTattis. TaK, Hanpmuia.ll, 6yaaJiu suna.LI.KH, lll,O ce-
.'ISIHaM .ll03BOJIHJIH He po6HTH »T.SlfJIOi CJiy>K6H«, To6ro naHlllHHH, KOm~
BOHH 3a.SIBJISIJIH fOTOBiCTb CJIY>KHTH B BiiiChKy. JIHTBa BOJiiJia MaTH BO-
HKiB, Hi>K IlO,llaTHHKiB.
BiiichKOBa cJ1y>1<6a KO>KHoro 3eMJieBJiaCHHKa 6yJia .llOKJI3.llHO 03Ha-
4eHa. 3eMeJihHa apHCTOKpaTiSI, KHSI3i Ta naHH, Ha OCHOBi ycTaBy
3 1528. p. MaJIH IlOCHJI3TH Ha Biiiuy 0,llHOfO KOHR 3 BiChMOX »CJiy>K6«,
T06TO BeJIHKHX rocnOJlapcTB, ll.1,0 M3JIH 8 pa3iB no 300 M'opris; - OT>Ke:
0.ll.HH KiHHHH EOHK irnos lll,OHHO 3 2400 Mopris .•. AJie u.e 6yJia ynpH-
BiJI€MOBaHa sepcTBa, ll.1,0 He ,ll03BOJIBJia HaKJia,llaTH Ha ce6e TSI)f(KHX
o6oBSI3KiB. Ui aeJibMO>Ki MaJIH npaao ·BHCHJiaTH Ha aiiiuy caoi n o-
q 0 TH (Bi.ll..lliJIH) ni.ll BJ13CHHMH K~pyrBaMH, THMTO ix 3BaJIH x 0 p yr 0 B-
H H M H n a H a M H. Cepe.llljh03aMO>KHi 60.SipH MaJIH KY.llH TSllK"IY CJiy>1<6y;
3i CBO€i nociJIOCTH BHCHJiaJIH no .llBOX, TpbOX, a TO ii 6iJihllle BOSIKiB.
i TO »B .llOOpHx a6pOSIX«. .llo BlHCbKa HaJie>KaJIH JIIO.llH i 3 HH>K1IHX.
CTaHiB, ll.1,0 aaiiMaJIH nepexo;10ae CTaHOBHlll,e Mi)K 6oS1pCTBOM Ta ce-·
13B

.1srttcrno.M. Boun :~rn.111 pi3Hi ua3BH: n y Tu i 6 o sr p u, SIKHX nocH 1a.111


3 ,,BlllCbKOBHMH. nocH.1Ka.\lll
. (nyTh .- .lOpora);
,,.,,.
II a Hu II pH
. i c .., ,· r H.
03opo€u1 B nauuup1; o p .l 11 u c h K 1 aoo n o .:i: e H 11 uh K 1 c.l)TK mo
.
i3,:J.H.1H CTe:iKUTH 3a TaTapCbKOIO vp.lOIO B .. no.le{: ( CT~n); 3 a M.: 0 Bi
c.1\TH ii nu. Bouu noauu.111 no.:Ti1itto si1ichKoay c. l\'LK6\-. 3aTe IK 3i
CBO€i 3el\f.ll ue n.1aTH.lH !fiSIKHX ;.JHHH a6o Ti.lhKH He6araTO. c(>.1HHH
TIOBHll.llf BO€HHY c.1y:m6y TaK~ ill( ni.lhKa .lpi6Hiurnx rocno.lapCTB CK.Ja-
.la.lOCSI pa30M Ha O.lHY -~·c.1y:m6y : fi cni.1hHIB111 en." a'.'.m nocn.1a.10 O.l-
uoro Kiuuoro ao.HKa. 3aTe sci • ,-.111 ai.1htti Bi.l HH rn11x o60B513KiB.
:e
y Ha.:t.aHHHX 3eMe.lb 6y.10 B 3aCTepeLKeHO. Ill) 6e3 KHSliKOro .l0-
3Bo.1r ue 8i.1bua nepe.laBaTu :: ~~1.11 B nttllli pyK1i; Tpe6a 6y.10 ace
3a6eanel.IHTH. mo6 HOBllfl B.laCHiIK Te& cnoaHHB Cl\-:iK6\-. 5IK 6a11mm
3eM.i:eso..io.liHHSI 6y.10 Tirno 3BH3atte 3 BO€HHOIO c.1,:LK6010. Tmno .1H-
rnachKHii aO€HHO-cycni.lhHH:i yqpiri nopiBHIOIOTh l3 3aXi.lHi~I <PeB.l3-
cli3MmI.
Ycrpil aiiicb.Ka B faJiR'llllli XIV-XV a. B 11aci, K.J ..m cxi.J.HH Yi..:p;i
iua nepeiiw.1a ni.l a.la.ly .lHTOBCbKllX KHSl3ia~ ra.llllJIIHa H Xo.n1muua
3HaHlll.1HCSI IIi.l a0.10.liHH.SIM no.lhllli If ~rrOpll.lHHII. fa.lHUhKe KHSl>Ke
BiHCbKO 3HaHlll.lOCSI n-T B llHllJHX OOCTaBHHax. Hi& ,- CXi.lHiX 3eM.1SIX.
~· .lHTOaChKif1 3aJf:\faHll.lHHi KHSILKi n~.lKll nepe1frn.11i npocTO ni.l KO·
.\faH.lyaaHHSI .Tl106apT3 If npo.l·:rnm:ysa.1!1 CBO€ irnyBaHHSI B .1HTOBChKii·
BO€H1tiii opratti3auii. Ha 3axi,wix 3e:\f.lHX u.e CTa.10 HeMO:iK.lHBe. ra-
.lHUhKi 60S1pH 3i 36p0€IO B py1rnx BHCTynu.111 npOTH nO.lbCbKHX i .yrop-
CbKllX aiiiChK i 11porpaBlllH Biiiuy. .\fyci.rn 3 nO.lH 6010 _ycTymnn.
Hi.s:11i:i 3opraHi3oaatti 11acTHHH silichKa ra.mUhKo-00.10.ImmpchKOi .lep-
.:maau He :Mor.1H TYT 3a.111UIHTHCH. ll.lac.111si 3asolioauu1i:11 Ta.1u•n•un no-
11a.111 TYT opratti3yaaTH CBD€ ai1khKO .l.1sr caoix ui.1eli.
;\' CTpili BiiiChKa B f a.lHl.IHHi B nepurnii 11acax IlO.lbCbKOi Rla.lll
Hara.ly€ .ly:me TY opraui3aui10. HKY ~m 6aq11.1u B Jl11TOBChKO:\ty ae.1.
'KHSl3iBcTBi. I TYT aif1ChKO cnHpa€rhCSI Ha 3e'.'1e.1hHY a.1acuicTh. Kopo.1b
Ka3mmp 3aTBeP..lHB .laBHi 3e~1.1i 60S1p a6:> Ha.Jasaa ttosi. ace ni.i TOJO
ca:\!OIO Y:\I3EJJO. mo s.1arnm~ 6y.le
.ElfKJHyt:aT~I aiftCbKOBY c.1y:m6y. ~\biK­
.mE::>~ lllJ TaKHfi ycrpiii diifcbKa 6yB
npHHSITHii y f a.lHl.llfHi Bil\:e 3a :XTaH-
HiX ra.111UbKHX KHS13il3 i n ),lbCh'Kllii
.i-:Jp:::>.1h niUI::>B Ti.1bKH 3a ~icueoow
Tpa.rnuino. ABTiM ,- Tux 11ao..x
cKpi3b B Eaponi 06oeS130K siMcbKo-
E·::>i C,1\-il\:6!1 6\ B 3BSl3aHHJi 3 n-:::>ci.iaH-
0

HH\.I ::e.M.li. Pi3uuui 6y.1H Ti.lbl\lf B TO-


~IY, ll.l3 B pi3HHX KpaHX TOtI
<>6:>BSl3·3K BHKOHyBa.111 Ha pi3Hllfi
cnx:i6.

B ra.11Il.IHHi. 3i:I I\a~.tfMHpa .lO


BiHChKOEOi c..1y11<6H 6y..rn 06oaS13aHi.
He Ti.'lhKH 60S1pH, a.1~ i1 BiHTH Ta
COJITHCH oceJib, mo ix TO.Ii OCHOB\--
B3..1H Ha ·JKpe~mx npHBi.1€SIX T. 3-B. A11To&cb1udi aoiH.
HiMeUbK::>ro npaea. A.1~ Mim: 06~l\1a ..... nt-4aTH llHRJR l\eiieTyl'a.
139

l'llR3b

Bo.a t•••P nno.1bCbKMit


TOI f a.IiPmeu
1311'1'e.Jb
372-1375. p.

xaTeropi~MH· o6oB.H3aHnx .lO B HCbKa Hisnrnx pi3HHUb He 6y.10. - O.lHi


i .!lpyri c.?JpKHJIH Ha THX ca~n ·x pmeax.
Ko>KHHii aeM.11eB.'laCHHK Mai: 06oeS130K cTaeaTH .J.O BOEHHoro no-
_xo,:iy caM Ta • .SIK MaB 6i.1blllY M 1€THiCTb. TO MaB iw.e npuBeCTH 1 .lO
4 BO.HKiB. y ~a~aHHSIX 3a3ua11yBa.'111 ece, SIKC Ma€ 6yTH 036p0€HHSI
i'1 Bnpsu Uhoro BiHCbKa. KmKHHH BOSIK Mae cTaH)''TH Ha KOHi A TO Ha
~o6poMy. w.o Mir BHTpnr.taTH ;J.OBlllHU noxi.i. Ha Ti.ni MaB MaTH a6p010
T.HiKKY a6o .'lerK_y' Bi.lDOBi.lHO J(O Toro. SIK i\0~1y npunuca.:l~; _;io TiliKKOi
36poi 3apaxoByBa.11u »n.:i:aTH«, pi;l 'NliKKHX 6.1SIX i lll0.10MH, .IO .1er-
KOi - naHu.up. 3a11inua 36po.H 6y.1a: KOnSI, .1yK i K_ywa - pi~ y.1imne-
Horo .~yKa. Tmno BO.HKiB IlO.!J.i.1.H.iH ua KOniiiHHKi~~ CTpi.TJhU.iB i K~'lll-
HlfldB. -
TaKy ca~~ opraHi3aU.iIO .BIHCbKa CTpitia€!tlO B ra.lHlJHHi 3a ynpaBH
KHSI3H Bo.110.lHMHpa Ono.1bCbKoro. Y cBoix na.laHHSIX KHSl3h ;ieKo.111
3a3Ha11yeaB. mo Ko.iii 6 1ioro BOHK yTparne y noxo;ti KOHSI, a6o 3a-
2Ha1-; ~~~i HHlllO: BTpaT.H, T.) BiH 3J6.JBSl3Y€TbCSI lllKO.J.Y Ha:l,OJlY&HTH;
a SIK XTO nona;ie B D0.10H. TO KHSl3b BHK)'DHTb 1ioro CBOiMH rpim~m.
3a:a.1i1He TaKOiK Te, mo a o~Hat.JeHni eiiicbKOBoi c.11ym:6u, Bo.10.:tuc,'lae
Ono.lbCbKHH pKHBae 3axi.lHhOi Tep11iuo.1horii, - Ha.la€ M3€THOCTH >~Ha
<f>eB,13.lbHm.ty npaek, a ceoix BOSIKiB Ha3HB3€ »Baca.lHMH«.
B nopieH.HHHi 3i m.1HxT010 HHmHx nO.;lbCbKHX npoeiuu.iA ra ..1HUbKe
6osipcTBO Mario 6araTo B3iKlli o6oB.H3KH. I TaK ra.m11auu _M3.7JH OOOBSl30K
npo::m:nEaTH DOCTiiiHO y CBOiii 3e~1.1i. ace 6yTH fOTOBHM ;(0 BiHHH.
ht He Bi.lbHO 6y.1·:J npo,laBaTH cooix M3€THOCTeH 6e3 Bi.lOMa Kopo.1SI.
w.oo 11epe3 Te quc.10 t>6oB.H3aHHX .:to c.1ym6H He 3MeHlllH.1ocB. Ta uaii-
·um1.1e 6y.10 . Te, w.o BOHH Myci."IJH 6e3 Hi.HKOi BHHaropO.lH XOllHTH
.
B 3arpHHHlfHi OOXOlH. XOlJ .\" no.lhllli KOp0.1b lll.1SIXTi 33 u.e Il.13THB.
140

Ui ofo1eLh:eHHS1 Top1-1:a.mrn He Ti.1hK~1 ra.rnuhKHX ypoiKettuie. a.1e 11 no.1h-


c l::KOi Ill.1SIXTH. Ill Cl B f a.lHlJHHi IlOCe.1S1.laCS1.

36po.1Ri pyxH XV-XVI B· ABT::>iOMi11unii yCTpiit 3axi.lffi_··: .3e.\1~.1b


.lOBro He B.lepLh:aBCSI. B ra.m11uHi KOpO.lb Bo.'10.lHC.laB 5Ira1i.1oe1:4 1434. p.
ycyttyB OCTaHKll ;-;pycbKOfO npasa«, 3aBiB n0.1bCbK~ a.lMiHidrpa:..i,ilO Ji cy-
.liBHHUTBO. i opraHi3aUilO ra.lHU.bKOfO siiicbKa Hano.1061rn .lO 110.!Jb,..
CbKOi. ~' 3e~1.1S1x: w.o 6\·.m ni.l .1HTOBCbK010 B.'la.lolO. no.1bcLi opra11i-
3au.iuHi Bil.lHBII nposm.iSl.'IHCSI TaKOiK Bi~ Il043TKiB xv. B., a.1e OCTa-
T04HO aLh: y .1106.lHHCbKili yHii 1569. p. Be.lHKe KHS13iBCTBO yTparK10
xapaKTep oKpe,wi .lepLh:aBn ii nepeopraHi3yBa.10CH 3a no.1bc1:,:~uMH ·3pa3-
KaMH.
fpmta.lSIHCTBO 3aXilHiX 3eMe.:ib, npI1BSl3aHe .lO .l38Hb0f~ .la.ly
If aBTOHOMii. 3 npoTeCTaMH 3ycTpi11a.10 BCSIKi 3MiHH y CBOJ'.OMY iKHTTl.
0.ltti cTaaa.m a o6opoHi no.1irn11Horo ycTpoio, nHrni 3ax:nua.1n ceoi
COU.iSl.lbHi H3.lOaHHSI, .leK0.1H BHpHHa~1H fl pe.11iriffHi cnpaB:I. fa-pS14illli
e.1€MeHTH He Bara.'IHCSI 3i 36..PO€IO 8 pyKax 6opOHHTH caoix npaB.
B XV. e. i a neprniH: n~.10Bn-tti XVI.• er. KiJJbKa pa3iB .IJX3.IHJI3 ..J.O
TaKHX 36pOHHHX BHCTyniB.
B 1430- 1435. p . •1HTOBChKHH se,mKHJi KHH3b CBHJpurai'1 ..10 sis
6opOTh6y 3i csoiM 6paTOM -»ra1i.10M 3a en.1HBH e J1HTBi. CeuTpnra1i.10
BlfCTynaB o6opouu.eM He3a.1e)KH0CTH Be.lliKOfO KHSl3iBCTBa ii y ceoix_
3MaraHHHX rnyKaB onopu Ha yKpaiHChKnx 3eM.1.s1x. Ha H:oro .lBopi Haii-
6i..1bWH~ Bn.TJHB Ma.1H Be.'lbMO)f{i - ynpaiHu.i. a BiHCbKO y 3_Ha1rniff qacruHi
CK.:1a;ia.1ocH Te)K 3 yKpaiHCbKux no.1KiB. CenTparaii.10 no11aa siiiHy
H3CT)'DOM Ha ra.11H4HHY H 3aXilH€ no.li ..1..1S1 • .]e 6y.1u nO.lbCbKi 3a.1orn.
flora ai.HchK3 3austu Kpe1\U1H~Uh, 36apaiK i O.iecbK~. A.n 51raii.To
3 CH.1bHHM ·BiHCbKOM pyrnua Ha B:>.lllHb, 3.lOO)'B ropo.uo Ta B0.10.lH-
~rnp i noqaa 06.1Hrarn .nyUhK. TyT, nil MiCTOM, 31. .1HnHH 1431. p.
nouiirn.10 .lO Kpusaeoro 6oio. a.11e 6e3 anpimeHHH. 60 ca.11H nporue-
HHKiB 6y.1H piBHi i o6H.lBi BOiBHi CTOpOHH npunucyaa.1H co6i nepe-
:~mry. 00TiM npHHlll.10 l\OpOTKe nepe~rnpSI, a ,la.ii p03BHtty.1aCS1 lpi6Ha
norpSJ.HHlJHa 6opoTh6a. 3noMi>K nO.lKOBO.ll.{iB CBHTpHraHJia B ra.ilHl.fHHi
npH.I6aB co6i noqecHe iMH 5 0 r la H p 0 r a TH H c b K" it B.:laCHHK Po-
raTHHa, mo ui.'IHH piK 6~pOHHB 33MK)' B 0.'leCbKy, aiK .lOBrOIO 06.1orOIO
no.1bCbKi aiiichKa iioro 3.Jo6y.1u. 3a y11aCTb y noacraHHi PoraTHHCbKHI1
THiKKO Bi.JnoKyTyeaa: 5Iraii.'lo cKOH<l>icKyeaa ifm1y Jioro ~rn€THOCTH. Ha
no.li.lJ.'li B THX 43CaX \'C.13BHBCSI HK BOiBHHK KHSl3b <I> el b K 0 He CB H iK-
C h I\ H ii. Y 6oio ni.l KonaCTepHHOM 30. .1ac1onaay 1432. p. eiH no-
w

rpoMHB no.'lbCbKe aiHcbKO ii noTiM. uecnoJ.iBaHHM Hana.JOM, 3axonns


r no.10H KaMHHeUhKOro crapoCTy ~pu.apnxa nyqau.hKoro. Ha _yKpa-
iHCbKHX 3eM ..'IHX CanTpHraifJio MaB ae,,1HKi CHMIJaTii. YKpaiHChKi nattH
ni.Jn0Mara.1u iioro w.apo, cno~iaaio4HCb, uio KOJJH BiH nepeMOJKe 5lraii.11a.
TO ei.uacTh npoai.a y ee.rnKoMy KHS13iBCTBi yKpaiHU.HM. A.1e s caMi11
JluTBi sin He Mae npuxn.1bHHKie, TaM iforo aiHchKO p036HTO (ni.l Bi.1b-
KOMHpoM y KoseHUJ.HHi 1435. p.), i Can1puraifJ10 Mvcie nepe;i 5lrai1-
.10~1 KaniTy.'llOBa'TH. "
B 1481. p. Ha Ka3HMHpa 5Iraif.wauqa CK.1J3JIH JMosy KHH3i lmiH
ro.1blll3HCbKHH, <l>e.lip Bi.lbCbKHH i Maxau..10 0Jie.ilbKOBH4. npH4HHOlfr
ix BHCTyny npOTH Be.'IHKOfO KHSl3SI 6yJio Te, w.o KHS13SIM 0Jie.i1bKOBHljaM
Bi.li6pa.1H KHiBCbKe KHjl3lBCTBO. A.le l{SI 3MOB3 He BHSIBH ..1acS1 B HiHKiit
141

£J€H!:iH aKuii, co 3;\fJE~llKiB BHKp-·:-


.•111 f ..il~OX 3 HHX, f O.lblllaHCb!-\.JrJ
Ji O.-e11bK<:>B111rn, n0Kapa.1H Ha r:>p .10.
8 1507 - 1508. pp. 3ipBaB 3HOBY
TIOILT3HHSI KHS13b MHxaii.10 r.lHH-
Cbl\:lff: BiH 6ys i3 TanpcbKC>r() p:uy,
mo ,laBHO ocia Ha YKpaitti Ta 3ynpa-
ittiT(HBCH. f.IJHHCbl\Hll .u6ys BllCOl\Y
o::BiTy B 3axi.IHix Kpaittax, Ma13 Hait-
. BHlllHH ypst.l .1HTOBCbKOr::> Mapllla-
.1a, a...ie HHllli naHH xe>Ti.111 ibr.J 3Hn-
lll.HTH i BiH 3a.lyMaB 6:>p:>HHTJICH 3i
36pa€JO B py!iax. · WyKaB onJpH
B yKpaiHCbKHX 3e:\f.1SIX, .lJ6yB ,\\o-
3Hp Ha no..1icci ii o5.'1Slrae Oepy11
Ta )KHroMHp. YaiiiwoB 1aKJ~ y
n:>po3yMiHHSI 3 MO.l,laBCbKH'1 E0-
€BC>,lOIO Ta 3 MocKOBlllHH-OIO. A.1e
COI03HHKH He ,laJJH Jlo:wy Ha qac
.lOCTOMOfH, BiH MyciB ycrym1n1 Ha
.1iBHH 6epir .llttinpa, HapellITi n~­
peiillI013 lo MocKBH 11 TaM norn6
y BS13HHUi. KapnaTCbKM~ eepxoBMHe~t. - onpMwoK 3 XVII. a.
- Y BCiX TpbOX .IJHTOBCbKHX TI::>B- 3 npao.i B. .loaiHrbl\flro .,Prawem i lewem•.
CTaHHSIX, 6pa.7JH ytlaCTb TiJibKH caMi
ee.IJbMO>Ki, nepe.lyciM KHSl3i, mo Ma.-1H JeM.1i Ha YKpaiHi. HHllli aepcTBH
rpoMa.!ISIHCTBa He npOSIB.IJSl.'IH B HHX 6i.'lbllJOfO 33U.iKaB.1eHHSI. THMTO
BCi ui TIO'IHHH CKOpO enaJIH.
Httwu.H xapaKTep Ma.i1H 36pol1Hi pyxn, mo s THX caMifx • 11acax
BHHHKJIH 6y.1H B fa.1HtIHHi. Tp npoBi..:J. M3.13 y. CBOiX pyKaX ;(pi6Ha
)"KpaiHCbKa lWISIXTa Ta )TllaCTb y HHX 6paJIO TaKO>K ce..'ISIHCTBO.
B 1490. p. Ha noKymi 3qHHHB BiHHY BaTaiKOK Myxa, »tIOJIOBiK
.lO a6poi ii .lO 6010 aaB3S1THH«, po.loM i3 MoJJ.laBu, 3 noxo:tiKeHHSI
~>npoCTuV. x.1on«. Bin ai6paB JlO .leCHTb THCSlq einchKa 3 ce.1S1H, Hanas
Ha noKyTTSI, 3..:J.06ye CHSITHH, nepeH.moB )lHiCTep i .aiiiWOB alK ,!lO
PoraTHHa. A.1e -ryl' ai6pa.iIOCH lll.1JS1XeTCbKe BiHCbKO if iioro norpo-
MHJIO. Ha noJJi 6oJO JISlrJJO 6araTo .-1IO.!leH. neMa.10 noTouy~o nb11ac
.YTelli . y )luicTpi. nianiwe Myxa noqae • a6upaTH uoee aiitchKO._ ~Jie
11oro apa,l.-OIO CXOOHJI'H, i eiH IlOMep y BSl3HHUi B KpaKOBi. 5bo\a 6yJJa
MeTa noxo,liB Myxn, np::> ue Hiqor') neaHoro He 3H3€)IO. KpiM c~mrn
y iioro no.1Kax 6yJia j .1lpj6Ha lll.i1SIXTa, nnp., a 6epe3oaa 3a Ko.10-
~fH€10.

B 1491. p. ua noKyrri BHCTynaB 3HOBY Att.lpiii 6apy..1 nporo-


JIOCHB ceoi ~paea .ao raJIHUbKOi .lep>KaBH. Ta, XTO eiH 6ys llH Mas
11Ke BiHCbKO - He 3H3TH.
B 1509. p. Ha ra ..1H11HHY HaixaB MOJl.!l3BCbKHH BO€BO;ta 6or.aaH.
Jlo iioro eiiichKa npHcTano To;ti .6araTo w.'IHXTH, JIK: 6a.'IHUhKi, BnT-
BHllhKi, JlporOMHpeU.bKi, 6epe30BCbKi, Jlyubl<l, JleMH.leUbKi, lllyMJJSIH-
CbKi, KHsrrHHHUbKi Ta unwi. 3a ue noJibC~KHii Kopc.~b nporo.110CHB ix
3pa,llHHKaMH H Bi.a.i6paB iM M3€THOCTH. 3ani,l.03peni OYJIH. ii ,l.eSIKl
CBSIW.eHHKH, 1.UO i3.!UIJIH CBSITHTHCSI .!lO MO.i1.!l3BH. ni.llqac MOJl.l38CbKOfO
142

flOXO.lY Ha fa.1111111Hy 15:30. p. 3HOBY qacm:-1a y~paiHCbKOi III.lSl..Ull


r.epefim.1a 6y.1a .lO ,IO.l.l3BCbKOrO E;)EBO.lH.
Bci ui ra.lHUhKi 36poiitti pyxn. HK 6a 1:mm, .Ma.111 HKHHCh 3BSl30K
i3 .\\O.l.laBOIO. A.ie CH.111 nOBCTaHI.tiB H~ (\·,,111 3~.lllKi, BOHH He :'.la.lll
Cll.lbHillIOi opratti3auii, TIBITO fi He ~m· .111 ~Il.lllHYTll Ha xi.J. icTO-
pJ11rnnx no.J;iii.

YCTpil oo.111ac1tKoro siiichliA. KiBHara. B X'/-XVI. a. x1ne>11tt0


CKpi3b Ha yKpaiHCbKHX 3e:M.1Sl.X npHHSIBCSI w· .-ibCbKllli BiikbKOBIIiI yCTpiiL
Cnepmy _no.1hma nocTi1ittoro sif1cbKa ttr Ma.1a. 5IK e11p1rna.1a BO€HHa
He6eaneKa~ KOpO.lb CK.lllKaB 3ara.lbHHii i10Xi.1 lll.lSIXTll. n 0 c I: 0 .l HT e
p y III e H HSI. HaKa3 .lO · noxo.ly .laBa.111 T. 3B. siui·.. Ue 6y.1a aixa •
.io HKOi np11BS13ysa.m nnch:\10 3 Kopo.1iBchK010 ne4aTTio. Kopc;>.1h no-
c11.1aB Tal\Hli 3H3K BO€BO.la:\I i KaWTe.1s1Ha:\1. a BOHll p03CH.1a.1H imro
;J.a.1i no caoix 3e:\1.1S1..x Ta nosiTax. TaKi noei.im1.1eHHS1 po3cH.1a.1H Tpuqi~
o.lHe 3a O.lHHM; nepwi i .ipyri ;)siui~< 3aK.111Ka.111 .io BO€HHoi noroToBn,
Tpe1i - BKa3ysa.m ~1icue i1 peqeHeub 36opis. 3a ttenoc..1yx Kapa.m
KottcpicKaToio :\Ja€THOCTe1i. Opratti3auifiHmm oi11HIIUSlllll m.1S1xeTChKoro
si1ichKa 6y.111 x o p y r B n. po.iosi a6o 3e~1CbKi; xopyrea ~ta.la 200 .lO
600 .110.]e1i.
~:"" ni3HiWHX 11acax nocn'.l.llne pyrneHHSI BIISIBil.lOCSI 3aHa.lTO T.HiK-
KIBI .10 .lOBIIIOi BiiiHll - TOli nO.lbChKi KOpo.1i noqa.111 >3aTSlraTm~ ff a ii-
~.J a He aiiichKO. Haii6i.1hrne TaKnx ttafn1attnx B::>SIKiB rrp11xo.]11.10 3 Yrop-
umttH, 3 ~\\O.l.laBll Ta IHllllliX 6a.1"aHCbKllX KpaiH. OC:J0.11180 nic.1S1 TXO.
HK TYP"II 3aeo10sa.m ui 3e~1.1i 1i ttapo.l no11ae rnyKaTn .].1S1 ce6e
6e3m:4ttimnx oce.1h. 6ara10 :.aaTSl:mHoro'~ si1icbKa uan.111aa.10 i 3 ne-
pe.110.mettoi HiMe111111H11. Hafi~1atti si.ui.111 noacraea.111 TaKmr po6m1~
IUO KOp0.1b .:iaaae .lOCBi.lHlnf ocjliunpa~I IlllCb~feHHi HaKa3H, T. 3B. npu-
noBi.lHi .111cT11 • .le 6\·.10 ua3ua11ette. S11\Hi1 ee.111K11ii lia€ 6\·rn ei.ui.1, SIK
-10Bro :\la€ c.1y:mnni (1rnepTo p::>Ky, piK i 11-tt.). SIKY n.1aTy _1icrattyTb
BOSIKll ii SIK\" llalOTb llaTll 300010. Ha OCHOBi TaKoro. ,·noBHOBaiKeHHH
CTaprn11Ha ¢op~l)"B3B CBifi Bi.l.Ji°1 i C.lyiKllB, .le llOM)" HaKa3a.1H. Ta1d
Bi.ui.111 3Ba.111CSI p 0 Ta ~I "· a o<f>iunpH - p 0 TM H c T p a )f H.
B no.lbllli ro.lOBHe 3HalliHHSI Ma.la KiHHOTa. HaeiTb TO.:ti, RK Ha 38-
XO.li KiHHi BiiiChKa no11a.111 ui.lKOY 33Hena.laTH. B 00.lbCbKOM\" BiiiCbkT
KiHHOTa Bee CTOSl.13 Ha rtepmm1y :Micui. y Hali.laBHiWHX qaca£ D0.-1bCbKa
KiHHOTa, TaKCaMO. SIK i B Hae. CK.1a,la.1acS1 3 TSliKKIUC K0 n i Ii H HK i B
i .1erKux • c T p i .1 h u i e. Koni1iH11K11 eni3.lH.1H npoT11 eopora B noeniii
36poi, 3 -10BrJDfll KODSlllll ii.· K0.111 Kunii no..1al13JIHCSI, py6a.111 MeIIaMH.
CTpi.lhUi Ma.1H ..1erKi nauuupi. i3.lH.1H Ha .:1erKHX KOH.HX i eoporis
o6CTpi.110ea.1u 3 K)"III, y.iinmeHHX .'lyKiB.
Ko.10 1500. p. IlOSIBll.laCH B no.lhllli HOBa <t><>pMauiH KiHHOTH, 30p-
raHi30BaHa Ha lly>KHH 3p330K - r y ca p i .H. no11aTOK iii itaJIH, 3Jl3-
€TbCH, cep6CbKi HaliMaHi BOHKH; - B c~p6cbKiii MOBi C..1080 »ycap«
~a ..10. Ka>KJ'Tb, Te CaMe 3HalliHHSI! 11.lO poa6i1iHHK. J:ycapu 6yJ1H Te>K
l\ODiiiHHKH, a.ne Ma.'IH .1en.·y 36pol0 ii .'l~rKi KOHi. Bopora aTaK:yBaJIH
KOD.RMH, cepu ttau6i.1&moro po3rotty KOtteii. Jl.'IB npuKpacu npu6upa-
.1HCh y WKipu neonap;tie, Kpu.ia op:1ie, cynie i no.:t.. mattiwe rycapisr
npHJWia T.R>K'le 006pocHHS1 TaK, mo 36pocio 36Jlu3u.,1a c~ .lO K-On iA-
HHKie. a.1e T3KTHI\}" 36eper.1a 1)' caMy, - CH.'lbHuii y.lap H3 BO!J•'lra
1iHa ~TOpCbKHH .13.l«. Ue _6ye H3HKpamaii pi;t KiHHOTH B no.lbll{i.
B XVI. e. nowupu.11ac.sr y eiiiCbKY »EOr-HBHa 36pOB«; y 1dnHOTi'1
143

3aMiCUh nyKiB, npHHlllJIH pylllttHui,


ni3ttillle apKJe6yaH H MYlllKeTH. oyJIH
i1 nKpeMi ei.n..n.iJIH KittHHX a p Ke 6 y-
3 e pie. fycapH .n.icraJIH TO.n.i nicro-
JICTH.
Ha ittiMeUhKHH JJa.n. 6yJIH 3<>pratti-
30Ba'Hi p a HT a pH, J.UO UOSIBHJl•HC5l
s 1570. pp. 36po.S1 ix cKJia.n.anac.H 3
TpbOX pymHHUh, o.n.ttoi ,ll.OBf'Oi i ,ll.EIOX
KOpOTKHX, lleKatta T.a ma6J1i. Ha TiJ1i
BOHH HOCHJl·H TH:>KKi 6pc>Hi a6o naH-
UHpi. PaH.TapchKa po-ra noMiw.ysaJia
300 ;110.n.eH. .i MaJia llHCJieHHHH mTa6:
TaM 6ys KaniTaitt, nopytrHHK, xopy-
:>KHH, ni.n.xopy:>KHH, Kanensm, xipypr,
m1cap, ~rnaTHpMaiicrep, earettiMaH·
crep, 6 BaxMaiicTpis, .n.o roro I.Ue .n.Ba
.upa6attTH Ha HOCHJIKH KaniTalHa, 2 '
KOBaJii, pyllllHHKap, TOBMall. LLsi no-
.api6tta opraHi]auiH 3aneaH1osana po-
Ti .aHcummiitty H. Jia.n.. Ha eopora BH-
CTynana poTa :raK, w.o neprna Jiaea
BHi>K.n.>Kana npGTH eopora ittanepe.l!,
CTpiJISIJla 3 pymHHUb, a JICTiM .n.i-
JI HJiaCH 1Ha.ll.BO€ H. 6oKaMH noeep -
TaJiaCSI .n.o CEOix, Ha ii Micue B116paHe14b, cenRHMH-BORK 3 XVII. e. P11cyHOJ.'..
8m 3.n.>KaJia .n.pyra nasa i T; .n.. 3i cyqacHoro Ma.11011Ky.
ni JHillle u.s1 cf>0pMaui.s1 nepeiilllJia peopTaHi3auiio. PoTy 3MeHilIHJIH .llO
120-200 KOHeH, Bi.llKHHYJIH TSl>KKi 36poi H ,llaJIH BOSIKaM »KO.'leTH«, Kacp-
TaHl-1 3 JIOCHllOi lllKipu, 3aMicuh pyurnuui npuH.mos KopoTKHH MYUIKeT,
Ha Micue ma6}1i - npocruH. naJiam; - THMTO pa.H:Tapi.s1 CTana 3Hatttto
JieKllla.
B XVII. s. BHTBopHJIHCSI pi3Hi ttosi pO.llH JierKoi KiHHOTH. OxoT-
HHllHH noJIKOBHHK · JlicoschKHH yTBopHB xopyrsH, w.o Bi.ll 11oro iMeHH
nolla.TJH 3BaTHCSI JI i c 0 B q HK H a6o JI i c 0 B c b Ki K 0 3 a K H. BoHH He
HOCHJIH HiSIKOi oxopOHHOi 36poi, d,llaJIH Ha KOHS! y 3BHllaHHHX O,llSlrax.
36poS1 ix 6yJia - KpHsa llla6J1S1, nyK a6o .PYllIHHUSI H: poraTHHa. KoHi
ix 6ynH JierKi i llIBH.lll<i, 3 He3BHllaHHOIO CKOj)icTIO nepe6iraJIH ,llaJieKi
.llOporn. BoHH .lly>Ke .ll06pe fO.llHJIHCSI .llO JierKoi, po3Bi.llllOi cJiy>K6H,.
.lO Hecno,lliBaHHX Hana,lliB Ha sopora, aJI~ .llHCUHilJiiHH B HHX He 6yJIO.
Ha no.lli6HHH 3pa30K 6yJia 3opraHi3osaHa BOJIOChKa ii TaTapchKa
KlHHOTa.
Bo .TJ o c h K a Ki H H o Ta CKJia.llaJiaCSI cnepmy 3 MOJI.llOBaH, J.UO :HllinH
a HaiiMatty cny:>K6y. 36poSI ix CKJia,llaJiaCSI 3 JiyKa, nicTOJI€Ta ii naJiama.
BH3Hal1Himi aoiBHHKH HOCHJIH nattuHpi, a TaK yci 6yJIH y ~muqalfHHX
O.llHrax. Cny>KHJIH 11K noMillHi Bi.ll.ll.iJJH .llO niJli3.lliB i 3aqinoK sopora.
T a Ta pc h Ka KilHHiOTa cKJia.n.aJ1acS1 cnepmy 3 JJHT-OBCbKHX TaTap, no-
TiM Ha TOH caM cnoci6 opraufayaaJI.HCSI Mkueei ni.n..n.iJIH. UHM; nTapaM 3a
BCIO 36pol0 npaBHJIH JIYICH, .llO TOfO BOHH CJIY>KHJIH SIK cropo>Ka, XO.llHJIK
Jia nocHJII<H, tJaTH A no,ll.
Uixora. rnxoT ; B ncJljll.J.i Mana .upyropSl.ll.lfle 3KatimHSI, TIJibKH .HK
noMillHa <f>opMauiSI .llJISI KiHHCYTH, I.UO TBOpHJia rOJIOBHi 6o€E<i CHJIH~
144

JlaBHSI nixorn 6y Jia 036p0€Ha IlO)li6HO j{K TSliKKa KiHHOTa, Ma..1a 6pOHIO,
Meqi H BCSIKi mHTH; tiaCTHHa niXOTH BHCTynaJia 3 .1yKaMH. ni.ll KiHeJ..tb
XV. e. nixoTa no11aJia npuH.MaTH »B<:>rHsIHy 36po10«, pyumuui, a JI.JUI
o6opoHH .lliCTaJIH rna6Jii. llimi poTH 6ynu cnepwy .llyjf{e senuKi, Mana
.no 500 JIIO.lleii, a>K i3 no11aTKOM XVI. B. 3MeHrnHJIH poTy .llO 200 mo.neif.
P-0Ta no.n.iJIS1na<:S1 u.a no 11 o Tu, no 10-20 llO.OOBiKa. CTapwuii Ha.Ll. no-
110TOM 3BaBCSI To Ba p u rn, p.H.llOBKKiB 3sa,,1u qenS1ruuo, naxonKaMH,
!lpa6aMH.
B 1580. pp. noecTanH Hoei nixoTHHHi cpopMauii, nixoTa - yrop-
CI:..Ka, ·HiMteJ..tbKa, BH6paHeJ..thKa.
yr 0 pc b Ka poTa 6yJia MeHwa Bi.ll nonhCbKOi, Mana BCbOfO 100 80-
SIKiB, SIKHX 3eanu r a ii .ll. y Ka Mu. IX 36po€JO 6ynu pymHHJ..ti Ta
cnucu. O<f>iuupie 6yno )lea - KaniTaH i nqpyqHuK; Ha.a. )leCSITKaMH
craprnyeaJIH .aec.HTHHKH, e poTi cny>KHB TaKo>K 1 npanopHHK, I .aoe-
6yrn i 11acoM 1 »lllHDOlll« - numanbHHK. Jlo 6010 yropcbKi poTH ny-
quJIHCSI B O.llHH noJIK; qacoM TaKuii nonK TBOpHJIO i 20 poT. Yr<;>pcbKa
poTa MaJia TY nepeeary Ha.ll noJibCbKOIO_, mo 6yna MeHrna,. OT>Ke MeT-
Kirna, Mana 6iJihllle ocpiuupie, a no.ll.BiiiHa a6poS1 J.t03BOJISIJia BOHKaM
a6o 3.llaJieKa o6cTpiJiioeaTH eopora, a6o 36.TJH3hKa HacTynaTH Ha HbOro
KonHMH. THMTO noJI&ChKi poTH noqaJIH nepe<t>opMyeaTHCSI Ha yrop-
ChKHii 3pa30K.
H i M e uh K a nixoTa MaJia poTH eeJIHKi, no 400-500 iK o e H i p i e
a6o >Ko JI ;u Kie (3 HiM. Soldner - nJiaTHHif BOSIK). HiMteJ..tbKa pcrra
BH3HaqaJiaCSI no.api6HOIO opraHiaaui€10. Bumy cTaplllHHY TBOPHJIH Ka-
niTaH, nopytIHHK i xopy>Kuii; ni.llCTapwHH 6yJio Ki..'lhKa: <f>eJib.llBe6eJib
)'CT38JISIE poTy, <f>ipep BiB ii ni,!lllaC Mapllly, <f>ypi€p a6o npoeiSIHTMaii-
CTep 3anucyeae KeapTupu ii .a6ae 3a xapqi, .aea coJITu·cu eeJIH cyi.\ Ha.a
eosiKaMH, 6yeae ime <f>eJibqep a6o xipypr i pyrnHHKap. POTH JiyqHJIHC.si
B IlOJIK, mo Mae CBOIO CTaplllHHY: IlOJIKOBHHK, Ba"XTMaiicTep-JISliiTHaHT'
npoeiSliHTMaiiCTep, npocpoc (cy.zuu1); npu HHX 6ynu me nHcapi, .a.pa-
6aHTH y npu6i 1rniii CTOpO>Ki, Tpy6aq, .llOB6ywi. 36poS1 HiMeJ..tbKOi ni-
XOTH 6yna· IlO.ll.BiiiHa: qacTHHa BOSIKiB Mana MYWKeTH ii ix Ha3HBaJIH
M y ill K e T e p a M H, '-laCTHHa - .llOBri niKH i UHX 3BaJIH n i K H H € p a M H;
B OOIO i3 Bi.ll.llaJii 6HJIH BO_Dora ~YWKen~pH, y 6JIH3hKiii CTpiqi BHCTy-
naJIH niKHH€pu. Y .apyriii noJIOBHHi XVII. e. eci BOSIKH .aicTaJIH O.llHa-
1<0ey a6po10, MyrnKeTu ii 6ep.aurni TaK, mo MOrnu aTaKyaaTH oopura
i 3.llaJteKa i a6JIH3hKa. Ha apaaoK HiMeJ..thKoi nixoTH TBopuJiaCH ii noJih-
CbKa niXOTa »HiMeJ..tbKOfO a6o '-IY>K03eMHOro aeropaMeHTy«. 3aMicJ..tb poT
not.1aJia BXO,llHTH 3f0.ll0M Ha3Ba K 0 Mn a Hi ii, a UOJIKH no11aJIH Ha3H-
.ean1 - p e r i M e HT a M H.
B u 6 p a iff; e uh Ka a6o JI a Ho B a nixOTa ue 6yno eiHChKlq, ll.e c..1y-
>KHJIH ceJISIHH 3 KOpOJiiBmHH, T06TO 3 ,llep>KaBHHX Ma€THOCTef1. 3 20 Jia-
HiB 3eMni ( JiaH - 60 .llO 90 Moprie) ceJIO BHCTaBJISIJIO 0.llH-Oro BOHKa-
niXOTHHJ..tSI, mo 3eaecH e H 6 p a H e uh. Bu6paHuie aeiJihHSIJIH ei.a ycHKHX
no.aaTKiB i IlOBHHHOCTeii, 3a HHX yci OOOBH.3KH BHKOHyBaJIH HHllli ce-
JISIHH. Bu6paHeJ..tb Mae 6yTu a.aaTHHH JtO eiiichKa i 1uo qeepTb poKy
craeae JtQ ceoro poTMHCTpa Ha nepernSl.ll i3 .!l06pe HaJia.a>KeHOIO pyw-
HHJ..teJO, 3 wa6nel0 ii COKHpOIO, B OJUiry TaKoi 6apeH, SIKcl 6yna .l{JISI
iforo eiJUiny Ha3Ha'-leHa. B XVII. e. su6pattui HOCHJJH >KynaHH ii Jte-
Jiii ( onaHqi) 6JiaKHTHOi 6apeu, 3 qepeOHHMH neTJIHJ..tHMH if qepeoHoro
ni.arnHBKOIO. Ix .ll.eCSITHHKH Mana 6iJii :>KynaHH if qepeoHi .aeJiii a· ae-
.neHOIO niJtWHBKOIO. Mo6iJiiaauiH eu6paHuie ifw.1a noeinhHO: na ai6-
145

pa11H.H nptt3Ha'-lysaJrn iM .llBa Mirnu.i,


11a np11xi.ll .llO Ta6opy -- MiCHU.b.
y siJ1Hi BHKOpHCTOByBaJIH ix pi3HO,
..'lO CJiy)K6H B pS1.n.ax, SIK canepis, npH
6y .ll.C>Bi OKOniB, )lelWJIH npii apTHJI€-
pii. B116paHChKOi nixorn 3 yKpaittch-
1.;ux 3eMeJih 6yBaJ10 tte6araTo; faJIH·
1
11111:.i .2l.3BaJia .n.o 200, XOJIMlll.Htta i
I li;l,,1fllllllifl no 200, no.zi.iJIJIH .J,O 300
I T . .LI.·
KoJIO 1630. p. noscTaJia Ha wBe.J.-
n.1.;uii 3pa30K cfJopMau.iH .a par o His.
I >yJia u.e nixoTa, lll.O B noxoJI.i B)KH·
11aJ1a KOHeii .llJifl nepei3JI.y. flepe.J.
OOCM BOHH 3Ci)1.3JIH 3 KOHeH, nyTa-
.'111 ix, JIHW3JIH Ha 6ou.i ni..l 11.0rJIH-
.'lOM ll.CKi.JihKOX JllO,ZI.e.H, a CaMi I1WJIH
Ila BOpora niUIK.H. 036pO€HHfl ix
n;JiaaaJiorn noqacTH 3 MYWKeTis, no-
11acrn 3 niK; opraHi3aU.i.H ix CKHJI.a-
.'JJCfl na opraHi3au.i10 ttiMeU.hKOi ni-
xoTH.
Kywa a XVI. e. Y.1JinrneHHii .'1yi.; J 11p11-
i 100p6010 ,'l,O 11an1raHHH TJITllllJI.
K.'la,!l;OX

2. H 0 Ba 3 6p0 SI Ta y I< p i n JI e H H SI.

CTapa 36poJ1° B qaci, KOJIH raJIHU.hKO-BOJIO.ll.HMHpcbKa .Zlep)Kasa JI.O-


if\HBaJia rnoix ocTaHttix poKiB, Ha 3axo.u.i EBponH nOlfHHaJiacH HOBa
(.'flOXa y BO€HHOMY MHCTeUTBi - IlOWHpHBCSI CTpi.1hHHH nopox i HOBa
crpi.:1h11a 36poH. Ue 6ys nepeBopoT, lll.O npm1ic BHpiwtti 3Mi1rn y cno-
rnoax BOIOB3HHSI Ta opratti3au.ii BiHChKa; - Hilll.O 3 ,lJ.aBHbOfO He MOrJIO
:'a.:111wttrnrn, Bee Tpe6a 6yJio Bi.LI. octtoB nepe6y.L1.yBaTH. AJ1e Ha YKpa-
"i11y Ili nepeMiHH npHXO.Ll.HJIH .Lf.y)Ke cnpoBoJia ii MHHYJIO 6iJihW Hi)K
l'TO.lliTTH, 33KH nopox OCTaTOlfHO CKpi3b TIOWHpHBCH . .llosri l..f3CH TpH-
Ma:1arn .QaBHH 36poH, BHTBopetta nonepe.L1.HiMH CTOJiiTT.HMH. I U.H 36poH
Ill' Ti.HbKH B.L1.ep>Ka.1ach, aJie ii .Lf.3Jli p03BHBaJiaCH.

Oxopotttta 36poH 3HalfHO 3MiHHJia cBiH. BlffJISl.Lf.. llaBHhOi »6poni«,


u11po6Jiettoi a .L1.pi6HHX 3aJii3HHX KiJihU.iB, y)KHBaJIH ii .u.aJii ni.Ll na3BOJO
Ko .:1 b lf yr H a6o n a Hu.Hp SI. B pi3HHX qacax naHu.Hpi MaJJH pi3ttHf1
BHl'JIH.Ll, 6ysaJJH TO .lJ.OBWi, TO KOpOTWi, TO TiCHi, TO npocripttiwi,
,l('KOJJH 3 HOf3BHU.HMH, pyKaBaMH ii HaKpHTTSIM Ha fOJIOBy. 3 TeXHilfHOfO
6oKy ix nepepo6JI10BaJIH ii BH.L1.0CKOHaJI10BaJIH lll.Opa3 6iJihlllC. B XIV-
X\t B. nopy11 ia KOJihlfyro10 nornHpHJiacH oxopottna 36poH Hnworo
po.lly, lll.0 CKJia)laJiaCH 3 .lJ.BOX 6JIHX, O,lJ.HOi Ha rpy.Ll.HX, JJ.pyroi Ha IlJICl!ax.
I la~rna .llJIH TaKoi a6poi 6yJia - Ku pH c. ni3Hime po6HJIH nauu.upi
:t llCBeJIHllKHX MeTaJieBHX IlJIHTOK; 6yJIH OKpeMi ttapaMeHHHKH, HapyKa-
BHili, Ha6e.u.peHHKH, HaKOJiiHHHKH, HaroniHHHKH i BCHKi HHllli 113-
CTHHH. TaKa 36poH 6yJia .u.y>Ke Til>KKa i Til)KK036pOHHi BOiBHHKH
10
11lrTopiH Y1tpaieCbKOro BilCbKa<<.
t46

MyciJIH MaTH CHJibHi, pocni KOHi. JlerKa KiHHOTa O,lJ,SlfaJiaCSI B Jie1m1i


naHu.Hpi a6o nie36poi.
CTapOBHHHHii mo JI o M y <f>opMi cTi>KKa 3fO.llOM Te)f< nepeeiscsi.
nollaJIH B>KHBaTH lllOJIOMiB HHlllOrO BHrJJH.lly, 3 KpyrnHM, BHilYKJIHM
.ll.HOM - BOHH Kpaw.e xopoHHJIH rOJJOBy. lllOJJOMH MaJJH pi3Hi Ha3BH,
SIK M H c IO p Ka - MiJJKHH lllOJJOM, Halle MHCKa, lll H Ula K (yropCbKa
Ha3Ba). 3 ,ll,alllKOM, w.o OTiHIOBaB Olli, Kan a JI H H i HH.
Ill u T 36epircS1 .HK oxopoHHa a6po.H nixoTu. B ..XIV-XV. s. B>KH-
BaJJH T. 3B. n a Be >Ki B (iTaJJiHCbKa Ha3Ba), IIJ.HTiB 40THpHKyrnix, BH-
COKHX Ha MeTep i 6iJJbllle. Ix BHpo6JJSIJIH 3 ,llep-eaa, noKpHBaJIH lllKipmo
i 3Bepxa BHMaJibOByBaJJH a6o nocpi6JIIOBaJIH. Jlerna KiHHOTa KOpHCTy-
BaJiaC.H HeeeJJHKHMH i:puKyTttiMH a6o 110TupuKyTttiMH muTaMH. Kpyr-
.11uii, BHilYKJIHH IIJ.HT 3BaBCH Ka JI Ka H.
3a11intta a6poS1 3aattaJia Te>K piattux 3MiH. Ko rr SI B u.ux 11acax MaJJo
.llOB>KiHb notta,ll 3 MeTpH; iioro po6HJJH 3 .SIJIHHH a6o COCHHHH, ,lleKOJIH
acepe.uuui BH.llOB6yaaJIH, w.06 BO.HKOBi :!atta.llTO He TSI>KiJio. HaKoHe4HHK
KOn.SI 6ye 3aJii3HHH, j3 BiCTpSIM pi3HOi cpopMH; Ha .upyroMy KiHU.i npH-
KpinJIIOBaJIH ueaeJIHKY KYJIIO, w.06 JieKllle 6yJio a.uep>KaTH piattoeary.
Ha Korr.Hx eilllaJIH nparropu.i piattux 6apa. Kon.SI Jierno JJOMHJIHCH, n1MTO
3anorra.u.TIHBHH BOiBHHK y CBOHOMy Ta6opOBOMY H03i MaB rrpuroTOBJietty
SIJIH1IKY Ha HOBe Kon.SI. 5yaaJIH pi3Hi ai.ll.MiHH KOniJ1: rri.u YCSIKHMH Ha-
3BaMH, HK: cm1ca, rriKa, poraTHHa. MichKHX ii 3aMKOBHX cTopo)f(iB
036pOIOBaJJH r a JI SI 6 a p .ll a M H; € u.e KOIIH, IIOJiy4eHe 3i COKHpOIO
ii raKOM.
llornTh nolllupetti 6yJIH pi3Hi po.uu 5o€BHX co:mpoK. Ix 11a3s11 --
6 a JI Ta, 6 e p )l H Ill - TOnip j3 CHJibHO 3aKpHBJieHHM BiCTp.SIM i TOI10p11-
w.eM Ha niBTOpa MeTpa 338,llOB>KKH; 4 e Ka H, TOnipeu.b 3 o6yxoM, mo Ma€
BHr JISl.!l MOJIOTKa 3 rocTpHM, 3arnyTHM BiCTpSIM.
Me 11 y XV. e. 6ya .llOBlllHH, Hi)f( 3a KH.H>Koi .uo6u, .uoxo.TJ.HB .uo •
1 M. 30 IJ.M., 3aTe 6ye BY)f(4HH i roCTpillle 3aKiH4eHHH. B XVI. a. siH
u.iJIKOM nepeBisrn, a iioro Micu.e 3aHH.HJia Ill a 6 JI H, yJI106Jie11a 36poH
THX 11acie. llla6.1i npHXO,llHJIH y BeJJHKOMy IIHCJii 3j cxo.uy, 3 T.YPCU.bKHX
i nepCbKHX KpaiH i BH3HaIIaJIHCH .ay>Ke pi3HOpO)lHHMH cpopMaMH.
4y>K03CMHi cpopMau.ii B>KHBaJIH w.e. HHlllHX nmiB CilJHOi 36poi.
Ko p )1. a6o Ko p .ll e JI .SI c - u.e KopoTKHH Me4 a60 llla6JISI 11ixonrnu.is.
Tac a K - Te>K KOpOTKa ma6JISI. pan i p - pi.u Mella 3 TOHKHM, rocTpHM
Jie3oM. Ko H 11 a p a6o KOH4,ep Mae BHrJIH.ll Me11a, aJie iioro .-1c30 6yJio
TPHKYTHC a6o 110THpHKYTH€, 3 roCTp1rn KittneM - KOJIOTH; KOH4apis
V)f(HBaJia nixoTa.
- nopyt-1 i3 ,llaBHiM JI y K 0 M, B HIX IIaCaX IIOlllHpHBCH yJiiIIIUCHHH
np1rna.1. cTpiJIHTH - Kym a ( cppaHU.Y3hKa Ha3aa). Ue TC>K JiyK, a.11e
npHKpinJieHHH .llO KOJib6H, 3 Kop6010, w.o HarnraJia TCTHBY. llo CTpiJih6H
B)f(HBaJIH KOpOTl\Ol CTpim1, w.o 3BaJiaCH 6 e JI T. CTpi.Tia, BHCTpi.TieHa
3 Kyllli, MaJia KY .uu 6iJihlllY CHJIY, Hi>K cTpiJia 3 JiyKa, aJie cTpiJIHHHH
KYlllCIO HlllJIO ,llaJieKO noBiJihHillle. noJibCbKHH icTOpHK ( ~TpHHl\OBChKHH
micas: »3aKH noJISIK pa3 KYlllY JiiaapoM 33THrtte, B)f(e pyrntt CKOpHMH
crpiJJaMH KiJibKaHaU.HThOX nopaHHTb«. 4epe3 U.IO tte.uoro.uy KYlll y>KH-
aaJiu a Hae ue6ararn; BOHH nOHBHJIHCH B .llpyriii noJIOBHHi XIV. BiKy
i nepeeeJIHCSI 3 no11aTKOM XVI. e. Tpe6a Bi.llMiTHTH, mo MiCTo Kuis
xv.
Bi.ll Bi Ky Ha CBOiM rep6i MaJIO !<YlllY.
B11po60M a6poi 3aiiMaJJHCh pi3Hopo.uHi peMiCHHKH - Me4HHK'H, llla-
6e.r1hHHKH, JIYtIHHKH, CTpiJihHHKH. CJiaBHHH 6ys nex Me4HHKia y JlhsoeL
147

6oM6ap.a.a 3 XV e. Tiyru1>a ee.11H1wro


Ka.ni6py. Rropi - 11 nepeh:po10. a Tp1.0111a
KYJIRMH n AYJii.

nosCTaB Bn<e 3 I1043TKOM XV. B. i 310paB lU,O-HaHKpalU,HX peMiCHHKiB,


6araTo. H TaKHX, mo npHXO.llHJIH 3 J1.a.r1eKoi 4Y>KHHH. »Bi.ll caMoro 3acHy-
BaHHS1 JlbBOBa, qepe3 yci qac11 a>K .llO CbOfO.llHi«, n11cana uexoBa CTap:-:
llIHHa 1590. p., »MaHCTpH l.{HX peMeceJI He 3 HHllIOl npH4HHH np11-
MHKaJIH .llO UbOro norpHHH4HOro MiCTa. lll.0 Jie>KHTh M3H>Ke B TaTapCbKiH
nameui. i TyT, 3 pi3HHX MiCl..{b, noK.rnKyBaHi, oci.l(.a.HH, - a TiJibKH
TOMy, mo6 i3 ychoro CBiTy npHXO,lHJia qeJIH.llb, noTpi6Ha .llO Toro,
1u,06 rornBHTH 36po10 .llJIH pi3HHX JIIO.lle.H u11x Kpais. I caM ypH.ll CHJihHO
Ile Ha co6i Bi.LI.4YB THMH qacaMH, HK .llyiKe MiCTY JlbBOBY Ha UHX peMi-
CHl1K3X 3aJie)f{HTb, oco6JI11Bo B 11aci. tte6e3ne4HOMY BiJI. BoporiB, mo6
yrnKy 36pmo 4HM-JI.Y>K BHfOTOBHTH«. Uex JibBiBCbKHX Me4HHKiB 6yB
:1i6epaJibHHH, P.OnycKaB JI.O ce6e JIIO.l(.eH i »rpel.{bKOi BipH«, THMTO MelJ-
HHKiB i rna6eJibHHKiB-yKpaiHUiB 6y.110 TOP.i lJHM3JIO_, i B MiCTi, H Ha'
nepeJI.MiCTHX. Oco6JIHBO>K cnoJ1.06a.1111 co6i Harni MetIHHKH napoxiIO ca.
M11Ko.7JaS1 it :n<HJIH uiJioIO rpoMa.llOIO s uiii OKOJIHUi. AJie ii y MettmHx
Micrnx i no MicTe11Kax 6ysaJIH aepCTaTH 36poi; TaK Ha Bi Tb y Bensi
Ta B EychKY CTpi11a€MO Topj ura6eJihHHKiB.

Oopox i DO'laTKH apTHJ1£pii. CTpiJihHHH nopox 6ys Bi.ZI.OMHH y KH·


TaIO KiJibKacoT poKiB nepe.ll XpHcToM. 3 A3ii, HKHMCh HeBi.llOMHM llIJIH-
xoM, npocKOlJHB BiH .llO EaponH. 8113aHTiiiui a 6opoTb6i 3 ttarnHMH
KHSl3.SIMH B>KHB3JIH »Hcttoro BOrHIO« ii yMiJrn 3 Bi.ZI..llaJii ni.llnaJIIOBaTH
KOpa6Jii Ha MOpi. »)f{HBHH BOfOHh« 3H3JIH i CTenOBHKH, oco6JIHBO >K
TaTapH rn11pHJIH HHM nepenoJiox cepe.ll xpHcTiHHCbKHX BiHChK. AJie RK
BHrJIH.LI.3JIO npHJia.ll.llH, SIKHM KH.ll3JIH TOH »BOfOHh«, npo ue Hi 110ro neB-
HOro He 3H3€MO. ,lleHKi .ZI.OCJii.llHHKH .llyMaIOTb, lll.0 ue He 6yJia lll,e
cnpaB>KHSI CTpiJibHa 36poR, pa.llllle paKeTH, lU,O ix 3BH"ll3HHHMH
MeT3BK3MH KH.l(.aJIH Ha BOpOra. neprni cnpaB>KHi nyrnKH IlOHBHJIHCH B 33-
Xi.llHiH Eaponi 3 no11aTKOM XIV. B. 3 HiMelJlIHHH qepe3 noJiblU.Y HOBa
36poH nepeiilllJia ii .llO yKpaiHCbKHX 3eMeJih.
148

Cnepwy na.nhHY 36poJO penpe3e~ny.BaJIH caMi nyrnKH; pywlfHL~i no-


HBHJIHC.H . y ni3HilllOMY qaci. rlepwi nyrnKH oymi .llY>KC KOpOTKI, Ha
1 MeTpa aaB.llOB>KKH, 3aTe >K MaJIH }ly>Ke w11p0Ke .nyJio. TaKy nyurny
po611JI11 3i cKosauux 3aJii3HHX una6. KyJii 6yJm JJ.y>Ke BCJIHKi, Haii1w-
CTiwe KaMSIHi, noo6KosysaHi 3a.11i3HHMH 06py11aMH. LUoiiuo ni3Hiwe BH-
HBHJIOCH, LUO 6iJihllla KOpHCTh 3 nyllIOK .lI.OBWHx, aJie 3 sy3hKHM .n.yJIOM.
ApTHJI€pi5I no11a.11a po3BHBaTHCSI LUopa3 Kpam,e, noscTaJIH pi3Hopom1i
THnH nyrnoK.
y Hae nepwi nyrnKH TIOHBHJIHCH y JlbBOBi 1394. p. A caMC 3 Ha-
Ka3y 5IraiiJia nymKap 36pmKcK np1mi3 ao MiCTa KiJibKa nymoK i wicn,
601!0K nopoxy. 5IK Blff JIHJ].3.TJH Ti nyrnKH, npo llC JJ.Oirna.nHime 11e 3H3€MO.
f1i3Hillle y JlhBOBi 3ra.nyJOTb TaKi caMi nymKH, HKHX Y>KHBaJm Ha 3CI-
xo.n.i, a ca Me: 6oM6apJlH, rycpirntti,. TapaCHHtti i mpo-
TiBHHtti. Micro nocriti:Ho yrpttMysaJio nywKapia,
LUO M3JIH IHarJIH,'.l. Ha.n. o6opOHHHMH 33C06aMH, po-
6HJIH nopox, uanpaBJIHJIH nywKH ii 1111. B 1468. p.
3arnysaJIH y Jlhsosi MicbKY JI JO Jl s 11 cap H JO, roo-
TO si;lJIHBapHJO nymoK, mo nocraqaJia CEOi BHpo611
i ;vu1 Miera ii :lJISI pi3HHX 33MKiB.
3 KiIHJ.51 xv. ·CTOJiiTTH M3CMO nepmi CTJTHCTH4-
Hi .n.aHi npo apTHJI€piJO B pi3HHX y1.;paiBCbl'HX 33M-
Kax. Uu¢p11 c Ta Ki:
14 71. p. y BHHHHtti I nywKa, B LJy ;u1osi J
nymKH, B )f{11TOMHpi 4 nywKH BCJIHKi, 5 TapaCllHllb.
1491. p. y KaMHHUi Ha noJI.iJIJii 11 11.}WOK, a
caMe --· 1 BeJIHKa TapaCHHLtH, 4 nisrapac1rnui, /(
nywtm MeHwi Hi>K TapaCHHUH; 2 nisrycpHHUi (3 HHX
011.Ha »Ha 3pa30K M03,'.1.ipH«), y CKaJii - 3 Ql8r'JI€pH.
1495. p. y Jlbsosi Ha B1100K0My 3aMh:y -- I
rycpHHLtH, 1 nisrycpHHLtH, I TapacHHUH. OJllla niB-
TapacHHUH; y fJIHHHHax - 2 qJOr'JI€pH i, KpiM llHX, •
cnposaJI.>KeHi 3i Jlbsosa - I rycpHHUH, 1 Tapactt11-
LtH, 9 ¢or'J1€pis.
1497. p. B rieeeMHWJI! --- 2 nisrapaCllHLli, 2
M03JI.ipH, 1 MCHWHH M03,lllp.
Ko}f{Ha 3 LJ.HX H33B MaJia CBO€ 3Ital!imrn.

ca.orup. BiaaHriitcbHa 6oM6apAa XV a.


149

Ka;1i6ep 34.5 llM.

~) BacHJlllCK 20.l "

:l) Cniea•111a 18.4

4) CoJJoBHi 11.n

5) RapTauua. l:l.7

6) HoT111J1Rttra 13.G

7'1 Ii
Ct>p11e11TH11a I 1.4
t ((liW;lll~"'Wi.-m1
8'1 iJ1am,Ko11 \ Clll\1.1 J I 0.4 &(IL\i;~~
fl)' If nrpTht'PPll<'llTllHa
"
8.5 o{l.iiiiti'91#1LEiiizwl9
] 0) i(ia~lhl\OHCT
:;o~:;:t1hiii'"04
7.2
ne '&ah m
11) Cep11eHTllHeTa, ~.O PiJHi pOAlt nyw.otd 3 no110B1tH1t XVI B.

T :i pa c H 11 u .H (TaKO)f{ Tapa1muH, 3 HiM. Terrasbiichse) 3sa.11arn


Bi;( Toro, 11(0 nepsiCHO CJI)'iKHJia JJ.O o6opOHH MypiB; ii CT38HJIH Ha
]3MKOBttx 6.7lHHKax a6o Tapacax. TapacHttUi 6ymt cnepwy tteseJIHKOro
1rn.11i6py; 3fOJJ.OM ui€i Ha3BH B)f{ttBaJitt JJ.JIH se.11ttKHX unyK.
fl i BT a pa c H tt u 51 ue nywKa Toro caMoro nrny, lllO rnparn11uH,
:lJle Mel-Illla Bi.LI. Hei.
ct> or .11 € p (a6o cporJIHp, 11iM. Vogler, cppauu. veuglaire) ·- 6iJihW
BllJlOCKOHaJJeHa nywKa, 3 pyxoMOIO l<OMOpOIO Ha nopox.
r y ¢ H Hu H (HiM. Haufnitz) - rnpon:a flYUIKa, 6iJibWOro KaJii6py,
01y)f{H.,1a JJ.O CTpiJI51HH51 niJJ. 6i.llblllHM K)'TOM 11ax11.11y, Hnp., Ha DQ.pora,
:laxosa1-1oro 3a MypoM, 4H saJiaMH. Binnosina€ HttHiUJHHM ras6mtHM.
fl i Br y cfl H HU 51 - MeHWHH KaJii6ep rycflm1ui.
h 0 M 6 a p Jl a - 1wpoTKa nywKa 3 WHpOKHM llYJ10M Ha BeJIHKi Ky.11i.
11(0 HeIO p·030lf83JIH Myptt; Te caMe
:1H34iHJJH Mas M 0 3,.J. j p.
B H'HWHX .a)f{ep«~Jiax CTpi4a€MO &.c~~:"T-~-.
llJ,C Ta Ki H33BH: .
LU p y 6 H Hu H - nywKa, 3.71·0-
if\CHa 3 4aCTHH, lll.0 pa30M 6yJlH 3i-
mpy6oBaiHi; ix pD3Kpy4ysaJI11, 511{
Tpe6a 6yJio nywKy Bi,LI.4HCTHTH.
n i B Ill p y 6 H H U H -- Me HllJH ii
pi;t mpyottttui.
w p 0 T i B 'H H u 51 - H33Ba He-
Bil HCHeHa, M10)f{e ii tta61rnaTH mp10ToM. TapaCHltl.\ff 3 xv B. TiymKa lf.O 000J1011H :Ji\MKiR.
150

x a p qi B H Hu SI- He 3HaTH, lll.0 03Ha4aJia.


Haii.nasHirni nyrnKH 6yJIH JI.y>Ke pi3Hopo.nHux cjJopM i BHMipiB.
Ko>KHHii . ei.nJIHeap nywoK BHJIHBaB .noeiJibHi WTyKu; tt-epa3 3B•epTa s
6iJiblll yearn Ha 3BepxHiii BHrJISl.ll •i po3MipH ceoro mopy, Hi>K Ha npaK- ·
TH'llHY iioro MeTy. AJie Jro.noM apTHJ1€piS1 36JIH3HJiacH .no cnpasw.11ix
noTpe6 BiHCbKa i JllO.llBHCapi, KOp11CTYI04HCSI npaKTHllHHM .noCBillOM,
3MaraJIH .no Toro, 111.06 BHp06HTH CTaJii THnH nywoK.
Ba>KHHM nocrynoM y 6y.noei nywoK 6y.10 Te, 111.0 no 6oKax llO HHX
npHJI.aJIH l.JOilH; qepe3 Te nywKH MOr JIH TpHBKiwe ii neettiwe JICinaT.H
B JIO>Kax i MOiKtta 6yno JI.OBno.no6u nilllmrnrn ix yropy. cnyc1<ani
e.ni.n, qu o6epTaTH Ha pi3Hi 6oKlf. ToJJ.i B>f\e 6ye BillOMHH 1.:saJlpaHT; np11
floro .ll0IlOM03i JieKwe 6y JIO KepMyBaTH nywKOIO.
KyJii, SIK MU B>Ke cKa3aJIH, cnepwy 6yJrn KaMHHi. llloiitto 3 KiHUCM
XV. B. npHHSIJIHCSI cKpi3h BHJIHBatti 3aJ1i3Hi Ky.rii. Ue 6y ..1a BaiKHa 3Mitta,
60 qepe3 Te 1rn.ni6ep nywoK Mir cTaTH Me11w11H:. Tolli Te>f\ 3Mettw11J1acS1
fl eara nyrnoK, apTHJ1€piS1 cTa.na pyx.n11eiwa H MeTKiwa. Cnepmy ny-
WOK y)l{HBaJIH TiJibKH Ha 3aMKOBux Mypax. - ni3ttiwe MO>Ktta 6yno
ix ni.neo3HTH Ha KOJiecax Ha none 6mo; TaK noscTaJIH n o JI b o s i rap-
MaTH.
ApraJ1epia XVI-XVII a. 8 onucax yKpaittCbKHX 3aMKiB 3 XVI. B. 6a-
l.JHMO nocTyntt1esuH:, xoq oosiJibHHH nocryn apTHJI€pii. nywKlf ,ll.ae-
Hboro Tuny IU.e He BHHWJIH 3 Y>KlfTKy, ane 6araTo B>Ke € HOB'lfX, ynin- ·
wettHX. 3 noJIOBHHH XVI. e. Ma€MO Ta Ki BlfKa3H:
JlbBiB 1537. p. - 1 TapaCHHUH o~p)TJia, .noer~, 3 rpattl.JaCTi TaOa-
CHHUi, 1 wpy6HHUSI a6o ,niJIO, 1 rycjJHHUSI, 1 !ll.iJIO, 1 .lliJibUe; 1558. p.
4 eeJIHKi .niJia, 3 6ypS1'lli (pyiiuieHi) tliJia; 1 Mettwe tlino; 1570. p.
8 .niJI.
BoJIO.llHMHp 1545. p. - 2 cepneHTHHlf, 1 .nino.
JlyUbK 1545. p. - 10 .lliJI i .lliJieUb, Mi>K HlfMH 3 IlOJibOBi; 1552. p. --
10 .niJI, l ,niJibUe. .
KpeMS1tteub 1545. p. - 1 .nino, 4 coKonu, 2 M03JI.ipi, 22 cflanhtco-
Hern; 1552. p. - 14 .ni.n.
BHHHHUSI 1545. p. - 2 .lliJlbUSI; 1552. p. - 3 .lliJia.
5pauJiaB 1545. p. - 2 .nina eeJilfKi, 2. JJ.iJia nOJibOBi.
IK.HTOMHp 1545 - 1572. p. - 1 JliJibUe JIHTe, 3 cepneHTHHlf 3a-
Jii3Hi.
Oepy11 1545. p. - 5 cepneHTHH.
Mo3Hp 1552. p. - 5 JI.ill, 2 cepneHrnHlf.
KHiB 1552. p. - 14 .niJI HOBHX i3 1506 - 1529. p., 4 JJ.iJia crapi,
11 cepnettTHH.
Kattie 1552. p. -- 1 .nino, 2 .niJILUSI cn11>Keei, 1 .niJibUe JaniJtte.
3 cepneHTHHH.
4epKacH 1552. p. - 4 Aina, 3 cepneHTHHH.
OcTep 1552. p. - 4 )liiJia, 2 cepneHTHHH.
5IK 6al.JHMO, nopyq i3 .ll3BHiMH nywKaMlf IlOHBJHllOTbCH B>KC HOBI
3 HHWHMH Ha3BaMH. To.niurni pesi30p11 3aMKiB 3aJilfWH.TIH HaM .r1.y>Ke
.llOKJia.llHHH OillfC nywoK - HKHH BOHlf MaJIH p03Mip i SIKOro 6y.rrn Ka-
Jii6py. Lloe>1<11Hy 03HaqyeaJIH Ha mi.ni 11 naJiblli, wuplftt}' }lyJia Te>K Ha
m1.ni a6o nopiBHIOB3JIH 3 rycH'llHM. Kal.J3llHM, roJiy6Hl.JHM ffHUeM i non..
OnKe .neS1Ki nywK11 MaJIH me JJ.O 15 IJ.M. y npoMipi, a.1e 6ararn Gy.rio
3 .nyJiaMH Ha 4-5 UM. Crnpwi rapMarn 6yJIH BeJimrnro Ka.1iopy, aJic
161

.,_---i& --- ?hi


n ywKa 3 p. 1529. 3pot5JleHa. JlbBiBCbKHM JllO)l,BHC3.J>ON l>apTOCOM Bau:ie.

KOPOTKi Jie,llBH Ha niBTopa M., HOBillli MaJIH B}'>Klli .llyJia, 3JIC .llOB>KH-
llOIO .llOXO.llHJIH .llO 3 M. Hoei Ha3BH nyrnoK TaKi:
c e p I1 e HT H Ha - 33Jii3Ha nyrnKa, Ha 1.60-1.90 M. 338.llOB>KKH,
-'lYJIO 3 npOMipoM 5-11 I.J.M.; H33Ba nirnJia Bi.ll Kpy1.1e11oi cf>opMH, llH MO>Ke
RiJl npuKpac y <f>opMi ra.lllOK.
<I> a JI h Ko H a6o co Ki JI - nOJihOBa nyuIKa KaJ1i6py 10 I.J.M.
<I> a JI b K 0 He T - MeHlllHH cf>aJibKOH, KaJii6py SIKHX 7 l.J.M.
)1iJI0 - u.i€i H33BH B>KHBaJIH H3HQ3CTillle npH CnIDf(eBHX nynIKax.
)1 i JI h u. e. - nyrnKa MaJIHX p03MipiB.
c 0 JI 0 Bi H - MaB HKHX 18 I.J.M. npoMipy.
Ho T w JI si Hr a - KaJii6py 13 I.J.M.
B neprniH TIOJIOBHHi XVII. B. a_pTHJI€piH 3HOBY Tpoxu noCTynuJia
tmepe,ll. noJihma BeJia TO.lli 6araTO BO€H i I10Tpe6yea.na HOBOl 36poi.
To.lli no1.1aJIH 6y.nyeaTH HOBi apceHaJIH (unp., y Jlheoei 1630. p.) 11 3a-
BeJIH Hoei THTIH nyrnoK. CKopHCTaJIH 3 I.J.hOro 11 yKpaiHChKi 3eMJii.
R 1640. p. B 8 apceuaJiax TIOJihChKOi .llep>KaBH 6yJio 325 nyrnoK, 3 HHX
11a YKpaiHi - 81. B TO.llirnuix onucax 33MKiB cTpi1.1a€MO TaKi BHKa3H
apTHJI€pii:
JlhBiB - 6 irnepTbKapTaBHiB, 6 OKTaB, 24 nOJibOBHX periMeHTO-
BHX ,lliJI;
5ap - 4 KOJII06pHHH, 2 6aCTap,ll-OBi KO.lll06pHHH, 8 I10JlbOBHX JliJI:
KaMHHeI.J.h - 2 KOJit06pHHH, 2 6ac1ap.ll-OBi KOJit06pHHH, 15 cflaJihK0-
11eTiB, 7 neTpi€piB;
Ko.llaK - l 6acrnp.noea KOJII06puua, 4 periMeHTOBi nOJlhOBi nymi.:11.
no,llaHi TYT HOBi THI1H nylllOK M3IOTb TaKe 3HalliHHH:
Ko JI 10 6 pH Ha (Kpama Ha3ea »KOJiho6puua«) - .llOBra nyrni.:a, ee-
o11HKoro KaJii6py' .llO 21 l.J.M.
5 a c Tap .ll 0 Ba K 0 JI b 0 6 pH Ha - TOH caM THn, MeHrnoro KaJii6py,
HKHX 10 I.J.M.
n e T p j €pa - nyrnKa, 3 HKOi CTpiJISIJIH .ll}'THMH CTpiJihH3MH, rpa-
ll3T3MH.
4 Be p Tb Kap Ta e Ha - nyrnKa KaJii6py noHa.ll 11 I.J.M., 011.tta 3 si.n-
MiH BeJIHKOi nylllKH, KapTaBHH.
0 I{ Ta Ba - MeHlllHH KaJii6ep KapTaBHH, 9 I.J.M.
per i Me HT 0 Bi I1 y Ill K H - MaJii nOJibOBi nyrnKH, ix MaB Ko:iKHHH
110J1K, periMeHT, 3Bi.llCH H: ix Ha3ea.

fapMaTBil aap11,11,. B XVI. a . .H neprniHI nOJIOBHHi XVII. e. no3a


JlbBOBOM tti.ne B Hae He 6yJio 6iJihlllHX rapMaTHix Maiic1epetth. ToJJ.i
nupo6JIHJIH nylllKH Haif6iJihlll y ,llep>KaBHiif JIIOJlBHcapui y BHJihHi, i 3BiJl-
TiJIS1 npHB03HJIH ix .llO HaC. Oo 33MKaX TIYlllKH nepexoeyeaJIHCSI y 6alllTaX,
152

a6o B OKpeMHX u. e Kr a B 3 a X, - u.e 6y.rn 3BH4aHHI wonH 3 .to6pe


BKpHTHM ,llaXOM. np11 nywKaX noTpi6He 6yJIO BCHKe apTHJI€pifiHC 3Ha-
.1li66SI: rapMaTHi JIO>Ka, Ki3JIH, Ha SIKHX niJJ.iHMaJIH nywKy, MOCSDKHi
6.!JhOKH 3j WHypaMH, JiiBapi, lll.0 HHMH ni.niiiMaJIH oei, 3aJii3Hi .TiaHUIOfH,
myqJJii, eTeMnJii i HH. nymKH nepeB03HJIH Ha B03aX, 3anpSl>KeHHX no
~ 6, 8 KOHeH. y HOXOJJ.i Ha MOJI,llaBy 1538. p. O)J.HH M03.llip 6yB T3KHH
TH>KKHH~ lll.0 HOfO TSlfJIO 18 KOHeH. np11 rapMaTi 6yJia pi3HOpO;I.I-Ia 06-
c.TJyra - nyrnKapi, TeeJii, KOBaJii, KOJIO.Uii, KaMeH.S1pi, cpipMaHH.
Oeo6JIHBe 3Ha4iHHSI MaJIH n y m Kap i. BoHH ii KepMyaam1 apnui€,
pi€JO I1 3aiiMaJIHCSI HanpaBOIO nymoK. y KO>KHiM 3aMK.Y 6ys xo~1 OJI.HH
nyrnKap. nyrnKapi 21.Y>KC 4aeTO 6yBaJIH 4y>KHHU.i, HiMU.i' i 4CXH, BOHH
j3 3aXi.71.HiX KpaiH npHHOCHJIH HOBi 3.no6yTKH rapMaTHbOfO MHeTCltTBa
i flOlllHplOBaJIH MOfO B Hae. nepmHH 060BSl30K nymKapSI 6yB .llOfJIRlaTH
nyrnoK i B.llCp>K)'B3TH ix y .ll06poMy eTaHi. nymKap nepeBO.llHB yei Ha-
npaBH npu rapMarnx i Myeis .no6p~ 3Harn mJIJOeapehKe peMecJio. }lesIKi
nymKapi MaJIH 060BS130K i Ky Ba TH 36poJO; TaK, ttnp., 1545. p. ospyu.b-
KHH nyrnKap MaB noCTa4HTH w.opoKy o.ntty raKiBH.HU.JO ii o.ntty pyrnttHU.IO
rnoro a11po6y; TaKCaMo nyrnKap y 4epKaebKOM~· 3aMKY Kysaa pymttmti,
a B OCTpi po611a .nBa apKa6y311 pi4HO.
llo nywKapsi HaJie>KaJio TaKO>K nocTal:farn 1<y"1i. 5IK KyJii 6ym1 w:e
KaM.srni, TO nywKap ix o6To4yBaB i o6KOB:YBaB .neKOJIH HaBxpecT 3a.Tii3-
llHMH 06py11aMH. ni3Hilll KyJii 6yeaJIH 3aJJi3Hi, .lleKOJIH ix 06JIHBam1 0.710-
BOM. y nyrnKapebKHX BepcTaTax eTOHJIH .aepeBHHi cpopMH Bi.Z{.l'IHBaTH
1~yJii. KyJIH MaJia 6yTH Kpyrna, JJ.06pe BttpiBHHHa, w.06 He crrnpaJiaCH
B JlyJii.
nyrnKapi BHp06JISIJIH i CTpiJihHHH nopox. B XVII. B. nopox CKJia-
J.3BCSI 3 TaKHX eKJia,llOBHH: Ha 2 cpyHTH cipKH i1 cpyHT syrm1 6pami
4, 5 a6o 6 cpyttTiB eaJiiTpH. llo BHpo6y eJiy>KHJIH cneu.iHJibHO BJ13.llKeHi
M·1HHH H nopoxoai CTyn11. nopox BHp06JISIJIH cnepmy MiJIKHH, ni3Hiwe
TI01.J3JIH npHJia.ll>KyBaTH 6iJihlll 3CpHHeTHH, MiJIKHH nopox 3BOf4YB3.TIII
OU.TOM, ~iCHJIH ll cymHJIH; rpy6rnHii nopox eJiy>KHB /lO 6i.lblllHX
[JHWTYHKiB.
( :aJiiTpy JJ.o6yaaJIH B Hae Ha YKpaiHi, Hai16iJihlll y HaJJ..nttinpsrn1um1i,
y eTenOBHX MOfH.TiaX Ta onycTOllliJIHX ropO.ll.HlIJ.aX. TpanJIHJJHCSI .lly>K~
6araTi Ha eaJiiTpy »MaiiJJ.aHH« ii »5ypTH«, a lllO sa caJJiTpy JJ.06pe n.11a-
TH.1111, TO no ecix ,yeJO)lax XO.llHJIH e a JI i T e p H H K H a6o M 0 r H .1 b H H K H
11 p03KonyaaJIH crnpi MOfHJIH. B 1630-rnx poKax ypSI.ll nepe6paB eKc-
nJihOaTaU.iIO eaJiiTpH ni.ll rniii .llOfJIH.71. i 3aBiB Ha Jlieo6epe>K)ld »aJI.Mi-
HiCTpau.iJO caJJiTpHHHX .lli6p«.

Pymuau.i- Py11tta orn11cra 36posi noHBHJiacsi nisHime, Hi>K nymKH.


HaH)laBHiwa cpopMa TaKOi 36poi 1:le 6yJia KOpOTKa U.lBKa, 6pOH30133 aoo
3aJii3Ha, 3 npo6HTHM 3afJIH60M Ha nopox. npHKJJa.ll (KOJih6a) 6yD
cnepwy TC)f{ MeTaJieBHH; ni3Hirne KOJJh6y .n.asaJI11 )lepes.srny, 60 MeTaJieBa.
3aI-Ia,llTO p03rpiBaJiaCSI, eaMy iK U.iBKY TpOXH 3rHHaJIH a6o po6H.1H ii
3 ..lBOX qaeTHH. rlopox 3anaJIJOBaJIH 3ana.r1bHl1KOM; ue 6ya KOHOfl.1StHHH
MOTY30K, uanyw.eu11i1 HKOJOeh ropiBKOJO npm1paao10. Cnepwy 3an:.i;1r,wn.:
npHTHeKaJIH .no nopoxy py1<010, IIOTiM llOlllHPHJIHCSI oci6Hi 3aMl\l,f Ta
33H1.JHKH (KypKH). .
Py4tta ornHCTa 36po.s1 MaJia eno11aTKY B 11ae Ha3sy n H w. a .TJ b. Bncp-
mc 3ra.nyJOTheS1 n11w.aJii 1471. p.: B 3aMKY B BHHHHUi 6y.no .nei mmJ.a:1i,
T3KC3MO B 3aMKY B 4y ,ll.HOBi.
153

3aMKoea eema e XV e. Y 11op0Tax mu11u 11y111i;y. 3 J\e11ircuepci.rnr11 .1iT01111ey.

nmu,aJii 6ymt llBOHKi: pyqHJHli t°I raKiBHHUi. p y q H HU i (ni3Hillle


pyrnHHUi) Ha3BaHi TaK TOMy, mo 6yJIH JieKrni, H ix MO)f{Ha 6yJio TpH-
MaTH B pyKaX j TaK CTpiJIHTH. fa Ki B H HU i Ba)f(HJIH 6iJibllle (.llO 10 K(.)
Ta ix Tpe6a 6yJio Ha ll.lOCb cnepTH; 3BHqa1iHO 3 HHX CTpi.rrn.rrn:
TiJibKH 3 Mypis. W.06 3a6esneq11rnrn nepe.a. y.n.apoM B paMH. ni.a .llYJIOM
ilCJ}.aJieKO BepXHbOfO KiHUJI, npHMimysa.'IH raK, KOTpHM s6pmo cnHpa.rn
11a Myp, - 3Bi.llCH Ha3Ba raKiBHHUi. .Llp1<e qacTO raKiBHHUi Jie:>Ka:m
B oKpeMHX JIO)f{aX, TaK HK nyrnKH. B noqaTKax XVI. s. cTpiqa€MO
Ille OKpeMHH pi.a raKiBHHUb, T. 3B. K 0 3 H, 6iJibllJOro p03Mipy, ll.lOCb no-
cepe.aH€ Mi>K pyrnHHUeIO ii nyrnKOIO.
B noJIOBHHi XVI. B. noHBHJiarn y Hae uosa pyqtta s6po.H - a p Ke-
t> y s 11 (iraJiiHCbKa Hassa) - ix ssaJIH Te)f{ rapKa6y3aMH. Bmrn Te){<
MaJIU raKH, aJie 6yJIH KOpOTllli, HKHX 1.30 M. i qepe3 TC HapyqHimi.
KyJii ix MaJIH KaJii6ep 16-18 MM. JleKOJIH Ha3HBa:m ix n i 13 r a Ki B-
11 HU.HM H.
Y TOMY caMoMy qaci noqaJIH TaKO)f{ ua 11ttw11fi cnoci6 3ana.1110s:.i.r11
11opox y pyqHiH 36poi. KoHonJISIHHH ruiT noKa3aBrn Hes11ri11H11i'1 i i'1oro
nepeCTaJIH B)f{HBaTH. 3a-re B 3aMOK .aasaJIH KyceHb KpeMeHIO (T. 38.
I\ pi c) i BHCyrneHy ry6Ky; si.anoBi.llHO CKOHCTpyo8aHJiH KypoK Y.'l3PflB
y KpeMiHb, ,ll.06ysaB iCKpy, ry6Ka nOtIHHaJia TJiiTH i Bi,'l HCi 3ana.1IO-
H3BCH nopox. TaKi pywHHUi 3 ry6KaMH 3Ba.Trn ry6qacrnMH a6o 6opo-
.'taTHMH.
Y noJIOBirni XVII. s. nornHpHJIHCH Ha YKpaiHi My w Ke T 11. Uc
t>y.rrn pyrnHHUi Ha 1.60 M. 3aa.aos>KKH, 3 KaJii6poM 20 MM., rn.1bHO srt-
po6JieHi. MyrnKeT 6ys seJIHKHH i 8a)f{KHH, THMTO np11 cTpiJIHHHi crrn-
paJIH i'\oro Ha T. 38. cp op Ke Ty. Ue 6ys .!lp10qoK, BJlO.'lHHi 3aroCTpe1u1i'1,
154

w.06 MO>KHa 6yJio HOfO B6HTH B 3eM.mo, sropi p03.ll.B0€HHH y BHJibUH.


Ha6Hsaro1rn MyrnKeT, CTpiJieU.b 3asi1UyBaB Q>opKeTy Ha Jiise paMH; cTpi-
JIHI04H, B6HBaB ii B 3eM.7llO, npHTpHMyBaB JiiBOIO pyKOIO i cnttpaB Hil
smrnax pyIUHHLJ.IO. 3 MYIUKeTiB BHCTpiJI 6ys CHJihHiurni1 i .uaJihlllHH,
Hi>I( i3 HHIUHX pyIUHHU.b, - KYJ1H HIUJia 1-1asiTb Ha 250 M., a u.e ssa-
>KaJIH TO.lli 33 Be.rrn:KHH ornr.
B XVI. i XVII. B. B)KHBa.,111 B Hae TaI\OiK KOM6iHoBaHHX rrnwTytt·
hiB, T. 38. w M Hr i B H Hu. b. Ha 0JlHOMy BeJIHKOMY B03i CT3BHJIH MaJiy
nyIUKY i1 nopy4 3 HelO, a6o ni.a B030M 1d ..11bKa raKiBHHLJ.b, 4H niBraKiB-
HHU.h. TaKy MaJiy 6aTepi10 o6c.rryrosysas OlHH nywKap. 4H u.e po6H.m1
3 OW,a,llHOCTH, 4H .llJIH HKOl TeXHi4HOl KOpHCTH - He 3HaTH. y 33XiJlHiH
Esponi TaKi cnoJiy4eHi pyIUHHU.i 3BaJIH op r a Ha M H.
5IKi pOJ.H pyi1ttoi OfHHCTOl 36poi 8}1(HB3.!J.H B pi3HHX 4acax, npo u.e
.:t.i3HaEMOCH 3 onnciB 3aMKiB XV-XVII. B. TaK ,ilJ1H npHKJia.uy y Jlbsosi
Ha Bttco1wMy 3aMKY pi3HHMH poKaMH 6yJia TaKa py4Ha 36pm1: 1495. p. - ·
,::') raKiBHHU.b, 3 HHX .llBi 33Jii3Hi i 3 cmnKeBi, 6 33J1i3HHX CTeMn.!JiB n.o
m1po6y raKilrnHU.b, 14 py4HHU.h; 1509. p. - 29 Ki3, 6 raKiBHHU.h;
1537. p. -- 6 raKiBHHU.b, 6 Ki3; 1558. p. - 1;3 raKiBHHLlb, 10 Ki3,
5 ry64acrnx pyIUHHU.b; 1570. p. - 6 raKiBHHLlb, 7 nisraKiBHHLib, »KOTpi
xosa€ IUMHriBHHU.H«, K03a, 6 pywttHLJ.h. Y JlyU.hKY 1545. p. 3ra.uyroTbCH
»CTapOCBiTChKi KHi« .llO CTpiJIHHHH. y BHHHHU.i 1552. p. 6yJio 20 raf<iB-
Hl:~U.h, 39 apKe6y3in. B 4epKacax 1552. p. 3anttcaHo 7 KHiB, 37 raKiB-
HHUb, 29 apKe6y3is. B 5orycJiasi 1622. p. 6yJio 10 raKiBHHllb i 4 Mym-
KeTH i T. ./l.
Py41-1a orHHCTa 36poH B THX 4acax-6yJia TH}l(Ka i1 3afiMaJia 6araTo
MiCU.H. nos.He 3Ha.lli66H MYIUKeTepa B XVII. B. BHrJIH,lla.110 T3K: MYUIKCT.
cpop1.:eTa, nopoxiBHHU.H Ha .usa Q>yHTH nopoxy, CTeMneJih, HlmM npH6H-
sa.m nopox, KpaJiu.ap, w.o HHM npo1111mysaJIH u.iBKY MYIUKeTy, TPH 3BH-
rni nywKH a6o nepeBHHi Jia.UiBHHU.i 3 noKpHIUK3MH HacunysaTH 3BH-
43HHi 11a6oi, MiwoK i3 TPHU.HTbMa KYJIHMH i nrnTOM Ha 15· CH)f(HiB
3aB.llOB}l(KH, lO Toro w.e wa6JIH npH 6oui 11 COKHpKa 3a noHCOM.
5IKc sa11\Ke i nosiJibHe 6yJio cTpiJIHHHH 3 pyIUHHU.b 4H MymKeTiB.
KiJJbKO .nopororo 4acy BHTpa4yBaB BOHK, 33KH npHroTOBHB i 1-1a6HB
36pOK> Ta BHCTpi.1HB j3 Hei, - npo u.e CBi.lllIHTb KOMaH.ua niXOTH 3 no-
JIOBHHH XVII. s., mo ii 3pa3KH 36eper JIHCH .uoci. OT}l(e cTapwutta KO-
MaH.uysas:
»noKJiaCTH MYIUKeTH Ha 3eMJJIO ! - MaETe JI.OCHTb nopoxy B nyJJb-
BepcaKax? - WiCTb KYJib y poT noKJiaCTH ! - 3anaJJHTH rttOTH. -
- B351TH MYlllKeTH ! -·- nepe4HCTHTH u.isKy Kpat'iu.apoM ! -- MyIUKeT Ha
Bli.HKH ! - nepeK0.7JOTH 3afl3Jl ! - ni.nrnnaH ! - 3aKpHH naHiBl(y !
MywKeT .uo Ha6010 Ha JiiBHH 6iK nepeKJiaJI.H ! - Ha6usal1 nopoxoM ! -
K.11a.u11 KJiatm! - llo6ysai1 CTeMnJJH! - BKoporn cTeMneJib 06 rpyJI.tt! -
npHOHH nopox CTeMnJieM ! - Cxosai1 CTeMneJih ! - MyrnKeT Ha BHJIKH !
- Myrn1<eT ;ioropu ! - MywKeT Ha paMH I - MyIUKeT ua BHJIKH ! -
l'OTOBTeCb! -~ Bi.a.nyi1Te morn! - nacyt'i (HOTH B KypoK! -· npH.ll.HBHCb
JlO nanimrn ! llsa naJibU.i Ha naHiBKY I - HaCTynai1 TpbOMa KpoKaMH !
-- Bi.uKpusai1 naHiBKY ! - MipHH ! - CTpiJIHH !<'
CTpiJIHJIH TaK, w.o cnepIUy cTpiJJSIB ocTaHHiH pHJl sosm:is. a sci ne-
peJI.Hi npHKJJSIK3JIH, w.06 3p06HTH Micu.e CTpiJIHTH.; .naJJi CTpiJIHB nepe.LJ.-
MTaHHiH pH.n i TaK 3a 11eproro JI.O nepIUHX pH.nis. 4epe3 Te, w.o Ha6H-
BaJIH cnpOKBOJiy, BOfOHb He Mir 6yn1 CHJlbHHH.
155

PyiHM aaMKY a 3iHbKOBi. 3 11pau.i Ci1~i11ci.1wro: »06opouHi 3aMKH ua llo)l.iJIJli (<.

,llepeaaai sum. Cnoco6H yKpirnuosa:ttHSI 3MiHSIJIHCSI BMipy TJro,


j{K nOSIBJISIJIHCSI HOBi pOJI.H 36poi. f IOKH IU.C iCHyBaJIH JlaBHi JIYKH H Kyrni
Ta npHMiTHBHi 06JIOIKHi MaUJHHH, He 6yJio noTpe6H 3aBO.llHTH HOBHX
cpoprncpi1rnu.iiL KoJIH >K norn11p11ecH CTpiJJbHHH nopox i nyrnKH, cpopTH-
cpiKau.iitHe MHCTeU.TBO OCHOBHO 3MiHHJIOCSI.
B XV-XVI. e . .llaBHi ropo.llH npuiiMalOTb Ha3ey 3 a MK i e. A.1c csoiM
IlOJIO:>KeHHSIM i BHrJISIJlOM BOHH M3JIO Bi.llpi3HSIJIHCSI Bi.ll yKpinJieHb l<HSl-
:>KOi Jl06H. 3aMOK CTaBHJIH Ha BHCOKiH, He.llOCT}'TIHiH ropi, mo 3.lliHMaJl3CSI
Haa no6JIH3bKOIO oKOJIHU.Cto, 11eJ1aJieKo BO.llH. Kom-1 B cyciacTBi 6y1rn
pietto 3aeuc0Ki ropH, TO "ix 3HH:>KyBaJIH; TaK, Hnp., y K11rni OD.Hit
i3 rop6ie 6iJISI 3aMKY CKOil<lJIH Ha »niBUJOCTa CSl:>KHiB .ll06pHX«, mo6 He
3aC.TIOHSIB BHay. 4acoM 3HOBY 3aMKOBY ropy HacunaJIH UJT)'4HO, UJ,06
6y.r1a e11ma. 5IK tte 6yJJo 6.itH3hKO BO.lH, TO nepeKonyeaJIH Bi.ll pi1rn
pOBH, a SIK u.e He B.llaJIOCH. TO nepeHOCHJIH 33MOK Ha HHUJe, BHriattime
Micue. TaK nepetteceHo 3aMOK y BHHHttui, a 3aMoK e Ocrpi 11a Liep11H-
riBIU.HHi HaBiTb KiJJbKa pa3iB 3MiHSIB MiCI.le, pa3 TOMy, mo piKa Bi-
D.iHUJJia Bia 3aMKy, a IIOapyre TOMy, lll.0 soaa niaMHBaJia yKpinJJCHHH.
MaJJH nepeHOCHTH TaKO>K 3aMOK y 4cpKacax, aJJe U.bOMY cnpOTHBH-
JIOCH Micueae H3CCJJCHIUI, lll.0 BBa>KaJJo Ile 33 He6e311CKY BiJlaaJIIOBaTHCH
3a llaJJeKo eia 11Hinpa.
3aMKH 6yeaJIH pi~rno"i ue11H4HHH. liatt6iJJbUJHii y XVI. B. 6yB )frn-
TOMHpcbt<HH 33MOK, Ha 130 M. 3aB)l0U)f(KH i 115 M. 33BUJHPUJKH; 3<1MOK
y BHHHHU.i Mae no 50 M. urnpHHH ii aoB:>KHHH; e Katteei 6ye 95 M.
3aBaOB/KKH i 44 33BUJHplliKH; B 4opH06HJii Ha noJiicci Jie.llBH 46 M.
3aB.llOB)f(KH i 36 M. 3aBrn11pw1~u. B aes1Kttx Micu.Hx, OKpiM roJioa1-1oro
158

33MKY, 6ys ime yKpinJiettm1 n pH r op o !I. o K a6o o Ko .1 b H H ii 3 a Mo K;


BiH yce Mas 6iJihWi po3Miptt, 3Jie 6ys c.136we yKpinJieHHH.
YKpinJJeHHH 33MKiB 6yJIH cnepwy .nepessrni; ix 6y .nyBaJIH TaKOIO ca-
MOK> CHCTeMOIO, SIK 33 KHSl}l{HX qacis. CTilm ix CKJI3,ll3JIHCSI 3 OKpeMHX
3py6iB. j3 COCHOBHX 360 ny60BHX 6pyciB, mo 3BaJIHCSI, SIK i 33 KHSl>f\HX
•iaciB, r 0 p 0 .ll HSI M H, - 3BH43HHO Ha SIKHX 6 MeTpiB y WHp. CTiHH 6y1rn
110,ZlBiHHi, nopO}l{HiH npocTip Mi}I{ HHMH BHTIOBIIIOB3JIH 3eM.1eJO a6o ni-
CKOM. BttyTpilllHIO CTitty rnopHJIH qacoM He 3py611, a nJieTeHHH nrn,
o6Ma33HHH CHJibHO rmrnmo. CTiHH B3araJJi 6yJIH rpy6o 06Jiin.11etti r.nH-
IIOIO, Ha .llBi nH.ni ft 6iJihWC, LlJlfl oxopottH Bi.ll no}l{e>Ki. T3K no6y.nosatta
cTitta .ll3BaJia sian0Bi;u1y oxopotty sin o6cTpiJiy rnaiwtthoi Ma.nopo3BH-
Hettoi apTH.11€pii, - ix HC Morna npo6HTH rapM3THSI Ky.11S1, ue BHK333B
JlOCBi.ll.
3Ha.llBOpy CTiHH MaJJH aepeBflHi, KpHTi rattKH, T. 38. 6 JI 3 HK 0 Ba H-
11 H a6o 0 6 JI a H K H, B flKHX 6ym,1 n 0 .ll c fl 6 HT T fl, OTBOpH Jl.JIH 36poi;
43COM 6ysaJ10 i 110 ,llBa PSl.'lH T3KHX orn'opis. no BHyTpiwHiH CTOpOHi
CTiH 6yBaJJH .lI.CpeBSIHi KOMOpH, 6y.lloBaHi 3 -recaHoro .aepesa, .llo11H nepe-
XOB.Y M3HHa B 4aCi He6e3neKH; BOHH Te>K 383JlHCH ropO!l.HflMH. noKpiBJ1i
llHX KOMOp oy.1111 BO)J.H04aC TIOMOCTOM .lJlfl 060pOHUiB 33MK,Y; H3 TOi-'I
IIOMiCT BXOJlHJJH .lpa6HH3Mlf a6o CXi.llUflMH. Ha TIOMOCTi .lle:>KaJIH pi3Hi
3aco6H .LIO o6opoHH, SIK: KOJIOJlH, KaMiHHSI, 3aJii3Hi TpH3y6tt, SIKi KH)laJIH
Ha BOpora; CTOSVIH H KOpHTa 3 8011.010 Ha BHTI3)1.0K TIO}l{e>Ki. Jlo CTiH
33MJ'Y qacoM 11pHoy)J.osysa.'m i1 MewKaJihtti JlOMH.
Milt\ CTillaMH 33MKY CT05:1.'IH TaKO:>K Be }I{ i a6o 6 aw TH, pi3HOi Be-
.'IH4HIIH i pi3HOro BH/l)', . - 40THpHK}'THi, llleCTHKYTHi, Kpyrni; BOHH
oy.TJH 1106yJlOBaHi :-J 6pycin, 43COM Ma.rm 110.llBiHHi CTiHH, H36HTi 3CM.IJCkJ,
3 ;;JJQ)l.CflOHTTHMll«; .lJIH lll'pCXO.ly 3 JIOMOCTiR 6ym1 J.Bepi. y 6awTax
11p11MiLUyBa.'111 nywKH ii 1111111i 06opom1i 3aco6H, a B HH>K40MY noncpci
oyHap, CK.'Iall 30pOi i X~lptJiB. a TO J°I MeWKaHHSI ,.'l.IJSI 3a.710rH. 1lax 03UJT
oyB LJaCOM IIJICCKaTHii; 113 llbOM)' CTaBHJIH nyw1m. 4HCo110 6auJT 6ysaJIO
pi:-rnc. 11afi4aCTime -- 40ntp11 .'.I.O siciM; B Ktt€Bi 6yJio aJK nSITbllaUHTb
oawT. y 0Bpy4i TiJibKH OJ]JIC:l. B c iK a B 0 p 0 TH fl - H33Ba )l.'lfl 03UITll,
.ae oyJIH Bi3Jl0Bi BOpOT3 .'10 ropO,l3; 4aCTHHa MOCTy, mo DiB .'lO BOpiT.
ni)J.iHMa.11arn 11a .1amuorax i lll' 3BaJIOCSI y 3 Bi Jl.

\ Y 3aMKaX oyBJJlll TJKOiK JLOMH


'.
ypHJI.OBUiB i CJiy>KfoJ, BCHKi UlllHX-
JiipH, K·OMOpH, KYXHi, JlhJXII; 3BH-
4aHKO 6yna ~ 33MK~Ba uepKBa.KoJK-
HHH 3aMOK 11'0EHHCH 6yB M:.lTll _·{O·
CHTh BO,lH. Hepa3 H~JJHKHMII Kouna-
Mll KnnanH K·OJio,·uub; v KHrni i B Mo-
3upi KpHHHUi oyJIH ll3 ;3() CSIJKHiB
3aEr.rn6wKH, B KpeMHHI{i BH0H.IJH 40
C51iKHiB i BO.lH HC 3H3Hlll.TIH. 4a-
CDM EO.l)' Tpe6a 6y.TJ'J 6pant 3 piKH,
i .llJlfl TJrO 6y;.l)'B3JIH 110Tc1HHi {1e-
pcxo.ntt. )lCKOJIH 30Hp3JJH B oiJibUJi
36ipHHKH .lOmiBKy.

Myposaui 33MKIL Myposatti JaM-


nnRH 3aMKy B 3iHbKOBi. :3 npa1d f,. Ci11iH<'bllOIO. KH HOSIBHJIHCSI y Hae yiKe ui.n KiHCUh
157

nnRH 3aMKy 8 HaMRHU,i Ha no,a.innj. 3 llllHlk:KH 8. Ci.u,illChKOro »060µ011111 ;ia~IKI! Ha llo;~iJrnk

l\liH:itWi .ao611. 31rn€Mo, mo B Xo.rn~i, i'i y KaMH1-11ii Jl11TOBCbKOM.Y u !lpyriii


110:1os11tti XIII. B. 6yJrn MypoBaHi 6awrn. 11esHo TaKO)f{ 11ttwi yKpinJieHHH
oyJIH 3 Mypy. B XIV. B. Myposatti 33Ml\11 nOBCTaJIH y JlbBOBi, B ra-
.'nt4i, riepeMHW.'li, KaMHHU.i Ha no;).i.1.1i. y D.3.Tfbllli CTOJiiTrn HOBHit cnocio
cpopnupiKyBaHirn 11ow11pt-0BaBrn B naf1.1aJ1bwi OKOJIHIJ.i. llepeBHHi y1<pin-
.1cHIIH 36epiraJIHC51 TiJibKH B M3JI033M0)KHHX oceJIHX, y .11.pi6Hoi W.TIHXTH,
110 MiCTC4K3X Ha CTenOBOMY norpHI11144i, TOLIJ.O.
MypoBaHi 33MKH, TaKcaMo HK .uepeBHHi, 6yJlyBa.rrn cnepwy Ha He)lo-
crynHHX MiCU.HX, CTpiMKl1X BHCTynax rop11, Ha rop6ax, I..U.0 3JliHMaJIHCH
1131l OKOJIHU.elO, a6o B Micu.i. I..U.O 6v.'IO 3a6e3DC4eHe BO)lOIO, Mi)I{ .lBOMa
pi4111..U.aM11 piKH, cepeJl 6arniB Ta 6oJIOT. CsoiM 11e.uocTyntt11M noJIOlKeH-
11m·1 C.13BHBCSI oco6mrno KaMHHeU,h Ha no)liJI.'li. Pi4Ka CMoTpHlf TC4e
TYT r.rn60K11M pi4HI..U.eM, mo :Horo 6epern s11r.nq.n.a10Tb HK Hid cTpiMKi,
npoCTOBHCHi CTiim; TaM, )le MiCTO, pi4I<a puOHTh 3:.1Kf1)'T, 11a4e Te
KiJibIJ.e :H 06JI11Ba€ JlOBKOJia BHCOKY ropy. TaKHM 411HOM ropoJl rnop11T1.>
11p11po.utty cpopTeU.t-0, srny JIIOJlCbKOIO pyKoIO Jierno 6yJio cKpin11rn. Cnep-
my TYT 6yn )lepessrn11:H ropo)l, noTiM BHCTaBHJIH MyposaHi yKpinJieHHSI.
Jlpyrn:H CJiaBHHH 3aMOK B 0CTp03i Ha BoJIHHi CTOiTb Ha BHCOKiii,
1..:pyTiii ropi; Jll1Kl1H KaMitth, mo 3BHcas i3 Bepxis, ni.unepJI11 WTY4HHM
MypoM i TaKHM cnoco6oM 3p06HJIH 3aMOK me He,!loCTynttillmM.
A)f{ y XVII. B. cpoprncpiKau.iiitte MHCTeu.rno niuwo HOBHMH WJIS!-
xaMn, - TO)li no1.1aJIH 6yJlyBaTH 3eMJIHHi yKpin.r1eHHH i TOll.i 3aMOK He
IIOTpe6yBaB y)f{e BHCOKOfO IlOJIO)f{eHHH, Mir CTOHTH Ha piBHHHi. Tais.
imp., 3aMKH y 36apa:>Ki ii y CrnpoMy CeJii KOJIO JlhBOBa no6y)losatti
B XVII. B., CTORTh tta piBtti:H m1omi.
P03MipH 3aMKiB 6yJIH Jly:>Ke pi3Hi. B raJIHllHHi tta:H6iJibWHH npocTip
3ai1Mat-0Th .saMKOBi yKpim1ettHS1 y CTapoMy CeJii; BOHH .l{OXOJlHTb JlO
.lBOX reKTapiB. Maii)f{e TaKcaMo npocTOpHH 3aMoK y 4epJieHHU.i ttaJl
158

llttiCTpOM. llle 6i.1JbWIU1 Bi.ll. HHX 6ys 3aMOK y 5api, w.o 3aHMaB noHa.11
2 reKTapH, a 3aMOK y KaM.SIHU.i na noJI.iJIJii, CTapm1 i HOBHH, 'M3€
pa30M 4 i niB reKTapa. AJie HHwi 3aMKH e JI.aJieKo Menwi, nnp., Te-
pe6oBJIR Ma€ 107 Ha 38 M., KyJI.pHHU.i 70 Ha 25, Ha no.ll.iJIJii 6ysaJIH Ma-
JieHhKi 3aMKH, w.o M3JIH p03MipH 50 Ha 50 M., Hnp., nHJIRBa, Cyrnisui.
nJIRH 33MKY B H3H.ll.3BHillIHX •-rncax 33Jie>KaB Bi.ll. nJIOW.i rop6a, JI.e
CTaBHJIH yKpinJieHHH. THMTO pi3Hi CTapi 33MKH, HK KaM.HHeUb H. n .. Te-
pe60BJISI, 5yqaq - M3IOTb HenpaBHJibHIU1 CTJIRH, TaKCaMO, SIK .l{epessrni
ropO.llH 3 KHR>KHX 43ciB. ni3Hiwe 6y.lliBHH4i TPHM3JIHCR B>Ke reoMeT-
PY1IHHX cpopM. Haii11acTirne 33MKH MalOTb cpopMy BH.llOB>KeHoro npsiMo-
KYTHHKa, pi.ll:We CTpi1Ia€TbCR KBa.npaT (fpHMJJiiB, 3oJIOTHH noTiK, KpHB'-IC,
,'\i\HKyJIHHUi, nmurna ii Htt.).
B XVI-XVII. siKy noHBJISIIOThCH 3aMKH 3 q)OpMolO npaBHJlbttoro
nHTHKYTHHKa, HK y Eepe>KaHax, y I3poJ1:ax, y JlSiwKax, y 4opTKosi.
B CaTattosi, y )f(saHu.i, H3.ll D.HinpoM - KoaaK. Oco6JIHBHH € nmrn
3aMKY B 3iHKiBU.SIX Ha no.uiJIJii 3 XV. B.: BiH Ma€ QJOPMY TpHKYTHHKa
3 6oKaMH no 85 M.
3aMOK CKJia)laBCH 3 Ha)lBipttix MypiB i 6amT Ta BHyTpiurnix 6y-
.lHHKiB. Myptt 6y.uysaJrn1 3 KaMiHHSI 11 uerntt. KaMiHb 4acTo 6yB }J.HKWH.
11eo6po6JieHHH, HaBiTh pi4HHH piHSII\, TiJibKH B MaruaTCbKHX 3aMKaX
MYP 6yBaB j3 TecaHoro KaMeHIO. rpy6iCTh MypiB 3BH4aiino € niBTOpa
JlO JI.BOX M.; y Tepe6oBeJibCbl<OMY 3aMKY BHHSITKOBO rpy6i Myptt - Ha.
tJ OT Hp H MeTpH ! BHCOTa Mypy oyBaJia pi3Ha. }I,Ba i niB, TpH, 40THpH
MeTpH; ttaiiBHW.HH, Ma6yrb, MYP 36epirrn y CTapoMy CeJ1i - 1-ta BiciM
MeTpiB.
B MYP" B6y.uosysaJIH 6awTH. Y cTapw11x 3aMKax 6awT 6yJ10 6araTo,
1rnp., »CTapttii« 3aMOK y KaMSIHII.i MaB ix 11, SI3JiiBCbKH.tI 3aMOK -- 8.
ni3Hiwe 6aWTH CTaBHJIH TiJibKH Ha porax MypiB. BttrJISl)J. 6all1T y pi3IIHX
4acax 6yB pi3HHH. Ha1'1.llaBttiwi se>Ki, SIKi 36epernttrn w.e 3 11acis ra-
JV
.rrnui-.KO-BOJIO.LI.HMHpiCbKoi _1I.ep>K3BH,
6ymi 1I8THp0KYTHi (XOJIM) a6o KpyrJii
(KaMSIHeUb JlHT.). 06tt)lBa ui THnH
cTpi43€MO ii ni3Hime, a>K .lO XVII.
CTOJiiTTH. AJie cpoprn¢iKau.ifrne MH-
CTeLJ.TBO XVI.-XVII. c10JI. sBa>KaJio
TaKi 6all1TH 3a ttesttri.LI.Hi .LI.O 060-
poH11. A TO >K, KOJIH Bopor o6CTymrn
6ysaJio 6awTy 3 ycix cTopitt i no-
4HHaB ii )l06ysaTH, o6opoHu.i 3 HH-
lllHX MiCU.h 33MKY He MOrJIH o6cTpi-
JIIOB3TH scix nyHKTiB 06BO.LI.Y 6all1TH;
,lleSIKi CTOpOHH 33JIHWaJIHCSI no3a 06-
CTpiJIOM i siopor Mir .ll.OCTymffH .ll.0
MYPY, Mir ni.LI.KJiaCTH Mitty a6o HH·
lllHM cnoco6oM 3aaTaeyaaT11 6all1Ty.
THMTO aiMCbKDBi iH>KHH€pH noqa;m
I CT3BHTH Ha porax 3aMKY n.HTHKyrili
se>Ki, ii ix cTiHH 6ynH ycraBJieHj
TaK, w.o ,ll.JISI o6cTpiny He 6yJIO Hi-
SIKOi nepewKO,llH (.ll.HB. imocTpau.iH,
cTop. 159). Ta1<i nHTHKYTHi yKpinJieH-
nnRH 38MKY B 6apl. 3 KHH:il\Kll 6. Ciu,iHCI.KOrO. HSI 3BaJIHCSI 6 a c T i 0 H H.
159

PyiHM aaMKY e lfopncoei, 3 npau,i A. qo,110RcbHoro.

6awn1 6yBaJn1 BHCOKi Ha JI.Ba, a TO i TPH noeepxH, M: Ha KO)l{HOMY


llOBepci 6yJIH IlJIHTcpOpMH Ha nyWKH, a B CTiHax 6iJihWi i MeHwi CTpillh-
lllflli. noBepXH JIYllHJIHCH IlOMi)I{ C060IO BHyTpiWHiMH CXO,llaMH. 3scpxa
6amrn 6yJIH BKpHTi .nepeBHHHM nepeKpHTTHM pi3HHX cpopM. B XV.-XVI. B.
llOKpiBJii MaJIH 1..f3CTO cpopMy roCTpoeepXHX manoK.
Bi3.ll .llO 3aMKY BiB qepe3 o6opOHHi BOpOTa llH 6paMy, 111.0 3BH1l3HHO
MiCTllJIHCH B 0.llHiH i3 6awT, pi.nwe OKpeMO B Mypi. 5iJihWi 3aMKH Ma.nH
•1acaMH .npyrHH Bi3.ll Ta, KpiM U.bOrO, Ma.11i XBipTKH, HKHMH MO)l{Ha 6yJio
po6HTH BHila.llH Ha BOpora. CaMi BOpOTa oysaJIH IlO.llBiHHi, 6yJIH BHKO-
UilHi 3 3aJii3a, a6o BHTecatti 3 J.y6HHH, o6KoBaHi, Ha 6iryHax i Ha 3a-
uicax, 3 3acysaMH Ta 3aMKaMH.
noc~pe.n 3aMKY 6yJio wupoKe no.nsipH, 3a6y.nosaHe TiJihKH B 1..1a-
rrnui. oyJIH TYT 6y.llHHKH Ha noMeWKaHHH BJiaCHHKa, Ha npHMi111.eHHSI
;1J1S1 3aJioru, .KoMopu Ha o6opoHHi 3aco6H, mnHxJiipi. crnl1Hi ii HH. Ui
(1y JlHHKH a6o npHTHKaJIH .ao MypiB, a6o ix CTaBHJIH 3aMiCU.h MypiB;
u }KoBKBi Hnp., 3aMOK CKJia,lla€TbCH 3 40THpbOX BeJIHKHX 6y.llHHKiB, .llO
mrnx Ha porax npHTHKalOTh 6aWTH. 3aMKH Ma.nH Bee BCJIHKi ni.n3eMeJIJISI,
lllO HWJIH Hepa3 .llBOMa noBepxaMH. 5awTH npaBH.TIH . M: 3a apceHaJIH Ha
:t6pmo, Ta 3a KOMopu Ha nepexoB yrn1<oro MaM:Ha.
Cepe.nuHa 3aMKoeoro no11BipH 6yJia siJihHa; TYT Bi.n6yBaJIHCH nepe-
rJJHJlH eiHchKa, TypHipH ii 3a6aBH. TyT Morno MicnnHCH 11 HaceneHHSI,
lllO XOBaJIOCSI .llO 3aMKV 3i CBOiMH. CTaTKaMH B 1..1aci He6e3neKH. 3aMOK
MaB yce KOJIO.llSl3h, Hepa3 .lly)l{e rJIH60KHH; y ni.nripU.HX y faJIH4HHi
r:t u KaMHHU.i Ha no.niJI.11i 3aMKOBi KpHHHI-li MalOTh no 36 M. rJIH611HH.

nAllH 6&WTM i 6acTioHy. PucyuoK Bi.:a3ye, JIK


N•·~p)''IHo 6y.J10 6opos1rru Kpyr.11ux 6acTiouiB,
II:\ l't', JIKi KOpHCTH ~&Ba.B a6opoui IlRTJJKYTHHH
OllCTiOH (,!1,0 CT. 158).
160

3. B 6 o p o T b 6 i a T a T a p a M u.
nepeMora JhlTBH· 5op0Tb6a 3i crernOM, y SIKY KHSDKa YKpa~Ha
BKJlaJia TaK 6araTO 3YCHJlb i e11eprii, HU.IJia ,llaJii 11 B ,llaJiblllHX CTOJllT-
TSIX. Tarapu nicJIH norpoMy YKpaiHH 1240. p. ociJIH y crenax Bi;i
BoJirn no .llHicrep. Cnepllly BOHH rnopHJIH O.llHY 3o.!JoTy Op..'ly nLl BJia-
.llOIO xatta, mo MaB csiH oci.llOK y CapalO Ha.ll .llOJiilllHhOIO BoJiroK>. Xa-
ttosi ni.llJIHraJIH qon1pu op.llH, mo npo>KHBaJIH y crenax Bi.a. Bo.1rn no
.lly1ial1. AJie 3rD.llOM €.llHiCTb rarap cTaJia c.na6llla, noo.n.uHOKi opm1 110-
4aJm Bi.llm~peMJIIOBaTHCSI i >KHTH BJiaCHHM >KHTTH. Hepa3 .llOXO.llHJio
ii !lO 3aB3HTOI 6oporh611 Mi>K TaTapcbKHMH craplllHHaMH. Ui He3rom1
cepe.ll Tamp ocJia6HJIH .lly>Ke rarapchKY BJia.lly Ha YKpalHi Ta 3aB.llHirn
U.hOMY JIHTOBCbKi KHS13i MOrJIH JierKO onaHyBaTH 3HaqHy qacTHHY yKpa-
iHCbKHX 3eMeJib. .
Bil1Hy 3 TaTapaMH noqas BeJIHKHH KHH3b OJibrep.ll, CHH re.llHMHHa.
B 1363. p. BiH nilllOB BeJIHKHM nOXO.llOM y CTeTIH Mi)f{ .llHinpOM Ta 5oroM.
TaM BOJIO,'.liJIH rpu TaTapcbKi »u.apHKH«, T06To .llpi6Hi xaH~, a BJian.a
ix CHraJia a)f{ Ha no.lliJIJISI. Micu.eBOMV HaCeJieHHIO BOHH .ll03BOJISIJIH 3aH-
M3THCSI cnoKiHHO XJii6opo6cTBOM, 3a.iiullla10q11 11oMy BJiaCHHX, su6opmu
OTaMaHiB. TiJihKH qac-Bi.ll-qacy npHXO.llHJIH TarapcbKi ypH.llOBU.i, 6aCKaKH,
i 3611pa.m npun11caHy AaHuHy. 0Jihrep.ll yBil1rnos y 3HOCHHH 3 U.HMH
OTaPttaHaMH i npHT5ff ix Ha CBOIO CTOp-OHY. y 6010 Ha.ll c H H b 0 IO B 0-
Jl o 10 (Tenep CHHBO.llb, Jiiso6iqmfii np1m.rmB Gory) JIHTOBChKi BiHChKJ
norpmm.JIH U.HX rpbox xaHiB - Xa116e.H, Korny6yra i .llMHTpa - i1 no-
B010BaJ111 T. 3B. 5iJio6epe>K>KH, npaBHH 6epir .llninpa. TarnpH Myci.rn
3pCKTHCSI B~la.llH Ha.ll no.lli.TJ.'IHM. To.lli OJibrepJl noca,llHB TYT TpbOX CBOix
6parnHuqis, KopiHTOs11qiB. JleCSITb poKiB ni3Hirne BiHHa 3 TaTapaMH
,Bi:1.HOBHJI3CSI, JIHTOBChKi BiHCbl\J . 137 4. p. XO;lHJIH me pa3 Ha Ta Tap
i 3BeJIH 6iii i3 xaHoM TeMipe30M.
We e1-1epriqHirny BiiiHy 3 TarapaMH BiB seJI. KHSI3h BuTOBT. Bi11
BHKOpHCTaB yMiJIO 6opOTb6y, mo ii BeJIH Mi)f{ co60IO pi3H"i TaTapCbKi
xaHH i npeTeH,lleHTH .llO BJia)l.H, MaB Mi>K TaTa,paMH CEOiX COI03HHKiB
i BacaJiiB. 5IK KOJIHCb nOJIOBeU.bKi nJieMeHa nepeXO)l.HJIH ni.ll BJiaJly yKpa-
lHCbKHX KHH3iB, TaK i Tenep 11acTHHa Tamp cJiy>KHJia JlHTBi. Bu ros r
KiJibI\a pa3iB IlO.llaBaDCSI Ha Op.lly H CHJlbHO norpOMHB TaTapCbKi K0-
40BH:ma. B 1397-1398. p. BiH yJia.lllfB BeJIHKHH noxi.ll Ha KpHM, npoiilllOB
u.i.rmii KpHMChKHH niBocTpis a)f{ .ll.O Kacfrn, nopyiittyBaB oce.rii ii y KpuMy
noca.llHD JaJieJKHOro Bi.ll ce6e xaHa. To.lli TaKH HM .llOJiilllHiM .llttinpoM
BaTODT no6y.llysas KaMSIHHii 3aMOK i Ha3BaB iioro ropO.llOM CB. IsaHa.
Bitt cBi.llOMO JMaras .ll.O Toro, mo6 OIJaHysaTH no6epeJKJKH 4opHoro
MopH ii Bi.llHOBHTH TOproseJihHi 3HOCH:HH 3 Bi3aHTi€io. YKpinHB piKy
.llHicTep, nocTaBHB 3aMKH KapasyJI (KOJIO Ten. PalllKOBa) i 4opHHit
ropO.ll Ha.zl .llHiCTpOBHM JlHMaHOM. fopO.ll Xa,u>KH6eii, B OKOJIHU.i Tene-
pilllHhOi 0)leCH, MaB 6yTH fOJIOBHHM 110pHOMOpCbKHM nopTOM.
3axonJieHHH U.HMH ycnixaMH, BHTOBT 3a,uyMaB BHnepTH TaTap i 3 J1i-
B06epeJKJKSI. B 1399. p. 3opraHi3yaaa HOBHH noxi.l{, me 6iJihWHii, niil<
nonepe)l.Hi. 3 iforo HaKa3y B KH€Bi CTaHyJJH BCi JIHTOBCbKi KHH3i, Ha
Ili.llMOry npHHlllJIH HiMU.i 3 Opycii, TpOXH IlOJISIKiB i3 00.lliJJJISI Ta we
it op.l{a BuroBToBor-0 cTaBJieHHKa, xaHa ToxTaMHrna. 3 KuEea aiikbKO
PYlllHJIO y CTen JiiBHM 6eperOM nHinpa, THM caMHM WJIHXOM, SIKHM
yKpaiHChKi KHH3i XO)l.HJIH Ha IlOJIOBU.iB, nepeHWJIO pi11KH Cy11y Ta ncJIO
181

-~~-~
=~::.:=i.~-J -
'El
I . ~

!
fITl
'i.
Cr ;, ~ ...=..·

•, c .~- -~-:

31110K y CrapiM Ce.ni K. .n111oaa. BiB no6y AOB&IUllt UJ1ae1i1 ,ll;oMi.ei&oM 0cTpOsbJtBM·3acJae-
c&DM, si c.naeeoro po,1,y OcTpoa&&ex.

i cTaJio He.laJieKo BopcK,,1a, 3a SIKHM CTOSIJia TaTapCbKa op.ZJ.a. XaH T~­


MHp-KyT.lYK npo6ysaB yBii'ITH B neperoaopH, He Bi.lOMO, 'lH lll.llpO, l{lf
uto6 Ti.'lhKH .ZJ.o6yTH 11ac Ha npuroToay ll.O 6mo. AJie BHTOBT rop.llO
11i.1mosin Ha iforo nOCOJibCTBO: »OOf IlOKOpHB MeHi Bci 3eMJii, IlOKOPHTb
i Te6e. DY.Zlb MeHi CHHOM, SI T06i 6y.ZJ.y 6aTbKOM, Ma€lll MeHi mopi4HO
.taaaTH .laHHHY if 'lHHllli. 5IK He 3axo11elll noKopHTHCH .l06posi.'lhHO, TO
:mau. lll.0 6y.ZJ.eW MOiM pa6oM, i BCIO TBOIO Opll.y SI BHHHlllY Me'leM«.
BHTOBT no)liJIHB cso€ siiichKO Ha II.Ba noJIKH. TaTap ToxTaMHma
i cJia6wi 11acTHHH aa.'IHlllHB npu o6oJi, a caM iJ nepeaoBHM no.1Ko~1
pywHB Ha TaTap. CTapuii TaTapcbKHH no.1IK0Bo.leUh E.w:reii 3HeaaiK.m-
HHMH CJIOBaMH. p03JIIOTHB KHH3SI i BHTOBT Ilj)HCKOpHB HaCTyn. .llH-
TOBCbKi CTpiJibl.li 3i caMOCTpi.1iB o6KHHYJIH BOpora CTpi.1aMH. BiHChKO
Mano nyrnKH Ta numaJii, »a.1e ix CHJia 6y.TJa cJia6a y 1111cT0My no.ii<'.
( :ncpwy BHTOBTiB IlOJIK 6opOBCSI .l06pe, TaTapH yCTyna.rn. - MOr.<e
118BiTb )"MHCHe, lll.06 BeJIHKOfO KHS13SI BiJ.6HTH Bi.l 0603y. noTiM XaH BH-
CJl88 O.llHH nOJIK Ha JIHTOBChKm1 0603. ToxTaMnllleBi TaTapH He BHT!)H-
wanu Hanopy, no11aJIH BTiKaTH, a Ja HHMH H HHWe BiHCbKO, - Op.la ii.o-
,\y.'la 0603. To.zti B>Ke 3 .llBOx cTopiH, i 3 nepe.ay i 3 3a.ais, TaTapH
11a11epJ1H Ha BHTOBTa u po36u ..1u iioro BiHChKO 14. cepnttH 1399. p. Ha
llOo1li 6010 JISlfJIO 74 JIHTOBCbKO-yKpaiHCbKHX KHH3iB i THCSl'li BiticuKa.
TarnpH 3.ztoraHSIJIH po36HTi noJIKH if Jarna.rnrn aiK Ha Bo.rnHb i flo-
Ainm1.
A.'le XO'I ueif 6iit: 6yB .!l)ISI JlHTBH TaKHH HemaC.lHBHH, TaTapH TC:.K
:ua:ma.TJH BeJIHKHX BTpaT i He MaJIH Bil<e CHJIH B.lepiKaTH yKpaiHCbl\HX
:tcMCJlb ni.ll CBO€JO BJia.ztOJO. KoJio 1400. p. op.la 3peK.1acS1 csoix npaH
11a,t YKpaiuoro Ha pi11 JluTOBCbKOro ..seJI. KHSI3iscrna.

•ltropl• Yli.paiecLs:oro Bilc1t1&«- 1I


182

KpHMC•Ka op.11.a. niB CTOJiiTTSI nic.,1S1 BHTOBTOBHX nepeM·Or Ha CT·~ -


noBHX oKpaiuax nauyeae MHp. TaTapH ocJia6JIH, ee,,1H Mi)I( co6mo 6o-
poTh6y ii ue uana)laJIH Ha yKpaiHCbKi 3eMJii. A)I( y .apyriH noJIOBHHi
XV. B. ei.nnocHHH 3MiHHJIHCSI. Ha KpuMy 3opr~HiayBaJiacS1 Hoaa op.la -
KpHMChKa a6o nepeKonchKa. TaTapH 3aHSIJIH KpHM ni11.qac Hana.11.y Ha
YKpaiHy 1239-1240. p. Cneprny TyTelllHH op11.a npuaHaeaJia eepxoBHY
BJia.ZJ.y Capa10, aJie 3rD.llOM 36HJiacSI e cu.11y ii noqaJia aMaraTH .llO ca~m­
cTiUHOCTH. KpHMCbKHH nieocTpie, .llOBKOJia 3aMKHeHHH MopeM, .11.anas.
BHri,llHHH 3aXHCT npOTH BCSIKHX Hana)liB; B)'3hKY lllHHKy, mo JiytiHTb
KpHM i3 cyxo.n;o.110M, TaTapu neperopO.llHJIH BaJ1aMH,,, ii poeaMH, no6y.ly-
sa.11u TYT ropO.ll nepeKon i TaK 3a6e3ne1.JHJIH CBOi BOJIO.lliHHSl. XaH
Xa.ll)l(i !epaii (1440-1466. p.) 3a )lon0Moro10 JIHTBH aeiJihHHBCH 3 3a;..
Jie)l(HOCTH ei)l 3oJioTOi Op.nu i nporo,,1orne ce6e caMOCTiHHHM ao.10-
.n;apeM. floro HacJii.llHHK MeHrJii !epaii npnHHB npoTeKTOpaT Type11-
1.JHHH 1479. p. Ue 6y;rn l.7151 YKpaiHH no.lliH He3BH43HHO sa)l(Ha, - KpnM-
ChKi TaTapH, 3a6e3ne11eHi .lOilOMOfOIO MOf)'THbOi TypeuhKOi )lep)l(aBH,
noqa,:rn HOBi Hana.UH Ha yKpaiHCbKi 3eM.Tii.
neplllHH BeJIHKHH noxi.J. KpHMUiB Bi.l6ysrn BOCeHH 1482. p. MeHCli
!epaii i3 yci€10 op.uo10 BlapHB Ha KHiB. CTapHii KHiBCbKHH 3aMoK 6ya.
c.Tia6o ni.lrorns.1eHHH .lO o6opOHH, 1. sepecm1 TaTapH 3.ll06yJrn y1<pin-
.1eHHH, 3ana.rrn.rn MiCTO, norpa6yeaJm uepKBH, no3a611:pa.1111 B HeROJIIO
ee.mKy CH.TI)' ~1IO.leM, HaBiTb BOCBO.lly IBaHa XOlKeBfflta 3 po.r:tHHOIO,
i 3 eeJIHKOIO 3.ll06H111110 sepHy.rnrn .ao KpH!\ty. Ueii norpoM .laBHbOi
cTo.mui 3p06He eeJ1H1.Je3He epa)l{iHHSI H.a YKpaiHi 11 y ui.i'loMy se.,HKOMY
KHSI3iecrni. Be ..1HKHH KHSl3b Ka3HMHp 5lrai1.11oe1p1 nporo.10rns Ha Kp11M
3ara.'IhHHM noxi.l i3 ui.11oi .uepn<aBH, .n;o K11iB11{HHH BHc.1aHo 40 rnrn11
eiiichKa. KHiBCbKHH 3aMOK no11aJIH HK-CTiH: Bi.l6y.l0eyearn, - .J.O npaui.
no3raHHJIH ace ceJUIHCTBO 3 OKo ..mu.i TaK, IUO npH 6y.a.oei npaU.IOBa.'10
20 THCSll.J COKHp. Bci po3yMiJIH: rpo3y TaTapCbKOi He6e3neKH.
A.11e TaTap11 He HaJJS1Ka:r1HC11 uHx ni.nroToe. Cnpo6ysaslll11 pa3, BOHIL
nosrnpHJIH ttai3.lH 3 pm~y Ha piK, 3 yce 6i.'lblllH~f 3aB3HTrnM. B pp.
1485-1487. BOHH w.o poKy Hana.la.m i'1 pyj:ittyea.rn no.liJI.TIH; He no-.10-
r .r10 i1 Te, w.o Kopo.11ee114 5IH 0.TJb6paxT norpOMHB ix ni.l KonHcTe-
pHHOM 1487. p. ,llsa pOKH ni3Hillle ui.1a op.l,a, 3 100.000 KOHeH, 3IIOBY
ttana,,1a Ha KHiB. B 1490. p. TaTap11 nopyiiHyK:.·:11 Bo.mHb, nporm,i.'IU
ra.1H1IHHY if 3arna.mrn a)I{ ni,l .Jl106JIHH. IUoiiHO, K0.11H nosepTaJIHCSI
3 Be.mKHM IlOJIOHOM, .lHTOBChKe BiHCbKO 3a~T}'l1HJIO iM JJ.Opory ni)l 3a-
CJiaBOM i TaK ix norpoMHJIO, mo BCSI op,w nilllJia a _po3Ti11. B pp. 1494-
1497. 6y JlO nSITb Be.rnKHX Ta Ta pcbI<HX noxo.uie Ha Bo~'IHHh; xo11 y .'leHKHX
MiCUSIX ix no6HTO, TO npoTe BOHH 3pyifHyBaJIH 6iJ1blllY l.J3CTHHY BO.HHH-
CbKOi 3eMJ1i ii noBHBO;J.HJIH CHJ1y Hapo.uy B no,,10H. B 1498. p. xoJJ.HJIH
KpHMUi Tp1111i Ha faJIHllHHY i 3HHlUHJIH 6araTO BH3Ha4HHX MiCT, HaBiTb
nepeMHlllJih, cnaJIHJIH nepe.nMicTH Jlheoea. B 1500. p. BOHH uiJiy ociHh
npooyeaJIH B HallIHX 3eMJISIX, nopyHHYBaJIH no.n;iJIJISI, BoJIHHb, faJIH4HHy,
XoJIMJJJ.HHY ·11 CSlrHYJIH 3)1{ no B11cJ1i; 3 noxo.ay np11BeJIH 50 THC>ltJ
tteeoJihHHKiB !... TaKi Hana.n11 HWJIH piK-pitIHO, a TO ii .nea-TpH pa3H tta
piK, iM He 6yJio HiSIKOfO KiHUSI, HaceJieHHSI H3WHX 3eMe.!tb 3aJ1Hlll3JIOC5i
6e3 33XHCTY, 6e3 nopHTYHKY ...

TaTapCbd BilCHIO. TaTapH asepTaJIH yaary oeooiM a11r JijiJJ.OM_


»BoHH Bi.llpi3HSllOTbCSI Bi.!l HHlllHX Hapo.uie«, IlHCaB cppaHUY3bKHH IlH-
CbMeHHHK 5.1€3 .le Bi)l{eHep 1573. p. »5apea ix lllKipH cMar.nsrna, Hie.
163

6iM 3 TaTapaMM.

C'Ta~u11Hnii 1epeRi:1pu r
.'3 1521. p. 3 Xfl'·•-
11iJ.:e ~[aTiH 3 ~(r:­
XOBa. :{seprnJOn. y-
sary 01Rrn n.fap.
6.1118'
{•.-·{
1
roc.rp••-
1

RPp:xi. mam;e.

n1-::mLlCCh:aH111'i. Olli HCBC.lllh:i. 3ana.11 11 na.1h:i . .lllB.lHTbCH BCC Ch'.OC<l. 06-


.ll!lllJH h'.pyr.1e i n.1ecKaTe. Hh: Ta rnpi.1Ka. Ha 6poBax i lllOh:ax Ro.10ccH
He \13IDTb i3 BllHHHTK0:\1 6opo.lH. KOTPY 3anyci..:a10Tb .1y:-nc .16aiL111Bo.
XQ!l C060l0 orpstlHi. BOHH 3pOCT_y ~ta.l0f0 1 :. no.ii6HO OTIHCye T3Tap
:wyrnii ¢pamty3. iH:-n1rn€p ri.1bm1 5on.rnH, mo .lOBro npom:11BaB Ha
:rK!-:'2iHi: .·Bmm HeBe.mKoro 3poCTy. Hafrnmui 3 H11x 11c nepexo_rn.TG
noH;-u Haw cepe ..wiii 3piCT; 6i.1hwiCTb ix ,ta.10ro 3pocry. a.1e BOHH npu-
ca.:iJ..:ysaTi. 1100.lHHOKi llacnrn11 Ti.la .lym:e Be.lHKi. Ty.1y6 BlfCOh'.lllf i rpy-
6m'i. BOHH TI.lellHCTi, MaIOTh KOpOTh'.Y llilllO {1 Be.mKy fO.lOB_y; 00.lllllllH
ix ~.13ji£KC h'.pyr.1e-: ll0.10 umpoKe. Olli '.\13.10 Bi.lh'.PHTi. a.le ui.lKO:\I llOpHi
Ii w11poh:o npopi3atti, Hie h'.OporKnii. poT uese.1111".m'i i3 3y6aM11 6i.11nrn, HK
Ta ·C.lOHOBa KiCTb, UJKipa Otaf.lHBa. EO.lOCCH llOpHe i TBCp.le. HK
rpHB3 KiHChKa«.
/KttrrH TaTap 6y ..10 npocre ~i cysope. ·Ui sapsapH 3Ha10Tb. uto Hi
,J.lH O,llIOfO Hapo.J.y HeMa€ HillOfO sapTiCHiworo Ha.l xopo6piCTb i BO-
fHHY .lHCUHn.7IiHy Ta mo xopo6piCTb J.06yBalOTb TH'.!. mo 3l31fh'.310Tb
.lO HCJ.OCTall; THMTO BOHJI uypaIOThCSI p03Him:HeHHH ii ponwwiB Ta
:-ma.'lh'.Y npHrOTOB.'IHIOThCSI .lO BO€HHOro J.i.Tfa, nrnByllH cyBop1n1 :ff<HTTHM
ra 3BHKaIOllH .no i3lH sepxH. BoHH CHJHTh Ha .KOHi Bi.l Ma.'loro 11 He
ncpecTaIOTh i3JIHTH .no HeMillHOi cTapocTHt<, onosiJaE: M11xart.10 .TlHTAHH
Ha no1.1arKy XVI. B.
»Y ci BOHH xopo6pi BOHKH, CHJlbHi 11 BHTplrna.1i, .:ierh'.O BH.J.epm:y10 fb
yroMy H ttero,!ly' 60 Bi.a CbOMOro po Ky. :tf{ffTf.H, KOJIH BHXO,lSITb 13 CBOIX
K3HTap, TOOTO .J.BOKOJiiCHHX B03iB, BOHH cn.'l.HTb Ti.1hKH ni;t f0o1'll1M He-
OOM i HaBiTb y toMy Biui He JtiCTaIOTb TIO:ff\HBH, nOKH He 3i6JOTb
com 11 crpi.1010; TaK Tarapu npHBllaIOTb csoi .!lint crpi.'IH rn 3 .1yKa
JO MeTH i s ..1p1aTH. KoJIH BOHH .J.OXO.J:HTh lO .l.BaUSIThOX poKiB, ix BH-
rn.1a10TG Ha siiitty. M~nepi JeHh-y-.leHh KynaIOTb ~ta.ii .airH B co.111.
uw6 WKipy 3p06HTH rpy6lllOIO ii Mettille Bpan<.lJHBOIO Ha X0.10,l, h:OJIH
.10Be,lCTbCSI npOXO.lHTH piKH B3HMi Bn.138((. (oon.'IHH).
184

TaTapCbKHH 0.lHf 6ys .ly>Ke npOCTHii. »TaTapu HOCBTb .lOBri Kan-


TaHH. 6e3 cK.71a.lOK i <f>a.'1.lHH, :1erKi ii BHri.lHi .lO i3.lH sepxu ii .io
6o10; lllaDKH ix 6i.1i, rocTpoeepxi, 3po6.1eHi He .J..1B 03.J.OOH; B qaci 6010 ..
3aB.)JIKH BHCOTi lllanoK i ix 6 ..1HCKOBi, TaTapH MalOTb BHr.'ISU Be.lHllHi-
lllHii i rpi3HilllHH .l.1SI aoporie, XOll BOHH ff He MaIOTb 3BHllalO Ha.J.HraTH
lllO.lO!dH« .• (J\\H.X. JlHTBHH). }>0.:urr Tamp CK.1a;J.a€TbCB 3 KOpOTKOi co-
p0111\H 3 6asoeHBHoi MaTepii, mo CHra€ ecboro nie cronu HH&lle noHca.
i.3 lllapamipiB si CM}Tacroro cyma a6o tracriwe 3 6aBoBHBHOi TKaHHHH,
nnrroi noaep:xy; 3HaTHimi ffOCHI"b lllllTllii Karmm i3 6aoosrurnoi Ma-
Tepii~ a nosepxa C)"KHSIHHH xa.1aT, ni.l6HTHH <l>YTPOM .lHCHl..li ~60 co-
Oo.1SI, lllanKy 3 TaKoro caMoro _<f>yTpa ii canHHosi qo6oTH 6e3 oCTpir.
3BffliaHHi TaTapH HaKH.lalOTb Ha n.1e11i 6apaHBllHH KOiKYX; y CH.1bH~·
cneKy a6o a- .lOm O.lS1ra10Tb iioro lllepcTJO Hasepx. Hecno.J.iBaHa 3yCTpi'!
i3 HlnfH Ha llHCTOMy no.ii MOJKe .J.66pc Ha.lSIKaTH, 60 B TaKOMy O.lff3i
.1erKO ix B3SITH 3a 6i.1ux Be,lMe.liB, mo i.lyTb Bepxu Ha KOHHX; a.1e B3HMi
BOHII BHBepTaJQTb CBOi KOiKYXH Ii lllaDKH, 3po6..1eHi 3 TaKoro ca~IOfO
~ta Tepi11.1y' lllepCTIO .lOCepe;tHHH« (6on.1SIH).
036p0€HHSI TaTap 6y.10 HiqHM He3aMiTHe. M.uxaii.10 .TIHTBHH onoai-
.la€. lllO Ko.in TaTa"pu e 1530. poKax nilll.11:\ noxo.lOM Ha Yropm1rny.
BOHH 6y.m ~taiim:e 6e3 36poi: }>XH6a BKHH .J.eCSITHH a6o .lBal.lSITHli 6ye
036pornur1 .1yKm1 a6o llla6.1ero. naHl..lHpi CTpilla.1ucS1 me pi.J.llle; o.wi
}f3.llf Ti.lhKH .lPIOl.IKH KiCTBHi a6o .J.epeesrni. HHllli 6y.1u nepenOHC3hi
nvcTmm nixea~m 6e3 36poi. lUHTiB, KOniii i HHWOi TaKOi 36poi BOHH
ue 3HaIOTh u.i ..1Km1«. TaKcaMo Ka>Ke .le Bi>KeHep: }>36poB ix .ly&e npo-
cra, cK.la.laCThCH Ti.1bKH 3i ca~wro .1yKa Ta c~pi.1," 11aco~1 ia .lO.laTKmt
KHH.liKa.1y a6o llla6.1i«. 5on.1S1H mune .lOK.la.lHillle: »36poro ix TBOpHTh
rna6.1S1 Ta .1yK i3 caraii.J.aKO!d, .J.e 6ysae 18-20 crpi.1; y UOSICa BHCHTb
Hi&. KpC}liHb i3 Kpeca.1m1, lllH.10 i 5-6 CHJKHiB peMeHIO BSl3an1 6pa11-
u.iB. SIKHX CUO.liBalOTbCSI 3aXOUHTH ni.J.llaC IlOXO.lV; KOJKHHii i3 HllX ~ta€
B KHllleHi HipH6ep3bKHii ro;J.HHHHK (u.e BKeCb Henopo3y~1iHHSI ! !). Ti.:ihh:a
Ha1!6araTimi HOCSITb KO.lbll)TH, pelllTa :iK, He MalOllH TaKoro npC.l}fCTY
pocKOllli. Ii.le Ha BiiiHy 6e3 naHU.HpiB«. .
TaTapH c.1aeu.111cS1 ll)"lOBHMH seplllHHKaMH. »BOHH BH3Ha11a10TI:.CS1
!\1e1 Kiqro Ta 01i.111sicne e ia.ii sepxu, a.1e Ha KOHi CH..lHTb Heauri.lHO,
60 CTpe!\ICHa KOpon\i ii HOrH B KO.littax CH.lbHO 3irnyTi; B3ara.1i Ta-
TaTapuH HA KOHi CKH.la€TbCH Ha !.ta.1-
ny, w.o be .eepxu Ha xopTi. A npon
EOHH qy.].OBi l3.lUi Ii B113HallalOTbCH
TaKOIO 3pJ"llHiCTIC, mo i B ttafi-
CH.lbHimm1y 6iry TpIOXOll neperna-
KYIOTb i3 yT0~1.1enoro KOHB tta .lPY-
roro, CBiiKoro. KOTporo KOiKeH T;m-
~a€ 33 IlOEO.l.H, BTiKalOllH Bi.l no-
fOHi. He no1.1ysa101111 Ha co6i i3.lU.B,
[ LlbHllii KiHb, HK-cri.H nepeXO.lJIT1'
Ha npasuii 6ih': i 6i>KltTb piBHO 3 nep-
lllllY, yce rOTosnu. mo6 nattosi
BHri.lHO 6y.10 CKOIJHTU Ha HbOJ'O, HK
6y.le Tpe6a. •TaKi BOHll np11s11eHi -
TaTapMH Ha KOHi. ~ ~1;i.n .. ui.:y nh1e111>1>1)f•.1 ~1110.:"T· C!y:;+::~nl CBOill nauaY. Ae-rill ue oco6·

1111 _\.1b6pe:ua .1,1opt-iia- .111ea nopO.la Kone1i, Herapua ii He-


186

•=
. ->• ..
:::: _ :

•::: _.=:
~· -- -------_-_

. -
..

•• .--·---·~
t------ .b~>-.
. :::
__ ......... , . :

-----~-~--~:~~-::·_·-~--.:_~·.::~----:-::::~-----·&
=• --·· --~ _-- _ -~~ -. i. . :. ....
... •._,
:;
'I
'••
~------1-····
-·~ ~"' ·-:__ ··---·-----·~
Ii.

..,.-------~-::=c:-:c=:~c:::c::1--.......,_

........:.a..........
!
-- ~ , . ! ·-
io.

0,1RH JTe'li TaTap. PHCyBOE 6on:.uaa. 3 JD.OTO BJqllO, .t1E TaTapci.m:fi Biul1 3 -100 .lJO~eii
.1Llen.c.R D Ba'l'ITH DO. 100, DOTbl DO 33 i 11 .D>.1el. T&Ei -.n ryp1'Ell !IOr.1H ,_.le['K('
pi:iJ.1eTrrncJ1 no 1.'Teny i ·~xoeaTn1.'b nepe.i nor1.lRek.l Bopcira.

':'n.13JHa. a.1e He3BHllaliHO BllTpHBa.ia ii HeBTO'.\IHa. 60 LK Hisu~mi ~iHL


llC 3~om:e npoiirn 3a pa3 20 1111 3Q MH.lb (<t>paHUY3bKllX) TaK. SIK ui
. 03X\taTH. _. TaK H33HBa€TbCH UH nopo.l,3; B HHX rycra rpnea. LUO cna-
.13( .lO 3eM.li i TaKHii caMHli .lOBrHii XBi.cr«. (Bon.lHH).

Tllttllla TaTap· Iiowum iiy>Ke .ztoKJia,ztHO OnHcye.. HK BHrJIH.laB


TaTapCbKHii noxi.l i HKOi T3KTHKH BlKHBa.1u TaTapn. 3YCTpiHY8IIIHCb
i:l HaWH'.\111 BiHCbKa~H.
Op.la 8HXO.l1i.1a B noxi.l 8e.1HKm1 eiiichKOll. Ko.111 Ha ei1iuy iiumo
ca'1 xaH. TaTap Ha.1i11ysa.1u .lO 80 TUCH11; ni.l npOBO.lO:\I xaHOBUX H3Mi-
rHHKiB. \1yp3iB. 6ysa.10 TaTap - 40 .lO 50 THCH11. nepe.l UOXO.lml Bi.-~­
oyeaBCb y KpHMY neper.1H.l 8iiic&Ka. 4epe3 .llttinpo i1 nttwi piKn TaTapu
11cpexo.ln.111 en.1a8. i TO oco6.1uenM . cnoco6oM. TarnpchKi KOHi 6y.m
11p11811eui nepen.108aT11 8e.10Ki npocropu. - TaTapuH n.1118 nopyq i3
hOHeM. TPHMa101111cb .1iooio pyKoJO noBO.liB i rpnen KOHR, a npa80IO
occ.1yt01111; ci.l-10, o.urr i 36pot0 CK.1a.laB Ha 06epe:\10K Tpoiui, npns11-
Jattm! .lO KOHH110ro XBOCTa. CTen TaTapH npOXO.lH.111 C80hm npoTepTil'.\m
m .1 11 x a Mu, mo 8e.1n 80.lO.li.1a:\rn. ·MHHat011n BCHKi pi11Kn. 6y.m Tpn
ro.lOBHi 111.lHXH: 4 0 p H H ii - :MiiK llttinpm1 Ta 6orm1. Ky q }1 a H c b K H ii
Mi>K BoroM i llttiCTpoY Ta My pa B c & Kn ii - ltiiK 1luinpm1 Ta
•.°liHUeM. 3 mp.la JlyttalO BiB .lO fa.11111HHH n 0 ~ y TC b K II H IIl.1HX. '.\liiK
flpyTOM Ta JlHiCTpoM. f-O.lOBHi W.lSL'UI }la.10 6araTO .lpyropH.11.HllX Ri.l-
11ir Ta nepexo.liB.
186

Op.la. ihu.1a urnpo1·arn cf>poHTO~f. no 1OQ seplllHHKiB y o.wm.ry PSl.1l~


TOOTO 300 KOHeH, 60 KO:A\HHH TaTapHH BiB no ,lBa Bi.1hHi KOHi, moo
HK ll.(0 .10 l.fOro ix 3MiHJOBaTH. y r.lHOHH\' TaKe BiHCbKO Ma.10 800 .:lO
1000 psuis KOHe1i; Ko"111 pH.lH iirn.m TicHo. TO TaKa apMiH 3aiiMa.1a
10 .10 1.3 K~I.. a TO Hepa3 i 6i.1hllle. ))Ue .lHBOBHiKa .lJISI Toro. XTO
6at.rn:Tb u.e Bnepllle. 60 80 THCSl4 BeplllHHKiB Ma€ 6i ..1hlll HiiK 200 THCSll.f
KOHefi. HKi BKpHBaJOTb CTen ryCTillle. HiiK lepesa y .1ici~<. OTIOBi..:.13€
bOTI.l.SIH. 3la.1eKa 3.la€TbC.SI. lll.0 u.e Ha o6pii uaqe XMapa ni.liHM3€TbCSI,
poCTe fl poCTe see -6i.lhllle i BO.lH04aC i36.:111:A\a€TbCSI -i HaBO.lHTh
crpax i Ha Hairni.isa:A\HilllHX<: ... Taraptt nocysa.111c.S1 snepel .lyiKe cKopo,
a.1e lll.0 fO.lHHH .laBa.m KOHSIM h:OpOTKHH BilTI04HHOK.
~~ Bi.l.l3.li .lBOX-TpbOX :\HUb Bi.l BOPO:A\Oi rp.SIHHU.i Op.J.a CTIHHSl.laCSI
B BHfi.lHOM\". 3a6e3ne4eHmi\" ~ricui fi TVT Bi.lTIOl.fHBa.1a .J,Ba a6o TOH
.mi. Tyr ta1-apn .ial11.111c.S1 .lO 6oJO. BiiichKO li.11t.1ocH Ha ro.10BHHH Kop-
nyc a6o Ki lll, lll.0 o6iihtaB J,Bi TpeTHHH 60€BHX CH.1 Ta Ha ;tBa Mettllli
Kpn.1a. TaK y.1a..lLKeHa op.la 1illl.1a la.ii lyiKe lllBH.lKHM noxo..lOM, ..leHb
i Hill, .ll.OKH He BBittlll.13 Ha 30-40 MHJib y fJIHOHHY Kpa10. TaM Kiw CDH·
HSIBCSI. a Kpll.;la iirn.m Ha npaso 11 Ha .liBO Ha rpa6yHKH .. TaKHH si.ui.11.
mo ~raB lO 10.000 .lJOleii . .li.11tBCb Ha ~reHllli aararn no 500-600 Tarap,
i BOHH po36ira.mrn Ha aci CTopottu. Hana,.la.m Ha oce.11i. rpa6ysa.111
ace. w.o MOiKHa 6Y.10 B3SITH, i 3 Harpa6.1eHHM sepra.lHC.SI .lO KOllla.
Ha .\1icu.e THx. mo· aepHy.111cS1, BHXO.lH.m .lBa Hosi 10-THCSl4Hi Bil.li ..1H,
i T3K yce CBiild CH:.111 Iilll.1H rpa6yBaTH. noTiM Killl IlOl.fHHaB Bi.lBOpOT.
3Blll.f31tHO BHrHHaJOl.fll CBiii lll.lSIX y .lyry. mo6 BepraTHCSI llHlllHMH OKO-
.lHUSi~UI; .SIK C.li.l no TaKOMY TIOXO.li 3a.111rna.1arn lllHpOKa BHTOTITaHa
01yra. - ;;rarapchKHi1 rn.1S1x«.
Ko.111 B noxi.l illl.10 He ace aii1chKO. a Ti.1bKH ~teHllla aarara. TaTapu
Cti.lKyBa.mcSI He3aMiTHO BBiiiTH Ha .YKpaiHy. BHCH.la.111 Hanepel. CTC!POLh":y.
mo :1os11.1a :'.Sl3HKa.:~. no.Ji 1.H mcH Ha HeBe.1m;:i Bi.lli.111. w.o ixa.111 Ko;m:Huii
30i-:f C•ta. npO.lHpa.rnrn LlllOOKHMll 6a.1Ka~m. .le ix He \fO;m'.Ha 6y.10
lOr.1S1HYTH. Ko.1u xoTi.m y cTeny 3axosarucH nepe..'l eoporoM. 3 He3BH4an-
HOJO 3p_r4HicTIO i CKOpiCTlO p03Il3.la.lHCSl"Ha Ma.ii BaTaru. DOilo1lSIH y CBOhl
»Onnci YKpaiHH« TIO.la€ uapuc TaKOro aiJJ.cryny (.JUrn. pucyuoK c. 165).
Bi.ui.1 3 400 TaTap .li.mecH Ha -l ei..ui.m no IOJ .lJO.leA. w.o po36ira.wc11
Ha 40THpH CTOpOHH CBiTy Ha Bi.l.la.lb SIKOi m1.1i; Ta~I i3HOBy COTHH p03-
nala.1arn Ha TPH BaTarn no 33 .l10.lei'1, HKi po3XO.lILlHCH B pi3HHX ua-
npsmax; saTara 3Hoey .li.1H.1acS1 Ha TPH .leCHTKH. mo 6e3c,1i.lHO n_pona-
.J.a.111 y crenOBHX Hpax; no SIKOMYCb qaci BOHH B 03Ha4eHmty :Micu.i 3611-
pa.lHCSI pa30M.
TaTapu Hepa.lo cTasa.rn .lO orsepToro 6oJO 3 soporoM. Ha u.e ue
.l03B0.1S1.1a iM ixHH 36poS1. Bo.1i.111 3.la.1eKa 06CTpiJI10BaTH nponmHnKa
3 .1yKiD. >~BOHH HiKO.lH He BiKHBaJOTb Konili, THMTO ue CTpi'lfalOTb sopora
:rnu.e-B-.1nu.e. cnti.1bHOIO .laBOIO fi \" 60€BOMY .:1a.ai. a Ti.11bKH 033-
y-pa3 1-:ana:tat0Tb i Bi.lcTynaJOTb. Hapa3 33B3Hro Ji HecrpHMHO Hana-
.lUIOTb Ha Bopora ii TIOTiM TaKCaMO 11ar.10 KH.laJOTbCSI H3BTiKal.fa. 3a-
pa3 oniC.lSI BOHH 3HOBY CTI0.1Y4Yl0Tb CBOi .laBH i crapalOTbCSI SIK-Haihi-
cuirne oKpyLKHTn 1i 3aMKHYTH sopora; a.1e 3aJIHlllalOTb yce ai.'lbHmi
npoxi.J. .l.'19. TUX, 1.U.0 .la.li HeTIOKOSITb BQporiB CBOiPtfH aTaKaMH. n!>ll
BCbO\IY U.bmty 36epiral0Tb SIK-HaiiKpaw.un .13l, i .lO U.bOfO 380.:'llITbCH
ix BO€HHe MHCl'eUTBO ii )lHCUHllJliHa. J\Jle, KOJIH pa3 nOTaJiaHHTb cnwmnt
a6o 36eHTl'il<HTH ix PH.!lH, TO BOHll BiKe HiHK He MOiKYTb )"IlOpS1..lKYB3THCSI
ii 6i>KaTL H!1<'TDiMro.10B«. (E. ·..le Bi>KeHep ). Y Ta Ki ii 6opoTb6i Ta Ta pH
t87

11pOSIBJIH.lHCH nepwopSl.ll.liHMH Jl)4HH-


h:3MH: »yTiKa101.rn noaepTalOTbCSI if y
llOBHOMy p03DOHi BHny<:KalOTb CTpi-
.1y 3 JiyKa TaK BJiyLIHO, m·O HiKO.'lli
rte CXH6JISITh Ha Bi.ZI..ZI.aJii 60 .lO 100
Kpmde«. (6on.iurn).

' Kocnnrrm 0CTp03bKHii. Ooo-


potty YKpairHH si.a TaTap y nepmHx
.lCCSITHJiiTTSIX .XVI. B. 30praHi3y-
H3B 6ys KHSl3h KOC"r.S1 HTHH Isa:HOBHY
1

Ocrp03hKHif, ae.JI.HKHH JIHl'OHChKH(!


rerbMaH, O.llHH i3 HaiknasHiurnx no.1-
K.:mo.n.u.is roro qacy. BiH noxO.lHB
j3 crapOBHHHOf-0 MarttaTChKOrC> po.ly,
11{0 BiB CBiH noqaTOK i3 .l3BHhOi .J.H-
11acrii yKpaiHChKHX KHSl3iB. 0cTp03b-
t-.:i MaJIH E:eJIHKi 3€MJii Ha Bomrni, Tic-
HO 6yJIH 3pOCJIHCH 3 .J.One10 ii He.ll.-0-
.1e10 YKpaiHH, eea>KaJIH c.e6e 3acryn-
HHKaMH ·ii OOOJJOHU.HMH yKpaiHChKO- HHR3b HocTRHTMH leaHoeM~ Ocrpo3bK1dt
ro Hapo.ay. KHH3h KOCTHHTHH Ha- nepeMo>Keu,b rarap. 3i cpiacHoro noPTpeTy.
pO.J.HECH KOJIO 1460. p., OCBiTy
.wuyB Ha BeJIHKOKHH>KOMY .11.BOpi y BH.lhHi, TaM TaKH BHBLIHBCH OCHOB
nof1111oro MHcreu.Tea. BiH 33aMOJIO.llY 3eeprae Ha ce6e yeary HK raJiaHo-
mnv.ii BOiBHHK, .lliCTaBaB Bi.ll BeJIHKHX KHH3iB uiopa3 Bi){nOBi.:ta."IhHillli
.1opyLieHHH Ta 1497. p. ornr H~HBHll.lHII .YPH.l se.TJHKOro reThMaHa, Ha-
11:1.lbllHKa ecix BO€HHHX CH.TJ JlHTOBChKoro ee.1. KHH3iecrea. BH3H3llHBCH
rn.1bHO B eifrni JlHTBH 3 MocKOBll.lHHOJO, KiJibKa poKiB npo6ysas y MO-
CKOFChKOMy IlOJIOHi, a 1512. p. norpOMHB MOCKOBCbKi Bii'ICbKa y C.laBHiH
oHrsi ni.n Opwe10.
A.11e oco6JIHBY yeary Ocrpo3hKHH npucsH11yeae 6oporh6i 3 raTa-
paMH i't noKJiaB Ha Hei 6araro eHeprii. LlJIH YKpaiHH TaKa 6oporI>6a
6yn·O nu-raH.HHM >KHTTH. Kttst3h KocrHHTHH i caM Ha co6i ai.aqyaas rp-03y
rnrapcJ:.KHX Ha6iriB, 60 >K rarapu 6e3HacTaHHO pyifHyea.rn i'loro oKpa-
i II Hi 3eMJ1i i 3a Tpa.ll.HU.i€IO CBOro po.ny yea>KaB 3a CBiH OOOBH30K
<>opGHHTH CBO€i 6aThKiBll.lHHH ra ii 6e3.llOJlhHOro ttace.TJeHHH. Bitt o.urn
iJ nepurnx no11as po3cJii.ll>Kyearn raKTHKY rarap; HKHX yci eea>na .rn .
~ta 1-!cnepeMO>KHoro sopora Ta wyKaB cnoco6is, HK cTpHMara rarapcbKi
11al3,lll1. 51K HallaJlbHHH BO>K.ll \·cix BiHCbK Be.TJ. KHH3iBCTBa. BiH nOCT3BllB
cnpaey o6opoHH YKpaiHH HK -OiI.HY 3 ttai1Ba>K.1HBiwHx .llep>KaBHHX cnpaA,
l n1ra.i yci BiHCbKOBi CHJIH JlHTBH Ha nia.neHHHH cj:>pOHT, IlHJlhHYR3B
11~'.!lOBli. 3aMKiB, ceoiM KOlllTOM yTpHMyeaa siHChKO Ha norpHHHLILii. 5o-
poTh6a 3 TaTapaMH ifrnJia 3 pi3HHM macrsiM, 0CTp03bKHl1 i i'loro
ClliBpo6iTHHKH He ace me .llOpiBHJOB3JIH CH."laM Op.llH; y Ki.'lbKOX 61neax
·1 an!"'! 3.!106yeaJ1H me nepeMory; aJie noLiaroK 3po6.1etto i .1.3.'lbrna
Hiiitta HWJla 3 llHMpa3 6iJ1hlllHM ycnixoM.
Cy11acHHKH onoei.llalOTh, mo KocrSIHTHH Ocrpo3hKHii 3Bis w i c .l e-
ff .. b 6HTH i3 TaTapaMH; aJie MH Ma€MO Bi.1.01\IOCTH TiJihKH npo ro.'Jf)B-
11 i111i IlOXO.llH.
188

E:me 1-!9.3. p.. ni.l1rnc Ha6iry op.:m Ha BoJIHHh, 0CTp03hKHH 6yR


\ri:m THMH ee.1bM01KaMu, w.o BHHlll.lH Ha3ycrpi~ eoporoei; aJie ix CH.iii
noKasaJiurn Ma.ii ii yKpaiHChKi naHn Myci.1u rnyKaTH 3axucTy B 33'1KY
B PienoMy. B 151 I. p. Ha aicTKy npo noxi;t TaTap 0cTp03hKHii np11ixaB
lO KHiBllIHHH 11 nil Mo3Hpe:M 3i6pae 3Ha11He eiiichKO. Ue ii CTIHHH.10
op.ny Ta BOHa nirn.1a He Ha YKpaiHy, a Ha Bo.1ow.uHy. B 1512. p. Ta-
TapH 3 BeJIHKHM BiiicbKOM HanaJIH Ha faJJHlIHHy. KOJIH BOHH, -o6eaH-
TmKCHi BeJIHKOIO 3l06Hl.f'lfl0, aepTaJIHCSI Ha3a.l, 0cTp03bKHH cni.1!>!10
3 no.%ChKHM reThMaHOM KaMeHeU.hKHM 3acTynue iM ..I.opory ni.l B H rn-
H e Bu. e M Ha BoJIHHi i TYT 26. KBiTHH po36HB TaTapchKHf1 Kirn; Ha
noJ1i 6010 anaJio, .HK onoei.naJIH, 5000 rnrnp, BH380.11eHo 15000 6pamiis
i lOOyTo 10000 KoHeii. B 1518. p. 0CTp03hKHH norpOMHB 3Hoey Ta-
rnpChKY eaTary y KHiBW.HHL B 1519. p. BiH 6pae y11acTh y Hew.ac.1:m-
eor.1y 6010 ni.ll. CoKaJieM; noJIRKH Bi.ll.KHHYJIH 6yJiu iioro pa.ll.y, mo6 uc
BHXO)J,HTH npOTH nepeBa>KHHX TaT.apCbKHX CH.11, B)laJIHCH B 6iu y ue-
3pytthOMy, TicttoMy Micu.i, .H TaTapu 3.lo6yJiu nepeMory. B 1520. p.
0cTp031:.KHH 3HOBy 3opraHi3yeae o6opoHy Bi.ll. · TaTap Mi>K OJieChKOM
Ta 3~.ii3U.HMH. B 1524. p. XO.ll.HB y ROroHIO 3a op.1J.OJO, mo eepTa.11acH
3 ra.71H11HHH. T3K MaH>Ke ll.J.O poKy illlOB npOTH TaTapCbKHX BilkhK
i caM oco6ucTo KepMyaae 06op0Ho10 cTenoeoro norpBHH11 1rn.
H3iicJiaesirnuii 6iii ia TaTap3MH 0CTp03hKHH aaia 1527. p. nia
0 JI L rn a H Hu. e 10 a KHiBll.J.HHi (Ha.n pi11KoJO fopoxoaaTKOJO, npun.11ueoM
Poci). T3TapH cepe.n 3HMH nilllJIH Ha noJiiCCH i .no6HJIHCB a>K )),0 nnu-
CbKa. KoJIH >K eepTaJIHCB 3 .HcupoM, KHSI3h KocTBHTHH aecno)J.ieauo B.!l.3-
pua Ha HHX .ll.OCBiTa TaK, ll.J.O BOHH He Ma.'IH 11acy noeci.naTH Ha KOHi;
6iH irnoa y rJIH60KHX csirax. To.ll.i JIRrno TYT 24000 TaTap, KiJihKaco'T
.ll.iCTaJIOCH B TIOJIOH, 3 nOJIOHY BH3BOJieHO 40 THCB'lf 6panu.ie. 3a U.IO
C.!JaBHY nepeMory 0cTp03bKOf0 eeJIH11a.1H HaHBHll.J.HM BO>K.l,OM' .sum.
ml!S cum Tatari::; belli l'nendi impera ·or·• , a KopoJih )f{urMOHT y.1alHB i1o-
MY y KpaKoai Tpi10Mct>aJ1hHHii ei3l, »npHiiMae iioro 3 Haii6i.1hrn11M11 no-
4eCTSIMH y npmrni BChOfO ,llBopy; KOJIH BiH Bi3lHB y MiCTO ii Ha 33MOK.
nepe)J. HHM HeCJIH BO€HHi 3HaKH, 3)1.00yTi Ha Boporoai y u.ifi sirmi
i semi 3a6paHHX y HeBOJIIO T3Tap«.
KHS13h KoCTSIHTHH 0cTp03hKHH yMep 1532. p. noxopOHH."IH 1ioro
y KH€Bi, B ne11epchKiM Jfa:J_;Ji i iioro Ha)J.rpo6HHH Il3MHTHHK 33.'IHlUHBCSI
..lO HarnHx 11acie. B icTOpii 6opcTb611 3i cTenoM iioro iMH HaJie>KHTh .10
HaH:cJiaBHiLUHX: u.e BiH IlOKa3aB. w.o 3 TaTapaMH MO>KHa 6opOTHCSI Ta
w.o ix MO>KHa nepeMaraTH.

Sopor1t6a s TaTapaMH B 'X'VI. s. He caM OcrpoabKHii ooroaae i3 Ta-


T3paMH. TaTapChKi Han3.llH Hec.nH pyiHy aciM i see norpS1HH11He H3-
ce.ne1-1m1 M)'ciJio .1J.6aTH npo csiii 3axucT i o6opoHy. Y nepwiii Mipi op-
raHi3aU.i€IO o6opoHH 33HM3JIHCSI yKpaiHChKi nauu, BJI3CHHKH BeJIHKHX
3eMeJib Ha CTenoeoMy norp.HHH1111i, mo TaKO>K aaiiMaJIH BHIUi YPH.llll 113
YKpaiHi, - oco6JIHBO KHiBChKi BOEBO.llH Ta cTapocru norp.Huu11nux aaMKiB.
Ui 3aMKH u.e ii 6ys €.ll.HHHH 3axucT, KY.llH aaceJieHHH MOrJIO aaxoaaTHcw
nepe.l Op.ll.010. B THX 11aca~ yKpinJieHH.ff CKpi3b o6HOBJJeHO ii nepe6y.zto-
B3HO TaK, w.o 3aMOK Mir CTaBHTH onip i uaii6iJJbllIHM TaTapCbKHM CHJiai'tl.
CKpi3I> 36iJibrneHo 3aJiorn, mo CKJia.naJIHCH a uaiiMaHux poT a6o »Jl.pa-
6is«. 3opraHi30BaHO T3KO>K p03Bi.n.11y CJiy>1<6y T. 3B. n 0 JI b 0 By c To-
p o >Ky. Ue 6y.11H tteeeJIHKi KiHHi aiMiJIH, mo CTOHJIH ua TaTapchKHx.
.
lll.lSIXaX, oco6.1JHBO Ha BHW.HX MicU.HX, Ha CTapux aa.11ax i MOru.1ax ..
18&
Ta po3r.lS1.J,a.1H 0K0.1Hl.UC,
lfH He Ha6JIH>Ka€TbCSI EO-
por. Cropo>Ka cnepwy He
6y.1a nocriHna, a TiJihKil
)>Ha lfaC noTpe6H, KOJIH EH-
CTepiralOTbCSI JlJO.lleH He-
npHHrenbCbKHX« i TaK~IK
y l.f.aCi nOo1lhOBHX po6iT,
moo 3a6eJnel.fHTH ceJum,
w_o npau10aa.rn B noJii.
3aMKH nopo6HJIHCSI 6a.
3aMH, 3Bi.lKiJib noqaJiaCSI
3a11inua 6opOTh6a 3 Ta-
TapaMH. Y norotti 3a ra-
TapcbKHMH llaM6VJiaMH
33MKOBi 3aJll()rn 3araHSl-
.1HCSI Hepa3 )laJI·eKO y
crem-!, ttana)laJIH Ha K'J-
40BHlll.a op.llH Ta noaepTa-
.rn<:S1 3 6araTOIO 3.ll'D6Hll-
lfl0. 3 MaJIHMH TaTapCbKH
MH BaTaraMH JierKO 6yJI::>
iiTH tta 6~pOTb6y, a nep~­
M-Ora .llaBaJia E•eJIHKi KOp11-
CTH. ni3Hilll MeTOIO nOXO-
.liB CTaBaJIH TaTapChKi :H JlerKo o36po£HMA aepwHMK.
TypeUhKi 3aMKH, lll.0 C'J'lepe- 3 i;apn11111 nepe:110rn nOCTHRTlllla Onpo3hl\OI"()
rJJH nepeXO.liB }Ia pillKax: ni.J. OprneIO l;JI::?. p.
Acnatt - r.JpO.llOK Ha.ll .l::>JiiurniM .llttin poM, 011aKiB noH .ll1-1inpL>BoC>My .1HMat1i,
AKepMaH a6o oiJrropo.zr. Ha)J. .UnicrpoM Ta HHmi. Ha TaKi BHnpaBH. ihu.10·
i npaBH~lhHe aiiichKO 3 apTHJiepi€10 ii yrnKi oxoTHHKH. Eoporb6a 3j
Cl enoM po3rOpSl.;laCSI ace 6iJibl.l.le, BOHa CTa.ria y.11106JieHHM »IlpOMHC.lOM«
11orpS1HHlJHOro HaceJieHHSI, lll.0 myKaJIO B HiH i niMCTH Ha TaTapax
i npOIKHBKY ,l.TJSI ce6e.
3noMi>K y11aCHHKiB ui€i 6opoTh6H .lCHKi 3.lo6y.1u co6i urnpoKy c.1aey
Ta iMeHa ix oy.rn Ha ycTax ycix. Ha caMOMY nollaTKy XVI. B. HaH-
r.1aBHiWHM .T3KHM BOiBHHKOM 6yo Ce H b K 0 n 0 .-103 0 B H ll, ynpaBH-
TC.lb lfepKaChKoro cTapocrna. BiH O.lHH i3 nepmux XO!lHB y noxo.l11 a}K
11a HH3 llttinpa i rpoMHB TaTap -HJ nepenpaBax. 3ea.1rn iioro »no.103
pycaK, c.11aBHHH BORK«. Tpoxu ni3ttiwe ;r.o6ys co6i ro.10rne iMH lP~THii
11cpKaChKHH HaMiCHHK, 0 c Ta ct> i.ii JI a ill K 0 B H 11. y 6opoTh6i 3j CTe-
llOM BiH uiJIKOM nepeHSIB TaTapCbKi 3BH11ai. »XHTpHH, B'i;r.BaJKHHi'I i Hla-
C.lHBHH BOiBHHK, BiH 6ys npaB.llHBHM nocTpaxoM .llJISI TaTap. flora o6-
.1HlllJH, seech BHrJI11.ll TiJia :H O.llHr, ace 6_yJio lJHCTo TaTa_pchKe. Bitt 3Has
ix Moey it 11acro 6yaa1011u Ha poaei,ll.ax, 3aJIHl.l.laBCSI Heni3ttattm1 y ix
1a6opi; fioro BBa>KaJIH 3a TaTapHHa, THMTO BiH Mir ..lOBi.laTJiCH npo ix
rnpaeu, po36HBaB ix reTb 11ucTo; nicJiaHuis 1aTapcbK11x. mo ix no-
rn:ia.'IH .ao Hhoro, BHCTaBJISIB Ha CTpamHy· raHb6y. Ti.1a ix npH61rnae Ha
11aJIS1X y CTenax, B THX MicUSIX, KY.lOIO npOXO.lH.TJH TaTapH«. C.1~WHHl\I
UCHIKOM 6ya 6apCbKHH CTapOCTa De pH a p .ll n p e TB H ll. KOJIH TaTap1r
J .) 11. p. norpa6yaami OKOJIHUi BHHHHUi, BiH nycTHBCSI 8 noromo 3a.
1111MH ii 3arnascs a>K ni.ll 011aKiB. A.i1e He Mas y>Ke 3MOrH BH3Bo.rmTK
opaHUiB. »n0336HpaHi B HeBO.TJIO JllO..'UI 6yJIH B>Ke Ha Kopa6.1S1X,· ix BC3.TJ1l
"170

B Kacpy 11a npo,lla.>K. Bitt nnaKae, .llHBm1qHCS1 Ha ix 6i.J.y, Ka3aB:


51KH.i-i H pa.llHH 6ye 6H, KOJIH 6 Mir Bae BHpSITyBaTH ! 3aTe 3.lOpOBO
niMCTHBOI 33 6paHuis, nopy6aB JliTeH TaTapCbKHX i >KiHOK ix. a6o
110T011HB, KO.TJH BOHH BTiKaJIH Ha BO.llY i HOT'O qepeMHCH CTpimlJIH ix
.51K THX Ka'-IOK« ... TaKHX noxoliB yJia.ll>Kysae BiH 6e3Jiiq i see 3 .lHKOIO
HeHaBHCTIO . 'lO TaTap. 3aB.ZlHKH UHM IlOXO!laM, 11HC3JIH iCTOpHKH, TaTap-
ChKi ill•lHXH noqaJIH 33pOCT3TH TpaBOIO, a npo npeTHBHqa CK.TJa.m npH-
IlOBi.lK.Y: »3a naHa npeTBH'-13 BiJihHa Bi.ll TaTap rpSIHHUH«.
TaKHX CTenosHx JIHuapis i !l06H1mHKiB 6yJio TO.lli 1lyiKe · 6~rarn .•
m' Hnp. npe.ac.'laB JlaHUKOpOHCbKHH. 51KiB CeuHrnHiBCbKHH, JOpi.H 513JIO-
BeUbKHH, CeMeH npottCblrni't. <l>e.aip CaHrylllKO, Eorylll KopeuhKHH i HH.
lleHKHX j3 HHX, SIK nalllKOBH'-13 H JlaHUKOpOHCbKOro, ni3Hillli JiiTO-
mt:cui 3apaxyaaJ1H ttasiTh Mi>K K03aUhKHX reTbMattis; ane ttacnpaB.lli
BOHH He M3JIH Hi11:oro cniJibHOrO 3 3anop03bKHM BiHCbKOM, ue TiJihKH ix
flOXO..lH Ha TaTap npHliHHH,'IHCSI !lO TOrO, lll.0 K03aqqffHa MOr.'Ia CBOOLlHO
p03BHBaTHCSI.

4. fi 0 11 a T K II K 0 Ba Ll b K 0 r 0 Bf H C b Ka •

.llo6a KOH'l'llUIH. 3 IlOHBOIO K·J3aKiB noqwHaCTbCSI H'OBa .J.06a B iCTJ-


pii yKpaittChKoro eiHChKa. Bci ttarni .laBHillli e.iiichKOBi cpopMauii opr a-
Hi3ysa.11HCS1 3 noqHHY JJ.epiKaBH " l\f3JIH xapal\:Tep 11.epiKaBHOro BiHCbKa;
Ko3aqqHtta noscTaJia HHlllHM cnoco6oM. sotta BHHlllJia 3 cvcni.1bttHx HH-
3iB, 6yJia Bi.I noqaTKY Hap 0 .ll Hi )\f BiHChKOM. nepmi K033UbKi 83TaI H
-CKJia,aaJIHCSI 3 ~110.aeH pi3HOro nOXO.ll>KeHHSI, pi3HHX CTaHiB i HaBiTb pi3!-!HX
ttapvJI.i.B; ix JIYliHJia pa3-0M TiJihKH OXOTa .ZI:v HOHqKH, noTpe6a nepe>KH-
BaHb, OXOTa nory ..1HTH y CTenax, ,!lo6yTH co6i 3l06Hqy i HK CKOpo :w-
6yTH,. TaK rnopo ii npoTp3THTH. »llOKH >KHTa, )lOTff 6HTa«, - 6yJia npH-
noBi.aKa UHX .ao6uqHHKiB. A.1e 6opOTh6y 3 TaTapaMH DOHH BeJIH 3 33B-
3HTTSIM i HeHaBHCTIO, fOTOBi 6yJIH Ha HaHCMi.TJHBirni. i HaHpHCKOBHirni
noXO.llH. 11e >Ka.1yeaJIH ceoro TPY .!lY ii KpOBH Ta UHM .ao6ysaJIH cooi
<:Jiasy i .1106os ychoro rpoMaJlHHCTBa.
Ta ue 6yiitte, HeCTpHMHe K03al{TBO JierKo Mor JIO niTH Ha 6e.uo-
pi>K>KSI caMoeo.11i Ta nponacTH y tteTpSlx attapxii. AJie HaHrnJIHCSI T3 ·::i-
HOBHTi, i.aeiitti nposo.aapi, TaKi HK llMHTpo BHrntteeeuhKHH, Cara.HJJ.a4-
HHH. MHxaJ1Jio IloporneHKO, mo 3YMiJIH onattyeaTH He6e3ne1rny Te11if()
i1 nepeTBOpHJIH K033UhKi BaTarH y npaBHJibHe, 3.llHCUHTIJiiHOBatte BiHCbKO.
BottH 011ucTHJ1H K033UhKi PH.llH ei.a ycstKoro rnyMOBHHHSI 11 attapxi11HHX:
·eJI€MettTiB, ,10 BiHChKa BTSlrHYJIH Ji10.ae11 ociJIHX, 3BSl3aHHX i3 3eMJieEO ·Ta
XJii6opo6cTBOM, KHHy.'IH Mi>K K03aUhKe BiHChKO HOBi racna H ,llaJIH fioMy
uoei 3aB,llaHHSI. Ko3aqquHa noqana npHcJiyxyeaTHCSI .ao 3MaraHh yci€1
YKpaittH, npoHS1J1acsr i.lle€10 o6opoHH eipH ii ttapo.lly, 3po3yMiJia tteo6xil-
ttiCTb no.11iTH11ttoi opraHi3auii, 3auiKaBHJiacst KYJihTypoio - noqyJia ccue
\.faCTHHOIO rpoMa.llSIHCTBa Ta J1oro npe.llCTaBHHKOM. 3anop03bKe BiHChKO
·CTaJIO - yKpaiHCbKHM uauioHaJihHHM BiHChKOM.
noscTaHH.ff Eor,llatta XMeJlhHHUhKOro BBeJIO K03a11:11HHY Ha me illHp-
my apetty. 3anopo3hKe eiiichKO onattyeaJio uiny Ha.lUlttinp.HHJ.U.HHy, aase-
.JIO TYT ceiii eiiichKOBHH ~ia.a, nepeTeopHJIO coui.HJihHi Bi.llHOCHHH, .ao6yno
npH3HaHHSI .,llJI.ff K033UhKOi BJla)lH, - CTaJIO TBopueM HOBOi yKpaiHChKOi
Jlep>Kaeu. ni.ll aanop03hKHH npanop nepeiirnnu sci >KHBi eJieMeHTH yKpa-
171

fS'!fkip11r,,/J
G. W11lu9 l'.n-"li
H. UJ4/~t1llJW.I
rJ,Di.i ror.Jlt .

zrlA'utz.,,,
F'""" Jiiu limu

AHinpoei nopor11 ta octpie Xopt1114R, • 3 ~1al!~1 I>on.urna. i.. 16.tO. p.

illCbKOfO rpm1a,lHHCTBa, KOiKHHU yaa&aB 3a lleCTb Ha.1e&aTH .lO »KO-


:iaUhKOi. Hal{ii«. .no BiHChKa B.'IHBa€TbCSI UJHpOKOIO piKOIO MiW.aHCTBO
ii ce.lHHCTBO; yKpaiHChKa UJ.1SIXTa BMiW.y€ CBOi aM6il{ii B .:tepiK3BHiii
c.1yiK6i, B opraHi3al{ii .KpaiHH, B mupOKHX no.liTHllHHX Ta .llfn.1h0!\13TH4-
llHX 3MaraHHHX. ·B o6opoHi ceoix Ha.:t6aHh, e o6opoHi .aepiKaBH, K0Jall1111-
11a 3BOlHTh repoi1mi 6oi 3 no.TJbCbKOIO m.1HXT010 Ta 3 l{apchKOIO MocKBOIO.
EnoneH BOEH XMe.TJhHHl{hKoro 3po6u.1a ai.loMnM iMH YKpaiHH e ui.1m1y
CBiTi. no.1TaBa BHHBH.la, W.0 YKpaiHa BCe 3MaraTUMe .lO BO.ii. Y l{llX Biii-
113X 6e3HaCTaHHO po3Bnea€ThCB ii nepeTBop10€ThCH ca Me eiiichKO; X:-.1e.1i>-
1111l{hKHll. B11roBChK11ii, .UopomeHKo. CipKo. N\a3ena rnopHTh yce uosi
Ii HOBi cpopMal{ii; yKpaiHCbKa nixoTa .l06yBa€ co6i npn3HaHHSI scix
:mael{iB BO€HHOi cnpaeu.
A noTiM _npHXO.lHTh cni:0Eo.1a 3aHena.l. ~,.KpaiHCbKa .:tep:maBHiCTX.> Ja-
. um1a€ThCH Ti.lhKH Ha JliEo6epeiKiKi i 3 KOiKHHM .aeCSITH.'liTTHM CTa€
c:.1a6ma ii 6i.1hUJ o6Me)Ketta. B Mipy T;Jro, HK sy>K11a10Th no.1irnllHi
1li.1i. 3aTiCHIO€ThCH H 3aBM11pa€ BiiicoSO. npaeaa, icHy€ w.e BHp06JieHa,
:UHCl{Hil.-liHOBaHa apMiH, 3 l{i.1HM ci:kbKOBHM anapaTOM, i3 xapaKTepu-
n 114HH!tf. no6yTOM, 3 .ll06pHM BO€HHHM ,.lYXOM, a.1e BOHa Hi He Ma€ Micl{SI
ii 11aro;iu BHHBHTH CBOIO cu.1y i 60E:3.l3THiCTb. 3aBMHpa€ feTbMaHU.UIHa.
u ii 6yiiHe 3anopOiKiKH 3aTpa1.1y€ MeTy csoro icuyeaHHB. I epemTi ·3a-
. 1111ua€ThCH Ti.'lhKH o.:tHe - Tpa.lHl{iSI. EH3BOJihHHX 3MaraHb, a.11e)f{ Tpa.!lH-
uiH TaKa. CHJihHa if TaKa iKHBY1.1a. w.o noKo.1iHHH 3a noKo.niHHHMH >KH-
"' Tb HeIO. BOHH e uiii 06ttoe.i1010Thn1 Ta no11nHa10Th Ha Hiii 6y.:tyeaTn
\· l~OC l~OBe iKHTTR ...

nepmi K033Kll. C.nooo »K003K<i. Typeu.I>Koro l10XO,illKeHHB, oaaaqaE:


11.1bKO, w.o Bi.lBa>KH~, so ..1hHa .llO:lHHa. ioHaK. eoiBHHK. Ha YKpaiHi UH
11~neJ 3ra.ly€TbCS1 enepme 1492. p. Ko3aKn cnepwy He o3HallaJJH yKpa-
111c1>1mro Hau.ioHa.1hHOro eiitChKa. ,llo .lpyroi no.noBHHH XVI. e. K03a-
172

1~a\m ::a311sa.1i1 .1I0.1eii. mo XO.lH.m s cremt. H.'.l s_10B11 i'I 61nncH 3 Ta-
·1 apamL
E rnx tJacax Ee.rn;,;i npoCTopu Ha.I .lo.1iurni~1 .]Hinpm1. 5orm1 i .:1ui-
L rpo,1 6y.m ce3.':JO.rni. ocraHHi oce.1i irn.111 He.la.1el\:o no3a KaMHHeU.b. 5pau.-
.uo. 4epl\:3CH . .]a.1i J.:iK JO lfopnoro .\\opH npOCTSlfa.lllCSI llll\:i nO.lSI .• 01\:0-
.mui nycri. 81\:pnri 6yl1Hmm rpa8<Hm. 3 ocTp08a\m .1ici8. 5araTa po-
(TltHHicrh i 8e.1111\:e oararcrso rs3p1m np11n1ra.111 Jo ce6e .110Jeii i3
norpSIHllllHHX oce.1b. mo Ilrn.111 ry.I11 33.1!061\:11 Ha 8.10811 ra Ha p116a.1b-
CT80 no yxo.iax . ro6ro 8 rnp.iax pi40I\:. Ui yxoJHHl\:11.. Ha BecHy
II y .1iTl\:Y n~u.111 y creny. y rnarpn ~-- 3e\l.lSIHl\:ax 1111 xanrnax 3 xso-
pocry. nO.llOB3.lll Ha 3Bip1rny. BSI 1llTI tf C0.111.111 ~.ISICO ii pn6y. np11.1a-
.l&y8a.111 rn1':ip11, nacilfHHl\:yea.111 ra Ha 31rny repTa.111rn .lO caoix uc~,lb
nepenpo.iy8arn .l06yre.
Crenosi npmmc.111 .Iasa.111 6araro Kopucrn. a.1e 6\·.111 .l\·&e ne-
6e3~elfHi. 60 y creny l\:OlfyBa.111 3i csoi:i.m cra.la'm rarap1i. Hepa3 80m1
Harnua.m Ha yxo.JHnt..:is. 3a611pa,111 h1 ix 3aco611. me ii no6118a.111 Ta
opa.111 a no.10H. ..\.1e yxo.lHllh:ll np11cnoco6.110sa.1ncH .JO creno811x He- _
6e3nel\:. Y'Ii.111 Hain11 co6i 6e3ne1.rnuti 3ax11cr Ta HI\: mo .JO ttoro Ji 3opo€10
s py1':ax 8i.l611aa.111rn Bil 8opor3. Hepa3 i ca\1i 1irn.111 Ha raTapcbKi
t..:0110811LUa. po3r3HSI.m crenoEHKiE. 3axon.1108a.111 3i co6mo ix cTa.la·
i 6pa.111 8CSlh.T .l:>6ntt. Tal\:nx 8i.l~a:iK HllX .l0611llHHKiB Haausa.1u Ko a a Ka-
~ II Ta ix IlJXO.lfi B CTen11 'Ia.111 Ha3BY K J 3 a Ky Ba H HSI.
neprni K033h:ll-YXO.lHllh:ll 6y.rn 3.Je5i.lhllla "imaHH 3 norpaHHqHlfX
3a:m~iB ra :\1icre40h:. 80H11 He \Urn HiHh:oi amu.oi 8i1icbKOsoi opraHiaau.ii.
36poS1 ix 6y.13 npocra: .1yh:11. cn!l(Il. coi-\upn. rna6.1i. a To ii pyrnHHUi
3Elllf3IIHOi roJorn. OxotJi S:OJLy::::.:nu 3011p3.ll.ICSI B 0.lHY Ba Tar y. no
Ki.1bKa..xecS1Tb i 6i.1hrne mo.leii. CaY.i
a11611pa:m co6i crapmoro a6o o Ta-
~• a H a. CTapwHHaMH 6ysaJIH Hai't-
6i.1brn Ti, mo DiJtY111fJIHCSI 6y.111
Tp<>Xll BOCHHOro lKllTNI B 3aMK3X,
Ha.1eiKa.111 .lO 33MKOBHX }>p<>T·:t,
a6o naHCbKHX »001ICYl'iB<{. A..:re
craprnyBa.111 1i TaKi, mo .J.0
BiilHll 33Dpa&lRllHCSI moiioo y CTe-
ny cer::e.l TaTap. Ba-rare 3s1111aiilfo npo-
:m1rn.1S1.111 y CTenax OKpe.MO 0,.lH3 Bi.l
0.lH:::>i, pi.lKO KO.ml .lytlHJIHCJI pa30M
.l::> cni.1bHOro n\JXO.ly. Tmrro He M.J-
r.111 BOHH Ii EeCTif BiHHH Ha wapwy
~.:i PY' F.l~E0.1Sl.l11CSI Il3()TH3aHTKOIO
~co rnapnaHllH~IO<<, SIK TO.l,i Ka -
33,111.
3~ rn.1bui1mrn aoporo~1 · .l.O 6oJO
Ee CTaBa.11t, a W\'K3.'IH C.'136wor.J
.-:e:::>6epeiKHOro npoTHBHHKa. Haiipa.l-
Hiwe 33Ci..laJIH Ha TaTapcblutX llli1Sl-
.n.x a6:::> lIHinpoBHx nepeB03ax i
TaM tteh:a.111 n~peilKHX TaTaJ>Cb.KHX
Harpo6a.K KocTAHTHa la. Ocrpo3...coro h:Y:JU.iP, IlOC..liB i HHWHX 00.ll,Op<>lK-
8 ne11epCbKOMJ ll011acr•pi 8 K•ni .. HiX. Y ..xa.1bWi CTOpOKH. Ila TaTap<'bl\i
178

OCe.1i KOJIO nepeKO~~:,-. 300 1;a ry-


peUbKi 33MKH tta.l .i0.1iwtti" ..1~:1-
npoM K033KH B116npa.l11CSI 3pi.lh:J, - --
XH6a HK 3i6pa."IJfCH 0i.lbWi EJT Jril
n:.l np<>BO.lO!.f .lCCEi.lH!IX EO:Bn!l-
KiB, w.o Ma.m. 36p-JIO fi ni.l\f0-
ry j3 nor pHHlllJHllX 3a'IKiB. T1rn-
TJ lJ3CTO crpi4afllV h:033KiB ,.
BIHCbK3X norp.HH114HllX naHiB, lUJ
X0.111.1H Ha TaTap, SIK .]arnKeBlf4J.
~laHl.J.KOJ>OHCbKOr<>, npeTBll4a Ii llH·
umx. AJJe na-HH-lll.1S1~1a XO.lll.111 s
Tah:i IIOXOJJ.11 Ti.lbKJI 43C-.18-4Jcy,
3 K033KH BB<LJKa.111 crenOBe .100114--
IIIIUTBO i BiHHY 3 Td.Tapa:mt 31 C~0€
nocriiiHe aaH.HTTSI.
no11annr Ciqj. C11.1hHiw11ri p:n
EHTJK h."033lJ411Hlf Il04aECSI TO.Ii,
KJ.111 K0331,:U onattyBa.111 np0CTO-
p11 HH)l{lie ..lttin~OEll'X n::>p.)fi:~,
T. 3B. H u 3 a6::> 3 a n J p ::> ~ :m. si.
,lttinpo 11.111s TYT m1::ornP.D'D. po3-
.l1tEaECS1 rnnpOKO, .lLlllBCSI lla KHR3b Jl,MllTPO BMt:.:Ke~"Ub!-:MM. OCH9BBD&

6araTO pi41Ull i pyKaBiB i TBO- JanopoJLEOi Ci-.:i.


pHB 6e3.1iq B~lllKHX Ta M3.1HX
oCTpoBiB. Ha mix oCTpoeax n:o3an:n 3Hax_o.m.111 .i.1S1 ce6e 6e3ne4HHii 3a-
X.ltCT Bi.I Tamp. 60 .ioCTyn 6yB TH~h:nfi. ttafnn .iopory cepe.l .1S1uipw11 ~
pi40K 6y.10 He.1ern:o . ..lesth:i ocTpoen 3apoc.m .1ico'1. 'fO~Ha 6y.10 Hai'rrn
..l06pe Micu.e oce.mrnCH. .lOTOro~ 6y.10 .lOCllTb 3BipHT Ta p11611. Ko -
331-i:ll npo6yBa.111 T,YT He Ti.lbliH B .liTi. a.1e 1tJCTHHa 3 HUX 3a.mwa.13CSI
T\"T Ha 3H~I\". iKllB\'\{lf no 3e\f.lSIHKax Ta 31L\fOBHllh:aX. ix no4a.111 3Ba Tll
11u3 o B 11 ~1 it a6o 3 an op o 3 b K11''11 n:o3aKa'1n.
Ha 3anopo~~i noecra.111 TaKo~ r:o3au.hr:i yKpin.1eHHS1. c i 4 i. U10
Ul3BY BHBO.lSITb Bi.I C.lOBa )~ciKTH<. :: py6ani.: 3anopo&ui 3a6e3ne4yr.a-
.111rn 3aci1ia~rn. ct>opTmpiKau.imm 3 .lepeBa. Bi.I CiIIi niw.1a tta3Ba -
Ci 4 0 Bi h:033KH, Ci q 0 B ll I\: ll.
neprny Ciq 1111 B.laCHe ropO.lOK Ha 3anopo~~i 30y.lyBaB KHSl3!:>
,] !.f 11 T po Burn He Beu. h K11 ii. Ue 6ys 3a'10~H11ii naH i3 Bo.mni. \fJD
3H311Hi M3€TKH, a.le KHH}'B CIIOKii'rne iKllTTSI i'l u.i.lOIO .lyrneJO npIUSlf .10
>K03ah:yBaHHSI'~ i 6opoThOH 3 T:napa\m. B 15.5:3. p. B11wtteseuhh:11i'1 3i-
6paB ~)pOTY''. K03ah:iB i3 norpHHlllJHHX oce.lb. 6i.lhlll Hiih: 300 .mueii,
036poie ix i nirnos 33 )lHinpoBi noporn. Ta,1 Ha oCTposi .\\a .1 a X op-
T II u. H II06\".l\"B3TH 33MOK i no11as i3Bi.lTi.lh BOIOB3Tll 3 TaTap3\lll. 811-
npaB.lHBCSI ~.la.1eKO y CTenu. HHW.118 TatapCbKi oce.1i i CTaB .ly~e He6e3-
ne1rnuii ,l.1S1 Kp1tMy. Mat011u onopy y CBoh1 3a~1011Ky. siH :\1ir TaTapaM
llJKO.lllTH 6i.1bw HiJK .lOTenepiwtti K03aKu-yxo.lHllh:ll. Tm1To TaTapu pi-
llJH.lH iioro 33~10K 3P}'HH)'B3TU. ~· CilJHi 1557. p. Kpm1Cbh:llli xaH i3 Be.111-
KIDI eiiichKm1 ni.ln.rne 11oetta~m ni.l Xopn1u.t0. 2-1 lHi 06.1stras 33:\fOK.
a.1e He .lOOYB iioro fi ~n-cie Bi.lcn1111n1. A~ \- .1iHx B.lpvre i3 me 6i.1h-
llioio c11.10.0 npu1iwoe. ua 3anopo;m~sr ii TaKit ne!)e\tir Bnwtteseu.1>n:oro.
174

~03aUhKiii 3a.103i He (Ta:JO xao"liB, K03aJ\U flO"la.111 p030lfan1c.H i KHff3(,


-1MHTpo ~rycis noKunym XopTHUJO. - Tarnp11 yKpin.1eHH.H apyAHysa.1n •
.ilMHTpo Bm1rneBeU.hKHH sis i ni3Hirne Ha qo.1i KoaaKiB .6opoTh6y
3 TaTapa~rn. B 1562. p. BiH npo6ysas Ha ocrpoai MoHacr11pcbKi~1. smue
Xoprnui. - MOiKe ii ryr 3ar:.1a.laB yKpin.1eHH.H. llo 6oporh6n a Kp1.n1m1
crnpaac.H npH€.1HaTu Ii ~\\ocr:oBIUHHy. B J.)63. p. ni.l 1rnc noxo.ly Ha \\0;1-
.:iasy nonas y TypeUhKY HeBo.110 ii norn6 y Uapropo.li CTparnHOJO n1ep-
TIO: iioro aasicu.1u Ha raK Ha O.lHiii se»i:i Ha.l Mo_peM.
Bm1rneseu.hKHli no.rnw1rn no co6i c.1aBy ee.1nKoro .:muap.H, y nicHHx
ocnisysa.1H iioro" ni.l i:i.1S1'1 5aiua. B icrnpii K03aU.hKOro sillcbKa siH
3ai1~rne sa::mHe Micu.e. BiH nepurnr1 no6y.lysae Ha 3anopo»i::;ni aa?.IOK Ha
ra1mi1 3pa30K. .HK 6yea,rn TO.li 3a~\1Ku cKpi3h Ha YKpaiHi. ~.. Tpm1yaas
T3M CTDpOm·y ui.1111°1 pir:. He Ti lbh:H B .1iri, SIK ue p36H.111 3BJillaHHi yxO.l-
HHl\H. Ki.1hKa .iir BiH :\taB ni.l ceoi~I nposo.10:·.1 Bi.l.li.1 K03aKiB i Mir
3aEecru ~•i::m Hmm Kpaumii si1ichKoenr1 .1u. Bi.l roro qacy K03aKu no-
4a.111 sea::marn ce6e 3a 0i'pe~\1e 3anopo3l:>Ke siiichKO.
Bil BurnHeeeu.br:oro Ha 3anopon-.:~i s::me nocri1itto croS1.1a K03J!LbKa
3a,1ora. (jq He Ma.ia me 03HalleHoro ~Ii CU.SI; K03aUbKHil Ki ill, TOOTO Ta-
6op, nepettoc11scS1 3 o.rnoro ocrposa Ha .ipyrmi. - a.1e sci npuattaea.1n
Ciq ocepe.lKm1 ycboro 3anopo3hKOro siiichKa. Cepe.l ci40BHX yKpin.1etth
croS1.111 Ky p e H i .i.rn 3a_10rn. ryr :\1a.1a 3aXHCT apr11.1€piS1. TYT pe3H.lf-
2a.u crJ.prnirna. Ha Ci4i 3611pa.1crn rif;cbKO Ha noxo.ln. .
B 3anopo3hh:O:\~Y siftcbKY surnopnscH cso€pi.1Hmi .ie~10KpaTHQHHi'1
ycrpii1. ~' ci ea::mui cnpasn s11piwa.1a si1kb:,os1 pa.la. mo B Hiii 6pa.111
y11acrh yci K03aKn. Pa.ia B11G11pa.ia crapworo. cy.lH.1a 6i.1bwi npoBmrn.
yK.1a.la.ia Y'IOBll 3 .iep~ZiBa\:11. mo 6a::ma.111 Ha1i:\tarn Ko3aK!B Ha c.1y::m6y.
no.iaBa.1a n.rnHH EOEHHnx noxo.iiB. Bif1chKOBi pa.lH si16ysa.111cS1 8 "1ipy
norpe6n, qacO:\f i lUO.ll-!51; ro.10cyeaHu1 Ei16yBa.10CS1 OK.lHKa;.m (aK.lSl:\ta-
aiEIO ). - Hepi.lKO .lOXO.lll.10 ii .10 cpi3HllHOi 6oporb61f ~tin-.: napTiSIMH.
6i.1bwicrb norp03a~m 1Li repopmr Hpm1yhlyBa.1a MettwicTb .lO noc.1yxy.
l\o3aUhKe aiflchKO '.\1a.10 csoi 0Kpe,1i ypsun .. Crapwm'l a6o reTb:\laH
npo~o.11rn yci~t Bi1kbKO:\t i ni.i11ac airnm · !'taB 11eofo1e::meHy B.la.ly Ha.l
K03aKa:mt; a.1e nic.1H noxo.ly B ycbo'1y Bi.lnosi.ias nepe.l pa.low. nucap
BiB KaHue.1stpi10 11 paxyttrn siiich Ka. Ocaay.111 3acryna.rn reTbMatta
i c.1y::mH.lll limfy 3a 3.llOTaHTiB. 0603HHfl Kep:-..tyBaB Ta6opm1 i aprn.K- .
pi€JO. Cylli cy.l11.1H K03aKiB. Xo11 3anopo3hKe siucbKO 3pocra.10. ni.lo
8Il.1HBO'.\f .lllTOBCbKOfO ii nO.lbCbKOro BO€HHOro ycTpOIO, TO BCH
ftoro opraHiJauiH. no6yr 3BHQai np1mSI.111 30BCiM oKpe:\mH ca~w -
6yrniii xapan:Tep.

Peecipoai K033KIL Dop-OTb6a K03aKiB j3 TaTapaMH, XOll i p03MipaMn


ttese.,1uKa, 6yJia .ay*e 3aB3SITa i np1rnec.1a ~·n:paiHi nosa»i:Hi KOpHCTH. Ta-
TapchKi Hana.lH noqa.1u pi.J.waTH. Tarapa!.1 TSliKQe 6y.10 npo6Hparncff
Kpi3b K03aU.bKi 3aci.lKH Ha lll.lSlxax. ~leHUii JafOHH 60.H~'IHCSI 3afl)TKaTHCH
B Ti He6e3nellHi MiCUSI, 6i.1hrni qaM6y.1u iiw.rn .ly*e o6epe)l{HO. Jhnon-
ChKHH yps.a - Ha.uHinp5Ittu.1.1rna .lO J.569. p. Ha.1e:>KaJia .ao JlttTOBChKOro
ee.'IHKOro KH.Sl3iBCTBa. - 6allHB KOpHCTH 3 U.HX flOXO.!liB norp.HHHllHOro
Hace.1eHHSI ii noqae Ja.lyMyBaTHCb H3.l THM, mo6 K03aKiB 30praHi3yBaTH
\' npaBH.lbHe BiUCbKO.
- 1524. p. 3 HaKa3y se.1. KHS13.H )f{urMOHTa, .i'.iBa norpsrnHqHi YPH.loeui,
CeHbKO noJI0308Hlj i KpHWTO<I> KMHTHll, mo CaMi 6paJIH yqaCTb y CTe- .
UOBHX OOXO.lax, noqa.lH 36HpaTH B Kueei 6iJiblHHH K033UbKHU Billi.1;
175

Mana l:<pHy fh.:osa Cae,n;papn J 1687 p., ea oceosi I\a.PTH Bon.rnna.

l\03a1rn Ma.TJH JicTaBaTH n.rrnTy rpirnMH H: cyKHOM. AJie rporni Ha '-lac HC


11pHHlllJIH i K033KH nopo3XO)J.H.1lHCh. y 1533. p. Toil caM 11.115111 BilHOBHB
Ocrncpii1 .LlarnKOBH4, cJiaBHHH 4epKaCbKHH HaMiCHHK, Te:n< yqacttHK 60 -
poTh6n 3 TaTapaMH; BiH pa.nua TPHMaTH Ha .llttinpi .nai THC.Sil.Ii JIIOJleii,
1uofi Ha 40BH3X 6opOHHJIH nepeB03iB Bill TaTap, - a Ha .llttinpOBHX
oCTpoaax no6y.ayaarn 3aMI<H ii o6ca.nHTH npu HHX MiCTo. B 1541. p.
:rnosy .,111TOBChKHH YPSl.ll npwroTOBJI.HB opraHi3au.i10 K03aKiB, HaKaJaB
rIO MiCTe4I<3X .rnHC3TH B pe€CTep ycix THX, w.o XO.llHTb y CTenH, - aJI'e
i 3 U.horo He suH:rnno tti1wro. Bci ai.nqyaanu, w.o K03aKiB Tpe6a asecTH
y npaBHJlbHHH BiHCbKOBHH Jl3.ll, aJie He 6yno .llOCHTb eHeprii, w.06 U.IO·
llYMKY nepeBeCTH B JKHTTSI.
JlaJibllla cnpo6a opratti3au.ii. K03aKiB HaJie:>KHTbCSI BeJIHKOMY KH.H3eBi
.'IHTOBChKOMY ii Koponeei nOJibCbKOMY )1{11rnoHTOBi AsrycToBi. B 1568. p.
BiH BHCJiaB yttiBepcaJI .llO K03aKiB, »THX, _w.:o 3 33MKiB i MiCT yKpaiHHHX
~4ixasrnu, Ha HH3Y nepeMemKyIOTh« i 3aBi3BaB ix, w.06 nepecTaJIH cso-
ceiJihHO ttanaJI.aTH Ha TaTap, noaepHyJIHCSI 3 Hu3y JJ.o 3aMKiB i TYT
HBiiirnnu .llO aiiichKOBOi cny:>K6H aa rporneso10 nnaTHe10. OpraHiJau.iR
llbOro siitcbKa aenacH ni.ll npoBO.llOM Kopottttoro reTbMatta IOpiSI 513JIO-
neu.bKOro. 3i6paBCSI »TIOt:fOT« K03aKiB t:fHCJIOM 300 JIIOJI.eii; - ix Ha3H-
B3JIH YPSIJI.080 »HH30BHMH K033K3MH«. nnaTH.SI ix a6o »IOpreJIT« (3 Hi-
MeU.bKOfO Jdhfgl'l'1 - .pitIHa nJiaTa) 6yna no 21 /2 3JIOTHX 33 »KBapTaJI«
( rnepTb poKy)' ce6To 10 3JI. pillHO; KpiM UbOrO, BOHH .lliCTaBaJIH CYKHO.
1

B 1572. p. 513.1JOBeU.bKHH BHJIYllHB l\03aKiB Bi.ll BJiaJI.H i npwcyJI.Y BCffKHX.


178

YPR.!liB i nocraBHB Ha.l HHMH »Craprnoro f'I CY.lllO<<, lll.11SIXTH11a Isaua oa-
.lOBCbKOro; siu Mas cy.!1.HTH K03aU.hKi cnpasu, Ko.1u K03aKH nosepuyThC.H
3 HH3Y .lO 3aM1.:is i MicT. Ueii Bi.l.li.1 K03aKiB 6vs ua c.11v:>K6i
l 568-i576.' p. . •
HoBHfi Kopo.1h. CrecpaH oaropiiL np11H.HB 3Hosy 1578. p. ua c.'ly>K6y
Bi.l.li.1 500 K03aKiB. 4epea re, mo K03aKH MaJm HTH aapa3 ua siiitty
3 MocKOBlll.HHOIO. iM BH3Ha11u.11H 6iJihWY n.1aTH10 - no 6 JIHTOBChKHX
Kin ( ce6TO 15 3.10THX) pi11HO i C)'KHO Ha- »repMaK« - Kact>TaH; - no Bii'rni
Ma.111 .liCTasaru MeHw\· n.i1arv. HaiiBHlll.HM Ha11aJibHHKOM K03aKia Mas 6vru
11epKaCbl\HH i KaHiBCbKHH crapocTa MuxaiiJIO BuwueseI.J.bKHH. CrapwHM
Ha..l K03aU.hKHM Bi..l..liJIOM craa UIJI.HXTHll IsaH OpuUieBChKHH; siH ttaausas
ce6e »nopy11HHKOM«, u.e6To 3acrynHHKOM roJIOBHOro Hat.IaJibHHKa, .ZI,eKO.'IH
fmro HaausaJIH UJ.e H »rerhMattO.M«; sin Mas nJiaTHJO 400 3JI. pitIHo. ,lla.11i
-Oys YPH.ll nucap.H, mo YKJia.llaB pe€crep KoaaKiB, sis Kacy .H aaiiMaBCH
iureu;taHrypmo. KoaaU.hKHH si.zuiJI a6o noJIK .ai.mscH ua .!leCHTKH; ua
"110."li 9 .illO)leH CTOHB OTaMaH. 0pH OC06i CaMOro reThMaHa 6ys Bi.ll)li,11 i3
30 .1110.J.efi. Ha 3HaK roro, mo u.e siHchKO Kopo.11iBChKe,, Ko1a1rn .lliCTaJIH se-
.nHKY KopoJiiBChKY Koporey, rnosKosy, a no.1bChKHM opJIOM. YcH opraui-
3aU.iSI K03aU.hKOfO Bi,!IJliJiy BKa3y€ Ha re, ll.1.0 BiH 6ys yTBopeHHH Ha apa30K
HHUIHX TO.lilllHix nOJibCbKHX Ta qy)f<03eMHHX por Ta HaH6iJihW uara11.y€
yropchKY nixory. I uasirh neprnuM nucapeM U.bOro Koaau.hKOro no.11Ky
6ys M8.ll.SIP 5Juqa Berep; U;e BiH, Ma6yrh, Il03HaHOMHB KIOOaKiB 3 opratti-
3au.i€10 yropCbKHX BiJJJliJiiB.
KoaaKH, mo Ha ..11e>KaJIH .lO KopoJiiBChKoro Bi.l.li.7Iy, MaJIH ceoi oKpeMi
npasa a6o »BOJihHOCTH«. BoHH He ni.llJISira.11u cy.loBi asu11aiiHHx ypSIJlOBU.iB,
ix cy 11.HB BJiaCHHH CTaplllHH; TiJibKH y BHna)lKax y6HBCTBa H HaCH.11H Mir
nepe6parH cnpasy 3BHIIaHHHH cy)l. ,llaJii ~OHH, HK BiHChKOBi ,;'llO.Il.H, 6y.11n
3si.1bueHi Bil yc.HKHX no.llaTKiB i onJiaT. TaKo>K 6y.110 aacrepe>KeHo,. lllO
MaHHO no BMepUIOMY K03aKOBi a6o T. 38. »Bi.lyMepmHHa«, M3€ nepe1hH
.!l.O roro, KOMY ii K03aK no.llapy€, yp11.llH He MaJIH npasa ii aa611par11. Ha
umura.1h 21.JI.H paHeHHX KoaaKiB Kopo.11h npuaHa11us MicrellKO TepexreMH·
pis Ha.l JlHinpoM; ryr, 3.lla€ThCSI, 6ys reiK K03aU.hKHH apceHaJI i ro.11os-
HHH oci,'.lOK K03aU.bKOro CTapworo.
~, ni3Hirniii rpa.lHu.ii u.i »pecpopMH« oaropiR lyiKe nepe6iJihUiysaJIH.
f osopHJIH, w.o KOpO.lb 6ys nepUIHM aacHOBHHKOM K03aU.hKOro BiHChKa,
w.o siH .aas KoaaKaM TepexreMnpia ue Ha UinuraJih, a Ha cro.11uu.io, mo
apiBHSIB ix y npasax ai lllJISIXTOIO Ta aanoBilaB, w.o K03aKH KO,'IHCh
yTBopSITh Bi.lhHY pecny6JIHKy.
A.11e HacnpaB.lli 5aropi€Ba opraHi3aU.iR 6yJ1a He rpHBKillla, BK aa
iioro nonepe.lHHKiB. OpnUieBChKHH ia· K03aU.hKHM BiMiJim1 xo,aHB
y MOCKOBChKHH noxi.ll, noriM aacis Ha HH3y fl yJiawrosyeaB
noxO.lH ua rarap. A.11e Heaa6apoM iioro K03aKH nopoa6pH.laJIHCH.
B 1583. p. ua KOpO."liBCbKY CJiy>K6y aaT.Hr JIH 3HOBY 600 .illO)leii - BOHH
6pa.'IH BiKe BHl.l.l.Y IlJiary, no '20 3.'IOTHX pi11HO i no 5 .'liKTiB cyKHa.
B 1588. p. Ha .lepiKaBHiii cJiyiK6i 6yJio 988 K03aKiB. Ta opraHiaau.ii Ko-
3aU.hKoro BiJ1CbKa HiKOJIH He .llOBO)lHJIH .!IO KiHU.H, fOJIOBHO 11epe3 Te,
w.o y no.1bChKOMY CKap6i He 6yJ10 rporneii Ha 3anJiary.
,llepiKaBHa opraHi3aU.i.H K03a11llHHH, xoq i He 6yJia JlyiKe TPHBKa.
Ma.11a npore se.nnKe 3Ha11iHHS1 )l."ISI oprattiaau.ii K03aU.bKOro siifchKa. lla-
-CTHHa t\03aKin 6yJia cnucaHa e p e € c Tep, TBopn.1a p e € c T pose siii-
~hKO, To6ro cnpaBiKHi, npaBHJibHi si.ui.rn. Opratti3aU.iH si21.6ysaJiacS1 nLt
Har.1Sl.l0M HaHBHl..U.Oi BiHChKOBOi BJia.llH B ,lepiKaBi, rerhMaHa; nO..lKOBO.l-
177
UHMH K03aKiB cra.saJIH BH3H34Hi
OOiBHHKH, o6i3.HaHi 3 BiHCbKOBOIO
cnpaEOJO. Ue ni.n.ttoCHJIO siiicbiru-
se 3H34iHHSI l\03aKiB, I..U.0 .ll.0 To-
ro 4acy TBOpHJIH T~bKH Hepe-
rym1ptti saTarn. PeE<:TpoBi KO~a­
f\H .:ticrasaJIH nJiaTy, ue noTpe-
6ysaJiu )l{j'pHTHCSI npO)l{HBf\OM, M~ )-
rJIH rei:\,-l.IHCTO Bi.J..ll.aBaTH ce6 2
BlHCbKOBIH CJiy)l{6i. BottH MaJIH
0.}H3K0BHH OJI.Hr, ·0.}HaKOBY 36pOIO,
M8)f{e i°I si.a.6yBaJIH HKi snpaBH,
--- no11ysaJIHCS1 npaBHJibHHM 8i11-
CbKOM. npasa llH BOJlhHOCTH, H-
KHMH BOHH k:OpHcTysaJIHCH, ni.n.HOCH-
JIH ix Bary; B HHX CaMHX BHp06JIHJllt
ll04YTT51 COJii.n.a pHOCTH i en iJibff!OCTll
ittTepecis. Ha apaaoK pe€crposux KO-
aa·Kis no4aJia nepeTsop10eaTHCH 11 p.e-
UJTa K033UhK'Of'O BiHChKa.
Ko3a11.1tMi oxomaKJL PeryJIHptti si.a.-
.liJrn, mo ix opraHiayaae YPSl.Il., tte _ rerbMaH nerpo KoHaweaMlf-CaraiiiAalfHMit. fa
MOfJIH BMicTHTH B co6i ecei yKpaiH- nopTpeTiB KBiBCbl\Oi ,I(yxoeeoi AK&,!,eMii.
CbKOi K0334llHHH. Y KOpoJiiBCbKOMY
BiHChKY 6y.10 Micu.e Jie)lBH Ha KiJibKaCOT JllO)leH, Haif6iJiblll Ha JlBi-TpH
THCSl'·li; THM4aCOM ycix »K03aKyI04HX« HapaxyaaJIH Ki.'lbKattaU.SITh TH-
CSllf i 11Hc.10 ix 6eaHacTaHHO apocraJio. A u.i it He AyMaJIH KHJlaTH BO€H-
HHX npOMHCJiiB i, KOJIH He B)laJIOCSI npOCKOlfHTH B perym1pHi lfaCTHHH,
lllyKaJiu co6i HHwux lllJISIXiB JlJISI BiHChKoaoro npO)l{HTKy. 5eaHacTaHHi
Rilittu, mo HlllJIH Ha rpSIHHU.SIX YKpaiHH, )laBaJIH JlO U.horo JJ.06py uarolly.
I TaK 6araTo K03aKis-oxoTHHKiB, nopy11 ia pe€cTpoeHM noJIKOM 6pa-
no y11aCTb y MOCKOBChKiH Bifrni. noea11<Himi BiMiJIH XO)lHJIH Ha MOJJll3BY
ii Ha BoJJOI..U.HHy. Y u.ux KpaS1x paa-no-paa npuxOJlHJIO JlO peBOJIJOU.iH
Ta .ll'J aMiHH BOJIOJlapie, mo aeaJIHCH rocno)lapaMH a6o BO€BOJlaMH. Ta-
MOlllHi pi3Hi napTii H OJlHHHU.i Il0Tpe6yea.TJH JlJISI ce6e PIOMilfHOro BiHCbKa
i KopucTysaJJHCSI JJIOll.ChKHM MaTepiSIJJOM ia YKpaiHu. TaK 1574. p. Ha
Mo.11,way XOJlHJIO kiJihKa lllJISIXeTCbKHX BiJl)liJJiB i3 OKOJIHU.b oapy i npa-
CJJaea, niJl npoBO.llOM Isatta Ceep11oacbKoro. 3apaa nicJISI U.horo npeTeH-
JleHT JlO MOJIJlaBCbKoro rocno)lapcrna I a a H n i Jl Ko a a HaHHB co6i Bi!l-
JliJI K033KiB ni)l npOBO)lOM SIKOfOCb lllaxa H XO!lHB i3 HHM JlBilli noxo-
JlOM Ha MoJJ)l'a By 1577. i 1578. p.; neplllHH pa3 BiUiJI MaB 330 BOSIKiB
»JllO.lleH npaB)lHBO OJl60pHHX«, yJlpyre 600 .'llO)leH. niJlKOB}' 3JIOBHJIH no.-
JISIKH i noKap'aJIH y JlbBOBi Ha ropJIO. Csep408ChKOf0 H ni.ztKOBY aro-
JlOM K0331J.bKi iCTOpHKH 3'a4HCJIHJIH JlO neplllHX aanopo3bKHX reThMa-
HiB, - Hacnpae.n.i BOHH we 6y.TJH HaBiTb K03aKaMH, a TiJJbKH KOpHCTy-
BaJJHCSI K03'aU.bKHMH BiMiJJaMH.
Ha caMiii YKpaiHi paa-y-paa noS1BJJS1.TJHCS1 HOBi K03aU.bKi saTarH niA
pi3HHMH crnplllHMH. B 1575-1576. p. · »reThMaHoM HH30BHx KoaaKis«
3B3JIH KH. oor.ztcrna Py)l{HHCbKOro. Bitt 6ys pOJlOM ia BoJIHHi, aJie KHHYB
csoi Ma€TKH .H aa npHKJI3JlOM )lMHTpa BHlllHeBeIJ.bKoro . KHHYBCSI Ha 6o-
poTb6y 3 TarnpaMH. npu HhOMy 6yJJO SIKHX 3000 K033KiB 3H3.ll Jluinpa,
a 6patvrasa i Buttuuu.i. B 1576. p. eiH xo.ztuB niJl TaTapcbKHH aaMOK ua

12
178

H1By .[lHinpa, Ac:raH - ropo.aoK, .l06yBaB yKpin,1eHHH, a.1e Hew.ac.rnso


norn6 Bill ni.ll.KJia.11.eHoi Mim1.
B 1581. p. Ha 3anopOJK)Ki »reThMatty0as« 1wpoTKH:ii yac llIJIHXTHl.f
CaMii1.110 36opOBCbKHH. npH HbOMY ~i6pa.10CH 6y.10 KO.'IO 2300 K03aKiB
Ta MaB BiH w.e KOJIO ce6e TpoxH lll.'IHXTli i cBoix rai1.lyKi8. - Kopo.lb
CTenaH 5aTopi11 noKapas 11oro noriM cMepno. B 1585. p. >1fCThMa-
HOM 3anopo3hK.Hx K03aKi8« 38aB ce6e KHH3h Mttxatt.r:IO PpKHHCbKH:ii;
B 1586. p. TY caMy Ha38}" MaB 6or,laH lv\m..:OllIH~CbKHtt; 1587. p. Ha
Mope ni.ll. K03.TiiB Ha KpHMY BO.lHB K03aKiB Ky.71ara.
J! U.HX OXOTHJ.Prnx Bi;i,.aiJiax 3H3XO.lHolH ,l.lH ce6e 33XHCT \'CHKi 6e~­
np1ny.1hHi .llO)lH, l.faCTO H cpaXOBi BOHKH. W.O He MOf.lH 3HalfTH co6i MiCUSI
B KOpo.11iBCbKHX BittCbKaX. XTO He MaB 3 '-IOfO n<HTH, lllyKaB co6i x.1i6a
HK BL'lbHHtt K03aK. Ui oxorn.Hlrn: 6pa.rn co6i 3a 3pa30K pe€cTpo0ux K03a-
KiB i .ll.OMaraJIHCH Jl.;151 ce6e BCSIK.HX 8iHCbKOB.HX »80JlbHOCTeH«, - 38iJib-
HeHHH Bi.ll. TIO}laTKiB, 6e3nJI.aTHOro npO)frnBKY B Kopo ..1iBCbKHX i lll.151-
xeTCbK.HX JI.06pax Ta BCHKHX HHWHX flOJlen:oCTett, HKi .ll.iCTasa.710 pery-
.rnpue BiM:ChKO. Ko.rm m sJia}la He xorL1a n_pH3Harn u.11x ix npeTe1uit'1,
u.e1I BOEHH.HH Hapi.l KnHysrn .!l.O 6opoTh6H, rrornraIO'-IH 3a co6010 I1 pe-
€CTpOBHX K03aKiB.

Hepmi BiA:HH 3 K033K3MH. flepllIHH K03aU.bKHif <:Taplllm1, mo Man


si,ZI.sary cTarn npoT.11 noJihCbKHX BiMChK, 6yB K pH llI To <P Koc H H -
c b I{ ll 11. 3 po.ll.y BiH 6ys lll.IJHXTH'-1, CJIYifHIB Ha 3a11opon0Ki ii B Haropo.ly
3a BiMChKOBi 3,aC.11)TH .aicrne 0i)l Kopo.11si Ma€TOK. A.7Ie OJHH i3 KmBis
Oc'fpo3hKHX, 6iJ1ouep1dscbK1111 crnpocTa, He .uonyc·rns KornHChKOro .lO
u.iEi 3eMJJi. ToJi KornHChKHH 3ipsas 6opoTh6y npoT.11 Ocrpo3hKHX, nporn
no.'lbChKOi B.:Ia.lI.H i B3ara.1i npoT.11 nattis. BittChKO iioro Y.11c.11w11 Ha 3000.
y CJ<Jia,ZJ. iioro BXO.ZUIJJH pe€CTp08i K03aKH, w.o TIOBCTa.m 4epe3 Te, lll.0
He .n.icTaBaJJH TIJI3TH, VTi~a'-li 3 naHCbK.HX M3€TKiB i BCHKa UL151XeTCbK3
l.feJISI}lb. KoCHHCbKHH no3ar\ap6yBaB i3 pi3H.HX 33MKiB i MiCT .ll.OBO.!Ji ny-
llIOI\, ,7I.pi6ttoi orn11crni 36poi i1 aMy1-1iu.ii Ta yKpinHBCH y Tp1mi.rni Ha.:.l
llttinpoM. AJie noTiM no.nasrn npoTH no~1bChKHX si1khK. a.11e ni.a nHTKOIO
Ha 80JI11Hi rn.11HxTa 1ioro CHJI.11 B .110TiM 1593. p. po36H.lla; KornttChKHfr
Mycis Bi.ll..Ll3TH BCi TI)'llIKH ti .111-llllY 36poIO Ta J06Jil.f., po3TI.YCTHTH CBOi
BaTarn i 3peKTHCH reTbMaHCTBa. Riu 110.1sir y HbBoMy noxo.li ni.l 4epxa-
caMn y rp,aatti 1593. p.
llsa poK.11 ni3Hillle H08Htt 36po1'.i1-1rn'f pyx ui21.1-1si.m .lBa BaTaiKKJI
Jlo6o.ll.a :H HaJJHBaiiKo. krnpiH 3B5133.7Ia Ix iMe1rn, aJie Hacnpaa.ai u.e 6y,;m
.illO.llH 3 .llBOX pi3HHX Ta6opi8, 3 pi3HHMH nor,'JSl)laMH i 3 pi3HHM.H
3MaraHHSIMH.
f pH r 0 pi 11. JI 0 6 0 .il a Ha.:le)f\aB )lO J:,CTapHHHHX« K033KiB,,lO cnpaBif<HiX
3anopO)KU.iB, mo BiK csiff npO)KHJlll Ha H1rny, semt cTenosi >lnpOMHC.Jllh<
s 6opoTh6i 3 TaTapaMH i TaK .11.opo6HJIHC5I Matttta rn cJiaBH. Bitt 6a)KaB
y.ll.ep)KaTH npoBi.ll. Ha 3anop0)K)Ki B py1rnx CTaTC'-IHiWHX, IIOR3)1\IIillIHX e.1€-
MeHTiB i tteoxoqe .ll.Onyc1<a0 .llO ni11cb1<a JIIO.lI.ei'1 1-1eoci,rmx. OC33eMe.TihI-rnx.
yTiKa4iB i3 pi3HHX CTOpiH. 5IK CTapllIHH H3Jl BiJICbKOM MaB ,l06pe iMH
i iioro .ll.Bi'-li BH6HpaJI.H reThMaHOM.
Ce Me pi if Ha JI .11 Ba :HK o c.1ym.11s cnepllly y siiiChl\)' KH. 0CTp03b-
Koro i Ha0iTb 6opo0rn npoTH KornttchKoro ni.ll rlSITKOlO, ~vie noTil\r
H33BaB ce6e K03aKOMI i 3 B;i):JJJ.iJIOM OXOTH.HKiB nol.fa8 XOlHTH Ha Typeu.bKi
Kpai. ,llo CBOix Bi.Ll.lliJiiB npHih.rn8 KOJKHOro, HaBiTh 3JI0'-1.HHU.iB, mo BTiKa.1n
Bi.Ll 1rnpH, a.11e 3 11.boro 36ttpauoro 1-1apo.aa BCTHr 3opra1-1i3ysan1 B!lB:.liKHe
TllnM 3anopo1tu1,ie 3 11an 6on.llRHL

HIHCbKO, mo 6y.10 roTOBC HTH Ha BCHKY ue6e3neKy. Boro wllO.lH CKpi3b


n:tcp.>1<yea~1n nepeMOrH it eepTa.7JHCH a E"e.lHKOIO .:i.06u111110, a.11e npu TOMY
npawuo HHmu ..1u Kpai, K)".ll.H nepexo;rn.rn. Ha.'IHBaiiKo caM 6ye npe-
rapHHH nywKap i .lly.>Ke ,l6ae npo .ao6py aprn.1€pi10 y CBOHOM)' BiHChKy.
MaB Te/K 6ararn KOHeli Ji 3,.l06H11i TaK. mo H:oro Bi.l,li.lH Bee o\·.rn KiHHi.
Bin crnp"aBCSI H3BSl33TH ,l06pi JHOCHHH 3 3anopmtOKSIP-!. aJJe 3~nopo:m:u.i
.lHBH.lHCSI tta Hboro JropR i J He,J.oeipSl~f. Ail< y siilui 3 no.1S1KaMH o6H.lBi
crnpOHH no.la.1H o;tua O.l.tti.H pyKy ,ao JrQ.l.H.
06u.aea BaTa.>KKH 1594. p. XO;J.H.1H B noxi.l Ha TypKiB y ua.uyHaH-
fbKi 3eM.7Ii Ha noKJJHK AeCTpii. noTiM noeepHy.1ucS1 Ha YKpaiuy, Jlo()o •
.1a ocie y KniBll.(HHi, Ha.11uea.HKO cneprny Ha oiJJiH Pycn, noTiM Ha
Bo.'IHHi. fx eiiichKa, oco6JJueo Ha.11ueaitKoei eaTaru, 6eaor.7JB.11HO HHll.(H.1H
111.ru1xeTCbKi JeMJJi i npOTH HHX BHCTynH.10 no.lbCbKe BiHCbKO ni.ll. npo-
110.llOM KOpOHHOro reTbM3Ha )f{o.'IKeBCbKOro. neplllHH JycrpiB'CSI 3 Il0.11Sl-
t\3MH Ha.1aeaiiKo. A mo ue 6ye .!lO o6opouH roTOBHii, no11ae y .11JOTiM
1fi9Ci. p. ei.aeopoT. Bi.n.CTynae uameu.11.Ky, xot( i y ee.TJHKOMY nop.HAKy, -
mJOB Ta6opoM iJ 20 nywKaMH, Mae 6araTo raKiBHHJ.J.b i .ll.OB0,,1i nopoxr;
,10 KO>KHoi rapMaTH Kaaae npu1<oeyeaTH nyw1<apS1 ... A.11e ei.!lBOpOT KOW-
T}'Bae 6araTo yTpaT y JJJO.!UIX i 3anacax: 11acruHy rapMaT Tpe6a 6y.ilo
:mJJHWHTH no 11opo3i, ix noJaTonJ110ea..111 e piu.i, nopox no3aKonysa,,iu
" :JCMJJJO. ni.a 6iJJOJO UepKBOJO HaJJHB3HKO 3.iJ}'llHBCSI 3 aanopo>KU.HMH
JJ06011u. Bcix. KOJaKie 6y.1Jo Tenep ;to 7 THCSlll, aJJe .ll.06ipHoro eiiichKa
paxyeaJJH He 6i.71bWe, HK Ha 3 THCHlli. ApTH.1€piS1 CKJJa.l(aJJaCSI 3 20-ao
Jlt'rKHX nyrnoK. BeJJHKHM nirapeM .ll.JJSI eiiicbKa 6yJJH KOJaU.hKi >KiHKH
" JliTH, lll.0 Te>K myKaJJH .ll.JIH ce6e JaXHCTY cepe,l BiHCbKa. feTbMaHOAf
o6patto cnepwy MaTBiB Way..iy, 3 JaMO>Kttoro m.TJHXeTCbKO-K03al.lhKOro
ll<>Ay, .l.06poro BOHKa; noTiM no11as reTbr.tattysaTH Jlo6o.la. AJ1e K03aKH
()a'IH.TIH, lll.0 He 3MO>K}'Tb )laTH palH 11o6pe 036p0€HOMY flQ.;1~CbKOMY Biii-
n.11:y u pirnHJIH nepeiiTH ua ..1ieuii 6iK .llninpa. niit rocrpuM KaMetteM,
m•Jta,,1eKo Tpuni.1.rn, yJJ.apue ua HHX >KoJJKeecbKHii. Ko3aKH 333HaJJH
180

neTpo KoHawee1111·CaraitAa'IHllM 3 no.llbCbKMM KOpo.neM JKM(MOHTOM Ill. i reTbMaHOM nio-


OOMllpCbKllM y eotHHOMY Ta6opi. TI.10c1mpiJ J XYII. B.

3Ha4HHX yTpaT, aJ1e liiiw.rn .ao !lttinpa, nepenpaBHJIHCSI 40BHaMH crn.m


B nepeSICJJaBi. TyT npo6ysaJIH yn:pinHTHCSI, a..1e, KOJlH no.TJbCbKi BIHCbKa
nepeflwJiu JlHinpo, K03aU.bKa pa.11.a nopiwHJia na.TJbWHH si.usopoT Ha nin-
.aettHHtt cxi.zt, y CTenH; 6y.ll_a Ha;'.liSI, w.o n0.1lbCbKHH nO.TJKOBO.leU.b 11e
cxo4e 3anycKaTHCS1 s He6e3ne11Hi. 6e3.lopo>1rni Micu.H. AJie no.1S1KH 3as1.H-
.rrnc1> 3HHW.HTH K03aKiB lOttama.ay i BeJlH JlaJibwe noromo. HapewTi
niJl Jly6H.HMH, HaJl Co.110HHU.e10, K03aKu MyciJIH cnHHHTHC.H i cKpinu,,1ucS1
Ha BHCOKOMY MiCU.i, 3 BHfJISlllOM Ha BCi 60KH. no4aJJaCSI 06.11ora, lllO TpH-
BaJia JlBa TH>KHi. K03aKH 6opoHHJJHC.H xopo6po, npu noM04i apTHJJ€pii.
I1 4aCTo po6HJJH su.11a3KH. Ane no..11.HKH OKPY>KFIJJH ix TiCHHM 1.10~10M, Te})~
o6cTpiniosanu 3 rapMaT i po6unu HaCTynu. B K03aU.bKOM)' Ta6opi He
CTaJJo nawi JlJJH KOHeH. B TiCHOMY Micu.i nputta36HpanocH 6araTO Tpynis
i3 :110Jleii i xy.ao6u, KHHYJJHCH nowecrn. CepeJl siH:chKa su6yx.1a tte3ro-
Jla; napTiH HamrnaH:Ka noscTana nporn 3aIIopo>Ku.ia. d 6opOTb6i 113
pa.J.i y6nnH Jlo6o.ay, reThMaHoM cTas KpeMnCbKHH. Bee u.e·· suKopuCTa-
.rn noJIHKH i 3asi3sanu K03aKiB JlO neperosopis. YMOBH 3.llalli 6yJiu Jly>Ke
Ba)f{Ki: K03aKH Mycinu BHJlaTH cTapwuHy, Mi>K HHlllHMH lllayny if Ha.11u-
saiiKa, (nOJJHKH IlOTiM 3aCyJlHJIH ix Ha CMepTb), Bi.llllaTH sci rapMan1,
PYWHHU.i Ji aMyHiU.ilO, T3KO>K Koporsu i cpi6Hi Tpy6u. noJIHKH He )lO-
TPHMaJIH nepeMHpH, siiicbKO KHHYJIOCH na 6e36opoHHHX i su6n.10
BeJIHKe 'IHCJIO; Ka3aJJH, m.o. 3 10.000· JIIO)leH, lll.O TO.lli 6yJIH B Ta6opi,
BTeKJIO JJeJlBH 1500. Ue 6yno s 11epsHi 1596. p.
noJJbCbKHH COMM HaKJiaB Ha K03aKiB oaHiU.ilO, ce6TO nporoJIOCHB ix
3~ BHHHTHX 3Ili.ll npasa, 3anopHJlHB l\OHcpicKaTy K033IJ.bKHX Ma€TKiB,,
MDK HHlllHMH TepexTeMupoaa . i 11aKa3aB BHHHW.HTH K03a'l'IHHV llO
Hama.ny. •
181

5. B MH pi T a y B i ii H i B n 0 n b 111- e 10
nerpo KoHameBB'I Caraba•••· Hea.ll,aqtta 6opOTb6a 3 DOJUIKaMH
JlYil<e oc.1a6H.1a K03aqqHHV, a.1e 3HHlll.HTH ii He 3MOr.1a. 4aCTHHa K03aKiB
110KHHy.1a 36pmo ii· aeptty.nacS1 JlO MiCT. 3anopo)f\ui )f\ nillIJIH Ha HH>K,
y 3anopo3hKi CTenH. TaM BOHH 3ttoey KHHYJIHCh .lO 6oporh6H 3 TaTapa-
MH, 3aciJlaJ04HCh Ha eopora Ha Jlttinpoe11x nepeso3ax. rerbMattyea.1111

hTbMaH neTpo KoHawe-


BM'l-CaraMAa'IHllit PHcyeo:;
Ila OCDOBi plll'OBBHB B Ha-
q:l(l()RlilX oipmax CaKOBRlla

B r11x 4acax: fttar BarnJiee1111 I 596-1597. p., THXOH 5aii6yJa, npen-


CTaBHHK noMipKoeattoi naprii, mo x0Ti.11a yTpHMaTH eii1ChKO e ~1a.11.i,
1598. p.; npOTHBHl:fKOM 11oro 6ye <l>eJlip noJioyc, 3 naprii »HaJIH-
B3HKiBUiB«.
A.fie He3a6apoM Ha noJihlll.Y enaJIH 3HOBY BiHHH 3 ycix 6oKiB i K0-
3aUbKe eiiichKO Haih11JI0 co6i HOBHH npo>KHBOK. rerhMaH CaMiifJio KimKa
XOJlHB 1600. p. 3 4000 K03aKiB Ha MOJI)laey H ni.ll nJI0€llITaMH 11.06ye
BOpOJKi CTaHOBHlll.a. noriM 3HOBy, I 601-1602. p. KillIKa 3 2000 3ano-
p0iKUiB no.warn aiK Ha JlisoHiJO, nporH llIBe.liB. TaM cJipK6a 6yJia .ay11<e
eaiKKa, 60 Kpaii 6ye 3pyiiH0BaHHH, ceJia- nonaJietti, 3a xapqi 6yJio TSl>KKO.
i .!lepeea HaBiTh He 6v~10; K03aKH He Ma.!JH 3 qoro CT3BHTH KypeHiB,
.ly:.+.:e rHHy.m K03aUbKI KOHi. B 6oJO niJl <1>e~1iHOM 1602. p. Bill KyJii
no.1s1r caM CaMiii.Tio KillIKa.
B 1604-1612. pp. K03aKH HaHllI •.'JH »BOEHHHii xJii6« y MocKOBlllHHi.
13 JlHMHrpi€M CaM03BaHUeM 1604. p. xo.lJ.11.10 ni.l MocKey I 2.000 KOJaKiD.
Ili3Hillle Ha nOIVJHK KOpOJISI IKHfMOHTa B MOCKOBCbKHH noxi.ll 3.RBHJIOCSI
40.000 3anoponcuie. - »rpoxH, mo He 3 yciM KomeM i3 "3anopmK>K.R BHH-
m.m'' · rerbMattyeae TO.ili OJieeqe~Ko. a EH3ttaqHHMH CTapurnnaMH 6y)1.H:
A1upii1 Ha~maaiiKo. Eopumno.TieUh, nicOUbKHH, CrapHHChKHH, Tonnra,
CHJOpKO, 51UKO H HH.
182

ni..l iMHM K03aKiB BHCTyna.rn TO.li .'llO.lll pi3HOfO CTaH.Y H nOXOJ.iheH-


HSI: 6e33eMe.lhHi ce.1SIHH, Ma.ii Mill.{aHH, naHCbKa lle.:lSl.lb, J.pi6Ha llJJUIX-
Ta; nopyq j3 yKpaiHI.J.SIMH 6y.rn 6i.1opyrn, n0.11SIKH. BO.lOXll. cep61:1.
MOCKa.'li. B ui11: ee.1111KiH pi3HornepCTiH Maci. cnpaBihHi llCTapoBHHHi:: 3a-
nopoihui TBOpH.'lH Ti.TJbKH HeB(~.1HKY qacnrny. 5IK Biirna CKiHllJl.la~R.
ui THCHlli BiHCbKa 3a ..1HUJH.l11Cb 6e3 HiSIKOfO ~TPHMaHHSI. 6e3 33C06iE
npoiKHTKy. To.ai BOHH sci h:1rny.mcS1 .lo6yEaTH co6i x.1i6a rpa6i>KHHUTBOM
i po360EM. Po36emeHi eaTarn BCHh:llX CBOEBiJJhHHKiB npoxoJ.H.1IH .Il1ney,
5i11y Pych. YKpaiHy, Hana,.:la.rn tta MicTa, HHllJ.11.111 ce.:1a. noBOJ.11 ..rncH
CKpi3b SIK y BOpOihiif 3eM.li. Micuese HaCeJieHHSI npo6ysa.1JO Bi.ll HHX Bi.1.-
6HBaTHCH, a.1e TSliKKO 6y.10 co6i JJ.ant 3 HHMH pa.ly. CaMOBOJIH 3poCTa-
Jia see 6i11hrne.
Bci Ti po36oi i HaCHJIH Bi.l6yeaJIHCH nift. 3HaKoM K03allllHHH, >'fliil
3ac.10Ho10 ii Ha3BHCbKOM .1HuapcTsa HH3osoro K03aUhKoro~<. Xo11 HK si.l-
xpHmysa ..1HCH 3anopO>KU~ Bill KOMnaHii BCSIKHX CE3BO.ilhJJ.iB, u.i C3\10-
3B3Hlli eaTaru He nepecTaeaJIH 3B3THCH K03aKaMH. Ue, HCHa pi11, K033Uh-
Kiu CJiaBi He3BH43HHO llJKOJ.H.'10.
LUo UH aHapxiSI Ta caMoso ..1S1 He onaf-!ysa.1a if 3anopo3bKOro eii'r-
ChKa1 B TO~ff 9yJ1a 3acJiyra reThMatta n e T pa Ko H a rn e e u 11 a Ca -
r au il a q Hor o, OJ.Hora 3 Hau6i.1hrnux opraHi3arnpiB yKpaiHChKoro
siiichKa.
n e T po Ko Ha Ille e 1:111 Car a 11: .a a 11 H H if 6ys 3 ilpi6Horo lllJJSl-
xoTcbKY po)ly B faJIHllHHi (a niit CaM6opa). 8quecS1 y c11aeui11: Ha TOH
qac oCTpo3hKiii. aKaaeMii, noTiM nilllOB )lo 3anopo3hKoro eiHchKa. 5pas
yqacTh y noxo,lax Ha Mo11)laey I 600. p. u Ha JlieoniJO I 601. p. - OT>Ke
npournoe BOEHHY rnKoJiy ni.ll pyKoto CaMiu.1a Kirn1m. ))3Ma ..1Ky npHB11HBCSI
naT.HraTu JJyK, 36poi Ta KOH.SI 3 pyK He eunycK'.lTH. 3 HeroJ.mo 6opon1c.H
tte noKpiBUSIMH, a BHTpuea.TiiCTJO; .1erKo nepeHOCHTH BCSIKY THroTy. ro-
JIOit. TPY.l; ne 60Hr11rn BO~O" J i & He6eJne1.1.i npoS1B.1S1TH MY>KHiCTb«, TaK
nurne npo Cara1bat.rnoro o.llfH cy4acttu1..: (neTpuuiii). A lpyruu :toll.a€:
))I B3araJii ue 6yB llOJIOBiK aeJIHKOro

.ayxa, mo rnyicie He6e3neKu, 11~r1..:o­


sa>KHB &IITTHM, y 6iii irnoe neprnnH:.
Bi)(X0.!1.HB OCT3HHiH, vce Men:uit. vce
.lli.SIJJbHHH. y Ta6opi ~6ye CTOpmKKHH,
Ma.JJO cnaB i He 33flHB3BCSI .SIK BO-
HO EOJI.HJIOC.SI B K-03aKiB. Ha tt.apa-
.lax 6ye o6epeiKHHH i B )'CSIKHX 6a-
11a11Kax ;iy}l{e MaJIOM·OBHHH« (51Kis Co-
OCCbKHif). Ui 11uuapcbKi npttt..:MeTJt
3BepHym1 tta HbOro ysary aan0poih-
uis. CaraiiJI.aL1Horo BH6paJrn reThMa-
HOM. Komr ue craJJOC.SI, He anaEMO.
Bnepme HK r~TbMatta J1oro Jra.iyJOTL
1616. p., a_,1e iioro ;liRJJbHicTb rnra€
me nonepe.JHix poKie.
Ha reTh~taHCbKOMy YPH..li, Ht..:Hli
BiH .aepiKaB .!leCHTh pJKie, Caraii -
.aa11ttuii cnpoB0~1a i cucTeMaT.it411J
Ko3aK 13 J11IHKo10. PncyHoi.; 3 Mann Ya,;paien nepeE-O.J.HB peopraHi3~UiJO ri.':CbKa.
llon.lRHa. H64aB 3 THM, w.o OllHUJ.)'BaB BiHChKv
Bi.l ECSIKHX 33XO&HX eJI€M·ehTiB,
183

Mana noXOAY KoJaU.bKKX eii1cbK


niA npoBOAOM rerbMaHa nerpa
MoHaweeM~a CaraMAa~Horo Ha
MocKey 1618. p.

l.llO HHW.HJIH BiH<:bK·OBy ,J.MCI..U-1-


IlJihHY i 3BO)J.MJIH Bil'.iCbKO Ha OOa·
nyng. B VMOE i, s1Ky en Meas ia no-
JIHK3MH 1617. p., 1IHT3€MO: »PeMi-
CHHK3M, n:ynu..HM, lllHHKapHM, Bi-
TaM, 6ypMHCTpaM, KaQ>aHHKaM .•
6aKaJI e3HM, pi3HHKaM, 1<paBU.HM i
1

HIHlllHM HteOCiJIHM JllO.lUIM,a TaKO>K


ydM :HOBOnpH6j'JIHM, W.O 6y.'IH
Mima1Ha:MH i Bi.Ll )J.B8X pOKiB yxn.
JIHJIHCH Bi.l np11cy .a.y ypHJliB Ta
11p11 ..1y4MJIMC.SI .llO Harnoro BJHCbKa, HaKa3y€MO, w.06 He Ha3MB3JIHCSI
l\03aKaMH, ii BHJiyt1a€MO ix ei.ll ce6e i Ha Ma116yTH€ TaKHx .llO ttarnoro
ni1icbKa npHiiMaTH He 6y.lleMO«. Ueii HaKa3 aiu noBiT-0p11e i 1619. p.
CaMe eiHchKO MaJio 6yn1 cn."catte B pee:crep, iioro MaJIH seem no si.H-
Cbl\OBOMy. Caraii.llalIHHH no)J.6aa npo Te, l.ll06 yci K03aKH MaJIH pyrnHHili,
llC CTapOCBiTCbKi JIYKH; KO>KHHH K033K MaB Te>K CBOfO KOHH. 3aeC.lCHO
TaKo>K TO.lli, 3.ll3€ThCH, MyrnTpy i qac-ai;prncy si116yeascH nepcr.'I.Sl.l yc1io-
ro BiHCbKa.
n11cuHiIJiiHy B K033UbKHX nOJIKax CaraH.l31IHHtt y ,llepit<yBaB Jly>Ke
CTpory, uecnyxHHHHX Kapa a na rop.'lo: »BiH 6ye TaKHii cyeop11A, c1p11-
184 185

~ J-1 r i ~ HI ,,., 1$1 '~ .i 2.~

-
.a. 3 7 13 t+ '7 &!

.., .
!M. o~.
i _, .. ~--·- !
'£1
' .- .. 1

,.
I


r;~
,,\
::~ a.
I
' ··I
s .s-1 1:a.
·~
~

'
I .,. , •ol
g-~.
1$1 ~·I 1~
Jtl. :MojcovtttaL .
JI ; /p 2.~ ~~ t!I I
$1~ I z~ •·I
,, ··I •s' a.•I
.·~.
!~
Jt.aftc~ -
~1~ $~ '"I

TMnM BOHKiB 3 YKpaiHM B no.noBMHi XVII. B. nopy .. MipM.no AaBHiX no.nbCbKMl, yKpaiHCbKMX,Hh•eU,bllU, .,.H~J3bKMl, MOCKOBCbKMX Ta iTa.niHCbKMX OAMHM'-'b BiAAaAi (MM.nb). :i Mann ri.:pai1111 Tlrill.lllll:l.

M)'I04H l\03aU.hKe C80€BiJihCTBa, IU.O 3 HaiiMeHUJOi npHllHHH npOJIHB(;.8 BCbOMY BiHCbKY TOH i y.nep11<yea.11-1 iioro Ha BHJ.U.OMY piBHi opraHiJ:rnii
IU.e.apo ix KpoB«. Ui pecpopMH, OlleBH.llHlJKH CHJihHO 3MeHlJHJIH l.JHCJIO K0- Ta 6ornoi 3.llaTHOCTH.
3aKie. 3 THX 50-60.000 JIJO.lleif, J.U.O aeaJIHCH KoaaKaMH, y aiHchKY Caraii- Carali.na1.rnHii aHaB, J.U.O 6e3 eiiiHH K03aKH He 3MO;t<YTb iKHTH;
.lla1rnoro aaJJHUJHJiacsr HeeenuKa TiJJhKH 4aCTHHa. I TaK ni.a11ac neperJuuy Il.'JaTa 6vJia Heee.rnKa i TiJJbKH BO€HHa 3JJ.06H4 .l3BaJia 3MOf\" npO>t<HTH.
BiHChKa 1619. p. B pe€crpi 6yJio BChOro 10.600 K03aKiB. Caraif.l(atrnHH A.le eiH. i po3yMie, IU.O eiiiHa Mo11<e 6yTH ycniUJHa Ti.TJbKH • TOD.i, K0.1H
He. Jiefl\OBalKHB co6i Toi K03aUhKOi MaCH, J.U.O 3aJIHUJHJiaCSI noaa pe - ii eecrn .aou.i.TJhHO, 3 .no6poio opraHiJauieio. TaK BiH CTapaern it oco6.1HBO
€CTpOM. 5IK J.U.O .llO '40ro, KOpHcryBaBCSI H THMH HenpaBHJibHHMH Bi.ll.lli.11a- 3BepHyTH K033U.hKi CHJIH .ao eHepri1rnoi 6opOTb6H 3 TaTapaMH i TypKa·
MH, THMTO B MOCKOBChKiH BiHHi 1618. p. Mir nOCTaBHTH 20.000 JllO.lleii, MH. IlJISI U.bOfO 6y.10 noTpi6HO 6iJJbUJOi <f>JJbOTH i C.araii;ta4HHH 36iJJbWHB
B Typeu.bKiit 1621. p. - a11< 40.000. AJie H.apo~ apMii 6yJIH ·pe€cr{1oBi 4HC.7JO K03aU.hKHX 4aHOK all< .lO 300. ni.n HOfO OC06HCTHM npOBOD.OM iW.lH
JlOJIKH, 3.llHCU.Hn.'liHOBaHi, BHMyUJpyeaHi no-BiHCbKOBOM_y, - BOHH Ha.llaBaJIH c.1aetti noxOJJ.H 4opHHM MopeM Ha KpuM, MaJiy A3iJO, a TO ii llapropo.il
186

i Lli noxO.lH po3ro.wcmrn K03aU.hKe iMH no BCbOM.Y csiri. Bil°ma 3 :\1_r-


3y.r1~.1aHaM11 (»6ycypMaHaMH«) .n:aJia Ko3aq1rnHi ii MopaJibHi Kopttcr11: 1w-
3aK11 llOl.fyBa.111. w.o 6opOTh6a ii,zte He TiJlbKH )J.JISI 3.!l,06H4i, a.1e i B 060-
pm1i pi.lHhoi KpaiHH, JVUI ii .lo6pa ra c.TfaBH. Ue niJliH\ta,10 .rnuapcbKoro
.lyxa B Bilich KY, 36i.llbllla.i10 narpiOTH3M i CBi.lOMiCTb.
3are >K Carai'ual.fHtti'1 3.lep)f{yBaB K03aKiB Bill BiiiHH 3 r.o.1S1Ka,rn. Cy~1-
1mii .lOCBi.l pyxiB 1390. p. 6ys ocropormo, w.o Ko3a4·q1111a w.e ~16 roro
He .l0pOC.71a, W.00 IlOBa.lHTH no.lhLIJ.y. feThMaH CTapaBCH MHpHIHI CnO-
COOOM no:iaroiuru sci Henopo3yMiHHSI 3 Pi11imocnomno10 i, SIK mo .J.O
qoro, iimoB i3 ~i11cbK0!\1 Ha noMil.f KOIJOJiesi. Ta u.e He 6y.1a 3pala iHTc-
peciB K03a1!1IHHH ii YKpaimr. Carait:.i.atrnuii 3a csoi npttc.:IjTH 2l.06ysaB
yce pi3Hi KOpHCTH )lJISI BillcbKa. OeperoBopaMH JJ,OBiB ..lO TOro, mo DOJHUUI
CKacvsaJIH HaCJiiLJ.KH 6attiu.ii, w.o T5DKHJia H3LI. K03a4l.fHHOIO, ,J.03B0,1HJIH,
1u.06- K03aKH oci.n:aJIH no ropoµ_ax, nptt3Ha.rn oKpeMHH K033U.bKHii nptt-
cy.l. npusepHy.m si:HcbKY TepexTeMHpis i 3fO.lHJ1HCH J.aBaTH nocriiiHy
n.1ary; TaKcaMo ij. Ha no.1irttl.fHOMY no.!Ji, Carali.lal.fttHii 6opomrn npaH
y1~paiHCbKOfO Hapolly i 3j'MiB .il.06yrtt Jl•lSI npaBOC.'13BHHX Be.-mKi ycrynKll
( Bi.lHOBa npaBOC.laBHOi €papxii, mo ii KOpOJib XOTiB CKacynarn). A>K
ni.l 1..:iHeU.h il<HTTSI, 6a4y4H BipOJIO!\fHiCTb WJISIXTH. rerb~1<1H 3HeBip1rnCH
.Y CBOiii IIOJiiTIIU.i; po3ii°IW.'IHCb lIYTKH, mo BiH 33,llYMYE HKYCb 3KU.if0
nportt 00J1hmi. AJ1e i'10My He era.no B)f{e >KHTrn, - sitt yMep 1622. p.
Bi.l pamt, Korpy .licras Bi2l TypeU.bKOro nocrpi.riy ni.l XornttoM.
Llernru.liTH€ reThMaHCTBO Caraii.llal.fttoro. u.e l.fac. Ko.m K033l.f4Jrna
'OCTaTOl.fHO cra.Tfa yKpaiHCbKHM ttau.iotta,:JbHHM BiHCbKOM.

niA Moc~eoio Ta niA XonnmM. Caraii.!.lal.fttHii .w6ys co6i c.1asy ne-


.,,HKoro n0.11\0BO.lU.SI y ..lBOX noxo)lax, y MOCl\OBCbKOMY 1618. p. i B ry-
pCU.bKOMY 1621. p.
I3 1617. p. noJibLUa HOlfa,1a HOBY Bilitty 3 MocKOBmHHOIO i 3Bepuy-
.:1arn .lO 3anopo>Ku.is no ni.lMory. ,il.rn Caraii.lal.fttoro u.e He 6ys Bi.lnosi.a-
HHii MOMCHT: caMe TO.li Bill BiB neperoBOpH 3 ¢paHU.}'3bKHM nOCJIOM
MapKoneTmt npo yrsopcttHH xpncriHHCbKOro co103y nportt TypKiB. A.-1e.
mo ua Moc1rny BH611pasc.11 caM KopoJieBttl.f Bo.102mc,,1aB, sitt He Mir Bi..lMO-
BHTHCH Bil nOXOlY ii .l3B CBOIO 3f0.ly. PattHiM .1iTOM 1618. p., HK npo-
COX.lll Bil\C crenosi .:.i.oportt, K03aKH »Hil.foro He 4eK3I04H, npttrOTOBHJIH
cooi llO:ilrnBy 3i CBOIX tty:iK.lemrnx XY.lOo, 3a6e3nel.fHJIHCSI BOCHHHMH pml-
llITYHKaMW( Ta nycrttMH 01\0JHUSIMH pywtt.lH Ha MOCKOBCbKe norpHHH4l.fa.
l-)e3 Tpy:womis .l06y.rn ropo.l Jhrntti, raMomtti-H BO€B01l.a nonaB y 1w-
3aµbKHii no.:10H. Ki.lhKa .lHiB .lo6ysa ..111 €.,,ieu.h, CHolJbHHH 3aMOK i aJK
npuCTynoM. mo Tpirnas Ki lb!\J ro.lHH, .lo6yJitt yKpin11ettHS1 ii BHOHJIH ui.JIV
3a:1ory. Tyr y3R.rn B no.i,011 rarapchKe noco.1bcrso, mo caMe sepra.11oc>1
3 MocKBH. 3 se.rn1rn:\m r0crnttU.HMH Bi.l 11apst .l.7JH xatta. Jly>Ke 3aB3HTi
ooi iiw.m 1\0.10 ropo.la Mttxaii.losa. Carai'ua 1umf1 no11as ryr o6Jiory HK-
c.:ii.:.i.. BilfcbKO cra.:io B cyci.lHiX C!J06o.uax i 3 TpbOX CTOpiH 6paJIO Myp11,
3acm1y104u <Porn; MiCllSIMif npHXO.llH.'IOCSI .llO 33B3HTOi 6opOTb6H pyFo-
naw. - npoTJIBHHKH K0.10.m O.lHi O.lHHX KOnSIMH i1 pi3a.m HO>KaMH. Ko3a-
KiB 110.1511:,10 .ao THCH4i ra ropo.l raKM o6opomrncH. He B.laBCH np.11cryn
i 11a 3apai1cbK. 3are K03aU.bKi sararn 3anycKc:urncH .la.1eKo Ha sci CTO-
po11i1 i 3HHLU,ll.1H u.i.1y OKO.lHU.IO piKH 0KH. n i!l KoJIOMHOIO K03al~bKC
siHChKO .ao6y.10 nepexi.a 11epe3 0Ky i't nill Mornso10 cnoJiy11HJIOCS1 3 no.1-
1<aMH 1wpo.1esu11a Bo.10lHC.11asa. 3anop03bKi nocJIH, ni.l npoBO.lOM 1\'\n-
_,"Glli.1a Jlopowett1~a, nepe.la.m Kopo.TfeBttl.feBi .l06yri Tpo¢ei, a si11 3a Te
187

TMn:t1 3anopo>t\uie. 3 ~rnnn Yi;p:iiHil 61111.1nHa I\. ltl-10. p.

nepec.1as DlllCbJ.\Y HOB\" J.\O)orny ii rerb~13HCbJ.\Y 6y.1aey .W.H Caraii.Hlf-


h:Oro. ni.i caMOIO MOCJ.\BOIO np11f1w.10 .10 cyTlllfJ.\H 3anopO>KUiB i3 Il:lp-
CbJ.\010 rsap.ii€IO; y 6i1t XO:lHB i caM Caraibatimitt. y 6opOTb6i MOCJ.\OB-
Cbl\OMY BO€BO.li 6yTyp11HHOBi BJl.lep j3 pyt..: J.\Oml. y.iapHB iioro 6y.1asoK>
i 3Ba.111s i3 J.\OHSI. A.1e ro.1osHo~n- Hacn·nosi Ha MocKs\· 11. iKOBTHSI
1618. p. He noTa.umuo; 3anopo:;n-u.i ft Tai-\ He 6pa.1H y HbOMY ytiacrn,
60 CTOSl.lH B 3anaci fi MJ.lll 33B.13HHH ni3Hirne 3aaTaK}B3TH Bi.i1.:p!Hi
6paMH nernptlaMH ii .!l06yearn sy.:mu.i. n p11 noeopoTi Caraif.la 1rnHi1 .106_vn
ime Ka.1,·rr, a 'Ko3aUbKi 3aroHu 3Hmu11.m ect0 cyci.J.HIO 0Ko.111uio. UH
Ka~mattisr- H-ePrrn.10 cnp114HH11.1acH .io Toro: mo MocKOBIUHHa Myci:1a ci.:.1a-
-<:Tn 3 no.lblllelO ~mp.
B 162J. p. 3llOBY nolfa.1arn BiuHa 3 Type44HHOIO. no.'lbCbKHH reTbMaH
)f(o..11,eBCbKHii pyrnHB nporn TYPKiB tta Mo.uasy, a.ie nporpaa 6iii ni1
Ueuopmo i caM no.1srr y 6oro. 3arn6 TaM i 6aTbKO 5or.l{atta XMeJih-
HHUbKOro .7\\HX3H.;10, mo BHiilllOB 6yB Ha Biimy 3 Bi..UiJIOM »yKpaiHlliB<~.
a caM nor.laH iticTaern e TypeubKHH no..10H. Kopo.1b noKJJHKaB TO.li 11a
Tii.lMOry 3300p0)KUiB. ni.n XOTHH Hal ,LlHiCTpOM Ha.liiiW.13 Be.'IHKa K0-
331lbK3 apMiSI. - 41520 KC3aKiB, SIK 33IlHC3HO y tlOK.'13.lHOMY pe€CT[>i
Hi.l npoBO.lOM C:lfaii.lalfnoro. Bee ue 6y.1a Kinnora 3 pywHHIJ..HMH. ApTH-
1£ pisr CK.'lalla;1arn 3 22 nyUJOJ.\. 3anopo:;nui yKpinHJIHCSI a 06opon1-~0My
ra6opi. Typtm 06CTpi.1roea.111 ix aprn.1€piio ii Ki.1bKa paaie po6u.m1 .lV>Ke
CH:IbHi HacrynH. a.1c rn6opy .l06yrn He Mor.m. 3anopo>Kui 3HOB po6H.'IH
Blllla.lH 3i CBOix yJ.\pin.1eHb, .:oxo.lll.111 a;K .lO TypeUbKHX WaTep, 311HW.Ho11H
T)'pJ.:aM nyrntm fi npH.a6a.rn .io6Hti i 3a6pa.rn 6paHu.is. 5opoTb -
oa TpHsa.ia 39 .llfiB. BiiiHa He .iose.1a .:10 11ilfH€i nepeMoru. 06H.lBi cTopo-
HH nmrnpn.mrn; y MHpi TYPKH o6iU.HllH cnHHSITH TaTap Bi.l uana.aie
tta YKpaiHy, 3are nOJlSIKH noo6iust.m~ mo aanopo)Kui nonexaroTb noxo.!lie
Ha 4opue Mope.
XoTHHCbKa KaMnaHist npH.16a.1a Hosy c.1aey 3anopo3bKOMY siHchky.
Ko3aKH BH3H3 1.JU.1HCSI B Hitt T3J.\OIO Bi.JBarotO ii norop,.'lOIO CMepTH, IU,0
110.lSIKH i:e ~~or·.111 l~Cbo,.y UbO:l.IY Ha.urnyi:;ar1101. 0.lHH i3 cy4aCHHKiB, onH-
C}IOllH 6opOTb6y M3J10f0 BiJUi.1r aanopOiKU.iB j3 TypKaMH, Ka>Ke: :>Ui
.1I0.1H 311ati110 uepeeHm11.1u c.1aroio cnapnu. TaMTHX O}"JiO Tpucrn ni.!l
188

TepMoni.lJ.SIMH, K03aKH ~ ttHc.,1m1 Ti.1bK11 rnicTh.leCHTb, y ttHCTOMY no.ii


cTpHMa.1H aiHchKO cu.TI010 pisHe KcepKcosoMy«.
Kypy1dscLKa ai.lea 1625. p. CTicJI.SI siifHH BHpHHpIO mnaRtt.SI, mo
p06HTH 3 BeJIHKOIO MaCOIO JIJOJJ.eH, .SIKi 6pa.1H yt.JaCTb y nOXO.ili. ne~t06i­
:r1i3aui.S1 He 6yJia .11erna, Mor.Tia 3Hosy nornHpHTH caMoso.110. Carait.w1rn.11ii
CTapaBCH 3apa.1I,HTH UhOMY if no.we no.nhChKiif B.!Ja.li BHKa3 HaiiKOHelJHi-
lllHX noTpe6 aanopo3hKOro siHchKa. nepe.nyciM )frn.laB siH, mo6 YPSl.ll
BH3Ha1IHB BiHChKY nocTiHHy nJiaTy 100.000 3.7:1. pittHO. 3 Ui€i cyMH MOiKHa
6yJio YTPHMaTH notta.n 20.000 Ko3aKiB, onKe nOJIOBHHY :yirnettHKiB xoTHII-
chKOro noxo.ny. l.Uo6 cnHHHTH K03aKiB pi.n HaCHJIH H: peKBi3HUiH:, sitt
.noMaraBC.SI, mo6 BJia.na BH3Ha1IHJia BiHChKY CTaHOBHllla i »npHCTaBCTBa<.:
.llJIH ai.a.nottHHKY H: .naJibrnoro eKBinysaHHSI noJIKiB. flpH TOMY Carafl_aaqmfii
iKa)l.aB, mo6 K03aKaM Bi.lJhHO 6yJio npo6yaaTH He TiJihKH B .nep)f{aBHHX
Ma€TKaX, a.11e if y npHBaTHHX. llJISI KaJiiK i Hea.naTHHX )1.0 BiHHH noTpi6Ha
6y.1a oKpeMa aa6e3neKa; reThMaH nporns, mo6 no6iJihlllHJIH K03aUhKi
Ma€THOCTH B TepexTHMHposi, .u.e 6ys KoaauhKHH nmHTaJih. BpernTi .ll.OMa-
rasrn .ll.03BOJiy, mo6 K03aKH MOrJIH HaH:MaTHCSI Ha CJiy)f(6y qy)f(HM .nep-
n<aBaM. Ue 6ys ttac TPHUHThJiiTHhoi aiuH~ i 3 pi3HHX cropiH, oco6.mrno
3 AacTpii, H:rnJIH noKJIHKH .ll.O. 3anopo)f(uis Ha BO€HHY cJiy)f(6y; MO)f(Ha
6y.no nycTHTH TY.ll.H BCHKHX oxoTHHKiB, mo HanJieKUie H:rnJIH Ha caMosomo.
HapernTi, mo6 3acn.0KoiTH scix, CaraH:.1WrnHu )Ka.nae, mo6 ypsi)( noJia-
fOJlHB yKpaiHChKi peJii(iHHO-HauioHaJihHi cnpaBH.
A,,1e nOJihChKHH ypH.ll. si.nKHH}'B Mafl)f(e sci .noMaraHH.SI. 3anopo3hKe
siiichKO MaJio 6yrn 3Mettlllette Ha 2-3000 i npo6ysaTH TiJihKH Ha HH3Y;
He .no3BOJietto K03aKaM npo6ysaTH no ropo.nax; KopoJih He 3ro.aHBC.S1-tta
BHCH.11Ky oxoTHHKiB aa rpsrnHUJO. UiJIHH )(eMo6iJii3auiiiHHH nJISIH Cara11:-
.ll.a1.Jttoro Bi.ll.KHHeHo.
Ue MaJio .ny)f(e nory6Hi Hac.ni.J;KH. He 6y.110 B)f(e cnoco6y cnuttHTH
K03aUhKe BiHChKO si.n )le3opraHi3auii. Carau.nattHHH yMep 3Hesipemdi. no
HWMY reTbMaHH 3MiHHJIHCfl 6e3HaCTaHHO: O.rncpep ro.ny6 1622-1623. p .•
MHxai1.110 )lopornettKo 1623. p., Ka.11ettHK Att.apirnH11, 3HOBY lloporneHKO,
noTiM nHpCbKUH i MapKO )f{MaibIO, 1625. p. Ue 6y.111. l\'.aH.llH.laTH
pi3HHX napri11, 3i »CTapHHHHX« 3anopO)f(UiB i 3j CBO€BiJlhHHX, a.11e Bel
Be.'IH cnpasy no TiH caMiH JiiHii, rnyKaJlH 3MOfH .YTPHMaTH BiifChKO .l3BHi-
MH iioro »npoMHc~1aMM«, a sci po3uopH.lKH s.11a,JJt 06MHHa ..111. M11py
3 TypnaMH ft TaTapaMH HiXTO He crapa~C.SI B.lep~aTH. »3Ha€MO, mo h'.O-
p0.1h yK.!JaB 3fOlY 3 TypeUbKHM cy.1TaHO.M, aJle He MH !« - TaKY pi3hKY
Bi..'UlOBilh ].iCTaB Bil 3anopOn<UiB KOpo.1iBChKMH BHC.13HHHK. noXO.lH
tta TaTap i TYPKis. no.i1eM i MopeM irnmt 3 ime 6i.1hWHM aasa.S11T.S1M,
ui>K .ZJ.aBHiwe.
Ue npuse.10 3Hosy lO rocrporo Hanpy)f(eHH.SI MiiK Type41.JHHOJO
ii no.lhIJJ.eJO. TypKH 3arpoiKysa.lH BiHHOIO. noJibll.l3 Myci.1a BHpilllHTH
K033UhKe nuTattttfl. UHM paaoM no.1hChKHH YPH.ll. piurns 36poliH010 py-
KOIO npu6opnrn K03aKiB. feThMaH KoH€1.ln0.71hChKHH BHpyUIHB i3 sii'!-
ChKOM y Ha;uHinpHHIUHHY 1625. p.
Ko3aKH ..lO BiHHH He 6y.1H rorosi. Bchoro 3anop03hKoro siflcL>Ka pa-
xysa.rm TO)li Ha 30 THC514, a.'le BOHO 6y.!JO nop03KH,ilaHe no pi3HHX Mi-
CUSIX. Ti.1hKH ttaCTHHa 6y ..1a no _ropo.lax: TaK y KaHesi - Kono 3000.
e 4epKacax - 2000; Tp·oxu 3anopon<uis nirn.10 6y.10 Ha Mope, HHmi
6y.u1 tta aaci;(Kax Ha Hn3y. Ha BicTKy npo no.1bChKmi noxil, reThMaH
189

' 'D €! s
~
ke Polie.

Mana AOniwHboro ,IJ,Hinpa a RoporaMM. 3 MamrYKpaiHH .Ht-loRa CaH,J,pa1rra 16Si. p., ea oc1:10-
Bi E&J>'l'H Bon.rnaa.

MapKo )f{Ma1iJio pywHB i3 3anopm10KS1 3 aprnJJ€pi€10, w.06 3}CTpirn no-


.rnKiB Ha »BO.'IOCTH«, cepe.ll. ropo,aiB, JI.e K03alfllHHa 6y.1a llHCJJettirna. Jlo
HbOfO nocniwaJJH rop0,!1.0Bi nO.TJKH y BO€HHOMY nop.HAKY' ni.11. 0XO -
po11010 rn6opis. Ko3aU.hKa apMi.H yKpinHJiaCH cnepmy Ha.LI. piKOIO UH-
~V.TJhHHKOM - JI.Oei 3aJJHlllHJiacH TaM Ha3Ba Ta6ypttw.e, B Micu.i, ae CTOSJD
K03aU.hKHH Ta6op. OoJISIKH noqa~1H 06CTpiJJ10BaTH 3 ra pMaT K03aU.hKi no-
3HU.ii. Ko3aKH npo6ysaJIH Bi.ll.6HTH HaCTyn i caMi nolfa.101 aTat~y; cnepwy
pywHJia KiHHOTa, 3a HelO nixoTHHU.i. A.1e no.11S1KH noKa3a.1HcS1 cHJihttiwi.
3anop03bKe BiHCbKO MyciJIO ycTynaTH i BHOlli nepeiilIIJIO ,13.1i Ha niB.leHb,
Ha ypollHW.e MeJI.Be>Ki Jlo3H, Ha.l KypyKOBHM 03epoM (Tenep KpyKia,
ttanpoTn KpeMittlfyKa). TyT K03aKH 3aHHHJIH CTape ropo.ww.e ii yKpim1JI11
HOfO Ta6opoM i3 B03iB, poaaMH H lllaHU.SIMH. n
pttcryny .llO U.hOfO CTaHO-
BHW.a 6opoHHJIH TPH 3acraBH, lfH lllaHu.i Ha rn.,1S1xy, HKllM ilIIJIO no.1b-
ChKe aiuchKO. OoJI.HKH JI.o6yJIH u.i nepe.11.Hi yKpinJieHHH ii nolla.>rn HacTyn
Ha· K03aU.hKHH Ta6op 31. >KOBTH.H. A11e K03aU.hKe siiicbKO 3no3a rnaHu.is
Bi.!lKPHJIO CHJibHY CTpi11h6y; 6araTO rio.'lhCbKOi KiHHOTH .'lSlfJIO Ha l\ttCU.i,
HasiTh KiJihKa crapmHH, siHchKO Myci110 Bi.!lcTynaTH. He ua.1acst
i .ll.P}Ta aTaKa. 00JibChKe BiHCbKO 6y110 B TSl>KKOMY CTaHOBHl.lli. B CTeny
He 6yJio xaplliB, nolfHHa11acH 3HMa if Kott€U.nOJibCbKHH piwuscsi nin1
a K03aKaMH Ha neperoaopH. 3anopo>1<u.i Ta~o>K 333HaJIH 3Haqirnx yTpaT
(KOJIO 8 THCSl'I JJIOJI.eii) i noro)J.HJIHC.SI Ha MHp. y KypyKiBCbKllX nepero-
BODax nOCT3HOBJieH6, mo K033U.bKHfl pe€crep 6yae M3TH Ti.1bKO 6 TlfCSflf
K03aKiB, mo CTaprnoro 6y.11.e 33TBep,!l>KVB3TH KOpOHHHii reThMaH, mo 6e3
190

.l03E0.1Y TIO lbLb"o·: B1<.Ull, "033Kll He XO.lllTHM}'Tb Ha rarap


mo 6y;iyn~ crp1rnyc.m1 ca~t0eo.1t0 i T. llH.

PeeCTpoBi .ii BHDHlllHKIL KypyK iBCbK3 eurna np1rnec.1a octtoetty 3Mi-


uy B opratti3au.ii h0331111HHH: K03aKH norO.lH.lHCH Ha 6-THCHllHltr1 pef.CTp.
llo.1bcbK1Hi yp51.1 3.laBHa 3\farae .lO Toro. rno6 K033U.hKe eiiichKO cn11-
2ar11 y pccCTp i moo ~taTll 113.l HHM K.OHTpO.llO. A.1e K03aKH HiKo.m
He XOTi.111 .1011ycr11n1 .10 TaKOfO ofoteiKeHHH .. pa3-y-pa3 .lOMaf3/IHCH.
moo BiikbKO 3a.1mm1.1orn B nOBHOMY 4HC.1i. Oco6.rneo Carait:tallHHll
CP.Ofto 3PY4HOIO no.1irnrn10 Bee BMie o6epenn eiifchKO nepe.l YPH..1.0mrn
crmcmr. A.1e rencp. y c"pyri r1 He6~3neu.i. K03aK11 Myci.111 noro!l.HTHCH.
Ha peE:CTp.
Ha Kypyi..:oei K03aK11 o6pa.m 3a reTbMaHa .\h1xaii.1a Jlopornemrn
( .li.lJ reTbMaHa neTpa lloporneHKa). Ue 6ye 1\033" 3j WKO.lH Caratt,'.lcl4-
l!Oro. 40.lOBi" Bi.lBa:m:mirl. xopo6pHii, 3a.ltOOl-\ll caM XO,lHB y 6oi, ;!.06-
pnii CTapllIHHa 11 opraHi3aTop. y XOTllHCbKift KaMnaHii 6ys nOJIKOBHll-
Kml. noTiM .1Bi4i iioro e11611pa.1JH reTM1attoM. Tenep yrpeT€ .lep:iKaB
reTbMaHCbKY 6y.1asy, 1625-1628 p ..LloporneHKO Bi.lpa3y B3HBCH CK.'la-
;l3Tlt npHnHcoeH1i. pe€cTp. He 6y.10 BOHO .'lerKe 3 30-40 THCH4 BiHCbKa
stt6pan1 rnicTb THCH4 pe€CTposux. BiH nimos c.1i;t.aMH Caraii.!la4HOrv
ii .lO pe€CTPY 6pas nepe,lyciM 3aMOiKHHX ~>CT3Tt'QHHX« K03aKiB,. mo
Ma.111 ceoi 3eM.1i ii He psa.mrn .10 »CBO€B0.1k Ue 3aMOiKHe K03au.rso
ue 6aiKa.10 6opOTbKH 3 n0.1Hl-\3Mll, 60 TaKa BiliHa y CBOiX H3C.1Ji.'.J.K3X
ttaii6i.11hrn .tornKy.1t0Ba.1a oci.rnM x.1i6opo6aM; BOHH so.1i.11H nomuHy-
sarn Henopo3yMiHHH 3 ypH.lOM y MHpOBHii cnoci6 i Ti.'lbKH B KpaiiHHi
nOTpe6i D0ECT3Bac1H B JOOJ=OHi csoix BOJlbHOCTeii.
Pe€cTpose siiicbKO .licra.10 oci.lOK Ha >}BO.'IOCTH<c. ro6ro y 3aMelll-
KaHHX OKO.lHU.SIX, a caMr B Kopo.1iBCbl\HX M3€THOCTHX, ropo.llaX l.JHrH-
pHHi. 4epKacax. KaHeBi, KopcyHi. 5i.1iii UepKBi, nepestc.:saei. THMTO·
ix 3Ba.m ropO.lOBHMH l-\03afi:aMH. Ha 3anopOiK)Ki, Ha Kowi, MaJia npo-
6ysarn Ti.1_bK11 3a.1ora 1000 .110.teii 3 ycix no.1KiB. llopollleHKO . cTa-
paBCH sci~ta Cll.13'.\fH, mo6 nOCTaBHTH peccrposi nO.'IKH Ha BHlUOM}'
piBHi. 3opraHi3yBaTH ix Ta BHpH.lllTH HK-HaHKpame. Jlloro .'IHCTyBamHt
3 no.1bCbKOt0 a.1a)lot0 Bi.l.HOCHTbCH Ti.7JbKH .to siiicbKOBHx cnpae. B•H
IIHllle npo 6i.'lblllY n.1ary .l.lSl K033KiB. npo .l06pi CTaHOBHlUa JI.JI.ff DOJI-
K.ia, npo Te, mo6 peccrposi Mor.'IH npo>K1rnaTH y npHBaTHHX. MaeTicax,.
npo cy1rno Ha a6paHHH, 36pmo. KOHi; :tyiKe .l6ac npo apTHJ1€pi10, Jll()M.a-
racrbCS1 .]00~Jf0 MiCU.Sl ,l.lSl Hei. npOCHTb 0 nopox, Ky.ii, rHOTH, IUOpH;
iKa.lla€ BHlUOi nJiaTHi ilJISI nHcapH, xopy>KHX, JlOB6yrnis. nylllKapie, cl>iP.-
MaHiB. YCSIKHX peMiCHHKiB BiHCbl\OBHX; He 3a6ysa€ i npo 1K03aU.bKi
B.lOBHU.i, c11.1Ky€TbCH o6opoHHTH ix nepe.l )'THCKOM ypHJl~iB i Jtai:H .
iM 3a6e3neKy. Ta npuTiM BiH .I6ae npo .lHCU.HnJiiHy a siiic&Ky ii piwy-
'le BHCTynas npOTH BCHKOi . caMOBOJii.
AJie yTaopettHH 6-THCH4HOro pe€cTpy He 3acn0Koi.110 3anopo3&Koro
BiHCl;>Ka, H3Bil3KH - BHeC.110 Mill< K033'1'1HHY BeJIHKe p03.llpaTysaHHSI.
n03a peccTpOM 33JIHWH."IOCSI 6i.lblllC Hi>K 20 THC.H'I K033KiB. Ui B H n H -
lU HK H (BHilHCaHi 3 BiHCbKa) 3a ..1HllIHJIHC.H 6e3 npaB i 6e3 3aco6iB llO
>KHTTSI. IM He si.11bHO 6y.10 3BaTHCH K03aKaMH, BOHH He •Ma.1111 npaaa
T.BOPHTH BiHCbKOBHX BiJUi.liB, BH6Hp3TH co6i CTapWKHH, BOHH He ni.!l-
JISJniJIH K033LlbKOMY npHCY.lOBi, iM He MO>KHa 6yJio HaBiTb npo>KHBaTH
Ha »BOJIOCTH«. Jlo Toro )[{ Mi>K HHMH 6yna ue C3M3 TiJibKH »l'OJIOTa«,
npoii.!lHCBiTH 3 pi3H:ffX cropiH, »CBOCBOJI&Ui«. Mi>K BHnHlUHKaMH 6yJI<>
191

do ~• ~r· .-.,,,,.._
/"'- {,.,,,.,_,~,..Ar ... ~ -h£-J:;-..,..,.,., C:::lia~-
.)l1"1J...~, .... :r1,,...._ • P~ ....
o. f",.,
0 ~.i.I.
_"l_ fl_.. I
""' B Tr.+w
........ s!f-- f"' PL.--1r::u·' ,.~ ~~~;
/, ~:.. r"'-· f'"T- • I

'-.
t ~rf;•-~
)d)' T-.1.. ... f'" --'-.r- ~-,...=.::.:::

T1An1r1 3anopo3bKHX c1apw1r1H A3BHi 3HaKyeaHHn Ha Manax. 3 ~1a1111 Y1;pal1111 Jjp11.1>1.11a.

ilC'.<!.10 :110.1eiL w.o .10Bf0 c.1ntrn.111 ,- sif!Cbh:\", Bi.16yoa.111 pi:rni . BOP'IHi


110:..;o.111. Ma.11I cso·i 3ac.1yrn. -Bm111 "F-~ Hit.;'J?~1~: Ee croH.:rn n03a..l pc-
ccrpoHHx. A npoTe .lO pe€CTPY HC MOLTJll BBiiiTH. 60 peE.:CTf1 o~·E 31-
1\13.llli°I. A 4aCTO I°I TOMy, U.lO TIOMiprnBaHi ll CTaTe4Hi pcccTpOBlli IIC-
OXOlJC :lOnycr;a:rn J.O ceoe 6yf1Hl'.IX i llCClIOh:ifhrnx .'llO.lci°I. f_l.151 HllIHI-
W.Hl\iB 3a.mwa:mcH Tenep ..lBa w.r:rnxl1: a6o nirnyTn ma6.rim, ocicr11 Ha
MiCLti ii ni.J...l3T.ilOI ni..l naHCbn\", 411 MiCbK\" E.13.J.V, a6J nOl\lllI\"Tll ece
TJ iT;1 1-1a 3anopO)IOKH, wy1rnnl npJ)KHTK~' · B 3anop03hnllx crena\ i .1y-
rax. 6i:1hwa 1.iacTHHa BH6pa.ria Jpyrnn 111.rnx. 3anopo/f\:11rn 3110By 3a-
po'i.1orn Bi.1 .·110.Jeii, Ci4 s611.nrn B rn.1y, 11a6pa.1a 31-1a1.1imrn, cTa.1a oce-
pc;I.nmI 11e3a,1e}Jrnoro l\03aU.TBa. HcBe mi.:a :"1a.1ora pe€crpom1x. nio cTo-
H.1a 11a i.:omi. ue '.\10r:1a ..laTn iM pa.lIL AHri,1 i pe€cTposi cninqyna:m
rnoi~1 HC..laBttiM TOBap11waM. BiiichKOBmi ,1a,1 11a Ci4i ue 33.Hena.JaB,
a IltliiiMaBCH, 60 ft .'110.llCbKHH MaTepiH.l oys ,lOOpHI°l i rp:rn.151:1arn
ra.T1aHOBHTa crapwm1a. )K11.;rn ryr i po3s1rna.mrn ii Hau.i0Ha.1huo-no. . .
:1in1411i l)"Mnu, 60 3anopo)f{ui He norpioyEa.rn xonar11rn 3 m1M11 nepe.1
BJ13JlOIO. ro.10BHC 6an\3HHH 33nOp03bKHX l\03aKiB 6y.10 Cl~3C\"fJ3TH
peccTpony Op,llIH3.I{i10. fl p1rncpHyTH BiiiCbl\OBi BO.lbIIOCTII ncifl l\03:11l-
1Ulll i ii occpC.lOn K033U,bKOi opraHi3<lllii neprHCCTII ] HO.lOCTlt Ha 3J-
11opo;+~ii~H.

noxO)l.H iffa KpHM. MuxaiL10 )lopoweHKO crapaBC5I Bi..lBCpttyn1 K03a-


l\l H 6opoTh6n 3 floJihW.CIO, Jarc :rnqrnys ix ysary 11a BOCHHHI°1 x:uo,
BL'l
HKHrI MO/h'.Ha 6yJ10 no6yrn: B 110XO,l3X H:l T3TJ[1. 6opoT1>6a 3 TaTapa~m
iim:1a Bi.l 11otJcnl\y, Hn Ti.1bnll 3opra11i3yRa.1orn JanopmI>l\C HiiicbnO. A.1e
192

3BH43ttHO ue 6y.1a Ti.-lbKH .lPIOHa norpaHH4H3 >illlapnaHHHa<~: Hafiirn


Ha TarnpcbKi cTa.w, rpa6ysaHHH y.1ycis, pi.llW KOJIH HaCTynH Ha TY-
peUhKi 3aMKH. Ha nepeKon, rOJIOBHY TaTapCbKY <t>opTeUIO, lll.0 aanH-
paJia lllJIHX y KpHM, 3anopoiKui xo.n.HJIH .lOCi TiJihKH .n.siqi: 1606. p. »Jt.HB-
HOIO XHTpiCTIO 3.llo6prn, p03rpOMll.'IH ii cna.'IHJIH« ue MiCTO; 1619. p.
ni..'l npOBO.lOM CaraHJI.31.JHDro 5000 K03aKiB npHCTynoM ya.H.'10 MYPH ne-
peKony ii BH3BOJIHJIO 6araTo xpHcTisrnchKHX HeBOJlbHHKiB. lloporneHKO
H04aB Op(3'Hi3yBaTH HOBi UOXO,lH Ha TaTap; - BiH MpiHB npo Te, moo
3.!l06yrn UiJIHH Kpaii.
B 1626. p. sci pe€cTposi no.1K11 pa3oM i3 no.1bCbKHM BIHCbKO~ 3a-
crym1.m TaTapaM .llOpory ni;J. 5i.1010 UepKBOIO It 9. 1 iKOBTHH c11...-1hHO
norpoMH.'IH op,!ly. KoaaKH .ao6y ..rn co6i BO€HHe npuattaHHSI 38 csoto xo-
po6picTh. npo caMoro .UoporneHKa onosi.lla.111t, mo siH irnos y 6i.H.
nocepe.n.y BiHCbKa, Ta SIK- y.n.apHB Ha TaTap, TO CiMOX y6HB .CnHCOM,
a 0.lHOro TaK CHJibHO npo6P1.B, mo He 6y.110 CH.lH cnuca BHTilrHYTH. no-
6HTHX TaTap HapaxysaJIH Ha 10 THCSl4.
PiK niaHirne ui.11y YKpaiHy 3aHenoKoi.'IH sicrn, mo .llOJiirnHiM .UHi-
npoM TYPK.H 6y.llytoTh HOBi aaMKH, mo6 cnHHHTH K03aUhKi noxoJI.H. ·110-
porneHKO 4HM·.llYiK pirnHBCH BHKopHcTarn UIO Haro.ay. Haseetty 1628. p.
nitt pyrnHB Ha 3anopoiKiKSI a pe€cTpoBHMH K03aKaMH, .ai6pas co6i me
BHn11m1tKiB i a seJIHKHM eiitcbKOM nirnoe Ha TaTap i TYPKiB. KoaaKH
>06JI.s:trJIH AcJiatt-ropo.n.oK, 3.llo6yJIH aaMOK, nopynHysa.rn Hosi TypenhKi
yKpinJieH!HSI, aa6paJIH KiJibKa,!leCSITb nyrnoK i 3 Be.'lHKOIO CJiaBOIO sep-
H)'JIHCSI Ha Ci4.
lloporneHKO, 330X04eH,.HH UHM ycnixOM, Il043B npHroTOBJISITH noxill
t4a caM Kp.HM. BuKoHaTH ue 6yJio HeBaiKKO, 60 y KpuMy iirnJia caMe
00p<>Tb6a MiiK .llBOMa TaTapcbKHMH napTiSIMH Ta O)lHH 3 xattiB, lllantH
f'epaii, caM aanpoCHB aanopoiKuis co6i Ha niJI.Mory. THMTO K03aKH
CBOOi.llHO npOHlllJlH nepeKOn i BBiHlllJIH y rJIH6 TaTapCbKOi ;t.epiKaBH.
AJie TYT pymue Ha Hux npoBO.llHP .llpyroi napTii, KaHTeMup. Cepe.ll
6eattacTaHHHX 6ois K03aKH, ni.ll oxoppHOIO Ta6opy, HlllJIH ynepe.ll ui-
JIHX rnicTh .llHiB i .lliifrnJIH .llO xaHCbKOi CTOJIHUi, 6ax1rncapa10. TyT aee-
JIH supirnHHH 6iii ia KaHTeMupoM i reTb qucr-0 po36uJiu uoro siitcbKO.
A.11e B 6oto nOJ1Hr JiuuapcbKOIO cMepTIO MuxaiiJ10 .UoporneHKO, - siw
3Hoey ifrnoe nonepe.lly csoro eiifcbKa i ·uoro nouiJ1HJia TypeubKa KYJIH.
3anopo>K.Lli XOJl.HJIH me .n.o6yearn Kact>y, .lle cxoeascH KawreMHp, a no-
TiM 3 BeJI.HKOIO .ll06H44IO i 20 3)lo6yTHMH rapMaTaMH eepHyJIHCSI Ha
3anopoiKiKSI.
Ha Micue ,lloporneHKa reTbMaHoM eras fpHUbKO Caeuq 4opHHH.
(1628-1630. p.), KaHAH.llaT pe€crposux. BiH yMiB yTpHMyBaTH ito6pi
Bi.llHOCHHH 3 noJIS1KaMH; ii .ztaJ1i sis eiHHy a TarapaMu. BoceHH 1628.. p.
K03aKH 3HOBy no,llaJ1HCS1 Ha KpuM, aJie a HeBeJIHKHM eiiicbKOM, BCbor-0
3 2000 KiHHOTH H 2000 nixOTH, aJie .llOOYTH nepeKony He 3MOrJIH.
HaeecHy 1629. p. pylllHJIO B:>Ke see eiiicbKO, 23 THCH'li, ni.n. npoBO.llOM
Tapaca <l>e.ztopOBffl·la ii 4epHSITH. AJif: ni,a. nepeKiOnOM iM aacrynHB .ll<>'
pory xaH KaHTeMHp. TaTapH MaJIH apTHJ1€pi10 ii Ta~ CHJibH.O n011aJ1H
o6CTpi.JJIOBaTH K03aUbKHH Ta6op, mo aanopo:>Kui He MOrJIH BCTOHTHCH
.H MyciJ1H no11aTH Bi.llBOp-OT. 40Tup11 .llHi ei.ztcTynanu »o6opoHHOIO py-
KOIO«,_ aJJe 8 OOSIX JIHfJIO ix DBTb T.HCB'I, 6araTO iK noruHyno. Bi.ll 6e3-
BiJUlH... TaK HemacJIHBO aakiH'IHJIHCH KPHMCbKi noxo.n.u.
193

nepeKon. Tanpcbi.o.& EpiDOCTb aa Bplllli, m,o .1~- qHTb' Xep\.OBIIJ.llHY 3 ~PllYCbii:H~l oieocTpoeo~.
rpa1_nopa J .XVIII. B.

Mopci.K.i ooXoAIL BeJIHKY BO€HHY cJiaey 3.:'lo6y..1H co6i K03a1m Mop-


ChKHMH noxoJlaMH. Koaau.hKi qaiiKH nosieJISIJIHCSI Ha 4opHoMy Mopi eiJl
KiHU..SI XVI. e., ane Haif6iJ1hllli noxo.ll.H ei.ll6yJIHCSI y Tpbox nepllIHX ,lle-
c.srrnJiirr.S1x XVII. e. B 1606. p. ~oaaU.bKa cl>nhoTa norpa6yea...ia AKep-
MaH (oiJiropo.ll) H3.ll rHpJIOM nHicTpa, KH..1iIO Ha,ll ,llyHa€M i 6o:irap-
ChK)' Baptty. Ue 6ye neplllu1i tta6ir aanopo>Ku.ie, w.o 3eepHye Ha ce6e
3araJibHY yeary. B 1609. p. 3anopo3hKi qoeHH 3Hoey nOHHlJ.lHJIH HaJl-
JlyttaiichKi Micra KaJiiIO it 13MaiJI.
llle ryqHiwi noxo.llH npuna)laIOTh Ha qac, K0 ..1H Ha Janopo>K.>Ki
JliHllIOB JlO aHa'liHttSI Carait}laqHHH.
B 1613. p. K03aKH .llBiqi noaaeaJIHCSI Ha Mope ii noeo10eaJ1H KpHMChKi
MiCTa. TypKH BHCJiaJIH '6yJJH npOTH HHX --3Ha 1rny cf>JJbOTY A aaCTynHJJH
1M ;topory ni.ll Ot1aKOBOM y rnpni nHinpa .. A,,ie aanopOIKU.i BHO'li HanaJIH
Ha Typeu.hKi Kopa6ni, po3rpoMHJIH ix, .ll06y..1u 6 ra.11€p i HeMaJJo
110BHiB.
Haeerny 1614. p. KoaaKH 3HOBY 6y ..1H Ha Mopi, Ta noxi.l. He eaaecR:
6ypSI nopoattocnJJa qaifKH no Mopi, 6araTo eiiichKa nOToHyJio. Ta e cepntti
Toro Ca Moro poKy 2000 K03aKiB (koJIO 40 qaif oK) Ha HOBO BH6paJIOCff
Ha Mope. 0JIHJIH npocTo Ha nie,aettb, nepenJJHJJH u.iJJe Mope ii ni.llnJIHJIH
nia 6araTe MaJJoaaiiicbKe Micro TpaneaynT i 3HHW.H.1H iioro oKo.rnu.10,
w.o KiJI&Ka COT JJiT He aHaJia ui.SIKOi eiiiHH. OiCJIH -T oro nonJIHJIH ni.'l
Cottony, 3.:'lo6ynH CTapoeHHHHH 3aMOK, aa6paJIH 6araro 3.!l.OOH'li 1i ny--
~TH.rn a llHMOM pocKiwne Micro i npHcTaHb, Jte 6y:m TypeU.hKi ra.'1€pH.
HaeecHy 1615. p. aanopoJKui ai6paJJHOI na w.e 6iJJ&WHH noxi;t.
3 80 qaifKaMH nonJJHJIH a.>K ni.zl UapropoJl, cnaJJHJIH npH6epe>Kni ocuH
ii aa6pa.?JH ee.nHKY 3..llOOH'tf. Typeu,bKa cl>JJbOTa aacrynaJJa iM ;i.opory

>IOTOpi.H Yspaiecb.:oro Bilcua«. 13


198

11eui a pe€CTpoBoro silkhKa, HenpH3HaBaHi YPH.il.OM. A.1e BOHH 6yJIH cao-


6i.llHi Bi.l YPH..l.OBOi oniKH H: KOHTpo.1i, Bi.1bHO TBopu.1u csoio opraHi3a-
ni10 H: Ha B.1acuy PYKY TBOpH.lH Ti Be.mKi BO€HHi ll.'IHHH, .SIKHM m.npo
cno11yaa.11a YKpaiHa, SIKHM .:i;usyaa.nacH Eepona. 3anopm101<H cTa.10 cepneM
i .aywelO Bci€i K0331111HHH, )1.0 HbOfO 8 K03al{bKHX cnpaaax nepeHUJOB
npoBi.ll i aBTOpHTeT_
3 Kiuu.eM 1629. p. npuiirn.10 .lO rocTpoi 6opoTb6H Mi~ aanopoLK-
1.{.SIMH ii pe€CTpOBHMH. 3anopOiKU.i B6H.1H reThl\faHa pe€CTpOBHX f puropiH
Caau11a-4opHoro. Ue .!laJio no11HH .lO Hosoi eiHHH 3 no.1s11\'.al\tH, 60
DOJibCbKa B~'la,aa crn,1a· no CTOpOHi pe€CTpOBHX. 3anop03bKHH reTb~faH
Tapac <l>e,J.OpoBHll BHCTymrn ai CBOiMH no.n:aMH Ha BO.'IOCTb i yKpi-
nHBC.SI B nepeHCJiaBi 1630. p. -Ha llHinpi BiH DOHHlll.HB yci nepeB03H,
nopoacTaB.lHB cTopoiKi 3.lOBJK piKH. B n e p e .SI c .11 a B i ai6paJIOCH ..!lO
37.000 K03aKiB, B HHUJllX MiCU.eBUHaX DOBCT3JIH MiUJ,aHH H ce.lHHH. no.lh-
CbKi aiiichKa a TPY.l.OM nepelirnJIH llHinpo i1 no11aJIH 6opoTh6y a Koaa-
KaMH. BiHHa TJ::f1rna.1a TPH THJKHi. no.1HKH He 3MOf.'IH ,!lo6yTH K033U.bKOro
1a6opy' - 3aTe K03aKH 3p)"11HHM BHD3.l,OM ..li6pa.111CS1 ,:1.0 00.TJbCbKHX
UJ3HU.iB i 3aXQDH ..'IH Ki,;1bKa rapMaT Ta UHUJi BO€H1Hi 3aCOOH. HariM HO~_
11a ..1HCS1 neperosopH: npHHUJ.10 .l.0 HOBOi T. 38. nepeHc.'laBCbKOi YMOBll.
no~'lbCbKHH ypsu noro.'UIBCSI Ha Te, w.06 pe€CTP ni.:i;BHlll.HTH .l.0 8000.
llonoBHeHH.SI pe€CTPY Ma.'la nepeBeCTH MirnaHa KOMiCiSI, CK.1a,lleHa 3 pe-
€CTpOBHX i BllnHlll.HKiB. npas:i.a. n0.1.SIKH iKa,la.rn. mo6 iM Bll,ilaTH Tapaca
<l>e;J.opoau11a, a.1e siHCbKO pirny11e ei;lKHHy.10 U.IO BHMory. Bci noecTauui
]:licTa.'IH aMHeCT~IO.
Tenep 3HOBY npuiirn.m ~o sn.1usy npoei..lHHKll pe€cTpoeHx. Bouu
CTapa.l'JHCb YTPHMaTH .l,06pi Bi.lHOCHHH 3 no.1hme10, .il,00,YTH MaTepiS1.1bHi
KopucTH )l.'1.SI aii1chKa. feThMaH lsau Ky.1ara-neTpa>1<HU.hKHH (1631 -
1632 p.), TOBapurn MuxaiiJia lloporneHKa, npH.!lyMae cMi.1usm'1 n.1S1H
n.o6yTH .J.JISI K03aKiB ro ..10c npH eu6opi nO.'lbCbKOro KOpO.l.SI; ;J.Oci KO-
po;rn BH6Hpa.1a Ti.'ILKH WJI.SIXTa i, •. KO..'IH 6 i K03aKH 6y..1H .J.iCTa,iJJf
TaKe npaBO, TO ix 3HalliHHH, SIK BiiiChKOBOro CTaHy, .1ly>Ke ni.zlHeC.lOCSI 6.
AJie DO.il.SIKH Bi.1lKHHYJIH u.i >Ka,!laHHH. UIO HeB.J.a11y Ha no.1iTu11HoMy no.11i
K03aKH npHDHCyBaJIH neTpaJKHU.bKOMY: HOro CKHHY•1H 3 reTbMaHCTBa
ii noKap~JIH Ha rop.10. Horo HacJii.J.HHK TuMirn OpeH,!lapeHKO 1633. p.
BO.llHB 20.000 K03aKiB ni.:t CMoJieHCbK Ha ni.lMciry no.1S1KaM npoTH
MOCKBH.
AJie 3anopm1<>1<S1 Heaa6apoM auosy ni;J.HS1..1<1 ro.1osy. B 1635. p.
I Ba H Cy JI u Ma, cJiaBHHH ai cooix noxo,!lie Ha Mope, apyH:Hyeae Ko.laK,
DOJibCbKHH 33MOK Ha,!l JlHinpOBHMH noporaMll, w.o MaB aacTynaTH K0-
3aKaM UDIHX Ha 3anopo>K>K.SI. AJie pe€CTposi apa.!lOIO .Horo cniiiMa.rn
i BiH Bi.llll3B rOJIOBY ni.a COKHpy KaTa.
B 1637. p. aanopo>1<u.i 3HOBY aaxonu.1u apTHJI€pilO ii pyrn11.1u Ha
BOJIOCTb ni.n npOBOJl()M na.B1.1a MnXHOBHlla oyTa, SIKOro 3eam1 n a 8-
.'l IO KOM.
B rpy.llHi 1637. p. Ha.lTSlrHY,1u 3 3anopm101<S1 roJIOBHi CHJIH ni.1
npOBOJ{OM naBJIIOKa. Ue BiHChKO Ha.1i11yea.10- 23.000 .110.lleH, 6yJio BMiJIO
IlOJ.liJieHe Ha DOJIKH ii COTHi, aJ1e iK He Ma.10 .J.06poi 36poi; lJ3CTHH3
6yJia 3i caMonaJiaMH, HHllli )IC MaJIH Ti.'lhKH poraTHHH, KOCH, COKHpH.
ApTuJiepiH CKJia,llaJiacH 3 10 nywoK. ,llyx MiiK K03aKaMH 6ya .ll06puH:,
BiHCbKO HWJIO 3 OXOTOIO, CMiJIHBO, 3 aece..1HMH OKJIHKaMU. Jlo neprnoro
6o10 npuurnno 16. rpy.llHH ni.ll Ky Me fi Ka M H H3.ll p. Pocc10. Ko3aKH
npueuTaJIH sopora 3 rapMaT i 6irneM nycTu.1ucS1 .lO HacTyny. A.1e
197

KoAaK. TI0.1btbh'.a lflopTeu,H i.:0.10 ,::(ninpoeux nc•poriH, w.-1 ~1a.1a J.lep&yRaTu i.:oJaU,bh'.i noxo.J,n
ea ~1op{'.

nO.lSIKH BHC.1a.1H Ha HHX KiHHY .lparoHilO ii 3a HelO nirni nO.lKH. CTaB.1IOK


tteo?epeil<HO . ~i,'lc.10H~B ~iiBHH 6iK rn6opy; TY.lH B.lapH.1H no.1HKH,
p03tpBa.1H w"llHllO B03IB, ni,lna.1H.1H DCiJOX, lll.0 .TJe>l<aB Ha HHX, y K0-
3aU.bKHX pH.lax npuiirn.10 · .lO cno.1oxy i B MeTywHi no.1S1rno 6araTo niii-
CbKa.
naBJIIOK yaa:maB OHT~Y 3a nporpaHy. 3aJIHWHB o6opoHy Ta6op~
llMHTpOBi fytti Ta C:!:.i 3 apTHJI€pi€IO noeepHyBCSI B3a.tl, mo6 n~.:lfOTO'~
BHTHCH 3)'CTpiTH n0.1HKiB. BiH CDHHHB:CSI ni.ll 6 0 p 0 B H u. e JO H 33KJI3B
rn6op Ta yKpin.1eHHH .J.O o6opoHH. AJie aecTH .zJ.a.1hrny 6opoTh6y ii Ao!tty
He cy.lu.1orn. Ko3aU.bKe eiHChKO, npu6HTe HeB,la11e10, 3aBeJio neperonopu
3 nO.lSIK3MH ii BH.l3JIO iM CTaprnHHy. naeJIIOKa H .ll3BHiworo reThMaua
ToMu~eHKa nocTHrRa cMepTb. •
A.1e K03aJ.J.hKe noBcTaHHH me He smyx ..10. 4acTHHa cTapwHHH sp.H-
ryea.!JacH ei.l no.1bcbKoi Heoo.1i ii Ha Jlieo6epe>101<i notia.1a opraHi3yBaTH
HaHOBO 6opOTh6y.
f eThMaHOM 6ye cnepwy 51U.K0 QC T p SI H H H. BiH yKpinHBCSI B f0.1JT-
Bi, T)'T 5-6 TpaBHSI 1638. p. BH.7lep11<ae HaCTyn nO.TJbCbKHX CH.1, norpOMHB
ix i npurn.1yeae .ao BTelli. AJie ;tpyra 6uTea, niit Jly6HHMH, He noae-
.11aes1; OCTpSIHHH npo6yaae me 6opoTHCSI, a.11e He Mae macTH, 3Heoxo-
lleHHi'I yCTynue 3 reThMaHcTea ii nepece.1HBCS1 3a MOCKOBChkY rpHHHIUO,
y C.106i.llll.HH)'.
HoBHM reThM3HOM BH6paJIO 11 M HT pa r y H IO. Bin 001138 Bi)lBOpOT
lO llttinpa, mo6 6pH 6JIHJKlle 3anopOil<iKSI, i yKpinHBCSI Ha ypotIHUli
CTapeu.b npH ycTi Cy.11H _!10 llHinpa. Micu.e .lJ..1SI o6opOHH oy.10 JlyiKe
.ao6pe, BHCOKe H He.aocTyml!e: 3 .l.BOX CTOpiH pillKa, 3 TpetbOi 60..10Ta
r1 ,:1yrn; .lOB-O:ti 6y.10 .aepeea, nawi ,l.UI KOHeH i BO.!(H. TyT 6pl0
194

.KOJIO rHpna JlyHaJO, a.,1e K03aKH oorpoMH.lJH TypKiB, aa6panH Ki ..1bK3


ra.nep i aaxOOHJIH B OOJIOH TypeU.bKOro 3,ltMipa..13. 3,ito6yTi ran€pH BOH_H
oiJl QqaKOBOM oi.llllannna, ooTiM KHHynacH Ha 011aKiBCbKHii aaMoK, opo-
6yuana iioro ;to6yTa ii ooaaiiMa ..1a TYP~AhKi CTaAa.
B 1616. p. TYPKJ:I BHCJJana B rap.iio )lHinpa cuoJO <l>nhcrry, mo6 He
.1tooycTHTH K033U.hKoro ooxo,1ty. Ane Koaal.(hKa <t>nhOTHJUI B;tapa.11a ua
rypKiB i auoay oorpoMana TypeU.hKY <t>nhOTY: K03aKH aa6pana Kinh-
KaHal.UITb ranep i AO 100 llOBHiB. noTiM K03aU.hKi llaHKH niwnH ua
KpHMC&Ke oo6epellOKB, 3Ao6y na :H coanana Ka<t>y, ronoeHHH Topr ae-
BOnhHHKaMH :H BHCB060AHnH eenHKY cany 6paHU.iB. BoceHH Toro CaMoro
poKy 3Hoey 2000 KoaaKie oo,1tanocH Ha Many A3i10; BOHK aaHS1..1H MiHep
i TpaoeayHT, poa6HJIH TypeU.hKY <t>n&ory, 3JIO.>Keuy a 6 ran€p i 6araTo
llOBHiB; OOTiM oycTH.:lHCSI Ha Boc<t>op, OOHHll.(HnH npu6epe>1<Hi oceni
ii qepea OaiBChKe Mope oosepHynaa1 Ha YKpaiHy.
B 1617. p. aanopo.>Ku.i HaHOBO XOAHJIH Ha Mope, norpoMHJIH TypeU.bKY
cl>JibOTY :H y6HJIH cynTaHChKoro a.ztMipana. HaeeCHy 1618. p. Hami Ko-
3~](11_ eaopaBJIHnHCSI Ha Mope paaoM ia .llOHCbKHMH. B 1619. p. K03aU.&Ki •
qaiiKH opHXOAHJIH oi.ll oeH.11.epa Ha )lHiCTpi. B 1620...P· KoaaKH roro-·
BHnHCH .a.o ooxoAy 3 300 11aiiKaMH; i copae.1ti <t>nhOTa, ano.>KeHa
3 150 qaiioK, 6yna niJl UapropoAOM Ta Bapuo10. B 1621. p. aanopo:>KUi
lHOBY 6yna Ha Mopi. 0AHH uiA.ain K03aU.bKOi <t>nbOTR, lti llaHOK, 6yB
li.ll UapropoAOM i HarHaB Ha iypKiB eenaKoro cTpaxy.
BniTKY 1622. p. XO.llHJIO ni.ll UapropoA 30 qaiioK. B 1623. p. 3aoo-
po>KJ.J.i 6yna .llBi'li Ha Mopi. ~ 1624. p. 6yna TPH OOXOAH; oepwKii pa3
70-80 qaiioK, yApyre 6in&we, HiJK 100, BTpeT€ - 150 qaiioK. Jlpyraii
noxi.ll TYPKH opo6JBana coHHHTH oiA QqaKOBOM <l>nbOTOJO a 25 faJI€p
i 300 qouuie, ane K03aKH norpoMH.1H ix, opuiiwna niA Uapropo.a i oo-
nanHJIH iioro oKonau.i. ·s 1625. p. eenHKa Kioaau.&Ka <t>n&OTa, ano.>KeHa
a 300-380 11aAoK, TPHlli xo.1tana Ha Mope. ::Sanopo.>Ku.i 3HHll.(H.!JH 6e3.1Ji11
MicT Ha Manoaai.HCbKOMY nooepe.>K.>Ki, XOAHJIH nU. Uapropol. i, eepTa-
IO'IHCb, .DiA 011aKOBOM npo6HJIHCH Kpi3b TypellbKY <l>JibOT_y, ll.lO Mana
20 raJiep i 6araTO 'llOBHiB. _
feT&MaH Maxaiino Jlopoweuxo ni.a KypyKoBOM 1625. p • .11.icTae
HaKaa Bi.ll ooJihCbKOro YPMY OOHHll.(HTH sci 11ol(HH. BiH ooro.!lHBCH-
Ha OKO u.eA HaKa3 BHKOHaTH, cnanHB H3BlTb Ha 3anopO.>K.>Ki KiJibKana-
1.{HTb 'IOBHiB, ll.(0 6ynH J}a.!l 6eperoM, a.11e pewTy K03aKH OOXOB3JIH
i <t>n&oTa macnueo aau.inina. B 1626. p. 6yna 11yTKu, mo Ha Mope
BH6upa€TbCB a.>K THCSl'lla qOBHIB. Ane Hacnp;:tB.lli XO.llHJlO TiJibKH 6Q 'IOB-
HiB, BOHH aarnaJIHCSI a11< .ao ycrH · Picmy na 3aKaeKaaai, ane TYPKK
oonosuuy 11oeuie aaxonHJIH B oonoH. B 1627. p. 6ynu 3Hoey Mani 8a-
6ira, no 60 i_ 80 'llaiioK. I 1629. p. ei.a6yecS1 aeeenHKHH ooxi.a. Y 1630. P-
KOJIO MoHacTapcbKOro ocrpoea BHDHll.(HKH oiArOTOBHJIH 300 'llOBHiB:
KoaaKH oorpa6yeao11H CHJibHO u.ine 6onrapcbKe no6epe>IOK.Sl, a11< .l.O oe:....
pe.llMiCTb UapropoJly.
3anop03bKi OOXOAH Ha Mope M3JIH Hepa3 Ha3Bepx --po36Hwau.bKHH
xapaKTep; K03aKH HapiBHi 3 HHWHMH MOpCbKHMH Jl06H'IHHKaMH HH-
ll.(HnH 6araTi Micra, 33MKH A ceJia, aa6upanu Ta BHB03HnH 3i oo6o10
sci .1toporouiaai pe11i, mo TinbKH MO:>Kua 6yno nepeueaTH aa 11a:HKax.
Ane u.i noxoAH copoeoKyeana TaKi caMi, a TO A 'me ripwi uanaJJ.H
TilTap, w.o piK-pi'IHO HHll.(HnH yKpaiHCbKi 3eMni :H BHBOAHnH 6e3.1Jiq
JllO)leH y nonoH. 3anopO.>KU.i BHCTynanH TinhKH MeCTHHK3MH cuoro ua-
po,!ly, Bi,!lDJJ3'11YB3JIHCH uoporaM ix BJl3CHOIO MipKOIO. A KiJibKO THCH'I
19&

Ka«a»a. Tarnpcbl\Uii nopT Toproee.lbHe :o.1ino Ha l\p1rny. (pae10pa J X\'Jlf. n.

HapO.ll)" BH3B0.1H,,'IH BOHH 3 TaTapCbKOi H TypeU.bKOi HeBOJii I... MopCbKi


noxo.11u .11a11u KoaaKaM c11asy o6opoHu.ia YKpaiHH :H U.HM iMHM aano-
po3hKe BiHCbKO He3BH11aHHO .11op0>KHJIO.
,llJIH p03BHTKY yKpaiHCbKOro BiHCbKa 110pHOMOpCbKi noXO)lH )la,;lH
.11y:>Ke 6araTO. 3ttoay noacra11a y K p a i H c h K a <f>JihOTa, - nic11si KiJih-
Kox CTOJiiTh tteiettyaaHHSI. 3au.iKaa11eHHH MopeM ai.11 Toro 11acy Ha YKpa-
iHi B:>Ke H_iKOJIH He aaHHKa110, a apocTa.110 ace 6i11hrne i 6inh11Ie. YKpa-
iHCbKHH ttapO.ll no11ya, lll.0 3 MOpeM BSI:>KeTbCSI HOrO Maif6)1TH€. BHTBO-
pHBCSI THn yKpaiHIJ.Sl-MOpHKa, TaKcaMo, SIK y KHSl:>KHX 11acax. Ha Mopi,
lll.e 6iJihllie, Hi>K y no11i, K033U.bKe BiHCbKO ua6upa110CSI )l06pux BO€HHHX
npHKMeT - CMiJIHBOCTH, a.11ucu.un11iuoaauocTH, coJJi.llapuocTH. Bi11-ua-ai11
i3 HOBHM aoporoM K03aKH npH,ll63JIH HOBHH ..llOCBi)l, npHB11HJIHCSI HOBHX
cnoco6ia 6opoTh6H ij oprauia~n.lii. TypeU.hKe aiifchKO a .neRKHX nornsi.D.iB
CTOSIJIO BHCOKO: TYPKH MaJIH aua11tty <f>11h0Ty, atta_MeHHTY apTHJ1€pi10,
.ll06py nixory (S1ttn11ap ). 3anopo:>Ku.i MOrJIH nepe6paTH Bi.D. HHX 6araTo
no.11po6it:U.h ia Mopen11aacTaa, oa6po€HHSJ if TaKTHKH-

Bi.iiRB 3 llOJIRK2Mll 1630-1638. P· noxO,l{H Ha TaTap i TYPKiB npu-


HeCJIH ae11uKi 3MiHH a yrpynoB.aHHIO cu11 cepe.11 Koaa1111HHH. Pe€cTpoai
K033KH, IIlO B 1620. pp. MaJIH npoBi.D. y caoix pyKax, no11aJIH TpaTHTH
3Ha11_ittHS1. Botto 6y11u aa11e>Kt1i Bi.ll noJihCbKoro ypR.lly, He MaJIH cao6oJlH
pyxis i npu CBOHOMY HeBeJIHKOMY 11HCJii He MOrJIH Hi npOSIBHTH IIIHpllIOi
iHiU.iSITHBH, Hi BHKa3aTHCSI 6iJibllIHMH ycnixaMH. ,llo Toro )f{ BOHH 3a-
H3.l1.TO 3aMHKaJIHCSI caMi B co6i, 3aTpa11yaaJJH 3ml30K 13 U.iJIOIO K03a11-
llHHOIO. CTpoBi)l i BDJIHBH nepeX-O.llHJIH BCe 6iJJbWe Ha 3anopo>K>KSI.
TyT, ua BiJJhHHX npocropax, Koaa1111uua npoRBJISIJJa cao€ noaue, _6y.Hne
)l(HTTSI. TyT npuroTOBJISIJJHCH Hana.llH Ha KpaM, TYT TBopu11acH K033U.hKa
<t>nbOTa, aai4ciJ1H HWJJH aeJIHK~ noxO.llH Ha Mope,· TYT a6upanu ll06Hll,
3a6pauy rypKaM, TYT 6yno ace 6araTCTBO H: Maiftto KoaaU.bKoro aiifchKa.
Xo11 y U.HX IJOXO.llax 6panH uepaa y11aCTb i ropo.noai KoaaKH, TO BHpiw-
HOIO CH..lJOIO 6ynu T3KH caMi aanopO>KUi, He,aaaui »BHilHlll.HKH«, BHKJllO-
198

3,!laBHa HKeCh ro_pO.LlHJ..U.e, 83JIH ii pOBH. fyHSI CKpinHB J.llO Il03HU.il0 U{e
BCHKHMH wauu.HMH, 6aTepiHMH, aacJioHaMu 3 3eMJii Ta J1.epeea. Ko3aU.hKe
'3iHChKO BH,!lep>KaJio TYT 6-TH>KHeey o6Jiory, Bi.ll 22. 11epBHH .llO 7. ee-
pecHH 1638. p. Bci HacTynu noJIHKie 6yJiu 6e3ycniwHi, K03aKH Bi.ll6H-
BaJIH ix, a ro ii 11acrn po6HJIH euna.llH Ha noJihChKHH Ta6op. l?C aaB3SIITH
niMep>KyeaJIH ace ua.ztii, LU.O npuii.!le n0Mi11 llHinpoM 3 3anopo>K>KH.
AJie noJIKOBHHK <t>u..'IOneHKo, LU.O iiwoe i3 ni.llMOrolO, nonae y noJihChKY
3aci.llKY i npopeaecH ,!lo CTapu.H JIHwe 3 ueeeJIHKHM BiMiJIOM i 11acru-
H010 xap11ie. Ko3aKH 6yJIH npuHeeoJieHi 3aeeCTu neperoeopu 3 noJIH-
KaMH i npHHHTH uoey, B3>KKY Op.llHHaU.ilO.
floJihChKHii YPH.Ll nopiwue Bi.lli6paTu K03aU.hKOMY eiuchKY eci iioro
JlOTenepiwHi »BOJihHOCTH« i npneiJI€i. Ko3aKu MyciJIH nepe.!{aTH no.1H-
KaM apmJI€pi10, Koporeu, 6y..'laeu ii yci eiiichKoei · BiJl3HaKH. Pe€cTponc
BiiiChKO yTpaTH..'IO CB-OIO caMoynpaey. Ha iioro lIOJii MaB CTOHTH He
BH60pHHH reTbMaH, a KOMicap, Ha3H311eHHH KOponeM. flOJIKOBHHKaMH
MaJIH 6ym He K03aKH, a noJihChKi o<f>iu.epu. Pe€cTp 3MeHrneHo 3Hoey
JlO 6000 i AO aiHchKa ]lonyLU.eHo TiJihKH Tux. J..U.O He 6paJIH y4aciu
B noecTaHHi. Ue 6ye TaKHH TH>KKHH norpoM, J..U.O K-033KH ue Mor..rn npo-
11yHHTH 3 HbOfO U.iJIHX ;r.eCHTb poKiB

Mic~eBOCTM H03a~bHMl 6oia B pp. 1620-1630.


199

6 0 0 B C Ta H H SI 6 0r Aa Ha X M e JI b H H 11- b K 0 r o.

Jior,11.ah XMeJJL!HHi(LK&i. Koaa11 1rnua 3a. niBTOpa cTm1irrH ceoro ic~y­


BaHHH po3susa.1arn 6e3HaeTaljHO ii o6xon.moeaJia see rnuprni .lli.11S1HKH
cso€i .11.iHJibHOeTH. He npona.rn aapeMHe aycu.1.1H Caraii.laqHoro, .llopo-
meHKa, 0aB.110Ka H HHlllHX Beo1lHKHX Op(aHi3aTopiB Ta npOBi.ztHHKiB.
KoaaKu see Kpame noqyea.1u, mo eouu uau.ioua ..1hHe eiiiehKO Ta, mo
ix opraui3aU.iH noemrna rny>KHTH u.iJioMy uapO.lOBi. AJie uee.laqi 1630. pp.
auosy cnnuu.1u apicT K03aU.hKHX 3Marauh. Koaau.hKe siHehKO 3iifm.:io

reTbMaH 6orAaH XMe.nbHIUJ.bKldt

3HOBY na DJl.SIT<popMy CBOiX CTaHOBHX iHTepecie, Bi.ll~KpeMH.TIOCH B ~aMK­


HeHy sepeTBy, .llyMao1lO TiJibKH ~..PO o6H01ff " ~piCT. csoix >>BOo11bHO-
CTeH«, He. Mano Bi.asarH BHHTH noaa Me>Ki, SH3HalleHi ypstlOM, He 3Ba:-
)l(yBaJIOeSI yTpHMyeaTH 3BH3Kis ia FpoMa.llHHCTBOM, mo. 11eKano Bi.ll K03a~
KiB niJn.tO.rH i BH3BOJ1y . .lleCHTHJliTTH 1638-1647 pp. u.e qac ttaii6iJihr'
moro aauena.zty K0331111HHH, KOJIH 3.ll3B3JIOC.Sl, 11{0 aanop03bKe BiHCbKO
B>Ke HiKOJIH He 3MO)l(e ni.!UUITHC.Sl ,l.O .ll38Hb0f0 3HalliHH.Sl. ~ DOBCTaHHH
Bor.Jaua XMe..'lhHHU.hKoro ni.aHeCJIO uauoeo Koaa1111uny, noeepnyno ii
Ha mupoKe no.11e npatti .llJIH eo11acnoi .!lep>Kaeu.
200

5or.aaH XMe;JhHHU.hKHH 6ys BOBKOIO aaaMOJio.ay. B .1620. p .• HK


25-.11iTHiif roHaK, 6ys ni.ll Ueu.oporo B oxoTHHllOM}' Bi;uiJii »yKpaiHI.{iB«
caoro 6aThKa MHxaii..1a i nonaa y -rypeU.hl(Hii noJIOH. floTiM sCTymm
.uo pe€CTpoaoro K03aU.bKOro BiHChKa, CJIY)l{HB y HhOMY )lBaU.SlTb Ki.1JhKa
poKiB, .aocJiy}Kaacsi CT}'TIHH 11arnpHHChKOro coTHHKa. )f{Ha y Cy6oToai,
Ha CaMOMy Kparo ,llHKHX niJih, y 6eaHacTaHHiii Jie6e3neu.i Bi.l Tarap,
y nocTiHHHX nilia.llax, cTopo)l{ax i noxo.aax y cTen i Ha 3anopmKn.:H.
BiiiHa 6yJia )l{HBJIOM, y HKOMY BiH npmKHB u.iJ1e ceo€ >KHITSI. Y ceoiii
,na.1eKiii rnymi He U.iKaBHBCSI llIHpllIHM CBiTOM, He 6paB HaBiTh yi:raCTH
y K033U.bKHX IlOBCTaHHSlX, - MO)l{e, 6ya 6H ii IlOKiHllHB )l{HTTSl He3a-
MiTHHM, cipHM crapmHHOIO. AJie 60.1ro11i oco6acTi nepe)l{HBaHHSI, eme
nitl cTapiCTb, BIIBeJIH iioro Ha iCTopa1rny apeHy, - BiH cTae Ha ~o ..1i
noscTaHHSI, noaia 3anopoahKe aiikhKO ;to nepeMor, ni;uma yct0 YKpa-
iHy, IlO'laB 6y,nyeaTH-)'KpaiHChKY .aep)l{aBy. .
XMeJihHHU.hKHH BHBBHBCSI He3BHllaiiHOIO iH.LlHBi..lyaJihHiCTIO, .llO.J.HHOIO
Be.lHKOfO yMa H aa:Ii3HOi BO.Iii, opraHi3aTOp 3pO.lY ii B0.10.l3p. BiH
BH3HallaBCSl nopHBllaCTOIO B,1la11ero, HaraJibHiCTIO, 6e30fJIS1.llHiCTIO ii eHep-
ri€IO, yMiB onaHoByBaTH M3CH, nopo6HTH ix CBOiM 3H3pSl.J..l..HM, 3H3B, SIK
HaKa3aTH IlOCJIYX i .llHCU.Hil.11iuy, yMiB ceoi IlOJIKH H3BiHTH .lyXOM Bi.l-
B3fH ii 3a83S1TTS1. ,llo eiiiChKa npHTSiraB llIHpoKi HapO.ztHi i.i:lCH. a.le He
.ll03BOo11BB iM Ha 6eayMHY caMOBOJIIO, BCSlKHH Henoc..1yx KapaB roCTpo,
Hepi.lKO ii Ha ropJIO. 3 rop6H OXOTHHKiB eiH yMiB BH6paTH HaI'-iKpami
eJI€MeHTH i 3 HHX TBopae· .1li6paHi pe€cTpoai no.'IKH. Mae He3BH4aAtte
3H3HHS1 }llO.lleii, Bi.llKpHeae HenoMilleHi TaJiaHTH, HapiBHi u.iuyBaB K0-
33Ka, · m.'IHXTHlla llH ce,,'ISIHHHa, y ceoix ll1Ta6ax Il036HpaemH BBeCh KBiT
TO.llillIHhOro yKpaiHChKoro rpoMa.llSIHCTBa. Pa;to. 6paa ,ll,O eiiichKa 1.1yLKHX
o<t>iu.apie, TBOpHB HaiiMaHi Bi.ll.lli.1lH 3 HiMU.iB, cep6ie, TaTap. A.le 3 Ti€i
pi3HOlllepcToi Ma CH ayMiB BHTBOpHTH .0.llHOU.iJihHe yKpaiHChKe BiHChKO,
• ll(O 3 33B3S1TT.HM i eiporo c.11y>KHJIO ceoiii MOo110JliH .aepiKaei ii UOTOK3MK
KpOBH 6opoHH.'IO ii He3aJie>KHOCTH.
XMeJihHHU.hKHii 6ya noJIKOBO.ztU.eM Ha ee~HKY Mipy. Y cnoco6ax ae-
.!leHHR BiHHH 6ye 6eaorm1J1.HHH, He npH3Ha.BaB -HiSIKHX earaHh. Hi nepe-
cy.!liB, KO)l{HHH llIJISIX, ll(O BIB .ao nepeMOfH, 6yB )(Jiff HbOfO O.llf~KOBO
.ao6pHH. BiH yMiB onaHyeaTH llIHpOKi npocTOpH ii eie 6opOTh6y llJH-
poKHMH .11iHiRMH. He cmrnsisrn Ha Ma ..1ax nepemKo)lax, He Jiro6us- 06.1.H-
raTH aaMKiB 'IH »KypHHKiB«, SIK ix uaaueae, - a ifmoa npocTo Ha
fOJIOBHi CH..'IH eopora. floro BiHChKa nocyea..1HCS1 3 He3BHliaHKOIO llIBH.Zl-
KiCTIO, aa.'IHlllalOlIH Hepa3 )laJJeKO Il03a..ly o603H. Bopora BMiB 3aHTH
HeCilO.LliBaHO H BiJlpaay 6HB Ha HhOro BCi€IO CHJIOIO. flepeMory OCSff38
CKOM6iHOB3HHM HaCTynoM KiHHOTH ii niXOTH: KiHHOTa IlOlJHHa.1a 6iii
i BHTSiraJJa eopo)l{e aiitchKO e no.ie. nixoTa, o6Konaua e lllaHU.SlX. cu.1h-
HHM 06cTpi.10M HHlllHJJa eoporie .aoHama.ly.
XMeJJhHHU.hKHii Mir npoaecra ceoi aa.:t.p.rn, 60 3a HHM im.rn ~tacH.
,lle TiJJhKH IlOBBHJIOCSl K03aU.hKe BiHChKO, SlK-CTiH ni.lliHMaBCSl Hapi.a, BH-
CTynae npOTH WJISIXTH, nporaHsie naHie Ta ix ypH.llOBU.iB, ni.uaaaecH
K033U.bKiH BJJa)li. 4HM-JlY)I{ DOBCT3B3JIH yp.ff.llH Ha K033U.hKHH 3pa30K,
0

opra HiayeaJJHCB COTHi, DOJIKH, TBOpH.7JOCS1 BiHCbKO. TaK 6y.;l0 ua npaB0-


6epeiK)l{i, Ha no11i.1.1i, B faJIHllHHi, ua Bo.1HHi, Ha noJiicci, HaBiTb Ha
6iJJiii Pyce. Ue o6£.lH3HHH BO€HHHX .liif i3 cou.i.HJJhHHMH if Hau.i0Ha.;1b-
HHMH )laBaJJO K033U.hKiii ,lepiKaBi Heapymuy OCHOBy. »5IK ,la.'leKO K0-
33UbK3 ma6JJR aacsir.1a. TaK Jla..1eKo it K033U.hKa BJJa.lla MYCHTh 6yTu,z, -
roeopHB le.Bur-0achkHH. eiHchKOBHii n !leap i XMeJihHHU.bKOro cniepo6iTHHK.
201

noqaTKH DOBCTatlHJI. BceHapOJlHE yKpaiHCbKe IlOBCTaHHH, lllO no-


'13.'IOCH 1648. p., Ma.":O pi3HHH ni.lK.'la.l; Ha HhOfO CK.13.lHCSI npHllHHH:.
cou.isrJihHi, eKOHOMi'IHi, pe ..1iriifui, uauioHa.!JbHi. A.Tie 6e3nocepe.lttiii no-
'IHH )J.O Hboro AaJJa
K03aq1nrna, i ro peE-
crpose BiHCbh.'O. Op-
.lHHau.iro 1638. p.
npOBe,ZleHO B )K}f TTSI
3 He.3BH'IaHHO"IO cy-
BOpiCTJO. Xo11 pe€-
crposi K033KH 6yJIH
U.Lnh."OM JlbOSIJlbHi, He-
MaJIO 3aCJiylKHJIHCH B
6opOTb6i 3 TaTapa-
MH, TO iM aHi KpH-
XiTKH He DqnyllleHO
3 .lp3K·OHCbKit·x 00-
CTaHOB, HKf ·BnanH
ua HHX niCJIH He.B,Zla-
JIOrO noBCTaHHB. Ko-
aaKH He Bi.J.3HCK3.11H
)laBHbOi caMoynpa-
BH, Hi BH6opy crap-
lllHHH, atti HaBiTb
lllITHTaJIJO y TepXTe-
MHPoBi; H3 BCi np~­
X31fHH Ta IIOCOJlb-
CTBa .lliCTaBamt TLnb-
KH ITOpG>KHi o6iU.HH- ---- nor19Z...,,.1•;.;~14..te10
KH. Ha KOp-OTKHH qac u•
••••••• • ./J:JCll.All.A
K03aU.bKi lllaHCH oo- -·-·- • mam'ap
npaBH..1HC.H T-0.J.i, K-0- •••• • flo./.sl:ib
JIH KOJ>OJib BoJIO,ZJ.H- X .,,,,;,w•
GodJ
CJiaB IV. rrpH.1.yMa"3
IlJI.HH BiHHH"3 Typeq-
'IHHOIO npH cnieyqa- Mana ROlOAY XMeJlbHM"'bKOro npOTll ROJIRKiB.

CTH" BeHeu.ii if PHMy: Yico.e 6BTee ni~ 3\-0BTD~D Bo.lute.


KoaaKu MaJIH PYlllH-
™ Ha 4opue Mope A cnutt-HTH T}'T T}'peU.hKY <l>Jibory. B 1646. p . .lO BapwaBH~
i3.11H.'IH s nocoJI&CTBi Bi.ll pe€CTJ>OBHX BiiichKOBi ocaeyJIH IeaH 5apa6alll
i l.'IJIHlll KapaiMoeu11 Ta coTHHKH MaKCHM HecTepenKo ii 5or)laH XMeJih-
HHU.hKHH. KopoJI& o6rooopue i3 HHMH nJIBH noxo.lly, noo0iUBB npueep-
HYTH .!laeui eoJI&HOCTH ii no6iJihlllHTH 11HCJIO pe€CTpoeoro eiHchka. A.11e·
DO.lJbCbKHH COHM Bi.llMOBHBCH Bi.ll BiHHK 3 Type1111HHOIO ii yci -KOpOJJiBCbKi
n.1.HHH niwJIH HiHaw.o. KoaaKH He TO w.o He .liCTaJIH HiRKHX no.'lerKocTeii,
a ii nonaJIH ni.ll iw.e roCTpilllHii pe>KiM.

»)f{aJiyEMOCH ua naHie .llep)l(aeu.ie i ypH.lH yKpaiuui, lllO, X0"4 MH


8 ycbO~· iM nocJiywui, BOHH DOBO.lUIT~CH 3 HaMH He TaK, HK fO)lH.'IOCff 6
noCTynaTH 3 .1uu.apCbKHMH JllO.llbMH, a ripwe 36HTKYIOTbCH Ha~ H3\UL
H po6o1lHTb HaM KpHB.llH, Hill< cefoiM Heei.1bHHKaM. fu TiJibKH B Maiiui
CBoHOM}', a " y CaMHX co6i MH HeeiJihHi. XyTOpH, ciHO>KaTi, JIYKH,.
HHBH, _pi.11 ..1i, CTaBH, M.1HHH, a6H HHO BOHH y H~e K03aKiB naHOBi-ypJ1-
.AOBU.eBi enO.l06aJ1Heb, - eu ..tOMiU.h Bi.l6Hpal0Tb, Hae eaMHX 6e3 HiHKOi
BHHll o6.aupal0Th, 6ioTh, MOP.!lYIOTh, .no BH3HHU.h eaa>1<a10Th, Ha eMepT&
.YOHBalOTb, i TaK eH.'IY TOBapuwia nopaHH.11H Ta n0Ka11i11H.1IH. .lleeHTHHY
u
6.D.>Ki.1hHY noaonosmHHY 6ep}'Th y ·K03aKiB HapiBHi 3 MimaHa)m.
CuHaM K03aU.hKHM He TpHMaTH npa eo6i eTapux MaTepeH:, aHi 6aThKia
CBOix, i TaK He6opaKa-K03aK M)'eHTb 3a HHX ).laBaTH llHHW I i BCSIKY'
TIOBHHHieTh Micbh."Y· )f{iHKaM K03aUhKHM, mo 3aJIHWHJIHeh no eMepTH
110J10BiKiB, He TO mo Tpwx poKia, a TO ii 'O.llHOro poKy He ai.1hHO
npmKHTH - xo116u HKa eTapa 6y11a, ii 3apa3 ni.LlTilraJOTh ni.a no.laTKH
naHehKi Hapi.Bni 3 MimaHaMH i Oe3 MH.11oeep.ru1 rpa6yl0Tb.
»naHOBe-DOJIKOBHHKH Te>K . nOOO)UITheH 3 H3MH He TaK, HK o6iuR-
IOTb i npHeHralOTb; moo MaJIH 6oponHTH nae Y. namHX KpHBAax Bi}{
TiaHiB-ypH.lOBl.liB, BOHH w.e iM noMaralOTb npOTH Hae i BOHKBMH ·i .nparo-
naMH, mo ix npa eo6i MalOTh. A6u KOTpoMy mo eno.:to6a11ocH a nae. -
"SIKHH KiHh .lOOpHii, llH 36pOH, llH moch HHWe -BLlCTynaii HOMy, HiOH
npo.aa>KeM, a TO 33. niB-.lYPHO; a ue Bi,leTynHB, TO.il.i >Kypueb~ He6opaqe-
.K03a11'e, eo6oio ! BiJI llH .HJiiBKa qeJJH.li BOHU.hKiii Ha oqi He nona,.'la1irn:
ciHO .r CTOrax i 30i>K>KH 3)1\aTe B nO.'ISIX 3a6upa10Tb eH.'IOMiU.h, "HK
·eBO€ B.naeHe.
»KOJIH MH H,ileMO Ha 3BHllaHHY 3a~1ory Ha 3anoponun.>I, TO Ji TaM.
Ha .llHieTpi, nanoae-noJIKOBHHKH lfHHHTb HaM HeBo..1IO B .ll03BiJIJii Ha-
lllOMY. 3 THX, mo JIHeH JIOB..1HTh. 6epyTh rio .rneoai 3 KQ)f{HOi r0.110811,
a HK He eniiiMaB .11uea, Bi.i1.6upa10Th 3a .11uea ai;i. K03aKiB caMona:iu.
XTo pu6y .10BHTh, 3.11os.nette .l.;lH naua no..1KOBHHKa; a He Mae KOHH,
w.06 iioro Bi.iJ.CTaBHTH, TO)li BO)lOIO - ni,ZlBO,ZlOIO. n.1e11HMa eBOiMH BH-
B03H. 3 .lOOHlli, HK nor 11aCOM nomaeTHTb, 6epyTh no..lOBHHy, He Ka-
>K)"llH npo Henp. - yee Bi.ll Hae noai...:l6upa;rn. TaK. mo HeMa 3a rn.o
ii npauioaaTH. IUo6 aupaaTH Bi.l KoJaKa, mo s Hhoro no6al.faTh, HK-
eTiii .lO TIOPMH, .JO BHJHHUi,. 3a HKyue6yJlh npHTHlfHHY: BHKynaiicH TO.Ii,
1m3aqe-ue6opa11e, po3,l.Sl.faiicH .aoro...ia, .D.aBaii caoe B Haropo.ly« ...
TaK nueanu K03aKH y eaoiM. nueTi .ao Kopo.1H. Pe€cTpoae aiHchKo
..XBHJllOBaJIOCH, 6ypHJIOCH Ta 'leKaJIO HafOJ.lH, mo6 noaeTaTH npOTH TaKoi
HeBO.li.
BouaH XMe.;lbHHllhKHii nepexo.lHB Te eaMe; mo sei K03aKH. 4Hrn-
pHHChKHii ni)l.crapocTa 4an ..1HHebKHH HanociBeSI Ha HbOfO, no11aB CTn-
ra:u 3 HbOro, 6e3npaaHi no.aaTKH, nol-iM Banas Ha iioro xyTip, 3a6pan
-a61>1<>1<S1 ii xy;to6y Ta TaK noons Ma.ioro cutta, mo x;10neuh yMep. XMe.1h-
HHUhKHii, .l.OBe)l.eHHH .llO 0J.lll3IO, no11aa 3MOBJIHTHeH 3 HHWHMH K03aK3.MH.
3a Te iioro yeH3HHJIH ii TiJihKH Ha nopyKy 11urupHHChKoro noJJ.KOBHH~a
KpH11eaebKoro BHnyeTHJIH 3 BH3HHU.i. To4i XMeJihHH~hKHH piwuecH Ha
DOBCTaHHH i npH Kial{i· 1647. p. pa30M i3 CHHOM THMOllleM i ,{0-
:BipeHHMH TOBapuwaMH no;taBCH na 3anopo>kJfi"ST.

lKoni Bo.1;• i Kopcya. Ha Hllsy JJP Xlle.nl,JUH{t«>r<> npucraJ111 pia-


Hi .ll06HllHHKH, »IlJl3CTYHH, JIYKOBHHKH, JIHCHIJHHKH«, 3.lle6iJihWa, }laBHi
~HDHl.Q.HKH, mo nepeJ.l BJia.llOIO xoaaJIHCH no JlHinpoBHX oeTpoeax. Cne:->-
.wy BCbOfO Bi.iiCbK3 He 6yJIO 6iJlhWe, Hi>K 500 JllO.lleii. ,ilHH 2. JIJOTOro
1648. p. Xue.n&HHU.hKHii Hanae Ha Ci11, .lle CTOHB 3anoro10 11epKaebKHii
pe€CTpOBHii DOJIK, 3axODHB xapqi ii no3a6Hpaa yci lfOBHH. ,ilHH 9. Jll0-
1oro, eonieao11i, y.upHe y.llpyre aa Ci11· i TO.ili pe€crpoai KOJaicn ne-
peiiw.na JlO n&oro; DOJIKOBHHKH 3 ,lparoHaMH eupiiTysa.'IHCH BTe'leIO.
203

6i.nropOA (AKepMaH).

TypeIJ,blia i>piaocTb
Ha), rop.10)1 ,].uinpa.

Cno)l.iBaI04HCb na-
na.lly nOJISIKiB,XMe.JJb-
HHU.bKHH no4ae r:o-
TOBHTHCH ).1.0 BiHHH.
Ha QcTp;oei Ey11Kax,
y cyci;tCTBi Ci11i, no-
6y.llyBaB CHJlbHi cpop-
Tucpi1rnu.ii if no4ae 3aK.1JHKaTtt .lO ce6e .ox·OTHHKiB. Piatto11actt-0 BBlHlllOB
y neperoeopu. 3 TaTapaMH 11 3aneBHHB co6i 11on0Mory MYP3H Torai1-6eH.
noJibCbKHH reTbMaH MHKO.rla CTOTOllbKHH 33JlyMaB He .a.onycTHTH
n~BcTaHuie Ha »BOJIOCTb« i euc ..1as Ha XMeJibHHU.bKoro 36pofiHy eKcne-
JlHU.ilO. foJIOBHi CHJ1H nirnJIH 3 Kopcym1 npaBHM 6eperoM JlHinpa, ni.l
npoBOJlOM K03aU.bKOfO KOMicapH llieM6epra, Bi.ztOM-OfO 3 roCTpoi nose-
.ztiHKH 3 K03aKaM.-r Ta MOJIOJlOfO CTenaHa noTOU.bKOfO. flpu HHX 6y.110
.llO 2500 pe€CTpOBHX i 1500 DOJlbCbKOfO BiHCbKa. Jlpyra IlOJIOBHHa pe-
€CTpOBHX nono11HJ13 l(QBH3MH, JlHinpoM i Ma ..1a ,ZleCb y CTeny 3YCTpiTHCH
3 fOJIOBHHM BiHCbKOM.
XMeJI.bHHU.hKHH pirnuacH ue qeKaTH Ha 3anopmtotd, a BHHTH ua-
3ycTpiq npoTHBHHKaM y cTenu. Bi.Hch1<0 iforo paxyaaJIH Ha 3000 K03a-
Kia i napycoT TaTap; aJie a niJlMory Maa iw.e npufiTH Toraif-6eii. Ko-1
3aU.bKC aiif CbKO ifrnJio 3JlOB)f(. piqKu Ea3aBJiyKa if yeiiiurno Ha 4opHHii
urnHx, JlOpory, npoTepTy TaTapcbKHMH noxo}laMH. Ha aepxiasx pi4KH
CaKcataHi 29. TpaBH.H 1648. p. noacrnHu.i 3ycTpiJIH nepescJ1aach1rn.H
pe€CTpOBHH IlOJIK, 111.0 HlllOB y nepe.aHiH CTOpO}l{i KOp-OJiiBCbKOfO BiHCbKa.
npuHlllJIO JlO cyTffllKH H TaTapu po36HJIH u.e.H »KOuiHK« "(MaJIHH Ta6op ).
Tpoxu JlaJii, Ha.!{ )f{ 0 BT HM H B 0 Jl a M H, JliHlllRO JlO CTpilli 3 BiHCbKOM.
llieM6epra. llieM6.epr i3 pe€cTpoaattHMH noJIKaMH euixae lia3yCTpi4, a.11e
TaTapn TaK CHJibHO BJlapuJiu Ha tthoro, w.o BiH Mycie noaepHyTHCH .ao
Ta6opy. no.11RKH llHMJlY>K TIOll3JIH OKonyeaTH Ta6op 83Jl3MH H rnaH-
USIMH. ,llpyroro JlHR 6oio He 6yJ10. BiitcbKO XMe.r1bHHU.hKoro anopstlKO-
eyaa.11orn, »npe3eHTyBaJIOCSI 3 KOporaaMH«, i TiJlbKH 3Jl3JieKa H3KJIJIKy-
B3JIO, 111.06 pe€CTpOBi ·DPHCT3JIH JlO HbOro. A:>K y H04i Ha I. TpaBHH ni.J.
roTOBJieHo HacTyn. Ko3aKH TaHKOM ni.ni.HlllJIH niJl caMi noJibChKi maHu.i.
niJlKOnaJ1HCS1, noni.aB03HJIH nyrnKH, · raKiBHHU.i, nopox Ta no11a.11u npu-
cTyn. AJie noJIHKH MaJIH CHJibHirny apTHJI€piio if ai.n6uJ1H ix. To.ni noqa·-
204

,,IaCSI n03Hl..{IHHa 6opOTb6a. nosCTaHl..{i 3aMKH)'.1H 3Bilyci.1b nO.lbCbKHi.


Ta6op, nol.Ja,,1u iioro o6CTpimosaTH Ta spsutt-fO.lH uuv1u npttcTynoM:
>;..aeHh i Hill 6opoTb6a 3 HHMH 6y,,,a, i no Ki.1hKa pa3iB Ha ,l.eHo<{. Ta~
MHHYJIO ..l.Ba THJKHi. _
XMeJibHHl..{bKHH THMllaCOM nepernrnys Ha CBOIO CTqpooy Ti pe€CTpG13i
n0.1KH, lll.0 mrn.1H Ha l.JOBHax JlHinpoM. }lHSI 4. TpaBHH 1'648. p .. Mi& TH.M
• u u .,,_ - u
BIHCbKOM 31.IHHHBCSI poapyx: SIKHHCb K03aK yxonHB Koporsy H no11aB
c1rnuKaTH >>l.JepHel..{bKY pa.lly«. CTapurnHa KHtty ..1aCS1 ;i.o 36poi. a.1e Ko-
3aKH niW.lH Ha ttei, cxonHJia ii )l{HBl..{eM i IlO'J'.iM 3aCy.llHJIH Ha CMepr!>.
noacTaHl..{i o6pa.::IH co6i 3a CTapworo <t>u ..10Ha. .lliKa.1a.:1iS1 H nil fioro
npOBO.lOM niw:rn .lO XMe.1bHl11..{bKOro. Jlm1 12. TpaBHSI BOHH 6y.11n e:>ne
Hall )l{oeTHMH Bo.laMH, .leMOHCTpaT11BHO npouw.m nos3 no.1bcbK11ii Ta-·
6op, BHCTpi..111.111 3 pyrnHHllb .i no,lla.1ucS1 lO XMe.1bHHl..{bKOro. Jlpyroro
.lHSI 3a ix np11K.11a;(OM · niw.rn ii pe€cTpoai WeM6epra, - aCi nonepexo-
l11.m lO IIOBCTaHl..{iB.
llieM6eprosi He 6yno e&e mo 11 lyMaTH npo nepeMory, aiH no4aB
neperosopu 3 XMe.11bHHllhK.,.M, noro;i.uscH si;JJJ.aTH K03aKaM nywK11 H: no-
pox, Ko.m uoMy .l03BO,,TJSITb Bi..liHTH. 3 no.1hCbKHM siiicbKOM lO Kpu.10ea.
A.le Ha l..{i )'MOBH He nOfO.lHBCSI Toraii-6eu - um.1y -XOTi.lOCSI norpanr-
BaTH no.1bCbKHH o6o3. To.lli llieM6epr pirnHBCSI 11:TH npo6o€M. YnopHl-
Kyeae csiH: Ta6op i ni.ll uoro oxopottoio no11ae ai.wopoT. TaTapu ny-
cru.1ucS1 3a no,,1HKaMH, a.1e ;i.o6yTH. Ta6opy He Mor,,m; 6iH Tptteas lli.1uH:
letth. · .llpyroro .lHH, 15. TpaBHH, no.1S1KH MHHy.1u ypo11ume K H H iK i
5 a ii pa K H, a.1e K03aKH Ha3lOfOHH.:rn ix y HKiHCh 6aJ11..{i. TyT npmim.10
;(0 BHpiWHOi poanpaBH, »BCT}"nHHM 60€M 6pa.1HCSI, lll.0 3 o6ox CTOpiH
tteMa.10 Tpyna · yna.10«. Ko3aKH poaipea.1n no.1bCbKHH Ta6op, po36H.1H
BiHCbKO i 3a6pa:rn B n0.10H ycio CTapwttHy. 3HeHaBH,,.liKeHoro 11IeM-
6epra BOHH Ha MiCl..{i B6H.1H, 11HlllHX Bi.l.la,,rn TaTapaM, .lO TaTapCbKOi
HeRO.li .liCTaBCSI 11: CHH noTOl..{bKOfO, CTenaH.
no nepeM03i XMeJibHHl..{bKHH pa-
30M i3 TaTapaMH pyrnHB .laJii, lll.00
p-03npaBHTHCSI 3 rOJIOBH'HM nOJibCb-
KHM BiikbKOM. lliBH,lKHM JTOXO,lOM
BiH no.aaarn Ha 4urnpHH, )l.e CTOSIB
n~>TOl..lbKl1H. A.11e UOJibCbKHii" reTbMa ·-1
Ha aicTKy npo norpoM nepe.:i.oaux
BiUCbK piWHBCSI ycrynHTH B 6e3n{~4-
Hirni MicuH. BiH nepeurnoa pi11Ky
Poch i 3a KopcyHeM Ha HKOM)'Cb
CTapoMy BaJii 3aKJiaB o60PoHHHH Ta-
6-op. Aile K03aKH Ha3.rr.irHaJIH iioro
T)I, nepeihwrn POCb y HHWHX MiC-
USIX i 3araTHJIH pi11Ky, mo BO,J.a rro-
4a;1a Hapa3 cna.l{aTH. TO,!I.i noTOl.lb-
MaHClllM KpMBoHic. KHH piwHBCSI ycrynHTH .J.3..lli ii ni..l
Ji qtiaceor rpae10po. Uc npae.J,ono- oxop-OHOIO Ta6opy ITO.laBCSI 3,n.OBiK
,1.i6eo ..apa1>a-rypa Ji;OJanLi.oro no.uCJu- Poci Ha 6oryCJiaB. AJie K03aKH ii Ta-
eella, JeeHaen.1&eeoro m.1axT010. TapH BCTHfJIH BiKe sHnepe~HTH HO-
ro i 33MKlfYJltf lllJISIX ni_l f 0 p 0 X.0-
B o t0 ll i 6 po so io. TyT 6yna rJIHOOKa, 60.1ornna .:to.iHHa MiiK .:ieoMa
Kpy11ar.rn. Ko3aKH nepe1mna.111 H 3apy6a.111 .aopory, 3acTaBH.11H noiy
ii no6y.!lyBa.1H mattui. 51K Ti.'lbKH IlO.TJHKH BBiHlll.;1H CIOlH, K033KH H Ta-
3aMOK B nMJIRBU,RX. 3a.xi,J,eo-qineiqenit oil\ J1Dl'!.:Y J p. 1900

Tapu no1rn.m. 3 ycix 6oKiB ix 06CTpi ..1IOB3TH. no.1hCbKllll Ta6op HC Mir


p03BHHYTHCSI 8 TicHOMY MicU.i, B03H H nyllIKH 33CTp.SlrJlU B 60.10Ti. no-
qa.11ac.S1 saB3SITa 6opo1h6a. KosaKu ni,aC'ryna.1H TaK 6.-m3hKO~ 111.0 pyrnu11-
U.S1MH »TpOXH He .ilO 6oKy .licTaea ..m«. B O,lHy MUTb posipea.lJH .1ittil0
Ta6opy H BBipBaJIHCSI Mi>K no..1bCbKe BillCbKO. noTOLJ.bKHH, 1.LJ.O 6ye no-
nepe.lly. SIKOCb BH.llo6yBCSI 3 10p6u, ane K033KH uoro o6CK011H.71H H BiH,
patteuuu, nonaecSI B no.10H, TaKcaMo H: noJihHHH reThMaH Kanittoe-
CbKHii. CepellHHa Ta6opy 6opouunacS1 ttaH.llOBllle, ane ocTaToqHo H: ootta
nilllna BposTill. Mano XTO uanlllOB cnaceum1 B yTe11i, - 6araTo eiiichKa
noruttyJio, 111.e 6iJibllle iticTaJIOC.SI B TaTapcbKY Heeo..110. Ue 6y.10 26.
TpaBHSI 1648. p.

Hapo.u_Be DDBCT. . .•. 3ni;t Kopcy.fUI XMeJibHHU.bKHH nepeiiwoe ni.zt


Ei.1y UepKey. Ue 6yno ocTaHH€ MiCTo, )le CTOSIB pe€cTpoeu.H K033U.bKHii
no.11K, i KoaaKH BBa>Kanu. Einy UepKBy aa »CTapy rpSIHHU.IO« csoix ae-
MeJib. TyT reTbMaH Bi.ll.CBHTKyBaB CBOIO nepeMory: »TpilOM<I> no BHrpaHiH
ei.11npaeyeas, ycix Tpy6a11ie Ta cypMaqie i3eiellln ;i.oKynu, 3 ryKOM
Be..1HKHM«, onosiaaB oqesH;leU.b. TyT BiH CBiii noxi)l CilHHHB. Bin OCHrHYB
Te, .ilO 11oro K03a11qutta 3Marana, BH3BOJIHB pe€crpose siikbKO a uesoni,
yMO>KJIHBHS WHpoKHu JJ.Ocryn .llO BiHCbKa eciM .ll3BHiM BHilHLLJ.HKaM, npu-
septtyB .Koaau.bKi B0.1IbHOCTH, ycyffYB ia K03aU.hKOi TepHTopii no ..1hCbKi
BO€HHi CHJIH ..J ·ailo6ys HaBiTb KY.llH ·6inbwe, Hi>K .llyMas, "60 no.1hCbKa
apMiSI 6yna poarpoMneHa JJ.OOCTaHKY H: KoponiBCbKa B.i1a.lla ycTym1.1a
a HaMHinpHHLLJ.HHH. Tenep Tpe6a 6yno )laTH eiii~bKY Bi.lnoquuoK, aa-
H.SITHCH BH}'TpiwuhOIO oprauiaau.ie10, onauyeaTH Ti Bemnci MaCH, 1ll.O
KHHYJIHCSI 6ynu .llO noecTauuH.
00BCT3H11HH pyx i3 He3BH11aHHOIO llIBH.lKicTIO DOWHpHBCSI 8 U.iJiiH
HaJUJ.ninpRnmuni. Cou.iH.lbHi A uau.ioua.11hHi Bi.lHOCHHH ea YKpaiui 6y.1H
208

TaKi HanHHTi, w.o HK TiJlhKH K03aKH nollaJIH s1uHy, .ao 36poi KHHYJJOCH
Bee HaceJJeHHH, - eeJJHHH, Mim.aHH, .llpi6tta lllJIHXTa, a ~ if .llyxoseHCTBO.
Hal1paHilll p03BHHy ..1acS1 6opoTh6a Ha Jliso6epe>K>Ki. KHH3b 51peMa Bn-
IUHeeeu.hKHH, BJlaCHHK Jly6eHW.HHH, CHJlbHO YTHeKaB TaM CBOix ni;lJla-
HlfX, i Hapi.ll, 3BHKJIHH .llO cao6o;m, 3.ZJ,aBHa rOTOBHBCH )lO po3npaBH.
5IK TiJihKH npHHlllJIH aicTKH npo nepeMorn XMe.TibHHU.hKoro, noacTaHHK
au6yxno TaK Harno if TaK CHJlbHO, w.o BuwHeeeI.tbKHH a wicThTHCHllHHM
BiHCbKOM Jle,lBH BeTHr yTeKTH LJepe3 ,llHinpo Ha 00JliCCH. _CTOBCT~lHU.i
3Jl06yJIH Bei .'liBo6epe>KHi MiCTa Ii 3aMKH: Jly6Hi, 0HpHTHH, 0epeSICJ138,
Hi>KeHh, OCTep i 6araTo HHWHX. Hapo.llHiH pyx nocyaaBC.H mrniHoio
Bee JlaJii Ha niBHiLJ. He onepJJHCH ttaBiTh em1hHi aaMKH B 4epHurosi,
Hosrop0Jl1 CieepebKOMY i CrnpoJly6i, xo1.1 Micu.eea WJIHXTa CHJibHO
6opoHHJiaCH - IlOBeTaH"li BiJUiJIH BJlepJIHC.H a>K y rpHHHU.i BeJIHKOro
KHH3iBeTsa J111TOBChKoro. CKpi3h TBOpHJJHCH no.'IKH, tta 3paaoK Koaauh-
KHX; HK np~OBi.llHHKH BH3Ha11HJIHCSI MapTHH He6a6a, MaKCHM rna)lKHH,.
CTeTpO f OJIOBaUhKHH i HH.; BOHJ.f Bci niJT 7T!lBaJIHeH Ili.ll BJia.lly XMeJlb-
HHU.bKOfO.
Ha npaBo6epe>K>Ki BiHHa 06ropHy.11a Bi.llpaay KuiemHHY i 5pau.JJaB-
W.HHy. TyT noHBHJIOCH KiJihKOX TaJiattOBHTHX: aaTa>KKiB, mo a6upanH
.llOBK0.'13 ce6e BeJIHKi M3CH Hapo.ly, HWJIH UOXOJlOM yce· )laJii, Jl06yaa10l.IH
MiCTO 3a MicTOM, 3aMOK 3a 33MKO)\of. f-OJIOeHe iMSI Jl06yJIH co6i laaH
ramKa, Bi.llOMHH 3)(aBHa »UOJibOBHll BO>K.ll«, nin CTenaH, Tpmf><>H 3 Rep- .
wa)li i HH. AJ1e eJtaBOIO nepeiirnos .ycix M a K c u M K p H Bo H ! c. 51Koro
BiH 6ye poJly, npo u.e pi3Ho roaopuJrn; OJltti Ha3HBaJIH uoro MimanHHOM
i3 OcTpora, HHwi 3 MoruJJeaa, me HHwi KaaaJJH, mo aiu 11yil<nHeU.h,
rnoT JISIH.lleU.h, HKHH 6paa y1.1acTh y TPHU.HThJliTuiif aiiiHi, nJJaeas 6araTO·
no CepeJlaeMHOMY Mopi if noTiM aaMatt.llpyaas Ha YKpaiHy. BiH 3BO.llHB-
3aB3HTi 6oi ai WJIHXT-OIO if BH3Hal.IHBCH oco6nuoo_ B 6opOTb6i a BurnHe-
eeU.hKHM. rop,llHH MarHaT nepeHWOB Ha BOJIHHb i "3Bl){TiJib HaMaraBCll
cnuttHTH noacTaHHH, >KopcToKo KapalOllH noacTattU.iB. KpuaoHic 17. JIHnHK
aauwoa uoMy .llOpory niJl MaxniBKOIO, norpoMHB KHH>Ke aiffchKO ii ne-
pecJii.llyBaB KHH3SI a>K ni.ll 3acJiaB. TyT Ha nHu.apCbKHH cnoci6 BH3BaB.
Buurneeeu.hKOro Ha 6iif y 1.1licT0My noJii: nHTHJlHeBHa 6uTBa 27-3L nunmc:
1648. p. IlOKiH"IHJiaeH nepeMOfOIO IlOBCTaHU.iB. 0oaeTaH11i BaTarH .ll06y,.1H
BCi ae.'IHKi 3aMKH Ha npaoo6epe>K>Ki, YMaHb, 5pau.naa, BHHHHU.IO, Kpa-
CHe, HeMupia, Ty Jihl.IHH i 6ar.aTo i HHrnux; 9. eepnHH ynaa i 5ap,.
SIKH11 yaa>KaJUt He3)l06yTHOIO TBep,llHHCIO.

_namm11,i. 3a rou qac XMen-hHBU.bKHH npo6}'BaB y 4Hmpuai, - 3au-


MaBca opraHiaau.i€IO K03aU.bKOfO BiHCbKa. .Llo HbOro HanJIHBaJIH BeJIHKi
MaCH OXOTHHKiB, SIKHX Tpe6a 6y.'lo nop03.lliJISITH B IlOJIKH Ta eorni, 036po-·
iTH, BHnpo6ysaTH, BBeCTH y BiHCbKOBY .llHCU.HDJiiHy. .lloToro ii< reThM3.ll
Mycia ysiHTH a neperosopu a KpHMOM, ia Type1.111nHoro, a Mon.l{aaoro,
a MoeKBOIO, mo6 npH€.llHaTH co6i ix AOnoMory, 1.1u HeBTpaJJhHicTb y .'laJ11>-
wiH aiifHi. Bitt nueJiaB nocoJJbeTBO ii .llO Baprn~au, aJJe nOJibCbKHH coiiM
nporoJIOCHB BiHHY 3 K03aKaMH i IlOJibCbKe BiH:CbKO B>Ke a611paJIOCSI Ha
BoJIHHi.
3 He3BHl.laHHOIO .euepri€IO reThMaH 3M06iJiiaysaB CBOi eHJIH; roJIOB-
HHH Ta6op 6ys Ha.ll MaeJJOBHM CTaaoM tta.ll pit1K010 Poeaeoro, J{e KO-
aaKH 3.llaBHa a6HpaJ1HCS1 a noxo)lu. KoJio 25. JIHDHH 1648. p. yKpaitt-
ChKa apMiH no.Aanac.H ua aaxi.ll. .nonepe.lly niwoa Kpueonic, aa HHM
faH>Ka 3 YM3HCbKHM IlOJIKOM i IBaH fHpSI 3 6iJIOU.epKiBebKHM, 3a HHMH
207

Mic~e 6HBll ni,11 n1111aB~RMll.

~npoeoJia :Hwos caM XMeJibHHU.bKHH i3 ro.10BHHMH cu.1aMH, wmucoM ua


naeoJio-., SIHywni.llb, B OKOJIHU.i XMiJibHHKa. TvT v fl H .1 SIB u. SI x aaKJiaB
o6o3 ni.ll 3aMKOM, 'lj'T i npHHW.710 .llO BHpirnuoro 6o.0 3 n0.1HKaMH.
K033U.bKHH Ta6op CTOSIB I Ha,ll pit1KOIO IKOBOIO B o6~pOHHOMY Mi CI.ti_,
cepe,ll pi'IOK, CTaBiB i 6oJIOT; :Horo yKpim1euo OKOilOM i 8033MH, rn.<>
CTOHJIH B wicrhox pH.ztax. JloeKoJia 6ye Hepisuu.H TepeH, npocTS1ra.rrncK
KPH Ta 6aJIKH. Ha nieHi'I, Ha;r. MaJIOJO pi'IKOJO, iiw.1a ne_penpasa e ·ua-
npHMi ua KOHCTSIHTHHi~; T)'T Ha rpe6Jii K033KH IlOBHCHil3JIH wauui.
JlHSI 19. eepecHH KOJIO KOHCTSIHTHHOBa IlOSIBH,,10CSI Il0.11bCbKe BlHCbKO~
Jly>Ke eeJIHKe, .ll06pe oa6po€He, 3 ee.'JHqeaHHM o6o30M. A..1e O..lttoµ.iJib-
Horo nooRo.ZJ.y He 6yJio, KOMaH.llyBaJIH TPH »periMeHTapi«, 3ac..1aschKHii,
Ko1:1€QIIOnbchKHii i OcTpopor - (XMeJihHHU.bKHH 3 noropJJ.oJO npoaeas.
ix »nepHua,. .llHTHHa, JiaTHua«). Bona ue 3MOfJIH yTpHMa-TH .llHCUHDJiiHH
ii JIUY y ajiichKy. 3aKH w.e yKpinJieuo Ta6op, nepe.11.oei noJIKH KHHYJIHCR
ua K03aKie. Po3ropiJiacH 6opoTL6a 6iJIH rpe6Jii. TpH'li uacrynaiia no-
JIHKH,. TPH'li 6paJIH rpe6JIIO, cnepwy nixoTa i .ztpafOHH, DOTiM Ki!fHi
noJIKH, aJie KOOaKH see ·uoBHMH cHJiaMH ei;i.6asaJI8 aTaKH. TaK npoiiwJIK
TPH JlHi. XMeJlbHHIJ.bl(HH cnepwy TiJibKH ei;i6HeaecH, KaaaJIH, w.o t1eKas.
6iJihWOi TaTapChKOi ni.zumra. A>K 23. eepeCH.H 1648. p. eiH .lla.B HaKaa.
.zr.o ronoeuoro HaCTyny. HanepeA nyCTHe TaTap. Ix 6yJio -ue6araro,
BChOro '3()()0. IlOJibCbKa KiHHOT3, He cJiyxaJO'IH KOM3HJlH, KQHYJI3CH ea
op.zr.y. no'l3JI3CH -6e3Jla)lH3 6opOTb6a no Hpax Ta 6aJIKaX. Bee. HOBi
H HOBi nOJibCbKi KOporBH JieTiJIHi B 6iii, i He MO>KH,3 6yJio ix O:PHM3TH~
XMeJihHHU.bKHH BHKOpHCTaB UIO 11erywmo; i K033U.bK3 apTHJI€piH no-
208

1.1a.ria CH.TJ.bHO o6CTpi.1JOBaTH rpe6.JIO. _no.lJbCbKe_ BIHCbKO .Jle BHTpHMa.10


-06cTpi.1y 1i llHM-.lY:iK .1HWHJIO waHui. To;i.i .!lO HacTyny pywa.11a K0-
.3aUbKa nixoTa. CTi.l ii HanopoM noJIHKH no11a.11H yCTynaTH ..lO csoro Ta-
-Oopy. A.le BHHBH..'IOCH, lll.0 ue.H Ta6op 3aKJia)J.eHO B TaKOMy HeBHfi;tHOMY
Micui, llJ.O 3 HbOro 6opoHHTHCH 6y.l.e ro:ti. Toli no.'lbChKi no..1KOBO.lui
HaKaaa.1a ei;teopoT Ha KocnrnTHHie. KoaaKH H: TaTapu HanHpaJIH .1aJii,
j TO.li cepe.l DOJIHKiB 311HHHJI3CSI TaKa na'HiKa, lll.0 HiHK He MO»<Ha 6y.1n
yTpHMaTH aiucbKa B .1a;i.i. »51K npHHlllOB Be4ip«, nucae no.11bCbKHfi
o<t>iuap, »naHoee periMeHTapi H: noJIKOBHHKH aixa.1ucH THXU.eM i, xoea-
JOllHCb .Y TeMHiH HOiii, 3i BCi€i CHJIH no11aJIH BTiKaTH. I nOKHHy.iu KO-
porBH, 3HaKH, rapMaTH, TaOOpH i 803H llHC.1eHHi, lll.0 paxylOTbCH Ha
MHOfOKpOTb CTO THCSlll. 51K KiHHe BiHCbKO no6a11H~10, llJ.O HeMa CTap-
WHHH, nOKH,la,;10 Ha 3eMJIIO 36poio, naHI.{Hpi, KOnii, i ace nill.IJIO Bpo3-
Till, BH.l.aBWH Ha pi3HIO nixory ..• Bci Hallli 6i>KaTh noTOMJieHi Ha eci
601rn, HHWi H niIUKH i.lyTb, Be.llyllH 3a co6010 KQHi... Bo TaKHH CTpax,
TaKa MOpoKa 06xonu.1a HaWHX, llJ.O BTiKaJIH llBaJIOM,.nOKH KOHi MOf.:lH,
.Ka3a.7JH, lll.0 3a HHMH TaTa pH H.llYTb !...« »B3S18 eopor Ta6op; y HbOMy
npe6araTO 80€HHOf0 i CTOJIOBOfO 3Ha.lli6H, lll.0 iioro 3 yci€i KO-
pOHH nouaB03H.TJ.H H3H3HaMeHHTiwi nauoee, BHOHpalOllHCb Ha BiHHY He
TaK a aa ..1i30M, HK 3i cpi6JIOM i 30.:lOTOM. Bi1.rnuu copoM, He3a6yTHH
BTpaTa ,l.l'JH n0..1HKiB«.
3ni,ll nn~'IHBeU.h XMe.11bHHUbKHH PYWHB Ha ra.lHllHHy. TyT Bi.lpaay
eu6yxJIO BCeHapOlH€ nOBCTaHHH, DOllaJiaCSI 6opOTb6a no BCiX MiCTellKax
i ceJiaX. Oco6JIHBO BC.laBHBCH W.11.SIXTHll-fa noKyTTII ce Me H B H c 0 q a H,
lll.O :ni;t 0THHi€IO 3i6pas 6ys 15.000 ai.HchKa. XMeJihHHUhKHH cnuuaacH
niir.o JI b B 0 8 0 M (9-23. iKOBTHH 1648. p.), a.1e ,l06yaaTH MiCTa He
.llyMaB, Bi.apaay not.Iaewu neperoeopu a MillJ.aHaMH aa oKyn. llpi6Hy
6opOTb6y ni.ao JlbBOBOM BeJIH TiJihKH· BaTaru qepui. llusi 15. »<OBTHH
i 648. p. MaKCHM Kpuaouic Jl<>6ys .1beiechKY <f>opTeuio. BHCOKHH 3aMoK.
3ni.lO JlbBOBa reTbl\laH WBIUKHM IlOXO)lOM nilllOB ni~ 3 a M -0 c T SI, HOMy
xoTi ..iocH 6yTu 0'.1u>1<1.1e Bapwaau, ..le BHpiwysaecH eu6ip nOJibCbKOro
xopo.:1H. Ko.rn »< KopoJieM o6pauo 51Ha KaauMupa, 3a HKHM aaHBJIH.rmcH
xoaaKH, XMe.1hHHUhKHH yKJiaB THMtiacoee nepeMuppH, npHHHB ,lleMap-
Kauiiiuy JiiHilO ua foputti i aepHyecH B Ha.llllttinpHHllJ.HHy. B ;teHb
CBHT-ee11opa nepe.l Pia.l.BOM Bill eiir.6ye TpiioM<f>aJibHHH Bi3ll llO K11€ea.

Ko3a14ui nn1. 3 AP'J'B .6on.uea.


209

B•coKMI 3aMOK y Jlbaoai, a106y-rnii ~I. l\pnBoaoco~ 164.S p.

7. Bi ii Hu X Men bu u uh Kor o.
36opiBCbKa DepeMOra. XMe.llbHH l{bKHH MaB Ha~iJO, UJ.10 3 HOPHM I«>-
poJJeM 3MO>Ke B;ieplKaTH .!{06pi Bi.ilHOCHHH ii aa6eane 1mTH Te, mo 3ll.06yo
JIH K03allllHHH i .llJIH Bci€i YKpaiHH. A.1e MilK YKpaiHOIO Ta no.11bme10
6y ..10 TaK 6araTo cynepe11HocTeii, mo 6ea a6poiiHoi 6opoTb6H He MOlKHa
6yJJo ix BHpiWHTH. B 11epBHi 1649. p. IlOJlbCbKi BiHCbKa nepeiiWJIH ro-
pHHb i no11a..111 HacTyne ea ce..1S1HCbKi Bi;uinH, mo CTOH•lH tyT aano-
raMH. ni.l Illy JiblKHHIUIMH BOHH poo6e.1e no.1KH Isaea .llom(H ii Ta6o-
pem~a. B UbOM}' 6010 6pane y11acTb a yKpaiHCbKoro 6oKY ii >KiHKH,
O.ilHa a HHX, Co..1oxHa JloHl:.tiBna, nonana B. nonbCbKHii nonoe i ,10-
JIHKH noKapa..10 ii Ha ropJI<> ~ 11apiBHHIUO. 3 OcTponom1 yc-rynue
KpusonoceHKO, ni.iuaBoi" i 3ssirenb. Ta 33 TOH 11ac XMeJibHHl{bKHii
3Mo6iJiiayBaB Koaau.LKi nonKH ii pywes ea nonHKiB. Epau...1aBCbKHii non-
KOBHHK .llaHe..10 Heqaii poa6es no.'lbCbKe BiiichKO ni.ll M e lK H 6 o .ll lK e M,
caM XMe.;lbHHU.bKllli y.llapHB ea c Ta pH ii K 0 H ~ H HT H H i B. no OOJib-
CbKOMY BiHCbKY niwoB cno.1ox. »nauoee periMeHTapi«, ODOBi.llaB OOJib-
CbKHH O<f>iu.ep, »~OKH Mane ;ii..10 a MYlKHKaMH, .!laBaJIH co6i pa.lly ae-
uaiiripwe; Tenep, HK npeiiulJlo .!10 · caMHX K03aKie' i Tamp, 30BciM
llOTpaTHJIH rOJIOBH, O;utH ,!{0 O.,!lHOrO i3.lUITb, BiiiCbKO >K eyxa HaCTa&'IH€«.
llopiWHJIH nosepeyTHCB 26. 11epBHH 1649. p. »Ueii Ham BiABOpOT pie-
IUIBCH BTelli, - SI ~aBaTH He BMiIO«. npH3HaBCH IlOJlbCbKHH IlOJIKOBOl.eu..b
cl>i pn€ii.
nonbChKe eiiicbKO ycTynH ..10 .llO 3 q a p a lK a ii 06Kona.11ooi B 060-
J>OHHOMY Ta6opi ni.a oxopoHoio aaMKy. npoei.ll ea;i 06opoeo10 nepe6pae
SlpeMa BeweeBel{bKHii. YKpaiHChKi ii TaTapcbKi BiiicbKa 06cry11e.1e 36a-
pa>K i no11ane o6nory. KoaaKH npo6JBa..1e cnepwy nepeMOrTH noo11HKiD
npHcTynoM; y 6opoTb6i nonar..1e nonKOBHHKH Eyp.110ii, c..1aseHii ia Mop-
CbKHX noxo.aiB aa Cuaony i wnuTaq MopoaOBHllhKHii, uto sa uu11
»t.tepub AY>Ke >Kanyeana«; nonKOBHHK Boryu AiCTas pauy. Ta niauim
3ClllKHYJIH 36apa>K TicHOIO 6.lbOKa.lOIO, ~o eixro He Mir »aui DTcllllKOIO
nepeneTiTH<\.

•loropi.w YE.paiacLEOr<> BilcLEa.c. 14


210

4acTHHY BIHChKa nil npoBOAOM Maxait~a KpHqeachKoro reThMaH


BHC.11as Ha 6i:iy Pych npoTH .'IHTOBChKHX siifchK. A.1e reTbMaH 51Hylll
Pa.lHBH..1 nepeMir K03aKiB y 6aTBi ni.l JI o €Bo M. Kput1eBCbKHii ,liCTaBCH
B DOJIOH i Bi.3. paHH BMep.
Ha ni:i.Mory 36apa>KeBi 3i6pascH Kopo.1b 51H Ka3HMHp, w.1S1xoM Ha
C0Ka.1h i Jlo6poTsip. XMeJJhHHUhKHii HenoMiTHo 3a6pas 6i.1hruy qa-
CTHHY BiliChKa 3Ili.l 36apaiKa ii BHCT}"IlHB Ha3yCTpiq KOpo.1eBi ni.!l
3 6 0 p i B. no.1SIKH He Ma.m .l06pux Bi.l.OMOCTeii npo PYXH yKpaiHChKHX
BiiiChK, ,l..1SI HHX ueii HaCTyn 16yB HeCUO.!liBaHKOIO. JlHH 15. cepmISI
1649. p.. KO.lH UO.lbChKe BiliChKO 36.1HJ.Ka.TJOCSI .lO 36oposa i CTa ..10
Ha.l 6arttHCTOIO pi'-IKOIO fHi3HOJO, B.lapn:1a Ha HbOro K03auhKa ii TaTap-
ChKa KiHHOTa (Mi:m: MeTeHeBo'.'tf Ta 36oposoM). 3ac1mqetti no.1S1KH 3aMe-
TYrnu.mcsc. 6e3 HiSIKOfO .1a.l\' niw.1u B 6iii. 3Haiilll.111CSI SIK ,. naCT1ii •
.lOBKO.la 3aMKHeHi BiilCbKOM, W.O HaCT\"Ua.10. no.lSlf.10 T\"T .lO --1000 .110~
w

,leii, - »yBeCb KBiT U0.1bCbKOi W.1SIXTH CTep.1a pyKa BOpora«. no.lOBllH:t


Ta6opy 3 ycHKHMH 3anacaMu .licTa ..1acsc B pyK11 TaTap.
TnMt1acoM nepe.loBi no.1bChKi no.1Ku, .le 6yB i 51H Ka311Mup, 3aHSl.1H
36opis i cnuttn.rncH Ha .lpyrm1y 6oui fHi3Hn. A.1e TYT auCTynu.111 ro-
JIOBHi CH.lH XMe.1hHHUbKOro. ii Hariep ..1u Ha HHX. no.lSIKll 3aMKHy.1HCH
B o6opOHHOMY Ta6opi. OKOna..1HCSI i npo6yBa.lH 3BeCTH 6iii. A.1e Ta-
TapCbKa KiHHOTa pa30M j3 yxpaiHChKOIO niXOTOIO TaK CH.lbHO Hanep.lH
Ha nO.."lbChKi no..1KH, w.o BOHR MyciJJH ycTynHTH ,lO Ta6opy. llpyroro
,lHSI K033KH .ao6y.1H MiCTe'IKO 36opiB i 3 ycix 6oKiB 33MKH)".1H nO.lb-
CbKHli Ta6op. Ko3aUhKa apTH ..1€piH CHJibHO 06cTpi.1iosa...ia waHui, a ni-
x:::>Ta pywu.1a .io HacTyn~:. -Cep~.l
n:::>.1bCbKOf0 Bii1ChK3 UOBCTa.1a Me-
TYWHsi - nanrnpH..1acS1 q~1Ka, ma
CTapWIIHa BTiKa€. y uiii KpHTHqHiif
xs11.1HHi KiOpo.1h nJ11aa i3 XMe..1hHHUh-
KHM i xaHO'.\t nep~rOB0pH j:'r .lOBiB
.i::> Bi.lff\IOrO 36opiBCbK0!""3 ~rnpy'
.lHSI 18. cepnHSI 16-!9. p.

Ueli :\mp .ias npaBtti ocHOBH K0-


33UhKir1 .iep:m:aEi. Tpu Ha.u,HinpHtt-
cbKi BO€Bi.lCTB3. 1rniBChKe, 6pa1.J.J1aB-
CbKe i"1 11epmtriBChKe CTaJIH OKp~­
'.\tOIO t\033Ubt\0IO Tep11TOpi€JO. 3aXl,l.-
HSI rpaHHU.SI flrn.1a . 3.lOB)K c ..'I y q y,
ue 6\·.1a T. 38. K-033UbK3 JJittiSI; n0.1b-
CbKi - BiUCbKa He )f3JIH npaBa ii ne-
peXO.lllTH. Ko33UbK.e pe€CTp<>Be siii-
CbKO '.\-13.lJO Ha.1iqyBaT11 40.000. Ko-
3aKH cTa.1n ynp11ei.1€1ioaaH1D1 cra-
H'O'.\I. y ix pyKH nepe1iw.1a BCSI ynpa-
noJIKOBHMK Muai1,10 KpMt.teSCbKMM. ~a KpaiHH.

6epeCTe'IKO ii 6aTir. A.le ~mp 3 noJibW.elO 6yB H·eTpHBKHH. 3 _)"Kpa-


iHCbKOfO 60K\" 0\",10 HeB.lOBo.1eHHH. w.o He B.la.lOCSI y.lep:m:ant Ill.1, K0-
33UbKOK) B.la-.lOtO ecix npoCTopia, 33HSITllX 3anop03bKll'.\f BiiiCbt\0:\f;
a nO.lbChKi M3fH3TH i'I W.1SIXT3 He .l\"M3-.1H 3piKaTllCSI YKpaiHII. He336a--
poM npuii11v10 .lO HOBOi 6opOTb6H.
211

\
\
\,_
\

/
I
/~
/,_,._4i,.
0 'i\·:.-=-=--=:!~

/,•......... \.
. . T ;aa::i ~
; ... ..;ooo
·- : ooo .:::-1 /
-..:J ~---
: .....
-,
:
; r\ :
·- --- _;
°-:)•P...O.
'JiuTn'ba. n\g .36opo'bo..¥v.
~ ...... >~i...Pi.. i6

c:::J ltoAbC.b'k.i.. b~ko.


~_p.n.x;ii.. ~6.0,9 \
\ \
-

r
i(
Ykp.D."-~'b"k.i. i m.o.Tn..::>.~'b"..<..i.
bi..UCA'ka..
~u.'k.uU. 'tn.Ooo~.
~..om.a..~c...b~u k\.C..C...4
\
BiiiHJ noqa.1acH 3 Toro. mo no.1htt11fl reTMlaH .\\apnrn Ka::ittOBChKHfi
It 11043TKO'I .ll:OTOro 1651. p. pynmB Ha K033U.bKY .liHilO·. 5pau.1aB-
.i...:11ii no.1KOBtt11n: .1 a H n .1 o He 1I a ii s11r1wos nporn no.1Rn:is lO Mi-
C fl llt\a K pa c tt or o. a.1e ~T no.1HK11 o6crymnu iloro i B 3JB3Hrm1v
1'10111 :_?1)_ .llOTOfO 1651. p. Heqa{1 no.rnr. no.lhChKi Bii'"ICbKa 33HSI.lll no-
I J'HlllllJHi K03JUbh:i 3am~11 .\\ypaxsy. Wapropo.1. 4epHiBui. CriHy, 5I~1-
11u 1>. Ka.1iHOBCbKI1i"i noY:ah 06.1on· BnHHllUi. Ka.lhHllUhKnli no.1KOBHHK
I u.111 (-)orytt ui.llli'I Tll~.leHh 6opOHIIB '1icn .Jy:me 3JB3SITO ii BiJOHB
\ \.• nO.lbCbKi HJcryn11. T1rnqaco" HJ.lifiw.111 nepe.lOBi TIO.lKII ap"ii x~1e.1b­
lll:Ubt\Oro fi ni.l .l 11 n i Bue '1 19. 6epe3HR raK rn.1btto B.lap11.111 Ha no-
IHKin. mo no.1hCbKe sifichKO noqa.10 y cno.1oxy riKarn. 6y.1a · cnpasa
111 uioHa .JO n11.1.SiseuhKOi· •. nncas 011eB11.1euh-no.1$1n:. O.i1rn K033L1.hK11r1
hopnyc. rri.i nposo.im1 reHepa.1hHOro ocasy.n .]e,1n:a .\\1L-xa1i.10B114a.
:' .10nm1or010 6on·Ha. 3arttaB siiichKO KJ.1iHOBCbKOro a:m .io Ka~ISIHU.H.
Xm\1bHI1UbK111:.1 niwoB .ia.1i Ii y rpastti cTaB i3 ro.1osHm111 C11.1a~m
n i.1 3oopoBmf. 4eKaJ:Olill ryT fO.lOBHOro nO.lhCbKOro BittChK3. LUO BlliiW.10
u noxi.l ni.i nposo.io~1 51tta Ka3mmpa. A.1e Kopo.1h s116pas 11Hwmi
1111S1x - HJ C0Ka.1h i .ly6Ho. To.Ji :\\le.1bHHUbK1111 3asepHys tta3a.l
I rtO.lJBCSI Ha 5epecTe1.j Ko.
l\opo.1h nepe1iwos TYT pi11Ky Crnp i yKpimrncSI Ha pieHi1i n.10-
uumi 'lim Crnpm1 Ta n.1sm1iBKOIO. K033UhKllli Taoop CTaB HanpOTll
110.1hchKero. Ha ~m.1J:O. Ha.I n.1siwiBK010. A.1e u.e ~1icue He 6\·.10 snrilHe.
()() repeH 6yB rop6KOB3THli. a Hll pi4KOIO TSlf.lllCSI IDHpOKl Oartta. ni.l
f)epCCTellKO npmiWOB i X3H lc.1a~1 repeii i3 Op.lOIO i :TaB O,la:aiK
212

sa K03aU.hKm1 rn6opm1. ~· ... paiHChKe Bii'1chKO paxysa.m Ha 100.000 i 6i.1r,-


rne. TaTap Ha 80.000, no.1suds .10 160.000; a.1e u.e u.mpp11 HencElf i.
cnpaBiKHhOro 6ornoro BiiiChKa 6y.10 3Ha4HO ~leHwe. A see iK u.e oy,1J
Hai'16i.lbllla OHTBa 3a x~1e.lbHllt.IllllHH.
llHSI 28. 4epBHS1 1651. p. no4a.111rn 6oi rapu.isttm:is. HJ ttepisow1y
Tepetti. mo BillLlSIB 0611.1Ba Ta6op11 . .lpyroro ,lHSI. 29. 4epBHSI. ITO.lH!~ll
3HallHOIO Cll.lOlO BllCTynn.lH Ha K03aU.hKlli'I TaOOp, lUO He oyB ime yrD-
pSi.lKOBaHIIH. A.1e X)1e.1hHHU.hK11i'1 y.lapns Ha HHX 3 6oKy i Bi.lTHB no.1b-
ChKe BilicbKO Bil fioro ra6opy; TOli .rnr.10 6i.lSI 7000 no.rnKiB. K03JKH
.l06y.m 28 KoporoB. ~liiK IIHWIL\l i npanop reTb~l3Ha noTOU.bKOro. Uc:
He3Bll11aiiHO nilHSl.10 Hacrpii'1 yKpaiHCbKOfO Bii'ICbKa. A.1e rpeTbOro .ll-IH.
30. 11epBHSI. IlO.lSIKll me 6i.lbWOIO CH.lOIO niw.m Ha K03aKiB. 3 .lOTIO\W-
roIO apn1.1epii no.1bCbKa KiHHOTa nepe.1a:'\1a.1a K03aU.bKi .1aa11 f1 .lii'im·L1
aiK .10 ra6opOBllX B03iB. no.lSIKll nepe:'\iOf.lH Ii TaTap i TaK CILlb!iO
ix norpmm.111, mo op.la cepe.l naHi11Horo cno.1oxy no4a.1a sriKaT11.
1Uo6 3acnoKOiT11 TaTap, x~1e.lbHllU.bKHli i3 BlffOBCbKIDI no;J.a.rncn
lO xaHChKOro ra6opy. A.1e T)T cra.1arn HeqysaHa pill - xaH 3axomrn
rerh~taHa 3i co6oio i 3 u.i.1m1 siiichKOM Bi.lii'1wos 3Ili.l Eepecre4KJ.
Ko3aKn 3a,111w11.mcS1 a Ta6opi 6e3 npoao.ly. Cepel aii'1chKa npui'1w.10
.llO po3pyxia, 3LIHHH..1arn ~1erywHH. CTapunrna 3 se.mKnM rpy.lml np!1-
septty.1a .lal. ferh:MaHOM o6paHo cnepwy KpomrnettchKoro no.1KOBH11Ka
<t>11.10Ha 1l:ma.1a.mS1, mo ,lo6ya co6i c.1asy me nil n<oannm Bolami,
noriM l\\arniSI r.1uKoro. Ko3aKH yKpin11.m cn.1httiwe ra6op i ycniurno
Bi..l611sa.111 nO.lbCbKi Hacrynu. 3po6.leHO TaKOiK Ki.lhKa BHila.liB Ha n0.1b-
CbKi wattu.i. A.1e no.rnK11 .atta.111 npo BilXil TaTap i nolii cepe.1 K0-
3aKiB ra c11.1httm1 nepcrtteM cpopn1cpiKau.ili noqa,m aaMnKaTn yKpaitt-
ChKHii ra6op. 13 5po1ia cnposun.rn rn:m:Ky apm.1epi10. mo c11.1hHo
611.1a a K03aU.hKi sa.rn. 4acr11Ha no.lhChKOro aiHchKa nepei'1w.1a Ha npa-
Bmu1 6iK n.rnwiBKll, moo i 3Bi.lTi.lb aTaK\'BaTH K03aKiB. Ta:\I aarJ-
TH.1H rpe6.1e10 pi11K~· i BOHa w11p0Ko poa.m.1arn. CynpoTH rn:m:Koro cra-
Hoa11ma crapw1rna piwH.1a anaecTH Ta6op i3 Hea11ri..lHOro :\1icu.H 11 no-
11aTH ai..wopoT. Ko3aKn no6_y.Jysa.111 Mocm Ha pi11Kax, - He WKO..lSIOllH

\
r--- ...:
I : I\
f
I
v
-----~
I
I

\ \ \
'
" .. \

'- J
l
213

·-·
' l
r------- ...
~ T ~
L-------'

-)-- --
)-.:_ - -

n.lAH 601<> ni.i 6epecTelfKOM. II - iJo:o,Ul:D. x- BiliCHO :\:)1e.lblllfilb!;1jro, T - TaTapu.

11 i L03iB Hi BCsu~::>rv BO€Httoro 3HC1.li6S1. w.06 3araT11Tn 60.1ora. Eon-H


i3 l\i,lhl\mla TllCH'l.13:\111 nepefillIOB 33 n.1S111IiBKY. B.130118 Ha nO.lSIKiB
i 3axomrn ix no311uii. A.1e uapo.ltti earnrn. w.o 6y.m e K03aU.hKm1y
r,ll)opi. He 3po3y~li.111 unx 3axo1ie. Hapa3 no11I11p11.1arn 11yTKa. w.o CTap-
1u11Ha ri1..:a€...
Hattoso 3'411tt11.1arn :\1eTylllHS1 10. .mnHSI 1651. p.. - qepub Kutty-
1acS1 riKarn ttaoc.1in. Bee no36m~a.1ocS1 Ha ey3hKllX nepenpaeax. Ea-
rarn .lIO.lei'I norotty.10 e 6arttuw.ax Ta 03epax. Cepe.l cTncKy ue MO:mua
tly.10 s11se3r11 Ta6opy, - 3a.11111Iu.1aCH fi qacnrna nyllIOK. Ue 6y.1a
crpallIHa KaTacrpocpa.
x~1e.lbHHU.bKIIfi . .lOOYBllillCb i3 TaTapCbKOi ueso.1i, KllHYBCH PSl_!YB3Tll
~: ra110E11w.e. 3 tte3s11qafittoro ettepri€IO B3SIBCSI opratti3yBaTH ooopotty
Ila .liHii 6i.10i UepKBll. no.lbCbKe BilicbKO. w.o BBii'llll.10 B KuiBW.HH\",
:w:ra.10 ryT> :\IOryTtti cpoprncpiKauii. ni.l Ta6opiBKOIO 13. cepnHSI K03aKu
,-li ii surpa.111 i'1 no.1bChKmi noxi.l cmrnn.111. A.1e 3a Tofi 11ac .1nTOBChKe
uii'rchKO ni.l npoBO.lO:\l 5luy11Ia P.a.me11.1a .l06y.10 Knis i 3 nietto11i rI0-
11a.10 ttacryn Ha K03aKiB. To.ii X:\1e.1bHHU.hK11ii 6ys npm1ylllett11ii npH-
11Hm tteKop11ctt11i'1 ~mp, ni.lm1catt11i'1 ni.l 6i.10ro UepKBOIO 28. sepecmr
I fi.) 1. p. 411c.10 pe€CTpoeoro silicbKa 3:\1ett11Ie110 .lO 20.000. K033UhKY
l l p11ropil0 ofo1e:metto Ti.lhKH .lO KlliBChKOfO BOfBi.lCTBa. llI.lSIXTi npH-
WL'PHYTO ii .laBHi '-fa€THOCTH. a ce.1S1HH :\ta:m nosepttyrucH .lO natt-
11111tt11.
--\·1e 6i.1ou.epKiBChKHH .Joroeip He nporpnsas i pon:y. B.1iTKY I 6.'52. p.
lll'CTIO.liBaHO npni'tW.10 .lO HOBOi 6opOThOll 3 TI0.1S1Ka:\m. X~te.lhHHUhKllH
tt11rn.1as TO.li .lo Mo.l.l3BH ceoro CHHa T1rnowa. BiH nosi.lmlHB npo u.e
r10.1bHOro rerMiaHa Ka.1iHOBCbKOro i npoxas, mo6 no.rnKn ne nepe-
214

lllKa.l&a.111 UhOr.ry noxO.l08i . .\.1e Ka.1iH08ChKHfi 310paa a1KChKo i naB


ni.l Ea Toro M. Ha npa8oMy 6oui piKn 5ory. Ha lll.1sn:y. RKHM Mac irn
XMe.1bHH11eHKO. BiH ycTa8HB Ta6op Ha npocrnpiii. r.1uKiii pisttnHi.
RKY TSl&KO 6y.10 6opottttTn; .lOTOro ;,n rn6opo8i yKpin.1eHHR po3Tstrnyn
Ha Ui.1y !.fll.110. X~1e.lhHllUbl\lltt '-11"1-.lYiK BHC.138 npOTH HbOfO TaTaD
a caM i3 K03aKa:\m lll8H.1KO pyurn8 3a op.JOJO. Ha nollaTKY 611T8lf.
I. 'IepBHSI 1652. p .. nO.lSIKll 8i.1611.m nepe.l0811ii TaTapCbKHii nO.lK i .]0-
CHTb no6n.111 op.ly . ..\..1e noTi'.\1 Ha.Jii'11IJ.111 6i.lhllli TaTapcbKi c11.111 ft 3a-
rna.111 nO.lbCbKY KiHHOTY lO rn6opy . ..lpyroro .]HSI Ha.liiilll.lH K033UL>Ki
no.1KJr ii m,:py;,n11.111 Ta6op. Hi'.\teUhKa ni.xorn cu.1bHO 6op0Hn.1arn. a.1~
K03a1m nepe'.\IOr.m ii csoiM 06CTpi.1m1. nepep8a.111 .1iHi10 Ta6opy Ii yeiil-
lll.111 .lO cepe.lnm1. Cepe.l rio.1bCbKoro siiichKa no 1-1a.1acS1 '.\teTnIJHR. 31111-
HHBCR 6yHT. .xoTi.m Ka.1iHOBChKoro 3BSl3aT11 ii 811.laT11 TaT-apa'.\1. KiH-
HOTa nilll.la apo3Ti11 i Tpoxu ii 811puysa.1ocS1 8i.l TaTap. Ka.1ittoschi.:nii
6opoHH8CSI me S1K11i1cb 11ac i3 ni.xoT010. a.1e K03aKn .lo6y.1n fioro no111-
uit0. i BiH no.rnr pa30:\I 3i CTaplllllHOIO. 2. llep8HH 1652. p.
Oo Uili nepe'.\103i yKpaiHCbKi 8ittChKa 3H08Y 33HSl.lll U,i.1y .138!-liO
C80IO TepHTOpilO. lO rpSIHllUb Bo.mtti fi no.]i.l.lH.

Mo.1.1.aac1»Ki ooxo,11.11. B UbO)ty 11aci X'.\1e.1hHllUhKHi1 crnpaBCfl 3arpi-


m1TH K033UbKY .:xephi:aBy COI030M j3 6a.u:aHCbKJnfll .lepiKaBa~rn. LUO 6y.111
ni.l 3sepxttiCT10 Type1..11111tt11. Oco6.111ao 8a~rni 6y.111 .i.1S1 Hhoro 6.1i1JhKi
3Bfl3KH 3 cyci.IttbOJO Mo.uaso10. 60 TY.JOJO iflll.1a Topros.1H 3 ~~Kpaittn
Ii y BiiiHi 3 no.lblUelO 8iH noTpe6y8a8 3a6e3neKH 3 UbOfO 6oKy. BiH
3a.IyMaB O.lpyhi:11Tn ceoro CTapllloro cnHa Tmmma 3 Po3aHJ.OIO • .lOHh-
KOIO Mo.uaschKOro 80€BO.lll Bac11.1H Jh"ny.1a. 11.rn ui€i cnpaen BiH
y.1a.lHB ah\ 1JOT11p11 no.xo.l11 Ha Mo.uae~:. -
nepllIHii IlO.Xi.l 6yB npnroT08aHHii y Be.111Kiii TaliHi Ji BUOYBCR
TaK lllBH.lKO. w.o .l.l.H 8Cix 6ys HeCilO.liBaHKOIO. 3 KittueM cepnHfl 16.50. p.
XMe.lhHHUbKllli PYlll118 i3 r~~aHSI 3 40.000 K03aKie i 20.000 T3Tap,
y HanpH~li Ha no.li.l.lH. a.1e HeCilO.liBaHO 8 5hmo.1i nepeiiWOB .llHiCTep,
3amrn CopoKn i'1 nycurn TaTap Ha Mon.llaey. floTiM i3 K03aUbKHM aiii-
CbKOM nepeiilllOB npyT i CTaHy8 ni.l 51ca:\m. Jlyny.1 yTiK .lO Cyqa8JI
i 3Bi.lTi.1h H38SI3ae neperosopn. - noro.lnBCH .l3TH ceoio .lOHhh.}" XMe.1h-
HHt1eHK08i 33 .lPYhi'.HHY.
A.1e GepeCTeUbKa Hee.la11a 8i.lcyuy.1a reTbMaHCbKi n.1RHH Ha .lBa
poKH. Ta nic.rn mac.1118oi 611Te11 ni.i 5aTOro~1. y 11epsui 1652. p .• XMe.1b-
HHllhKHii a11c.1as 3HOBY 36poitny eKcne.lnui10 Ha Mo.uasy ttara.'laT11
80€80.li iioro o6iuHHKy. I cnpaB,li. 30. cepnnfl 8i.l6y.1ocH aeci.1.1H Tn-
Moma 3 Po3aH.lOIO.
3BH3KH 3 yKpaiHCbKll~f reTbM3HO:\f CJflrHy.111 Ha Jlyny.1a HeCilO.liBatty
siiiHy: npoTn Hhoro enCTyrrn.111 so.1ocbKHii eo€BO.la _ CTenan Eacapao
i ceMHropo.lCbKHH KHH3h IOpiii PaKou.i i nporna.1n Aoro 3 Mo.uaan .
•llyny.1 y.laBCSI 3a ni.lMOroIO .:xo XMe.1bHHUbKoro. I xo11 3arpoiKysa.1a
aiiina 3 no.lblUelO. reTbMaH pilllHBCH IlO!.fOfTH C8aTOBi. Tnllilll j3 10.000
KiHHOTH He3BH11aiiHO n:opmt nOXO.lO~. 3a 7 .1Hi8. npo6ir .iopory 3 4n-
rupnna .io J\\o.uaan. norpmme so.10ChKi ii ce~mropO.lChKi aiiic1>Ka.
2. TpaBHfl 1653. p ..106y8 51cn ii pa3oM i3 .riyny.10~ nimos y Bo.1om1rny.
nepec.1i.ly8aTH eo€80.IY CTenaHa. A.ie ni.l Top r o 8 H LU e M (Tupro-
siwllle) 27. TpaBHH noTepni8 CH.1bHllH norpm1 - eiHCbKa npOTHBHH1'iE
3HOB\. asiiiw.111 .lO Mo.uasn.
Tm1illl 3apa3 nic.1H Toro anixas Ha ~rKpaiHy. a.1e He3a6apo.M i3HOBy
215

e ... • •• • - - ~

IW'llll!l!!l..I~- ::~~ ~.;:~;~-~-


..... . '

Sica. <t>opTel.VI i cronHU.51 Mon,JJ.aeir HBA npyTOM. rpaet0pa 3 XVlll. e.

HOHBHBCSI a Mo.uasi 3 HOBH!fl 20-T11CS14Hm1 eit1cbKOM. HaHSITHM 3a rporni


Jlydy.1a. Biu nirnos ua Cy 1rnsy, HKY 06.urra.rn ao.1oxH 3 ce!frnropO.lUff~m,
11po611ecS1 Kpi3b eopoiKy 3acraay ii BH3B0.1HB 3aMKHeuy B Cy 1rnei ~10J1-
_1aacbKY 3a.1ory. A.1e TYT i3HOBY 06.1S1r.111 Aoro eoporn. Ko3aKH cH.'lbHO
OKona.lHCH ni.l cy1.1aBCbKHM 3aMKOM. Bi.lOHBa.lHCSI .lyiKe xopo6po, ll3CTO
po6.1S111H euna.w ni.I BOpOiKHH Ta6op. CaM THMirn TeiK Hepa3 i3 ueJBH-
qafiuoio Bi.IBaroio BHCTynaB npoTH eopora. A:te O.lHoro pa3y Ky.1st. w.o
:Ja6.1yKa.1acS1. B.1y1.11t.1a rmro B uory. it Bi.I pamr BiH yMep 1.3. Bepern.sr
1653. p. Ko3aU.bKe eiitCbKO 6opou11.1orn B Cy1.1aBi w.e TPH THiKHi, a.11e
-OCTaT04HO !\l\"Ci.10 KaniT\".1IOBaTH.
TaK uemaC.lHBO noiiHllH.lHCH MO.UaBChKi n~1HHH XMe.lhHHUbKOrO,
.33 HKi non.111.10 6araTO KpOBH.

BiAea 3 UoJ1t.Ule10 1653-1655. p. Biiiua a flOJibW.elO no1.1aJ1acS1 ua


HOBO HaBecuy 1653. p. KopoHHHH o6o3HHH CTenau 4apaeuhKHH, mo
Bi.lrpoiKyBaBrn :>Ha .1iK He ,,,1HµutTH pyCHHa«, BBiitrnoB y 6epeaui y 6pau.-
..1aBIU.HHY Ii .I06yB i apyifHyBaB npHJI}"KH, JlHOOBeUh. norpe6Hllle,
Imrnui. noTiM 00.lSIKH o6.1Slf.rlH M 0 ff a c TH pH me. A.'Je T}"T 6yn caM
6oryH i BiH TaK CH.1bHO yKpinHB 6yB MiCTO BaJiaMH, poBaMH H na.1i-
Ca.laM11. lltO fl0.1SIKH Tpuqi po6H ..1H 6eaycnilllHO npuCTyn i BTpaTH.111
·600 HaliKpamoro cBoro BiHChKa. I xoq uapernTi 3..lo6y_,1H i ni.mamt.rn
MiCTO. 3aMKY 3.lo6yTH He MOf,,11H. 6oryH y 6oio ..liCTaB patty B n.1e11.e.
a.1e BiB ,la.ii 6opOTb6y' BIU06yBC.ff 3 3aMKY i 3 DOJIKOM KiHHOTH HC-
CDO.liBaHo 3 60K\" 3aCK0ljff8 00,;1SlKiB TaK. mo nO.lbCbKe BiHCbKO ,. cno-
.1oci Bi.l6ir .10, aa.lIHWalO'IH Ha MicUi BCIO .)l06Hq. -
8.niTi BH6pascSI a noxi.a. caM 51f.f Ka3HMHp, ai.lrpo>Ky101.1HCb, mo 6y..ie
3H'4yBaTH a KH€Bi. AJie ni.ll uanopoM yKpaiHCbKHX i TaTapcbKHX niHCbK
:MyciE aasepuyTHCSl ii OKOOaBCSl Di.l }f{ Ba H u e M. no.'lbCbKe BiHCbKO
llama Y1&paiH • RO.IOHHi XVII ... HanpR~llrn ooxo1io x~e.lbBOQb!;Ol"O '3a.JB<l'IeBi iopncs:OB.1·-
00IO .1iaie10.
3Haihll.10CSI TYT 3HOBY y 6e3BHXi.lHOMY ~ticui. A.le xaH lc.1a~1 repar1 .laB
nepeK}"UHTHCH KOpO.leBi i nporn B0.1i X~1e.lbHHUbKOfO CK.laB 15. rpy.lHH
1653. p. MHp ia oo.1HKaM11 .. opu qoMy 51H Ka3HMHp .l03B0.111a uoMy_ 6parn
3 yKpaiHChKIU 3eMe.1b HCHp ...
6opoTh6a craaa.1a mopa3 3aB3Hrirna .H jhopcrn1drna. HaaeCHy !65-L p.
DOJIHKH 3HOb.f pyrnH ..1H Ha no.li.1.111 If Ha. 5pau..1aam1rny. Bci ~1icreqKa.
c.1060JIH H Ce.la oilll.lH 3 .lH~fOM. Hace.1eHHSI 6opOHll.lOCH 3 or1qa€M.
Y HeMupoai y HKiMOCb ..1boxy 3aMKtty.1ocH Ki.1hKacor .110.lef1. a.1e no.1b-
CbKe BiHCbKO BH.l} lllH.10 ix .lHMOM. y MiCTeqKy 51ry6u.i .lSlf.10 Ha Ba.1ax
4000 Hapo..ly. 06opOHH..lHCSI Ti.lbKH 6pau..1aB i fp1aHb. fy\laHH 60-
pDHHB i3HOBy 6oryu. BiH yJia..J.HB TaKi CH.1bHi cpopTH¢Th:au.ii. mo Kpi3b
HHX npo6HTHCSI CHJIH He cy.'IO. Ko3aUhKa OiXOTa 3 ycix CTOpiH Il04a.1a
o6cTpi.nlOB3TH 00.ilbCbKY Kaaa ..1€pi10 i .lparottiB TaK. mo BilicbKO 4ap-
HeU.bKOfO cepe.l. MeTYWHi Bi.l.cryou..10 ( 4. KBiTHH 1654. p. ).
TaKHH caM HacTyn noBTopuacH aoceuu 1654. p. Xopo6po10 o6cpo-
HOIO yCJiaBH.llOCH MiCTeqKO 6 y ill a Ha,il llHiCTpOM. .MimaHH He XOTi.lH
ni;uaTHCH HaBiTb TO.li, SIK MicTO BiKe ropi •.io 3Bi.1yd.1b, a )l{iHKa COT-
HHKa 3aaucHoro oi..llla.,1uJia 6oqKy oopoxy, mo6 auum11TH aaMoK. Bci.
MeHwi MiCTellKa H 3aMKH cna.1euo i 3HHmeHO .lOHa1..U.a.ly. no.'IbCbKe
aiiichKO .linw.10 3HOBY .lO fyMaHH. Ha ni.lMory nom1Ka~1 npuilrn.111 Ta-
Tapu.
XMe.rlhHHU.bKHH He MaB .lOCTaTHbOi CH.1H. 111.06 u.i UO.lbCbKi OOXO.lll
CDHHHTH. KoaauhKe BiHCbKO 3HallHO norepni.10 B MOs1.laBCbKHX IIOXO.laX,_
HapO.lHi CH.1H He 6y.1H 3.l.HCU.HD.liHoBaHi ii Hepa3 y 6opOTb6i He BH-
TPHM)'Bao11H, Ha TaTap TaKOiK He. MOiKHa 6y.,10 IlOK.1a.aaTHCSI. 60 y BH-
pillIHHX XBH.lHHax BOHH MHpu.mcH 3 no.1HKa,m. Tmno X\fe.1hHHUbK11fl_
piUIHBCSI 3BepHyTHCH .lO MocKOBlll.llHH i B nepeJ)c.1asi 8 ci11Hi 1654. p.
yMOBHBCH npo co103 i3 u.apeM. 0.lHH~I i3 ro.108HHX nyHKTis ,lorosopy.
6yJia MOCKOBCbKa UOMilf npOTH U-0.1.HKiB.•\\o:KOBCbKe BilicbKO. 3 3000
.110..Ieii. npuuw•.io ..IO Kueaa B 6epeaHi 1654. p. A.1e npoTaro~t u.i.1aro
poKy XMe.1bHHU.bKOMY He noae.1ocH Bn{HTH uoro .IO 6oporh6H a no.1.R-
Ka~m. MocKOBCbKi BO€BO.ilH aaHH.1HCH 6y.loso10 Kpinocrn B Kueai Ta
nepenHCOM Hace..1eHHH, a .ao 6010 He cnillIH.lHCb. Ajh Tenep. K0.'111 ry-
MaHb 3HaiimoBCSI B He6eaneui, BO€BO.la 6yTypw1iH py1mrn ia XMe.:1h-
HHU.bKHM Ha no.1.HKiB. Bi1icbKa 3ycTpi.1ncsi Ha .il pH iK H no .1 i Ko.10 Ox.\rn-
TOBa. 6ii1 TpHBaB IlSITb .lHiB, Bi.l 29. ciirna ..10 2. .lIOTOro 1655. p.
Ii 6yB He3BHqaHHO 3aB3HTHlf. noJISIKaM cnepwy IlOBe.lOCSI p03ipBaTH
~!OCKOBCbKHH Ta6op; MOCKa ..1i IlOKa3a.1HCSI Ma.1osapTHHM Bii'ICbKOM. Bi.J-
pa3y xOTiJIH ni;u.aeaTHCH. A~1e K03aKH CH.lbHlIM y.lapo.M ai.lnep.111 no.1b-
CbKHii HacTyn. Bi.if He noKiH 1rnsrn Hil.JH€IO nepe"oro10, a.1e no.1HKH see >K
Myci.1H ycTynHTH Ha aaxi.l.. 3Hoay nopyrrnysa.m 6pau.1asu.urny. <l Ta-
Taptt a11ae.1u 3 YKpaiHH ae..1HKHH Hcup.
THM113COM u.ap nporo.lOCHB no.1hlll.i BittH)". YKpaittChKi Ii MOCKOC-
CbKi aiHCbKa Ma.1u B.lapHTH piBHOlfacHo Ha BH.1bHO If Ha .11hBiB. Ha
11i1rni1rnmi cppoHT, Ha .lODOMory u.apesi. nirnoa no.iKOBHHK IaaH 30.10-
TapeHKO; BiH cneprny .lo6yBaB .1HTOBChKi 33MKH Ha..l llHinpO\I (fmie.lb.
Hoami 611xis i HH.). noTiM 6pas y11acTh y noxo.li Ha MnttchK i Bu.,1bHO.
Ha ,J.o6yTiH 6i.10pycbKiii Tepurnpii yTBopeHo K033UbKllH no.1K, 3BaHuii
~t0rn.1iachKHM a6o 1..JaBChKHM (Bi.l MiCTa 4aacia). CaM XMe.1bHHULKHii
i3 oyTyp.liHOM PYllIHB Ha ra.lHljHHy. YKpaiHCbKe BiHChKO Ha TPH THiKHi
CDHHH.10C.SI ni.a KaMHHU.eM, IlOTiM DO.la.10CH Ha JlbBiB. no.lbChKi BiliChKa
ycTynmrn Ha 3axi;r.. ni.l. r o p o .l Ko M 28." aepecHH 1655. p. norpoMH&
218

ix cn.lbHO \mpropo.l~hKHfl no.1KOBHHK fpnropil1 ..1ecHHU.hKHii. YKpa-


ittchKi fl ~IOCKOBChKi BiHChKa 06crynH.111 L1 h B i s. A.1e 06.1on- se.1H
.caMi ~10rna.1i. Bi.l 25. sepectt.H .lO 8..i11cronuy 1655. p. Mi>K yKpaimtR'.\tH
11 !tfOCKa.1S1\U1 pa3-y-pa3 npuxo.111.10 .lO ttenopo3y'.\tiHh i XMe.1hHHU.hKllH
caM ocrepiraa .lhBOBHH. 1.U.06 He ni.uaaa.111cR Ha u.apcbKe iMH. OlHH
Y.03C\U,bKHil nO.lK. ni.l npOBO.lo:\I llaHH.1a 811roBCbKOro, xo.:urn TIOXO.lOM
_Ha Xo.rn1.U.1rny i 3.lo6yeae .TI 10 6 .1 u H 15. :.nosrHR 1653. p.; s y~ioai
3 ~1icro~1 3a6e3n~11etto y11acrb y ~1ichKifl pa.ii raMOlllHii'r yKpaiHChKiil
i.;o.1hottii. A.1e rm111acm1 npHiilll.rn c10.i11 aicrKH npo Hana.l rarap tta
Ha.LminpHH1.U.1rny. XMe.1hHHU.hK111i e.ioeo.mBCSI oKynoM i Jlhsia n01m:..
ttyB. npn BiJ.BOpOTi TaTapH 3acrynH.lH 1im1y lll.lSL\: Tii.l 0 3 i pH 0 IO
18. .mcronuy 1655. p. Y 6oporh6i rn.1htto norepni.10 ::\IOCKOBChKe
BiiichKO, a XMe.1htt1IU.hK11r1 ~rycie 3a.106p1-1r11 xatta oKynoM.

Peii,D, A.llTOHa lK,m;aHOBaqa. ;y 1656. p. x~1e.1hHllU,bKHli CKJiaB cv-


I03HHiI .ioroeip i3 ce~rnropo.lChKm1 l\HS13e~1 IOpiEM PaKouint i 06i-
US1BCS1 .lOnmmrrH i1m1y Jo6ynt no.1hChKY Ko potty. Ha ni.lMory PaKo-
ui€Bi rerh~IaH BllC.laB ITO'.\tilIHHil Kopnyc 20.000 sifIChKa ni.l npOB0.10:\1
110.1KOBH11Ka A1-1rotta iK.lattos1111a. Cepe.l craplllHH 6y.m IsaH 5oryH.
<t>epettu Pau. 3 po.ly cep6irn. 11H S1K11i1ch 1mlllmi 6a.1Katteuh. Cy.11rneHKO,
3 po.ly rypL111H Cy..1eibtaH; sii'ICbKO 6y.10 Milllatte. CK.1a.la.1oc.H 3 pi3-
Hnx OXOTHHKiB. -qy.10 ~ti:.n HHM HaBiTh 50 rypeUhKHX -SIHH11apia.
iK.laHosu11 y .110roMy 1657. p. 3il'illlOBC.H 3 PaKOU.iEM ni.i Crp11€M.
i pa30:\I j3 yrpa~m PYlllUB 33 C.HH, y Ma.10nO.lblll.Y. no.lbChKi BiikhK3
lllBH.lKO ,·cryna.1H, i1 BOHKH PaKOU.iH ri.1hK11 1i nm 3aJ'iMa.1HCS1, lll.O
no .l0p03t rpa6yea.m sci Miera i1 ce.1a. nonpu .Tlattu.yr, TapHis. 5oxmo
nom1 Ji6pa.rncS1 am: JO KpaKoea. B3S1.111 KpaKiB 6e3 rpy.ly ~ i TaK
K033UbKe BittCbKO 3Hai'1lll.lOCSI B ~1ypax .laBHbOi TIO.lbCbKOi CTO.lllIJ.i.
nori~I PaKouii'r nepeilmOB Ha .1is11r1 6epir BHc.m. Tyr ym:e qy.10
6i.lhllle no.1hChKoro siiichKa 1i 6oi 6\·.m 3aB3HTi. ~r PaKoei K03aK11 no-
na.rn B 3aCi.IKY - --tOO .lK>.ler1 TIO.lHKU s11py6a.1H .lOHOfH. .lBa Tll)KHi
no sy.muHX .1eiKa.111 ttenoxopoHeHi rpynH. 3aTe K03aKH 3HH1.U.H.111 cy-
ci.IH€ Micrel.IKO IBaHHCbKa. ni.i CaH.lOMHpmr PaKOU.ii1 3ycrpiBCS1 3i llJBe.l-
CbKH~I KOpo.1e\1 Kap.lOM rycraBmf. Bi.l K03aKiB BHTaB KOpO.lR fK.13-
HOBHlf Ta XOLI npH HbOMy 6y.10 ;:.Jy:.ne CKJ>O~He TOBapHCTBO;;, Kap.n
npHXH.lhHO npHHSIB K03aKiB i 06.Japyeae ix. Kopo.rn spa3H.ia 11eJo-
crn11a lHCUHn.1itt11 B eiitcbt:ax PaKOU.iSI - r11~no BiH pa.lHB KHH3rni
npHHSITH llJBe.lCbKHH cnocip Ta6opysaHHH i lllBe.lCbKY TaKTHKY.
ni.l 3aBHXOCTO~I PaKOIJ.ili nepeiflllOB Ha npasHi'I 6epir BHc.111 fi qe-
pe3 3aMOCTSI. .I1106.1HH. JlyKiB i BeHrpie .lOOHBCSI .lO 5epecrH. /KJa-
HOBH11 BHKOpHCTaB no6yT y 5epecri Ha Te, 1.U.00 npH€.lHaTH no.licCH
_.J.lH K03aU.bKOi B.la.lH; ni.l iloro BTI.lHBO~f flHHCbKHil TIOBiT npHHSIB npo-
renopa T XMe.-lJbHHIJ.hKOfO.
3Bi.lCH yropCbKi ii yKpaiHCbKi BiliChKa TIO.la.lHCSI 3HOBY B KOpiHHY
no.lhlll.Y. llll.lH Ha Hapsy Ji 5yr i ni.l 3aKp0'1HMOM nepenpaBH.lHCll
11epe3 8Hc.1y. UH nepenpasa 306pa)Ketta Ha cy11arniH KaprHHi (.lHB.
no6i11 ). l!HSI 19. 1.1epBHSI 1657. p. 06€.lHa'.Ha yropCbKO-lllBe.lCbKO-yKpaiH-
-CbK3 apMiSI .lo6y.1a Ba p lll as y. ))Ko3aKH rerh 11ucro po3rpa6n;rn Mi-
cro; PSl.lOBHKH-lllBe.lH TaKOiK flOCB3BO.lH.,;lH B MiCTi«, OTIOBi.'13€ OlleBIUe!U>.
TaKHM 1.IHHOM K03aKH no6ysa.1u i a .lpyriii no.1hChKiil cro..1uu.i.
A.1e Tpit0M<f> PaKOU.iSI 6ye rmpoTKHH: 3Bi.lyci.1h noqa.10 Ha.lTHraTH
110.1hChKe ei1ichKO. if eiH Mycie ycrynaTH 3 BaplllaBH. llo Toro iK urne.i-
219

CbKHii KOpO.lb CTapaBCH nepenrrHynt Ha CBIH 011~ K03aKiB. oco6mmo


<l>epettua Paua. KHH3b no4as Bi.lBopoT 3.lOB>K .1isoro oepera B11c11H
a~ ni.l Catt.IOMHp. ~- sif1CbKY ui.1n:o-'I yna.1a .lHC1tHn.1iHa; nepenpaea
qepe3 piKy ni.l 3as1Lxocrn~1 K011nysa.1a 6araro rpy.iy i s1paT. Ko-
3aKH noKa3a.m ryT cso€ 3H3HHH. nepenpas.1H.111CH qepe3 BHc11y 11a6i-
K~l:\m. 4DBHa\m. nop0Ma"11 i BCHKmm ittw1rnH cnocooa\m.

;;.--.

-~

ID
Ci
0
IC
c
c:
(")

,ila.1hwe si.leopoT eie Ha 3al!OCTb. T m1awiB. Paey pych~-Y,, /KoeKRY.


TyT 3HOBY npHHW.10 .lO 6oiB 3 nO.'IHKaMH. ni.i' PaBOIO no.1ar 00.'IKOBHHK
<l>epeau Pau; ni.l MarepoeoM yc.1aea.1aca o6opoaoJO COTHH K0331de;
ni..l )f{oeKBOJO PaKouiii yTpaTHB qacTHHY Ta6opie. lllac.1Heo nepeuw.1H
nonpn Jlbeie ;ta.ii aa 36opie, TepHoni.1b. 3a..1i31.1.i .lO 4op11oro
220

OcrpoF~ - Ha · Kpaio K033U.b1':0i T·ep1nopii. A.1e TYT PaKouiH 06.1S1r.1n.


no.1.snrn.. i BiH ~fVCiB 3an.1aTHTH ae.1HKlli'I OK\·n.
Tai\ CKiHqJIBCSI C-'IaBHHli pefl.l no.in:oaHJiKa jf\JaHOBU4a. nepeBiB
BiH CBO€ BifICbKO Y3.l0BiK i enonepeK no.lbWi. no6yaaB y .lBOX CT0.111-
U.HX i 3i 3J061144JO noaepHyBcSl .lO.lm1y. A.1e no.1in11rnoi '.\Iern noxi.i
He ornrH\"B. - K03an:n He 3'.\10r.111 noca.lnrn Pan:ou.iH Ha nO.lbCbKml\'
npec10.1i: twro TaK 6aiKa.10cS1 X'.\1e.1bHllUhKm1y. UH HeB.la'rn .w6u.1a
reTbMaHa BiH ym:e .1em:as XBOpml i. .HK .lt3HaBCH npo nop33KY Pa-
KOUiH-. "1d. (..~Bll.llOBaBCH. WO .liCTaB y.:iap i 33 1d.1bK3 .leHh. 6. cepnHSI
16-57. p. no1\iHq11e il\HTTSI.

8. feTb.Mauw.uua
laae Baroaa,KHA. 3a ' reTb'.\IaHCTBa Eor .l3Ha x~1e.1bHllUhh:Ofv KO -
3JUhKe aiikbKO .liluflll.10 .10 HaliBifWOfO piBHH i WO JO 4IfCe.lbHO:rn.
i'I 6ornoi fOTOBOCTll, 11 BOEHHOi eKcnaH3ii. A.le .HK ri.lbh:II He CTa.10 B~.rn-
1\0fO opraHi3aropa fr flO.lKOBOJUSI. BifiCbKOBa opratti33UiH Bi.1p:By no-
43.13 po3crpo10aan1rn.
Bnroscbl\Hi"! '.\JaB cpaxoee 3HaHHH aiih:bh:OBIIX rnpas. 3al\11 me ;-Ie-
pt:i'iwoB .10 nosnaHHSI. C.lyiKllB y nO.lbChK0:\IY h:B3pnIHO>IY Bii°Il:'bK\"
i"i .lOC.l.YiKllBCa T3:\I crynHSI nopy4HIIKa. ni3Hiwc nOBHllB SlnJCb cpym.;uii
y l\033UbKo:\IY pe€CTpOBO~fY BilkbKy. B KaHiBCbKi~I 110.ll\Y: opaB Y'-!.2(Th
y 6oio Hc.t.l fKoarmm Bo.ia>m i'1 .iicTaBCSI .10 rarapchKOi He Bo ii. ne
X~tf.lbHllUbKlli1 BllKYI1IIB IlofO i npllTHrHYB .10 yKp3iHCbl\Oi Jepr.~JSHOi
c.1ym:1S11. npn 6oui crnporo reTb~IaHa B11roBLbf\lli'I :-.1as 3,Iory ni3!DTII
H~-H:1(11-\p:1WE' ECi JepiK3BHi rnpaBll (1 ysii'rr11 .tj. 110Tpe611 i'1 33E.B!..JHH
siii~bKa. BiH lOK.1a.itto 3.lasaa co6i c11pasy. mo ,ro.10Ja i-.:i::>3JUbh:J .:::t:1)-
ii\claJ MJ.€ me c.1a6i Ii Heycran:oBaHi OCHOBll; H:lBiTb 11iJ CILlbHOlO py-
KOIO 5or .la Ha 11pmrn.ia.1acH n·T i ra~r aHapxiH i rpe1S:1 1Sy,10 se.l!il\HX
3yrn.1b. w.06 y CBiinO 30praHi30Bi:i'-HJ.\l_\" BiiicbKY yrp1pu TJI ,laJ i 110-
pHJOK.. BuroscbKmi po3y,1is. SIKe 3Ha4iHHH ~ra€ aarop11TeT B.13.lII i sci_)Ia
c11.1a:\m crapaern ueri asTopureT 11i1rpm1ya3111 i B rpmraJHH·.::rni
If \" Bii'rcbK\" .
. npn opratti3auii eii'IChKa BnroBCbKIIi"i 11i.lHOCI:B nepe.Jyci'r 3~1BCi.lll
11orpe6y cysopoi .l11cu.11n.1iH11. np11ihraio1..111 rerMraHCbK11i': ypHJ. BiH 3a-
3Ha411B i3 npnrncKmt: :: UH 6y.1asa 6yJe .io6pm1y H3 uch:y. noraHI~eai
Ha Kaµy; HiKO'.\IY B BiJICbKY 11iJ.1emysarncH He 6y.Jy; Bii'tcbKO 33DO-
p03bKe He ~IOiKe tte 3Harn crpaxy:'. 3>1araa sin JO rnro_. woo ycra-
HOBllTll T04Hllli pe€CTp hU33UbKOfO BiiIChKa fl BIIK.ll04ilTll 3 Eii'tCbKOBUX
p>uir.; . 1y.1bnfs i Henpae.i11s11x K03aKiB .. ;y s111cbKY 6a:m:as .\taTJI 3a-
'1o:m:tt11x K03aKls. a TO Ii lll.rnxry. w.60 Jo6yrn npornBary nporn .t.1eptt1 .
:lyiKe roCTpo e11CTynas npoTu BCSIKOi ca,1oso.1i. Ko.111 no.naBCbKJIJ'I
n0.11\0hHHK ..\\apTllH nywKap. Bll3Ha1rn11i1 i 33C.lY~-KeHili'I BOiBttllK. CTaB
Hl 40.1i HeB.lOBo.1ett11x ::.JefitteK ·. B11roECbl\11i1 He 3asaraacS1 B11c.1ar~r Ha
Hboro pe€cTposux no.1KiB j s noToni Kpos11 3ararns 5yttr: y omo
11i.l no.1T3BOIO 11. qepBHSI 16.58. p. .lSlf.10 15.000 nylllKapiBUiB. .-\.1€:
,- c11orn cou.iS1.lbHi1i no.1ir11ui 811roBChK11Ji He s~1is 3Ha11Tu TiEi ~.iipn
Ii TOrO T3KTy. SIKJBI Bi.13H343BCH x~1e.1bHllUbKlli'f; u~ 3f0T)BH.1J·
(KOplli'I KiHeUb 1ioro reTMtaHCTBy.
Pe€CTpose eiffcbKO y caoi1i ~1aci He 11i.l.lasa.1ocst rerh\taHChKili Kep,ii,
221
Tmrro BnroB.:br:m1 31.1i06-
K11 KOp~1.crys:rn.:H tta_•rn:~­
HIDm BliICb!..:OBIDIII Bl.1.J.1-
.la'.\fll. ni.l iioro np:m0pa-
'.\I11 c.1yih:n.1n cep611. BJ.1 )-
x11. H i'.\IUl. 3 TJ {1 P.v.l.Sl!rn.
BoHir ih:ll.rn H1 rerh~.!.lH -
CbK0'.\IY yTp1DI3HHi. '.\13.111
CEOix OKpe:'>IIIX nv.lh:OB:-ill-
KiB i HHWY CT.1pw1rny i'1
0\·.111 33.lEih:Hi Ti.1bldl Ei,J.
reTb:\laHa. BOHII TBJpll.lil
lf3C0'.\I reTb~l3HCbKY npiI-
6ilfHY rsap.]ilO. TJ 3HOBY
ix BllCIL13.1U HJ HeOe3n:.:lf-
Hi no311uii . .le r eTb'.\tC..H He
.J.yih:e :'>iir r.oK.13.laTnC.sI Ha
3Blll.fairni K03aUbKi Bificb-
Ka. B~rroB~bK1tfl Ha'.\iaras·
leaH 8MroecbKKl1.
CSI 3 1..1.HX HairnaHIIX ll3CTHH
yTBOpltTJI noCTiirni Birtcb-
KOBi cn.111 ;rKpaiHH; y ra.J.HU.bKii1 p1oai 1658. p. BiH nepeais nocra
HOB\·, LUO aiflcbKO Be.111KOro P\·c1:oKoro KHst3iBcraa 6\·.le CK.13.l3T11c1
3 3o.ooo K0331-\iB i 10.000 Haf1Ma.HOro BiilCbKa. -
lllo BHroBCbKlltt .:t6aa npo ni.lHeceHHH piBHSI eif1ChKa. npo re cBi.l-
llllTh lioro .lOroBip i3 llleeu.i€t0 16.37. p. B Joroaopi eiH 3aCTepir co0i,
mo yKpaiHCbKHfi YPH.l Ma€ n.paeo 3aT.s1raTn co6i y urneJCbK11.x npo-
aiHu.i.s1x BillCbK\) ii 0 <Pi 1..1. Hp i B. cnpoaa,J.iKy-BaTH pe:\1icH1tKiB i :\12-
xaHIKLB Ta KynyBaTn 36pOIO ii a:\tyHiU.ilO. 11..'IH .1eKlllOi K0~1ytti­
Kau.ii YKpaiHa Ma.la .ZJ.iCT3TH rpSIHllU)O 3 npyci€IO Ha 5epea1rni.
neperoaopH BHrOBCbKOfO 3i Weeu.i€IO ii no.lbll.lelO '.\Ja.111 33 ro-
.10BHY ·MeTy OJHe - aipaaTH 3BH3KH a MocKOBll.lHHOIO. ~· ca.s1To11Ho:'>1y
MaHicpecTi JO eaponeiiChKHX .lepm:aB BiH BHK333B npnllHHH BiilHH 3 "\o-
CKBOIO H noqaa B0€HHi KpOKH B cepnHi 1658. p. 4acrntty BittCbKa.
20.000 .110,la, BiH, ni.l npoBO.l.O:\I .ilaH11.1a BuroachKOro. anc.1aa Ha Knie,
mo6 nporttaTll 3Bi.lTUtb :\f0CK08CbKY 33.&0ry; 3HOB~- KlliBCbKllfl nv.1K0BHllK
CTaB.10 5IHeHKO-X~1e.lhHllU.bKHli MaB piBHOll3CHO Bl3p11Tll Ha :\IOCKa.liB
i3 MiCTa. A.1e u.e1i n.lSIH He B.13BCSI. nepeJH.sl K03aU.bKa CTqpom:a Heo0c-
pe:il\HO 3pywu.1a MOCKOBCbKY 3a.1ory. 3aKll K0331-\ll acni.111 BllCIJn:.1 r:t
waHu.i. MOCKa.1i BiKe BHCT)"IlH.111 Ha HHX i BiJnep.111 ix Bi.l Knrna
3. eepecHH 1658. p.
Ca~1 BuroachKmi eu6paarn Ha o1lieo6epem:m:H npom eorno.ln Po~10·
,ll.3HOBCbKOrO, LUO 3i CBiiKHM BilicbKOM yei1illlOB y rpsrnnu.i ;rKpaiHU
i cTaF nil. Jloxauu.eJO. CTi.l oxopoHOIO 1\\ocKB11 noecra.1n nporu Bu-
roBChKoro HeB.lOBO.leHi e.1€~1eHTH Ii oopa.111 co6i 33 reTh:\laHa IaaHa
Ee3na.1oro. Bi1ichKa BuroachKoro nolfa.111 3 Hmm 6opoTh6y. a.1e noh:II-
mo 6e3ycnilllHO. 3 no11aTKm1 16.39. p. npur1lll.10 Hoee u.apcbKe ei1ichn:o
nil BOEBOJOIO Tpy6eU.hKJIM i no11a.10 06.1S1raTu Ko Ho Tin. HiiKeH-
CbKm1 Il0.1KOBHllK rpuropiu ry.lHHHU.bKlfll 33B3SITO OOpOHllB :\liCTa~ Illl-
TplntaBlllll 06.1ory u.i.111x 70 .JHiB (Bi.l 29. KBiTHSI JO 7 .•lllilHSI 1659. p. ).
P.s1TyaaT11 KoHoTin npufilllOB caM B11roBCbKJ1i1. yJ.apne Hecno.liaauo aa
MOCKOBChKe BittCbKO i npHMYCHB UOfO Bi.lCTymITll Bi.l '.\liCTa- A-."le \ie-
222

3a6apm1 MOCKOBCbKi 00.lKll Bnop.su.1~yaa.111CS1 HaHOBO Ii Hana.m HJ R~l­


fOBCbKOro H3.l pillKOIO C 0 CH i BK 0 IO. npmtllJ.10 .10 3aB3.SITOfO .JOIO •
..\\ocKOBChKa 1dHHOTa 3Mip11.1acS1 TYT i3 yKpaiHChKOIO nixoTolO ..\\ocKa.1i
uara.lhHO 1mHy.111cS1 .lO aTaKH. a.:ie nona.111 nil 06crpi.1 K03aKiB. mo no-
nepe1wnyBa.1H .iopory lll3HUSIMll. .\\OCl\OBChl\3 KiHHOTa nirn.1a B p03-
Tilf. a.1e Ha llHllJHX ~liCU,R.X H3CKOllJl.13 3HOB\' Ha K03aUhKi 33CT3811 H3.l
pi1.nw10, Hh.~- ~o3aKJt 3aran1.1u. PernTy .lOKO-Ha.1n TaTapn. .JeHb 8 ..mnHK
1659. p. I10KiHllll8CH npaurnmo nopa3KOIO !.IOCKOBCbKOro BiiiChh::l. Ira
~1icui no.1.srr.10 Ki.lhKa. llH Ki.lhKaHaUSITh THCSlll. pernTa nirn.1a B no.-::oH.
H3BiTh B0€80,lll noiKapCbKllll i Llb80B. Ha .\\ocKOBm11uy niW08 cno-
.1ox. IUO K033KH ni.lyTb aih Ha uapCbKY CTO.lHUIO.
A.1e BnroscbKHJi He 3Mir s11Kop11CTan1 uiEi c8iT.10i nepe,mrn: HJ-
po.IH€ D08CT3HHH npnc11.1yaa.10 iioro yCTymnn 3 reTb:\13HCTB3.

Iloqanca Pyiea. Ko.111 BurvBChKHfl 3piKCSI oy.iasH. sttyTpiurn.s1 Kpi:n


Ha ~·Kpaitti me nornup11.1acH. Ko3aUhKa .iepih:asa no43,1a .ii.111r11cH Ha
.lBi llaCT11H11. npaBo6i•rny f1 .1iso6iqsy; 3 Be.111Kmm TPY.lHOIUa~m .lO-
so.i11.1orn yrpm1yaar11 €,lHiCTb. A .10 Toro me .\ \OCl\08mntta Ii no.lb!.Ua
ni.Jc11.1ioaa.m 6oporh6y K033UhKnx naprir1. 3,1araio411 .io no.ii.1y ~·::.:pa­
iHH. ~- TILX BiJHOCllH3X ii K033UhKe BifiChKO 33HenaJ3€ .
..\\0.10.iuii IO pi ii X '' e .1 h H nu h KJI ii. 3a neprnoro csoro rerh,1a-
Hy8aHHH 0659-166:3. p.·) He ,;rnir nposrnnrn Hi opratti33Uilittoro xucry.
Hi B3ara.1i HiHKoro 11Hrnoro ra.1aHn·. Ko.111 8iH :\138 .Sll:\:i ,-cnixu. ro ri.1hK'I
rm1y. IN.O: . TaH c.ia8a 6y.1a. mo· x,1e.1hHll1.!-hKnfi reTh:\f3ttm1 . - a ro
me :\138 Jo6pux cni8po6irH11Ki8. reHepa.lhHnx craprn1rn i no.1K08Hm~is.
TaKILX. HK Hocalf. L1irn11UbK11f1. .]oporneHKO. L1113ory6. 0.lnHeUb. mo
;i.;:11.111 me rpaJuuisum Eor,latta. CrnttoB11me reTb:\laHa ni.Jyna.10 HeJBl!·
qaiiHo qepe3 HeB.la11y nepe.s1c.1a8ChKoro .lOro8opy 1659. p.: rerh,la1~ He
:\138 npa8a fnn 8 nox1.1 6e3 .l03Bo.1y uap.s1. He :\llr 3Bi.1hHHT11 3 yp~uy.
lfll H33HallaTII nO.lK08Hlll~i8. K~paru Ha rop.10 6yHTi8Hllh:iB i no.i. lOpiii
X'.\1e.1hH11U.hK11li ca:\I tte 6ye BiiichKOBoi 8.lal.Ii. B noxoJax flOro 81tpy1..!i111
00.lKOBHIIKII.
B 1660. p. uap nolla8 8il1Hy 3 no.1hme10 i 8IIC.l38 80€80.ly We-
pe\1eT€8a y Hanp.s1,1Ky Ha Bo.111Hh. 3 :\IOCKa.1.s1\111 niwos nepe.s1c.1ascbh:11il
no.1KOBH11K Unuiopa 3 :20.000 Ko3aKiB. 10pir1 X'.'1e.1hHIIUhK11fi 3 np1-
so6ilfHm111 no.111:a:m1 o6ca.lll8 niB.leHHY rp.s1H11u10. moo He nycnnn T:nap
Ha no'1ill no.1S1Ka'i. A.1e Tarapn raKn nepec.m3Hy.mrn fi TO.li l0pif1
pyrn118 3a ttmm Ha ni.l'mry Wepe:\leT€8Y. SIKoro ni.i 4y.iH0Bm1 06.1sir.m
no.1.s1K11. A.1e no.1hChKe 8iiichKO 3aCTyn11.10 lim1y .iopory ni.i C .1 o 6 o-
.l II Ille" i np1rnycu.10 .lO 6oio 7. ih08TH51 1660. p. Xoq 6oporhna He
.la.1a nepe8aru Hi OJHifi. Hi .lpyriii cropoHi. IO. X:\le.1hHllUhK11f1 s:me
He :\138 Cll.111 ii OXOTII .lO BittHII. CK.138 j3 no.rnr;:a,m 'mp. 30008Sl3"ylOYllCb
BHCTymnn npoTn .\\ocK08mum1. A.it: .1iso0iLIHi no.1K11 He xori.m fnu
8 COI03 i3 no.1bme10 Ji 004.a.laCSI J0\13ll1H51 Bilitta. IOpi1i X'te.lbHIIUbKH!~l \I

ni.l KaHe8m1 25 . .11rnH.s1 1661. p. nOTepni8 3HJLIHY nopa3Ky. a.1e y .lpyriii


6nTBi. ni.l E y ~ 11 Ho"· 13. cepnH51. pa30:\I i3 T3rapa,m. TaK norpo-
\UtB .\\OCKBy, mo Ha no.1i 33.lllllllLlOCSI 10.()(X) Tpyni8; 3pT1L1€piH,
Ta6op. npanopH .liCTJ.lllCSI 8 1ioro PYKll. .-\..1e n;: Tarapu DOlla.111 rra-
6yBaTll Ii K03aUhKi 3e:\1.1i r1 BI18e.111 y Kp1rn 8e.mKy c11.1y 6pattuiB.
IOpiii X:\le.1bHHUhK11ii yTparn8 yrnn:11r1 a8rnp1ner i 3pi11:c.s1 6y.1asu
1663. p.
llle MeHrny noeary e .lepiha8i 1i ,- si11cbKY 'iaB n a B .1 o T e T e pH
.. 223

(1663-1665. pJ. HacTrnHHK IO.


XMe.1bHllU.bKOro Ha npa1K>62 -
pei10Ki. Xoll 3MO.:l'O.ly 6ya K)-
3ah.'()M i noTht r:ep-esrc..1aBChKmt
nO.'JKOBHllKO:\I. TO aiiicbKOBIHfll
cnpaBaMll 3aHMaBC.ff ?tla:ro; Hi
B llOM\" He ni.lH.ffB K03aU.bK:::>r::>
siiicbKa. He sMia aiH arnxo,111-
P"™ i rpoMa.l.HHCbKOi ai1ittH.
a me 3aoxoTHB SlHa Ka3mmpa
BHnpaBHTHCSI Ha Jli£·o6ep2iKiKH.
B.'Iin:y 1663 p. A.1e .1ioo6illHi K0-
3aK11. npH .l0TIO,t03i .M0Ch:a11.
C0p0H11.1HC» 3aB3HT:::> i K0p0.lb
He ~1ir .l06YT11 6i.1hw1t.\: :\ticr
TaKHX . .HK riepeHc.1aa. HiiKeHb,
5aTyp1m i llH. y 1.J.bO\IY OOXO.li
no.,111KH yas:r3HH.m crapor::> no.1-
K-OBH11Ka IaaHa 5oryHa. ni~o-
3piaa10q11 fmro y 3pa.J.i, ii po3-
CTpi.1.H.111 Iioro ni.l Hoar.)p0..IO:\I
ciBepCbKH:\I 27 ...llOTOro 166-!. p.
Ko.111 no.1bCbKe ai1ichKO 3 ae-
B.la ..1oro noxo..iy aepTa.vrn
B 00.1hmy. Ha npaBOcep~miKi
BH6yx.i-o noscTaHH.ff. oco5.111- reTbMaH IOpiit XMe.1bHMu,bKMM.
EO B no.1y.lHe1mx ne>.1Kax. .li eytJa•·11·)i rpatt .. •p11.
nepe.l y BCbO:\ty BiB 33-
nop03bKllII Kowoanf1 CipKo. a npu Hhm1y pi3Hi saraiKKll. HK laaH Cep-
OHH. BacH.lb llp03.l. Ocran roro.lb. Ce\feH BncollaH. ra.lllUbKllli flOECT3-
HeUb j3 1648. p. i HHWi. :JUo K03aK. TO 6ya nO.lKOBHllK. mo COTHIIK.
TO reTbMaH<\. no.lHKH Ha\tara.lllC.ff npH.lYWllTll uert pyx. a.le HapO.lHi
aaTaiKKH· 6opom1.111cH 3aa3HTO. Ha1i6i.1hw yc.1aBH.1ocs:r :\liCTellKO Crn-
BHme. mo BHTpHMa.10 Tpm1irn11Hy no.1hChKY 06.1ory. Cepe.l ni.l03peHHX
a opraHi3au.ii noacTaHHH 6\·a TaKoiK IsaH BHroBcbK11ii; 3 ttaKa3,. Biii-
CbKoaoro cy.iy iioro p03CTpi.1s:r.111 ni.l 0.1hxisu.e:\1 16. 6epe3HR 166-t. P-
TeTepH BTpaTHB TO.li BCHKHfl an.ma i OCTaTOllH"O 3piKCSI reTMl3HCTBa
1665. p.

UeTpO .llopomeBKo. ,llo Hoa.:>i opra~i3auii :tepiKaBn i BO.J.H011ac


nepe<f>OpMyBaHHH K033UbKOfO BlllCbK3 330p3BCSI neTpO llopoweHKO
(1665 - 1676. p.). DYB aiH OHYKm1 reTMtaHa Mnxart.1a llopomeHJ~a. 3 roo-
.liCTJO 3ra.iyaas CBOro .rnuapCbKOrO npe.]Ka i llBaHllBCH csoht KO~aUb·
KH~t po.lOM. BifichKOBY Kapi€py nollHHaB y 411rnp1rni. npH 6ou.i 5or.laHa
XMe ..1hHHUhKOro, HK rapMaTHii1 nacap, TYT .lo6ya co6i w11p0Ka1'i no.1i-
THllHHfi CBiTor.lH.l i L'IHOOKe 3p03YMiHHSI .lepiKaBHHX cnpaB ~ 7 KpaiHll.
3 nOBHOIO CBi..lOMiCTIO 3a3Ha11ysaB BiH yce. mo yKpaiHCbKHit Hapi.:t
TBOpHTb 0.lHY u.i.1iCTb Ha 1.J.i.1iit TepHTOpii. ai.l nepeMHlll.lH i Slpoc.1asa
no CiBCbK Ta nyn1B..1b. mo KO.lHCb Ha UHX 3e'.\l.1HX 6y.1a 0.lH3 .leplKaBa,.
Ta mo BBeCb HapO.l nOBHHeH 3MaraTn .lO o6€.lH3HHSI ni.l 0.]HOIO B.'la.]OIO.
B nepwy ~1ipy CTapaBCSI BiH 3.lyllHTll pa30\I p03€.lH3HY npn.ittir.pHH-
m.m1y, TllMTO roCTpo auqynas 1 npoTn \IOCKOBChKoro .»x.1ona« Bp10-
224

xoael..(hKoro i nporu nO.lbChKOro cras.1eH11Ka XaHeHKa npoTn c~Il<?­


K)"Tttoro rerhM3H1.[HKa'~ ,\\Hororpiurnoro. He 3asarascsr aiH npHHHTll npo-
TeKrnpaT Typeq 1urnu, moo Ha1iTu onopy nporn llHlllHX cycLlia, mo
XOTi.m YKpaiHy noii.lHTH l-fiLK ceoe. A.1e lll.lSIX .10 06€.l.H3-HHSI HapO.lHix
CH.l BiH 6a 1rnB He y npm1yci ii HaCH.li. a 6i.1hllfe B OCBi.lO!\t.leHHi ii MO-
pa.lbHOMy sn.mBi. :..].1H L(horo Henocrirmoro Hapo.ly 6i.1bllle 3Hal.fHTh
.1acKaaicrh. SIK cysopicrbc. I cnpas.ii mm cnoco6m1 aiu .l06ya coui
He3BH1.[afrny cmmariIO i npHXll.lhHiCTb. HK HiXTO llHlllHH i3 fmro C~""QJ­
CHHKiB. B1nsopns eiH np11 co6i 3ae3srre npnoi1.1He eiiichKo. T. aB. cep-
.l.eHHT i 3 ix .Jonm10ro10 CTapaecH ona~·earn attapxi10. mo 3a.1uBa.1a
YKpaiHy_ Ta .ycyHyT11 3 yKpaiHCbKnx 3e:\le.1h qym:i Bif1cbKa.
Ha1ihpami ~-cnixH JlopollleHKO OC.Rrnye y 6opOTh6i 3 no.lblll.e.K>.
BLKe Ha IlOllaTKY reTMl3HCTBa crapaBCSI 3Bi.lhHHTH npaeo6epeiK}IUI Bi.l
no.1hCbKHX 3a,1or~ sud TY.lH noeBO.lHB TeTepH. l!Hsr 19. rpy.lHH 1666. p.
ni,l opai.'l'OBO!d, He.la.1eKG Epal..(.13Ba, poa6nB BiH 3Hal1He n()jibCbKe BiHCbK:>.
3 .lOilO.MOfOIO TaTap; y TaTapCbKHH nO.WH .liCTaBCSI TO.li IlOJIKOBHHK
.M.axOBCbKHii. BHHOBHH ..· CMepTll BuroBCbKOfO y sepecui 1667. p. ;· pa.30M
i3 TaTapa!.fH BHnpaBHBCSI .10 fa.1H1.[HHH i 6pae piaCTb B o6.103i Il0.1JSIKiB
Ilil ni.lraHL(SIMll. ni.lqac Typel..(bKOfO IlOXO.l)' Ha noJ1bl.U.Y 18. JIHilH.R
1672. p. JlopollleHKO norpOMHB no.1bCbKe BiHCbKO ni;{ 4 e TB e p TH-
H i B Ko 10, HeJla.1eKo Ea Tora; »He naMHTaIO 6i.1hlllOi inpaTH · i a6eH-
Te&eHHSI«. nucae no.1hChKHii o4Jil..(Hp, mo 6ys y J..{iif 6uTei. 00Tb1,
pa30M i3 TypKaMH. XO.lHB ni.l JlhBiB i 6paa )"l.faCTb B o6JI03i Micra.
Aire.. XOl..f y pi3HHX nOXO.laX BHSIBHB BiH Ta.'laHT no..1KOBO.!tU.S1, TO
.ne 3Mir nepe6opoTH 6e3.1a.ust ua YKpaiui. Ha KopoTKHii ti:ac onaHyeas
6ye .Tliso6epeLKLKSI, _a.1e tte 3ttaiilllOB TaM TpHBKoro npH3HaHHSI. Ha
npaao6iqHi1i ~?Kpaiui nolllKO.lH.m 1i0My CH.lbHO TYPKH CBO€IO HeJIIOIUl-
HOIO IlOBe.liHKOIO. Y 33B3HnH. p03Il)"1.[.111Biil 6opOTb6i BiH TJ>3THB ropo.a
aa ropOlOM, ~pelllTi omrnnecS1 B caMoMy· 4urupuHi if ocTaTOti:Ho M)·c1B
CK.;13CTH 6y.1aey 1676. p.

3aeeoa,ll, K033'1'1BBB Ba UpaB06epelilOKi. OiCJISI JlOpollleHKa K033Ub-


Ke BiHCbKO Ha npaBOMY 6ou.i Jluinpa He MOfJIO B)Ke ni)lHSITHCH )lO BH-
moro p03auncy. TypKH BH.ilBHruynu Ha reTLMaHa auosy IOpiH XMeJib-
HHL(bKOro '(1677-1681), l.U.0 npHHSIB THTYJI »CapMaTCbKOro KHSl3SI ,\\a-
JIOi Pocii - YKpaittw<. Biu .lBiqi BHDpaBJISIBCSI Ha 4urupuu, 1677. i 1678. p.,
a.1e ;i.o6yTH 6aThKiBCbKOi CTOJIHLli He 3Mir i - MyciB peaH;tynaTH B Mi-
CTel.[KY He~rnpoBi. He BMiB aiu 3€.ilHaTu co6i ~ yicpaiHChKOro Hace.n:eHirn_
Ta iioro BlllCbKO CKJiaJl,aJI-OCH 3,le6i.lhllla 3 HaiiMaHHX BaTar - BOJIOXiB
TaTap i TypKiB.
llle Mettille 3HalfiHHSI MaJIH reTbMaHH 3 IlOJibCbKOi PYKH. Ocran ro-
ro..'lb (1674-1679. p,.), KOJIHCb IlOJIKOBHHK oOr)laHa XMeJibHHU.bKOro, 3;t0-
6ye co6i np113uauuS1 TiJihKH Ha nonicci. CTenau KyHHLlbKHii (1683-
1684. p.), ra.;lHLlbKHH lllJISIXTffll, xcnaBHBCSI CMio11HBHM IlOXOJ{OM npOTH
TypKiB Ha Jlyuau 1683. p., ane yrpaTHB 6araTO BiHCbK3 H K03lKH
3acyJl.HJIH 1ior-0 Ha cMepTb.
B 1685. p. no.1hChKHH ypSIJl, npHroToa.11sr10qu aiiiHy 3 ~ypKaMH, ;to·
3B0 ..1HB Ha Bi.llHOBY KoaaqquH,H. Hoauii reTbMaH, AH.llpiii Mor.una J168'i-
1686), He Mae Hisurax KBani<PiKau.iu i 3Ha t1iHHS1, ane Mi)K iioro no.1Kos-
HHKaMH 3HaHlllJIOCSI KiJibKOX )l06pux opraHi3aTopiB i IlOJIKOBOJlU.iB, mo
33HBJIHCSI HOBOIO opraHiaauielO BiHCbKOBHX CHJI. y Boryc.'laBi npo6y-
.BaB HaKa3HHii reThMaH CaMych leaHOeu11, Bi.llOMHii is noxo..1iB Ha -ryp-
225

reTbMa"
:JleTpo ,D,opoweHKo.

3 TOrullaCHOi iTa-
.1i11cM:oi r'paRIOpB.

KiB, y Kopcy11i - 3axap ICKpa; y Gpau.nasuurni A6a3HH, y XBD-


crnsi - Hati6i.1blll 33CJiyJKeHHll j3 ycix Ce Me H f y p K 0 - n a .l i ii.
Ko3a44Hna 3a KiJihKa poKiB 3pocJia s CHJIY i no4a.1a 3al1MaTH mopaJ
6iJihllli npocropH. not.IaJIHCH nepenaJIKH 3 nOJibCbKOIO llIJIHXTOIO: fl h:0.1H
noJJbLUa 33XOTi.1a UL1KOM nOKaCyBaTH K03344HHy, BH6yXJIO IlOBCTaHHH
1702. p. i oTBepra sil1Ha 3 noJIHKaMH. Ko3aKH .ll06yJIH 5iJiy Uep1rny.
Je nOJibChKa 3a.11ora 6yJia me Bi.ll qacis TeTepi, 5ep.UH4iB, He~mpis
i HHllli cf)OpTeui. noscTaHI~i 3MaraJIH .llO Toro, mo6 onauysaTH n1.1y
0

.n.aBHfO K03atihKY TepHTOpiIO aJK no C.11y4, a nOT iM cnoJiy4HTHCH 3 .1IlB0-


6itIHOIO YKpaiHOIO. naJiiM 3,llaBHa BiB neperosopH 3 Ma3enom "i 1704. p.
npaEo6iLitta K0334lJHHa npH3Ha.11a BJia.llY Ma3en11 HK reThMaHa ecic1 Yi..:pa-
lu11. AJie MoCKBa BBa}f{aJia naJiiH .llJIH ce6e 11e6e3net.IHHM. Ma3ena MVCiB
HOro YBH3HHTH H uap neTpO 3aC.!138 J1oro Ha Ctt6ip. npaeo6i4ui nomrn
yTpHMaJIHCH E €.llHOCTH 3 f eTbMaHLUHHOIO J}f{ .no 1711. p., KOJIH y npyT-
CbKOMY MHpi neTpO 3piKCH npaBoro 60K.Y Ilttinpa. To.ui npas-06it111e
BiHChKO nepeneceno ua Jliso6epe)K}f{H, a npaso6it.IHY YKpalI-iy onany-
sa.rrn IIOJIHKH.
Hosi cnpo611 Bi.llHOBHTH K033UhKe siiicbKO 1-1a npaso6i1rniti YKpalui
npoHBJIHJIHCH ni.llt.Iac raii.llaMaUbKHX pyxis. B 1734. p., ni.uqac nox0Jy1
JiiBo6illHHX K03aUhKHX BiHCbK npOTH nOJlbCbKHX KOHcpe.llepaTiB, Ha 6pau-
JiaBLUHHi H Ha cxi.UHbOMY no,lliJIJii 3ipBaJIOCSI HapO,llH€ IlOBCTaHHH, B HK0\1)'
BIBB<\lutBrn oco6mrno noJIKOBHHI< Bep.1att; CKpi3h rnopHJIHrn Ha K0-
32UbK11f1 JiaP. coTHi. B 1750. i 1760. p. ral1.llaMa44HHa 3pHBa.!1aCSI Ki.ribK~
0

pa3iB, a .uo Hal16iJihllIOro s116yxy npm mrno 1767. p. HapO.llHi BaTarn


omlHysa.rn TO.lli 3HallHY 11acTHHY KttiBW.HHH, oco6JIHBO }f{ OKOJIHUl fy-
MaHH, lfornp1rna, 5iJioi UepKBH M Pa.noMHllIJIH. nosCTattuis paxysam1
Ha Ki.1IbKa THCHll, aJie BOHH pin.Ko KOJIH TBOpH.TJH 6iJibllli 33roHH HK
300-400 JIJO,ll:eH. 3Hal11Hiwi CHJI'H 3i6paB TLnbKff! Ma Kc HM 3 a JI i 3 HSI K, SllCHfl
i y)fmB~R THTYJIY reTbMaHa. tsocTaHH€ rai1.llaMaUbKHI1 pyx npoHBHBCH
1788. p. ni.'lt.Iac T. 3B. »BOJIHHChKOi Tpttsorn«.

P03BRTOK BiiicbKa Ha Jliao6epeHOKi. KOJIH Ha npaoo6epe}f{)Ki k.'1()-


3a4lJHHa Bee 6iJihllle aattena,llaJia, Jiiso6it.IHa ~v'Kpaitta n.oc11Tb CKopo nr-
peMorna 6e3Jia.llJUI ii .lliHllIJia .no Kpamoi opratti3auii. llttinpo 3acJ1ottm-

15
228

BaB ii" Bi.ll 3aXO.lly, Ha uiu Me:>ld CTpHMyBaJIHCH nOJibCbKl IlOXO)lH. TaTapH
3a6iraJIH TYT pi.llllie, Hi)f{ Ha npaso6epe>IOKH, TYPKH HiKOJIH He CSlrHYJIH
CIO.lllf y caoix 3aso10saHHHX. HaceJieHHSI 6yJio rycre, 60 i 3 npasoro
6oKy THCHYJHIC.SI TY.ll.H BTiKaqi; ryr po3B1rnyJioCS1 BHCOKO rocnoJlapcrno,.
i uacras .ll06po6yT. Jliao6epemtta YKpaiua 6yJia 3aJie>Kna Bill Moc1<oa-
LUHHH, aJie B neprni )leC.SITHJiirrn MOCKOBCbKa BJia)la TPHM3Jl3CH me
npaBHHX cpopM i ue Miwa.TJaCH 3aHa.llTO y suyrpirntt€ >KHTTSI KpaiHH.
Cepe;'l. TaKHX si.auoc11u i K03aUbKe aiftcbKO He 3attenall,a.rio, a nocry-
na-10 snepe.a y CBOiM p03BHTKy.
PisH01IaCHO 3 Te1epo10 reThMattysas Ha Jli006epeiK)Ki Is a H Gp 10-
x o Be U. b K H H (1663-1668. p.). Bitt ;i.o6ys 6yJiasy 3aBJlSIKH 4Cptti, >1Ky
BMiB 3€l1H3TH co6i CBO€IO KpaCHOMOBHiCTIO M ,lleMaror1'€10. y no.r1irnui oys
.lly>Ke tteo6epemuufl, .uosipHB u.iJIKOM MocKOBlll.HHi 11 noro,lHBCH Ha r<;.!
mo6 Ha YKpaitti CTOSIJIO 3aJioraMH 11500 MOCKOBCbKOro Bi1IcbK3, i TO
H3 yrpHM3HHi yKpaitt<;bKOro CKap6y. no3HTHBHOIO CTOpOHOIO tioro .li-
SUlhHOCTH 6yJio Te, LUO BiH ynopSI.lll\)'B3B niitChl\OBHii CKap6, TIOIG1CycaB
ycHK; caMoBiJihHi peKBi3HUii 11 ycraHOBHB nocriiiHi no:iaTKH H~ y1p11-
MaHHH BiHCbKa. B 6oporh6i 3 TerepolO ii no.r1hCbKHM nii1chKOM 1bG:i. p.
noKa3aBC.SI .uo6pHM llOJIKOBO)lUeM, 04HCTHB OCT3T01IHO Jiiso6epc)fOKSl Bi,l
BOpO>KHX BiHCbK i 3aHHB qacnmy npaso6i1IHO'i YKpaiHH. y JIIOTOMY
1668. p. siu uecno;iisatto nosepuysrn npo111 MOCKOBCbKHx 3a.'1or i np11-
c1rnysas ix ycrynHTH 3 YKpaiHH. noscTaHHSl 6yJio nepene1(eHe TaK
3py1rno i TaK CKJia.llHO, i TaK 33CK01IHJIO MOCh:a-1iB, w.o BOHH M31h{C
6e3 onopy nOK11tty.111 YKpaiuy; ue TaKO>K .n.01<a3 TaJI-aHOBMTOcru
5p10xoseubKOro. AJie 3arnuys siH Mapuo, y6111m1 10p6010.
Yloro ttacJii.lHHKH 11. a M SI H M Hor or pi rn H 11 ii ( 1668-1689 i Ta I Ba H
c a M i H JI 0 B H q ( 1672-1689) MyciJIH HaHOBO npHH.ffTH MOCKOBCbK1111 n po-
TeKTOpaT, xoq Ha JieKrnHx yMOBHHax, 60 MOCKOBCbKi 3aJiorn Ha YKpaiHi
3MettrneHo ii reTbMaHCbKHH ypH.ll MaB 6iJibUJY cso6o.n.y pyxis. Mnoro-
rpimHHH, X01I 6e3 lllHprnoi OCBiTH, 6ys .lly>Ke ettepriHHHH i KOHCeK-
BeHTHHH, crapaBCSI BHCOKO ITOCTaBHTH aBTOp11TeT reThMaHa Tai-\, w.o
craprnHHa 3aKH.lla.11a iioMy a6comoTH3M. TaKO>K np11K ..1a.uas si11 Be.TJHKY
sary .no .UHc1i11nJiiH11 y aiiichKy, rocrpo Kapae i pH.llOBHX K03aKia
i TaKCaMO crapllIHH,Y. »nOKH SI reTbMaHOM, Jl'.)nl 6y.lly )'CMHpIOBai·n
caMOBiJibHHKiB, KiJibKO B Mette CHJIH«, 3aHBHB s'iu noJIKOBHHKaM. Bitt TpP--
MaH npH C06i Bi.ll.lliJI 1Ij'>K03eMHOfO BiHCbKa, a Ha pa.lli y r.7J)'XOBi 166!). p.
YTBOpHR oKpeMHH nOJlK siikbKa, LUO Mas nOBHHTH c.ri.y)f{6y 6e3ne1<n
T. 3B. KOMnauiiiu.in. Jl.JIH p03BHTKY BiHCbKa MaJIO 3Ha1IiHHSI H Te, w.o TO.Iii
Bnepwe yrsopeHO Ha f eTbMaHLUHHi ll04TH.
CaMiH:JIOBHLI .uil1wos .llO 6yJiaBH HK npoBO!lHP crn.IJmHHCbKOi o.r1i-
rapxii, LUO ycyuyJ1a Muororpirnttboro. AJie y csorn noJiirnu.i sitt imos
lllJISJXOM CBOfO nonepe.llHHKa, a BJiaCHe 3Maras )J.0 CHJibHOi B.!IJ)Ul reTh-
MaHa tta.ll sil1cbKOM. I xoq y cou.iHJibHHX cnpasax fO.'lHBC.SI 3i crnp-
lllHHOJO, TO, HK KepMaHH11 .uep>KaBH, 6ys ueyCT)'IlllHBHii i nepam:nm.
tta cso10 PYKY Te, LUO ssamaa 3a KOHetitte 3 JlepiKaBttoro nornH.lly. TaK,
npora piweHb pa.UH, siu yTp11Mas .uaJibrne naiiMatte, »-OXOTHe« siMcbKO;
TC]KCaMo 3aBiB HOBi no.naTKH ua siHcbKOBi noTpe6H. Bitt yrnopua raKo)K
cpopMaui10 6yttl.fyKOBHX TOBapHWiB, nol.feCHHH Bi.llJliJI npH 6oui reThM.'.lHa,
)le BiHCbKOBy CJiy>K6y IlOBHHJIH CHHH CTapllIHH, LUO 3f0Jl0M 3aih1a ..11-r
BHLUi eiikbKOBi YPSl.ll.H. CaMiHJIOBH'l 3Marae .n.o 06€JJ.H3HHH IUJIOi np11-
.zu1inpJJHll\HHH ni.ll CBO€IO 6yJiaBOIO, ycniWHO pHBaJii3yBaB 3 JloporneH-
227

KOM, OCTa1'04HO nepernrnyB Ha CHOJO


crop·otty npaB106i4Hi noJurn i npH-
HHB TATYJI reThMaHa 0611)1.sox cro-
pitt Ilttinpa. CHJibHO ycpopTH<PiKyBaB
4ttrnpntt, .J.Bilfi o6opomrn iioro ne-
pe;:i: TypKaMH, 51KHX npHBiB lOpiii
XMeJihHHUbKMH. A noTiM, HK .lOHCJIO-
rn. BtHacJii.ll'OK M11posux yMDB, 3a-
.rmw11rn npaB06epC)f0KH, BiH )'Mi.110
nep·eBiB TaMOWHE siftCbKO J1 ttace-
~'teHIHH Ha cE010 nopotty. IT06op10-
BaB CHJlbHO asTO!IJOMHi 3MaraHHH 3a-
nop03bKOi Ci4i, ooca,JJIH CB0€JO 3a-
JIOrOJO KoJ{ah: i cTapaBC.H yTpHM.arn
3anOp0)f0KH IIiJI. rnoiM H3r.'IH.l0M.
Y rpastti 1687. p .• 3 H3Ka3V ua-
pH, CaMiHJIOBHlf s11npas11arn p-a30M
13 MOCKOBCbKHM BiiicbKOM Ha Kp1rn.
Ko3aUbKoro BiHChKa 6yJI'O 20.000, tta-
Ka3HHM reTbMaHOM Ha3Ha41etto reTh-
MaHoro CHHa, fpHropiH. BiHChKa ni-
reTbMaH leaH CaMi"JIOBM\I.
WJIH Ha HH3 111-tinpa. nepet1m.,111
KiHChKi Bo.zu1 A ysi1iWJIH y Be- 3 ,l,am11.orn nopTpe-ry.
JIHKHH Jlyr. AJie TaTapu 3anaJittJIH CTen i 4epe3 re Tpe6a 6yJio sepTa-
rnca Ha33Jl. MOCKOBCbKHH BO€BO.ll3, KHH3b (oJiiUHH, 3p06HB BHHOB-
HHKOM llCB.ll3lfi o6ox CaMiHJIOBH4iB; reTbMaHa 3 CHHOM VBS13HHJIH 11 33-
CJiaJIH Ha C116ip. ·

• u
9. SauenaA I<088UbI<Oro BlHCbI<a

laau Maaena. 3a MHor orpiwu oro ii CaMi11JIDBw-ia f e'TbMattw.11tta


po~nrnsaJiaC.SI 6e3 6iJihlllHX nepewKOJJ. Ta
ii K03aU.bKe BiHCbKO npHHHJIO
3JKitt1.1eHi, TpHBKi cpopMH. I Ba H Ma 3 en a ( 1689-1709) B nepllloMy
leCSITHJiiTTi CBOfO reTbMattysaHHH npOJJ.OB>KaB UJO )l06y cnoKiHHoro po3.
Bl1TKY i 3pocry }'KpaiHCbKOi BO€HHOi CH.rm. CaM BiH 6yB 6iJiblll no.,'li-
TIIK i JlHil."lbOMaT, tt"i>t< BiHCbKOBa JllO.llHHa. AJie MaB TeopeTH4HY BiI1-
CblWBY OCBiTy' MO>Ke H BHW.Y' Hi>K HHWi 1\0331.1.hKi )l.i.H4i. 3aMOJI10.ll.Y }I{
Y4HBC>l Ha 3axo.ni. 30KpeMa B f'oJISrn.aii CTyJ.it0aas apT11.,1€pittchKe MH-
creurso. npoHWOB BiH i npaKTHlfH)' B0€HHY WKOJiy, 60 6yB pOTMi-
crpOM Ha.l{BOpHOi K0p0f'Bl1 npH 601.1.i LlopomeHKa, y Haii6ypXJrHBllllHX
i Hat'~HecnoKiHHilllHX 4acax Ha n paso6epe>t<>Ki. 3a CaMiHJIOBHtia MaB
Bill.IIOBiJJ.aJibHHH ypHJl reuepaJihHOro ocaByJia.
Ha CBOMY reTbMattcrai Ma3ena He npoBOJl.HB HiHKHX octtOBHHX 3Min
s opratti3au.ii siiichKa. TiJibKH w.e 6iJibwe, Hi>K .Moro nonepeJJ.HHKH, !lpo-
n:ryeal! H3HM3Hi Bi.DJliJIH, KOMnaHiHU.iB j cepmoKiB; XOTiB M3TH 33.'le>KHe
Bi.ll ce6e BiHCbKO, HKe MO>KHa 6~ 1 JIO CHJlhHime TPHM3TH B pyKax j Kp311{~
BHlllK0.,1t0sar11. AJie yCTpiii pe€cTposoro BiHChKa 3aJIHlllHB 6e3 HiSIKHX
3MiH. Xoq u.ap neTpO anepTO BHCTynaB i3 >Ka.ll3HHSIM, w.06 K03aU,hKi
228

noJIKH ncpernop11r11 Ha peryJU1pHe BIHCbKO. Ma3ena 01mpasrn JJ.HM


HaMipaM i He .ll.Onycnrn )lO HiHKHX pecpopM. BiH po611s u.e 3 noJiiTHY-
HHX np11411H, - w.06 He )J.OTIYCTHTli .llO 6iJibWOfO 3pOcTy MOCKOBCbKHX
sm111siB Ha YKpaiHi, a TO JK peryJrn:ptti noJIKH CTaJIH 6 6ymr itiJIKOM
3aJ1eJKHi Bill uap.H. Ma3ena uiKaBHBCH ii yJiinweuHRM 36poi; caM Mas
Ha cBoi1oMy /lBOp1 K0.11€KU.i1:0 36pol. raKy .lli6paHy, w.o O.llHH i3 4Y>KHII-
u.is, cppaHilY3bKI1ll .lHIIJibOMaT 5aJil:03, H3311B3€ ii 0.llHOl:O 3 Hai'.il-:pa11t11x.
HKY BiH 6a1..JHB y ·rnoH:oMy )f\HTTi. 3oKpcMa rerhMaH oniKyBaBrn apnt-
ncpino, MO)f<e XOTiB BHKOfHICT3TH CBOE cpaxose 3H3Trn, .ll06yre 33MO-
JiO)lY; H 5aryp1rni BiH ocnyBaB BiJI.JIHBHlO rapMaT, w.o BHp06Jil:OBaJia
nymKH 3 Aoro iM.HM.
Ma3cna m1cryuas piwyqe npor11 caMOCTii1Hocr11 3auopoJK11rn, Bill
6yn uponmHHKOM rnro, w.06 Ci4 rnop1rna oKpeMy BiHChKOBY perny6-
J111Ky, He3aJie/KHY Biil reThMaHCbKOi BJiaJUI. BiH 1-1epa3 w.e.rr.po 3anoMaraB
3anopoiKu.in BO€HHHMH 3aco6aMH i rpiwM11. aJie Jka.llaB 3a u.e nocJiyxy.
Ko.1111 JI.< cil..IOBHKH 110My nporMBH.mrn. BiH He saraurn norpRHHl..JHOJO
6JtbOKa,lo10 np111-1eBOJI1:0BJTH ix .lO nol\ipnocrH. A qacoM ua8irh y 1w-
pecep1li na,llaJm 3 11oro ycr c"10sa. lllO rpeoa 3pyl1Hysar11 u.e »npo-
K.n:RTe Ky6JIO«.
f3o€HHi TIJIHHH Ma3eIIH 3Bepra.rnrn rnepwy rrpor11 KjrnMy H: Type4-
1..JHHH.. Ue 6yJia ::lllOpoBa noJiinma. 60 n< si)l ona1-1yBaHHR 6eperis lfop-
uoro MOpH 33JIC:tK3JIO Mai16yTHE YKpai1-111. Lio roro iK ryr MornoB-
W.HHa np051BJJH ..la BCJIIH.:y 1HiU.iHTI1BY' w.o 3MaraJia JlO Toro, w.06 :3a6e3-
JlCl-IHHI co6i )lOCTyrr JO MOpH. np11roTOBOIO .llO BiHHH CJIYJKHJia 6y!l:OBa
norpnHwrnax qlOprmlJiKau.iw Ha.ll pi4KOJO CaMapo10; BOHH Ma.m 3a6e3-
nt.'l!HTH rer1:>Manw.11tty Bil TarapcbKHX Hanaais. B 1689. p. yKpaiHCbhi
BiHCbKa, pa30M i3 MOCKOBCbKHMH .. pyw11.m B nepwHii noxi,l Ha KpH\L
lliiiuvn:i: rrill nepeKon. aJie rnepJumi l06yrn He Mor.rn. B 16%. p. l\\a-
3ena B.J.pyre 3 MOCKa.rnMH XO..l.HB Ha lO!Iiw1-1iI1 ;J1-1inp'O, i TaM 1l06yB
i 3HHW.HB cpopr11 Ktt3HK~pMeH. Tauattb i HH. u1696. p. K03aU.bK·e
BiiiCbl\O Bill npOBOlOM 5IKOBa J1113ory6a 6pa.10 )"43CTb y 3,l06ysanHi
Asosa. B 1697. i 1698. p. 3HOBY noBropetto noxo,lltt Ha .lOJiiurniM:
llninpo, i Ti MiCUH yKpin.1e110 cpopraMH. Ane UH 1lOJ;Jra 6opOTb6a H~
.u.aJ1a YKpaiui pa3-Ha-Bce Kop11cr11, 60 B Kap.JIOBHUbWOMy Mttpi 1699. p.
u.ap 3piKrn qopttoMopchKOro no6epeiKiK51 Ha KOpHCTb Type41..JHHH.

Biii:Ha 3 MocKOBUJ,HHOIO. UOJITaBa. Bi..l Il043TKY u.apl:OB3HHH ne-rpa I.


;\lKpaitta Bi.llqysaJia Ha co6i Bee 6iJihwe rnrap 3aJieJKHOCTH Bill MocKoB-
w.1-rnn. Oco6JI11so yKpaiHchke BiikhKO craBaJio w.opa3 6iJibWe 3a:1enmc
Bi.LI. MOCKOBCbKOro KOMatt.llyBaHHH. Uap BHKopacToByBaB yci cBoi npaB~l
cyBepeua, po:mop51Jl>K3BCH yKpaiHCbKHMH 36pol'IHHMH CHJiaMH HapiBHi
3 MOCKOBChKHMH, !JOCHJiaB K03aU.hKi no.r1K11. KY JI.H H:oMy 6y.110 Tpe6a.
BCTp51BllB y BiiiCbKOBY ynpasy M 6e3HaCTaHHO JiyMaB H3.l THM, !IJ.OQ
yKpaIHCbKe BittCbKO BJIY4HTH .u.o pocittCbKOl apMii. lUe ripwi Bi)l.HOCHHll
HJCTaJIH, KOJIH 1700. p. notiaJiaCH pocii1cL>KO-WBe!lCbK3 Bifrna. T. 3E.
niBHi1rna. nerpo IIOTpe6ysaB M3CH BiHCbK Ha WHpOKHX cppOHTaX
y noJibW.i, JlHTBi, JliBOHi. EcTOHil i oe30fJI51.llHO, Ha HaH.ll3JlhWi Il03H-
uii, B11rnJiaB Ko3aKiB. TaK 1700. p. nia PMrmo 6yB noJIKOBirnK ICKpa
3 3000 K03aKiB, ni.ll Hosropo.llOM - 0611)1.0BCbKttH: 3 15.000. B 1701. p .
.LlaHttJio AnocroJI i3 17.000 K03aKiB 6pas yqacTh y 601:0 rri.ll Epecrcpe-
poM i B3Hl3 y IIOJIOH 2000 WBe.ll.iB; B 1704. p. BiH, cniJibHO 3 poci-
5IH3MH, .a.o6ya BapmaBy 3 pyK wBeAiB. B 1706. p. K03aU.bKi noJIKH 6yJm
229

11a Gi:1ii.i Pym, 1707. p. nill JhooJIHHOM. CaM Ma3ena BHnpanmrnrn


1704. p. y KHiBW.HHY i B3HB nill CBOIO BJiaJJ.y npaBooi 1n1i IIO.TIKH, a II a.a.
CJiy4eM, ni!J: Jho6apoM, Ha JJ.aBtti.H: »K033IJ.hKiH Jiittii«. Hana3aB RHCH-
nan1 Ha naMHTK.Y BHCOKY MOrnJiy. B 1705. p. XOJJ.HB 3 BiHCbhOM lllJIHXOM
XMeJibHHU.hKOro ni.u. JlhBiB Ta 3aMOCTH, aJie - cnoBHHIOllH mm1e u.apcbKi
llOpy4eHH51.

reTbMaH leaH Ma3ena. 3 rpaBIOpH raJlaXOBChKOro.

Ma3 ena JI.OBrnii 4ac repnie 1..1.1 BlJl.llOCHHH, aJie no6a4HBWH, w.o :H si:H-
1

CbKO HJlC Ha 3arHH, i OCHOBH yKpaiHCbKOl llep>KaBH BJ.TIHTbCH, piWHBCH


suiiint n co103 3i wsellCbKHM nopo.TicM KapJioM XII. ii noeepttyTHCH
nporH MocKOBlllHHH. CTaJIOCH ue pauiw. 11iih: rcTbMaH 3a,.'lyMyoae. 3 no-
43TKOM 1708. p. KapJio niwos noxo.noM ua Jlurny rt 4epe3 Cl\10JieHChK
yJHB .rr.opory Ha MDCKBy. AJie. w.o u.i.~a Kpa'itta 6yJJa 31rnw.ena MOCKOB-
CbKHMH BiHCbKaMH sitt piw11ern nepe3HMyBarH Ha YK_paitti. B ocraH-
11ix .ll'HHX repecHSI 1708. p. rnee.u.H seiiiwJIH B 4epHHriBlllH'"iy. KapJIO 3po611s
IlC, 11e nop03yMiBWHCb i3 Ma3eno10, B qaci, KOJIH YKpc:.itta He 6yJia w.e
ni.uroTOBJieHa JlO IIOBCT3HHH. 5i.nhwa 1.rncnrna yKpa'iHCbKHX nOJIKiB qyJia
230

TOJ.i ua pi3Hl1X ct1po1nax. M~13ena MaB 1qrn co6i BChOro 10-12.000 a111-
Cf.:.Ka. A.7Je HOMY Tpc6a 6yJIO pilllHTHCH Ha oopOTb6y. THMTO BiH ne-
peixau llO roJIOBHoi KBarnp11 Kap.1a B f'ipni KOJIO HoBropoJly ciBep-
CbKOro i CKJiaB 3i WRCJlaMH BlHCb!..:OBY hOHBl'IllliK>.
Uap rinpo 3BCJ1iB Ila MiClll' Ma3errn ooparn rCTbMaHOM IBaHa
Ci.:oponai.t.Cbl\Oro. IIJH1CJlllaB cooi ll3CTHHY l\()3JllhKHX BiHCbK i DOlJ3B
ttaCTy!I 11poTII Kap:1a ii Ma3cn11. B ciLI11i i1 .l1JOTOMY 1709. p. MOCKOBCL>i.:i
Bii°ICbKa BHllCJMll urnc,1iB 3 Pol\rna. I Ip1rny1..:11 i1 Jloxa11ui. To.n.i KapJio
nottaB 11ocysantrn tta niHtI.CHb, ,106yB yKpin.1c11i Mina 3ittbKiB i OnimIJKJ
Ta niWOh Ha rpHHHUlO C106iJUU.HHll. Min\ KpaCHHM KyrnM i ropoJJ.-
tte•o npaHW.10 JlO oiJil>UIOi OHTBll :2:2. JIJOTOro 1709. pioKy; 0011)].Bi
CTO}JOllll npm111cyBa.l1H cooi IIepeMory. LLiRCJlCbKi Bi~ICbKa p03KJl3J1HCH
IIO npasmty OOlli Bopci-.:Jia, Bill OniuIHi H P.emcnrniBKH no noJITaBy.
Ma3e11a BCiMa CHJiaMH napaBrn IIi.znpuMaT11 urne.lliB, uawBH.llKY cn1-
rau BiiiCbKa, B yuiBepca;1ax ni]lHOCH.B Bary 6opOTb011 33 BOJIIO ~'KpaiHM.
Al'..e TepeH 6yB ue11purorns,!IeHH.H. 4epe3 TC, 1uo reTbMaH Mycia rno"i
HaMipH npoBa.llHTH KOHCIIiparnBHO. rpoMa:lHil\TBO ii BiHCbKO 6yJio Ht'-
OCBi.llOM.,'ICHl'. T:.I He,llOBiplIHBO, a TO f1 BOpO)f{C CT3BHJIOCH JlO COJ03Y 3j
tuBe.llaMH. E.11mmM 3.l06yrnoM Ma3cm1 6yJJo TC, .mo ua iioro 3aK.rIHK.
11pHHWJ111 :~a11opo)f{uj 3 .5-7000 .TIJOitei1. 33HH.TJU no3HUii na OpeJii i Ao-
,;iiwHbOMY BopCK.Tii i TaK 3a6e3ne1.JHJIH. rno.71yKy 3 JlHinpoM.

0 Ha...t1 5yguu~p_

CeA1eJ.1/6/ca

Rkibu) 0

nnRH 6ol0 Kono noinaBM. I - ycTaB;le}IHR 11pOTl1HHHKin nepe)J, UOGM, n- OCTa.HH1f CTll;'J,iJI 6HTBH.
231

WeeACbKa MorMna, BMCMnaHa Ha naMRTKY 6MTBM niA nonTaBOIO.

Jlo fOJIOBHHX 6oiB MilK WBCll3MH Ta MoCKBOlO npHHWJIO Hill 0 JI- n


T a B 0 !(}. B lloJITaBi CTOSIJia CHJibHa MOCKOBCbKa 33JIOra, nill npOBO-
JlOM noJIKOBHHKa KeJIJiiHa, ll06pe 3a6e3nelfetta BO€HHHM 3Halli6HM i xap-
1IaMH. KapJio 3a BCHKY i.iiHy crnpasc.H ll06yrn 1..uo <j>opTeu.10, 1u.o 3aMH-
K:lJla iioMy WJISIX Bill niB,ll.H.H. npH llOilOM03i K03aKiB WBe,llH BHCHil3JIH
wauu.i llOBl\OJia MiCTa, Il0"43JIH MiCTO 06CTpiJ1IOBaTH " KiJibKa pa3iB iWJIH
11pttnynoM Ha MICbKi BaJIH. Alie 3aJIOra Bill6HJ1a sci aTaKH. THM4acoM
pociHCbK3 apMiSI Bill niBHOlfi i CXOllY o6cTynHJl3 WBelliB i nol.faJia
Ha HllX Cl1JlbHO H3THCKaTH. neTpO nepeliwoB Ha npaBHH 6epir Bopc1rna,
33KJlaH yKpinJJeHHH Taoop, no6y.ll.yBaB pe.llyTH i npHroTOBJISIBCSI .ll.0
ttacry11y. KapJIO piwHBCH iioro nonepe.ll.HTH ti llaB ttaKa3 7. JIHnHH
1709. p. aTaKyaarn pociHH. Hal.JaJibHHM BOIKllOM wseJJ.CbKOi apMii 6ys
cpeJJL.JlMapwaJ1 PeHwiJlhll, 60 caM Kopo.TJb, paHeHHH y Hory noncpeJ-
Hhoro ilHH, pe Mir npoBOilHTH. B 6HTBi. lliBeJ.lCbK3 niXOTa B.llapHJia TaK
CHJlbHO. mo ll.06yJJa Bi.llpa3y nepellOBi MOCKOBChKi peayrn ii MOCKOBChKa
l{iHllOTa MyciJJa ycTynarn. Ha pociHH cnas TaKHH nepenoJiox. mo 6iit
Mir 331.:itt4HTHC.H KaTacTpocpo10. AJie UIBCllCbKe KOMaHllyBaHHH He BMiJio
BH.hOpHCTaTH J.J.06poi CHTyaJ..lii. neTpO BnOpHllKyBaB HaHOBO CBOl CHJIH
i1 11iwos y npoTH.HacTyn. Tenep yJKe wse)lH ·He MaJIH CHJI oneprn.C.H 11 Ha
110.llHX ceJJa 5y llHm WBe,llCbKa apMiSI n0Tepni.11a OCTaT04HHH norpoM.

Ma3em1 He 6paa oco611cTo yqacTH B 0010, K033lJ.bKi noJJKH Te>K He


ui:li rpaJifl BH3Ha4Hiwoi poJii. WsellChKi A yKpaiHCbI<;. siiicbKa riicm1
00}() Myci.TJH ycTynHTH 3n"i.ll noJITaBH H nepeMWJIH .ll.0 ,LlttinpOBOi nepe-
11pami 1\0.,'JO nepeBOJ104HOi. AJie 4cpe~i HellOCTalfy 11opoMiB i fJOBHiB
6iJ1bula YaCTHHa siHCbKa He MOf'Jia nepenpaBHTHCH. TyT 33Ch:04MJIH ix
MOCKaJJi, BHCJiaHi B noromo; rrrne.ztH npooysaJIH 6opoHHTHCH, a11e
12. J111m1 1 MyciJIH KaniTyJ110BaTH. KiJibKaHaU.HTb THCS11l wselliB i 3000
K03aK1l3 lliCnlJIOCH B MOCKOBCbKHH no·JioH. KapJio ii Ma3ena 3 ocTaHKaMH
apMii 6e3JilO,llHHMH CTenaMH lliHWJIH .no 043KOBa i 3BillTiJIH JlBOMa
tlOpOraMH JIO oeH.nep y MOJill3Bii. TyT Ma3ena 33KiH4HB CBO€ )f(HTTR.
232

Bifrny 3 MocKOBl..U.HHOlO npO;l0B)K3B HOBHH reThMaH. n H ,,1 H n 0 p-


o6paHHH tta reThMatta B .MoJI)laeii. Bitt noHOBHB co103 i3 Kap.noM,
Jl 11 K,
cK.11aB HOBHl°I ,11.orosip i3 KpHMOM Ta 3 TypeL1 1rnH010; ttaeeetty 1711. P-
pywHB Ha npaao6illHY YKpaiHy i pa30M is HHM nimOB fop.n.i€HKO 3 3a-
nopmKU51MH, O)','liK3UhKi TaTapH H Bi.ll.lli.TJ IlOJIS:IKiB. ni.a JlHCS:IHKOIO BiH
nepeMir aiiichKO CKoponaJJ.CbKOro, 111.0 6yno ni.n npoBO..lOM reHepanb-
1-1oro ocasy.11a 5yTOBH4a. y npaeo6i4HHX IlOJIKax 3ipBaBC51 IlOBCTaHlfMH
pyx nporn MocKOBlUHHH. Opmrn HaMarasrn JJ.o6yrn 5iny UepKBY. aJie
TaTap11 He TiJihKH He niJlilOMornn 11oro, aJie KHHYJIHCS:I rpa6yaaTH, --
i BiH MyciB ycrynaTH Ha ]lHiCTep. y norottlO aa HHM nilllJia MOCKOECbKa
apMiH. AJie Ha)l npyrnM, KOJlO Hosoro CTaHliJIHl..U.a, TYPKH OKpy:tKH.TJH
BiHCbKO uapsl neTpa i npHMyrn.1111 HOfO .'10 KaniTyJIHUii~ 22. JlHilHH
1711. p. y .71.0fOBOpi 3 Type44HIIOIO neTpO 3piKCH npaB .ll.0 npaao6i4-
HOi YKpaiHH. OpJIHK CTapaBrn IlOHOBHTH K033UbKY BJia.ll.y Ha npaso-
6epeiKJKi, aJie THMllaCOM ClOJJ.H BBiHillJIH IlOJlbCbKi BiHCbKa i BiH, 3He-
OX04eHHH, BHiXaB Ha eMirpauiio.

3aHeDa,ll feTbMaHUJ,HHH. no Il•OJITaBCbKi.H KaTaCTpOQli K03aUbKa ,ll.ep-


iK3Ba Ta 3 HCIO If K03aUhKe BiHCbKO, 3H3HLIVIOC51 B IlOBHiH 3aJie11rnocn1
Bil MoCKOBlUltHH. Uap neTpO HiKOJIH HC B1t6aL1HB K03aKaM, w.o np1tCTaJUI
,lo Maaenmwi »3paJl1t«, tteJlOBipHB yKpaiHCbKOMY siiichKY H: yciMa cno-
co6al\m cTapasrn iioro 3H111UHTH. A KOJIH He BltKOHaB reTh 1n-1cTo
scix CBOix IlJIHHiB, TO JIHWe TOMy, 111.0 Ha nepelllKO.lli CTaBaJIO HOMy
He TiJibKH HeneBHe 3arpSIHH.4He IlOJIO/KeHHSI, a 111.e 6iJibWe TC, mo
i B Hait:ri pm1tx XBltJIHHax K0--
3a 4llHHa TaKH B1tS1BJIS:1.11a BMHKY
si.J.nopttiCTb i He .n.aJra ce6e
3HH1..U.1tTH. feTbMaH I Ba H CK o-
p o n a .ll <" b K H it: ( 1708 - 1722),
XOLI 3aB.llS14YBaB CBOIO 6yJraay
Jiacui uap51, CMiJIHBO 6opOHHB
BiHCbl\O nepe.n. 3a.ZI.yMaMH u.apSI
A .llOKJia,llaB ycix c1111, 111.06 sa-
6eaneL1ttTH K03alllfHHi .llaJlbWe
icttyBaHHH H: p03BHTOK. Bitt yce
BHCTynaB npOTlt 3a3iXaHb po-
ciHCbKltX KOM3H.ll.3HTiB, 111.0 BM'i-
myBaJIHCS:I y cnpaBH feTbMaH-
111.HHH, iKa.llaB nowaHH .llJl.H fle"I"b-
MaHCbKHX HaKa3iB, .llOMaraBC.H
3Eopory apTHJI€pii. 3a6pattoi a
f-)aTypHHi H ra.llS:llli, BltKa3yBaB
uapiesi, 111.0 Tpe6a wattyaaTH
BiJ'.iCbl<O, S:IKe »CJIYiKltTb TiJihKH
3a BOJibHOCTH·«. I cnpas.u.i it:o-
MY noTaJI.aHHJIO .ao6yTH pi3Hi
oamaHi IlOJI·erKOCTH.' Ane u.ap
p03nOpS1.lliK3BC51 yKpaiHCbKHM
BiHCbl<OM 111.e 6iJiblll 6e30fJISl.ll-
HO, S:IK 3a Ma3enlf, BHCHJiaB KO-
naeno nony6oToK, 3aUbKi nOJTKH H Ha Bl()efflHi
00.HOBHBK qepeHriBCb&HI, aaKa:rnHH reTbMaB. IlOXD.ll.H, if Ha lll.e TSliKllL
233

Mana l.lacTMHM YHpa"iHM MiH< nonraeoto i 6eHAepaMM a l.lacy nonraec::.Horo 6oto.

po60TH npn HOBHX yKpimieHHHX, Hnp., Ha »JiiHii« Mi/K LloHOM i .80~1-


rmo, a6o npu J1a,n03bKOMY KaHaJii. HaKa3HHH reTbM3H n a B JI 0 n 0-
:1y6 0 T 0 K (1722-1724) BHCT)'IlHB 3 pirny1rnM npoTeCTOM npOTH 1iap-
Cbl\Oi noJiiTHKH Ta 33 Te uap HaKa3aB ft:oro YBH3HHTH B nerep6yp3i
i 1loJ1y6otOK yMep y CTetponaBJIOBCbKiH KpinOCTH.
Ll.aHHJIO AnoctoJI (1727-1734) 6araro np111rnHHBCH .llO ni;me-
ceHHSI f eThMaHmHHH H ii BiHChKa. CaM BiH 6ys - 3a cJiosaMH Ma-
3enu -- »Bi.n. 6aTbK3 3aCJiy>KeHHH y BiHChKy, .no6puH: BOiH, i3 ycix TIOJI-
1\0DHHKiE Haft:.naBHilllHH«; npOBO.lUtB BiHCbKOM y pi3HHX noxo.ztax, 6yB
tlaK33HHM reThMJHOM y IlOXO.lli Ha nepciIO, 3H3B i JII06HB BO€HHY
rnpasy. BiH ynop.H.llKyaas BiHChKoey a.ztMiHicrpaui10, cKap6 i cy.nie-
llHUTBO, yHopMyBaB no]laTKH H: .zto6HBC.SI B MocKBi Toro, mo 11nCJio po-
cift:chKHX BiHCbK, ctauioHOBaHHX Ha YKpaiHi, 3MeHrneHo .zto 6 noJIKiB.
AM. 3Bi.TfhHHTH BiHChKa Bill sa;>KKHX cpopTucpiKauiiiHnx po6iT iioMy He
H.na.TJoCH. AnoctoJI Jl6aB .zty>1<e npo rpaJlHU.iIO BiHCbKa, iforo BJffJI.Sl.ll
i no6yr. 3a M:oro 11acrn yTpneaJIHJIHCH 3BepxHi cl>opMH ft: 06H11ai 3ano-
po3hKoro BiHCbKa.
y noMa3eilHHCbK.HX qacax K033UhKe BiHCbKO ]lo6yaaJIO co6i naBpH
n pi3HHX .aaJieKux noxo.ztax, mo ix ee.zteHo n iHtepecax Pocii. B 1722. p.
AnoctoJI XOJlHB 3 10.000 K03aKie Ha nepchKY rp.HHHUIO, Ha 3aKaBKa33SI.
H .ztaJiblllHX poKax K03aUhKi noJIKH noCTiHHo CTOHJIH Ha.ll Kacni€M, KOJio
TBCPJIHHi cs. Xpecra Ha.zt piKolO CyJiaKoM. B 1725. p. aj.zt6yscH noxiA
Ila n{IHH, nepCbKY npoBiHUilO Ha nie]leHHOMY no6epe>K>Ki KacniH. 6pam1
TYT y11aCTb IlOJIKOBH.HKH Jlu3ory6, ropJieHKO H KaH.nu6a. B 1729. p.
1\03aUhKe BiHCbKO 6yJio ni.zt llep6eHTOM. B 1733. p. B IlOXO.lli Ha noJiblllV
BH3HatJHJI.HCR no.,1KoBH.HKH Jlu3ory6 i faJiaraH. B 1735. p. y KpHMChJ.:OMY
11oxo.zti noJI.Hr repo:HcbKOIO cMepTIO reHepaJibHHH 6yH11y>1<ttu.H CeMeH
1·aJieU.hKHH. B 1737. :P. KoaaKu 6pa.rn yqactb y o6Jio3i 011aK0Ba, 1738. p.
n MOJJJtaBChKOMY noxo.zti. B 1756. p. BHcJiatto KIJihKa THCHQ Ko3aKiB, rria
234

11potto110M leHepaJibHOro ocasyJ1a 5lKy6oBH4a. y npychKHH noxi.ll.


B 1757. p. B 6oto IJiLl EreprnopqlOM noJisff cnaBHHH KOMnaHiHCbKli.U noJI-
KOBHI-tK Ka1rnicr. I see ue 3a cnaBy i1 Ha CJiasy pociiicbKOi iMnepii...
3a OCTaHHhOro reTbMaHa t{ Hp H JI a p 0 3 y M 0 B c b K 0 r 0 (1750-
1764) Bi HCbKO l'cTbMaHll.lllHH MaJ10 see me Jl3BHii1 yCTpiti i1 HeHapyurni
3Bl14ai i see BH:.l:ih:3JIO ce6c 3a npe.n.cTaBHHllTBO »MaJiopociHCbKOi Ha-
uii«. I HaBiTb ''OJIH 1764. p. uap11.uS1 KaTep11tta cKacysaJia reThMJH-
CTBo. K033UbKe BiMChKO 3aJll1WHJIOCH ll.lC )lB3USITb JllT )l.OBWe. 0cTaT04HO
1783. p. yKa3'0M uapmli 1.:03a1l1>Ki noJIIrn niepeMiHeHo Ha perym1pHe pn-
ci.HiCbK!e BiiiChKO.
3anopollOKJI. Haii.n.asHime orni1me K03aU.bKOro sir1cbK3, 3anopmK-
)f(SI, 1.uo TaK 6yiiHo npousiTa.rIO B neprnil1 noJIOBHHi XVII. B., 3aTpaTHJIO
CBO€ 3HatJiHHH 3a XMeJibHH44HHH. Ko3a44HHa BeJIHKOIO MacolO nepe-
-CY'HYJiarn IH3 »B:OJIOCTb«, ;I.C Mana 3MOry CB06i.ZJ.HO p03BHBaTHCSI, a Ha
H113y 3aJIHlllHJIHCSI Ti.'lbKH sn~pTi .n.06ffl1HHKH~ IJ.lO XO.ZJ.HJIH 1:Y.llH Ha .7IOBH
i Ha p1160JIOBCTBO. Ha caMiii Ciqi CTOSIJia HeBeJIHKa JIHWe 3aJiora, ni.n
npOBO)lOM KiOW-OBOr19, SIKOrO Ha3HalfyBaB reTbMaH. 3anopO>IOKSI Bi.ZJ.)K.H,,10
HaHOBO a»< TOJli, SIK Ha »ropo.n.oaiii« YKpaiHi sepx Y3.SIJia CTapwHHa
ii KOJIH no-4aJiacst rpoMa.!lHHCbKa 6opoTh6a Ha coui.SI.TJbHiM T.ni. To.lli Ha
H113y nolfaJIH opratti3ysaTHCH H~BJlOBOJieHi eJI€MeHTH, »fOJIOTa«, '>•wp-
H.SIKH« i 3Bi.aciJib BeJIH cooi BHCTYTIH npOTH reThM3HIJ.lHHH. TaK npoTH
81-iroscbKoro BHCTynas KOWOBHH 51KiB Bapa6aw; BiH 3aKHJlaB reTh-
Maittosi Ha lfOpHiH pa.n.i. IJ.l•O ttenpaBHO reThMattye. 60 H·e .niCTaB 6yJiaBH
Ha 3anopi>K>Ki. Eapa6am 6paB y11aCTb y BHCTyni nymKapH i 6yn
noKapaHmi Ha rop.Jio. KoJio 1660. p. Ha 3anopmK>Ki ito6ya co6i se.1111Ky
11011ym1pttiCTb Bp10xoaeuhKHH; BiH po3BHBaB )laJii .n.eMarorilfHY iiteo-
JibOI'iJO npo npasa craprnHHCTBa 3a-
nop03bKOi Cilfi i 3 .n.onOMiOroJO 3a-
nopo>KtliB .n.·06YB reThMaHChKHH ypR.n..
Csoe10 yqaCTIO y .noMamttiii aitt·Hi 3a-
nop-0>101<.SI HeMaJl'O npHlfH'HHJIOCSI JlO
po36HTnI noJiiTHlf'H'Oro )f(IHrn YKpa-
iH•H.
Haiis11atta1rniurnM npe.lcTaBHH -
KOM 3anop03bKOi K03a4'4HHH B 1660.
i 1670. p. 6ya IQOwomu1 I Ba H <:
i p-
K -o. BiH MaB 6yrH po.n.oM 3i CJio6o -
JKalfllJ.lHlff.H, a M·epexBH, TaM MaB tt.a-
4·e coo10 3ew110. He M.aB ocsiTH, 6ye
HaBiTb HerpaMOT.ttHH, He .no6ya co6i
nmp woro TIOJJ'iTH lJ'HiOfO c BiTIOrJIH.ZlY'
ncpieKH.ll3BCSI Bi.ll napTii JlO napTii i
Hepaa HC06.llyMaHHMH TI04'HH3M'H WKJ-
1

.LI.HB .HaHKpal.llHM 3a.llyMaM rie.TbMaitti8.


TaK 1659. poKy, KOJIH B11rioacbKHH
Eis Bi11Hy 3 MocKOBl.llHHOIO, CipKv
yJial{HB Hana.n. Ha TaTapCbKi KOlfO-
BHl.lla TaK. IJ.lO TaTapH nOKHHYJIH
BH·rOB<:bKOro 11 q:epe3 Te reThMaH
He Mir BMKOpHCTaTH nepeMOrH n i)l ,QaH11no AnocTon.
KoHoTonoM. TaKC3M'O ni3•Hime nox.:>- 3 Toroqa.caoro nopTpery.
235

04aKie. TypeD,bKa Teep/.l.HHII npttcTaHh Ha.11. lfopHHM MopeM.

Jl3MH Ha TypKiB BiH ni.llipBaB yKpaiHCbKO-TypeU.hKHH COI03, SIKHH CKJiaB


JlopoweHKO. CipKo npH3Haaaa TiJihKH €.llHHY noJiiTHKy, - 3aB3HTOi,
oe3now.a.aHoi 6opoTb6H 3 TypKaMH. »nor cai.noK MO€i .aywi«, cnoni-
Jtaern BiH. »lll.0 SI HiKOJIH He XO.llHB Ha YKpaiHy 3 THM, w.06 pyiiHyBaTH
\fOIO 6aTbKiBW.HHY; He XBaJIIOCH, a npaa.ny Ka>Ky. lll.0 sci MOi 33XO.llH
i :rnaraHHSI 6yJIH cnpSIMOBaHi Ha Te, w.06 po6HTH WKO.lly HaWHM BOpo-
raM-6ycypMaHaM«.
y u.il1 6opOTb6i CipKO ycJiaBHBCSI, SIK HC3piBHSIHHii BOHKa ii nOJIKO-
no.neu.b. 3Ha€MO noaepx ,llBaU.SITb 6iJibWHX noxo.nie, SIKi BiH BiB npOTH
TaTap i TypKiB; MeHwHx Hana.nia i Ha6irie i no.11ilIHTH ea11<Ko. Cip-
1\0Bi IlOXO.llH iiWJIH B pi3Hi CTOpOHH: Ha KpHMChKHX TaTap ni.ll nepe1<on,
11a TaTapcbKi 3aMKH TasaHh. AcJJaH-ropo.noK i KH3HKepMeH Ha.ll JJ0-
.1iurniM llHin,pOM, Ha 6..Y.ll>KaUbKHX TaTap, Ha rypeU.bKi 3aMKH 011atd8,
l>iJiropo.zt i EeH.nepH, Ha TaTapcbKi 1<0110BHW.a Ha 4opttoMy ii Ky 1rna11-
<.'ht-:0My WJISIXy. noxO,llH BiJl6yeaJIHCSI pi3HHM CnOC060M: tIOBHaMH llttin-
f10M, aepxH cTenaMH, .lleKOJIH 3 Ta6opoM i nywKaMH. CipKo BHnpaemrnrn
11eptt3 i3 .lly>Ke He3HalIHHMH CHJiaMH; TaK, Hnp., y Ha6iry ni.zt nepeKOn
f663. p. 6paJIO y11aCTb ycbOfO 90 3anopo11<uie, 30 .l{OHU.iB i 60 COI03HHX
KaJJMHKie, - BOHH po36HJJH enSITepo 6iJJbWe TaTapcbKe aiHchKO. CBOffO
i11iu.iS1THB010, ~Hepri€10 ii BO€HHHM TaJiaHTOM CipKo .ao6ya co6i He6yeaJie
:m?.lliHHH ii nomaHy Mi>K 3anopo>KUHMH: »Bci iioro 6oS1JIHCS1 H€3BH 1rnii110;
lllO, 6yaaJIO, 3a.llyMa€, Te i 3p06HTb, a SIK6H XTO XOTiB H:oro He noc11y-
xarn :roro 3apa3 y6HJIH 6«. Sitt noMep 1t. cepnHH 1680. p . .no Haurnx
1 iacis 36eper JiacH 11oro Mornna. KOJIO lfopToM.TIHUhKoi Ci11i. B ce.rri Ka-
11yJ1isui.

Y 6opon..6i 3 MocKaoJO. B ni3Hiwnx 11acax 3anopo>K>K,!1 3MiHHJIO


ceoio opieHTau.iio, - noqa·Jio 3MaraTH .no MHpy 3 TaTapaMH " TypKaMH,
a noaepttyJIOCH npoTH MocKOBW.HHH. 3anopo)f(u.i CHJJbHO 1-1en0Koi.11HCH
236

THM, mo MocKBa BMirnysaJiaCb y BHyTpirntti cnpaBH YKpaiHH, o6Meit<y-


BaJia BOJibHOCTll f eThMaHlUHHH H HaBiTb HaMaraJiaCH IlOKJiacn1 CBOIO
rn;,nKy PYKY Ha Ci11. TaK 1667. p., KOJIH po3iHlIIJiacH 11yTKa, 111.0 MOCKOB-
CbKi 3aJiorn MafOTh 3aHHTH Ko.uaK i KpeMeHtJyK, uiJie 3anopm10K.S1 nill-
HHJIOCSI: 1iapCbKOfO nocJia Jla.lllDKeHCbKOfO, 111.0 ixaB y nocOJihCTBi j(O
rnTap, K03aim no .llOpo~i BOHJIH, a KOlllOBHi1 neTpo Cyxosi€HKO CKJiaB
iJ KpHMOM yMosy npoTH MocKOBLUHHH. TaKcaMo roCTpo npoTeCTysaJin
3<.mopOLKUi nporn 6y .llOBH MOCKOBCbl{HX ¢opTiB H3.l l-aMapo10 1687-1689
poKy. »Bi.u BiKy Hi.HKHX ropoJJ.iB y ny111.i Halllii'i Bif1CbKOBif1 HiXTO He CTa-
BHB, - TaK i Tenep MH, see BiHCbKO 3anop03hKe HH30Be, Bepxose, .llHi-
npone, Kornose ii Te, 111.0 npo6ysae Ha Jiyrax, Ha ITOJIHX, Ha rraJiaH1<ax
i B ycix ypOlIHUJ.aX llttinpOBHX i nOJibOBHX, - H, KOlIIOBHH OTaMaH, j3
yciM nocniJibCTBOM, CTapmHM i MeHlllHM, Hi.HKHM '-IHHOM y nyuli Harniii:
i 11ep)f{aBi BiKoBi4Hiii BiHCbKOBiii, Ha.ll CaMapo10 HiHKHX ropo.lliB CTaBHTH
He .ll03BOJIH€MO i ll03BOJIHTH HaM UbOfO He JlOBe)leTbCH«, - DHCCIJIJ1
3arropo>Ku.i .llO Ma3errn. KoJIH )I{ caM03B3HlJHH reTbMaH neTpHK InaH<.'Hl<O
HHCTymrn i3 raCJIOM 6opOTb6H 3 MOCKOBCbKOJO H3B3JIOID, 3anopOi10KH
oxoTHO niwJio 3a HHM. TaKcaMo 3anopmKu.i nporeCTysa.m npoTH 6y-
llOBH 3aMKY na KaMHHOMY 3arnni 1700. p. i nporn tteKOpHCHOi rpH-
HHI~i :1 TypelllJHHOID 1705. p.
Xoq BillHOCHHH Ci1-1i D.O Ma3err11 qacro 6yBa.rrn HanppKeHi, TO, KoJm
rCTbMaH rroLiaB sil1tty 3 MocKBOID,. Ci11 pa.1lO Bi.1lryKttyJiarn Ha 11oro :Ja-
K.nHK. KornOBHH K 0 c T b r 0 p .ll i € H K o, IlOJITaBeUh j3 poJly, BHXOBa-
HeU,b K11iBCbKoi AKalleMii, 3 uiJIHM KorneM pynrns y noxi.u i BiJlp~13Y
DO'-laB 6opOTb6y 3 MOCKOBCbKHMH 3aJIOf3MH, 111.0 CTOHJIH Ha:l Ope.TIJIIO
i BopcKJIOM. l lOTiM 3arropo>Kui BH3HalJHJIHCH B 6010 ni.a CoKi.Tir.:010
23. KBiTHH 1709. p., Ta IlOMaraJIH lllBe.llaM B OnepaUiHX Dill no.T'fT3!3010.
YllaCTb y noscTaHHi ttaseJia Ha 3anopO)f{)f{H mis i HeHaBHCTh
u.apH neTpa. 3aKH w.e BHpilllHBCSI 6iH Ili.ll noJITaBOIO, neTpO 33.lYMaI~
3pyih1ysarn l>Ky6110 6yttTiBHHKiB«. 3 KiHUeM KBiTHH 1709. p. 3 KH€Ba
pywnJIH qoaHaMH TPH MOCKOBChKi
nOJIKH ni.n. npOBO,llOM IlOJIKOBHHKa
neTpa 5J.KOBJ1€Ba. no )l0p03i BO-
HH no,llo6ysaJ111 ropO!lH, .lle c1x>s1J1H
3anop03bKi 3aJIOrn; KeJie6epJiy' ne-
peBOJIOlJHy, Hos11H- i CTap11H: Ko-
.llaK i >KOpCTOKO p03npaBHJIHCH 3
IlOBCTaHUHMH .. noTiM ni.lUIJIHJIH ni,!.l
Ci1-1, w.o 6yJia Ha 4opTOM.1111Ky. Ha
Ciqi He 6yJIO KOWOBOrO ne-rpa Co-
po1-111HCbKOrO, -- BiH BH.npaBHBCH 6ya
caMie Ha Kp11M, JI.O raTap, aa Bittcb1m-
B010 .n.onoMOrOJO; nposi.II. Ha.J. oco-
potto10 06H.S1B K03aK 5IKHM Eorym.
BiH ttaKa3aB nepeKonaT11 poBH .llDB-
KO.na Ciqi, a w.o ue 6ys lfac aecHH-
Hoi noBetti, TO BO,!la 06JIHJia .ll.OBKC>-
Jia K033U,bKY TB:ep.llHHfO. 51KOBJl€B
npo6ysae nep·eroaopia. aJie. KOJIH ci-
lJOBHKH Bi.llMOBHJiliCSI, nolJaB o6cTpi-
MorMJla HOWOBoro ropAiCHKa, '12· Jl10BaTH Ciq apTHJIEpi€10. AJie ycni-
,D,aJ1e1w OJ1e1110" n c. KaMinl\a. xy He 6y;ro HiHKOf'O, 6-0 MOCKOB-
237

3aMocn:, TBepAMHR Ha XonMW,MHi, ii ooJuiraH l:ior,11.a.u XMeJ11>Hllllhl\Uii 1648. p.

l'lild nyUJKH He Ll0HOCl1J1H CTpiJieH llO Ci4i. noTiM MOCKaJii 11po6ysa1111


llJl:l.JlHTH HaCTyn Ha llOBHax; 3anopo>Ku.i llOnycTHJJH ix Ha 6JJH3hKY
11iJU1.aJJb, ane Hapa3 yllapHJIH 3 nyUJoK i PYUJHHU.b, MOCKOBCbKe BiHCbKO
11rpaTHJIO 300 BOHKiB, KiJJbKOX ocpiu.11piB i IlOJIKOBHHKa. Lll.0 BiB nacTyn.
~IKoBJI€B 6ya y Ba>KKOM)' cTaHOBHLll.i. Ane TOlli npHHUJOB AoMy 3 11.ono-
~wrmo OXOlfeKOMOHHHH llOJJKOBHHK rHaT ra.11araH, JIIQllH.H3 6e3 lfeCTH,
mo HCllaBHO me cnyil{HB Ma3eni i 3pa.ll.HB reTbMaHa. Biu no4aB nepe-
1ouopH 3 cillODHKaMH, o6iu.srn iM IlOMHllYB3HHSI, HaBiTb npHCSlf3B iM,
mo BOHO 6y.ll.e, aJ1e piettolfaCHo npoeie MOCKanie ni.ll. Ci4. KonH 3ano-
pm1<1li B>Ke Il0lf3JIH CKJiaJlaTH 36pmo. MOCKaJJi KHHYJJHCSI Ha OC36000l.fHHX
I ll0lf3JIH 25. TpaBHH 1709. p. pi3HIO. 4aCTHH3 33IlOpO>KU.iB Lll.aCJIHBO
JlOOYJJ3CH 3 o6JIOrH, Ha lf3HK3X nycTHJiaCH BTiKaTH i 3HaHUJJia 3aXHCT
,. OcJeicTH llttinpoeHx pyKaBiB. AJ1e y noJIOH nonaJio 26 Kypitttt11x
o raMattie i 250 Ko3m<iB; 3 1111x 156 noKapaHo Ha ropno, peUJTa >K
111111J1a Ha C116ip. MocKa.'li 3a6paJIH 40 nyUJoK, 12 raKiBHHU.b, 62 pyw-
llHlli, 13 npanopiB i BCHKC nificbKOBe 3Ha.ll.i6H. HaocTaHOK 3pyiitty-
11a.,111r yKpim1ettttSI i cnaJIHJIH KypeHi; 40pTOMJrHU.bKa Ci4 nepecrana
irnyeaTH.

KIHe1u. aanoposi.Koro BiAci.Ka. 4acTHHa 3anopo>Ku.ie. lllO acrnr J1a


11pHryeaTHCH 3 06J1orn. nepeHecJiacH HH>Ktte Ha llHinpo i 3acHyeaJia
11:1110Ho Ci4. 3pa3y tta p. KaMiHU.i, ni3Hilllc e OJieUJKax tta TypellhKiH
238

Tep1nopii. AJie TYT 3anopo)f{u.i He no4ysa.mrn .ao6pe i 3apa3 no4a.r1lf.


3aXOJlH, mo6 sepHyrnrn Ha JI.asHi .Micu.H. AJie a)f{ y 1734. p. JI.icTamt
.ll03BiJI Bi,ll poci.HCbKOro YPH.llY M noceJIHJIHCSI Ha.Ll pi4KOIO ni,llni.1IhHO!O.
UH »Hosa Ci11« He BiJI.irpaJia B)f{e aa)f{Hiwoi ail1cbKoaoi poJii. 3ano-
pmK)f{R 6yJio y BChOMY 3aJie»rne BiJl Pocii i He MOrJI·O aecTH HiflKHX
caMOCTiHHHX nOX0,1liB. 3anopO)KIJ.i 6paJIH y'4aCTh flK noMi4He BiikhKO
y ai.Httax 3 Type44HHOIO 1735 - 1739 i 1768 - 1773 p.; BH3ttatrn . rrnrn
B napTH3aHCbKHX Ha6irax Ha TaTapCbKi K040BHW.a, TaKOlli o6HOBH."IH
cso10 cf>JibOTHJilO, mo seJJa onepau.ii Ha llHinpi. AJie BiJihtte 3anopo3bI<t:'
TOBapHCTBO ace TaKH 6yJio nepemKO.LlOlO JI.JJH BiJ1ChKOBHX i noJiint4HHX
u.iJieii Pocii i u.apIH.(H KaTep1rna II. piw1rnarn ocTaT0'4HO po3Bfl33Tl1
ciY:oay opratti3ani10. r'ettcpaJJ Tc1<cJJil1 3 no4aTKoM JJiTa 1775. p. BH-
npaBHBCH Ha 3anopmK)f{H, 3aJ1HflB no ,iiop03i sci o6opoHHi 11yHKTtt,
ua6JIH3HBCSI JlO Ci4i i o6cTaBHB ii .llOBKOJia sil1cbKOM. Ci4oBa paJla.
p330M 3 KOlllOBHM aTaMaHOM neTpOM I<a.TJbHttllleBCbKHM, pilllHJia He
OOpOHHTHCSI nep,e,1.l U.HM »aTah'.yBaH1HHM« i 16. 4epBH51 1775. p. pocifl-
CbKe aiHchKO 3attfl.JIO Ci4. TaK nepeCTaJJo irnysaTH cepu.e K033UhI<Oro
BifiChKa. .
OcTaHKH 3anopo)f{u.ia po36pHJIHCH no pi3HHX Micu.Hx. Ki.nhKa THC5'4
nepettlllJIO Ha TypeU.hKY TepHTOpilO, B OKOJJHUi 04aKOBa i AKepMaIIy.
1778. p. Type44HHa npHHHJia ix y cao€ niJI.JlaHCTBO ii BOHH ociJIH Kow~~1
np11 rnpJii 1lytta10, HM IOpiiscbKHM pyKaaoM. noTiM TYPKH nepeHecJrn
ix Ha ypo4HW.e CeiiMeHH; 3BaJIH ix »6yTKaJihCbKHMH« K03aKaMH. Y nep-
woMy .a.ernT11.1iTT10 XIX. a. u.i 3anopo)f{u.i nepeHecJIHCH 3HOBy HaJl IOpi-
iscbKHii pyKaB i 3aJIO)KHJIH Kirn KOJIO 1lyHaau..s1. »3aJlyttal1chKa Citf<(
nepeTpHeaJia TYT .11.0 1828. p.
4acnrna 3anopo)f{u.is 3Heaip1rna-
CH B rypeU.bKY BJIUY 11 1785. p.
s1mpoc1rna co6i Mi<:u.e Ha Yropw.1-rni,
B 6attaTi, Ha.LI. .lOJiiIUHbiOlO T110010;
6yJio ix 7000. IlLo 3 H~MH ni3ttirne
C'TaJlOCSI, ,IlOTenep He npOCJii)l.)f{eHO.
PociH BBa)KaJia He6e3ne•mttM .LI.Jiii
ce6e Bi.llpO.LI.HI-IH 3anop03hK-Oro ai.H-
ChKa ii CTapaJiaCH K03aKiB 3'H0B.Y
npHTHrHYTH .llO ce6e. 1783. p. AH-
TiH foJIOBaTHH, Xaph'IQ 4en11ra
i 1mmi crapurnHH npH,HHJIH pocir1-
ChKie ni.n..ll.aHCTBIO :H n04aJitt TBOpHTH
OXOTHHqi Bi.ll.)l.iJIH ni.ll Ha3BOIO 4op-
HOMOpcbKOro ai.ii<:hKa. B 1792. p.
BOHM .n.icram:1 Ha noceJiiettHH 3eMJii
Ha.n. p. Ky6a H!H10 :H TaK .n.anH no4a-
1

TOK ey6a1HCbKHM K03aKaM. B 1828. p.


K03aKH, w.o CH.lli.JIH KOJIO AK,epMa-
tty' npHHSIJIH pociHCbKe ni)l..ll.aHCTB'CJ
:H yTBopHJIH JlyttaH:cbKe aiH:cbKO. To·
ro CaMOro poKy 4aCTHHa 3a.llyHaH-
CbKH'X K03aKiB, ni.n. nposo.noM Octt-
na rna,n.KJOf10, BepttyJl:(lCSI Ha YKpainy. AparoH 3 XVII. a. )(pal'OHH »3 0,11,Jiry uiMo.i,
B 1831. p. BOH'H .aicraJIH ,lI.J03BiJI Dipo10 rpeKH, eao.ie10 yxpaieu,i«, ni,11.qac noecTa.H·
ocicTH Ha)I. OsiBChKHM M!OpeM, Mi)f{ HR 1648. p. nepelimJ111 AO y1tpaiacb1wro niftcu.a ..
239

.. ,...,.,, ..... _.. ~r..;ir..::_., ... ..,.,••

Koaau.bKMH ra6op niA4ac 6oio. J 1;;1 pT111111 ii1110 ui.t • l11c110;\l 1tl-l\J. I'· :J 11i~1Pni.i.·11i 1'parnnp11.

r}cp:lHHCbKOM Ta Mapi10no.r1eM, ni)l Ha3BOIO 03iBCbl\OfO BiftCbKa; B 18h0-11:-~


pOI{aX BOHH 3v1Y4H ..1HCH 3 Ky6aHilHMH .
...
CJ1io6J.zr.w1r.Ha. OKpeMy sii1chKOBY K03aI.J.bKY opratti3au.iio MaJia ·cJio-
oinnurna (TenepiWHH XapKiB11urna). YKpaiHCbKe BiiiCbKO f]QlJaJIO rnopH-
THCSf TYT ni,a.l.fac K03aU.bKHX DOBCT<.lHh y 1630-HX poKax. KOJIH TO BTi-
l\3lJi I°I HOJiiTlflIHi CMirpaHTH wyKaJIH 33XHCTY Ha MOCl\OBCht.::iii rcpHTO-
pii. TaK I 638. p. ncpeceJmern ry.TJ.11 rcTbMcHI 511tKO OCTpHHHII 3 800 1.;o-
3J.KaMH; BiH ocis B OKOJIHUHX Llyryrna ii 110438 opraHi3yBaTH l\033llbl.:HH
noJIK. AJ1c 1641. p. npnitwJio Mi)f{ KOJaKaMtt .'lo He3roiu1 fi OnpstHHHa
B61rna. Hoaa eMirpauiH 11osiBHJtaCH tta Crio6i:llll.mii nic.rrn nrpwttx ueBJ.aLJ
XMC.11bHH44HIIH, no 6epecTeLtbKii1 61nBi i B .r.ta ..1bwi poKH, HK nnap11.
ii noJrnKH no11aJm pyAHysarn IlpaB06epe>1rnrn. To)li, 1652. p. noBCTaB
ncpw11A 3opnrni3oBamtii cJio6i)lcbKHH noJIK, oCTporo3hKHH, nill npono-
/:WM IlOJIKOBHH.Ka IBaHa 3iHhKiBCbKOro. noriM HOBi noceJieHu.i H3TIJ1H-
Bamt s 4aCH Pyitttt 1660 - 1680 pOk:is i raK noscraJitt 1..Ue 110Tttptt
IIOJIIm, - xapKiBChKHH, OXTHpCbKHH, cyMCLKHH Ta i3IOMCbKHH.
CJJo6i)lchKi 1.;o3aKtt MaJIH ceo10 aBTOH0Mi10, Mor JIH en6ttpaTH co()i
flOJIKOBHHKiB i HHlllY CTaplllH.HY i B3araJii ix BH..}'Tpiwttiii Jla)l !\taH>Ke
11e BiJJ.pi3HHBCH BiJJ. yCTpoio 3anop03bKOro BiHChKa. AJie B no.'liTwrnnx
cnpaBax BOHH 6yJI11 uiJIKOM 3aJie)f(tti Bil-l MOCKOBCbKOro ypHlY ii HiHKOi
caMocTiHHocTtt He MaJI11. TaKcaMo BCHKi BO€HHi cnpaBH sttpilllysa.1111cS1
3a 3fO)lOIO MOCKOBCbKHX BO€BO)l, lll.0 CTOSWH y Ba>KHiWHX MiCTaX C10-
6iJlll.lHHH. CJ106i)lCbKi noJIKH 6ymt oca)l>KeHi tta nie)letti, Bil-l T. 3B.
OiJiropO.llCbKOi JiiHii, - rpHHH4HHX cpopTttcpiKaI.J.iM. HKi MOCKOBChKi 11.api
no6y lyBaJIH .llJIH o6opOHH Bi)l TaTapCbKHX Hai3)liB; ix rOJIOBHHil o6o-
BSl30K 6ye noBHHTH CTopo>Keey CJiy>K6y Ha CTenoooMy norpHHHlJlJi.
y 6opOTh6i 3 TaTapaMH CJI06i)J.ChKi K03aKH BH3Hal..JHJIHCSI H~pa3 BeJIHKOIO·
xopo6picno i Bi)lBaroio; TaK Ha CBOix r.PYllHX CTpHM3JIH BeJIHKi Ta-·
240

TMnM KoaaKia. lfacTHHH Ja.CT&BKU 3 Ma.nu YKpainu BonJ11rna.

T<lDChKi Hai311H 1680. 1691. 1711. 1736 i B HHllli pOKII. AJI·e Hi.mrnx
caMOCTiHHHX noxo.nie, 3 ttauiottaJihHHM xapaKTepoM, CJio6illll.U1Ha 11e
Be.Tia H. He Morna seem 11 TOMY ii ~OJIH B icTopii KOJaUbKoro eittcb1<a
3a.TIHlllH.narn apyrop.HJlHa.

10. 0 p t a u i a a u i SI K o a a u b K o r o e i ii c b K a
3aDOp03bMe BiiiCbKO. l.ne.H OKpeMOfO CaMOCTiHHOfO K033J.J.bKOrO Bif~­
CbKa spO.llHJiarn: Ha 3anopo:>K>Ki. TaM, JI.aJieKo noJa Me:>1<aMH JIIO.llChl\llX
oceJib, cepe.ll CTeniB i )J.HKHX niJih, Ha He.llOCTYTIHHX llHinpOBHX OCTpO-
eax .ll06H4HHKH i BO.HKH 3 YKpaiHn 3-0prattiJyBaJJHC.H y eiJihHe, He3a-
Jie>KHe BiftCbKO. TaM TIOBCTaB COO€pi.llHHH K03aJ.J.hKHH no6yT, BHTBOpH-
JIHC.H HOBi cnoco6H BOlOBaHHSI, TIOBCTaJia K03aU.bKa iJI.eOJibO(iSI ii I<0-
33J.J.hKi sMaraHHSI. UHM oKpeMHM, opHr1ttaJJbHHM >KHTT.HM K:03a 111IHHH >KuJia
noeepx TpbOX CTOJiiTh.
3 3anopo:>K>KSI nornHpH.ilaCH TaKO>K H33Ba K03a44HHH - 3 an 0 -
p o 3 h K e B i ii c h K o. Uwro iMeHH K03aKH BIKHBaJIH y ecix csoix BHYT-
pirnHix i 30BHirnuix BHcrynax, TaKCaMo y XVI. B., .HK npH Ki11u.i
VIII. B.. B>Ke neprni K03aU.hKi reT'bMaHH e 1590-Hx poKax y)l{HBalO'Tb
u.ei H33BH: »XBeJI.ip noJioyc, reThMaH BiHCbKa sanop03hKOfO«, »fp11-
ropiii Jlo6oJI.a, cTaprnHii Ha.ll BiHChKOM sanopo3hKHM«, »lruaT Barn.11e-
BH11, reThMaH, s yciM ei.HchKOM sanoposbKHM« i HH. TaKe caMe iMSI
cTpi11a€MO BCIO.llH B ypH.llOBHX aKTax feThMaHW.HHH: »Bor.nau XM~.:'lb­
HHJ.J.hlOIH, reThMaH, s BiHChKOM sanoposhKHM«, »IBaH Masena 3 eiiichKOM
iioro u.apCbKOro BeJIHlleCTBa sanop03bKHM«, - a>K .llO OCTaHHhOrO reTb-
MaHa KHpHJia PosyMoBChKoro. Ta caMa Hasea € Ha ecix ne11aTHX KO-
sau.hKOro 8iHchKa.
Bi.n JI.pyroi noJIOBHHH XVII. e., HK feTbMaHW.HHa i 3anopo:noKSI
241

Koaal(bKi nocmt y CTORHl(i reTbMaHa flHywa PaAMBMJla 1651. p. 3 TOfOlJaCHOi


liRpTllHll.

n043JUf TBOPHTH OKpeMi Tepinopi51.'IhHi i BIHCbKOBi opraHi3au.ii, 33-


Bl')leHo TaI<O>K )lcsmi pi3HHU.i B nnymnypi. A caMe siHCbKO Ha f'eTbMaH-
uurni ym11sa€ Ha3Btt Ma JI op o c i 11 c b Kor o 3anopo3bKoro siHCbKa. 60
ocpiu.iHJibHa Ha3sa f eTbMaHw.1111u, JaBe,leHa pociHCbKHM YPH.lOM, 6y.1a
~>MaJia PociH«.
UH Ha3Ba He 6yJia nonym1pHa Mim HapOJlOM; 3aMiCTb Hei 3aJI106i..:tt
3B3JIH reThM3HW.HHY YKpaiHOIO i BiikbKO y K pa i H 0-K 0 3 a Ll b K HM, aoo
y K pa i H ch K 11 M; aJie B ypHJlOBHX no1{yMeHTax u.10 uapoJHIO H33BY
CTpi4a€MO Jlyme pi)].KO. To)].i, Ha 031-1a1.:y shkhKa, w.o nepe6yBaJio Ha 3a-
nopommi, Ha Ci11i, npttHHHJ1aCH Ha3Ra 3anopo3hl\Oro H 11 3 o Bo r o Bii't-
CbKa, 60 Htt30M Ha311BaJI11 3eMJii, noJ1omeui Ha)]. .1lOlliwHiM J!HinpoM.
JleKOJIH 3anop03bKi n11cap·i, IJlO JII06yna.1111CH y KpaCHOMOBHHX DH-
CJIOBax, 3BaJIH CB0€ BiHCbKO »C JI a B H HM I-IH30BHM TOBapHCTBOM«, a6o
H now11p10BaJIH THl)'JI Ha TaKHH WTH6: »BiHCbKO 33TIOp03bl\C HH30BC.
sepxose, JlH in pose, Komose ii Te, i.u.o npo6yua€ Ha J1yrax. 11a no.rrnx,
Ha naJiaHKax ii y Bcix ypo4HW.3X flHinpOBHX i n0.71bOBHXC, - 3.TlC llC
Bllie 6ymt TiJihKH CTHJiiCTULIHi 1l000BHCHHH OCHOBHOl H33BH.
Cyu.iJihHiCTh K03344HHH cn11paJiarn Ha ToMy, mo J\03aKH 6y.rn He
Tt.!JbKH BiHCbKOM, aJie 11 cycni.1JbHOJO Bepcrnmo. 3j rnolMH cou.iH.ribHHMH
acnipau.iHMH. Bci K03aU.hKi npasa ii npusiJIEI 6y.rn si.aoMi ni11 11a3no10
Bo JI h Hoc Te 11 3anopo3hKoro siiicbKa. 3a u.i so.1b11ocTtt, »KpOBIO .'1.o6yTi
npe.aKaMH HalIHIMH«, »HaJiemHi JIHU.apCbKHM .rIIO.'lHM«, »H3J311i J\HH3H~rn:
pycbKHMH ii KopoJIHMH«, K03a111.fHHa se.11a snepTy 6opoTh6y m~ecb Toft
tiac, HK 6pia ni.ll. nOJibCbKOIO BJia,ll.OJO. Ui aoMaraHHH 3BOJUtJIHC5I JJ.O Tal\HX
nyHKTiB: BiJibHO BH6Hp3TH BiiiCbKORY CTapWHHY; M3TH r..1ac1111r1 HC~·rn­
JielliHHM cy.n; He TIJI3THTH HiHKHX TIO!laTKiB; npOJKIIB3Tli B ycix ,1lepmaB-
HHX i npnsaTHHX 3eMJIHX; Kop11cTysaTHCH 6e3n.11aTHHM yTpHMaHHSIM
ni)J.11ac noxo.niB i nOCTOlB BiifcbKa; BeCTif .llOBII I°I pH60.10BCTBO Ha

»leTopiR Y&pa.incbxoro BiftcbKa«. 16


242

Hn3~'; BHpo6.151Tl1 mrno I1 ropiJIKY 6e3 .lep)f{3BHl1X on.11aT; CBOOUHO


.:ti.llllJHTH »Bi.a,yMepm1rny«, T06To cna.lll.l.J.Irny no n0Mepw11x K03aKax; xo-
:mTtt B nOXO,ll1 »Ha TIOJii 11: Ha MOpi«; Hal1MaTHC51 Ha CJJy)K6y ·qy)l{03eM·-
Hl1M BOJlO.llap.HM. 3a u.i »BOJibHOCTJ1(( h03aKl1 Be.7111 BnepTy 6opOTb6y
3 noJII~LUeIO i B U.M.X 3MaraHHRX p03BHHYJIOC51 K03aU.bKe 6paTepCTBO
(1 C0.71i:l3pHiCTb, Bl1TBOpH.7IHCb cniJibHi iJJ.COJIJ:JO(i4Hi OCHOBH 3anop03bKOro
BiIICbh:a. noBCTaHH51 3 1648. p. ,!laJIO IW33lf4M.Hi urnpoKi npoCTOpH Ha,l-
:rninp51Hl.l.J.M.HH, a)f{ no »JiittiJO« Ha C.11y4i. Ha 1ti11 Tep11Topii 3opraHi3y-
Ba,1ac51 .lCfYiKaBa, m..:a Lli.nKOM 3a6e3net1ysa.TJa BCi >;BOJibHOCTH« K033U.bl~Oro
CTaHy. lli3Hiwe BHTBOpM.JiaC51 CTapUIHHCbKa apHCTOKpaTiH, l.l.J.O TI04aJia
BlfnOpHCTOByBaTH I\03aU.bKi BO.HhHOCTH Bl11\.TJI04HO )lJIH ce6e, a K033UbKa
>,t1ep11b« nonaJia B 3aJie)lrnicTb Bill uei. A.1c 11asiTb i TO/li 3anop03bKe
BifiChl..:0 y CBOiX BHCTynax Ha3Bepx. OCOO.'llf.BO cynponI MOCKOBUUIHH,
HHXO,llHb 51K O;lHOU.i.HbHa, COJii.wp1rn opraui3aLliH.

Ko3al.\b1'a pa,ll.a. K03a44HHa BHrnop11.w B ce6e CBOEpi.lHHH .1eMo-


hpaT1111tt111':f ycTpiH: Bci BaiKJIHBi opra11i3auiiitti 11 noJiiTH4Hi cnpaBH BH-
piwysaJio see sil':fcbKO, 3i6paHe ua pa .u y. Ko3aU.bKa 3araJibHa pa.ua Ma.na
pi3Hi H33BH: BiHCbKOBa pa.ua. reuepaJlbHa, flOBHa (»3YH0.7IHa«),
lj 0 p H a a6o 4 e p Heu. b Ka. J?ci ui Ha3BH 03H3LJaJIH 6iJibW-MeHw Te
caMe, a BJiaCHe, l.l.J.0 npaso y4aCTM. 'B pa..:1i M3l0Tb yci K03aKH, TaKCJMO
napw1rna, HK i »4epHb«, T06To pHJOBe si1khKO. Ha paay 3HBJIHJIHCH
BCi KO::Jaim, l.l.J.0 Ti.TJbKH MaJIH OXOTY 4M. 3Mory npH?°ITM. Ha Micu.e 36opiB.
T~n: ttnp .• y c.11asttii1 HiiKeHCbidtt paai 1663. JJ. MaJio 6yrn 40.000 y4a-
cmn.:iB. Po3yMiETbC51, mo TO.lli . Ha pa.zI.i MaJIH nepesary i..:03a1rn 3 THX
110J1KiB . .lC paJJ.a Bi.l6ysaJiarn. BttroBChKHi'1 )J.yMaB nepesecTH pecpopMy,
.laTH piBHC npe,llCTaBHHU.TBO BCiM I10JIK3M i HaKa3aB, mo6 Ha pa.lly
:rnHJIHJIHCH TiJJbKH crnpw11tta i no IO K03a1ds i3 KOiKHoro noJIKy. A.11e
LUI cnpooa pcnpe3eHTaU.il':fHOi CHCTer.-m He IIOBev113CH i K03aKH BBa)K3JIH
llC 33 HapywcHHH CBOiX npaB.
Y ncpnmx l.facax BittchKOBa pa.lla Bi.l6ysaJiarn TaM, .lle 6y.Tio 3i6pa1-1e
BiiiCbhO, 11a 3anopOiK)f{i, a6o e »IIOJii«, ni.n4ac nox,o.lly. Ha »BOJIOCTH«.
y.~II<)OJICHC MiCtle 36opis 6yJio Ha.n pi4KOJO Pocas-010, oco6JIM.BO Ha.l Ma-
c:1os11M CrnBOM, B OKOJlHU.i Kopcy1rn, a Ha Jliso6epeiKiKi -- B nepc-
HC:IaBi. PaJI.y CKJIHKyBaJitt B Mipy noTpe6M., 1-1aJ':f4acTiwe Haserny a6o
Hocett11. Ha Cil.fi H XVIII. B. 6ys 3BM.4aH4 36ttparn pa.ny Ha Hos11J':f PiK,
ll<l Be.TJHKllCHb i Ha noKposy. Pa.ny CK.lJHKaB reTbMaH, a HK reTbMaHa
11e 6y.:10, crnpw11Ha, Ha Ci4i - KOWOBHI':f. Gym1 TaKO)f{ y noJ1Kax pa;J.11
11 0 .1 K 0 B i, no COTHHX c 0 Te H Hi, a Ha 3anopOiKiKi Ky p e H H j H n a-
.'I a H K 0 Bi - .llJIH Micu.eBHX TIOTpe6 pi3HHX Bi.llJliJiiB BiMCbKa, 1111 OKpyr.
Pa.ua BiJl6ysaJiarn 3a ,llaBHiMH siHcbKOBHMM. 3BH4aHMH. Ha pa.!ly
cK.u-IKaJlH, 610411 B 6y6H11, 411 JiiraspM.. Ha Ci4i nepw11H: 3HaK .llasae
nywKap. CTpiJIHI04H 3 Hal':f6iJiblllOi nywKH. To.ui Jl.OB6yw i30 CBOfO KypeHH
HI1HOCHB naJI0'4KH .llO JiiTaBpiB, iWOB JlO u.epKBl1, 3a611paB 3Bi.llTiJIH Jii-
TaBpH, cTaBHB Ha ix MattJI.aHi I':f 611s cnepwy Jlpi6tteHhKO OJI.HH pa3.
Ha u.e raCJIO BHXO,llHB BiMCbKOBM.H ocasyJI, BHHOCM'.B 3 u.epKBM. Koporny
i CTaBHB ii Ha MaH)laHi. To.lli B)f{e ,lOB6yw 6ttB ,llaJii B 6y6HH i Ha
MafiJI.aHi 3611paJiorn BiHCbKO, noJIKaMH 1111 KypeHHMH. Ha Ci11i 6ye y XV!. B.
3BH4aH, l.l.J.0 HCOX04M.X JlO pa.llM. CHJIOIO 3faHHJIH Ha MaH)laH. ni3HiWe He.pa3
rCTbM3Hll .ZlaBa.lm HaKa3 HBJIHTHCH Ha pa.ay »Tii.ll ropJIOM«, T06TO nLi:t 3a-
rp030IO cMepTH... Bil':fchKO ycrnBJIHJIOC51 y seJI11Ke KOJIO a6o nisKo.10,
Bi.lnOBi!lHO .lO Micu.H. HaKiHeU.h 11p11xO.llM.B reTbMaH 3i crnpwMttOio (aoo
243

Kowosuli Ha Ci11i), 3 Bi.ll3HaKaMH BJia.


,llH B pyKaX, 3 Bi.llKPHTHMH rOJIOBaMH
Ha 3HaK nornaHH .ll.JUI BiHCbKa, a .ll.OB-
6yrni Bi.l.llaBa.rrn iM t.ieCTb, 610 1rn B .TJi·
raspu.
Ha paJli npoBO.llHB reThMaH ( 4H
Kowosni1), a JlOnoMaraJia iioMy CTap-
wmrn. Oco6.rmsy Ba)f{JIHBY poJ110 Ma-
JJH o ca s y JI H, mo 6ym1 nocepeJl-
1mKaMH Mi)f{ CTaplllHHOIO 11 pa.no10.
HomI ooxo.'lHJIH »Ko.no« K03aKiB, BH-
HCHIOBa/lu cnpaBy ii mnaJIHCH ix,
m.,:i Ix nor JIHllH. JleKo.rn crnprnutta
2w6npa.na co6i Bll3Ha11ttiw11x K03aKiB
i rniJJbHO 3 HHMH 06rosop10BaJIH
crripHi mna111-1H. <t>opMaJibHOro roJio-
cyBaHHH 11a paJli He 6yJio. Ko3aKH
BHHBJIHJIH CBOIO pa.lly »ry4K0M((, ro-
JIOCHHMH OKJIHKaMH, KH,llal04H wanKH
JlOrGpH. nepeMaraJia CTOpDHa, mo
Ma.1a 6e3cyMttieHy 6iJihllliCTb. Kom1
napTii 6yJI11 pistti, TO uepa3 .noxo-
.llHJIO 11 .llO roCTpoi 6opOTh6H, npo-
CTO Ha rna6Jii.
Bii1cLKosa pa.na MaJia llIHpoKi
npasa. Botta supilllysaJia HanpHMHi Ko3a~bKMA nonKOBHMK .
.uep)f{aeHoi noniTHKH, YKJiallaJia yMo- 3 .niTonncy PiTeJJhMaua.
BH 3 HHllIHMH .nep)f{aBaMH, BH6HpaJia
i1 CKHllaJia reTbMaHa H CTapllIHHy, )l3BaJia 3fO.llY Ha B0€HHi noXO.llH, pi-
waJia npo Te, HKi BiMCbKOBi cpopMau.ii TBOPllTH, ,lleKOJUI BHKOHyBaJia
re;,n siiichKose cy.lliBHHU.TBO. Ue 6ys HattBHLU.HH 3aKOHOJJ.aTHm1 ii opra-
Hi3au.iiiHHH opraH, HOMy Myci.,m KOpHTHCH sci HHllli ycTaHOBH 3ano-
tJ03bKOfO BiHCbKa.
A>K Hill KiHel~b XVI I. 8., 1.,:oJJH Ha reTbMaHLU.HHi .llOOHJiaCH BHpi-
wa.11bHOfO BnJIHBY CTapmmra, rettepaJihHa pa.Ila srpar11J1a 3Ha4iHHH. li
CKJIHK3JIH piJJ.KO, JlJIH noJiafO,llH Hal1Ba)f{HillIHX cnpas, fOJIOBHO )lJIH BH-
6opy rerhMaHa, 4H mo6 3arnepiunH .llOrosoptti »CTaTTi« a MocKosmH-
HOIO. Bci HHllli cnpaBH BHpilllaJia pa .ll a c Tap .llI H H H, .no HKOi H3JIC-
)Ka.11a rettepaJibHa crapllIHHa, noJIKOBHHKH, ,!leKOJIH me .H npe.llCT3BHHh:H
no.nKoeoi .H coTeHHOi crapllIHHH. UH pa1la a6upa.TJacH a XVII. a . .nsi4i,
Ha Pi3.llBO a6o Ha Bo,lloxpemi Ta Ha BeJIHK,lleHb, B xvm. B. ttenepi-
0.lH4HO. UH pa.Ila, Mi)f{ HHllIHMH cnpaBaMH, YKJia.naJia TaKO)f{ IIJIHHH so-
€HHHX nOXO.lliB, - t.iac nOXO.lly, 4HCJIO BiHCbKa, cnienpau.i pi3HHX 11aCTHH,-
a TaKO:>K pilllaJia npo yrpuMaHHH .neHKHx cpopMau.iH, npo 6y.nosy cpop-
reu.b i HH. Or:>Ke pa.Ila crnprn1rnu MaJia .llCKOJIH xapaKTep BO€HHOi
pa.lH.

BiAcLKoaa CTapmRBa. KoMaH.llyBaHHH Ha.ll BIHCbKOM BHKottysaJia Bift-


CbI<osa CTapmuua pi3HUX crynttiB. ro~10BHi K03aU.hKi YPH.ll.H BHTBOpH-
JIHCH B:>Ke ni.ll. KiHeU.h XVI. a., HK Ti.TihKH K03aQQHHa aopraHiaysaJiacst
244

B nocn11He smcbKO. ni3Hirne 3araJibHa cxeMa Ti.'lhKH me nornupKrnanacH


Ta po3pOCTaJlaCH B no.npo6HUHX.
Ha 110J1i aiiichKa CTOHB re Tb Ma H. BiH 6ys roJ1oso10 ii npe.llCTaB-
HHKOM .nep)l{aBH, MaB TIOBHY a,1lMiHiCTpauiiiHy BJla.lly, rnnpoKy Y43CTb
y 3aKoHO.llaBcTBi ii cy.lliBHHUTBi, - a.rie nepenyciM BiH 6ys Haiis11m11H:
TIOJIKOBO.UeUh i opraHi3aTOp BiHCbKa. ni.l113C BiHHH HOfO B.llaD.3 Hall
sii'ICbKOM 6yJ1a tte6Me)l{eHa, BiH opy.llyBaB yciMa BiHCbKOBHMH CH.TJaMH
ii HenocJ1ylllHHX MaB npaao KapaTH tta rop.!Io. B opratti3aUiHHHX cnpa-
nax reTbMaH MyciB paxysaTHCSI 3 .llYMKOIO pa.lH CTaprnHHH, B OCHOBHHX
.nep)l{3BHHX TIHTaHHSIX - TaKO>K i3 rettepa.llbHOIO pan.010, SIKiii 33B.1Ul4YBaB
cai1'1 YPSl.ll. CTi.n11ac noxo)J.y reThMatta Mir 3aCTynHTH Ha Ka 3 H H ii re Tb-
M a H, 3BH1laHHO XT'OCb i3 reHepaJibHOi CTapwHHH a6o TIOJlKOBHHKiB.
CT pH reTbMatti noMi4tti cpyttKUii MaJ1a s iii c b Kos a a6o re Hep a.rib-
H a c Tap ill H Ha, .no SIKOi HaJle)l{a.TIH reHepaJibHi - 0003HHH, cy .lllll,
ni.ncKap6iii, n11cap, ocasym1, xopyif\HH i 6ytt4Y11HHH.
re Hep a JI b H H H 0 6 0 3 H H H, HK yKa3y€ Ha3Ba, MaB nepe.nyciM H<l-
r JJSIJ{ tta.n aiiicbKOBHM o6o30M. llo Hhoro, Ma6VTb, ttaJ1eiKaJ10 i1 vcrnB ·
JIHTH o6opOHHHH Ta6op Tii.ll 1IaC B0€HHOfO TIOXO.lly. rettepaJlbHHH 0603- w

1'.fHii 3anpaBJIHB TaKO)I{ BiHCbKOBOIO aprn:.1€pi€10, oco6JIHBO )I{ TOJO, IUO


6yJ1a npH reThMaHi. VfoMy ni.a.rnra:rn Te:m: nO.lKOBi o603Hi 3 TIOJIKOBOIO
apTHJ1€pi€10. r·ettep:tJihHHH o6o3HHH MaB nepwe Micue no reThMaHi;
y ttenpHSIBi reTbMaHa fOJIOByBaB Ha
paJli CTapWHHH, B TIOXOJli 6ysas Ha·
Ka3HHM reThMattoM. 3a E. XMeJih-
HHUhKoro rettepa.TfbHHH o603HHH 4ep-
HSITa CTIHCyBaB K03aKiB y pe€CTp.
r e H e p a .1 h H i Cy Jl. JI. i 4HCJIOM
.llBa, npOBOJlH.TIH B H3HBHIUOMy, re-
HepaJihHOMY cy .lli.
1ettepaJ1hHHH ni.llCKap-
6 iii KepMyBaB .llep)l{aBHHM CKap6oM.
r e H e p a .1 b H H ii n H c a p 6ys
KaHUJI€pOM K03aUbKOi .llep>KaBH, BiB
HaiiBa:m:ttiwi sttyTpirnHi i1 3aKOp.llOH·
Hi cnpaBH. KepMyBaB rettepaJJbHOIO
BiHCbKOBOIO KaHuem1pi€10.
re Hep 3 JI b Hi 0 Ca B )' ..1 H, lfH-
CJIOM .lBa, M3JIH nepeayciM BiHCbKOBi
cpyHKUii: o6ii1Ma . ,rn KOM3H.llYB3HlfSI
Ha)l OKpeMHMH 1-laCTHH3MH yKpaiH -
CbKOi apMii ni)l.43C TIOXO,!ly. nepesoj
.lH.7111 neper JISIJ. BiHCbKa, Ma.rm nposi.:r
tta.ll oxoTHH4HMH Ho.r1KaMH. Ha reHe-
paJibHiii paai. HK yiKe 6y.10 3f3.ll3HO.
CTe)l{HJIH 33 XO.llOM HapaJl Ta p03Bi-
.lYB3JHICSI. Sll\3 LlYMKa y npmlBH.HX.
Ha H'TbMaHCbKOMY asopi ocasy1111
B iMeHH reTbMaHa BHTa.111 11y)l{OCTO-
po1rnix noc.nis.
rettepaJihHHH xopyiKHA
(pi.llwe »xopym1n1if<c) .llOf•lH.l3B ai11:
Koaa~bKMH COTHM~ CbKOBi KOpOrBH Ta MaB npoBi.l Hall
246
ui.zrn.i.riOM Ha!lBipHOfO reThMaH-
CbKOro BiikbKa .
. rettepaJJbHHA 6yH-
11 v 4 H H ii a6o 6vtttty>KHHH HO-
c1ia nepe.l rerbMaHOM 6ytt4YK
i TOsapH111HB reTbMaHOBi ni.ll. -
11ac noxo.ll.y. Oi.ll. lioro npoao-
.'lOM CT'OSWH 6yH4YK·OBi TOBa -
p11wi.
y nOJIKY 6yJia n 0 JI K 0 Ba
(Tap w H Ha: nOJJKOBHHK, nOJI-
hOlli ·- o6o3HHA, ocasyJrn, xo-
ppt<HH, cy .ll..ZUI Ta HaJie>KHi ,llO
II It x HH}f{lj i YPH.ll.081..{i.
noJJKOBHHK M2B 110,ll.-
HiiiHy cpyHKI..lilO: a.n.MiHicrpauiH-
11y ii siftCbKOBy. Bitt CTOHB Ha
1 rnJJi rep1nopii nOJIKy. Mas ni.ll.
lWlc10 py1<0JO sci ypsi.n.H, BHK0-
11v1rna feTbM3HCbKi nopyljeHHH,
\f;tU Har JiH.D. tta,ll. <PittaHCaMH. BiB
C_\'.'l, o.n.tte CJIOBO - cnoJ1yt1y-
uan y csoiioMy YPH.li sci allMi-
11iupauii1Hi cnpaBH CBO€i OKpy-
111. ] siMCbKOBOfO nOrJIH.rI.Y sii-1
()~'H llOJIKOBO.ll.UeM i opratti3a-
10JlOM noJIKy, .n.6as npo .ll.06-
p11ii CT3H BiHCbKa, .Horo 60€ -
.l,laTHiCTb i .ll.HCl..{HnJiiHV, era -
paucn 3a soctttti 3aco611,- .llOrJI>1-
.taB ¢oprncpiKauiH, a a t1aci
1:iH1m BlB nOJIK y noxi.a i KO-
Mat1.n.yaas HHM. noJIKOBHHKa 3<1-
nynaB H 3 Ka 3 H H H n 0 JI K:) B-
Ii II "· 3 llOJIKOEOi CTapurnHH, nMcap aanop03bKOro ai~CbHa.
, 1(u 3 i 3HaTHHX K0 3 aKiB. 3 JJrronucy A. PiTc.11i.~1aea.
I loJJKOBHH o 6 o 3 Hu ii ynpaBJISIB nOJIKOBHM o6o30M i apTHJI€pi<:10,
;1 B 1tcnpmrni TIOJIKOBH.HKa KOMaH,llyBaB n-OJIKOM. 0pH HbOMY 6yJJH: llOJI-
hotutii apTHJI€piiiirnii 0 ca By JI, nOJIKOBHH apTHJI€pi.HttHiH n "cap, x o-
p~· ih JI 11 nOJIK-OBOi apn1JI€pii Ta 0 Ta Ma H H.
Jlsa noJJKOBi o ca a y JI H .ll-OrJIHJlaJJH Jia.lly 11 .llHCUHnJiiHH B no.riKy,
Ma:m .lll'SIKi noJiiUiHHi 060BS13KH, oniKyBaJJHCSI noJJKOBOJO MY3HKOIO. Oca-
u~·:1a :rnCTynas n i Jl o ca a y JI i H.
I IOJIKOBHH x 0 p y }f{ H" MaB ni.n. CBOiM .llOfJJSl.llOM nO~'IKOBHH npanop .
.'kt\O.'lH 6yaaJJO .llBOX TIOJJKOB"HX xopy>KHX, 0.llHH is HHX .ll0fJ151.llaB TIOJI-
11.ouoi »KOpOfBH«, JlpymH - Ma.lJOfO npanopy, T. 38. 3Hal1Ka. ni.n. npo-
U0,10M xopy>Koro CTOSIJIH 3HallKOBi TOBapHwi.
llo~'IKOBHH c y .ll .ll SI BiB TIOJIKOBHH cy.ll, MaB CBOIO KaHuen.HpilO ypsr-
.1n11uis.
I loJJKOBHH n H cap sis no,,1Kose .lliJIOBO.lCTBO.
c 0 Te H Hi y p SI .ll" 6yJIH: COTHHK, COTeHHHH ocaayn, xopy>KHH i TIH-
rap. Ix cpyttKUii B COTHi 6yJIH attaJibOfi•rni .llO cl>YHKUiH nOJIKOBOi CTap-
111111111 B no.,1Ky.
246

Ha.ll 1laCTHHOIO COTHi, .K¥peHe~,u KOMaH.llyBaB Ky p i H H H ii 0 Ta Ma H.


KoJrn eiH Mas ime H a.llMIHICTpal.\IHHY BJia.lly y ceo1M ropo.lli 1rn MicTi,
TO.lli HOfO 3BaJIH f 0 p 0 .ll 0 8 HM 0 T a M a H 0 M. flo CeJiaX 6yeaJIH C i /I b-
e b K i 0 Ta M a H H.
Ha Ci'lfi CTapUIHM Ha.ll U.iJIHM BiHCbKOM oye K 0 Ill 0 8 H H 0 Ta Ma H,
a npH HhOMY craplllHHChKi ypH.llH MaJIH c y .ll .ll .SI, o ca e y .11, n 11 cap. Hal
Bi.ll).liJIOM BiHChKa 3 naJiaHKH CTOSIB n 0 JI K 0 8 H HK. 0 ca 8 y .11 i n H cap.

BefiopH CTapWHBH. XapaKTepucTH'lfHOIO 03HaKOIO K03aIJ.bK01 JleMo-


KpaTii 6yJio Te, mo BiHChKOBa CTaplllHHa 6y.11a BH60pHa: BH6HpaJia ii
K03al.\hKa pa)la. PaJla Morna TaKcaMo ii Bi.lli6paT11 KO>KHHH ypSI.n; CT::i p-
lllHHa BHKOHyeaJia ceoi o60BSl3KH »)lO BiHCbKOBOi JiaCKH«, T06TO nOKII
)l03BOJISIJIO Ha l.\e BiHCbKO.
f eThMaHa e116HpaJia rettepaJihHa pa)la. Btt6op11 Bi.ll6yeaJIHCH oco6-
JIHBO epO'lfHCTO. KoJIH paJla B>Ke ai6paJiac.S1, nocepe.llHHi paJlHOro Ko.11a.
)le CTOSIJia CTaplllHHa, KJiaJIH »KJieHHOTH«, Bi.ll3HaKH reTbMaHCbKOi BJla)J.H, -
6yJiaey i 6yli'lfyK. Bye )laBHiii 3BH'l.faif, mo reThMaH, mo ycTynae, KJiaB
6yJiaey npocTo H.a aeMJIIO, Ha11e Ha aHaK, mo reThMaHCbKa BJ1aJI.a no-
BHHHa KOpHTHCSI nepe.ll BiHCbKOM a>K JlO aeMJli. y ni3 Hiurnx qacax KJieii-
HOTH KJiaJIH Ha cTi-'.1, yKpHTHH pocKillIHHM KHJIHMOM. CTaprnuHa cTaBJrna
KaHJI.H)laTypH, nO'lfHHaJiaCSI Hapa)la, ocaeyJIH o6xO)J.HJIH BiHCbKO, IlHTam-
l.fHCb, aa Kor.o K03aKH CTO.SITh. BH6ip BiJl6yeaern He roJiocyeaHH.SIM,
a KpHKOM, Hepa3 Jl-OXOJlHJIO ft .llO 6opHi. CaMOBH.llel.\h onHCY€ TaKHi'1
eu6ip Ha 4opHiH paJli niA Hi>KeHeM 1663. p.: »3apaa KpHK 34HHHBCH
3 ooox CTOpiH 3a reThMaHCTBO, - O)lHi KpH4aTb: »EpIOXOBeU.bKOfO Ha
reTbMaHa !«, a Jlpyri KpH'lfaTh: »COMKa Ha reTbMaHa !«... a )laJii 83Sl.TlH.
Mi>K co6oIO 6HTHCSI«. niaHirne, B XVIII. B., KaHJI.H)laTypa Ha reTbMa!!a
6yJia B>Ke Mi>K CTapllIHHOIO YMOBJieHa 3a3)laJiefi.llb, i BH60pH npOXO].H.1H
CDOKiHHO. 3a )laBHiM 3BH4a€M K03aKH npOSIBJ151JIH CBOIO 3fO.llY TaK, ll{O
KH)laJIH eropy rnanKH. HaeiTh ime npH e116opi AnocToJia »lllanKaMH Ha
Hhoro MaxaJIH«. 8116pattoro reThMaHa cTaBHJIH Ha cTiJI nocepe.n pa;llf,
mo6 yce BiHChKO HOfO 6al.fHJIO. AJie ttaflea>Kttillla 6y Jia Ta XBHJIHHa,
KOJIH ttoeoeu6paHoMy epy'lfaJIH .LlO pyK 6yJiaey ii yKpHBaJIH iioro 6y11-
l.fYKOM i K-OporBOIO, - l.\e 6yJio CHMB0J1i4He nepe)laHH.SI BJia,llH.
reHepaJibHY CTapllIHHY 06HpaJia ,lleKO.TJH rettepaJihHa pa)la, aJie IIa-
CTlllle - iJa.lla crnprnHHH. BeJIH'lfKO y csoiioMy JliTonuci onucy€, HK LlC
1700. p. BacHJib Koqy6eii 3piKaern yp.HJlY rettepaJihHoro nucap51: »31lan
ia ce6e TOH ypH.ll nucapcbKHH, noKJiaernH ny6JIH4HO nepeJl reTbMaHo~:
Ha Ol.fax yciei CTa,PllIHHH, B reTbMaHCbKiii CTOJIOBiH KiMHaTi,. ne11aTh
eiHcbKOBy, DO.ll.HKyeae reTbMattoei i scifl cTaplllHHi«. CTapllIHHa np11-
HS1J1a Bi.llMOBY JlO Bi.lloMa, aJie noKJiaJia co6i oi113ual.fHTH KoIIy6e.S1 HHllIHM
ypSIJlOM: »no iioro ei 11,i3Jli 3 reTbMaHCbKoro JJ.OMy, noJ11<0BHHKH i am
cTaprn11Ha epami.TJH, mo He 6yTH :HoMy Hapaa 6ea YPHJly, ii nocTaHoe11.1a
nepe.llaTH iioMy ypHJl reH.epanhHoro cy JlJli. llo IJ.bOro ii reThMaH Jieri:..:o
npHXHJIHBC.SI ii HaKa3aB nornyKaTH e cKap6iBHHU.i JiicKy cy.llJI.tBCb"Y,
qoptty, re6attoey, npoc110 y cpi6J1°0 onpaeJieHy; .llpyroro, IIH TpeTboro
.llHSI, KOJIH IlOJIKOBHHKH i BC.SI CTaplllHHa nepCJl CJiy>K60IO 6mKOIO ITO
reTbMaHa Ha foHIIapieKy aixaJIHCSI, i Ko11y6eii Te>K TY.llH npH6ye, TO.'li
Hecno)liBaHO JliCTaB cy;l.lliBCbKHH .YPSl.il Bi,l reTbMaHa i BCici CTap-
lllHHH«.
noJIKOBHHKa BHOHpaJia IlOJIKOBa paaa. TaK 1658. p. MHpropOlCbl{ttH
IlOJIKOBHHK llosra.1b IlHCaB npo ceifi BH6ip: »COTHHKH ii OTaMaHII i BCH
247

1.1epHb MttpropOJI.Cb -
KOfO r:om~y TIO,llaJIH
Metti me CT .Jnep. KO -
poray. 6y6Htt, sci
KJiettHOTLf - i CTap-
lllHHCTB'J B r.OJIKY
MttpropOllCbf\OMY MC-
Hj apytrnJIII«. Ha r:·o-
.lli6tttt.H cnoci6 no.11-
KOBa pa.lla a~6HpaJia
if ttttwy nOJIKDBy
CTaprntttty, a coTe·-1-
tta pa.aa stt6ttpaJia
caoix cTapw1rn .
.AJre np11HU.Hl1 BH-
6optt0CTH tte see 36e-
piraJIH y IWBHiH lfH-
CTOTi.
f eTbMaH!I i:epaJ
CTapaJIHCSI 3MiU.HHfH
CBJIO BJl3.llV. 3aHexv-
BaJIH ett60~H ii np~­
CTO ycyaaJIH nOJII\08-
HHKiB, a Ha ix Micu.e
H33HallaJIH HOBHX.
n e p w H ii Eor.rraH
XMeJibHHUbKHH .niH-
rnos 110 TaKoro ae-
TOpttTeTy. mo Ha-
3H3llVBaB 110JIK0BHH-
KiB. SIKHX ca M XOTie,
He CK..'IHKalOlfH Ha BH-
6op11 pa11H. ni3Hiwe
HaCJii11.VB3JIH iloro s
U.bOM~·. neTpO Jlopo-
WeHKO, Mttororpiw-
HHH. CaMOHJIOBH4.
Ue 11 6yJio B ittTep·e- 6ynaeM i nipHa'li 3 KaTepMHOAapy.
ci cvui.ribHCCTH BiH - :; »lnopii :1anop0Jh1;1J'x
CbKa, 1U06 HH>Klli
eiflCbKOBi paHrH 6yJIH 6e3nocepe.llHbO 33Jle)KHi si21 BHlUHX i mo6 CTap-
WHHa see Mor Jia ycyttyTH 3 ypsu1y HrRi1mosim-111x .rnoneiL
Ha3HallettoMy nOJIKOBHHKoei apoqucro epyqaJIH Bi.ll3HaKH .Haro ypH.1y.
noJIK 36Hp3BCSI Ha npOCTOpoMy M3H.ll3Hi 3 yciMa TIOJIKOSHMH H COTCHHHl\111
m;arropaMH. Opui3.llHB reTbM3HChKHH Jle.11HaT i3 HOBHM rroJIKOBHHI\OM.
ix BHTaJIH x.11i60M-CiJIJIIO, rpaJia TIOJIKOBa MY3HKa, ITOXHJISIJIHCSI rrpanop11.
lle.11EraT flOBi.llOMJISIB npo Ha3HalleHHSI. IlOJIKOBHH ITHCap BllJ.lIHTyeas reTb-
MaHCbKHH yttisepcaJI; OoTiM Jle ..1HaT epy'-laB no . TIKOBHHKoei nipttall. no.1-
KOBY 1wporny i 3HalloK Ta .1irnepH; CTapurn1111 yKpusam1 rnoro Ko:vw 11-
J.aHTa warrKaMH.
Ha 3anopmK>Ki ttaH.llOBWe 36epiraJIHCSI pi3Hi crnpoBHHHi 3BHlfal.
SiKHX .llOTIHJibHOByea ..1a npH ett6opax crnpunma. TaK ttnp. o6oBH~mK
o6pattoro 6ye - .llBi'-li ai.aMOS.TJSITHCSI ei1l ypH.iy A aJK 33 TpeTiM pa3m1
248

ripmiMaTH BHOip. CTapi ci11osi .ni.nH rnna.m Ha fOJIOBY KOUIOBOro nicoK


i o6MaayaaJJH iioro 6oJIOTOM, Ha Te, mo6 He Ja6ysas npo cso€ HH3hKe
noxO,ll)KeHHSI H He BHBHLU.yBaBCH noHa.n TOBapHCTBO.

BiACbKosi paeru. Bii'.ichKOBi CTym1i, '4H pattrn 6ym-1 cnepwy nesno·


pHllKOBaHi: pa3 Mas sume aHa1.1iHHH O.llHH ypR.:i.. TO aHosy --- n11rnHii.
LUo BOHO TaK 6y.71o, Ha ue sKaay€ sucoTa nJiaTeHh cTaprnHH s pi3!rnx
1.1acax. ·
Hati:crapinui1 BHKa3 36epirrn a 1601. p. To.lli reThMaH ..rI.icrnBaB
120 LIH 200 nOJib. 3JIOTHX, 0003HHM i nOJIKOBHHKH no 30, ocasy.rm no
2.5, COTHHKH no 15, nywKap 12, nHcap ·10! )lCCHTIIHK 9, xopy»rnH i MY-
3HJ.:a no 8, pH.llOBi K03aKH no 7, ¢ipMaHH no 3 3JIOTi.
B 1625. p. nopH.llOK nJiaTeHh 6ya HHrnmi: reThMaH 6pas 600 3JJOTHX,
BiHCbKOBHH ocasyJI 150, o603HHii, mtcap. cy)l.J.H i nOJIKOBHHK no 100,
IIOJIKOBHH ocasyJJ i COTHHK no 50 3JI.; npo HH>K4i CTynHi He 3Ha€l'.f0
HillOfO.
B 1638. p., Ha OCHOBi HOBOi nOJibCbKOi Opllmtauii, BiHCbIWBi OCJ·
l3\'.Tlll .lliCT383JTH 600 3JI., n0.1KOBi ocasy.JJH 250, COTIIHl\11 200, OTa-
M.aHII 50.
niJ.(ll3C neperosopiB i3 uapeM 1654. p. K03atibKi nOCJIH )K3.-la.llll,
1.u.06 aa .ll3BHiMH 3BHll3SIMH iM 1l3B3JUI: BiHCbl<OBOMy nHcapesi 1000 3JI.
(Ha yTpHMaHHH KaHU.CJIRpii), BittCbI\OBOMY 06oattm1y i ocasyJiaM no
400, siHChKOBHM cy.ll.llHM i no.TJKOBHHKaM no 300. noJ1KOBHM ocaBy.riaM
200, COTHHK3M i cyJl.7J.iBCbl<OMY JTHcapesi 100, 6yn1.1y)f{HOMY rCTl.JM3.H·
CbKOMy, n0.7JKOBOMY nHcapesi, nO.TJKOBOMY xopy)f{OMY ii rapMaTHbOMY
xopy)f{OMY no 50, xopy)f{OMY COTHHUbKOMY i pSI;lOBHM K03ah:aM no 30.
Ha u.ii1 OCHOBi MO)f{HJ 6 CK.TJJCTH T3I<y T30JIH4KY RiHCbKOBHX paHr:

CTy-1
niHh rI.11aTHH I Biii:cbKona
cTapw1ma I
IloJIKOBa
cTapimma I
CoTemrn
CTapirniH<.I

I -- reTbMaH - -
JI 1000 Ilttcap - -
III 400 06o3HMH -- -
I! OcaBVJI -- -
IV 300 Cy.llAH IJoJIKO BH HK -
v 200 - OcaByJI JIOJJK. -
VI 100 lfocap cy.n.in- - CoT11H1\
CblOiH
VII 50 EvH4VJl\1111ii lh1cap nOJII\. -
.. Xopyi1(11.H rap- Xopy)lrn:ii -
MaTHiil llOJIK.
vm :if) - - XopyJKHii co-
TeHHHfi
,, - - J{oaaH pH .!lrrn11£i

3 OCTaHHiX poKiB f eTbM3HJ..U.HHH 36epirc.H nOBHHH no.nio11 crapLUUHH


Ha TaKi pattrn:
249

Pauta I BiHCbl(OBi
YPH.lJ.H
ApTnnepiH
UneiJJbHi
YPSl.lJ.H
Oxoqe1<0.Mouui
DOJIKH
I 1. f'eH. 0603-
1111H:

]] ~- (en.cy.llll.H
3. I eH. ni:i;-
cKap6iii
III 5. (eH. ocaey.1 4. fen. mtcap
6. I ea. xopy-
/KHii
7.fen.6yH-
4Y4HliH
IV 8. UoJIKOB n11K
v 9. J;ynt1yKon11ii 10. OcaeyJI ren. 11. fhtcap len. 12. Uo.1KOBHHK
TORapHW apT11JI€pi'i cyJlY
1 :~. flo.rn. ooo:l- 14. CTapu111iJ
Hllif eiiichn. :nau-
ue.1}1p11cT
VI 1 S. XopyiKHi1 16. IloJJK. cy JlJUll' 7. 0003HI •ii
ren. apnrn.
--
VII 19. lIOJIK. nca- 18. flo.11\. m1cap
I B\'.JI 21. BiifcLn. ne-
20. I iOJIK. xopv- peK.1a)la ci
m11u
VIII 22. CoTmIK 24. lfocap f'eH. ~ 5. BiiicLI\. Kan- 2J.1Io.1n. 1rncap
apn1:1€pi'i l..(C.lHpllCT 2G. lfo.'IK. oca-
27. 0Tamm reu. ey.1
apTH:It:pi'i 28. llo.T.IK. xopy-
JKHii

IX 29. 3Ha4KOBHW 30. Ocaey.1 31. lopo.ROBHi,i 32. CoTHHI<. a6o


TOBap11w 110.1K. apn1- OTRMaH }OTMllCTp
.lt::pi'i D. 11ttcap no.1K . 34. Ko.1)1.al..(b-
cy)ly KHM KaniTaH
x 38. CoT. ocaav.JI 36. ffocap no:rn. :~ 5. CoT. nHcap 42. CoT. KOM-
40. CoT. xopy- iT11.t: 37. Ilo.JIK. Han- 11aHiwc1,KIIH
.iKHH 39. opyJKm'.i ue.lHpHCT cTapunrna
no:TK. apT11.1. 4J. )l{on)laUh-
41. 0Ta~taH / Klli,i OTaMaH
nn.ln. apn1.1.
XI 44. I{ypiHHHH 45. ropO.ll.HlJlIHH
OTaMaH 46. Ci.1bCbKHH
OTaMaH
XII 47. B116opm1ii 48. )t{o~1;lc1.I\
K03aK I
2&0

Bilc&Koai Bi.ll.3HaKa. Bil3HaKH K03aUbKOro BIHCbKa 3Ba.r:rnrn K ..r1 e ii-


H 0 TH. 3a KJieHHOTH UiJioro BiHCbKa yBa>Ka.rrn reTbM3HCbKY 6yJ13BY ii 6yn-
T.fyK, net:faTb, KOpOrBH, 6y6ttH i rpy6H, lleKO.llH T3KO>K i K033UbKY
»rapMaTy«, T06TO apTH.1€pi10. Ui 03ttaK'H cso2i BJiallH 3anop03bKe Biii-
CbKO He3BHliaHHO uittHJIO i xosaJio ix 3 se.111Ko10 nornaHOIO. Ha3B\"
»Bil1cbKOBHX KJieHHOTiB« CTpilla€MO Bill 1630. poKin a>K llO KiHUH K03a!.i-
LllJIUf. B 1637 .. P· reThM3H naBJIIOK nHCaB )lO K03aKiB: »3BOJllHe mt-
raTH llO 11ac, TOBapmuiB CBOiX, BillK33YI04H 33 BiiiChKOBi KJieHHOT.11,
ue6TO 3a rapMaTy ... B3HJIH M.H ii HK caift BJiaCHHH KJieiiHOT i CKap6 Bil°I-
CbKOBHH, i nOCTaBHJIH H.a 3BH43HHOMY Micui, TaM, 3BillKiJib i nimJia
e0na 33 npellKiB HalllHX, CJiaBHOi naMHTi CTapHHHHX, ll06pHX MOJIO,'.l.llin
BittchKCl 3anop03hKOro«. 5IK K03aKH 1638. p. nporpaJIH 611rny ni.n 50--
p0Bmte10, »B 60IO CTpaTHJIH, rapMaTy' KOporBH, KOMHlllHHW, ne·4aTh, --
KJICMH.OTH BCi KOpOJIHMH HallaHi«. B 1727. p., KOJIH MaB sia6yTHCH BHOip
reThMaHa, CTapllJHHa HCCJia BpOlfHCTO »KJieiiHOTH reThM3HChKi« - fiy-
o1laBy, 6ytt4yK, Koporsy, 3H3lf0K i nelfaTb«. - HeCJIH 3 BeJIHKOIO noma-
HOIO »Ha no..71.yWKax, Tacf>ro10 lfepBOHOIO yKpHTHX«. TaKcaMo ti HmK4'.l
CTaplllHHa Ma.'la CBOi Bill3H3KH: nOJIKOBHHK - nipHalf, KOporsy i :rna-
LIOK, COTHHK - Koporsy.
E y JI a Ba 6yJia Bill3HaKa reThMatta sia ttaiillaBHiw11x 1.Jacis. B)Ke
1581. p. 3anopon<ui BillllalOTh HOBOMY reThMaHoBi CaMil°tJIOBi 36opoB-
CbKOMY llO pyK 6yJiasy 3i cJioaaMH: »no.n.a€Mo rn6i u10 Bill3HaKy nep-
rn11x reThMaH.iB UhOro MiCUH, mo HaM macJIHBO, 3 ll06pol0 CJiaBOIO Hi.l-
Ka3yBaJIH«. reThM3HH lliCT3BaJIH 6yJiaBH Bill BiHChKa ii Bi)l pi3HHX BOJIO-
llapiB, mo xoTiJIH co6i npH€JlH.arH K03aKiB. TaK ttnp. 5orllaHoBi XMeJib-
HHUhKOMy KOpOJih 5IH Ka3HMHP npHCJlaB 6ys 6yJiasy, BHC3Jl)KyBaHy
TypKycaMH; .apyry 6yJiasy HaJliCJiaB uap OJieKci{1. 5IK BHrJIHJlaJia 6y-
.r.asa, ue 6a1.f11Mo 3 nopTperis reThMaHiB Bill Cara.HJlalfHOro llO P03yMoM-
n . Koro. Ha spo1mcT11x B11crynax reThMaH TPHMaa 6yJiaay a pyui; a Tai(
6y.11asa Jie)f{aJia nepell HHM Ha CTOJii, a6o 33 reTbM3HOM TpHMaB ii B py-
Kax reThMaHCbKHH 4ypa.
5 y H lf y K ue raKO)f{ Bill3HaKa reThMaHa. Ue 6yB llPI040K 6iJihW, ni>K
3 MeTpH 33Btl.0BLKKH, 3aKiHlfeHHH MCTa.1IeBHM ».Sl6JIVKOM«, 3ni.ll HKOro
3BHC3JIO KiHChKe BOJIOCiHHH. 5yHlfYK HOCH.B 6yHlfY4HWHH HaJ. reTbM3HOM.
oco6JIHBO, KOJIH reThMaH 6vB Mi)f{ aiftcbIWM. TaKO)f{ CTaBHJIH .6VH4VK
Ha MaiillaHi cepe.ll. paJlH. w - -

Ko M H rn H Ha, naJIHUH 3 KOMHrny, npaBHJia TaKO)f{ 3a Bi.U3HaKy reTh-


MaHa, B l.facax nepell XMeJibHHlflfHHOIO. 5IKiB Co6€Chtrnft, mo .z(o6pe
npHrJUIHYBCH K033UbKOMY BiHCbKY nill XoTHHOM 1621. p., Ka)f{e, LUO
»reTbMaH 3aMiCUh SIKHXHe6yllh Bill3HaK HOCHTh naJIHUIO 3 KOMHWy«.
B 1637. p., KOJIH reThMaH 3piKaBCH rerbMaHcrna, nepell paJlOIO »nOKJiaB
6yJiaBy ii KOMHWHHy«.
Ue 6yJia Bill3HaKa ii cyllJliBChKOi BJiaJlH. KoJIH 1638. p. npoBHHHBrn
6ys nOJIKOBHHK <l>HJIOHeHKO, iioro »CKapaJIH HBHO KOMHWHHOIO i JiaH-
l(IOf Ha WHIO 3aKJiaJIH«. ni3Hiwe naJIHUH cy i:rn.i 3BaJiaCH .'Ii c Ka. B XV! I I.
B. naJIHUH 6yJia Bi)l3H,3KOIO IWWOBOro Ha Ci4i. 5ys ue npOCTHH rpy611ii
uinoK, 3 -06ox Kittuis onpaBJieHHii cpi6JIOM, 3 U'nHM 3aJii3UeM Ha Kittlli.
Bill3H,3KOIO n0.7IKOBHHKa 6yJia cnepwy TC)f{ 6yJiaBa. nillO JlbBOBOH
1648. p. sci nOJIKOBHHKH MaJIH »30JI•OTHCTi 6yJiaBH, BHC3Jl)KyBaHi Ka.MiH-
HHM«. ni3Hillle IlOJIKOBHH"lJa BiJl3HaKa 3BeThCH nip Half a6o lll e CT O-
ne p. Ue Te>K moch Halle 6yJiaBa, aJie tte 3 KpyrnHM »H6JiyKoM~<, a 3 me-
crHrpaHHHM H3KOHe4HHKOM, lllTyllepHO BHpi3b6JleHHM. nexTO .ll.yMaC, mo
Koaa~bKa KOporea AOMOHTiBCbKOi COTHi 3 1762. P·
3 »foropii YKpaiHH« rpymeDCbl\Oro.

1133Ba »WeCTOnCp« nOXOD.HTb Bill. wicTbOX nep, sud H3C3.ll)f{yBa.rrn .neh:OJIH


11a niptta11.
n e 4 a Tb 3anop03bKOfO BiHCbK3 6YJia OKpyrna, cnepwy MeHWOfO,
ni3Hirne 6iJibWOf0 pooMipy. ne11aTi 5. XMe..'IbHHl..lbKOfO MaJIH y npo-
Mipi 32-37 MM., o.ntta ne11aTh Po3yMoBcbKoro a>K 87 MM. nocepe.llHHi
6ya rep 6: Ko3aK y KYHTyrni, niJJ.nepe3aHHH riOHCOM, y wanui; .ri ina
pyKa ni.nTpHMY€ pyrnHHl..llO, onepry Ha paMH, npasa cnHpa€ThC.SI o 6i11:;
no JiiBOMy 6oui BHCIITb rna6JISI. TiJibKH Ha ne43TSIX 6p10xoBel.lbKOfO Ta
XaHeHKa K03aK \' npasi.H _pyu.i TPHMa€ CTIHC. nosKOlla ne11aTi H]le Hamff.
Ha ttaiicTapwHx ne11arnx, .ZJ.O noJIOBHHH XVII. s., 6ys uanHc »Kom1fi
BotiCKa 3anopo3KOro«; ni.n 'noJibChKOIO sJia.no10 - »ne11aTh Boflc1<a Ero
Kopo.11escKoi M11J1ocTu 3anopo3KOro«; niJl MOCKOBCbKOIO sJia)lo10 - ~>ne-
4aTh Uaprnoro BcJIHllecrna MaJIOH PociH BoiicKa 3anopo3KOro« (JI.eKo.rn
D HHWOMy nopsuu~y).
0KpeMi ne11aTi Ma.1111 JleHKi sHichKOBi YPHJJ.H, ttnp. si.HcbKOBa Kauu.e-
JIHOiH Ta cv.u.. Csom ne11aTh Mas Te>K KO>KHHH no.11K .. a lleKOJIH 11 COTHH.
3anopO>K>K5l MaJIO COOIO ne11aTb, Te>K i3 K03aKOM Ha rep6i, 3 Ti€IO
pi3HHl..lel0, l.I.J.O, no6i11 K03aKa, CTOiTb CTIHC, KOTpHH »BOiHa 3HaMeHyc,
SIKHtt CTopo>KHTh«. HanHc 6ya: »ne11aTb CJiasttoro Bo.HcKa 3ar.opoaKoro
Hnaosoro«. Pi3Hi aanqpo3bKi na.11aHKH MaJIH csoi ne11aTi, a pi3HHMH
3HaKaMH, TaKHMH. HK: KOHi, OJieHi, JlbBH, nTaXH, ma6Jii, cnHCH, CTpi.1111
i ltH.
252

Koporsu. 5yJrn Tp11 po.a11 KoporoB y 1w3a1.1,hKOMY m11cbKY: 1) Ko-


porna BCbOro BiHCbKa a6o reThMaHCbKa, 2) KOpOrBl1 IlOJIKOBi, 3) COTeHHi.
0KpiM U.bOfO, 6yJI11 me 3 Haq K 11, Memui KOporoBK11, HK11X y:11rnBaJI11 Ha-
lll.O)leH.b.
Y JlaBHiurnx 4acax K03aU.hKe siiichKO Bm1rnaJio npanopis nix .uep ·
maB, Ill~ 6paJm HOfO Ha CJiy}f{611. nepurnH IlOJlK pe€CTpOBl1X K03aKiB
1578. p. Mas lllOBKosy Koporsy 3 noJihChKl1M opJIOM. B 1594. p. 3a110-
pomu.i 6yJrn Ha IlicapcbKitt c.11ym6i ii Jlicrn.nH asCTpiiichKi npanop11. Bip:
noJihChKOro KOpOJIH 80Jio.a.11cJiasa IV. 3anopo3bKe siiichKO MaJio 6na-
Kl1THY Koporsy 3 op.HOM - 11anOJIOBl1HY 6iJil1M, HanOJIOBHHY 4epBOHHM.
5or)laH XMeJihHm~bKHH 1649. p. JliCTaB BiJl 5h1a Ka311M11pa nOJibCbKHH
t1epso1-111i1 npanop i3 6iJIHM opJIOM. 3ttosy m u.ap O.neKciti npHcJias
reThMaHosi MOCKOBChKl1tt npanop, )le 6yJI11 06pa311 Cnaca, 5oroponm~i,
AttTOHiH 11 Teo.uociH ne1IepcbKHX · i cs. Bapnap11. C11piHcbKHI'1 noii.opmK-
mm nasJio AJie:WcuK11r1 1654. p. onosi.a.aE, mo s 6orycJiasi, Jle 6y.;ia.
1rnaT11pa XMeJibHHU.bKOro, »BittChKO Ma.TIO Koporny xp11cTomo6usoro ii xo-
po6poro reTbMatta 3m-1c siH: 3 1..1opnoro i )f\OBToro wom~y, y cMyrn,
3 xpecTOM Ha pantmi«.
llyme pi3ttOpOJJ.Hi 6yJm npanop11 pi31111x nOJlKOBHHKiB XMe.11bIHIUir
Koro. Kp11sottic, Ka3aJIH, Mas Koporny 6iJ1y 3 4epBOHHM xpecTOM i rn-
Ko10 caMOIO 06si.1lKOIO. noJlKOBHHK He4aH M3B Koporny lllOBKOBy, »lU.H-
pH.M 30JIOTOM BHranTOBatty "LiepH11U.HMH KH.iBCbl{l1Ml1«.
ni.ll foMJieM 1651. p. K03aU.hKi npanopH 6y.1111: 0)1.HH 11epBOHl1H j3
6iJmM xpecTOM i 6iJ1010 o6siJlKOIO, OJlHH 4epsoH1111, Tp11 6il1i, nsa tmpHi,
JlBa )1{0BT0-6JiairnTHi. ni.uo JlbBOBOM 1655. p. 3a XMeJihHl1U.bK11M HeCJIH
4epsoHy Koporsy, ii .upyry - 3 o6pa30M CB. M11xat'1Jia, mo npo61rna€
3MHH. »3a U.11Ml1 KoporsaMH«, n11cas TIOJibCbKHH Milll.aHHH, »illlJIH 1rnmi
KOpOrBH, 6iJiblll~·MeHlll 34, Ha HHX BH)lKO 6yJio rep611 Maiime scix )l3.l]b-
IllHX BO€Bi.llCTB i TIOBiTiB - OKpiM 1-IalllOfO 6Lrnro op.11a B 1wp0Hi« ...
3 U.HX pi3HHX 3f3.ll0K 811.].KO, I.IJ..O B K0331lbKOMy BiHChKY. ,J.OBro He
6y.110 O,llHOfO THny K03aU,bK11X Koporos, a naHyBaJia TIOBHa .JlOBi.1IbttiCTb,
i mo.uo 6aps npanopis, raK i ll.lO.llO 3HaKiB, mo Ha 1-111x 6y.rm. U10
cnpasy yHopMyBaJI11 moi1Ho nicJrn Pyi1-111, To.a.i, HK yme K03aU.bI<a nep-
>KaBa np11HH.11a nocrii1Hillli opraHi3au.i11Hi ¢opM11. Y XVIII. B. Bme Ha
Ecix BiMChKOBHX Koporsax 6ys TOH caMHH 3HaK, a caMe »ttau.ioHaJibHHH
rep6«: K03aK j3 llla6JielO .H caMonaJIOM. 3 1758. p. Ma€MO jJHCYHOK
U.hOro rep6y Ha npanopi .11y6eHChKoro noJIKY, a 3 1765. p. 36epernarn
KOporna )lOMOHTiBCbKOi COTHi nepeHCJlaBCbKOro nOJIKY 3 TaKHM caMJIM
rep60M. no .upyroMy 6ou.i KOpOrBH KOmHHH IlOJIK 411 COTHH n.aBaJia CBiH
BJiacH11i1 3HaK. Och ttnp., Ha .llOMOHTiBCbKiH Kop~rsi 6yJia 3MaJihORaHa
pyKa, mo Tp11Ma€ 30JIOT11i1 xpecr, a np11 xpecTi cro.Hrh JlBi nocrn ri
3 naJibMOBHM r11.MHM. Ha maJih, Ml1 He Ma€MO neBHOi Bi.llOMOCTH, HK 1rn-
r.11.H.llaJia rerhMaHChKa Koporna, a6o »neplllHH npanop, .HKHH see 1-1octt.m
nepe.u rerhMaHOM«.
3 Ha K a6o 3 Haq 0 K ~- 3BaJiaCH MeHllla Koporna, HKOi B>KHBa.IJH.
HalllO.lleHb 3aMiCU.h »BeJI11Koi« Koporn11. B 1649. p. ni.u 36apameM o.u111-1
K03aU,bKH11 Bi.ll.lliJI TIOHBl1BCH 3 TaKHM rerbMaHCbKHM 3Ha4KOM: »He nep-
masy .llBa npanopu.i rycapchKi, O.llHH 6iJI11ii, .npyrni1 11epsoHHM«. B 1727. p.
Ha BH6ip HOBOfO reThMaHa 0.llHH craplllHHa Hie - KOporsy, .upyrn.H -
3tta110K. I s noJIKax 6yJm 3Ha11K11 nopy11 i3 KopornaM11. BiJl 3Ha4KiB
nilllJia H'1~R~ "':n.M1111rYRi TnR~numi«.
253

11.. 8 () p 0 SI i cj> 0 p M a Ui i
4HCJIO aiiiCbKa. 4HCCJlhHiCTb K03aU,b1WfO HiiichKa ll\')f{C 3Miml.'I3CSI
npornroM CTOJiiTh. 3 KiHueM XVI. s., KOJIH Ko3a·l1l:f11Ha· imepwe BHCTY-
nHJia HK OKpeMe, 3opraHi3osane si.Hch1<0, paxysa,rn ii Bi)l. 2000 ;i.o 10.000.
TaK ttnp., KoCHHChKHI1 y 1593. p. Mas KOJIO 4000; Ha asnpiHcLKY
cJiy)f{6y 1594. p. 3anopo)f{ui o6iuH.TJH ;taTtt .lO 6000 ..J.06ipHoro siikuKa;
CHJIH HaJittsa.HKa ttapaxosysaJitt Ha 12.000; y 6oHx ni)l. Jly6HHMH 6y.110
G.000 yIIaCHHKiB, aJie Mi)I{ HHMH TiJihKH 2.000 .a.o6poro BiHCu({a.
4ttCJIO BiHChKa 3p0CJIO CHJlbHO B MOCKOBChKHX BiHHax, y LlBOX nep-
lllHX )l.CCHTHJiiTrnx XVII. B. 3 llMHTpoM CaM03BaHueM XO)l.HJIO 12-13.000
l\03aKiB, ni)l. CMoJieHChKOM 1609-1611. p. Ma.'lo 6yrn 30.000, 411 HaBiTh
40.000, ni)l. XoTHHOM 1621. p. -- notta.a 40.000. AJie cepea si.HchKa 6y.10
oaraTO 11em1.ui, .ll)f{ypis i BCHKOl noMilJHOi CJiy)f{6H. O.a.11H i3 TO.J.illIHix
3ttasuiB BO€Httoi cnpasu, CTapoBOJibCLKHH, 3aMi11y€ 16:28. p·.: »Ca~uu
h:03aKiB 6yBa€ 15.000, aJie 3 HOBHKaMH BHXO.llHTb copOKTHCH4He BilkhKO<~.
B 1620 - 1630. pp. 11ucJio K03aKiB y)f{e He 36iJihlllaJiocH, a BJiactte -·
MettmaJIO. B nOBCTaHHi 1625. p. paxyBaJIH K03aKiB Ha ~30.000, a 3 HUX
y 60HX MaJIO HaKJiaCTH fOJIOBaMH 8.000; y nepeHCJiaBChKiH KaMnaHit
1630. p. HaJii1IyBaJIH 37.000 noBCTaHI~iB; y MOCl..:OBCbKOMY noxo.ni 1633. p,
OYJIO HKHX 30.000 K03aKiB; y IlOBCTaHHi 1637. p. 0aBJIIOK MaB 23.000.
llJIH TUX 11aciB 3aMiTHe Te, HK noso.ni 36iJiblll3JIOCH 1IHCJIO pe€CTpo-
BHX K03aKiB Ha KOpO.'liBChKiH CJiy)f{6i, B pp. 1575 - 1576. 6yJio pe€CTpo-
DHX TiJihKH 300, B 1580. pp. ~ 600, B 1590-1591 p. - 1000 K03aKiB;
y 1622-1623. p. nponOHOBaHO 2000 JlO 4000; y 1625. p. ycraHOBJICHO
pc€CTep - 6000; 1630. p. 36iJihlllCHO 4HCJIO pe€CTpOBHX .llO 8000;
y 1635. p. 3MCHlllCHO .uo 7000; y HOBiH OpiJ.HHauii 1638. p. 33JIHlllelfO
TiJihKH 6000. Ko.1111 no1.JaJIOCH noncTaHHH 1648. p., caM XMeJiblilHUhKHH
)1{3.llaB TiJihKH 12.000 pe€CTpOBOfO siiicbKa.
XMeJihHHlJ4Htta )l.aJia 36po10 BCJIHKHM MacaM uapo.ny TaK, lll,O quc.10
K03auhKOro BiHCbKa 3pOCJIO ,'J.O HelJyBaHOi )l.OCi Ki.7IhKOCTH. y IlHJIHBCUh-
KOMY noxo.!li siiichKO XMe.1hHHUbKOro Ha.11i4ysa.TJH Ha 100.000, ni.no JlhBO-
noM 1648. p. Ha 200.000, y 36opiBChKif1 KaMnattii Ha 300.000; a ~ii caM
XMeJibHHUhKHH rosopttB MOCI{!OBCbKHM nocJiaM, moniJJ. 36oposoM iioro
BiMCbKO .llOXO,!I.HJIO .uo 360.000 JIIO)l.CH. AJie B uiii Be,1111Kiii Maci cnpaB>K-
llbOfO siiichKa 6vJia TiJibKH HeBeJI11Ka 4acT11Ha. Ue BHll.KO 3 Toro, iuo
y 36opiBCbKOMY. MHpi XMeJibHHUbKHH ITOf01lHBCSI Ha 40.000 pe€CTpo-
noro sii1cbKa, a B nepeHcJiaBChKHX neperoB0 1)ax i3 uapeM, JJ.e BiH Mir

Bi~CbKoea ne~aTKa
reTbMaHa Maaemt.
254

rno6i.UHO CTaBHTH CBOi iKaJlaHHH - HC IlOCTaBHB BHlll.01'0 411CJia, SIK -


60.000. AJie H [le BiHCbKO, B nopiBHHHHi 3 apMiSIMH, SIKHMH p03110pH-
!lil\aJIH Ha 3axo.ui pi3Hi CHJlbHi .lep>KaBH, 6yJio B>Ke lly:>Ke BeJIHKe.
flo cMcpTH XMcJibHHUhKOro 3a411HaE:TbC.H ctt.'lbHmi 3aHenaJl K0331lh-
1.;oro BiHCbKa. J'OJIOBHO 11epe3 Te, lll.0 Bill reTbM3Hlll.HHH BiJlnaJia npaB0-
6epCiKHa Y1\paitta. BHroBCbKHH xoTiB cnepu1y BJlep>Karn pecCTcp 60.000,
aJIC B f3.lHUbtdI1 YMOBi nOfOJlHBC.H Ha 30.000 pe€crponoro i 10.000 HaH-
MaHOfO BiHCbKa. IOpiii XMeJihHHUbKHH i fip10xoeeuu1miL y ncpero-
Bopax 3 MocKOBlll.HHOIO, CTOSIJHi 33 60.000 pccCTposoro BiHCbl\::l. A.ne
MHororpiUIHHii y u1yxiBCbKiH YMOBi 1668. p. IUOBO.'lHBCSI 30.000 BiH-
ChI<a, i uc 411c;10 36eper.'10CH s ni3Hiurn.x yMosax CaMoI1.10n114a 1672. p.
i1 l\'33emt 1687. p. AJie )f{ HacnpaB,'.1.i K03aKiB, mo noBHHJIH sii'rcbKOBY
CJIYiKOY' oyJJo KY JUI 6iJibUie; y XVI I I. B. y1.:paiHCbKa apMiSI 3HOBy 41f-
CCJlbHO 3poCTac. R 1723. p. uapaxonysa;m 55.241 K03a1ds i .11.0 1000
OXOTHH40f0 HiHCbl\a. B on11ci 1777. p. 1-iapaxosysaJIH aiK 179.128 KO·
3<11\iB. Ta HC 3tiaTH, lIH BCC ue oyJIH cnpaB)li 036po€Hi .'llOJlH, 411 TiJibKH
Ha.1eiKHi .no K03aL(L>Koro CTaHy. B 1783. p., T06To ocrnntthoro poKy
nepc.11. CKacyBaHHHM l\03allhKOro niiicbKa, 1lHCJIHJIH 176.886 BH60pHHX
I\03aKiB i 198.29.S 1\03aKiB-ni)lllOMiWHHKiB.

PeecTpoei K03aKH. H::i 3a11opo>1<)f{i noc1yn }J.O BIHChKa MaB y Teopii


hO:>KHHH, XTO XOTiB K03aI\yBant; a npon.' JlO BiHCbKa Jl06HpaJIH 3)l3THi-
WHX. JlonmrneHHSI BiHCbl<a 3BaJIOCH JI pH n H c, a HK cnpaBa HWJia npo
11aiiMattc HittchKO, TO -- 3 a TH r a6o 11 a 6 i p. Jlo3BiJI Ha ue AaBaJia pall.a,
uaoip npOBO.lHB fCTbMaH j3 nOJIKODHHKJMH. a Ha Ci4i KOlllOBHH. noJib-
CbhHH nttcbMeHHHK CTapoEO.llbCuKttiI 1628. p. 1mwe np,o u.e TaK: »lJatttthoJO
13CCHOJO, KO.TJH Cttirn Il0'4HH3l0Tb CXO)J.HTH 3i CTeniB, KO>KHHH OX04HH
JlO BOCHHOi cnpaBH, CIIOp5UHBlllH 1.JOBCll i npttnac, i)le )lHinpoM .ll.0
1<03aUbKHX ocTpoeiB, a TaM ix crnpumr1 BH6Hpa€ siHChKO 3 u.ux np11-
XOJlH iB: 3)1.3THHX Ka:>Kc Irncapesi BIIHCaTH y pecCTep, a He3)laTHHX Bi.ll-
11paBJIH£ :lO JlOMy, 3a6paBlllH np1rneCeHi HHMH npttnacu. npttHSITHX p03-
.ll3C iii.ll. OKO JlCCSITHHKiB; ix BOHH CJiyXalOTb, II.OKH He 3MIHHTbCSI ix 3a-
HSITnI a6o CTaJ-IOBHlll.e«. HomtKH He "oepyTb Y43CTH B paAi 11: BH6opax
crapwttHH, a;.K .lO Tpbox poKiB; >13a TOH 4ac BOHH noBHHTh c.ny.>K6y
cJiyr i KO.rn lll.0 irncrpOSITh, 333H3IOTb Bill CBOix CTapWHX TSl>KKHX f{3p«.
>>Ta1mx HOBHl\iB JleC.HTHHK, OKpiM JJ.eB.HTbOX CTapHX BOHKiB, Ma€ ni]l co-
6010 30, HllOJli i 50, i J-IHMH p03I10p.Sl!l:>KaCTbCH, SIK ix nOBHHH X33SllH,
oco6JIHBO B OHTBax; t\O.IIH XTO 3 HHX 3 6HTBH yTelle, TO He CMi€ nosep-
llYTHCSI, a TO JIOKapamI 6 i-ioro 113 fO])JIO; x116a JJ.eCb .llOMa. SIK p03XO-
JlSITbCSI Ha 3HMY, MOiKC ix nepc11poc11T11«. CTapoaOJihCbKHH 3aneBH.H€,
SIK UC B>KC 6y.no 3ra:I.aHO, lll.0 ll copOKTHCSl4HOMY BiHCbKY 6yJio Ti.TJbKH
15.000 cnpaB)f{HbOfO BiflCbKa, a pcwTa 6yJIH HOBHKH. 6onJIHH B »Orrnci
YKpaiHH« 3raayc, 1uo 11osoopam(i 6paJI11 y4acTh i B MopcbKHX no-
xo.n.ax.
Ha 3anopmK:>Ki B XVI I I. B. MO.lOAHX K03aKiB 3BaJllt x JI on u HM 11,
4 y pa M H. a uaii6iJibWC Mo JI o Jl 11KaM11. Ha Ci4 npm'fMaJIH Hepa3 tta-
BiTb JlCCSITHJJin1ix x:IOIIUiB, aJie .ao BiHCbKa, .n.o »TOBapHCTBa«, 33JIH-
cyEanH lll.OHllO T:.ll<HX, lll.0 noKiH4HJIH 20 poKiB. y nepeKa3aX ilpo no6yT
)laBHiX 3anopO)f{l].iB € 3fa)lKH npo Te, mo MOJIO}J.HKH IlOBHHHi 6yJIH )J.06pe
BOJIO)liTH 36p0€IO, KCpMyBaTH 4081-IOM, BHHBJISITH opi€HTaU.iIO H .lJ.OTen, -
a11c TYT He oyno niHKHX nocTiHHHX npunHciB, a Ti.11bKH pi3Hi Micuesi 3BH-
llai. MaJ10 .HMosipne Te, mo I<a>Ke Eonmrn, HeMOB AO 3anopo3hKoro
266

BIHCbKa np11.HMaJIH TiJibKH ra-


i.;oro, mo nepenJIHB llttinpoai
noporn i TO nporn BO.LI.H. KJ-
moa11.H Ha Ciqi MaB rro4ecHy
CTOpO)f{y' mo CKJia.ll.aJI.aCSI 3 30-
.so MOJIO.ll.HKiB.
MoJJO.LI.Hirn, Litt LIYPH 6prn
raKO)f{ v K033UbKHX ITOJIKaX Ha
I'eTbMa~IUltttti. Ko~rn 36opiscb-
KHH Mttp o6Me)f{HB LfHCJIO pe€-
CTpoa~x 1{'()3aKiB .lO 40.000. 6a-
raTO »BHrrttmHKiB« npucraJI10 .l1 )
I{03aKiB 3a 4ypiB. AJie rri3Him-:.
s XVIII. B., B>Ke MOJitOJ.ttKiB, Hi
4ypia rrpH nOJJK3X He CTpi43€1\':0.
BiiicbKO 6vJio · crr11caHe 3
p e E c Tep. nepwi raKi nep·c-
1111c11 3anop03bt~oro si11chKa
3p06JICH0 Ha >K3..l3HHH 110JihCb-
K8i BJ13,Ll.H, mo XOTiJia Marn KOH-
TpOJI.IO Ha ...1 K01an:aMH. AJie niJ-
Hiwe pe€CTpH BCJ.eHO .J.JIH BJia-
CHOrO rropH.lKy, i TaK Ha Bi fl-,
nOJIKOBHHK CKH.laH. nb.Lfac n:::>s-
CTaHHH 1637. p.. sis pe€CH'(1
CBOrO BiHCbKa. nepemtcy ..lO-
fJIH.LI.aB crrepwy reTbMaH oco-
611CTO, ni3ttiwe ueii OOOBH30K
rrepeiimos .LI.O rettepaJibHoro o-
603ttOro. Pesi3i ;J pc€CTpy, T. 38.
rr 0 n H c. Bi.ll.6yB1JiaCH TaK, lll'L>
K03aKn CTaBaJIH y Bii'lCbKOEOMY
nopH.ll.KY i CTapwirna KOHTp1J-
JIIOBaJia, q11 . 1{10)KHHH BnH°Catt1tii
y pe€CTp, Ta 411: XTIO HHlllHt1
43COM He CTaB Ha HOl'O Micue. BH6opHMM K03aH 3 XVIII. e.
KOJIH B pe€CTpi 6yJia »ll.ipa«. :J ..1iTOn11cy PiTeJ1h~1a11a.
T06ro LfHCJIO K03aKiB 6yJIO HC-
nOBHe, Bi.LI.6yaaBCH n pH n H c HOBHX l\03aKiB. y Lfacax, KOJlll pe€CTp
o6iiiMaB Jie)lBH KiJihKa THCHLf JIIO)leH, .ao BiHCbKa npHiiMaJIH 1rnii6iJlbllle
33CJiy>KeHHX, mo B>Ke Bi.ll3Ha4HJIHC.H 6y JIH B 60HX HK OXOTHHKH; nepmeH-
CTBO M3JIH T3K0)f{ CHHH K03aKiB, - Micue He6immrn-6aTbKa M3B npaBo
B IlOJIKY 33HHTH CHH. 6araTO 3Ha4HJIO Te, KOJIH KOfOCb nopy 1rn.ia CTap-
WHHa. THMTO 3f0.ll0M CTaJIO 3BH43€M, mo KaH.1lHl3T npH€}J.HyBaB co6i
.napyttKaMH BilJIHBOBHX CTapWHH.
KoJIH Tpe6a 6yJio 3MeHWHTH ai11cbKO, ai.n6yeaees1 B n n H c. TaKmi
BHnHc nepeBO.llHB Hnp., 5or)laH XMeJihHHUbKHH nicJIH 36opiBCbKOi ti 6i-
JIOUepKiBChKOi yMOBH; u.e BHKJIHKaJio BeJIHKe tteB.1lOBOJieHHH i »BH-
numHKH« JierKo nycKaJIHCH Ha BCHKY caMOBOJIJO. Y XVIII. B. Ha feTb-
MaHW.HHi 1IaCTO npOBO.llHJIH OCHOBHi nepeaipH K033UbKOfO BiHChKa _'J.JIH
siH:chKOBHx i noJiaTKOBHX noTpe6. YnopH.llKOB:lHHii pe€cTep Ha3HBaBcR
TaKO>K K 0 Mn y T 0 M.
258

Bei K03aK11, mo HaJ1e::tl-\aJIH .uo :rnnopo3bKOro B1HebKa, ysa:>KamrcH


3a pisH11x i 3BaJIH ee6e r o Ba pH ill a M 11. AJie np11 u.it1 reoper11L11-1iii
piBHOeTH see Mim BitfcbKOBHM TOBapHCTBOM 6y.ntt 0.UHHHU.i i1 rpymt,
mo s11me erasa.rm notta.u 4 e p H b, ro6ro pHJlOBe sii1ebKO. B>1<e npu Kiuui
XVI. B. B11prn1a10rb c Tap 11 H Hi K03aKH -- r'i. LUO .uosri JiiTa c.r1y>IrnJI11
y BiHCbKY a6o noxoiurnH 3 K03aLtbKOro poJty. B XVII. B. € 3HOBY f3 ii a r 1-1-i
K 0 3 a K 11, LUO M3JIH 33 co6010 oeo6.mrni BiHehKOBi 33CJ1yrn i peillTY TO-
BapHCTBa nepeB11LUaJ111 csoiM 3Ha4iHirnM. Bi ii c bi-;: o B H fl r o sap H m.
u.e THTYJI K03a1rn, LUO Mas y>Ke erapill11HCbl\11f1 ypHJl. CaMiHJIOBH4 yrsop11u
OKpeMy J\areropiIO 6 y H 4 y K 0 B 11 x T -0 Ba p 11 ill i B, mo CJIY>KHJIH ni:t
reTbMaHCbKHM 6ytt4YKOM; 3BH43HHO Lte 6yJIH CHHl1 crapill11HH. 3 Ha 11-
K 0 Bi T 0 Ba p n ill i u.e 3HOBY J\033KH, LUO CJJY>f<3Tb ni.l nO.'lKOBOJO KOpor-
BOIO, »3 Ha 4 I\ 0 M«. PH.llOBHX K03aKiB 1739. p. noJiJieHO Ha JI.Bi rpym1:
B H 6 0 p H i K 0 3 a K H Ma.rm 6ynt see fOTOBi JlO BiHHH H XO.UHJIH y no-
XO.llH, n i .ll n 0 Mi ill H HK H M3Jllt crapaTHCH 3a B0€HHi 3aco611 i xapt1i
.llJIH BH6opHHX. Bii-ichKOBa cJiy>K6a MaJia pi~Hi tta3BH, HK o ca By JI b ll i,
c Ti i'1 4 HK H, Ky pi H q HK H. .U e AH e Ka M H B noJios11tti XVII. B. Ha-
3HBa.m ttapoJJ.H€ BittebKO, LUO ttill.'IO y noxiJl 3i eaM11M11 naJIKaM11, mo caMc
3Ba.rmcH .uefrneKH.

»OxOTHe« BiAcLKO. Peeerposoro eiH:cbKa, o6Me>KeHoro llHCJIOM, He


see BHerallaJio Ha norpe611 yKpaittebKOi .uep:t1rnBH. KoJJH npHXOAHJia si.Htta.
s11p11ua,,1a norpe6a 36i.1hillHTH Ka.llpH A TO.!li rerbMaH noKJIHKyBaB ..w
BiHCbK3 Be ix. XTO. Mir HOCH.TH 36po10, 3aKJIHKaB, »LU06 nocnirnaJIII HC
TiJihKH pe€erpoBi, a.1e ll Hepe€CTpOBi: »aOH .uo6pi MOJIO.UU.i, 3 .lt06pmo
36poe10 BiH paJ npnHHTH 3a rosap11rniB«. TaK11M cnoco6oM si.HcbIW
XMeJihHHUbKOro Mor Jio JJ.oxo.u11TH fr .uo 200, a TO if 300 r11cH·4. ..ae~rni
Bi.llJliJil1 OXOTHHKiB. LUO 3ro.r1ornyBaJIHCH )10 si.HehI<a, 33JIHWaJIHCH y c11y)K6i
.llOBlllHfl 4ae HK T. 3B. 3 a TH )K H e a6o 0 x 0 TH e BiHebKO, 3a BiJJ,nOBillHOIO
pil!HOIO nJiaro10. TaKe -eiiiebKO !\IaJio oeo6,:urny u.itty roai. KOJIH u.e '6y.rrn
cpaxosi BOHKH. 3 .uo6po10 36pO€IO, HaJie)KHO B11npaBJieHi B BO€JIHiH
TaKTHLJ.i. TaK norir.att XMeJihHMU.hK.HH ni.u 3aMOeT'ffM 1648. p. crnpaBCH
npHTHfHYTH ~10 CBO€l c.ny>K6H Hi Me u. b Ky nix 0 Ty, mo 6yJia B no.'lb-
CbKOMY BiHCbKy. llo CTapillHHH HiMU.iB BiH nHCaB: »0pOCHMO sawi MII-
JIOeTH JlO ce6e B KO\.mattiIO, 8 OlHe TOBapaeTBO Biptte, ni.u np11rnro10
nora BCCMoryyoro. He .1111rne JK3.lHO"i nory6H. a.1e fr _HattMeHillOl Kp1rn:ur
BiJJ. Hae He enonisa1hern; XTO renep enpuurna, roif i npH Hae Ha rno-
ifoMy cTaHos11mi i np11 morn 4eCTH 3aJI11WHTbCH .. He 6yneTe _aui ro-
J10.utti, aHi roJii~ aHi 6oei, a HasnaKn - 6y.llere B.1J.01m,1etti i MHOJO
i o6oniJihHl1M TOBapHeTBOM . .n VM3€MO, LUO BH pallO 380/IHTe npHCTJTH
Ha u.e, SIK xpneTiHHH i 3 poJly 6paTTH Hailli, HK Ti .TllO,lH, mo 3BHK,1.H
CBOiM rpy )I.OM i llla6.r1e10 3apo6.'151Tl1 Ha illMaTOK XJii6a, TaKcaMO, HK i ;vrn
Ha U.hOMY rniTi JKUBHMOCH«. I XMeJibHMU.bKOMY .niiictt-0 noseJiocH ~op­
raHi3ysarH .neHKi HiMeU.hKi Bi.!l.UiJIH. TaK Hnp., CJIY>KMJIH B Hboro Jl pa-
r 0 H H, Ha HiMeU.bKHfI Jl3)l 30praHi30B3Hi, - »0.'I.fffOM HiMiti, Bipo10 rpcrrn:
3 Hau.ii yKpaittu.i«. Y se.rmKoMy 411c.1i HarnmsaJIH Ha YKpaIHy MOJlJ.a-
BaHH, mo TBOpH.7111 B 0 .Tl -0 c b Ky Ki H H 0 Ty, a TaKOJK cc p 6 H, mo Lffi-
K3JIH. 3niJJ. TypeU.bKoI sna.ll.H. XMeJihHHU.hKHI1 MaB reJK .'.li6pam11'1 s_i)UJ.L1
Tar a p.
Oi3ttirui rerhMaHH me 36iJihillHJIH. ttai1Matte eiftchKO. B11roscbKHii
y ra.uHU.bKift yMoBi 1658. p. 3acrepir co6i npaBo TPH.Mam 10.000 sa-
THiKHoro BiHChKa. ,UoporneHKO M38 HaI1MaHHX TypeU.hKHX c e "fl M e H i B.
257

BiH 3opratti3yeae i e..1acuy cpopMaui10 c e p .le H HT. Ha3ea (3 Typeub-


t\Oi MOBH) 03Halla.1a Ollaii.lyxie; TaKe iMSI y TypeUbKi~f eitkbKY Ma.1u Haii-
xopo6piwi, tta1haB3HTiwi oxorn11K11; llopowettKO 6pae co6i 3a ~pa30K
1 K ei1kbKO. Cep.lettsrTa cK.1a.Ja.1ucH ttai't6i,1hrne 3 Mo.uaeatt. a.1e 6y.10

Ko3aK - niAnoMiWHMK. :-l .1iTUnnq- Pire.1b~1t111;1.

Mi>K HHl'IH HeMa.10 ii Micueeux ..110,le1i. Bottu Haih1a.111cS1 .l.rn n.1aTu


~ yTpuMaHHH: »Tio11&Ko a HHX 1.mpucTH, mo nlOTb Ta i.lHTb. <J)l.Hr i 35po10
i KOHi .l06pi MaJOTb. 33 ue ii yMnpalOTb«. Ko3aKll 6y.1u HeB.lOB0.1eHi
3 UHX OXOTHHllHX BiiiCbK, i pa.la 1669. p. piwu.1a 6y.1a po3nycrnrn
cepJleHSIUbKi nO.'IKH: »Hexaii i.l}'Tb, XTO 3Bi.1KH npuiiwo~. :6paTHCSI .lO
rocno,iapcbKHX po6iT<<- A.1e JlopoweuKo pa1111 He noc.1yxae. 36i.1bmae
'IHC.'10 cep.11eHHT, a>K BOHO .aiiilllJIO .ao 12.000.
Ko.11H JlopoweHKO yccynaa i3 reTMtaHcTea, cepAeHH:ra aoo c e p-
A IO K H nepeiiw."IH Ha JlieooepeiK>KH. CaMOii."IOBHlf yMiB OUiHllTH sap-

17
258

TiCTb U.bOfO BiJicbKa - y:m:nB 1ioro .10 norpSIHll'IHOi c.1y:m:611 33 CTOpo:m:y


npOTH TaTap. 3 TOfO qacy cep.lIOKH 33.llllllll.lHCSI Ha .1ieo6i11uiii ~rKpaiui,.
.lO KiHU.H reTb}faHCTBa i c.1\·:m:11.111 SIK niXOTa.
FiBHOllaCHO IIOBCTa.1a 11.1£ .lpyra IIO.li6ua «t>opYau.iH, K 0 J.I II a H i ii I.( i.
OxoTHHKll sucn"Tia.111 3.laBHa B Bi.l.li.1ax, mo 3ea.1ac.S1 }}KOMIIaHiSillll<(.
.\\uororpilllHIUi i668. p. YTBOpllB IIi.l U.i€IO H33BOIO OKpeMHil no.1K. mo
}faB n11.1bH\-BaT11 n\·.6.1111rnoi 6e3neK11. Ue 6\·.111 KiHHi no.1K11. KottoTon-
cbn:a pa.la -1672. p.- yxea.11L1a non:acyaan1 { cep.leHHT i Kmmauiiiu.ie,
a.le 1687. p. nopillleHO ;;OXOlleKOllOHHi~' i oxo11eniXOTHiG 'laCTlfHll 30p.-
raHi3\"BaTH ttaHOBO. 3a .\\a3en11 0\".10 5 IIO.lKiB ;;.oxo11eniXOTHHX<~ i 5 ::oxo-
qen:o~IOHHILX\~ no.1Kie. ~r I 728. p. - ofo1e:m:euo ix .lO Tpbox no.1KiB. OxoT-
u1111i uo.1K11 B XVIII. e. 6\-.111 uese.1md. ua.1iqysa.1n no 500-600 .110.Ief!
Ko:m:umi. CTapunrna ix 6y.ia: no.1n:osu11n:. o6o3tt11H:. nacap. ocasy.1, xo-
py:tKiui; Ha.l COTHH~lll CTaplllyBa.1u ponmci:pH a6o COTHllKll. Kmma-
Hii1u.is i cep.llOKiB y:m:naa.111 i1 .lO no.1iu.ii1Hoi c.1y:iK6H, COTHi ix 6y.1n
nonp1ui.110saui .lO pi3HILX no.11\:is, a.1e ni.l.1.srra.m reTb~tauosi. ue · -
nO.lKOBHHKa~I. npu 601.1.i reTMl3Ha B XVIII. B. 6y.1a Ha .l Bi pH 3 K 0-
porsa, a npn reuep3.lhttii"i Kattu.e.1S1pii u 1rnrn11x yCTauoeax c.1y::m:H.1a
~ o .1 .l 3 u. h n: a po T '-' ni.l nposo~m1 ii:anirnua.

Oo;dJI BiiCLKa. n033U.hh:e BiliChKO .li.111.lOCH Ha nO.lKll. COTHi ii K\"-


µeHi.
no.in: 03ua113s i ei..ui.1 eiikhK3 i oKpyry, .le u.ei1 Bi.l.li.1 }138 oci.JOK.
B 1620-1630. pp. 6y.10 6 pe€CTpoe1Lx no.1n:ie: 6i.1ou.epKiBCbK11ii. n:aHie-
CbKHli. KOpcyucbKllii. nepeSIC.13BCbKlliI. qepK3CbKllli. 1mrupHHCbKili'I ~ 1~0-
pon:mi 11ac ime - ~mpropo.lCbKmi Ii .1y6eHCbKH1i. ~a Eor.laua X}1~1!>­
HHU.bh:Oro 6y.10 17 no.11\:iB: 6i.1ou.epKiBCbh:llfi. 6pac.1aBCbK.llli. n:a.lhHIH.{b-
Kllii a6o BllHHllU.hKllii,. KaHiBCbKlliI. KlliBCbKllfi. KOpcyHCbh.lUi. n:ponnsen-
Cblutil, M1tpropO.lCbKHr1. Hi:m:eHCbKlli'I. naBO.lOU.hKllii. nepeHc.1aBCbKllii, no.1-.
TaBCbKHii. np11.1yU.h1\:llli. ry~laHCbKlli'I, qepn:aCbKllii. qepHnriBCbKHii~ lllffll-
p11HCbKHH, a .leSIKllii Liac me ii 6nxiBCbKlli1 a6o 6i.1opyCbKHii. IIO.li.lh-
CbKHH i nttllli. B XVIII. e. 33.mlll11.1orn K03aU.bKe ei1ichKO Ti.1hn:11 Ha
.ilieo6epe:m::m:i (i1 y K11€Bi); TO.li no.1n:IB 6y.10 10: ra.lHU.bKHii, KlliBChKni!,
.1y6eHCbKU1i. ~mpropO.lCbKllii. HiiheHCbKIIJi. nepesrc.1aBCbKHii, no.1TaBCbKllii.
npH.lYUhKIUi~ CT3pO.lYOCbKHiI, 11epm1riBCbKHii.
Be.11111uHa K033U.hKoro no.1Ky 3a u.i .lBa cro.1iTTH 6e3H3CTaHHO 3po-
CTa.1a.
Ha nepe.10Mi XVI-XVII. B. K033U.hKnii no.1K CK.13.l3BCH nepeciLiuo
3 500 .110.leii. Tan: si..ui.1 K03aKiB. tta6patt1Lx 3a EaTopiSI, }faB 530 .110.la;
B 1601. p. K03aU.hKe BiliCbKO q11c.1m1 2000. ~13.10 -1 nO.lKOBHllKiB; aB-
crpiiicbKllli euc.13HeU.h- .lO K03aKiB 159-t p. Epnx ..lHcCOT3 K3&e. iuo
aa 3anopo&:m:i no.1KOBHHK ue CTaplllnii H3.l 500 .110.lMlll. B 1620-1630. pp.
K03aU.hKHii no.1n: 6ys y:m:e y.lBO€ 6i.1brnnii. ~13e 1000 .110.le1i. Tan:y ee-
;iaq1rny no.1n:y npnHJITO B opraui33U.ii pe€cTpoe11x n:o3aKie Toro qacy.
JleKo.1u -no.in: 6\·e ime 6i.1hrn111i; ,. si1ichn:\· Cara1i.la11ttoro ni.l XoTirneM
1621. p. 03'11DIO nO.lKll no 3QOO,- a TO if -1000 KOHeii.
3a XMe.1bu11q1.111H11 llSI BHCOl-\a 1.111ce.1hHiCTb K03aU.hKoro no.in:\· 36e-
per.1acH. TaK ni.l 363pa:m:e}I -16-19. p., ~:6y.10 23 no.1KOBHllKH. a 8 KO~­
HOM\. nO.llff Bi.l 5.000 .lO 20.000; Mettille 5.000 B nO.lK\. He 0\".10.
B 1651. p. - K0331J.bKi nO.lKOBHllKH OnOBi.13.111 MOCKOBCbKlnl IlOC.la'.\1,' UlO
y BiHCbKY TO npu6yB3€. TO y6yB3€ .lIO.leii: :··e T3KllX nO.lK3X, :i.e. na-
Hiw.e 6y.10 no 1000 i 2000, Tenep 6yea€ Ji no 500)<(. A.1e npn opra-
259

6aHAYPMCT i aanopoabKMM K03aK. 3 .1iTonocy Pire.lb!tlaea.

11na1tii pe€CTpOBOfO BUIChK3. ·nicml 36opiBCbKOi rMOBH 16-19. p •• npH-


llHTO BemtlfHH\' no.1KiB Bi.l 2000 .lO 3000 i Ti.1bKH €.lHHHfl Hi~eHCbKHH
110.'ll\ lOXO.lHB. .lO 1000 .110.13.
Y XVIII. 8. no.'IK cTaB ime 1rnce.1hHiurnii. B 1723. p. nOJJKH Ma.111,
't.H'l'>i.1bllla. SIKHX 5000 K03aKiB, a.'Je Hi>KeHCbKHH no.1K MaB M3H>Ke 10.000
.1to.1cii. B 1782. p. no.1KH MiCTH.'IH no 10.000 .lO 20.000, a Hi>KeHCbKHii
.lOXO.lHB .lO 40.000 BH60pHHX K033KiB.
JJo..1K lL'IHBCSI Ha C 0 TH i. nepBiCHHii. HCBe.1HKHH nO.!JK M3B CnpaBmHi
rnrni no 100 .'IJO..'leli; TaK y noJIKy1 3 500 .1io.!leii 6yJio 5 coTeHh, y no.1Ky
., 1000 wllOleH - 10 COTeHh. y pe€CTpOBOMY BiitchK}' XM~JlbHHU.bKOfO
110.11\H M3JIH -pi3tte l.fHC.710 COTeHh, Bill 11 .llO 22, 3a ..1e>KHO Bi.it BeJJHl.fHHH
110.n.:y. COTHi CT3.71H oi.'lhllli, 3BH'll3HHO M3JIH BOHU ·no 200 .llO 250 .11ri'-
.1t'n. aJJe ii no 100 i no 300. Y XVIII. e. noJJKH Te>K ~iJJHJIHCSI Ha
1u·piuttc 'llHCJJO coTeHh, a coTHi 'llHCe.1bHO .ly>Ke 3poCJIH. TaK 1723. p ..
rnrnH Mae nepecil.fHO KOJIO 400 .'IJO.!leii, B 1782. p. no3a 1000.
CoTHIO .!liJJHJJH cnepllly Ha .le c SI T K H, ni3Hillle Ha Ky p e H i.
I\ 1:iR1. p. y pe€CTpoBOMY BiHChKY J].eCSITOK CK.'la..l,aBC.R 3 OTaMaHa ii 9 .KO-
•a Ki H. B 1601. p. coTHst Ma.TJal 8 .ztecRTHHKiB i Ha OJJ.ttoro JleCHTHHKa nptt-
11uano 12 »'llOpHHX« BOSIKiB. noJli.1 BiHCbKa Ha .l,eCSITKH CTpi'43€MO me
Ii .ta XMe.'lhHH'lll.fHHH. TaK Ha noMil.f xaHoei 1650. p. XMe.'lbHHU.bKHii nu-
' .1;111 KQ33KiB »0.l.B)'KOHb, 3 opy>K»<SIM l06pHM, OfHHCTHM, 0.lHH BiJ Ha
lt'OITOK 110JIOBiKa«; y IlOXOJli Ha no.'lhll.lY 1651. p. K03aKH M3.1H TIO
'! :\ 60'11\H cyxapiB Ha JleCSITOK.

36poa. »36poH ix - pylllHHU.H i llla6.1S1. HHllli MaJOTh KopOTKuii


mm• i CTpi.'IH, a.'Je pi,lllle; 33.:1i3HOi 36poi HiXTO He HOCHTh, HaBiTb
280

reTbMaH«. m1caB npo K03aKiB CTapoEO.lbCbKHil 1628. p. 0o.Ii6Ho xa-


paKTepH3,YIOTh K03aUbKY 36pOIO ii UHllli 'ie~tyapHCTH. OanChKllil IlOCO.l
raM6epiHi 158-l. p. nurne: »36po.H ix rna6.1i i Ki.lhKa pyrnHllUh. i3 5lh:x1x
BOHH HiK0.1H He XHO.lSITb«. 5on.151H p03Ka3y€, lll.0 B noxi.l Ha :\tOpe J.\0-
33K 6epe .lBi pyrnHHUi- Ta rna6.110.
HaitBa:mHirnoio K03aUbKOIO 36po€10 6y.1a 6e3nepe 1rno p y rn H 11 f-l sr.
Oi.l XoTHHOM 1621. p. »6y.10 30.000 pyrnHll4HHX K03aKis, mo :\IOr.m
cTaBaTn nirno, 60 rna6.1i He sci Ma.1m<. B 1651. p. ni.l 5epecTe4Kmt:
:'rna6:1.S1 pi.lKa, caMona.1 y KOiKHOro«. Tn~no K03aKiB Ha311aa.111 ~'pyw­
Hll4HHM BiilCbKOM<C. Ille 6i.!J.bllle - cy11aCHHKll CTBep.l::rKYIOTb, mo K0311~11
a noxo.li Ma.rn Hepa3 i no .lBi pymHnui. a TO if 6i.1hrne. Ko3aUbKi p~w-:
1rnui MalOTh 3Bn11aliHi tta3BH: caMona.1, pyrnHHUH. MyrnKeT. PyrnHH!li
i1 ca,wna.111 3ra.Iy10Th .-iepa3 O.lHi nopy11 O.lHnx. OTLKe ui Ha3Bll He 6y.m
i.leHTHllHi. a.1e HK ix ai.lpi3H.S1.1H. He 3Ha€MO. HiMeUh Bairn6ep onoai.13~.
mo K03aKH ni.l CMo.1ettchKOM Ma.in .lOBri pyrnuuui );tta 3pa30l~ -mo T-
.1HH.lcbK11 x«. B 1637. p. € neprna 3ra.lKa ~po My rn Ke T n y K03~Itb­
KiM BiiiChKY.
3 11urn11x po.liB pyrnttHUh 3f3.lY€ThCSI 51H1111apK11 (aneprne 163S. p. ).
B 17~0. pp. »11y.loBi« S1HH11apKH rrnpo6.110sa.m s ce.1i Ky61111e Ko.10 .6am.1i
Ha C.106mKattm11ui. Pi.lrne qyom npo 6 y .1 .l H HK n 1111 r y .1 h .111 H ~IL
3anopo:mui csoi pyrnHHUi 3Ba.iJll cf> y 3 i Hit H. Y XV.III. s. 11aCTo npi-
11a10ThCS1 n "c To .1 €TH a6o n 11 c To .1 i. Hepa3 11y.loso npnKparneui cpio-
.'IOM. nicT0.1i HOCH,111 33 IlO.SICOM a6o y lllKipHHHX K 0 6 y pa X.
Ky.ii K033K HOCllB y 11epeci a6C> B .1 a .l i 8 H II u i. 1111 .1 B .l y Hui. no-
pox y 3BHllaHHOMY p03i a6o B n 0 p 0 lll H ?I u i.
PyrnHllUH 3po6u.1a He-
noTpi6HttM CTapOCBiTCb -
~ni1 .1yK. B:me 1619. p.
npH neper.1sui aiiichKa
»Maii:me sci 5,-.1n 3 sor-
ueuoio 36po€.0. Ma.10 XTO
3 .1\'KOM<(. A mo reThMatta
nel-pa Kouaweau11a n~o-
31-rna•.m Caraii.lallHHM. i
Ha Bi.lO:Miii KapTHHi BiH
3M3.1bOBaHHH i3 .inm.M Ta
cara1i.laKO\I. - TO ue Ti.1h-
KH .1uuapchKa npHKpaca.
Ko3aUhKHX ~iy11u11Kie cTpi-
11a€MO me 3a XMe..1bu1111-
11uuu. a ..1e ii TO.li Bn\e ix
Meurne. »lie sm:e cnpa-
sa He 3 TOIO .l3BHbOIO
PycclO, 11(0 Ti.'lhKH 3 wiy-
KaMH Ta poraTHHaMU CTa-
83.'13. a.1fe a rpiaHHM or-
HHCTHM BiHCbKOM«, DHC3B
eoeeo.ia KHci.1b npo ap-
MiIO XMeJibHHUbKOro. Ti.1b-
--~Ka ~OIUHq• 3 1126. II· KH ua 3anopo>K>Ki .11yK
3 :11Icropiic fp)"meac.•1>oro. TPHMaBat 6ye iute .AO
110.lOBJIHH XVIII. B.
i! 3anop-OiKUi c.1aeu-
.1ucS1 SIK ll)".lOBi
t rpi.11bui-.ny1.1H111\H.

W a 6 .1 H .l-O nOJIIO-
murn VIII. B. 6pia B
K03aKiB Maii11<e no -
urnpeHa SIK pyrnttHU,SI.
aJic ni3ttime cTaJia
llO~CHOIO J1Hll3pcb-
k-OIO 36po€io. y;1106-
J1<~H010 »ffieHbh.'l()JO pi..'l-
tlCtlbKOIO, naHH!OllKOIO
MOJJO..l.ettbh."OIO«. Xo1.1
111a6J1i Ha Yh.-p1itti 6y-
JtH cnepwy phttoro
po.1 v ii r:<>X~.l>treH'HH.
TO II i3Hilll~ BHTBOpHB-
l°M yKpliHCbKHH THn
»l\033UbKOi« wa6ni,
ua iK3Jib, .aoci ocooa-
t.o He npoCJ1i_a)l(eH11it.
I laaiTb H3HCJtaBlri-
lllHH .lOCJii.lHHK 33n0-
(>03bKOi CTapoBHHH,
flM1tTpO 5JB-OpHHUb-
t\HH, He BMi€ · CK333TH
t\inbrne, stK Te, mo
>'llla6J1i BJKHB3JIH He
OCOMHBO KpHBi i ffe
oco6-1uao .lOBri. ce-
pr ,'lHbOl ,llOB>KHHH 5
4BrpTeH« ( ue6ro 1.30
w ). 3pa3KH rna6eJib,
Ml\i 6a1.1HMO Ha imo- Y36potHHR 1Coaaqb1Coro ~TapWMHM.
npauisu, s~a3yiorb, llipHalf, 111a6.1R. nopoxiRHllllH. ..:pec·a.1;1 i 11ar:tii.-11.
UlO t\OJaU.b~ i rna6ni :J >:l•·Topii~c fl 11opt111~J..,or11.
6yJ1H .lOEOJii TOHKi
Ta JI-end, PYllKY M3JI.H 03.llv6Hy, nOXBH npHKpawetti pi3bOOIO.
llocHTb nornupeHHH 6ys y K03aKiB c n H c ( cnuca ). B 162~. p. reTL-
wa11 MuxaiiJIO JlopoweHKO B 60IO rii..'l oiJJOIO UepKBOIO >~CiMOX TaTap
\'()Ha cnucoM, 0.!lHOrO TaK CHJibHO B.!lapue. mo He Mir cnuca BHTSlrH)"T"f<;<.
y JJOBCTaHHi 1637-1638. p. 3H3l1Ha 1.1aCTHHa K03al..:iB irn.11a y 6iH i3 po-
1a THHa MH i K03aU.bKHH Ta6op 6ye »poraTHH3MH .io6pe o6ocTpO-
A\Ctntii«. Y XVIII. e. cnucia y>1<uea.11a K03aU.hKa KiHHOTa, oco6.'IHBO 3a-
11opo>1<ui; 6y.1a HaBiTb npunoai11Ka: »K03aKOBi 6e3 paTHllla, SIK .liB'IHHi
t\t•.J " H3MHCTa«. 3anop03bKi cnHCH, IUO 36eper.'IHCH .J.O Haworo ttacy' €
.• TOHKOro H .'lerKoro .llepeea,, 3 1 / 2 M. 338.lOBiKKH. 3 33Jli3HHM HaKOHell-
llHt\OM Ha 01lHOMy KiHui Ta 3 itipKaMH Ha peMiHHY nCTJJJO Ha .lpyroMy; UIO
nt•T.'llO 33KJJa,laJIH Ha Hory' mo6 JJeKwe 6y.'IO CnHC TpHM3TH. JleKO.'IH
282

Ha eicrpi cn11ca 6y.1a me nepeK.la.l.HHa, moo .iepesu.e ue exo.J.11.10 3a


.ia.1eh:o B Ti.10 npo6uroro eopora.
Pi.iwe CTpi4anm 6o€ei COKHpH A MO.lOTKH, 4 e Ka u u ii Ke .1 en n:
. l\033K K03a 1rni'I 3BH431i 3Ha€, Ke.1enoM no pe6pax TOpKa€<{.
OxopoHHOi 36poi. a ca~1e nattu11pis. wo.1m1ie i no.J.., yn.:1rna.1a
Ti.lhKH K033UhKa crapw1rna. i TO 6i.1hwe e p€npe3ettTaui1in11x e11CTynax,
Hin.: y 60HX.

0,11.Rr. Ko3aU.bKHJi O.lSlf .io no.10BHHH XVI I. e. 6ye .ly~e pi3nmra-


ttiTHHi'I: TaKca~m HK pH6e 6y.10 ca}te K03aU.h"Ke eiiicbKO. Ko3aKH-pH.io-
BHKu 0.lSlf3.lHCSI .lyn.:e npOCTO, _ix 0.lSlf He Bi.l_Pi3HSIBCSI; Ma6yTb, Hi41f~I
Bi.l ce.1HHCbKOro. 5on.rnH B )>Onuci YKpaiHw: onoei.la€. W.Q ni.lqac no-
XO.lY Ha Mope K03aKH B.lSlfalOTb cop04Kll. lllT3HH, noraHeHbKi CBHTKll
f: ma~KH; Ti.lhKH SIK .lOOY.lYTb .l001f4Y Ha eoporax. nepe6HpaJOTbCSI, 00
».1106.1S1Tb rapHo B.lSlraTHCH<c .• AeCTpi1khKmi noco.1 JlSlcoTa 159-t p.
Kan.:e. mo K03aKH_ Hocu.1u noeepx n.1ami. SIKi 3Ba.111cS1 Ko6eHS1KaMu. Cra-
poeo.1bCbKHH 3fa.lye· 1628. p. rpy6i cop04KH ii h:Hpei. 0.lHH HiMeU.h,.
mo 6ailHB K03aU.hKe ei1icbKO ni.l CMo.1ettchKm1 1633. p .. onncy€: »x.1onn
eci 0.lHaKOBi. B cipiM 0.lHry. pi.lKO KOTpHfi 8 nmi!.l a6o 11epBOHi~1«. nLl
Kopcytte~1 1648. p. ~o3aU.bKe eiiichKO non:a3a.10rn 3.la.1eKa s 6i.rnx cep-
MSlrax. TaKca~m K03aKH CTapo.ly6cbKOro no.1Ky 1651. 'p. 6y.rn »BCi Ha
.l06pux KOHSIX. y 6i.1nx cep~u1rax<c.
Pi3HOpO.lHicTh y6patth 6a4H'.\fO ii ua Kapnrnax K033U.hKoro ei1khh:a
3 1620 - 16-10 pp. A.le B>Ke TO.li no1mtta€ TBOpHTllCSI TltnOBllfl K033U.bKHfi
O.ISlr, enepwe. !tta6yTh. y pe€cTpoem.1y eiiichKy-, mo .iicraea.10 O.lttopo.inc
cyKHO Ha y6paHHSI. 51K BH.lKO 3 0.lHOi KapTHHH 5on.1srna (.IHB. CTOp.
182). K033K HOCHB KanTaH (n.:ynau) • .lOBfHH HHn.'.4e KO.liH. 6e3 KOBHipa,
3acre6uyn1i'1 ryCTo ry.l3HK3!tfH, nepenoS1cauni1 !'\IHrKmt noS1cm1, .lO Sll\(lfO
3 .1ieoro 6oKy 6y.1a 11pu11en.1eHa ma6.1S1. lllanKa 6y.1a o5rnurn cpyrpm1.
a .lHO y Hiii .lemo 3BHC3.10. y CTapwHHH rpyrpSIHa >:OKO.lllUSf(( np:i
manui 6y.1a nonepe.ly p03pi3atta .lemo i wanKy npuKparnyea."!H nepa.
3aCa.l:m:eui 3 6oKy. 3naTHHJi K03aK noeepx n.:ynana HOCHB Ten.: mupoKy
Kepe10. ni.l6HTY <PYTPOM, .leK0.1~ 3 6araTHM KOBHipoM (.lHB. crop. 191 ).'
Y XVIII. B. K033U.bKHii O.lHr CK.la.laBCH 3 .lBOX ro.1oeuux 11acrnn.
cni.lttboro KanTatta i eepxtthoi qepKecKH a6o KYHTyma. A.1e 8i.lpi3us1.m
B:iKC 0.lSlf eii'rCbKOBHH Bi.l uuei:lbHOfO.
Kan Tan y sii'rcbKY 6ye i3 cyKHa. KopoTKHH, cS1rae Ti.1bKH .1emo
HHmlle KO.liH, mo6 .1eKme 6y.10 BCKOllHTll Ha KOHSI ii Mapm11pyBaTH
BHfi.lHO; BiHCbKOBi en pa en Ei.16yea.1u K033KH y C3MHX KanTaHax. /KynaH
6ye .lOCHTb o6THC.1HH, n0.1H 33XO.lH.1H l06pe Ha ce6~; 33CTi6a.:in iioro Ha
ran.rnK a6o ry.I3HK npn KO!.rnipi i nepenoS1cyea.rn no.HcoM. lllo.io t\pa-
CKH. TO BH60pHi K033KH HOCH.1H 3pa3y 11epBOHi K3IlT3HH, IlOTiM Oili,
1mMnaniiiui qepeoni, nym.-api i :iKO.Uah:H :m:oeTi. CTapmuua i . uu-
eiJJbtti .'IJO.lH HOCH.lH iKynaHH .IOBi.1bHOi .lOBmHHH, pi3HHX KpacoK i 3 pi3-
HHX MaTepiii.
noeepx Kan Ta Ha BiHCbKOBi HOCH.lH 4 e p K e CK y, 0.lfff :lOCHTb OOTJl-
C.lHH, 3 cpa.uaMH no3a.ly, 3 BHpi33HHM KO~rnipOM, ni.Ulepe3aHHH nOHCO:\t;
qepKecKa CHra.1a HHiK11e Ko.1itt. Ue 6ye O.l.Hr. npnnucaHHH .l.lSI eiiicL:\a
HHiKllHX CT)"nHiB. CTapwuna Ji uuei.'lbtti YPH.lOBU.i uocu.1u Ky HT y m.
3H311HO ..lOBlllHH Bi.l qepKeCKI\ 3 pi3HOMaHiTHHX MaTepiii. 3 po3pi33HH\lll
pyKaBaMH, 6e3 IlOSIC3. npoCTHY K033K3M a:m: .10 BittCbKOBOfO TOBapHWa
B3ara.1i He .l03B0.1Sl.1H Bil\HB3TH ~YHTyllliB.
283

llm~.1uttiwi npu-
nncn npo O.IHr ~~sn-
6opH1L"t« K033KiB BU-
;iaB reTbMaH Po3y-
MOBCbKHH 1763. p.:
l\30T3H M3B 6yTn cy-
1\0HHllii, Te~rnoc11nii1.
3 qepBOHlnlll Bn.10-
ra,_11. nepenepe3a1111i-.
1.1epBOHIDI OOSICO:\I ;
n i.l . mrn 6i.1mi nia-
JKYnauoK i 6i.1i wTa-
11i1; wanKa 3 11op-
HOIO, C~ffWeBOIO OKO-
JIHUelO ii Hll3bKIDI
.11.HO~I, B KOiKHmly
110.1h.'Y nttwoi 6apan.
maui cnniii. 4o6om
6rna.111 pi3HOi 6ap-
oi1. Kmmattiimi no-
cn.111 3e.1etty 11epKe-
CK\. 3 11epBOHlnlll a11-
.1o'ra,m. . ni.l P.eJO
1.1epsott111°1 :mynaH :rna-
pasapn ix 6y.111 ay-
3bl\i. a .leKc.111 rnTa-
1111. 3B3Hi fO.lSIHUH-
\111. 400oTII KOpOTKi,
UJJnKII Kpyr.1i.
BilCbKOBi· Bnp3BH·
. Ui BOSIKll 6y.111 .138-
11 iwe npocri ce.rntt11~
OC3 HiSIKOfO BOEH·
uoro .lOcsfay. a.ie 35ipKa KnaubKlll nopoxieHMUb.
JlOBO.li BllBl.fll.lllCSI; J L·To:•pifa flsoperinLi.oro.
BOHll Bi.I .lllTllHII
BllaTbCH iJ.lnrn aepxn. CTpi.rnrn 3 pywttHUb i .1yKiB ra O\'Tll Bi.Isa:m-
11mm . - TaK xapaKrepn3y€ K033KiB flaB.10 .c\..1enCbKllfi 3 lf3CiB X~fe.1b-
11114411Hll. ~· K033UbKm1y BifiCbKY He 6y.10 3Bllll3f0 npoBO.lllTll cncre-
\IJTJl11HY '1ywrpy. A see :m norpi6tti 6y.m xo11 .leHKi si1kbn:oei snpann.
1uo6 yTp1marn nopSl.lOK y nOO.lllHOKux si.ui.1ax ra s::i.1o:m.111snT11 cni.1bHi
n11cn·n11. Bi-Ke Ja Caraiba1.1ttoro 4\·ow. mo siilchKO Bi.16\·sa€ r. 3E.
11011° II c. Tan: 0.11111 j3 cy11aCHllKiH onucyc. SIK i 619. p. K03aUbKi nO.lKll
11opsuKysa.111cH a Ta6opi H3.l pi4KOIO ~·Jette:\1: .1.108ro no.1Kn nepecyea.111
113 ropy Ii 33 ropy . .lOBfO '1iwa.111CH ... ..la.1bl1Je flO.lKH 33 nop.Sl.lKO~I .13Ba.rn
mlCTpi.111. noTi'I Il0.1KH 06eptty.1i1 .10 Ta6opy .. nm.:a3yl04H ix _Ha". i KOiK·
1111;1 no.1K irnos .io caoro cTaHoe11ma .. Tat,:Hfi :,rettepa.1btt11i'1 nomtc< 6ys
J 6:~7. p. nepe.1 n:opo.1iecbn:m1 noc.1m1: . Buse.m ace eii1cbKO a no.1e. Ka-
:la.111 h1 npe3eHTYB3THCSI r1 .laru ca.1hsy 33 J.Iopos.1S1 n:opo.1.S1. I smm-
11a.111 BOHll ue TaK nop.Sl.IHO. lUO KOif-\Hllfl '1ir nepeKOH3TllCSI. SIK .106pe
np1trOTOB3Hi BOHll .10 "OpCbKOfO IlOXO.ly :. 3a X'1e.1bHllUbKOfO 16-!9. I?·
6ye nonuc siiicbKa ni.l K11rno~1 Ha.I pi%010 .1116e.l.lt0. .\\ocKOBCbKnil
284

noco.1 1658. p. or.rn.laB nonnc BlllCbKa BnroechKoro: >13a Ta6opm.t:


K033UbKi no.lh:H H3M HaCTpiqy BHlllHKYB3.111CSI B_ nop.SUKY 3 KOpOrB3!'tlll
no .liBOMy OOU.i .l.Oporn, i MiiK HHMH niXOT3 ... no.1KOBHHKH H COTHll"H
n03.lOpoe.rn.rn. 3 nixoTa 3 pylllHHUh cTpi.1st.1a. - 3.1e CTpi.1h6a 6-y.1a
c.1a6a i 6e3 .13.lV, 3 nixOTHHU.i H\')f{.leHHi, HeJO.lSffHeHi SIK-C.li.l« .
.l\\QCl\OBC.bKHif ypsu. Bi.l q3cy: KO.lH YKp3iHa BBiHlll.13 B COI03 iJ
.\\ocKoe11urno10. ttepa3 3BepTaB yeary reThMaH3M, mo6 cTap3.lHCH ni.we-
cn1 piBeHb K033U.bKOro BillChKa i 30.1HiKH ..1H iioro .lO >>pery.rnpHHX'<
110.1KiB. TaK yiKe 1655. p. U.3pCbKHH noco.1 MaTB€€B no.las 5or.l3HOBi
XMe.1hHHU.hKm1y npo€KT, yTBopHTH 10.000 siikhK3 ))ca.uaTChKHM .13-
.lOM«: u.ap o6iu.srn npHC.13TH Bi.lnOBi.lHiiX iHCTp)'KTOpiB. SIK n0.1KOBHHKiB,
ni.ln0.11\.0BHHKiB, Ma11opiB, KaniTaHiB, IUO MOL1H 6 6y.111 po3nOIJ3TH H3)"Ky.
f eThMaH Bi.lnOBiB, LU.0 po3r.lHHe u.eii np0€KT, KO.m H3CT3He MHp j3 110-
.rnKaMH. ni3Hillle uap neTpO 33,lyM_yBaB ime OCHOBHimy pecf>OpMy: BiH
XOTiB CKacysan1 K033U.bKi BO.:lhHOCTH B3ara.1i H nepeTBOpHTH K033KiB
~- perym1pHe BiikbKO. 4yTKH npo u.e He3Bll43HHO CXBll ..1IOB3~1H crap-
w1rny i npnMyrn.111 Ma3eny myK3TH nop03yMiHHH Ji uIBe.l3MH. A.'!e
.le.Hh:i tl3CTHHll. ni.lO Bfl.1HBOM pociikbKHX BiHCbK, T3KH nepeiiMa.1H .leluv
3 »_pery.11S1pHoro no.pH.l.h.}'«; ttnp.. 1725. p. AH.lpiii M3pKOBH4 33nuq·€,
mo ,>K03aKH ii TOB3pHCTBO 6yH1Jyn:oee pywH.rn 3 0603y ii illlJlH 33 pe-
ry.1S1pHmm 3apa3. no 4 .110.lei'i y we p e HK 3 x«. niJHime. 1734. p.,
3HOB)' npHiiWOB j3 MOCKBH H3K33 .lO K033KiB :->ylJHTbCSI pery.1HpCTBy'.<, -
a.1e Ji Tenep OCHOBHOi pecf>opMH He nepeBe.leHo. OcTaHHiii reThMaH Po-
3)'MOBCbKHl1 3pOOllB .l.1SI u.ei cnp3BH Ti.lbKO, lUO 33BiB O..].HOU.i.lhHe p1y11-
.l)'P)"B3HHSI sn6opHux KOJaKiB. A.1e xo'-1 np3BHJlhHOi MYWTPH He 6y:10,
cepe.l K033UbKOro BiiiChK3 6y.10 .lOCHTb BH_yTpiWHbOi .lHCU.Hfl.liHH,
i B np11.110.J.HHX BHCTyn3x K03aU.hKi no.1KH BMimt yTpHM3TH .l06pnii no-
pst.lOK. 51K npo ue Jra.lysas IaaH KoT.u1pescbKHH: · TaK si4Ho11 naMHTH
6yea.10 y Hae B f eTbMaHIUHHi Ko.rncb: Tan: npoCTo siiicbKO lliHKysa,,10,
ue 31-1aew11 npocro >iCTOii, He wese.1ich!« (He pyxaiic.si). Tan: c.-1aeuii
110.lKll K033U.hKi - .n-6eHChKHH, f3.l.ffU.bKHH, IlO.'JT3BCbKHH B wanKaX. 0\·.rn.
SIK \131\ UBiT~"Th. 5IK rpHHYTb~ COTHSIMH y.:tapSITb, nepe.1 ce6e CllHCH. Ha-
0

CTaB.lSITb. TO MOB MiTo1lOIO ece MeT)"Tb !


flo .l,06poi nOCT3BH K033UbKHX fl0.1KiB HpH'IHH.ffo113CSI 6e3ne9e1rno
Bi ii c b Koe a M \" 3 HK a. B>Ke 3 KiHU.eM XVI. e. K03aKH Ha Ci'li .Ma.'JH
6y6HH i Tpy6u,~ - HaBiTb cpi6Hi Tpy6u • .l.aposaHi u.icapeM. B 1601. p.
e no..1Ky 3 500 .'IJO.leii 6ys l Tpy6aq, l cypMa11 i l .ttos6yw. Y 6y6tt11
a6o ~1 i Ta B p H 6HJJH, BK CKJIHK3JIH pa.11y t Ha 6y6Hax BH6HB3.1H rac.m.
Tpy6aMH .l.asa.'IH 3HaK, 11..lO Tpe6a roTOBHTHC.ff .110 noxo.11y. My3HKa npH-
rpasa.1a TaKOiK y DOXO)li BiHCbK3: »nOJIKOBHHKH, CTapWHHa nO..'IKOBa
ii COTHHKH 3 yciMa K03aKaMH, npH eiiiCbKOeiii MY3HU.i, ai 3HaKaMH (Ko-
pornaMH) uwo11H nilllKOMa e ropoJl« - ua BH6ip reTbMaua 1734. p.

YTp•aHIUI Bilc1au. 3a DOJlbCbKOi BJl3.!lH pe£CTpose siiicbKO .!licrn·-


Ba.110 n.'laTy 3 ..tep>KaBffOCO CKap6y raK, JIK i HHWi HaiiMaHi '13CTHHH.
Ko:rn iii 3opraHi3ysa.1acS1 K033U.bKa .11eplKaea, eiiiCbKOBa CJl}'>K6a cTa~'la
6c:m:1aTHa. Ko3aKH n03attMana BeJIHKi npocropH .11aeaix KoponiecbKHX
i naHCbKHX 3eMe.1b, nOp03B0.1lHJIH Ha lllfX »33HM3Hll.{11HaX« CBOi rocno-
.13pCTBa i M3.i1H 3 HHX .l.OCT3THiii npOlKHTOK; M3JO'IH u.i 3eMJJi, BOHH
oy.111 OOOBSl3aHi nOBHllTH CJ1y>1<6y 6e3UJl3THO. lfaCTHHY .11epl1<3BHHX ~e­
Me.'lb Ja.rnweuo Ha Jara.'lbHi BiiiCbKOBi ROTpe6H, T3K Hnp. »paHfOHi«
'tafTHOCTH JiCTaea.1a cTapwHHa, mo 3aiiMana BHllli yps.11H, .:t.eHKi 3e.M.1i
286

(>y.111 nptt3Ha4eHi Ha ~1p11:\laHHSI apTII.lfpii i T. .l. llepm:aBHHH CK300


BllJHaliaB Te:m Ha BillcbKO aeHKi nO.laTKH ii .lOXO.lH. Hnp., »TpeTJO Biff-
l"hKOBY MipKy« 3 M.'IHHiB • .lOXO.lH 3 apeH.l i HH. 3 .lepm:aBHHX .lOXOJ.iB
011.lalfyea.m na1htatti l.faCTHHH. KOMnaHii11~iB, cep.llOKiB i HH., a ni.:tlfaC
ia:rbUJHX noxo.liB i pe€cTpoei K03aKH .licrnea.'IH .1.eKo.1H m1aTy. Hati-
THiK4C 11 naif.lOUJKy.1bttiUJe 6y.,10 Te, mo yKpaittCbKHii YPR.!l Mycie ppH-
~tynaTH ceoiM KOUJTOM na YKpaitti podiicbKi no.1KH, mo ei11 nepeHc.:1as-
c1>1-t.oi yMOBH 1654. p. cTosr.rn 3a.10raMH no ro.1oeniUJHX ropo.Iax.
n.1arn. SIKY .liCTaea.10 BittCbKO. B pi3HHX l.facax 6y.1a piana. 3a nO.lh-
d>l-.ltX lfaCiB y 1570-1580. pp. K03aK-pS1.lOBHK .liCTaBaB 10 JlO 20 3.10THX
pi,1110. e lfaci MHPY Mettille, y ei1itti 6i.!Jbrne; na nol.faTKY· XVII. B.
11.iarn .lOXO.lH.1a ..l.O 28 30.1., e 1630. pp. 3ttoey cna.'la ..l.O 10 30,1.
0KpiM rporneii, K03aK .liCTaeas KanTatt a6o cyKHO (5 JiiKTie). Ko~1H
l\033KH H3HM3.!JHC.Sl Ha 1ffiK\" c.iy)f{6\"' TO ;ieKO.'IH MOtJIH .!1.06\'TH Ii 6i.1hille,
1111p. TaTapcbKHH xan -waritt-f'epa1i 1628-1629. p. n.;1aTHB »Ha rna6.110<,
110 10 1.1epeinuie i .'laeae no 1m:myxoei. 3a XMe.'lbHH44HHH 1631. p.
l'C'MHropo11cbKHlf KHSl3b PaKouiii XOTiB HaHSITll COTHIO BH60pHHX K03aKiB
i o6iusrecsr n.1aTHTH no 4-5 yropc'b1rnx 30.'IOTHx. Y XVIII. e. KOMn:rniii-
llHM nJiaTH..'IH no 4 Kap6oeanui pillHO, »a XTO 3 MOJIOJlHKOM C.'lyiKHTb '· TO
h Kap6oeattuie i, KpiM Uboro, »MiC.Hl.fHe« e HaTypi a6o rpilllMH.
HauMani eiucbKa, a ii MOCKOBChKi 3a11orn, .liCTaea.:m naTypo10 T. 3B.
II 0 p ll ii° H pa U ii, T06Tb xap4i Jl.'ISI .1JJ01leH i nO:iKHBY .'lJISI KOHeH.
Y XVIII. e. Ha »nopuiio« Aw11a 11eepTKa MYKH, 2 cf>ynTH Kpyn, 30 cf>YHTiB
\tHC3 i 15 cf>YHTiB caJia, ~ Ha »pau..iJO« - 2 803H citta, 60 rapHLliB
HiBC<!, 30 Ky.1ie C0.10'.\IK~ 2 B03H ..l.poB i 75 KOniHOK rpilllMH.
RiifcbKOBHMH .lOXO.laMH opy.lyea.1a re Hep a .1 b Ha c Kap 6 o s a
ha 11 u e .:i sr pi sr ni.l npoBO.lOM rettepa.1bHoro ni:tcKap6isr. IHTett.laHTy-
pmo e no.1Kax 3aBi.lyea.m Ko Mic a pi. mo ix He npup~xoEyea.rn .lO
craplllllHH; BOHll .liCTaea.111 OKpe~1i .lOpy4eHHSI Ha 43C nOT.pe6H; .aocTaB-
lH.lH xaplli, .i6a.1H npo KBarnpH .l.lsl BilkhKa, a ii 3311MaJIHCH 36opoM
110.lllTKiB. Llo nmlO'-li iM CTaea.111 K 0 ~I i ca pc b Ki .le c HT H HI< H.

Kou~Ka wa6.na.
:Ji :1lii1 ..111 ') 11p. I l;i~ i;u1111111 Tl•HapHnt·;i 11 t\H1:11i.
12. 8 i ii C b K 0 y fi 0 JO

noxiA. Ha noxi.l noK.lUKaB BlllCbKO reTMl3H CBOhI ynisepca.1011:


;:·6or.taH XMe.1hHHUbK11fi. reTMtaH si!iChKa ii Floro Kopo.1iBChKOi :o.m-
.1ocT11 3anop03bh:Oro naHOBi nO.lh:OBHllKOBi KIIiBCb:,:m1y 3 yci.\I TOB1p!!-
CTBmI UQ.lh:)" - 3.lOpOB.lSI Bi.l f OCilO.la oora Balllirl :mI.lOCTll ih:ll4!BIO !
n\a.la.111 .\Ill Bi.l sac ,-3m1i fi HaKa3\-Ba.m. rn.06. en l1rn.111 Ha ,-c.1\T\- ir0:0
.\111.1ocr11 uapeBi h:p11;1Cb!,:0.\1y. A.1e - rn.o s rm1y Liaci me '.'m "cm).liB'.l-lnCH
Henesttocn1 noh:OJO Bi.l naHiB no.1su~is. nnno H~ .\III. Tah: i uap Kp!Dl-
Chh:mi. Toro noxo.ly ropiK 3aHexa.m 11 yc.1yry. Ha Korpy .\Ill :\Ia.111 f'ITI!.
:\Ill Bi.lK.la.111. Tenep ne3HJlfi noKiii CTaB. TIBITO ll. .\I. uap KpIBICb?,:Uii
np11c.1aB .lO Hae, rn.06 llll fim1y Ki.lbKa rnrnLI rosapncrsa np11.1a.111. no
300 3 no.1Ky, a OlHOro coTHHh:a Ha Harne .\Iicue. OrmK .\la€re O.lBYKOHh,
j3 opyih:ih:Srn l06pm1. BOfHll~TIL\I. 0.lllH Bi3 Ha .iecHTOK .llO.leli. He 4t'-
h.3l0411 .lpyroro yHisepca.1y. Ha .leHh :26. rpaBHSI .io Do.uasn craBUTH:H
Ha UIO .lOpory, TOOTO Ha yc.1yry Bll3HaileHy fi . .\I. uapesi KplBIChKmty.
l.llO Ja.\mlll.1H€ Ha llepKeciB - Ha npn3Ha4eHe .\Ii~ue. 6e3 81IYOB11. ni.1
.1acK010 HarnolO i1' ei11chh:OEOIO. 1rnar.;:rne He 4HHSl411. B 411rnp1rni. 2-l. Tpa8-
HH. } 6.5Q. p.«
A.1e 1..1acrirne rerM1aH Bnc1nas tte ri,1hK11 O.lHH yHieepca.1. a ie fi -}PY-
rnl1 . i TpeTili, Ha3H34YI0411- Ha KOih:Hllfi pe•urneuh ll3CTllHY np11roT·JBH.
no.lhOBHllKll Bil ce6e.nepe.laBa.111 TOil 113K33 .10 COTeHb. a 00 COTHHX .13BJ-
.lll lllC 3H3K Tpy6allll a6o .liTaBpa:mI. no1..1aTOK IlOXO.ly 3B3BCSI B II Xi .l a5o
8 II r i H. 60 uepa3 BiJicbKO HeOX04e BHiJllpa.10::51 B .13.leh:i IlOX0.111. 0.:0:5-
.11180 3 naKa3y uapH. AH.ipif1 .\\apKos114 nmue y csoh1 .lHeEHm~y 1/2-L p.:
nic.laB SI )"Ka3 y BCi COTHi npo CKOpllfi BllriH K03ah:iE y Hil309l!fl
noxi.i ...
Ko.111 Bi1ichKO 3i6pa.1~:H B 031w.LJeHo~.n- "icui. Bi.l6yeasCS1 non11c .
.l.l.H KOHTpO.li. 411 KOiKHllll Kv3aK HK-Cli.l 036pornm1 i npllfOTOB3Hll!'t.
3e11qafrno BJmara.111. mo6 K03aK ltas .iea c11.1hHi. .l06pe 8i.lfO.lOB:lHi
KOHi. .l06py pyrnHHUIO. Bi.lnOBi.lHY Ki.1hKicrh nopoxy (2-5 cf>yHTiB) i Ky.1h
( .lO :3')()). xap1..1i Ta 1rnrne BO€HHe 3Ha.li6H. Crnposo.1hChK11fi n11rne: .Ko;n-
H11ri h:03aK. oKpi:\1 pyrnH11ui i np11nacy. l1yc11rh .\tam rn.e coK11py. Kocy,
.1omny. llOTY33H i see norpi6He TO roro. rn.06 ttacunaTn Ba.111 a6o
3BH3ysaru 80311, h:O.m ui.111.\1 Eif1chKm1 rpe6a 36poiiH010 pyKoJO Bi.l611-
sar11rn Bil aopora 5cn.rnH onoei.l3€ npo xap1..1i. SIKi K03aKu :-.ra.111 n!.l-
1
:.

1..1ac noxo.ly ua Mope: : Y 6oLJ:ui. na 10 crin 3Jil.lOBiKKll i -1 cronu 3ar.-


rn11pwKn . .l06pe 3BH3aHiii o6py·rn~m. TpmtaJOTb cyxapi ii .licra10Th 'ix
Kpi3h .iipy. MalOTh TaKoiK BapeHe m.llOHO i'I p03nyrn.eHe 3 80.lOIO ri-
CTO. i.lHTb iioro. MiWaJOllll 3 Illll~HO'.\I. i BOHO npaBllTb h! 33 iiKY
f1 uam1TOK; .oraK . ~ta€ KBacH11l1. a tta311Ba10Th i'ioro :,ca.1al1axo10 .. f1 i.l
EepecTe1..1Km1 K03aKu lta.111 no 2-3 6011K11 cyxapis tta .iec.HTOK .1101efi.
~· ni3uirn1Lx qacax. y XVIII. B.. lO 3B1111arnmx xap1..1.iB ua.1em:a.10 tio-
pornuo. nwotto a6o Kpynu. ca.10 11 11H .
..leh.O.lH. \' 6.lllih:lli nOX0.111. BiiiCbl\:O EIICT\·na.10 ~,Ha.1erKo·:, 3 :\13.111'.\I
sa11ra:mel1. 3 -calunm :.JOh:a.\111 i ca1rna~.111 . -sth: h:a3as Xl1e.1hHllUhK11ii.
~· .ia.1hrny .lopory iirnos Baih:h:llii o5o3. rn.o .\13B 11acm1 i Ki.1bKa _THCH4
soJis. ~-- noxoli IOpist Xlre.lhHllUhKOro Ha Bo.111ttb 16.57. p. uaparn . .
sysa.111 ~13.000 K03ah:iB. - a.1e ue 411c.10. 3.1'.lEThCH. npu6i.1bweue. ~o-
3aUbKi noxi.lHi 80311 oy.111 .1erh:i ii HeBe.rn~i. ;: Ko.111 1i.IyTh UOX0.10~1.
287

KiHHd KoaaK a XVIII. e. 3 .1iTonncy Pire.1b)1aea.

y HHllli Kpai, TO KO>KKHH Ma€ Bi3; 3anpS1LKeHHH O;J.HHM KOHeM; Ha HHX


Be3yTb TeJ.K MOCSDKHi rapMaTH«, ODOBi.!la€ CTapOBOJibCbKHH, cy1.1aCHHJ;
C3ratt.l3llHOrO. no.li6He Ka>Ke ceMHrOpO.lellb Kp3BC, m.o 6allHB K033KiB
XMe.1bHHLlhKoro e MOJI.l3Bi: »Y K03a1\ia TaKuu 3BH1.1aii Ha air.Hi, mo KOLK-
HHii i.le aepxH Ha KOHi it M3€ npunpHJKeHHH M3.!JHH Bi30K j3 xap1.1a~rn,
a noxo.li ui B03H H.lYTb a :taox 6oKia. a nocepe.!lHHi nime aiiicbKO
i a noTpe6i ui B03H npaa..iHTb iM 3a maHui«. CTapllIHHa BJ1amToayaa.1arn
BHri.lHime. AH.:tpiu MapKoeuq nume y caoiioMy ,leHHHKY npo noxi.t Ha
ni.lKaBK333H 1726. p.: »Y ueii noxi.l SI B3SIB KOHeii eepxOBHX ..lBa, a B0-
30BllX 6, BO.liB 3, OBellb 4, 6y.lKy, Bi3 i 0.lHOKiHHHH na.1y6eub (no-
Bi30K)«.
BittCbKO pyma.710 B noxi.l BDOpH.lKOBaHe Ha 00.'IKH Ta 'COTHi, mo
HlllrlH ni.a ceoiMH KoporeaMH, 3i CBOiM o6.g.'30M i apTH.11€pi€10. Ha BOl-
poiKiii TepuTopii eiiichKO nonepe.liKyea.1H c To po >K i a6o q a TH. Ui.i1a
3pMiH po3THra ..1acH Ha ee.1HKHH npoCTip, 3a XMe.'lhHHllhKoro HaBiTh
, ..1itti10 Ha 10 MHJlh 338.lOB>KKH. Ha ·ai.!lnoquHOK 11a nonac eiiicbKO CTa-
8a.10 TaM, ;ie 6y.1a BO.la i nama .lJUI KOHeii. To:1i K03aUbKi Ka llI e Ba pH
nparoTOB.1HJIH i>Ky llJJH caoix · ei..ui.i1ie. Ko.1H eiifchKO 33.1amanocH .lOBme
Ha O.lHOMY Micu.i, cTaeu.1u .llJisi npo6pKy Ha M e Tu a6o KY P. e H i. 51K
BHr JIJl,Zla.10 K03aU,bKe maTpO, BKa3y€ pucyHOK DOil.11JIHa (.lHB. crop. 278).
Ko.'IH 0603 no 11oer0My nocTOJO aa.11amaa o 6 o 3 g a H me, K033KH ni.a-
na.'llOBa.'IH Te, mo 33.'1Hlll3JIOCSI.
B aiiiHi I1aHyaa..1a y aiiicbKy cyeopa .lHCU.Hn.11iua. 3a .laBHiM 3BH-
qa€M KOJaKaM 3a6opoHeHo 6yno nHTH rqpl.'IKY ni.:111ac noXO.lJ". A..1e ni-
3Hiwe u.eif aau11a{i, Ma6yYh, He B.lep>Ka_ecS1. CTOpo>Ki .;lOBKo.1a 060:~·
nH.1bH)'Ba.1H, moo Heoxoqj He BTiK3.1H 3 BiHCbKa i BTiKalliB ..lOBH ..11(
268

H Ta6opi Bt.lOyBaBCJI Hepa3 cy.l i BHHyBarnx Kapa.111 BilicbKOBHMH


1-:apal\ut: npllKOByBa.111 .10 nywKll, Kapa.111 KllHMll, a 3a 6i.lbWi 3.-'"104HHll
np11cy.imysa ..111 ii Kapy c:Mepn1.
Oh:peMi caHiTaptti yCTaHOBll B ui 4acu me He lcnysa.rn. Y KOJaU.hKIM
Di1icbh.Y 6ysa.m .1iKapi i u.u.1iopHttK11. a.1e Ti.1bt\H n_pnHari.iHo, He Ha
nocrifrnoMy sificbKOBOMY yTp11MaHHi. noxi.im1x wmna.1is He 6y.10; pc.i-
Hettmm oniKysa.rnrn ri.1bKH .llO.lH .io6poi so.ii. a6o u.epKOBHi 6paTcrna
no Micrnx. C.1asttttr1 K03aU.bKHH. wmna.1b y TpexTeM11posi 6ys He
cnpaBih:HiM wmna.1eM, a JaxHCTOM .i.1H Ka.1iK Ta iHBa.1i.iis. Ti.1bKH HK
nmrn11.1arn .leHe6y.lb SIKa noweCTb, BiHCbl\O CTaBILlO 3 a c Ta B H i He
nponycKa.10 .110.ieii 3 3arpmKeHnx oKo.rnub.
EiiicbKO y noxo.ii M~ ceoix CBHW.eHHKir.-Kane.1S1HiB~ a ;teKo.111
i'i noxi.my uepKsy.

·6i.ii. Ta6op. Ko3aU.hKe KOMaHJyBaHHH crnpa.1orn 3Becrn 6if1 1-1a


Micu.i, mo 333.la.1eri;r,b 6y.110 npHroTos.1eHe Ha 3yc'fpi4, mo6 sopor~_ BiJ-
pa3y nocTaBHTH y Heh:opHrny curyau.i10. Ue BllJHO oco6.1HBO y 6oHx
XMe.:1hHHU.bKOro. ni.l KopcyHeM 1111 ni.l 36oposoM, Je reTbMaH JaCK04HB
no.rnh.iB. Henp11roTOB.1em1x JO 6HTBH.
5a30IO .l.1.H BilicbKa. mo BHXO.lH.10 ,. 6iiL 6ys Ta 6 0 p. 6opOTb6a
Ii 06opo11a 3 rn6opy 6y.1a xapaKTepHow oco6.rnsicTIO h:033U.hKOi TaK-
TllKH.
Ta6opoM Ha3HBa.rn noyK.la.laHi pa3oM o6oJoBi B03H. 3a HKHMH cra-
sa.10 BiHCbKO. TaKHli cnoci6 06opom1 6ys Bi.lOMHH B yKpaiHChKHX cre-
nax yJKe 33 KHH/KHX 43CiB; Harne BiilCbKO Ha 6e3.1IO.tlHOMY Micui • .le He
MOil\Ha 6y.TJO 3HainH 33XHCTY B TepeHi, 3aCTaB.TJSl.10CSI Bi.l n0.7JOBU.iB B0-
33MH. Ta6op yc.1aBHBCH 6ys r XV. B. B lfeCbKHX rycHTiB, .HKHX 38:-t.rn
uasiTh rn6op1naMH. 3Ha.rn iioro ii .1nTOBCbKi A no.rtbChKi siHchKa B cXVI. B.
A~1e cnony.1stpH3ysa:rn _µefi cnoci6 o6opOHH K03aKH . .lOBiBrnH 1ioro .lO
He3BH43HHOi BMi.lOCTH.
Ta6op n04HHa.:rn nopH.ilKysaTn TO.Ii. KO.lH siucbKO cno..iisa.1ocsr 3)'-
CTpil.fi 3 BOpOrOM. 06oaoei B03H CTaBa.rn TO.li no 0.!lHOMY i .lP)TOM}~
6ou.i eiiichKa. npocrnio .1iHi€10. O.lHH 3a .ipyrnM, y KiJibKa pH.liB. B 1596. p.
Jlo6021.a ni.i 5i.10IO UepKBOIO M3B Ta6op 3 nHTbOX PRliB B03iB, nas,110K
1637. p. iwoe Ta6opoM y wicTh pH.JiB. nocepe.auHi crasano eiiichKo.
HiXOTa i KiHHOTa. nepe.l i 3321. 6yB TeiK 3a6eJne4eHHH B033MH, TaM
11p11Mimysa.m TaKOJK apTH.11€pi10.
Ko.111 eopor Ha.tli1iwos 6.rn3bKO, nixorn 3no3a ooJiB no1.1HHa.i1a
CTpi.1h6y 3 pywHHUb. Tah:CaMo eiJJ.3HBa.1arn it apTHJI€pisr. 4fi Tpe6a 6y.10
ttTll enepe.l. 4H Bi.lCTynarn. eiilCbKO ni.l OXOp<>HOIO Ta6opy, 33 KiJlbKOMa
pH.laMH B03iB, 6y.10 ao6pe 3a6e3nelfeHe si.i HaCTyny. B 1628. p. ni.i Ja-
C-'IOHOIO Ta6opy 3anopO>KUi nepe11rn.1H 6y;rn lli.1Hii KpHM, Bi.'l nep~-
1\0ny .10 oaXLIHCapato, X04 TaTapH ix CH.7JbHO o6cTpi.7JIOB3.TIH. I T3KCaMO
ni3Hilll Beprn.71HCSI THM caMHM Ww'THXOM, TeJK '106opoHHOJO pyKOIO«. A KO.'IH
B 0.lHili cyTHLIUi )"Tparu.m 6yJ1H O,lHy nyrnKy, TO .llpyroro .!I.HR - nilllJIH
3HOEy rn6opoM Ha Te caMe Micu.e if rapMaTy 3a6pa.'IH. ni.l 1lpH1KH_no.1eM
16.55. p. K033KH Ki.1bK3 .1.HiB Bi.ll6HB3.ilHCH Bill rIO.'lbCbKHX BiHCbK_, mo ix
nepec.11i.iyea.rm. - »a Ta6op M3JIH T3KHH MiU.HHH i BOfHHCTHH, SIK
SIKH.ii MaJJb6opr« ( C.7J38Ha npyCbKa rnep.lHHH).
Bopor CTapaBCH see B SIKOM)"Cb Micu.i Ta6op p 0 3 i p Ba TH i Kpi3b
uio .1.ipy eaepTHCSI ;io cepe11HHH, Mi>K eiucbKO. 1Uo6 yTpHM3TH e nopH..:lKY
.!liHilO rn6opy, K033KH npHBSl3yBa.'JH Bi3 ,'.10 8033, - XOll BOHO He 6y ..10
289

.1en:o ir BHri.lHO. A Ko.1u Bopor Ta~


6op »po3ipsas«. a6o »ypsas'< Horn
llaCTHHy. CTapa.1acH HaHOBO .liHilO
B03iB 3 a M K H y TH. I TO.li ttepa3
Myci.1H 3a.rnwaTH qacTHHY B03iB. a
TO H .110.leii. mo6 psnysaTH u.i.1icTb.
i Ta6op HaHOBO c n p a B HT H. sno-
pH.lKysaTH.
Hepa3 Tpe6a 6y..10 cnutturnc~
Ha HKOM\"Cb Micui i T\"T roTUBl1Tll·:H
.lo 6010. To.Ii s1mpHra.rn KOHi i ny-
cKa.111 ix caMonaw. - 3anopo3hKi
KOHi 6y.1u npHBl.leHi XO.lHTH Ta6y-
HaMH. - a 3 B03iB 6y.J.ysa.1u Kpamufi.
OOOpOHHHrr Tacop. n.1HH TaKOfO Ta-
6opy 6ysas pi3HHH. Hnp.. 1625. p.
Ha Uu6y.1hHHKY K03al.lhK11i1 rncop
MaB BHf.1.H.l niBMiCHLlH; B 1638. p.
Ta6op TIO.lKOBHHKa nyTHBC.lhl.l51 6yu
osa.1ht1HH. Ta6op 6yeae .leKo.m .ly-
iKe npOCTOpHiL ni.l 5epeCTe4KO.\I
1651. p. Ta6op XMe.1hHlll.lhKoro :\13B
MaTH no c i ~1 s e p c To B y3.lOBiK i
ewup. B o6opoHHOMY rn6opi B031l
CTaBH.111 6.1H3hKO 0.lHJI 6i.1H 0.lHOfO K0331,tbKMU MaAK - ruAa.
i 3BH3\"Ba.111 O.lHe .10 O.lHOfO ix KO- J Inupii •..1\,:-•i.l•·h1wi Yi.: pa inn: Eanr.1ii .
•1eca. ileKo..rn JBepTa~rn BOJJ.l or ..106-
.1u1u .lO sopora. TaK 3po611a 6yB
llyn1B.1euh: ;;B0311 ryCTo cno.1y4us. or.106.1i Ha no.Io6y cnucis o6epttys.
ll.1.00 i r10 B03iB caMHX npucryny He 6y.10<(. OCTpHHllH o6e3ne1IHB raoop
ttaiiKettm1H poraTHHa~m. !lo so3iB ttacunysa.111 3e~t.1i. a TO if u.i.1Ko:w1
06Konysa.1H ix Ba..10M. KOna.1,1 me pOBH, wattu.i i BCHKi JacilKH. !lo-
6yrn TaK)" 3eM.1HHY <t>opTeL(IO 6y.10 .lyiKe Baj.KKO; 3?B.1HKH Ta6opoBi
KIJ33KH onep ..1ucH TypKaM ni.a XoTnttoM 1626. p. i 1.1acro ycniwtto 6o-
poHH.1HCH Bi.l no.1HKiB. Eon.urn Kaj.Ke: )>Y 11m1y npoHB.lHIOTh Haii6i.1hrne
3py1.1HOCT11 Ta BMi.1ocTH, TO u.e 6uT11CH rn6opoM, 3ac.10HH10llHCH B03aMH.
MmKHa CK333J"H, ll.1.0 ni.a oxopOHOIO Ta6opy JOO K03aKiB He 6oiThCH 100'.)
noJJHKiB i TaKcaMo 1000 TaTap«. A CTapoeo.1hChKHH .lO.la€: »Ix Ta6op
y 3:1yu.i 3 Il0..1bCbKOIO KiHHOTOIO :\13€ Be.1H4e3HY Bary. HK u.e MH nepeKO-
H3..1HCR y BiiiHi 3 TypK3MH«.

&ii KiaaoTB. Ta6op ~1)";,t{HB He Ti.1hKH ..l.;1H o6opoHH. ane .H .HK


onopa Jl.i1.H 3a'linuoi aKUii. OpH ceoiii ..1erKOCTH ii pyx..1ueocTH Ta6op Mir
ni.liiiTH 6.1H3bKO niJJ. Il03HU.ii eop<)ra ii BiitCbKO MOr..10 8 ;:\Ori~uiii XBH-
..lHHi noqaTH 6iii.
llo 0010 pywa..1a uanepe.a KiuuoTa. a ca11e Heee..1u1d ei.u.i.:1H, mo
BHK..1HK3JIH eopora Ha r e p u. h. ))3ni.ll DOJIKi>BHHqoi KOporeu BHCKOqll.'IO
40 KOHeii«~ 'IHTaeMO B onuci OOIO ni.1. fOY..=teM 1651. p. )>0.lHH j3 HllX
BHixae na repu.h, BHKpHK}'lO'IH no T3T~pCbKH ))fa.1a-raJ13«; _!!Jle O.lHH iJ
3anoru BJJyque iioro KOHR e ro.10ey«. 3eHqaiiuo, a ooKy npoTHBHnKa
BHiJJJ.HJIH Tell< re p I{ i B H H K H. i 6iii pooropaBCH Ha 1ti.1in ~1iHii. 0ep-
270

rnoro .lHH s 6010 ni.l 5epecre'-IKOM y ra1rnx repu.Hx K03aKn no611.m oa-
raro no.rnKiB.
Ko.m Ha no.1e 6010 sucn'nu.m s1ne 6i.1hllli sqpo1ni cu.m. ro.ii K0-
33Uhna KiHHora Hacysa.1a .lO ·Hacryny .1aBo10, r6oro snopS1,.11.KOBaHnM11
si.ui.ia\.m. THMilll XMe.1bHHU.hKHH ni.l 51caMH »Be.1ie ceoitoMy eiilchKY
llTll .laBOIO, Hal.le Ha HenpHHTe.-lSI«. y KpHMCbKOMY nOXO.li 1628. p. 3a-
nopo1nu.i »BBeCb qac 6H.111CSI XOl.f repu.HMH, xoq .1aBOlO«. 51K BHf.lH.la.'la
h033U.bKa »JiaBa«, ue BH.lKO 3 KapTHHH 6unm ni.l JlO€BOM 1649. p.
3 SIKOlO 36pOEIO BHCTyna.1a KiHHOTa .lO araKH, f!PO ue ..lOK.13.lHO HC
3Haf MO. y ,laBHillillX qacax K033KH TQHM3.1HCSI TaTaDCbKOl T3KTHKJL
3.la:1eKa 06crpi.110ea.111 oopora 3 .1yKiB, 36.mJbKa BitapS1..1H cnucat.m. 3a
XMe.1bHHl.fl.fHH11 .leHKi K03aU.bKi B'illi.1u Ma.m B>Ke nucro.i1i. KoMnatti.Hui
s XVIII. B. Ma.m KoporKi pyrnm1u.i a6o· nicro.1€TH. A.1e B ocrarol.fHiii
3ycrpi4i 3 BOpOroM BHpirna.lbHOlO 36p0€IO sepllIHHKa 6y.1a lllaO.lSI i 6it°1
11a rna6.iii aKU.ilO KiHl.faB.
Ko3aU.bKa KiHHora He 6Y.1a Haf1.-1inllla. 5orr.rnH Ka>Ke: »Ha KOHi som1
He Hait.1inrni; MeHi rpan.lH.lOCSI 6a·LfHTJI, SIK 200 nO.lbCbKHX KaBa.1€p11CTis
np1Htl)"lll)"B3.:IO BTiKaTH 2000 HattKpau,lOro K03aU.bKOro BiHCbKa«. no-
.li6HO BHC.lOB.110€TbCSI 0..lHH nO.lSIK nepe.l 60fM ni:'l 5epecre4KO:M: »nime
BittCbKO 6yite 6HTHC.H ..l06pe. a.:ie Ha KOMOHHHK c.1a6a Ha.list: 0.lHH .lOO-
puii 10HaK MO>Ke Bi.lirnaru IO KiHHllX K03aKiB«. THMTO XMe.1bHHI..J.bKmi
6ys npHMyrneHHH KOpncryearnrn TarapCbKOIO KiHHOTOlO y 6HTBax 3 no-
.1HK3MH. Ta niJuirne K033UbKa KiHHOTa po3s1rny.1acS1 ,.11.0CHTh CH.lhllO.

TaKTHHa nixoTH. Bupiurny pO.illO B K03aU.bKOMY siHcbKY Ma.1a riixora.


3 no.l.faTKOM 6ursu n·ixorHHHe si1icbKO npo6ysa ..10 'B raoopi, ni.l oxopo-
HOIO ra6opOBHX B03iB. KO.'IH KiHHOTa noqa,1a B>Ke repu.i " yeara BO-
pora 3sepHy.1acS1 Ha Hei. BHXO.lH.:ia nixora, crnpaIOl.fHCb HenoMiTHO ni-
.iiflrn .lO BOpO>KHX n03HUiit. ni.l XoTHHOM 1621. p. Hanepe..l B116ir.1a
Kiuuora. a noriM nixonrnu.i ».li3yTb no 3eM.'Ii ni.l rypeubKHii ra6op 1~.
TaKcaMo s 601c~ 3 no.1S1KaMH ni.l KypyKOBOM 1625. p. K03aKH 3po611.1u
su.1a3 i3 ra6opy: cneprny nycr11.1arn KiHHOTa, ~ nirni »Ha qepeeax .1i3JIH
no 3eM.1i«.
Ha .lOri.lHOM~· Micui nixora Hacuna.1a rnattu.i. B TOMY K03aKiB ysam:a.1u
3a He3BHllaHHHX MaiiCTpiB. »npo HllX KaiKyTh, UJ.O HeMa Ha CBiTi BiHCbKa
3pyl.1Hirnoro 3aK.la.laru rnauui, HK Ko3aKH«, cBi.ll.fHTb ceMuropo.aeuh KpaRc.
K03aKH BMiJIH 11y.llOBO BHKopucrosysaru xapaKrep repetty, oco6.1ttso
rop6Ku, Hpu, pi11Ku, 6oJiora, 6arna. »n.1S1 K03aKa, w.o :>KHBe Ha..l llHin-
poM, BCSI Ha.liK " Bi.lBarai B BOJJ.i, piu.i, 60.'IOTi«, nurne yqacHH~ K03aUbKOi
Bifrnu 1637-38. p. »KOJIH K03aK He Ma€ BO~H, 60.,'IOTa a6o Hpy, TO npo-
naB. 3 UHM 6araro MO>Ke, 6araro BMi€, 6araro .no_Ka3y€, - 6e3 UhOro
))r,1yxui1 HiMeU.b«, Hi11oro He BMi€ ii HK Ta Myxa rHHe. THMTO 3HMa, K0.1H
BiKe KOTiaTH He MO>KHa. KO.'IH HiHK BO.lOIO He BTel.felll - .llJISI HbOrO cv-
Bopiui Henpm1Te.i1b; a.1e serna, .1iro. a no11acru 1i ociHb, u.e iioro x.1i6,
CKap6, ;(OCTaTKH i BCSIKa ct>opryHa« ...
Ilo lll3HUiB K03aKH B>KHBa.'111 JJOnaT i MOTllK. »K03aK Ma€ ui o6Jusa
npll.13..'lH Ha O.llfOMY .aep1naKy, 3aBCi.lll np11BSl33Hi Jl.0 TIOSICa, HHMH BiH
cun.1e 3eMJJ10 if po6HTh yKpin.1eHHH npoTH KiHHOTH cepe.ll 6e3MeiKHHX
piBHHH CBO€i KpaiHH«, onoBi.la€ nancbKHH HYHU.ii1. Y tiiMeU.bKOMY om1ci
6HTBH ni..l JlO€Bt'JM 1651. p. € 3f3.lKa npo Te, w.o ii KO:>KHHH KiHHHH
K?3aK Mas .1onarKy npu ci.l.'li. Ko3aU.hKi rnaHui cK.1aJla.,1ucH 3 oKonis, po-
BtB i HM, .ae XOBa.rnrn K033KH Bi..l 06crpi.1y. »KOJKHHJi M3€ CBitt 3aXHCT,
271

H~1y B 3e:u.1i. CTae-


wn Ha uoru, BOHll
CTpi.1.HIOTb i3 pyw -
HllUh. a K0.111 CTpi-
~He aopor. xoea-
IOTbCH no .Sl)f3X. i
&3.lHa .h.·y.1.H ix ue
B.n:.qHTb", OnIIC\"€
llae.10 A.1enchK11r1~-
Koµa101111 rnauui.
nix om ni.lcryna.1a
ece 6.111m:11e .lO Eopc-
ra . .lo BOpom:ux no-
:muiii 3axo.l11.m ue
Ti.1hKH 3 q:,pouTy. a
fl 3 60I\:iB; uepa3 i
O.lll3bh':O CEOfO Ta6.:,-
py B.13.liKyBa.lll 33-
Ci.lKH i CTapa.lHCSI
npuYattnn1 Ty.:xn BO-
pora. Hepa3 i KiH-
HOTa ni.l uanopm1
eoi:ora u1c.1i.lysa.1a
nixoTy: 3ci.la.1a 3 Ko-
11eii a6o ')cnirnyaa,1a-
CHc. ofKCllYB~~2=~
wauusrnn it TaK 60-
pou11.1acS1.
3n03a rnauuia
K033Kll OCCTpi.llOB~­
.111 6e3ttacTaHHO BC-
pora. Ko3aUhKa
crpi.1b6a 6yaa.1a ue- 3anopo3bt-:M;t R33aR B ROBHOMJ o3dpocHi.
Js1111aiiuo rvcTa Ta J .L:rnpii 3aaop0Jbrnx 1::0JaldBc .Hsop~1::oro.
Cll.lbHa.. QqeBH.leUh
no.1.HK 3anesu.He,
1u~ B O{>IO _ni.l Kyl1eiiKa~m KO 3aKn anCTpi.1}1.111 S0.000 K\".lh.
C11.1humi aoroub nixoTn 3BIFiaih:o Bnpimyaaa 6nrny, - TaK oy.10
H 00.HX lli.l Kopcyuell~ nu.1.HBUSl~lll. "36opoam1. KoHOTOTIOM. Ili.l o6CTpi-
.lOU i3 llYWKeTiB aopom:a KiHHOTa He MOr.1a .lOBro BIITpHMaTII ii ..YTiKa.1a
J yTpaTaMn, - TO.,li 1i K03aUhKa KiHHOTa l10r.1a a.1aJHTH uoay a Tai.-~- .
.J~K0.111 Ii C3ll3 TiiXOTa pOOil.13 H3CTYTI Ha BOpOra. ni.l fm1.1e~1
1651. p. K03aKn-nixoTnttui. ni.l oxopouolO mauuia, ni.liifw ..1~ a~ ni.:x
~1ichh:i1ii napKau, »niw.111 ua npncryn no 11eTBepo. niJ:tiiiw..1a TaK mi.lhHO
n i.l napKau. mo o6yxalm ai1611aa,111 3 pyK ~1ymKeT11, mo BHCTaaa.111 ai
crpi.lhHllUM.
llo6pa lliXOTa oy.ia Cll.lOIO K033llbKOro BilicbK3, 3.le BO){H0113C BOHa
6y.ia ii iioro c.1a6010 CTopouolO. TaKTuKu nixoTn MOiKHa 6y..10 BiKHTn.
Ti.lhKll TO.li. KO.lll BOpor CllllHHBCH Ha Micui. ii K0.111 6y..1a ,.lOri,l.Ha ll03P.-
1.liff, mo6 3BeCTH 6iii. A.1e .lO 6opOTbOll Ha wupOKHX npocTOpax, .10
norotti 1i .lO supiwuoi arnKH tteo6xi;rna 6y.1a KiHHOTa. TIUITO Bor,Iau
272

X~1e.lhHllUbl·.:&Ui
OCTepiraB CBOE BlflCbKO: ;,5)~ npmt1e .10 OllTBH. He cny-
CKattTeCH Ha aarni .1onar11 ra snm. - BiKe Tall .l06pe .lOBC.leTbCH oratta-
THCH. mo6 c.1as11 i .lylll HalllllX He BlpaTIITH !<~

ApTHJIEpi•. neprni nyrnKll B K033UbK0:\IY BlllCbKY crpi11an10 B ] .'.)SC.


poKax; BOHH nOXO.lH.llf 3i 3.IOOH4i, nottaBOiK)"BaHoi 3 rypeubKllX 33:\IKiB.
B 1590. pp. 3anopoiKui .iicra.m Ki.lhKa nyrnoK i3 AsCTpii. Ko.m 6y.111 Ha
uicapchKif1 c.1yiK6i nportt rypKiB. 5IK no4a.1arn 6oporb6a 3 no.1S1Ka'.\m,
1'03aK11 n03a6upa.111 HeMa.10 rap'.\rar i3 norpHHll4HllX 3a\1Kir1. KontttcbKHii
1593. p. '.\-138 ix yiKe 23. a,1e yrparns ix yci B OOIO ni.l nSITKOIO.
Ha.mBafl1'o. caM »ll)"lOBHii nyrnKap«. Mas i3HOBY 20 nyrnoK 1i .1y;,Ee
mt.1hHO HHMH oniKyBaBCSI. y OOSIX ni.l J1y6HSl'.\fll 1596. p. K03aKH BTpa-
TH.llt ..:w 30 nyrnoK. Pe€crposc siiichKO 1601. p. Ma.10 3ttosy 12 n~-­
rnoK. nil XOTHHOM y K03aU.hKOMY ra6opi 6y.10 22 nyrnKH; B 1628. p.
B TIOXO.li Ha Kp1rn 3anopOiKUi .l06y.111 20 nyrnoK.
fO.lOBHe npHCTaHOBHl.lle K03aUhKOi rap Ma T JI. TOOTO apr11.1Epii,
6y.10 Ha 3anop01KJKi 8 BiHCbKOBifl CKap6iBHHUi. u..io. MiCTll.laCSI Ha Sl!-\0-
'.\IYCI: HeBi.10'.\IOMY OCTpOBi ;_ .ieKO.lH 6ysa.10 TaM .10 100 nyrnoK pi3HOro
·µo.ly. Ha >:ao.1ocrm( K033UhKa apr11.1EpiS1 cneprny He ~rn.1a noCTirmoro
MicuH. 6ysa.;ya no pi3HHX :\ticuHx. HK y Kopcytti. e Kattesi. B 4ttntpmri~
y Kp11.10si. Ko3a1.11.111tta -'ta.1a csoio :;raplrary<: B se.1mdii nornatti. npu-
.1i4yBa.1a H _.IO sif1cbKOBHX > K.1eilH0TiB~:. B 1632. p. nocBHTllB K03aui.Ki
IIYlllKll Ca!.I '.\IHTpOnO.lllT nerpo ;\.\Orn.la... •
3a XMe.1hHffi·lllHHH sitkhKOBa apr11.1€piS1 He3s111.1afrno 3poc.1a. B;,ne
nic.1si neprnnx nepe)for ni.i )KoeTmm BO.la\m i Kopcyue'.\1 K033Kll -'13.111
7-l nyrnKn. 5IK noecraHHSI norn11p11.1ocsi .Ia.ii. K03aKu .io6y.111 se.1m:i ap-
Ttt.1EpiflchKi 3anactt 3 pi3HHX 33MKiB. Hnp .• y C3'.\10'.\IY no.lOHHD:\IY 60 ny-
llJOK. ~· 6epecreu.bKOMY nOXO.li 1651. p. B K033UhKi{1 ap~Iii 6y.10 noHa.l
100 nyrnoK. 3 roro 11Hc.1a npn reTb'.\13Hi 6y.10 30 nyrno~. ·npu no. 1Kax
no 5-6. 3ua11Ha 11acTHHa aprH.1€pii crosr.1a no 3a:wKax. Hnp. y ropo.wx
6i.1ouepKiBCbKOro no.n:y 6y.10 nOH3.l 50 nyrnm~. f O.lOBHe Micue nOCTOIO
BiflChKOBOi rapMaTJI 33 6or.laHa XMe.lbHllUbKOfO 6ya nepeSIC.138. 3a
IOpiH XMe.'lhHHUbKoro - KopcyHh.
Apru ..1€pi€10 KepMyeae reH~pa.1bu11f1 0603unr!. a np11 HhO'.\ty 6y.111
rapMaTHHH ocas_y.11, nttcap i xopy~HiL B 1639. p. »Ha noc.1y3i nptt
rap)faTi« 6y;10 80 nyrnKapis. 80 rapMarnia. 4 mHnornuuKiB. 12 peMicrrn-
KiB. 6 CT3.lHHKiB, 2 .lOB6ttrni. 1 u.11.-110pHK. 2 KOHOBa.1u. 6ysaB Teih.
si.ui.'I K033KiB !(.'ISi o6opOHH apTH.1€pii. 200-300 JllO.Ieii. .
ni3Hillle fOJIOBHHH OCi.lOK aprH.1€pii nepeHeceHO Ha Jliao6epe:m:iKSI.
6pt0XOBeU.hK~i1 Ha yrpHM3HHSI rettepa.lbHOi aprH.'1€pii npH3H3llHB ·.!Iox-
BHlllO ii PoMeH. 3a Ca~mii.1oau11a Ha ''rapMary« .aillaHo Kopon i ite
Micre11Ko yTpHMyea.-10 apTH.1€piw .lO 11acis. Anocro..1a i, Ma6yTh, .lO KiHU.H
feTbM3Hll.lllHH.
Ko.'IH· Ha feThM3HlllHHi no11a.1u si.i.111sar11 csoi m·rnKH - Toro nestto
He 3H3€MO. Mi)I( nyrnKapHMH Tpan.1H.1HCS1 neeHo Kpa"mi Maiicrpn, mo P.e
TiJlhKH uanpaB.1Sl.111, a.'le Ii npo6yaa.111 BHpOO.lRTH HOBi. € 3BiCTKa
3 1663. p., mo 30110TapeHKO n CoMKO nepe.rnsa.111 .l3BOHH Ha nywKH.
B apTHJ1€pinH0My My3ei s nerep6yp3i nepexoeysao11acS1 o.aua nymKa
3 i M HM Ma 3 en H, - MO)ICJIHBO, ll.lO BOHa nOXO.lH.'la 3 reThl\13HCbKOi
Bi.lJIHB3pHi. Ma3ena caM 33M0.7IO.ly CTy.li10B38 apr11 ..1€piiiChKe MHCTel(TBO
ii. MO>Ke. ceo£ 3HaHHH BHKOpHCTaB .l.'IH yKpaiHChKOi apTH.1€pii. Ha11a.1b-
HHKOl\f reThM3HC&Koi apTH11€pii s 6aTyp11ui 6ys HiMeU.h <l>p11.tp11x KeHir-
273
ceK. MoJh.lluso. mo TO)li
BHpOOJHWH Mi.lHHi nyuurn.
HKHX TOJI.i 6araTO nOHBH-
JI.OCH 6y.JJJ B pi3HHX n0.1-
K3X; IL13THJIH 33 HHX no
I 00 TaJIHpis.
Po3Bnnoei yKpaittc~-
KOi apTHJI€pii nOK.1138 Kl-
HeUb uap CTeTpO niC.lH
CBOEI nep~MOfll ni.I CTO.l-
T3BOIO. Bitt • no3a611paa
yci nyrnKn 3 5aryptttta.
fa.,l5P-IOrO Ta 3 TI0.1K0BHX
MiCT. JlHrne caM no.nae-
ChKHi't nOJIK y1"paTHB T0-
]li 20 nyrnoK. .llap.~Mtt~
C1<opona11.cbKHH .lOMara~­
cH. mo6 uap noBepttyB
K03aKaM ix . apTHJI€piio.
ni3ttirne Anocron i3 TP'
JI.OM H3H08J 06HOBnlOB~U
rettepaJibH)" .H nom~osy
aprnJI€pi10, a;J'e npo pe-
3YJibTaTn H:oro 3axo.1lin
3HaeMo ne6araro.
Y nonOBHffi XVIII. B.
3opratti3oeatto npn rett~­
paJibHiM 06o3H iM a p T II -
JIEpiHCbK} Kattue-
JI H p i 10. mo tMa ..ia ,llOrJIH.:t
Ha.ll nOJIKOBOIO .H coTe . -1-
HOIO apTHJI€pi€K>, BHpD-
6oM nyrnoK i nopoxy • .l0-
6,·saHHHM i .II.0CT300K> CJ-
JilTpH, a TaKO>K H3.l 6v- KoniR, CTpe11eH1 i .n11>.lbKI' aanopo3bKH
.J.OBOK> B3JiiB i <f>o(Yl'eu-b. 3 »kropii« Sleop.euu,h10oro.
ApTH..1Epiirna era pmH ~-ta
3a.rinrnHJiarn Ta caMa, mo if nepwe. B I 7'29. p. npH BlHChKOem
aprH.1€pii c.1y>KHJIH: OTaMaH, DH Cap, 2 Kauue.nHpHCTH, »npecpeKT a6o
Macrep Ha,!l nywKapHMH«, KJll()llHHK apTHJIEpiiiuoi CKap6HHUi. 10 nym-
KapiB, 20 rapMarniB, CTOJISlp, 2 CTeJihMaXH, KOHOBaJI! rnmocap, 2 pHMapi,
9 pi3HllX CJiyr i CTOpO>Ki.a. 4 CTa)lHHKiB, 2 <;:KOT_apiB; Ha qac noxoJiy MS.TIO
npHHTH me 10 nywKapiB, JlOB6yw. UH.1K>pHK, 2 KOBa.11i, 2 rnesui ii pH-
6aJIKa. YrpHMaHHH uei cJiy>1<6H Ma.10 KOmTyeaTH 541 Kap6osattuie, a ni.l-
11ac UOXOlly 11.\e 113 Kap6. nywKapi .IiCTaea~1n n.1ary DO 6 Kap60B3HU.iB
pillHO, rapMawi Ta WJllOCapi no 8. »MaCTep Ha.I nylllhapSIMH« 80 Kap-
6osattuie. YcH apTH.1€piitua ·cJiy>K6a ;iiCTasa.1a ii xap11i s tt-ai:ypi: 60-
pomuo, nmono. ca.T(O Ta ci.1b. .
3 nymKapcbKOro 3Ha.lli6H 3f3.!l}"K>Tb 6011Ku ca.1iTpH A nopoxy. Miuaa1
ua nopox, MilUIHi wyx.ni, 3aJii3ui rpeAuapH (3aTHllKH). mopu »3 .1iir-
UHMH i KaHTapaMH«, cKpH)fi 3 Ky..imtH, o.11aeo, 3a.1i3o, »CKa.io·ae i B n_py-
Tax« a6o 3a.1i30 y lllTa6ax Ta WHH3X, JIHHBH, rttOTH, CKOpOCTpillblli
CBittKH, .zipitl (mpiT); 3 KOBa.'lbCbKOro »HallHHHSI<\: KOB3JlbCbKHH 1'1iX,

>ICTOpi.s "YEpaiaC'bEOfO Bi.DCbEaC. 18


274

IWB3/10, KJlilll.i, MOIIOTKH, fB03Jl.HHIUJ.i, mpy6.-1i, umapor, .llPYlllJISIK ...


Y noxi.ll reuepaJihHa apnv1epiH BHXO.C{H.1a ni.ll cao€10 1mpornot0 Ta
3i CBOiMH JliTaBpaMH.
Y 60IO K03aI.J.hKa apnrn€pi.H Mana .llpyrop.H,llHe 3Ha4iHHH. nymKH
Bi}l3HBaJIHOH TiJJhKH 3 not.ta:rKOM 6010, i TO .llOBOJJi pi.llKO, i MOf /IH
moual16iJihllle noUIHpHTH nepenonox cepe.ll aopo}l{oro aiHChKa, a Mano
3aB}laBaJIH lllKO.ll.H. ni,ll11ac caMOi OHTBH apTHJiepiSI TiJihKH y BHiMKOBHX
MOMettTax .llOXO.ll.HJia .llO ro;woy. TaKO)f{ npH o6norax pi.llKO JJ.e K033I.J.bKi
nyrnKH Jl06yJm ycnix. Ko3aI.J.hKa rapMaTa see 6yna 6iJihUie »KJieHHO-
TOM i 03.ll060IO« 33IlOp03bKOro BiHChKa, HK npOHBOM H:oro cnpaB>KHbOi
CHJIH.

3aMKH ii topratiKao.ii. 51K y XV-XVI. s., raK i 33 1<03aI.J.hKOi BJia.11.H


.llJUI o6opoHH YKpaiuH cJiy)KHJIH ttHCJieHui ropo.a.1<H, 11H 3aMKH, Ha K03aU.h-
KiH TepuTopii BiJl Cnytty no MOCKOBChKHH KOpJlOH y noJIOBHHi XVII. s.
uapaxosyaaJIH ix 6inhrne, tti>K 200. CKpi3h yKpim1euu.s1 CKJia,wnHCs:(
3 JI.BOX 113CTHH: CHJJhHirnoro 33MKY i cna6urnx yKpinneHb MiCTe4Ka.
6iJJhlll3 1.JaCTHHa 33MKiB 6yna IlOOY.llOBatta 3 nepesa; .nepeBHHi 6yJIH
6aUITH, sopoTa, t.JacroKOJIH H: napKaHH. TaKHX JlepeBHHHX 3aM04KiB npH-
6yJJo ny>Ke 6araTo 3a XMeJJbHH1.J4HHH, oco6mrno na nisaeuuiH: 01<paiui,
ae 6yJIH t.JacTirni uanaJlH Tarap. BouH Jiasa.rn 3axHcT Micu.esoMy uace-
JieHHIO 11 MeHUIHM BiJl.lli.11aM l<03aI.J.hKOro BiMChKa, a ).I.JI.ff sopora 6yJJH
nOB3}f{'HOIO nepenOHOIO B rroxo-
JJ.i, - Tpe6a 6yJio ix .no6ysa-
TH apTHJ1€pie10. niJJ.l.JaC Kp1iB3-
BHX BO€H XMe.ilhHH4lJH:HH He-
o.n.Hu 33MOl.J.OK ycJiaBHBCH xo-
po6pOIO 06opouo10, 3ra.na rn
xo11 611 nOJJ.iJihCbKY Bymy, mo
T3K 3aB3.HT-0 OOJ>OHH.113.CH BiJl
HOJIHKiB.
<t>oprnq>iKau.iiiue MHCTeU,TOO
3MiHHJI~CH 3Hal.J·H<> s XVII. B.
-- - y 3BH3K)' 3 pG3BHTKOM ap-
THJiepii. llasui 3aMKH, H.aBiTb
MyposaHi, ue MOrJIH oneprnc5!
D.3JJ·eKOCTpiJihHHM nymKaM, I
rpe6a 6yJllO 6y.nysa rn yKpin-
n.euuH ua H'HllIHH mTH6. B THX
L1acax mopa3 6inhm. ~ nomHp10-
10TbCS1 · 3 e M JI SI Hi cpoprH<t>iKa-
uii, lll,O CKJia,J.alOTbCSI 3 BaJiiB,
lll3HI.J.iB, OKOniB, pe.llyT i HOJl.
np11 pi3HHX 33:MK3X y .llpyriii
no11os11Hi XVII. s. 6a11HM-O qac-
TO TaKi 3eMnSIHi y1<pinJ1eHH.H
(..ms. unp., HoauH: 3aMOK y Ka-
MmIU.i, crop. 157, i cpoprnq>iKa-
u.ii Pi11Hu.i, crop. 276).
I B K03aKiB BHCOKO p03-
3anopo3bK111M KoaaK. 3i crnpuuuoi I'pae10pu. BHHYJJHCH 3eMJUIHi ¢opTHq>iKa-
2715

uii, He3aJie>KHO Bi.a llY>KHX BilJIHBiB, a Ti.1bKH, 3 no:rpe6 BJiacuoi o6opOHH,


y BiiiHax i3 boJUIKaMH Ta 3 TaTapaMH. Ko3aUhKe BiHChKO BMiJIO .YKpin-
moeaTH csoi 3aMO"IKH w.e CHJihHime_, _Hi>K yKp.imuoeaJio rn6op ni.ll1.1ac
HaCTyny eopora. no.nhCbKHH MeMyapHCT He HaXOJlHTb CJiiB noxsa.1JH,
onucyio1.1H cpopTHcpiKauii llMHTpa fytti e ro.11Tsi I 638. p. 3aMoK 6ys
yKpin.11ettHii .caMHM 1-racr0Ko.110M. Ko3aKH »BaJI 3a naJIHMH ,BHCHnaJrn,

Ko3a~bKa rap11an. 1-5 nywi;u, opaeopytt Rropi


11e.111i.:11ii \IOJ,l,ip, .1ieopyq pi3eoro po.J,y CTpi.lb!la
(1.-y.J1i). 3 >:ICTopii« .fleopeuo.bi.oro.

6pa~m rn.1bHO 3afornu ii aaKonaJIH, nepe.ll MicroM ei.ll pi1.1KH .J.O pillKH
KHHYJIH MOfYTHiH BaJI, nepe.ll BaJIOM MOfHJIY . 3aMiHHJIH Ha CHJlbHHH ma-
Heu.r., i yKpinHJIH 6 nymKaMH« ... JloeKOJia no6y.llyBaJIH maHui, nepe-
Konu, 3acuum, - »HeBcHnyw.oio ceoEJO npau.eio Maii>Ke ,!lopiBHSIJIH ui-
aepJurn.n.chKHM 6aTepiHM« ... no.lli6Hi yKpinJieHHH BHCHnaB 6ys fyHH ·ua
ypo4ttW.i CTapu.i: >~Heo.nutt iH>KHHEp .1lHBysascH npaui i .no6piA iuseuuii
npoCToro xnona, ornsl.lla101.1u CHJihHi eam-1, mattu.i, 6aTepii, 3aCJJOHH,
Jl.O;rn:, nepeKonH 3eMni, JJ.ipH, .lly6oei nani f'! 1.1acr0Konu, npHJ33/IKH Ta
276 -
BaJIH«. 3a XMe.1bHH11L111H11 no.1K0Bi ropo.111 6ymI raK ntnhHO yKpin.1eui.
mo no.rnKa'.\1 .lOBOll.HJIOCH 06.rnraTn ix 6e3\·cniurno. Oco6mrno BH311a-
1IHBCH 6\·B TO.li no11KOBHHK IBaH 5on·H B 1rn:\1nauii 1655. v.: norpHHHLlttwii
fyMaHb BiH 3a6e3ne•rnB 6yB TaKmm '.\IOfYTHi'.\111 . <t>opnut>iKaU.iHMH. LU.0
IlOJISIKH nopiBHIOBa.lH ix 3i C.laBHOIO Hi.lepJUIHJlCbKOIO qJOpTeU.eJO npe-
.lOIO.
llo .3eMJ1HH11x po6iT BiKHBa.111 He K03aKis. a cemrn, a6o BCHKUH 36~­
paunii .lJO.l. TaK Hnp. y noxi.l Ha .\lo.uasy 1652. p .• oKpiM K03aU.hKoro
BiflchKa. XO.lll.la »CHna o6e36pO€HOfO .lJO.ly, mo nilllOB i3 K03aK3'.\III. Ha-
BiTb y cynpOBO.li ll.iTeii. ~noHCHIOIOTb ue THM<~. onoBi.la€ cy'-laCHllK.
>llll.0 B uir1 KpaiHi ,llOBO.lHTbCH pa3-y-pa3 TO npOKH113TH. TO 3a:m11~ar11 .10-
porn. Konaru posn fl cnnaru rnaHui. i XMe.lhHHU.hKUH He Mir o6ifrnKH
6e3 TaKoi Cll.lH X.lOilCTBa. 60 BOHO. BllKOHYIOLlll u.i po6orn. a.ae 3'.\IOry
BOSIKaM He Bi.lTHf3THCH i He BTO'.\l.lHTllCH. a Illl.lbHyBaTll Ti.lbKII 6010
r1 5,·Tn s HbO'.\I\" c11.1bHirnnMH~:.
- A11e B XVfII. B. 3 HaKa3y pdciiichKOro u.apSI K03aKn u.imnrn nonKaMn
XOAHJIH Ha npnMycoei 3e~rn.Hili po6orn Ha -HOBHX »iiiHiSIX« Bi.l creny.
i me 6inhrne - Ha .aa.1eKi Bill YKpaiHn po6crH Ha Bon3i, Jlaao3i i HH.
l.JH B U.HX po6oTaX K03aU.hKi Maiicrpn i iHiKHH€p11 MaJIH TeiK SIKi Bill·
noBi.la.lhHi TeXHi'IHi 3aBi{aHHH. 1111 '.\IOf.111 BHHBllTll Ta:\I CBiii XllCT. - UH
cnpasa .lOci He npocnitliKeHa.

3aoopo:JLKa Ci11. 3 K03aU.bKHx <jlopTeU.h Hatic.1asHirna 6y.1a Cil.J.


CTOJJHU.H HH30Boro 3anopo3hKoro siitchKa. BoHa Ki.1hKa pa3iB 3~1im1.1a
csoe Micu.e.
·x
HaibasHirna -Ci11 3ra.ly€ThCS1 Ha ocrpoei ~\a .1 a op TH u. H. xo11 cy-
qacHHKH Ha3nBaIOTh ii He CiL11110. a npocro 3a'.\1Km1. Ueii 3aMOK nocrae11B
KHSI3b 111'mrpo BnrnHeseuhKHH Ko.10 1553. p.. mo6 Ma111 onopy :1.1H
6oporh6H 3 TarapaMu. TyT eiH enrpnMaB .lBi rarapcbKi 06.1orn. a.1e.
He l\falOllH Hi3BilKH .lOilOMOfH. OCTaTOIJHO M\-ciB 3a.1HUIHTII u.e :\iicu.e.
i 1ypKH 3a'.\IOK 3pyr1Hysa.1u. Ma.la XopTHU.SI- (TaKOiK nymnHa BnpHBa
a6o KaHu.epiBChKni'1 ocrpie) u.e ocrpiB Hese.rnKnii. a.1e BncoKnii.
CKelIHCTHH, .llOOpe rO.lHTbCSI ni.l yicpi11J1eHHH. Ha CXi.lHiH CTOpOHi 1ioro
3aJIHlllHJlllCSI Ji .noci C.li.lH TBep.lHHi. BOHH MaJOTb y n.1.s11ii QJOPMY ni.1-
KOBU. Ue rnn6oKi poan 3 eaJiaMn Ha .t-6 MerpiB JaaenrnKH, 3 p~llYTaMH
no eyrnax. B uar1rnnprn0My Micu.i u.si <t>opTen.sr Mae 126 M., y ttaiisy)l{qiM
74 M.; seech o6ei.n .llOBKOJia 11ae 6i.1hrne. HiiK 700 M. Ba>KKO cKa3aTn.
11u u.e ocTaHKH 3aMKY BuurneeeubKOro. BiH 6ya 6n p03!t1ipa~rn 3HaqHo
6i.11brnnii. HK Hnp. TO.lilllHi 3aMKH e 4epKacax. KatteBi. BnHuuu.i ii HH.
llo 060pOHH TaKHX yKpin.'IeHb He CTa.10 6 THX HeBe.lllKHX CHJI, •HKi Mir

Pi'IM"R a XVIII a. 3 .wiasehoro pncyury.


277

3anopo3bKa Ci't Ha pi~ niAiiJ.Ja.Hi. 3 >kropii(( Hopo1U11U>1i>Oro.

MaTn BIIwHeBeU.bKmi~ Mo;n:e ue c.11i.m SIKOicb ni3Himoi KpinocT11. mo


nOBCTa.1a 6y~1a Ha pyittax 3a:m\:y KHH3H llMHTpa~
B 1581. p. K03aKH MaJIH roJIOBHHH ociJOK Ha ccTpOBi To ~1 a Ki R Ka.
TyT reTbMattysas HaJ HHMH CaMiit10 36opoBCbKlfM. To~taKiBKa ue Be-
lIHnmi ocTpiB, Tenep nycnrnm1il, a.1e Ko.rncb TYT 6ys se.rnKHi'1 .1ic,
03epo 6araTe Ha p116y i J06pa Tp3B3 JJISI KOHei1. 4n 6y.m TOJi TYT
srni yKpinJieHHSI, neBHO He 3ttaow. B nis.neHHitt 4acTHHi Tmtai.:isK11 3a-
:rnw11.rncS1 JO mnii c.11b11 cpoprmpiKauiif y ·cpop:\1i BllJOBilieHoro 4ornp!1-
n:yTHHKa; 3 Tpbox cTop.iH iJIYTb poBH i1 aa.111, JI.O 7 :\I. ~assuwrn.
BiJ niBJHSI 6opom1Tb npncTyny BHCOKHH: 6epir JlHinpa. B 06so11i UH
rnepmurn :\13€ 6i.1bw 500 MeTpiB. Ane K03ai..:11 JKllJIH TO.li Tai..:o;n: i no
HIIWHX OCTposax: OJllH BiJ.lin Ha Taso.1;n:aH0My, Je 6y~a TaT3:PCbKa ne-
penpasa. ~pyrnii Ha .1\\a.1ii'1 XopTHUi.
B 1594. p. ocepeJKOM 3anopo;n:uiB 6y.11a s;n:e cnpasJi »Ci4(< Ha
OCTposi 5 a 3 a B JI y u i. npH 4opTOM.1JHKy, 0.llHO\IY 3 pyi..:aBiB JlHinpa
(r. 3B. 4opTOMAHU.bKe J11-1inpmue). Uei'i onpos ue. ~ia6yTb. Tene-
piwHSI n.11aBHSI Mi:iK - rnp.10!'.f pit.IKH 4opTOM.JIHKa ii 6a3aB.lYKO\f, a1c
0

neEHO CKa3aTH He MO:itrna. - T\"T He 33JIH1IHIJIOCH HiS1KllX C.li.liB \"l\:pin-


,leHh. npo BHf.lSl..l uei Ci11i 3H3-€MO He6araTO. BiiiCbKO il\:H.10 B 11a":\1ernx
i3 XBOpOCTy. BKpHTHX K03H414MH CKipaMH Bi.l .lOlllY; U.i Ha:\leTH 3Ba:IH
i..: o lll a M H. 5ye TYT SIKHHCb Mara3111-1 BiHCbKOBoro Ma.H1-1a ( cKap6iBHHI~H),
6y.rn nop03CTaBJllOBaHi nymKH, npH OCTpOBi 3H3X0.1lH.7JaCH K03aUbKa
cp.11bOTH.1S1. Katti e3m-1i Jepnrn.rn Ha Be.rnKiii Xoprnui. Ci4 6yna T~T
i ni3Hiwe: B I 629. p. reTb:MaH JleBKO leaHOBH11 n11cas csoi 1111cr11
nJ Ci qi y 4opTOMJIHlrn«.
llaJJi Ci11 6y.1a Ha M 11K11T111-1 o My Po 3 i • .le Tenep MicTo Hm.:o-
no.:iH, iia npasm1y 6epe3i ll1-1inpa. Mas ii JaCHyeaTH KojaK XBe.lip
Jhrnqafi. Ha 1uo Ci4 1637. p. nepeei3 K033U.hKY rap~1aTy »HI\: K.1eifHOT
278

i CKap6 BlHChKOBHH« i 3 KOIIIa Ha MHKHTHHOMY Po3i IIHCaB IIOBCTaH 11i


3aKJIHKH Ha BOJIOCTb reThMaH naBJIIOK. UJO Ciq !{06yB y JIIOTOMY 1648. p.
Bor)laH XMeJihHHU.hKHH, npurOTOBHBIIIH si.HchKO Ha no6JIH3hKiM oCTposi
By11Kax. 13 MHKHTHHChKOi Ci11i ue 3aJIHIIIHJIOCH Hi.HKHX cJii.lliB, 60 ni.lll.fac
BeCHSIHOi BO)lH 1846. p. nHinpo aaopaB qacnrny 6epera, )le MaJia 2YTl1
ci qosa oceJIH.
KoJio 1652. p. Komosu.H JlyTa.H 3acuysas Cil.f npH yCTi pil.fKH 4 op-
T 0 M JI HK a. ni3Hillle OOHa 3BaJiaCH »CTapa Cilia«. UH Ci11, 3 0.1.HOfO
6oKy, BHXO)lHJia Ha DOJie, T06TO Ha CTen, 3 HHIIIHX 6oKiB 6yJia o6Be-
)leHa pi1IKaMH ni.llDiJihHOIO, nporHO€M (Tenep fHHJia), 40pTOMJIHKOM
Ta ix npHIIJIHBaMH. Tenep - l.{e oKpeMHH oCTpisel.{h KOJIO cena Kany-
JiiBKH, )lOCHTb BHCOKHH, aapOCJIHH ".llepesaMH i Tpaoo10. 3aJIHIIIHJIHCSI me
cJii.llH aaJiiB i posis. Jlo Hae )li.Hmos onHc l.{i€i Ciq.i a 1672. p. JlosKoJia
Ci11i .Hmos BaJI .llO 10 M. aaseumKu. Bi.ll BO.llH eaJI 6ys cKpinJieHHH KO-
maMH, DOBHIIOBHIOBaHHMH ;3eMJielO. Bi.ll CTeny Ha BaJii CTO.SIB liaCTOKiJI
i3 naJiiB ai CTpiJihHHl.{SIMH. Bi.ll CTeny 6yna Bi3.ll0B3 -6amTa, IIOH3.ll 30 MeT-
pie B o6BO.lli, 3 BiKOHU.HMH )J.0 CTpiJIHHHH. .no 80)1.H BeJIO 8 <f>ipTOK
llH npona3is, \1?3KHX ayahKHX, 1.1.(0 Mir npo.HTH TiJihKH 11onosiK a BOJlOJO. _
YKpinneHHH Mann .llOBKOJia Kono 1500 M., a B npoMipi Bi.II. 4op1'.0MJI11Ka
KOJJO 170 M. Y CTapi.H Ci11i · KOIIIOBHMH 6ysanu Bp10xosel.{hKHH, CipKo,
BpeIIITi rop)li€HKO. B 1709. p •. , 3 .nopylieHHSI l.{3pH. neTpa, Ciq Ha 4op-
TOMJIHKY MOCKOBChKe BiHChKO apy.H11ysano.
3 4oproMJIHl.{hKOi Ci11i 11acTHHa aanopo>Kl.{iB nepeHecJiaCH Ha Ty-
pel.{hKY T.f PHTopi10 :H ociJia npu ycTi pilIKH Ka M i u ro u .llO JlHinpa. TyT
aanopO>Kl.{i CHJJ.iJIH KOp<>TKO, TiJihKH )lO 1711. p., KOJIH nepeHeCJIHCH .il,O
0JI€IIIOK. AJre 3f0,llOM, KOJIO
1730. p. BOHH 3HOBY nepe6pa-
JIHCSI Ha Ka·MittKy H: TYT np-o-
6yJIH .ll.O 1734. p: OCTaHKH u.i-
€i (iqi 33JIHIIIHJiliCSI B o:eJii
KoH<:yJiiel.{i a68 PosopiBl.{i, ua-
npoTH cfJ!a Kaip. Ci11 3a.H:Mana
npocrip Mi>K JliBHM 6eperOM
KaiMiHKH Ta npaeHM h.-0331.1.hKO-
ro Pi4Hma. 06H.ll.Bi pillKH Ma-
IOTh Tenep .lly>Ke Ma11i0 ao.n.u.
aJI1e ix BH<:oOKi 6epern .ll.3B3JIH
npHpD.ll.HY 3a6e3neKy K-0331.1.hKifI
oceJii. n1111:H (iqj TBOpHB H~­
npaBHJil:>HHH ll'OTHPOK)'THHK 3
6oKa'MH Ha 200, 110, 210 i 60 M.
YKpinJiett'ffH 6y;rn 3 .zutKOro Ka-
Moe"HIO~ UinHH npocTip Ciqi 3au-
MaJIO 40 KYPeHiB, piaooi eeJiu-
llH'HH, 15 IM. 33B.D.OB>KKH, 81 .' ~
aaewupIIIKH. Mi>K KypeHSIJMlH y
.llOOX !MiCUSIX oyJLH BYJIHlJ.l, Ha
5-10 M. 3aamupIIIKH, OKpeMOrO
Ma.H.llaHy ae 6yJio. HeiiaJieK<>
(iqi 6yJIO UBKHTapHme, JJ..C
36eperJI3CSI 'MOrHJJa h.iQlll"OBOrO
Konq1t11e auarpo KocrH fop.lliEHKa.
279

Bici:.i-;oaa paAa 3anopomu.ie. 3 .1honury Pirc>.lh:"I<lRa.

nic.rn neprnoro no6YT)~ Ha.l KaMiHKOIO 3anopm1<ui 1711. p. nepece-


.1H.rnrn lO D .1 e rn o K Ha .11is0My 6oui llttinpa, npoTH Tenep'irnHhoro
XepcoH~-. TyT K03aKH 11rn.rn nil TypeUbKOIO BJia.llOIO .lleCh :to 1730. p.
UH Cil.f 3ai1Ma.1a KOJIO .llBa reKTapH npoCTopy, Ma.i1a nJISIH l.fOTHpHKYTHHKa.
o6Be.leHa 6y.1a p083MH fl 8a.1aMH', 3 pelyTaMH i 80pOTaMH Ha 31/ ! M.
3aBrnHprnKH no ni8Hil..fHOMy 6oui. nocepe.llHHi 6ys pi8HHH rpa.llHH Maii-
.l3H Ha 70 M. 3aBrnHprnKH. 3 Ui€i Cil..fi He 33.1HrnH.1J-OCSI Hi CJii.llV: B 1845. p.
ue Micue po3opaHo, aaca.l)KeHo .W30IO ii HHrnHMH iCyw.aMu, w.06 cm1-
HUTH niCK08i Kyl..fyrypu, lll.0 3ac1my8aJ111 MiCTel..fKO. niaHime Ciq Hal
KaMiHKOlO Ha3H8aJiu TeJI< »CTapo10 CiLJl..fIO«.
B 1734. p. 3anopoJ1<ui .rr.icTa.rn .toasin Bi.l poci.HCbKOro YPR.llY 8ep-
HYTHCR Ha )la8Hi MiCUH ii 3acuy8aJiu T. 38. Hoay Ciq H3.ll pil..IKOIO
n i l n i JI b H 0 IO. Botta HaXO.lH.1arn y KpaCH-OMY Kyri MiJI< Jii8HM 6e-
peroM 5a3a8JiyKa Ta npa8HM 6eperoM BiTKH ni.llniJibHOi. Ue 6y110 He-
.llOCTynue Micue cepe;t JIS16ip1rnTy pil..IOK, 03ep i n11a8Hi8. Ciq .lliJIHJIJCH
Ha Tpu qacTH: 8HyTpirnHiii Kirn, 3osuirnHiii Kirn i T. 38. peTpaHrneMeHT.
BHyTpirnuiii Kirn 3B48CSI TaKOJI< aaMOK a6o 1<pinocTh, 8iH TBOpH8 npa-
8HJibHe K0.10, 350 M. 8 o6BO.li, 6vs o6se,leHHH 8aJIOM i 3 niBHiLJHOi
CTOpOHH MaB rnupoKi oopoTa 3 6arnTOIO, a6y.llOBaHOIO 3 .llHKOfO l<a-
MeHIO. nocepe.llHHi Hrn08 rnHpOKHH, pi8HHH MaH.llaH, Ha SIKOMY Bi.ZI6y-
83,11HCSI pa.llH. B O.llHiM KJ!Ti MaiiJJ.auy CTO.Slna uepKsa, nqpyLJ 3 HeIO
8HCOKa .ll38iHHUSI, )laJii nyrnKapHH a6o >1ueiixraB3«, 8iHCbKOBa CKap6iB-
HHU.H, a6o »3aMOK«, »CTaHOK« Kornosoro, ii .llOBKOJia Maii.llatty ni.llKOROIO
38 KypeHiB .llJISI 8iHCbKa H pi3Hi Bi.HCbKOBi 6y.llHHKH. 3osuiwuiH Kiw
a6o 6aaap 6ys Ha 350 M. 3aB.llOBJl<KH i 120 M. 3aBWHprnKH; T)'T 6y.10
.llO 500 K03aUbKHX )lOMiB, 3.le6iJibWa, peMiCHHKiB, Kynu.ie i BCSIKHX npo-
MHC.10BUi8. ,Uo8Ko.1a ifrnos sa.1 3 qacTOKO.lOM i pis. Y nis.rr.eHHo-cxi.lHi.\1
280

p03i U.hOro K,Ollla 1735. p. no6y;toBaHO T. 38. perpaHilleMeHT .l.lSI MO-


CKOBCbKOi 3a.1orn. 6ya u.e 'IOTHpHK)"THHK, Ha 145X85 M., o5se;t·f:HHii
Ba:IOM, a B -HbOM)" 6yJIH K;l3apMH )lo1'IS1 caJU.aTiB i BCSIKi BiiiCbKOBi
}fafa3HHH. Ha.l 6eperoM niani..'1hHOi 6y.11a npucTaHb 1lJIS1 K03al{bKHX !IOB-
HiB. Hoay Ciq_ 3pyiittysaJio MOCKOBChKe ai1ichKO 1775. p. Ha U.hOMY
Micu.i € Tenep ce.10
. CToKpOBChKe; B tthoMy 36eper.mrn oci'aHKH ci4oBnx
Ba.1iB i poBiB.

•JlLIPTa. Ko3aU.hKa ~..~bOTa no.seu.1acS1 B no.1oa11tti XVI. B. i .lO


tta1101.1hrnoro p03BHTKY ;uHm..ia B 1620 - 1630-rux poKax. K03aU.hKi KO-
pa6.1i 3Ba.-'IHCSI q 0 B Ha M H a6o q a ii Ka M H; Ha3Ba qaifK<r, 3 IIOXO,lm:emrn,
~rn6yTh, rypeU.bKa, YJKHBaJiaCS1 pillrne. 6onJIHH B »0nHci ~TKpaiHH,< no-
.we ,lOK.:ia,lHHii onuc i pucyHKH K03aU.bKOrO '-IOBHa. 4oeeH 6ye .lOBrHfI
K0.10 20 M., lllHpOKHii 3-4, rJIHOO~Hii 2 1 /:! M. 0CHOBOIO '-IOBHa 6yB neHb
sep6n "a6o .lHnH, KO.lJO 15 M. 3aB,llOBJKKH; Ha HbOMY Ha6HBa.1H 6opn!
( 60KH) 3 lOlllOK, )lOBfHX Ha 3.20 .lO 3.80 M.. O)lHi Ha .lpyri, am:
40Bell .liiilllOB llO HaMi11eHOi .11.0BJKHHH i lllHpHHH. Oo 3BepxHiii CTOpOHi
40BHa npHBSl.3yBaJIH )lOBKO.ria BS13aHKH O'-lepeTy; BSl3KH 6yJIH rpy6i. SIK
004iBKa, npHBSl3aHi Mill.HO JIHnOBHMH a6o qepeurneBHMH ByJKiBKaMH,
w.i.lhHO npHTHKaJIH .11.0 ce6e. Cepe.lHHa llOBHa 6y.11a no.li.:ietta nonepeq-
HHMH .aomKaMH Ha neperopO.tlH, noMocry nosepxa He 6y,,10. 4oeeH '.\faB
.:mi "KepMH, no o6ox KiHLlHX TaK, mo ..1en:o 6yJ10 n.'IHCTH B KO)lmy
cropoHy.
Ko3aU.hKi qaihrn MOJKeMo nopiBHSITH 3 HHlliHMH TOro11acHHMH KO-
pa6.1S1MH. BeHellhKi ra.11€pH, mo 6yJiu TO.li runosHMH BO€HHHMH Kopa6-
.1S1MH, Ma.lH .lOBJlrnHy .ao 40 M., lllHpHHY 5 M., y B01I.Y 3ar.:r:1H6.'IJOBa.111LS1
Ha 2 MeTpH, - OTJKe 11aiiKa 6yJia B.lB0€ MeHrna.
51K nopyrnttoi CHJIH KOOaKH y.>KusaJIH aece.1 i siTpu.,1. CTpH qa:iu.i
6y.10 10-15 aece.11, no O.llHiM i no :tpyriM 601..1.i; morna 6y.11a pyxm.rn
TaK, mo s noTpe6i MOJKHa 6y.110 ii noKJiaCTH Ha .llHO '-IOBHa. THrap
43HKH 6ys 3Ha11HHii; KOJIO noporiB nepenrra.110 ii B0.110KOM 200 .lO
300 .110,.leii. A.1e cKopicTh pyxy 6y.11a ..lyJKe 3Ha4Ha; llLlUIX si.l rnp.1a
llttinpa .ao Ma.1oi _A3ii K03aKH nepe6ysa.'IH B 36 ..1.0 40 fO.llHH, TOOTO
H3 ro.lHHY po6H.TJH 13-15 KM. Ha 11aiiu.i MiCTH.r'IOCH 50 ao 70 K03aKiB;
6ysa.10 TaKom: -t )lO 6 <f>a.11bKOHeTiB; .'lefKHX nymoK. -
4uce.'lhHiCTh 3anopo3bKOi <f>.11bOTH 6yea.11a pi3Ha. Ha nepe..-10Mi XVI-
XVII. a. K03aKH XO.lH.m Ha 4optte Mope a 20-50 11aiioK. B 1615. p.
y noxo;t.i Ha Uapropo.l 6y.110 80 40BHiB, B .J.a.TJhmi JK poKH <f>.1h0Ta 6e3-
HacTaHHO 3pocTa€: e 1620. p. ni.ll Uaprop0..1.0M 6y.,10 150 Kopa6..1ie,
y noxo.li 1625. p. Ma.10 6yTH 300 .lO 380, a 1630. TYPKH 3HOBy p:ixy-
sa.111 3CX) 11aiioK. A.ae B 6oporh6i 3 noJIHKaM"H K03aU.hKa cu ..1a 3a.10MH-
.1acS1 ii noxO..lH crasa.ui ace Mettmi.
B 11acu X~e.'lhHHU.bKoro 6ys MHp 3 raTapaMH it: rypKaMH H: K03aKu
3anepecra ..m u.i.r1KOM IlOXO.liB Ha Mope. A.1e HK AacrpiH i BeHeU.iSI no-
4a.1H nmrnysaTH xpHCTiSIHCbKHlf COI03 npOTH HeeipHHX, reThMaH 33-
neBHSIB, mo MOiKe IlOCTaBHTH 300 40BHiB.
HaHOBO TBOpH.rlH <f>JibOTY .1iso6i 1rni reThMaHH. TaK. Hnp .• IsaH oplO-
XOBeU.bKHH BHCH.1as 3anopmKU.S1M ~>ni..lOlllBH« Ha 110BHH, CaMoii.11oeu11
.l0380w1SIB 6y.lyBaTH 11aHKH y .1icax 4eptturiBmHHH. Ma3ena TaKOJK me;tpo
DOMaras 3anopOiKU.HM y 6y.lOBi <f>.lbOTH, .lOCTaB.'IHB pi3He KOpa6eJibHC
3HUi6H. SIK 3a.1i30, SIKOpi, CM0.1y, lllHypi i 0-0,l. B 1697-1698. p. Ha
Ci1.1i 6y..10 70 6i.lhlliUX )1MOpCbKHX<: 110BHiB Ha 50 .1JO.leH i 600 pi4HHX
281

Kopa6e.1t. aanopo>tl"ia.
J i>lttopii<t Heopaaui.Koro.

:>.lO.lOK:<. Y XVIII. B. K03aU.bKa ¢>.1b0Ta 6pa ..1a y1.1acTb y MOCKoeci.Ku.x


noxo.lax Ha TypKiB (1737 .• 1787., 1796. p.). PociiicbKHH ypH.l ynnrnan
pa.lo 3anopOiKU.iB npn TB~peHHi CBOEi cj>.1bOTH~ oco6.'JHBO BC.laCHBCSI
'10pCbKHMll noxo.aaMH AHTiH ro.1-0BaTHiL
TaKTHKY K03aKiB y MopcbKiH 6urni onH~Y€ 5on.1HH. K03aKu piJJ.KO
cucTyna.rn caMi .lO 6010. - MeTOIO ix noxo.ais 6y ..1a He 6opOTb6a 3 Ty-
peU.bKOIO ¢>.'lbOTOIO, a pa.lllle 3.l06ttlla 3 no6epe>KHiX MiCT. 3a1.1inHOIO
CTopoHOIO 6yJiu Ha.H1.1acTirne caMi TYPKH. TypeU.bKa ¢>.1b0Ta Ma.1a rnoi
0

ro.lOBHi 6a3H y 6oe¢><>pi, npn ycTIO .ilyHalO i Ili.l 011aKOBOM Ha .lltti-


npOBOMY JIHMaHi; T)"T 38111.laHHO npttXOJ.lH.710 .lO 60€BOi 3yeTpit1i.
bHTBa no1.1uHaJiaeH CTpi.1aMH apTH.'1€pii, a.1e mo nyrnKu Hee.rn He.lla~e1w,
CKOpo IlO'llHHaBCH 6iif 36JIH3bKa; K033U.bKi 1.1a"if KH yCTaBJISIJIHeSI y niBMl-
CSIU.b. o6CTynaJIH TypeU.bKY raJI€PY i HaMaramtCSI BJlepTHeSI Ha noMiCT
i TYT .llOKiHllHTH 6iH. MopebKi 6HTBH KiH11u.1ucsi 3su1.1a'1iHo nepeMoroio
h033KiB. JlerKi qaifKH o6epTa.rneH eKoprne i 3p\"11Hirne. Hi>K TSl>KKi
ra.1€pH. a JlO •Toro BiJll~_He K03al.lbKe TOBapueTBO Ma.10 MOpa.1bHY nepe-
Bary Ha.a Typel.lbKHMH BOHKaMH, mo Hepa3 Ti.lbKH ni.l npHMyeoM iWJIH
.10 6010.

&ii aa •opJO. npo K03al.lbKi DOXO.llH Ha Mope WHpOKO onoBillaE


DODJIHH.
»~K pirnaTbeH HTH DOXO.lOM Ha Mope, BHeu.1aJOTb Ha 3anopOih:.>KSI
pillH, Il0Tpi6Hi JlJISI Bi.HHH Ji IlOXO.l)' i .l.'ISI 6y.!J.OBH KOpa6.'liB. noTiM
i.tyTb y eTenu, 5 a6o 6 THC.Sill, eee eH6patti K03aKH • .to6pe 036poeni;
npHXO,lUITb Ha 3anopOiK.>KH i 6y.2lyJOTb 43HKH. lliicTb.leCSITb .ix 6e-
peTbCSI ..lO 6y.llOBH 0.lHOi qaifKH i BHroTOBJIHIOTb ii 6iJJbW-MeHW 33
.lea· THiKHi, 60 BOHH Ma.HeTpH Ha eei pyKH. TaKHM cnoco6oM 3a 11sa
a6o TPH TH>KHi BOHH auroroBJJBJOTb 80-100 11aiioK. B KO)f<HY 1.1aiiKy
Ci.la€ 50-70 'IOJIOBiKa, KO>KHHH 3 .llBOMa pywHHLlHMH i wa6.1e10, a Ha
ooKax Kopa6JIH. € 4-6 <f>a.1bKOHeTie · i noTpi6Hi npunacu xap11ie. Ko3aK11
B6paHi 8 eopO'IKH, WT3HH (if .lpyri Ha nepeMitty) ••lHXeHbKi ee11TKH
282

i waru.:n. Ko:.n:H11i"'1 Ma€ 6 cpyHTiB nopoxy Ii o.10sa .J.OB0.1i. KpL\1 Toro


Ky.ii .J.O nyllloK. Ha KO)KHiM Kopa6.1i € KBa.lpaHT. TaK s11r.1H.la€ .1e110L1Hii
K03aU.hKHii nOJlK, IU.O ro.leH HanacTH Ha Hal1BH3HaLJHillli MicTa A!rn-
To.1ii.
»TaK 3i6paBlllMCSI, i.l~'Tb BOHM llHinpoM. OraMaH Ma€ CBlll 3Ha'-IOK
Ha IU.Orni i n.rnee 3BMLJaiiHo nonepe.ly. 4oBHII LlYTh TaK TiCHo. UlO
c.rnee O.lHH o.nHoro TOpKa€ThCH. TypKH 3BHLJaiiHo 3HaIOTh npo noxi.l
i TPHMaIOTh KiJihKa raJI€p Ha ycr10 llHinpa, uio6 He .uan1 iM BllHTH.
A.1e K03aKM nepex1np10IOTb ix i BMXO.lSITb TeMHOIO Hi"i.1410, nepe.l HOBIL\I
Mirnu.eM, XOBalO'-IMCSI B 04epeTax. lll.0 P·OCTYTh Ha LlHinpi. ra.1€p!l He
Ba11<aThCS1 3aXO.lHTM TY.ll.M, 60 TaM npHiilllOB 6M iM KiHeU.h; TOMY B.lOB0-
.1snoThCS1 TMM, IU.O 4eKaIOTh ix y npoxo.lli. To.ai ii.ne a.1S1pM no scix Kpa-
iHax, a)h .a.o KottcTat1THHOno.1S1. CynrnH po3CMJia€ rittuie no no6epeiK-
jf{HX AHaToJiii, 5oJirapii, PyMe.1ii, IU.06 .1IOJlM cTeper.rneH, 60 K03aKu
Ha MOpi. A.1e u.e HilJOfO He noMara€, 60 BOHM BM6Mpal0Tb HaCTi.lbHII
Bi.moBiJlHHil '-lac i nopy, lll.0 3a 36 a6o 40 fO.lHH BOHll B:>Ke B AHa-
T0.1ii.
»npnixaBWM, JIMlllalOTb Ha KO>KHiM Kopa6.1i Ti.lbKH .lBOX K033KiB
i .lBOX x.1onu.is JlJIH cTopo)Ki, a caMi. Ko:.n:ml11 3 pylllHHU.e10 B pyKax,
Hana,llaJOTb Ha MiCTa, 3Jl06ysalOTb, rpa6yIOTb i na.lSITb; iHO.li 3axo-
.lSITb Ha MH.110 sjj 6epera, a.Tie 3apa3 BepTalOTbCSI i 3i CBO€IO .l06MLJe10
ci.laJOTh Ha Kopa6ni. fJlyTh Ha HHllle Mieu.e, nonpo6ysaTH IU.e Ta'.\'I Ula-
CTH; K0.111 rpanHTbCSI IU.0. Hana,llalOTb, a SIK Hi. BepTalOTbCH 3 .l06H-
4el0 .10 .lOM\".
'))5IK HarO.lHTbCSI iM CTpiHyTH KiJibKa TypeU.bKHX raJI€p a6o HHUHIX
KOpa6JiiB, BOHM jf{eH)'Tb 3a HMMM, Hana!lalOTb i 3.io6yeaJOTb._, A po6nnTb
ue TaK. Ix 4a11K11 ni.ri.il1MalOThCSI Ha.l so.a.mo Bchoro .mllle Ha 21/ 2 c1on11.
T0~1y BOHM 6a·qaTh MHlllMi'l Kopa6e.lh CKOpllle. 1..JMM ix no:MiTSITb. To.li
BOHll cnycKalOTb morny CBO€i llaMKH i 3aBBan\MBlllH HanpSIM BiTpy.
nM.lbHYlOTb. IU.06 MaT11 · ni.l Be'-lip coHue 33a.ly. Ha ro.J.MHY nepe.l 3axo-
.J.OM COHUH BOHH n0"411H3lOTb CH.lhHO rpe6TM .lO ra.11€pM. IU.06 ni.lithll
Ha 0.lHY MM.110, IU.06 He CTpaTHTH ii 3 BH.llY i TaK TpHMalOTbCSI .lO
niBH04i. To.li .l3IOTb 3HaK i rpe6yTb CMJibHO ll.O raJI€p, a no.10s11Ha
.llO.lerr fOTOBMTbCSI .lO 611rn11. ue6TO, IU.06, npHCTaBlllH .lO KOpa6JiiB.
KHHYTIICSI B ix eepe.J.1rny. HenpHSITeJih 3.lHBOB3HHI1 6aLJHTb, IU.0 rwro 06-
ci.10 80 .lO 1 co 40EHiB; K033KH B.133SITb Ha BOpO)Ki KOpa6.1i i 3.l06y-
BaIOTb ix Bi.lpa3y. 3.lOOYElllH. rpa6yJOTb, lll.0 :\WiKYTb 3a6parn. 3 rpollleii
i .lpi6Horo TOBapy. S1K11r1 He nc)!€TbCSI Bi.l BO.lH. TaKOiK rapMaTM i nee.
lll.0 Ha ix .l)"~IKY MOiKe iM npH.l3THCSI, a KOpa6e.lb 3 .:'llO.lbMH TOTI.lSITb.
:.. Ko.rn raJI€pH 3ye1pittyTb K03aKiB Ha MOpi B .leHh, BOHH nO'-IMH3lOTb
c11.1hHY CTpi.7lh6y 3 rapMaT i po3raHHIOTb ix HK wnaKiB. 0.ltti noTana-
IOTb, 1rnwi, KOMY y.la.10rn BHxomnHrn. 36eHTeiKeHi BTiKaJOTh, KY.llH
3MmKyTh. A.1e pa3 3aBH3aBlllH 6HTBY 3 ra.1€pa~rn. BOHH Tp11MalOTbCS1, 11e
pyxaJ04HCH 3i cBoix .iasoK. Bee.1a npHBH3aHi By;,f\iBKOIO. 0.lHi cTpi.nS110Th,
i no KOiKHiM Bne1pi.1i rnsap11wi nO.WIOTh hf .lpyri tta611Ti pylllHHU.i . .i:1S1
HOBOro BHCTpi.1y; TaK CTpi.lSllOTb 6e3nepecTaHKY i_ erpi.lSllOTb .l06pe.
ra:1€pa MOjf{e 3Beern Bilpy4HHii 6iii TillbKH 3 0.lHOIO 43HKOIO, aJie ii
rap'.\taTH po6.lHTb Be.mKi lllKO.lH TaK, IU.0 B TaKiI1 CTpi4i nrne !l06pHx
ll.Bi rpeTMHH K03aKiB. Pi.lKO Ko.m sepTalOTbCH BOHH 3 nOJIOBHHOIO sii'1-
ehKa. 3aTe npwttoeHTb 6araTy .I06114y: ecrraHCbKi pea.:ii. apa6cbKi ue-
Ki1111. KOBJ111. 30/IOTOf.laBll. OaBOBHSlfli i lllOBI.\OBi '.\f3Tepii fi llHlllllfi ltiH-
llllH Kpa~r...
283

Kf3al,\bKMM "loeeH. BH,J, 3rop11, no6itI .,--- B nepe1'po10, B,11.0Jli qoeea 3 6oi,;y.
Ha BhO:\IY BU,J,BO rpy6i BJIJaBI\B 011epeTy, w,o xopoBRTb qoBea eiA nepeeep-
HeHen. Ha ocuoei Bom1J1ea, 3 >:ICTopii« .Heopeeu,i.i;oro.

»Tenep Tpe6a sepT.aTHCH. Crnpo)f{y Ha rnp.11i Llttinpa THM4acoM no-


.llBO€HO, mo6 3BeCTH 3 K03aKaMH nopaxytt1rn. AJie K03aKH cMiIOTbCH
3 l..lhOfO. BOHH i.ayTh B 3aJIHB, mo Jie)f{HTb Ha 3 .110 4 MHJii Ha OXiLl
Bi.il QqaKOBa, .a Bill HbOflO H,lle BY3bKHH npoxi.ll Bi.ll MOpH .llO LlHinpa; BO.llH
B Bili ni.lliHMa€TbCH qacoM Ha nih CTOnH. TyT K03aKH, no .llBiCTa .H TpHCTa
TSlrHYTb OJlHH lJOBeH; TaK nepen1ra10Tb OJJ.HH 3a .llpyrHM i 3a .llBa-TpH
.llHi 11iCTaJOThCH 110 ,Uttinpa 3 ,yce10 Jl06H4eIO. TaK BOHH 06MHHa10Th
CTpi11y 3 raJI€paMH, mo CTepe)f{yTh npoxo.lly ni.ll QqaKOBOM. Kittel.lb
KiHueM sepTaIOThCH .llO cso€i BiiicbKOBOi CKap6iBHHl..li i .lliJI.HTb .io-
6H4y« ...

K·03al~LKHii nofiyr. He3stt·-rnl1Ho 6apsHe p~3HopoJ.He 6yJio m.o-


.11.em1e K03al..lhKe )KHTT.H. Pi3Hi MeMyapHCTH ii onos1aa111 nepeKa3aJitt 1-1aM
Macy BCHKHX onoBi.llaHh, nepeKa3iB, aHeK.11.0TiB npo 3anop03bKY CT3pO-
BHH\".
~>06it11ai 3anop03hKi lIY.llHi, noCTyrnrn· XHTpi i 6iJihWOJO 4aCTIO Ha
HacMiuIKy noxo)f{i«, onosi.lla:B cTonirnil1 3anopo)f{el..lh MHKpJia Kop:--K.
I HaBO.llHB Ti pi3Hi llY.llHi 3anopo3hKi »BHMHC.rn« .
. 3anopO)f{l..li 6pHJIH u.iJ1y ro.110sy 11 3a.rnwa.m TiJihKH O.llHY 11ynpHHY
Ha.ll Jio6oM, oceJieaeuh; SIK UH 11ynpHHa BHf.·OCTaJia seJrnKa ii .llOBra, UlO
a>K 3acJioH10eaJia 0'4i, TO K03aK 3aKJiaaas ii 3a syxo. EopO.llH He 6pHJIH, ·
a eyciE He ni.llCTpHraJIH, aJie HaMa3ysaJJH 4HMHe6y.llh i 3aKpy1.1yea.rn
eropy .llO O'l.feH; a .HK y K·OTporo BHp-OCJIH .lly)f{e .ll-OBri eyca, TO 3aKpyt1y-
BaB ix i 3aKJia.llaB a)f{ aa eyxa - »I.le cTaBHJIH co6i 3a oco6Jiuey Ko-
3al..lhKY CJiaBy i lleCTh«.
3.llOpGBHJIHCH aanopO)f{l..li TaKO)K Ha CBiH cnoci6. BH6epyThCSI, 6y-
BaJlO, B rocri .llO lJHHOro KypeHSI a6o 3HMOBHKa, TO me CH,llSlllH Ha KO-
H.SIX, ryKaJOTh: »nyry, nyry, nyryl« - TpH4i, paa aa pa30M. focno.llap
aarnsrne '4epe3 eiKoHu.e i Bi.llnosicTh .llBi11i: »nyry, hyry I« To.Ai riOTh
Bi.ll3uBa€ThCSI: »KoaaK 3 'JIYfJ' I«., a rocno.Aap 4epe3 siKOHl..le: »Oosiwa1he
TaM, )le it HaWi« - T06TO BSl)KiTh KOHi .llO HCeJI i npOCHMO AO xan1;
TO.lli BH6iraJOTh rocno,llapCbKi XJionui i Be.llyTh KOHeH .llO CTaHHi. foCTi
BXO.tlSITh .lO xaTH, xpeCTIIThCSI .llO iKOH i roeopSITb rOCilO.llap·esi: »0Ta-
284

Matt. l'OBapHCTBO, B3Wi fO.l~Bll!«. i K.laHSUOTbCSI. fOCilO.l,ap Bi..lK.i10HIO-


€TbCH i Bi.lilOBi.l.a€: ;:,Sarni rO.lOBH. sami ro.10Bll ! npomy naHH-MOJIO,lUi
ci.laTH«. I T0.2li BiKe rocrnThCH. Ko.rn iK YiKe no-1aro.lH.1H cso€ i ai.l-
i3.l.iKaIOTh, TO npom.aIOThCH: »Cnacu6i, 6aThKy, 3a x.1i6 . i 3a cL1b, nopa
y-.me no KypittH:\I po3i3:maThCH .lO .Jm1iBKH; npocmm. 6aThKY i .lO
Hae. KOJIH JiaCKa. i OCTaBaiheCh 3.lOpOBi k f OCilO.l.ap Bi.mOBi.la€: »npa-
ma1iTe i s1-16a11ai'ne. naHtt-MOjJO.Jui. 1urn 6oraTi. nrn i pa.Ii, npocmm
He norHiBaTHCH«.
'3ano.poJKui CJiaBHJIHCH Beee:iiCTIO Ii OXOTOIO .10 wyTOK i uantimOI-.:.
Oco6JIHBO }I{ .1ro6n.1n BHra~yEaTn npi3s11w.a TOBapHma,1; rn1-wro .. ,1u:o
cna.l:HB 3 Heo6epem:HOCTH KypiHh. H33llB3IOTb na.liOI. TOfO, IIJ.O p03-
K.la.l,aB BOrOHb H3.l BO.lOIO. 3Ba.1H na.lllBO.lOIO. TaKmiy. IIJ.0 npOTll 3BH-
l.faIO eapns Kamy. .l.3Ba.111 il1eHHH KamKu a6o Komosapa. TaKcaMo
nirn.111 npH3BlllUa f op6a11. Ma.llOTa, CK.1H3bKllfl. 4epenaxa. rmua, Ka-
1I3.10. Kop:m ... 3anopo:mui 3Ha.111 ouiHllTll I1 qy:mm1: .lOTen. np11.X0.1HTb
K03aK Jt.O 11y:moro KypiH.H i 6alJHTb. IIJ.O K03aKll BeliepHIOTb, TO.l.i rosopaTb
h1: »XJii6 Ta ci-1h, naHn-,IO.llO.lui!« A BOHll ·1imff: »lMo, Ta csifi. a TH
y nopora nocTi.M:«. A.1e BiH tte noro.lm:y€ThC.H: · »Hi. 6paTui. .laBailTe
i MeHi Micue«, i BHTSira€ 3apa3 CBOIO .lO:mKy i .lOih:C4HllKa i Ci.lat:
pa30ll 3 Hirn. To.Ii rocno.wpi noxBa.1HTh: )>OT. K03aK .lOra.l.lllBHii !
Be1.1ep.Hfi. 6paPmKy, se11epHfl !«
Kop:m onncy€. HK rocTHJIHCH 3anopom:ui ua Ci4i. no csoix Kype1rnx.
KypeHi 6y.lyBa.rn 3 pi3aHoro .J.epesa. 60 Be.rnK1i1i Jlyr 6ys 6ararn·11
y 'Jlic. KypiHh 6ys ly:me npocropmi TaK. mo '1icrn.1orn B Hhm1y i na-
pycoT Ha po.la; ni.l CTiHa:\IH CTOH.lll CTOJUI. a .lOBKO.la HHX .l3BKH. 1!3
Hl\.HX CJ.laJlH K03aKH. 0Ta,13H MaB :\licue ni.l iKOHa~rn. a iKOHH 0\..111
6arari i rapuo 03.l06.1eHi; nepe.l mnm s11ci.111 po3KimHi cBilfliiu~n
i .15n1m1. Kyxapi "uacunysa.rn« Lly y se.mKi .lepes.srni ~mcKH. sar:mn
i CTJBil.1H Ha KOiKHOMY CTO.li. a nopy-q 3 i.lOIO EC.HKi HanHTKll y Be,1m.:nx
Be.lpa~. a Ha HHX Birna.111 KOpHKll, .lepeBHHI 11epnaK11. IIJ.0 Tem: 383.lHCH
0

1>Mnxafi.111KaMH«. OraltaH ci.laB Ha neprnmn- !tticui. K03aKn .lOBKo..1a cTo.1a


i no1..1uttanH iCTH. B Ti .11acn 3Bu11afrni Ko3auhni cTpasn 6y.m: Ten~pH.
py6ui. raJiyrnI-.:11. pH6a »Ha CTH6.10« (no.1yMHCOK). CBJIH.Hlfa ro.1osa .lO
XpiHy ..lOKWllHa i llH. 00 OOi.li BCi K03aKll KJlaHH.lllC.H <rra:\taHOBi i 0.lHH
0.lHO'My 11 .lHKysa.m KyxapeBi: »Cnac116i. 6paTllHKy. IIJ.O ttaro.lyBaB l~0-
3aKiB''· 0TaMaH ,BHX0.1118 j33a CTOJia i Kll.l3B rpoma y KapHaBKY ( CKpnm-.-
KY) i Te ca,re po611.111 11 yci K03aK11; ui rporni .licraBaB Kyxap i 3a
unx Kynysas Ha 6a3api :xap1..1i Ha .lpyruii .1eub. Kyxapi Bap11.1n i.ay
·_, OKpeMHX KypiH.HX, He B net.Ii. a Ha OrHllIIJ.i. KaOllUi. B :\fi.l.HHHX aOO 3a-
JJi3HHX Ka3auax.

Po3BMTOK KOlaULKOI'O BiiicLKa. Ko3auhKe s111chKO icu\·Ba.10 ti p03-


susaJ1oc.H TPII CTO.liTTH. Bi.l KiHU.H xv. B. .10 KiHJ{H xv·m. B. A.1e iK
pOBBHTOK .Horo He 6ys TaK11fl 6e3nepep11BHllfl. HK ue 6y.10 3 H3llllnl
BilicbKO'.\I 33 KHHif\llX 1..1aciB. To.li. 3a KHH3iBCbKOi B.13.lll. BBeCb qac icHy-
sa.1a yKpaiHChKa .lep:m:aBa i. XJ4 EOHa nepexo.J11.1a pi3Hi nepe~1iHn.
TO Bee iK .l.epJKaBHa He3a.1e:m:HiCTb 6y.1a TpHBKOIO OCHOBOIO yKpaiHCbEOi
apMii. InaKrne 6y.10 BOHO 3 K03aUhKm1 Bi1ichKm1. K03aq1urna nos·:rn.ia
ni.l '-IYiKOIO B.la.lOIO. ·6e3 .IepiKaBHOi oniKH, .HK ttapO.l.H€, caM03B3HlJe
silicbKO. Boua npo6usa.1arn snepe.l. cepe.l ycs:1Knx Tpy.lHom.is i n~pe­
UJKO.l. He '.\lal01JH DeBHOfO 33XHCT\". THHHIOLIHCSI TIO .l.HKHX IlO.lHX Ta Oe.3-
.1I0.1HHX .JuinpOBHX OCTpOBax . .U):if\e BaiKKO 6y.10 yrpmtaTH cyui.1hHiCTb
285

BU1ChKa, noCTiiitty opratti3auil0


.H nposi.LI.. Pa3-y-pa3 HaHOBO
TBOptt.lllCH K033U.bh:i Ba ram.
COTHi, nomm H: Tai-.:ca.Mo ci-.:opo
3aHena,lJ.aJI.u, cepe.l Ba:mi-.:11.x o3-
cTaB11H CTenOBOro Lh:HT1 .H; pa3-
Il0·pa3 3.Min.H.mc.H DTaMatt11, no.1-
KOBHHHM, reTbMatt11. Hepa3 npo-
Bia Ha)l. BiiiCbKO.\I 6pa;rn EC.Hr.:i
04aH:,ll.yxu H ca.\IOBinhHHKH. w.0
TiJibKH roro nu.1httysaJm, moo
H3)l{HBHTHC}i, Lh:IITH nenmM Xlli-
OOM i'1 aaBO)l.11ru1 K03aUbKY :JP-
raHi3au.i10 B HeTpi attapxii. no-
soJii napocraJia Bepcrna )>cra-
p11HHHX« K03aKiB. ,le BepXOBO-
.lHJIH CTaTe4Hi. illefitt_i e.lDleH-
TH, w.o 6ama.m crnopintt cnpa a -
Arne ttauiotta.1btte> BiH:cbKO. Ca-
Mii.iJio Kmui-.:a, Caraiua.4Htti'I,
M11xa.HJI0 ,UopollleHKO, Kniara-
nerpa>KHUhK11f1. ue ri -.7110.ZIH, ren.MaH laaH Malena B ROBHiM 36poi,
SIKHM K03a11411H3 33B.lS111yBaJia ll OKpyH<eHHi a.u;ropM'IHMX <t>iryp. 3i en-
uitttti eJI€MeHTH .llHCUHil.liHH, IlQ- poeuoro c-rieouocy.
PSl.llKY .H BiiicbKOB::>i roroaocrn.
Bee 6iJihllle 3pOcTaJJa B K03aKiB CBi.lmticTh, mo BOH11 Ma10rh se -
CTH 6opOTh6y He TinhKH 3a npasa csoro cratty, ane, mo ix roJ1-0Btt11i'1
060BSl30K CTaBant B OCOpOHi CBO€i 6aTbKiBUJ.HHH. Y 6opOTb6i 3 Tara-
pa~rn, B ,ll3JI·eKHX UOXO,laX Ha 4vpHe .Mope, y Kp1rnaBI1X 6::>.Hx i3 n0.1.r1-
K3.MH 3anop03hKe BiiIChKO p03BHHy.1ocS1 y Be.111Ky BJ€HHY opratti3au.i10.
B Hosy enoxy BBiiillJ.1a K03a41111Ha 3a reTb::\IaHysaHHH Eor.latta XMe.1h-
HIIU.hKoro. BeJIHKi nepe~mrn Ha.l n<:osnnm Bo.la::\m, ni.l KopcyueM i nn-
.lSIBU.HMH Bi.l.la.lH B K033UhKi py1m BCIO npll.lHinpHHUJ.HHy, a ,la.11i K0-
3aUbK~ IlO.lKH, HeltfOB Ta 6ypxmrna IlOBiHh, 3a.1u.1a .la.1eKO aJK 3aXi.1Hi
o~paiHH, a nOTiM IlOJJHJIHCSI ii no3a niBHillHi rpSIHHU.i yKpaiHCbKOfO Ha-
po.ly, B 6i.1opychKi 3eM..1i. Ha urnpoKHX npocTopax 3opratti3ysa .1acsi .
HOBa yKpaiHChKa .lepiKaBa. a ii TBopu.eM Ii OCHOBOIO 6yna K03a1111HHa.
r:Iposi;;. 06HS1.1a K03aUbKa crapllIHHa, B SIKY BBiiillI.111 H3HKpauii O.lirnttui
3IlOMiiK K03<:11I11HHll. :\liUJ.aHCTBO, llJ.lSIXTa, cnpaB>KHSI e.1iTa yKpaiHCbKOfO
ttapo.ly. TaKi .llO.lH. HK BnroschKHH, He11ai1, Borytt, Lleptt.HTa, ,il>Ka.1a-
.1ail i 6ararn JIHlllHX. Ko3aJJ.hKY cnpasy BOHH CTaBH...:m Ha esponeHChKiii
n.1HTcpopMi, a He3a.1em:HiCTb YKpaiH11 CTaJia .l.1.s1 HHX ro.1ostto10 no.1iT1111-
HOK> MeTOIO. Ue 3aB3SITe. HeyCTyn.mse noKo.1iHHH npo.s1s..1.s1..10 repoi 1rni
3yCH.l.:lH, 0.lHOIO pyKOIO Bi.l6HBal01111Cb Bi.l Boporia, .lpyro10 opraHi-
3YI01IH iKHTTH KpaiHH. Ko3aU.hKHi1 yCTpiii, supo6.1eHuli y .la.1eK11x cTe-
na:x, cra:m Tenep npHK.13.laTH .lO .lepiKaBHHX Il0Tpe6; K03aUhKe BittCbKO.
mo ue 3Ha.10 Ha.l co6010 natta, np113Ha.10 c..1yiK6y .l.1.s1 J.epJKaBH 3a cBii1
nepurni1 o60BH30K.
A.1e u..s1 .l06a lllnpoKoi J.epiKaBttoi npaui np0Tpttsa.1a Helosro. Ule
TiJihKH 3a reThMaHcrsa BnroBChKOro ii .UopolllettKa YKpaiua iKn.1a
cnpaB;ti He3a.1eJKHHM iKHTTSIM, a BiHCbKO nepe}IOraMH Ha pi3HHX ·cppOH-
Tax np02l0BiK)"B3..'IO TP3.l.HU.ii XMeJibHH1111HHll. noTiM K03all11HHa Ha flpa-
B06epe>K>Ki 3attena.1a B 6e3Haliiittii1 6opoTh6i 3 TypKa~1u ir no.1S1Ka~m.
288

a K03aU.hKa s.11a)la y.a.ep>KaJiaeH TiJihKH Ha Jiiso6epe>KHiii ~'KpaiHi. AJie


yTpHMaTH JJ.ep>KaBHY He3aJie>KHiCTh B>Ke He noseJIOCH, K03a11 1rnHa My-
cina npH3HaTH MOCKOBCbKY 3BepxHiCTb, MyciJJa norO..lHTHCH Ha o6Me-
>KeHHSI, niMaTHCSI HaKa3aM MOCKOBCbKHX u.apiB. Lile 11ac-Bi.zt-11acy ni-
.1liHM3/IHCJI BH3BO.lJhHi 3MaraHHSI: HaBiTb 6plOXOBeU,bKHH, mo HaJ.i6iJibllle
ninnHraB MocKBi, npo6ysas p036HTH MOCKOBChKe HpMo. Ma3ena ripKo
nepe)KHBaB ynoKopeHHH csoei Ha4ii, 6a11HB, HK 3aHena.Zla€ 3anopo3hKe
BilrCbKO, HK nrne YKpaiHa; BiH 3ipBaBCH me pa3 .llO BiHHH 3 rpi3HHM
aoporoM, aJI·e cep·e.a. Tpari 1mttx 06craa1rn He 3'Mir
nepes2crn cs~ix 3a.ayMis. Horo HacJii.LJ.HHKH CKopo-
nall.CbKHH. no11y60TOK, Anocron B>K·e TiJibKH 6 0 p O-
H "II H 0CT3HKiB MH'HYJiiOro. n-OJJinlllyBaJIH BiHCbKO-
BHH ycTpiH. niAH-OCHJIH TexHill·Hy opr'aHhau.iJO BiHCb-
K3, KOHc:epsyBa.ilH ;l3BHiH airtcbKOBHH n-06yT, aJie .naa-
HbOrO 3HalliHHH YKpaiHH _B>Ke He MOrJIH npHsepnyru.
He onepnorn 3aTpa1i ii 6yiiHe 3anopo>K>K51.
Tpa.aHU.iH npo Te, iu.o 3 3anopo>K>Kst BHHllIJIO K0-
33UbKe siHchKO. .naaaJia Ci11i BHHSITK-OEe MOpaJibHi~
3Hal4iHHH. Ha H113y 36HpanHCH ste Ti, mo He MOr-
1n1 n-OrOtI,HTHCH llH 3 cou,iSIJibHHl,M. llH 3 rrOJiiTHll'HHM'
rrotteB-OJI:eHm1lM. Ci4 6y.11a ace ornHme!\-1 npoTeCTy H:
6yttTy, ,l3B3Jid 3ax~1CT BH3BOJibHHU.bKHM 3MaraHHSIM,
aJie ttepa3 ni.J.c nm1Jia fl eroicTHllHi nop11BH pi3HHX
aMOiTHHX 0.lHH HU,b. 3anopo>Ku.i Te>K He XOTiJIH ni.ll,-
.:urnarncH Mo:Ksi, i KO.'IH u.ap ne1po 3pyH:HyBaB
Ci11. llIYK3JI'l1 ri·pHCTU'HOBHma Ha rypeU.bKHX 3·e.MJUfX,
ttaBiTb )laJiieKo 3a .llvtta€M. An·e ocTaT-OllHO .H: BOHH
Mycin11 ctK>p11rncH occTaBHHaM. Ocratt.HH Ci11 y>Ke
Hoe Ma11a noni11111ttoro 3ttal.fiHHH, aJie see me 3aJlH-
llIHJJaCH llIKOJIOID BiHCbK-OBOi cnpaBHOCTH, 3a'JIHllIH-
Jl3CSI MicueM, ae no6o>Ktt-O nepexosyB3JIHCSI CTapo-
csi1cbKi l.1033U.bKi 3BH1·rni i Tp3.J.HU.ii. »IJporraJIO CJiaB-
He 3anopO)K)l\fl, Ta He nponaJla c.11.asa«.
Ten BiiicLKa. T11n K,03aKa MH yHBJIHeMIO c06i
3BH11a.Htto SIK sepmtt11Ka, KiHHoro soSIKa. Ue npas-
JJ.a. ane TiJibKl1 Ha-nO.TJOBHHY: K033KH 6yB:IJH{ 11y~
.a.OBHMH sepllIHHKa:MH .H. aoni0.aiJIH .ao6pe llla6.neJO,
aJI·e HK I<iHttora u.e Hie 6yJio na.H:1<pame siMchK-O. Ko-
3aU.bKe BiHCbKO .a.o6yJJo co6i CJWBY HI< nix or a. Bci
.naBHi 1€-0p·eTHKH Bi.H:CbK-OB_Oi cnpaBH nOfO.ll)KYJO!bCH
B TOMy, mo K033KH 6yJJH He3piBHSIHi nixOTHHUi j:'1
canepH, Slid npeKpaCHO BMinH BHK0pHCT3TH TepeH
i .a.iiillIJIH ;I.O ne3BH113HHHX ornriB v MHCTeurni 3a-
KJl3JlaTH lllattui ii rnnaTH saJIH. Ue- 6yJJa pi11 npH-
po.a.·Ha, 60 B nycroMy CTeny €.ll.HHHM 33XHCT0M 6yu
pis i B3JI, m·o iioro caiM K03aK co6i npHr-OT'OBHB.
Te, mo K033KH B noxo)J.ax Kop11crysaJIHCS1 ra6opoM,
~6iJibllIYB:IJrO me CHJIY H: pyXJI.Hsicrb nixorn; niJJ.
33CJIOHOIO pyx0 MOi cpopTeu.i, CKJia~ettoi 3 aooia, Biii-
1

Wa6JIR reTbMaHa MaJenH CbKO MOrJI-0 npOTHCT3BHTHCSI H3Hrpi3ttiWO.My S0p0-


3 1662. p. P11cy110K rOEi. ,llo roro }f{.--K03aKH ycJiaBHJIHCSI SIK He3BHllaiiHi
a dcTopii« fpyweo1.:bKoro. CTpinbU.i. K03aU.bKa .nixora cB-OiM -06c1pinoM B-1-
287

ne4aTb
3aAyHaMCbKOro
KOJa14bKOro
eiMCbKa 3
n04aTKY XIX. a.

ne4aTb ~OpHOMCpCbKMX ne4aTb CnaeHoro BiMCbKa 3anop03bKOro


KoaaKiB 3 KiH14R XVIII. I?. HMJoaoro. 3 >»:lcTopii« JIBopeuo,i.Koro.

pora 3BH4aHHO BHpiwysana 6iu. Ue 3aMiTHe THM 6inbwe. mo


K03aKH piaK-0 MaJIH pylllHHU.i HosiwHx THnis, a 4acro KOpH·
cryBaJIHCSI crapocBiTCbKHMH »numa.mtMH.«. Opratti3aU.i€JO nixoTH
YKpaiHa 3H34HO BHnepe.llHJia nOJlbll.ly, SIKa B XVII. B. see me
ro.lOBHY CBOIO CHJIY onHpaJia Ha KiHHOTi i, HK u.e nptt3H3IOTb icropHKH
nO.TJb~bKOf'O BiHCbKa, y CTpi11ax 3 K03aK3MH nOJibCbKa KiHHOTa ytpa-
THJia CB0€ ~aBH€ 3Ha4iHIHH.
A11e nepesara nixoTH 6yJia BO.llH04ac i cna6010 cropottoio K03aU.b-
1.;·oro 8ittCbKa. nixoTHHU.i 6ym1 3atta.llTO 3ane>Ktti BiJl tepeHy, 3aHattTo
6yJrn 3BSl33Hi 3i 3eMJI.elO, He M3JIH CMi.1HBOCTH pyxis, He 3Ba>KyBamtCH
Ha llUtplllHH p03Max. nor)laH XMeJibHHU.bKHH, €.llHHHH seJJH.KHH 1<033!.lb-
KWH CTpaTer, Bi.ll4yBaB ue JJ.06pe ff OCTepiraB K03aKiB, mo6 33H3JlTO
He .llOBipHJIH CBOiM »SIM3M«. XMeJibHIUlhKHR JIIOOHB BeCTW BiHHY Ha UlH-
pOKHX npocropax, BeJIHKHMH MacaMH JIJO.lleH:. He cmrnHBCH Kono 3aM-
1<is i o6opoHHHX MiCT, He 06~u1raB ix, a iiwos npocTo Ha roJIOBHe siii-
Cbl<O BOpora ii CTap.aBCSI 3BeCn1, 3 HHM reHepanhHHH 6iii. MaiiCTepHO opy-
.llYB3B CBOiMH hOJIK3MH, lllBH.llKHM TIOX-0.llOM CTSlraB ix y 0.ll.He Mirue
i1 6HB Ha aopora Bi.llpaay Bci€JO CBO€JO apMi€JO. He .ll3BaB sopmKHM siH-
CbKaM cnaMHTaTHCH i poaTopomysas ix -O.llHHM y.llapoM. Ko11H no.11Koe-
HHK 30.1otapeHKO 1655. p. BHnpaBHBCH Ha 5iny Pych, XMeJihHHU.bKHH
HaKa3yBaB HOMy, mo6 He 6aBHBCH KOJIO »KYPHHKiB«, M3JIHX 33MKiB, .llH-
UHBCSI BCe, ,le € »fOJIOBa« BOpora, »a 3 XBOC'l'OM TO B>ICe SIKOCb 6y.lle« ....
Ctpateri4HHMH aacaJJ.aMH XMellbHHU.bKOro KepMyBaBCH BHrOBCbKHii A !lo-
poweHKO, a.1Je BOHH He .llOXO.llHJIH B>Ke ,!lO TaKHX OCSlrie, HK BenHKHH
f eThM3H, - TYT piwae BHHHSITK-OBHH TaJiaHT IlOJIKOBO.llU.H. ni3ttiwe.
ni..l MOCKOBCbKHM npoTeKTOpaTOM, 1<0331.J.bKe BiHChKO He MaJIO BiKe 3MOrH
po3BHBaTH wHpwHx ctpaTefi4HHX nJIHHiB. BiHcbKOBi onepau.ii o6Me.>Ky-
Ba.rnrn 3HOBY niXOTHOIO 6opOTbOOIO 3IT03a wauuis, a me 6iJibWe K03aKiB
Y>KHBanH 51K »Hepery115ipHoro ailichKa« Ha cre>Ki, ua po3Bi.llKH, ua .11.pioui
Ha6int.. TaK K03344HHa B XVIII. B. aaTpaTH ..ia Ti TaKTHllHi u.iHHOCTH,
HKi .ao6yna co6i s XVI. i XVII. CT.

MopaJtui QilleoCTH· KOJaU.bKe aiiicbKO Mano oco611HBY u.iay THM,


mo ue 6yno H a p o .ll H € siiichKO. Ko.iH a HHWHX Kpaiuax i .11.eplfCasax
RiHCbKOBY cnpasy BeJia BHll.la eepC'l'Ba po.llOBHTOi WJIHXTH, TO K038ll411Ha
BHiiw11a 3 uapo.nttix HH3iB i HiKOJIH He 3aTpa4yBaJia CBOiX 3BSl3KiB 3. Ha-
288

po.im1. Ue .iasa.10 K03aU.bKOMy BlllChKY TPHBKY i urnpoKy ni.icrany


i HesnLiepnaHy c11.1y: see 3 HapO.lHbOi MaCH Hanmrna.m CBind OXOTHHKH.
csi:-ni soSIKH. Ubmty 3as.IS1Liysa.1a K03allllHHa A csoio BeJIHKY 11uce.11b-
HiCTb: ',ile Kym. Ta~1 K03aK. a .ie 6ai'1paK, Ta'.\1 coTHSI K03aKiS<\ ... Ue He-
3SHLiai'rno 06.1eKrnysa.10 'i BO€HHY Mo6i.1i3au.i10. - KO.iKHa oceJISI .iasa.1a
Si.lpa3y fOTOBY COTHIO.
3SS13Kll 3 Hapo.Imf .iasa.1u K033Ka~I CBi.IOMiCTb, mo BOHffl € 06opo11-
US1mi CBO€i 3e'.\l.li. CBO€i _6aThKismHHH. BCiX HapO.IHiX npas i Ha.i6attb. -
mo BOHH ni.lii'rnalOTb 36p010 3a CBOIO • .l06py cnpaey. Bun.rnBOM UbOfO
6y.10 Ii K03aU.hKe 3a83Slrnl • i HeycrynlfHBiCTb: »CKoprne Hami H3HKH
o6epHyThCSl s3a.I. SIK BOHH .lO Hae nosepuyThCSI«, Ka3a.1u noecrattu.i qa-
cis XMe.1hHHU.hKoro. riporaHstlOLIH m.rnxTy. Oi.l11ac 6ois Ha 6pauJiasm11Hi
B 16.50-ux poKax y .IeHKHX 3aMKax K03ah:H .laBa.1H ce6e BHHHmHTH orHeM,
a He ni.I.laea.1urn. Oi.i 5epecrel.fKOM yc.1asu.1acS1 K03aU.hKa COTHH, mo
ui.mii .leHh ei.i6Hsa.1acS1 Bi.I nepeMO.iKHOi cu,,111 e_opora, a Ha HiHKi ne-
perosop11 He x0Ti.1a 3.laBaTHCSI. Ki.lhKO .iK 3ra.lOK npo TaKHX 6e3iMeHHHX
n03aUbKHX repois CTpil.fa€MO haeiTb y sopo.iKHX .l.iKepe.aax ... · HapO.lH€
SilkbKO po3yMi.10, mo 6opOHHTb CBO€i cnpaBH. »K033KH C.lyiKaTh 1'i,1bKH
3a csoi 80.lbHOCTH«, 33.HSHS reTb:MaH CKopona,llCbKHH u.apesi neTpoei
i SHh:.lHKaB THM KpaAHiii mis uap.H.
~, HapO.IHiM eii'1ChKY npupo.imni 6ye JJ.eMOKpaTHLIHHii' ycTpiiL Ha
CiLii eci K03aKH eea:maJIHCSl piBHHMH. HiHKoro 3Ha11iHHH He Mae pi.l
Hi DOXO.I.iKeHHH; He 3SepT3JIH ysarH Ha ue, XTO l.fHM 6yeae i 3Bi.IKH
npnXO.lHB. y BiHCbKY sci 6y;rn TOBapHlllaMH, eci TBOpH.lH 0.lHO eiH-
CbKOSe 6pau.TBO. HasiTb 3H3THi K03ah:H, mo DOXOlH.lH 3i lllJIH.XTH i .!1.0-
6ysa.1H co6i BHl.llY OCBil!·, He MOf.111 B HiSIKHH cnoci6 3a3Ha11yeaTH
CBO€i BHW.OCTH. Ha pa.li CTaplllHHa CK.1a.laJ1a HH3bh:HH UOK.'liH lfepHi, na
JHaK. mo sci emiw.m 3 pH.lOBOro K03aU.TBa i Ti.1hKH eiHChKOeiA .1acui
3ae.IHl.fY10Th cso€ 3HalliHHSI. KmKHHH. PRllOBHH Toeapum Mir cTaTH CTap-
lllHHOIO: »TepnH K03a11e. oTaMaHoM 6y.llelll« ... UH KoaauhKa .lleMoKpaTiH,
XOll .leKO.rlH nepeXO.lH.la y eaMOBOJllO, 6y.1a no eyri pillH He3BH'·laHHO
U.iHHOIO npHKMeTOIO K03aU.hKOfO BiilCbKa, aeix 3Jip1yeaJJa B 0.!l.HOpO..lHY
U.i.1icTb
A.1e pisH011aCHo npuHa.11eiKHieTh .llO 3anopo3bKOro ei.HchKa y8aiKa-
.1acst 3a eeJIH"--Y ma Hy· ii nolleCTb. Bei K03aKH THTy.1yaa.1aca aanopo3hKHM
.rnu.apcTBOM i .lylKe . ..1.0pOiKH.1H UHM iMeHeM. CoTHHK nnJIHil YMaHel.lh
1653. p. nuea8 .lO 0.!l.HOPO 3 MOeKOBCbKHX 80€80.ll: »A mo eama MHJJiCTb
nucae .llO Hae He..1.aBHiMH qacaMH, mo HaM, npOCTHM .'llO,llHM He fO!lHT!lOI
.llO 80€80..1. JIHCTi8 DHeaTH, - TO MH 3a .:iacKOIO 60iKOIO Tel}ep H e n p 0 c r i,
a J1Huapi aanopoahKoro eiiiehKa. Tenep y Hae, 3a JiaeKOIO 60-
:>KOIO, TYT y eciM Kpaio ciaepcbKiM Hi 80€80..1.H, Hi CTapoeTH, Hi ey..ui
ueMa, - 60.iKe .llaii, mo6 3.lopoe 6ya 5or.aau XMeJihHHU.hKHii, r~ThMau
ychoro eiiicbKa aanopo3bKOro ! Y Hae Tenep naH no.1KOBHHK aa BO€BO.ly,
a nau coTHHK aa cTapocTy; a OTaMaH ropo;t08HH aa cy.1L1.10« ••.
YKpaiHCbKe rpoMa.lSIHCTBo yMi.10 ou.iHHTH eary eeo€i apMii. ~'Kpa­
iHChKa iHTe.1ireHU.iS1 ysa&a.'la K03aKiB 3a npHMHX HaCJJi.llHHKiB )laBHbOfO
KHHiKOfO BiHCbKa. B qacu Caraii.la1rnoro 1621. p. HOBODOe8HlJeHi yKpa-
iHChKi 'B .'la.JHKH TaKHMll C.'IOB3MH Be.1u11a.111 K03a11llHHY: »lUO.ll-0 K033KiB,
TO npo U.HX •1rnu.apCbKllX .llOleii MH 3Ha€MO, ~-0 80HH Haw pi.zt, Hawi
6paTTH i npaeo0ipHi xpncTHIHH ... Ue .iK 60 Te n.11eMS1 c.1a0Horo aapo.ly
pyebKOfO, 3 HaeiHHH 5IcpeTOBOro. IUO BOIOBa.10 rpeU.bKe uicapcmo 4op-
HHM M_opeM i eyxo.:J.o.10M. U.e a Toro noKo.1iHHS1 eiiichKO, mo aa OJJera,
289

PycbKi ripcbKi CTpinbu,i 3 1849. p.

Mottapxa pychKoro, y csoix Kopa6o11Hx no MOplO i no 3eM.:ii (npHpo-


6HBUJH .ao llOBHiB Ko.1eca), nJiaBaJio i KottcTaHTHHoniJih UJTypMyea.110.
Ue BOHH 3a 80~10.auMupa CBHT-Oro, MOHapxa pychKoro, BOIOBaJiu T:pe-
ui10, MaKe.aotti10, IJIJiipuK. Ue JK ix npe.71.Ku pa30M 3 BoJIO.llHMupoM
xpecTHJIHCh. eipy xpucTiHHChKY nputt.HJIH«... A HK u.ittuJia K033llllHHY
HapO,llHSI Maca, npo u.e ff roBOpHTH He npHXO,llHThCH; .llOCHTb Hara~aTH
I(i 6e3qucJieHHi nicHi. B HKHX ocniey€TbCH »CJiaBHi XJionu.i-3anopoiKU.k
Ko3aqqutta TaK Tictto 3BH3aJiaC.H: 3 YKpaiHOIO, m.o y .ztoari qacu aech
yKpaiHChKHH ttapi11. 3eaJIH »K03aU.hKOIO HaU.i€10«. Ko3aU.hKa Tpa.ituu.iH ei-
.airpaJia Te)f{ BeJIHKY pOJIIO B o6HOBi yKpaiHCbKOi Hau.ioHaJihHOi CB°i;IO-
MOCTH; cnora.au if onoei.aattHH npo 3anopo)f{u.ie yce 6iJibllle po36y.a)f{y·
BaJIH i po36y.zt)f{YIOTb -ryry 3a CBOiM eiHCbKOM i C80€IO .itep:>KaBHiCTIO.
I ue, m.o ni.aqac yKpaiHCbKOi peso.110uii 1917. p. Ha eyJIHU.HX Kucea
IlOSIBHJIOCH BiHChKO B .ll3BHiX 3anop03bKHX y6paHHHX, CBi.llllHTb Haii-
Kpam.e npo u.e, HKe iCTOpHllHe 3HalliHHR MaJia K03allllHHa.

Eoi.11>or. faJ1Bn1tlri oprui.Janii 184S-1849. pp. Xo11 PociH cKacyBa.11a


1\03allllHHY' naMHTb npo ,llaBHe 3anop03hKe Bi.H:ChKO 33JIHlllHJiaCH m.e ,AOBri
11acu i e pi3HHX MOMeHTax auputtaJia Hattoeo HK nocTyJIH! :>KHTTH. CaMa po-
ciiichKa .aepJKaBa, m.06 CKpinHTH CBOi 80€HHi CHJIH llaC-,llO-llacy CS1ra.11a
.AO K03aU.hKHX Tpa.llHU.iH. 3aBJlSIKH UhOMY 3aJIHUJHJIOCH Ha Ky6aHm.11Hi
4opttoMopchKe siuchKO, mo a ncprni llacu 3axoeyaaJio eipHo aanopo3h-
KHH ycTpiu. ni3ttirne, KOJIH Pocii rpo3HJia tte6e3neKa ttai3.llY Hanon€otta,
uap OJieKcatt.llep I. ,llae m1Ka3 TBOpHTH Ha YKpaiui K03aU.hKi noJIKH; Te
caMe 6yJIO ni,llllaC nOJibCbKOrO noecraHHSl 1831. p. Ta ni.llll3C KpHMCbKOi
BiHHH. AJie Bee Te 6ynu TrJibKH Ce30HOBi opraui3auii ii pociiiChKHH ypsl.'l
He .llODYCTHB .llO UbOro, mo6 U.H o6HOBJieHa K033llllHHa npHHSIJia yKpa-
iHCbKHH H3UiOH3JlbHHH xapaKTep. 3 .llpyroro 6oKy TaKO)f{ nOJISIKH CSff3.'IH
OXOlle .llO K03aUbKHX apa3KiB, mo6 npH€,llHaTH yKpaiHChKe HaceJieHIUI
.AO ceoix noecraHb. Oco6JIHRO cnaeHi 6ynu 3anopo3hKi K03aKH n0Typ-
11euoro Ca.llHKa narni (MuxaiiJia 4aiiKOBCbKOro), c<t>opMOBaHi B Ty-
pellllHHi ni.ll11ac KpHMChKoi niiiHH. TaKuii 6ye eninbOr K03all'IHHH.
Ha HHllliii OCHOBi DOBCTaJIH raJIHUbKi eiACbKOBi opralii3auii DU'l3C

•lcropia Y1.pa1Bc1.soro BilcHac. 19


290

»BeCHH Hapo.uiR« 1848. p., a CaMe HauioHaJihHi rsap.uii, HapO;J.HSI C3!\-10-


o6opoHa i 6aTaJiiOH pycbKHX CTpi~'lbU.iB.
fli.ll HanOpOM 6epe3HeBOi peBOJllOUii 1848. p. uicap <l>ep.UHHaH.ll .ZiaB
.ll03BiJI TBOpHTH Ha TepuTopii aBCTpiHCbKOfO uicapcTBa T. 38. Ha 1..1, i-
0 Ha JI b Hi rs a p .u ii, mo aa ypH.llOBHM CTaTYTOM MaJiu 6yTu ))o6opo-
HOIO KOHCTHTyUiHHOro MaHapxa,. aanopyKOlO KOHCTH'Ij'Uii H 3aKOHiB, ni.u-
CTaBOIO cnOKOIO i BHyTpilllHbOfO nop.H.UKy, CTOpo>KeM He3aJie>KHOCTH
i uiJIOCTH .uep>Kasu Ta si.unopolO KO>KHOro Hana.uy Ha Hei«. B faJIH4HHi
uicapCbKHH .ll03BiJI BHKOpHCTaJIH si.upa3y no.rl.HKH, IU.0 nollaJIH opraHby-
saTH cBoi rsapJ.tii no scix MiCTaX i MicTe4Kax, a Ha.BiTb no .ueHKHX ce.11ax;
8 KOpOTKOMY 11aci ix Bi.ll.lliJIH MaJIH 11HCJIHTH ,!J.O 20.000 JllO.lleH.
YKpaiHUi s TOMy 11aci moiiHo no11uHaJiu opraHi3yBaTHCH noJiiTH1IHO
i He MaJiu 3Moru BHKopuCTaTu npuro>Koro MOMeHTy. Ha 3a3HB foJIOBHOi
PycbKOi Pa.u1:1 yKpaiHCbKi rsap.uii 30praHi3yBaJIHC.H TiJihKH y KiJibKOX
MicTax, .ue 6yJio 11ucJieHirne yKpaiHCbKe HaceJieHHH, a caMe y CTpmo,..
)l(oaKBi, Eepe>KaHax, TepHonoJii i 5Isoposi. AJie Maii>Ke BCIO.llH ui rnap.llii
aycTpiJiu nepenoHu 3 6oKy ypMOBHX KOJI i He po3BHHYJIH rnupmoi
)li.HJibHOCTH. 4JieHH rsap.uii BHcrynaJIH B Hapo)3fix 0.llBrax, B 5IBopoBi
B K 0 3 au b K H x rnanKax, 3 Billl.3HaKOIO y BH.lli .TlbBa; KOporBH rsapJJ.ii
6yJIH CHHbOi KpaCKH 3 30JIOTHM .lJbBOM 3 OllHOfO 6oKy, a no .upyriM
MaJIH pi3Hi KapTHHH, Hnp. CB. BoJIO.llHMHpa, Ha.uii i HH. naMSITKOIO no
rsap.uiHX 1848. p. 3aJIHlllHJIHCH CKJia.aeHa TO.lli K-OMaH.ua )lJISI snpas, »Py-
KOBO.llCTBO .llO snpaBH .llJISI CTpa>Ki Hapo.llHOi« 3 iHTepeCHOIO Tep~ti­
HOJibOri€IO.
npu KiHUi 1848. p. ascrpiiichKHH YPSl.ll 30praHiaysaB cneu.iH.'lhHY
c e .'l SI H ch Ky o 6 op o Hy Ha raJIHUbKOMY Oi.uKapnaTTi, mo MaJia Ha
MeTi He .uonycTHTH Ma.uHpCbKHX nosnaliuis .uo' faJIHllHHH. CeJIHHCTBO
HlllJIO OXOTH-0 .llO UbOfO BiHCbKa TaK, mo np. CTaHHCJiaBiBCbKa -OKpyra
BHCTaBHJia 6iJibllle SIK 17.000 JIIO)leH. faJIHUbKa iHTeJiireHUiSI CTapaJiaCH
Ha.uaTH uiii oct>iuiHJihHiii opraH.i3auii Hau.ioHaJibHHH xapaKTep; ni.!lqac
)lect>iJIH.llfl xop OilOJI4eHU.iB cniBaB TO.llilllHiH Hapo.uHiH fHMH »MHp BaM
6paTTSI« i Hapo.UHIO niCHIO »MamepylOTb lIIBaJll>Kepu, macJIHBa iM
popora«.
YKpaiHCbKHii xapaKTep Mas TaKO>K 6 a Ta JI· io H p y ch Kw x rip -
c b K H x c T p i JI b u. i B, CKJia)leHHH 3 OX-OTHHKiB, IU.O noecraB 1849. p.
3a iHiUiHTHBOIO foJIOBHOi faJIHU.bKOi Pa.lln: BiH TaKo>K Mas encTynHTH
nporn· Ma.llHpcblwi pe:s<)JIIOU.iL C<J>opMoBaHo iioro s 1400 JIIO.Ueii, xo'l
3fOJIOlIIeHHX OXOTHHKiB 6yJio 3460 i cnpaa.ui BRCJiaHO Ha Yropw.1rny,
aJie y 6oSix eiH He 6paB y11acru. IHiI.tiHTOpu npocKryeaJJH .llJISI cTpiJibUiB-
Hapo.uHiH -0,llSlf: »rapHO apo6JieHHH KOJ>OTKHH rjpCbKHH c,ipallOK 3 pychKO-
... apo.llHiMH, CHHbO-.>KOBTHMH BHJIOraMH, 11epBOHi a6o CHHi lIITaHH, xo-
)la11KH i KpncaHh, .uo roro TalIIKa i peMHib a Jia.uieHHU.elO«. AJJe ni3Hime
crpiJibUi .llicTaJIH HHlIIHH MYH.llYP: manKa CH1tt11 cKJia,llaua a &eJIHKIRL
.uamK-OM i >K-OBTHM o6lIIHTT.HM; 1<a6aT 11epBOHHH 3i CTO.H11HM KOBHipoM,
3 CHHiM o6paM-OBaHHHM i CHHiMH »poraJieKaMH« Ha paMeHax,. ~ 0.llHHM
p.Sl.ll-OM 30JIOTHX ry.ll3HKi•B; Ha Ka6aTi peMiHb y noffci. i peMeHi, w.o nepe-
xpew.yeaJJuc.a Ha nJie11ax BH6HBaHi 6JI.HlIIKaMH, lIITaHH CHHi 3 >KOBTHMH
JISIMnaCaMH; noaepx KOpOTKHH cipaK 3i CHHiM o6paMOB3HHHM, CHHiMH
neTJIHMh Ta ryJJ.3HK~MH; 3BH'llaHHi 11epeBHKH ~ a6po.H - KapaoiH i Jl.08~
6arueT. Oct>iu.epa Ma,11u Jl.OBri ma6JJi. Ue 6yJJn ocTaHHi yKpaiHCbKi elA-
CbKOBl ct>opMau.ii a>K .llO cBiToeoi 8iiiHn.
TPETSI llACTHHA

36POHHICHRHCY4ACHOi~06H

~HpalHa aa6mgu aMazaJ1a f)O 6oJti.


cif. JioA'bmep
YKPAIHCbl<I ClllOBI CTPIIlbQI
Han1tcaa 0-p 50ZOOH I'IUITeBU!f, 1 6. COTH&fH Y. C. C.

1. n 0 If a T I( H Y. c. c. i n e p w i n 0 x 0 AH.

floqnm apiJ1eIUtKOi opraei.Jao.ii. JlHH 28. 11epmts1 1914. p. nb.11ac


eeJin11aBoro Kpa€eoro Cmd:ibCbKo-Ci11osoro 3ir.sHry, mo BiA6ysrn 3 Ha-
ro.zt.n COTHX poKOBHH uapo.zt.HH uauJoHaJihHoro remH YKpaiHH, By.nHU.SIMH
JlbBOBa npoiiIIIOB BeJIH1I3BHH, 6araTOTHCSl1IHHH noxiir. citIOBO-COKi."lbCbKHX
oprattiaatiiii. Y U.hOMY noxo.lli, a nepe.zt.Hix .Horo .TJ:aBax, iIIIJIH crpyHKi
PSlllH Ci'llOBHX i Co1<iJibCbKHX CTpiJibU.iB. nonepe.zt.y KiHHHH Bi.!l;tiJI
Ci'llOBHX CTpiJihU.iB I. 3 npoBi.ll.HHKaMH acix cTpiJieIJ.hKHX opraHiJau.iH,
3a HHM 11acrHHHO 036po€Hi comi ii 'lleTH: aKa.zt.eMi11uoro ToaapHCTBa Ci-
1..fOBHX CTpiJihU.iB, JibeiechKHX Ciqoenx CTp·iJihU.iB II., EopHcmwu.ie, 5Iso-
pieu.ie i CoKiJihChKHX C-rp.iiJihU.iB 3i Jlbeoea. Bci - B O.ll.HOCTpOSIX.
Ue 6ye nepIIIHH npHJIIO.ll.HHH BHcryn uoeoi cTpi.neIJ.bKOi opraHi3au.ii,
mo DOCT3BHJl3 co6i 33 MeTy ni.zt.rOTOBHTH yKp3iHCbKY MOJIO.ll.b jlO 36poAuoi
poonpaBH 3 uaiirpi3HiIIIHM BOporoM yKpaiHCbKOro uapo.zt.y - 3 MOCKROIO.
CaMa i.zt.eSI BiHCbKOBOfO BHIIIKOJIY MOJIO.lli aapO.llHJl3Cb me Ki.TfbKa
poKiB nepe.zt. CBiTOBOIO BiHHOIO, M36Yfb 1911. p., TaKH cepe.zt. CaMOi MO-
Jl-0.ll.i. Ii Il0'll3JIH 3.ll.iHCHIOBaTH B T3HHHX, 'llH uaniBT3HHHX cepeitHbOIIIKiJib-
HHX i yttiaepcHTeTCbKHX DJI3CTOBHX Ta ocaiTuix rypTKax. AJie moiiHo
33 63JIK3HCbKOi BiHHH, KOJIH 33MiTHO 33fOCTpHJIOCSI cynepHHU.TBO Mi.>K
Poci€10 ii Aacrpi€10 ii 33pHCYB3BCSI ueMHHYtIHH KOH<f>JiiKT MiiK U.HMH
,!1.epiK3B3MH, U.SI i,lleSI, BHnJieK3Ha B .ll.Ylll3X yKpaiHCbKOi MOJIO.ll.i, uai'IWJla
Bi.llfOMiH i B noJiiTH1IHHX KOJiax i cepe.ll TO.ll.iIIIHiX cnopTOBo-pyxaH-
KOBHX TOB3pHCTB, Ci'lleH i CoKOJiiB.
lluH 15. rpy.llHSI 1912. p . .zt.osipo11Hi 36opH »YKp3iHChKoro CTy.lleHT-
ChKoro Co10Jy« pirnHJIH notI3TH e"iiichKOBe H3B'llaHHH cepe.ll MOJI011i. Ta
16. rpy.zt.HH MiJKnapTiHHHH KoMiTeT yaHBCH BHnpau.10B3TH ii nepe.11.arn
e.11aai Ha 3aTsepir.JKeHHSI craTyT »YKpaiHCbKOro CTpineU.bKoro TosapH-
crna«. PiBH011arno »Y K pa i H c b K H ii Ci q o e H ii Co 10 3« cTap3BCSI npo
3arnep.zt.1KeHHS1 CT3TYTiB )(JUI csoro »ToBapHCTBa YKp3iHChKHX CTpiJihU.in«.
KoJIH o6H.llBa crarym BJI3.zt.a ei.zt.KHHyJia, ronoe3 »CilloBoro Co103y« .ll-P K.
TpHJibOBCbKHii BH€ll.H3B y r3JIHIJ.bKOMy H3MicHHIJ.TBi 3aTBep;u1<eHHS1 HHwo-
ro CTaTJTY )) T 0 B 3 p H c TB a c c
i q 0 BHx T p i JI bu. i B«, mo 6ye M3Hif<e
eipHHM nepeKJia.llOM craryTiB noJihChKoro »CTIIIeJibU.a«. CTicJIH H:oro aa-
TBep.zt.iKeHHH 18. 6epe3HH DOBCT3€ y JlbBOBi ·nepIIIe CTpiJieIJ.bKe TOBapH-
CTBO »Ci q 0 Bi c T pi JI bu. i«, .ll.0 SIKOfO He336apoM npH€.llffYIOTbCH TOB3pH-
CTBa Ha npoBiHU.ii. nepIIIHM npoBill.HHKOM »CiqOBHX CTpiJibIJ.iB« y JlbBOBi
CT3B Bi.ll-OMHH JihBiechKHH 3.ll.BOKaT .zt.-p B. CTapocoJibChKHii, iioro 33-
crynHHKOM n. KaT3M3H, niauiwi CT3pIIIHHH Y. c. c. TOB3pHCTBa »CillO-
BHX CTpinhU.iB« <f>opM3JibHO aaJIHIIIHJIHCSI caMOCTiiitti, IJ.hOro BHMaraB
craryT, 3Jle Hacnpaa.zt.i ix 06€.zt.HYBaJia i npOBO.ll.HJia HHMH T. 3B c T pi-
JI e u. h Ka Ce Ku. i SI npH »YKp. Ci'IOBOMY Co10Ji«. He336apoM AO »Ci 1 10-
enx CTpi.nbU.i8« ecrynna i 3K3.ll.eMi'IHHii CTpiJieU.hKHii rypTOK, mo iioro
294

30pratti3yBaJIH KOJIHlllHi - qJieHH cepe.llHbOlllKiJihHHX UJiaCTOBHX rypTKiB


ni.ll npoBO.llOM cry.ll. <f>iJihoco<f>ii I. 4MOJIH. Ta· KOJIH ni.llqac npau.i aKa-
,lleMi1rne TOBapHCTBO He 3f0.llHJIOCH npH3HaTH Ha.ll co6010 aepxoBO.llCTBa
»Ciqoaoro Coiosy«, TOJJ.i aiu 25. citiHH 1914. p. saettysaa y Jlhaoai HHlllc
TOBapHCTBO ni)l Ha3BOIO »Ci q 0 Bi c
T pi JI bu. i 11«1 ), )le fOJIOBOIO Bll-
6paH-O CTy.ll. npaa P. ,llalllKeautia, ni.3Himoro CTaplllutty KHiBCbKHX CiLio-
eux CTpiJihU.iB. KpiM u.ux o6ox ocepe.llKiB CTpiJieU.hKoro pyxy, B occHH
1913. p. noacraa y Jlbsosi lll!e ii TpeTiif - »CT pi JI e u. h Ku ii Ky pi uh((
npu TOBapHCTBi »COKiJI«, 3 rypTKaMH Ha npoBiHu.ii.
TaKuif 6ys n-011aToK Ha raJIHIJ.bKiii YKpaitti CTpiJieU.hKoro pyxy, mo
B3HBCH nponaryaaTu cepe.ll yKpaiHChKOi cycniJih-HOCTH i.llelO s6poiittoi
60p0Tb6H i rrpaU.IOBaTH .llJIH .Bi.llHOBH yKpaiHCbKOi 36pOHHOi CHJIH. 3Ma-
raHHH yKpaiHCbKOi MOJIO.lli HaTpanJISIJIH cnepllly Ha BeJIHKi nepenOHH,
roJI·OBHO ai)l Kpa€Boi a.llMif:licrpau.ii. Botta crnpaJiacH cnuttHTH HOBHH pyx,
i B.llepJKaTH iioro 60)1.aH y »"6e3neLIHHX« i HelllKl)lJIHBHX MeJKax. IJ:le.H
aiifchKoaoi opratti3au.ii a TPY.llOM npoMomysaJia co6i lllJIHX i c~_peJl B.!Ja-
cttoro rpoMa.llSIHCTBa. Eo BOHO, samne TO.lli reTh qucTo KYJihTypttoio po-
60To10. H 6opOTb60IO 3a IlOJiiTHLIHi npasa Hapo.lly B faJIHT.IHHi, BHHBHJIO
.llJIH u.i_€i i.llei MaJio sposyMiHHH. Ta u.i nepenouu eHTY3hI~MY yKpaiHChKoi
MOJIO.lll He 3MeHlllHJilf. Botta, tte orJIH.llaJiacb Ha »Tsepe3t« roJIOCH cTap-
lllHX, y11uJiach BO€HHoro peMecJia, ueaTOMHO nonyJIS1pu3yaaJia rac.110
»Bi'iiua 3a YKpaiuy« if 3a ii .llepJKaatty caMocTiHHiCTb. ·
CTpaa.lla, U.H npau.H He HlllJia cniJihH-O, B O.lI.Hiii opraui3au.ii, BOHa p03-
6usaJiaCH tta Tpu ocepe.llKH. AJie sci BOHH 3aJIHlllHJIHCH s nocTiH-
HOMY KOHTaKTi MiJK co6010t i B )J.eHKHX iMnpe3ax BHCTynaJIH pa30M . .no
Ciqosux CTpiJihU.iB I. HaJieJKaJIH caMi cry.lleHTH BHl.ll.HX lllKiJI i U.H opra-
tti3au.iH o6Me>KHJiaCh JIHrne Ha JlhBiB. CK.11a.llOM i nporpaMOIO npau.i
BOH3 6yJia Hat.Ie lllKOJIOIO craplllHH. npau.10a'aJia BOHa y .llBOX HanpHMKaX:
Ha.ll i)leOJibO(iqHHM nepeBHXOBaHHHM MOJIO.lli ni)l raCJIOM 36pOHHOi 6o-
pDTb6H 33 caMOCTiHHiCTb Hatiii H Ha)l yce6iLIHOIO Ui)lfOTOBOIO csoix q,1e-
1-1i,s lJ.0 BO€HHOro peMeCJia.
,llJISI 11.bOfO CTy.lleHTChKa MOJIO.llh BJKe Ha IlOT.IaTKy 1913. p. IlOT.IaJia
BH)laBaTH iJJ.OOJibO(iqHHH JKypHaJI »Bi.llryKH« ni11. pem~,Ku.i€IO CTy.ll. yui-.
eepcuTeTy 0. KyqepilllKH. ,lleai3010 IJ.hOro >KypHaJiy 6yJia yKp~iHChKa
,llepJKaea i s6poiitta 6opp-rh6a 3a ii caMOCTiiiuicTh. KoJiu llle u.iJIHH
1913. p. siifChKOBO-BHlllKiJihHa npau.H CiLiosux CTpiJihU.iB I. 6yJia 11.0Eo..1i
CJia6a fl .o6MeJKyeaJiach roJIOBHO TeopeTHLIHHMH BHKJiaJJ.aMu, BJKe B lllKi,,1b-
HoMy pou.i 1913-14. BOHa CHJibHO O>KHBHJiaCb. KpiM TeopeTHLIHHX KypciB.
tIJieHH TOBapucTBa Bi.ll6ysal0Tb 60€Bi anpaBH, nqaTbCSI qpiJIHTH ... ,Ue~rni
tIJiettu, -Hop. 0. Ksac, B. Ky11a6chKHH, E. fttaTesuq i u_H. B3HJlHCH
CKJiaJJ.aTH yKpaiHCbKY BiHCbKOBy TepMiHOJlbO(ilO ii Ili.llpyqHHJ<il. y BHCJii-
.lli U.i€i npau.i UOHBHJIHCSI ll{e 11.0 BiHHH B »Ei6JiiOTeu.i BiLIHOfO peBOJIIO-
u.i:ottepa« nepuii Tpu ni11.pytiHHKH npo Kpicu cucTeMH MaHJiixepa i npo
BiH_CbKOBY KapTorpa<f>ild.
TaKCaMO i a »CiqOEOMy Coiosi« HlllJia >KHBa opraHisau.iHHa if BH-
WKiJibHa po6oTa. BJKe B 1913. p. IlOBCTaJIO KiJibKa TOBapHCTB Ha npoBiH-
u.ii, y 1914. p. ix T.IHCJIO, He BBa)l(aJOqu Ha pi3Hi nepenOHl:f Bill a)lMi'ffi-
crpau.ii, 3Ha11Ho spoCJio _TaK, mo .no aiiiHn Coios HaqucJIHB ix 96. ,Uyme
eHepriHHO i 3 eeJIHKHM . ycniXOM npau.ioaaJIH TOBapHCTBa fOJIOBHO
. y Jlhaoei ni.rt npoeo.noM P. ,llamKeau11a, e EopucJiaei ni.n npoBO!!.OM
i) 3 Toro qacy ai;a.ie~liqee TOea.pocTBo C. C. o.iepil\a.10 'lnc.10 I.
295

BHAaHHR aKaAeMi'I·
HOi MOAOAi 1913.
1914. P·

I.:i.eo.1hori 'IH11i! '.Jpl'a11


»Bi.J,ryi,u(( Ta uiii-
Chl\OBi (lpowypi.11.
~o BllilW.111 '>Eio-
.liGTe~i Bi'lnoro pe-
eo.1toniottrp11 :<.

/ -1."'
\•

iHiK. <I>. Jles1n.J.hKOro i B C0Ka.1i ni.l opy,io10 0. LleMt1yKa Ta B 5Iso-


p<>Bi. Ciqosi CTpinbU.i II. y JlhBOBi rypTysaJIH roJIOBHO MichKHH eJI€MeHT,
peMicmucis i po6iTttHKiB. Po60To10 nposo.aH~rn CTy.lleHTH yttisepcHTery,
11Ki rnopHJIH B TOBapHCTBi 1-y 11eTy. TyT noncTaJia A oKpeMa iKiHot1a
11ern ni.n opy.nmo cTy.ll. yttiseprnTeTy 0. CTenaHiBHOi, ni3Hirnoro xo-
pyiKoro Y. C. C. Ci11osi CTpiJihU.i II. A 6opHcJiaschKHt1 sn.n.niJI neprni
.n:o6yJIH 6iJlbrny KiJihKiCTb Kpicis CHcTeMH BepH.llJIH, MattJiixepa i Kpo-
na11Ka.
B 6epe3Hi 1914. p. 3Hosy 06€.lltta.rncb o6Hasi .1bBiBCbKi CTpiJieilhid
opratti3au.ii C. C. I. i C. C. II. ao criiJibHoi npau.i. THMTO ·11 iKHBime
nirnJia po6oTa He JIHrne y JlhBOBi, aJie .H Ha nposittu.ii. BHc.TJi;.lOM u.i€i
cniJibHOi npau.i o6ox TOBapHCTB 6yJio nornHpeHHH ciTKH TOBapHCTD,
CKpinJieHHH BHlllKiJibHOi npau.i i'i BH.llaHHH neprnoro IlOBHOro »TI pa.
bHJibHlt~a nixOTHHl.VI«~).
I 3 TpeThoro ocepe.nKy CTpiJieU.bKOi opratti3au.ii, rnsapHCTBa »Co-
KiJI«, BHHlllJIO KiJihKaHaU.HTb CTpiJieU.hKHX rni3Jl Ha nposittu.ii. 5IKc.TJi.ll
npau.10sanH ceKu.ii a TepttonoJii, s 4opTKosi, 30.104esi, s ropo.aKy Ta
y JlbBiBCbKOMY IlOBiTi. JlbBiBCbKHH KypiHb ni.n npOBO.!lOM BH3Ha4HOro
)li.H4a COKiJlhCbKOfO pyxy c.
ropyKa, a noTiM Bi!l seCHH 1914. p. ni.l
KOMaH!lOIO .npa C. lllyxeBH11a, paa-y-paa 3pocTaB CoKi.'lbCbKi CTpi.1tblli
B11HJIHCH aiHch1<osoi MyrnTpH, 6o€Boi cnpaBH i BJia.lliKyBaJIH Kyprn
CTpinb6H. »3anopo3hKi BicTH«, Toir.irnttiH opraH »COKOJia-EaThKa«, npo-
naryBaB i.aelO BiHCbKOBOfO BHlllKOJIY i .apyKyBaB cpaxosi CTaTTi 3 pi3HHX
)liJISIHOK BiHCbKOBOfO 3HaHHH.
3 U.HX Ka.npiB nepe.llB0€HHHX CTpiJieUbKHX TOBapHCTB .lllCTaB ni3Hirne
JIHion Y. C. C. 11HMaJio i.neiiHHX nposilHHKiB, cTaprnHH i ni.nCTapunrn.
Ha seCHy 1914. p. sci ·cTpineU.hKi rnsapHCTBa no4a.rn roTOBHTHCff .no
seJrnKoro Kpa€Boro CoKiJJbChKo-Ci'iosoro 3.ns11ry Ha qepBeHb. Ha u.e
~BHTO IlOBHHHO 6yJio Bee 30praHi30BaHe CTpiJJeU.TBO HBHTHCSI B o.mo-

2) floro J.la.J,11.111 0. Cem·11K11; Ta O. ,l<':\1'1)"1\ na ornoni aetTpiiich1>0ro c.1y4Cionoro


1ipae11.1h111;i.;a ,.Dicnstregkment , ...
298

CTp-OHx. I Jl.IHCHO 28. qepBHH BHcry-


nHJio B noxo.n.i HKHX 500 yMytt.n.y-
poaaHHX i HanOJIOBHHY 036p0€HHX
CTp.i.JibU.lB.
Ko;rH cnoJiy .J.HH Ha 3.llBHrOOOMV
Maii;nani CTattyJIH BH6patti 11ern crpi-
JI'eu.ma .n.o 60€BHX srrpas, caMe ro.n.i
H&.lliHIWia ,ll.O JlbOOBa Te.n€rpa<l>'i4!Ha
3BiCTKa, mo B Capa€Bi, CTOJIHU,i OK)'-
nosattoi ABCTJJO - YropmttH010 6aJI-
KaHCh~oi nposittuii DOCHH, Bi.II. K)"Jll
cep6ChKHX 3MOBHHKiB ynaB HacJri,ll.-
HHK npecro.ny apXHKHH3b <f>ep.ll.Hiffatt.n..
i3 .n.py:>KHH-OIO. UHM ll'H:H-OM MCTHJlac.s1
HeBeJI.aKa Cep6i.s1 aa 0Kyna~i10 Boc-
HH. .
Ueii CTpi.JI, mo iioro saM.iipHJm y
rpy.n.11 <J>ep.ll.HHa:tt,ZI.a, cep6cblGIH Ha-
u.iottaJiiaM i MOCKOBChKHH iMrrepi.sI-
Jri3M, mo HOMJ .n.onoMaras, 6ys ra-
CJI•OM .n.o csiroooi B.iii·aa.
3as.ZI.SIKH CTpiJieu.rny, yKpaiHChKHH
Hapi.n. faJIH1IHHH CTattyB .n.:o Hiei XOll
nCHxi4HO TpoxH ni.llrorosaiHHH. CTpi.-
OraMaH CeHb ropyK, KOM3HAaHT HypeHH JieU.TB·O caMe BsiihWio B ueii caiw-
1. no.nHy Y.c.c. B 0)1,HOCTp<>IO COTHJma BHH KpyTi>K HK aKTHBHHH o6opOHel.lh
Cmli.lbCbKllX CTpi.'lblliB J 914. p. Hau.iottaJIHHHX npaB y faJI'Hll1HHJ i SIK
Biu JreeyB B 60.1bmeeuo,LKO!llY Konu;e11- asaHrap.n.a BH3BOJihHHX 3Mara Hh
1

Tpao,Hino!lly Ta6opi 1921. p yKpaiHCb~Or-0 HapO.lJ.y.

Mo6ini3ani• Y. C. C. rncn.s1 nporoJiornettiu: i\ocroi€10 BiHHH Cep--


6ii (28 ..rn:ntt.sl 1914. p.) B>Ke. He 6y.110 Hi.HKHX cyMHiBiB, mo KOHQlJliKT'"
He 06Me>KHTbCSI Ha o6H.n.Bi 3aiiHT-epe-
<.:OBaHi .n.ep>KaBH. By;r-0 .s1cHO, mo aa
Cep6iio 3aCTyrrHTbCH PociH i mo u.e·
.J:OBe.a:e .n.o 36poii-ttoi po3npaBH Mi)K
o6oMa HO"P'O>KHMH rn6opaMH - A iH -
Ta HT 0 IO (AHrJii€IO, <J>pam.ti€10 ii
P.oci-€10) i T. 3B. CoJ03-0M Ocepe.n.-
ttix llepiKaB-HiM·et.11mnoio M: Aecrpo-
Yf'OpIUHHOIO. Ta ·ttapeuITi,_ B I.t1M: cai-
TOBiii Bitttti 6y .a.e BHpirnyaaTHCSI .ll-0-
.lJSI yKpaittoChK-Oro ttapo.n.y. THMro
CTapllIHiHa ooc.n.HaHHX Ci11t0BHX
CTpiJibuiB y JlhBosi, aa 3BOCTK)' npc>
3araJ1bHY Mo6iJI'i.3auiio, po3iic.JlaJia
BCiM llJite'llaM HaKaa SIBHTHCh ,ll.O JlhBO-
Ba Ha .n.eHh 3. cepnttH.
CilfOBllM CTpi.nellb 1914. p., B OAHOCTpOD fli.ZI.O BIJJIHBOM UO.lJ.iH i aa IlOllH-
Ci'IOBllX CTDi.lblliB 11. HOM CTpi.zreu.rsa 06€.zr.murnCB llH.H 2.
297

cepnHH Bci yKpaiHCbKi noJiiTHLIHi naprii .lO cni.lhHOi aKu.ii i )J.JISI UbOfO
BH6paJIH ~>f 0 JI 0 B Hy y K pa i H c b Ky pa .ny« 3 .npoM KoCTeM .ne-
BHUbKHM Ha LIOJii. Ue.H HOBHii no.!IiTHLIHHH nposi.n nepe6paB y rnoi pyKH
i cnpasy opratti3au.ii yKpaiHCbKHX .no6poBOJihU.iB. llJIH U.bOfO r. Y. P.
noKJIHKa.11a .no JKHTTH oKpeMy ycrattosy »Y K pa i H c b KY 5 o €By ~'­
n pa By«, 1.1.{0 MaJia 6yTH BepxOBHOIO B.11a11010 Ma.H6yTHbOi yKpaiHCbKOi
BiHCbKOBOi opraHi3au.ii, JI€riotty YKpaiHCbKHX Ci40BHX Crpi.'lbU.iB. npo-
00,l.HB HeIO Bi.ll.OMHH opratti3aTOp r.iqeii .n.p. K11pmw TpHJihOBChKHH.
llttH 6. cepnttH, nicJIH nporoJiomeHHH BiHHH Poci€IO, o6H.ZlBi npoBi,atti
ycTaHOBH BHCTynHJIH 3 Bi.ll.OMHM MaHicpeCTOM .no yKpaiHCbKOfO HapoJJ.y.
B HbOMY 3HcosyBaJIH BOHH cTaHOBHru.e yKpaiHCbKoro ttapo.ny, .Horo ro-
TOBiCTb CTattyTH B 6oporb6i no crop·otti ocepe.attix .!l~pJKaB i 3aKJIHKaJIH
yKpaiHCbKY MOJDO.ll.b r:onOCHTHCb ni.rl >KOBT0-6JJaKHTHHH npanop YKpaiHCbKO-
ro Ci110Boro CTpi.n:eurna, .zI.JIH 36pm1noi p03npaBH 3 MOCKaJJHMH. Ha MaHi-
<fleCT Bi.nryKHYJIOCH Bee yKpaiHCbKe Hau.ioHaJibHO-CBi.llOMe rpoMa,ZlSIHCTBO.
Cnpaao10 opratti3au.ii JIEriotty 3axonHJiacb He .'IHme MOJIO.llh, iH u~Hpo
cniB11yBaJIO ii crapme fPOMa,ZlSIHCTBO, BBeCh Hapo.n, 6e3 pi3HHU.l cratty
ii noJiiTHqHHX nepeKoHaHb. MaJio aaJIHlllHJIOCb MiJK ryoMa.ZlHHaMH raKux.
J..U.O He 6aJKaJIH 6 6yJJH TO.lli .nonOMOfTH 4HMHe6y.nb oprattiaau.ii yKpa-
iHCbKOfO JI€riotty.
Ha y .nepJKaHHH .no6poBOJihU.iB nornnaJJHCH 3 ycix cTopitt Kpa10
J..U.e.npi JKepTBH. 3a MiCHU.b cepnettb yKpaittCbKHH, a.ne6iJihllla Manoae-
MeJibHHii ceJIHHCbKHii Hapi.n, CKJiaB KiJihKaCOT THCH4 KOpOH rpollIHMa, ,10-
porou.iHHOCTHMH i B tta-rypi. B TOM.}' caMoMy qaci aroJJOCHJIOCH nolla.ll
.!lBa.n.u.HTb THCS111 .no6p<>BOJihU.iB i3 u.i.noro Kpa10. TaK Bi.llryKttysrn yKpa-
iHCbKHH Hapo.ll aax. 3eMeJib nicJIH BiKOBOi HeBOJii Ha IlOKJIHK 60€BOi
cypMH, .no 36pOHHOi po3npaBH 3 BOp-OfOM Haitii. TaKy >Keprny CKJiaB BiH

Bi.a.a.in 6 JPKCJlalJCbKMX C.i'tOCMJ( CTpiJlbUiB niA npoBOAOM COT· K. ryTKOBCbKOro


(Ha KOMi).
Ha Coi.:i.1bcbi.:o-Ciq0Boe\1y 3,J,Rn:ii 28- qepBBH 1914. p_, oi~imc ooxo)f.y ey.1111vrns~
JlbBOBa.
298

aECTpii°ICbKiii ,lepiKaBi y XE.IVIHHi noTpe6H, B o6opotti ii ui.7JOCTH i B Ha-


llii", mo np11 .lOTIOM03i ii Ta HiMeqquHH BH6ope rnoiH ttauii Kpamy ;i.0J110.
UH np11xR.:1bttiCTh, ettTy3iH3M i onTHMi3M yKpaittcbKOro ttapo.ly cy-
npoTu AsCTpii 6ys Ha noL1arny BiMHH npupo:::urnii i r(i ..1KOM onpaB.iamrn.
Ocepe.lltti ;i.epn<aBH ftw.~H npoTH rno6uTe ..1H n~paiHChKOro ttapo;i.y. XoII
SIKi TaM i He 6y.rrn 6 BHf.lH,lH Ha CTIOBHeHHH ua>KaHh yKpaiHl..liB, ix Micue,
ttiLJoro Ka3aTH, 6yJio no cTopotti ueHTpa ..1hHHX .lep>KaB, npoTH Pocii
i npOTH scix ii co103HHKiB. Ue cTaHOBHI.ll.e ra.muhKHX yKpaiHl..liB He 3M'.-
HH.1ocH B OCHOBax a>K ,lO 1917. p., He BBa>Ka10 1rn Ha BCIO .rnxy .lOJIIO,
mo cna.1a Ha Hhoro Bil asCTpi.HchKOro ypH.lY ii ascTpiiichKo-yropcbKHX
BiHCbK. YKpaiHCbKHH HapO.l ra.1JH1IHHH TaK Jl..1Bro 3aJIHUIHBCSI sipHHH
AsCTpii, xol.f si.Htta 3hHI.ll.HJia iicro h:paw, XOLI Hace.11eHHH n~pni.10
Bi,l 3HYI.ll.3Hb, a COTHi THCR'-1 yKpaiHCbKOi M0..1o;i.i KpHBaBHJIHCh 3a As-
CTpi10 Ha BCiX 60€BHX cppOHTaX. npaB)l.a, Mep30THH IlOBe,liHKa aBCTpiii-
CbKOl BJia.UH, roJIOBHO ii a)J.MiHiCTpauii B faJIHqHHi 3 yKpaiHl..lHMH, Ta-
6opu iHTepHOBaHHX, rpa6yHKH MaHHa i npucy,lH CMepTH 3a 3.l0f3JHIY
3paJly AsCTpii 3axuTaJIH He3a6apoM 6e3Me>KHHM Kpe.llHTOM i 6e33acTc-
pe>KHHM ni!lnOpH!lKyBaHHHM )l06pa yKpaiHCbKOfO Hapoity iHTepecaM aB-
CTpiHCbKOi Jlep>KaBH. AJie moiitto ni!lo BTIJIHBOM ttauiottaJihttoi peso.110-
uii Ha HaMttinpHHI.ll.HHi 1917. p. ra.11Hl..lhKi yKpaittui 3aKHHYJIH JlOTene-
piwH10 opi€ttTaui10.
nicJI.H nporoJIOUieHHH MaHicpeCTy yKpaiHChKa MOJIO)lb faJIHqHHH IlO-
qaJia Macoso 3roJiowysaTHCH B pHJlH Cit.tosoro CTpiJieUTBa. Botta 36upa-
JiaC.H cnepUiy a noEiTosux ocepeJlKa~, )(.e nolla.rn npau10saTH eKcno3HTYPH
Eo€soi Ynpasu, ii nosrrosi KoMiTeTH. 3 noeiT;B Jl06poeoJihl..li nepexoJlHJIH
llO 6iJihWHX ocepeJlKiB TaKux, HK 4opTKiB, TepttoniJih, KoJIOMHH, CTa-
HHCJiaeiB, 30.104iB, nepeMHUIJib, llporo6Hq, CTpHH i HH. BiJlTWb ix
napTiHMH si.arnnaJIH JlO JlhBOBa Ta, nicJIH iioro esaKyauii, sci Tj Jl06po-
BOJihl..li, Ill.0 ix no )l.Op03i ·He BCTHfJla 3aXOilHTH iHBa3iH MOCKaJiiB, 3i6pa-
~~MCb y CTpHIO.
Yh'.paiHChKa cycni,;lhHiCTb ra.lIH11HHH He 6y.11a npuroTOB8Ha .llO TSO-
peHH.SI s.1arnoi BiMChKosoi opratti3auii. Ti HeEe.rnl.fKi, cJia6o 3opraui-
30BaHi .H MaJio BHWK0,,11etti KaJlpH CTpiJieUTBa, mo noscTaJIH a Kpa10 .lO
BiHHH, He MOf,,'IH onattyBaTH BHMOr o_praHi3auii, lll.0 3 )lH.SI Ha ,leHh poc.1a.

:YKpaiHCbKi Ao6poaonb1,d niA111ac anpaa Ha »Kaiiaepaan,Ai« y .nbaoai, cepneHb 1914. . p.


299

ronOBHl YKpaiHCbKa Pa.a.a 1915. p.


3.11iea. CTOJrrb: leae BooepcbKHli, Bo.110,iI.IDfnp ,11.opowemw, ,11,p. I0.11iJIH Ba1rnacbKuii, v_,1ei.:-
cae,J,ep CILoponec-OoJITfXOBCbKBil, Bo.10,.'l,11!\mp Te~rnm,hrnii, t AP· · M111\o.1a. .;laro,J,HHChKnii.
.lP· Ocnn Ha3apyi;, ,11,p. Ieae ·~fa&yx, t .n;p. .Ilea .1lee111J,bl\Uli, .lP· Kupn.110 Tp11.1hOBCb1;11ii. t Ina11
Ce:\Ial\a, ,J,p. C11,J,ip fo_,1y6oe11tI, t BoJio).mmp .Hceeun.hKDJi, t .HpocJiaB Bece.'1oecb1rnfi, t 0:\1f'!-
.1H11 Ilononnq, .lP· CTenae BapaH, o. CTenar1· OaumKeenq; Cll,J,JITb: o. Teolf>i:.1b J,patI1m-
cb1.:iiti. T ,J,p. Bo.10,J,Hl\IIIP BallllHCbl\ll!i, t Mm.:o.1a raei;eeIItf, t l\111Ko.1a BacH.lbl\O, AP· Koen
.neaM~bKMH, npeJMAeHT r.Y.·P., .'l.P· EereH Ile-rpymennq, t t
,11,p . .1lee BattnHCbKIIii, ,J,p. Enren
O.'!ecH111,hl\IIii, AP· Bacn.~h Ilaeeii1w.
BpaKyBaJio .llJIH U.hOro .llOCHTh BiHChKOBO-OCBiLiettux JIIO.lleii i rpornesux
33C06iB. Jlo6poOOJihU.iB Tpe6a 6yJio npHMiCTHTH, Haro.ayBaTH, 30.llHrttynt,
BHlllKOJIIOBaTH. He .llHBO, lll;O B nottaTKax ychoro tte.aocTaBaJio, mo ace
po6Jietto ttarnBH.llKy, npHMiTHBHO,_ tteanpaBHHMH pyKaMH. A npoTe >Kep-
TiBHiCTh cycniJihHOCTH i .ao6pa B04H JllO.lleH nep·eMor JI a n~penOHH.
Haii6iJihllli nepenoHH ttaTpanHJIH TO.llirntti npoBi.llHHKH CTpiJI~l.lTB3
·.CaMe TaM, .ae H3HMettrne Toro cno.aiBaJIHCH - Bi.ll 3BCTpiHCbKOi BiHChKOBOi
BJia.llH. Xott YPH.ll ua opraui3aui10 JI€riouy }laB .aoasiJI, iioro a,'{MittiCTpa-
.uiHui Ta BiHCbKOBi BHKOH3BU.i ua' MiCUHX, cepe.a HKHX 6yJio llHMaJIO no-
JlffKiB, CBi.llOMO CilHHfOB3JIH p03BiH CTpiJICU.bKOi oprauiaau.ii. Jlurne LI.HM
MO>KHa COOi IlOHCHHTH TaKi .llHBOBH>KHi cpaKTH, HK - p03POHIOBaHHSI ,ll0-
6pOBOJlhU.iB Ha npoaiuu.ii, Bi.llMOBa eu.aaaaTH a6po10 11 .ay>Ke nHHHBa Ta
·CKyna MaTep'iHJihHa noMilI. MO>KHa CMiJIO CT)3ep.ll11TH, mo U.iJIHH, MiCHU.b
cepneHh KiJihKaHaU.HTh THCHtt yKpaiHChKHX .ao6poeoJtbU.iB yTpHMyBa.-10
BHKJIIOttHO yKpaiHChKe rpoMa.llSIHCTBO. Ane aaxonJiettHff cpaKTOM Tuo-
peuusi BJiaCHoro BiikhKOBOro CTSiry Ta i.ae€IO 6opOTb6H 3 .!tfOCKOBChJHiM
uapaTOM 6yJio TaKe seJIHKe, mo Ti, HKi MaJIH TY i.aeio 3.lliHCHHTH, tte 3Heeip10-
BaJIHCh neprnHMH Hea.aattaMH it Typ6oTaMH. YKpaiHChKa cycniJihtticTb no.aaJia
iM noMittuy pyKy. Botta no.a6aJia npo npuMill.leHH.ff, HKe BJiaWTOBysano
y µpHBaTHHX wKoJiax, no 6ypcax Ta yKpaiucbKHX }'CTa:H-OBax. CeJISIHH
..llOB03HJIH, :ny>1<e 11acro 6e3nJiaTHO, xap11i. KoMiTeTH naHb .a6aJIH 3a Tipo-
300

xapqysaHHSI. 3a rporni cn.1a..letti rpmta..lSIHCTBmt, 3aKyn.,1etto lffXOHmul


nocy.l, O.lSlr Ta o6ysy .l.lSI Tux, rn.o noTpe6ysa.m i ttaiiKOHellHirni piqi
3 siiichKosoro BHp.suy. Y.,1a.l>KeHo 3axHCTH .l.TJH xopHx. MaTepiH.'IhHi
noTpe6u Ma116yTHhOro CTpi.1euTBa 3acnoKO€HO, xoq HK BOHO 6y ..10
BaJKKO He3aM-OIKHbOMY yKpaiHCbKOMY rpoMa.asrncTBy.
HaiiaaJKqe ilpuiirnJIOCH 3 BHllIK0.10M .ao6posOJihUiB. CTpiJieU.hKHX
iHCTPYKTOpiB THX, rn.o TpOXH npHBlfHo1'IHCSI BO€HHOfO peMeCJia nepe,'.l
BiHHOIO, 6y.w He6araTO. Ille MeHrne HaihIJJIOCb y CTpiJieU.hKHX opra-
Hi3auiHX Ko.mrnttix siHchKOBHKiB. Ha .!lOMaraHHH 6o€Boi Ynpasn, aiii-
ChKOBa B.Jia.!la noro.zurnaCSI 3BiJihHHTH,,..3 apMii 100 CTaplllHH, aJie ,ZJ.0 KiHIUI.
cepnHH B,la.10CSI Bi,ZJ.ruyKaTH i 3Bi.TJbHHTH BCbOfO SIKHX 20 3anaCHHX CTap-
llJHH, CTaplllHHCbKHX KaH)l.H,ZJ.aTiB i Ili.ll.CTaplllHH; Mi>K HHMH, nMHTpa
BiTOBChKOro, mo ems O..ll.HHM 3 nepe.!I.OBHX cTpi.1eU.hKHX CTaplllHH Ta
i.leO.'IhorillHHM npoBi.lHHKOM CTpiJieuTBa. Oi.ll. npoBO.ll.OM uux cTaplllHH,.
JJ.iO 06HSl."'IH KOMaH.lY Ha.l COTHSIMH H KypeHSIMH, IlOllaJiaCSI BHlllKiJlhHa
npal..lSI. IllottHO )J.HSI 10. <:~pnHSI CTpiJihU.i y JlbBiOBi 0)1.ep>KaJIH 1000 Kpi-·
ciB CTapoi CHCTeMH BepH..ll.JIHl.).
KoMaH.llY Ha.l JI€riottoM YKpaiHCbKa 5o€Ba :\-'npasa i10pyquJia cnep-
my Teo.l.loposi Po>KaHl\10EChKOMy, a niOISI iiom pe3urttauii, 3aCJiy>K-etto-
MY TO.llilllHbOMY .liS11.J.eBi, ynpaeu reJieBi yKp. poraTHHChKOi riMJia2ii, Miu.
faJiyrn.uHCbKOMy. 3Hosy >K Ha ;J.OMciraHHH foJI. YKpaiHCbKOi Pa.ll.H npu.ai-
.,1etto Ha k'tiMan,J.attTa JI€fiiOHy nOJIKl>ettHKa KiHOOTH MoJiiKa, qexa, mo-
3a.TJHlllHBCH B .1Hiotti He;'losro. Bitt JIHrne Ha nollaTKY 3aHHB-
CSI 6ya BHllIKOJIOM CTpi.1euTBa TOJI.i, KOJIH MuxaiiJio faJiyIUHHChKHH
Mas y pyKax opratti3auiiitti Ta MaTepiHJihHi cnpaau. Cnpo6H
roJIOBH r. Y. P . .apa K. JleBHUbKOfO npH€,a.HaTH Ha KOMaH,llaHTa JI€fiOHY
no.1K. rp. lllenTHUhKoro CTpiHy..mcH 3 iioro Bi.llMOBOJO.
KoJIH ascTpiHchKa apMiH ni..'l nposo.aoM reH 5py.aepMaHa nporpa.11a
26. cepnHH 6iH 3 MOCKaJISIMH ni.!l 3oJI01.JeBOM, i 4>POHT B~.!J.CTYUHB Ha
30..10T_y JlHny, no11aTo esaKyysaTH JlhBiB. THMTO 30. cepnHH cnoJiy.rnsr
sci .l06pos0..1hU.i, IUO 3i6paJIHCb y JlhBOBi, a 6yJio ix OKOJIO 2000
.110,ae.H, Bi.lixa.rn .ao CTpHH. .
Y. c. c. y CTpHIO i ea 3avapnaTTj. no CTpHSI 3iXaJIHCb Tal\'1\)>K
sci .l06poso.1bui 3 niB.lHSI .H 3axo.!ly KpaJO. Ue snepllle 3i6paJIHCh yci
CTpiJieUbKi .l06p.OE0.TJbUi pa30M; 3i6paJI•OCb ix SIKHX IO THCSllf ttapo,lly.
noK,,'Ia.lHOrO llHC.11a, HaiKa."'lh, HiXTO 3 yqaCHHKiB U.bOrO 3)lBHry He
3anucas ...
~' MiCTi i TaK 6VJ10 TIOBHO BCSIKOro BiHCbKa, THMTO ci'IOBHKiB npH-
!tticnvm Ha Jlattax, iia nepe.lMicTi CTpHH. .
~' CTpHIO sneprne H·e cTaJlO y CTp1.11eubK1Ji Kaci rpollleii. floJIOBHHY
KpalO 33HSl.'IH MOCKa.TJi. 3axilHSI qacTHHa nop11Hy.1a B MeTylllHi B0€HHOro
xaocy 11 _He 6y.10 lO KOro 3BepttyTHCSI no rporni. nose."'IOCb 3aCTYl'3TH
lO .lBepe.H asCTpiHchKOi siiicbKOBoi s.11a,llH. A sotta - 3aiKa,laJ1a HacaM-
nepe.l 3."'IO>KeHH.H o60BSl3KOBOi npHCSlfH i nporo.1ornJia 3MeHllleHHSI
quc.1a opratti3auii lO 2000 .:'IJO.le.H. Ue BHKJIHKaJio roCTp"i npoTecTH Mi)f{
CTpi.11eu.1-soM. A.1e iKa.J.aHHSI siifchKOBoi BJia.llH 6y..m TaKi KaTerop1111tti, mo
tie noMornu Hi iHTepsettuii KOMaH.llaHTa .1Hiotty M. faJiyIUHHCbKoro, Hi
THM MeHI1i"e npoTecrn ono311u.ii, mo ..lOMara.11acS1 np11cS1rn Ha eipH"icTh
YKpaitti i B.llep)f(aHHSI acix JroJiollleHux ..!l06posoJ1bUill y JI€riotti. KoJia

1) Npicu cnCTe)m BepH.J..111 6y.111 Ha O.J,llH na6iii. l:x n11B11.J,eeo a prrnny m,e ope
Ki1111i po1i1ie )JOH. Hilly.
,;(1-11x
301

CTo.HTb 3.iliea: lmrn


Bo6epcLKBll, Bo.10-
.JJ.HYep TeMBDIJ,b1a1ii,
.!l.P· JlbOBI'iB l.J,ereJ11,.
i:bli;eft; CB,J;.HTb: ~P­
BO,;lOAUMBP C'fa po-
eo.1LcL1udl, t .lP· Tc-
o<J>i.'IL Kop:.1o:u, AP·
l<MpM.RO TpM.RbOBCb·
-HMM, ro.11osa Y.6.Y.,
i ,J;p. CTenae To-
Mamiecbl\Dii, t ,l~mr-
po KaTa:'IIati.

YHpaiHCbHa 6ocea Ynpaea y BiAHi 1915. p.

BHMOra CKJ1acn1 rrpHCSffY ~y.aa 30BCiM onpaB,laHa, OQeBH:;UIQKH. 3i crn-


HOBHll.la aBCTpiHCbKOi BJla.rJ.H, TO .Zlpyre JKa.rI.aHHSI BiHCbKOBOi B.la.lH 3a-
JIHlllHTbCSI Ha Bee B icrnpii BO€H Ta 30KpeMa B iCTopii aBCTpiiiCbKOi apMii
f1 ~ep>KaBHoro rrpaBJiiHHH 6e3rrpHK.1a.aHHM a6cyp.IlOM. Ko.1H ttapelllTi He
noMor.rn HiHKi piqesi apryMeHTH ~ K-OJIH cepe.ll ono3HU.ii rrepeMorna i.leH
3a BCHKY u.itty B.Zlep>KaTH ttexail 6H QHC.10M i Ma.1~ii JI€f'iott, 2500 1 ) BH-
6paHHX .Zl06poeoJihIJ.iB cKJiao110 )l.HH 3. aepecHSI rrpHCHry. KiJihKa THCSll!
THX, mo 3aJIHlllHJIHCb II033 pe€CTp-OM, MycinH ori plleHi rrosepttyTHC:b
JlO.IlOMy. oiJibllliCTb ix IIicJISI 3BiJibHeHHSI faJIHllHHH ,liCTaJiaCH TaKH B .pSl.l.H
CTpiJieu.TBa.
Toro caMoro .ZlHH, KOJIH Y. C. C. CKJiaJIH rrpHcstry, BOHH 3asarottyBa-
.11HCb i IIOCIIilllHO BHixaJIH qepe.3 JlaBOllHe Ha 3aKaprraTTH, .lO iopoH.lH
i ·CTpa6H11eea. 'Bo B>Ke rronepe,ZlHbOfO ,ZlHSI, ce6TO 2. BepecHH, MOCKaJii,
niCJIH nepeMOfH Ha)l 30JIOTOIO JIUIIOIO, 3aHHSIJIU JlbBiB.
lxaJio CTpineu.Tso JJ..O csoei Hosoi Ciqi TUM caMUM lllJIHXOM, HKoro
6opoHUJIH B 3UMi 1914. p. i SIKUM eepTaJIHCSI Ha3a.ll .lO 6aTbKiBmHHH
B ci11Hi-JIIOTOMY 1915. p.
y HOBiH CTOHHU.i CTpfneu.TBo IIO.ZliJIHJIH Ha ,ZlBa i IIiB KypeHi. I.
KypiHb, mo HUM KOMaH.ZlyBaB crrepllly JJ..p. M. BoJIOWHJI, i III. IIiBKypiHh,
i3 KOMaH,ZlaHTOM JJ..poM c. lliyxeeu11eM, npuMiCTHJ1UCH pa30M 13 KOMaH-
JJ..OIO JI€f'iouy B ropoH.Zli, II. KypiHh, ni.Zl npOBO,ZlOM r. KoccaKa, B cy-
Ci)lHbOMY ceJii CTpa6u11eai. 51K-criii noqaJiach euepriiitta suwKiJibHa npa-
U.H. Bopor aaiiMaB raJIUllUHY i Tpe6a 6yJIO lllBH;tKO rOTOBUTHCb )lO
6oie. Ane u.e rlaiiea)frnime a TOMY qaci 3ae.naHHS1 cTpineu.TBa ttaCKOllH ..10
Ha ueno6opHi Tpy.ll.Homi 8 nepenoHH. 4Hcno cTapwHH i ni.acrnpwHH, mG
ix y.naJJOCH BUTHrIJYTH 3 aBCTpiHCbKOi apMii, ~YJIO ue3uaque. MiiK HUM
He 6yno Hi OJJ..HOro np<><t>eciHttoro crapWHHU i ni",ZlCTapWHHU. BIUUKO-
JIOM u.iJioi COTHi KepM)'BaB KOMaHJJ..aHT COTHi, SIKHH Mycis YlfUTH He JIHWe

1} Ilpoai,1,e.uEall B~a.1ocL BB6,J,BaTU nownpell.IUI pes~l'PY ~e ea. 500 .m,J..e] i Ta1011~


'IJIBOM 3&.'lllllUIJlaClt J .aal'ioei OO~al 'laCTD..Ba THX. ~O DpBiJa..111 3 OILf DOBa.BUX Tepeeie.
302

PRlOBHKiB, aJie npuyqysant it MauoyTHix crnprnutt Ta niACTaprnnH~


A npoTe MOJIOAicTh, A06pa BOJI.SI ii iHTeJiirettu.iH cTpiJieu.TBa nepe6opo..1H
nci nepenoHH i nocrynu 6yJIH 3aMiTHi.
Haii6iJibllle .ll.OKylfaB y BHWKOJii 6paK 36poi Ii BHPHAY· npaa)l.a, Ki.TJhKa
.lHiB ne,peA BHi3.ll.OM nepwux COTeHb y noJie, JI€fiOH O,leplKaB iw.e K~iJihKa­
COT HiMeU.hKHX aBTOMaTHlfHHX KpiciB CHCTeMH MaB3epa, Ta ix, pa30M;
i3 Beptt.ll.JIHMH, He CTano .llJIH scix. KpicH He MaJIH peMeHia, Tp~6a 6yJm
3aMicU.h HHX )'lKHBaTH rnHypKiB. He 6yJio Ha6iifHHU.h, nos1cis, Hi Ha-
nJielf.HHKiB; 3 BHHHSITKOM KpiciB He 6yJio Hilforo, lfOfO Il0Tpe6y€ BOHK
.llO HayK"H ii lKHTTH'. ,llo BHi3JJ.Y nepwux coTeHh He .llaJIH JI€rioHpai siii-
ChKosoro O.llHry, Hi lKaAHOi pilfi -3 si.HchKOBoro BHP HAY· Ha snpaBH.
CTpiJihU.i XO,llHJIH y CBOHOMy U.HBi.7lhHOMY 0)].Hry i B niJJ.paHHX qepeBHKaX.
Macose npolKHBaHHH no ceJISIHChKHx xarnx Ta no KJIYHHX, 6e3 Ha--
KpusaJI, uenpaBHJihHe xapqysaHHH,- 6paK TenJioro OAHry ii o6yBH, opra--
Hi3au.iiiHi i MaTepi.HJihHi He,llOMaraHHSI noripWHJIH 3,llOpOBJISI CTpi.!Jb-
U.iB i cnHHl0BaJIH BHWKiJihHY npau.10. Cepe.ll TaKHX yMoB nol.faJio.
npau.10 Ciqose CTpiJieU.TBO, u.siT yKpaiHChKoro Hapo.lly, iioro aBaHrap,'la
B 6opoTh6i 3a BH3BOJieHHH. Jluwe aem1K0My iJJ.eaJii3MOBi, cTiHKOCTH ii 3a-
naJiosi, SIKHM ropiJIH cepu.11 U.HX MOJIO,llHX aBaHrapJJ.HCTiB, Tpe6a 3aB-
}lstlfyBaTH, w.o IlOlfHH He -po36HBCH 06' nepenOHH Ta 3JIH.lJ.Hi nepurnx
.llHiB, i w.o 3 Hhoro aupocJio BeJiuKe ,lliJio.
AJie CTpiJieU.TBY TaKH He .llOBeJIOCh aasepurnTH siHchKOBoro BHWKOJiy.
KoJIH MOCKaJii nicJig po3rpoMy aBCTpiifchKHX apMiii ysiiirnJIH B Kap-
naTH, COTHi JI€fioHy nirnmf B 6iif.

Depmi •6oi. .lIJWI 10. DepeQUI aBCrpiHChKJO-yl"Opt.bKa apMiH nporpa-


.1a 6iii ni.uo JlhBOBOM, ii He.no6HTKH noAaJIHCSI Ha 3axiA i B KapnaTH~
MoCKaJii OKPYlKHJIH nepeMHlllJih i MaiilKe 6e3 cnpOTHBY 3aH.RJIH IliJie
Oi.llrip.H. T-oAi aBCTpiHChKe KOMaH.llYBaHHSI IlOlfaJIO HaWBH.llKY opra.Hi-
3yBaTH o6opoHy K~pnaTCbKHX nepexo}liB, _w.06 MOCKaJiiB He nycTHTH Ha
YropW.HHy. no lJ.hOfO BOHH BlKHJIH 3,lle6iJihWa THX, w.o MaJIH xopOHHrn
rropH.llKiB y l<pa10, BOHKiB 3araJihHOro onOJilfeHHSJ ii pi3H-HX Ha6op3i 30p-
raHi30BaHHX aiAAiJiiB, w.o 6yJIH JIHllle ni·.ll pyK010. ToAi npHHWJia qepra
ii Ha Y. C. C. nHH' IO. sepecHH suixana .llO Bepeu.hKHX HaiiKpaw.e BHlll-
h:oJieHa coTHH -BacuJI.R lli.llYllIKa, w.o CKJia,llaJiac11 3.lle6inhrna 3 iHTeni-
reHTia,' riMHa3iHHHX ylfttia, cTyAeHTiB Ta a6coJibBeHTiB yttiBepcHTery.
KiJibKa JlHiB oniCJISI, 17. aepeCHSI, KHHyJia ropOH.llY Jlpyra COTHSI ni.ll npo-
BO.llOM OcHrra CeMeH10Ka. Ii nicJiaJIH .llO C.HHOK, -Iii.ll ·poonopHAOK 6o€Boi
rp:JIIH IlOJIK . .[lpeKCJI€pa.
06H.ll.Bi Co'THi BHiXaJIH 3 (opOH)lH HeCilO.ll.iBaHO TaK, W.0 ix He BCTHf'.;1K
6yJIH HaBiTh YMYHAypyaaTu. BoJiboBi O.llHOCTpoi npuiillIJIH JlJIH Y. C. C.
W.OHHO 23. eepeCH.R TO.lli, KOJIH o6HABi COTHi CTOSIJIH -elKe Ha <f>pOHTi.
BOHH .lliCTaJIH JIHule crapi aBCTpiHChKi CHHi nJiaw.i, BiHCbKOBY lilanKy,
ll ITO } C3KBi. noixaJIH y CBOiX 3}le6iJihllla l.lHBiJihHHX 0.llHOCTpOSIX,
o36po€Hi y BepH.llJii, 6ea HarrJie1rnHKie i 6ea Ha6.i.HHHU.h. AJie BHixanH.
3 aaxonneHHHM BHpiaHeHHX tteo<f>iTiB, HKHM ropOH.lliB~hl<;e, Ixoq i He.noer.e.
Ba>KKe i He.llOCTaTH€ lKHTTH Ha.llOiJio. LUoiiHo B neprnH.X JlHHX rro6yTy.
Ha <f>poHTi o6H.ll.Bi corni aanaCJIHCSI Bi.ll He,ll06HTKiB apMii.y _i<ifiCH MaHJii-
xepa, 11eHKHH tta6ip i aoprattiayeaJJH CBO€, BJiacHe nocTaqapHH.
no 25. eepeCHH COTHi BHpyqaJIH CTapy JISIH,lllllTJPMY Ta MaJUipCbKHX
lKaH,llapMiB i3 Koryn1qHMH nepaMH Ha 110pHHX IIPBCTIIHHX Kane1110xax,
qKHX CTSlrHYJIH 6yJIH . TaK-OlK .ll-0 o6opOHH 3ar.p0>KeHHX_ rpaHHUh Ma.IJ.ffp-
303

W.HHH, y CTe)l{·HIH i cropoiKeBIH


CJiy)K6i. C-0Tm1 Jliir.ylllKa B OKO.htl{SIX
fycttoro ii Bepeu.hKHX cOTIUI CeMe-
HIOKa - a OKo;rnu.i CsrnoK.
25. sepecm1 M'<>CKOBCbKi KiHHi ~TC:­
)l{i 3MH'3HJmCSI JJ.O niuiu nepe.n.oooi
aocl-piiichkOi cropo)l{i niJI. C&HK.a'MH.
Toro .n.m1 .ll.Bi tteTH oorni CeM·eH!IOJ(a,
w.n BHHIIIJIH 6ynu Ha CTe>Ki B Harrpsi-
Mi TypK'H, CTp'ittyJI:HCSI 3 Ki1HiH'HM p03-
i3JJ.OM Ky6a1HCbKHX K033.KiB, SIKi B)l{e
nonepeJJ.HbOrO .llffil aauttsi;rn 6y;rn
TypKy. 3 sun.pa.Bu sepnymtcH 3 Tp<>-
<PeHMH, i3 OJJ.H:HM K03aIJ.bKHM KOHeM
y TiiOBHOMy HapSIJJ.i i pi3HOIO KI03aIJ.b-
CTpineu,b AaHHJIO KopiH!>.
K.OIO 36po€10. oyJia u.e nepllla ay-
Ilo.rnr y neprno~1y 6oio Y.C.C. ni.J, CRH-
CTpiq yKpaiHCbK.OfO s•HChKa 3 MOCKa-
l\a~m. 27. aepecun J91-l. p.
JISIMH.
27. eepecttH 2 t1eTH coTHi Jli.llylllKa, lllO CTOSIJIH y BepeIJ.bKHX,
nilllJIH i3 3arottoM COT. <l>iu.a .llO ooTeJIKH. 3ae,llaHHSI IJ.hOro 3arotty. lllO
CK.71.a,llaecsi 3 I c<>n1i KiHHOTH, I 11eTH Ma!lsipcbKHX )l{aH.llapMiB Ta 2. 11eT
Y. c. C., 6yJIO - CTIHHHTH HaCTyn MOCKaJiiB Ha CSIHKH. npas):la, 3ariH
BHKOHaB CBO€ 3aB,llaHHSI; BiH y.llapHB Ha IIIJISIXY, w.o ee)l.e 3i CSIHOK 21.0
TypKy, Ha MOCKOBCbKY BaJIKY apTHJI€pii, po36HB ii, aJie, 3 ni.llXO)lOM
BOpO)l{Oi niXOTH, aaaepHyBCSI Ha3a,ll; MOCKa.Tii, w.o iWJIH U.iJIOIO .lHBi-
3i€JO, -aaHSIJIH Toro caMoro JI.HSI CsittKH ii Y>KOU.hKHH npoeaJI.
B 6oio 3a CHHKH, w.o Tpueaa ei,ll 10. f0.!1. paHKY .llO cMepKy, cornsi
CeMeHIOKa npuAru1Jia BO€HHi xpHCTHHH. MocKa11i KHHYJIH JlO 6010 2 noJIKH
Ky6aHChKHX K03aKie i Bi.llpaay )J.o6yJIH nepeeary. 'CoTHH niwJia .llO 6010
po.3€.llHaHa: I. i III. 11eTa 6opoHHJia WJIH~Y Ha nia,lleHh .CHHOK tte,llaJieKo
aaJiiaHu11oi aynnHKH Y)l{oK; .IV. 11eia - rop6ie na,ll GsinKaMH, a aaTe
II. 11e'fa - cTpi.neU.hKHX_ poaia Ha.ll cTaU.i€JO Y)f{OK. BiH Tpueas JJ.O 5. ro.n..
CilOJIY.llHH. )lo· TIOJIY.llHH MOCK~Jii 3aHRJIH CSIHKH i BBet1ip BHrttaJII( 3 OKO:-·
nie ocrattHIQ qe-ry · Y. C. C., w.o 6opoHHJia cTau.iio. Y. C. C. ycTynHJIH
3 IlOJIH "6oJO ocrauni, B)l(e TO)ti, KOJIH MOCKaJii o6i-HWJIH 6yJIH ix 3 ycix.
60KiB.
)lpyroro JlHH ai6paJIHCb ueitoOHTKH COTHi a HeJIHK1Ji Bepe3ni na 3a-·
KapnaTTi, HKHX 35 ·KM. Ha ni8iteH& Csrnoic. B 6oio ni.ll C.StHKaMH ana..111
nepwi )l(epTBH BiitH<>BJJeuord yKpaiHChK<>ro aiAci.Ka. Bono yTpaTH..'IO
5 y6HTHX. M. H. nOJIJU~JIH IaaH Koa&0JJ, Ieau IOpiie, BacHJJb f pHU.HHa
i ,llaHHn-0 KbpiH&; ·neplllHii Ta OCT3HHiii ia HHX, u.e y11Hi yKpaiHCbKOi
aKaiteMi1rnoi riMHa3~i y Jl&eosi; KiJibKOX CTpiJibl.{iB .llicTaJIOCSI B IlOJIOH ..
Jlpyroro .If.HSI, 28. eepeCHH, MOCKaJJi nepeHIIIJIH Te)f{ raJJHU.bKO-M3,llHp-
CbKY rpaHHLUO Mi)I( . K.nRMl(eM i Bep6H>KeM i aaaTaKyeaJJH COTHIO Jli-
.llYIIIKa e Bepeu.&KHX. Ix 6opoHHJ1H cnepllly itBi 11em (.JI. i IV.), i B)f{e iil.ll-
11ac 6oio JlOJ1y11_HJIH 1Ue 11.si HHllli., mo nonepe.ll!f&Oro AHH 6yJIH n'iit Eo-
TeJJKOJO. CoTHH BiteplKanacsi ua cranosuw.ax ·ito set1opa ii aaBaHTo 6o-
ponaJJa -B~peu.&l(HX, ooa6i11 A<>J!OrH· .)l{epTBH 6oJO 6ynu: IO y6HTHX,
11 pa,.reuax, 8 niWJio B nonou •
. Ui nepwi 6oi Y. C. C. B o6opoui piitnHx KapnaT aano11aTKyaaJ1K
.a6poA:ui BH3BOJJbHj. a11arauus yKpaiHChKoro uapo.lly. Us ropcrKa yKpaiH-
CbKHX A06pOBOJlbl(iB-, KHneua HeMOB npHil3JlKOBO B. po36ypxaue Mope
304

csiTvBHX 3Maratth, cra.1a 3a6opo.110M ttattcMi.rnsiurnx Mpm ttapo.ly


noIIaTKOM 11oro 36pol1ttoi CHJIH 11 6opoTh6H 3a yKpaittchK)' .LI.ep)f<:aBy.

Y. C. C. Ha naPTlt3mT1d• .z:tsa1urrm. 3a TOH qac aecrpilichKe iro-


Matt.!lyBaHHH, mo6 pHTyBaTH 3arpoiKeHy Ma.LI.HPlll.HHY 11 3aropo.LI.HTH MOCKa-
JIHM 1mrnx Ha Bi.LI.eHh, nepeKtttty.110 B H:ltt6i.nhlll ocJia6.11eHHH si.a.THHOK
6ornoro ct>poHTy, Ha CHHKH, 2-y apMilO. B ttanpHMi BepeU.hKHX, JlaBO'l'--
ttoro i CTpHSI IIOCTaB.TJeHO. HOBOccpopMOBaHy 6o€BY rpyny ni.LI. npOBO.lOM
rett. roct>Matta. 3 ttei crnopetto He3a6apoM Kopnyc TocpMatta, HKOMY
B 1916. p. ;I.a.m nopH.LI.KOBe llHCJIO XXV. Ilo u.iEi rpyntt, mo CKo11a)J.a.1acH
cnepllly 3 KiJibK3H3U.SITbOX KypeHiB, 3.lle6iJibllla 3araJibHOfO Oil0J111eHHH,
MaJioro si;JJJ.i.Tiy KiHHOTH Ta 2. 6aTepiH ..1ernttx noJibOBHX rapMaT CTa-
poro 3pa3Ky, nptt.LI.iJietto ii Y. r..C.
Bero CHJIY KopnycHoi (pynu no.LI.io11HJIH Ha TPH 6pttra.LI.H 1111. 129. 130
i 131. Ilsi nepllli 3Jiyt.tuJiq B .LI.HBi3iID, I.LJ.O O.LI.ep}l{aJia 11. "55, 131. 6pttra;I.v
3aJIHllIHJIH caMOCTiHHOlO.
J1€riOHOBi, €.LI.HHiH ct>opMau_ii 3 MOJIO)J.HM BOSIU.TBOM, KOMaH)J.a KOpnyc-
HOi rpyna nptt.n,yMaJia OKpeMe 3aB)J.aHHH, 3a,llyMaJia B}l{HTH iioro ,!1.0
napTH3aHTKH. ABTOpOM U.bOfO CBO€pi.llHOro Ha TO,llillIHi 11acu mrntty. 6yB
MOJIO.llHii i 3.Zli6ttttH: nopy11HHK aecTpiiicbKoi reHepaJihHOi 6yJiaBH n. Kea-
TepHiK, a po.Zly - xopsaT. Yeecb JIHioH aa.n.yMa.nu OOJI.iJIHTH Ha ryprKtt
H BHCJiaTH Ha 33,llH Bopora. BoHH MaJIH HHmHTH npe,ll.Mern 3BSl3KiB -
3aJii3HH11i WJISIXH, MOCTH, TeJI€cl>OHH ii TeJI€rpact>H, CKJia)lH, i3 3aci.aoK
HenoKoiTH 6iJihWi Ta HHmHTH MeHwi Bi.Zl.ZliJIH i 1wra6tt. B ropucToMy,
iHKOJIH TSl}l{KO )lOCTYIIHOMY KapnaTCbKOMY TepeHi, Be}l.eHHH TaKOi MaJIOi
BiHHH B 33IliJIJii BOpora 6yJIO 30BCiM MO}l{JIHBe, X011 U.e i rp03w."i:O 3HH-
W.eHHSIM JIHiotty. HaI.LJ.acrn, u.eii nJIHH He B.llaBcH ii JI€rioH JaU.iJiiB.
A He B)J.aBCSI TOMy, mo cepe.LJ. TO)J.illIHbOfO 6e3JiaMH B aBCTpiiiChKiH
apMii opraHi3aU.iSI TaKOi €npaBH, HK napTH3aHTKa, 6yJia HeMO}l{JIHBa.
Botta BHMara.TJa nepcayciM cosicnoi ni.LJ.roTOBH H: .LJ.06poro BHllIKOJiy, .LJ.O-
csi.LJ.HHX npoBi.ZlHHKie i Bi.llIIOBi.LJ.H-Oro BHPH.lly; H: HapellITi .LJ.o6poi Bo.11i
ii OXOTH THX, mo ix IIOCHJI3JIH Ha Taey cnpaey. Bcix U.HX nepe.ztyMOB He
6y JIO. THMTO H He )I.HBO, 111;0 IIJISIH Ha caMOMy no11ancy 33JIOMHBCH.
A npoTe KOMaH.ZlyBaHHH npH csoiioMy HaMipi 3aJIHlllaJioch i B}l{e
26. sepeCHSI .llO BoJiiBU.SI Bi.LJ.iXaJIH 3 11eproei COTHi ropyKa, Jly.ZlHHCbKOro
ii 5y.LJ.3HHOBChKoro, HcHa pi11, 036porni crapHMH BepH.LJ.JIHMH H: 6e3 Bi.ll-
noei.llHOro BHPH.lly. y BoJiieu.i KO}l{HY COTHIO IIO,lli.:IHJIH Ha IO caMOCTiH-
HHX BaTar, i3 KOMaH.llaHTOM, H:oro 3acrynHHKOM i 18. cTpiJihU.HMH. Ha
;nopo.ry KO}l{HHii y11aCHHK B3TafH O,llep}l{aB- 40 KOpOH Ha xap11i i, KpiM
U.horo, KOMaH.llaHT eaTarH me 400 KopoH Ha cniJihHi BH.llaTKH. BaTar~
MaJIH, KO}l{Ha OKpeMO, nepeiiTu: BJiaCHHH i BOpO}l{HH <f>poHT i .lliHTH
e 03HalleHoMy paiioHi. CTicm1 110THphox TH}l{HiB na-pTH3aHTKH eaTarn
TIOBHHHi 6yJIH aepHyrHC.H Ha3a,ll.
,llHSI 28. BHHWJIH Ha napTH3a •• TKy I.LJ.e .llBi coTHi ni.ll npoBO.llOM E. Ko-
HHKa Ta I. 5apaHa. BoHH M3JIH nepe1hu: cpp: .17IT ,llaJii Ha CXi.ll B OKOJIHU.i
CHHHKa.
THMQacoM 6o€BHH cl>poHT, mo JlOHe.llaBHa .llep>Kasrn Ha raJIHU.hKtii
TepHTopii, ·MocKani 3inXHYJIK. a 5ecKH.llY Ha 3aKapnaITSI. KonH e TaKoMy
rpi3HOMY 11aci IlO.HBHJIHCb Ha 5eCKH.lli crpineu.hKi BaTarH, KOMaH,ll3HTH
aBCTpiiiCbKHX BiJllliJiiB, ll.lO CTOSIJIH B OolO 3 MOCKaJISIMH_, noqaJIH BHJIOB-
JIIOBaTH .llBaU.BTKH i BKJIIOtiaTH ix .llO ceoix COTeHh. TaKHM QHHOM,
6araTO J(BaU.SITOK, 3aKH .llii:iWJIH .llO nepe,llOBHX tiaT, OilllHHJIHCSI ni.ll tiy-
:..
(')
0\ '"".I
'< 0

,.
~
0
"Cl
°'I»:;;a ::0 ,Jo Cm. Co.11tl01p-----~"
= =· Al l.AUCO ,,
"<
II':
~ °' ~ ~ z3aJ8PCbKull
~ I»=
e. s: ~ X 19 -18.Z fli9'g31t:
..
Ill
n
r.
0
.= ::
I» I»
(')"':I
a "':I=
ti:' ~ ::i::
Ii
(')
II"
>i»
:;;a;
~ ~~
~
::I ::I
0 ('D
°'"O
:;;a ('D
'<
:S:c
~e
I» :;;a
5=
=..,
0
);::l
(b "O
::a I»
~ I:
:c :c
:S:c tl:I
.c 0
I»~
no N
::I :;;a
0 :c
.., .s.
.gI» 0to
..>< 0::a ..
f:300'000
,, ....
w °' s Ow
a:: I»
I» 0
°' C'.., =
:c: Ill
('D
ManHa ol!onHllb ranM~MHM, a RKMx elA6yeant1cb noxoAM i 6oi y;c.c. a ~aci o4»eH3MSM a >KOBTHI 1914•. p.
('D
"O '< "O
~ ::c:
:c: -· TI<'pC'xpeui,eei. Me 11i a AaToro · no6i11 Mico,e110CTeii, 03eaqam1> Micu,n i ,n;Hi 6oin Y.C.C. :s: '<
'< ::s
~ ino
"=' Mep,x1! rip, w.o ua nnx 3M&ra.1111cL Y. C. C. 6 03sa11esi Tper'oeoMeTp1111e11M 3H&KOM, 6yKBoro »r« i ni~Kpec.11e11i. ::l
On
i w
0
::IQ .• I ::IQ en
306

.llO BoJiiBU.H a6o .uo Koma B ropOH)l}'r JlHrne O;ZJ.Hllf BaTa3i-,lJ.BaU.HTU.i, rlti.zt
rrpOBO)lOM r. IBaHettKa, B;:J.aJIOCH rrepeiini B .llporo6Htl1IHHy, 3Bi)J.KiJih-
y1rncHHKH ii. IIOBepHyJIHCH .llO JI€f'ioHy lll.OHHO rriCJI.SI 3BiJihHeHHSI faJIH1IHHH ..
KOJIH HapernTi B rrepurnx .ZlHHX iKOBTHH BHHBHJIOCb, lll.0 i3. »f'eHiHJib-
HOfO« IIJIHHY KsaTepttiKa cep;e.z:r. yMoB rrosHoro 6e3Jia.z:r..uH ffiqoro He BHH.lle>
KOMaH.z:r.a rpyrrH HaKa3aJia BCiM BaTaraM i THM COTHHM, lll.0 CTOHJIH Ha
l)pOHTi, 3HOBY 3i6paTHCH B 4HHa.Zli€Bi, Ha 3aKapaarri.
TaM coTHIO E. KottHKa poaq)QpMoBaHo i crnopeHO 3 H.ei 3 caA-10-
criHH i cTeiKHi BaTarn, lll.O BHCTyrraJIH ai3ttirne rri.z:r.qac iKOBTHeBoro noxo.z:r.y
Ha CTpHif i .llporo6H11.
Corni Eapatta, 5yKUIOBaHoro, .lly.ZI.HHCbKOro Ta L KoccaKa yBiHIIIJIH
)J.0 KypeHH r. KoccaKa, 3i COTeHh 5y.ZI.3HHOBCbKOro if BiT<!>BChKOro cqmp-
MOBaHO nisKypiHh rriA npOBO,ZI.OM )I.pa C. WyxeBHlla. 7. iKOBTHH KypiHh Koc-
caKa JllOIIpHMyBaB JI.O Bepieu.hKHX, a rriseypiHh BHixaB ua YiKOK JI.-O TypKH.

04>tm3RBa ;B m-oBTIBi 1914. P· morn pioarpoMy ascTpiHchKH'X apMHi


y ra.l1H11Htti, MOCKaJii KHHYJIHCH rrporn HiMu.is. Ha BHMory <l>paHu.ii aa-
.l(yMaHHii »MapUI Ha Bi.lleHh« Bi.ll.KJia)l.eHo Ha rrfattirne, lll.06 ttacaMrrepe.ll
y.uapHTH Ha Eep.niH i TaKHM 11HHOM Bi.ll.THiKHTH 3axi.uH.iii cppoHt. TaM
COI03HHKOBi MocKBH - <l>paHu.ii TaJiaHH.llO IIO.lli6Ro, HK imJio ABCTpii
B f aJIH1IHHi.
.llJIH ocpeH3HBH rrporn HiMU.iB MOCKaJii 36HpaJIH BeJIHKY y.uapHy cmiy
KOJIO BaplllaBm Ty AH rrepeKHHYJili TeiK KiJihKa »3ai1sHx« KiOprryrCis i3 ra-
.lHU.hKOro cppOHTY.
THM11acoM aBCTpiHcbKa apMiH Mor JI a Tpoxa Bi.ll.II01IHTH ii .ZI.OII'1BHHTK
p036lfTi CTHrH. KopHCTal04H 3 OCJia6JieHHH MOCKOBCbKOro cppOHTY B fa-
JIH11HH~, COI03Hi HiMeU.hKO-aBcrpiHchKi BiHChKa rro11aJIH ocpeH3HBY 3 niB-
.ZlHH ii aaxo.Zly. B rroJIOBHHi iKOBTH.SI BOHH .uiHIIIJIH 3ttosy .uo CHtty, asiJih-
HHJIH nepeMHIIIJib i 3 KaprraT BHHUIJIH Ha JiiHilO XHpiB - TypKa - CHHe-
Bi.llCbKO. 3a TOH 11ac HiMeU.hKi 'npMii .ui.6pa.rmrn Ha rristto11i .uo JiiHii Bap-
rnasa - IBaHropo.Zl.
B U.hOMY aMarattHi .ZlyiKe BaiKHe 6o€Be aas.z:r.aHHH npHnaJio KoprrycHiit
rpyrri focl>Ma'.Ha, lll.O orrepysaJia B .ll.OJIHHi Onopy i CTpHH. KoJIH rri11.qac
noxo.uy npase KpHJIO 2. aBcrpjjfcbKoi apMii saCTpHrno Ha oKpaiHax.
KaprraT, Ha JiiHii XHpis-JlyiKoK ropiurniH, i ue Morno HiHK BH.lliCTaTHCH
Ha )J.OJIH, KOprryCHa rpyrra fO<f>MaHa .uicraJia HaKa3 s.uapHTH Ha CTpHii.
i BO.llH011aC .llOIIOMOfTH 8. KiHHiH .llHBi3ii, IIi.Zl rrpOBO)lOM reH. Jl€MaHa,
B3HTH npor06H4.
B u.iH oct>eH3HBi JI€f'iOH Y. c. c. Bi.z:r.irpaB He-a6H-.SIKY pomo. npas.ua,.
BiH 6yB 4HCJIOM HeBeJIHKHH, aaTe CKJia)laBCH 3 MOJIO.ZlOfO sp'~U.TBa, BH-
TpHBaJioro tta noxo.ll.H ii Ha 6o€Bi TPY.lJ.H. TaKHX cTHriB y KoprrycHiH
rpyni 6araTo He 6yJio. To ii He .llHBO, lll.O coTHi Y. C. C. iiUIJIH B aBaH-
rap.li 60€BHX rpyn i CKpi3h 6yBaJIH neprni. MOiKHa CMiJIHBO CKa3aTlf,
mo B TO.lliIIIHhOMY IIOXO.lli Ha <l>POHTi Bi.Zl .llporo61111a 110 DOJieXOBa COTHi
Y. C. C. Bi.a.irpaJIH rreprny pomo. B icTOpii CTpiJieU.TBa 3acJiyrosy€ u.eil
noxi.u Ha OKpeMe Bi.ll.Mi'leHHH ~e ii TOMy, lll.0 CTpiJibU.i Bnepme BHCTYIIHJIH,.
X011 i Hecyu.iJihHO, a nopo.a.z:r.iJIIOBaHi Ha pfaHi Bi)lTHHKH pyxoMoro cf>poH-.
Ty, s 6iJihlllOMY BOEHHOMY rri.Zlrrpn€MCTBi. BiH Mas _.ll.JIH l{iJioro <f>poHTYi
nepeBaiKJIHBe crpaTeri11He atta11iHHH ii aas.z:r.HKH iioMy .>KOBTHesa oct>eH3HBa
COI03HHX apMiH OCHrttyJia CBOIO MeTy. Botta 3HiBe11HJia MOCKOBChKHH
IIJIHH yJlapy Ha fiepJiiH. Y U.bOMY rroxo.ui CTpiJieU.TBO nepeiirnJio npaKTH11-
HHH BO€HHHH Kypc, aarapTyBaJIOCb .ztO IlOXO,lliB i B0€HHHX Tpy.z:r.ia, HKi
307

0TaMaH rp11rop KoccaR. OnMaH AP· CTenaa Wyxea•'L


KoMaR.JaHl' qpeHJI i no.ny r.c.c. Ko:Mae11aeT qpeu .181"ioRJ Y.C.C.

~a.111 Iioro onic1u1. To.li Te:rK ynepme iMH YKpaiuchKHX CiqoBHX CTpiJih-
uiI> CTa.10 Bi.lmle MiiK 'lJY:iKUHUSIMH.
Kopnycua rpyna reH. foqmaHa nirn.1a ua CTpui1 rpbOMa IllJIHxaMH:
ocepe.llHH rpyna, 130. 6p11rua - llOJIHHOIO Onopy. rnIDIXOM Jlasotrne-
CKo.1€ -- C1rneBi.lCbKO - C Tp1lii. .1iBa Kpu.10Ba rpyna, 129. 6purua, -
rn.1SL~m1 BepeuhKH - C1m.1€~ npaBa Kp11.1osa ~pyna. 131. qpnra.la (rpyna
no.1K. 5eprepa) - 3 Bo.1osoi qcpe3 50.1exis Ha CTpmi.
3 COTHi ~r. C. c.~ ni.l npOBO,lOM r. KoccaKa, npn.li.leHO .J.0 129. o_pn-
(3.lH. lll.O iirn.1a m.1H.."{mf Ha Tyxo.1bKY - CKo.1€, COTIDI Iiapatta ~epeihu.1a
ni.1 p03nopsuoK 131. 6p11ra.111. 3uosy ~ 2 COTHi ni~KypeHH OT. C. llly-
xesnqa nepeixa.m noi3.lm1 .lO TypKu nill uaKa3 reu. Jl€Maua, KOMaH.laHTa
8. KiHHOi .l11Bi3ii. ,Llo DiBl~ypeHH OT. lllyxeanqa Ma.111 .io.1yq11THCb nD .ll0p0-
3i me ii COTHH CeMeHJOl~a, lll,O TO.li CTJSl.13 B 3a6po.Ii, Ha 111.'IH...XY My-
Kaqis-~T:rKOK; a.1e iii .lOpy11eno naKa3 cnisneuo, i Bona, ne cTpiuysrn11
no .10p03i nisKypenSI, omrnn.1ach r paiioni IV. :tHBi3ii, a Jly)f{KY ro-
pi1Utthm1y.
O<f>en3nsy B nanpsmi LTpuSI po3no11a.111 6pura.au 129. i _130. eucp-
riiiHHM yllapOM Ha poCiikhKi CTaHOBHIU,a B OKOJIHUi TyxO.lbKH H JlaBoq-
HOro. hmaipno, ~mcKani 6ynu 6H cnpaBHJIHCR 3 nHMH, KOJIH 6 ne 3a-
rp03a ua ix npaBOMY Kpuni, ua S1Ke yllapu.1a 8. Kinna .lHBi3iH u
corni
;r. c. c. BiTOBCbKOro Ta 5y)l311nOBCbKOrO. Bonn cnilllHHM IlOXO)lOM ne_peH:-
W.lH 3 TypKH (IO. X.) qepe3 Slsopy. lcai. KponuBHHJ( (14. X.), Cxi.llHHUJO
i Mpa3n11u10, i itHSI 19. iKOBTHSI ocHrm1 5opnCJiaB i Hary€B1111i. JlHsi-
3iH 3aaTaKysa.13 MOCKaJiiB y ttanpHMi Ypo~a A JlyKas11ui. Ueu :\fatteap
oc.1a611B cnpOTHB MOCKaJiiB Ha <f>pOHTi 55 . .11HBi3ii TaK, lll,O h.-ypinb OT. Koc-
caKa llHH 14. iKOBTHSI vaii1mos .lO CKOJihoro. MocKa.1i cnuHHJIH noxi.I
55. .lHBi3ii lll.Olitto B .1106pe 3aKpin,1ettHX cTaHOBHIUax Ha ropi Ko~tap­
HllUhKe. 6i.1S1 CHtteBiJICbKa. A.1e ii ueii onip aopora .10~1.1S1Tb Y. C. C.
18. ~OBTHSI o6xO.lOM i3 Kop111rna i np11c1yno?ti° ua cTaHOBHlll,a Ta npHne-
BOJIJOJOTh MOCKa.1iB Bi.lCT~"JillTll 3a CTpmi, Ha .liHilO fai - 6piri.laB -
Y repcbKO. llttH 19. :rKOBTHSI nepe.ioai 11acrnHH 130. 6p1tra.llH 3aifnS1.1H
CTpHH.
niCJI.H TOro, KOJIH 3JIOMaHO OCT3HH1H cnpoTHB MOCKaJiiB ni.z:t
CutteBi.lChKOM, reu. <1>.1S1f111rnau. KO:\taH.laHT 5.S. mrni3ii, nepeKHHYB 129.
308

6p1ffa,lly Ha llporo6H"4, moo ,ll.OilOMOrTH KiHHOTi reHt J1€MaHa. ,ilHf{ 20.


11<0BTHH COTHH l. KoccaKa, nicJIH cTpiqi ni,ll CiJibl.{eM, nepma 3axonM.'la
.Uporo6u"4.
TuM"4acoM uHmi coTni KypenH KoccaKa 6opouu11u CTpuH. ·sopor,
3arpOJKeHHH ycnixaMH 8. KiHHOi ,llHBi3ii H KOpnycoM rocpMaHa, CTSffHYB
HalllBH.llKY 3 BHlllHX <j>poHTiB ni,llCHJieHHSI, i 21. JKOBTHH IlOlJaB n.oon1-
Hacryn. 8JKe nepmoro y.llapy MOCKaJiiB He BHTPHMaJIH ~eCHJlbHi aaCTpiH-
CbKi CTHrH H Il0"4aJIH Bi)lC1j'IlaTH. l{oJI,H ni,lltJaC noxo,lly Bnepe,ll 8i.zv1.!JIH
Y. C. C. HlllJIH nonepe.lly, TaK T·enep iM npunaJio aa>KKe 3aB,llaHHH oxo- ·
pomrrn ai)lcTyn 6pura.n.
llle 21. JKOBTHH COTHSI .Uy.llHHCbKOro BH,llep>Kye 3aB3SITHH l.{iJIO)l.eH-
HHH HacTyn M0CKaJiiB ni.ll .Uo6piBJISIHaMu; 22. JKOBTHSI cornH ( KoccaKa,
oxopOHHI0"4H Jiiee KpuJio 129. 6pura)lu, mo Bi.llcTynaJia ani)l .Uporo61-1111,
3BQ,llHTb 6iH i3 K03aKaMH ni)l fy6u"4aMH. 2~. JKOBTHSI COTHi .Uy,llHHCbKOro
ii BapaHa (Botta ni.lliHmJia 3 EoJiexoa~) 6opoHSITb 3arpoJKeHoro JiiBoro
KpHJia 130. 6pura)lH KOJIO ceJia no6yK i B ,llOJIHHi pilJtOK CJKiJii Ta EpH3H;
28. BH.ll.Hpa:IOTh MOCKaJIHM 3 pyK ropy KJit0tJ, 1HeAaJieKO CKOJihOro. · Comi,
o.n.Ha niA npoeo,llOM B . .Ui.llymKa - BOHa npuiimJia ua cppoHT 23., nicm1
.noamoro ai.nno"4HHKY a 4uua.nieBi i .npyra - 1opyKa, mo npH6yJia
3 Koma 30. JKOBTHSI, 6opoHSITb Bi.ll 1-3. JIHCTona.lly 3aB3SITO Ta ycnimHo
ropy KoMapHHl..{hKe K. CHu.eei.nchKa. A npoTe .nori.nui crnuoaHma Ha ro-
JIOBHOMY lllJISixy, KOJIO Cuueai.ncbKa i 3aB3SITa o6opoua cTpiJieU.bKHX
COTeHb, O,llHaKOBO He llOMOrJia. npoTHBHHK yeirttaBCSI ropaMH ,llaJieKO
no3a npaae KpHJIO ,llHBi3ii, THMTO ii BiHCbKa MyciJIH ,llHSI 7. JIHCrona,lly:
Bi,llCTYilHTH Ha3a,ll, Ha JiiHiIO nJiaB€ -TyxO.'lbKa -Atttta6epr.
B Auua6epry :H cyci.llttbOMY ceJii <l>eJiil.{i€HTaJ110 3aJIHlllHBCSI JI€riott
,llOBlllHH "4aC i 33XHmae HHllli CTSlfH ,llHBi3ii, mo IlO,lla ..1HCb ·6ym1 Ha
EecKH.ll 6y.llyBaTH o6opottui cTauoaHma.
THM"4aCOM niB1£YpiHb OT. lllyxeBHl.Ja oxopOHSl.B Bi.ncryn KiHHOi .llHBi3ii,
w.o nicJISI uee.nanoro ttacryny B- uanpSIMKY Ypo)Ka aaeep.ttyJia 6yJia ua
TypKy. ni.ll OnaK010 ua r. Ko6uJii coTtti niaKypettH, ni.ll npoao.noM COT.
,U. BiTOBCbKOro, 3BeJIH 24. JKOBTHSI 6iH 3· MOc~oecbKOID n~peBaro10.
CTpi;ieu.hKi comi, mo me TO.zti M.aJDH crnpoBH1H1Hi Bepn.zvri, · JlO KiHUSI aK-
;tepJKaJIH Ha craHOBHmax i Bi.lliHlllJIH 3 HHX IUOHHO, KOJIH iM aarpoJKy-
BaJIO OKpyJKeHHSI. mcJISI Toro niBKypiHb 3aBepttyBCSI .llO TypKH i Bi)lTiJib
aaJ1iauune10 nepeixaa .no ropott.n.H. 12. Jiucrona.lly o6H.nai c&rtti, no.nonoB-
Hetti i nepeo36poeui, SIBHJIHCSI B Auua6epry.
CeMeHIOKIOBa OO'TIHSI ommumacSI ni.u.1rnc roro >KOBTHeaoro noxo.u.y, my-
Ka1011u 3BS13KY 3 nieKypeHeM OT. lliyxeBH11a, ,llHSI 18. B .ny)KKY ropiw-
HbOMy, a paiioui IV. KOPitiycy. TyT, y "4YJKiii apMii i .naJieKo Bi.ll caoix,
COTHSI 6epe y11aCTb y 60HX ua ropi JluciH ( 19. x.) ·i 25. )Ki()BTHSI ua
rop6i 3aJISipCbKOMY. B o6u.noox 60HX COTHSI MaJia IlOBaJKHi BTparn::
5 y6HTHX i 19 paueHHX. nicJISI 3araJihHOfO P; 7180poTy BOHa IlOBepHyJia~SI
,llO ropOH,llH H TaM ii poacpopMOBauo.
~ BpeuITi COTHSI 6apaua nimna ua CTpuii ia 131. 6pura.n010 31' 80J10-
ooi 11epea Jho.!{BHKiBKy, Miayu& i Bonexia. Krum 21. ~OBTHSI · l.{H 6oeaa
·rpyna niCMI Ba>KKHX nepexoNa · HBHJiaCH ni.ll. CTJ>H€M, ocepe.u.nH rpyrna
H011aJia Bi)lBOpOT. ·t31. 6pura.na aaaepHyJiaCH Te>K. ni)l11ac Bi.llBOPOTY COT-
HSI 6apaHa nepeiimna a BoJiexosa Ha CKOJI€. Botta 6paJ1a y11atT& y 6oHx
Kono CyKiJISI i ua KJ11011i. "'
noxi.n ua CTpuii 6yB nepwuM a6ipnHM a11uuKoM Ci11oaoro Crpi-
Jiel.lTBa. Xo11 60€Ba BapTiCTb cna6o BHlllKOJieHHX COTCHb BHXO,llQJia Ha OKO
309

CoTHMK AMMTpo· BiToBCbKMM· l.fenp AHApii MenbHMK.


KmiaH,J.aHT corni Ta. i.!1,e0.1bol'itJH11it 11po- IJepwan KOl\f&B,!J;&RT COTBi i3 rypTy MO·
11i,l1111t: CTpi.ieuTea. 3rnnye Tpal'itJHO Jl0,11.HX ,J,06pOBO.'lbu,iB Y.C.C.
19HI. p.
HeseJUtKa, xoq 6araTo cTpiJihU.iB iurno s 6iH ime 3i cTapoceitchKHMH
BepHJlJIHMH H: 6iJihrniCTb 3 HHX ynepme HaifrnJiaCH B 6mo, MOJI-O!le
yKpaiHChKe eiHchKO BHHBHJIOCH Ha.lliHHHM 6o€BHM eJI€MeHT-OM. Eo lioro
JlO 6mo BiB He npuMyc, a rapHllHH naTpiOTH3M i 3anaJI. y IlOXO)lf
i a 6m1X 3a r. KoMapHHU.hKe, CTpkif, Ha aepxax 3aJI.HpChKiM, Ko6nJii
i Ha KJI10qi CrpiJieU.TBO )laJio JlOKa3u tte6y.lleHH-Oi BHTpnaaJIOCTH ae.110 ..
Koro 3aB3HTTH. UeH: noxi.ll K-OrnTyBaB Y. C. C. 31 B6HTHX, 86 patt:eHHX
i 60 IlOJIOHeHHX.
BucJii.ll >KOBTHesoro noxo,ny 6ye 6u HaneeHo ycriirnHirnuH:., XOJIH 6
,Q.O HbOro 6yJio CTaHyJio He 2.000, a .llB3U.SITb KiJibKa THCSlll, a6o 60.n.aH:
rnx )leCHTh THCHll Ciqoooro BiHchKa, mo 3i6paJI-OCh 6yJio B CTpn10.

31R08Ri ooxi,u; y Kapnanx. CTeina c.11ylK6a Y. C. C. Koint ae-


crpiHchKi aiHchKa, ni.n HanopoM B-Opo>Koi nepeaaru J.i.ifrnJiu 3 EeCKn,ny
B ropu 3aKapnaTTH, Y. C. C. npunaJio sa>KKe 3aB.llaHHH - qe>KHOi cJiy>K6H.
B>Ke 3 EecKH.llY coTHi JI€riotty, KpiM 3BHtiaifHoi cJiy>K6n a 6o€Biif
JiiHii, qu B oxopoHi, BHCHJiaJIH B nepe.nniJIJIH JlaJieKi cre>Ki, mo ttepa3
33X0.llHJIH 33 BOpG>KHH <l>POHT i npHHOCHJIH U.iKaBi Bi)lOMOCTH npo CK.'la)l
i pyxu sopora.
AsCTpiH:chKHH KapnaTCbKHH 6o€BHH <PpoHT 6ya TO.lli, y3HMi. l~H4~.
i 3 Il0ll3TKOM 1915. p . .lly>Ke CJia6mi. llle " 06HJlBi B-OiBHi CTOpOHH .n.ep-
>KaJIHCSI 3)le6iJihllla fOJIOBHHX lUJIHXiB. f-0paMH Ta JiicaMH M-O>KHa 6yJio
3a.ITTu xoq KYJlH. HasiTh JiiHiH noJib-OBOi cropo>Ki i cTe>K He 6yJia Hi.lle
cyu.1JibHa, 6e3nepepHBHa. 3aBCiJlH 3aJIHlllaJIHCSI Mi>K HHMH Heo6ca)l>KeHi
nyHKTH, SIKHMH MO>KHa 6yJio oopora ni,niHTH. Mornu u.e po6HTH, SICHa .Pil.J,
nurne HeBeJIHKi, JierKi Bi.ll.lliJIH-cTe>Ki.
CTe>Ktta .lliHJihtticTh Y. C. C., ni)ltiac KapnaTCbKHX noxo,nrn, MaJia
.llJIH Kopnycy npesa>Kue 3HalliHHH THM, me ascrpiiichKi 6o€Bi cu.in
6yJIH, B nopiBHaHHi 3 BOp-O>KHMH, ,ny>Ke CJia6i i HaXO)lHJIHCH B o(>opoui.
Pyxu sopora M-O>Ktta 6yJio 3.llep>Kyaarn mtrne MatteapysaHHHM, ce6To
nepeKH.llalOllH CHJIH 3 O)lHOro,. Meurne 3arpo>Kettoro Bi.llTHHKY' Ha HHlllHH,
He6e3nequirnuii. .llJIH U.hOro .llOKJia)lHi Bi.llOMOCTH npo BOp<>ra i TO
B nopy MaJIH aeJIHK.Y aapTiCTh. Ta .H caMa >KHBa JliHJihHiCTh cTe>K cnn-
310

HIOBa.1a IlOXi.l sopora. TaK 6y.10 TO.li. KO.lH MOCKa.1i 36.lH>Ka.lHCSI .lO
fieCIUl.lY lliiK 15. i 31. .lHCTOil3.lmI. H. np. COT. rop)'K BllC.laB. CTOH4H
3i CB0€10 COTHelO B TyxO.lhUi. 33 4 .lHi 108 CTeiK. I. 3aB.lHKll CTpi.leUbKllM
cTe*a}I, l10CKa.1i .ly&e o6epem:uo nocysa.mrn ua 3aK~pnarri TO.li. _Ko.111
aBCTpiiiCbKHil <l>POHT IlO.laBCH 3 fieCKll.lY ua niB.leHb i KOpnyrna rpyna
rmtmaua 6opouu.1a .lO.lHHll p. Jls1Top11ui (11. XII. 191..t. - 2Q. I. 19.15.).
llB iKHBa .liH.lbHiCTb ro.lOBHO crpi.leUbKIIX CTeiK 3a€.lHO uen0Koi.1a
o&auku

Mania OllOH"~ r~lll'IHll i 3anpnana, B RUX BOIOBa.111 Y.c.c. 3111101) 1914/15. p.


Bepxo rip OJeaqeai 'I"pllI'OBOlleTpDllBBll 3BaEOll BDCOT'OIO B llerpax. oo()iq BaJBB 8

- 3a.li3BD'li DJJUIXU, - - - - l.3BB.H f3.10ULEO-Mal.llpcbE\l rpaBlllllf-


311

oopora B He3!llilHOMy TepeHi i THM-


TO BiH, HanpHKJLa.LI., Ha nepexi.u. JJ.O-
porn Bi.LI. CKOJ11:,oro JJ.O Ee<:KH.LI.Y no-
-rpe6ysaB 15 JI.Hie..
Bi.u. EecKHJJ.Y o6H.LI.Ba KypeHi BO-
roaaJIH OKpeMO: I. - npH 129. 6pH-
r'a)J.i ( J{l()MaH).{aHT r'eH. JlpJJ.a), II. -
npH 130. (r'eH. BiromHHChKHH); I. Ky-
pjHh, 3JJ.e6.iJihllla, B OKOJI'HU,SIX Ha cxi)J.
p. JisnopHu.i ii aaJri.3HHlIIOro lllJlSIXY
CaaJ1srBa-Jiaso1rne, II. - 'H3 3axi.LI.
Bi)J. Hei. nepillOMy Kype!H·eBi, np-a-
na..LI..aJia, KpiM CTe>l{HOi CJiy)K6H, 06::>-
pcma CTaHOBHW. Ha ropi TeMHa'fHK
28. XII. 1914. - 1. I. 1915. p. ii sa)I{·
xa cropo>Kesa CJiy)K6a H;a ropax
5. I. - 19. I. B OKOJIHIJ.SIX 3)1.eHb'OOOi
i 36yHi.
Co1Hi II. KypeHSI nepeKH.LI.aJIH a
TOMY qaci .LJ.O pi3HHX 6o€aHx rpyn.
CornS1 BiTOEChKOro nOBHHJia cre>KHY
Ta CTOpO>K·eBy c.ny)l{6y B rpyni nOJLK.
riifoMa 14. XII. 1914. - 7. I. 1915.,
y aepxi:BS1x p. 3.LI.eH.SmK'H; ccrnoo Ey-
..ZJ.3HHOBChKOro niCJiatt10 )I.HSI 23. XII.
aa JJ.OnoMory rpyru l.JepM'aKa, a:>K s Crpine14bKa CTe>Ka BM6MpaeTbCR B noXiA.
OKOJIHU.i CSIHOK i "BHOOIJ.hKa. B 6oro Ha Eec1m,n;i B ciqai 1915. p.
niJJ. Y)l{()KOM MoCKaJii ii po3rpo-
.MHnH i moiiHo .olcnB 2-TH)l{Hesaro no6yTy a Kollli, KY.llH '3iHlll.1111CSl
6y.JI'H oci He,ll;OOHTKH, BOHa noeeptty.n.acH JJ.HSI 13. I. .LI.'° KypeHSI.
3HMOBHH noxi.ll y 3aKapnaTChKHX ropax 6ye ,llnSI Y. C. C. HaiiBa)l{qHJ1
aa saech 11ac BiHHH. Ueii noxi.ll no,lla6aa no crnpoHi aacTpiHchKoro <f>poH-
TY Ha Many Biiiuy. AacTpiiichKe KOMatt.llyBaHHSI, Ma1011H Ha, KapnaT-
ChKOMY <f>poHTi .lly)l{e cna6i CHnH Ta, He MalOQH HiSIKHX aanaciB B 3aninni,
MOfno BpSITYB3TH 3arpo3JIUBe j:T3HOBHW.e TiJihKH TaKHM cnoco6 BOIOIO-
qH. B l\hOMy .llODOMorno .HoMy ManO.llOCTynHe ropucTe ii JiiCHCTe no3e-
.Mennsr Ta~ SIK CK333HO. )l{HBa CTe>KHa _lliSlnhHiCTh,. y SIKiH Ha rj>pOHTi
Kopnycy fO<f>MaHa ii ,lleSIKHX cyci.llHix rpyn ronoBHY ponro Bi.llirpanu
Y. C. C. Ix cTe:>Ki, Be.lleHi 3BH11a.HH0 cMinHBHMH i ni.llnpH€M11HBHMH npo-
Bi.llHKKaMH, nepeHllIJIH aci aepxH i aaopH, sci .llOnHHH, noTOKH ii cena
Mi>K JlaBOQHHM i CaanSIBOIO Ha cxo.lli, Ta Mi:>K BHCOIJ.hKOM i BonocHHKOIO
Ha 3aXO.lli, 06a6i11 ,llaBHbOi raJJHU.hKO-M3.llS1pCbKOi rpaHHU.i.
y Ba:>KKOMY 3HMOBOMY noxo,lli MOnO,lli crpinhu.i BH,ll3JIH 3i ce6e
H3H6inhlll eHrepr'ii i 3Jl0poBnSI, Hanpy:>KHnH BCIO CHJIJ TiJia H BOJii,
lll06 Bi,llUOBiCTH 338,llaHHIO, SIKe Ha HHX UOKJI3,lleHO. CTpaB,lla, He pa3 i He
.llBa CTpiJieU.TBO, nicJIB BTpaTH 6aThKiBW.HHH, oropTaJia 3Heeipa, Hepaa
.llOXOJIHnH .llO roJiocy CJI36o.llyxu, ane Mono,lleirnH: aanaJI He BHracas
i nepe6oproaas roJioc ~xoJIO.llHOi poaaarn«. CTpineu.Tso BHHWJIO 3 UhOro
!IIOXO.llY <fli3HQHO ocna6JieHe, aJie 3 HOBHM 00€BHM ,llOCBi.llOM, i3 33.llOBin-
nSIM BHKOHaHoro o60BSl3KY ,llnSI pi.AHOi cnpaeu i 3 HiM60M cnaBH He-
3piBHSIHHX CTe:>KHHKiB.
Konn aecrpiHc&Ke KOMaH.llyeaHHH 3MipKysano, w.o BJiaCHHMH CHJiaMH
TaKH KapnaTChKoro <f>ponTy He o6oponuTh, 3eepHyJiocS1 .llO HiMeU.bKoro
IKOM3H.llyBaHHSI no DOMiQ.
2. 0 <II e H a H B a B 1 9 1 5 p.

Ci1111eaa otee3HBa 1915. p. 8 noJIOBHHi ci4'HSI 3SIBHJIHCSI a Kapna-


rnx 3 HiMeU.hKi, nperapHo O.ll.Sll'Hyri, 036po€Hi Ta 3a6e3ne11eHi eciM .nH-
Bi3ii. Kopnyc fo<f>MaHa if ttiMeU.hKi JlHBi3ii 3aHSIJIH <f>poHT ei.n Y)l{oKa
.no 80JIOB'Oi. Pa30M TBOpHJIH BOHH HOBY T. 38. ·nie.neHHy°'ApMilO niJJ. npo-
BO,llOM reH. JliH3iHretta. 3aMiTHe TYT Te, mo a o.nHoMy 3 .Horo nepurnx
HaKa3iB JlO BiHCbKa nporoJIOllleHO iHcrpyKu.ii, SIK Bi.HCbKOBiH BJia.ni i si.n-
.niJiaM IlOBO.llHTHCSI 3 Micu.eBHM HaCeJieHHSIM. M. H. y U.bOMY HaKa3i 6y11a
noSicHeHa pi3HHU.H Mi)I{ JihOHJihHHMH .no AecTpii »PYCHHaMH« if MOCKBO-
<f>iJiaMH. ,lloci aBCTpiHChKi Bi~.lliJIH, roJIOBHO Ma.nSipCbKi CTSlrH, U.i€i pi3-
HHU.i He po6HJIH H: nOOOJlHJIHC.sJ: 3 yciM yKpaiHChKHM ttaceJieHHHM, raJIHU.b-
KHM i 3aKapnaTCbKHM, Ha1Ie 3 BOpO)l{HM. ,lly)l{e qacTO .npi6aoro Henopo-
3yMiiHIHSI a6o 6e3iMeHHoro .u.ottocy .n.ocHTh 6y110, w.06 cy.nHTH HeBHHHHX
.1110.nei'1 i noKapaTH Ha ropJio. Ma.HHo yKpaiHU.iB 1IY>KHHHi eiifchKa 6e3-
KapHo rpa6HJIH. npo BapeapCbKY noee.niHKY aecrpi.HCbKOi BiHChKOBOi
BJI3.ll.H i Kpa€Boi a.nMiHicrpau.ii 3 yKpaiHCbKHM HaceJieHHSIM y f aJIH1IHHi
3 Il01IaTKOM BiHHH 6yno TO.lli B>Ke 3araJ1hHO Bi.llOMe, THMTO, Ma6yTh, rett_
Jlitt3ittrett i BH.nas u.e.H p03YMHHH HaKa3. Bo MHp i3 HaceneHHHM Kpa10,
ite H.llYTb BO€HHi .nii, .na€ apMii - JIHllle KOpHCTb.
OclleH3HBHi .nii noqanHCH 21. ci1IHH. Oic;rn aneprHx KiJihKa.neHHHX 6oiB
.Ha sepxax, tte.n.aJ11eK-0 .n.asttbOi raJlHl..lhKO-Ma..llHpcb~i rpaHHU.i, cOI03Hi
cTSirH nepeM-OrJIH oopora i eeech <f>pottT nepe.Hlllo~ .no fanH1IHHH. 06H.nea
KypeHi Y. c. c.HlllJm IH3 110Jii CBOix 6pm-:a.u. i BHCHJiaJUf C'fle>Ki.
Pa.nietto 3a6HJ1H crpineu.hKi cepu.H, KOJIH corHi BHHlllJIH Ha nepwi
sepxH raJIHU.bKOro 13eCKH.llY.
1. niororo nepeMO>KHHH noxi.n cnHHHBCH Ha eepxieSix ropH CTaHeme
(I. KypiHb) i y cnanettoMy BH)l{JIOBi (II. · KypiHJ:>) Ha niaHil.IHHH cxiJl
BepeU.hKHX. MocKaJii 3aKpinHJIHCH Ha ropi 5IaipHHK BemtKHH i 3aB3HTO
6opottHJIH JlaB01IH-Oro. Toro caMoro JlHH BH01Ii I. KypiHh BHHlllOB ni.ll
npoao~oM cor. iopyKa B HanpHMi TapttaBKH, mo Ha niatti11 Jlaeo1Ittoro,
mo6 o6XO)l0M 3HeBOJIHTH MOCKaJiiB .no Bi.neopory 3 BepxiB i 3 Jlasoq-

'ieTap rpttrop Tpyx. Xopy>KMiil MMXaho Cyx.


KoMae,n,aHT 'leTH i anaMen11T111i npo- KoMaB)f.&HT '10Tll, non11r 3. JllOTOro 191(.
Bi,l,llD C'l'ea. poKJ B Ka.pnaTax.
313

~epTMHa aec1piitcbKo-pociitcbKoro ci»poHTY e palfoHi 1.. KypeHR Y. C. C. 20. 6epeaHR 1915. p.


3nal\yeaHHH Tai.:c cu1e, .R~ Ha nonepe,J,Hix ttepT11nax.

Horo. BnoJiyJJ.He, 2. JIIDToro, KypiHb 3aHHB craHOBHl.l{a Ha.ll. JlaBOllHHM,


aJie .ll.0 6ol0 He .lliMlllJIO, 60 MOCKaJii aapaHHH IlOKHHYJIH cppOHT.
UH HeJierKa, aJie cJiaBHa tti11tta Blrnpaaa KOllITJBaJia KypiHh aem1-
KHX n<~pTB: 86 JIID.lleH Bi.lli.H:lllJIO .ll.0 JiiqHHU.i 3 Bi.ll.MO.PO>KeHHMH KiHllHHaMH
i lliHMaJIO 3 HHX 33JI'llillH-!10CH KaJI.iKaM.H. 3!1Ma 6yJia TO,lI.i .llY>K·~ JIIOT3,
Mi0p031\f· .ll'OCHrJUI 6iJiblll - 300 U.
OiJJ.11ac 6oiB 3a 5IBipHHK ;-aBCTpi.H:CbKe KOMaH.nyaaHHH B>KHJIO Bnepllle
aa>KKHX 30.15 U.M. rapMaT. Ix KiJihKOX u.iJihHHX CTpiJiiB, l.l{O anaJIH 2. mo-
1
roro, .ll.OBOJii 6yJio, ·l.l.{06 MOCKaJIHM ai.ni6parn oxoTy cnpoTnay. HacJii_lKH
TaKnx u.iJibHHX CTpiJiiB 6yJin aeJIHKi. Och O.ll.HH i3 HHX nonaa ·y 3eM-
JIHHKY Ha 5IaipHHKy, .ne BiAIIOBHllaB Bi.ll.lliJI MOCKaJiiB. B MoryrHiH HMi,
1.1{0 ii BH6HJia rpaHaTa Mep3epy, 3aJI.HlllHJiaCH Maca IlOlllM3TOBaHoro. TtJia,
nepeMilllaHa 3 aeMJieID .H: JlepeaoM 3eMJJSIHKH. Baarani Mep3epH aiu.a:rn.
COI03HHM ap_MiSIM BeJIHKY npHCJiyry Ha -acix cppoHrax.
OicJIH nsirn.nHeBHoro ai.nno11HHKY a TapHaBili, .ll.HSI 10. JJIDTOro 061-tlBa
KypeHi nepe.H:lllJJH HK aanac 6pHra.ll .ll.O CnaBchI<a, JJ.e npHMicrHnacb qyJia
TaKO>K KOM3H.ll.3 55 . .llHBi3ii.
MciCKaJii, B Mi>K11aci cKpinJJeHi 11HceJ1hHO .H: rexHi1rno - 3aXO.llHJIHCb
Bi.ll.CYHYTH ma.neHHY ApMilO 3HOB Ha EeCKH.lJ.. HacaMnepeJJ. BOHH HaMara-
JlliCb nepeMorrn aacrpo-yropchKi CTSlrH Ha Matypi .H: Tarnpiau.i, onic.'IH,
a 6epesHi . .H: KBiTHi, Ha KJrnai ra MaKiau.i.
OeplllHM KypiHb IlilllOB 3apa3 JJ.pyroro .ll.HSI Ha CTaHOBHlUa, cneDlllY
314

Ha ropy Ku:qepKy, ni3ttiw


Ha TarapisKy. )lei H·Oro
COTHi nepeHUIJIH Ha ropy
Marypy s po3r..OJ>HJI.OK
131. 6pu:ra.ZI.H no.11K. 5ep-
repa; uio 6pHra.ZI.y MOCKa-
.ni Heaa6apoM po36HJIH w
o6H.ZI.Bi CT{Ji.JieuhKi corni
Jie.ZI.BH BHpsrrysaJEHCb Bi.ll
3aru:Hy. )lo 19. 6epe311rn
KypiHb IlOBHHe C.11yJK6y B
00€BiH JiiHii a6o <:TO.SIB y
3anaci 6pu:ra.ZI.H y rpa11.1.d
h.iOJIO . 3aJii3HHlJOi CTall ii,
a6o B CeJii. )lpyrnii Ky-
piHh niCJIH KinhKa.ZI.,eHHOn:>
TIOCTOIO y C.naBCbKJ TeJK
nil.llOB 16. JI'IOTOfO Ha .n.e-
SIKHH qa-c CKpinHTII 6oeai
AecTpiitcbHa ea>KHa rapMata 30,5 ~M. Mep3ep CTaHOBHJ.Ua tta r. Ta:ra-
Ha CTaHOBMW,i. piaui.
nicJI.H nepepeH B 60SIX KOJIO CJiaeCbKa, II. Kypittb nepeiirnoe
3. 6epe3HSI JlO nocr.oio 130. 6pHraJlH JlO fpa6ieuS1 CKiJihChKoro, mo
JieJKHTb MiJK ropaMH KJIHBOIO ii MaKiBKOIO. KoJIH MOCKani no11anu 3qeprH
.zto6u:paTHCSI JlO cna6u:x CTattoeu:m 130. 6pura)lH tta Knuei ii MaKiaui,
iH nicnanu i I. Kypitth. BiH nepeiirnoe 21. 6epre3HSI JlO npuciJIKa
fo;10eeuhKa, mo neJKHTb no 3axiJlHbOMY 6oui r. MaKieKH ii nepe6pae
aaeJlaHHSI 6opoHHTH JlOJIHHH noToKy, mo annuea€ JlO foJioe11aHKH. KpiM
.l\bOro, BiH Mae JlepJKaTH 3e5130K i3 HiMeU.bKOIO )lHei3i€IO, mo ii npaao-
.Kpu:noei 1IaCTHHH 3aHMaJIH cyciJlHIO ropy, nnirnKy. ,LlJISI UbOrO KOMaHfti
KypiHH npHJliJieHO me -2 Ma)lSlpCbKi COTHi 3i CKOpGCTpiJiaMH, SIKHX CTpi-
JieU.hKi KypeHi He MaJIH. CoTHi KypeHSI 3aHHSIJIH cTaHoeu:ma a JlOJIHHi no-
TOKY if Ha niaHi1IH0-3axiJlHboMy cxuni MaKiBKH.
TaKHM .1IHHOM o6H)lea KypeHi Y. C. C. HaHlllJIHCSI y cyciJlCTBi niJl Ha-
Ka3aMH 06.llHOi 6pu:raJlH if noTiM pa3oM ilo6yeaJIH cJiaeu: Ha MaKiBl..(i.
130. 6pu:ra.u;oio KOMatt.llyBaa nonK. Ocu:n Bi,,ornu:itt:cbKHH, pio.n.oM yKpa-
iHel.(h. Bitt mu:po rromo6Ke CTpi.neurno i 3aJIHl.llHOCS1 P..oMy .llO KittuSI
CBO€i CJIYJK6H IlpHXHJibHHM.
Ctml• COT. K. ryrmact.YOOO. B qaci, KOJIH JJ.erioo Y. c. c. DOIO,Ba~
Ha oeCKHJli, O)lHa COTHSI, ni)l npoeO}l-OM COT. KJIHMa f'yTKOBCbKOro, 6o-
poJ1aCS1 a f'oprauax.
CoT. f'yrKOBCbKHH 3i6pae ocTaHKH Y. C. C., mo aaJIHl.llHJIHCSI 6ynn
B Korni niCJISI BHXOJlY Bcix COTeHb y none, H 25. JKOeTHSI euixae ia HHMH
JlO XycTy, MiCTeqKa Ha 3aKapnarri. Ue 6ye paHOH ntBJleHno-cxi)ltthoi
KapnaTChK-Oi rpynu: reH. n<t>JISittuepa-oaJihTitta, 3 S1Koi ni3Hirne aopra-
Hi.3yaaJiu 7. apMi10.
B X}'cTi coTHSI aanurnuJiaCSI JlO noJioeHHH ci11HS1 if noeuuJia CTopo-
lKeey CJiyJK6y B MiCTi i e HOro OKOJIHUSIX. TyT COT. ryTKOBCbKHH
.llOilOBHHB COTHIO )l06poBOJibl.(JIMH-ryuyJiaMH, 30)lJlr ii Ta 036poia. CoT.
r'yTKOeCbKHH aaiiMaB CTaHOBHllJ.e CTauiHuoro (Micueeoro) KOMaH)l3HTa.
3ae,AJIKH opraHi3al.(iiiHOMY XHCTOBi Ta. 3HaHHIO Micl.(eeux YM~OB, BiH ir.o6ys
316

co6i cKopo npH3HaHHSI s.11a.iH u


tte-
a6usnl'.y nornatty cepe.l ttace.1eHHS1.
Alie CTpineu.rny H~3a6apo~1 H3-
JJ.vie .lOBrnfi m>6yT y 3aniJuI.i. Bott::>
&uKa."IO iin1 .lJ coio TaKC:n10. SIK uH-
wi COTHi. T~H1yro C.JT. ryrK-OBCbKHH
Bll€.lHaB. mo CJTHIO nepettecett:::> Ha
cf>pOHT. Ii npH.li.lllJill .];) 6:::>EEOi rpy-
""~ mo ni.l np;)BJ.]OM IlvJIK. [3HH3-
Ka 6~poJiaCS1 e OK0.111uS1x Bm11K:::>Ba.
6o.nexiBCbKoro nosi ry.
CoTHSI K. fyTKGBCbKOfO He3a6a-
pm1 snpi3mL1acS1 cepe.i nttrnHx aB-
CTpiiichKllX Bi.l.li.liB rpynu. )l(uE:JIO
i B.laJIOIO creJKHmO c:ry:mooio B:)Ha C:nHnK K.1.... rynoecbKnit •
.ZJ.-OilOMara."Ia Hepa 3 llHllIHM aECTpiii- B OlHOCTpo10 crapmmm (corenKa) opra-
CbKllM Bi.l.linaM B TH:tKK0~1Y n:::>JIJ- eiaanii Ci 1IOBIIX CTpi.llhlliB nepe!l BiOHOIO.
>KeHHi ni.l11ac 6oia Ha Ub~nty 6e3.lvpiJKHbOMY ripChKmiy Tepetti. Ta u
caMa BOHa 6pa:1a y11aCTb y ,J.eKi.lbh.-OX C~'TUlJKax i3 B0JX>I'OM.
B O.lHOMY 3 6oia. Ha no11arn:y niororo. corHil B11pi3H11.1arn. 3.lo6yswH
He.lOCTynHi MOCKOBCbKi CTaHOBllIU3. 3axom1BllIH 100HLI i no.10HeHJ1X.
Ta He.lOBfO .lOBe.lOCSI COTHi BOIOBaTH B roprattax. T3KC3MO Ji COT. ryr-
KOBCbKOMY He B.13.lOCSI 3.liHCHllTH CBO€i Mpii - .li6parHCSI Ha [yuy.1b-
lltllHY ii TaM 3opraui.3ysam ,;i ryuynis 6i.1hllII1i1 B~lli.1. Ba:mn:a cppottrol::ia
c.1y>K6a cepe.l .1ioToi 311MH. a TPY.IHOMY TepeHi oc.136u.13 corttio T3K~ mo
B nO.lOBHHi 6epe3H51 OCT3HKH ii Myci.111 Bi.littrn .10 Koma. llle B .llOTOMY
Bi.liiilllOB ii KmlaH.laHT COT. fyn:OBCbKllfi B3>KKO XBOpllU Ha 33Il3.leHHSI
Hepsis. Hac.1i.1KOM uiEi He.lyrn BiH ii nm1ep y 6epe3Hi B 6y.lanelllri.

Peopraui3auis .1Erbey. ,.10 cepe31Ul 1915. p .•1€fi::JH Y. c. c.. X01{


i10ro o6H.lBa KypeHi 6y..1H 3.le6i.1hrna p03.li.1eHi ii raKTHLIHO ni.l.1S1ra.rn
.J.eOM 6pHra.JaM. c~6ro 129. i 130. - 3.lMiHicrpamEH3 ii ::>pratti3auiliH.:>
TEop1m O.lllH n0.1n:. ~-- C. C. H0ro Kmlatt.laHTOM llttC.mBcH Bi.l ci4HH
191-S. p. 0T. r. KJCCaK.
Cnpasa yKpaiHChKoro JIHioHy He 6y.1a .lO Uhoro q3cy ynpaBH!lbHeHa
aropi. ce6rn B Ha1rn.1httm1y Km1aH.lYB3HHi i B MiHicrepcrni Bii1tt11.
Y. C. C. irnysa.111. po611.111 c iy:moy Ha cppoHri. »c.1y}f(11.111 uicapesi . SI!\:
UbOro BHMara.1a npncHr3. C1y:mH.lH HenoraHO. np3B.lY CKa3aTu. UJ.0
HHllIOi. K_~3lllOi 33 Y. C. C. 11aCTHHH B Ui.lOMY KOpnyci TO.li He 6y.10.
He 6y.10 ii fi onic.1.s1. Y. C. C. .l06y.m B 6osrx Bi.l ascr~ificbKIL\: KO:\t3H_l
HeO.lHe npn3H3HHSI. ix CT3:PllillHll i crpi.lhUi HOCll.111 H3 rpy .lSIX oorni
Bi.13HaK11. A np.Jre .1nioH 33 nismocra MicsruH c.1yLK611 ue .li:>f<.lJBCH
ocpiuifiHoro Bll3HaHHSI fl .ynpaBH.lbHeHHH Bi.lHOCllH cynporn ascrpiH-
CbKOi apMii. 4epe3 Te He :\laB 'i npaBHJibHOrO .lOTIOBH~HH.SI. KypeHi
He O.lep:ma.111 TaK. SIK no llHllIHX no.1Kax. 1exHiL1Horo Ta cattirapttoro
aupsuy; He 6y.1a snpillleH3 cnpasa crpi.1eub~11x O.lHocrpois i 6ararn
..lelloro nttrnoro. mo noMiTuo lllKO.lH.10 KapttocrH if Oo€3.laruocrn no.1Ky
B no.ii ra_ sciii crpi.1euhKiii oprauiJauii. 6araro crpi.1euhn:nx cnp3B i 6a-
.)KaHh. HK H. np. no6i.lhWeHH.SI i .lOTIOBHeHHSI .1ui0Hy. Tah:H .10 KillUSI
BifiHH ue .li>K.13.lHCSI no.1arO.l:meHHSI. .leSIKi ( 0.lHOCTpoi) IlOJI3f0.l>KeHO
.lllOHHO B 1916. p.
318

Ta Hapemri .ll.HSI 23. 6·~pe3HSI, nOJIKoE1iw KOMattni Y. C. C. .n.opy11eHO


rpaMoTy 3 Ha'tJaJihHOro KoMaH)lysaHHH ApMii 3 JJ.aT010 14. 6epe3HSI 1915.
p., mo anepme ttopMyB3JI3 HaiineKy11imi opr3Hi33Uil1Hi cnpaBH.
Y aao.n:i uhoro nHChM3 H3113JihHe KoM3H.llVBaHHH BHCJIOBJIIO€ npH-
3H3HHSI .llJISI Y. C. · C. 33 6o€BY Ta 30Kp_eMa 33 ycnimtty CTe>KHY cJiy)f{. 6y.
SIKOIO Y. C. C. BH3Ha'1HJIHCb y K3pnaTchKHX noxO.ll3X. A JJ.3Jii nHChMO
BBO.llHTb TaKi .3MiHH B )lOTenepimHiH opratti33Uii: .lli€B3 cpopM3UiSI ',y'.
c. C. Ma€ TBOpHTH .llB3 CaMOCTiMHi KypeHi, SIKi B opr3Hi33UiHHO-a)l.MiHi ...
CTp3THBHHX cnpaaax ni,llJIHf3IOTb KOM3H.lli KOpnycy fOcpMaHa, a B TaK-
TH4HHX KOMatt.ni .llHBi3ii, 11H TO, BJiacHe, o6oM 6pHra,llaM. Kypetti MaJJH
6yTu opraHi30B3Hi Ha JJa.ll aacTpiiichKHH, 3 4-coTeHHHM CKJia.llmr. Ko-
MaH.llaHTaMH KypeHiB npuetta11eHO: ,llJISI 1-oro - OT. r. KoCC3Ka, .ll.JIK
11-oro - OT. c. ropyKa. 3a .llOilOBHeHHH M3€ )l63TH .llonOBHSllOlla Coi-
HSI, mo ii KOMatt.nattroM BH3Ha11eHo COT . .n.-pa H. fipHS1Ka 1 .H .H-0ro no-
Mi'1HHKOM coT. T. Po>KaHKOBChKoro.
Ue.H HaKa3 Ha11aJ1bHoro KoMaH.nyaaHHH nputtoCHB Te>K iMeHyaaHHK
nepmux 48 CTpiJJeUhKHX crapmHH Ta ix cJiy>K6oae npH.lliJJeHHSI. Ha
OCHOBi UhOro cnucy .llJIH o6ox KypeHiB npH3Ha'll:eHO no 19 CTapmHH,.
y Korni 6yJio 5 Ta y E!i.n:tti (Crapmn.J.5J Y. C. C.) - 2; pecp.ep·eHT-DM cnpaa

znozap noacJ.1e11Ha
._.,,..HtXkobcJvu t/Jpot1H1
- oblmp1t.icti1:vd ¢f»lm
n'!.z.!lP --t/J!XJ11m ntC..111 noxubu
••• c com"'' I JIO.
1 y '-;f;(5
07

h;pewa
II com111 Dou:; k11pe1-1a
Dyg,_1ll11iiJcbltOID; .Jlp.AN/f,/fo
rJitfqa[JCbKI COmJ;fl
1111.1,acmw-1u "''agapcoiu..i
I ZO.l{/l(bKl/I 0/?0.,llll'lll.J..lb
. a ~5 n cmp1..1ow6m

'lepTllHa '6oio Ha Ilo.HCHeHHJf 3Ra1de B& fteJ>THBi.


317

Xopy>KHM CoctiiR rane'IKO. Xopy>KM~ OneHa CTenaHie.

Y. C. C. npH K'OMaHJI.i Kopnycy npu3tta"lfeHO KOJIHUIHhoro KOMa.tt.u.anTa J1€-


rio11y OT. M. faJiymH:HCbKOro.
_ UeA cnoci6 peopraHi3au.ii, SICHa pi11, He B.llOBOJihHHB CTpiJieu.rna.
BoHo 3HaJio .nemo npo pi3Hi 3aKyJiicoei iHTpHrn eoporie .yKpaiHChKOro
ttapg.lly. 3HaJIO H. np. npo eopo:>Ke Bi.llHOUI'eHHH HallaJibHHKa 6yJiaBH
Kopnycy OOJIK. JIHMe3aHa, 3HaJIO U.iHy aBCTpiHCbKOi TIOJiiTHKH, 3HaJIO
i npo 3aXO.llH foJIOBHOi YKpaiHCbKoi Pa.llH ff Eo€eoi Ynpa~H mo.zto
no6iJihmeHHH CTpiJieU.hKHX cpopMau.iH; THMTO u.io peopraHi3au.iio CTpi-
JieU.TBO npHHHJIO 6iJibm HK o6Me:>KeHHH caMOCTi.HHOCTH JI€riOHY ff no-
MeHmeHHH iioro noJiinprnoro 3HalliHHH, Hi:>K npH3HaHHH i Haropo.lly 3a
iioro 3acJiyru.
A npoTe u.eii HaKa3 HaqaJibHoro KoMaH.llyeaHHH BH3Haeae ynepme
YPH.llOBO icHyBaHHH Jieriotty ii .llaeae · :HoMy .lleHKi npaea, HKHX eiH ne-
pe.llTHM He Mae.

Soi ·3a MuiaKy. Bottu not1aJIHCH sapaa niCJIH npuxo.lly I. KypeHH


.llO foJioeeU.hKa. B t1aci Mi:Me 23. 6epe31-u1 ii 4. KBiTHH MOCKaJii .llBilli
npo6yeaJIH npoJIOMHTH ·Ha cTaHoeumax Y. C. C. Jiiee KpHJIO MaKiBChKOi
3aJJoru, ii 6e3yraeHo ttenoKoiJIH C'rpiJieU.hKi 3acTaeu HitIHHMH eunpa-
eaMH. AJie llYHHiCTb CTpiJieU.bKHX COTeHb 'ra ix U.iJibHHH BOfOHb pa3-y-pas
HiBellHJIH 33.llYMH MOCKaJiiB.
nicJIH KiJihKOX HeB)laJJHX cnpo6 npOJJQMHTHCJI Ha CTaHOBHmax Y.
C. C., MOCKaJii nicmi BeJJHKO.llHH cnpo6yeaJJH macTH Ha npaeoMy Kpu11i
MaKiBCbKOro cppoHTy. A11e pimyt1HH npoTHy.llap .llBOX CTpiJJeU.bKHX COTeHb
(.lly.llHHChKOfO Ta tt;ocKOBChKOfO ), mo npHHUIJIH BllaC Ha no:Mill, 3JiiKBi-
.llYB3B i u.io eunpaey MOCKanie. Konn Hapemti iM ei a.nana o~ora .no6y-
eaTH MaKiBKY H Ha cppOHTi CTaJIO COOKiHH~me, Beech KypiHb CTHrHYJIH
17. KBiTHJI .llO fOJIOBeu.hJ<a "i. 0.ztHa TpeTH KypeHH BHixana Ha Bi.llDOLIH-
HOK .llO Koma, mo CTOJIB TO.lli y 3aMKOBiH naJJ3HU.i~ KOJIO MyKalleBa.
3ate ue3a6apoM i3 Koma npuiimno Ha .Z1.onoeHeHHH 400 ttoeo6paHu.ie.
THMllaCOM npychidii .llHBi3.ii, mo CTOHJia nioopyq 130. 6pnra;iu,
B.ll3JIOCH .ZlHH 24. KBiTHH .ll06yTH .llOBro u saessTo ocnopioeaHHA aepx
OcTpuu i TaKHM llHHOM onaHyeaTu .llOJIHHY Opaeu, mo npoM<>my€ mnRx
Ha CKOJI€. To.lli u Ha saxo.Zli aecrpo-HiMeU.bKi apMii roroeunuch JJ.O pi-
wyqoi o<t>eH3HBH. 'MocKOBChKe KOMaH.llyBaHHH, WO BH.llKO B'laC Jli3Ha-
318

JIOC.SI npo HaMipn npOTHBHJIKa. ::.i6pam.>es1 sunepe.IHTll iioro B llHlllOMY


Micui. B paHOHi niB.leHHOi ApMii. Botto KHHy.10 CJ0.111 :uacy HOBIL"C IlOJl-
!\iB i 28. KBiTHH no11a.10 CBOJO oct>eH311BY 6001 Ha MaKiBui.
.\1aKiBKY 6opou11.1n aBCTpo-yropCbKi qacTHHll, 3.7IO&eili 3 Ki.lbKOX
coTeHh 35 n. Kp. o6opoHn ii Ma.l.HpCbKllX Ta ra.111U.hK11.X ono.111euuia.
Y. c. c. CTOH.~11 TO.li B 3anaci 6p11run y fpa6iaui Ta f O.lOBeUhKy.
. CJia6a ii pi3Hmrncrn 3a.10ra MaKiBKll He s11.1epm:a.1a c11.1bHoro y.la-
py MOCKa.1ia, mo cneprny eaeqip 33.leMOHCTpyea.m Bi.l cxo.iy? Ha npa-
BOMY Kp11.1i, a DOTi~f. yHO'li, B.lapn.111 Ha .liBe Kpll.10 r1 p03011.lll iioro. .
Kypetti ~y. C. C. cTpllBO)f(H.111 BH011i. llo nponrnacryny e11c.1a.11-1
ua .\\aKiBh.'Y 3 COTHi I. i 2 COTHi 11-oro KypeHH ( COTHi 5y.1311HOBCbKOfO •
.\\e.1bHnKa Ta I 11eTy coTHi .l-pa JleBUU.hKOro ). Jlmne coTHJO BiTOBCbKO-
ro. coTHJO HocKOBCbKoro 1i penny coTHi .1-pa JleBUJ.J.hKoro 3a,111l!I11.1n
B 3anaci. I. h.·ypiuh cnpm1ysa.111 Ha .1iae Kp11.10 .\\aKiBKll_. a II. niaKypiHb
nirnos y Hanpsmi niBH.-3a.xi.1Hhoro aepxy (Ha ~ianui 3. aepx). Bm:e
Ko.10 5. ro.l. paHKY Y. C. C. no11a.111 nponrnaCTyn ..\\ocKa.1i. mo cepc.l
H011i He BCTllf.111 p03f.1HHYTUC.SI B OKo.mu.i ii, 33CK011eHi HeCDO.liB3HOIO
DOHB010 CTpi.1eu.rna. 3ax11Ta.lllCb. nic.1.H 0.lHOfO.llIHHOfO Kpnsaaoro 6010
coTHi Ey.1311HOBChKoro Ji .\\e.lhHIIKa ai.Ji6pa.111 yTpa11em1rr sepx, i I. n:y-
riuh 3irHaB ~fOCK3.liB am: .10 p03.llITOi BeCHSIHJnfll p03TOD3:\f11 f O.lOB-
113HKll, .le 1nrna.10 aoporia ni.l11ac 6e3ro.1osoi are11i norotiy.10. Ha Micui
6mo aopor 3a.rnlllIIB 6araTo a61nnx Ta y CTpi.1eUhKi pyKH. nona.10 Ki.lhKa
Cl\Opocrpi.1ia i Ki.lhKacoT rm.10HeH11x. OKo.10 10. ro.IHHH nepe.J. no:iy.iueM
11acr11Ha Y. C. C. (I. KypiHh) 3ii'frn.1a .JO ce.1a. 3Hosy 0611.lBi corni
11-oro h.-ypeHH nepeHllLm ua Bepx 952 (Ha :\tanui ~- Ecpx) i cKpinn.1!1
o6ca.ly crattoenm. mo ix 3aiiMa.111 ra.1111..1.bKi ono.111rnui.
CTic.1.H HeB.la11i Ha .1iamiy KpHni. :\fOCKa.1i ttaui.1H..mCS1 3HOBY Ha
npaae Kpu.10. Ha ca:\1 aepx Ta Ha niB.leHHe y36i1111H ropn . .llo6yTH ro-
py 3 Uhoro 6m~y 6y.10 Ky.ln TPY.lHillle. a npore soHn cno.liBa.rncH Tyr
6i.1hwe ycliixis. Ma6yTh. 1111c.111.111 Ha c.1a6K11fi onip np::.>TllBHnKa. TnM-
11acoM ce6e 06.lyp11.rn. Eo ii TYT HacK01111.m Ha Cipi.1cUhKi coTHi.
npnroTOBY .lO HaCTyny TIOlla.111 BOHH BJKe 29. KBiTHH. llsa .lHi
i .lBi H011i .l0611pa.111cS1 BOHll CTph1KJm y36i1111srn .10 CTpi.leU.bl\llX CTa-
HOBllIU. A.1e pa3-y-pa3 copo:'9rno :\1yci.111 3aseprarnch y .JO.mHy. 3a u.i
.lHi 6araTO .1S1r.10 ix Bi.l u.i.lhHOfO BOfHIO crpi,1eubKH.X KpiciB i 2 CKO-
pocTpi.1iB, lllO IlH.lbHYB3.lH CaMOfO aepxy.
LUoiino .lOCBiTa I. TpaBHH ae.111Ko10 nepcsaroio i-'1 y.la.1ocH 3aruyrn.
Kpa1iH€ npaae Kpu.10 ua y36i1111i MaKiBKll ii 3axonH.rn aepx TO.li. Ko.m
0011.lBml Clmpocrpi.la'.\I .lOBe.lOCb 3iliTH B .JOTimIOry Ha .l0.l11Hy. npoTH
TaKOi Cll.111 llOCKa.1iB. IUO JilII.111 TO.li .l06yBaTH. sepxy. caM BOfOHb-
CTpi.1eUhKHX KpiciB 6ye 3ac.1a611ii. B.lO.laTKy MOCKa.1i D03aKIUa.m CTpl-
,leUbKi craHOBllIUa py11HHMH 6m16a:\111, HOBOJO 30.!JOEJO, nporn ~KOi CTpi.1b-
ui ue ~1a.1u 111rn 6opoH11T11cb. 3 MoryTHhOJO cn.10io B.lap11.1a 1i eopom:a
apTll,'1€piH 3 Bepxis K.11rnn. nqrapy Ta 3 Tyxni. .\\ocKa.1i 3af1HS1.lll sepx
rop11 i 11acr11uy xpe6Ta. B :\fOCKOEChKHii no.10H nona.10 Ki.1hKa ascrpi1i-
ChK11x cOTeHb i 11acr11Ha coreHh Me.1bH11Ka Ji oy.l31n1oschKOro. 4ttMa.10
CTpi.lbJ.J.iB 3rnHy.10 i 111rna.10 ix nopaHn.111 60M611.
Ha ni.l:\IOfY CTpi.lbUSl\f ni.lifnn.rn ;3 COTHi I. KypeHH i 2 COTHi
'.\13.IHpCbKnx Hoao6paHuie. Ma.lHpCbKi corni 1i He.lOOHTKH. o6ox CTpi-
.1euhK11x coTeHb pylllu.111 B Hanpsrni sepxy Ta cortti I. KypeHH ..1iso-
py11. no11asc.S1 rapS111111i. HepieHufi 6ili. MocKa.1i 6opom1.111 ea ropi 3a-
B3HTO .lOOYTi CTaHOBUll{a u.i.1i .lBi fOJH.Hi. MaJHpCbKi COTHi, 3.leC.HTKO-
319

'lepntHa aec1pi'"CbKo-po-
cilitcbKoi 6ouoi niHii iliA-
11ac 6oie aa 6onexie, 25.
V. - 3. VI. 1915.

- aBCTpiDCbKHfi lf>pOHT
oepeA 30. TpaBBJI; CTaHO
BBl.l\a Y. C. C. aaaeaqeei: I.
i II. Y. C. C. - 1-ro i
Il·ro Kypee.R.
- - ailcTpiiicbxoit <Ppoer
oiCJIJl npopnBy MOCtra.nis.
CTpi..1i.:n oaea qalOTb ua-
np.R'.\I y,J.apy MOClla.lliD.

II

I
s
ti - I l/UI

saHi, BHi111vrn cKopo 3 6010. Ix HeJJ.06HTKH nopo3ry6J110BaJIHCH B ry-


CTOMY 6opi. Bsecb tSirap Toi uepi.BHoi 6opOTb6H JIHr Ha CTpiJieUTBO.
I BOHO BHHWJIO 3HOBY nepeMO.>Kl.{eM Ha,lJ. MOCKOBCbKOIO CHJIOIO. )laiqi
pywaJia CTpiJieUbKa Jiasa JJ.oropu, JJ.Bi11i BiJJ.cKaKysa ..1a BJJ.OJIHHy. KoJIK
ttapewTi Ha JJ.OIIOMory BJJ.apuJia aacTpiHchKa rapMaTa ii 3aropoJJ.HJia MO-
CKaJIHM .zr.opory Ha3a.zr. i, KOJIH BOfOHb npopiJJ.HB TpOXH MOCKOBCbKi JiaBH,
BOHH 33XHT3JIHCH. 3a rpeT.iM yJJ.apoM CT.PiJihUi 3 paJJ.icHHM OKJIHKOM
neoeMO.>KUSI 6artteTaMH IIp-OMOCTHJIH co6i JJ.Opory Ha B~px. MOCKOBChKa
Maca p03CK011HJ13Cb BiJJ. y.zr.apy Ha BCi OOKH i B nattiui 3JieTiJia BJJ.OJIHHy ..
Haropi aamtmHJracsi CHJJ.a-CWOOHiHa ntx, LUO 3l'HIHYJIH 3a »u.apH .i 0Te-
11ecTBO« i cip-010 nJiaxToio BKPHJIH UiJie no6o€BHLUe. 4HMaJio Bopora
nonaJIO i B IIOJIOH.
Ueio HOBOIO, cJiaBHOIO nepeMoro10 yKpaiHCbKOro ·CTpiJieuTBa 3a-
Kitt11HJiacS1 nepe)lOCTaHHSI JJ.iSI 3MaraHb 3a MaKiBKy. nepeMora Ha Ma-
Kieui € He Jiuwe csiTJIHM 11HHOM cTpiJieUbKoi a6poi. B 6oio ~a mo·
ropy, LUO ii He MOfJIH B){ep.>KaTH HHWi 11aCTHHH aBCTpiHCbKOi apMii,
BHSIBHJiaCb fOJIOBHO CHJia CTpiJiel.{bKOf-0 .zr.yxa H BOJii.
AJie nepeMora KOlllTfBaJia CTpiJJeJ.tTBO aeJJHKHX Kpneaaux >KepTB =
320

47 TOBapurniB 36poi 3anJiaTHJIO 3a Hei CBOiM MOJIO.llHM >KHTTHM, 76 -


pattaMH; KiJihKa,lleCHTb CTpiJihU.iB yTpaTHJIO BOJI10.
nepe.z:t LI.HM 36ipHHM repoHCTBOM CTpiJieu.rna CXHJIHJIH fOJIOBH Ha-
BiTb Ti, mo .z:toci He npH3HaeaJIH iioMy u.iuu.
»YKpaiuu.i I 3 eeJIHK010 rop.nicT10 MO>KeTe .llHBHTHCH Ha Barni re-
pouchKi BlIHHKH. Ko>KHHii MYCHTh 6yTH rop.nuu Ha npuHaJie>KHiCTb no
Barnoro Kopnycy, HKHH Ma€ ~paso ua3eaTH c.t6e BH6paH010 LJaCTHH010 ..
5I neeeu, mo B KO>KHiH ue6e3neu.i MO>KHa ua Bae lIHCJIHTH. lllo6 u.i
6a>KaHHH cnoettHJIHCb - TpH11i cnaea I«
TaK .z:tHKy:sae CTpineu.rny, B .neuuoMy HaKa3i, KOMaH.naur 55. .a11-
Bi3ii reH. <l>JIHHlllMaH.
5IcHa pi11, mo uaii6inhrne 3axonJieHHH BHKJIHKaJia nepoMora CTpi-
Jieu.rna cepe.z:t BJiacuoro rpoMa.llHHCTBa. Bouo >K e1:1cJlaJ10 e pH.z:tH Y. C. C.
CBOix CHHiB. Botto >KHJIO THM CaMHM 6a>KaHHHM, KpinHJIOCb THMH ca-
MHMH CilO.lliBaHHHMH, mo ii CHHH Ha IlOJii 6010. nepeMOfa Ha MaKiBU.i
6yJ1a TaKo>K ix nepeMoro10 I

6·oi 3a 6o.11exf8. .llHH 4. TpaBHH MOCKaJii TaKH 3.llOOYJIH MaKiBKY,


3rauS11011u 3 uei 6ea seJIHKOro TPY.llY aeCTpiuchKY 3aJ1ory. AJie U.H ne-
peMora iM Hi Ha mo He 3,llaJiaCH. Co103Hi HiMeU.bKO-aBCTpiHCbKi BiHCbKa,
mo 2. TpaBHSI p03TOpomHJIH pociHCbKHH <f>pOHT ni.z:t ropJIHU.HMH Ha.Lt
llyuauu.eM i ,llaJii, 4. TpaBHSI, poarpoMHJIH MOCKaJiiB ni.n TapHOBOM,
.ll.iiiuurn 14. TpaBHH JJ:.O Csmy. f1i.ao enJPHBOM u.1:1x nepeMior, mo 3arpo-
>KysaJIH OKpHJieHHHM pociHCbK-OfO KapnaTCbKOfO <t>poHTy, 9. pociHCbKa
apMiH (npoTHBHHK nie.z:teHHOi ApMii) no11aJia si.z:toopoT y uanpHMii CTpHSI.
Kopnyc fo<t>Maua pyrnue aa eoporoM 11epea TyxJ110, CKOJI€.? KaMittKy,
Tucis ua EoJiexie.
3 nicue10 Ha ycTax cxio.rr.11~.H Y. C. C. a Kapnar Ha JI.OJI'H, mo
BKpHJIHCH 6yJIH B>Ke 6yiiH010 aecHSIH010 3eJieHH10. KoJIH npuiirnJIH .llO
0

Eo11exoaa ii IlO.llHBHJiach noaa ce6e, ua KapnaTH, ·a .z:tyrni cTpiJ1eU.bKii'1


apoc.oo 6a>KaH1H1 He aeprraTHCSI TY.llH B>Ke HiKOJIH. 51Ke KpinKe 6y..10
u.e 6a>KaHHSI, u.e aacsi.z:tlIHJIH Y. C. C. a 6oHx aa BoJiexia.
MocKaJii cnHHHJIH poariH aacrpo-HiMeU.bKHX .llHBiai'H ni.z:t CTpH€M
i EoJiexoaoM i aa BCHKY u.iHy uaMaraJIHCH ainxaTH ix auoay y Kap-
naTH. 3 KiHU.eM TpaBHSI BOHH noeeJIH TaKi oqaii.z:tyrnHi ii CHJibHi npoTH-
HaCTynH, mo aecTpO-HiMeU.bKHii <l>poHT .z:tiHCHO 3aXHTaBCH.
lly>Ke rpi3He CTaHOBHme CTBOpHJIOCH rOJIOBHO y 130. 6pura.z:ti, B pa-
iioui EoJiexoaa H ryaieaa TaK, mo y. c. c. niCJISI KiJihKa,lleHHOfO no-
CT010 a EoJiexoei, HK aanac Koppycy, MyciJIH niTH Te>K y .z:tonoMory.
28. TpaBHH Bi.lliHlllOB I. KypiHb ,ni.z:t JiicOBHlfi i CTaHyB cnepmy
e 3anaci 6pura.z:tH Ha aaxi.llHhOMY KiHu.i cnaJieHoro ceJia. .llpyroro .auH
MOCKaJii no11aJ1H np<>THHaCTyn. BHoLJi 3 30. Ha 31. -rpanuH. Y. C. C.
KHHYJIH .llO 6oeeoi JiiHii~ Ha CKpinJieHHH aarpo>KeHoro Bi.z:tTHHKY Ha cxi.z:t
i nie.z:teHHHH-CXi.ll JlicOBH11. B TOHCaMHH qac MOCKaJii npopeaJIHCb Ha
niB.z:tHi ii 3irHaJIH aecrpiHCbKi Bi.ll.lliJIH B KaMepaJibHi JiiCH.
Pauo MOCKaJii aaaTaKyBaJIH 3HOBY i pieHoqaCHO B.z:tapHJIH ai Bcix
cTopiH ua KypiHh Y. C. C. CTpiJihU.i, oKpy>Keui aoporoM, nirnJIH ua
npo6iH, mo6 BH.zr,.iiCTaTHCb 3 MiwKa. ,lli·HCHO, 11aCTHHi B.ll.aJ110cSI npo-
6HTHCb Kpi3b BODO>KHii nepCTeHb, aJie KypiHb BHHWOB 3 U.bOfO 0010
aoeciM po36HTHH. EaraTo .nicraJIOCb y noJioH, QHMaJio aae3SITU.iB 3rH-
HYJIO, 6araTo BHHWJIO a panaMH.
28. TpaenH eae11ip nicJiaJIH i II. KypiHb ua cKpin~eunH <f>pOHTY Ha.LI.
321

\:op. CHi,].epCbl\Hii, XU 11 au-


CO.JfbUellT .Me,J.1111,llHll, 1\0.

!ltall,1,YBltD ,!l,U Tpa1rnn H)lj.


po1;y 11CTOJO. Bpau y11al'TJ.
y 1<apm1TCbKOMY noxo;1,i, 11
Gonx ea Ma1dnu,i i 11U
.ilicoeeqaMH. Ta111 11011a11 11
C1iopo DTili. 3 He-
1111.1011.
1111.1i i
•iepea Typc11111111y
l!Jl6. p. 11epHyB ,i1,o Y. ('. C.

Xop yH<1tii1 Bo110A1tM1tp CeiAepcbKMM. ,O.ecRTHMK M1tpoc11ae leaH repaCMMOBMlt.


Km1a11,!J,anT 'lf'Tll, 11i:mi1110 .1it;ap Y. C. <..'. II0JIJ1r y Go.fix 3a lJoJtexiu.

Cai4el0, Ha niooilf Bi.II. fy3i€aa. TaM onHHHJJHCb Y. C. C. B Ay>Ke ttea11-


ri.llHHX CTaHOBHmax, .Ha lJHCTOMY noJii, ,1le me BllOJlaTOK HC MO>KHa 6y-
.il0, 4epe3 piHHCTHH rpyttT, no6y .u.ysarn Ha)liMHHX CT(JiJieUbKHX poBiB.
Yepe3 Te BOfOHb BOpO>KOl apTHJI€pii Ta CKOpOCTpiJiiB 3a6paB lIHMa.10
}f{eprn me nepc.11. 6o€M. HacTynal04H na JlicoBH4i, MOCKaJii B.llapttJlll
BO.llH04ac Ha Ty3iiB i 3aHHJIH cKcnouoBaHi cTaHOB11ma Hall CBi4elO.
Bia y.n.apiB MOCKaJiiB ysecb cppOHT, BiA fowosa AO JlicOBl14, 110.ll3BCH
!.lH.H 31. TpaB~.H Ha3a,1l i 6orna JiiHi.H CJIHHHJiaC.H Ha OKpaittax 60JICXOB3.
Morna.ni KHHYJIHCh ncpcc.r1i21.ysaTtt npoTHBHHKa, mo iioro p0361ni Rik
,liJm nopo3.r:1irn.111cb, KYllH nonaJio. Ha 3a.llax 3t1HHHJiaCH Ta1rn naniKa,
mo Bci m1mi KOM3H.11.H. 060311 ii apTHJ1€piS1 rIOKHlly.m 00.ilCXiB i II04a.rn
HTi1rnrn B KapnaTH. Bop.o>Ka rapMarn 6oM6ap,71.yBa.ria [)0J1cxis i Bci
:.lOpon1 Ha niB.11.CHb. A.11e poGriH MOCKa.~1iB c1rnn11B II. KYI)ittb Y. C. C.
ua 3aJii3HH40My wm1xy. Bopor. mo MacoBo 11an11paB po3.wro10 11.0.111-
11010 Csi4i, MyciB 33BCpHyTHCH BiJl BOI'HIO CTpi.'ICllbKHX COTeHb, .Hh:HX CKpi-
TIH.Hf BH.rIOBJlCHi HCJl06HTKH 4\">KHX 110..11\iB. fli..'l.43C 6010 JlOll\"41f.1HCb
,lO KypcH.H me ii COTH51 IIOB06paHLliB, lltO 26. np11flw-1a, IIi.l npOBOLlOM
4eT I. U.HnKH, ua cpponT. U51 cornH O,'lCp)f(a/1a 6orni xp11crntt11 3apa3 .ipy-
rnro )lH.H B 6010 11i.l l'omouoM. 1<v,r1.u 11ic.1a.111 Ii Ha JlOIIOMon· 51. Ma-
:uq >Cbh'.OMY IIOJll\OBi. I li:l1IaC lll">Oro" 0010 COTllH BTpan1.;1a JI0.10BHHY .110-
.wii. aJIC JlCp>KaJiaCb 33B3HTO.
Morna.lJHM T31\H HC B}].3,110CL .1.00)'TH 00.itexoBa Ile up.sny_B;L"IO
era 110B11mc po3611Toi mrni3ii. B JlO.J.aTKY Toro ca Moro .71.H.H HiMeUhKJ .llf-
Hi3ii 21.06y.rn CTpmi i TaM_. 11a niDH04_i: B11piw11,m .w.110 1104arni ope11-
:rnHH Ha KOpHCTb COI03HH.X BiHCbK.
Y 6m1x 3a 60.1cxiB Y. C. C. Ma.m 13 y611rnx. 50 paHc1mx i ];30
no:1ottett11x.
IUe .n.Ba .n.Hi npocT05IJIH Y. C. C. Ha crauouumax KO.TIO ooJiexona
i. 1rnm1 Kopnyc boTMepa 1) nornasrn 3i CTpHH 3a BoporoM Ha .nhRin,
i Ko.rn Ha niBJlHi 1~opnyc rett. 1epoKa2) 110YaB 11aCTy11an1 Ha CraH11-
r:ianiB, .rum 3. 4epBHH nocy11ysc.s1 nancpe.'l i Kopnyc I'ocpMatta.

1) Biu ca:1ie )l,ooy11 f'Tp11ii.


2) CT0.11e y K.apnaTai:.

,,JcTopiR YKpaiH.ChlWro Bilc1.uc<. 21


322

6oi 3& faJIH'I i nepenpauy 11epe3 .lleic1ep. XX\/. Kopnyc 3as('p-


ttyecS1 3 DOJiexoea Ha CXi.ll y Hanp.HMi KaJI_yrna 11 ra,,rn1-1a. TaKoro nia-
XHJIY Bi.ll nepBiCHOro niBHi1IHO-CXi;'l.HbOro HanpHMKY BHMaraJia 6orna rn-
TyauiSI. nis,llemrn ApMiH MyciJia PHTYB3TH rpi311e CTaHOBHIJ.J.e 7. hap-
naTCbKOl apMii, npOTH HK-Oi MOCKa.'li IlOBCJIH 33835ITHH H3CTyn.
Y. C. C. irnJIH s asattrap.ni csoix 6pHra.ll i · 11acryna.111 Moc1rn.rrnM
11a IIHTH. WJ1Hx II. KypeHH sie i3 I:>o.1ex0Ba 1Iepe3 TpocrnHeUh, 3aBaJlKy.
Bepxmo, CanoriB .lO BHKTOpOBa. ncprnm1 KypiHh i3 JliCOBH4 nimoB
4epe3 4o.TJraHH, C1060JJ.y, KpexiBIJ.i, nonpH Ka.11yrn, KoMapiB y 11anpHMi
Ha Kp1rnoc. MaibKe IJ.J.O/l.H.H Y. C. C. CTpiqa.rmrn 3i 3a:lHbOIO cTopmKem
AOpora, UJ.O 3aB3.HTO j BMiJIO 6opOHHJia Bi.llBOpOTY 3arpm1<e11oro KpHJia
hapnaTCbKo·i apMii. ,llpyroMy KypetteBi ni.n CJio6iJlKOJO i I. nin Ko-
, \'IapHHKaMH, HC.ll.aJieKo KpHJiocy, .noseJIOCh npoMoIJ.J.yBaTH 1wrnx 4epe3
CHJihHi HopoiKi 3acTa1m. I. Kypi11h JIHiouy i1wos i3 tJaCTHH<lMH 129.
01rnram1, 11 TOrlJ.i, KOJIH II. KypiHh CTIHHHHCH y sm.:TopiBCbl<HX JJicax, Bill
CTaHyn oiJJH Kp1rnocy.
M.oCKaJii ycuoBHJBfCb ua MOCTBOMY n1rnt1i.:rny 1 ) 11a upaBoMy 6epe3i
Jl11iCTpa, Ha lliB.LlCHb Bill f'aJHfl!:.l; TaKHM 4HHOM HOHH 330C3f!e4yBa~1n1 IlpOrn-
Jli°i H.r1arn11x apMiH. na 11im1iYHOMY 3aXOJli Ta Ha nis}leHHOMY cxo.'li. To-
My, lllO 40.r10BHM HacTyIIOM ne MOiKHa 6yJio oeJ ne.mKHX n.::cprn Jl06y-
TH CH.JJbHO 3aKpin.rJCl-IOrQ IIIJH4iJll\3, 3llCTpii.iChIHff.i 4Jp011T Hill J'a.1lt4CM
CilHllH.BOI JlO 4acy, an{ p03BHHYThCH OKpHJibHi onepauil Ha lliBII04i.
UJ,011.no 27., ni.ll 3arp03010 0Kp1-rneHHH 3 niBHOlfi, MOCKaJ1i 1101\ttttyJm
TOH 6iK llHicrpa ii Toro caMoro .llHH coTHH BiTOBChKOro irnittwJJa no
I'aJIHlla. Lbrn 28. qepuHH 0611,llsa Kypetti nepenpaBHJ1Hc1> 40BHaMH i ua-
WBl'lllKY cnpaBJieIHIM 33Jii3HHM MOCTOM 4Cpe3 Jluicrcp. JlBi COTHi II.
KypeHSI (;''v\eJihHHKa ii 5yJl3HHOBChKOro) 3aHSIJIH. ceJJa CeMHKim.r.i i Ty-
crnm") Ha,l. ycT€M rHH.lJOi Jl1mH. MOCKaJii CTa1-1yJI11 Ha ii JiiBOMY 6e-
pe3i, 11a rop6ax y Me>1·rnripuS1x i ~iJJ.TiJJb CTIHHKma ..m aprnJI€pi€JO ne-
penpaey Bi.ll.lliJiiB XXV. KOpnycy. l\QJIH 4acnrna 55 . .llHBi3ii oyJia B)f\('
Ha TOMY 6oui JlHiCTpa, MOCKaJii IIOBCJJH HCCflO.lliBaHO yJlap i 33HSIJIH
CCJla HClJl rHHJlOIO Jl11nOKl. Tpe6a 6y110 npOMOIJ.J.yBaTH .ll3JlbllHfH IUJJHX
Ha cxi.n HaCTynoM.
Bin no1rnscH BH01Ii ..3 :29. Ha 30. CHJlbHOJO apTHJ1€p1HChK010 niJl.ro-
TOBOt<). rapMaTHi CTpiJJbHa 3anaJJH.1H. CeMHKisui i BOfOHh 3 HefiyB.aJIOIO
llIBH.LJ.Kicno nepeuiccsi Ha o6H.ll.Ba cyci.ntti ceJia, TycTaHb i XopocTKiB.
Y rniTJii noif<e)f{i KHHYJIHCb llaCTIIHH. 130. 6p11raJlH llO Hacryny. sne-
peai corni II. Ky'pe1rn. 5iif 1:PHB3B KOpOTKO. 3aB3HTl1H cnpornB MOCI<a-
JliB 3J10M3HO 6artteTaMH. 110 CXOJlY COHUH y CTaHOBH.IJ.J.3X BOpora He
naJ10 06opo11uis. MocKaJJi no;i.aJJHCSI cniwtto Ha cxi.n.
Y. c c BTpaTHJJH B 60SIX KO.TJO raJJH1Ia 10 B6HTHX, :30 paHeHHX>
27 nona.10 n noJIOH.

&iii niA 3aBaJIOB()M. He~a6apoM Y. C. C. cTaHy..'IH HM 30.n0To10


Jlnnmo, I. Kypinh KOJIO MapKoBoi, II. ue,llaJieKO 3aeaJiosa. Jlo IlOJIOBHHH
cepnHH o6H,llBa KypeHi CTOSl.TJH B 3anaci 6pur'a}l, y ,npyriH. JIO.TJOBHHi ne-
pettWJIH 1-1a cTaHOHHIJ.J.a -- I. KO.lJO MapKosoi, II. llO 3asaJIOBa.
Ha cppoHTi nis.lleHHOI ApMii 3anauyeae ,nonwtti1 cnoKiH. Ta1<caMo
JlO KiHUSI cepnHH ue oy.710 JJOBa>KHillJHX .niH y ii cyci,nis, y 2. apMii

1) l(e pi,J, yKpi11,1CHHX CTi1JIOllllll~. lllO, .HK Ci1MOCTiHllC JaOOJ.>l).10 y lj>opMi MCHlllOro 'UI
6i.~i.11wro 11iui.-o.1a, Ja.MHKa6 nponlllHHKoni .lloc-ryn Jl,O nepc1111astt >1epea piKy.
323

CoT. ,a,. BiTOBCbHMH (cTOITb B33Ai nocepeAMHi) Mia< crpi.1bl.4flMH ceoc"i COTHi B 3eMJ1RHHaX
ni.D. fa111t\feM. TpaeeHh UJI5. p.

H~ niBH04i, B paiioui I~epe)l{aII i 36oposa i B 7. Ha niBJltti. 3aTe


rpyna MaKCH3Ctta TOPOLUHJia nporns1rn1<a tta nistto4i. ,llttH 9. cepnttH
Bnana Hapwasa, 26. --- l-5epecTH. HapewTi 27. cepnHH 1. aBCTpiHchKa
apMiSI BllapHJia B 1-Iall)J51Mi JlyI~bK--PiBHC, 2. 113 niaKaMiHb-CTOHHiB,
i 7. apMiH nepecpopcysana Ha niB.LJ.Hi Jl11iCTep.
MornaJJi, p036HTi MopaJihHO 11 MarepiHJIL>Ho, He MaJJH c11arn 6opo-
llHTHCb. He 6araTo 6p3'<yBaJ10 i MOCKOBChKlfH BeJ111T 6ys 6H posJJe-
TiBCH, 1<0J1116 He B3.HJJaCb 6yJJa pHryBarn iioro Aimrnra.
36JJH)KaJlaCH XBHJll1Ha Bl13BOJIY BCifi f aJll14HHH. ,llHSI 27. cepnHTI·
pywirna 3 Mic101 ii yrn niaaeHHa ApMiH. Xo4 MOCKaJJi 6yJIH Ha "ii cppoHTi
Jly)KC c.11a6i, TO npore BOHH BCTHf/IH 1..fY)1.080 33KpinHT11CH H MOfJIH
ycniWHO 6opOHHTHCH nporn 3Ha4H0l
ncpesarn. nepe.ll. 3as3JlOBOM i Map-
KiOBOIO, Ha Bi.ll.THHKaX 129. i 130.
opm·a1111 BOHll BHCHn3JIH 3 pHllH CTpi-
.'ll'LlbKHX poBiB, no6y JI.yBaJJ'H Miu.Hi
mmaJI.OBi rttiJJI.a 11 3an1rnyJm co.11i.zrni
;1ponmi nepeno'HH.
130. 6pura.ll.a BJI.apwia '27. ccpmrn
Ila oopo)l{i CT8H0BHLU3 B 3aCTaB4!i.
B 0010 6pae y4aCTb II. 1<ypiHh Y. C.
c. 3aBJI.3HHH 129-oi 6pwrallH 6yJIO
JIHllle B.ll.3B3TH (»MapKyBaTH«) Ha-
ll<.lJI.. lttiu.iHTHB}" B H·acTyni Ha 3a-
CTaB4e nepe6paB spa3y II. 1<ypiHh lfeTap leaH 6anioK.
x.04 oo6i4 ttboro HWJIH TaKO)I{ cor- 0,1,M11 3 nalKp:m_\HX CTapmHH Y. C. C.
11 i 35. II. ni.ll OXOpOI-:OlO CHJibHOro ap - i MOJIO)l.HH Ha,11.iiiHHH fiH<~!.MeRHHK. Ilo-
THJI€piih1oro EOrHJO TpH COTHi y. c. c.
.rnl' y 6010 ni.n, aaoaJJoBoM 27. cepnHJl
nepe1illlJI11 pi4K.Y ii 33HHJIH CTaHOBmua· 1915. p.
324

o6a6i4 ..:i.uporn, w.o BeJl·e i3 3asaJIOBa, rro6iq 3acraB4a, .!f:O 5I6JI10ttiBhJ-1: JI•tBO-
PY4 -cOTHi MeJibHHKa H Bi fiOHCbK;::>ro, npasopyq - COTH.H .ll-pa JleBHl..lh-
Koro. Y 3anaci CTO.HJia rol'OBa Ha .llODOMory coTH.H By .ll3HHOBCbKOro.
IlepWHH BHna)I. BHKOHaB l.JeT. I. 6amoK 3i CBO€IO 4eTOIO i 2. 4eT3MH
35. II. Kp. 06. Ha ocepe;i.oK MOCKOBCbKHX yKpinJieHh, npOTH CTaHOBHW.
coTHi BiTOBChKOro. Bi.ll.lliJI l.JeTap.H 6a.1101rn B.lleprn B neprni cTattOBHw.a
i nornan Jla.,1i Bropy. 3a HMM pyrnHJIH corni Y. C. C. Ilo11aJiaCS1 pyKo-
nawtta T.HraHHHa, B .HKiii Hepa3 MOCKaJii BH6HBaJIH CTpiJihU.iB i3 J!.0-
6yn1x OKOniB. fOJI:OBHO aa11<Ko npHHllIJIGCb .tta npaaoMy KPHiJI·i, Jle Hacrynamt
Ma;rnpcbid KypeHi. CTpiJiel..lbKi COTHi 3MaraJIHC.H B)Ke B MOCKOBCbKIIX
CTaHOBHll.l,aX ua y36i44i roptt, KOJIH M3.llHPCL>Ka p-03CTpiJihHa Jie)Ka.rJa
6e3.lliJihHO Ha .llOJIHHi. UI.011tto 6i4Hi y,1lap11 cTpiJihl..liB i3 ropn Btt61rn11
MOCl\a,1iu j3 npaBoro KpHJia. y BHCJiiJl.i Y. c. c.
onattyBaJIH BCi BOpond
CTaHOBHW.a lla.ll 3acTaB4eM i Bi.llirHao11H MOCI<aJiiB .llO .H6JIOHiBCbKOro
:Iic\·. 4eT. I. 6aJIIOK 3anJianrn 3a cs010 nepeMory )KHTTHM. Vloro no-

ManHa ol\O.JlMU.b MiH< CTpM·


no10 i CepeToM a 1.1acie
noxo,LJ.ie Y. C. C. 1915.
1916. p.

OIJICl'fliii1•J,:,11,j
lfip:1HT y 11qwc·11i i -.1;o;n11i
l !l I :i. Jl·
ii llCTpiiiCH!lit !lllJOllT
11i,~ 1.-innn .1m·1·111rn,:~y I 915 .
.w ccpmrn 19 I Ii. p.
:1i11iH pn('iiiu.1;!l:x
l'.T:\ llOnilll~ n 'J'O~IY 1·;n11 J:\IY
1rnei.
- :llll'.T)litlf'J.IiHfi 1l1p11;iT
.: llll'IilTliOM HC)H'Cll.H ] 9] ['). JI.

~ficn11 Cioin Y. C. C'. :1<t-


J11at1eHi. RK ua rroneµeJI,uix
'IefITHH11X. qHC,,lOM I. j JI.
uepc,i. auai.:oM CioiB o:ma-
•rnni 06:1 1'ype11i Y. C. ('_
325

II. KypiHb Y. C. C. y noxo~i. 3 niAraCl.\b AO CTpKnK. C'1'Jll1t 1 111. ! !I I;;. p.

1iim1J1a MOCKOBCbKa KYJIH Ha ropi CaMe y XBH ..1HHi, K-OJIH BiH Jt.06HpaBCSI
JlO OCTaHHiX CTaHOBHlll. 8-0pora. \
KypiHb yTpaTHB y U.hOMY 6010 5 y6HTHx, 16 pattemvc i 5 nQnaJio
B•DOJIOH.
1

6·oi IHaA CT.pHBOIO. llpyroro JJ.H.H nicm1 ne peMorn KOJIO 3aaaJioaa


BBeCb xxv. KOpnyc pyurne Ha cxi.n y HanpSIMi CTpHnH. 3a mlTh .1).HiB
(28. VIII. - 3. IX.) 061rnei 6p11ra.nH 55. )J.HBi3ii 3aiiurn11 3 6oHMH .no
rrepe.noe11x cTaHOBHlll. eopora 1-rn.n CepeToM, .ne eiH J1aro.u11srn ;to npoTH-
y.napy. I. KypiHh noJIKY Y. C. C. niwoe i3 129. 6pHra.a.010 4epe3
roJiro11e, KoTy3iB, 5ypKaHiB, naHTeJrnxy .ll.0 3a3.npocTH, II. KypiHh i3.
CTHraMH 130. 6pHra.a.H - 11epe3 rn.a.raiiu.i, Ma.rtOBO.ll.H, CeMHKiau.i na.n
CTpHno10 JlO Hacrncoea Ta JhoJJ.BHK!BKH.
MocKaJii, .np1rneBOJieHi nOKHHYTH raJIH411H)", no11am1 naJJHTH j rpa-
oyeaTH JIIO.l(ChKi oceJii ii 3aB3SITO CTIHHHJIH nepeMO>KHHii noxi.H. COI03HHX
BiHCbK. lloeo.n11J1orn BH6-0p10aaT11 n.H.llh 3a nHA.ll.JO ;taJihlll.Y ,'lopory. I. KY-
piHb a11.nep»<aB 31. VIII. i l. IX. npornHaCTyn MOCKaJiiB Ha rop6ax
Mi>K 5ypKaHOBOM i raiiaopOHKOlO. II. KypiHh MaB y TOMY caMOMy Ltaci
1d.11bKa cyTH1IOK y oKoJrnu.i MaJIOBiA i KOJIO CeMHKoeeu.b.
6. eepecHH TOJli, Ko.1111 Y. C. C. 3a:ffrnJ111 .'I.O JI10.ns11KiBKH (II. r:ypiHh ),
TIOTbKOBa i 3a3.l(pocrn (I. KypiHb) "· KOJIH nepe.nHi crnpo>Ki .ZI.iHlllJHI
,'lO eopm1rnx CTaHOBl1111. Ha)( CepeTOM, MOCKaJii KHHYJIHCb Ha u.iJIOMY
cppoHTi XXV. Kopnycy JlO npornHaCTyny. llo 6010 nicJiaJitt ii 1d1rnory,
111.0 Ha piBHHX 11HCTHX nOJI.SIX Jlo.l(iJIJIH Morna BHHBHTH CBO€ 6ornc
3Ha11i1HJH.H. llHH 3. sepec1rn ootta 3Mi,PS1Jiach e 0010 Ta}{IO>K 3 Bi.u.wiJIOM KiH-
HOTH Y. c. c. ni.n. opHKyJielO.
Pill.Ka· ..1iHiH COI03HHX BIHCbK no.naJiaCH Bi.ll nepworo y,'lapy
na3a.a. Bi.nCTyny 21.BOX 6pHraJl 55. .lHBt311 6opon11JIH TaKO>K 0611-
1'l8a KypeHi Y.c. c. I. KypiHh, OKpy>KeHHH BOpOJKOK) KiHHOTOIO,
si.ncTynHB· JJ.HH 7. eepecHH, nepecJii.nysaHHH yaecb LJac K03aKaMn, .u-0
CTpHnu i 3aHSIB crnttoemua Ha MOCTOBOMY np1t11i.1Ky R CoKOJIOBi;
326

II. Kypittb rricJIH 5-J.leHHttx cyntLIOK i3 MornaJIHMH 11a IIOJIHX rloJliJIJIH,


KOJIO Hacrncosa, l03ecpiBKl1 Ta niJl KynLIHHUHMtt 3asepuysrn Liepe3
h.u.Kis ua MOCTOBttii np11LiiJIOK y CeMHKiBUHX.
14. BepeCHH MOCKaJIHM now.acntJIO npOJIOMHTH IIpase KpH..rIO l 29.
6p11ra.z1J1 KOJIO CoKiJihHHK. Y 6010 BOHH. 3a6pa.rm uiJJHH noJIK MaJlHpis
(1. 3an. no.lJK roHse.a.iB), 3axonttJIH 6e3 TPYJU-IOW.iB npaBttii 6epir CTp11-
n11, 3aHHJIH ceJI~ CoKoJiiB i 3ai'fwJI11 o6caJly MOCTosoro nptt4iJIKa, w.o
tta JiiBoMy 6oui CTpttntt, Bi.LI. 3axo.lly. PiBHOLiaCHo BOHH ttaCTynam1 Ha
npttLiiJtOK i3 LIOJia, 3i cxo.zty. Corni I. KypiH.H Y. C. C., oKpy}f(eHi n.o-
poroM i3 TpbOX 601\ie, He 3H310llH npo ITOJlii, lltO 33HW.'IH Ha niB.ll.Hi,
11aifwJrnCH B MaTHi. OcTaHHboi XBtt.mrna Btt.pHTyBaB KypiHh i3 Knin.1.iB
sopora fioro KypiHHHH OT3M3H ropyK. BiH BHBiB Ix .'liBHM 6eperoM
CTpunn Ha corniscbKHi'1 11p11Lii.noK, .HKHH 6ys w.c TOJli B pyKax aBcTpiii-
uis. 4aCTHHa CTpi.lfbUiB KHHy.:1acb ,'lO CTpttnH i H:li°IW.'la CMepTb y 6ar-
HHCTiH piLiui a6o .ZI.iCTaJJaCH B nO.lJOH.
Uefi npopHB MOcKa.'liB. w.o MaB 11a MeTi onattyBarn 6cpir CTpH-
n11, CKopo 3JJiKBiJlyBa.'ltt. AJJe noJIK Y. C. C. BHihuos i3 UHX 6ois .a.y*e
OCJia6JJeHHH' rrepeTOM.rieHHH i 3 BeJJHKHMH BTpaTaMli B JllO)l.HX. 0611,a.Ba
i'1 TaK Ma.10LI11cenbtti Kypetti Y. C. C. 3MaJiim1 Ha no.rIOsttHy. fOJIOBHO
noTepniB nepwm1 KypiHb, .HKHH JIHWe B OCTaHHbOMY 6010 BlJlaTHB 170
60CBH.KiB B6HTHMH, paHeHHMH i Il!OJIOHeHHMH.
TuMTO KOMaH.u.a 55. ;urni3ii nepettecJ1a, 11ic:rn 3ctKiHLICHHH 6o1B, JI.HH
21. Bcpec1rn 0611.llBa KypeHi Ha Bi)lIIOLIH.HOh'., cncpwy JlO BiBCH (HKHX
14 KM. Ja cppoHTOM), noTiM (27. IX.) .u.o Cornosa i MaJiosi.zt HK 60-
CBHH :~;mac .lHBi3i"i.
Y Biad si.a.6yBaJiacb peoprattisa uiH JI€ri~my 8 1. no JI h: Y K pa i H c b-
KHx c i 4 0 BHx c
T pi J] h ll i B. Uto pcopraHi3aui10 rimHB QiopM3JlhH0

CTpineu,bKa rnRAa Ha noAiilbCbKMx crenax. Bepecem. UH~. p.


327

Han.aJ Ha4aJihHOro
KoMaH;1ysaHHH Ap-
Mii B)f{C 22. cep.
nH H 19 I 5. p. AJI 2
nepeHe<:rn ii MOmtta
6yJI,J lll.Oih-;.o Ten·ep.
ni<::mI :Ja1d I42HiHH
6CiB. THM43COiH1M
KIOMaH,J.aHTOM n0.1J.f\\'
npH3H:a4HJIH OT. fp.
KcccaKa. 3Be.J.emrn
o6ox JJ.OCi caMO:Tif'i-
HHX nypeHiH ,neriotty
B 0,ll!HOUiJI\" C::)eB\' rQ-
JI.HIHHlllO 6nw ~/Hi
C TP iJI1e llf B~l He .rm~ u :v1
oprattfa.auiLttHM i
npc<:TimCBHM
roM.
Bi.J.IlJ4YiHOK
ocox nyp~HiH
BH.11H l!aCTfJOl
T'OM.ile'H~WO
TBa.
i
OCH -
KiJ1bna;1cttH11i'1
3.11\'KJ
noripa-
ncpC'-
Crpi.1c1t-
\
12.lY.C.C.

Ocb TaKi no.Lli°i Ha N

I
<t>powri i B )KH'r ri
Y. C. C:. none1:e..:iHJm
TOH .zi.ettb, K·.JJIH HJ-
HH .I.1.aJllJ HOBi J.OKa- s 0
3ffi repoH.cTBa.
soo
6iii ni~ C-eMHKi!J-
UHMH. niCJIH HeB.J.a-
JI·Oi •Cnp.o6H c;OI03-
HHX BiikbK nc-
pe¢opcyBaTH . Cep~T 2
l(JI
i BiJI.6ttm pewry O-
Ky £1i0 BaiHO i f aJI'H'411 -
HH, iHiUiHTHBa Ha
cppOHTi nepieHWJia B llepnHa 6010 Ja CeMHK;su,i HaA CrpHnolO 3 1. 111'.CTO·
pyn:11 MiOCKa.nis. Bo- AY 1915. p.
Hll niJI.THnl,Y.illli ni;i- . - JiiHi.H pociii!'LlillX, - .'lilliH alwTpiiil'hlillX l'Tilllll·
4.a·c BiJJ.BOp.oTy HC - 111111~. 1 / 2 J. Y. C. C. = nio I-oro,. Tl. Y. C. C. = 11-HH 1;y.
a6mrni 3anac11 si?i - pi111. Y. (', '' .. 35. n. K. o. = 35. no.1111: Kpa6BOi oGupOllll.
CbKa A £10€H1tt10ro Ma-
Te p iHJIY i npHrG1'0BHJIHCb JI.O BHpiWHOfO y.llapy. no)lit y Bepeetti 6y.11i
nepwmo cnp-06010 U,i€i KOHTpocpeH3HBH. THMTO aacr:piHCbKO-HiMeUhKa
rn0neHHa ApMiH nepeHWJia .llO o6opOHH CTaHOBHlll Ha)l CTpHnOIO, Ha,l
HKOIO no6y.llyBaJia BOHa no JiiBOMY 6ou.i piKH U,iJiy HH3KY 3a6opoJI i MO-
CTOBHX 11pH1IiJIKiB.
MornoscbKa ocpeH3HBa noqaJiaCSI .llHH 7. moBTHH Ha Bi.llTHHKY XXV.
1~opnycy Mi>K CeMHKiBU.HMH Ta 5ypKaHOBOM. Toro .llHH nOJIK Y. C. C.
.CTOHB y CornoBi, B 3anaci 55. LlHBi3ii. MocKaJii cnpHMyBa.r111 ro-
328

.110BHi arn1rn tta o6H.aaa KpHJia Kopnycy, tta npaae 5ypKattia--rai'rnopoH-


Ka, i .!Jiae, I..U.O iioro cTaHOBHW.a 6yJrn B CeMHKiau,Hx. TyT MOCKaJii 6e3
aem.rnoro TPYJlY .1lo6ym1 i TaK I..U.e cJia6o 3aKpinJieHHH MOCTOBHH npH-
4iJIOK i ;i.pyroro .llHH 33CHil3JIH 3 KiJibKa)leCHTbOX 6arepiH CTaHOBHllla .
HaJl 6eperoM CTp11n11 rpa)lOM THCHl..JiR rpa1rnr i wpantteJiia. Ue.H He-
6ysaJim1 .llOci aprnJI€pi11chKHH aorottb rpHaaB 6e3yrasy TPH ..lHi, Dill
8 . .llO 11. 11<0BTHH. Sitt 3HHJ..U.HB yci yKpinJiemrn i BI{pHB 3eMJilO 3a.ni30M.
A.rte MOCKOBCbKa nixoTa He 3MOr.na BHKOpHCTaTH ycnixiB CBO€'i :ipnt-
.11rpil. AscrpiiichKe KOMatt.llyBaHIJ.H ni.llnffHy.no 3a TOH qac .llO cppottry
pe3epBH ii BOHH Bil6HJIH BCi aTaKH MOCKOBCbKOi nixon1, w.o 36HpaJiaCH
ccpopcysaTH nepexi)l qepe3 Crpm1y.
3aTC 6iJibllle 6ornoro w.acrn M3JIH MOCK3Jii Ha npaBOMY KpHJii KOp-
rrycy. TaM, Mi>K 5ypKaHOBOM i faiiaop·OHKOio, BOHH npoJJOMHJIH cppoHT~
i ix KiHHOTa 3arnaJiac.s1 )laJieKo Ha 33)lH npoTHBHHKa. Ta ii TYT ni.!lrnr-
Hetti pe3epBH CKOpO 3JJiKBi.llyBaJJH po3riH MOCKaJJiB.
Y U.bOMY 6010 CTpiJJeu,rno He 6pa.no 3aMiTHoi yqacrn. Jl11llle JJ.Bi
corni II. KypiHH (Ey.ll3HHOBChKoro, 3 qern coTeHh BiTOBChKOro
ii Mc,11b1111Ka) 6opoHHJIH MOCTOBoro npHl..JiJJKa 11 nepexo)ly a CeMHKiBU.HX~
Pemrn 1{ypeHH CTOHJia Ha.ll ceMHKischKHM crasoM. CoTHi I. KypeHH po3-
MiCTHJIH rriaqac 6010 Ha niB.lleHh CeMHKiau,ia Mi>K COTHHMH Ma.llHPChKHX
BiJl.lli.niB. BOHH M3JJH ni)l.llep>KyBaTH 60€3)l3THicTb Ma.llHpiB. LlttH 22. >KOBT-
HH rroJIK Y. C. C. nepeiiwoa .no Ma.noBill. 3Hosy B 3anac mrni3ii.
5IK 6a1..JHMO, B U,bOMY nepio.lli aBCTpiiiChI<e KOMaH)lyBaHHSI 36epiraJIO
6oc3)laTtticTb CTpiJJeU.TBa ii JJHllle y BHpilllaJihHHX XBHJIHHax KH)laJio
ix Ha cppoHT. He3a6apoM 3HOBY npHHlllOB .lleHh, KOJIH cTpi.11eu,hKa 36poS1
yp.snyeaJJa 3arpo3JIHBe craHOBHI..U.e )lHBi3ii. Ue 6ys )leHb l. JIHCTornuy
1915. p.
MocKaJJi, 11a6paBlllH Bi)l)lHXY niCJIH neplllOfO p03rotty, B,llapHJIH Ha
CeMHKisu.i y Jlpyre, .llOCBiTa 1. JJHCTOna)ly. UHM pa30M BOHH po3n01.!aJIH
6iH 6e3 p03fOJIOCy, 6e3 rapMaTHbOi ni)lfOTOBH. ni.ll oxopOHOlO ociHHbOi
H01..Ji ni.lliHlllJJH )lO aBCTpiHCbKHX CTaHOBHl..LI,, IlOJJOHHJJH KiJJbKa COTeHh
Ma.llHpiB i 3aHHJJH CeMHKiau.i. Pano, niMep>KaHi KpinKHM rapMaTHiM
eorneM, 3axonHJJH CTaHOBHI..U.a a PaKoBeUbKOMY JiiCKy i npaBHM 6epe-
roM CeMHKiECbKOrO CTaBy ni.n.cytty -
JIHCb Ha niBHilJ y cropoHy lll.lKOBa.
B .lCHKHX Micu,Hx BOHH 33HlWlH tta
3aXi.ll a>K a .LlOJIHHY norOKa Cry.n.HHKH.
To.n.i a aarpo>Kenm1 ai.n.rnHOK
cppoHTY KHHYJl'H Y. C. C. Llpyruu KY-
pitth. J..U.O 6ya ro.n.i s Ty.Zl.HHU.i, 3a-
HHB 3apa3 niCJIH npoptrny o6opotttte
crnnoamu.e na lllJrnxy Hanporu Pa-
KiBilH if paKoaeu,hKoro JiiCKa. I. ey-
piHh, CTpHBO>KeH.MH BHOLJi, nepe:iimOB
i3 MaJIOBi.ll tta.ll Cry.llHHKy. Hor::>
.LI.Bi corni ni,ll npOBO,llOM LJeT. 5Ip111MJO-
BH1Ja CTattyJIH )1.0 6010 Ha lllJI'HXy,
Ha nia.n.eHb Bi.ll TOIJKH 352 i 3BH3a-
JIHCSI 3 JiiBHM KpHJJIOM II. KypeHH.
~eTap neTpo cl>paHKO. Llai Jl.pyri COTHi, ni.n. npOBO)l.OM OT.
H o)J,HotTpo10 c·T11.1111111HH-.wTyHa Y. r. A. lopyKa, nilllJIH na JiiBe KpHJIO 130~ ·
329

6pHra.!1.H Ta ycraB11J1nc.s:1 He.llaJie1w


TOq1rn 357 JIHU.eM .no niBHOqi i cxo-
JJ.y, JJ.Jl'Sl oxopOHH csoJ1oro KpHJia si:l
cropou11 hu..Kosa. Mi>K o6oMa rpy-
naMH I. KypeHH CTaHyJm 4aCTHHH 35.
no;IKy Kp. o6opomi. TaK ycTaBH -
JIHCh 3anarn JJ.HBi3ii .no npornHacry-
ny Ha CeMHKisu.i. Ha u.Hi p03Mip1n
HeBeJIHKiH 60€Bi:H qaCTHHi, mo 4H-
CJIHJl3 pa30M He 6iJihllle HK 1.500
6artteTiB, JIHr ysech rnrap Hepistto·i
6opOTh6H ii si.nnosi.II.aJI'h:HiCTh 3a
BJJ.ep>KaHHSI BOpO>KOro poaroHy npo-
TSlfOM neprnoro JI.HSI 6010. Xopy>t<MH CeeepMH flpeMHeBM4.
lln.rnr u iiOJo ui,~ Ci>M11KiBHA~111.
Toro JJ.H.Sl noJIOJKeHHH 6yJio ;i.y- 12. jf\OllTHll 191:). (I.
>Ke rpi3He. ni.II. pyiro10 He 6y;10 HiHKHX
6iJihrne 3anacis, HKi MO»rna-6 KHttynt no npornHaCTyny. Jlmue 3aB,UIKH
KH 3YCHJIJISIM o6opOHH MOCKaJISIM He B,ll3.TJOCH niTH ,llaJii Ha 3axi.a. THM4a-
COM M-OCKaJii KH)laJIH B 6iH mopa3 TO HO Bi crnrn. KoJIH fHH)' JUI O,llH i'
Ha ix Micu.e npHXO)lHJIH HHllli. MocKOBChKa apTHJI€pi.Sl rpHMiJia Bi.ll pal-l-
KY .no ni3HhOro eeqopa i 3pHJia 6yJia u.iJie noJie rpaHaTaMH. »CTpi.,1hu.i
6opOJIHCSI no-repOHChKH Ta illlJIH .llO 6010 j3 3anaJIOM« nHrne y CBOix
cnoMHHax yce .lly>Ke cKynHH Ha noxeaJIH OT. lopyK. Ha >KaJih, caMe n.rn
U.horo Kp11eae-oro 6010, K-OJIH CrpiJihU.i noTepniJIH 6iJihrn, tti>K Ha ,\fa-
Kieu.i, HeMa€ 8 3anHCKax TOtJHirnoro OilHCV 3MaraHh nOO.llHHOKHX COTeHh.
3aJIHlllHJIHCb Jllfllle HenOBHi JIHCTH BTpaT i B naM.HTi yqaCHHKiB .lCHKl
ent30.llH 6opOTh6H.
UT. ropyK 3 ,'lBOMa COTHSIMH Ha ~1iBOMY KpHJii 6p11ra)lH 3aropO.lHB
MOCKaJISIM .llOpory 3 nisttoqi. 0.llHH pa3 npHCT)'flOM .no6yJIH eopo>Ki
CTaHOBHJ.U.a. llpyroro .llH.Sl 6o10, KOJIH o6opottu.i Bi.ll6HJIH CTaHOBHUI.a
nepe.ll CaMHM CeJIOM, tJeTap 0. <l>paHKO BHXOflHBC.Sl 3a BOpOrOM 3 t<iJih-
KOMa CTpiJJhl.lSIMH i 3arttaB ix .llO CTaBy. 8 paKOBeU.hKOMY JJici CKplrna-
BHJiarn coTHH BiTOBChKoro. mo norna.1a 3a eoporoM i nonaJia s 11oro
3aCi.llKy. CoTHH nop. MeJihHHKa Bi.lKHHY:ta MOcKa,JJiB, mo npopBa,rnch
6yJI11 B itOJIHHY CTy JlHHKH, ni.ll CeMHKiBiti. i .llpyroro .llHH sotta nepma
.ao6yJJa eopo>Ki cTattOBHW.a Ha nieacttuiii oKpaiHi CeMHKisu.ie.
Y cnix11 06opoH11 neprnoro ;urn 6010 p·iwH ~m nepeMory Ha KOpHCTh
· COI03HHX siiichK. Y. C. C. cmtHH.TIH po3ritt ~oc1~a.;1ie i JJ.ep>Ka.r1H ix
Ha BHXi.llHHX CTaHOBHmax. 3a TOH 4aC Ha)liiilll.TJH ni.llKpin.TJeHHH. HKi
eJKc 3 itpyroro JJ.H.Sl noqaJIH .niKei.ayearn npo.1iM cppmny. CTpi.r1bui BH-
KOttaJIH CBO€ 3aB)laHHH i TPCThOfO mm 60to OCT311KH 110.T"IKY cn1rny,,rrn
B 3anac Ha.ll noTiK CTy JlHHKy.
niCJI.Sl MaKiBKH ceMHKiBCbKHH 6iit HBllH€TbCH 1lP}THM 34eprn BeJ1H4aBHM
r
11iJIOM y1<paiHCbIWro CTpineu.rna. B HbOMY ]rttHy.i10 49 opu.iB, 168 pattcu11x
Bi.ui11rnJio .llO Jli4HHl..lb i 157 .llkTa.10ch y 0opm1rnii no.1101-1. Uc I.lino He
.Y.llOCTQiJIOCH npH3HaHHSI aecTpiHChKOro KOMaHJlyBaHH.Sl, 33TC HiMCilbh:e
(npychKC) KOMaH.llyBaHHH no11.aJIO B 60€BOMY 3Bi.llOMJICHHi .n.o KOM3HJ{H
flis.neHHOi ApMii TaKy 3ra,nKy npo CTpim-,u.ie: ~>3 HaMH irnJIH JlO Ha-
CTyny yKpaiHChKi JJ.06poeo.TihU.i. Uc, Ma6pb, Ha111\pauiuA eLwi.1 i3 yci£i
aBCTpiHCbKo-yropCbKOi apMik
330

B COCHOai A aa Bec·e.irii ua,11. CTpa.noio. nic.m1 6in·blll, Hi>K ,iJ.00-


TH:.KHeEoro ( 5-21. XI.) nocro10 B 3anaci 130. 6pHr'a.llH, e 3eMJHIHKax
ua.l noTOKOM CTy .llHHKOJO, noJIK Y. C. C. nepeHlllOB cnepmy no PaKiBU.R
i noTiM 2G. JIHCTona.ny Ha 3HMiBJIJO .no Cornoaa, RK 3anac 129. 6pHra.nH.
HeK> KOMatt.llyeae TO.lli rroJIK. JiftoM. II. Kyp:m., piO~MiicTHBCH B npH.
ci.rrn.y Ty .J.H1Hl.l)i, 1-Hii -- y niB.21.E H'fi10MY k:iHu.i Como ea. 21 .•rncrnnaJiy MO-
1

rna.1i 3aJIMlllHJih CTpHny ft nepei1m ..1H 31-1Myean1 .lo np1iroT0BaH11x cTa-


HOBHIU. tte.naJieKo CepeTy.
Bcl'J 3HMY 1915-16. p. Y. C. C. npo:.KH.111 B Cornoei, JI.C ii BHK<>-
11yBam1 pi311i n03acppoHTOBi npaui: 4Hcnvm H uanpaBJIR.11H ~loporn, npH-
.,1a;.oh:yBc!JIH .noMiBKH, 6y .ilyBaJIH 06opom1y rpeo .110 B .nomrni CTy.ll.HHKH,
Mi~K Tv,'U!HKOJO ii XaTKaMH, JiaMa.rn KaMiHb, 6y,iyBa.nH A 06c.11yroeyea.111
BY3bl\Olll.11Hxoey 3aJii3HH4K~·. CoTHi npau.10Ba.rn Ha nepeMitty. Ti, mo
.3a.'llillla:mcL y ceJii, enpae.UJJIHCH 11 ei.nno11HB:.lJIH. Xo11 Y. C. C. npo5y-
BC!Mt B 3anaci T'a B CllOI\:010, )l{HTTH HC 6y.ilo ,,ierne; npau.H BHCHa>KyBa.r1a.
CTpiJihtti 3a3.LlPHJIH THM 4acrnHaM 6puraJ.tt, me> po5HJIH cJiy)l{6y B OKO-
nax i 11c MaJIH TaKoi ea)l{KOi npau.i. A npOTe Ki.'lbKaMiCH4HHH i'106yT
ycix COTCHo pa30M .laB CTpiJieHTB.Y 3Mory enopHJIKyearn BHYTPilllHE
mot: ~h'.HTTH Ta nonpau10saTH Han. co6010.
rtcpen.yciM TO.lli HaJiaJI.HaHo caHiTaptti YMOBH, HKi .llO Toro 4acy Blf-
HB.TJH.rn semn:i 11e}lOCTa1Ii. 3opraHi3osatto 3pa31<0eo cattiTaptt11ii nepco-
na.;1. rlonae.1cuo BJiarny Kyna.1bHJO, Bi.lB,YlllHBHJO ra npaJibHJO. BHKOHaB
l{e nioHipCbl\Hii BiJ:li,1 110:11.;y, lUO 3r0,JOM ncpcrnopHBCH B COTHIO. :.3as-
.lHl\ll nonpaBi ca11iTap1mx yMOBHll i npaDIL7IbIIO!\·fY xap1IyBa11mo no1.:pa-
ma.rn i 3.ilOpoBmt crpi.rihU.iB.
/Kirno 3a6tt.'10 f1 ;i.yxoBe, a TO ii rnsapHCbKe )l{HTTH CTpi.r1etlTBa. 4a-
cri TOB;:ipIICbI\i CXO.llillH, 3 iKHUM.MII .lllCt\yciH~H Ha TI0Jtint4Hi, l\YJibTYPHi

Y cTpLieu,bKMX p;;eax Y. c. C. »Ha Bece11iiii:< HaA CTpMnot0, 11;To 1916. p.


C-rpi.1i.1ii uupaBJlJIIOT&Coll e yull&llld I'&aOBD ll&COE. B .li&ollJ dmr.i poea HARO exiA ,10
l'.IHiiot.:OJ'O lii.~::('\illOl'll 1·.xopo11111u.;1 T. an . • llll'll'IOi .H:\lll.
331

ii cycniJihHO-Hau.iottaJihHi TeMH, CJIJ-


HyKyBaJUI crpineu,bKHX Jill orrncu.i s,
IlHChMeHHHKiB ra MIKTU,iB TBOpH.TH
CTpiJieU.bKY Tpa.n.mi.iIO. 3aB.II.SIKH U.hO-
MY noBcraJJa crpineu.hKa niCHH, CTpi-
JDeU.hKHH •Jii'flOilHiC, p03BHHYJI0CSI CB0£
flJI1HiCTm1He MHCT'fU,TBO.
llHSI 16. 6epe3HSI rrepettSIB K·OM3H-
..ll.Y Ha.ll nOJIKOM or. AHTiH BapaEOJla.
aEcrpittchKHH .n.icaHif crapurntta. 5111:0-
ro npH.II.iJI.HJIH .ll.0 ITOJIKY Ha 6a>KaHHH
Crpi.neu,TBa Ha Micu.c OT. r. KoccaKa.
niCJISI npHXO.LI.y HOB0f;J KOMaHJI.aH ra
no1<pama;rn BHyTpiw1-1i yMOBH noJI-
KY. B HhOMy 3anaHysaa 3pa3KOBHH
0TaMaH AHTiH BapMBoAa.
aiHChKOBHH Jia.n. i pa3HaBce MHHY-
1'0Mau,11,a11·r 1. 110.11Ky Y. C. C. 16. HI.
JJHCh Mi>1<yco611u,i, mo nattyaa;n1 aa
30. IX. l!H G. IloMep y ni,1,Hi 14. 6e-
1wMaH.n.yaaHH.S1 OT. KoccaKa. 3 ora-
pe:m11 1936. p.
MaHOM BapHBO.lJ.OIO npHHllIOB .Lf.O Y.
C. C. me O.lJ.HH craprmrna 3 aecrpiP.chKOi apMii, cor. OM-emrn JlHCHHK.
llmr 13. rpaBHSI II. KypiHh, ni.ll npOBO}lOM OT. l'opyKa, 3i COTHHMH
5. - qer. B. Kyqa6cbKoro, 6. -- nop. A. MeJibHHKa, 7. - nop. 0. by-
.l.3HHOBCbKoro i 8. -- nop. 0. CeMeHIOKa nepeflllIJIH 11a craHOBHUJ.a 11a
»BeceJiiH«. Ha JiiBoMy 6epe3i CrpttnH, MiJK MOCTOBHM npw-IiJIKOM iiCO-
CHiB« i »DeHeBa«. nepurni{ KypiHh, nil npOBO.l.OM COT. J1HCH51Ka, 3i COTHH-
MH: I. - COT. P. Jly.llHHChKHH, 2. - nop. P. CylllKO, 3. - nop. 0. 5lpw-
MOBH1I, 4. - nop. 3. HocKOBChKHli nepe1iw ..111 Ha niattitIHHii 1<iHeU.b Co-
rnoaa, HK 3arrac 6pHra.llH. B no.110B11Hi 1-1eprnrn .llBi corHi IJ.hOro 1<ype1-1w
rnpimvrn o6ca.lly Mocrosoro np114im<a B 6cHesi1i (rn. ManKa crop. 324 !).
BopoJKi cra1101rnma 6yJ111 ,1rn.TJe1w n CTeny, Ha .11iHii flaHTe.rnxa
3a3JlpiqL -- HaCTaciB. HanporH crpi;1enL1~nx cra110Bttm croSIJIH tjJiH-
JJHH)lCbKi IlOJll\H, mo B}f{e Hepa3 ycJiaRIVIHCSI 6yJI1t BeJIHI<HM 331BHTTSIM
y 6opoTb6i. 801rn npoHsmvrn i1 Tenep l:IHMaJiy aKTHBHiCTb. 'Bm1amurn
Ha 3a6opo.r:ta nporHBHHKa Ta Ix cre}Ki 3aftlHO 6ywysaJm B 11epe;.1.11i;111i.
J!Jrn 3a6c:me1rn ncpeJniJIJIH B noJIKY Y. C. C. 3opraHi3ysa.m m.:pcMHH
CTe:>KHi111 Bi.LI..nin. T. 3B. JIOBC!J.bKMii 3aritt. BiH BHXOJ{HB IU.0 II04.i ncpcJl
CT:lllOBlfIU3. llHv'IOBJIIOBant MOCl\OBCbI<i CTelKi ii po6HTH BHTI3.llH Ha sopo-
)Ki Ja6opoJia.
3 11epexo,J.0M 110.11Ky Y. C. C. 3MiHHJIOCSI iKHTTH i npau.H CTpi.:ICU.bKHX
COTCHb. KpiM CTC)f{HOi Ta BaprOBOi CJIY}K6H conii cnp3BJ151.rm i1 p036y)lo-
B\'h3JIH CBO"i CTaHOBHma, a Ti, IUO CTOSl.1111 B 3anaci, BnpaB.'JSl,1110!. To;li
30pnrni3yBa.JIH nepWHH ni.llCTapumHChKHH Kypc i BlfCJia.rn crapIIIHll
Ta crpiJibU.iB Ha Kyprn CKOpocrpt.'lbHOi i MiHOMernoi ·Hay1rn.
B)f{c 3 KiHU.eM rpaBHH 3oprai-ti3yBaHo npH noJIKY 11epw11.i°I Bi llili'1
MiHOMeriB, a y .apyriii rrO.'lOBHHi MiCSIU.SI TIOJIK O,ilep)f{aB BJiacm1i:i BiJVli.-1
CKop~CTpiJiiB, 3Jlu)f{eHHH i3 rpbOX MallIHHOK. UHM si.n.11.inoM, mo ChOpo
nepeMiHHBCH Ha COTHIO, KOM3H.ll.YBaB xop. <l>cDip 4cpHHK; nepWHM Hi.ll.D.i-
.JIIOM MiHOMeriB xop. IBaH Pory;rhChKHH.
ni.llt.Iac r.o6yry Ha.ll CTpHnmo. CrpiJICU.TBO .lli)f{,llaJIOCb H~pewri ynpa-
BHJibHeHH.H cnpaBH O,llHOCTpOiB i Bi)J.3HaK. npaB)J.a, CTpiJihU.i IIOl-faJIH
B>KC' nepe,llTHM caMi BBO,llHTH 3MiHH y CBOi 0,.!lHOCTpoi, HOCH.'IJI wanKH-
Ma3enHHKH, aJie YPH.llOBoro .ll03BOJIY Ha ue .l.OBro He 6yJio.
332

Ulo!1H'.J Tenep, niCUI .J.P'OX poKi13 BIHHll, j UlO rnpasy ocpiuiHIIO H3-
.i1a,rnaHO. CTpiJieurno .nicrn.110 ra1<y opra11i:rnLtim. HI( i 11mui aECTpiiichKi
crnrH. He Tpe6a i 3ranysaT11. w.o 3Jiy1<a o6ox. 1..:oJIHCh caMocTili11nx Kypc-
uin ,. 0.lHOUi.TJV 6ornv 0.llHllHUIO i1 BHBiH\"BLlllII51 110.1KV B TexHi4Hi Bi1uiJl11
ra riptt3ttattHH ~m~pc:v.~oro O.J.HOcrpmo -- - ·ni.J.HHJFH np2cri>K i 60€3.laT'JI i~n.
no.rrny. Ile BlUIBH.TJOCb HC3a6apoM y 1qmua1rnx 3MarattttHX 3a '6epe;l\JHH.
T11MqacoM 3ara:1b11e crnHoB11w.e ocepcJ.11'ix .lep>KaB no4a.110 ri pm aTH.
PyMyHiH rnOl·ampia JICBTpa.TJbHiCTh i nepefiwJia Ha oiK a1HTa1HTH. TaKO>K
npoT11iTa.11ittChKH.11 cppottT, Ha HKOMY ABcrpiH nosc.r1a s no.1ommi TpaHHH
ocpeH3HBy, 0CJ1a6HB CXi.ltti11 cppOHT Ha Ki.'lbI\a :urni3iH, Ha 6araTO apn1-
.1€pii Ta 1-\3 BO€HHHii MarepiH:1. B .lO.l<lTOI\ 11aBiTh no4a.rrn 11 Himti o¢ett-
;msy Ha 3axo11i.
1Uo6 Bi.lTHiKHTH 3arpoiKetti cppoHTH. ;1epiKaBH Attrnnn1 Bi.llnosiJJH
1\0HTpocpeH3HBOIO, B HKiH Bttpyl{HJIHCH MOCKaJIHMH. I Ta'K y nepumx .ilH.SIX
4epBHH noqa,nacb sinoMa oqJeH3HBa EpyciJiosa. 3a qepseHh MOCKaJii
ldJlbKOMa M-OryrniMH y.a.apa.MH p03TOpiOW.HJlH cppOHT ccepe.llttix .J.ep)f(aB
ua BoJIHHi rn Ha nis;leHHOM.Y cxo.n.i. Y s11cJii.n.i u11x 3Maratth cppoHT
ueii Bi.lXO.llHTL Ha niBH04i .uo JiiHii p. CTOxo.uy, Ha n°iBllHi .lo 6yKo:-
BHHCbKO-Ma.UHpcbKOi rpaHttUi ii sa Co.nOTBHHChKY I311cTp11u.10.
noTepnis npH UbOMY TaKO>K cpp-OHT nia)leHHOi ApMii, a CaMe ii
npase KpHJIO, w.o 5. J1HnHS1 MyciJJo ai.n.iMTH Ha p. Koponeuh. Hon11ii
y~wp MOCKaJiiB i3 noqaTKOM cepnH.Sl (7. i 8.) no 3. aacTpiHChKHH apMii.
W.0 niCJIH HeB.UaJIOi o6opOHH Bi.llCTyTittJla .llO faJIHqa, TipHHeBOJIHB i nia-
.llCHHY ApMiJO si.uiHrn Ha JiiHilO MapiHMTiiJih -· 3aBaJiiB - 30J10Ta J111na -
UeHiBKa i 36opiB. XXV: KOpnyc saJIHWHB CTpHny 6es 0010. nonK
Y. C. C. nOKH1Hys ceoi CTaiHOB11w.a sa.~t.f'ip .ziHH 11. cepnHH. BH-OlJ.i qepe3
A1-1TottisKy, BiacH 3aJ1wos .n.o Kp11soro i ,r1.pyroro .llHH qepe3 JI11rnTHH
.10 noTyTop. Ha Jii11ii pi4KH. UeuiBKH fOTOBH.TJHCb Y. .clO HOBOi c. c
3yCTpiqi s aoporoM.

niACTapWHHCbHM~ Hype nonKy Y. C. C. Ha <j>poHTi, niA npoaoAOM 'feTapR 6. fHareBM'la.


Coc11i11 11epne111. 1916. p. TaKn~ TeopeTHllHC 11aH11aHHJ1 ei..:i,Gyna.:roch ea. tti.1i.no!l1y no:s,i,yci
(ml. J~BHHT&pi).
333

Xopy>KMM «Pe,o,ip ~epHMK B'fMTb KaH,D,M,D,aTiB ,D,O CKOpOCTpinbH0°i COT Hi. 'lcpJ..ll'lll· Iv I ti. I'·

3. B 0 i H a JJ. a 0 JI 0 T 0 ID JI H n 0 IO
6oi ·B i06opoai 6epe}l{3iH. JIHC·OHH. no.nKOHi Y. IIpH3Ha4H.lllc. c.
06opo1-1y noTyTOp i W.ll51Xy, w.o BCJ.e 3 Ili:traiiuis llO GepemaH. riepwH~i
nypi!Hb 33HHB CT3HOrHIW.C }I;) Cl:\JlOJlj ropoOBHi:I.H, iu·o Ha niBHi4 w.ru1xy,
~0 Bepxy 348, JJ.pyrnft h:ypilib -- 3~].0B)K CXi.'UlbOfO KpaIO 0oi;yTOp .1.0
o.r1HB\' UcttiBKH B 30jlOT\" Jht11\".
B)KC 1·i. Bopor 36.ntt311BcH. ·.'.1.0 Hosoro l})pm1Ty ii 3aiirrni~ crnnos11w.:1
Ha npornJie}KHHX rop6Kax 3..J:OB)I\ )l<oBHiBl:\ll, Uht6aJI'HHa ii 3aJihHH40ro
WJISIX.Y noTyTopH - K030Ba. Bsr 1 1ip Bill llCf)Cl:\H.II~·s nb. oxopoHOIO rap-
Ma'fHbOro BOrmo nepC.J.Hi Bi;ui.rn lICpC3 llettiR,h'.~' ii llCCCTO,l.iBaHO RBipsaB-
CH HpOM, w.o l\•OJl'J 'P04KH 327, ..J.0 CTaHOBlllll 35. II. crpiJibL~i.B 1 ). 3Bi..lTiJII-,
3aaTa1\yBaH KpHJIOBY ii 3anarny COTHIO (4. i 3.) ~'. c. c.
06tt)l.Bi corni
no.aaJIHCH Ha3a.J., 33Jll1WaI0411 B pyKax MOCKaJiiB KiJibKa)leCHTb patteHHX
i nOJJOHCHHX. ,Upyri llBi corni ii Bi.l.ai.1 c1wpocTpi11is pia npOBO,l.OM
xop. Yepmrn:a, lll.0 CTOHJII1 6.1IUK4C W.IHIX,Y, BCTHfJIH npttrOTOBMTHCH .lO
o6opmrn. A.11e ootta, KpiM BTpaT s6ttTHMH i . patteHHMH, ne Ma.na 1-1ismoro
ycrrixy, 60 MOGKa.'li 3aaTaKysa . 111 coTm 3 sbKpHTOro 1~p11Jia. Ha Micui
3a.1IHWHJia.Cb .'IH.We 1. COTHH, 51Kiii 11a .lOnm.mry npuiiwos Hal.lac 3anac
fl. K.Yf)CHfl 3 llocyxosa.
Ui.rrnA iHU.HAeHT 3JiiKBiJl.\'Ba.rm .11ern-0 i Cl:\Opo Y. C. C. 3 ,1.0no-
MOfOKJ aso.x coTeHh 81. Mop-aschKOro nO.'ll:\y, w.o .Hw.rn caMc 3 5epc-
>Katt AO Oocyxosa.
BHHa 3a u.e.H BHIIaAKOBHH MiCU.CBH.H npopMB MOCl:\a.1is, LUO ii TaK
He Mir MaTM His1Koro nosamuiworo ycnixv, sna.'la 1-1eaacJI\')l{Ctto Ha
Y. C. C. 3a U.e CTpiHj'.'la n0.111:\ ,1lOrana asCTpiHCbKHX BMlll.liX KOM3H,l.
1) 11,e nepeiMeeoBaeal raJillJ:\bKBi 35. noJIK Epaeeoi 0Gopo1a, ll.\O irnecb 1rnc 1;u10uali 110-
py11 }'. c.c.
334

i ynotrnp.rnsi }l.1"151 JtffiOHY 11epcMiHH. nponI 3Jtora)lHHX BHHOBHHKiB Bi)l-


6yJ1aCh cyJJ.OBa p03npaBa. noJJK p03.lliJJHJJH Ha .llB3 t<ypett"i - 0.LlHH 6o-
€BHH i .npyrnii noMil.fHHH i crnrny.TJH iioro 3 cppo1ny .llO 3an:icy. Ey.,111
HaRiTh l.J)'TKH, H3lf-C HOBHii KOMaH.'.l.aHT 55 . .LlHBi3ii reH. YHillYJlh.ll 1)
3:1.llYMYC 3,L1.eCHTKyBan1 Ti corni, uw BiJJ.CTynHJIH.
LI lo ueii 11a q)pOHTi raKHH 3Bwiai':'rntti1 Bttna.a.oK ua6pas 3}1< raKol
rocrpOTH, TO 3ac.1yra HIX l.fHHHHl<iB y BHLUHX KOMaH.nax, 51KHM yKpa-
"i11c1>1rni'I .ricriou 6_yB ci.1mo B Olli. A.TJc 3aBHHHJJH ryr 4HMa.10 ii caMi
y. c. c. roJI•OHHO 3aBlHIHB TOJI.illllliti h0M3H)l.3HT IIOJJKY nnO.TJK. BapH-
B0Jla2)' LUO HC 33B,ll3B co6i TPY .llY rr
HC nepeBiB ,II.01\JI3.L(t-:oro C.Tii;tCTBa Bu.iii

Mani<a 01<omt1.~b 6e-


pe>KaH·, 3a RHi ~W.RM
y eepecHi 1916. p.
3aB3RTi 6oi.

- J1iHin puciiich-
h"llX, -niuin au-
npiftrJ.nH'< cTauo-
11u11~. lfa nin,:i,e1mun
:iaxi,ll T. 399 ».RJl«>
3 111\0ro ilUJJH ,ll.O
6010 cOTni TT. Kype-
HJI Y. c. c.

l) Bie npelmoe ea Mic~e l'ee. <l>JlJllIDMaaa n oceen 1915. p.


2) Or. BapHeo,11.a cTaB ni~nOJJJCOBHHKOM 11~6apoM nicnJI I~Loro enna,i;KJ.
335

nup. PoMaH KaMiHCbHMH, HoMaHAaHT HiHHJT\4 Y. c. c.. (3 ManolO), BMA3C npMt<aJM crap-
WMHaM i niACTapWHHaM BiA.a.iny. Tpa11P11J. J !HG.

rnpani, 1uo6 06opott11r11 lfCCTb JI€rioHy. Brn npas,lla BIUIBHJiaCL 011iCJrn,


a.Tic ueri.llHOro o6sirnyBa'-leHHH uixro He nim~.TJHKaB. U~ol1uo caMe Crpi-
.i1ctlTBO o6opOHHJIO CBOlO '-ICCTb y Kp1rnaB0\1Y 6010 Ha JI11.co11i.
OiCJI.H UbOfO BHIJa.ll.KY IIOJIK 330p3. TIH 3 no::mu~i B noTyropax i ne-
pcHeCJIH. iioro B 3anac JlO nocyxoBa. AJie BiKC 16. ncpumH Ky pi Hb, Hall
HKHM 06HSIB KOMaHJlY COT. JhfCHHK, nepcihuon Ha CT3HOBHW.C MilK no-
TYTOpaMH (npase Kp11 ..10 129. 6pHra.zw) i1 J1icKOM Ha JlHKHx JJa11ax •
.lll' CTOH.lH Kj)HJIOBi Bi.IlJliJIH TYPCUbl:\Ol a11aTOJiiHCbl<Oi Jll1Bi3ii. npyrni{
i.;ypiHh 3aJIHlllHHC)I B nocyxoBi A ,ll)IIOMaran 1-oMy 6y..llyBarn HOBy 060-
potrny JiiHilO. niJl niHellb MiCSUUf OOHJlBa l\ypeHi Haihll.'IHCSI 3HOBY pa30M
~· llocyxosi HK 6p11ra.zrna pe3cpsa i :rni;ni..1h nimJI.H JlO 6010 ua JhtcOHIO.
B roii 4ac craHOBHW.e 129. 6pu-
ra,111, ce6ro iasHi crpiJICUhl:\i B no-
1~:ropax a>K no sepx 348, 68pOHM.rm
; ~ KypeHi Ma.lHpCbKOro 310 11., a uepx
.TJ11coui 35 nOJIK CTpinhtliB.
MoCKaJii, nonpo6ysasw11 w.e B
et·prrni p03ipsarn cppOHT niB.llCHHOt
ApMii Ha niB.LI.Hi 11 Ha niBH04i. B.n.apH.-
.m :i nol.faTKOM BepeCHH B ii ?teH rp
r aM, .ll.e crosIJia 55. ,J.HHi3iH. UiJ111i'I
IH'pcCeHb iiwrn B pali•OHi uid .ll.H·
11i·1ii Kp11sa0i 3MaraHHH 3a 5epeiKaHH.
HaCTyn MOCKaJiiB no4aarn 3axo-
11.rac.·uttS1M CTaHIOBHW. 35. n. crpi 7lhUiB
Ila JlHCOHi .11.HH 2. BepeCHH BBe1;1jp.
11~1 JlOilOMOry KOMatt.lla .ll.HBi3ii KHtHyJr.a Xopy>KMli Mnaitno MiH~aK.
' I Iocyxosa 3apa3 nicm1 BH113.llKY 1. B113Ha 1H11ii cmpmuHa. Y. C. C., Ba)KKO pa-
1

:2. corn10 l. 1<ypcm1 Y. C C. ue1tHli 8 6oIO ea. .lJHCOHi.


336

nepma COTHSl (nop .. Cywna) B,'.la.1aCH B>Ke BH011i B 6iH 3 MOCKaJ1SIMH.


A.rie MOCKa.TJi p03rpoMHJIH ii .H onattysa.rn JhtcoH10.
JlocsiTa 3. sepecm1 B 6i.H nimJrn .n.a.JI'hmi 3. oorni I. nyp:eHH. Llpyriii
(mop. MeJib.UHKa) i Tper.Fi (4eT. KyLiac<:bK10r10) .s.n.a.JI1ocst 3 BeJUIKHMH arpa-
TaMH 3,'.lep)Karn po3riH MOCKaJiiB Ha JlHCOHi. 4eTBepTa (nop. 5y.ll3H-
HOBCbl\OrO) cmt:HHJiaCH, w.06 p0351CHHTH noJimKeHHSI IH.a ¢ponri, B O.II.HOMY
3 rJ1H60KHX stpiB ni.n. rnpo10 (3a3'HaLJeHHH Ha 4epTHHil.
Uc 6yJia Haiirpi3Hiwa MHTb 6010, KOJIH MOCKaJ1i MorJIH Jierno nic.TJ.R
p03rpoMy cppottTy 3a11rn .llO Gepen<aH. I u.e 6yJJo 6 iM y.uaJIOCb ttanesHo,
1\0.TJH 6 y TOMy KpHTHllH:OMY ttaci He 3aCT3BHJllf JM )lOporn y. c. c.
i 1-1c 3.llep>KaJJH po3rotty .11.0 111mxo.ly 6i.1bm11x 3anacis. CoTHi Y. C. C.
KpHB3BH.7JHCH B HepiBHOMY 3MaraHHi, aJJe 33B351TO .n:ep)l<aJIH OCTaHHi 3a6o-
po.ila A ue nycTHJIH sopora .n:a.1i. llo ro.a.. 9. paHKY 3i coTettb Me.nb-
HHI<a ii Kyi.ia6CbKoro 33JIHWHJIHCH tta ropi JIHWe MaJii rypTKH, mo OCTaH-
KaM11 CHJI ~pOHHJIH naHiBHHX nymrriB Ha JlHCOHi. lluBKpyrn ce6e BOHH
3611paJIH H€.U.00HTKH HIHWHX IlOJIKiB .i TaK ab611BaJI'1'i'C5l Bi.II. HaTIJIBHal0410i Ma-
rn sopora. Hepa3 c aMi nep,exomrn11 B HaCTyn i 6artteTOM Ta py4HHMH
rpaHaTaMH 3raHSIJ111 MOCKaJiiB i3 33HSITHX CTaHOBHW.. 3aB)l51K11 U.hOMy Ha
JlHCOHi ¢poHT .n.ep>KaBCH ttaropi.
THM113COM Ha npaBOMY KpHJii MOCKaJii, 3aXODHBWH paHO TOl.fKH 327.
i 348., 3i.HlllJmH B,ZJ.!OJFHHy. 01\-0JIO 9. ro.JJrnu ix KPHJIO.BHH Bi.ll.lliJI 3axomm
y Slpi KOMaH.llY I. KypeHH ii 4acnrny 4. COTHi (nop. 5y )l3HHOBChKOro).
Botta, npas.n.a, no6atrnsw11 tte6e.311e1<y, niw.TJa .a.o npoT11HaCTyny. aJie MO-
CKaJii po36HJrn ii Ta 3iHWJIH .llO Hpy. CaMe rn.ui s11cTyn11s .llO 6010 II. Ky-
pi11i, Y. C. C. Sitt y3HB 1-1anpHM ua Haii6iJI'bWe 3arpo:>KCH11.i1 si.n.nmiOK,
nepx 348. no .n.opo3i .llO sepxy 5. Jiisa ~.PHJIOBa coTHSI .!<ypeHH s.n:ap11Jia
Ila MOCK.3JiiB, mo s.n.epJlll1Cb 6ym1 ,II.0 Hpy, BH3BOJIH.':Ia f}OJIOHeHy KOMaH.J.Y
Kype1-1H ii 1-1e.n:o611TKH 4. corni. Xo'-1 HKHH BeJIHKHM 6ys 3ana.r1 CTpi:1eu.rna,
II. KypiHb He 3Mir 13i)lOHTH 33.HHHTHX <:ra'HIOBHW. Ha ropi. nicJIH ,lBOX
HCBllaJIHX cnpo6 3aKpinHTHCb Ha nepxy, I\'.ypiHb CDHHHBCH B 2. o6opomli.H
.1iuil. Ha 3aXi.llHbOMY .Y36i4'-li ropH, Mal04H Ha npaBOM)' Kpirni 43CTHHl1
:~JO. Ma.lHJKhKoro no.1Ky Ta :1isopy4 corni 81. n. n. 3ttosy I. Kypittb o6o-
pomm CTaHOBHma Ha JII1coH i Ta BJI.CpiKaB 'ix .J.0 npHXO.lY ni.J.MOrH Il CHJii
.wox coTeHh 4. 6aBapcbKoro no.TJKy. KoJJH Hi'-1 ncpepBaJia 6oeai ..'lii,
ECI o6opoaa X04 JJ.y>KC . CJia6a, Bn0p5:1,ZIJ\'.YB3JIC1Cb i rOTOBJ1J13Cb JlO 6010
11a .'lpyrnl't .n.eHh.
Llpyf'Oro .LI.HSI 0 6. rD)J.Hlli BJ13HU.i BBeCb cppOHT KlHI.YBCSI )J.0 npon1-
11anyny, nicJIH .n:osoJii c.1a6-oi aprn,1epiiic1.>Koi ni;i.roTOBlL Ta u.di 1.i_oon1-
HaCTyn HC B,ll3BCH. lile 3<1 C.ila6i 6y,rn B.:IaCHi CHJIH. npaBJJ.3, I. i-.:ypiHb
:1iBHM h:pHJIOM .n.0611BCH .uo 11cpurnx poBiB 1-1a,ll. UettiBKOIO, aJie, npi11ysw11
:rnB3HTH1°1 onip Ha IJpasoMy K1rn.1i, Mycis 3aBe.pttyntcH. TaKcaMo II. 1<ypitth
ni<:JIH HeB.ZJ.aJIOi cnpo6H npo6HTHCSI na f'Opy, KOJIH JiiBO- i npasOKpliJllOBi 4.3-
CTHIIH LJV)Irnx crnris He ni:u.e1n1\'.a.rn Y. C. C., nepep·sas Jlii ii 33.1JH-
w11urn .J.O ne11opa B 3a11aprnx CTa110Bmu.ax. lllo.Htto y ae4ipHbOMy 3ara.1b-
1-10My 11p11CTyni, HKHH .ao6pc 11i;.1.roroBHJia rapMaTa, OK. fOJl. 19. B,laJI'OCh
Ri,'(6HTH B<:i c TaHOBHlUa, 33XOJIJWIIi MOCK.aJISIMH.
TaKHM t.tHHOM .ll.BOJlemmii 1<p11san11i1 6iii 3a J111coH10, B .RKHI1 MOCKa.r1i
hHH)'JII) u.iJI)' .llHBi3iIO 1-1a.HKpar..u.oi nixorn ii 6araTO apnrn€pii, 3aKitt-
4HBCH 3Hosy ncpcMorom COI03HHX si.HcbK. AJie 3as.n.aHHH 06opott11 6yJio 6
1<.y.n.n Ba)f{'-le, a MO)l<e ii BHCJiiJJ. 6opOTb6H 6ys 611 KY.llH ripw11ii, KOJIM 6
He noJIK Y. CC., mo s '-lac cnHttHB p03ritt MOCKaJiis i )f{CpTisuoio,
repotlChKOIO o6opoHOIO, y XBHJnt:Hy HaHfii.'II?woro oc.11a6.rteHHH rpp·uttTy,
337

HlMe14bKMR 14icap 8iJ1breJ1bM II. Ha lPPGH"ri XXV. Kopnyoy, B nc.T}'TCpax y cepr.H1 1916. p.
lli.11.rC.lLM p03MOD.'1.JIC 3 fell. rOlf>MilIHnl, 1;11)1.;tJIJJ,aUTO:\I i.opuycy i 00~11.:. (p . •lJDICJilll\IM '.·lilll•·
p~·11 ro41~rnna); noJa,ll,y CTOiTJ.. 1'1•11. Rnnwp, l\OMaH,!1,3.HT Ilin.11,esuoi ApMii.

:taropo.ztnB MOCKaJIHM .ztopory. 3a 1uo nepeMory 3anJiaTHJIH Y. C. C. Lty>Ke


:toporo: 81 3rHHYJIO B 6oro, 293 paHeHHX Bi.ztiAWJIO .llO JiillHHU.b i 285
.'liCTaJIOCb y OOEBiii MeTyWHi .llO eopo>Koro UOJIOHy.

6oi .aa ,llRKJIX Jlanax i B UoTyropax. niCJIH 6010 Ja JIHcOttro


MOCKaJii nepeKHHYJIH 00€Bi onepau.ii Ha nie.ztellb K. Pn6HHK, a ¢µoHT
:>!l. .llHBiJii 3aJIHWHJIH y CilOKOIO. nonK Y. c. CTOSIB .lleHKHH qac c.
Ila erauoenmi 129. 6pura.ztH i 33HM38 Bi.llTHHOK Bi)l T. 348 .llO JiiCIGr
llil JlHCOHi. I).e 6ye TOH 3JJOBiCHHH Bi.llTHHOK cf>pottTy, KY.llH MOCKani
pa~i-y-pa3 npopHBaJIHCh. Bi.ztcH BOHH JliCTaJIHCh Ha Ja.ztH I. KypeHH Y. C. C.
11. ccpmrn, ryr npopsa1m ocop'.)HH¥ JiiHilO 2. aepec:HH ii ttap.ewTi ei,ll.CH
:\aiiillJIH MOCKaJii CT3HOBnma Y. c.
L. B nocyxoei 30. eepeCHH. I.UoiiHO
I:). ncpeCHH na cTaHOBHlll.a Y. C. C. npuiiwoe Ma.ztHpCbKHH no.1K 308.
i rwJIK Y. C. C. nep-ef1wos y Janae ,r.r.11ei3ii .lO .1icKa, Ha nisuiq Bi.1b-
ximu1 (To11Ka 412).
MocKaJii M3JIH Ha niB.ztHi 6i.:IblllHH ycnix, HbK Ha JIHCOHi. 0pO.ilOB-
ih}'I011H nacTyn, BOHH 16. sepecm1 3aaTaKysa.rn TypeU.hKY ;urni3iJO Ha
. )[Hh:HX Jlauax (T. 397). Hic.rn .ilOBWOfO OOIO, B HKO.MY TypKaM 3a6paK.10
11a6ciB, MOCKaJii 3irHaJIH TypeU,bKHH 00.lK (Ma6yTb 57) Ji CTaHOBHlU.
Ko.rm rypeu.h1d 11acTHHH Bi.a,CTyn11.:m, Ha n_paoo~y Kp11,1i 55. .ll1Di3i1
JJOBCTaJia npora.rnrnaJ SIK-OIO MOCKaJii MOr JIH 3ai'ITH Ha ii 3q.l.H. AJie Ha
"'' py11Ky 3HOBY JHBH.1Hc1:> Y. C. C. CMepKOM nilll.:iH .l.O np-ornHaCTyny
i OJl.HIH'M pimylfHM MaxoM :iinttUJIH MOCKa.TJi.B ;i.o 3oJiorni Jhm.H. B LJ.hOMY
(>OlO crpiJihU.i MaJIH enepwe 11aro.zty nOKOpHCT~·Banirn HOBOIO Ta"KTH-
KOK>, a caMe pt.llKOIO rJIH6oK010 K°i.:JbKa.1i1-1ifmo10 p03cTpi.ibHOIO. Con-ii
~ialiMaJIH .lly>Ke wupOKl1H cpp01-IT Ta i"'mi:m OJH;l 3a OlHOIO. 3aB;lHKll

»foropl.R Y"pai11cLJWro Bilei.a«. 22


338

UhOMY Y. C. ( :., BTpaTHBWH .11twe Ki:tbt.:auau.HTL> paue1rnx. Bi,J.6nm1 q>iJih-


BapoK MHJliBK,Y, .l3BHi CTi()HOBHll.la TypKiB ii JlOJIOHH.m HKHX 200 MO-
CKa.1iB.
niCJIH l..lHX HeB,J.a4 MOCK3J.i 23JIHWHJIH cppOHl 55 ..1HBi3ii OTIHTh Ha 2
Tll:iKHi y CHOKOIO. CKp.HP3BHBlllV.Ch Ha JlHCOHi i BTpaniBWH 4HM3JIO JI10,Ll.Ci1
\" UOIO Ha llHKHX JlahaX, BOHH He MaJIH CH.TJH BCCTH Hacrvn .:i.aii.
'fmP-taCOM noJIK Y. C. C., nic.nH Ki.lJhKa;lettttoro nocTom s rioc\'xosi,
ucp~m~c.111 ,lO IloTyTop. I raK cTpiJibili 3aHHJIH 3HOBY rnoi .1.aB1-ii cTa-
ItoBm..u.a Ha cxiAHix 0Kpai1-1ax ce.1a, Bi.1. _vcn1 UeHiBKl1 .:to M_vp0Ha11oro
111.-rnxy, mo Be.lle .cl.O Gepe>KaH.
29. sepeCH.51 MOCKa.1i 3ipBa ..mcb .lO HOBoro 6010. Bmm Tal\H 3(]B3H-
.rnrn .l06yT11 5epe>KattH. Bil 29. lO noJtY/lHH 30. scpeCHSI rypara1-1HHM
BOflleM HHW.HJIH <:ratt:OBHLU3 129. 6pHf3.J.11, Ha J111c:oui i B floTyTopax.
y fio.·1_v;lHe MOCKOBCbKa nixoTa KHHy.'laCH :lO IIpHCT_vny i 11popsa.1acb
B TOM_v caMoMy MiCL!i. mo 2. sepeorn. Ha ciAJJi T. 327. Botta 3:JHH.11a
CT:Jl!OHllLU3 MaJJ..HpCbKOfO no.11Ky i 3fOpHyJta 3 'JterniCTIO EECCb c~pOIIT Ha
11i15.ll'Hb 3iK :lo f101yrop. KoJI.11 11 ,laJii tta :topo3i MGCKa.ni H~ crpiHyJIH
11im..:oi Hi l-Ci4i (33nacili 11~ O\'JIOI - 3i1tIJJJ1.H B lOJI.HH\" ~01.oroi JI11n11
H 11~11pH~i lloc~·xosa ii BLl.TaM sb niBH04i Ta 3a~o.lly B!lap11n11 na noJIK
Y. C. C. B IloTyrnpax.
( :Tpi.1bIJ.i, OKP.Y>KCHi BOJ)OI'OM j3 TpbOX crnpiH. BLlTHTi Bill pewrn
~)pOiHY 6arttHCTHM pillHLUCM i piKOIO, HattW.[IHC.51 B 6C3BHXilHOMY CTa-
llOBHLUi. MocKa.1i :rnaTaK\'Ba.rrn. 110.1K \' H3HCJia6WOM\" Micu.i. Bi.l 30JIO-
TOi JI111m. CTpi:1bui 3aH3HTo 6opotti.n11c1> i 1\iJihKa ro.'.{111-1 si.161rnaJrn
mo pa3 - TO HOBi 1qrnCTy1m BOpora, CIIO)liBal-OllHCb, LUO na~l.iii.lC .1.0HO-
MOf::l Ta .:tonoB11.HTb iM aMY11iuho. Ta, 11c .1.i>K.llaBwHcb Bi.1.Ci4i. Liacnrna
noJIK_v 11i:l 11poBo.10M '-1CT. i ·. Tpyxa K1rnym.1Ch :to npoomo. larnM Lllfllo:\f

UBllHTap B nocyxo1i 10.nAr.nMX repoi1 Y. C. C. e 6oAx 3a 6epeHCaH11. CniTJIHHa Jpo6.1eea.


B 1929. p.
339

nixoTHa nywKa Ha CT3HOBMILl,i ryu,ynbCbKOi CoTHi B KapnaTax. HanpooecHi 191 i. p.

i3 UiJIOi 33JIOrH Bp.HTysaJIOOI .mwe Ki.11bK3lleCHTb CTpi.fJbLliB, LUO npo-


6ttmiCL> Kpi3b sopo)f{y .r1iHi10, nepc6p11m1 pi4KY ii Jl06paJIHCb .lO CTaHo-
snm KOJlO cpiJibBapKy MttJ1isK11. PcwTa no.1Ky :iicTaJiaCH :lO MOCKOilCbKoi
HeBOJii, Mi>I~ HHMH oaraTO paHeHHX.
f'epOHCbKa o6opotta floTyTOp IIOJIKOM Y. C. ( ~- 3BH3a.1a Ha .10UWl111
43C nepesa)f{tty oiJibWiCTb 60€BHX CHJI Bopora. I 4epe3 TC BOiia ,l•l.H
pcwn1 cppottTy HC 6yJia 6c3ycniurna. KoMaH):la .!l.HBi3ii BCTiffJia ~)a TOH
4aC ni):lTHrHYTH 3a11ac11 ii Ha 1lpyrnr1 J].CHb MOr JI a CilHHHTH MOCKOIJCl>KHH
11acryn, aJic rioTyrnp y)f{c He Bi!l3HCKaJia. Jlm:1 U.boro He CTaJlO Y. C. C. ..
fliCJIH 60to H rI0Ty1opax j3 no.m~y 33JIHWH.TIOCb IdJibK3.lCCHTb JIJO-
.lCtI i 33ll.L1iJI3 TCXHi4Ha COTHH, mo niJJ.4a~ 00}{) npau10BaJia B riocy-
XOBi. ii 3aJ111WHJm B 110J1i, ttc.uooH!KH :IK no:1Ky ncpcixa.11u .lO B11-
llIKOJ1y. Bi11 CT051B To;:i.i B Po3sa.r.1.osi I\UJIO MHKO.TIJ.CBa 11a:1 Jl11iCTpoM.
Ile B cyci;i.cTHi Koma Y. C. C., LilO np11Micnrnrn B flico 1miii.

ryu.yJibCbMa COTHR. flic.:1.H npHXO.lY y B11wli:i:1 JI0.11\ .lOllOBIICllO


noBoopam.1.HMH i BH3.lOPOBil.51MH :~ Koma, i notta.iarn BlllL!KL1i.11:1 np<lll.51,
lll.0 TpHB3.T13 .LlO OCpC31151 1917. p.
Ta He BBCCb .1crio11 3a.rnw11BCH y Bm11Ko.1i. Ha :1miara111151 7. as-
CTpiH.cbKOi apMii, mo OCTaHKaMH CHJI 3MaraJiaCb y niB.lCIIHO-cxi.zIHix
KaprraTax i JIHioH Y. C. C. MyciB nic.nam 60J,a11 o;i,Hy cornJO HJ .ao-
rroMory. B Jl.pyriii rroJIOBHHi JKOBTHH 3opratti3ysa.ucb, 3,1c6i.J1hlll:l 3i
»CTapoi EOHHH«, T. 3B. f y U. y JI. b Cb Ka C 0 TH 51 i 27. /l-~OUTH51 lJOHa
sinixaJia s Kapnar11, B .OKOJIHU.i K11p.11H6a611, tteaa.1eKo ;i.antthoi Ma-
.wpcbKo-6yKOBHHChKOi rpatt'11u.i. TaM iwJm tteBnHHHi, 3aB3HTi 6oi Ha
sepxax npHCJiony, TarapKH i B AOJIHHi piK BHwi, Eopwi H 3oJIOTOi
611cTp11u.i. MocKaJJi CHJIKyBaJittCH npoiiTH B CeM11ropOJl. ·1 TaM 3o1Y4HTHCH
3 PYMYHCbKOIO apMi€10.
nicJIH Jl0"'3lllOro no6yTy corni B 3anaci s EH11Kosi Bem1K0My, y rpyni
ITITOJIK. <l>oH 1yKJI€pa, COTHIO 26. JIHCTOil3JlY nic.-r:taHO B OKO.rnu.i KHp-
JIH6a611, HKY 3aHHJIH 6yJIH MOCKaJJi. AJie BJKe 28. JIHCTona.ll.y, 1coJJ11 K11p-
340

:m630V B;l3JIOCSI Bl,;'.lOHTH i IlOMi4 f-\-a\·,-fbChl~Ol COTHi CL!.la 331133,


ii KH.zia10Tb Ha ropy flpHc.1in, Ha J.01imiory npycbKiii .WBi3il. 4cpc3
ropy OpHcJiin imon ro:1ostt11fc rn,,1Hx i3 5yKOBHHH Ha CeMHropo.l. l:cpe.l
c. c.
LI3CTHH l.li€i )l.I1Bi3ii J.r. H3Hlll.11H .l3BI-liX 3H3i'I 0MHX iuie 3 6oiu
1

woJio CJiaBChKa. Pa30M i3 HHMH cra.m ,10 o6opoHH ropH. ULO ii O,lHH
Bepx 3axonHJBf 6y.rrn Bn~e Mon:a.1i nonepe.itt1:oro .lHH. Liornirn 30 . .,m-
cTona)ly BOHH B;lapHJIH 3HOBY Ha CT3.HOBHIU.C HlMU.iB. AvlC ~10 i.lbOfO
6010 ooopOHl.li 6yJIH BiKC npttroTOBJHi. Kn.:m MOCKa~1i B,l3pll.lll il:l Ce-
pe,'IJiHY CTaHOBHlll. npOTIIBHHK3, HiMU.i llOJ:)C.m :!aCTyn Ha IX .:,IiBi."', J ry-
lJ.)'.11bCbKa COTHH Ha npasc Kptt:10. Moci-..:a.1i 6iii Tiporpa.m. 3JC:JT~ll\OB:..rni
3 .wo.x 6oKiB, Bi)lrnri Bi.l 3anaciB. uom1 '.'.-ryci.m nepepBatH 11Jc1yn.
Wo 6iJrhwe --- crpi.riel.lbKO-HiMCIJ.hKi Bi.lJi.m Km1y.riH·Ch Ha 3anaCHi 4a-
cnrna Mocr-.:a.1is i p03rpmm ..rn ix. B pyr-.:H nepc\IOiKl.liB nona:ro :3 c 1.:o-
poCTpiJIH i HKHX 600 pociHChKH.X BOHKiB.
OicJIH 6010 fyuy.ibCbKa corns:r nepeJ3.1a craHOBHUJ.a HiMUHM i :2.
rpy)l.HH noseptty.,13rn .lO rpym1 Pycca. 1-1a CTaHOBHllJ.3 KOJIO Kttp.m6a6a.
Ha q)pOHTi 33Il3Hysa.:ia 3HMOBa nepepB3. 3aTe He srasa.11a npaua
K·0.10 3aKpinJieHH51 CT3HOBHI.l_J. i t>y,ZI.OBII lOpir Til liHlllHX npmppOHTOBllX
mopy.a.. Ha Bepxax K0.10 KHp,,rn636H npo6y.rn ~'. C. C. lO
fi. Kninrn. B ocrattH€ f\uy ..1bci,n:a conrn 3Mip51:1arn 3 sopor.:>M TyT, Ha
nis;-1.ni 31. 6epe:aH.sI 1917. p. To.ai npo60€BHH Bill..n.iJ1 corni H:.HlaB ytt(11.J~
Ha aa6op::>JIO MOCKaJiiB, po36HB .Horo, 336Hpal04H l CKOpocrpi.1 i BOO
3aJiory 45 JIIO)J.eii i3 KOMaH)l3HTOM.
He3a6apoM nicJI.si Toro ~anaHyBaB Ha Q:Jpmni •'M'HP«. mo TpHsas ail'
AO 1 1epBl'IH. Ue XBHJIHHHe 3aMHpeHHH Ha cxi..'1.HbOMY cppoHTi npmrec.ia
po1·iP'fChK3 peBOJllOl.liH.
nicJr~ me 3-MiCHl!HOf\O no6yTy B ntB,lleHHH).. K3pnaTa>;:, ryuyJihCbKa
COTHH suixaJ1a 27. qepBH.H .ZlO .TJ( ··iotty, caMe B ry nopy, KOJIH no-
11aBrn ni)l KomoxaMw ocrahttiP ~p1m pociiiChKOi apMii. lll.O KOHaJia,
T. 38. ocpeH3HBa Iiep_eNCbKOro.
PociAci.Ka peeoJnoniJr. &ii aiA Kon10xaJ1H. ~/ .110romy 1917. p. 3a-
Kitt1mac.51 BHlllKiJI THX OOTeHb, mo \f:.rnw: Bi.z:tiihH B noJie. 17. 6epC31HI
IlOJIK "ti. C. C. y CKJI3)J.i 6 COTeHh, BHiXaB !1.0 5epe1KaH. 00JIKOM npOBO-
lHB HOBHH KOM3H,llaHT, npH3Ha1!eHHH i3 24. ( KOJJOMHHChK::>ro) no,11Ky
nixonr -- OT. <l>pattn, Kp<aJih. OT. 'KiKaJih 6ys "lex. aJJe lllBH)lKO 3JKHBCSI
ai CTpi.11eu.rnoM i KpallJ.e, HiJK XTO HHlllHH, ouittHB 11·oro B3pTiCTb. 5y0
ue .w6pHH 60€BHH CTaprnm-1a, .110)1.HHHH i cnpaBe)J..'IHBHJ°:'I KOM3H.1aIIT.
nto .'l6as 33 .tl06po H qecrb csoro CTHn·.
y 5epe1KlHl.3X KOM3H,i_la KOpnycy Beni.ia 3 OlJH.lEOX h-ypeHiB cnmpHTJl
-O.J.HH i Bi.lJ. Toro qacy 3>K ..I.O ~mcTona;1.osoro 3p1rn~- .1crionosi He nonC'p-
HCHO .noro )l3BHuOi CH.1H.
Jl€rioH Bi,_1iifrn-0s He3a6-3pOM ua crattoBHllI.a B KyponiJ.THiild.X, H~U
UeHiBKOlO -- Ha niBHiLIHOMY cxo.Ii Bi.l 5epeiKaH. Ha cppo1ni n:rny-
BaB cnoKiii.
Ho TOli 6iK 00€BOI .1iHii Bi.'.{6ysa.llfCb Be,rnKi nepeMiHH, UJ.O 3f0,l0.\I
,l;OBe.71H ,lO .1iKBi)J.auii MOCKOBChKOro cppoHTy. 8. 6ep·e3HH ,1i6epa,'lLHi KO.la
Pocil np1rneso.rm.rrn .lO a6.uttKal.lii U.3PH M.nKo.1y II. i nporo.rnrn.111 pe-
cny6JIHKy. Yna.a.oK l.lapcbKOi B.::I3lH 33XHTaB yciM )l3BHiM .13.II.OM. OicJIH
siKosoi ttesoJii npHHlllJJH ao ro.11-0cy ii nottes0. 1eni tt3pO..I.H Pocii - Haii-
1

nepllle yKp3ittu.i. B KH€Bi. 17. 6epeaHH noscTa.n3 UettTpa.'lbHa PaJI.a, iuo


noqa.r1a opratti3ysarn Kp3€BY aBTOHOMHY e.1aly a YKpaiHi. ;y KBiTHi no-
qamt ynp3iHi3yBaTH BiHCbKOBi CTHrH Ha cppOHTi 11 y 3ani,1.1i. 3,l3B<l.iJOCG,,
341

lll.O Ol:h yhpatHCbh:Hii H3p0,.1 110 TO-


My OOlli 36pyqa 3.LJ.BHfHC CBOK) ..l~'r­
n-.:asv. TaKHMH Ha.liSIM!H n-.:11.rn Y. C. C.
BYaci nocTOIO n·i.J. KyponaTHHKaMit
i ca1Mi 6aiKam1 CT3H)Tll .lo rdEI npa-
ui HJ.], 6y,LI,OBOIO BJJarnoi ;lCpm:aBH.
Jlo 1oro :>K EOHH ssecb yac 3Mara.111.
Ha Te 1-.:pHBaBHJJHCh y KapnaTax, Jta
llntpOl<HX CTenax no.J.i.;iJIH. Ha JIJI-
COili. B rI0Ty1opax. Ta BHHBHJIOCH. 111.D
lllJIHX .lo ui,£i Mern llle .J,a.1C'rnfi i
HC T3KHii 11pocn1ii. }If-,; 03lJH,10Cb
:ipa3y.
llpyrnii pecny6JI1rnatt ChKm1 YPHA. ni,a.no11HOBHMK 4>paH1..1 KiKanb.
liOBoi Pocii ni.ll. nposo.n.oM Kepen- l\o:o.WU)l,<Lll1' .1crio11y Y. ('. r. l\H i. p.
Ch1<oro i HC )lYMB JdH43TH Biihrn
TaKCllMD, HK i HC .J.)'M3B ,l3TH BO.TJi
11011cBo.11c11HM napo;~aM. HaunaKH, BiH c11m110H:1B 1..:on<1111ii po3ri11 yKpa-
l111liB opr~rni3ysan1 Bv'1au1c i-KHTT}I, 11exaii OH .:mmc B Ml')J\aX ctMoynpaBH
ii pillll!H BOlOBant :la:1i npont ··rcpM~lllllilV' :li-K :lo lll'pCMO)f<H()rO KiHlUI.
I lpaB,la. B/13,:la 3Mi1rn.1acb, a.H.' 11acrpol i :.>M:1raH11H JIOBIIX l\Cj1MaHHLJiB
:~:l,'111111H.11HCI> Ti CllMi, w.o ii 3a ,l:lBllbOrO ynpo10.
A.:rc BH3Bo.:1euol pa3 crnxii :-)~rncpuyn1 11:1 era pi pcii1\11 oy . ·10 ro.rd. Jlo
TOJ'O)I\ y Pocil Ilpttiim:rn .i.o c.rnna oo.r1Lllll'Bltl\H ii I10 1 1:1:111 IJi:lrOTOHJJHTJf
u Hli H.iI 1>11.\" [WBO.'IHHli10. R Yi-;:pa I11 i CTJf xi H 11a Ili cm a JI L>11oro BL'lp0/1.lliCHJrn
:~:1xo1rn.'1a Bci 110.rn1. :-1 }l\lfBOJO no:1inPrno10 ii Ky:1bT.)'pHo-ocuinwro 1liH.:1b11i-
CTHi IJ()ll(l.'IaCb opra11i3~HJ.i5I yi..:palllCbl\llX BiiicLl\OBifX BiJUI.iJiiB Ta _VKpal11iJa-
1li}( rro.-11\iB. u~o ;wII01rn1ou:i.rnch ~·1..;pal11nm.rn. Bi;l6yuaJI11cr, niiicb1mBi
:1h:u1. 11apa;u1, 11a }11\HX cr:lB.'ICHO 11aiic\1i.:i1rniwi ,1.rnv1aramrn :to pociit-
l'hl\OIO n1'11Janmoro y1rn,1y. HapcHni !}. VI. I lcHTp~wLw1 Pa:1.:1 m1,1a.n
11vpIImii yniBcpca:1, Hl\H\1 11porov1oov1a aBTOHOMi10 YKpalHH.
11 loo np11oopKarn pcBo.1101J.ifmy cn1xi10, YPH.1l Kcpc11cLiKoro piunm
11011ccru ocpe113usy i Ty;u1, Ha cppoHT, 3Bep11yT11 yBary pcrnmTJHx:rnoro
rpoMa;umcTBa. ABTiM llbOro ;1.oMaraJiaCb AttraHTa, wo6 pnTyBaTH 3axi.zurii1
<!lJHrnT. Ta 6e3 noMoIJi .YKpatHH YPH.ll. Kepettcb1mro He Mir 11.horo 3po6HTH.
Tm.no IJOrO;lHBCH /l:n11 .YKpalni asT0HoMi10, 11pas,'J.a, ] EC'JJltKHMH Tep1no·
piH.'11>11HM11 ii no.1iT1tYllHMII 00Me1KemrnMtt i TaKGIMO ,'laR 3ro.1.y rm Tuo-
1w111rn yKpaiHCbKIIX crnriB.
flic.rrn BTIOJHIJU\OR:lllllH RJKe .llOBOJii pO]XJH[lllOJ'O cf1po11Ty, Ha 511\0MY
rrncra11:1c110 1mMa.T10 yKpai11i3oBaHHX no.rrnis. ;umi3iH Ta 1..:ormycin, Kepcu-
c1>1\1Jii IlOBiB y 4CJ1BHi I!aCTyn.
Y. C. C., 111.:0 cToH . 'm B Kyponanrn1rnx. 3aopa.m ttixri.:1b 15. TpaBHH
ii llOCT~lBH,m B :wIJaci 11Cpmol 00€BOI v1iHil 11:1 IIiB,'-1.CllIIOMY CXO,'!i CCJia
Komo:rn. B 51pi, llC.1.~l.'1c1\0 :1irna, 111.0 iioro 3BaJIH »3Bipmn1.eM«, y paiim-'i
KS. ( LICCbKoro) 110.:11n·. r 1po Mali6vn1ifi ttacryn MOCKaJiiB 3IIaJio 1<0M~111.r1.Y-
1:a1111H Ilin,1c11Hol Ar)Mii .l3HHO. I{cpruch1mif npttroTOBHB .ll.O Hboro rn.iiy
Biiichl\a i1: ncpc.llyciM oc3.1iq aprn.ncpil ii JiiTaKiB, HKi npHCJia.,TJH o :lo-
norvrory cj1pauuy:rn rn 6c.,1brii°rui.
HaCTyn no4aBCH B :lo1rna1wo nepcJ.1.6aqc1mii IJac. 2_9. 11epBHH B .), ro.n:;.
pam~y MOryn1iM, ryparaJHIHM rapMaTHiM BOnieM. w.o 3 IWJ10Tl<HMH HilJHH-
MH ncpcpB3MH, T[JHB3B :lBi ..l06H. 30. TpaBlrn ,AOCBiTa MOCKa.11i R,l<lPIIJIH
Tai\ cH ..ILHO 110 npaBoMy Ep1I.1i 19. 1JCCb1wl .:umi3i'i, Ha niBHit1 BL'l Komox,
342

mo soHa po3JieTiJiacb i nornrna 3a co6010 cyciD.Hi 3 He10 KypeHi 88. 110.1-


KV. CaMe 3a Moro nJie4HMa CTOHJIH B 3anac.i Y. C. C.
~ npo uj IlOllii KOM3H)la JIEriOHY He ~HaJia Hl40f0. ll{e BH04i npHHW.11:1
A06pi BiCTKH. Jll:O CKpi3b np11nym1 Hupura Bi1l6HTO. Corni Y. C. C. CH-
AiJIM TO.ill y cxopOHHI..U.3X i iM cysopo 3a6opoHMJll1 BHXO}J.HTll 3 HHX. llo
Toro me BCi Te.JI€QlOHi4Hi CilOJI,YKH 3HMmHB orOHb apTMJI€pii, a MHlllHNI
WJIHX{)M HiHKi Bi)lOMOCTM Hi HaKa3H He Ha.lI.XO.lI.HJlH.
THMl.JaCOM MOCKaJii, 3a6paBU111 KiJibKa TMCHl.J aECTpIHCbKHX HOHKiB.
3 HMX 6iJihllliCTb (1.1ex11) niMaJiach caMa, niwJIH B o6xi.n. i 3 KottIDX
m.:ppKHJIH Y. C. C. y Hpi. MocKaJii noHBHJIMCh TaK Hecno.lliBaHo, mo
Ha HK11i1ttetiy,ah Bi.n.nip fO.lli 6yJio 3Ba)f{MTHCh. BoHM ona1-1yBa.1M 6y-
.rrn nci .J.OBKOJIHirni rop611 i KMHYJIHCb y Hp. TaKHM 1.JHHOM yci Bi.l-
.uiJI11 JI€rioHy, mo 3.lle6iJihwa nepe6yBaJIM me y cxoBaHKax, nona.rrn B no-
po)f{Mii noJioH. Bi11 noJiony BpHTysa 'lHCh JIMWP Ti BiMiJIH, mo cT05w11
.ue111-1.n.e, a c:aMe: TLXHi4Ha if 5y..LJ.iBeJihHa coTHH, I 4eTa l.'.Kopoc1 prnis,
I BiZI..lliJI 6opOTb6H 3 6Jl'H3Y Ta ryu.yJibCbKa COLUI, mo ,lleHb nepe,lTIL\1
np11lxaJia 3 KapnaTCbKOro cppottTy. TaKHM 4HHOM, 3aJIMllll'IJIOCh ycix 9
CTapWHH i 444 CTpiJihU.iB. 3 U.MX OCTaHKiB 30pratti30BaHO 3 HOBi 6o€Bi
COTHi 3 Bi;l)liJIOM rnopoCTpi.TiiB i MiHOMeTiB, i BOHM B3HJIM )'43Cfb
y JiiKBiii.au.ii npop11sy.
4. JIMilHH KypiHb nepeHeceHo 3HOB ni;t KyponarnttKH, .ue BiH i 33"111-
lllHBCH ZlO 23. J111IlH51.

noxiA A:O 36py11a. Tp11 Tl1)f{Hi nic.rn OCTaHHbOro 3p11BY peBOJllOU.iI1ttoi


p.ocitichKOi apMii, 19. JlHCTHH, TI04aJiaCb 3araJihHa npoT110¢eH311Ba COI03HH-
KiB. ~! ii BMCJii)li po3rpOMJieHO aopemrn Moryrn10 KOJIHCb pociHC'hKY ap-
MiIO i BCIO faJIMl.JHHY 3BiJihHeHo. B)f{e 3 no1.1aTKOM cepnttH cppoHT onH-
HMBCH Ha,ll 36py1.1eM.
xxv. Kopnyc pywHB y TIOXiJl TO.lli, KOJIH Ha niB)J.Hi 11 Ha nirmoqi
COI03Hi BiHCbKa, 3.!JOMHBWH onip peBOJIIOll.iHHHX apMiH, rnaJIH HC}J.061.H-
KH n.o CepeTy. Y. C. C. BMi11m1r1 3 KyponarnMK y uanpsrni K03osoi.
TiicJIH .llBO.IJ.eHHMX 3MaraHh 6iJIH K03iBKH Ta Ko3oB::>i 3 1,;sc111HaM11 yKpa-
itti3osa1-1Jro VI. KOpnycy, mo rnepJJ.O 6opo1-111B Bi.llcryny apMii, ~'. C. C.
3BepHyJIHCH Ha niBJI.CHb. 27. JlHTIHH npm1llJJIO me .lI.0 HeBeJIMKHX cyntl.JOh'
K·OJIO 5ypKaHoBa A 6iJioKepHM44H na.u CTp11no10 fr nicJIH U.bOro ~'. C. C.
nornaJIM JI.aJii tteCTpHMHO ;i.o 36py4a. Cniw1rnM noxoJI.OM 1.1epe3 Bep6c-
seu.h, 3BHHH4, MHHYJIH 4opTKiB Hap Cepe10M i n.aJii 1.1epe3 B11rnam.:y,
4opHOKiHu.i 3aliWJllf llO fiypJI..SIKOBeU.h. 5ornp i 36pH)f{)f{3 H31l 36pyL1C\I.
Tyr, 6iJIH 5yp.ll.S1Kisu.is, npMHWJIO JI.O ocTaHHboi 3yCTpi4i 3 npornrrnu-
KOM, )le BH3H34HJI3Cb fyu.ynbCbKa COTHH.
CTiJI.1.1ac Toro noxo.ll.y COTHi JIErio1-1y np11.11,iJI10BaJIM, 3aJie)f{HO BLJ.
noTpe6H . .ll.0 pi3HMX TIOJIKiB i nepeKH1l3JIM B pi3Hi MiClrn, .ll.OBOJii w11po-
KOfO TOJI.i cpponTy, lll;O l':foro 3ai1MaJia 55 . .lI.HBi3iH. Omrn pa3 corni 1'1ut1H
nopy1.1 35. n. CTpiJihI..J.iB, 11.pyr1111 pa3 i3 HiMeI..J.bKOIO KiHHOTOIO, TeXHit11-13
j;'[ 6y.aiBeJibHa COTHH 3HOB.Y - ]J.ep:>KaJiarn 6pnra21.uoi KOMaH,lH, a.1c I1 HO-
HM i1wJI11 To11.i .SIK 6o€Bi 1.1acT11H11.
KoJI11 ornrHyTo 36py4, KpHBaBa enoneH Ha cxo.lli 3aKin1.111.11arn. <PflOHT
saBMep. HaCTano nepeMHpH, 3a HKe HiKoTpa 3 soiBHHX cTopin He C'.'apa-
nacb. THM1.1acoM ~ociiicbKa apMiR po3KJian.aJiaCH y cpepMeHTi pcaoJIIOLliri-
Horo xaocy, HKMH, 3aBoJI011.iBw11 3aniJIJIHM, nepeK11HyBCH Ha cflpOHT.
P.on10 21pi)f{)J.)f{iB y U.bOMy cpepMeHTi CilOBHH.'lH 60JibllleBHKH iI auapxiCTH.
HeMOB Ti oTpyHtti MiKpo6M B )f{ Hp a .JI a ch ix nponaraHJI.a B np11cnoco6.1e-
343

CoTHMK OcMn MMKMTKa. OraMaH MMpoH TapHascbK~M.


liP\lilll . lilllT .IGl'iPllY II l!Jl~ . I'· ::rn11~· n li 11\lil ll . lil llT I IHJllhll.I~ j • l<:1 ' i1111y r. ( '. ( '. lli . l 1 1il\:
I: 00,lhllll'Jlllllhh'll~IY Tilollpi iirrrpH OBltJ!JIX. 11111 " 1'1111' llil . l :lopy'H'~I .

HHii ,1).0 Toro opra11 i3M pOCJllCbI..:oro MO.;Ioxa. i B JIHCTOIIa.J.i II p11i'1 w.rn
JI.0 KpH311. Ha opraHi3M KHI-IYBCH JIHXOMallHHfi 60. I.Sii\, w.o p03t.J.aC r1oro J.O
H11Hi . Llo BJtaD.H npHHWJIH 60.'IbWeBH.KH, w.o nepc.:'lyCiM _\"351.111C51 ;:.; :ii..:si-
)l_\"BoTH Bivrny «. Ha cppOHTi Bil np11n5ITi .ll.0 y CT51 LlHiCTpa 33JIH.WH.'IHCb
W.C' JIHWe yKpaiHi30BaHi apMi'i ni)l npOBOJI.OM HOBHX, iMeHOBaHHX yi..:pai11-
tCbKH'M ;i.cp)f{aBHHM ypHJI:OM. Ue1-1rpaJibHtOIO ·Pa;vo10, tta4aJibHHKiB. Y)Kc
B rpy )ll-li 1917. p. y. c. c.
CT051JI11 npOT11 BiMCbK yKpaiHCbKOl JlCpn..:aB:i.
B K11€Bi opraHi3ysasrn Kypittb, a )lam noJIK Ci·4 os11x C:Tpi.11buis, r HKOM\ '
RepxOBOJlHJIH KOJ111wtti noJioHeHi Y. C. C.
Ui no)lii He MOrJIH 3aJIHWHTHC51 6e3 BIIJIHB\'. Ha Y. C. C. Bo1-1u
npHHCBOJIIOBa JIH 3pcsi.a.ysaT11 ;lOTenepiWH€ CTC:lHOBHW,C'. l.J.C51. :3a m..:\·
Y. C. C. 3MaraJrnrn. cnoBHHJiacb: Ha pyiHax BC.'1111\0I Pocii T:l
u.a pa Ty cpopMyBaJiacb MOJIOla yKpaiHCbKa !l.ep)f{a Ba. B 'ii Ml'>1'::1x opra11 i3y-
BaJiacb Hau.ioHaJibHa apMi51, il KOP.ll.OJ-fiB 6opoH11.1111 y1qrni11Cbh:i crnrn. Liw n..:
Y. C. C. Morn11 33JIHWHTHCb JJ.a.rri B p51.uax sopo}l<Oi YKpa'i11i apMil. xo 1 t oa
BOHJ f10KHW.O 11 HC 6opo.riaCb? 4H He npnr111rOB 4aC 3ipsan1 :~ .'lOT0.-
nepiwHiM »HOKpOBHTCJICM« i nint tta c.1y)f{oy csoii°1 J.Cp>t..:~rni? Iii ~.1 i p1..:y­
sa11HH xs11JI1osaJIH He JIHWC' npi0BiJ.IIHKiB CTpi : IC'U.TBa. iioro CT ~1pm1111.
a.r1c ii p5I.ll:OB11x CTpiJibU.iB. 3 U,bOro 11puBo.J.y ~ - · Bcix CTOHIII..:ax Y. C. C.
Bi)l6)'JI0Cb KiJibKJ Ta€MHHX HapaJI. a llJ.BiTb y ll.C.5IKHX 4acnrnax IIOTHOpII-
.nH<Cb T3EMHi rypn..:11, w.:::> npouarysam1 11 2pexi.:J. Y. C. C. Hil I!OCJiyrn I l :..'J1-
TpaJibJiif1 Pa,J.i. AJI ·'. .' IIpHXJ1JlbHl1KH Ti€i KOHU,CmJ.ii, B rap5140M,Y oa/IWHili
npaU,IOBaTH y BJI3CHitI JJ.ep)f{aBi, HC 6pa.m 1-W yB:iry llOJiiTH4IIHX H:lCj liJ.h.iB.
5It..:i ~83.'IH.JIHCH 6 Ha yKpaiHCbKC rpOM3 ."UH-JCTBO 13 famt411Hi, HC opa.rur
Ha ysary Texl!il.l1111x ncperio11 i Hafisa11..:11ime -· 3a6yB::u rn npo :io.110 nie-
JI.eHH!0-3axi.llHix 3CMC.'lb. CaMc TOJli s11p1111y J1a 6y J1a cnpasa 11p11 ..-1~ · 4c111rn
u.i.!Iol faJI114HHH .J.O nOJibCbl..:Oi JlCp1KaBH. UH HOBa 3arpo33 IIC'pC't{011a .-1:1
sci~. w.o 33BJI.3HH51 CTpiJicu.rna no llbOM~· 6ou.i 36p~· qa w.c 11e c1{i11Yc11c.
ll-lO icHyBaHl-151 JIHioHy 3a.rrnwa€TbC51 . CIVlbHHM JlOJJ iTHl.lllHM a pryMCHTO\.I
npoT11 noJJbiCbKHX 3a;i.yMiB. A THM4acoM YPRJ. Uc HTpa.'lbHOi PaJI.H i Ha,:J.-
.ll.Hinpm-rw.wtta BH51B.rn.Im .llOEO.TJi CH.'JH i 3aco6 iB, lll.00 MOrTH nOCTOHTII
3a BJJarny .11.ep)f{aBy .
HapewTi MHp y 6cpcCTi ycynyB 3arp03y op aTOBOIIB40i 6opOTbr)ll, -
344

i BiH npHHiC Ha)lii Ha Te, mo TaKO)K yKpalHCbKHH HapO.il ni)l ABCTpi€K>


3a)l{HBe coo6i)lHilllHM JKHTI.HM.
3 KiHU.eM cepnHH eci BiMiJIH JI€fiotty nepettecetto .n.o 3aJiiccsrn qopT-
KiemuHi ii ,lOnoatteHo KypeneM, 11.1.0 np11iirnos i3 BurnKoJiy ni.n. nposo;toM
OT. TapttaBChKOro. BiH crna KOMatt.n.aHTOM JI€fiotty. Ta B)l{e 3 no4aTKOM
cilJHH (6. I.) KOMaH.zta KOpnycy Bi.ztKJIHKaJia OT. TapHaBChKOr-0, a Ha iioro
Micu.e npH3HalJHJia cor. Ocuna MHKHTKy. OT. TapHaBChKHH, mo 3>KHBCH
6ya 3i CTpiJieU.TBOM i cnialJyaaa iioro 6a>KaHHHM, He 6ya BH.ztKO .ztJIH s.11a,lH
,!lOCHTb neBHHM KOMaH,ZlaHTOM Jl€fioHy.
nicJIH Pi3.ztBHHHX CBHT JI€fioH 3MiHHB CTOHHKY i nepeHiccsi B 6op-
miacbKHM noaiT JJ;O CKOBHTHHa i lliHrnKiBU.iB. Bi.llTaM y JIJOTOMY 1918. p.
BHpyrnHB i3 ascTpi.HChKOJO apMi€JO Ha Ha)IJlHinpHHmMJHy.

4. 0 p I' au i a an i SI Y. C. C.
Po3BHTOK oprARbau,ii Y. C. C. 13 2.500 JIJO.ll.eii, ~o 3a;rnmHJIHCb
niorn >)pe€cTpy« B CTpuio, CTBopetto Ha 3aKapnarri 10 coTeHb no 220
.llO;J,eH y KO>KHiH. BoHH BBiHlllJIH B )I.Ba i niB KypeHiB, mo HHMH KOMaH-
·;l}'B3JIH .n.o '4acy nepurnx 6oiB: I. - fpurop KoccaK, II. - .ll.-P MHx.aiiJio BoJI()-
lllHH, III. niaKypitteM - .n.·p CTenaH WyxeBH4. Bci BOHH 6yJiu 3anacoai
t.teTapi ( »JI€HTHaHTH«) 3BCTptHCbKOl apMii. neplllHMH KOMatt,ZlattTaMH COTeHb
cTaJm: BacHJih Lli.llymoK, Ornn CeMeHJOK, Ornn oyKrnoBaHHH, IaaH Koc-
caK, PoMaH Lly.ZlHHChKHH, LlMHTpo BiTOBCbKHH, Ornn 5y.'l3HHOBChKHH,
Cetth !opyK, EpacT KoHHK Ta IaaH 5apatt.
nicJISI neplllHX 6oiB y )l{OBTHi po3cpopMOBaHO COTHIO CeMeHIOKa Ta
ii CTaprnHH i CTpiJihUiB npH.ZliJieHO )J.0 H:HlllHX COTCHb. 3aTe TO.zti c fBO·
peuo Hoey coTHJO, mo ni.Zl npoBO.ilOM KJIHMa !yrnoscbKOro 2. mOBTHH
si:1.i"iimJia ;1:0 XycTy i 3rO.ll.OM Ha cppoHT ni.ll BulllKiB. /
y >KOBTHeBiii ocpeH3UBi 1914. p. 6epe ylJaCTb y>Ke .mrne ~) COTCl-11--,
i nicJISI Hei 3aJiurnaJOThC.SI B noJii B>Ke ..rnrne 2 Kype1-1i, OJI.HH ni.J. npo-
BOJI.OM r. KoccaKa, .llPYrHH - .n.-pa CT. WyxeBH:4a. ni.ll43C Ba>KKHX hap-
IIaTCbKl.fX HOXO.lliB, KOJIH JI€fiOH yTpaTHB 1-1ai16iJibllle .:'IJO)leH 4epe3 HC-
.wrn., 4HCJIO coTeHb snaJio 1-1a HKHHCb 4ac JW 6. AJie s>Ke B ci1rnesir1 ortleH-
?HBi 1915. p ..il€fiOH ,101lOBHeHO 3IIOBY ~1.0 8 COTCHb i Bi.zt 6010 Ha 1\\a-
KiBU.i .ll;O 1916. p. BiH 4HC.:111Tb llOCTiHllO 8 COTCl!b. ni·cJIH peopr'a-
11i3au.ii JI.cri:otty 1916. p. B 1. noJIK .Y1.:p. Cit10B11x CTpi.1buiB npH 11b0My
JIOBCTal 11.1.c COTH.SI 11io11ipiB i CKopocTpi.IlbHa COTHSI; KpiM llbOro
uic it OKpeMi BiJlJli,,rn MiHOMeTiB i rninrnbt-IHKiB.
nic.1.SI P'03rpoMy B 00.HX 33 l-JcpC)f{3fll1, KO.rn 110.llK Y. C. C. YTP:l nrn
no11a.:.i. THCH4Y .'IJO;J.cii y611THMl.f, paHCIIHMH ii 110.llOHCHH.\HI. 33.TJHIJm:1oc1>
y Kowi TaK Ma.110 cTpiJibUiB, w.o 3 BHrnKo.ny BHiimJio B no.1c G c.11afotx
COH'Hb, HKi 3J1Y4•CHO B O!lHH KypiHb, 3 40THpMa niXOTllHMH COTIIH~H.
1 TCXHl4H'OlO, 1 oy,liBeJihHOlO i 1 CKOpOCTpiJihIIOIO COTllCIO. T;iKHii CTall
opra11i3auii cppottTosoi qK>pMauii Y. C. C. 3a.n1w11BCH .10 :mcTnII:uo-
Boro 3p1rny.
4HCCJlbHHH CTaH 6orn11x cpopMauiii 3MiHSIBCH ,lOBOJii CH.'lbllO, 3aJll'JKHO
Bi.l yTpaT y 6oHx i npHrnmay )J.OnontteHHH. H. np. 411ceJihHicT1> IJ. KY-
pcHH (KoccaKa) sna.11a BiJI. 8 . .n.o 30. iKOBTHH 1914. 3 807 .ao 1101 mo-
,1efi (6e3 CTapw111-1). Ha ornoBi 36epe)KCHHX y .l\1y3ei Hay1<0Boro TouapH-
CTBa iM. llieB4Clll\Cl y JlbBOBi CTaHOBHX BHKa3iB HaHMeHllla 4HCt'.'lblliCTb'
346

TIOJIKV 6vJia nicJI.H OOIB \. l lOTVTO-


pax (30. "'sepeett.H 1916.) i ~ni.n. Komo-
xaMH: 9 crapw1rn i 4-14 crpi.'lhUiB.
HaikHJJbttimHtt ovB n-OJIK Y. l ~- C.
nepe.n. OOHM!H 3a i3cpe)f{aHH. llttH :25.
TJ>3'8H51 1916. p. HOJJK 4HCJl'HB 3a·
raJJbHO 47 <:TapWHH i 1683 CTpi.lbUiB
OOCBHKiB - 37 CTapwHH i 136:
CTpiJibUiB. 3i 36epe)f{('HJIX 3KTiB ro·
..li ycraJIHTH 3araJibH}' KiJJbKiCTb
CTpiJie1rraa. Mo)f{Ha JIHwe 3 nes}f:cr10
CTBepJUff.rl, W.O Ha Tl043TK.Y 1917. p.
B I'OJIOBHii~ KH.H3i 3anucatto 7000 .,'HO-
.ae.H. llo Toro caMOr:) 4acy y BTpa- 0TaMaH M11XaH 110 ra.iyW.MHCbKMH.

Tax Kpyrno 3.=)() BOHTHX,


33TIHCaH,O li11\1;111u111r Y.( .. !'. r: 1!11-L JI.
1200 paHeuHx, 1500 noJ10Hett11x 1 ).
KoMattaaHTOM .,1criottv Y. C. C. 4HC:111Brn .lO 1 l. 6cpc311H 1915. p.
OT. MHX3HJIO r a JI v w. H H- c b KHA llo Toro l!3CV T31,0it\ " l)8CB;} y 11paBJ«
y Bi,wi cnt>BHHJia po.:'JK>. 11pas.la. mtwe cpopMa.;11.>Hy, ucpxoB11oro npono-
;lY "Y. C. C. nic.m1 pcopra11i3anii 191.5. p. <>o~·uy cpop1'ta1d10 ii l\iw
ni.zprnHCHO KOMatI.lli KOpnycy rocpMatW, HHWi cpopMatlii Jii,l.Hff<l."IH OC:.HIO-
cepCJlHhO MiCtlCBiii Hiiichl\OBiii B:1a:1.i. L J2BH~at q,orrnauiHM1110.vt:1tt.n.yBaJ1111:
:w oepe311H 191 G. p. OT. l'purop K 0 cc a I\, o6oMa ClMonii'11111\1li 1..:ypc1rnM11
· - ,1lO ccpnt1H 1915. p. OT. KoccaK i coT. Barn.lb fl i :l y wot..:, 110.rrnoM -
OT. r. KoccaK i rIIIOJll\. A1nit1 Ba p If B 0 .la Lw 30. IX. 19lli. p.); npcwTi
110.1bOBHMH cpopMatli 7HMH Y. C. C. s 1917. i 1918. 11po1w:u1:rn 11!!0.11-:.
cf>paun Ki Ka :1 i,, (.10 30. VI. 1917. p.). nop. JbrnTpo K p e 11 :-1' ;1:1oBc1>-
1..: H ii 11i.l4ac 11oxo,1y .IJ.O 36py4a, OT. J\h1 po11 Tap 11 ;1B(Ii"11 ii .."LO Ii. I.
1~l18. i coT. Oorn M HK u T Ka •.10 .rncTor1a.10noro :~p11ny.
}lo :1t:rio11\· .'/. C. C. ua.'IC:>KJ.7IH w.c Tat..:i 11m1i 1111i <lmpMa1til B ~·T:1•1i
.tirnoi a1n1i·i : Ki111 .Y. C. C.. 3oip11a CTa1111uH ~·. C. C. y Jlt.iioni. I !o\><),..
poBa C>rallHllH ~'.(~.Cy C-raHUC.laBOHi. ;\ l\:01\1icapisn11 ~'. (·.. (:. llJ
Bo.111ui i 3oip11a CTat1HllH J-'. C. C. B .\'bp,,1apoch1..:crny ( :11nrri 11:1 =->a-
1..:;ljrnaTTi B l~llli. p. B ];111i:1:1i y Bi.wi l)orn:1 :'\'11p:111:1 .\·. C. C. ()_
ccpt.1m1 3oip11a ( :T;rn111ui,<.

Opra'Hi3atdJI 60EBHX ti>OJ>'M3U.iii. n


i X'O T II i l) LI c T II H ;JI. l lo.:11..: Y. c. (~.
11o:ti.''HBCH Bi:t ceprn1H 191 ;·). p. 11a ~ 1..:ypc11 i. Tpl'Tt.oro 1..:~· pc1rn 11 ~· B:t :1-
:1oc1> 11ocTa1rnT11 .lO hillUH Biiim1. Ha uc 11c ."t<n1:0.rn:1;1 1..:m.1:111 .u 1..:opn»c>
l\m1..:1111i'i "~ · pi111> \1aB ·1 coT11i. CoT11i cK:1;u;1:111rn :~ I 11L' r. 1 : ...·r11 ~{ I
rnl1: 110 10 ].) .rnudt. llcpccit.11111ii :iara:lbliHii CT:lll Cl>Tll~ .\ll'r;1Jh.'~I :'lti:.h
10\1 );)O :11<>:1cii. I>ocBHl\iH o>·.rn HCC 11:1 hi.·11·!\;111:i!lHTI> !\ll'llllll' Cl. (lT(l
Ti "I bl\O, n.:i:ll>l\O 11p1111;!~lJ."IO Ha OOC:IYI"\ l.'( 1 JT: i Ill ll 0 ()()()~{>". pl'\! iu I m:i n
i ca11iTapiB. k:Oil\11:1 COTHH Ma.1a ~ pcMir11111\i1: 'I 1.:p:!Bl'll!> i 1 Llll.;.' !tl,),
COH'llllOI"() 1111cqrn i iloro JIOMi4Hlll\;}, l\:pi:-.1 11_(,()l"(J l\Oil\ll;J COTllH :\J;J,"I,l
:2. H'.'1L<p011 i cri B, HI\ i CrIOBI rn:111 B IJC>TIH.'(-) i T:! I\< lj!\ c:1 y :.1..:0~· I IOCll."l l>i 111.\ (()-
H'll llOl KOMa11:u1.
KoMa11.1a1rraM11 K»·1w11iB 41tc.rn:111c1> .P 1-1i..pn!u1 1q11. OT. l"p1irop
KoccaK i OT ..l-P CTcna11 WyxeBH4, Bi.l ccprnrn 19E5. p. OT. CcHb
846

.n
I· J p y K i c 'JT. HaCHJib i .l y Ill J K; 1916. p. K~rnaH.lyBaB I. 1'ypeueM cu 1.
0MeJIHH J1 H c H >l K. II. OT. c.
lopyK; B t 917. p. JI€fiOH CKJia.WBC>i
..rnllJC 3 1. KypeHH i J1oro KOMaHJl3HTaMH 6yJ1H nepe11me H33BaHi CTap-
llJHHl1.
KoMaH.ll.aHTaMH coTeHb 6y.nH 3Bl11Iat1tto corn11KH B IX. pa1ni a6o no-
PY4HHKH B X. paH3i. B0ttHTKOBO 3aCTynaJIH ix .llOBlllHH qac tieTapi, CTap-
lllHHH B XI. paH3i. neplllHMH KOM3H.ll3HTaMH COTeHb 6yJm npH.3HaLJcHi
Ha1.1aJihH010 KoMaH.ll.OlO ApMii B 6cpe3Hi 1915. p. CJTHHKH: PJMau lly-
;l IHI Ch K H Ht. BaCHJib lli.ll.ylllOK,flMHTpo RiTOBCbt\HH t, Oc1m
I-> y K Ill o Ba H H 11; nopytIH11K11: 3c110H Hoc 1.; o sch K 11 11. Ornn Ce M c-
11 K) K, lsau Koc.ca K t
Ta Oc11n 5 y ,a 3 H 11 o s c b K H fi t; ua ~lO.llaToK co-
Tl!CIO J<OM::\HJlyBaJIH nepC;l ui€10 110Mittatlino Bo.10JmM11p C po Ko B ch h: 11 i'I.
r
t Ta K,,mM y T K 0 8 c b K 11 H t. llaJibllJHMH l\0Mat1.J,3HT3MM COTCHb
cm.rm B 1915. p. nop. Att.ll.pil1 Me JI h H H K, nop. PoMaH Cy Ill Ko. nop,
:l-P 0MCJIHH J1 e B Huh K H ii, nop. Ornn 51pHMosH4 t.
tieT. laau 4 M J·
.1 a; l3 1916. p. lICT. BaCHJib Ky q a 6 ch K H ii; B 1917. p. nop. BoJIO.lHMHp
0 p3a, nop .. lsatt DY>Kop; B 1918. p. qer. Ornn Isa110B111.1i 11n.
f'pHrop r
")JI H H ch K H H.
CTaplllHH, mo KOM3fl}l)'B3.Hf 4CTClMH oy.10 JhC>JI::J 8.1 1 I.
C 0 TH 51 CI\ 0 p QC T pi JI i 8. llo BCCtlH 1916. p . .TI€fiOII Y. C. C.
IIC Mall BJiaCHHX CKOpOCTpi.nhHHX BiJJ..ll.iJiiB. y qaci 6oiB Kyp'cmlM :\'. c. c.
11pu.i.i.rIKrnaJIH n {11-0Tf-C6i rn:oponpinH 3 lI)">KHX 11om.:in. ToMy, iuo aBcTpii'I-

nepWMM MiHOMeTHM~i
eiAAiJI 1. nonKy Y.
C~ C. 3 npoBiAHMKOM
xop. A· 6o"laHoM.

Ha »lh.'<"P,tiii« 11<1,~
C'rp11no10 1~I Hi. p.

1) llomrnii cnucoi. 1wix tTap1111111 Y. C. C., m; rn1;o;i; .11wry 1rrpa'l' (cnuc no.1Jlf.lllX i pa·
llPl!JIX) .1r.(io11y. naii,WTI. 'lllTil'Ii II »l {' ·r ii pi i Y. c. C.« Cl .• lp1i11a, 11aK.1a;~oM n-1:a >l 1h:·p·
. HOIJ.'l hil.11111il«.
347
l'l11\i CTSlrH caMi M.aJI!H o6MaJib CKO-
p:>CTpiJiiB, CTpiJieUbKHM Bi.ll.a.inaM ,ll0-
B0,1HJ10Cb Hepa3 BOIOBaTH 6e3 no-
MO'Ii uiiei MIO.llepHoi s6p<>i.
I lcpwHii BLl.lliJI rnopocTpiJiiB i3 3.
M:tlllHHKaMH CHCTeM•H )/ll1Bapu.Jih:::>3e((
:tin~rn noJIK Y. C. C. lll.OHHO 16.
•H'[HHIH 1916. p.. Ha.ll CTpHn JIO.
I k]a6apoM .llOnOBHHJlH :Horo lll.·2 0~1-
1111 M CKOp::>cTpiJIOM i T3K nOECTaJia
r .HllSI, 3JIO>Ke·Ha 3 2. Bi.ll.ZI.iJiiB-4eT, no
.uw c1<0pocrpiJIJI K0>1ma. TaKml cra11
o;opoCTpiJihHOI cpOpMau.ii Y. C. C.
;taJIHWHECSI .ll'O KiHU.H rniT::>soi BittHli,
.\()ll HHWi nOJIKH o.n.ep>K3JIH no KiJib-
1.;a COTeHb JierKHX ( nixO'TH il){,) i E 3)1{-
1

h:ltX coopocTpi.nis.
06cJiyra CK::>p'JCTpiJihH oi corni
('l\Jl3,laJLaiC.SI 3 KiOM.3HJI..3HTa COrHi, 2
KOMaH,ZI.aHTiB 4er. 4 nepe.llOBHKiB i
:t! JIIO.ll'eii o6cJivrn. Corn.R MaJia 12
4
BK)4HX KOtte.H ( ni.a. CkOpOCTpim1, 4
11a MyHiUilO i 4 !Ha ox::>pOHHi naH-
llHpi Ta 3Hap.H.ll..Z:V1)' 2 Myttiu.iih1i EO-
crn. '.2 xap4eEi Ta 1 3 KY3Heio i cmo-
rap11210. 3araJibHHH crnH CJTHi 411· KiHHOT~MK Y. c. c. B 1915. p.
CJJ 1113 3 CTapwHH i OK. 80 JIIOJI.ett.
Corneio KOMatt.llyBaJIH: xop. <l>eJJ.ip 4cpH11Kty1916. p .• xop. 83c1rn1>
<: o JI o B 4 y K t B 1917. p. ni.ll Kott10xaMH, nicJIH Hboro YeT. Ornn KB a c
1

i 11apeuni (Ha oyKOBHHi) 4eT. KocTL T p e T .HK.


4eTa »60p0Tb6H 36JIH3,Y« MaJia )lBa BiJIJJ.i.m .ricrhHX i Uafl.:-
h:HX •MittoMieTis, rpaHaTOMieTis i si.llJI.iJI cEiTHJibHHKiB - EOrl-!2v.eris. Be: u.·~
oyJia HOBiTH.H o6opOHHa 36pO.H, J..UO HIUllH.1'13 Bopora Ha 6JIH3bKY Bi.'l..l:l."lb.
BL'lTLrn i ITTa3Ba Bi.ll)l.iJiy. Uio 36poio BBe;leHo JJ.O JIHiotty Y. C. C. lll.Oii110
y TpaBHi 1916.· p. 4eTa 6opOTb6H s6r.irny 3aJIHWHJI.JiCb Jl·O Ki·HU:H rni-
TO~Ol Biiittw ii BiJJ.irpaJia 3aMirny poJIIO niJJ.4ac BYJIHYHHX 6oin y J1bnoni
i B f:oHx 3a JlbBiB.
KoMaHJtaHTaMH 11e111 4HCJIHJIHCb - nepmHM xop. IsaH Po r y .1 b -
c L> K 1111, B 1917. p. - xo~. 0. KB a c, Hap~uni nicJI.H K-0tt.ioxiBCbKOro-
cp
6oto - xop. H H K H ::> p y K.
3 B .H 3 o K. Y KapnaTCbKHX noxo)lax BiJ.lliJJH Y. C. C. noCJiyrosysa . mcb
:l:rn nepeJJ.al.fi 3Bi.llOMJleHb nirnHMH Ta KiHHHMH sicTOBH\m. TaKoro 3BscKy
B>KHBa.TIH TOJJ.i Maii>Ke BCi Mei-Irni 4aCTHHH; JIHllle BHlll.i KOMaHJH noC.'l\TOB\"·
na.rrncb IlOJib-OBHM TeJI€QlOHOM. - -
nepWHll TeJJ€cpOHi4HHH anapaT O}lep>KaB I. KypiHh y 6epe3Hi 1913. p.
n t o.TIOBeU.bK,Y. Woiitto H JiiTi 1915. p. 2liCTaJ111 coTHi Ta o6HJ.Bi KOMaHJII
h:ypettiB TeJI€cpOHi4He BJia)l>KeHH.H. nc.HKi COTHi MaJIH B>Ke B OCCHH ii HO
:lea anapaTH.
3B.H30K illlOB BiJJ. COTHi JJ.O KypeHHOi 0 cc pc .ll H i i 3Ei;lT3M ..w rm1-
"Y· 4epe3 Kype1rni a6o HOJIKOBi ocepe/lHi MO>KHa 6yno 3BSl33THCH 3j ECiMa
cyciJJ.HHMH 6o€BHMH rpynaMH. TeJiupotti4HHM 3BH3KOM npn COTHi 3aBi .
.'l~'B<l.TIH 2 TC.TI€~JOHicn1. npH KypiP" 1 H~ i nO.ilKOBii".'1 ocepCJ.HiX nomm1n
348

c1y:m:ov H'J1€Q}{)Hi 1rni CTC:iKi. 11.J.0 ix 33B].aHHHM oy.,10 33K ..la.l3TH, cnpaB.'IH-
TH i np0Bip10aarn no.11y4emrn.
B 1917 p. opratti3aua1rn npr1 Jic:rioui me sL:udJI 11p0Tttra3osoi
c .,, y >K 6 11. HKHM npoE1;urn 11eT. IsaH I Ba Heu b.

Tex H i 4 Ha i 6 y .J. j B .TJ b Ha c 0 TH fl. 33BH31\C M Textti4:HOi ~r:>1 Hi


oys nio11ip:bKHH BiMiJI, mo nOBCTaB y )f<OBTHi 1915. p. 3HMOIO 1916. p.
ni;uiJJ po3ropnyBCSI y COTHIO 3 4 YeT3MH, 13 HKHX rypTyBaJlHCb cpa-
xisui pi3HHX .aiJIHHOK Te.xHi4HHX p.J6iT. 338,ll.HKH etteprittHOMy Ta BMiJI•.)-
MY npoEO.LI:OBi KtOMatt.uattTa corni YeT. .LI.-pa Isatta Ci.HI\ a i f1oro no-
MiYHHK3 xop. BarnJI.H K JI .11 Ma, Eotta .J.iHWJJa .ll.O TaKoi cnpaEHOCTH,
lllO 4HCJl.HJI.aCh 11ai1Kpam1rn TeXHillHHM Bi.J..ll.iJIOM xxv. KOpnycy. -
B 1917 p. HOHCT3B Ha cppOH ri me O,ll.HH Bi.ll..ll.iJI, np.H3H34eH.HH rJ-
JIOEJL) ,10 3eMJIHHHX i 6y.ll.iBeJihHHX po6iT - T. 3B. 6y.ll.iBeJibH3 COTH.fl.
flpOEO.ll.118 HelO cnepwy 4CT. MHX3HJIO rHa T }() K, B 1918 p. YeT. lsaH
UHnKa t.
06i coTtti 4HC.IJ.HJIHCb co·2e11M11 cpopMaui.s:1M11 i .HK 3anac nixorn11x
nypcHiB. WHH Hepa3 BHpy4aJIH B OOIO ll.pyri Bi.ll}i.iJm JI.zriotty.

Ki H Ho Ta Y. C. C. 3aBH30K KiHttoro Bi.iui.nv Y. C. C. nottcTas


y :MOBTHi 1914. p. npH OKpeMOM.Y KiHHOMY 33roHi (n-i3Himc ;J.iBi3iotti) COT.
Kinttorn, Ma21.s:1pa <I> a p Ka 111 a. B 6epe3Hi 1915. p. sin,lJ.i.il .1onoBHCHO
Btt6paHHMH 3i CTpiJieUbKHx c01 etth .106poso.1JbU.HMH :i.o cor11i. Ha
)l{ajJb, 11epe3 6paK KOHeii i BHP.H.ll. :w KiHUH CBiTOBOl BilIHH He B,'J.3.'IOCL-
IJOCTaBHTH 60~1aii onttoi nosttoi coTHi. Bee 3a,111waJIOCb 6araTo KiH-
HOT4Hh:iB 6e3 KOHei1. Cra1-1 corni 3 10. XII. 1915. p. xo4 4HCJIHB 4
CT apw11H i 112 CrpiJlbJ.J.iB, BHKa3y€ .rrnwc 5:2 KOHi. Corn.H KiHHOTH
Y. c. c. npoiettysa.'Ja ,lO TpaBH.H 1917. p., KO.lH TO BBeCb .lHBi3iOH
p03BH33JIH.
nic.TJ.H P·03rpoMy aBCTpiikbKOl KiHHOTH 3 Il043TKOM BIHHll i 3 llC-
pc:xoJlOM :lO Il03HUiHHOl 6opoTb6H., KiHHOTa BTpanrna KC>JlHWHC 6orn·~
:rna4iHH.H. THMTO OCT3HKH 4HCe.'lbHHX KO.TJHCb no.1KiB 3Be.:i.etto v HeBe.riui-:i
3ar01rn. np1ui.1JCHO ix )J.0 sumux KOM3H.1l i BOHH po6H.IJJ1, ::ne6i.:1bllJa,
Cl Cil\l{\" i 385131\0B\' C'IV)l{O\. Uc i'I oy.rio ("(),'IOBllC 3aB.l3HHH KiHHOTl1

»nepwa noMi'I« 11.


KypeHR.

Ilo cepe.Jl)lni CTO·


iTb Jli&ap. lJCTap
.1p. IL lli.w~wp, npa·
1:opy 11 111.oro --- ca11.
\11(1. ''- n.n·u.1.l\llii,
.1i11opy•1 - caa. xor..
11. H11.1oc1111c1.1mii.
349

6oceM'1 0603 1. no11Ky Y. C. C. lli.l4:JC 11rpl·r.rn,J.y B Cocuoni 11a11pouecni l!llli. JI.

y. c. c. ni;i.lfaC KapnaTCbKOI'O nuxo.ay i B 4aCi BeJIHKOi ocpeH3HBll


p)J,), p. Jhtwc O)lHH pa3 niJl KiHeUb ocpCH3HBH, 3. BepeCHH 1915. p. 3Mip5I-
.'lllOI l\iHH'JT4HKH Y.C.C. 3 EopmKOIO Kiut-101010 1-1a no.liJibCbKHX CTen1x
t-.0.'IO GpttKy.r1i.
( :on1e10 KOMatt.a.ysaB ysecb ttac nop. PoMaH Ka Mi H c b K 11 ii, U(O
i11rnyH B 6010 ni.l Ko1-110xaMH.

noMi'IBi 4t0pM3Qii. Llo HHX 3341tC.1SUIHCb: ca11iTap1rn CJIY>KOJ, rocno-


.'l;i pct.1KHii Bi!UtiJI i 0603.
Ca 11 i T 3 p II a C.1 y ;!{ 6 a. Ji 30pratti30BaHO .ll.OB0.,1i Ili3HO. neprni
corni Bi.LI.i.i-irnJIH B n~Mc, tte ro UJ.'J 6ea cattirnpiB, ane it 6e3 nepeBH30K,
HKi JliCTaBaB KOiKHHH BOHK. llo .i:11010ro 1915. p. Kypetti Y. c. C. He Ma.'llI
rnoix .'liKapiB, IlOMill paneHHM i XBOpHM .n.aBaJIH JliKapi 3 HHlllHX cnl'-
rrn. LUoittto B .110T0My npH.liJitt.m JIHiottosi 2 JiiKapiB, .n.o I. Kype1rn .11iK.
4l'T . .n.pa I Batta PH x JI a, .n.o II. - .'liK. tteT . .n.pa Asrycnrna 5 c JI n H. !101-111
o6H.n.sa 3opra1-1iaysaJ1H tte3a6apoM cattiTaptty cny>K6y TaK, s1K no 111-1wHx
110,1Kax.
Ko>Kwa COTHH o.:iep>Ka.1a cattiT~rp11y cTe>Ky, 3.71o>Ketty 4 moaef1 i 1.
ni.'lcTaplllHHH. Botta Mana 2 napH HOllliB, nepeBH30BHH MaTepisw i ca-
11irapue npHJI31.UJ.H. npH KOM3H.lli KypeHH 6yJia CattiTapHa CT3ttHllft T. 31).
II c p lll a JI 0 Mi 1..{ i3 .r1iKapeM 2 Me;'!,HKJMH i 8 JllO.lJ.bMH; BOHa MaJla cuepmy
I. 31 o.n.oM 2 B03H .zvrn nepesoay cattirnpttoro MaTepiHJiy, npH.'laJlJJI,
:tiK; a i B noTpe6i xsop1.:ix, q11 panettHX. Pa30M ysecb cattiTapttnii ncpco-
11~rn KypeHH HaJii4yBaB HKHX 40 JllO.lJ.ef1.
lliCJIH poopratti3au.ii JIHiotty n nOJIK 0.ll.HH i3 KypittHHX .iliKapiB
J0611e cJiyiK6y r:OJI.KOBOro G.lH. <;Jcr~1a. HHM 6ys s 1916. p . .J.-P 5c.1rnii.
I li:rniwmrn JiiKap.HMH 60€BOi C~OpMauii JIHiotty 6yJIH: B 1917. p. '1iK.
'fCT. l-P KocTb Bo€ Bi .J. Ka i nic:rn Hboro JiiK.--4eT. .n.-p BoJI. Illy-
p 0 B c b K H (1, ni3ttilllHll Catt. weep 6pHfa:lll y .C.C. LlOBlllHH qac Kypi1Hlll'.\f
:1i"apeM y n0Jii (Bi.ll TpaBHH 1915. p . .lO Becm-1 1916. p.) 6yB .1iK.
'll'T. J,-p Bo.110.n.HMHp I::> i .'Io 3 op. ,\i~e.J.111\iR. mo nosmvrn cattiTaptty cJiyn..:-
t1y e noJii 6yno 7.
0 6 o 3. CoTemm:H o6o3 c1rnaJ.1.aBCH 3 4. B03iB i 1. nOJJbCBc= K\"XHi.
Bo3H 6yJIM npH3Ha11eHi: 1. - .ll.0 nepeB03Y COTettHOi Kattue.rnpii i crnp-
IIIHHCbKMX KJIYHKiB, 2 - .ll.JIH xap4iB i 1. - ni.ll My1-1iui10. Myttiuiiirmii
Hi3 i IlOJlbOBa KYXHH 3aJIHlll3JIHCb no6~m3y COTeHHOi CTOHHKH - u.e oyu
T. 3B. 6 0 €BM ii ·ad 0 3; pelllTa BO.:.-.iB ;1cp>Ka.1acb ;J.3.1bllle cf>pOHTY i BXO-
350

,lH.na y CK.'la,l x a p lj e B O·i Ba JI K H KypeH.H, w.o ni,llB03HJia Ha cppmIT


i3 Mara3HHiB xap4i a6o BO€HHHH MaTepiHJI. YciM o6o30M Kypem1, .a.o
.HKOfO BXO,llHJIH w.e ni.llB02).H KypeHHOi KOM3H.ll.H Ta ii Kami.eJI.Hpiii, 3a-
3i.lyBaB MOJIO.lllllHM crnpunrna, a6o ni,llcrnpurntta.
niCJI.H 3JIYKH o6ox C3MOCTii1HHX KypettiB y TIOJIK i nicJI.H oprattuauii
HOBHX si.a.uiJiiB, ysech 0603 TIOJIKY 3Be..lleHO B 0.ll.HY no.r:tKOBy o603H)'
BaJIK.Y' w.o 411C.1"IHJia .HKHX 70 E03iB i KOJIO 150 KOH 2M.
r 0 c II 0 la pc h K HM Bi .ll .ll i .'I - CK.na,.1.3BC.H 3 iHTeH)li::lHT.YPH H .:ii-
1rni,wTyp11. lttTeHllaHT no6Hpas (a6o i..:ynysas) i BH){aBaB COTHHM xap4i,
0.l5ff i BHpH.LI., CTapurnHa-JiiKBi.llaHT 3aBi.lyBaB K3COJO i npoBa)l{HB pm-
paxyHKH; no6Hpas rporni 3 Kopnyettoi Karn 11 BHnJialJysaB no6opH CTap-
11mHaM; KOM3H)l3M KypeHiB i COTeHh Ha TIJI3TIIIO .LI.JI.H npiJibUiB, l\JHU~­
:rnpiiiHi s11.uaTKH Ta ittTeH}l3IITaM Ha xap4i. Cnepmy KOmHHH I{ypiHL
MaB CBOiioro OI~peMoro iHTCH.ll3HTa i paxyHKOBOfO crnpmHHY; B TI0.11\)'
3aBiJyBaJIH UHMH rOCllO.ll~pCbKHMH cnpasaMH 1 iHTeH)l,3HT l 1 .'liKBi-
.laHT. B COTHi .llOpy4eHH51 iHTeH)J.3HTa BHKOHyBaB COTeHHHM cnpaBHHK.
r.e;lCHHHM paxyttKiB 3al1MaBrn corettHHH n11cap, w.o ii npoEaJlHB TaKmK
;li.1080.lCTBO COTHi.

«l»opMauii Y. C. C. B nam 1 3aniJ1J1i Aieaoi apMii.


B.uwKiJI Y. c. c. OpraabaniR. Op'JrnroM .n.oox JiiT 1914-1916. BH-
mKiJ1 ttoso6paHuis HaJie)l{aB .llO Koma ii Bi.l6ysaBrn B oKpeMoMy si;ui.11i
- n 0 x 0 .ll H j ii c 0 TH i. ,llo UbOfO BiMi ..1y npH.n.iJI10BaJIH 8113.!l.OPOBJ.J.iB
i ttoso6pattuiB. ix nepemKomosaJIH ii BiJJ.CHJiaJIH no .HKOMj'Cb qaci B no.1e
--- Ha .ll;OTIOBHCHHH cppOHTOBHX lfacnrn JI€liotty. ,llo qepBHH 1913. p.
cnpasaMH BttmKoJiy Hoso6paHIJ.iB 3aBi.LI.yBaB coT. .ap. MHxaiiJio Bo JI o-
m H H, nicJrn HbOro - nop. BoJIOJlHMHp CT a cp H H HK.
B .1HCTOTI3)li 1915. p. c11paBy BHlllKOJIY HOB06paHUiB BH.lliJieIIO Bi)l
o6oEH3KiB Koma i crnopeHo oKpeMy cpopMauiIO 3 KOMatt)laHTOM Ta ~UMi­
uiCTpaui€K); -·mme B rocno.llapcbKHX cnpaBax Bona 6yJia 3B.H3atta ~ Ko-
mc~. Ha 11oro KOMa11.zi.attra nptt3H34H ..ia n.JMaH.J.a KOpnycy Ha Be-
rny 1916. p. 3 35. 11. CTpiJ1bU.iB ~T. Mupotta TapttaBChKoro
Xo4 TaKi opra11i3auifrni 3MiHH BBe.LI.CHo. s11mKi.TI Y. C. ( :. TaKcaMo. 5IK
i HIImHX aBCTpiHCbl\HX CTHriB ni)l43C BiiiHH, BHHB.71.HB BC.'IHKi HC,'lOCTJlJi.
IlpH41tHa UbOro 6y.11a -- noratta CHCTeMa TOf04aCHoro aBCTpiMCbKOro
B0€1rnoro ItaBlJJHIIH, mmi Y. C. C:. ca Mi 3Mi1111111 He MOrJIIt. U lo!10IIO
B .aiTi 1916. p. HiMeUbKC KOMaltl\'B31IHH IliB:lCHIIOi apMii B3.HJIOCb OCHOBHO
3a 3Miny ui€i CHCTeMH. Bouo rn:1KynaJiorn 3po6un1 3i rnoi-ioro cmo3mrna
piBHop.H.LI.HOro nap1nepa. Haca~mepe.a opratti3a1i.i11Ho nepeseJIH Bi:ui.71H
noso6paHUiB ycix aBcTpii1c1.>K11x crnris i3 KomiB y eTan i TaM .am•'
l\O)l{HOfO TIOJIK)' CTBOpMJiH BHmKiJibHY rpyny. noJIKOBi BHlllI<iJihlli rpyrrn
3BH33JIHCh y i..:opnyrny, ljlf JI.HBi3iI1Hy BlimKOJlbHY rpyny, HapemTi sci
BOHH ni)lJI.HraJIH BttmKiJihHilt rpyni IliB.llCHHOi ApMii. HeIO KOM3H)ly-
B38 ni)lnO.ilK. npHHU Orn:ap r 0 re II u 0 J] .'I c pH, 0)1.HH i3 CHIIiB HiMeltb-
rnro uicapH Bi.lJbreJJbMa. BttmKiJJhHi LiaCTHHH rnopHJJH 3anac cppoHTY
ii niJlCHJIIOBaJIH iioro HOB06pam.1.HMH. OpraHi3aUiH rpyn 6yJia Ta caMa,
u.o If 60€BHX Bi)l.ll.iJiiB Tai{, mo ix Bee MO)f<Ha 6yJio KHHYTH Ha cppOHT.
BttmKiJihHa rpyna noJJKY Y. C. C. CKJia)laJirn 3 KiJibKOX coTeHL, Ma.ria
CHOIO B.TlaCHy rocno)lapKy i BJiaCHe TIOCTa43HH.H. JlHme paxyHKOBi cnpaBH
(JiiKBi.LJ.aTypa) 11aJie)l{aJia .lllO Koma Y. C. C. BttmKiJI Y. Ca C. 6ya no.lli-
JICHHH Ha COTHi H Ha Kypetti, KOJJH COTCHb H330Hp3JIOCb 6iJiblllC, .HK 4.
TaK H. np. 3 nol.faTKOM 1917. p. 6yJio 3 Kypeui (3 HHX 2 Bi)liHilVIO
351

no11K. np11HL4 OcKap r oreH1.40llE:PH npoeiplOE: 60 ;JAaTHiCTb BMWKOlleHoi COT Hi. CoTHll 11111.;011ys
11an·)11. Y B111111\o.1i l\JLI. p.

h 6cpc:rni 11a cjJflOHT) i :~ 11011aTKOM 1918. p. 11a30Jtpa.:1och 21 :! ''.'"lh'lli.


KiJtLKicn· coTCHb 1 1x 4HCCJibllHH cTaH 3MtllHBCH 3a:1c)frno UIJl np11\.0.'lY
IIOB06pamtiB j BiJtXOJly COTCllb y I10JTC.
BHwKi.r:t Y. C. C. 11cpc6ysaB 11ocTi~rno 1106.r11By Koma, 60 ii Kiu1
Y. c. c.MiJB CBOIO CTOJlllKY BCC B CTaIIi xxv. 1wp11ycy, HKOMY 11i:vn1ra1;.
KOMall,liJllTiJMH HttIJil\O,llY YtqJaillCbl<HX Ci40BltX CTpi.TlbltiB oy.111 nic.:rn
or. Tap11aBcL>11.:oro, KO.Hi Toii snixau B ccprn1i 1917. p. 11a 1jlp01IT,
rmo.'IK. Ko:n) c.
1IOcaptty1-\, OiliC.'151 Ila Ha;u11i11pHHU(lllli OT.
r. KoccaK, Ha 1-)~·KoBHHi 4CT. CesepHH K pa<: H 0 11 c pa, 51Kttii i .].iJ.'IJl-
lJJHgCH iiOl'O l\OMi.lll.liJllTOM 11i;p1ac IIO:IbCbK(}-yKpaiIICbl-\Ol Biiilllt B f'a-
.'.!11.4Itlli.

McTo;tH B111111\0:1y ~·. (:. C. Jlo .:1iTa 19lli. p. MCT0.u1 u1rn:1d1.~1y


Ill' pi31111.'llICb lliLIHM ni.l Tll.\, lllO ix \")l\Tl'BiJjltt B ltHUIHX :rncrpiiic1.1.;r1.\:
110.:11\ax. A oyJtH 1:01111 K)".llf rip111i, HI-\- 3<1 MHp1n1x irncis, 60 :tml ttboro
11c CTana.rn ,lQ6p11x i11crpy1\TopiB, 11acy i 6paKyHa.10 1..mpH,71.y. B Y. C. C.
c11paBa BHllll\0.:1y llOB:>opamliB Tcp11i.1a me ii TOMy, lllO .J,O l3CCIIH
19 H). pm::y, cc6To .lO 11 pHxcuy 0TaMa11a Tap,11aBChKJrO, IHIUIKO-
."IO!V- 11pOBO,lHJIH craplIBHlll, lllO HC oy.r:tH 113 q)pOIITi,
a i11crpy1nopaM, MOJIO,lHM crpi:ICllbl\HM crapWHHiJM, XOlf BOHH i'I Ma.HI
~ll'HJ.:Hii BOCHllHii .lOCBi;l, llC ."l0CT3Bi.lv10 IIOTpi6ttoro Hi Tcopcnt4110ro,
II i II paKTJfll llOro :rna11H:tl. )f(HTTH l:IOB06panu.iB 110 CC.TJHHCbKHX x;n;1x
i MaH'ptH:lblli llC.lOCTa4i l:IC .lO~mO."IHJIH llaBiTb 3<1BCCTH Hl\-CJliJ. niii-
Chl\OEOl .clHCLlHII.niHH. THMTO H 110.11c npHXO.lHJJO )lOIIOBHCHHH nora110
BHlUKO"lCHC i HC 3a6e3ne11ette HKCJJi)l. KOJIH M3TepiHJihHi He.].OC"l'a 1l i
MO)lrna 6yJio .n.onoBHHTH B noJii, TO 6paK BO€HHoro 3HaHHH. ii .n.ncu.mv1i1m
33JIHUIHJIHCb H3)l0BP0. Llcpe3 TC B 6onx i rHHYJIO Haii6iJibllle HOB0-
6pattu.is.
Cnpaaa BL1J.pa3y 3MiH11Jiach, KOJIH HiMu.i B3HJIHC51 33 peopratti3a1ti10
H3Blf3HHH THX 43<.:THH, mo Ha.rJe)f{aJJH ,'l.0 nisJeHHOi ApMii. llJ,oo yaecnt
352

CEOi ~1~TO;lll npaui. BC>HH ;.1:0 KO ... ;ttoi rpymt npH.liJIIOBaJrn Ha J.C.HK;lifl qac
noix crapmuH i nirICTafpwHH.
lv\crn.1a HiMCUbKOro BllWK0:1y 6y.ria .lj'ih:C 11pocTa TIIM. LUO fiLJH.la
:~oc1111oro pe'.'·1cc.1a 6eJnocepc.lilbO. npaKTH4HO i rnopo, 6e3 :iai1Boro
oa.rncr~· TCOpii. HayKa TpHBa:1a 6 .]0 8 THih:HiB. 3a TOH p03Mipuo
h:cpcrn.:11ii LJJ.C HOBOOpaHCUb 3aCBOIOBaB co6i He ripwe, SIK 3a MHpnoro
lf:lc\·, r~J:i:OIHli.1 ripa1~TI!LJH.: 3H3HllH ucix ;1i..rnnoK E-O€ttHe>ro peMecJia. Hae-
4;111.1rn .\Iaii;I~l' ECix :111cu1111,·ii·ll iurn.J piBI-K>pH_UIO. 4epe3 .Ll.OTCnHHH pO]-
i:;)_li ..·1 l!JK:C\IeTiB HIIUJl-.:i.1 oyu ih:IIR!lrl i uiKaBHiL XJ4 .lO HI:.OrO 13BC..leHO
1;i.U:.l'.\lllii 11py·Cbi\lfii .Dr1:I,'' HKJJii BiiMJ.raH Ch:·Oporo. rnpaBHOrO Ta ;lO-
h:Ja;u:oro Blli\OHyBallHH 11aii:1pil>imo:i BnpaBH. 3,;~C HOHKH I1oro He Bi.J.LiyBa-
.111, ri.:1 niH 11iKo.111 He ;10Bo;um .JJ nepesTOMH. Bi11 6ye pi4cnm1 i .tlO ~1pio-
1111u1> 11pcuyY1JttHr1.
i\i\cTOIO liOROro BllWK0.1\' 6y.10, 3ri,lHO 3 BHMOrJ.MH HOBiTllhOi niihm,
0

1Ut;tll1Tll HOBOOpaHUH CTaH l CaMOCTiliHHM 60CBUKOM; THMTO Hai16i.ll.r


1ue 4acy npHCBH4eHo Hay u i o l H H ll e M. UiJio.nem1e 3a-
HstTn1 TjHtBa.10 He.lOBro. 6---7 f0.ll1H. 3 Toro 1l0Hl(Jll )J.0 o6i.J.y, lltt
pi.lKO, Tj)li - nic.rn o6i.l~-- 33.Te KpiM Ki.1hK3XBH.lHlfHOro Bi.llTIOLJHHI'Y
I 11a nan i poet\~·, . :v1im: nOO.lHHOKHMH rOlHHaMH 3aHHTTH, KO)KIIa XB1t.1.H11J
oy.;ia llj)llCHH 1H.'Ha iHTCHCHBHiii npaui.
B11wKo.1eHJ. cornH cTaBa.'la .lO neper.rn.ly --- icmny. mmii uepeBO!lHE
:rn114ai'ttto GlM KOMJH.lJHT apMir1cbKOi rpynu. 110.'IK. npirnu OcKap. I He
oy.11a u.e JBH4aiiua napa.na, LUO 06Me>Kysa.1acb Ha nepexoJI.i cortti nepe,1
-'PPOHTOM. H3iJ.13J1bHHKiB, a icnHT cnpaBHOCTH KOih:HOro CTpiJJhUSI B ycix
.lHCUHnJ1ittax B.J€H.J-l0f'O peMeCJI.a. Ko-
JIH COTHSI .io6pe 3.].3Jla icnHT, si.n.xo-
.J.HJia B ne>JLe, a6o. 3aJIHWa104HCh y
B11wKoJii. nosmma cTOpO)l{eBy c.ny>K-
6y. .lOJJOBHIOBaJI.a 3H3HH.H CO€DHMH
BnpaaaM11, 00€BHM CTpi.JIHHHSIM iT. TI.
ni,lCTapmHHH K KaHJlH.),3Tl1 Ha nb-
CTapWUH 'MycLm noKiH4.W:TH 2-MicHl!-
HHll ni.1CT3pWHHChlOU1 Kypc. crap-
WHHH. ,lO COTHHKiB BKJI'J04HO, 3a-
Cl:lOIOB8..1H co6i Hi·Mel.lhKi MlCTOJI.H BU-
WKOJIY ii _10nvBH10Ba.r.11 BiHCbKOBe
3H3HHSI Ha CTapmHH~'hKOMy Kypci, ni)J,
np01::0:10M HiMeUbKHX CTapm1m.
Xo4 HKa iHTCHCHIHta 6yJia npauH .
.X04 HKi Be.mtKi BllM-Ofll CT3BJICHt0
.10 CTpi.lbUiB Ta ittcrpyKTopiB, 3aB-
..1HKll 3p331\0E.OMY n-Op51.LI.K0Bi 11 pauio-
HaJibHO.My n.o,-ii osi npaui, ociM 3a·
m1wa ..1ocb ;I.Ol!O'!i LJ.acy tta ai.n.nOLJH-
110K i po3u~1ry. THMTO MO>Ktta 6y."'!o
.\ti th: HOE00p3HU)IMH noaecTH j.{ )l.0-
130Jii ittTeHCHBH\' 11auiottaJibhO·OCBi.
;WMHY npau10. ~ npu BHllllWJii :y~
nypc ,lJlH HemtCbMeHHHX. Kypc Hr
MeUbK·oi M1os11, yJia.liKyaauo B'HKJI3.ll.H
Ctpbell., YCC raaJ1.S11 Jl.•nepKo (PatH'I} 3 icrnpii ii rrnrpacpii YKpaim1, ry-
poKH 1914 - 1918 TipKll H3 no.11im4Hi r1 cyrni.JihHi TeMH,
363

TOmo. TuM-ro 3 p.H.lliB Crpi.11eu ma


BHXO,ll.HJIH He JIHWe )l06pi BOHKH. a..1c
i CBi)lOMi yKpaiHCbld rpO.Ma.l.HHH,
mupi naTpiorn.
UH Maii:>Ke .lBDJiiTHH WKOJia ni.ll
yMiJIOIO, .lJ.OCBi.!1.HOIO pyKOIO HiMeub-
KHX MiJiiTap}lCTiB, BHp06HJia crpiJie
U.hl.:HH CT.Hr Ha .l06iptty 6D€13y 0.lf.H-
HHU.10. Ii npartw.10 .HI<HX 7.000 JIIO
..l.C~I. 3 11ei nm'imJIO TaKO:>K 4HMaJH.'
4HCJI0 ~i.06ip1rnx i11CTpyKTopiB. crap
w1111 i ni.llcrapwHH. llm1 naumpicrn4-
HO H3CTpO€Hi raJIHUbKOi BiTKH yKpa·
iHCbKOrO napo.J.y 6ys ue BCJJHKHH
)l06VTOK. lliKO)la, mo B BH3BOJibHHX
3MaraHH.HX He B:>KHTO LJ.bOrO ;i.o6ip- CoTHMK ~p. HMKM<J>op ripHR1<.
HOrO CT.Hry .ll.JIH opratti3au.ii M BHlll KoMa.11,n:aHT Koma Y. C. C.
f{lOJiy yKpaiHCbKHX apMiH.
Kim Y. C. C. Ko:>KHHi't aBcrpiiicbKHH noJIK MaB y 3ani.Mi >}KaLlpy(<
.uonos11H1011y cpopMau.i10. B Ka.llpi 36Hpa.,mcb 11oso6paHui Ta BH3.lloponui.
TaM ix BHlllKOJIIOBaJIH, '-:IH nepelllKOJIJOBaJIH .ft nocnnaJIK a no.1e .llJIH
.a.onostteHHH noJIKiB. TaM »BHCYJJ.:>KyBaJJH« (3BiJibHHJIH 3i cJiy:>K611) 11ecno-
ci611Hx .llO sornnoi cnpaau. Hapem:ri B Ka.llpi aeJIH eai.llettui10 ecix
npHHa.TJe:>KHHX .no UOJIK\'. .
J1€f'iOH y. c. c. cne-pllly CBO€i Ka.apH He MaB. He MaB ii ocpiu.iSIJlbHO,
60 HacnpaB,lli B ropOH)li Ta y Crpa6H11eai 33JIHlllHJIOCb niCJIH BHX0.!1.Y
COTeHb B none rpoxH CTpiJibU.iB, He3)laTHHX .no 6o€BOi CJiy)f{61( H KiJihKa
CTaplllHH. nicJISI nepurnx 6oia y KapnaTaX Ta niCJISI 3HMOBOro KapnaT-
CbKOro DOXO.llY' B CTOHHU.i CTpiJieU.bKOi Ka.npu 36HpaJIOCb mo pa3 6iJibllle
TaKliX, mo . noTpaTHJIH 3Jl0p0BJIH, mo noaepTaJIHCSI 3 Jii11HHU.b niCJIH
He.J.yr i patt Ta ttapelllTi TaKHx, mo 3 eMirpauii 3roJiolllyaaJIHCb y pH.llH
Crpi.11eu.rna. I raK noacraa CHJIOIO DO.lliH 33BSl30K Kowa Y. C. C., 36ip-
HH~i nyHKT HOBHX )l06pOBOJihU.iB, . BH3,!1.0pOBUiB i B0€HHHX iHBaJii)J.iB,
mo He MOrJIH BepttyrHcsi .llO.llOMy. Bitt, xo11 ttenpH3HaHHH niKHM, cnos-
mm .ll.ilH J1€f'iotty Y. C. C. ry caMy pOJIIO, mo Ka.npH aacTpiiichKHX noJIKiB.
ct>opMaJibHe, ce6TO ypRll.OBe iettyaaHHH Kollla .naTy€TbCSI Bi.ll 14. 6e-
pe3HH 1915. p., KOJIH BHHUIOB nepllIHH HaKa3 aepxOBHOro KOMatt.nysaHHH
apMii npo peopra11i3auiro Y. C. C. . To.lli KiUI Y. C. C. .nicTas ypH.llOBY
ua3ay ».UonoBHSIJibHa coTHH<' Y. C. C. (Ersatzkompagnie d. Ukramischen
Legion). Ila ii KOMaHJlaHTa npH3113~HJHI COT . .npa HHKH<f>Opa f i pH HK a.
mo i MaB ueii ypH.a JJ.O 1. XL 1918. p. flora n0Mi11HHKOM 6ya npH3Ha4e-
HHH coT. Teo.nap Po )I{ a HK o a ch K Hit.
Kiw Y. C. C. 6ya noJJ.i6uo 3opra11i3osaHHH i auK011ysaB ri caMi
o6osSl3KH, mo .H Ka.llpoBi cpopMau.ii aacTpiHcbKHX noJIKiB. JIHllle iioro
3BepxHHKOM HBJIJIJIOCb He MitticrepCTBO BiHHH, a KOMaH)la xxv. KOpnycy
Ta Jioro oci.llKOM 6ya yce eTan. npmppoHTOBa cMyra l.lbaro KOpnycy.
THMTO CTOHHKH Koma Y. C. C. pa3-y-paa 3MiHHJIHCH. 3a.1e;n110 Bill ne·
pecyay 6oeooro cpp<>H1y.
Kiw no)li1u1acB ua KiJihKa Bi.llJli.,-1ia, Uhoro· BHMara;ia itoro pi3Ha npauR.
EB i .ll e Hu. i .H Ha Ka Hue .r1 Hp i .s1 - npoaa,ZJ.HJla cnHcu scix npHHa-
.TJe>KHHX .no J1€f'io11y. Bci BOHH 6yJIH anucaui .no T. 3B. roJioanoi eai.lleH-
uiuttoi KHHrH, S1Ka, Ha iKaJih, y Ku€Bi nponaJI.a.

»lcTopiJI YKp&il(ci.Koro BilcL&a<<. 23


364

y Bi .ll .ll i JI i H 0 B 0 6 pa Hu. i 8 -- 36HpaJIHCH HOBOnpH6yJii HOB0-


6paHu.i; siH 6ys .no oceHH 1915. p. pisH011actto BHllIKOJIOM. KoJIH BJiiTKy
1916. p. en pa BM BHllIKOJIY Bi.ll.lliJieHo Bi.ll o6oBH3KiB Kollla, u.eii Billlli.TI
ryprysas HOBOBH6pattu.is JIHllle nepexo.noso.
Y Bi .ll .ll i .11 i B H 3 .no po Bu. i B - ryprysaJIHCSI nepexo.n.oso s11cy-
.ll)f{ettu.i, iHBaJii.llH ii Ti, 111.0 niCJISI paH a6o He.ZJ.yr nOTpe6yBaJIH )lOBllIOro
Bi.llflOtIHHK,Y.
npH Kollli iCHyBaB 3 ax H c T .llJl.SI He.ZJ.y>KHX. JliKapHMH Kollla 6y.TIH
.np. Isatt P 11 x JI o, .np. KocTb Bo€ s i Jl Ka s 1914. p., .n.p. BoJIO.llHMHp
oiJ103op 1915.p. i 1917.p., .llP· BoJIOJlHMHp lllyposcbKHH 1916.p.
nopSl.ll.KY y C10HHI.J.i Kollla IlHJlbHYBa ..111 c T 3 u. i H Ha I{ 0 Ma H .ll a 3 Ma-
JIHM BiJl.lliJIOM IlOJibOBOi >K3H)l3pMepii.
BciMa r o c no .ll a pc h I< HM H c II pas a M 11, Hepa3 .llY)Ke 4HCCJib-
Horo Koma, 3aBi.llyBas xap11os11i1 cTapurnHa Ta JiiKsi.n.aHT (paxyHKOBHH
crapwirna).
Hal16i.nbllle npau.i. TPY.llY 11 3axoD.iB 338.llaBaJia IWMaH.n.i Kollla cnpasa
6 pa HK 11 H 0 B 0 6 pa Hu. i B. Jl€riOH Y. c. C., SIK )l06pOBOJib43 opraHi3a-
U.i.H, MaJia npaso Bep6ysaTH JIHWe Tl1X, w.o He 6yJIH 060BH33Hi .no BOfH-
HOi CJiy>K6H, ce6TO lOHaKiB )].0 18 JiiT, CTapwHX JllO.lleH TIOH3.ll 50 poKiB
i HeMi4HHx. 011eBH.llHYK11, w.o KO.nH 6 Kirn 11e no.ZJ.6as 6yB pi3H.HMH
JI€faJibHHMH A HeJI€faJibHHMH cnoco6aM11 .niCTaTH .no pH.nis JICrioHy 3.lf.aT-
HHX BOlOB3TH JIIO)le:H, BiH 6ys 6u yMep npHpO.llHOlO CMepTIO 'T3K, SIK
I.J.bOfO c-o6i 6amas nOJIK. I'p. JlHMC33H, Ha4aJlbHHK 6yJiaBH xxv. KOp-
nycy; a6o B H3HKpaUJ.OMY pa3i 6ys 6H nepeMiHHBCH Ha .SIKHHCb Bi)llliJI
.llO nernoi c.riy)K6H n03a cppoHTOM, 411 B 3ani.'1Jli. A.11e, xot1 Tpyiu-1omi
W.0.llO ua6opy HOB06pattu.is 6y.rn BC.IJH4e3Hi, JI€fiOH He TO UJ.O He 3ntHyB,
a:1c see ~as noTpi6HHH 3anac J110.ueif. llo Y. C. C. 3ro.11olllyBaJI11ch
p33-y-pa3 MOJIOD.i 11 no6oposi JIIO.ZJ.11 caMi_, 6e3nocepeJlHbO nic.7JS1 3BiJib-
HCHHH HOBHX 43CTl1H faJIH4HHH, a6o 3 MiCLlb, v SIKHX CTOSIJIH 43CT11H.H
Y. C. C.; KpiM llhOro, npauIOsa.1111 noCTittHo sep6ytt1<0si i 36ipHi cTa-
1mui. smi TCJK pi3HHMH cnoco6aMH .n.06ysam1 co6i npaso n_pau.i. PoJ110
Bep6yHKOBOro anapaTy CIIOBIHIB KO>KHHH crpi.'leU.b, w.o TIOSIB.TJSIBCSI /lOMa,
411 B pi.llirnx OKOJlliUSIX. TaKHM 411HOM Jl.O noYarny 1917. p. Ha36Hpa.1ocH
B csincHitiil11iii KHH3i IIOllJ.ll 7.000 .ll06poBOJibI.J.iB.
nepme J.OTIOBHCllH.SI .ilO JlCfiOHY )la.'IH Ta60p11 iHTepHOB3HHX
y 8oJihcpc6epry i <l>eJiiTi€HTaJilO B3HMi 1915. p. lla.ni 3 nocTynoM oq1ett-
3HBH npHTIJIHB )J.06pOBOJibU.iB pa3-y-pa3 36iJiblliaBCH.
B11Morn ~rnCTpii1chKHX npun11cis, 3 SIKHMH 1<0MaH.ZJ.a Koma Ma.11a 1n1-
MaJio KJIOTIOTiB, o6x0,1lH•1a pi3HHM cnoco6oM; no6opOBHX BJJHcysaJia, HK
3fOJIOllleHHX nepeJI. BiHHOlO, 1.JHMaJIO XOBaJia nepe.ll KOMiCiHMH a6o Ha-
pellITi npH3Ha4yBaJia .llJl51 llHX MOJI0..11.llIHH BiK. 13 I.J.bOro npHBO.lly. KO-
MaH)J.a Kollla MaJia Hepa3 K.11onoT11 i rnrattuHy, a TO i1 .llHCI.J.HTIJiittaptti
,llOXO)l>KeHHSI.
np113H3HHX BillCbK-08010 BJia,llOJO no60pOBHX CTaHHUb 6yJIO B faJIIi-
4HHi 2 - y JlhBOBi, CTaHHCJ1asosi i Ha BoJIHHi 3.
13 Hux Hal16iJibWC .LI.06pOEOJihI.J.iB asep6yeaJia cTaHHI.J...SI B CrattaCJ1a-
eoei (KIOM8H.LI.aHT 11eT. .llp. MuxaiiJio Ho a a Ki B c b K H :H). 36iptta cTaHH-
I.J...SI y Jlbeosi - ii KOMatt.n.att10M 6ys cOT . .ap. M. Bo JI o Ill H H - .LI.aJJa
Te)K 4HM3JIO HOB06paH1.t.iB.
3aTe KOMicapiHTH Y. C. C. Ha Bomrni, 3 .SIKHX Ra:H:Kpame npau10Ba'3
KOMicapiS11 y BoJIO)l.HMHpi BoJI. ni.n. npoBO.LI.OM 11eT. MHKOJIH Ca€ B H-
11 a, cnOBH.SIJIH roJIOBHO pOJllO KYJibry-ptto-oce.hH.ix craHHQ.b. Bott1H. octty...
B3JIH notta)l 50 HapO,!I.HiX WKiJI i seJIH HauiottaJibHO-OCBi)lOMHY npau.10.
355

»npecosa HsaTMpa« Y. C. C., B no.~i, secHolO 1916. p.


BL'l, JJiBit: 11xop. P. H'.y11 1rn11ci.Kttif. •wr. J. I naHe1~h, cTp. B. Opo6e1~L, )l,8C. B. JI::iiKon<~hK:UH t,
nxnp. .:1. Jicrnrnii. nxop. 'I'. Ma.i1cdi111rn 11 t-

npecoaa KB3Tltpa i 6ona Ynpaea. CBO€pi.n.HOIO cpi0pMaU,i€JO Y'. c. C.


5IBJrnm1cb JiiTepaTyptto-MHCTeub1d rypTKII, w.o noBCTaJIH B noJii, Kowi
i BHlllKOJii i 11p103B3JIII ce6e npcCOBOIO KBaTHpOIO. )lo ryprna B noJii
11aJ1e)f{aJII1 M. II. TaKi MOJIOJI.i noeTII i JiiTepaTII: PoMaH Ky n 4 II H c b K H ii,
JleB JicnKHll, IBaH oaJIIOK t, BaCHJib )13iKOBCbKHH t; MllCTUi -
I Ba H I B a H e u b' 0 om K y p II JI a c, JI CB r
e u, JO J1 i HI-I H a 3 a p a K t Ta
Oom c 0 pox Te i1; MY3IIK, opy )l.HIIK opxeCTpH y. c.
C., MHxaiiJIO a H- r
BO po H c b K II i1 Ta rniTJIHBUi TeocpiJib Mo tic e ii o B II 4 t i BaCHJih
0 po 6 e u b.
B npecosoMy rypTKy Koma npa1uosam1 M. H. JiiTepaTH Jl.-P Ornn Ha-
3 a p y K Ta MmwJia r 0 JI y 6 e u b, JOpa 111KpyMeJI5I K (noeT), MY3IIK
AhTiII 6 a JI a H JI. JO K i rniTJI1rneuh MIIKOJia Yr p II H - 6 e 3 r pi Ill H II ii.
3aB)l.aHH5IM UIIX rypTKiB 6yJio 36eperrn TpaJ1.11ui10 Y. C. C. I ,n,iiktto
sci TPHBaJ1i naM5ITKII 3 )f{H.TT5I i npaui Y. C. C., w.o 33JIHWHJIHC5I B Jii-
TcpaTypi, CDOMIIHax, nirni, MY3H.Ui, lllTYUi i cpoTOrpacpii, 33B)l.5I4Y€MO
TBOp40CTi 4JieHiB npecosoi KsaTilpH. TaKO)f{ CTpL11eubKilii 0,QHOCTpiii
i npanop J1.icTaB JI€1iott Y. C. C. roJIOBHO 33BJl.HKII npo€KTaM i ~axo,n,aM
ii cnispo6iTHHKiB (JI. JlenKoro Ta I. IBaHI.UI).
Bcitt npaui npecoBHX ryprniB noMaraJia MaTepiH.HbHO i MopaJibHO
6 o €Ba Y n pa Ba y BiJ1.tti. KoJIII 3 peopratti3aUi€JO Y. C. C. B 6epe3Hi
1915. p. BiJI. 33BJl.3Hb 5o€Boi YnpaBH si.II.na;rn Te)f{ cpOpMaJibHO cnpaBH
BittCbKOBOfO xapaKTepy - cpaKTH4HO nepsirny npoBi.ll.HY pOJIIO, HK re-
HepaJibHa 6yJiaBa, BTpaTHJia 3 nepei3.ll.OM Y. C. C. Ha 3aKapnaTTH, -
TOJl.i Botta B3HJiacb roJIOBHO 3a nponaraH)lHBHo-xapaTaTHBHY npa1~10. 6. Y.
CTeUTBa i rniTJIHHH. 04eBH.ll.HO 5. Y. 3aJIHlllHJiaCh i Ha ,lJ.aJii eKcno·
BHJI.aJia KiJihKa ny6JiiKauiii npo y. c.
C., 6araTO JIHCTiBOK, pi3HHX Bi.ll.-
3H3K, YJI3.lJ.)KyBaJia BHCTaBKH Ta 36epiraJia naMHTKH, rOJIOBHO TBOpH MH-
358

cTeu,Tsa i cBiTJIHH. 04eBHJlHO 5. Y. 3aJI11w11nacb iHaJI.aJii cKcno-


HeHTOM cnpaa Y. C. C.. ro.1oaHo noJiiTHlrnoro xapaKTepy, Ha ::ianiJIJIH.
npoBi.llHHKOM i )lyrne10 uiEIO umpo1wi i Ba)f{HOi npaui 6ys npocp. IoaH
5o6epCbKHii.

3ar3JILea xapainepHCTHKa. Hepa3 B icrnpii yKpaiHCbf\Oro 11apo11y,


y xs11mrni. KOJIH cxiJlttiM 3eMJIHM 3arpo1KysaJ1a tte6e3neKa ana.n.Ky, iM Ha
JI.OflOMOry npHX0,lU1JIH 3axi.a.Hi yKpaiuui. f\YJibrypHOIO, 4H 36p0HHOIO
ittTepBe11uie10. TaK ao110 ii 6y JIO Ha nopo3i XX. B. B qaci. KOJIH Ha)l-
AHinp.s111m11tta nponaJJ.a.Jia B MvCKOBCbl\h1 HeBOJii. niB)leHHbO -3axi11Hi
yKpaittui 36y.llyBaJI11 3a6opono Ky.:1hryp11oro 11 noJiirn4H010 BillPO.ll>KeHHH
Hau.ii. Yloro 3asepw1rn 30p0ttHl1H BHCTyn yi.:paiHCbKOi M0.110)1.i Ha n043TKY
CBiTOBOl BiiiHH.
MaJia ue 6y.11a >KMittKa. mo era HY JI a .ao ttepisttoi 6opOTb611 3 Mory r-
HbOJO Pocie10; .llpi6Ha KpanJIHIIKa y 6ypxmrnoMy MOpi CBiTOBHX 3MJaraHb,
aJJe CHJihHa csoiM.-i i)lcaJiaMH ii roTosicTJO Ha iKepTBH.
B 1lOTHp1rnirnHi 60pHi BHp06H.:13Cb BOHa Ha neprnop.H.11.HY 6orny
O.ll.HHHUJO, HKY i sJia.lla uiH11.11a i aoporn rnaHyaaJlH. Ii iCHysaHHH 6y.110
Hafrna)lifrnirno10 cropoiKeJO noJ1.iTwumx npas raJlHUhKHX yKpaim..1.is, a
ii npau..s1 i 3MaraHHH Ha11Kpamoto nponar'aHJJ.OfO i;1.ei 36poiiHoi 6op0Th-
611 3a tte3aJieiKnicrh Hauii. B)Ke a 1917 p. 4acrntta Y. C. C. crattyJia
tta .n.onoMory Ue1npa.11h11iH Pa.ai. s 1918. Y. C. C. 3an04aTi.:ysaJI11 JIH-
cTona.n.os11ii 3pHB, mo6 3€11Harn BBCCb yKpaiHCbKHH 11api)l JI.O 6oporb6H
aa YKpaiHCbKY Jlep:nrnsy.

I
- ··- c.r;91;11po11t1t.11 Otrmpo -lhoptLj111-1u
- - .llOfJRpCoK0-/0./V'tb.CO, O!f~Olil/llCIJK(J
··l_PGJIVf-<8
_ _ . .'/O./(!J/Vi/'I 1,.i!.18.Xt/
- J1J.11lf norog1bV.CO'. 1915-1914,0 N
••J1J.i1s no:1ogvl/CC.bvtm ¥~rmbl>f
0J>e11wbv 1g11.,. P
-·•J1111s noxol}u nPpwv.x coml?Nb
IY.191'p

0 SC ~IC ...

~epTMHa noXOAiB y, c. c. I ran1t'11tHI Biti 1914. AO 1918. p.


367

BIMCbl<OBI CHnH l.fACIB UEHTPAJlbHOI PAJlH


Hammrn 3eHOH CreifumiB, 6. xopy11<11H Y. r. A.

5. 0 0 If a T K H y K p ai H Cb K O r 0 Bi H Cb K 0 B0 r0
pyxy
3 TIOpMH Hapo,11.iB Ha BOJllO. B>Ke niCJIH .llBOX poKiB CBiTOBOi BiHHH
''llllllHJiarn u.apcbKa PociH Ha.ll 6eperoM nosH01 eKoHoMilfHOi pyi1-111.
l lo11aJ1orn fOJIO.llyBaHHH cepe.ll 6Lwiurnx BepcTOB JllOJJ.HOCTH, a JJJO TO-
I() lllC ii nopa3KH Ha cppoHri, HC3.llapHiCTb, Kopynu.iH Ta 3pa.l(HHU.TBO
hl'pMiBHHX KOJI Pocii nownplOBaJIH 3araJibHe neB)lOBoJieHirn.
YKpai11a 111.e 6iJihllle si.n.lfyBaJia Ha co6i THrap caMO.llep)f{aBHo-u.ap-
n.t\CH"O pc}K1rny, 60 TYT .llO 3araJihHoro rneTy .ll.OJiyllaBCH me ii He-
''!'BaHHii rnir HauioHaJihHHH. 13 B116yxoM BittHH, pocilicbKHH ypH.ll noBiB
crpau1tty HariHKY Ha yKpaiHCbKHH 113LtiOHa.1hHO-KYJihTYPHHH pyx, mo
_,a pcBo.110u.ii 1905-6. poKiB TpoxH 6ya Bi.llpO.ll.HBCH. B)f{e Ha nolJaTKy
lliHllH 3HHmCHO BCHKi npOHBH yKpaiHCbKOro HaU.iOH3JlbHODO )f{HTTH. no-
:,ah:pHB3HO OCTaHHi »npocBiTH«, 33h'.333HO BCIO yKpaiHCbKY npecy, HaBiTb
.\Jt i6opo6cbKOro Ta KoonepaTHBttoro 3MicTy. PiBHOl..faCHO i3 3H11meHHHM
yKpaiHCbKoi KYJ1bTyp11 a Ha.n.JJ.HinpHHIUHHi pociifcbKa BJia.n.a noaeJia TY
CIMY po6oTy i B ra.'1111..fHHi, lllO B TOMY 11::lci ii OKynyaaJIH P·OCitt-
l'l>Ki BiHCbKa.
BIKc HasiTb nepeJl caMOIO pesoJI10Ui€10 u.apcbKa BJia,na cKpinuna
llll' CBOi penpecii. Mi)f{ HHWHM TO)ll Bi.L1.6ysrn fOJIOCHHH cy.noBHH npou.ec
11pon1 miCTbOX CCJUIH, opraHi3aTopiB KaTepHHOCJlaBCbKOi »nj)oCBiTH«.
PcnyMi€TbCH, LJ..l.O TaKi yntCKH anK.TJHKaJIH ttcnaaHCTb .11.0 yp.sl.lly naBiTb
i B 11aniBCB.i)lOMHX yKpaiHCbKHX Macax.
LlHH 8. 6epe3HH 1917. p. nolfaJIHCH B CTOJIHU.i pociHChKOi iMnepii
u I leTep6yp3i peBOJIIOU.iHHi noacTaHHH po6irnnu.rna. Kp11aaai 6oi Mi)f{
pof>iTHHLJ.TBOM i peBOJllOU.i·HHHMH BiH:CbKOBHMH BillJJ.iJiaMH 3 0.llHOro 6oKy,
Ta ypsui.oattMH BiHChKaMH, noJ1iU.i€10 H )f{att.napMepi€10 3 .npyroro, rnrnHcst
llHTh .lJ.HiB i 33KiHlfHJIHCH nOBHOIO nepeMOfOIO peBOJIIOU.iHHHX BiHCbK.
Jldt6 rsap)J.iHChKi u.apCbKi IlOJIKH B 0 JI H H c b K HM, c e Me H iB c b K H ii,
c rep c b K H H Ta i 3M a ii ,n i B c b K H 11, mo CKJia.L1.aJIHCH MaH)f{e BH-
1\JllOlfHO 3 yKpaiHU.iB, BHCJiatti JlO JliKBi.llyBaHHH nOBCTaHHH nepeHllIJIH
Ha 6iK peBbJIIOU.iHHHX nOBCTaHlfilX Bi)l.iliJiiB Ta npHlfHHHJIHCH )J.0 nepe·
Morn peBOJIIOU.ii. Uap 3piKCH npecrnJiy, u.apcbKHH ypHJl 3aapellITOBatto,
11acraJia Hoaa peao.,110u.i.HHa BJiaJJ.a »T1rnqacoBHH YpHJl« i3 KH. JlhBOBHM
Ila lfOJli.
13 peBOJ110U.i€10 a Pocii Ha YKpaiHi ni;lHHBCH MoryTHiii uau.iottaJihHHH
:4lHtB. npo6yJJ.HJI3CH npucnatta )J.OBfOJiiTHbOIO HeBOJieJO HaU.iOHaJibHa CBi-
JlOMiCTb yKpaiHCbKOro rpoMa.llHHCTBa. no acix Micu.eBOCTHX YKpaiHH, ,lle
Ti.TJbKH 6yJIH yKpaiHCbKi CHJIH, BHpOCTaJIH KYJibTYPHO-OCB.iTHi TOBapHCTBa,
napo,ntti Ta cepeJJ.Hi llIKOJIH, rpoMa)lH, lfHTaJlbHf, 6i6JiiOTeKH, nol..faJIH Ma-
COBO IlOHBJIHTHCH yKpaiHCbKi KHHlKKH Ta 11aconHCH.
,ilnH 17. 6epeanH 1917. p. 3a no4HHOM ToeapucTaa YKpaiH-
ChKHX nocTynoeu.ie (T. Y. n.) OCHOBaHO B KH€Bi yKpaiHCbKHii
358

ttauioHaJihHO·KYJibTYPHHH ii noJiiTHlfHHH ocepe.noK y K pa i H c b Ky u


e H·
T pa .11 h Hy Pa .l1. y ni.ll roJioeyeaHHRM npocp. Muxal1Jia rpyweschKoro, m.o
nosepttyern 3i 3acJiaHHS1. )ly>Ke CKOp-0 3pocJia nonyJIRpHiCTh UeHrpa.?lbHOi
PaLI.H B wu_p-OKHX yKpaittChKHX Macax: w.o ei.nttocHJIHCSI p.o Hei 3 Ha.ll3BH-
qaJ1:HHM )lOBipHM, yea>KalOlfH ii CBO€IO npoBi,llHHU.eIO Ta 3acTynmm.e10.

flO'l3TKH yKpaiHCbKOfO BiiCbKOBOfO pyxy B pociii:Cbldii 3pMii· 3 BH-


6yxoM ceiToeoi eiiiHH, pocil1cbKHH ypH.ll 3Mo6iJii3ysas 1-1a YKpaiHi MaH)Ke
see 3.llaTHe .ll.O 36poi lfOJIOBilfe Hace.11eHHS1. TttMTO 11 neeo.1110uiH JacTaJia
B pH;:i.ax apMii BeJIHKY lfaCTHHY aKTHBHOro yKpaiHCbKOro eJI€MeHTy. 3a-
pa3 niCJI.H vna.llKY ~aOCbKOfO pe}l{HM\' yKpatHCbKi BOSIKH IlDOHB.TI5110Tb
TBCp.lly BO.THO .llO opram3aU.ii Ha H3UiOll3.1IbHOM.Y rpyttrl. TIO BCiX npocTO-
pax pocIHCbKOi .nep}l{aBH, .ne CTOHJHl B 6i.TibWi1i lfH MeHwHi Mipi 3JIO:>KCHi
3 yKpainuis eiifchKOBi qacr11H11, B 3anL1Jii fl 11a cppottTi, Ha Y1(paitti,
B MocKOBW.HHi, Ha C116ipi if Ha KaeKa3i nolfaTO opraHi3year11 y1\pa-
iHChKi eiHCbKOBi KOMirer11, rpoMaJI.H, KJII0611, a ni3Hiwe :H oKp,eMi yKpa-
iHChKi Bi,llJliJIH. BiHCbKOBHH yKpaiHCbKHH pyx BHSIBHB ce6e crnxiiiHO
B napi 3 yciM yKpaiHCbKHM ei.npo.n>KeHHHM. BoRU.bKa Maca B lfHC.11e:rrnux
IlOCTaHOBax i pe30JIIOU.iSIX CTaBHJ13 llOMaraHHH, w.06 yci BiHCbKOBi lfa-
CTHHH, SIK"i CTOSIJIH Ha YKpaiHI, HaCTHpaJIH 3 yKpaiHU.iB, Ta w.06 yKpaiHCbKi
BiJ.l.lliJIH 3no3a yKpaiHChKOi repttropii HeraiiHo nepeaecru Ha YKpaiHy.
lly>Ke 6araro npHllHHHJIOCSI ,llO HaI{iOHaJihHOr-0 npo6y.ny BiHCbKOBHX Mac
HH>Klfe yKpaiHChKe 3anacoee crapIIIHHCTBO, w.o CKJia,llaJIOCH B BeJIHKill
qaCTHHi 3 HauioHaJihHO CBi.llOMOro HapO.llHhOro BlJHTeJibCTBa, cry .neHTCTB3
Ta Kooneparopie. BiHcbKOBi Billa, MaHi<Jlecrau.ii ra CBHTa, w.o ei.n6ysaJIHCSI
no pi3HHX CTO.SIHKax Ha cppoHTi Ta rapHi30H3X p036y.n}l{yBa.TJH Ta ni.n.rn-
JIIOBa.11H HauiOH3J1hHY CBi,llOMkTb C3JI,llaTiB-yKpaiHU.iB.
»BOllaJiaCSI p-060Ta« - nuwe O,llHH i3 yI.JaCHHKiB Toro BiHCbKOBOl'O
pyxy - »W.0 pa3 6iJibWe p03II3JIIOBaJIOCH HauioHaJibHe XOTiHHH B TH·
CRlfax BOHU.TBa. PieHOlfacno 3 I..J.HM no4a~acH A 6oporh6a 3 MOCKaJIHMH,
w.o ei.npa3y eopo>Ke nocraBHJIHCH .n.o yKpaiHChKoro pyxy. BciMa CHJiaMH
CTa paJIHCSI BOHM 3aariTyBaTU yKpaiHChKHX BOSIKiB i.n.e€IO »€.ll.HHOfO peso-
.Tf IOUifmoro <JlpoHTy«. Ta He 3rapS14a npHHMaB y)f{e BOSIK-yKpaiHeI{b Hi
CJIOBa. Yioro eceMO)f{Hbo onaH1oeyeaJio B>Ke riJibKH o.n.tte CJIORO -- YKpa-
iHa, - XOl.f i He 3HaB BiH w.e ,lli.HCHOro 3Micry I.J.hOflO CJ1083. nocTiHHO
Bi.n.6yeaJIHC.SI JI€KU.ii, Ha SIKHX ni)J.KpeCJIIOB3HO Hawy OKpeMiIIIHiCTb Bi)l
MOCKaJiiB Ta BHOJOBaHO yKpaiHChKY icropiIO«.
TiporH yKpaiHCbKOr-0 BH380JlhHOro pyxy y BIHChK.Y nocraBH.71HCH
ei.npa3y BOp-O)f{e pociikhKa peBOJIIOU.iHHa )leMOKpaTiH, BHW.e BiMChKOBe
KOMaH.nyeaHHSI Ta pi3Hi apMiliHi, )J.HBi3iHHi Ta IlOJIKOBi peBOJIIOU.iH-
Hi KOMiTeTH, 3JIO)f{eHi ne_peBa)f{HO 3 MOCKaJiiB.
nocTiMHHM KOH<flJiiKTaM, Henopo3yMiHHSIM Ta o6pa3aM 3 6oKy MO-
CKaJiiB, w.o BHKJIHKyBaJIH BeJIHKY aKTHBHiCTb cepe.n. yKpaiHChKHX BiM-
ChKOBHX Mac, yKpaittChKHM sii1chK-OBHi1 pyx 33B.ll.SlllY€ ceiii 6y HHHH po3-
BHTOK y ni3HiIIIHX Mi.CHU.SIX peBOJIIOUii. 3ro,llOM, ocepe)J.KOM yKpaiHChKOro
eiHchKoeoro pyxy cra€ Knie • .n.e noecraioTh yKpaittChKi eiiichKoei opra-
Hi3auii Ta cpopMylOThCSI neprni Hal(iOHaJihHi BiMChKOBi lf3CTHHH.

YKpaiacHi ailc&Kosi opranuanii a KHEBi. 3a nolfHHOM nopyquu-


Ka MnKOJIH MixHOBChKoro, nepworo iHiU.iS11opa yKpaiHChKOro eiiichKO-
eoro pyxy, ei.n6yJIHCSI 22. 6epe3HH 1917. p. neprni 36opu yKpaiHChKHX
crapwutt i BOSIKiB KHiBChKOi 3aJioru. Ui 36opw yxeaJIHJIH nicJiaru Me-
369

MOpiSIJI .n.o THM4acoEoro YpS1.llY B


neTep6yp3i 3 JI.OMaraHHSIM 3BT0HO-
Mii YKpaiHH Ta ssa>Karn ce6e 3a
THM4acosy YKpaiHchKY Bii1CbK03y
Pa.n.y .llO 4acy, .llOKH He noacratte
yKpaiHChKa sepxOBHa BiHCbl\OBa
yCTaHOBa.
llHH 29. 6epe3HH CKJIHK3HO WHp-
my BiHChKOBY ttapa.lly 3aJIOrn K1-1-
€8a 11 .Hor o OKOJIHUb. fOJIOBOIO TiEi
liapa.n.H BH6paHO nOJIK. n. 80JIO-
WHH3, a .].O npe3H.LI.ii BBiHWJIH COT.
0. Caxtto-YcrnMOBH4, nop. M. Mix-
HOBChKHH Ta xopy>Ki rou i JlyKiH-
HiB. Ha ttapa.n.i o6rosopetto cnpasy
opraHi3au.ii yKpaiHCbKOf 0 Eii'tCbKiOBO-
ro KJII06y Ta TEOpeHH.R yKpaiHCbKOro
sittchKa. flocraHOBJietto Heral1tto si.n.-
KpHrn B KHE:Bi. HK OKpeMy yKpa-
iHCbI<y BiHCbKOBY opratti3aUilO,Y K pa-
i H Cb K H H BiMCbKOBHii KJIK>6
i M. re Th Ma H a n. n 0 JI V 6 0 T Ka.
flicJIH npoMOBH M. Mixtt~OBCbKOro.
npuHHTOi 3 BeJIHKHM 3axOnJieHHSIM.
yxsaJieHO 0)1.HOrOJlOCHO npHcrynHTH
.llO »Herai'IHOi opratti3auii BJiacttol npolf>ecop - MMXa_lilno rpyw~ecbKMlil.
H3LtiOH3JlbHOi apMii, SIK MIOryTHbvi flpe311µ.e11T YKpa1HC1>KOI Hapoll;HJ.OI PPCnyuJimw.
CBO€i MiJiirapHoi Cl1JIH, 6e3 SIKOi He MU>t<Ha H IlOll.yMaTH 3.ll06yTTSI nOBHOi
BOJli YKpaiHH«, ra nocraHOBJieHo po3no4aTH opratti3aui10 yKpaiHCbKHX
)lo6posiJ1bHHx noJIKiB ycix po.uis 36poi, a nepwoMy no.TIKOBi Ha)larn
H33BY - n e p w H H y K pa i H c b K 11 H K 0 3 a 4 11 H i M. re Tb Ma Ha 6.
x M e JI b H 11 u b K 0 r 0 n 0 JI K.
MixHOBCbKHH 3 cpaxy Bi.llOM11H xapKiBCbKl1H a.usoKaT, 30 rnoiM no-
Mi4HHKOM cor. faHoM, 3opraHi3ysae 3a TH>K.llCHh BiMchI<OBHH Kmo6
iM. noJiy6oTKa, C3Ml1H yK.113Bllil1 .llJl.SI HbOfO CTaTyT. KJ1106 MaB npaso
si.uKpttsartt cooi cpiJiii no uiJ1ii'l YKpaiHi. Mero10 1 oaapucrsa 6yJIO Ha ni.n.-
crasi § 3. CTaTYTY »rypTysar11 B 0.llHiH ciMi BOSIKiB, JiiKapiB i BiHCbKOBHX
ypS1.uosuis yKpaittChKOi ttapO.llHOCTH«. Pa.ri.a KJIIo6y BHJlaJ1a s THC.H4ax
np11MipHHKiB Bi.ll03BY .llO BO.HKiB-yKpaiHU.iB, i3 33KJIHKOM o6€)lHyBaTHCR
B OKpeMi HauioHaJibHi rpOM3.llH i ni.llfOTOBJISITH .llJl.SI .n.aJlbWOi 6o-
p0Tb6H 3a nostty cso6o.lly YKpaiHi. M. m1. y Bi.ll03Bi 6yJ10 raK: »naMSl-
rai'IMo, mo Ha ttamii'l 3eMJii cToiTb yneprnif sopor i ttanpy>Ky€ ocTaHHi
CllJIH, mo6 np116parn llO csoix u.yn1<11x pyK ycIO YKpaiHy. TosapHwi
6paTTSI ! He .ll3HMO YKpaiHl1 HiKOM.Y ! noJIHTa KpOBIO CJI3BH11X K03aKiB-
I

3anopO>KU.iB, BKpHTa a u.10 sii'rny ropaMH Haworo Tpyny - Hexat1 scratte


BOHa JJ.O csol1oro >KHTTSI ! ToaapHmi yKpaitt1.1.i ! E.zmaiheCSI y csoi yKpa-
7
iHCbI<i ryprnH ! E.zurni1TeCSI 3 .llYMKOIO npo BOJIIO ;\- KpaiHH, npo ii KO-
aaU.hKY CHJIY« !
PiBH043CHO 3 Bii'tcbKOBHM KJII060M iM. nonv6oTKa 33KJia.ueHO y -
K pa i H c b K 1111 Bi i1chKoa11 ii 0 pr a H i 3 au. i 1fH H ii Ko Mi Te T, mo
MaB opraHi3yBaTH yKpaiHCbKi BiHCbKOBi 43CTHHH, 33Jll1Wal0411 i.neOJibO-
380

ri 1rnv qacrntty opratti3au.ii Hau.iottaJihHOro pyxy cepe.a smchKa KJ110-


6osi: Y CKJia,u. KoMiTeTy BBiiiUIJIH nOJIK. f JIHHChKHii, no.rtK. BoJIOUIHH,
nop. MixHOBChKmi i xop. CTaBeJIKO

BiiiCbKOBi Biqa, MaeitecTa1di Ta opraui3a1.di. CTeprna yKpaittchKa


MatticpeCTaU.iH si,u.6yJI.aCb B ne rep6yp3i .Il.H.H 25. 6epe3H.H CT. CT..
1917. p. lleTep6yp3bKi yKpaiHu.i CB.HTKyBaJIH Toro )J.H.H CB.SITO »nepeMOfH
peBOJIIOU.ii« ii poKoBHHH cMepTH T. WeelJettKa. 8 MaHicpecrnu.ii B3HJIO
yqaCTb noHa)l 20 THC.HlJ BiiiChKa neTep6yp3bKOl 3aJIOfH ni.ll )f<OBTO-
OJI3KHTHHMH npanopaMH. Ha 'IOJii eiiichKOBHX qacrnH ixaB KOHBoii KO-
JIHWHhoro u.ap.H, 3JIO)f{eHHii i3 Ky6aHChKHX K03aKiB-1IOpHOMOpu.iB - 3 y-
KpaiHCbKHM ci'IOBHM npanopoM Ta 6p11IyKaMH. Matticpecrau.i·H U..H 3po6HJia
Be.'lHKe Bpa)f{iHJrn Ha MOCKOBChKe CTIQJIH'IHe cycniJihCTBO. CTpo Hei 33-
rosopHJIH BCi ra3eTH, noMillI.YIOlJH cneu.iH.llbHi CTaTTi npo yKpaiHChKi
cnpae11.
B K11rni ei,u.6yJiac.H Te)K eeJIHl.Jaea yKpaiHChKa MattiqJecrnu.iH .llHH I.
KBiTHH. 5iJihlll Hi)f{ 100 THCH'I JIIO)J.eii }'351JIO B HiH ylJaCTh, Mi)f{ HHMH
30 THCHlJ BiHChKa KHiBCbKOro rapHi3oHy.
Ha BH,llaHy BiiiChKOBHM KJI1060M Bi.ll03BY .llO BiJichKOBHX Bi,'Vli.11iB,
iJ 33KJIHKOM 06€.llHyBaTHC.H B OKpeMi yKpaiHChKi rpoMa)lH - Bi.llfYKH}'.'lHC.H
,YKpaiHC-hKi BOHKH 'Ha cppOHTi i B 3aniJIJii. CTo pi3HHX rapHi30H3X Ha YKp3-
iHi i e Pocii :Bi.ll6ysaJIHCSI yKpaiHChKi si 1rn Ta noscTaBaJIH eiiichKOBi
TOBapuCTBa.
3 nolJaTKOM KBiTHH ocHOBaHo YKpaiHChKHii BiiichKOBHii KJI106 y
MOCKBi, lll.0 7. KBiTHH 3opraHiaysaB 10-THCHlIHY yKpaiHCbKY BiiiChKOBY
MaHicjJecrnu.i10, 8. KBiTHH Bi.ZJ.6yJIOCH BiHChKOBe BilJe B TepttonoJii, a 9.
KBiTHH B KoJIOMui 1 ). Ha Bi'Iax yxsaJieHo .llOMararnrn aBTOHOMii YKpaiHu
3 np11Jiyt.teHHHM .ZJ.O Hei faJIHlJHHH ii 5yKOBHHH. B K11€Bi 10. KBiTHH BiJl-
6y.wrn Bi'Ie, Ha HKoMy yxsaJieuo »JlOMaraTHCH opratti3au.ii yKpaiHChKOi
HauiottaJibHOi apMii 3 yciMa po,llaMH 36poi, a nepllIHM KpOKOM ~o U.bOfO -
Bi.ll.Jli.'leHHH Ha cppOHTi BciX yKpaiHUiB B OKpeMi H3lliOH3Jll->Ili lJaCTHHH
3 yKpaiHCbKHM crapUIHHCTBOM; a B 3aniJIJii ilopMyBaHirn l.JHCTO -
yKpaiHChKHX nOJIKiB«. y nOJIOBHHi KBiTHH Bi.ll6}'JIOCH Ki.'lhKaTHCHl.fHe Biii~
CbKOBe Bi4e B XapKOBi. ,llHH 26. KBhHH Bil.Je BOHKiB-yKpaiHUiB 228. nix.
no.1Ky B KaTepHHOCJiaBi .llOMaraeThCH aBTOHOMii YKpaiHH, a Ha CBHTi
I. rpaBHH ssech KaTeputtocJiaBChKHH rapHi30H s11crynHB niJl )f{OBT0-
6,!JaKHTHHMH npanopaMH.
YKpaiHChKi siiichKOBi rpoMa.llH nOBCTalOTh np11 KOMatt.n.i 3axi.llHbOro
<l>poHTY Ta np11 KOMaHJ{i 5. pociiichKOi apMii. B KBiTHi yrnopuJiaCH
Ha I.JOJii 3i C11MOHOM CTerJ11opo10 Y K pa i H ch Ka <I> p o HT o Ba Pa .ll a
;.vrn siiichK 3axi.ZJ.Hhoro cjJpoH1y. Ha no'IaTKY KBiTHH ornona1w B 0.neci
ni)l npoBO,llOM BiiiChKOBOfO Jifa<apSI I. Jlyu.eHKa, Bi.llOMOro yKpaiHCbKOfO
.ni.s1'Ia, Bi ii c b Ko By Pa .ll y, HKa 26. KBiTH.H .ZJ.aJia nolJHH JI.O crnopettHSI
0 ,u. e ch Kor o Y K pa i H ch Kor o Bi ii ch Ko Bo ro Korn a, Ha 3pa3-0K
KHiBCbKOfO BiiiChKOBOfO KJ1106y.
nepmv.i yKpaiHCbKHi DOJIK. YKpaiHCbKHH BiHCbKO~l1'H OpraHi3aqili-
HHH KoMiTeT nol.JaB Ha no'IaTKv KBiTHH saxo.n.H B cnpaBI yTsopeHHSI nep-
Uioro yKpaiHCbKOfO BiiiChKOBOfO CTSiry. 0.ZJ.Ha'Ie BiH Bi.ZJ.pa3y CTpiHYBCSI
i3 cnpOTHBOM BHWOi BiHCbKOBOi BJia,D.H. ,llo Toro H pociHCbKi peBOJIIO-
1) B TOMY 11aci cxi,1.ua 11aCTHH<L ra.,lH'IHHH jj ui.:ia DYl\OHHHa Gy~m :JilHllSITi 1u,e poci~·
ChKH~H eiJICbKUIR.
381

BiilCbKOBa MaHi<jlecrau,iR yKpa"iHi3JBaHMX l!aCTlrtH pociMCbHOro BiMCbHa y TepHononi B HBiTHi 1917 p.

Uifrni KOMirern BHCTymrnH .lly>Ke BOp0>1<e npOTH cf>OpMyBaHH.R OKpeMHX


yKpaiHCbKHx siifchKOBHX si.u.ui.1is. Ha ix .llYMKy, ue 6yJio »ttapyrneHHH
06€,llHaHOro peBOJIIOU.iHHOfO cppmny« Ta HeMO/KJIHBa piq 11epe3 Tex-
Hi4Hi yMOBH. AJie He Tpe6a 3a6JEaTH, w.o s TOM)' caMoMy 11aci irnysaJIH
B>Ke B CKJia.ui pociftCbKOI apMii HauioHaJibHi BiftCbKOEi cpopMauii -
nOJibCbKHH Kopnyc rett. .Llos6yp-MycbHiUbKOro, 11eCbKO-Co110Ba1.J.bKHH JI€-
rion Ta 6aTaJiiOHlf JiaTHCbKHX CTpi.JibUi!3. nporn rnqpeHIUI yKpaiHCbKHX
BiJl.ai:1iB BHCTynaB 11aft6iJiblll KOMicap, a ni3Hirne H Ha4a.ilbHHK KHiBCbKOi
BO€HHOi OKpyrn, 110.llK. 06epy11ea, 11e.uasHi11 iw,e no.TiiTH4HHH eMirpaHT.
Bin »yKpaiHi3auiio lllTHKa« Ha3HBaB npocrn 3pa.umo Pocii, a yKpaiHUiB
LUO XOTiJIH CJIY>KHTH ni.n CBOiM H3UiOH3llbHHM npanopOM, )le3epTnpaMH,
HKi He X04YTb iTH Ha q>poHT.
THM11acoM no)lii CKJia.naJIHC.H TaK, w.o opraui3auiH neprnoi yKpain-
CbKOi BiHCbKOBOi qacTHHH no4aJiaCH npont BOJii ft 6e3 )l03BOJiy po-
CiHCbKOi BJI3,ZUL
.LlHH 1. TpaBHH si;i.6yJIOCH Ha (npeUbKOMY noJJi B KH€Bi yKpaiHCbKe
BiHCbKOBe CBHTO »neprnHx KBiTOK«. y CBSITi B3HJIH ylfaCTb BOHKH-yKpaiHU.i
3 pi3HHX lfaCTHH KHiBChKOi 3anorn. To,'J.i TO BORKH eranHoi 36ipHoi CTa-
HHU.i, w.o 6yJIH Ha CBRTi, nepe.llTHM HKC.TJi.ll ni}lroToBaHi BiHCbKOBHM
KJIJ060M iM. noJiy6oTKa, caMOlfHHHO ce6c nporoJIOCH.TIH e p lll HM n y-
K pa i H c b K HM K 0 3 a q HM i M. re Tb M. 6. x
Me J] b H Hub K 0 r 0 n 0 J1-
K OM.
B KiJJhKOX .aHRX nepese.neHo opraHi3aU.ilO noJIKY nil npoBO,'J.OM rrep-
rnHx CTaprnHH ITOJIK)' - COT. nyTHHKa-fpe6eHJOKa, HKOro H o6paHO
KOMaH,llaHTOM ITOJIKy, Ta COTeHHHX KOMaH,ll3HTiB - 5IporneHK3, .LlMHTpH-
11eHKa, JlyKiRHeHKa, 136HU.bKOro Ta MH4Ka. Pistto11actto ccpopMoBaHo B noJI-
KY Ka,llpH apTHJI€pii, KiHHOTH, CKOpoCTpiJiiB Ta BO€HHOi iH>KHH€pii, w.06
ni3Hillle MO>KHa 6yJIO ITOJIK p03ropttyrn y ,llHBi3ilO. noJIK CKJia,llaBCR
i3 16 COTeHh y CHJii 357 4 JIIO,lleH. 3ro.ztOM Micu.e COT. fpe6eHJOKa 3aHRH
nOKJJHKaHHii i3 CHM6ipcbKa ni.ztnOJJK. IOpKo Kam<aH, a pernTy KO-
MaH.ztttoro CKJ13.llY ;lOnOBHHJIO Hau.ioHaJibHO CBi,llOMe yKpaiHCbKe CT3:P-
382

LUHHCTBO 3 pocrncbKHX lfaCTHH. Ueii noJIK ems onopoJO yKpaiHCbKOro


ttauionaJibJIOro pyxy, 3aBSl3KOM BiHCbKOBOi CHJIH it Ha)laBaB 6iJiblllOi
IICEHOCTH uauiottaJihHHM 3;'.l06yTKaM.
PociiichKi opratti3auii, TaKi, HK P3Jla po6irnH4Hx Ta BOHUbKHX .D.eny-
rnris, KOMiTeT rpoMa.llChKHX oprattiGauiH, cTy JleHTChKa P3Jl.3 ii HHLU.
H.J.apHJIH 3 np·HEOJly ccpopMyBaHHSI nepLUoro yKpaiHCbKOro nOJIKY Ha
cnoJiox. BBa>K3J04H ue tte6e3neKoJO .D.JIH cppoH-i:y ii pesomouii, eonu
JlOMaraJJHCH Bi)l BHmoi BiHCbKOBOi B.113Jl.H, 11w6 nO.TJK Her3HHO p-03BSl3ilTH
ii BHCJlaTH iioro Ha cPPOHT.
0,.lIIa'-IC h'.OM3H)laHT niB.leHH0-33XilHbOro cPPOHT.Y f'eH. 5pyciJIOB, mo
rncpwy JIOl'(JO}l<yBaB CH.TJOIO p03irHaTH »)le3epTHpiB« - ni.ll H3THCKOM
y1.;paiHCbl\Ol H3l!iOHaJibHOi CTHXii B Bi~iChKy, Jl3B 3ro.lly Ha ¢opMy-
Balllrn no,rmy. aJie TiJihKH - 3 .uo6poeoJihUiB. B noJIKY Ma.'lo 33JIH-
w1trnrn ;:500 K03aKiB HK 1\3.'J.P TIOJIKy, pelllTa }f{ Myci.TJ3 Bi.lliHTH Ha cppOHT
,lo rnoix 4acrn1-1. Ta 18. Tp3BHSI no1.1aern 1. BceyKp3iHCbKHH BiiichKO-
BHii 3i3.l, SIKH ii Jarnep;urn TIOJIK, a BC ix 33IlHCaHHX )lO nOJIKY' CTaplllHH
i K0331\iB. Il0CT3HOBHB _yBa}f{aTH 3a npHH3JIC}f{HHX ..71.0 TIO.TJKy. noJIK 0-
.'I.Cp>naD Bi.l BiACbKOBOro KJIJ06y iM. noJiy6oTKa M3JIHHOBHH i:ipanop
3 nopTpcTOM o. XMeJibHHUhKoro, BHlllHTHii 4CpHHUHMH cppoJiiBCbKOro
MaHaCTHJ"HI, i CI-~JiaB nil HHM npttrnry.
nic.'151 TPHMiCHlfHOro no6yTy B Ktt€B.i, noJIK. JlHSI 8. cepnttH 1917 ..P·
3 HaKa3y Uetnpa.TJbHOi Pa.n11 s11ixaa Ha cppottT. Bttolfi B 1-rnci nepei3~y
nepworo Ei.l.J.in~· no.'IKY 3aJii~HHUeJO, Ha nepwiii 3a K11rnoM cTauii,
IloCT BoJIHHCbKHM, ttecno.uisaHo nolfaJIH cTpiJIHTH .no noi3.llY. mo HHM ixas
Bi.ll.lliJI, MGCKOBCbKi K11parnp11 H )lOHChKi K03aKH, SIKHX noJIK. 06epy1.1es no-
p03T3llJOByBaB 3i CI<opocTpiJiaMH 321.0B}f{ 3a.ni3HH40i Jiittii. KoJIH nob.a cn11-
HHBCS1, MOCI<aJii nia npOBO.llOM CBOix CTaplllHH n0'-13.TIH 6HTH Ta s611eaTH 6e3-
nopOHHHX 6or .:i.attieuie, Ta me npHf'OE:'.JptoB3Jlil1 »MH BaM noKa>KeMO 3BTO-
HOMiJO«. )l(epTBOJO UhOro )lHI<Oro H raHe6ttoro Hana.nv enaJIO 16 K03a
Kie y6HTHX i 30 nop3HCHHX. HiKoro 3 em1ynaTuis -UhOro ttana.ny He
no1<apaHo, cJii.UCTBO npmrnttHB caM11f1 06epy1.1ea, KHpac11p11 i1 .noHui
CTOSIJIH .naJii 3aJioroJO B KH€Bi. UettTpaJihHa Pa.na .noMaraJiacH ei.n po-
cilicbKOro ypHJI.y, mo6 3 KH€Ba nepetteceHo I<Hparnpie i .nottuiB Ta
3BiJihHeHO 3 noca.nH HalfaJihHHI<a KHiBCbI<Oi B0€HHOi OI<pyrn 06epy-
4eBa. A.1e MOCKOBCbKHH YPH.ll i .He .nyMaB cnoBHHTH }f{3,1l3HHH UeHTpa.1h-
H-Oi Pa.D.H. A}f{ y l.faci .neMOHCTpaTHBHoro noxopoHy 6or.naHisuie1 KO.TJH
tteHaBHCTh VKp3iHuie .no 06epy4eea no1.1aJI3 3arpo~ysaT11 3aeopyrnettHH-
MH - noJIK. 06epy1.1es yCTynHe, i TO ttaeiTh npoTH BOJii To.nirnHbOro
pociiichKoro eornttoro Mitticrpa KepeHChKOro. 5or.naHieui nepLUi 3anJia-
THJIH KpOBIO 3a CBO€ nepaopO,llCTBO H neprni B 4aci peBOJlJOU.ii CKJia.rrn
11<eprny 33 BH3BOJieHHSI yKpaiHCbKOro napo.ny.
noJIK nepe6ye Ha cppOHTi B IO. nix. .llHBiJii 11.0 JIHCTOTI3JlY 1917. p.,
SIK O)J.HH j3 HattKpam11x 00€BHX Bi.llJliJiiB. 5yJio ue BJK:e B 1.1aci 3araJihHOro
p03KJia.ny pociHCbKOi apMii, KOJIH cflpOHT ,'lCp}f{a,7JH MaH}f{e BHKJIJOlfHO
yKp3iHi30BaHi '-laCTHHH.
3 KittueM JIHCTon3.ny noJIK noeepttyecH .no K11€ea, me Matt}f{e B noe-
HOMY CKJia.ni Ta tte3a6apoM Y3HB y1.1acTh y aiiiHi 3 MocKOBI.l.lHHOJO. Bor.na-
HiBChKHH TIOJIK, u.e - HaiicTaplllHH TIOJIK y1<paiHCbKOro BiHCbKa, 1.1.lO ne-
pe6yB UiJiy BH3BOJihHY KaMnauiJO )J.0 KiHL\H 1920. p. Bi.ll KBiTHSI 1918. p.
IIOJIK 6ys y CKJia.lli 3anop03bKOro Kopnycy, SIK 3. 3anop03bKHH iM. reThM.
E. XMeJihHHUhKOro nixorn11r1 no.r1K.
383

YKpaiHCbKe HapoAHC CBRTJ B 9. pociMCbKiM apvii Ha PYMYHCbKOMY «t>pottTi, ynaA>KeHe B M.


PoMaH 20. KeiTHR 1917. p.

YKpaiHCHi BilCbltOBi ai3,D;H. nepmal Bcey1tpaiec1tKllJi BilCbKOBHH


3i3,D;. YKpaiHCbKHH BiHChKOBHH pyx nowHplOBaBCSI CTHXiHHO Ha <f>pOHTi,
y ¢JihOTi .H y 3aniJIJii. YKpaiHChKi ceJISIHH ii po6iTHHKH _y eiiichKOBHX urn.
HeJI.RX no1u1Hal0Th y>Ke .llOMaraTHCSI, mo6 BiHCbKOBi 1-laCTHHH, 3JIQ}l{eHi
i3 yKpalttuis, MaJIH HauioHaJibHHH xapaKTep. Crnxisi p03poCTaJiarn cnep·
wy HeopraHi3osaHo, po3KH.llaHo. Tpe6a 6yJio cnp.HJMyaaTH ii B SIKecb
npaBHJihHe pi1rnme, THMTO UeHTpaJibHa Paaa, 3a no4HHOM YKpaiHChKOro
BiHcbKOBoro Opratti3auirrnoro KoMiTeTy, cK.TJHKaJia Ha .n.eHh 18. TpaBH.H
I 917. p. n e p w H ii B c e y 1.: pa i H c b K H 11 Bi r1 ch Ko a H H: 3 i 3 .n..
Ha 313.ll nptt6yJio 700 npe.acTaBHH1<in ei;l eiiichKOBHX opraHi3auiii,
TOBapHCTB Ta 4aCTHH ycix apMifI pociHCbl\Oro cppoHTy, 6a.TJTiHCbKOi
ii 11opttoMopchKOi ¢JihOTH Ta 3aniJIJI.R. 3i3.ll si.n.KpHB ro.,10aa UeHTpaJibHOI
Pa.n.H M. fpyweBCbKHH, SIKOro H BH6paHO no11eCHHM roJIOBOIO 3i3.lly. no
npe3H.llii BH6paHO c. neTJIIOPY - .n.eJI€faTa 33Xi.ll.HbOro cppottTy, M. Mix.
HOBCbKOro - npe.n.cTaBHHKa 3aniJim1, B. BttHHH4eHKa - ei.n. Ue1npa.1b-
ttoi Pa.n.H Ta nnoJIK. 10. KarnrnHa - JJ.eJI€faTa 6oraattiechKoro noJIKV.
3i3.ll nornepiurn yxeam1 HauiottaJihHOro KoHrpecy, mo eia6ysc.R
7-8. KBiTH.R, Ta )lOMaraBC.R, w.06 HeraHHO ix nepeaecnf B >l.:HTTSI, a
ca Me: HauiottaJihHO-TepHTopiSIJibHOi aeTOHOMii YKpaiHH, npH3Ha4eHHH
npH THM11ac-0a-0My Ypsi.n.i MiHiCTpa .ll.JI.R cnpaa YKpaiHH ii 3acttyaaHHS1 Ha
YKpaiHi Micueaoro opraHy, a caMe KOMicapiHT.Y Ha aci ry6epHii. 3aceJieHi
yKpaiHCbKOIO JIIO.ll.HiCTfO. A )laJii 3i3.A 3a3Ha4HB OKpeMoIO nocraHOBOIO, iuo
»BBa>Ka€ YKpaiHCbKY UettTpaJibHY Pa.n.y €.ll.HHHM KOMneTeHTHHM opraHOM,
npH3BaHHM piwaTH aci cnpaaH, w.o TOpKaIOTbCH uiJioi YKpaiHH Ta f1 sin.-
HOCHH .n.o THM11acosoro ypsiJJ.y«.
lUO.llO yKpaiHi3auii apMLi 3i3.ll »BH3HaB, 3a noTpi6He B3HTHCb JlO
6opoTb6H 3 yna.n.KOM .n.yxoeoi CHJIH apMii«, yxaaJIHB »Heralitty uaui0Ha-
.rri3aui10 apMii Ha Hal..liOHaJibH-O-TepHTOpiHJibHOMY npHHf..ll-fni«, a nOKHLUO
.llOMaraern, »w.06 BH.lliJIHTH 11acTHHH 3 yKpaiHChKOIO 6iJihwicTIO«. Ulo.n.o
¢JihOTH 3i3.n. .llOMaraern, »Y 6aJITiHChKiii cpJibOTi yKoMnJI€KTyeaTH .aes1Ki
3 KOpa6JiiB BHK.,1104HO KOM3H)laMH yKpaiHCbKOi HauioHa.TihHOCTH, a 40pHO-
MOpCbKY w.06 nonoettIOBaTH .H aa.11i BHK.'1I04HO yKpaiHUHMH«. KpiM Toro.
384

3i3Jl. Jl.OMaraBCH, I..U06 13 }Kpatlll30B3Hi 4acnrnH BBeCTH yKpa"iHCbKJ! KO-


Matt.ny' Bi.llKp1-rnan1 BiMCbKOBi lllKOJlll Bcix CTyneHiB, BH.nant yKpalHCbKi
HiHCbl<OBi ni.npy4HHKH i yKpaiHCbKHM CT.RfaM TIOCT34aTH .1JiTepaTypy .!l.0
4HTaJieHb i }lJl51 KypciB.
3i3.ll 3arnep.n.HB yp04HCTO Ha3BY neplllOfO yKpaiHCbKOfo no.11Ky, w.o
noBCTaB y KH€Bi n nocTaHOBHB yrnopHTH npn l Lc1npa.1lbHif1 Pa.n.i Y K pa-
l H c L K H if re H e pa .'1 b H H H K 0 Mi Te T, w.o CTaBaB npoBi.lHHM opra-
HOM yKpaiHCbKOfO BiHCbKOBOro pyxy.

,ll,pyruii B·ceyMpaiHCLKHJi Biiic&HOBHii 3i3~ - Bi.n.6ync51 B ;urnx 18.-23.


4epBHSI 1917. p., He BBa>KaI04H Ha 3a6opoHy TO.llilllHbOfO poci1kbKOro
BO€HHoro MiHiCTpa KepeuchKOro. Ha 3i3.ll npn6yJio nepmoro )lH51 1976
).leJt€f'aTiB, .RKi 33CTynaJIH 1,732.442 DO.RKiB. y .ll3JlbllIHX ,!lH51X 4HCJ10 npe.n-
CT3BHHKiB 3p0CJ10 )lO 2500. lleJI€f'ant Ha 3i3.ll. npn6y.riH Bill. niBHi4HOfO,
niBJl.eHH0-3aXi.llHhoro, 3aXi.llHhoro .H PYMYHCL>Koro cppottTy, Ta w.e ii Bi.ll
3C:lniJIJIH, neTep6yp3bKOi. MOCKOBCbKOi, MHHCbKOl, Ka3aHCbKOi, .llllHHCbKOi,
rn6ipcL>Koi. TcpcbKoi A TYPKCCTaHCbt<OI KpaiHH Ta niJJ. Oa.HiHCbKOt ii tIOp-
HOMopcbKo·i cpJibOTH.
[le oyJ1a UCJIH43Ba .llCMOHCTpaU.iH yKpaiHCbKOfO 113l~iOHa.1IbllOro pyxy
npH llyn<e ni.n11eceHOMy nnpiOTH4HOMY HaCTpOIO Ta B aTMOCcflcpi Bopo-
>KOCTH JlO pocittChKOro ypH.ny. We Ha ncpeJJ.O.llHi BiHchKosoro 313.ny
B Km:Bi KHniJJo, na sy.TJH1~51x si.n6yBaJIHC51 TO BeJIHKi .H MaJii Billa, JJ.e
npHCTpaCHO o6rouopIOBaHO yKpaiHCbKi c11paBH.
y cy6oTy .llO ni3Hb0l H04i B ne)larori4HOMY My3ei HlllJIO Taih1e 3aci-
JWHH51 UettTpa.rihHOi Pa.nu. Ha He.lliJIIO H33Ha4eHo si;U\PHTT51 BiAchKOBoro
3i3.lly y TpotUbIWMY Hapo.nnbOM.Y ,lloMi.
B .S-i11 fOJl. Hapo.nHiA ,lliM, JJ.e Bi.ll6ynaJIHCH 11apaJJ.11 3i3Jly, 6ys ne-
penosHeHHi'r. TcaTep BBCCb Bi)l ropH .no cno)ly 3aJIIffHH 6ys Hapo.llOM -
BOSil\aMH. ocpiu.epaMH, MaTpmaMH. O;lHa cy1iiJibHa Maca, rycTo 3fona.
roJIOByBaB Bo.110.llHMHp l3HHHl14CHKO. I l pOMOBH H .llHCKycii 6yJIH ay>Ke
naJIKi, rapH4i. lly>Ke 113CTO 11yTH 6yJio fOJIOCH 33 neraHHHM Bi.llipeaHH.RM
.YKpaiHH si.n Pocii. HapelllTi 313.ll yxnaJtHB noCTattosy: »OocTaBHTH no-
Maramrn JlO pocii1CbKOro THM4acoBoro YpH.ny, w.06 BiH npH3HJll i cnos-
HHB >Ka.llaHH51 Ue1npaJ1bHOi Pa,w. a Ue1npaJ1h11iti Pa)li 3anponouysas
H e r a H H 0 n p H c T y II H T H .ll 0 T B e p Jl 0 i 0 p r a H i 3 a ll i i K p a JO y
3f0Jli 3 Hau.ioHaJJbHHMH MCillllOCT5IMH« 1 ).
reHepaJibHHH BiHCbKOBHH KmfrreT :i.as 3Bi.n.m1:1c11HH npo CBOIO npau.10
Ta opraHi33Ilifrni TIJUIHH, np11 40MY CJIHHHBC51 Ha Bcix TllX nepelllKO.LI.aX,
HKi JlOBO;lHo110C.R pa3-y-pa3 3ycTpi 1 JaTH 3 6oK~' pociHCbKOi BiHCbKOBOi
BVl3JlH.
3i3.ll nornep.llHB yxBaJ1y 1. Bil1cb1weoro 3i3.llY W.O.llO yKpaiHi3auii
BiHCbKa Ta .llOPY4HD rettepaJibHOMY Bil'ICbKOBOMY KoMiTeTOBi onpau.10-
BaTH .llOKJiaJlHHH TIJIHH nep·eBe.llCHHH yKpaiHi3au.ii. KoMiTeTOBi .n.opy-
4etto Ille 3aHH51THCH opratti3al..li€IO Bi JI h Hor o Ko 3 au. T Ba, lllO no11u-
JIO s TOMy 1.1aci B>Ke B6HBaTHCH B cttJiy. KpiM U.horo 3i3.ll npHHHB nocTa·
HOBY npo o60B5130K yKpaiHCbKHX BOHKiB Ta BiHCbKOBHX opratti3au.iH CJIY-
xarn H3Ka3iB YKpaiHCbKOfO BiHchKOBOfO reHepaJihHOfO KoMiTeTy i 3a-
TEep.llHB nicJJ.SI .llOnoei.lli C. nern10pH op(aHi3au.i10 KoMiTeTy, .n.onoBHHB-
lllH i1oro BH60pOM 10 HOBHX 4JJeHiB.

1) YxoaJJeHi peao.n10u,ii Ha Jia~i· 6 no~aei e u,i.110CTR y 3. C"TeljlaHoea: >lYitpaiacb&i


a6poliHi cu.11H«, 11. I, CTOp. 47-48.
365

YKpaiHCbKMM reHepanbHMM BiHCbKOBMM KoMiTer.


Mim 11.11e11aMH l\oMiTCTY: l ·lfH :1J1i11a - !'ell. ~I. lna11i11 ·i·. uiJIH 11i.oro noJIK. Biwrop Ha11;1(•f1KO,
5-uii - Mope~r, C. II11C1>Ml'HllHii. (i-11ii - r..
,IOH n
PT.1top.i t.11-nli - 110.llK. o.
JIH.111>1\l'BH'l -;·.

PiBHOll3CHO BH6paHo Ha BiHCbKOBOM)' 313.ni TH M lf a c 0 B.Y Bi r1 -


ch Ko By Pa .l y y c1rna.ai 130 lIJieHiB, mo ssii1mJIH JlO YKpaiHChKOi Uett-
TpaJihH-Oi Pa;m2). Ha lIOJii Bii1chh:OBoi Pa.nH CTOHJia nocriiiHa npe3H.ll.iH,
.llO HKOi BBiflllIJIH: CTp. 0. f epMa1be, XOp. M. 8,py6JI.eBCbKHH, Bi CT. n. Boif-
TeHKO, CTp. c. oepC3H51K, xop. 0. na.rnmoila, 11op. n. Kyustt< i nop
M. nattllemw.
,llHSI 23. qepBH.H, ocra11Hhoro )I.HSI ttapa.n 2. Bii1chKOBoro 3i3.ny. Uett-
TpaJihHa Pa.na nporoJIOCHJl3 CBiH nepurnf1 YHisepcaJI, I..U.O nporOJIOllly-
BaB aBTOHOMiro Y1..:paiHH. YHisepcaJI BiJllIHTaHO sneprne Ha 3i3.ni. KoJIH
cepe.n ypOtlHCTOi THllli 3aJiyuaJIH neprni c.10Ba yKpaiHCbKOi _.nepJKaBHOCTH:
»Hap 0 .ll e y K pa i H c b K H ii I Hap 0 .il c c e JI SI H, p 0 6 i TH HK i B, T p y-
.IJ. SI Ill 0 r 0 JI IO .l. y !. .. «3 ) - BBeCb 3i3.n, lll,0 3anOBHHB 6yB BCJIHlle.3HY CaJIIO
TeaTpy, ni.ZJ.BiBC.H Ta no Bi.lJ.llttTaHHi YHiBepcaJiy., Bp33 i3 ny6JIHKOIO .ii KO-
pecnOH.llCHT3MH lfaCOnHCiB, cept 11. He6ynaJIOi pa)l.OCTH Ta ettTy3iSl3Mf
Bi)l.cniBaB HaBJ<OJiillIKax llleBt.ICIIKiB »3anoBiT«.
nicJI.H 2. BiHchKoooro 3ia.ny Ha Bcix cl>poHTax pociHchKOi apMii no-
BCTalOTb yKpaiHCbKi BiHCbKOBi cflpoHTOBi KOMiTeTH, .HKi CK.i1HKalOTb ap-
MiHHi, KOpnyCHi H .ll.HBi3iHHi 3i3,ll.H ii HapaJJ.H., a TO H BH)lalOTb yKpaiHCbKi
ttOOOnHOH. I TaK y PH3i (JlamiS1) BHXO.llHTb npH BiiicbKOBiH PaJJ.i nisH.-
aax. cl>poHTY »Y K pa i H ch K H .H r o .:i o c«; tta Typeu.hKOMY cppmni B Tpa-
ne3yHTi noS1BJIS110ThCS1 »Bi c TH Y K pa i H ch Kor o Bi ii c b Ko Bo r o 3 i 3-
.l y Ka BK a 3 b Kor o cl> po 11 Ty«; 3aKaBK33hKa YKpaittchKa Bi.HcbKOBa
Pall.a, mo 06€.ztHyBaJia BiHChKosi opratti3au.ii TH«j>Jiicy, BaTyM)', Ep3epyMy
H HHlll., BH,ll.3€ »B i c TH 3 a K a B Ka 3 ::i S{('., y .llH.HX 8.-13. .IK-OBTHSI Bi.n-
6yBC>1 3i3.zt si.HchKOBHx opratti3au.iif pyMyttchKoro ct>poHry, a 29. X.-4. Xl.
yKpaiHCbKHii BiHCbKOBHH 3j3,n y Tpanc3yttTi. KpiM uwro, B >KOBTHi oyJIH

2)
IloiMeuullit cnncoK no,n.ae )(. Jloromcmw: »lcTOpi.11 YicpaiHH«, T. I.. CTop. 70, 100-10.
3) IIoBeaif TelCCT B »3aMh1t.1x j M<LTPpis1J1ax ,1.0 iCTopii YK.p. Peeo.1100,ii«, T. I.
cTop. 72-74 II. XpHCTJOKa.
388

111.e BiitchnOBi 3J31u1 3axi.UHhoro, nistti4Horo H: nis.uel-IH0-3axi.utthoro cppoH-


TY; HapeillTi, B feJihcittrccpopci Bi.ll6yJI11CS1 )I.Ba 313.llH sii1chKOBHX 4acTHH
i opratti3au,iH:, 111.0 CT051Jil1 B <l>iHJI51H)l.ii.

YMpaiHCLIUUi reaepaJILllHH BiiiCCLMOBHi KoMiTeT. Ha nepillOMy Bce-


yKpaiHCbKOMY Bi.HchKOBOMY 3i3Jli, noKJI11KaHo 3a no411HoM YKpaiHChKoro
Bi11chKOBoro Opra11i3au,iHttoro Kor.;iTery JlO >Kl1TT51 Y K p a i H c b K 1111:
( e H e pa JI h H 11 .H Bi 11chKoB11 .H Ko Mi Te T, m.o nepe6pas npoBiJl Ha)(
yciM yKpaiHCbK11M BittCbKOBl1M pyxoM. ,llo nepilloro CKJia.llY Y. !. B. K.
BX0Jll1Jil1: BoJIO)l.11M11p B H H H 11 4 e HK o, C11MOH n e T JI 10 pa, TIOJIK.-.'IiK.
IB~lH J] y u. e H 11: o, no.rm. B. Ila B JI e HK o, TIOJIK. 0. n 11JIbKeB11 4, MO-
PCllb c. n H c b Me H H 11 H, reH. M. I Ba H i B, BiHCbK. yp. I. r 0 p e M 11 Ka -
K p y rr 4 11HcbK11 ll, nop. Apcen 4 e pH 51 B c b K H ii, CTp. ,ll . . p 0 B 11 H·-
c h K H :H, xop. A. n e B H 1111, rrnoJIK. IO. Kan Ka H, nop. MHKOJia Mix -
c
II 0 B c b K 11 H, xop. <I>. r
e JI e u. b K 11 :H, CTp. C. pa )I{)]. a H, nnOJIK. B. no-
n JI a BK o, xop. B. n 0 Ti ill K 0 i xop. M. n 0 JI 0 3. Ha ,llpyroMy Bce-
yKpJiHChKOMy Bi.HchKOBoMy 3i3.lli 3aTBep.11.>Ketto opra11i3au,iHtt11.H cTaTyT
lrttepa.nbHOro KoMiTeTy, orrpaU.hOB3HHH c neTJIIOpOIO, Ta )l.OTIOBHeHO
i1oro CKJia)l. BH6opoM 10 HOBl1X 4JieHiB: rett. JJ. K 0 H .ll pa T 0 B H 4 a,
Illl0J1K. Ma TH ill e B H 4 a, TIOJIK. 0. )f{ y K 0 B c b K 0 r o, TITIOJIK. 0. c JI H-
13 11 1-1 ch Kor o, COT. C. 6 i JI e u. b Kor o, nop. M. JI e B 11 u. h Kor o, nop.
11. CKp11TI411HCbKOro, COT. r. f.11i60BCbKOro, nop. B. Ke)l.pOB-
c h Kor o i CTp. C. Ko JI o ca.
TaK11.H 6ys CK.7J3.ll nepilloi tta1'1s11111.oi yKpaiHChKOi BiHCbKOBoi yCTa-
JIOBH. 5i:IhilliCTb 4JielliB KoMiTeTV He MaJia BHCOKOi BiHCbKOBOi OCBiTH,
Mi::.+• HHMl1 6y.rn i 4,:1e1111 30BciM. He-siHchKOBi. T11MTO .H tteJierno 6yJio
IM. IIC BB3>K3L0411 Ha BC.'ll1KY i.llei'rniCTb i naTpiOTl13M, cnpaBHTHCH 3 _.llyJKe
BaJK.1111s11M 33BJlaHHHM opratti3au.ii HOBoi apMii. A npoTe 4JieHH leuepaJih-
11oro KoMiTeTy 3 ues11JJ.aHHM 33B351ITHM 3a6paJI11CH .no cnpaBH TBopeHHH.
30pOHHOi CH.TIH 1131lii. 51Ka BHMara.11a BtHCbKOBl1X cpaxisu.is Ta )lOBroi npani.
llci1 nepwuii yKpaiHCbKHI1 ro.10BHHii ll1Ta6 TIOKJiaB nepw"i ni.llB3Jil1Hl1
/lJIH llaili011a.r1bHOi apMii, Mi>K HHM 3p0.11.H.BCH nepillHH ·nJIHH 6opOTb6H
3 ncpewKO,'J.aMH, 111.0 ix CT3BH.1a fl MOCl\OBCbKa B.1a.na H MOCKOBCbKa JleMO-
KpaTiH yKpaiHCbKOMY Hau,iottaJihHOMY Bi:lpOj.)KCHHIO y si.HchKy. Bi.11. KoMi-
Tery Bl1HWOB i TIJIHH 30pOHHOi 6opOTb6H yKpaiHCbKOfO HapOJlY 3a CBO€
Hll3BOJieHHH Ta BiJl6y)loBy CBO€i .nep>K3B11.
Tpe6a Marn Ha ysa3i sci Ti yMoB11, ccpc.a 51KHX iwJia npa1v1 lette-
paJihttoro Ko.MiTeTy. Ti CJia6Ki tta no4aTh:Y yKpaiHCbKi Hau,io11aJihHi c11JIH,
11a HKi cn11pasrn KoMiTeT y 6opoTb6i 3 6araTOCHJihttiwHM BoporoM. Y ci
4J1ett11 KoMiTeTy IIpau.10saJI11, He noKJia}lal04H pyK, ii niJl nposo.n.oM
C. neTJilOpH, UJ.O BBeCb 43C 6yB JlyillelO opratti3aU.ii yKpaiHCbKOfO BiH~
Cbl(3, BHKOHaJI11 .n.iikHO MypaBJil1HY npau.10.
Ha 40Jii KoMiTeTy CTOHJia npe311.n.iH 3 nHThox 4JiettiB, 11Hwi 4JieHH
M3JIH ni.n CBOiM OKOM 11HWi 03Ha4etti )l.iJI51Hl<H ·npau.i. Ha BHTia)lOK no-
rpe6H, TO MO>KHa 6yJio 111.e 4JiettiB Koonrysarn. nicJIH 2. BiiichKOBoro
3i3.llY BHyTpiwHH opraHi3aI.J.i51 KoMiTery 6yJia TaKa: c. n e T JI 10 pa - ro-
.1IOBa KoMiTeTy; B. Ke .np o B c b K 11 i'1 - 3acTyntt11K roJIOBH ii 3aBillyBa4
M06iJii3aU.iHHHM Bi.lllliJIOM; C. K 0 JI 0 c - ceKpeTap; C. n H c b Me H H H H --
4JieH npe3H)lii H 3aei.nysa4 cnpaBaMH QJJibOTH; A. n e B H H H - 4JieH npe-
311.llii :H 33Bi.llyBa4 oprattiaau.ie10 BiJibHOfO Ko3aU,TBa; B. n a B JI e HK 0 -
npe,llCTaBHHK npH H3113JibHOMy KOMaH,llyBaHHi; 0. fl H JI b Ke B H q - npe.n.-
CTaBHHK np11 fOJIOBHOMY llITa6i B IleTep6yp3i; 0. )f{ y K 0 B c b K H H -
367

BoRHH yHpaiHi3oeaHHX llacTHH nicJIR eilla 1917. p.

npC.LlCTaBimK IIpH reHepaJihHOMY llITa6i B nerep6yp3i; M. n 0 .71 0 3 -


IIpCJJ.CTaBHHK npH BiHCbKOBOMY MiHiCTpi B 0eTep6yp3i; fl. c
K pH n q H H-
eb K H 11 - npe.ncrnsmm npH wrn6i nis.n.-3ax. cppoHTy.
KpiM I{bOro, leHepaJibHHH BiHCbKOBHH KoMiTeT. IIOJJ.iJIHBCH Ha raKi
BiJJ.JJ.iJI11: l. arirnuiiitto-ornirni11 i opratti3auil1u11l1, i3 pr.naK1.1.ifrno-BH.L1.aB-
HHLfHM niJJ.Bi.lIJliJIOM - roJioBa )l. Po B H 11 ch K H H:; 2. ittcneKTopcbKHtt
(KOMaH.llHHH CKJiaJJ. yKpaiHCbKHx 4aCTHH) - M. I Ba Hi B; 3. Mo6iJii3auiii-
HHH rn BiHChl<OBoi KoMyHiKauii - B. Ke .LI.po B ch K 11 ii; 4. KaHileJIHpiH · -
C. Ko JI o c; 5. KOMeH.llaHTypa KoMirery Ta opraui3aUiH BiJibHOro Ko-
3a1irna -- A. n e B H H H; 6. IOpHCKOllCYJJbChKHH BiJl.lliJI --- M. JI e B HI{ b-
K H H; 7. Bill.l{iJI BHWKOJIY --- B. n 0 n JI a BK 0; 8. KOMiciH cncuiHJibHHX
CJ1y1K6 -- JJ. Ko H .n pa To B H q; 9. cattiraptto-Me.llHLfHHM i3 Berep11Hap-
HOIO ceKUi€10 -- Jl. 0 .n p 11 Ha; 10. siiichKOBo-imKHH€pHHH - M. W-y-
M Hub K H H.
TaKHH noJliJI npaui 3aJIHWHBCH JlO nepernopy lettepaJihHoro Bil1ch1w-
Boro KoMiTcry B MiHiCTepcrno siHHH Ta .ll.O ornyBaHHH YKpaittcb1<oro le-
ttepa.1lbttoro Wrn6y.

TpeTiA: BceyttpaincbKHii BiiicbKOBHii 3i3.ll. si.n6ysrn 2.-12. J111crnna.n.y


1917. p. ni.n fOJIOBYB3HHHM ll. J] e 6 e .ll H H ll H, npH cnisyqacrn .HKHX
TpbOX THCHLf )leJIEraTiB cppottTy, QJJibOTH H 3aniJIJI51. 313.ll BHT3JIH npe.n-
CT3BHHKH cppaHUY3hKoi, 6eJihril1chKoi ii PYMYHChKoi aiiichKosoi Micii.
BHro..11owetti Ha 3i3.ni npoMOBH s1<a3ysam1 Ha BeJIHKe 3arocrpeHHH
Bi.llHOCHH Mi>K pociiichKHM ypH.llOM Ta UettrpaJibHOIO Pa.no10 11 ii BHKO-
ttaBLfHM opraHOM - lettepa..11hHHM CeKpernpiHTOM. B>Ke 6y.71o BH.llKO,
mo nporo..11omeHHH YKpaiHChKOi Hapo.nttboi Pecny6JIHKH € cnpaso10 m~-
6araThOX .llHiB. foJioBa UettTpa..11hHOi Pa.llH MHxaAJio fpymeBChKHH, BH-
TaIOLfH 3i3.ll, BHCJIOBHB H3.llil0, ll.I.0 yKpaiHChKe BOHU.TBO npHCTYilHTb pa-
30M i3 UettTpaJibHOIO Pa.llOIO .llO 6y.llyBaHHH caMocri.Httoi yKpaittchKOi
.aep>KaBH. A. M. KoaaJieBChKHH cKa3aB y caoiH npoMoai: »Bu B:>Ke 3Ha€Te,
mo THM11acoaH.H Yp.s1.a Bi.ll.ll3B f'ettepaJihHHH CeKpeTapiHT ni.II. cy.ll i Ha-
388

BiTL Yn:paiHCbKiii UeuTpaJlbHiii Pa.lli TOH ypHJI. 3arpo}f{y€ po3roHOM.


flporn Hae 3611pa10ThCH BeJUIKi xMapM ... IliJI.tiac ,[lpyroro BceyKpaiHChKO-
ro BiHCbh:OBOfO 3i3.JY 3aJiyHa11M npopoqi CJIOBa nepworo YttiBepcaJiy:
»MH CaMi 6y.leMO TBOpHTM CBO€ :>KMTTH«, aJie BOHM He cnpaB,UMJIM Ha-
llIHX Ha.liif, 60 Hawi npoBi.lHMKH cTaJIH Ha KOMnpoMicoB11i1 lllJIHX. CTa-
saH.Mo Tenep Ha cnpaB)f{Hifi w.r151x, w.11.Hx yTBopeHHH BJiaCHHMH CM.:1aMH
YKpaiHChKoi .[leM0KpaT111IHoi PecnyoJI11Km<.
TaKca\m npeJlCTaBirnK BiJlbHOro K03au.rna 3aKJI11KyBaB 313.ll .ao piwy-
qoro lIHHV: )>Il3M51Tai1Te Bl1, tI.leHH 313;.I.V, 3 SIKHMl1 0411Ma BM 51Bl1TcCb
!1.0 siikbK-3 3 nopO}f{HiMH pyn:aMH. IlaMHTJHTe, 11.{0 KO.TIM 3i3.ll xoqe p03-
ixaTl1CH, uiqoro ue 3po6nsw11 -- xai1 paniwe siJJ.npaBHTb naHaXHllY no
YKpaiHi. IlaM.HTai1Te Ti, 11.{0 xotieTe, 11.{06 3i3JI. p03ixasrn, Hitioro He 3po-
6mJWM, mo BH 0)I,lla€Te CBiH Hapo.J Ha IlOTaJiy MOCKa.IJ.HM, nal\rnTattTe,
mo cyqarnm1 MCHT 1-1ai13pyLIHiw11i1, mo6 3.no6ym Hapo.nosi 3CMJIIO 11 somo.
4ac HacTas YKpaitti cKa3aT11 csoE pirnyqe c.110so i u.e cnoso MYCHTb
CKa3arn TpeTitt BittCbKOBHH 3i3Jl«.
Y siiichKOBHX cnpasax 313.ll nocTaHos11s, mo6 f'cttepaJihHHii Bi.HcbKO-
Bl1H KoMiTeT JI.OMaraBCH Herai1Horo Bm1yLJeHHH Ha cppoHTi yKpaiHU.iB
y ·oKpeMi qacrnm1 Ta yKpaitti3au.ii raptti3oHiB Ha Tep11rnpii YKpaiH11, np11-
31raqenHH UettTpaJibHOIO Pa.no10 KOMicapiB y scix yKpaini3osaHHX ,m-
Bi3iHx. HK TaKO:>K 3ase11eHHH yKpaiHCbKHX nom<is ycix po.lliB 36poi.
RO.llHOllac 3i3.ll nocnBHB UettTpa.1bttif1 Pa.li BHMory, w.06 BOHa Ha ttaii-
6Jrn}l<4il1 cecii nporo.11ornJia caMOCTiHHy yKpaiHCbKY pecny6JI11Ky.
4oTHpu .ll.Hi ni3Hiwe YKpaiHChKa UeHTpa.'1htta Pa.Ila nporoJioc1u1a
TpeTiii YHiBepcaJI, SIKHM npoK.1S1MOBatto YKpaiHCbKY HapoJJ.HIO
Pecny6JUIKy 1 ).
B IleTep6yp3i snas THMtiaCOBMH ypH.n, S1K11H: nosa.1u.rn 6oJibmesm>Il
no U.iJiiM MocKoBmHHi p03ropi:JiaCH rpOM3.JSIHCbKa Bi{rna. YKpaitta om1-
HHJI3CH II03a MOCKOBCbKPIM JI.ep}f{3BHHM u.eHTlJ'OM.
3Ii31ICHHH yKpaiHCbKHX BiHCbKOBHX 3i3.lliB y Hau.ioHa.1hHOMY Hi)l-
PO.ll>KeHni yKpaiHChKoro Hapo.ny .lly}f{e seJIHKe. IlpaB..'1.a, npa1<TH1rnoro
nepeBeJI.eHHSI 3l3)l0BHX nocraHOB Ta )l.OMaraHb y BiiiChKOBHX cnpasax
M3H}f{e He 6yJio; BOHH no3a .lleK.rrnpaTHBHi MC>Ki cepe,1. TO)l.illlHhOro CTatty
Hau.ioHaJibHOi CBi.llOMOCTH B Macax BiHChKOBHX He BH.HlllJIH. Alie )f( BOHH
MBaJI11 MopaJibHHH ni.ll.TPHM UettTpa.nhHiii Pa:d, i TO tIH He Hal16iJihlllHH
Rill ycsrnHx HHWHX 313.lliB, y ii no.11iTH1IHHX .llOMaraHHHX. BittCbKOBi 3i3lH
CKpinJIIOBa.111 H3U.iOH3.IJ.bHOro .llyxa cepe.zt yKpaiHU.iB-BOSIKiB i 6yJIH .'lO
JlCHKOi Mipw: noKa3HHKOM 3pOcTy HaU.iOIIaJibHOi CBi)lO'vfOCTR.
YKpaiHChKa Hau.iottaJlbHa cTuxi.s1, 11.{0 npoHBHJiac.H y BiHchKOBHX 3is-
.;'lax, )lOJlaBa.1a npoBi.llHHM yKpaiHCbKHM K0.1laM BipH B Hallly nepeMory
Ta 6y.11a cnoHyKOIO .llO pirnylIHX KpOKiB. 5e3 yKpaiHCbKOro BittCbKOBOro
pyxy B cpopMi BiHchKOBHX 313.lliB, He 6yno 6 i lIOTHpbox YHieepcaJiiB
UeHTpa.1bHOi Pa.a11.

YKpaiHi3anb1 ..acTHB pociAcLKOi apMii. YHpaiHCLKHA eanioeaJ11reHJi


pyx y pocUiCLKHX qaCTHHax. PociH:CbKa apMiH, KpiM MCCKa.nis, CIOI3)1.a-.
JI3CH me ii i3 HHWHX Hau.iii, B nepllliH Mi pi 3 yKpaiH l.llB, SIKHX y CKJia.lli
apMii 6yJio mo-HaHMeHwe lIOTHPH MiJiiOHlf. 3 BH6yxoM peBOJllOU.ii BOSIKH·
yKpaiHU.i B pociiiChKiH: apMii IlOlIHHalOTb ynoMHH3THCSI 33 npaso Ha na-
u.ioHaJibHY oKpeMirnHiCTh BiHChKOBHX qacTHH.

1) TeKCT yuiBepaa.11y 11 »3aMiTKaX« 11. XpnOTJOKa T. II., CTop. 51-53.


369

3MiHa eapTM yKpa'iHCbKMM BiAAiJloM e 0Aecci. Oci11h 1917. p.

B noo.11.HHOKHX pocii'tcbKHX apMiHx, Kopnycax, .ll.HBi3iSix i noJIKax


IIOBCT3l0Tb i3 BH6yxoM peBOJIIOUii yKpaiHCbKi BiHCbKOBi rpOM3.ll.H, paJlH
A opratti3auii. BottH c1rna.aa10ThCH 3 ttauiottaJibHO csi.LI.OMoro yKpaiHCbKoro
CJieMettTy, mo 3apa3-T3KH, Ha HOl.laTKY peBOJIIOU.iL .ll.3€ Il04HH .ll.0 sem1-
KOro ttau.ioHaJibHOfO pyxy - y K pa i Hi 3 au.ii BiHCbKa. YKpaiHi33l{iSI -
u.e nocryntteBHH i IlJISIHOBHH nepernip pocii'tCbKHX BillCbKOBHX l.13CTHH
ua yKpaittcbKi. 3a THMl.lacoooro yp~I.LI.Y yKpaittisau.i10 nepeBO.ll.HJm 3riJJ.HO
3 H3K330M HallaJibHOfO KOM3H.ll.YB3HHSI. a niCJISI 00.TlbWeBHIJ.bKOro 11epe-
eopory B neTep6ypsi, BOHa 11a6ttpa€ B>Ke C3MOl.IHHHOro peBOJIIOU.iHHOro
xapaKTepy.
YKpaittChKHii ttaitiottaJihHHH pyx oxomrn 6ys MaA>Ke sci tiaCTHHl1
pociHCbKOi apMii, .LI.e CJIY)f{HJIH yKpaittu.i. 3a l.13C iCHy.BaHHH pociHCbKOi
apMii, 33 .ll.03BOJIOM H343JlbHOfO KOM3H.LI.yBaHHH, 3yKpaiHi3083HO HKHX
l!OTHPH KOpnyCH - 48 niXOTHHX HOJIKiB, 3 apTHJI€pi€lO ii TeXHilfHHMH
qacTHHaMH. KpiM IJ.hOro, noBCTaJIO 6araTo caMOlJHHHHX cpopMyBaHh, mo
Bi)lOKpeMJIIOB3JIHCb Bi.LI. pociiiCbKHX l.13CTHH.
Buma pociiichKa eiiichKOBa BJia.ll.a cTaBHJiarn cnepmy .ll.O yKpaitti-
aau.ii BiHChKa ttenpuxHJihHO. Ta, Ko.rrn BHHBHJIOCH, mo yKpaitti3osaHi
1.{3CTHltH ,ll06pe 3,llHCU.HnJiiHOBaHi, mo BOHH caMOXiTb He K11,ll3l0Tb cpp·OHTY'
SIK u.e po6HJIH MOCKOBCbKi - BOHa notiaJia CXHJISITHC51 .ll.0 Toro, mo6 yKpai"-
Hi30B3HO 113CTHHH, a TO ii HaBiTb .ll.3BaJia IlOll.HH ,llO ,ll3JlblllOi yKpaiHi3au.ii.
TaK, ttan·pHKJia.LI., TO.n.iurniii ttal!aJihHmi BO>K.ll pociikhKoi apMii rett. Kop-
HiJIOB, sanponottyeae caM I'eH. naBJIOBi CKopona.LI.CbKOMy, KOMaH)l3H-
TOBi 34. Kopnycy, 3yKpaittisysaTH u.eii Kopnyc Ta nepernopHTH iioro
B 1. y K p a i H cb KH ii K0 p n y c.
AJie TOJliWtti npoeiJJ.tti l!HHHHKH Bi.LI.po.n.>Kettoi YKpaittH, 3aH~)loaJIH
cnpasy ei.n.ttoeu yKpaittChKOro eiiicbKa, mo TaK y>Ke nosa>1<HO nol.laJia

»foropi.R YKpa.iHCbKoro BiiicbKa.«. 24


370

6yJia npO.SIBJIRTHCR B cpopMi yKpa1H13aU.1HHOfO Bi.npyxy B pOClHCbKlH


apMii. Bill nepmoro JlHR p:eBOJIIOU.ii Tpe6a 6yJio Bi.npa3y npHcTynHTH .no
TBopeHH.SI perym1pHoi Hau.ioHaJibHOi apMii. Ta HaCTaHosa UeHTpaJihHOi
PMH ii yKpaiHChKoro Yp.SIJlY 6yJia TOJli npoTH-MiJiiTapHa, HixTo B Marn
He BilOIOBaB noTpe6H a6pOHH:Oi CHJIH, Bci MaJIH TiJihKH Ha MeTi BiJihHY
YKpaiHy y BiJihHiH Pocii. Jlo Toro JlOJIY'"IaJiaCH me 6oJihrneBHU.hKa ari-
Tau.i.S1, mo HaXOJlHJia TO)J.i cnpmrr JIHBHH rpyttT y MaJIO HaU.ioHaJibHO rni.no-
MiH me yKpaiHChKiH BiHCbKOBiH Maci. 5paK BHmoro yKpaiHCbKOro CTap-
lllHHCTBa Ta BeJIHKa si.n.naJietticTb BiJl YKpaiHH yKpaiHChKHX si.zrniJiiB, mo
3.ne6iJihllla CTO.SIJIH Ha niBHilfHOMY H Ha 3axi]lHbOMY cppoHTi, He HaJia.n-
HaHHH, .SIK-CJii.n, 3BSl3'0K i3 KH€BOM - yce u.e cnpHllHHHJIO Hap.ernTi sna-
Jl'OK uau.ioHaJihHOfO Jlyxa B BiHCbKY Ta nm:rne p03noporneHHSI yKpaiHCbKHX
BiJlJliJri!s. A 3 ·u.horo BHHlllJIO TaKe, w.o 3 nisTopa MiJiiotta yKpaitti3oBaHoro
BiHChKa, KOJIH Tpe6a 6yJio ni3Hirne o6opOHHTH yKpaiHCbKY ]lep>1<aBy
nepe.n ttai3JlHHKOM, 3aJIHlllHJIOCSI TiJihKH ttesemrna >KMiHKa. Bci Ti yKpaiH-
ChKi noJIKH .H .nusi3ii 3HHKaJIH cKopime, Hi>K BiJl6ysaJiaC.S1 ix yKpaitti3aU.iH:.
KoJIH 6oJihllleBHKH no1.1aJIH 36.po.HHy 6opoTh6y 3 YKpaittoJO, .ny)f{e. 6a-
raTo yKpaiHi30BaHHX BiJJ..IIiiJiiB nporOJIOCHJIO »HeBTpaJiiTeT«, y 6ar&TbOX
BHila]lKax HaBiTh BOpO>KHH yKpaiHCbKiH 8Jia]li; HHllli 3HOBy, npo6HBalOqltC~
Ha YKpaiHy 3 niBtti1:rnoro H 3aXiJJ.HbOro cppoHTy, tpaTHJIH CBOIO oorny
sapTiCTb. €JlHHHH TiJihKH Ha Bci yKpaiHi30BaHi. qacTHHH, Bi;uJ.iJI IlOJIK.
BceBOJIO]la ne-rpoBa, npo6HBCSI B cillHi 1918. p. i3 3axi]lHhOro cppoury
JlO KH€Ba, JJ.e .H 6paB yqacrh y 6oHx a 6oJihllleBHKaMH Ta B JlaJihrniii BH3 ·
BOJJhHiii 6opoTh6i. Ue OJJ.HH 13 HaiicTaprnux KiHHlfX noJIKi.8 yKpaittchKOi
apMii - 3anopoahKHH iM. K. fopJJ.i€HKa noJIK KiHHHX raA-
Jl a Ma Ki B.

I· YKpai-..c•ICllA Kopayc. Y cepnui 1917. p. no11anaca a uaKa.ay rett.


KopttiJiosa yKpaitti3aU.iH :i4. pociiichKOro Kopnycy, mo CKJiaJlaBcH 3 104.
i 153. nixOTHHX JlHBi3i.H, ni.n KOMaHJlOIO reuepaJia n. CKoponaJlChKoro.
Kopnyc nepeBeJletto B paiiou MeJl>KH6o>Ka, A TYT noqaJIOCH iioro <Pop-
MysaHH.SI. CTapmHH i caJIJlaTiB-MOCKaJiis BHJliJieuo .l(O 41. Kopnycy, a Ha
ix Micu.e npHHlllJIH yKpaiHChKi ll3CTHHH 3 HHUIH~ pociHCbKHX Bi.n.ninis.
Kopnyc JliCTaB o<Piu.iiiHy uaaey: »OeprnHH yKpaiHChKHH Kopnyc«. B qa-
CTHHax IlOllaJiaC.SI >KBaBa npau.H Ha]l BiHChKOBHM Ta uau.ioHaJibHHM BHXO-
BaHH.SIM1 a JlJI.SI craprnHH yJiarnToBysauo cneu.iHJihHi ocBiTHi KypcH. HH)f{-
'quii crapWHHCbKHH CKna]l, mo npHXOJlHB i3 nonOBHeHHffMH JJIJ KOpnycy,
uau.ioHaJihHO CBi,ZtOMHH eJI€MeHT, 6yB JIYXOBO 3B.Sl3aHHH 3 K03aKaMH CBOiX
BiJlJJ.iJiiB.
HatiaJihHHKOM rnTa6y Kopnycy npH3Ha11euo refl. Ca ct> o Ho Ba; KO-
MaHJlaHTOM 1. JlHBi3ii 6ys reH. r a H Jl 3 IO~' a HatI'aJihHHKOM 6yJiaBH JJ.HBi3ii
noJIK. K any c T .SI H c h K H ii; 2. .llHBiai€IO KOMaHJJ.}'BaB reu. K JI HM e ti Ko,
3 noJIK. K pa Map e HK o M Ha 110J1i 6yJiaBH. <1>yHKUii rapMarlfhoro iHcneK-
Topa KOpnycy CilOBH.HB reH. A K e p M a H.
3 Kiuu.eM sepecH.SI 1<opnyc 6ya y>Ke 3opraui3osaHHH i OJlep)f{aB yKpa-
iHChKi Bi.ll3HaKH - 6apllHKH 3 >KOBTHMH CMyraMH Ha 6JI8KHTHOMY !lOJii.
Mas eitt eiciM niwax noJIKiB y )lBox .llHBi.3isrx Ta no OJlHOMY JierKo-rapMaT-
HbOMY nOJIKoei Ha JlHBi3iJO. OoJIKH 1. JlHBi3ii MaJIH cnel..liHJibHi Ha3BH:
1. KHiBCbKHii iM. 56rJJ.aHa XMeJihHHI.J.hKoro nixoTHHH noJIK; 2. c~apoAyo­
chKHil iM. reT&Maua CKopona,llChKoro; 3. noJITaBChKHH iM. reThMaHa Ca-
raif.llaqnoro; 4. qepuuriBChKHH iM. reThM3Ha 0oJiy6oTKa. KoMaHJlaHTaMa
371

KOMBHAaHT ralA811&qlt10ro Ko111a C.11o6iAC1tKoi YKpaiHll CllMOH net JllOltB 3j CBOiM WTa6oM.
JliBOPJ"'I &6M&B~HT& CB'AB'l'b 0.1e1cae~ep y ~OBJPleHo.

11011KiB 1. .llHBi3ii 6yJIH noJJKOBHHKH Ma€BCbKHK, MacaJJHTHHiB, HHl<oHiB


i nopoxiBCbKHH, - ni3HiWe BH3Ha 11Hi BiHCbKOBi ,llhrqi.
Y JIHCTOna.ai 1917. p., KOJIH BJJaJlY B ne-rep6ypai 3aX-OilHJIH 6oJibme-
BHKH, a B KH€Bi BJla)la nepeiilllJia .llO yKpaiHU.iB, Kopnyc BHcryna€ JJ.O
o6opoHH KH€Ba nepe.zt 36oJJbllleBH36saHHBM II. rsap.zti.HCbKH:M KopnycoM.
HiH o6caJJ.lKY€ csoiMH tJaCTHHaMH 3a11iaHH1Ji JiiHii )f{MepuuKa-Ko3SITHH
i Wene-riBKO - Ko3JITHH - XpHCTHHiBKa - BanuBpKa, poaa6po10€ ewa-
JJOHH rsap.aiih.J.is Ta ai.llilpasJI.ff€ ix y MocKosw.auy.
Kopnyc CTae .aiiicuoro perynBpHOIO yKpaiHCbKOIO apMi€10, H: iuo paa
6inbwe nonoBHSIBCB. .zto6posoJJbU.BMH ii coTHSIMH BiJibttoro Koaau.Tsa. Tpe6a
6yJIO 3a BCSIKY U.iHy a6eperTH TaKy noealKHY Ha TOA qac Bi.H:CbKOBY
CHJJy, a11e Hi BJlaJJ.a, Hi caM uatr.aJJbHHK Kopnycy ue BHBBHJIH TOJJ.i
110Tpi6Hoi piwyqocru. Sitt noauueH 6ys nepeKH"YTH Miu.no w.e aopra-
11i3oeatta:H Kopnyc JJ.O KH€Ba, )le 6ys 6u BHKOHaB .lliJIO, .llO BKOfO 6ys
noKJIHKaHHH - o6opoHHTH :H pS11yaaTH YKpaiuy.
B citJHi 1918. p. Kopnyc po3JJ.po6JieHo Ha 11acTHHH Ta pocrawosatto
n 5iniii UepKBi, 6epJJ.Htfesi, · Xsacrosi H: BHHunu.i. To.ai KoMan.ztysannR
KopnycoM nepe6pas reu. f aHJJ.3IOK, BKoro spaa a reu. Ca<f>oHOBHM s JIIO-
TOMY 6011hweBHKH B KH€Bi poacTpiJIBJJH. 4epea TaKe poaKOJieHH~ CHJI
Kopnycy, cepe.zt MOpB attapxii, Mettwana 3 .llHB ua .zteHh iioro lfHcenb~
HiCTb Ta 60€3,llaTHiCTb. ni.ll. BDJIHBOM 3af.3JlbHOfO 6e3Jla.l1JUI Oa,ll3JJa JlHCU.i-
nniua i 3 Kiuu.eM cilfHB· B xopnyci nepese.zteuo .zteM06iJiiaau.i10. 8 JIIOTOMY
Kopnyc nepecras ylKe icuysaTH, a HeBeJIHlfKa H:oro 'lacrutta 3 noJJK.
HHKOHOBHM ua llOJii, BlKe nicJJB npHXO.llY HiMu.iB, BCTylIHJia .llO yKpaiu-
CbKOi apMii.

0. )'11paiBCH'RI Kopoyc. 4eprOBHM yKpaiuiaoBaHHM KopnycoM oyB


VI. pociA:cbKHH xopnyc, w.o CTOBB ua nia)l.-aaxi.ztHbOMY <l>poHTi. B HbOMY
372

CJlY)f<H.TIH M3H)f{e caMi yKpaiHU.i, mo 3aB,llHKH yKpaiHCbKHM BiHCbKOBHM


pa.naM y .llHBi3iHx Kopnycy, 6ym1 .ll06pe 3opratti3oBaHi Ha Hau.ioHaJih-
HOMY rpy1ITi. m.n npOBO.llOM MOJIO.llHX CTaPllIHH TpoxHMeHKa, Aspa-
MCHKa. CTHJIHneHKa, YJiaHiBChKOro H HHlll., siiicbKOBi pa.llH semt cepe.ll
BOSIU.TBa iHTeHCHBHY KYJibTYPHO-OCBiTHIO npau.JO, THMTO i 36eperJIH Ha
,uoBwHi't: 11ac Kopnyc Bi.ll pyiiHiBHH11oro snmrny 6oJihWeBHU.hKHX ari-
rarnpis, mo ix .niHJihHiCTb tta cppoHTi mopa3 6iJibllle nolllHpIOBaJiaCSI.
y BepeCHi 1917. p. Kopnyc DO.lllJI1eHO Ha yKpaiHCbKHH i pociHCbKHM;
VI. Kopnyc .llOTIOBHeHo MOCKaJIHMH, a 3 BH.lliJiemtx yKpaiHChKHX 1.fa-
CTHH U.bOro Kopnycy ccpopMoBaHo ,LI p y r H l't: C i 1.f o B H ii 3 a n o p o 3 h-
K u t1 Ko p n y c, y CKJia.ni .llBOX .llHBi3iH. KoMatt.naHTOM Kopnycy tta3Ha-
1.feHo ren. Ma H .n pH Ky, Hal.faJibHHKOM 6yJiaBH -- nnoJIK. E. Cy JI Ki B-
e b K 0 f O, KOMaH,llaHT3MH ,llHBi3tH - reHepaJiiB 0 C e U. b K 0 f 0 Ta CT 0-
Jl )I{ i o; iHcneKTopoM apTHJI€pii 6ys noJIK. A cp a Ha c ii B. KoMaH.llaH-
TaMH 12 noJIKiB Kopnycy cTaJIH 3.ne6iJihwa MOJIO.lli nopylfHHKH ii xo-
py)f{i, 60 BHlU.HX CTapunrn-yKpaiHU.iB B Kopnyci MaH)f{e He 6yJio.
)lJIH nepese.neHHH opraHi3au.ii KOpnyc MaJIH Ha cppOHTi 3MiHHTH Ta
rrepeBecn1 'Horo B OKOJIHU.i Jl.HTHlJeBa, aJie )I{ Ti€i 3MiHH BiH He JlO-
l!eKaBC.SI, 60 He 6yJio KHM iioro 3aMiHHTH. CTaHos1m.1.e tta cppoHTi 3 .II.HSI
Ha .neHb ri pwaJIO; pociHCbKa apMi.H, ~OBCiM 3,lleMopaJii30BaHa, CTOHJia
B.IKe nep e.n noBHHM po3BaJioM. Ta II. Kopnyc 3aJIHlllHBCH TaKH Ha no-
1

3HU.ii ii TYT opratti3ysasrn .naJii. EpaK .llOCBi.n11eHHX cTapwHH, cpopMy-


sattHH Ha !IJpoHTi, aHapxi-H ii .neM10paJI:iaau.i.S1 HaBKo.110, CKJia)J.aJIHC.SI Ha
Te, mo KOpnyc MaJIO 6ys )f{HTT£3,llaTHHH. A npOTe BiH ,llaJii TIOBHHB
.n6attJIHBO CBOJO c.11y)f{6y, Ko3aKH caMoBiJihHO qacTHH He KHJlaJIH. Kop-
rrycosi ,ll080)J.H.1IOCH me 3BO)J.HTH 6opOTb6y i3 360JibIUeBHlJeHHMH po-
CiHCbKHMH Bi.1I..ll.iJiaMH. BHcJiaHi JJ.O CTapoKOCTHHTHHOBa .nsa noJIKH KOp-
nycy, nporttaJIH :mi.nTiJib 60JibllleRHKi1B Ta 3yKpaiHi3yBaJIH KOMaHJly
11. apMii. 3 HHX Bi.nnpaBJISIJIH OKpeMi BHPH.Lt.H ,llO cyci.II.Hix MOCKOBCbKHX
Bi.ll.lliJiiB, .ne BOHH npasepTaJIH Jia,ll i He ..7J.OTiycKaJIH ,llO rpa6yHKY Ha-
ceJieHH.SI ii norpoMy cTapwHH.
CTiCJI.SI nepCMHpH Ha cppOHTi, II. KOpnyc MaB BHpywHTH ,llO oxo-
pOHH nisHillHO-cxi.llHhoro KOp.llOHY YKpaiHH. Ta qacTHHH Kopnycy He
JliHlllJIH .llO npH3Ha11eHHX MiCU.h, BOHH p03noponIH.1HC.SI B 60JibllleBHU.b-
KOMY Mopi, mo aaJIHBaJio TO.lli YKpaitty. ,lleHKi ocTaHKH 11acTHH Kop-
nycy BBiHlllJIH ni3HUne .llO HHllIHX HOBHX cpopMYBaHh, aJie KOpnyc HK
u.i.11icrh 3aruHys. II. Cil.IOBHH Kopnyc iCHysas He.llOBro, aJie BHKOHaB
yce, mo cepeJl TOJlillIHix o6crasHH 6_yJio MO)f{JIHBe. CTapllIHHH ii K0-
3aKH po6HJIH, mo MOfJIH, IU.06 JlOBWe 36eperTH iCH}'B3HHSI KOpnycy,
OD.Halle CTHXiHHa CH.11a 3aXOTIHJI3 HOfO y CBiH KpyTi>K: Ta 3aTOTIHJia y XBH-
,!ISIX 6e3Jia,ll.llSI i't: 60JibllleBHU.bKOfO noTony.

Muwi yMpaiui3oaani Bi.u;,zd.11H. YKpaiHCbKHH BiHCbKOBHH rettepaJibHHH


KoMiTeT, a ni3Hiwe H r'eHepaJihHHH CeKpeTapiHT BiHCbKOBHX CnpaB He
nepeseJIH HaBiTh pe€cTpau.ii yKpaiHCbKHx sin.niJiiB, roMy .llOKJia.II.HO l't: Te-
nep He MO)f{Ha 3HaTH npo BCi Ti lJaCTHHH pociHCbKOi apMii, ll.(0 ix 3YKP3-
iHi30BaHo. Ha octtosi ony6JiiKoBaHHX ll.Oci Bi.llOMocteii npo yKpaiHChKHH
BiHCbKOBHH pyx L1.a€MO KOpOTKHH nepe6ir yKpaiHi3au.ii ,lle.SIKHX Biii-
CbKOBHX 113CTHH:
B 136. nixoTHiii .llHBi3ii no11aBC11 yKpaiHCbKHH pyx ttacaMnepeJJ.
y 542. nixoTHOMy JleneJihCbKOMY noJIKY ii uocrynHeso nepeKHHYBCH
.n.o HHlllHX nOJIKiB .lI.HBi3ii. fypT CTapllIHH-yKpaiHU.iB noqHH3€ OCBi)J.OMHy.
373

BiMCbKOBi p,eMoHCTpau,ii e KMcei (Kono ,IJ,yMM) nicnR nporonoweHHR 111. YHieep3any l.l,eH-
Tpa.llbHOi PaAH.

npau.JO noMim yKpaiHCbKHMH BO.HKaMH. HaJia.llHY€TbC.H 3B.H30K Mim noJI-


KaM11 .llHBI3ll Ta apn1JI€pi€JO, )le 6yJio oaraTo yKpaittu.iB. YKpaittu.i TBo-
pHJIH TpeTHHY CKJia.lly .llHBi3ii TaK, w.o MOJKHa 6yJio 3opratti3yBaTH
)l06pui1: IlOJIK, aJie .llO CTBOpeHHH OKpeMoro yKpaiHCbKOfO DOJIKY He
.lliHlllJIO. y TpaBHi 1917. p., nicJI.H yKpaiHCbKOfO BiHChKOBOfO 3i3.llY
12. apMii s Pu3i, npau.si niurna w.e JKBasirne - ornosatto siiichKosy
pa.lly 3 nop. MyrnpeM Ha LIOJii. Ha 2. BiiichKOBOMY 3i3.lli s KH€Bi 6yn11
Te}f{ .lleJIEraTH 3 .zurni3ii Bi.ll 542. noJIKy. KoJI11 nol.fanacsi yKpaitti3au.isi
XXL Kopnycy, CTaprnHHH-yKpaiHU.i nepe.Hrnn11 .llO 33 . .llHBi3ii IJ.horo Kop~
nycy. BOHKH 3aJIHlllHJIHC.H 6e3 npoBO.lly, Ji .naJihrna yKpaitti3au.iH np11-
nHHHJiacsi.
Llyme CHJibHHH yKpaiHCbKHH pyx naHyBaB y 3. nixorni:H OKpeMiH
.llHBi3ii. Botta CKJia)laJiacsi 3 9., 10., 13. i 14. nixornoro noJIKy, 3 Be-
JIHKHM Bi.llCOTKOM yKpaiHU.iB. 9. DOJIK 110438 neplllHH opratti3aU.ilO; B HbOMY
octtosaHo nOJIKOBY pa.lly, a 3fO.llOM, 3a ii no1..1HHOM, noBcTa€ 11 .llHBi3iH:tta
pa)la. Llusi3i.H Bi.ll no11aTKY pesomou.ii 6yJia y 3BH3KY 3 UeHTpaJibHOIO
Pa.llOJO. Y seperni 1917. p. 11ornpH rnrn1..1i yKpaittu.is 3. .llHBi3ii ne-
pelirnJIH 6e3 .ll03BOJIY pociH:cbKOi siiichKOsoi BJI3.llH .llO XXL yKpa-
iHi3osaHoro Kopnycy.
Ha yKpaiHChKOMY BiHChKOBOMY 3i3.lli s PH3i rrocTaHOBJieH·o 3yKpa-
iHi3ysarn XXL pociiichKHH Kopnyc. 3 aeJIHKHMH TPY.llHOW.aMH noro.llH-
JIOC.H HapernTi Ha yKpaiHi3au.i10 11 KOMatt.llyBaHHH 12. apMii. LlorrosHeHHSI
.llO KOpnycy Ha)lCHJiaJIH 3 3anaCOBHX 1.faCTHH BHKJUOlfHO 3 yKpaiHU.iB,
Ta i B CKJia)l KOpnycy BBiHlllJIH yKpaiHCbKi Bi.ll.lliJIH 3 HHlllHX pociH:-
CbKHX KOpnyciB. nicm1 60JibllleBHIJ.bKOfO rrepeBOpOTJ, He BBa>K310llH
Ha 3aXG)lH yKpaiHCbKOi BiHChKOBOi pa.llH 12. apMii, 3Mil.lHHTH u.eii KOp-
nyc He s.uaJiocsi, i BiH He 3Mir u.iJIHH npo6HTHCH 3Ili.ll Purn Ha YKpa-
Itty. J111rne 175. 6aTypHHCbKHH nOJIK i3 Kopnycy nepeiirnos Ha YKpa-
iHy ii .ZJ.eSIKHH 11ac icHysas Ha 4epHHriBllJ.HHi.
YKpaiHChKHH pyx y 14. Kittttiit .llHBi3ii no11ascS1 cneprny B 14. yJiaH-
CbKOMY nonKy, .ZJ.e 6yJJo Hait6iJihWe yKpaiHuJe. KoMaH.ZJ.aHT noJJKy, noJIK.
374

CKypaTiB, Bi)lpa3y npHXHJlbHO UOCTaBHBCfl )J.0 yKpaiHi3au.ii, a COT. lliyJJbfa


3 HHllIHMH crapllIHHaMH-yKpaiHU.HMH noqas y nOJIKY OCBi.llOMHY npau.JO.
Cnepllly 3yKpaiHi3oBatto .nsa eCKa.llpOHH noJIKy, a ni3Hillle 3 yKpaittu.ia
l.liJioi .lJ.HBi3ii ccpopMOBaHO Ki H H H H n 0 JI K i M. U1 e B q e HK a. llo noJIKY
BBi HllIJIH COTHi, 3JIOWeHi 3 .nparyHiB, yJiaHiB i rycapiB 14. .llHBi3ii.
a ni3Hillle fl KiHHO'fllHKK 3 8. ii 17. Kiuuux .nusi3iH, B CHJii 800 llla6eJih.
Y ci11tti 1918. p. noJIK ni.ll npoBO.llOM noJIK. CKypaToBa BHPYllIHB ua
YKpaitty, Ta Ha BiJiiH Pyci 6oJihllleBHKH noJIK po3rpoMHJIH, noJioHeHHX
BHBe3JIH Ha Moc1<0BW.HHy, a noJIK. CKypaToBa B Pora11eBi po3cTpiJUIJIH.
4. CTpiJiel.lhKY 3aJii3HY .n.uBi3iro, w.o CTOSIJia Ha PYMYHCbKOMY cl>poHTi,
3yKpaitti3oBatto me B aeperni 1917. p., Botta 30BciM He ni)lnaJia niJ1.o
BnJIHB po3KJia)J.OBoi ariTal.lii Ta 36eperna Jia.n i .n.ucu.unJiiHy. KoJIH
MOCKaJiiB Bi)J.OCJiaHo .n.o HHllIHX 11aCTHH, .llHBi.3iSI CKJia)laJiaCH BHKJUQqHo
3 yKpaiHU.iB Ta CTOHJia Ha cppoHTi .n.o 6epe3HH 1918. p. KOJIH 3Ba>KHTH,
mo B TOMY 11aci BiHChKa Ha cppOHTi MaH>Ke He 6yJio, mo pociiiChKa
apMiH pooJieTiJiaCH lJ.Jie B rpy.D.Hi 1917. p., TO l.lff .lI.HBi.3iH 6yJia w.e .nifl-
CHOIO 60€so10 CHJIOIO. B 6epeaHi, JJ.HBi3iH 3 yKpaiHChKHMH Bi.n.3HaKaMH,
y CKJia.lli 110Tupwx noJIKiB, no TPH KypeHi KO>KHHH, 36epira1011u 11 .n.aJii
3pa3KOBHH Jia.ll, noaepttyJiaCH .n.o 0.n.ecu, )le CTOHJia .n.o BiHHH. B 0.n.eci
OOHa npo6yJia .n.o npuxo.ny HiMeU.hKO-aBCTpiHCbKHX BiHChK, aJie >K
yKpaiHChKa BJia.na, 3aMiCU.h 36epenu JJ.HBi3i10, Ka3aJia ii 3JJ.eMo6iJii3y-
Barn ...
B JIHCTona.lli 1917. p. yKpaiHU.i 1. nixoTHoro cpiHJIHH.ll.ChKoro noJIKY
3opratti3yBaJIHCH caMO'IHHHo B r a fl .ll a M a u. h Ku 11 Ky p i H h ni:Zt KO-
MaH.n.010 COT. flyCTOBiTa. no Kypelill npH€)J.HaJIHCH yKpaiHU.i H HHWHX
11acTHH cpiHJIHHJJ.CbKOi .n.uai3ii. B KypeHi 6y JIO 1600 mo.l{eit: nixoTu Ta!
KiHHHH ai.ll.ltiJI i3 400 wa6eJih. CTpo6HBa1011ucH Ha YKpaiHy 3 niBHi'lHoro
cppoHTY, raH.zlaMaKH aBeJIH PB.ll. 6oiB ia OOJihWeBHKaMH Ha EiJiopyci
i 3)J.06yJIH fo}feJih, )le 3HHW.HJIH 60JibWeBHU.hKY 4e-Ka. 3aTpaTHBWH
y CBOHOMY IlOXOJli .lly>Ke 6araTO JIIO)leH, COT. nycTOBiT npHBiB y ci"IHi
l918. p. He6araTbOX raA.n.aMaKiB JJ.O Kurna, HKi acTynHJIH .llO Eor.n.aHiB-
ChKOro IlOJIKy.
3 3. KiHHOi .lJ.HBi3ii BHJJ.iJIH.BCSI B >KOBTHi 1917. p. JKpaiHChKHH KlH-
HHH IlOJIK, "IOTHpHCOTeHHOr-0 CKJiaJly. nm1 opraHi3au.ii U,bOrO IlOJIKY
.llJ>Ke npHCJIY>KHBCSI Maii6yTHiH UOBCTaHCbKHH .lliSlll COT. Koaup-3ipKa.
ni.ll113C nepwoi 60JibWeBHJ..lbKOi iHBa3ii IlOJIK 30BCiM po36HTO B flaB-
JIOrpa.n.i Ha KaTepHHOCJiaBW.HHi, a cTapwuH nopoocTpiJ110aatto.
YKpaiHChKHH pyx He OMHHYB i AKa.n.eMii reHepaJibHOf-0 lllra6y
B 0eTep6yp3i, .lJ.e w.e 3 no11aTKOM pesoJIJOl.(ii, ni)l npoeo.noM CJ1yxa11a
AKMeMii coT. 5IKHMeHKa yTBopeHo YKpaiHChKY AKa.neMi11tty ~aJly. 3a-
KiH11nawu icnHTH, yKpaiHu.i-cTapwHHH eepTalOThCH Ha YKpaiHy. B11aci
nosopoTy 6araTO 3 HHX 60JibWeBHKH nop03CTpiJIJOB3JIH.
13 3anacosoro IlOJIKY 27. nixOTHOi .llHBi3ii ccpopMOBaHO yKpaiHChKHH
IlOJIK, a 3 Bi.ll.ll.iJI.i.B 101., 102. i 103 . .ll.HBi3iH BH,lliJieHO npu KO>KHiH 3 THX
.ll.HBi3i.H 110 0.llHOMY yKpaiHChKOMy y.napHoMy KypeHeBi.
Y aeperni 1917. p. 3yKpaiHi30BaHo B Ku€Bi .llBi Bi.HChKOBi WKOJIH
niXOTH, a npH iH>KHH€pHi.H i apTHJI€piHChKiH BiHCbKOBiH llIKOJii 30pra-
Hi30BaHO yKpaiHCbKi si.n..n.iJIH. I 3anacoai 11aCTHHH, mo CTOHJIH B Ku€ai -
rapMaTHHH JJ.HBi3iOH, iH>KHH€pHHH IlOJIK, TeJ1€rpa<f>i11Ha COTHH, KypiHh U.HK-
JiicTiB Ta 3anacOBHH CKOpocrpiJihHHH KypiHh - Te>K 3JKpaiHi30BaHO.
8 TOMY 11aci noacTaIOTh Te>K Jly)l(e llHCJieHHi caM-O'IHHH.i cpopMy-
sauuH, BiJJ.OKpeMHBWHCb Bi.ll pociHCbKHX, a He 3a IlJISIHOM yKpaitti3al(ii,
37&

nporoM>weHHR 111. YHiHp3a.llY 20• .HCTOnaAY 1917. p. B Kllaei Ha. Co<l>ilCb!C.lR TIAOUJ,i. Tio-
cepe,1,aei CTO.RTb M. rpymeBCbKHll c. TieTJ110pa..

HanpHKJJa,ll: TPH flOJIKH iM. llleBtieHKa B MOCKBi, nei-ep6ypai ii CHHHBU.i,


JI.Ba nOJJKH iM. noJiy6oTKa B KH€Bi i B Pocrosi, KypiHb iM. HaJIHBaiiKa
e CT. CTOenu.i, noJIK iM. HaJIHBaHKa a JlapHHui, pi3Hi ra'HJJ.aMaU.bKi
KypeHi Ta KypeHi »CMepTHHKiB«, noJIK. iM. loHTH B fyMaHi, 11-0JIKH iM.
Carati,ll.atIHoro e KH€Bi i )l{ffTOMHpi, noJIK iM. Ma.aenH a CapaToai,
3anopo3bKHH UOJJK y MoCKBi Ta 6araTO, 6araTO HHWHX.
0.D.Haqe eci Ti Bi.ll.lliJIH CKOp-0 3HHKJIH, ni,llJISlraJOtIH 3araJihHOMY po3-
KJl3.llOBi TaK C3MO, SIK i 3yKpaiu.i3oBaHi KopnycH H .llHBiaii. »Bci U:i
noJJKH«, onoei.11.a€ aiiichKOBHH .11.i.slq Toro 'lacy reH. 'B. HeTpia, - »W.O
yTeopHJJHCSI peooJ110u.iiiHo, a iM HeMa Hi HaaeH, u.i tIHCJia, 6yJIH riJlbKH
BHfl3.llKOBHM 3i6paHHjlM JIIO,ll.eH, SIKe p03KJia,llaJlOCSI HeraiiHO_, .llOTOpK-
HYBWHCSI yKpaiHCbKOi TepHropii, 60 ix racJJOM 6y110 - »Jl.OJJ.OMy«. TaK
p03KJJaBCSI yKpaiHCbKHH nOJJK 3 MocKBH, SIKHH iwoa »CJJaBHTH BH3BO·
JteHHSI YKpaiHH« Ta BHTpHMae JJHwe O.llHY napaJl.y; TaK 3HHK noJJK iM.
llleetieHKa, SIKHH 3i6paecS1 npoTH eoJJi 6oJthweeuKie 3 qacrHH aanacy
reap.llii B neTep6yp3i, HKOro Bi,llTaK nicJtaJlH 6oJlhWeBHKH ai 36p-0€10
Ha YKpaiHy a racJioM - apo6Hrn nopHJl.OK y 6yp>KyaattiH UeHTpaJJhHiii
PaJti. Bit1 3yMie JJHW »3po6HTH nopuoK« y CKJJa,llax Ha I1eqepcbKY Ta
B MOMeHT roCTpoi 6opoTb6H 3a Kuie 1917-18 poKiB, TpHMalOtIH »HeBTpa-
JJiTeT« - 3HHK, He 33JlHWHBWH B icTopii HaBiTb ,llaTH, KOJIH iioro He
CT3Jl0«.
PociiichKa apMiSI aoeciM TaKH B>Ke po3BaJJHJiacS1 i yKpaiHCbKi qa-
CTHHH, w.o 3 Hei BHHWJIH, noKa3aJIHCSI .llO 6oCBHX 3aBJJ.aHb 30BciM He-
npH.ll3rHHMH. YKpaiHCbKHH ypHJJ. He cnpoMircSI 30prauiay2aTH Hoey yKpa-
iHChKY apMilO ii y piwyqy X&HJIHHy, KOJlH HacyaaJJacSI Ha YKpaiHy
OOJI.bWeBHU.bKa HaBaJia, H-e M3B Ha KOMY cnepTHCSI. noHaJJ.CHJIY 6y110
>KMiHlli i.zteHHHX o6opoHU.iB, 3JlO>KeHHX 3i caMHX y>Ke Jl06pOBOJihU.iB,
cnHHHTH MOCKOBCbK0-60JI bWeBHUbKHH 3aJIHB.
378

6. 0 B () p 0 6 Hi c "n H y K p ai H c b K 0 i H a p 0 AH b 0 i
Pecny6nuKn
36poiiHi CHJIH YKpaiHH 3 noqanoM Biiian 3 Moc1wnw.11K010·
B 4aci si.n. 6epe3H51 1917. p. .ZI.O ci4HR 1918. p., ce6TO .llO npo-
roJiowettHR )lep>KaBHoi caMocTiHHOCTH YKpaiHH. noscrn.110 6yJio .ny>Ke
6araTO yKpaiHCbKHX BiHCbKOBHX cpopMauiii, 4H Yepe3 yKpaitti3aui10, a6o
4epe3 caMOBiJihHe Bi.llOKp·eMJIIOBal;iHR Bi.ll pociHChKHX 43CTHH. 0.llHa4e
B>Ke BOCeHH Ta B3HMi 1917.-18. p. Matt>Ke BCi ui yKpaiHCbKi Bi)l.lliJIH,
3axonJieHi 3araJibHOIO .lleMopaJii3aUi€IO, p03XO.llSlTbC51 .llO.llOMy, a6o, po3-
ariTOBaHi. 60JibWeBHKaMH, nepeXO.llHTb Ha ix 6iK, B HaHKpaw.oMy BH-
Jia).lKY - He BHXO.ll51Tb no3a MC>Ki T. 3B. HeBTpaJibHOCTH.
B JIHCTOna,lli 1917. p. TO.lliWHiii yKpaittcbKHH KoMaH.llaHT KHiBChKoi
BO€HHOi OKpyrn nOJIK. BiKTOp nasJieHKO 3p.0611B cnpo6y 3anpoBa.llHTH
B yKpaiHCbKHX nOJIKax, w.o n0Bepttym1CH 3 cppoHTY H CTOHJIH TO.lli
B KHEBi .llHCU.HnJiitty Ta 3HHLUHTH BHJIHB pi3HHX pa.ll i KOMiTeTiB. Bitt
:-rnBiB rapHHH 0.llHOCTpiii, w.06 60,llaH TaKHM po6oM npHTSffHYTH .llO
c.TTy>K6H B yKpaittChKOMY BiHChKy. BiH MaB .llYMKY Ha.llaTH UHM noJIKaM
ynpHBiJI€HOBaHe CT3HOBHW.e. THMTO ccpopMyBaB 21.Bi c e p )l IO u b Ki JI. H-
B i 3 ii, Ha 3pa30K ,llaBHiX pociHCbKHX rsap.71.iHCbKHX 4a°CTHH. y 1. .llH-
Bi3ii 6yJIH nOJIKH: iMeHH XMeJibflHUbKOro, rlo.TJy6oTKa, )lopoweHKa H no-
ryHa. KoMaH.llaHTOM 1. .llHBi3ii Ha3HaI.JeHo nno.rIK. KanKaHa, 2. -- reH.
rpeKOBa. PiBHO'-laCHo no4aJiaC51 opraHi3aUiH rapMaTHOi 6pHra.nH iM. fpy-
weBCbKOfO Ta noJIKiB KiHHoro ii iH>KHH€pHoro.
B ci'-IHi 1918. p., KOJIH 6oJibWeBHKH 3arpo>Ky0aJIH B>Ke CTOJIHU.i
yKpaiHChKOi .nep>KaBH, YKpaiHChKHii YpH.n 6ys Matt>Ke 6e36opoHHHH.
noJJKH, lll.0 MaJJH Ha3BH }'KpaiHChKHX fCTb~aHiB i .lli514iB, WBH.llKO fl0-
p03KJJ3JJHCH, 33JJHWHJI3CH B HHX TiJibl<H MaJia 43CTHHa JliHCHO Hau.io-
HaJibHO cBi.llOMHX B051KiB. I B ueCt KpHTHI.JHHH 4ac YKpaiHCbKa Uettr-
paJihHa P3.lla noI.JaJia wyKarn ni1npuMy B .ll06poBOJihllHX cpopMauiHx,
MiPKYIO'-IH, mo .ll06poBOJibU.i, 51Ki ni.nyTb y pHJHI 3 llHCTO i.neHHHX MO-
THBiB, 6y.llyTh Kpaw.010 06opoH010 YKpaiHCbKOro Ypsi.lly, Hi>K nOJIKH,
ccf>OpMOBaHi 3 caJI.naTiB KOJIHWHbOi pocittChKOi apMii'.
Ha 33KJIHK .llO o6opoHH 6aTh1<iBW.HHH, noqaJIH 3roJiowysaTHCH .ll0-
6poBOJJbLli Ta 3anoBHSITH p51.ZJ.H HauioHaJibHoro siHchKa. 6araTo 3 HHX
3rHHYJIO B HepiBHiii 6opOTb6i, pHTYI04H TOH BOfOHb inei y1<paiHChKOi
.lle'p>KaBHOCTH, 51KHH y>Ke noracas. To.ni noscTaJio HaWBH.ZJ.KY ccpopMo-
BaHi TaKi OXOTHHlli Bi.ll.lliJIH, w.o niWJIH B 6iti j3 60JibWeB11KaMH:
r a ii .ll a Mau h K H Ji K i w C .11 o 6 i a ch Ko i Y K pa i H H, cTBopeHHH
c. nernlOpOIO, mo H 6yB ttoro OT3M3HOM. CoT. 0. YJI.OBH4eHKO, ni3'-
HiWHH y1<paiHCbKHH reHepaJI, BHKOHyBaB o6oB513Kl1 H31l3JlbHHKa 6yJiaBH
KOWa. Kirn CKJia,llaBCH 3 KypeHH q 0 p H H x i 1<ypeH5I q e p B 0 H H x raH-
,llaMaKiB. B KypeHi qopHHX 6y.m nepeBa>KHO IOHaKH BiHChI<OBHX wKiJI,
roJ1ostto 2. BiiichKOBOi lliKoJIH, a Kypitth qepsottHx CKJia.llaBCH 3.lle-
6iJihwa 3 .ll06posoJihUiB - KOJIHWHix crnpw1rn. Kim MaB y CBOHOMY
crntti: 300 Jl06ipttHx 6o€BHKiB, CHJibHO 3.llHCU.HITJiittosaHHX. KpiM .llBOX
rriXOTHHX 1<ypettiB, 6yJia me B KOWi KiHHa OTaMaHCbKa COTH~ Ta rapMaT-
HiH .llHBi3iOH Ha llOJii 3j COT. CMOBChKHM i 6aTepiHHHMH CTapWHHaMH:
COT. XH>KHM (Ba:>KKO patteHHM B KH€Bi), coT . .IlomettKOM, Cas.lieHKOM
i MaKapiBHM Ta rropytIHHKaMH: 0.n.HHU.eM, KyrrpiHYyKoM i B1tCOUhKHM.
Crnpwut1aMH B Kami 6yJIH COTHHKH: BHHorpa.n.is. 80JI-0x, JI51weBH1l, Ula-
377
0AMH 3 KiHHMX BiAAiJliB
Bi.11bHoro Ko3a~Tea.

nosaJI i llinHJIHHChKHH. OcrnttttiH np1rniB JlO KOllla ocTaHKH noJIKY iM.


HaJIHea:HKa.
n 0 Mi q H H H Ky pi H b c
Ty .ll e HT i B c
i 4 0 B" x c
T pi .'I h l~ i 8, mo
ccpopMyeasc.H 3i CTY )leHTie yKpaiHChKoro ttapO/lHbOro yttiseprnTeTy, ytti-
BepCHTeTy CB. BoJIO.llHMHpa, y1..1uie KnpHJio-MeTO.lliiBChKoi riMHa3ii .H HH-
lllHX riMHa3iH, ri.apoTeXHillHOi Ta BiHCbKOBOi JiiKapCbKOi lllKOJIH. n_pH
Bi.llXO.lli ua cf>pOHT KypiHb MaB y CBOHOMY CKJiaJli JlO 250 CTpiJihUiB, Jly>Ke
CJia6o BHlllKOJieHHX. KypiHb po3rpOMHJIH rCTb-llHCTO MOCKOBCbKi 60Jib-
llleBHKH B 6oK> ni).l KpyrnMH, )le 3rHHYB i Aoro KOMaH.laHT COT. 0MeJib-
1..1euKo.
fa JI HU b K H H Ky pi H b Ci ll 0 B H X ( T pi JI b 1l i 8, y CHJii .SlKHX 500
6arueTiB, 3 TpbOMa niXOTHHMH COTJHIMH H O}lHOIO CKOIJOCTpiJibHOIO, ni)l
KOMaH.llOIO noJIK. Eeretta KottoeaJibU.Sl.
Kypetti BiJibHOro Ko3aUTBa, mo ix 3opratti3ysas i3 KH-
iBCbKHX yKpaiuchKHX po6iTHHKiB itt>K. M. KoseHKO. B KHiBCbKHX 60S1x
Y3HJIO y4acTh 16 KHiBChKHX Kypettis BiJihH·oro K03auTBa: KypiHb 3a-
BO.llY rp~Tepa, KypiHh .llBipU.H KHiB I., KypeHi - )leMiiBCbKHH, 6aJ.1KiB-
CbKHH, ne1..1epcbKHH, apcettaJihHH.H, Kypitth D.BipuH KHiB II., TPH Kypetti
nO,ll0.71bChKi, JI.Ba lllYJISIBChKi, ){Ba JIYKiHHiBCbKi i D.Ba CBHTOlllHHCbKi.
Bci BOHH 6y.1111 MaJIO-llHCeJihHi, HaJii1..1ysaJIH pa3oM HKHX 400 6oEBHKiB.
3 KittueM ci1..1HS1 1918. p., B>Ke s po3rapi BYJIH4HHX 6ois, npH6ys
)10 KH€Ba BClf.71i HKHX 300 JIIO)leH n 0 JI K i M. K 0 ill 0 B 0 r 0 K. r0 p .ll i-
€ HK a. BiJl.lliJI u~ii 3opraHi3yBaB i3 yKpaiHUiB TypKecrattcbKOi JlHBi3ii
HOJIKOBHHK, a ni3HilllHH rettepaJI BceBOJIO.ll neTpiB. noJIK i3 BeJIJ.-IKHMH
inpaTaMH 11po6HBCS1 3 3aXi.llHhOro cppottTy, 1..1epe3 5iJiopych .llO KH€Ba.
noJIK UeH 3f01J.OM CTaB neplllOIO perym1pHOIO KiHHOIO llaCTHHOIO yKpa-
iHCbKOi apMii.
YKpainchKHH YpHJl Mir noKJia.llaTHC.H me Ha TaKi sittcbKOBi Bi.llJli.1111,
mo CTOHJIH B KHEBi: 0 K p e M H i1 4 op u o Mop c b K H ii Ky pi H b, ae
6yJIO SIKHX 150 MOpUiB, LU.0 MaH>Ke BCi 3arntty.nH B KHiBChKHX 60SIX, JlBi
B i H c b K 0 B i lll K 0 JI H, LU.O HaJI.i1..1yeaJIH SIKHX 500 IOHaKiB, 3 a JI i 3 H H-
q H ii Ky pi H h, i3 po6iTHHKl:B 33JI13HH11HX MaiicrepeHb i 3aJii3HH4HX
YPH.llOBU.iB, tte 6iJihlll, tti>K 200 .ll06posoJihUiB. ABT on a H u. H pH H i1 .ll H-
B i 3 i 0 H, 3 Il.SlTbMa 6o€BHMH aeTaMH, ni.ll npOBO.llOM nOJIK. )liCTeJISI, Ta
rap Ma TH i H .ll H Bi 3 i 0 H .llB06aTepiHHOfO CKJla.lly, ccpopMOBaHHH no.nK.
AJIM a30BHM,
378

KpiM Ha3BaHHX l.faCTHH, 6yJrn w.e tteseJIHlfKi BiJlJI.i:JIH, ocTattKH non-


KiB iM. XMeJibHHU.bKOfO, lloporneHKa, 5oryHa, nony6oTKa, Pecny6nH-
KaHCbKOro ii HHlll. Bci u.i BiJI.JI.iJIH, KOJIH He paxysarn JI.pi6HHX 3arottiB,
nopo3KHJI.attux no u.iniH YKpaitti ii Ha nolfaTKY si.HttH 3 6onhrneBHKaMH
nop<136usattux i nop03nopomysaHHX, B3HJIH yqacTh, npH JI.y)Ke se-
JIHKHX yTpaTax, y 6oS1x 3 MOCKOBChKHMH ttai3JI.HHKaMH, no-repoiichKH
BHJI.ep)l{yJClfH neprnHH BOpO)l{HH H3THCK.

Bbbae Kooal(TBO. Opraabani•· 3 nolfaTKoM pesomou.ii 1917. poKy


3IlOMi)I{ HHllIHX ttapoJI.HiX Bi.lllliJiiB cepeJI. yKpaiHCbKOro ttapoJI.y BH6H-
Ba€TbCSI w.e OJI.HH TBOplfHH BHSIB CTHXiHHOro ttau.iottaJihHOro Bill,pOJI.)KeHHH
B cpopMi CBO€piJI.HbOi peBOJIIOU.iHHOi ttapOJI.HbO-BiHCbKOBOi opraHi3au.ii.
PeeoJIIOU.iHHi no)l.ii noTpSICJIH ocHoBaMH JlOTenepirntt1:>oro )l{HTT.H Ha
YKpaitti. KyJihTYf>He ii eKottoMilfHe )l{HTTH KpaiHH c~opo ni.ll.yna)l.ano.
AJlMitticrpau.iH, cyJliBHHU.TBO, Miniu.iH, po3XHTatti pesomou.iE10, B)l{e ffe
cf>yttKU.iottysaJtH SIK-cJiiJl. Hacysasc.H KOllIMa_p 6e3Jia.llllH i yKpaittChKe
ceJISIHCTBO caMe TBOpHTb co6i 3aco6H OXOptOHH Jia)ly ff o6opOHH peso-
JIIOU.iHHHX 3)l06YTKiB. noscrae ttapoJI.HH opratti3au.iH, w.o BBiHllIJia .llO
icropii yKpaiHCbKHX BH3BOJibHHX 3MaraHb ni)l Ha3BOIO BiJlbHO-K03aUb-
KOfO pyxy. Ueii pyx 3axonn10E ttaH6iJihlll po3BHtteHHH, peson10u.iiittHH
i ttau.iottaJihHO-CBiJloMHJi eneMeHT cena, w.o rnyKae nopwryttKy B npa-
3a6YTHX TpaJlHU.i.Hx K03alflfHHH. YKpaittchKe ceJIHHCTBO caMe opratti3y-
€ThCH, caMe 036po10eThCS1 ii CTaE tta cTopo)l{i 3Jlo6yTOi Ha1.1iottaJihHOi
BOJii.
Bi.1thHO-K03aU.hKHH pyx noqasc.H cnepllly B 3BetturopoJlChKOMY no-
BiTi Ha KHiBW.Htti, 3a nolfHH.OM ceJIHHHHa ce.11a fycaKoea CM o KT i H,
SIKOMy JlOilOMaraJIH KOB'I)'HeHKO H nuw.aneHKO i3 3seHHrOpo.ll,KH, o6HJI.Ba
3 BHW.OIO OCBiTOIO. B)l{e y KBiTHi 1917. p. KO)l{Ha BOJIOCTb 3BeHHropOJ(-
CbKOro noeiTy Mana 30pratti3osaHHH rypT BiJihHoro Ko3aU.TBa. Y no-
JIOBHHi KBiTHSI Bi)l6yee11 y 3BeHHPOpo.lll.ti nosiTOBHH 3i3Jl npeJI.CTaBHH-
KiB ryPTiB BinhHoro Ko3aU.TBa, 3 MeTOIO HaJI.aTH siJihHO-K03a110My py-
xoei opraHi3oBatti pSIMKH. Ha TOMY 3i3Jli 3ananu TaKi nocTaHOBH:
1. BiJihHe Ko3aU.TBO opraHi3YEThC.H JI.JIH o6opottu BOJihHOCTe.H yKpa-
ittch~oro uapoJly Ta oxopottH na~.
2. BiJihHe Ko3aIJ.TBO € TepHTOpiHJihHOIO si.HchKOBOIO opratti3ai..r.ie10,
)lO SIKOi MalOTb npaso scrynaTH rpoMa)lSIHH noaiTy, He MOJIOJI.llli SIK
18 poKiB.
3. He MO)l{Ha npH.HMaTH JI.O opratti3au.ii JIIOJI.eii, eopo)l{HX y1<paittChKiH
cnpasi, a TaKO)I{ Kapattux cy JI.OM 3a Kaptti npocrynKH.
4. BciMa cnpasaMH opratti3au.ii 3aeiJI.y10Th paJI.H K03aIJ.bKoi cTap-
llIHHH.
5. Ha KOMaHJI.Hi nocaJI.H cTaprnuHa BH6upatta. BH6patta cTapwHHa
npH3Ha11y€ co6i OOMi'-IHHKiB.
KornoBHM oTaMaHOM 3BeHuropoJI.CbKoro KOllla Binhttoro Ko3aU.TBa
o6patto ceJUIHHtta MiCTelfKa KanhHH6onoTa - C. fpH3Jia, B BOJIOCTSIX
KypiHHHMH oTaMattaMH nosH6HpaHo: rycaKiBChKoi - CMOKTi.H, KaJih-
HHOOJIOTCbKOi - fpH3JIO, JIHCSIHCbKOi - CopoKa, TapaciBCbKOi (Kepe-
JiiBChKoi) - WeslfeHKO ii KHH)l{aHCbKOi - lllanosan. Kornosuii i KY-
pittttt OTaMaHH MaJIH npH co6i llITa6H, HaKJia}laJIH DO.llaTOK Ha opratti3a-
u.i10 ii JI.6anu npo Te, w.06 3JI.o6yTH 36po10.
l3 3BeHHropOJI.CbKOro DOBiTy BiJibHO-K03aIJ.bKHH pyx nepeKH.l{a€TbCSI
Ha cyciJI.Hi nosirn KuiBW.HHH, a 3fOJlOM nepettoCHTbCSI Ha Hu3, Jlieo-
379

C.TH 1. nony Clwa11 C.pln1.qi1 (ni~ 1tO'Nae,1t,oJO 00'1'. 1>11.11-0ro) y KM&ai a 6epe3Hi 1918.p.

GepellOIUI A aa BonHHh i CTa€ saranbuoyKpaiHCbKHM. Y cepnui 1917. p.,


ltpiM 3&eHHr0pOJlllUIRH, B.>lle (fyJIH Jl06pe HaJJaJJ.HaHi BiJJbHO-K033UbKi
optatlisatrii 8 nosiTax: 6epJJ.H'liBCbKOM}', ryMaHCbKOMy, KHiBCbKOMy, Ka-
HiBChKoMy, 11epKaCbKOMy, ocrepCbKOMy, Hi>KeHCbKOMY Ta 6opaueHCbKOM)'.
TiiAcraeoio opraHiaau.ii 6yJJa co Tu H, J..U.() na6HpaJJacH 3 rpoMaJU11-1
OllHOfO ceJJa, ()ea oana11euoi KiJJbKOCTH qJleHiB. oyJJH COTHi 3 35-700
JJJOJJ.eA. Conti 0.llHi€i BOJJOCTH, w.o MaJJa KiJlbK.a ciJI, TBOpHJIH Ky p i H b,
KypeHi - n 0 JI K, a UOJIKH l.{iJJ-Oi o~pyra o6€JJ.HyBaJIHCSI B K i w.
4JJenaMll Bin-hHoro Ko3al.{TBa MorJJH 6yTH TiJJbKH .n.o6poeOJibU.i B eiui
Bill 18 poKiB, Ta 6yaaJJH HHMH H JIIOJJ.H CTapwi, a
TO H CHBOBOJIOci
JJ.iJlH. BcH crapwHHa 6yna BH6opua. CoTeHHa CTapwuua cKna.n.aJiacH
3 nRTbOX 11J1euie: coTHHKa, nncapH, CKap6uuKa, xopy>Koro .H 6i6ni-0Te-
Kapsi. CoTHH Mana caiA npanop ua y .n.ep>KyaaJia KaHl.{eJJsipiio ii 6i6nio-
TeKy. Kypiuuy crapwHuy, w.o CKJJa.n.aJiacH, HK i coTeuua, 3 nHTbOX
'IJieHiB, BR61fpanu COTHi BOJIOCTH, IlOJJKOBY - Kypeui noeiTy, a KO-
lil.IOBY - noJIKH oKpyrn. Ha.H6JIH>K11a MeTa BiJJbHoro Ko3al.{TBa qyJJa -
BHKOHyBaTH CJiy>K6y rpoMaJJ.SIHCbKOi MiJiil.{ii - 36epiraTH Jl3Jl ta o6o-
6aTbKi'BW.HHY ii ii ypRJl.
reuepaJibHHH CeKpeTapiRT YKpaiHH 6atJHB y BiJibHOMY K-03aUTBi
33Ci6 oxopoHH na.n.y i CilOKOIO Ta CTaBHBCH .n.o HbOf'O 3 BeJIHKOIO yea-
fOIO. Biu 3aTeep.n.as CTaTyT BiJibttoro Ko3aUTBa, w.o BH3Ha11yeaa iioMy
TaKi 338.ZJ.aHHSI: »<f>i3H'IHHH Ta .n.yxoBHH p03BHTOK 'IJieHiB, ni.lJ.Jlep>KyeaHHH
CilOKOIO y KpalO, 00p<:>Tb6a 3 .n.e3epTHpCTBOM ni)l'IaC BiHHH Ta oxopoua
cnoKOIO, >KHTTH :H Maiiua rpoMa.ll.SIH«. KpiM Toro, BiJibHe K03aUTBO MaJio
33KJI3JJ.3TH 03Up-O€Hi nixOTHi H KiHHi Bi.lJ.JliJIH Ta no>Ke>KHi CTOpO>Ki.
B ci1rni 1918., p. cnpaeH Binbuoro Ko3aU.TBa nepeiilllJIH ei.u ce-
KpeTapisrry BHYTPiwuix JJ..O ceKpeTapis1Ty eiiichKOBHX cnpae. BiJihtte Ko-
3aUTBO BH3HaH-O 33 'lHCTO BiHCbKOBY opraui3aUilO, JJ.JISI KO>KHOfO noeiTy
380

npH3Ha1Ietto BiJihHO-K03aUhKi Ka.llpH - O.llHY nixoTHY ii O.llHY KiHHY


COTHIO, }le MaJIH 6yn1 nepeWKO.HIOBaHi Bi.ilbHO-K03aUbKi opratti3auii no-
BiTy. 8iJihHO-K03aUbKi KaJlpH O.llep:>KaJIH Ha3ey Pe€ c T po Be Bi JI b He
K 0 3 au TB 0 i BOHH nepexomrnH Ha .llep:>KaBHHii KOllIT. 3aB)laHHH ix,
KpiM 3a3Ha1IeHHX yropi, 6yJio 11.1.e - 6epenH JiaLt. Ta 6oporncH 3 anap-
xiEIO.
3 a r a JI h H H i1 3 i 3 .ll Bi JI b Hor o Ko 3 a u Ts a. BiJibHO-K03aL\bKa op-
ratti3aUiSI B cepntti-Beperni 1917. p . .;liiiw.TJa B)f{~ ..:lO TaKOro po3poc ry, 11.1.0
BHpHHyJ1a noTpe6a 3ocepeJlHTH cnpaBH Bi.Tihttoro Ko3aUTBa e O.llHOMY
HJHBHIJ..l.OM.Y npOBO).li. 3 Ti€IO MeTOIO BiJl6yBCH 16-20 :>KOBTHSI 1917. p.
B 411.rnpHtti B c e y K pa i H c b K H ii 3 i 3 .ll Bi JI b Hor o Ko 3 au TB a. Ha
HbOMY 6yJio 200 npe,llCTaBHHKiB, IJ..l.O 3acTynaJIH 60 THC.Hl! 30pf'atti30-
BJHHX BiJihHHX K033KiB KttiBUJ)IHH, LJepttttriBIJ..l.HHH, noJITaBUJ.HHH, Ka-
TepHHOCJiaBIJ..l.HHH, XepcOHIJ..l.HHH Ta Ky6atti. BiJihHO-K03aUhKHii Kim Xep-
COHIJ..l.HHH B)f{e TO.ll.i HaJiilfyBaB sjciM THCHlf BOSIKiB.
Ha UhOMY 3i3.lli ei16patto re Hep a JI h Hy Pa .ll y BiJihttoro Ko3au-
TBa 3 12 lf.JieHiB, i opraHi3aUiHHHM ocepe.llKOM BH3Hal.feHO oi.Jiy UepKBy.
4.nettaMH rettepaJibHOi Pa.llH CT3JIH: TO.llillrni11 H3113.JlbHHK I. YKpa-
iHCbKOro Kopnycy - naeJIO CKopona)lCbKHH, OTaMaH ycboro Bi.Jib-
HOro K033UTB3, Ko1-1y6eii - f'eHepaJihHHH rmcap, noJITaBeUb-OCTpSIHHU.H
- HaKa3HHH OTaMaH, TottKOBH.ll - rettep. o6o3HHH, M. .neeHUbKHH --
reuep. cy .ll.llSI, Jlyuemw, fpH3JIO i Wanoea.11 - rettep. xopy)f{i; Wo-
MOBChKHH, lllettJlpHK i KimauchKHH - rettep. ocaeym1.
3i3.ll 3Bepttyern .llO y1<paiHCbKHX rpoMa.llHH i3 Bi.ll03BOIO, B S1Kii1
3Hcoeysatto uiJii ii 3aB.ll3HHH opratti3auii i 3aKJIHKyeatto np11cTyna111
.llO opratti3auii.
3 KiHUeM )f{QBTHSI 1917. p. noqaJIH Bi.ll6yBaTHC.H B KQ)f{HiH 0Kpy3i
BH60pH KOllIOBOi CTapwHHH, TIOHBHBC.H Bi.ilbHO-K033UbKHH IJ..l.O,lleHHHH qa-
COilHC »BiJihHHH Ko3aK« ni.ll pe.ll3KUi€IO Mo.lleCTa JleBHlJ.bKOro. B oiJiiH
UepKei ornosatto iHCTpyKTopcbKY BiJihHO-K03aUhKY BiHChKOBY llIKOJiy.
)le MaJIH BHXOByBaTH CTapWHH i ni.llCTapWHH .llJIH BiJibHO-K033UbKOi
apMii.
BiJl1tne Ko3aQTBO a 6opor1a6i .J MOCli'.OICLMHMH 60J11tweBHMaMH. 83HMi
1917.-18. p. BiJihHe Ko3aUTBO nollHHaE y csoix noeirnx 6opo1b6y
3 60JJhllleBHK3MH, CTaBJI.HIOl.fH "iM CKpi3b 36pOHHHH onip. y BiJibHO-K0-
3aUbKHX paiioHax He noracano Hauio11a.JibHe )f{HTTSI HaBiTb i B l.faci
MOCKoBcbKOi oKynauii. I KO.JIM B>Ke 6oJibllleBHKH 33HSIJIH 6y;m KHiB,
TO 3BeHHrOp0.ll11.1.HHa 33JIHWHJiaCSI He3)l06yTOIO TBep.llHHelO a>K .llO IlOBO-
p-01y yKpaiHCbKOi BJl3JlH.
n POTH 60JibllleBHKiB BHCT}'IlHJIO 20 THCH1I 036pO€HOro BiJibHOfO
Ko3aUTBa 3eett11ropo.ll1J..1.HHH ii cyci.llttix noaiTie. Hai1Kpa11.1.e 3opraHiao-
satti Ta 036po€Hi 6yJIH rycaKiBCbKHH, TapaciBCbKHH, K033UbKHH i KaJib-
HH60JIOTCbKHH Kypetti.
B TOMY lfaci npHi3.llHTh Ha 3settHropO.ll11.1.HHY ni3HillIHH yKpaiHChKHH
reHepaJI, caM p-O.llOM i3Bi.llTiJIS1, IOpKo T 10 T 10 H HK spa3 i3 KiJihKOMa
crnprn1rnaMH. BoHH npHBe3JIH 3i co6mo 3 KH€Ba Barott 36poi A aMyHi-
uii Ta B3SIJIHCSI 3anpoBa.ll>KYBaTH BiHCbKOBHH Jia,ll y BiJlbHO-K033UbKHX
opratti3auiS1x. IO. T10T10HHKa eH6paHo KOllIOBHM OTaMaHoM 3BeHHropo.ll-
ChKoro KOllla ii ni.ll Aoro npoao.ztoM 3sett1tropO.llKa cra€ opraHiaauiHHHM
eiHChKOBHM ocepe.llKOM o6€.llHaHoro Bi.JJhHOro Ko3al.lTBa KHiBU{HHH ii Xep-
CQHUl:HHH.
381

rapMaTHMH BiAAiJJ Ci~OBMX CTpi11bU,iB y KMeBi.

B .r110T0My 1g18. p. 3BeHHropOLI.CbKHH Kim II04lt11ac 11cpcso1lHTH


6orni orrepau.il. Cnepwy po336pmo€ rapMaTHi 4aCTHHH 11. MOCKOHCI>Korn
rsapJliHCbKOro Kopnycy Ta Bi)lfof pa€ )).Bi THC514i KOHcli Ci)lC.11 Bil.I.
6. i 7. LJ.paryttcbKOro no.rIKy. B paiioHi 3aJii3HH4o·i cTallil bip3y.ria po3-
rpoMJIIO€ fCTb-4HCTO, niCJIH lliJIO:lC'HHOrO 6010 T3 3 BeJlHKHMH BTpaTaMH,
qacTHHH 18. 360JibllleBH30B3H0°i pociHCbKOI apMii. B Hi4Hii1 aTau.i opa.1111
y11aCTb Ha:f1KpaLUi BiJ1hHO-K033U.bKi Kype11i 3semtropO;llll.HHli, LJcptGllllHIHI
Ta €JIHcaseTLUHHH, rrL'I. KOMaH,'lOIO Kypitt1111x 0TaMa11iB 6oHaapH, Bo~'I.H11orn
11 Ky.Jib11HU.bKOro, - 3 BJiaCHmo apTH.7I€pi€IO 11 KiHHOT010.
llo nmmpoTy yKpai11c1->Koro BittCbKa Bi.ribHC KOJaI.I.TBO CHJJL>IIO Tj)H-
Ma.rio Tep11Topi10, LUO cHra.ria Lh1inpa Ta 06xo11J11osana 3a.r1i~Hrn4i niHi"i:
3HaMeHKa--noMiwtta ~ Xp11cnrnisKa ---Katt is.
npo Bi.llbtte Ko3aU.TBO ITHC3B M. .HHW. TOJt.iWHiH rDJIODHHH KOM8H-
JlaHT MOCKOBCbKo-6oJihWeBHU.bKOi apMii B »l3sccTiHx B. Ll. I. K.« ocb 111.0:
»PesoJIIOU.i1'1Ha pociiicbKa apMiH npo~mrna YKpaitty, 3MiTa10411 Ha
csoiioMy WJIHxy sec, LUO Ma.r10 03HaKH 6yp}l{ya31-10-wosi11icTtttrnoro ccna-
paTH3My. Ha YKpaini 3ycTpittyJIH MH op11ritta.JibHY opra11i3a1.1,iIO 6ypmy-
a3HOi caMoo6opoHH. Oco6JIHBO )laBCH: B .3HaKH 3Betturopo.llCbKHi1 11oniT,
)le yKpaiHCbK.HH WOBiHiCTH1IHl-IH H3U.iOH3.lll3M 3/l06ynaB co6i (POPTC'IUO
B cpopMi T. 3B. »Bi.1Ihttoro Ko3au.rna«. UH opraui3au.in He Ti.11bl(H 11c
)lonycTH.lla 11awoi BJI3)lH B TIOBiT, a HaBnal\H, CaMa llCpC'HUl.Tl:l JlO Ha-
cryny i U..HM 3ailOJI.iHJla 1IHMa.r10 WKOJ].H H3WHM BiHCbl\JM. McHi .rJ.y)f(e
WKO)la, LUO MCHi He LlOBeJIOCSI 3pyfrnysant llC I'll i3.'I.0, IIOTOillHH B K3-
JIIO}l{3X KpOBH THX, w.o nocMi.rn niLJ.HHTH pyKy 11a 11cpB011y a pMiIO«.
ni)l H3THCKOM HiMU.iB YKpaiHCbKH?'l YpHll 33rI0pHJJ.HB }).CM06iJii3JUiIO
BiJibHOro K03au.rna. BiJihHO-K033UbKi si.irnim1 p03cpopMysa.rnrn, aJir ne-
peftwJIH B HeJIH3JlbHHH CT3H, 36eperJIH JI.y}l{e 6araTO 36poi i 6paJIH
SIK-H3H3KTHBHirny y11aCTb y TIOBCT3HHSIX npont rCTbM3HCbKOi BJ13)lH H IIi-
MeU.hKOi OKynau.ii. A B ni3HiWOMY qaci, B pp. 1919-23., JIIO)(H, BHXO-
eatti B opratti3auiSix BiJibHoro Kooau.T'Ba rnopSITb uosy CHJIY B 6o-
pOTh6i 33 He3aJieiKHiCTb - B <t>opMi BeJIHKOro ceJIHHCbKOro ITOBCTan11oro
pyxy.
382

no11arnK pery.11.RpHOi apMii. 3anop03bKHii Kopnyc. ,llHH 9. JIIOTOrO


1918. p., nicJIH .neCHTH,llHeBHHX 3aneKJIHX 6oiB yKpaiHCbKa apMiH 3aJIH-
ll1HJia Kuie, ni.n HanopoM nepesa>KHHX aopO)f<HX CHJI. Ypsui., ni.n oxo-
potto10 faJIHUbKOr.o KypieHH Ci11oaux CTpiJihUiB, no,naacS1 .no )f{uTo-
MHpa, a 1rnrni BiHCbKOBi Bi.n.niJIH p03TarnyBaJIHCH B paHOHi MiCTe4Ka
IrnaTiBKH. Y HeBeJIHKiii y TOMY 4aci yKpaiHCbKiH apMii, mo Ha11HcJI10BaJ1a
HKHX TPH THCSl4i BOHKiB, nepeTOMJieHHX 6e3ynHHHHMH 60HMH, nepe-
Be,lleH{) .noKJia.ntty peopratti3aui10. ApMiSI CKJia)laJiacH TO.lli 3 yrnKHX oKpe-
M11X siH.cbKOBHX O.llHHHUb Ta mrn6is 1.1acTHH, HKHX y>Ke He 6yJio. Bci
Bi.ll.II.iJIH 6yJIH .IJ.y)f{e MaJieHbKi CKJia.llOM, .lleSIKi HaJii11ysaJIH BCbOro no
KiJJhKa JIIO,ZJ.eii. TaK HanpHKJiaJl, 5oryttiBCbKHH noJJK MaB 8 K03aKiB,
IloJJy6oTKiBcbKHH - 5, HamrnaiiKiBCbKHH - 21, Caral1.na11Horo - 6,
5or.naHiBCbKHH - 120, JloporneHKiBCbKHH - 80.
Ha CKJIHKauiii Hapa.ni KOMaHJlaHTiB oKpeMHX 11acrutt nopirnetto sci
si11.D.iJIH 06€.ntta'TH B o.ntty 36iptty 11acrutty. Yrnopetta TaKHM IJHHOM HOBa
BiHCbKOBa cpopMaUiH .nicraJia Ha3BY 0 K p e M H H 3 an 0 p 0 3 b K H .H: 3 a-
r i H. KoMaH.llY 3aroHy o6HSIB reH. npicOBCbKHH, lll.0 IlO.lliJIHB iforo Ha
TPH Kypetti - .nsa n ixoTHi ii OJlHH KiHHHH.
3 Toro 11acy yKpaiHCbKe BiHCbK-0 Ha6upa€ B>Ke npHKMeT npaBHJibHOi
apMii.
I. K_ypeHeM KOMaH.nyBaB IlOJIKOBHHK, niaHirne reHepaJI 0. 3arpo.a.-
CbKHH. llo UbOfO KypeHH BBiHlllJIH ocraHKH 5or.n.aHiBCbKOro i ,Uopo-
rneHKiBCbKOr-0 IlOJIKy, 3aJii3HH'40rO KypeHH Ta BiJibHO-K03al{bKi .no6po-
BOJibUi 3 OKOJIHUb KH€Ba. Ha lJOJii II. KypeHH CTOHB nOJIK. n. DOJI0011aH,
lll.0 6yB i 3acrynHHKOM reH. npicOBCbKOr-0. Ha KypiHb TOH CKJiaJIHCR
OCTaHKH IlOJIKiB iM. noJiy6oTKa, Borytta, HaJIHBaH.Ka, Pecny6JIKKaHCb-
KOro, 10ttaKH siHchKOBHX rnKiJI i craprnHHCbKHH BiMiJI rett. Opi-
coschKOro.
noJIK. reH. 6yJiaBH B. nerpiB KOMaH.nyaaB III. KypeHeM iM. K~ rop-
.lli€HKa, .llO HKOfO BBiHWJia KiHHOTa f-Op.lli€HKiBCbKOrO IlOJII<y.
faii.naMaUbKHH: Kirn CJio6i.nchKoi YKpaiHH, .no .siKoro BBiHWJIH Te>K
BiJihHi K03aKH itt>K. KoseHKa, aanHWHBCH noKHlll.O 0Kpe.Mo10 'llaCTHHOIO.
3 apTHJI€pii, Te>K nop03KH)laHOi nepe.nTHM no pi3HHX 'llaCTHHax, ccf>op-
MOBaHo rapMaTHHH .llHBi3iOH, TPH 6aTepiHHoro CKJia.lly, ni.n. KOMaH)lOIO
DOJIK. AJIMa3oBa.
nicJIH nosopo-ry yKpaiHCbK-Oi BJia.llH JlO KH€Ba, Ha noq,aTKY 6e-
pe3HH 1918. p., 0KpeMHH 3anopo3bKHH 3ariH nepecpopMOBaHO .B·. 3 a-
n 0 p 0 3 b Ky Jl H Bi 3 i IO, lll.0 B ii CKJia,ni 6yJJH TPH ni.xOTHi no.nKH, no
o.nttoMy KiHHOMy, rapMaTHbOMY H: iH>KHH€pHOMY nonosi T~ a&T0na11..
uepHHH JlHBi3iOH. ,Uo JlHBiJii npHJlUleHO TOJli H faii)laMaJlbKlll ~-._.8{0
o.nep>Kaa Haaey 3. faii)laMaU.:bKoro nixOTHb-Oro nomcy. ,llOTenepimldlt en-
MaH Koma C. ne-rJ110pa aa;ruwus THM'llacoBo BiiichKO, a A()l"O llicue
aaHHB noJIK. B. CuKeBH'll.
He3a6apoM reH. OpicoacbKHH aaaie y ·JlHBi3ii .llHCU.HJIJii!!)' Ta BJ!IC.Qpi-
HHB yce Te, lll.0 aaJIHWHJIOCSI me 3 peBOJllOU.iAHHX 'llaciB. llHBiSi11, Dp&-
6yawH B KH€Bi Jl-0 DOJIOBHHH 6epe3HH, BHi3JlHTb, Jly>Ke ao6pe 30pra~
Hi.30BaHa, Ha <t>POHT. B TOMY qaci KOMaHJzyBaHHH .ll11Bi3i€IO no reti. npi-
C08CbKiM, mo OJlep>Kae HHwe npH3aa'lleHHB, o6HBB reH. HaTiiB.
3 KiHU.eM 6epeaa.s1 1918. p. JlHBisis, e 'llaci no6yry e XapKOBi, .AO-
nostteaa Jlo6po.eoJiblUIMH, HaKaaoM ei.HcbKoeoro MiHicTepcrea nowup~.
€TbCSI B K 0 p n y C, i.3 T3KHM CKJia.D.OM TIOJIKiB:
383

6ocei enpaBM 1. AHiaii CIUleHCynaHHMKie, opraHi30&aHMX y Ta6opax nonoHeHMx Y Hi-


Me't'IMHi· ro.ro(SR Ra. BOJIHBi B JllOTOMY 1918. p.

I. 3anop03bKHH iM. reTbM. n.


,llopoweHKa nixOTHHH IlOJlK
- KOMaH)l.aHT IlOJIK. 0. 3arpO.ll.CbKHH.
2. 3 a Il Op O 3 b K H H n i X 0 TH H H Il OJI K, - IlOJIK. n. DoJIOOlfaH.
3. 3 a n 0 p 0 3 b K H H i M. r e T b M. 5. x
'M e JI b H H u. b K 0 r o, n i -
x o TH H H: no JI K - noJIK. OJ1eKcaH.llep WanoaaJ1.
3. r a H Jl au. b K H H nix 0 TH H H n 0 JI K, - UOJIK. B CHKeBHlf.
a
I. 3 an op o 3 h Ka H: i M. Ko w o or o K. r op .a i €HK a no JI K Ki H-
11 H x r a H .ll. a Ma Ki B, - IlOJIK. reH. 6yJ1aBH Bc-eeOJIO.ll neTpiB.
I. 3 a n o p o 3 b K H H: i H >K e H € p H H H: n o 11 K, - DOJIK. Ko3hMa.
I. 3 an 0 p 03 b K H H rap Ma TH i H n 0 JI K, - IlOJIK. nap<f>eHiB.
I. 3 a n 0 p 0 3 b K H H a BT 0 - n a H u. e p H H H .ll H B i 3 i 0 H, - KOM3H,ll.
COT. OOJl.ll.HpiB.
3anop03bKHH KiHHO-ripCbKHH rapMaTHiH ,llHBi3ioH -
KOM3H.ll3HT IlOJIK. AJ1Ma3iB.
3 an o po 3 b Ka n o B i T p en JI a B H a e c Ka .ll p a, 3 5 JiiTaKaMH.
1., 2. i 3. 3anop03bKi nixoTHi IlOJIKH i 3. faH)l.3M3U.bKHH niXOTHHH IlOJIK
TBoPHJIH 1. .llHBi3i10 Ta MaJIH niattiwe BH.lliJIHTH i3 coouoro CKJia.ay
.11pyry .aae.iai10. KoMaH.llaHTOM 1. .llHBi3ii npH3Ha11etto noJIK. 5oJI60'IaHa,
lU.0 3aJIHWHBCH THMlfaCOBO H HaD.aJii KOM3H.ll3HTOM 2. noJl'Ky, a Ha'lfaJibHH-
KOM WTa6y .llHBi3ii - nnoJIK. ren)l.ettpauxa.
8>1<e 3a TaKHH KOp<>TKHH qac iettyeaHH.H K~pnyc crae nepwopH.llHOIO
Oo€BOIOC HJIOIO H MaB ycHKi )l.aHi, mo6 CTaTH CHJibHOIO OCHOBOIO yKpaiH-
CbKOi apMii.
COT. 5. MottKeBHlf, KOJIHWHiH cTaprnHHa 3anopo3hKOro Kopnycy,
TaK ODHCY€ OKpeMi lf3CTHHH Kopnycy: »OOr)J;rniBCbKHH DOJIK 6ye H"C(A-
CTaprnHM IlOJIKOM y KOpnyci, 6o 6ye c<f>opMOBaHHH J.Ue B KBiTHi 1917. p.
BiH 6ye HeBeJIHKHii CKJl'a)lOM, aJ1e .lly>Ke .ll06pe BHXOJlHB ia CBOix 6oiio-
BHX 33R}laHb, 6o MaB rapHHH .ll.06ip .llOCBi)l.QeHHX crapw~rn. TiJlbKH O)lHH
384

I.I.CH nO.TJK MaB i .O,ll.i B KOpnyci BJiaCHHH npanop, Ha KOTp-OMY WOBKOM BH-
WHTHM nopTpeT BeJIHKoro 13oP.naHa, a Ha .npyroMy 6ou.i MaJIHHoeoro no-
JIOTHH.UJ.a 30JIOTOM HanHc: »1-HH f eThMaHa Bor,ll.aHa XMeJibHHU.bKoro,
K03a4Hi't nOJIK«. Ueii npanop, .nap <t>poJJiBchKOro >KiH01-1oro MaHacrHpst.
6or.naHieu.i CBHTO 6eperJIH i1 3axosy10Tb H.oro no Cboro.nHiwHiH .neub.
»llopoweHKiBCbKHH HOJIK 6ys .llOCHTb .ni6paHOIO 4aCTHHOIO, aJie 3 no-
ny.TJHpHOCTH s Kopnyci He KOpHcTaB. Oco6JIHBO He JII06HB H.oro 5orJ.(a-
HiBChKHH no.rIK 3'a 11e, LUO B 3araJihHiH Hy-Mepau.ii nOJIKiB BiH HOCHB
nepwc 1-111cJio, w.o no npasy ttaJI.e.>KaJIOCH 13or.naHiBU.SIM, HK nioHEpaM
yKpaiHCbKOf\O BiHCbK3. AJie B 1.J.bOMY llopoweH.KiBU.i He 6yJIH BHHHi;
3 no1-1aTKy ypH.ll He noro,a.>Kysa(BCH MaTH y 5or,lJ,aHisu.ie oKpeMy 11acn1-
tty. r'eH. HaTiie ni3Hiwe a)f< sHi.a.i.JI11s ix s oKp·eMHH noJIK. AJie u.eii Ma-
JieHbKHM aHTar'OHi3M MO)f{Ha nOHCHHTH. THM cynepHHU.TBOM, HKe BH-
HBJIHJIH u.i .ll.Ba noJIKH B cBoiM 6oifosiii: .lliHJihHOCTH. Ho>KHH'H 3 HHX xoTiB
6yTH nepwHM. Ha11.11BJIHllHCb Ha u.e, u.i .nsa nOJI'KH, HK .llBOX 6paTiB, Jiy-
1.JHJia cniJibHa 6opiOTb6a, cniJibHi 3a1BµtaHH.S1, i BOHH 3a U.iJIHH 1tac ietty-
B3HHH 3anop·03bKOro Kopnycy He BHXO,llH.JIH 30 CKJ13.LlY O,lJ,HOi .llHBi3ii.
Ui noJIKH MaJIH O.LlHY MaTip, 60 o6HJlBa yTBopHJIHCH H. ccpopMy:samtrn
B Ku€Bi, Ta 6ym1 ttattcTapwHMH no)JKaMH B u.iJiiH yKpaiHCbKiii apMii. BoHn
6a4i1Jn1 if serny yKpaiHChKOi pesomou.ii H. JJ.o6y »KepeHl..llHHH«. BoHH na-
paJlyBaJIH Ha Cocpil1chKiii nJiow.i np11 oroJiowyeattHi ecix YuisepcaJiiB
UettTpaJibttoi Pa.ntt, i BOHH nepwi npoJIHJIH Kp<>B aa BH3BOJieHHH
Pi.llttoro Kpa10. CJiaserna o6opotta K11€Ba Bi.ll op.ll Mypasflosa s cit.mi
1918. p. ysiKOBi4HHTb DOr/.ll.aHiBI.J.~B i llopoweHKiBU.iB Ha CTOpiHKaX Ha-
illOl BiHCbKOBOi icTOpii.
»faH)l3M3I.J.bKHM nOJIK, JlHTHHa neTJIIOpH, HK MOf-0 H33HBaJIH, MaB
nOBHe .llOBipH YPHJly. ratt)l3M3KH, KOJIHWHiH »faifJJ.aMal{hKHH Kim CJio-
6i.n.cbKOi YKpaittH«:, s 6010 6yJIH xopo6pi H. aaneKJii, aJie po3nponarosaui
ii no-attTHCeMiTChKOMY HacrpocHi. BoHH MaJIH coo10 icropilO ii seJIH CBO€
irnysattHH Bi.ll o6opOHH ni)lCTynin .no CTOJIHU.i npOTH 6aH,ll. MypaBHOBa
B ci4Hi 1918. p. Mo>Ke, ral\ll.aMaKH BKiHu.i 6yJIH 6 npHMiHHJIHCb .llO 33-
raJibHOf.O piBHH 4aCTHH KOpnycy ii He BHOCHJIH 6 DJeBHIOT'O )J.HOOHalHICy,
KOJIH 6 He TaKa )leCTPYKTHBHa 0.llHHHU.H, HK OOTHHK BoJIOX, lll.0 BJiaCHe
J1 6ys 3JIHM ~.t1..i€M U.hOf.O noJIKY i npu11nuuecH, )laJI eKo s.>Ke ni3Hi-
1

we, JlO M..oro 3ry61't.


»HaflKpaw.010 43CTHHOIO Kopnycy 6ys 2. 3anopoobKHH niWHM nOJIK
Ha 40Jii 3 DoJI604aHOM. noJIK 6ys Mill.HO Cn0€HHH, 36epir Kpami Tpa,llHU.ii
pociHCbKOi apMii " 6ys Hau.ioHaJibHHM nOJIKOM, 60 MaB naTpiioTa KOMaH-
.llHpa. BiH 6ys Haii6iJihlllHM W.OJlO CKJia.lly 3 TIOJIKiB, uapaxosysae Ha TOH
1-1ac ,lJ,0 40THpbOX THCH4 JIIO)leit, 3 SIKHX 70-800/o 6yJio CTaplllHH Ta iHTe-
.nirettu.ii. Mas 16 niWHX 'coTeHh, B KiHHY COTHIO, KOMaHJlY niWHX p03Bi.ll-
4HKiB, KOMaHJlY HaKOJieCHHKiB, canepHy COTHIO H COTillO 3BH3K)'! 3 1IOTOIO
KiHHHX opmrnapu.is, ,lJ,Bi KyJieMeTHi COTHi, 0.llHY 6oM6oMeTHY Ta -~anaetty
_COTHIO. p ~ UJTa riiWJIO IlOJIKiB MaJia no BiciM nilllHX COT€Hb Ta CTiJihKH iK
,l{'OfiOMOrOBHX COTeHb, w.o " 2. nOJIK.
»fOpJllSHKiBChKHH Ki'H. HOJIK M3B KaJlpy me 3 p1eBOJ110U.iHHHX 11acis
1917. p. J1: opraui.3ysaBCH npu ylfaCTH ~OMiTeTIB i KOMicapiB, i TOMY,
M 'Horn pH.LI.ax >KHB .LlYX npo-recTa'HCTBa ii peoomou.iiiHOCTH, mo ii nory··
6'1,TJo iioro ni.n.1-1ac reThMattaTy. KoMaH.nHpoM iforo 6ye noJIK. reHwTa6y
I leTpis, HKHH Te.>K BiMaBaB neetty )laHHHY peoomou.iifttoMy 1-1a.coei. AJie
B 6oH:onoMy Bi,llHOWeHHi nOJIK 6ys He3aMiHH'MHH. BiH CMiJIO i 6e3-
CTpaWHO po6tts rnH6oKi peHJlH B 3aniJIJIH oopora. Mas rapui, 3.noposi
385

KOHi i w.e Kpall.lHX K03aKia. He .LJ.HB-


JUlllHCh Ha u.e ace, nonK 3aaci.zr.H no-
Tpe6yaaa OKa BHW.OfO Hall:aJihCTBa.
»KiHHO-ripCbKHH .llHBi30H, SIKHl\f
KOMatt.zr.yeaa nonKOBHHK AnMa3iB, 6yE
JISIJibKOIO B nopiBHaHHi 3 pelllTOIO
11:acTHH KOpnycy. HaiiKpaw.e 3opraHi-
30BaHHH, HaHKpaw.e BHeKBinoBaHHH
i Ha CJiaay BHlllKOJieHHH, BiH 6yB
OKpaCOIO 3anopO>KU.iB. .ilHBi3iOH MaB
.ll.Bi 6aTepii ripCbKHX rapMaT i KiJibKa
nOJihOBHX. Y 6iH illlOB 33BCi.llH npH
fop .lli€HKiBU.SIX.
»3anop03hKHH rapMaTHiH nO.;:IK
MaB llliCTb JierKHX i .ll.Bi TSl>KKi 6a-
Tepii. CKna.zr.aacSI noJIK BHKn101.1tto
i3 CTapux rapMaTLIHKiB pociHCbKOi
CJiy>K6H i MaB BH3HaqHHX CTaplllHH
apTHJI€pHCTiB, SIK IlOJIK. nap<t>eHiB,
COT. Jiow.eHKO, COT. Ky 3tteu.ia, COT. MMKona MixHoecbKMit Iuiu.iHTop yl\paiH-
51pu.ia. uKoro eiitcbKoeoro pyxy i npooar'aTop
»IH>KHH€pHHH IlOJIK, 3p33KOBO no- i~ei CaMOCTilieoi YKpaien.
CTaBJieHHH, MaB TaKHX BiHChKOBHX
iH>KHH€pia, .HK noJIK. Ko3bMa, nonK. PyKiH, COT. E<t>nMiB. AaTo-nauu.epuuii
.llHBi3ioH 11ucnua y caoiioMY CKJia.lli aiciM nerKHx i tIOTHpH n1>KKi 6po-
tteai M3lllHHH«.
3anopo3hKHH Kopnyc i raJIHU.hKHH nonK Ciqoaux CTpin&u.iB, tte pa-
xyx>ll:H Cauboi .zr.naiaii, HKY HiMu.i no npuxoid ii .llO KH€Ba po36poi.irn,
6yJI.H B>Ke 1!HCl10 peryn.HpHHMH ll:3CTHH3MH Ta TBOpHJIH TOJJ.iWHIO l\i.'ly
yKpaiHChKY 36pouey CHJIY.
B 6epeaui-KBiTHi 1918. p. yKpaiHCbKa apMi.H Mana KOJIO 15 TH c H q
B i H C h K a, B H h 0 My 12-13. TH CH 11 6 0 € B HK i B, 9-11. T H CH q
6arueTiB Ta. 2 THCH11i llla6enh, 0 K 0 JI 0 60 r a p Ma T, 250 c K 0 p oc T p i -
JI i B T a 12 n a H u. " p H H x c a M 0 x 0 JI. i B.

Ci110ai CTpiAQ.i. KOJIH yKpaitHlchKiii ..u.ep:masi aarpo:myaa.na !Ke6e:Jne-


rn Bi.ll MOCKOBCbKHX OOJibWeBHKiB, raJIHU.bKi yKpaittu.i BHcryIIalOTb i3
.i6po€10 a pyKax y ii o6opotti.. B JIHCTona.zr.i 1917. p. »faJIHUbKo-6yKo-
BHHCbKHH KOMiTeT« OOllaB <t>opM)'BaTH 3 nOJIOHleHHX aacrpliiiCbKHX yKpa-
iuu.ia BiHCbKOBY qacruey, w.o o.zr.ep:>KaJia Ha3BY - Ky pi H b c
i q 0 BHx
C T p i JI b U. i 8.
13. JIHCTOilaJlY 1917. p. nOHBHJiaCH Bi.ll03Ba Bi.ll »THMllaCOBOi fOJIOBHOi
PaAH raJIHU.hKHX, 6yKOBHHChKHX i yropchKHX yKpaiuu.ie«, HKa 3aKJIHKaJia
ecrynarn B .PRJtH Ciqonux CTpiJihUiB. Bi:J{ooay 1..uo ni.zr.nucann: I. .Tln-
3auiec&KHH, r. Jluceu'Ko, <I>. 4epHHK, M. Hn3KOKJIOH, I. 4MOJia, E. KoHo-
eaneub i P. .llawKeBHll.
6araTo nonoueuux aecrpiiic&KHX yKpaiuuie enucaJIOCH JJ.O CiLioeux
CTpiJI&U.iB. Bouu BTiKaJIH 3 pJaHHX l«>HU.eHTpau.iiiHHX noopie - i3 Uapll-
UHHa, 3 .Cu6ipy ii TypKecraHy, - npo6ueaJIHCH Kpi3b 36oJl&meeuqelfy
PociJO, nocniwa10'1H JJ.O Kn€'Ba, w.06 TYT CTaTH .!lO o6opoun 6aTb-
KiBll.\HHH.

»foropiJI Y1.paiBCHoro BilcH&«. 25


386

"3 KiHue~I :mCTOTI3.lY 191 /.~. p. r..-ypiHb ~IJB .lBi 4dll. Hi-.: 3JBH30K
neprnoi COTHi. 0.lHatJe Lim:.10 .110.lef1 y rn.x qera.x mo .lt:Hh 3,1itt10Ea-
.1orn. npncn.iaHi Km1irerm1 .10 KypeH.SI nO.lOHeHi. rrpo6ysa.m B Hb'J'IY
Ki.lbh3. .lHiB. O.lepjK~""Ba ,111 O.lHO~TpOi. Oi.lll3Hy. l!tJ:'eBUKll fl no Ki.lbS:O.X
.lHSl.X s:ypitth noKH.13.111. Cnepwy 1mce.1bH1tf1 CT3H KYJ:'t:HSI 6yB .10B0:1i
Bc.1UKHfL 3.le .lifictte l!llC.10 CTpi.lbUiB He ITEfE:.XOJ.!1.10 6( 1 -~(I KpiciB.
3 TI0ll3TKY HS:iCTb crpi .!b~iB KypeHH 3y.1a He.HK!-!:1flS~~Jlli2.. 5ys ue e.1£-
,leHT 3.lfl10p3.li30B3.Hllfi peBO.l!OUiEIO. 3 fi TO.lil!rnift KmlJ.H.lJHT s:yprnSI.
COT. ~lncem-:9. He 3:1TI•='•5ir JB .le,wpDi3JUii. He 3y,1is 3:rne~rn s hyp~tti
.lHcunrr.:imi. Crpi.1br.:i '1inrnryaJ.m. 3aK.1ua.m BCHKi pt:Bo.110uifrni h:m1i-
rern. Haer poi Cit!OBllX C1pi.1buia He pi3mr.mrn ttitI1rn Bi.l ttacrpoia no
K333p,u.x llH!.lllf.X 3.lt:,!0p3.li30B3HliX ys:p:liHChKil.X ai.ui.liB. LUO CTOH.111
TC.:.Ii B Knrni. 3notIJ.TKY He 'IO~Ha 6y.10 H3BiTh cno.liBaT11CH. LUO Cil.!OBi
LTpi.lhUi 6yiyrh nrn. im~1 CT3.111 ni3ttirne.
0.lttatie. ace re 3'1itt11.1ocH. Ko.111 .lO .KypeH.SI C. C. np116y.111 3 Ua-
p1u1rna no.1otteHi oaprnnttn ~·cc AH.lpi1i ~\e.1htt11K, Pmrntt Cnmm,
Bacu.1h Kytia6cbKHf1. IB.Jtt AH.ipyx i 1rnwi. mo E3S1.111cH 3a oprattr3auiio
(iqoaoro CTpi.1euTB:l . .Jm1 1-L ci 1rnH 1918. p. npu6yaa€ .lO n:ypettH
Bi.l.Ji.1 oxoTHHKiB. 3C'NJHi30BJHIL\: Ocnnm: .Jn:ittc~t i Esrett0~1 C...::uin1
HJ Kpusopi~~i 3 n'c.;10ttem1.x ra.1111.IaH. SIKi -np3u10aa.111 Ha KOn.1 lb!-IHX.
Bi.ui.1 uei1 i3 :!ti Liqoam:iB ysil1wos .lO n:ype!-rn 51~ 1ioro .lpyra cornS1.
Corttro. 51n:o10 KO"JH.lyBaB cor. IaaH 4,I0.13. no.Ji.KHO Ha qon1pu 4ern
ni.l K0"3H.10l0 nerpa nacin:n. <l>e.lbKa .\\a,1qypa. IBJHa BnpB114J n
Ocuna .]~"")fitta. CornSI U.H. ¢op~msatta cepe.l 3oaci'1 llHIUILX Y"OB. era€
S1.lpm1 cpop,rnuii Ciqoan.x CTpi.1buia.
He3a6apm1 n:ypiHb qya y~e .ly~e .lO~pe 3opratti3oeamui. e Hbmty
3anposa.i:m:etto crpory .lncmm.1iHy TaK. mo BiH 6ys nepwopH.lHOIO oo-
€BOIO O.lllHUUelO.
Kypette,1 n:oYJH.lYBJB non:. EsreH K0Hoaa.1euh. mo npcBJ.lllB ro-
.1oatto opratti3auiirny npJUhl. a cornsnm: neprnot0 - cor. P. Cywn:o •
.lpyrot0 - coT. I. Lhw.:J. 3anacoao10 - cor. B. Kylfa6chn:nfi. cn:opo-
crpi.lhHOIO - COT. <t>. 4epHHK. r3p"aTHbOt0 6aTepi€t0 - COT. P . .Jawn:e-
s1111. 3 KiHue" Cil!HSI KypiHb '1JB sum.x 500 OOfBllKiB.

flOllOpi 1• B6•Ull 8. Ct'pDHR 1917. p. llOCKOaCbK•M• K•paC•paw• Ha npua3 ft0.1ti. 06epyote-


la 6orAaHiBIUL
387

KoMaHAaHT CllHboi A11Bi3ii reH. 3e.1eH· Ko3aKH 1. AllBilii (Coer.:aynaeem•in_;.


CbKMM 3 6y.1aeo10 A11Bi3ii.

Ko.rn noqa.1acS1 ei1ina 3 6o.1bllles11Ka:\m. CTpi.1hui no repoiichKm1y


6opo.1nrn e KHiBCbKHX ey.111qn11.x 6oHx. a ii 6oponn.1u ..lOCT)"IIY ;i.o
cTo.111ui nepeJ :\10CKOBChKo-60.1blllee11uhKH:\m eiiichKa:\111 .\\ypaeAoaa. Ci-
qoei CTpi.1hui eeecb qac oxoponH.lH TeiK yKpaiuchKHi1 YPH.l.
B 6epe3ni 1918. p. Kypitth Ciqoenx CTpi.1huie po3ropnyecH BiKe
B IlO.lK y CK.la.li TpbOX niXOTHHX COTeHb. 0.lHOi CKOpocrpi.1bHOi ii KiHHOi
Ta .lBOX rajrnaTuix 6aTepi1i. Ko:\taH.laHT0:\1 no.1Ky 6ye no.1K. E. Konoaa-
.1euh. a uat1a.1htt11Km1 lllTa6y nno.1K. A. Me.1htt11K. no.1K. nanepe~OJHi
reTMfaffCbKoro nepesopoTy. ni:\IU.i p0336poi.111. a TO.li :\taiiiKe sci ci110-
B11K11 nOBCTyna.111 JO 2. 3anop03bKOro niXOTHOro no.1Ky. 1e CTBOpH.lH
O.lllH Kypeub ni.l i..:mrnH.lOIO COT. P. CylllKa. B 2. no.1Ky npo6y.1n citro-
BHKll lO eepeCHH 1918. p .• .lO 1..facy cpop,~·eaHHH B 5i.1iil UepKBi -
c c
0 !-: p e :\I 0 r 0 3 a r 0 H y i q 0 B II x T p i .l b u i B. t

;y pH.lax Cil.fosoro CTpi.1eu.TBa e1Lxosasrn n_perapnmi Tim yi,;pa-


ittChKoro BOHi..:a. B HKmry 3€.lHa.111cS1 nai1Kpami pncn na.uninpHHChKoro
1i ra.lllU.hKOro nau.iona.1bnoro xapaKTepy. ni3niwe •.B ·1918-19. _poKax,
OKpeMllH !lariH c. C.. ni.lC11.1en11fi \10.10.111\111. CBiil\mlll Ta 3p331\0BO BHW-
KO.leHll\111 HOBo6paHUSl:\lll. CT3€ OCHOBOIO K 0 p n y c y c i q 0 B H x
C T p i .1 b U. i B.
Cil.foBi CTpi.1hui 6y.m 3ara.1bHO y1..:paittcb1..:ot0 Bifich1..:oeo10 qacTHHOIO.
B ix pH.lax c.1yiK11.111 cuun scix yKpaittcbi..:nx 3e:\1e.1b. 5opo.1ucH BOHH
na ecix ct>ponTax. Je Ti.1hKH ~·Kpaitta ee.1a si1iny e 1917-21.. p.

Bilc1tl001ri tol*mdi a DO.ilOBellJIX. c..


,umbi•. 3 en6yxo11 cei-
Toeoi BiHHH B 1914. p., HatUHinpHHCbKi yKpaiHCbKi no.1iTHt1Hi eMirpaam
ocuyea.rn .l.lH nponaran111 i.lei ca~ocriiittocrn :\'Kpaittu opraui3auiio
388

))Co 10 3 8 H 3 Bo .1 e H H H ~· K pa i H 11~:. CmoJ p03s1rnys no.1.in1 1rny .liH.lb-


ttiCTh y Hi'.'1e111rnHi, AsCTpii. Type1.1 1urni fi 5o.1rapH, a ir y ttesrpa.lbHHX
.J.epm:asax. 8iH Mas csoix npe.lcraBHHKiB no pi3HllX esponeikbKHX ueH-
Tpax Ta BH.l,aBaB ycHKll~HI MOBa~m nponaraH.IllBHi TBOpH npo ~·Kpaitty.
Hai1saiKHi1mm 3.llOO)IKO'.\I .IiH.lbHocrn Co103y 6y.1a npauH cepe.i
BO€HHHX 6pattuis yKpaittuis poci1kbKOi ap,1ii - y HiMe111.11rni Ta Ascrpii.
npau.H, HKa 3aKiH'LJll.laCH lf>op'.\f}"BaHHH'.\I yKpaiHCbKllX BiiICbKOBllX 11aCTHH
i3 nO.lOHeHIL'X. y Hi'.\leU,bKHX i ascrpificbKHX Ta6opax no.10HeHllX 6y.10
.llO nis Mi.1i0Ha )"KpaiHU,iB. XOl.I CBi.lO'.\IOfO e.101eHTY cepe.I HllX 6y.10
.l)"iKe ,la.10. ))COI030Bi<~ B.la.lOCH .llCTaTH .l03Bi.l. mo6 yKpaiHUiB nonpn-
MimysaJ{O B OKpeMILX Ta6opax . .le :·COI03<· nosis iHTeH311BH,Y npaU,IO Ha.I
ix HauioHa.lbHJIM OCBi.Im1.1eHHw~1. 3 UllX ra6opis fO.lOBHirni 6y.rn
B <l>pa1irnTa.lTi B AscTpii Ta B Paunari. 3a.1bU,Be.Ie.1i i1 8eu..rnpi B Hi'.\1e11-
1nrni. ~' KBiTHi 1917. p. noscras y Hi'.\1e1.11.1HHi 0Kpe'.\1HJi ra6op .J..rn crap-
wntt-yKpaittu.is y rattosepCbKO'.\I)" .\\itt.ietti (Hannoverisch Milnden)ni3Hillle
i s Ascrpii - B ff03ecf>rnra,J.ri (Josefov). Y ra6opax 6pn 3opratti3osatti
rnKo.m. 6i6.1ioreK11~ 1111ra.1btti ):Cil.li<-:, xopn, opxecrpn. rearpn. Koonep:i-
rusn. pi3Hi KypCH, ceKI{ii (ttau.ioHa.1hHa~ couiH.lbHa). 6paTcrna i r. ,l.
8 Kom:ttmry Ta6opi saxoau.rn csoi yKpaiHChKi 11aconttcn: B Parnrari -
)>P03CBiH, y 3a.1bUBe,le.1i - »8i.lbHe C.1oso::, y Beu.1Hpi - : npocsirnifi
o11HCTOK«, ni3Hirn >Tpmrn,ilCbKa ..1yMKa~;. y <l>pai1rnTa..lTi - :· Po3sara(:,
B J1:03ecf>rnTa.].Ti - ~>Harn ro,lOC«. 3aB.IHKlf K)".lhT)"pHO-OCBiTHiii fi no.1i-
THllHi1i npal{i B ra6opax - cepe.l no.10HeHHX npo6y.lm:ysa.1acH Hauio-
Ha.1htta CBi..lmliCTh. BOHll nepernopJOIOTbCH y CBi.Immx yKpaiHCbKilX rpo-
M<UHH. Ha nmraTKY 1917. p. B KOiKHm1y Ta6opi 6y.10 sm:e no Ki.lbKa
THC.sill .llO,!leH, U.i.llKOM HauioHa.lbHO CBi..lO,lllX.
· Peso.110uiH B Pocii npusnTa.111 no.1otteHi-yKpaittu.i 3 ettry3iH3'.\lO'r
Ta 3 ysarOIO CTem:H.lH 3a IlO..liHMK B ~·Kpaitti. Oporo.lOllleHHH ~·HiBepC3-
.liB Bi..l6ysa.1HCS1 B ra6opax ..lyLKe BpOllllCTO, nO.lOHeHi 36npa.m HaBiTb
rporni Ha Hau.i0Ha.1bttnil cpmu. nepern.1a101111! ix 11epe3 Col03 8113so-
.1ettHH YKpaiHH<,, 36Hpa.1H ni.lnttc11 .lOBipH .1.lH : yKpaiHChKoro
YPH.lY<' ii T. .l.
8 11aci 6epecrer1cbK11x '.\mpos11x neperosopis tti\teU.hKa ra ascrpi11-
CbKa B.la!l,a ,la•.m ..l03Bi.1 Ha opratti3yBaHHH yKpaiHCbKllX BiiICbKOBHX
sLui.1is i.3 no.10HeHHX. ~'KpaittchKa '.\mpoaa ..le.1HauiH B Eepecri BH.la.1a
B i'.\1eHH Uettrpa.1bttoi Pa.111 Bi..l03BY ..lO no.10Hettnx i3 3aK.lllKO:\I BCTy-
narn .:to yKpaiHCbKOfO BiilCbKa.
8 no.10BHHi .110roro 1918. p. B HiMeU.bKHX Ta6opax PamraTi. 8eu.1Hpi
ii 3a.llbU,Be~eJii B>Ke ccpopMOBaHO Ka,.lpll .lBOX niXOTHllX nO.lK.iB i BHC.laHo
..lO ro..1o6ie Ha 80.lHHi ,l.1S1 ,la.lhlllOi opraHi3au.ii. Tn, Ha IlOllaTK\- 6e-
pe3H}] c<t>opMyBaJiacH 1. .l 11 B i 3 i H C n H € >I\ y n a u HH K i s (Bi.I CHttbOi
6apBH O;J.HOCTpOiB: K03aU.bKHX m:ynaHie-~·Mapox i lllTaHiB). - y CK.la..li
llOTHpbOX niXOTHHX ncxiKiB. no 1200 .110~e11 y KOiKHOMY Ta 0.lHOrO rap-
MaTHbOfO TIOJIKy. 1IHBi3i€JO KOMaH;tyBaB reH. 3e.1eHCbKHH. a KOMaH,!laH-
TaMH no.1KiB 6yna: 1. - no.1K. M. lllanoea.11, 2. ·- COT. Ma.1oxaTh:a.
3. - COT. Kypiuuuii, 4. - nno.1K. Ma 4exoschKHH Ta rapMaTHhoro -
nno..1K. 11. 4H>KeBCbKHii.
Piatto11acuo no11aJJoc.s1 Te>K lf>opM)·eaHHSI i ..lpyroi ;urni3ii ttOTHpbox -·
no,,11meoro CKJ13.ll)' B Ta6op'3.X i B ro.io6ax. 8 MiH.ileHi nepese.!leHO iCDHTH
3 yKpaiuooaaecma MilK crapwHHaMH. stKHMH Ma.in nonoeu10eaTH01 o6H.Aei
.lHBi3ii, a.1e UHM crapwuHa.\f 11epe3 reTbMattchKHi1 nepesopoT ue ua-
.1oc.R eHixaTH 3 MiKAeHy.
389

Cipa .aMeiJiR (CipoH<yeaHH;tKM) ccp:>pMJsaHl J no.10:ieHMX y~paiHt.tie pociMCbKOi ap'ttii AacTpi·


cio. niA1.1ac neper.11RAY· B1J.10.in~mp B1J.mHCbl\Dti 1918. p.

~· KBiTHi cm-uo .lHBi3iio nepeHeceHo .lO KHrna. A.1e He BHKOpHCTaHO


uiEi 36poi'rnoi cn.rn. mo TBOpH.1ac.S1 Ha 11ynmHi. Hi:Mu.i nepe.l reTh-
!.taHChK1rn nepeeopOTOM .ilHBi3ilO po336poi.1H i 3.leM06i.1i3yaa..1H, He Ma-
~l.IH neeHOCTH. 1IH CHH€>KynaHui 6y.lyTh aipHi reThMaHChKOMY ypH.lOBi.
BapTo Jra.laTH me npo Heee.rn11Ky <f>op,rnuiio 11Ci11oeHx CTpi.lhU.iB''
i3 yKpaiHCbKHX no.10ueHHX y Hi.Me1.11111Hi. mo 6e3nocepe..lHO nb.1Hra.111
h:OMaH.lyBaHHIO "Oher-Ost.. Ha 0Kynoeau11x uiMU.HMH 11acTHHax ~·KpaiHH
(Xo.rnmHua, Bo.mob). Bouu npo6yaa.1H a Ei.1iH Ha CTi.l.lHlllllli i noeu11.1H
.l030p1Iy c.1yiK6y .l,.:lH THX CHH€iKynauu.ie-no.1oueHHX (XO.lll.lH B 0.lHO-
CTpmix CHH€mynauu.ie). mo ee.lH Ha Bo.lHHi ii Ha ni.l.lSilllllli Ky.1b-
TYPHO-OCBiTHIO npauio. KoMaH.laHTOM U.bOro ei.ui.1y 6ya nopy11uHK
.\1HK0.1a Wanoea.1. Te;,f( no.1oueuHH:, KOMau;xauT palllTaTChKOi Citti. Ui
CTpi.1hui ·e1Uaaa.1H a Ei.1iu 11aconHc (»Pi.lHe C.1oeo«. BH.la.1H ii Ka-
.1€H.lap Ha 1918. p.) 11 Te>K ee.1H MiiK Micu.eeHM uace.1eHHHM KYJihl)'P-
uo-npoceirnio ii ocei.lo~rny npau.io. Onic.1.H ui CTpi.1hui 3.1y11H.1HCK
3 CHH€iKVnauuHKa~m 11: M. Wanoea.-1 nae KOMaH.l3HTOM O.lHOro no.1Kv.
no..10Heui yKpaiuu.i 3 <t>paH:llITa.ny H HHlllHX Ta6opie Te::d< 30praui3)·-
B3.1H 3f0.l0M BiHCbKOBi ei.ui.111. y <f>paHlllT3.lCbKOM.Y Ta6opi Te::d< Ha
3pa30I\ Hi,leUbKHX Ta6opiB, IlOBCTa.1a >}Ciq i~f. reThMaHa n. llopOllleHKa-:<,
3 sn.:oi ccpop!tlOBaHO neplllHlf yKpaiHCbKHJ1 BiJ1CbKOBHlt si.ui.,1 3 nOJIO-
HeHHX e AeCTpii, HK 1. Ko 3 au b Ko - c T p i .1 e uh K H ii Ky pi H h. Ky-
peueM Kmtau.lyeaa COT. f aHn.:a. a COTHH'm cTaplllHHH EaiiKo, Cepri€B-
c~hJtii, .\\11xa.1h11yK i Cn11 - yci 3 Tepeci€HlllTa.lCbKOro Ta J103ed.JlllTa11-
cbKOro Ta6opy. .
3 h:iuue~1 .110TOro Kypiub nepeueceuo ;xo 80.10.utMHpa Bo.-1HHCbKoro,
.ae ,ta.10 npoBa.lHTHC.SI ,la.1bWe <P<>PMYB3HH.SI ui.1oi .ilHBi3ii. 2. KypiHb ni.11
KOM3H.lOIO nnO.lK. Oep.rnKa c<t>opMyBaBCSI 3 Il0.;10HeHHX, mo npaU.JOBaJIH
8 po6iTHHlHfX Bi;ui.1a.lx. Ha Bo.1uui, a 3. KypiHb COT. 51KOBJieBa 6~
Ha,.lic.1auHii 3 i<l>paiilllT3.lTy. B 6epe3Hi 3 Tpbox KypeHiB 30praHi:aosauo
no.1K. B nowllff ltlll.1a ;ta.1bllla BiHCbKOBa ni,,.voTosa Ta uauioHa,,1bHe BHXO-
BaHHH CTapWHHH i K03aKiB. 3 <j>pattlllTaJlTCbKOro Ta6opy npHXO,llHJIH
csin.:i Kypeui. 3 KiHUe!tf KBiTHSI nO.lK HaJJiqyBaB y;f\e 4 THCSlqi :JllO)leA:
390

i B Tpaetti, e:me 3a reTbMaHa, TY ooumpHBCH B 1. Ko 3 a u b Ko - c T p 1 -


.1 e uh Ky .l He i 3 i JO. HKY Ha3Hea.rn me ii Ci po JO .mei3i€JO a6o Cipo-
~cynattHHKa~rn. Bi.l cipoi 6apBH O.lHOcrpoJO ( cipa 11y.\tapKa-:myoaH i cipi
urranH).
3 opHXO.lmI .lO e.1a.l11 CKopooa.lChKoro K03aUbKo-crpi.1euhKoro 00.1-
KY ue po336pocno. TH:\ITO ii .la.1hllla oprani3auiS1 .lHBi3ii. mo ooecrn.1a
3 TOfO 00.1Ky. oepeBO.lHTbCH a:me B 11aci reTb.\laHaTy.

Bend BiiiCbll'.OBi yCTaBOBIL YJia,m. apMii. neprn<>IO yKpaiHChK~iO npo-


Bi.lHOJO BittCb1'080JO ycraHOBOJO. 6ye OCHOBaHHil ime B 6epe3Hi 1917. p ..
y K p a i H c b K H Ii B i Ii c b K 0 B H Ii 0 p r a H i 3 a u i Ii H H r1 K 0 .\I i T e T.
a oo.1K. r.111HChKIBI Ha 110.1i. 3a no411nm1 Opratti3auiiittoro Km1iTeTy. mo
TiCHO coienpaUJOBaB i3 Bii1ChKOBlBI K.lJOOmf i.\I. no.1y60TKa. <f>opl1yea-
.lHCSI oepllli yKpaiHChKi BiiichKOBi Bi.l.li.111. nepllla BilichKOBa 1.JaCTIIH3 -
oo.1K. i~t. X:\1e.1bHllUhKoro. noscTa.1a 3axo.la:\m Km1iTen-.
,llnH 18. Tpaa-m1 1917. p. BH6patto na oeprnm1y BceyKpaittchKmr_y
BilicbKOBO:\IY 3h.li - y K p a i H c b K II ii r e H e p a .1 b H II ii B i ii c b K 0 -
B HH Ko~• i Te T. mo nepe6pas Bi.l Oprani3auiiittoro Km1iTeTy npoai.l
Ha.l yci:\1 yKpaiHChKH.\1 eii1chKOBH.\1 pyxo.\1. ·
Bi.l .rncrnoa.ly 1917. p. si.HchKOBHlm cnpaea.\rn 3aei.ly€ re n e pa .1 h-
" H .H C e K p e Ta p i sr T B i ii c h Ko B H x Co p a e, nepernopettttfi i3 r ette-
pa.1hnoro BiiichKoeoro l<oMiTeTy. B ci11ni 1918. p. CTa€ fenepa.1hH11i'1
CeKpeTapiHT BiiichKOBHX Copas. nic.1S1 nporo.1ollleHHS1 .lepLKaenoi ca.\m-
CTiHHOCTH YKpaiuH, Bi 1i ch Koe H .\I Mi Hi c Tep c Teo .\I YKpaiHChKOi
Hapo;tttbOi Pecny6.1HKH.
ro.10BOJO renepa.1bHOf0 Ko~iTeTy, a Bi.lTaK i renepa.lhHH.\f ceKpe-
TapeM BiHCbKOBHX <;,opae 6ye ~O KiHUSI rpy.lHH C. neT.lJOpa. fliC.lSI ycry...
n.'leHHH neT.'IJOpH, HOfO Micue 3aHSIB M. noplll.
3a UeHTpa.'lbHOi Pa.:lH BiHCbKOBH.\lH MitticrpaMH 6y.1H: .M. nopw,
A. HeMonoecbKHA: i oo.1K. 0. }f{yKoechKHii.
B .1ucTonui 1917. p. feuepa.1huu1i CeKpeTapis1T BiiiChKOBHX CnpaE
ycraHOBHB y K p a i ff c b K H ii r e ff e p a .1 b H H if 8 i ii c b K 0 B H :ff lll T a 6.
Ha ua11a.1hHHKa 111Ta6y ooK.1HKano reu. 6. 6o6poschKoro~ To.;tiwnhoro
ronoey YKpaiHCbKOi BiiICbKOBOi fpO:MUH 8 nsHHChKy. - a Ha 3acryon11:-
KiD na11a.1hHHKa wra6v oo.1KOBHHKie - 0. C.'IHBHHChKoro Ta E. Ki.1h-
11eecbKOro. lenepa.1bHHH II1Ta6 .'li.1HBCS1 na TaKi ei.ui.1u: op r a u i -
3 au.iii H H ii - naqa ..lbHHK COT. 0 . .ilan11eHKO; 3 B SI a·K v - na11. 00.lK.
K03bMa; apTH.1epiiiCbKHH - na11. 00.lK. naw.enKo; nocTallaH-
H B a p M i i - na11. nno.1K. MaTiBweeu11; "B i ii c h K o e o r o w K i .1 h-
" Hu.Te a - na11. ren. M.. O)fe.111noau11;-nae.1enKo; a a r a .1hn11 ii - na11.
nnonK. nonoyapeechKHii; e o € n no - •no .1iTu11 n H ii - xop. <t>. Ce-
.:1eu.hKHii; e o € u no - Ko ~1 i ca p c h K H ii - na11. CTp. Ko.10c; i H -
c n e KT op a T a p Tu .1 e pi i - na11. reH. ·C. lle.1beir:. Ta c Tap w u-
" a . .l 0 0 C0 6 0 8 H X .l 0 p y 11 e H b - DO.lK. 0. nH.lbKeBH11.
B 6epe3ni 1918. p. noeoiMenoeanuii na11a.1bHHK lllTa6y no.1K. 0.
UJHBHHChKHii oepeeie opraniaau.i10 renepa ..1hnoro WTa6y. lenepa.1hHHli
lllTa6 cK.1a.la&cB 3 .lBOX ei;ui.1ie: o e p lll o r o r e n e p a .1 - K e a T H p -
M a A c T e p c T B a, Ha 110.1i 3 reu. Jlpoa~OBCbKHM, BOHO KepMyea ..10 one-
paTHBHOIO ;tiH.'lbHiCTIO apMii, Ta .l p yr 0 r 0 re Hep a .1 - K 8 a TH p Ma ii-
c Te p c Te a, oi;i npoBO.'lOM no.1K. KaKypina. - aaiiMa.1ocS1 oprani3aui€10
apMii. KpiM LlHX ;ieox ro.iloenux ei;t.li.1ie. 6y.1u me TPH ni.wi.l_ -
JliJIH, HKHMH aaei;zyea.1H: riOJlK. MimKOBCbKHH - on e p a TH e u H M, nno.1K. ·
391

Ko."'!GCath-:bKnfi - po 3 Bi .l Ko a 11 \l. reH. fie~e30BCoh:ufi - 3 .:i h: op -


.l 0 H H 0 r 0 3 B H3 ~ \-.
i 6. ciI.JHH 191 S. ·p. UettTp3.lhHa Pa.la yxaa.1n.ia 33KOH ~po yrnopeHHH
H3.pO.lEb'Ji 3p\lii H3 !-li.1iuiJrnif1 OCHOBi. Ha OCHOBi UbOro 3JKOHY HJ.-
pC.lH;1 ~,!i."'!iUiH \13.13 TBOPllTHCH .l.lSI ocopOHU Bi.l 30BHillIHbOro Bopora .
.lOTrnepia.IHE BiitCbKO \13.10 6y111 3.le.\iOOi.li~OE:.:He. a nic.151 .lc\l06i.1i-
33Ui! pE:ry.·rn:pHy ap\1i10 3osci\1 KacyBa.m. Oro.10rnettnf1 y~e HJ6ip T.1
opr:J.Hi::auiSI iHCTpyHopiB. i..UO niC.151 siflCbKOBOi ni.lfOTOBll \13.111 6 noqu-
H3Til BHlllKO.llOB3TH H3p0.lHIO \li.1iui1-0. 3 unx 30pratti30BJHllX Bil!Cbi-1:0-
BllX itt..:TpyHopiB \13.111 6yT11 c¢op\IOB3Hi OKpe\Ii K3.lpOBi 1I3CTllHll.
B 51KIL\: ~:a.111 BlllllKO.llOBarn 33 KO~OTKUfl ll3C ttaro.lHIO \li.1iuito .l~Hoi \[!:-
CUCE0:Tll. 411 OKpyrn. lttcrpynropCbKi si.ui.m o"6€.1HYB3HO B TpbOX
Koprryc3.x - KllIBCbKO\ly. xapKiECbnO\IY Ta O.leCbKO\Iy.
B ci11tti 191 S. p. ycrattoa.1eno TIL\lll3COB11i1 O.lttocrpiii .1.1.H yKpaiH-
ChKOro siikbKJ. .lo 113c\· ocTaTOllHOi _ie~m6i.1i3auii 33.mrnetto rrmrnmo
O.lHr pociikbKoi ap\cii 3. .le51KlL'Ill Bi.l\liHa~m. BL13ttai-:n po.iy 36poi n
tillC.10 BilkbKOBOi 1I3CTHHll HallIUB3liO B nyTax KOMipa Ha 1IOTHPlll~YTHbO­
\£Y napo,1i 3 cuttbcro cyKHa. Pi.l 36poi 03Ha11yaatto .l.l.H ni_xoTu - .laa
Kpicn HlBXpe~T . .l.lSI KiHHOTll - .lBi rna6.1i . .l.lSI 3pIH.1€pii - .lBa rao-·
\13THi .ly.13. llHllli . cneuiH.lbHi po.m 36poi Bi.l3Ha1I~"B3HO IlO.liOHO. )IK
y pocif1:.::hKii'1 ap\lii.
B Tmcy qaci aii1.:hKOBi pattru. ni.Jo sn.msm1 peso.1touiiimL"\: ~")IOB.
noKaCOEaHO. 3anpOBa.l~eHO Ti.lhKH Bi.13H3KH BiikhKOBOi noca.111. Bi.lnO-
BilHO .10 BllKOHyBaHOi cpyHKUii. Ooca.ly Bi.l3Ha~·aaHO cpi6Hml a6o 30.-
.lOTIBI n3cKo\c Ha npaam1y pyKasi. smue .1iKTH. h.}1m1 .lO ropu. Bi..l3HaK11
noca1 6y.1u .J.lSI ni.Jcrapwntt: po ft o a H ii - O.lHH rneapoH. ueHTK-
:\teTep 33BlllnplllKH. q o To B 11 i1 - .lBa. 6 y H 11 y m: Hu i1 - Tpu; .l.l.ff
craplllnHn: n i B co Te H H 11 i1 - O.lHH wespoH i3 neT.llfllKOIO Ha.l KYTO)I.
c 0 TH ll K - 0.lllH i3 neT.1111.IKOIO i 0.lllH 6e3 neT.1111.IKH ni.l HIL\I. Ky pi H-
H H ii - 0.lllH i3 neT.lll1IKOIO i .lBa 6e3 neT.lHllKH. n 0 .1 K0 B H H I\ - 0.UIH
lll€BpOH 311K3aKml. 0 Ta ~I a H 6 p II r a .l 11 - .lBa. 0 Ta :\I a H .l H B i 3 ii -
Tpn. o Ta :\I a H Ko p n y c y - Tpn 3 neT.1U11K010 Ha aepxHhOYY Kyri.
5ap1IHKll :l-.lSI KC3aKiB. ni.lCTaplllllH i crapWllH 6y.1a 0.lHaKOBi. 6.laKHTHi
i3 m:osToto snnycrKOIO. Bi.lJHaKa Ha wanh.}- 6y.1a m:oBT0-0.1aKHTHa po-
aeTa. 3 m:osTm1 Ko.1ipm1 y cepe.lHHi.
~- KBiTHi 1918. p. ei1khKOBe :\fitticrepcrso T"a rettepa.lhHHH mTa6
onpaUIOE3,lll HOBlli'l n.1HH opraHi3auii ap:\lii Ha OCHOBi TepuTopiSl.lbHOfO
Ha6opy. nocriilH:l pery.1HpHa ap~liH :\Ia.la 3aHSITH !tlicue Hapo.lHbOi ~j,..
.1iuii. ~-KpaiHCbKi no.1iT1111Hi ii BiilCbKOBi npoBi.IHi KO.la nepeKOHa.lHCH
OCTaT011HO. mo Hairnatti Ta BIUla.lKOBO <l><>P)IOBaHi .io6poei.1bHi ai.ui.111
He ~m~yTh Ja\fittnrn pery.1Hpttoi ap~1ii. Ha ni.lcraai Hosoi opratti3auii
BilicbKa. yKp3iH<;bKa ap1iS1 ~ta.la CK.12:IaTHCH i3 8. l\Opnycia nixOTll
Ta -P ~ .lHBi3ii KiHHOTll .
.]HSI 17. KBiTHH BiliCbKOBllii :\liHicrep nO.lK. n\:yKOBCbKKii npH3Ha'UIB
yil\e K0\13HlaHTiB HOBILX KOpnyciB: KII iB c b K0 r 0 - reH .•\\apTHHIOIU,
e o .111 n c b Kor o - reH . ..1S1.l10lllY. no l i .1 b ch Kor o - reu. K.1uweHl\a.
o .le ch Kor o - rett. Ko.10.liH. tie pH u r i B c b Kor o - reu. !lopowf\e-
a1111a. n o .1 T a B c h Kor o - reH. Oceuhf\Oro. x a p K i B c b Kor o - reH.
BosKo6oH i Ka T e p 11 H o c .1 a a c b Kor o - rett. Bacu.1b11euKa.
OnpauhoBaHo Bme ocHoeH11i'1 n.lHH cpop11ysaHHH Ta uaaua11euo pe-
qeHeUb IlOK.lllKY .10 BiikhKOBOi c.1y~611 Ha OCiHb 1918. p. 3aK.13.leHCJ
392

ciTKY 36ipHHX CTaHIUJ.b TepHTOpi.SIJibHHX 01-:pyr Ta nonpH3HallyBaHO noBi~


TOBHX Ta ry6epHiHJibHHX KOMaH,llaHTYP·
0.ztHalle YpH.ll YKpaiHChKOi Hapo.nHwi Pecny6JIHKH He BCTHr y>1<e
BHKOHaTH ii nepeseCTH B .>KHTTII Ha.MilleHoro IlJIHHY opraHi3aU.ii HOBOi
apMii, 60 29. KBiTIUI 1918. p., niCJIH .nep>KaBHOfO nepeoopory, npHHWOB
.-o BJia,llH reThMaHCbKHH ypB.Ll, a BiHCbKOBa cnpaea OilHHHJiaCH 8 pyKax
HHWHX .mO',.lleH, BOpo>KHX .llO yKpaiHCbKOi .ZJ.ep>1<aBH.

7. Ha_nepe,n.o,n.ui ei"ituu B Moc1<oew.uuot0


H• m.uxy JJ.tO C)'!Bepellll OCTB. UeHTpaJibHa Pa.n.a np1HHHJia .llHH
9. 1.1epBHSI 1917. p. CBi.H: nepWHH YHiBepcaJI, SIKHM nporoJiomeno 3BTO-
HOMilO YKpaiHH. UHM aKTOM aoua nepe6paJia Ha ce6e o6oBH3KH. eep-
xoauoi BJJa.llH Ha YKpaiHi, ii BHKOHaBllHM oprauoM CTae reHepa.11hHHH
CeKpernpiHT. 4
PociHCbKHH u.euTpaJibHHH YPSl.ll y neTep6yp3i CTaBHB Be~HKi ne-
pewKO.llH a opraHi3yaaHHi yKpaiuchKOi .ZJ.ep>1<aeHoi BJia.nu. AJie>K, ni.ZJ.O
BilJIHBOM peBC>JIIOU.iHHHX IlO.lliH Ta yKpaiHCbKOi Hau.ioHaJibHOi CTHXii, ni-
WOB ttapewTi ua ycTynKH ii 3aTBep.llHB aBTOHOMilO YKpaiun a pHM1cax.
llOTHpwx ry6epHiii. PooyMi€Thcsr, TaKa o6Me>KeHa aBTOHOMiH ue MOfJia
3a)lOBOJlbHHTH yKpaiHCbKOfO Hapo.ZJ.y. Ii npHHJITO ni.n. npHM}'COM, npore
nepWHH KpOK Ha .llOpooi .no .n.ep>KaBHOi caMOCTiHHOCTH 6ye 3p06JieHHH.
YKpaiHCbKe rpoMa.llSIHCTBO BHSIBJIHJIO 1JJ;Opa3 6iJibWe eopo>1<-0cTH .no
pociiichKOro THMllacoooro YpR.llY, w.opa3 llacTiwe na.ZJ.aJIH roCTpi c.r.oaa
KPHTHKH Ha .npyru.H: YHiaepcaJI UettTpaJibHOi Pa.ZJ.H, 3a nporoJiollleHy
yro.ZJ.y 3 poci.H:cbKHM ypMOM, RKHH, MOBJIHB, i TaK noKacy€ sci yCTyn:-
KH .!l.JISI YKpaiHH, SIK TiJibKH 3aKpinHTbCSI Ta ycTaTKY€ CHJlbHY BJia.ny
B Pocii. CTaBaJio sretto, w.o, 3.llo6yewu aBTOHOMiio, YKpaiHa Kiff'lac
JI€raJibHY 60poTb6y 3a CBO€ Hau.ioHaJlhHe BH3BOJieHH.SI, w.o npHXOJlHTb
nollaTOK 36po.H:Hoi po3npaeu 3 u.eHTpa11i3MOM MOCKOBlIJ.HHH, pi03npasu,
8 SIKiH BeJIHKY poJIIO Bi.norpaJIH Hau.iottaJibHO-,llep>KaBHHIJ.bKHH i co-
U.iHJibHO-eKOHOMillHHH MOMeHTH yKpaiHCbKOi peBOJllOU.ii.
B >KOBTHi 1917. p., a wocToMy Micsru.i peBOJIIOU.ii, THM4acoBHH
YpR.ll He Mae y>1<e B pyKax HisrKoi eK3eKyTHBH, THMTO ii 1le cnoeusre
HacnpaB.lli B>Ke BJia.llH 8 Pocii. 3 nollaTKOM JIHCTOna.lly, B neTep6yp3i
npHHWJIH .no BJla.llH OOJlhWeBHKH. B MocKOBW.HHi nollaJiac.H rpoMa.zi.;rn-
CbKa aiiiHa. r'eHepaJihHHH CeKpeTapiRT YKpaiHH nporoJiowy€ .llHSI 3. JIH-
cTona.ny 3€.llHHeHHSI acix yKpaiHChKHX 3eMeJih Pocii ni.ll BJ1a.noio UeH--
TpaJihHOi Puu i 20. ·JIHCTona.ny 1917. p. UeHTpaJihHa Pa.aa nporoJIO'-
wy€ 1peTiM YHiaepcaJ10M Y K pa i t:t ch Ky Hap o .ll H io Pe c n y 6 JI H-
K y, ace w.e e <t>e.nepaTHBHOMY 3BH3KY 3 Poci€10. Ta Haii6~1H>Klli no.ztii
cnpHMyeaTH UeHTpaJ1bHY Pally Ha WJIHX caMOCTiHHOCTH 1 ).

liuMDeBRIUtKHI nepe'aOpor y Moc:KOBmlllli I lo.,o HK.Ii.I.a


B Y1q>aiai. .ll.HH 7. JIHCTOna.ny 1917. p. cOJihUieBHMH· 3 :.:.or:o.Mlaroio rOJJOD-
Hoi Pa.nu caJI.llaTCbKHX i po6iTHHllHX .aenyTaTie i u.iJioi neTep6yp3bKOi
eiiichKOBOi 3aJioru 3aHHJIH CTOJIHLUO Pocii, 3aapewrysaJIH THM11acosHH'
~'pR.ll, KpiM KepeHChKOro, w.o BTiK .no <l>iHJISIH.l.ii, Ta nporoJ1·0CHJ1H po-
ciHChKY COB€TChKJ pecny6J1HKy. Ha Micu.e .ZJ.OTenepiwHboro pociHChKoro

· •) Uoeaali -TeKCT Yeieepca.11y r.1. XpMcTIOI\: »&nriT1tH i !\laTrpiR.rn« II, CTop. 51--5~.
393

Ae.nt:raTR YKpaiHC1tKOi HapoAHltOi Pecny6JIHll Ml. neeiTCltKllM, 0. CeaplOK i Ml. nl0611HCbKMM


niAn11Cyion 1111po1y rpa110Ty. EepeCTb .;lwroecu1di, 9. ciqBJI 1918. p.

YPSl.llY cTaHyJia Pa)la Hapo.n.Hix KoMicapis i3 J1€HiHOM-~' JibHHOBHM


Ha lJOJJi.
Y 3im3KY 3 OOJihllleBHU.bKHM nepesopoTOM y MocKosmuHi CKJiaJIHCSl
B KH€Bi ea>KHi IlO)lii. l11Ta6 KHiBCbKOi BOfHHOi OKpyrn BHCTYilHB i3
sipHHMH THM11aco00My YpB.llOBi siifchKaMH np<>TH a6oJihllleBH30BaHHX
siAcbKOBHX Bi.lllliJiie Ta yKpaiHu.is. UeHTpaJibHa Pa.n.a 3J1asa.11a co6i
cnpaey, ll.{0 nepeMora BiHCbK lllTa6y piBH03Ha11H3 3 nepeMOfOIO in.ei
€JlHHOi-He}liJJHMOi Pocii. THMTO Ha nepllly 3BiCTKY npo nepesopC>T y ne.-
Tep6yp3i, BOHa noKJIHKaJia n.o >KHITH »Kpa€BHH ·KoMiTeT JlJIH oxopOHH
peeomou.ii Ha YKpaiHi«, BKHH nepen. HelO 6ye ei}lnoei.n.aJihHHH .
.llHB 8. JJHCTOD3.1lY KoMiTeT nporoJIOCHB ei}loaey .n.o uaceJieHHH
YKpaiHH, }le a npHBOJlY OOJihllleeuu.hKoro nepesopoTy 3aKJJHKaB Hace-
JieHHB YKpaiuH, »BCIO peoomou.i.Huy n.eMoKpaTilO - po6iTHHU.TBO, ce-
JIHHCTBO Ta BiHCbKO - Heo}lMiHHO aryp-rysaTH ceoi CHJIH· _.,.ll.JIS1 Toro,
mo6 a6eperrn cnoKiA Ta Jlo6puii 11a.1l ua YKpaiHi«. Biu aaKJIHKae yew
JIJOJJ.HicTh JlO -cnoKOIO, a sci peeomou.iifHi ii .n.eMOI<paTHllHi opraui3au.ii
oOCJlH3THCB B Micu.eei KOMiTeTH }lJI.ff OXOp-OHH peBOJIIOU.i~ ni.n. npaBO-
JlOM Kpa£soro KoMiTeTy. B ui.H ein.ooei roeopHThCB Mi>K HHWHM, npo
TepHTOpi10 YKpaiHH, w.o CKJI3Jl3£TbCB 3 9. ry6epHiii, 3 BHH.HTKOM Ky-
6aHIJ.lHHH. ,
YKpaiacb~i OOJihllleBHKH, iuo eei.HlllJIH 6ynu cnepwy· AO ·KoMiTeTy,
394

Fe3J.6apO'.I 3 P.boro BHi!w-:a. J:e,rottcrpyro~a npo111 yxsneE-IOi :e::: )_lV>-


uii B Uettrpa.1httifi Pa.ii. pe30-:10uii. .HK1 3Bepra,ucH nporn raept3opoT~.­
B nerep6yp3i TJ H.1~1ip2P.•Jf0 CO.lbllleBllUbKO!O Il0BCT3HHSI B ~-!i:;JJiHi.
Ha By.111u.Hx KHEBJ TI')"la,mrn 6oi. Crar.y.m O.lHi npo111 G.lmL\~
rpu cn.111: npnx11.1bHHKH Tnw-13.coEoro ~-p.H.ly. 3j wra6o~! ospyrn HJ
40.li. yKpaiHCbKi BiikbKOBi '4JCTllHll ii 60.lhWeBIIUbKi Bi.ui.m. l\:~.lb!-~1
.:.HiB iW.111 B :O.liCTi 3aB351Ti GOi fl 33!\:iH•m.lllCSI Kanin·.1smiEIO E:(tebn:
Tuwncosoro ~-psu.y. illniS oKpyrn 3 reH. KezuiHHCb!l:1i:o.1 yri~ rai!:-~o'.\!.J
3 Knrna. 60.1hWeBHKiI CT05L-:n me ocroro!-Ib. He 383:.h."YJO'lllICh illi.e 33.-
xcmtTlf B.1a.Jy. Tmno BCSI RH.la neper1w.n .io LleHrpa.1btto! P;:un.
H!i:l 20. .1ncronuy nporo.1orn.1a ca,rocrirrny ynpaiHCbKY pe.:ny5.rnE:y.
B r;i.::nc·2i.Jb H:l ue 6o.1brnes11n:1r. I.UO '.\rn.111 sn.mBII B po6irmt'4!iX i c1.1-
J.2.T(b!-\IL'~ pu1x y Knrni i B 1rnwnx 6i.1blli1IX ocepe.iKax ~:r-~p:iiHH
ra HJ cppoHTi. sncrynn rn 3 HBHO!o so~on-.:010 arirauiEJO nporn Ue:i-
rpa.1b1-i0i Pa.Jn. Hapewri BOHn ni.Jrorosn.111 B Knrni 36poliHe noscnH-
HH nporn ynpaiHCbKOi B.la.JII P.a .lE:Hb 13. rpy.lHSI 1917. p.
T'.'! yr.:paiHui norrepdrL::r 60,lhllleBl!KiB. Btto"li nepe.i ca:o.urn ~os­
craHHH~1 yr.:paiHCbh:i Bi.ui 111 p033•5poi:m CO.lbWeE~i!..{bKi Ta 300-1E:Iile-
Bll30B3Hi qacnrnn fi .lO -l. rO.lHHII paHKY BCTilf.llI BIIC.1an1 ix noi?.13.~fl[
3 Knrn2. Ha .\\ocKOBlUIIHy. 3r J.HH:-D"llI n~o.:ro 3 .1i:ii\OK 3a,1ory 3pceH~1 .1y,
:3-. i 5. aaic-mpr.:n. 6aTa.1ioHII no!-noHepis i re.1upa¢i11Hnfl. eaiKh:m"~ rap-
:o.1arnifr .mBi3iOH. ripcbKY 03.Tepi!D ..)2-L pH33HCbKY .1py:m1rny i .). 3a-
.li3Hll'lillii 6ara.1ioH. PiBH0'4JCHo po336porno Ii B3iKKY aprn.1c:pi10 B .Jap-
mmi. 3a ..1Hinpo'1. ~-Kp:JiHCbKi Bii'ICbK3 33.XOITltlll 10 rap~l3T. 3.3;) CKO-
p<>CTpi.liB. cn.1y pi3Hm1attirnoi a'ryttiuii Ta 3aapeurry1n.111 6o.1hrne-
EllUbKllX sara:mr.:ie ~l. n.HTaKOBa. Ep.1ixep'.\l3Ha. f op6atl0Ba ii HH.
B o6e336polOB3HHi 6o.1bllleBmdB 6pa.rn y~aCTb 6or.ianiBCbKHJi. no-
.1y60TKiBCbKHiL ..Jopo111eHKiBCbKHU ii ooryHiBCbKHli Il0.1KH. KypiHL i".
Wee11eHKa. nypiHh nieprn. KiHHni1 no.1K Bi.1bHOi ~-KpaiHH i t 1~- ni-
xorttnii rro.1K. 6or .laHiBCbK11i'i no.1K y cy11111ui 3 3. aaion3pKo~r :\!JB
O.lHOro a6111oro. ra wicTbOX pattett1Lx K:>3aKie.
Ta yKpaiHCbKlUi ypsu He BHKOpHCTaB SIK-C.1i.I nepe~1orn Ha.l 6o.1b-
wesnKa:m1. - BiH He .l06a11aB iwe B HHX OOB3iKHOi 3arp0311 .l.lSI yKpaIH-
CbKOi .1ep:masHocm. 3 HaKa3y ypSI.lY 60.1?:;U1ee11uhr.:1L"< nposi.ittnr.:ie m1-
ny1.UeHo Ha B0.1JO. Ii BOHll ".13.li Be.m Ha BCSIKllX 36opax i 3~3.11X ~ri r3-
Uil0 nporn yKpaiHCbKOi 8-13.lll. llle Oi.lbllle. 00.lbWeBllUbKi ariTaTOpll
.lO,taL"!,111C.H H3BiTh IlOBeptteHHSI 30pOi ro336pO€Hil'.\I 00.lbllleSllUbKirn lf3-
CTHH3'.\I. ..lmt I 6. rpy.JHH ai.i6~-scH a Knrni 3!3.1 to,1bU1es11ubK'Ji mpTii
YKpaim1. np11 y11acm BCbOfO 5-1 . .le.1€raTis. Ha 3i3.l npnixJ.llI 3 n~-
1ep6ypry 3iHCBEB i Po1113.lb. 3i3.l BllCTY03B .lyiKe pi3KO r:pcrn u~H­
Tp3.lbH0i P3.1n. He npn3Hal0lfll ii 3a B.la.ly Ha ~-r.:paiHi.
0.JH0'43CHO 3 .1iKBi.lauiEJO 60.1h1UeBl1UhK11x tiaCTllH \. KnEBi. Bi.l-
.li.1;1 :. ynpaiHCbKOfO KOpnycy p0336poi.111 B OK-J.llfUSIX fKliep1IHKll 3~0-lb­
lliel!lilffliHr1 II. raap.iiiichKHf1 Kopnyc. wo. ni.l nroeo.lo'.'1 6o.1hmee11ubi.;.:>i
.JiH1111:11 €erettii now. ixaa i3 ~poHTY .lO K1trna Ha nm1i11 noec1attuH:~1.
lliBll.l~JJ llepese.leHe po336p0€HHS1 co.1bU1ea1mhKoro nJpnycy apsnys.1-
.10 H'.l .JeHKllfl 11ac Knie Bi.l norpo~1y Ii pyiHn.

PoJBa.1 poclia.wi ap,.ii. A•~xi· • YKpaiai. me.isl Hes.ia.1:>ro Ha-


cryrry ~oci1icbK11x eiiichK B ,11mni 1917. p.. <o«f>eH3HBa KepeHCI--1'oro)
poci1icb1d a;rniH. Sin: 6o€Ba c1!.1a. nepecra.13 iettyBaTH. BiiichKoai qa-
crnttn nepernop11.111cH y 36poiiHi 3.le"op~ni3oBaHi eaTaru. HKi 1pe6a .
396

CaaTo 6epecTeiicbKoro ••pa y .baoai 3. 6e;:ieaHR 1918. p. Cs.aToqeuil no:xi.i Jiopaeni.i ea


.lLBiBCLEmlJ pDREY BDC.JfXY6 DpO:!ilOB.

6y.10 qu:M c1mpiwe poonyCTHTH .10.lmty. ApMii He CH.ila 6yno BHKOHyBaTH


3aB.laHHH o6opOHH Jlep.>KaBH. 3aTe BOHa, DiAO BDJIHBOM 6on&weBHJ..tbKO_i
ariTanii. crasana aHapHMBM -pociiic&Koi suyrpiwu&oi noniTHKH Ta no-
crpaxm1 .L1H MHpHOrO HaCe.leHHSI. noTOMJieHi BiHHOIO Ta 3,lleMOpa.1i-
30BaHi peBO.llOlli€IO ca ..uaTCbKi !tlaCH ue MO.>KHa BiKe 6y..10 DOBeCTH ,lO
6oio. Be.1HKi siiic&KOBi 3a.1orn no MicTax YKpaiHH cTasa.1H 3a6opo.i:>~1
6o.a&weBH3My, po6H ..1H norpmrn Ta pyrrnyea.1u uopMa.1bue IKHTTH. ~·Kpai­
ua 6\·.1a uaii6.1um:qe cppoun · i sou a nepwa 3a3uana ecix uemacTh
Bi.a 03Bipi.1HX ca.1.ztaTCbKHX - 6aH.l, mo Ca!tlOBiJibHO DOKH.la.lH ~lpOHT.
YKpaiuchKi ce..1a 3a.1u..1u ariTaTopu B ca.uaTCbKHX wuue..1Hx. BOHH 3a-
1<.11uKa.1u He c:ryxaTH uiHKoro ypH.lY· Ca ..1,J.aTHH uumu.1a yKpaiHChf\i ce.1a.
rpa6ysa.1a xy.lo6y Ta ssech ce.1.HHCbKHii ,lopi6oK. Ha YKpaiuy unc~ sa-
nacH noeiHh auapxii Bi.l nisuoqi - 3 i'v\ocKOBlll.HHH Ta 3 '<t>poury -
ea WTHKaX MiniOHOBOi, po3K.r13,leHOi ii po36emeuoi C3.1.laTCbKOi !ilaCH.
lllc ifuo yKpaiucbKi si.ui.1u .J.epm:a.1HCH ua cppouTi. Ta Ji souu
6yJIH Maiilh:e Bci nopo3.Mimysaui Ha HiMel.lbKO~y ii Type1..thKm1y cppOHTi.
Ha cppoHTi, w.o npoxo.l.HB qepe3 yKpaiHCbl\'.Y TepHTopilO, cToH.lH nept:-
&alKHO MOCKOBCbKi qaCTHHH.
B YKpaiHi 3anauysa.1a aHapxiH. Beeb .lepm:asHHii anapaT i op-
raHi3alliSI caMoynpasu po3na.1Hcb. Ci.'1hcbKa if MichKa Mi.1i1..tiH 6y.1a 3,1c
30praHi30saua, HixTo ii He nosa.iKaB, He 60S1BCH, ue cwxas. Cv.l ue
<l>YHKUiouysas. Hapo.a caM wyKaB pBTYHKY if cnpase;\.1u8ocTH s· cooi.
fiiw..1a nowecrb caMocy;tis. 3 cppoH'I)" Q.inHMH &1acaMH cyuy..~H i\~Jep­
mpH. BHM}'qeui ii poamoqeui ceoiMH crpalK!laHHSIMH e neKJ1i no(>O€-
BHllla, BOHll CTpawHOIO n;MHOIO CHo110IO iiW.'IH ua KpaiHy, 3a6HRa.!'Jlf
398

ECi 3a.li3HHUi, lO.laBa.m me 6e3.la.1.lSI fl 11aCTO BH..lHBa.lH Ha HenOBHH-


HHX CBOIO .llOTb i csi.H O.l1Ia11.
Ha11rnm:qe 0\",10 CTaHOBHl.lle THX noaiTiB noli.l.1SI II Bo.mHi, mo
npu.1S1ra.rn .lO cppottTy. B m:oorni ca.1,larn. mo noKuHy.lH cppoHT, n~­
rpmm.m !tfiCTa OCTpir Ta no.lOHHe Ha Bo.rnHi. KmtiC3:P a11SITH4iBµJ.HHH
Ha no.li.1:1i. y 3Bi.lmf.leHHi reHepa.lbHD:\ry CeKpeTapiSITOBi npo CTaHO-
Ellll.le B noBiTi. 3aSIBHB, mo :>nepexi.l BilicbKa € piBH03Ha4HHli 3 TaTap-
CbKH:\f Hai3.lmr; B noBiTi 3HHUJ.eHO see - 3aciBH, xy.ao6y, IlTHUIO. BH-
nymeHO BO.ly i3 craaia, 3pyfrnoaaHo oce.1i; ca.uan1 Hac1wyaa.1u LKittoK;
B OKO.lHU,SIX, .le nepe1irn.10 BiHCbh:O~ 30CTa.lHCSI no ce.1ax 110pHi 06rv-
pi.1i CTOBilll<:.
Cepel TaKHx He3s11qa1iHo sam:1-.:11x o6cTaBHH, ni.ll 3arpo3010 60.1hwe-
s11uh1-.:nx noacraHh y 1-.:pa10 Ta 30BHilllHhOi iHBa3ii, cepe.l 3ara.1!r. . noi
auapxii. p;paiHChh:OMy ypsuoai .lOBe.1orn opraHi3yaaTu .1a.i . i a;u1iH!-
crpaui10 B ae.mKifl KpaiHi. UeHTpa.1btta Pa.:ta He Ma.1a sm:e 3:\roru n~­
pesecTu opraHi3auii .lepiKaBHoro m:HTTH Ha YKpaiHi, 60 He :\ta.1a Ha
ceoi noc.1yru 6i.1brnoi 36pottHoi CH.au, HKa Mor.1a 6 01111cT11TH ;y 1'paitty
Bi.l auapxiqHoro e.1n1eHTY Ta He ;J.onycr11Tn ua yKpaiHCbh:Y 3e:\1.110
MOCKOBCbKHX Hai3;tHHKiB.

83a£MBBH 3 ,11.epwaaaMH ABTaBTH. np~..lCTaBHllh:H AHTaHTH 6a1rn.rn


IUO poci1iCbKa apMiSI p03K.13Jl3€TbCSI, w.o BOHa He 3.laTHa Bm:e seCTn
.1a:1i sittHy, THMTO 3BepHy.m ceo 10._veary Ha YKpaiHy. Bou11 nm1in1.1H,
lUO yKpaiHUi cpopM)"IOTb uauioHa.lhHi BiJicbKOBi qacTHHH, .le 36epira-
€TbCSI 60€3.laTHiCTb Ta JlHCu,in.1iHa. Ue 11 6y.10 Haif6i.~hrno10 np111:111Ho10
ix 3aUiKaB.leHHSI yKpaiHCbh:OIO cnpaBOIO. 3 .lOilOMOrolO yKpaiHCbK.Jro
BiJicbKa BOHH ~a.m Ha.lilO 'B;tepm:arn me pociilCbKHJi cppOHT npOTH
ocepe.:tHix .11.epiKaB, a ,la.ii f1 - Bi.l6y.iysaTH Poci10.
3 noqaTK0~1 .rnnHH 1917. p. BI.lBi.laB ..Y K11€Bi rettepa.1bHOro ce-
KpernpH Wy.1hrnHa HnoHChKHtt aiifchKOBHtt arnrne Arni;ta ra impop-
~1yBaBCS1 npo CTaHOBHW.e B ~rKpaiui. B cepnHi npnixa.1a .lO KH€Ba
¢pattuy3bKa :\ficiH Ha qo.1i 3 fle.1ici€. mo nosi.lm1.1S1B cppauuphKHH
ypH.l npo YKpaitty f1 HaBiTh HaBH3aB 6ys 3BSl3KH 3 yKpaiHCbKH:\f rpmta-
.lHHCTBO:\f. B m:oBTHi Haei;tascH ..lO reuep. ceKpernpH aittchK. cnpaa,
c. neT.llOpH. npe.lCT3BHHK <l>pauuii npu lllTa6i niB,l.-33X. cppOHTY' reu.
T a6yi. mo iucpopMysaBCH npo CTaH yKpaiHCbKOi eiHchKosoi cnpaeH.
reu Ta6yi BHC.lOBHB 6aiKaHHSI :\faTH Ticuirnmi KOHTaKT i3 reuepa.lbHH~
BirtCbKOBH~I Km1iTeTO!\f i. 30KpeMa. nO.lK. nep.li€ BHC.lOBHB 6am:aHHSI,
mo6 ,BicmtK reu. BiiicbK. Ko~iTeTy« ~1icTHB iucpopMauii npo ¢paH-
uy3hKi ii attr.1iliCbKi BiilCbKa, B3ara.1i npo cnpaBH COI03HHKiB.
Ko.111. nic.1S1 yna.lKY Tm11:1acosoro YpH.ly, nporo.11-orneuo ·~.7Kpaiu­
Chh:Y Hapo.lHIO Pecny6.rnKy, sii'icbKOBi Micii Aur.1ii. <l>pauuii. Ira.iii,
51nottii. Fy~1yuii, Cep6ii i'1 5e.1hrii. nepe!xa.111 Bi.I poci1icb1-.:oi ro.1oe-
Hoi 1-.:eaTupn. 3axon.1ettoi BLKe 60.1hrneeHKa!tm, .:to Ku€ea.
ro.1osa cppaHU)"JhKOi Micii reH. Ta6yi, 3asrn.1S110qn rettep. ce1-.:peTa-
pe0i 3aKopri. cnpae Wy.1hrnttosi )1ee.1uKy CHMnaTilO« <l>pauriii .lO
~·Kpaiun. nponouysae .!lOnoMory ei.l cppauupbKOr~ ypsuy.
3 noqaTKOM ci 1rnS1 1918. p. <l>pauuiH ii Be.mKo6pnrnttiH 0¢ini1iHo
Bll3Ha.m ~'KpaiHChKY Hapo.:iu10 Pecny6.1uKy i nptt3Ha 1rn.1H caoiMH
npe.:icTaBHHKa}fH B ui1i reu. Ta6yi i 5arre.
Ta Jl.lSI aHTaHTChKHX npeJlCTaBHHKiB Haiiea:tKHirna cnpasa 6y.1a Te,
mo6 yKpaiHCbKHH ypsu YTBOpHB Ki.lbt\3 yKpaiHCbl\HX KOpn~·cie, SIKi
397

pa3mf i3 11exoc.1osauhKm1
i IlO.lbCbKml KOpnyco\t.
mo npo6ysa.m TO.li B ~- -
KpaiHi. 3aHH.1H 6 HaflBa~­
uirni MiCUH Ha py~1yHCb­
Ko:\fY f1 niB.J.-3ax. cppoH-
Ti fl TaK1rn lIHHOM cmrnH-
..1H 6 ua HKniich 11ac sif!-
ChKa ocepe.JHix .Jep~aB T"" U /. j r o: ·~ ·< J ;- ~ l'
Ta qacTHHHO Bi.lTfl~H.111 6 f~~- ~IL~J•·.~ ~·,~,
Ha 3aXO.li cppaHUY3bKHJI . ·-.1:..~;..._ • J-~'"..iO
•::.}
$pOHT.
O.ltta11e cKopo ttaCTy-
nH.rn no.lii - 60,1hrnt -
BHUbKHfl Hacn·n. 33111 -
rneHHSI CTO.lllUi yn:paiHCh-
KH:\f ypsum1. - mo np11-
nttutt.1n B3aomun :i.1i~
npe,lcrasunn:a:m1 AttTatt-
TH. 6epecref1chn:ur1 ~mp i3
ocepe.lHiMH .lep~aBa.\m
BHK.lHKaB BOpOiKe crauo-
BHme UHX .lepiKas .lO Y-
KpaiHH, HKa ~1yci.1a npn-
nttHHTH Biiiuy 3 ocepe.J- O.iHa a nepwMX Man no,:i,i.leHoi Pocii. Wil
uim1 .lepiKaBa.\m. mo ~10r­ noRBM.laCb a HiMel.lbKiM npeci. Ha eiii Ja:rnatt1:-
.1H ,laTH iH pea.lbHY .lOilO- 11i Ta 1:• •ii\ m:if."i )" i>pa iH•::bl\(•i Ha P•).lffb(•i :(·ny.r
MOry a aiiiui 3 MocKOB- t..1111\!I.
1.llHHOJO.

Mepo:ai neperOBOpH .J l(eHT)>aJlbHHMH .zr.~~wana1t1H. B~e ~noqarK0:\1


peao.1~uii uapO.lHi :\rncu. HKi a neprniii ~11p1 uec.111 Ha cso1x n.1c11ax
yci rnrapi BiHHH, .lOMara.lHCSI ~mpy. mc.1S1 yna,:1.Ky Tm111acoaoro ~~psny,
KO.lH 6o..lbllleBllUbKi afiTaTOpH HapeuITi 3.leMOpa.li3yBa.lll fl p03K.13.111
pociiiChKY ap~filO, BCiM CTa.10 HCHO. lll.0 BiHHy Tpe6a KOHelIHO npnnH-
HHTH, 6o Ii TaK .la.ii BOIOB3TH He 6\".10 3}10rH. He ~IOilrna 6v.10 H3.13.J;-
H3TH B:iKe nocra11aHHS1 apMii. aHi npusepuym B ui1i .lHCIUm.iiuy. Oco6-
JJllBO iK ue 6y.10 npu11uuu ~TKpaiHChKi1i Hapo.lttiii Pecny6.rnui secrK
.na.1i Biiiu\·, SIKOi BOHa jf( He IlOlfHHa.1a.
Poci1ichKHii 6o.1&rneeuu&KHii YPH.l si.apa'3y craurs ua rn.1S1x H~raii­
uoro npHDHHeHHSI BiHHH 3 u.euTpa.lbHHMH ,leplKaBaMH. i B&e 10..lH-
CTOila.ly 1917. p. 33KJUOtlHB nepeMHpH ua <t>pouTi. UeHTJ>a.1bHa Pa.ia
.lOBro He pirna.1acS1 Ha 3aK.11011euuS1 oKpeMiwuoro Mnpy. Boua JK My-
ci.na 6 6y.ia t1epe3 Te niTH Ha po3pue 3 AnTaHTOIO, SIKa caMe TO.li no-
qa..1a HaBSl3yeaTH 3HOCHHH 3 yKpaiHCbKOIO JJ.ep:iKaBOIO. YKpaiuc&KHH ypH;t
He BH3Haeae 6o.1&weBHUbKOro Coe£ry Hapo.lnix KoMicapia 3a u.eu -
Tpa.nhuuii <t>e.lepa.n&HHii yp~ Pocii, aJie >K i ce6e ue BBaiKaB 3a B.'13.l}"
caMocriAHoi JJ.ep:tKaBH, THMTO HaMaraecsr yTB<>pHTH J.Ue <1>en.epa.1&uuii
YPH.ll, HKHii MaB 6n npaeo aaK.1JOt1HTH Map. Ta 6o.1&weBHKH caMi no11am1
B 6epecTi MHpOBi neperoeopH 3 ueH1'paJ1bHHMH ,aepiKaBaMH; yKpaiH-
CbKHH YPH.ll, J.Uo6 ue AonycTHTH .zto 3aMupeuuH 6e3 y11acru yKpaieLtie,
aeepuyecsr 22. rpy.aHH 1917. p. JlO .ZlepiKaB, J.UO BOIOB3JIH MilK CoOOIO,
ii AO HeBTpaJlbHHX 3 HOTOJO. J.UO aaKJIHKaJia npunuuum eiiiuy. PiBHO-
398

ll3CHO rettepa.lhHi1i1 CeKpeTapi.SIT IlOCTaHOBHB o6€;tH3TH PYMYHCbKHH


i niB.J.-3aX. <f>poHTH - B O,lHH yKpaiHCbKHI'i <f>poHT, w.06 3a6e3nellllTH
co6i Kopucttimi yYoBn :\mpy Ta He.lOnycT11T11 60.lhllleBHKiB .lO nepe-
roBopis y i:\1eHi ui.1oi Pocii i1 ap:\tii.
~· Bi.lnOBi.lh Ha :m1posy Hory yKpaiHChKOro yp.H.lY npwim.1a .llUI
26. rpy.lH.SI Te.1€rpa<f>i1rna Bi.lnosi.lh uettTpa.1bHHX ,llep}KaB, ;J.e Hiyeq-
QUHa. ABcTpi.H, 50.1rapi.S1 i Type111nrna BH.S1B.1SL.1u roToBiCTh >moBnTaTH
noBHos.1acmn • npe.lCTaBHHKis ;\~n:paiHChKOi Hapo.aHhoi Pecny6.1HKH
3 y11acno B lmposu.x neperosopax y 5epeCTi<:.
Jlo Eepecn1 suixa.1a p~paittcbKa :\rnpoBa .le.1Hau.iH ni;t npoBO:.tOltf
rettep. CeKpeTapSI TOproB.li ii npmlHC.lOBOCTH 8. f0.1If60BHlla. ;:{HH
9. Ci1IH.SI 1918. p. Bi.l6y.1orn TIOBHe 3aCi,laHHSI MHpOBOi KOH<f>epettu.ii
npe.lCTaBHHKiB YKpaiHH, Pocii, HiMe'-1'-IHHH, Type'-lllHHH ff 50.1rapii. ro-
.lOBa yKpaiHChKOi ,le.1€raµii no.las yKpaiHChKi ~rnposi yMOBH ff 3a3_ua-
1111s. w.o si.lTenep ;\'KpaiHChKa HapO.lH.H Pecny6.1uKa noquea€ csoe llllK·
ttapO.lH€ icuysattH.SI, .HKe BTparn.1a nepe.l 250. poKaMH.
ro.10Ba pociiichKOi .le.1€1'al.{ii TpOL{bKHil ,3<UIBHB, w.o p<>ciffCblla Ae-
.1H31..{i.SI npH3H3€ yKpaiHChKY 33 npe.lCTaBHHL{TBO CalfOCTIBHOi .lepn~aBH.
A i npe.lCi,lHHK lfHpoBoi KOH<f>epenu.ii rpa<f> 4epBiH CKJiaB B ilteHi
.leJErauiii llOTHpbOX COI03HJIX .lep}KaB, w.o yKpaiHCbKa Ae.JI€rau.i.H caMO-
CTiime i'1 ynoBaLKtteue npe.lCTaBHllUTBO ca 11 o c Ti ff Ho i YKpaiHCbKOi
HapO.lHbOi Pecny6.1HKH.
TaKHM '-IHHOM, yKpaittChKa .lep&aBa BBiiim.ia Ha WJUIX :uh1rnapoA-
Hix 3HOCllH. 3a.1uwa.10CSI w.e .lHWe o<f>op~IHTH CaMOCTiiiHe icHyBaHHH.
Ue 3po6u.1a UeuTpa.lhHa Pa.la csoiM 4 e TB e p TH M Y H i B e p ca .1 o M
i3 22. ci'-IHSI 1918. p., SIKH~ nporo..1omeno ca:MocriiiHy ii cysepeuu~
YnpaiHChKY Hapo.lHIO Pecny6.1uKy 1 ).
:}rKpaiHChKa .le.1Haui.H nose.1a neperoBopH WBHJlKHM TeMIIOM. Uee-
rpa.1hHH!d .lepLKaBa.M 3a.1eLKa.10 na Tor.iy, w.06 QHM-;i.lyxc 3aK.1J0qHTH
~mp i3 ;\rKpaiHOJO, 6o s Hh1eq 1urni ii ABcTpii cnpasa xapqesa ripwaJJa
3 .lHH Ha ,leHh, a ff Hace.1eHHSI .lOMara.lOCSI CKoporo npHDHHeHHH BiHHH.
3aTe ~-'Kpaiua ~1a.1a w.e Be.1111d xap11esi JarracH, HKHMH Mor,,1a ,lono-
~10rT11 u.enTpa.1hHH~1 .lepi1rnsa11. Ta ii HOBa ca!dOCTiiiua yKpaiHCbKa
pecny6.1HKa 6y.1a np1rnymetta CKOpo llllp11TllC.ff, w.06 yci CBOi CHJJH
3BepttyTH npon1 llOCKOBCbKHX 60.lhllleBnKiB, SIKi 3arpo>KyBa.1H iCH}"-
BaHHIO M0.10.lOi yKpaiHCbKOi ,lep:maBH.

3aooaiAL i opa'lmlll aiiBB 3i CoBETaMa. 83anmllll Mill< YKpaiu-


ChKOJO Hapo.lHhOJO Pecny6.1HKOJO il cOB€TChKOJO M.OCk'Osmuuo10 6yJJu
Bi.1pa3y HeUp11S13Hi, TaKH Bi.l nepllIHX ;J.HiB icHyBaHQ.ff OOOX .1ep>K3B-
UettTp3.lbHa Pa.la 33.SIBH.laCSI npon1 OO:IbllleBHL{bKOfO nepeBopo~· B ne-
Tep6yp3i. Botta BBaLKa.1a, w.o B.1a.la B pociiichKiH: pecny6..1uui noBHHHa
ua.1eiKaTH .:to scix .aeMoKpaTHllHHX yrpynosaHh, a He TiJihH O.l.Hiii 60.'lh·
meBHUhKili napTii. MocKOBChKi 6o.1hrnes11KH B YKpaiui 110Be.11u aKui10
npoTn UettTpa.'lhuoi Pa.ln, Boun .HBHo 1im.111 .ilO Toro, mo6 yCTaHOBHTH
coB€TChKY s.1a.ly no3a yKpaiHChKHM ypH.J.mt. 0.l.aaqe 6o.1bllleBHUhKa
napTiH Hf" ~ta.13 Be.lHKOfO BU.1HBY Ha yKpaiHCbKi uapO)lHi M3CH ff. niulH
uee.la.1oro noscTaHHH B KueBi, 06Me:>Kysa~1acS1 UOKHlllO ariTaui€10 · 3a
nepe8H6opaMH UeuTpa.1huoi Pa.au Ta CK.lHKaHHHM Co8€1J po6iTHuqux,
ca.11..1.aTCbKHX i CeJJHHCbKHX .:tenyTaTiB, HKi M3.1H 6 nporO.'IOCHTH COB€T-
Cbk}'. B.-13.ilY B :}'Kpaiui.

1) TellCT Y-•11epcuy r.1.•l ~op0meno: ,,JcnpiJI Yqiraillllc I. CTOp. 264-8.


399

6iit ni~ KpyTaMM. Mu. neoHiiJ nepcfleUbKICK.

ncriprne1rnS1 Bi.lHOCllH ~li:ih UeHTPJ 1bHOIO Pa.1010 ti 00.1hll!eBHUbKOiO


narri€IO B ~-~paiHi BllK.111K3.10 Hanpy:iheHHSI ii y Bi.1HOCllH1X ~li:ih yKpa-
IHCbKll:\I ypsum1 i CoaETo" HapO.lHix Ko,:icapiB .\\ocKDBWllHH. (~BET­
ChKmi yps1.1 yaa~aB p0330p0€HHSI CO.lhllleBllUbKILX BiliCbKOBILX 43CTJIH
y Kurni 3a aopo~111i B11C"ryn nporn PC<l>CP i Cos€T Hapo.lttix Km1i-
capis 6yB tteB.lOB0.1ettmi iwe 1i nrn. mo Uettrpa.lh!:!a Pa.la He BU3Ha.ia
f1oro 3a acepociiicbKHii ypsu. a me ii nporo.1ocn.1a uesTpa.1bHiCTh y "6::>-
porh6i .\\GcKoam11H11 3 06.1acrio ..loHCbKOro Bi1ichKa. Ta me ii np::>-
nycKa.1a 11epe3 ynpaiHChKY Tt:pnropilO .lOHCbKi Bi.ui.111 3 ¢lpoHTY H:l
.]o~w1rny. Ko.in yKpaittcbKmi ypH.l .lopy11ns KO~laH.lyBaHHIO nis.1.-J:ix.
i py~1yttchKOro ¢lpottriB He ·sun:ottyBarn ttaKa3iB 6o.1b111eBHUbKOr·:> ro-
.1osttoKm1att.laHTa Kp11.1eHKa ra npmmttnB 6e3KOHT.P0.1hHHii BHBi3 x.1i6a
3 ~-Kpaittn B .MocKosmntty - Kott¢l.1iKT i3 Cos€rn~1 Hapo.lHix Ko~1ica­
piB tta6pan He3BU1Iafrno rocTplLX ¢lopY..\\i~ yKpaiHChlillllU ii 60.11--llle-
EliUbKllMll BilicbKOBIOIH 1.fJCTIIHa~m no11a.111CH T\"T Ta Tall C\-TlllJKH. a
60.1bmeBHUhKe ¢lpottrnse KOMatt.lyBaHHH 3a.ly~1~·sa.10 3aH.Hni Kuia Ta
µ03irnam Uettrpa.1bHY Puy.
3npHBO.lY 6o.lbllieBHUhKOi arirauii nporn yn:paiHCbKOrO yp.H.ly, rett.
CeKpeTapi.HT nporo.10CHB .lH.H 1-t. rpy;tH.H Bi.l.03BY JlO rpo11a.zumcrea
~'KpaiHH, .le. M. nu. roaopa1ocH. mo :Settepa.1bHIDi CeKperapi.HT ue
.l03BO.lHTh. uiKoYy Ha TepuTOpii ~·KpaiHChKOi Hapo.lHbOi Pecny6.1HKH
HiHKHX yrncKis Ha.I po6iTHU1llillH. 1111 HHllllL\IH opraHi3all.iSUlll Ta BJKllBe
sci.~ 3aXOJ.iB. mo6 yci COuUuhHi pe<t>op~m TaKoi Be.lHKOi BarH, HK 3e-
~•e.lbH3 ii ai.HcbKosa, 6y.1u nepese.ietti HK-Ha1iwup111e, a.;ie 30pratti30r
400

Batto If 6e3 Toro IlOTpHCeHHSI, KpoBOilpo.lIHTTSI "ii attapxii, HKHMH Bi.!J.-


3HatJeHO ui caMi pecpopMH ·Ha TepHropii Hapo.llnix KoMicapia.
»BCHKi cnpo6H CHJIOIO HapywHTH TOH JiaJt, HKHH TBOpHT&CSI a YKpai-
Hi, leHepaJihHHH CeKpernpiSIT 6y.lle CHJIOIO no,ll.aBJIHTH a KopeHi. !lo-
K.aJOM Toro € po336po€HHSI BiHCbKOBHX tJaCTHH, 3po6JieHe BHOtJi 3 12.
Ha 13. rpy .llHH. Ui tJaCTHHJt 3 aHapxiCTHllHHX, ne3.llHCUHIIJiiuoeauux e.11€-
MeHTis. ni.ll6ypeui ue11erno10 ariTaUi€10 6on&weBHKie, yeec& 11ac no-
rpo:>KyeaJIH po3rpOMOM KH€Ba 3 rapMaT, HKi B HHX 6yJIH. npHKJia,ll
6paroe6HBlIOi KpHBaBOi BiHHH B neTporpa,lli Ta ii y caMiM KH€Bi, no-
rp03H Bi.ll.llaTH Ha po3rpoM HeBHHHe HaceJieHHH KH€Ba, npHMYCHJIH yKpa-
iHChKHii ypH.ll Bi.llo6paTH B aHapxicrHllHHX 11acruH 36pmo ii BHCJiaTH
3a Me)f{i YKpaiHCbKoi Hapo.llHbOi Pecrry6JIHKH«.
»YKpaiHCbKe ceJISIHCTBO Ha:H6iJihme rrpe.llCTaeJieHe e UeHTpa ..1&uiH
Pa.lli, uaH:6iJihlll .llO - pesoJIIOUii rroKpHB)J.)f{eHe HauioHaJI&Ho, couiHn&uo
.H noJ1iTH11Ho, ue .llOnycrHT&, mo6 H:oro Bi.llpo.ll.:>KeHHSI cKacyaa.na ari-
Tal\iSI 3a.HlllnHx 3 niBHOlli Pocii auapxilfHHX eJI€MeHTiB«. 1 ).
UH Bi.ll03Ba w;e 6iJihrne po3.ztpaTyaana 6on&llleBHU&KHH YPSl.ll. TaK,
w;o He 6yno Ha.llii, w;o6 MHpHO llOJiaro,ll)f(eHO KOH<f>niKT, SIKHH 3aKiH-
1IHBCSI YJihTHMaTOM CoB€TY Hap0.!1.Hix KoMicapie YKpaiHChKiH: UenTpanh-
Hiii Pa.lli.

6oJ11tmeBHD.bKHI YJILTBMar. )laH 17. rpyNIH 1917. p. UewrpaJibHa


PMa 011ep:>Kana pa.ll.iO-Ten€rpa<f>oM y n&THMaT neTep6yp3hKoro ConcTy
Hapo.auix KoMicapis • .lle, >>11pae)J.a, Coe€T Hapo.llnix KoMicapie mepa3
crnep.ll:>Kyc npaeo Ha caMOBHauaqeunH 3a eciMH Ha1tiS1MH, HKi npHrui11y-
eaHi 6ynu l\apaTOM i pociHChKOIO 6yp:>Kya3i€f0, a:>K .llO npaea l\HX Ha-
l\iH Bi.ll.lliJIHTHCSI Bi.ll Pocii« i »B Ha Ha€ Y K pa i u c b Ky Hap o .ll H 10
Pecny6JIHKy, ii npaao uiJIKOM Bi.llOKper.lHTHCH eiJ.t Po-
e ii ... <,, »3 a pa a :>Ke, 6 ea o 6 Me :>Ke u HSI Ta 6 e 3 y Mos H 0(<, a.1e
o6euHyeatJy€ UeuTpaJihHY Pa.lly s ToMy, mo »BOHa, npuKpHsa1011ueb
Hal\iOHaJibHHMH <f>pa3aMH, Be,lle aerreeuy 6yp:>Kya3HY noJiiTHKy«, He Blf-
3Hac ii »3a npe.llCTaBHHlllO npal{IOIOllHX Mac yKpaiHCbKOi pecrry6JIHKH« !
B l\hOMy yJ1hTiMaTi '6oJibllleBHKH 3aKH,aa.JIH. w;o: »UeHTpanhHa Pa.aa
3po6una 11e30praHiJa1ti10 Ha <f>poHTi, Bi.llKJIHKalOlfH Ta nepeMimy1011u
yKpaiHehKi lfaCTHHH, po336poiJia eOB€TebKi BiHebKa B YKpaiHi, Ta ll\-0
ni.llJ{ep:>Kyc 3M-OBY npoTH COB€TCbKOi BJia.II.H, THMTO, »eTalOllH Ha 6iK
raHe6Hoi 3pa,llH peOOJIIOllii ii, 6a:>KalOlfH .llOilOMaraTH HaHH·e6e3IIelfllilllKM
eoporaM ne3aJie:>KHOCTH uapoJr.iB Pocii i eoe€TChKOi BJia.llH - Uelf-
TpaJihHa Pa.lla npHM}'llIY€ Hae nojllaTH iii .llO eia.oMa, mo MH (Coe€T
Hap. KoMicapiB) Her a ii Ho e H no Bi MO iii Bi .H Hy«, KOJIH BOHa npll-
T.HroM 48. r-0.llHH He ){aeTb 3a)lOBiJibHOi Bi.llIIOBi)J.H Ha TilKi llHT3HHH:
I. 4a UeHTpaJihHa Pa.zta 306oBB:>KeThC.H 3peKTHe.H crrpo6 JteoopraHi-
aauii cninhnoro <f>poury?
2. 4H Pa.zta oo6oBH:>KeT&CH 6eJ aro,ztH eepxosuoro PDJIOBHOKOMaH.ll}'i-
ea11a ue rrepenycKaTH HiHKoro ei.HchKa, w;o ii.lle e6iK llony ii YpaJiy?
3. 4a Pa.zta ao6oaS1:>KeTbCS1 .ztaaaTa rri.l{Mory coaeTebKOMY eiA:chKY
B 6op<>Tb6i 3 KOHTJ*peBOJ110uiiiHHM DOBCTaHHHM Kane.ztiHa?
4. 4a P3.lla ao6oBHlKeTbCH nparrHHHTH BCHKi crrpo6a po336po10eau-
lill coa£TCbKOro aiiichKa ii 11epsoHoi raap.ztii a YKpa:'iai Ta 11H noaepHe
ueraiiuo ei.zto6pauy 36po10 a roro aiH:c&Ka?
Ueii yJI&THMaT noooaanBe UeuTpaJihHY Puy npaea opraHiJysaTH

l) r .... XpB<molt: »3aaUTH i ll&l'ePUrJIB« II, crop... 79-81.


401

lfacTMHa KM£Ba, nop,on, npoMMCJIO&e nepeAMICTR.

BJiaetty aµMiIO, np11MyrnysaB nporoJiornysarn sifrny K03alIHM KpaiHaM


Ta .ll;OMaraBCH BiJibHOro npo6ysaHHH B YKpaiHi MOCKOBCbKHX BiHCbKO-
BHX 43CTHH.
rettepaJibHHH CeKpeTapiHT YKpaiHH Bi}lnOBiB .llHSI 20. rpyJI.HSI Ha
60J1hrnes11u.hKHH YJihTHMaT.
y u.ii1 Bi}lnOBi,ll.i rettepaJibll.HH CeKpernpiHT pimple BiJI.KHH)"B Ha·
MaraHHH HapOJlHix KoMicapiB BMirnysarncb y JKHTTH fl cnpaatt YKpa-
iHChIWi Pecny6J111K11, crnepJI.HB KottetitticTh po336pi)€HHH 6oJibmesm.1.h-
K11x Bi.ll.lI.iJiiB B YKpaitti i no)laB JlO Bi.ll.OMa, w.o yKpa"iHCbKHH ypHr1.
He 3MiHHTh CBO€i JlOTenepiwm~oi no.1iT11K11, Hexaf1611 fi ni.l 3arpo30ID
Bimrn1).
Min< o6oMa cTopottaMH npoBa.lHJIHCH w.e .lleHKmi qac neperos·.::>pn,
OJlHalie ,11.0 nopo3yMiHHH He .li1'1rn.10. Biihrn MiiK cOB€T·CbKOIO MocKOB-
w.1111010 i YKpaittchKOIO HapOJlHLOIO Pecny6J111Ko10 T3Klt notia.11arn, x•ull
6oJibllleBHl.J.hKHH ypH.Zl cpopMa.11hHO BittHH He nporo.11orns. MocKOBChKHII
CoseT HapO,lHix KoMicapis nptt3HaB 3a ypst!l YKpaiH1t yrnopettttii HeIO
T. 3B. »YKpaittchKHH Pa..71.HHCbKHft YpH.l« y Xapn.osi, HKOMY .n.aB mom
apMiio AO siiittH 3 UettTpa.11htt010 Pa;J.010. 50.1bwes11K11 noliaJIH 3aeo-
flosysaT11 YKpaitty 3i cepe.lHHH - 3 .llOnoMoroio ttosoro »yKpaittCbKi)ro
YPH.ily<( Ta iioro sii'lchKa, Hac.ilaHoro 3 MocKosw.nmt.

8. 0 e p W a 8 i UH a B 60 JI b 111 e B II U b I< 0 JO
Moc1<eot0
D0113TOK Bi.iiHH. CoOCTCbK.HH ypH.l H33H34HB HallaJibHIHM BOiK,lOM MO-
CKOBCbK0-6oJihllleBHlJ.bKHX siftCbK, w.o MaJIH onepynan1 npon1 YKpa-
. iHH ~ 1lotty, 8. AHTOHOBa-OscernKa. Bitt s11po611s onepaTttBmu1 n.rntt
1) )I;. ,!];opowemrn: »lcToph1 YllpaiHH(: I, cTop. ~U-~17.

»IC'ropi.JI Y~pa iHcbi.:oro Bilicbi.:a«. 26


402

33XOnJJeHHSI XapKOBa, noJJTaBH H KaTepHHOCJJaBa. Ha KHiB M3JJH Ha-


CTYilHTH 6oJJhrueeuuhKi eiitchKa 3 .n.eox 6oKiB - 3 niBH04i Bi.!l fo-
MeJJSI Ha 4epHHrie i 5axMa4 Ta 3 EpsiHChKa Ha KoHoTin i Bopm1<6y,
a Bi.ll 3axo.n.y 360JJhWeBH4eHHMH 4aCTHHaMH, mo CTOSIJJH Ha T. 38. yKpa-
iHChffOMY <l>poHTi.
foJJOBHi MOCK.QBChKi CHJJH ·6yJJH CKOHUeHTpOBaHi Ha niBH04i y TpH-
KYTHHKY foMeJJh - EaxMa4 - 5pHHCbK. Y 4aci rnro cKyn11yeaHHS1 pe-
ryJJsipHHX 6oJJbruee11ubKHX eiiichK, siuiJJH 4epBouoi reap.II.ii, 3opraui-
~i-OBaui B yKpaiHCbKHX MiCTaX j3 MOCKOBCbKO-JKH.lliBCbKOro po6iTHHUTBa,
no4aJJH Ha aciH YKpaiui 6oi a MaJJ0-4HCeJJbHHMH yKpaiucbKHMH 4a-
CTHHaMH. Po3rnmysaHHSI MOCKOBCbKHX JaJJor B YKpai·ui Ta M·OcKoB-
CbKHx Bi.ll.lliJJiB Ha nia.n.eHH0-3aXiJlHOMY ¢pOHTi ,ll.OilOMOrJI•O nepeJI.yciM
Jl.0 nepeMOrH 60JJbllicBHUbKOrO BiHCbKa.
OepmHH HaCTyn 60JJbllieBHKH n_OlfaJJH Bi.ll 33XO.lly, M3I04H 3a McTV
3axonHTH K11ia. Y CTapoKOCTSIHTHHOBi, PisuoMy Ta B WeneTisui npmi-
m.no .n.o nepmux cyrn40K i3 yKpaiHUSIMH, LUO uapewTi po336poi.n11
60.nhmeBHUbKi aiui.n11. B paiioui Ko3SITHH -- 3.n.os6yHiB po336porn-v TOH
60o1lhllieBHUhKi nOJJKH. Ha npaso6ep·eJKJKi s.aa.l'JOCSI cnepmy yKpaiHChKHM
Bi.ll.lliJJaM BJaraJJi 3JJiKBi.l.VB3TH BHCTVIlH 30o.1JhWeBH4eHHX caJI.ll3TCbKHX
6au.ll. foJJOBHO I. YKpaiHCbKHH Kopnyc 3 .ll.On0Moro10 Bi.nbHOro Ko-
331\TBa 04HCTHB KHiBLUHHY H no.aiJJJJSI Bi.ll MOCK-OBCbKHX BiJJ..lliJJiB II. rnap-
.lliHCbKOro Kopnycy i 8. apMii, SIKi Bi.ll06paBWH B HHX 36pmo, BiJJ.npaB-
JJeHO B MocKOBLUHHy.
3aTe ua Jliso6epe1KJKi nop03KH.llaHi yKpaiHChKi 43CTHHH, OKpy>KeHi
BOporaMH 3 ycix CTOpiH, He MaJIH CHJJH 3.llepJKaTH H3B3JJH )l06pe 30p-
raHi30BaHHX i 3.lUICUHilJJiHOBaHHX IlOJJKiB MOCKOBChKOi peryJJHpH'Di apMii.
llHSI 25. rpy )I.HSI 1917. p. niBHi4Ha MOCKOBCbKa apMiH ni.n. KOMaH-
)lOIO AHTOHOBa-0BC€€HKa nol.faJJa aaraJJbHHl':'I HaCTyn. y CKJJ,a)l Ti€i apMit
BXOJlHJJH 40THpH apMiHChKi rpymt - nia npoBO.llOM Eroposa, 5ep3iHa,
Ky.n.11HCbKOro i Mypaeiioaa, s cuJii 30 rncH4 JJ.06ipHoro siitcb~rn, 11a.,.
6paHoro 3 KOJJ. rnap.llii' MaTpociB i MOCKOBCbKOro po6iTHHUTB3; HQ ..
no MaJJo 60 rapMaT Ta 10 nam.u1pHHX noi3.lliB. Mocrnscb1d BitkbKa
6e3 BeJJHKHX 3YCHJlh 33HM3JJH yKpaiHCbKi MiCTa, .ne po6inrnlfi 4)')1\0-
nauioHa.l'JbHi opraHi3auii cTa'sam1 i3 36po€10 Ha ix 6iK.
y TaKOMY BHpimHOMy .llJJSI yKpaiHCbKOi )lepJKaBH 4aci, yi..:paiHCbKHH
ypH.ll, He Mal04H 3.llHCUHm1iuosaHoro, roTosor·O .n.o pirny4'oro sucryny
siHcbKa, 3a.mw11scH 6e36opoHHHM. YKpaiuchI\Oi apMii He 6yJJo, irnyRaJrn
TiJihKH OKpeMi Bi.z:tfni.l'JH, MaJJoro 4HCeJibHOrO CKJia.zi.y, LUO Ha ,B.Tiacuy
pyKy Be.n11 6oi. Ey.no sirno, LUO npoTH ,w6pe 036pornoi, 30.llHrHeuoi
Ta ni.a 0)1.HOIO KOMaHJI.OIO 60JibW€BHUbKOi apMii He MDJKtta 6yJJ.e BJJ.ep-
JKaTHCSI. Ti 4Hc.neuHi yKpaiHChKi no.nKH, LUO He.aasHo me 3a51BJIH.~H
cso10 siuaHiCTb UeHTpa.nhHiH Pa.u.i, y KpHTH4HY XBH.l'JHHY nop036ira-
JIHCSI, a TO i1 nepei1w.n11 ua crnp.oHy sopora. Uk i1Ho Ti.rihKH yKpaiH-
CbKi 6xoTH111. fi Bi.ll.lliJIH pHTysaJIH 1cuysaHH51 yKpaiHChKOi .u.epJKaBHocn1,
36epira101111 CJiaBy i 4€CTb yKpaiHCbKOi 36poi.
Ha no'taTKy sii1HH yKpaiHChKHH ypsi.ll npH3Ha4yBaB 1~0MaHJI.a1naM11
nponi60_,1hmesHUhKoro cppoHTY no 4ep3i nniOJJK. KanKatta, COT. ll1HH-
1<apsi Ta reH.. KHpeH, Ta sci BOHH B TaKHX CKJJa.llHHX yMOBHHax He
.nopoC.ilH .no CBOI1oro 33B)l3HHSI. ABTiM He MaJIH BOHH JW nOCJJ)T BiH-
CbKa, mo6 yTBopHm 06opoHH11i'1 <flpouT.
llttH 26. rpy .ll.HH MOCKOBCbKi BiHChKa 33HHJIH 6e3 6010 XapKiB, 3a
;i.onoMoroJO MicueBoi 4epsoH1oi rsapUtii i 30. JanacoEoro no ..riKy. TyT ·
403

~epTMHa no-
lOAY fion-
weB.MQbKO-
MOC ltOBCb lllJl
BiMCbK Ha Jli-
eo6epe>K>td
J Ci'IHi
1918. p.

}I.a rn nopytt
~il:U.('BOC'l'Cii
o;rna11yJOTi.
,WHb 3axon-
.1eHH.fl TOi )Ii·
cu.eBOCTH
60.lLIUeBllKa·
MB.

.J!oach'e#N8 ,p-1aKl6 ·
_.... .flkpoiwcox/ 611.icoxa

~OOJt><Ut'bGltfb"<I b/JcoJ<O'
--og11oropobvvp(J11vwv
(UJl.X:

- f!bOTO;floOVVJ(J.11.Jf.IVllUU
W./tlX
l~.1.
f .·J..000.0()/) 0.AEl<CAl-lA,PIBCbl<f

60JJbWeBHKH P<?33~poiJJH Micu.eBHM yKpaiHChKHM noJIK Ta 3a6pa.rn 18


3BTOTI3HUHpHHK1B I 6araTO 36poi. CT04aJIHCH 6oi 3a 33v'li3HH4i CTauii
Jlo3oBy, CHtteJihHHKOBe, OJieKcatt.ZlpiBChKe Ta CT.HTHxaTKy. B 0.11cKcaH.Zl-
piscbKY faii.u.aMalJ.bKHH icypiKh i BiJnmi Ko3aKH Bi.u.6HJIH tta JI.e.HK-Htt
4ac 60JihllleBHIJ.hKHM ttacryn. 3 KiHUeM rpy.ZlHH Xap1dB, IloJITaBa ii
4epttHriB 6ymf B>Ke B pyKax 6oJihllleBHKiB. Y KaTepHHoc~1asi Mic1.1.eBi
60.:JbllleBHKH 3ipBaJIH TIOBCTaHH.H. CTiCJI.H .l,BO)leHHOfO 3aB3.HTOr-0 60JO 3 Ka-
repHIH!OCJiaBCbKHM fatt)l.8M3U.bKH1M KypeHeM, Micro 33XOTIH.rn 9. cilJ.HH
ni;l.ZliJIH rpynH EropoBa, mo npH6yJI11 3 J1o3oBoi, a 60.'lhllleBmrn 15.
cilJ.H.H 3aH.HJIH i1 OJieKcatt.llpischKe. 20. ci4HH nepeJJ.Hi 4aCTHHH \Er opoBa
po36HJIH B KocrnHTHHOrpaJJ.i yKpaiHChKHH KypiHh, i Toro cailoro .ZlHH
Bi.ll.lliJIH rpynH EropoBa CTIOJIY4HJIHCH B no.lTaBi 3 rpynoJO MypaBHOBa.
B TOMy CaMOMY qaci MOCKOBCbKHM »BiMi-'l OCOOJIHBGro npH3lla -
4eHH.H« 3HaMeHCblfOro BiB HacTyn 3 6oKy 6pHHCbKa, 33H.HB nic.rrn He~
BCJJHKoro 6mo 19. ci4HSI MHxaHJiiBChKHH XyTip i L1yxiB, a 2G. ci4HH,
404

ni;uep)f(aHHH Micu.es11M11 60,!Jbwesm(a'.\m, - KpoJ1eseu.h i KouoTin.


Pisuoqarno HacrynaIOTb i Bi.!lJI.i.T:IH rpynn 5ep3iHa .LI.BOMa KO.TJbO-
HaM11 - a foMe.1:110 Ha 5axMa4 Ta 4epe3 Hoso3116Kis i HosropoJ.
CisepcbK11r1 Ha KoHoTirr.
Mypasi'ws CBO€IO rpyrro10 3amrn PoMOJ:laH i Jly6ni, a 27. ci41rn,
rricJI.SI 6010 3 1. Bii'ICbKOBOIO lliKo.1010, 3J:lo6ys 5axMa4.
Y 5axMal!i crro.1yqJ1JIHCSI sci MOCKOBCbrd apMii'rni rpyrm i aBiJJ.ci.1h
noqaJIH 6e3rrocep.e.J.Hiii HaCTyn Ha K11iB rri.u KOMaH,.'.I.OIO MypaBfIOBa.

6 oi 33 ,ll.JOCTYDH AO KHeBa. KpyTH. me.rm: nepmnx ycnixis 60.ilhllle-


1

BHU.bKHX BiMCbK, KOJIH KaTaCTpocpa CTaBa,:13 HeMHHylla, a 3aHHTTH no-


poroM K11€Ba 6yJio TIHTaHHHM Ki.lbKOX ;u-ris, yKpaiHCbKC KOMaH.UyBaHH51
Bl1CHJia€ Ha cppOHT OCTaHHi 4aCTl1HH )1.0 o6opOHl1 sarpO)f(eHOl CTOJIHU.i.
B TI04aTKax Cil!HSI TIO)J.aBCSI Ha cppOHT y Harrps1Mi no.1TaBH faii.uaMCll{b-
Kl:IH Kirn CJio6i.llChKoi YKpaiim, .uo HKoro scTyn11JI11 TaKO)f( i IOI!al\H
2. BiftcbKOBoi lliKOJIH. Ia faiLlaMaU.hKHM KorneM 6yJia TaKO)f( 2. COTHH
Ciqos11x CTpiJihU.iB coT. CyrnKa. Ui.JIHM siMiJIOM, I.U.O l!HCJIHB Ko.no
600 6o€BHKiB, KepMyBaB OTaMaH c. neT JI IO pa. faii.zr.aMaU.bKHH Kirn 60-
pOBCH )1.0 KiHU.SI cil!HSI 3 MOCKOBCbKOIO apMi€IO, w.o HacTyrra.1a B pai'rOHi
noJITaBa - fpe6iHKa.
)lHH 8. ci4HH s11pyrn11Jia a 5axMal!a Ha 4eptt11rism11Hi neprna Bii-i-
ChKOBa lliKo.rra B c1rna.zr.i KOJlO 600 IOHaKiB, ni.u. KOMaH;I,OIO COT. ]1. Ho-
ceHKa. BiHchKOBa lliKOJia saHHJia Bi.lTHHOK cppoHTY 5axMal! - KoHoTin,
3aXHI.U.alOl!H 33Jii3Hl11!11H lllJISIX Bi.Lt CTOpOHH foMeJIIO. Jlo 25. Ci4HH lliKO,lla
snecb qac 6e3 nepeps11 nepe6ysaJia Ha nos1u1,iS1x, 3a€.II.HO y 60S1x 3 EO-
puroM, w.o HacTynas. HapernTi TPH corni lliKOJIH, 3.zr.ernTKOBaHi. 3HC-
sipeHi Ta BHCHaiKeHi 6eayn11HHHMH 6oHMH, caM 1BiJihHO TIOKHHYJIH cppOHT
i Bi.ucryn11JIH .uo K11€Ba. B 5axMal!i sa.111wa.u-i:rn TiJihKH o.u.11a coTHH
3 KOM3H,lOIO lliKO.TIH i .usa naHU.HpHi noi3.'lll.
Bttoolli 28. cil.fHH BHCJiaHo s K11€sa Ha cppoHT OCTaHHi Bi.ll.lli.:111, w.o
MaJI11 ce6e no)f(eprnysani s o6opoHi .'.1.0CTyny .zr.o CT10JI11u.i. By JIH u.e
IOHaKH ara.uaHoi BiikbKOBOi lliKOJIH, HKi I.U.OHHO np116ym1 3 cppoiny,
a T3K0)f( OCTaHHiMH .llHHMH HaillBH.lJ.K.Y ccpopMOBaHl:IH noMi4HHH KypiHb
CTy.ueHTiB Ciqos11x CTpiJibIJ.iB, niJJ. npoBO.ZJ.OM coT. 0MeJih4'emrn, 30BCiw1
He BHWKOJieHHH Ta np113Hal!eHl:IH BJiaCTHBO )J.0 oxop•OHHOi CJipK6H B K11-
€Bi. Jlocsirn 29. Cil!HH, o6H)J.Ba Bi.ll,li.llH, lU.0 MaJIH pa30M KOJIO 500
JIIO.UeH:, .aoixa.ritt JI.O CT. K p y T 11. Y KpyTax aacTaJIH ocTaHKl:I corni IOHa-
Kis lliKOJllI, w.o aa.rrnrn11Jiarn 6opoH11T11 5axMa4 i MaJieHbKHii BL'Ulin
BiJibHoro Koaau.rna, w.o CIO.llH Tenep Bi.acTyrr11Jrn.
Korvratt,'.I.a nopirn11Jia 6opoH11T11 u.eii Ba)f(HHii aaJii3HH411i'I nyaoJ1, w.o
6ys KJIIOl!eM .ZJ;O CTOJIHU.i. y BHKOITaHHX nepe.u CTaU.i€IO OKorrax, no
o6ox 6oKax saJiisH114oro rnJIHxy, 3aJISirJIH o6opoHu.i - 3npasa Bi.H-
ChKOBa WKoJia, Jiisopyq cTpiJihIJ.i CTyJJ.eHTChKoro KypeHH. BpaHu.i 30.
Cil!HSI MOCKOBCbKi BittCbKa TI04aJIH HaCTyrraTl:I, o6CTpiJIIOIOl!H rapManmM
BOrtteM JiiHilO OKOITiB BiJI. CT. nJiiCKH. 8 rreprniif BOpO)f(iii JiaBi ihmrn
TISIHi MaTpOCH. Crrepwy yKpaiHChKi Bi.JJliJIH BiJ.6HBaJIH BOpmKi Hacry-
IIl:I, a HC CTaJIO TIOTiM MYHiu.ii, CKOpOCTpi.1111 rro 4ep3i 3aMOBKa.rm i )f(~1i1rna
repois He aMorna s1121.ep)f(aT11 np11cTyrry Ha 6artteTH rnecT11T11rnrrnoi'.
Bopo)f(oi cpaJISIHrH. MaTpoc11 6artteTaMH s1mepJI11 JOHaKiB illKOJIH Ha
npasoMy KpHJii, OKPY)f(HJIH Ha JiisoMy CTy ;i.enTChK11ii KypiHh, mo 6ys
KHHYBCH I.U.e B ocTaHHIO aTaKy. 4acT11tta KypeH.SI aarnHyJia spaa i3 .
CBOiM KOM3H,J.aHTOM COT. 0MeJihl!eHKOM, qacnrny CTpL1hIJ.iB, lll.0 nona.11a
406

4>par'MeHT 3 noxopoHie IOHaKie, w,o no.riRr.riM a 6oio niA HpytaMM. l\11in. 17. 01'1w:rnu I 0 I~. p.

.lO HeBOJli, 60JibllleBI11\11, niC.;lH )].HK11X 3H}lll,aHb, p03CTpimIJIH. ni3-


HilllC, nicJIH 3ai.1hHeHHH YKpai1m Bi.l 60.11bmesm~b1wl iHBa3il, Bi,iJ.Haf1-
.lCHO Ha KpynrnchKOMV no6oea11mi n:Llbh:a.n.ccHTb no.rrnr.rutx cillOBm.:ia
CTyJJ.eHTChKoro Kypemi, nepeae3eHo ix .rr:o KHeaa ra 19. 6cpe3HH
IIOXOBaHo Ha .n.ep)KaBmtii KOlllT y 6paTHiii MOflVIi Ila AcKO.lb,lOBO~Y
1.;.]a;i,onnmi. Giii ni.n. KpyTaMH 3aKiH4HBCH nepeMormo Morna.1iu, mo
JiCTa.m Bi.1bm1ii .n.ocn·n .J.O Km:Ba.
Y4aCHHK 6010 ni~ KpyTal\m nop. 1\t M11xaii.1111K om1cyE ncpe0ir
6orn11x no.n.iii TaK: »MeHi BH.ll.HO 6y.10 Tp11 4opui ryCTi JiaBH Marpo-
cin, mo niwJm B ttacTyn. 3aTpicK0Ti.H11 cn:opocTpiJIH, pyrn11m.1.i. Bu:u10
oy.10, 511.; na}laJI11 Ha miry 4op11i nocTaTi MaTpocia, aJie npncya:v111rn
BOHH Bee 6mnKlle i 6JI11»\ti.e. Y 1-1ac y)Ke 6y.rio 6araTo pa11c1111x i coma
ei;lXO.lJ.HJia .ll.O oKoni B. TyT ~··)Ke 6yJm po3Min.1.cni .rr.o 6010 nci !Iawi
c1v111 i'I 4eKaJIH 3 ttanpy)KCIIHHM piwy4oro MOl\1C'11Ty. A ni11 ,YiKC Ha-
o.:mr..:8BCH. ryCTi JI3BH cipllX i tIOpIHIX TIOCf~lTCil illl.'111 B ,YI3CCb :~piCT.
3M,YlICHa Harna COTHH niurna B .Pe3epay 3a paMny. 3 OKOIIiB 3;npin;o ...
Ti.110 copm.; 11awnx CKOpOCTpiJliB i pywmn~i TpbOX C:JTCllb !OI1a1..:iB
T:l Cry .ll.CllTCbKOro KypeHH. na)J.3.;'111 tIOplli flOCTaTi, 3a HllMH i'11u:111
IIOBi, 3I-IOBY na,l3.'1H, i 3HOB,Y Hlllmt 0:.lllli 31.1 "lp)THMll 1IOpHi i cipi
.·1arrn. Harni on:on11, cTaIJ.iH ii non1r11 3acnna.1Jlfrn nopmKHMII cTpi.11b11aM11
ii Ky:rn!\1H, a.1c Mim-10 TPHMa.7111C51 ttarni. nocn:1a.111 no na6oi /lO nornris
33 uiBTopa nc·pcTBH, BHCTpiJIIOBaJ1H ix i 3110sy norn.ria.rn. AJie rpi3Hi
Bicnrn: »HeMa tta6oiB<(, »llCYIOTbCH CKOpOCTpi.TIH« - npO.lCTiJm no OI~O­
nax, a TYT 4op11i nocTaTi 3HH.'IHCH, Kpm..:n :>ypa«, »c.1ana«, i see nc~
peMirna"1orn. CTpiJ1sw11 o.n.1111 OJI.Hora. 06.m1.11urn KJ1'am 6arncn1. 8;.i.e-
rnrcpo 6i:lbllle aoporn - nepe\fOr:m. no4anrn C1..:op11ii, ~·;,i.:c Il('Clpfa-
406

Hi30BaHHH Bi,llCTVIl ,llO nonlfiB, a MOCKaJii 3 KpHKOM »ypa« KHHYJ1HC51


,llO emu.ii, HKY oxopOHHJIO 50 CTyf(eHTiB, nepeBa)frnO 3 THX, 1.JJ.O He
BMiJIH CTpiJIHTH. BeqopiJIO, KOJIH 3i6paJIHC51 BOHKH ,llO nOTHriB. l!Ba
aaroHH, Bi)l.Be)leHi .llJIH patteHHX, 6yJIH nepenOBHeHi, Bi.llBeJilf TpeTi~L
Cec1p_11 M: caHi1api Hacnix nep·eBH3yBaJIH paHeHHX. nornrn pyw1-1;111
ni.ll sorneM sopora«.1 ).
no o6opOHH .llOCTyny ,llO K11€Ba 3aJIHWHBCH TiJibKH ·0/lHH raiiµ,.a-
MaU,bKHH Kirn OT. neTJIIOpH. 4aCTHHa Koma, npH HKi11 6yB neTmopa.
6opoJiarn KOJIO CT. 13o6pHK, y HanpHMi Ha KpyTH, a .11.pyra, i3 COTHelO
Ciqos11x CTpiJihI.I.iB~ 3.llepJKysaJia OoJihmeBHU.hKHA HacTyn Ha CT. KoHottiBKa
Bi.ll CTOpOHH noJITaBH. naJihWi 6oi MyciB Kirn npHUHHHTH. 60 B Kurni
noqaJiorn noBCTaHHH, M: Kirn Mycis Herafrno BHpywttrn: Ha Bi.llci~ CTOJrnu,i.

06opoua Kuesa. nepe.u caMHM HaCTyrnoM MOCKOBICbK·Oi apMii My-


pasilosa Btt6yxJio BHoqi 3 28. Ha 29. ci•rnH B KHEBi 6oJihWeBHUhKe
noscTaHHH npoTH yKpaiHChKOi BJia.llH. B noscTaHHi B3HJIO yqacTh Micu.ese
po6iTHHU.TBO, mo CKJia,llaJiorn nepesaJKHO 3 MOCKaJiiB Ta JKH.lliB. YKpaiH-
ChKi rniitoMi po6iTHHKH 6yJIH 3opratti3oBaHi y Bi.ll.lliJiax BiJihHOro K·~-
3au.rna, 1.JJ.-0 3aB3RTO 6opOJIOC51 3 60JibllieBHK3MH.
Ha nol.IaTKY noscTaHHR Ha nocJiyrax UettTpaJihHOi Pa.llH 6ym1 TaKi
yKpaiHChKi 'LlaCTHHH: faJIHU.hKHH KypiHh Ciqosttx CTpiJihU.iB, mp 3 Hhoro
O.llHY COTHIO npH.lliJieHo .no faii.llaMaU.hKOro Koma, RKHH CT10HB Te>.ui
Ha cpp 0HTi, BiJihHe Kosau.rno iHJK. KoseHKa, 4opttoMopcbKHtt Kypitth,
1

as1 ona:ttu.,epa11ii .llHBi3i•OH Ta tteseJIHLfKi Bi.ll.lliJIH noJIKiB iM. XMeJibHHU.b-


1

Koro, noJiyooTKa, 11 Borytta. nisttiwe, B posrapi nOBCTaHHR npm1UIJIH


3 cppottTy .llO K11rna - faii.llaMaU.hKHH Kirn, cornH Ci11. CTpiJihU.iB C:ymKa
i noJIK iM. rop)J.i€HKa, mo npo011srn is saxi.llHhoro cppiottTy. Bci u.i
Bi)UliJIH MaJIH pa30M KOJIO TpbOX THC5fq 00€BHKiB, IO rapMaT, Ta HKHX
100 cKopocTpiJiiB. Ci.vrn noscTaHU.iB y K11€Bi 061.IHCJIIOBatto Ha ciM .'lO
BiCiM THC51'4, npH 1.IOMY BOHH MaJIH MOpa.TJbHHH ni.nTpHM u,iJioro KHiB-
CbKOro MOCKOBCbKOro HaceJieHHH, 6e3 OrJIH.llY Ha nOJiiTHLfHi nepeK·OHaHHH.
noBCTaHHR noqaJIOCSI cnepwy Ha neqepCbKY' TYT DOBCTattu.i 3axo-
UHJIH Bi.llpa3y KHiBChKHH apcettaJI. BiJihHi Ko.3aKH 3 BoJiy6rorniBI..{51MH
i ·3 TpbOMa naHU.HpHHMH aBT3MH, HKHMH KOM3HJlyBaB nop. 5opKOBCbKHH,
cTapaJIHCH apceHaJI Bi.ll6HTH. AJie ix Bi.llKHHYJIH 3 seJIHKHMH s1parnM11,
i KOMaH.llaHTa nattu.11ptt11Kis nop. 13opKOBChKoro rnJKKO patteHo. E·oi
po3ropiJIHCH B U.iJIOMY MiCTi. Bi.n.lliJIH UOBCTaHU.iB D051BJIRJIHCH B ycix
crnpoHax MicTa Ta c1piJIRJIH ,.llo _yKpaittChKHX BOHKiB. Hes-eJTHKi yKpa-
iHChKi BiJI,ll.iJIH, 'lll.~0 ix n:epeKH.llyBaHO 3 MiCI.{H Ha Micu.e, He MOf.!IH
onattyBaTH seJIHKOro Mic1a. llo Toro He 6y.11i0 u.1.e ii O.llH03ri.llHOCTH
B KOMaH.llyBaHHi,· 6yJm ,llBa KOM3H.llHi ocepe,llKH, lll.0 KepMyBaJIH o6opiDH-DiO
K11€Ba - wrn6 ~oMaH,llaHTa K11€Ba OT. Kosemrn Ta rnTa6 T. 3B. npo-
TH60JihUieBHLJ.hKOro ¢poHTY •COT. lllHHKapH.
0.0BCT3HU.i •MaJIH BHp06JieHHH y)f{e CTJIHH 6oiB, 3 THM, mo6 OKpV>KHTH
i 3JiiKBi.llyBaTH UettTpaJibHY Pa.ny, HK BOpOJKHH iM YPHJl. npyroro lUIH
HOBCTaHHH 60JibWeBHKH 3aH51JIH TOBaposy CTauiio H TI04anH HacTyn Ha
BeJIHKOBaCH.lbKiBCbKY BYJIHU.IO i XpHl.JJ.3THK. BoHH 33XOUHJIH noJ.lOJl,
CTape Micrn, .ne 3aHRJIH noniu.ifrnii1 y 4 a c To K i ro1e.11b »npary« Ta'
noqa.71H OKpyJKysa111 6y.llHHOK UettTpa.ribHOi PaJLH. KypiHh Ci110BH.\

1) ~I. !\l11:xaii.1m;: >i,-(f'lll, lfi. d•11rn l!lh. j•. 1: >~.frr1111. llt•p11. 1;;1.111u11z( 4. 2. ;1 19;::! p.,
CTO(l. ] 2-1::.
407

AelillAAAa CMHboi AMBi3ii nicnn npM6yTTR y Kwie. 1~1 in111. Ill Is, p.

CTpiJJb4ie, mo 1<aarHpysaa 1 O.}'AHHKY AyxosHoi ceMlttapii, 3a83stTo


6opOHHBCH H Bi.ll6HBaB 60JlbWeBHUbKi 3T3KH 3 no,llOJI)'. 3. COTHSI Ci4<>Bl1X
CTpiJihUiB coT. 4MOJIH, mo6 He .ll3TH 60JihwesHKaM 3aHHTH 6yitHHOK
UeHTpaJibttoi Pa;J.H, npo6HJ1acH 3 Jlyxoettoi ceMHHapii. Kpi3h sopo>Ke
KiJihUe Ta npHcTynoM Ha 6af'HeTH Bil6HJI3 CTapOKHiBCbKHH )''13CTOK i ro-
TCJlb »npary«. .
CornHK B. Kyqa6cbKHH 3 1. coTHeJO C. C. Bi)lnep 60.'lhWCBHUbKi
Hanym1 3 noJl()Jl',Y H3 6y)lHHOK .llYXOBHOi CeMHHapii, C3MHH nepeflWOB
0

.llO npornnaCTyny, wrypMOM 3)l06ya ropy UleKaBHUIO i O'IHCTHB nJ-


)lOJI. PiBH0"43CHO BiJibHi Ko3aKH 3 .aonoMOr-oJO o.n.ttoro asTonaHLtHPHHKa
no 1rn.rn HaCTyn Ha 011eKcaH.apiachKii1 ay11Hui. noecrattui MaJIH nemrni
rnpaTH --- SIKHX 150 y6HTKx i 6i.TJbW, Hi>K 300 nopaHeHHX, 3Jle i 3 _y1qJa-
iHCbKOfO 6m~y enaJIO KOJIO 70 JIIO,lleH, a paHeHHX 6y.r1·0 )lC> 150.
TpcTbOro .llHH 6ois y pyKax yKpaiHCbKHX siiichK 6yB Ksapra.·1
Mi>K BYJIHUSIMH BeJIHKOIO-BOJIO.llHMHpCbKOIO. <J>yH.ll)'KJiiiBCbKOIO. nywKi-
ua Ta 5i6iKOBCbKHM 6y11haapoM, .lle 6ye oci.llOK UettrpaJibHoi Pa.lH 11 Bi1'1-
CbKOEoro CcKperapiHTy, .aa11i - KBapraJI Mi>K eyJJHUHMH JlJOTepaHCbt\010,
Mcpm1riBCbKOt0, IHCTHT}"TCbKOK> Ta 5attKOBOtO, .lle MiCTH.ilHCH pi3Hi .llep-
>KaBHi ypH.llH i1 )lep>KaBHHii 6aHK, a TaKOil< -imJIH 6oi e 0Ko.1Hiii .TJbBie-
CbKOi eyJIHUi, .lle MicTHJIHCH Ci11osi CTpiJihUi ii 6ynu Ka3apMH 6or.la-
HiBCbKOro noJIKy, npoTH caMoro apceuaJI.l_
noECTaHl.ti M3.'IH apceHaJI - fOJIOBHH'l ix OCepCllOK - 33Jli3HH.4i
MaHCTCpHi Kuis I., np11craHh Ha llttinpi Ta paiioH Mi>K KpyruM CnycKoM
i Co6a11010 CTe>KKOJO. ·
Haii>KopcToKiwi 6oi i1rnJ111 Ha Cocl>iiicbKOMY Mailllatti 33 6yll.IlllOI\
rO.!IOBHOi nOWTH Ta Mi>K apceHaJibU.SIMH ii o6opJHUHMH aep:iK3BllOf0
408

6aHKy, a TaKOiK Miil< apceHa.10:\t Ta 6or.n.aHiBChKHM nO.lIKO!'\I, lll.0 6opo-


HHBCSI y csoix KasapMax.
06opottu.i KH€Ba repoi4HO 6opo:rncH 3 noscTaHU.HMtt, a..1e nolfyBaJIH
ce6e HeMOB y lfYiKOMy BOp-O)f(QMY MiCTi. 3 ycix CTOpiH, 3 K0)lff0r-O BiKHa
Ta .aaxy 6y.zurnKiB, CTpimvrn ,lO H-HX npHTa€Hi Boporn. KpiM U.bOro, CBOi
TaKtt yKpaiHCbKi >>HeBTpaJihHi« no,:1KH cno4yBaJIH DOBCT3HU.51M, nOCT::t4aJm
tM 36poio Ta xaplli, HK ttnp., no.1K iM. Carafl1l34Horo, mo .nono!'.rnras
apce1rn.1bU.HM. TaKttx yKpaiHcb1mx ))ttesTpaJibHHX« 1..faCTHH 6yJio Toai
s KttEBi Jly)f{e 6araTo, CBO€IO 4ttCCJibHicno BOHH nepemuuysaJrn 061usi
CTOpOHII, mo Mi)f{ co6010 BOIOB3.1H.
B HOlfi 2. moTOro npn6ys llO Kttrna rafl.aaM3U.bKHI1 Kirn OT. neTJIIO-
ptt 3 coTtteio C. C. Biu npo61rn co6i rn.Irnx Kpi3h 3aHHTY B)f{e noBcraa-
U.HMtt C106ii'l.Ky, npttcTynoM Ha 6arttertt 3.ZJ:o6ys Mmw.11aiBChKm1 MiCT
i OtlHCTHB 1-ieraHHO Bi.Zl 60.ilbWeBHU.bKHX 6aH.ll net:1epCbKe. nonepe)lHhOfO
,lHH npm1rnoB .llO Kttrna ropJ.i€HKiBCbK1111 nOJIK ni.a KOM3H.LI.OIO nO.lK.
B. neTposa, mo HK y)f{e smue 3f(],'l3HO npo:51rnCS1 CIO.llH i3 3axi,'.1.HbOro
cppOHTy.
llocBiTa, 4..1IOTOro cni.1IbHIIMH CllJI3MH rai-i)laMaI..J.bKOro Koma, rop-
.li€BCbKOro i;i:o ..1Ky Ta BiJ1bHOro Ko3au.rna, 3.lle>6yro npttCTynoM, ni.LI.
OC06ttCTHM npOB-0.llOM C. nern10p11 fi CTOJIK. neTpOBa, OCepe)l•'.JK MOCKOB-
ChK0-60.'lbLUeBHU.bKHX pe6e ..1imnis - KHiBChKHH apcetta.1. B npucTyni
HJ apce11a ..1 n0.1151rJIO 511UIX 70 yKpaiHCbKHX K03aidB, a 6i.1blll IIiiK 300
oo.fornesmds nonepeKOJIIOBaHo.
Toro .ilHH yKpaittchKi Bi.ll,J.Lm Bi.ll6HJIH 3a,11i3m14y TOBapoLy cTaui10,
CJ1€KTpiBHIO Ta B0.11.0npoBi)l. 3~lo5yEaIOllll BO)lOIIpOBL'l. IIOJlnf.'lll !\13ibl\e
sci MOpHKtt 4opttoMopchKOro KypeHH. Y1<paiuch1\i uiD.Jli.nH :1i1mi;tyna.rn·1
nocTyntteso noscTaHChKi 6aIIJJ.H, 6oi npummmea.Tmrn, a Micro I1icm1
)f{3XJIHBttx nyJittllHttx 6ois 3arno1w10na.r10:.:H.
0,ll.Halle caMe D TOM)' 4aci ni}lXO,lH.la 8):1{'2 3 .llis0Gep1..')frnrn MOCKOB-
CbKa apMi51 Mypas.Hosa. BLl.lli.m 4CpBOIIOi rnap1'lii np11MaIWGa ncpdi-
W.111 llttinpo ii 3axon11JI11 flo.'lo ..1. Hmui MOCKODChKi Bi.l.ii.111 3J:rn.m rv10-
cn1 ua llttinpi I1 no4a.rm 3araJihIIHii uacTyn ua KttiB.
YKpaiHChKi siH.CbKa 3aB3.HTO 6opo1111J1ttCH. MoCKOBCbKi rapMaT11 33a
,LlHinpa IIHTb JlIIiE i Hot1cr1 6ap<1l>aHHHM norncM 6oM6apn.yi-~c.t.'m Knis.
J'Kpai11cb1rn?'1 ypH.l, mo6 nc 11apa)f{yBan1 MicTo 11a nmme 31111mcn11H,
11aKa3aB esaKyau.i10, fmy l't nepeue,ri,cuo BHO"il'i 3 8. 11a 9. moToro.
B HKttX yMoBttHax :lOBO.llH.r1orn :tcp}l\3TH cppoHT y1.:paiHCLh'.IIM o6J-
poHHHM Knesa O.lHOro TiJihKH BiJJ.rtt111\y . .ll.OBi;lyfMOCH 3 onucy y4ac1m-
Ka: ~>Jlann raiL'laMaKiB Jie11rn.n11 u lfapcbl<OMY Ca.ny. Ca;J. 3arnna.r111
CTpiJibHa 33a llttinpa. [)OJibwcnmrn /lOXO,llH.rm ~10 caMoro 6y:mm;y Ky-
IIC!lhKOro 3i6paIIHH ii T0,1li Mil BCi 3 OT. Tlcrn1opmo BlfCl\;]!\yc:tJIII Ta
ncpcxo)l.11.rm B 11aCTyn. Pa3 uaw 11aCTyn 6yn Ta1mii rno1rnii, iu.o oo.nh-
wes11KH He BCTttr.rrn BCK0411TII Ila MOCTH, mo 3C}lHVC3.Jlll .llBJ ca;u1, i'I TJM
Ix 6araTO nepe611 ..m. BBCCb CilJl. oys 3(]BJ.lleIIHii Tpyna~rn. Uc Tymuo-
w

BaHHH II:.l M"icu.i, 6c3 XBHJ1HHll CllOIWIO Hi BJH'Ilb, Hi DHO"lli CTf131U('lllIO


CT0:\1HJ1Cl BCiX, a HaCTynu 11CfJDOIIHX J106IVIHC51 me ci.TibW ylll. 'fHHMH.
CT0M.1c11i .ilC}l\JJIH raifJWMaKJI, Bi.J.61rna101..f11Cb Bi.LI. uopora, i u 11anyn
yiKe nc n~pexon11.rn. BToMa 6yJ1a TaKa ne.rni.:a. mo JraBiTL rafi.w~1a1.:r1
:~axBirnIOBaJmcH: ))4oMy He na10Tb ,:tOIIOMorn? JloKtt 6y:leMo Tai{ 6u-
TIICH ?« HaJlXO.iUt:m ocramii . llli Ta ocTam1 ir1 11am nacn·n. 0TaMa11 n ~­
r:110pa 3i6paB ycix 11ac Ta 3sepHysrn 3 11poMOHOJo: »Tpe6a uanpy11 ... m
Eci cH.111 me pa3 !« To 6y.1a oo){.:cr:i.1b11a ~rr;n.:a - )t.:opcTOKa Ta .110Ta.
409

B u.iii ocraiHHiii 3rau.i 63raro 3afoL111


ratt.ll,3M3KiB, He 6yJI·O Hi OJI.HOf'O ratt··
.J.3M3K3, Slf{IOfO 6 He 33q,enHJia KV-
JISI. f3tt)l3M3KH B)f(e He XO.ll,HJIH, . a
JI33HJIH no Ca.llv Bi.'.!. VTOMH if no-
p3Hetth, 3JI€ Hi. 0.ll,HH ~He XOTiB Bi-
.llifiTH Ei.ll csoix. Bee u.e B)f(e JI.an-
uo nepeHWJllO Mipy MO)f(JIHBIOCT~ii
.7IIO.llHIHH«1).
llttH 9~ JIJO'rOro 1918. p. nepe-
..:to:: i Bi.ll.L iJIH MOCKOfCbFOi apMi"i BBiii-
lllJIH .lJ.O Ktt€Ba. 33ittHBlllH <:ToJI1nu.10,
60JibllieBHKH sqHiHIHJIH KpHB3BHii no-
rpoM, - p03crpiJISIJIH TPH THCHl.Ji
MeWK3HU.iB. 0epeB3)f(!H0 nrnymt Ti.
W;O M3JTH BittCbKOPi nocBL'lKH Bi;(
)'KpailffCb~Oi BJI3)1.H.

Bi~1topoT Ha BoJJHHL. '>no cirn-


TOUIHHchKifi llIOCi THXO nocysa.m1rn
Bi.ll.CTyn3JOqi pewTKH qacnrn KHiB-
Chl\IOi 33JIOrn. 4epBoHa 33rpasa r:o-
)f(e)f(i H3)1.3BaJI.a nOCTSITSIM MiCTHLIHOh)
BHf.iTSl.lJ.)'. nonepe.lly ix3B 0603 i]
pa!HeHHMH i XEOpHM:H. YpH..l npo-
IX3B Ha 3BT3X. 33 YpHJJ.'OM ixaJHt iH·
crnryu.ii, 3 33 HHMH 6e3 0603y, 6e:~
·x3pqis, 6e3 3anacy H360iu i111m1
B HeBiJJ.OMy 6y .llj'4HiCTb 11eao(k>ptti.
O.a:tti B urnP'o1mx lllTaHax. 3 »occ-
Jie.lU.HMH« Ha rOJIOBi, .a.pyri 3 ,1013-
rHMH KOJiipOBHMH llIJIHK3MH Ha ll13n-
K3X, 3 KpHBHMH lll36JISIMH 33 nOSICOM. npanop CMHbOi AMBiaii.
lrnJ111 B rn11HeJIS1x 6e3 HanJI'C'4HHKin,
3 py1111mu.S1MH 6e3 63f'HeTiB. l.Jor11.auisu.i iim.m u 4op1rnx 6~1p:111E0Bax
rnanKax, 3 Ky.1eMCTHHMH crpitll~JMll LJCpC3 n:IC4e. I'aii.lJl\tal~ll D 11cpoo-
m1x KO)K)'lllK3X, 3 )lOBrJll\UI 11C}JBOIIIIMII lll.'llfK3Mll. i'IW.lll 030J10Cll i ..lO
'3y6is BiJihHi Ko3aKtt or. Kose1IKa. Hmui 11cc:m l\y:1cMcr11. i':1p\1:nu
KOTHJIHCSI no pisttiii .LI.Opo3i. Craprnmm i 1011a1'11 rrn. Ilpicm:ch!\orJ
iirnJm B piBHHX pH.nax. Ilo3a1.ll.y scix, npm.:pusaI04H Bi;lny11, iimou i3
rnoiM si.n.lli.TIOM no.nK. Go~1604aH«. Tah'. onHcy€ yqarn111~ ei;iCT~·II y1.;pa-
IHCbKOi apMii. 2 )
3an11rn11srn11 KttiB, y1{paiHCbKe siiicbKO cn11mv1ocH D MiCTcl!hy lrna-
TiBLii. Tyr, tta uapa.LI.i KOMaH)l.aHrin ycix 0KpeM11x iiacnm, 11011illlL'IIO
nepesecn1 peopra11i3au.i10 sii'tCbKa. 3 ycix MaJ10-LJHCcJ101111x ni;ui::in YTBO-
petto O.lltty siHcbKOBY qacTntty ni.ll. O.L1.Hi£10 KOM31u1;010 rett. CTpicJBCl>l\O~,.
HKY H33Batto - 0 K p e M H ii 3 an <\Po 3 b K H i'1 3 a r i 11. l "aii:l:rn:lll!>!\Illi
Kirn CJio6i;lcbKOi YKpaiHH, .LI.O S1Kor&nptt.a.iJ1eno Bi.TibIIe Ko3a1irno imK.
KoscttKa, 3aJittll13BCSI noKMLU.O OKpeMHM Bi.l;lli:10M ni:l 1\0~1a11,l'::>IO or.

I) Cl. IIJ1111.1rn1ci.1;1tii: ~)J;Dtinn ,J,O iCTOFii 3. nix. l!•l.11.·y,, >Tilr""i11p:<, 11. I:!. CT11p. 1;1i -7.
~) Ii. "om;eu11q: »Cno~mHir 3 1918. p.«, CTOJI. S.
410

nerJHOpH. I raJIHUbKHH KypiHb c. c. 6ys npH3Ha4eHHH OKpeMOIO oxo-


poHOIO .llJIH UettrpaJibHOi Pa.aw ii YpH.II.y.
B l.faci, KOJIH croJIHUIO 3aJIHWH.'lH yKpaiuchKi sittcbKa, 360:1brne-
BH30Batti Bi.ll.lliJIH KOJIHWHbOi 7. pociHCbKOi apMii, mo n:JKHHYJIH Hi~CU!:>h·~­
ascrpiHCbKHH cppoHT, 33HHJIH npoCKypiB, )KMepHHKy, K03HTHH i n~p­
,!lHl.fiB. Ix .llYMKa 6yJia 3aHHTH )K11roMHp, KY ..lH nepeixaJia UeHrp3J1hHa
Pa.aa.
3aJ111wasrn .llO si.aCTyny €.Ll.HHHH BiJJbHHH WJIHX Ha Kopocre11h-
CapHH. HKHH Tpe6a ~-VJIO KOHel.fHO B.!lep1Kar11, mo6,. Ha s11na)lOK Ili.:rno-
s11roi HeB.llal.fi s 6oporb6i 3 6-0JibWeBHKaMH, Martt BiJibH.Y .aopory H ~W.!IL>­
woMy Bi.llBOpOTi - B Hanp.SIMi .!lO HiMeUbKHX JiiHiH.
YKpaiHCbKe BittCbKO, Bi..:lCTyna101111 ,llaJibWe spa3 i3 Uettrpa.%11010
PalOIO, cnHHHJIOCH B KopiocreHi. llo CapHiB BHCJiaHo II. 3anop. KypiHb,
mo niCJIH snepTOfO 60IO 3 cpiHJIHH,llCbKOIO .llHBi3iCIO, 3aHHB JI.HSI 18. .'110-
roro re Micro, p0336poiB cpiHJIHH.llU.iB, a 24. JIIOTOfO Bi.ll6HB )K11TOMHp.
B roMy caMoMy 11aci no11as Hacryn Ha KopocTeHb 360JibWeBHLtem1f1
3. cpiHJIHH.llCbKHH Kopnyc. foJIOBHi CHJIH roro KOpnycy HWJIH Bi.l Lliene-
riBKH Ha 3BHreJib-YwoMHp. Ha sopora BHCJiatto I. 3anop. t<ypiHb
nOJIK. 3arp-O.llCbKoro, HKHH yKpin11srn Ha CT. YwoMHp Ta 3ipsaB nepel.l-
cTaUi€10 3aJii3HHllHH WJIHX. nicJIH .llB'O)leHHOfO OOIO 60JibWC'BHKH He
BH.nepJKaJIH uacryn I. KypiH.H i rop,ll.i€HKiBChKOi KiHHOTH, mo o6iHwJia
JliBe BOpOIKe KpHJIO Ta 3 BeJIHKHMH BTparaMH Bi.acrymrnH .llO 3BHre.rrn.
3.llo6ysww )KwTOMHp II. 3anop. KypiHb swpyw11B Ha 5ep.llttlliB. TyT
6yJIH CKOHUeHTpoBaHi BeJIHKi BOpOIKl CHJIH, mo CKJia,llaJIHCH iiepeBa)KHO
2 4acrn:H 1{10JIHillHbOi apMii,_ - 3 B~JIHK~IO KiJI~KiCTIO K!HHO:rH, apTHJI€pii,
Hai-luwott11x nonitiB I f!Bf; 11.~ P 1 ~am IO K1J11?9Merp!l:l B!ll f>~p:lU1ffllfl 1
- . . • . .- . l u
yKpalHCbKI BIMIJIH, mo HacTynaJIH, nonaJIH m.a .llyJKe CHJibHHH rap-
MarHHtt o6CTpiJI. Bopor ai.apa3y nilllOB y npornHaCTyn, npHHeBOJIJOI04H
yKpaiHLliB .llO si.asopoTy. 5arepiH COT. CaBHHCbKOro, HKa on11HHJiacH na
3a.lli nixorn. mo si.acTynaJia a repoi11Ho10 Bi.ll.Barmo, ni.n crpawHHM so-
p-OIKHM o6CTpiJIOM, KaprellaMH CflHHHJia BOpOIKi JiaBH, mo o6X01lHJIH B)Ke
KypiHb i3 6oKiB. CoT. CaeHHCbKHH noJIHr epa3 i3 u.iJIOIO 06cJiyro10 6a-
repii, aJie BHpHTyBaB KypiHb BiJl. HeMHH)'l.fOi 3arparn. 4aCTHHH KypeHH,
3aJIHWalOllH 6araro B6HTHX i paHeHHX, BiJl.CTynH.'lH ii, np1rneJ).eHi .ll,O
Jia..'I.y 3 iHiU.iHTHBH COTeHHHX KOMaHJ{aHTiB, COTHHKiB KycTOBCbKOfO. 3e-
JIHHCbKOfO, foJKeHKa, fOHtiapoBa, IllerreJIH, XaJiaiMa i oJiara,
cnHHHJIH 60JibWeBHU.hKHH ~POTHHacTyn. Bi.llKHH.YBlllH 6oJibWeBHKiB · si.a
)KwroMHpa, KypiHb nepeiflllOB 3HOBY 110 HacTyny, BiJl.6HB aTaKH 80-
pOIKOi KiHHOTH, 3Jl.06ya naHU.HPHHH IlOTHr i si.ai6pas rapMaTH 3aJIHIUeHoi
6arepii, 6iJIH HKOi JieJKaB nopy6aHHH COT. CaBHHCbKHH j3 CBOiMH rap-
MaTl.fHKaMH. ni3Hillle, B 3anop03bKOM)' rapMaTH-OM)' nOJIK)' Ha3BaHO nepmy
6aTepi10 iMeHeM COT. CasHHChKOro. nOJibweamrn, BTpaTHBlllH 6araTo s6H-
THMH H paHeHHMH, MilK HHMH .!I.BOX KOMaH,llaHTiB nOJIKiB, nocniumo
3a.r111w11J111 13epJl.HlliB, HKHH 26. JIIOTOro 3aHHJIO yKpaiHCbKe siHcbKO . .llttH
27. JIIOTOfO npu6ys .no 6e))lll.HlleBa nepw11H: Bi,,'UliJI HiMeUL>KOi apMii.
sIKa iiwJia Ha noMil.f yKpaiHChKOMy ypH.llOBi.

flpeqlUIH B0£'11BBX &aAa• y1q>aiec1.mi pecnyfiHKH. 5araro np11-


q11H CKJI3JIOCSI Ha Te, mo MOJIOJl.iH: yKpaiHCbKiH Jl.epJKaBi B UiH nepwiii
siiitti 3 MocKoemuttolO ·He nomacrff.110. HauroJIOBHillla i1 ocHOBHa np11-
111111a HeBJJ.a4i 6yJia ra, mo Hi yKpaittcbKHH ttapo.ll, Hi uoro npoei.l (iHH:-.
.nirettuiH) He 6y.TJH Jl.O 6opOTb6H 33 ;i.epi\{3BHY caMOCTii'rHicn-, ni.'].fOTO-
41t

"lepTKHa BiA-
sopoTy yKpa-
iHcbKOi ap-
Mii 3 Kttcea
i 6ois 3 60J1b·
weet1KaMt1 Ha
npaB06epelt\·
H<i.
311ai;yna1111n
Tal\e, m• Ha
nonepe,~niii
'il'pTlllli.
C-rpi.11\H 3 110·
nepeqHHMH
nacl\a:-.m -
a BCTpiiici.i.i
i 11b1e1l1>1\i
eiiic1,l\a mt
qlp0111'i ( tj>JJ-
.UltTa .liHi.R)
B .1IOTOl\IY
HHS. p.

aatti. YKpaiHCbKoi ittTeJiirem..1.ii Hau.iottaJibHO-CBi.llOMOi 6yJJo D.y>Ke MJJIO.


Hai16iJibrne cai.noMocrn BH.HBHJIH ttapo.ntti stmTeJJi, mo i1 cTa.rn npoBi.l-
HHKaMH Hau.iottaJibHOro pyxy cepi<.'Jl BiHCbKa - i B Hapo.ni. A ii Ti, mo
a6eper JIH ttau.iottaJibHY csi.llOMiCTb, 6y JIH 3.lle6iJihrna, Tat-.: nepernt-.:ttyri
i.lle.HMH C8'0€pi.llH-Oro iHTepttau.iotta ..1i3MY' »CniJibHOfO cppoHTY npaU.JOI04HX((,
»cou.i.HJihHOi peBOJIIOU.ii«, a6o Bpe1mi i,11.e€10 qle.llepau.ii a »6parniM Ha-
poitOM«, mo .llJISI i.nei 6opOTb6H aa BJiaCHy .llep>KaBHiCTb He 6yJIO MiCL~H
B ix MipKyBaHHSIX i CTpeMJJiHHSIX.
TaKHX JIIO.ll'ei1, HK MixHOBCbK11lt Ta i1oro npHXHJibHHKH a t-.:OJIHut-
HbOi YKpaiHCbKOi Hap·O)lHbOi napTii (YHn). 6parn WeMeTH, ;t-p .ny-
u.eHKO, noJiy6oTKiBL(i i T. HH., mo py6oM CT3BI-VIH )lep>KaBHY Oh:fH.'Milll-
HiCTb YKpaiHH i, mo 6opiOTb6y nporn BCSIKOi MOCKBH, JiiBoi. 1-lll nra·
BOi, 6iJIOi, 4H 4epBOHOi, BB3>K3JIH 3a neprnHiI CBill 33DOBiT, HafiUI.TIOCh
y TOH 43C CTlJlbKO, mo THX Bip.'liB Mi>K rai1sopoHHHM.
1Ue caMi HapOD.Hi MaCH, BOSIU.TBO .ti HH30Ba ciJibCbKa iHTe.riireHlliH.
npOSIBHJIH HaH.6iJibWe 3p:03yMiHHH .llJIH cnpaBH, XOlf i BOHO 6y.10 .illfllIC
CTHXiirne. ni)lCBi.llOMC Bi.ll4VTTSI JlittCHOCTH. 3 U.HX caMC' KOJI BHiiW.'10
Bi.1btte K03au.TB0 i ne\rni aii1cbKosi ttau.ioHaJihHi sbJJ.i.rm. UH Mac:1
fl KepMyBaJia B no11aTKax noJiiTHKOJO UeHTpaJihHOi Pa11H 3 D.oay ii .la-
sa.ria iJ1 HattCHJlbHiWHil ni.llTPHM. Jlnwc ,llJIH Hei He CT3.1"10 piBHO-piwy4oro
Ta CBi.llOMOro MeTH ii .nopir KpOBOD.y.
Ue i1 6y.110 ocHOBH-OJO npH4HHOJO Toro. mo UeHTpa.;1btta Pa.'ta. .lC
BepxOBO,llHJIH cou.iHJiiCTH-p·eBomou.ionep11, He 3MOrJia BHKOH3Tl1 CBOiioro
iCTOpH4HOro IlOKJIHKaHm:I, i'i 40M)" i B Maf16yTHbOMY 6opOTb6a 3a yKpa
iHCbKY Jlep>K3BHiCTb He Morna yRiHlfaTHCb ycnixoM. 111.eSIM cni.lbHOro
»€}].HHOro peBO.TIJOU.ii'rnoro cppottTy«, a noTiM p03KJI3.ll0BHM raC.'131\1 MO
Cl\OBCbKOro 60.TibWCBH3MY MO>KHa i Tpe6a 6yJio npOTHCTaBl1TH /IHlllC
i.llelO 6 e 3 0 r JI SI Jl H 0 i' )I( e p T i B H 0 i 6opOTb6H 3 a y K p a i H c b 1.; y
JlC'pJKaBy. 33 ii: cpi3H4H)', MOp3.71bHY i rocnoJ~apcbK~· MO-
412

r y TH i c Tb ! AJie TO.niurni. np.oBi.llHHKH TaKOi i.nei He M3JIH ii He MOr JIH


..lO u.iei 6opOTb6H HOBecm HapoJJ.Hix Mac. Ue nepwe. no.apyre - npo·
Bi.LI.HHKaM yKpaiHCbKOro si.npOJI.)KeHH51 6paKysaJ10 111.e i1 cpaxosoro 3HaH-
H51. a TO ii .n.ocsiny B opratti3au.ii nep}f{aBHOro }f{HTT51. B ;1.-0.n.aTOK .n.o
cnisnpau.i He 3YMiJIH BOHH np11rnrnyTH, 3 OfJ151.lliB Ha napTiMHi pi3Hmd,
J110;:1.ei1, lll.O MaJIH Te 3HaHHH, a 11 6yJI11 CBi.llOMHMH yKpaiHChKHMH ~liH4aM.H.
4epe3 Te UeHTpaJibHa Pa.lla He cnpoMornacb HaJia.llHaTH .llep}f{3BHoro
anapary, He 3YMiJia 3opratti3yBaT11 H3Jliiittoi caMoynpas11 i, 11.1.0 Hatt-
roJIOBHirne, He TIOTpanHJia 3 0 pr a Hi 3 y Ba TH a p Mi I, U.biOrlQ CTpH-
}f{eHH K'J)KHOro .llep}f{aBttoro JiaJly. EpaK CHJihHOi, Hexaii i ttesem1Koi
y1..:paiHCbKOi apMii CTaB 6e3nocepe,Ll.HbOIO npH4HHOIO nporpaHoi Bi.HHH.
W,ol1Ho nicm1 ttei UettTpaJibtta Pa.lla B3HJiacb opratti3ysaTH nocTiih1y
apMi10, aJie u.e 6yJio B}f{e 3ani3HO. He MaIOLIH 3a co6010 asTop1HeTy c11J111,
UcnTpaJibHa Pa}la, MyciJia Bi.llcTyn11T11 MiCU.H reTbMaHosi, 111.0 cm1paBrn
Ha l.f)'}f{iH, HiMeU.bKiH CHJii.
KpiM 1i11x roJIOBHHX np11411H HeB}lalii, HKi 6yJI11 3aJie}f{tti Bi.11. npo-
BO.ly', HaHlllJIOCH 111.e 6araTO iHillHX nepenoH o6€KTHBIIOro xapaKTepy.
Csoi nepel\10rn Ha.ll UeHrpaJihHOIO Pano10 3aB.llH4ysaJIH Mornosc1>Ki
60Jibll1CBHKl1 y neJI11Kii1 Mipi 4Y}f{O-HaI~iOH3JlbHOMY HaCCJieHHIO BC'JIHKHX
MiCT YKpaltttt. HaceJieHHH yKpaiHChKHX MiCT c1rnana.1orn nepeBa)KHO
3 MOCKOBCbKOi 6IOp0KpaTH4HOi iHTeJiireHu.ii i po6iTHHU.TBa, 111.0 BOpm1<e
CT3BH.'10Cb .llO npOHBiB yKpaiHCbl{QfO Bi.llpO,U}f{eHHH. 00E€T p<>6iT'H114HX
i caJI.a.aTCbKHX }lenyraTiB B YKpaitti 6ys niJI.O snJIHBOM MOCKIOHCbKHx
6oJibllleBHKiB i 3aKH 111.e po3no1IaJiarn siiiHa, po611s cnpo611 3axon11T11
B.13.ly, a ni}l43C BiiiHH nepeHlllOB Ei.ZI.pa3y Ha 6iK MOCKOBCbKOro nittCbKa.
B pyKax coBETCbKOro YP51.llY 6y.1Ja 111.e KiJibKO-MiJiiottosa apMiH. Botta,
np3Bll3, B)KC p03I13}laJiaC51, aJie ii 111.e 43CTHHHO BHKOpHCTaHO npon1
YKpai1rn. Cos€TCbIO:u1 YPH.ll MaB ao rnoix noc.11yr .a.ep}f{aBHi rpowesi
3aco611, 111.0 ncpe1'1rnJI11 Bi.ll nonepc,YJ.HbOro pocil1cb1<0ro ypH.lly, He JHH-
lllCHi opraHH JJ.Cp}f{3BHOi BJiallH Ta 6araTO ittTeJiir'eHu.ii ii BiHCbKOBIIX
CTapurn.H. A Toro scboro He .uocrasaJlO caMe YK_paitti. _.TaKO}f{ Momon·
ChKi sif1CbKa, po3Mi111.etti Ha pyMyHCbKiM i 3aXi.llHbOMY (ppottTax, J;ono·
Mor.rm 6oJiblllCBHKaM nep·eMOrTH UettTpaJibHY PaJly. To.lli, KOJIH 60.r1b-
wcsmrn TIOBeJIH Hacryn Ha YKpaiHy 3 niBHOlli, Ti MOCKOBCbKi 43CTIII-IH
3aJUIJIH Mai°DKC l~iJie npaBo6epe}f{)K51. 3 Ti€i IIpH4HHH yKpaiHCbKHii )"pH,l,
3a:111Wl1BlllH KHtB, OTIHHHBC51 B Jly}f{e l{fJHTH4HOMy CTaHOBHlll.i, 6yn 3013-
ciM oKpy:tKeHaii Ta He MaB KY21.H Bi.llcTynaTH.

33MJIIOqeHHJI MU.PY• npuxi)I. HiMeU,bl\0 - aa<:rpiiiCbll.ffX Bi.iiCbJ<. lJ.H H


9 ..llOTOro 1918. p. ni}lTIHC3HO B 6epecTi MHpOBHH .llOfOBip Mim Y1.:patH-
Cbl..:OJO Ha pOJUibOIO Pecny6J111KOIO ii HiMe441mo10, ABcTpo-~lrop1u.11H010,
l)o.r1rapino ii Type41.fHHOJO. lloroBip Ilett 311.i:Hrn10s~rn np1rnhHn ttaui-
OIIa,1bHoro caMOBH31!34CllH51 yKpaiHCbh:oro Hapo11.y, a nioJJ.o Lrnw-nmH
ii GyKonmrn, .HK'. 3a.111rnaJ1l1rn rri;l AsCTpi€10, TO ABCT[>o-~'rop1u.m1a ,7J.O-
:iarKoso10 yMoso10 rapauTysaJia siJibHHif 11auimra.7Jbtt11I1 po313HTOK yi.:pa-
l11chKOl\1y 11apo.Q0Bi nix 3eMeJIL. TaKmK i ToproBe.nb11i y~rnBH Mupy
cr.:.ia.a.eni 6y.m m1ri.'ltto .i:vrn YKpai1m. UHM MHpoM IlCI-npa.m')ui ,YJ.Cp)f<aBH
DIL-~1rnsam1 yKpaiHChKY JJ.ep}f{as11icTb i Y1<paitta cTaBaJ1a nosuonpamrnM
4,lCilO'.Vl ,!J.Cfnf<aB CBiTy. npaB)la, yKpaiHCbKHH yp5I,1J. IIC M3B CHJIH, 111.0
3Jiik1m:1a 6, oxopmmJia Ta 33KpinHJia KOpHCTH 6epeCTe(ICI:.KOfO Mttpy.
Xo4 ni3ttiwi icrnp111I11i BHnaJKH HiBe4H.m y~mr.11 6epeCTei'.icL>1<0ro Tpa1.:- ·
413

lloacl.l'Hflll JHU~1"b
- 09:_#(')/UJUXOb/ · •
--.,jbotu.JN.JtC'h/ JOJ'Jflll~I

4epTMHa noXOAY yKpaiHCbKO-HiMeU,bKMX Bil1C!:>K npoTM 6onbWeBMKiB Ha nieolSepeH<>Ki.


Bcpc:rn1u i KBiTeHb 1918. p. ,Il;aTa nopyt1 Mic~eBOCTU 0311aqae ,11,eeb ii ;r,o6yTT.fT.

TaTy, TO Bee )I{! B icTOpii Hau.ioHaJibHOi 6opOTb6H H )lepJKaBHOro 6y.J.iB-


HHU.TBa 3Ha11iHH.H iforo Jly}f{e BeJIHKe.
CoBeTcbKa Poci.SI saKJII011HJia MHp i3 u.ettTpaJibHHMH )lepiKaBaMH Mi-
CHU.b ni3Hime, 3060B'.SI3YI01111C.SI B OKpeMiH T011U.i )lOfOBOpy neraMHO 33·
MHpHTHCH 3 yKpaiHChKOIO pecny6JIHKOIO rn BH3HaTH JI.Orosip uiJK YKpa-
iumo Ta u.eHTpaJibHHMH JlepMaBaMH. PocittCbKe BiifCbKO 11: 11cpB0Ha rnap-
JI.iH MaJiu 3aJIHI1IHTH yKpaiHCbKY Tep1uopi10, a Poci.SI so6oB5l3aJiaCH npH-
mumrn arirnu.i10 nporn ypH.J.Y f'.1 ny6JIH4HHX ycTanoa YKpaiHChKOi Ha-
po,11.Hboi. Pecny6JIHKH.
UettTpaJihHa Pa)la, saJIHWHBrn:H CTOJIHU.IO 3 ttese"rnKOIO JKMiHKOIO
BiHCbK3, OTIHHHJiaCSI B 6e3BHXi:.I.HOMy CTaHOBHlll.i. TpHTHCH4Ha yKpaiHCb~a
apMiH HC MaJia CHJIP. npOB3.7J.HTH BiMHH 3 60JibllleBHU.bKlIMH BiiiCbKaMH,
mo HWJIH Bi)l KH€Ba, TaK~aMO He Morna 04HCTHTH Bo.n11Hi ll no.J.i.rum
BiJl 360JibllleBH4eHHX MOCKOBCbKHX cppoHTOBHX qacnrn. To)li CaMe ni.l-
TIHCaHO MHPQBHI1 JlOroBip y EepecTi i yKpaiHCbKHtt yp.SIJI., ne Maf04H
HHWOrO BHX~Y is sarp03JIHBOf'O CTaHOBHlll.3, nopiWHB npocnnr B neu-
TpaJibHHX )lep}f{aB aiiichKosoi .2lOTIOMorn. Cnepwy Bin noMarasrn np11-
CHJIKH raJIHU.hKO-yKpaiHCbKHX 1I3CTHH aBCTpittCbKOi apMii ii ~'CC, a Ta-
KOJK ccpopMOBaHHX BiMiJiiB is TIOJIOHeHHX y HiMe44HHi. raJ1HU.hKi 43-
CTHHH 6ymi: TOJI.i nepeBa}f{HO Ha iTaJiittCbKOMY cppOHTi, a cpopMysaHHH
noJiotteHHX y HiMe44nHi rn.oiiHo 6yJio no4aJioC.SI. THMTO !1.-0BeJiorn 3ro-
JlHTHC.SI Ha JlOTIOMOry HiMeIJ.bKO-aBCTpi.HCbKHX BiHCbK, 60 Tpe6a 6yJio pH-
ryaaTH Kpa11 BiJl i-IeMm1y11oi pyiHH.
HiMeI\hKi BifICbKa, Mal01IH HK-HattKparn.i TexHi11ni saco6H, cKopo Ha-
crynaJIH 3JlOB}K saJii3HH4Hx Jiittif1. Hesa6apoM 04Hlll.e1rn ain 60.11brne-
BHIJ.bKHX 6aH)l Bomrnb Ta CKpi3b npHBepHeHO JI3l. y )KH1'0Mttpi ii r 5ep-
414

lHlJeBi, OKpyJKeHi MOCKOBCbKHMH Bi.ll.ll.iJiaMH, yKpaiHCbKi BiHCbl\3 cno.TJy-


4H.'IHC51 .llHH 27. JI10Toro 3 HiMeU.hKHMH ii noseJIH .llaJihlllHH HaCTvn Ha
Kwis. Bop·O)f{i siH.cbKa nocnilllHO Bi.llcrynamt:, YHHKa1011H 6ois. Yi<paiH-
ChKi nepe.llHi Bi.ll.llimt:, ue cTpi1rn104H y cBoiioMy noxo.lli )f{a.zurnro cnpo-
THBY, 3aHHJIH BHOl.Ji 1. 6eple3HSI CssnolllHH, a .uocsirn 2. 6epe3HSI nepllli
CTeJKi 3anop03bKOro 3arotty, raii.uaMaU.hKOfO Koma Ta Ci40BHX CTpiJih-
lliB yBiHlllJIM 6e3 6010 .llO KH€Ba. HiMeU.hKi BiHChKa npHHlllJIH .uo KH€Ba
lpyroro .UHSI. 4acrnua HiMU.iB nepeiilllJia Ha Jlioo6epe)f{)f{SI ii no4aJI:a
.la.TJhlllHii uacTyn.

3aiJib'lleHHR JliBo6epelHIHOi YKpaiHH· HacTyn Ha flOJ1Ta'By Ta XapKi11.


n i,11.Ja~ no6yTy B KH€Bi OKpeMHH 3anop03bKHH 3ariH, 3Hal.JHO nonoBHe-
HHi1 ,ll06pOB0.'1bU.SIMH, 6yB IlOlllHpeHHH y)f{e B .ZlHBi3i10, y CKJia.ui lJOTH-
pbOX nixOTHHX, O.llHOro KiHHoro, rapMaTHhoro ii iH)f{HH€pHoro noJIKY
Ta asTonattu.Hpttoro ii KiHH0- ripch1<om )l.HBi3ioHy . .Ilo mrni3ii np11.ui.11eHo
1

11 fai1.llaMaU.bKHI1 Killl, mo .uicTaB Ha3BY 3. faii.llaMaU.hKHtt nixorn11H. noJIK.


KoMaH.av .llHBi3ii o6ttHB rett. HaTiiB.
.UHR 6. 6epe3HH 3anopo3hKa .u11Bi3iSI BHPYlllHJia 3 Kw€Ba Ha cppoHT
y Hanpsrni noJITaBa-XapKiB. B K11€Bi 3aJIHlllHJIHCSI 3aJIOf010 3. raH..u.
n0.11\ Ta ra.7JHU.bKHH IlOJIK Ci'IOBHX CTpiJihU.iB. Ha l.JOJii .ZlHBi3ii ixaJIH
Bil.'J.i.TJH 1. nixOTHOro H KiHHOTa rop.uirnKiBCbKOro nOJIKy. nepeJI.-
11 i Bi.z1..ni.TJH 3anopO)f{U.iB tta3,llOfOH HJIH Ha CT. 13epe3aHb HiMeU.hKi 4a-
CTHHH 11 pa301\I is HHMH, niCJISI KOp-OTKOro 6o10 3 60JihllleBHU.hKHM 6po-
HCBHKOM, Ja1rnmi CT. 5IroTHH. Bopor si.ncrynHB .llO fpe6iHKH, npw 40MY
HHlUHB 3a co6-0IO MOCTH 11 3aJii3HHl.Ji lllJUIXH. llai KiJ-IHi COTHi nOJIKY iM.
f'op,li€HKf.l 3 6aTaJJiOHOM HiMU.iB 3.ll06yJIH niC.TJSI KOpOTKOfO 6010 fpe-
oim~y i'I si.ni6pam1 KiJihKa rapMaT i 6potteBHK. Y fpeoinu.i HiMeU.hl41
BiJ.;1.im1 CilHHH.TJHCH, l.JeKal0-411 Ha np11Xi.ll fOJIOBHHX CHJI i apnrn€pii.
Jla.1bmc noqam1 HaCTynant: BJKe caMi yKpaittChKi siHChKa. KiHHHH noJIK
Il i.l KOMaH)J.OK} nOJIK. neTposa 3aHlllOB BOp'0ra 3 niB.llHSI H HeCTIO.lliBaHO
33I-15In .!J.HH 17. 6epe3H5I M. Jly6Hi. 3 Jiy6eHb 3anop03hKa .llHBi3iSI TIO-·
cyliy.1arn .naJii 3.llOB)f{ 3aJii3HHU.i B HanpslMi .llO no.7JTaBH. KiHHHH rop.-
.;1i€HKiBChKHH IlOJIK O,llep)f{aB 33B.ZlaHH.SI o6iihtt BOpora, mo Bi,llCTynaB
11a Xopo.1 - · 13iJiou.epKiBKY - PemernJiiBKY Ta Bi;J.TSITH t'10My WJISIX
BiJBOpOT,Y Ha no.TJTaBy. 3anopt03bKa niXOTa nepeHWJia 33 JlyoHSIMH
p. CyJ1y 11 no11a.7lo HaCTyn Ha CT. CoJIOHMU.hKy, )le 6oJihllleBHKH c11.11bHO
yKpinHJIHCH. PisHol.JaCHO apTHJicpiH 06CTpiJ110BaJia CT. Co.110HHI~hKy, He
.l3I-Ol.Jlf BOporoBi 30Cepe,llHTH CBl)f{HX CHJI Ha emu.ii. 2. 3anop. nOJIK noBiB
eHcprii1H11i1 ttacTyn Ta y.llap'0M 360Ky 3axonws CT. CoJIOHHLlhKy. KiJih-
1
KOMJ npOTHHacTynaMl1 60JibllleBHKH CTapaJIHCSI Bi)li6p aTH crnu.i10 Ta Bi.ll-
1nrnyrn 3anopo)f{u.in 3a CyJiy, Ta u.e iM He B.llaJIOCSI. THMLJacoM yJKe sci
4acrnHH 3anop . .llHBi3ii nep·eiiWJIH qepe3 CyJiy if noLJaJIH 3araJ1hHHH Ha-
cryn ni.t npoBO.llOM noJIK. 13oJI6ol.Jatta, 3 MeT010 - aaxonHTH PoMo.lla~
llHH 20. 6epe~l-HI 60.7lhllleBMKH nol.Ja.rn IlJI.SIHOBm1 npOTHliaCTyn, CTapa'1
I-04.HCil si.n611rn Jly6Hi Ta fpe6ittKy. 3anopo)f{u.i Ma.:rn seJIHKi BTparn,
aJie stt.uep)f{aJIIi ttarncK sopora ii HacTyn H:oro np11nttHit:.rm. llpyroro .llHSI
3anop . .llMBi?iH noLJaJia ttaCTyn yciMa csoiMH LJaCTHHaMH. KittHoTa spa3
i3 niXOTOP...I H.~ caMOXO,llaX, Bi.llKJrnyJia 60JihWeBHKiB, mo HaCTynaJIH BiJI.
XopoJiy, KiHHMi'I no.7JK, nepec.1i.lly10LJH sopora, HaCKOKOM 3aHSIB XopoJI,
3arpo)f{y1c 11!-1 o6xO.llOI\' .'liBe sop;o)f{e KpHJIO. PisttoLJaCHo ttacTynaB 2. 3a-
rrop. IlOJIK T'3 3 .n·onOMOr-OI-0 HiMeU.bKHX Bi.ll.lliJiiB 3,ll06ys ,llHSI 22. 6ep·e3H.SI .
PoMO.llaH. .Uo pyK yKpaittCbKoro siHchKa )licTaJiacsi seJIHKa BiHCbKOBa
416

.lJ.06H1i CK.ltaJlH
aMyiHmll, . nepeoorni /lo11CH,,0J6 JNalCID

llIBHTaJii, nOTHfH 3
·~
I
. . . . /.11.,V~ftbKI
blUcN:CI
BiHCbJ<IOBH'M MattHOM --.abcmp1ucb~1
i T. TI. ne~erni.llYIOlIH
Et0pora. 2. 3arnopoob-
KHH 3a!HS1B 22. 6e-
pe3'HH CT. 5IpecbKH, a
I. nOJI'K M. MHp -
ropo.lJ.. nOJihmee1t1<H
Bi,ll<.:Tyna;rn Ha UiJIO-
MY cfJp-OttTi. Uim1A
)l·eHh 26. 6epe3HH
HllIJHt J<l{)JibO:HH 3a-
rropo3hKOi n ixofH
3.llOBiK 3aJii31Hiui, IH ~
npiqalOl.JH EIOpora,
mo yKpinJJIOBaB'CSI TO·
)li :tta CT. A6a3iBKa.
AJie 11 A6a3iBKY 3a-
JIHllll1JIH B'0Hll1 OC3
cow, non i,J.na.,'1!10BaJIH
CEOi noi3.llH, nOHJl- 4epntHa noxo,a.y yKpaiHCbKO-HiMe~bKO·aBCTpi"CbKMJl
mHJIH 6pcmesHJ-OH ii eiHCbK npoTM CSonbWeBMKiB Ha npaeoCSepe>Kw.i.
apTHJI€pii, 60 )lOBi- ]it'tll':H'llh ---- l\niTC'Hh 191~. p.
,UaJIUCSI, lll.IO yKpai:tt-
ui B>Ke B HoJITaBi ii BiJI.THJIH iM Bi.llB'OpoT. Ue Ki'H'HHH noJIK
06iH.lllOBw11 eopora 1Iepe3 XopoJI-PellleTHJiiBKy, Hecno,lliBaHo BH01Ii Ha
27. 6epe3ml 33HSIH no.TJTaBy. 3anop03bl<i l:laCTHHH, He cnHHSll01Il1.Cb y A6a.-
3iBui, BBiHllIJBt .llO noJIT3BH. Toro caMoro .llHSI npHHlllJia .llO flo.TITaBH
H HiMeUbKa KiHH3 .llHBi3iH, mo HaCTynaJia Bi.ll KpeMeHl:lyra. B no.nTaBi
y1<paiHCbKi BiHCbKa 33XOTIHJIH 85 napornriB i I 200 BaroHiB, IIOBHHX
yrnKoro MaiiHa, lll.0 OOJlbllleBHKH He BCTHf.1111. 6yJIH BHBe3TH.
llHH 2. KBiTHSI 3anop03bKa .lll1.Bi3iSI nottaJia .llaJibllIHH noxi;ll Ha
XapKiB i J103oey. Ha XapKiB e11pylll11.JIH roJIOBHi CHJIH .llHBi3ii ni.ll 1<0-
MaH.llOIO TIOJlK. 5oJI6ol:laHa 3 .llBOMa 6ponenornraM11.. KoHCTaHTHHOrpa.l-
ChKa rpyna 3 TIOJIK. nerpOBHM Ha llOJii, lll.0 CKJl3.llaJI'aCH 3 I. no.11<y ni-
XOTH, KiHHOro H: KiHHO-ripcbKor.o .llHBiaioay, MaJia 3aB.llaHHH aaHHTH Kott-
CTaHTHHorpa.ll i JJo3oey Ta Bi.llTHTH 6oJibllleBHKaM llIJIHX i3 Xap1<0Ba
Ha KpHM i B JlotteUbKY 3arJIH611.Hy. 50JibllleBHUhKi eiH:cbKa Bi.llcry-
nHJIH H::l o6opOHHY JiiHilO .Mepl:lHK-OryJibUi-Mepexea. 5yJia 1ie fOJIOBHa
.ninisi o6opoHH xapKiBChKOro aaJii3HHlloro eyaJia. KypiHh 2. noJIKy, np11
cniey4acT11. aBTonattu11.pHHKiB, 3.ll06ye YH04i Ha 4. KB'iTHH 3 · ne.rnKHMH
BTpaTaMH er. OryJibUi, a epattui pelllTa 1<ypeHiB 2. noJIKy, ciBllIH Ha
\_ BaHTaiKHi aBTa, Ta ItiJIHH aBTO-naHllHPHHH .llHBi3iOH, 33XOTIHB CT. JlJQ-
·~OTHH. PiBH04aCHO KiHHa COTHH 2. TIOJIKY 3 0.llHHM arsTonaHUHpHHKOMl
33Hlll.1a Ha 33.llH eopora Ta 3ipsa.11a 3aJii3HH4HH lllJIHX Mi>K JlJ06oTHHOM
Ta XapKOBOM. 6oJibllleBHKH B naHiui nopo36iraJIHCH, 3aJIHmawq11. B Jlw-
6oTHHi Bci CBOi noi3,nH, 6potteBl1.KH, Mara3HHH ii TaKOiK pa.lliOCTaU,il-OI.
3anopO>KI!i ycnilllHO npo.LlO!BiKYBaJIH .ll3JlblllHH Hacryn i AH.ff 6. KBiTHSI,
qe3 eopo>Koro cnpOTHBy, 3aHHJIH XapKie. 0.llHOtractto AO XapKoea eeiH-
llIJIH HiMeI(hKi BiHCbKa, HKi ttacTynaJIH B Hanp11Mi KOHOTin --- 'CyMH -
JlJ06onrn.
416

tpyna IIO,lt\. neTpOBa HaCTyna.Tfa Ha npaB0:\1)' Kplrni cppOHT}" ,J.11Bi3ii.


flic.rn KopoTI-:oro 6010 si,ui:r:111 rpym1 satt.sw11 2lHH 4. KBinrn CT. CeJ1e-
w.1111c ii Kap:1isKy, 5. KBiTHH, nicJrn anepTOro 6010, 1. noJIK BH6HB sopora
3i CT. Jiamrn, a KiHH1111: noJIK saxon11s KottcTaHnrnorpa,l. JlaJii rpyna,
BHIWH\'l04H CBOC 3aBJ].3HH.H, 33HHJia ).lHH 8. KBiTHH CT. Jl030BV.
B- TOM\' qaci Ha Jliso6epe)l{Hif1 YKpaini 1-iacTyn yKpaiHC~bKO-HiMeU.b­
KIIx nii°1ch1~ iwon y ttanp.HMax: foMeJih - Hosos.116Kis - 5pHHCbKe,
KHiB --· GaxMJ.11 --- KypCbKe, KHiB - noJlTaBa - XapKiB, KarepHHOC.laB, -
CcBacrnni.'lb. Ha flpaso6epe)KHif1 YKpaitti HiMeU.hKO-aBCTpittchKi sittChKiCl
uaCTyrra.rn B ttanpHMi: KoJHTHH - 6o6pttHCbKC - 3ttaMettKa - KaTe-
pm10c.naB, notta.i. Mope, BLIJ. OJI.ec11 Ha MHKOJiais i :>;_epcott, 0.'lhBioniJib
-- f303uecettKa.
B XapKOBi yKpaiHCbKi si.ru1jJ111 3aJIHWHJIHCH Ha Koponmii BiJI.n04H-
noh:, niMeU.hKi :tK roJIOBHi CHJIH no)laJIHCH s XapKOBa Ha Kyrr.HHChKe,
6i.11ropo.J i Hoso-6op11corni6cbKe. B XapKosi 3anopio3hKY p_11si3i10 JlOr-
nosneno .ao6poBOJibU.HMH, w.o p_y)l{e 4HCJI·eHHO 3fOJIOWyBaJIHCH i BOHa
3 HaKa3y BilfcbKOBOfO MiHiCTepCTBa nepeMiHHJiaCH B KOpnyc.
noxi,II, ua KpllM i fioi 3a ,ll.OHeIJ,LK)' 3arJI.H6HHy. B 6epeerettCbKIOMy
M11pos0My .lOrosopi Kp1rny He BKJIIOt.IeHo B Me)Ki yKpaittCbKOi .nep)KaBH.
To.niwHiii yKpaiHCbKttf1 yp.HJI., BHXOJI.H4H TiJibKH 3i cTaHOBHlll.a caMOBH-
3Ha4eHHH ttapo.liB, tte JI.06aqysas cnepwy BeJIH4esttoro sttaIIiHHH Kp11My,
w.o 6yB Kmo4eM llJIH Matt6yrnboi MopcbKOi CHJIH YKpaiHH Ha 4opttoMy
MOpi; BiH BH3H3!3 KpHM 33 OKpeMy_1TaTapCbKY pecny6JittKy, He BBalldaI041{
ffa Te, mo Ha KpHMY ttie 6yJ110 c·epeA
raTap nosa)Kttiworo caMocrii1ittHU..h·
KOro pyxy. C.esacrnrriJib CbKHtt nopr 1

tta KpHMy 6ys nOJiiOBHOlO MOp·CbKOIO


onopoIO KOJIHWHbOi pocittC'bKOi qOp-
HOMOpChimi Q)JI'bOTH. B 1 OMy qaci
TYT 6yJia 3ocepe.il)Kett.a Matt)Ke BCH
qoptt.oMopcbKa tjJJibOTa, TYT 6yJIO
6e3 JiiKy BCHKOro BO€HHO-M0pCbKOfO
Matt1-1a. YKpaiHCbKHH yp.H.il nisnas
HapewTi CBOIO ITOMHJIKY 111:0.llO Kptt-
My, THMT'O nopiw1rn 33HHTH f10ro Te-
Ty. 3as)laHH.H u..e MaB BHKOHarn 3a-
nOp03bKIIH Kopnyc.
JlttH 10. KBiTHH 1918. p. Biifcbh:O-
BHl°1: MiHiCTp ITOJIK. )KyKOBiCbK!ii'I
ttaKa3aB ccpopMyBarn i3 Koprrycy
OKpeMy rpyny Bcix po11.iB 36poi, HKa
rri..11. 1~0Matt.z:1:010 nOJI'K. 60J160qatta, no-
Tafi Bi..l HiMeU.bh.'1Qro l\JOM31H,lyBaHHH
MaJia 3aHHTH KpHMCbKHH rrisi0crpiJ
Ta sa6parn 40pHOMOpCbKY cpJI'bO ry
B cesacroniJibCbKOMY nopTi. , Pewrn
"lepTMHa noXOAY rpyn1r1 no11K. 6on6o· qa.cnrn KOpnycy y .rr.pyriH rpyni
lfaHa Ha KpMM. ltniTeBb 1918. p. 3a- M3.7Ia BHpywarn B HanpHMi .TI030Ba
HJIT'l'JI Honoo.ie1;cilBh'll xuoao aaaHa.qeno, CJIOBHHCbKe Ta 3si.1bHHT.H Ilo-
Ma6 6yTH 21. IV. HeUhKY 3qrnH6Htty.
417

no1.1eTHMM BiAAiJI yKpaiHCbKoi KiHHOTM BiAA3C OCTaHHIO nowaHy aecTpiMCbKMM BORKaM, W,Q
nonRrJIM e 6oio 3 6onbweeMKaMM. O;i,ecca, Ciepeaeeb 1918. p.

B CKJia.ll KpMMCbKOi rpymi BBittlllJI11 - 2. 3anOp03bKHH, I. Ki:HHHfl


HO.lIK iM. fop.ui€lIKa, iH>KHH€pHHH KypiHh, KiHHO-ripCbKHH rapMaTHiii ,1lH-
Bi3iOH, Tpn noJibOBi i1 O.lltta ras6i11tta 6aTepiH, asTon·attu.npttuii .llIIBi3iott
i 21.sa 6pottenoTHrn.
1. i 3. 3anopo3hKi noJIKH, 3. faI1.ll.aMau.hKHH, mo npH6ys yJKe
3 Kuesa, rapMarniH i iH>KHH€pHHH noJIK BXO.llHJIH .llO )J.OHeU.bKOi rpyrm
ni21. KOMaH.llOIO noJIK. CiKeBHl.Ja, KOMatt,!lattrn 3. faI1.LI.aMau,bh.1QriO noJIKy.
llttH 13. KBiTH51 aiJJJJ.iJIH rpynH KpHMChKOi np11iiUJJ1H 3 XapKosa ,.ii.o
J1030B-Oi. 3Bi,lJ.CiJIH no11ami BOHH Hacryn y ceaacToniJihCbKOMY 1rnnpHMi
i 14. KiBTHSI, nic.rn Kopornoro 6010, 3aHHJIH OJieKcatt.L1.pisch1-:e. Tyr
3anopo3hKi BiMim1 CTpittyJIHCH 3 YCC, mo a ascTpiiichKHM BiHCbKOM
uacTynaJIH 3 Opaso6epe)f{)f{SI. nHH 18. KBiTHSI nepe.ll.OBi Bi.ll.ai ..m KpHM-
CbIWi rpym1 no1.iaJIH 6iii aa MeJiiToniJih, .HKHH 6oJihUJeBHKH 33133.HT'O
o6opomvrn. 3anopo3bKa nixoTa, ni.ll aaxHCTOM 6pottenoTHria i aprnne-
pii, npHcTynoM a.ao6yJia Bopo>Ki OKOnH Ta npHHeOOJIHJia qepsmmx )lO
nocTii'moro Bi.'1.CTyny Ha nrnalllChKi noauu.ii, B>Ke Ha KpHMy. B Me .1iTo-
noJii B P.YKII yKpaiHCbKoro aiiicbKa nonaJIH aeJIHKi CKJia.ll.H nocra4aHHH.
i a6poi, caMOXO.ll.H, JiiTaKH ii MOTOpiOBi 1.JOBHH. YKpaiHCbKi Bi.ll.JI.iJIH 6e3-
ynHHHO ttanoci!).aJIH Ha aopora, mo Bi.ll.CTynaa, KiHHOTa ii nixoTa Ha aa-
Tax He3BH1.1aiitto cKopHMH ttacKoKaMu ,lJ.eMopaJii3yeaJia sopo>Ki p.H.lJ.H. lltt.sr
21. 1rniTHA aiJJJJ.i.m1 KpHMChKOi rpyn11 aaHSIJIH Hoso-OJieKciiaKy, ocrattttio
CTau.i10 nepe. 'I.. CHB3lllCbKHM MOCTOM, a CTe>Ki 36JIH3HJIHCSI B>Ke .ll.0 caMHX
nepenpaB. fl.epma COT1H:SI 2. HOJIKY Hi.LI. KOMaH,lJ.OIO COT. 3eJIHHCbKOfO, Ha
MOTOp-OBHX .ll.peauHax, 6JIHCKaBKOIO nepeixaJia BHOl.li ni)lMiHOBaHHH MicT
i 33 HelO npocyHyJIHCH ,lJ.Ba 6poHeBHKH. DoJlhllleBHKH, He CHOJJ.iBalOl.JHC.H
TaKoro HenepeJI.6a11eHoro HacKoKy, He BCTHrJIH o6opottHTH B>Ke nepe~
npaBH. opoHeBHKH ,ll.OiXaJl!H· Ha JiiHilO BOpO:>KHX OKOiliB Ta rapMaTH.iJ.t
i cKopocTpiJihHHM aorneM Hapo6uJIH cepe.l.l 6oJihUJeBHKiB CTpameHttoro

»ICTOJXH YttpaiecLi.:oro BilcLtta«. 27


418

3aho.10Ty. CoL 3e:nmcbKHH, i3 rnoE:1p conie10, KHH.YBCH ..lO mwnis i;o-


pora ii npu.MyrnB 11orn 3aJIHWHTM n03MU.ii. l.U.rrnii 2. noJIK. w.o Hepei-iwos
y:tKC MiCT, .3aHHB BOpO)f{l OKOilH. noJIK. DOJ16olfaH, He lfeK310lfH, am Ha-
.lifl.lC pCIUT3 CH.1, .138 HaKa3 nepecJii)lyBaTH BOpora Ha KpHMCbKifi T~­
pHIOpii. Ll!H.H 22. KBiTHH 2. noJIK 33HHB CT. }l)f{aHKOH. TyT 3ocepe~w.1rnc.S1
Hci nvm ·rpyn11 i'i nolfa.1111 .llBOMa BiJJ..aiJiaMH nocysantcH JJ.a,1i na CttM-
cpeponi.1b. 0.lHH, 3JIO)f{eHHH 3 niXOTH, aBTOnaHU,HpHHKiB i apTH11Cpii,
uaCTynau 6HTMM IllJJ.HXOM Jl)f{aHKOH - C1tM¢eponiJJb, no cxi.lHiH cTo-
potti 33.1 i311HI~i. ..lpyrnii, w.o CKJia)laB~.H 3 f-Op.lli€HKiBCbKOro Ki 1-rnoro
110.!IKY ii 1-:iHIIO-ripCbKOrO rapM . .ilHBi3iOHy, --- 6ttTHM WJJ.HXOM ncpClWll -
LHMrjleponi.;1h. 3JlOB}K 3aJJi3HHl.foro IllJIHXY 1-1acTyna.rn 11anu.ttpHi noT.Hrn.
ll1rn 2.::i. KBiTHH 3anop03bKi BiJl.iliJJH Hecno.aisaHO 3aHHJ1H C.tt~Hf>cponi.lb,
a ropJii€HldBCbKHi:'I llOJIK, w.o HWOR ropaMH Ha KapaKi.HJJ. 33XOnHB 6ax-
lfHCapall. Ty1 Jl~l.llbWHtt HaCTyn yKpaiHCbKHX aiHcbK MyciE np11nHHH-
THC.H 11a pimyqc )lOMaraHHH HiMeU.bKOrO K·OM31H.J.YB3'H'H.H; E·OHO 33HCH.1o0,
mo KpttM .'lo yKpaiHCbKOi .aep)f{aBH He HaJie:>KHTb, THMTO ii yKpai11cbKi
Biiic1>1.;a ue MaJOTh npaea npo6yeaTM 11a KpttMCbKiH Tep11Topli. P03y-
MiE:ThCSI. ]VIH HiMu.in Ba)f{HO 6yJio Ti ..1bKH 3axon1tTH cpJJbOTY c Cesa-
crnno.r1i. Ko.111 KoHcp.1iKT i3 HiMU..HMH TaK 3arocTpHBCH, w.o Mir 110KiH-
llHTHrn po336pornm1M yKpaiHCbKHX Bi..ui.1iB, KfHfMChKJ rpyna ~a.mm11.1a
Kp11M TJ 11cpc6pa.1arn .ao Me.1iTonoJJH, ni311iw .lO 0.11cKcaH.lpincbKa,
.lC 3iopaBCH oyu ni.1H~l KOpnyc.
Pis1-1ot1aetto 3 KpHMCbKHM noxolOM, n.oneU.bKa rpyna no.1K. Ci1.:es11i.Ia
3BO)ll1.'13 yrniurni 6ol 3 60JJbWeBHK3MI1 B 1lOHellbKiH syriJibIIiii 0Kpy3i.
Llt1.H 15. I\BiTmI )'KpaiHCbKi BiJ1cbKa 3)l06yJJH CT. fiapBiHKOlle, niC.ilH
12-ro.lHIIIIoro Kp11BaHoro 6010. TyT BOHH BTpaTHJJH 9 y611rnx i 59 patte-
mlx; 17. KBirnsi 3. n. n. 3aH.HB CJIOBHHCbt\e, a .llpyroro llHH 5axMyT.
.lla.TJi, rpyw1 no.11\. CiKcB11lla, pa30M i3 ttiMCU.bKHMH Biifc1->Ka~tn, 3aHsVJH
nic.1H ni.;10.1c1111oro 6oJO llH.H 2;). 1rnirn.H cT. M11KHTiBKY, occpe..lOK .llO-
HCU.bKoi 11poM11c.1osoi on:pyrn. TyT BH3Halftt.riaCH oco6.1rnso 6. coTHSI
I. n. n. ua l.fo.1i 3 coT. KoBaJieHI\OM. 60.TibWeBmlhKi po361ni Bit°tcbKa 6e3-
.1a!lHO )'Til\av'lll B ll31IpHMi LloHeU.bKOi 06.TJacnt. 30. KBiTHH 1. n. n .
.liHUIOB. .lO CT. KoJJnaKoso, Ha caMoMy KOpJJ.oHi 3 11-oHW.HHOIO.
Ha nolfaTKY TpaBHH u.iJJa yKpaiHCbKa TepnrnpiH 6y.1a 30BCiM JBiJJb-
HeHa Bi)l MOCKOBCL>K0-60.'lbWeBmlbKOi iHBa3ii.

Tan.eKa- DOJllroBO.D;ld· rpoMa,llSfif;CbKa BiHti-13 B Hocii, a ro "yKpai1HCbl\IO-"


MOCKOECbK3 BiHHa BHTBOpHJIH 30BCiM BiJJ.MiHHi cnoco611 BC)leHHH BiHHH,
cnoco6H, w.o IIC 6ym1 Bi)lOMi Ha cflpoHTaX y CBiTOBiH BiI1Hi. Bcynepe1~
MiJiiiOHOBHX apMiH TOrD qacy, W.;) CYHYJIH Hanepe.ll cyu.i.nbHHM cppoH-
TOM i 3aiiMaJIH 6e3nep.epHBHi no311u.ii Ha THCR4i KiJJhOMeTpiB, y u.i1'
~ii-iHi ncpeBa)Ka€ HOBHll lfHHHHK - HC3BH1.f3HHa pyx ..rnBiCTb Ta 3pylfHe
ManespyBaHHSI HeBeJ1HKHMH Bi.llJli.TJaMH Ha npocTopiii TepHTopii. Boietti
CTOpOHH He Ma.nH )1.0 cooix nocJiyr BeJIHKHX CHJI, aHi THX 3aco6ia,,
w.o npaBHJihHi apMii. BiiiHa iiwJia 3BHlfaHHO 3.llOB)f{ 3aJii3HHlfHX rnJIHxia
Ja BaiKHiwi ey3.10Bi cTailii. KoTpHH i3 npoTHBHHKiB BH.HBHB Kpauly itti-
IliSITHBY. Ta 3axon1tB 3aJii3HH4HH ey30JI - 6ye naHOM TepHTopii Ha 11e- ~ ·
CHTKH Ki.llbOMeTpiB Bi.'l 3a.TJi3HHLJ.i. Cnepllly roJJOBHHM 3aco60M y Apo-
ea.aiKeHHi TOro4aCH-Oi eiHHH 6ymt naHU.HpHi noi3.llH, ruo mopHJIH oce-
pe.llOK o6opOHH, lfH ttacTyny. 3BHlf3HHO Ha naHU.HpttiH B3Jllli 6yJia O)lHa
a6o 6i.i1bllle rapMaT, KiJibKa CKOpOCTpiJiiB i HCBeJIHKa 3aJIOf"a. 06a6ilf
3a.'li3tt1t11oro WJrn~y, Ha npocTOpi Ki.i1hKOX KiJihOMeTpia, onepyea.1a ni:
41$1

xoTa. Kittuorn B TOMY l.faci s3ara.11i 6y.110 me tte6araTo. ii BJKHBaJJH


,10 06XO!lY BOpora, yKpinJJettoro Ha 33JJi3HH4HX CTal..liSIX, mo6 HHIJJ..HTH
3aJii3HH4i IIJJJSIXH, a TaKOJK .llO po3Bi!lKOBoi c.1yJK611. BiH.cbKO, '-IH B Bi.ll-
CTyni. '-IH B HaCTyni, nep·eB03HJIH 3aJii3HHMH BaJIKaMH ni)l oxopoHOIO
6potteBHKiB. Y lfaci HaCTyny 6potteBHKH nepeea>1rno ixa.nH ttanepea,
KOJIH MOCTI-1 i lllJISIX He 6yJIH .lly>Ke nOHHmetti, Ta cnpaBJISIJIH 3HHll.leHHH/
BOpOroM 3a.ni3HH4HH lllJl.SIX. 3BH4aHHO B 3aJJ03i KOJKHoro nattu.HpHOf'O
IlOTHry 6y.rm canepH apa3 i3 Heo6xi)lHHM TeXHi'-IHHM npHJJa)l)lSIM, mo
,'lyJt{e BMi.JIO Ta He3BH4aHHO CKOpo cnpaBJISIJIH llJ.7ISIX i CT3B.1'lff.TIH npo-
Bi30p1PIHi Mocrn. Ko.Jilf 6potteBHK yBiH.IIJOB y 6iii 3 soporoM, nixoTa_
mo ixa.1a no3a.lly, BHXO)lHJia 3 noi3ais, nocysa.JI'arn 3a 6potteBHKOM, yTBo-
p10aa.na KOJ10 3aJii3HH40ro lll.JIHXY 6oiiosy .1ittim Ta .nonoMara:ia B Ha-
CTyni CBOiM naHUHpHHM IIOi3.ll.3M. npH Bi.ll.BOpOTi 6potteBHKH ixaJlH fl0-
33.zl.Y Bi.ll.Ui.JiiB, w.o Bi)].cTynaJIH, 3'-IHHSIJIH 6iA i3 BOpO>KHMH 6poHeBHKaM1;1,
ll(O HaCTVIl3JIH, Ta HHmHJIH 3a co6010 3aJii3HH4HH lIJJ1SIX.
B uifl .11y>Ke pyxJIHBiii Biiitti rpaJia seJIHKY poJIIO ittiUiHrnBa nOO.ll.HHO-
KHX KOMaH)laHTiB Ta HeraifHe BHKOHaHHSI 60€Boro 3aB)laHSI, He 3Ba>Ka-
I04H Ha 1.mceJibHicTb sopora. B 6mo pima.JIH HecnoAiBatt11t'i HacKOK H.a
sopora n oco611crn xopo6picTb. YKpaittCbKi Bi.ll.lli.JIH, aci 6e3 BHHHSITKy,
3113MeHHTO BHKOHVBaJIH CBOi 6o€Bi 3aB,llaHHSI B VMOBax HOBOi BiHHH.
B yKpaiHCbKO-MOCKOBCbKiH BiHHi B TOMY l.fawci, BHTBOpHBCSI HOBHH,
CBOCpi)lHHM THil KOMaH,llaHTa. 8 l..liH BiifHi 3a6JIHCJIH BH3Ha4Hi BiHCbKOBi
TaJJaHTH Maii6yTHiX OTaMattiB-Hal.faJJbHHKiB 6iJiblllHX BiHCbKOBHX 06€.z:r.-
HaHb y )laJJbllli°fI yKpaiHCbKH'f BH3BOJlhHiif 60p-0Tb6i. no HHX HaJieJKaJIH -
oTaMaH faif)laMal..lbKOro Koma, Maii6yrniii foJIOBHHH 0TaMaH yKpaiHCbKOi
apMii CHMOH neTJJIOpa, KpiM HbOro - IlOJJKOBHHKH 3arpO.llChKHH, neTpiB,
CiKeBH'-1, Y .ll.OBH'-l·eHKO, KottoaaJI.eUh. Y ci BOHH ni3HiIIJe cTa.1111 KoMatt)laH-
TaMH rpyn T3 )lHBi3iH.
KOMaJH.llalHT 3anopo3bJwro Kopnycy rett. Hariis i KaMa·tt.n.attT
2. nomcy i 3aITTOpo3bKOi )l.HBi3ii IIOJJ:K. DoJJ004Clli, u.e BH3Ha4ttimi OTa-
M3HH Toro '-lacy. reH. HaTiiB, rpy3HH 3PO.lly, SIK CHH noHeBOJieHOl Hauii,
CJIY>KHB csoiH ittosiM: · 6aThKiBW.H'Hi ·6e3AOrattHO. XpycTaJihHO 1.1ecHHtt Ta
xopo6pHii craplllHHa, BiH 6yB .lly)f{e JII06JieHHH i IIJaHOBaHHH Hal.faJib-
HHK. He Mas y co6i xopo6JIHBoro t:IecroJ1106crsa Ta SIK-CJii.ll. OI(itt10aas
3ac.Tiyru CBOiX 6JJHJK4HX cnispo6iTHHKiB i Ili.llKOMaH,llHHX. CT0.,1K. f?oJJ60-
4aH 6ya .ll.YJKC: 3.llaTHHH opraHi3aTop, B nep·eBO]l>Kett1ii 00€BHX aKI(iH BH-
SIBHB ce6e ranaHOBHTHM cTpaTeroM. Oco6HcTo Ha!l3BH4aiitto xopo6pHH:,
caMHH KepMyBaB 6o€M i 3aBJK)].H HaXO.ll.HBCSI B uaiiue6e3ne4HilllHX Mi-
Cl(JIX. THMTO i 3}l06yB co6i BeJIH4e3HY nonyJIHpHiCTb y 1wpnyci.

3HaqiJm.1 aiAll-H 3 MIOCttDBIU,HilOIO· KiHeu.i. Ue1wrpaJ1LHOi Pa,11.H. ro-


JIOBHOKOMaH)laHT MOCKOBCbKO-COB€TCbKHX BiHCbK MypaBHOB IlHCaB y c~
HOMY ))HaKa3i t:I. 14.« npo ycTattiOBJieHHSI coe€TCbKoro pe>KHMY Ha YKpa-
iui: »UIO BJia)ly MH Hece.MlO 3 )l.aJJeKOi niBH04i Ha BiCTpSIX CBoix 6artteTiB,.
i TaM, )].e ii ycTaHOBJIIO€MO, MH 6y)].eMO niMepJKyBaTH i,i CHJJOIO U,HX
6artteTiB«. P03BipiJie MOCKOBCbKe BiHCbKO, 3 .llOilOMOf'OlO pociHCbKOi 6yp-
)f{ya3ii Ta iHTeJiireHUii JJIOTO MCTH.'IOCSI Ha yKpaiHl..lSIX. CT04aJIHCSI KpH-
BaBi norpOMH )'KpaiHChKOi iHTeJiirettuii, lfaCTO B6HBaJIH HaBiTh THX, mo
fOBOpHJJII no-yKpaiHCbKH. Hoaa MOCKOBCbKa BJia)].a HHlll,HJia yKpaiHCbKY
KYJihTypy, me ripllle, .SIK 3a uapCbKOfO Jia)ly. no Bcix ycTaHOBaX Ta
IIJKOJiax 3anattyaaJia 3HOBY MOCKOBChKa MOBa if cTapi nopH.ll.KH. B lfacir
Ti€i OKynau.ii MOCKOBCbKi 60JibllleBHKH BHB03HJIH 3 YKpaiHH ace -
420

xJii6, xy.n.ooy, uyKop,. a 'lb u MaWHHH 3 g>a6puK. ·y~paiHCbKe ceJIHHCTBO,


HKe B3araJi'i B I.tiff BiHHi .n.ep>KaJIOCH OCTOpOHb, Il011HHaJIO B>Ke XBHJIJO·
BaTHCH, a TO u 6opoHHTHCH ei.n rpa6i>KHHKiB.
Ta He BBa>Ka1011u Ha BeJIHKY pyitty, HKY UH eiHHa np1rnecJia .ll.JISI
yKpaiHCbKoro Hapo.n.y, Botta MaJia u .no.l(aTHi ttacJti.n.Ku. Bifrna 3 MocKOB-
W.HHOJO BHCyttyJia Ta IlOCTaBHJia Ha BBeCb 3picT npo6JI€MY yKpaiHCbKOro
HauioHaJibHoro ai.n.po.n.>KeHH.SI. MocKOBChKi 6oJihmeBHKH· MyciJIH BH3HaTH
3Ha11iHHSl HauioHaJibHOro MOMeiHT}' B yKpaiHCbKi.H peoomouii. BOHH T}'T
no6a11HJIH~ w.o cnpaaa COUiSIJibHOro BH3BOJieHHSI Hepo3pHBHO 3BSl33Ha
3 JHau,ilOH3JlbHHM BH3BiQJreHIHS1M yKpaiittchKOOO 'Hapo.n.y.
MocKOBChKi oKynaHTH no6a11uJiu Te>K, w.o cu.noro a HHllliH Kpaitti
COU.iSIJibHOi peaomouii He nep·eae.n.elll, KOJIH ii npHHeCTH Ha BiCTpHX
6artteTiB Ta, w.o oniKyaaHHSI MocKOBW.HHH Ha.!l YKpaittoro a HKiiiHe6y.n.h
cpopMi aa·cy.u.>KeHe oce 1Ha 'tteB.II.a11y.
YKpaittcbKi KepMiBHHlli Ko.11a a TOMY 11aci Ha6paJIHCSI Te>K ,!J.06poi
IHayKH 3 u.iei BiH'HH. CTaJIO HCHO, mo yKpaiHCbKi MaCH, SIKi CTOHJIH .naJieKO
Bi.n. 6opOTbOH, 6y.LlYTb i3 a6p0€10 B pyKax o6opoHHTH TaKy yKpaiHCbKY
.nep>KaBHiCTh, SIKa 6y.ne Bi)lilOBi:.ZJ.aTH \He TiJibKH ix Hall,iOH3JI'bHO·KYJlhT)'p-
1HHM ii cou.iS1Jib'Ht0-·eKt0HOMilfHHM norpe6aM, aJie :H: SIKa na:H:,ZI;e a co6i
.ll,OCHTb CHJIH no6opo·m aittapxiJO B KpaJO i aoBIHirn!H'wrio Btopora.
HiMeU.hKi ii aacrpiHCbKi si.HcbKa, aaiiirnoarnu Ha yKpaiHCbKY aeM-
JlJO, no11aJIH 3ro.IlOM noBO.LlHTHCH TYT HK 3asoiioBHHKH. HiMeU.hKe aiii-
ChKOBe KOMatt.nyaattHH acrp.S1aaJio y BHyTpirnHio yKpa.iHCbKY noJiiTHKY,
nepeBO,!J.HJIO MaCOBi peKBi3HUii xap11eBHX npo.ayKTiB, 6e3npaBHO apern-
TyBaJIO yKpaiHCbKHX rpoMa)J.srn. KoMatt.nauT ~iMeU.h~Oi apMii B YKpa-
iitti, rett. Aiixrioptt, He n9pooyMiBlllHCb i3 yKpaittchKHM .YPH.ll.OM, au.nae
p03IlOPSl.zI.OK y mpaai 33iCiBy rpytHTiB; BiH HaKaayBaB tti.MeU.bKHM
BiHChKaM MaTH HarJISl.ll Ha)l 3eMeJibHHMH KOMiTeTaMH Ta caMHM opy.ay-
BaTH BeCHHHHMH aaciBaMH . .ilHH 25. KBiTHSI BiH BH)J.aB HaKa3 npo saae·
.n.eHHH HiMeU.bKHX nOJibOBHx cy,!J.iB B YKpai1tti, a 26. KBiliHSI ttiMeU.hKi
eiiichKa po3s6poiJIH cQ>opMoBatty a ·noJioHeHHX .llHBi3iJO C11tt€>Kyntt11Kia,
w.o npHHlllJia s HiMe111111HH. TaKHM 11HHOM HiMeU.hKa aii1ChKOBa BJian.a
npHCBOJOBaJia co6i )J.ep>KaBHi <l>YHKU.ii B 11y>KiH .aep>KaBi.
HiMeU.bKe KOMatt.nyaaHHH, BKyni 3 HeyKpaiHChKOIO 6yp>Kyasi€JO Ta
noMiW.HU.TBOM, HlllJIO Ha noeaJieHHH UettTpanhttoi Pa.ll.H, w.06 yCTatto-
BHTH a11ri.!l.HHi1 )J.JISI ce6e ypH.!J.. HapelllTi, .llHSI 29. KBiTHSI 1918. p., HiMU.i
rrepeaen11 )J.ep>KaBHHH nepeaopoT, po3s6poiJIH noJIK Ci11osux l.TpiJihU.iB,
UettTpaJihHY Pa,!J.y poairttaJIH Ta HaCT.aHOBHJIH reH. nasJia CKopona.n.-
CbKOro reThMaHOM YKpaiHH.
UettTpabJIHa Pan.a nepecTaJia saxo.aaMH ttiMU.iB iettysaTH. 3aKiH4HBCH
rreplllHi-i piK TSl>KKOi i KpHaaaoi 6opOThOH yKpaiHCbKOrO Hapo.ay aa BH-
3BOJieHHSI, ni.zt Ii npOBOJlOM. 5araro 6yJio rroMHJIOK y .niHJibHOCTH Uett-
TpaJihHOi Pa.nH, aJie >K sacnyrn 1i HesaH11aAHo seJIHKi. B TOMY 6ypxJIH-
OOMy qaci ootta spo6HJI.a BC·e, w.o JIHme MC>rJia, BHSIBJISIJ01IH 6ararv
eneprii, 3aB3SITTSI i nbcssrrn.
421

AOBA f ETbMAH~HHH

HanHca.111-1: 3. Cre<fJaHiB, CaRroc.tzaB lllpaMiteHICO 6. cTapurntta yKpaiH-


ChKOi BO€uuoi cl>JJbOTH i iJp. E. I'HaTesutt.

9. 3 () p 0 ii Hi c" n II re Tb Ma H w. II H If Ta ii JJ. in a.
.ll.epwalBBHit nepeBOJ>OT f:elll. CttoponaAChKoro i iOro aac.11iAKH· ,llttH
29. KBiTHH 1918. p., Toro CaMoro JI.HSI, KOJIH HiMeU.bKe BiiicbKO II3HU.Hp-
HHK3MH ii CKopoCTpiJiaMH po3irnaJio UettTpaJihHY PaJI.y - B KHiBChKOMY
U.HPKY BiJI.6ysaBCH, IIiJI. oxop<>H<>IO HiMeU.bKHX 6artteTiB, 3i3JI. JI.i)lH1IiB
i 6iJihlllHX 3eMJieBJiaCHHKiB. y qaci 3i3JI.Y 3HBHBCH B U.HPKY BiMiJI j3
IIOHaJI. 500 036pO€HHX MOCKOBCbKHX ocpiu.11pis, y cpopMi IWJIHUIHbOi
IlapCbKOi apMii. 3apa3 IIiCJI.H TOrD Ha na_paJI.H 3i3JI.y npmiUIOB reH. naBJIO
CKopona.nchKHH. KoJIH BiH IIOHBHBCH, Ha caJii nollyJIHCH OKJIHKH: »Hexal1
)f{HBe reThMatt !« CKoponaJI.ChKHii ysiHmos ua Tptt6ytty, nou.iJiysasrn 3 llJJe-
ttaMH npe3HJI.ii 3i3JI.Y Ta IIO.ll.HK}"BaB 3a »BH6ip«. niCJIH llhOro B co6opi
cs. Cocpii si.anpasJieHo MOJJe6eH, a Ha Co<l>ittchKOMY MattJI.aHi en11c1<on
HiKO.llHH BHKOHaB o6p.HJI. nocTpH)f{eHH.H ii noMa3aHHH uosoro reThMaHa.
Ha JI.pyrnii JI.eHh, 30. KBiTH.H, Ha Mypax CTOJIHU.i IIOHBHBCH MaHicpecT
reThMaHa CKoponaJI.ChKOro T. 3B. »fpaMoTa JI.O schoro y;KpaiHChKoro 1-1a-
po.II.y«, HKOIO ,cKacosa:HJO YKpaittchKY
UeHTpaJrnuy Pa.II.y, .II.OTenepimtti M'i-
tticrepcrsa 11 3eMleJihHi }{l()Mi'lieTH. PiB-
H01IaCHo 3 reTbMaiHCbKOIO rpaMtOTIOIO
nporoJiomeHO »3aK'OHH npo THM1Ia-
costtii .II.ep)f{aattHH ycrpi.H YKpaiHH« 1 ).
UJ,e nepe.II. nepeEOptOTIOM Hi-
MleIJ.hKi Bi.HCbKa, B !ffl()qi 3 26. H.a 27.
KBiTirn po336poiJJu I. ,u.11ai3i10 Crntt€-
)f{ynaJHHHKi:B, a 30. KBiTHH raJIHUhKHH
nOJII< CillOBHX C-rpiJihU.iB. THMI'O ii
nepexi.II. BJI3.II.H .n.o pyK reTbM'altta, .n.o
roro me ii np11 HiiMeu.hKiH a1<rns1ttW
.n.onoM03i si.n.6ysrn 6e3 TPY JI.HOlIJ.iB
i 6e3 IIpiOJI'HTTH KpOBH.
y KpailHCbKe 1uau.iottaJI,bHO CBi.ZI.OMie,
.n.eMIOKpaTH1IIHie rpoMa.ZI.HHCTBIO Bi.II.pa-
3y nocraBHJIOCH .ll.0 'HOB:Oi BJia.ZI.H ne-
npHXHJIHHO, a TO ii BOpo)f{e. f erb-
Maarn oci BBa)f{aJIH 3a CTaB.TI!emrna
ttiMu.ie i MlOCKOBChKOi 6yp)f{ya3ii B
YKpai;Hi, .n.-0 rono>K UeHTJ>aJihHa Pa-
.II.a, HK nepm11ii yKpaiitt·CbKHH ypH.II.,
MaJJa me .n.yiKe BMHKY nony;rnptticrh
y lllHpDKHX Macax rpOM3.ZI.Sl1HCTBa. reTbMaH nae.110 CKoponaACbKMH.

t) Tel\CT rpaMOTH i 3aKoniB no,1.ar. 1(. .i(opowenK-0 B »lcTOrii Y1;painH« IT, cTOp ..rn 5:1.
422

YKpaittCbKi nOJliTHlftti napTii, mo 6pa.rrn al\THBHY y11aCTb y tt3tiio-


Ha.1bttO-;J.epnrnBHOMY 6yliBHHLlTBi 3a UettTpaJibHOi Pa.11.H. 3 no11aTKOM
icnyeamrn HOBOi BJ13.lH pirnylfe Bi.11.MOBHJIHCH cnisnpauJOBaTH 3 reTbM3-
HOM. He BBamaJOlfH Ha eeJIHKi 3yc11JIS1, r·eThMattosi He B./la.1ocS1 CTBOpHTH
yKpaiHCbKOro lfHC1:0-Hauiotta.1bHOl'O ypsuy, 60 yKpaiHCbKi napTii Bi.l-
Ka3aJIHCSI Bi.l ylfaCTH B HbOMy. Ue 6yJia noMHJ1Ka, 60 UHM caMHM s.na.la
Ha.a. YKpaiHoIO .aicTaBaJiarn e.TJ€MettTaM yKpaittcb1dii )lepmas1-1ocTH BO}JO-
JKHM. )li11CHHMH naHaMH YKpai1-111 CTaBaJIH ttiMui Ta MOCKaJii 15i3HHX npa-
BHX HanpSIMKiB, a TiJibKH He yKpaiuui. fOJIOBa }f{ yKpaiHCbKOi aepn{a-
Bli --- rcTbMaH CKoponaJJ.CbKHi'1. 3fO;lOM 6ys Ti.TJbKH )le1<0panrnH010 cpi-
rypmo, 6e3 BHpiw11oro roJiocy B JlCpn<:lBHHX cnpaeax.
CaM reThMa11 murn.nHB ce6~ yKpaittucM. 3 1101.faTKY peBo.r110u.ii opau
y11acTD.: B yi.;pai11cLl\OMY BH3BOJibHOMY pyci. 3a .UeHT_Da.TJbHOI PaJH 6y11
KOMaH.aa11Tm1 1. YKpaiHCbKoro Kopnycy ii oTaMattoM Bi.TJbHOro l\03a1l-
TBa. 0,1J.Ha11e ccpC,l TO.lilllHiX o6CT<lBHll BiH He fO;lHHCfl Ila CTaHOBHIU,C
rO.TiOBH Jlepn<aBH, Bill He BMiB npOTHCT:lBHTHCSI ClHllO-IICIIO,li.TJl>HIIllbKHM
Tett.a.e11u.iHM MOCKaJiiB, mo no 33llM3JIH yKpaillCbl\i BHLI.li ll IIHLUi .lC(J)K:JBHi
ycTaHOBH. Hepirnyqa noJiiTm<a reThMatta, mo 3ocepe.lmyBaB y rnoix
pyKax uafrn11mHii ,1ep)KaBHHH npoBi.l, .llOBe.na 'ftoro ttapewTi .llO nporo.10-
rneHHH ra11e6ttoi rpaMOTH 3 1 t .nHnona,rly np·O cpe.llepaui10 3 Poci€10.
B yKpaiHChKHX .llepma.BHHX YPH.llax rn03aciJ.Lan11 KOJIHmtti uapiCbKi ypH-
JlOBUi, mo xMapoJO notta3im.llmaJIHCb 3 MocKoBmHHH Bpa3 i3 Macmo
MOCKOBCbKOro ocpiu.11pcrea, SIKOMY reTbMaH !l3B 3aXHCT B yKpaiHCL>Kiii
Jepmaei. 4opttOCOTeHHi MOCKOBCbKi opratti3auii' fOJIOBHO }f{ »COI03 pyc-
CKaro Hapo)la« HBHO BCJIH npontyKpaiHCbKY i npOTH.llepmaetty ariTa-
UilO .. BiJihHO iettyBaJIH B yKpainchKi1'1 ./lCp)f{aBi 1111cJie11tti MOCKOBChKi Mo-
tta pxi11Hi ocpiu11pcbKi ».llPYJKHHH«. Bi.llttOBJictta nepc.ll-peBOJIJOtiiiitta no-
.11iuiS1, T. 3B. )lep)K3BHa sapTa, nepeBO)lH.'13 Bpa3 j3 MOCKOBCbKO-ocpillHp-
CbKHMH »KapaTe.TibHHMH tnpSl,llaMH« MaCOBi Tpyrn ii apeun~·eaHHSI yKpa-
iHCbKOro ceJISIHCTBa, po6iTHHUTBa Ta ittTC.'lirettuii. YKpaittChKHft. noJii-
TH4HHft. pyx nepec.TJi;lyBaHo 11 IIHmeHO, 33TC )K MOCKOBCbKi peaKllittHi
TIOJiiTHlfHi opratti3au.ii M3JUf. HOBH.Y CH060.'l.Y·
no BCill YKpaitti llOK3COBaHO CBOOO,:ly yKpaiIICbKOi npeCH, 1103:.IKpH-
BaHO M3lf.}f{C BCi lf3COllHCH ,leM01<paTHlIHOfO 1131lpHMK.Y' mo nonepexo-
D.HJIH B \HCJIHa.TIL>1mf1 cTatt. A n.o yKpaittcL>KOi npec11, mo me 3aJI11w11.nacs:i,
npHBJia)leHo lleH3ypy, TIOlli6uy HK 33 uapCbKHX llaCiB.
B napi i3 IIHLI.lCHHSIM yKpaittCbKOro c.11osa nepeEO,.'lmetto .r1iKBi.laui10
BCSIKOro yKpaiHCbKOro cycni.1bHO-ny6JIH4HOf0 }f{HTTSI. f eTbM3HCbK3 3JlMi-
nicTpaui:H 3a6opOHSIJI3 y1<paiHCbKi 3i3llH Ta 360pH, a ttaBiTb 3BH113ifHi
)li,110Bi KoonepaTHBHi 36op11. CaM0BpH2lyBaHHS1, ycTaHOBJICHC 3a I lcn-
Tpa.nhttoi Pa.llH, noKacoBatto, a npHBepueuo --- .llOBO€Htte. TaKcaMo ro-
CTpo 3a6opOHSlo11H po6iTHHlfi CTpattKH. Jlia1111i 3 .llOTIOMOfOIO ocpiuHpCbKHX
KapHHX eKcneJtt.Ui11 Ta HiMCUbKO-aBCTpittCbKHX BiHCbK 3ttyma.TJHCSI Ha,l
ceJISIHCTBOM, Bi!l6tt.pa.rn p03'.liJietty B)f{C 3eM.rIJO i't ttaK.1a)laJI11 Ha ce.1a
BCJIH.lle3Hi KOHTpH6yu.ii.
TIOpMH 6y"m nonepenoBHJOBaHi yKpalHCbKHMH 11.iS1L13MH. YBH3HJO-
Batto nepe.llyCiM fOJIOB MicueBOro CaMOBpH;lVB3HHSI, ceJISIHCbKHX cniJIOK.
3eMeJibHHX KOMiTeTiB Ta 11JiettiB UettTpa.ll>uoi Pam.f. IHTeJiirenu.iIO Buen~
Jiatto nepeeaJKHO .lO KOHU;CHTpauift.HHX rn6opiB v HiMe114111-1i. llo ape-
mrysamU1 )lOCHTb oy.10 TiJibKH 33Tii.ll03p11 B l>60.'1°bllleBH3Mi<<, a 33 60.11b-
illeBH3M reThM3HCbKO-MOCKOBCbK3 3)1.MiHiCTpau.iH BBamaJia HaBiTb VKp.1-
iHCbKHtt Hau.iottaJihHO-KYJihTYPHHH pyx. 4epe3 ]Jenpecii MOCKOBCbKH~t YPH- -
423

BiABi,'.1,MHM KOMaHAaHTa r'pynH aacrpiH~bKoro apXHt-:HH3R Bi11breJ1bMa ra6c6ypr'a (BacHJlf'


BHwHeaHoro) e 3anopo3bKi~ AMel3ii nonK. 60116oraHa. 11.11•i;ca11.q1i11·:i.1;t• :?:?. Tpa111111 l!ll~. I'·

,llOBU.iB i yKpaiHCbKi KYJibTYPHO-OCEirni opra11i3au.ii 3BY>KYIOTb CBOIO


JJ.iH.rtuHicTb. Tpa11.11HJIHCH 1.1acTo B1ma;urn pmrpoMy nix opratti3auiii 036po-
CHHMH ocpiuttpCbKHMH .llPY>KHllllM1t.
A piEHOI.IaCHO nia 01\0\1 D.la.lll ui:lbllO p03BHB3JIHCH MOCKOBCbKi MO-
Hapxi1.11-1i opraHi3au.ii, mo Ill' B!13HaBaJnt 30HCiM yKpaiIICbKO'i )J.ep:nGlBllO-
CTH Ta npau.10sa.1m 11a.n. Bi.l6y.noso10 Pocii.
LliJia .YKpai11a »6y.11a RKpttTa ciTKoto pociiicbKHX opraui3auiii, iu.o nc-
pe6ysaJIH B 3BH3h:Y 3 Jl00pOBOJlb'40IO apMiCIO, HenpHMHpH.MO BOpO>KOIO
.no y1(paiHCbKOi .IJ.Cp}KaBH Ta 3 HHllIHMH pocifiCbKHMH occpC!lK3MH 0033
ii Me>KaMH« 1).

Y~ai1Hc1.:1t1e ceJ1J11Hcrso a 6opoT1t6i 3 IeTLMar.11w.H111010 Ta ·aiMen1.K01-a'B-


CTpiiic1.Ko10 GKynani£io. Po3pyxH cepe.ll. ·ceJrHJHCTea noqa;rncH me ai.ll. tta-
cy oroJiollleHH.SI ttaKa3y rett. • Aiixroptta, ua11aJihHoro so>K.na HiMeUbKOi
oKynauiitttoi apMii - B 3CMeJihHift cnpani, a cKacyeamrn reTbM311CbKOJO
BJla]lOIO 3CMC.1lbHHX KOMiTCTiD CT3.10 raCJIOM ~1.0 HOBCT31llfSI Ceu'151HCTBJ.
npaB;W. llaHBnJIHBOBillla CC(1CJJ. CeJJ5UICTBa napTiH COl{iHJiiCTi13-pCB0.1ll<HliO-
HCpiB (Y. n. c.
P. ), a fi BLl6yTHii HeJI€13JlbHO, p03irnamtfi r~Tb\1311-
Cbh:HM YPR.lOM, 2. BceyKpaiHcbKHii CcJIHIICb1rnli 3i3Jl, 33KJ111Ka.1111 cc-
.TJHHcrno llC l3HCT~ 03TH 36pOWHO, lU06 He Hapa>KyBaTHCH Ha norpOM 3 om;y
Hi~'(\.'UbhO-JBCTpiiicbl\HX BiiiCbl\. 0,1].Hal.lc B}f{~ B Tpas11i --1.1cpnui 1918. p.
ce:1HI-ICTBO 3pttsac B 6araTbOX Micu.csocrnx Y1qiai1m noBCT3HHH, - .10-
ne!lCHe JO Toro :n<ax.;iHBHM TCpiOpoM Llill.H4iB, HiMl{iB Ta K3pHHX Ocfli-
U.HpCbl\HX 3~lrOlliB, LllO llaK.laJa.lH BC'!IHKi l<OHTpHOYllii, 611JIH Ta p03CTpi-
.1lCB3J11f cc.iIHIL Ui.1a ~,.l\pai1rn cna.1axtty.r1a BOrHcM nOBCT3Hb. Haf16i ·1ow
opralli=oca1rnx cjwpM Ha6pa.10 HOECTaHMH 113 KttiBl..UHHi, HKHM KCIJMYB~lB
1w.murniii ua1-1a.1bH1tl\ KHiBc1>1..:ol Bonrno·i oKpyrn 33 UeuTpaJibHO'i PaJH --
noJ1h:. 1\ 1
W1mKap.
\.
424

13 KHiBW.HHH BOHO nepeKHHYJlOCb Ha HHllJi TIOBiTH, B rnpamaHCbKHJ1


noaiT, Ha Eep.llHttiBJ.JJ.HHY fl BacHJ1hKiBJ.JJ.HHy. 3 noS1so10 Ha ceJio »Ka,pa-
TeJJh'HHx o-rpsi.11.iB« yrn KHiBJ.JJ.H'Ha noBCTaJia i oopra1Hi3osatti sarnrn
ceJJHH 3axonHJJH 6araTo ciJJ, a rro fl MicTetIOK.
CTepllia IlOBCTaJJa 3seHHropO.lll.JJ.HHa 3 opratti30BaHHM ueHTpOM y
Jlucsrnui. CTotiaTOK nOBCTaHHSI 6ys UiJIKOM CTHXiHHHH, 6e3 npoBO.llY nap-
TiHHHX opraHi3auiif. BnoyxJio noscTaHHH '-1epe3 npoaoKauii'rni 3axo;i.u
HiMUiB i npe.llCTaBHHKiB reTbMaHCbKOi BJl3.llH. ,no OOB'CTaHHSI BJia.lli " HiM-
USIM 6yJio Bi.llOMO, J.JJ.O 3BeHHrOpO.llKa Ma€ CH.JlbHi " .ao6pe HaJiaro.n.>KeHi
np-OTHYPH.llOBi opratti3auii, aJie po3Kpurn ix He B.llasaJIOCb. 4epe3 Te
BJia.lla ii HiMui piUJHJIH npucniUJHTH Btt6yx, mo6 Ta€MHi opraui3auii
ce6e BHSIBHJllH i mo6 TaKHM lIHHOM MIOJK;Ha 6yJI10 3 HHMH po3npaBHTH-
CSI. 3 ui€10 MeTOJO e uiJioMy pH.lli ciJI noLiaJIHCSI 3HymattHH. CeJISIHH He
BH.llep>KaJIH ii noecTa.rn. EJI€MeHT opraHi3auii1tto CBi.llOMHH npH€.llHaBcH
TiJihKH 3fO,llOM 3 MeT'OIO Ha)laTH pyxoBi opratti30B3HOCTH. CTOBCT3HU.i BH-
MaraJIH nosepHeHHSI .n.ooyTHX peBOJIJOU.iHHHX npaB i BOJlbHOCTeH, Bi.llHOBH
.lliHJihHOCTH UettTpaJibHOi Pa.llH i CKJIHKaHHH ycTaHOBlIHX 36opis.
He3a6apoM y 3seuuropO.llll.lHHi, .lle 3pO.llHJIOCH BiJihHe Ko3aurno,
nOBCTaHHSI Ha6paJIO xapaKTepy 30BciM npaBHJlbHOi BiHHH 3 HiMeU.bKHMH
sittChKaMH, npu BH3Ha1Ittii1 .n.onoM03i >Kittourna. Ha lIOJii 3Betturopo.lluia
CTOSIB COTHHK asiHuii JleBKO WeslleHKO, a nOBCTaH'-IHM llJTaOOM Kep-
MysaB nop. Kpus.n.a. KypeHHMH KOMatt.n.ysaJIH, M. HHUJ. i KOJIHUJHi opra-
Hi3aTopu BiJihHoro K03auTBa - AHattifl WestteHKO, XaeAOT EoH.llap,
XaJJa6y.n.eHKO, nonm(, 60-JiiTHiH ».lli.ll« WanoaaJI. lllanosaJI CBOiM Bi.lllli-
JIOM po36us reTh LIHCTO HiMeU.bKY 6p11ra.ny 1i"i.n M. WnoJioJO. Hairnpa-
J.JJ.HMH nOBCTaHCbKHMH llaCTHHaMH 6ymt KepeJiiBCbKHH Ta ~ycaKiBCbKHH
Kypiuh KOJIHUJHboro BiJihHOro K03aurna. A)f< y sepecui 1918. p. HiMu,i
OCTaTOlIHO 3JiiKBi.llyBaJIH 3BeHHropO.llCbKe IlOBCTaHHSI. notta.ll .n.eCSITb THCSl'l
cemrncrna Ta ittTeJiireuuii BHBe.JeHo rn.n.i .n.o Ta6opis y HiMettLIHHy. ·Ta
a TOMY caMOMY qaci 6araTo 3seu11.ropo.n.u.is niUJJIO s napTH3aHTChKi si.a.-
.n.iJIH, SIKi CTaJIH 33BSl3KOM ni3HiUJoi CJiaBHOi XOJIO)lHOHpCbKOi nOECT3H-
CbKOi opralihau.ii.
CTOBCTaHHH yKpaiHCbKOfO CeJISIHCTBa TpHB3JJO BBeCb 1I3C icHyBaHHSI
reTbM3Hll.lHHH i, 3.ll.YllieHe B 0.ll.HOMY Micui, Hecno.nisauo BH6yxaJIO y .apy-
roMy, a 3aKiHttHJIOCSI B rpy.ntti 1918. p., ni.n opraui3-0B3HHM npoBO,!J.OM
JhtpeKTopii YKpaiHCbKOi Hapo.n.tthol Pecny6JIHKH, ._nosaJiettHHM reTbMaH-
CbKOro .'laJly. 3a BiCiM MiCHU.iB reTbMaHaTy nOJISlfJIO SIKH:X 30 THCSllI Hi-
MeUbKOrO Ta aBCTpiHCbKOrO BiHCbKa B 6opOTb6i 3 noBCT3HUSIMH Ta SIKHX
50 THCSllI yKpaiHCbKOro ceJISIHCTBa nottaKJia.n.ann rOJIOBaMH B pH.n.ax noB-
CTaHU.iB, a6o ix p03CTpiJISIJIH Kaptti eKcne.nnuii

OpraiHbanis siAcLHa. Ka,11.pH pel'yJ1RpHoi apMii. 3axomrnUJH BJia.ay,


reTbMaH CKopona.achKHH HaKa3aB .n.aJihllie cpopMyBaHHH peryJIHpHoi apMii,
HKe HaMi1IeHo me 3a UeuTpa.11bHOi Pa.n.11. 0.n.ua'-le opraHi3au,iH aiHchKa 3a
BBeCh qac reTbMaHll.lHHH He BHHUJJia n03a Me>Ki ni.a.roTOBH Ka.n.pis. Tno-
peHHH yKpaiHCbKOi apM"ii raJihMyBaJIH nepe.nyCiM Ha3Ha4eHi reTbMaHOM
emni BiHCbKOBi Hat:raJibHHKH, KOM3H.lJ.3HTH KOpnycis i .llHBi3iH, 3)1e6iJib-
UJa MOCKaJii, a .aaJii i i1 HiMeU.hKe aiiichKOBe KOMaH.llVEaHHH. I O.llHHM
Ta .llPYrHM 6yJia He Ha PYKY CHJibHa yKpaiHChKa apMiH. WA see >K 3a reTb-
MaHChKOro nepio.n.y BHfOTOBJieHO ll-06pi opraHi3au,ii1Hi pSIMKH Mai16yT-
HbOi yKpaiHCbKOi apMii.
Bi·iichK'OBHM Mi'tticTpoM reTbMaH nptt3Ha'-IHB MOCKa.:1S1 reH. 0. Par-0- -
426

AecJiiJ1RAa KiHHoro nonKy 3anopo3bKoi AMBiaii nepeA COT. BacMneM BMWMBaHMM (apxMKH.
BinbrenbMOM) I npeACTaBHMKaMM Y. C. Crplne14rea. 0.11eKCaR,:tpinci.Kc 22. TpaBnn 191 s. p.

3y, lUO B qaci peBOJllOUii nporn:BHCC.SI yKpaiHi3ailii BiHCbKa, a BilteMiHi-


CTpaMff rett. 0. Jlirttaaa i ·KOI-ITp-a.nMipaJia M. MaKciMoaa; nepwffH
3MOCh:OBlUeHHtt HiMeUh, .npyrn1'1 - MOCKaJJb. Ha1IaJibHHKOM lettepaJib-
Horo Wrn6y 33JiffWHBC.ff tta1].aJii nOJIK. 0. CrnBffHCbK1u'1, .ffKHH 3attMaB
ue Micue ii 3a UettTpaJibttoi Pa.nff.
B qepatti 1918. p. 3opratti3osatto lettepaJibHffH lliTa6 y TaKOMY CKJia-
.ni: noMi1IHffK Ha1IaJibHffKa rnTa6y - noJIK. KaKypitt 1 ), n e p we re He -
pa JI-I< Ba T ff p Ma ii c Tep c Tc o 3 ni.nsi.n.niJiaMH:. oneparnBHffM, po3si.n-
KOBHM, 3B.ff3Ky, TOnorpacpilfHHM i 33K-Op.llOHHHM - reH. llpOi3.llOBCbKHH;
.1l. pyre re Hep a JI-Ka a T ff p Ma ii c Tep c Tao -· - 3 ni.!1.Bi.ll.lliJI;aM.~i M10-
6i.r1i3aui1'111HM, opratti3auii BiHCbKa Ta fOJIODHOi WKiJibHOi ynpaBH -- rett.
npoxopOBIN. 3aJii3HH1HiH BiJI.lliJI, iHcneKTypa apTHJI€pi51, BiHCbKOBO-TCX-
Hi1rna icneKTypa Ta ittcneKryRa noaiTp.ffHHX CHJI ni.nJI.ffraJIH 6e3noce-
pe.nttbO CaMOMy H31I3.llbHHKOBi t..ITa6y. y .npyroMy reH. KB3THpM;IHCTep-
CTBi npau10BaJ10 6araTO yKpaiHCbKHX Bi.HCbKOBffX .D.i.HlliB, 3H3HHX i3 no-
nepe)l.HbOi .lli5IJibHOCTH, THMTO 11 ueii ai.nJliJI MaB yKpaiHCbKe 06JIHlflfSI.
y flOJIOBIHiH WKiJib'HiH ynpaai U.b.OPO Bi.ll.lliJiy, SIKOIO Kepysa.B reH. M.
fOHaKiB~) Ta, lU'O onpaUbOByBaJia BiHCbKOBi CTaTyTH i ni.npyllHHKH, 6yJIH
3aHHTi rettepaJrn lleJihBir 3 ) i Ocrn<t>iia, noJIKOBHHKH B. neTpia, B. CaJib-
ChKHH_, B. Ca.ll-OECbKHH, B. EBTHM')BHlf, BocK06i H1HHKiB, ()OT. 4epH.SIBCb- 1

KHH I HIHWi.
24. JI·Hn'H.SI 1918. p. pa.lla MiHiCTpis yxsa.1JHJia 3aKOH npo 3araJibHHJ1
1) Bnanatrnuii Piiici.i;-0B11ii a)l.~inicTparnp, xo 1 i
1 Heyi.:pai11e1~i. :i po;w (noxo.i.un a iTa-
.ditci.K.oi p-0,.\lfHJI i 6yB 3 i'Ta.1iihmJO lKOHaTllh) J flOllil'l'hY peoo.110u.ii :iro.IOCllBC.H .J.O yKpaiH-
ChKOi C.1yli.6H; U,i.IJIH qac oyo B y1tpai11ci.i..iJi ~p~i, B Hil,l.J,HillJHIHChh'iii i rn.1111.1,bKili; Tenep
npo<f>ecop BiiiChl\OBOi &Ka)l.e~ii B .ilsHiHI'pa,!li.
2) ren.-DOJIK. MHK0.1a IOHaKiB, oi,1,o~uii B06HHllli TeopeTHK, npo<J:iecop hmepaT. a1.:a-
,1.eMii J'eeep. urrady B Ile-rep6yp:ii, B 1919. p. HalJ&.llbRllK DJTa6y 06e,1,H&HJIX yKpaiHChKHX ap-
MHi IIITaGy fo.110BHoro OTaMana., no~rep B J !rnO.! p. ·Ha. eMirpau,ii B KaJiiwi.
3) reH.-n0.'11\. Cepriii JJ.e.'ILBiJ', CBiTOBOi C.'laBH aprn.u;pillCbl\HU 3Haneu,b; B 1919-21.
ro.11-0ea BiiicbKOBoi yicpaiHCbJ\Oi lllcii B PyM~·niia
428

naHax1t.a.a Ha AHinpoeoMy oCTpoei Xopn11.1,R, .w,o ii ei,a,npaBJJeHo e naMRTb .a.aBHix 3anopo>Ki.ti1J.

BiHCbKOBHH o60B5130K Ta 33TBe_!1.zurna T1Jl51H opraHi3au.ii apMii, BHfiOTOBJH~­


Irnii renepa.nbttHM WTa6oM. 3a .niTo yxsaJ1etto l't JaKOHH rrpo opratti3a-
u.i10 BiHCbl\OBOro cy.LI.iBHHU,TBa, Eii1cbKOJJO-C3HiTapHOl CJIYiKOH Ta rroCTa-
43fUI51.
4ac JliliCHOJ Bii1cbKOBOi C,1nK61i Blf3113'-IVBaIW D nixoTi 113 .llB3 pmrn.
s KiHHOTi i1 aprn.r1€pii Ha Tptt, -.\· QJJibOTi 11a · yornp11 poKH. C.r.ym6a B 1a-
naci Ma.na TpHsarn .11.0 38. poKy )KlfTrH. a n ono.TIYCHHi Bill 39-,Jf5 pm~y
iKHTT51.
Y nani apMii Mttpnoro '-lacy Ma.110 6yrn: 175 rcHcpa.1is, 14.930
crapWHH, 2.975 BiI1cbKODHX .YPH.lOBU.iB, 291.221 ni.llCTaplUHH i K03aKiI3
Ta 63.081 KOHeH. JJlopiLilli BHJ3TKH Ha Bii'ICbKO yXEa.1e110 B cyMi 1.251
Mi.nim-1is Kapoosa11u.is.
Ha6ip Hoso6pa11u.is .ao siiichKa tta3HaYvnatto Ha JB3 pc4CHili: 15.
JIHCTOnajl 1918. p. i 1. 6cpe3H51 1919. p., fIOCTa4aHH51 KC.!tdi ,'lJI51 apMit
M3J10 6yTH BHKOJ-IaHC 1. Ci'-IHH i KBiTl151 1919. p.
Ha OCHOBi HOHOl opra11i3au.ii, yKpatHCbKa apMi51 MaJia 6 6y.na CKJ13•
)larnrn i3 8 apMii'rnttx 1wpnycis, 1 cep.llIOllbKOi .llHBi3ii, 8 1..:opnycttm(
KiHHHX ITOJIKiB, 1 OKpCMOi TaBpittCbI\Oi 11iwol 6pttra;lH, 1 kiHHHX .llHBi3iH.
1 OKpCMOi KifHIOi 6p11ra)lH, 2 ITOl-ITOHHHX KypettiB, 3 OKpCMHX B3iKKO-
rapMaTHHX 6pttra.a. 3 noBiTp51HHX iHCJICl\Typ. 2 iHcnCKT.YP IIOBiTpe~
IlJiaBHHX 6aJibOlliB, 1 crna)lptt-1i 6oM6ap.llOBHX J1iTa1dn, 1 IlOBiTpHHOJ
llll\OJIH, ·1 33Jli3Hlf4HX KypeHiB, 9 ittcne1nyp KiHHOro pcMmITY' 8 peMoII-
THHX ...'1.CnO. 1 OVJI3BHOro Ki1rnoro ITOJII{\', ''l 33TiaCHHX KilHIHX 110.'lKiB
i 108 IlOBiTOBHX KOMaH;taTyp. KpiM Toro, MaJIH 6yrn 30pratti30BaHi ua
ocittb 1918. p. BiHCbh'.OBa aKa,llCMiH ~~ Tpttpi4HHM 113B43HHHM, 4 Ka-
)lCTCbKi lllKOJIH, 2 BiHCbKOBi lllKOJIH CTapw1rn ,lJ151 nixOTH Ta no O)lttiii
JlJIH KiHHOTH, apTHJI€pii ii Textti'-lttoi c~1yiK6H.
Kopnyrn MaJ111 nonOBHIOBaTHC51 Tep11TopiHJibHO ii OJlepiKaJJH H33BI1
3a rnoiM poCTaUJyBaHHHM I. - BOJIHHCbKHii, II. - no}liJibCbKHH, III. o)lecu-
1rni1, IV. -- KHiBChKHH, V. - Yeptt11riBCbKHi'1, VI. -- noJITaBCbKHf1, VII. -
xapKiBChKHH, VIII. -- KaTepHttocJiaBcbKHH.
427

KoJaKH 3anopoJbKo"i AHBiJi'i cnyxaK>Tb eiAnpaeH. Tp;i 111•111. I fl I~- p.

Kopnyc c1rna,'lasrn 3 JlBOX nixorn11x ,iurni3iii, )lUOX 6p11la..l II0.7lbOBllX


rapMaT, OJlHOi 6p111a.w B3)l<K11x rapMaT, O)llIOro Koprryrnoro Ki1111oro
ITOJJKY' 1..fOTHpbOX 3BTO-naHUHp1rnx COTCHL, 40THpbOX pa.::t.iO-TC.'.TIClpacl1i lf-
HHX COTeHb, O)lHOro noBiTpHHOro napKy, 0,llHOro TCXHi4H8ro KypcHH,
O)lHOrD CaHiTapHOro Kype1rn i )lBOX 33Jli3HH4HX COTCHb. nixon1a .lH-
Bi3iH CKJl3)l3Jl3CH 3 TpbOX niXOTHHX nom<iB. : ITOJJK j3 TpbOX KypcHiB,
I<ypillb i3 TpbOX CTpiJJCUbKHX COTCHb i COTHi CKOpOCTpiJJiB.
Kitttta ..'J.HBi3iH MaJJa 21.si 6pHtaJlH. O.llHH Ki1mo-rapMaTHHH noJJK, 1..:im1y
COTHIO niOH€piB, COTHIO UHKc1iCTiB i COTlllO KiHHHX po3Bi.11.1..fHldB; 6pH-
ra.aa -- .llBa KiHHi ITOJIKH; no.TJK - nHTb KtHllHX COTCHb . i KiHH:.l cornH
CKOpOCTp iJI i B.
B CKJia.n 1. KiHijOi .llHBi3ii ysiiiw.1H nomrn: 1. Kitttt111'1 4yryiBCLKHii.
2. i3IOMCbKHH, 3. 4eptt11riBCbKHH, 4. cyMCbKHI1; 2. ;I.HBi3ii: 5. 1rn116ypu-
Cbh:Htt, 6. OJlbBionim')CbKHH, 7. BOJJO)lHMHpCbKHH, 8. yKpaillCbKHl1; 3. ,Zlll-
Bi3ii: 9. THpacniJJbCbKHH, 10. HOBro9021.ciBepCbKHH, 11. o.aeCbKHil; 1:2. JIOJI-
TaBCbh:l1H; 4. JUIBi3ii: 13. CT:.wony6CLKH~l, 1·1. OXTHpCbKHH, 15. 6iJJro_!?O,l-
Cbl\Hii i 16. B03HCCCllCbI\Hii; OKpCMOi KiHHOI 6pHlalH: 17. 6ymchKHi'I i 18.
KHiBCbKHH.
rapMaTllH 6p11ra,11.a CK.'l<l.l~rnarn 3 TpbOX no.11KiB, y KO)KHOMY rro TPH
6aTcpii. Pa3oM y cKJJa.ai yKpaiHCbKOt apMil Ma.Tio 6yrn 54 nixonrnx no.1-
KiB, 28 KiHHHX, 48 ITOJIKiB IlOJibOBHX rapMaT, 3~~ IlO.TJl<H U3)f{l\HX rapMaT
i 4 KiHHO-rapM3Tlll no.llKH.
BoceHH 1918 .. p. sme 6y.rn ccj:>opMosatti M3H)l{C reTb LJHCTO crn,r-
lllHHCbKi ii ni.ncnpwmICLKi 1rn)lp11 s Kopnycax i KiHHHX mrni3iHx. Crap-
Wl!H npttiiMa.TJH TiJlbKH 3 IICf,•eJJ,BOEHHHMH KBa.TJicPiKaUiHMH. 4e9c3 TC.'
110 aoMii BBi1iw.rn1 CT3.!JWHHH. X04 i Ql3XOBO OCBi4eHi~ 3JlC 3 Hauiml:.l.:lL-
HOro or JlHllY 6aii)ly)l{i. np1rnSITO TC)l{ .llY)l{C 6araTO CT3J.?WHH-MOCKa.lliB.
mo B3araJJi BOj)O)f{e craBHJJHCH .lO yK[larncrna. 3aTe oco6.TJHBHM t)o3no-
PH.ilh:OM sii'tcbKose MitticTepcTBO 3aKa3a.TJo np11f1MaTH )lo aiiichKa CTapm1rn
BO€HHOfO 1..facy, mo CKJia~'l3.TIHCH B Beo11HKift 1..f3CTHHi 3 naTpiOTH4HO Ha 0
428

CTp0€HOi yKpaiHCbKOi iHTe.7JifeHTCbKOi M0.10.lli. npaB,lla, 3anaCOBe yKpa-


iHChKe CTaplllHHCTBO HH>KlJHX CTyneHiB, Bi.llilOBi.llHO me nepeUIK0.7JeHe
Ta npHHSITe .llO aKTHBHOi CJ1y>K6H B apMii, 6yJ10 6 Ha,llaJIO iH Hal..\iOHaJlb-
HOfO 3MicTy ii BHrJIHJJ.y. AJle )f( - MOCKaJ1HM Ha BHCOKHX BiHCbKOBHX
CTaHOBHmax UhOro He XOTiJIOCH.
YHicpopMa .llJIH yKpaiHchKOi apMii He 6yJ1a me yCTiiiH·eHa, Ha.11. ii
ocpopMJleHHHM npal..\JOBaJia OKpeMa KOMiCiH. y CTaHOBJleHO HOBi BiHChKOBi
crynHi, Bi.ll3HaKH )lJISI cTapUIHH 11 niJJ.cTapUIHH Ha nJ1etJuKax HiMel..\hKoro
3pa3KY: n i .ll c Tap lll H H H - rypTKOBHH - OJlHH cpi6HHH naCOlJOK 5 MM.
3aBUIHplllKH, BnonepeK nJlelJHKa, pOI10BHH - ;I.Ba, lJOTOBHH - TpH, 6yH-
4)'>KHHH - O.llHH IO MM. 3aBUIHplllKH; Mo JI o .ll lll a c Tap lll H Ha: xo-
PYH>KHH - OJJ.Ha 3ipKa, 3Ha4KOBHH - .ll.Bi 3.llOB>K nJ1etJHKa, coTHHK -
TPH; 6 y JI a B Ha c Tap lll H Ha: BiHCbKOBHH CTaplllHHa - ,llBa cpl6Hi
noayMeHTH, 4 !MM. 3aBUIHplllKH piBHo6i>KHi 3.llOBJK nJ1e 1urna 11 o.nHa 3ipKa,
ocasyJI - ,llBa no3yMeHTH i .!I.Bi 3ipKH, IlOJIKOBHHK - .ll.Ba no3yMeHTH
i TPH 3ipKH; re Hep a JI h Ha crap lll u Ha - reHepaJ1hHHH xopyJKHH -
cpi6HHH no3yMeHT 4 MM. 3aBUI~plllKH 3HK3aKOM 3.llOB>K nJ1etJHKa ii OJlHa
3ipKa, reHepaJlhHHH 6ytttiyJKHHH - no3yMeHT i .ll.Bi 3ipKH, reHepaJlhHHH
o6o3HHH - no3yMeHT i Tpu 3ipKH. 3arnep.n>K'eHO TaKOJK Bi.ll3HaKY Ha
wanKy - rpH3y6. Bi.n3HaKa l..\H npHHHTa 6yJ1a B yKpaiHChKiH apMii 3<J
J..\iJJHH qac iettyBaHHH yKpaiHCbKOi BJlaJJ.H i BiHChKa, TaKO)f{ i n'icJIH
reTbMaHll.lHHH.

YKpaiHc1tMi 'BiAc1.K1011i 11acrflllH aa rer1.M1HaTy. 3 JaXOnJ1eHHHM BJia-


lH reThMaHoM, y CKJ1a.ni yKpaiHChKoi apMii 3aJ1HlllHBCS1 3anop03hKHH Kop-
nyc, nepeiiMeHOBaHHH Tenep B 0 K p e My 3 an 0 p 0 3 b Ky .ll H Bi 3 i IO.
11HBi3iSI MaJ1a y rnol1oMy cTaHi 1, 2. i 3. 3anop. nixoT'Hi nomrn, faii-
JlaMaUhKHH no.1K, KiHHHH iM. f Op.lli€HKa IlOJIK, rapMaTHHH IlOJIK, KiHHO'-
rapM . .llHBi3iOH, iHJKHH€pHHH flOJIK_, aBTO·na11u11pHHH !J.HBi3iOH i noBiT_pe'-
II.TJaBHY ecKa.llpy. 1lnBi3iH 3a BBeCb 4aC reTbMaHCbKOi BJla.llH oxopOHSIJla
11i1rni4HO·Cxi.aHi KOpJlOHH YKpaiHH i TiJibKH npocro qy.noM ii He CTpittyJla
.lOJl.SI CHHhOi .llHBi3ii H raJIHUbKOro nOJIKY c. C., mo ix HiMl..\i nopo3-
36pOIOB3JIH. KpiM 3anopo3hKoi .llHBi3ii, 3amtlllHJ1HCH me .nsa BiMiJIH: 3 a -
n 0 p 0 3 b K H H Ki lll y 'MoruJ1eei no.n. i 4 0 p .H 0 M 0 pc b K H. ii Ki lll
y 5ep.nHtJesi. 06u.nsa ui Bi.ltlliJJH He MaJIH 6iJJhlll, .HK no 400 K03aKia..
3a feThMa!HmHHH c<f>opMosauJ Cep.zuoUhKY .llHBi3ilO, .n.:usi3i10 Cipo-
n\ynaHHHKiB Ta Bi.llHOBJleHo cf>opMaui10 CitJOBHX CTpiJJhUiB.
B JIHilHi 1918. p. OfOJIOllleHO Ha6ip HOB06pattuiB .llO c e p .ll IO ll b K 0 i
l H Bi 3 ii - .ao6poBOJJhl..\iB y Biui Bi.ll 18-25 poKiB i HOB06paHl..\iB
pitJHHKa 1899. Kownrnrettr noKJJHKattHx CKJlaJJ.aBrn fOJIOBHo i3 CHttis
3aMO>KlliWHX CeJIHH, HKi MaJIH CTaTH OnOpOIO reThMaHCbKOi BJla,llH. no
)lBOMiC.SllJHOM.Y BHUIKOJii, cep.lllOKiB "npHcnoco6J1eHO 'Ha 3pa30K )laBHiX
pociHCbKHX rsap.aiHCbKHX n0.7JKiE, BHKOHyBaTH EC.S1Ki napa.llH, He 3Ba-
jf{al04H 30BCiM Ha 6orne BHWKOJieHHH. B qaci nporurerbMattChKoro noa-
crattHH uiJia l..\H mrni3iH nepieiiwJJa Ha 6iK yKpaiHChKHX pecny6J111Katt.-
Cbl\HX aiiicbK. B JKOBTHi 1918. p. .llHBi3i.H CKJia.aaJ1aCH 3 4 nixoTHHX
nO.JJKiB, KiHHOro J1y6eHCbKOro IlOJIK}', rapMaTHbOfO 'i asronaHUHPHOf'O }lH-
Bi3iOHY i rrexHilJHOi COTHi. Bcix cep.lllOKiB Ha4HC.7JIOBaHO .SlKHX 5000. rap;'
MaTH.H 6pHraJJ.a llHBi3ii 6yJia me y cTaJlii cf>opMyeaHHH. KoMat;1.llyBaB
.llHBi3i€JO noJ1K. KJIHMeHKO.
B q~paHi 1918. p. 3aKitt4teHO B "rlo.'IO..lHMHpi, 3ano4aTKoaatte 3a
UettTpa.7JhHOi · Pa.llH, cf>opMyBaHHH 3 no.10HeHHX yKpaittuis y AscTpii 1.
429

KoMaHAa 3anopo3bKoi AMBi3ii i crapwMHM 2. non Ky. Ha. Xop-ruu.i TpaocuL HI l~. p.

K033UbKO-CTpiJieUbKOi .llHBi3ii a6o T. 3B. C:ui poi .ll_H Bi 3 i .i. Y CK~1a.l


.llHBi3ii BXO.llHJIH 4 nixOTHi nomrn, rapMaTHIH nOJIK 1 TeXH14Ha COTHH.
OixiOT'HHfl nOJlK CKJJ,a,ll.a8C11 3 3 ·Kyp·ettiB,. KO>KHKH 3 4 CTpiJJeUbKHX COTeHb,
COTHi CKOpocrpiJJiB, KiHHOi i 3BSl3KOBOi lleTH, yi.r6oooi COTHi Ta COTH:i
niumx p03Bi.llllHKiB. KoMaH.n.aHTOM .1lHBi3ii npH3HalleHO nnOJJK. nepJJHKa,
a KOMaH,llaHTaMH IlOJJKiB: l. - COT. fatt>Ky, 2. - nnOJJK. THMOWeHKC!,
3. - mIOJJK. 0JieKcaH.apoBH4a, 4. - COT. TKalleHKa. Y cepnHi aBcTpi11'-
CbKa BJJa.aa nepe.aaJJa .lly>Ke ,ll06pe BHWKOJJeHy .zurni3il0 yKpaiHCbKOMY:
YPSl.llOBi. no npHi3.lli .1l0 6aTbKiBW.HHH, Cipo>Kyna'H!HHKiB p03TawoaaHO
KOJJO CTapo.ay6a fl KottoTony Ha Kop~otti 3 MocKOBlUHHOJO. Bii'.icbKOBHH
MiHiCTep ycyHyB Bi.ll KOM3H.ll.yBaHHSI .llHBi3i€IO nnoJIK. nepJJHKa H Ha rioro
Micue npH3Ha4HB cnepwy ren. CoKHpy-5IxoHTOBa, a ni3Hiwe MOCKaJJ.H -
reH. Baci.'lirna. TaK caMo no 3aMiHJOBaHo ii KOMaH.aaHTiB noJJKiB. Y ae-
peCHi 3anopS1,ll>KeHO ,lleMo6i.'li3aUilO Ui€i .ao6poi BiHCbKOBOI liaCTHH~, 3a-
JJHWHJJHCSI TiJJbKH KaJ].pH TaK, lUO B llaci npoTH-reTbMa'HCbKOr~ nOECT3HHSI
nOJJKH ;J.HBi3ii He MaJJH 6iJJhWe, SIK no 100 K03aKiB i 30-40 crapwHH.
y .aaJJbWiH BH3B8JJbHiH BiHHi cipo>KynaHHHKH a6eper.'IHCSI SIK OKpeMa BiH-
CbKOBa 11acTHHa., nepexo.aS11111 pi3Hi peopratti3auii, HK .zurni3iH, Kopnyc,
6pHra)l.a' a B 1920. p. iCHyJOTb TiJibKH SIK IlOJJK.
3 KiHueM cepnHSI 1918. p. reTbMaH .ll03BOJIHB ccpopMyBaTH no.1K
CillOBHX CTpiJJhUiB y oiJlitI UepKBi, w.o O,J.ep>KaB H33BY 0 K_p e M H H
3 a r i H Ci 11 to ;B H x CT p i .11 bu. i a. 13 3arott:,Y MaJJH yrnopHTH niauiwe.
uiJJy 6pHra.ay C. C. Y CKJJa.ll 3aroHy asiHWJJH Ko.rnwHi ci40BHKH r~­
JJHUhKoro nOJIKY c. c. Ta H:e3Hat.IHa KiJJhKiCTb .ao6poBOJibUiB - Ha.ll,llHi-
npSIHUiB. 3 no4a'TKOM' >KOBTHSI npH6yJJH .llO 3arotty CTpiJibUi 3 4epHH-
riBlUHlllH, 3 2. 3anop. IlOJJ:Ky, ,lle 6ya 30praHi30BaHHH ia p0336p0€HHX
HiMU.HMH c. c. U.iJJHH 3. KypiHb ni.a KOMaH,llOIO COT. ~ywKa.
Bi.ll Toro 11acy no11aJJaCH a 3arotti .ay>Ke iHTeH3HBHa BiHChKOBa!
HayKa. OepeBO,ll>KeHO 34aCTa IlOJlbOBi BnpaBH Ta BnpaBH B CTpiJJ.mlHi,
aanpoaa,ll>KeHo aaJiiatty .lUICU.HilJJiuy. K0>1<HHH cTapwHHa, ni.llcrapwHHa
i CTpiJJeUb MyCiB nepeHTH OCHOBHHH BHWKiJJ. KOJIH aipaaJJOC.H JlpOTH'·
reTbMaHCbKe IlOBCTaHHSI, 3ariH, X04 llHCeJibHO HeBeJIHKHH, 6ye y>Ke nep'-
WOPSl.llHOIO eiflcbKOBOJO 11acrutto10. CTpiJJeUbKHM BHWKOJIOM y 6i.'lifi
UepKei npoB0.1lHJIH, npH.lI.iJieHi Bi.ll JI€riotty Y. C. C., mo CTOHB TO.:ti
430

s YKpaiHi. c:apurnHH -- nop. 6. ruaTeBH4 i xop. B. 4opuiif, spa3


i3 hi.1bKOMa m.uCTapunrnaMH.
y .rmcrnna.ui 1918. p. oyJia Tal<a opraHi3aU.iSI 0. 3. KoMaH-- c. c.
.WHT 3arouy - IIOJIK. E. KottosaJieU.b, HatiaJibHHK 6yJiaBH - nnoJIK.
A. MeJtbHHK, KOMaHJI.aHT nixoTttoro KypeH.H - COT. P. CyUIKO, KOMaH-
.l3HTH coTeHb: 1. - coT. J:. PoryJihCbKHH, 2. - coT. 0. llyMiH, 3. -
COT. M. 3ara€BH1I; COTH51 CKOpOCTpiJiiB - COT. <I>. LJepHHK, rapMaTH51
6aTepiH - COT. P. llaUIKeBH1I, KiHHa COTH.H - xop. cf>. 5opHc, 6y.1Jas:na
COTH51 - COT. 11. rep1IaHiBChKHH, lllKOJia ni.ucTapurnH - xop. B. 4op-
11i11, Killl - COT. A. lloMapa.uchKHH, LJeTa 3B513Kf - 6yttLJ. B. )lyTKiB-
Cbl\HI1:, IIOCTa1IaHHSI - COT. llaHhKiB.
Pa30M y 0. 3. C. C. HatIHCJIIOBaHo 46 crnpUIHH Ta 816 ni.ucrap·-
WHII i CTpiJihU.iB, 60€BHH CTaH - .HKHX 400 6artteTiB, 30 Uia6eJih, 12
CKOpOCTpi.'1iB i "1 IIOJihOBi rapMarn.
B npornreTbMaHCbKOMy noacTaHHi, B 11aci o6Jiorn KH€Ba, 0. 3.
C. C. noUI11p11arn cnepUiy s .u11si3i10 C.. C., a 3fO.llOM y Oca.uHHH Kopnyc
C. C. y CK,'Ia)li -i n·iXOTHHX IlOJIKiB i rapM3THbOi opm·a)lH. 3a llH-
peKTopii noscTa€ Kopnyc CiIJOBHX CTpiJibUiB - .uso-.u11si3if1ttoro cKJiaay.
y .'IHCTOIIa.LJ.i 1918. p. 1-rnceJibHHH CTaH ynpaiHCbKOi apMii, spa3
iJ llOBO-cqJOpMOBaHHMH Ka;i.paMH apMii, )J.OXO)J.HB .llO . 60 THC514 .1ll0.lleif.:.

Cnpo6a Bi,IJ.IHOBH M03anhKoro cTa111y. B Yepsui 1918. p. reTbMa:n CKO-


pona..'ln~Km1 Bii.las 11aKa3 npo opraHi3aui10 K03aIJ.TBa, HK oKpeMoro Ha-
niE-Ei11cbKosoro CTaHy, Ha 3pa30K Ky6aHCbKHX .llOHCbKHX, TepCbKHX i HHLU1•
K03aLJHX opraui3auiif. Ue MaJio 3a Mery CTBOPHTH 3 uama.uKiB KOJIHIU-
uix K03aKiB 4epHHrismHHl1, no.'ITaBmHHH H KHiBlllHHH 3opraHi30BaHy.
11 036po€HY aepcTsy, Ha HKY cn11paJiarn 6 reThMaHCbKa BJiaaa. Y pR!WX
IW33UTBa M3JIO 06€.llHyBaTHC.H 33M0}f{Hillle ceJISIHCTBO., mo, Ha .lYMKY
rerLMa HCbKoro ypSI.'lY, Mor JIO f!POTH.lliSITH KpaJ1:HiM couiHJihHHM Te Yi HM.
6e3VMOBHO, JIHuapcbKa TP3.llHU.iSI K03341IHHH, HK 33XHCHHU.i H3pO.llHix
np3e, }f{H.13 y cnora.l3X H3ceJieHH.H. AJie }f{ siattosy K033114HHH s TaKiii
cpopMi, B HKiii JI.YM3B ii nep·eBecrn reTbM3H, lllO BHpi3HIOB3B oc:o6JIHBO
3aMO)f(HHX CeJISIH, 3 He rpOM3)l.HH ycSIKHX CT3HiB 33 BHMHSITKOBi 33CJiyrH
)J.JISI )lep}f{3BH - T3KJ' Bi.llHOBY 6iJiblll3 4aCTHH3 yKp3iHCbKOro r_pOM3,LVIH-
CTBa 3yCTpi1-1y:ia HenpHXHJihHO. TeopeHH.H, oKpeMoro ynpHBiJI€MOB3Horo
CT3Hy, nicJISI pesoJI10u.iJ1:ttoi xypTOBHHH, mo npoi1UIJI3 4epe3 YKp3itty, Ha-
CTpo10B3JIO CeJISIHChKi M3CH me 6iJihlll BOpO}f{e .llO reTbMaHa.
16. }f{OBTHH 1918. p. reTbM3HChKH.M yttiBepcaJIOM Bi.llHOBJIIOB3HO K0-
33UTBO. Ko33KH o.attoi ry6epttii TBopH.JIH Killl, 3 KOUIOBHM ornMaHOM Ha
110Jii, siH ni.n.JISir3B C3MOMY reThMaHOBi. Killl CKJI3'.ll!3BCH 3 KiJihKOX noJIK.iB,
mo ix H36HpaJIH 3 K033KiB KiJihKOX nosiTiB. y ciM K033UTBOM ynpaBJIHJia
»BeJIHK3 Ko33UhKa P3.ll3« i3 32 11.liettis, 1I3CTHHHO BH6opHHX, 43CTHHHO
npH31Ha11yaaHHX reThM3HIOM 1).
KoUIOBHMH OT3MaHaMH 3aJ1:MeHOB3HO T3KHX crapUIHH: KHiBCbKvro
KOW3 - noJI·K. f JI:i6oBCbKOro, noJiraacbKOro - nOJix. Ko3J-l'l-IilJ.51, 11epttH-
riochKOro - reH. HaropcbKOro, BOJI.H'HChKOro - noJIK. EopKOBCbKOro, CJI:0-
6i.n.chk10ro - noJIK. I. 0MeJI.H'H0011111-CTaBJie11Ka, 3anopo3bKoro - rett. M.
0MieJI•H1HOBHtI-BaBJieHK3, HOE0-331I10p03hKOl'O - TIOJ11<. fOr<Mb-5J:OOBtChKOl'O,
110.lliJlbCbKOro - rett. CoKHpa.-51x:l>HTOBa..
ll3Jiblll3 opraHi33U.H K033UTBa IIpHDHHHJiaC.SI 30BCiM 11epe3 JIHCTOna-
.!lOBe nOBCTaHHSI.
•) r.1. n. XpHCTIOL:: 3aMiTKB ii '.'laTepiJrnH III, CTOp. 156-57.
431

rapMaTHMM BiA·
AiJI Ha noniry
niA~ac 6oio 3
6011bwee111KaM111.

Tapama'HcLKa no11CTMICLKa .zr.111u31a. 3 poJrottoM Ue11TpaJib11oi Pa.:rn


BH6yXJIO Ha npaBo6epe}l{}l{i IlOBCTaHHH nporn reTbM.aHCbKOfO pe}l{JiMy.
Vloro BHKJIMKaJIM. 3BipCbKi 3HyIUaHHH KapHMX 3arottiB, HKMM )J.Onmta-
raJIM. 11 HiMeUbKi Biifc.bKOBi Bi.ll.lliJI11. HaH6iJiblllHX po3MipiB na6paJio noe-
cTatt1ISI B TapamattcbKOMY nouiTi, Ha Kuir.uumi; B HbOMY B3HJI-O y4acTh
Maif}l{e see 1I0.10Bi1Ie ttace"1eHHH noBiT~·. Cneprny noscTa1-1ui BHHHIUHJIM
B Tapamaum1rni reThMaHCLKO-HiMeUbKi KapHi eKcne,r1mlii. ycrnttOE.;lRl04J1
CI\:pi3h B.;ia.n.y UettTpav'lbttoi Fa11H. 3a ;i.eHKHI°t qac Hil\fll.i 3ocepe.a11J111
B pai1otti nOBCTaHHH KOpnyc BiHCbKa, cnaJI11.rm Ki.71bK311.eC.HTb ci.'l i, nic.'IH
KpHBaEOi 6opOTb6H, TIOBCTaHH.H B nosiTi 3JiiKBi,nyBaJIH.
HafiaKTMBHirni noscrnttui, mo6 p.s1TyBaTHCH Bi.ll ocTaT01Ittoro 3HH·
meHHH, 3opraHi3yBaJIHCH B 15-THCH1IHHH 3ariH i3 4 rapMaTaMH, niJJ. KO-
M3H)l010 nOJIK. lliHHI<ap.H Ta nep·eHlllJIH Ha Jliso6epe}l{}l{.ff i3 HaMipOM
33XOBarnrn B p.s1.n.ax 3anop03hKOi JlHBi3ii' LUO CTOSrna TO)li Ha KOp.llOHi,
B Xap1<ism1rni. AJie 3anopo3hKi qacTttHH He MaJIH 3Morn npHHHTH rnKy
BeJlHKY KiJibKiCTh JIIOJleH i THM6i.nbwe He MOrJIH cxopOHHTH B ce6e
nOBCTattuis, 60 BHLUHH KOMaH,J.HHH CKJI3.il 3anopO}l{UiB 6ys HOBOIO BJia-
JOIO 3aMiHe1rn:H.
nosCTaHChKHH 3ariH, npo6HB3101IHCH 3 60.HMH 1Iepe3 Jliso6epe}l{}l{SJ,
nepecJ1i.n.ysaHHH HiMeUbKOIO KiHHO'flOIO, He MaB y}l{e 3MOr.H sn.ep}l{aTHCH
Ha yKpaiHChKiK Tepttropii, mo nep.eifwos Ha BopoHi}l{1IHHy, mo HaJie-
iKaJia .ao COB€TChKOi Pocii. Bo.HKH JaroHy 6y"rn noraHo 11 pi3HOMaHiTHO
30./lHrttyri, He Ma.7ltt MyHiuii, aJie B qaci nepexoJJ.y qepe3 Y1<paiHy 36e-
per"m JiaJl i )lttcuinJiiHy. · He 6yJio · BHnaJlKis rpa6iBHHIJ.TBa, ·fiJihKH
8 .ai.att1IiB peKsiposaHO oe1ec Ta ciHO )I.JI.ff KOHeH, BM)J.al01IH peKBi3iUiHH'i
nocBi.ll.K.H. 3 neqar1<010 Tapamattcb1<oro noairosoro KOMaH.llaHTa UeHTpaJih-
HOi Pa)J.H.
60JibllleBHKH ccpopMYBaJIH j3 3aro1-1y T. 38. Ta p a Ill a H c b Ky .ll H .
B i 3 i IO. Y CKJI:a.JJ. JJ.HBi3.ii ysiHu.um 4 nixTIQHi nOJIKM - iM. Eor}'llla., 3aJiia-
HHKa, loHTH i Tp.SICHJia Ta rapMaTHH 6pura)J.a, nonosttetta caMHMH
MOCK3Jl.SIMH. CTo yna,!J.KY reTbM3Ha 6iJihllliCTh Tapaw.aHUiB IlOBepHyJiaCH
432

.ll.O.ll.OMy. Y BiHHi .llupeKTopii YHP 3 coe€TCbKOIO MocKOBUJ.HHOIO, .!lHBt3u1


6paJia ytiaCTb, .HK O.ll.Ha 3 Kpaw.ux npo6o€BHX OOJihllleBHU.bKHX llaCTHH.
B 1919. p. B IlOJIKax .llHBi3ii 6yJio BCbOrO SIKHX 20% yKpaiHU.i,B', a B Jl0.111\.)"
iM. JOHTH 6yJIH BiKe caMi MOCKaJii 3 TaMOOBCbKOi ry6epHii.
A npoTe U..SI .zurnisiSI OOJibllleBHU.bJ«>i apMii TaKH noecTa.'la, Ha n..a.1b,
3 yKpaiuu.iB, a 3aB.ll.SllI}'BaJia BOHa COO€ iCHyBaHHSI TiJibKH HeB.laTHill no-
JiiTHU.i reTbMaHCbKOi BJia]lH.

MlocKoBCt.Ki IBiAci.Kolli 4JopMy'BaHHJI. Beech qac icttyaaHH.SI feTbM.aH-


UJ.HHH ii 3a ii .llOnoMoroio opraui30Batto no u.iJiiH YKpaitti MOCKOBCbt..:i
,ll06p-OBOJiblli l.J3CTHHH, SlKi 30BCiM BiJibHO Ha6HpaJ1H co6i .ll06pOBOJibU.iB
.u.o pi3HHX 6iJIHX poci.HcbKHX apMiii ra 6e3Kaptto ee.m nponaratt.u.y nporu
yKpaiHCbKOi .llepiKaeu. B cmJIHU.i .H no 6iJihlllHX Micrnx ypS1.11.yeam1 H3-
6ipHi 610pa i llJTa6H BCSIKHX »IOiKHHX«, »C€B€pHHX«, »aCTpaxaHCbKWCC,
»CapaTOBCbKHX« i T. n. aplMiH, 3a3HaJOlIH w.e.u.poi .11.0HOMOrH reTbMaH-
CbKOro ypSI.ay 3 yKpaiHChKHX saco6ie. MocKoBCbKi (>cpiu.11p11, w.o no3"'6H-
pa;rnrn B YKpai'Hi 3 ycix Kittu.ie Pocii, napa.llyBaJIH BYJIHU.SIMH yKpaiH-
CbKHX MiCT y 30JIOTHX u.apcbKHX noroHax Ta npoCTO rny3yea.ru-1 co6i
3 ychoro, w.o MaJio uau.ioHaJihHO-yKpaiHChKHA xapaKTep.
reTbMaiH nOCTallaB Ta~OiK 3a nocepe.LI:HHJJ.TEIOM )lOHCbKOfO OTaMaHa
KpaoHOBa MOCKOBCbKY .n.06p10EIOJI'biHY apMilO reH . .lleHiKiHa rapMaTaMH, My-
IHiU.i€IO Ta H!HlllHM BiH:CbKIOBHM MaHHOM B TOH iKe caMHH qac, KOJIH yn:pai:H-
CbKi rapMaTttti niOJJ:KH 1tte MaJIH Haeirb rapMaT, norpiiCllHHX .II:O BHlllK-OJiy. Bci
¢opMIOBalHi MOCKOBCbKi .llPYiKH'HH He ni)lJISlraJrH IHaBiTb f'e1'bM.3'HOBi, ietty-
BaJIH 30BciM caMOCTifmo. H.aKiHeU,b, B >KlOBTIHi 1918. p., w.06 )laTH 3a•HSlf-
rn E6M MOCKOBCbKHM ocpiuHpaM, reTbMa'H 1uaKa3aB nocnimHe cpopMyBaHHH
T. 38. iooo6JI·HBOro tct>pnycy i3 8 TIOJIKiB, w.o MaB CKJiaJI.aTHCH i3 CTap-
llJHH Ta IOHKepiB-MiOcKaJiiB, ypoiKemde YKpaiHH. Ueii KOpnyc Mae yeHi-
TH B 'CK.Tia.II. yKpai'HCbKOi apMii. 0pOTHfeThMaHCbKe nOBCTa:HHH npHiliHHH-
JllO, po3yMi€TbCH, JlaJiihllle TEoperrHH U.biOro Kiopnycy. Ha no11aTKY JIHC110-
na.lly BH)lalJilO w.e H HaKa3 npo cf>.oPMYBaiHIHSI no 6iJihllJHX MiCTaX )l06po-
BOJibllHX 1ocpiu.11pcbKHX .llPYiK HIH. Ha 40Jti scix ornx JI.PY>KH'H 6ya np11-
1

3Ha111eH11it reTbMiaHoM MiOCKOBCbKHtt lllOBi.iHiCT reH. Kipni11os.


KpiM IHa:Jea:HHX M'OCKOBCbKHX Bi.ll.lliJiiB 6y;rn w.e T. 3B. nosirnai oxo-
poHHi ~oMa )l3HfChKi COTHi, 3Jii0>KeHi POJIOBIHIO 3 M10CK0BCbKHX O<fliUH-
pis. T11x oOTeHb 6yJLO 139 niw11x i 86 KiHlHHX. Bom1 BX0.'1.HJiiH B cKJia.a.
yKpai1~·CbKHX 36pOHHHX CHJI, CHOBHHI04H cpym~u.ii 3BH43HH'HX KapaHX
3afOHIB.

BiAAi.11 CKopocrpi.nie 1. no.nKy Ci'IOBMl Crpi.nb1'i8. 18. uepe3HJI 1918. p.


433

10. y K pa i H c b Ka 8 0 6 H Ha (j> n b 0 Ta.

YKpailfli3au.ia cftJibOTH. 3 uu6yxoM peBOJ110nii B Pocil, yKpaimli,


HKi B BeJIHKiii Ki.llbKOCTH C.'IY)l{H ..'111 B pocifiCbl\iI1 llJPCbKiii Q)JlbOTi, 1a-
paB TaKH no4a:111 opraHi3yBaTHCb. Haii6i.1bwe cnpHHVIHBi yMOBH .l.T'IH
U,bOro CK.113.T"IHCb Ila 4opHOMOpCbI\ift cp.llbOTi, .le BHpHH~'/13 cnpasa nou-
HOi y1<paiHi3~11tii Bcici (~.1bOTH i TO 3 lli.ilKOM CJl)'WHHX ni;lCTaB -
nepcoHaJibHOro CK.:Ia;ly i BC.1HKOro Ri.lCOTK)' ( 6i:IhWC HK 75° o) yKpaiHiliB.
;\' CesacrnnoJJi, ro.110B11iri 6a3i lfop1-10MopcbKOi cflJibOTH, me 3nepc.l
1905 poKy irn) u~rn Y"Pai11cbrnii ryprnK »Kolfaap« 11a 40J1i 3 .11.11peKTO-
poM cesanono.~1bcbKoi ;lCp)f\aBHoi )Kitto4ol riMttaJii 8S1YecJ1asoM M. na-
meHKOM; y rn:Ia.l llbOl'O rypTKa BXOJJ.H.TJH ncpeBa)l{IIO CTapW11Hl1 cp.1b0-
TH, cepe;i .HKHX 311axo.lltMO 110.:1K. a.lMipa.1iu.ii B. Cas4CHKa-5i.TJbCbKOro,
h:aniTa11a Kopa6c.1b1-1oro iH)f\. M. He1\.1irnn4a, CBi.lOMHX yKpaiHChKHx
BO€HHO-MopcbKHX ;liH4iB i unwux. Ueii ryprnK i3 pesoJI101.1.ic10 s11ii-
wou i3 ni.a3eMCJ1/"l.H, 3p0611BC.H npoBiJlHHKOM u,i.10ro yKpaiHCbKOro pyxy
Ha 4opHOM0j)CbKifi Q).']bOTi i :mpraHi3yBaB pal y y K pa i II c b K 0 i
4 op 1-1 o Mop ch Ko i I' po Ma ..111.
Ha 6a.niikhKii-i cp.11b0Ti y1,pai11u.i. 3opratti3ysasw11cb, nocTaB11.1u
Hal{ co6010 »Y K p a i H c b I\ It ii B 0 € H II 0 - M 0 p c b K 11 ri p e B 0 JI IO u. i ii-
H 11 j;i ill Ta 6 5 a /IT i 11 c b K 0 i cl> .'I b 0 T 11<\, B npau.Hx .HKOro 6pa.1u
y4acTb cepe.l uttumx rni.noMi cTapw11H11 MaiH5yrnhoi yKpaiHCbKOi q>.1ho-
T11, crapw111':'1 J1Hi'1Tcua11T cp.11bOTH MttxaiLr10 6i.111HCbKHfi, .rrnfITeHaHT Cirn-
TOCJiaB WpaM4CHKO. Uer1 WTa6 nocTaBHB cooi 3aB.l3HHH He Ti.lbKll
30pfaHi3yBaTH yKpaiHUiB-MOpHKiB, a TaKO)f\ .10nOBHl1TH HltMH JlCHKi KO-
pa6Jii 6a.TJTiikbKOi cfl.'IbOTH, HK Kpaiicep »CBiTJI.HH3«, ecKaJJ.pettHi MiHO-
HOCU.i »YKpaiHa«, ))raiillaMaK« Ta lIHWi i'I nepeBCCTII u.i l\Opa6.1i niJ,
yKpaiHCbKHM npanopoM JlO 4op110MopCbKOI tj).'lbOTH. Ha if\3.lb, oocia-
BHHH i np11xi.a .no B.ria.lH B Pocii 60:1bWCBI1KiB, . 11c .la.rn 3l\IOrn =~.11.ii'1-
CHHTHC.H llHM IIJISIHaM.
3opraui3ysaJI11CH yKpaiHili ii 110 1111wux pociiiCbl\11.\ cp.1Lorax. Bi-
JlOMf iniysaHHH »YKpaittcLKHX Pa.le I\acnii'IcbKOi Ql.11.>on1.1.1i. ·cuoipcbKo·i
QlJibOTHJ1Jii, CIMYJ)CbKOt q>.rlbOTH:1.1i i tjl.lbOTll.l.l·i niBHi4HOro JlI>OllOBOro
0Keatty, a.1e TYT npau.H uc suiiw.ia n03a Meif\i opratti3au.ii'urnx rnp::rn.
YKpaiHCbI\a if\ Bo€HHO-MOIJCbKa P~ua 1\acniftCbKOi q).1bor11a.1i Ma.:1a 1-ia
ysa3i 3yKpaiHi3yBaTH .lCHKi 3 rnp:i6:1is. y Ilill cnpasi 3BC(H3.111Cb BOH~l
3a niD.TPHMOM 11.0 4optt0Mopcb1~oi Fa.111 ii 11i3uiwe .lO ypH.lY K~·6a11-
c1.>Koi Pecny6.n1:t.K11, npon\T~'J04H 11epeBecrn 3)"Kpaini3osatti Kopa6.1i ld-
cniH:cbKOi cp.1born.r1Jii ao ycrn p. TcpeKy, D.e Y1'paitta Ma.1a Marn rniil
BH.Xi.l AO I<acniiic1.>Koro Mo pH; aJ1e ii ryr pi3H i o6CTaIHIHH cTa.rn ua
nepewKo..'li 3.liiicttemuo llbOro n.rnHy.
HaH.6iJib~' ii ,no Toro s11xonuy po.110 s icrnpii yKpaiHCbl\Oi llep-
)KJBHOi cp.1boT11 Bi,11.irpaJia 4opHoMopcbK3 Pa.a.a. Bif\e B 6epe3Hi 1917.
poKy 3 iuiu,i.HTHBH cTapor-0 rypTl\a ~,Ko63ap<' y Cesacrono.ii cK.mKaHo
nepwi MeHwi, a B KBiTHi 1917. p. Be.m4aBi 360pH yKpaiHU.iB-MOpSII\iB
i TOD.i Pa;1.a YKpaiHCbKOi 4opHOMOpCbKOi rpoM3lH YKOHCTaTys:.rnarn.
f OJIOBOIO ii BH6paHO B. JlameHK3, 33CTynHIIK3MH ro.lOBH B4HTe.rrn l\'l.
KOJIOMHHUSI li MaTpoca M. naw.euKa. Ha llO.'li B 0 € H H 0 i c e Ku.ii
crnuys KaniTaH, Kopa6CJibHHi'1 itt)fmH€p M.HcK.riirnn4, ni3Hime nLwo.1-
KOBHHK i H3ll3JlbHHK OKpPMOro lii:l)l.iJiy KOpa6.11e6y AiBHHllTBa rOJIOBHOi

»lcTopiH )"l\painth1wro Bilicbiw.«. 28


434

BOfHHO-MOpChKOi TeXHitmoi ynpaBH MiHiCTepcTBa MOpCbh:MX cnpaB y


Kurni; Ha 110J11 n po c Bi TH o i c e Ku.ii - B. JlameHKO ii nno.11K.
a;iMipaJiiu.ii 8. Caa11ettKo-EiJibCbKMH, Ma.H6yrni11 reuepaJ1-xopy»<al1, O)lH:tt1
i3 nepurnx opratti3aTopiB yKpaiHCbKOro MiHiCTepcTBa MOpCbKMX cnpas.
i .!UfpeKTOp Kattu.eJI.Hpii Toro caMoro MitticTepcTBa B KH€Bi. Ha 1..fo.11i.
a r i Tau. i .H H 0 - n p 0 n a r a H Jl 0 B 0 i c e Ku.ii CTaHYB nnOJIK. B0€H. MOp-
CbKOro cyJlOBoro BiJlOMCTBa B. EoroM-OJieU.h, ni3Hiwe reHepaJI-xopp1rn.H,
ro.10BHHH B0€HHO-MOpCbKMH npoKypop i Hal.faJibHHK fOJI. B. MOp. cy-
)lOBOi ynpaBH MiHiCTepcrna B KH€Bi .H MaTpoc M. nau.1.eHKO; uapeuni
Ha 40:1i r o c no Jl a pc b Ko i c e Ku.ii - B. Mop. paHroBmi Jl11xo11ic i T.JJ.~
KoMaH.laHT 4opHOMopcbKOi cp.11horn, Biu.eaJlMipaJI 0. l<o.14aK, BiJl-
pa3y noCTaBHBCb npMXHJlbHO JlO yKpaiHi3au.ii cpJibOTH, SIK .J.J 3;lOpcrnoi'
Te4ii ccpeJl TOJliWllbOi pyiHH.
Pa)la QJJibOTH 33HHJia noMewKaHHH ))YHio11 GauKy« 11a ro.1os11rn.
sy.:mu.i CeaacTonoJIH. Pa.la MaJia cBitt Be ..rn1m11 HalliOHaJibHHii 11pa11op~
no:iKepTBOBaHHH 4.TJeHOM PaJlH B. BiTHHCbKHM, BO€HHa-»< ceKLJ.iH P:.u11
Ma.w Be.11HKHi-i 3anop03bKHJ1 M3JIHllOBHH npanop j3 6iJIHM xpecTOl\1 H3
HbOMy.
3 Kim.1.eM KBiTHH 1917. p. Ma_ii»<e Ha Bcix 1-.:opa6JIS1X 4opum.wp-
CLKOi cpJibOTH B»<e iCHyBaJIH CBOI yKpaiHCbKi 1wpa6eJibHi p~l;lll, 4H.
rypTKH TaKcaMo, HK y cyxonyTHix 4aCTHHax CeaacTOllOJibCbK01 Mop-
CbKOi Kpinocrn ii nosiTpecfJJib_<ni. 3 U.HX PaJl uaH6iJibWe JliH.71bHi 6y.rrn
PatlH .11iHiiitt11x Kopa6JiiB - »HBaH 3oJIOToycTHH«, ))Cs. EBcrnct1iH«, »Po-
cT11c.1aB«, Kpalicepis - »naMHTb MepKypiH« (B Maii6. ~>feTbMa11 Isatt
Ma3ena«), »KaryJI«, »npyT«, Mi1rnoi 6p11raJl11, ecKa.ll.p. MiH011ocu.H )>3a·
su.amtii«, CeBacTonoJibCbK-Oro cflJibOTCbKoro niBeKina»<y, HKoro K0.\1aH-
.laHTOM 6yB nnOJIK. B. CaB1.JeHKO-oiJibCbKHH. niseKina»< M3B y»<c CBOIO
y1-.:paiHCbKY Koporny (»3HaMH«). Ue 6e3yM-OBHO nepwa icrnpwma yKpa-
iHCbh:a Koporna He JIHWe npH HOBiTHitt yKpaiHCbKitt QJJibOTi, a.'lC i B 110·
Biii yKpaiHCbKir1 apMii.

nlABOAHMI 'IO&eH 'fopHoMOpCbKoi ct>nboTM » Kpa6((.


Ilepurnii 11a ceiTi ni,a.no,11,aHfi MinoHHii aaropo;i.ue1t, s.11a,1.JKeueli y M11Ko.1ac11i L!JOS. p. fipn.n
yqacTb y cniTonill eittni.
435

Ha sci yKpaittChKi BiHChKOBi aia-


.ll.H B KH€Bi 4opHOMO.(>CbKa cpJJ'bOTa
Ha.ll.CHJJ3JI:a .ll.eJI€raTiB, 1 TaKcaMo Ge-
eacronoJJbChKa MOpcbKa KpinOCTh.
Uo'lanlll iopralti3au.ii y1tpadlc1t.-
111oi .JILOTll- 0.ll.HHM i3 neplll:HX KIO-
pa6JJi'B 4opttoMopcbKOi cpJI'bO'rH, HKHH
ni.ll.H.HB yKpaiitt1CbKiHH npanop, 6ys
Mi1HOHOCeU.b »3a'BH.ll.'HHH« (y JIHITHi
1917.), a nkJJH Hboro no11a.ro11 ni.ll.-
11oc11TH itt.aU.irOWlJlbHi npanopH :H IHIH-
mi Kopa6JJi TaK, J..U.O 8 JllHCTOna.n.i
1917. p. B>Ke MaHJKe ttanOJI0BHHiKO-
pa6JiiB 4op1HOMopnKoi cpJJihlOTH ii
na scix nopTax 4opttoro MopH
noeiBaJl'H yKpaittCbKi KOpOrBH. .llttH
24. rpy.ll.'HH 1917. p. (tta1ca3 B. Mop.
Bi..lOMCTBa 11. 5.) ni.z:mic yKpai:tt -
CbKHM npanop BeJJeTeHb - Jlp1C,J.IH,3IET
.1ittitt1Hwif Kopa6eJJb »BOJJ.H«.
22. rpy .llHH 1917. p. 3aCHOB3 -
HO B KH€Bi »Y K pa i H c b Ke re H C-
p a JJ h He ceKpeTapCTBO Mop-
e h K H x c n pa B«. ni3'ttime nepeHM~­
HOBa1He tta Y K pa i H ch Ke Mop -
c b Ke Mi 'Hi c Tep c TB 0 (ttaKa3 MOp.
Bi.llOMCTBa 11. 5. 3 1 HI. 1918. p.),
npw 110My nepmHM ceKpe-rapeM reH.-XopyltiMM yKpaiHCbKOi lt>JlbOTM 0.
Toro MitticT1epCTBa 6ye )l. AJrrOHO- Cae'leHKo-6iJ1bCbKMI (cn,ir,HTL), cTapWMHa
BHlJ (ei.ll 23. xn. 1917. p . .n.o 14.rn. aAMipaniu,ii 'lopHOMOPCbKOi lt>JlbOTM 31
1918. p.), JllO)lHHa U.HBiJI·blHa, MO>Ke ceoiM 3.AIOTaHTOM nRihHaHToM C. WpaM-
i-i nepenoe'tt1eHa .ll06pnMH 6a>KalHIHH- 'leHKOM (aBTopoM IJ.bOro poa.11,iny).
M:H, aJie B MOpCbKHX cnpaeax u.iJI.-
KOBHTO 6eanopa.ll.Ha. HHmoi oco61-1 UettTpan~Ha Pa.na 311aifm ne Mor-
na, 60, HK 1Ha TOH 11ac, u.e Myde 6yTH napTi€Ub-·coui.suiicr.
CrHxiHttH:H po3BHTOK yKpaiHChKOro pyxy ~ 4opttoMopcbKi.H .. cf>Jibori
llC ITO)l.06aec.H, HCHa pi11, MOCKaJI.HM ycix HanpHMKiB, oco6JIHBO couiH-
.!JiCTaM .H 6oJibllleBHKaM, i BOHH noeeJIH nporH ttbOro 6o>KeeiJihHY ari-
rnui10. I och ryT Ha npeeeJIHKHii >KaJih, UettrpaJihHa Pa.ll.a, mo caMa
llC3.ll.y>KaJia Ha »COUiHJiiCTH11HHM cniJihHHH« cppoHT, He TiJihKH He no-
MOfJIC! p03BHTKOBi 3.ll.OpDBOro HauiottaJibH0-)1.ep>KaBHHIJ.bKOrO pyxy B 4op-
llOMOpCbKi.H cpJibOTi, a cnpH11HHHJiaCH, 3)1.e6iJibllla, )1.0 :Horo 3araJibMY-
BaHHH i HaeiT'h .ll.O .Horo ocna6JieHHH. YKpaiHChKHM BO€HHO-MopcbKHM
1 1HHHHKaM y.ll.aJioCH npoeeCTH »THM11acoe11ii 3aKOH npo cpnhory Y. H.P.«,

yxeaneHHH UettTpaJibHOIO Pa.ll.OIO 14/1. 1918. p. i oronomeHHM 13. 6e-


pe3HH 1918. p. B 11aCTHHi nepllliii uhoro icTOpH11Horo 3aKoHy 3Ha-
XO.ll.HMO TaKe :
ToitKa 1: »PociiichKa 4opHoMopcbKa cpJibOTa BO€HHa ii Tpattcnop-
roea (To6To roproeeJihHa) nporonollly€ThCH cpJibOTOIO YKpaiHCbKOi Ha-
po.ll.Hhoi Pecny6nHKH ii BHKOHY€ o6oBH3KH oxopoHH no6epe>K>K.ff ii TOp-
roeni Ha 4opHOMY ii 03iBCbKOMy: MOpi«.
436

Tururn 4: »YKpaiHCbKa Hapo.IH.H Pecny6.1m.;:a nepeii.Mac tta cefk


sc! 3060B513aHH.H pociiicbKOro ypH.ly w.o:i.o 4opHOMOpCbKDi cp.1horn i'l
w.o.ao YTPHMaHHH cpJibOTH Ta nopTiB«.
To 11Ka 5: »3 '-lacy nporo.1ome11ttH LJ.bOro 3aKotty sci pociikhKi BO-
€HH'i f1 rnprose.Tlbui Kopa6J1i Ha 4opuoMy Ii 03iBCbKOMY Mopi niJHO·
CHTb yKpaiHCbKiti°t np:mop«.
Ueii 3aK011. 11a.l3Btt4ai1Hoi 1.lep)f{aBHOi aarn JJ.JIH Toro '-lac\·. ,. morn
ncpwi~i 1-racnmi crnepJ)f{yBaB TOfi cTaH piYei'I, 5IKHf1 y)f{e · 6y·a_ cpaic-
THYHO B 4opHiOMOpCbKitI QJJibOTi Ta Ha'-le m1we BBO.J.HB y npaBHI p5IM·
KH Te, UlO B)f{e 3p06JieHO Ha MiCLJ.5IX, Ha KOpa6o11SIX 4opHOMOJJCbKOi
tjJJibOTH! i B MQpCbKHX Kpinocrnx, 3aB.llHKl1 iHiU.iHrnBi Ta npau.i ncpeaoB-
ciM uau.ioHa.7IbllO·CBiJI.OMHX Mopu.ia i HH)f{'-IHX CTapWHH.
8.HKOHYI04H ueii 3aKOll·HaKa3, yrn 4opHOMOpCbKa tjl.1b0Ta ni.U1H-
,11a 29. KBiTHR 1918. p. yKpaiHCbKHii npanop.
A.TJe y JI.pyriii '-laCTHHi l.lhOro 3aKoHy UeHTpavlhHa Paaa, ue BB.'.1-
)f{3l04H Ha cnpOTHB HauioHaJibHHX MOpCbKHX '-IHHHHl\iB, np0Be.r1a TaKi
TO'-IKH, .HKi oc.1a6JilOBaJIH nepwy '-laCTHHY 3aKOHyl; BOHa KacyBa.1rn 11p11-
M,YCOBY BO€HHY CJiy)f{6y Ha cp.1bOTi Ta BBe.na .il06poai.'lhHe .nonormcmrn
cp.1horn na nillcTasax ttapOJI.HbOI MiJiiilii. U10 JI.pyry '-laCTHHY 3aKoHy
CKaCOBaHO 3a reThMaHaTy, a"1e B)f{e 3ani3HO.
He BBa)f{3l04H Ha OCTaHH€, BOEHHO-MOpCbKi 4HllHHKH 3a BCHK.Y IliHy
HaMaraJOTbC5I TaKH 30praHi3,YB3TH 4opHOMOpCbKY Q).~lbOT.Y HK c.1i:l. 3m~­
.TJHlOTbCR HaKa3H MOp. Bi.J.OMCTBa, ni:i.rrncaHi B)f{e MiHicrpal\rn: MOpCbKHX
crrpaB nno.TIK. )f(yKOBChKHM (Bil I+. Ill. n.o 1. IV. 1918. p.) i re11e-
pa.noM rpeKOBHM (Bi.l 1. IV. J].0 1. v. 1918. p.) npo CK,YI14CHH.H 60-
CBOi cpJibOTH B CesacTonoJii Ta npo peMOHT cp.1bOTH s M11Ko.iarni.
npo CKacysaHHH BH6orrnoro H343.TlbCTBa -· 1\0M3lf,lHOfO CKJiaJI.Y qJJibOTII,
npo 3HCCeHHSI BCHKHX KOpa6e.TJbHlL\ i HHWHX 11:0MiTeTiB i T. Jl. HaKa-
30M Mop. Bi.rJ.OMCTBa 4. 22 3 27. 6epe3HJI 1918. p. nepeseJI,C'HO npH3H[l-
LieHHSI BHW.Oro KO\IaH.lHOfO CKJ1a.ny qJ.lbOTH, .HK 1rnniTaHa I. pa11rn (ni3-
Hiwc.: KOHTpa.lMipa.ia) B. WpaM'-leHKa JlO si.:ui.YJiB nepeBo3y 4opuo.-
ro Mop.SI (§ 1.). KaniT3Ha I. pattnt: CTenauosa KOMaH;{aHTOM TpaucrropT-
HOlO QJJlbOTH.lJ1eIO (§ 2.), Biile3,lMip:.Ll3 r. noKpOBCbKOfO H343J1bHHIWM
oxopoHH nis..ieHHO-Jaxi;iH1>oi 4acn11m 4op1wro Mop.H; a naKa30M 3 2,1.
KBiTHR 1918. p. npH3H34CHO I1oro Ha ro.10BHOl'O KOM3H1I.3HTa BCix nop-
TiJ3 4opHOfO r1 03iBCbl-:OrQ MopiB, 3HOBY Ha l\OMaH.laHTa JI.yHafICbKOlO
cpJibOT11.1J1e10 nptt3H3 4CHO KanirnHa II. pa urn XoMOTH.HHa ( § 4.) i'1 H:1
KOMaHaanTa 0..71.CCbh:Oro BOCHHoro nop1y "aniraua II. pa11n1 Q3epon;.1
(§. 5.). K:rnir:rna IL pa11rn Micrn11.K0Ba. rrpH3Ha4ettoro HaKa30M 4. 31
Ha KOMatt.iaHTa CesaCTono.1H 3 0006.mBHM 33B.'laHtt.HM 33Becn1 Ta:\1
.71311. y 4HCTO 1-IalliOH3.'lbHO-yKpai11cbKOMY HanpHMKy, npH.li.leHO TIIMLI3COBO
ao una6y 3anopo3LKOro Kopnycy reH. H:niisa. HKttii TO;ti pa-
30M j3 HiMUSIMH, 3Bi.1bHSIB YKpaitty BiJ. MOCKa.r1iB. nocyBaI04HCb (py-
flOlO noJIK. 50.16oraHa B HanpstMK)' Ha KpHM, rett. Hariis .lyMan 3Bi.11b-
HHTH i1 Kp11M Bill 4epaoH11x 6attJI. i, no}laswu pyKy 4optt0Mopcb1.;iii
tjJJibOTi, s11npaBHTH noMH.TIKY UettTpa.TJhHOI Palli.t. HKa B Grpccri Bi,1-
MOBHJiacS1 BiJI. K p1rny.
THMLiacoM y Cesacrnno.1i Ha 4opttoMopchKii'1 qv1.b0Ti KHni.110. I Ia
OJI.HHX KOpa6o1lSIX noBiBa.111 YepBOHi npanopu, Ha ;r.pyrnx )f{08T0-6:ia-
KHTHi, Ha TpeTix w.e H 40ptti (attapxicTiB), npH LfOMY M3ii)f{e U.{0·2l11H
ni npanopu 3MiHlOB3 ..UICR, 6c 363.llaMylf.eHi MaTpOCH Ha lIHCC.%HHX :Mi·
437

Tpe·iR <iawTa 12-AK>MOBMX rapMar Ha 11iHiMH0My Kopa611i-se11wrHi »L.l,apMU,R KaTepMHa BenMKa«.


Tet lill\ OillllT oy.10 a.iK. ~ Ha l\Oil\H())IY ,tpe;J,HitIJTi lfopHOMOpChl\Oi <J:>.11,oTII. 0,1,1111 naoiii .1,0
1'<1 J"IaTll lliliKHA OK·. :JI)() i;r. ii, llJ.00 iioro BllCTpi.!JHTll, Tpeoa oy~rn ay;i,-11Tll Oh". l!iO l\i'.
nnpoxy.

nrnrax MiHSIJIH CBOI Hau.ioHa~bHi »~epeKOHaHHSI« 3 4epB~H~X Ha )f{0B-


T0-6JJaKHTHi, TIOTiM Ha 40pHI, TIOTIM 3HOBY Ha 4epBOHI I T. ,!I..
B noJIOBHHi KBiTHH 1918. p. s MopcbKOMY Kmo6i CKJIHKatto ttapa.lly
3 »UeHrpOQMbOTy«, opratty BH6pattoro KO.TJ€fiSIJJbHO .urn KepMyBaHHSI
¢.TlbOTOIO, i 3 KOM3HD.3HTiB ycix KOpa6JJiB Ha llOJii 3 KOHrpa)l.MipaJiaMH
Ca6.J1iHHM (MocKaJJb) i MHxatLrnM OcrporpalChKHM ( cBi.ll.OMHH y1<pai-
HCU.b); raM ~mpirnetto, Ha BHilalOK norpe6H nepexo)ly 6oq.J.arnoi 1rn-
crHHH 4opHOMopchKoi QJJibuTH ~~ Cesacrono.1S1 1lO Hoaop.ocil1chKa, np11-
roros11r11 OCT3HHiH nopr lJISI l~bOro i 3 U.i€IO MCTOIO BHCJJaTH 1:Y.ll.H
3apa3 raKH rLlpOKpa11cep »Tpmrn«, 3 u.iJlOIO KOMiciEio ni)l roJtyBaH-
HHM Kaniratta II. pattrH Jle6e.ll.HHCbKoro.
A.11e, KOJJH 20. KBiTHSI no.TIKOBHHK fia.ri6oraH 3i rnoiMtt 3anopmK-
iVll\H~ rronepCJI. HiMU.iB npopBaB cppOHT 4epBOHlfX 6aH,l Ha DepeKoni
i 22. KBiTHH 3aXOTIHB CT. ll)f{aHKOJ1, 25. CuMCfleponi.1b, a ropJJ.iEHKiB-
CbKH.i:'I KiHHH~i TIOJIK 3SIBHBCSI B)f{e Toro CaMoro .'lHS:I B 6aX4HCapai, 8 C~:
HaCTono.1i notiaJJaCb naHiKa. Toai KOM3HJlH o6ox Jpenttasris »BOo1lH«
Ta >Uapmu1 Karep1rna BeJIHKa« pirn11o1111, mo6 sJJ6paTH OJ.He KoMau.1ysaH-
HS1 QJJibOTOIO, i mo6 u.e KOMattJJ.yBaHHH H3K333Jl0 Tii.lJ.HCCTH yciH yKpa-
l llCbKifi QJJibOTi npanop, BHKOHYI04H 33KOH-HaKa3 UeHrpaJibHOi Par'UI;
xTo 6 11c noc1yxas a.aMipa.na, ro tioro np11MycHTb 12 - JUOMOBHMH rap-
:1.iaTaMH lPt'JJ.H3BTiB.
lit 6po 29. KBiTHH 1918. p. byE lly,11.0BHH ·JleHb. Cesacrono.11bCbKH11
pcii:l HH.riurnysaB HK D.3epKaJio. B ro}l. 16. ¢JIHrMaHchKHtt Kopa6c.Tib
4opHOMOpCbKOi cp.lbOTH, JiiHiHHHi'I KOpa6CJib »IOpiH no6ilOHOCellb«, 3 H.1-
K33Y KOMaH)laHra QJJibOTOIO rri)lHiC rnrttaJI:
>>4>.!IbOTi ni)lHSITH yKpaiHCbKHH npanop !«
438

OnaJnt 11epsotti n.1axrn:. Ha 6L1bWOCTH Kopao ..1rn no11y.11acH KOMaH-


JJ.a »CTaTH JJ.O 6opry«. Ha LUO KOMatt.n.y no CTapoMy, HK l..{e 6yJ10 B ·/60-
€Bil'1 4opHOMOpCbKiH cpJibOTi, He p036exTaHiH me peBOJIIOl..{i€IO, CTa.m
MOpHKH 3,'.l.OB>K 6opTy JIHl..{eM )),0 cep·eiurntt KOpa6.ilH.
»Ha npanop i r10iic - cTpyttKo !<-:
»YKpaiHCbKHii npanop ni.uuecrn: k
I ni;i. CYPMY i CBHCT ni.ucrapw1rn-MOpHKis 3,:1eriB yropy ynpaiucb1rnii
npanop.
»P03iiiTHCb !«
Pa30M i3 KOMaH.llOIO 3arrpa.:1H cypMalli. Maii>Ke Ha l..{iJiiii BeJIHKi11
cpJibOTi 4opuoro MopH 3a.11onorfJIH B nosl'rpi Bev'lHKi >KOBT0-6JiaKIHHi
IlOJIOTHHma.
,llJIH icropii yKpaiHCbKOi cpJibOTH ueif .n.eHh 29. KBiTHH 1918. p.,
KOJIH B ro.u. 16. l..{iJia yKpaiHCbKa cpJibOTa BHHBHJia CBOIO np1rna.1e1K -
HiCTL .llO 6aTbKismHHH, CT3B H3HBH)J.3THiWHM )I,HeM yKpaiHCbKOi )J.ep-
>K3BHOi cpJibOTH i CBHT'OM yKpaiHCbKOro MOps1.
Toro caMoro .D.HH s cTo.ruu~i, ~ K1:1€si, Ha Mic1~e UettTpaJibttoi Pa.'.lH
H3CT3B reTbM3H3T.

C1ma,ll, lf;OJmOMopci.wi 4tJ1bOI1L Ko>KHa cp.1b0Ta JIHWe TO.lli Ha.neJKtto


MO>Ke BHKOHaTH csiii o60BH30K y o6opotti Kpa10 H KOMyHiKaLJ.iHHHX Jii-
Hill, mo JIYllHJIH 6 ii 3 WHpOKHM csiroM, KIQJI'H 6y .n.e CKJia.ll.3THCb, Bi.ll-
rIOBi.llHO JJ.O CTaHOBHma H 3aco6ic KpalO, 3i BCiX THnis Kopa6JiiB --
ei.u BeJIHTHSl-JJ.pe.attaBTa .n.o M3.1HX KaTepiB-HHmHTeJiiB i ei.u ni)],BOJJ.HHX
llOBHiB-Kpa1kepiB JJ.O M3JIHX ni)l.BO.TJ.HHX llOBHiB np116epe>KHOi oxopoHH
~ .ll0JJ.3TKOM BO€HHO-MOpCbKOi aBiHLJ.ii.
YKpaiHChKa 4opttoMopchKa <l>JibOTa u.iJIKOM si.unoai.D.a.rm LI.HM BH-
MoraM.

1-'0 130 l.xl _ IX)

CxeMa .niHiitHoro Kopa6.nR-ApeAHaara »8o,1R;<. Bi11 a6y,a,oeaaHll 1914. p. Bu11a.1 aa. OAJIB.
6opT (6iK) 4100 KI'. (CTpi.Jle11), e1dna• (a:uora): 42 CTapwHe i 1200 KopRiQB.
439

.'1liHiHHlr1H Hopa6ellb
"Tp1r1 CBRTlr1Tellb.

~iHi~HM~ Kopa6ellb nClr1HOn« (To-


&'OiK Tony ii JI . ..:. »rt•opriii llo-
oi.~n111 IC'C'llL<<).

KpaMoep »npyr«.

f"iAPOHpdcep »A.11bMa3« (a11ioMaT-


i.:a ,IJ,JIH DO,J,HHX .1iTa1\ie).

TMnM Kopa6.11ie 'fopHoMOpCbKOi cJ>nboTM.

llm1 29. KBiTHH 1918. p. JJ.i€Ba 4opHOMOpChKa QlJibOTa CKJ13Jl3Jl3Cb:


.3 3 6pHra.ll Jiitti.HuHx 100pa6.11i's, 3 1 6pHra.11.u Kpaikepis, 3 6pura.au riapo-
KpaikepiB, 3 llHBi3ii MiHOHOCUiB, niJJ.BO.llHHX lIOBHiB i pi3HHX KOpa6JliB
OKpeMoro rrpH3HalleHHH.
B I. 6puraJJ.y JiiHiMHHX KOpa6JiiB BXO.llHJIH 2 Kopa6Jii BeJieTHi--11pe.ll-
H3BTH, »UapHUH .KaTepuua BeJIKKa«, 36yJJ.0BaHHH 1914. p., i .llP)THH
))BoJIH«, 36y.llOB3HHM 1915. p. 06H.ll.Ba M3JIH no 23.000 TOH 1 ), CKO·
piCTb 21 BY3JiiB ( cTIJlbKH MOpCbKHX MHJlb Ha 1 rDllHHy). 12 rapMaT 12-
JUOMOBHX2), 20 - 130 MM\ i 4 1-- 75 MM. npornJiiTaKOBHX i 4 MiHOBi ana~
parn. BHnaJI ua O.llHH 6opT 4.100 KiJiho3).
II. 6pHra.na JiiHiMHHX Kopa6JiiB 4HCJIHJia TaKi Jlh1i~i11i KO-
pa6Jii: 3 JI. K. »CB. EBCTacpi.H«, BHKitt1.1euufl 1906. p., 13.000 rn11i

1) Be.111 1111Hy 1wpau.u1 o;rnaqy10Tb saro10 e1111epToi 11u1 BO,ll,H.


2) 1 ,iJ,IOM, e100pti1.1eHO ,IJ,M. = 25 MM.
:1, Crfrro -ri.1bKo CTpi.tee •ir &opa.Cie.111t BBc.l&TB aa. eopora 3 o,11,11oro OOEJ.
440

lb BY3JiiB, -! -- 1:2 J.M., -! --- :230 MM .. 1:2 - - 150 M~1.. 11 - - 75 MM. rap-
;\taT, 2 ni.ll.BO.ll.Hi MiHoBi anaparn. B1111a:1 ua O.lHII oopT 1.731 KiJibO ..
L ,1. 1~. »Vfoau 3o.JIOTO\'CTHii« --- Toro caMoro THIIV, mo i »CB. EBcTa-
<piit«. .J. .'I. K. »CB. naHTa.rteiiMOH« 3 1900. p., 1:2.80() TOH, 1b By:rniB,
I -- 12 JM., Hi - 150 MM., i 14 -- MM. rapMaT, :3 uLlBO.!JJti MiHOBi ana·-
parn. BHna.1 Ha O:t.HH 6opT 1.620 Ki.Jibo.
III. 6pHra.lla JtiHiHHHX Kopa6.1is: h. :1. ''· »Pocn1cJiaB« 3
1896. p., 10.300 TOH, 15 BY3JiiB, 10 lM., 8 - 150 MM.,
11 - H MM. rapMaT, :2 MiHoBi anaparn. R111iaJ1 Ha OJIHI 6opT
1.01:2 l\i.1bo. 7. :1. "· »TpH Cmn11Tc:1i« :~ Jg~n. p . .lO 1912. p.,
1:1 ..100 TOH, lG BV3.11iB, I - 12 .lM., 1 t - J.50 MM .. ·1 7G MM., 2 - ,u Yl~I.
r~qrnaT. 8. :1. 1\: 1;CH11011« 1887-191 L pp., 10.:)()~) TOii, 11 ByJ:tiB, t
~():~ M!\f., 8 ];")() MM., I l7 MM. rapMaT.
[-)pH r a.la K pa ii c e pi B: 1. Kp. »Kary.1« 1903. p., 1. Kp. »llaMHTb
.\kpnypiH« ]~0:2. p. no 7.200 TOH, 22,7 B_v3,:1iB. 1:2 1:30 MM., 12 , -
/.)\•IM., :2 MiHOBi anaparn. 3. Kp. »npyT« 19m-191ti. pp., :3.200 TOH,
:!:2 B~TliB, 8 1:m MM., 2 7:5 MM., 2 MiHC>Hi anaparn. I. Kp. »A.ma;~ i
]q(n. p .. :uo~l TOii, E) ny:MiB, G 75 MM .. I -17 MM.
r
i .1 p ()I\ pa ii cc p II: 1. »Uap A.1CKG1HJCJ1 l.«. :2. 1l lap H1rno.1ai1 k
1

-i. IM1tl'p~ny:11> Tpamt<,, L _-,Pc:1Mc:1c Kapo.1b·: . .1. >Jlal\iH«. 6. :>rlpi114i-


11ccc1 .\\apiH«; 11cp1ui .rna 3 Bc.rnn:11x 11apon:1;rniH. a .1pyri l pyMyHcbn:i
11apo11:1aH11. Bci Hrn111 3a611pa:m 11a ccoc no n:i:11>1\a ri:1rrn1.u111i1-L

EcKaApoE11l1 M1H0Hoceuh »W.ac11111e111i1<(.


15 Kapa6,1:e roro>t< TMny.

,.J E- M· .,JlAHTHaHT
3 Kopa6,1i roro>t<
3au.apeHMM«.
rnny.

E· M· >:3ae11,o.HMi1«.
5 1wpr:611iB TCro>t< TMny.

E· M· ) CMiJIMBMi1«.
4 K11pa611i Tcro>t< TMn~.

MiHoHoHoceub • lf. 259« 9 MeHWltX.

l MnM MiHOHOCUIB ~opHOMOpCbKOI c!rnbOTl4.


441

JliHiHHMM 1rnpa6eJ1b »C"B· ~oaH 30J1JTOYCT11i1:<.

Jl H Bi 3 i H Mi fl 0 H 0 CU. i B: Y CKJI3li 1~1 BeJIHKHX CCl\3.lpORHX MillO'-


llOCU.iB 1914-i917. pp., no 1.100-1.360 TOH i 34--35 ByJJiiB. 3 CCK3.l-
posi MiHOHOCUi 1906" p. no 650 TOH i 25 BY3JiiB; BpewTi 1l CCKa.wo-
BHX MiHOHOCUiB 1901, 1903 i 1906. pp. no 300-100 TOH, 22- -26 BYJ!liB,
pa30M 27 ecKa.lpOBHX MiHOHOCUiB.
n i .l B 0 .ll H H X 4 0 B H j B 6yJIO 22, K3HOHipCbKHX 40BHiB - 5, Mi-
HOBHX 3aropOlHHKiB -- 6, KiJibKa ,lttBi3iOHiB CTOpO>KCBHX KaTepiB HlflllH-
Tl'.1 iB, Tpa.1€piB i TpaHcnOpTiB ( OCT3HHiX ui.na cpJibOTHJISI).
HapewTi 1wpa6.TJi oKpeMoro nptt3Ha4ettHSI, KY.ltt HaJie)f{aJrn M3.1i Mi-
ttottocui ii 1rnwi Kopa6.1i i CTCl.pttii .1iHiHHHH KOpa6eJib »IOpiii nooi,lO-
HOCl'U,b« (1892 p., 11.000 TOH, 14 BYJJiiB. 6-150 MM., 8-47 MM. rapMaT).
OCTam1i1'1 )'BCCb Yac csiTosoi sil1Htt 3)1{ .lO 1920. p., KOJIH nepe1'1woe
j3 BpaHfCJ1CM .lO 6i3cpTtt, CTOSIB Ha 40TttpbOX MepTBttX SIKOpax, He.la-
.'ll'KO lpacjJCbKOi IlfHICTillli. CeBaCTOn0.1bCbKOro rett.ay i 6ys MiCtleM npo-
oyEaHHH 1\0M3H.l3HTi.l 4opHOMOpCbKOi cp.1b0TH 3 UiJIHM iioro WT300M.

MopcbMa nix 0Ta ii a11iRl.\iR· MopcbKn nixora uaJ1e)f{a.Tfa J:O CK.1a.ly


1

lp:lbOTH ii po6u.:1a BittCbKOBY c.1y)f{6y Ha no6epe)f{il{i .lep:>K3BH Ta B BO·


CHJIO-MOpCbKHX 1.;piJJOCTHX • .lCCaHTHHX onepauiHX i T. .l.
H 1917. poui B YKpaiHi oy.rn raKi YacrnHH MopcbKoi nixorn:
1) »0KpcMa ~lCGlliTHa :rnBi3iH«< s CesaCTono"1i, 3 no..,1h:aMtt: 1iapro-
p0.11Cbl\HM, HC1XHMOBCbKHM, KOpHiJIOBCbKHM i iCTOMiHCbKHM. ii npll311i.l4Clf-
IHI 6y.10 3axo1111rn 6occpop i Uapropo.'l;
:2) »6a.nTillCbKa MOpCbK3 ..'lHBi3iH«, SIK3 BHKOHyBa.1a vlHWe OO€Bi QlYH·
i.;uii w.opcbKOi nixorn, 60 cK.TJa..'laJiaCH 3.le6i.nbwa 3 MOpHKiB, y rnp.1ax
JlrnafO;
- :~) CfO.ltt 1-w.1e>f\a.nH sci Yacnrntt MOpCbKHX KpinoCTef1 Cesacrono.rn.
04<1h'.OBa ll ycix yKpirrncHHX fl,YHKTiB yKpaiHCbI<Oro no6epC)f{)f{ff 4opuo-
ro MopH.
Yl\pai1frrnuiH cKopo oxonH.TJa sci nixoTHi 4acrnHtt, HK i cflJlbOTH. aJie
ii ryT 3 mnrn L.leHTpaJ1bHOI Pa~'lH' 3 uttx, xo'-1 i vKpaiHi3osaHHX Yacrnn.
\1<Lrn mo 3a.rrnwHaocH, 3 XHH.lHHOJO, K0.'1H cTascH nepcBopor C1'opo-
11a.1c11Koro.
3a l'eTbMa11ary yi.;pai11cbKi.l MopcbKa nixora CKJia.J.a.:1acH 3 1.:opnycy
\IOf1ChKOi oxopoHH no6epe)f{)f{ff 4opttoro MopH, mo B ii cK.ria ..'l sxo:1n-
rn TPH no.1i.;H MopcbKOi nixon1 Henomrnro CK.:1a.i1y 3i vciMa .10.1anm-
BllMH li3CTl1113Mll.
442

Bornuo-MopcbKa riJpoasiHuiH 4opHoMopcLKol cp.1Lorn i 33 UeH-


Tpa.1bHOI PaJ.11 i 3a CKopona;i.cbKoro CK.11a)J.a.1acb 3 HKHX 20 ri:lpon.rnHiB.

YHpaiinc&Ha BO£HHa c1J.11bora Ja f.erMtary. 3a rerbM3TY _yKpaiHCh!-t:i


MO[)CbKi cnpaBH RXOJHTb )')KC B p eryJrnptti ps1Mui. MittiCTepcrno M0{}-
1

CbK~1X 01pas p03BHB3€ThCH TaK, H!\ i CJii.J. 6yJI•O 6 TaKiH BeJt!1Kdi .J.Cp)f{aJi,
HKOIO 6y.'la TO.J.i Yi.:paitta.
Oco611crnii CKJJa..l MOpCbKHX ycTaHoB ttanoBHHBCb y)f{e .ll.06p11M qla-
XOBHM IIepcOH3vlOM, 3 SIKOro,. npaB)J.3, 6araTO 6yJio tteyKpaittuis, aJJe
B nepeBa)f{HlH 6iJibWOCTl1 11erno npau.10saJIO Ha yKpaiHCbKOMY rpyttTi.
3a f'eTbM3HaTy 6yJio 6araTO pi3Hl1X KOMiciii jlJISI Bttpo6y fOJIOBHHX niJJ.Ba-
.!IHH p:p. ,a.ep)f{aBttoi ¢JibOT11 ii MopcbKOi crrpas11. YKpaiHChKl1tt MOpCbKHii
reHcpaJJbH11t'1 wrn6 npau.10€ tta.u s11po60M 3aKotty npo cflJiboTy, cn11pa-
101111cb Ha Tl1M4aCOBl1H 3aKOH npo cflJibOTY (B iioro uepwiii r_OJIOBHii't
qacT11Hi) 3 1.iacis UettTpaJlbH01 PaiI.11. Bo.J.H04ac s11.ua10Tb 3aKott11 i nptt-
3Ha4_yIOTb rptowesi 3300611 Ha po36y.uoBy B0€HHl1X nopTiB 0.ll.eCH, "M11-
KOJ1arna. Cesacrnno"rn i'1 MapiIOnOJISI, Ha Kopa6Jie6y .uiseJibtti ii 11ttwi
cpa6p11Kl1.
llo pe3epB11 yKpaiHCbl{Oi ,llep)f{aBHOi Q)J]b0Tl1 npttiiMalOTb ycix CTap-
WHH, ni.acTapWHH i rap.ll.eMOpSIKlB KO.rtHWHhOi pociiiCbKOi cflJibOTl1, mo
rrepe6ysaJOTb s YKpaitti ii MaIOTh yKpaiHCbKe r.POMa.n.Httcrno. TaK11M 411·
HOM y pe3epsi yKpaiHCbKOi ¢Jlb0Tl1 omrnHJIOCb 6iJibill, tti>K 50 IJj)OU.,
<:TapWHH KO.'IHWHbOi pocii'tCbKOi ¢JibOTH, npas.n.a, 3.ll.e6iJibllla pocisrn, aJie
<:epe.n. HHX 6y.10 6araTO .ll.06p11x, .n.ocsi.n.HHX i 60€Bl1X MOpHKlB. -
Ha lfOJii y1\paiHChKOi MopchKOi cnpastt CTOSIJIH cnepwy KaniTaH
II. pattr11 Oaoi.t. a nicJJSI ttboro Bi.ll. 3. V. 1918. p. KOHTpa.n.MipaJI M. MaKCH-
MiB (MOCKaJih).
Ha 4opttoMopcbKiii cflJibOTi, nicm1 ni.n.tteceHHH yKpaittCbKOro rrpanopy
i nporoJJOWeHHSI BCi€i cflJibOTH BJiaCHlCTIO yKp . .n.epiKaBH, caMe B )].eHb
nporo.11oweHHS1 f eTbMattary, KOMaH.n.attT ¢.11bOT11 KOHTpa.ll.MipaJI Ca6niH,
HK-CTiii tta.n.ic.11aB TeJJErpaMy rrpo u.e .ll.O K11rna ii .no ttiMeU.hKoro KOMaH-
.n.ysaHHSI, rrpoxaIOl.fH np11n11H11T11 HaCTyn ttiMeU.bK11x siiiCbK Ha Ceaacro-
noJib. Bo.n.tto11ac s11cnatto Ae.11Erau.i10 ni.n. ronosyaattHHM KOHTpa.n.Mipa.11a
BSitJecnaaa KJIOl.fKOBCbKOro .no HiMeU.bKOro 11..oMaH.u.yaaHHSI siiicbK, mo
Hacryrran11, a TaKo>K 3BSl3Kosoro .no 3anop03bKoi rpyrrH noJJK. 5aJI6o-
1.J:aHa. 0.n.H0'4aCH!O 3 U.i€10 .u.en€rau.i€10 aiJI. KOMaH.n.ysaHHSI ¢JlbOTl1, a11cJiaHO
.n.e.1Erau.i10 ai.u. yKpaiHCbKoro HaceneHHSI CeaacTorro.1110. AJie U.HX .n.e.11Hau.iii
He np11HS1a KOMaH.n.aHT HiMeU.bKHX silicbK Ha Kp11Mi, reHepaJI cpoH Korn,
mo rrpo6yaaa TOJli caMe a C11M¢ep·onoJii. leHepaJJ cpott Korn nporns
.JIHWe CKJiaCTH Ha IIl1CbMi ace, 11oro 6a)f{aa KOMaH)l3HT ¢JlbOTl1 ii o6iU.RB
Ha.n.ic.11aT11 u.e ace RK-CTiH .ll;O ro.11oaHoro KOMaH.n.aHTa HiMeU,bKl1X BiHCbK
B YKpaiHi, rettepaJia Afrnrop,Ha, mo B>K·e 6ys y K11rni. Ulo >K .no rnoro
Hacryny, TO Hitt, Ha ni.llCTaBi o.u.ep)f{attoro HaKa3y, np11rr11H11T11 lioro He
MO>Ke, ii ttiMeU.hKi aiiichKa .n.aJii iiwJI11 a ttacryn. T11MlfacoM yKpaiHCbKe
siiicbKO a)f{e 3asepHyJio 3 Kp11My.
To.n.i Kmnpa.ZJ.Mipan Ca6niH, He OJI.ep)f{y10q11 )f{a.n.Hoi Bi.n.noeiJI.i si.n.
yKpaiHChK,Or.-0 •ypSI.n.y, He 3Ha101111 3aMipia HiMU.iB i He 6a)f{3l011H LLI.06 Hai't-
Kpami Kopa6ni 4opHoMopchKOi ¢nbOTH JI.icra.rrncSI a ix PYKH:, i, 3 .ZJ.pyrtoro
6oey, ni)J.O BilJIHBOM KOMaHJJ. KOpa6nia, .RKi 3.n.e6iJibWa, npm<pHaaJOllHCb
Heo6xi.n.HiCT10 p.RTyBaTH KOpa6ni BiJJ. HiMu.ia, 00.RJIHC.R 3a BJiaCHy llIKi-
py --· aiMaa HaKa3 yciM KOpa6JISIM, HKi J111llle 3MOiK}'Tb Bi.n.nJIHCTH, roTy-
BaTl1Cb .no noxo.n.y Ha Hooopoci'i'tcbK. THM11acoM KOHTpaJI.Mipan MHxa.HJto
443

J1iHiMHMH Kopa6eJlb »Ce. naHTaJleMMOH«.

OcrporpaJJ.ChKttH, HK csi)l.OM11.H yKpaitteUh, MaB o6ttHTtt KOMaH.l)' 11a1I. yci·


Ma Kopa6JIS1Mtt, mo 33.TIHWHJIHCb 6yJrn B CeBacTonoJii.
llttSI 30. KBiTHH 1918. p. BBellip HiMeUhKa apnrnepiSI 33HSIJia I103HLiii
Ha 13paTCbKOMY KJiaJlOBHLU.i ii KO.TIO KottcTattrn'ttiBCbKOi 6arepii, npH BXOJJ.i
.no CesacTorroJibCbKOro nopry. AJie B roA. 20. nepwa 6p11ra.lla JiittiHHHX
Kopa6JiiB, .llpe)l.ttaBTH »Uap11u.s1 KarepHHa BeJittKa« i »BOJISI« i 15 Mitto·
HocuiB y)l(e ni.ll BorneM HiMuie noKHHyJia CeBacTonoJihCbKHii 3aJittB.
Y CeeacronoJii )I( ni.ll KOMaH.rrmo KOHTpa.llMipaJia M. Ocrporpa.llCbKOro
3aJIHWHJIOCSI 7. JiiHiHHHX Kopa6JiiB craporo THny, KpaiicepH »Kary.TI«,
»naMHTh MepKypi.s1« i »npyr«, ..KiJibKa MittoHocuiB, yci ni.llBOJJ.tti '-IOBHH
11 pi3Hi KOpa6Jii OKpeMoro npH3HalleHHSI.
1IH.s1 I. TpaBHH 1918. p. HiMU.1 3 My3ttKOIO BBiHWJIH JJ.O CeBacTonoJISI.
B nopTi nocTaBHJIH '-IHM·JlY)I( coo10 eapTy, a 3aJiory Ha Kopa6JI.SIX, .Ile
ni)lHHJIH CBOi HiMeUbKi B0€HHi npanopH, BOHH nporoJIOCHJIH XOll i THM-
qacooo, noJioiieHmo. Ue BHKJIHKaJio raKy Hanpyry B3a€MHH Mi)I( YKpaiHOIO
ii HiMellllHHOIO, mo He BBa)l(aJO'-IH Ha npH3HalleHHSI .llO K11eea HiMeUbKOro
MOpCbKOro arawe, CBOMOfO npe,llCTaBHHKa .llO DepJiiHa He npH3H34HB
neTbM3HCbKHM YP.SIJJ.. noea)l(HHH KOHQ)JliKT 'BHHHK i noMi)I( KOHTPMMipa-
JIOM Ocrporpa,llCbKttM, HKoro B>Ke 21. Tpa'BHSI 1918. p. npH3HalleHo ro-
JIOBHMM npe.ncTaBHHKOM yKpaittChKoi .n.ep)l(aBH Ha Kp11My ii HiMeUbKHl\1
reHepaJIOM cpoH. KorneM TaK, 1.U;O Ocrporpa.llCbKHM npocHB reTbMaHa 3BiJih-
HHTM i1oro 3 Uboro cratt10BHLU.a. Ha i1oro Micue npH3Ha11eao 10. 1.1epsHS1
1918. p. HallaJibHHKa .llHBi3ii ni.u.OO.llHHX llOBHiB KOHTpa.ll:MipaJia 8S111e-
CJiaBa KJIIO'-IKOBCbKOro, HKOMY B.llaJIOCH cnpaBy TpoxH 3aJiarO.llHTM, i TO
TaK, ll.1.0 Ha )le.SIKHX Kopa6JIHX HiMUi nepecraJIM ni.lliHMaTH CBiH npanop
i Ha HHX MaSIB JIHrne yKpaiHCbKHii. KpoK-3a-KpOKOM Maii)l{e uiJIMM oco6o-
BHH cK.rya.n. cpJibOTH, mo np.o6yeae y KpHMy, 3a1111CJieHo Ha yKpaittcbKY
CJIYJK6y.
B TOM caMHH qac ecKa.llpa KOHTpaP.MipaJia Ca6Jiitta, HKa JlIHWJia .llO
HooopociiichKa, nep.ecpopMyBaJiac.H, 3aBeJia Jia.ll i ni.n.H1ecJia pociiichKHH
AH.llpi€BCbKHi1: npanop. HiMui, noKJIHKy101111cb Ha HeoroJiorneHi naKTH Be-
pecTeiichKOro JJ.Oroaopy, nocraBHJIH YJihTiMaTHBHY BHMory ecKa.n.pi He
ni3ttiwe 16. (nOTiM 19.) qepBH.SI 3aBepHyTHCh .llO CeBaCTonoJIIO. AJie
BH011i Ha 17. qep:sH.H 1918. ~· 3 HooopociiichKa BHiirnoB .llO CeeacTonoJIIO
JIHWe .llpe.llHHaBT »BOJISI«, ri.npoKpaM:cep »TpoHH« i 7. MiHoHocuis. Pewry
Kopa6JiiB, Ha 110Jii 3 .llpyrnM .n.p:e.nttaBTOM »KaTepHHOIO BeJIHKOIO«, 3aTo-
nopiBHIO'IO'la TaC5ftHL\A CTapWMllt y1ep. cbllbOTM 9 paHraMM ApMii Y.H.P. saKOp."qOHHOi cl> 71bOTM. .,..,.
I YKPf\i'Hf\ I f\PMl51 YHP I f\Hrrn~
I ct>Pf\HUI~ nonbW.f\ IT f\nl~ HIME44V1Hf\ f\BCTPO-
YrOPUJ,vtHf\

~
1 I I
Kopa6e11bHHH Enseigne Podporucznik Guardia Leutnant
XopyH>t<HH Sublieutenant de vaisseau
3 rap.neMapHH marynar~ i marina zur See
0... de 2 classe Fregatten-
Ill Leutnant
I-
IJ Enseigne Porucznik Sottote nen tc Obcrleutnant
Mi4Matt nopy4HHK Lieutenant de vaissrau
Ill marynarki di vascello zur See
3
J:(
de 1 classe I . -
0
c:: Lieutenant Lieutenant Kapita1 Tenente Linien Schiffs
0 nsiHTeHaHT CoTHHK Kiipitan-leutnant
E commander de vaisseau marynarki di vascello Leutnant
Ill
x (TapWHH 0TaMaH MOp- (Capitaine Komandor Cap tano Korvetten
::s: Commander l<orvetten-Kapirnn
3 JlSITeHallT CbKoi" niXOTH) de corvette) podporucznik di corvetta Kapitan
0...
113
I-
u KaniTaH Captaine Capitaine Komandor Capitano Fregatten
ni,IJ,nOJll{OBHHR Fregattcn-Kapittin
113 II paHrn MeHIU 3 POK- lregatc
c!~ porucznik di frcgata Kapitan
:cID
113
c:: KaniTat-t Captaine Capitainc Capitano Linien Schiffs
>- rlom<OBHl-IK de vaisseau Komandor Kapitan zur See
\0 I pat-trn oinbw 3 POK· di vascello Kapitan
113
x ret-1epa11-
::s: KoHTp-a;a,M ipa11 Rear-admiral Contre·a m ira I Kon tr-admiral Contr-amiraglio Kontr-admiral Kontr-ad m iral
3 xopyH'H<HH
0...
113
I-
IJ
ret-1epa11- Vice-admiral
113
x Biu,e-a.nMipa11 Vice-admiral Wice-admiral Vice-amiraglio Vice-ad m ira 1 Vice-admiral
nopy4HHK
Jl
c::
Ill
.~
E
J:(
R.nMipa11
ret-1epa11-
nOJlHOBHHK
Admiral -- Admiral -- Admiral Admiral I
Ill
I
nPHMI TKR 1. no.nai-;o i::at-trn JlHWe cpnbOTCbKHX CTapwvH u,e6-TO MYWTPOBO-'-lep;a,aKOBHX crapWHH cp11bOTH.
I

2. YKpai'HCbKi MOpCbKi CTapUJHHH ROpnycy iH>KHHE:p-MexaHiKiB cp11bOTH MaJlH Ti CaMi paHrH, w.o cp11bOTCbI<i, JlHWe 3aMiCLJ,b
a.nMipanbCbKHX pat-tr - Man 1 pattrn reHepaniTeTy apMii'.
?. YHpai"HCbKi CTapwHHH Kopnycie Kopa6eJ1bHHX iH>KHHE:pie, BOE:HHO-MOpCbKOro cy;a,oeoro ei,IJ,OMCTBa, a;a,Mipaniuii", MOpCbRl-IX
Jlil\apie i MOpCbKO"f niXOTH ManH paHrH apMir 3 AOA8TKOM Ha3BH ROpnycy.
4. BoE:HHO·MopcbKi ypsi.noeui ManH oKpeMi paHrH.
445

EcKaApOBMM MiHoHoceu,b 6a111iMCbKai <t>nbOTM ~>YHpaiHa(<. ;{(iy,~011;11111ii I !10~1. p., ~1111 Tn11. :!~j
uy:uiu mu11.11;11cT11. iJ. r;ip~taTJI 100 MM., 1 - RI mi.. 2 ~1i11011i illlapa-r11, -i c1;up1wrpi.111. ::a .
.10ra: 6 crnpw1m i s:J ~topHllin.

nJJeHo ni.!I.O Bn.rmBOM 6oJibllleBHKiB i np11. .!liHJJbHi&'.i .lOrIOM03i arettTiB Au-


TaHTH.
YKpai11cbKe MiHiCTepcrno MOf)CbKHX cupaB ..Ioni.i.a.1ocb si.:i. HiMCUb1..:oro
K0Matt..Iysam1H npo LJ.JO cnpasy .lHwe nic.1H no:liiL Ko-m ccKa;J.pa 3 H\.·1-
Bopocil'tcbl\a np11.6y:ia ..lO CesaCTono.110, HiMtti ::JBt.'3.:IH. 3a:1ory Kopao.1 iu
Ha 6epir, ni;lHHJm 1-1a 1mpa6.1Hx rnii:i npanop i nporo.ioc11.m, mo BOI111
Ii iHTep1-1y10Tb.
To,ii 11 TYPKH 3a6paJ111 .ZJ.O Uapropo.ly i..;paiicep »npyr<(, H1-:11.r1 croHH
rrill yKpaiHCbKHM npanop·oM, Ha Tift ni.lCTaBi, mo ue 6yB ix 1.;pailccp
»Mc~rnrnJ.iC«, HKHH 3arnuye ni.l 0..IeoolO s:1iTi 24. Vil. 19Vi p.
I1oro 6y.rrn ni.llHHJIH MOCKaJii, Bi.ilpeMOHTYBJ/IH i°I ni.a H33BOIO »npyr ... II p11-
JJ.i.1HJIH J(O LfopHOMOpCbKOi cf1JibOTH.
To~1i B l<HCBi, B MilliCTepcTBi MOpCbKHX cnpaB BipH.Ul, lllO BCl' yuop-
MYCTbC.SI, a noKHl..LlP iiw.1a pooorn. HaKa30M i3 15. JIWiHH 1918. p.
4. 166/28. npoXOlHTL 33KOH npo ytticlJOPMY ;]..rn .:i.ep}f{3BHG~ yKp::ttllCbKOi
QMbOTH; 18..'lHflHH BH.l3HO 33KOH npo BO€HH1lr1 npanop yKpaiHCbKOI cll.1b0-
' TH, HKHii 3apa3}f{e niJJ.HOCSITb _nepe.lyCiM yci yKpaiHCbKi BOCH Hi i-;opa6"1i.
HKi CTOH.rm B nttw11x nopTax '-lopttoro MopH. no3a CesacT0110:1cl\1. Lla.'Ii
npor·OJIOWCHO H3K330M 4. ~372/59 33KOH npo »BiMne.TIL(\ BO€HIIIL\ KO·
pa6Jiis i npo npanop11 yKpalHCbKOro noc.ia. noc1iB, Ko11cyJ1is i T. 1t.
.lh1.H 17. BepeCHH 1918. p. M3€MO rrepwe B yKpaiHCbKii'i .:i.epinarmiii
¢.1bOTi nepeilMettysamtSI KOp30.'lH, a caMe l-\3IIOHipcbKHI1 40BeH »Kyoa-
HeUb« nep·eifMettoBaHo Ha »3anopo11teub<;.
KaHottipcbKHH t1osen »3anopmKeUb« (1917. p. 1280 TOH, 12 ny:J:1iB.
3-130 MM., 2-75 MM .. 2 -47 MM. rapMaT, 10 crapwm1 i 120 MaTpociB)
npo6yBaB B O:JeCbKOMY nopTi niLI. yKpatHCbI.:1rn BO€HHHM 11panopmt. }It..;
i UiJia· 1.fepra HHWHX BOCHHHX KOpa6.1iB. am: llO npuxo:.i.y cppattlly3il:l.
B MiHiCTepcTBi MopcbKHX cnpas BHpo6J1cHo 3aKOHH: npo i.;opnyc
craplllHH BOCHHO-MOpCbKOf·O caHiT3pHoi cnpaBll, npo BO€HHO-MOpCbl-\llX
areHTiB 33K~Pll0HOM. npo ACM06i.1i3auit0 KOpJ6.1iB rnprose.:lbHOi Ql.lliO·
TH 1), BHp06JIIOIOTb WTaTH KOpnycy ,,1ouMaf1cTepCbl:\HX .lU1CraHuir1. lllf~lTH
Kopnycy MopcbKOi oxopottu no6e1)eJK}f{H. J3KOH npo Pa.ay Mitticrcpr-rh~i
~

1) Bci KYpau.1i Y"P· n1pr. cj1.~1.0T1! 11a •h1p11t•''Y \ll1pi 11.'1a11a.'111 'l'u.ri ni.~ ;l\11n..-.di.;a-
1.-n-r111m npanopoM, a>& ;1,1) Kim.1,11 HHS. p.
446

MOpCbKHX cnpaB, .SlKa M3Jl3 CK.'la,ll.aTHC.Sl 3 DOB3JKHiumx 3)1.MipaJiiB. ,llaJih-


rne BH,ll.3HO p03Il0p.Sl)l.KH npo pi3Hi cpa6pHKH MOpCbKOrO Bi,ll.OMCTBa, i lllTa-
TH UeHTp3.7lbHHX ycTaHOB MOpCbKOfO Bi.ll.OMCTBa. npHXO)l..SlTb raKO/K 3a-
KOHO,ll.aB1..IHM lllJIHXOM acHrttysatttt}I tta y1pHMattHH yKpaittChKOi .ll.yttaH:-
ChKOi pil..IHOi i TpattcnopTOBOi cpJibOTHJIJii .
. HapernTi, KOJIH HiMUi nepe.n.aJIH YKpaitti MaifJKe BCIO 4opttoMopcbKY
cpJibOTy, rn.o npo6yBaJia B CeBacrnnoJii, .ll.HH 11. JIHCTona)l.a 1918. p. no-
HBJIH€TbCH HaKa3 reThMatta, .n.e. npHHHTO 60€BHH po3KJia.ll, cpJibOTH, HIM-
'-12COB.Y rn6emo )lOITOBHIOBaHHH KOpa6JiiB i lllTa6iB 3 THM, rn.06 npH3H3-
4HTH CTaplllHH, CBHllleHHI<iB i KOH.IlYKTOpiB QlJibOTH: 1 ). A .n.pyrnii HaKa3
y MopcbKHX cnpaBax i3 12. XI. 1918. p. 1..I. 6091300 oroJiowyE neprny!
6paHKY HOB06paHUiB i ycTaHOBJIIO€ lllTa6 H3B 1IaJibHOro Bi.ll..ll.L1y HOB0-
6paHUiB QJJJhOnt. Ha npoBi.LJ.HHKa UhOro HaB 1-1. Bi.LJ..ll.i.11y M3JIH npH3H34HTH
Kanirntta II-oi pattr11 JI. WpaMl..IeHKa, TOlli tta11a.7lhHHKa MopHUhKoro BiJJ.,'li.Tiy
rGJ!OBHOfO lllTa6y MiHiCTepCTBa MOpCbKHX cnpaB.
HaKa30M 1..I. 594;288 3 12. XI. 1918. p. KOHTpaJJ.Mipa.110Bi 851qecJiaB0Bi
K~IOlJKOBCbKOMy Ha,ll.aHo npaBa THM113COBOro KOM3HJ].3HTa MOpCbKHX CH.JI
4opttoro Mop51. 80,'lHOliaC 3.lMipaJia IO. noKpOBCbKOro npII3Ha4eHO
MiHiCTpOM MOpChKHX cnpaR yKp. D.ep;KaBH, 3 .llBOMa TOBapttrnaMH Mi-
HiCTpa: KOHTpaaMipaJIOM M. MaKCHMOf:HM B O:ieci i I\OHTpa.lMipaJIOM
ra:uoM y K11rni.
Kom1 JK ttiM11.i ncpc,iI.a.rrn YKpaini 3axon.1etty HHMH M03HpCbKY (nHtt·
CLKY) pi'-ltty cp.TibOTHJl.'IIO, TO .llJI51 nepe6pattH.H uiEi cpJibOTwrni nic.1aHo
KOMicim ni11. ro.::ioByBaHHHM 'ittJKHH€pa-MexattiKa KaniTatta 1. pattru I.r1.110-
TOBH'-la (11aKa3 11. 643/322 3 23. XI. 1918. p.).
KoJm B rpyJJ.tti HiMui noKHHYJIH CesacTonoJih Ta 1rnwi yKpaiHChKi
nopnt, tta ix Micuc noHBHJIHC.Sl Kopa6Jii AttTaHTH. KoJI11w11i COI03HHKH,
H(' BB3iK310lJH Ha niJJ.HHTHH Att)l.pi€BCbKHH npanop, HKHM, 51CH3 piq KOHTp-
a:~Mipa.11 Kmoq1.:onchKHH xoTiB co6i np11A6a111 ix CHMna1ii, no3aft:Mam1
rnoiMH BapTaMH BCi KOpa6Jii 4opHOMOpCbKOi cp.rlbOTII, 3 EHHHHTKOM niJ.l·
EO,'lHHX 1 10BHiB, i TI0 113.TIH )l.iJIHTH ix TIOMim: ce6e, Hi6H 511\ BOCHHY l].06111..I,
a noTiM 43CTHHY 1rnpa6JiiB, Ha lJOJii 3 JiiHiHHHM KOpa6.neM .:1.peJ.UiaBTOM
»80.151«, mmeJIH JJ.O Uapropo.rr.y.

11. Y1<paiuch1<i Ci11oei ·CTpiJibUi


e YI< pa i u i. Y n a 1l o K re Th Mau a Ty.
Yu pait11cbKi CilfOBi CT'piJibU.i
1
11 6opor&6i 3 60JI&meBHliaM11. Bm\!oHy-
IO'-IH TIOCTaHOBH EepecTeHCbKOro Mttpy B cnpaBi BiHCbWOBOi ,ll.OTIOMOnl
UonpaJihHiii Pa11.i B siiiHi 3 6oJihmeBHKaM11, aBCTpiHchKa apMiH pyrmrna
27. JIIOTOro Ha YKpaiHy. Ii 33BJ.l3HH51M 6yJIO np01..Il1CTHTH npaso6epeJKm:H
Bill. 60JibllleBHUbKHX 6aH.II., mo TI033HM3JIH 6yJJH B3JKHi H:oro ocepe)lKH:
filMepHHKY, O;i:eccy, XepcoH, OJieKcatt.II.pischK i T. .n.. B noxi.ll 11a
YKpaitty nirnJia 2., T. 3B. Cxi,llHH ApMi51, y CKJia.II.i 3 KopnyciB (XII."
XVII. i XXV) 3 6 nix1CYrHHMH Ta 3. KiHHHMH .llHBi3i.RMH. Jl€r~ou Y. C. C.,
rn.o HaJieJKaB ,llOxxv. KOpnycy, nepeHlllOB JJ.aBHlO aacrpiH:CbKO-pociiiCbK)'i
'rpattHUlO s oKonax CB. Tpoiiui i tJep·e3 )KsaHeUh 3a.fflllOB 3a OJ.lHH JJ.eHh
.n.o KaM.RHU.Sl Ha no.ll.iJIJJi.
1) CTapmnx ni,11,cmpurnu <jl.lhOTH.
447

YKpaiHCbKi Ci4oei CTpi11bu,i e 0Aecci. h"i11t>n1. Ciepe31111 I !l Is. p.

~-3 Ka1\HIHU.H .Y. C. C. 1IO,la.1HCb :2. 6epe3HH 4epe3 Hos~· Ywuu10 TJ


CTaHiClt3B4HK .llO JKMepHHKH. nicJIH Tp11nemwro IlOCTOIO y )l{Mep1rnu.i,
BOHH nepei1wJI11 B · O({O"mu.i BanmipKH JlO c. K11c.1e1lbKOI'O i M. Ty.'ILLIHHa~
.ae H CDHHIVIHC51 Ha u.i.11111 TIUK'leHb, H3BOJUl'-IH .1aJ y npH.Ji.'ICIIOMY pa-
HOHi.
TyT JIEriott Y. C. C. npHJ.i.:1eHo :w oKpeMol rpynu - 3aroH~·. 111.0 llHM
J\OM3H.llyBaB COT. apXHKHH3b Bi.HbfeJILM ra6c6ypr i ni.l iioro npOBO.lOM
3cl.1HW::lJJHCb .\'. c. c. (1)!( .ao p03n:.uy aBCTpiiiCLl-:O-yropcbl~Ol i\IOltapxil.
3 Banm1p1m .1E:rioH n'epeK11Hy.m 17. 6epe3HH 3a.r1i3111ull'IO :w 0.J.crn.
B u.iH: ;.i.o6i, Ko.:rn HiMU.i 3a}tw.111 Ha nisHo4i B)f<C Ha Jliuoocpe1n:1KH,
asCTpii1cbKi 4acrn:1-111 .)iC 3Ep1111.JI11 Hi.mmx 6o1B. He Ma.m ix Y. C. C ..
60.lhWeBHU.bKi BaTarn yCTyna.;mrn caMi nepe:l DOHBOJO 3BCTpiilCbK11X
si11chK, Hi.ne He cTaBJI.H4H cnpiOT11.sy. 3aB,l3Hll'fl Y. C. C. 6y.:io Becnr
Mi)I{ ttace.TieHHHM npHH3HY .LI.JIH AsCTpii nponarn11J.y, oxopomITH soc11He
Mai1Ho, HKOro no sciii np:rno6cpe)KIIiii YKpaiHi 6y"10 111.e .l)')f\:C 6araTo,
i 36epirarn: JI: a.11 y npH3Ha4eHOM.Y paiioH i. Xo4 Y. C. C. Ha.TJC)frnJm u~e
.llO ascTpi11cbKOi apMii, To 3 nepexo:wM B YKpaiHy ROHH po611.m .111we
Te H po611.JI11 TJK, HK IJ.bOfO BHMara.TJO no6po BJI3CHOi yKpaiHCbKOl .J.ep-
)K3Bl1. A np11cJiy)K11T11cb .llep)KaBi Mam-1 BOHM JOB0;1i Haro.lH. Komf ascTpili:-
CbKa apMiH D04.YJ13CH 6e3ne4'Ha, He 3YCTpi43l04H BOpO)KOfO cnpoTHBy,
BOHa KHHYJI3Cb BHDOpO)f{HIOB3TH 6araTi CKJl3)ll1 pi3HOro BO€HHOro MaI1Ha,
ro.10BHO Mara3HHH xap40BHX npo.nyKTiB. ABCTpiHCbHi BOHKH 3a611.pam,1
.1lJ1H ce6e Bee, 111.·0 nona.u.aJio iM ni.n pyK11, a TO i1 rio4aJI11 rpa6ysaT11 tta-
ccJiemrn. Y. C. C. 3axopoHHJ111 HaceJieHHH nepe.ll U.HMH 6e3npascrna-
MH, 36eper JIH 1..JHMaJio BiiichKo.soro Maiitta nepe.n peKBi3HU.iHMH H: nepe-
.llaBaJIH lioro ni.u. oxopoHy yKpaittchKoi BJia.n11. 3aMiCTb secTH nponaratt.lly;
3 ABCTpi€10, Y. C. C. no4aJI11 nocJii.noatto ii HeBTOMHO nponaryBaTH
i.!lelO yKpaiHCbKOi .nep)K3BHOCT11 ii 6op-OTb6H nporn BCiX ii BOporiB.
3 O.nern, )J.e Y. C. C. cn11tt11JJHCb Ha KiJJhKaHa.llU..HTb .nttis, sott11 suixa-
JIH 3 HOllaTKOM KBiTHH (3.lla€TbCH 2.) ni)J. XepcoH (.llHB. ll·epTHHa Ha crop •.
415.). B U.hOMY npOMHCJJOBOMY MiCTi '4-0pHoMopcbKOro no6epe)fOKH 21ep-
448

11wJiaCSI me 60.1bWCBHUbKa 3a.1ora. A.1c ii ni~1 XepconoM He .L1.0Be.1ocu


Y. C. C-aM 6parn 6e3nocepe.lttboi prncrn B 60to. 60 iioro .u.o6y.m Bik
.ii.rrn COI03HHX HiMeUbKO-aBCTpii'tcbKHX BiHCbK. Y. C. C., no6ysw11 311osy
lleKiJihKa LlHiB y 3BiJibttenoMy XepcoHi, no.la.mrn 10. KBiTHH IlHinpoM
y HanpHMi 0.lJeKC3H.lpiBCbK3, HKHll Te>K 6ys il.lle B pyKax 60.lblilC-
BHKiB. TyT BOHH 6ym1 3i6pa.lJttCb y Be.mKiii rn.1i. Bi.lCTynalOll.H' 3 Ilpaso-
6epc>K>KSI i 3 niBJJ.HH YKpaiHH. LlttH 12. KBinrn Y. C. C. 3aHH.m 6e3
6010 c. 5iJICHbKC, He)laJieKO 0JICKC3H.1piBCbKa i 3Bi.ni.1b nosr.111 p03-
BiJlKY B OKO.ilHUi i B HanpHMi MiCTa. Po3HCHHTH CT3HOBHl.lle .U.OIIOMOLrn
Y. C. C-aM Micuesi Bi.!lJJ.iJIH BiJibHOro Ko3aUTBa. lll.O ii pH"1H yqacTb y
nepwoMy uacryni Y. C. Ha OJieKcaH.lpiscbK. Llpyroro JI.HSI, 13. KBiTHH,
y. c. c. IlOBCJIM nepwttii HaCTYII Ha MiCTO i:'f 33HSl.TIH OllHOIO COTHelO,
m.:a niniihwia ni.rr. .LlHinpa. 3aJI. cTau.i10. llpyroro .lHH noBe.J.eHo ttaCTyn sciMa
COTHP.MH KypeHH. AJie BiH He BllaBCH. 50.1bllleB11K11 JI.icraJrn BHotii ni;lKpi-
n.1ettHH, 3aHHJIH cTaui10 ii Bi.lKHtty.n11 Y. C, C. :i.o llttinpa. nill 06crpi-
.10M BOHH MyciJIH Kopa6JieM Bi.lllJIHCTH .10 6i.1ettbKOro. UH OCTaHHH 6nrna
Jl€fioHy He MaJia ycnixy TOM)', IUO BiH BMXOnHBCSI JJ.0. HacTyny npOTH
KY .a.11 CY.JibHiworo sopora, He niJlO>K,WBlllH .i'I.OnoMorn HiMuia, mo 3611pa-
Jil1Cb a l'OMY 4aci Ha Xoprnui.
O.nc1<caHJ.piscbK .n.o6y JIH HiMCUbKi Bi.UJJ.i.rm lll.Orrno 16. KBiTHH ii nicm1
6010 110 1iboro Miera BBiiiw"m Y. C. C.. piBHOllaCH'o 3 si.:i.IJ.i.1aMH 3ano-
p03bKOi llttBi3ii, lll.O npHMyBaJia caMe Ha KpttM.

Y. c. c. IB 0.nel{ca'H,ll.piBcbKY A ua XepCOHllf.!HHi· B OJieKcaHll.piscbKY


JIErioH Y. C. C. npo6ya Maii>Ke llBa MiCHUi, - JW 8. 4CpBHH. Tyr ynepllle
Y. C. C. HaBH3a.rm TpiBKillli 3BH3KH 3 rpoMa.llHHCTBOM 0.1cKcaHJJ.pischKa,
r1oro 01\0JlHUi i 3 ll3C'TJiH3MH H3Jl)J.HinpHHCbKOI pcry.1HpHOl apM'i"i, 3 3arro-
p03bKOIO 21.HBi3i€IO. lll.0 3 Il0ll3TKOM TpaBHH noucptty.iarn 3 KpttMCbKOro
noxo;i.y. To;1i caMc ii 11acryn11.na 3MiHa .llep11<aBHOt B.11u11. npm1woa
I'eTbMaHaT i not.fan 3aBO.lHTH HOBi nop.HJJ.KH. Tait i HeJJ.aBHi COI03HHKl1,
HiMui Ta asCTpiHili, nepeMiH11.n11c?:- y cnpaB>KHix 3a11Ma11uia. BoHtt He .Tim:.1e
BHB0311.1H caMOBiJibH:O 3 YKpaiHH BCHKC )l06po, a.1c i'I noqa.rn! BCTp51B'.HH
y BHYTPilllHO-nOJ1irn411i cnpas11 yKpaiHCbKOi l.1.ep>KaB11.
y. c. c. HaHlllJIHCH cepell Jly>Ke CK.na.zumx YMOB. nepc6yB310llH y
CEOilI ,r1.ep>KaBi B CK.TJa.1i 33HM3HCb-
KOi apMii, B qaci, KO.lJH reTbMaHCbK1111
pc>KiM BHKJIHK3B HapOJ.Hi rIOBCT311-
HH, Y.C.C. MVCiJIH XO,lHTH llOMi>K ,!I.OU\.
04eBHllH4KH~ CHMnaTii Crpi.1curna
6ym1 reTb 4HCTO sci no CTopotti THX
KO:I yKpaiHCbKOrO rpOM3Jl.HHCTBa, lll.0
3Mar3JllKH 33 C3MC>CTii1Hy H.a-
ui-otta.7JbH'O-.Ll'epmaBHmJ.bKY rWJiiTHKY.
T11MTO ~r.c.c. cKpi3b, llC Ti.TJbKH no-
HBHJIHCh, npauJOBaJm ncpcnyciM Ha:.t.
11auioHa.lJbHHM i 11.ep>KaBHHUbKHM
OCBi.llOMJieHHHM rpOM3,lSIHCTBa i no-
Mara.rrn opra1fr~ysaru »npocsiTH«, tta-
POllHi lllKOJIH, Kyprn yKpaiH03HaB -
CTBa, BJl3.l1.>KYB3TH HauioHa.TibHi CBS!-
{;oTHMH Y.c.c. BacMnb BMwMeaH11~ (ap- Ta i T. n. 4HMaJio Y. C. C. 3anpHr-
x111;11. Bi.11.n'.11.:\1 faocoyp(). JIOCb llO Uici npani Ha ,'J.OBlllHi-i ll3C
449

CoT. BacMilb BMwMeaHMM, KoMaHAaHT rpynM, e oKpy>KeHHIO cTapwMH ncrioHy YCC.

i H<lBiTh 11icm1 si.nxo.lly JIHiotty 3 YKpaiHH 6araTo 3 HHX 3a.'111llIHJIOCb


Ha Micu.i. fpa6i>KHl1lJ.hKiH IlOJiiTHU.i 33HMaHU.iB npOTHCT3Bl1JIHCb Y .C.C. TaK,
lUO 6paJ111 yKpaiHChKe M3HHO ni.ll CBOIO oxopoHy H nepe.il.aBaJm yKpa-
ifICbKHM ycrnHoBaM. Ha >KaJih, 6araTo .no6pa npona.1J.aJ10 TJKH 3aB.llHKl1
rrpo.na>KHilt JJJ.MiHiCTpau.ii, .ne ll11M3Jl0 CJIY)f{HJIO MOCKa.'IiB i JllO;leH. IUO
BO~O>Ke a6o 6aii,ny)f{e CTaBHJIOCb )1.0 yKpaiHChKOi .nep)f{3BH.
53raTO nepecJii.llyBaHHX reTbM3HCbKHM pe)f{HMOM, llH aBCTpiHChKO·
HiMeU.hKHMH sittchKaMH yKpaiHChKHX AiHlliB HaXO.llHJIO MitK Y. C. C. 33·
XHCT i o6opoHy nepe.n cy.llaMH. AKTHBHO BCTpHB3TH B noJJiTHqtty. rpH3HIO
CTpiJieu.rno He Mamo ii U.bOro co6i i'1 He 6a)f{aJio. B YKpaitti s11rno-
p11Jioc1> TOJ.li TaKe CTaHOBHIUe, IUO J':'!oro .IJ.pi6Ha )f{MiHKa Y.C.C. 3MiHHTH He
Morna. He MOrJIH iioro 3MiHHTH i snJJHBllf apxHKH. BiJJhreJihMa, mo TaK·
caMO, HK i CTpiJieU.TBO, 3.IJ.o6ys co6i llIHpOKi CHMnaTii Mi)f{ HaceJJeHHSIM
i yKpaiHCbKHM BiHChKOM. COT. Bi.1hreJihM ra6c6ypr a6o, HK HOl'O Y. c. c.
npo2saJI11, BaCH.Tih BHllIHBattHH, 3yKpaiHi3ysasrn 3aB.IJ.HKH CTpiJieu.rny,
nepemrnrn 11oro i.IJ.eHMH i cTaB IUHPHM i L~eii1111M 6opu.eM 3a yKpaiH·
CbKY .:i.ep·>KaBttiCTh. J111llle HOMY Tpe6a 33B.llHqHTH 11.lO CTpiJJeU.TBO, 6y·
BaIOlfH Ha YKpaiHi, 0M11Hy.r10 Jl0.'110, HKY 3.llaBHa roroemrn HOMY. fioro BO·
porn, IUO BuHO 33U.iJiiJI.O.
Cnepllly aBcTpiHchKa noJiiTHKa HaMaraJiacb npH€.IJ.HaTH .llJISI ce6e
YKpaitty i 11icraTH ii ni.ll ceoi BnJIHBH. THMTO ii BHCJiaJia TY.ll.H Y. C. C.
i apxHKH. BiJihreJihMa. A.1e u.i nJIHHH po36HJIHCh 06 33.llYMH HiMU.i8, 11.lO
HaBa>KHJIHCh YKpaitty 3aropHy•u LJ.JIH ce6e, i ascrpiHu.i coo.ffoMy CHJil>·
HillloMy cynepHHKOBi noKopHJIHCh. ABcrpii n.oeeJiocH JaiweoJIHTH no.ni-
JIOM enm:rniB i Jan.ep*aTH .llJIH ce6e cKpOMHimy rraliKy. ToMy TO ii
33B.llaHHH Y. C. C. o6Me>KHJIOCh ao po11i rJI.R.llalliB; BOHH Morn11 po·
611T11 x116a JIHme Te, w.o 6e3nooepei:tttho He 3arpo*yea110 6 icttyeaH-
HIO .r1Hi0Hy. floro Tpe6a 6yJio 36eperrn .ll.O cJiymttoro 4acy.
KoJIH po3ropi ..1ucH ceJJHHChKi noecTaHHH ii Ha XepcOHW.HHi, aecTpiii·
ChKa J{OMatt.na nepe.HecJrn JIHioH Y. C. C. .llO €.imcaseTy. ,llm1 13. 11epBH.S1

:6llCTopi11 YKpa.i.Hcb1wro Bilcua.«. 29


450

np11ixaJI.H B YKpaitty TaKO)f{ o6H"..!l.Bi ernnoBi ¢op-Mau.ii - Kim i Bm1nci.TJ.


Y. C. C. Jkrion eTaHyB y Marn.HHHKisu.i, Bm11KiJI - B f pyshKOMY, Kirn -
y Kap.TJisu.i Ta Isamrnisu.i. Ue see ceJia tte.uaJieKo EJiueaseTy. 3 BurnKo-
JIOM npHiXaJIO B YKpaiuy 1000 BHmKoJieHHX ·CTpi.TJbUi'B i 3 HHX KOM3·H-
.aa rpynu aa)lyMaJia eTBOpHTH .UJI.H JI€riouy .upyrnH. Kypitth. AJie Ha ue
aBeTpittebKa BiHehKOBa BJia.lla He noro.zI.HJJaeh i H.oro p03B.H3aJIH, a Bcix
CTapurnu j crpiJihUiB nop03.lliJIIOBaJIH Mi)f{ eorni .ll.OTenepimHhOfO KypeHH.
CTpi.TJeu.TBo nol.faJIH BHeHJiaTH .llO s.uas.11ioBaHH.H eeJI.HHehKHX noscraHh,
nornJiaJIH t'1oro .HK Kapui Bi.lllliJIH. U10 uoay eJiy)K6y BHKottysaJIH Y. C. C.
no-cooiioMy. Cnol.fysa10l.fH KpusaooMY npoTecrosi eeJJ.HHeTBa Ha r~Th­
MaHChKHH pe)f{HM, Ha rpa6jfJKHHU.TBO H: 6e3npascrsa saiiMauu.is. Y. C. C.
Jiaro.nMJIH »HenoposyMiHH.H« JJ.HTIJihOMaTHlfHO. ApryMeHTH CTpiJieU.TBa see
HaXO)lHJIH B IlOBCTaHU.iB noeJJyx.
TaKe »JiaromKeHH.ff« noscraHH.ff He no.llo6aJJocb saH.MaHChKiH BJia.lli i,
KOJIH O.llHOro pasy J'. C. C. Bi.Lll\;roBHJIHeh niTH npoTH s6yHTOBaHHX eeJIHH~
rpyny ap~HK1 tt. BiJihreJihMa Ha JlO'-laTKY )f{J()BTH.H nepewu;Hyn> .tta 5yKoBHHY.
KoMaH.lla rpynH i JIErioHy, TPH 6oEBi corni i lfaCTHHa B11rnKoJiy
posMicrnJIHC.H B 4epHiBU.HX. Kim crnuys y BH)f{;HHIJ.i. .Llpyry coTttlO
6oEBoi cpopMau.ii i O.ll1Hy BHrnKoJiy npHJJ.iJie1-10 ;10 noM011i npHKOp.llOHHoi
:>KaH)l.apMepii i noeTaBJieHO Ha 6yKOBHHCbK0-6ecapa6CbKiH rpaHHU.i, B pa-
HOHi .[li6puHisu.i-4opHaBKa-Tonopiau.i. To.lli, KOJIH ua cxoJJ.i s611paJIHCh
llOpHi xMapu Hapo.ll.Hhoro noBcTalH'H.H, Y.C.C. roTOBHJIHeh JJ.O aucTyny:
B f aJIH1IHHi.

YiDpaillcHHI HaQi10HaJ1W1Hi Co103. ni,11.roroP ,11.0 n.OscralllHB· 3 np11-


XO.llOM .llO BJia.llH reThMaHChKOro yp.H.llY aKU.i.H 11opuocoTeHHHX MOCKOBeh-
KHX oprattisau.iH aa Bi.llHOBOlO €.llHHOi, Heno.lliJihHOi Pocii sarpo)f{yBaJ1a
ue TiJihKH B:>Ke cyBepeHHOCTH yKpaiHChKOi .llep:>KaBH, aJie 11 npHHOCHJia
3 co6o10 nOBHY JiiKBi.llau.i10 Hau.ioHaJibHO-KYJibyYpHHX 3.ll06yTKiB yKpa-
iHCbKOro Hapo.uy. ni.ll raCJIOM p.HTyBaHH.ff lJ,HX 3)1.06yTKiB, .llJl.ff nponrna-
rH MOCKOBCbKOMy ¢poHTOBi, )l.e.HKi yKpaiHCbKi napTii 06€)lHa.11HCH B »YKpa-
iHCbKHH Hau.ioHaJibH'O-.llep:>KaBHHH Co103«. Cmos noKJiaB eo6i 3a Mery
psnyaaTH 3arpo>KeHy yKpaiHCbKY .llep)f{aBHiCTb Ta CKOHeOJii.llyBaTH BCi
CHJIH .llJI.H npau.i Ha.ll 6y .llOBOlO yKpaiHebKOi .llep:>KaBH. Y. H. - ,[l. C. 3a)f{a--
.llan Bi.ll reTbMaHa 3MiHH MOCKBOcpiJihCbKOi noJiiTHKH B )l.ep)f{aBi H .llOMa-
raBC.H, w.06 .Horo BJia.lla cnepJiarn TiJihKH Ha yKpaiHChKi Hau.ioua.TihHi
rpynH. KoJIH >K npoTHyKpaiHChKHH Kypc reTbMaHehKoro yp.H.llY sax11Ty-
BaB y)f{e OCHOBaMH yKpaiHCbKOi .llep>KaBHOeTH, U.iJie yKpaiHChKe rpoMa-
.ll.HHeTBO CKOHCOJii.llyBaJIOC.ff B ·o6opoHi uauioHaJibHHX 3)lo6yTKiB B ;y· K pa-
i H c b K H H Hau. i 0 Ha JI b H H H c 010 3, nepeTBopeHHH 3 Y. H. - n. c. -
ua 1IOJii 3 B. BHHHHl.feHKOM. ,[lo Y. H. C. asil'.irn.rrn sci Hau.ioHa.TJhHi yKpa-
iHChKi napTii J1 opraHi3au.ii, uaaiTh TaKi, w.o cneprny 6y.1JH np11x11.,r11>Hi
reTbMaHChKiH B.TJa)l.i. •
HapernTi B )f{OBTHi 1918. p., KOJIH Co103osi 1-1e B.llaJ10cH Bi.usepttyn1.
reThMaHa i3 lllJI.HXY Bi.ll6y.uoa11 Pocii, mo6 psrrysaTH yKpaiHChKY .n.ep-
>KaBttieTb, Y. H. C. ni)lroTOBJISIE noBcTaHH.H. .
npe3H.lli.H Co103y H3J13.ll.HY€ 3BH3KH j3 Cil.fOBHMH CTpiJihU.HMH B 6i-
JiiH UepKBi, i3 3anopo3hKOlO 11 Cipo10 .llHBi3iE10 ii HHlllHMH Bit'lchKOBHMtt
lfaeTHHaMH, .HK TaKO)K i3 3aJii3HH1IHMH opratti3aU.iHMH .H noscTaH11HM1r
eeJI.HHCbKHMH npoBi.llHHKaMH. 30. )l{QBTH.ff 6yB y)f{e CTBOpeHHH IlOBCTaH-
lfHH 0 n e.p a TH B H H H ill Ta 6 y TaKOMY CKJia)li: HalJaJibHHK una6y --
reu. OceiJ.hKHH, Ha1IaJihHHK onepaTHBttoro Bi.lllliJiy - nOJIK. Bacu.,1b T10-
451

noxi.a. coreHb BMwKony y.c.c. eyn111.1,RMr.t Cn1tcaeery. •Jep1w11i. In Is. p.

TIOHHHK, a.nMiHiCTpau.iiittoro Bi.zt:.tiJiy -- n0.11\. B. Ke.npoBChKl1ii. Jlo Hl>O-


ro BBiiirnJIH raKO>K npe.ncraBHHKH Ci40BHX CrpiJihU.iB - nno.m\'.. A. Me.'1h-
HHK i COT. <J>. 4epHHK.
PesoJIJOU.iH B HiMell4HHi ii AsCTpii Ma.aa BiKe csili sn.rns Ha HiMetth-
Ko-asCTpiiicKy niBMiJihMOHOBY apMiio B YKpaitti. B>Ke 3 no4aTKOM .rm-
crnna.ny ascTpilichKa apMifl 6yJia 30BCiM p03K.11a.netta ii tte6o€3.ztarna Ta
B 6e3Jia.zt.ni 3a,71HrnaJia yKpaiHchKY rep1nopi10. I HiMeU.hKa apMiH, 111.0
npaB.!la, .!J.·epn<aJiaC.H me MiU;HO, aJI·e ni.!lo snJIHEOM peEOJlJOU.ittH'HX nio.n.iH y H~­
Me1.11.1Htti H BiHCbKOBHX pa.n B>Ke He 6yJia TOJO rpi3HOIO CHJIOIO, HK u.e
6yJio 3 ii npHxo.noM B YKpaiHy. THMTO nposi.ztHHKH Y. H. C. sipHJIH
B TIOBHHH ycnix HaMipettoro TIOBCTaHH.H .
.llttH 13. JIHCTOna.ny 1918. p. Ha Ta€MHHX 36opax n peacraBHHKiB ycix
noJiiTHllHHX napriii, 111.0 BXO.llHJIH B CKJia.zt Co103y, npu cnisy1.1acrH npeJl-
craBHHKiB Cit.Josoro CrpiJieu.rsa noJIK. KottosaJihU.H 11 nnoJIK. MeJibHH-
Ka, 3aJii3HHllHX opratti3au.il1 i CeJIHHChKOi CniJIKH - noscras HOBHit
yKpaiHChKHH yp.H.ll - .ll H p e Kr op i H Y K pa i H ch Ko i Hap o .n H ho i
Pe c n y 6 JI HK H, 3 raKHMH t.JJieHaMH: BoJIO.llHMHP BHHHHt.JeHKO - roJio-
sa, CHMOH neTJIIOpa, 111.0HHO 3BiJihHeHHH i3 B.H3HHU.i - fOJIOBHHH OT3-
MaH pecny6JIHKaHChKHX BiHChK, Xse.nip Wseu.h, nattac AH.ll.pi~BCbKHH
i Att.npiti MaKapeHKo . .llHH 15. JIHCTOna.ny .ll11peKropi.H BHixaJia .no fii-
Jioi UepKBH .no ra6opy Cit.JOBHX CrpiJihU.i:s, 3aJIHrna101.1H B Ktt€Bi .zt.TJH
noacraHt.Joi aKu.ii B croJIHU.i BiiichKOBHH Peoomou.iHHHH KoMiTer1 ).
KoMaH)l.a 0KpeMoro 3aroHy C. C. 3aKJIIOl.JHJia 3 BiHChKOBOio pa.ll.OIO
HiMeU.hKOfO rapHi30HY B oiJiiii UepKBi YMOBy, Ha OCHOBi .HKOi HiMU.i
3060BH3aJIHCSI He MirnaTHCH B 6opOTh6y Mi)f{ reThMaHOM i .llHpeKropi€IO,

1) ,11.o J~m1i1c1y exo,11.uJiu: M. Ae,11.icm~o. B. lJex-0IJCt.J\11ii, _.\. IliconL1rnii, :J. B11.-on;u11fl,


.N. ra.1ar'an, H. 3aropo,llHHH i M. Mapqem;o.
462

a IlOBCTaH4i BiHCbKa - He BOIOBaTH 3 HiMUSIMH BJieKlllHTH iM nOBO-


poT .llO HiMettttHHH.
14. JIHCTOila1ly reTbMaH nporo.10CHB rpaMOT)', HKOIO Kacysas caMO-
CTirrniCTb yKpaiHCbKoi .aepJKaBH Ta npom.101uyeas cpeJtepauiio YKpaiHH
3 MocKOBlll.HHOI0 2). PiBHO'-IaCHO BHi4 i3 1-1. Ha 15 . .rrnc1onaJJ.y nosrnHJ1a-
csr y CTOJIHUi I1 no yKpaittcbKHX Micnx si.:t03Ba llHpeKTopii Y. H. P.,
mo 3aKJIHKaJia yKpaiHCbKHJI Hapoll 1l0 Il0BCT3HHSI np-OTH 3p3,'1HHK3 yKpa-
iHCbKOi .llep)f{aBH rett. CKopona)lCbKoro 3 ).

no11aroK ll&BCT31HHR. liil Ci-Hx CTpiJ1bujB ni;J, M 0TOBwriBtrolO. 1

36poiitte IlOBCT3HH51 npOTlf reTbMaHa Il043.!IOCSI 16..lHCTOna.ly 1918. p.


BHCTynoM Ci110BHX CTpiJihUiB y 5i.11il1 UepKsi. Toro .lHH t. cornH C. (-_.
3aH5IJia 5i.11y UepKBy. reTbMaHCbKa 30.lora p036ir..1aCH 6c3 6opOTbOH. Ci-
40BHKH BH3BOJIH.lH 3 6iJiouepKiBCbKOi BH3HHUi Ki.1bKa,ileCHTb no.TliTltl.JfHI x
BH3HiB Ta po3CTpiJIH.Tlll Ki.1hKOX reThMattCbKHX ypsrn.OBUiB, mo Hatt6i,1bIII
.Zl3JIHCH 6y.rn B 3HaKII yKpaiHCbKOMY ttace.1ettmo. Toro CJMOro _lJ.1151 3a-
Jii3HHU.eJO BHixa.1a 2. COTHH c. c ..
COTHH CKOpocrpiJiiB fi Q,.J.Ha rJpMa-
Ta - ni,11. KOMaHJlOIO COT. CylllKa; uel1' Bil)liJI 3amrn ytto4i Xsacris. Ba:;1,-
HHii 33Jli3HH11Htt syao,,1. Ypattu.i 17. .1111c1ona.ll.y npn6y.:i11 .ll.O XBacTosa
fOJIOBHHii OTaMaH ne1mopa. KOMaHJ],a 3arotty C. C., pelllTa COTeHb I._~. c.
Ta ,U11peKTopiH. B 5i.11itt UepKBi 3a1rnlll11.rmrn COTHHKH C. C. 6icHK i ;1o-
Mapa.llChKHl1, mo Ma.rm cpopMysarn 3 noscrattu.is si11cbKOBi Bi.ll.ai.m1. Ko-
MaH)lysaHHH HiMeLJ.bKOi 3aJiorn y XsaCTosi cu.11-1:ysaJioCS1 cnepwy He JlO-
nycTHTH JlO Bi.li3.lY si,11..li.1y na K11is. aJie. 1106a1rnsum .'.(yJKe .ii.o6pe suw-
KOJleHHX, 036pornHX i 3)1.HCU.Hil.'liHOBaHHX CTpL1bU.iB. etteprii1Hy IlOCT:l-
BY coT. 4epHHKa, pilll1v1orn 36epern1 HeBTpa.1bHiCTb.
B TOMY caMOMY 11ac1 CKoponaJJ.CbKHtt npH3H34HB Ha4a.'lbHHKOM >iYKPJ-
iHCbKttx(: sittchK rett. rpa<fla KeJIJI€pa 1).
Ha sicTKY npo BHCTyn Ci'-Iosux CTpiJibU.iB, reThMaHCbKe KOM3H1lY ·
BaHHH, mo6 He .llOnyc1111n aaHHTH K11is Ta BiJJ.paay aniKBiJlysan-1 noH-
CTaHHH, BHCJia.;10 3 KH€Ba B ttanpHMi lO XaaCTosa Hal1..ll.o6ipttimi csoi
LlaCTHHH: 6aTaJiiOH MOCKOBCbKHX ocf>iu.11piB. HKHX 1.000 Jll0jlef1. OJ].IIH
cepJJ.IOU.bKIH1 IlOJIK. 0.llHY 6a1epi10, 6poHenOTSlr i KiHHY COTHIO; U.iJIHIV,I
BiMiJIOM KOMaI-11l)"B3B reH. KHH3b CB51TOI10JIK-MipCKHH: 6o€Bm.:is y HbO-
MY 6y.110 mo-HaiiMettwe 3 rnrn11i.
17..rrncTona.ll.y BHHlllOB nep:C.llttiii si.zui.1 Ci40DHx CTpi.ribu.ie. m)I.
KOMaHnmo COT. 4epm1Ka, i3 XsacTOB3 B ttanpSIMi na Knie. Y c1rna.a.i UhO·
f{) CTpiJieI~bKOr-O aBaHrapJJ.y 6y.TIH: ;3. COTHH c. c.
COT. 3ara€BH'-la, COTlf51
CKOpocTpi.TiiB COT. 4epHHKa, OJJ.Ha 4eTa 2. iCOTJii xop. XapaM6yp11:, KiH-
Ha po3Bi)I.Ka xop. Eop1-1ca Ta iMnpoBi30BaHHH 6pottenornr i3 0,1I.HOIO rap-
Ma1010 ni.il KOMaH.ilOIO cor. ,UalllKeBu11a. UiJIHM Bi.ll)li.11 He Mas 6iJihUic,
HilK 300 6o€BHKiB. Toro caMoro JJ.HH Bi.illliJI 33HSIB cr. MoTon11.11isKy
i B TOMY C3:\10MV qaci reTbMattu.i niJJ.iMlll.1111 .ao CTau.ii 8aCH.1bKiB.
Ypa.ttu.i 18. - .11nc1ona.a.y Ha ~rniceu.hKHX i MOTOBH.1iBChKHx I10.1rnx.
noMiJK 3aJii3HH11HMH cTauiHMH MorosuJiiBKOIO I1 Barn.!lhKOBOM..1 qpi.11eub-

2) Ifosn11ii TCICCT rpaMuTll ,,HD. ,n;. JJ;opowem~o: »lcTopia Y1.pa.iH1:f<l, II.TOM, C'OOp. 41t-4L~.
3) Tel\C'l' Bi:t;OJBH ,Jr.HD. rr. XpH0TIOlt: »:3a.MiTK.11 ii MaTepi;iJIH«, III. TOM, CTOp. 131-1:32.
4) MocK.aJib-40pHoCOTeaen,i., ~o Bi)J,pa3y c1tacyBan op(aai3an,illai CTaTy-re yicpa.iuci.1.:ol
ap~lii i BiA.HOBHB CTa.pi pocllicb!W; 3 HOl'O Bi)l,O:\l<t H'lilCi 06.110rH KH6B1 MOCKOBCbK.1. <>4>i-
u,ep1111 B'lllllll"la norpo~l yKpaiUCblUIX ill1_'TllTYU.iii; 3 DJlHXO,J;OM y11paieCbKHX p<:!enyo~1. Biltchl~
,11,U )~!If.Ila - })Cl::lCTpi.l.llHllii.
463

naHu,MpHMi1 noTRr Kopnycy Ci'foBMX CTpinbu,ie - nCi'fOBMM CTpineu,b«. K11in, rpy.:.r,e11h 1!HS. p.
li 11'.\lilH,J.al1T By;~Kelllttl, ci.:opocTpiJJiB - B. r.1ona, ~-T rap'llaT -
0

DOTHry - xop. K-T qe'l'.


1 lf'T. J'pIIU,101\.

KHii BiJJJliJI HaCKOl.JHB Ha MOCKOBChKY oct>iu.HpCbKY ,'lpy}f(HHY. P03ropiBCSI


3aB3HTHH 6iii. reTbM3HU.i H3CTJil3.TJH KiJibKOMa HaBOjJOT3MH, aJie He 3MOf-
.ll1 3pyurnm 3 Micu.H CTpi.1eu.hKOi no3H_u.ii. B noJiy.llHe cTpiJieU.hKe npaBe
KpH.10 ni.ll y.llapOM BOpO}f(HX nptt.CTyniB 33XHTaJIOCH tc IlOl.Ja.TIO Bi.llCT)'-
naTH. B u.iii KpHTH11HiH XBHJIHHi, Ko.rm pirna.1acR )l.O.TJH u.i.1oro noncTaH-
m1 . .lO CTpiJieU.bKOi JiiHii ni.ZJ.iHlllOB €JJ.HHHM 3anac - JI.Bi 11ern 2-oi COTHi,
IJ..l.O CKpinHJ13 .r1ise KpHJIO no3HU.ii. Ui .lBi qern (Me.1bH11Ka i'1 3nom1-
KCBH1rn), nL'l npoBO.J.OM COT. llyMiHa, 3aarnKyBa.rm npaBe BO[JO}f(C
Kpn.10 MOCKa.niB Ta nipBaJIH 3a co6mo iti.TJy po3crpi.1hH_\'. Bopor, uto
HaCTynaB y>Ke Ha npasoMy Kpn.ni 3 ycnixoM, :rncKol.JeHm1 ttecnoJJ.iBa1-1icno
crpi.1eU.bKoro npor11HacTyny nol.JaB y nauiu.i Bi.lcrynartt., 3a.mrna10qn
corni TpyniB Ha 6o€BHl1li. Yseqip Y3HTO Barn.1bKiB, He.!lo6tt.n:H 11py>Ktt-
Hli CBHTOTIOJJK-MipCKOro Bi.ZJ.CTYTIHJIH a>K .ZJ.O KH€Ba. nepeMory ni.l Mo-
TOBIVIiBKOIO CTpiJJeu.rno 0Kymv10 cMepr10 no.rrnr.m1x y roMy 6010 .lBOX
Haih:paw.11x csoix craprnHH _:.___ cormtKiB 4epHHKa i 3ara€BH'-Ia ra Ki.1b-
Kox crpiJJhU.iB.
Yl.JaCHHK THX IlO.!liM om1c~·€ nepc6ir MOTOBHJJiBCbKOro 6010 TaK:
~>MH HeraHHO Bi.ZJ.iMlllJIH nilllKOM no 3a.TJi3HHl.JiM Topi, w.06 JJ.irnarn Bi.ll.lli.11
cor. 4epHHKa. Ha HKHX 20-30 MiHyT nicJIH roro, HK MH BHHlllJIH i3 CT.
•7\foroBH.riieKa, noqyJIH nepe.ZJ. HaM1:1 rapMaTHi cTpiJIH, a He3a6apoM i ryc-
TY Kpicoay CTpiJIHHHHy. Ue CTpiJieU.bKa nepe.ZJ.HR cTopo}f{a 3iTKHyJiarn
B>Ke 3 BOpOroM. 4HM 6.rnn<qe ,11,0 cppmny, THM qacTirne pBaJIHCR HeJJ.a-
454

JieKo Bill Topy, HKHM MH HWJIH, aopo>Ki rpattaTH. Ue 6yJio HCllaJ1e1m


Bill MieuH, 3BillKH crpiJIHB eTpiJieUhKHtt 6potteBHK. Mtt nepe6irn11 niem1
KO>KHOro 3p11B.Y KiJlbKaH3IJ.51Tb Merpis pOBOM nonpH Top, BKittui ll06irnH
AO 6potteBHKa, mo npHeTal04H TO noeyBal04HeH, CTpiJIHB 3 rapMan1 Ha
BOpora. fapM3Ta np1rnimetta 6y.ria B 3BH4aHHiM TOBapOBiM Baf'OHi 3 BH-
6HTHM OTBOpOM Ha llYJIO, a i3 3aJii3HOfO HeHaKpHTOro aaroHy BiA syr-
JIH BH3ttpaJm uiBKH eKopocrpiJJiB i Bop~'lllHJJHeH reMtti 6poH30Bi mo-
.hOMl~ 3aJIOfH«.
»Ha nepelli, .z:ty>Ke B>Ke He.z:taJieKo JiyHaJia neKeJihHa CTpiJIHHHHa. B .r1i
ei 60€BHH raMip CTaBaB ime fOJIOCHilllHM. 4ac-Bi.l{-11aey 3a6peHiJia piKO·
lle-roM KYJihKa, - a .z:taJihwe no4aJIH KyJii 4HMpa3 .z:tY>K4e cs11cTiT11 -
a MH 3a KiJibKa XBHJIHH OITHHHJIHCH Ha KpaIO JI°ica, )le .11e>KaJ1a CTpirieUbK::l
p-03CTpiJihtta. Mtt ni.z:tJii3JIH AO JiiHii i't y>1<e nill rpa.llOM KYJih ysittllJIH
B .JIIOKH po3crpiJibHOi. 5I 1l0IlOB3 .llO Hai16JIH>K110f0 eTpiJibUH i CilHTaB
3a coT. 4epHHKOM. BiH He si.z:t3HBaBCH 30BciM, a TiJihKH pa3-no-pa3 nptt-
KJiaAaBCH .llO Kpica H CTpimrn. 5I eKHHYB TeJI€QJOHi11HHH anapaT i3 IlJ1e-
11efi, noeTaBHB nep·e.z:t ce6e i TI01.J3B JIOnaTKOIO po36HBaTH 3aMep3JIY 3e~­
JllO, mo6 cxopOHHTH fOJIOBy, Bi.llTaK BHHHB 3 Ha6iHHHUi Ha6oi nepe.z:t ce-
6e H Il0113B CTpiJIHTH. nepeA H3MH, Ha Bi.z:tllaJii HKHX 150-200 MeTpiB Jie-
JKaJia sopo1Ka po3eTpiJihHa, 3a. :ne10 rri.z:tXO.llHJia .a.pyra, me rycriwa JiiHiH,
Ha .HKY 6e3yIIHHHO CTpiJIHJIH .z:tBa Halli eKopoeTpiJIH, npHMimeHi He.z:taJie-
KO Bi.Lt Mette ... «.
»Halla po3eTpiJibHa 3ipBaJiaCH 3 3eMJii TO.lli, KOJIH Ha 1-talle JiiBe KpH-
JIO npHHlllJIO CKpinJieHHH. 89por Hecno.z:tiBaHO no11aB y nattiui BTiKaTH.
CKopocrpiJIH Halli HeMHJiocepAHO KOCHJIH. ToAi, KOJIH uiJia Hama JiiHi11
6yJia B HaCTyni, BHiXaB eTpiJieU.bKHH 6poHeBHK, .HKHH BOrHeM CKOpOCTpi-
JiiD ei.HB eMepTb y sopo>1<nx Jiasax. MoTOBHJiiBehKi noJIH BKpHJIHCH so-
polKHM TpyrroM, Jie>KaJIB BOHB no KiJihKa BKyni, a Haif6iJihrne nonpu
3aJii3Hll11HH lllJIHX. Bee ue 6yJIB owiu.11p11 3 30JIOTHMll naroHaMH, O,llSffHeHi
B WKipHHHX 11opHHX KYPTK.ax. Bopor 6ys no611THH Ha roJiosy, ocTaBHB
Ha no6o€BHlll.i noaepx 600 y6HTHX« 1 ).
Eifi rri.z:t MoTOBHJiiBKOIO Mas s11piwtte 3Ha11iHHH B 1l3JibWOMY p03-
BHTKY noseTaHH.H. BiH 6ys si.z:tnosiAllIO Ha reTbMaHCbKY rpaMOTY 3 14 ..11H-
crona.z:ty, a 6JIHeKy4a nepeMora CTpiJieUbKOi 36poi 3aJiyHaJia no ni.1i?i
YKpaiHi, rri.ll.iHMa101111 rpoMaAHH .ll.O noscTaHHH. B yKpaiHChKiH BO€Httii1
icrnpii MoTOBHJiiBKa O.ll.eplKaJia no11ecuy Ha3BY yKpaittehKoro MapaTotty,
rro;d6uo HK KpyTH e1aJIH B Hae TepMoniJIHMH.

y cni~H pecnyfiJUUlauCbKHX !BiA:CbH. nepeM 0ra ,ltHpeKTOpii. Ha .n:o-


1

IIOMory HOBiii yKpaiHehKiM BJia,ll.i no11aJIH HanJIHBaTH 3 ycix cropiH 036po-


€Hi eeJIHHChKi Mactt, roJIOBHIO 3 oKOJIHUh 5iJioi UepKBB. B rrepllHX .ll.HHX
noscTaHHH OT. 3eJieHHtt e<t>opMysas y Tp11niJihllJ.HHi lO-rnrn11tt11H: 3ariH,
T. 318. llJI-rinpoBebKY .ll.HBi3i10. ,llo 36poi 3ipaaJiach yrn YKpaiHa. B pH.ll.H
yKpaiHCbKHX pecrry6JIHKaHebKHX BittebK BeTynaJIO yKpaiHebKe eeJIHHCTBO,
po6iTHHUTBO, iHTeJiifeHuiH, a HaBiTb i KOJIHlllHi rrpHXHJibHHKH reTbMa-
HaTy ~ 6araTine eeJIHHerno. Bei sepcTBH ttaceJieHHH pallo HWJIH tta 6o-
poTh6y i3 3HeHaBH,ll>KeHHM reTbMaHCbKHM pe)l{HMOM.
Hao11HHH csi.z:toK TaK on11cy€ neplli .z:tHi noscTaHH51: »Macn yKpa-
ittehKHX IIOBCTaHUiB HanJIHBaJIH 3 yeix 6oKiB TaK CKOpO, mo lliTa6 .llH·
peKTopii yTpaTHB eBi.z:t·eHUiIO moJlO- ix 4HCJia. 5I XOTiB 60llaH y nptt0J1H-

1) 3. 0re4Jauis: - »Bi,:r. C.1JOBHHCh1;a ,w Ty \o.1i, crop 2i--2~.


455

~ n1u111tu ,· P!f.M.Y"'U.
- 'i)oJpo&JJt>VI 'l11uCOKO
i O>tma11,,,,u.
c:::::::I DOJ6W•lJu1eu.
- 1/1<paiNcbl<; O,o~,;·
~ Wmal" f)/iboi"
- d,O.-,;- 1/. JI. P .
.P J<o.MaHflU ~pO,l./n'//I
/.rp!fn/

Po3no>KeHHR 6oteMX c1n YKpaiHM Ha no1.1aTKY rpyAHR 1918. p.


CxeMa yi.:pai11cb1wro <fipoHTY ea ocuosi rrpao;i I'eu. M. lta.oycTJIHCbKoro >llloxi,m; yKpaiHCbKBX
apMiti na K11iR -- 0,'l;eccy<c

>KeHHi .llOBi,llaTHCSI npo KiJlhKiCTb Haurnx CHJI, m.06 3anHcaTH u.e ,llJISI qy-
.llyqoro icropHKa. B Ti.ff l..{iJii poanHryBaB SI qacro acix, mo MOrJIH Marn
l..lJ.OHe6y.llh cniJIHOro 3 iH1'jepteCHHM npOHBOM IlOBCTaHqoro pyxy, noqaaum
Bi.ll fOJIOBHOfO OTaMaHa neTmopH, ·CKiHqHBlllH Ha YPH.llOBU.SIX IlOCTaqaH-
HSI. 0.llHaqe BOHH a6o OO,llaBaJIH MeHi Ha.H6iJihllI cynepeqHi qHcJia, a6o
npocTo 3HH3yBaJIH m1eqHMa i roaopHJIH lll.Hpo: »TyT y>Ke 11 qopT. He
po36epe a TOMY BCbOMy«. YpH.llOBU.i nocTaqaHHH Bi.llnOBi.llaJIH, lll.O ~o­
pi€HTyaarn:rn HeMO>KJIHBO, 6o pi3Hi BiMiJIH npoxapqoaylOTbCSI ca.Mi, O,llep-
)f{YI011H xapqi Bi){ ceJIHH.i, a ,lleHKi 3a611pa10Th no ..l{op03i reThMaHChKi 11 Hi-
MeU.hKi Mara3HHH, HiKoro npo u.e He IlOBill.OMJISllOqH, f OJIOBHHM )\>Kef)e-
JIOM, 3Bi){l<iJISI npHilJIHBaJIH .n.o Hae y>Ke 3opraHi30BaHi nOBCTaHu.i, 6yJia
niJia UepKBa«l ).
OicJIH nporpaHoro 6010 ni.l{ MoTOBHJiiBKOIO reThMaHu.i Bi.l{cTym1JIH
){0 KH€Ba. noJIKH reTbM3HCbKOi cep.l{IOU.bKOi .l{HBi3ii, lll.0 CKJia,llaJIHCSI 3 Ha-
u.ioHaJibHO-CBi.l{OMOi MOJIO.lli, nepeHlIL7IH Ha Il043TKY IlOBCTaHHSI ){0 BiMCbK
n11peKTOpii. OepllIHH nepettllIOB KiHHHH cep.l{IOU,bKHM .7Jy6eHCbKHH IlOJlK
ni.l{ KOMaH.l{OIO nOJIK. 0TMapUITel1Ha. I HHllli reThMaHChKi 11acTHHH, Ha-
cKiJihKH BOHH CKJia.l{aJIHCSI 3 yKpaiHU.iB, nepexO.l{HJIH ){0 IlOBCT3HU.iB.
20.JIUCPOna.n.y 1918. p. nioocraw-1i BiMCbKa '06€.n.HaHi 3f'O.IIOM B T. 3B.
Oca.zUHIH Kupnyc, ni·.n. _.KlOMaJH..ll!OIO noJIK. KottoaaJibU.JI, ni.LI.iMllMIH niJJ.
K1HiB Ta .rroqaJIH i1oro o6Jiory.
Ha Jliso6epe>K>Ki Bi.llpaay cTaJIH .llO noscraHHH 3anopo3hKa ii Cipa
JlHBiaiH Ta Ka.llpH noJITaBChKOro Kopnycy. KoMaH,llaHTOM yKpaittchKHX

1) ,11.-p 0. Ha3apyK: - »Pi" Ha Be.mciii YKpaiui«.


458

pecny6m1KaHChKHX BlHCbK Ha JliBo6epeiKiKi !lupeKTOpiSI npH3Ha4H.7J3


KOMaH.ll3HTa 2. 3anop. DOJIKY DOJIK. n. DoJI604aHa.
HiMeU,bKi BiHCbKa He cKpi3b .llO.llepiKyBaJIH o6iu..srnoi HeBTpa.JibHOCTH.
B ttaci o6Jiorn KH€Ba BOHH 4HHHO .11.onoMaraJIH reTbMaHU.SIM. 4epe3 Te
Mi:tK HHMH ft nOBCTaH4HMH BiHCbKaMH .llOXO.llHJIO ttepa3 .llO 36_pOHHHX KOH-
cp.liKTiB. AJie iK HiMeU.bKi aiiicbKa 3aTpaTHJJH B>Ke 6ornoro .ayxa, 4acTo
6e3 BeJIHKOro cnpOTHBY Bi.ll.llaBaJJH nOBCTaHU,SIM 36po10. !lo 6iJJbWHX
6oi.B i3 ttiMU.SIMH .liiiwJio TiJJhKH y BHHHHU.i 11 y Ko3SITHHi.
reThMaHChKi Bi.ll.lliJIH )lepiKaJIHCSI me .lleSIKHH 4aC JIHWC B KiJihKOX
MiCileBOCTSIX 11a 4epH1Hriamntti ii Ha BoJJHlHi.
12. i 13. rpy.lllrn yKpaiHCbKi nOBCTaHtti BiMCbKa noseJIH 3araJlbHHM
HaCTyn Ha KHiB. nicJJSI )lBO.lleHHHX 33B3SITHX 6oiB HOHH po36HJIH 30BCiM
MOCKOBCbKO-reTbMaHCbKi .llPY:tKlfHH i 14. rpy .llHSI 3DOJIY .l.J.HSI Bi)lJJ.iJllf }lttin-
piBCbKOl JJ.HBi3ii ii Ci40BHX CTpi.7JbU.iB yBiiiwJIH .llO CTOJIHU.i. Toro caMo-
ro ;urn C1wpona.llCbKHtt BiJJ.MOBlfBCSI Bi.l sJJa.llH i 3 .lOnoMoroio HiMuis
snixas 3 Kurna .llO HiMC44HHH. 19. rpyJJ.HH ai;i.6ysrn spo4HCTHI1 si3Jl Lh1-
peKTopil )lo K11rna.
rcnMaHLI.J.I1Ha nepeCTa.1a irnyaarn. Bi:I.HOBJJeHO YKpaiHCbKY HapO.ll·
1110 Pecny6.'IHKy.

C·iiicbK~O'Bi CHJIH ,llHpeKl'opii Y. H. P. Bo1m 6yJ1 1H cnepmy 4HCJI'OM


."l~·n-:c nosamui. MeMya1mcn1 no:i.a10Th HKttx 30(}.000. Ta 3aTC ix 15orna
uapriCTb, 3 BHMHSITKOM .la'BHix o6€;iHaHb, ime 3 llaCiB llettrpaJJbHcii
PaJH, Gym1 .1pKe HCB~JIHKa. Bci u.i c111m cK.'la)laJIHCH roJIOBtto i3 ceJIHH,
11.l.0 niWJlH. Ha DOBCTaHHH 3 0}lHi€IO MCTOlO -- nona,!JHTH fCThMaHa.
B Maci u,boro ceJIHHCTB.'.l HaqioHaJihHOi CBiJlOMOCTH 6vno He6araTo. Ilo-
TnrTH ix JJ.O ;I,a.11hwo1 6opc>Th6H 3 BoporaMH YKpaiHH tte 6yJJo niJI
rn:.'ly Hi lh1 pe1nopii, Hi )f{Mittu.i ail1chKOBHX npoBiJJ.HHKiB. Ka.D.pH reTh-
!\1aHCbKHX KopnyciB nopo3.riiTa.'lHCb ai)l nepworo yJI.apy noscrnttu,is. Pc-
ryJJ.s1pH11x 4acnrn, 111.0 nepeiiw:m Ha 6iK JiwpeKTopii, 3aJJHWHJIOCb MaJJo.
THMTO H: He CTa.710 THX pSIMOK, y SIKH.X MO>KHa 6yJIO 30praHi3yBaTH.
apMiio. KoJIH HOBiH e;1aai .:i.oac.10rn 06opott.s1rn: rpHHHU.h .lepiKaBH, TO
c11.rn Ha u.e tte 6y.no. Mani noscTaHu,iE, CJ1a60 3opraHi2osaHi, tte3JJ.HCitH-
n.1iH0EaHi, Be,1leHi, 3.J.e6iJihWa, caM03BaH4liMli OTaMaHaMH, p03JiiTaJIHCb
Bi.l nepmoro y.D.apy Bopora, nepexoiurn11 Ha iioro 6iK, a TO, BiJJ.JI.amrn-
WliCh Bi.Li. pery JJ51pHOi apMii, TBOpli.'IH nOBCTaHtti 3aroHH.
. TaKHM 4HHOM yc.s1 o6opoHa Me>K yKpaiHChKOi JJ.epiKaBtt 3a t..13cis
!IHpeKrnpii .'l51r.'la Ha n.1elli tte6araTbOX Q>opMauiI1. y nepwiti Mipi rnx,
mo MaJIH BiKe Tpa.11.Hu,i10 BH3BOJJbHOi 6opoTb6H. 4ep·eHoM _yci€i apMii
oy.m - 3anop03bl{lfH Kopnyc i Kopnyc CilIOBHX CTpiJihU,iB.
3 an op o 3 h K H ii Ko p n y c, mo Ma.HiKe asecb 4HCTO nepei1woe
ua cTOpoHy ttoaoro yp.s1}1y, CTOHB Ha Jliao6ep·eiKmi. Ue 6yJia o;rna
3 nepwHX peryJJSipHHX BiHChKOBHX cpopMau,iii yKpaiHChKOi JJ.CpiKaBH.
HaJieiKaJIH :lO Hei TiJihKH ttacTHHli, W:O MaJJH 3a co6010 csiTJIY Tpa.1u1-
ni10 BH3HOJibHOi 6opOTb6H. npoHO)lH.'IH HHMH JJ.OCBi.ll.lleHi~ HaL~iOHaJibHO
CBilOMi :H 3arapTOBaHi y 6051X CTapWHHH, Mim HHMH -- Be.TJHKe LJHCJIO
Ka.llpoBHX i 1.JHMaJio 3 BHl.lJ.OIO siiichKOEOlO oCBiTOIO. B Kopnyci nattyBaJia
lpa3KOBa, .npaa.11.a, .D.OBOJJi CBO€p_i.n.tta, a npoTe cyeopa JlHCU.HnJJiHa.
c c
0 K p e M H :H 3 a r i H i l{ 0 B H .x T pi JI h u. i B, ni.n. npoBO)l.OM TIOJIK.
E. KottoaaJihU.H, 3pic CHJJbHO ni.n.LJac 6opoTh6H 3a KHiB i po3ropttyac.s1
B .!lHBi3ilO. !IHSI 3. rpy.n.HSI, niCJISI nepexo.n.y )leHKOi tJ:aCTHHH cep)llOKiB,
.ZJ.HBi3i51 nepeMittu.riach a 1<0pnyc, ,11.so.n.Hai3·iJ1H'oro cK.ria.11.y. B KH€Bi. nsit\'.-
467

lU.ilH .l].0 Hl~l'O me Bi.J..J.iJlH 3a ..1i3HH'-IHHKiB i TO.lli ff.Oro CTaH BHKa3yBaB


fiptt6J1H3HO 20.000 JIJO)leu. Ta THM'-laCOM BHHBHJJOCb, mo Ka.llpOBHi't ana-
paT KOJIHlllttbOro aar.otty He onatty€ TaKoi Mac·H JIJO..'le.H, TO i'1 rn:1y
KOpnycy o6Me>K·eHO AO 4 TIOJlKiB nixoTH, 1 6p1-tra;:m rapMaT (10 ,,1erKHX
i 3 Ba>KKi 6aTepii), 8 CKOpOCTpiJibHHX COTeHb, 1 .llHBiaiotty Kimrnrn
(OK. 200 rna6e.1b) i pi3HHX ,!1011-0MOfOBHX qaCTHH. 0 ca ;x H H H K 0 p-
rr y c C. C. -- TaKY Ha'3By .lliCTaB siH aa LJacia JlHpeKTopii -:-- 6paP~
y4acTh a o6opotti Jiiso6epenoKH .H KH€Ba. B ci 1rni Kopnyc poaipsatto'.
O.ntta 6orna rpyna (ni.rr. npoBO.LI.OM nOJlK. P. CyrnKa) nepeiiurna tta
JliBo6epe>K>KH 3 M('TOIO 3aropO..'lHTH 60.'lbllleBm<aM .l.Opory Ha lfois .
.Jpyra (COT. 0. JlyMiH) --- np·OTH IIOBCTattu.is Ha nis.u.eHb, i Tpc rn
(3i COT. I. PoryJibCbKHM) - Ha niBHi4. 3 U.HX 6ois KOpnyc BH:tllUOB
.1yJKe oc.na6JieH11:.H, i B .1110T0My Tpe6a 6y.10 .Horo nepeopratti3oByBaTH.
Ha no1.1aTKY .LI.pyroi Bi11HH 3 60.1brneBttKaMH apMiH Jl11:peKTopii p03-
nopH.!D1<a.11a me T3KHMH '-13CTHH3MH, mo TIOBCT3JIH, a;ie6i.1blll3, peso-
.lIOU.iHHHM lU.llHX-OM:
11 Hin p 0 B c b Ka 2l H Bi 3 ,i 51 --· oplaHi3~-sa,11ach 3 IlOBCTallUiD 0B-
PY'-14HHH i Tp1mi.1lhmtttt11; soHa Ma.:-ia 4 TIOJlKH nixoTH, rapMaTy, 1\iHIIi
11 H'XHilIHi Bi.l21.iJIH; po3K.:ta.11arn niJJ.1.1ac 6ois Ha Jiiso6epeJK:>Ki i :1 11c"i
nornoptt.TIHCb Ka.lpH noscra,Hu.is 3e.'IcHoro (B Fa;lOMHLIUrni) 1°1 C01w:101~­
CbKOro (s Tp1miJ1hm11tti);
4 0 pH 0 M 0 pc b Ka ,l H Bi 3 ;j 51 . - p03K.TJ3JiaCtl Ha . ni1woepc:>K)f{i ii
J.aJ1a Ka.!lpH noscTaH'-IHM 3arottaM Attre.1a (H3 Lfeptt11rismm1i);
Cc .11 SI u c b Ka a6o Ku i B c b Ka .UHBi3iH -- Ma.1a 4 no.1Kn 11ixorn,
1 KiH1-ntJ1 no.riK i 2 6aTepii no.!lbOBHX rapMaT. Bo1-ia so10sa.1a ni.l npo-
BO,lOM rp11ropirna Ha,1 J.OJiilllHiM JlHinpOM; B Ci'-IHi BOHa BHCTyrnwa
npOTH ll11peKTOpii;
c
3 a TI 0 p 0 3 b Ka i 4 - i3 Ki.7lbKOMa KOWaMH. .liH.ria Ha.]. 6oroM;
Bo JI 11 H ch Ka J. H Bi 3 i H - noscTa.:ia ua Bo.rnHi: 3 Ka.J.piB rcTb-
MaHChKHX BiHCbK (no.r1K Ha.111-1Ba.HKa ), 3 1. ra.1HU.bKOro no.11Ky, 4CCbl\O-
yKpaiHCbKOro no.1Ky i H.;
n -0 l i .11 b Cb Ka .J. H Bi 3 i ti - CcpOpMyBav13Cb 3 pi3HHX peBO.lIOUii1-
HHX 00€,'l'H3"Hb, mo ..liH.TIH Ha no..iiJI.,1i, 3 noJUdB K epM1eJ110Ka, 3a•.Tii3HH1\:.l,
1

KiHHOro TI0.11KY 4opHOWJIH'-IHHKiB, fior:iaHiBU.iB i KVpeHiB - 3a,1i3-


1-1oro CiHKa, ryu.yJihChKoro, TOUJ.O; ~
n 0 Jl K i M. I B. <l> pa HK a - IlOBCTaB i p03KJI3BCH B ni1rni411iii
rpyni OcKiJIKa;
Ky pi H b 14. XII. - po3BH3a.r1a l11-1peKTopi.s1.
5y.110 11..lC ,ly)f{e 6araTO 6iJibllltiX i MeHWHX cpopMau.iii, mo He00€,l-
Hatti 13 paMH p·ely.11.HpHHX CTHriB, 331'parnJIH CKOpo 3BH3KH 3 apMi€IO
i (103.11erimteb T3KC3MO CKOpo. HK i TIOHBHJIHCb.
(ettepaJibH3 5y.1aBa Mi·Hicrepcrna BiHCbKOBHX cnpaB H3MiTIVI3 oy.ria
3opraHi3ysarn pi3ui Ka..'lp•oBi 1.1acTHHH .H ,'J.OTIOMorosi cpopMau.ii. a.!lc u.11x
n.lHHiB He BHKOHaHO 1.1epe3 Biiitty i BTpaTy repttrop'ii. I TaK 3 HaMi4C-
HHX 3anaCOBHX cpopMau.i.H: 6. 6pH13.LI. (nirn11x), 3 KiHHHX nOJIKiB i ]. rap-
MaTHbOfO, BJ,3Jl0Cb TIOCTaBHTH JIHlUe 0.IJ.HY nirny 6pH13J.Y Ta KiHllHlcf
TI0.1K; 3 4 IOH3I.J.bKHX lllKi.11 - 30pratti30B3HO -OllHY B }J\nTOMHpi ni:.1.
npoBO.LI.OM nOJIK. neTpoBa H BiHCbKOBy TIOJiiTeXHiKy D KaMHHUi Ha
no11.iJI.11i.
reHepa.11hHOIO 6y.11aao10 npOBOlHB TI-OJIK. CmrnHHCbKHH. neprnHM re-
Hepa.YI-KBaprnpMaHCTpOM (onepanrnHi cnpaBH) 6ys rett. Llp031lOBChKHH,
.lpyrnM ( opraHi3aU.iHHHM) -- no.riK. KaKypiH. Ko.m 3a.rnrneHo ·Kttia i ,li-
458

Sl.TlbHiCTb MiHiCTepcTBa npHilHHH•laCH, CTapWHHH reHepa.1bHOl 5YJiaBH


nepettWJIH )1:0 Wrn6y Llirnoi ApMii. 111Ta6 KepMyBaB B iMeHi ro.'IOB-
HOro 0TaMaHa onepau.iHMH ap'Mii, i iioro CKJiaD. .n.eKiJibKa pa3iB 3Mi-
HHBC.H.

,Upyra siAHa 3 6onmena.Ka.MH. Hau.ioHaJJL>Hm1 (0103, 3pHBaIOllH


nOBCTaHH51 npOTH reThMaHa, Ma6yTb, i Hie .llyMaB npo I~. w.o CTaHeTbC.H
3 yKpaiHCbKOIO .uep)f{aBOIO nicm1 noaaJieHHH feTbMaHaTy. B rpyJJ.Hi
1918. p. BHHBHJIOCh, w.o YKpaiHy 3 ycix cropiH oKpy>f{aJIH Boporn.
Hal1rpi3Hiwi 3 HHX 6y.rn - 6oJibWeBHKH 11 _noJIHKH.
B)f{e 3 noqarnoM noBCTaHH.H, 17. JIHCTonaD.a, B MocKBi noscrnB
COB€T _yKpaiHCbKOro cppOHTy, I.J.J:O He3a6apoM 30pratti3yBaB OKynau.il1tty
apMiIO (ii 3aBH3KOM cra.rn 2. OpJIOBChKa KiHHa .UHBi3iH i -13 po6irnH-
lIHH noJIK). KoJIH ii CTHrn cratt.yJm Ha cxi.uttix i niattilIHHX Me)f{ax
YKpaiHH B)f{e romBi D.O noxoJ1.y, cTBopeHo OOJihmeBHU.hKHtt yp.HD. YKpa-
ittH (3 nSITaKOBHM Ha lIOJii), lJ..lO MaB »cpipMyBaTH« 0Kynau.i10 YKpaiHH
BiD. iMeHH yKpaiHCbKOl'O npOJI€Tapisny.
B faJIHlIHHi po3ropiJiaC.H yKpaiHCbKO-nOJibCbKa aii'tHa. faJIHU.bKi yKpa-
ittu.i 3MaraJIHCb y HepiBHiH 6opOTh6i 3a caMOBH3Hal..IeHHSI 3axi.uttix 3e-
MeJib. 3aB3.HTT.H, 3 SIKHM BOIOBaJIH o6HD.Bi CTOpOHH, BKa3yBaJIO Ha Te,
IJ.J;O 1.J,bOro cppOHTY CKOpo 3JiiKBi.nysani He )J.aCThCH, i w.o Bi.UTiJib ap-
Mi.H ll11peKTOpii He MO)f{e 4HCJ111TH tta HiHKY ,llOIIOMOry.
3 niBD.eHHOro cxo.n.y 3arpo)f{yBaJIH YK.paiHi .no6poaoJibU.i. PaiioH
0JleCH, M11KoJia€Ba i1 XepooHy onaHyBaJIH »HesTpaJihHi«, BiHChKa AH-
Tattrn (3 cpopMau.i.HMH .no6poaoJihU.iB). HapewTi Ha.n. llHiCTpoM qary-
BaJm Bopo)f{e tteBTpaJihHi PYMYHH.
,llHnJibOMaTiH ll11peKTOpii He 3YMiJia ·3JiiKBi.llyBaTH Hio.n.Horo 3 THX
cppottTiB, THMTO H apMii np11na'JIO HenOCHJihHe 3aB.naHHSI BOIOBaTH Ha
Bci crnpoHH. Y rpy.llHi f'eHepaJihHa 5y.nasa 3opratti3yaaJia 4 apMiHChKi
rpynH: 1. Jiiao6eP:e)f{HY (KoMaH.llaHT OT. 5oJI6oliaH), 2. niBHilIHY (npa-
so6epe)f{Hy) 3 OT. OcKiJIKOM, 3. nis)J.e1wy ni.n. npOBO.llOM reH. rpeKOBa
i 4. JlHiCTpHHChKY - npoTH pyMyHiB (rn. 4eP'f~ma 1Ha crop. 4.55).
nia.ueHHY H .ll.HicTpHHChKY rpyny 3 nollaTKOM JIIOTOrO 3JliKBi.UOBaHO
11 Maif)f{e sci ix qacTHHH nepeKHHeHo Ha npm1160JibllleBHU.bKHH cppottT.
B)f{e y .upyriH noJIOBHHi rpyJJ.HH 6oJibWeBHU.hKi aiHchKa s.uapHJIH Ha
Jliao6epe)f{)f{SI i norp030IO 3 niBHOlii B.H3aJIH yKpaiHCbKi 6o€Bi CH.TIM
B pattOHi JiyHHHeIJ,b i Mo3Hp. nicJI.H 0.llHOMiCSl4HOfO 3aB351TOro 3Ma-
raHHSI B paiiotti XapKoBa, OoJITaBH, KaTepHHOCJiasa M: 4ep1rnriosa, 6oJih-
rneBHKH 3axonHJIH, 3 .llOilOMOJIOIO Micu.eBHX KOMytticrn:lIHHX opraHi3au.iM:,
6im-:-rny qacTHHY Jiiao6ep·e)f{)f<SI i npHMyBaJia Ha KHiB. CaMe B TiM: ~pH­
THl..Ittiii XBHJIHHi UOSIBHJIHCb HOBi BOpO)f{i CHJIH. HacaMnepe.u MaxHO, w.o
caoiMH noBCTaHl..IHMH 3aroHaMH 3aHHB 6ya KaTep11ttoocJiaBW.Htty, a.ua-
pHB tta npaBe KPH.TIO Jiioo6ep1e)f{HOro cppoHTY i 3HeBOJIHB Bi.llrnrnyrn
iforo 3a llHinpo. Ille 6iJihWe - 3 XBHJIHHOIO nepexo.11.y KaTepHHOCJias-
ChKOro Koma Ha XepcOHW.HHy, a.uap11s Ha Hhoro »OTaMaH« fp11ropiia.
BiH 3pa.uHB Hau.ioHaJihHHM npanop, 3ipsaarn .ll.O noacraHH.H npe>TH ll11peK-
ropii 11 3aHHB XepcoHW.HHy. OOJibWe_BHKaM .uonoMir TaKO)f( 3eJieHHM,
w.o B HaifrapH11imoMy 11aci, ni.uqac 6oiB 3a AOCTyn .uo KH€Ba, noKHHYB
cTSffH yKpai tt.CbK-Oi ap'Mii; Ha cropoHy sopora nonepeXO.llHJIO w.e 6a-
1

raTo pi3HHX »OTaMaHiB« 3i COOIMH saTaraMH, noKH.llaJIH pHJJ.H 3:PMii


3.UeMopa.11i30saHi OOJihllleBHU.hKHMH KJIHl..IaMH BOSIKH. 3aJIHWHJIOCh MaJio
TaKH:X CTHriB, .ue He 6yJio )le3epu.ii. I ceJIHHH .ueHKHX OKOJIHIJ,b 3aB.uaaaJIH
459

411MaJIO KJIOflOTiB yKpaiHCbKiii apMii, TIIJlC11JllOl04H. 3pa;JJIHBi .naBH 110BCT3H-


u.is, a TO A 6oJibllleBHU.hKi siii<:bKa. TaK Bi.Z:VIJII.J.ttJIHCb cemrn11 THM, LU.O
3sam11JIHCb 6yJ111 Ha noBCTaHHH 3a ix couiHJibHi iI-ITcpecH. YKpaiHCbKHi
apMii )J.OBOJI.H.TIOCH BOJOBaTH He JHIWe 3 MOCK3Jl51MH, aJI~ H 3 LUC rpi3Hi-
lllHM sop,oroM - j3 BHYTPillIHiM.
noscTaHHH Ha 3a.-11.ax apMii, 3pa.u.a caM03BaH4HX oTaMaHiB i so-
pome CTaHOBHLUC HaC~JieHH51 niJI.pHBaJ111 pa3-y-pa3 cppo1n apMii, HHIUJfJlH
ii 60€3)laTHiCTb i npoBO~OBi BiJI.6HpaJIH BCIO MO:>K.rurniCTb opratti3yBan1

"lepntHa MaHeepy apMii Y. H. P. e 6epe3Hi 1919. p. Ifa ocHoBi npau,i M. KanycT.HRCbKoro.

o6opoHy. BHacJiiJI.OK u11x no.u.iii yKpaiHChKi siiichKa MyciJIH 5. JIJOTOro


3aJJHllIHTH KHiB i nepeKHHYTH BCi csoi CHJIH Ha n.raso6epe:>K)l{51.
B JJJOWMY i B neprniii noJIOBHHi 6epe3HH 60JihllICBHKH, cKpinJietti
CBi)KHMH cttJiaMH, noseJIH Haicryn Bi.ll cx·o.u.y, 3 KH€Ba, ii 4ep·e3 3tta-
MeHKY - B Hanp51Mi Ha 5ip3yJJJO i piBH043CHO yJI.apHJJH 3fliBH04i B Ha-
tnp51MKax: Mo3Hp-Kop.ocreHh i JlyH11HeUh-Captt11--Pistte. Ueii Ha-
cryn 6ys THM rpi3HHH, ~o Mir nep,ep~BaTH 3BH30K CXi)lHbOi apMii 3 ra-
JJHUbKOJO. I cnpaBJI.i, 6oJJhrneBHKaM y.u.aJJorn 33HHTH JlyttHHeU.h i CapttH,
Mo3Hp i Kopocrettb i 3BiJI.TaM 3axonHTH s .11.a.ribllIOMY ttacTyni ii )KH-
480

TOMHp. Bo)ltto11ac CHJJbHa 6oJJhllleBHU.hKa rpyna 3JJ.o6y.;ia 3 Ku€Ba Eep-·


.llHlliB, K03HTHH i BHHHHl.J.IO.
AJJe 3a TOH 11ac y1<paiHChKa apMiH scrurna Tpoxu snopHJJ.KyBarn,
rnoi CH.i1H 11 ni.11 oxop0Hi010 cppoHTY niJJ.roTOBHTH )le.HKi p.e3epBH. B no'-
..1osHHi 6epe3HH BOHa nepeHlllJJa )10 np10THHaCTyny 3 MeTOIO Bi.11.6HT11 0pa-
B06epe>tOKH (.llHB. pHC. Ha CT10p·. 459). nepillHH MaiHeBp MaB Ha Olli
3HHl.ll.HTH 6oJJbllleBHLJ.hKY rpyny B paH:oHi Eep,m11esa if Ko3SITHHa. ms-
Hi1rna rpyna 3 OKOJJHU.b Pis:noro B.ll.ap1via Ha CapHH 11 11acTHH010 BiHCbK
Ha cxi.n, y HanpSIMi Ha Kopi0creHIY,-M03Hp i Ha )f{uTOMHp. y BHC.,1iii.i
U.bOfO MaHespy 60JlbllleBHl\H BilJ.CTYTIHJIH Ha .i1iHilO npHTISITi. R 01:\0JJHU.i
l\103Hp.H llaCTHHa 60JibWeBHU.bKOi 1. apMil nep eifw.7Ja Ha 6iK JlupeK-
0

ropii. 3aHSIBlllH KopoCTeHb, BiJJ..liJIH rpyn11 no1l.aJIHCH Ha 33!1.H EOpora


B paH:ott )f{uroM11pa i B cTop1crny 3aJii3HH40ro WJIHxy Ko3HTHH-K11in,
m.06 Binpi3aTH .lOpory si11.CTyny 6ep:.ntt4isch1di1 rpyni 60.1hWCBHKiB. PiB-
1101..JaCHo Ha Hei BJJ.apwrn: Bi.l 3aXO,lY Kopnyc c.
C., a 3TiiBJlHSI l.JaCTHHa'
3anop03bI\Oro Kopnycy. f'oJIOBHi CHJJH UbOro 1wpnycy 3aaTah'.ysa ..1u
1mpora Ha cxo.li (B OKO.IIHUJIX UsiTKoBoro) i 3sepHy.1111ch Ha niB11i41rnii
CXi.1. y 11anpHMi Ha Tapamy, .lC p03ropiJIOCb y)f{e oy.no nporn60.lbllIC-
BllUbh:(' llODCTaHHH.
Ta. xoy onepa1~ii p03BHHYJIHCh 3 ycnixoM, 3a.'lyMatt11i'1 n:rnu po3-
0HBC.H ni.1i.:0M Hecno.liBaHo 4ep·e3 m1wi no.lii. B Hai1cnpHHT~1Hsimiii
XBH.111Hi BiiiCbl:\3 AllT3HTH Bil c.1a6oro y:tapy ·aovlbllleBJ-IKiB TIOElHIYJili
A na11iui ocp~rn 4opuoro MopH, Bi.11~pHsa104H I.I.HM niB.lCIIHe Kpu.:io
Y"PaiHCbKOI apMil. KoMaH.l~UIT riiBtti4Hoi· rpyntt Orni.r1Ko 3.lCMopa:1i3y-
BaB rnoi Biikbh:a THI\~. l.UO nycnrnCH Ha aBaHTYPY BiticbKOBOro rwncno-
poTy 3 M_,rro10 3axormn1 B.'13:'10" y rnoi pytrn. Ha 3a:lax a_nMil Lee 111.c
11:1eurn.111rn 110Hcra11ui ii 11~11orni.111 oornHii (ppo11T. HapcuITi 60.·1hwr-
BHKH, npo4yHHB:WH Bi;t 11ccno:tiBaHOfO 3pHBY yKpaiHCbKOl apM"iL ni.l-
Cl!.:1c11i CBiiKHMH 4aCTHH3Mlf. Tl04:.l.1H eHeprii1HHH npOTHHaCTyn. 6cp-
.1114iECbK3 rpyna B.lap11J1a B :1ise npHJIO niB.lCHHOi rpynu apMii, a ,la.ii
llOBe.1a Hacryn y HanpHMi Ha RmlHHUIO. )t\McpttHh'.y, npornypiB i Ka-
MSlHCllh no:1. Y BHC.li.li U,h'OfO MaHespy 60JibWCBHKH si,1pi33Jl.H 3ano'-
p03bl\Hii Kopnyc i niB.leI-tHY rpyny Bi.II. pemrn apMii. Bi.'J.1l.i.7JeHi 4a-
cn;H11, ncpec.1i.1~·saHi soporoM, npo6mmrn .lO Pp.1y11ii i 3Bi.'lTi.Tih Licpe3
llo.TibUly. I.UOHHO ni,1 KiHeUb KBiTHH, nosepnyJJHCH :w apMii. Ui no.1il
npUHCE0.1HJIH BCIO yKpaiHCbKY apMilO Bi.lI.CTYTIHTH Ha 3axL1. 3a l<BiTCHb
00.lhWCBHKH BCTHf JIH 33HSITH MaH>KC BCC n paso6epe)f{)f{.H; VKpaiHCbl:\3
:.lpMiH OTIHHHJI3Cb Ha niBHi4'HOMY no,.liJIJii H 'H3 BOJJHHi • .').e H TI04aJia roTO·
BHTHC51 .lO HOBOro noxo.iy Ha 60JibWeBJrnis.

npKlllfHa :ues.zr.a11. OcraHHH p~patHCbK0-60JJbllICBIHlbKa B'HiHa 33KiH-


4H.'13Cb p03rpOMOM yKpaiHCbKOl apMiL 3 MoryTHhOi, 1.JHCJIOM 300.0000.
apMii llttpeHopii niCJIH 5-MiCHllHOl 6opOTb611 33JIHWHJIOCb BCbOro SlKHX
:30.000 BOHldB, ii !1.0 TOro He 6iJibllle, SIK 15.000 60€BHKiB. npo TepH-
ropiH.IJbHi BTparn Hi4oro ii fOBiOpHrn - B pyKaX yKpaiHCbKOi B.i'Ia2Uf
3a.mwHJIOCb, KOJIH He 4HCJIHTH CxillHhOi faJI11 1mHH, BCboro Ki.'lhKa
JlOBiTiB.
51Ki >K npH4HHH po3rpoMy?
B)f{e 1-13 caMOMY TI043TKY npOTHreTbMaHCbKOro TIOBCTaHHH BHHBH-
,TJ·OCb. mo .no nepie6paHHSI s.r1aii.11 Hau.ioHaJibHHI1 Co103 He 6yB SIK-c.'li.!l,
niJJ.roTOBaHHH. I.n.y4H Ha TaKy JI.JI.SI )lOJii yKpaiHCbKOi .nep>KaBH BHpilllHY
cnpasy, rpe6a 6yJ10 no.llyMarn npo aci cnpaBH w MO>KJJHBOCTH, HKi
481

3a6e3ne4HJIH 6 He JIHllle ycnix ca-


MOro 3pHBy, aJie i1 .lOJIIO MDJI,O.lloi
.a:epiK3BH. A T0110 K·epMaHH4i nepe-
BopoTy 3p06HTH He 3YMiJrn. .
Hoea BJia.zx.a e1rnB11Jia Ti caMt x11-
6H, mo ix MaJia KOJIHCb UeHTpaJib'lld
Pa.la. no .IK. nepeeopor po6HJIH Ko-
Jrn11.mi ii 4JiettH.
Jlnpek.1opiH m~ 3yMiJia noKep -
MyBaTa 3aKOp.lOHH010 no.iii f.HKOJO T31'.
mo6 3JJari.lHHTH HeBrpaJibHO-Bopo -
iKe CTa'HOBHIUC nepeMOiK'1IHX ..l CpiKai3
1

AittTattTH ii npHXHJIHTH ,l.lrn ce6~ 60-


.u.ari 0.lHY 3 HeB'TpaJibHHX ..lCp:>KaB.
mo .laJia 6 noMi4 YKpaitti. npau.H 3'.l-
KOp;I.OHHOi .lHHJibOM3Tii ll11peKTO-
pii pa'30M b 4HCJI.eHHHMH OKpeMHMH
MiCiHMH ~.. rrocrii'1 HHMH CT3HHU,HM.H
1

6yJia rrocras.n etta. HK uc 3H3€MO B)KC


1

Tenep i3 cnoMHittiB ra 3 icropH4HHX


npau.b, noraHo. THMTO raKa 3aKop-
).l.OHHa noJiinIKa »rrocraBHJia crparie- KiHHO'r'IMK 3 KiHHoro AMBi3iOHY Kopnycy
ril 1nenOCHJibHe 338.llaHHH: O.LJ:H043 - Ci'IOBHX Crpinbu,ie.
CHO Beem 6opOTb6y 3 J.1.BOMa oopa-
raMH. 3 HKHX KO*HHH 30KpeMa 6ys CH.71blHiumii 3a yKpaiHCbKY apMito:~ 1 ).
ll11peKropiH, 3)1{ IH3)lTO nOKJI3JI.al04H·Cb 'Ha BJiaCHi CHJIH (noBcTaHu.i). HC
npUTHrJI2 JI.0 ITOM04i Tl1X 00€BHX 4Y}f(HHHHX CIVI (HiMu.i), mo 6y.rn Ha
YKpaiHi 11 MOrJIH 6y.m nopHryearn Ii B norpe6i. A siaoMo, mo AHr:rnra
;r.opy1uwa 6y.na HiMU.HM 6opoHHTH YKpaiHH nepeiI. 60.1bllleBHKaM11 ...
B opraHiJau.ii 21.ep>KaBHoro anapaTy i1 apMii 6y.::m re>K seJIHKi HCAO-
CT34i. ll11penopiH He npHTHrJia .lO cni'Brrpa1d .llep)KaBHO - TEOp4HX ~J1€­
MeHTiB yKpaiHCbKoro rpoMa,lHHCTBa. HasiTb B ii pHJI.ax 1He BU." 6yJia o.JJt0-
3ri.l'Hicrh y norJIH1lclX i 3a..lyMax. ilo Toro cep.e11 4Jie-ttiB illIJia 6opoTb6:.i
3a BJiaJI.y i'I 3a BnJIHBH (8111mm4eHKo. OCKi..1Ko) 4H 3 cco611cTux. 4;11 cni-
Tor.llH.J.OBHX rrpH4HH.
npaB.]a, BH}'TpillIHO-no.1ir111rne CT3HOBI1lllc Tpcrboi YKpaittw. 6yJ10
.uvme i1 )l\'iKe Ba)KKe. a.1e ca Me BOHO BHMara.10 K\' .lH 6i.r1bmoi si,Jnoni-
!lam~ttocrtt KepMiBHHX oprattiB. 5ICHa pit1, l.llO BCe - u.e Myci.10 Bi116ttTltCb
Ha 60£3jl3THOCTH apMii. Ha E c11.1i. Ha ii ~11cu1m.1itti ii Ha ii OCSlrax.
npaBJl3, 6ymt: nptt4HHH ll 30BHillIHbOrO xapaKrepy. npH.411.HH. H~.-
33.11e>KHi 6e3rrocepeaHbO BiJ. 3.].aTHOCTH r. BO.li yKpaiHCbKOro npOHO.ly.
lttai1ripllle 6y.10 Tc, l.llO YKpaiHOIO He 3auiKas11..mcH. HK Toro rpet)a
6y.r10 6, Jtep>Kaeu AHTaHTH. a B neplllili Mipi ii npoBil\HHU.H - <t>pa11uiH.
Kopor1m3opa no.1ir11.Ka <l>p;aHu.il. mo Jo6y.1a 6y:ia Ha JJ.CHKHit qac m~p­
lllHf1 roJioc B Eeporri. JyiKe nolll~OJ.1t:.1a YKpaitti. A.11e n.ptt4HHH 30BHilll-.
HbOi JiaTYPH rpalOTb y .l:0.1i Haplo:i.y Jpyrop5tlHY pO.'HO - 00 >K h:Oif'HJ
caMa ·B co6i CH.;lhHa ttau.iH Hai'ue co6i see np11S1re.1is ...
llomo yKpaiHCbKOi aepih3BHOCTH BHp.snysa.Ha it apMiSI CBOlMll re-
, pOHCbKHMH BllHHK3MH. .TIHllle iii T()eoa 33B.USl1lYB3TH Te, l.llO ocraHHiil
po3rpoM He lOBiB nepe)J.11actto J;O yna;LJ.Ky YKpaiHCbKOi Pecny6.ium.
482

YKPAIHCbKA f AJIHUbKA APMISI


Harn~canH: c;p. 5oziJJH I'HdTeBUJl i Ocun D.yMi.H, 6. corH.UJ<, C. C. ( 12 P'03JliJJ).

12. Boi aa Jl&BiB Ta nepeMUWnb

reeesa JIHCTIODa,ll.DBOro 3pasy. Hi O.lltta espone.HcbKa .IJ.·ep>KaBa WJe


BBiHWJia y CBiTOBY BiHHY 3 T3KHM THrapoM BH)'Tpiurnix rpy .:lHOllf.iB HK
Aacrpo-Yropllf.HHa. EopoTb6a Hapo.lliB ra6c6yp3bKOi MOHapxii B>Ke Bi.[{
KiJihKOX )J.eCHTKiB poKiB CTpHCaJia ii OCHOBOIO i llf.O p03 6iJibIJie OCJ1a-
6.i110BaJ1a ii JJ.ep.>KaBHe cniHJio. 3asecrn TYT HKHHCb Jia-1{ KepMaHH4aM
aaCTpiHCbKOi JJ.ep.>KaBHOi noJiiTHKH He CT3B3JIO Hi BiJlB3fH, Hi K{~OeTH. y BH-
CJii.ni u.ei noJiiTH•rnoi He.ll.OTenHOCTH 3HBHJiach ippe.lleHTa. CBiroea Bi.Htta
ii KHHeHe AHTaHTOJO rac.no BH3DOJieHittJi ttapoJI.iB .il.aJio ippe.lleHTHCTH4-
HHM cTpeMJiiHHHM B Aoc-rpii uie 6iJibWe CHJIH. AscrpittChKi ai.nnoBi.llaJihHi
KOJia no6al.fHJJH, llf.O nepe6y .noaa .llep.>K3BH 33 ¢eJJ.epaJJiCTH1..fHHM npHHU.H-
"?M Heo6xi)lH3, aJie 33KH 33 LI.JO nep·e6y.llOBy B3SIJJHCSI, B>Ke 6yJJO Ja'
Ill3HO.
,Uo ynocJii.ll.>KeHHX Hapo.n.ie ABcrpii HaJJe>KaJIH ii yKpaittu.i. AaCTpiii-
ChKHH YPH.ll, llf.06 3€)].H3TH )l.JISI ceoe nOJIHKiB, Bi.ll.ll.38 yKpailHU.iB ni.IJ. ix
nauysaHHH. 4acTHHa yKpaiHU.iB, po3qap•oBaHa y csoix H3JliHx Ha Bi.neHb,
3BepHyJJa Ol.fi Ha MocKBY i TaK noscTaB MOCKso¢iJibCbKHH pyx.
AJie u.eii pyx cepeJl yKpaiHChKoro 3araJiy cnoqyrrH He HalimoB. 3 BH-
oyxoM CBiTODOi BiHHH )'KpaiHU.i CTaHyJIH no CTOpOHi Ascrpo-Yropllf.liHH,
cno.niaalOl.fHCb, mo SOHa 3MiHHTb cynpOTH HHX COO€ nocrynoBaHHSI i
pa3oM i3 HiMC1..f4HH-OJO BH3BOJIHTh yKpaiHCbKi 3eMJii 3ni.n pocilichKoro
nauysaHHH. Ha.'lii ix He cnoBHHJIHCb. ARcTpii 3a6ar.lJOCb npHJIY4HTH .n.o
MOHapxii IlOJihCbKe Kopo.1iscnJ10, Ta, mo6 3CJlH3TH n-OJIHKiB .ll.JIH caoix
3aJlyMiB, Botta noo6i1iHJia 3 KopoJiiBCTBOM 3JIY1..fHTH ii faJIH4HHy. 5IK
3aB,ll3TOK Ha lllO noJiiTH4HY TpattcaKU.iIO Jl0.SIBH.i13CSI 5. JIHCTona)J.a 1916. p.
rpaMOTa u.icap.H <l>pamia Vlorn¢a I. npo Jl()WHpCHHSI raJIHU.bKOi 3BTOHOMii.
lloai.naBWHCb npo u.e, yKpaiHCbKe rpoMaJ~HHCTBO CTp3WHO o6ypH-
JIOCSI, ~JJie TO.lliWHiM yKpaiHCbKHH noJiiTHl.fHHH np-0Bi.'( faJIH1IHHH He Mir
cnpOMOfTHCb Ha SIK)'Cb noBa>KHiwy 3KU.iJO. JlHwe ycTynHJI3 3araJibHa;
YKpaiHCbKa Pa)la :H Bi;uaJia nposi.n YKpaiHCbKiH napJIHMeHTapHi.H Pe-
npe3eHTau.ii, llf.O IIaxo.11.11JiaCb cneprny ni.ll npos0.7l-OM IOJiiHHa PoMaHllY-
Ka, niJHim -- .l-pa EsreHa rierpyweB114a. UH 3MiHa cnpaaH a cyTi He
piWHJia. Ilpaa:i.a. aacrpiHCbKi MiHiCTpH Ha KOHcpepeHU.iHX j3 yKpaiH-
CbKHMH noJiintKaMH o6iU.H.i111 CJIOBaMH Jl3TH yKpaiHCbK-OMY Hapo.nosi niCJIH
BiHHH nosuoTy HaJie)f{HHX iioMy npaB, aJie ix 3anop·HJlKH ii ;i.iJia roBopHJIH
:maciM IUO HHllle. YKpaim~i He MOr JIH )l06HTHCH Hi H3HMeHlllOi ycTynKH
.llJISI ce6e, Iii MiHiCTpH He JJ.3JJH H3HMeHworo ,llOKa3y Ha Te, llf.O .nep>KaBHHH:
ypH.n tte npoBe;J.e 33.JlyMaHHX pecpopM 11a KOpHCTh noJIHKiB.
Hapa3 LI.JO 6e3npocairny ThMy, B HKiii onHHHJiaC.H, 33B.llHKH ascTpi.H-
CbKHM noJiiTHlfHHM KOM6iHauiHM, raJIHU.bKa 3eMJISI - p03SICHHna no.>Ke.>Ka
pociiichKOi peeoJ11ou.ii. Ha.!VlHinpHHCbKa YKpaiHa notiaJia 3.lli.HMaTHCH .no-
ai.nHoBH .llep>KaBHOro il<HTTH. Ty .n11, Ha LI.JO HOBY 3ipKy !Ha)lii rpoMa.IJ.SIHCTBO
483

0AHa a 6awr JlbeiecbKOi u,MTaAeJ1i 3HMw,eHa rapMaTHiM eorHeM niA'lac 6oia y nbeoel.
UHTa,n;eJJio 6oponHB O)l,HH i;ypiH& Y. C. C. ni.J. npoeo)l,OM COT. BiJIBHKeee1:1&.

faJIH'IHHH 3BepttyJ10 BCIO CBOIO yaary, TY.llH HasepuyJia BCi CBOi ;J.YMKH.
Ta xoq YKpaitta i 3po6uJiaCH aeJJHKHM cpaKTOpoM noJJiTH4HOro >KHTTSI
Ha CXO.lli EBpOml, aBCTpiHCbKi KepMaHH4i He 3peai.n.yaaJIH CBOHOrO Bi.ll-
HOUJeHHSl .llO yKpaiHCbKOro n11TaHHSl i .ZJ.0 cnpaBH raJIHlJHHH. I

THMllaCOM ni.zt Kittel.lb 1917. p. BO€HHC CTaHOBHme ocepe.n.ttiX .ztep-


>KaB noriprnuJJocsr me 6iJibrne, noripmHJIHCb If yMoBu BHyrpi. B ABcTpii
3anattyBaB fOJJO)l, nollaJIH ~u6yxarn: 3aBopyrneHHS!, aBTOPHTer Jl~p­
>KaBHOl a.aMittiCTpau.ii BnaB, 36JIH>KH.1acb np1rnapa xaocy. I KOJJH c~pe.it
U.HX o6cTaBHH 3SlBHJiaCH 3 nolfaTKOM 1918. p. cnpoMora 3aKJJ104HTH
3 YKpaiHOIO MHp, aBcrpiHCbKi )lHilJJbOMaTH BXOOHJJHCH 33 Hei HK 3a
OCTaHHIO .llOUJKY paryHKy. niJllfaC MHpOBHX neperosopiB, ni.zt HanopOM
npe.aCTaBHHKiB YKpaiHCbKOi Hapo.n.HbOi Pecny6JIHKH, ABcrpisr noro.au-
Jiacb HaBiTb Ha no)liJI faJIHlfHHH ii 06€.Z1.HaT11 ii cxi.au10 11acTutty 3 5y-
KOBHHOIO B OKpeMy npoBiHU.ilO - Ha pe<t>opMy, npo HKY MpiHJIO yKpa-
lHCbKO-raJIHU.bKe rpoM3.llHHCTBO Bi.ll. noJIOBHHH XIX. B.
AJie aBCTpil1cbKHH ypsr.a 3HOBY caol1oro CJIOBa He JI.O.ll,ep>KaB. TaKcaMo
He ni.n.npHHHB BiiH HiHKHX noBa>KHiUJHX 33XO.ZJ.iB, mo6 nep,eBeCTH pecpop-
MH, noTpi6Hi .ll.JlSl 3aCOOKO€HH.ff HHllIHX HenOBHOnpaBHHX HapOJliB MOHap-
xii. KepMaHHlli asCTpo-yropcbKOi MOHapxii 3aMeTyIIrnJJHCb a>K TO.ll.i, KOJIH
1B0Ha nollaJia noTanaT11 B iCTOpiHll'Hil1 xyp'TOBHHi. A>K nicJI.H roro, HK
3 KiHU.eM sepeCH.ff 1918. p. DoJirapiH CKaniTyJIIOBaJia " AHTaHTa B3SIJ1a
sepx, u.icap KapJio I. 3B.epnysc.H 16. >KOBTHH .ao cooix uapo.ZJ.iB ia Matti-
<f>ecroM npo nepe6y.aosy ABCTpii Ha 38S13KOBY )lep>Kaey. Ha u.iH OCHOBi
YKpaiHCbKa Hau.iottaJibHa Pa.aa nporoJiocuJia 19. >KOBTHH, yKpaiHCbKY"
464

Tep~TOPiJ? B ABCTpo-~'ropw..HHi yKpatHCbl-i.OIO . lep}K380t0 . B CK.113.ll.i 38·


CTpllIChK-01 ciJe.J.epauiL
}Ka,.'laHHR yKpaiHCbKHX COUiSIJihHHX .ll.CMOKpaTiB i yKpaiHCbKOi MO-
JIO.lli nporo.TIOCHTH 3JIYKY yKpaiHCbKHX 3eMe.rib aBCTpo-yropCbKOi 3af1Ma11-
l.1J..HHH 3 tta1rninpsrnchK010 .ll.ep}KaBOIO - YKpaiHChKa Hau.iotta.,1htta Pa.J.a
Bi.IlKHHYJla. noneprne - 3 tornH.n.y Ha AscTpilO, TIO.ll.pyre - qepe3 Te, IU.0
.'.I.ep>KaBHH:H yp.H.ll. HaiuttinpSIHW..H:HH He Mas BOJii pyxiB y csoix noCTynKax
i pirneHH.HX. a Mycis CJiyxaTHCH HiMeU.bKOi Ta 3.BCTpiikhKOi OKyna1~ifiuoi"
B,,13iJ.11 . .no Toro )f\ no ..1iTH1IHi TeHll.eHu.ii 1'0.ll.illlHbOro JleTbMaHCbKOro yp.H;.1.y
B Ha.vminpsrnw.11tti. B 3araJibHOM~1 6epprn, ifm,,1H B p03pi:-l 3 yKpa-
iHCbh:IfMH 11au.io1-1aJibHHM11 i1-nepeca!\rn. 4epe3 1-1eneBHe ,:iepm:aBHo-npauHe
CTaHOBHW.e reTbMaHCbKOi ,lep}KaBH ii ii 3~l.Tie>KHiCTb Bi.ll. nocTopmmix llHJl-
HHKiB 06epc1KHiCTb YKpaittcbKOi Hauiotta.1b11oi PalH 6yJ1a s11npaB:iaua.
noKrtHKYIOllHCb Ha U.iCapCbKHii MaHi<PeCT i3 '16. )f{QBTH.H, yKpaiHCbKi
rrpe,:icTaB1-u11m po6n,,lll y Bi,!J.Hi 33XO!lH. w.06 .'lep}KaBHJ:U 1 ypHJJ. 11epe,:i;as
0

y cxi.wiii ramI1IHHi BJiaJ.Y 'B y1qJJiHCbKi PYh'.H. Ta 33MiCl.lb TOro, Ka6iHeT


MiHiCTpiB 3anponoHyBaB IM Ki.'IhKa :lp;i6HHX .J.3BHO B)Ke npHHSITHX KOH-
ueciit neperonopH TSffHy.mrn 3/1( ..lO XBHJIHHH, KOllH ~1:0 Bi.l.HH Ha2i.iHrn,,1J
sicTKa npo )lOBeprnettHII y JlbBOBi nepeHopor.

YKpaiHcbKHii feHepaJibHHi Bi,iicbMflBHii KloMicapin. Haif60J1K)Yime


Bi.lYyBaH i 1rnikH.1httirne pearysas Ha 3P3ll.HHU.hKY no.11iT11n:y Ascrpii
cyrrpoTH yKpaittChKoro ttapo.ily -- .TI€rioH Y. C. G. 3 KittU.CM 1916. p.,
T06TO niCJ151 np·Oro.1orneHHSI u.icapCbKOro Bi.LlPY4HOrO Ill!.CbMa 3 3. .Ut-
CTOrraJa B cnpaBi ra.rn1IHHH. CTpiJieU.TBO JlyMa.TIO HaBiTb p03BH3JTl1CH,
rn.06 TaKIIM 4HHOM 3anporecrysaTH nporn no:1irnKH ABCTpii. U10 11.YMKY
si)lHOBHJIH Y. C. C. B)l.pyre B TpaRHi 1917. p. AJic B o6ox BHnaJI.Kax
no,,r1in-i:qH11t'1 npoBi.l 3a6opomrn CTpi.11eu.Tsy cxoJJ.HTH ::Ji cu.e1-m. Botto
I10K0ptt:IOC.H IIOCTaHOBi nposo.ay. XOl.f. .neHKi CTp,i.TieU.bid CTaplllHHl1 Ha
s,,rrarny PYKY nollaJiw.. Ha cniJIKY 3i cTy Jl.eHCTBOM i craprn11ttaMH-yKpa·-
iHU.HMH 3 aBCTpilICbKHX crnriB, :lKU,iJO. 3 MeTOIO Il0I(JI3CTH ·OCHOBH lVlH
opraHi3aU.ii TaHHOi BiHCbKOBOi CHJIH. Op11 ii 11.0TIOM03i 3MOBHHKH JI.yMa.rn
si.nipsanf {a HJIOIO yKpaiHChKi 3CMJii Bil( AscTpii i np11.TiyIIHTH ix LlO Hall,'-
ttirrpHHllUiHH. A.1e U.SI nepiua YKpaiHChKa Bii'ichKOBa OpraniJaU.iH ( octto-
BaHa y BiJJ.Hi 31. TpaB.HSI. 1917. p.) He BHilurna I103a MeiKi ;J.HCKyciii
i lllBH)J.KO p03BSl3aJiaCb.
3aTc B caMOMY .11€ri0Hi ll.3Jli KHni.10 i B3HMi 1917-1 S. pp. HeB;'J.OBO-
.r1em1H rrepeiirnJio B SIBHY nponaratt.uy 3a nep'exi,a; .Y. C. C. Ha cropotty
UettTpa.'lbHoi Pa..'l.H. KoJIH i1 U.H nponaraH)la H:.lT[lan11 ..ia Ha crrpoTHB po3-
cyllmmirn11x craprnHH! roJIOBHO coT. .n. BiToBCbKoro, BHpHttyJia 3HOBY
.llYMKa crnopnnf yKpaiHCbKY TaHHY BiHCbKOBY opratti3au.i10 B Mei-Kax
AscTpil. KOJIH ueii npOCKT Il011.3HO )1:0 Bi.llOM:l YKpaiHCbKOi napJIHMeH-
Tapnoi Penpe3e1nau.ii. BOHa 3a6opoHHo11a iioro 3.llii°tCHIOBarn. lttiU.iHTOpH
6yJ11f 6 Ma6yTb ii He nocJ1yxaJ111, 3.1e JI€fioH BiJliHlllOB 3 KiHU.eM .TIIOTOfO
1918. p. Ha Ha.ll.Hinp.RHW.HHy. a raM 33U.iKas.nettttH J1erio11y 4.HCTO ra-
.TIHU.bKlfMH cnpaBaM.H TIOMeHlll3JIO. npo€hT yrsopeIIHH TaiiHOI 36pOHHOl
C11JIH IIilllOB Ha .ueHKHi1 qac y 3a6yTHI.
T11M1!acoM MHHYB i 31. JIHnHH, pel.f.,etteub . .lO KOTporn asCTpii'rchKHi!
YP.Sl.J. 3o6oB.H3aBCH 6ys y raiittoMy JI.O.llaTKy .uo 6epecreiicbKoro M11posoro
.norosopy, crnopuTu s faJIHIIHHH ii EyKoBHHH oKpeMy aBTOHOMHY Yh:PJ-
i HchKY np.oaiuu.i10. AJie ascTpiH:'chKHH yp.H.ll i He .llyMaB BHKOHaTli u.11x
30oo.B.H3aHb. ttasnaKu, BiH 3a.1urnaBCS1 ,1aJii rrp11 csoiioMy nepBiCHOMY
al.'ISIHi nepe.naTH BCIO CXi.i{HIO ra.'IHllHHY IlOJIHKaM. Tenep y>Ke ii ;teHKi
-tj.1eHH yKpaiHCbKOfO nOJiiTH'IHOfO npoBOJly cxaMeHyJIHCb i Il0'13JIH AVM3TH
1ta.!.J; THM 11K Bi.ztBepay-ra U.IO He6eaneKy. ..
Po3MOBH Ha u.i TeMH no11aJIHCH y JlbBOBi a cepnai, Mi>K 11JiettaMH
HapO.llHhoro KoMiTeTy. 3 HbOro BHJliJieoo JlJIH onpau.boBaHHH u.iei cnpa-
BH OKpeMHH KOMiTeT y CKJia.lli: I. KaBeJIIOKa, A-pa C. 6apaHa, A-pa
B. naueliKa, Jl-pa B. 6a'IHHCbKOro i A-pa JI. Uere.nbCbKOro. lleii Ko-

no.11KOBHllK y. c. c. AMllTpo BiTOBCbHi·


llepwaft J.:OM&B,1.&RT ya.:paieCLDX eilicH y l'a.111qHHi i nepDIRlt MiBiCTep eiltcL~ODBX cnpaB
3.0. Y.H.P.
MiTeT JliHWOB JJ.0 nornuy, ll(O T3HHY BiHChKOBY CHJI}" TBOpHTH rpe6a ue-
o6xi)lHO. Boaa 6yJia IlOTJ>i6Ha i .'J.JISITOfO, 11t06 BiJJ.llepTH OOJibCbKi 333i-
X3HHH ua CxiJlHJO f'aJIH'IHHY i .ztJIH Toro, 11to6 y ei.nnoai;:tuiii XBHJIHHi, 3a
ii .11.onoMoroio nepe6paTH. B faJIH'IHHi BJian.y e yKpaiHCbKi PYKH. B 3BH3KY
.3 U.HM aa no"IHHOM .ll-pa Tamr"IKeea11a noecrae y Jlbeoei 3 KiHU.eM
BepecHH eiifchKOBHii KoMiTeT y cKJia.ni: nop. I. PyAHHU.bKOro, 11er. Ka-
paeaua, tieT. JI. OroHOBCbKOro, xop. BaTpaua, xop. 6apattaKa i cry-
JleHTa B. nonHHCbKOro. Aoro H33B3JIH y K p a i H c b K H ii r e H e p a .'I b-
H H H: Bi ii c b Ko .n H.ii Ko .Mic a pi 11rr. Y nepwiif noJIOBHHi >KoemH Ko-
Mic2 phlT nonJHpeHo HOBHMH 11JiettaMH H: l(eneraTaMH BiA neriouy Y. C. C.
Bi;( HKoro TYAH ssaii'lwla: 'leT. .!lp. B. CTaplOCOJlhCbKHii, COT. !1.p. rt.
J'ipHHK i DiJJ.XOp. Jl. Oaniie.
30
488

YKpaiHCbKHH BiiicbKOBHii reHepaJJbHHii KoMicapiSIT He MaB cneprny


npe.ll.Ci.llHHKa, 6o Ha ue Micu.e HaMi11yaa.11H COT. )l. BiTOECLKOro, mo He
Mir BiJJ.pa3y npHixaTH .llO JlbifOBa, 60 KOM3H,llaHT JJHioHy y. c. C.
apXHKH. BiJibrCJlbM, ;lep>KaB HOro KOJIO ce6e B 4epHiBU.SIX. 1Jlo6 Ha.'1.3TH
npaui SIKHHCb Jia.ll. i HanpSIM, noKJJHKaHo 27. >KOBTHst tta 3acTynttHKa Bi-
TOBCbKoro nop. n. Ey6(e.ny. BiH BiB KoMicapistT YCbOfO .l83 JlHi, 60 29-
rrpHixaB HapewTi .ll.O JlbBOBa coT. BiTOBCbKHH i nepe6pas KepMy ni!lrO-
TOBH nepeaopOTy y caoi pyKH.
Bi.n BepeCHSI y1<paittu.i nollaJJH lJHCJJHTHCst 3 Mo>1<mrnicT10 nporpattoi
eiiiHH ii EteJJHKHX 3MiH y Ae:CTpii, a rnKo>K 3y.napy 3 no.TJstKaMH. AJie Hixrn,
i caMi 3MOBHHl<H, SIK u.e BHSIBJJSl€TbCSI 3 ix cnora.nis, i He .lVMa,,111. w.o ECe
ue npuii.ne TaK .lly>Ke He3a6apoM, me nepe.'l 3HMOJO. Uc ii 6}·.110 npu1.1uttoio,
mo KoMicapiSIT npau.ioeae y neprniH noJJOBHHi >KOBTHSI .lOB0:1i IIHHHBO
ii 6e3CHcTeMaTHlfHO. LUoiiHo e .npyriii noJJ-OBHHi JKOBTHH 3 np11xo110M
npe;lcTaBHHKiB Y. C. C., 3aB.llSIKH opratti3au.iiittoMy pe¢epeHTORi, ni:lXOP-
)l. naJii€By, npau.st niW.i'Ia >KHBirne Ta IlOllHlpHJJaCb i Ha npOE~iHU.iJO.

Upal'O'l'Oaa .Jl.O BHCTyny. I y1<piai11cbhi noJ1inPiHi .11.istlli, i Bi11chKOBHH


KoMicapiHT 6y.llyBa.11u CBOi IlJISIHH moJJ.O Cxi)lHbOi raJIHlJHHH nepe.lOBciM
Ha JIHiotti Y. C. C. Ix p03paxyHKH HlllJJH B TOM)' HanpstMi, IUO Y. C. C.
norn.11aHHTb nep.eHecTH 3 EyKOBHHH JlO JlhHOBa i w.o, MaJO&.JH y csoix
pyKax CTOJJHU.IO, Jierno e>Ke 6y.ne 3 .1.onoMormo nop03ciea1mx Ha npo-
CTopi Cxi.llHhOi raJIHlfHHH Ka.llp (Kornie) yKpaiHCbKHX nomciE ii ona-
HyBaTH. CaMi )f{ y1<paiHCbKi noJIKH, 3 BHHH'SITKOM o,1i.Horo, lJH .1.BOx, m.o
6y.11w Ha Ha.nttinpstHlll.HHi, nepe6yeanH JianeKo Eil pi.nHoro hpa10 -- KPHBaE-
JistlfHCb Ha iTaniiichKOMY .H aJih6aHChKo-cep6cbKOMY ¢poHTi. YKpai1-1c~ci
no.11iTHlfHi Jlistlfi po6HJIH y Bi.nHi 3aXO.ll.H, m.06 lJaCTHHY raJIHU.bKO-yKpaiH-
ChKHX crnriB cnpoea,ll.HTH .no 6aThKiBlll.HHH, aJJe 6e3ycniurno. TaKcaMo
He B.llaJiocst nepeaecTH JI€rioHy Y. C. C. 3 4epHieu.is .11.0 JlhBORr. I u.e
JoeciM 3po3yMiJio, 6o ue MHHaJIOCh 3 nJJstHaMH AeCTpii w.o...:J noJJstKiB.
Hi11oro 6yJio po6urn, BiHcbKOBHH KoMicapistT Mycia cnepTHCSI Ha Te,
m.:o 6yJio roJli ni.ll. pyKoio, nepeJlydM Ha sin..llinH JthBiB<:bJ<IOro rapHi3otty,
B SIKOM)' yKpaiHU.i a6o CTaHOBHJIH 6iJibllliCTb, SIK u.e 6yJio B KOWi
(Ka.llpi) 19 n. CTpiJihU.iB, 15 n. nixoTH, 41 cynpoBi.ll.HOMY KypeHi .H 50 aap-
TOBOMy Kypetti, a6o TBOPHJIH 3H311HHH npou.eHT' SIK OCb y 30 KypeHi
nOJibOBHX CTpiJihU.iB i eiHchKOBi.H noJiiu.ii. Ta, X04 y BHlfHCJJeHHX BiJl-
.lliJiax yKpaiHU.iB-CTaplllHH 6yJJo tte6araTO, npau.st nillJJia >KBaBo i cei·-
.llOMiwe BOSIU.TBO 3€.llHaHo lllBH.ll.KO .ll.JISI HaMipeHoro eucTyny. KpiM Toro~
yKpaiHCbKi JlbBiBCbKi U.HBiJihHi opraHi3au.ii npHo6iU.SIJIH Ha BHfl3.llOK BH-
cryny nocTaBHTH Bi.ll.Jli,,.1 y rnJii 1000 JJJO)la. Ha 3araJI B caMoMy .flhBOBi
He MO>KHa 6yJio lJHCJIHTH Ha BeJIHKY CHJiy. Kowi 19 n. CTp., 15 n. n.
M3JIH y CBOHOMY CKJia.!li, 3.L1.e6inhrna, 1-1e60€BHH MaTepiHu'I (BH3.llOPOBl..liB
i He3.ni6HHX ,'(0 cppottTy), a 50. BapTOBHH KypiHh CKJ13Jl3BCfl j3 CTapux
BOstKiB. OpH BilCTyni Bi:HchKOBHH KoMicapistT Mir lfHCJIHTH JaraJIOM Ha
SIKHX 21/! THCSl11i KpiciB.
Ha npoBiHu.ii KoMicapistT Mir cnepTH cso10 a1<1.1.it0 Ha Kaapu: 77 n. n.
B 5tpoc.IJaBi, 9' n. n. B )f(ypaeuuj, 95 n. n. i 20 n. CTp. B CTaHHCJI3BOBi,
24 n. n. i 36 n. crp. n KoJIOMHi i 35 n. CTp. B 3oJiolfeei. Bi.n noJIOBHHK
>KOBTHR' opraHi3aU.iiiHHH pecf>epaT 33XO,llHBCSI !ly>Ke IlHJ1hHO, mo6 l].i c1Jop-
Mau.ii npHrOTOBHTH .llO BHCryny, aJie qepe3 6paK 3BSl3KiB npau.st 11lliJia
Jly>Ke rroBiJihHO it He c1<pi3h .naBaJia 6a>KaHi BHCJiiJlH. lllo6 npuroTyBaTJl
0

3axonJieHHSI BJI3.llH Ha npOB iHui1 Ta m.06 MaTH 3MOry BCCTH BiHChKOBO-


487

nepworo nMCTOnaAa HOJIO paTywa Y JlbBOBi.

opraHi3au.iiiHy npau.10 nicJISI nep·eBopoTy, 3a iHCTPYKU.iSIMH KoMicapiHTy,


no 6i.TJblllHX ocepe)lKaX, T3KHX, SIK: nepeMH.lllJib, CaM6ip, CTpm1, CTaHH-
CJiaBiB, KoJIOMHH, 4opTKiB, TepHoniJih, 30JI011ie, Pasa PychKa i LJep-
ttisu.i, - no3aettosyeaHo OKpy>KHi KoMaH.llH. AJie HaraJibHHii 3pHB He
.ll03BOJIHB Ha Te, mo6 0Kpy>KHi KoMaH.IJ.H HaJia.llHaJJH csiii anapaT i no-
seJIH 6iJiblllY )liHJibHiCTb me nepeJJ. HHM.
51K Boporn i npoTHBHHKH nep.exo.lly BJia.IJ.H B yKpaiHChKi pyKH, -
BXO.llHJIH B paxyHoK ascTpiHcbKo-yropchKi si.IJ.JJ.iJIH .H noJI.HKH. 3 nosa>K-
HilllHM onopOM, TaK O)lHHX, HK i .llpyrnx, MO>KHa 6yJIO lJHCJIHTHCH JIHllle
y JlhBOBi. Tyr aecrpiHCbKa BJiaJJ.a MaJia Ha csoi nocJiyrn JI.Ba noBtti,
.ll06pe BHlllKOJieHi npo6o€Bi Kyp.eHi (HiMeU.hKHH i Ma.ll.HPChKH.H). Ha
npoBiHu.ii >K, K.OJIH He lJHCJIHTH nopo3KH.11aHHX no u.iJioMy npocTopi CxiJJ.-
HhOi faJIHlJHHH pi3HHX 3aniJibHHX i ,llOnOMOrOBHX cpopMau.iH, - BOHa
He MaJia Ha w.o cnepTHCH. 3aT·e CHJIH rIOJIHKiB 6yJIH 30BCiM HeBi)lOMi.
YKpaiHU.i 3HaJIH JIHllle Te, w.o icTHy€ KiJihKa nOJihChKHX Ta€MHHX aiHchKO-
BHX opraHi3au.iH, aJie npo ix opraHi3au.i.HHy ra 6o€By 3.llaTHicTh HiXTO
He Mir Hi11oro KOHKpeTHoro cKa3aTH. Haif6iJibUie >Kyp6H 3aa)laBaJIH;
YKpaiHChKOMy lenepaJihHOMY Bi.HchKOBOMY KoMicapiHTOBi Ta€MHi noJih-
ChKi opraHisau.ii y JlbBOBi i, HK IlOTiM noKa3aJIOCb, >KYPHTHC.SI 6yJIO 11oro,
xo11 i TYT nOJihChKi Ta€MHi aiifchKOBi opraHisau.ii 11HceJihHO aeJIHKOi
CHJIH He MaJIH. Ta He6esne11HHMH po6HB ix ni)lKJiaJJ. - JlhBiB - s iioro
KpaHHbO BOpO>KHM )10 yKpaiHCTBa, lllOBiHicTHlJHHM HaCeJieHHHM.
nicJI.H 19. >KOBTHSI a ni)lrO'J)OBi nepeoopcrry no11aJia 6paTH y11acrh
i YKpaiHChKa Hau.ioHaJihHa Pa.Ila. nicJIH nporoJiollleHHH yKpaiHChKHX
3eMeJih ABcrpo-Yropw.HHH yKpaiHChKOIO .llep>Kaao10, BOHa nO.lliJIHJiaCH
Ha TPH )leJIHau.ii: BHKOHHY - 3 oci).{KOM y Bi)lH'i, 3 :.11-p. E. neTpyUieBHlleM
Ha 110J1i, ra~'IHilhKY 3 oci.llKOM y Jii,.ooBi, ii KepMaHHl.fleM eras ).{p. K. Jie-
BHU.hKHH, i 6yKOBHHCbKY B 4epHiBU.SIX, ni)l npOBOJJ.OM 0. nonOBHlla..
faJIHU.bKa )leJI€raU.i.H YKOHCTHTyyBaJiaCb cf>opMaJibHO J.UOHHO 27. >KOBTHH,
ii Bi.ll Toro ).{H.ff ~'KpaiHChKHH lettiepaJihHHH BiHchKOBHH KoMicapi.HT ni.11-
nopH.llKyaaBCSI iii, .HK csoif<;>My no.TJiTHqHoMy npoooJJ.OBi.
B TOH 11ac, KOJIH y Jlbaoai Ta no pi3HHX cxi)lHbo-raJIHLf.hKHX Micrnx
468

illlJIH rapH4KOBi npHroroeH JJ.O a6polinoro eHcTyny, 3 Bi.LI.HR npHXOJJ.HJIH


BiJJ. BHKOHHoi .ll.eJI€I'au.ii Hau.ioHaJibHOi Pa;rn He ro iHCTPYKU.ii, tte TO
nopaJJ.H ni.ll.O>KJlaTH, 60, MOBJIHB, aecrpiHchKHH ypHJJ. nepeJJ.aCTb yKpaiH-
U.HM BJiaJJ.y ii 6e3 HaCHJIH. 3 TaKOIO BiCTKOIO npHiXaB )1.0 JlbBOBa 28. >KOBT-
HH .ZJ.p. JI. Uere.nhChKHii. HacnpaB.lli cnpaaa BHrJUI.ZJ.aJia aoeciM iHaKwe.
AeCTpiiicbKHii yp11.ZJ. aau.HThKyeaa yKpaittu.ia, w.06 BHrpa!H Ha tJ:aci ii .ll.0-
6aJiaKaTHCH 3 IlOJUIKaMH, a nep1e.ZJ.aTH BJia;J.y yKpaiHU.HM i He JlyMaB.
ToMy, w.o neperoBop11 aecTpiHchKOro yp.s1.ny a noJIHKaMH iilllJIH nHHHBO,
27. >KOBTHH BBeliip BHixae AO BaplllaBH np:e.ll.CTaBHHK aecrpiiichKOro
ypHJJ.Y a iHcTpyKU.i€10 aasrn11rn nOJibChKiH PeremJ,iiittiii Pa.ll.i, w.o AacTpiH,
MOBJIHB, BiMa€ HoJibW.i IJ,iJiy faJIH'-IHHY 3 yM00010, w.o noJIHKH noK.rrn-
lIYTb u.icapH KapJia Ha noJihCbKHH KopoJiiBChKHi'I npecTOJI.
THMliaCoM 29. CTaJio Bi.JI.OMO, w.o B KpaKoei 3aBH3aJiaCH nOJihCbKa
u.w
JliKBi.ZJ.au.iiitta KoMiciH, a .ll.pyroro .ZJ.HH np11i'lrnJia aicTKa, BOHa npHi.ne
1. JIHCTOna.na .ll.0 JlbBOBa nepe6pan1 BJia,ay B iMH IlOJibCbKOi .ZJ.ep>KaBH.
YKpaiHU.i AOBrne )K)J.aTH He MOrJIH. CoT. LI. BiTOBChKHH, npHixaern11
29. >KOBTHH .ZJ.O JlbBOBa ii Il03HaHOMHBllIHCb i3 CTaHOM oprattiaau.ii, piurne
)liHTH, IlOKH He Ili3HO. nepe6paTH BJia.ll.y pirneHO B Haif6JIH>KlIHX .ZJ.HSIX.

nepW.HH JIHCTtooa)I. y Jlb'BOBi. TpoxH HHllIOi .ll.YMKH 6yJia raJIHI.lbKa


.ZJ.eJ1€I'au.iH YKpaiHCbKOi Hau.ioHaJihHOi Pa.u.H. np1rnu.ttniS1JibHO BOHa Te>K
CT'OHJI3 33 3KTHBHHH BHCTyn, aJie pa.ZJ.H.Tia IlOCJiyxaTH BHKOHHOi )J.eJI€rau.ii
ff BH>K.ZJ.aTli w.e HKHHCb qac, IlOKH He BHSIB.nHTbCH OCTaTOlIHO peayJibT:l nt
eroeopiD 1..JJieHiB BHKOHHOi .ZJ.eJierau.ii 3 Ka6itteTOM JlHMarna. c
RiToRCbKHH HaMaraHHHM vcrvn11e. TaK MHHYB 30. >KOBTHH. Ta 1
489

6apHKa,llH Ha eynMU,RX nbBOBa.

nepeseCTH tteraHHO. ,llp. JleBHlJ.hKHH, BneBHHBU.UICh y HaMiCmiKa fyiitta,


lll.O aBcTpiHchKHH ypSI.ll TaKH tte .nyMa€ nepe,llaTH BJia,.lly yKpaiHIJ.HM, ,llaB
BiTOBChKOMY cpopMaJihH.Y aro.ny Ha .n.oBeprneHHH nepeaopory.
B 2. ro)l. arroJiy.IIiH.H oprattiaau.iiiHHH pecpepeHT no'-laB po3CHJiaTH
.ll.0 noBiTOBHX MiCT KypiepiB j3 HaKa30M: YHO'-l·i 3 31. >KfoBTHH Ha I. JIH-
CTOIIa,lla rrepe6paTH BJia.n.y. B THX MiCTax, )le "6ym1 Ka,llpH, CJii.ll . 6yJFOI
.ll.0 nep-eaopory npHTSlrHyTH BO.SIKiR-yKpaiHIJ.iB, a TaM, .n.e He 6yJio BiH'-
CbKa, MaJIH iioro BHKOHaTH ceJI.SIHH 3 .llOBIWJIH'-IHiX ciJI i Micu.eBa iH-
Te.nirettIJ.iH.
CTicJI.H Toro YKpaittChKHH BiiichKOBHH f ettepaJihHHH KoMicapi.HT ne
peHMeJ-IyBaBCSI B YKpaiHCbKY rettepaJibHY KoMatt.lly, mo BH-
6paJia 3a csiH oci.llOK HapoJJ.tti.H ,lliM. Y CKJiall. lette.,PaJibttoi KoMaHll.11
asiiilllJIH KpiM coT. ,ll. BiToBchKoro, me 11: oT. C. lopyK, nop. n. 5y6~ ..1a,
nop. E. f'ttaTeBH'-1, nop. I. UbOKaH, '-leT. IBaH•tyK i nL'I.XOp. n. fla.niis.
noKH nimoop. naJiiiB p03CHJiaB Kypi€piB Ha npoBiHU.ilO, IeHepaJibHa
KoMaH.lla yKJia.naJia nJI.srn 3axom1ettttS1 cTOJIHU.i. Bseqip 3i6pa~rncH B »Ha-
POJJ.HbOMY .lloMi« BTa€MHH4eHi B 3MOBY CTaplllHHH. Jlo npHcyrnix npo-
MOBHB COT. "BiToBCbKHH, yKa3aB iM Ha Bary XBH.11HHH, ·o6rooopHB BH-
f .!JSl)I.H aKIJ.ii H: po3no.niJIHB 3as.n.aHH.S1. B .neKoro 3 npHCYTHix BHpHttaB
cyMHiB, '-IH nepe6paTH B.11MY B).{aCThCH, am~ coT. BiTOBCbKHH He _Jlony-
CTHB .llO JJ.HcKycii Ha IJ.10 Te~ty if 3aHBHB, _rn,o B rD...lJ.. 4. paHKY I. JIHCTo:-
na)I.a, Bi.lJ..lliJIH MalOTb npHcrynHTH .llO BHKOHaHHH TIOCTaBJieHoro iM
3aB)I.aHHH.
KoJio 10. ro,ll. Holli ·. €TaprnHHH nopo3XO.D.HJIHCSI tta npH3tta'-letti iM
MicIJ.SI. reH1ep~JIO:~a Ko~aH)I.a. 3aJI.HlllHJiaC.SI B Hapo)l.HbOMY ,lloMi ff no-
p03CIVIaJia 3BI,llTIJISI CBOIX 3BIJI.YHIB, 1.IJ.O MaJIH CJll,llHTH 3a npHroTOBaMH
)I.0 esettTyaJibHOi npOTHaKu.ii '-IH 3 6oKy aBCTpiHCbKHX BiHChK, QH nomt-
KiB. lllo6 06H)I.Ba aBCTpiHCbKi npo6orni Kypetti, Ha SIKi cnHpaJiaCSI aa:-
CTpiHChKa B.TJa)la y JlhBOBi, 30p.i€HTyBaTH B CT3HOBHUJ.i Ta 1.IJ.06 H3MO-
470

BHT11 ix .ll.'0 :ttes1pa.11.bl1ocru, - nil.IllOB .a:O:H.HX .Ll-p I. UboKalH. Horo 3aXO.J.H


MaJIH ~ycnix; o6HJJ.Ba KypeHi, .l{OBiJJ.aBWHCSI, B 1-WMY cnpaea, 3aSIBH.7UI
roTOBiCTL He ECTpSIBaTH He y CBOIO cnpaey
To1rno B 4. roJJ.. yKpaiHChKi Bi.!UliJIH npHcrynHJIH JJ.O aKu.ii B MiCTi.
Ta 111.e nepe.n BHXO;tOM 3i CBOiX KacapeHh BOSIKH-yKpaiHU.i nop036poio-
BaJIH BOSIKiB HHWHX Hau.ioHaJJhHOCTeH, 33BOJIO.!liJIH Mara3HH3MH H )J.0-
36pioi.11ncb 3H3HAeHOIO B'HHX 36QO€IO. K1opoTK() niCJIH 4. no)l. yKpaiHCh~i eh1.-
JJ.iJIH 33HHJIH _paTyw, HaMiCHHU.TBO, KOM3HJI.Y IlJIOW.i, roJIOBHY nowry'
aeCTpiHCbKO-yropCblHIH 6aHK, 33Jii3HH1li emu.ii Ta w.e .neKi.TJbI<a. B3)f{Hl1X
Mic~h . .Ilo Hapo.nHhOro .UoMy .11.JIH noc.nyr leHepa.1httiH KoMaH.ni 351BH.B-
CH BiMiJJ y CHJii 50 JIIOAa 3 19. TI. CTpiJihU.iB i3 .llBOMa CKOpOCTpiJiaMH.
Ha.n 'JihBiBCbKHM paryweM 3aMasrn )f{OBT0-6JiaKHTHHH npanop. JlheiB 6e3
uaiiMe11woi nepernKOJI.H nepeH:woa B yKp'aittChKi pyKH. HaMiCHHKa reH.
1
fyf1tta t'1 KOM3H,llaHTa JlhBiBCbKOi BiHCbKOBOi OKpyrn rett. CT<flecpepa ittrep-
HOBaHO. 3noJiy .llHSI rp. fy'Htt nep:e.l{aB CBOi ynoBHOBaJKeHHSI Bi11.enpe-
3H,lleHTOBi HaMiCHHU.TBa neu.HK·~BH110Bi H BHixae 3j .TlbBOBa. lleu.11n:e-
BH1l nepe.nas e.11aJI.y ,lleJiaau.ii YKpaiHChKOi Hau.ioHaJihHOi Pa.llH. Ta eotta
ii 6e3 Toro 6yJia BJKe cysepeHoM yKpaiHChKOi 3axi.ntthoi .llt'p.>KaBH.
B nepeaopoTi 6paJIH y11acrh BOHKH nepeJlTHM yJKe 3ra.11.au11x cpop-
Mau.i'H, y 33faJihHiH Ki.1hKOCTH He 6iJihWe, HK 1500 JIIO,llett. nepeeopOT
nepeeeJ(eHO He3BH1laHHO BMiJIO, i B3araJii U.iJla aKU.iSI po6HJ1a epaJKiHHR
.ll06pe ni.11.roToBaHoi, xo 11, cKa3aTH npa~Ay, - u.e 6yJia iMnp.oei3au.iH.
Ta eoHa BJI.aJJaCh, 60 3a nef)le6paHHH BJia.z:i;H B3HJIHCSI JIIOJJ.H, HKi KpinKo
BipHJIH B npaBJI.Y CBOHOro HOlfHHy, RKi He )J.HBHJIHCSI Ha nep ellJKOJlH, 1

w.o MOrJIH iM CT3TH no JI.Op03i )J.0 MeTH, a Ha caMy Mery.

nepeBOpO'r Ila DpOBiuo,ii. npauH JI.JIH ni.llrOTOBH JI.ep>KaBHOro nepe-


BOpOTy B Kpaio no11aJiaCH nisHlO. BcR ettepriH BiHChK-Osoro KoMicapisny
niw.11a Ha re, w.06 3opratti3yeaTH ttai'.inepwe .1bBiBChKi 6o€Bi CHJI~.
npoeiHU.iH )f{ MyciJia BJI.OBOJIHTHCH HaH3araJihHillJHMH iHCTPYKU.iHMH npo
nOTpe6y OCHOByBaHHH TaHHHX BiHCbKOBHX KOMiTeriB i npH€JI.HaHHH yKpa-
iHCbKOfO BOHU.TBa .llJISI IlJISIHY 3ax·OnJ1eHHH BJ13)J.H.
IHCTPYKU.ii KoMicapiHry He noJI.aBaJIH Haeirh np116JIH3HOro pe4eHLI.H
BHCTyny' THMTO 3aBSl3KH npoeiuu.ioHaJibHHX BiHChKOBHX ocepe.nKiB, HK
BHJJ.KO 3 ony6JiiKOBaHHX )l.Oci cnora.nia, He cnillJHJIHCH 3JJ.e6iJibWa 3 npa-
u.eio. Hai1pauiwe no11aJIH npau.io crnprnHHH-yKpaim.J.i KOJIOMHHChKoro rap-
Hi3otty. IHiU.iHTHBi KOJIOMHHCbKHX CTapillHH JJ.OUOMir Q>aKT, mo rapHi-
30H U.horo MicTa MaB KaJJ.pH a.>K rpwx yKpaiHCbKHX noJIKiB. TaM i nepe-
6paHHH BJia,llH, 3aB.ZJJIKH 111.aCJIHBOMY BHna.nKOBi, nepese.neuo HaH:r JlaJ(we.
CaMe 31. >KOBTHR np11ixaa .uo ·KoJIOMH.i 3 Ha.z:i;;rninpHHW.HHH OJJ.HH KypiHh
24. n. n. floro Bi.nnpa&mlJIH Ha iTaJJiHChKHH cJ>poHT. AJie BOHKH BiJI.MO-
BHJIHCb Bi.lli.IK.ZI.iK3TH 3 pj)J.Horo Miera H: Bi.ll.ll3JIHC.ff Ha nocJiyrn Micu.e-
BOro Bi.HchKoeoro KoMiTeTy. THM 1111H10M KoJioMHH e O.llHY MHTb on11-
HHJiacS1 B yKpaiHCbKHX pyKax.
TaKcaMo cnpaeHo nep-eBe.lleHo nepeeopoT y 3oJio4eBi, xo11 cepeJJ.
TaMOllJHbOfO CTapillHHCTBa .no OCT3HHbOi XBHJJ;H;HH He 6yJio cnpaB>KHbOro
BiHCbKOBOro KoMiTeTy. 3aMicU.b KoMiTery raM npau.ioeaB COTHHK r. Cre-
<f>aHiB, ni3uiw11ii Ha11aJibHHH: BoJK.ll Yr A i aiu ro y piwy11ifl XBHJJHHi
Ha.llaB aKu.ii Mery ii HanpHM. 3aBJJ.SIKH MeTKOCTH COT. CrecpaHOBa, ro.ni
KOMaHJJ.3HTa COTHi CKOpocrpiJiiB y 35. n. CTpiJihU.iB, Bi.'.J.OMOro 3 11acie
CBiTOBOi BiHHH 3 Toro, w.o 6opOBCSI nopyq Y. c. C., KOMaH]l3HT HOJJKY
471

OxopoHHMM ei~Ain Ha ey3noeiii\ 3ani3HM'liM cTa~ii e noTyTopax.

EH.llaB TaKi 3anop1u1.KH, mo yKpaiHU.i 1. JIHCTOna.ua nepe.11. noJiy.uueM Bi.1t-


pa3y onaHysaJIH MiCTO.
Y CTaHHCJiasosi ni.aroTosa no11aJiacH npH6JIH3HO TH>K.ll.eHb nepe.l.
nepeBopoTOM. B ni.llroros11iii <j>a3i .ll.OnoMir 6araTo yKpaiHI.lHM coT. Jla€p,
ni3HiWHH OTaMaH Y. r. A. .H KOMaH)J.aHT rpynH Ha,l\ 36py11eM. 'I TYT ne-
peBOpOT He HaCKOl.JHB Ha aKTHBHHH cnp~THB, XOll XO,!lHJIH 11yTKH, l..l.l-0
noJtHKH .uo Hboro roTOBJIHTbCH. B )l{osKsi nepeeopoTOM KepMyeas 51. PH-
6aK; BiH nepe6paB BJia.uy 3 .llOflOMOfOIO >KMiHKH CMiJibllaKiB TaMOWHbOi
,crnpWHHCbKOi WKOJIH.
3aTe Hee.ual.fa cTpiHyJia yKpaiuu.ie y CaM6opi. Jlei TaMOlllHi Ma-
..llHPChKi COTHi nixon1 nopo3yMiJIHCH 3 TIOJIHKaMH .H Bi.ll..UaJIH iM MiCTO.
CTauysrnH naHoM cTauoBHJlla, noJibChKa MiJiiU.iH KHHyJiacH aHqumysaTH
pi3Hi BiHCbKOBi CKJia.aH, a THMllaOOM .llOBKOJIH'IHi yKpaiHCbKi ceJia OKpy-
.>KIVIH CaM6ip. no.TIHKH BTpaTHJIH rOJIOBy, 3anpon<>HyBaJIH cnepmy yKpa-
iHU.HM cnisy11aCTb y BJI3.lli Ha)J. MiCroM, a .uaJii 30BciM Bi.llMOBHJIHCH Bil.
.cuoix acnipau.iii.
MaJio-mo He .lliiilllJIH noJIHKH JJ.O ~Jia.ll.,H e llporo6H11i, TYT Te>K !3 JlO-
noMoroio Ma.uHpie. HKi n~peJJ.aJIH ix 6oie,Lii TPOXH 30poi i ua6oie. Ta
He .11.onycTHJIH JlO U.bOro .up. B. 5ip'4aK i 11eT. 0. Ty'CTauiacbKHH. BoHH.
.3i6pa.1u TpoxH Micu.eaoi lllKiJibHOi MOJI0.11.i ii KHHYJIH nOKJIHK .ll.O uace-
JieHHH noBiT)' pHTyBaTH Jlporo6H11. CeJia ueraH.Ho Bi.llryKHYJIHCb Ha
.3aKJIHK i BHCJl3JIH Ha MiCTO CBOi BiMiJIH. CTepmi 3HBHJIHCH BiJllliJIH
3 ci.11 llo6pia.1HH i fpyrnotsa. 5opHcJiaB 3axonHJIH cnepmy nOJibCbKi JI€-
rioHepH. YKpaiHu.i oKpy>KHJIH 5opHcJiae i cnHHHJIH .uoai3 xapqia JlO
IViiCTa. foJIOJl j HaniJ> yKpaiHCbKOro BiHCbKa 3 Jlporo6Hlla npHHeBO-
JIW1 no.71hChKHH 6opHcJiascbKHH BiMiJI 3aJIHlllHTH MicTo .H no)laTHCH 1-1a
:3a.Xi.l.
3aTe Miera Ha yKpaiHCbKO-no~1bChKOM)' norpaHHlllli, TaKi, HK: 5e-
472

pe3iB~ 51poCJiaB, Kopoctto, Jlic1m i CHHiK no3aiiMaJ1H IIOJIHKH 1kitpa3y-


6e3 cnpOTHBY. TiJlbKH oaJIHl'Opo.ll. i OKO.IJHU.H 6opoHHJIHCSI ;J.0 Ki HU.JI.
cit1HH 1919. J>·

llepmi 6oi y JIL'BOBi. Jlo 1. JIHCTona)la JJ.isrno Ha JlhBIBChKOMY .,.e-


petti KiJihKa Ta€MHHX IlOJlbCbKHX BiHCbKOBHX opr'aHi3au.iii "j3 pi3HHMR
noJJiTHqHHMH opi€HTau.iHMH. HanepeJlOJJ.Hi onattyeattHB yKpaiHU.HMH cTo-
11uu.i BOHH npHDHHHJIH Mi>Kyco6tty 6opOTh6y ii, o6€)lHaBUIHCb niJJ. KO-
MaH)lOIO coT. 4. MottqHHCbKOro, noqaJIH opratti3yaaTH noJJhChKi noe-
CTauqi BiMiJJH. JloBKOJJa U.HX BiHCbKOBHX opratti3au.iii rypTyBaJIOCSI IlOJlb-
CbKe 11aceJ1eHHH ii MiChKHii npo11crapis1T - u.e BOHH )laJIH DOlfHH 1lO.
yKpaiHCbKO-UOJlbCbKOi BiHHH.
YKpaiHChKHH nepeeopoT noJJHKiB 33CKOLJHB. He Maioqu cMiJJHBO-
CTH ni)liHM3TH 3KU.ii B oc~peJJ.KY MiCTa, BOHH nepeHeCJJH CBOIO opr'aHf-
3au.iittty 6a3y B niB)l.eHH0-3axii.,HIO qacTHHY JlbBOBa, B .ll.iJlbHHU.IO -·
HoeHit CeiT. 3ei.ll.TiJJh, roqHime - 3i UIKOJJH i_M. C€ttKeau11a it JloMy,
TexHiKiB noJJhChKi noecraHu.i noqaJIH KOJJO no11y.ll.HH 1. JJHCTonai.,a nepmi
BO€HHi KpOKH, 06cTpi111010qH yKpaiHChKi CTe>Ki. OnkJIH nOJihChKi BiJI.--
JJ.iJJH 36JIH>KHJIHCH B>Ke JJ.0 ByJJ. CanirH ii rOJJOBHOro .ll.Bipu.H. I Ha ro-·
po.1leU.hKiit eyJJHU.i i 6iJJH 'Kocre11a €JiucaeeTH 31..fHHH.IJacH nep~­
CTpiJJKa.
YKpaiHCbKOMY BJHCbKY Ha UOl.faTKY 3a6pa'K.7JO CHJIH HK-CTiii 3Jli-
KBiJlyBaTH TIOJlbCbKHH cnpoTHB, a TO H Bi.!{KlfHYTH npOIHBHHKa )1.0 iioro
euxi.ll.HHX ocepei.,KiB ua HoeoMy CaiTi. Jlpyroro .ll.HH noJJHKH 3po6u.11H
.!{aJJhllli nocrynH: 3aKpinHJJHCb Ha eyJIHU.i CanirH, 3i._ooyJ1H TpHK}'THHK
BYJIHU.b 51HiBCbKOi, oeMa H ropoJJ;eU.bKOi i Bi.llTiJlh, Bi,TJ. u.:eHTPa, B.lla-
pHJJH Ha roJIOBHHii .1.1.eipeu.h. Haii6iJihme KOpHCTH npuu·ecJJo. iM Te, m.o
BOHR 3aHHJIH BaHTil>KHHH JJ.Bipel.lb, JJ.e BOHH 3aXOUH-'IH ee ..'IHKY KiJibKiCTb
KpiciB i Ha6oiB.
Cepe11. 3araJ1hHoro i..yxoooro npHruo6JJennH no yKpaiucbKiH: cTo-
poHi noJIK. BiTOBChKHii 3I'OJJOCHB coo10 .ll.HMiciio ii neJXeJJ.aB 5. JJHCTO-
na.ll,a KOMatti..y IlOJIK. r. KoccaKOBi. 3noJiyJlHH 2. JIHCTODa.ll,a 06HJ1.Bi CTO.-
pOHH 33KJllO'IHJIH 24-ro.zumHe nepeMHpH. Ta Ha KOpHCT-b BOHO Bliii'-
llIJIO TiJihKH noJIHKaM, m.o MOfJIH 3(6paTH 3a roii qac 6iJJhmi CHJJH. YKpa-
inu.i M3JIK BeJIHKY BTpaTy ll(e ii Bi.ll. roro, 11(0 3aJiora. l'OJIOBHOfO JJ.Bipu.si,
3JJ.e3opi€HTOBaHa B CT3HOBHW.i, IlOKHHyJJa ii H3JJ. paHKOM 3. JIHCTOU3){3
6e3 6010.
nepeBOpoT y JlbBOBi )lOBepllIHJIH yKpaiHU.i JJ.OBOJJi He3H3l.fHHMH CH-
JiaMH. no KOlll3X UOJIKiB i BiMiJiiB, lll.0 OUaHyBaJJH CTOJIHU.IO, JliHCHO
3Jli6HHX AO BO€HHOi 3Kllii 6yJio MaJIO; BOHH CKJJa.ll,aJJHCH 3)l.e6iJlbllla 3i
CTapUIHX ..'llOJJ.eii, BH3JJ.Op<>BU.iB, HeBeJIHKOi 6o£eoi BapTOCTH. ~'KpaiHChKi
BOHKH, nepeBa>KHO JliTH cena, KOJIH npHHllIJIO· JJ.0 6oiB y BeJIHKOMY Mi-
CTi, cepeJl eopo>1<oro uaceneHHH . .H He3HaHHX yMoB, na.11.aJJH JlYXOM i TaM
)le 6paKyeaJio iM euepriitHoro nposii..naKa, ycrynaJJH nepeJl npoTHBHH·
KOM JJ.OBOJii JJerKo, a6o, m.e ripme, - i._e3epTupyaaJ1H. I TOJli, KOJIH
yKpaiHCbKi PH.llH pii..maJIH, npOTHBHHK KpinmaB. npaB)la, "Y«paiHCbK3
r'enepaJibHa KoMaH.1.1.a BHJJ.aJJa npoeiHu.ionaJihHHM KOMaH)laM HaKa3 yci
60€3)l3THi BiJJ.JliJIH Heraii.uo Bi.ll.iCJI3TH .ll.0 JlbBOBa, Ta, Ha >K3Jlb, BOHH He
BHKOH3JIH U.bOfO HaKa3y, HK Tpe6a 6yJio. JlhBiBCbKi JKpaiHCbKi CTSlfH
BH6HB3JIHCH 3i qtJI, a no npoainu.iouaJihHHX r'apHi30Hax CH.ll.iJIO 6a-
raro BiJJ.JJ.iniB 30BCiM 6e3)liJibHO.
Y Kpaiiuiii .noTpe6i pimana YKpaiuchKa Hattiouanhua Pau 3Beptty.--
473

OAllH AiM np11 ay.n. 6eMa Y Abaoai. 3a Hei iiw.n11 aaaaHTi 6oi a .n11cTonaAi 1918. p.

THC.ff 3a JlOilOMOfOIO )J.0 reThM3Ha n. C.KOpOUa)J.CbKOfO. 3 TOIO MCTOIO


JJ.O KH€Ba BHixa;rn Jlp. 0. Haaap.yK i iHlK. lllyxeBHl..J:. BoHH nprOCHJIH
reTbMaHa Bi.ll.IlyCTHTH .11.0 faJJHttHHH oKp.eMHH aariH Ciqosux CrpiJihU.iB
i3 5inoi UepKBH. feThMaH aroJJ.HBC.H Ha BHi3.1\ C. C., aJie roJioea YKpa-
iHChKOro Hau.ioHaJihHoro Coioay B. BHHHH4CHKO, HKHH niJlfOTOBJI.HB
npOTH reThMatta noacraHH.H, TaK BDJIHHYB Ha »Crpi11eu.hKY Pa.lly<{ (neocpi-
u.iHJJbHe no11iTH1IHe KepMiBHHU.TBO C. C.), w.o eotta BiJlKHtty11a npon03U:-
u.i10 JteJJ€raTiB Hau.iottaJJhHOi PaJJ.H. 3ariu C. C. 3aJIHlllHBCH B Ei11ii1
UepKBi i 15. JIHcrona}la BHCTYDHB BiJJ.ciJJH nporH rerhMaHa.
3 JJ.pyroi cropoHH u KepMiBHHllTOO noJihCbKoro noecTaHHH, JihBin-
ChKa »KoMeHJJ.a Hal..leJihHa« crapanacH aa JJ.OnoMory 330BHi. Botta 6a-
'i&lla u po3yMina, w.o JihBiBChKe noacraHHH cepeJJ. yKpaiHChKoro erno-
rpacpiquoro MOpSI He BJJ.eplKHTbCSI 6ea 6iJihlllOi .ll.Oil-OMOfH 3 KOpiHHHX
noJJhChKHX aeMeJih. Ji n.peJJ.CTaBHHKH noixaJIH npocHTH JJ.OnoMorn B Bap-
lllaBi, a oKpeMi ariTaropu noIJ!03i.>K.lllKaJIHCH no noJihW.i aep6yaam .11.o-
6poBOJihU.iB JI.JI.ff Bi.llCil..J:i. 8qplllaBChKHH yp.H.ll JJ.~pyqus KOMaH)J.aHTOBf Kj>a-
KiBChKOi aiifchKoooi oKpyru reH. 5. Poi niJJ.rOTOBHTH eKcnem1u.iifHHi1 3a-
rin, ttaJ.l .HKHM onicJIH KOMatt.11.y o6HHB nnoJIK. ToKa>KeBChKHH.

8Tpara UepeMJWUJI. 3noMi:>K pi3HHX npHl..IHH, HKi nepeaalKHJIH re-


peau yKpaiHCbKO-UOJibCbKHX 36poHHHX 3MaraHb y 1918-1919 pp. Ha HC-
K()pHCTb yKpaiHlliB, O}lHa 3 HaH~lKHilllHX 6yJia ·- BTpaTa nepeMHlllJIH,
TOfO CTpaTeril..J:HOfO KJIIOl..J:a JJ.O CXi.11.HbOi faJIHl..J:HHH Bi}l 3aXO.lly. noJIHKH,
33BOJIO.ll,iBlllH CTepeMHlllJleM, MaJIH 3MOry onepyBaTH BHfi.ll.HO B TpbOX
piattHX HanpHMKax - Ha Jll'J:(iB, XuP,iB, Paey PychKY i, HK w.o .aQ
qoro, nepeKHJJ.aTH 1I·eJ*3 CTepeMHlllJib csoi CTHrn Ha O.ll.HH, l..J:H .apyrnH:
BiJJ.THHOK <f>pOHTY. ,
no B'fpaTH llhOfO 3a6opo11a yKpaiHChKOi HalliOHaJibHOi Tepuropii
npOTH IlOJlhCbKHX aaaixaHh .ziiHWJIO TaKHM cnoco6oM: nepeMHCbKi yiq>a-
474

iHCbKi no.11iTmrni npoBi.LJ.HHKH )J.OBi)laJIHC.H llOTHpH l(ff IlRTb .llH'iB nepe~


nepeaopoTOM, mo Halfe6To reH. HHoBaH, aaCTpiiicbKHH KOMaH,llaH r rsep-
mrni, Ma€ nepe.llaTH ii He3a6apOM f'eH. nyxaJibCbKOMy, SIKOfO Baprnap,-
CbK3 Perem.1.iiiHa Pa.Ila 3aHMeHyBaJia KOMaHJJ.aHTOM Ha raJIHl(HHY ii Ha
lliJieChK. ULo6 .uo UbOro He AonycrttTH, nop. M. <l>e.llIOmKa, OllHH i3
crnpmm1 Koma 9. n. n. ( CTpHHCbKOro), I.1.J.O CTOHB y )l{ypaBHUJ, B}l\C
29. >«OBTHSI p0336poiB lfY)f{HHUiB, 3aBOJIO)liB )f{ypasttue10 11 fOTOBHBC.H
JJ.O IlOXO;'I.y Ha nepeMHmJib. THMlfaCOM nimJia lf)'TKa, I.1.J.O npOTH )f{yp::i-
BHUbKHX 6yttTiBHHKiB KOMaH,llaHT nepeMHCbKOro KOpnycy BHCH.'13€ .o'l.Ba
6o€Bi M3.ll5IpcbKi Kypetti 11 a_pTHJ1€pi10. BoRKH Koma 9. n. n., no6a-
lfttBm11, I.I.J.O ix BHCTyn € Bi,,'lOKpeMJieHOJO 3KUi€IO i I.1.J.O HiXTO ix HC
niJlJ.Cp)f{HTh, nepe.71RKaJIHCb i nolfa.71.H p036iran1cH .ll.O.ll:OMy. lllon 110-
36yn101 )'KpaiHLliB i 3 n~peMHmJISI, KOMaH)la KOpnycy, .a.e BepXOBO-
.ll1.71H no.71RKH, nporo.rroctt.71a JleMof1iJii3aui10 nepeMHCbKOi 3aJiorn. Bo-
HUTEO 3 pa)liCTIO pymH.'10 .llO.llOMY i 31. )f{OBTHR B nepeMHmJii nopH}].-
KyBaJII·I B>Ke nOJlbCbKi ai.u11.i.7IH, CKJia,lleHi i3 mKiJibHOi MOJIOJJ.i, peMiettmdB,
3a.'li3Hl14HHKiR i T. 11.
Toro caMoro .LI.HR BBeLiip npmimos Bill YKpaiHCbKOi leucpa11hHOi
KoMaH.aH 3i JlbBOBa HaKa3 nepe6paT11 BJiaJJ.Y Ta nomm.J.HTH ua Cm1i nci
MOCTH. YKpaiuui nopo3CHJiaJI11 TOlli Ha cyci.1.1.tti ce.11a opraui3aTopis 36H-
parn )lo6poaoJihUiB. nLa.roTOBa H caMa KOHTpaKI.J.iSI nim.111 H3,'.lCTIO.lli-
BaHo rnopo 11 rJla.llKO. BHotli 3 2. Ha 3. JmcTona.D.a Bill.lliJiu: vKpaiHCbKHX
ceJIRH, no036po10saHi, .llO peLii, .llOBOJii npttMinrnHo, sna.11u .llO Mien
i 3ClXOTI11.TIH HOro OJJ.HHM MaXOM. teH. nyxa.ilbCbKHH. HKHX 40 CTaplllHH
i np116JI113HO COTHH nOJibCbKHX JIHioHiCTia nonaJIH B nOJIOH. B yKpa-
iHChKi py1m .lliCTa.rnrn BeJIHKi npttnaCH 36poi H Ha6oiB, 6araTO O,l\HO-
CT.POiB.
A.71e o6opoHH nepcMHChKOi rnep.u11Hi yKpaiHui 3opra11i3ysaTH He
3YMiJIH. MicueBa YKpaiHCbKa Hauio11aJ1bHa Pa.ua, MipKy10 1rn, I.I.J.O no-
JIHKH nOf01l5ITbCSI Tenep j3 cpaKTOM nose raHHSI yKpaiHCbKOi J~ep)f{aBH
i DTp3TH nepeMHmJISI, yaiffmJia 3 HHMH B neperosopH, no:-rni.TJbH.HJia
ecix nO.TJOHeHHX i CKacysaJia CTaH 06JIOrH. 3BiJibHeHi JIErioHiCTH nonc-
peXO.llHJIH Ha 3aCHHHH i, scynep·elf csoiioMy np11peLieHH10, no1rn.11H
3 yKpaiHU.HMH ni.lli3.llOBY BiHHy.
CepeJl yKpaiHCbKOi 33JIOrH B nepeMHmJii nolfaJiaCSI .l.leMopaJii3auiR.
HacTaHOBJICHHH HauioHaJibHOIO Pa.llOIO KOMa1uaHT nepeMHmJISI nnOJIK.
lli~cppaHCbKHH He BMiB ,ll3TH 060pOHHiff aKuii .1Ja.lly. llo6pOBOJlhlli p03-
rpa6osyBaJIH Mafa3HHH 11 imJitt 3 .Z?Jo6H111110 .llOMiB. A Ti, I.I.J.-O 11ecHo cnos-
HHJIH CBiH o60B5I30K, naaaJIH 3 Hir Bi.II. 6e3HaCT3HJIOi C.'ly)f{6H H noro-
TiBJISI. MoCTiB Ha CHHi He 3HHI.I.J.ett-o. lUe ii .llOci He s11S1c11euo T011Ho
llOMY yKpaiHui UhOro He 3pi06HJIH. A ue Bi.lliMCTHJIOCR lly>Ke CKOpo
i B ni3Himiii KaMnaHii 3aBBa)f{HJIO Ha .ll.OJii Y. r.
A.
He3a6apoM nepeMHCbKHM nOJIHKaM, HKi .llep)f{aJ111rn Ha 3arnHHi npmi-
lllJia .llOHOMora 3 KpaKosa, Bi.ll.lliJIH 5. noni<v JI€riotticria. 10. JIHCTona.a.a
npOTHBHHK noBiB nepmm1 yJJ.ap· Ha MiCTO. °AJie UR cnpo6a He B)J.aJiaCR~
3aTe Ha .llPYrHH .11.eHb, 11. JIHCTOna,lla, IlOJibCbKHH HaCTyn ni.ui:r.ep)f{aJIO
U.HBiJibHe HaCeJieHHSI 3 caMoro MiCTa, CTpiJISIIOLIH Ha __ yKpaiHCbKHX BO-
SIKiB i3 .ll:OMia. 5iii Tp11sas AO ee1wpa; yKpaiHui 6yJiu npttHeBoJieHi
3a.1111mHTH BH011i MicTo ii no,llaTHCR a HanpHMi fycaKoaa. TiJihKH O/lHai
Ma.71a rpyna 6opoHHJiarn B Kacaptti nptt syJI. TttxiH .llO paHKY 12. nn-
cTona)la, IlOKH ii ii BOpor He 3HeBOJIHB 3aJIHlllHTH MiCTO.
476

y. c. c.
·Bi.zr.ciq B IlJISIHi J.{ep)l{aBHOro nepcBOpory B CxiJJ.Hiit ra.1JH·
1rn11i 3'aliMa.rrn ~'. C. C. ocepe.zu~€ Micue. AJie 3aBJUIKH aaCTpiiichKiii no.1i-
TH'-IH1H cneKyJIRUii BeJIHKa H14 Bi.llHOBH yKpaiHCbKOi J.{ep)l{aBHOCTH Ha
raJIHU.hKiH 3eM.11i npo.HllIJia 6e3 HHX. A npoTe HixTO 3 yKpaiHU.iB He
cyMHisascsr s ToMy, mo JIHioH yiKe BBe4ip I. JIHcrona.l{a, a Ha.H.llaJii
paHKOM 2 . .;lHCTOila.l{a, 3SIBHTbCSI y CTOJIHIJ.i. 3ri)l.H0 3 H3K330M, BHCTiaHHM
.llO .11cri0Hy 3no.1Jy.ll.HR 31. )l{OBTHSI Kypi€pOM 4eT. CeH10ro10, 6o€Bi c rpi-
JieU.hKi Bi.lUI.iJIH MaJIH BHiXaTH 3 4epHiBU.iB, He raJ04HCb Hi XBH.1JHHH.
»KOJIH 6 xTo po6HB TPY.llHOu(i B .LlOCTaai noi3.lliB« - rosopHB .llaJii HaKa3
~'KpaiHCbKoi r'eHepaJihH-Oi KoMaH.llH - »ix cJiiJJ. onaHyaaTH CHJIOJO ... «
Ta BHHWJIO He TaK.
CTaprnHHCbKHH Kopnyc JIHioHy, HK cBi.ll'-IHTh 0.11.HH i3 4.TieHiB YKpa-
iHChKOro Bi.HcbKOBoro r'eHepaJibHOro KoMicapiHTY lleT. .ll-p. I. Py.11.-
HHU.bKHH, He BipHB y T,e, mo6 IlOJISIKH BHCTynHJIH 36pOHHO nporn yKp3-
iHCbKOi BJia.llH, i He JJ.yJKte TO nocniwanH. BaroHyBaHHH 6o€BHX Bi.l.ni.nis
HllIJIO nHHSIBO, .no Toro )I{ ynpaaa 11epH0BeU.hKoi crau.ii H·e xoTina Bil.-
npaBJIHTH CTpiJJeU.bKoro TpaHcnopry .H 3aMiCU.h y nony.llHe 1. JIHcrorrnJ.la,
cTpi.TJhU.i Bi.l.lixanH 3 YepHiauia piatto .11.06y ni3Hillle. ni.llo JlbBOBOM
3SIBHJIHCSI nepmi CTpiJieU.hKi COTHi moiiHO 3. JIHCTOila.lla 3IlOJIY.II.HSI. 3a
TOH 4aC IlOJISIKH CTaHyJIH MiU.HOIO HOfOIO B 3aXi.llHiii 43CTHHi Miera
i 3opraHi3yBaJIH CBOIO aKU.iJO TaK, UJ.O BiKe He MOf.110 6yTH MOBH npo
JiiKBi.llau.iJO ii 3a 0.ll.HHM M3XOM. THMTO, y BeJIHKiH Mipi, HemaCJIHBHH BH-
CJli.l{ BiHHH 3 noJihllJ.eJO J.lOBO.llHTbCSI BilHcaTH Ha paxyHOK cni3HeHHSI
CTpiJieU.bKOi cpopMau.ii.
nepllIHH TpaHcnopT Y. c. c. npHiXaB Ha CTaU.iJO C11xiB, B CH.'li
800 JllO.lleH. CTpineuhKi BiMiJIH Bi.ll6HJIH SIK-CTiH nepceHKiBKY; 3apa3 >Ke,
BHKOHYJ04H 3acTapiJIHH y)l{e HaKa3 r'eHepaJibHoi KoMaH.rr.11, mo He ai.11.-
noBi.llaB .11.iiicHOMy CTaHOBHmy, o,Mla '-laCTHHa CTpineu.hKOi .llOilOMOrH Bi-
JliHllJ.1Ja ni.n npoBO.!lOM coT. 0. ~yKmoaaHoro_. srKoro TPH TH>KHi n('pe.'.l-
478

THM CTaplllHHCbKHH KOpnyc H33HatrnB IlOTaHHO KOM3H)laHTOM .11Hi01-1y,


JlO JlbBOBa Ha UuTa.n.e.:110, .!lpyra B.llapuJia Ha roJIOBHHH .llBipeu.b. noJibCbKY
Ja.mry nicJIH KOpOTKOi, aJie 3aB3Hroi 6opoTh6H oKpy:>KeHo 11 BO Ha
no11aJia eecru neperoBopu npo 3.lla11y. 3a TOH 11ac o.n.nH cTpiJieU.hKHH
BiMiJI 3arnaBCS1 a:>K Ha eyJiuu.10 Caniru. Ta, 3aKu cKiHllHJIHCH nepero-
Bopu, ni.lliHlllJIH )J.0 .llBipu.SI CBi:>Ki IlOJibCbKi Bi)l.llJiiH, 3BiJibHHJIH ceoix 06·
JIO>KeHHX TOBapnllliB, onaHyBaJIH .llBipeu.h 3HOB)', a CTpi.TI·eU.hKi po36HTi
COTHi 3aBepHyJIH .llO nepceHKiBKH.
BH011i npuixaJia 3 ByKOBHHH .llO Jlbeoea pewTa cTpiJieU.hKHX coTeHb.
BpaHu.i 4. JlHCTona.II.a eupylllHJIH Y. C. C. 3Hoey 3Ao6yeaTH .II.Bipeu.h.
HacTynoM KepMyeae nop. BaraH. U10 onepau.i10 cnoMaraJIH yKpaiHChKi
Bi.ll.lli.TIH 3 MicTa, npu 40MY Bi.II.THCttyJIH noJISIKiB i3 eyJIHU.b fopo.II.eU,bKOi
Ta 5IHiBCbKOi. AJie BHnpaea Y. C. c. Ha .llBip.eu.b ue e.n.aJiaCH. npae.II.a,,
CTpiJieU.hKa p03CTpiJibHa .lliHlllJia He.n.aJieKO .llBipu.H, aJie CHJibHHH aopo-
>KIU1 oroHb 3HeBOJIHB ii .llO ei.n.eopoTy. B TOMY caMoMy 4aci noJIHKH e Mi-
cTi )J.06HJIHCSI 3HatlHHX ycnixie. 3noJiy.ZJ.H.SI BOHH 3aBO,TIO.lliJIH .llHpeKU.i€10
3a.Tii3HHU.h Ta 6y.llHHKOM .n.yxoeHoi ceMHHapii. Ha.llii Ha cTpiJieU.hKY cpop-
Mau.i10 He 3.lliffCHHJIHCh. Ji 6Q€3)J.aTHiCTb, Il0"4aCTH 3 BHHH rettepaJihHOi
KoMaH.llH, no11acTH TaKH KOMaH.n.aHTiB caMnx Y. C. C., 3MapHy_Ba.nach.
He3a6apoM nicJIH Bi.llBOPO'fY Y. C. C. 3 eunpaeu Ha .n.eipeu.h KHHYB
Ha ix TpaHcnopTH IlOJlbCbKHH JiiTaK KiJibKa 6oM·6. Ha nepceHKieu.i noe-
CTaB eeJIHKHH 3aKOJIOT; nop. Barau 3piKCH KOMaH.llH eypeHH, a HiXTO
Ji crnpmuu He xoTiB npnHHTH renep npoBo.lly. lllo6 CrpiJieu.rno 3Hoey
npueecTH .llO Jia.n.y ii npusepuyTH HOMY iioro .llyxoey pieuoBary, 36ip
CTapllIHH 3anopS1.llHB ei.n.i3.ll .llO CTaporo CeJia. Ha reuepaJibHY 'KoMaH.llY
ii yKpaiucbKe rpoMa.llHHCTBO CTOJIHU.i 3po6nB u.eii KpoK Y. C. C. noTpH-
cJiuee epa>KiHHH. Ta cTpiJibU.i THMl.facoM 3peopraui3yeaJIHCb i Ha ix
1.l.0J1i CTaHYD COT. MHKHTKa.
Ha .llpyrnii .n.eub, TO e 5. JIHCTOna)l.a npuixa.Tia .II.O CTaporo CeJia ute
ocrnHHH cornH Y. C. C. ni.ll KOMaH ..'1;010 nop. leaHHU.hKoro. CTapociJibCbKa
CTpiJieU.hKa rpyna 1.1.ucJIHJia Tenep: llliCTb nixoruux coreub, coTHlO cKo-
poCTpiJiiB i DiMiJI rpaHaTOM>eTiB Ta MIHOMeriB. ni.ll BelJip Bi-
c.
,ZJ.iHlllJIH Y. c. 3i CTaporo CeJia .n.o JlbBOBa Ha nocJiyru reHepaJibHOi
KoMaH.II.H. ,Llpyroro .LI.HSI epauu.i pm.llineuo ix ua BiMiJIH ii pmicJiaHo
Ha CKpirIJieHH.SI pi3HHX T01.1.0K onopy B caMOMY JlbBOBi, 0.llHH .ll.0 Kacaptti
<l>ep.lll-IHaH.u.a npu eyJI. ropo)leU.hKiH, .llpyruii -- Ha UnTa)l.eJ110, )laJii -
ua roJIOBHY nowry, JJ.O coiiMY ii Ha cTau.i10 0i.D.3aM1.1.e, w.o 6yJia aa6opoJIOM
niBHi1.1.Horo KpHJia cppoH-ry. Jlnwe O.llHa COTHH 3aJIHlllHJiacH e aanaci.
6oi y JlbBOBi )1.0 21. JIHC"IOD3.Jcy· 0-0JISIKH, BHCTynal04H npOTH yKpa-
iHCbKOro BiHCbl<a, Ma6yTb, caMi He Cil-0.lliBaJIHC.SI TaKHX CKOpHX i Be-:
mtKHX ycnixie, HKHX .ll06HJIHCH B>Ke nepllloro ,'J.HH. Ta Hi11oro .zurnttoro·
ryT HeMa€. Ha Tepeui Jlhoosa EOHH 6y.TIH naHaMn cTaHORHW.a pauim,
Hi>K yKpaiHu.i. BoHH MaJIH aa co6o10 .llOilOMory BCbOro IlOJibCbKOro UH-
Ri.TtLHOro uaceJieHH.SI, 3HaJIH Tep·en i, ui.n.e npaB..U.H .niTH, B3HJIHCH 3a
cnpaey 3 po3MaxoM i nHTOMOlO iM 01.1.aii.llyllltticr10. BuKopncTOBYIOllH.
l\On<He npuro>Ke CTaHOBHW.e, BOHH 3T3'K)'B3JIH yKpaiHU.iB, Zle nonaJIO.
Mo.1i rypTI<H noJibCbKHX 6oieoK Hana)l.aJIH Ha yKpaiHCbKHX AOHKiB Ha-
BiTb no3a yKpaiHCb'KHM <!JpottTOM, HenoKOiJIH 6iJibllli yKpa'iHCbKi Bi.ll.-
.ni.TJH CTpiJiaMH 3 BiKOH i noop'iBeJib KaM.SIHHU.b, 3 JlhOXiB i pi3HHX
33K}'THl1. y po3ei.n11iH i Jiylf.6oei:H CJiy>K6i 6paJIH y11aCTb fOJIODHO >KiHKH.
Cepe,l TaKHX cnpHHTJIHBHX yMoB HeBa:>K'Ko 6yJio noJibChKiii KOMatt.D.i
B3HTII ittiu.iHTHBY B ceoi pyKH, i BOJia BHKOpHcTaJia ii HI<'-Hati'Kpaw.e,
477

6iM y 3ani3HM'IOMY ro.llOBHOMY ABipu,i Y nbBOBi.

nepeHlllOBlllH Bi.apaay .n.o H.acryny. A Bi;lO.MO, mo TOMy, 111.0 aTaKy€,


ace cKoprne rn.11aHHTb, Hi>K TOMy, mo 6opoHHTbCH. Toii, mo araKy€, ace
H3KH.D.3C CBOIO BOJIIO npOTHBHliK'OBi; o6opotteU.b, BiJJ.6HBal0 1HlCb Bill yJla-
piB H3Il3CHllK3 po6H4h .'IHlll Te, .D.O lJOfO npHHeBQJllO€ HOfO npO'FHBHHK.
THM Bill rpaTHTb iHiu.isn1rny i 3Mory p03IlOPSl.ll>K3 rn cooi~m CHJiaM, HK
caM u.wro xo11e.
Y1(paiHCbKi BiHChKa, samrn:rnu Jlheia, ue 6yJIH npuroToaaHi Ha cnpo-
THB noJJ.HKiB. CJia6i cu.rm ii poory6JJeHiCTb npooo.n.y He JJ.03BOJIHJIH 3JiiK'-
ai.n.yaaTH neprnux ornum noJibChKHX 6oiooK. CuJIH noJIHKiB cKopo spo-
craJIH, yKpaiHCbKi Bi.ll.JliJJH cJia6rnanu e 6esyraeuiH o6opottHiH rnapna-
HHHi. THMTQ nepllli ;J.Hi 6oiB sa JlbBiB 6yJIH JJ.JISI yKpaiHU.iB Haft...
.aa>K11i.
Hau6inhll1Y 6o€ay ttanpyry BHHBHJIH noJIHKH 4. ,,,1ncrona.ll.y. To.lli
BOHH Bi.D.6HJJH Hacryn Y. c. c. Ha roJIOBHHH .11.eipeu.b i HHlllHX Bi.ll..D.iJiiB
3i cxo.n.y, 33XOilHJIH 6yJJ.HHOK ,ll.Hp.eKu.ii 33Jli3HHU.b npH eyJI. 3Hl1MyttrriB-
CbKiH, .D.yxoaHy ceMHHapi10 np11 ayJI. KonepHHKa, e cyci.71.crai roJIO'BHoi
nollITH, aaHHJJH nep.e.n;MiCTII: KJI.enapiB, 3aMapcTHHiB if JJ.eHKY LiaCTHHY
)f(oeKiBCbKOfO nepe.nMicTSI. llHH 5. ' JIHCTOil3.llY 00€BHH cl>poHT y JlhBOB'i
npoxo.n.HB TaKOIO .1ini€10: BiA ropiurnwi CTpHBCbKoi ayJJHU.i, Ka.neu.-
1<010, KonepHHKa .ll.O JJ.yxosuoi ceMHHapii, ai.n.TiJJH qepea EsyiTCbKHH ro-
po.a. JJ.O .D.Hpeimii aaJJiaHHU.h, .D.aJJi 3arHHaBcS1 .n.o u.ep:'KBH ca. IOpa .H aijll
Hei 11epea BYJJHU.i BeMa, SlttiBChKy, KJ1enapiacb1C')', cTapHH >KH.D.iBCbKHH
UBHHTap i BYJJHU.IO IllnuTaJihHY - ua 3aMapcTHHie. B niBHillHiH 11a-
nuHi MiCTa ·<f>poHT He 6ye w.e TO.lli ycraTKOB3HHH. YKpaiHCbK3 6o€aa
JiiHiH mHpanach Ha TaI<i aa6opona: Kacaptti npu By JI. 5I6J10HiBchKiH:,
478

UHTa.LJ.eJIH, CoiiM, 1rncapHi <l>epJJ.HHaH.LJ.a ii noJiiu.ii (npH ayJI. KaaHMHpia-·


CbKiH), .LJ.Bipeu.b niJJ.3aM'Ie ii ni3Hjrne - MiCbKa pi3HHU.SI (Ha 3aMap,-
CTHHOBi).
JlaJJbllli IlOJlbCbKi HacrynH, 5. i 6..nHCTOila.LJ.y, apa.zuKyBaJIH B:>KC jl.e-
SIKe ocJI.a6J11eHHS1. YKpaim.1.i Bi.ZI.6HJIH ix 3 .'J.'OnOMOro10 1HaAic.na1ttHX ia Kpa10
ni,aKpinJiettb, ro~1oatto aaBJJ.SIKH eHepriHHiH a1<u.ii BiMiJiiB Y. C. C. i, 3 Ha-
Kaay HOBOfO KOM3HJJ.aHTa, IlOJIK. r. KoccaKa, nepeHlllJIH CaMi JJ.0 HacTyny.
AJie BiH 6yB TaK norauo npHrorosamiii, 111.0 yKpaiHChKi BiMiJIH He ocS1r-
HYJJH HiSIKOro ycriixy, i Hacryn npHnHHHJIH. 4epe3 Te Hau.iottaJihHa
Pa)la BiJJ.KJIHKaJia 9. JIHC'f.Ona.uy r. KoccaKa 3 MiCU.SI Ha'IaJihHOfO KOMaH-
)J.3HT3 (me nonepeJJ.HhOro .LI.H.H YKpaiHChKa reHepaJihHa KoMaH,lla ne-
peHMettyBaJiaCSI Ha Ha'IaJJhHY 'KoMaH.LJ.Y yKpaiHChKHX BiiichK) i npH3Ha-
LJHJta tta ttoro Micu.e noJIK. T. CTecpauoaa. fla4aJihHHKOM ·6yJiaBH npn-
3Ha4eHo OT. Y. c. c. c. ropyKa.
5IK JIHllle yKpaiHU.i npHnHHHJIH ocpeH3HBy, noJI.HKH KHHYJIHCh SIK-
cri?i .LJ.O nponmaCTyny. KpiM cJia6rnnx yJJ.apis, nepeBe.LI.eHHX Ha pi3HHX
BiJJ.THHKax cppoHTy, nOJISIKH HaMaraJIHCSI 3JJ;o6yTH coflMOBHii 6y.llHHOK i 6y-
JU1HOK KOJJHWHboro aBcTpo-yropcbKoro 6aHKY (nopy11 coiiMy). Ta po3-
riH IIOJIHKiB CIJHHHJJH 060p0HU.i U.HX MiCU,b. oaraTO BTpaT 33B.LI.aJia np-O•
nrnttHKOBi 3a.11ora coiiMosoro 6y.LI.HHKY, BiJJ..LI.iJJ Y. C. C., SIKHM npoBO.LJ.HB
nop. Jlp. I. UboKaH. CKpHB3BHJJHCh nOJISIKH ii Ha y36i1111S1x U11TaJJ.eJii 11
HKY HaMaraJmCH KiJJbKOMa HaBopoTaM.H B.HpBaTH 3 pyK Y. C. C. Ha-
pewri BOHH nepeKOHaJI.HCb, mo j3 caM.HMH n-OBCT3H4HM.H Bi)J.JJ.iJiaMH 31
J1bBOBa He .llaJJ.YTb co6i pa,llH, Hacryn nepep·aa.1JH ii piWHJIH 4eKaT.H'
nOM04i 3 Kpa10.
Tenep 3HOBY npHiiWJJH .LJ.O roJIOcy Y.Kpaittu.i i JJ.HH 13. JIHC'foOIIa.ly
IlOBCJIH aTaKH Ha o6ox KpHJiaX, Ha Ka.LI.eU,hKY lllKOJIY' 3a6opOJIO nOJISIKiR
npn ayJI. CTpHMChKiii, i Ha niB,Ho11i. AJie ·ttacrym1 'Ha Ka.ZI.eU,hKY mKOJiy,
IlOBe)l.iCIHi Tp1111i 13., 15. i 17. JIHCT·OfiaJJ.y rii,llKpinJieHHSIMH 3 KpalO,
He B.lla.1111c.s1. 3aTe yKpaiHU.i MaJIH ycnix Ha rrisHi4HOMY BiJJ.THHKy. TyT,
cm1pal01IHCb Ha C'raU,ilO ni.LJ.3aM;4e, yKpaiHChKi BiMiJIH 14. i 15. .111-
CTOna.LJ.y npHCMHpHJIH nOJihChKe HaceJiieHH.H Ha 3aMapcTHHOBi ii BiAKH-
HYJIH cppoHT npOTHBHHKa )J.-0 JiiHii BYJIHU.b rpaHH4Ha, KopOJISI 5IHa m.
i Cs. MapTHHa. 8 yKpaiHC'bxi pyKH .LI.icTaJiac.H TOJJ.i Te>K raKa sa:>KHa T011Ka,
SIK MiChKa pi3HHU.SI. B onepau.iSIX Ha niBHOlli 6pas M. H. yl{aCTh i 3ariH{
iM. (-OHTH, 3JIO:>KeHHii i3 OXOTHHKiB-H3)JJJ.HinpSIHU.iB, ni.LI. KOM3H)J.OIO ,Uo-
Jiy .lla (ni3Himoro KOMaHJJ.aHTa rpyntt B I. 1<-0pnyci).
OcTaHHi ycnixn yKpaiHChKOi 3~poi BHKJIHKaJIH s rn6opi npoTHBHHKa
KpH3y. OOJibCbKa KOMaH.LI.a Il04aJia me HaCTHpJIHBiwe )J.06HBaTHCSI .u.ono-
MOfH y Bapwasi i KpaKosi. 1Uo6 BHrp.aTH na qad, noJISIKH aseptty...
JIHC.H, aa nocepe.LJ.HHU.TBOM cppaHU.Y3bKOr-O CT3pWHHH 8iJI€Ma, JJ.0 yKpa-
iHCbK-Oi Ha11aJibHOi KoMaH.llH a nponoanu.i€10 nepeMHpH ii rreperosopia.
YKpaiHU.i, X04 Hepa,llO, a see :>K, mo6 BHSIBHTH )J.06py BOJilO, npon03HU.ilO
npHtt..HJIH, ii 18. JIHCTOna)J.y 33KJil0.4eHO 48. f-OJJ.HHHe nepeMHpH, .HKe oni-
CJISI npO.llOB>KHJIH me H.a 3 AHi, .llO 21 . .LI.O 6. f-0)1.HHH paHKy.
Ta neperoBopn, .HKi MaJIH aa M·eTy 3Jiirrni.LI.yBaTH yKpaiHCbKO-nOJib-
CbKHH K-OHcpJii~T, He .IJ.OBeJIH )J.O tti'IOf'O. Uhoro M-O:>KH1a 6yJio BiJlpaay cuo ..
)J.iBaTHCb, 60 )J.Jl.H fiOJISIKiB 6yJio Ba:>Kttie fOJIOBHO Te,· mo6 )l.06HTHCh
noM04i Bi.LJ. rnoro ypMy. THM'f.O B nepmlii CTa.llii piOOMOB BOHH HaMara-
JIHCb BHSIBHTH HK-Ha1l6iJihllle )l06poi BOJii ii ycryn'IHOOCTH, aJie '4HM
,!laJii 1 ix ari)J.JIHBiCTb MeHwaJia. Hapeuni, KOJIH JJ.JISI HHX np11H:mJ1a noMi'I
478

YKpaiHCbKMM 6oceMit cppoH'f (4opHa. .1iHi11) y Jlbeoei ,a.HR 21. JIMCTona,a,y 1918. p.
Oot>i.:Tn 03Ha 11e11i Ki.Jn:;~.HMH, 11,e 3aoopo.11a no yKpai11c1>K-0My Cio~i, ooeKTII OJRa•1eHi no,11,Biii·
mom i.:i.lhHIIMll ,ii,epma.:m Y. C. C. CTpi.lK11 ua niBi\CHr. i nieui 11 ni.\ .Ii.eoBa oa11a 11ytoTb
11anpR!lfh'i1 uacTyny no.u11;in ,'!,HA '.!I. XI. HHS. p.

i3 33XOJly, BOHH IlOCTaBHJIH TaI<i .ll.OMaraHHH, I.ItO ue 6yJio lJOro ,ll.3Jii


roBOpHTH, i neperoaopH 3ipBaHO.
,L{HH 20. JlHCTOil3JlY npHiXaB )1.0 nocJiyr flOJibCbKOi KOMaH.llH y JlbBOBi
CHJihHHii 3ariH i3 KpaKoBa ni.ll npoBO.ll.OM nnOJIK. ToKaJKeBChKoro. Bitt
MaB 1370 )l06pe BHlllKOJieHHX riiXOTHHU.iB i 8 rapMaT; .LJ.pyroro .llHH npH-
ixaB JlO Jlbsosa iu.e O.llHH Bi.llJliJI ni.ll KOMaH.llOIO reu. Poi. To.7J.i i 41-(-{
ceJihHa nep·eBara 6yJia BJKe no cTopotti noJIHKiB.
)lH.SI 21. JIHCTOilaJly B 6. fO.ll. paHKY 33KHiliJIO Ha BCbOMY cppOHTi.
npoTHBHHK noBiB OKpHJibHHH MaHeBp Ha nis'HOlJi ii Ha niB.II.Hi. TyT
noJihCbKi Bi.DJJ.im-1 3aruaJIHCb OKPYJKHHM lllJIHXOM no3a yKpaiHCbKH.t'I
cppOHT aJK Ha JlH4aKiB. a ix KiHHOTa - ni.u BHHHHKH. 3aTe cnpo6H'
o6iHTH cppOHT Ha niBH04i iM He B)l3JIHCb.

YKpai,u.i 3aJIHmalOTb Jit.111:,e. KoJIH no.r1HKH noHBHJIHCH Ha JIJ14a1wsi


ii 3aarnKyBaJIH TaMOlllHi y-KpaiHCbKi 3a6opoJia, Ha11a.r1bHa ·Ko-
MaH)lC.l BHCJiaJia TY.llH Bi.lllliJIH 3i JlbBOBa i BHHHHK. Ha JKaJih, 4epe3
6paK 6e3nocepe)lHbOfO 3BH3KY MiJK o6oMa rpynaMH (MiJK HHX ypi3aJlHCb
nOJIHKH H lJaCTHHa BHHHHU.bKOfO Bi.ll.lliJiy po36irnacb ), 3KU.iH 3JiiKBi.!ly-
B3TH noJibCbKY 3arpo3y He B)laJiaCb. YKpaiHU.i BTpaTHJIH TO.II.i ~'e 11 KiJibKa
rapMaT. ,
Ha43JlbHa KoMaH)la p-03ry6uJiaCH. noJIK. CTecpaHiB pilllHB y>Ke BilO-
.:IY JlHC JlbBiB eBaKyyaaTH. AJie ypsu, Pa)la JlepJKaBHHX CeKp eTapiB, niasi- 1
·480

..n.asw:HCb npo Te, cnpoTKBHJiaCH-1..lbOM}', - Ta ii c~p~JJ. <l>poHTOBHX CT!P-


WHH murn CTecl>attoea HaTpanHB ua piwy11H.H npcnecr. I cnpaB.!li, ~
piweHHH nonK. CTecl>aHoea 6yno nepe.zt11acue. CToJJHKH, xo11 ».i.HwnH ~'1.0
JlnqaKOBa Ta 3.ztOOYJIH ».eHKi MiCl.UI, TO BOHH 6yJJH i30JJbOBaHi Bi.zt pewTH
noJJhCbKoro cppoH-ry. CHJJbHiwa yxpaiHChKa npoTHaKl..liH 6yJJa 6 nerKo
l.li BiJlOKpeMJJeHi BiMiJIH Dp<>THBHHKa 3JliKBi.ztyaana. AaTiM, HK 3Ha€MO
Tenep. ia icTopii, DOJJbCbKa KOMaH.zta caMa 3a.ll.yMyBaJia l.li nopo3KH.ztaHi
Ha niB.ztHi Bi.llll.iJJH 3a6paTH 3HOBY Ha nepceHKiaxy, KynhnapK'iB'. I U{OHH()
TO.lli, KOJIH noM°iTHJJa, w.o yKpatHChKa npoTHaKl..liH cJJa6a, · HaKa3ana THM
BiJl.ll.iJlaM 3aJJHUJHTHCb Ha Il03aHHMaHHX 'H·HMH cralHIOBHU.{3X.
A npoTe IlOJIK. CT~aHiB, niCJJH 3aB3HTHX AHCk-yciH:, raKH JJ.OOHBCH 3a-
1'Bep.zt>KeHHH cso.Horo pirneHHH, i B 20. ro».. Halla.'lbHHK 6yJJaBH o-r.
ropyK UOllaB p03CHJJaTH HaKa3H JJ.O Bi.JJ.CTyny 3i JlbBOBa. 8 HKHX .'(B.i
fOJlHHH nicJJH Toro a HatiaJlbHin KoMaH.z:li 3HBHJiacH .zteJI€r'al.liH cl>poHro-
.BHX CTapUIHH, JJ.OMara10llHCb Bi.a. IlOJIK. CTecl>aHOBa, mo6 BiH Bi.ztKJIHKaB
H3K33 BiJlCT)'DY. ne.HKi 3 HHX HaBiTb norpo>KyBaJJH, U.{0 HaKa3y He
nocJJyxaJOTb, 3aJIHWaTbCH 3i CBOiMH RiJJJli.'laMH Ha MiCl..lHX i 6opoHHTH-
MY1'b Jlhaoaa JJ.aJJi. Dco6JJHBO pi3Ko npoTH 3aJJHWeHHH Jlbeoea npoTe-
·cTyeaJIH cTapwHHH Y. C. C. lx BiMiJm .ztep>KaJIH CHJibHO csoi cTaHOBHllla
11, Ha ix AYMKy, no.zti.10 Ha nie!Ho11i MOl>KHa 6yJJo me 3JiiKBiJlJB3TH TaKH.
3 MiCTa. AJJe CTapllIHHH tii niJlTPHMY 8 Mipo».a THHX KOJiax raKH He H3H-
llIJJH, i l.leii uemac.'IHBHH HaKa3 AO.BeJIOCff TaKH BHKOHaTH.
nepe)l niB1fiqq10 yKpaiHCbKi Bi.llll.iJIH. UOHHII\HBUIH 6iJiullliCTb CKJia-
.U.iD, fil{)lJ3JIH 3aeep-raiH iffa CXi)l. no11K. CrecflaittiB ·HaKa3a8 ydM JlbBiB-
CbKHM BiMiJiaM no36HpaTHCH e Kypoeuqax, w.06 TaM nepesecTH peop-
rauiaal.liIO. AJJe Y. C. C. He nocJiyxaJIH e>Ke l.lhOro HaKa3y H: CDHHHJIHcst
ITi.llO JlbBOBOM: BOHH o6C3Aff.1H 1li1{6ipui. JIHCHHH'·ri, BHHHHKH i 4mK-
KH il U.HM .ll3JIH no 1nm .no CTBOpeHHSI HOB-Oro cf>poHTY rri.ll caMHM JlbBOBOM.

Ko.nOMM~bK2 3iRaCHa 6areplH B AOP03i Ha CTa .. ilo. rpy,1'eBb 1918. p.


481

npttcAra Ha aipHiCTb YKpaiHCbKIA HapoAHiA Pecnyf>nMll,1.

1 3. y K pai H cb K 0 - n 0 JI b c b K a B i ii H a

Oprubau.i• J;epwaellOi ua.11..a I nOJ1.iTHqee CTaua.u1n11e 3. 0. Y. H.P.


Yl{paiHUHM y faJIHllHHi Te)I{ He T3K JierKO 6yJIO opraHi3yeaTH BJiaCHe
,lllepmaBHe )l{ffTTI1. Hepe)J.yciM BOHR He MaJIH cpaXOBO BHlllKOJieHHX Hi
.ll'OCBiJ.l'lfeH'HX npoei)lHHKie y pi3HHX .ZJ.imrnKax .llepma'BHOi ynpaeu. Bci
npoBi.llHi MicU'SI B a)1.MiHiCTpauii, B cy.lliBHHUTBi, Ha 33Jli3HHLI.SIX, Ha nouITi,
8 KOMyHaJihHi.H rocno,llapui i T. n. 3aiiMaJIH DOJISIKH. Bupy1rnTHCb cpa-
XIOBHMR JllO)l.bMH i3 cxi;1,Hbdi YKpaiHH He 6yJIO MO>KHa, 6o 1l raM
ix He CTaBaJIO. lloe:eJIOCSI 6yeyeaTH J.lepmaBHHH anapaT raKH BJiaCHHMH,
3Jie6iJibllla MOJIOJJ.HMH, He ni)lroTOBaHHMH H He BHpo6JieHHMH CHJiaMH.
TuMro H: ae pueo, w.o 10A anapaT He BHiillloB raKHH cnpaeHHH, HK
iJ,bOro BHMa'rae TO.llilllHiA 11ac. A npoTe, aaBJJ.HKH HauioHaJihHiii csi.ZJ.o-
MOCTH raJIBUbKOfO Hapoily H .JlOOpiH BOJii THX, lll.0 B3HJIHCH 33 KepM)"
MOJIQ.!lOi JJ.epmaBH, IKHTTSI ii BW'HlllJIO Jl.OBOJii CKOpo i 6e3 BeJIHKHX
crpycie i nepenoH y cpopMH npaaa A nopH.zucy.
HaH:suma BHKl()Hae11a BJia)l.a 6yna e pyKax TnM11acoBOro ,lleo.>KaB-
uoro CeKpeTaphrry, w.o noscraB w.e y Jlheoai 9. JIHcrona.lly. YKpa.iHCbI<tt
HauioHaJibHa Pa.ZJ.a 6yJia THM113'00BHM 33KOHOJtaBllHM 1'iJIOM. npesH.ZleH:.
TOM y. H. Pa,llH CTaB ,llp. €area neTpymeBH"I, nepmHM fOJIOBOJO Pa.JlH
.ziep>KaBHBX cerq>e-rapie - ,llp. KocTb JleBHUbKHii. nicJIH Hboro llp.
CHAir ronyooeH'll. nepwuM ceKpeTapeM aiA:cbKOBHx cnpaa craa DOJIK.
Y. C: C. .llMHTpo BiroachKHii. Yc1x ceKpeTapie 6yno 9. mens nepworo
Bl.llBOPO'rJ Tamu.tbKOi Ap~ii ilo 36pyqa "Y. H. Patta nepe;iaJia BcJO anaizy
DHKTaTt>poBi itp. €Breooai ne-rpyl.deBH'lleBi, ii TO.lli nepecraJIH icu~aru
ceKpeTapiHm - ix cpyuKu.ii ooqaJIH BHKOHYBaTH pecj>epeHTR npH ,llinc-
TaTJpi.
OpraHi3aniR Aep.lKaBuoro anapa-ry siit6yaaJ1acL aa .llaBHiMH aecrpi.H-

31
482

CbkHMH 3pasKaMH, aJie B)Ke s nepurnx ;1.HHX iettysaHHH 3. Y. H.P. --


y. H. Pa.zta BH.D.aJia HH3KY 3aKoHiB, m.o ix BHMaraJIH ttosi yMOBH.
THM1-13COBHH OCHOBHHH 3aKOH npo .ztep>K3BHY caMOC'riiiHicTb yKpa-
iHCbKHX 3eMeJib KOJIHUIHbOi aBcrpiiiCbKO-yropcbKOi MOHapxii 3 ,1.lHK
13. JIHcrona.zty BH3Ha1IHB TepHTopiio 3axi.D.HOi YKpaiHChKOi Pecny6JIHKH>
KY.llH HaJie>KaJIH, KpiM faJIH"IHHH, 3aKapnaTTH ii yKpaiHChKa qacnma 5y-
KOBHHH. AJie B>Ke 11. JIHCTOna.zty PYMYHCbKi BiHChKa 3aHHJIH 5yKo-
BHHy. TaKcaMo 3aKapnaTTH, npoicHyBaswH .zteHKHH qac HK asTOHOMHa
~>PychKa KpaiHa« ni.zt Ma.D.HPlll.HHOIO, BJiiTKy 1919. p. ysiiiUIJia y CKJI3Jl
l.fexocnosau.hKOi Pecny6JIHKH. faJIH"IHHa, 33HHTa BiHHOIO 3 noJIRKaMH,
He MaJia CHJIH 36eperrH U.HX o6ox npositto.iii .llJISI YKpaiHCbKOi ,llep-
iK3BH. THMTO 3Bi.nTiJIH 3. Y. H.P. He Morna .n.icTaTH HiHKOi JlOilOMOrH
B 60p-0Tb6i 3 Il-OJIRKaMH.
3aTe .lliCTaJia BOHa .n.y>Ke BHJJ.3THY noMi"I i3 CXi.llHbOi YKpaiHH, Bi,ll
YKpaiHCbKoi Hapo.ztHbOi Pe·cny6JIHKH. Ui€JO .n.onoMoroio TaMowHiH YPHJI.
.llHpeKTOpii, ll.1.0 nepe6pas BJia.lly y rpy.D.Hi 1919. p. niCJIR feTbMaHaTy,
BHSIBHB BeJIHKe 3p03YMiHHSI .llJISI cniJibHOTH iHTepeciB ycix 3eMeJib YKpa-
iHH, He3aJie>KHO Bi.ll pi3HHU.b, ll.1.0 IlOBCTaJIH 3f0JJ.0)f y 30BHillllfiH, a TO
H: y sHyTpiUIHiii noJiiTHU.i o6ox yp.R.lliB. Tpe6a npu3HaTH, mo, roJIOBHO
338.l(RKH u.iH BeJJ.HKiii noMoqi MaTepiSIJI.bHiH, xapqaMH i, B nepmhi Mipi,
BO€HHHM MaTepiHJ;.OM, faJIHQHlla MOrJia .n0Bo.1i AOBrHH qac BeCTH
ycniUIHY 6opOTb6y 3 IlOJISIKaMH, 6e3 IlOMO"Ii 38KOP.llOHY.
UR cniJihHOTa iHTepecie HaiiUIJia csiii BHHB i e ocpiu.iHJihHOMY
aKTi 3JIYKH ecix yKpaiHCbKHX 3eMeJib, lll.0 Bi.ll6}"BCSI Jcy>Ke Bp04HCTO
22. citIHH 1919. p. B KH€Bi Ha CoQ>i.HchKOMy Ma.H.ztaHi i TaKo>K y u.iJiiH
ra.1JH1IHHi. Bi.zt Toro 1.1acy 3axi.imi 3eMJii CT3JIH CKJia)l.OBHHOIO 0.llHi€i
~'KpaiHChKOi ,llep>1<aBH, a ypH.ll 3axi.nuboi 06JiaCTH YKpaiHChKOi HapoA-
HbOi Pecny6JIHKH - TaKy ocpiu.iHHy Ha3BY o.ztep>KaJIH 3axi.D.Hi 3eMJii
nicm1 3JIYKH - Mas BHKOHYBaTH BJI3.llY JIHwe .no BceyKpaiHChKHX Y CTa-
HGB"IHX 36opis. Ha >KaJib, yKpaiHChKO - 6oJihWeBHU.bKa siiiHa ne )laJia

OAllH a nepwMX eaptoBMx Ac6poeo.nb1.t11x BiAAi.nie y CaM6opi. JlnO'l'ona,n;_ 1918. p.


483

Aep>KasH11it CeKperapiAT 1ilc1.?Ko111x cnpas.


COT. AP· B. Bexa:o, OT. IJ0,1;JU1meeci.Kali, - CYA· pecli., OT. II. By·
CH ,lJ, RT i. Bi ,1; .11 i ea.:
6eJ1a. -- TOD. C. .B. C., no.11ic. JI.. Biroecuun - ceKpeTap B. C., OT. AP· SI. Bina.c - caa.
pelfl., OT. ,1.p. H. ripRRK - xo6i.11. pe<t>., COT. P. Illenajbo - apT. pecli.; c To .11 Ti. Bi A
JI i Ba: 11eT. H. raMopaK - npec. pe<f>., coT. IO. Ey~MaHJOK - 3a.,i3a. pecfl., oop. Cnea1t -
Hall. KaRJ~., COT. c. Mar'aJUIC - MyBi~. pecf>., COT. B. THM~IOpaK, COT. IIaeqaK - nep3.
peel>., tieT. I. Bo6epcbKHh - nponar'. pe<f>.
iM BiJJ.6yTHCb, i )J.3.'li 06H.llBi npoBiHuii yKpaiHCbKOi ,llep>KaBH MyciJIH
HTH BJiaCHHMH .llOporaMH a>K .D.0 qacy nepeXO.lly Y. r.
A. 33 36py4.
KoJIH i BHYTPillIH€ »<HTTSI, cepe.ll Ba»<KHX yMoB i3onsruii Bi.II. caiTy,
HaJia.nttaJIOCH, KOJIH H yKpaiHCbKa apMiSI BCTOSIJI3Cb KiJibKa MiCSIUiB npOTH
KY .llH Moryrnillloro npoTHBHHKa, TO ue JIHllle 3aa.n.S1KH cunaM caMoi yKpa-
iHCbKO - raJIHUhKOi cycniJihHOCTH. Eo Mi>KttapO.llHC crnttoaume 6yno .D.JIH
yKpaiHUiB i .!lJISI yKpaiHCbKOi )lep>KaBHOCTH Jly)Ke HeKOpHCHe.
npaa)la, nepeMO>KHHM .n.ep>KaBaM AttTaHTH 3aJie>t<aJIO Ha TOMy, 1II06
i Ha CXO)li EaponH 3anattyaaB MHp, w.06 XTOCb noaaJIHB 60JibllleBHKiB,
ane B UHX ii nnsrttax yKpaittui B paxyHoK He axo,nuJIH. Po3'lHCJieHHH
AttTaHTH cnHpanuch i3 OJI.Hora 6oKy Ha nomrnia, 3 ,!lpyroro -- Ha npaai
KOJia Pocii. I KOJIH, ttapellITi, M1:1poaiH KottepepeHuii .llOBeJiocsr naro.D.HTH
yKpaiHCbKO - TIOJibCbKHH cnip, TO.lli ii .neJI€rarn CTaJIH no CTOpoHi TIOJISl-
KiB. I TaK attTaHTChKa Micis1, ni.ll npoBo)J.oM Q>pam.1,y3hKoro reu. BepTeJibMi,
w.o B JJIOTOMY 1919. p. npHiXaJia 6yna 3 Ui€IO MeTOIO .llO faJIHlfHHH,
3D>Ka)laJia ai.n YPH.llY 3. 0. Y. H.P., w.06 H:oro ai.HchKa Bi.llC'fYTIHJIH Ha
JiiHi10 5yr-KaMiHKa CTpyMHJIOBa - MHKOJiaia - CTpHH: - CKOJI€ (ue
Bi.llOMa JiiHiH 5epTeJihMi), 3aJIHlllalO'lH IlOJISIKaM JlhBiB i Hactrroay 3a-
rnH6Htty. )laJibWi HaMaraHHSI YPH.llY 3. 0 Y. H.P. Ta Hat1aJibHOi KoMaH.n.H,
a 6epe3tti, KBiTHi H: ttapermi a Tpaatti 1919. p., mo6 a Ha:HaHmiH P3.II.i
.no6HTHCH cnpaBe)J.JIHBoro BHpillleHHSI yKpaiHCbKO-TIOJlbCbKOro KOHQ>JiiKTY,
He MaiIO ycnixy. nom11rn npHMO He c.11yxaJIH 3anopH,nKiB MHpOBOi Kott-
Q>epettuii i Bi.nnoBi.ZJ.aJIH Ha HHX DOCHJieHOIO aKUi€IO Ha cppoHTi. TaK 6y_JIO
y KBiTHi. l<OJIH fla,nepeBCbKHH npHHSIB DOCTaHOBY KottQ>epettuii npH-
DHHHTH 0<f>eH3HBY DOJIHKiB, TaK CT3Jl·OCb H y Tpaatti, KOJIH ro TIOJIHKH
3 .nonoMOrOIO apMii faJIJI€pa, npH3HalleHOi .D.O 6opoTb6H 3 60JibWeBH-
KaMH, nirnaJIH faJJHI\bKY ApMilO .zio 36py 1rn.
484

Ta HaiiBHlll.a Pa,lla Hit1HM He aapearyaana Ha TaKe 011eBHJJ.He nerK<>-


aa>KeHHR ii BJJaCHHX nocraHOB. HaanaKH, Heaa6apoM, 6o B>Ke B JIHilHi,
IlOJISIKH O,llep>KaJIH BiJJ. Hei ynorumaa>KeHHSI 3aHSITH uiny raJIHllHHy. Cana
MoryTHiworo B3RJia aepx HaJl cnpaae.zviHBHMH npaaaMH ii JlOMaraHHHMH
cJia6woro.

o.
36poAHi CJIJIH 3. Y. H.P. npoai,llHHKH JIHCTOna.l{OBOfO 3pHBY He ne-
pe,!l6attyaaJ1H noBa>KHOfO cnpOTHBY nOJISIKiB, BOHH ii He JJ.yMaJIH, 1.1.lO
n.i:HJt.e JlO yKpaiHChKO - nonhChKoi aiit:HH. THMTO JlO opraHiaauii 36pouHax
CHJI npHiiWJIO JlOBOJii niaHO. EoHa nottaJiaCSI W.OHHO TO.ld, KOJIH y JlbBOBi
po3ropiJIHCH 6oi. I y JlhOOBi, i Ha npoaiHuii, opraHi3auiH apMii no-
11aJiacR 3 THX BiMiJiiB, w.o nepeaena nepesopoT. Ta JlO KiHUH JIHCTO-
na.lly, ~ BHiiHRTKOM THX <t>opMaui:H (rOJlOBHO Kowis), w.o 33JIHWHJIHCb
6yJIH niCJISI aacrpiiiCbKOi apMii, Bci ,ll06pOBOJlblli ll3CTHHH MaH>Ke ne-
pecraJIH icH}'BaTH. lli.OiiHO TOJli, KOJIH IlOJISIKH HaBa>KHJIHCSI 3aHSITH ra-
JIHllHHY' noTBOpHJIHCSI B pi3HHX cropoHaX Kparo HeBeJIHllKi 00€Bi rpyn11,
i BOHH craJIH 3aBSl3KOM 00€BOfO <jlpOH1"Y TaM, )le TIOJISIKH aarpo>KyBaJIH.
HaH:nepme, nill 3arpo3010 aanaJJ.y nomu<la ai JlbBOBa, YTBOpu11acS1
Ha CXO)li, rOJIOBHO i3 COTeHb y. c. C., rpyna »CXin.«, Ha niB)lHi JlbBOBa
TIOBCTaJia, Te>K i3 iHiUiHTHBH BiMiJiiB y. c. c. - rpyna »CTape CeJIO«.
06H)lBi BOHH CT3JIH 33B.R3KOM niJJ.JihBiBCbKOro <l>POHTY i B>Ke 3 KiHUeM
JIHCTona.lly Ta 3 no11aTKOM rpy.ll.HH r.oaenu nepwi yJlapM Ha Jlbais,
3 MeTOro ai.ui6paTH iioro 3 pyK noJIHKiB.
npOTH nOJibCbKHX BiMiJiiB, llJP H3M3f3JIHCSI y rpyJlHi 33HSITH niB-
HillH}' raJIH'lJHHy, CTBOpHJiaCSI rpyna »niBHill« i3 T3KHMH ni.urpynaMH:
COKaJibCbKa, yrniBCbKa, 6eJI3bKa, paBCbKa, srnopiBCbKa ii SIHiBCbKa. lli
rpynu noacraaaJIH nocTynHeao, aane>KHO Bi.ll no.l{iii, i cnepwy onepy-
aanu 30BCiM caMOCTiH:HO. y rpy JlHi ix aizur.aJIH ni.u 0.llHY KOMaHJlY,
a B ,llpyriii IlOJIOBHHi cillHSI CTBOpHnH 3 HHX I. Kopnyc, w.o lllHpOKHM
JIYKOM .uep>KaB <t>poHT Ha niBHillHHH aaxi11 i Ha niBHi'lJ BiJl CTOJIHUi
Kparo. Oci.llKOM KOMaHAH rpynu 6ya cnepwy CoKaJih; KOMaH.lla Kopnycy
CTORJia aaecb ttac y KaMiHui CTpyMHJIOBHi.
Ha pernTi npoTH nepeMHlllJISI, LUO B JIHCTOTia,lli onHHHBCSI B pyKax
rronHKiB, CTBOpeHo rpyny »flia)lieHb<«<. BoHa cTana H.n.poM III. Kop-
nycy, wo .llep>K.aB <f>poHT Bi.LI. p. BepernHuui Ha aaxi.ll a>K JlO KapnaT.
lpyny. »niB,lleHb« TBOpHJIH cnepwy caMOCTiirni 6o€Bi rpynu: IJ..{HpeUbKa,
py.u.eubKa, xpyKeHIHUbKa, xupiBCbKa (f JlHOOKa) ii xapnaTCbKa. Oci.l(KO'\f
KOM3HllH rpyrrn 6ys CaM6ip, a noTiM III. Kopnycy - CTpHif.
OpraHiaauiH UHX rpyn BHSIBJISIJia cneprny BeJIHKY pi3HOMaHiTHiCTb
i w.o.n.o CHJIH, i W.O.ll.O CKJia,lly. 3notJaTKY HaiiCHJlbHillli i HaiiKpame
3opraHi3oRaHi 6ynu o6HJlBi ni.ll.JihBiBChKi rpynu, mo B nepwnx Hacry-
nax Ha JlhBiB Ta a 11aci nepmoi i Jlpyroi o<f>eH3HBH Mann no KiJihKa
xypeHiB nixoTH, no KiJihKa, a TO ii KiJihKaHaUSITb 6aTepi:H aprHJI€pii Ta
BiMiJIH KiHHOTH. Bi.ll KiHUSI JIHCTOna.uy Bci BOHH TIOCTiiiHO apocTaJIH,
JlOTIOBHIOIO'lJHCb ia UiJIOfO Kparo.
Y ci11Hi 1919. p. nepeaenetto octtostty peopraHiaauiro apMii, 1.1.lO
ii .uano aMory O.ll.HOUino KepMyaaTu sciM <t>poHTOM. I TaK 6 ni:&HillHHX
rpyn 3Be,lleHO HaCaMnepe.l{ y UKTb i 06€,llHaHO ix y I. KOpnyci. y KBiTHi
BOHH nepeMiHHJIHCR B 110Tupu 6pura.uu: V. - CoKaJihCbKy, VI. - Paa-
CbKy. IX. - EeJI3bKY i X. - 51HiBCbKy. lpyna »Cxi.u« cTana IV. 6pu-
ra.ztoro, 3onoqiBCbKO.fO, rpyna »CTape Ceno« - II. Ko110MniicbK010.
Bci eypeHi Y. C. C. 3BeJleHo pa3oM y I. 6pHra.lly YKpaiHCbKHX CitJOBHx ·
48&
CTpifli,u.is. Yd TpH 6pura.llJH BBi.HIWJJH
B ciimi JJ..O II., T. 3.B. Oca.ll!ff1Joro
KOpIIycy, mo JJ..ep)f{aB <jJpottT BiJI.
Ep10XOBW1 JJ..OBKOJia JlbBOBa JJ..O Be-
peu.mmu.i. ,llo l.{blOfO KOpnycy BBUi-
IIUflH "fe)f{ yd 6epe)f{aHCbKi Kypeltli,
HKi 3Be~eHIO y III. Bepe)f{aHCbKy 6pu-
ra.ny.
13 ydx rpyn »fliBJieH'JflOi 06vracrn«,
ce6TO: I..l.l.HpeubKJOi CTBopeHO
VII. 6pura.Zly, JlbBiBcbKy, 3 PyAeub-
KOi (fO<jJMaHa), KpYJifHHUbKOi ii X1:1-
piBCbKOi - VIII. CaM6ipcbKY Ta XI.
CTpHHChKY 6pHra.ny, 3 Kapm,TCl>KOi
- fipcbKY 6p!H(a)(y. Bci %THpH 6pH-
raJ];:a BBHhmm y cKJiaJl. III. Kopnycy.
fli.z:r.qac l.i-cprKiBCbh.Oi ocpeH3HBH,
Ha1rnJibHa KDM4Hl(a ccpopw;saJia me
AeKi.JlbKa CpH(aJJ.., W.0 TBCpHJIH 3a-
B.ff31Gf 2 H'CBHX KopnyciB. Aire IOKie
niCJIH rrtpexo,zzy 3a 36pyq 6iJibwicTh
ix p03B.ff33.ff0.
Kv)l{ffa C.pH(aJJ..a CKJiaAaJiacH a
Tp1:.ox AD n.HThOX K)'peHiB nixom,:
Bi;(JJ..iJiy ( corni) Ki H·HOT.H H 0JI.1HJ0r()
nOJncy apnmepii, a 3-5 6arepiu. Pa- reHepa.n OMe.nAHOBM't. nae.neHKO (cmp-
30M 3peopranhoaatta Y. r. ApMiH Ha· umfi). KoMae~aeT faJIBIJ.b&Oi ApMii Di;"J;
JiiqyaaJia Hrnx 45 Kypettia nixom, 10. rpy;"J;HJI 1918. ,1.0 7. qepBHJI 1919. p.
OKOJIO 40 6aTiepiH: i KiJibKa C-OTeHb
KjPH:OTH. Ue )(aBaJIO 6 npM6JI'H3HO
25.000 KpiciB, .Sll\HX 150. rapMaT i He 6iJibllle HK 600 llJa6eJib.
KpiM l.{bOro, Y. r. A. MaJia 6araTO pi3HHX .llODOMOrOBHX Bi.lllliJiiB Ta
ycTaHOB, w.o, oqeaH.llR'IKH, no6iJihlllaJIH ii aaraJibHHii cTaH y.n.soe. Ha
>KaJib, .llOKJia.n.Hi )laHi, Ha OCHOBi BJiaCHHX. )J.)f{epeJI, DO)laTH f'OJJ.i, 6o BOHR
no3aTpaqysaJIHCb. AB·ropoai aaJIHlllHJIOCH B THMUi, w.o tinp., I. Kopnyc
y nepllliH DOJIOBHHi KBiTHH 'IHCJIHB DOHaJJ. 13.000 3araJibHOrO CTaHy.
AJie ue 6yJio B qaci uaii6iJihllloro iforo po3BHTKY i niu cnpaBJJ.i 6yn
TO.lli 1u1 He HaHCHJlbHllllHH.
Jlo 6o€BHX cpopMau.i.H HaJie)f{aJia .H JieTyttcbKa COTHH, w.o 3opratti3y-
BaJ1ac.H y rpyJJ.tti. Ey.TJH w.e ii .n.sa nauu1:1ptti noi3JJ.H, 3 HHX O.llHH one-
pyaaa Ha JiiHii XoJJ.opiB-JlhBiB, .n.pyruii ua nittii CaM6ip-JlbBiB i CTpHif
- Jlbsin. HapelllTi .llO nocJJyr faJIHJ..thKOi ApMii yp.H.n; Jlup~KTopii nocra-
BHB 6 nauuupttHx aaT Kopnycy '"Ci11oa1:1x CTpiJih1..tia 1 ).
BepxoBH010 8Jia.llOIO Y.r. A. 6yJia Hat1aJibHa K.:>MaH.n.a 3 nocTO€M
y XO.li.OPOBi.
CnpaaaMH .llODOBHeHHH 6o€aux cTHria i eiHchKOBHX ycTattoa, op-
raHiaauii, KOllliB, lllKiJI, DOCTa11aHHSIM MYHiLtii i BCHKOfO BO€HHOrO Ma-
Tepi.HJJY Ta xaplliB .llJIH <jJpottTy aa.HMaBCH CeKperapi.Hr Bi.HcbKOBHX
Cnpas. ftoro auKonaB'llHMH oprauaMH Ha Micu.Hx 6yJJu o6JiaCHi Ta oKpy>Kni
KOMaH.llH, noBiToai cTanuui ii T. u. Be.ff aiHCbKOBa CHJia Morna 11HCJIHTH
nepe.z:. nepwuM ni.n.aopo10M Y. r. A. notta.ll 100.000 JJIOJJ.eii, B 110My 011e-
t) ,!l;oua,1.aiwe npo opraaiaaniao 110.1,aeMo e 15. poaAiJ1i.
486

BHJJ.HO, UJ.OHaHMeHlll UOJIOBHHa npHna)l.aJia Ha <f>opMau.ii Ta ycTaHOBH 3a-


niJIJUI.
npmppOHTOBi CM)TH ni)lJIHra.rrn 6p11ra.n.aM, llH BJiaCHe KOpnycaM.
K0>KHHf1 i3 HHX Mas BH3ttalleHHH Tepeu .niH i BlllHp, i BrJIH6.
Opratti3au.iH ApMii 6yJia nocrasneua .nosoni .n.o6pe, ua 3pa30K pe-
rym1pHHX apMiH. AJie iH 6paKyBaJIO BJiaCHHX BHW.HX CTaplllHH, )l06poro
BHlllKOJIY H nocTiii:Horo, BHCTa'-laJihttoro MaTepi.HJihttoro 3a6e3ne11ettHH.
5paK BHW.HX CTaplllHH Ha)lOJiy.>KeHO '-IY.>KHMH, 3Bep6oBaHHMH 3 KOJIHIII-
HbOi aBCTpiHCb'KOi apMii (3.lle6iJihllla HiMU.SIMH). CTpaBHJlbHHH BHillKiJI
Ba>KKO 6yJio nepeseCTH 30fJI.H.llY Ha BO€HHHH llac, MaTepiHJibHi He.ll.OCTalli
i 6paK si.nnosi.n.Horo anapa1y. Ue ft MaTepiHJihHi He.nocTalli, roJIOBHO
O)lHry. CTpiJIHBa i 36poi Bi.n.6HBaJIOCH .lly>Ke HeKOpHCHO Ha 60€3)l3T-
HOCTH ApMii. I u.i XH6H MO)Kffa 6yJio ycyHyTH, Ta, Ha >KaJib, TO.llilllHiM:
npoBi,L( He BHSIBJ:IB TaKoro 3p03yMiHHSI J.(JIH noTpe6 apMii, HK0f0 BHMaraB
TO,L(iwttiH: Bi)l.nOBi)l3JlbHHH llac.

flepmi Boeeei .zr;ii. Bi.n. Toro qacy, KOJIH noJibChKa HallaJihHa Ko-
MaH.na B BaplllaBi norO.ll.HJiach BHCJiaTH si.M:chKOBY .nonoMory noJihCbKHM
noBCTaHU.51M y JlbBOBi, MicU.eBHH KOH$JliKT nepeXO)lHTb Ha yKpaiHCbKO-
OOJibCbKY BiHHy. THMTO, UJ.OHHO )leHb 21. JIHCTOila.ll.Y Tpe6a BBa>KaTH
3a nollaTOK U.i€i BiHHH, w.o noKiHllHJiaCH HacaMnepe.n 36pOHHOIO OKyna-
U.i€IO, a noTiM npHJiylleHHSIM faJIHlIHHH )lO nOJibCbKOi .n.ep>KaBH.
CTiCJISI roro, KO'JIH nOJIHKH 3aHHJIH JlbBiB i nepeMHlllJib, TBOpHTbC51
nocTynHeBo yKpaiHCbKHH BO€HHHH <PPOHT i nOlJHHa€TbCSI o6opotta CXi,!l-
HbOi f aJIHlIHHH, 3axi.llHhOi 06JiaCTH YKpaittcbKOi Hapo.n.tthoi Pecny6-
JIHKH. YKpaiHChKO - noJihCbKY KaMnaHilO MO>Ktta no.niJIHTH Ha .n.si cpa3H.

<l>poHT XMpiecbKoi r'pyRM


(»r nM6oKa«) VIII. CaM6ip·
CbKOi 6pMr'3,AM. BiH TpHBaB
HeJMiHHO Bi.J; Ci4HR )1.0
TpaBHJI 1919. p. (3aMiC1'J.
Ji.'la ill'.iB Mas 6yT11 ua 11ep-
THHi - B.103iB).
487

0TaMBH o. MMKMTKB, KOMBHAaHT rpyn• »Crape Ce.no«, HABe Tenecj>oHi'IHi npMK83M nlA'IBC
nepwoi olf>eHaMBM Ha Jlbaia. 3ytipe~i.xeil Jric, 27. rpJAB.R 1918. p.

nepwa .llOBllla, .ll.e yKpaiHCbKa CTOpoHa HaMara€TbCSI ai.n.i6paTH 3 PYK


IIOJUIKiB JlbBiB i Bi.ll6HTH yTpa11eHy llaCTHHY faJIHllHHH; BOHa rpH-
BaJia .uo TpaBHSI, ce6To .uo nonhChKOi aaranhnoi ocpeH3HBH ii nepworo
Bi.n.cryny yKpaiHCbKHX BiHCbK .llO 36py11a. ,llpyra, 3HallHO KOpOTWa,
l{e 4opTKiBCbKa ocpeH3HBa, mo IlOKiHllHJiaCSI nepeXO.llOM Y. r. A. Ha npH-
JlHinpRHmHHY.
nepwy cpaay yKpaiHCbKO - IlOJibCbKOi Bift:HH UOllaJIH 3MaraHHH )].08-
Kpyrn JlbBOBa, nepeMHllJJISI H Ha niBHOlli. 3aHSIBllIH nepeMHllIJib, no-
JIHKH BHKOpHCTaJIH HeaopraHi30BaHicTb yKpaiHCbKOrO cppoHTY i B3H-
JIH~H nollIHpRTH ceolO aaxi.uHio 6aay. BoHH onaHysanH aaniaHHqi llIJISIXH
ua XHpiB i JiicbKO ii, nicJISI KiJihKa.ueHHHX 6ois i3 HallIBH.llKY ccpopMo-
eaHHMH Ta He06€]lHaHHMH yKpaiHCbKHMH Bi.ZUliJiaMH, 20. JIHCTOna.ny 3a-
HSIJIH XHpia. YKpaiHCbKi tiaCTHHH no.nanHCH Ha <l>eJihllITHH. Jlmue 3ae-
J1.S1KH HOBOMy KOMaH.llaHTOBi UbOfO Bi.llTHHKy, OT. Kpacoei, mo 3 He.uo-
6HTKiB ccpopMysae 6o€ey rpyny (XHpiBCbKY a6o »fJIH60Ka«), UOJISIKaM
He s.nanon! saiiTH .ll.ani Ta aaHHTH CaM6ip. 13 no11a TKOM rpy.uuH xHpis-
ChKa rpyna Bi.ZJ.6HJia JI.aJibllli HaCTYDH UOJISIKiB (Mi)f( 5epe30BOM Ta fo-
pOAOBHllaMH) ii nepe:Hlllna caMa .ll.O npoTHHacryny. Y BHcni.ni 5. rpyJ.I.HSI
yKpaiHCbKi eiiichKa ei.u6HJIH XHpie, Bi.ll.iruanH nOJISIKiB, O.llHHX y Ha-
npHMi Ha C.SIHiK, .npyrnx Ha nepeMHllJJib i 3 r0.1JOBHHMH CHJiaMH nillIJIH
)laJI: Ha nepeMHillJlb. ,llaJii XHpiBCbKa rpyna, Di.ll..llep>KaHa H3.llJlHinpSIH-
CbI<HMH Bi.lUliJiaMH UOJIK. Kpas11yKa (SIKHX 1.000 JHo.meii) 3i CXO.IJ.y, aa-
HSIJia 9. rpy J.lH.SI ropoxOBHtii Ta TepMaHOBHlli, HeJI.aJI~KO nepeMHlll.7ISI.
A11e THM43COM IlOJibCbKa KOMaH.ua yKpaiHCbKO - UOJibCbKOfO cppOHTY
( .Dowodz:-;tw - Wsch6d - reH. Poasa.uoschKH.H) ccpopMysana uosy
.Y.naptty rpyny B nepeMHill.1Ji (reH. 3€JiiHCbK.OfO ), I.UO MaJia Bi.U6HTH
XHpin i aaHSITH CaM6ip. niit HanopoM nOJibChKoi nepesarn, nicJIH sa-
488

B3HTHX KiJthKa)leHHHX 6ois (12-16. rpy.llml), rpyna OT. Kpaeca aincTy-


nuJJa, saJJHlllHJJa Xupia i 33HSIJJa JlaBHi CTaHOBHl.lla a paiiotti Eepe--
aoea, ropOJlOBHlJ i <l>eJJblllTHHa, JJ.e H aaJJHlllHJiaCSI JlO KBiTHSI 1919. p.
no HeB)la'li XupiBCbKOi rpynu npH'IHHHJIHCSI I'OJIOBHO HaMHinpSIHCbKl
BiMiJIH, ll.lO He niMep>KaJIH o6opOHHOi aKuii Bill aaXOJlY i B BHpilllHiH
XBHJIHHi nOKHHYJIH <f>poHT Ta BiJliHlllJIH caMQ'IHHHO JJ;O CaM6opa. Ix 11e-
aa6apoM p03B.SI3aJJH u BiJliCJiaJIH .zw JlOMY (rn. qiepTHHa crnp. 486).
XupiBChKa rpyna, nocuJieHa niaHillle JlODOBHeHH.HMH a Kpa10, 3a-
KpinuJiacr, CHJibHO Ha )laBHix craHOBHWlX y Eepe3-0Bi, B ropO.ZJ.OBH-
qax, y Boeqi " y DJ1030M Bi.11 C'ropomt Xnpoea, a B Mi.>l<HHUi, rycaKOBi
Ta y KpyKeHu11ax noCTaBoJia sarop-OJlHi BiMiJIH BiJl nieHotri. Ha nietti11
f ycaKoea, B OKOJIHl..l.SIX HoaociJIKH, CeJJHChK i 51KCMHHH'I aaJIHlllHBCSI
JlO Bi.neopory apMii, Ma6yTh, €JlHHHH napTH33HCbKHH BiJ.l)liJI, mo JlOB-
lllHH 11ac Typ6yaaB 3aJii3HH11HH lllJl.SIX nepeMHllIJib-JlbBiB, Mi)f{ Me)lH-
KOIO Ta MocTHChKaMu. M. HH., yKpaiHChKa MiJiiui.SI a HoaociJIKax, aop-
rattiaoBatta coT. 4opttHM ia crnpllIHX ceJI.HH Ta .!lia11a r, po3rpoMHJia
I. ci'IHll 1919. p. Kypittb )l(MirpoJlCbKOro • .SIKOrO IlOJl.SIKH BHCJI3JIH 6yJIH.
3 nepeMHllIJl.SI JlJISl JiiKBi.a.auii napTH3aHiB.
TaKCaMo ycniUIHo, .SIK niJl X11poooM, BJlaJiaCR noJISIKaM JlHBepaiH
H Ha niatto11i, B PaBlll.HHi. TyJlH BHCJI3JIH. BOHH 23. JIHCmna.ny HeBeJIH-
KHH aariu (I. KypiHb nixorn, COTH.SI KiHHOTH i 3 rapMaTH), mo 27. JIH-
cronaJI.y aaH.SID Paey PychKJ. BiuiJI.SI noJISIKH niaHillle .uo6y;rn YrttiB
i EeJI3 Ta aarpm1<yeanu cl>poHT I. Kopnycy Ha niatto11i.
3aTe iM He B,llaJIHCSI BHna.nH Ha JI106iHb BeJIHKHH i Ha 51oopiB.
llloo yJlep)l{aTH HepeMHWJib i JlhBiB, IlOJI.SIKH MyciJIH 3a6eane111ITH 3a-
:Ii3HH'I)' COOJIYKY Mi>K UHMH .llBOMa MiCTaMH. nn.s UhOrO BHCJiaHO 3 Ile-
peMHWJIH 18. rpyJlH.SI aariH (Maii~pa feMIIJIH) Jl0 ropOJlKa 51r., 3 Me'OOIO
1

ei.u6Hm JI106iHh BeJIHKHH. AJie HacTyTI ui€i rpynu, BHKOHaHoH


19. rpy JI.HR, yKpaiHCbK3 33JIOra JI106iH.S1 ei.n6HJia i po36HTHH IlOJibCbKHH
3arili 3aBepHyBC.fl .llO nepeMHIWI.SI.
llle ct>aTaJibHiwe noKiH11HBCSI BHna)J. IlOJibCbKOro aaroHy, ll.lO 3 Tie-
peMHlllJIH 11epea KpaKoaeuh 3a.Hwoa 6ye B OKO."IHili 51oopoaa. Aoro
Blll.epTb poarpOMHJIH HBOpiaui 2. rpy .UH.SI.
51K-He-SIK, a ui no11aTKOBi aKuii IlOJI.SIKiB npHHeCJIH iM llHMaJii KO-
pHCTH. 3aH.SIBllIH KpHJIOBi nyHKTH 6o€soro cl>poHTy, Paey Pycb-
KY Ha niBHQ'li ii XHpie Ha· niBJlHi Ta onaH}'BaBWH aaJii3HHlli
llIJISIXH nepeMHllIJib - JlhBiB, nepeMHWJib - 51pocJiaB - Paaa PycbKa
i nepeMHWJib - XupiB, IlOJibCbKa KOMaH.aa .ll06yJia ai.upa3y Jly>Ke K'O-
pHCHe CTpaTeri11He cTaHOBHl.lle. 3 Xupoaa ii Paau PychKOi noJI.SIKH
aa€JlHO nor po>KyBaJIH o6oM KpunaM npoTHBHHKa .H, Ma1011u y ceoix pyKax
3a.Tii3HH'li CilOJIYKH, MOrJIH JierKO nep.eKHJl3TH 60€Bi CHJIH 3 0.ZJ.HOro
Bi;(THHKy Ha .llPYrHH (.D.HB. qeprnua CTOp. 489).
KoJiu Ha niBHO':Ii ii Ha niBJleHHOMY aaxo.lli yKpaiHui BHHBH."IH MaJI<>
ai.n.nopHOCTH .H .naJIH BHpBaTH co6i 3 pyK Ba>K'Hi CTpaTeri11Hi rot1KH -
ni,!J.o JlbBOBOM yKpaiHCbKiif a6poi macTHJIO 6iJihllle. TyT cl>poHT Haif-
CKOpllle ynop.H.llKyeasc.SI i o6HJJ.Bi rpynu - »Cxi.u« i »CTape CeJI·O« -
ni.i:tKpinJieHi BiMiJiaMH niXOTH .H rapMa'l'OIO, niJI.CYHYJIHC.SI y 6JIH3bKi OKO-
JIHUi JlbBOBa. rpyrra )>CXi.i:t«, lll.O, 33JIHllIHBllIH JlbBiB, OilHHHJI3Cb Ha
JJiHii ni.a6ipui-8HHHHKH, B neplllHX .llHSIX rpyJlH.SI 3aH.SIJia JlHCHHHqi
A 4QpTiBChKY CKaJiy ii ai.i:t6HJia aci Hacrynu noJI.SIKiB ai JlhDOBa.
rpyna »CTape CeJIO«, w.o ii IlOJl.SIKH ainxaJJH 6yJIH JlO CTaporo Ce.11a,
B>Ke B neplllux JlHBX rpyAHH, O.llep>KaBwH ni.21.KpinJJeHHSI si Orcumcna-
489

0pif:HTa~U1H8 M8nK8 CliAHhOi ra.nM'UIHM B 'laci yKpaiHCbKO·AO.nbCbKOi BililHM.


- yKpaiHCbKHA lf>poeT npH KiHo,i CiQBJI 1919. p.; - -- 606BBii cl>poBT I. K.Op-·
ayey ope Kiao,i 6epe3H.ll; · · · · - yKp. <l>pOHT 2-l. 11epBHJ1; · · · · - yKp. tPPOHT 6. qepBHJI;
- · - ~e:Maplt&~B& .11iBi.11 I'eB. BoTH (13. Tpaen.11); ... ,ll.eM JliWJI I'eH. Bep'I'eJibMi (28 .
.llOTB.11); ------ ,ll.eM. Jiiei.11 r'ee. )l:eJit.BiI'a (16. t1epeH.11) Ha ocuoei Ma.nKH 3 npani
A. Kpe3y6a - »HttpHC yKpaiHCbKO·no.~hChKOi. eiHlln<i:.

soaa Ta 3 KoJIOMHi, nepecyHyJia csi.H cppoHT .llO JlaBHP.OBa ii .llaJii )).O


KpoTOllIHHa, )f{HpaBKH Ta CoJioHKH. BHna.llH noJI.slKiB, mo ttaMaraJIHCH
B.llep»<aTH ni.nMiChKHH Tepett, 3JiiKBi,nosaHO OCTaTIOllHO ?.O. rpyP.HSI, 3)1.-0-
6ysui:H niB,nieHIH)' 113CTHHy ni.zI.JJhBiBChKOfO C€Jl3 3y6pit.

flepma yKpaiachKa oteuma· H& JILBiB. Y .ll'PyriH .z:r.eK3.lli rpy.llJlUl


no11aJJac.s1 npHrOTOBa .llO nepmoro aaranhttoro HacTyny Ha Jlhsi.s. To-
JIOBtte 3as.nautt.s1 MaJia BHKOHaTH rpyna »CTape Ceno« i rpyna »lllH-
peuM. nepllla M3Jl3 DOBeCTH HaCTyD i3 niB.llHH, .llpyra - 3 niB)leHHOfO
CXO.llY' 3 MeTOIO 33XODHTH f'OJIOBHHH 3aJii3HHllHH .nsi peuh y "JlbBOBi.
rpyni »CXi.ll<< IlpHna..-10 33B.Lt3HHH CHJibHHMH BHDa)laMH Ha IIi.llJibBiBChKi
craHOBHll.la noJu1KiB s.siaaTH ix cH'JIH Bi.ll cxo.ny ii nistto11i. Ue 6yJia nepllla
nJJSIHOBaHa u nepese)leua Hoooro Ha11aJibHOJO KoMaH.llOJO aKui.s1.
no11aTOK ocpeH3HBH BH3Ha111eHo Ha 27. rpy.llHSI. B paiioH oeox rpyn
CT.SlrHeHO CB-0€1.IaCHO HOBi 6o€Bi CHJIH. Jlo rpynH »CTape CeJIO« ni,llT.slr-
HeHO 4 HOBi JCYfJleHi: 1 craHHCJiaBiBCbKHH, 1 6epe»<aHCbKHH, 1 KOJIO-
MHHCbKHH (111/24), ttapeuITi 1 3 6pHra.llH Y. c. c.
(I). rapMaTy CKpirr-
JleHO Ha SIKHX 10 6aTepiH, Miil< HHMH KiJibKa 10 UM. raB6HUb i l ,lla-
490

JIEKOCTpiJibHa (HaJUlHiilpHHCbKa). no lUHpel.lbKOi rpynH cnpSIMOBaHO H3)1.-


JlHinpSIHCbKY Ko3HTtfHCbKY OKpeMy nixOTHY 6pHra.lly, B CHJii SIKHX 1.200
KpiciB 3i cKopocTpiJiaMH Ta rapMaTOro. Bcsi yn.apHa rpyna Hani11yea.Tia
SIKHX 4.000 KpiciB i OKOJIO 16 6aTepiH.
Ue 6yJia Ha TOn.iwHi yMOBH J:\OBOJii aeJIHKa CHJia i B Ha•-taJlbHiif
KoMaHn.i IIHCJIHJIH, mo Hero Ha neaPo .ll06yJte Jlbeie. AJie noJIHKH,
.llbttaawncH npo HaMipH Ha11aJ1bHOi KoMaHL\H, e.1Ke 3apaHi ocJia6HJIH
ii IlJISIHH. JlbBiB, 3a-ryp6onaHHH nocTynaMH yKpaiHl.liB nin.o .TlbBOBOM
i npHroTOBOIO JlO HacTyny, .ll06HBCSI CKpinJieHHSI JlbBiBCbKOi 3aJIOrH.
Dow<'>dzstwo Wsch6d HaKa3aJio nepepaaTH ocpeH3HBY Ha CaMoip i ei-
.lliCJ1arn T.facnrny cn,,1 iani.ll XHpoea e JtOnoMory JlbBOBa. llHH 24. rpy JJ.HH
IlOJihCbKa rpyna (nnOJIK. ConOTHil.lKOro) B CHJii 2.400 KpiciB, 24 CKO-
pocTpiJiiB, 150 KiHHOTH H 10 rapMaT npHixaJIH n.o ropOJtKa 51r. Bin.-
TiJIH 25. rpy.llHSI BOHa 3aHSIJla Jiio6iHb BeJIHKHH; noTiM, JIHlllHBlllH cna6y
oxopoHy Bi.ll 3axoity H: niBJttt.sI, 26. 3eepHyJ1acsi eciMa CHJiaMH npOTH CTas-
T.faH, mo ix itep>KanH COTHi Y. r. A. Ta Ko3HTHHCbKOi 6pHra.llH, i 3a-
HS1J1a ix Toro caMoro JlHSI. npaB]la, 3aJiora JiiooiHSI BeJI. BiJt6HJia 3 n.o-
DOMOfOIO naHUHPHCrO noian.y '-1. 2. (ai CaM6opa) Jiio6iHb, a.TJe 1.1.e He
nepelllKOJJ.HJIO JJ.3JibWHM Jti.HM noJIHKiB. 27. rpy.llHSI rpyna ConorHiu.Koro
llOOyJia 06pOWHH i nepeHlllJia B OKOJIHl.li Py.llHa, a Ha .llPYrHH n.eHb
11.0 JlbBOBa. llii roi OOJlbCbKOi rpynu, mo, npo6HBalOT.fHCb .llO JlbBOBa,
B.llapHJia B JiiBe KpH ..'10 yKpaiHCbKOrO cppoHTy, CHJibHO OCJia6H.TJH iioro
ocl>eH3HBHHH pooMax (J{HB. 11epnrna CTOp. 492). .
Toro caMoro JtHSI, KOJIH rpyna ConoTniuKoro aaHHJia 06polllHH,
no11aJIH aKuiro rpwa »CTape CeJIO« i rpyna »Cxi.ll«. CTauHcJiaaie-
cbKHH KypiHb .llOOyB 6e3 TPY.llY CHxie, Y. C. C. - 3y6py; 28. rpy.:lHH
3aH.Hro MicbKi naciKH, CoKiJibHHKH (Y. C. C., mo 3arnaJIHCH a>K ni.ll
KyJtbnapKia), KoaiJibHHKH H nepceHKiBKY (1/24 KOJIOMHHCbKHH). rpyna
»(XiJl<: .lliffWJia a>K DiJl JlHT.faKiB i 3aX-OilHJia 6poeap rpyHJta.
He.nonHcaJia 30BciM roJIOBHa y.llaptta rpyna, mo ii qepeHoM 6yna
Ha.zurninpHHCbKa 6pura.lla, HKiH He BJlaJiocH ain.6uTH CTaB11aH i a.nep-
>KaTH 06polllHHa. npaB)la, ii r.mcTHHH 28. rpy.llHSI 3aHSIJIH nepeXO.llOBO
CKHHJiiB, aJie nee.llal.faMH TaK 3.lleMopaJii3yeaJIHCb, mo ix aapa3-TaKH
CTSII'HeHO 3 cppoHTY H Bi.lliCJiaHO Ha 3a.llH. 4epe3 Te BeCTH n.aJii Hacryrr
6yJio HeMO>KJIHBO. THM 6iJibllle, IUO 3 nepeXOJl-OM .llO JlbBOBa HOBHX CHJI
IlOJIHKiH CTaHOBHIU·e 3MiHHJIOCH Ha HeKOpHCTb yKpaiHCbKHX BiHCbK. €,'lH-

naH"'llpHe aero »"4epHttK«


3 aaronaH"'llpHoro AllBi·
3ioHy Kopnycy Ci'IOBllll.
CTpi.nb"ia y CMXoei. Ci-
qee1>, 1919. p.
491

Ha'fanbHa KoMaHAa \ran1114bKOi ApMii, ci'feHb1919. p. IlocepeAHBi I'eu. OM. Ilae.1ee1m, .iii·
eopyq Sboro no.11. Kyp11aeoeaq.

HHM 3.ll06yTKOM Ui€i ocf>eH3HBH 33JIHWHJIOCb Te, LUO rpyna »CTape CeJIO«
ni.ncyttyJia CBiJ1 cl>J>OHT y H3H6JIH>Klli OKOJIHUl JlbBOBa, CeOTO .llO JiiHii:
MiCbKi nacil<H, niBHill CnxoBa, KoaiJibHHKH, 00)1.HapiBKa H CoKiJib-
HHKH.
,llaJihWi 6oi, LUO TPHB3JIH me )1.0 KiHUSI rpyJJ.HSI, CT3HOBHUJ.3 He no-
npaBHJIH, i aJl.SlH HattaJibHOi KoMaH.D.H, XOll i SIKi oyJIH KOpHCHi YMOBH,
He B)1.3BCSI .

.llpyra yKpaixct.n oteenaa ea Jli.aia. A Bee >K Ha4aJibHa Ko-


MaH.na Y. r. A. He KHHyJia .llYMKH JJ.06yaaTH JlbBie; U.HM Botta cno.n.i-
BaJiaCSI 3JiiKBi.D.yBaTH yKpaiHCbKO - IlOJibCbK}' eiiiHy.
THM'4aCOM IlOJibCbKa CTOpOHa MiUHiwana ii llHM )1.aJii, THM ea>Klle
6yJio .ll06HTHCh nepeMoru. B nepwux .llBOx MicHUHX BiiiHH DOJibCbKHH
npoTHyKpaiHCbKHH cl>pOHT IlOKJia.llaBCSI rOJIOBHO Ha BJiaCHi CHJIH. ni.ll-
CHJleHH.H npHXO.llHJIH JIHWe ia aaxi)l.HbOi f aJIHllHHH, i TO 6iJihIII 3aB)lSIKH
npuBaTHiii iHiU.i.SITHBi JleHKHX nonKoaoJJ.UiB, HK reH. Poi, rett. ToKa>KeR-
CbKOro, 3€JiiHCbKOro i H., KOpiHHa noJibllf.a BiHCbKa MaJia He6araro,
Ta ii BOHO 6yJio Jly>Ke CJ1a60 BHWKOJieHe i MaJIO 3.llHCUHDJliHOBaHe. To)li
me iCHyBaB 33XiJlHiff QJpOHT DpOTH HiMUiB, y no3H3HUJ.HHi i Ha lliJie3bKY,
npon1 qexie Ha lliJie3bKY TeWHHChKOMY i HapewTi Ha Cxo,11.i - rpH-
HHUi JlCp>KaBH euMaraJIH 3axucry. Xoq y Ha11aJJhHiii KoMaH.n.i noJib-
CbKHX 36pOHHHX CHJI i 6yJia )l06pa BOJI.H JJ.ODOMOM"H Il-OJIHKaM y faJIH-
llHHi, TO o6€KTHBHi VMOBH He )l0380JlflJ1H )l.aTH iM T3KOi JlODOMOrH, HKa
3JIOMHJia 6 yKpaiHChKHH cnpoTHB. Ue cTaJIOCH moiino y KBiTHi, i TO
JIHllle 33BJlHKM apMii faJIJiepa, mo ii 3opratti3yBaJIH ii y36poiJIH nporn
60JlbWeBHKiB ¢paHUY3H. Te, mo OCSlrHYJIH UOJIHKH B CXiJlHiH ranu-
492

llHHi, Tpe6a npHDHCaTH iHiU.iHTHBi JlOJIKOBO.llU.iB Ta BMiJJOCrH BHKOpHCTa-


TH CTaHOBHm.e. . '
011eBH.llSitIKH, w.o KOJJH 6 ypH.n 3. 0. Y. H. P. B3HBCH 6ya eHepritIHi-
me 3a cnpaay opraHi3au.ii apMii, a HatiaJJbHa KoMaH.na 6yJJa 6 Kpaw.e
Be.11a .nii, rot B nepurnx .ll.BOX MicHU.HX yKpaiHCbKO-DOJlbCbKa BiHHa 6yJJa 6
noKiHtIHJJaCH nepeMormo yKpaiHU.iB.
,llpyra ocpeH3HBa Ha Jl&BiB BHHBHJJa Ti caMi DOMHJIKH, m.o H nepwa,
i Te.>K He .n.aJia He ro BHpiwuoi po3BH3KH, aJJe HaBiTh HiHKHX 6iJibWHX
Micl{eBHX ycnixiB. 3 noqaTIOOM citIH.SI f DOJIHKH npHroroBHJIHCSI .llO .ll.iH,
SIKi MaJJH 3JliKBi.llyBaTH »yKpaiHCbKe DOBCTaHHSI«. AKu.ilo noaeJIH BOHH
3 niBHOlJi, 3 PaBH PycbKiOi, 3i JlbOOBa i 3 f opo.uKa 51r. nepwa i .npyra
noqaJJacb i noKiHtIHJiacb nepe.u ocpett3HBOIO yKpaiHu.ia. .
,llHSI 6. i 7. citIHSI rpyna reu. PoMepa, LUO 3i6paJJaCSI 6yJJa a Paai
PychKiii, nepeJJOMHJJa o6opoHHY JJiHi10 qacTHH rpynH »niauiq«, .llOBKOJia
PasH Py<:bKOi ii 8. 3a1HS1Jia )f{oaKBY; 9. ci11HS1 BOHa .uo6yJJH KyJJHKia,
a 10. · i 11. yeiHurna .uo Jlhsoaa. UH rpyna MaJJa 3JJiKBiJJ.yBaTH niBHi4HHH
cppOHT yKpaiHCbKOi apMii; aJie BOHa nepeBeJia ue 3ae.uaHHSI TaK HeBMiJIO,
·LUO B)f{e n"i.n11ac Mapwy Ha )f{oBKBY yKp.aiiH-ChKi Bi.ll.lliJUI 3aB)laJIH Jii BeJJHKi
BTpaT·H. ToMy IBIOHa, 3aJntll.LHBlllH 3aJiory B )f{oBJrni, HalllBH.ZJ.KY RBi.HmJJa
.uo JlhBOBa. Po3ipaaHHH yKpaiHChKHH nepC'reHb o6Jiorn, Cl{Op<> 3aM-
KHyBc.SI i Bi.llT.HTj B )KoaKBi 11acTHHH rpym-1 PoMepa 3 rapMaTaMH, o6o-
3aMH, cauirnpHHM yJia.u)f{eHHSIM, aBTaMH i noi3.naMH nonaJIH B pyKH
yKpaiHUiB. .
I BHnan nomIKiB 3j Jlboosa 6. i 8. ci11HS1, LUO MaB 04HCTHTH nis1tti11Hi
OK0.7111Ui JlbBOBa 3 yKpaiHCbKHX Bi.ll.LJ.iJiiB, He B.ll3BC.SI. npaa.na, Il-OJISIKH

OpicHrauiiitHa ManHa oKoJIMUb Jlbeoea 3 1.1acie 6oie 3a c·;onMuio.


lJopua .~iuiJI, u,e yKpaiHChKllH ·<Ppo11T uic.rn 1-oi yirpaiHChK.Oi 0<1ie11-
aee11 ea. Jlbeie.
483

OTaMaH Ao.nyA (e KHpei) KOMaHAaHT RHIBCbKOi rpynM, 3j CBOiM WTa6o•. Jltoe1ma, 25. ocpC3·
H.R 1919. p.

3aH.HJIH Pirny PyChK)', Jl0Ma>1rnp i Ko3H11i, a11e KOJIH scsr rpyna 3i6pa-
Jiacb 6yJia 10. ci1:rn.S1 y Mmam Ta B CyxiH BoJii .llJI.ff .u.aJihllIOi aKu.ii,
yKpaiHbKi BiMiJIH 51HiBCbKO.i rpynu 3aHSIJIH 3HOBY Bci nOBTpa11yBaHi
Micl..leBOCTH.
TaKO>K aKuiH noJI.HKiB Ha niBH011i, nepeee.neHa 7. i 8. citrnH Ha
YrHiB Ta 8. Ha CoKaJib, piBH011acHo 3 noxo110M rpynH PoMepa Ha JlbBiB.
aaJ10MHJiaCS1 Ha repo.HchKiu o6opoHi YrpuHoBa Ta o6opoHuis YrnoBa.
noJl.SIKH n063'llHJIH, W.O TaKHMH napTH3aHCbKHMH aKl..liSIMH HitlOrO He
B.llilOTb, nepepaaJIH ix i no11aJIH 12. ci11H.S1 aKui10 Ha nis.u.eHh Hi.no Jlhaoaa.
AJie .neHh nepe.u.THM, 11. ci11H.S1, yKpaiHui noaenu 11pyrn.H: 3araJibHHH
HacTyn Ha JlbBiB. fOJIOBHi CHJIH yKpaiHl..liB 3i6paJIHCb 6yJIH TaKcaMO,
HK ni.ll11ac nepmoi ocpeH3HBH, Ha nis.u.Hi i si.nciJIH HlllOB roJIOBHHH yJJ.ap.
foJtOBHe saa)J.aHHH npunaJio 3HOBY rpynaM »CTape CeJIO« i »lllupeuh«.
JlHH 11. ci11H.S1 II. KypiHh Y. C. C. s1106ya JianaiBKy, 6epe>KaHChKi KY-
peHi - CurttiBKY, I. i Ill. Y. C. C. - CKHHJiiB. 3aTe soaciM He no-
aeJIOCH rpyni »Uci.ll« i »CTape CeJio«. KoJioMu.HchKi KypeHi Kpuaa-
BHJIHCh ni11 nepcettKiBKOIO, a CTaHHCJiaBiBCbKi B naciKax MicbKHX i Ha
ni,llJlbBiBCbKHX ueroJibH.SIX. I Hacryn 30JIOlliBl..liB (rpyna »CXi.ll«) Ha CXi.llHIO
1.1aCTHHY JlbBiBCbKHX nepu<f>epi.H ue B)laBC.SI.
Ha.no.llaToK JJ.pyroro .llH.ff noJIHKH no11anu aKui10, npo .HKY 'Hat.iaJibHa
KoMaHJia soaciM He aHaJJa. lpyna nonHKie niB.lleHHo-saxi.llHhOi t.iaCTHHH
1IhBOBa 3aaTaKYBaJia 12. ci1rnH CKHHJiia i ei116una .Horo. JlHH 13.
floJI.HKK s.napwrn Ha KOJIOMHHChKi KypeHi, saHSIJIH EoJ1.HapiaKy, xyiip,
r JIHHl..liBJCY i BJJ.epJIHCSI .llO KosiJibHHK. KypiHb, l.U.0 f opOHHB "KosiJibHHK,
no11aeot a>K .llO sy6pel..lhKoro Jiica, i m.oiiHo ni.n oco6ucrHM npooo.noM'
KOMaH)J.aHTa rpynu OT. MHKHTKH Bi.ll6HB KosiJibHHKH 'i B posroHi HaBiTb
6naH}'BaB Ha JJ.e.HKHH 11ac TiepoeHKiBKy. Hacryn noJIHKiB Ha CoKiJibHHKH
ei116HJIH Y. C. C. 6es BeJJHKoro Tpy11y.
HapewTi He 30Bc1M noaenoch Te>K o6oM rpynaM noJIHKiB, m.o JJ.iHJIH
3 roro)J.Ka 51r. (3€JiiHCbKHH) i MmaHH (CiKopcbKHH). BoHH 6yJIH .lly>Ke
494

CHJlbHi i HaJiillyBaJIH SIKHX 15.000 KPICIB i OKOJIO 50 rapMaT. Ille


11. ci1.1H.S1 sse11ip npoTHBHHK Bi.ll6HB CHrttiBKY if Bi.llKHHYB 6epeJKaHChKi
KypeHi ,llO oaciBKH. 13. rpyna 3€JiiHhCKOfO .ll06yJia Jho6iHb BeJIHKHH
o6xo.llOM Ha 3alllKOBHlli, Yrepu.i, XHweBHlli if 6y 1rnJIH. AJie. Ha n0Mi11
3arpo1KeHiH rpyni Py.llKH (ni3HiUJe fo<f>MaHa) HacniJia noMill (ni coTHi)
xupiBCbKOi rpynH, i BOHa, 3 JlODOMOfOIO me naHuHpHoro noi3.lly, BH6HJia
noJihCbKY KaBaJiepi10 3 6y1.1aJiiB Ta 3awKOBH'·I i 3aH.HJia 3Hosy Yrepui.
Ue npHnHHHJIO ,lla ..'lhlllY o<f>eH3HBY noJI.HKiB, mo aaKpinHJIHCSI B JI106iHi
BeJIHKOMy if MaJioMy. 3MaraHH.SI rpynH CiKopcKoro (a Mwattu) 3asep-
.JJHJIHCb THM, mo BOHa 3.ll06yJia 5apTaTiB, 3a .SIKHH TIOJISIKH 3anJiaTHJIK
OKOJIO ~JOO s6HTHMH ii paHeHHMH (rn. 11eJ)THHa crop. 496).
OicJISI mix 3MaraHh 6o€Ba JiiHi» yKpaiHC&Koro <f>poHTY aaKpinuJiach
)lOBk.OJia JlbBOBa 3.llOBIK JiiHii TaKHX MicueBOCTeii: TIOllHHalOLIH Bi.ll 3a-
XO.ll)' - 5adBKa, CoKiJihHHKH, Jiic Ocei11a, Ko3iJibHHKH, niBH. CHxoaa,
naciKH MiChKi, 4opriBCbKa CKaJia, JlHCHHHlli, CopoKH, JlSIWKH Mypo-
B3Hi, MaJiexiB, Jluca ropa, oplOXOBHlli; UIO JiiHilO ,llepJKaB II. Kopnyc.
naJii Ha niBHillHHH 3aXi.ll npO,llOBJKyBaJIH <f>pOHT KypeHi 5IHiBCbKOi tpynH
I. Kopnycy, cnupalOllHCb Ha Pictty PyCbK)', K03Hlli, noMa>KHp i Ka-
pa1IHHiB.
YKpai'HU.i He MOr Jiff OCSlfH}'TH B u.iH o<f>eH3HBi HiSIKOfO ycriixy, 60
,llO Hei He ni.llfOTOBHJIHCb, i Hacryn Ha JlbBiB 6ys y3araJii He niJl
CHJI}' ;\'. r. ApMii. JlhDOBa 6e3nocepe.nttiMH aTaKaMH 33HSITH He 6yJJO
MO)f{Ha. 00.!JSIKH, XOll lJHCeJibHO B HbOMY i CJia6wi, MOfJIH Tii.ll 33XH-
CTOM MypoBaHHX 6y.niBeJih MiCTa 3 ycnixoM 6opOHHTHCb. 3aHSITH JlbBiB
MO)f{Ha 6yJio TiJihKH CTpaTeri1rnuM MaHeBpOM, mo Bi,llrSIB 6H 6ys cno-
.nyKy CTO.!JHU.i Bi.ll 3aXO.llY' ce6ro 3.ll06yBUJH llJJISIX nepeMHllIJib-JlbBiB.
Ha .llOJ.laTOK OCTaHHIO ocpeH3HBY Ha1.1aJibHa KoMaH.na Y. r.
A. noBeJia
Ha BHMOry nHpeKTOpii Y. H.P., mo6 OCffl'aMH Ha <f>poHTi MOJKHa 6yJIC>
Jl06HTHCb ycnixia Ha Mupoaiii Komt>epettuii.
noJlbCbKi npOTHyJJ.apH, XO'I MaJIH MiCUeBi ycniXH Ha niB.llHi, He

6yAMHOK KOMaHAM I. 6pMraAM Y. c. c. B Kpacoei. B noCTOIO upHI'aAa. B JIIOTiM 1919. p.


498

Cnpw11H11 VIII. dp11raA11 e rocT11Hi y HaAAHlnpRHCbHllX apT11.1ep11ctle. ,D;oeroMOOTBChK.a, (iepa-


aem. 1919. p.

OCSlfHYJIH MeTH, 60 Ha onaHyBaHHSI 6iJibWOro Tepeuy He 6yJio B HHX


)lOBOJii CHJIH.

60£ai a~ii ea oia.u.eaeo-3axi.u.eb0My i niBai11ao•y •pom i. nicJrn


npyroi yKpaiHCbKOi ocf>eH3HBH Ha JlhBiB i cnpo6h DOJISIKiB npoTuy.zi.a-
pOM DOWHpHTH nepCTeHb o6JIOrH .llOBKOJia JlbBOBa, Ha ni.1lJibBiBCbKOMY
TepeHi 3anaHyBaB JlO TIOJIOBHHH JllOTOfO 1919. p. CDOKiH. y TOMY 1.1aci
Bi.ll.6yJiaCb peopraHi3aU.iH Y. r. A. B Kopnycu i 6puraJU1. Bpurany Y. c. c.
CTHrtteHo a oKoJiuu.i ,ilopHCf>eJih.ll, CeMeHiaKa i KpaciB, y 3anac apMii.
KoJ11H To.zd Beeb yKpaiHCbKHH <f>poHT o6Me>KHBCB o6opoHHOIO aK-
u.i€io, IlOJIHKH noae.TIH Ha nianHi H Ha niBHO"li KiJibKa HOBHX y.11.apia.
HacaMnepen no1.1aJIH Hacryn i3 Xupoaa 3 MeT010 .zto6yTH CaM6ip. ,ilJI.K
U.horo OOHH Ha no11aTKY JIIOToro cKpinHJIH 3anory Xupoaa, Hoaoro-
MiCTa, KoMapisu.iB Ha 8 KypeHie nixoTH, 1 coTHIO KaaaJiepii i 3 6a-
Tepii rapMaT, a 4. JIIOTOfO apaHu.i B.llapHJIH fOJIOBHHMH CHJiaMH Ha
BOB4Y ,iloJiiWHIO, DJI03iB ropiwHiH i 4HWKH. Ane Hacryn 3ano-
MHBCSI B BOrHi yKpaiHCbKOi o6opOHH. CTOJibCbKi BiMiJIH, Bi.llcrynal04H,
nonaJIH B TaKHH nepenoJiox, mo yKpaittu.i MOrJIH 6ynu TO.lli JierKo 3a-
HHTH Xupia (rJI. 11eprnHa crop. 486).
He-a6H-SIK)l aKTHBHiCTb BHSIBHJIH DOJIHKH i Ha <f>poHTi I. Kopnycy,
3 Kittu.eM ci1.1HH i a nepwHx ,llec.siThOX .ZJ.HHX JIIOToro. CTauyawu MiU.HOIO
HOfOIO B Paai PycbKiH, BOHH ni.llTRfHYJIH B ii paiioH 3Ha1.1Hi CHJIH
(oK. 5000 Kpicia) i 21-27. ci1.1HS1 noBeJIH ocl>eH3HBY npoTH YrttiBCbKOi
ii PaBCbKOi rpynu, s MeTOlO 3HMll.lHTH npaBe KpHllO I. K-Opnycy. ro.-
.10BHHH y.llap noJIHKiB qya cnpHMoBattuii Ha YrniB, 5eJI3 i KpHCTHHO-
niJib. CJia6i yKpaiHChKi CHJIH (HKHX 2 i niB KypeHH u 1 6aTepiH rap-
498

MaT) He BH,n.ep:>KaJIH Hanopy IlOJibCbKOi nepeBaru H, Bi.a.oHBalOllHCR 3a-


B3Slf0, ai.n.crynHJIH JlO KpHCTOHODOJlfl. noJIHKH 3aRHJIH Yrnia i 6eJI3.
3are ix ,n.aJiblllHH noxi.zr. na KpHCTOHODiJib aaJJOMHBCSI ni;J. yJJ.apoM 11aCTHH
COKaJibCbKOi rpynu 3 niBHO'li, i TaK Il~JUIKH (rµyna »oyr«) CBO€i BH3Ha-
qeHoi MeTH He OCSlrHYJIH.
TaKcaMo eHnaJJ.H nOJibCbKHX aaroHiB i3 .n106aqeBa npOTH fpywosa,
HeMupoBa Ta KpaKiBUSI He JJ.aJiu iM Hi.SIKHX 3A06yn<iB.
B:>Ke HanepeAOAHi TpeThOi yKpaiHCbKOi o4JeH3HBH ai.n.6yecH aunaA
rpynu CiKopCbKOro 3 Jlro6iHH BeJIHKOrO npoTH aaoopoJI rpynu ro<f>.
Matta (>iPyJJ.KH<{), aJie H BiH 3aKiHllHBCSI AJIH npoTHBHhKa HeB)J.allHO.
3HOBY 16. i 17. JllOTOro, CaMe Ha IlOllaTicy TperbOi yi<paiHCbKOi
ocpeH3HBH, IlOJIHKH HaMaraJIHCSI npoJIOMH re CTaHO'RHllla 51HiBCbKOi rpynu
(or. )lonyJJ.) a Ko3Hllax, )loMa.IKHpi ra B KapaqHROBi. A.Jie, xoq iM
i BJJ.aJIOCSI 3aHRTH nepexOAOBO ~j CeJia, BOHR MyciJIR ix DOKHH}'TH, co
6yJia He6esneKa, l.L.l:l jx: OKPHJIHTb i BilliTHYTb.
3 Ba:>KHiWHX BHCTynie i3 yKpaiHCbKoro 6oKy B TOMY 11aci 33CJiyro
BYIOTb Ha 3fa.AKY BHfiaAH DiB.lleHHHX rpyn I. Kopnycy Ha 3aJii3HHtzy
JiiHiJO JlbBis-nepeMHIIIJlb. w.o KiJibKaKpaTHO YWKOJJ.RJIH ltlJIBX. nonu-
W.HJIH )J.eKiJlbKa MOCriB i o6cTpiJIIOBa.JlH n:oi3AJ(.

Tpera ywpaiHCbWl otf'eRSRBa - »BOB'lyxiact.Kac<. nepeBiBWH peop-


ratti3auiJO Y. r.
ApMii, a nepwiu noJIOBHHi nroToro Ha11aJ1hHa KoMaHAa
niJJ.rOTOBHJia Ha niBAHi Hoey yKpaiHCbKY o<t>eH3HBy, lllO MaJia aJJ.o6yrH
JlhBiB, a JJ.aJii - nepeCYJIYTH yKpaiHCbKHH <l>poHT Ha JiiHiro CHHy. 0JIHH
HaqaJihH.:li KoMaHAH nepeA6aqyaae TPH eTanu <><t>eH3HBH: B nepII10My -

"()pif:HTaqilHa ManHa pdoHy rpyftll »PYARll•


"'VIII. CaM6ipcb110i 6p11r&A11. qopa JdsiJI oa-
. :maqya 'fEpaiec&ul cl>poBT oepe,1; BontffXia-
CbllOI> oct>eeaBBOD, 1. .llYl111 1919. p.
497

Ha 3ani3HM4-0MY wnRXY K-Ono lipaTKOBM'I niA'lac Boe'lyxiecbKoi olf>eH3MBM. Bepe3eeb, 1919. p.

III. Kopnyc MaR 3att.HTH 3aJii3HH4Y .nittiio JlbBiB-OepeMHlllJib, y .npy-


roMy II. Kopnyc MaB ~o6yTH JlbBiB ii ttapernTi y Tp1eTbOMY erani -
MaJIH yKpaiHCbKi BiHCbKa 3.ll06yTH nepeMHlllJib i JiiHilO C.Htty. f oJIOBHe
3as.zi;atttt.H B neprniii 11acTHHi U.hOro nJI.HHY npHna.naJio III. KopnycoBi,
iioro VIII. CaM6ipcbKi.H 6pHra.ni ti o6oM niB.lleHHHM rpynaM i. Kopnycy,
51HiBCbKiii Ta 5IoopiBCbKiH; II. Kopnyc MaB ni.n11ac u.iei aKu.ii, B Hanp.HMKY
Ha ropo.n.oK - Cy.!I.OBa BHlllH.SI, )leMOHcrpyBaTH )lOBKOJia JlbBOBa, a I. -
aTaKyBaTH noJibCbKi 3a6opoJia B OKOJIHU..HX PaBa PychKa ii 5eJis.
y neprniH IlOJIOBHHi JllOTOfO Bi.n6yJIOC.SI socepe.u.iKeHH.SI 6o€BHX CHJI
y paiiotti rpynH »PyJJ.KH« (foqJMatta). B no11aTK0BiH aKu.ii CHJia y.u.ap-
ttoi rpynH Ha.rii11yBaJia BCboro 5 i niB KypeHiB niXOTH (.HKHX 2.000 Kpi-
ciB) i 15 rapMaT. llloiitto ni.n.11ac ocpeH3HBH MaJIH ttacniTH TY.lI.H lll.e
)laJibllli ni.u.CHJieHHH.
noJIHKH, Ma6yTb 3H3JIH npo 3a.llyMH yKpaiHCbKOfO KOM3H.U.yBaHHH
ii oo6i roToBmrnrn npHH.HTH y.llap. Wo6 ocJia6HTH iioro Bsapatttti, KO-
Matt)laHT no.JibCbKHx s6poiiHHX CHJI y faJIH4HHi rett. PosBa.u.oBCbKHii
ttaKa3aB nepeBeCTH 15-17. JIIOTOro 3ra.nattHH yiKe neprne BHIIa.!I. npoTH
51HiBCbK'Oi rpynH, lllO, Mi)f{ HHlllHM, He .naB IlOJl.HKaM HiHKOi KOpHCTH.
YKpaiHCbKa ocpensHBa no11aJ1acb 16.•riioToro o6cTpiJioM nepe.llOBHX
no3HU.iii no.71.HKiB tta Bi.ll.THHKY Cy.!I.OBa BHrnHH-fopo.llOK i TaKOiK Jlbsosa.
J{HH 17. JIIOTOro tiaCTHHH VII. 6pHra.n.H (rpynH »WHpeu.h««) noBeJin pi-
rny4HH ttacryn Ha J1106iHb MaJiiH~I, ny6osy noJrntty ii 33HHJJH ix. PiBH0-
43CHO II. Kopnyc nepesiB BHna)l Ha 36oiCKa i MapiiBKY ni.lI.O JlhBOBOM.
Toro caMoro .ll.HH rpyna rocpMaHa 3am1J1a BosqyxH (I. Y. c.
C.) i I3ap.
4acTHHH 5IsopiBChKOi rpynH (I. Kopnycy) BHil3.ll:OM j3 niBH04i 3HH-
lll.HJIH B 3apiqqi KOJIO Cy .n.oBoi BHrnHi saJii3HH4Hii lllJI.HX i ttana,.,1H Ha
5oprnTHH. 5IttiBChKa rpyna Toro caMoro Kopnycy 3aHHJia TO)l.i nepe-
xo.z:toBo fapnpeJihA. npyroro JI.HR KypeHi rpynH »Py.llKH« BH60pOJIH
32
498

B TIOJHIKiB .LlOBfOMOCTHChKa Ta apTHJI€pi.HcbKHM BOrHeM 3HH111.HJIH llIJUIX:.


Kono 5paTKOBH4. KpyKeHHU.hKa rpyna B.ZJ.apHJia Ha Me.ZJ.HKY M: 06cTpi-
.110Bana TIOJihChKi naHI.iHpHi TIOT.HrH (rn. 4epTHHa CTOp. 496.).
AJie B>Ke 19. JIJOTOrO IlOJISIKH TIOBeJIH TIJX>THHacTyn i3 ropOJI.Ka
Sir. i nepeMHllIJUI. ni.ll.MOra 3 nepeMHllIJISI Bi.ZJ.6HJia ,llOBfOMOCntCbKa.
Bttna.uoBa JK rpyna TIOJIK. Cep.ZJ.H 3 ropOJlKa 5Ir. Bi.lli6paJia BoB4YXH:
H I3ap. 06H.ll.Bi aKu.ii TIOJISIKiB HaTpanHJJH Ha 3aB3HTY o6opoHy yKpaiH-
ChKHX lJaCTHH i 3.ll.06yJIH 3ra.ZJ.aHi MiU.eBOCTH 3 BeJIHKHMH BTpaTaMH~
YKpaiHChKi npoTHHaCTynu, noBe.lleHi Toro .ZJ.HSI Ha BTpa4·eHi Micu.esocrn,..
He B.ll.3JIHCH. I3oi 19. JIJOTOro 6yJIH .ZJ.yJKe 3aB3SITi, o6H.ll.Bi CTOpOHH CKpH-
BaBHJIHCb CHJlbHO.
Bi.ll 17--20. mornro I. Kopnyc arnKy€ 33B35lTO nOJibChKi cTaHOBHlll.a
Ha Bi.ll.THHKY Paaa PychKa M: Een3; ane, xo11 11aCTHHH o6ox rpyn (Pae-
ChKOi Ta 5eJI3bKOi) M3JIH Micu.eai ycnixH, y BHCJii)li CB-Oro CTaHOBHlll.a
He nonpaBHJIH.
20 . .JJJOTOro TIOJUIKH BJI.apHJIH 3 BoB11yxiB Ha ,lloJIHHHHH H ,llo6pHHH,..
a~1e I. Y. C. C., BiJI.6HBlllH HacTyn Ha ,lloJIHHSIHH, poa6HB · niae KpHJI<>
nOJUIKiB i 3aKpinHBCSI Ha BHCOTi 307., He)laJieKO BoB11yxiB.
A )laJii - 21. i 23. JJIOTOfoO yKpaiHCbKi llaCTHHH Bi.ZJ.6HJIH BCi Ha-
CTynu DOJI.SIKiB, Mi>K HHllIHM, Ha noneJJi Ta CTo.ZJ.iJJKH, 8 caMi o6Me>KH-
JJHCb THM, mo 06cTpimoea1rn aaJii3HH4HH lllJIHX KO.TJO Cy JJ.OBoi Buurni,
Me.ll.HKH Ta JlbBOBa.
CaMe TOJI.i, KOJJH Ha cf>pOHTi Mi)f( ropO.ZJ.KOM i Cy.ZJ.OBOJO BHrn,HelO
yKpaiHCbKi BiHCbI<a BH6opOJIH co6i .ll.Ofi.ZJ.He Micu.e JlO )laJibllIOro Ha-
cryny, a noJUIKH HaiirnJJHCH B JI.y)f(e cKpyrttoMY cTaHOBHlll.i, 24. JJJOToro no-
11aJJoc.s1 nepeMHpSI, BHMyrneHe aHTaHTCbKOJO Mici€ro MHpoaoi KompepeH-
u.ii ni.ZJ. npoBO.ll.OM reH. EepTeJihMi.
YKpaiHCbKHH cf>poHT 3aKpinHBCH TO.lli Ha TaKHX Micu.eBOCTSIX: no-
pi1111S1 rpyH'ToBe ·- Haiirocf> - Yrepu.i Heaa6HTiBCbKi - CTOJI.iJJKH (II. KY-
piHh rpynH i>PyJI.KH«), ,llo.11HHJ1HH M: Bos11yxH, 111.0 ix .ZJ.ep>KaJJH Y. C. C.,
MHJJSITHH, Eap i JloaroMOCTHChKa (I. KypiHh rpynH »Py.ll.KH«), B fo.ZJ.-
BHrnH: ii Llo6psrnax - y 3anaci 1/24. ni.ll 6eanocep·e.ll.HiM o6cTpiJJOM
yKpaiHCbKOi apTHJI€pii HaXO.ll.HBCH B>Ke .ll.OBOJJi )lOBrHH Bi.ll.THHOK IIIJIJIXY
Bill ropOJJ.Ka .ll.O Cy .llOBOi BHrnHi. nepei3)lH 3aJJi3HHU.elO Mi>K JlbBOBOM
i nepeMHllIJJ€M Bi.ll6yBaJJHCSI 3 BeJJHKHMH nepeDOHaMH, Ili.ll. OXOJJOHO~
naHU.HpHHX OOTJlfiB, i TO rOJJOBHO BHOlli. nepeMHpSI H yKpaiHChKO-
HOJJbCbKi neperooopH nepepBaJIH aKU.iJO yKpaiHU.iB y tta.HKpHTHttHillliH
;'.lJISI IlOJIHKiB XBHJJHHi.
YKpaiHChKa cropoHa npH.llep>KyBaJiacb nocraHOB nepeMHpR, 3aTe
il0.1JJIKH, BHKOpHCTOBYI04H 6e3.lliJIJISI yKpaiHU.iB, y>Ke .ll.pyroro JI.HSI, 26. JIJO-
roro, noBeJJH HaCTyn 1-1a Bolfqyxu M: Ha rop6KH Ha niB'.JJ.leHh EpaTKOBHll
i 3aHRJJH ix. TaKcaMo neprnoro. TaKH JlHH, 25. nycTHJJH .ZJ.O JlbBOBa 6a-
raTo noi3JI.iB TaK, 111.0 n0Tpi611a 6yJJa pirnytta ittTepBeHu.iH 3 6oKy
yKpaiHU.iB.
Bee4epi 28. JIIOTOro yKpaiHChKa .lleJ1€r'au.iS1 ai.11.Ku1-1yJia npono3mlii
aHTaHTCbKOi Micii (Bi.llCTyn Y. r. A. Ha raK 3B. JiiHilO BepreJJbMi) i Bpattu.i
2. 6ep·e3HJI o6HJI.Bi CTOp-OHH Il04aJJH 6o€By aKu.iro. Llo 6. 6epe3HSI o6Me-
>KH:JlaCb BOHa o6ocTOpOHHiMH nepeCTpinKaMH nepeJJ.HiX Bi.JJJl.iJJiB, Ta 3a
T-OH tta~ Bi.ll6yBaJIOCSI 30Cepae.ZJ.>Ky.BaHHH CHJJ .ll.0 HOBOfO y.ZJ.apy.no rpynK.
»Py.nKH« niJ1.TS1rne110 .llBa .ll3Jlhllli KypeHi Y. C. C. i tIOTHpH KypeHi 3 HH-
rnux rpyn, Mi>K HHlllHM, i fyU.yJJhCbKHH KypiHb (nop. f. f0,,1HHCbKOf0 ),
0.ll.HY 6aTepim OOJJbOBHX rapMaT, 0.ZJ.HY ripCbKHX (2 rapMaTH) ra 0.ll.HY
499

Ha CTaHOBMW,i niA ropOAKOM RrdnoHCbKMM. Bepeaeeb 1919. p.

(2 rapMarn) Ba>KKHX, 42. ~1iHiHHHX; B>Ke B llaci aKu.ii nepeHlUOB Ha niB-


11eHb iOJlHH KypiHb i3 5IBopiBChKoi rpynH. Be.SI y11aptta CHJia llHCJIHJia npH-
6.TfH3HO 6.000 KpiciB, 60-80 CKOpocTpiJiiB i 32. rapMaTH 1).
TaKcaMo noJUIKH cKpinHJIHC.SI HO.BOIO rpyno10 (noJIK. 6eKepa -
1.300 KpiciB. 12 rapMaT i 19 cKopocrpiJiiB), mo 6. 6epe3HH ttacniJia'
3 nepeMHlllJI.H .no Po.IJ.aTHll. BcH 6o€Ba CHJia IlOJIHKiB y paiiotti ropOllOK'-
.n106iHb - Po11aTHlli - llo6pocTaHH, llHCJIHJia 3.725 KpiciB, TpoxH Ka-
BaJI€pii, 41 /2 6a'Teµ'ii i 4 naHitHp.Hi DOTHrH. 5IK .llJl.H o6opOHH, TO 6yJia
ltC CHJl3 )lOBOJii TIOBa>KHa.
Ha BO€HHHi Hapa.lli, mo Bi.IJ.6yJiaC.H 6. 6epe3HH B Py.llKax, y npHHBi
HallaJJbHOfO KOM3H)l3HTa reH. 0MeJI.SIHOBHlla-naeJieHKa Ta Bcix KOMaH-
)lalHiB rpyn. BCIO yKpaiHCbKY CHJJY no.n.iJieHO Ha "llOTHpH 6o€Bi rpynH:
>ifopo.llOK<~ -- KOMaH.n.aHT coT. CTaHHMip, 6pHra)la Y. C. C., »Cy.lloaa
BnlllHH<{ -- KOMaH)laHT coT . .nichKeBH'-1 i 3ariH nop. foJIHHCbKOro, B 3a-
naci rpynH. KoMaH.llaHTOM ychoro Bi.IJ.THHKY ttacTaHOBJieHo or. KpaBca.
3aqinHy aKLJ.ilO Il-OllaJIH DOJl.SIKH 7. 6epe3H.SI 3 BoBtiyxiB Ha )lOJIHH.SIHH
i 3 4epmrn Ha E6eHaB Ta CTO,l(iJIKH. rpyna EeKepa 3aHM0 BHC01)' 307.
11 lloJIHHSIHH. 3nOJJY.llH.SI nilllJIH y npoTHHaCTyn yKpaiHCbKi ll3CTHHH
ii, niCJIH aaB3HTOro onopy noJIHKiB, 3aHHJIH Bos1JyxH. npH l..lb-OMY yKpa-
ittui po36HJIH reTb-'-IHCTO rpyny BeKepa ii 3axonHJ1H 350 noJioHeHHX,
6 rapMaT, 22 CKOpocTpiJIH 1 2 MiH'OKH)lH. Baeqep DOJI.SIKH IlOKHHYJIH.
Po.llaTH'-li, ni.n. ttanopoM yKpaiHCbKHX qacTHH i3 niBHOtii ii, aaJJHlllalOt.IH
JIHllle 3anory Ha crauii, no)laJIHCb, OJ{Hi - .llO Cy.llOBoi BHI1rni, .ztpyri -
.ll.O fopo.IJ.Ka. Y.nap nOJIHKiB Ha npaae KpHJIO rpynH (E6eHaB Ta Cro.ztiJIKH}.
saJIOMHBCH. Toro .llH.SI yKpaiHChKi aiHchKa onattysaJIH TaKO>K 6ap i )los-
roMocTHChKa.
)lHSI 8. 6epe3HH 6pHra)la Y. C. C. 3aHHJia 6paTKOBHlli, 3HHUJ.HJia
aaJii3HHtIHH lllJ111x i B.llapHJia Ha 5yprTaJJb. HacTyn ropo.l{eLJ.bKOi rpynu

1) 3a AP· I. R..a.pmrnu,eM: »lcTopiR 8. faJIHIJ,hl\Oi op1n'aAJf«, JliT. 1.JepB. KaJIUHll 1933, It. 9.
600

Ha ropOJJ.OK i 4epmrna He B.llaBCH. PiBHOlfaCHO HWJIH 3aB3HTi 6oi Mi>K


PoJJ.aTutiaMH ii CyAOBOIO BuwHeio, mo ix aeJIH rpyna JiichKeaur.m
a niBJJ.HH Ta COTHi HBopiBLtiB ia niaHotii. Toro caMoro .llHH qeT. Bafrn-
raiiMep 3JJ.06yB ia CBOiM BiMiJIOM KiHHOTH BOpo>KHH naHI.tHpHHH noTHr
i 3HHll.J,HB iioro. Ha crau.ii PoJJ.aTHtii yKpaiHChKi aiH:cbKa poa6HJIH aa-
Jiory IlOJUJKiB, 3 HKHX 6araTO 3rHHYJFO. I. KOpnyc qacrunaMH 5100-
piBCbKOi 6pHraJJ.H aan:HB BopT.HTHH i fo.ztHHIO Kono MocTHChK i a ra-
KyaaB crnu.110 B'Cy.uoai.H: BuwHi. f'pyna »KpyKeHH'lli« attumuJia reTI:ii-tiHcTo
O.llmt ia MOCTiB KOJIO MeJUIKH. YKpaiHChKi 'llaCTHHH, aanHBWH 3aJii3HH-
'LIHH IllJI.SIX, 3HHlU.HJIH .Horo JJ.OHam.a.n.y Ha U.iJIOMY npocropi BiJl fopO)lKa
JIO Kn.s:r>Koro M-OCTa, Kono Cy.ztoaoi Buwtti.
8 J.taJihIUHX .ztHHX Bill 9-11. 6epe3HH BC.SI aKu.iH yJ.tapuoi rpynu (6pu-
ra.L1.H Y. C. C. i rpynu »fopo~oK«) 6yJia cnpSIMOBatta Ha Te, mo6 npo-
JIOMaTu ooopOHHY JiiHilO IlOJISIKiB HaJJ. Bepewuu.eio, rOJIOBHO, mo6
3~06yrn fopo.llOK 51raH:JiouchKHH. Y. C. C., 3 .llOilOMoroio 51niBChKOi
rpynu, .ll!OOYJIH rapTcpeJib.ll., ra.n.uqaiu1H, Pe1rnqauH, rpyna »fopoJ.tOK« (CTa-
HHMipa) 3aH.SIJia nepeJ.tMicTH fopo.n.Ka 5Jr., Oopiqe J1io6iHCbKe .. H 4ep-
JISIHH. 00J1.SlKH, 3JJ.eM-OpaJii30BaHi, Il0'll3JIH M3COBO KH.ll.3TH qlpOHT. lllo6
IlOMOrTH THM, IU.O 3MaraJIHCb K!OJIO JlhBOBa, 9. 6ep.e3HH npo6yBaB reu.
PoMep 3 PaBH PpychKOi npo6HTHCH JJ.O )KoBKBH, aJie nl.n. llo6pycuuoM
3aropo.L1.uJia ii·OMY ilopory VI. 6puraJ.ta.
llHSI 11. 6epe3H51 yKpatHChKi BiHChKa OCHrHYJIH Haii6iJihllle ycnixiB.
np·OTHBHHK, .ll.0 KpalO ocna6JieHHH, Bi.n.6HBaBC.Sl OCTaHKaMH CHJI. OOJibCbKa
Hat.IaJibHa 'KoMaH)la 6yna B>Ke pilllHJiacH 3.ll.aTH JlbBiB. Ille OJJ.HH, J.to6pe
BHMipeHHH y.L1.ap, i UOJibCbKHii cppoHT 6yB 6u 3aJIOMHBCH. Ane Toro BH-
pilllHOrO yJ.tapy He 6yJio. To)].i, KOJIH rOJIOBHi CHJIH yKpaiHU.iB 6e3ycnilllHO
KpHB3BHJIHCb ..'.(OBKpyrn fopo.n.Ka 5Jr., IlOJl.SIKH fOTOBHJIHCb JJ.O npOTH-
3KI.tii. lltt.SI IO. 6ep.e3H.Sl npH6yna 3 nepeMHlllJISI JJ.O Cy.ll.OBOi RHurni
CHJibHa .a.onoMoroaa rpyna -(noJIK. AJieKcan.npoau'lla). 3 rpynoio Bep-
repa BCSI BiJJ.ci11 l.fHCJIHJia 3700 KpiciB.
Mo>Ke IJJ.le ii TOJJ.i n·e 6yJio 3aniauo BHKonaTH nepe.n.6a11ettuii JJ.aauo
KoMattJJ.anTOM ocpett3HBH or. KpaaooM Matt:esp, ce6To: 3aepnyrn roJIOBHi
CHJIH Ha CyJJ.oBy BHlllHIO i, cKpinHBlllH ix .ll.ii rpynaMH »Xupia« i »Kpy-
1<:euw1i«, mo 6y.rm )lOci B .necpeH3HBi, J.(06HTHCb TYT BHpilllHOro 6oio.
AJie .H: 'flo.zti, n o6JIH4l.fi Kpaiinoi ue6e3neKH, KOMaH.ll.a III. Kopnycy (noJIK.
KoccaK), i3 ueaiAOMHX .llOci npn1IHH, He noroJJ.HJiacH Ha u.eii _nJI.SIH OT.
Kpaaca. 'Ue !1 craJio nprt.IHHOIO 3aJiaMaHHSI aoaqyxiachKOi ocpett3HBH,
a JJ.aJii KaTaCTpOcpH Y. r. ApMii.
l\t:>JIH yKpaiHChKi CT.SirH no-repOHCbKH, aJie JJ.apeMHO 3MaraJIHCH .llaii
3a f opOJJ.OK, no.nHKH 15. 6ep,e3HH 3i Cy.ll.oBoi BHwtti JJ.OOYJIH Boprnmtt
i 16. lloaroMocrnchKa. Xoq 17. 6ep,e3HH yKpaittu.i npunHHHJIH JJ.ii KOJIO
fopo.nKa i XQlI 3BepuyJllt l.J3CTHHY csoix CHJI npoTH si.n.ciqi i3 3aXOJJ.y,
Ta u.e 6yJIO sani3no. ll1rn 18. 6ep·e3HH noJIHKH ai CyJJ.oBoi Bullltti .H: fo-
po.nKa Bi..11.6H.TJH 0.ll.HHM MaXOM yci BTpa1IeHi MiCl.(CBOCTH 06a6i 1 1 33Jii3HH-
l.JOro lll.rrnxy. .
TaK Tpati1rno n01dHlIHBCS1 ttaii6iJiblllHH 1IHH yKpaiHChKOi 36po1 3a
l.JaC 41 / 2 MiCHU..Sl 3MaraHb, JJ.iJIO, mo KOlllTyBaJIO 6araTO KpOBH ii BeJIH-
KOro 3j'CH.il.TJSI. ~'KpaiHCbKi crnrn BHilOBHHJIH CBO€ 33B.ll.aHHSI 6JIHCKy4e,
i KOJIH ix 3MaraHHSI He yBiH'llaJIHCb ycniXOM, TO 3aBHHHB y U.bOM'y
y 100 Bi.11.coTKax npoBi.ll. apMii, Ha11aJ1hHa KoMaHJJ.a. B>Ke, 3axonH!3lllH
sa.7li3HHlfHH lll.'IHX, soua noaHHHa 6yJia 3BepHJTH 3apa3 roJIOBHi CHJIH
nporn 3axoJJ.y, mo6 s.no6yrn nepeMHlll.Tib i .rduiio CHuy. Jlhsia 6ya 6tt.
CTPMMCbKa COTHR CKopocTpinie B noroTOBi AO BiAXOAY Ha qipotH. BcpeJeu1., 1919. p.

CKanirymosaa. 3aKH noKiH4H.713CH 6H OVJia aKHl.>1 npOTH nepeMHlllJISI.


Ha11a.Tihna KoMaH.lla yTpeT€ 3po6HJia TY caM~' noMHJIKY THM, nio Ha-
Mara.11ac.S1 3axomtTH .Tlbsia 6e3nocep,e.llHh010 aKu.i€10 npoTH Hhoro. Te,
m.o B nepllliii i .llpyriH ·OcpeH3HBi HacTyn Ha Jlhs'iB Bi.ll6yBa's'CH 3 Haii-
6.11m1<11Hx OKOJIHU.b', a TYT - j3 ropO,llKa, He 3MiH.SI€ cyTi cnpaBH. JlHXO
6yJio ii Te, m.o Ha11aJibHa KoMaH.lla, 3roTOBHBlllH 3araJihHHH nJISIH, no-
.:1HlIIHJIH KopnycaM, m.06 BOHM H:oro nepeBO,llHJIH caMi. 4epe3 Te .zr.ii, lll.0
ix Tpe6a 6y.110 pa3-y-pa3 snnpaBJISITH, 3MiHHTH tm .llOUOBHIOBaTH, BHH-
lllJih HeO,llHOU.i.7JO, THM110 H MO)f{JlHBi CTaJIH raKi TIOMH."'lKH, HK 3ra,ll.aHa
KOMaHJlH III. Kopnycy a6o 11 6e311.i.11JIH II. Kopnycy. He 3HaTH, mo cnpH-
LIHHHJio TaKe CTaHOBHm.e Hal.f. Ko~rnHJlH, Ta s u.iH cnpasi - BOHO Bee
OJI.HO 6yJio He1-1opMaJibHe i lllKi.11.JIHBe. OrraK, H. np., KOMaH.lla III. Kop-
nycy He no.ll6a.1a Bi.ll.pa3y npo cKpinJieHHH Bi.llTHHKY Cy.lloBa BHlllHH, 60
TaM 6yB BHpilllHHH nyHKT ocpeH3HBH, a He KOJIO ropO,llKa (I); ue ni.ll.-
TSirHy.na TY.llH l.JaCTHH xnp°iBCbKOi rpymi, M. H., .ll.y)f{e CHJibHOi (51/2 Ky-
peHiB nixOTH i 6 6aTepiii), mo BBleCb l.faC CTO.SIJIH 6e3,lliJihHO. 5iJib-
lllHMH CHJI3MH MO)f{H3 6yno pa30M 3 51sopiRCbKOIO rpyno10 3,ll06ynl
Cy.llOBY BHlllHIO i m.e, 33KH TIOKiHl.JH ..'IHCb Jtii KOJIO ropo,llKa, 3a6paTHCb
.no nepeMHlllJISI Ta XttpoBa. Jlpi6HilllHX nOMHJIOK, SIKHMH npOBHHHJiaC.SI
>:·BeJIHKO.llYIIIHa«« cynpQTH KOpnycis "HallaJihHa KoMaH.a.a, 6VJIO m.e .ny-
.>Ke 6araro.
502

14. lf 0 p T K i B c b I< a 0 4> e ff a H B a

r.
DO»C.&Ha 0$eH3KBa ii .ai.m.Bopor Y. A. AO 36py11a. »HeB)I.a 1rn ni.a.
BosttyxaMH Bi.LJ.6HJI3Cb fOJIOCHHM Bi;{rOMOHOM y U.iJiiH Y. r. A. i miqp-
BaJia B Hi.ii Ha)lilO Ha ycniurne 3aKiHLJ:eHHSI BiHHH. CepeJJ. BOSIUTBa niUJJIH
npoaoKau.ifrni ttyTKH npo 3pa.ny nposoJl_v, mo me 6iJibllle ocna611no
ai.nnopHiCTb apMii. B JJ.OJlaTKY n~pytt pio3KJia.noaoi aopo>Koi npona-
rattJlH noqaJrn .Po6ozy T3KO>K i CBOi HeB.!J.'OBOJieHi e.il€MeHTH, HKi, Ha-
CJii.LJ.YIOllH 60JibUJeBHKiB, IlO,ll;eKy.llH He 6e3 ycnixy niJl6ypioBaJIH BOHKiB
npoTH crnpUJHH i Bi.HChKoaoro ra .nepiKaettoro nposoJJ.y«. TaK xapaK-
TepH3Y€ TO.niurni tta.cTpoi A. Kpc3y6 y »Hap11ci icrnpii yKpaiHCbKO-
noJibCbKOi B'i.HHH«.
HacJii)lKOM U.i€i p03KJia.rr.osoi npaui BH6yxJia y nporo6m1i peBOJibTa
BiHCbKOBHX Bi.llJJ.iJiiB i Micu.eooi Miniu.ii, HKHMH KepMyBaJia T. 38. »)f(os-
ttipCbKa Pa.n.a«. npaB)J.a, ii CKOpo 3JiiKBiJl}'BaB 0.llHH KypiHb 6pHra)l.H
Y. C. C., aJie caM cpaKT BHSIBJIHB po3KJia.n apMii, roJIOBHO B ii ernni
i1 3aniJIJii. 5attHJIOCh, mo, KOJIH noJIHKH nepeii.nyTh JJ.O 3araJihttoi ocpeH-
3HBH, yKpaiHCbKHH cppoHT He B,ll·ep>KHTbCH i He CKopo cnpOMO>KeTbCH
Ha TaKe 3yc11JIJIH, HK BoattyxiechKa aKU.iH.
B>Ke .naJihlllHH Hacryn noJihCbKOi BiJJ.ciqi (26. i 27. 6epe3HH) i3 Cy-
JlOBoi B11UJHi, niMep>KaHHH 3aJioraMH Jlio6aqesa .H HeMHposa Ta ai
JlbBOBa, npHHic yKpaittU.HM yTpaTy KpaKiBU.H, 51sopoaa, · 51ttoaa ii HH3KH
Micu.eoocreif Ha llIJIHXY JlhBiB-51HiB. 4epe3 Te niB)leHHe KpHJIO I. Kop-
nycy BiJlcrynHJIO Ha Jiittiio Bepeumu.H-MarepiB (qepTHHa cTop. 489.).
,llepJKaBHHH CeKpernpi.HT i HallaJibHa KoMaHJJ.a, BHKop11cTosy10411
3aKJIHK Ha.HaHmoi PaJlH MHpoaoi K<;rncpepettu.ii .zw KOMatt.nattTiB o6ox
apMiH npHTIHHHTH Bi.Htty (pa)liO-TeJI€rpaMa 3 19. 6epe3HH), po6HJIH 33-
XO)l.H, 3 io.AHOrO 6ooy, B napH>Ki, qepe3 TIOJIK. BiTOBCbKOf'O, 3 Jlpyroro -
a caMHX noJIHKiB, m-06 JJ.06HTHCH 3aMHpettHH. AJie noJIHKH .llOMaraJIHCb,

UeiTHa HeAinR e Haeapii, nocTolO Ill· Sepe H<aHCbKoi 6pMraAM· l\niTellb 1!l 19. p.
503

CrapwMHM KoMaHAM VII· .nbBiBCbKoi 6pMr'aAM a or. A. 6iaaHU,OM Ha 'loni. Jl10TeHb 1919. p.

J..U.06 yKpaiHCbKHH cppoHT Bi.llCTYilHB Ha JIIHUO 13epTeJibMi (.lJ.HB. ManKa,


CTOp. 489.), TO H neperoBopH po36HJIHCSI.
KoJIH }f{ yKpaiHCbKHH npoBi.ll, ynoaa10t1H .ll.aJii Ha n0Mi11 HaiiBHl.J.lOi
Pa.llH, aanep.ecraB yc.s1Ky 6oeay aKui10, noJUIKH BH.ZJ.HpaJIH a pyK yKpaiH-
·.u.ia 0.llHY MicQeBiCTb 3a .ll.pyro10. nep·e,llY,CiM .llO KiHl..{SI KBiTHSI B-OHH
.Bi.llCYHYJIH UiJIHH nepcreHb o6JIOrH JlbBOBa noaa Bi.ll..llaJib rapMaTHbOro
o6cTpiJiy. PisH011acHO III. i VII. 6pHr3.lly Bi.ll.nepJIH me .llaJJi ·Bi.ll aa-
JiiaHHt1oro UIJIHxy CaM6ip-JlbBiB. U.e 6yJia M. u. Bi.llnOBi.ll.h noJJhChKOro
1
<}>pOHT)' Ha ao6oBH3aHHSI npe,ll,CTaBHHKa noJibW.i Ha MHpOBiH Kott cpe-
pettuii naii.epeBCbKOro _{3JIO>KeHi 17. KBiTHH) npHilHHHTH BiHHY 3 YKpai-
HOIO ... He CilHHHJia IlOJIHKiB i OKpeMa MiciSI, w.o ni.ll npoBO.llOM aHrJiiH-
.CbKOro reH. Born npuixaJia ]IO faJJHllHHH B nOJJOBHHi TpaBHSI )lJISI no-
JiarO,llH yKpaiHCbK-O-nOJibCbKOro KOHcJ>JiiKry. llle 6iJihlll€ - TOJli IlOJISIKH.
CKpinJieHi M. H. apMi€IO faJIJI€pa (6 ,llHBiaiH), 15. TpaBHSI noseJIH Ha
u.iJIOMY cJ>poHTi oct>eH3HBY.
BOHH B,llapHJIH HaCaMnepe.ll. Ha III. Kopnyc i 15. TpaBHSI 3aJJOMHJIH
yKpaiHCbKHH ct>poHT y HaHCJia6woMy Micui, Mi}f{ rycaKOBOM i KpyKe-
HHl{aMH. Xo11 HK aaB3HTO KpyKeHHUbKa rpyna 6opottHJia cooix craHo-
BHW., ni.ll nepesaro10 (UiJioi mrniaii) sopora, MyciJia nepe.HTH aa p. CTpH-.
Birop. ,llHSI 16. TpaBHSI IlOKHHyJia, ni.ll aarpo30IO OKpHJieHHSI BiA CXOJJ.y,
caoi CH.TJbHi craHoauw.a A XupiBCbKa rpyna (»fJJH6oKa«) i, aaMiCUh Ha
CaM6ip, BOHa Bi.llC1)'IIHJia .ll.O CTapoi CoJIH A Bi.llTiJib .ao Crnporo CaM-
6opa. 4epe3 Te Mi}f{ tte10 i KpyKeHHUbKOIO rpyno10 noacraJia npora-
JJHHa, SIKOIO BBipBaJIHCb IlOJISIKH i B.llapHJJH B.llpyre Ha JJiBe KpHJIO KpyKe-
HHl..{bKOi rpynu, w.o 11epea Te no.llaJiac.s1 Ha CaM6ip i .llaJii Ha ,llporo-
6H11. Bi.llBOpoT KpyKeHHUbKOi rpynu noTsirnys aa co6010 rpyny »Py.ll-
KH«, a ,llaJii H VII. 6pHraJJ.y. neprna BUCTYilH.7Ja Ha CaM6ip, JJ.pyra -
.zto MHKoJia€Ba Ha.ll. ,llHicTpoM. THM1.1acoM XHpiBCbKa rpyna .H fipchKa
6pHra.zta, Bi.ll.TIITi Bi.ll pelllTH III. KOpnycy i 3,lleMopani30BaHi HeBJJ.al.laMH,
He MorJIH cnpoMorTHCSI Ha :>Ka.zteH cnpOTHB i nepe.HrnJIH Ha 4exocno-
aa1.11.1HHy1 ). TaKHM l.IHHOM Ill. Kopnyc YTPaTHB KiJihKa THCSll.I 6o€BHKiB,
JIHllle qepe3 He3.ztapHHM npoBi.ll., I.IJ.O y XBHJIHHi KpH3H yTpaTHB 30BciM
rO.!J-OBY ii HaBiTb Bi.ztcrynoM He BMiB noKepMyBaTH TaK, mo6 He OCJia-
6HTH 60€3,llaTHOCTH CBoix crnriB.
Cnpo6a Ha1.1aJihHOi KoMaHJJ.H cnHHHTH .ll.aJihlllHii Hacryn noJISIKiB
y paiioHi III. Kopnycy ii o6opoHHTH 6opHcnaschKY 3arnH6HHY Ha niHii
pi4KH 5Hcrpm.{i (y ,llporo6Hl.11IHHi) 4aCTHHaMH VII. i II. 6pHra.uH He B.ll.a-
JIHCh, 60 npoTHBHHK 3.UOOYB MHKOJiaiB i 3HiBe4HB murn o6opoHHTH
LUO JiiHilO.
PiBH01.1acHo 3 HaCTynoM Ha III. Kopnyc noJIHKH apMi€10 faJIJI€pa no-
ae.11H y.uap Ha BOJIHHChKOMY cppoHTi apMii Y.H.P .., mo cKopo Bi.ll.cry-
nuJia Ha PiBHe, ,lly6Ho ii PMHBHJiiB. Ue:H Bi.ll.CTyn npaao-KpHJIOBOi
oxopOHH ranHIJ.hKOi ApMii npHHeBOJIHB i I. Kopnyc Y.f.A. .no 3a-
ra.7lhHoro si.ucTyny, xoq yci y.u.apH noJIHKiB i3 1.1ona BiH xopo6po Ta
ycniurno Bi.IJ.6HB3B. ,llHSI 20. 6epe3HH cppoHT I. KOpnycy Bi.u.iHmoB i3
6oHMH 3a p. Byr i JJ.aJii Ha niHilO BychK - Bpo.zm .
nicJIH BiJJ.CTyny o6ox KpHJIOBHX KOpnyciB 3aJIHlliHB CBOi CTaHO-
BHma i II. Kopnyc i Bi.lliiilllOB 3 60SIMH B HanpSIMi Ha 5i6pKy H ne-
peMJlllIJISIHH. ,llep:>KaBHHii CeKpernpiHT 3po6HB me OJI.HY cnpo6y )J.0-
6HTHCH 6e3nocepeJJ.HbO B IlOJibCbKOro KOMaH.u.yBaHHSI, mo'6 BOHO BHKO-
HyBaJIO 3060B.Sl3aHHSI, HKe me 17. KBlTHSI CKJiaB npeJJ.CTaBHHK noJihI.IJ.i
Hal1BHmi:H Pa)].i, aJie cnpo6a He nosenacH ii ron-OBHHii KOMaH.ll.aHT nonh-
ChKHX CHJI, reH. rann€p, 3a:>KaJJ.aB, mo6 YKpaiHChKa faJIHlJ.hKa ApMiH
CK,7laJia 36po10. JO.lli apMiSI, Hecnoci6Ha XBHJIHHHO .llO cnponrny, fOJIOB-
HO 4epe3 6paK CTpiJIHBa, noqaJia ,llaJihlllHli Bi.llBOpOT Ha niB,lleHHHH CXi,ll.
Ha .llOJJ.aToK, 24. TpaBHH PYMYHH, BHKOpHC1'0BYI04H Tpari1rne cra-
HOBHme faJIHlJ.bKOi ApMii, Il0l.13JIH 3aiiMaTH niB,lleHHO-cxi.u.Hi IlOBiTH ra-
J1Hl.IHHH. Ueii KpoK pyMyHiB 3arpo:>Kyaaa He Ti.TlhKH yciM THM CTHraM,
mo onepyaaJIH Ha npaaoMy 60t{i LlttiCTpa. a 11 yciM .l{ep:>KaBHHM Ta siH:-
ChKOBHM ycTaI-IOBaM lJ.hOro pafmHy. THMTO BOHM MyciJIH nepeH:TH Ha-
LUBH.ll.KY Ha JiiBmi 6iK piKH H 3a6e3Il~LJHTJ1CSI Bi.ll. niB.ZUl.SI MOCTOBHM npH-
qi.,']KOM KOJIO H11:>KHeBa. 4epe3 lllBH.llKHii Bi.ll.BOpoT y pyKH noJIHKiB no ..
nano ~HMaJIO MaiiHa, I'OJIOBHO 36poi i CTpiJIHBa, mo HaXO.llHJIHCSI y CKJla-
aax i B noi3Aax no TOMY 6ou.i Lltticrpa. 3a TPH .llHi (24~27) PYMYHH
33H.SIJIH sci niBJJ:eH1-10-cxLu1i noaiTH i cnHHHJIHCh Ha .r1iHii He3BHChKa -
XpHn.rrnH - Ha.llBipHa, norpo:>Ky10qH H: CTaHHcnaoosi. Y:>Ke 25. TpaBHSI
no.1bChKi Micu.eai 6oiBKH, BHl~OpHC'DOBy10qH 3aKo.110T, 3aHSIJIH CrnHHCJia--
aia. ,llep>KaBHHii CcKperapiHT i ac'i ycrnHOBH ypHlY nepeixaJI11 .ll.O
oyqatia, a 3fO.!lOM ,llO 3a.11im1rn.
Ui yMOBH npHHeBOJIHJIH Ha1.1aJihHY KoMaH.llY cnpHMyaarn ac10 ap-
Miio no 36py1.1a. LlaJihlllHH Bi.ll.CTyn Bi.ll6yBCH B IlOBHOMY nop.SI.llKY:
I. Kopnyc Bi.llcTynas o6a6iq rnJI.SIXiB KpaCHe - 3oJioqiB - TepHoniJih,
II. -- Ha nepeMHlllJl.SIHH. - Bepe>KaHH - ni.ztraiiu.i - 4opTKiB, HapemTi
III. - 1.1epe3 fan111.1 Ha MoHaCTHpHChKa. Hanip noJISIKiB mo }l3JJi Ha

1) 1i 11exu poaopoi.1n ii Bi,11.ic.11a.TJH ~o Ta<iopy iHTepeoBaHHX y lliMeu,1>1wMy .H6JIOH;-


BOMJ (Deutschgabel).
606

. , . . . . CM&a.c.c.c i ~ 9.HP
B c-wwr"' :LZ.a.

MaHeep HaAAHinpRHC~Kai ApMii. 1.-12. 'lepBHH 1919. p.

cxi}l, CJia6maB, THMTO i CTSlfH apMii B HOXOJJ.i BnOpSIJlKOByBaJIHCSI i npa--


XO}lHJIH )J.0 ce6e .
.llHH 6. qepBHSI BCi 36pofrni CHJIH 3.0.Y.H.P. 3i6paJIHCSI B niB}lCHHO-
cxiJ.I.HbOMY TPHKYTHHKY faJIHqHHH, Miil( JiiHiSIMH Y CT€qKo - 5IroJihHHU.H
Bill 3axo;1y, 36pH3h - 4opHoKittu.i - lliMaHhKiBqHKH Bill niBHoqi ii
p. 36pyq Bill CXOJJ.y. 4aCTHHa I. Kopnycy 33HMaJia paHOH 4opHOKiHu.i,
lliMaHhKiB4HKH ii Jl·OCjlq, - KOMaHlla Kopnycy B 5opmeBi; qacTHHH
I I. KOpnycy - 3aJiiCCSI, y JialllKiBU.i, JlHcieu.i 3 KOM3HllOIO Kopnycy B Q3e-
pS1HaX, KOJio 4opTKosa; 11aCTHHH III. - YrpHHKiBu.i, TJiyCTc - KOMaH-
;13 y }l3BHHSlqi.

no.u;ii aa cxi,11.uiA Ytcpaiei. UpOTH6.oJ1bWeBHQbKllH tpoHT Y. r. A.


nepe.u nOJibCbKOIO TpaBHeBOIO O<f>eH3HBOIO, BCSI HaimttinpHHCbKa ApMiSI
CTI1rttyJ1arn 6yJia, nill HanopoM OOJibllleBHKiB, y paiioH JlyU.hK (XoJIM-
ChKa rpyna), CapHH (nistti11Ha rpyna), Piette "(rpyna Ciqoeax CTpiJih-
u.ie) i Kp·cMHHeU.h (3anopo3bKa rpyna). 3 ei.ucTynoM HaMHinpHHChKOi
508

ApMii B Ha3BaHHM paH:oH cxi.n.Hi Me>Ki 3.0.Y.H.P. 6ym1 Mai'1>Ke 30B'CiM


ei.n.KpHTi, 6o 6op-OHHJIH ix JIHllle CJia6i Ha.UHinpHHCbKi BiJUi.1H LilaH-
.n.pyKa KOJIO fyrnrnHa H: OJI. WanoeaJia KOJIO CKa.rrn. 4epe3 Te tta,l
36pyLieM Ha11aJibl-Ia KoMaH.n.a MyciJia nocTaBHTH B OKOJIHUi niJJ.BO.rlO -
llHCbK rpyny OT. J1H€pa; ~piM l..lhoro, I.I.le J1 4oprniBChKa 01<py>KHa Ko-
MaHAa 3opra1-1i3yaaJia ;J.eKiJihKa Bi.lllliJiiB .llJUI oxopoHH cxi.n.Hix Me>K. ,
KoJIH .zmsi3iH faJIJI€pa 3aHHJia JlyUhK i 3arpo>KyaaJia HaJUJ.HlnpHH-
CbKi.H ApMii Bi.LI. nistti11Horo 3axo.11.y, OOJibllleBmm B11Kop11crnJI11 u10 cnpu-
SITJIHBY XBIVIHHY 11: noaeJIH piBH011a.cHo HacTyn 3i cxo.n.y, Ha PisHe -
KpeMjmeuh. ni.ll 3arpo3010 uiJIKOBHr.oi JiiKsi.11.auii Ha.zuHinpHHCbKa Ap-
Misi nepeXOAHTb i3 BeJIHKHMH BTpaTaMH cnepllly B pa.HOH lly6HO -
6pO.llH, oniCJISI 31. TpaBHSI CTHra€TbCSI I.I.le .11.aJii Ha niB.lleHb y OKOJIHUi
KpeMHHUH, no11a€Ba, ni.LJ.B-OJIOllHCbK i TepH()IlOJISI (TaM 6ya i lllTa6
llirnoi A pMii Y.H.P. i YpS1.n.). Ko.rn J1 .11.aJii faJIHl..lhKa ApMiH npoi:toB-
>Ka.na Bl.n.BopoT y niBJ.leHHO-CXi.llHbOMY HanpHMi, a 3 niBHOlli 1a niB-
HillHOfO cxo.lly HanupaJIH 6oJihmeBHKH, Ha HaMHinpHHChKY ApMi10
np11iilllJia .z:r.y>Ke Kpun111ua XBHJIHHa. I TYT caMe Botta pinrnJiaCH Ha
cnpaB.lli repoJ1chKHH y11uttoK: npooHTHCh Ha niBlleHHHH cxi.z:r. y HanpSIMi
Ha CrnpOKOHCTHHTHHiB, npocKypiB i KaMSIHel..lb no,lliJibCbKHH. Ue:H Ma-
HeBp lli€Boi ApMii MaB Ha MeTi He JIHllle BpHTyaaTH ii, aJie 11 JVIH
fa.TIHUbKOi ApMii, Ha BHila,llOK )laJiblllOfO Heycnixy i Bi.llC'ryny 3a 36py11,
- 3aXHCTHHH TepeH ( 4lprn:1rn Ha CTDp. 505).
3a6e3neLiy10llHCb Bi.ll IIOJIHKiB BHCHJIKOIO Micii, 111.0 MaJia .11.06J.1n1c.H
3 HHMH nepeMHp11, Ap.Misi Y.H.P. B>Ke Toro caM()fO .llHH, I. 11epBHS1,.
IlO'-IaJia BHKOHyBaTH CBiH IlJl'SIH. npuKpHBlllHCb Bi.ll niBHOlfi Bi.Ll TIOJISIKiB
i 60JihllleBHKiB BoJJHHChKOIO rpynoio, 3anop03hKi .llHBi3ii lllBH.LlKHM no-
XO,llOM PYlllHJIH B HanpSIMKY Ha npocKypiB, rpyna CillOBHX CTpiJihl..liB
y HanpHMi Ha CrnpoKOCTIIHTHHiB. Y BHCJii.lli l..lbOro MaHeapy B>Ke
3. tiepBHSI 3anopo3hKa rpyna ocHrttyJia 4opHHH OcTpia i .llOnoMor.na
3anop03bKi.H Cilli, lll.0 CTOHJia KOJIO BoJIOllHCbK, nepeiirn 36pyq i Bi-
.llirttaTH 60JlbllleBHKIB Ha niBAeHHHH CXi.ll. (5IpMOJIHHUi - <l>eJJhlllTHH).
Toro ca Moro .llHH rpyna noJIK. Y .11.osu11eHKa (11aaHillle aiJJJJ.iJIH Wanoaa-
Jia) 33XODHJia KaMSIHeUh no)liJlhChKHH. niCJIH .n.aJJhlllHX 3aB3SITHX 6oia
4-6. qepBHH 6iJIH CTapOKOCTaHTHHOBa, npoCKypoaa i B OKOJIHUSIX
Ha niBHill KaMHHUH no.lliJlhChKOfO, BCH 43CTHHa no.u.iJIJIH 3i 3aJii3HH-
LIHM lllJIHXOM KaMHHel..lh - npocKypiB - CTapoKOCTHHTHHiB ODHHH-
JlaCH B pyKax HaMttinpHHChKOi ApMii. 3a.ll.yM lllTa6y apMii B.llaBCH reTh
llHCTO, i TO 3aBJlSIKH CMiJIOMY i .ll06pe 06.llyMaHOMY IlJIHHOBi, xyTKOCTK
i HeCDO.lliBaHOCTH, 3 SIKHMH iioro nepeBeJJ.eHO i, OlleBH.ll.HllKH, repoH:-
CbKiH nocTaBi iioro BHKOHaauia, nepeAoaciM 3anop03bKOi rpynu
(noJIK. CaJibChKHH) i rpynu Ci11-0sux CTpiJihl..liB (noJJK. KioH0BaJ1eUh
i DOJIK. oe3py11KO ).
B HacrynHHX .zurnx HaJUJ.HinpHHChKa ApMiH, BHKOpHcToayiotJH po3-
J1a.l1. y 6oJ1hllleD11KiB, 3Mara€ThCH 3a nolllupeHHH 3axonJieHoi 6a3H Ha
cxi.u., y HanpS1Mi Ha MornJJiB i )f{MepHHKy. TuM11acoM noJISIKH cnHHHJIH
.u.aJJhlllHH noxi.u. Ha niBHillHOMY CX-O.lli ii THM Bi.U.CJIOHHJIH nisHirrne KPHJIO
HaMHinpsiHChKOi ApMii. Ue BHKopucraJIH 3HOBY OOJihllleBHKH ii, 3i-
6paBlllH B OKOJIHUSIX Wene-riBKH - 3acJiaBa 0.llHY y )lapuy rpyny, B pa-
H-OHi WyMChKa ii KaTep6ypra - .llpyry, aaxi.llHIO, B.llapHJIH KOHU.eH-
TPHLIHO B IllBJJ.eHH-OMY nanpRMi. y BHCJii.lli JJ.Y>K·e 33B3HTHX 3Maranh, mo
TpHBaJIH JJ.O 15. qepBHH, Ha.llllHinp.HchKa ApMiH yTpaTHJJa CTapoKoH-
CTaHTHHiB, aJie >K y.llep>1<aJ1ach Ha JJiHii p. CJ1y11.
607

A npc>Te cTattosm11.e ,llieBOi Ap-


Mii 6yJIO TaKH 3arp03JIHBe, 60 caMe
B TOMy 1.1ad faJl'HU.bKa ApMiH ttlllJLa
nepeMO>KHO Ha JlbBiB i rrOJISIKH,
Bi.l(CTyna101.111, Myci.rr11 npHnHHHTH Ha-
THCK Ha 60JibllleB11KiB. 50JibllleBHKH,
3a6e3rre1.1eHi Bi..l 33XOJI.y, IlOBeJHI 3H0-
By 3 rriBIHil.fHOro 3a.XOJI.y HacTyn Ha
JiiBe KpHJIO HaMttinpSIHCbKOi ApMij
(BOJIHHChKY rpyny). Po3ropim1cb
HOBi 3MarattHSI, B mrnx HeBeJIHl.fKa
Ha.rr.,a.ttj:ipHHCbKa ApMiH rro-repoii -
CbK'OMY 6opOHHJia OCTaHHbOf'O '.)Kpa~I­
U.SI JI.·ep)l{aBH, BiJI.611sa101m 6e3 yrasy
IIJ.10pa3-TO HOBi y .z:r,apH BOp·Ora. MbK
ByroM i C..Jiy1.1eM po3irpaJI.acb Mi.>K
16. Ta 30. 1.1epBHS1 6orna Kapnrna,
.SIKHX B ic11opii BO€H He6ara1ol).
Boi Tp11saJii11 6e3nepep11a.tto 2 TH)l{-
Hi. 0.l('Hi CT.SlfH 33Tpa1.1yBaJIH 3BSl30K
i3 .l(pyrnMH, ,ll.teSIKi Micu.eBOCTH nepe-
XO.l(HJI1H KiJibKa pa3iB ia pyK o.rr.ttoro AMKTarop 3.0.Y.H.P., A-P EereH ner-
~o pyK JI.pyroro npOTHBHiHKa. Bopo- pyweeM~.
Il0SIBJI1IBCSI CKpi3b - Bi,ll. CXO,ll.y?
3axo.ay if niB.llHH, 3 1.10Jia, 33a.lly, 360Ky. 06HJlBi cropoHH BHHBHJIH
6araTo iHilliHTHBH, HeifMosiptty pyxJIHBicTh i 3aB3.Slrrn. Y BHCJiiJli U.HX
aMaraHh Ha;uttinpHHChKi.H ApMii B)laJIOCH B3araJii BJlep.>KaTH saech 3)l0-
6yr11i1 repett, a.Ile - He Ha)losro.
,llttH 1. JIHI1HH 6oJibllleBHKH no1.1aJIH CKpinJieHHMH CHJiaMH, w.o Y.LlB-0€
nepepocrnJtH CHJIH yKpaiHChKoi apMii, Hoey aKuiio, cnepllly npoTH Jiisoro
Kpli.'Ia 3 MeTOIO 33XOI1HTH npocKypiB (1-7. JIHI1HSI), oniCJISI w.e H 3i
cx01lY (8-15. JIHrrHH). X-01.1 HK 3aB3HTO i 3 no.>KepTBOBaHHHM 6opottHJia
3HeCHJietta HaMHinp·HHCbKa ApMiH KO.>KHY nH.llb 3eMJii ocraHHbOro 3a-
6opoJia yKpaiHChKOi .11.ep.>KaBHOCTH - OOJihmesHKH 3JIOMHJIH 'ii cnpoTHB
i 33HSIJIH npocKypiB, onattyBaJIH 33Jii3HHllHH lllJl.SIX 8oJIOl.fHCbKa-)f{Me-
pHHK3, i npoCKypi.a--51pMOJIHHU.i, 3i )l{MepHHKH B)lapHJIH Ha Bap i Hoay
YlllHl.lIO. IlpaBHM KpHJIOM 3.LlOB.>K 36py11a norpo.>KysaJIH 3B.H3Koai 3 fa-
m1q11Ho10, a BiJl )I{MepHHKH - KaMHHuesi. Ocb-OCh, 3.naaaJioc.H npHH:Jle
KiHeU.h HaMttinpHHChKOi ApMii.
AJie B TY 3arp03Jll1BY XBHJIHHY IlOSIBJI.Sl€TbCSI Ha)l 36pyqeM ra-
.IJHllbKa ApMi.H.

floqaToK llOpTKiBCbM'Oi ~-3Hd8. TO.ll.i, KOJJ:H Y. r. A. CTSlraJiacb


y niBJ.l.-CX. TpHKYTiH~K faJI'.Hq1HIHH, B ~epm11x )lHSIX qepBH.SI, CTaHOBHW.e
ii 6yJ10 .lly.>Ke noratte, Maif)l{e 6e3BHXJJJ.He: si.a 3axo)ly if nisttoqi norpo-
>KyBaJIH niOJIS1K1H, Bill nis,a.lffH Eop10)l{ie-1ttieBTpa.nbtti PYMYHH, a Bi.ll CX'OJI.y --
6oJihllleBHKH; apMi.H BTpaTHJia 6araTO JllO)leH, 6yJia 6e3 CTpiJIHBa, ra
H JlYX BiHCbK3 niCJI.SI BTpaTH 6aTbKi.BW.HHH 6ys ff.e HaHKpaW.HH. npaBJJ.a,
Ti, w.o 3aJIHlllHJIHCb .n.oci B p.S1J1.ax apMii, 6yJIH roiioei Ha ece, ttasiTh
1) Ilo,n..pi6nun onHc ~ux ~iKaoux 6oio eaftAyTL llHTaqi y M. KanyCTJ111c1>1wro: »Ilo-
xiA yKpa.iucbKHX apMitt na Knin - O"eccy n 1919. p.«, qacTuna ll.
508

Ha o6opoHy OCTaHHbOfO KpaH.llHKa 3eMJii, mo6 TiJihKH He CKaniTyJUoBaTH,


He 3.llaTHCH Ha JiacKy npoTHBHHKa, aJie u.e, HK BHHB posnyKH, He pHTy-
Ba.110 CTaHOBHma. noKpamaJIO BOHO .llemo TO.ll.i, KOJIH Ha.ll.llHiilpHHChKiff
ApMii B.llaJIOCH saxonHTH CrapOKOCTHHTHHiB, npocKypiB, B3.HTH KaMH-
HeLJ.b-BO.lliJibCbKHH i ai.n.cyHyTH 6oJihllleBHKiB ai.u 36py4a. To.lli 6o.llaii
Bi)J. CXO.!I.Y famtU,bKa ApMiH 6y.na 6esne4Ha i, B pa3i Il0Tpe6H, MOrJia 1

nep·eITTH sa 36py4. Ta caMe TO.lli -BoHa me pa3 3ipaa.nacb .n.o HOBoro


sMary, mo6 3MHTH saa.uaHy ii s6poi o6mly -- noqa.r1ach 4opTKiBChKa
ocf>eH3HBa.
1eHe3a u.iei ocf>eH3HBH, mo - HK IlHllle 0.ll.HH 3 yqaCHHKIB ii 1 ) - Bi,!J.-
po.u11.na faJIHU.hKY ApMi10 ii noae.na ii Ha K11iB, me JJ.OHHHi He soaciM

ronoeHi wnRx1r1 noxoAiB Kopnycis Y. r. A. niA'lac 'lopTKiBCbKoi oljleH3MBM: 8.-28. 'lepeHR


1919. p. Ha or110J1i ('Ta'ni ;w. !\I. Mal\apyunw: »qOpTKi11c1>xa ocJ!eHauea«, Ka.JI6B)l,ap »lfepno-
11oi KitJIBRH« 1935.
lli1111i 11Ha .1iniH <J>poHTY lllWllla TY r XHOHO, no11a .111ac,; ~iaxon.:itoRa.TH ti Bpo 1,11.
1) M. .1JiUJ.HHCbKllii: »Cnpana lJop1·1\inch1coi o<f>ee:me.11 1111J1NIPRa«, »Hoentt qac«, 1936, q_ 69.
609

mrnctteHa. B J-OO)f(HOMY paai, HeMa


HHIH.i B>Ke IHiHKiHX cyM!HiBi.B, 11.\10 ii
noqa.nH caMoq.HIRHOt qH Tle>K 3 IHaKa-
ay, lfH apeurri aa aro.n:.010 HaqaJI:hlHIOi
KoMaH.ztH, .ll.Bi 6pHr'a.ll.H II. Kopnycy,
III. i VII., .l(OOVTTSIM 5IflOJihHIU.J.i ,ZI.IHH
7. i 4oprrKOaa - ,zr;HSI 8. qepsm1.
KpiM 1Ha3BaaHx 6p.11ra.zi:, lll.D HaCTy-
naJrH !Ha 4DpTKiB 3 niB.l(HSI (III.) i
BiJJ. aaxo.n.y (VII. 6pm·a.n.a) 6paJia
yqacTb B UblOMy 6010 T3K0)1( I. 6p11-
ra.rr.a Y. C. C. mo, nic;rn .u.o6yrrn
BurnattKH. a.uiapHJia ua 4ioprKiB Bi.n.
cxio.zi:y. Crnrn I. KOpriycy I.J.hOno ca-
MOro .z:r.HH aTaKyBaJI:H K1onalfUIH'U.l (X.
6p11ra.zr.a) ii ,lJ.lo6yJm: ix ·ooet.uopi (V.
6pHra.na).
B 4opTKoBi aaxiorr11B II. 1<1opnyc
KiJibKa rapMaT, llHMaJIO BO€HH0flO Ma-
Tepismy 11 nOJIOHeHHX. 0iOJJHKH, Of'0-
JI0MIIIeHi THM HeHa.n.iHHHM y.n.apoM,
no.rr.aJI:HCH B nauiu.i Ha nisttiq.
OniayqacTb y 6010 a.a 4oprKiB 2
KOpnyciB Y. f. A. BKaayBaJia 6 Ha
Te, ma aKu.iH 6yJia ni.z:i;oo110saHa Ha-
qaJibH010 K0Ma1H.zr.010, a B KIOmttll>My reHepan Muair1no rpeKiB.
pa3i oooMa KIOpnycaMH - I. i II., KoMaH,ZJ,aH'l' Y. r. A. ni,!J,qac lfopTKWCbKOi
OT..IieBH.IIJHlO aa nopoaJMiHHHM 3 Ha- olf>eH3HBH.
T..IaJibH010 KoMatt.z:i;oro.
,llo6yTT.SI 4opTKOBa ii 33Il0ll3TKOB3HHH O<jleH3HBH nonpaBHJIH BiJ.J.-
pa3y Hacrpoi f aJIHU.hKoi ApMii. B uiii nep1eJIOMOBiH xBHJIHHi 3J.J.o6ysrn
ii YpHJ.J. 3. 0. H. P. Ha pillly1U1ii KPOK, mo .lly)Kie .ztonoMir 3MaraHH.SIM'
apMii. ,llH'H 9. qepBHH B11J.J.iJI HauioHaJibttoi PMH nepeJJ.aB J.J.-poai E.
BeTpymesHqeai sc10 3aKoHo)I.asqy ii mmoHasqy BJiaJJ.y, HK noBHOBJiacHo-
MY J.J.HKTaTOposi. 3apa3 )Ke .ll.HKTaTop ycyHyB reH. OM.-CTasJieHKa niJ.J. npo-
BoJ.J.y apMii, a 1-1a iioro Micu.e nocTaBHB reH. MHxai1Jia fpeKosa, 6yamoro
siiichKOBoro MiuicTpa ,ll11peKTopii Y. H. P. JlaJihIII010 ocpeH3HBOIO K:e-
pysas rett. fpeKoB a)f( J.J.O nepexo.lly apMii 3a 36pyq. HOBa BJiaJ.J.a nopo"')
6ttJia TaKO)f( HeraiiHO 33XOJ.J.H, mo6 .ll06yrn 333KOPJJ.OHY BO€HHHH MaTe-
piHJI, fOJIOBHO 36pi010 Ta CTpiJIHBO; Ta u.i 3aXO)I.H, HK BHHBHJIOCH ni3HiIIIe, He
ManH 6iJibrnoro ycnixy i He nonpaBHJIH TexHiqnoro BHBiHyBaHHH apMii,
60 pyMyHH, B HKHX caMe HaqaJibHa KoMaHJ.J.a cnoJdBaJiach .n;icraTH 36po10
ii Ha6oi, HepaJ.J.o ii npoJJ.aBaJIH. 5paK crpiJIHBa Hai16iJihme YTPYJJ.HIOBaB
aKL{ii apMii ii fOJIOBHHM llHHOM 'lfepe3 Te BOHa MyciJia niCJIH TpbOX TH)f(-
HiB npHilHHHTH o¢eH3HBY.
OicJIH J.J.o6yTTH 4opTKoBa ii KonHT..IHHU.iB I. Kopnyc pyIIIHB cnirnHHM
noxo.llOM Ha nisuiq y ttanp.HMi Tepe6osJii, II. - Ha 3axi.ll., Ha l3yqaq~
III. - JiiBHM 6eperoM ,llttiCTpa )I.O CTpttnH, s Hanp.HMi Ha HH)f(HiB
i MottacTHpChKa. 11 .. qepBHH II. Kopnyc 3pyqttHM MaHespoM I. KypeHH
III. 6pttr3J.J.H Bi.ll. nisttoqi J.J.o6ys 5yqaq, BiJ.J.Kli.n;a10q11 pm611Toro npoTHB-
HHKa Ha riiB)I.eHh, .ZJ.O ,lll-iicTpa. III. Kopnyc nepefimos CTpHny, I. -
po3noqaa 6oi nil{ Tep·e6osnero. Ille nonep1eJJ.HbOro L{HH (10. VI.) Ha-
510

l.faJihHa KoMaH)la nepeKHHY•la Ha nisHill I. 6pttra.Ll.y Y. C. C., mo6 .llO ..


noMorTH I. Kopnyoosi ni.ll Tepe6osJie10. Ha U.hOMY Hanp.HMKY n.poTHBHHK
6yB HaiiCHJibHimm1; TYT onepysaJJa KoM6iHoBaHa .llHBi3iH noJIK. Ci Kap~
CbKOfO, I.IJ.O llHCJIHJia .SIKHX 5.000 KpiciB Ta ma6eJib; n-OJihCbKa KO-
MalUl3 3MaraJia Bi.Ll. niBHOlfi, y.llapoM no npaaoMy KpHJii faJIHU.hKOi ApMil,
3HeBOJIHTH ii 3aBepHyTH Ha3a.ll. m.n JfacKiBUJIMH ii Bep6iBU..SIMH y. c. c.
B HilfHOMY 6010 p03rpOMHJIH UOJIHKiB (1 HOJIK), I.IJ.O HaU.iJIHJIHCh Ha JiiBe,
He3a6e3nel.feHe Kp1rno I. Kopnycy. i 11. 1:1epBH.SI .SIBHJIHCb ni.ll Tepe-
oosJ1e10 (B 0cTpiB4HKy).
Toro caMoro JI.HSI KOMaH;J.a II. Kopnycy (nOJIK. lliaMaHeK), 6a4y411,
iu,o Ha iioro HanpHMKY Bopor cJia6ttii, a miii6iJihllle 3arpo>Ky€ 3 niBHoiii,
3BepHyJJa o6i csoi 6pHra.nH (III. i VII.) ·3 5y1:1a·1.Ja Ha niBHillHHH cxiJJ.,
B I-Ianp.SIMi Ha rCTpyciB. niCJISI KOpOTKOfO 6010 ni.ll ,llapaXOBOM, J2. 4epBHH
ssel.f epi iioro 1:1acrHHH 3aH.SIJIH CTpycis. Uboro )K .llHH CT.Sim I. Kop-
1

nycy, niCJIH . JlBOAeHHHX 3aB3HTHX 6oiB, B .SIKHX M. H. 6paJIH y1:1aCTh


o36porni JJ.p101..1KaMH Hooo6paHu.i 3BiJihHeHHX nosiTiB, .no6y;m Tepe-
6osJ110. Y.llap Y. C. C. i .npyrnx 6pttra.ll II. Kopnycy no JiiooMy
KpHJii sopora .llOTIOMir I. KOpnycoBi BHKOHaTH Ba)f{Ke 33BJJ.aHHSI 3JIOMHTH
3arpo3,1urnHii cnpoTHB TIOJI.SIKiB i caMOMY pylllHTH .llaJii Ha niBHill. OicJIH
.'..l06yTrn Tep·c6osni 'I. Kopnyc BHpyurns JJ.aJii Ha TepHoniJih, a II. -
JJ.ittLIIOBlllH .ll.O MHKYJIHH·eu.b, a:aepttya caoi CHJIH 3HOBY Ha 3axi.ll, B Ha-
np.SIMi Ha f>epe)KaHH. THM11acoM III. Kopnyc 13. 1.1epBH.S1 Ha6JIH3HBCH
VI I I. 6pHra.llOlO JJ.O Mocr.osor-0 npw.iiJIKY a HH)Kttesi, HKoro 6op<>HHJIO
3. KypeHi nixoTH, a II. i XI. 6pHra.llaMH 3axontts MoHaCTHpHChKa i Oi.n-
rafnii. Ix 6opoHHJIH CTSlrH 4. .llHBiaii rett. AJieKcatt.npoBH11a: 3. noJIKH
nixoTH, 2. no.TIKH apTHJI€pii ii 4. coTHi KiHHOTH. 3 ni.llra€U.h II. 6pHraAy
cnpRMOBaHo Ha ranH11, B .llOTIOMory VIII. 6pura.ni, a XI. 6pttraJw nimna
B ttanpHMi PoraTuHa.
Mattesp II. Kopnycy, BHKoHaHHH 14. ll·ep·sttsr, BHHBHBCSI JJ.y>Ke .llO-
uiJibHHM, 60 TIOJI.SIKH 33.llyMaJIH BitepTHC.SI nporaJIHHOlO, I.IJ.O CTBOpHJiaCh
Mi>K Oi.l(raiiu,SIMH ·11 Teptt10nOJI1eM, Ha
3a.llH faJIHU.hKJOi ApMil i p03.ll.BOiTH
ii. Bott11 KHHYJIH Ty .ZI.M, B ttanpSl!Mli
Ha ,llettHciB, 33dH 5ep6eU.bKOro
(1. nQJIK nixOTJ-1, 2 CO'f!Hi yJJaHiB
i 3. 6aTepii rapMaT) 3 3. JJ.HBi3ii
JI£riiottis, w.o Hacni.Jia 3 nisHOlfi 3
OKOJIHUh 0>K.H.l(OBa Ha .l(.On'OMOry ,ll.H-
~~~~;:..-..--1 Biaii CiJ...1()pcbrooro. 3an,ziaHH51M u.i€i
rpyn11 6yJJo s.n:apHTH 3.ll.OB>K CTJ>H-
n11 !Ha CTi.rr.raM:u.i. CaM·e 3 ue10
rnp11i1illJia ~o aycTpiqi 6p11r'a){a Y.
C. C. 15. qepBHH ni.ll. Kyn11HHUR-
MH. Bo.por TJ»iMaB o6op0HHi cratt:o-
BHW.a Ha JiiHii Kynrnrnu.i - Xo)J.al.1-
KiB. KOJllH II. i III. KypeHi • 6pttra.n.11
1ttac1yn.a.JI!H 3 lfiDJJa, u.a Kyn1.1.11ttu.i,
I. Kypi!Hh nepepsaB o6opOHHY JiiHilO
Ila-----~--- oopora Ha 3Wi3HH'l.JOMY lllJlHXY :H y.n.a-
pHB no M:oro 38JJ,ax; peurry .ll.OK~-
6iil 1. 6pMraAM y.c.c. niA Kyn'IMHU.RMM. mum .n:pyri Kypeui 3 qio;ra, a I. ey-
15. 11epBHJI 1919. p. piHh B,ZI,apHB Ha fopO)l.HI.IJ.e i CDHHHB
511

KiHHo·ra Y. C. C. yeixoAMTb AO c. Bep6oae14b. 11. qep1111.H H.119. p.

ni;i.xi}.{ 3anaciB np·drHBHHKa. UHM no)lBHf-OM 6p11ra.n.a Y. C. C. 3HiBe-


lf.ttJia nmrn npoTHBHHKa i npoMOCTHJia II. KopnycoBi .n.aJihUIY Jtopory Ha
3axiJl. Bci :Hora 6pHra.LJ.H 3BepHy JIHCb TO.ll.i Ha 5.epe>KaHH.
Toro caMom .LI.HSI (15. qep&HH) I. Kopnyc BHpBaB 3 pyK noJIHKiB
TepttoniJib i :H·oro 6p11ra.n.u nonp.HMyaaJIH tta 3aJii3ui (IX. 6p.), OJiiia
(X. 6p.) i 36opiB-30JIOl.fiB ·cv. i VI.). III. K-Opnyc OC.SlrHYB 15. qepBHSI
3axi.n.HHH 6epir 3oJio-r.oi JlHnH i l.faCTHHH XI. 6pHra.LJ.H 3arnaJIHCb .n.o
Me.llyxH, HeJJ.aJieKo faJIHl.fa. Cnpo6y noJIHKiB i3 Bepe>KaH 33HSITH fli.n.-
ra:Hui ei.n.6HJia II. 6pHra.LJ.a, Bi.ll.KH.LJ.aioqH noJihChKHH 3ariH Ha JlHJIHT'HH~
VIII. 6p11ra.n.a 3Mara€TbCSI 3a MOCTOBHH npH4iJI-OK a HH>KHeei, .LJ.O HK-Oro
noJIHKH crnrnyJIH si CrnttHcJiasoaa 3. HOBi KypeHi.
TaK 3aKiH4HBC.SI nepum:H ernn oQ>eH3HBH. Xo'LI 4HCeJihHO faJIHUhKa
ApMiH He 6yJia CHJihHirna sa noJihCbKY, a TexHi 1rno. soedM ii He )I.-0pia-
H10BaJia, B0€HHe IJJ.aCTH cnpHHJIO yKpaiHCbKiH s6poi. Jl erKOBa>KeHHK 1

IlOJIHKaMH CJia6oro npOTHBHHKa Bi.llOMCTHJIOCb Ha HHX. 3pHB f aJIHUbKOi


ApMii 3pa3y ix s6eHTe>KHB, aJie He cTpHBO>KHB. I..UoH:Ho nicJIH neprnHx
ycnixiB r. A. IlOJlbCbKe KOMaH.llyBaHHSI B3SIJIOCb pslTyBaTH cm;yauiio.
Ta 6yJio 3ani3HO. niJ.lKpinJieHHSI, lll.0 BOHH ix nepeKHHYJIH 3 iriBHi 1rnoro
cppoHTY i 33a JlHicrpa, 6araTo He noMOrJIH. faJIHUhKa ApMiR, MalO'LIH
iHiUiSITHBy y CBOiX pyKax, spy 1rnHMH MaHeBpaMH HHIJJ.HJia sa.n.yMH np-0-
THBHHKa B 3apo.llKY (JlaCKisui, Tepe6oBJIH, Kyn4HHU.i) i lll.OHHO oCJia-
6JieHHR faJIHLJ.bKOi ApMii (roJIOBHO 6paK cTpiJIHJia) i ni.llT.HrHeHHH no-
JIRKaMH HOBHX ,llHBi3i:H CilHHHB ii nepeMO>KHHH noxi)(. KOJIH B CTpa-
Teril.fHOMY Bi.llHOmeHHi ii ycnix Tpe6a BilHCaTH Ha paxyHoK npOB-O}.{y,
HairnJibttoi KoMatt.llH i KopnyciB, roJIOBHO II., TO TaKTH'LIID ycnixH saB.LJ.H-·
4YIOTb trnrn Y. r. A. y BeJIHKiH: Mipi apTHJI€pii. 8 4opTKiBCbKiH ocpeu-
3HBi BOHa BHSIBHJia CBOIO nos'tty sapTiCTb THM, lll.0 ttepa3 'irnJia )J.0 6010
pa30M 3 nix0To10, a TO :H nonepe.lly ttiei.
nep·eMo>Ktti:H noxi.n. apMii i saxonJI·ettttH CTpiJieuwa MaJIH anJIHB
i Ha HaceJieHHH. Jlo PRJJ.iB apMii HanJIHB3JIH MaCOBO OXOTHHKH. 36H-
paJIOCb ix cTiJibKH, lll.O lie MO>KHa 6yJio nacTapttHTH 36poi. BoHH .llOnoB-
512

----.....,-----r-------, IHHJllK t1acTHHH ii KpiM TOro a HHx


CTBOpeHO 3aBH3KH 4 IHOBHX 6pm'a,ll
(XII., XIV., XVIII. i XXI.). Boe
npOMOBJI.HJIO aa Te, w.o ra.n.m~bKa Ap-
MiH .l(OCHMie CBOIO Me'I)'.

6oi 3a 6epewaaH, 3oJ1011iB i Pi0-


raT1111. nonbCbKe KIC>:MaH.llYBaJHIHSI, llJ.I(}
llHCJiiHJIO cnepwy f a;ntllhKY ApMi10
il.Jio 3a 3JliKBi.ll.OBaHy, CTpuB0>1ruJrocb. Tie-
nep IlOJlbCbKHH niB.l(.-CXi)lHiH cppoH r,
3arpO>KeHHH Ha niBHOlli 6onbrne-
BHKaMH. - TO.lli B>K·e Ha.llll.Hinpsrn-
CbKa ApMiSI CTOSIJia Ha ni.l(Ri piKH
Cn}'1l - i nepeMO>KIHHM noxo.n.oM
f aJIHllhKOi ApMii, uaiiwoBCH B .llY>Kle
cKpyrnoMY CTauoauw.i. Ko;m i1oro
nepwi cnpo6u (ni.ll Tepe60BJre10
i ,lleHHC'OM) Bi.l(cyuyTH r. A. Haaa.,n
)lO 36pyqa He noseJIHCb, TIOJihCbKa
HatiaJihlffa K10Man.lla uaKa3aJia cn11-
IHHT.H noxi.zr. npom 6onhweauiKiB i Bci
aanaCH nepe1muyna npOTH farom.~b­
KOi ApMii. nicnSI Hea.n.aqi ni.ll ,lleiHH-
cosoM i TepuononeM OOJIHKH CTHr-
uy Jl.H CBOi liOJliOBIHi GIJIIH B paHioH
Eepe>KaHH - 36opia - 3011oqia, cno-
.lli101mch iyr cnHHllnH noxln. yKpa-
iHCbKHX BiH·chK ua JlbBia. T,11MtiaooM
TIOJibCbKe KOMaH,ll)'BaHHH 10TIOBH~)
HO'Bi .llHBi3ii Ha ,llOnOMOry 3arpume-
H0MY cppOHTOBi.
mcnH 6010 ni.n. KynllHHllHMiH I.
6p11ra.llY Y. C. C. cnpHMIOBaHo tiepe3
6iA aa 6epeH<aHM. KI030By, Kt031BKy,
· KyponaTHiHKH Ha
CaTyao,iR BBeqepi 19. i mt01Ji 19/20. niBIHilf E·epe>KaH., ..z~o }f(yKIOBa, III.
qepBea. i VII. 6pura.ll.iH II. 1<opnycy pyurn.nH
ua Bepe}lcalHH a 1IlOJJa. B nmP1i
HaL1aJibHOl ·KoMaH.a.H ~'. r. A. 6yJio OKPY>KHTH Eepe>KaHH, 3HHW.HTH
IlOJlbCbKY 33Jiory " 3a6paTH 00€HHHH MaTepiHJI, HKOro Y. r. A. ,llOKOHlle
n0Tpe6yaa.11a. TuMTO III. i VII. 6pHra,llH II. Kopnycy, xoq 3i6paJIHCh
y)f{e 16. 1 1~pBHH a pa.Hatti Ko3oaoi'., ue p:03nolf11tta11u aKllii, .II:O npHXO.llY
Y. c. c. B 03HalfeHe MiClle . .no 19. LiepBHSI BOHH, Bi)l6HB310llH BHila,llH
noJrnKiB 3 Eep e>KaH, 3a.iiMaJIH noaiJihHO uaH:6JIH)f{lfi OKOJIHlli Miera, w.06
1

nplffOTOBHTH co6i ~ori.llHi CT3HiOBHW.a ,llO fOJIOBHOro y.llapy.


TttMtiacoM I. Kopnyc 17. qepBHH 3aHHB OJiiia (X. 6p.) i 18. - 360-
pia oKpy)f{HHM uacrynoM 3 niaHolfi. III. Kopnyc, nicJIH .llBOAeHHHX 3aB3H-
THX 6oiB, )lo6ya 16. qepBH.SI MOC'J)OBHH npHlliJIOK HH>KHiB (VIII. 6p.)
i 17. - Ha6JIH3HBCH XI. 6pHra,llOIO JlO EoJIWiBL(iB K. faJIHl.fa. noJIHKH
noLJaJIH eaaKyoaaTH CTaHHCJiaaia.
19. qepBJ-IH cppoHT npoTHBHHKa itte a 3araJibHOMY no Jiittii CTi.llKa-
MiHb - nnyriB K. 30JIOlfeBa - BoMiOpHHH - Eepe>KaHH - p. HapaiBKa -
613

KoMaHAaHTM I. 6pMraAM Y. C. C. i VII., or. o. 6yKwoeaHMM 1 nnonK. A. 6i3aH'-', nlA'laC


6onoi Hapa.AM nepeA HacrynoM Ha 6epe>KaHM.

faJIHll. npoTH J. KOpnycy onepylOTb CTslfH 5. JlbBiBCbKtOi .LIJHB'i3ii (r'cH.


€H.u.meeBcKi, 5., 38. i 4. n. n.) i He.a.o6HTKH .ll.HBi3ii noJIK. CiKopcKoro
(12., 13., 36., '10. i 24. n. n.). B OKOJIHU.i Eepe>KaH 3i6paJIH noJISIKH
JlO 20. KypeHiB niXOTH. npom JI[. KOp:nycy 3M3f3€TbCSI 3 . .ZJ.HBi3iH (r cH. 1

3€JiiHhCKi) 3 10., 13., 14. n. n. i 19. n. KiHHOTH 3 He)l06HTK3MH 4. )lH-


Bi3ii (18., 37. i 10. n. n.). Maib1~e W.0.ll.HSI UOSIBJISIJIHCSI Ha noJibCbKOMY
<jlpOHTi HOBi 'ni;i.KpiilJI('HHSI - HOBi HOJIKH Ta OKp•eMi Kypetti. CHJIH
HOJIHKlB 3pOCT3JIH.
B TOMY qaci, KOJIH ra.7IHIJ.hKa ApMiH MaJia Haii6iJibllle ycnixiB i >KHJia
Ha)lieio JJ.o6yrn Jlbsie. llHpeK'DopiH Y. H. P. aaKJ110 1mJia 16. ll'epBH.R
3 IlOJl.RKaMH )loroeip npo npHnHHeHHSI 6oiB. 3aKJIIOllHJia iioro B iMeHi
Y. H. P. oKpeMa MiciH ni.n. npoBO.LliOM reH. lleJibBira, w.o BHixaJia
6yJia JlO nomIKiB lille I. tiepaHSI. Ueft ,11.0r0Bip, w.o Mae 060BS13yearn
Bi)l 21. qepBHSI, ycTaHOBJISIB .u.eMapKauii1Hy JiiHilO Mi>K Y. r. A. i IlOJib-
CbKOIO apMieio, T. 3B. JiiHi10 lleJiheira (3aJii3ui - p. CepeT - Teptto-
niJih - Ocrpia -- .TIHTHTHH - p. 3oJIOTa JlHna - llHic rep - He3BHCKa,
rn. llepnrna CTop. 485.). AJie .ll.HKTarop 3. O. Y. H. P. U.hOro .11.omeopy,
3aK.TllOl!eHOl'O 6e3 iioro 3f0.ll.H~ He npH3HaB i ocpeH3HBa npo.ZJ.OB:>l(yBaJiaCb.
EiM 3a 13ep·e>KaHH po3no11ascS1 20. qepem1 1 ). )l'.Jcsin I. KypiHb III.
6pH1a,D..H HCH3.ll.iHHHM y.n.apOM 3aXOilllB CT3Ull0 noTyTOpH, nepettlllOB Ha
aaxi.n.Hiii 6epir 30J10Toi JlHnH i pa30M 3 HOBoccpopMoBaHoio XII. 6pH-
ra.n.010 a.11.ap11e Ha nocyxie i BiJibxoeeub, mo6 3 niB.llHSI Bi.ll.T.RTH no-
JISIKaM lllJIHX Bi)leop-oTy Ha PoraTHH. Be-eq,epi U.bOro >K .ll.HH o 18 ro.11..
1. 6pHiaJla Y. C. C. nos_eJia ttacryn Ha noJibCbKi CTaHOBHW.a a f,HHIO-
BHiiax i 3axiomua ix O)lHHM pilllyl!HM yJ{apOM. noJI.RKH CTapaJIHCH KlJib-
KOMa nponrnacTynaMH 3Aep·>KaTH Hanip Kyp.eHiB Y. C. C., ane sci
BOHH 33JIOMUJIHCSI B orni ap'THJI€pii (oT. Boeeimrn) a6o Ha 6alHeTax
nixOTH. Eiii Tp1rnaB .llO ni3Hb0f0 Be4iOpa; BpelllTi BHOI.Ji UOJISIKH 33JIH-

•) U1<1 ,11.aTy 611TB11 Ja liepe:ilmn11 no.a,al'l na OCHORi iRtl>o1nrn1~il .'~-pa. K<1pnHlllVL u~o
TOTODll'l'I· 11pa1vo npo lJo(lTl\iHCl>llY o<tiC'HJllHy.

:·>lcTopiR YK"(lainci.i.:oro BiiieLl\a « 33


514

WH.JiiH 5epe>KattH. Bi.zx.cryna1-0411 01urno1w10 s1.r1btt010 .lOporo10 tta Po-


ra'I'HH. 21. 11epBH.H apam.1.i . yKpaiHChKi aiiichKa BBiHlllJIH .llO MiCTa. AJie
nJI.HH HaqaJihHoi KoMaH.llH He B.ll.aBc.H, .HK nepe.,!1.6aqaJioc.H. BoJI.HKH scniJIH
auseaTH 6iJihllliCTh MaiiHa a aarpo:>KeHoro MiCTa nepe.n 20. q,epatt.H i Ta-
KO:>K fll()JllhChKa aa.nora . 0MHIHYJI'3 poarpOMJileHIH.H, 60 3aJJHll1HBCH BiJrb-
HHH .n:o BiJLBOpoTy Hill.SIX Ha P.oraTHH. B HaCTynHHX .llH.HX 6pHI'a.llK
II. Kopnycy nepecJii.llyIOTh aopora a Hanp.HMi Ha flepe.MHWJI,SIHiH; EiH
IlOCT)'IlHeBo CT.SlrHYB fOJIOBHi CHJIH Ha 3axi.nHiH 6epir fHHJIOi JhmH,.
Ha JiiHiJO <l>HpJiiiB -- flep·eMHlllJIHHH, aaJIHlll~IOqH no UhOMY 6oni piKH
oxopouui BiMiJIH.
Tii.ll.qac U.horo Ha niBH:oqi I. Kopnyc .D.o6ys 21. qepBHSI flimrnMiHI>-
(IX. 6p.), JlyKaBeUh r(X. 6p.), flyKiB (VI. 6p.), i 22. - yaiHwos .no
3oJioqeua. BoJIHKH noKHHYJIH Epo.nH i aaHHJIH o6opotttti cTaHOBHma
Ha JiiHii 0:>KH.lliB (Ha niBH. 3oJioq.eaa) - CKaapsrna - foJioroptt. 25.
4epBHSI BOHH npo6yBaJIH npoJIOMHTH yKpaiHCbKHH cJ>poHT 3 niBHi4HOro
aaxo.ny B HanpSIMi 36opoaa, aJie Hacryn ix BiA6nro. PisHoqacHo 3a-
xon.11eHo 0:>KH.lliB i 6eJiaeuh, npH qoMy s pyKH yKpaiHChKoro siiichKa
nonas naHUHPHHH noi3.ll i 2 sarOHH KpiCOBOi MyHiuii. II. Kopnyc OCH+
rny:B Ha nis.nHi p. 3oJIOTY Jluny '(1111. 6p.) i ocep·e)lKOM '(6p. Y. l~. C.)
HaOJIH3HBCSI JlO fleP'eMHlllJISIH ( c. BHnHCKH). ni.nqac Uhoro 6pHra.n11 III
Kopnycy. 3aH".srBlllH 23. qepsHSI PoraTHH i EyplllTHH, nocyHy Jiit Ch m.e
..!I.am Ha ~axiA: II. 6pHra.lla aaHSIJia JiiHi10 no p. Caip:>K, XI. - Ha 3axi.ll
Pora.THHa (4iepqie-Py.II.a) i VIII. cra1HyM s PioraTH1Hi.
B HacrynHi .llHi yKpaiHChKHH cf>poHT, nep·eToM.11eH11ii Bi.ll.BOp·oTOM
i ocJ>eH3HBOIO, 6eanepepHBHHMH noxo.naMH ii 6i::>.HMH, npHCTaHys Ha 3a-
HHTHX craH10s11max. To.lli noJIHKH, niATSirHYBIIrn 3HaqHi ni.nKpin.11eHHS1,
noqa,TJH uoro arnKysaTH, roJIOBHO Ha nisHoqi I. Kopnyc i Ha niB.llHi -
III. Bee >K TaKH .no 28. q.epBHH sech yKpaittcbKHH cppottT, si.n6HBlllH
1 1H:M3JIO 33B3SITff:X y.napiB npOTHBHHKa, rOJIOBH-0 KOJIO 3oJioqeaa i B fO-
,TJOropax, CTOSIB HenOXHTHO, .llOKH 6y.TJH me ua6oi B HaoittHHU'HX
CTpi.7JbUiB.

Depexi~ y. r. A. 3a 36py11. Ha)lii Ta eHepi'iMHi 3axo.z:r.u HaqaJLb'ff!Oi


KoMaH)lH po3.IJ;06yTH MSI apMii 36p10IO Ta MyHiUilO, He CUOBHHJIHCb.
Ha.ll.u.HinpHHChKa ApMiSI, m.o 3MaraJiach TO.lli 3a 3axi.nniH KpaJ'.iquK 6aThKia-
lll.HHM, He Morna .ZJ.OTIOMOrTH Hi 1mM, a 33a J\Op.IJ.OHY .II.iCfaTH nOMiq 6y;n.:>
TaKO>K Ba:>KKO; 60, SIK Bi.ll;OMO, nep eMO>KUi y CBiTOBiH BiHHi Ta 'ix Tpa-
1

6aHTH (PYMYHH, SIK Hatt6JIH>Klli TO.lli cyci.nH) yKpaiHChKiH cnpaai He


cni·BllyBaJIH. T11MTO faJIHllbKa ApM1iH, xoq 3.zlB'OiJia niAqac ocpeH3HBH csoi
6oeai CHJIH, xoq BHHBHJia 6eanp1rnipHe 3aB3.HTTH i BHTpHBaJiiCTb, He
MJOrJia .l(OBro onepTHCb H3TH-CK\)Bi nOJibCbKHX .D.HBi3itt, mo BChoro MaJIK
TIO}lOCTaTKOM. npu KiH.ui reP'OHCbKOro nop11ay Y. r. A. 33JIHlllHJIOCb
y BOHKiB no KiJihKaHa.llUSITb tta6oiB. Jl11we apnrnepiH MaJia ix me Jlemo
s 3anaci, aJie TaKo>K ne6araTo, i n1M pHTysaJia caoi 6p11ra)l11 niAqac
Bi..!l.CTyny.
B .IJ.IO.IJ.aToK noJihChKe KOMaH.nyaaHHH n~peKHHYJIO Ha raJIHUhKHM ct>poHT
1dJibKa HOBHX .llHBi3iH, nperapHo Bl1BiHOBaHHX i Bi.IJ.niL>qaTHX. fliepe.II.
TaK010 CHJIOIO, Hexaii 6u i 3 .nocTaTKOM a6poi Ta Mytti1(ii, neperoMJieHa
i Ha3araJI HeBeJIHKa apMiH .llOBrO BC'l'OSITH He MOrJia.
nepllli Y.ll3p11, lll.0 ix BltK-OHaB CKpinJieHHH npOTHBHHK 26. i 27.
qepBHSI 6pur'a.IJ.1H Bi.IJ.6HJllH, i m1e· caMi npo6yBMH rrpOTHY ,ZlapCM .IJ.106yrn
cTattoa11ma npomBHHKa. AJie 28. 3axHTaarn cJ>poHT I. i II. Kopnyc}'\
515

EiJ.I. y.llapy .llHBi3iH, mo ix nepe1rntty-


JI:H 3i 3aX•O.llY ni.)l npOEO,llOM MaprnaJia
OiJICY.llCbKOfO. noqaBCH a.araJibHHtt
Bi)lcTyn Y. r. A. AJie L(eH Bi)lBOpOT
6yB y)l{e iiHaKrn11i1, HK nep11n1H:. Ep11-
ra.n..11 Bi)lcTynaJrn TTJIHHOEO, np11H:MaI0-
1rn Hepa3 6Hi 3 npOTHBHHKuM, mo6
3a6e3neq11T11 ,llOpory Bi)lBOpOTy .llpy-
rHM CT.HraM i mn6 BHB-e3TH Boe MaH-
HO. I .nOJIHKH Hlll.JiiM L(HM pa30M o6e-
pe)l{'Hime Ta rnoBiJibHiwe.
I. K10p.nyc Bi)lcrynaB lllJUIXOM 3o-
JioqiB - - TepttoniJib ---·- Tepe68BJISI -
XopOcTKiB ·-- ryrnnrn, Bi)lrnraI0411
rnocrvnoso rnoi 6om·an11 IX. i X.
3 niBHiqHoro 3ax>0.Jly. Oepe6ysa10-
1..JiH B TepHonOJii, KOMatt.na KOpnycy
scni.Jra aoprattiaysarn a )l{H.nis JJ.·)6-
pOBOJr.hI{iB 1 Kypitth, I.JJ:O iioro Lia-
C'THH'H nepeiiIUJIH 3 apMi€IO 3a 36pyq.
II. KOpnyc np.SIMysas JlO 36pyya OrnMaH Rpocnae BoceiAKa, KOMaHAaHT
B 3araJibHOMY uanp.SIMKY~ Bepe)f{a- rapMaTHboro nont<y I. 6pMraAM Y. C. C.
HH - - Koaosa --- CTpycis - - Tep·e-
6oBJIH - 4opTKiB - CKaJia. Wm1x siJ.J,sopoTy Bi.ll niBH04i 3a6e3ne4y-
sas iioMy I. Kopnyc. Bpelllri 6p11(a.zv1 III. KOpnycy iirnJu1 Ha Tii.l{raH:L(i -
MaHaCTHpHChKa ·- Eyqaq i 3.llOB)I{ )lHiCTpa , B HanpHMi IsaHH nycTOro.
29. qepBHH HaMaraJIHCb noJIHKH nepeflTH )lHiCTep y HH)f{HeBi i1 Ko-
ponl.(i, mo6 y .l{ap11T11 Ha 3a:m III. Kopnycoai; a.Jie AJ15I L(bOro sott-11 p103no-
PHJJ.)KaJU1 sa c.Jia6HMH CHJiaMH ii Ix y.ll.ap 6es TPYAY BiJJ.6HTO.
5iJiblllHX 6ois 3a Beeb Yac Bi.ZI.BopoTy, 3a BHiMKOM 6010 KOJIO Hn)f{-
Hesa i HaJl n"i~Jle HH.HM CepeTOM (16. JIHTIHH) He 6yJio. npHXOAHJI·O
TI JlbKH .ll.0 3yCTpi4 Mi)f{ nepe,llOBHMH Bi.U.UiJlaMH npOTHBHl1Ka Ta 3a'.nH1MH
crnpmKaMH Y. r. A.
llttH 1G. JIHTIHH srn faJittl.(bKa ApMiH ai6paJiaCH y np11311a1.1eH11x
pai1ottax HM 36py4eM, lli.06 ari.ll.H O 3 noCTaHOBaMH o6ox yp.H.uis 1111peK-
rnpii Y. H. r. i .ll.HKTaTopa (3 15. JIHTIH.H) nepeM:rn aa '36py4, B JJ.OHO-
Mory HaMttirrpHHChKiM: ApMii nporn 6oJihrnesm<is. Toro )f{ .n.1rn .ll.HKTa-
rnp i HaqaJibHa KoMaH.ua nepeixaJIH JJ.0 KaM.5IHI..(51 noJ].i JibCbKOro. To.ui
Te)f{ nepe6paJiaCb 3a 36pyq 6iJibllliCTb. L(HBiJibHHX ycTaHOB, pi3Hl1X ypH-
JlOBL(lB Ta 36irl.(iB, lll.0 3 piJJ.HHX CTOpiH ITOBTiKaJIH n epen. TIOJISIKaMH.
17. JIHTIH.5I paHO CTaJIH nepeXO.ll.HTH Ha TOH 6iK 36pyqa 6oM:osi
lfacnmH: 6p11ra.l{Jf I. KOpnycy nepenpaBJI.HJIHCb KOJIO ryrnTHaa, II. -
B CKaJii i1 III. -- - y Hispi Ta Ky.upttHL(HX. llo noJiy.ll.H5I nci lfaCTHHH
Y. r. A. 6y.rrn B)f{C aa 36py1.1eM i np.HMyBaJIJI .no BH3HaqeHHX HalJ3Ji bHOIO
K0Matt.uo10 paH:oH is.

flpa1111HH nporpaHoi Bi.Hun. noJiiTuHa ii cTpareria. Yr:paittChKO-nOJib-


CbKa BiHHa 3aXOIIHJia ra.JIHll,bKY cycni JlbHiCTb He)f{.lJ.3HO, HenpHroTOBaHy
,/lO ttei' Hi JJ.yxoso, Hi Ma"Depi.HJibHO. CsiTosa siiitta , lll:O 3 poKH se.Jiach
Ha Tepetti CXi.lJ.HbOI faJIH4HHH, 3aB,II.a.Tia Iii BeJIHl.Je3Hi MaTepiHJibHi lllI<O-
ll.H if 3a6paJia 6e3Jii4 mo.nei1. Kpai'Ha noTpe6ysa:ia Ri,nnOI.JHttKy, uio6H
518

npHMTH .no CH.1. Ta caMe TO)li, KOJlH KiH•-1a.1aC.H CBiTOBa 3as11p10xa i HBl1-
JiaCb Ha.niH Ha cnoKifrnime JKHTTH, aipaaJiach 11oea eiH:tta, mo BHMaraJia
CBiJKHX JKepTB i HOBOi Hanpyrn. THMTO yKpaiHCbKO - flOJibChKa BiHHa,
X04 i HK BOHa 6yJia apoayMiJia,· He MOrJia HaHTH ei.npa3y nonyJrnpHOCTH
cepe.n urnpoKHX, xo11a ttaaaraJI i cBi.llOMHX ttau.ioHaJihHO Hapoii.ttix Mac.
,llyxose 3HeCHJieHHSI CBiTOBOIO BiHHOIO, cfli3H4Hi H MaTepiHJibHi BTparn
6ym1 3aBeJmKi. ,llJIH T'OrO, w.o6H apyurnTH Hapo.zmi Marn .ll.0 HOBOro 3.llBH-
ry, I.IJ.06 BJrnpecaTH B .ll.ymax nepeToMJiettoro ;'I.O Kpa10 HaceJieHHH aanaJt
JJ.O HOBHX 3MaraHb i rOToeiCTh )l;O meprn, mo6 rro6oporn u.i BHyrpiurni
rrepenOHH - - Tpe6a 6yJio He JIHllle BeJIHKOi i.11.ei, aJIC H HaTyrn Ta HOCB.H-
TH 3 6oKy HapO,ll.HiX npoBi.llHHKiB. I, I.IJ.06H U.hOfO .llOKOHaTH, Tpe6a oy-
.110 30BCiM HOBHX MeTO.lliB npaBJiiHHSI, He THX, I.U.0 33JIHllIHJIHCb nic.1151
AeCTpii. 5opoTb6a aa Hau.ioHaJihHe BH3BOJI·eHHH BHMaraJia peeoJIIOU.iH-
HHX MeTO.lliB, HKi npHBeJrn6 AO U.iJIKOBHTOi Bi.llHOBH ttau.iottaJihHOfO JKHT-
TH. T11M11acoM rricJIH BeJI1111asoi 6eaKpoettoi 1-JIHCTona.noeoi peeoJI10u.ii-
11eMOHCTpau.ii TaK opf'aHiaaui.H ,ll;CpJKaBHOf-0 JKHTT.H, .HK i TBOpeHH.H a6poti-
H!.fX CHJI ei.a6yeaJIHCh no cTapoMy, no »BHnpo6yeaHHX« apaaKax He-
6JJKKH Aecrpii. Ho.HB.71.HJIHCh aaKoHH, po3nop.HJlKH, aaKJIHKH .ll.O cn0Ko10.
rraTpiOTH4Hi 333HBH .no HaCe.JI·eHHH, npH3HBH .no BiMChKa, opf'aHi3)7Ba-
JiaCh BHKOHHa BJia.na no ecix .lliJI.5IHK3X JKHTTSI, opraHiayeaJIOCb BiHCbKO,
aJie BCC BOHO ei.u6yeaJIOCb TaK, Ha11e6 TO .ll.i.HJIOC.H He B KpaiHi, I.IJ.-0 60-
pOJiaCb aa CjBO€ iCTHyBaHHH. JlepiKaBHa BJia,ll.a, 3fi.ll.HO 3 ,lleMioKpaTfflIHHMH
3aca.naM11 6yJia poanoporneHa, po3nO.ll.iJI·eHa MiJK napTii, pecopTH, MiJK
SIKHMH He see rraHyeaJia crrienpau.H, ar-0.na :ii o.iJ.no.nyrnHiCTh. HaeiTh y nix
K.riiTHHaX .nepJKaBHOro npaBJiiHH.H lUf Bi:HCbKOBOi BJia.ll.H, )le 6yJio i 3HaH-
HH i }l06pa BOJIH Ta iHiU.iSITHBa He MOrJIO BHHTH BCC rapaa.a, KOJIH y .npy-
rnx naHyBam-1 HHUii rrepeKOHaHHH, HHllli MeTO.llH a6o HHllli 6aJKaHllH.
THMT-O B Ta Ko My Bi.llIIOBi.llaJihHOMY ·11aci MOJKe .aaTH pa.lly JIHrne BJia.na
O;J.HOU.iJia, HenO.ll.iJibHa, I.IJ.O CIIOlJ.HBaf B pyKax O)lHHHU.i l:IH MlJioro rypTa
JIIO.ll.eii (.ll.HKTaTypa). Ue ii cTaJIOCH 3 aaee.aeHHHM rroeHOBJiarnoi JlHKT::i-
1ypR B qepeHi 1919. p.; aJI·C LI.SI peq>OpMa npHHllIJia 33IIi3HO.
,llaJii Tpe6a 6YJIO ttieraiiHHMH pecfJopM3Mll (aeMeJihHa), i llIHpOKOIO
nponaraH~mo cepeJl BJiacHoi cycrii.ribHOCrn: rno£1:ym1p11ayaaT11 iii.e10 yKpa-
iHChKOi )lepJKaBHocrn i 6opt0Tb6H aa nei. Tp-e6a ·ovJio eci aaco611 ·,rr.ep-
jf{aBHOi e.11a.nu KJJalO aeepHyrn Ha opraHiaau.i10 i 1-exHi11He BHBiHyea1-1-
1rn a6pOHHOi CHJIH JlepJKaBH, KOpHCTYI04HCb npH U.bOMY IIOMi4l:llO 33-
KOP.llOHY (4exH, Ma.ll.HpH, ARcTpiH). Tpe6a 6yJio ei;:l caMoro rrotrnTKy
pa.7lHKaJihHO rro6op10BaTH .lle3epTnpcrno, Mapo.aepcrno i ,ll.eMopaJii3aU.iJO
:iani.TJJIH. KoJIH KpaiHa onHHHJiacb B cTaHORHI.U.i, I.IJ.O pimaJio npo ii 6yT-
rn, Tpe6a 6yJIO ii BCJO nepeMiHHTH Ha O,'.lHH, MoryTHitt BiHCbKOBHH 0603
i nee BiMaTH Ha cJ1y)f<6y apMii. To.lli faJIHU.hKa .llepmaea 6yJia6 no·cT:i-
BHJia rrpOTH IIOJIHKiB B.llB-0€ CTiJibKH BiHCbKa, HK MaJia; i u.e 6y.11o6 ;I,a-
.7'10 ii apMii TaKy 4HCeJlhHY nepenary Ha)l rrpoTHBHHKOM, I.IJ.O HaBiTb 11:o-
ro Kopucnime noJiiTHl:IHe i c1p~neri11He craHOBHI.U.e He 6yJio6 Hi1mro
'BLI.ismo. AJie U.horo BCbOro He apo6JieHo CBOe4acHo; 3MapttoeaHo 6a-
raTo rrpHroJKHX MOMeHTiB, BHTpal:ICHO 4HMaJio eHeprii, r<MOBHO qepr~
Te, I.IJ.O B rrpoBi.llHHX KOJiaX tte 6yJio 3p·03yMiHHH )l.JIH U.HX ecix IIOTp.eo_
3aTe noJiiTH4HHH rrpoBi.ll )I,0 OCT3HHbOi XBHJIHHH CBHTO BipHB y MiJKna-
pG.llHIO cnpaBe,llJIHBiCTb, Halle6 ro.TIOBHO BOHa Morna 6yJia BpHTyBaTH Kpa-
iHy Bi.ll KaTacTpoqm. He 6al:IHB BiH rnro, I.IJ.O cnpaee,llJIHBi .llOMaramrn HaI.tii
6y.nyTb TO.ll.i IIpH3HaHi, KOJIH fa.TJllU.hKa ApMiSI JJ.06y.lle 6o£ey nepesary
Hal\ rrpoTHBHHKOM i cratte Ha Csrni.
517

KoMaHAa VI. PaecbKoi 6pMr'aAM 3 KOMaHAalHOM co·r. IO.~iRHOM fonoeiHCbKMM (nu cepe;~uni).

npoMaXH BHyTpilllHbOl IIOJiiTHKH .SIBJ15UOTbCH H3HfOJIOBHilllOIO npu-


11HHOIO ttamoi nporpaHoi. HenpaBHJihHa noJiiTHKa, w.o 1-1e 3yMiJia ;1.0-
BCCTH .llO cnaHHOCTH ttapO.ll.Y i BH.Zl06yrn 3 HbOfO noTpi6ttoi ietteprii,
nocTaBHJia nepe.n CTpaTeri€10 HeBHKOHaJihHe 3aa.naHHH. CaMa apMiH, 6e3
Hanpyrn i nOM01Ii BCbOfO Hapo.ny He Morna 3JIOMHTH cnpOTHBY aopora.
Jlo6pa 11acrntta u.i€i BHHH npHna.na€ i Ha npoai.rr. apMii, Ha CeKpe-
rnpisn DiHChKOBHX cnpaB i HaqaJibHY KoMaH.llY TOMy, lll.0 BOHH He
3,!1.o6yJIHCb Ha pirnaJihHHH KpOK, CBOiM aa-r.opiTeTOM 3JIOMHTH ri nepe-
IIOHH, lll.0 OC.7la6JIIOB3JIH CHJIH apMii Ta ii .ZJ.ii. KpiM U.hOfO i BOHH'.
caMi nopo6HJIH B Kpy3i CBO€i .lliHJibHOCTH lfHM3JIO TIOMHJIOK i 3aHe/I.-
6a.Hb. C. B. C. He no.ZJ.6as 3a 36iJihllieHHH apMii, TOJI€pyaas icrnysaHHH
pi3HHX 33HBHX cpopMauiM: y 3aniJIJIIO, MapKepaHCTBO CTaprnJrn, npoTeK-
u.iHitty ieacreMy i tte.Zl6aHJIHBicTb .rr.pyrnx pecopTiB ypH.ny a cnpasax,
lll.0· TOpKaJIHCb apMii. BiH He nocrapaBCSI BHBittysaTH apMii HK Cli;l
)' 36pOIO Ta MyHiU.ilO i 3a6e3He1IHTH ix TIOCTiHHy ,llOCTaB)', XOlf opaK
3anaciB cTpiJIHBa noMi11aJiocH 1D1<e Ha caMOMY noIIaTKY aiM:Htt. C. 8. ·c.
He 3opratti3yBaB .no6poro, 0.11.ttou.inoro BHlllKOJIY i apernTi He n-0)l6as
3a .no6ipHHH npoBi.ll. apMii. Hanp: reH. OM. nasJiettKo i nonK. MHmKos-
ChKHil npHHlllJIH .no npoBo.ny apMii 30BdM npHna,llKOB-0 1 ), a He 3 ;10-
6opy. npas.rr,a, BOHH 0DH1I.Ba BHSIBHJrHCb npaub~BIHHMH Ta Bi1I..!I.3HH\Hi
yKpaiHCbKiH cnpaai CTaplllHH3MH, 1IHM3JI!0 npHCJl~')f{HJUiCb Y. r. A. (nepe-
se.rr.eHIHSI iopratti3auii apMii), a;r-e B )'MlOBax yKpaiHCbKlO-nOJibCbKOi siH-
HH Tp,e6a 6yJio JIIO.lleii 3 1HHlllHMH Mer·.J.rr,aMJI npau.i. TaK ca-
MO np11na.rr,K1DHO H3HlllJJ!l>Cb y reaepaJibHiH 6yJLaEi lfHMaJIIO CTap-
lllHH-1IY)f{iHIHUiB, 3 HKHX .a,eX'l'O BH5IBHB'CSI 3iDBCiM ttienpH.rr,aTHHM.. npao-
.W, cnpaBH .ZJ.ew.o noKparn.aJIH, KOJIH ceKpernpeM BiJkbKOBHX cnpaa CTaB
noJIK. KypMaHOBHlf, w.o O.llHOIIacHo 3ai1Mas cTaHoBHW.e HaIIaJibHHKa 6yJiaBH
~pMii (s JIIOTHi 1919. p.), aJie B 3aniJIJii 33JIHlllHJIOCb 6araTO no .Zl3BHbOMy.
U loH:Ho Tpaa1-1eaa KaTacTpocpa cnaMHTaJia n<>JJiTH11HHH npoai.n. 3aae.netto
1 ) Ilpo 11,e numc y cnoix c11ora)laX ;I;. Ila.1iin: »ifi:\IYT c110:\11111i1w, Ka.1. lJepB. Ka.mnu
1fl35, C'rop. 40-46.
618

.D;HKTaTypy i BiJJ. T-O.ll.i ttapi.n;, apMiH npoaiA craJJH o.n;tto. AJJe UH IJ.aB-
HO noTpi6Ha pe<f>opMa npHHlllJia B>Ke aani3HO, TO.n;i, KOJIH Bci KOpHCHi
MO>KJIHBOCTH (3BSl30K 3 3aKOPJlOHOM, Ha<t>ToBa 0K0.'IHUSI) 6y.111u BTpa11.eH.i.
3 uwro BHiilllJia JIHlll o.n;Ha, 6e3nepeqtto Be.7JHKa, KOpHCTb - 3auiJii.1a
apMISI Ta IT 00€Ba CHJia.
3po6HB Te.>K llHMaJIO nOMHJlOK Ta npoMaxiB i caM npoBi;l
apMii, HaqaJibHa KoMaH.n;a. KOJIH nepllli HeB)J.alli -- BTpaTa JlhBOBa, ne-
peMHlllJISI, spelllTi KiJlhKa .n;pyrux Ba.>KHHX CTpaTeriqHHX MiCUh (Jlio6a-
'lliB, Paaa PychKa, XHpia) MO.>KHa 6yJio mmpas.n;aTH Heni.ll.roTOBaHHHM
apMi'i .n;o 6iJJhlllHX .D.iH, TO 3a .n;aJihllli HeB.n;aqi Hece Bi)J.TIOBi.n;aJihHiCTb Ha-
qaJibHa KoMaH.n;a.
neplllychoro Bo Ha He no.n;6aJia 3a JJ.OUiJihHY opraHi3aui10 <t>poHTY,
.n;onycKaJOqH caMoBiJibHe, HHKOJIH 30BciM lllKi)J.JlHBe p03MimeHHSI Oo€BHX
CHJI. YKpaiHChKo-nonhChKa aiAHa MaJia napTu3aHTCbKHH xapaKTep, 60
Hi 0.D;Ha, Hi .n;pyra CTopoHa Hie po3nOpS1.ZJ..>KaJia TaKHMH CHJI3MH, mo6 MOr-
Jia onaHyBaTH BBeCb Tepeu 6oiB. TaKHH xapaKTep BiliHH BHMaraB CKyn-
'llHTH Ha.H6iJibllle 00€BHX CHJI Ha roJIOBHHX HanpSIMKax TaM, .n;e 3arpo3a
6yna Ha.H6iJibllla, a6o .ne Tpe6a 6yJio caMOMY TIOllHH3TH aKuiJO, i Mam
enoroTOsi pe3epsu, HeMeHllli 3a CHJIH B 6o€Bi.H .7liHii. TuM11acoM Ha-
qaJJhHa KoMaH.n;a, mo ue 30pi€HTyBaJiaCh y cTaHoeHmi, HaBiTh He npo-
6yaana .n;o KiHUH .(Jl.o neplllor-0 ai.llc~yny) nonpaBHTH po3MiUJ;eHHSI 60€-
aux cuJ1 apMii. KoMaHJJ.H 6pura.ll i Kopnycis, mo caMi He 3HaJiu 3aca.n;
napTH33HTKH, CTapaJIHCb BJJ.ep>KaTH MO.>KJIHBO 6eanepepHBHHH <i>POHT.
Ue ii 6yJio nput:IHHOJO, mo 6pHram1 po3KHHYJIH csoi i TaK ueqncJJeHHi
CTSlrH Jlpi6HHMH Bi.ll)J.iJiaMH no uiJIOMy <i>POHTi i B qaci 3arp03H OJlHOfO
BiJJ.THHKY Ba.>KKO 6yJ10 BiJl.rnrnyrn CHJIH 3 .n;pyroro. U10 xu6Hy CTpare-
riio Y. r. A. au1<opHc10ayaaJ1u noJI.SIKH .H 3pyqHHMH onepaui.SIMH Bi.l.6H-
paJrn: yKpaiHUSIM O.ll.HH aa>KHHii crpaTeriqHHH nyHKT 3a Jl.pyruM. YKpa-
iHCbKHH <t>poHT 6ya 33€.ll.HO TaM, Jl.C a.n;ap.SIJIH nOJISIKH, CJiaOlllHH 3a HHX.
HenpocTHMOIO xH6010 yKpaiHChKOi CTpaTerii 6yno i Te, mo rpu pa3u
6e3ycnill1HO BeJia o<t>eH3HBY Ha Jlbsis. TuMqacoM pi-u..IaJihHHH ycnix
MOrJIH 6y;rn JlaTH JIHllle y.u.apu CKepMOBaHi Ha nepeMHlllJlh, 5Ipoc.TJaB
i Paay PychKY. <I

BpelllTi i a TaKTHUi, a nepese.n;eHHi caMux 6o€sux aKui.H, HalfaJib-


Ha KoMaHJJ.a BHSIBHJia t:IHMaJ10 3aHe.u.6aHh i 3aMano noqyTTSI BiJlnosi}laJib-
HOCTH. ni.n;11ac nepwoi ocpeH3HBH Ha JlbBiB, npu KiHui rpy.llHSI 1918. p.
Ha roJIOBHOMY Hanp.SIMKY y.n;apy, M. H. me .i Ha He6e3ne 1rno aarpo>Ketto-
MY KPHJIOBOMY Micui, B>KHTO tta.HMeHllle eunpo6oeaHux CTHrie - Ko-
3.SITHHChKY 6puraJJ.y, 3aMicTh nic.11arn Ty.u.u uai16iJihlll HaJliHHi i nesui
qacTHHH. Ko3.SITHHChKa 6pura.Zla, ai.u.oMo, ue cnoBHHJia 33B.ll.3HHH i qe-
pe3 Te o<t>eH3HBa, XOll MaJia qHMa.11i BHfJIHJlH Ha ycnix, He BJJ.aJiaCb. npo
uttwi TaKTHqHi npoMaxH Haqa,11bHOi KoMaH.ZlH MH B>Ke 3ral)'BaJiu ncpe.Zl-
me (rn. 13. i 14. poaJJ.iJI).
TaK caMO HK 3MiHa B noJJirnqttoMy npoBOlli, npu.Hw.11a 3ani3HO .H ne-
peMiHa B npOBOJli apMii. THMTO 4opTKiBChKa o¢ett3HBa, mo niJJ. KOJK-
HHM OrJIHJlOM HB.11H€TbCS1 6JittcKy11uM quuoM y1<paiHCbKOi 36poi, He Mor-
Jia nonpaBHTH B>Ke 3araJibHOro crnuosuma. Boua nuwe BHHBHJJa, IIlO
Morna JlOBeplllHTH faJIHUbKa ApMiH ni.u. JJ.06puM npoBOllOM.
4HMaJIO 3aBa>KHB Ha llOJii yKpaiHChKO-IlOJibCbKHX 3MaraHh 6paK cniJih-
HOrO B0€HHOro npOBOJly a6o 00.llaH TicHoi cnianpaaj o6ox apMiH, faJIHUh-
KOi i Ha.zr..u.HinpSIHCbKOi. 4epe3 Te o6i BOHH MyCb..1 BHTpa11arn HHO.!J.i'
CH.7JH Ha )lBa ~POHTH, ra.11HU,bKa ApMiH - npoTH 60JlbllleBHKiB, Ha.'l.-
619

..lltti11psrncbKa - nporn noJIHKin. Tirniwa cnispau.sr 6yJia6 ycyttyJia 11.le


H .!le.RKi HHUJi He.ZJ.oCTaqi, B O.ZJ.HHX Ta .llpyrnx.
Ue H c HaiiroJIOBHiwi BHyTpiwtti rrpHQHHH, 11.lO .llOBem1 .:lO
npcrpaHOi BiHHH. oyJIH me H HHWi 30BHillIHi, Ha SIKi 3amo6KH
rIOKJIHK}'€Tt.CH Harna icTOpi JrpacpiH, SIK Ha pOJIOSHi .ll>KepeJia HeB.llaq, u..e
IIO.llii Ha MiJK'tlapO,lHbOMy TepeHi. Bi.ztTaM yKpaiHU.i He MaJIH qoro CIIO-
)liBaTHCb, roJioBHO TOMY, mo He yHBJISIJIH co6oio TaKOi peaJihHOi CHJIH,
3 SIKOJO Tpe6a 6yJIO 6 QHCJIHTHCSI. KOJIH 6 BOHH IIi.llqac BH3BOJibHHX 3MaraHb
npO.RBHJIH 6yJIH 6iJibWe CTi.HKOCTR, .ll:ep>KaBHoro p03YMY i .ZJ.06HJIHCb
6yJIH B 6opoTb6i 3 ooporaMH ycnixiB (TaK, HK .llpyri uapOJJ.H), TO.lli
i ua MHposiH Kottcpepeuu.ii uami npe.ztcraBHHKH 6yJiu6 Hai'lmJIH nocJiyx.
npaBH.1JbHO QH IIOMHJIKOOO, cnpaHe,llJIHBO •rn Hi! Ha Mi>KHapo.ZJ.HbO-
MY 1epeui He _BipHJIH B yKpaiHCh~Y ~ep>KaBHiCTb i TO~y nep.eMO>KHi
uep>KaBH (AHTaHTa), LU.0 33MHplOBaJIH niCJISIBIOeHIHi KOHci>JiiKTH, 'ffie MaJm
ttiHKoro inTepecy noMaraTH HaM. Mo>Ke 11.le ii yKpaiHCbKa AHTIJibOMaTiSI
11e .llOCHTb cnpaBHO npau.roaaJia, Ta aceo.ZJ.HO 6e3 ycrrixia yKpaittchKOi
36poi MH .llO roJiocy npuiiTH He MOrnH. HacnpaB.lli u.i 30Bttiurni nepenoHH
He 3MeHlllHJIH MO>KJIHBOCTeM raJIHU.bKOi ApMii .ll06yTH ycnixiB, rOJIOBHO
B neplllHX 6 MiCSIU.SIX Bi.HHH.
Hami 3MaraHHH 3aKiHQHJIHCb nporpattoio, mo 11 pimHJia npo .lOmo
Hau.ii Ha HaH6JIH>Klle 6y.llyq.e. AJie Hi BHCJiiA BiHHH, Hi npoMaXH, 3po6-
JlleHi IIi.llqaC Hei, He I110MemnyJOTb 3aOiyr Ta 3'H3QilHHSI faJ11HU.bK'Oi
ApMii.
HaanaKH, xoq i HK ea>KKO npHHlllJIOCb ii opratti3yBaTH cepe.ll po3-
rapy BO€HHHX .lliH, XOll HK .llOWKYJihHO BOHa Bi~qyaaJia He.ztOCT3TOK,
y BHPH.lli, BO€HHOMy MaTepiHJii i CTapw1-1Hax, TO aceraKH raJIHI(bKa
ApMi.ff BCTOSIJiaCb 6iJihlll SIK niB poKy rrporn rrepeaarn: IIOJISIKiB, w.o
MaJIH ace. 3opra1-1i3oaaHe ii He3Hmu,eue aiHttoio 3arriJIJlS1, ace6iqtty ,!l:O-
520

nOMOry 3aKOp.llOHY' no.nocTaTKOM CTaplllHH, nrpoe 6iJiblllHH 3anac JUO)l.-


CbKOrO MaTepis1.11y i, lll,0 HattBa>KHime, BeJIHKY i >KHBY BH3BOJlbHY Tpa-·
~11ui10. Illo6iJibllle, raJIHUbKa ApMiH .no6yJia HH3KY nepeMor i BpernTi,.
p036HTa nepeearmo npOTHBHHKa, 3.ll06yJiaCb Ha TaKHH BeJIHIIaBHH B4H-
HOK, HK 4opTKiBCbKa ocpett3HBa.
B>Ke •CaM cpaKT kTttyBaHHH ra.7lHUbKOi ApMii Ma€ BeJJHKe icTOpH4He·
3Ha4iHHH THM, mo BOHa Bi.llHOBHJia Ha 3aX. 3eMJIHX Tpa.nuui10 BH3BOJibHHX
3Maraittb i nepe.n.aJia ii tt.apO.n,'HiM· MaCaM. TaK1D>K i Te, mo raJIMUbK.a
ApMiH, X•04a npoOrpaJia BHiHy 3 no.JI'bll.l'elO, 33UiJI.iJI.a i 11J04aJia .npyry
Biiitty, npiOTH 60JI,bllle:SHl<iB, <:si.n.4HTb np8 ii He.JIHKY Il'OJiiTH4HY 3piniCTb,
MOpaJibHY i 6orny c11Jiy. Hose rnc.JitO »Y.epe3 K11ia Ha JlbBiB«, niJI
Hh'.HM Y. r. A. nirnJia 3 Ha.n..n.HinpH1J.ICbKIOIO apMi·€IO rroxo.n.iOM Ha Ki-dB, np.11-
HHB raJI'HUbK1HH CTpin1eUb HK p•eaJlhHY npGrpaMy .n.aJibmOi 6opuTb6H 3a
yKpaiHCbKY .n.ep>KaBHiCTb.
THMTO B'Ci np0M3X·H i 'He,J.OCTalJi, 1.J•epe3 HKi raJI'HUbKa ApMi.ff
He ..:i.o6mra.Cb ,lO MeT1H, 3piBH'OBaiKHB rnJIHUhK·Hlf E'OHK CHJI·DJO CBOM 0rO• 1

.Jyxa i 36poi.

Ap·rMncpiR Ha CTaHOBMLQi.
521

1 5. 0 p r a H i 8 a u. i SI y. r. A.

3araJrb:Ua opraui3al(J.iJI. 11 po II043TKH Ta eBOJllOllilO y. r. A. 6y JIO


Bn<e cKa3aHo B 13. po3.lliJii. OcTaTOLJttie ocpopMJieHHH apMii si.n.6yJiorn
B ci 1rni-JIIOTOMY I 919. p., KOJIH ii 6o€Bi rpynH nep·eopratti3osaHo s 6pH-
ra.nn Ta Koprryrn. TaKa cpopMa opraHi3au.ii 6yJia Ay>Ke .aou.iJihHa 3 or-
.1suy Ha xapaKTep siHHH HK y f aJiwrntti, TaK i ni3Hirne s Ha)l)J.ttinpHH-
mm1i. 13pHI'a.llH, HK p03MipHo HeBeJIHKi 6o€Bi o6€).l.H3HHR, 3i BCiMa po-
.'l3MH 36poi: nixoTOIO, rapMaTaMH, KiHHOTOIO .H: yciMa ,1.0IIOMorosmrn
cpopMaU.iSIMH, MOrJIH ;J.iHTH caMOCTiHHO.
KoJIH B 3araJihHOMy Y. r. A. MaJia 0.llHOPOAHY opratti3au.i10. TO.li
ii CKJ13.ll0Bi 43CTHHH, 6pHI'aAH i KopnycH, BHSIBJISIJIH JleHKi pi3HHU.i B rn-
.1i ii KiJibKOCTi cpopMau.i.H: Ta B opraHi3aU.ii 6yJiaBH. 5yJIH 6pHI'a}lH, lll.0
M3JIH JIHllie no 3 KypeHi niXOTH, HHllii no 5, a TO H 6 KypeHiB; O,lHi
33.71Hl.UHJIH Kypetti caMOCTiHHHMH, CHJlbHirni 6pHI'a)ll1 3JIY41VIH ix y no.ri-
KH (ttanp. VII. i VIII.). O;J.tti Kypetti Ma.rm MeHrne, a .apyri 6i.1hrne
CKOpocTpiJiiB, }leHKi opyAyBaJIH MiHOMoeTaMH, a6o rriXOTHHMH rapM3T3MH
i T. .ll· Te caMe 6yJio .H: 3 :i.pyrnMH po.llaMH 36p.oi -- aprn.n€pi€IO ii KiH-
P.OTOIO. B )leS1K11x 6pHraAax 6yJio Ha O.llHY 6arepi10 Mettrne a6o 6iJiblllC;
B .1eS1KHX i3 HHX iCTH)'BaJIH KiHHi 6a1'epii; O.LJ,Hi 6pHr'a)lH IIOCTaBil.1111
IIOBHi COTHi KiHHOTH, 3HOBY .n.pyri JIHllie neseJIHKi si;ui.i.11K i 1'. II. A.7Ie
u.i pi3HHU.i Mi>K 6pHI'a.llaMH a6o KopnycaMH He ttapyrnysaJIH 3araJihHOro
rrmrny opratti3au.ii, HK TaKo>K He yrpy .ll.HJOBaJIH KepMyBaTH HHMH. Ix
60€B!l CHJia 6yJia rrpH6JIH3HO TaKa CaMa.
no.n.aHa nepe.rr.me (B 13. po3.lliJii) cxeMa opraHi3au.ii apMii 3aJIHmH-
JiaCH .llO 6epe3HH 1920. p., ce6To AO qacy, KOJIH 6oJibllieBHKH 3MiHH.TIH
:KOpnyCH B 6pHI'a,lJ.H 3 3 IIOJIKaMH nixOTH, I IIOJIKOM KiHHOTH Ta :.t.H-
si3iOHOM aprnJiepii (I noJIK JierKoi i I Ba>KKoi).
Km1rna cppottTOBa qacTHHa CKa.llaJiaCH 3 6oes11x si,'1JJ.iJiiB i .n.on0Mo-
ros11x ¢opMau.i.H:. ,llo neprnHx HaJie>KaJIH: nixorni Bi.llJI.iJIH 3i cKopocrpi-
.1aMt-1, MiH-OMeTaMH i nixOTHHMH rapMaTaMH, aprHJI€piH, KiHHOTa, rraH-
U.Hptti aBTa i noi3J1H, nioHipcbKi corni, Bpernri Jieryttcrno (rri.!1.BJiaJJ.HC
npHMO HallaJibtti11 KoMaH.lli). )lo noMilfHHX cpopMau.iJi npH4HCJIHJIHC}I:
Bi.l.liJ'lH: 3BSl3KY (TeJI€cpOH, TeJ1€rpacp, pa.n.io)' p03BiJI.KH i rrp·onaraH)J.11,
TexHi4Hi, caHiraptti cpopMau.ii, iHTeH)l3HTCbKi cpopMau.ii ( CK.713.'Uf, nc-
Kap~ii. 0003Hi BaJIKH), MattcTepHi, aBTOKO.l'JbOHM.
Opratti3:Hlil0 6p11rai:r., BK.TIJOl.ftto 3 noJIKOM aprHJI€pii, no;J.atto ua
cxeMi. Opraui3aU.iSI Kopnycy Y. r. A. npe,'.lCTaB.11SIJI3CH TaK: .. Ha lfOJii
:Kopnycy CT:OSIB h'.OMaH.z.r.aHT 3 HaLJaJibHHKOM 6y.1as11; 6y.1asa (rnrn6)
1\0prrycy noi:r.iJ1SIJI3CSI Ha 2 fOJIOBHi BiMiJIH: orrepaTHBHHfl Ta opratti3a-
ItiM.uo-MaTepiSIJibIIMtt. B onepaTHBHOMy Bi.llni.rii, lll.O KepMysas 6o€BHMH
3KU.iHMl1, rrpau.10sa.7JH: H3ll3JlbHHK BiJJ..'dJiy, pecpepeHT 3BSl3Ky, p03BiJJ.KH Ta
aprnJI€pithrnl1 (oitt->Ke i Myttiu.i.H:tt11.H:) pecpepeHT; pecpepeHTaM rii.D.JIHraJIH
Bi)lllOBi.J.Hi ycraHOBH: ·peep. 3BSl3KY - C-OTHSI 3BSl3KY (Te.11€cpOH, re.TJC-
rracp, pai:r.io ), peep. p03Bi)lKH - p03Bi.z:tOlfHHH Bi.ll.ll.iJJ (p03Bi:J.lfHKH), aprn-
J1€piMHOMY -- Maifcr.epHi, CKJI3)lH 30poi Ta Myttiu.ii, Myttiu.ifiHi BaJIKH.
Jlpyrm1. opr:rni331liI1HO-MaTepiS1JlbHHH BiJ:uli.l'J, mo fi.oro 33BJJ.3HHSIM
6y.TJO )l6arn 3a npaBJt.TlbHY npau.10 .aonOMOfOBMX cpopMau.i.H:, M3B TaKMX
pecpepettTiB: KOpnyCHHJi ){YXOBHHK, cattirapHMH mecp, BeTepmrnpHHH .'li-
1\ap, iti'TeiH,Ll.aHT, JI·iKsi.11.y101mJ1 CTapmHHa, 06031HHH pecpep1e:ttT, pe¢. Bll.llil\OJiy
622

nponaraH.lUt, Texttiirnm1, KopnycHHM cy.llJl.SI i uaLJaJihHH.h: KaHU.CJIHpii,


IU.O 6yB piBH0'13CHO i nep30H3JlbHHM pecllepeHTOM. ,llo KOpnyCHoi 6y-
JI3BU u:::u1e>Ka,11u noMitrni Bi.ZI..lliJrn fl ycTanoeu, u~o ni.ZI..'rnraJIH Te)I{ BL'lno-
Bi,!J.HHM pecpepeHTaM: TCXHitIHa OOTHSI, aBTOKOJibOHa ( COTIISI)' o6o~Ha
BaJIKa 3 Ma11cTepne10, CKJiaJlH O.ZI.Hry, BHPH.llY i xap11ie, noJieea ne1rnpHH,
.JiitIHUU.i, CKJia,l. Cc:!H. MaTepiHJiy, noJieBa .ll.PYKapHSI, 6y.riaetta COTHH, Bi,!l,!J,i,11
noJiesoi )f{aH,a:apMepii, noJieBHH cy.ZI. i cTau.ifrna KOMaH)l.a. Ha 110Jii 1~boro
Bi,a:aiJiy CTOHB OKpeMHH HatiaJibHHK.
TaK 6yJia 3opratti3oeatta 6yJiasa I. Kopnycy. Opratti3au.isi 6ynaBH
B .ZI.pyrnx KOpnycax BHHBJISIJia .ZI.eSIKi Bi..n.MiHH, ane HecyTT€Bi, 60 ycra-
HIOBH i pecpepeiHTH MyCiJIH 33JIHlllHTHCb Ti caMi.
KoMaH.ZI.aHTaMH Koprrycis 6yJIH: B I. - rr-OJIK. B. KypMattoeu11 (r'py1rn
»niettitI«), Il0.7IK. 0. MHKHTKa, IlOJIK. A. lliaMaHeK (B 11aci 3J1YKH 3 ne-
HiKiHOM), OT. 0. J111cHHK i coT. IO. f-0JI0BiHCbKHH (3a 6oJihllleBHKie);
tta11aJibHHKaM11 6y.'laBH: coT. E. fttaTeBHtI, OT. BypM6patt.ZI.r, OT. I. Ky-
Hilll, OT. <I>. JlblOttiep i OT. A. EpJI€; e II. - no;uK. M. TapHaBChKHH,
nOJIK. A. BDJib'cll Ta M. EapaH (a I. 6p. 4. Y. r. A.) i H3'13.'lbHHKH
6yJiaBH: rronK. A. lliaMatteK, OT. <I>. JlhoHep i B.ZI.pyre nonK. lliaMaHeK
(B I. 6p. 4. Y. r. A.); B III. - IIOJIK. r. KoccaK, reH. r'eM6a11iB, nOJIK.
A. KpaBC, spemTi COT. 0. CTaHHMip "i HatiaJlbHHKH oyJiaBH: nn0.71K.
A. nann .ZI.e 51ttorni, OT. A. K. ,llOJI€)1{3Jlb, OT. P. 51KsepT i or. B.•Tlh'06-
KOBIJ..l.
Ha 11011i apMii crnsina Ha11aJihHa KoMaH.ZI.a. CxeMa ii opra1-1i3auii
6yna s 3araJihHOMy Ta caMa, mo .H Kopnycis. JlHllle Bi.ZI..ZI.iJm fl P'ecpepaTH
f'O.TIOBHOi 6ynaBH M3JIH lllHpllli 338.llaHHSI - OOHH )I{ o6xonmosa.JJH BCIO
apMim -- Ta ii tpOpMar~ii H ycTaHOBH 6yJIH KY.'lH oi,YJLmi. KpiM H33B3HHX

1 trN·
[!]bi9ga.1 niz. nywok rsJ ~Ont~• k;HJt0"1 U

f2
m com"Wa f":=1
Wme.r..,i1tHa/rarr#pcolca/ L!Jm•-Rlou-i""'uu hiwiJ D 6yJabH« C'07r\~lll
§J~cfOJ"-a baJkOl ~ 6pU.l"tzfP'Ol Ji ~NU?{t1/1lpUHllfll

OpraHi3au,iAHa cxeMa 6pMrap.M Y. r. A. 3 4 KypeHRMM nixoTM ra nonKoM aprurpii.


B CJLJl&)l 6yJiaBH 6pm'aAH BX-0,!J,UJIH Ta.Ki pe4'epeeTH: 3BJl3Ky, Myeiu,iiieulf (e
,D;0JIKHX), i.HTeUAaH'I',
pai:y&KOBHU CTa.pwuea, AYXOBHBK, Jii&a.p i BeTepuea.p (K<>JIB itoro ue 6yJio B rapMaTBbOMY OOJI·
Ky). J'apMa.Teiit DOJIJt 4-Cia.Tepiiteoro CKJl&AY· qHCJIO ra.pMa.T KOlKBOi Cia.Tepii IlO)l.&BO niA 38&·
.JwM. )lo KOMUH,!J,H no.'IKy ua.11e&JIH ~e: TeJielf>ouiqeHit BiMiJI, JiiKap, aoo cau. cTapomna ..

iHTea,11,an1· i paxymwnnli crnplllHHa.


523
pecpeparis, npH KOpny<::ax, axD.LI.!1JliH
B CIUla.ZI. HallaJibltt:Oi K:>MalH.LI.H lll.e .LI.B:l,
SIKHX HC 6VJI!\) .rr.·eHH.LI.e, a u.e 3aJii1-
H0.ZI.OPO>KHHH i JiieTyHCbKHH p·ecpepar.
KOMalH.ZI.3HTaMH raJIHU.bKOi ApMii
6y;rn no qep3i: fll()JIK. ,ll. BiTOBChKHH,
IlOJIK. r. KoccaK, ITOJIK. CrecpaHi8:
reitt. 0MieJJ:.RJHi0BHll naBJl!eH~ (Crap-
WHH), reH. 0. rpeKiB 1), r'eitt. M. Tap-
iHaECbKHH, rett. 0. MHKHTKa i apewri
nopaiiKO 3 rrOMi4HHK0M CoJiory-
60M. HaqaJtblHOIO 6yJiaEOIO Kep'M,y-
BaJIH: OT. c. f':opyK, OT. A. EpJIE,
rDMK. MHWKOECbKHH, nomc A. Wa-
MaHeK, r'eH. Uipiu. i IBau0a (6. reH.
pociikbKOi apMii). J1MCT nepecnaHMM ROJlbOBOIO ROWTOIO

npo CeKperapi.HT BiHCbKIOBHX Y. r. A.


cnp.as, lll.'° .n.6aa rOJIOBHO 3a Ma're-
piHJihHe 3a6e3net1eHHS1 apMii Ta 3a ii .n.ono1rneH11H, '6yJia Moea B 13 (}03-
JJ.iJii. UiCJUI llopTKiBChKOi ocpeH3HBH, 3 yBeJJ.eHHSIM JlHKTarypH, npHtlWJia
iioMy Ha aMiuy l<ol\rnH.n.a Ernny i si11chKOsa KaHu.em1piS1 JlHKTaT-Opa.
AJie KoMaHJJ.a ETany nepe6paJia JIHme qacrnHy J.l3BHiw11x 3aBJJ.3Hb C:B. C.,
3are 6araTO cnpas nicJIH nepexo.zy apMii a Ha.zuuinpHHlll.HHY nepeM:urno
.rr.o I-faqaJihHOi KoMaH.llH, M. 11., nocraqaHHH, cauirapHi 3aae.LleHHS1, nep-
30HaJihHi crrpaeH, Ha6ip HOEt06pam.1.ie i r. H. Ta .H caMa KoMaHJla
Erany ni.n.m1raJ1a TOJ.li B>Ke HallaJibHi.H KoMaHJ.li.

6oesi 4flopM3Idi. fifXOT8. 0CHOBHOIO TaKTHllHOIO OJ.lHHHU.elO niXOT-


HHX ll3CTHH Y. r. A. HBJIHJIHCb KypeHi, in-0 CKJiaJ.laJIHCHi 3 3 cOTeHb CTpiJib-
u.inu.ia i 1 COTHi CKOp-OCTpiJiiB (rn. cxeMa C'T'Op. 524). KypeHiB 6yJit0
B KO:>KHHi 6p11ra.Lli 3-5. 4HCJIO KypeHiB, HK raK-0}1{ 60€BHH CTaH COTeHb
y HHX, MiHHJIHCh Hepa3, 3aJic}l{H0 Bi.Ll 3araJibHOro Cratty ..'lIOJJ.eH B 6pH-
raJ.li, Bi.ll. erpaT i J.lOnOBHeHb. CKopocrpiJibHi BiJlJI.iJIH raKO>K He 6yJIH
BCIO.ll.H -OJlHaKOBi. ,..11.eHKi KypeHi Toi C3M·Oi 6pH(3.lJ.H MaJIH KpiM COTHi
aa>KKHX CKOpocrpiJiiB, HKa TaKO)K llHCJIHJia uepa3 n-0 4 i 5 qeT 3 Ki.'lb-
KattaJI.l.lHThMa cKopocTpiJiaMH (H. np. I. KypiHb Y. C. C. Mas ix a}I{ 25), lll.e
.H oKpeMi Bi.ll'l.iJIH JierKHX cKopocrpiJiiB npu CTpi.11eu.hKHX C-OTHHX. CKo-
pocrpiJJbHi BiJlJI.iJIH 6yJJH 3opy)l{eHi B aBCTpiHCbKi CK-OpocTpiJIH CHCT.
ll1aapu.Jih03e, HKi ni3Hime nocTynHeao nepeMiHeHo Ha pociM:chKi (Mm~­
CHMa). CKopocrpiJIH i Myttiu.iio_ nep,eso)KeHo 3BHlla.HHo Ha B03ax, JIHrne
M3JIO HKi COTHi IlOCJiyryeaJIHCb BlOKaMH. noK.7laJI.HiWe npo -Opr'aHi33IJ.ilO
CKopocrpiJibH-Oi C-OTHi - B VIII. 3llIHTKy, crop. 347.
Pi3HHIJ.i a c1rni ra oopy>KeHHi coTeHb i KY~HiB noscrnaaJIH roJIOBHO
qepe3 aM6iu.i10 KOl\faHJI.aHTiB, lll.0 crapaJIHCb Ma'ru CBOi BiMiJIH HKHaH-
CHJihHirni i SIKHaHKpaiu.e BHpSl,ZI.)l{eHi. THMTO aeHKi Kypetti MaJIH KpiM
3BHllatiHOi 36poi U{e H ai.n.JI.iJIH MiHOMeTiB i nixOTHHX nywoK. 1 BOHH
Bi.LUI.aJIH llHMaJiy npHCJiyry KiJlbKa pa3iB niJ.lllaC yKpaiHCbKO-HOJibCbKOi
Bi.HHH, npH 3)l06yaaHHi 3aKpinJiel-IHX CTaHOBHlll., H. np. B 60HX y JlbBOBi,
nL1 CHXOBOM (neroJibHi) i rtiJ.l ropOJ.lKOM. ni3Hirne (a HaMHinpHHlll.HHi)
BHHWJIH BOHH 3 Y)f{HTKY' HK s6poH, npHJI.3THa JlHlIIe B Il03Hl{i°frni.H BHiHi.
1) I'eH. 0 JI e i.: ca H,lJ, e p I'peid.D, a uc Mwrnii.w, .RI\ noMHJil\0110 no1a110 ui:rn no1npe·
Ty, Ha ocnoni ~l Y. Ena,mrnI.one 1i.ii.
624

36pocm cTpiJJbU.51 6ys Kpic CHCT. MauJJixepa, 3a 36py1IeM Kpic po-


ciHchKoro 3pa3Ky i py 1rni rpattaTH. nixonii CTSlfH BiJtpi3HSIJ1HCb Bi)l Jtpy-
HIX CTSlriB CflHiM fiOSICKOM Ha rnanu.i i TaKOIO )K 3y611aTKOIO ua KOBHipi.
CrnpWHHCbKi i niJJ.crnprn1tuchKi BiJt3HaKH uaw1tsauo ua CHHhOMy niJt-
K:ta)li.
Opo )lOilOBHeHHH 60€BHX Bi)l)liJJiB JJIO)lbMH ;l6aJJH 3.le6i.TJbWa 0Kpymui
KoMaHJtH, BHWKOJlOM i BHpsi.noM 3aJ1MaJJHCb Kowi. Y cppouToBHX i npH-
lppoHTOBHX OKO.TIHl{SIX 6pauKy nepeBO)l.HJJH caMi 6p1tra.n1t. He BCi opn-
nl.'l11 Ma.rn )J.0Il0BHIOI0 11i cpopMau.ii, B SIKHX 36ipaJJHCb i ·06y11ysaJJHCb HO-
B06pattu.i. H. np., 11iO.llHa 3 6pttra)l I. Kopnycy He MaJia Koma. 6iJJhrnicTh
CTpi.TJbU.iB HHX 6pttra,'l nOXO)l.HJJa 3 6ornoi CMyrH, a TO H 3 noBiTiB4
u..1.0 6yJJH B pyKax noJJHKiB. 811mKOJJOM i BHpsi.noM JJJO)leH npm'1uv10rn
]af1MaTHCb caMHM 6pttr'a)J.aM i KOMaH)li I. Kopnycy, llJ.O 30praHi3yBaJJa
6~·.1a .ZVJSI IJ.bOfO OKpeMy BHlllKiJJbHY rpyny.
Ha3araJJ, cnpasa nixornoro BHlllKOJJY TaK cTpiJJhU.iB, SIK i crapumu
6yJJa nOCTaBJJeHa B Y. r. A. JJHXO. He .n6a.rn 3a HbOrto HaBiTb TaK, SIK
i.;o.rmcb B aBCTpi.HcbKitt apMii. Ue li CHJJbHO 3MeurnyBaJJo KapuicTh i 6o-
C3Jl3THiCTh nixonrnx 11acrnu.
mc.r:rn nepexo.ay Y. r. A. 3a 36pyq BCiMH cnpaBaMH 6paHKH, BHlllKOJJY
036po€HHH i sttpH.ny MyciJJH 3aHSITHCSI 6p11raJJ.H ii 1wpnyrn.
ramtU.bKHH CTpi.rieu.b 6yB )l06pHH BOSIK. Ue BHHBHJJOC51 B)Ke ni)l11ac
CBiTosoi siihrn. B)f{e TOlli u.iu1tJJl1 iioro 3a cJJyXHHHiCTh, MaJJy B1t6ar.r1tt-
sicTb i BH)J.ep>KJJHBicTb. QqeBH)J.HO, llJ.O BH3BO.%Ha BiMHa Bttp::>6HJr.a B HbOMy
nocTynHeBO lll.e .H HHllli npHKMeTH, TaKi, SIK niJJ.npH€M1IHBiCTb, TOBap.H-
CbKiCTb Ta i.!lefiuiCTb. MmKua cMiJJo crnepllHTH, lll.O raJIHIJ.hKHH cTpi.rteilh-
nill .no6pttM nposo)loM ·i npu BMiJJi.H ta )J.6aiinusiii opraui3aIJ.ii 6ys.
3.!laTHHH Ha Haii6iJJhrne repoiicTBO J1 nocssiry.

~~HJre~i.a· A~~·HJJ€piH Rs.rrnJJach uai'1Kpalll.HM crnroM Y.r.A. 13 psiJJ.iB


ClBCTptHCbKOl apMII o.nep)f{a.713 BOHa .no6p11x, )lOCBi)llieHHX CTaplllHH
i 3anpaBJJeu11x rapMaTlIHKiB. BoHH B KopoTKoMy 11aci 3opraui3yBam1
rapMaTHi BiJlJli . 7111 3j CKpOMHHX 3aJJHll1KiB no aBCTp. apMii TaK rapuo,
llJ.O apTHJicpisi Y. r. A. nepeBHllJ.aJJa scix npornsmrnis i er.om nocecrpy,
HaJ:.!lttinpsiucLKY ApMi10.
Apnrn€pi51 Y. r. A. 6yJJa cynporn HHlllHX crnriB .zly)f{e lJHCJJeHH3.
3aB~1HKH IlbOMy 130rttesa CH.Ha HeBeJJHKHX 6pwra.'l 6y.na .llOBOJJi noBa)f<Ha~
5araTO rpi:rn11x BOpO)f(HX H3CTynis 3a.1IOMH.7JOCSI nL'l BOrHeM uarnoi rap-

OpraHi3a14iMHa cxeMa nixorHoro HypeHR.


&25

· 1. KiHHMi1 nonK Y. r. A. B 'Ha,QAlfinpRHW.MHi. BIIHHlll.Vf, ~11ICTODa,J, 1919. p.

Mant, TaKO>K rapMaUiaM 3aB.llSl1IYlOTb 6pura)lH Y. r. A. l1I1Ma.110 ycnixiB


(4opTKiBCbKa oqleH3HBa, B IlOXO.lli Y. r. A. Ha Knie), w.o Hepa3 3 .1er-
KiCTlO nixoTH HlllJIH Ha eopora caMi.
B neplllHX TH>KHSIX 6oie y faJIHIIHHi He 6yJio B apnrnepii TaK caMo
cyu.i.1httoi opraHi3au,ii, SIK i no .llpyrnx CTSirax. Ha cppoHTi onepyeaJIH
caMocTiiitti 6aTepii a6o i IICTH, no 2-3 rapMar. LleSIKi 6oeei rpymt
(H. np. r'p. »CXiJl« i »CTape CeJIO«) MaJIH ix .llOBOJii, THMllaCOM y .llPY-
rHX ( H. np. B ,leSIKHX rpynax Ha niBHOlli) m~ 6y JIO ix 3-0BCiM. I..UoiiHO
peopratti3aU.iH apMii yseJI.a ii rapMaTy B opraHi3a1.1.ifrni pstMU.i Ta po3no-
lliJIHJia ii piBH-OMipHo Ha eci 6pur3J(H 11 Kopnyrn.
CTBopetto 12 nOJIKiB, cTiJihKH caM.o, w.o ii 6yJio 6puraJl. Ko>KHnii
IlOJIK MaB 4-5 6aTepiH, no 4-6 rapMaT KO>KHa; JIHllle Ba>KKi 6aTepii MaJIH ix
MeHiue (3Jle6iJibllla DO 2 llITYKH). noJIK M3B Te>K 3BH1I3HHIO 60.LI.ai'1
0.llHY 6aTepiro Ba>KKHX rapMaT, a6o ,llaJieKOCTpi.1hHHX (10 1/2 Lf.M.) 4H
raB6HU.b; H. np. 4. DOJIK CKJia,llaBCSI 3 3 6aTepiH IlOJlbOBHX rapMaT (no
4 aacTp. 7.8 IJ.M .• noTiM poc. 7.5 Lf.M.), I 6aTepii (6 mr.~ IO Lf.M. raa6HI.J.h
Ta 1 6aTepii (2 mzyKH) ea>KKHX 6-.llIDHMOBHX (15 Lf.M.). Bci rapMaru
3BCTpiiicbKOro 3pa3Ky 3aMiHeH-O 33 '36pytieM Ha nOJlbOBi a6o Ba>KKi
6. poci.iiCbKOi apMii. .[leHKi rapMaTHi nOJIKH MaJIH KiHHi 6aTepii, lll~O B :HHX
BCSI o6cJiyra ixaJ1a aepxu. UHx 6aTepiH y>KueaJ1H JlO TaKHX 6oiloemJ
aKuif1, w.o BHMaraJIH cKoporo nepei3Jly rapMaTH.
Llo KO>KHOi 6aTepii HaJie>KaJia MyHiU.iHHa 83J11\3, niJlpytIHHl~i BapCTaT
i Te.,1e<f>oHitIHa cTe)f{a, ;:J niJlcTaplllHHOJO Ha IIOJii. C1y>K6oro KepMyeaJIH
H3HMeHmC 3 CTaplllHHH: KOMaH)laHT, 1-HH craplllHHa i 2-HH KOMaH-
.ll3HT 2. JiiHii ( MyHiU.iSI i 0603). JlJISI oxopOHH KO>l<Ha 6aTepiS1 M3.'13
1-2 CKOpOCTpiJIH. fapMallli 6yJIH 3-0py>KeHi 3J(e6iJihllla KOpOTKHMH Kpi-
C3MH.
noJIKOBCl k"OMaHlla CKJia,llaJI3Cb: 3 KOM3HJl3HTa DOJIKY i HOfO aJUOTaHTa,
cTaprnHttn 3BR3Ky. aerep11ttapiHHoro JiiKapst, xapt1esoro i paxyttKosoro
CTaplllHHH. iH ni.llJISlfaJIH Te>K .llOilOMOroBi BiJlaiJIH, w.o o6cJiyroayea.1Ill
BCi 6aTepii, a u.e BiJlJliJI 3BSl3Ky (TeJI€cpOHi1IHHH), fiOJIKOBHl'f Bapcrnr.
Myttiu.ifrna i xapqesa BaJIKa (rn. qepTHHa crop. 522).
Oneparnetto scst rapMaTa ni.aJistra~a KOMaH.ni 6p11ra.ztH i n:opnycy,
w.o 3aJie)f{H() BiJI 00€BHX norpe6 KepMyBaJIH npH.llio1lOM rapMaTHiX IIa-
CTHH. MaTepiSIJibHHMH (Textti4HHMH) cnpasaMH BCifi apTHJI€pii 3aai,1y-
BaB apTHJI€piHHHfl pecpepeHT KOpnycy.
0KpeMIOi rnKIO.m JJ.JIH crnpunrn-rapMaT4HKiB tte 6y.10; acnipattTH npH-
Btia.1111csi npH 6aTepiSIX. 3a .llOHOBHeHHH rapMalllaMH 11 TeXHiIIA:HM. MaTe-
piSIJIOM .zt6af; .llJISI Bci€i apMeHCbKOi apnrnepii 3anaCHHH rapMaTHiH fiOJIK
526

y 30J101.1eei. TaM 6ys te)K 1.JHMaJJHH CKJiaJl rapMaT i MaTepiHJJY ra ee.;:i11Ki


BapCTarn. B Ha)lJlttinpHttmutti ncCJiyryaaJiaCb apnrncpiH 3JJ.e6iJJhllla npH-
BaTHHMW TeXHi4Hl1MH BapCTaraMH.
Xo1.1 i SIKi 6yJIH HeJlOCTalli B MaTepisIJii " BHlllKOJilettiH 06CJiy3i, aprn-
.n€pi51 Y. r. A. 3aBCiJlH Jl3BaJia co6i pa.ny Ta .no KiHl..{.H aHhrn, .no OCTaH-
HbOfO 6mo, 3aJIHlllHJJaCb Ha.H.KpamHM i Haii6iJihlll Ha)liHHHM CT.HI'OM
apMil. B apTHJI€pii Y. r. A. 6yJIO 4HM3Jl0 6aTepiH (roJI-OBHO B3JKKHX
i JlaJieKOCTpiJihHHx), rapMallliB i cTaplllHH 3 HaMHinpHHChKOi ApMii;
npH Y. r. A. 33J1Hllll1Jl3CSI llttinpOBChKa rapMaTHSI 6pnraJla 3 6. 6a-
Tepi.HMH, a B Ha.llJlttinpHttmntti npnJiy1.1eHo JlO II. Kopnycy 2. noJIK Ci-
•waux CTpiJihU.iE. Bci rapMarni 1.1acTHHH HMJlHinpHHChKOi ApMii BH-
HBWJJH TY caMy 6orny aapTiCTh, mo .H. aprnJI€pi.H Y. r. A.
fapMallli Y. r. A. MaJIH 3y61.1aTKY .H. noHcoK Ha wanui 11epBottoi
KpaCKH.

Kl°HHOTa. Ha.H.cJia6lllHM CTSlfOM Y. r. A. 6YJia ii KiHHOTa. THMllaCOM


30fJISl)ly Ha npHKMeTH yKpaiHChKO-TIOJibChKOI i npOTHOOJibllleBHU.hKOi
BiHHH Tpe6a 6yJJO TB-OpHTH caMe HKHaii6iJihllle KiHHHX llaCTHH, aJie
Ha1.1a.7Jbtta KoMaHJla 1.10Mych tte no)l6aJia 3a Te. 5iJihllli r<itttti BiJl.lliJIH
6yJJ11 (i Hea6H-HK CKpinHJJH 6o€BY CHJIY apMii, )lO)laJIH 6 rn PYXJIHBOCTH
i, fOJIOBHO B HacTyni, 6yJIH 6 npn)laJIHCH HK IlOMilJ nixoTi. 4opTKiBCbKa
oQ1eH3HBa 6yJia 6 aaaeplllHJiach nepeMoro10, KOJIH 6 MOJKHa 6yno a )le-
HKHX 6oHx (Tepe6oaJIH, EepeJKattn} nocJiyJKHTHCb · KiHHOTOIO.
Oepllli Jlpi6Hi Bi,ZJJJ;iJIH KiHHOTH TIOBCTaJIH 3 Il04HHY 00€BHX rpyn.
Ui Bi)l)liJIH nepecpopMOBaHO onicJIH, B 6pnra;:tax, B COTHi 3 2-3 lleTaMH,
KOJKHa, B CHJii HKHX 40-50 llla6eJib. MaJIO HKa 6pura.zta cnpOMOfJiaCh
ccpopMyaa111 CHJihHilllHii BiMiJI KiHHOTH. THMTO 6orne 3Ha4iHHH KiHHOTH
Y. r. A. 6yJIO HK Ha.H.MeHllle. KiHHOTH BJKlfBaJil.f 3BH4aHHO )lO p03Bi)lKH
i .lJISI 3BH3Ky. MaJIO KOJIH )lOBeJJOCb rn 6paTH y1.1aCTb y HKOMYCb 6i.1Ib~
rnoMy 6010 (H. np. COTHH I. 6p. Y. C. C. ni)l JlaCKiBI..{HMn).
U10 cJJa6y crnpoHy Y. r. A. ni3HaB Billpa3y rett. fpeKiB i BJKe riiJ1-
4ac l.JoprniBChKOl ocpeH3l1BH BH.llaB 6yB npuKa3H Ta iHCTPYKU.ii, wo6
cj:>opMyBaTH 6i.TJbllli KiHHi BiJl.ui.rrn. Ha>KaJJh, tteycratttti 6oi He .n03EGJIHJIH
BHIWHaTu U.hOro nJIHHY i ii.:>ro nepeBei:letto moutto rri3Hillle, aa
36py1.1eM. To.ni np11 L Kopnyci 3opraHi3oBatto 3 6pnra)lHHX Bi.ll.n.iJiiB
1 (ttenoBHHH} nomc a npu III. -- KiHHy 6puraJly, TeJK ttenoatty. AJie .H. TaM,
B Ha.n.nttinpHHmutti, KiHHOTa Y. r. A. 33JIHlllHJI3Cb ]laJieKO n03a.ny KiHHliX
4acrutt Ha.rr..ZI.ttinpHHCbKOi ApMii. BceTaKH s 60.Hx npOTH 60JibllleBuKi3
i ..11.eHiKiHU.iB BOHa .rr.o6yJia KiJibKa rapHHX nepeMOr.
KiHHOTIIHKli Y. r. A. 6yJIH 3opyJKeHi B llla6J'Ii i l\Of)OTKi KpiCH.
Ko>KHa COTHH MaJJa Te>K BiJl.lliJI CKOpoCTpiJiiB (JierKHX). npuHa.,'Ie}frnicrb
.llO KiHHOTH 03HalfyBaB >KOBTHM IIOSICOK Ha lllamli i TaKOl caMOi KpaCKH
3y64aTKa. CTapwHHChKi Ta ni.ucrnplllHHChKi Bi!l3HaKH (Ha pyKaaax) tta-
WHBaHo Te)f~ Ha )KOBTOMy ni.llKJla)li.

JieryacbKa ecMa.zr.pa Y. r. A. H 3opratti30BaI-IO Bnp0,11.0B>K rpy)lHH


1918 p. llonOMOfJIH B U.hOMY JlyJKe 6ara10 o6a TO,ZI.illlHi H3)l.llHinpHHCbKi
ypH.zm: reThMaHaT i llupeKTOpiH. 3 JieryHCbKHX cpopMauiii HallJlHin-
pHHCbKOl ApMil o.aepJKaJia raJJHUbKa eCKaJI.pa 6araTO MaTepiHJiiB i CTap-
WHH. JleT)'HCbKOfO MaTepiHJIY niCJIH aBCTpHiChKOi apMii, mo B 1918 p.
3a6pa.111 oy.rrn ace, mo uim1illle, tta nisJleHHHH cppoHT, 3aJIHlllHJIOCH He-
6ararn. Moro 36upatto i copTOBaHo s Tepttono.11i, a noTiM nepeao- .
627

0AMH 3 JliTaKiB Y. r. A., ct>paHL\Y3bKMA HIOnap B KpacHiM, OCiAKY .neTyHCbKoro noJIKy.

>Ketto sec, I.IJ.O 6yJio 3.llaTtte, .llO Kpacttoro, roJIOBHoro oci.llKY ecKa.llpH~
Jle'fylHCbKHH [110JllK TaKa 6yJia Ha3Ba eCI<aJlpH CKJia -
,'.laBCH 3 2 C-OTeHh 60€BHX anapaTiB i 1 MaH:crepCbKOi OOTHi (3i CKJia-
Jl.OM Ma"r.epiHJiiB). I. COTHSI (KOMaH,llaHT nop. Xpyw))' 3 6 anaparaMH CTOSIJia:
D JlyJii6ax KOJIO CTpHSI i o6cJiyrysaJia niB.lleHHHH cppoHT, 2. COTHSI
(3 noJIK. KattyKOBHM Ha 11oni) - s KpaettiM, 3 12 nirnKaM~t. Botta ii.is1J1a
s paiiotti I. i II. Kopnycy. TaM >Ke CTORJia H: 3. COTHSI (3 nop. Cn€3a-
KOM). noJIKOM KOM3H.llyBaB IlOJIK. fi. fy6ep, CaM BiH 6ys KOHCTpyKTOpOM Ta
ittcTpyKTOpOM niJibOTiB, a niCJISI iioro rpari11ttoi CMepTH (3rnttys BiH
Bi.ll BH6yxy 6oM6H), nepeHSIB KOM3H.llY IlOJIK. KattyKOB.
Beech noJIK Mas OK. 40 anapaTis, s TOMY 16 THny Brandenburg
12 -- rnny L. F. G. i HIOniOp (cppattl.(y31->1<i 6o€Bi .:iiTaKH 3 6. poc.
apMii) i KiJihKa Fokker-is (HiMeU.hKHx).
KpiM Ha3sattHx B>Ke cTapunrn s noJIKY cJiy>KHJIH IJJ.:C M. H. coT. Mi-
xeHKO, COT. 6yJ1aT-OB, BlilOMHH niJihOT COT. €ECbKHH, ll.l'0 3iCTpiJI1HB 6ys
6 nOJl'bCbKHX anapaTis, cnoci6HHH KOHCTPYKTOP nop. CJI€3aK i rexttiK
4eT. )J(apCbKH.it
3as,llaHHSIM JieTyHCbKoro nom~y 6yno BHKottysarn .P03Bi.llKY 3a wpoH-
TOM npoTHBHHKa, cJii.llKysaTH 33 iioro pyxaMH, HHI..U.HrH siHchKOBi o6€K-
TH i sopo>Ki JiiTaKH. YKpaiHCbKa ecKa.llpa 3ici:pimrn3 OK. 16 noJih-
ChKHX JiiTaKiB.
ni.llt:f3C Bi.llBOpOTy Y. r. A . .llO 36pytrn nOJIK nep·eHWOB .!J.0 3BHHSlt:fa
K. 1-lopTKosa; no nepexo.lli apMii s HaMHinpHHI.IJ.HHY nepetticrn cnepwy
llO MaKosoi (K. K3MHHUH) i lliaTaBH (K. H. Ym11u,i.), 3roO.llOM .llO BHH-
HHUi. nill113C Bi.llCTyny Y. r. A. 3Ili)l KH€Ba IlOJIK ocis y Mornneei,
ni3ttiw<~ B 0.llecci, spewTi 33 OOJihWeBHKiB - y Eep,11.H11 esi i s Kio-
1

3SITHHi, lle 11 11acnrna noJIKY nonaJia s noJihChKi pyKH.

fla&nHpBi DOi3,ll.!H Ta HT3. KoJIH y CBiTOBiH BiHHi BHpHHYJIH T3HKK


(1916 p.)', rpi3Ha HOBiTHH s6pOS1, 3Ml'JTOpH30BaHi, rropyllJlHi KpinOCTi,.
I.IJ.O TOPOI..U.HJIH sopo>Ki CTaHOBHI.IJ.3, TO B n3pTH3aHChKiH BiHHi, B SIKi.11;'
np10'fHBHHKH HaMaraJIHCb onaHyB3TH rOJIOBHO CTpareri11Hi Micu.esocTi ra
3a.ili3HH11i sy3JIH, seJIHKa poJISI npunaJJ3 nattu.HpHHM noi3llaM; 3HOBY
628

y By.'lHlJHHX 6oHx, ni.ll1rnc .ll06ysaHHH MiCT, y>KHBaJIH, 3 6paKy TaHKiB,


naHLJ.HpHi aBTa. fOJIOBHO B yKpaiHCbK-0-60JibllleBIUJ.bKiH BiHHi naH[lHpHi
noi3JI.H Ta aBTa Bi.llirpaJIH neprnop~Hy 6o€BY pomo (rn. 3lllHTOK IX.
i X.).
raJIHUhKa ApMiH B yKpaiHCbKO-ITOJibCbKiH BiHHi nocJiyryBaJiaCb U°i€JO
36pO€JO MeHme, XOlJ YMOBH .llJISI U,bOfO 6ymi .ll06pi i npOTHBHHK BH-
K0pHCT3B ix ycniurnime, llJHM YKpai'HChKa faJIHUhKa ApMiH. nomll(li
Mi3JlH OKOJIO 10 naH'l.~H.pHHX 1J10i3.n.is, 3 SIKHX 6iJlblll:CTb YHBJIHJJa
co6oJO .lliHCHi KpHuesi TBeP.llHHi, 036po€Hi KiJihKaHa,llUSITbMa CKOpOCTpi-
JI3MH if rapMaTaMH. Jlu:me 1Ha 10)1.HJMy 33Jii'3HHqt()MY IJ..I.1lSIXY flepeM HlllJl'b -
1

Jlhais, 6yJI'v ix nocrHhm 4.


Y. r. A. Ma.11a naHUHPHHX noi3.lliB achoro 2. 0.aHH 3 HHX onepysaa
Ha JiiHii Xo.nopia--Jlbaie i Ha.11e>1<ae .llO II. Kopnycy, .llpyrn.H: - b paiioHi
III. Kopnycy, Ha lllJIHxax CTpHtt-JlhBiB i CaM6ip-JlbBiB. 06a noi3.llH
6y.rm cnepllly iMnpoBi30BaHi, 3Jia,ll>KeHi 3i 3BHqaiiHHX B03iB (sMiU,HeHHX
ay60BHMH 6pycaMH .7Jb0p a6o KpHTHX B03iB) i 3BHqaiittoro napoB03a;
rri3Hirne .lliCTa.im BOHH onaHUHpeHi Bal'OHH ii napoeo3H. nattu.HpHi no-
i3;u1 Ma.!IH no KiJibKa CKOpOCTpiJiiB i 1 a6o 2 JierKi ITOJI·eei rapMaTH.
Jl1rni3ioH naHUHPHHX aBT, mo 6ya npH.lliJieHHH cnepllly .llO III., orri-
CJIH .llO I. Kopnycy, CKJ1a.llaBCSI 3 6 asT 3 Kopnycy CiqoeHx
C1piJihU.iB (M. H. »4epHHK«, »flern10pa«) i 2 - ».llMHTpo« (e qecrh
BiTOBCbKOrO) i »DopHCJiaBeUh«, 3Jia,ll>KeHi B Kpa€BHX aapCTaTaX. naH-
UHpHi aaTa 3a Bech qac 3Maraub Y. r.
A. ue npHHIIIJIH .llO roJiocy. Ha-
cnpaBJli BOHH 6yJJH npH3HalJeHi .llJISI JlbBOBa.

noMi-JHi topManii. noJl.,:OBa lllall,l(3MepiR, 6y Jl3BHi BiA.zdmr i CTa-


nUllHi KOMaR,l(H· Ue 6y;m .ll)01J10M10rOBi cpopMauii, m·O .n.6aim 3a Jll'l)J. i crro-
KiH: y 00€BHX i npmppOHTOBHX CMyrax. Bci BOHH icrnyeaJIH JIHllle rrpH
BHUlHX KOMaH.llaX, Bi.ll 6pHra,llH-Oi KOMaH.llH B ropy.
EyJiaBHi Bi.DJJ.iJIH, 3BHqaJ1HO COTHi, .aaaaJIH oxopoHy CBOiM KOMaH)laM,
n Micui ix nocTOJO. KpiM U.hOro BOHH .ll6aJIH 3a rocno,llapchKi cnpaBH
( BHpSUl, rrpoxapqysaHHSI) Bcix JllO.lleH i Bi.ll.lliJiiB, mo CfiOBHSIJIH CJiy>1<6y
npH KOMaH.llax. Bottu: Te>K 6y.TJH Ha nocJiyrn crauiiiHHM (Mict\eBHM) Ko-
Matt)l.aM.
CrauiifHi KOMaH:'lH Jl6aJIH 3a nopH)lOK y Tux Micuesocrnx • ..'le crosurn
BiH:CbKOBi 43CTHHH a6o KOM3HlUf. Ix 33B.ll3HHSIM 6yJIO oxopOHSITH BiH-
CbKOBi ycTaHOBH, I<-OMaH.llH, mrnbHyBaTH J1a.ny Mi>K U.HBiJihHHM Hace-
JieHHSIM i B.!lep>KyBaTH 3BSl30K 3 THMH ,llep>KaBHHMH Ta caMOBpH)lHHMH
ycraHoBaMH, mo naxO.llHJIHCb B oci.nKy crnuii1Hoi KOMalf.n.u:. B KO>KHiii
6iJibllliH Micuesocri (MiCTi 1:m MicTelJKY) npe,llCTaBHHKaMH BiHChKOBOi
BJia,llH SIBJISl.7JHCb crauii'mi KOM3H.lll1, mo ni.llJI.Hra.7JH 6pu:ra)laM, KOpny-
CaM, 4H spelllri Halla.7JbHiii KoMatt.ai. ,llo nocJiyr MicuesHM KOMaHJlaM
CTOHJIH Te/K BiJ'l.lll.TIH ITOJib-OBOi /KaH,llapMepii.
lx fOJIOBHHM 33B.ll3HHSIM 6yJIO 6opOTHCb 3 .lle3eprHpCTBOM i ,ll6a TH
3a Jia.ll B nocTOIO BiHChKOBHX 11aCTHH 3a <f>poHTOM. IHKOJIH BHKOHY-'
83.TJH BOHH TaKO>K o6oBSl3KH .llep>KaBHOi >K3H.llapM·epii (6opOTb6a 3j lllnioHa-
>KelO, ca6ora>1<eM i sop0>Ko10 nponaraH.llOIO) raM, .lle Bi.ll.lliJiiB .llep>K. >KaH-
.llapMepii HC 6yJIO. npu: 6pHra,llaX Bi.ll.lliJIH IlOJib-OBOi >K3H.ll3pMepii lJH-
CJI_HJI.H 30-50 JIJO.lleii, npH Kopnycax icrHyBaJIH COTHi, BCHJii 100-110 JllO-
,lleit Bi.ll.lliJIH ITOJibOBOi >K3H,llapMepii BiJlpi3HSIJIHCb Bill .llPYrHX CTSlfiB
apMil M3JIHHOBHMH sy6lJaTKaMH i TaKHM->Ke ITOSICKOM 1Ha lllanui.
529

TenectM>Hi'IHMil Kypc Y. r. A. B CTaHMCJlaeoei, rpyAeHb 1918. P·


Jlocppe,11,m1i J\oMaIT/t,llH'l' itypcy 11e-r. IO. Tipo-rac. 3i 36ir.oi.: H-na ,,1fopno11a K.a:rn11<1 .

Bci ui .ilOnoMoroei cpopMaL~ii 6y.TIH 036p-ocui TaKcaMO, HK nixorn


u noTpe6i cTaBaJIH .ll.O 6oio.

CJl)'KC6a 3'BH3Kf· Ue O.llHa 3 ualiea>Kuiumx ..lOnoMi4ttHx cpopMaui.H.


Ii aae.l(aHHSIM € B)lep>KaTH nocrilitty 3JIYKY i nopo3yMiHHSI Mi>K 6o€BHMH
LJaCTHHaMH, KOMaH.l(aMH 11 ycrauoeaMH apMii. CnpaBHHH 3BH30K, 11e npa-
Ba pyKa KOMau.naun. R HOBiTHii1 eiiiHi noc.11yryJOTbCS1 JlJISI Uboro re ..1€-
cf>ottoM. TeJI€rpact>oM, 6e3.apOTHHM Te.11€rpacfloM-p3}li€M; JJ.JISI nepeCH.713HHSI
sicron: y)f{HB3JOTh Te>K TpecosattHX nciB i rony6is. 6o€Bi qacTHHH Ha
cf>po1-1Ti noc.1yryJOThCH I..U.e csiTJUIHHMH 3HaKaMH .H eicroBHMH, KiJIHHMH
Ta niwHMH. faJIHUhKa ApMiH B>KHBaJia KpiM sicTOBHX TeJI€rpacp i Te ..1r-
cf>o11. Pa11i0Te-1Hpa<fliquy crauiK) ua11asqy Ma.1a .rmwe Halla.r1hHa Ko-
M<1H.na. Hie.rm llOpTKiBCbKOi ocpeH3HBH I. KOpnyc 3J13,'UtB COOi pa,T(.iO-
npttHM34.
npH JliXOTHHX COTHHX i K_ypeHSIX 3B.H301\ Bi.ll6ysaBCH npH IlOMOlli IlO-
JlbOBOfO TeJI€cpouy a6o BiLl'OBHX. Tene:cpottiirny Jiy116y npH COTHHX BCTa-
HOBJI.HJIH TeJI€cf>oHiqui CTe>Ki (3-4 JIIO.lleii) 3 1 ·-2 1e.r1€Cf>OHlllHHMH no.
JleBHMH anapaTaMH; 6iJibllli CTe)l{i 6yJIH npH KypeHSIX i 6aTlepisix. 6pH-
ra11Hi KOM3H,llH i rapMaTHi HOJIKH MaJIH TeJ1€cpOtti 1rni BiJUJ.iJIH B CH.1i
1 1ff:TH 25--35 JIJOtJ.e.H 3j CTapllIHHOIO (TeJifcp. pecpepeH lOM) Ha llOJii. Lli
BlJ.l,ll lJll1 3BSl3KY MOrJIH 3aKJia)l.aTH i't o6cJiyrosysaTH TaKO)I{ i craJI"i Te.'1€-
0

<Pottilltti noJiy4eHHH. OpH KopnycHHX KOMaH11ax i Ha11aJibHiH iettysa.111


corni 3BS13KY 3 BiJl.lliJiaM11 ·- TeJI€QlOHiqHHM, TeJI€rpacpi4HHM (pa.l(i€BHM).
i 6y JliBeJihHl1M. Bmui KOMaH.llH, Kopnycui i HallaJibtta nocJiyrysaJIHCb
KpiM HOJibOBHX i CTaJIHX TeJI€QloHiB i 3BHll3HHHX TeJI€rpa<f>iB (Mop3C)
34
530

me if anapaTOM I03-a. ,Ilo nepe,ZlaLii TaHHHX HaKa3iB (60€BHX Ta HHIIIHX


Ba}f{HHX aapSl.Zl>KeHb) "y>KHBaJIH B.Hlll.i KOMaH,ZlH TaHHOrO IlHCbMa T. 3B.
urncppy. 5o€Bi HaKasH nep-ecuJiaHo 3BHLiaiftto nicTOBHMH. XoLI apMii 6pa-
KysaJio TCXHiLIHOro MaTepisv1y i cpaxOBHX JIIO,ZleH, 3BSl3KOBa CJiy>K6a Ha
¢poHTi 6yJia HasaraJI ITOCTaBJieHa .Zl06pe i Bi.ZI.TIOBi,Zla.na BHMOraM.

P-03ei.zr.Ka ·a nponaraH.zr.a. HosiTHSI apMiSI nocJiyryEThCSI .ZI.BOHKoro


P'O.ZlY p03Bi.llKOIO, SIBIIOIO i TaHHOIQ. 51BHY p03Bi.llKY Be.ZI.yTb 6orni Bi.ZI.-
.lliJJH, Ha 6JIH3hKY Bi.lll{:IJib, Mi>K BJiaCHHM cppOHTOM i 60€BOIO .1itti€10
sopora, rrpH TIOMOLJi niIIIHX LJH KiHHHX (I'OJIOBHO rri.ZI.LiaC nOXOJI.y) CTe>K;
.naJihIIIy, lll;O CHra€ Ha 3a)J.H Bopora, rrpH TIOMO'-li JiiTaKiB i 6aJibOHiB Ha
npunotti. TaM:Ha p-03Bi.ZI.Ka, mo ii aaB.ZI.aHHHM € rrpoc.11i.ZI.>KysaT11 sopo>Ke
saniJIJISI Ta Bee Te, lll;O TOpKa€fbCSI BOpO>KOi apMii, ii opraHi3au.ii, 036po-
€HH.H, pyxis, BiiiCbKOBHX cnopy.zr.>KeHb, TI-OCTat:IaHHSI, BKJIIOLJHO 3 yciMH
rocrro,llapcbKHMH .ZI.iJISIHKaMH, i HaCTpOiB HaceJI eHHSI, Ma€ CBOIO OKpeMy
1

opratti3au.i10 Ta OKpeMi MeTO.ZlH rrpau.i. 3 HeIO JIYLJKTbCSI Hepo3pHBHO


KOHTpp03Bi){Ka, ce6TO oxopotta nepe.n BOpO>KOIO p3Bi)J.KOIO i nponaraH-
.ZlOIO cepe.ll BiiiCbKa i HaceJieHHSI BJiaCHOl'O KpaIO, i rrponaraHJO, lll;O
3HOBY Ma€ Ha MeTi CJIOBOM i .ZlPYKOM no6opmsarn nopo>Ky nponalaHJlY
i rrpontCTaBHTH iH BJiaCHy.
CTponaraH.ZlY B faJIHU.hKiH ApMii i TaKO>K cep e.ZI. naceJiemrn se-
1

Jtetto rOJIOBHO npH HOMOLii qaconHCiB; nponaraH.ZI.a npH TIOMOt.Ii KHH)KQI{


aqmnis i ycrna rrponaraHJJ.a 6yJrn nocTaBJietti .ZI.y>Ke cJia6o. B apMii
rrpau.10saJIH nporraraH.ZlHi crnpIIIHHH (s 6p11ra,llax i Koprrycax), CTpiJihU.i
i rriJJ.CTapIIIHHH B MeHIIIHX 06€)1.HaHHSix. Cnpasa rrponaraH)lH, xoq Ma€
BOHa npeBa>KHe 3HaLJiHHSI )lJISI Hau.ii, lll;O BOIO€, 6yJia i cepe.zr. HaceJieHHH
i cepe)l BiHChKa sopraHi30BaHa 30BCiM HC3a.ZJ.OBiJibHO. THMTO He
MOrJia BOHa ycniIIIHO no6op10BaTH BOpO>KOi nponaraH)J.H i cpopMyB3TH
HaCTpois apMii Ta HaceJieHHH B .zr.ep>KaBHHilbKOMY if: BC€HHOMY )lyci.
Po3Bi.1lKOIO KepMyBaJIH p03si.zr.qi Bi.llJJ.iJIH (P. B.) npu I-faqaJibttii1
i Koprrycax. Kopnyctti Bi.Zl.D.iJIH CKJia)J.aJIHCh s o.zr.ttoro crnpIIIHHH _i OJI.-
Hora a6o .1lBOX niJJ.CTapIIIHH. P. B. npu HaLiaJihttiM: KoMaH.lli MaB 6 crap-
IIIHH i KiJihKOX rriJJ.cTapIIIHH. Possi)J.LIHKH peKpyTysaJIHCh roJIOBHO 3 psi-
JliB MOJIO.lli )lOBittchKOBoro Bi Ky; Mi>K HHMH 6y JIH Te>K i .lliBLJaTa. Ue 6y m-1
JIIO.lll-f ttecpaxoBi, aJie BOHH npau.10saJIH 3 BCJIHKOIO TIOCBilTOIO i Ca!\.f0-
11<epTBOIO. KottTpposBi.llKOIO aaM:MaJIHCh s)le6iJibIIIa cpaxoBi )leTeKrns11,
Mi)I( SIKHMH TpaITJISIJIHCb i LJY}KHHlJ.i. fH TIOMaraJia .lly>Ke ycniIIIHO H ,!1.-ep-
>KaBHa >KaH.ZI.apMepiH.
HasaraJI possi)lKa faJIHU.bKOi ApMii, xoq i spo6HJia LJHMaJio .1l06-
poro, saJIHIIIHJiaCh )laJieKo no3a.ny sopo>Koi. HaIIIoMy poosi)J.110My ana-
parosi 6paKyBaJIO cpax-OBHX CTapIIIHH - Ha BCiX 30 qrapIIIHH, 3aHSifHX
y p03Bi.ZI.u.i, 6yJIO JIHIILe 6 cpaxOBHX - i, fOJIOBHO, rpome11. )lJISI U.b-OPO,
lll;06 nocTaBHTH SIKCJii.ll TaKHH )lJISI apMii Ba>KHHH JlOTIOMi1IHHH anapaT,
He 6yJio B K'epMiBHHLJHX Kpyrax )lOCHTb sposyMiHHSI i "'-lepes TC npau.H
po3si.n11oro anapary He .zr.aJia apMi1 Toro, mo nOBH!'fHa i Morna 6yJia
Jl.3TH.

TeXBiq'Hi BiiicLKa. ABTOMOJILOfl.H,. TeXIIillHHX "LJaCTRH 6yJIO B Y. r. A.


Ha3araJI He6araTO. )lJISI U.bOro 6paKyBa.i:10 cpaXOBHX CTapIIIHH, He)J.o-
CTaBaJIO TaKO>K cneu.isiJiicris-po6i rttHKiB. ToMy H. np. y Bcix Maii>Ke
TexHillHHX MaiicTepttsix npal.l,IOBaJio 6araTo llY>KMHU.iB, HiMU.iB, a ro H
no11siKiB. TexttiLIHHMH cnpaBaMH ynpaBJISlJIH rextti 1rni. pe<t>epeHTH npu
531

CoTHR caMOXOAiB npH HalfaJlbHi.-t KoMaHAi Y r. A. BanKa ocoooer.tx aeT.


KoMae,11;aeT - coT. ,11;. KpeeJKaJIOBCbK:idt

Kopnycax i HaqaJihHiii. B 6p11raJ{ax 6yJI11 3opratti3oBatti HeBeJII-tKi ca-


ncpchKi Ta nioHipCbKi BiMiJIH B CHJii 2-3 qeT, w.o 3ai1MaJIHCb fOJIOB"'
HO 6y.U.OBOIO qu HanpaBOIO MOCTiB, llIJISIXiB, 6y.u.oBOIO BiHCbKOBHX o6cK-
TiB, TOW.0; ix 3aB,lJ.aHIISIM 6yJIO TaKOiK HHW.HTH, ni.u.qac BiJlCTyny apMii,
Ti 6y JlOBH, lll.0 MOfJIH IlOCJIYiKHTH soporoei, i cnopyJliKeHHSI Ha llIJIH-
xax, w.06 cnHHHTH iioro noxi.u..
Opu Kopnycax i HaqaJibttiii KoMaH.ZJj icrnyeaJIH Texttiqtti coTHi
3 KiJibKOMa OI<peMHMH BiMiJiaMH (6y.u.iBeJibHHH, canepCbKHH, nionip-
CbKHH, 3aJii3HO.U.Op0)1{HHii) i MaiicTepH51MH, B SIKHX TeiK HanpaBJIHJIH
36po10: I<picH, CKOpOCTpiJIH Ta rapMaTH.
ABTOKOJibOHa Y. r. A. no.u.iJIHJiaCb Ha 4 COTHi, no O.U.Hiii B KO)f{HOMy
Kopnyci ii npu HaqaJihHiii KoMatt.u.i. CornSI CKJia.u.aJiaCSI 3 3 qcr: 1 :. .___ TSl-
rapoeux i 1 - 1oco6osux aBT Ta 1 MaiicTepcbKOi qern. B KO)f{Hiii
COTHi 6yJIO Te)I{ KiJibKa, a TO ii KiJibI<aHaJlU.SITb (III. KOpnyc - 2-1) MO-
l-OU.HKJiiB i KiJihKa cattirnpm1x aeT.
3 nepexo,lJ.OM Y. r. A. B Ha.u..u.ttinpSIHlll.HHY aBTOKOJibOHH CHJibHO 3Ma-
JiiJIH qepe3 JIHXi .u.oporn i 6paK 6eH3HHH (3aMicTb Hei y)f{HBaJIH TaM
cnipTy).
OputtaJie)l{Hi JlO TeXHiqHHX qaCTHH Y. r.
A. HOCHJIH cipHH TI051COK
Ha 11Ianu.i i c_~poi KpacKH 3y6qaTKy.

CaniTap:ea CJJYlKtia. Oprattis1u.iS1 catti"rapttoi CJ1y)l{6H po3s11saJiach


piBH06i)f{H0 3 ¢opMyBaHH.HM 00€BHX rpyn, 6pHra.u. i ycTaHOB 3aniJIJISI.
B noqaTKax 6yJia Botta .u.oooJii pi3HOMattiTHa i cattiTaptti ycraHOBH
6yJIH He BCIOJlH 0,lJ.HaKOBO .u.o6pe IlOCTaBJieHi. 3aJie)l{3JIO u.e BiJl iHiU.iSl-
THBH KOMatt.u.attTiB rpyn i cattiTapttoro nepcottaJiy. 0.u.ttocraiitty op-
ratti3au.i10 see.u.etto pisttoqactto a poopratti3aU.ieJO cppottTy, B ciqtti -
JllOTOMy 1919. p.
B 6oiiosax qacTHHax cattiTaptta cJiy)l{6a 3oprattisyBaJiacb TaKcaMo,
SIK u.e 6yJIO B aBCTpiii:CbKiii apMii (rn. opraHi3aU.iSI Catt. CJiy)f(6H npH
Y. C. C., crnp.. 349), a TOJO Bi.U.MittoJO, mo Kypitttti crattnu.i,
nepllly IlOMiq, o6cJiyroeyBaJIH He JiiKapi, a Me,lJ.HKH. .ITiKapCbK}' IlOMilf
.u.icTaBaJIH . <JlpOHTOBHKH w.oiiHO B 6pura.u.HoMy npHJOTi, a6o B IlOJibO-
Biii Ill iqttuu.i. KOiKHa 6pura,ll.a O)lep)f{a.]la KynaJibHro, i !W.OHaHMeHllle OJlHH
.J{e3HH<f>eKTOp.
Tipu Kopnycax aaJio>Ketto 1 a6o 2 no.nhoai Jiiimuu.i, cKJiaJl cattiTap-
632

HOro MaTeptHJiy caHiTapHy BaJIKY .l.Jlff nepeoo3y paH eHHX, XROpHX


1

i MaTepiHJIY.
npH KiHU.i Ci4HSI apMiSI Ma.;la B>Ke, KpiM q>pOHTOBJIX CaHiT~HlHHX
yCTaHOB, 5 IlOJlbOBHX Jiil.[HHU.b, 3 caniTapni i 2 KynaJibHi noi3,1H. 3 KOP-
nycni CKJia.a;H caH. MaTepiHJIY i 1 npH Ha11aJihHiH K0Man:1i. R apMii
npau.10aa.1J0 TO.lli 2·1 .r1iKapis i 38 Me.llHKis. KpiM U.boro .llO noc.r1yr apMi"i
oyJJO B ::1a11i.11J1i 97 .r1iKapis, 74 Me.ll.HKiB. 25 OKPY>KHHX .rii4HHHb. 18 allTHK
i 48 )le3i HQleKTOpis.
r.
m.n:1.1ac Bi.ll.HOpOTy Y. A. 3a 36py4 11pona.10 .ll..YIKC 6ararn catti-
Tapnoro MaTepislJly; no U.bOMY 6ou.i 33Jil1WHJiaCb Te>f{ OiJJLllliClh .'lil-\a-
piB (rOJIOBHO HCi qy>KHHl.li). IlpH apMii 30epernocb ..mmc 7 HC.'[)OHHHX
.Tli4HHU.b i 33.711-IWM.JIOCb 3fi .IJit~apiB.
Y HaJl.IJ.HinpHHUJ.HHi 3oprani3osano 3 .u.on0Moro10 ypsuly JbtpcKrnpil
HaHOBO 4 nOJibOBi .Tii4HM.U.i. £10 1 .ilJISI KO>KHOro KOpnycy i :1.11H 6p11(3JJ.U
Y. C. C. i 4 3anacni .rii4HHLJ.i. Ane TaKHii CKpOMHHii crn11 ca11iTap1mx
yCTaHOB He Mir 3a.a;oBOJihHHTH noTpe6 50 THCSll.[HOi apMii. I ro.riosno
4epe3 Te, qepe3 6paK cattiTapnoro MaTepiHJiy, .rii1.1HHLJ.b, cattirapn11.\
)'Jl3JJ.}l\CHh, KynaJieHb, .le3iHCpeKTOpiB i 11paJieHh, nowHpH.1aCH IIOlllCCT!.
nJIHMHCTOro Tmpy, mo 3a6pa.1a HKHX 30 Bi.ll.COTKiB apMii. Bona re>K
He now.a.n.u.ria ca11iTapttoro nepcottaJiy, JiiKapis i MC~lHKiR. 1u.o no rc-
poiichKH pHTyBaJIH apMiJO Bi.ll. 3arn6eJii. .
06oBH3KH cattiTapHHX wecpis BHKonysa.:rn: npH HaYa.'thttiii KoMi.lH.!l.i
COT. Jlp. K. TaHSll.[KeBH4 (B ra.TJH4HHi) i IlOJIK. ap. A. 5ypa4HHCbKHIU!
(e Ha.ll.aHinpHHIU.HHi). e I. Kopnyci - coT. JJ.p. T. 51UHK, w.o noMep
Bill nufly, i coT. lp. M. Ceren, e II. -- COT . .llP· P . .nsnu1cc, R' Ill.
no.riK . .llp. I. .nesmthKHH i coT. ,!1.p. B. Csi]lepcbKHH.

TIOCTa'lalHHR. BOHO O\".i10 30pratti~-JORaHe Ha aBCTpiHChl\HH .1a,l. B ra-


JIHLJ.bKi.H ApMii UH yCTattosa ..'l-iHJ1a 3osciM cnpa1mo. H~rniTh y Ha.u~Ii­
npHHW.HHi cf>y•IKuiottysa.ria soua 6e3.1lOrantto. xo4 yMoBH .WH Uhoro oprn
KY.ll.H riprni, HK y ra.rn4HHi. ni.ll1.1ac noxo}liB y Ha.'L'lttinpsrnuumi 11epa3
y Kaci 336paKJIO rpoweft:, B CKJia.IJ.aX C)'KHa a6o OOYBH. Ta iHTCH,lattrrn
BC(' HaXO.llH.ilH cnoci6 B.lOB0"1JHM. HaiiKOIK'4Himi IlOTfH.'OH BO.HKa i :lOC-
perTH cppOHT nepe.ll caMOBiJlhHHMH peKBi3HLliHMH. a CTpiJtbU.iB IIt'pCr'l
..'.{eMopa:1i3yJOl.[HM rpa6ynKOM nusi.!JbHoro nacc.rie1rnH. Bee IIOTpiour :vrn
BH>KHBJICHHH Ta 3{);lSlrHeJIHH BittCbKa oaep)f{ysam1 BL'l-'liJIH ) roJIORHHX
CKJla.IJ.iB Ha1.1aJibHOi K0Matta11 i Bii1ChKOBOro C.eKpcnpisny. luh:o.nn xap-
4i 3aKynosysa.IJH 6p1-1ra.a;ni Ta KOpnycHi iHTCH}l3H'fCbld ycraHOHH, )BH-
qaifHO :rn rpowi; Ko.11u ix He nasa.rn. Jo6yHa.rn xap11i BHMi-
HOJO 3a l.lyKop, nacjny. ci ..1b, Tor.u.o. Komt B Ha~uninpsrnuurni IH:' cTa.1:1
B Mar33HHax roToaoro Olstry 4H 06ys1-1, po611.rn Horo n npHBaTHHX 1rn
BiHCbKOBHX M3HCTepHHX. npaB.la, IlOCT343HHH HC M3.'10 Ilil\OJIH .lOB0.1i
noTpi6ttux 3aco6iB. roJIOBHO a Ha.ll.ilHinpHHJ..U.HHi . .lC ypsu llupeKTopi"i
He .7!6aB .SIKCJiiJJ. 33 Mal'epiHJibHi cnpaBH apMi"i. Tai\ Ca MO JliC.1SI 3.!l}'Klt
:l 60JibWCBHK3MM., TO BCCTaKH ra.'lHl,lbKHit npi.H'llb HC r0.'10,l)'BJB.
Mau y mo O.ilHrH}'THCb Ta o.aep>KysaB npaBH.~bHo 11aJICIKHY 11.1a THJO. Op-
rani3ailiH nocTa4aHHH y Q:>poHTOBHX 4acrnnax. COrHSIX, KypeHHX, 6a-
TC'p1SI>- i npH nOJIKax 6yJia Ha3araJI TaKa caMa. HI-\ 33 aBCTpiHCL>KHX 4a-
ciB (rn. o.prani3aU.iH nocTaqaHHH e Y. C. C. nop. 319-50). CnpaHaMH
IlOCTallaHHSI npH 6yJiaaax 6pura;r. i K-Opnycie 3aBLlyBa.'IH 6pHr3,lJ.Hi i "OP-
IIVCHi iHTeH,llaHTH. IHTeHJl.aHTaM niJJ.JIHraJIH o6o3ui aaJIKH, cKJia)J.H no-
:>K'usv., O.ll.iHHH, o6ysH i eiHChl:\Oooro anp~IJlY· B Ha.IJ.llttinpRHLU.HHi Myci.m ·
533

Sl.ll.3Hl\KH n1.asmAPWHH

<~Vl~~\YAVAJ~i
• ."Se""" -- -- -··

( - - - - - : - ---- - 1,: r .. - - - - -- - -·-------ti

·~~~-·J
. ~~:--..::: --:::--.....:,...__-........: ~
!

~
~! .,.."\

omP.,11.'fH- n1;:.nOllKCf!.~.,r:-llO/iK08HJ;I{
~---- 7:r.-
-~'i

ff,'ffn/17 'fE/f!llP f[~{f'.'i,I !iC!P!i'f.

----- -----~

H0Me11111eea ni.ll,CiH'l'ica J oplll'iaa.11bHOi Ta6.;iH11,i, 11,0 uoJUU1 ..1a.cb .HJ.: 110JtCHt~llHH .J.o tHl.!1,&Horv
:m 1miTRJ1 1919. p. ,lJ,ep:iKa.BBRM Ce1tpeTa.piJrroM BiJiebKOBKX C11pao 3. O. Y. H. P. po:mn
JUl,JJ,KY npo OAHOCTpiti .il.JIJI fa..nmbKOi ApMii i ninu.au HIJtr.bKODHX ci-ynuiH.
634

Kopnyc~ i 6pura.nu .n6aTH aoeciM caMi aa cooe nocra 1.1aHHH i Ha u.e


i:ticrnea;rn JJHWe rpowi, a6o 3aoo6u B naT)'pi (u.yKop, ciJJb), w.o HlllJIH
HapiBHi 3 rpiWMH.
KoHTp-OJJlO ua.n BH.llaTKaMH 3 oi:tep>1<yeauux 3i cKap6uuu.i rpoweii
i aanacie 3 iHTeH)laHTypu, n~peEO.llHJIH paxyIIKOBi crapWHHH (niKBi.lly-
lOlli) npH Kopnycax. IM ni.llnHrae eecb po3paxyuKOBHH anapaT npu 6pH-
ra.nax, nOJIKax, KypenM i C-OTHHx (paxyuKosi crnpwuuu ii ni)l.crapwuuu).

HHmi AODOMhmi to;J•anii. 0 6 0 3 H H u. T B o. no.lli6Ho HK .llpyri .llO-


noMi1rni <f>opMa1.di 6yno itoooni .ll06pe aoprauiaoeaHe .H o6oauuu.rno Y.
r. A., XOll i B u.iH .lliJJHHU.i 6paKyeano <t>axOBHX CTapWHH. 0603Hi cpop-
Mau.ii B OOEBHX Bi.ll.lliJiaX i npu BHl.llHX KOM3H.lllX oprauiayeanHCb cnep-
wy caMO'IHHHO i BOHH 6ynu 3IlOllaTKY i W.0.llO KinbKOCTH i iu.O.llO
HKOCTH .llOBOni pi3HOPO.llHi. Peoprauiaau.iH apMii, HK)' nepeeeiteno B ci1.1ui"
enopH.llKyeana i u.10 cnpaey. Opu CeKpeTapiHTi Bi.HcbKOBHX Cnpae aop-
rauiooeauo cKnai:tu o6oouoro MaTepiHJiy, Ma.Hcrepui Ta aC5ipui Ko11eif.
Bci o6o3ui <l>opMau.ii 6oeeux rpyn ei.n.llaHo nii:t uarnH.ll KopnycuuM o6o3-
HHM pecpepenTaM i pecpepouroei npu Ha1.1anbni.H K0Man11.i. Bonn i:t6ann
33 .llOCTaBY KOHe.H i 0003HOrO Ma-repiHny. B Tpaeui 1919. p. Y. r. A.
Mana OK. 16.000 KOHe.H i 8.000 B03iB.
nicnH J>03BH3aHHH .llep>K3BHHX CeKpeTapiHTiB 0003Hi cnpaBH hi.!l-
Jl3HO KoMaH.lli 3aninnH, aro)l.OM KoMaH.lli ETany apMii. To.lli TaKO>K po3-
BH3auo OKpeMi 36ipui KOHdi Ta CKna11.u 0003iB i CTBOpeuo O)l.HH sa-
nac-OBHH apMiHCbKHH 0003 3i BciMH nOTpi6HHMH <f>opMaU.iHMH.
3a 36py1.1 nepe.Hwno npu6nH3HO 20.0JO KOHeH i 10.000 ooaie (pa-
30'M 3 KYXHHMH).
non bOBa IlOlJTa Y. r. A. Ii 30praHi30BaHO B nioTiM 1919. p. )l.JISI
o6cnyrn cf>pouTy i eTany apMii. To.lli Cf'roopeuo 3 ronoeui no1.1roei cTa-
uuu.i, no 011.ui.H .llnH KO>KHbOro Kopnycy, Ta 1.1eTBep-ry npu Ha1.1aJibtti.H Ko-
MaHJli. no.JibOBa Il011T3 HOCJiyryeanaCb TaKO>K CT3HHU.SIMH 3BHlJ3HHOi IlOlJTH.
nic;rn nepexo.lly ApMii 3a 36py1.1 CTBOpeuo npu Halla-'lhtti.H KoMaH.lli
rOJIOBHY cTaHHU)O, w.o o6cnyroeyeana ecio apMilO, ii <f>pouT i enm.
no Kopnycax, 6pura)l.ax, npu ernni apMii, npu .llnKTa-rypi i raKO>K
y fOJIOBHHX MicTax DOCTOIO apMii (npoceypiB, )l(MepHHKa, BHHHHU.SI
i T. Jl.) CTBOpeHO U.iny CiTKy, 27 no6i4HHX CTaHHIJ.b. npu IlO'ITi npa.-
U.IOBanH OK. 50 ypH11.oeu.ie.
noJibOBa IlO'ITa Y. r. A. npunHHHJia CBOIO .lliHnbHiCTb W.OHHO niCJIH
nepexo.lly apMii 11.0 6onhl.lleemtie.

OAHoCTpil i aiAJSan cry1illia Y. r. A. KpoeM o.ztHOCTpiH 6yB no-


iti6uuii .llO aecTpiHcbKoro. En103a KOJ>OTKa 3i CTOHlJO-BHKJiaitaHHM KOBHi-
poM; Ha HbOMY cyKOHHa ay61.1aTKa KpaCKH pO.llY a6poi (CHUH, qepBOHa,
Manuuoea a6o cipa); y cTapwuu ay611aTKa 6yna o6Be.lletta 3onoTHM
3 MM. lllHJlOKHM wuypKOM, y 6ynaBHHX CTapwHH - TaKa caMa 3y61.JaTKa
ua aonoroMy npHMOKYTHOMY ni11.Kna.lli, B renepanie - cpi6ua ay6qan<a
ua 30;1oroMy ni.llKna)l.i. BiJJ.3HaKu crynuie uawueauo e JtOJJi ua pyKaeax,
ua cyK-OHH-OMY ni)l.Kna)l.i KpaCKH p-0.ltY 36poi: y ni.llCTapWHH 6yJJH u.e
cpi6ui CTpit-IKH 6 MM. lllHpoKi i 12 IJ.M. .ltOBri, y CTapwux CTpiJJbU.iB --
0,!lHa CTpi11Ka, y eicryua - )l.Bi, y .l{eCSITIIHKa - TpH, y CT. )l.eCHTHHKa --
cpi6ua cTpi11Ka 14 MM. w.upoKa, y 6yJJaeuoro - O.lltta' crpi1.11<~ 14 MM.
i Jtpyra ni.Lt HelO 6 MM. WHpoKa; 6yuqy>KHHH MaB ni.l{ WHp-OKOIO CTPill-
KOIO .llBi sy3hKi. Mono.nwi crapwHHH Manu Ha pyKaei 30JJOTy nneretty ·
r. 6pu..ro.90 pr .rr i

~ f 5 lOp.MORIHU.U
no..1k
_E>fo rr 0
rfi 0

~ 11«".."IUPN.UU
7"l01.J9
~I. nOJ~
ki7''N01"1.t.
Q a/mtOnaH'IUP'i
gut>iJi""

rr=2l oOOJ"-Ol
~ batJka ~. f.

OpraHi3a14:ba cxe..a I. Kopnycy rant114!>Koi ApMii niA"lac noxoAy Ha Kttie.

fi MM CTpilIKY 3 p-03eTKOJO Ha KiHl.li: IJeTap - 0.LlHy, nopy 1rnHK .n.ei,.


COTHHK - TPH TaKi 30JIOri nneTHBa; 6ynaBHi CTapllIHHH - 14 MM. llIH-
poKi nneTHBa: OTaMaH - O.D.He, ni.D.nOJJKOBHHK - .ztsa, nonKOBHHK - TPH;
renepanH - 30 MM. llIHp-OKi OOSICKH aaKiHIJeHi .llBOMa nepexpew.eHHMH
6yJiaBKaMH: reu. IJeTap - OJlHH, reu. nopy 1rnHK - ni.D. llIHp-OKHM w.e
O.llHH BY3hKH.H: noHcoK, reH. coTHHK - LtBa BY3hKi noHCKH 06a6i11 llIHpoKoi
crpi11KH. ni.llCT3pllIHHH, Bi.ll BiCTyHa Bropy, HOCHJIH npH 6aruerax :>KOBT0-
6JiaKHTHi, CTapllIHHH - 30JIOT0-6JiaKHrHi npHBiCKH.
nixonrnu,i HOCHJIH llITaHH B ObMOTK3X i 11epeBHKH. eepllIHHKH
i rapMallli XO.llHJIH B 11060Tax.
IlJiaW. 6ys KOp-OTKHH, aBCTptHCbKOl'O KpOIO 3 3y611aTKaMH Ha KOB-
Hipi i Bi.ll3HaKaMH CTapllIHHCTBa Ha pyKaBi.
lllanKy HOCHJIH OKpyrny, 3 MHrKHM Lteuu.eM i TBep.llHM OKOJIOM,
KpaCKH pO.llY 36poi; Ha,ll )lallIKOM DOSICOK - y CTpiJJhU.iB i ni.D.craprnHH
3eJI·eHHH, y CTapllIHH - 30JIOTHH.
QqeBH.LlHO, 3 6paKy O.lljlOpo)lHOro cyKHa i M3HCTepeHb, w.o fOTO-
BHJIH( O,llHaKOBi ,llJISI U.iJI-Oi apMii O,llHOCTpoi, BOHH HiKOJIH He 6yJIH O,ll-
HOro Kp<'JO i KpaCKH; B Ha.D..D.HinpHHW.HHi )lOBeJIOCb HOCHTH ,AaBHi H HOBi
pociiichKi o.zr.ttocTpoi, 3.zr.06yTi ei;.t aopora. B 3HMi B.LlHraJIH crpiJihrti
i CTapllIHHH 3.Lle6iJibllla CMYIIIKOBi lll30KJ.f (rn. pucyHOK CTOP 533 Ta
imoCTpoeaHHH .ll.O)l.aTOK).
538

OB6AHAHI Yl<PAIHCbKI AP MI I
Hamteaa d-p EoziJaH fruJieBU"-

16. Ooxi,o. npOTH 60nblllCBHI<iB

36polei CHJIH .napeKTOpii Y. H. p. - HauHiRpHKc1»Ka ApMia. IliCJIH


BTpaTH npaso6epc>IOKa l'O]!i, KOJIH HaMHinpSIHCbKa ApMiH p03rpOMJieHa
6-0.ilbllleBHKaMH onHHHJiaCb Ha BoJIHHi, B KBiTHi---TpaBHi nepeee.i:tt.•Ho ii
peopratti3au.i10. 4HrncHHi .IJ.pi6ttirni i 6iJihrni cpopMau.ii 3Jiy 11etto B 11.
~lHBiaiii, KO>KHa 3 3. HOJlKaMH niXOTH, noJIKOM apTirn€pii i COTHelO
KiHHOTH; 2--3. lHBi3ii pirneHO 3JIY4HTH B 6oiioei rpynu i 2lO.ll,aTH iM
no o.imi:H 6pHra.zti KiHHOTH Ta Ha>KK.Y rapMaTy. TaKHM IJHHOM cTBopetto
5 caMOCTi:HHHX 6o:H.OBHX rpyn.
r p y n a Ci 4 0 B H X CT p j ;1 b U. i B, UJ.O .llO HCl npH€,lHaJiaCb oyJia
me n KH€Bi 4(;1CTHHa Cep-.zUOilbKOi JlHBi3ii, cK.na.ll,aJiach 3nepwy ~-l ;3
,!J,HBi3ii1 (10. i 11. C. C. i 9. 3aJii3HH40i), 3roii.0M B murni muue
3 JlBOX, 60 9. 3aJii3HH4Y JlHBi3iJO BHJiy4eHO 3 rpy1rn. ni)l1-tac
HCBilHHHHX 6oiB i 3 6paKy .ll,OnOBtteHHSI KOJIHlllHi )lHBi3ii c. c.
CHJibHO 3MaJiim1. r'pyna C. C. 6yJ1a .ao6pe 036po€Ha, .!J.06pe o)liTa
i MaJia Ji scix crnris H. A. ttal16i.TibUJe 3anacis cTpi.-rrnsa i Textti4ttoro
MaTepisv1y. TaKcaMo 6yJio e ttiH ttai16iJihUJe rapMaT (4HHHHX 10-50 ..
H TOM)" Te>K .II.Bi 6aTepii B3>KKHX rapMa r) i OK. 200 CKOpocTpi.rtiB. M~l.lla
BOHa TaKO>K Haii6i.TibllJHH Bi)l)li.11 (.LtHBi3iOH) KiHHOTH B - CHJii OKOJIO 200
nia6eJib 3 JlBOMa JierKHMH rapMaTaMH. Bes1 rpyna 4HCJiu.na nptt6JIH3tto
1.500 6artteris i wa6eJib.
r'pyn-010 npoBO.llH.B JIOJIK. E. KottoBaJieU.h 3 noMI4HHKOM noJIK. A.
Me.;lbHH.KOM. Ha'-laJibHHKOM 6yJiaBH 6ya nOJIK. M. 5e3py1mo. r'pyna Ciqio-
BHX CTpiJihU.iB, J.ll() H TO.lli CKJia)laJiaCb HanoJIOBHHY 3 raJIHlf'lH
i Ha.nttinpsrnuis, SIBJISI.11acb HaiiKpaLUHM 6o€BHM CTHroM apMii Y. H. P.
i 3 tte10 Mor JIH cynepttuttaTH me .rrnrnc 3anopo>Ku.i.
3 an op o 3 b Ka r p y n a -- 1111cJI11.Tia 3 JJ.H.Bi3ii 6, 7. 8. Bo1rn
BTpaTHJia ni.zprnc nepenpasu qepe] PyMyttiJO see eiHcbKOHe MaHHO (rn.
CTOp. 160) i T()My, LUO 11oro nic.rrn BTpa rn Tepurnpii i CK.'13.'liB B apMii
opaKyBa.TIO, rpyna 33JIH.IIJHJiaCb c.11a60 30py>Ketta.
BcH rpyna '-lHCJIH.Jia B 4epBtti npu6JIH3HO 3.000, 6artteTis i wa6eJ1h,
oK. 20 cKopocTpiJiiB i 8 rapMaT. B noxo.ni tta KHis TaK 4HC.Tio 6o€BHKie
B noJIKax. HK i Ki.11hKiCTb 36poi Ji Textti4ttoro MaTepiHJI~· 3Ha4HO 36iJib-
UJHJIHCb. 3arrop03bKa rpyna. UJ.O MaJia CBiT JIY Tpa.'lH.IliJO O)lHOfO 3 nep-
llJH~ i ttaiiKpamux 5rnr~ yKp~ittcbKO~ ~H3BOJihttoi ~pMii. J~eperJia 11 Ha
.ll3Jll npHKMeTH. )lOOpc ~praHI30B3HOI I 3.LJ;HCLUfn.TIIHOBaHOI 1--IaCTHHH.
ni.llllaC JIOXOJJ.Y 06€.LJ;HaHHX apMiH Ha KHiB, KOMattJJ.yBaB HCIO ITOJIK.
reu. 6yJiaBH Ca.11bCbKHH, HattaJihHHKOM 6yJrnRH 6ys noJIK. ren. 6yJiaBH
BocK060.Htt11.KiB.
13 0 JI H H c b Ky r p y n y - ccpopMOBaHO 3 '-laCTHH niBHillttOi I'pynH
(oT. OcKiJIKa) i 4. xoJIMChKiOi .n;usi3ii (rett. Ooeu.hKH.H). Botta CKJia-
)la.Jlacb 3 .llOOX .LJ;H.Biaiff --- 3 nieHi'IJHOi Kp3J.llOi i 3i CJia6rne 30pfatti30-
BaHOi Ta 3.llHCU.HnJiiHoeaHoi xOJIMCbK<>i .n;HRi3ii. B CKJiaJJ.i niatthrnoi JlH-
537

Hi3ii ttaxo.1urnacb Te)f{ 1106pa xo11


HeBCJlHKa 00€Ba '-laCTHHa, KOJIHlllHH
JOHaU.hKa lllKOJia (3 )f(uTOMupa). Brn
Ro.rnttchKa rpyna t:fHCJIHJia npu6JIH3-
uo 4.000 6arneTiB i ma6eJih, KiJih-
Ka rapMaT i SIKHX 60 CKOpOCTpiJiiB.
npoBO,llHB ~feIO TIOJ11K. (eH. 6yJia3H
B. n~Tpis.
:3 . .ll H 8
i 3 i 10 11 0 JI I<. Y .!I. 0 8 H t:f e H-
K a ccf>opMoeatto 3i 3arottie lllanoe;~ -
.IJa i WattJJ.pyKa, mo CTOSIJIH B ra -
.IJHt:fHHi Ha.ll 36pytteM.
ni.ll npoBD)lOM MOJIO.llOfO, a.Tie 00€-
Horo i TaJiaHOBHTOl'O IlOJIK. y ,llOBll-
4CHKa 3. .llHBi3iSI 3anucaJiaCb 8 HO-
BOMY noxo.lli yKpaiHChKHX apMi11 HK-
HanKpame.
3. .llHBi3iSI t:fHCJIHJia OK. 1.200 6oE-
HHKiB, 16 rapMaT i 50 CKopoCTpi-
.TiiB.
t p y n a o T. IO. T 10 T 10 H Hu Ka
CKJia,llaJiaCSI 3 noecTaH'-IOro Koma
(OK. 3.500 mo.lle.H:). mo ttacniJia 3j ...._.....__
1

cxo.lly 14. JIHTIHH JJ.O Kona.H:ropo.i'la,


1. .llHBi3ii (3anop03bKOi Cjqj) Dill KO- ronOBHMM 0TaMaH CMMOH ne'(JllOpa.
MaH,ll-OIO IlOBCTaHt:fOfO OTaMaHa 60)1{- 1Ia 11a.111>1111U n0>1tA i ro.iona. ,lspeKrl'Opi"i
Kll (OK. l.O(:X) 00€BHKiB, 10 rapMaT Y. J-1. P.
i 50 CKOpOCTpiJiiB) i IlOBCTaHt:fOro
3arotty OT. IJleneJISI, mo npu6ys 3 0Ko.rm1~b Jhm.i4eBa B 4:ici 6ois.
~3 )f(MepHttKy.
Us:1 rpyna IIoecraJia u..r.oi'rno tta no4aTKY noxo.lly 06€JJ.Hatt11x apMi.H:
Ha Kuie. Bc10 rpyny JO. TIOTIOHHHKa no.11.iJieHo Ha 3 .llHBi3ii 2, 5.
i 12. ni.llt:f3C 6oiB 3a )l(MepHHKY 2..'lHBi3iJO peopratti3oBaHO Ta ii KOMaH-
Jl3HTa OT. 6m1<Ka apemTosatt-o 3a 6ewKeTH .H: ttecy6op.llHttaui10. Ta-
KHM 11HHOM y rpyni 33JJHWH.TJ0Cb .llBi .llHBi3ii B CHJii noHa.ll 1.000 ()oc-
RHKiB.
np11 KO)f{HiH rpyni 6yJIO HaMillCHO CTBOpHTH 6pHfa.lly KiHHOTH~
a.1c ii .llO KittU.SI noxo.lly tte MO>KHa 6yJio 3.lliifCHHTH U.horo, roJIOBHO
TOMY. lllO opaKyBa.110 BHPH.llY .llJISI KOtte.H:. I TaK i Ha.ll.llHinp.SIHCbKa ApMiSI
]aJ1Hw11.1acb 6e3 6iJihWHX KiHHHX cTHris. Jhnue Ci1mei CTpiJihU.i Ta
3anopo>Kui MaJIH CHJihttimy KiHHOT.Y, 3aTe B KO>KHiH .llHBi3ii 6ys ceiii
KiHHHH Bi.11..!liJI ( COTHSI).
BcH apMiH Y. H. P. 4HCJIHJia nepea noxo,lloM Ha Kuia SIKHX 14
THCSILI 60€BHKiB, OKOJJO 350 CKOpOCTpiJiiB i CJ20 rapMaT. 3anaciB 36poI
Ta M}'ttiu.ii apMiSI MaJia me TO.lli .llY>Ke MaJIO tt 33aKOPLllOHY (PyMyHii)
npHXO.llHJIO .llOilOBHeHHH .lly>Ke noBiJihHO i HeBHCT3pt:IaJibH0 1).
lllo.H:tto ni.lllfac noxo.lly apMiH Y. H. P. 3.llo6yJia Ha 60JihllleBHKax
4HMaJIO BiHCbKOBOro MaHHa, TaKCaMO 3 nomnpeHHSIM T'epuTopii 36iJih-
lllH.lntCb t:fHCeJibHO ii cniru.
06oeSl3KH roJIOBttoro KOMaH.11.attTa Ha.ll.llttinpstHChKOi .l\pMii BHKO-

1 Bci ~na no1aao aa oeaoBi u,rroua,eoi wtee npa.~ ree. M. KanyCT.Rec1>iw1'0.


638

HyBaB 3 .llOpy'4eHHSI i B 3aCTYfiCTBi fOJIOBHOfO 0TaMaHa C. Hern10pH


HaKa3HHH oTaMaH rett. Oceu.hKHH. Ii .lliSIMH KepMysas lliTa6 (KoMaHJJ.a)
!li€Boi ApMii. Ha11aJibHHKOM 6yJiasu Wrn6y 6ys 3pa3y noJIK. A. MeJib-
HHK 3 noMillHHKOM noJIK. B. T10noHHHKOM; B qaci noxo.ny Ha Kuis 3a-
JIHllIHBCH Hall. 6yJiaBH caM TIOTIOHHHK. 1eaepaJI KBa_THpMatt-
CTpoM apMii 6ye reH. 6yJiasu rett. B. CiHKJJ€p, 11oro noMtllHHKOM,
HallaJihHHKOM onepaTHBHoro BiMiJiy -- noJIK. reH. 6yJiasu M. Kany-
CTHHChKHH. 3a nocrallaHHSI apMii B O)Ulr, xapqi Ta .niKH MaB .n6arn
ypsi.n JlupeKTopii, aJie sitt crasusrn .no noTpe6 apMii raK tte.n5aJio,
lll.0 LI.SI cnpaea BHSIBJIHJJa 33€.IJ.HO BeJIHKi He)J.OCTalli. THMTO 6o€Bi CTHrH
MyciJJn 3..'.le6iJihrna caMi JJ.6aTu 3a csoc nocTa11attttS1.
H?2aran IiaMHinp.HHChKa ApMin BHCTynuJia .no noxo.ly Ha KuiH,
X.04 HC HeJIHKa, aJie .llOBOJii ;.J.o6pe 30pratti30Batta, SIK npaBHJlbHa apMiH.
5i.TJhIIIicTb asattrypHHllHX eJI€MeHTiB KOJIHllIHbOi apMii Bi.IJ.iiirnJia, po-
3iHllIJiaCb ,!1.0Mie a6o nirnJia B noscTaHu.i. B psi.IJ.ax apMii 3aJJHllIHJIHCh
JIIOJJ.H 3.IJ.e6inhrna cai.llOMi ttau.iottaJihHO, 3anpas.1eHi s 6osix Ta i.IJ.ettHi.
Tpe6a 6yJio IJJ.~ JIHrne .no6poro surnKony, HKHH 6u 3.IJ.HCU.HnJiittyeaB
HanJtHBalOllHH eJI€MeHT, I'OJIOBHO 3 noacraHllHX 3aroHiB i HOB06pattu.ia.
Ha>KaJih 3a u.e nposi.n apMii tte no.IJ.6ae i TOMY e ii pH.ll3X
.3aJIH.llIHJIOCb llHMaJIO llaCTHH CJia6o 3;.J.HCU.HnJiiHOBaI-UiX i HCBHllIKOJie-
HHX. flpae.IJ.a, 6e3yraetti 6oi 3aoHpaJIH see, LLJ.O 3.IJ.arne 6yJio eo10aaTH,

C'urnya:21iu><-a -Ha"kat. 90
6ot.Jn.1x 3iu .,o-3~ JU?1N&:
f9f9.

[ID Ha"°'""ll>H~. J<o.....,a~1wrol .1Um.ao


r- 10~. af'J'" iOJo.6. omoi-.

- 09110.,,,,opohi . ·
- gl>omopobi .J°'""'.J"'u"1 au.JS1txu

J!l Ko..Ma~ga I.Kop"!Jcy Y. 2.0


nt. - Za.,,u14bki 6pu..ra.'1u
·U. - h'et._rt7inpa1tcolci 9u6ij1'i:
639

aJie a 11aci noxo.uy MO>KHa 6y110 no-


J(OaTH i aa TY nepmopR.a.ttoi earn
cnpaay. C11a6oro CTopottoro HaMtti-
npHHChKoi ApMii 3aJIHlllHBCSI TaKO>K
CTaplllHHCbKHii Kopnyc, l.ll;O ii Ha .ua-
ni Maa lIHMaJio JIID.Ueii 3 aaaHryp-
uu11oro a.a.a11e10 i aiiichKOBO cJia6o
BHlllKOJieHux. Ueii 6paK .ao6pux
CTaplllHH CHJibHO noMeHmyeaa 00€-
3,llaTHiCTb i CTiHKicrb .a.eHKHX CTSlfiB
HaMHinpSIHCbKOi ApMii. m.u THM or-
JISl.llOM BOHa croRJia 6e3 nopiaHaHirn
HH>Ktie faJIHU.hKOi ApMii. 3aTe atto-
ey a uei 6yJio KY.UH 6iJihme crnpmHH
rettepaJihHOi 6y JiaBH, mo BMiJio Kep-
MyaanH .lliSIMH apMii.
Och HK xapaKTepH3Y€ HaMH i-
npRHChKY ApMiIO rett. Kanycnrn-
ChKHii y CBOHOMY TBopi: »noxia
YKpaiHChKHX ApMiH Ha KHie-0.a.ecy«.
»H. A. VHBJIHJia ai ce6e MaibtH:
peryJIHPHi apMilO 3 .zteHKHMH oco6-
JIHOOCTSIMH, BHKJIHKaHHMH peBOJIIDiii- nonKOBHMK reH. 6ynaB11 M•Ko.11a Kany-
€ID i ttau.ioHaJihHHM pyxoM. Botta CTRHCbKMll.
MaJia pi3HOMaHiTHHH CTaplllHHCbKHH lla11aJ1bHe& om~pa'fBeeoro ei,1,,1.iJiy H. A.
CKJia,ll 3i 3.D;OpOBHM, 60€BHM ocepe.u- Di)\'laC DOXOJlY 36)\Baeex y11:p. apMi.il
KOM, npeKpaCHHii K03alIHii ieJI€MeHT, ua Keie. AB'rop eoeeeoi Monol'pa4>ii
CJiaOOHbKY KapHiCTb i HeHaJiaro- »IIOxiP. JKp. apMiii ea. Keio - 0Aeccy« .
.ll>KeHHH THJI (ei-an i 3aniJIJIH -
5. f.) ~i CJiaOHM ii HeBHCTapqaJJb-
HPM M06iJii3aU.iHHHM anapaTOM. 'Doitoaa 3.lli6~iCTb npH yMuaax napTH-
3aHTCbKO-OOJibllleBHU.bKOr-O <l>poHTY ii 3aI 3ITT fSI -- Ha 3araJI BHCOKi«.

r.
no,ll.:i B Ha,I1)1.HinpJr.11m.1t'Bi nepe,ll i D1)1.qac nepexo,11.y Y. A. sa ~6~1yq.
CaMe TO.lli, KOJIH faJIHU.bKa ApMiH a.a.pyre npHMyaaJia .a.~ 36py11a, ll.J.06
3eep11yTHCh npoTH 6oJibmeBHKiB, 6oJihllleBHU.hKe KoMaH.a.yeaHHH 3aB3S1-
11ocS1 3JiiKBi.uyeaTH Ha.u.uuinpHHCbKY ApMiro, mo ii TaK .uep>KaJiaCb OCTaH-
KaMH CHJI. ~, ecix Maii>Ke crnrax u.i€i apMii, 3inxaHoi B nie.z:teHH0-3axi.n-
HHH KYT YKpaiHH, noMi11aJiach nepee'I'oMa, mo H: .uoeena .llO 3axHTaHHH
.z:tHcu.un11iHH ii ocJia6JieHHH 60€3.UaTHOCTH. B 06JIH1111i He6e3neKH
npoei.u TpaTHB BJia.a.y H3.ll HHMH i .a.eRKi 3 HHX noqaJIH caMO-
lIHHHO pimaTH npo ceoro .llOJIIO. H. npHM. 11acTHHa, xo11 ueeeJIHKa, 3a-
nop03hKoi rpynH BHpymHJia caMoBiJihHO Ha cxi.a., ll\06H nepe6HTHCSI
a 3aniJIJIH eopora H: niTH a noecTaHHH, rpyna Ci110BHX CTpiJihU.iB no11aJia
nepenpaBJISITH- CBOi noMi4Hi cpopMau.ii qep·e3 36py4 .ll;O faJIH4HHH; Bo-
JIHHCbKa rpyna ni.a. ttaTHCKOM OOJihllleBHKiB Bi.llCTynaJia pa3-y-pa3 Ha
nie.a.eHh, TaKCaMO Ha >K"MepHHCbKOMY uanpHMKy, 2. .llHBi3ii He CTaJIO
CHJIH 3.llep>KaTH nepeeary eopora. JlHllle 0)lH3 ,llHBi3iSI IlOJIK. y .llOBH-
tieHKa .z:tep>KaJiaCb Kpim<O Ha CTaHOBHmax B OKOJIHU.SIX Jl>KypHHa (He)la'-
neKO BanttHpKH) i aae3HTO 3MaraJiaCh 3 6oJibllleBl(KaMH, mo6 3aXHCTHTH
MornJiie, O.D.HHOKY 6a3y apMii, mo .uaeaJia 3BSl30K 3 3aKop.D;OHOM (Py-
Mytti€ro) (rn. cxeMa cTop. 538). ·
7 . .rrnnHH cppottr Haiu.ttinpsittcbKOi ApMil illloB no .1ittii: ua niB,'lCHh
Hi.ll 33Jli3Hlfll0f0 W.'ISIXY rycHTHH-5JpMOJIHHU.i, ,llaJiblUe 1Iep·e3 MiCl.{eBOCTH
3itthKiB---OxpHMisu.i, Eap, )KMepHHKa. .l1>1<:yp1rn i ua niBJleHHHH cxi,Q
Bill Monrnesa. I thoMy cppoHTOBi 3arpo)f{yBaJIH 6oJihmeBHKH Haii6iJih-
me 3 niB1101ri i 3i n<McpHHCbKOfO HanpHMKy.
A.1e TOJli Hme o6a YPR!lH, ra.:ntUhKHH i JlHpeKTopiH noro.n11JIHCb
11a cnisnpa1(10 i, mo6 psnysan1 3arpon<ette cTaHOBHlll.e Ha.n.nttinpsitt-
CbKOi ApMii Ta 3a6e3nc4HTH TepeH n.rrn po3MimettHH faJIHU.bKoi ApMii
:ia 36pyireM, Ha4aJibHa KoMaH.na Y. r. A. pilllHJia BHCJiaTH 3 ni,J.B0-
.'104HCbK i CaTaHOBa 2. 6pura.n.H ll HanpSIMKY Ha npoCKypiB. PiBHO-
•rnrno Ha;:J.,1]JliI1pSlHChKi rpynH MaJIH B,llapHTH Ha npoCKypiB 3 niBJJ.HSI.
THM4acoM CTHfH Ha.'lJJ.ttinpsrttchKOi ApMii 6y.rrn me TaKi nepeTOMJietti, 6e-
~wras1rnMH 60SIMH Ta llOXO)l3MH, mo BOHH lO 10. JlHllHSI He BCniJJJ1
11~04aTH HiHKoi aKuii. 3aTe V. 6pHraaa B>f<C 8. JIHHHH nepettlllJia 36py11_
i 10. 3aHHJia lfopHHH Oc:Tpis, He 3ycTpiBlllH no aopo3i uiHKoro en po-
rn By. lllo11tto TOJli noqa.11a 3anop·03hKa rpyna .11aro)lHTHCS1 )J.O y11.apy
ua 5IpMOJIHHUi i 11. BCTyn11.11a B 6Ui. Ta 3aK11 3arropomu.i :i.0611.rrnci..
ycnixy i 3aKH ;.t.o 6010 po3rop1-1yJI11cb ~wyri rpy1rn H. A .• ocaMiTHeHa
113 niBHOl.Ji v. opura)la 1104aJia Bi;J.BOpOT )lO 36py4a H 12. .rnnHSI nLl
HiiiTiBU.HMH MiCL(eBi 60.TihlllcBHKH 3aB.Ila.1111 Hi BeJIHKi BTpaT11.
CTattosmu.e He TO, mo He nonpaBHJIOCh Bi.ll raKoro 1-1eni:lrornsa-
ttoro MaHespy, a LJ(C 11 noripm11J1ocb THM, LJ(O 60J1bwes11KH 3aHHJIH
)KMepHHKY i si.lKHHy.rm 3anopo3hKY Ci4 (2. .llHBi3iIO) ua niB.zteHttHtt
cxi.a., tta Konal1ropo11; noTiM, 3attS1nm11 Eap i €.TJl)'WKiB, 3Bep11y.;rnc1>
11a Hosy Y11mu10 Ta 3arpomysa.TJH KaMHHu,esi. A.'l·c 3 Toro .llHH (13 .
.TJHnHH) noLJHHa€ThCH 3BopoT tta Kpame. B .nonoMory 2. .n0si3ii 3SIBJIH-
€1 hCH si cxony rroncTaHlllfH Kim (OK. ~3.500 mo;'lett) ni.n npoBOJlOM IO.
T10TIOHHHKa. mo nptt6yn :i Xepcomu.mrn. a Bill 3axoly tta.nxo.aHJIH ua
.aonoMory me JlBi op11ra..'lH -y. r. A. BpewTi ji npyri rpyrrH H. A.,
LllO .noci BiJlil0 1 lHBa.rn ll nopSIJlK,YBaJIHCb, nepeiilllJIH AO Jliii.
llaJlbWi 3Marattttfl HaJtlH inpHHCbKOl ApMii 13.·--17. llHilHSI. mo Ma-
.TUI. :-rn6e3nel.JHTH npocTip JlJUI ra.11. ApMii, 3aKiH1IHJIHCb TaKHM ycnixoM :·
Aci TPH niBHi1Itti rpym1 3anopo3hKa, BoJIHHChKa Ta Ciqosux CTpiJihiliB
3BiJihHHJIH 3aJii3HH4HH WJIHX f'ycHTHtt--ropOJlOK-5IpMOJIHHUi, rpyna 10-
TIOTJOHHHKa (2. JlHBi3iH i noBCTaHl.JHH Kirn) Bi)lirttaJIH 60JiblUCBHKiB
.no )f{MepHl\1H i spewri noJIK. Y.11.0BHl.JettKo 3. .llHBi3i€10 ycnimHo cnH-
1110c 45. C~I\'. llHBi3ilO B OKOJIHUSIX BanttHpKH i Paxuis.
BpewTi BCSI raJIHU,hKa ApMiH 17. JIHllHH nepettLUJia 3a 36pyq i p03-
MiCTHJIHCb y TaKHX OKO.TJHU.HX: I. Kopnyc -- JlHttu,Kopyttb, II. - - Opu--
HHH i III. - <l>pa.npieui i 3aJiy1111a.
Bsecb npocTip, mo 11oro 3a:HMaJ111 rn.ni 06€.llttatti yKpaiHCbKi apMii,
llHCJIHB npH6JIH3HO 90 KM. BrJIH6 i OK. 350 KM. ernHpHHy. Memi 11oro
iflllJili no Jlittii .llttiCTpa Ha niBJJ.Hi. 36pyqa Bi.ll CXOJJ.Y' fyCHTHH-5IpMO-
.'IHHUi nap Bi.IJ. niBHOl.Ji i Ha 3aXi)l 33.1Ji3HH1IOi Jiittii )KMepHHKa -
BanttHpKa, a>1< .llO llHicrpa. B pyKax o6ox apMitt 6y.JIH saJii3HH1Ii rn~1HxH
ryrnTHH - 5IpMO.'IHHUi i Gap - MornJiiB. 4epe3 Morn.'liB YPH.ll Y. H. P~
MaB 3BH3-0K 3 PyMytti€10. 3Bi.D.KH apMiH noqaJia 011.ep>1<yBaTH BiHChKOBe
M3HHO (rn. 4eprnHa CTOp. 538. i 557).

BD£·11Hi Aii B ,1J>yril nOJIOBBHi JhlDHa. BnepTi HaMaraHIHH OOJI·Lwe-


RHU.bl<<>i KOMaHJJ.H po36HTH Ha.zud1inpS1HChKY ApMiIO i saxonHTH ocTaHHE
3afiopo.TJ0 y1<paittCbKOi .nep>1<aBH, He e.naJIHCb. I KOJIH faJIHUhKa ApMisr
541

B neTyHC!>KoMY non Hy Y. r. A. Ul:1Ta11a. :?f1 .. 111111111 1~Hf. p.

3HB11.11acb Ha.1 CM0Tpw-1eM, TO.lli Ha.11..11.HinpHHCbKa ApMiH, ni.11..llepJKaHa µ,c-


HKHMH 6p11ra.llaMH r. A., uepe.HllJJia Ha UiJIOMY cppOHTi B HacTyn, w.06
J3XHCTHTH npocrip JlJISI Bi.'lrIO'lfHHKY r. A~. i nournpH rn .H.oro )lJIH }l.3Jlb-
IUHX )li.H.
I OOJibllleBmm He 3aJrnmHJIHCh B o6opoHi. CTpusoJKeHi nepexo;I.oM
ra.7JHUbKOi /\pMii, KHHymt Ha yKpaiHCbKHii cppOllT Hf.:i TiJibKH MaJIH 33-
naCH; 3 ni1um1 (3 0.lleCH) ni..urnrnyJitt MOpHUhKi Ta inTepttau.iottaJibtti
nOJIKH, 3HOBY 3 niBHO'lfi nepeKHH)'.7JH .lO 1. COB. )J.HBi3i'i 2 IIOBi no.rIKH Ta
no'lfa.TJH .H co6i Hacryn Ha o6ox KpuJiax cppmny, 1-ra wmHHpCbKOMY
i npocKypiBCbKOMy HanpHMKY (rn. ManKa crop ..5~38). Ha niB.llHi BOHJI
3Mara.1H ncpll13aece O'lfHCTHTH 11 3a6e3ne4HTH 3a.~1i:~ttw1c II<).1]y4eHHH )KMe-
pHHKa - BamrnpKa ra 3a6parn Morn.1iB. HaBrtai.:H. no.1K. YllOBfflienKo
HaMarancH, 3aoe.3ne4HBWH pai1·011 Morn.r1esa, 3·~tto.10.ri.iTH BamrnpKOJO i ne-
pepBaTH 11acra.7JO 3JIYKY JKMepHllCbKOi 60.'lbUIC'BltlJ.bKOi rpynn 3 Ban ..
nHpCbKOIO. 3no'lfaTKy B 6oHx 3a noci~WHHH crau.ii BamrnpKa. 18. i 19 .
.l'IHIIHH, BOfHHr w.acTH cnpttH.10 Y .10B11'lfeHKORHM
. crHraM. 3are nicJIH
6oiB 22. )10 2-1. .mnHH, .!J.O HKHX 60.TJbWCBHKH KHllV.TJH 1ue HOBi CHJIH
=~ niB.llH51. B.l3J10Cb iM Bi)lKHHVTH JlHBi3ilO y .llOBH4eiiKa ;].Cll.J.O Ha 3axi;1.
noJll\. ~ 1 .lOBH4CHKO BL1.T.Hf.HVH CBOIO .llHBi3il-O B OKOJIHIJ.i ToMalllnOJISI,
CKOpo neperpynyBaB CH.'IM i 26. TIOBiB HOBHi'l y.TJ.ap. nicJIH 24-ro}l.HllHOi
.l)'JKe 3aB3HTOi i KpHBaRoi 6HTBH, :lHBi3iH 3aH.H.'la BamrnpKy i Micue-
BOCTH Ha niBHi'I i niB}leHb Bi.l HCi Ta Bi.lf.:HllYJia Hopora . O}l.HY 4a-
CTHHY Ha cxi.l R HanpHMi Ty.T'lb4HHa, Jpyry Ha nis21e1-1h. lllL ,wa .;lHi
TPHBa."rn 3MaraHHH ]a noci . wmrn BanHHptrn 1i Kpm1mrro ..rn. 60.TJbmeBHKH
HaMara.1JHCh yciMH 3aco6aMH Bi2l3HCKaTH BTpa4eHi MicueBOCTH. a.r1e 3HC-
CHJieHi 6e3~T3BHHMH OOHMH i BeJIHKMMH BTparaMH 31. .1Hl1HH 33JllHIIHJ111
rroJie 6oJO i 110.lla"rnch Ha niB;J.eHb, B oKo.rmu.i Pv .llHHII.i ra 51MnOJIH.
Ha JiiBoMy KpHJii yKpaiHCbKoro cppottry MaRH ycnix cnepllly 60.m,-
llJCBHKH. I. cos. JlHBi3iH B.llapHJia tta 51pMomrnu.i i Tapaw.aHCbKOIO 6pH-
ra)lOKl no KpaiiuoMy .TJiBOMY KpH.11i H. A., 3.llOB>K l.MOTJJH'lfa. 18..mnttsi ·
OOJihWeBHKH aupaaJIH 3 pyK 3anopo}l{u.ia 51pMoJiuuu.i i Bi.ll.KHHYJIH Bo-
nuucbKY rpyny Ha niB.IleHh. TaKO}I{ rpyna C. C., 3arpo}l{eHa Ha ooox
KpHJiax, MyciJia aaJIHlllHTH caoi cTaHOBHII..J.a. 21. TapaII..J.aHChKa 6pura.Ila
( oK. 3.000 6o€BHKiB) npocyBa€TbCH .llO M. CMoTpwrn i norpo>Kyc
KaMHHU.eBi. AJie TYT .llOpory aacTynHJIH iH .ll.Bi raJIHU.bKi 6pura,nu. Bpew ri
22. JIHilHH rpyna c. c. pimyt:IHM i B.llaJIHM y.IlapoM 3 niBHOlli i CXOJJ.Yi
p036HBa€ TapaII..J.aHu.iB i nom~pTa€ iHiU.iHTH.BY B yKpaiucbh:I pyKH. Ci 1wsi
CTpiJihI..J.i i 3anopo)f{u.i nep·ecJii.IlylOTb p03rpoMJieuoro BOJ:ora i B}l{e
24. OCHf3JOTb BTpalleHi CTaHOBHlI..J.a, Ha niBHilI Bi.Il 3aJii3Huqoro WJIHXY
fycHTHH-51 pMOJlllHIJ.i.
Toro }I{ .ZlHH I. i Ill. KopnyCH Y. r. A. nep·eHllIJIH B OKOJIHU.i MHHb-
KOBeU.h (I. Kopnyc) i Hosoi YmHu.i (III.), .ZlJIH Bi.IlnOIIHHKy. II. Kopnyc,
II..J.O iioro npH3HaIIeHo 6yJio a .llOnoMory niBHiIIHHM rpynaM H. A., ornruya.
csoiMH IIOJIOBHMH 6pHra.IlaMH (III. i VI I.) CoJio6KiBU.i Ta 3itthKia.
27. JIHnHH 3anopo}l{u.i Ta CiIIoBi CTpiJihU.i po3noIIaJIH .IlaJihlllHH no-
xi.Il Ha npocKypiB i, 3JIOMHBlllH cnpOTHB OOJibllleBHKiB, OCHrHYJIH Jii-
HilO <l>eJihlllTHH-CKap}l{HHU.i; 6pHra.Ila II. Kopnycy (III., IV., VII.,
XVIII. i XXL) aaumJIH B OKOJIHU.i Ha niB.IleHHHH cxi.Il Bi.ll ,Uepa:>KHi.
29. JIHilHH 3anop03bKa rpyna i IV. 6pura.Ila r. A. niCJISI KOpOTKOro
OOIO 3aXOnIIJIH npoCKypiB, piBuoqacuo CiIIOBi CTpiJibU.i .Il06yJIH 'l..:lop-
HHH OCTpiB i VII. 6pHra.Ila r. A. -- ,llepa}l{HIQ. B HaH6JIH}l{lIHX .lJ.HHX
BCi CTHfH niBHilIHOro cppoHTy nepecJii.IlylOTb Bopora i 31. JIHilHSI BH-
XO).(SITb Ha JiiHilO: p. oy}l{OK (CiIIOBi CTpiJibU.i, III. i IV. 6pHra.Ila) -
Me.ll)f{H6i)f{-roJ1ocKiB (XXI. 6p.) - Jl·epa)f{HH (VII. 6p.); 3anopo3hKa
rpyna i XVIII. 6p. 3aJiumaIOTbCH B aanaci B npoCKyposi.
JlHrne Ha }l{MepHHCbKOMY cppouTi He nose,r1ocb rpyni IO. TIOTIOH-
HHKa. Xoq sci IIaCTHHH Ti€i rpym1 BHHBHJIH B 6oHx, II..J.O TpHBaJIH :Bill.
2:3. .llO 30. JIHilHH, BeJIHKe 3aB3SITTH Ta iuiu.isITHBy, )f{MepHHKa 3aJIH·-
IIIl1JlaCb noKHII..J.O B pyKax 6oJihllleBnKiB. 3aTe .llii rpy1rn T10T10HHHKa JJ.O-
noMorJIH onepau.iHM 3 . .IlHBi3ii, Ha niB.ll.Hi; ce6ro 44. cos. JJ.l1Bi3iH, caMa
3arpo}l{e1rn B }l(Mep11uu.i, He Morna nocnirnHTH Ha .llOilOMory 45. .ll.H-
Bi3ii, II..J.O 6opoHHJia BanHHpKH.

8H)'Tpimn1:IO-IJIOJ1iTH1I'lle CTaJHOltrfm·e. lUe Ha fi0ll3TKY fiOJibCbKOi ocpeH-


311BH B raJIHlll1Hi B HaqaJibHiH KoMaH.Ili Ta YPH.Ili 3. 0. v. H. P. p-03-
Ba>KyBaJIH fiHTaHHSI Bi.IlBOpOTY Y. r. A. Ha Bl1Il3.ll.OK nporpaHoi BiHHH
3 fiOJISIKaMH. oyJIH TpH pi3Hi KOHU.enu.ii, 3 HKHX peaJibHHMH npH3HaHO
JI11me .ll.Bi: nepexi.ll apMii 3a 36pyq a6o B OKOJIHU.i Ha niaJJ.eHh ai>e
,lluicTpa. ,llpyrnu nnHH y.napeMHHJIH CToJIHKH y.llapoM no III. Kopnyd
i CKOpHM aaxonJieHHSIM HacpTOBOi OKOJIHI..J.i. J3e3 Hei CTpaTeriIIHi MO}l{JIH-
BOCTH U.bOro 33.ll.YMY cTanu uepeanhHi. Ueii .llpyruii nnHH noBcras He
Jil1lllC 3i CTpaTeriIIHHX p03paxyHKiB, aJie H 3 IlOJiiTHIIHHX. DO Hi ra-
JIHU.bKHH noJiiTHIIHHH npoBi.ll, Hi HaIIaJibHa KoMaH.Ila He aipHJIH a criH-
KiCTh yKpaiHCbKOi .ZI.ep}l{aBH Ha.ZI. ,llHinpoM, Hi a ycnix 6opo.Tb6H HaD.-
.nuinpHHCbKOi ApMii npoTu :6oJibrneBHKiB. Ue He.ZJ.OBipH JJ.O CHJI HaJC-
.nuinpHHCbKOi YKpaiHl1 He 6yJIO BHSIBOM SIKHXOCb onopryuicTHIIHHX ne-
peKOHaHb, rn:o 3anepeIIyBanu 6 i.lle10 co6opuocTH, a6o ue .llOU.iHIOBanH 6
Barn HaMHinpHHII..J.HHH Ta 3Maraub ii apMii. Hi. BoHu: cnipanHCh ua
Bipuiii ouiuui yMoB i CHJI. niBTOpapiqui 3MaranuH HaMHlfipHHII..J.HHH
BHSIBHJIH, II..J.O BOHa uie MeHrne npurOTOBaHa .llO CaMOCi'iiiuoro JJ.ep.>KaB-
uoro >KHTTH, Hi}I{ raJiu:qu:Ha. BuyrpilllHbO-IlOJii fHllHe ff 6o€ne cra-
HOBHII..J.e B HaMHinpHHII..J.HHi Ta 30BHilllHbO-nOJJiTH•rni JMOBH (HenpH·
543
XHJlhHiCTb aHTaHTH, BOpOJKe cratto-
BHlll.e IlOJJHKiB, sopmKe - HeBTpaJibHe
PyMyttii) BKa3ysaJIH 1-1a Te, lll.O Ha.n-
AHinpHHlll.HHa HaBiTb npH TIOMOlli
raJIHUbKOi ApMii 6e3 faJIHllHHH IC
3MOJKe o6opOHHTH CBO€i C3MOCTiH-
HOCTH. THMTO raJIHUbKHH noJiiTHll-
HHH nposi)( i HallaJihHa KoMatt.na
piurnJia 6opOHHTH Kpa10 HK Ha.ni.H-
HOl'O 3a6opo.11a yKpaiHCbKOi .aepJKaB-
HOCTH. Ueif nor.TJHll rao1mUbKOro ypH-
llY i HaCTpoi raJIHUbKOi cycniJJ b-
HOCTH cynpoTu Ha.n.attinpHHW.HHH no-
.lliJIHJIH TeJK i JJ.CHKi nposi)lHHKH ii
BH3BOJibHOro pyxy. TaKOJK i ,Ll11pe1<-
rnpiH Y. H. P. po3yMiJia Bary ra-
JJHllHHH y BH3BOJlbHiii BiHI-Ii i TO~Y
ni.llTIOMaraJia r. A. y 6opOTb6i nponi
rroJJHKis. AJie 3 apyroro 6oKy JlCHI<~i
11.11eHH ypHJly Y. H.P. HBHO ii cJia1rno

no6op10saJIH ypHll 3. 0. Y. H.P. 3a


11.oro Hi611To napnrnyJIHPHY noJii- nonKOBHKK r'eH. 6ynae11 MapKO 6e::pyt-.iKo.
nIKy, flOo1liTHllI-IHH onopryHi3M i 3pa- lfa 1IaJibllll1' 6yJianH rpyr111 Ci•101111x
JJ.y i)lei co6opHOCTH. IIOKH ramm,b- 0rpiJih1~in, niJniwe K0111an,D,a.1rr 6. 0rpi-
Ka A pMiH .llep>Ka.11a r a.TIHllHHY. ,lO- .11eo,L&Oi Anniaii.
TH u.i BHCTynH BC M~Urn Hn.:muy
i 11e WKO,'J.HJIH cnpasi. AJic 3 x~nJI1111010 nepexo.lly raJJHUbKoro YPHllY
if apMii B Ha.u..LI.ttinpHHW.HHY UH HeBiJJ.nosi)laJihHa 11arittKa MOrJia 3a-
no)l.iHTH nemmy WKOllY yl{paiHCbKif1 cnpasi.
ToMy H He )l.1180, w.o mrniTb B OCT311Ilil1 XBHJIHHi, KOJIH ra.nHUbKiH
ApMii 11c 3a.TJHWHBC51 1-1iHKHH HHwm':'r BHXL'J., HK nepefITH 3a 36pyq i 3.ny-
\IHTHCH 3 Ha.ll.llttinpm1cbKOJO ApMi€m, JJ.HKTaTop y nep·erosopax 3 llJie-
naMH ypHJlY Y. H.P. i 3. OerJIIopom BH)(BlffHYB 6ys HHJI<Y 3acTe-
pe)KeHh i .llOMaraHh, w.o M:aJIH ycynyTH uenopo3yMimrn Ta yMoJKJIHBHTH
cnisnpaum o6ox ypH.ain i apMii't.
AJie, KOJIH f aJIHUbKa ApMiH onmmJiaCb y Ha.ll.llHinpsrnw.mri i KOJIH
rIOllaJiarn npauH, )l.3BHi Henopo3yMiHI£H Bi)lJKHJJH 3HOBY i na6pa.I1H
TaKHX rnCTp11x cpopM, w.o o6a YPRllH MyciJJH .llCpJKarn KOJJO ce6e no-
CTiiftty sii1chKOBY oxopotty. MiJK o6oMa Ta6opaMH BH51BHJJarn neJJHKa
po36i>KHiCTb B no.niTHIUIHX nep ~Konamrnx, B nor;rn.aax Ha cnoco6K
npanJJiHHH if npau.i
llepJKasna BJJJ}I.a Y. H.P. HaXOJlHJiach TO.lli B pyKax TpimMBipary:
c. nern1opa, rOJJOBa, npocp. 0. lliBCU.b i A. MaKape•:Ko; BOHH TBOpHJIH
llHpeKrnpi10 Y. H.P. Ha.neJKas .llO uei o<Piui?'ttto TaKo>K JlHKTarop .ll-P
neTpymeBHll, aJie BiH qepe3 3ra).(aHi po36iJKHOCTH H Henopo3yMiHHH
B 11pa1~i yqacTH. ue 6pan.
Cnisnpaui o6ox KepMiBHHllHX JI.epJKas1mx opraHiB nepelllKOJlJKY-
HaB roJJOBHO TO)liwttiif ypH.ll Y. H.P., couisrnicTHllHHH Ka6itteT Map-
Toca; KpiM npeMicpa Maproca, lll.O 6ys pistto1.1actto MitticTpoM cpittaH-
cis, BXO.llH.JIH B iforo CKJia)I. Ma3ena, A. JleBHU.bKHH, C. TuMoweHKO,
OJJ.pHHa Ta n. KpaCHH.H. Ocb HK xapaKTepH3Y€ iioro reH. KanycTHH-
CbKHH: »BiH (Ka6iHeT) CKJia)l.aBCSI BHKJIIOllHO 3 cou.istJiiCTiB-,ll·eMOKpaTiB.
544

~ peao.rifOl.l~OHepiR: Bott11 TPHMaJJHCH 3a rnol nopnpe.1i H: B.1aJ.y H ue


03)f{aJm cmenpau1 3 pelllTOIO yKpaiHCbKHX napTi~i i Bi.llOMHX Halll-
OHaJJhHHX lliHlliB. Bi.llcyTHicTb cni.1bHOro HauioHa.1lbHOro cppOHTY IIpHKpo
Ri.ll6HJJacH Ha npaue3,iJ.3THOCTH YPSVlY i tta Harniii c11paBi. f)pa-
KyeaJJo i11Te.11ireHTHHX CHJJ i 6yJJa p,036ilfrnicTh .l)'MKH.
»llo apMii ue.H ypH.ll CTaBHBCH tteBHpa3Ho. Botta B Kopon:03opiH:
yHsi ttarn11x noJiiTHllHHX )liHlliB 6y JI a 4HHJIHKOM ..1lpyroro nopH . 'lKY.. Ha-
3araJI, l(eH YPHJl oyB He3)liomlii ,lOTemw opra11i]~·Barn B."la.ly H'.l ;rni:1:,-
HeHHX npC't:"TOpax, a fOJIOBHC HC .11.0JIOiKHB 3YCH.'lb, lUOOH ~rnBlfi.lCHO
1aOCMOTpHTH a)MilO, 60.riaH: 0.1lSlfOM, xap43MH ri .TJiKaMH Ta ;la I H 111
rpyttT 1 ~rnco6H .ll.i1H Ba>KKOl i BilCpTOl 6opOTbOH.
»f0.10BHa x116a COl.liSIJiiCTHllHOfO ypH;i.y, TaKO>K, Hi.l(e upaB.l(H )lin1.
H nonepe.anix. ue HOBHa BiJlCYTHiCTb DCBHOI'O <flittaHCO'BOro IIJJflllY
( 6y .ll>KeTy)' a TaKO>K KOHTpOJii i BilUIOBi.l(a.1bHOC rn; KOlllT.H HlllJIH 511\
Ha JlCp)f{3RHi lliJJH, TaK i Ha noTpe6H npHRaTHHX ocio i nap riH:tty
arirnu.i10«.
niJIH I.J.bOf-0 Ka6iHeTy H3HWJl3. llpHODKHW.e 1\0JI~WHH Oil03Hl.liH YPHtlY
3. 0. Y. H.P. 3 5e3naJIK-OM i BiTHKOM Ha llOJit, w.o nocTi.Htto KaJiaMVTHJia
oo.ay i .leMarori1111uM11 e11crynaMH p03snp10Ba.1a Bopo)f{neqy Mi>K ·a6oMa
YPH.llaMH.
HeraTHBHH.rt en.nus Ha 001 apMi 'i MaJ1a Te>K i11cTH ryu.iH ».epJt<aBttoi
ittcneKTyp11. Uc 6yJIH My)f{i .rtoeipSI o6ox npaeJJH4HX couh1Jiicrn4ttux
napTiH. w.o Ha 3pa30K 60JJbllleBHl.lbKHX KOMicapiB M3JIH CJiicJUfTH 3a
JlbOSl.11hHiCTIO CTHriB apMii Ta Jl6a TH 33 ix noJiiTHllHe »OCBi.llOMJJeHHSI«,
04CBHJlHO, B COU.iH.TJiCTHllHOMY .lyci. ripaUSI THX incneKTOpiB BBOC1J.HJia
11.0 apMii noJJin1Ky' p03€llHyBaJJa Jll()JlCJI i TUM OCJJa6J110BaJ1a 00€3)laT-
HiCTb Bi1lJliJliB.
lcTopHllHa npae.lla BHMara€ crnep,'lHTlf, w.o ii f oJIOBHHii Ora-
Matt He BHHBHB }{OCHTb piwyiwcrn Ta iHilliHrHBH, w.06 33.'I<ffO.'lHTH
cniptti cnpae11 ii np11BeCTH JlO 06€11.HaHHH noJJiTH4HOi BJ1a.zv1.
npaB!la, YMOBHHH B Kpa10 6y.1111 1'0.:li .lJ.)')l(e Ba)f{Ki, aJie H 6paKysa.10
.llo6poi eoJii s KepMiBHHllHX KOJiax Y. H. P. nep·CBoecTH TaKi nonpasKH
ii nepeMiHH, w.o6H npaI.J.H TitlllJl3 TaK, HK llbOfO BHMara.7Ja BillTIOBiJ.l3.7lbH3
XBl·f..TIH.
JlHrne CTBOpettHH cni.1bttoro ypH.ly, 3vTJO>Kettoro 3 JllO.lleii HcnapTiii-
HHX, a.11e rO.TJOBHO 3 JllO.ll'e.H .ll06poi BO.Tii, T3KC3MO, HK i crnopeHHH
cni ..1bHOfO npOEO.lly apMii, 6yJio O,LlH.HOKHM BHXO.llOM j3 3an.TJ~'T3HOro
CTaHOBHW.a.

3aKOJ>AOHBO-DOJ1iTa'lse A crpcrreri1111e aauoaew.e. B3a€MHHH Y. H.P.


3 noJibUJ.elO YJIO>KHJIHCH He 3apa3, niCJIH BTpaTH faJIHllHHH. KOpHCHO
llJIH Harnoi ,lep)f(aBH. noJJHKaM HeCUO.llo6aJIOCb, w.o raJJHU.bKa ApMiH
B 11.iJiocrn nepe.HwJJa 36py11, i w.e 3a 36py111eM a>K llO p. CM0TpH1rn
ttenoKoiJJH raJIHUhKi, a TO .H .HaMHinpHHChKi npHKOP.llOHHi Bi.DJliJJH. llloH-
HO TOlli, KOJIH Bci raJIHl.lbKi Bi.HChKa nepettlllJIH 3 npHKOP.LlOHHOl CM)·TH
l{aJlblllC Ha cxi)l i, KOJIH BHCJiaHO U.iJiy HH3K.Y )leJI€f'au.i.H .LlO flOJibCbKMX
KOM3HLl i :lO npe.LlCT3BHHKiB AHT3HTH, IlOJISIKH 3a6paJJH CBOi qac THHH
Ha3a;:i..
3apa3 nicJIH nepeXO.ll.Y raJIHU.hK·Ol ApMil B Ha.ll)lttinpHHW.HH)", RH-
CJiaB JlHKTaTop rieipyllleBHll, a 3fOllOM i ll11peKropiH Y. H. P. JJ.eJI€-
rauii .llO U0.7JSIKiB, mo6 ll06HTHCb nep•eMHpH. y .nbBOBi o6i ).{eJI€-.
rauii nO/IY4HJIHCb B OllHY ni!l ro.noeyaaHHHM fl<).TJK . .ninKa. Ii 33B)l3HHff
545

reHepa.n - 'leTap MHpoH TapHa&CbKMtl. reHepa.n - qerap A.nbci»peA Kpaac.


Ko11&RA&R'1' II. Kopnycy i HaQa.JlbHHii K<>Ma&A&HT IIJ. KOpnycy i KOM&HAIUI'·
KoMa.a,11:awr .Y. l'. A. ni,11,qac noxo~y Ocepe)l;ROi I'pymr ni,D,qa" o~eR3R'BH
Ha Kni11. na KB~D.

6y.110 He .:mrne HaJia,LJ.HaTH CiliBnpaLUO 3 IlOJIHKaMH B Ilp-OTH.OOJlbllle-


BHU.hKHf siiitti, aJie ii BH€.ll.HaTH B np·e.u.craBHHKiB AnTan ru .ztonoMory
i 3a6e:meKy 11epeso3y BiffChKOBOrO MaTepiHJI)'i 3 33KOp,llOHy 11epe3 noJih-
my. neperOBOpH TpHBaJIH 3 10-)leHHOIO rrepepBOIO niBTOpa MiCHU.SI, )lO
1. sepecttH i 1uoiitto U.horo .llHH ni.ZJ.nHcatto .ztOroBip. Bin noJiaro.nua
6iJibllliCTh cnipHHX cnpaB i BH3HatrnB .ZJ.eMapKau.iiiHy JiiHilO Mi>K o6oMa
ap\iiHMH, noJihChKOJO Ta yKpaittch1m10. Botta HlllJia no 36pyqi, 11epe3
BoJ1011HChKa, Ea3aJiiJO, · Kopeu.h, OJJ-eBChK, Mo3Hp, Wen·eTiBKY i CJia-
ByTy. floJJhChKa apMiH B>Ke 15. cepmtH po3noqaJJa noxi.ZJ. npoTH 6oJih-
meBHKiB Ha niBHOlli.
AJie BH3HaHHH i .ZJ.onoMoni 3 6oKy ~ep>KaB AH'faHTH, yp.H.ll LlHpeK
Topii TaKH He .ZJ.06HBCH. AttTattra, xoq i 3MaraJJa nosaJJHTH 6oJiblli'e-
BHKiB, niiuep>KyBaJia B TiH 6opoTb6i" JIHUie pocislH i IlOJISIKiB, Ha)lilOllHCb,
JU;O ix CHJIH BHCTapqaTb Ha Te, AJie nepetIHCJIHJIHCb. Eo IlOJISIKH CilHHllJIH
ue3a6apoM csiH noxi.n; iM nacnpaB.ZJ.i He 6yno HistKoro iHTepecy rro6o-
p10eaTH 60JihllleBHKiB. 3HOBY pociHChKi 6iJii apMii BHSIBHJl}'f~h 3a CJia6i
HHyTpi, mo6 IlO)lOJliTH qepBOHOro cynepHHKa.
npoT~ 60JibllleBHKiB BHCTynHJIH 4 6iJii apMii. I}epllla, ni.a npOBO)lOM
aJJ.Mipana 1mpttoMopchKOi QlJibOTH KoJitiaKa. 30Qratti3yea.nach Ha C_H·-
6ipi. Ue T. 3B. Cu6ipchKa apMist, mo 11HCJ1HJ1a OK. 100 THCHLI mo~eH:.
Jlpyra - ,l106poBOJih1Ja apMist ni.ll nposo.u.oM Bi.llOM-Oro eopora yKpa-
iHChKHX .ZJ.ep>KaBHHX 3Maranh r·en. ,l1eHiKiHa noscTaJia tta niB.ll.Hi Pocii
Ha .[loHi ii KaeKa3i Ta llHCJIHJia .RKHX ·200 THCHll BiiichKa. TpeTH, ni;A
apoeo.noM reH. IO.nenitia, opraniayaaJTaCb B E<;ronii i .ztiHJia Ha .niBHO'J~
npoTH neTporpa.ny. B niii 6yno SIKHX 30-40 THC.ffll §i.HCbKa. Bpew.ri
3 niatti11;mro no6epe>1<>Ka, 3 .OI«>JlH·U.h ApxanreJJbCbK'a i MvpMaJUl ooo-

~ll"l10pi.H YKpaiHcb1wro Biiicb...a«.


&48

001mJ1a noxi.zr. Te>K tteseJIHKa; aJie .zr.o6pe sopraHiaoBaHa i BHPHJt>KL ....


aHrJiiiiIJ.SJMH apMiH reH. fypKa. 3Ha.zr. 6eperiB KacniHchKoro MOpH HaCTy-
naJia Ha HoooJI.ilOKH rpyna reH. .llyToBa, mo ii 3aa.zr.aHHHM 6yJIO sssraaTH
06i fOJIOBHi y.zr.apHi CHJIH, CXi.llHIO apMilO KOJillaKa 3 niB.zteHHOIO -·- ,lle-
HiKiHa. Bci Ti apMii MaJIH :nocTi.HHHH 3BH30K ie saKOp.llOHOM, 3Bi.llKH
O.z:tep>KyBaJIH BC~6i11Hy noMilj. ,llonOMOraJIH iM fOJIOBH-0 aHrJii.Hui Ta
cppaHUY3H i TO He JIHille BO€HHHM MaTepiHJIOM, ane HaBiTb raKTff'-IHO;
ttnp. aHrJiiHui niMep>KyaaJIH <j>Jih01'0IO apMiJO lO.zteHi11a i a nopT:•s
4opHoro MOpH apMiJO ,lleHiKiHa. Poci.HchKi apMii MaJIH see, 6ynu .zr.o6pe
eupH.n)l{etti, sopy)l{eHi i .nicrnsaJIH sHalIHY rpoweay noMilI.
Bepx-OBHa KOMaH.zr.a MOCKOBCbKHX '(6iJIHX) apMiH .niHJia no TaKOMY
nnHHi: HacaMnepe.n crnpanucb onaHyaaTH Bci Ha.H6araTrni npoaiHuii 6.
Pocii - Cu6ip, ,lloH, YKpaiHy, B.napHTH si acix cr.opiH .n:oocep·e.z:tHbO Ha
MocKay, 3HHlll.HTH 60.11hrneauKiB i .llOBeCTH .llO acepociiichKHX Y cTatt-OB-
11Hx 36opia.
Ue.H nJIHH nepxoanoi KOMaH,llH 6iJIHX MOCKaJiiB Mir 6ya JierKo 3.lliH-
CHHTHCb i OOJihIIIeBHKH, CTHCHyTi 3i BciX cropiH, oyJIH6 He BCTOHJIHCb-
npoTH TaKoi nep.eaarn, aJie TaK He craJioch. nepmychoro ToMy, lll.O 6iJii
apMii He MaJIH ttacnpaa.ni OJI.HOro npoBOAY· BeJIHKi npocTOpH, lll.U
BiMiJIHJIH aepxOBHOro BO)KJJ.a (a.zr.M. KOJillaKa) Bi.it npooo.z:tiB .llpyrnx
apMiH, He )l03BOJIHJIH 6yrn. 3 HHMH B nocTiHHOMY 3BSl3Ky. BciM apMiHM
.aoaeJIOCh .z:tiHTH -OKpeMo, caMocri.Htto. BHyTpi apMiii naHyaaJia pos6i)l{-
HicTh noJiiTHlIHHX nornH.z:iiB i napTi.HHa ra ocooncrn rpusHSI, mo ocna-
6JIJOBana ix 6o€s.naTHiCTh. BpeIIITi npoBi.n 6iJIHX He aHpiIIIHB HauioHaJib-
HHX TIHTaHb cynpOTH THX Hapo.ziiB, JJ.J.O croopHJIH CBOi .z:tep>KaBH Ha Tepa-
TOpii 6. P.ocii. no.naro)J)KeHHSI THX DHTaHh Bi.llKJia,llaJIOCb AO YCraHOBlIHX
36opia. THMTO HOBi .nep>KaBH (EcroHiSI, CTOJibma, <l>iHJISIH,niSI) He MOrJill
cniB.z:tiJiaTH 3 6iJIHMH apMiSIMH i saxoBaJIH HeBTpaJibHiCTb. 3oKp·eMa reH .
.lleHiKiH IlOCTaBHBCSI JlO 6a>K.aHh yKpaiHUiB Bi.z:tpasy oopO)l{-0 i THM He
JIHWe BH36yaaBCSI .llOilOM-OfH ix 100-THCSllIHOi apMii, ane i 11aCTHHY CBOix
CHJI MyciB sy>KHTH npoTH Hei. KopHcry1011uch iton0Moro10 »UiJioro csiTy«,
MOCKaJii 3JierKOBa>KHJIH aapTiCTb .nonoMOfH HHWHX HauiH; .llYMaJIH, mo
caMi .z:ta.nyTh co6i paity i Biit6y.zr.y10Th .z:taamo Heno.niJihHY iMnepi10 i -
nporpaJIH. 3a COOOIO UOTSlrHYJlH B npoaaJIJISI Te>h1 i yKpaiHCbKY .zr.ep)l{aay_
OOJihIIIeBHKH nperapHo BHKopHcTaJIH TI CTpa reri11Hi i BHYTPiIIIHi
XH6H npOTHBHHKa. BoHH caMi 6y JIH BHyrpi CHJibHi. .llHKTa IOpCbKa BJ1a.z:ta,
cneprn Ha BeJIHKi.H KapHiH KOMyHiCTHlIHiH napTii i Ha 6e3-0rJISl')l,HOM)'i
Tepopi, .neplKaJia poci.HChKY 6esooJihHY Macy a nocJiyxy. MiJihHOHoaa
apMiH a TpouhKHM tta 110J1i, xo11 cna6o sopratti3oaatta i a BeJIHKHMH
MaTepiHJihHHMH .H T1exH°ilIHHMH He.z:tocra11aMH, sa re onaHoaaHa sceuiJio
napTiH.HHMH JIJO.llhMH, Morna a ycnixoM npoTHCTaBHfHCh KY.ll.H cJia6IIIHM
i p03€.!lHaHHM 6iJIHM apMiSIM. 6o.nhWeBHl..{bKa nponaratt.na BHK-OpHCTO-
eysaJia BttyTpiwmo cJia6icTb 6iJIHX apMiH, cou.iSIJibHi i HauioHaJibHi
aHTaroHi3MH, i UOBeJia Ha 3a.nax npOTHBHHKa ycniIIIHY ariTaUiJO. 0JI.HHX
( ceJIHH i po6iTHHKiB) npH€.Z:myaaJia .no ce6e oouiHJibHOJO nporpaM-010,
J.lpyrnx - qy)l{i Hauii - HauioHaJibHHMH KJIH1IaMH OCB060itlKeHHSI i ct>e-
itepauii »BUJIOTb .no OT,zteJieHiSI«, apewTi rpeTiX - MOCKaJiiB - KJIHlleM
3€.llHHem-rn ecix pycKHX 3eMeJib. KQJIH nponaraHita '6-0JihIIIeBHKiB ocJia-
6JIJOBaJia saniJIJISI aopora, TO.lli npoai.zr. 6oJihIIIeBHUhKOi apMii BHKOpH-
cTaB BMiJIO COO€ .z:tori.zr.tte, ooepe,llH€ crpa,,eri11He CTaHOBHl.Uie i HHmHB
no .11epsi 0.llHY siJiy apMiJO 3a itpyro10. HacaMnepe.zr. KRHYJIHCb 50JibWe-
BHKl4 roJIOBHHMH CHJiaMH Ha apMiJO KoJI11aKa, mo iti.HwJia 6yJia Ha sectty_
547

npo6oceHll KypiHb I· 6pHraAH Y. C. c., KDMaHAaHT nop. 1. ApeMHq.


MyKwa K. Kar.LRmJ,R, 18. cepmur t 9 rn. p. 3i a6i poK B-ea »qepBona KaJ1nna«.

AO BoJirn. no6HBWH ii 3BepttyJiaCb nporn ,llettiKiHa, y XBllJii Hai16iJib-


UJOJ"O iioro ycnixy. BKim.r.i 3JJiKBi.llyBaJia o6i niatti1rni apMii.
Och .llO HKHX BHCHOBKiB .lliiiwoa reH. KanycT.SIHCbKHM, po3rJIH.ll310lfH
cTpaTerilfH·e cTaH-OBHlll.e yKpaiHCbKHX apMiif nepe.ll noXO.ll-OM Ha Kuia:
»B 11eps01rnx i B 6iJI-Oi KOaJiiU.ii 6yJIH aemtKi CHJIH i MO>KJIHBOCTH. LJep-
BOHi MaJIH 6iJibWe BiHCbKa, aJie iioro Tpe6a 6yJio 3Y>KHBaTH 'i Ha 30B-
Hiurnix i Ha BHyTpiwHix cppoHTax.
»OpoTH 11epBOHHX -- Boporn .llOBKOJia, 6paK MyHiu.ii i BiMCbKOBOi
TexHiKH, cJia6Hii 3aJii3HHlfHM pyx, norpo3a 3i cepe.llHHH, rocno.L1.ap1:1a
pyh1a, aJie y HHX 3aJii3Ha BOJI.SI, .SIKa He CilHHHJiaC.SI nepe.ll HilfHM, HaBiTb
3HHLU.HTH Beeb HapLJJ., a6H JIHWe OCSlfTH CBOIO MeTy.
»Bopor Heo6€JtHanuii. AHTaHTa, ll.J.O MYCHTb B3.SlfH Taep.llHM npoBi.z:t
y csoi PYKH, He Ma€ cTaJioro noJiiTHlfHOro nJI.SIHy. <l>paHu.iH se.lle BJiacHy
noJiiTHKy, AHrJii.SI CHJIKY€TbC.SI Haii6iJihWe BHKOpHCTafH .LI.JI.SI CBO€i eKO-
HOMiim 3asepioxy Ha cxo.lli i BOHa O.llffOIO pyKoio .n.a€, Hi6u noMarae,
.n.pyroio caMa >K ncy€ cnpasy.
».llo Toro >K Hi AHT3HTa, Hi pociiiCbKi KOJia He B>KHJIH BciX 33XO.lliB'
ll.J.06 npHT.SlrTH JJ.O 6opOTb6H i Bci HOBoyrnopeHi .llep>KaBH, BHKOpHCTaB~
WH ix Hau.ioHaJibHe ni.llHeceH'H.SI i CBi>Ky TBOp11y eHepriio, i TaKHM lfHHOM
36i.11bWHTH CB-Oi CH.TLH i 3aMKHYTH onacy1011e KO.iIO.
»Haii6iJibWa He6e3neKa 6yJia JJ.JIH Jiisoro KpuJia ,llo6papMii (ro-
JIOBHOi y.n.apHoi CHJIH 6iJIHx), a TOMY aKTHBHa y11acTh y Hacryni yKpa-
iHCbKOi apMii Ha6upaJia BeJIHKOro 3HalJiHH.SI.
»Bchoro 6iJIHX 6yJio JJ.O 400 THC.SllJ 6opu.is Ha 10.000 BepCTOBOMY
npoCTopi, a TOMY 6araro 3aJie>KaJIO .llJlSI nepeMOrH Toi, lJH HHWOi CTO-
pOHH, Ha SIKHM 6iK Tepe3iB KHHe csoro rOCTporo Mella Ma-u>Ke 100-
THCSllfHa yKpaiHCbKa apMiSI«.
AJie, HK si.n.oMQ iii .n.oaeJioch .ll.iHTH caMin, 6e3 .ll;onoMorn 33<>BHi i 60-
poTHCh 3HOBY npOTH .n.sox ooporia, 6iJioi i 11ep00Hoi MocKBH. Ue ii MaJio,
OlleBH.llH-0, piwaJibHHH BilJIHB Ha ii )I.ii i 6yJIO 0,llHOIO 3 npHllHH p03€.llH3H-
HH o6ox apMiH Ta epewTi yna.llKY y1<paiHCh1<oi .noep>Kaee.
648

17. O(j>euauea na l<uie-OAecy

faJl'Hll.LKa ApMiH. Bo1-1a nepdhmi:a e Ha,ll..LCHinp.S11HU..Umy 36iJib-


we1-1a Ha KiJibKa ( 4) 6pura.ll, w.o ix ccpopMOBaHo B 11aci 4opTKiBCbKOI
ocpeH3HBH. 3a.llyMaHHX r.eH. fpeKOBHM 2 fiOBHHX HOBHX KopnyciB HC
B.la.'IOCh fTOCTaBHTH i HOBOCcpopMOBaHi 6pHra)J.H BBiHlllJIH B CKJl3)t icrny-
K>lf!IX 1rnpnycie. 3peruTOIO opraHi3aU.iH Y. r. A. 3aJIHlllHJiaCb 3 Heee-
.1HKHMH 3MiHaMH ( opra'Hi3aU.iSI KiHHHX fiOJIKiB, CKpinJieHHSI apMii naH-
U.HPHHMH noi3)laMH, 3.llo6yTHMH Ha OoJihllleBHKax) a>K .llO 3JIYKH 3 OOJib-
rueBHKaMH (B JIIOTOMY 1920. p.) TaKa caMa, llJ;O 11 6yJia e ocTaHHhOMy
nepio)li yKpaiHCbKO-TIOJlbCbKOi BiHHH (rJI. CTOp. 521 i HacTynHi).
BcH Y. r. A. no.lliJIHJiach e HaMHinpHHW.HHi Ha cppoHT i enn.
HOH3 l.fHCJIHJia niCJISI nepexo)ly 33 36pyq npu6.TJH3HO 20 THCSlll nixo-
nrnu.ie, noHa.ll 500 cKopoCTpiJiie, 800 rua6eJih i 160 rapMaT, KiJlhI<a
namu1pHHX noi3)liB, ).l.HBi3ioH naHU.HPHHX aBT i 1 JieyYHCbKHH nO.'IK.
3araJibHHH ii CTaH, pa30M 3i BCiMa rIOMil.fHHMH i eTaTIHHMH cpopl\'Ja-
1-liSIMH, llHCJIHB Kpyrno 50 THCSlll JllO)leit.
f aJIHU.hKa ApMiH ysteJ1S1J1a 3j ce6e MOHOJiirny u.i.1it:Th, KpinKo 06€;lHa-
11y cniJibHOIO )I.OJielO i He)laBHiMH 3MaraHHSIMH B o6opoHi 6aThKiBW.l1HH.
Yeech 11ac 3MaraHb B HaMHinpHHUlHHi 3}1{ .llO KiHU.SI irnyeaHHSI ra-
,11fU.bKa ApMiH 3axoBaJia KapH.iCTh i 60€3.llaTHiCTb. .llo HaMHinpstH-
CbKoi ApMii CTaBHJIHCb i CTapwHHH i CTpiJihU.i Y. r. A. Ha 3araJI •
.lPY:>KHh'J i cep.llC4HO. foJJOBHO CillOBHX CTpiJihU.iB i 3anopo>Ku.is, 3 sum-
Mn .llOBe ..10cb iTH KOpnycaM Y. r. A. Ha KHiB, .napyeaJIH raJIHl.faHe
W.HPOIO CHMnaTi€IO i npH3H3HHSIM 33 ix xopo6piCTb. 3aTe He no;10-
6aJIHCb ra,TJHllaHaM. llJ.O npHBHKJIH )lO IlOCJiyxy' )lHCU.HfiJiiHH i nopSl.lJ.KY
Ti qacTHHH H. A., w.o B HHX He '6yJio Jl06poi opraHi3au.ii, ei.HchKoeoi
.1.HCUHnJiiHH i B SIKHX naHyBaJla caMOBOJISI OTaMaHiB, Bpa11<aJ10 ix HC-
noMipHO BeJIHKe llHCJIO _pi3HHX BHCOKHX lllTa6iB 6e3 BiHCbKa, BHl.JJ.JiX
CTaplllHH, w.o Hi BiHCbKOBOIO OCBiTOIO, Hi OC06HCTHMH npHKMeraMH He
3ac.11vroeyeaJiu 1-1a TaKe c1aHOBHl.lJ.~. BceTaKH, xo4 pi3HHU.i B opra1-1i-
3au.if i B)l.alli JllO)lCbKOro MaTepiHJIY o6ox apMiH 6yJIH llHMaJii, B33€MJ1HH
Ha cppoHTi 6yJ1H BBeCb qac noXOJlY SIK Hai1Kpaw.i.
raJIHU.hKY ApMi10 rett. KaaycrnHChKHH xapaKrep113ye TaK: »r. A.
yHBJIHJia 3i ce6e 6o€3JlaTHY peryJrnptty apMi10, a He 30BCiM BiJlno-
Bl.llHHM KOMaH)l.HHM CKJia)l.OM (Ma€ Ha .7lYMU.i 6paK BHUJ.HX CTaplllHH
6. f.); B Hifl naHyBaB Jia)l, KapHiCTb i H3)l3BH1IaMHO )l.06pe 6yB opra-
Hi30BaHH.ii TH.11 (noMillHi cpopMaU.ii, ycTaHOBH i eTan - 5. f.); BiJ1-
CbKOBHM 330CMOTpeHHSIM r. A. 6yJia 6i)l.Ha; 3 Hau.ioHaJibHOrO 6oKy
l(e 6yna O)lHOMaHiTHa Maca 3 ni)l.HeCeHH~ Hau.ioHaJibHHM no1.1yTT.SIW<.
niCJiff nepexo)ly Y. r. A. B HaMHinpSIHLLl.HHY CTaHOBHW.e H3ll3Jlb-
ttoro KOMaH)l.aHTa apMii reH. fpeKoBa, 3aHMHB HOBOiMeHOB3HHH reH.
M. TapttaBCbKHH, 1-1aqaJibHHKOM 6yJ1aBH CTaB fiOJIK. A. lliaMatteK. npoBiJl
JI. Kopnycy sinnatto noJJK. A. BoJibQJOBi i 01. <I>. JlhottepoBi.

Bepxoaaa KOMaHA3 i aca 36po.ii:Ba ca.na Y. H.P. B>Ke noqarKoei E)-


€HHi .21.ii 06.Jx apMiH, SIK TaKO>K i ttaJlbllli nJISIHH BH.Z{BHrHYJIH no-
Tpe6y crnopeHHH cniJJhHOro npoB0.21.Y o6ox apMiH. .llo cepnHH itiSIMH
96ox apMiH KepyBae lliTa6 ,llieeoi ApMii (HaMttinpHHChKoi) B iMetti
f'OJIOBHOrO OTaMaHa, a BJiaCHe .H:oro HallaJlbHHK 6yJiaBH, MOJIO)l.HH, 6o-
€BHH, ane 6e3 BHW.oi siiichKOB,)i ocaiTI1 rett. B. TJOTIOHHHK
649

BepxoeHa KOMaHAa 3&AHaHOi yKpaiHCbKoi apMii - WnCS roJ1oeHoro OtaMaH~a.


Bi,n; npa.ea: nnoJIK. A. K. ,llo.11elKaJlb, I'en. M. IOaa.Jtie i I'en. B. K.ypMaRosnq.

06i apMii pi3HHJIHCb 0.llHa Bi.ll 0)1.HOi i I.IJ.0.llO opratti3auii i I.IJ.O,lO


MeTO.lliB 6opOTbOH. ll.lo6 HHMH KepMyBaTH, rpe6a 6yJJo o6i apMii 3HaTH;
Ile Mir OCSlrHYTH JIHllle BHI.IJ.HH, Ha.llpSl.llHHH opraH, 3JIO)f{CHHJI 3 np·e~­
CTaBHHKiB o6ox apMHi.
nJJSIH opraHi3aui TaKoro npoBO.llY BHHlllOB 6ye I.IJ.C nepe;l ocpett3H-
HOJO Ha KHiB, Ha no1.1aTKY cepnHSI, Bi.ll Ha1.1aJihHOi KoMaH,llH r. A. Ha
Hhoro noro.u)f{yeaJiaCH TaKO)f{ KOMaH)la Ha.Lt..LlHinpHHChKOi ApMii, po3y-
MiJ01.111 .llOUiJihHiCTb TaKOro npOBO.LlY .Lf.JISI JJ.06pa o6ox apMiH i .llJISI
3araJihHOi cnpaou. Cni.7lhHHi1 npoBi.Ll 6yB noTpi6HHH He JIHme )J.JIH ca-
Moro KepMyBaHHH 00€BHMH liRMH, 3JI·e TaKO)f{ i Ha Te, w.06 nepeeeCTH
ytticpiKailiK> o6ox apMiii, mo6 3piBHSITH ix opraHi3aU.iHHO i .LlOBeCTH
.'lO Toro, w.06 pi3Hi npHKMeTH o6ox apMiH, I.IJ.O ce6e B3aiMHO J].OOOB1i'IO-
Bam1, 3BeCTH 8 0.llHO.
nicJIH .llOBOJii .llOBrHX nep·erOBOpiB i 3arnryBaHb 11. CepnHH 30pfa-
Hi30BaHO Llett npoei.ll. Bitt 0.11.·ep)f{aB Ha3BY llha6 foJIOBttoro OrnMaHa.
llo HbOro yeiMlllJIH Ha IlOJIOBirny raJIH1IaHH i Ha)l,llHinpsrnu.i.
Ha 1.10Jii lllTa6y cTattye 3 .uopy1.1eHHS1 roJIOBHoro oTaMaHa r·e.ttepaJJ
M. IOttaKiB; iioro noMitIHHKOM (renepaJJ KBaTHpMai1CTpoM) iMeHoBaHc
rett. B. KypMaHoa111.1a. OneparnBHHM ei.zl.lliJIOM. KOpMyeaB nnoJIK. A. .Llo-
:1€)f{a:n. 3 noMillttHKOM Ha.a.uttinpSIHU.eM coT. 1\y3b\1HHCbKHM. CnpasaMH
p03Bi.llKH 33Bi.llyBaB IlflOJIK. fpm.(iB.
Ha)f{aJib, HOMneTettuiH lliTa6y o6Me)f{yea.l'Jach .1111we Ha cnpaBH one-
paTHBHi. Toro lllHprnoro 3ae.uaHHSI, npo ~Ke MH I.IJ.OHHO 3ra.LlyBaJIH, froMy
He .nopy411.m. TaKe o6MeiKeHHSI B npaeax He .Lf.aJio cniJihHOMY npoeo-
,1oei noBeCTH WHpmoi npaui .!l,JISI 06€.l{HaHHSI apMiH i .Lf.JISI 30Cepe.u~eHHH
H ii" pyt<aX 3apS1.llY BciMH cnpaeaMH, w.o TOpKaJOTbCSI 36poHHOi CHJIH.
OicJISI ecTynnux .niii .110 BeJIHKOi <><i>eH3HBH na Kuie-0.uecy, w.o
~ 10. cepnHB 3aeepwHJIHCb .I1.06yTTS1M CTapoKottcraHTHHoea, }KMepHH-
KH i onaHyeauHHM BanttBpKH, BCB 36poiiHa CHJia yKpaiHCbKOi .uep>KllBH
c1rna,ila.TJaCh 3 3 ra~1HUbJ<HX J<OpnyciB Ta 4 rpyn i 2 caMOCTiJiHHX .lllf-
&so
a1srn HaMHinpHHCbKi.H. ApMii. CaMa Ha,DJlHinpHHCbKa ApMiH llHCJIHna
TO.lli Bme Kpyrno 30 THCH'I JllO.lleii, B 'rOMY 15 fHCHll 00€BHKiB, 177
rapMaT, 533 CKOpocrpiJiiB, 9 naHI..{HpHHX noi3.ll08, 6 naHUHPHHX caMO-
X'O.lliB, 26 JiiTaKie i 4 pa.ai·ocrauii. Brn 6oeaa cuna o6e.aHaHHX apMiH
Mana, sa .aaHHMH reH. KanycrHHCbKOro, 33 THCH'Ii 6oeenKiB (Kpicia
i rna6eJib), 335 rapMaT, 1100 CKOpOCTpiJiiB, 2 JieTYHCbKi nOJIKH, naH-
UHpHi noi3.llH Ta aBTa. 3araJibHa KiJibKiCTb JIIO,llett, pa30M 3 noBcraH'IHMH
3aroHaMH (3eJieHoro, COKOJia, naeJJOBCbKOro, IlleneJISI Ta HH.), lll.0 ni.!l,-
nopH.llK}'BaJIHCb npuKa3aM apMii, llOXO){HJia .a.o 100 rncHq .1110.aeii. TaKi
6yJIH yKpaiHChKi CHJIH e noxopj Ha Knie i O.neccy B JiiTi 1919. p.

6oeae CT3HOBH1ne i DJUIH DOXOAY· 3araJibHe, rOJIOBHO CTparef'iirne,


CTaHOBHI.Ue 3JI0)KHJIOCb .llJIH yKpaiHCbKOi apMii .lly>Ke KOpHCHO. DOJib-
llleBHKH nepeKHHYJJH cool roJIOBHi CHJJH Ha cxi.a, npoTH apMii Kon'IaKa
" .aepma.11H ix Ha Jlieo6epe.>K>Ki npoTH ,lleHiKiHa. Ha npaao6epem>Ki,
Ha niB;teHH0-3aXi.llHOMy cppOHTi, MaJJa qepBOHa l<OMaH.aa .llBi .llOBOJii CJia6i
apMii - 12. Ha KHiBCbKOMY i llleneTiBCbKOMY HanpHMKY i 14. Ha
o.n.ecbKOMY cppottri. BnacTHBO nporn yKpaiHCbKOi apMii BOJOBaJIH 3 .llH-
Eisii: I. COB . .llHBi3iH 3 OK. 5.500 60€BHKaMH Bill niBHoqi, 44. ,lJ.HBi3l~.
UJ;O MaJia npH6JIH3HO CTiJibK.11 caMO 60€BHKiB, B OKOJJHUHX )f(MepHHKH
i BuHHHUi. 06H.llBi ttaJJe>KaJIH llO 12. apMii. 45. JJ.HBi3iH 14. apMii
6opomrna Ol\OJIJ.tUb BanttHpKH, onicJISI Py.nttuu.i Ta 5ipsyni; Botta 'IH-
c.mrna HKHX G-7000 6o€BHKiB. Ii ni.nrnnIDBaJJH Te.>K qacTHHH 47 . .llHBi3-ii,
w.o CTOHJia s OJiecci. Bpeuni s OKOJIHUHX XepcoHy Ta Mm<0J1aeaa .aiHJJa
58 . .llHBi3iH; BOHa 6opoJiaCb cnepllly JIHrne 11por11 JleHiKitta Ta MaxHa,
3fO.llOM, npH Kittui cepnHH, BOHa BCTynu11a B 6ii1 3 yKpaiHCbKOIO apMi€JO.
5IK BHllHO 3 U.bOfO 3iCTaBJJeHHH, CHJIH 6oJibllJeBHKiB Ha npOTHyKpa-
iHCbKOMy cppOHTi 6ym1 p03MipHO Hesemrni_, BCbOfO HKHX 17-18 THCH4
00€BHKiB. 4epBOHi .llHBi3ii .nep>KaJIHCb fOJIOBHO 3~JJi3HH'IHX llIJIHXlB, THMTO
ix Jierno MO>KHa 6yno no6op10sar11 3 KpHJI. YKpaiHCbKi CTHrH lfHCeJibHO

noJIK. o. MMHMTKa, KOMaHAaHT I. Hopnycy, neperJIHAat: V. 6pt11''8AY·


MHRhKim~i, .IHnem. 1919. p.
851

AMKTarop AP· E. nerpyweeM~ niA~ac nepernRAY I. 6pMrap,M Y. c. c. a KaMRHL\i noA.


Cepnce& 1919. p.

-CHJibHlllll 3a BiMiJIH 11epBOHHX, 33CTOCOByBaJIH l..(IO ,ZJ.ori.ZJ.HY TaKTHKY.


Jly)Ke 11acTo ii 3 ycnixoM.
3ro.!lOM, niCJISI IlOSIBH Ha 0paso6epe)l{)l{i KOpnyciB ,llo6pOOOJibl.fOi
apMii .lleHiKiHa, ~e KOpHCHe 6o€Be CTaHOBHII.le 3MiHHJI:QCb Ha ripme .
.YpH.z:t Y. H.P. .z:tosro )l{HB 'Ha.z:tie10, ll.lO 3 ,lleHiKiHOM B.ZJ.aCThCH HaJia.ZJ.-
HaTH cnienpal..(IO, aJie, SIK BHSIBHJIOCb 3f0.ZJ.OM, ui Ha,ZJ.ii ue CilOBHHJIHCb.
CTJIHHH ,llupeKTopii Ta KoMaH.z:tH H. A. 3BO.ZJ.HJIHCb .ZJ.O Toro, ll.l06
.3aHSITH 06€.ZJ.HaHHMH CHJiaMH npaao6epie)K)l{SI. CTpH l..(bOMY KepMaHHlii
noJiiTHKH ·i crpaTerii 11ucJIHJIH Ha ·re, ll.lO ,llo6poBOJ1b11a apMiH nine
Jliso6ep·e)l{)l{SIM Ha MocKRy, a noJibChKa apMiSI .ZJ.On-OMO)l{e Ha nisui11HOMY
KpHJ1i y.z:tapoM ua r0MeJib-MornJiiB. B TaKoMy .z:tyci se,ZJ.eHo nepero-
Bopw 3 flOJISIKaI/. ·.1 j qepe,3 aHTaHTCbKHX npe.z:tCTaBHHKiB po6JieHO aa-
XO.ZJ.H B JleHiKiha. CaMi BOHH pimHJIH po3nolfaTH 2. oepnHH noxi.ZJ. Ha
KHiB.
,llJIH 3.lliiicHeHHSI l..(bOf'O nJIHHY CTBOp·eHo 3 lfH pa.z:tme 4 y.ZJ.apHi rpynH.
Ha KHiB, o6a6ilf 3a,11i3HHlforo llIJIHXY )f{MepHHKa-KHiB, MaJia HacTynaTH
ual1CHJihHima, Ocepe.ZJ.HH apMiHChKa rpyna, ll.lO CKJia.z:tanacb s I. i III.
raJI. Koprrycis· i 3 rpynu 3anopO)l{l..(iB. KoMaH.z:taHTOM ii na3Ha11euo nicJIH
opratti3al..(ii ll1Ta6y fOJIOBHOf-0 0TaMaHa KOMaH.z:taHTa Ill. KOpnycy rett.
A. Kpasca. Ha JiiBoMy Kpuni Ocep e,llttboi rpynH MaJia HTH B uanpHMi
1

illene'i'iBKH Ta KopocT·eHH rnsuiqua rpyna, 3JIO>Keua a U. raJI. Kopnycy


i rpynH CillOBHX CTpiJihUiB, ni.z:t nposo.z:toM KOMaH.ZJ.aHTa II. Kopnycy
rro.11K. A. RoJihcpa. RpeuITi Ha niB.z:t eHHOMY cxo.z:ti, B uanpHMKY Ha 0.ZJ.eccy
1

ii XpHCTHHiBKY-:--lllnony nocraBJieHo T. as. Cxi11u10 apMiiichKY rpyny


Bottci CK.Jia11aJiach cnepmy JIHm~ a 2 rpyn, rpynu IO. T10TIOHHHKa
i 3. ~Hni3ii no.11K. Y~oBu11eHKa. nocrynooo ii cKpinn.euo· BoJIHHChK010
rpynmo, mo .I{O cepnnH cTOHJia e OKOJIHl..(i BHiTiBl..(iB, He.z:taJieKo Bono-
ql(chK i me 2 ran. 6pHra.naMH -- I. y. c.C. i XI. XI. ; op. npH..U.iJllett-0 Jl.O
662

rpym1 noJIK. Y .lltOBh"lem•a, 6p1ffa.lla Y. C. C. HacniJia Ha cppoHT ni3ttiur~,.


3 noqaTKOM eepeCHSI., i ii HanpasttieHP e OKiOJIHUi YMaHSI Ta XpucTHHiBKH ..
Cxi.llHhoro rpyno10 npoBO.llHB reH. 8. TIOTIOHHHK i 6yJiaea KOJIHlllHhoi Ko-
MaH.llH H. A. Cnepllly, .no KiHUR ciep·nHH, rpyna IO. T10T10HHHKa i 3 . .llHBi3iR,
ni.llCHJieHi XI. 6pura.ll0101 i BoJUrnCbJ{l()IO rpyno10, .llilOTh oKp·eMo O.llHa Bi.ll
o.attoi, nepllla B HanpsiMKY Ha XpHCTHHiBKy-WnoJiy, .llpyra Ha
0.lleccy. B :naJihlllHX 6osix, KOJIH 3 niB)lHSI, 3 ·0.ll'eccu, npo6ueaJIHCh 60"1b-
rneBHUhKi 45. i . ~7 . .llHBi3ii Ha niBHiq, BOHH .,lliJOTh~ cniJihHO ~ 0.llHOMV'
no.11y .llHeBOMY HanpHMKY: rpyna y .llOBHl.feHKa 3 BoJIHHCbKOIO rpynmo ::__
nporn 45. i 47. qeps. JlHR1~iJ1, rpyna IO. T10T10HHH1<a - np·OTH 58. cos.
11HBi3il.

j.~
i ~'

--
'lllOllllA
l~ICi
TlpuONinp .
8t1ornopot1i 3a.dJ1t.U..1-1L
othtomOpOtlL

Mipu.no:
.

\
0 ~o w 6°=-=--=!f 1'M
L _ _ __ -~---·--------~

P0311iW.eHH~ 6onu cu yMpai~hllini apMli /IP llOIOAY Ha K1iB-0Aeccy, nicJIR A06)'TT'ff:


IK•epHKI Ta -Blittil•••• 11. ·cepnHR 1918. p.
(Ha ocHoei U.HT. qpaul re" M. Ranycnl"GRoro.)
683

Bo&HHa HapaAa Ha WJIHXY AO H<MepMHKM, 4. cepnHR 1919. p.


Bi~ npa na: nnO.'IK. A. Biaa.H~, r'eu. M. Ta.pea.BCbltHit, nou. O. MaKUTKa, treT., 1 Ila:mt1,.
OT. I. Ky11im, D0.1K. A. lllaMaHeJ;, - , ccrr. r. Kox.

no11aTOK OOXO.D.Y Ba K.HiB. noxi,ll yKpaiittCbKOi OOC.LIJHalHIOi ap.\fii !Ha:


Kuie poanoqaecSI 6oHMH 3a )f{MepHHKy, Buttttmuo i CTapoKOHCT~H­
THHie.
601 3a noci.naHH5I )f{MepHHKH. po3nolfaJia rpyna T10T10HHHKa B)Ke
2. cepnHH. AJI·e xoLJ. i .llHBi3ii rpynH <JCSirttyJIH ..neHKi Micueei ycnixn, .zto-
6yTH )f{MepHHKH iM TaKH HIC B.lt3JI0Cb. Ha ue He BHCTapll.3JIO B HHX
CHJI. oOJihUJeBHKH 3aB3HTO .H 3 noceHT1010 6opoHHJIH u.bOro ea>Kttoro
3a,11i3HHlIOro BY3Jia.
ToMy, mo6 3aBoJIO.lliTH )f{MepHHKOIO i Bi.llKPHTH lllJIHX Ha Kuis,
KOMaH.zta H. A., mo TO.lli me BH1~0HysaJia 3 ,llopyq·eHHH fo11oeHoro 0Ta-
MaHa o6QBS13KH eepXOBH-Oi KOMaH,llH Ha,ll o6oMa apMiSIMH, eeJiiJia o60M
raJI. Kop11ycaM, I. i III.~ npnCTynHTH ao .n.iff. Y .LJ.HHX 5.-7. cepnttsr 6pu·-
f'a.llH I. KOpnycy nepre.HUJJIH B OKOJIHUi Ha niBHiq Bi.ll )f{MepHHKH, a
HI. Kopnyc 3ocepe.llHBCS1 e OKOJIHiJ.SIX 5apy. PieHoqacHo 3anopo3hKY
rpyny nepeKunetto 3 npoc1<ypoea B OKOJIHUi JliTHHa (rn. cxeMa crop.
552), mo6 onicJIH cnpRMyaaTH ii Ha BHHHHu10. TaKe po3MimettHSI CHJI
MaJIO 3a MeTy BHKOHaTH y.llap 80,llHOliaC Ha )f{MepHHKY ff BHHHHUIO i 3iHH-
IU.HTH )KMepHHCbKY 6oJihmeBHUhKY rpyny,
PiUJaJihHHH HaCTyn Ha )f{MepHHKY po3noqaecsr 8. cepnHH. Bi.ll 3a-
XO.llY ii niB.llHJt noseJIH Jioro AHBiaii TJOTIOHHHKa, a Bi.ll nisttoqi KY-
petti V. 6pHruu. Bi.H Tpueae l..{iJIHii JleHb, AO ni3Htoro se11opa. 4epsotti
CTaBHJIH 33B3SITHH onip i BHHBHJIH 6araTO eeeprii ra iHiUiSITHBH B ne-
pecyBaHHi 6o€BHX cun. A npo-re A-O Be110pa yxpaiH!:btd CTIItH rtepe·
6HJIHCh AO nepe.ZJ.MiCTb i 3ax<>nHJIH OOMtreHHx. Toro caMoro AHH VL 6plt:-
ra;l(a MUUIJia BpaiJ1is i 3,HHlll.HJia 38Jli3HH'IHH WJISIX ua BuH.HHU.Kl- III. Kop-
nyc npH~Y€ ,ZlO· IKMef)HHKH• i ni.ll<:yBa€.,llO. H~i BlfQ'li 8 9 cepnHSJ vm 6pu-
ra.11y s nia11nSJ.
5oJihUJeBHKH, 3arpo>KeHi oKpy>KeHHHM, no11aJIH HiLilfK> BHB03HTH 31
:>KMepHHKH Ma.Htto. IM y.zw1orn Bi.llKHHYTH VL 6pnra.zty e 5paiJioei sin
3aJii3HHlforo WJIHxy, ttanpaBHTH iioro if nep·ecyttyrn noi3JUf 3 MaiittoM
i naHu.HpHi noi3.llH .llO BHHHHIJ.i.
HaCTynHoro .llHH epattu.i yKpaiHChKi ei.HchKa a.nepJmth .no )KMe.-
pHHKH. Po36HTa 6-0JihWeBHU.hKa 3aJiora KHHyJ1ach y nattiu.i e po3TiLI,
3aJiuwa101.Ju Ha emu.ii eeJIHKY KiJihKiCTh 3aJii.3HHlJOro 11 siHChKoooro
MaliHa. OicJIH 3ax·onneHHH )KMepHHKH 6pura.nu I. Kopnycy 3aepttymtch Ha
BHHHHU.10, a .llHBi3ii T10TIOHHHKa Ha nis.neHHHH cxi.n i 10. cepnm1
BHHWJIH Ha JiiHilO p. f>or.
TUMlfacoM 3anopo3hKa rpyna 9. cepnHH 3aflwJia LIOJIOBHMH 1.1acTH-
HaM11 B niBHi 1rni OKOJIHU.i BHHHHU.i i 3Bi.llTiJIH .llOCBha Yeproooro
.llHH a.napuna Ha BHHHHIJ.10. Bnpaa..ni 6oJihWeBHIJ.bKa 3anora MiCTa 3 .llO-
noMoro10 THX Bi.ll.lliJiiB, mo BCniJIH BHpBaTHCb 3i )KMepHHKH, B}la-
peMHHJia nepwH.H y.nap 3anopo>Ku.is; aJie nonoJIY.llHi 3anopo>Ku.i
3 .llOilOMOfOlO x. raJI. 6pura.nH, IJ..{0 HaCTynaJia Bi.ll niB.llHSI, 3)lo6y JIU
lioro. Y BHHHHU.i .llicTaJiaCH a yKpaiHChKi pyKu 11acr11Ha Toro Malina,
IIJ;O 0-0Jibl.lleBHKH BHBe3JIH 6yJIH 3i )l{MepHHKU,
3.no6yTTH )KMepHHKH Ta BHHHHU.i 6yJio nepwo10 .BeJIHKOto nepe-
Moro10 06€.IJ.HaHoi yKpaiHChKOi apM.ii Ha WJIHXY .llO K11€Ba. BHpae~i
U.i€l0 nepeM-OfOIO He .llOCHrHeHO BH3HaLiettoi a· IlJIHHi MeTH, H< 3HHl.l{CH-O
44 . .llHBi3ii i He 33XOUJieHO BCbOfO Maiitta, -- u.e f'OJI.QBHO 3 npwnurn
H3.llTO noeiJihttoro pyxy 3anopo>Ku.is i t1epe3 cni3HeHe 3axorn1eHHH Butt-
HHU.i, To eceTaKH IllJISIX Ha KHiB npo6HTO. 60 po36Hri y )f{MepHHI.J.i
i BnttHHU.i 60JihWeBHU.hKi crnrn He MorJIH cnHHHTH .naJihmof·o noxoJ,y
yKpaiHChKHX IlOJIKiB.
To.lli, KOJIH KHiBChI{a apMi.H:bKa rpyna 3MaraJiach 3a )f<.MepHHKY
Ta BHHHHl.J.10, niBHilfHa rpyna - II. Kopnyc r. A. i rpyna CiLI.QBHX
CTpiJihU.iB - npHMyBaJia tta Wen~TiaKy. 4. cepnHH 6pHra.llH II. Kopnycy

naH1411pH11ii noTRr »BinbHa YKoaiHa:<, 3A:>6y·rllll Ma 6:u1i.wee11Max niA'lac noxoAy rpyn. no.11.
Bo.1~a Ha WeneTiaKy. Cepnmn., 1919. p. 3 a.nLCSoMy Y. C.:. C.


686

.O.ect>inAAa apTMn.:pii Y. r. A. nicnA 3Ao6yTTR BMHHMu,i, 12. cepnHR 1919. p.

3a!UIJIH CTapOKOHCTaHTHHiB. niJJ.1rnc 6oiB 3a .aocryn JJ.O HhOfO yKpa-


iHCbKi Bii'ICbKa 3JJ.06yJrn: .11Ba CHJibHi H )l.06pe BHpSIJl.>KeHi naHUHpHi
nornrn. B Haii6JIH>K1IHX Jl.HHX raJIHUhKi 6pHraJJ.H i 1rpyna C. C no-
cysaJIHCh nosiJihHO Ha niBHi11 o6a6ilf 3aJii3HHlfOro lllJIHxy CrnpoKOHCTaH-
THttis-WeneTiBKa. I 0. cepnHH JiiBe Kp11.r10 C C. )lOCHr JIO p. XoMopy
i n OKOJIHUi 5IMHOJIH 3BSl3a~1ocb 3 noscTaHUHMH naJIK. BHCOilbKOro.
AJie Toro caMoro Jl.HH 60J1bllleB11KH KHHVJIH 3i WeneTiBKH tta JJ.OnoMory
I. COB . .lIHBi3ii CBi>Ky rpyny (OK. J.500 6o€BHKie) i BJJ.apHJIH Ha IV. raJI.
6pHra.lly, mo BHcyHyJiacb 6yJia JJ.aJieKo tta niBHilf. Bi.ll tte>KAaHoro yAa·
py 6pHraJJ.a 3asepHyJia Ha3a.ll i, nepecJii.llyBaHa 60JibllleBHKaMH, 3aJIH-
lllHJia CTapoKOHCTaHTHHiB. MyciJIH re>K Bi.UCTynHTH ii CiLJOBi CTpiJibUi,
3arp0>Ketti Ha npasoMy Kp11m·. UH tteB}la 1ta He MaJia nosaJKHilllHX Ha-
cJii.llKIB, a BCeTaKH BOHa cnuHHJia Ha Jl.eHKHH 4ac noxiJJ. Ocepe.llHhOi
rpyn11 Ha Kuis.
Ha niBneHHOMY cjJpoHTi, B ttanpHMKY Ha 0.lleccy, nattysas .l{O 9. cepn-
HH cnoKiii. HaMaraHHH 60JibrneBHKiB, 9. i 10. cepnHH, npoJIOMHTH yKpa-
iHChKHH cppOIIT, 3. .llHBi3iH RiJl6Jrna i CHJlbHO .l{ep>KaJia ll06yTi B no-
nepe)lHiX 6oHX CTaHOBHUJ.a.

,llaJlbmi ycoixR yKp. Of)eB.JllBH i 38faJILBe fioe"Be CT3H6BB1U,e. ni-


CJISI HeB.llalfi niJJ. CTapoKOHCTaHTHHOBOM noJIK. BoJibcp niJl.THrHYB .llO cppott-
TY sci 6pura.llH II. Kopnycy, mo me .ao I 0. cepnttH CTOHJIH .ll~lJleK-0 Ha
niB.lltti, 3a npaBHM KpHJIOM rpynu, i 13. po3no11as noxiJJ. Ha Wene-
TisKy. 14. cepnttH raJIHUhKi 6puraJJ.H Bi.ll6HJIH CTapoKoHcTaHruttiB, I<iH-
HOTa c. c. 3aHHJia oiJiropO.l{KY' 16. rpyna c.
c. i XXL 6p1u'a)la
3.llo6yJiu Wene-risKy, .llpyri 6pura.l{H II. Kopnycy - Muponinh.
3Bi.llTiJih II. Kopnyc 3BepTa€TbCH na cxiD. nporn :>KHTOMHpa, a rpy-
588

na C. C. nepecJii.lly€ oopora B HanpHMi tta 3ssreJih. 21. cepnHH 061


Micu.eeocTH 33HHJIH 6e3 .BeJIHJ{Oro TPYJlY 1.1aCTHHH niBHilJHOi rpym1,
3BHreJih - C. C-u, -- )l{HTOMHp - II. Kopnyc (q·epTHHa cTop. 552) ..
PieH01.1acHo i1 Ocepe.llHH rpyna, 3a6e3ne1.1etta II. KopnycoM Bi.ll niB-
HOLJi, pyrnuJia 14. cepnHH 3 .Micu.H. Yi ttai'I6JIH}f{1.JOIO MeToJO 6y.110 3axo-
nHrn 3aJii3HH1.JHH By3o.ri Ko3HTHH, 5ep)lH1.JiB i 3BiJihHHTH 3aJii3HH1.JHii
wJISix WeneTiBKa-6ep.n.111.1is-Ko3HTHH-YMaHb (rn. 1.1epTHHa c'flop. 557))
tu.06 HHM 3BSl33THCH 3 r'pyno10 '10. TIOTIOHHHKa; BOHa npHMyBaJia TO)li
ttepe3 Bpau.JJaB Ha XpHCTHHiBKy,--YMaHb. nicm1 3)l06yTTH KaJJHHiBKH
op11ra;u1 I. Kopnycy 3BepTaJOTbC.H Ha niBHiLJ npOTH BepJJ.HlJ·eBa, Ill. KOp-
nyc np.HMY€ Ha Ko3HTHH, 3anop03bKa rpyna - Ha norpe6m1~e~-5iJJy
UepKey. 18. oepnHH III. Kopnyc 3aHHB Ko3HTHH, 19. 6pHf'aJlH
I. Kopnycy 3.llo6yJrn 6ep..ru11.1iB, 3anopo}f{ui-}f{ o<:HrttyJrn J1iHi10 Borpe6H-
w.e-Py)f{HH i B 11eprOBHX LlHHX nepecJJiAyBaJIH po36HTOrO aopora, IJ-lO
B nattiui Bi)lcTyIIaB Ha K11i,B. lliHM UL Koprrycy )l;onoMaraJIH .llHBi3ii
3anop0)f{U.iB; BOHH, BHnep·e)l)f{YIOIIH 6p11ra.nu KOpnycy' - 3a€JJ.HO B)J.a-
pRJII-! 3 niB)lHH B 6iK BOpO>KHX CTaHOBH~ i HHlUHJIH no3aJJ.y qepBOHHX
33JJi3HHlfHM llIJISIX.
TaKcaMo Cxi.llHH apMiHCbKa rpyna (HaMHinpHHChKa ApMiH), lll.0-
10. cepnHH ornrnyJia 6yJia JiiHi10 KpH)f{OniJib (3. JJ.HBi3iH) i TJrnpiB Ha.a
BoroM (rn. qeprntta cTop. 552) - rpyna IO. T10noHHHKa. po3nolfaJia
14. cepnHH noxi.ZJ.. 15.--22. cepnHH KHiBChKa rpyna (IO. T10noHHHKa)
cnirnttHM noXO.llOM 4ep·e3 6pau.JiaB-faiic11H ii.ocs1rttyJia XpucrnttiBK)" Ta
YMaHh i BHCyHyJia nep·eJJ.oBi BiMiJIH B HanpHMi tta WnoJiy (rn. qepnrna
CTop. 557). B OKOJIHU.i YMaHH Ta XpucrnttiBKH 3iJ1rnJIOCh KiJihKa noBCTaH-
lfHX 3aroHiB, M. H. i OT. 3eJieHHH 3j CBOiM CHJlbHHM BiJJ.JJ.iJIOM, IU..O
lfHCJIHB OK. 3.500 60€BHKiB. 3ariH 3eJieHoro BiJJ.iHIUOB He3a6apoM Ha
5iJJy UepKay, mo6 3 niB.llHH llepe3 KaHiB 3aarnKyaaTH Kaia.
riprne "3aKiR1.JHJI-HCh ttaMaraHHH noJIK. Y.llOBHl.feHKa 3.llo6yTu 5ip3yJIIO
i p036Hrn 45. cos . .llHBi3i10. Bnpae.ai 16. cepnHH 3 . .llHBi3iH nic.TJH TpbOx
JeHHHX 3aB3HTHX 6oie 3JIOMHJia cnpoTHB qepoottux i 3aHHJia CT. Pv11

KoMaHAa
I. 6p11ra.A1t
'· c. c.
567

OpicHTaU.iMHa ManHa 3 'lacie npoTMOOnbweBMU.bKoro i npoTM,aeHIKIHCbKoro noxo,ay JCAHaHMx


yHpaiHCbKMX apMiM y nMnHi. nMCTOnaAi 1919. p.
C·l'piJIKH - O~·Hal.lalOTb Ranp.HMK.H UOXO,.l,y K.Opnycin raJI. ApMii na l\1t'111; •••• - rppoH1
a.p~lii Y. H. P n qaci nepexo)J,y Y. I'. A. qepeJ 3opyt1; - -- lJ!pmIT, mrnii ornrny.rn y1q1a-
lnc1>K.i apMii p..o 31. cepnWI 1919. p.; • • --- 11poT11JJ,eniKi11cb1t11ii C(lpo!IT Y. r . .\. np11 Kinu,i
urprcHJI; • • - «f>poB'T Y. r. A. B nepmnx .;i;1U1x JinCTona)l,y 1919. p. nrpexpenvmi
ma6Jii - ,11,eHb i MiCI~e RaiKRimnx ooio.

HHilK>, aJH..? B>Ke B Haii6JIH>K4HX ;J.HHX lfepBOHi. rnpirIJieHi IJaHUH(JllHMH


JTOTHraM.H i KiHHO'fiOlO, 3MYCHJIH !lHBi3ilO y ll0BH1Iemrn Bi)littTH H333;l
i Hi.nllarn Ha Bi Th Kpm1wniJih. IUoJ':rno, KOJI.11 19. cepnHH Ha rroMi4 Y .llOi-
BH4CHKOBi nocrriurnJia XI. raJI. 6pwra.na, BanHHpcbKa rpyrra Bi;J.3HCirnJia
BTpa4eHi CTaHOBHll(a, aJIC 3HeCH.TIC'Ha 0051MH, HaMi4PHOrO ]:lH.lallHH BH-
KOHaTV. He 3MOr Jia.
y BHCJii.lli 60€BHX 11.i.H yKpaiHCbKa apMi51 ornrny.ria ~rnihKe BCIOJlH
i1epeMory. 4epBOHHH cppOHT, X04 noCTiHHO ITillCHJIJOB3HHH ]].OllOMOroto,
He BH,ll·ep>KaB i Bi.ncrynaB 3)leMopa.Tii30B3HHH Ha CXill. 33.TJHlll3l04H B yKpa-
iH'ChKHX pyKax 4HMaJio noJioHeHHX i BiHCbKOBOf'O Matt.Ha. YKpaiHChKa
ap"t1i5I 3)l06yJia aa THJK)leHb HH3K.Y Ba>KHHX roCflO)lapcbKHX ,ocepe)lKiR
()hHTOMHp, 5ep)lHqiB) i 3BiJibHHJJa KiJihKa l'OJIOBHHX 3a.'li3HHlfHX lllJIH-
xiB, no SIKHX MOrJia neJ)eKH)laTH CBOi 6o€Bi CHJIH Ha sci Bi)lTMHKH Q)pOHTy.
BnpaBlli CTaHOBHW.e yKpaiHCbKOro cppottTy Ha niBllHi, Ha 0Jleccy. 3a-
AHKTaTop 3. 0. Y. H.P. AP· E. nerpyweBM'f Ha <tipoHTi, B liepAM'feBi. nepernRA X. 6pMraAM •

.71HW:HJIOCb me H-e3HCOBaHe, aJie Ha KHiB LI.Opora 6yJia 3osciM npoqmu.etta.


PiBHOqaCHO 3 IlOCTynOM yKpatHCbKOl OQJeH3HBH Ha Opaeo6epe>10Ki,
qepBOHHX Ha JliBo6epe)f{)f{i THCHYJIH ,no6posoJibU.i. BoHH po36HJIH 60Jih-
rneBHU.hKi apMii reTb qffCTO i rHaJIH po36HTKiB HecrpHMHO Ha niBHi4;
O.llHa KOJibOHa 6iJIHX MOCKaJiiB npHMyBaJia qepe3 XapKiB Ha KypCbK-
OpeJI, .n;pyra (1<0pnyc reH. 5p1e.noea) qepe3 CTOJITaBy - Ha KHiB.
16. cepnm1 KOpnyc reH. lliKypo nepeiirnOB B OKOJIHU.HX KaTepHHOCJiaBa
H OJieKCaH,llpiBCbKa ,llHirrpo i 21. cepnHH OCHrHYB T·epcbKO-Ky6aHCbKOIO
J<iHHOJC ;.urni3i€IO KsiTKoBe, 3aJii3tt11q11fi ey30J1 ,l{BOX WJIHxiB Ha Xpttcm-
HieKy-BarrHHpKy i Ha <l>acTiB. Hesa6apoM nep·e,l{oei Bi.DJJ.iJIH uJ€i ,l{R..
Bi3ii 3BepttyJIHCb Ha oiJiy UepKBY i 3HBHJIHCH ni,l{ XpHCTHHiBKOJO, ,lle
cTpi1-1yJIHCb 3 yKpaiHCbKHMH BiMChKaMH rpyrrH TroTIOHHHKa. B)f{e 16. ceprr-
1rn 6-0JibrueeHKH rroqaJIH eeaKyyeaTH KHiB i BHB03HTH Ma.H.Ho O,l{HHOKHM
siJihHHM ruJirucoM Ha KopocTeHb-M03Hp i ,llHirrpoM - Ha foMeJl'b
B KaTacTpocpaJihHOMY cTaHOBHIU.i HaiirnJiacb 14. coB. apMiH, mo ,l{iHJia
Ha niB,l{Hi YKpaiHH, Ha XepooHIU.HHi. Ji oKpy)f{·etto 3i ecix cTOpiH i Bi.a.·
rnro sci 3aJii3HH4i WJIHXH ,l{JISI ei,l{sopory. B ii aaniJIJiro nOHBHBCH
Maxtto i rnapnaB 58. ,l{HBi3iro, lll.O ,l{ep)f{aJiach no6epe)f{)f{SI 4opnoro
MopH, B OKOJIHU.SIX MHKOJia€Ba ii Xepcotty. Oi,l{ 3arpoaoro p·o3rpoMY
BOHa Il04aJia B ocraHHiX ,l{HSIX cepnHSI Bi)l.BOpOT Ha niBHi4, B HaIIpH.Mi
Ha OJibBiorriJib (rn. qepTHHa cTop. 557). ,llBi ,l{pyri .D.HBi3ii u.i€i apMii,
45. i 47., npo6HBaJIH co6i ,l{Opory Ha )l{MepHHKy.
Ta BCeTaKH OOJibrueBHU.bKHii npoBi,l{ He 3,l{a€ craHosHma. HaBrraKH~
BiH JiafO,l{HTbCH ,llO npOTHy,l{apy. npoTH ,lleHiKiHa H3,l{CHJia€ 3anaCH 3i
cxo,l{y, 3 KOJI4aKiBcbKoro cppoHTY i 3 KaeKa3y rrepeKH.D.a€ cnirnHo KiH·
HHH Koprryc oy,l{bOHHOfO. npoTH yKpaiHCbKOi apMii 60JibllleBHKH ro-
TOBJI.SITb y,l{aptty rpyny Ha nistto11i, B oKOJIHU.HX Mo3Hpa i foMeJIH.
BoH11 qHcJIHTb TaKO)f{ Ha Te, lll.O ,l{O JiiKBi,l{au.ii yKpaiHCbKor.o cppoH ry
.llOnmA'o)f{yTh iM ,l{eHiKittu,i. I e U.hOMY BOHH ,ztift:cHo ae nepe4HCJIHJIHCb.
Cnepwy ,l{eHiKittu.i, Ma6yTh IU.e tte ,l{OCHTb rresHi Ha DpaBo6epe)f{)f{i,
BHHBJIHIOTb oxoTy ,l{O rreperoBopis. 3ro,l{OM, KOJIH ix CHJIH Ha rriB)l.Hi
YKpaiHu 3pOCJIH i KOJIH BOHH, poa6HBlllH 6oJihllleBHKie, onaHyaa.nH
XepcOHIU.UHY Ta Bi,Z1.i6paJ11H KHis 3 PYK r.
A., nil.l.UJlH BiHHOIO i np.OTK
yKpaiHCbKOi apMii.
559

10. rapMaTHiM nonK niAl!ac nepernRAY· Bep]!,Hllin. 6. cepmrn 1919. p.

nepeMora Ha nia)l)li Ta 3,ll.'06yTT.R Kueea. 3 niB,ll.HSI 60JibllleBHKH 3a-


€,LU-IO norpo>KyBaJIH npaEOMY KpHJIOBl yKpaittCbKOW cppottTy. lll,06 i Tyt'
3JIOMHTH cnpoTHB Bopora i .n.o6u-ruch r...o oeperiB 4opttoro MopH, Rep-
XOBHa KOMatt.na yKpaiHCbKOi apMii (Wrn6 f"OJI·OBttiOro 0TaMaHa), HaKa-
3aJia Bci.H Cxi.nHiii apMiiichKiM: rpyni nepieiim B nacTyn. 8 .nonoM-0ry
rpyni ni.llTHrHeH-0 3 3axoJ.J;y i noCTaBJI·eHo B OK-OJmu.i Ty.7Jhtnrna, 3a .11i-
sw1 KPHJIOM BanHHpChKoro cppoHTY, BoJIHHChKY rpyny (I. i 4. mrni.3ii)
i 2. .ll.HBi3i10 nep·ecpopMosatty. 3aB.naHHHM u.i€i .nonoMitmoi rpynu 6y.110
B,ll.apHTll Ha npaBe KpHJIO i B 3aniJIJIH 45. COB . .llHBi3ii. 8 HaMilfeHOMY
HacTyni MaJia cniB.lliSITH Te>K j rp}'na JO. TIOTIOHHHKa, 3 OKOJIIUJ.h
XpHCTHHiBKH-YMaHH - tta niB.lleHh.
Ane THMlfacoM i COJibUJCBHKH He 3aJIHlllHJIHCH 6e3 .liJia. OiJlCH-
JIIOBatti 33€.llHO 3 niB.llHH, BOHM imepro HaMaraJIHCb npOJIOMHTH yKpain-
ChKHii cppoHT i npo.nepTHCb Ha )l{MepHHKy.
Bi.ll 23 . .no 30. cepnttH TPHBaJrn Ha BanHHpchKOMY cppoHTi 6e3yraBui
6oi. Xopo6pi crnrn Y .nosHlfeHKOBOi rpynu BH.nep>KyBaJIH criM:Ko yP.apH
B.ll.BOC CHJihHimoro BOp•ora. Bnpas.ni B OCTaHHbOMY .llHi (30. cepnml)
B.llaJiorn 6oJihllleBHKaM BH.n:eprn 3 yKpaiHChKHX pyK Kpu>Koninh i Bi.lie
cyttyTH cppOHT )lelll:O Ha niBHilf, aJI·e B>K·e TO)li p03IlOllaJia ,llOTI-OMilfHa
rpynet 3a.llyMaHHH nJIHHOM o6xi.n oopo>Koro KpHJia, B .ttanpHMi Ha Ko-
llHMY ii PyllHHIJ.IO (Ha niB.n.etth KpH>KOTI-OJIH). TaKcaMo 28. oepnHH IO. T10-
T10HHHK 3BepHyB rnoi .n.Bi .nHBi3ii (5. i 12.) B HanpHMi Ha 0JihBiOJiiJib
i B>Ke 30. ix l!OJIOBi Bi)lJJ.iJIH CYpiHYJIHCSI 3 nepe)lOBHMH qaCTHHaMH 58.
coB . .llHBi3ii, mo npHMyBaJIH 3 0JihBionomi Ha niBHill. 8 JJ.OnoMory rpyni
TIOTICO:iHHKa BHCJiaHO 3j )l{MepHHKH 6puraJJ.y y. c. c.
I. cepnm1, B TOii caM ,l.lteHh, K·OJIH 45. C'OB. JJ.HBi3hI noBeJia OCTaHHIO
cnpo6y 3ipBaTH yKpaiHChKHH cppottT niJJ. BanHHpKolO, BonHHChKa rpyna
3axonuJia Ko.nHMY i 2 . .n11si3iS1 Py .ntt11u.10. 45. coB . .zurni3i10 o~py>KeHo
i Bi)(pi3aHO Bi.ll 47. JlHBi3ii, mo ii fOJIOBHi CHJIH 3i6pa.7IHCb TOJI.l B OKO-.
JIHU.HX 5ip3y.11i. 45 . .llHBi3iH 3aJIHlllHJia noJie 6010 i B naHiu.i H0Jl3Jl3Cb.
Ha cxi.ll. 3a tte10 KHHYJIHCh ttas3.noriH JlHBi3ii YJlOBw1ettKa i BoJIHHChKOi
rpynu i ni.ll ropOJlHW.eM (Ha cxi.ll si.n Py.nHHU.i) po36HJIH ii rerb llHCTO ..
3.000 qepBOHHX JJ.icTaJIHCH B yKpaiHChKi pyKu. 3axonJietto TaKo>K BeJUr-
580

'-Ie3HY .ll06w1y -- . apMaT.H, CKopocrp.tJIH, '2 cnpaBHI IlH.HllHPHl noTSffH,


o6o3H Ta 6araTo HHmoro .ao6pa.
47 . .zurni3iSI 3aJJHlllHJJa 6ip3yJI10 6e3 6mo i Bi.ztHimJJa Ha 6eprnaJlb,
mo6 nepeOHTHCSI Ha niBHill.
lliJJHX Ha 0.lleccy 3BiJJhHetto. AJie Ha HhOMY 3SIBHJiarn HoBa He-
oe3rreKa. 3a 4epBOHHMH CYHYJJH 3 0Ae:cCH 6iJii MOCKaJii...
lllo .lliSIJJOCb THMllaCOM Ha JiiBOMY KpHJii yKpa'iHCbKODO cppottry'
B HanpHMi Ha Kopocrettb? TaM ornrnys 6ys 21. cepnHSI II. Kopnyc )1(11-
TOMHp i rpyna Ci110BHX CTpiJihU.iB - 3ss1reJ1h. 5oJihmeBm.J.hKa 1. cos.
JlHBi3iSI cnHHHJiach y Kopoc'PeHi i ry .llH 3 KH€Ba i 3 nisH011i, 3 Mo-
3Hpa, HacnisaJ111 ni.llKpinJieHHSI. 5oJihmeBHU.bKa KOMaH.lla 3a.ZJ.yMysa:rn
B.llapHTH 3 ·KopocTeHSI Ha niB,lleHb, lll.06 nepepBaBllIH yKpaiHCbKHH cppOHT,
no)laTH pyKy 14. apMii, mo nepe6HBa.11ach Ha nistti11. Jlmue cKope 3.ll0-
6yrrS1 KopocreHSI Morno 6yJio B.llap,eMHHTH U;eii nmm 11epooHHX i 3a-
6e3ne11HTH KpHJIO yKpaiHChKOro cppoury. AJie, 3aKH. rpyna JlOJIK. BoJib(pa
po3no4aJia .llii np·OTH KopoCTeHH. 6oJibmeRHKH scniJIH 3i6paTH B HbOMY
-OK. 9.000 BiiicbKa i 6araro aprnJ1€pii. Bi.ll 27.-30. cepnHSI 6pHra,nH
II. Kopnycy i 4aCTHHH rpynH C. C. noaiJihHO, 3 6oSIMH, Ha6JIH3H.7IHCh
rri.n YmoMHp (4eprHHa c,,op. 557). niCJrn .llBOJleHHHX 6oiB, B SIKHX 6oJih-
meBHKH BHSIBHJIH BeJIHKY BnepriCTb, I. cepTIHSI nonoJiy.ntti B,llaJIOCb BH-
6H'tH nopora 3 YrnoMHpa, lll.O 1-1a niBJleHh Bi.ll KopocTettSI. AJie ,llaJihlllHH
Hacryn raJIHU.bKHX 6pHra)l, noBe)leHHH 4eprosoro ,llHSI, 3aJIOMHBCSI Bi.ll
nporHy.llapy 11epsmrux. KoponeHb TaKH 3aJIHlllHBCS1 B pyKax 6oJih~e­
BHKiB; 3. cepnttH npHnHHeHo )Iii 3 npH1IHHH suna.aKiB v KH€Bi, i ms-
Hi11HHH cppOHT no11aro BiJlTSira TH Ha3a,ll.
To.lli, KOJIH rpyna Y.llOB1111em<a 6op-0H11Jia 3a'B3Hro i )l{•eprneHHO
npaBe KpH.JJO apMii i KOJIH noxi.ll rpyn11 BoJibcpa 3axHlll.aB ii Jiiee KPHJIO,
TO.lli Ocepe.llHH apMiHCbKa rpyna ni.ll npoBO.llOM rett. Kpasca npHMyBaJJa
HecrpHMHO ii nepeMO)l{HO Ha K11is. III. Kopnyc imos nonep·e.lly, 3.llOD)f{
3aJJi3HH110fO llIJISIXY' 6p11ra)lH I. Kopnycy 3a .ttoro JiiBHM KpHJJOM, 3a-
nOpo)l{ui -- Ha 5iJiy UepKsy. 24. cepnHSI 3JioMatto ni.n <l>acroooM ocraHHIO
·Cnpo6y 11epBOHHX CflHHHTH p03riH raJIHl.lhKHX 6pHr'a'.11. i ~.l{o6yro 5iny
UepKBy. 26. III. Kopnyc 3aHSIB BarnnhKiB, I. npHMysae Ha.ll p. IpneHh
i .II:O :>KH'f.OMHpCbKoro rnnHxy,. w;o6 y.napHTH Ha KHiB Bi.ll 3aXO.llY i niB-
.lleHiioro 3aXO.ll.Y· 29. raJIHllhKi 6p11ra)J.H OCSirttym1 MiCU·€BOCTM Ha Bi.ll-
.,llaJii KiJibKaHa.llUSITh KM. Bi.ll KH€Ba.
3araJihHHii Hacryn po3no11asrn 30. cepnttH paHo. Och mo npo
HbOfO 33IlHCaHO B .lleHHHKY Ha4a.1lbHOi KoMaH]lH r. A.: »B r·O)l. 12.30
VI. 6p11ra.lla .niiimJia JlO nerp•onaRJIOBCbKOi i nepecJii)ly€ BOP·Ora ]laJii
v. op. B 6010 3 TpbOMa BOpO)l{HMH 6poHeBHKaMH 3aHSl.li:l Kp10KiBllU1Hy,
.JiiBHM KpHJIOM nocyttyJiaCh Ha )KyJIHH.H, npaBHM 3aHSIJia Bm-y, lOpiiBKY
-1 Xyrip MaHacrupcbKHii. Bopor cTaBHrh me onip Ha 3oJIHHChKOMY
nocri 3 IlSITH 6poHeBHKaMH. Tyr y 3aB3SITiM 6Qro, 6p11ra,llH I. Kopnycy
npOJIOMHJIH JiiHiIO oopm1rnx craHOBHIII. i OCSlrHYJJH BCi UiJii Hacryny«.
BnoJiy.llHe oKpy:>KHJIH yKpaiHChKi silicbKa Knie 3i scix cropiH, Bi.ll 3a-
.Jii3HH11oro rnJISixy Ha KopocreHh - 3 nisHolli ).(O .llttinpa - Ha noJiy.llui.
-CKpi3b 3JIOMaHo cnporHB oopora, mo B nattiui i 6e3Jia.llJli eriKaB Jl.O
K11€sa. Vloro MOrJIH Ha3.llirnarH me JIHme ctpiJihHa m1rnoi apr11.JI€pii,
mo OHJia npRMHM npHUiJIOM y rymy 11epBOHHX. noJISI 6iJISI. Ka,Z:leTChKOl
Pomi i ni.n CssirolllHHOM 3acreJJHJIHCb rpynaMH ocTaHHix ~6opom~iB
MiCTa. 5iJISI 15 ro.n. Ha nepie.nMiCTSIX !3()JIOTOBepxoi CTOJIHUi nOHBHJIHCh
nepmi raJIHl.lhKi CTe>Ki.
681

KHie a niTaKa. Ilocepe)l,HHi CocJiHicb&Hii c,-Qoup, 6i.Jul eLOro (eropi) n.now.a J 11al\tHTH11KoM B.
XMe.IJbHH~bIOOro. 3 KaJI6H)l,ap.11 »qepHOHa Ka.qu Ha« Ha 1n:n. p.

DoAii B nepmrii noJIOBHlli nepee11s. To.ll.i, KOJI·H yKpaiHCbKa apMi.H


• 3.llo6yaan:i Kwin i 3MaraJiarn 3 6-0JihllleBHKaMH Ha niB.llHi, Jl06poooJih-
t.JHH Kopnyc reu. 5pe.ll'OBa, 3axonHBlllH BoJITaay, cKopHM noxo.LJ.OM np51-
MyaaB TeiK H'.1 Kwia. ,lloCBiTa 31. ·cepnHH ifor-0 KiHHi BiMim1 a51BHJIHC51
ni.a KH€BOM i nepe.lliCTaJIHCSI JlO CTOJIHU.i MOCTOM, lllO iforo 33JIHlllHJili
yKpaittChKi ai.HchKa 6e3 oxopoHH. • TaKcaMo .llO noJiy.llHH .LJ.pyroi .llHHHH
,lJ.eKiJihKa ,lJ.ettiKiHCbKHX BiMiJiiB nponyCTHJIH ~o MiCTa ra.1HU.bKi 6puraJJ,H,
lllO, 36aJiaMyqeHi HaKa30M HaqaJihHOi KoMaHJJ.H, He aaqina.1111 11.06po-
BOJihU.iB i He noqHH3JIH 3 HHMH 6010. ,llo6poBOJihU.i 3aHHH 'Ill neqepChK
i 3Bi.llTiJih noqamt onaHOByBaTH HHIIIi qacTHHH Miera.
KoJIH 3HOJIY.llHH .n.o MichKOi .llyMH npuixaJIH KOMatt11.aHTH I. i III. Kop-
nycy, rett. Kpaac i noJIK. MHKHTKa, y HHX 3SIBHJiach .ll:eJI£rau.iH JI.ettiKiH-
u.iP. (reH. lliTaKeJib6epr 3 KiJihKa]leCSITbMa CTaprnHH3MH ii OK. 100 i3JI.-
U.SIMH) 3 .llOMaraHH51M, 111:06, nopyq Hau.ioHaJib.HOro yKpaiHCbKOro npa-
nopy BHBiCHTH Ha .llyMi if pociiichKHH Tpu6apattHii crnr. Bomo .LJ.eJI€-
rau.ii BBOJieno, i r,eH. Kpaac BHixan aB'I'OM .llO KOMaH.llaHTa raap.LJ.eii-
ChKOro Kopnycy reH. 5pe.LJ.oea, mo6 i3 HHM ycri1'1HHTH .LJ.eMapKau.ifrny
Jiitti10 MiiK o6oMa apMiHMH B KH€Bi H: o6roaopHTH nJIHH Maii6yTHhOi
cnienpau.i. He3a6apoM ni.ll ,llyM010 3SIBHJIHCh 3anopo>KU.i ii a,ZI:epnH 3 6aJibf:
KOHY pociifchKHii Tp116apBHHH npanop. Ue ii 6yJio racJIOM .llO sop<>-•
>Koro BHcryny .lleHiKiHU.iB npOTH yKpaiHCbKOi 33JIOfH KH€Ba. no seqopa
BOHH BCTHrJIH BHnepTH raJIHU.hKi 6pura.llH, H003Hal1·0MJieHi 3 Tepe'HOM,
Ha Hep·e.LJ.MiCTH, Ta 3axonHTH KiJihKa KypeHiB ra 6yJiaay III. Kopnycy.,
lll.0 nepe6yaaJIH B noi3.lli, .llO HeBOJii. lllo6 OMHH}'TH .ll3JlhllIHX yTpaT
i npueeCTH 6pura.LJ.H JI.O naJly, .lliCTaJia rpyna Kpasca ttaKa3 BiJlcTynum
~~ KH€Ba tta J1itti10 IrttaTiBKa-BacunhKia.
niCJIH TOfO JlO .n.o6poBOJibU.iB BHCJI3HO .ll.JISI neperooopiB w.e 2 cniJihHi
.ZJ.eJI€rau.ii, ane BOHH He Jl06unucH 6a>Kattoro nop<>3}'MittttH. 3 ranuqa-
ttaMH JJ.ettiKittu.i roroai 6yJIH neperooop10BaTH, aJie >K ypslJly Y. H.P.

i.IOTOpi.H YKpa.iHCbKOl'O BiAcLKa«. 36


582

BOHM He npH3HaBaJIH i, CTOHqH Ha CTa'HOBHIId €.llHHOi HeTIO.lliJibHOi Pocii,.


BHMaraJrn, mo6 HaJUJ.11inpHHCbKa ApMiH CKJiaJia a6p010.
1Uo6 He .llOnycTHTH )l.0 ,llaJiblllHX HCnopo3yMiHb 3 .ncriiKiHIJ.HMH Ta
aa6e3neq11rnrn Bi.ll 14. coB. ap.Mii, mo npo6nBaJiaCb Ha nia11ilf, 4. Be-{
peCHH cppOHT KHiBCbKOi rpyn11 Bi.llTHrHYTO me .naJii Ill niB.llCHb, Ha
Jiiui10 Ko3.sim11-I3ep.n.114iB; piBHOlfarno II. Kopnyc crnme110 B uaii6JIHJKlli
OKOJIHU.i )i{11TOMHpa. T11MqacoM MiJK cppOHT o6H.llDOX apMiH, mo lJ,oci
36epiraJIH MiJK co6010 HeBTpaJihHiCTh, noqaJIH BTHCKaTHCSI 3 niB)lHH
.n.11si3ii 14. coB. apMii. Bott11 13. sep·eCHH aaHSIJIH CKs11py, 14. nep.eiilllJIH
3aJii3HiiqHH lllJISIX Mi:>K CToneJibHeIO Ta <l>aCTOBOM, npSIMy1oqH Ha )1(11TO-
MHp. Bi.ll 15. .llO 20. Bep·ecttSI rpyna reH. KpaBca i II. Kopnyc aseJIK
HH3KY 6ois ia 60Jibrnes11KaM11 Ta 3aB.n.aJIH iM seJIHKi BTpaTH. AJie ii caMi
BOHM ni.llqac TIU 6oiB no36yJIHCH Maih1<e BCbOfO aanacy Myttiu.ii, Ta
ii 60JibllleBHKH TaKH Hap·ernTi .n.o6HJIHCH CBO€i MeTH: 20. BepeCHH 3a-
HSIJIH )l(nTOMHp i no11aJ111 HaTHCKaTH Ha II. Kopnyc. Pis1-1olfaCHO ii .ZJ.e-
HiKiHU.i, He MaIOllH BJKe 60JibllleBHU.bKOi aarp03H, noqaJIH aaraJihHHH
ttacTyn Ha yKpaiHChKY apMiJO. Botta onumrnach Mi:>K .ZJ.BOMa BoporaMH:
3 niB.ZJ.HH i 3i CXO.llY - .ZJ.eHiKiHU.i, 3 n! BHOlli - 60JibllleBHKH. 3 orJIH.ZJ.Y
1

Ha TaKe CTaHOBHme BepX-OBHa KOMaHn.a pilllHJia npHmIHHTH JI.ii nporn


60JibllieBHKiB i, 3aJIHlllalOllH Ha npOTH60JihllleBHU.bKOMY cppOHTi 3a6e.a-
neKy, 3BepHyTH fOJIOBHi CHJIH Ha ,Llo6pOBOJlb'IY apMiIO. ,llHSI 24. Be-
pecmI ,llrp21\TOpiH Y. H. P. np·oro-
JIOCHJia ri my ,llo6posoJiblliii a:p)1ii
ii ypsu1.oai »IOra Pocii«.

BiAna 3 .llO()p'()rOJ1:bqo10 apMi£JO.


3 nporo;i.orne1rnnM aiihrn .n.eHiKi'Ht-
ChKi 'i apMii nepeae.n.etto nepierpyny-
aaHHH 60€s11x cim: rpyny Ci 10B11x
CT~ iJibU.iB crnrtteHO 3 OKOJIHUi no-
JIOHHOrO Ta Wen.eTiBK~f. ii 3as.n.aHHS1
·6yJI•O 3a6eJn•C4YB1Ti:t Jii Je Kp·11Jh) Bi.LI.
6cJI~rnes1IKi3. Kpi:\1 U.b-Oro i KOMaH-
.n.a nCJl':::>CbKHX EiJCbK norO,ll}fJI:acb
:irnCTynHTH 'Ha KopccreHb. nPJTH
6cJihllleB11KiB nccraEJietto Te:>K II. 1<op~
nyc B OKOJI·au.i 13ep.n.H4 eBa; I. KC p-
1

nyc nepccyHyTJ s p1iiou Ko3HTHHa?


l!ap·ernTi III. ncp~i'1rnos s 0K0Jn1u.1
norpe6Hm·e-Jlmr<>BeU.h, 6JIJi:>Kqe .ll.0
Ha,llJI.1-:i:ipHHChKOi ApMii. 3anopo3b--
KY rpyny Bv.JJyqetto 3 c:.p:v.ilicbKoi
rpymt: reH. Kp1sca ii nOE·epttyTJ 'ti
.n.o H. A. (p11c. crop. 557).
T11Mqaco'M .n.-06poscJibU.i 3ccepe-
.zI.:>KysaJIH rOJIOBHi CHJIH B paiiotti
YMaHH, XpacTHrHiBKH i1 MO!Racwp11-
ma, mo6 KHHyTH ix nporn Ha)l-
.n.HinpHHCbKoi A pMii. AJJ.~. 3aK!-t BOHH reHepa.n • qenp OcMO llMHTKa·
a-0qaJ1n 11-mcryn, 2. moamH III. Kop- Ito11anAaDT I. mpuyoy 1 JULq&Jlbn&ft D>-
nyc BHOHB ix a MouacTHpHma i. !10- 11aoA&BT Y. r. A. B 1rpyAni 1919-
rpo>kyBaa, nepeo1i.n.yio1.1H ett,epnutto i ciqni 1920~ p.
683

CTpi'la KiHHOTH Y. C. C. 3 MaxH:e~HMH. YM&Bb y uepecni 1919. p.

npoTHBHHKa, 11-0ro roJI-OBHOMy ocepe.llKOBi - YMatteai. T-0.lli .ll06poronhui


saepttyJIHCH nporn 6pura.ll III. Kopnycy, a .llaJii ii npOTH I. Kopnycy.
mo 3 ncCTynoM -0cpeH3HBH III. K-Opnycy, nepeihIIOB B OKOJIHUi JluniBU.SI.
Pistto11actto H. A. noaeJia 10.-13. >KOBTHH ttacTyn y ttanpHMi EaJITH.
AJic ne3a6apoM po3riH yKpaiHCbKoro cpp·onry npunHHHJIH .ll06poaoJihUi
CBOiM np-OTHHacrynoM. 3aB3HTi 6oi, w.o rpHBlJIH .llO 20. >hOBrH.SI, 3a·
xiH11HJIHCb nepeMoro10 .lleHiKim.1.ia. III. Kopnyc BHHlllOB i3 unx p03rpoM-
JieHHH (ttaii6iJihWe noTepniJIH II. i VIII. 6p11ra.na) i Bi.llcryrma B oKo-
JIHUi KanuttiBKH. TaKcaMo no.llaBC.SI cppoHT H. A. OiCJISI Toro .lleHiKiHI.t.i
aaepHyJiu roJIOBHHH y.llap y HanpHMi HJ Epau.JiaB i )KMepnHKy, moo,
aaxonualllu ui Micueoocrn, po3€.llHaTH 0611.llHi yKpaiHChKi apMii.
y Bi.llilOBi.llb Ha u.e lliTa6 ro11. 0TaMaHa nepeKHHYB II. Kopnyc i3
Eep.llu1.1eaa .llO BuHHHUi, a rpyny C. C. nepettic .llO )f{Mep11HK.H. ,llHjf
20. >KOBTHH neperpynoaatta yKpaittChKa apMiH no1.1aJ1a npoTu-0cpeHJHBy:
II. Kopnyc y.llapHB Ha Epau.JiaB, I. y Hanp.SIMi Ha Mcttacrupmu.e. no1.1a1'-
KOBi .llii r. A. MaJIH ycnix: II. KOpnyc Bi.llCYHYB .neHiKiHuia .no Epau.JiaBa,
I. 3Maraarn nepeMo>KHO B paiioHi Ha niBJJ.eHh Jluniau.SI i M. u. iioro
VI. i IX. 6pura.llH a 6010 ni.ll xyTOpoM PoMaHOBHM 21. >KOBTHH p03rpo-
MHJIH .llBa oopo>Ki IlOJIKH, aaxonHJIH IlOJIOHeHHX i 3aHSIJIH aeJIHKY .ll0-
6u11. Ta u.i, 3.lle6iJihllla, Micu.eai ycnixu He Mornu ncnpaBHTH aaraJihHoro
6eaauxi.llHOro cTaHoauw.a. ApMi.SI, aurna>Kcua 6e3yraBHHMH 6-0.HMH Ta
IlOXO.llaMH, He M3l01.JH .ll06poro 0.ll.Slry' o6yau, ua6oiB, - ue Morna .llOB-
lllHH 1.1ac 3.llep>KaTH nepeaaru oopora, .ll06pe aup.SI.ll>KeHoro ii 036poz-·
uoro. Ha ocTaHOK cJiirna i 3HMHJ ociHH.SI n-0pa npuHeCJia 3i co5o10
w.e 0.llHOfO rpi3H0f0 BOpora - THcp. OoraHO 30.llHrHyTi Ta OCJia611e11i
raJIHU.bKi CTpiJihUi sauena.llaJIH -MaCOBO Ha U.10 nollleCTb. 3a 0.llHH JIHWe
TH>K)l.eHh Bi;J. 23.-31. >KOBTHH, B.i;J.iHWJIO .llO niKapeHb UOHa.ll 2.000 He-
684

JJ.YJKHX Ha rncp, ce6To 10 BiACOTKiB yci€i apMii Ha cppottri. I Aettb-~y-A·em.


HOBi COTHi HeJlyJKHX KH)laJIH 00€Bi PHJlH. faJHUJ.bKiH apMii rp03HJia Jii-
KBi.!lau.ii Bi.ll rncpy. noJti6He JtiHJIOCb i B Haµ)ldnpHHChKHi ApMii, xoq
ii K03aKH Kpam.e 3HOCHJIH ociHHIO ttero)ly i Ha rncp 6yJIH ni}lnOpHirni.
lllo6 3HCyBaTH co6i CTaHOBHI.lJ.C Ha cppOHTi H BHpilllHfH, HK '6y.zte
JJ.aJii, f oJI. OT. neTJIIOpa H .llHKTaTOp .ll-P HeTpyrneBH1! CKJIHKaJIH Ha
29. )f{OBTHH .n.o BHHHHU.i ttapa.lly npe,llcTaBHHKin o6ox apMiM. Ta, KOJIH
Hapa,ll,a He ,ll,aJia HiHKHX BHCJii.lliB i KOJIH BHpilllCHHH nopyrneHHX Ha Hai
cnpaB Bi.ll.KJia,ll,eHO .ll.0 .llpyroi HapaJJ.H, I.lJ.O MaJia Bi.ll.5}'THCH y )f{MepHHU.i
3. JIHCTOila)ly, Ha11aJibHa KoMaH,lla r. A. Il04aJia Ha CBOIO PYKY 3 ,ll,0-
6poBOJibU.HMH neperoBOpH. )lHH 6. JIHCT-Oila.lly ,ll,eJI€raTH r. A. 3aKJilO-
lfHJIH 3 HMMH B iMeHi apMii nepeMHpH. Toro caMoro AHH AaB CBOIO
3fO.ll.Y no 1rnTH 3 .1l06pOB-OJihU.HMH nepTpaKTau.ii H ro.r.OBHHH 0TaMaH,
He HaXO.ll.H4M HHmoro, Kpamoro BMXOAY· A11:e pistto11acHo 3 TMM o6M.ll.Ba
ypH.ll.M Y. H.P. yHeBaJKHHJIM nonepeAHiH AOroBip r. A. 3 JlHH 6. XI.,
HaKa3aBlllH BHCJiaTM )lO .[lo6pOBOJib1!0i apMii HHlllY ,ll,eJI€rau.i10, HKa MaJia
neperoBOpIOBaTM Bi.ll. o6ox apMiH i .ll:OOMTHCb JIMllle nepeMHpH, IlOJil{-
wa1011H nc.Jiirn 1rni neperooopH YPH.ZI.OBi Y. H.P. 1·eH. TaplHa.BiChKoro i noJIK.
WaMaHed, HK iHiU.iJITOpiB nep:.nHX .neperooopiB r. A., ycyttieHO 3 KOMa1H.llli
apMii i nornrnyro .ll.O cy .llOBOi Bi.nmoEi.i11.a.JI·::xJiccrH. Cy A 3BJillhlH.liB ix.
AJie, 3aKM HOBi neperoBopu noKiH4MJIHCh, AeHiKiHChKi BiiichKa 3a-
HHJIH )l{MepHHKY (IO. XI.) Ta Bi.ll.THJIM cnoJiyKy 3 YPHAOM i Ha.ll..llHi-
npHHChKOIO apMi€10 . .ilHH 14. JIMcronaAy H. A. srparnJJa MornniB i no-
llaJia CKOpHH Bi.ll.BOpOT y HanpHMi Ha niBHi11. TaKHM 4MHOM r. A. He 3a-
JIHlllaJIOCb Hil.Joro HHlllOfO, HK caMiH Bi.llH-OBHTH neplllHH CBiM ,ll,Oroaip
i3 KOMaH.llOK> Jlo6poaoJih11oi ApMii, m.o ii craJJOCH AHH 17. JIHCTona.lJ.y.

OnieKa ycnixiB i ReB,D.Cl'I. KoJLH )l:OBO.llHThCH p'03rJIH.llaTH u.-e·if oCTa'H-


tt i ?i, HaiicBiTJiiWHH i piBH04aCHO HaiicyMHilllHH nepio,ll, 3MaraHh yKpaia-
CbKOfO Hapo.ll.y 33 CHOIO JlepJKaBIIiCTb i rnyKaTM B HbOMY )l>Kepe..TI

naH~MpHMii OOTRr I. Y. C. C. 6pllr'aAll »XopTM~R«.


Tanae, aepeceBb 19 I 9. p. 3i s6:poit B-aa ,,qepoooa KaJteaa.«.
585

nepernRA yKpaiHCbKMX eiACbK B KaMRHU,i noA- 3 HarOAH CBRTa 1. JIMCTOnaAy 1919. p.


0TaMau IleT.lllOpa. ii .n,HK"raTop AP· 11 eTixYweu1r11 npH.HMaKlTh :mi-r 11i;~ 110.11t. llcT)lonn.
1'0J10111111H

HaWHX ycnixiB i npfflIHH HeB]lalf, TO BiJlpasy na]le BBilfi BeJIHKa po3,-


6i>KHiCTb Mi>I< JliSIMH apMii Ta JliJiaMH i IlJISIHaMH TOJliWHbOfO noJiirnq-
HOfO npoooJJ.y.
4H yKpaiHCbKa apMiSI BHKOHaJia .ll;Opyt1eHe iJ1 3aBJJ.aHHSI? oe33a-
crep·e>KHO i 3 llHCT'OJO COBiCTJO MO>KeMO BiJlnOBicTH, mo TaK. 06HJlBi
apMii, raJIHUbKa if HaMHinpSIHCbKa, xo11 i SIKi BiJJ.MiHtti Mi>K c-06-010
oprattisaui€10, xo11 y o6ox BJla11i JIJOJleii 6yJIH }leoJJ.HaKosi, a nt)J]iTHllHi
IlOfJISIJlH H nepeKOHaHHSI B HHX pis.Hi - TO npoTe o6HJJ.Bi BOHH 021.Ha-
KOBO CHJibHO 6yJIH nep·eHHTi iJJ.e€JO yKpaiHCbKOi JJ.ep>1<aBHOCTH H O)lHa1-
KOBO cyMJiiHHO H >KepTBeHHO BHKO.HyBaJIH BCe Te, I.QO 6yJIO Tpe6a. noxi)l
Ha Kuis-OJJ.ecy 6ys JJ.JIH HHX cniJihHHM seJIHKHM noJJ.BHflOM, a 3JJ.o6yTTH
KH€Ba if po3rp-OMJieHHH 45. cos. JJ.HBi3ii - aepwKoM UbOro no.aaury.
3ttosy 6opOTh6a npOTH .z:to6pOEOJibUiB 6yJia HaMBHmHM OCSlfOM CTiHK·OCTH,
3a83SITTSI i >Kepn!ieHHOCTH o6ox apMiH. AJie B uiii OCTaHHiH 6op-OTb6i
06HJlBi apMii nepecTynHJIH Me>Ki JIJOJlCbKOi cnpOMO>l<HOCTH. 3HeCHJICHi
JlO Kpa10 3-MiCHllHHMH HOX0Jl3MH Ta 60SIMH, noo6.aupaHi, 6oci, 6e3 CTpi-
JIHBa, 6e3 MaTepiHJibHOi 3a6eaneKH, 3)leCSITKOBaHi THQJOM - BOHH He
Mornu BcroHTHCh npoTH nep·eaarn oopora. faJIHUhKa ApMiH, mo He
MaJia KYJJ.H a}JJ.cTynaTH, MyciJia ce6e p.s1Tysa rn, nporn cso€i aoJii, npoTH
nepeKoHaHHH MyciJia nepeiiTH .n.o Bopora. AJie ii po3ny11JIHBHH i tta-
cnpaBJJ.i €JlHHHH BH6ip He c T a.B c SI 3 i i B H H "·
4H Mo>1<Ha 6yJio OMHHYTH KaTacTpo<t>u i xro ii cnpHtIHHHB? Ha
nepwy UOJIOBHHY UHTaHHH MO.>KeMo 3 ujJIOJO neEHicTJO Bi.n.noBicTH - TaK.
Li.JO K3T3CTJlOQJY MO>KHa 6yJio OMHHYTH, KOJIH 6 npoai.n. apMii He 6yB
yrpaTHB piBHOBarH i KOJIH 6 DOJiiTH11HHH npoBi.ll UOKHHYB 6yB Ha.llilO
688

Ha SIKeCh llY.llO, ce6TO Ha IlOMill 3 3aKop:noHy, SIKOlO .llYPHB i ce6e i .npy-


rHX .llO OCTaHHbOi XBHJIHHH. 3apa3 niCJISI suna.nKiB y Kuesi, a MO>Ke
H paHirne, Tpc6a 6 6yJio sci.ii apMii lIHM-JlY)K Bi.llTHrH)'THCH Hanp., Hl .r1i-
Hil0 Py.llHHU.SI-BHHHHU.SI-llieneTisKa..llo6pe 3a6e3ne1lHElllHCb Bi.ll o6ox
soporiB, MO)f{Ha 6yJio )laTH BiJUIOlIHHOK apMii, a .naJii - qeKaTH po3-
BSl3KH IlO.llii1. To.ni B Hait.riprnoMy BHna.nKy He npHHlllJIO 6 6yJIO 6o)laH
.llO po3€.llHaHHSI apMiH. AJie)f{ 60 .H TO.lli, Maioqu HKHH MiCHU.b cno~oio,
MO)f{H3 6 6yJIO apMilO ynopH.llKyBaTH, MO)f{Ha 6 6yJio ii 36iJihlllHTH Ta
no.n6aTH 3a Kpaw.e EHBittyBaHHH. Mo)f{e 3a TOH qac cTaHosuw.e Ha
¢pottTi it. noJiiTHlJHe cTaHOBHI.IJ;e 6y JIO 6u 3MiHHJIOCH Ha KopucTh yKpa -
iHChKOi cnpaBH.
Butta npOBO.llY apMii B TOMy, w.o BiH He ou.iHHB HKCJii.ll 6oeooro
CTaHOBHW.a, He nepe.n6alJHB HaCJii.llKiB BiHHH npOTH .llC6p·OBOJibU.iB i He
BMiB Hait.TH, qu He 3Haxo.n;HB Jiinrnoro BHXOJly. A KOJIH B HbOro ii 6yJiu
SIKi TaKi IlJIHHH (U.bOfO .llOCi He 3Ha€MO ), TO.lli BiH BHHeH y TOMy, w.o
He nepeais ix y cynepeq 6a)f{aHHHM • noJiiTHlJHoro npoBo.n;y, SIKHH .z:i;o
OCTaHHhOi XBHJIHHH HaKa3yBaB apMii »BH.llep)f{aTH«. B TaKHH BHpiunm.H
qac. KOJIH ii.z:i;e npo u.iJiicTh i 6o€3.llaTHiCTb apMii, crpuerii Tpe6a niA-
nopH.UKysaTH it. noJiiTHllHi MipKysaHHSI. 5o noJiiTu1rni 001ru 3aJie>K;Hi
B TaKHii qac Bi.ll OCSiriB apMii.
Ane qu He Haii6inhme npuquHHJIHCh .llO JIHcrona.z:i;oeoi KaTacTpo<jm
noMHJIKH, w.o- ix 3po6ua noJiiTHllHHii npoai.z:i; - JlupeKTopiR :H yp.SI.Lt
Y. H.P. 5IKi u.e 6yJIH TIOMHJIKH? no-neprne TIOJliTHqHHH npoBi.ll He y3fi.z:i;-
HlOBaB IlOJliTHlJHHX MipKyBaHb i IlJISIHiB i3 BHMOraMH CTpaTerii. nH...
peKTopiH nepenepJia noxi.z:i;· Ha Kuia i3 noniTuqHux MOTHBiB, w.06 qnM-
.llY)f{ 3aBOJIO.lliTH CTOJIHU.elO Kpaio. THM1laCOM CTpa reriH BHMarana qoro
HHlllOro. A6o HT~ IlOBillhHO Bnepea (TaKHH IlJIHH p03Ba)f{yBaJIH B Y. r. A.),
a.no6yeaTH nosiT 3a nosiTOM, ynopH.llKOByea rn 3.lleMopani3oBaHe peso-
n10u.ie10 3ailiJIJIH, .llHCU.HflJiiHyBaTH ii BHlllKOJilOBaTH apMilO, .ZlOilOBHIOBaTH
ii HOBo6paHU.HMH ii T. H. A6o npo51rnaTHCb Ha 0.aeccy, y 6araTHH xep-
COHCbKHii pa:HoH; si.nciJIH MO)f{Ha 6yJio Te)f{ .nicraTH 6e3nocepe.llmo cno-
JIYKY a 3aKOP.llOH-OM. noxi.ll Ha Ku is. 6ys, i3 cT_paTeri 1rnoro cra_1pamu.a,
IUO-HaiiMeHiue .lly)f{e He6e3nellHHM m.nnpH€MCTBOM, 30rJIH.llY Ha 3arpo.Jy
o6ox KpHJI ¢poHTY Ta 3 orJISl.llY fl~ Bi.llOMi BciM BOpO)f{i Hacrpoi .no6~o­
BOJlhU.iB .llO yKpaiHChKOi .nep>KaBH. OicnH BTpaTH Kueea, Konn SICHi cTaJIH
HaMipn BiHChK neHiKiHa, CTpaTeriH BHMaraJla, IU06 nepeKHHYTH apMilO
Ha 3aXiJi Ta 3aJIHlllHTH 60JihllleBHKiB i .nettiKiHU.iB 0.llHHX npoTH OllHHX.
Jlpyra xu6a ypR.llY Y. H.P. - u.e 6yJio tte.a6aiinuee Bi.llHOllleHHH .llO
Il0Tpe6 apMii. YpH.ll He Bi.ll.llaB cnpaBH BHBiHyBaHHSI apMii KOMneTeHTHiC
llliH w.o.llo u.horo ycTattoei, ll1Ta6oei ron. 0TaMaHa, caM He .ll6as .SIK-CJii.ll
3a ii BHBittysaHHH, fOJIOBHO >K - He CTapaBCSI 3apamrn npo 3anacu My-
HiU.ii i caHiTapHoro MaTepiHJiy. B TaKiH pilllaJibHiii XBHJIHHi rpe6a 6_yJio
KHHYTH xoq i OCTaHHi 3anacu 30JIOTa Hl KyniBJilO 36poi ra ft1yttiu.ii.
A TMMLJaCOM rpollli MiJiiOH3MH BH)laBaJIH Ha HHllli, MO)f{e Te>K B3>KHi,
ane He HaiinoTpi6Hillli cnpaeu. YpH.ll He anopH.llKyeae 3aniJIJI.S1, He )l6aa
npo CBO€LJaCHHii Ha6ip HOE05paHuie. Mo6ini3au.i10 nporoJIOllleHO W.OHHO
27. eepecHSI, nicll.SI .llBOX MicHI.J.iB BiHHH, B>Ke B KpHTHLJHiii )lJISI apMii
XBH.'IHHi. Hapelllri noniTHllHHH npoai.z:i; Y. H.P. 3po6ns ry caMy no-
MHJIKY w.o.z:i;o aaKop.noHHoi noniruKH, mo A YPH.ll 3. 0. Y. H.P. Ha.llTO ne-
JIHKa eipa B noMill AttTaHTH, Ha.llii Ha noMiq non.SIKiB, qucneHHH Ha cniB-
npau.10 a .ll06posoJ1hUS1MH - Bee ue ocna6n10BaJIO BOJllO YP.SIJJ.Y :H Bi.ll.,
6Rpano iioMy caMOCTi:HHiCTh y piweHHHX.
667

BiAsopoT ranH14bKoi ApMii e cil!Hi 1919. p. MamoHoK I. let.H14R 1924. p.

THMTO HaiicnpHHTJIHBillHIH MOMeHT, mo Mir 6yB }lafH nepeMOry


yKpaiHCbKiU a6poi, yTpatJeHO HaCJiiJlKOM U,HX BeJIHKHX ITOMHJIOK noJii-
THl.JHOro rrpOB-OJly.

3aK:aqeHllR. JloJUJ. HaAAHiupnc1»11oi ApMii. Y .n.pyriH ni0J110atf1Hi


JIHCTona.lly H. A. aauurna a OKOJIHU.i 4apTOp11i ii JI106apa. _OKpy~
>KeHa a ycix 6oKiB ooporaMH, OJlHa tJaCTHHa apMii a ypH.llOM nepeu-
WJia JlO noJihmi, Jlpyra l.JaCTHHa, 3 rett. OM. nasJieHKOM Ha ·qoJii.
rIO}laJiaCH Ha CXiJl y aaniJIJIH 60JibllleBHKiB. 3HMY 1919/20 BOHa npo-
6yJia Ha 0paso6epe>K>Ki (3HMOBHH IlOXiJl), a 6. TpaBHH 1920. p. CITOJIY~
llHJiacsi a apMi€10 Y. H.P., mo TOJli HllIJia 3 noJIHKaMH na KHiB.
nHH 21. KBiTHH 1920. p. YPH.ll Y. H.P. ii YPHJl IlOJibCbKOi pecny6JUIKH
3aKJII04HJIH Mi>K co6mo }lorosip, HKHM CToJihma ao6oBH3aJiacH .llOITOMOrTH
yKpaiHChKiii apMii 3BiJihHHTH YKpaiHy BiJl 60J1hllleBHKiB. 24. KBiTHH no-
qaJrn HaCTyn 06HJJ.Bi apMii i3 HaH6JIH>KllOIO MeTOIO 3BiJlbHHTH 0pa-
B06epe>K>KH. no qepBHH 3)J.06yTO KHiB, no.lliJIJIH, BOJIHHb, l.JaCTHHY Ku-
iamHHH ii XepcOHIU.HHH. 5. qepaHH 6oJihllleBHKH noaeJIH npon1.Hacryn.
HaCJli.llKO.M l.JOfO yKpaiHCbKO-IlOJibChKi BiHChKa OITHHH ..'IHCSl B ITOJIOBHHi
cepnHSI Ha.ll 36pyl.JeM i CTHpOM. naJihlllHH Hacryn 60JibllleBHKiB aarnaB
rIOJibCbKY apMilO niJJ. Baplllaay, yKpaiHCbKY apMilO Bi,'lKHHYB y raJIHtJirny
3a .ltticrep. CTiJJ.tJaC ocpeH3HBH IlOJIHKiB y aepeCHi yKpaiHCbKa ap:MiH
B. 6opOTb6i 3 OOJlbllleBHKaMH nepeHllIJia 3HOBY 3a 36pyq; T)'T, Ha no-
JliJIJli, rricJIH aaKJ110tJeHHH nepeMHpH Mi>K noJIHKaMH H: 60J1hllleBHKaMJr
(18. aepecttH) ii noxi.ll cnHHHBCH. MHpoai neperoa-opH nepepaaJIH cnia-
npanio yKpaiHCbKOi apMii 3 noJIHI<aMH. Ta ocaMiTHeHa H. A. He aaKattyJia
6opoTh6H i npoJJ.OB>KyaaJia ocjJeH3HBY .zr.aJii. AJie nepeaara qepaoHHX
npirneBOJIHJla ii 21. JIHCTOITaJly Bi.lliHTH 3HOBY 3a 36pyq y faJIHl.JHHy, ,ll;e ii
noJIHKH po336poiJIH ii ittTepttyaaJIH. PH3bKHH MHp, 3aKJ1101IeHHH Mi:>K no-
JIHKaMH :H 60JlbllleBHKaMH, 3HiBetIHB yci noJiiTH4Hi Ta BO€HHi nJUIHH
yp.HJlY Y. H.P.
9iK onicJIH 1.1aCTHHa H. A. ni.lliiiMaeTbc.sr me paa .zr.o 6opoTh6H npo rH
11epaottHx. 4. Jrncrona.zr.y 1921. p. 1500 BO.HKiB H. A., ni;t npoao.ztoM
588

IO. TIOTIOHHHKa, npopHBa€TbC~ 3 floJlbllJ.i B KHiBW.HHY H Ha no.n.iJIJISI,


1.U;06 3ipeaTH Ha YKpaiHi noecTaHHH. AJie 11 u.eH: po3nyIIJIHBHH 3pHB
ocraHHix 6opu.ie 3a yKpaiHChKY .uep>KaBHiCTb 6oJibUieBHKH KpHBaBo 3.uy.-
UIHJIH. MiCTe 1rno 5a3ap, Ha BoJIHHi, .ue qepsoHi po3cTpiJIH.1H '.359 BOSIKiB
»JlbO)lOBOfO noxo;. . y«,
6ye OCTaHHiM eTanOM U.HX 3MaraHb.

Ki'Be~h faJJaU.1t1COi ApMii. BiH:cbKOBHtt co103 Yr A 3 Jlo6poeoJih1..1010


apMi€10 ;lOBrn He noTpueae. ApMiH rett. JleHiKiHa, ecepe.uutti po3KJia'.-
ACHa, HC BHJJ.ep>1<ana Hanopy 6oJihllleBHKiB, mo, nicJIH po3rpoMy KoJI-
T.JaKa Ha Cu6ipi, B6HJiaCSI B CHJiy. 3 KiHU.eM rpy.umI .ueHiKiHCbKHH cppoH~
1104ae nocyeaTHCSI Ha nie.ueHh. Y>1<e B nepUIHX .llHHX cilfHSI 60JihllleBHK.H
36JIH3HJIHCSI .llO pa1'.fOH)7 p03TaUiyBaHHSI raJIHU.bKHX KOpnycis. noJIOBHHa
apMii Jie>1<aJia 11e.uy>1<a Ha THij> no JiiKapHHX, npu 0603ax Ta y npueaT·
11ux ..lOMax. Ha1..1aJihHa KoMaHJJ.a HaKa3aJia scix xopux nep·e.uaTH B Jfi-
KapHi, 3aJIHllIHTH ix ni.u oniKy BJiaCHHX JiiKapiB, a 3.llOpoBHM !JUiHTH
3a .uo6poBOJibU.HMH Ha nie.ueHb. Xopi 3aJI.HUIHJIHCb ni.u oxopoH010 raJIHl.lb-
Koro peBKOMY (p·eBOJIIOU.iHHOI'O KOMiTery), mo IlOBCTaB y BHHHHU.i, 3 Mr--
TOIO 3aKJII01IHTH 3 60JibllleBHKaMH MHp. AJie r. A. He BCTHrJia B>Ke
Bi.ll.iMTli )laJieKO. CTo .ll0p03i ll03aJIHlllaJIHCb HOBi COTHi XOpHX i 21. citrn.H
4HCJIO 6o€BHKiB y U.iJiiH apMii cnaJIO Ha 1500 JllO,lleH 1 ).
KoJIH Ha IlOlfaTKY JIIOTOr<> r. A. ornrny JI a OKOJIHU.i 5aJITH, 5epUia.ui
Ta llelfeJihHHKa, BHSIBHJIOCb. mo .uaJibllIHH Bi.llBOp0T rpo3HTb apMii Ka-
TacTpocpo10. noxi.u CilHHeHO i 12. .nIOTOI'O 3aKJIJOlJ·etto 3 XII. COB. ap~
Mi€10 BiHCbKOBHH .uoroeip.
Jlo IlOJIOBHHH 6epe3HSI r. A. npo6yaaJia B Ha3Bamtx OKOJIHI.J;IX.
Xopi noooJii eu.uy>1<yeaJIH 11 noeepTaJIHCSI .uo 6pura.u. To.lli Te>K nepe-
ee.ueHo peopraHi3au.i10 apMii y TPH 6p11ra.uu - KO>Ktta 3 3. nonKaMH
nixorn, 1 non~oM KiHHOTH 11 apTHJI€pii. 3 KiHU.eM 6epe3HH (17. III. ----
3. IV.) 6pura.uu nepeJ1UIJIH Ha cppoHT: I. - e OKOJrnu.i 4y.uHoea, II. --
JliTHHa, III. - )f{MepHHKH. Yci ycTaHOBH H noJibOBHH WTa6 (Ha11. Ko-
Matt.uy) ei.unpaeJieHo .uo KH€Ba.
24. KBiTHSI TO,'li, KOJIH no11aJiaCH yKpaiHCbKO-IlOJlbCbKa O<f>eH3HBa. •
II. i III. 6pura.uu nepe11UIJIH AO apMii Y. H.P. AJie noJISIKH 061t.usi 6pHl-
ra.uu po336poiJIH 11 3aiHTepHyeaJIH. Jlnme T~.: mo iM y.uaJIOCSI OMHHYTH
po336po€HHS1, ecrynHJIH .uo 5. xepcoHCbKOi .llHBi3ii. OnicmI, KOJIH H. A.
CilHHHJIHCSI B faJIHT.IHHi Ha,ll .llHiCTpOM, raJIHU.bKi 1I3CTHHH 3 Ti€i .llHBi3ii
nepei1UIJIH Ha 4eXOCJIOB3114HHy. I. 6pura.uy, w.o 33JIHUIHJiaCb 6yJJa Ha
<f>poHTi, IIOJISIKH, ni.u11ac ii ei.uoopo-ry, po3a6pc)iJJH He.uaJ?eKo Ko3SITHHa.
5i.11hUiiCTh ·crapUIHH i cTpiJihU.iB, mo npo6yaaJJH a KH€Bi if 0.a.eci,
OOJibllleBHKH Bi.llilpaBHJIH a Ta6opn Ha nieHi11 Pocii. 4uMaJJo crapwHH
OOJihllleBHKH nopo3crpiJ110BaJIH.

1) lloA&Ho B& oeaoBi A&BWIKA ffaqui.aoi Ko11&11Aa. Yeee1> CTH &pllii q•CDB 'l'OAi
l .37R C1'apmae i 20.576 C'l'pi.11>nie.
YKPAIHCbKE Bill!Cbl<O

I), .llpyiKHHHHK KHAlKHX 'l&clB. 2). l<031K 3 XVI CT. 3). K033UbKHA ROJIKOBHHK 3 XVII CT. 4). 4opHOMOpCbKHA K033K 3
xvm CT. 5). KyOaHcbKHA KOJaK J XIX CT. 6). mxoTHHeUb YCC. 7). KIHHOT'IHK YCC. 8). noJtKOBHHK YrA. 9). mxorn-
HeUb YrA. 10. KoJaK CC., J 'lacls UeHTPaJJbHoi PaJJ.H, II). CoTHHK J 'lacls Jl11peKTopli YHP. 12). 4opHOWJIH'IHHK
(KIHHOT'IHK). 13). CHHHelKYnaHHHK. 14). Ci-apwHHa l<apnaTCbKoi Cl'li. IS). CTpi.11tub I. Y .ll-YHA (apTHJtepHCT) .
161. CTapwHHa YnA.
f eH. lUTa6y re11. xop. ApMli YHP MHKOJla KanycTRHCbKHA •

.ll 0 n 0 B H E H H SI .ll 0 n E p Ill 0 r 0 B H .ll A H H SI I. y. B.

H03A"ll BllilHM
Ko3aqi BIHHH 6yJIH THM BiJI.Ba:)KHHM oopOHHH.M llHHOM, mo Ha'Ma-
raBCH wa6JielO !3JI.06yTH BOJIIO CB0€-MY Ha.pOJI.OBi Ta TIO:lUHpHTH K0'3aU.bKi
npaaa. YTHCKH .iK ·co·u.iHJibHoro, Hau.ioHaJibHoro A peJiiriAHoro xapaKTepy;
cnpHllHHHJIH .llOBfOTpHBaJii K0'3aqi ·BHiHH.
OT.>Ke, He aa11eJJ1I1ye 1u.boro nuTaHHH 'llY.>KHHeU.bKa KoHu.enuiH ("cTop.
178-179 IY.B), ,,mo BO€HHHH Ha pi.a, OXOTHHIUbKi Bi.llJliJIH, HKi He MOTJIH
Ha6yTH co6i upaa peecTpOBHX K0.3aKiB, 'KHHYJIHCH' .ll.0 6opoTb6H, THfH}RIH
3a coooio i peecTpoaux K03aKi·s". Xoq ·CnpaB.lli K03aKH, mo -Maco so A
oxoqe CTaBaJIH B OOOpOHi UOJibCbKOl .ziep.>KaBH Bi.ll 30BHiWHiX 'BO.poriB,
MaJIH ni.aCTaBH 6opoTliCH i aa ·B4H'He:Hi t'M KPH,B.llH, KOJIH .no oK'iaqeffHi •BOm-
uoi He6eaneKH ypH:zr. 13Hoey aainpHraB ix JI.O HeBoJii. floaa THM Ko.aaqi
BtHHH. cnpHllHHHJIH rJiu6wi A aa.>KJIHBimi .npHlllHHH :noJiiTHqHo-peJii['iH-
Horo ii cou.iRJibHoro xapaKTepy.
HainpHKinu.i XY.I cropit1t1H po3not1HHaBc11 np01u.ec HaiuioHaJibHOi pe·ao-
JllOUii, i nO·HeBOJieHi ·BepCTBH yKpaiHCbKOfO Ha.po.ziy wyKaJIH 1npoBiJI.HHKiB,
ooopOlfUiB-BO>K.lliB Ta ix ace6it1HO oJli.ZI.TPHMyBaJIH. OllOJIHJIH U.IO 6opoTbl6y
3aB3HTi Ta .ziocai.zi·t1eHi JIHUapi HH3oeoro A ropoJI.oaoro 'K0'33'U.Tea.

fETbMAH nETPO CAfAA.llAllHHA


YKpaiHCbKi iCTopHKH, Ha Hawy JI.YMKY, He :aaBiK,ZlH 1rriJI. KYTOM uoJii-
THt1HO-cTpaTeri"IHH1M Bi:.ZJJIIO!Bi.llHO poau.iHIOIOTb po.1110, eary A 3Ha·1.1eHHH
MapKaHTHoi, ·H'CKpaeoi rrocTaTi c.11aaHoaaicHoro reTbMaHa Caira1A.llat1Horo.
Bpaa.zia 1ue 6ye BO*.llb i3 JiacKH 5o.>Koi, TaJiaHOBHTHH· noJL_KOBOJI.eU.b,
3HaMeHH.THH opraHi3aTop, BHCOKOOCBi"leHa Ta BOJieBa JllO.llHHa.
MH cKa.>KeMo 6iJibWe. V:loro mHpoKo-CT.paTeri"IHO 3aKp0€Hi Ta eJiyq-
HO orrepaTHBHO •BHKOHaHi MOpCbKi peii.ll.H Ha 4opHOMy MOpi Ha npHMiTHB-
HHX ,,llaHKax", 13aB:.iK.llH 3aKilfllyBaJIUCH piwyllHMH 111epeMoraMH Ha:zr. JI.06pe
o36pO€'HOIO Type.U.blKOIO cpJibOTOIO. OKpiM To·ro reTb'Ma.H Cara•A.aallHHJli i Ha
cyXO.llOJii B llHCJieHHHX 6JIHCKYllHX onepau.iHX Ta B o·KpeMHX 60HX He
3a3HaB .>Ka.ll.H01i nopa3KH Ta JI.aB 'BHCOKi 3p3'3KH BO.€HH01ro -MHCTerU.TBa
ceiToaoro MawTa6y. TaKO>K reTbMaH 13HallHO mpHCJIY.iKHBCH HawirA oopaei,
BIIHCaBWH B 1617 ·POIUi 3arropO)l{U.iB y .KffriiaCbKe 6orO·HBJieHCbKe 5paT-
CTBO. Y 1620 pol(i ·BiH YM-O>KJIHIBHB naTpiHpXOBi TeoQ>aHOBi BHICBIHTHTH R
Kueai MHTponoJIHTa •A -enucKonia.
OnKe ·Ue 6ya ae.rnKHH MY.ii< i .llOJiff a TOH •rrepeJio'Moau·A 11ac, ·roTy-
BaJia reTbMaHa Ha icTOPHllHY MicilO: CT8TH BH3BOJIHTe.neM ceoro uapo.ay
a no.nbCbKOi ueeo.nl. !lo 3.lliHOHeHHH U.boro, reTl>'MalH uim<oM Ha.aasaeat,
CBOiMH HerrepecillHHMH 3JI.i6HOCTHMH, BJI.allelO i xapaKTepoM (Mae aaJii'3HY
pyKy). 06cTaBHHH 1u.b0My 11aCTo cnpHHJIH, a KaTeropH'IHI BHMOrH peeo-
moulAao BH3BO.nbHOi 6opoTb6H UbOfO Kotl'le n<rrpe6yea.nH.
TaKo.>K ·reTbMaHa e Aoro '6opoTb6i 6e·3 cyMHiay IIliJI.TPHMyaaJIH 6 yd
570

ma.pH yKpaiHChKO·ro Hapo.Z1.y, a ao1<peMa iaa1nopo~ui ii .ll.YlKe TO.lli trnc-


JieHHe, 13 pi13HHX 1npH·t1HH, 'K0331UTBO (peecTpOBi ii BHilHC-llHKH).
HaaaraJI crpaTeri1.1tto-noJiiTH'IHa cuTyaiJ.iH Ta •ncuxoJiori1.1Ho-peao-
J11ou.iiiHi cpaKTOpH ii 1IlHTOMa ·Baira CHJIOBHX CKJia.llHHKiB YKpaiHH. ii noJiblIJJ.i
6yJIH .ll.JIH reTbMaHa Caraii.Z1.a1.1Horo ,ZJ.aJieKo 6iJiblll .Z1.0ri.Z1.Hi HilK Ti o.6CTa-
BHHH, ·HKi cTaopHJIH·CH .ll.JIB Ii XMeJibHH·l.lbKoro B 1648 poui. Ha lKaJih
feTblMaH ·Caraiiij.ll;alllffHrH !He 3.!l.iikHH'B l.lbO.fO B'i,ll.no·siur.aJiblHOfO 3a'B,ll.alfli·ff.
Bi'H, inpw.nH'HH'BllIH repoilfHi K03a1.1i ei,ifHH, cai~oMo o6upae xu6!HK°A Ta .lla-
JieKOHJl.YllHH pHCKO'J§fff,ff mJIHX ( eKcnepHMeHT) y:rO)lH 3 '110.lJSl'l<aMH, HeDOA-
BalKHO .ll.YMa101.1u, ·111.0 cu ..1hHa .noJ1b1u.a ayMi€ HaJielKHO ouiHHTH KQJaa1.1quHy
3a Ba:lKJIHBi 6oieei !IlOCJIY'fH B o6opoHi ii .Z1.eplKaBHO-UOJiiTHllHHIX iHTepeciB.
A Pi1t1nocnoJIHTa ·a BHCJii.lli, aMiHHBllIH -ceoi HaCTaHOBH, .nornupHTb peJii-
riAHi, couiHJihHi A HauioHaJibHi, a TaKolK i cyTo Koaa1.1i npaea ii npuaiJie~.
)l\HTTH noKa3aJIO 'BCIO HepeaJihHiCTb Ta iJIJ0'30pHiCTb yrOJI.OBOi KOHuenuii
reTbMaHa Ca·raii,ZJ.at:1Horo. BiH, no·C'Jii'..!lOBHo peaJii:ay101.1u ii, 6yB CMep-
TeJibHO nopaHeHH·H ni.ll XoTHHO-M i B po3KBhi ceoix TBbplllH'X CHJI noMep
B 1622 PO'Jli.
JJ.mr iJIJOCTpa1..1.H Harnux MipKyBaHh HaBe.lleMo TPH nepeKOHJIH•Bi npHK-
JiaJI.H:
1) y 1617 pou'i nicJIH CBO'fO JiereH)I.apHOro M'OP'CbKO·r.o peH.llY Ha
4opHOMY MOpi, OBiHHHii CJiaBOIO, Ha llOJii 1nepeMO'lKH0i 18-THC. apMif 1

reTbMaH CarnA!lla1rnu.ii nosepTa€TbC11 B YKpai.Hy. JJ.o iioro 3 ycix 6oKia


HacniBaJOTb Ta HanJIH'BalOTb THCHlli K03aKiB, 111.0 noaepHyJIHCH B MOCKOB ..
IJJ.HHH, a TaKOlK i M·acu ,ao6poeoJih·l.liB. CTBOpHJiacH rpitaHa He111epeMOlKHa
K03alla a.pMiH, )I.06pe "3MiuHeHa rapMaTaMH Ta BiHCbKOBHM ·BHPH.llOM, 3.ll0-
6yTHM y .,.ypKiB. tBiHCbKO rop.Z1.e Ha ceoi .nepeMO'fH, ropiJIO 6alKaHHH~
poapa.xyeaTHCH 3 OKynaui·HHOIO IlOJibCbKOIO apMi€JO Ta nO:M·CTHTHCH Ha,ll.
llIJIHXTOJO aa TI lKOpcTOKicrh, yTHCKH Ta Ha.llylKHTTH. HoJiblIJJ.a 6yJia 3a-
JIHJ<aHa MoryTHbOIO K03a.UbKOIO apMi€JO Ta peBOJllOl.liHHHMH HaCTpOHMH
HaceJieHHH ... Kopo.11b y 1617 p. name: ,,KoaauhlKa ceaBOJIH .lliHmJia JI.O
CTparnHHX 1<paA1ttocTeH. fpaMa~H KoeaKiB He .llaJOTb Pilllllo-cnoJiwriA cno-
1<010, a llIJIHXTa He MO)l{e 6eanellHO lKHTH B ceo·ix Ma€THOCTHIX" (KOCTO-
Mapie, CT. 255).
noJibCbKHH reTbMaH )l{oJIKe·echKH'H noc11imae B YKpaiHy 3 IlOJib·Cb-
KHM Bi'HCbKOM i3H3llHO CJia6llIHM llHCJIOM, HKiCTIO i BH.PH.llOM, HK K03alla
apMisr. OTlKe, o6cTaBHHH nxaJIH )l{oJIKe·Bcb1<oro inpocTo Ha noTaJiy Cara1fl-
.llatrn0My. ;llapMa! )l\oJIKeBCbKHH pirny1.10 norpQtlKY€ BiHHOIO Ta lKa.llaE
1
·Bill reTbMaHa poanyCTHTH ,,HaTHXM SICT" KOOalle BiHCbKO Ta 3MeHllIHTH
peECTp.
Harn JI.OCBiJJ.t1eHH·H .noJI·KOBO.lle'Ub 3aono1<oioe BO•HOBHH'lli K033'UhKii
HaCTpo'i Ta HaXHJIH'E ix He ll.0 6opOTb6H. ,Hi! -- ll.0 npHAHRTTR nOJibCbKOf01
ynbTHMaTyMy (ni~nH<:aHo yro.Z1.y a 1617 poui Ha p. Poci a CTapoMy
0JihlllaHi). OTlKe, cTpaTeri1.1Ho-peaoJIJO•ui·AHa ropa - pO.ll.HJia yro.Z1.0By
MH•rny. Ti ra1He6HH1H aMkT 6ye noTiM MO'B cepnaHKOM npH•KpHTHH Hit6uTo
n0Tpe6010 peopraHiiaauii y1<paiHCb1<oro eiHch1<a Ta 01.1u1111.eHHH Aoro aiµ,
ycHKHX aax6lKHX eJieMeHTiB (cT. 182-183). TaKHM ·llHHOM THCH'lli 1K03aKiB
6yJio po:mymeHo Ha 'llOTHpH aiTpH iH ocJia6JieHo .noauuii YKpa'iHH. A
fOJIOBHO BTpat.IeHO HenOBTOpHO-C'IlpH'HTJIHBi o6craBHHH - 36po€JO 3.ll0-
6yTH npaaa A BOJIJO CBO€MY HapO.ll.OBi. MH TBepJJ.HMO, ·WO no.nbCbKc
aiAcbKO 6yno 6H 6ea cyMHIBy poa6HTe CaraAn.alfHHM Ha roJ1oey, a aa-
rpoaa aaoeHI 38'11aana 6 nonRKaM pyKH. A reTbMaHoei fi. X'MeJibHH Uh- 1

KOMY '8 .ll3JibllIOMY 3aJIHllIHJIOCH 6 Ti ..1bKH c1<pi1TIHTH YKpaiHCb'KY .Z1.eplKaey.


2) 1618 piK - KOpOJieBH'I BJia.llHCJiaB (npeTeH,ll.eHT Ha MOCKOBCbKH'H
npecTo ..1) a ceoiM eiiicbKOM 3a3HaE tteycnixy ni.ll MocKBOJO - llIJIHIXH
571

Bi.llBOpOTY B noJibUlY Bi.ZI.phaHi, BiikbKO HOrO O.Kpy)l<eHO. noJIHKH 3Bep-


T8IOTbC-H 3a JJ.OnOMO·roio .zr.o reTbMaHa Caraiii.l1at1.1Horo, aaneBHHIO'IH uoro,
mo BOHH OXOlle niJJ.yTb Ha:aycrpill yKpaiHCbKHM Ta cyTO-K03allHM noTpe-
6aM.
reTbMaH 3 .ll.Ba~U.HTH THCH'IHHM BHiCbKOM MOB Ha KpHJiaX JieTHTb i-M
Ha n0Mi11. BiH po3l6aeae 1no.Z1.opoai MOC'KOBCbKi Bi'MiJIH, IUTY.PMOM sa-
xonJIJOE yKpiinJieHi MicTa nyTHBJib, €JieU.b, JIHBHO. Ha pi·u.i Ou.i HaHOCHTb
nopa3·Ky KHH'3esi BoJIKOHCbKO'My, U.lO 3aCTynaie 1iio1My .ll.Opo·ry. I ... no-
.ZI.ae PYKY BJia.zr.acJiaeoei.
Y BHCJii.lli K033'1HX nepeMOr noJiblll.la .ni.l1DHC}"€ 3 MOCKBOIO ~euri.zr.HHH
i 1IlOlleCHHH .llJIH Hei )leyJIHHCbKHH MHp. ni.ll BJ13Jl-OIO noJiblllti 63JIH'llla-
IOTbCH Cieepw.HHa 3 MkTaMH 4epHirie, CTapo.l1y6, 4epCbK i MOOKOBCbKa
npoeiHU.iH - CMoJieHJJ.tHHa.
iB ,,Il0.ll11KY" :3a .IJ.JO K09aU.bKY npHCJiyry - )f{QJIKeBCbKHtff 13HOBY 8
1619 POIU.i no1rpo3010 BiHHH, npHHeeoJIIOE Koaa1<ie CKJiaCTH yMoey ni.zl-
nacaHy Car.aii.lla'IHMM: ·3MeHIUHTH peecTp a 10 THC. AO 3-x THC., He xo-
·.ll.HTH B 'IlOXO~H Ha 4opue Mope ·ff T. iff'lll. Bopyq 3 TH'M He .ZI.aHO yK'paitH-
U.HM )l<a.llHHX •IlOJienueHb, Hi pe ..1iriHHKX Hi cou.iHJibHHX.
3) Y 1621 poui - 150- THCHllHa TYPKO-TaTapcbKa apMifl niul. np·ooo-
.llOM soiHoBHHtioro cyJITaHa OcMaHa Ha p. ,llHicrpi ·6i.n·H XoTHHa oKpYJKye
3aJii3HfflM nepcretteM 35-TH'C'flllHY noJibCbKY apMiJO reTblMaHa Xo;llKe1BH•-1a
- npH eHkbKY 111epe6yeae i KOponeBH'll BJia.lI.H'CJiaB - TY.PKH M8JIH HaMip
nopy1lHysarn K·op'iHHY floJibllll.Y. CynTan nponouye K038KaM 38 ix HeB-
TpaniTeT .ll)'}l(e KOP·Hatl yMOBH noniTH'IHoro xapaKTepy. A.Tie Caraiilll.a~­
HH'H, Ha p0!3IlYllJIH"Be 6Jia:raHHH nO.'IHKi•B, 3HOBy nocnimae iM Ha 1n0Mill 3
41,500 eoHKie npa 20-TH rapMaTax. BiH CKH.llaE 3 reTbiMaHcTea .Sopo.zr.aeKy,
111.0 He 63')1<aB noMaraTH flOJIHKaM, a .i1aIUTyeaBCH ijx 6HTH. (6opo.ZI.aBKY
cTpalleHo). ·
reTb·MaH Carau.zr.allHHH BJIYllHO B ;nepeMO)l<HOMY HacTyini npo.pa·ea-
·ETbCH qepei3 TypeU.bKHH Tal6ip. OKpeMo ei.zr. 1noJIHKie po3Tamo·syETbCH i
npOTHrO'M 39 .llHiB 3aS.ZI.a€ TypKaM .llOlllKYJiblHHX BTpaT. 3HeicaJieHi Ta
3.lleMopani30BaHi THOKKHMH 60·HMH JrOJIOBHO 3 K03aKaMH - TypKH !lli.ll-
nHCYIOTb uoqecHHH .ZI.JI'fl BoJibIJJ.i Map. YcH Espona onJiecKye 1u10 eeJIH1Ky
,,inOJibCi>Ky" .no6i.zr.y. TH)l<KO nopaHeHH.H y 6o:Hx n.i'.ll XoTHHOM reTbMaH,
B KHEBi 1622 poKy Bi.LUI.aB 5oroei .llYlllY.
€ ei.zr.o·MoCTi, mo reTblMaiH y K11€·ei 6araTo nepe.zr.yMae Ta 3 )l<aJieM
BHJ3Haeae i cyMyaa:e Ha;J. He)'IC'ffixaMH ceoei xH6ttoi noniTHKH. A nOJI'HKH
ue cxaMeHyJIHCH uae'iTb nicJ11H XoTHHCbK01 nepeMOlfH. Ocb mo name
icropHK MaTe'iiii TiT...10BCbKHH: ,,Koponb )f(anM-OHT MI 1-·ro ci1.1HH 1622
poKy npacnaa reTb'MaHoBi CaraH,ll,allHOMy rpa MOTY pyci>KOJO MO·BOIO
1

.zr.e ea·c.no·emosaa uo·My 3 Y'ciEIO crnpIUHHOIO i JIH1u.apcr.eoM yJGpaiHChiKHM,


npH'BiTaHHH. reTblMaJH CaraH!ZI.allHH.H ei..mnoeizl.aE 15-ro JllO'f:Oro 1622 po·Ky.
BiH JI.'Kl(YE KOpoJieei fl paaoM 3 THM cKap·)l{HTbCH Ha naHie Ba11Utteee•u.bKHX,
KolHEU.ifiOJihCb-KH'X, noTOU.bKHX . . . Bo )I< ffK TiJibKH K0\.3aKH BHpymH'JIH
e noxi.zr. Ha XoTHH, a TaKO)I< Ha Mope, moi6 pHTyeaTH noJI~Kie, ·ui naHH
BHKOpHICTaJIH Billl.CYfHiCTb KOOaKiB Ta CTaJIH. 31HYI..l..laTHC-H Ha.II. ixfiiMH )l<iiff-
KaMH, Mal'Ka'MH A .n.frb·MH. MytJHJIH 'ix po6oTaMH, e'·ooaJIH, 6HoJIH ... Ta-
KO)I< reTbMaH pim')"lle ..z:tOMaraeTb'CH ei.!l Kopon·H, mo6 y Ka,eei Ta i.HIUH1x
ropoJI.ax 6.Jiaro11ecraso·My yKpal.uchKOMY ttapO.llO'Bi He 6yJio yTH CKi1e" ...1

Ane 1u.e 6y.Jio .llJIH caoesinbJHoi 11v1HXTH ronoc ,;s0ini10moro" e ·IlY'CTHIHi.


OnKe nonlTHKa CaraAaa11uoro !Ha 3Mll.Ulefflnl nOTy>KHOCTH Pl11noc-
noJ1HToi CHJl8MH A K03a'IOIO 6paeypOIO He 3H3AWJIH '.] 6oKy DOJIRKIB HI
57'l

3p03yMIHHH HI onepTR, Ta He· .ZUUl8 HaBITb jlJIH peeapoisoro K038UT88


( 3Meuweuo peecrp) lKall.ifHX .ll0.ll8THIX BHCJll.lllB.
Pilil..nocnoJIHTa, cKp.rnH1sum caoio noJiim•rno-crpaTeiriillHY noTy>K-
.HicTb He TiJihKH He iniwJia Haey1cTpi11I yKpa'iiHUJHM y lfX BHMOrax, a w.e 3
6iJibWHM aaB3HTTHM npO.llO'B>KyBaJia ·CBOIO HHII..U.iBHY noJiiTH Ky. 1

OT>Ke MH -MYCHMO KOHCTaTyBaTH, w.o reTbMaH n.


CairaHJI.allHH':H' 6yB
eeJIHKH'H noJIKOBOJI.eUb i a.zI.MipaJI, a.ne Hepo3Ba>KHHA no.nlTHK. A xapaK-
TepHCTHKa 11loro TIOJI.aHa inpoct>. fpyrueBCbKHM HK BH'JI.aTHO!fO ·IlOJiiTHKa,
30BCiM He B.lli3epKaJIIO€ BHMOr i aaB.zI.aHb Tiei nepeJIOMOBOl enOXH Ta
U;iJieH i Tpa.ll.HfllLH pe'BOJllOUilfmrnx K03311H1X BOEH.

XMEJlbHHllllHHA
)].JIH Toro, w.06 apoayMiTH. nepHneTil Ta xapaKTep JI.OBroTpHBaJior
,ZI;paMaTHllHOI yKpaiHCbKO-.nOJihCbKOl Bi:HHH Ta .llaTH npaB,ll.HBi ouiHKH
fOJIOBHHM ri pe11HHKaM, Heo6xi)I.HO nepw aa ace no.piBHHTH CHJIH, 3aco6H
Ta onpoMOlKHOcTi soporyio-rnx cTopiH. Ue .zI.aCTh HaM MOlKJIHBiCTh a11y-
THCH B Ti CKOM'I1JleKT01BaHi o6'CTaBHHH Ta JI.06pe ,co()i ycBiJI.OMHTH Ha,ll.-
3BH'11aHHi TPYJI.H01w.i H He6e·3ine1rn, w.o CTOHJIH Ha nepemKOJI.i reThMaHo·ei,
B BHKOHaHHi iCTOpH11HOrO 3aBJI.aHHH.
CH.na A 3aco6H cropbl. 1) Piq1nocnoJIHTa noJIPCblKa e 11J.OJIOBHHi XVM cTo-
pi1111H 6yJia .a a1noire1i (eeprnKy) CBO€l n0JiiTH1IHO-CTpaTelfi.11HOl IIOT}"lK-
HOCTH HK OJI.IHa a Ha1AcH·JIMtimHx JI.epJKa.B Eepo'IIH. Bo'Ha BOJI-O.lliJia npo-
cTopaMH Bi.LI. oaJITiffChI<Oro JI.O 40-pHOlfO MOpH. J1fl HaJielKaJia BICSI' JlHTfBa,
oiJiopycb, MaH~e BCi yKpaiHCbKi 3eMJii 13a BHHHTKO'M 3aKapnaTTSI i HaBiTh
MO·CKOBCbKa (MOJieH'llJ.HHa. fio CY'l8CHHM DOHRTTIIM fiO.llbll(8 TBOpH.113
ccl>eAepoBaHy 13 llHX 4-ox Hapo.lllB IMnepho 3 ii Bania aacanaMH .( CxiAH~
npycH, JlHBOHiH, 6paH.zI.eH6ypc) Ta TeH.zI.eHlJ,iJO, 3.ll06yBWH ,,w.anKy MOHO-
Maxa", craTH ,rereMOHOM aa CxOUli Eapo111H:. 2) BoJib:w.y, inoJiiTH•'l.l'H<>
nr)llnHpaJIH KaTOJIHUbKi ..riep:»<aBH 3axoJI.y, 30·KpeMa nana 3 HO'fO M;O-
ryrn'iM €3YlTCbKH'M Op:ll.eHO'M. 3) no13a TH'M .ll.0 HOJibillJ.i MaJIH peaneKT
ri cyci.llH (Mo:cKBa, lllaeuiH, MoJIJI.aBiH, CeMHropo'.ZI. . i Ty;pxo-TaTa:pH.
4) Boaa BOJIOJJ.iJia Be JI H K 0 JO MiJiiTapHOIO TIOTylJKJH'icTJO Ta 31H3'11HHIM
B0€HHHM IlOTeHUiHJIOM. npH Il0Tpe6i, tPi.t.IIIlOCilOJIHTa MO·rJia 3M06iJiiJ.3y-
BaTH Ta pmJrOpHyTH .n.o 150 THC. JI.06pe 013·6p0 1€HHX BOHKi·B. 3axi.zI.Hi .LI.ep-
lKaBH iA He JI.OpiBHJOBaJIH. HanpHKJia.ll, <l>paH11J.iH TpHMaJia e MHpHHH 11ac
24-30 THC., Ha eiHHi po:3ropTaJia 50--60 THC. U.IaeuiH i Toro MeHwe.
Jlo Toro .lK eeJIHKi eKOHOMi1..1Hi ·A <f>iHaHcoai ·3aco6H yMOlKJIHBJIIOBaJIH
:nOJIHKaM BHHa;flMaTH .ll.JIH 60HOBHX 1n0Tpe6 .lleCHTKH. THCH·ll 3arapTOBaHHX
e 30-TH JiiTHiH ei·AHi, ·Hi:Me·uhKHX cf>op-Ma 1uiH i3 '36poeio Ta BHPH.ll.OM. TaKOlK
no 6oui .noJibiW.i ·CTOHJia Mo.u.epHo o·36poeHa 60€13.llaTHa JIHTO'BCbKa apMiK.
5) noJibiChKa BOHOBHHl.fa WJIHXTa Ta KOMaH.llHHiH CKJiaJI. ·6yJIH HO'ci'H'MH
601Ao•Bff'X nepeMO.lKHHX T.pa,ZI.Hlll,iH TaKO)I{ i Ha\Zl KOt3aKaMH, Ha.ll.TO B 1637-
38 pp. 6) Ha!3araJI flom::11w.a Mor.11a 3'Ma.raTIWH i npoTH ·KOaJiiiuii .ll.eplKaB,
w.o BOHa JI.OBeJia 1654-57 pp.
Hpae.zI.a, floJihlW.a MaJia ·H xH6H noJiiTHllHO•ro H 1nCHXOJiori1..1Horo
xapaKTepy: a) CJia'6iCTb KopoJiiBCbKOi BJiaJI.H Ta OBaBOJIH .WJIHXTH, 6) lKOp-
CTOKa UaHU..UHHa, B) He-11yBaHi H3.ll.YlKHTTH nOJIHIKiB Hal.ZI. ceo6o:.ZI,-OJIJo6H:euM
BO·HOBHH11HM yKpaiHCbKHM HapO,ll.OM.
Ko3a1111HHa. Pi11nocnoJIHTiH cTaBH'B 1..10JI0 reTbMaH 3HHO'.BrH X.MeJihHHUh-
KHH. 1) Koaa~1.rn.Ha B BHCJiiJI.i lllOpa30K B 1637-38 pp. Ta -o6MelKeHHH B
npaaax i aa6opoHi ,,.wap111aTH" TYPelUhKi 6epern, 3Ha'llHO '3MaJiiJI.a. 2) no-
6yJI.OBaHa ·nOJIHKaMH ·CHJibHa <f>0pTeuH Ko,ll.aK (6yJI.yaa1e ii cl>paHUY3bKHA
573
a.pxiTeKT 6omum) nepeTHHaJia crroJiylleHHH 3a1J1opi.>10KH 3 Y·Kpa·ittoio.
3) noJibCbKa OKyna-uiHHa apMiH ni.l{ KepM·OIO KaJIHHOBCbKOro H BoTO·l.lb-
1KOf'O 6yJia p03TawoaaHa B YKpaiHi 3 ocepe,l{KOM y oiJIHi UepKBi H Tepo-
1

pH3yBaJia HaceJieHHH'. 4) PeecrpoBe Koaau.Tao nollaJio eTpall{yBaTH Bipy


B MO.>KJIHBiCTb a6pOHHO npOTHCTaBHTHCb noJibllld. Haaara.n JIHWHJIOCH
cl>aKTH'IHO .ll.0 ;ll.HCU03Hldi reTbMaHa 3-5 THC. 3anopo>KUIB I K03aKIB, Ta
5 rapMaT. PewTy rapMaT noJIHKH ttaKa'3aJIH 6yJIH 3HH'lll.HTH. 5) Ha
yKpaiHCbKOMY aaTiiJIJii - Tarnpu 6yJIH 13aBJK.l{H roTOai '.HTH B YK.pa•iHy
aorHeM i MelleM aa ,,inocaroM".
OT>Ke no 6oul nonbllli 6yna 3Ha11ua nepeeara CHJJ I tnpoMolKHOC-
TeA, noniTH'IHOro, CTpaTeri11uoro A eKOHOMl11uoro xapaKTepy. Uboro
Ba.>KJIHBOro cpaKTOpy He ·UiJIKOM ypaxoeylOTb Hawi iCTOpHKH, a nOJibCbKi
- HaBMHCHe ·HOrO 13aMO'BllYIOTb, a6o MaCKYIOTb.
npaB.ll.a, YKpai1Ha TaKO.>K BOJIO.ll.iJia '3HallHHM BOEHHO-peBOJIIO·lJ.ilHHH'M
noTeHUiHJIOM, aJie :H:o·ro tteo6xi.l{HO 6yJio oprattiayeaTH, o36pofau, nos'H-
aaTH 3 3a1J1opi>loK'HM Ta n.pun1myru JJ,.o· 6opoTb6H i speuITi HeB1l>aJiia1y- ·
BaTH IJ.JJISl'XTY 'H ·MaCH Bi,ll He6eaneKH BilJIH BiB Ma€CTaTY 1KOpOJiiBCbKOi
1

BJia.l{H Ta i.L1.ei cniJibHoi .l{ep.>KaBH.


m.aroTOBKa JlO 60p0Tb6H. reTl>MaH 6. XMeJibHH'U.blKHH ..u.6aHJIH'BO nepe-
'BO,ll.HB ni.ZJ:rOTO'BKY ,ll.O OOpOTb6H Ha .>KHTTSI i CMepTb npOTH noJibllll.i, .3
,l{OCKOHaJiiCTIO ri,ll.HOIO BeJIHKOro 'IlOJIKOBO.ll;l.lSI, ·B 3-x ceKTOpax:
1) noniTH'IHOMy.
a) reTbMaH B.71YlJ:HHMH neperOBOpaMH npHT'SIJ'a€ ,l{O UOMOlli TaTap·
CbKH'H BiMiJI ui.ll. npoBO.ll.OM Tyraifl-oeH - 11.lHM BiH aa6ea:nelly€ co6i
'3a'IliJIJISI .LI.Jiff 1npH'H.L1.eWHiX ooepau.iit Ta 36iJibWYE C•BOIO BiHCb'KOBY CHJiy.
1

16) reThMaH i 3 CBOIMH 0.ll.HO.ZlYMU.SIMH B 1647 pou.i 3a'IleBHIO€ IlOMilJ.


1

Koraau.Tea eoAoBHHllOMY KopoJieBi BJia,!J.HCJiaaoBi ·B noxo.l{i Ha TypKiB,


a •npH noTpooi H 'Ili,ll.TpHMKY ,ll.JISI npu.6opKaHHSI HHM CBaBiJibHOl WJISIXTH.
TaKHM noT11meunHM reTbMaH BHOCHTb c1>epMe11TH 3aKOJJOTY e eopo>KHA
CTaH. Ha BHila,ll.OK •>Ke Heycnixy UOBCTaHHSI, reTbMaH CilO.l{i>BaETbCSI KOpo-
JiiBCh:<OIO npHXHJibHicTIO B .ll.eHKiH Mipi 3a'6e31IlellHTH K03all1llHHY Bi.LI. pe-
1

1npeciA.
2) C'rpaTeri'IHOMy.
a) reTbMaH cKyinllyE oBoe BHicbKO Ha ,llaJieKOIMY niB.l{IHi Ha Cill-i noea
·BnJIHBaMH nOJIH'KiB (aaca.l{a: iaa6eanelleHHH, cKynlleHHH i CTpaTerri'llHe poa-
ropTaHHH CBOix CHJI Bi.LI. HeHa.LJ.ilHHOI'O aopo.>Koro Haina.L1.y).
6) y 1647 po·u.i reTb!MaH .J,H<:Kperno y~mBJl'S1€Tb01 3 npoBi'.llHH;KaMH
peeCTpOBH·X KOl3aKiB ;{JI.SI oniJibHOl ..ll.Fi 1npOTH noJihllll.i H ..ll.yxOBO o6'€.llHY€
ni.ll. caoeio xepMOIO see Ko:aau.Tso (HH30Be ;if peEC'.fPOBe). THM, 3HallHO
cK.pi11J110€ ce6e, a ocJiai6JIIO€ sopora.
3) PeeomoulilHo-ncHxonorfqaoMy.
reTbMaH ,ll.06pe '3,lla€ ·COl6i :3BiT, lll.O JIHWe 0.ll.HH'M XQ:l{ i 06'€,l{HaHHM
1

K03allHM BiHCbKOM, HaiBiTb 3 ,l{OlIOMOtrOIO TaTapCb'KOro Bi.ll..ll.iJiy, HeMO.>K-


JIHBO, ..ll.OBro Ta yoniwtto •npoTHCTaBHTHCH eeJIH'KiH TIOJib'Ch'KiH \IlOTyai. A
TOMY -6. XMeJiblfflill.lbKHH, ·aaa,llaJieri.l1h .ll.06pe ynJIHHo·sattoio nponaraH.l{OK>,
3a<?XOlJ.YE ,ll.O ·3pHBY ia·aecb yKpaiHCbKH<H Hapi,!I. KOJIH HaCTaHe llaC. feTblMaH
y .l{aJlbWOMY 0aaHallHB, ,,1..1epHb 6yJia MO€IO npaBoio pyKoio".
0T.>Ke, B BHCJii,lli mHpOK03aKp01€HOl, rettiHJibHOi ni.z:tirOTOBKH B 3-x
ceKTopax: noJiiTHllHOMy, cTPaTerillJHOMY Ta peBOJUOQ.i•HHo-ncuxoJiorillHO-
My reTbMaH cnpoMircH, ute JlO po3n0'18TTSI 6oie, 3H8'1HO 3plBHOBa>KHTll
JIHCnponopuito CHJIOBHX I ncaxonori'IHHX cl»aKToplB eoporyio11Hx croplH.
TH•lf BiH CTBOPHB anpHH'l'JIHBi nepe,llyMOBH .llO 6JIHCKaBH"IM<>i KaM'IlaHii
574
1648 p. Y aaraJibHO'My, reTbM&B UH'MH BJIY'IHHMH saxo.ztaMH A nOTJR'HeHHR-
'MH aacxaKyE i Jle'30praH'iaye IBOporn Ta 3'MYWY€ fl.OJHH~~B JlJJiJI 111pOTH.ztii K0-
381.IOMY HacTynosi, no,lliJIHTH CHJIH CBO€i OKynauiHHoi ap.Mii, w.o 'B 0Haq-
HiH Mipi cnpHllHHHJIOC'SI ,llO ix po31r.poMy, ni,ll KopcrytteM Ta )l{oBTHoMH
Bo,llaMH.

YKPAIHCbKO-UOJibCbKA KAMUAHISI 1649 POKY


B yKpaiiHcbKO-!llOJibCbKiiH eiHai BiJI. 1648 ,llo 1653 poKy B'KJIIOllHO,
6yJIO n'HTb KaM'IlaHi.H. ·KO)l<Ha t3 HHX MaJia CBO€piiI.HH1H xapaKTep. npoTe,
·BOHH 6yJIH Ticuo Mi}K co6010 no·s':s1eatti aaraJibHHM :nJIH'HOM, yJio>KeHHM
reTbMaHO·M fio·r,llaHOM.
Uo.niTH'IHO-CTp8Teri'IH8 CHTyauiR, TpaBeHb-'lepBeHb 1649 p.
,,3aBiweHHH 36poi" Mi>K Bopory1011H MH CTO.pOHaMH BHraCJIO 22-ro
1

11paBHH. noJibllJ.a iH feTbiMaH 3aKiHllYIOrfb CiK}'ITilleHHH H p001I'.Opl'aHH~ csofoc


CHJI ,llO HOBOrO, iBHpi.waJibHOrO 3Y.Zlapry. noJIHKH wyKalOTb co6i oniJib-
HHKiB Ta ,llO[JOMO·rH .no ·UiJIOMY CBiTy. flo ·uiJii•H noJiblllJ.i O'fOJIOWeHO aa-
raJibHe uocnoJIHTe pyweHHH. Ha BoJIHHi cpopMy€TbCH nepwa noJibChKa
apMiH ni,ll Kepi·BHHUTBOM periMeHTapiH <l>ipJieH B CKJia.n.i n'HTbOX ,llH.Bi3iH,
Ha llOJii HKHX CTO.SITb BH3HallHiWi BO·HOBHHlli MarHaTH, a noMim HHMH H
KHH3b BHwHeBeUbKHIH. m.n. Jho6JIHH HacniBalOTb BiHCbKOBi ct>opMaufi .ZlPt'-
roi IlOJibCbKOi apM.ii. Ha llOJii "ii Ma€ CTO·SITH caM TIOJibCbKHH KOpO.ilb.
feTbMaH 5. XiMeJibHH·llbKHH TaKO>K y>Ke HanoroTOBi. tBiH 30Cepe.zt-
>KYE 'B paiioHi 5iJioi U.epKBH BiHCb:KO, mo6 nocTaiBHTH anpOTHB rOJIOB-
HH·M IlOJibCbKH:M CHJiaM. feTbMaH CTHraE ace, !1.U,O MO>KJIHBO.
y 1.1epsHi reTbMaH .3°€,llHa~BCSI 3 TaTapCb·KOlO op..a.010 ni.n. )l{H'BOTOBH?tf
i .nO'llaB HaCTyn y onepauiHHOMY HanpHMKY .KOHCTaHTHHiB - 36apa)K
Ha aycrpill 1nepwiiii 'TIOJibCb'Kiff apMii. nepe.n. Be,lle TIOJIK. iKpHlleBCbKHfl
3 KiHHHM ,,KO-MOHHHKOM" KHiBCbKOro 'IIOJIKy. tBiH, 1npHM'YIOllH 1.1epe·3 ct>op-
TellllO Me.ll)KH6i>K, Sl'KY aaJIH.WHJIH nOJiiHKH, no•cnirnaE iM ttaa.n.o·riH, HacKa-
KYE Ha Ta6ip 51peMH BHwHeBellbKOro, w.o 6ye oKpeMo p03TawoeaHHA,
Ta ·3BO.llHTb ia HHM nepeMO>KHlfH 6iH:. JlaJii, nepecJii;n.ye pewTIKH nepwoi
noJibCbKOi ap-Mii, 1w.o B 6eaJiaMi Ta B naHiui noonimae 1ni.a 36apa>K. AJie
,llJISI reTbMaHa CHTyaQiSI Heono.aieaHo 3MiHJOETbCH Ha ripwe. PaK0·1.1ili i
MocKBa He .llO,llep>KylOTb 3 HHM yro)lH 'ff JIH'WaJOTbCH uacHBHHMH.
noJibCbKHH KOpOJib 14. 6. BHia.ZlHTb 3 BapwaBH ,llO JhOOJIHHa, w.oo
TaM a .apyro10 •nOJibCbKOJO apMie10 HTH ua o'6'ie.aHaHHH '3 <l>i.pJieeM.
3 niBHillHOl"O cl>POHTY HaJI.XO,llHTb HeUe3ne•1.1Hi, aJISIPMYIOlli Bi.ZlOMOCTi
upo Te, w.o seJIH'Ka JIHTO'BC&Ka apMiSI 1ni,ll mpoBOUJ.OM KHH31H 5h1yma Pa.n.a'i-
BiJia tta16JIH>KaETbCS1 .ao HawHx KOP.ll.OHiB. Botta B>Ke poouo1-1aJia Bi:i'.ftty.
JlHTOB'Ui norpOMHJIH •BiiiicbKO noJIK. ·f oJIOTH, a i'.f oro ·CaMoro HanisMepT-
soro OOHJIH Ha naJii. CTBOpHJIOCH .lly>Ke 11e6ei3ne1.1He cTaHOBH1w.e.
feTbMaH 5. X1Me.ilbHHU.bKHH OTIHHH'BC'SI Mi.>K TpbOX BOIJ'HiB i 6ys 1110-
BHHe'H "-IHHHTH ITIO T. B'B. y ·B:O€JfHOMy MH<:Te1uTBi, BHyrpiWHHIM o.nepaiui1H-
1

HH'M JiiHiHM, To6To He .ZlaBaTH eoporaM 06'€.ZlHaTHCH i 16HTH ix no 11ep3i.


U.e BHMarae pi'WfllOCTH, •MaHespoeocTH 11 WBH,llKOCTH.
feThMaH BHpiwye: '33JMKHYTH TIOJI-HKiB y 36apai1Ki TiCHOIO o6JIOrolO
MiHiMaJibHHMH cHJiaMH., a y.Zlaptto10 KoaauhKO-TaTapCbKOJO apMi€JO 'iiTH
Ha aycTpi1.1 :<0poJieBi. A~TJ.e Hana..a. JIHTOBCbKoi apMH, cnpRMOBaHHA y cep:-
ue 6esaaxHCHoi YKpaiHH, aarpo>Kye '3ainiJIJIIO ii MO>Ke apyiiHyBaTH aa-
1.1i:iJHH·H: ,fiJIHH 1reTh'MaHa Ta '3BeCTH HaHiBel.J,.b H:oro onepaiu.iio. feTbMaH He
MaB 3MOrH npH.n,iJIHTH ,llOCTaTHIO BiH CbKOBy ,llODOMOry Ha o6opoHy IJliB-
1

HillHOrO cl>POHTy. Bitt nocHJiae .aocB1,ll1.1eHoro noJIKOBO.ZX:llH noJIK. M. KpH-


11e·sch0Koro, •CBOro Ha'il6iJibUJOro JI.pyra •H .n.opauI,HHKa 3 KHi-BCbKHM KO-
575
MOHHH.KO'M - pSITyBaTH K'pHTH·llffY CHT}'a'll.iJO, HajllaE HOMY TWI'YJI Ha-
Ka:3HO'f0 reTbMaHa, .n.opylla€ HO'MY KO'MaH,lJ.yBaHHH OOpOH1HHMH CHJiaMH
nieHillHOTO cppOHTy. HaperuTi reTbMaH cTaBHTb 1KpH11eecbKOMY aae.n.aHHffl
cTpHMaeruH Hacryn Pa..ll3iBiJia Ha YKpaiHy, .naTH THM caMHM ceo6o.ny
pyxie K03a.U.bKHX apMiH .llJIH .n.aJJblWHX onepau.i1A . .(.feTbMaH y JIHCTi .n.o
Kpa11eecbKOro nHcae: ,,3a •LI.HM 11eTeepTHM pa'30M OOJiblJ..l.i 8ilKe KiHe"ll.b
}"llHHHTb i JIHXiB SHece").

<l>OPCOBAHHA l\tAPW-MAHEBP noJIK. KPH'lEBCbKOfO


HaKar31HHH reT1>Ma+1 uoonimae Ha niaai1.rnHIH: Kop.n.oH i e>Ke Ha n'HTH!H
.ll;eHb, TIOKpmruIH 300 BepCTB (6arnaMH H nyu1.1.aMH noJiicC·H) npH6yeae
.no 4opHo6HJIH. Tyr opiieHT)"€TbCH B cHryau.ii i onpall.lbOBYE nJIIHH one-
paqiA.
JlHTOBCbKa apMi.H 6yJia po3Tawo·eaHa e PitifflU.i. Ty.n.H :>K cTS11raJIHCil
i BiMiJIH 'IlOCilOJIHTOlfO pyweHHH.
JlH.TOBCb'KHMH 36po·AHH'MH CHJia'MH Kepyeaa KHH3b 51Hy.w Pa~3ieiJI.
Ue 6ye TaJiaHO·BHTHiff, .nocei.nrqeHHH :nOJIKo·eo.neu.b, 13ttaeeu.b eo€HHO,ro MHC-
Teu.Tea A nHCbMeHHHK (YKJiae ,,06oe'H13KH CTpa->KHHKa"), pimyllHH, >Kop-
CTOKHH, .lly>Ke aM6iTHHH 'BOHK Ta cnpHTHHH TIOJiiTHK.
KiJibKiCTh noc-ri1AHolfo JIHTOBCbKOro ei1At1>Ka, ff!Koro ocHoey CKJia'.llaJIH;
HiMe!lbKa nixorn if ap-
TH.11epi11, .n.opiBHIOBaJia
10-12 THCHllaM, a 3 IJlO-
anoJIHTHMH cpopMaU.iH-
MH i,nOXO,lJ.HJia .llO 30 TH-
CH'll. JIHTOBCbKe BiAcb-
KO 6yno 6oe3Aante,
3arapToBaue B 6011x,
MaJIO npeKPaCHHA KO-
M3H.ll.HHA CKJlaJI, MO-
.llepu.y 36pot0, 30KpeMa
qnC'JlettHy apTHnepho.
Pa.ll3ieiJI 3ocepe.nHe y
1

Pi11rn·u.·i rpo ceoix CHJI


Ta 6aTepiit: TSll)KKO'i i
JrerKoii apTHJiepii (1no 5
KOJKHOi KaTeropi1i), pa-
30M 40-50 rapMaT. Ue
6ya rpbuuA sopor, ue-
6une'IHHll y uacrynl A
o6opotd.
Koaa 11i cnnu ua nlBHi11-
HOMY cf»pot1Tf. ,llo .llHC-
IJI03Hir.tii H a K a 3 H oro
reT~MaHa 6yJIH: I) 60€ •••
3.llaTH~H, 3arapToea- ••••••
•••• •
RKH y e·cJW-1.{DKHX n pH-
ro.llax iKHJoBCJ>KHH oxa-
'leKOMOH'HHJH lfIOJIK (.llO
n'il'Tb THCIHq eeplllHH-
.~apm-MSHe&~ nOJIKORHffKa M. llpH'le&cLWrO
Kie); 2) TpH K03a:U.b'Ki nlta Jloia { Mlcu.R 6oia
576
noJIKH: EpairnHCbKHH, 4opH0'6HJihChKH·H i 0BPY'l\hH<H·H, paaoM .n.o 6-TH
THCH"I, rOJIOBHe, aepnlHHKH. AJie i3Ha1rna 11aCTHHa 3 HHX Ha,ZI.aBaJiaCSI CKO-
pirne ,ZI.0 sairaJibHOl c.iry}l{·6H, Hi.iK )1.0 6o·HOBHX ..u.iH. (Ue :6yJIH CTaprni Bi-
KOM iHBaJii.ll.H a6o ·MaJIO ,ZI.OCBi.ll.tieHi OXOTHH'KH). 3'6po.1 Ha BCiX He 8H-
·CTallaJIO. fapMaT 6yJIO JIH'llle •40THpH, a )1.0 HH'X llOTHpH 6apHJia nopO'X'}'.
Ha JiiBoMy 6epeai ,llHi1npa, Ha Ba}l{JIHBiu no13wu.i"i npoTH Jlo·eaa, 6ya
.p0~3TamoBaHHJH K 0 a a \J.lj b 'K H H 1TIOJI'K no.n.06a1ifJia, 'lll:O MaB 5 THC:HJ.I
nilllHX i KiHHHX K061aKiB. Ha3araJI 3'6p0€IO, OCHaJlll.eHHH.M Ta BO€HHHM
TIOTeHU.i-HJIOM JIHTOBChKa apMiH •3Ha4HO 1nepeBa"1<aJia yKpalHCbKy. CTpoTe,
HaceJieHHH a YKpa"iHi .if EiJiopyci 6yJio HaCTpoeHe aopo*e .ll.O JIHTOB'll.iB
i aKTH•BHO cnpHHJIO HaM. KpH11eachKHH He 6paa 1no'BCTaH1.{ia .ll.O caoro
MaHeapoaoro aiHChKa.
nnRHH CTOpiu. Ui HecnpHHTJIH'Bi o6CTa'BHHH .ll.HKTyBaJIH M. KpH·lleBCbKOMY
TIOTpe6y MO'.ll.HC!liKyBaTH CBiH lflJIHH. HaKa3HH'H reThMaH BHpimye a6iJih-
lllHTH CBOIO MaHeBpoay apMilO, Kpallll.HMH eepmHH"KaMH 13 3-4 MicueBHX
nOJIKiB. Ue "i"i a6iJihilllHJIO .ll.O 8-10 THCHll, Qapyl..lbKOMY 1nOJIKOBi ,llopy11a-
€TbCH IJ1HJlbH'Y1BaTH nepenpae· Ha pil..li flpHIJI'HTi 6iJIH 6a6H"l..li, IIlOJIK. no-
,ZI.06aHJIOBi, CKpiinH.B'lllH CBOIO TI03HU.il0·, CTe}l{HTH •3a pyxoM .JIHTOBCbKOfO
BiHChKa. HaKa3HHH reTb'MaH, BHlliKy€ BOpO}l{HX HOTHrHeHb, lll.Oi6 y.ll.apHTH
Ha JIHTOBCbKY ap'MilO 3 aaniJIJIH, KOJIH 'BOHa po3no·11He 6o"i 3a nepe:npaBH.
Ha rJIH·60KHH pe·if,ZI. y eopo:>Ky TepHTopi10, CHJI y !KpH11eacb1<oro 6paKye.
nmiH Pa.ll3iBiJJa. JlHTOBCbKHH TIOJIKOBO,ZI.el..lh BHpirnye 1TIOll.laTH Hac-ryn Ha
KHlB, inepempaBHBlllHCH 11epea ,ll'HilllpO· B pail1oHi Jlo€;Ba. noxi~ 11epe3 6pa-
riH, Oepy11 i .ll.aJii Ha 36apa.>K ;LI.JI'fl 06'·€,ZI.HaHHH• 3 nepmo10 TIOJibcb.KOIO
apMie10, aiH eea.>Ka€ He•apyqHH'M (6arna A nyw.i). 23-ro, Pa.ll!3i'BiJI, aaJIH-
lllHBlllH ·aaJiory e Pi11Hu.i, A.ll.e Ha Jlo"ie.
JloiecbKa onepauiH. AJI.HpMy1011a eicTKa .npo Ha6JIH}l{eHHH K03a"iU.bKoro
,,40-THCHllHOro" aiH1ChKa niA 111poeo.n.0M ,ZI.o6pe ei,ZI.oMoro B Piqnoono-
JIHTiH inoJrK. 1KpH11eech'Koro, JI.pyroro ·,no XMeJihHH-lJ.blKOMY inOJIKo·ao,ZI.11.J.H,
aMyrnye IPa,ZI.ai·aiJia ne.peflTH ai.n. HacTyny .ll.O o6opoHl'l. BiH. y1<pi1n,m<>I€
c·aiif rn-6ip ni.ll. Jlo·eaoM Ta nornJiae ,ZI.JIH o6opOHH ·caoe"i 6a3H a Pi11Hui
KiHHHH KOp1nyc ,,B KOMaH,ZI.i" piTMaHCTpa ITaBJIOBCbKOro B THCHllY KOHe·H.
,llpyirnif KiHHHH KOp.nyc piTMaHCTpa CaMy"iJia ~KoMapOBCbKOro B 1200 KO-
HeH Pa.n.3'iBiJI cKepoeyE Ha EparHH.
,llo 29. 7. Pa.ZI!3iBiJI He Ma1E ei.n.0Mocre1u upo apMi10 iKpH11eBCbKoro.
HaKa3HHH reTbMaH 26. 7. ,ZI.icTae-CH ui,ZI. Pitrnu10, BllHHHB TaM aeJIH-
KHH cnoJiox 3arpoao10 rnTypMy, a 27-iro noaepHyie .ll.O paiHOHY JloEBa.
3 27. 7. no 29. 7. KiHHa KOaa11a apMfa BXO)lHTb y noJiichKi ITTy!lll.i Ta
3HHKa1€ 3 'BOpO..iKHX 011eu .. YpaHI{i 29 JIH1TIHH K03aJU.bKH·H BiMiJI 33XO'TIJIIOE.·
XoJIMeU.b i THM _ne3opiEHTY€ ·eopora. ApMiH po6HTb o6xi,ZI.HHH Mapm
ni,ZI. Jlo"ie i 30. 7. eee11opi CTa1€ Ta6opoM y ;{BOX MHJIHX ei:.u. JIHTOBCbKOfO:
Tai6opy, He 3 niBHO'lli, HK TO 11e1<aJIH .JJ:HTOBl..li, a 3 niB,ZUIH.
Ha ei1HCbKOBiH Hapa,ZI.i ni,ZI. JlO€BOM 6yJIO BHpirneHO 31 JIHilHH B,ZI.a-
PHTH BHOlli Ha Ta16ip Pa.n:aieiJia. no.ll06aHJICBi HaKar3aHo 6y-TH Hainoro-
TO'Bi if ·nocnimaTH Ha .n.onoMory. Ta6ip npHKpHBaJia 6arnHCTa pi111Ka, Ha
HKiH 6yJia .JJ:Hllle O,ZI.Ha nepenpaea Ha rpe6Jii. npoTe, :nepeJiiOKH onpHHJIH
CXOBaHOMY Ha6JIH·.>KeHHIO ,ZI.O Ta.6opy. 31. 7. epaHu.i !KpH"4e·BCbKH'H .ll.i3Ha-
€TbCH, :lll.O eopor y.>Ke ,ZI.OBi.ZI.aBC'H inpo po·aTamoeaHHH K03a!IJ.bKOro ei H·CbKa.
1

OT*e, ai,ZI.na.n.a€ rOJIOBHHIH q>aKTop yc:nixy - HeCUO.ll.iBaHHH Hana.n.


Ha Ta16ip. TaKo.>K JIHT01BU.i no1<a3aw11H, into aaJIH AOBKOJia Tal6opy lll.e He
aaKiH11eHi i '.llBa 1BiJlp.H,n,·}l{eHi KiHHi Kopnyrn 'lll.e He noeepHyJIH·CH. Haxa·3-
HHH ·.reTbMaH 16a11HTh, 1lll.O 11.{eKaTH .n.o H011i HeMO.>KJIHBO if HeraHHO ae,ZI.e
BiHCbKO B aTaKy Ha Ta6ip.
577
nepe6ir OOIO. Ueif CJiaBHOOBicHH;if 6i1if MaB TaKHiH nepe6ir:
nepmy K03a1LJ.bKY aTa>Ky Ha rpe6JIIO 6yJIO 3YilHHeHO CHJibHHM cap-
MaTHHM i .M)"lllKeTHHM BOrHf'M. Pa)l.'3iBiJI yciEIO• CBOEIO KiHHOTOIO nepe-
XOAHTb AO- KOHTpaTaKH 1no·3a rpe6JIIO. KH•ilBCbKH H IlOJIK (1npaee KpHJIO)
1

'Bi,lI,'l"HrHYBCH .Zl.Jllff npOTHUI,iii Aeu.r.o 1Ha"381Zl. i, [] e p e M 0 )I{ H 0 B'i)l.6HB


HacTyn TH.>KKOi i JierKO•i 'BOpO.>KOi iKiHHOTH. floTiM llllBH,lI,KO, 3HOBY KiH-
HHMH Jla'BaMH nepe-MO.>KHO :3aaTaKyBaB JIHTOBU.iB, 11.lJ.0 •3arHaJIHCH aa.n.a-
JieKO Bi.ll Ta6opy. Jliee KOGaU.bKe KpHJIO no-BoJii ~x OKPY>KHJIO Ta no1.1aJio
THCHYTH AO BY3bKoi 1f'pe6Jii. ·JIHTOBCbKa KiHHOTa 3aaua.na nOBa>KHux
BTJ>aT, 3axnTanacH, I KoaaKH no11anu HBHO A c.nasuo nepeMaraTH. Ha-
crana xsunuua, KOJJH Pa.ll3iBin 6ye po36HTHA i .ll.OJIH ·ycMixHyJiacH YKpaiiHi.
,,JlHTOBCbKe 'Bi•HCbKO, '30HTe, Bi)l.XO)l.HJIO, i fwro nopa3Ka •6yJia OllCBH;ll-
Ha ... xoTiJia JIHTBa a 6oeM Bi.D.XO.ll.HTH". (kTopiH naHo·eaHHH 51Ha Ka3H-
MHpa. Bu.n.. 5al.IHHCbKOfO. no3HaHb. 1840, CT. 93).
PanTOM 6oifoee CTaHOBHl.lJ.e 3MiHH€TbCH. HaoniJIH ;KiHHi Kopnycu. Ko-
-MapoecbKoro 11 HaBJIOBCbKoro, pa30M noHa.ll 2.000 eepmHH·KiB, i Ha
lllaJieHOMY Kap'·epi 3aaTal<'Y•BaJIH K0'3aKiB ,3 !3arniJIJIH. Jliee K03aiU.bKe KpHJIO
6yJio p0-3TOpomeHe H K03aU.bKY a.pMilO po3ipBaHO Ha .n.eo·e. npoTe, npaee
KPHJIO - KuiBCbKHH KiHHHH noJIK 1ni.ll 6e31nocepe,llHiM npo·eo,llOM Kpu-
qeechKoro, 13 60€'M 'IlOilJaB 'Bi,llBOpOT )1.0 Jiicy, Hi1mo He MOfJIO HOTO 3Jia-
MaTH: Hi eopo.>Ka nix om, Hi paifnepu. Hapa3 noqyJiaCH KO·MaH,lla HaKas-
Horo reTblMaHa: ,,cTiH". Koaa.KH aa6uea10Tb KO Hi i ix TpyinaMH Ta TiJiaMH
ceoix TOBapHllliB OCTaTO·lJHO 3Y'IlHHHIOTb IHaCTyn JIHTOBU.iB. fiiH T'pH.Ba·e
AaJii. noJIKO•BHHK no..u.o6alHJIO, 3allyBlllH 6Hi, 1nepenpaBJIH'€TbCH qepe3
,llHinpo. PaA3iBiJI KiHHOIO aTaKOJO n.pHTHCKae KOOaKi•a AO ,llHinpa i 6iJib-
my qacTHHY ix HHll.lJ.HTb. CTapH•H .[I.Hi•npo 16araTO noHic K03a'U.bKOI Kpoeu.
JlHTOBU.i TaKo.>K nepeMouu K0·3aU.bKH'H Ta 6ip, w.o npHMyeae AO Kpu1.1ea-
1

CbKOro. MH HaBO,ll.HMO :aaopylllJIH'BH:H BHTH'f 3 01nucy OCTaHHbOi Q>a-3H


U.boro 6010. (R K JlH.nHHCbKHH) ,,HapelllTi, Ha CXHJii AHH, po31no1.1aaCH
HaHKpueaeimu·if 6iH. fpyny ue.a.06u11ds Kpu11eBCbKoro ••• lllO TiJ1aM11
CBOix TOBapHWiB Ta TpynaMH J<OHeA OOOHcaJJHCR, udJJbHO OOJIHrJJO Bee
JIHTOBCbKe BiACbKO. Jlo OCTaHHbOfO lllTYPMY PY'lllHJIH eci (HaBiTb TOBa-
pHCTBO rycapcbKe 1110aJia3HJIO 3 KOHeif) ,llOl6HaaTH aopora ... AJie ,lla-
peMHi 6yJIH CTpalllHi :noTyfH Ta BCH ct>ypiH p0!3JllOTOBaHHX pa.n.·3ieiJiiB-
CbKHX .>KOBHipia. llla.neua Bi.ll.Bara Ta 3aniaua sona Kpu11eBCbKoro 3 BaJJiB
MepTBHX TpyniB TBep.llHHIO He3.a.o6yry CTBOpHna. Pa.n.aieiJI niCJIH )1.80-
fO,ll,HHHOTO lllTYPMY TIOOallHB, rllJ.O 3aTH'HYJIO 6araTO oct>i·u.epie Ta KBiT
iforo eiHchKa A, mo nixoTa 'BHCT'piJIHJia sci Ha16oi, HaKa13ae npunHHHTH
mTypM. BiH •Bi.ll.Tffrae JIHTO'BCbKY apMiio e Ta6ip, 3a Jloie, 1mo·6 rmqyeaTH
ce6e 6eane11Hime A ..u.ae .po·3nopH,ll.>KeHHH naJIHTH cyci.n.Hi ceJia, croiru
XJii6a, ciHO, ·llJ.00 OCBiTHTH ·U.iJiy Micu.eaiCTb, 60 uo60IO€TbC'SI Hana,lly."
y OCTaHHbOMY 601 6ye TSl'iKKO uopaHeHHH HaKa'3HH:H reTbMaH MH-
0

Xa•HJIO Kpu•1.1eBcblI<Hiff - OJI.Ha KYJIH ·B,llapHJia ni'.ll 'Illpase OKO i BBilHlllJia


e lllHIO, ..llPY'ra - ·nepe1.fr:mJia ni..u. cep·u.eM. BiH 13aJIHlllHBCH Ha ;noJii 6oio.
~a6opoHHB ce6e eeaKy10eaTH, a qepe3 .n.ei .n.o6H e .noJIOHi BiMaB fio·ro·ei,
.l{ymy. y MyKax B01fHeBHU.i, HaKa3HHH reTbMaH TH.>KKO Tepnie, 3fa,llyl011H
1

eeJIHKi BTpaTH caoreli ap'Mii. Pa.n.aisiJI Ta iioro .n.osKiJIJIH uo.n.HBJIHJIO ai.n.-


eary :KpulleBCb'KO·ro Ta BHCJIOBJIIO·BaJIH .n.o Aoro eeJIHKy 1nolllaHy.
·Or.>Ke, TaK CKiHllHBCH u.e1H eeJIHKHH .n.eo:6i·fl TaJiaHOBHTHX 'JlOJIKOBO)l.-
u.ie. Pa)l.'aieiJI He JIHllle BHTpHMaB lllaJiooy K03atU.bKY aTaKY Ta B,ZI.ep}l{aB
ceo•i noauu.i1i, aJie fl aaa.aaa TH.>KKHX yTpaT Ko3aU.hKi·fl KiHHHi apMii Ha-
3araJI u.e 6yJia onpaB..lli ,,nippoea" nepeMora KHffl3·H Pa){aieiJia Ha noJii
OOIO. npoTe 8 o6opoHi KH'"i•BCbKOfO HanpHMKY HaKa3HHH reTbMaH U.iHOIO 1

BeJIHlle3HHX .>KepTB Ta 8.JJylJHH.M MDHeBpO'M BHKOHaB Ba'..>KJIHBe 3aB;ZI,aHIHH.


578

BiH cTpHMae i BHeMOiKJIH'BHB HacTyn JIHTOBCbKOi apMfi ·B Y·KpaiHy i l.J.HM


.n.ae !3Mory reThlMaH0 Bi fi. XMeJibHHIU.hKOMY He orm1.n.aTHCh Ha ·BJiaCHe
1

aaniJIJIH, Ta 3.lJ.016yrn pimyqy nepeMory ni;u. 36opoeo'M Ha roJIOBHO'MY


TeaTpi eiimrn. ToMy MH MaeMO ni.ll.CTaBH TBepJl.HTH, IUO HaKa3HHA reTbMaK
Kpn11eBCbKHA HaKJJaBWH ronoe010, ece >K raKH 3.ll.06yn nl.11. JloeBOM C'rpa-
Teri11Hy Ta DCHXOJIOrillHY nepeMory. ,l(JIH KHHl3H P~JI!3iBiJia Jloi'B 6ye
CT.paTeri-1..fHOIO ·nporpaHOIO, 60 BiH He 'BHKOHaB ceoro tJIJIHHY - JnQoXOJJ.Y Ha
KHiB, a TKM caMHM eiH He ·no.nae .n.01n0Moru 'llOJibCl>KOMY ·BiHCi>Ky. Y
BHCJii.n.i - Ka1Mma.tti10 1649 .poKy BHirpa1B reThiMaH .0. X'MeJibHH·U.hKH·H.
nonK. M. Kpn11eH.CbKHA - HaKa3HHH reTbMaH YKpaiHH. CrnHHCJiae MH-
xaH:Jio Kpa11eBCbKHJH 1noxo.n.He ia craporo y~paiHCblKOro lllJifflXeTcbKoro
po~y, a ceJia KpS-11..1eea, .KoHcTaHTHHiBChKf!ko no·eiry. Ha:npH1KiH11..1,i cTopiiqiq;ff
H:oro npe.n.Kn 3MiHHJIH ·upaeocJiaBHY •Bipy Ha pHMO-KaTOJIHUhKy. .llo 1643 p.
KpH11e·echKHH cJiaBHO HOCH·B iKOBHipcbKe iM'1H HK en.n.anrn·H: 6o€BHH 01cf>i-
u.ep. BiH KopHcTaecH eeJIHKOIO JI106o·e'10 ·reThlMaHa KoHE;UilOJibCbK01ro,
6paB BH.lJ.aTHY y11aCTb y lllBe.zI.CbKi.H: 1Bi1HHi. 1643 poKy H:oro npH13Hat.JeHO.
IlOJIKOBHH1KOM 4H1fHpHHCbKOfO IlOJIKy, Ha llOJii H'KOfO BiH ycuiurno npo-
ea.n.HTh CTenoei noxo.n.H '.IlpOTH TaTapie. 1647 poKy UOJIK. iKpHt.IeBChlKHH
pa30M i13 COTHHKO'M 6. XiMeJihlHHLJ.bKHM ·npoea.n.HB ei.n.oMi neperoeopH 3
noJihCbKHM KopoJieM:. ,llaJii eiH y.pHTY•Bae XMeJibHHllhKOro ei.n. apemTy,
mo H:oro HaKaaae nepeeecTH KopoHHH•H reThMaH MHKOJia HoTOtI.J.hKH 1H:,
Ta BMOiKJIHBHB eTe1..1y XMeJihHHtU.hKoro Ha 3anopiiKiKH. LI.HM eiH yMO}I(..
JJHBHB 6. XMeJibHHUbKOMy ni.llroTyBaTH icTopn11He noacTaHHB 1648 poKy.
ni.n. )f(oBTHMH Bo.n.aMH eiH nepexo,n.HTh Ha 6i1K X•MeJihHHU.hKOro H: ypo-
lfHCTO noeepTai€TbCH .n.o inpaBOCJiaBHOi ·BipH Ta oi6Hpai€ •C06i ~M'H naTpOHa
yKpaiHChKoro eiHcbKa - apxaHreJia MHxaiJia. ,llaJii, 6epe yqacTb y cJiae-
HiH: KOpcyHCbKilH ne.peM0'3i Ta 'B lllOXO)li Ko·aaLJ.hKOii apMii .n.o 3aMOCTH,
a TaKOiK y epo411:.cTOMY e'.fa.rr:i 1nepeMOiK.HOro HiH·ChKa JI.O K111eea.

,ll iK e p e JI a : ,,3a ,llepiKaBHiCTb" :36ipHH.K 4, COTHHK 0. CTepeHCJiaB-


CbKHH: ,,Jloi•e" CT. 73-144, JIHTIHHCbKHit: ,,Stanislaw Michel Kryczewski".
€ TaKOiK OTIHCH 1l.J.bOfO 6010 Hi'MeLJ.bKHX aBTOpiB.
BH3BOJlbHI 3MAfAHHSI

1917-1919

Ha ini.zt:craei BJiaCHHX cnocTepe>KeHb epo6uMo .ZI.eHKi KopeKTH·BH Ta


JJ.OnoBHeHHH pi11eeoro xapaKTepy.
,,nep·wurii Y1KpaiHCbKHH Kopnyc, Mill.HO me aopraHiaoeaHHH, cJii.ll
6yJio uepeKHH'}'TH .ZI.O KHeea .ZI.e 6ye 6H 'BHKOHae .ZI.iJio, .ZI.O HKoro 6yB1
·nOKJIHKaHH-H, o6opoHHTH ii pHTyeaTH Y:Kpa:iHy" (cT. 370-371). Ueii no-
rJIH:zI. He 6epe ni.ZI. poaeia.'ry CHTyaufi e YKpaffHi Ha KiHeU.b 1917-ro Ta no-
11aTOK 1918-ro poKy, (nepwa eiiiHa UeHTpaJibHOi Pa.ll.H a 60Jib11J.IeieuKaMH).
flepunru yKpaiiHCbKH·u Kopnyc ni.ZI. KepMOIO reH. naeJia CKopo11a.ZI.-
c1>Koro 6ye .po•aTal[J.IOBaHH'H eoceHH 1918 poKy JI.Jl'SI peopraHi3arufi Mi>K
.ZI.BOMa roJioeHiWHMH aaJiieHHUSl!MH )f{MepHHKa - Ko a:H.THH, HpocKypie -
1

llle11eTiBKa - KopoCTeHb, 'lll.O Jiy11H.11H Kuie i3 MiJib·HOHOBHMH apMiH·MH


11i'B.lleHH0-'3axi.ll.HhOro ii PYMYHCI:J.Koro cl>poHTi'e, HKi no11aJIH po1aiKJia.ZI.a-
THCH Ta 60Jibll.lleBH'llHTHCH. 3 UHX cppOHTiB, npHpO.lI;Ha pi'll, i '110rpo>1<yeaJia
HamiH CTOJIHl.ti H npaeo6epe>K)KIO Haii6iJihllla He6ea11eKa. KpiM Toro,
Tpet6a me 3a3H3llHTH, U(,0 Bpa1B06epe)l{:)f{ff TBOpHJIO 6JIH>K'lle 3allliJIJIH
Bfflme ·aaaHa11eHHX 6ol1oeux cl>POHT'ie i Ha H0 MY B 6araTbOX MiCTax
1

6yJIH p0.3TallIOBaHi llliCJieHHi aa11acoei qaCTHHH, mo 6yJIH B 6iJib'lll0·CTi


IIi.ZI. BIIJIHBOM KOMyHicTH'IHO-i ·11ponaraH.ZJ.H.
y KHeBi >K y TO·H qac, 6ye aaaqHH'H raJ>Hi30H, ·mo Mir .ZI.aTH B~.llci\I
HaBaJii MOCKOBCbK0-60JihmeewuhKHX ei1HCbK i·a nieH011i. TaKO* y Kueei
6yJIH caMOBiJibHO 36.TpHMaHi 111apTiHHO-CO'UiffJiicTH1.lffffrMH IlpO•Bi.ll;HHKaMH
.ll.Ba IIOJIKH nepllloi yKpaiHCbKOi .ll.HBi3ii 11epmoro KOp11ycy, KOJIH BOHH
11epeia~HJIH e paHOH 36apa>Ka.
AJie, Ha >KaJih, TO.ZI.i B HallliH CTOJIH'lli lllaJiiJia napTi1i1Ha 6opoTh6a u
llIHPHJiaCH 60JIJ::i1lJ.IeBHU.bKa 1nponaraH.ZI.a, mo llIBH.ZI.'KO Bi.ZI.6HJIOCH Ha 6oe-
3.llaTHOCTi ei'licbK. Yx HacJii.ll.OK: 3aJIHrnemrn UeHrrpaJihHOIO Pa.ll.OIO Ku·eea
IIi.ZI. HanopO'M 5.000 qepBOHH'X M'}'paBHOBCblKHX 6aH.ZI., Ta repoi 11Ha eIIOTieH
1

yKpa1HCbKOi MOJIO.lli ni.ZI. 1KpyTaMH.


nepllIHH >Ke yKpaiHCbKHH KOp11yc CYMJiiHHO BHKOHaB 'rn.K Ba>KJIHBe
aae.llaHHff o6opoHH .ll.OCTynie i13 .nienemmro aaxo.lly .ll.O Kueea iH .ZI.asae
yeecb 11ac nepe-MO>KHY Bi.llcill llHCJieHHHM Ha.Ila:zI.aM 60JibllJ.IeBHKiB.
Liea noJIKH :neprnoi .ZI.Hei3H neplllo1ro yKpaiHCbKOro Kopnycy, niJI.
6eanocepe.ll.HbOIO KOMaH.ll.OIO Ha'llaJibHHKa lJ.ITal6y U.i€·i .ll.HBi3ii reH. wrn6y
noJrKOB.HH!Ka M. Kanycrsmc1>1<oro, eupywHJIH 3-tni.ZI. 36apa~a B rpy~i
1917 p. 11 3axoinHJIH llleneTiBKy. TaM 6yJio ycuimao 11epeee.lleHo TaKi
al<ll.(iii: 1) P()f3'B'H!3aHo 5-TH TH'CH'llHff.H aa1nacHHiff 36oJibWe'BH~eHHlli noJIK,
mo 6ye poaTamoeaHHH y WeneTisui. 3 iioro .noJIKoeo"i 1<acu BH'llJiart1eHo
oct>i1uepa-M 3-x Micstrny .miaTHIO, ·eoHKiB JI.eMo6iJiiao·eaHo. 2) TaKom 1110JIK.
M. KainycrHHCbKOMY nomacTHJIO piiaHHMH aaxoJI.aMH He JIHWe crpHMaTH
Bi.ll eopo>Koi H'3CTaH01BH .ZI.O HalJ.IO·rO Bi'HCl:J.Ka reap.n.iilcbKY KiHHY JI.HBi3ilO,
a H HaXHJIHTH ri .ZI.O JJ.PY.iKHbOfO HeBTpaJiiTeTy H Clrnia111pa1u'i. 3) 5yJ.Io
o6e336poeHO 37-MH·.H BiTe6CbKHH 360JibWe-BHlleHH•H IlOJIK, 'lll.0 nocyaa·BCff
ra CTapo-KoHCTaHTHHOBa Ha llleneTiBKY, 3 HaMipOM .ll.3Jlb'WOfO pyxy Ha
KHiB. Ue i1 IIOJIK, y BJiaCHHX Aoro eweJioHax, 'Bi,lllnpaeJieHo e MocKOB·
1

muHy. CKpinHBWH UHMH aaxo.llaMH csoi no3nuli B Wenedsui, MH aa-


xo11JI10e·Mo wTa6 }0-Toi apMii e CTapo.,.KoHcTaHTH'HOBi Ta 3MymyeMo .ZI.O
BTe11i peeom.oilirHHHH 60Jib'llleBH-U.hKH'H CoeeT.
580

YKpaiHCbKi BOHKH pisHHX 'llaCTHH 3axom11010Tb i iHwi MiCU.H, ao KpeMa 1

111Ta6 7-oi apMii·, Jie 6epyTh y noJIOH KOMaH.l1yeaqa uiieio apMi-eio 60J1b-
111eeHKa reH. €ropo·ea - HOfO OYJIO si.mnpa.eJieHO B :KH'iB, a OOTiM
Mypae-iioe iioro .aeiJibHHB ·3 1B'·H'3HHU.i.
3aaHalfy€MO, llll.0 eci 1ui 'IlOT·HrHeHHH Ta Ba)KJIHBi L3JJ.0·6yTKH OCH'fHeHO
MaH)Ke 6ea )Ka.zI.HHX BTpaT y JllO.ll.HX - fOJIOBHO ·aacKo·qeHHHM, MaHeBpOM,
331'p03a'MH H neperoeopaiMH. BiHCbKOBHH ceKpeTap c
B. neTJIIOpa npH-
3Haqye HaqaJihHHKOM lllTa16y Xl-o1 apMii nOJIK. M. KanyCTHHChKO•ro, a B
ciqHi H-KOM mrn6y ni'B)l.e1rno-aaxiJJ.Hboro cppoHTY e EepJJ.H11eei. MaJOllH
TaKi KJIIO'llelBi Il03HU.ii, )l.aiBa~rn 1HOMY MO)KJIHBiCTb CTHlfaTH '3 cppOHTY
yi<paiHCbKi qatTHHH .ll.JIH npOTHBO.ll.ii 60JiblllieBHKaM.
,ll.pyra .ll.H'Bi'3iH IJ.bOfO )I{ KOpnycy, cnH'pal()qHCb Ha ·aaJii'3HffqHi B)"3JIH
)f{MepHHKa - .Ko3HTHH - 18a1nHHpKa - XpeCTHHieKa, 3ynHHHJ1a HaCTyin
rea.p.zI.eHCbKOfO Kopnyc~ 1lll.0 ·CKJia.lliaBCH 3 TpbOX JJ.HBiL3i1u illiJJ. KepMyBaH-
ff'Sl•M eiJJ.OMO·i lleKiCTKH .6om, Ta o6e3'36poiJia ii no.rpoMHJia iioro iH y
,llaJiblllO'MY TPHMaJia 1ui ea)KJIHei ueHTpH e ceoix pyKax. TaKHM qHHOM
6 TIOJIKiB 1nepmoro KOpnycy, e qacH. ·nepllloi 1ei1iiHH UeHTpaJibHO'i PaAH 3
60Jib:llleBHKaMH ycnilllHO 6opOHhJIH .u psrryeaJIH YKpaiHy 3 nieJJ.eHHoro
aaxo.zI.y a)K JJ.O eiJJ. eopoTy UeHTpaJibHoi Pa.ll.H Ha )l(HTOMHp. Cr.HrHeHHH' )I{
1

llbOfO KOpnycy JJ.O ·KH€Ba, JJ.aJIO 6 HeraTHBHi HaCJii.ll.'KH, 160 '.)I{, npaB)l.Ono-
,llii6HO ,qaCTHHH ueprnoro KO.pnycy ni,ZlnaJIH 6 y 1Kueei p001KJia.ll.OBHM BilJIH-
BaM uapTi1HHqi Ta 60JibllleBHU.bKOi inponaraH.zI.H; TIO.ll.pyre qepBOHi, MaJOqff
BiJibHi lllJISIXH '3 cppOHTy, ,ZJ;aJieKo CKOpillle 3axonHJIH 6 ·KHfi'B Ta He ;zJ.aJIH 6
3'MOrH ii qacy UeHTpaJibHiii Pa.ai ni,nnHcaTH 9-rn J110Toro EepecTeiicb-
KH'H MHp, •lll.O 6ye 3aKJIIO'lleHHH HKP313 y AeHb 3aJiu.llleHHH UeHTpaJihHOIO
Puoio K111eea.
Ha cT. 457, 1nepellHCJIIO'€TbCH qacTHHH, _mo onHHHJihC·H Ha 6oui ,ll.u-
peKTopi•i 111icJIH uoeaJieHHH reTbMaHaTy ii ila KiHui .ll.OAaHo:
,,rettepaJibHOIO EyJiaeoio npoeaJJ.HB noJIK. CJiaBiHCbKHH, nepmHM re-
eepaJI-KBa(>THpMaiicTpoM ( onepaTHBHi cnpaeH) 6ye reu. ,ll.p0'3.ll.OBCbKHH,
.llPYrHM ( opraui0aiu..) noJIK. Ka·KypMH. KoJiu aaJIHmeHo KH1e, )l.iHJibHiCTb
MiHiCTepcrea npunHHHJiaCH, CTaplllHHH .reHepaJibHOi 6yJiaBH inepeHllllJIH )l.0
lllTa6y )l.i-€·BOi apMii. ll1Ta6 KepMyeae iMeHeM fOJIOBHOTO OTaMaHa, one~
1

pa•uiHMH ap·MHi i ·iio.ro CJ<Jla)l. KiJibKa paa-ie 3'MiHHIBCH."


Ui· eiAo·MOCTi He 3oeciM ei.ztno·eiAaion• .zI.i·iicuocTi. Bo lK no-nepllle
•me e ·Kueei ,lJ.upeKTopiH e rpyJJ.Hi 1918 poKy, uiJIKOM peopraHi3yeaJia
BiHCbKOBHH npoei)l. Ta 'IlPH.ll.iJIHJia Ha BiJJ.UOBiJJ.aJihHi lfiOCTH H0 BHX CTap-
1

lllHH. Ha qOJii 18.M. CTa'B reH. rpeKiB. HaKa3HOMY OTaMaH01Bi lfeH. Oceub-
KOMY niJJ.JIHraJIH reHepaJibHa 6y.11aea 4f mTa6 .llieeo·i apMi1i, xoq reH. Oceub-
KH'ii cpaKTHllJ1HO He BTpyllaBCH B poooopH.lQKeHHH lllTa6y .zi:iee·ofi a·pMiii.
Ha'llaJibHHKOM lllTa6y Aieeoi apMii n.pHaHalleHo oTaMaHa A. MeJibHHKa,
KOJIH'lllHboro lllecpa lllTa.6y C.C. :Ptoro IIlOMillHHKOM - oTa>MaHa Bacum1
TIOTIOHHHKa. nepmH·H Te1HepaJI-KBapTH:pMaMlCTep, reH. CiHKJI·ep, Ha'llaJib·
HKK onepaTH·BHoro 8i.LIUliJiy ii noMillHH'K reuepaJI-KBapTHp:Maiu:crpa, a no-
TiM, nepmHifl reHepaJ1-1KeapTHpMaifcrep noJIK. M. 1K~nyCTH1HCbKHifl. UeA
111Ta6 .llie:eoi apMii Oe3'3MiHHO icHyeae i uoro 1ne.pcoHaJibHH·u. CKJiaJJ. He
3'MiHHBCH*) allC JJ.O CTBOpeHHH lllTa16y ro.7IO'BHOfO 0TaMaHa 06'EJJ.HaHHX
YKpaiHCbKHX ApMiii, y JiiTi 1919 POKY. IUo )I{ TopKa'€TbCH' noJIK. CJ1aieie-
CbKOro, TO BiH, ·SIK ·CKOMinpoMiTOBaHHH aKTHBHOIO yqaCTIO y cpeJJ.epaTHB·
*) nHwe OTaMaH A. MeJlbHHK JliTOM 1919 POKY noeepHyBCR 3HOBY JlO Oi'IOllHX
Crpi.nqia.
581
HiM aKTi reTbMaHa, HiHKOi yqaCTH B CK.71a,lli BiHCbK ,llHpeKTOpii He 6paB.
TaK caMO reH. ,llp03,llOBCbKHM. noJIKO'BHH.K IKaiKypHH y ,llaJibll.UOMY nipa~
u.ioeae 'Y <:KJia.lli faJIHU.bKoi ApMii A .nicJIH aaKiH11eBHH ·BiHHH 'llOBepH)IBCH
.llO Co·eeTiB i TaM HainHcaie KHH':>KKY ,,Boillia a 6eJ1o:noJ1·S1·KaMH 'B 1920 l'O.lly".
1

YKPAIHCbKO-IlOJlbCbKA BIAHA
BpH o·u.iHU.i onepau.i:ii Y.f.A. Ha ra.7IHU.bKOMY TeaT.pi BIHHH (.ZI.HB.
CT. 518), ,llOCJii,llHHKH He 13aWK.ZI.H Bi~nOBi.ZI.HO KBaJii·<PiKYIO'Tb llIOHHTTH
napTH3aHKH, MaHeepoeoi, pyxJIHBOi Ta noaH1u.iiiHoi eilHHH. MH KopoTeBb-
'Ko OKpecJIHMO :ff :3rOpH 3a3Ha4HMO, 'll.I.0 yKpaiHCbKO-llOJibCb'l<a BiHHa, 'KOJIH
BOHa o<t>opMHJiaCSI, 130BCiM He 'MaJia napTH3aHCbKOfO xapaKTepy.
HapTM3aHH, 3BHlla1HoHO nepeBO,llHTb ClB01i aKU.i:i (nau.HCtJiKa'U.iH) B fJIH-
60KOMy 'BOpOlKOMY aainiJIJii, BOHH B 6iJiblllQoCTi TBOpH'Tb 'IlOBCTaffllli Bi.ZI.-
.lliJIH ·H CUHpalOTbCH :Ha noMi'll aKTHBHHX eJieMeHTiB 'Micu.eBO'fO eaceJieHHil.
IHKOJIH .llJIH napTHl3aHCbKHX aKu.iA npH3Ha11a€TbCS1 HeBeJIHKi BiMiJIH pe-
ryJIHpHoi KiHHOTH, lll.lO 3aXO,llHTb .rt.aJieKO B ·3aniJIJISI' Bopora, TaM oni·snpa-
1

U.IOIOTb ia UOBCTaH4HMH 1Bi.ll.lliJ1aMH Ta 'Micu.eBHM HaCeJieHHHM*).


napTH13a.HH QICJia6JIIOIOTb Bopora H ,llOilO'MairalOTb onepau.iH'M peiry-
JISlpHo-i apMi. npoTe TIJlbKH UH OCTaHHR OCTilTO'IHO BHplwye DHT81DUI
nepeMOrH a6o nopa3KH A ua.a.ae TOH I aMiCT BiAHI. Xo1.1 poJIH, Bara if aea-
1.1eHHH .napTH'3aHO·mOBCTalH'4HX aKiUiH y npou.eci BatraJibHO~ 6opoTh6H, Bffall-
HO 3pOCJia 'B •ne.piO'.ZJ. ,llpyroi CBiTO·BOi BiHHH H HaBiTb uiCJISI eei.
Ha JKaJib, H.K.f.A. y eopolKOMY aaniJIJii He crsopHJia 111oecTaH'IO-
;napTlf3aHchKOro pyxy. Bitt .ZI.yJKe npH.ZI.aBcH 6 iH me 'llpH nepmoMy 'Bi.ZI.-
·eopoTi Y.f.A . .llO 3'6py11a, Ta B rnepio.ll :t.IQpT.KiBCbKO"i onepau.ii ii o<t>eH-·
3HBH reHepaJia fpe1<oea. HanpHKJia.ZI., noecTaHu.i MOfJIH Bi.llpiiaaTH '€.llHHHH
lllJIHX, Ul,0 '3aJIHilllHBCH' .llJl'H Bi.llBOpory 'IlOJlbCbKHJC llaCTHH, .po·36HTHX
Y.f.ApMi•ero ni.ZI. 16epeJKaHaMH.
Hi.LI. MicTOM JlbBOBOM 6y.11a THno·eo 1n0'3H·u.riiHa ·BiiAHa, 60 lK BoporH,
3'MiU.HH'B'lllH CBOi 'Il03H;u.ii, ,llOBlllHH 1.1ac Ha HHX JIHolllHJIHCH. KpiM Toro, Ha
raJIHU.bKOMY <l>poHTi, HK ni.ll JlbBOBOM, TaK Ha 1niBHi-4HOMY A Ha niB.lleH-
HOMY Bi.llTH·HJ<ax, 6opoTb6a 1.1acaMH Ha6HpaJia MaHeepoeoro xapaKTepy.
UH llH iHma cTopoHa c1<yn1.1yeaJ1a ai.n•noBi.llHi CHJIH, 3Mara.11a sairpoaoro
KpHJia a160 r JIH'6illlHM o6iXO,llOM 3MYCHTH BOpO'fa Bt,llCT}'IIlHTH 13 nooau.i1H,
ll.lOO 3.ll06yTH C016i CB0'60.llY pyxiB.
,llaJii, aaca,ll.a CKyn'l.leHHSI CHJI Ha fOJIOBHOMY Ba>KJIH'BOM'Y HanpHMKy,
aa paxyHoK .npyropH.llHOro, He e cne;u.iHJihHOIO pacoio 1I1apTH3aHKH. UHM
-npHH'U.HilOM, HK Jl.IHTb icropiH Bi•HCbKOBOfO :MHCTeU.T'Ba, nOBHHHi KOpH·
CTyBaTHCH, ill.I,06 OCHfHYTH ycnixiB, lfiOJIKOBO.ll;U.i Ta KOMaH.llHHH OKJia,ll., Sl'K
y CTpaTerii, Tai< i B TaKTH'U.i (piBHO B Il0'3HIIJ.iHH~H i B MaHeBpoei·H ei1frni
- B o6opoHi 1H: HaCTy.ni). Y.f.A. CTBopa.11a Ha urnpOKOMY <t>poHTi 6e3-
nepepHBHHH <t>POHT, 3aMiCTb, CKpinHBlllH 1BalKJIHBi HanpH·MKH, -MaTH pe-
aepBH, mo6 BJIJl.IHHMH aK111,iHMH iia KpHJia Ta 13-a\lliJIJIH noJIHKie ei.npi0aTH
Jlheie i 3MYCHTH ·iioro 06opos11,ie KainiTyJI10BaTH. Ane Ole pa3 nl.llKpeCJllO-
eMe, - TaKHA xapa.KTep ionepaulA e MaueepoM, a ue napTH3at1K010.
5IKpa"3 H3MHilnpHHChKa (.lli€Ba) apMiH· Ta 60JibillleBHIKH, ·BBeCb qac
nocJ11yro·eyeaJIHCh ·u.HMH MeTO.llaMH ei·AHH. BoHH BeJIH onepau.ii o<l>eHoaHIBHi
Ta ,ll.ecf>e113HBHi Ha lllHpOKHX npOCTOpax OKpeMHMH 06'€,ll.HaHHH'MH, ll(O
l.IHHHJIH Ha .roJioBHimHx HanpH'MKax no 1nJismax mTa6ie. Hi 60.11bWeBHKH,
Hi yK.paiHCbKa apMiH He TBOpHJIH U03H IJ.iHHHX <t>POHTiB. AJie ue TelK
1

"*) 0.llH3'1e, KOJIH onepyJOTb Ha BQ1)0lKOMI)' 3arriJIJli KiHHi '18CTHRH (lllOOKH A


AKBilii) To ue e - .pell.a KiHHOTH. TaK aanp. 'IHHHB e 1£r19 poui irea. MarMOHTOB 3 c'Boiw:
K033'1HM 'l<OPD~OM Ha rnH(SoKOMY 3aJJiJIJ1i qepeoHHX.
6y.11a no iCToTi Maaespoea eiAaa, a ae napTH13aeKa. BpaB)J.a, o6H.ll.Bi
CTOpOHH Ma.ifJKe ·eeec& 11ac WHPOKO 1noc.11yroayaaJ1HCb .zr.o·noMOfOIO DOIB-
CTaH110-tnapTH3'aHCbKHX ai.zur.i.11i·a. A.11e ue 6y.110 xapaKTepHOJO pucoio ro-
pollCaHCbKO' aiHHH. faJIHU&Ka apMiH Ha3ara.1116i.111>ow Ha.zr.aaa.11acH .zr.o nepe-
ee.zr.eHHH Il03HUiMHO[, HilK MaHeBpOBOi BiHHH i JIHWe 8!'0)1.0M, Ha C.Xi,llHiX
aeMJIHX, aoHa Ha6pa.11a .zr.ocai.zr.y B MaHeapoeux onepauiHx. OKpeMH·M
6JIHCKY11H"M IBHHHHTKOM :6yJia 110pTKiB"CbKa o<t>eH3H•Ba.

llOPTKIBCbKA O<l>EH3HBA
(CTe.peMO>KHi ·11HHH Y.f.A. ai,!I. 8-28 111epBHH 1919 p., ce6To poocpo·M
noJifflKiB -ni.zr. 4opTKOBOM Ta nepecJii.ll'YBaHHH ix .zr.o Jii-Hiil 30.11011is-;lleroea-
ra.11H11 IH3'llii BiffCbKOii 1KOJ1a Ha3HBalOTb ,,11opTKiBCbKOJO o<t>eH3HBOI<>" .)
Ueii nepio.zr. Tpe6a no)l.iJIHTH Ha TPH eTanH, a caMe: 11opTKiBC&:Ka one-
pauiH, o<t>eH3HBa •reHepaJia rpeKOBa, Ta .zr.pyrHlH IBi.llBOpOT Y.r.A. AO
36py11a, 60 KOlKHHH 3 HHX Ma•B ceoepi;J.Hi ipHCH ( CHTya.ui10, '3aB)l.aHHH A
cnoco6H ·'ix 3.llitHCHeHHH). TaKHIH ino.zr.i.11 Jiinwe onpH11HHHTbCH .zr.o 111paB.llH·
,' ·BOi ou.iHKH, •ff')( C3'MHX 6o·HOBHX llHHiB, T3K BHH1BJleHH·H iHiluistTOpi'B-TBo.puiB
fiJIHHiB i ix BHKOH3'BUiB.
IUe fl .zr.oci ocraT011Ho He 3';HcoaaHi ·sci ooCTaBHHH, 1mo cnpH11HHHJIHCb
.zr.o 3auo11aTKyBaHHH 110pTK~BCbKOi o<t>eH3HBH, HK 3313Hall'}'IOTb aBTOpH, X()ll
Ha.zr.pyKOBaiHO "IHMaJIO CllJOMHHiB Ta <t>axOBHX TBOpia, w.o CTOCYIOTbCH
uux 16ofloaHx llHHia. AaTopH .zr.oKJia.zr.Ho 0111Hcy10Tb no.zr.ii Ta HaMaraioT&CH
BHHaHTH iHiUiHTOpia UHX CJiaBeTHHX ,ZJ,iH.
Mu .zr.yMaEMO, mo <t>poHTOBi 11acTHHH, 6pHra.zr.H .zr.pyroro -Kopnycy
nepwi Bi.!1:11YJIH 3·MiHy o6CTaBHH (Bi.llHOBJieHHH 60€'3.ll3THOCTH Ta MOpa.11i
1

CTap.WHH Ta CTpiJ1blI.,li1B i OCJial6JIOOHH TeMiniB UOJlbCbKO·ro Ha~Tyny). 5l1Kpaa


y CKJia.lli UbOfO KOpnycy ·macJIHBO 3H3'HWJIHCH eHe.priHHi Ta 3.zr.i6Hi .crap-
WHHH, we<t> WTa16y KOpnycy \flOJIK. lliaMaHeK, Ta KOMaH,ZI.aHT 7 6pHra,Zl.H
ni.zr.uoJIK. 6i·3aHU Ta iHwi. BoHH TO, npaa.zr.ono.zr.i6Ho, .llOKJia.zr.Ho noia<Pop-
MyBaJIH noJIK. 1KypMaHOBH11a, A we<t>a 6y.11aBH YS.A. npo CHTyaiuiio i 6a-.
lKa'HHH ·BiHcbK .zr.aTH piwy11•y ai.zr.ci11 Boporoai. floJIK. KypMaHOBHll yKJia.zr.ae
nJIHH HaCTyny ii Ha11aJI&Ha 1KoMaH.zr.a ·Horo caHKUiOHYE Ta .ll.3'€ HaKa3.
0T>Ke, .zr.yMa€MO, rmo <l>PO.HT, nepmH·H ni:ZlHiC ,ZI.Y'M1<Y npo Heooxi.zr.HicTb
Hefa!HHO >npHilHHHTH Bi.ZI.BOpOT Ta a.zr.apHTH Ha BOpO·ra. I B UbOMY ·aeJIHKa
3ficJiyra <t>poHTOBHX llaCTHIH. AJie o<t>o.pMJieHHH onepauiH, iflJIHH i HaKa3
npaB.ll0IlO.lli6HO o·npau&oByBaB ylKe nOJIIK. Kyp'MaHO'BHll Ta H.K. r.A.
60 >K, H'K 33o3Halllyl0Tb aBTOpH, B 60H·X 7-ro i 8-ro 'llepBHH B3'HJIH y11aCTb
TpeTR fl c&oMa 6pu:ra.zr.a, 1nepma 6pH.ra.zr.a Y.CC, CTHiH .zr.ernToi fl n'HToi
6pu1ra.a 1nepmo·ro KOp:rrycy Ta 'ixHi aK'Ui'i 6yJIH 1Bi.zr.no·Bi.ll.HO 01<epoaaHi Ta
El33'€MHO noa'·HaaJHi, 1.UO nepeKOIHYIO'lle cB'i)l'llHTb rnpo llJIHHO'DicTb 110ip:-r-
1

KiBCJ>KOl oinepaui'i.
(•CT. 509) ,,cniBy1rncT& y 6010 ea 4o.pTKiB .ll'BOX KopnyciB YS.A.,
BKa13yaaJio 6 Ha Te, ,mo aKUiH 6yJia 1J1iJI.rOTOBJieaa H.K.r.A., a a KO>KHOMY
pa3i o6oMa KOpnycaMH, nep1urnM i .llPYrHM, 011eBH.ZI.HO 3a nopo3yMioHHSllM
Ha11aJI&Hol KuMaH.ZI.H".
3axonJieHHHM 51roJI&.HH'U.i 7-ro 11epBHH, 4opTKOBa H KonHlllHHeU& _8-'fo,
3aKiHllHJiaCh 6JIHCKy110 nepeae.zr.eHa llOpTKi1BCbKa onepau.iH. .
Y .zr.ao11hiWO'MY B>Ke .no11aBCH HOBHH ernin ia .zr.a.11eKo ·fl..zr.y11HMH 1u,i;ul'MH.
HoBo·npHi3HalleHHiH KOMaH.zr.aHT Y.r.A. (BO>K.llb) Ta iioro 6y.11aaa nepeao-
.ZI.HTb y >KHTTH uiJI.iKOM caMOCTiHHO 01npaiUbOBaHH H IlJl'HH, Sl'KH•H X011 i 6a-
0

3'}'BaBCH Ha nepeMO:>KHHX "BHCJii)lax 11opT.l<i BCbKOl onepau.H, "MaB CBOi BJiaCHi


1

3aB.ZI.aHHH A cnoco6H ix BHKOHaHHH. Ue 6y.na ee.nHKa 6.11HCK)"la 04»et13HBa


reHepa.11a fpeKoea. 3qepra cJii,zr.ye Tpe-riH eTan - ,zr.pyTHii ·ei,zr.eopoT Y.r.A.
a-ni:.zl Jlt>eo·ea AO 36pyqa.
TaKHM llHHOM no,zr.iJI 111a TPH eTainH U.HJC 6oi·e ei:Zl.nosi,zr.ae <)'6CTa·BHHaM.
OsiTosi nepe•MO>KU.i - aHTaIITc~i 1110TyrH - TBOpHJIH aosi no-
JiiTH11Ho-crpaTeri11Hi cacTeMH, nepeKpo101011a Many Eepoua, 1mo6 Ha,zr.Hi-
'HO aaKpinHTH eacJii,zr.H ceoei nepeMora Ha ,zr.OBllIHH 11ac. YKpaiHCbKa Aep-
lKa&a iM AO Uboro 3,zr.aBallaca nepewKOJl.OIO. 0cJia6JieHa Hi Me'l1llHHa Ha ..
1

·MaraJiaC.R 'BT.RrTH B op6iTy ·CBOIX DOJiiTHllHHX snmrniB KOMyHiCTH'llHY


Moc·K·BY, flll.OO, aa ·ri ,zr.onoMoroio, aaxHTaTH a HyTpa eacHa>KeHi eilHHoJO
.aep>Kaea 1nepeMO:>KlJJ.i'B.
0T>Ke, ceiToea BiHHa (rOJIOBHO JiiKei.zr.a.u.iH iii), BeJIHKa peBOJllOU.iH,
6opoTb6a Hapo,zr.ie 0a Hau.ioHaJihHo-.u.ep*aBHe Bi'.ll.PO.LUKeHHH, lllyKaJIH
ceoe·i .po13B'ff3KH Ha Cxo,zr.i, oco6;rneo Ha yKpaiHcbKHX iae-MJIH'X, cTeopio-
JOllH TaM ,ll.y>Ke CKo·MnJiiKOBaHy CHTyau.iio.
ToMy Hawy BH3BOJlbHY 6opOTb6y He06Xln.HO p03f.llSIA8TH Ha T.111 UHX
piaHo6apBHHX i ea>KJIHBHX HBHtU, HK O.ll.HH ie Ti CKJia,zr.HHKiB.
BO€HHi no)J.ii, ix poairiH i TeMn, a HapellITi, BH·CJii.llH ·36pOHHOi 6o-
poT&6H Ha HallIHX aeMJIIJIX 3H3-llHOIO MipOIO 3aJie>KaJIH Bi;ll lllOJiiTHKH Ta
xapaKTepy CO'UiHJibHOi i HauioHaJibHOi peBOJIIOUili. 3oKpeMa Ha nepH-
neTii 6opoTh6H MaJIH BilJIH-8 npo.rpaMH, 'IIJIHIHH Ta ceiTo•rJIHJI. yKpa1HCbKHX
na.pTHitto-·noJiiTH'IHHX yrpynoeaHb i iHTeJiireHu.ii floea>KHOrro attai11eHHff'
TaKO>K Ha:6HpaJIH t3aKOHH Tpa.II.HUii i ,ll.ep>KaBHHJJ.bKO-iMlnepcblKOl iHepuFi
Podi".
MH .ll.yMa€MO, UlO no6i11 111oxH60K, HKHX npae,ZI.ono.II.i6Ho )J.onycTH-
JiacH H.K.r.A Ta .I1.ocei~11eHi, xo11 ·ei.ll.•Ba>KHi KOMaJH)J.aHTH Ta llITa6H :Kop-
nycie, 6pHra.II., a TaKO>K 1no6i1.1 He)J.OTH'fHeHb YPH.ll.Y ii HacJii)l.iKiB Hamoi
icTopH·Lfttol ona)J.!I.JJ.HHH, ace >K ro.11oauo cnpH'IHHHJIHCb AO nporpaooi
HeraTHBHI BD.llHBH 30BHIWHbOi no.11iTHKH. Ocb lf01My: ,,TpeT.R yKpaiJHc&Ka
o<j>eH311'Ba ,,Boe11yxiBCbKa" (CT. 496-498) ycnillIHO p03'BHBaJiaCb i IJIOJI•H·KH
Ha <j>pottTi Mi·>K ·fopo.II.KOM i Cy.ll.OBOJO BHrnHeJO HaiillIJIHCH e .II.y>Ke cKpyT-
HO'MY CTaHOBHII.JJ.i.
24. JIIOTOfO no11aJIOCb nepeMHp'H, 'BH'MyllleHe aHTaHTCbKOIO MideJO
MHpoeoi KOH<j>epeH1uii ni.ll ·npoBO..!lOM reH. 6apTeJieMi". OTIKe He crpan-
rla, 60 >K eoua 6y.11a HanepeJ1.0AHI piwy110ro ycnlxy, HI 3py'IHICTb no.11b-
Cb1<oro 1<epMyB(;:HHH, 60 lK BOHO He AODHCyBaJIO, IBPHTyBaTH o6opoauis
Jlbeoea, a 6ea cyMHley Moryma AHTaHTa - ce6To BHKJllO'IHO noJ1ITHKa.
Bona TO ii Haii61JlbW cnpHllHHHJl8CH AO 3aranbHOro norlpweHHH CHTyauli
Y.f.A., 60 >K (CT. 502) ,,Hee)J.alfa 111i;J. BoB·lf'yxaMH eiJl!6HJiaCb TOJIOCHHM·
1

roMOHOM 1no uiJii1ii Y.f .A. i 'lli:ztipeaJia ·e HiH Ha.u.iio· Ha ycinillIHe ;3aKiH'leHH's1
eiHHH. Cepe.u. BOH'UTBa nillIJIH npoeoKaiu.iiiHi qyTKH 1npo 3pa.II.y 'llpoeo.II.y,
I.JJ.O Ille -6iJiblll OCJia'6H.'IO Bi)J.110pHiCTb apMi"i".
Ta.I<HM: llHHOM, HI< 6a11HMO, noJiiTHlfHa ittTepeeH'JJ.iH aaxHTaJia MO-
paJ11:,iHy CHJIY apMii - eipy B nepeMory Ta )J.O·eip'H )J.0 CBOIX BO>K..!liB.
npoTe yKpa'iHCbKe ei:iichKO npO)J.OB.>KyBaJIO OOJI01ry Jlb•BOBa H TpHMaJIO
B ceo.tx pyKax Ha<j>TOBH.H paiioH, 6iJibllliCTb Cxi.ZI.HbOi faJIHllHHH i TBep.u.o
CTOHJio ni.u. Mypa'MH Jlheoea. Jlyx iioro 3ax11TaeC.R, aJie He 3JiaMaeC.R. Ha
U.e'H pa3 JlOJiiTHKa BpH-ryeaJia n0.11HKiB, O)J.Halfe He ,ll.aJia 1M Ule nepeMOf'H.
To.u.i HarniBaJOTb i3 3aKop.zi.nHy 6 )J.HBi3i!ii faJIJI•epa - ce6To u.e B)l{e 6yJia
.ei'HCbKO'Ba iHTepeeHUiH AHTaHTH B KOpHCTb noJIMUi. HaCTyn aHTaHTCbKO-
IlOJlbCbKHX ·eHtCb'K cnpHLIHHHBCH .ll.O ei)J.eopoTy Y.r.A. i THMl..facoeol eTpa-
TH HeIO MaH1Ke ui.110·i TepHTOpii KpiM TOfO, .ZI.HBi·3fi 1faJIJIEpa IJlOrpOMHJIH
Ta 3'.Z1.eMopaJii·3yeaJIH Ha :BoJIHHi Jiiee KPHJIO cH ..'lbHoi 'Ili'BHilfHOI rpynH
.llieeoi apMii ii u.e KaTaCTpo<j>a.1&HO ei.II.6HJIOCb Ha )J.aJiblllliX onepau.iAx
584

U,1'€'1 apMii. BpocyBaJOtlHCb .lJ.a..11i Ha CXi.ll, DOJlbCbK0-8HT3HTCbKe BIACbKO'


aaxonHJJO e paAOHi Tep11oni.111>-DIJ1.BOJ10'IHCbKa fiaay yKpaiHCblKHX apMiA
ia TaK ,ZI.OporHM 'BOEHHHIM Ta CaHiTapHHM npH'llaCOM, IUO Tff}KKO 3aaa-
)l{J.fJIO a .nam>1wi1ii BiHHi. Ta.Ko* y 5po.ll.ax aopo*e aiHcbKO 'Bi.llpi'3aJio.
eci eweJIOHH rpynu C.C. Ta naaunpHi noTHirH.
TaKHM 'llHHOM cnapa101.1ucb Ha icropH'llHHX ·<t>aKTax, MH Mae'Mo no·aHi,
rTii.ll.CTaBH TBe.p.nHnf, 'IUO He nOJibCbKa ap·MiH ii He ,ZI.eHKi He.ll.OTHrHeHHH
YPH.ll.Y Ta aiHcbKOBoiro npoao.lly apMFi cnpu1.1HHHJIHCH .no Haimoi npo·rpa-
Hoi, a fOJIOBHHM pofiOM CTpaTeri'IHO-DOJliTH'IHa IHTepeeuuiH MOryTHbOl
AuTaHTH. Bo ·}f 1noJ1HKH ·a HiH·KoMy eunan.Ky He cnpoMorJIHCH 6 1BJiaCHHMH
CHJiaMH 'Bi.ll.KH:HYTH raJIHUbKY apMilO sa 36py1.1, noirpOMHTH JiiBe KpHJIO
.ni'eaoi apMiii Ta BHTpaTH aiiiHy.
6e3 cyMHiey MH 1MyCHMO .llOKJia,ZI.HO CTy,ZI.i10BaTH yKpaitHCbKO-UOJibCbKY
KaMlnaHilO, Ta wyKaTH HaiWHX XH6, O..ll.Ha11e He'MO)l{JIHBO ·e TOH )Ke 1.1ac He
Bi.llMiTHTH BHpimaJibHOro 3HalleHHH ry BHCJii.llaiX yKpaiHCbKO-IIlOJibCbKOi
airliHH, BlnJIHB'iB .noJiiTHKO-CTpaTeril.IHOi ittTepaeHuii AHTaHTH. JlHme TO.lli
MH 3MO)KeMO 'B3HTH 'IlOBlla10·1.1y HayKy 3 yKpaiHCbJKO-IlOJibCbKOi ·ei1iiHH, Ta
MaTH npaB.llJ.f BHH ii o<5pa'3.
nocTae uiKa1ee 'IlHTaHHH, llH C'llpOMO·rJiaCH 6 Y.r.A., inpu 6iJibUie spyq-
HO·My Ta TaJiaHOBHTOMY KepMyBaHHi, 38X0111HTH B :nepurnx MiC'ffil.HX ·aiiiHH
JlhBiB, nepe~rnmJib i TBep.llO CTaHyTH Ha (HHi. ~ flKi 'Bi.ll. UbOro 6yJIH ·6 lflOJii-
THlltHO-CTpaTerillHi .HaCJli.llKH? l..1.10 TeMy CJii.ll onp3'UI08aTH HaWHM BfHCb-
KOBHM .llOCJii,ZI.HHKaM B OKpeMiii poaei.lJ.lui.

Wn6 VI. ·6pllf8JUI Y.r.A. nlJl >KMepHHKOIO, .1111neab 1919 p.


KaniTau JleATenauT ci»J1bOTH CeRToc.nae WpaMqeHKO

YHPA.iHCbHA 80£HHA <a>nbOTA


1919 - 1920 pp.

BJIAJl.A Jl.HPEKTOPll

HaKa30M 1no MopcbKOMY BiUI.OMCT·BY BiJI. 25 rpyJI.HH 1918 poKy


1.f. 11696150 EcryinHB JI.O BH'KOHaHHH ol6oa'·HBKiB MopcbKOro MiHicrpa
Ka1niTaH HI paHry MHxaAJio 1lBaHOBH11 EiJiiHCbKHH, HKHH 6ya, HK noKa-
3aJIOC11 3 H3CJii:.LlKiB 'HOro t11paiu.i, Ha'ii-
Bi.llTIOBtJI.HiUIOIO ~nocraTTIO 3 ycix
oci6, u.r.o CTOHJIH Ha ttOJii MopcbKoro
BiJI.O·MCTBa YKpa iHH aa aaecb qac
1

Aoro icHY·BaHHH. JhoJI.HHa aorHHHOi


eHepI1Fi, KpHUITaJieBoi 1.fe·CHOTH, 3
ao6po10 'BiHCbKOBOIO OCBiTOIO i CJiyi>K-
6oBHM !lOCBi:ll.OM, - :siH Mae, me TY
BeJIHKy ·1.feCHOTy, U.1,0 Ha Bci cnpaBH
llH·BHBC11 1A ;ZI.O HHX IJl~Jl.'XO:.LlHB a orJI·H-
llY iHTepeds JI.ep>KaBH, TOOTO !Mas
WHpOKHM JI.epl>KaBHHH pooyM, HKO:f'O
RKpa3 6paKyBaJIO TO.ll.i 6airaTbOM npo-
Bi.ll.HHK3'M iHWH.X H3WHX BiJI.OMCTB y
ixHix~ 1.facaMH, syebKO xyTopHHCb-
KHX ni.axoJI.ax .ll.O .L1.ep>Ka1BHHX cnpaa.
Ma101rn .ll.BOX noMil.fHH1Ki1a: To.sa-
pHma MopcbKoro MiHicTpa KOHTp-
3.ll.MipaJia MH1xaHJia MHxaHJIOBHl.fa
OcrporpaJlCbKoiro-AnoCToJia H Ha-
1.faJibHHKa Mopcbxoro f eHepaJihHoro
lliTa6y Ka111irnHa I paHry Jleaa IOpiE-
BH4a nocTpHraHeBa, - CTapWHHY 3
OCBiTOIO AKa.ll.eMi1i MopCbKOro reae-
paJlbHOro lliTa6y, JllO.ll.H'HY H3,ZI:3BH-
1.f3HHO iHTeJii1reHTHy, opraHiaauifrno
31.Zli6Hy iii eHepriAHy, - KainiTaH III
paHry fiiJiiHCbKH•H y$'HBCH 33 6il>Ky-
4Y 1npau10. BiH 1IIpoais aaKoH npo
WTaTH ueHTpaJihlHH1x ycrnHoa Mop-
CbKoro MiHiCTepcraa, HaKaaoM no
Mop. BiJI.OMCTBY ·1.f. 410 BiJI. 20 cilll-
HH 1919 p. (BicHHK )lep>KaBHHX 3a-
KOHiB .ll.JI H acix 3eMeJib YHP, 1.f. 29),
1

y SI KO My M3€MO Ta Ki p0'3JI.iJIH :·
1. WTaTH MopcbKoro MiHicTpa,
2. lliTaTH KaHUeJIHpfi MiHicrepcTaa,
3. WTaTH foJIO'BHOlrO MopcbKOTO KanfTaH JreATeHBHT YK\>aiHCbKoi
Wrn16y, 4. lllTaTH MopCblKOrO reHe- ,nepHW1Hoi fi»JrboTH CaAtOCJl&B
paJibHOro lllrn6y, 5. lllTaTH f OJIOB- 0JleKcaHAPOBHq lllpaMqeHKO
586

Ho"i MopCbKOi rocno,llapt.1oi YnpaBH, 6. lllTaTH roJIOBHOi MopCbKOi Tex-


HillHOi YnpaBH, 7. WTaTH MopCbKOi 6y.u.ieeJihHOi YnpaBH, 8. lliTaTH ro-
JIOBHOrO ri.u.porpa<l>illHOro YnpaBJiiHHH, 9. lliTaTH roJIOBHoi BoeHHO-
Mopcb1<o·i Cy,LI.oeoi YnpaBH ,ft 10. lliTaTH roJIOBHoi BoeHHO- MopchKoi
CaHiTapHoi YnpaeH.
BiH npoeis ,,3aKOH npo fap.u.eMapHHChKY lliKoJiy" (HaKa3 no Mop.
Bi.u.oMcTey ll. 107 3 11 cillHH 1919 poKy ft BicHHK JJ.epiKaBHHX 3aKoHie
VIII BHnycK), 3 yee.u.eHHHM flora B :>KHTTH 3 I JKOBTHH 1918 p. ll.lo6 ocpop-
MHTH nonepe.U.HhlO npau.10 B MiHicTepCTei.
Hapenll'i eitt npoeie r~JIOBHHH 3aKou-ni.u.eaJIHHy JJ.epiKaBHoi YKpa;.
iHChKOi <l>Jih()TH - ,,3aKOH npo <l>JihOTy". (HaKa3 no M.B. ll. 79 a 25
cillHH 1919 poKy ft BicHHK JlepiKaBHHX 3aKOHie V. BHnycK). HopMaJihHO
ni.u. ,,3aKOH npo <l>JibOTY" po3yMi€TbCH nepeee,lleHe 33KOHO,ll3BllHM lllJIH-
XOM nOJIOiKeHHH npo CKJia,ll <l>.ilbOTH, npo TepMiHH CJiyiK6H KOpa6JiiB pi3-
HHX THiliB, npo w.opi<11Hy TIJiaa6y <l>JibOTH, npo ri KOMTIJieTyBaHHH Ta
npo 30praHi3yBaHHH TeaTpie 6oesoi llaCTHHH <l>JibOTH. 3aKOH npo <l>JibO-
TY € Hafl6iJihlllle TIOTpi6HHH y TWX .ZI.epJKaeax y HKHX BO€HHO-MOpCbKi i,lle'i
He BBiHlllJIH me ,llOCTaTHbO ,ll.O CBi.llOMOCTH HaCeJieHHH, qepe3 lll.0 Bi,llHO-
llleHHH 33KOHO,llaBl.IOl BJI3,ll.H ;I.O p03Mipie acHrHyBaHb Ha <l>JibOTY HOCHTb
BHna.aKoewA xapaKTep. UeA eeJIHKHH 3aKOH npo <l>JihOTY oxonHB u.iJI-
KOBHTO eci raJiy3i opraHi3au.ii YKpaiHChKOi JlepJKaeHoi <l>,,1bOTH pa30M
3 Bo€HHO-MopcbKOIO noeiTpocp.1IbOTOIO i MopCbKOIO nixOTOIO.
Ha ni,llcraei U.hOro 3aKoHy, ,llHpeKTopiH YHP no MopchKOMY Bi-
.lJ.OMCTBY Bi.ll 25 cillHH 1919 p. BH,llaJia HaKa3 l.f. 57 /28 y KH€Bi npo npH-
CBO€HHH Kopa6JIHM YKpaiHCbKOi JlepiKaBHOi <l>JihOTH, HKi 6y,llylOThCH
e MHKOJiaeei, TaKHX Haae: 1 JiiHiHHHH Kopa6eJib ,,Co6opHa YKpaiHa"
(32.000 TOHH, ce6To e·iKe noeepx.u.peHaBT), 4 JierKi KpeAcepH - ,,reTh-
MaH 5or.u.aH XMeJihHHJJ.hKHH" (ni3Hirne ,,4epaoHa YKpaiHa") 6.934 TOHH,
,,reThMaH neTpo JloporneHKO" (ni3Hirne ,,KpaCHHH KaeKa3'') 8.030 TOHH,
,,reThMaH neTpO K. CaraH,ll34HHH" i ,,Tapac WeelleHKO", 14 BeJIHKHX
ecKa,llpOBHX MiHOHOCU.iB no 1.330 TOHH: ,,KHiB'', ,,4HrHpHH", ,,5aTypHH",
,,Jlheie", ,,IeaH BHroecbKHii", ,,IeaH CipKo", ,,nHJIHn OpJIHK", ,,Kocrh
rop.ZI.i€HKO", ,,MapTHH He6a6a", ,,IBaH ni,u,KoBa", ,,neTpO MorHJia" ii
,,IeaH KoTJIHpeecbKHH", 8 eeJIHKHX ni.aeo.u.HHX llOBHie ,,lll.yKa", ,,Kapach"
i ,,Ar 21" .llO ,,Ar 26", MaTKa ni.llBO,llHHX \IOBHiB ,,JlHinpo".
Ha ni,llcraei U.horo iK 3aKotty 6yJ10 Ha.aicJiaHo ,ll.Bi KOMicii ei,ll Mop-
CbKOro MiHicTepcTBa; O,ll.HY ni.u. roJioeyeaHHHM Hat.1aJihHHKa roJIOBHOro
MopCbKOro Wrn6y KaniTaHa I paHry nt.1eJihHHKOBa ,ll.O MHKOJialBCbKOro
nopTy ft .u.pyry .u.o xepcoHCbKOro nopTy.
JlaJihllli no.u.ii e YKpaiHi: oKymau.iH 6eperie 4opttoro MO pH AttTaH-
TOIO, ttacTyn 60JibllleBH1<ie 3 niBHOlli ii 3aJIHllleHHH KHeea yKpa·iHCbKHMH
eiHcbKaMH 2-ro JIIOTOro 1919 p. He ni.u.pi3yl0Tb KPHJI TeopLioro po3Maxy
Kan. III paHry M. 6iJiiHCbKoro A siH, HKHH HiKOJIH He noKH.llaB Ha.u.i'i Ha
npueepHeHHH yKpaittchKOro nopH.ll.KY Ha 4opttoMy Mopi ii Ha Aoro no-
6epeJ1©Ki, npOBO,llHTb ,,3aKOH npo opratti3aU.ilO BO€HHO-MOpCbKHX CHJI
Ha no6epeiKJKi 4opttoro MOpH". (HaKa3 no M.B. ll. 507 ei.u. 9 KBiTHH
1919 p. i BicHHK JlepJKaBHHX 3aK01-1ie, BHnycK 34), y naparpa<l>i 1 y HKO-
MY 3Haxo.aHMO TaKHH ycTyn: ,,no6epeiKiKH 4opttoro MOpH 3 <J>opTeu.e10
Ot.1a:<oBOM i nopT~MH MHKOJiaeeoM i XepcottoM 3 75 eepcTHOIO cMyro10
HaBKOJIO 6oKiB U.bOfO TpHKYTHHKa OfOJIOUiy€TbCH npHMOpCbKHM <l>pOH-
TOM 3 ni,llJierJiiCTIO UhOro paiioHy MopcbKOMY MiHiCTpoei, HKHH (na-
parpa<I> 2) Mae TaM yci npaea roJIOBHOKOMatt.ay10t.1oro OKpeMHM <l>pott-
TOM i T. ,ll. H TO,lli Il04HHa€TbCH <l>opMyBaHHH MOpCbKHX 43CTHH THMl.fa-
587

coM Ha cyxo.zr.o;Iii, a ·CaMe: IMopcbKO·ro HoJIKY (TpoxH paHiw, 60 HaKa3


npo t1.e roJioeHoro 0TaMaHa BHkbK i <l>JibOTH YHP no Mopcb'KO·My B~­
.ll.OMCTBY C. neTJIIOpH 16ye •Bi.ll 3-ro JIIOTOfO 1919 p. Ill. 68/32) 'if ttaCTHH
MOpCbKOi •niXOTH.
Mop·CbKHH noJIK (HKO·fC cpopMyBa.HHH p013'IlOlfaTO 6yJio B BHHHHUi
Ha no.zI.iJIJii !ff .nepetteceHO ..a.o KoJIOMHil) MaB tJ<O·MIIJieTyaaTH'CSI rOJIOBHHM
1.{HHOM MO.PHKaMH, •mo noxo.zr.HJIH .a Ha.lUl.HiCTpHHChKOi YKpa~HH: cTap-
WHHaMH, ni.zI.CTapwHHaMH If MOpHKaMH KOJIHWHbO't AecTpo-Y.ropcbKOi
cpo11bOTH, .ll.JIH qoro Kain. Ill pattry M. fiiJiiH'CbKH•H in-poeo..a.HTb .no aro.zI.i
3 BiHcbKOBHM CeKpen1.piHTOM 3.0. YHP ,,3aKOH npo 13apaxyaaHHH \.ll.O
cp.11b.OTH rpoMa.zI.1H'ff ,,Ha.lUl.HicTpHHCbKOt YKpaiHH" Tii'.ll. 11.1. 504 ·ei'.ll. 9 ·K·BiTHH
1919 p. (,,BicHHK ,ll. 3aKoHie" .ewnycK 34-H.fl i HaKaa no M.B. Ill. 135175
ei.zr. 9-ro 'KBiTHH 1919 p.).
Ha ni.ll!CTaei Uboro 3arKOHY 6ye 'IIepeBe.zI.eHHJH· 13aKJIHK .qepe3 OKpYJKHi
KoMaHJI.H YrA ..a.o MOpH·Kie.
KoMaH..a.aHTOM MopCbKO'fO no.11Ky CIIlOllaTKY 6ye 1nOJ1KOIBHHK Mop-
CbKO·l nixOTH raepHJIO HHKOfJI.a, a nieHiwe 'Kan. MI paHry 1KOCTb MaHJI.-
PHKa. BoeHHO-MopchKO-MY arnme YHP y Bi~Hi, Karn. U paHry ,llawKe·BH-
qy-rop6a4UhK01My, BHJI.aHO 16yJIO HaKas i ei~rnyimeHO 1K•pe·11.HTH .ll.Jl'H IIlepe-
cyeaHHH MOpHtKi'B Ha.mn.HiCTpHHUiB '3 KOJIHmHi·x aeCTpo-yropCbKHX nopTi'B
A11.piHTH1KH. ,llo C·KJia;zy UbO'fO noo11Ky 3apaxoBaHo 6y.110 H 6im>1wy qac-
THHY c.11ym60B1.J.ie MopcbKO.ro MiHinepcrea.
3 OfJIH.llY Ha Te, 'W.0 ryuyJIH (<:tmiaBtllJ.HKH .llepesa) SIBJISlJIH:C·H .no6-
pHM ·MaTepiHJIOM Ha MOpHKie, ;ue .IJaJio JI.YMKY :MopcbKOMy MiHiCTpoai
BHKOpHCTaTH. ix XO'I TH'M'4aCOBO HK
MOpCbKY IIIiXOTY ~ 3apa13 >Ke 6yJio
ne.peee.lleHo cpopMyeaHHH .e KoJIOMHi
(a tni3HiWe ·B 16po11.ax) ,, 1-rO rytUyJib-
CbKOfO CTOJIKY MopCbll<Oi nixOTH'',
ffiKHH y qepBHi 1919 p. Bi.lliHWO·B Ha
rrpOTH60J1hmeeH1Uh-KHH cppOHT 111i.11.
BoJIOllHCbKa. nit3Hiwe, '8 ·Ka.M'·HlH!Ui-
no.lli'JibCbKOMY 6yJIO 3C1>opMOBaHO
L1..1.e ,,2-HrH flOJIK 1MopcbK01 HixoTH"
~ upHCTytnJieHo .llO <f>opMyBaHHSI ,,3-ro
no.11Ky MopcbKOi fliXOTH" 'H TaK no-
CTaJia 1-.wa llH BiaiH MopCbKOl
1 rn-
XOTH.
Y TOH qac Ga.HwJia aMi'Ha Ka6i-
HeTy .MiHicrpis YHP i KainirnH HI paH-
ry M . .6iJiiHCI>KHM, He moro~:>KYJOllH.Cb
3 °6iJ1bWHM ·nOJiiBiHHH1M UbOfO Ka6i-
HeTy, IIl0.ll3!BCfl 24 KBiTHlff 1919 p. 'J(O
JlHIMici.i i 33 HKH1HCb qac O.llep>KaB
Ha BJiaCHe 6a>KaHHfl 111pH3Ha'leHHR
HaqaJihHHKa 1-woi .llHei3i1i' MopchKOi
CTixoTH, 13 H·KOIO :nepe6yeae Ha <f>poH-
Ti BBf'Cb 1919 p. 4aCTHHH 1-ro ry-
IJ.YJibChKOfO floJIJcy MopcbKo·i flixo-
m •ii UlP}'lrHX 1noJIKie M.n. 6paJIH
ynJaCTb y I-MY 3KiMO.BOMY noxoJJ.i
ApMii' YHP. KatTT. UI pattry :M. 6i.11iH-.
CbKHH y 1920 'P· O;llep>Ka.B npH3Ha- .llttafafOH ecKSAitomnc 11fHdaacuflf
'leHHR Ha MiHicrpa BttyTpiurnix Cnpas qOptlOMOpC~KOJ ~JlltO~K
588

YHP a ,ZJ.aJii onHHHe·cH Ha eMirpau.H e noJiblll.i. Y 1921-My p. 6pas yqa•CTb


y 2-My 3HMOBOMY noxo,ZJ.i ApMil YHP i 3arnHye repoeM ni)l 5a31apoM
y ceJii MaJii MHHKH 17 JIHCTo.na,ZI.a 1921 p. 'KOJIH Bi.ll.CTpiJIJOIO'llHCb Bi,zr.
60Jihllleemde, ocTattHiM CTpi.rnM eiuI.o6pa.e co:6i }KHTTH, moo He nOTia-
CTHC'H ·e 6oJibllieBHIU.hK1Hi 1noJIOH.
Bill. 24-ro ·KBiTHH 1919 p. Mopcb·KHM MittiCTpOM CTae 1KaniTaH 1-ro
pattry MHJ<OJia 3Jio6iH. MicHU.b t1ep·settb 1919 p., MopcbKH'M !MiHicre.pcT-
eoM, HK 3aCTynHHK MiHinpa Kepyeaa aeTop 1uux PH.ll.'Kie, onicJI·H 3Hoey
Kan. I p. M. 3Jio6HH. Y 1919 p. ino '3.ll.Oi6yTTi Kwesa, 3Hoey 6JIRCHyJia
Ha.lliH Ha 0.llecy, Ha Mope. ~' Ka.M'1HHU.i-no:z1. iJihlChiKOMY 6yJio BiJI.llHHeHo
rap,ZI.eMapHHCbKY lliKOJIY i 'iii .llHpeKTOpOM 'CTaB reHepaJI-xopyH!>KlllH no
a.llMipaJI. BoJIO.llH'MHp Caet1eHKo-Ei•JibCbKff.M a a.L1.10TaHTOM Ull<oJIH, a1BTop
uux psi.zrni·e. AJie t1epe3 HeanpHHTJIHBli 1no:I1.il Toro t1acy, ·mo tte·3a6apoM
HacniJIH, lllKoJiy .llOBeJIOCH JiiKBi.D.yBaTH.
To.lli ni.ll HaTHCKOM Hamux eiiH1cbKOBHx ·Kpyrie, MopchKe MiHicTep-
CTBO Ha llIKO.ll.Y yKpai'HCbKiH BeJIHKO.llep'.IKaBHH'UbKiH cnpaei 6yJio npH-
€.llHaHO .llO Bi1J1chKo.eo Mi-ttiCTepcTea s cKopo-t1eHOMY p03·M'ipi .e ·eu·rJIH.lli
f oJIOBHoro YinpaeJiiHHH BoeHHo-MopchKoi' <l>JibOTH, a e 1920 p. y 'BH-
fJIH.lli foJio·sHoi' BoieHHo-MopcbKOi' Y·npaeu.*)
Y 1920 p. Mopc1>Ke Bi'.11.0MCTBO ece * Ta.Ku •TIOllaJio cpop.My.eaTH Jl.Hi-
npoechKY <l>JibOTHJIJIIO, ccpopMyBaJIO ,,Jl.HinpOBCbKHJi <l>JibOTCbKHH nie-
eKi1na}K'' ~ M3JIO Ha cppoHTi 6poHe1nOTH'f ,,4opHOMOpelI..l'b-".
YKpa'iHrnKa ,ll.epiJKaeHa <l>JibOTa MaJia BO'EHHH'H nparnop i 6. 20 cne-
U.iHJibHHX BOEHHHX _i 1ittllIH'X npanopiB. TpH3)'fO Ha 1npatnopax Sl!K i Ha edx
Bi.ll3HaKax i eM6Jie'Max MopcbKoro Bi.llOMCTBa 6ye iilpH ecix !BJia.llax Toro
qacy '3 xpecTO'M.
noeHHH THTYJI reTb.MaHa, ·HK HaH·BHlll.01fO Ha'llaJibHHKa 136pO<HHHX
CHJI Y·Kpai'HH 6y.e TO.lli: ,JlcttoeeJiblMOJK'HHH naH feTbMaH Bci~ii YKpaiHH,
Bi1J1cbK Ko3a'UbKHX i ,ll.eplKaBHO'i <l>JibOTH".
noeHH1H 'THTYJI fOJIOBHOfO OTa.MaHa '36pOiHHHX CHJI YKpa'ittH 6ye TO,ZJ.i:
,,f oJIOBHHH OTaMaH Bi1ficbK i <l>JibOTH YHP".
Y .xeirni 1919 p. !MopcbKH'M MiHicrpecrnoM ifiyJio ecTaHOBJieHo npHH-
HHTH .D.eHb ,,29 KBiTHH .llHeM c~BHTa YKpa'iHCbKO.l ,ll.ep}KaBHOi <l>JibOTH i
1
''

pa.30M 3 THM .llHeM CesiTa YKpai'HCb'KOro 4opHo·ro MopH Ta 'BCTatto1BHTH


6pOH30BY Me.L1.a~110 ,Ll)lH ecix yt1aCHHKiB TOfO kTOpH'llHOrO MOMeHTy if
TaKOJK .LI.Jiff ecix THX, HKi 3HaXO,ZJ.HJIHCb Ha c~1y}K6i YKpai'HCbKOl ,ll.ep)f<a·BHO"i
<l>JibOTH, a.>K no .lleHb 29 'KBiTHH 1919 p.
Me.llaJIH BfffJI!H4aJia TaK: JIHUeBa CTOpOHa - yKpa'iHCbKH'H BOEHHH·H
npa:nop Ha HOUi· racpeJI1H, 3BOpOTHH CTOpOHa - nocepe.n.HHi HKip y ropi
TpH3Y16 3 xpecTOM, BHH3Y HKOpH ,, 1918", •3JI1iea ,,29", 311paea ,,IV". Me-
.LI.aJIH 6y,,1a Ha roJiy6i~ 3 .llBOMa )K01BTH·MH CMY*KaMH, ·CTpit11ui.

.Il.OJISI KOPA6JllB llOPHOMOPCbKOY <l>JlbOTM:


4acTHHa ·Kopa6.7Iie 4opHOMopcb'Ko·i <l>JibOTH ·eu·ee.lleHa AttTaHTOIO il
1919 p. ,ZJ.O lcTaM16yJiy (KOHCTaHTHHO•IlOJIH) i6yJia 3HOBY nepe.llaHa ni,a
aH.llpiiBCbKH'H inpa.nop i ·e lcTaM6y.11i 6yJia crnopetta ,,oa3a PQl(:ii\chKOi
*) Ko:iKHa eeJIHKa .llepmaea Mana R Mae: oKpeMi pienopHJlHi Miaicrepcrea: BH:OCbKO'Be,
MopcbKe A noeiTpo4>JibOTH 8 CH1ilY kHYJOllHX BeJIHKHX piJHHUb opranfaaui"i, TaKTHKH
It crparer.i'i UHX .lliJIHHOK o6opoHH KpaJO. Ha.ii. UHMll ·piBHOPHJl:HHMH M1iHiicTepcT1BaMH MO>Ke
croHTH .llJIH 6iJihwo'i KOOP.llHtHaui'i Minicrep 36poitnHx CH111, SIK TO 6a11HMO B CJIA A
iHWHX eeJIHKHiX .llepiKalBax. flin:nernicTb MopcbKoro MiHicrepCTea, Bi'RcbKOBOMY - 6yna,
HK IlOKa3y€ M·i>K.H3PO.llHH kropi.H, Ha WKO.llY <f>,!JbOTi.
589

4opHOMopcbKOi <l>JibOTH.,, iH Ha li 1.10Jii nocTaBJ1eHo IKOHTp-a:Zt:M1paJ1a B.


lllpaM1.1eHKa. Y cKopoMy 11ad, o.rv1a11e, U.H oqacnrna «pJ1bOTH 16y.11a 1nepeae-
.L1.eHa .ll.O CeaacT0tnOJIH ni.LI. aepxoaHy KO'MaHJI.Y reH. BpaHreJIH i 6pa.11a
.YllaCTb y 6opon:i16i· 1npbTH 160JibllleBHK'iB, a noTiM, HK Ha 6o€BHX 'KOpai6-
1

JISl'X, TaK i Ha ,lleCHTKax TpaHonOpTiB 16y.11a e~BaKyHOBaHa u.i.11a apMiH reH.


BpaHre.11·H 3 aeJIH'KOIO KiJihKicT10 •6i·.>Kettu.ie, cepe.ll HKHX UJiB '3Ha'1IHHH
Bi.LI.COTOK yKpalHIUiB, ,llO kTaM6y.11y Ta .floro OKOJIHIIJ.b, a 1nii3Hi'llle .ll.0 <t>paH-
U.Y3bKOro inopTy 6i3epTa ·B niBH. AcpipH'I..li. 4aCTHHa 1KOpa6JI1iB, lll.0 '3aJIH-
lllHJiaC'H Ha 4opHO·My Mopii aai1flllllJia a C·KJia.ll 6oJibllleBHIIJ.bK01 <l>JibOTH.
AJie •COB€TChiKa BJia.lla inpeJI.'H'BHJia cao11npaaa ·3 rBHMOr010 BH.llaTH 11'1
yci ·Kopa6Jii 4opHOMOpCbKOI <l>JihOTH ·3 fii 3epTH. Y TOH ·11ac YpH'.ll YHP,
1

lll.O :nepe6y1aaa y.>Ke Ha eMi rpau.i1, CKJiaB cai1A 1npoTecT .ll.O JHrH Haiu.iiH i
1

.ll.O cppaHU.Y3hKO;ro YPH.ll.Y npoTH :u.horo, paxyio1.1H :aci 1u.i Kopa6.11.i ·BJiac-
Hicrro YHP.
0cTaT01IHO ·u.i Kopa6Jii He 6yJIH nepe.n.atti 6oJiblllleBHKaM, a cppaH-
U.Y3H 'IlOllaJIH lX npO.LI.a.BaTH Ha ,,lllMeJib'U.". ·KivrnKa '3 HHX, HK: BeJIHKa
Mai1CTepHH-KOpa16eJib 4opHOMOpCbK0°i <l>JlbOTH ,,KpOHlllTa,ll.T", 2 KpHTO-
JIOMH H KiJibKa .n:pi6HilllHX KOpa6JiiB BG{JIIOl.JHJIH .ll.0 CKJia.lly cppaH'U}'0b KOl1

cpJibOTH :H .LI.eHKi icHylOTb i Tenep (1953). OCTaHHiM 6ya npo.ZI.aHH1:H .11i-


Hii1HHH KOpa6eJib ,,BOJIH".
7
~ Kpa1HChKa piLIHa Mo'3HpCbKa Y:H flHHChKa cpJibOTHJIJIH 16yJia HanpH-
KiHU.i 1919 p. 3axoinJieHa nOJIHKaMH ·:H i-i KOpa16Jii BBi.HlllJIH .ll.0 CKJia.ZI.y
noJibCbKO:l nHHCbK0°i <l>JibOTHJIJii, 'H'Ka B pp. 1941-44 16yJia ni,ll HiMeU.bKOIO
OKyinau.i:HHOIO BJia.ZI.OIO. (Mi.>K iHlllHM, TeXH~·llHHM K01MaH.ZI.aHTOM nopTy 8
nHHC'bKY 6ye 1Ka1niTaH-Jie!:HrreHaHT Y. Jl. <l>JibOTH, yKpa1HeU.b BaJiepiHH
6aJibU).
EcKa..lp. MiHoHoceu.b ,,Y·Kpa1Ha" (.ZI.HB. cpoT03HH'MKY Ha 'CT. 445) nJia-
aae Tenep mi.ZI. Ha3BOIO ,,MapKiH" y CKJia~i 4epBoH01 KaoniikaKo1 <l>JibO-
THJIJii.
3a co~B€TCl>KOl BJia,llH, :ai)lCOTOK yKpalHU:iB y Y:epBOHiH 4opHOMOp-
1

Cb1KiH <l>Jib011i ·6y:a KY.ll.H MeHlllH:H, HK ·3a ·u.apchKHX 11acia. He .ZI.H"BJiff11IHCh


Ha u.e, Bi.ll.OMHMH e ·KiJihKa cy,ZI,o~aHx 1npou.ecia Ha npornei 192211939 pp.
npOTH ,,neTJIIOpiBl..U.HHH" .ZI.eHKHX MOJI. CTaplllHH, :ni,ZI,CTaplllHH i MaTpOciB.
ni.LI.lla•C O'CTaHHbOl Bi·HHH 1939/ 1945, 3 y-KpaIHJUiB, HKi CJiy.>KHw'IH B
noJihChKi1fl BOEHHi\11 cpJ1bOTi ii noBiTpocpJibOTi, 11acTHHa no:naJia .ZI.O AHrni1
i TaM CJIY.>KHJia 1ni.L1. aHrJiiHCbKH'MH npanopaMH. '4acTHHa 6BiJihHe:1rn 3 Hi-
MetUbKO·ro nOJIOHy, 1no1naJia .llO HiMeU.bKOl BOEHH0°i cpJibOTH ·( 4 crnpmHH,
KiJih1Ka ni.LI.CTaplllHH i -MaTpocia ,.'l.O HKHX, 11..U.e .ZI.i1:HmJIH yKpalHu.i KpircMa-
piHereJibcpep, _HKi 1110ITTaJIH TaM a XoJIM'IUHHH :H 3 ittmHx TepeHiB 0Ky1noea-
HHX HiMU.H'MH).
roJIOBHHA 0TDHUI

CHMOH IlETJllOPA
2

rEHEPA.RH YHP: 1). feH. xop. OJJeKC&HJlep Y.11.0BH'leHKO. 2). feH. xop. o. 3a·
rpo.11.cbKHA. 3). ren. xop.€.MHwKoecbKHA. 4). rea. xop. IO, TtoTIOHHK, 5), AAiwlpu
11opnoMOPCbKoi 4>JJbOTH reu. xop. BoJJOll.HMHP CU'leHKo 6lACbKHA. 6). relL xop, C.

AamKe&H'I.
10

fEHEPAJIH YHP: 7). feH. noJJK. MHKona IOHBJda, 8). felt. nop. BoJIOJl.HMHP CillK•
aep. 9). feH. xop. MHKOJla KanYCTAHCbKHA. 10). feH.. xotJ. 8oJ10JJ.HMlllJ CubcbKHA,
ti). fen. xop. Muxailllo Ca.11.cocbKHA. 12). fett. xop. OJJeKca11,11.ep KY3bMiuc&KHA.
"IACT"1HA "IETBEPTA
MATEPISIJUI .ll.0 ICTOPll

1920 - 1953
Jlp. CTenaH Pocoxa

HAPnATCbHA Cl"I
1938-1939

Kapnal'CbKa YKpa.itta, HKOi TepHTopiH Jie>KHTb Ha nie.II.eHHOMY CKJIO·


Hi KapnaT Mi)I{ piKOIO THCOIO Ha cxo:.ZJ;i it nilB.ll.Hi Ta :pi.KaMH fepHa.11.oM i
nonpa.II.OM Ha niB.LI.eHHOMY 3aXOJI.i, BeJIHllHHOIO HKHX 12,0()() KBaJI.pa-
TOBHX MHJlb i 0)1.HHM MiJibHOHOM MewKafJiluoi-e, 3 flpHmiBI.ll.H'HOIO, 6yJia
CTOJiiTTHMH BiJI.Op:BaHa Bi.II. MaTipttoro nHH yKpaiHCbKHX aeMeJib.
y 1270-My poui 'BHpHHYB Mi)I{ MaJI:HPCh'KHM KOpOJieM CTe¢aHOM, a
raJIHUbKO-BOJIHHCbKHIM KHH3eM JleBOM KOHcf>JiiKT, SIKHH 3a1KiH1IH'BCSI 110-
XOJI.OM yKpaiHCbKHX 1noJIKiB Ha Ma.II.stPI.ll.H1H y Ta npHJIJ11eitHH'M 3aKapnaT-
TH .ll.O MaTipHH'X y1KpaiHCbKHX aeMeJib. B iCTopH11HHX .ll)KepeJiax HeMa€
3ra.II.KH, HK .II.Oero TpaeaJia 3JiyKa, aJie i3 1299 poKy 3ax01BaJiaCH rpa-
MOTa HaJI.>KynaHa M-icTa Seperoeo, fpHropiH, B HKii1 eiH THTYJIY€ ce6e
,,y.pHJI.HHKOM Jleea, 'KHH3H pychKoro". 3a 13JIYKY 3 f.a'JIHlU.bKo-80JIHH-
1

cbK'010 ,llep)l{a•BOIO, 3aKapnaTCbKi yKpaiHUi, niJI. n.pOBOJl.OM -ceoro HaJI.-


)l{ynaitta fleTpa neTpOBH111a, BOIOBaJIH 3 Ma.II.HpaMH 'UiJIHX JI.eCSITb poKiB
(1310-1320). A .ei.11. 1387 poKy, a)I{ .ZI.O p0'3BaJiy AecTpo-YropcbKOi ,lle:p-
)l{aBH, 6yJia 1KapnaTChKa YKpaiHa npo-eittuie10 Ma.ztHpCbK0 ro KopoJiiecrea.
1

,llHH 21 dLIHH, 1919 p., KapnaTChlKa YKpail-Ha nporoJIOCHJia csoio


3JIYKY 3 YKpa·ittcbKOIO HapO.l.HhOIO .Pecny6Jii•Ko10. AJie, illepea pot31no.II.iJI
yKpa°iHCbKHX :3eMeJib HalU.iOHaJibHHMH 1eoporaMH yKpaiHCbKO'fO Hapol\y,
Kap.naTChKa Y·Kpa1iHa BBii1wJia e CKJia.ll 4exocJioeaubKoi Peony6Jij·KH,
HK aeTOHOM'Ha TepHTopiHJihlffa O.ZI.HHH1IJ.·H, Ha oCHoei Cett-)l(epMeHcI>:Ko.ro
)l.O'f'OBOpy 3 JI.HSI 10. eepOOHH 1919 ;p.
Mai1)1{e 20 JiiT ·6opoJIHCH aaKapnaTCbKi yKpaiHui aa Ha1uioHaJibHO-
YKPaiHchKe 016JIH•1I11..1H 3aKapnaTTH i cTiJibKH ca.Me aa uoJiiTH11Hi npaea
,,Cpi6ttoi 3eMJii". EopoThl6a ·aaKiHllHJiaCH ycnixoM i !Kapna11ChKa YKpa-
iHa nporoJIOCHJia 7 )1{01rfoHH 1938 ipm.:y cBi.H a'BTOHOMHHH ypst.11., a 11
.>KO'BTHH CTaJia c<jJeJI.epoea.HOIO J1.ep.>1:aeo10 TpH,a:iJibHOl 4exOCJIOB3Ub'KO:i
Pecny6JiiKH.
·Kotte1my ·nO'I'pe6y opratti!ayeaTH BJI3CHY ·eiHCbKOBY o6opoHy, CHJib-
HO ei.n.1t1yieaJiocS1 y)f{e JiiTOM 1938 p. Y TOH Liac, cyci..n.H KapnaTChKoi
Y.KpaiHH, M.a.LI.HPH i1 noJIHKH, no11aJIH 1nOCHJiaTH TY.ll.H eieoix .LI.06pe BH-
WK·OJieHHX .zrneepcaHTi·e, wKi 3pH'eaJIH MO·CTH, Hana.LI.aJIH Ha .11.ep>KaDHi i1
ttauiottaJihHi .LI.OMH if o6'EKTH, TepopuayeaJIH tta·ceJieHHH i THIM cnoco6oM
XOTiJIH BHeCTH TY.LI.ff xaoc, BHK.'IHKaTH B KpaiHi He'neeHiCTh, 3aM'i'llla'H'HH
i )J.eaopieHTau.iio. YpH.ll 40P. 6ys 3MymeHffiH aopra11il3yeaTH oKipeMi Blzr.-
,ZI;iJIH, T. i3B. ,,CTopo)l{i 06opoHH ,llepi)f{aBH" (Crpa>K 06paHH CTaTy) ia
•11JieHiB }l{aH,llapMepi.i, noJihtii i cf>iHaHCOBOi CTOpo~i, HKi MaJIH 3aino6iirrn
JlH·eepdi1HiH 11HHHOCTi cyciJI.i'B y Kap.naTChKiH YKpaiilHi. Ta ·ui 060.pmmi
HiMiJIH 6yJIH 3acJia6i 11uceJihHO, a .ll.O Toro, 'llexu, HK'i TBOpHJIH 6iJibmiCTh
KOMaH,llHOro OKJia.LI.y THX Bi.ll.11.iJiiB He 6paJIH CBO.ro 3aB,llaHHH ·cepii0'3HO.
CoeicHo euKottyeaJIH u.10 cJiy)l{6y TiJihKH yKpaiHui.
,llHH 4. eepecHH 1938 p. e Y)l{ropoJI.i, 3a no11uHOM Bi,llnOpY'fHHD<iB
Oprattiaau.ii YKpaiHCb'KHX Hau.iottaJI-icTi'B, ei)l.6yJIHCH ycra'HOB'li 36opH
594
.n.eJief'aTiB MOJIO,lll H rrpeJI.CTaBHHKiB CTapruo·ro rpOM3.ll.HlHCTBa, Ha Sl'KHX
nOKJIHKaHo .ll.0 JKHTTSI y,K'palHCbKY HauioHa.lJbHY 06opoHy. ,Uo npoBO.ll.Y
HauioHaJibHoi 06opoHH saiihmrn: ,ll..p. CrenaH Pocoxa - •roJiosa, Mirp.
laaH Poraq - 3aCTynHHK roJioau, B. .U. - cexpeTap, JI.p. BacHJib Isa-
HOBtIHK - opraHi13au.iihrnii pecpepeHT, iHJK· B. f eJieT.Ka - cKap6HHK. 4Jie-
HaMH npoBO.ll.y, no OJI.HOMY .3 npeJI.CTaBHHKiB i3 ;KOl>KHOro 1110BiTy. BilH-
CbKOBHH Wrn6 YKpaiHCbKo·i HauioHaJihH01 060.pOHH OllJOJI1oaaJIH: 1110JIK.
ApKac, .noJIK. CTe«paHia Ta corn. KJrnMeHKO. Y qaci O.ll.HOro MicH11J.'H
YH06opoHa BJKe :MaJia po316y.ll.OBaHy opraHi3aU.iiiHy 'MepeJKy no u.iJiiii
KapnaTCb'Ki1ii YKpa1iHi 3 Kpaeao10 KoMaH.ll.OIO, HK TeJK OKpyJKHHMH ii Mi-
cue·BHMH - KOMatH.ll.aHTypaMH. Y 16iJihmHx ceJiax i MiCTax BiMiJIH YH0-
6opoHH HatIHCJIIOBaJIH al1111.le 500, a TO ii 1000 1..1JieHiB. Ha qoJii BiMiJiia.
6yJIH npH13HalleHi Micue1ai iHTeJiireHTH, 3BH:tia!HHO, ·aiiiChKOBH'KH, w.o 6yJIH
pe3epBOBHMH CTaplllHHaMH tieXOCJIOBaUhKOJ apMii, a6o KOM6aTaHTaMH
3 nepwoi caiToaoi ·siiiHH - crnpwHHH ApMi1i YKpaiHCbK-O-i HapO.lJ.HhOi
Pecny.6JiiKH Ta Y;Kpa'iHChKOi f aJIHU.b·Koi ApMfi.
OpraHfaau.iH .YH06opoHH 6y.1a nepeae,Z:leHa fl 3.ll.iiicHeHa. AJie HaH-
6iJibWOIO npo16JieMOIO ·6yJIO ,ll'icTaTH ,ll.JIH Hei 36po10, 1w.06 ··~ Bi.llJ(iJIH CTa-
JIH lJHHHH'MH B o6opoHi KOp,Ll;OHiB KpaiHH.
CTpoTHyKpai'iiHCbKa npo1nara1HJI.a aopmKHX eJieMeHTiB TaK CHJih'HO ,ai-
H.Jia ii anJIHBaJia Ha qexia, mo BOHH He xoTiJIH )l.aTH Jl.JIH YJ<1pa'1Hcb1Koi Ha-
uioHaJihHo·i 06opoHH HaBiTb Tiei Bl1wKiJibHo·i 316.poi, HKY BOHH .no.sHHHi
6yJIH 1.aarn Ha OCHO.Bi 33'KOHY ·ii po31nOpH.LI:KiB Ha o6opoHy 4CP i H'KY BOHH
1

6yJIH .n.aJIH 'TIOJI.ii6HHM ,,HapO.llHiM raap)l.iHM" y 4e·xii i Mopaai-1 Ta CJio ...


Ba'lJllHHi. 36pOIO MyciJIH 3JI.Ql6yaarn citIOBHKH IBi)l. Ma,ll!HpCbKH'X i []0Jlb-
CbKHX )l.HBepciHHHX 6aH)l., I..U.O nocTi iiHO HetTIOKOlJIH lflOTpaHH'lIHi OKOJIHIUi.
1

no npHMYCOBOMY Bl,llCTY'TIJieHHi M3)l.H.pa1M Y1JK1ropo)l.y, MyKafl.le;Ba H


5eperoaa, Ha ocHosi ,,Bi,lleHChKOro Ap6iTpaJKy", 1-2 JIHCTona)l.a 1938
poKy, CTOJIH'UIO KapnaTCbKOi YKpaiHH 1nepeHeceHo .n.o XyCTy. TyT pe-
opraHi3oBaHo YKpai'.HcHKY Ha1uioHaJihHY 06opoHy B OprnHi'3au.iio Ha-
u.ioHaJibHO'i 06opoHH ,,KapnaTchKa Ci11..1" 1i nocTa'BJieHo ii Ha siiiicbKOBY
6a3y. ii 1..1·JieHCTBO YMY:H.ll.HpoaaHo ii p013.II.iJieHo 1no raip.HhoHax y Xycri ii
Ha ByJJIOB11X nyHKTax 'Kpa"iHH. y .CKJia)l. fOJIOBHOI 1KoMaH,ll.H -KapnaTCbKOl
Citii aaiiimJIH: llM1npo KJIHMyw - KOMaiH,llaHT, laaH iPoMaH - sacTyin:-
HHK i rocno.II.apchKHH pe¢epeHT, InaH Poraq - reHepaJihHHH nHcap i ,II,p.

BoRKJ:I MapnaTcbKoi Ci11i s caoiM KOMaHJUlHTOM Jl.MlfTPOM MJ1HMnymeM.


595
CTenaH Pocoxa - '31B'·H3KOBHH cTapwHHa 3 YpHJI.OM KapnaTChlK()i YKpa-
iHH if pecpepeHT npecH, inponaraH.ZJ.H Ta i.a.eoJioriqHO-III OJl'iTH-llHoro :BH'XO-
BaHHH. lllecpoM feHepaJibHO·ro ll1Ta6y i'MeHOBaHo noJIK. MHxa:ifJia KoJio-
.lll3iHchKOro-fyaapa. Jlo ll1Ta16y u1.e !BXO.ZJ.HJIH: 1110T. Kpk, nop. 4opHH1H,
nop. lll.yKa, 1nop. 1KaJIH'Ha, llOT. 3. Kocca~, llOT. 0. BeJUl'HCbKHH Ta iHmi.
OcHOBHHM 33!B.ZJ.attHHM ·KapnaTCbKOi Cilli, 6yJio - :napaJiiiaysaTH Te-
popHCTHllHY llHHHiCTh Ma,ll,'HpCbKHX i nOJibCbKHX .Jl.HBepcaHTiB, 'Sl'Ki 36iJib-
lllHJIH CBOIO TepOJllf CTHllHY 3iKU.ilO.
Ha OCHOBi cpe.D.epaJibll:loro ypsi.n.y 4CP., BiMiJIH :KaplilaTCbKOi Ciiqi
He MaJIH npaaa .JI.iHTH Ha caMHX Kop.n.ottax .KapnaTCbKOi Y~paiHH, JIHiWe
B BiMaJii 1,500 MeTpiB B-i.Jl. 'KOp.JI.O'Hy, aJie ace .>K TaKH 3 IlOHB-OIO citIOBHKie
y npHKOp.JI.OHHiH IlOJIOCi, BCIO;l.H 3•MeiH'WHJIHCH Ha.Ila.D.H .zurnepcaHTiB.
Bi MCbKOBH1if ll1Ta6 KaplilaTChKOi Cilli 6ealilepepH1BHO 1nepe•BO.ZJ.HB siil-
1

CbKOBHM BHUIKiJI i CTapUIHHCbKi KYPCH B neprniif ,Mipi .Jl.JIH THX, HIKi me


He 6yJIH a eiM'ChlKY if '1IpH6yJIH Ha .JI.OnoMory 1KapnaTCbKi1if YKpaiHi a .iH-
mux y1epaiHCbKHX 3eMe:Jih, ro.1meHO '3 faJHlllHJIH, fiyKO-BHHH iff 3-ni.n.
coBETCbKOi YKpai·HH.
JlHH 4 rpy..ll:HH 1938 p. Bi.ll'6yecsi ·B XyCTi I-rnH-if 3'fa~ Kap1I1a1'CbKOi Cii'.l.li,
a 19 JIJOTOro 1939 p., ll-·H: 3'ii3.n.. 1-rnuif 3'i13~ KapuaTchKoii Ci1..1'i Mae sae-
1

.n.aiHHH poornHHYTH BHYTPilllH'i opraHi3aU.i'ifHi c:npaBH Ta i.JI.eOJIOTi..rno-


eiifchKOBl-flif BH'mKiJI cittoBH'I<iB. II-if 3' i3.ZJ. Kap naTCbKOi Citti aa.n.eMoH-
1 1

CTpyaaa ·BiHCbKOey CHJIY if .JI.HCU.HHJiiHy Kaptnan:i:,:Ko'i Ci:tti, HIKa npOHBJIH-


Jiacsi a .D.eCHTH THCH1t1HOMY noxo.rr.i dtIOBHx .aiJJJI.iJii1e y CTOJIH·u.i XyCTi.
Y noxo11.i 93HJIH yqacTb, TaKO.>K, ·ai.ZJ..ZI.iJIH cittOBHllOK ni.D. npoBO.JI.OM CTe-
cpaHii TucoecbKoi 3 OKJIHKOM ,,CJiaaa" siTaJia CTOJIHIU.·H KapnaTCbKOt
Y1Kpa'iHH Ma.if6ymix cao'ix o6opoHU.iB. Ha 6aJIJKOHax 6y.JI.HHKY ,,Ciqoao'i
rocTHHHH·u.i" npHH·Maa .n.ecpiJIH.ll.Y KapnaTCblKO'i (iqi, YpHJI. KapnaTCbKO'i
YKpaiHH Ha ·ttoJii 3 rnpe-
M'ep-MiHi'C'TpOIM 0. ,LI;p-OM
AsrycTHHOM BoJiomHHOM.
Jlo cTpyHKHX ·Bi.ZJ..ZJ.iJiiB ci-
1meoro ei.M'CbKa npoMOB-
JIHJIH npe.n.cTaBHHKH YpH-
.n.y ·if foJIOBHO'i KoMaH.ZJ.H
Kap:naTCb'Ko·i Citti, a .MiJK
HHIMH 11 reHepaJI BiKTop
KypMaHOBHll Ta iH. npo-
MOBU.i B3HBaJIH Ciil..IO•BH'Ki'B
6yTH qyifHHMH 11 roTOBH-
MH Ha TOiM MOMeHT, KOJIH
Ix noKJrntte Pi.ZJ.HH'M Kpafl
CTaTH B o6opOHi lioro
KOp,nOHiB.
I TOH MOMeHT inpHH- CToJJHU.A KapnaTCbKoi YKpaiHH - XycT.
lllOB CKOpO ! Mai6yTb CKO-
pirne, HK iforo cmo.n.i,eaJIHCb caMi npoMosu.i !
Y TOMY qaci 6yJIH C1'BOpeHi ;i.a~hmi cit1oai rapHi'30HH Ha oco6JIHBO
aa»rnHBH·x nyHKTax Kpa'iHH, HK: KopoJieBo Ha;i. T11coro, lpmaea, TopyHb,
CTaBHe, nepetIHH. CTBopeHO TaKO.>K po6iTHHll'i Bi,llll.iJIH KapnaTCbtKO'i
Citti, srni MaJIH 3aH.ZJ.aHHH 6yJI.)llBaTH 11 .Bi.m6y.nueyaaTH .n.oporn, ocOOJIHBO
llJJIHX XycT-Jloiare ..CaaJrnBa-nepettHH. )f{iHQllli Bi.ZJ..JI.iJIH nposa.n.HJrn BH-
WKiJI Me,ll.HllHHX ceCTep, LIJ.O O'IliCJIH ·ni.n.orpaJIH eeJIHKY pOJllO B 60HX 3a
He3aJie.>KHiCTh KapnaTCbKOi YKpa'iHH. Bi.Jl..ll'iJIH ,,.lJ.onoM"i'tIHoi OoJii1u.H"
KapnaTChKOi (j.qi BHKOHyBaJIH CJiy:>K6y pa30M i3 llletCbKOIO 110JiiU.i€JO, HKa
596

6yJia JJ.O nesHoi MipH, eopoJ1<e HaCTpo€Ha .10 yKpaim.de i HeneeHa.


KpiM .ei•HChlKOBoi i eH.me 3raJJ.aHoi JJ.iJI·HHKH KapnaTChKO-i Ci111, JJ.Yi)l(e
)liHJibHH.H 6ya BiJJ.JJ.iJI npecH, uponaraHJJ.H T..a iJI.eOJIOll'ittHoro BHXOBMIHSI,
3 ·ei.zI.OMOIO ,,JieTJOlfOIO EcTpaJJ.010", mo ol6'1aJJ.HJia uiJiy ·Kpa~Hy, roJiooHo
e qaci nepe.zr:ew6opqoi KaMlnaHii .ZI.O Co.ifMy KapinaTcbr1<0i Y.Kpa~HH. ,,Jie-
Tt011y EC'npa.n:y" O'IOJIJOBa.e A. ,ll.. ,llo.eiromJibCbKH'H npu CTii·By11acri Mu-
KOJIH 4upcbKoro Ha iH. Ocl>i1uiHH010 raaeT010 Cillfi, 6yie TH.>KHe·eHK ,,Ha-
CTyn', HK Oro pe.zI.aKTOpOM i BH.ZI.aeueM 6y s JJ.p. C. Pocoxa.
0

noJl'iTHlfHa CHTyauiH B KpaiHi CTaBaJia HOOeBHOIO. ,llo UbOfO cnpH-


llHHIOBaJIHCH He JIHillle cyci.ll.H Ta HiMeU.bKi 1iHTpHIJ"H, aJie Ta1K01>K caM ct>e-
.II.epaJibiffHH YPSl.ll y npa3·i, Ha ,Z1.0py11eHHH HKOro, npeeu,Zl.eHT JJ.p. raxa
0

iMeHyea.e 17 ci11HS1, 1939 poKy, MiHkT·pOM BHyTpiurnix cnpae KapnaT-


ChKOi Y:KpaiHH, l.leCbKOfO reHepaJia JI. flpXaJiy, 6et3 nOp0'3yMiHH'H i 3:f'OJJ.H
YpH.llY KapnaTCbaK0 i YKpaiHH. BpOTH HaCHJih'IIO>ro a'KTY nparn, noCTa-
1

BH·BCH He JIHme YpHJJ. ·KapnaTCbKOi Y.KpaiHH, aJie if yce yKpai~HCbKe Ha-


ceJieHHH, HKe noqaJIO .nepeBOJJ.HTH ·6ypXJIHBi JJ.e'MOHC'TIP311..1Jii 1npOTH ttexie
no UiJiiH ~KpaiHi, illl.O 'He o6i.H<UJJIOCSI ii3 cyTH"llKaMH 3 IJlOJii•uie10, >KaHJJ.ap-
Mepie10, a HaBiTb i ·ei1ikbKOM.
3piCT KapnaTCbKOi Ci11ii if nepe-Mora YiKpaiHCbKoro HauioHaJioHoro
06'€.zI.HaHHff .e JJ.eHb eH'6opi·e JJ.O Co·if'My KapnaTCbKOi YKpaiHH, 12 JIIOToro
1939 p. Ha JIHCTY flKoro, ei.llllaHo 94% yci'.x eu6op11ux roJiocie, ;ll.O)I.aJio
yKpaiHUHM me 6iJIMnoi neeHoCTH cei6e if aae3HT1'SI s .zI.aJiblllliH po·36y.IJ.oei
ceoei JJ.ep.>KaeiHoCTH.
THM4aCOM HiMelf4HHa THCHyJia Ha npary 3 ycix 6oKie, a ii a·reHTH
po3KJia.zI.aJIH ccl>eJJ.eposaHy 40P i3 Hy,ipa. 4exu 'HaCTHp11ueo eMirnyea-
JIHCH .ll.O ettyTpimHix onpae C11oea11·4HHH if KapnaTCbKOi Y·KpatHH. CJI·o-
ea.KH noqaJIH JJ.yMaTH 1npo caMO'CTiiffiicTb CBOei Kpa1itHH, a 3aKapnaTCbKi
yKpaittui npo MO.>KJIHBOCTi BiJJ.eepHeHHH' Ma.ll.HpCbKOi HOOe3neKH, HKa Ha-
cTaHe e 3s'MKY :3 ,nporoJiorneHHHM ca1MocTiHHOCTH CJIO'BallflfHHH. Y ·uiJii.if
4CP, a oco6JIH.eo e KapnaTChKiA YKpaini, 13ainaHyea110 BeJIH.Ke Ha!npy-
1

JKeHHH ni){ ~BTIJIHBOM THX BHyTpimHiX Henopo3yMi'l-lb i 6rornepe16ip11KBOI


Ta HaraJihHOi nponaraH.llH EepJiiHy A EyJJ.aITTeiuITy.

60i KAPHATCbKOI Cllll.

no ... aTMOBi 6oi. YJKe ·3 iTI04aTKOM 6epe3'Hff 1939 p., po:3ei.Zl)Ka Kap-
naTCbKOi Ci'li npuHecJia 3'BiJJ.OMJieH'Hff npo 1KOHUeHTpa11.1;i10 MaJJ.HPCbKoro
ei1kbKa Ha uie.zI.eHHHX 'KOiJ>.llOHax KapnaTCbKoii YKparmu. MaJJ.HpCbKe pa-
.zI.io nopi.IJ.OMJIHJIO, ·mo riTJiep i MyccoJiiHi B.>Ke norO.llHJIHCff Ha 0Kynaui10
Ma.zI.·HpaMH 'KapnaTchKoi YKpaiHH. KapnaTChKa ·Ci'lf y tnocTiiifHoMy 1noro-
TieJii. foJioBHa KoMaH.lla i:1:0Mara€ThCH 1e npeM'epa o . .llp-a A. BoJIO'WH-
Ha, HKHH e 3apa30M MiHiCTpoM BHy'I'pimHi·x cupae, s6poi .ll.JI'SI ·Kap.naTChKo·i
Ci.qi. 36po10 ;n0Tpi16Ho .ll.Jltff THX ci11o·eux Bi.lllli.111ie, ff1Ki HeraifHo MYCHTb
ei.zI.'ixaTW Ha My.Ka11iBCblKH·H Bi.IJ.THHOK KOP.llOHie, 3BiJJ.KiJIH Tpe6a 01-IiKy-
eaTH neprnor-o HaCT}"ny MaJJ.H:PCbKoi apMiii. Kpi'M Toro, po31ei.IJ.lfa cJiy.>K.6a
npHHeCJia BiCTKH npo H"KiCb ·HeHCHi HaM·ipH 'feH. npxaJIH, SIKOfO He JJ.0-
nymeHo .ll.O YiPH.llyBaHHH.
,llHH 13 6epea.HH, BH01.1i, .npeM'ep o . .zI.p. A. BoJIOlllHH JJ.a€ HaKa3 KO-
MaH,llaHTOBi .>KaH.ZlapMepi·i ·BH.zI.aTH pooepeHy a6po10 KapnaTCbKi·A Ciqi.
TiEi Ho11i Ma.llff'P'ChKa apMiH .lliHcHo po 311011aJLa ceoi BOOHHi onepaiuii tta
1

MyKa1.1iecbKOMY BiJJ.THHKy. Y paHHix ·rOJJ.HHax, 11K BiMiJIH KapnaTCbKOi


Ciiri nocnirnHo o36po10eaJIHCb nepeJJ.aiHOIO a6poe10 i roTyeaJIHCb JlO
597
ei.n.'ia.n.y Ha <j>pOHT, reH. npxaJia .Zl.3€ H3K33 qechKOMy BiffCbKY p03-
36pOiTH KapnaTCbKY Ci1.1.
YK)>aiHCbKO - 11ecbKI 6oi y Xycri. Jl.HH 14 6epe3HH, 1939 p. CTOJIHUH
KapnaTChKOt YKpaiHH npo6y.n.)l{yeThCH ei.n. KpicOBHx crpiJiie, KJieKoTy Ky-
JJeMeTiB, BH6yxie rpaHaT i rapMaTHHX CTpiJieH. 4echKe· BiHCbKO CHJibHO

Ci11oeHA 6yJIHHOM nicJIR 6010.

o6CTpimoE 6y.n,HHOK foJIOBHOl KoMaH.n.H KapnaTCbKOl (iqi, ,,(iqoay ro-


CTHHHHUIO", ciqoai rapHi30HH Ta iHwi ciqoai o6'eKTH. CKpi3h no BYJIH-
UHX p03TaWOBaHi B3)1{Ki CKOpoCTpiJIH. y 60IO 6epyTh yqaCTb qecbKi naH-
uepH 11 JierKi rapMaTH. CillOBHKH 036poeHi TiJihKH a KpiCH, rpaHaTH it
niCTOJii, CTaBJIHTb 33B3HTHH cnpOTHB, npH llOMy o6opotty ycKJI3AHIO€
598

6.paK aMyHIUll. Ha 11poTeCT Ypsuiy 1KapnaTc~oi YKpaiHH, npan 'l'Jiyxa


it He pearye. 5o1 Tpu~ea10Th. BicTKa npo Ha•na.n 11ecbK-OTO Bi·it·CbKa Ha
Kap11aTChKY Ci'll 6JIHCKaeK010 noHec.11HcH l[JO U;iJiiH KpaiHi. Micuesi ·ei.n-
.lljJIH KaipnaTCbKOi Ci·11i, TIOl:(aJIH po36po10eaTH 'lle<:bKY :>KaH.nap.Mepit0 i
noJiiui10, a Te)I{ ;ei1ifcbKOei Bi.ll.11.iJIH if i'3 136poe10 te ,pyKax i.nyTb Ha ,ll0tno-
Mory CTOJIHU.i. oa'llyllH piwyqHH cnpOTHB KapnaTCbK·Oi Ci'lli Pit: O)lHO-
CTaHHY IlOCTaBy HaCeJieHHSI, reH. npxaJia ,lla€ HaKa3 'll&bKOMy Bi HCbKY 1

npKnHHHTH 6oi. 1Kap:naTCbKa C:i11 nepe6upae sceu:iJio .llO ceoix pyK oxo-
potty nopH.ll'KY B XyCTi H y ·uiJii1H KpaiHi. fa THX HeI.U.aCHMX i Hi1KO-My ffe-
noTpi'6HHX ·lleCbKO - yKipaiiHCbKHX 6o·iB, y pooyJih'TaTi H'KHiX, 6yJI-O 6iJIH
corni MepTBHX i KiJibKaCOT pa.HeHHX, CKOpHCTaJIH TiJiblKH Ma,llHpH, HU<HX
apMiH 1B)l{e 3aHHHJia Ha MyKaIIiBChKiM ei.nTHHKY nepwi TPH yK.paiHCbKi
ceJia: fli.llripHHH, Ko.nl:JIIIHHO A Koponeuh.
Toro .)I{ JI.HH, 14 6epe3'H'H, Co1lM CJioea1111H:HH, inporoJIOCHB 'ii caMo-
criiittiCTb. YpHJI. KaprraTChJ<O"i YKpaiHH 'Myde .niHTH, tteraimo. YcraMH
ceoiioro rrpe·M'·ep-MiHiCTpa o. JI.p-a AerycTHHa BoJiomHHa, t1epea xycT-
Chl<Y paJI.iOBHCHJibHIO, rrporoJiornye ·caMocTi ifoHicTb KapnaTCbKoii Y·KpaiHH
1

J1 3apHJI.)KY"€ 3araJibHY Mo6iJifaau.i10.


13 ycix 3aKyTHH KapnaTCbKoi YKpaiHH roipHyTbCH yi<paiHu.i JI.O csooE·i
cTo.rn1.ti, roJIOCHThCH JI.O ehichKa. 1KaprraTChKa Cil.f nocnimHo 0~6po10€
ceoi nO.'IKH ,ji COTHH 3a COTHelO, 3 !Il'iCHelO Ha y crax, i.llYTb Ha cf>pOHT, mo6
1

cmrnHTH HacTyna104oro sopora, u.1.06 e orni if ·Kpoei ·3JI.aTH icnHT ceoe'i


)lep)l{aBHH'U.hKOi 13piJIOCTH, .mo6 y TiH 36po'i:iHi·H 6opOTh'6i JI.0°Ka3aTH 'BciiM,
u.1.0 cil.fOBe siitcbKO ·KapnaTCbKOi YKpaiHH e riJJ:He oeoix cJiaBHHIX npe,LI.-
KiB, 60 sipHO JI.OTpHMYETbCH iXHbOl npa'BJI.H:
,,Hexaii .ei'l.fHO 6y21.e cJiaea,
JKe npe3 wa16J1i MaEM .rrpa.ea!"
)lHH, 14 ·6epeBHH, BH04-i, npe3HJI.eHT 4CP .II.p. raxa npHHHH'B y 5ep-
JiiHi npoTeKTopaT HiMel.f'l.fHHH ttaJI. 1..feCbKHMH ·3eMJIHMH (4exiH, Mopaea)
n HaCTynttoro .llHH, (15 ·6epe3HH) ·e paHHix rOJI.HHax oKynyeaJio "ix Hi'MeU.b-
Ke BiHCb.KO Qet3 HaHMeHmOro onopy 3 6oKy 1..feCblK0°i apMii
CoAM ~apnaTCbKOi YKJ>aiHn. l{HH, 15 6epe3HH, 3j.ifwoec'fl Co.ifM
KapnaTChKoi· YK;paiHH, nporomyJOl.fH fi ·H,K KapnaTCb·Ky Y·Kpa.iHCbKY Pec-
1J1y6JiiKy it em5pae nepmHM npe3u.n.eHTOM o. ,ZI;p-a AsrycrHHa BoJIOWHHa.
HapnaTChKY Cil.f, •Co.HM nporoJIOCH1B Hau.i·ottaJihHOIO apMieio KapnaTChKo·i
Y1<pa IHChKOi Peonyi6JiiKH.
Toro .II.HH ·eeqepoiM, Ma.as:1pCbKO-
HiMeI.J.iM<i a1f'pecopH pOi6JI·HTb Ute
o.u;tty onpo6y .lliCTaTH Kap:naT2bKY
·YKpaJ.tty 6e3 6oi s. Ma11H!-1CJ;iJ0-1:A
1

ypHJI. BHCHJiaE JI.O XyCTy csoro nap-


JIHMeHTapH, a ipiBHOl.faCHO HiMe•u.b-
KHH KO'HCYJib JI.p. ro.cf>.MaH nepe)la€
1rrpe'3HJI.eHTOBi KapinaTCbKOi YKpa-
iHH TeJierpaMy Bi.ll rirnepa, 1mo'6
nepe.II.aTH Ma.II.·HpaM BJia11y KapnaT-
CbKCI YKpaiHH, 16e3 6ois. npe3H-
.II.eHT o. JI.p. A. BoJiomHH 3aHBJIHiE,
·mo KapnaTCbKa YKpaiHa XO•l.fe )l{H-
1

CKopocrpiJJbHe rHbll.O B 60IO. TH B MHipi 3 ·CBO'iMH cyci.n.aMH, aJie


3j 36pO€JO B -pyKax BHCTynHTb rrpoTH 'KO)l{H01ro, XTO 3aJI.yMa·B 6H Hapy-
WHTH i"i ceo6o.lly i "i"i !lep)l{a·etti KOPJlO-HH. 3aH By ceoro nproHJI.eHTa, Kap-
1

naTCbKi yKpaim.1;i niJI.TPHMaJIH 1..fHHOM! Ue nepmu1it paa, 1mo e .II.O.po3i ;ZI.O


onaHysaH'HH Eeporru .it ceiTy, arpecopu oTpHMaJIH HaJiet)l(llIHH onpoTHB.
599

Cnporna YKpaiHCh'KOi ,il.epJKaBH - KapnaTChKOi YKpaiHChKOi Pecny-


6JiiKH!
Mo6iJiiaauiH KapnaTcbKOi Ciqi npoxo.n.HJia rJia.n.Ko, 60 3aKapnaTui
roJIOCHJIHCb .ll.O aiHchKa cnOHTaHHO H: Macoao. AJie ttaH:6iJibWHM HeI..U.a-
CTHM 6ya 6paK 36poi. 4exH He XOTiJIH .ll06poaiJibHO Bi)l)l.aTH yKpa'iHU,ffM
a6pol. Tpe6a 6yJio HaCaMnepe.n. 3.ll06yTH ri Bi.ll. qexiB, mo6 HeJO oniCJIH
oa6po10BaTH KapnaTCbKY Cill.

KAPTA 60'1'8
Y l(APnATCbKIM YKPATH I
----.> MA,41PH
-·~.- CTAHOBU"'A <I'll IJ, 111.-1~//I.
4 CfAHOBSlltlA CIC/I ta.111 •
._, ~ rPAH11111 AEPN<A•

6~'fl(IB

8
p y My l-llJ1 cur1T

HaCTyn Maiu1piB. Ma.ll.HPH poanol.faJrn caiH: HaCTyn a 13/14-ro 6e-


pe3HH B3.ll.OBIK nien.,eHHHX KOP.ll.'JHiB KapnaTcbKOi YKpaiHH. HaCTyn po3-
BHBasrn B 40THpbOX HanpHMl<3X no 3aJ1i3HHqHX WJIHXax: nepWHH iWOB
3 YIKrOpO.LlY Ha nepe4HH - YIKOK, .npyrnl1 3 MyKaqesa Ha CBHJIHBY -
JlaB04He, a 3 5eperoRa BHXO.ll.HJIH: TpeTHH Ha Ipwasy - KywHHU.JO i
4ernepTHH HaHrOJIOBHiHWHH, Ha Cea.mow - KopoJieBo - XycT - 5kiHH.
Ha neprniH Jiitti'i YIKrnpO.ll. - nepeqHH .n.iHWJIO 3pa3y .ll.O THIKKHX
6o'is. TyT Ma.ns:rpH cKepysaJIH ceiA rOJIOBHHH y.zI.ap, mo6 ei.n.pi3aTH Kap-
naTCbKY YKpa.itty si.a. Crnsa44HHH. Xo4 Ma.ll.HPH BBeJIH B 6oi BalKKi
rapMaTH 11 .1iTyHcrno, xoq BOHH KiJihKaKpaTHo nepeBHW.aJIH 4HCJieHHi-
CTJO ci4oee siiichKO, To see IK TaKH, 6eanepepHBHi H: 3aBJIHTi 6oi TpHeami
Ha u.ift Jiitti'i MaHIKe U.iJIHH THIK.lleHb i 6e3 noMoqi nOJIHKiB, HKi nOl.faJIH
HacTynaTH ·3 YIKOKy, He 3MO·nrn 6 3a TOH qac .n.icTaTHCH .n.o niaHi4HHX
KOp,ll.OHiB.
600
Ba)l{Ki 6o'i 3BO.ZI.HJia KapnaTCbKa Ci11 Ha JJiHii Yxropo.ll. - MyKa11is,
Ta MyKa1..1is - 6eperoao - CeBJIJOlll. Oco6JJHBo Ba)l{JIHBi, a 3apa;30iM yrni-
lllHi 6oi 6yJIH ni.ZI. f OpOH.ZJ.OIO.
(OTHH KapnaTCbK0°i Ci1..1i B ceJii ropOH.ZJ.a, HKOIO KOMaH.u.yaaa xop.
Muxaibrn CToifKa, w.o 6ya nepe.u. THM y ai.ZI..ZI.iJiax ,,CTopo)l{iB 06opoHH
,llep)l{aBH", 3aHHHJia CTaHOBHW.a S1Kpa3 XBHJIHHY nepe,ll. Haia,ZI.OM M3,ll.SlpiB
14 6epe3HH B ro.u.. 5-iif ypaHui, Ha BiMiJii 50 MeTpiB Bi,ZI. ,ZI.eMapKaU.iHHOl
JiiHii. CKopocTpiJIH 6y;rn nocepe,ZI.HHi o6opOHHoi JiiHii, Ha JiiBoMy KpHJii
3aHHHJIH TI03Hlli'i CTpiJihUi 3 KpicaMH., Ha 'llpaBOMY rpaHaTllHKH.
HaCTyn TIOllaJIH Ma,ZI.HpH 3 BeJIHKOIO CHJIOIO. y XBHJIHHi CHJlbHOro
aornio ci110BHKia, Ma.n:HpH ei.n:cTynHJIH B naHiu.i. ComH ci110BHKiB 3 He-
aemtKHMH BTpaTaMH, uep)l{aJiaCH npOTH ae.111:1Koi CHJIH HaIBHH'Ka a1.>K
16 rO,ll.HH.
Ha ai.n:THHKY ,,Iprnaaa", coTHff ni..a. KOMaH,ZI.OJO 1..10T. H. PoMaHeHKa
MaJia I 50 ci40BHKiB, y TOMY 1..fHCJii I 0 yi<paiHu.ia i3 11echKoi KOMaH)l.H
<}JiHaHCOBHX CTOpO)l{iB. 8 036p0€HHSI COTHi BXO,ll.HJIH: 82 KpiCH, 4 MiHO-
MeTH, 4 paKeTOBi nicroJii, 110THpH Jierni CKOpOCTpiJIH, 15 niCTOJiiB KaJI.
7.65 Ta )10 HHX no 400 WTYK Ha6ois, KpiM Toro 135 MiH, 400 paKeT, 40,000
Ha6ois .n.o KyJieMeTiB i Kpicia 3 Mara3HHKaMH, Ta 250 py11HHX rpaHaT, -
200 4eChKOro BHpo6y 3 3anaJihHHKOM 0-15, a 50 TIJIOCKHX 3 6oM60BHM
3anaJihHHKOM. KpiM Toro 5 MaWHHOBHX 1nicToJiiB i .n:o HHX 30,000 Ha6oia.
5il1 no1..1aBCH 14 6epe3Hff B 9 ro.n:. paHKY, ,ZI.e COTHH Ha KOMaH,ZI.HHX Ha,ll
eoporOM TI03HU.iHX, .n:ep.>KaJia <J>pOHT .ll.0 4.30 nonOJIY.llHi. ni.ll HaTHCKOM
Ma.n.HpCbKOI 4aCTHHH, 8 CHJii npH6JIH3HO 1000 BOHKiB, cillOBHKH TIOl.faJIH
ei.n.CTynaTH JiaHU.IOrOM rip )1.0 lplllaBH.
Ha TOMY caMoMy Bi.llTHHKY
Ma.ZI.HpCbKO-yKpaiHCbKOro cppoH-
Ty, KOMaH)laHT iHlllOI COTHi nop.
0. Cao6o,ZI.a nu we: ,,Toro .ll.HH ne-
pe.u. noJiy.ZI.He.M ( 15 6epe3HH), ci-
40BHKH np1rneJ1H .llO lplllaBH KiJib-
KaHa.lll.{HTb TIOJIOHeHHX M3)1.Hp-
CbKHX BOHKiB Ta KiJihKOX paHeHHX
i .ll.Bi <l>ipH BCHKOro 6oesoro BH-
Pff.llY Ta 36poi. CoTHH ni.ll KOMaH-
JI.OIO nop. C. CTaHKaHHHU.H HacKo-
llHJia HeCTIO.lliBaHO Ha Ma,llHpiB,
HKHX 6iJibWiCTb 3rHHyJia B 6010,
Cl'IOBHIOI Ha CT8HOBHUl8X. a TIOJIOHeHHX Ma,LlHpiB nepecJiaHO
qepe3 lpwaay .llO XycTy. Mi.>K Ma.llHPChKHMH noJioHeHHMH 3Haxo.n.HJIHCH
TaKo.>K crapmi aiKOM BOHKH, w.o 6yJio JI.OKa30M, w.o Ma..a.HplllHHa nepe-
aeJia a ce6e THXY M06iJiiaau.i10.
HaiiTH.>Klli 6oi 3BOJI.HJIHCH Ha JiiHi"i 6eperoso - CeBJIJOW - Xycr. Ma-
)lHpaM 6yJio crriwHo 3.!J.06yTH CTOJIHU.JO KapnaTChKoi YKpa'iHH. Ha TiH
JJiHri MarlHPH KHHYJIH .ll.O HaCTyny KpiM nixomux qacrHH, w.e eeJJHKi naH-
ueptti 31 €.llHaHHR npH ni.llTPHMUi Ba)l{KOl apTHJiepii Ta JiiTyHCTBa. 6e3
cyMHiBy, w.o 036pO€HHH i 4HCeJibHicTb Ma,ZI.Hpis nepeBa)l{aJia Ha.ll ci110-
BHKaMH fl BHpiwyaaJia 6oi y ix KOpHCTb, aJie CHJihHHH .llYX cnpoTHBY ii
6e3Me>KHa JII060B .llO CBO€l 6aThKiBW.HHH 3YMiJIH po6HTH qy.n.a, mo Ma-
JIOlrnCeJihHa A TaK cJia6o oa6po£Ha yKpaiHCbKa apMiH 3MOrJia cTaBHTH
TaKHH cifJibHHH onip y TaKoMy .llOBroMy 1rnci. MaJI.HpCbKi crapwHHH oni-
CJIH JaSJBJUIJIH 3 3,IlHBOBaHHH.M, w.o HiKOJIH He OlliKyBaJIH TaKOfO 3aB3HTOro
rnpoTHBY fl TaKoi 6oea,ZI.aTHOCTH KapnaTChKHX ci11oeHKie.
601

3a Ce-eJIIOlll iilllJIH 6oi y:>Ke ai.ll 2-oi rO.ll.HHH paHKY 15 6epe3HH 1939 p.
Ha ei.llTHHOK UbOro clliPOHTY BHPYlllHB · KypiHb ciqo·sHKi'e, mo OKJI~a'BCH
3 y1rnie CeeJI10lllc1>Ko1 YqHTeJihCbKOi CeMiHapiii ni.II. u.poBO.ll.OM csoiiolfo
B4HTeJIH, coT. 51KoBa foJIOTH. Ui IOHaKH He BMiJIH HaJie.>KHo opy.II.yBaTH
36p0'€IO, aJie nOBHi 3a;B3SITT.SI Ta pilll}'lllOCTH, repoiittHO 6opOHHJIH n0'3H;JJ.iH
ni.ll CeBJI10meM. BoHH He ·ei.II.CTY.naJIH 1H He 3,ll.alBaJIHCb y noJIOH. fHHYJIH
e 6oio no.ll~6Ho, HK CTy.lleHTChKa MOJIO.llh :ni.ll KpyTaMH. IM Ha .ll.OlllOMory
BHPY1lllH'B d1.10BH H rapHi30H 3 KopoJieea ni.ll KOMaH,ZI.0·10 ITTOp. Ocu111a CBo-
1

60.II.H. Tenep cppoHT poaropHyBcH ·ei.ll Y*ropo.II.y no KoipoJieBo HM


THcoio. IprnaBchlKH·H rapHi'30H 6opoHHB niB.II.eHHo.ro C'XHJIY KapnaT.
TH>KKi 6oi 3a nepe'llHH, CaaJI.stBy, lplllaBy, CeBJIIOlll 111pHHeCJIH aeJIHKi
BTp aTH, S11K y.KpaiHChlKiH aipMii TaK i Ma.II.HpaM. CaM Ce'B'JIIOlll .II.Ba pa3v.:
1

nepe30.llHB 3 pyK .lI.O pyK. Ha U.bOMY Bi.llTHHKY cppoHTY 1KapinaTCbKa CiLI


MaJia .n.o .ll.H0Il03H'Uii O.lI,HH 'llOCbKHH TaHK, 'Sf.KMH 6araTO IlPH'11HIHHBCH .ll.JIH
o6opOHH.
Ha cxi.II. Bi.II. iKopoJieaa HlllJIH •Ba:>K.Ki 6oi iHa TaK 3BaoHiM KornaHCb KiM
1

noJii, H'KHX 12 KiJioMeTpie Bi.II. XycTy. la CeeJiiorna .n.o XycTy TiJihlKH 25


KiJIOMeTpiB, aJie 'Ma.JJ.stpCbKi 'MOTOpHao.eaHi 43CTHHH 3MOf.JIH .lliCTaTHCH
.Ll.0 Xycry, a:>K 3a UOBHHX 30 fO.ll.HH, '3B0.ll'S1'4H TH>KKi 6oi 3a 'KO'>KHY lll'Hl,lI.b
3eMJii. XyCT 3.ll06yJIH Ma.n:HipH no TH}l{IKHx 6oHx aJK 16. 6epe3HH ni.n.
eel.lip.
TyT rp~6a .3ra)laTH, ·mo 15 :6epe3HH .npe3H.II.ewr 0 . .llP· A. BoJiolllHH
1

i:vieHyeae eiHcbKOBHM MiHicTpoM CTenaHa KJm4ypaKa, HKHIH Ha3Ha11rne


ro.rneHOKOMaH.llYI04HM ·eiiifchKaMH Kapna1'1CbK01 YKpaiHH, HOJIK. C.
€cppeMOBa, a caM .eH1i.xae Ha neperoeopH 3 reH. CeHTeKO'M, KOMaH')l.aHT0!\-1
l.feCbKHX eiHChK, ff·Ki ·Bi)lCTYilaJIH Ha C.1mea44HHY H .llO noJibI..JJ.i, - mo6
J'.foro cnoHyKaTH .n.o 016opoHH KapnaTCbKOi Y·Kpa'iHH.. AJie TOMY cnpoTH-
BHBOH reH. JI. flp1xaJia, HIKHH 6yB Ha.!lpH.ll.HHM reHepaJIOM i HKHIH c.Kepo-
eyeas qe·chKi eiiH·CbKa .lI.0 noJib·I..JJ.i, KY.llH H caM BHi'XaB.
no BHl3.L1.i ,llO BeJIHTHHa nOJIK. c. 6cppeMOBa, rOJIOBHe KOM3iH.ll.YB31HHH
nepe6pae noJIK. MHxaiiJio KoJIO.ll.3iHCblKH'H-1fy3ap. foJIOBHY 1KoMaHJI.Y ·H.
feHepaJihHHH ll1Ta6 1nepeHeceHo .!lO .6y.n.HHKY YpH.llY KapnaTCbKo·i Y·K.pa-
iHH, '31Bi.llKiJIH KepoBa.HO BO€HHHMH onepauiHMH, a>K .ao .ei.n.cryny 3 XyCTy.
Y TOH Liac y foJIOBHi·ii KoMaH,n.i ii fettepaJihHOMy lllrn6i AiHJIH: nOJIK. M.
KOJIOJI.3iHCbKHH-fy3ap, a)lhlOTaHT •IlOJIK. fy3apa qoT. 3. KoccaK, 4JieH ro-
JIOBH00i KoMaH.llH nop. Jlp . .C. Pocoxa, ·no ..'l'K. iB. <l>HJIOHOBH'4, .llp. OJier
KaH)l.H6a, ·noJIK. 3eMaH ,n.06.llOBOJieUb 3 4eChKoi xoMaH.llH, TeJiect>oHicTKa
1
faJIH.Ha BoJIOI.U.YK Ta 1me KiJihlKOx 3B H3'KOBHx <:TaprnHH i ni)lcTapwHH.
niJI. Xy.cTO'M irnJIH He MeHllle 3aB3HTi 6o'i, HK Ha i.HWHX qacTHHax Ma-
.rI.HPCbKO-yKpa'iHCbKoro cppoHTy. ni.ll. eel.lip Ma.n.H!pH Ha-nie oKp)'l)f{HJIH
XyCT. Cil.fOBHKH ei.llCTynHJIH, O.rI.Hi tta BoJio,ee, a iHwi 4epe3 c. CoKHp-
HHUIO, o.n.Ha l.fa·CTHHa Ha c. Jlparo·eo, a iHwa Ha c. 5ywTHHO. Ty.n.11 si)l-
CTynHJia, Ta1KOiK, foJioeHa Ko.MaHJI.a ;ff. ll1Tai6 .KapnaTCbKo·i CiI..J:i, HK Te·>K
l.faCTHHH, ;ll.lO 6opOHHJIH XycTy. y oyWTHHi HWJIH 3aB31f1Ti ·6o'i Mii>K Mi-
cu.e•BHMH ciLIOBHKaMH ii 11ecbKHMH 43'CTHHaMM, ilUO nepexo)lHJIH Ha THl.fis
.llO PyMyHii, 3a 3l6po10, srny l.fex11 He xoTiJrn •3.1JO,JKHTH.
THMl.faCOM e yi<paiHCh'KOMY 3ani.rIJii, LiaCTHHH l.feCbKHX eiHchK o316po-
iJrn Micuee11x Ma.llHpie, ff1Ki onaHyea.m ey3JIOBi HYHKTH THLiie, Tepe1csy ti
CoJIOTBHHCb·Ki KonaJihHi. Ue JlO'lllKYJih'HO ai.rI.'4ynaJIOCH Ha yKpa.iHc~KOMY
cppoHTi. 1Bi.llCTyn Ha Tsr4~B 6ya HeMO>KJIH'BH.11, 1mo6 .!liCTaTHCH JI.O oH·t-t-
xoea, KY.ll.H e1-1'ixaJia BJia.lla KapnaTCbKO'i YKpa'iHH H. JI..e 'Mae o.praHi!3yBa-
THCH .n.pymii cppOHT.
HacTynHoro AHH M3.ll.H'PChKi ·MoTop1BO·BaHi '13CTHHH ni.llHiiiIJIH 111i.n.
602

EyrnTHHO, .lle p03BHHYJIHCH HOBi 3aB3HTi 6oi. nepeBa)l{alOlliH CHJii H


yJ1.apo·ei ·MazI.H.PCbKHX Te.popucTiB 3 Th.11y i3 TH11oea, ci1mei BiMiJIH ue
MOrJIH BCTo·wru. Y l.lHX 6oHx 3rHHYB caM BepxoBHHH KoMaHJ1.aHT noJIK ·
M. KoJIOJ1.3iHCbKHii-fy3ap i iioro aJ1.h10TaHT 110T. 3eHOH KoccaK. 4aCTHHa
ci1.1-oBHKiB nepeiirnJia Tuey .ll.O PyMyHfi, a 6iJihrna 11acTHHa ycrynHJia Ha
ni&Hill, mo6 1.1epe3 YrJIJO .lliCTaTHCH .ll.O Hepearnui, onicJIH Jl.O BeJIHKoro
EH11Koea. 3 Ha6JIH.>KeHHHM Ma.ll.HPChKOro cflpoHTy, Micu.eei Ma.ll.HPH CKpH-
TO B6HBaJIH ciqO.BHX craplliHH. ,ll.HH 18 6epe3HH B6HBalOTb nop. n. Bo-
JIOlllYKa. Y3.ll.OB.>K niBHillHHX KOpJl.OHiB KapnaTc1>Koi YKpaiHH cyHyJia
noJibCbKa apMiH Ha cTpi11y 3 Ma.ll.HpaMH Ha cniJibHOMY KOp.llOHi. Ha
xpe6Tax KapnaT JIYHaJIO eeceJie 0

IlOJibCl>Ke ,,Bearep, IlOJIHK )I.B a


OpaTaH'Ki, HK )I.0 rna6Jii TaK Jl.O
/It" I'
1"1.., Ii lllKJIHHKi". y TaKi:H: 6e3BHrJISIJI.HiH
CHTyauii, ci1.10Bi 11aCTHHH e Eu11-
KOBi nepexo.LI.HTb .u.o PyMyuii
A.TJ.e, PYMYHH, po3a6poisrnH Ta o-
rpa6H!BUJH ecix 3 oco6t1cToro
MaHHa, 22 6epe3HH nepe.u.aIOTb ix
y EH·1.1Koei Ma.LI.HpaM.
Ha iHrnHx Micu.Hx cppoHTY
6oi 11e npunHHHJIHCH. Bi.LI. 18 6e-
pe3HH iimJIH 6oi a Ma.llHPChKOIO
Po3CTpl.a•td cl'IOBHKH. apMiEJO Y3.llOB.>K cepe,ZI.HhOi no.i10-
CH KapnaTch·Koi YKpaiHH ai.u. Eepe3HHHlllHHH, 1.1epe3 CBaJIHey, BoJiie-
1.lJ.HHy, ,ll.o-sre, HepecHHllIO, Paxie, HKY To no;iocy 3aHHHJIH Ma.LI.ff PH a.>1<
niJI. KiHel(b 6epe3HH. ropirnHJO llaCTHHy KapnaTCbKOi YKpa'iHH 3JI.06yJIH
Ma.ll.HpH a.>K y neprniff IlOJIOBHHi KBiTHH. norpaHMllHi naCMa, .LI.e He 6yJIO
.ll06pHX llIJIHXiB, 3.ll.06yJIH Ma.zl.R1PH B iipaBHi.
4HcJieHHi BiMiJIH KapnaTCbKOi Ci1.1i He niMaJIHCH Ma)lHpaM, a BiJl.CTy-
naJIH JI.O ·Pip i TaM eeJIH napTH3aHCbKY 6opoTh6y. Ui napTH3a.HChKi BiJI.-
.LliJIH KapnaTChKOi Cilli .LI.OlliKYJibHO .lla.BaJIH ce6e BiJI.11yaaTH Ma.LI.HpCbKiH
OKynauiHHiH apMii i MazI.HPCM<HM .>KaH,llapMaM npOTilfOM ll(iJioi M3Jl.1Hp-
CbKOi oKynau.ii. Oco6JIHBO BCJiaBHJIHCh na])TH3aHCbKi BiMiJIH Ha Bo-
JiiBll.lHHi ni.ll KOMaH,llOJO nop. <l>e}lopa TailHHU.H, HKH"H onicJIH e Ti1H: 6o-
pOTb6i H 3THHyB. Te.>K Ha ryu.yJihllllHHi (eepxH Ko6HJIHHCblKOl i KodB-
CbKOi noJIHHH Ta Paxoea, aKTHBHO JI.iHB napTH3aHCbKHH Bi)I.Jl.iJI ni.ll KO-
MaH)l.OIO nop. MHKOJIH Kpynu, HKHH 3rHHYB y amiii, a no iioMy 111epe-
6pae KOMaHllY xop. OJieKca BopoxTa. Y u.iM BiMiJii <5ys HKH·HCb qac i
1.1neH ronoBHoi KoMaH.llH nop. C. Pocoxa.
Ci1.10BHKiB, HKi yCTyna1011u 111e-
pe.n MazI.HpaMH, nepeHllJJIH lllOJib-
CbKHH KOpJI.OH, nOJibCbKa np1rnop-
,llOHHa CTOpO)l(a p0!3CTpiJIJOBaJia ix
Ha Micl.li.
MaJI.·HpH, 3axonHBWH pewTKH
po36HTHX llaCTHH KapnaTCbll{o·i
Ci1.1i, 1.1acTHHY ix poocrpiJIHJIH, a
ll8CTHHY nepeBe3JIH JlO KOffll.leH-
TpauiH:-ttoro Ta16opy e Bap10 .no-
norn 6iJIH Hipenhra13H.
BoHH poacTpiJI10BaJIH He JIH-
rne ci11o·BHKiB, ane TaKo.>K l.liJib-
noCTplneHHA Ml,JlApcbKHA mnlOIL HHX yKpaiHCbKHX rpoMa,llffH, 51K:
603
nocJiiB IsaHa fpHry Ta BacH,,1S1 Jiau.aHH1.1a, yqHT. ,ll.. M1nposH1.1a Ta iH.
CnpoTHB eiifcbK MOJIO.llOi .nep}f{a.BH KapnaTCbKOi YKpaiHH, 6ye ceiT-
JUfM .Zl0Ka30M ceo6o.no.7II06HBOCTH yKpaiHCbKOro Hapo.ny Ta 6opOTb6H
aa npaeo HeaaJieJKHOCTH. Ue }I{ 60 HUIJIH .no6poeoJihU.i Ha nesHy cMepTb
He 3Ba}f{al01.IH Ha Te, w.o HanaCHHK nepeBa>Ka€ KiJibKa.HaJI.U.HTHKpaTHO, HK
JHO.llCbKHM MaTepiHJIOM TaK oa6pO€HHSIM.
CeiToBa npeca a no.nHeOM nucaJia npo repoi1.1Hy 6opoTh6y 3aKap-
naTCbKHX yKpaim..1.ie. nHTaJIHCH: ,,mo Be,lle THX MOJIO.ZlHX JllO.ZleH Ha
OlleBH.LI.HY CMepTb ?" He MOr.lJH Toro apoayMiTH, mo yKpaiHCbKHH BO'SIK
MO}f{e a6o a.no6yTH ceo·6o.ny oeoiH 6aThKiBmHHi, a6e BMepTH B ii o6opoHi.
KapnaTCbKa YKpaiHa BHTpHMaJJa a 6opoTb6i ceoei HeaaJie}f{HOCTH
.ll.OBI.Ue, HK <l>paH.U.iH, flOJihma llH 4eXOCJIOBallllHHa, mo Ha CBOIO OOOpO-
HY He ei.Zl.ZlaJia HiO.llHOro crpiJiy. KapnaTChKa Ci1..1 aaMaHicpecryeaJia ne-
pe.n ceiTOM, mo yKpaiHCbKHH Hapi.LI. 6opOTHCbMe aa CBOIO ceo6o.ny no-
BCSl~llaCHO He }f{aJiilOllH }f{epTB, .no IlOBHOi nepeMC>rH ii Bi.LI.PO.ll}f{eHHH
HeaaJJe}f{HOi Co6opHoi YKpaiHCbKOi ,ll.epi>KaBH.

Ha Kop•oHI l<apnaTCltKOi )'KpBiHH I noalllL


6UA po:KTpi.nAHHX ci'IOBHKiB CTOlrrb MllJl.Aptt A OOJlb(bKHA BOAK.
feH. WTa6y, reH. xop. MlfKOJJa KanyCTHHCbKHA

nEPWA YHPA"iHCbHA .ll.fll8131H YHPA"iHCbHOi


HAIJ.IOHAnbHffi APMl"i
neprna Y·KpatHCbKa LlHBi13iSI (,,LlHBi'3iSI faJIHlqHHa') TBO.pHJiaCH y
BHpi 3aneKJIO'l 6opOTl:J16H .ll.BOX JlHKTaTyp, qepBOHOi i 6pyHaTHoi, wo 3M8-
ra.nHCH Ha Y1<paiul 38 Y1<paiuy A npoTH IHTepecls y1<paiHCbKoro uapo.ay.
Ueti cpaKTop noKJiae ceoio 1neqaTb Ha xapaKTepi ei1iffiH Ha Cxo.n:i (YKpariHa
CTaJia rOJIOBHHM TeaTpOM B~HHH), Ha \flOCTaBi ol6ox BOpOlriB yKpaiHCbl<O-
ro HapO.ll.Y Ta Aoro peaKuil e o'6opotti .ei.ll cMepTeJibHo·I He'6e3!Ile'KH. no3a
THM, uepH1neTiii 6opoTb6H Ha cppoHTax (30:KpeMa 3'MiHa 6olio:eoro u.1.acrn)
3MyrnyeaJIH 3-iH Patix 'IDKHBaTH pi3HHX 3axo.D.ie, mo6 BHKOpHCTaTH yKpa-
'iHChKHX BOHKiB JlJIH 3'MiU.HeHH'ff ceoro cppOHTY .ff 3a6e3'ne1leHHSI '3aniJIJI'H.
TaKO.>K HeonpRHTJIHBa noJiiTH1.1Ho-cTpaTeri1lHa cHTyauiH AJIH YKipa-
tHH: ·3 O.llHOro 6oKy Coioo Jlep·)l{aB 3axo.lly 13 IOGOP, a 3 .llpyroro - HH-
mieHHH pe~HM HiMeUbKOl B.!Ja,lI.H, .ll.H1<TyBaJIH yKpailHiUH'M :rIOTpe6y my-
KaTH pi3HHX aaco6ie, HK peBOJIIOU.iH1HOro Ta.K i :noJiiTH·'lHOro xapaKTepy,
ll.lOO pHTYBaTH HaU.io.HaJihHY ri.llHicTb i cy6CTaHUilO, MaHi'<f>eCTyeaTH llH-
HOM CBOIO ·BOJIIO .ll.0 ,ll.aJibilllO'l BH'3BOJibHOt 16opoTbl6H, Ta no 3M·OOi 'I'BO:pHTJi
.llJIH He.I cnpHHTJIHBi nepe.llyMOBH. 0-roKe, il.J.HM M-ipHJIOM Tpe6a p013UiHIO-
1

BaTH poaewroK no.lliH e YK'pa1Hi Ta nocryJIHTH Ha S1KH X 16yJio aatno'laT-


1

KOBalHo opraHil3aUilO 1.llHBi3fi ,,.fa.rnqHHa" Ta ri fOJITOTy.


Y 3HMY 3 1942-43 plK, a TaKO)I{ I Ha BecHy 1943 p. no.niTH11uo-crpa-
Terl11Ha CHT)'8UIH rp)'HTOBHO MIHHeTbCR. Mafl)l{e Ha ;BC ix TeaT.pax eiA:HH:
'B Eeponi, A1cp..pH1.1.i, HaBiTh Ha LlaJieKoMy Cxon.i, a Te)I{ 11ta MOpHx i a no-
siTpi He TiJihKH aynHHeHo HacTyn Jlep.>Kae Oci; a HaianaKH, C-OIOOHHl<H ne-
petiHHBlllH iHiiuislTlfey e ceo·I pyKH, •noeeJIH mnpoKo 1aa1<1po€:Hy o<t>eH-
3HBY no onep-a:uHiHH.M JiiHiHM aairaJibHoro ll.JIH scix 'IlJIH"Hy. 1'101ro ocra-
TO•trna MeTa - nOBHa KaniTyJI•Sf.UiH ,llep.>KaB BOpO>KOl KOaJihl~i. Haiffl6iJib-
lllHX BTpaT aaaHaJIH· ·Hi'Miti Ha 1no6oeBH111J.a'X 1ni.D. CTaJih1rpa.llOM .ae 2-ro
JIJOToro 1943 poKy niMaJiaCb 6-Ta HiMeUhKa apMiH reH. namJiioca. Ta-
KO>K KOHUeHT'pO!BaHH'M HacrynOM reH. MOHTroMepi 3 €rHnTy, aHrJibO-
aMepHK3Hlld ni.zI. KepMOIO reH. AAlaeHroeepa · '3 AJihl>KHpy, po·arpoMHJIH
B Acppeui kiMeUbKo-iTaJiifl:chlKy apMilo reu . .PoMeJIH. Y BHCJii.lli 6earJiy~
3.ZlO'i, 6o·>KeBiJibHOi noJiiTHKH 3-ro PaAxy Ha oKynosaHHX ·HHM TepeHax
1
cxi.ll.Hboro TeaTpy ei1AlfH, aoK-peMa Ha YKpailii, nl.D. HoraMH HiMule nO'IH-
Hae roplTH 3eMJIR. fio 1)1( )l.OWKYJibHa 'D'OBCTRff'llO-ca6oTa>KHa aKIJ.iB;, HK
'60JibWeBH'UbKOI •napTH3aHKH TaK i yicpaiHCbKHX 'IlOBCTaffllHX <PopMaui'H:,
w.o B>Ke po31n01laJiaCH i B faJIHllHHi, '38XHTYIOTb 13ainiJIJUI HiMel{blKHX
BiACbK Ta Bi.lteMHO BDJIHB&IPTb Ka 1x C50IAoBi ll.ii. .llo Toro :>({ 11'1011.lHHa'E
HiMUfBI 6p81K}'i83TH .sol'IC.ia HI llHCJieHHHX ~Olfl'ax, a Ta.KO.>K He BHCTa-
'l&!e. iM pooiTHH'IdB Ha cl>a6pHK8X 1 i38.BOA8X. fiTJiep i~ CXOAY 33'6Hpae,
.cH.11010, MOJIOJll> (x.no111da i JliB'laT) y HiMe"l"IHHY Ha KaTOJ»KHY npau10,
B ~airpo.>KeHlf.X .niTyHC'rB()M iHJl.YCTpiHJibHH'X .ueHTpax. Taxo>K npH.zti-
JIIOIOTb HiMUi H&WHX niuiTKie XJIODuie i Jti&alaT (12-15 poK.jB) .ll.0 npo-
THJiiTyHCb'KlfX cj>OpMaQ.il. HapeWTi AJIR CKpmJieHM 6oA<>BHX <PpowriB,
11b1.ui, CHJIOIO, 'llOl'p030IO i ntmcryno·M BTflr8IOTb HMDY MOJIO,llb y caoi
't8CTHRH - p830M its THM BOHH 3'M8r&IOTb 6e3fJOW.8JlHHM Te.popoM 98.·
C5e31'1ellHTH oaoe ~iJIJIR, CKepoeylOllH y.a.ap l'OJl·OBHO Ha HaiuioHaJii:cTHq-
HY yKpaiac1>Ky 'liOno». Aae, aaallHO aaXHTaHa Ha (30BHi A y Hy'lipi Hi-.
605

Me1.11.1HHa, si.zp:rysae roCTpy noTpe6y B TOH t.IH iHlllHH cnoci6 rnyKaTH


nopo3yMiHHH 3 yKpatHUHMH, 30KpeMa Ha 3axi)lHiX 3eMJIHX (feH. ryeep.)
Ha ceol1oMy Ba)f{JJHBOMY 3aniJIJii.
YKpaiHui, omrnHBWHCb Mi)f{ .II.BOX sorniB, 3Maral0Tb 3HaHTH s11xi.ll
3 Tff)f{KOro noJJO)f{eHHH Ta si.zmoBL'lHO niZ1.rOTOBH1'HCb .llO rpHJJ.YllHX no-
.Iliii. (Ta€ HCHHM, mo 3-HH Paiix He BHrpa€ BiHHH, aJie Tpe6a CKOpHCTaTH
3 ocJia6JieHHH iioro. YKpaiHui sl.a11ysa10Tb Heo6xiJ1.HiCTh: 1) MaTH 36poA-
uy CHJJy, HK 33B'H30K H3UiOH3JlbHOi apMii, mo6 Jl.3TH onepTH CBOiA no-
JJiTHUi Ta CTecaTH HiMeUb~HH pe)f{HM. 2) BHTHrHYTH yKpaiHCbKHX BOHKiB
3 HiMeU.hKHX cpopMauiH. 3) 3BiJibHHTH 3 B'H3HHU.b THCHlli apernTOBaHHX
yKpa'ittuis. 4) 06.nerYHTH Tff)f{KY .II.OJIIO HarnHx po6iTHHKis y HiMet.IllHHi.
feHepaJihHa Pa.II.a KoM6aTaHTiB, crsopetta s KpaKoei B 1941 poLti,
3axo.II.aMH reH. M. KanycnrnchKOro t\ no.rn. CywKa BHcyttyJia K0Huerrui10:
CTBOpeHHH yKpaiHCbKOI HaUiOH3JlbHOI apMii rri.n yKpaiHCbKOIO TIOJiiTH'll-
HO-CTpaTerit.IHOIO KepMOIO, HK COl03HliKa. 3apo3yMiJia HiMeLthKa BepxiBKa
ei.II.KHHyJia 6yJia u.10 cnaceHHY .II.JIH He'i rrporro3HU.i10, co6i Ha ttemacrsr.
Be cH010 1943 po Ky fTYH (npoei.Il YKpa'ittcbKHX HaLtiottaJiicTiB) ya-
rJIH.IlHIOIOtJH 3MiHy CHTyauii, 3HOBY ni.rr.Hic aHaJiori1..1.Hy npono3HUilO -
I10Tpe6y CTBOpeHHfl yKpaiHCbKOi HauioHallbH0°i apMii; 3 yKpaiHCbKHX BO-
HKiB, lllO npHZl.iJieHi Zl.O HiMeUbKHX cpopMauiH, Ta yKpaiHChKOi MOJIO.II.i ii
IlOJIOHeHHX 4epBOHOI ApMii, HK COI03HOi 36poAHOi CHJIH niJI. yKpaiHCb-
KOIO noJJiTHlfHOIO I cTpaTeri11H010 KepMOIO. HiMui He .n.aJIH Ha ue Bi.II.-
noBi.lli.
3 noon03HUiEIO crnonemrn yKpa'iHChKHX BiHCbKORHX <PopMauitl, aeepHyBCR .!lO
roJIOBH YUK. ryBepHaTop raJlHllHHH np. BeXTep, J'RCOBYIOllH npH TOMy. RKi MOrJIH 6
npHATH HaCJli.!lKH 3 CTOPOHH HiMeUbKOro a11MiHinpaTHBHOro YPR.!l)' KOJIH 6 ct»oJJMOBaHHR
yKpaiHChKHX eBkhKOBHX qacTHH HaTpanHJIH 6 Ha nepemKO.!lH. H1Mui 3HaJIH, mo llO Ta-
Koro .lliJla noTpi6Ho npHTRrHYTH yKpa'iHCbKY yCTaHOBY l:t npH TOMY noCTaBHJlH i.llelO
· 3BiJihHeHHR YKpa'iHH, cneKyJIIOIOllH Ha nc~xoJiori'i yKpa'iHChKOro Hapo11y, mo nparnys
3BiJihHeHHR yKpa'iHChKHX 3e'MeJib 3-ni.ll 6e.11bweBHU.hKoro pe}l(H'My. Konn 6 HaeiTh
YUKoMiTer HenpttxHJihHo ei.llHiccR .llO rnopeH·HR yKpa'iHChKHX cl>opMauil:t, HiMui nporo-
~ocHJIH 6 Mo6ini3aui10 Ha oKynoeaHHX JeMJIRX YKP3.iHH ra po3nopornHJIH 6 yKpa'iHCbKe
BORUTBO no ecix HiMeU.bKHX llOCTHHax He 3Ba>Kal011H Ha Te llH TO cxi.zrHil:t llH 3aXi.!lHHt
cl>POHT.
Y BHCHOBKY npono3ttui'i 11.p-a Bexrepa, ronoea YUK CKJllfKae HaPaJlY 3 KiJihKOMa
KOJIHWHiMH crapwH'HaMH yKpa'iHCbKO'i apMi'i Ha RKil:t BHCyHeHO iJI.OMaraHHR a BHMOrolO
creopeHHR YKpa'iHChKO'i HauioHaJIJ..Ho'i ApMi'i, yxeaJIIOIO'IH TaKi TO'IJ<H:
1). CrapwlfHCbKHtt CKJla,ll Ta llYXOBe BHXOBaHHR QJieHiB. Ilnei3i'i MYCRTb 6yTH
- yKpa'iHCbKi.
2). Ha3ea ra si113HaKH 11HBi3ii - yKpaiHChKi.
3). l-IJieHaM llHBi3ri MaE 6yTH 3a6e3ne11eHa llYXOBHO-penirHtHa oniKa.
4). IlHei.3isr Mae 6yrn ni11nopR.llKOBaHa BepMaxroei.
5). Yci yKpa'iHChKi noJ1iTHt1Hi e'R3Hi no HiMeUbKHX TIOpMax i KOH-UTa6opax MalOTh
.llicTaTH 3araJihHY aMHeCTilO.
~). CaMa llHBi3iR ue riJihKH nepwHtt KPOK llJIR creopeHHR YKpa'iHcbKoi HauioHaJib-
Hoi AJ)Mii, B RKO'i CKJiaJl BOHa Mae eeil:tTH.
7). 1.-IJieHH POllHH Ta OCOOH Ha 'ix YTPHMaHHi, MalOTb .llicTaTH Bi.llnOBi.llHe Mate·
piRJihHe 336e:me11eHHR.
ryeepHaTop llP· Bexrep npHihfRB llO BillOMa nocTaBJleH.i yMOBH A ooiuRB 'ix 3.lliA-
C'HHTH. 28. 4. 1943 p. nporonocne .np. Bexrep creopeHHR I. YKpaiHCbKo'i Ilnei3i'i ,,rann-
'IHHa", Ta llJIR nepeee.11.eHHR peeC'J'paui'i 3rO.llOW-eHb llO J. YIl IlOKJlHK3B .ll.JIH Tdei UiJlH
c11eopeHy - BilkhKoey Ynpaey. (Pell.).

BIACbKOBA YnPABA. Ceo10 npauio po3no1.1a.na BY. 15. 4. 43 p.,


Bi.ll6YBlllH B TOMY .Zl.Hi neprne CBO€ 3aci,ZlaHHH ni.ll ronoeyBaHHHM np0<p .
.ztp. B. Ky6iHoBHlla. Ha TOMy aaci.aaHHi 6ye npHHHHTHH npaeHJibHHK BY
A po3no.Z1.iJieHo <l>YHKQii Mi>K 01CpeMHMH 11ne11aMH BY: ronoea BY -
•npo-<t> . .ZJ.p. B. Ky6iAoBH'l, we<I> KaHueJIHpii - coT. 0. HaBpOllbKHA, aa-
CTy.rtHHK rne<t>a KaHU.eJU1pii - iH.>K. E. naH.ZJ.yc. BiJI.D.iJJ no1G11HKaHh - iH.>K.
606
M. XpoHOBHT. BiMiJI crapmHH - .llP· M. MaKapyrnKa. BiMiJI oniKH Ha)I.
pO)l.HHaMH - imK. A. naJiiH. BiMiJI nponaraH,llH - Mrp. M. KyrnHip i
pe.ll.. C. Bo.rnHeU.h. BiMiJI npaBHHH - Jl.p. I. Py.ll.HHU.b'KHH. BiMiJI 3.ll.O-
poa'H - Jl.p. B. 5iJio3op. BiMiJJ ,ll.yrnnacTHpCbKHA -~ MiTpaT o. Jl.p. B.
Jla6a. lcTopHt.1Ho-eiHcbKOBHH Bi.ll..zI.iJI - imK. JO. KpoxMaJIIOK. BiMiJI
MOJIO.rI.i - npo<J>. 3. 3eJieHHH.
28. 4. 1943 poKy .rI.eKpeTOM 3-ro Paiixy nporoJioweHo cTsopeHHff 14.
rpeH. )lHBi3ii 36poi CC ,,faJIHllRHa" i1: 32TBep)l.)l{eHo CKJia.ll BY 3 THM,
111.0 roJioacTao nepei1:HHB noJIJ<. Yr A. AJib<j>pe.ll. Ei3aHu. not.1ecHHM ro-
JIOBOIO 6ya o6paHHH re1-1. Yr A. B. KypMaHOBHll. OKpeMo npH HiM. BJia)li
6ya CTBOpeHHH cc EpreHuyHrcaMT (YpH)I. )l.OilOBHeHHH), HKHH TiCHO
cnianpau10saa 3 BY Ta 3ai1:MaBCH cnpaaaMH HOBo6paHuia.
We<j>oM CC EpreHuyHrcaMTY 6ya rrnTy<j> ,ll.p. K. lllyJihue, JIIO.llHHa
)lo peLii BHpo3yMiJia i1: t.1eCHa.
BY. MaJia CBoix ynOBHOBa)l{eHHX Y.)l.K. B rr. )lo KOMneTeHuri )liHJib-
HOCTH BY. HaJie)l{aJio 1) aep6yaaHHH KOHTHHreHTy ,ll.O ,ll.HBiaii ,,faJIH-
llHHa", 2) Bep6yaaHHH yKpaiHChKHX IOHaKiB i IOH3l.IOK )lO IOH3UbKHX Bi,ll.-
.niJiiB, 3) nponaraH.D.a .QJIH aep6yaaHHH .ll06poeoJihU.iB, 4) peKJIHMauii
3fOJIOWeHHX ,ll.•0 6poaoJihUiB, .5) cyoniJihHa oniKa Ha)l. pO,ll.HHaMH )l06po-
1

BOJibUiB.
3 vcix BH-4'.HCJieHHX 33B.ll3Hb 3 HaH6iJiblllOIO iHTeH3HBHicTIO BHKOHy-
BaJIH tIJieHH BY. TiJihKH 4-pH nepwi 3as.naHHS1.
CycniJibHa oniKa Ha.ll pO.ll.HHaMH ,ll.HBiaiHHHKie, He ,ll.OnHcaJia. HiM-
1
ui He ,ll.O)lep)l{aJIH CBOix 3060B ff33Hb, HKi BOHH )l3JIH npH opraHi3auii
ll.HBi3ii, a caMe: pOJI.HHH )lHBi3iHHHJ<iB He 6yJIH aa6eanet.1eHi B 6araTbOX
BHna)l.Kax, Hi rpoweeo10 Hi xapLieao10 ,ll.On0Moro10. TaKO)I{ ix pO,ll.HHH He
33B.>K)lH noBi.llOMJiffJIOCH CBOELiaCHO npo eBaKyifoBaHHff Ha aaxi.zi., a Ba-
fOHH BHKOpHcroayaaJIHCH .llJIH iHwHx noTpe6. TpanJIHJIHCH TaKO)I{ i iHrni
HeJI.OTHrHeHHH, HKi BHKJIHKaJIH Heaa.zi.oeoJieHHH ,ll.HBiaiHHHKiB i ix po.nHH.
y MicHui llepBHi 1943 poKy,
BiHCbKOBa Ynpaaa npHCTynHJra
no eep6yBaHHff .rI.06poBOJibUiB
110 yKpaiHCbKOi <J>opMauii npH
a6poi CC, HKOi nepsiCHa Ha3Ba
6yJia 14. rpeH8.llHJ>H8 ,Il.HBi3hl
36poi CC ,,faJIHlfHHa" ( 14 fpeH.
Ba<j>cpeH. CC )l11ai3ioH faJii-
I{ieH).
. )lo JI.HB1311 arOJIOCHJIHCff
naTpioTH yKpaiHUi 3 Ha,ll.iEIO 6y-
0

TH KOpHCHM JI.JUI CBOE i 6aTbKiB-


lllHHH - HaBiTb BeJIHKa KiJib-
KicTb BOHKiB cTapoi apMii Y3H-
JI3Cff aa a6po10 e JiaBax .ll.HBiail.
no nepeBeJI.eHi peecrpauii
.no6pOBOJibUiB B M. JIHilHi 1943
poKy, ix noKJIHKaHo .llO BiHCbKO-
eoi CJiy)l{6H. noKJIHK )l06po-
BOJibU.iB BilI.6YBaBCSI Ha ni.zr.cTaBi
KapT JIOKJIHKaHHff, HKi 6yJtH po-
3 MBHl4»en•1tli Ao6poBOJlblllB nepeA BIA·-
i3AOM 118 alAcbKOBHA aHwKiJI. 3 iCJlaH i HiMf!UbKOIO .llODOBHJO-
nbala, cepneHb 1943. IO'IOIO CTaHHUelO (EpreHUyHrc-
607
llJTeJIJI€) 3a ni.ZUIHCOM rUJTyQ>. K. lllyJibU.e. nep1lJHX nOKJIHKaHO KOJIHUJ-
Hi'X c-raplllHH i niJI.CTaplllHH, HKi MaJIH ei.n.6yTy BiHCbKOBY CJiylK6y no pi3
HHX apMiffx. Tnx CTapUJHH i niJI.CTaplllHH BHCJiaHo OJ<peMHM TpaHcnop-
TOM B JI.Hi 17, 7. 1943 poKy, no BiJJ.6yTTi MaHiQ>ecTau.il no BYJIHU.SIX MiCTa
JlbBOBa, .ll.O HiMeU.bKhX BiHChKOBO-BHUJKiJibHHX ocepe.n.KiB. y 3ra)laHOMY
.ZI.Hi ei.n.'"ixaJIH 6yJIH TpaHcnopTH JI.O llITpaJih3YH.ll.Y ff EeHeUJOB. TpaHc-
nopT .n.o6poeoJibUiB, HKMH npn6ye JJ.O lllTpaJih3YHJI.Y no YMYH.ll.HpoeaHm,
6ye p03JI.iJieHHH Ha OKpeMi 1IaCTHHH 36poi i Bi.ZI.icJiaHHH no pi3HHX BH-
UJKiJibHHX ocepe.n.Kax. KmKHHH 3 noKJIHKaHnx Mas npaeo .II.06posiJihHO
BH6paTH co6i pi.n. 36poi i rpynoeo no 36pOHM, Hallli CTaplllHHH H ni.n.-
CTapUJHHH, nepeXOJI.HJIH eiHCbKOBi BHUJKOJIH npH HiMeU.hKiM T. 38. ,,Ep-
3aTu. YHll Ayc6iJihAYHf'c" nOJIKax. I TaK, cTapwnHH 3B'H3KY npoxoJI.HJIH
enwKiJI e Metu., ni.llCTapWHHH e H10pH6epry i MepxiHf'eHi. CTapWHHH
H ni.llCTapWHHH apTHJiepii npOXO.llHJIH BHWKiJI B oeHellJOB. mxoTHH-
CbKHH CTapwHHChKHH BHWKiJI nepeXOJI.HJIH .llH·Bi3iHHHKH B J1HyeH6epf',
TpecKay 6. CTo3HaHHH, KiHWJIHf', Pa.llOJibQ>u.e.11b i M10HxeHi, a TaKO)I{ i no
iHUJHX Micu.eeOCTSIX.
2-ro cepnHH BHiXaJia .llO BHUJKOJIY rpyna BOEHHHX 3BiTO.llaBu.ie. Bmu-
KiJI Bi.II.6yecst B EepJiiHi B ,,Kpirc6epiXTep ·A6TaH~1IOHf'" ( oniCJIH ,,llITaH-
,llapTe KypT Ef'f'epc").
PieHoqaCHo 6yJ10 noKJIHKaHo ,ZI.eHKe qHCJIO .ll06poeoJihU.iB, HKi npo-
XO.ll.HJIH noqaTKOBHH BHUJKiJI e faH,ZJ.eJIHrpi 6 . .UeM6iu.H. CrnpwHHChKi
H niJI.CTapWHHCbKi BHWKOJIH TpHBaJIH He 6iJibW TpbOX MiCHU.iB. no BH-
llJKOJii, JI.06pOBOJiblU.i 6yJIH Ha3azI. CKepoBaHi .ll.O MaTipH0°i JI.HBi3i"i i TaM
ix npH.ztiJIIOBaHO .ll.0 OKpeMHX nOJIKiB a6o ,ZJ.HBi3iOHiB pi3HOi 36poi i CJl)')K-
6H. KO)l{HHH CTapWHHCbKHH i ni.n.crapWHHCbKHH BHWKiJI HaUJi .ll06po-
BOJlbUi npoxO.llHJIH 3 ycnixoM, He 3Ba)l{aioqn Ha TBep.lly .llHCU.HmiiHy 'H
,ZJ.y)l{e 6araTHH BHWKiJibHHH MaTepiHJI. Ha BHWKOJIH .ll.0 CTapUJHHCbKHX
llJKiJI 6paHO .ll06poeoJibUiB He 3Ba»rn10qn Ha Te, qH ,ZJ.aHHH KaH,ZJ.H,ZJ.aT MaE
noKiHqeHy cepe.ZI.HIO oceiTy. YciM cTapUJHHaM, HKi MaJIH paHf'H 3 ittwi-lx
apMiH, npneepTaJIH TiJibKH HH)l{4i CTapwHHCbKi paHf'H H TO no 3aKiH4eH-
Hi crnpUJHHCbKOro BHUJKOJiy. Bmui crapUJHHChKi paHf'H npH3HaBaHc
TiJibKH y BHiMKOBHX BHil3,ZJ.Kax no 3aKiH4eHHi CTapWHHCbKOi llJKOJIH H
OKpeMHX BHWKOJiiB BHU{Oro KOM3H,ll}"BaHHH, TO'MY B ,ZJ.HBiaii TaKHX crap-

8Hi3Jl AOfipOBOJlblliB AO BMWKIJlbHHX TBfiopla. nbBiB, cepneHb 1943.


608
WHH-yKpaiHUiB 6y.Jio .llyn<e MaJio. Haii6iJihlllHH paHr HKHH npH.3HaJIH .ll.JIH
yKpaiHUiB B .llHBi3ii, 6ye M:aiiop. MoJIO.lli cTapwHHH )lHBi3i'i npoHWJIH cnep-
wy peKpyTCbKHH BHWKiJI, oniC.1IH ni)lCTapwHHCbKHH. Bmu:i KOM3H.l1Hi ITOCTH,
Bi)l KypeHH a6o )lHBi3iOHY 6yJIH o6ca,ZJ.)KeHi HiMeU.bKHMH CTapmHH3MH.
YKpaittchKHMH cTapwHHaMH 6y.rn o6ca,ZI)KeHi coTHi ii 6aTepi'i.
D.o yKpaiHCbKHX ,ll06pOBO.JlbUiB, Bi,ll. nepworo ,ll.HH, CTaBHJIHCb HiMUi
3 He.aoeip'HM. 3aB.>K)lH Bi)lqyBaJIOCH TIHTOMY HiMUHM BHIU.iCTb i 6pJT3Jib-
HiCTb. Hawe BOHUTBO 3 3aTHCHYTHMH 3y6aMH, MOBqKH, Bee ue nepeHO-
CHJIO, 3aCBOJOJ0q11 siflcbKose 3HaHHH. Hepa3 y roJio.n.i Hawi )l06poBoJih-
ui TepneJIHBO ni)lroTOBJIHJIHCH .ll.O KpHBaBoro iCTIHTY B 6opoTb6i 3 60Jib-
weBHKaMH. npoTe HaBqaHHH npo HoBy Espony fl nporpaMy Hau. Cou:.
napTi'i He JIHWe He 3H3XO)lHJIH rpyHTY cepe.n. yKpaiHCbKHX BOHKiB, a
HasnaKH, xM6Ha HiMeUhKa noJiinrna ii npaKTMKa .ll.O yKpaiHChKoro Hace-
JieHHH BHKJIMKaJia B HaIIJMX BOHKiB noqyTTH HeHaBHCTH. BOHKM ropiJIM
naJIKHM 6a.>KaHHHM cKopiIIJe BepHYTWCH Ha pi.ll.Hi 3eMJii ii TaM 3MaraTMCH
3a iHTepern YKpaiHH.
0T.>Ke, B )lHBi3it ,,faJIH4HHa", TaK ri TIOTIYJISlpHO H33HB3.JIH BOHKH,
HiMui Ta yKpaiHui, xoq i Ma.JIM Hapa3i cniJihHoro eopora, npoTe ixui KO-
HettHi ulnl O.ll.Ha OJI.HY aanepe11ysanu ii ue rnopHJIO TaKO.>K .ll.JIH HaIIJHx
BOHKtB TH.IKKY CMTyauiio, aJie BOHM He 3HeBipHJIHCH i He 33JIO'MMJIMCH, a
HWJIH TBep.llo .ll.O HaMi1.1eHo'i MeTH.

nollATKM OPr AHl3AUll 1. Y..n.-Y.H.A. noqaTKOBY CTa)lilO


opraHi3auii 1. Y.n. - Y.H.A. 6yJio nepeBe)leHo B raii)leJrnrpi 6. 1J.eM6i-
UH ni11. KiHeUb 1943 p. y IJ.bOMY Ta6opi 6yB 1nepeee11.eHHH peKpyTCbKHH
BH'WKiJI 3 Ha'lliMMM HOB06paHUHMH H i3 HMX 30praHi30B3HO nepe)lOBCiM
niXOTHi TIOJIKH. no TIOBOpOTi CTapIIJHH i ini.ZI.CTaplllHH 3 BMWKiJibHHX
ocepe)lKiB, ix npHBepHeHO )1.0 .ll.MBi3il i BOHM 6ymt npH)liJieHi .ZI.0 CBO€i
36po'i. ETsopeHo no.11K apT11.11epi'i, .ZI.MBi3iOH nioHipie, .ZI.MBi3iOH 3B'H3Ky,
)lHBi3iOH BHHMIU.yBaqie, ,llHBi3iOH 3eHiTHOl apTHJiepi'i Ta iHwe. ni.ZI. KiHeUh
1943 p. 1. Y.ll.--Y.H.A. no1.1aJia ..'liCTaearn noTpi6He BHBiHyBaHHH 11 o3-
6poEHHH. Y JIJOTOMy 1944 p., .ZI.HBi3iH 6yJia nepeHeCeHa 3 fafl)leJIHrpy .ZI.O
BHillKiJihHoro rn6opy B HoiiraMep 6. CaraH i TaM UH yKpaiHChKa cpop-
Mauis:1 nepeHlllJia rpyHTOBHHH BHlllKiJI} ni.ZI.rOTOBJiflJOqMCb )1.0 TIOXO.ZI.y.
ni.ll opraHi3auiHHMM ornH.llOM 1. Y.ll.-Y.H.A. 6yJia 3opraHi3oBaHa
Ha B3ip HiMeUhKHX HeMOT0pH30RaHMX rpeHa.llHPHHX )lHBi3iH. 1I.HBi3iJO
oqoJIJOBaB C.C. 6pira.lleHCpIOpep CC-ie <I>. <l>paiirnr. 51K cTapIIJMHa, reH.
<l>paiiTar He BM3HaBaBCSI Ha cppOHTOBiH CJiy>K6i, 60 BiH y .ZI.iHCHOCTi 6ys
noJiiUiHHHM crnpIIJHHOJO. Ha UhOMY oqeBH.ZI.HO .n.11si,3iH .llY.>Ke 6araTo
noTepniJia, aoKpeMa B 6HTBi rti.n. Epo.ZI.aMH.
CTapIIJHHChKa oi6ca)la IIJTa6y .a11ei3i'i 6yJ1a HiMeUhKa. TaKo.>K KOMaH-
.n.yeaHH'H TIOJIKaMH nixoTH, TIOJIKOM apTHJiepii i MaH.>Ke BciMa )lHBi3iOH3MH
CTIO'fil'B3JIO B HiMeU.bKHX pyKaX. KpiM UhOro Bci rOJIOBHi pecpepaTH npH
KypeHHX niXOTHHX TIOJIKiB, .!1.HBi3ioHax apTHJiepii i .ZI.HpiaioHax iHWoi
36po'i i cJ1y>K6H 6yJIH o6ca.ZI.>KeHi HiMeUhKHMH cTapmHHaMH. YKpaiHCbKi
cTaprnHHH 6yJiu mo Haiieame - coTeHHMMH. BHiMOK Tsopae .ZI.HBi3ioH
Ba>KKOl apTHJiepii, lll.0 HHM KOMaH.llyBaB CJI. n. TIOJIK. M. naJii€HKO; HOMY
HiMui BH3HaJIH paHr Maiiopa. TaK )laJieKo 3aHIIJJia HiMeUhKa o6ca.n.a,
111.0 HaBiTb xapqoei COTeHb llH 6aTepiH i paxyttKOBi ni.n.CTapWHHH 6yJIH
HiM1Ui. y KO>KHiH HaBiTb HaAMemuiii qacTHHi 6ye HiMeUb - yxo H OKO
KOM3H.llYB3HHSI ,llHBi3ii.
609
OPrAHl3AUIAHA CXEMA 1. Y.JJ..-Y.H.A. D0€Ba UiJiicTb I. Y.,n.
-Y.H.A. CKJia,ll.aJiaCH:
A. 160-esi rpy.nH, 5. nocralfaHHH i .!l.OTIOMilfHi CJI}")K6H.
A. 6oeBi rpynH AHBbii
1. JJ.usi13·hi'HHH WTa6:
} . KOMa!H,ll.Hp .llHBi.aii,
2. I. cTapurntta rettepaJih'HO'ro nITa6y Ia
3. II ,, ,, 16
4. Ill ,, ,, Iu
5. A.llhlOTaHT I'la
2) Po3ni3HaBlfHH Bi.ll.lliJI, 3) TPH noJIKH rrixoTH, 4) uoJIK noJiesoi
apTHJiepi"i, 5) ,llHBi3iOH 3B 1 H'3Ky, 6) KypiHb niottipia, 7) ,llHBi 3i10H aeHiT-
1

HOi apTHJiepi"i, 8) nponmaHluepHHH ,llHBi3iOH, 9) Kypi·Hb cpl03HJiepi:e.


6. nocTallaHHH I lJ.OUOMi'IHi CJJ)')K6H ll.HBi3ii.
1. H. crapWHHa ·rettepaJibHOro wra6y 16, i CTa:pWHHa Bi,ll:nOBi,llaJib'Hff:K
3.a BHIWKiJI ,llHBi3ii f,ll.
2. a,llblOTaHTypa Bi.ll.lliJI 2.
3. .llHBi3iHHHH cy.z:UUI 3 TIOJICBHM cy,J.OM, Bi.ll.lliJI 3.
4. iHTeH,llaHTypa, siu.II.iJI 4 3 1-HM .rns-iai1I1HHM ypH.llOM npO·KOpM-
1
JieHHH. 2. neKapCbKOIO COTHelO. 3. M 'Sl·capCbKOIO COTHelO.
5. ,lllfRhiHHHH sepCTaTOBHH 'Bi..ll.lliJI.
6. Bi.ll.lliJI 6-ff.H ,llHBiai."i, .llYXOBHa oin1i.Ka .llHBisiii.
7. Jl.H·Bi3i1HHH H Jii Kap 3: caHiTapHa COTHff - TPH lfOTH B0!3i'.B JI.Jiff
1 1

TpaHOnOpTy paHeHHX (MOTOp.), 0.llH'H noJieBH1H urnurraJib.


8. .lllf'Bi3i1HHH1H KOMaH.ZJ.H:P noCTalfaHHH npHnacia, HKOMY ni.llJIHraJIH:
I) aM)"Hi1uilfHa KOJIOHa. 2) KOJI•OHa .zvrn •nocTai11aHHH np1madB.
3) J1.HBi13if1Ha 1nomTa.
9. BeTepuHapHa COTHH, H'Ka ni.ll.JfHraJia .ll.HBi13iif.HoMy BeT. JiiKapeai.
I 0..noJiesa >KaHJI.ap-Mepiil.
1). IUTa6 .llHBl3ii. Yci siMiJIH mTat6y .llHBi3ii 6ynu o6ca.zJ.;>KeHi Hi-
MeUbKHMH cc CTapWHH3MH, ·3a BHiMKO·M Bi.ll.lliJiy 6-ro .llYXOBHOi oniKH,

o..... b no.•KI• 1. Yll·>'HA • ••Klll-..ollJ l8lopl. Holn.ep, Hl11e'l'Ul1&


610
RKHH 6ye 040 ..'ICHHH 0,11.HHM 3 yKpaiHCbKHX nOJieBHX .llYXOBHHKiB. npu
WTa6i ,11.HBiaii 3 yKpa"ittCbKHX CTapWHH HaHnOBaJKHiwy pomo ei,11.orpaeae
M3HOp )l. naJiiie, RKHH B aara,11.KOBHH cnoci6 3arHHYB yJKe no BHX0,11.i
3 OKpy:>KeHHR ni,11. op0.ll3MH. npu WTa6i 6yJIH me ,11.eHKi yKpaiHCbKi CTap-
WHHH, aJie BOHH He ei,11.orpaeaJIH 3aMiTHOi poJii.
Tpe6a Marn Ha yea3i, -mo 06ca,11.a wrn6y ,11.nei3ii, MiHHJiach. )lneiaiH,
HKa 6yJia e 6010 rri,11. Epo,11.aMH MaJia iHwHH: rrepcoHaJibHHH cKJia.rr. UJTa6y
ei,11. .nueiai"i T. 3B . .npyroi, HKY 3opratti3oBaHo BlKe no 1rroeop0Ti a-niJI,
npo,11.ie.
06cua wTa6y .n.Hei3ii. KoMatt,11.up )lHBiaii 6pira.neHcl>10pep CC
<?>. <?>paifrnr (e rrepwiH i .llpyril1 )lHBi3i"i). CT3pW11Ha la WTyi6<t>. B. n.
raH:Ke, weep wrn6y .n.uei3i"i (e nepwil1 i .npyriH ,11.uei3ii). Crn-pUIH.Ha 16.
Crnpunrna lu. A.ZI.hJOTaHT .nuei3ii .
.ll,JIR BHRCHeHHR yepMIHOJIOrii BH(HB8HHX eUkbKOBHX CTBPWHHCbKHX cryneHIB y
36poi CC, noJJ.aeMo JlJIR noplaHBHHR a )'KP8iHCbKOMY H830BHHU.nl:
1. YHTepWTYPM4>1opep (ywTycf>) - xopyH>KHit, 'IOTap. 2. 06epwTypMcf>10pep
(owTycf>) - nopy'IHHK. 3. raemuJTypMcf>iopep (nurycf>) - COTHH'K. 4. WTYPM6aH-
ct>iopep (wTy6cf>.) - MaAop. 5. o6epwTypM6aacf>iopep (owTy6cf>.) - ni.11nonKOBHHK
6. WT3H.ll.3PTeHcf>JOpep (WTaH.!lcf>) - nOJIKOBHHK. 7. 6piraJ1.eHcf>10pep (6pr.!lcf>) - reaepan.
(PCJ1..)
2. Po3ni3HaBlfHA ei.n..n.in. ( Aycp1<JiepyHrca6TaHJIJOHr). Po3rriaHaeqnif
ei.n..lliJI .ZI.HBi3ii CJIY>KHB )lJIR rroJieao·i po3ei.n.KH. ~' iioro cKJia.rr. BXO.llHJIH: Ko-
M3H.llyBaHHH, nattuepHO-p03Bi.ll43 COTHH, 0,11.Ha COTIIH poeepHCTiB, 0,1I.Ha
ea>KKa coTHH. KoMa.ZJ.yBaHHH po3rri'3Hae4oro Bi.ll.ZJ.iJiy 6yJio 30praHiaoeaHe
3 45 BORKiB. naHuepHO-p03Bi.ZJ.43 COTHH M3Jl3 150 BOHKiB. COTHH poee-
pHCTiB MaJia 180 BORKie. Ba)f{'Ka coTHH MaJia 144 BOHKie. Pa30M 519 eo-
RKie.
BHBiHyeaHHR i o36poeHHH po3ni3HaBlforo Bi.lUl.iJly: KoMaH.llyBaHHH
M3JIO 8 3BT, 8 MOTOUHKJiiB. 03fipoeHuR: rriCTOJii H M3lllHHOBi niCTOJii.
naHuepHO-p03Bi.ll.'ll3 COTHR M3JI3 180 KOHeif i TaKe 036p0€HHH: 130 Ka-
BaJiepiffChKHX Kpicie K 98, 20 rricToJiie, 15 MalllHHOBHX nicTonie, 9 Jier-
KHX KyJieMeTiB i 2 83)f{KHX KyJieMeTH.
CoTHH poeepucrie MaJia 126 poeepie, 22 oco6oei aeTa i 7 MOTO-
UHKJiiB. Q3fipoeHu11: 132 KaeaJiepiHchKHX Kpicie K 98, 35 MaWHHOBHX ni-
cToJiie, 9 JierKHX KyJieMeTiB.
COTHR B3lKKOi 36poi MaJia 5 3BT, 15 MOTOUHKJiiB, 3 3MYHiUiHHi 803H.
036poeHHR: l.IOTa: 3 rapM,3TKH K3JI. 7,5. UM., aanpHr - TSDKHHKH (JIKB).
'-k>Ta rrioHipie: eu6yxoei MaTepiHJIH, THJKHHKH.
4orn npoTHnaHuepHa: (rraK-uyr), 3 rapMaTKH KaJI. 3,7 UM. aanpHr-
THlKHHKH. BORKH 83lKK01 COTHi 6yJIH 036poeHi 8 KpicH ·K 98, CT3J>WHHH
11 ni.llCTapwHHH e rricToJii A MaWHHOBi nicroJii.

3. TpH nonKH nlxoTH AHBlali. nepwa Y.JI..-Y.H.A. MaJia TaKi rrixoTHi


IlOJIKH: 29, 30, 31. noJIKH rriXOTH 6yJIH 30praHi3-0BaHi Ha B3ip T. 38· naH-
uepHo-rpeH3.ZI.HpCbKH1X noJIKia HiMe·U.hKoi apMFi. KolKHHH noJIK nixoTu
6ye aopraHiaoeaMHH 3: 1) noJIKoBoro mTa6y, 2) 'llOTH ae'H3J<Y, 3) TpbOX
c-rpiJieUbKHX KypeHiB, 4) O.ZJ.HOi 83lKKOi. COTHi, 5) O.ZJ.HOl COTHi npOTH-
naHuepHOi, 6) 0603y IlOCTatrnHHH, 7) .llOilOMil.IHoii c~11y:>Kl6H.

CKJ18A wTafiy nonKy: KoMaH.n.ap noJIKy, 3.llblOTaHT, noJIK. cTapWHHa


ae'H3Ky, op.llHHaHc cTapwHHa 1-uA, op.zr.aHaHc cTapwHH.a 2-uA, rocno.n.ap-
CbKHH CTap.WHHa, IlOJIKOBHlH JlYXOBHHK.
611

noJIKOBa 'IOT8 3B'R3K)': Y CKJia.ll U.iEi llOTH BXO.ll.HJIO: O,ll.HH CTapIUHH


ni,ll.CTapIUHHa, 9 ni,ll.CTapIUHH, O,ll.HH pa.n.ioMaiicrep, 40 pH,ll.OBHKiB, 3 Toro
30 PH.llOBHKiB no 10 npH KO>KHOMy KypeHi.
BHpRA: 2 JiflrKi TeJI. B03H, 1 MaJIHH Bi3 .!{Jiff pa)lHCTiB i 1 Bi3 .ll.JIH BH-
7
PH.ll.Y 3B H3Ky.
Po3noidn 'IOTH JB'3K)': 2 JierKi TeJiecpoHillHi ni)lBiMiJIH, 3 TeJie¢o-
HillH0-3B'H3Koei ni.n.BiMiJIH, 1 Mamdi puio ni.n.ei.n..n.iJI.
CTplneUbKI Kypeui noJIKie nixoTH 6yJIH aopraHiaoeaHi 3: 1) WTa6y
1
KypeHH, 2) llOTH 38 H3Ky, 3) 8. CTpiJiellhKHX COTeHh, 4) 3. COTeHb Ba>KKHX
KyJieMeTiB, a caMe COTHi: 4, 8 i 12. 5) 13-i COTHi apTHJiepii niXOTH (IHcpaH-
Tepi-reIUiu.e). 6) 14-oi coTHi BHHHJ.J.J.yeal..fiB naHuepie (naHueperep).
7) 0603y IlOCTallaHHH i CJiy>K6H.
BoAOBHA crau K)'peala: 25 cTapIUHH, 813 ni.n.CTapIUHH i pH.llOBHKiB.
KypeHi 6ynu O'llOJIIOBaHi HiMeU.hKHMH cTapIUHHaMH. KypeHi 6y;:rn ttyMe-
poeaHi pHM·CbiKH'MH llHCJiaMH, a COTHi apa6ChKHMH. .llo KypeHH 1-ro Ha-
Jie>KaJIH TaKi COTHi: 1, 2, 3 i 4 . .llo KypeHH 11-ro HaJie.>K.avIH 5, 6, 7 i 8. .llo
KypeHH IIl-ro HaJie>KaJIH COTHi: 9, 10, 11 i 12. Ko>KHa crpineUbKa C<>nlR
OKJia.n.aJiaCH 3: 1) COTeHHOrO, 2) 3-x CTpiJieU.hKHIX 1.IOT, Ha 1.IOJii HKHX 6yJIH
'lOTOBi, 3) npOTHilaHu.epHo"i ceKu.ii, HKa 6yJia 036po€Ha B 1npOTH1naHuepHi
1

Kpicu, npoTHnaHu.epHi n'HCTYKH ii MiHH 4) TpattcnopTy. Ko)lrna 1.10Ta 6yJia


no.n.ineHa Ha 3 poi i 1-ro poH .lier. KyJieMeTie. PIA: 1 ni.n.crnpIUHHa, i 9
CTpiJibUiB. 4oTM OllOJIIOBaJIH CTapIUHHH a6o crnpwi ni.n.cTaplUHHH. y
coTHi 6yno 24 rpaHaToMeTie KaJI. 8, i 12 JierKHX KyJieMeTiB. 5oiioeHH
CTaH COTHi He MeHIUHH 148 CTapIUH'H, ni.n.crnpWHH i CTpiJihU.iB. Ba>KKi
C'OTHi KypeHiiB y noJIKax nixoTH 1. Y ..ll.-Y.H.A. 6yJIH aopraHi3oeaHi 3:
1) COTeHHOro, 2) Il040TY COTeHHOro H JiaHKH 3B'H3Ky. 3) 3-ox 'lOT Ba)f{-
KHX KyJieMeTiB (12 .B. KyJieMeTiB). 4) 'llOTH Ba>KKHX rpaHaTOMeTiB. 5) 060-
3y-inocTalla'HHH.
Ko)f{Ha llOTa Mana no JI.Ba poi KyJieMeTie. Po"i 6yJiu o36poe-tti 2-Ma
Ba>KKHMH KyJieMeTaMH. rpaHaTOMeTHa 1.IOTa CKJia.llaJiaCH 3 3-0X poie,
KO>KHHH 036pO€HHH B O!l.HH fpaHaTOMeT KaJI. 84MM. fiOHOBHH CTaH COTHi
229 BOK.Kie, 57 KOHeA, 4 THrJIOBi MalUHHH - PtCO.

BIAAb Y'IDMY· O>KHAIB - 6pou. 'lepaeHb 19M.


612

CoTKH noJJeBoi nlxoTH ii apTHJJepli. Y 4epro.eoMy nopH.ZI.KY B TIOJIKY


UR cOTHH 6y11a 13-010, ·TOMY i'i qacro TaK i Ha'3HBaJIH. BoHa CKJia.!{aJJacH
3 3-x JiefKH'X 40T (KaJI. 7,5) i 1-oi ea>K·KOJ 40TH (KaJI. 15).
JlerKa 40Ta 'MaJia .llBi rapMaTHi o•6cJiyrn :ii Ha4HCJIHJia pa30M i13 qo-
TOBlfM Ta 3 TeXHi•4HOIO, caHiTapHOIO i .pa.rr.io-TeJiecf>oHi4HOIO 06CJiyro10 43
BOHKie. TaKHH ·CaMHH CKJia.ll MaJia J1. ea>Kxa q.oTa 3 ~ii .rr;eo·Ma raip-MamH-
MH o6cJiyraMH. JlerKi 40TH 6yJIH ·3alflp•H>KHi.
83}1(1<3-3MOTOpH30BaHa. (OTHH Ha4HCJIHJia 270 CTapWHH, ni.rr.cTap-
CTapmHH i CTpi.'lhuie. y COTHi 16yJio 77 KOHeH, .rr.ei Ba)f{Ki THfJIOBi MaWHHH
ii O.ZI.Ho oco6oee aeTo 2lJIH 1.10Toeoro ea>KKoii lfOTH.
CoTHH npoTHnauepHoi o6opoHH. ·HK 14-a coTHH e .noJIKY 6yJia COTH'H
npoTHnaHuepHoi o6opoHH. Ue 6yJia '€JlHHa 1noeHicT10 3M'OTOpH·30BaHa
·COTHH B nOJIKy. 1(KJia,llaJ1aCb BOHa 13 ;{BOX ..1enrnx i .rr.;eo·x ea>KKHX qoT (KaJI.
7,5). KpiM •Uhoro, KO>KHa •40Ta MaJia JJaHKY .J<y ..1eMeTie. UH coTHH 6y11a
BH1BiHyeaHa e npoTHnaHuepHy py4HY 36po10, nponmaHluepHi n'H·CTYI<H
(inwuepcf>ayCT) Ta ncf>eHpopH. 5oftoeHii CTaH corni - 225 cwpwHH,
ni.ZI.CTapWHH i CTpiJJblUi.B.
·KOJIH 11.rr.eTbCH npo tIHCeJibHHH CTaH, o6ca.lly 036po€HHH i 6oiioee
BHBiHyBalHHH nOJIKiB l. Y.JJ..-Y.H.A. CKOMnJieTOBaHHX no onepauiH'X ni.ll,
5po.ua•MH, ece ue 6yJJO 3Ha'4HO 3MeHweHe, TOMy i.ni.ll 60H 0BH•M OfJIH·.llOM
1

rroJIKH ui€.i JIHBi·3i~i 6yJIH 6araTo CJ1a16wi ei.ZI. 1nepwoi, HKa onepyeaJia
ni.rl opO.lla'MH.
KOJ1H ·3acTaHO.BHTHC:H HaJl MOpaJIIO.'IlOJI-Kie ·niXOTH, BOHa 6yJia BHCOKa.
BOHUTBO HOJIKiB ·niXOTH 3 33B3'HTTHM CT3BHJIO qQJIO 1nepeea>KalOllHM CH-
.:iaM. eopora •B 60IO ni.ZI. opO.llaMH, Ta Bi.ZI.Ba>KHO no60plOBaJIO COB€TChKy
1

napni'3aHKY Ha ·CJIOBa44HHi ni.rr. KhleUb 1944 i Ha ITI04aTKax 1945 pp.


l3 He3JIOMHOIO 3aB3HTicrio 6opOJIHCH· Hawi nOJFKH ii npoTH KO'MY-
HiCTiB e ·KapHHTi"i miJI <l>eJih.ll16axoM a)K .LIO 4acy .ll016poeiJihHoro nepexo.rr.y
.l.HBi3i"i y qa·c 1J<a:niTy..rn·uii y aHrJiitkbKHH noJJOH. TaKHM 4HHOM yKpa•tH-
CbKa ·ni·xorn, c-eo €10 ·60€BOIO 3aB3·HTicTIO 1npoT11 eopora, 4iTKO ii .rr.o6pe
1

• 3am1caJ1aCH Ha CTOpiHKax iCTopii .rr.iH yKpaiHCbKHX cf>opMauiii 3 '4adB


;ipyro·i ceiToeo-i eiHHH. Ha ocOOJIHBY yeary 13acJ1yroey·€ .ei.rr.eara Ham11x
nixOTHH'UiB 8 onepaiuiHX rni.ll i5pO.ll3MH, ·niJI 43C HKHX, Hawi nixOTHHUi
OX04e 0.llHH nepe.rr. .llpyroro pBaJIHCH HHlll{HTH ,3 '6JIH'3bKOi ei.rr..llaJii 3 npo-
TH:TiaHuepHHX ·n'HCT}"KiB - COB€TChKi naHuepH T-34, a6o, ·B 4aci BHHH-
my.eaHHH COB€TCbKHX 1napamyn1CTiB, HKi 6yJIH ·4aCTO CKH.ll.aHi Ha THJIH
60EBH.X JiiHi·ii .
.llHBi3ioHH JJertmi noJJeBoi apTHJJepli I ix opra11i3aul11. noJIK inoJie-
eoi apTHJiepii 1. Y.ll-YHA 'Mae TPH JIH:Bi3iOHH 1noJieeo·i apTHJiepiii, HKi 6yJrn
HyMepoeaHi pHMCbKHMH 4HCJiaMH. Ko'.)f<HHH .llHBi 3iOH '6ye 3opraHi'3oea-
1

HH·H TaK: 1) .:<OM3'H.ll.YBaHHR .ZJ.H:Bil3foHy, 2) WTa6oea OaTepi~H, 3) t:fOTa


3B'H3J<V, 4) 1n0Mipoei Bi.ZI..ZI.iJIH· .ZI.Jl'R 6aTepiH, 5) TPH ·6aTepiii noJieeoi ap-
TH.1epi"i, KO>KHa no 4-pH rapMaTH KaJI. 10,5 CM. 6) aMyHiuHiHa 'B3JrKa,
7) nocrn4aHHR np111nade, 8) cJJym6a .znrni3ioHy.
,Uo .ll.HBi3iOHY 1-ro HaJie>KaJIH TaKi 6aTepfi: l, 2 i 3, .ll.0 JlHBi3iOHY ll-ro
4, 5 i 6, JIO .ZI.HBi:3ioHy III-ro: 7, 8 i 9. Ko>KHHH .ZI.HBiBiOH 040JIIOBae cTap-
WHHa s paH3i Maft:opa. EaTepfi 040JIIO'BaJIH HH)f{4i paHroM 'C"rapllIHHH ei.n.
xopyH>KOfO Il04H·Hal04H .
.llHBi31oH Ba>l(KOi apTHJlepli 6ya 30praHi3oeaHHH Ta.K, ·HK TIOJie'BOl,
TiJibKH pi3HH•BCH KaJii6pOM rapMaT, a caMe, 8 nopRJl04Hi'H HyMepau.i[ IIIiA
T0'4.J<OIO 5 BiH Mae: 1'pH 6aTepi.i, KO>KHa ITIO 4 :noJie.ei raBl6iuu KaJiil6. 15 CM.
rBa>KKH·A .ZI.HBi3ioH 6ye 03Ha·4eHH·H, HK IV. ·3 ps:r.ay . .Llo Hboro uaJie-
>KH.'IH TaKi 6aTepii: 10, 11 i 12..Ko-MaH.ZI.aHTOM IV-ro .n.u·Bf3ioHy ni.Ll 5po-
613
.n.aMH 6ya (y paH3i Maiiopa) IlOJJK. B. naJiiEHKO, IUO 3rHHYB y 6010, a
B .n.pyriM (CKOMnJieTOBaHiii) .ZI.HBi3ii, 'KOMaH.ZI.HPOM .ZI.HBi3iOHY 6ya ruITycp
lllnap3aM. oaTepii .IlHBiaioHy, HKHM 6paB ytlaCTb y 60HX ni.n. Epo.ZlaMH M
.ZI.HBiaioHy, HKHM 6ya aopraHiaoaaHHM onicJIH, OllOJIIDBaJIH crapII.IHHH
yKpatHU.i.
KoJ1rna noJieaa raa6HU.H KaJI. 15cM. CKJia.n.aJiaCH a .n.aox llaCTHH, JIH-
cpeTH w ni.n.aoaaH .IlJIH .nyJia rapMaTH. Ha ni.ZlB033IO nepeaoJKyBaHo .ZI.YJIO
raa6Hu.i a Yaci 3MiHH 6oiios11x CTaHOBHlll i B MapII.IyaaHHi. JlHcpern 6yJia
npH3Ha4eHa TiJibKH .IlO CTpiJIHHHH· 06H.ZI.Bi llaCTHHH BaJKHJIH no 7 TOHH.
KoJKHY aoKpeMa THrny.rn 4-pH napH KOtteA. raa6HI.uo o6cJiyryaaJio 8 rap-
MaII.Iia i O.llHH ni.n.crapruHHa. LI.a KOJKHOi 6aTepii 6yJio npH.ZI.iJieHHX no
TPH CTapwHHH, a caMe: 1) KoMaH,!1.Hp 6aTepri, 2) crapII.IHHa 6aTepi"i, 3)
cTapII.IHHa .IlJIH o6cepaau.ii.
1
3B'H30K 3 6aTepie10 B qaci CTpiJIHHHH B.lI.epJKyBaB ni.n:si.n..n.iJI 3B H3KY
6aTepii aa .n.onoMorom TeJiecpotty ii pa.n.io. AMyHiU.ittHa aaJIKa 6aTepii
CKJia.n.aJiaCH 3 0.IlHOTOHHHX B03iB, ,!1.0 HKHX 6yJIH aanpH'JKeHi no .n.ei napH
KOHeM. npH KO»CHiM 6aTepii 6yJIO no .ZlBa OKpeMi B03H .ZI.JIH 3B 1 H'3Ky.
I. YLl.-YHA MaJia 30praHi-
3oBaHi .nea noJIKH noJieaoi ap-
Tm1epii. nepII.IHH IlOJIK apTH-
Jiepii 6pae yqacTb y 6oHx ni.n.
Epo,llaMH ii TaM 6ye nepeeaJKa-
J-04HMH CHJiaMH eopora po36H-
THH. Ll.pyrmi nOJIK apTHJiepii
6yB 30praHi30BaHHH BJKe no
ai..wopoTi 1. y 11. 3 OKpyJKeHHH
ni.n. 5po.n.aMH.
Jlerni .n.11ei3imrn apTHJie-
pii i eaJKKHH ni.n. 5po,!1.aMH 6y-
JIH oa6pO€Hi KOMnJieTHO.
Eoi1oa11i1 CTaH 6aTepii Jier-
Ko·i noJieaoi apTHJiepfi 148 110-
Jioeif<ia, y TOMY llHCJii 3 CTap-
ll.IHH i 27 ni.n.cTaprnHH. Eoiioe11f1
CTaH ea»rK0°i 6aTepi'i 168, B TO-
MY trnc.,1i 3-ox crapmHH i 27
ni.n.cTapII.IHH.
4. nom< nonesoi apTHJJepli.
noJIK noJieaoi apnrnepii I. YLl.-
YHA 6ye aoprnttiaoaaHHH cJii-KoM&HJl.HP )lHebloHy ea>KKoi apTHnepti 1. Y.n-
.n.y10L10. 1) KOM3H)la nOJIKy, 2) YHA MaAop MHKOJIB nanleHKO. 3rHHYB
l.JOTa 3B'HaKy, 3) TPH .ZlHBiaioHH nl.11. 6po.11.aMH, nHneHb, 1944.
JierKo·i noJieaoi apTHJiepi"i, 4) ,zrneiaioH BaJKK0-1 noJieao'i aJ)'THJiepii,
5) 4-pH 40TH 3B'3KY .llJIH 4-ro ,l.HBiaioHy, 6) nOMipOBH·H BiMiJI .llJIH JierKHX
i eaJKKOro .llHBiaioHiB, 7) aMyHiU.iHHi BaJIKH .IlJIH ,llHBi3iOHiB, 8) BaJIKa
nocTal.JaHHH .IlJlH .llHBiaioHy, 9) .n.onoMillHi CJIY.>KIOH !llOJIKy.
1. KoMaH.a.a non1<y apTHJJepli. KoMaH.llHP: II.ITaH.n.apTemfl10pep 5aep-
ccpop.Zl, a)lblOTaHT: yq>Tycp Barnep, oniCJIH yII.ITyclJ. Eayep, rocno.n.apc1:>KHH
CTapII.IHHa. OII.ITycp U1TOJIJI€, nOJIK. JiiKap - yKpaiHe'U.b, noJIK. BeTepHHap
- y1<paitteU.b (y .n.pyriii .LlHB. mTy6cp. Eacc), noMip. crapII.IHHa nop. -
y1<paiHeUh, op.n.. crnpuurna I - yKpaiHeU.b, onicJIH MiJIJiep. Op.n. CTap-
WHHa II - yKpalueu.h, cTaprnHHa 3B'H3KY - yKpaiHellh, noJIKOBHH .n.y-
xoBHHK - yKpa"iHeU.h, .n.opa.llHHK y cnpasax apTHJiepii - yKpa'iHeU.h.
614

2. 1foTa 3B'R3KY nOJIKY apTHJlepii: 40Ta CKJla)l.aJiaCH 3: CTapmHHa


3·B'H3KY TIOJIKy, 2-x ni.n.crnpumH i 42 BOHKiB, BHlllKO.,'IeHHIX y pa.n.i03B'H3KY
if TeJie<jloHaB'HaKy. ETaTOBo U.H tIOTa 6yJJa rrpH)l.iJJeHa )l.O urra6oBoi 6a-
Tepii IlOJJKy.
BHBiHyBaHHR 'IOTH B 3aco6u 3B'R3Ky: TeJJecpottitIHi arrapaTH THrry 33
i paz:r.io arrapaTH ,,ll" a6o ,,<I>". KpiM UbOro, pa)l.HCTH MaJJH pa.llioei)l.6ip-
HHK ,,E" .. 6epTa. ,llo IIJTa6oeoi 6aTepii noJJKY 6yJia npH,ZI.iJieHa aMyHiuifrna
BaJIKa :H: BaJIKa IIOCTatiaHHH npHnaciB ..
5. .ll.HBi3iou 3B'R3Ky. 0)1.Hieio 3 Ba)KVIHBinrnx 'lJaCTHH 1. Yll-YHA 6ye
)l.MBi3ioH 3B'H3Ky. BHKOHYJOtIH Ba)KJJHBirni nepe.n.yMOBH rrpaBHJibHoro,
tiiTKoro, Ta€MHOro :H 6eanepepHBHoro 3B'srnKy B KOMaH.ll.yBaHHi pi3HHMH
43CTHH3MH, ue:H: .ll.HBi3iOH 6y.B cnpaB.IKHbOIO HepBOBOIO CHCTeMOIO u.iJioi
)l.HBi3ii.
,[(HBi3iOH 3B'Sl3KY C·KJia)l.aBCSI 3
0,ll.HOl COTHi TeJiecpoHiCTiB, COTHi
pa.n,HCTiB, JierKOl KOJIOHH :H: OKpe-
MOfO Bi.ll..ll.iJiy 3 BH)lpecyBaHHMH co-
6aK3MH. ,llHBi3iOH OlIOJIIOBaJia KO-
MaH.n.a ,ll.HBi3iotty 3B'Sl3Ky, 3JIO.IKeHa
3 HiMeUhKHX CTaplllHH. ,[(HBi3iOH
6ys tiaCTHHHO 3MOTOpH30BaHHH,
COTHSI TeJiecpoHiCTiB TaKO)I{ 'LJ3CTHH-
HO, a COTHSI pa,ll.HCTiB BilOBHi 3MO-
• TOpH30BaHa. L(HBi3iOH yTpHMyBaB
3B'H30K Mi.IK lllTa60M )l.HBi3il i IIOJI-
K3MH Ta 6e3nocepeJI.HhO ni)l..11erJIH-
MH :H:oMy .zurni3ioHaMH (si)l.ll.i.11 npo-
THnaHuepHHx CTpiJihUiB, BiMiJI nio-
HipiB i T. i.). ,llHBi3iOH 3B'Sl3KY BH-
lllKOJIJOBaB Ka,ll.pH .II.Jiff lfaCTHH )l.H-
Bi3i'i.
B oKonax eoAKie cny.M6H ae'A3K)'. KoMatt.n.a )l.HBi 3 ioHy 3B'H3Ky:
rrITy6<jl. ByTittr, HKHH 3rHHYB ni.rr. Epo.llaMH, oniCJISI rIIJTycp. faHu.
A)l.hlOTaHT: yrnTycp. Kaycf:>MaH. rorno.n.apCbKHH CTaplllHHa: yuITycf:>. Uir-
Jiep. JliKap )l.HBi3iOHY - yKpaiHeUb y rrepmi:H: i ,ll.pyrift: )l.HBi3ii
KoMaH.rr.ysaHHH ,llHBiaiOHy cKna.n.a.11ocb .3 24 craplllHH, nirr.crapwHH i
CTpiJJhUiB. KoMaH,llysaHHH MaJJo )lo .ll.HCTI03HUii 5 aeTOMalllHH.
COTHH TeJietj>onicriB. CKJia)I. -- 4 LJOTH, Ha qoJii HKHX, 6yJIH cTapmHHH
yKpatHUi. (OTHIO OlIOJIJOBaB, TaKO)I{, CTaplllHHa yKpa1He1Ub. CTaH COTHi
253, pa30M i3 CTapmHHaMH, ni.rr.cTaplllHHaMH i1 TeJrncf:>oHiCTaMH. 036po-
€HHH coTHi: nicTOJii, MarnHHOBi nicToJii H KpiCH K 98. CoTHH Ma.11a 56 KO-
HeH )I.Jiff 3anpHry .n.o TeJiecf:>oHi4'HHX B03iB i 5 T. 38- cpepHBareHiB.
CornH pa.a.ucriB. Cornio oLJOJIJOBaB crnpllll1Ha yKpa"iHeuh. CTaH coTHi
165, pa30M 3 CTapmHHa'MH, ni.n.cTaplllHHaMH H: pam1cTaMH. 036pOEHHH
COTHi: nicro.11i, MalllHHOBi rriCTOJii ii KpicH K 98. (OTHSI MaJia 20 T. 3B·
cf>yHKBareHiB. 3s'·SI30K s.n.ep.IKyBaHO 3a .llOnOMO'fOIO pi3HHX panioa-napaTiB.
JlerKa KOJIOHa 6yJia 3JIO>KeI-Ia npH6JIH3HO 3 45 BOHKiB. Jlerny KOJIOHY
Ol:IOJllOBaB 0.ll.HH 3 yKpaiHCbKHX CTapmH'H. 036pO€HHH Jienrn"i KOJIOHH:
MatWHHOBi nicroJii, rricToJJi i KpicH K 98. KoJJoHa MaJia 20 aBTOMaIIJHH-
<l>YHKBareHiB i cf:>epHBarettiB. npH JJerKi'H KOJIOHi 16yJia pa.n.ioMaHCTepHH
,ll.JIH HanpaB.
Bi.lUl.iJI 3 BH.n.pecoeaHH'MH co6aKaMH cKJia.n.ascH a 8 ni.llCTaplllHH i 96
cTpiJILuie. BiMiJI 0110Jiioeae O)l.HH yKpaiHCbKH'H cTaplllHHa. UiJJHH eiJJ.•
615

)liJI Mae BH,ll.pecoeaHi co6aKH ,ll.Jlfl pi3HHX U.iJieiL y BiMiJii 6yJIH co6aKH
npH3Ha4eHi ,IJ.JIH oxopom1, nepernyKy 3aKpHTHX TepeHiB, 30KpeMa .D.JIH
BHlllyKyBaHHH napTH3aH, BHCJii,ll.KOByeaHHH 3aMiHOBaHHX niJih i T. n.
Ko.>KHHM npHHaJie.>KHHM .ll.O U.hOro eiJUI.iJ1y Mae BJlaCHoro BH..u.pecoaaHoro
co6aKy. y qaci noxo..u.y Bi.ll...U.iJI 6ye p03IlO)liJieHHM no OKpeMHM l.faCTHHaM
)lHBi3ii. Oa6po€HHH Bi.lllliJiy: nicTOJii, MalllHHOBi nicToJii A Kpirn K 98.

LU1Bl310H 3EHITHOi APTl1JIEPli 1. Y.ll-YHA.


ll1rni3iOH 3eHiTHoi apnrnepi"i I. y 11-YHA CKJia)laBCH 3: I) KOMaH.zry-
BaHHH i 3 3-ox 6aTepii1. KoMaH.zrHpOM )lHBi3ioHy 6ye lllTypM6aHcp10pep
. KIOcTep, Moro 3.!J.blOTaHT 6ye OcpTycp EMixeH. rocno..u.apCbKHM CTap-
lllHHOIO OWTycp Jlbopettu. JliKap .LI.HBi3iotty OWTycp - yKpa'iHe'Ub. CTap-
1
illHHa 3B H3KY )ll1Bi3iotty - ywTycp - yKpa'itteU.b.
oaTepiH nepllla, KaJI. 2 CM. 6yJrn ni.zr KOMaH.n.yeaHHHM OllITycp DJllOMa.
06ca.n.a 40T 6yJia nepene.zretta cTaplllHHaMH yKpaiHUHMH. Crnpw1rn, ni..u.-
CTapwHH i pH.il.OBHKie 6y.10 pa30M 220.
BaTepiH ..u.pyra, Ka.1. 3,7 CM. ni.n. KOMatt.n.yeaHHHM owTycp-HiMUH.
4oTH 6yJIH o6ca.n..>Ketti TpboMa crnpurnHaMH yKpatHUHMH. Boi1oeHi1 CTaH
6aTepii 220 CTapmHH, ni)lCTapWHH i CTpiJibUiB.
oaTepiH TpeTH KaJI. 8,8 CM. ni.n. KOM3H!l.OIO OWTycp-yKpatHUH. 40TO·Bi
6aTepii yKpa.ittui. Boi1oBHi1 CTaH 220 cTapw1rn, ni..u.crapmHH i pH.llOBHKiB.
036pO€HHH .!I.HBi3iOHY 3eHiTHOI
apTHJ1epii I. Y,U-~lHA, HKHH 6pae
yqaCTb y 6oHx ni.zr 6po..u.aMH: Kpi-
CH K 98, nicToJii, Marn. niCTo.1i, Jier.
KyJieMeTH, I-Illa i 2-ra 6aTepiH no
6, a 6arepiH 3-TH 4. nepwa 6aTe-
piH 6yJia 036pOEHa B 12 rapMaTOK
KaJI. 2 CM., .n.pyra B 9 rapMaTOK KaJI.
3.7 CM., a TpeTH B 4 rapMaTKH KaJI.
8.8 CM. Ui•lHH JI.HBi3iOH 6ye 3MO-
TOpH30BaHHH, Mal04H JI.Jiff THrHeH-
HH raoMaTOK 15 TSlf.110BHX MaWHH
0

y TOM y T. 38. 3eJib6CTcpap Jrnct>eTH


(3cf>JI). llHBi3iOH MaB )10fiOMi4HHH
T. 3B. KOMaH.llorepeT. KoMaH.llHPH
coTeHb i 40T Ma.m oco6oei aera.
Uei1 )lHBi3iOH 6ye po36HTHH y 6H-
TBi ni!l Bpo.n.aMH. rapM3TH 1. YJl-YHA Ha CT3HOBHUl3X.

l. Y11-YHA no noeopori 3-ni.zr 6po.lliB y.>Ke tte MaJ1a .llHBi3iotty 3e-


Hirnoi apnrnepi"i, ri.1b1<H 6arepi10 3ettirno·i aprnJiepi"i KaJI. 3,7 UM., :RKa
6yJia aopraHi30BaHa npH .D.HBi3ioHi nponrnaHuepHo·i 36po·i. KoMaH.n.HpOM
U.bOro MilllaHoro .llHBi3iotty 6ye cno4aTKy omrycp WrnHre, a onicJIH
rwTycp 6payKc. OwTycfJ Wrattre 3rHHYB 6iJIH Map6ypra e 6010 3 naprn-
3aHaMH. 4oTOei~ ymrycp 16epro~cT i rue rphox crapwHtt-yKpa.ittuie. 6a-
Tepisi Hal.fHCJIHJia 4-ox CTapwHH, 30 ni)lCTapWHH i 186 rapMawiB. 036po-
€HHH 6aTepii: KpiCH K 98, nicToJii, Maw. nicToJii, 8 JierKHX KyJieMeTiB H
9 rapMaTOK 3eH. apTHJiepi"i KaJI. 3,7 CM. nm 38/41. BaTepiH 6yJia 3MOTo-
pH30BaHa. H MaJia: 2 THrJIOBi MalllHHH ,,f opx" 7 CnKB, 18 JIKB, 6 MOTO-
UHKJiiB, 5 oco60BHX aBT.
616

Bl.ll.lUJI BO€HHIAX 3BITO,ll.ABUIB 1. Y,ll.-YHA.


• Bi.ll,ZI.iJI BO€HHHX asiTO,ZI;asu.iB CKJ1a.u.aBCH (.no 11acy 6010 ni.u. Bpo.u.aMH)
3: 6-ox KopecnoH,ZI.eHTiB, 2-ox p11ciBHHKi1e, 2-ox qloTopenopTepi•B, 1-ro
cf>iJ1hMperropTepa, 1-ro pa.ll.iopenopTepa Ta .Jl.OITOMi'11:Hoi TexHi11Hoi rpynH,
a caMe: ,ZI.·Box pa,ZI.ioTexHiKiB, i 6 rnocpepie. Oa6po·EHHH - MamHHOBi
niCTOJli.

I. Y.ll-YHA HA <l>POHTI 1944 P.


nepmi 6oi Ha CXiJl.HbOMY cj>pOHTi 1944 p. nepllll 60€Bi JI.Fi po3no11a-
JIH BOHKH I. Y ,ZJ.-YHA Ha rpaHH'rniM: ·JliiHi1 Mi)I{ faJ1H·11HH1010 i BoJ1HHH10.
Y4aCTh y THX 60H1x yane 4-HH .noJI. 1nOJ1K, lll.O aaKiHllHB cHiiH: BHWKiJI y
Ca.,1hE-.ne-5eapH y <l>paH:u.ii Ha eiJI.THHKY PaJI.ex1ie-JforraTH1H CTOHB Kypittb
1-HH, B O'K0v1HIU.HX 30JIO'lleBa KypiHh 2-HH, a Ha BiJI.THHKY 36apa.)l{-TepHorriJib
KypiHb 3-i·H. nepme 60EBe xpmueHHH npHHHHJIH y .Ba)l{KH.X ·6oHX ni.u.
36apa)l{e;M i 0eHHKa'MH KypeHi 2-H'H i 3-i·H:, a ,lI.aJI'i, y npOpHBi 60Jibllle-
BHKiB Ha JlorraTHH - 1-HH KypiHb. B0.71K U.eH CTOHB Ha ·cf>poHTi BiJI. 15-ro
.1110Toro JI.O 20~ro KBiTHH, orricJIH nepeixas .u.o
HoitirfaMep .ll.e B)l{e I. Y ,ll-
YHA rOTOBlfJlaCb .Jl.0 Bi.Jl.'13.Jl.y Ha cppOHT 1ni.1l. opO)I.H.
CHryau.iH nhoM 1944 poMy. Bemrna ocpemH;Ba 4epnoHo1 AplM'i'i y
4ep·BHi 1944 po.Ky 6y.11a B noBHOMY po3rOHi. Y JIIOTOMY 6oJifjWeBHKH
oKpy)l{H.irn JI.eCHTh HiMe·u.hKHX .ll.HBhiH: Ha)I. ,llHinpoM i MaM)l{e Ix 3'HHlllHJIH.
Y TpaBHi BOHM 3axo111HJIH repo·i4HH-H CeeacToniJih, nopyq i3 THM i Ha
iHrnux cppoHTax HiMu.i 1aa3HaJIH eeJIHKHX rropaaoK. Y ITaJii1 HapernTi 6yJio
3JiaMaHo onip Ha CKpinJieHiH JiiHi"i rycTaBa. - 3BiJihHeHo PHM. y JIHDHi
COt03He BiltCbMO BHCeJIHJIOCH B HopMan.nii - yTBOpHBW.H .npyrnA cj>pOHT
- M0 ryTHE JliTYH-
1

CTBO 6ea·rr Olll,a.llHO


6oM6ap.Jl.:y1E HiMeU.h-
Ki iH.U.YCTpiHHi, eKO-
HOMi'4Hi Ta a.Jl.MiHi-
CTpaTHBHi u.eHTpH ...
y qepBHi qepBOHe
KepyBaHHH cKynt.t:ye
nepeBa)l{aJOqi CHJIH:,
mo6 OCTaTOlJHO aa-
XOITH-BlllH 3aXi.Jl.Hi
aeMJii CCCP, rrpsrny-
eaTH rrepeMO)l{HO .Jl.a-
Jii Ha 3axi.Jl.. Haii-
6JIH)l{l.IOIO MeTOIO
BOHO CTaBHTb, 3)1.0·
6yTH Ba)l{JJHBHH IJlO-
JiiTHl.IHO - CTpaTeri4-
HHH o6'eKT - 'Micro
JlhBiB. ,llJIH 3)1.iH-
l-HA 1<) piHb 4-ro n.n. Ha BHWKOJJL
1
CHeHHH U,bOro, co-
B€TChKe KO·MaH.ll,y-
BaHHH CKepoeyE .ll.Bi rpynH, 0.Jl.H3 H3CTyna€ B onepau.-iHHOMy HarrpHMKY
opO.Jl.H-KpaCHe-JlhBiB; JI.pyra: TepHoniJih-30JI04iB-Jlh•BiB.
4epBOHi CKyn4Ho11H H po3ropttyJIH 4 TaHKOBH'X apMFi, 3 .1l.HBi·3fi KiH-
HOTH i .ll.0 20 CTpiJJeU.hKHX )lHBi3iH. y f'JIKQmi.H peaepBi )1.0 IO ,lI.HBiaiH -
y 33f3JlbHOMy, BOHH Ma.rn )10 1800 Il0.B3i•B (TaH'l<ilB). -
617

Ha BHWK0.111 B HoAraMep y TPBBHi 1944. niJI. 'IBC BfJlBiJl.HH .llP-8 8eXTepa.

Ha TOMy Bi.ll.THHKY HiMU.i Ma.;n.1 )I.Ba TaHKOBHX Kopnycu pa30M cpaK-


THllHOro CTaHy UJ.OCb 40-50 ITOB·3iB. - .l{Ba niXOTHHX KOpnyCH (B CKJl3.1I.
XIII-ro BXO.U.HJia I. YJI-YHA) pa30M 15% mrni3iH Ta .rr.Bi .1I.HBi3i'i B pe3epBi.
JliTyHcTBa MaH:>Ke He 6yJIO. Ki.11hKiCTJO, a aoKpeMa ocpeH3HBHHM .rr.yxoM,
1.1epBOHi, 3HallHO nepeea>KaJIH HiMU.iB. 60 >K 6e3HaCTaHHHH Bi)lBOpOT
BepMaxTy, He6e3neKa B 3aniJrJii, BeJIHKi nepeMorn COJ03HHKiB Ha iHWHX
TeaTpax BiHHH, noBiTpHHi peH:.n.H Ha HiMe1.1·1.IHHy, nepeBTOMa Ta 6e3BH-
rJUl.llHiCTb, 6yJ1H xapaKTeptlHMH 03H3K:lMH ncH.u'IHoro craay HiMeUbKO-
ro TRep,lloro BOilKa. Y ueH: BHP earnCTpocpaJihHHX o6cTaBHH i caMe B qac
BHpjwaJihHHX onepau.iH:, a .rr.o Toro >K i Ha HeepaJihri:HHHH ny1ucr Ha 60-
HOBOMY Bi)lTHHKy, 6yJio KHHYTO HOBOccpopMOBaHy I. YJl-YHA, SlK3, 1.l(e
He 6yJia B cppOHTOBHX 60HX· .l{o TOfO >K °iH: 6yJIO ITOCTaBJieHO HaHBi.D.rrO-
BiJI.aJihHiWe 3aBJI.aHHH -- CTaBHTH onip 1.1epBOHiH y)lapHiH: apMil, Ta HpH
KpHBaTH 6e3HJIHHOBHH naHillHHH BiJI.BopoT Xlll-ro K-cy i1 HapewTi ocTaH-
HbOJO npopHBaT11cH 3 u.iJIKOBHToro OKpy:>KeHHH. Y Tiff 6HTBi I, Y.U-YHA
Bna;ia >KepTBOJO noMHJIOK BepMaxTy. UHMH noTHrHeHHHMH HiMU.i KHHYJIH
1. y .U-YHA, Ha ITOTaJIY 11epBOHHM*).

*) liiA ni.a lipo.naMH, crop. 629


618

I. Y.ll-YHA no 6umi ni.ll 6po.llaMH.


13 •lfaCTHH, 'HKi ·npOOHJIHCH 3 OKpyJKeHHH Ili)I. opO,ll.aMH Ta 3anaCHOrO
KypeHH, HKH'H B lfaci 6oiB ni.11. 5po.II.aMH CTOHB ni.ll. KpaCHHM, TIOKJiaJIO
KOMaH.Z1.yaanHH 1. YJI-YHA B Hoi1raMepi ni.II. Hoey .IJ.HBi3i10. JlonoeHeHHH
Ka.II.pia .ll.0 HOBOi ,ll.HBi3ii npHOYJIO 'lfaCTHHHO 3 TepeHiB, HKi 11Ue He 6yJIH
OKy.noBa'Hi 60JibWeBHKaMH, a rttaCTHHHO 3 po6iTHHKiB, HKHX 3a6paHO Ha-
-CHJibHO Ha po60TH.
1. YJJ.-YHA no HOBOMY ccpopMoBaHHi nepe6yeaJia e HoifraMepi .lJ.O
no4aT1cy MiCHIJ.H eepeCHH 1944 poKy. y .II.pyriH nOJIOBHHi eepeCHH 1944
po 1<y, uiJJy 1. ;\'ll.-YHA nepeHeCeHO .ll.0 (JIOBalflfHHH B OKOJIHUi )l{ffJiiHH,
1

.II.e OKpeMi 4aCTHHH .ll.HBi3il npOXO.lJ.HJIH BHllIK-iJI Ta piBHOlfaCHO 6'paJIH


YlfaCTb y no6op10BaHHi lfepBOHHX napTH3att. 13 BHWKiJihHOro KOJia
B HouraMepi Ha CJioBa44HHY nepettecetto notta,ll. 16,000 BOHKiB. Mi.IK
BO'HUTBOM 6yJio 6araTo yKpaiHCbKu"i iHTemreHufl, HKY B 6iJihllliiif lfaCTHHi
3MyWeHO, no 3aHHHTTi lfepBOHHMH faJIH'lfHHH, scrynHTH B pH,ll.H ll.HBi3il.
KoMaH.II.yBaHHH .IJ.HBi'3il 3a yeecb lfac nepe6yBaHHH Ha CJioBarttt.JHHi CTOHJIO
B TiCHOMY .3B'.H'3KY 3 HiMeUbKHM rO.lOBHOKOMaH.ll.yBalfeM y 5paTHCJI•aei, 3Bi-
TYJOlfH ffoMy 1<o:)l{HOlfaCHo npo CTaH y TepeHi. 13 cTopoHH TOJIOBHOKO'MaJ-1-
.uyealfa, .ZlHBi3iH ,,BTiwaJiacH" nOBHOJO niJI.TPHMK010, roJIOBHO, KOJIH ifwJio-
CH npo BHBiHyaaHHH 36poE10, BHPH.ll.OM i THrJIOBOIO CHJIOIO. BeJIHKY lfa-
1.:THHY 3.ll.06Hlfi, 3axonJieHO nic.rn. 3.IJ.yWeHHH CJIOBaUhKOfO KOMyHiCTHrtt-
HOfO nOBCTaHHH, fOJIOBHO B03iB i KOHeif Ta npH,ll.iJieHO .IJ.HBi3ii. 3 nepei3,ll.O~
.ll.HBi3i"i Ha (JJOBalflfHHY BHWKiJI lfaCTHH He 6yB Hi Ha XBHJIHHY 3aTpH-
MaHHH.
Y JIHCTOnaJI.i 1944 poKy, OJI.HH Kypittb .ll.HBi3ii ni.II. KOMaH.II.OJO BiJih.ll.-
Hepa 6ye yee.IJ.eHHH y .II.ilO Ha niB.II.eHH0-3axi)l.HbOMY ei.II.THHKY cf>poHTy.
Ueif BiMiJI BiJI.3HalfHBCH e HaCTyni i1 o6opotti ii OTpHMaB npH3HaHHH Bin.
ro.iroeHOKOMaHJI.yBa4a. ToJI.i 6araTo JI.HBi3iHHHKiB OJI.eplKaJio 3a 6oflo-

nepeM&pW 6arepfi BaM<KHX ROJlbOBHX raa6Hllb, Hanepe.11.0AHi Bi.ll'i3A)' Ha citPoHT _


ni.ll 6poAH 1944.
619
aicTb - 3aJii'3Hi xpeCTH aac11yrn.
y TOMY caMOMY 11aci JI.HBi3iSI BHCTBH.IIa ll.pyry 6oiioey rpyny 3 aaB-
.rr.aHHHM npo4HCTHTH aa6JibOKOBaHy JI.Opory Ha Pyo1<.oM6epoK i THM ca-
MHM Bi.ll.KPHTH ,ll.Opory Ha cxi,ll.. ,llJIH nepeBeJI.eHHH IJ.bOfO 3aBJI.aHHSI BH-
3Ha4eHO III-hf KypiHb 30-ro nOJIKy, niJI.CH4eHHH apTHJiepieio, npoTHTaH-
KOBHMH cTpiJihUHMH ii qacTHHaMH ae'HaKy. Ty rpyny oqo1110eae runy<t>.
BirreHMaep. 3a 40THpH .ll.Hi UH rpyna He TiJii>KH BHKOHaJia aae)laHHH, aJie
ii BHnepJia 6oJihweBHU.hKHX napTH3aH ,ll.aJieKo e ropH, 3arHaBWHCb aa
HHMH e yarip'H, MaTpa ii BHcoKi TaTpH. Y qaci 6o'ie ueii eiMiJI Mycia
no6op10eaTH Ba.>K.Ki BHCOJ<OripcbKi nepemKOJI.H, BHHBJIHIOLfH BHTpHBa-
JJiCTb i 6oiioee 3aB3HTTH.
Oi,ll.KpeCJJIOEMO, mo CJIOBaU.hKe TIOBCTaHHH, HKe 6yJio .niAfOTOBJieHe
6oJJhmeBHUblKHMH oreHTaMH, B>Ke aropH 6y110 3acym1<eHe Ha Heycnix.
Yioro 3JJiKBiJI.OB3HO 33 14 AHiB, aa6paBlllH .ll.0 HeBOJii 60,000 TIOJIOHeHHX i
6a1raTo pi3HHX npHnacie i a6poi
Ysecb 11ac nepe6ysaHHH .ausi3ii Ha CJJOBalflfHHi He 6yJJo MhK yK)>aiHUHMH
i CJIOBaKaMH 6y.llb HKHX Henopo3yMiHb. KoMaHll.yBaHHH ll.HBiail eecb qac
aseprnJio yeary Ha JIHU.apcbKe eeAeHHH 6oie. He 6yJio Hi OJI.HOro BH-
naJI.KY 6paHHH 3aKJI3.ll.HHKiB 4H TO p03CTpiJiiB. 13 UHBiJibHHM HaceJieHHSl'M
Hawi ,ll.HBi3iHHHKH nocTiHHO B.II.ep>KyBaJIH lllHPi 3B'3KH. (JIOBaKH, I.J:aCTO,
npHXO,ll.HJIH HaWHM ,ll.HBi3iffHHKaM 3 MaTepiHJibHOK> ,ll.OTIOMOfOIO. roJIOB-
Ha MeTa .ll.HBi3i1 Ha CJioeaq11HHi, ue no6op10eaHHH napTH3aH Ta 6eane-
pe6iiiHe pHWKOJIIOBaHHH ecix 11acTHH .ll.O onepaTHBHHX .lliH. KpiM Uhoro
AHBi3iR oxopoHHJJa UHBiJJbHe HaceJJeHHH nepe.a aana.aaMH A rpa6yaKaMH
napTHaaH. CTocyHKH, noMi>K JI.HBi3ieio i napTiEio fJiiHKH Ta r11iHKoeo10
rapJI.OIO, 6yJIH ni,ll. KO>KHHM OfJIHJI.OM nonpaBHi H JI.06pi.
KoJIH 3 KiHueM 1944 poKy, 4epeoHa ApMiH BJI.ep11acS1 ia cxo.LI.y ii nie-
Jl.HH Ha CJIOB3UbKY TepHTOpilO, TOJI.i J(HBi3iH npHcniwye cei.H BHUIKiJI i

8a>1<Ka aprHnepiA I. YJl.-YHA y noxoA).


620
po36y.n.osy€ MOCTOBH H npH4iJIOK KOJIO )K11.7JiHH. Ha HaKa3 HiMe'U.bKOro
1

KOMaH.n.yeaHHH B CJiosaq 1111Hi po36y.u.osyETbCH T. 3B. rro3HU.i1 HiTpH, w.o


npOXO,ZI.HJIH Bi)l. CaHKT-MapTiHy 4epe3 BpyTKH Ha niBHill. npH po36y-
.u.osi THX CTaHOBHilJ., si.n;3Ha4HBCH 31 n. nix. 11 KypiHb 1ni0Hipis .U.HBi3ii.
niJI. KiHeU,b rpy,ZI.HH 1944 poKy, )l.HBi3iH Bi,llll.a€ OJI.HY rpylfly ni,ZI. KOMaH,ZI.OlO
wr6cp. LlepHa (29 nix. IlOJIK) ,ZI.O .ll.HC.IT03HU.ii roJIOBHOro KOMatt.n.yBaHHH.
UH rpyna 6yJJa nepeKHHyTa B OKOJIHU.IO lllepHiu.y, .n.e 6yJio nocTaJio
BOpO)f{e B.'IOMa'HHH. Yci npH3Hal.feHi rn 6ol1oei 3aB.ll.aHHH, o6opOHHi H
HaCTynaJibHi ,6yJIH BHKOHaHi 6e3 Haft:MeHWHX 3aKH,ZI.iB i3 CTOpOHH HiMeU,b-
KOfO KOMaHJI.yBaHHH, TOMY U.H rpyna .u.iCTaJia npH3HaHHH, a llHCJiettHi
yKpaiHu.i 11 HiMU.i, llJieHH rpyn11, o,ZI.ep)f{aJIH 3aJii3Hi xpecTH. Y .n.pyriH no-
.i10BHHi ci4HH, 1945 poKy, JI.HBi3iH noMatt.n.pysaJia 4epe3 AsCTpi10 .n.o
IOrocJiasii.

DepexlA AHebii 3 CJJo&allfllfHHH Ha CJJoeeHito qepe3 3eMepiHr (AeCTpiA) e JJIOTOMY 1945.

t. Y.ll-YHA B Cnoseuii i KapHHTii. nicJISI Mapwy .n.11si3ii i3 CJioaa11-


llHHH B (JIOBeHilO B .ll.Hi 31. 3. 1945 poKy, ni.ll.ITOPH.11.KOBaHO ,ZI.HBi3ilO rpyni
,,niB.ll.eHh". LlHBi3iH MaJia I. 4. 1945, np11crynHTH .n.o HacTyny :H THM
cnoco60M 3aKpliTH nporaJIHHY noMi.>K 1-0IO i 6-0IO apMiHMH Ha Bi.ll.THHKY
fJIHl1xeH6epr-<l>eJih.ll.6ax. Ha 11ac uiei aKu.ii I. YLl-YHA 6yJia ni,ZI.nopHJI.-
1maaHa I-My KaBaJiepiiichKOMY KOpnycoai.
Y 3aKpHTTi <j>pottToeoi nporaJIHHH f JIHi1xett6epr-<l>eJih.ll6ax y3HJIH
y11aCTh JI.Ba ITOJIKH )IJ!Bi3ii (29-HH i 30-HH), npH apTHJiepiHCbKiH ni,ZI.-
TPHMl.li 2-ox JlHBi3iottiB ITOJieeoi apTHJiepii I. YJI.-YHA. noJIK 31-Hl1 6yie
ni.ll.TffrHYTHH, HK pe3epea ,ZI.HBi3ii. KypiHb cf>l03HJiepiB CTOHB y 60HX ni.a.
Pa,ZI.Kepc6yproM i 6ys ni.llITOPH.llKOBaHHH 23-i:H naHu.epHiii JI.H·ai3ii, a nio-
HipH 6yJIH 3a.HHHTi yKpinJieHHHM Map6ypry. Ha JiiaoMy KpHJii HaCTynae
nOJibOBH-H 3anaCHHH KypiHb. 3anaCHHH ITOJIK 3aJIHWH.BCff B paHOHi LI.o:H11-
JIHH.llC6epr i no6op10aaa TiTOBChKHX napTH3aH. HacTyn no11aacH nopy11
3 3 Kas . .llHB. i 11acTHHaMH ,,BiKittr; I. 4. 1945 poKy, paHKOM i npoxO,.ll.HB_
621

3 nOBHHM yonixoM. no '3a813HTHX 60HX I. y Jl-YHA 3.llOOyJia BepxH rip


lliT.pa.llHep-KorreJib i fJisiiheH16epr. TaKHM l.IHHOM I. Yll-YHA 3aKpH'Jia
cj>'poHTOBY nporaJIHHY noMi>K .llBOMa apM·iHMH ii BHKOHaJia rrocTaBJieHe
iii 3aB,llaHHH. Yd ~acTHHli I. Yll-YHA A06pe BHB'HsaJIHCH B 6oHx, '3.ll.0-
6yaa101.1H ..z:r.oaip'·H B KOMaH)lyBaHHi.
O..z:r.Ha1.1e Ba)l{qe 6yJio qacTHHaM I. Y .U-YHA a..z:r.ep)l{aTHCH Ha a..z:r.o6y-
TOMY ai..z:r. 1aopora TepeHi. Bi'H .HeraiiHo no1.1aa 111poTHHaCTyrr. KaaaJiepi1ii-
CI>Ka .llHBr3iH nocrrima € 3 .lI.OHOMOfO,IO. l..z:r.yTb ynepTi 6o"i 3a aepxH rip
1

f JIH·iixeH6epr-KoreJih, BOHH nepexo..z:r.HTb ..z:r.eKiJihKa pa3·ia 3 pyK .ll.O py1<.


Yee )I{ IBOpora Bi.n.6HTO, XOl.f 3 Re'JIH.KHMH BTpaTaMH .ll.JIH yKpa"iHCblKO-
HiMeU,h1KHX BiHCboK.
Ha irriB.lleHHOMY ·Bi.ll.THHKY Kopnycy ·B paH:oHi Pa..z:r.Kepc6epry po3rop-
HYJIHCH Ba)l{Ki o6opoHHi 6o'i, .a HKHX 16pa·B y4aCTb s pHMKax 23-o'i JI.HBi3i"i,
Kyp·iHh cpI03HJiepis I. Yll. .Y u.11x 6oHx ueH: KypiHh B1i.lI.3'Ha~y1EThrn, UJ.O
3arni..z:r.1.111s y oKpeM·OMY JIHCTi .ll.O KO'M3HlllH I. YII, KOMaH,ll.Hp 23-o'i naH-
1

uepHoi .!lHHiGii CHTyauiH MiHHEThCH B 3s'H13Ky 3 neperpy.rrosaHHHM .llH-


Bi3iH: Koprrycy, no HKiii I. Yll-YHA :n0ina11.aE Ha Jiiae Kp11.10. Y xo.LI.i 3aB-
3'HTHX 60'tB, 3a3HaE )l.O'lliKYJibHHX BTpar 29-wH: i 30-HH: nOJIK BoHH xoq
011.ep>KaJIH nono·aHeHHH 3 3anacHoro noJIKy, a.1e Uhoro He BHCTa4aJio,
TOMY Ti nOJIKH pe..z:r.yKyJOTb cso"i TpeTi KypeHi. .KoMaH.lI.HPH 29-31 HOJIKiB
6y;rn 3-MyweHi ai..z:r.iHTH )l.O wmna.110. Ha 'ix ·MkUH npHH'illJIH KypiHi KO-
MaH.llHPH BiJih.ll.Hep i BiTTeHMaEp. YpewHi 3a..z:r.ep)l{attto TiJihKH iaep1x
f JIH'•HXeH6epr, UJ,O p03pHBaB BOpO)l{y JiiHilO i CTaHOBHB rOJIOBHY TOl.fKY
OTiopy B o6opoHHiH: JI·iHi1i I. Y ll. TaKliM 4HHO'M Ha UhOMY ycra6iJii301sa-
Ho o.GopoHHH'H Bill.THHOK I. YII i-3 3aM-KOM ra ceJIOM fJIHiixeH16ep1r Ha
npaBOMY KpHJI'i Ta <l>eJih.lI.6axoM 'Ha JiiBOMY KpHJii.
IloB)l{HHa o6opoHHOro Bi.llTHHKy 1. Yll 6y.rn 6iJIH 20 KM. Yci Ha-
cTyrrH ;BOpO'ra 6yJIH Bi.ll;6Hti. no BOpO)l{iif CTOpOHi Ha TOMY Bi.J.THHKY
6yJIH ''-la'CTHHH 160JI·b'WeBH 1J,bKO'fO 1-ro yKpatHCbKOro cppOHTy. y IlOJIOBHHi
1

KBiTHH 1945 poKy, .llHBfaiH nocryrraE B p03nOpH.ll)l{eHHH IIl-ro rraHuep-


HOro Koprrycy. TaKHM l.fHHOM I. YII cTaE npaBHM KpHJIOM 6-o·i ap:wi'i i
.llicTaE ..z:r.o.llaTKOBUH: Bi.ll.THHO.i<. <l>poHT ryr 6ys CTa6iJii30BaHHH i 4aCTHHH

CoTHR poeepHCTIB rl»to3HJlepcbWOro wypeHA.


622

ronOBHOKOM8HJl.YB8'1 YKpaiHCbKOi HauioH&nbHOi ApMii


reH. xop. naano llJ&HAPYK.

l. Y.Ll 3 ycnixoM 6opOHHTb cso·ix cTaHOBJHU. KaTaCTpocpaJibHO BJff.JJH;taJia


cnpaBa nOCT343HHH aMyHiuil, 30KpeMa apTHJiepiHCbK0°i i B3)f<K0l 36pol.
I fi.!l 'KiHe1Ub K'BiTHH 1945 poKy, .ZI.O .llHBi3il npHtX38 reH. naaJIO lllaH-
.ll.PYK, HK roJiosa ~'KpalHCbKOro HauioHaJihHoro KoMiTeTy i:i ro.10aH0Ko-
MaH.ZI.yBa4 ycix yKpa"iHCbKHX 3'€.ZI.HaHb.
3axoJl&MH cTaopeHoro e 6epe3Hi 1945 p. YKpaiHCbKoro HauioHaJJbHoro l<oMiTeTy
.110 RKoro axo.11.Ha ronoaa K. YUK npoct». .11.p. B. Ky61AoaH'I, noro.11.HnHcR HiMeUbKi ypR-
.11.oai 'IHHHHKH H8 BHJlfneHHR aclx yKpaiHUiB i3 yclx HiMellbKHX cj)opMaulA: BepMBXTy,
36poi CC, PoclAcbKoi Ocea6a.11.ITenbHOi ApMii (POA) Ta cTaopeHHR a HHX YKpaiHCbKoi
HauloH&nbHOi ApMli. Tiepwa YKpaiHCbK& Jl.Hai31R CTBJJa nepwoto JlHBbleio ulei apMii
8 KOMBHJl.YBB'leM ii CT8B reH. TI. llJ&HJlpyK. TBK OCTBTO'IHO 6ye po3fpB8HHA 3B"R30K,
111.0 B HbOMY .11.oci CTOAna 1. y.LI. b 36poeto cc. - (Pe.11..).

Bi.ZI. t.tacy npH6yTTH reH. n. lliaH.n.pyKa, yKpaiHCbKHM BOHKaM I. y .Ll-


YHA npH3HaHo npaao HOCHTH Ha wanKax yKpa'iHCbKHH )lep>KaBHHH BHaK
- TpH3y6. feH. lliaH.ZI.PYK 6ya npHHHHTHH .!lHBi3iHHHK3MH 3 eHTY3'H3MOM.
Bi.11.HOWeHHH Mi)f{ reH. Ulatt.11.PYKOM i KOMaH.LI.HPOM .1lHBi3ii 6pira.ZieH-
cfliopepoM <l>paftTaroM He 6yJIH )l06pi. feH. lliaH.11.PYK Bi.ZI.i6paB Bi.LI. )lHBi-
3iHHHKiB HOBHH TeJ<CT npHCHfH. y TOBapHCTBi reH. lliaH.ZI.pyKa 6ya B TOMY
4aci .ZI.p. ApJibT, pecpepeHT yKpalHCbKHx cnpas a CC-raanTaMTi. Sitt BH-
aHa1.1aacH caolM npHXHJihHHM CTaBJieHHHM .11.0 yKpalHuia i 6araTo noMa-
ras. Y)f{e a TOMY 1.1aci no4aTo ni.1lroTyBaHHH .11.0 KaniTyJJHUi"i. .Llp. BexTep
623
- Bi;:moei.n.aJibHHH 3a eci qy)l(OHauioHaJibHi <t>opMauii Ha UbOMY <t>POHTi,
flOKJiaB 6araTO CTapaHHH, mo6 )l.HBi3iH He nonaJia B 60JibllleBHUbKHH
nOJIOH. A 30KpeMa reH. n. lliaH.n.pyK 8)1(H83B ycix 3aXO.lliB npH opraHi-
sauii ai.n.eopoTy .n.Hei3ii, a TaKO)I{ npH npHcKopeHHi ii Mapllly Ha 3axi.n.,
l.ll06 Bi.llOpBaTHCb Bi.LI. qepBOHHX, Ta OOOJlytlHTHCH 3 aHrJIO-aMepHKaH-
UHMH.
y .ll.HHX 2 H 3 TpaBHH 1945, ei.n.6yJiaCH KOH<t>epeHUiH npH KOMaH.ll.yBaHHi
apMii. 0.ll.HOqacHo 3 3aXO.ll.Y ii nieHiqHoro 3axo.II.y Ha TepHTopiio AecTpil
acTynalOTb ei.ll..ll.iJIH 3axi.ll.Hix aJiiHHTiB. CoT. .ll.P. MaKapywKa i .II.p. ApJJbT
3a 3f0.llOIO KOM3H.llHpa .ll.HBi3ii Bi)l.l)l(.ll)l(3IOTb B OKOJIHUIO Km:ireH<t>ypTy,
mo6 3HaHTH KOHTaKT 3 aHrJiiHURMH Ta 3rOJJOCHTH ·iM .llHBi3iio. Ue CTaJIOCH
me 5-ro TpaeHR 1945 poKy. KoMaH.ZI.yeaq aHrnilicbKo·i apMii no.n.ae npo-
EKT p03Tall10BaHHH .ll.HBi3it B OK0 ..1HUHX <t>eJihKepMapKTy. y TOMY qaci,
Te MiCTO, me He 6y.110 33HHSITe aHrJiiHUHMH.
6. 5. 1945 poKy, Bi.II.6yJiaCH KOH<t>epeHUiH we<t>ie ll1Ta6y B KOM3H.llHpa
11-ro cc naHuepHoro KOpnycy H TYT piweHO, LUO uiJIHH <t>poHT Bi.ll.B'H-
3Y€TbCH 7. 5. 1945 Bi.ll 60JibllieBHKiB i 33JIHWHBWH ece cnopR.ll.)l(eHHH
nocniwaE Ha Tep1nopi10, 3aHHHTY aHrJiiHUHMH ii aMepHKaHURMH.
6. 5. 1945 p. 6ye nOKJIHKaHHH KOMaH.ll.Hp .Ll.HBi3i"i, )l.0 KBaTHpH rOJIO'B·
HOKOMaH.llYB34a 6-oi apMi'i, reH. 6a.1bKa Ha Bi.l.npaey, Ha RKiH noBi.ll.OM-
JieHO ecix KOMaH.llHpie .llHBi3iH i KOMaH.llYI04HX reHepaJiiB, lUO KaniTy-
JIHUiH HiMe44HHH ei.rr.6y.LI.eThCR e HaH6JIH>K40MY 1..1aci, TOMY uiJIHH HiMeUb-
KHH cxi.rr.HiH <t>POHT MYCHTb npHc.KopeHHM MapweM no.l.aTHCR Ha 3axi.L1..
Ll.IJR 1. y Ll-YHA BH3HalleHO ·RK pa HOH p03TaWyBaHHR, Q.KOJIHUi <l>eJib-
KepMapKTy, aJie He 03Ha4eHo qacy Bi.llBopoTy. Halir.ipwe noJJO)l(elfHH
6yJio .llJIR ,ll.HBi3ii, 60 BOHa 6y.11a nixoTHOIO <t>opMaUiEIO i MyciJia npo-
6HpaTHCb Kpi3b ripCbKi ll.f.iJIHHH Ta nOBHHHa BHKOHyBaTH pi.aeopoT HK
oCTaHHH. 3 aHriiH·uRMH 6ye B.llep)l(yeaHH'H pa.n.io3e'ff·3·01<. BiH o6ipsaecR
BBeqopi 7. 5. 1945 p. y Mi)l(qaci nioHipH BiJl6Y.LI.YB3JIH 4epe3 piKy Myp
12-TOHOBHH MiCT, mo6 qepe3 HbOfO BMO)l(JIHRHTH .LI.HBi3ii ei.n.eopoT.

Po36HTHA 60J1 weBHUbMHA nHK ,,T-34"


624
7. 5, 1945 p. 0 .fO.ll. 11-Hi po·ainoqaeCH '81i,ZI.BOpOT -BHCyHeHHX KJIHHiB
<t>poHTY Ha ·ei,ZI.THHKY Jiieoro cyci.ZJ.a ,ZI.Hei'3i i. PilBHOIIaCHO B TO.MY !)I{ ,ZI.Hi
1

KOMaH.ZJ.yBaHHH .llHBi3Fi ei,ZI.CHJiaJio ed o603H Ha aaxi,ZI.. Yci lllJIHXH fa cxo-


,ZI.y 6yJIH aa6HT·i HiMeU.hKHMH ll3CTHHaMH. ,ll.HBi3iH· MaJia npH.ZJ.iJieHHH lllJIRX
Bi)lBOpoTy no JiiHi·i ,,naK-lllTpacce", w.o ee,ZI.e 3 rpa u.y 'l!epe 3 BoJibcpic-
1 1

6epr ,ZI.0 <l>eJihKepMapKTy. 0JI.HOll3CHO B inpOTHJie:>KHOMY HaIIp'HiMKY 3


BoJihcl>c6epry Ha iIIiBHiII Ha TayepH 1Kop11CTy.eaJIHCH, HK .ZJ.Oporo10 ei)l;eo-
poTy, CHJibHi 3' E,ZI.HaHHH 1-oi apMi'i, HKa ·AmJia 3 nie,ZI.eHttoro cxo.ZJ.y. He
1

6yJio yCTi:HtteHoro qacy ei.zIB'H!3aHHH noMi>K I -010 i 6-010 apMiHMH. ToMy


IIOCTaJIH He.nopo3yMiHHH MiJK )lH:::iJiiEJ() i cyci,ZI.HH'M KaBaJiepiiiichKHIM
KopnycoM.
HaKa3 JI.O ei.ll:eopoTy O.llep>K.a..10 KOMaH.llY,BaHHH .llHBfaii w.o:H:Ho e ro-
1

.UHHi 3-iH paHo 8. 5. 1945 p. Pa3'liM i13 rnM ,ZI.HBi3iH 6yJia ·BHJiyt1eHa s
CKJia11y IIl-ro Kopnycy. floqaecH npHcni1JUe.ttH·:H ei11BopoT .llHBi3ii Bopor
noMiTHBIIJH i1oro, HO>K'BaeH:e 6oHOBi 11ii. LlaCTHHH THJ10BOTO 3a6e'3ne-
YeHHH 3fi.llHO ;3 HJIHHOM BHKOHaJIH Bi,ZI.BOpOT 0 fO.ll. 11-iff. npH Bi.llBOpOTi
Haff'6iJibllle )lOlllKYJihHi ·eTpaTH MaB 30-H'H IIOJIK, p03TallJOBaHHH Ha Jii-
BOMY KHJ1i. 4epeoHi B TOMY t.iaci He HacTynaJIH Ha u.iJii·ft JJiHi"i $poHTy,
Ti.1hKH Ha O'KpeMHX MiCU.HX. 1lHBi3iH 3MaraiE C'KOpirne Bi)l:s'1H3aTHCH Bill
60.ilhIIJeBHKiB Ta BBiHTH Ha TepHTopilO 33'HHHTY 3aXi.llHHMH aJirHHTa•MH.
Mapm 1Bi.LI:6yeaern .lleHb i Hi·Y. llHefaiH nepeHlllJJa pi1<y Myp :6e3 aaTpH-
MOK. Botta 3H3HWJiaCH B IIJIHBKOMy pyci, TOMy 8>Ke 6yJio ·Ba)l{;KO HelO
1

KepyeaTH. reH. <l>paHTaf Bp313 fa KOM3H.ll'HHM CKJl3.ll0M np06H1B'CH Ha 'llOJIO


Mapmoeoi KOJIOHH 11 nepe6pae y ceo·i pyKH KOM3H.llyBaHHH. 5oJihUJe-
BHU.bKa apMiH .J<iJihKa.Kpan-10 aTaKyRa.11a Maprnoey KOJIIOHy, 60"Ml6HfllH
11 o6CTpiJIJOJOl.IH Ti .3 6opTO'BOi 36p-o:i. OcraHHiH 6oJihmeBH'U.h-KHH HaJieT
Bi.LI.'6yBCH 10. 5. 1945 p. y Yaci Mapmy CTaplUHHa )lJIH .llOpyt1e'Hb Ha ·BJiaCHY
py 1<y cinps1Mysas .llHBiai10 Ha p03.llOpi>K>Ki, Ha ni.BHiII Bi.ll Bo·Jiocpc6e:pry,
1

B nisHi4HOMY Ha.npHMi, B H'KOMY Bi.llcTynaJJH sci HiMeU.hKi t1aCTHHH. Ta-


KHM "4HHOM )lH'Bil3iH OIIHHJ.f.JlaCH Ha 3araJibHOMY lUJIHXY Bi.llBOpOTy Hi-
MeU.biK00i apMi'i, 1w.o npoxo.nHe t1epe.3 Te1iroepr-IO)leH6ypr-Mypae-MaeTep-
.llOP·4> y HanpHMi Ha TayepH. Te, 1llO 6iJibUJe YHCJIO yKpa.iHui'B He nonaJio

CHoponpu Ha no3Hllii.
625
B pyKH TiTOBI.lHM B paHOHi <l>e.1IhKepMapKTY, Tpe6a 3aB,LUlllyBaTH caMo-
CTiHHOMY piweHHIO 3ra.n.attoro CTapUIHHH )l.JIH .n.opyqeHb.
10. 5. 1945 p. KOMaH.llHHH nyHKT .llHBi3ii 6ya Ha nietti4 ,LI.O Ca.HKT-
AH.npe. Ha nponycKHOMY TIYHKTi e TaMceery 33,LI.ep>K3HO eci 43CTH-
HH CC i ix ,llaJihwe He nponycK3JIOCH. LVrn ni.n.wyK3HHH HOBHX lllJIHXiB
ei,LI.eopoTy weep onepauiflttoro ei.n.n.iJiy ,llHBi3it M3HOp B. )l. f3HKe npo-
6HeaeThCH, Kpi3b 3aBaJieHHH WJIHX M3plllOBHMH KOJIOH3MH, .no M3BTep-
,LI.Opepy. feH. <l>paTar y po3nyui, CTpiJIOM no36aBJIHE co6i >KHTTH, 3a-
MiCTb pHTYB3TH ,llopylleHy iicMy .llHBi3iJO.
Weep WT36y .n11ei3i"i y TaMceer HaB'H3aB KOHTaKT a 3JiiHHTChKHM
WT360M i 3f0JIOCHB TaM npH6yTTH 43CTHI--I .Zl.HBi3il. npo Ti ll3CTHHH, J.U.O
o.nHHHJIHCH B>Ke B p3HOHi PaiiwTa..'.I.Ty, 3a cJioBaMH aHrniHCb'KOro 6pHra-
1rnpa, Hilloro 6yJio 6iJibwe Typ6yeaTHCH. YKp3tHI.liB rpynoaaHo e OKO-
JIHI.li WniTaJIJO, a HiMuie y TOMY '-iaci ai.n .n11ei3ii BiMiJieHo. 3ro.noM i3
WniTaJIJO nepettecetto .llHBil3iJO .ao EeJIHpi'i (ITaJiiH), a onic.,irn ,LI.O Ta-
6opy noJIOHeHHx a PiMini. Ta1< 3a1<IH'IHJ1a 1. YJI-YHA cso10 Yt:f3CTb y
BiHHi no CTOpO'Hi HiMel.lbKHX 36pOHHHX CHJI.
Maii>Ke .no caMoro KiHI.lH nepexoJI.y .llHBi3ii e aHrniftchKHH noJIOH,
npH HiH 6yJIH 3 HiMeU.bKOl CTOpOI·rn KpiM KOM3H.llyBaHHH .llHBi3i"i: reH.
ryaepHaTop f aJIHllHHH .llP· BexTep, HKHH 333,LI.aJieri,LI.b po6HB crnpaHHH,
wo6 .llHBi3iH He nonaJia B 6oJinllleRHU.bKHH noJIOH, noJIK. A. Ei3aHU. i
.llp. ApJibT. BoHH .llOKJia.ll3JIH ecix crnpaHh, ru.06 KOMaH.llHP .llHBiai1 6pH-
ra.neHep10pep 4>pawrnr 3MiHHB CBOE HenpHMHpHMe HaCTaBJieHHH .n.o yKp3-
'im.J,iB, Ta BiJIJIHB yKpa'iHCbKHX CT3plllHH .llO WT36y ,lI.HBi3i°i. 33XO,lI.H He )laJIH
)f{a,.QHOro BHCJii,lly. )lo caMoro KiHI.lH 6prep. <l>pal1Tar ep3BOpH3YB38 TiJibKH
HiMU.iB, He 3Ba>KalO'llH Ha Te, 11.lO BiH 6ye KOMaH.llHPOM yKpa'iHCbKOl epop-
Mau.i"i.
npHCHra 1. YJl-YHA BBeAeHa B KBITI 1945 po1<y.
,,npHcHra10 BceMory4oMy Eoroei nepe.ll CeHTOJO Vforo €eattreJii€JO
Ta )f{HBOTBOpHIU.HM XpeCTOM, He Wl<O.llYIOllH Hi >KHTTH Hi 3.ll.Opoa'H., CKpi3b
Ta TIOBCHK'llaCHO ni)l. YKp3lHCbKHM H3uioHaJibHHM np3nOpOM 6opOTH<:R
3i 36poEJO e pyKax 3a caiH Hapi.n. i Ceo10 6aThJ<iB1llHHy-YKpa1Hy. Cei-
.llOMHH eeJIHKoi BiJl.nOBi.llaJihHOCTH npHcHra10, HK BOHK YKpaiHCbKOro
Hau.ioHaJihHOro BiHChKa BHKOHyeaTH sci HaK33H ceoix Hall3JibHHKiB c11y-

31ctpbeHHA 60JlbWeBHl.lbMHA JlhaH 3eHiTHOIO apTHJlepiao 1. )' Jl.-YHA nla. 6po.8MM.


626
XHHHO A 6e33aCTepe>K.Ho, a cJiy>K.6oei .LI.OpylleHHff TPHMaTH a TaeMHHt.ti.
TaK HexaH MeHi B U.bOMY .ll.OilOMO>K.e 5or j npellHCTa MaTH."

t. y Jl-YHA B Ta6opax nOJIOHeHHX.

8. 5. 1945 p. no KaniTYJIHUit, BORKH I. y Ll.-YHA nonaJIH )10 aHfJIIH-


CbKO-aMepHKaHCbKOfO no.rIOHy. T11x, mo onHHHJIHCH Ha TepeHi oKynoea-
HiM aHr.1iHUHMH, HK nOJIOHeHHX, npHMill(eHo B THM'lfaCOBHX Ta6opax .LJ.JIH
noJioHeHHX y TaKHX MicueeocTHx: WnirnJib, KJIHrempypT, <l>eJib.ll.KipxeH
(AeCTpiH), Y.11.iHe, MeCTpe A 6e.rnpiH (lrn.11iH). Y noJIOBHHi llfepBHH 1945
poKy, "ix ycix 3rypTOBaHO TIO nOJIHX 6iJIH MICUeBOCTH 6eJIHpiH, a oniCJIH
B JIHCTona.ui nepetteceno .11.0 Ta6opy B PiMiHi. 4HceJibHHH crnH BOHKie
1. Yll-YHA 6ye noHa.ll 10,000. y rn6opax B nepw11x MiCHUHX y BOHKiB
nOMi4aJiaCH peaKUiH Bi.J. nepe)hHTHX no)liH, Bi.ll. nepeBTOMH, HeneBHiCTb
3a .11.aJihwy .11.0JIIO Ta Tyra 3a pi.llHHM KpaEM. He 3Ba>K.aIOY:H Ha Te noeoJii
po3nOY:HHaETbCH KYJihTypHo-oceinrn npauH B 5em1pi"i, aJie 6e3 urnpo-
KOro nmrny. y CKOpOMY qaci Ky.i'IbTYPHO OCBiTHH po6orn Ha6Hpa€
WHpOKOro p03Maxy, HKOro He cnHHHJIH pi3Hi nepewKO,UH ' 30KpeMa
6paK HayY:HOro MaTepisrny, KHH>K.OK. Y PiMiHi .llJIH Be.LI.eHHH KYJibTyp-
Ho·i po6orn: 6yJIH Kpa1ui o6cTaBHHH, Bi)lnOBi.ll.Ha KiJihKiCTb npHMim.eHb,
Hl<HX BHKOpHCTa'HO .ll.JIR 30praHi30BaHHH WKiJI, ycTaHOB i 11HTaJieHh.
KyJihTYPHO-BHXOBHY npau10 B rn6opi ·noJioHeHHx y PiMiHi MO>K.Ha
IlO.lliJIHTH Ha: 1) WKiJibHH UTBO, 2) 1<yprn, 3) BH.ZI.aBHH4Y )l.iHJihHiCTh, 4)
TeaTp, MY3HKy, MHCTeurno, 5) npau10 ycrnttos i 6) cnopT.
lllKiJlbHHUTBO B n6opi PiMiHi. Y Ta6opi .ll.JIH noJiotteHHX I. Yll-YHA
iCHyBaJIH Ta Ki UIKOJIH: 1) 7-MH KJIHCOBa llIKOJia, HKa MaJia 33 33B,ll3HHff
.naTH ceo"iM JiY:HHM MaTepiHJI 3 o6CHry 7 KJIHC, npHroTOBHTH y11HiB .no
TeopeTHY:Ho-caMOCTiAHo·i npaui Ta BHxoeyBaTH Ix ni.11. OrJIH.ll.OM peJiiriA-
HHM, MOpaJibHHM Ta cycniJihHHM. 2) riMHa3iHHi MaTypaJihHi KypcH, po3-
Il043JIH CBOIO npau10 B >K.OBTHi 1945 poKy. 3) TOproBeJihHa llJKOJia, 3a.no-
Y:3TKOBaHa .llBOMiCHIIHHM TOproBeJibHHM KypcoM y 5eJIHpii 4) peMiCHH-
qa wKoJia .llJIH no11aTKjeuie no4aJra caoe Ha-BY:a'HHH 1, 12. 1946 po Ky. 5)
TexHi4Ha WKOJia noCTaJra 25. 6. 1946 p. 6) piJihHH43 WKOJia TI0'4aJia CBOIO
.lliHJibHiCTb 6. 11. 1945 p.
2. KypcH B n6opi JlJIH nonoHeHHX t. Y11-YHA: KoJIHWHi .1lHBiaii1-
HH'KH MaJIH e ceoAoMy Ta6opi .ll.JIH noJioHeHHX TaKi Kyprn: I) Kypc eJieK-
TpHY:HH,J1, ffKHH poano1.1aa CBOIO .ll.iffJibHiCTb 1945 poui. 2) cpaXOBO-.llO•IlOB·
HHJOl.li KypcH o6iHM3JIH TaKi Bi)l.ZI.iJIH: KpaBeU.bKHH, neKapCbKHH, CTOJIH:p-
CbKHH, CJIJOCapcbKHH Ta KYXOBapCbKO-UyKepHHH. 3) wocpepCbKi. Kyprn
noY:aJIH npauioaaTH Bi.II. cepnHH 1945 poKy. (npH KypeHi MO.iI0.1li icttyaaR
me OKpeMHH Kypc). 4) MipHlJH0-6y.II.iBeJibHHH Kypc no'l.faB npaulO BiJJ.
cepnHH 1945 poKy. 5) JiiCHHM Kypc 3 MeTOIO ni.zi:roTOBHTH HaH1HH>K."llHX
npauiBHHI<iB JiiCOBOl 2.ll.MiHiCTpaui'i. 6) .ll.HKiBChKi KypcH, HKi TPHBaJIH niB
poKy. 7) BHCOKOWKiJihHi KypcH. Yx aaBJJ.aHHHM 6yJio npu,roTOBHTH CTy-
neHTiB i a6COJlbBeHTiB cepe.llHiX WKiJI JJ.JIR cry.1liA Ha 1.1y>K.HX BHCOKHX
lllKOJiaX.
3. 8HJ18811Hlla JllHJJbHICTb DOJJOlletlHX 1, y .ll-YHA. Ha BH.ll.3BHHtty
JJ.iHJibHiCTb OKJia.llaJIHCb TaKi BH.ll3HHff BOHKiB I. YLI.-YHA B Ta6opi no-
JIOHeHHX:
1. moJJ.eHHK ,,>KHTTR a Ta6opl", nQ4.la'B ceoio .11.iHJJhHiCTb y eepeetti
1945 poKy.
2. iH<f>OpMaUiHHHH TH>KHeBHK "68TbKIBWHHa", ffKHH MaB 33 33B)laH-
Hff iH<f>OpMyBaTH A BHXOByBaTH B011KiB. neprni 5 llHCeJI 6yJIH .llPYKOBaHi
Ha MaWHHU.i, a onicJIH BHJJ.aBaHo Ha U.HKJibOCTHJJi. Bi.ll JIHCTona11.a 1945
627

poKy t!EiaTbKiBI.JJ.HHa'' ir.pyKyBaJiaCb Ha cpOTOTHni p03MipoM 6 CTOpiHOK.


4HCJIO HaKJiair.y BaraJIOCH BiA 500---1000 npHM.
3. ryMOpHCTHllHHH )lBOTH>KHeBHK ,,Oca", neplllH1H paa JlOHBHBCH B
llepBHi 1945 p.
4. BHXOBHO-HayKOBHH >KypHaJI AJIH MOJIOAi ,,IOHallbKHA 3pHB", no-
HBHBCH y eepeCHi 1945 poKy.
5. JiiTepaTyptto-·HayKOBHH >KypHaJI ,,Ham WJIHX'', nOHBJIHBCH HK He-
nepiO.U.HllHHH HayKOBHH AOit.aTOK )1.0 ,,}f{HTTH 8 Ta6opi". no 3aCHOBaHHi
,,MuCTeUbKOro KJI106y", peir.aryeaHHH >KypttaJiy nepeHlllJIO .u.o Uhoro
KJI106y if )laJihllli llliCJia BHXOJJ.HJIH ni.ll tta3eoio ,,fpouo" - JiiTepaTypHo-
MHCTeUhKHH-.IKypttaJI.
6. KpiM 3TazI.aHl1X BH)laHb y rn6opi nepeJJ.pYKOBaHo )leHKi ni.u.pyllHH-
KH, Tsopu if TeKCTH.
4. TeaTp, MY3HMa A MHCTeuTBo. Y Ta6opi noJ10Hettux 1. Y LI npauio-
eae YKpaiHChKHH Ta6opoaul1 TeaTp, 111.0 3anoqaTKyeae ceoto npaulo'
e rpyir.tti 1945 poKy. Bitt .u.aaaB Ta6opoeuKaM KYJihTYPHY poaeary, a6e-
piraioqu MOpaJibHi eapTOCTi Ta6opoaoi 36ipHOTH.
KpiM Uhoro e rn6opi npautoeaJIH JJ.Ba xopH: Xop ,,6ypna1<a" i xop
,,CJJaByTa". npH xopi ,,6yp.1IaKa" iCHyBaJIH rpynH ·6aH.ll.YPHCTiB i TaHLJ.IO-
pHCTiB. Xop HallHCJIIOBae KOJIO 40 xopHCTi.e.
Y Ta6opi 6yJ10 TPH opKeCTpu, a caMe: CHMQJOHilltta, it.>Kaaoea ii MaH-
JJ.OJiittoea.
5. YcTaHOBH B Ta6opl noJ1oueunx I. Yll. JI.a ycTaHOR, HKi npaut0-
eaJiu e Ta6opi HaJie>Ka.i1u TaKi:
1. ,,CTyJJ.eHTCbKa fpoMair.a" 3aCHOBaHa B cepnHi 1945 poKy.
2. ,,Uex YKpaiHCbKHx PeMicmrnie", 3opraHi3oBaHHH e JIHCT. 1945 p.
3. ,,06'€.u.HaHHH YllHTeJiie", aoprattiaoeatte e 6epe3Hi 1946 po Ky.
4. ,,ToeapHCTBO YKpaiHChKHX ImKeHepie i TexttiKie", aoprattiao-
eatte e qepeHi 1946 poKy.
5. ,,T-eo YKpaiHCbKHX BoRKie-<l>iJiaTeJiiCTie", aaettoeatte e Tpae1-1i
1946 poKy.
6. ,,.niTepaTyptto-Mucre<U.bKH'H KJI106", aacttoBaHHA y qepetti 1946 p.
7. MucTeUhKa CniJIKa MaJu1pie ,,BeceJIKa", aoprattiaoeatta e JIIOTO-
MY 1946 poKy.
6. CnopT y Ta6opi nonoHeHHX 1. Y.LI.. Y Ta6opi noJioHeHHX 1. YLI-
YHA, cnopTOM KepMyRaJia niJI.pecflepeHTypa Ta6opy npH noMol:fi cnopTo-
'BHX pecpepettTie no edx caMocTiHHHX tiacnrnax. CnopToea pecpepettTypa
BHnycKaJia nepiOJJ.HllHO KiJihKa llHCeJI cnopToeoro }KypttaJiy. Ta6opoea
KoMiciH <l>i3H4Hoi Cnpa·BHOCTH aaHMaJiaCR nony.nHp11aauiE10 cnopTy e Ta-
6opi. CnopToeu.i .ll.O CBOEi JJ.HCil03HUi"i Ma.nu cnopTOey nJiow.y 11 O.ll.HH
6apaK. ni.llllac nepe6yeaHHH e noJioHi 6ye cKoMnOHOBaHHH MYlllTpoe11A
cTaTyr col'H. 0KcettTiieBHM i apeJJ.aroeaHHH niattiwe noJIK· MaJihUeM, i
M3'HOpOM CaKOBHlleM, aw'le He 6ye BHJJ.aHHH.
81.ll'ia.ll. .llO AHrnli. 1-ro TpaBHR, 1947 poKy not.1aJIH piMittiuie Jia-
.llyBaTH Ha KOpa6eJib i BH80'3HTH .ll.0 AHrni'i. llo KiHUff TpaBHH sci B}f{e
6yJIH e AHrni'i. TyT BOHKH ii ni.ZI.cTapWHHH niWJIH Ha npHMycoa'i ciJihCbKO-
rocno.llapcbKi po60TH, a CTaplllHHH, .ll.JIR C'PBOpeHHff JiiillllOl onitti'i .ll.Jlff
.l.H'Bi3ii i Jiinllloro CTaHJieHHff Ha MaA6yTH€, 3fOJIOCHJIHCff )l.06poBiJibHO
Ha ciJihChKorocnoir.apchKi poooTu A npau.iosa;ru 6e3nJiaTuo siir. 1-ro
/
cepnHH 1947 poKy ir.o aaiJLbHeHHH. BoHo )l.JIH crapwuu no11anocH a KiH-
ueM >KOBTHR 1948 poKy. mir.crapUIHH i BOSl·KiB no~JIH 3BiJibHSITH B se-
pecHi 1948 poKy. 6iJihWicTb K. JIO}IOHeuux i aapaa B Attrnii Ha piattoro
poJJ.y npau.srx. AttrniHu.i nollaJIH mraTHTH HaJie>KHy, noJioHeHHM cTapwu-
HaM nJiaTHIO ei)l 11acy npnia.lly )l.O AHrJiii. 3a none eir.Hi poKu He JJ.aJIH,
I
628
MOTHeyioLIH, mo noJio.tteHHMH paxyioTbCH ei.lI. Liacy npHi3.lI.y .lI.O AHrnii
(TpaeeHb 1947 p.) .
.nnsi3iilHHKH B HiMell"IHHi il ABCTpii.
KoJIHWHi eoHKH .J.HBi3ii, no 3BiJihHeHHi Ix 3 rn6opie noJioHeHHX
8 HiMe44HHi H AeCTpi"i, onHHHJIHCH 8 Tff)l(KiH CHTyauj"i. LI.o Ta6opie nn
iM He 6yJio ecryny, 60 3fi.lI.HO 3 CTaTyTOM JPO BOHH He ni.zma)laJIH oniui
Ui€l opraHi3aUii ,Uo TOfO )I{ CfiOllaTIKY Ii neBHa 4aCTHHa rpOMa,!lffHCTBa,
no6010104HCb 3aKH.lliB y KOJIH6opattcTBi, He AwJia ei.llKPHTO Ha .llOTIOMory
.lI.HBi3iHHHKaM. ToMy Tpe6a 6yJio "iM po3paxoeyearn Ha BJiacHi CHJIH,
cnpHT, a no4aCTH A Ha HiMeUbKY oniKy.
6paTcTBo Kon. 80111<iB 1. Y.n-YHA. 1950 p. 29-30 Keirns:1 3acttoey-
ETbCH e MioHxetti 5paTcTeo KOJI. BO fl Kie 1. Y ,U-YHA. Botto nocTaBHJIO
co6i 3a 338)1.aHHff opraHi3yBaTH KOJIHWHiX y4aCHHKiB .l,HBi3i"i, Ta B)l{HTH
3axo)lie )l.O no6opeHHH 6e3ni.lI.CTaBHHX ynepe)l)l{eHb Ha 30BHi i e HYTPi
y BHCJii.Zli UbOro npHHWJIH 3 .lI.OfiOMOfOIO yKpa"iHCbKi 3aOKeaHCbKi opra-
Hi3auii
nepwi CT3P3HHH npo .llOnymeHHH .llHBi3itiHHKiB .!10 K3H3llH no43B KoMiTeT YKp3t!i-
1
uie Ka.H3.llH 33 iHTepeeHUi€JO YKP3°iHCbKOro D 10po - npe.llCT3BHUTB3 KYK B JlOH.llCHi.
CTap3HHR ui, yeiH'l3JJHC'H ycnixoM i e>Ke e 1951-My poui npH3H3HO .llHBi3iAHHK3M np3eo
BK°il.11.y. YcJJi.ll nirnnH YKP3tHCbKi opr3Hi3auii" e AMepmti, HK YKpatHCbKHit KottrpecoeHH:
KoMittT i 3Y1I.AK Ta ix1HiM cTap3HHHM Blf€.llH3Ho .llJJH .llHBi.3.ilhrnKiB y 1952-My poui,
np3BO npH°il.11.Y .11.0 311A. (Pe.ll.).
Tpe6a eiJI.MiTHTH, mo 5paTcTeo o6'E.llHYE, HK KOM6aTaHTCbKa opra-
Hi:3aUiH, BOffKiB .lI.HBi3ii pi3HHX i.lleOJIOri1lHO-TIOJiiTH4Hl:X nepeKOHaHb. npH
BpaTcTei iCHyE KOMiciH icropii i ny6JiiKaiuii. BoHa ·BH.llaE )l{ypHaJI BpaT-
CTBa ,,Blcri". Y HOMY eMimyETbCff cnora.zI.H .llHBi3iHHHKie, - iHct>opMa-
uiAtto-ttayKOBHH MaTepiHJI 3 BO€HH0°i TeXHiKH, KOMyHiKaTH roJIOBHOl
YnpaBH Ta iH. no3a THM, 1llff KOMiCiff B)l(e Ha,ZlpyKyBaJia Ta'Ki KHH)l(KH:
36ipHHK ,,5PO,UH" (MaTepiHJIH no iCTopii 6oio ni.ll Bpo.llaMH) 3a pe.llaK-
uiEIO K. eoEHttoro 3eiTO.llaeuH OJiera .nHcHKa, ,,cnorAJIH <l>POHTOBH-
KA" EeCTaxiff 3ara4eec1i1Koro, ,,40PTKIBCbKA O<l>EH3HBA" Ta poMaH
OJI era .nHCHKa - ,,3A CTPI.nEU.bKHVI 3Bl14AVI".
BpaTCTeo K. BoRKie I. YLI.-YHA aKTHBHO BKJIIO'lHJIOCH e ,ZlonoMory
yKpaiH'CbKHM iHBaJii)l.aM.
(MaTepi1m1 .11.0 icrnpii I. Yll-YHA no.ll3B nop. 1. Yll-HA <t>. Kop.lly6a).

~ · ui·
MHpoH neeHQ,bKHA
K. 80€HHH·A 3BiTo.11.aeeub.

61"1 nl)J. 6PO)J.AM~


no Bi.ll6YTOMY BH'WKOJii B HoflraMep (HiMe'llllHHa), 1. Yll-YHA BH-
ixaJia Ha CXi'.llHtH nporn60JibWeBHUbKHH cppOHT B .paHOH MiCTa 6.pO.llH.
TpaHcnopTyeaHHH Ii Ha Micue npH3Ha1.1eHHst no11aJIOCH B .II.Hi 28-ro 1.1epBHH
1944 p. i1 nepese3eHo Ti 19-Ma eme.110HaMH. · n11si3i10 ni.LI.nOpRn:KoeaHo
XUl-My apMiHCbKOMY Kopnycoei 4-o1 naHuepHo·i apMri ApMiHrnKo·i fpy1rrn
0

,,ni·BHi4Ha YKpa iHa". ·KOMaH.llyBa4eM XIH-ro KOpnycy 6ys reH. raycp¢e.


3as;iaHHHM .lHBi3it i6y.rn -- po316y.aysarn .llPY'fY o6opOHHY JiiHilO
,LlOBJl{HHOIO 36 l<M. Ta 3aHHHTH Ha UbOMy s!,LlTHHKY CTaHOBHLUa. y CKOpo-
·My qaci .!l.HBi3iH po36y.lOBYE .lpyry .1iHilO i np11rOT0 18JIH€TbCH .n.o 6o-
€BHX .Iliff.
Kyp-iHh cpI03HJiepis po36y.aosyE cso'i cTaHOBHLUa Ha ni.sHi4 -ai.n. ceJia
noHH1KOBHUH, 6JIH3b'KO rO.lOBHO.i .'liHi'i cppo1-ITy, 14aCTO ni11 06CTpiJIOM 80-
pO)f{Ol apTH.'Iepil. 3an3CHHH KypiHb 1. y ll-YHA po3'6y.LlOBY€ CBOI CTa-
HOBHlUa Ha cxi.Ll Bi..1 MiCTe4Ka OIKH..liB. y MiJl{4aci, nepecysa-€TbCH nOJIKH
yKpatHCbKOI ..1HBi3it Ha niH~1CHHHH cxi,l, ,le BOHa ,l06y11oeyE .aea HOBi
CTaHOBH'W.a. y ui.10My, ..1HHi3iH po36y..lyBa.:ia o6opOHHY .1iHiK> .ll.0 50-TH
KiJIOMeTpiB.
Bi..lTHHOK XHI-ro ap:\1ittch1<0ro 1<opnycy '6ye 11-1a Ba*"1HBOMY cppOHTi
KOHUeHTpoBaHoro 60.7Jhlll('BHllhXOro y.J.apy Ha M. .nbBiB, THM caMHM,
1. Yll-YHA 3Haxo.rr.11:iarn Ha O.J.HOMY 3 Haii'6i.1i..rne 3arpo)f{eH11x Bi.LI.THHKie
4-oi naHuepHo·i apMi"i.
Y nepmii1 no.,rn-
BHHi JIHCTHH nO·Mi'4Y-
ETbCH no BOpQ)KOMY
6oui CHJI!:iHY ni.llro-
TOBKY .ao ocpeH3HBM.
noJI&WeBMI.J;hKi cTa-
HOBH1uia nonOBHIO-
IOTbCH 1uopa3 HOBH-
MH 4aCTHHaMH, apn1-
JiepiH 36iv1hWYE CBO-
IO .Il.iIO, COBETCbKe •Jii-
TYHCTBO 'CTO)f{BaBH-
.10Cb a 11eH1<i 43CTH-
HH n04M'H3J{)Tb Ha-
1uynyeaTH o6opoHHY
.1iHi10 XIH-ro apM iii-
ChlKOro KOpnycy wy-
Kal04H 'C JI a 6 'Ill 11 x
MiCUh· 4. TOHl<OOa apMlB 1. eoap9. TDHl(rJaO OPMl
J. -n- _,_ _,,_'
Y JI.pyrii1 no.rn-
BHHi JIHCTHH n04HHa-
€ThCH 60JibWeBHUb- 15,S
"
4 KopnvcoMu.•-
nix'/gu.ot'Ji11MU..
4. _,_ -.r- _,_'
1 COMO~,,.. raHK.KOpnyc
3onoc: ~ 1, 9. l<OOOA. 9uo,jt"i:;
KHIH HaCTyn 3 Hei1Mo- r1PUOA. 20 crpiA. fJU.6tJt(i
ai.pH010 CH.lIOIO ycix 2 na. guoc·3u~ 1800 TOHKt°a.
po.n..ie 36poi. Y.n.apH lo-So 7'0H,l(i<J.
3aaoc: .. _
na.llyTb .Y lJOTHpbOX np~A. 1o gu0L3'"·
Micu.Hx. EoJibUJeBH-
KH, waJieHOIO aTaKOIO
'npOpHBaK>Tb\ CTaHO-
.....................
too tSD 2#0 If/I/,

\
630

eHma lll-ro naHuepHoro Kopnycy Ha nie,n.Hi, Ha JiiHii TepHoniJih-


Jlheie Ta 3 niBH04i npHMYI04H Ha oy3hK, THM CaMHM, 33MHKalOTb
XIIl-HH Kopnyc y Kimi. PieH04aCHo ei.11.6yea10ThCS1 .11.ea npopHBH Ha crn-
HOBHll.laX XIIl-ro Kopnycy 06a6i11 MiCTa EpO..ll.H, e.11.apHIOllH B HOBO-
po36y..lloBaHy .11.pyry JiiHiJO yKpim1eHb 1. Y,ll-YHA.
TaKHMH CHJiaMH, HKHMH po3nopS1,ll)KaB XIII-HM KOpnyc, HiHK He MO)K·
Ha 6yo110 cnHHHTH BOpO)f(OfO HaCTyny. y MiCUSIX npopHBY rnaJieHHM TeM-
noM npocyealOTbCH BeJIHKi CH.1H eopora ni.11.TpHMyBaHi apTHJiepiEIO, Jii-
TYHCTBOM i eeJIHKOIO KiJIKicTJO naHuepie. Tpe6a TYT 3a3Ha4HTH, mo no
HiMeUhKOMY 6oui He 6y.iIO HiHKOI JiiTyHCbKOl aKui"i, ,ll.Oc.'IiBHO, Hi O,ll.HOro
JiiTaKa. 0..ll.HHOKOIO ni;npHMKOIO 6yJia apTHJiepiH 1. ~·ll-YHA, HKa He
3Ba)KaJ0 1rn Ha ceoi 3arpo)KeHi no3HUi"i 3ae.11.aeaJia eoporoei .n.owKyJihHHX
BTpaT.
nporaJIHHa Ha
npaeoMy KpHJii XIII
LVlT.A. KOpnycy CT3BHTb 1.
Yll-YHA e HeHMo-
aipHo CKJia)l.He CTa-
HOBHll.le. 4aCTHHH -
HiMeUhKHX .llHBi3iH
nocniwHo Bi..llcTyna-
JOTh, 3aJIHWal01IH Ha-
wiii .11.HBi3it BHpiBHIO-
BaHHH cppOHTOBHX
nporaJIHH Ta 3..llep-
)KyBaHHH 60JibllleBH-
UbKHX CHJI Ha ttaH:-
CH.1bHiWHX nyHKTax
y.11.apy. 1Uo6 3aKpHTH
npoTHy.llapoM npora-
JIHHy, KHHYTO 30-HH
no.'IK I. Yll-YHA.
Bi.n.xi.11. Ha cTaHOBH-
nta ei.11.6yeaETbCH y
f 2,0

3p s,o J(,f(, .11.eHb, ni.11. pHCHHM 06-
CTpiJIOM 6oprneo"i
36poi i 6oM6 6oJib-
weBHUbKOro JiiTyH-
CTBa. noJIK nocyea-
-'- IOAIJ~Ht° CTOHOIUUJO €TbCH 3 BeJIHKHMH
<:=:::=. HOHIJI.« (JQpOJNU~ J19opit1 TPY.11.HOWaMH Ha '3a-
....... ~ ..ll•liti oigTU/.fllY <fJPOHTV l(Opnycv BaJieHiH TpynaMH JIIO
LV/.T.A.lf. To111e. ApM. KqolT,YC .ael1 i KOHeH, .11.opo3i,
Ta npH TOMY 333Ha€
XII.A.If. APJt. ko,on.vc eeJIHKHX BTpaT y JII0-
~,ovgt18VOOllQ 9"0i.Jl~HJ .11.HX i MaTepiHJii. Bxo-
9P!fUI .4iNi11 o5opcNU
.11.H4H B cppOHTOBy
nOJIOCy, nOJIK po3-
ropTa€TbCH .ll.O npo-
THHaCTyny, aJie TpH4i CHJibHiWHH eopor 3 BeJIHKOIO KiJibKiCTIO nattuepie
po36HB3€ 043H.ll.YWHY KOHTp-aTaKy.
npH TiH JI060BiH arnui, 30-HH flOJIK TiJihKH 3Mir 3BY3HTH nporaJIHHY
aJie, B BHCJii.ZI.i npOTHy.11.apy, COTHi BTpaTHJIH 3B'Sl30K i3 CBOEIO KOMaH)lOIO i
)l3Jii KOlKHHH COTeHHH:H JliSIB Ha BJI3CHy pyKy. BiMiJI JierKoi apTH.llepi"i, mo.
631

6y8 npW,Zl.iJieHHH .n.o IlOJIKy, 8TpaTH8lllH 3B'Sl30K, 3MiHIO€ ll3CTO CT3H08Hme,


a pyxoMiCTb cppOHTy YCKJI3,Zl.'HIO€ CTpiJISIHHH. )lo TIOMOlli 30-ro IlOJJKY npH-
XO,Zl.SlTb 29-HH i 31-HH IlOJIKH, HKi 33HM3IOTb CTaHOBHLU.a 8i)J. ni.n.ripU.i8 Ha
ni8.lleHh. 30-HH TIOJIK no llOTHpbOX-)1.eHHiH peopraHiaau.ii, 8XO)J.HTb 3HOBY
'B 6o€8Y .llilO, npo1.1HmyE JiiCHCTi TepeHH JI.e npop8a8CH 80por.

no 83}f{KHX 60SIX, B,Zl.a€TbCSl yKpaiHCbKiH: ,Zl.HBi3il CTpHM3TH 80p0}f{HH


npopHB Ta BHpi8HHTH nporawrnHy Ha npaeoMy KpHJii XIII-ro KOpnycy.
ni,ll.•rnc 6o'ie, 6eanepepHBHO .n.ie eopo)Ke JiiTyttCT80 H )1.080)1.HThCSl ne-
peBO,Zl.HTH eci onepau.i"i ni.ll 6eaHaCTaHHHM 60M6ap,Z1.y8aHHHM. Ha JiieoMy
KpHJii XIII-ro Kopnycy, aTaKyJOTh 60J1hllleBHI.J.hKi naHu.epHi a'E.ll.HaHHH
6iJIH EyahKa, nOJibOBHH aanacHHH KypiHb I. Y)l-YHA.
3JI.aBaJIOCb 6H, mo cppOHT CTa6i ..'li3Y€TbCSl, I.U.O nporaJIHHH, HKi npo-
THy.llapaMH yKpalHCb'KOI ,Zl.HBiail, 3aKpHTO, .n.a.n.yTb 'MO>KJIHBiCTb CKOop.n.H-
HOBaHO BHKOHaTH npoJioM 3 KiTJia Ta nJIHH08HH ei.n.eopoT XIII-ro Kop
nycy. AJie, 80por no 6eaycnilllHH'X y.n.apax .n.onoBHIO€ C80i y.n.aptti 11a-
CTHHH 8eJIHKOIO KiJibKiCTIO H08HX Ta 3a ni.n.TpHMKOIO naHu.epHHX 3 1€)1.HaHh,
apnrnepil i JiiTyttcrna noHOBJIIOE HaCTyn. Ba:>KKi 601 i.ll.YTh aa M-icu.e-
80cTi: neHHKH, fyrn neHHI.J.bKa, MaHJI.aH neHSJ,Q.bKHH, fyTa Bepxo6y3hKa
11 Cyxo.ll.OJIH.
Ha Jiittil XIIl-ro
KOpnycy 110CTa€ mo-
pa3 6iJihllle npora-
,IJHH. Bopo)Ki 11acTH-
HH 3 ni8H04i, npO,Zl.H-
palOTbCH .n.o OJiech-
Ka. Y KiTJii nocraE
lllOpa3 TO 6iJibllle
MaJIHX OKpy)f{eHb LUO
nepepHBa€ noCTiH-
HHH 38.H30'K 3 KOMaH-
.lOIO. Bi.llip8aHHM 1.1a-
CTHHaM yKpaiHCbK0°i
)I.H8i3iI )l.080,Il,HTbCfl
Ha 8Jiactty pyKy npo-
8a,n,HTH aaneKJii 6oi
EeanepepHBHi HaJie-
TH 80p0)f{Of0 .11iTyH-
CT8a, 6 0 p T 0 8 0 IO
36po€IO Ta 6oM6aMH
)leCHTKYIOTb KypeHi
JI.J.O 3 8eJIHl<HMH 8Tpa- J;;:f===Gt===~t:e===i? l(M.

T3MH 8i.n.CTynalOTb
Ha 3HXi.ll. 60JibWe8H-
l.lhKi 8iHChKa 880-
.lJ.HTb y 6ift 8i.ll.OMi
rpaHaTOMeTH ,,KaTIO-
wi,,, mo llHHHTb 8 pH-
,Zl.aX yKpaiHCbKHX lla- c::=::::l oopow.t cro11o<Jt1UJO
CTHH HeCaM08HTi cny-
CTOWeHHH. B OKOJIHL.li
- o• A1eJ1:i rro.11Kcaoro ei9ru111u; <;f'ONr'I
Ka.n.oe6um, UiwKi8 i
X8aT08a H.ll.YTh 3a-
632
neKJii 601, seJIHKi a'e.n.ttaHHH 60JibmeBHU.b1<HX nattu.epie nocyeatoTbCH ua
niB)leHb i HamHM BOHl<aM .ll.080.ll.HTbCff 3 6JIH3bKOi BiMaJii CTaBHTH iM
onip BHHHillYIOllH Ix T. 3B. ,,naHu.epcpascTaMH" Ta ,,o<t>epopaMH"·
CoBETCbKHH HaTHCK Ha 6pi)lCbKHH KOTeJI MiU.Himae, 6oJibmeBHKH
KH.ll.atoTb ycto peaepey, mo6 aJiiKei.n.yeaTH XIII-aii Kopnyc, a THM caMHM
npacnimHTH Hacryn Ha Jlheie, mo A.n.e no JiiHii TepHoniJih-30J1011iB.
XIIl-HH: Kopnyc roTOBHTbCH .n.o npopney. Ia nieHi11Horo aaxo.n.y Mae
Bi)l.TH}l{HTH npopHB - HacTyn 20-ol rpeH. )l.HBi3ii Ta 8-oi naHuepHOl .ll.H-
eiail. Ia npHllHHH nOCHJieHHff 60JibmeBHU,bKOro HaTHCKy Ha niB.ll.eHb ei.n.-
JlbBOBa, ffKHH rp03HB HOBHM OKpy}l{eHHRM, HaCTyn 20-oi i 8-oi .ll.HBiaiii
- npHnHIOETbCH. JIHmaEThCH XIII-My Kopnycoei a TOllHime, tte.n.06HT-
1<aM iioro, npopHBaTH nepcTeHb OKpy}l{eHHH BJiaCHHMH CHJI3MH· ,ll.JUI
oxopoHH npopHBy, KOMaHayeaHHH XIII-ro KOpnycy npH3Ha11ae .zr.ei .n.a-
ei3ii: I. Yll-YHA A O.ll.HY BepMaxT. 6oi yKpaiHCbKOi .zr.aeiaii, mo cTaJia
To.zr.i ap'eprap.LJ.OM Xlll-ro Kopnycy HaJie)l{aJIH .n.o HaHTR.)l(lllHX 6oie Ha
UiJiiif JiiHi"i CXi)lHbOfO <t>poHTy. ni.n. ri OXOpOHOIO BHKOHJB3JIH ll3CTHHH
XIII-ro Kopnycy ceili nJIHHOBHH ei.LJ.BopoT, a )lJIR .n.asiaii aaJIHIDHJIHCH
)l.JIH npopHBY - OCTaHHi .ll.Hi.

Ba»OUI DOJlbBa raa6Hlltl B J.fi.


633

MicueM npopHey, Ha3Hal.fyE KOM~H.lla X_IIl-ro Kopnycy. ceJio ~HRlKe,


RKe JielKHTb Ha caMiH rpaHHUi ronortpCbKOl BHCOl.fHHH, MlCUe, HlRK He-
rrp11rolKe .LI.JIH e11JI0My ceoiM CTpiMKHM ni.llXOJI.OM, 1mo BHeMO)l{JIHBHJIO
BHBe3eHHH 6oEnpHnacie.
y TOMY KpHTHq- ---------------------------------------..,
HOMY MOMeHTi KO-
M3H.llHp 1. YJI-YHA
6pira.lleHclJiopep
<l>paihar - po3ry-
611ecH. (Jlo pe4i, KO-
MaH.llHP yKpaiHCbKOi
.llHBi3i"i He 6ya ctJpoH-
TOBHM CTapWHHOIO,
TiJibKH noJiiUiHHHM).
BiH 3piKCH KOM3H.ll.Y-
B3HHH i KOM3H.llHP
Kopnycy nii.llnOpR.ll-
KOBYE ri reH. JliH.lle-
M3HOBi. 3.lleplKyl04H
HaTHCK sopora 3 nie-
H04i, y K p a i H c b K a
.IJ.HBi3iR KpHE Matteep
Bi.llBOpOTY Ta npo1110- JIO'fanu
MY 3 KiTJia 4aCTHH
XIII-ro Kopnycy. ni.II.
Q 5 tSK&
3aneKJIHM BOrHeM y-
cix po.D.iB COBETCbK0°i
13 6po"i Bi.LI.6yaaETbCH
npopua i3 KiTJia npo-
6HTOIO IUiJIHHOIO 6i-
JIH ceJia KHR>Ke. LllH- ~
pHHa npopHBY BHHO- ~ OAac1ti craHoOVU(O
CHJia 150~200 M. ¢ = Honp11Mu O(lpo11tux 119opi~
L{JIH 1. YJI-YHA ...,.. ~ Mellft tJi9ru.HJ'.(,/ ¢poHry gudi3ii"
npHXO.llRTb HaHBa>K-
41 6oi 8 OKpy-
)f(eHHi ni.n 6po.II.aMH. KpHI04H ei.LI.eopoT XIII-ro KOpnycy eoHa noeoJii
fl0.ll.3€TbCH H333.ll. Ta 36JIH>KYETbCR Ha nie.LI.eHb .llO HaMil.feHoro MiCUR npo-
1
pHey. lllo6 ei.LI.B H33THCR ein. eopora, HeMa MO>KJIHBOCTeH, nepcTeHb aa-
TiCHYETbCR, .D.HBi3iR npoeaJJ.HTb 6oi Ha 'IOTHPH cTopoHH. KpuBaei 6oi
8 OKOJIHUHX 6eJI3eUh, CKBapRea, nol.faHH, KHHlKe, u.e HaAqopHillli .llHi
1. y L{-YHA. HaA6iJihWe BTpaT y JIIOJI.H'X M8JI·a yKpaiHCbKa JI.HBi3iH, BOH3
ceoeio Kpoe'io yMO)f(JIHBHJia npopue poa6HTOMY XIII-My Kopnycoei e
.IJ.HRX 21, 22, 23 JIHflHR.
Ane, He npopH·e 6iJIR c. KHstlKe aaKiH4YBae 6oi ni.zt 6pon.aMH. Jlo
36ipHoro nyttKTY B KapnaTCbKiA YKpaiHi .llOBO.llHJIOCb npo6HB8TH ece
HOBi OKpy>KeHHSI, mo nocraeaJIH 3 HOBHX npopueie COB€TCbKHX BiHCbK
Ha uiJiiA .llOpoai ei.llCTyny .llO caMHX KapnaT.
npo Ba>KKi 6oi CBi.IJ.'laTb UHclJpH BTpaT. Y 60IO Di.ll 6pOJI.8MH, KiJib·
KiCTb BOHKie BHHOCHJia 11.000, a no npopuei, 8 36iPHOMy nyHJ<Ti (c. Cepe-
pe.llHe A c. JlHHUi Mi>K Y.>Kropo.ztoM i MyKat1eeoM) 1.500. Onic.IUI ue
1.111cJio 36iJibWHJIOCR ylKe e HoAraMep .zto 3.000.
634

Kom1 11.a.eTbCH npo 6oH:oay aapTiCTb 1. Yll-YHA, Ha TOMY Micu.i


Tpe6a .a.aTH BeJIHKe npH3H3H'HH y1<paiHCbKHM BOHKaM. !lHBi3iH 6yJia KH-
HYTa 8 HaHHe6e3ne4HilllH'H Bi.llTH'HOK CXi.llHbOro cppOHTY B HaHrapHlliirny
T04KY coeETCbKo·i ocpett3HBH. KoJIH B3HTH .a.o yearn HenpHXHJihHe CTaB-
JieHHH HiMU.iB .llO HalllHX BOHKiB, naHiKy ai.a.crynalOllHX HiMeU.bKHX lla-
CTHH, Ta ttecpaxoeicTb KOMaH.iI.Hpa .n.Hei3i"i 6pira.a.eHcp10pepa <l>paATara,
TO.LI.i CTaE SICHHM, lll.0 .LI.HBi3iH BHKOHaJia CBO€ He3BH4aHHO .ea>KKe 3aB)laH-
HH, CTORi.LI.COTKOBO, )l0Ka30M 40ro, 6yJIO Ha.LI.aHHSI .LI.HBi3i"i - 3aJii3HOrO
Xpecrn.
npoct>. nee llJ&HKOBCbKHA

YKPAiHCbKA noBCTAHqA APMIH


I
.no Jl}l{EPEJI YnA

"ninwe H&M 3a efpy ceoJO npaeocnaeHy I uinlcTb elt'IHSHH


Ha noJJI 6paHI Bill. 36poi eop0>1<0i JJRnH, Hi>K pa6aMH 6yrH"
60fAAH XMEJlbHHUbKHA

"llJJJRX 3BiJlbHeHHR KO)l(HOi Hauii rycto KpODHTbCR KPOB'JO.


HawoJO taK caMo, Kpoe'JO 'IY>KOJO I ceoeJO. Bopo>KoJO I
pflJ.HOJO. Kpoe 3aKiH11ye rnH6oKi npouecH Hau.loHaJJbHHX
eMouiA, yceill.OMJJeHb, opraHbauiA.ttoi npaul, laeonorl11Hoi
TBOp'IOCTH, BCbOfO Toro, UlO H&UiR ceiJl.oMo A ippauloHaJib•
HO BHKOpHCTOBye ll.JIR CTBepJJ.H<eHHR ceoro npaea Ha Aep-
H<BBHe >KHTTR. Kpos npoJJHTa JI.JJR ufei eeJJHKOi MeTH He
38CHxae. Tenno ri see eiaorpaeatHMe poJJJO HenoKOJOJO'IO•
ro, TPHBO)l(HOfO ct>parMeHTY' UlO Haraaye npo HeCKIH'leHe
A KJJH'le Ha npoaoeH<eHHR poano'latoro"
CHMOH nETmOPA

"3JJ.o6yJJ.ew YKpaiHCbKY ,ll.epH<aey, a6o arHHew y 6opotb·


61 38 Hei°''
€BfEH KOHOBAnEUb
"fepoi11Ha 6opotb6a YnA A BH3BOJJbHo-peeomoufAHoro niA-
niJJnR, - u.e HaA6iJJbW repoi11Ha A06a e lctopli YKpaiHH.
3HaAte, UlO taKoi repoAcbKoi ao6H eaaranl He aHae lc-
TopiR JJJOll.CTBa. Y tiHb niwnH npocnaeneHl repoi TepMonl-
nfe. Ha repobMi YnA A BH3BOJJbHo-peeoJJJOUIAHoro niJl.niJJ-
JJR 6YJl.YTb BHXOBYBBTHCR HOBI yKpaiHCbKI DOKOJllHHR. 60·
eub YnA, yKpaiHcbKHA peeonJOufottep 38ctynHTb Mlcue
Mf)l(HbOfO cnaptaHU.R B ictopii JIJOACTBa"
TAPAC 'IYilPHHKA

t • .llECSITb POKIB 36POAHO-nOJIITH4HOI 60POTb61-t YnA


noCTaHOBOIO YKpaiHCbKOi fOJIOBHOi BH380JlbHOi Pa.ZJ.H, 3 JI.HSI 30-ro
TpaBHH 1947 poKy, BH3H3HO )J.eHb 14 )1{08THSI 1942 poKy )J.HeM UOCTaH-
HH Y1<pa.iHch1<oi rioecrntt4o·i ApMii (YnA) 1.). ,UJIH elllattyeaHHH uhoro

1) [locraHOBY YKpa·iHCbKOl ronoBHOl BHJBO.'lbHOi PaJlH 3 30 TpaBHR 1947 p.


npo BHJHaHHH .!1.HH 14 11<0BTHH 1942 p . .11ueM nocraHHH YKpaiHCbKoi noectaH'IOi ApMii
(YnA) Ta npo BCTaHOBneHHH UbOro .!1.HH CBHTKOBHM JlHeM YnA H3.llPYKOB3HO B ni.11-
nint:HOMY 610.r1eretti: "610po ltt<l>0pMauii YKpaiHCbKOi fonoeHoi BHJeonbHoi PaJIH
( Yf BP"), eHnycK I, KeireHb 1948 p.
636
MOMeHTY BH3HatieHO .n.eHb 14 JKOBTHH, mo 36ira€TbCH 3 icTOpH11HHM,
K03aUbKHM CBHTOM noKpOBH, HK CBHTKOBHH ,lleHb YnA. I KOJllf, B
JKOBTHi 1947 poKy, enepwe opraHi3oeaHo ue CeHTO e YnA, nepe.ll.
BHCTPYHlleHHMH JiaBaMH sarapTOeaHHX y 6oHx 6iHuie YnA npoJiyHa-
JIH naM'HTHi cJioea I. CeHTKoeoro HaKa3y f oJIOBHoro KoMaH,zu1 pa YnA
CJI. naM. reH. Tap a ca 4ynpHHKH :2.)
" ... Y HHHiwHiH CeHTKOBHH ,lleHb YnA, rop.n.o nornHHbTe Ha
MHHYJii n'HTb poKiB i 3 nowaHOIO cnoM'HHiTb ycix, mo noceHTOIO
ceoro IKHTTSI Bl·IKyBaJIH UIO HOBy .n.o6y. y HHHiWHiH CBHTKOBHH
,lleHb YnA 3 rop.zurn 40JIOM .zurniThCH e Ma:H6yrne, mo 3aeepw11Tb
HOBi BH3BOJibHi 3MaraHHH - nepeMoroIO"
Bi.n. UhOro ,n.HH npoMHHYJIO
.n.aJiblliHX Il 1HTb poKiB ealKKOi
6op0Tb611 w YnA eCTynHJia e
o.n.1rna.n.UHTHH piK CBOfO icHy-
BaHHH. 3a ui, iCTOpHllHO TaKi
KOpOTKi, aJie B mo.n.eHHiH 6o-
p0Tb6i TaKi .n.oeri pOKH CBOfO
iCHyeaHHH, YnA He TiJihKH mo
BCTOHJiacb y 6opoTh6i, aJie fl
ocHrHyJia 3Ha4Hi ii TPHBKi yc-
nixH. lll.o 6iJibwe, 3a ui poKH,
YKpatHCbKa noBCTaHlla ApMiH
(YnA) BHpOCJia 8 'IlOBalKHY
36pOHHO-IlOJiiTlf4HY CHJIY, mo
ceolM11 i .n. e H M H w .n. i HM H 3a-
no4aTKyeaJia Hoe11J1 nepio.n., mo
BBiH.n.e B icTOpilO YKpatHH HK
)l 0 6a y K p a IH c b K 0 I n0 B-
C Ta H 40 I ApMi'i.
JleCHTb poKiB 36pOHHO-IlOJii-
TH4HOl 6op0Tb611 YnA 3 Haw-
6iJ1hWHMH noTyraMH CBiTy, B
TOMY c i M poKiB 6opOTb6H npo-
TH 60Jibwee11uhKOt MocKBH Ta
11 caTeJiiTie, 6opoTb6H, mo ee-
.neThCH B YMOBax MHpHOI CTa6i-
Jii3auii niCJIH 3aKiH4eHHH BeJIH-
KOI eiHHH e Eeponi, 6op0Th611,
mo oxonmoe He TiJihKH 3HallHY
roJIOBHHI KOllUIJlHP YOA, 4aCTHHY TepHTOpil YKpatHH,
rea. Tapac 'lynpHHKa - PoMaH Wyxe&H'I aJie 11 TepHTopii cyci.n.Hix .n.ep-
IKaB, 6opoTb6H, mo 3 or JIH.llY
ea ei.n.oMy 6e3orJIH.llHicTb eopora H 3aCTocoeaHi HHM JKaXJIHBi MeTo-
.llH no6op10eaHHH, ee.n.eTbCH B YMOBax, HKHX .n.oci me He 3HaJia icTopiH
JllO)lCTBa, - ue <I> a KT y ceoiH eeJIH'li TaKHH HeHMOBipHHH, mo HOro
npo6ytoTb 3anepellHTH, l.fH xo11 npHMeHWHTH Aoro 3Hal.leHHH. 4H He
eaAKpauzy ei.zi.noei.zi.b .n.ae, ne.n.aeuo, eciM UHM 3anepel.leHHHM pociHHHH,
COBETCbKHA niTyu, mo BTiK Ha 3axi.n. B 1952 poui, - ApKa.n.iH Py.n.oe-

2) TeKCT I. CanKoaoro HaKa3Y rea. Tapaca llynpHHKH HaJlPYKOeaao e ni.D.niJib-


BOllY >KYPRUi: "'niTonHc YTIA", >KOBTeH&, 1947 p. >KypaaJI nepe.D.PYKO&aao a 36ipui
"nepeAPYJda niAniJl&eax 11aTepiania", q, 11/49, BHAaHHR 340YH, HiMe'l'IHHa.
637
CbKHH.3) "Ue He € .)l{a,ll.Ha Ta€MHHl..UI", Ka3aB BiH 3,llHBOBaHHM KO peen OH·
,lleHTaM raaeT, "mo s 3axi.ll.Hiii YKpaiHi iCHye npoTu6oJibllleBHUbKa ni.ll-
niJibHa 6opoTb6a. npo Te 3Hal0Tb y uiJIOMY CCCP". npura,llylOTbCSI
cnora,llH iHlllOrO COB€TCbKOrO JiiTyHa, - neTpa nuporoea, lll.0 BTiK
ua 3axi.ll 1949 P.OKy. B KHH3i, mo eiH ii ony6JiiKyeae Ha aHrJiiHCbKiH
MOBi 4), u.iJii CTOpiHKH npHCBHlleHO OUHCaM 6opOTb6H COB€TCbKOro
BiHCbKa ii noJiiuii npOTH yKpaiHCbKHX UOBCTaHUiB, 6opOTb6H, B HKiH
caM aeTOp 6pae aKTHBHY y11acTb ni.ll 11ac ceoro nepe6yeaHHH e 3axi.llHiH
YKpaiHi (KoJIOMHH, CTpuu) e 1947-1948 pp. He 6paKye u ocpiuiHHHX
coeeTCbKHX 3aHe, mo TaKHii ni.llniJibHHH pyx icHye. KoJIH He paxyeaTH
6araTbOX CTaTTeu Ha CTOpiHKax "Pa,llHHCbKOi YKpaiHH" (51. raJiaua,
OcTana BHlllHi, Jlee11eHKa, CMOJIHlla, KapMaHCbKoro u iHlll. 5), mo no-
ceoMy uaceiTJIIOIOTb ueu pyx, KaniTaJibHHMH ni..a.Teep,ll>KeHHHMH icHyean·
Hff U.bOrO pyxy 3 COBETCbKOro 6oKy €: HaKa3 ll. 312 MiHiCTpa ,llep-
>KaBHOi 6e3neKH YCPC - reu. JieHT. MHKOJIH Ky3bMHlla KoeaJibllyKa,
- 3 ,llHH" 30 rpy,a.HH 1949 p. npo "uenpHTSffHeHHSI ..a.o KpHMiHaJibHOi Bi,ll-
noei,llaJibHOCTH y11aCHHKiB pelllTOK po3rpOMJieHHX yKpaiHCbKHX uaui-
OHaJiicTHllHHX 6aH.ll e 3axi..a.uix o6JiaCTHX YKpaiucKoi PCP, mo .ll.06·
poeiJibHO 3'SIBHJIHCSI ,llO oprauie pa.D.HHChKOi B.JJa,llH 3 nOBHHHOIO" 6).
Ma6yTb ueu HaKa3 He ..a.ae 6a>KaHm1x pe3yJibTaTiB, 60 B "Pa,llHHCbKiii
YKpaiHi" aa IO cepnHH 1952 p. e Ha.llpyKoeaHHH cnucoK, e HKOMY 28
oci6 e opraHax ,ZI.ep>KaeHoi 6e3neKH, MiJiiui"i u MiHicTepcTea eHyTpillluix
cnpae Haropo..a.>KeHo Me.llaJIHMH "aa 6ouoei aacJiyru". !lo pe11i, cnu-
coK Haropo.rr.>KeHHX Me,a.aJIHMH "aa 6ouoei aacJiyru" noHBHBCH TaKo>K
y "Pa.llHHChKiu YKpaiHi" i e "npae..a.i YKpaiHH" aa 1 JIIOTOro 1953 p. 3a
HKi "6ouoei aacJ1yrn" Haropo..a.>Kye rpe11yxa opraHH ..a.ep>KaeHoi 6e3-
neKH i T. ,ll. e 7 poKie nicJISr 3aKiHlleHHH eiHuu? Bi.llnoei.llb Ha ue nH·
TaHHH HCHa - 3a "6ouoei aacJiyrn" e 6opoTb6i npOTH YnA ii yKpa-
iucbKoro ni.llniJIJIH.
Cboro,ZI.Hi, cepe..a. n o i H ct> o p M o e a H H x Kpyrie Ha 3axo,ZI.i, ueMae
e>Ke .llHCKycii Ha TeMy icHyeaHHH, 11u He icHyeaHHH YnA, cboro,ZI.Hi icHye
e>Ke 6araTO ..a. o K a 3 i e ii icyeaHHH. ny6J1iKauii .llOKyMeHTie npo re-
He3y ii JI.ii YnA 7), cei..a.4eHHH o4eBH.lluie, y TOMY Te.)I{ 11y>KuHuie, npo
36poHHY UOBCTaHCbKY BHiHy B YKpaiHi 8)' npH3HaHHSI ocf>iuiHHHX MOC·
KOBCbK0-60JlbllleBHUbKHX lJHHHHKiB, LUO TaKa 6opOTb6a icHye 9)' no-
CTiHHi BiCTKH npo UIO 6opOTb6y Ha CTopiHKax ceiTOeo"i npecu 10)' ara,ll·
KH npo Hei e KHHrax BH3HallHHX oci6 Ha 3axo,ZI.i (npo<t>. !l>KeHM3 Bepu-

3) )lHe. "Ceo6oJla", Jl>Kep3H Cuti, 11. 274 3 16 >KOBTHR 1952 p.


4) JlHe. Peter Pirogow: Why I Escaped. New York, 1950. Duell. 376 CT.
5 llue.) "6i6JJiorpa4>iR" uanpHKittui ttawoi ictopii.
6 TeKcT HaKa3y reu. KoeaJJblfYKa, e attrniAcbKiA Moei, H3.llPYKOeaaoro e: "UKRA-
INIAN QUARTERLY" Vol. VI, Number 4, Autumn 1950. Y HbOMY 3HHMKa 3 yK-
paiHCbKHM TeKCTOM.
7) Jlue. MHKOJJa Jle6iJlb: "YnA". Ti reHe3a, picT i .llii y BH3BOJlbHil 6opoTb6i
yKpaiHCbKoro uapOJlY 3a YKpaiuc&Ky CaMoctiAay Cooopay Jlep>Kaey. I. qacTHHa. Hl-
MeU&Ka OKynaulR YKpaiHH. BHA3HHR npecoeoro 6topa YfBP. 1946.
8) llHe. "6i6niorpa4>i.R".
9) JlHe. "6i6JJiorpa4>iR".
10) JlHB. "6i6JJiorpa4>iR".
638

re.M, rapOJIJl E. CTacceH, BiJibffM r. 4eM6epJiiH, reH. <l>yJI.11ep H iHW. 11)


i, BpewTi, noHBa e oKynoBaHHX aouax aaxiitHbo·i HiMetI4HHH p e ii ~ y -
10 q H x e i Jl Jl JI i e YnA, w.o eiit 194 7 po Ky ii no CbOroJI.Hi, nepexo-
.zv11m a 6oHx noHait 700 MHJib, e oit4aiiitywu11x pe11.llax npo611eaJIHCh i
.ZJ.aJihwe npo6HBaIOTbCH 3 YKpalHH qepea noJibChKy, CJIOBaUbKY ii qecb-
KY Tep11Topil, a TaKO:>K npHHeceui HHMH n i JI. n i JI b H i B H Jl a H H ff, w.o
noHBJIHIOTbCH a YKpaiui aaxo,ZI.aMH YnA ii BH3BOJibHo-peeoJI10uiMuoro
ni,ZI.niJIJIH, aacei,ZI.4YIOTh nepe.ZI. ceiTOM, w.o YnA - ue ueaanepequa .ZI.iHc-
HicTb 12). no3a "aaJiiano10 aauaeico10" cnpae.ZI.i icnyE yKpai:HchKHH BH3-
BOJibHo-peeoJI10uiHnHii pyx, w.o Be,ZI.e 36pOHHO-nOJiiTH4HY 6opoTb6y
nporn 6oJibWeBHUbKoi MocKBH Ta ii caTeJiiTie. lUo 6iJihWe, cei.ZI.oMiCTb
iCHyeaHHH yKpaiucbKoi ni.ZI.niJibHoi 6opoTb6H e CCCP i po3yMiHHH Ii
3HffLJeHHH, w.opa3 6iJibllle npOHHKae ny6JiitIHY oniHilO BiJlbHOro CBiTy.
Jl e c RT b poKiB a6poH:uo-noJiiTH'-IHOi 6opoTb6H YnA, B TOMY
M8H:>Ke eiciM poKiB 6op01'b6H B YMOB8X :>KOPCTOKOI COB€TCbKOi itiH-
CHOCTH, 3MfWY€ KO:>KHOro 38MHCJIHTHCb Ha.I{ ,ZI. )K e p e JI a M H c H JI H
YnA, w.o e .ZI.Oci 6yJlb-W.0-6YJlb, He6yeaJIHM HBHW.eM B icTOpii BH3BOJib-
HHX 3M8ranb Hapoitie. Y tIOMY c H JI a YnA, mo .ZI.03BOJIHe Hi eecTH
6opOTb6y B CHCTeMi, B RKiH, 3,ZI.388JIOCH 6, }1{8,ZI.Ha 6opoTb6a He e MO>K-
JIHBa H y 40MY TaEMHHUSI Ii y c n i x i B, KOJIH BOH8 MYCHTb 6opOTHCH
npoTH eeJIH1.1eaHoi nepeB8rH eopora B JIIO.ll.HX i Texuiui, He KOpHcTy10-
'IHCb }1{8,ZI.HOIO CTOPOHHbOIO JlOOOMOroro, BHKJllO'-IHO BJI8CHHMH CHJI8MH
- oue nHT8HHH, mo ix cTaBHTHMe co6i KO:>KHHH .ZI.OCJii,ZI.HHK YnA a nep-
wy ttepry. npaBHJibH8 Bi)lDOBiJlb Ha OUi DHT3HHH Jl03BOJIHTb H8M CXO·
nHTH cyTh YnA, ni3H8TH ii npHpO.llY u xap8KTep, H8KpecJIHTH 38C8JlH,
w.o JISlrJIH B OCHOBY ii iCHYB8HHH i 'ii Jlii Ta apoayMiTH ii pOJIIO, w.o BO-
Ha Biitorpae B aaraJibHOMY iCTopHttHOMY p03BHTKY yKp8iHCbKOro Ha-
PO.zlY.
npaBHJlbHa Bi,ZI.nOBi.ll.b Ha µ,i IlHTaHHH He 6yJJa 6 MO.IKJIHBa, KOJIH
6 He HaKpeCJIHTH MOMeHTiB icTOpHttHOro nopHJlKy, mo nonepe.ll.HJIH
OOCT3HHS1 YnA. H8KpecJieHHSI UHX MOMeHTiB Jl03BOJIHTb H8M 3p03yMi-
TH, mo cyttacHa 6opoTh6a YnA - ue He steHme, mo 6yJio BHKJIHK8He
.llie10 cropoHHix CHJI, ane peayJJhT8T rJIH60KHX enyTpiwHix npouecie,
mo npoxo.ZI.HJIH e rn11poK11x yKpaiHCbKHX Hapo.llHix Macax eiKaMH ii
3aB.>KJlH npHBO)lHJIH JlO a6pOHHOi 6opOTb6H 38 BH3BOJieHHH, KOJIH JlJIR
UbOro CTeop10eaJI11cb np1ffo.1Ki yMOBHHH. YKpa.iHCbKa iCTopiH 6araT10-
ma B npHKJ13.Zl.H, w.o iJIIOCTpylOTb ue TBep.ll.IKeHHSI.

2. YnA - ICTOPHllHA KOHEllHICTb

OT>Ke po3rJist.l{ icTopHttHHX MOMeHTie, mo nonepeitHJIH nocnH-


Hst YnA, itoaeonHTb HaM apoayMiTH, p.r.o cy1.1acHa 6opoTL6a YnA - ue
HeMHHy4a JiaHKa B icTOPH4HOMY Jl8HUIOry 00.l{iH, ue 3 a K 0 H 0 M i p -
H H H e Tan y >KHTTi yKp8iHCbKOro H8po.l{y, ue icTOpH4Ha KOHettHiCTb.
YnA OOCT3JI3 HK 38KOHOMipHe, BciM XO.l{OM noitiH ni,ZI.rOTOBJieHe, 33-

11 ) llHB. "6i6niorpa4JiJI".
12) llHB. nee lllaHKOBCbKHA: "YnA Ta ii ni.aniJlbH3 niTepaTypa". Cnpo6a 6i6ni-
orpa<l>i"i yKp3iHCbKHX m.amnbnHx BH.D.3Hb e YKp3·iai 33 qac ei.a 1945-1950. BH.D.38·
am~reo: "AMepnKa", 4>ina.aenbcl>iR, 1952. CT. 19, imocrpoeaH3.
639

aepweHHH' rJIH60KHX npou.ecia, mo npOXO.Zl.HJIH B WHPOKHX yKpaiHCb·


KHX Macax BiKaMH. He 6yJio TaKHX CHJI, mo6 MOfJIH 3ynHHHTH u.i npo-
lleCH; yKpaiHCbKHH uapi)l, w.o BHaCJii)lOK 6araTOBiKOBOl 6opOTb6H 3a
aJiacuy ,zr.epJKaauicTb ,zr.i11woa ,zr.o aeplllHH caoei u a il i o u a JI b u o i c a i-
.zr. 0 M 0 c TH, He Mir, 3HeHaUhKa, nepeKJII04MTHCb B eTHOrpacpi4HY Macy,
11H ·xo-11a 6 y noJiiTH11HO-iH.Z1.eQ:>epeHTHY cycniJibHiCTb. I KOJIH HOBa cai-
TOBa BiHHa CTBOpHJia KOPHCHi YMOBM .Zl.JIH 3anOliaTKyBaHHH HOBOl 6o-
p0Tb6H, 3a BH3BOJieHHSI, yKpaiHCbKi MaCH IlOBCTaJIH npOTH CHJI, aau.i
KaBJieHHx y )laJihlllOMY KOJIOHiHJihHOMY noHeeoJieHni YKpa'iHH 11 nilllJIH
B 6opOTb6y 3a yKpaiHCbKY ,zr.epJKaBy 3 aipOIO y BJiacui CHJIH H BJiaCHHA
caMocTiHHHH lllJIHX 6opoTb6H. TaKHM 4HHOM BHCOKa Hau.iouaJihHa ii pe-
BOJUOiliHHa cei,zr.oMicTb yKpaiHChKHx Mac 6yJia npu11uuo10, w.o YHA MY·
ci.na nocTaTH, MyciJia 6opoTHCh, MyciJia cKJia)laTH ceoi JKepTBH. .Ue-
CHTb poKie cy11acuoi 6opoTh6H YnA - ue JK TiJihKH 3aKonoMipue npo-
.n.oelKeHHH Tiei 6opOTb6H 3a BH3BOJieHHH, lll.0 Ii yKpaiHCbKH"H uapiJJ. Be-
JJ.e B:>Ke uiJii CTOJiiTTSI.
Cy11acuifl 6opoTh6i YnA oco6JIHBo 6JIH3bKi Tpa.Z1.uuii noacrauua
1648 p. Bono 6yJio Te:>K BHKJII04HO )liJIOM noacrnJIHx y1<paiHCbKHX Mac,
uau.iouaJibHO·BH3BOJibHOIO peBOJilOU.iEIO B HaHWHpWOMY Toro CJIOBa 3Ha-
qeuui. CnHpa104HCb MaiiiKe BHKJ11011uo ua BJiaCHi CHJIH, y1<paiHCbKHH ua-
piJJ. niJJ.HHB noacTaHHH npoTH CToJihl.lli ii noKJiaB 1<iueub noJibCbKOMY
nauyaauu10 e YKpaiuii. MoryTHH TO.ll.i noJihl.lla ue BHTPHMaJia uanopy
yKpaiHCbKHX uapO.ll.Hix Mac, l.llO nOBCTaJIH Ha Bcix y1<paiHCbKHX 3eM-
JIHX i CTaJIH )l.0 36pOHHOi 6opOTb6H 3a BH3BO.'IeHHH ni)l. npoBO.ll.OM reTb·
Mana Eor)l.aHa XMeJibHHUbKOro. noBCTaHHH 6yJio ycniwue H, no KiJib·
KOX CTOpi1i4SIX noJiiTH4HOro ue6yTTH, y1<paiHCbKHH Hapi)l 3HOBY ycTa-
HOBHB ceo10 ,zr.ep)l{aBy - YKpaiHCbKY Ko3aUbKY Pecny6JiiKy.
Ue piwyye ue euna.ll.KOBicTh, mo 1648 p. npHflwoa moiiuo nicJu1
pH.ny MeHWHx npoTHTIOJihCbKHx noeCTaHb. PeeomouiHtti npouecH ua-
PO.ll.iKYBaJIHCh i mopa3 )ly)l{Ye po3BHBaJIHCh, BOHH CTpywyeaJIH yKpa-
iHChKHMH uapO)l.HiMH MaCaMM H BM6yxaJIH IlOBCTaHHHMM. nicJIH HeB,!I.a4,
ua )l.eHKHH 4ac nopHHaJIH ni)l. JeMJIIO i 3HOBY BHHBJIH.lIHCH i3 w.opa3
6iJihWOIO CHJIOJO. I, apewTi, npul1woa He3a6yTuiH: .ll.JIH yKpaiHCbKoro
uapo)ly cJiaBHHH, nepenoMOBHH a iCTopii YKpa'iu11, - piK 1648, HK aa-
KOHOMipue 3aeepweHHSI UHX peBOJIIOUiHHHX npouecie, I..U.O npOXO)lMJIH
cepe.ZI. yKpaiHCbKOfO Hapo,zr.y Bi.ll. 4acy yTpaTH HHM BJiaCHOl )l.ep)l{aB-
HOCTH 13).
KOJIH )I{ eipOJIOMHa MoCKBa 3JiaMaJia nepeHCJiaBCbKHH )lOroeip
( 1654) i CTynueao 3HHW.HJia eci 3)l06yTKH yKpaiHCbKOro 1-japo)ly, 3380-
HOBaHi HHM y BH3BOJibHifl aiHui 1648 p., a YKpaiua onHHHJiaCH e uiJI-
KOBHTiH MOCKOBChKiH HeBOJii, yKpa"ittCbKHH Hapi)l CTaE )lO 3aB3HTOi 6o-
poTb6H 3a ceo10 )lep)l{aeuicTb. U10 6opOTh6y noYae y)f{e reThMaH Eor-
JJ.aH XMeJihHHUbKHH, a npo)lOBiKyBaJIH ii reThMaHH: Isau BHroBCbKHH,
neTpo noporneHKO, IBaH Maaena, nuJIHn OpJIHK i iurni; 33KJIHK3JIH )lO
uei Tapac WeeqeuKo, lean Cl>paHKO, Jlecsi YKpa"iHKa. OuJO 6opoTb6y
npO)l.OB)KyBaJIH BeCTH u.iJii yKpaiHChKi nOKOJiiHHH Ha pi3HHX yKpa"iHCb-

13) Jly>Ke A06pa 3Hani3a DOBCT3HHR 1648 p. Ha T.lli CY'l\CHOCTH e 8 niAninbHO-


MY TBopi n. nonraeH: "4oMy noBCTaHHR 1648 p. 6yno nepeMO>KHe ?", 1948. nepe-
APYK BHAWOB y 36ipui nepe,llpyKiB ni.11.ninbHHX DH.ll3Hb 03/48. BH.ll3HHR 340YH,
HiMe'l'IHHa.
640
KHX 3eMJIHX i B pi3WfX JI.iJIRHKax )l{HTTH. y HOBiTHIO JI.06y, npo6yJl)KeHa
B XIX CTOpiqqj, no.11iTH4Ha eHepriH yKpaiHCbKOro Hapo.zcy DOCTiiiHO poc-
Te ii 3rymyeTbCH, rnu6HHHi BHyTpiurni npouecu mopa3 11acTiwe BHxo-
JI.RTh Ha nosepXHIO )l{HTTR H npHHM3IOTb pi3Hi c}>opMH BHRBy. nocra-
IOTb nepwi yKpaiHCbKi peBOJIIOUifrni oprattiaauii (1891 p. - "BpaTCT-
80 Tapacisuia") if nepwi noJiiTHtIHi napTii (1900 - "Peeo.11iouiiiHa
YKpaiHCbKa napTisr (PYn),,). BH3Ha4HHM JI.iRlleM UHX opraHiaauiii 6ya
MHKOJia IBaHOBH4 MixHOBChKHH (1873-1924), HKOro 6powypa "CaMo-
cTiHHa YKpaiHa'' cTaJia nporpaMoio yKpaiHCbKOro caMOCTiHHHllbKoro
Ta6opy.
PeaoJIIOUiiiHi npouecu cepe.n yKpaiHCbKHX Mac He npunHHHJIHCb, Ko-
JIH peBOJllOUiH 1905 p. IlOTOHy.rn B XBHJIHX peaKuii. )lOXOJI.HJIO uaeiTb
JI.O HBHHx 6yHTie. Och, KOJIH MocKea, e 1909 p. piwu.11a CBRTKyeaTH
255-y pi4HHUIO nepeRCJiaBCbKOfO JI.Oroeopy ii 200-y pi4HHUIO 60JO DiA
noJITaBOIO, B YKpaiHi, B BiJI.IlOBiJI.b Ha ui CBRTKyBaHHR BiJJ.6yecR, B Ku-
EBi, .neMOHCTp.aTHBHHH BHCTyn y1<paiHCbKHX caJIJJ.aTiB niJJ. npOBO.llOM
nop. }KJI.aHoeu11a, a ni.nniJibHa opraHiaauiH "06opoHa YKpaiHH" eucu-
1
.>KyeaJia e noaiTpH naM HTHHKH, mo ix, Ha uio naM'RTKy, MocKea cTaBH-
.:ia no MiCTax YKpaiHH. ATMocc}>epa 6yJia TaKa arymeHa e YKpaiui, iuo
M0CKea B 1912 p. HiHK He MOrJia piWHTHCb Ha JJ.03BiJI eceHapOJJ.Hix CBRT-
KyBaHb 3 np11ao.ny cTopi1111H ypo.nuH Tapaca llleetieHKa. I caMe e ubo-
MY poui noCTaJia, cepeJJ. KH.iechKHX cTyJJ.eHTie qeproea TaeMua opraHi-
3auiH: "5paTCTBo CaMOCTiHHHKie", HKoro roJioeoio if .nyweio 6ye Ba-
JitHTHH OrnMaHChKHH (aacyJJ.>KeHHH ni3uiwe e npoueci CBY a XapKo-
si)., a HKe HaKpeCJIHJIO co6i wupoKi TIJIHHH noJiiTHllHOi po60TH 3 Me-
TOIO 3JJ.06yTTH yKpaiHCbKOi caMOCTiHHOCTH.
Jlori4HHM aaeepweHHHM peaomouiHHHX npouecie, mo cTpywyea-
JIH yKpaiHCbKHMH Hapo.nHiMH MaCaMH B JJ.06i uaiuionaJibHOi i COUiRJibHOi
HeBOJii H HKi npH6HpaJIH pi3Hi c}>opMH BHHBy, B piaHHX nepioJJ.ax qacy,
6yJIH I. 8H3BOJibHi 3MaraHHH 1917-21 pp. BuKopucroeyiotm npuro.>Ki
YMOBH, CTBOpeHi nepWOIO ceiTOBOIO eiHHOIO, yKpaiHCbKHii HapiJJ., 3 HO·
BOIO CHJIIO, ni.nHRB 3 6 p 0 H Hy 6 0 p 0 Tb 6 y aa CBOE uv.uionaJibHe A
couiHJibHe BH3BOJieHHR.

3. TPA.nHUll 36POlilHOI 60POTb6H

He MO.>Ke 6yru ttaAMeHworo cyMHiey, mo .>KHBi TpaJJ.HI.di a6poA·


HOi 6opOTb6H 1917-21 pp. MaJIH .ny)l{e eeJIHKHA BilJIHB Ha BiJJ.pOJJ.)KeHHH'
a6poHHoi 6opoTb6H yKpaiHCbKoro HapoJJ.y niJJ. 11ac II. CeiToeoi eiAuu.
TpaJJ.uuii 36poAHoi 6opoTb6H 6yJIH oco6Jiueo JJ.Opori eciM yKpaincbKHM
noeCTaHUHM i peBOJllOUiouepaM, ycbOMy yKpaiHCbKOMY uapOJJ.OBi. y
6araTbOX euna.n1<ax, noKoJiiHHH I. Buaeo.11bHHx 3Maraub (HK uanp. reu.
CTynHHUbKHH, noJIK. JlHTBHHeHKO, nnoJIK. 0MeJIJOciK, KOJI. YCC -
coTH. JliJJ.HK i 6araTo iHwnx) 6opoJIHCb y pRJJ.ax YnA A cn.110 e HiA
CHMBOJIOM HepoapueHOCTH y1<paiHcL1<oi euaeoJibHoi 6opoTb6H. A.11e A
TIOKOJiiHHH, mo uece Ha co6i, CbOro.nHi, rOJIOBHHA THrap 6opOTb6H, ua-
po.nlKyBaJIOCb i apocTaJio ni.n rJIH60KHM epalKeHHHM i B11JIHBOM I. Bua-
eoJibHHx 3varaHb. Ycnixu ii Hes.na11i 36poiiHoro 3puey 1917-21 pp.
noKJiaJIH HeaaTepTy netiaTb Ha .nywy, xapaKTep, .nyMKH ii no11yeannR
MOJIOJJ.Oro yKpaiHCbKOro DOKOJiiHHSI, 30KpeMa aaxi,ll.HLOyKpaiHCbKHX ae-
641
MeJib. npura)laHMO, 3 HKHM BeJIHKHM ni€TH3MOM i mHpHM naTOCOM ne-
pe)l{HBaJIO oue noKoJiiHHH MaKieKy Ii JlHCOHIO, 6iH niJI. KpyTaMH, JIHc-
1
TonaJI., 4 1opTKiBCbKY ocpeH3HBy, HaCTyn 06 €)1.HaHHX yKpaiHCbKHX ap-
MiH Ha KHiB, 3HMOBHH noxiJI., 5aaap i iHWi repOillHi MOMeHTH He,ll.aB-
HbOro MHHyJioro. Ycei)loMiMo co6i, HK Ba)l{KO oue noKoJiiHHH 6oJiiJio
HeB,ll.allaMH ceoix 6aTbKiQ, mo 3 pi3HHX npHllHH, He MOrJIH BH6opOTH
YKpaiHCbKOi ,llep)l{aBH. I He MO)l{Ha )lHeyeaTHCb, mo e TaKHx yMoaax,
npoBi)lHOIO i)le€i0 IlOBO€HHOi yKpatHCbKOl MOJIO)li, )l)l{epe.10M ycix ii
nOllHHiB, CTaJio HeaJiaMHe piweHHH - ni)lroTOBHTH Ji nepeeecTH HOBHH
36poHHHH 3pHe yKpaiHCbKoro Hapo)ly a MeTOIO 3)lo6yTH fl aaKpinHTH
YKpaiHChKY CaMOCTiHHy Co6opHy ,llep)l{aey. B O)lHiH niJI.niJibHift CTaT-
Ti 14) llHTaJIH MH: "Y qac )lOBroi ni)lni.1IbHOl JI.iHCHOCTH no nporpaHiH
y HaWHX OCTaHHix 8H380JlbHHX 3MaraHHHX )l{HJIH MH MiTOM npHH)leW-
HhOrO a6pOHHOro q1rny. 06eaa6pO€Hi )lOBrHMH poKaMH HeBOJii, MH
enepwe ycei)lOMHJIH co6i, HK JI.y)l{e ae'HaaHa Hawa JI.OJIH ia HaWHM
BiHCbKOM i eaaraJii 3 036po€HHHM Hawoi cycniJibHOCTH". "I pO)lHTbCH
B o6eaa6pO€HHiH yKpaiHCbKift Hauff', llHTaJIH MH )laJibWe B uiH CTaT-
Ti, "Tyra BeJIHKa 3araJibHa: "36poi HaM Tpe6a, 36poi HaM ,ll.aHTe!" npo
a6po10 Mpi€ naJIKHH peBOJIIOUiOHep ... , npo a6po10 Mpi€ yKpaiHCbKHH
My)l{q1rna fl JOHaK, a6poi xoqe uiJia yKpaiHCbKa cycniJibHiCTb, mo npH-
HUIJia a 3eJieHi (BHTa noKJIOHHTHCH MOrHJiaM ceoix repoie Ta ueii ceiA
CBHTHH o6oe'H30K MYCHTb oKynHTH HepieHoio 6op0Tb6010 KaMiHHHM ia
,ll.0 ay6ie oa6po€HOIO IlOJibCbKOIO noJiiU.i€IO".
l)leH ei.apO)l)l{eHHH 36pOHHOI CHJIH JIHrJia B OCHOBY ecix yKpa'iHCb-
KHX BH3BOJibHo-peeoJIJOU.iHHHX opraHiaauiH, mo nocTaeaJIH Ji JI.iHJIH Ha
yKpaiHCbKHX 3eMJiffX niCJIH 1921 p. "BHCJiy)l{eHy a6pol0 yKpaiHCbKOrO
napTH3aHa H ciqoeoro CTpiJibUH OrJIH,ll.aB Jioro CHH i CKOpo ,ll.O)lyMaB-
CH, mo 36poiiHi BHCTYilH, HK HaHKpamHH JiiK eJieKTpH3YIOTb CMepTeJib-
HO xeopy Ha 3Heeipy Hauiio Ta 60HOBHM KJIHlleM JiyHalOTb aa KOp,ll.0-
HOM. 4ac ueli - ue qac Haworo )lyxoeoro oa6pO€HHH. ToJI.i ocTaTott-
HO KpHCTaJii3YIOTbCH i)lei, KJia)lyTbCH, npopy6yIOTbCH WJIHXH, <}>opMy-
€ThCH MeHTaJibHiCTb MOJIO)l.Oro IlOKOJI;HHH"' 4HTaJIH MH B UHTOBaHiH
cTaTTi. I KOJIH npHHwoe )lOBro)l{)laHHH qac (nepwo10 cnpo6010 6yJiu
He3a6yTHi no)lii Ha KapnaTCbKiH: YKpaiHi, 1939 p.), MOJIOJI.e yKpaiHcb-
Ke nOKOJiiHHff, BHXOBaHe Ha Tpa)lHUiHX I. 8H3BOJibHHX 3MaraHb, 6ea Ba-
raHHH cnpo6yeaJio ceoix M'Haie y 6opoTb6i aa BOJIIO. A KOJIH, apew-
Ti, np11ftwJia "eeJIHKa nopa", OU.ff MOJIO)lb THCHllaMH pHHyJia e YnA A
IlOllaJia 6opOTHCb i rHHYTH B noJiicbKHX HeTpHX, y BOJIHHCbKHX Jiicax, y
KapnaTCbKHX )le6pax, Ha 6e3Kpaix yKpaiHCbKHX CTenax i Ha OKpaiHaX
3eMJii yKpatHCbKOI - ni,ll. (HHOKOM i fpy6eWOBOM. oaTbKH Ui€t MOJIO-
,ll.i po6HJIH TOllHiciHbKO Te ca~e: Ha MaKinui H: JI11c0Hi, niJI. JlbBOBOM i
KHEBOM, y 1XoJIO)lHOMY 5Ipy A Ha xepcoHCbKHX CTenax, e peryJIHpHHX
cpopMauiHx i a noecTaHCbKHX aaroHax. I ue HBHme TaKOiK ncHxo110rill-
HO aaKOHOMipHe: - cyqaCHa yKpaiHCbKa reHepauiH He MOrJla 6yTH rip-
WOIO BiJI. ceo'ix nonepeJI.HHKiB.
Y UbOMY Micui 6aiKa€MO TaKOiK aaaHallHTH, mo cy11acHa YKpaiHCb-
Ka noe<:TaHlla ApMiH (YnA) € He TiJibKH nepe€MHHU.el0 Tpa,ll.HU.iH yKpa-
iHCbKHX peryJIHpHHX apMiH 11acy I. 8H3BOJibHHX 3MaraHb, a11e TaKOiK i

14) M. IlMHTpeHKo: "HexaA ei11Ha 6yJle cnaea, wo npe:t 6a6.nl MaeM npaea..•"
"noecTaHeu&" 1 11. 5-6 38 KBiTeH&-TpaeeH& 1945 p.
642
nepe€Ml-111UeIO TpaJJ.HllH't yKpa'ittCbKOro nOBCTaHCbKOfO pyxy 1921-24 pp.,
lll.0 6yB npOJl.OB>KeHHHM 36pOHHO'i BH3BOJibH0°i 6opTbfoi Ha cxi)lHbO-
yKpa'iHCbKHX 3eMJIHX. Ue He npHna)loK, mo f oJIOBHHH KoMaHJI.Hp YnA
- reH. PoMaH WyxeBH4 BH6pas CBOE BOEHHO-pesoJIIOUiHHe nceBJJ.O 3a
npi3BHl.lleM O.llHOro 3 40JIOBHX )liH4iB yKpa'iHCbKOro noBCTaHCbKOfO py-
xy 20-Hx poKiB - noern rp11ropa 4ynpHHKH. I ue He npHnaJJ.OK, mo
KOM3H.llHP 6pHf'aJI.H BoJIHHCbKO'i rpynH YKpa'iHCbKO'i noBCTaH40l ApMi'i
y JI. 3HMOBOMY noxo.ni 1921 p. -- nOJIK. CTynHHUbKHH 040JIHB WTa6
YfIA-niBHi4 B 1943 p. Ue o3HaKa, mo cyyactta YnA nepeiiHHJia Tpa)J.H-
ui'i csoE'i nonepe.ntt11ui 3 20-Hx poKiB. Botta nHJibHO BHB4a€ JJ.OCBi)J. noB-
CTaHCbKO'i 6opOTb6H 1921-24 pp. 15)' lll.06 ni3HaTH npH4HHH 'i'i ycni-
xiB i HeB)J.a4.
5opOTb6a UH MaJia 6araTO CXO>KOro 3 cy4aCHOIO 6opOTb60IO. lliH-
pOKO BiJJ.OMHH XoJIO.llHHH 5Ip Ha KH'iBI..UHHi a>K JJ.O 1924 p. HBJIHB co6010
roJI,OBHHH ocepe.noK 36poi1ttoro cnpoTHBY npoTH oKynaHTa. Och, HK
iioro xapaKTepH3yBaJIH 6oJibWeBHKH: 16) "Y JI.Hi peBO.llIOUi'i, XoJIO)J.HHH
5Ip crnB 3a O)J.He 3 nepwHx MiCUb B YKpa'itti. Bitt CTaB 3a BeJIH4e3He
CT04HJ..Ue, 3 HKOro no eciH YKpa'itti noB3Jia 3aJJ.yWJIHBa neTJIIOpiBChKa
)liSIJibHiCTb a>K )lO 1924 p. ,lleCHTKH H COTHi areHTiB yKpa'iHCbK0°i KOHTp-
peBOJIIOUi'i, aBaHTYPHHKiB, .ne3epTHpiB i npOCTO TeMtto'i 3JI04HHHOl Ha-
BOJI04i cyttyJio B ueii KYTOK YKpa'ittH, JJ.e KO>KHHft wMaToK 3eMJii, KO>K-
1
He ceJIO H xyTip - naM HTHHK rai1.naMa44HHH". I )laJibWe: "ABTOpHTeT
XOJIO)lHOro 5Ipy 6ys BeJIHKHH, ftoro BH3HaJIO HaBiTb 6araTO OTaMaHiB,
HKi ftoMy He ni.llJIHraJIH. 3a MypaMH MoTpHttoro MattacrnpH He paa a6H-
paJIHCH 3MOBHHKH 11 TKaJIH ciTKY po36paTy 11 .3paJI.H. 4epe3 ceo10 re-
orpacpi4HY MicuesicTb Ta CBO€pi.ntty poMaHTHKy, 3iTKaHy 3 nepe)l{HT-
KiB cep~Hboei44H, XoJIO)J.HHH 5Ip CTattoBHB JJ.JIH pa)J.HHChKO'i BJia)J.H He-
npHcTyntty cpopTeu10".
noacTaHCbKa 36poi1Ha 6opOTb6a TpHBaJia )J.0 1924 poKy (Ha Ky-
6aHI..UHHi 11 JI.Oewe - OT. PH60KiHb) i npoxoJI.HJia niJI. racJIOM 3JJ.o6yT-
TH YKpa'ittCbKO'i ,llep>KaBH. noeCTaHUi H Ix OTaMaHH npOHBHJIH 6ea-
Me>KHHH repo'i3M i nepeBa>KHO 3rHHYJIH B 6opOTb6i 3 eoporoM (OT. ,llep-
Ka4 y 1XoJIOJJ.HOMY 5Ipy, OT. 3eJieHHH Ha KHtBll.lHHi, OT. CTenoBHH-EJia-
KHTHHH 6iJIH )f(oeTHX Bo.n, OT. PH60KiHb y Ky6aHCbKHX nJiaBHHX i iH.).
BmKJIHBHM tte.noJiiKOM pyxy 6yJio Te, mo ftoro JJ.iHYi 3eepTaJIH roJioB-
HY yBary Ha a6poi1Ho-siHchKOBy 6opOTb6y a oKynaHToM. Opi€HTy-
I04HCb Ha 6JIH3bKY BiHHy 3 "KaniTaJiicnl4HHM OKpy>KeHHHM", nOBCTaH-
CbKi 3arOHH crnpaJIHCH 36eperTH B fOTOBOCTi CBOIO 36poi1Hy CHJIY Ha
BHnaJJ.OK cKopoi eiHHH. PeayJihTaTOM TaKoi o.zmo6i4HOt .niHJibHOCTH 6y-
JIO Te, J..UO yKpa'iHCbKHH pyx, UhOfO 1.facy, He 3yMiB p03BHHYTH wA:pOKOi
JJ.iHJihHOCTH i.neoJ1ori 1rno-noJiiTH4HOro xapaKTepy. IHWHM HeJI.OJiiKOM 6y-
JIO Te, lll.0 pyx He 3yMiB CTBOpHTH a6pOHHo-noJiiTH4HOl opraHi3aui'i 3
011.HHM ueHTpaJibHHM KepiBHHUTBOM i 3B'H3KaMH BiJI. HbOfO )lO OKpeMHX

15) lbte. ni.L1.ninbHe BH.LlaHHR: "lcTOpiR peeomouiAHoi 6opoTb6H B Ha.L1..L1.HinpRHCb-


Kilt YKpa'iHi'', 1948. nepe.Ll,pyK y 36ipui "nepe.Ll,pyKiB ni.L1.ninbHHX BH.Ll,aHb", I{. 10/49,
eunaHHR 340YH, HiMe'l'IHHa.
16) llHe. Ko3enbCbKHA: "llinRXOM 3P3.llHHUTBa A aeaHTyp", llBY XapKie, 1927 p.
UHtoBaHe 3a .L1.06poro iH4>opMauiAHoro cTaTTero npo noecTaHcbKHA pyx 20-Hx poKie
IOpKa CTenoeoro: "6opoTb6a npoTH oKynaHTa Ha CY3" e "3a CaMOCTiAHicTb" q, 3-4
33 6epeJeHb-KBiTeHb 1948, CT. 26.
643
aarottia i Mi.>K aarottaMH. Cnpo6H cTeopHTH TaKe ueHTpaJihHe Kepie-
HHilTBO - U.YnKOM (UeHTpaJibHHH YKpatHCbKHH noeCTaHCbKHH KoMi-
TeT), mo 6ye aaCHoeaHHH me noJIK. EereHoM KottoBaJibUeM i Keposa-
HHH .n.eoMa cTapurnHaMH Kopnycy Ci11oe11x CTpiJibUiB - coTH. IsaHOM
Att.n.pyxoM i nop. MHKOJIOlO OnoKOIO Ta noeTOM fpHropoM 4ynpHH-
KOIO, 6yJIH poarpoMJieHi 60JihWes11KaMH. BoHH poacTpiJIRJIH fp11ropa
4ynpHHKY i't 38 iHlllHX LIJieHiB peBOJIIOUiHHoro ocepe.n.Ky - JI.HR 28
cepnHH 1921 p. !Hrni cnpo611 6yJIH Te.>K HeB..llaLIHi.
OpiEHTaU.iR pyxy Ha rnBH..llKY siHHy ii nocTOpOHHIO iHTepseHUilO
6yJia OCHOBHOIO npH4HHOIO HeB,lla4 pyxy. KOJIH .>K 3aMiCTb BiHHH HaCTy-
IlHJia MHposa cTa6iJii3aUiR, a 60JibWeBHKH nporoJIOCHJIH "ttosy eKo-
HOMiLIHY TIOJiiTHKY" (HEn) Ta "yKpalHiaauilO", yKpatHCbKHH TIOBCTaH-
CbKHH pyx BTpaTHB rpyHT ni..ll ttoraMH ii noLiaB aaHHKaTH. Ue me He
03Ha4aJIO, 111.0 6opOTb6a npOTH OKynaHTa npHilHHHJiaCR, BOHa npO,llOB-
.>KyBaJiaCb ,llaJibllle B iHlllHX cpopMaX: y ni.n.niJibHO-KOHcnipaTHBHHX op-
ra1:-1iaauiRX i..llefrno-noJiiTHLIHoro xapaKTepy - CB Y, CY M, Y B 0, Ha-
u. i o Ha JI h H H ii u e HT p 0 Y H .ll i T. n., a TaKo.>K y JieraJihHOMY ceK-
Topi, Ha noJii yKpa'iHCbKol HayKH, KYJibTYPH, uepKBH, eKoHoMi4Horo
.>Kl1TTR, TOlllO. ,llornrneHHR HauioHaJibHOro Bi..llpO,ll.>KeHHH 20-Hx poKiB
B ni..llCOBETCbKiH YKpaltti 6yJIH iMno3aHTHi. BeJIHKOIO nepeMorolO yKpa-
tHCbKol ttauioHaJibHOt i.n.el 6ye cpaKT, mo i..lleOJioriLIHi npouec11 s 6iK
yKpaiHCbKOro caMOCTiHHHllTBa aaxonHJIH HaBiTb BH3Ha4HHX yKpa'ittCb-
KHX KOMyttiCTie, RK lliyMCbKHH, XsHJibOBHH, BoJio6yee, CKpHnHHK ii
6araTO iHWHX. 17)

4. 0PfAHl3AUISI YKPAIHCbKMX HAUIOHAJIICTIB (OYH)


I UOJIK. €BfEH KOHOBAJIEUb

Haiisa.>KHirnolO ni..llniJibHO-pesoJI10UiHH010 opraHi3auielO, mo ..lli-


RJia Mi.>K ,llBOMa csiToBHMH eiHHaMH, a TaKO.>K ni.n. 11ac II. CeiTosoi eiH-
HH ii nicJIR Hel i, mo nosa.>KHO npHLIHHH.rtacb .n.o BHHHKHeHHR YnA, 6y-
Jia ii e OpraHi3aUiR YKpa'iHCbKHX HauioHaJiicTis (OYH). Y'i iHiUiRTopoM
i opraHiaaTopoM 6ys noJIK. EereH MHxaiiJIOBH4 KoHoBaJieUb, O..llHH a
tta11BH3Ha4ttirnHx cTapWHH YKpaiHCbKOi ApMi'i, KOJIHWHift KOMaHZI.HP
Kopnycy Ci4oe11x CTpiJihUiB. 3Ha4eHHR uiel opraHiaauii, mo ..lliRJia Ha
y1<patHCbKHX 3eMJIHX TIOJIHrae B TOMy, mo BOHa 6yJia He TiJibKH ni.n.-
niJibHO-KOHCnipaTHBHOIO oprattiaauie10, aJie ii CTaJia i.n.eoJioriLIHo-no-
JiiTHLIHHM pyxoM, mo Bi,llorpas 83.>KJIHBY pomo B IlOJiiTH4HOMY p03BHT-
KOBi yKpaiHCbKOro Hapo,lly.
OprattiaauiR YKpaiHCbKHX HauioHaJiiCTie· (OYH) nocTaJia 3 YK-
patHCbKOI BiiichKoeoi Oprattiaauii (YBO), mo 3aJIHWHJiaCH cTpH.>KHeM
OYH Ta 6yJia npH4HHOIO no6y..llOBH OYH Ha aiHcbKOBHH Jia..ll. HeMaE
cyMttisy, mo enpO..llOB.>K ceoro iCHyeaHHR YBO MaJia BH3Ha4Hi ycnix11,
mo IlOlllHPHJIH 11 CJiaey no yKpaiHCbKHX 3eMJIRX i aa KOp,llOHOM, aJie
Te.>K i ea.>KKi BTpaTH (OJI bra Eecapa6oea, COTH. IOJiiHH foJioeiHCbKHH
i ittwi), 6yJIH aanoeHeHi TIOpMH, 6yJIH )KOPCTOKi TOPTYPH Ha ..llOilHTax,

17) Jl>KepenbHa, uiKaea, xoq .newo teH.neHuiRHa KHHra npo 'Tonrory YKpa'iHH"
JlMHtpa Conoeea, BiHHiner 1953, HaKna.11 "YKpaiHCbKoro fonocy" .nae 6arato Mate-
Tepinie npo 6opoTb6y B YKpaiHi ni.11 MOCK. 6onbw. 0Kynauie10.
644
noJiiTHllHi npouecu ii npucy,ll.H
cMepTH (BacHJih Kpyna, PoMaH
Jiyueff Ko fl iullli), a6o ,L1.oero-
JiiTHhOi TIOPMH 18).
nopy11 YBO, B Kpa10 i 3a
KOpJI.OHOM, icuyeaJIH rypTH, mo
CB0€10 JI.iHJibHicTIO HaMaraJIHCH
CTBOpHTH i.u.eoJiorillHO--noJiiTHl-1-
HHfl rpyHT JI.JIH BiltCbKOBO- 6o€-
ei.u.6yecH e cillui 1929 p. e .ae-
rypTH 06' €.U.HaJIHCH B OJI.HY op-
rauiaaui10 ni.u. OJI.HHM npoeo-
JI.OM. Ha I. KoHrpeci YKpaiucb-
KHX HauioHaJiicTie y Bi.u.ui, mo
ei.u.6yecsi e cillHi 1929 p. e .u.e-
CHTY pi4HHU10 nporoJiollleH -
HSI co6opuocrn YKpaiHH, no-
KJIHKauo .u.o )l(HTTH OpraHi-
aaui10 YKpaiucbKHx Hauioua-
JiicTie (OYH) 3 TIOJIK. €e-
reHOM KouoeaJibUeM Ha llOJii.
Kourpec cxeaJIHB i.u.eoJiollilluo-
nporpaMoei nocTaHOBH OYH Ta
ycrpifl opraui3auii i BHJI.ae "Bi-
JI.03BY Kourpecy YKpaiHChKHX
HauioHaJiicTie", e SIKifl, e KO-
OpoaiJlnHK I taopeiu, ~BO A OYH, poTKifl clJopMi, BHJIO)l(eHO 3aca-
€ereH MHxaA.llo&H'I K0Hoaane11& .ll.H ii noJiiTH4HY Ta couiHJihHY
nporpaMy Hoeoi opraHiaauii.
Bi.u. I. KoHrpecy YKpaiuchKHX HauiouaJiiCTie, mo cTae I. BeJIHKHM
36opoM OYH, .u.o nollaTKY II. CeiTOeoi eiiiuu, OYH npoHllIJia 6ypx ..1u-
ey icTOpi10. Ha ii 3MicT CKJia.ZlaJIHCH 6oiioei .u.ii i llIHpoKi noJiiTHllHi aK-
ui"i, mo 6yJIH 3eepueui TaK npoTH CToJihmi, HK i npoTu CCCP. 3 60-
HOBHX aKuiH OYH MO)l(e uafl6iJihllle epa)l(eHHH Ha uapo.u.ui MaCH eu-
KJIHKaB Hana.u. Ha TIOllITY B ropOJJKY (30.Xl.1932), mo 3aKiHllHBCSI
HarJIHM cy.u.oM ua.u. 6oHOBHKaMH OYH -- BacuJieM 6iJiaCOM i nMHTpOM
JJ.auHJIHllIHHOM. Bonn 6yJIH 3acy.u.)l(eHi Ha cMepTb i noeillleHi y
Jlbeoei (23. XII. 1932 p.). 3a XOJI.OM ixuboro npouecy cJiiJI.Ky-
eaJJa 3 3aTa€HHM JI.HXaHHSIM YCSI yKpaiHCbKa cycniJibHicTb. repoiLIHa
TIOCTaBa UHX MOJIOJI.HX JOHaKiB niJI. llaC cy.ny i B o6JIH44i CMepTH no-
TpSICJia yKpaiHCbKHMH uapO.ZlHiMH MaCaMH H pilllylle aeepuyJia ixui CHM-
naTii y 6iK OYH. 3 iHllIHX 6oiioeux aKuiH cJiiJI. ara)laTH ycnillIHHH aTeH-
TaT IOpiH 6epf3HHCbKoro ua KOMicapa noJibCbKOi noJiiuii y Jlbeoei -
4eXOBCbKOrO, JI.eMOHCTpaTHBHHH aTeHT8T MHKOJIH JleMHKa B COBETCb-
KOMY KOHCYJIHTi y JlbBOBi (21.X.1933) H aTeHTaT Ha IlOJibCbKOro Mi-
HicTpa euyTpillluix cnpae, euuyeaTUH ocJiaBJieuoi "'IlauuclJiKauii"'' -
BpouicJiaea n'epauKoro (11epeeub 1934).

18) ICTopho yKpaiHCbKOro nlAnlnJIR BIA Y. B. O. AO 0. Y. H. BHCBitmoe JIO·


Kna.11.Ha A A>KepenbHa CTYAiJI B. MapTHHllR: "YacpaiHCbKe nfJlniJIJIR. BIA YBO AO OYH".
1949. 349 CT. TeKCTY i 76 CTOpiHOK CBITJIHH.
645

3 noJiiTHllHHX aK1.dfl OYH, JJ.Y-


.>Ke ycnilllHOIO 6yJJa Macoea BH-
xoeHo-nponaraHJJ.HBHa po6oTa,
mo CKJia.ll,aJiaCb 3 IlOl.llHplOBaH-
HH rriJJ.niJibHOi JiiTepaTyp~, BJialll-
TyBaHHSI i]J.eOJIOritIHO-BHlllKiJib -
HHX Kypcis, nponaryaaHHH KYJih-
TY repoia noJ1y1.1eHHM 3 ai.n.no-
BiJJ.HHMH CBHTKyBaHHHMH, CHnaH-
HH MOfHJI, TOmo, i BHXOBHO-op:.
raHiaau.iHHa npau.H e JJeraJib-
HHx opraHiaau.iHx i TOBapHCT-
eax, WKOJiax, "npocaiT"ax",
"CoKoJiax", "Jlyrax", ",Uopoc-
Tax Pi.a.Hoi lllKOJIH", cnopTo-
enx TOBapHCTBax, Tomo. y u.ifl
.ZliJIHHU.i, OYH 3.Zlo6yeae 3Hatrni
ycnixn; . yKpaiHCbKa MOJIOJJ.b Ha
3Y3~ He BHKJIIOllalOtIH ceJIHHCb-
KOi i po6iTHHllOi MOJIO.ll.i (Hanp.
JlbBiBCbKe po6irnuqe TOBapHCT-
80: "CHJia") € MaH>Ke ni.a. BHK-
JIIOllHHM BilJIHBOM OYH 19).
KOJIH, CbOfO.ll.Hi, JJ.HBHMOCH' 3
icTOpHllHOi nepcneKTHBH Ha JJ.e-
CSITHpillHHH nepiOJJ. JJ.iHJibHOCTH
OYH Ha 3Y3 8 1929-1939 pp., TO CTenaH «l»e,11.aK 'leTap YrA I 'LlleH YBO, BHKO·
MYCHMO, neplll- 3a-ece, 3a3Ha1.1u- Haa 25.IX.1921 p., aTetnBT Ha A. nt.ncy,11.cb-
TH BeJIHKe noJiiTHtIHo-nponarau- Koro A noJlbcbKoro aoeao,u.y rpa6oacbKoro
.!1.HBHe 3Ha1.1eHHH icuyaaHHH OYH.
lcTOpiH YBO A OYH ua 3Y3 -
u.e icTOpiH peBOJIIOI..liHHOi 6o-
p0Tb6H aaxi,llHbOi eiTKH yKpaiHCbKOfO uapo,lly npOTH IlOJlbCbKHX, py-
MYHCbKHX i 1.1ecbKHX oKynaHTiB. Ou.H 6opoTb6a JJ.OXOJJ.HJia .a.o cBi.llo-
MO£TH CBiTy H BOHa BKaayeaJia Ha cpaKT, mo yKpaiHCbKHH Hapi.Zl He
noro.a.>1<yeTbCH A He norO.llHTbCH 3 noueeoJieHHHM .
. Mn MYCHMO aaaHallHTH .ll.Y>Ke eeJiuKe 3HalleHHH op r a Hi 3 a -
u. i Au o i po 6 o Tu, mo ii npoeeJia OYH ua 3Y3. PeayJibTaTOM uiei
po6oTu 6yno cTBopeHHH cnpaaHoi ni.llniJibHOi opraHiaau.ii, no6y.a.oea-
Hoi Ha eiHcbKOBHH Jia.Zl. EcpeKTHBHicTb .llii OYH aa6eane1.1yeaJIH: (a)
u.eHTpaJibHe KepiBHHU.TBO-npoBi.ll, UJ.O Kepyeae u.iJiiCTIO i CilOBHffB cpyn-
KI..lii BiHCbKOBOro l.llTa6y; (6 )Bi,llnOBi,llHO ,llO noTpe6 poa6y,llOBa-
ui KJiiTHHH H TepHTOpiHJibHa Mepe>Ka; (B) 3B'H3KH Mi>K TepHTOpiHJib-
HHMH KJiiTHHaMH A npoBO.llOM; (r) .a.ucu.unJiiHoBaHi 1.1neuu, mo 6yJIH
roToBi euKonyeaTH ,llopy1.1eHHH ceoix aeepxHHKiB. TaKHM tIHHOM OYH
ayMiJia BHlllHKyBaTu .ll.0 6010 CHJlbHY ni)lniJibHY apMilO, mo Mycina Bi.llO-
rpaTH aua1.1Hy pomo B npuu,llewuix no,lliffx.
Mu MYCHMO aaaHallHTH TaKO>K eeJIHKe 3HalleHHH pea o JI 10 u. i -
0 H i 3 a u. i i WHPOKHX yKpaiHCbKHX Mac, mo CT8Jl8Cb y uacJii,llOK ic-

11
19) neperJIRJl iCTopii OYH y CTani: .llB&JlllRT& polda 6opoTb6H (Y JlB3.llllSITi
poKOBHHH OYH)" B >1<ypHani: "8H380JlbH3 noJliTHKa", PiK IV, ... 20, 1949.
646
uyaaHHH OYH i o praHi3yaaHHH
HelO 6opOTb6H npOTH OKynaH-
TiB. Yneprne a icTOpii YKpaiHH,
ni,ZJ.ni.nbHa opraHiaauiH noaena
6opoT&6y npoTH nepeea}f{alO-
ttHX CHJI Bopora 3a BCHKHX
yMoB, 3acTOcoayiottu a u.iH 6o-
poTh6i P)l.ll.HKaJihHi u HaCHJih-
HHU.&Ki (BO€HHi) MeTO,ZJ.H. Jlo
l.\i€i 60p0Tb6H BKJIIOttHJIHCb Ma-
CH H u.e MaJIO Ha HHX peBOJllOlli-
OHi3ylOttHl'.f Bn.TIHB: Hau.ioHaJI&Ha
CBi,ZJ.OMicTb Mac ni,ZJ.HeCJiaCH Ha
eumuu CTyniHb i CTa.na p e B 0 -
JI IO ll i H H 0 IO CBi,ZJ.OMiCTIO, T06-
TO roTOBiCTIO U.HX Mac 6opOTH-
CH 3a BJiaCHy )l.ep}f{aBHiCTb 3a
eJiaCHHX yMoB. PeeoJiiou.ioHi3a-
u.is1 3axi,ZJ.HbOyKpaiHCbKHX Mac
3p06HJia 3 HHX rpi3Hy, ,ZJ.O nee-
HOi Mipu Heno6opHy cuJiy, mo
CoT. IOJJiRH roJJoeiHcbKHA, KpaAoeHA KoMaH- 3aB,ZJ.aeaJia y.ZJ.apu u no TaKHX
JJ.aHT NBO i KpaAoeHA n.poeiJl.HHK OYH, aa- noTy}f{HHX eoporax, HK HiMeU.h·
CTpiJJeHHA DOJIRKaMH 30 eepeCHR 1930 p. Ki HaU.HCTH, a6o MOCKOBChKi
60JibllleBHKH.
noea}f{HHM He)l.OJiiKOM yKpaiHCbKOi BH3BOJibHOi 60p0Tb6H, B ·qa-
ci Mi}f{ ,ZJ.BOMa CBiTOBHMH eiflHaMH, 6ys ct>aKT, mo aHi HaI!-iOHaJibHe,
aHi KOMyHiCTH4He 20) cepe.ll.OBHll.le Ha OCY3 i CY3 He 3YMIJIH creo-
p11rn TaKOi CHJibHOi ni.ll.f!iJibHOl peBOJIIOU.iHHOi opraHiaau.ii, HKOIO 6y-
Jia Ha 3Y3 - OYH. npu4HHOIO UbOfO HBHll.la 6ye ct>aKT, mo 60Jibllle-
BHKH He 3HHmHJIH 30BciM caMOCTiHHHUbKHX ct>opM i nilllJIH yKpaiHCb-
KHM MacaM Ha ycTynKH, CTBOplOI04H YPCP. BeJIHKa ttaCTHHa aKTHBHo-
ro eJieMeHTY Ha OCY3 i CY3 nirnJia Ha cnienpau.io 3 60JihllleBH3MOM,
M<H04H Ha.niio, mo e ct>opMH YPCP MO}f{Ha 6y.ZJ.e ei.TIJIHTH yKpaiHChKHH
3MicT i, e TOH cnoci6, YPCP CTaHe yKpaiHChKOIO ,ZJ.ep}f{aaoio. KoJiu }f{
npHHWJIO .no 3po3yMiHHH u.iei OCHO'BHOI nOMHJIKH, TO Ha TBOpeHHH
CHJibHOi ni.nniJihHo·i opraHi3au.ii 6yJio B}f{e 3ani3HO, xott 6u TOMy, mo
KO}f{Ha ni.ll.niJibHa opraHiaauiH B CCCP MyciJia 6 6yrn 036poeHa, a eu-
rJIH.ll.iB Ha a.no6yTTSI 36poi He 6yJio }f{a,ZJ.HHX 21).
MaJia OYH i ceoi noea}f{Hi He)l.oJiiKH (nepeca)l.He HaroJiorneHHH cei-
TOrJIH,noeoi npo6JieMaTHKH Ha rnKo.ny nporpaMoeoi i no.niTuttHoi, JJ.e-
HKe 3axonJieHHH MO)l.epHHMH aBTOpHTeTHHMH i,ZJ.eHMH - TepopH3M, mo
HOfO He 3aB}f{)l.H MO.>l<Ha 6yJIO BHnpaB,ZJ.aTH MOTHB~MH peBOJIIOU.iHHOi
.llOUiJI&HOCTH), aJie He aea}f{alOttH Ha u.i He.noJiiKH, Hanepe.no.nHi II. Cai-
Toeoi eiHHH OYH 6yJia noea}f{HOIO noJiiTuttuoio CHJIOIO. CuJia l.\H CTa-
eaJia He6eanelrnoio .nJIH MocKBH A TOMY 'BOHa pirnuJia B,ZlapuTu no

20) 011eBH.llHO yKpaiHCbKe C3MOCTiAHHUbKe cepe.11.o&Hllle, AK Tenep K3>KYTb "aa-


uioHaJl-KOMyHicTH'IHe".
21) lleXTO eea>Kae, lllO MOCKOBCbK0-60JlbWeBHUbKHA TepopHCTH'IHHA anapaT
yneMO>KJIHBJllO€ 6y.11&-RKY .11.iRJlbHicTb ni.llniJlbHOi opraHiaauii i npocTO BHKJllO'lae ee-
.llCHHR 6y.llb-RKOi 6opoTb6H npoTH pe>KHMY. Ha aawy .llYMKY, npoTHpe>KHMHa 6opoTb-
6a e CCCP e MO>KJIHBa T i 11 & K H niAniJl&HHMH 1i1eTO.ll3MH.
647
OYH. L{Jrn Tiei MeTH aoHa piIIJuJia a6HTH KepieHHKa u.1e1 opraHiaau.ii
3Hal04H, w.o :Horo Ba)l{KO 6yJJ.e aacTynHTH. I cnpaaJJ.i, JlHH 23 TpaBHH
1938 p. Ha 6pyKy PoTep,llaMy aruHye noJIK. €areH KoHoBaJieUh BiJJ. ne-
KeJibHoi MaIIJHHH niJJ.icJiaHoro areHTa HKB,ll - 5IueHKa-8aJI10xa. Och
TaK, a MOCKOBChKOi pyKu, Ha ayJIHUHX qy)l{oro MicTa, arHHYB BH3Ha4-
HH:H yKpaiHCbKHH naTpioT i ,llep)l{aBHHH My)I{, w.o B yKpaiHCbKY icTOpilO
nepeiiIIJOB, HK HaHMapKaHTHillla yKpaiHCbKa IlOCTaTb 30-Hx poKiB xx.
CTOpi44ff.
12 poKiB nepe,ll THM,
Te»e a pyKu niJJ.icJia-
Horo MOCKOBCbKOro a-
reHTa - lllaapu.6ap-
Ta, 3rHHYB ,llHff 25-ro
TpaBHH 1926 p. Ha 6py-
KY napH)l{Y - ro-
JIOBHHH OrnMaH Ap-
Mii i <l>JibOTH - CH-
MOH neTJI10pa. I U.ff
BH3Ha4Ha nocTaTb Ha-
IIJoi icTOpii 6yJia no-
TeHUiHJihHO .D.y»ee He-
6eanetIHa )I.Jiff MocK-
eu. l.ll.eH nern10pu H:
KOHOBaJibUH TOTO»CHi
- u.e )I.Bi IlOCTaTi, aJie
0,lJ.HH CHMBOJI yKpaiH-
CbKOi BH3BOJibHOi 6o- Y'IBCHHKH nanBJJ.y Ha DOWTY B ropoJlKY
p0Tb6H. MocKea 3HH- BaCHJlb 61nac 1 · ,llMHTpO J].BHHJIHUIHH
lUHJia ou.i KepisHi noc-
TaTi yKpaiHCbKOro BH3BOJibHOro pyxy, aJie He 3MOrJia 3HHW.HTH ix i.neH:,
w.o B Hallli JI.Hi, Il04aJIH OXOilJIIOBaTH w.opaa lllHpllli MaCH yKpaiHCbKO-
ro HapoJJ.y :H noseJIH ix Ha Hoey 6opoTh6y aa BJiaCHy .D.ep»easHicTh, aa
BH3BOJieHHff.
EepeaHeei no.II.ii e KapnaTChKiH YKpaiHi ( 1939 p.) 6yJIH nepIIJolO
npo6010 CHJI poa6y.D.»eeHoro .ll.O )l{HTTH :H cnparHeHoro BOJii yKpaiHCb·
Koro Hapo.D.y. CnpoTHB "KapnaTCbKoi Ci4i" He .ll.03BOJIHB Ma.ll.HpCbKHM
roHse.D.aM BMapIIJysaTH .no KapnaTCbKOi YKpaiHH napaJJ.HHM MapIIJeM
TaK, HK ue apo6HJIH HiMui a 4exi'i Ta Mopaaii. foHBe)l.aM JJ.OBeJioCb 3JJ.0-
6yaaTH KapnaTChKY YKpaiHy a 6oHMH. 36poiiHHH cnpoTHB KapnaTCh-
Koi' YKpaiHH Tpuaae .ll.OBIIJe. HK cnpoTHB foJIHH.D.ii, 4H HaBiTb <l>paHuii.
Llo pe4i, ueii cnpOTHB 6ye neplllHM CTpiJIOM B riTJiepiBCbKY "Hoey
Es pony". Ueii cnpoTue noKaaae, w.o yKpaiHChKHH HapiJJ. roToB 6opo-
THCh HaBiTb npoTH sopoJ1<0'i nepeearu ii 3a BCHKHX yMoB. "4oMy Ci4
npO.ll.OB)l{Y€ TaKy 6e3Ha.D.iHHy 6opOTh6y? 4oMy apMiff' aycTpi4ae CTiJib-
KH nepeIIJKO.ll. y 3.D.06yTTi TepuTopii, siKy 6opOHHTh BOHKH-aMaTopu ?"
- aanuTyeaa 3.ll.HBOBaHo "Hh10 YfopK TaH:Ma", He 3Hal04H, mo n par-
H e H H ff BOJii ,llO.lla€ yKpaiHUffM CHJI y HepieHiA 6opOTb6i.
KOJIH )I{ Ha pyittax BepcaJibCbKOi noJiblUi, aaiCHyBaJia HOBa, co-
8€TCbKa JJ.iHCHicTb Ha 3Y3 i KOJIH JieI'aJibHi yKpaiHCbKi napTii caM0-
3JJiKBi.D.yBaJIHCff, B ni.nniJJJii npO.ll.OB»eyeaJia .D.iHTH 0.llHHOKa TiJibKH
OYH. nicJIH cMepTu Kpaeeoro npoei.llHHKa - BoJIO.ll.HMHpa THM4iH-
JlonaTHHCbKoro, ni.ll qac HeJieI'aJibHOro nepexo.lly KOpJJ.ony, KpaeeHM
npoeiJJ.HHKOM CTae IeaH KJIHMie-JlereH)l.a. ni.ll. H:oro npoBOJJ.OM, OYH
648
noqaJia npucTocoeyeaTHCb AO no-
eoi AiHCHOCTH :H euKopucToeyeaTH
J.r~ ill Ill ll AJIH CBOlX I.{iJieH
Y HOBiH AiHCHOCTi, rOJIOBllHM
ceoiM, 3aBAaHHHM, OYH, BBa>KaJia
nowupeHHH CBO€i AiHJibHOCTH Ha
eci yKpaiHChKi 3eMJii. He MO>KHa
CKa3aTH, mo6 y u.i:H AiHJibHOCTi BO-
Ar 1 IV
Ha He MaJia ycnixie. HaeiTb HOB0-
npu6yJ1i )I.0 raJIHllHHH yKpatHUi 3
OCY3 i CY3 cTaBaJiu 4JieHaMH
OYH, HK Hanp. CJI. naM. Y1ocun
no3HllaHIOK, a6o MaH6yrni:H npo-
Bi)I.HHK OYH Ha OCY3 - naHbKO
CaK-MoruJia. QqeBHJI.Ho, - u.e 6y-
Jia BiAnoei.n.aJihHa :H pucKOBHa
rti.
npauH, 60 HKBJl uiJieeo niACHJia-
JIO pi3HHX npOBOKaTopiB, mo Ma-
JIH B)I.aBaTH yKpaiHCbKHX "Haui-
OHaJiicTiB" 3 MeTOIO po3WHcppyea-
TH )I.iHJibHicTb OYH. no.n.eKyJI.H
UHM npOBOKaTopaM B)I.aJIOCH npo-
Jii3TH B OYH i cnpullHHHTH apew-
TH qJieHiB Ta AeKOHCnipauiio KJii-
THH. Yee >K TaKH, OYH Ha 3Y3
a6eperJia ce6e ei.n. 6iJibWHX BTpaT
ni.n. t1ac nepwoi oKynauii 3Y~
60JibWeBHKaMH. ni.ZI. qac Hei BiA-
6yBCH TiJibKH O)I.HH eeJIHKHH npo-
uec .zi;iiot1ux 4JieHiB O Y H, T. ae.
npouec 59-ox, y HKOMY ni.n.cy.n.Hi,
CToplHKa 3 HIMellbKO-COBeTCbKOro mucry rOJIOBHO .n.iBllaTa, BHHBHJIH BeJIHKY
npo tteHan8JI. 3 nl.D.nHcaMH Pi6empona MY>KHicTb i cTiHKicTb, npuTaMaH-
A MonoTOea 3 AHR 23 cepnHR 1939 p. Hi )I.Jiff oyHiBCbKOl noBe)I.iHKH Ha
npou.ecax.
Y 1940 p., y 3B'H3KY 3 Hanpy>KeHHHMH ei.n.HOCHHaMu Mi>K HiMe4-
llHHOIO ii CCCP, He3BH4aiiHo no>KeaeuJiacb MaH.zi;pieKa 036poeHHHX
rpyn OYH t1epea KapnaTCbKi eepxu. CyTHllKH 3 6oJibWeBHUbKOIO npu-
Kop.zi;oHHOIO CTOpO>KelO CTaBaJIH 4aCTHM SIBHmeM. JlJIH 3aMaHicpecTy-
BaHHSI' Toro, mo OYH .n.ie B ni.zi;coeeTCbKiA .n.iAcHocTi, 3opraHi3oBaHo
ycniWHHH aTeHTaT Ha COBETCbKHH CKJia)I. aMyHiUii B nepeMHWJii (6e-
pe3eHh 1941 p.). Bu6yx aMyHiu.il, mo po3puBaJiacH enpo.zi;OB>K KiJih-
KOX rOAHH, cnpHllHHHB BeJIHKY naHiKy cepe.n. 60JibWeBHKiB.. BOHH
.zi;yMaJIH, mo ue B)Ke not1aTOK eiAHu 3 HiMellllHHOIO A yTiKaJiu, xTo KY-
.zi:u 3HaB. )leXTO 3 Haif6iJiblll nepeJIHKaHHX 3arHaBCH a)K ,ll.O CaMOrO
JlhBOBa.
He MO)l{Ha aanepet1HTH, mo yKpaiHChKi Hapo.zi;Hi Macu, HKi a He-
npuxoeaHOIO sopo)KicTIO CTaBHJIHCb .n.o 6oJibWeBHUhKHX oKynaHTiB,
noKJia.n.aJiu eeJIHKi Ha.zi;ii Ha OYH, mo iCHyBaJia no u.eA i no TOA 6iK
Kop.n.oHy. Maco eipunu, mo OYH roTyETbCH .n.o HOBHX no.n.iH i t1eKa-
JIH UHX no.n.iA ia aaTaEHHM )I.HXaHHHM.
Ha )KaJib, no TOA 6iK Kop.zi;oHy, OYH po3KOJIOJiacb Ha .zi;ei no60-
pio10qi ce6e t1aCTHHH. KoJiu .llHBHTHCb ua u.eA poaKOJI 3 icTopuqHoi
649
11epcneKTHBH, TO He MO>Ke 6yTH cyMHiBy, mo p03KOJI 6ye Ba.>KKHM
y,ll.apoM no yKpaiHCbKOMY BH3BOJ1bHo-peaoJI101dflH0My pyci. TaKHH Ba>K-
JIHBHH iHcTpyMeHT yKpaiHCbKOi BH3BOJibHOi no.11iTHKH HK OYH, nepe-
CTaB icHyBaTH, HK O,ll.Ha, Miu.Ha A O.ll.HOU.iJibHa, opraHiaau.iH. Ha Micu.e
O.ll.HOi OYH nocTaJIH .n.ei OYH, mo cTaJIH ce6e eaaeMHO no6opwaa-
TH. Ou.H eaaeMHa 6opoTb6a - u.e Hafl6iJibLUHH HeraTHB po3KOJiy. Bo-
Ha nocJia6uJia enJIHBH OYH cepe,ll. yKpaiHCbKoro HapoJJ.y, 6yJia raJib-
MOM ,ll.JIH nornupeHHH' Hau.ioHaJiicTH11Horo pyxy Ha OCY3 i CY3, BHec-
Jia ct>aHaTH'-IHY HeTepnHMicTb, rpynoey BHKJIIO'llHicTb i napTiHHHH po3-
,ll.Op y cepeJJ.HHi IJ.boro pyxy. BoHa KYJibTHByBaJia HeHaBHCTb, nponary-
BaJia caM03aKOXaHHicTb i HeTOJiepaHTHicTb, caHKU.iOHyBaJia He,ll.03BOJie-
Hi MeTOJJ.H 8 6opOTb6i. BoHa nocJia6JIIOBaJia He TiJibKH yKpaiHCbKY BH3-
B0-1bHY 6opoTb6y, aJie nocJia6JI10BaJia A noc.11a6.1110e ace yKpaiHCbKe
opraHi30BaHe >KHTTSI.
6epy1.1u u.e ece .ll.O yearn, 3 icTOpHl.IHOi
nepcneKTHBH, p03KOJIY HiHK BHnpaB)J.aTH
He MO>KHa. ApryMeHTH o6ox cTopiH, mo
ix BH.ll.BHra.11u A .ll.Oci me BH.ll.BHralOTb o6i
CTOpOHH, He MO>KHa BBa>ICaTH BHCTal.laJib-
HHMH H nepeKOHJIHBHMH. ro.n.i }I{ Ha3HBa-
n! poaKoJI e OYH "01.1ucTK010 Bi.ll. 3onop-
TyHiaoaaHux i 3eMirpaHTmeHHX e.11eMeH-
Tia", KOJIH e cepe,ll.oaumi OYH ni.n. Ke-
pieHHU.TBOM noJIK. Me.11bHHKa npO.ll.OB>KY·
BaJIH .ll.iSITH TaKi BH3Hal1Hi peBOJIIOU.iOHe-
pH, HK: JJ.p. OJier KaH.ll.H6a-OJib>KH11, One-
Ha Te.11ira, .5lpoc.11aa 4eMepnHCbKHH·Op-
rnaH, IeaH Pora11 i 6araTo iHrnHx, mo
CBOIM >KHTTHM aacei,ll.llHJIH BipHicTb pe-
BOJIIOU.iHHHM i,ll.eaJiaM. 3HOB >Ke ro.n.i 3He-
u.iHIOBaTH cepe,ll.oaume OYH ni.ll. Kepi~­
HHU.TBOM CTenaHa 6aH,ll.epu A OKpecJIIOBa-
TH iioro, HK cepe,ll.OBHme "6yHTy"' "aHap-
xil", ".ll.HBepcii" i T. n., KOJIH 3 IJ.bOro ce- JlMHTPO Maiac&KllA - Tapac,
peJJ.oeuma BHHllIJIH TaKi xpycTaJibHi pe- BH3HHHHA 'IJleH YJCP&iHcwcoro
BOJIIOU.iOHepu, HK ,llMHTpo MupoH-Op.11uK, peao.111c>1dAHOro nlAnlluul
,llMHTpo MaiecbKHii-Tapac, MHKOJia Ap-
ceHu1.1-Muxaii.110, .51pocJiae CTapyx-CToHp i THCH1.11 tHrnux, mo Ha 1.10.ni
3 Heaa6yTHiM rK YnA reH. PoMaHOM WyxeBHl.IOM-4ynpHHKOIO CTBOPIO-
BaJIH u.iHHi H TPHBKi eapTOCTi Ha llIJIJIXY 3,ll.iHCHeHHSI i,ll.CH neTJIIOPH H
KoHoBaJibU.SI.
I KOJIH, He 3Ba>Ka1011u Ha po3KOJI, OYH (y .ll.BOX au.zr.ax) ceoe aae-
.ZJ.aHHH CilOBHHJia, TO u.e MO.>KeMO 3aBARl.IYBaTH BCJIHKiA MOpaJILHiA CH·
Jii ocHOBHoro 11JieHCTBa OYH, mo 6ea or.nSl.ZlY Ha npHHa.11e.>KHiCTL .ZlO .zr.a-
Hoi rpynu, pea.ni3yeana i.zr.ei OYH, He .>Ka.11i101.1H ceoro .>KHTrR. I ue
MO>ICeMO TaKO>IC 3aB,ll.Sll.IYB8TH llIHPOKHM yKpaiHCbKHM M8C8M, lllO npaA-
HHJIH iJJ.ei OYH aa ceoi e.nacHi A niJJ.TPHMa.nu ii a 6opoTL6i 22).

22) nireparypa npo P03KOJI B OYH e Jl.Y>Ke "6arata", aJle BOHa JlOci me BTpHMYeTh-
CA Ha pieHi KpaKiBCbKHX "6iJIHX" l "11opHHX" KHHf. noaa llHM, HS yeary aacnyroeye
llHKJI craneA CrenaHa liaHJ1epH: "8 J(ecATy pi11HHllJO CTeopeHHA pee. npo&OJl.Y
OYH", mo noJ(ae ceoe A ceoei rpyna ctaHoBHllle e uiA cnpaei. .nae. 'ToMiH YKpa-
iHH", TopoHto, 1111. 21/56, 22/57, 23/58 aa 1950 oht.
II
nPOTM rIT JIEPIBCbKOI HIMEllllMHM
"Ha Cxo.11.i EeponH HeMa KOJJOHiA Hi Jl.JIR KOro, a XTO ix
wyKae, TOA 3HaAJl.e TiJJbKH 'IOptty 3eMJJIO Ha MOrHny"
M. rY3AP-KOnOJ].31HCbKHff
"YKpaiHCbKa BOEHH8 Jl.OKTpHHa"

"MH, YKpaiHcbKa ronoeHa BH3BOJJbHa PBJ1.a, npHcRraeMo


To6i, YKPAIHCbKHA HAPOJ].E: Hawa MeTB - YKpaiH-
CbKa CaMocTiAtta Co6opHa J].ep)l(aea Ha YKPBiHCbKHX eTHO-
rpacl>i'IHHX 3eMJJRX.
Haw wnRx - peeomo1.dAHO-BH3BOJJbHa 6opoTb6a npoTH
ecix 38AMBHU.ie i rH06HTenie YKpaiHCbKoro HapoJl.Y.
6opoTHCb 6yJ1.eMo 38 Te, w.06 TH, YKpaiHCbKHA HapoJ1.e,
6ye BOJIOA&peM Ha ceoiA 3eMJJi. 6y.11.eMO 6opOTHCb 38 Te,
w.06 ycbOMY YKpaiHCbKOMY HapOJl.OBi sa6e3ne'IHTH f'IBCTb
y BH3HB'leHHi MaA6yTHboro Jlep)l(BBHoro YCTPOIO YCCJ]. TB
ii KOHCTHTYidi.
6y.11.eMO 6opOTHCb 38 cnpaeeAJJHBHA cou.iRJJbHHA JIBJl 6e3
rahy A BH3HCKY, 6e3 6onbweeH3MY i KaniTanbMy, npoTH
HaKHHeHHX eoporaMH KJ>inaU,bKHX CHCTeM"
3 "YHIBEPCAnY YfBP"

"36poAHa 6opoTb6a YKpaiHCbKOi TioBCTaH'loi ApMii epR-


zyeana 'leCTb yKpaiHCbKOi H81.lii B JlpyriA ceiToeiA eiAHi
TB BHDHCBJIB KPOB'IO ii npaeo Ha BOJUO I He38Jle)l(HiCTb"
· 3 "HAKA3Y KTI C»'H"

"BenHKHA BKJlBJI. y nepeMory HBJI. HiMe'l'IHHOIO eaecnH A


BH, YKpaiHCbKi noeCTaHUI. BH He Jl.ODYCKBJJH, m.o6 Hi-
Mel.lb ceo6iJl.Ho rocno.11.apHe Ha yKpaiHCbKIA seMni I enoe-
Hi ii BHKOPHCTOBYBBB Jl.JIR ceoix 38.nlp6HHU,bKHX u.i.neA. BH
He JJ.03BOJJRJJH AoMy rpa6HTH yKpaiHcbKoro cena, He Jl.O-
nycKanH Jl.O BHB03Y e HiMe'l'IHHy. Bawa Kapaio11a p)'Ka
riJJ.Ho eiJl.nna11yBBJJa 38 po3crpi.IJH A naneHHR cin. Y 6o-
poTb6i 3 HiMe'l'IHHOIO Hawa YKP8iHCbKa noecTBH'IB A~
MIR 3opraHl3yB8JlacR I npoAwna nepwy 6oAoey mKo.ny"
fEH. TAPAC qynPHHKA
3 "HAKA3Y J].0 YTIA" B TPABHI 1945 P.

1. HOBI HAJlD - HOBMA 3MAf


22 qepBHH 1941 poKy rrol.laJiaCH eiHHa Mi>K HiMel.lllHHOIO i CCCP.
CbOfOJJ.Hi B>Ke JJ.JIH HiKoro HeMae cyMHiey B TOMy, mo BiHHa UH CTpyc-
HyJia uiJioro XHTKoro 6y.lloBoro CCCP i MaJiomo He rrpHllHHHJiacH .llO
ii po3eaJiy. Hecrro.lliBaHHA eu6yx eiAHH 3axuTaB eipy MiJihHOHOBHX
niacoeeTChKHX Mac y "MY.llPY" noJiiTHKY napTii i ii BO>K.llH. Ue HeJJ.o-
eip'H me 36iJibWHJIOCH, KOJIH ui M3CH no1.1yJIH 3 MOCKOBCbKOi paJJ.iO-
CT3HUil .ZlPH>K3llHH fOJIOC C3M0f0 BO>KJJ.SI (5.7.1941 ), lll.0 paIITOM rrpH-
ra.n;ae ".lloporux 6paTiB i cecrep'' i KJIHKae ix Ha ceHmeHHY eiAHy npo-
651

TH caoix aqopaumix col03HHKiB. CCCP, 6e3 cyMHiay, 6ya Ha 6epe3i


pyiHH ii TiJihKH 6o>KeaiJihHa noJiinrna rirnepiacbKHX 3aaoiioBHHKiB, Ha
Cxo.zd, ayMiJia eps1TyBaTu CCCP Bi.ll. ocTaT04Hoi KaTacrpocpu.
HeMae HaiiMemuoro cyMHiay, mo 11 wupoKi Macu yKpaiHCbKoro
HapO.llY noa'sl3yBaJIH 3 uiEIO BiHHOIO 6araTo Ha.lliH. "Y Tiff BiHHi Hi40-
ro He MO>KeMo BTpaTHTH, xi6a caoi KaiiJI.aHH'', Ka3aJIH yKpaiHui A pa-
JI.iCHo 3ycTpi4aJIH BiHCbKOBi KOJIOHH nepeMO>KU.iB, lll.0 HeCTpHMHO cy-
HYJIH enepeJI.. KaiTH cHnaJIHCb Ha WJIHxax noxo.lly HiMeQhKHX .llHBi3iH
B YKpaiHi, B oiJiopyci, B 6aJITiHCbKHX KpaiHaX. npoTe Ha KBiTaX i Ha
eHTy3iHCTH4HOMY n,pHHOMi cnpaaa He KiHllaJiaCb. y 6aJITiHCbKHX Kpa-
iHax (rOJIOBHO B JlHTBi) Ta B 3axi.llHiH YKpalHi, piBHOllaCHO 3 BH6y-
X()M BiHHH, BH6yxJIO Te>K noBCTaHHSI npOTH 60JibllleBHKiB.
36pOHHHH 3pHB Bi.ll6yern Ha BCiH TepHTOpii 3axi.llHbOI YKpaiHH 3
fiyKOBHHOIO BKJII04HO. Y faJIHllHHi 11 BoJIHHi BHCTynHJIH 6oiaKH ni.z:t
KepiBHHUTBOM CTenaHa EaHJI.epH, Ha EyKoBHHi TaKi >K 6oiBKH OYH
rn.n KepiBHHUTBOM nOJIK. AHJI.piH MeJibHHKa. Ha noJiicci po3ropHyJia
cao10 JI.iHJihHiCTh "noJiicbKa Ciq" OT. Tapaca 5yJib6u-EopoeuH·. Ha
>KaJib, yci ui aKuii, lll.0 MaJIH 6araTo ycnixia, UiJIKOM He BHCBiTJIIOIOTb-
CSI B HallliH MeMyapHCTHllHiH JiiTepaTypi. Tim qacOM, lll.OHaHMeHwe B
JI.Box Micrax (5yqaq, CKoJie) 6oiBKH OYH 6yJiu naHaMH rnTyauii me
nepe,lJ. npHXO.llOM HiMeUbKOI 3fJI. MaJI.HpCbKOi apMii. llloHaHMeHwe B
O.ll.HiH TIOpMi ( CaM6ip) crnec~H 6yHT a'H3HiB, mo yHeMO>KJIHBHB 6oJib-
rneaHKaM nepeaeCTH ix JiiKBiJI.aui10. y JlbBOBi, 6oiBKH OYH (JI.eHKi 3
HHX B 0.ll.HOCTPOSIX 60JibllleBHU.bKHX MiJiiUiHHTiB) BHCTYilHJIH B>Ke 24.VI.
i CBOIMH BHCTynaMH cnpH4HHHJIH BeJIHKY naHiKy cepe,ll 60JibllleBHKiB,
lll.0 TpHBaJia IlOBHHX TPH JI.Hi (24-26.VI.) i IlOJIHfaJia B TO My, llJ.O 60Jib-
llJeBHU.bKi BiAAiJIH B3a€MHO ce6e o6cTpiJIIOBaJIH, a TaKO>K o6cTpiJIIOBa-

Hu, H<epTB&MH 60.nbme&HllbKoro Tepopy, no11opJlOB8HHMH )'l<PaiHllRllH,


nbala - 1941 p.
652
JUI 3 TaHKiB uepKBH H KOCTeJIH, HaiBHO BBa.>KalOllH ix ocepe,ZI.KOM pe-
BOJibTH. JlhBiBCbKi BHCTynH npHllHHHJIHCb .n.o 3BiJibHeHHH .n.iellaT-IlOJii-
THllHHX B1H3HiB 3 TIOpMH Ha 3aMapCTHHOBi, cepe.n. HKHX 6yJIH TaKO>K
3aCy,Ll.>KeHi Ha CMepTb yt1aCHHUi npouecy 59-0X. naHiKa y JlhBOBi 6y~
Jia TaKa eeJIHKa, w.o 60JibllleBHUbKi napTiHui CTpiJIHJIH ce6e B:JaEMHO
(no.n.i'i Ha YHieepcHTeTi leaHa <l>paHKa) 11 3.Ll.e6iJihWa eTeKJIH 3i Jlbeo-
Ba w.e ,Ll.OBro nepe,lI. npHXO,lI.OM HiMeUbKOi apMii i TiJibKH "3arpa,lI.iTEJib-
HH€ OTPH.ll.H", w.o noHBHJIHCb y BHHHHKax, 3YMiJIH 3aeepHyTH ix JI.Q
JlbBOBa, p03CTpiJIIOIOllH 6araTbOX yTiKalliB Ha Micui.
Y 5yKoBHHi, noecTaHHH 6o"ieoK OYH noJIK. MeJihHHKa 6yJio Ta-
KO>K uiJIKOM ycniwHe. noeCTaHHH HllIJIO ni.n. npanopaMH co6opHOCTH
yKpaiHCbKHX 3eMeJib i yKpaiHCbKa BJia,lI.a, 30praHi30BaHa nOBCTaHUHMH,
BTpHMaJiaCb ,lI.eKiJihKa TH>KHiB. nicJIH noaopoTy B 5yKOBHHY PYMYHCb-
KHX COI03HHKiB riTnepa, BeJIHKa ll3CTHHa IlOBCTaHUiB CcpOpMyBaJia T.
3B. 6yKOBHHCbKHH KypiHb i niwJia e YKpaiHy, JI.OXO.ll.HllH a>K .n.o KHEBa.
5araTo ix, TaM, 3rHHyJio 3 pyKH riTJiepiBChKHX oKynaHTiB.
BiJI.eopoT 6oJibWeBHKiB no3Ha4aBcH MaCOBHMH e6HBCTBaMH yKpa-
ittuie. KpHeaBHH weep MOCKOBChKoro HKB,ll - JlaepeHTiH naeJIOBHll
5epiH - BH,lI.aB HaKa3 nepeeeCTH norOJIOBHY pi3HIO HaCeJieHHH, nepw-
3a-ece, e oKpaiHHHX pecny6JiiKax. OuH pi3HH nepexo.n.HTb ceoiMH po3-
MipaMH 11 3eipcTBaMH eci !fC3XiTTH, w.o ix, KOJIHHe6y.n.h, nonoBHHJIH
60Jibl!leBHUbKi onpHllHHKH B ycix 33KYTKax CBiTy.
npo ui >KOpCTOKOCTi 60Jib-
weBHUbKOfO HKB,ll Ha.ll. 6e36o-
poHHHM HaceJieHHHM YKpaiHH,
EiJiopyci, 6aJITiHCbKHX KpaiH,
WHpOKO noei,lI.OMJIH'JIH HiMeUbKi
ra3eTH B nepWHX )l.HHX i TH>K-
HRX eiHHH. MicUH MacoBux 3JIO-
llHHia HKBJl ornH.n.aJiu cneui-
RJibHi KOMicii, B TOMY Te>K "HeB-
TpaJihHi cnocTepira11i'' (aMepu- -
KaHUi). npo l.li 3JIOllHHH, O.ll,Ha-
lle, CBiT BOJiie MOBllaTH. BOHH
3aJIHlllaTbCR w.e 0)1.HOIO, He3a-
nucaHOIO CTOpiHKOIO icTOpii MH-
Hy.11oi eiHHH. Macoei a.11011nHH
HiMuie, TaKi >K 3JIOllHHH 60Jib-
WeBHKiB ( KaTHHb, BiHI:t;HllR)
npHTbMapHJIH ix, aJie BOHH aa-
JIHWHJIHCb rpiaHHM MOMeHTOM
Ha MaA6yTHe.
riTJiep no11ae BiAHy rrpoTH
CCCP He nporo.11owy1011u >Ka.n.-
uoi no.11iTHllHoi nporpaMH. Ao-
ro npOKJIHMal.liR 3 22.Vl.1941 p.
DpoaWon< O>'H Cftma &auepa araJlYea.11a .11awe npo eaaeoJieH-
HR BiJI. 60JibWeBHKiB, npo CB0-
60.Zf.Y peJiirii, npo ceo60J1.y npani A iewi TaKi peili, mo Aoro, noJiiTaq-
HO, Jl.0 Hilloro He 3060B'R3yBaJIH. THM qacoM, ylKe B 11epeei 1941 p.
saiceysaJIH JI.Bi DOJl.ii, lll.0 CTaJIH npo6HHM K&MeHeM JI.JIB BiJJ.KPHTTR Aoro
noJiiTHKH Ha CxoJli. UHM npo6HHM KaMeeeM 6y.110 nporoJioweHHR a i A-
H 0 B JI e H H ff JIHTOBCbKOi i yKpaiHCbKOi ,zteplKaBH A CTBOpeHHR THM'laco-
BHX yp.R.lliB u.ux Bi.llHOBJieHux .llep.>Kae. ,llo IJ.HX cpaKTiB HiMet:111HHa MyciJia
3ai\H.RTH craHoeuw.e A aoHa 3aiiH.RJia Aoro, ei.llKpHea10t:1u, THM caMHM,
caoio noJiiTHt:fHY nporpaMy Ha Cxo.lli. 3 JJ.bOro norJI.R,lJY, aKTH ei.llHOB-
JieHH.R JIHTOBCbKOi i yKpaiHCbKOi ,Z{ep>KaBH CJii.ll p03U.iHIOB3TH, .RK 6e3-
cyMHiBHHH IlOJiiTHt:f,HHii Il03HTHB, w.o 3Hat:fHO npH11HHHBCR .llO BHRC-
HeHHff HOBOi noJiiTHt:fHOi CHTyau.ii, Ha CXO.lli EeponH, B.>Ke B nepWHX
AH.RX eiHHH.
B ooox euna)lKax, iHiU.i.RTopaMH nporoJiomeHHH 6yJIH ni.llniJibHi
opraHi3au.ii. y JlHTBi, iHiU.iSITOpOM nporoJ10WeHm1 6ye JIA<l> ("<l>pOHT
JIHTOBCbKHX aKTHBicTiB"), JIHTOBCbKa ni.llniJibHa opraHi3aU.iH, w.o 3a-
KJIHKaJia JIHTOBCbKHH Hapi.ll .llO noecTaHHH A y>Ke 23.VI. ccpopMyeaJia
THMt:faCOBHH YPH.ll. npeM' epoM U.bOfO YPH.llY CTaB IlOJIK. Ka3HC IlIKipna,
iµo 6ye npoei.llHHKOM JIA<l>-y A nepe6yeaa y EepJiiHi (u.e 6ye ocTaH-
Hiii nocoJI JIHTOBCbKOi pecny6.11iKH e HiMet:ft:IHHi). ~foro 3acTynHH-
KOM y JlHTBi, a Ta"KO>K eiu.e-npeMiepoM ypH.llY 6ye npocp. IOoaac AM6pa-
aeeit:1i10c.
B YKpaiHi, iHiU.iHTopaMH rrporo.11oweHHH 6y.11a, TaKo>K, ni.llniJibHa
opraHiaau.iH - OYH ni.n KepieHHU.TBOM CTenaHa EaH.llepH. 3 iHiuiHTH-
BH llJieHiB uiei opraHi3au.ii CKJIHKaHo y JlbBOBi, ,ll.HH 30 qepBHH 1941 p.,
Hapo,n.Hi 36opu, Ha HKHX nporo.11oweHo ei,n.HOBJieHHH yKpaiHCbKOi ,n.ep-
>KaBHOCTH Ha yKpaiHCbKHX 3eMJIH'X i IlOKJIHKaHO THMt:facoae ,n.ep.>KaBHe
npae.11iHHR a 51pocJiaeoM CTeU.bKOM-Kap6oent:1eM Ha 110J1i. Ou.e nporo-
.11oweHHR nepe,n.aHO, UbOfO .>K ,ll.HH, no pa.lliO, Ha XBHJIHX JlbBiBCbKOi pa-
.lliOCTaHu.ii, w.o TO.lli 6y.11a e pyKax Ha3BaHoi ni.llniJibHOi opraHi3auii.
B o6ox euna,n.Kax, HiMui 3apearyeaJIH Ha aKTH nporo.11oweHHH
ari,n.Ho 3 noJiiTHt:fHOIO nporpaMOIO, RKY BOHH MaJIH ,n.JIR CxiAHboi Ee-
ponu A y TOH 11ac BHKOHyeaJIH. HiMeU.bKa noJiiTHKa He CTaBHJia co6i
aa aae,n.aHHH Bi.llHOBJieHHH caMOCTiHHHX .nep>Kae Ha Cxo,n.i. HaenaKH,
BOHa CTapaJiaCb Ha Cxo.ni 3,n.06yTH HOBi KOJIOHiaau.iHHi npOCTOpH .lIJIH
HiMeU.bKoro paiixy, caMe Ha 3eMJIHX u.nx .n.ep.>Kae. HiMeU.bKi eoeuui
nJIHHH nepe,n.6at:1aJIH Hew.aAHY eKOHOMi 1rny eKcnJiyaTau.iio U.HX Tepe-
HiB ni.ll qac BiHHH H nepeTeopeHHH ix y HiMeU.bKi KOJIOHii niCJISl Hei. y
pHMU.HX TaKoi noJiiTHKH, KO>KHHH aKT caMocTiHHoro BHHBY BOJii, cxi.ll-
HbOeaponei\cbKHX Hapo.lliB, Mycie yea.>KaTHCb aa aKT cnpHMOBaHHii npo-
TH o6oB'H3YIOt:fOl HiMeU.bKOi cxi,llHbOi noJiiTHKH A Mycie CTpiHyTHCb i3
aanepet:1eHHHMH a 6oKy HiMeU.bKoro noJiiTH'llHoro npoBOAY A npoTnaa-
xo,llaMH HOfO BHKOHHHX opraHiB.
Ue A 6yJio npnt:1HH010, w.o HiMui yHeMO>KJIHBHJIH ,n.iHJibHicTb o6ox
THM 1rncoenx ypH,n.ia i iHTepHyeaJIH ix npeM'epie. KoJIH neperoeopH
npo Bi.llKJIHKaHHH aKTY He ,Z{aJIH pe3yJibTaTiB, ix iHiU.iHTopie ya'H3HeHO
A noca)l>KeHo e KOHU.eHTJ)aU.iHHHX Ta6opax. Ha U.bOMy, penpecii ue 3a-
KiHt:1HJIHCb; B0€HHi ycnixH Ha cppOTaX Ma6yTb nepeKOHaJIH HiMuie,
I.J.J.0 MO.>KHa BHCTYilHTH 6iJibWe Oe30fJIH,.D.HO. npHHWJIO JI.O 6e3nOCepe.ZI.-
HiX yJI.apie no o6ox ni.nniJibHHX opraHiaau.iRx, mo npHt:IHHHJIHCb JI.O
nporoJioweHHfl o6ox aKTiB 23).
He 3B3>K310t:fH Ha nepWHH y.llap 3 6oKy HiMU.iB, He3aJle>KHi CHJIH
yKpaiHCbKOfO caMoc'riHHHU.bKOro Ta6opy JI.iHJIH noc.11i,n.OBHO ,n.aJii, ari,n.-
HO 3 BJlaCHHMH IlJIHHaMH. nopyq HiMeU.bKHX nepe.ZI.OBHX BiifCbKOBHX
23) B yKpa'iHCbKiA Moei HeMae o6'eKTHBHoi ouiHKH aKTY 30. IV. kHYJO'la nlre-
parypa Mae naHeripH'IHHA, a6o rocrpo-KpHTH'IHHA xapaKTep. 06'eKTHBHy ouiHKY MO>t<-
Ha 3HaATH xi6a e reopax 'IY>t<HHuie: HIMuie TopeaJJbJla A KnAAcra, wee.11a ci>pe.116op-
ra, aHrno-caKcoHuie lieM6epniHa, Kappona, ci>iwepa, TOIU.O. JlHBHCb: "6i6niorpacl>h1".
654
11acnrn, a TO eunepe,ZI..>Ky1011u ix, npocyeaJIHCH Ha Cxi)I. T. 3B. "noxi)I.·
Hi rpynH" yKpaiHCbKHX HaU.iOHaJiicTiB. noeHi 3anaJiy H Ha)I.ift:, BOHH
cniwmrn Ha ocepe)I.Hi fl cxi)I.i yKpaicbKi 3eMJii, 111.06 )I.OnOMOrTH pi)I.-
HHM 6paTaM Bi)I.6y)I.oByBaTH cnpaa)I.i He3aJie.>KHe ,lI.ep.>KaBHe .>KHTTH yK-
paiHCbKOro Hapo)I.y.
fpynu u.i 6yJIH 3a3)I.aJieri,ZI.b o'praHi3oBaHi fl iM 3ropu 6yJIH npH3Ha11e-
Hi Micu.eBHHH, 111.0 ix BOHH nOBHHHi 6y.7IH OCHrHYTH H )I.e BOHH nOBHH-
Hi 6yJIH ocicTH Ta eeCTH npau.10. BucuJiaJIH, u.i rpynu, npoBO)I.H o6ox
OYH ( KO.>KHa BHCHJiat71a no Tpu rpynu, 111.0, 11acoM, )I.OXO)I.HJIH )I.O CTaHy
1000 11JieHiB). TaKHM llHHOM Ha Cxi)I., nocniwaJIH "6aH)I.epieu.i" H: "MeJib-
HHKieui". nopy11 HHX, 3Hal1Ha KiJibKicTb MOJIO)I.OfO yKpatHCbKOfO aKTH-
By npHHWJia Ha yKpaiHChKi 3eMJ:ii B xapaKTepi nepeKJia,ZI.alliB npH Hi-
MeHbKHX cppoHTOBHX 11aCTHHax.
,lliHJibHicTb "noxi,ZI.HHX rpyn'' BH-
CBiTJieHa 111.e ,lly.>Ke MaJIO, TiJibKH
ct>parMeHTapHllHHMH cnora)I.aMH 24).
,lleXTO npo6ye o6e3U.iHHTH 11, MOB-
JIHB, yKpaiHCb'Ki Hau.ioHaJiicTH 3 3Y3
He euTpHMaJIH .>KHTTeeoi npo6u :H He
3yMiJIH 3aBOIOBaTH CBOiMH i)I.eHMH
yKpaiHChKOro HaceJieHHH Ha OCY3 i
CY3. 011eBH)I.Ho, He111.acH11H: po3KOJI
B OYH, noea.>KHO enJIHHYB Ha 3MeH-
weHHH ycniWHOCTH )I.iH: "noxi)I.HHX
rpyn". npoTe ro,ZI.i Bi,ZI.MOBHTH 11Jie-
HaM "noxiJI.HHX rpyn'' eeJIHKoro naT-
pioTH3My, CTiHKOCTH, .>KepTBeHHOCTH
ii HanoJierJIHBOCTH, eipHOCTH i)I.eHM.
noxi.llHi rpynu 6yJIH ceoepi)I.HOIO no-
JiiTHllHOIO apMieio; BOHH O,ll.ep.>Kyaa-
JIH HaKa3H, HWJIH enepe)I. i na)I.aJIH,
HK BOHKH Ha CTiH:u.i. HixTO He )I.y-
MaB npo BTe11y, llH KaniTym1u.i10. Ko-
JIH iM B)I.aJIOCff nepeTpHBaTH nepwi
y)I.apu, BOHH epoCTaJIH B rpyHT. lllBH)I.-
KO npHCTOCOByBaJIHCb )I.0 OKpy.>KeHHff
ii opraHi3yeaJIH H:oro Ha 6opoTb6y.
Bi.a caMoro no1.1aTKy, "noxiJI.Hi rpy-
npoaiAHHK OYH, nom<. AHJlplA MenbHHK nu" MyciJIH 6opoTHCh npoTH HiMeU.b-
KHX i MOCKOBCbKHX OKynaHTiB. EOJib-
rneBHU.bKa areHTypa, 111.0 3aJIHWHJiach e YKpaiHi AwJia )I.y.>Ke 11acTo
Ha cnienpauio 3 HiMU.HMH )I.Jiff no6opioeaHHH noxi,ZI.Hux rpyn. Ue 6ya
11ac, KOJIH HiMu.i H: 6oJibWeBHKH eea.>KaJIH ix eoporoM 11. I i pa)I.o a
C060IO CnienpaU.IOB3JIH, ll.lOO ix 3HHll.lHTH. ,[lo U.bOfO HiMeU.bK0-60JibWe-

24) Ha yeary 3acnyroey10Tb cnora.llH A-pa MHKOJJH AH.llPYCRKa e >KYPHani "no-


nire'R3eH&'', EereHa CTaxoea B "KaneH.aapi npoBH.lliHHR" 33 1947 p., 3HHOBiR MaT-
JJH: "nie.lleHHa noxi.aHa rpyna", MHKOJJH C. 4opTOpHAC&Koro: "Bi.ll CRHY no KpHM".
TaKO>K: r. noniKapneHKO: OpraHilauiR YKpaiHCbKHX HauioHaJJiCTiB ni.a qac .llpyroi
ceiroeoi eiAHH - RKlllO A.aeTbCR npo neperJJR.ll .lliRJJbHOCTH "Men&HHKiBCbKHX" noxi.ll-
HHX rpyn. nireparypa npo OneHy Teniry .llOCHTb 6araTa. npo MHxaAna npoH'leHKa
- JlHB. "Hoei JlHi" 33 KBiTeHb 1953. no.11po6HUi B "6i6JJiorpa4Jii".
655

BHUbKOro cf>pOHTY ,llOJIY4HBCR IJJ.e H iHWHH COI03HHK - 3aJIHWKH KO-


JIHllJHhOi "6iJioreap,lliHIJJ.HHH''.
y UHX Ba.IKKHX YMOBHHax 6opOTb6H Ha TPH cf>poHTH, "noxi,llHi rpy-
m1" He 3aJiaMaJIHCh i He 06Me.1KyeaJIHCh eHKJII04HO .zJ.O o6opoHH. BoHH
IJJ.iJihHillle aiMKHYJIH ceoi pR.llH, nilllJIH rnu6we e niJ1.ninJIR i, nonoBHHB-
WHCh MicueeHM eJieMeHTOM, no 1rnJIH HacTynH. B yMoeax THCKY nepe-
ea.1Ka10tIHx CH~ piaHolllepcTHoro eopora, 11neHH "noxi,llHHX rpyn" aa-
6yJIH npo ceoi rpynoei poaxoJ1..1KeHHR: "6aHJI.epieui" noMaraJIH "MeJib-
HHKiBURM", "MeJibHHKieui" rHHYJIH aa "6aH,llepieuiB" (PoMaH BiJI.a),
"reThMaHui" nonepe,ll.IKaJIH npo tte6eaneKy, O.llHHX i J1.pyrux. Ha nepllliH
JiiHii cf>pOHTY 6opOTb6H aa caMOCTiHHy YKpaiHy CTBOplOBaJiaCb e .ll -
H i c T b yKpaiHCbKHX caMOCTiHHHUbKHX CHJI - cf>aKT, IJJ.O He Mir IlO,ll0-
6aTHCb eoporaM.

2. MUK HAUHCTCbKHM MOJIOTOM I 60JlbWEBHUbKHM


KOBA.ll.JIOM

"MH nmrnyeaJIH iHwy noJiiTHKY e Cxi.llHiH Eeponi. MH nJIRHyeaJIH


ei.u.ttoeuTH tteaaJieJKtticTb 6aJITiucbKHX ,llep.1Kae i cTeopHTH caMocTiHHy
YKpaitty. AJie, e 06JIH1111i eiHHH npoTH CCCP, HaHBHIJJ.HH npoei,ll Ha-
woi napTil cKacyeae ui nJIRHH". Oui cJioea cKaaae Jlp. ll110TTe (aa-
cTynHHK ,llp-a EpyHo KJIRHCTa - lllecf>a BiMiJiy cxi.llHhoi noJiiTHKH npH
H3UHCTChKiH napTii - lllecf>oM napTiiiHoro ypH.llY ,llJIR aoeHilllHhOi no-
Jii-rHKH 6ye - AJibcf>pe,ll PoaeH6epr), noJIK. KaaHcoei lliKipni, npeM'e-
poei HeaaJie.IKHoro JIHTOBChKoro ypRJI.Y 25).
,Up. ll110TTe He cKaaae lliKipni eciei npaB,llH. PoaeH6epr HiKOJIH He
nJIRHyeaa Bi.llHOBJIIOBaTH caMocTiHHi 6aJITiHChKi ,llep>Kaeu. HaenaKH,
eiH nJIRHyeae CTBOPHTH a 6aJITiHChKHX ,ZJ.ep>Kae, EiJiopyci u aeMeJih KO-
JIHlllHhOi Hoeropo.llCbKoi pecny6JiiKH, - T. ae. "OcTJIHH.ll.", IJJ.O Mae
6yTH TepeHoM np11attatieHHM ,llJIR cyuiJihHoi HiMeUbKOi KOJIOHiaauii u
repMaHiaauii. npoTe, Ha niBJI.Hi, PoaeH6epr cnpaB.lli nnRHyeae cTeopeH-
HR HaniecyeepeHHOi YKpaiHH, IJJ.O MaJia o6iHMaTu faJIH4HHY u, Ha cxo-
.ll.i, npocTRraTHCb a.IK noaa BoJiry, BKJI10qa101111 TaKO>K BoJI3bKY HiMeUh-
Ky aeTOHOMHY pecny6JiiKy. 0.llHaqe ui nJIRHH aropu 6ynu aacy,ll>KeHi
Ha Hee,lla11y.
CborOJI.Hi, cnpaeH nnRHyeaHHH HiMeUbKoi cxi)l.Hboi noniTHKH, Ha-
nepe,llO.llHi BiHHH 1941 p., ,llOKJia,llHO B.IKe BHCBiTJieHi B HiMeUhKiH MeMy-
apHCTHl.fHiH i aHaJiiTH4Hiu JiiTepaTypi. CboroJI.Hi 3HaeMo B.IKe, IJJ.O 6y-
JIH TPH "JiiHii" HiMeUhKOi cxiJI.Hhoi noJiiTHKH: (a) CTaBKa PoaeH6epra
Ha p03lIJieHyeaHHR PociHCbKOi iMnepii i CTBopeHHR HaniecyeepeHHHX
JJ.ep.1Kae, ia aa6eanetieHHRM ennHeie HiMe1111HHH Ha noJiiTHKY u eKoHo-
MiKy UHX KpaiH; (6) CTaeKa ,lleRKHX KOJI "BepMaXTy" Ha "€,llHHY H Heno-
.lliJibHY Pociio", HK Maii6yTHhoro coioaHHKa HiMe1111HHH A ;(e) CTaeKa
riTJiepa H iioro HaH6JIH.1KllHX cniepo6iTHHKiB (EopMaH, repiHr, fiM-
nep) Ha nepeTeopeHHR 3,ll06yTHX Ha (XO,lli TepHTOpiA y HiMeUhKi KO-
JIOHii. 3BHllaHHO, nepeMOrJia UR TpeTH "JiiHiR'' 26).

25) IlHe. "Lithuanian Bulletin", Vol. VI, Nos 8-10, 1948 - CT. 9.
......
26 )Ilo cnae DnRHyBaHHA HiMellbKOi CXiJJ.HbOi no.niTHKH -
..,ur •
JlHBHCb: "616.niorpa-
656
L(HH 17 JIHilHH 1941 p. Qi)l.6yJiaCb BeJIHKa noJiiTH4Ha Hapa,Zl.a B ro-
JIOBHiH KBapTHpi clliopepa. Ha U.iH Hapa.zti BHpiweHO Bi)l.OKpeMHTH fa-
JIH4J1HY i npH€,ZtHaTH ii )10 T. 3B. feHepaJibHOi ryeepHii Ta Bi.ztOKpeMH-
TH T. 3B. TpaHcHicTpiio (3eMJii Mi>K p. EoroM i L(HicTpoM) 3 O.n:ecoio ii
nepe.n:aTH ii PYMYHCbKHM COI03HHKaM. Ha YJibTHMaTHBHY BHMory repiH-
ra, paftxKoMicapoM YKpaiHH npH3Ha4eHo rawu1flTepa Cxi.ztHhoi npycii
- Epixa Koxa, o.ztttoro 3 HaH6iJibW 6pyTaJibHHX HaU.HCTCbKHX npoai,ZI,-
HHKiB. Yci npoTeCTH Po3eH6epra He MaJIH lKa.ztHoro ycnixy; flora
3a)l.06p10BaJIH 3aneBHeHHHMH, lll.0 u.i 3aXO)lH MalOTb npoai3opH4HHH
xapaKTep, a6o U.HHi4HHMH 3ayaalKeHHHM11 riTJiepa, IU.O Kox i TaK ni.zt-
JIHraT11Me Po3ett6eproai :H BHKOHyBaTHMe H:oro .ztopy4eHHH. THM qa-
coM Kox i He .ztyMaB npo ni.ztJierniCTb Po3eH6eproai.
L(HH 1 c~pnHH 1941 p. nporOJIOWeHO npH€,ZI,HaHHH raJIH4HHH )1.0 re-
HepaJibHOi ryeepHii, a 1 aepeCHH noqaB ylKe .ztiHTH "PaHXCKOMicapiHT
YKpaiHe" a panxcKoMicapeM KoxoM Ha llOJii. <l>aKT, IU.O u.en "panxcKo-
MicapiHT" ni)l.JIHraB HiMeU.bKOMY MiHiCTepcTBy )l.JIH cxi.n:Hix OKynoBaHHX
o6JiaCTeH CBi.ztllHB ylKe npo Te, lll.0 YKpaiHa 3iHWJia .llO BHyTpiwHiX
npo6JieM HiMe44HHH (PanxcKoMicapiHTH a Hopaerii Ta a foJIHH.ztii ni.z:t-
JIHraJIH MiHicTepcrny aaKOp,Zl.OHHHX cnpaB).
5IK HiMU.i YHBJIHJIH CBOIO pOJIIO B YKpaiHi i B iHWHX OKynoBaHHX
of5JiaCTHx, cai.ztllHTb ttaftKpaIU.e .ztoKyMeHT - "12 3anoei.n:en noeeJI.iH-
1<11 HiMuie Ha Cxo.zti i TpaKTyeaHHH pociHtt" ( ni.zt "pociHHaMH'' Tpe6a
po3yMiTH TaKOlK 6iJiopycie i yKpaittu.ia) 27). AJie BlKe aepwKoM raHb,-
611 .llJIH u.iJioro HiMeU.bKOfO Hapo.n:y 6yJia "IHCTPYKU.iH" ,ZI,JlH HiMeU.bKOi
noJiiuii Ha Cxo.zti. Botta .ztopy4aJia HiMeUbKHM noJiiU.iHHTaM 3aKpHBaTH
WKOJIH, ei.n:611paTH KYJibTyptto-oceiTHi ycTaHOBH, TeaTpH ft KiHa, HHIU.H-
TH Hay4Hi yCTaHOBH, He .ztonycKaTH ,llO 3fO)lH B u.epKOBHX cnpaaax, He
no6opIOBaTH cyxiT i THclly, IlOWHplOBaTH aMopaJibHicTb 28). L(ylKe no-
.n.i6Hi nocTaHOBH cxeaJieHo TaKOlK Ha 3'i3.zti 4JieHiB napTii B KHEBi
30.1.1943 poKy.
UiKaBHM .ztoKyMeHTOM e "IHCTPYKU.iH" pa:HxcKoMicapa Koxa, IU.O
BiH ri po3iCJiaB reHepaJibHHM KOMicapaM i re6iTCKOMicapaM y JIHTIHi
1943 p. Y u.iH "IHcTpyKuii" Kox me pa3 noaeprneTbCH .zto HiMeU.bKHX
nJIHHiB IU.O.zto YKpaiHH. BiH nHwe: "B YKpaitti MYCHTb 6yTH cTaope-
HHH BeJIHKH:H KOJIOHiaau.iHHHH npocTip )I.Jiff HiMU.iB, qoro, MilK iHWHMH,
He OCHfHYTO B 1918 p. npocTOpiB, lll.0 HiKOJIH .llO EeponH He HaJielKa-
JIH, He Tpe6a 3apaxoeyeaTH .zto EeponH. Ue icTopH11Ha 6pexHH, IU.O YK-
paiHa 6yJia 6y.n:b-KOJIH eepone:HcbKHM cllaKTOpOM". niCJIH TaKoro
CTBep.n:lKeHHH MOlKHa co6i yHBHTH, HK BHfJIH.ztaJio poae'H3yBaHHH Ko-
xoM noJiiTH4HHX, KYJibTypHo-oceiTHix, u.epKOBHHX i eKOHOMil.fHHX nH-
TaHb e YKpa"iHi. BoHH npocTo He BHpiwyeaJIHCb, 60 Ha eeJIHKOMY Ko-
JIOHiHJibHOMY npOCTOpi .ZI.JIH HiMu.ie, HKHM MaJia 6yTH YKpaiHa, yKpaiH-
CbKHH Hapi.zt 6ye TiJibKH nepeWKO,llOIO ,llJIH OCHrHeHHH HiMeU.bKHX u.iJie:H.
I TOMY HiMU.i piwHJIH 3HHllJ.HTH eci Hapo.ztH Ha Cxo.zti EaponH,
nepw-aa-ece, Ha TepHTOpii MaH6yTHix HiMeU.bKHX KOJIOHiH i )lJIH l.lbO-
ro aa.n.yMaJIH BHKOpHCTaTH aiiiHy. He )l.oero .zto no11aTKY eiHHH -
onoBi,ZJ.ae OCTaHHiH HallaJibHHK HiMeU.bKOro reHepaJibHOro WTa6y -

27) LlHe. KoeaneeKo I. M.: "WJii I 11eroAH eillellbKoi iMoepismicru11Hii ooniTHKH


ea oKynoeaeux repeeax". niJ1nln1tea 6powypa. BHJl&HHR peJlaKu.ii "IJleR i 'faa", op-
raey OYHC.n. 1943. 48 cr. L[pyK.
28) .noKyMeHTH HiMellbKOi DOJliTHKH B YKpaiei DOJl8IOTbCR T3KO>K y KHHrax:
M. ne6eAR: "YnA" Ta "Ukrainian Resistance"' New York. 1949.
657
reH. faJih,lI.ep, - riTJiep noKJIHKaB Ha 1-1apa.n.y cTapurnx reHepaJiiB "Bep-
MaxTy": "Bi:HHH 3 Pocie10", Ka3aa riTJ1ep, "He Mo.>1rna aecTH, 36epira-
101.1u 3aKOHH 1.1ecTH. BoHa e o.n.Ho1.1aCHo 6op0Tb6010 i.n.eoJioriH: i pac.
fi Tpe6a npoBaJI.HTH 3 He6yaaJIOIO ,ll.Oci iKOpCTOKicTIO. naHOBe CTap-
llIHHH MalOTb no36yTHCb Ha ueH: pa3 JIHUapCbKHX Tpa.n.Hui:H. 51 .n.o6pe
3Ha10, mo TaKi AYMKH 3Jie BKJia.n.a10TbCH a ysrnax naHiB reHepaJiie i Me-
Hi u.e cyMHO. He ~BaJ1<a101.1H Ha Te, MOi HaKa3H MYCHTh 6yTu euKoHaHi
T04HO".
U,i HaKa3H 6yJIH BHKOHyBaHi T04HO, 60 HiMui, cnpaBJI.i, noBeJIH
ai:HHy 3 He6yeaJI010 .n.oci }l{OpcToKicTIO. Y 6opoTh6i "pac", B YKpaiHi,
3aC'TOCOByBaJIHCb pi3Hi 3aXOJI.H, mo MaJiu Ha MeTi cf>i3H4HO nocJia6HTH,
a6o HaBiTh 3HumuTu yKpaiHchKHH Hapi.n.. TaKHMH 3aco6aMu 6yJiu:
llITY4HO CTBOplOBaHHH fOJIOJI. Ha yKpatHCbKHX 3eMJIHX (niJI.KapnaTTH,
1941, XapKiB, 3HMa 1941/42 i T. n.), BHMOplOBaHHH' fOJIOJI.OM i noilleC-
THMH yKpaiHCbKHX IlOJIOHeHHX, HaCHJlbHe BHBO}l{yBaHHH yKpaiHCbKOfO
HaceJieHHH Ha npHMYCOBi po60TH JI.O paiixy, BHCeJIIOBaHHH yKpaiHuie
i3 npaJI.iJI.iBCbKHX 3eMeJib i, fOJIOBHO, }l{aXJIHBHH Tepop, mo Il03Ha4aBCH
MacoauMu po3cTpiJiaMH ii y6uacTBaMH yKpa'iHCbKoro HaceJieHHH. CTa-
poJI.aBHi:H PHM CTpeneHyBCH KOJIHCb", l.JHTaJIH MH B U.HTOBaHi:H y>Ke
ni)J.niJibHii{ 6poillypi, "3ycTpiBllIHCb 3 TepopoM JI.HKHX TeBTOHiB, npeJI.-
KiB Cboro.n.HillIHhoro Hai3HuKa Ha yKpaiHChKi 3eMJii". ChorOJI.Hi, yKpa-
iHCbKHH HapiJI. "nepe}l{HBae He1.1yaaHHHH Tepop HiMeUbKHX OKynaHTiB,
mo xo1.1e apellITaMu, po3cTpiJiaMH ii llIH6eHHUHMH 3HHmHTH H:oro, no-
JI.a101.1u Ta CTHCKa101.1u pyKy 6oJihilleeuuhKoi MocKBH. CnpHrJIHCH o6uJI.-
Ba iMnepiHJii3MH, mo6 CTepTH 3 JIHU.H 3eMJii yKpaiHCbKHH Hapi.n.",
CTBepJI.}l{ye niJI.niJihHHH aaTOp (KoaaJieHKO). I, cnpaeJI.i, HiMui H: 6oJib-
llICBHKH 36paTaJIHCb y OJI.HOMy, B BHHHmyaaHHi yKpaiHCbKOfO Hapo.n.y.
Y>Ke B3HMKY 1941/43 p. noHBHJIHCh, Ha yKpaiHChKHX 3eMJIHx, rpynu
1.1epBOHHX napTH3aHiB. 3aBJI.aHHSIM UHX rpyn 6yno JI.e3opraHi3yeaTH Hi-
MeIJ,hKe aaniJIJIH H: npuroTOBJIHTH rpyHT JI.JIH noeopoTy 6oJihilleBHJde.
Cnoci6, y HKHH eoeu u.e po6uJIH aacJiyroeye Ha cneuiHJihHY yaary.
Ue, me OJI.UH JI.OKaa Ha Te, HKHX 1.1opTiechKHx MeToJI.iB BlKHBalOTh 6oJih-
illeeuKu a 6opoTb6i.
I TaK, 1.1epaoei napTuaaHH yHHKaJIH OJI.BepTux eucTynia npoTu HiM-
u.ia. BoHH Te.II{ He CTaBHJIH co6i aaeJI.aHHH 6opoHHTH Micu.eee HaceneH-
HH. YxHH T3KTHKa DOJIHraJia Ha TOMy, mo6 caMe BHKJIHKaTH fOCTpi Hi-
MeIJ,hKi penpecii y ei,ZJ.HOilleHHi JI.O HaceJieHHH. 3BffllaHHO ue BiJI.6yea-
JIOCb TaK, mo napTH3aHH B6HBaJIH KOfOCb ia HiMIJ.iB, a6o 3pHBaJIH iM
KOMyHiKaIJ,iHHi JiiHii. To,ZJ.i BOHH 3~HKaJIH, a HiMeIJ,bKi KapHi eKcne,ZJ.HU.ii
poanpaBJISl'JIHCH 3 MicU.eBHM HaceJieHHHM, cnaJIJOIOllff ceJia 6JIH3bKi ,ZJ.O
napTH3aHCbKHX BHCTyniB i a6uBal01.IH HenOBHHHHX JIIO,ZJ.eH. y iHllIHX
BHna,ZJ.KaX, HiMui 6paJIH 3 ciJI 3aKJiaJI.HHKiB, mo6 napTH3aHCbKi BHCTy-
OH He DOBTOplOBaJIHCb. To,ZJ.i caMe B U.HX cenax TapanJIHJIHCb BHCTynu
npoTH HiMuia A HiMui aaKJia,ZJ.HHKie poacTpinioaanu. JIJOAHicTb ia cna-
.11euux HiMIJ,HMH ciJI TiKaJia B JiicH H TaM Mycina Bi.ll.llaBaTHCb ni,ZJ. oni-
KY 1.1epaouux nap:ruaaaie. npo ue iM caMe A iwnocR.
JliTOM i ociHHIO 1942 p. mopaa 6inbwe qepBOHHX napTH3aHiB 3'H-
BH.110Cb Ha yKpaiHCbKHX 3eM.11HX, fOJIOBHO Ha BOJIHHi H nonicci. Ha Bo-
mrni f0.110BHOIO onoporo IJ,HX 6aH]J. CTaJIH nOJibCbKi KOJIOHii. 3 IJ,HX
KoJioHiH:, qepeoei napTuaaHu aupywanu Ha yKpaiuc&Ki cena, rpa6y101.1u
ix Hema.llHO A niKBi.llyioqu yKpaiHu.ie, HK "eoporiB uapo.lly". 3eoe me,
HiMIJ.i 3'HBJIHJIHCb y .U.HX cenax nicJIH BiAXO,ZJ.y napTH3aHiB i MOpJI.yea-
JIH yKpaiHCbKe HaCeJieHHH, Hi6H aa "cnienpau.10" 3 1.1epBOHHMH napTH-
658
aaHaMH. YKpaiHChKHH Hapi.n 3HaHllIOBCH Mi>K MOJIOTOM KoBa.11.JIOM
.11.BOX BOpO>KHX CHJI.
Cepe)J. TaKHX YMOB Il04aJIH TBOpHTHCh, Ha BOJIHHi H Ha noJiicci,
yKpaiHChKi caMoo6opoHHi 6oiBKH, mo no4aJIH BHCTynaTH Ha 3aXHCT
yKpalHChKoro HaceJieHHH nepe.11. HiMU.HMH 11 6oJihllieBHU.hKHMH napTH-
aaHaMH. y XO)J.i )J.aJibllIHX Il0.11.iH, 3 U.HX 6oIBOK BHHHKHyJia YKpaiHChKa
noaCTaH4a ApMiH (YnA).

3. nOllATKH YnA

BoJIHHb i noJiicCSI CTaJIH U.HM TepeHOM, .ne Hap0.11.HJiaCb YnA. 81.11.


TI04aTKY CBOfO nepe6yBaHHH Ha yi<paiHCbKHX 3eMJIHX HiMeU.hKHH OKy-
naHT noBiB, y U.hOMY TepeHi, oco6JIHBO aaipcbKY noJiiTHKy. BoHa no-
3HaLiaJiaCb MacoBHM Mop,nyaaHHHM yKpaiHCbi<oro HaeJieHHH. KoJIH B>Ke
He noMaraJIH cnoco6u npHMiTHBHOi o6opOHH (aapTH, aJIHpMOBi CHrHa-
JIH), KOJIH MaCOBi B6HBCTBa yKpaiHCbKOro HaCeJieHHH TIOCHJIHJIHCb (BH-
MOp.11.yBaHHH ceJia KopTHJiirn Ha KoaeJihmHHi, Macoai poaCTpiJIH B Uy-
MaHi 11 KJio6y4HHi Ha Jly44HHi), yKpaiHChKe HaceJieHHH no4aJio TBopH-
TH caMoo6opoHHi BiJtzI..iJIH. TBopeHHH TaKHX Bi.LI.11.iJiiB 6yJIO KOHe4HiCTIO,
He TiJibKH, 3 OfJIH.11.Y Ha aarpoay 3 6oKy HiMU.iB, aJie TaKO>K 3 OfJIH.11.Y
Ha aarpoay ai.n 6oJihllieBHU.hKHX i noJihChKHX 6aH.1I., mo mopaa 6iJihllie
Il04aJIH ni)J.HOCHTH fOJIOBY Ha n3Y3 i 4HHHTH 6ellIKeTH no yi<paiHCh-
KHX ceJiax.
YJiiTKY 1942 p. o 6 H .11. B i OYH Bi.11.0CJiaJIH B "Jiic" 3Ha4HY qacTH-
HY CBoix BiHCbKOBHX Ka,npiB, mo MaJIH aa aaa,naHHH .11.0TIOMOfTH BOJIHH-
CbKOMY 11 noJiicbKOMY HaceJieHHJO cTBop10BaTH caMoo6opoHHi Bi.1I..1I.iJIH.
Tai<i eiHchKOBi BiMiJIH nocTaBaJIH, a.ne6iJihllia, B 6iJibllIHX Jiicoeux
MaCHBax i BOHM, Il04aTKOBO, CKJia,naJIHCb 3 4JieHiB, a6o CHMTI3THKiB
.1J.3HHX noJiiTH4HHX opraHiaau.iH. y U.HX Jiicax TIOCTaBaJIH BHllIKiJihHi Ta-
6opH, B HKHX npOB0.11.HBCH perym1pHHH BiHCbKOBHH BHllIKiJI. ,llo pe4i,
u.efl BHllIKiJI 6ye npo,noB>KeHHHM ni,llniJibHOfO BiHCbKOBOro BHllIKOJiy,
mo H:oro eeJiu o6i opraHiaauil Bi.11. 1941 p.
la paMeHH OYH ni.11. i<epiBHHU.TBOM noJIK. MeJihHHKa nocTaJIH .zI.Ba
Ta6op11. 0.11.HH Ta6ip ni.n KepiBHHU.TBOM nop. EJiaKHTHoro 6yB poarn-
llIOBaHHH y niB.11.eHHiH KpeM'HHe44HHi, .11.pyrnfl Ta6ip, ni.zI. KepiBHHllT-
BOM nop. EiJioro e 80J10.lI.HMHpm11Hi. Ma6yTh iCHyBaB me TpeTiH Ta6ip,
ni.11. KepieHHU.TBOM nop. BoJIHHU.H, B PieeHmHHi.
13 paMeHH OYH ni.11. KepiBHHU.TBOM CTenaHa EaH.11.epu, nepllii caMo-
o6opoaHi Bi.1I..1I.iJIH noqae opraaiaoByeaTH CepriH Ka4HHChKHl1 - "Oc-
Tan". JlJIH ni)J.CHJieHHH uiei po60TH Bi.11.iHllIJIH Ha n3Y3 nop. BaCHJlb
leaxie ("CoHap", "CoM"), mo 6ye, .11.0 U.horo qacy, KOMaH.zI.HpoM ni.11.-
niJibHOi ni)J.CTapllIHHCbKOi llIKOJIH B noMOpHHax. BoceHH 1942 p. 3
HaHKpame BHllIKOJieHnx BOHKiB caMoo6opoHHHX Bi.11..lI.iJiia OYH ni.zr.
KepiBHHU.TBOM CTenaHa EaH.zI.epu cTeopeHo: "neplliy co TH JO YflA"
HKOIO KOMaH)J.yeae nop. IBaH neperiHHHK (",lloe6ellIKa", "Kopo61<a"):
XapaKTepHCTH4HOIO 03H3KOIO uiei COTHi 6ye cpaKT, mo i-i KOM3H.ll.HP i
6iJ1blliicTh 6iHuie - ·ue 6yJIH noJiimyKH.
YcJii.11. 3a uie10 coTHe10 nocTaeaJiu Te>K iHllii "coTHi YnA": e p-Hi
KOJIKH - CTenaHb (K-p "51peMa"), B nycTOMHTCbKHX Jiicax (K-p ".llo-
pow") i e KpeM'srne44HHi (K-p "KpyK"). Yci ui coTHi HaaueaJIH ce6e:
"coTHHMH YnA".
659

HeMae HaifMemuoro cyMHiey, mo, ei.n JllOToro 1942 p., iCHyBaJIH


Ha n3Y3 TaKO.>K 36pOHHi Bi.LUI.iJIH ni.U. KOMaH)lyBaHHSIM OT. Tapaca
.EyJ1h6H-5opoeuH. OT. Tapac EyJib6a npH6ye Ha BoJIHHh, 1940 p., mo6
opraHi3yeaTH IlOBCTaHCbKHH pyx npOTH 60JibllleBHKiB. y 1941 p., KO-
JIH BH6yxJia BiHHa, OT. Tapac 5yJib6a opraHi3yeae BiHCbKOBY cpopMa-
uiio "noJiichKa CiLJ:", mo npoea.u.HJia eoeHHi onepauii a p. M. OJieBcb-
Ke Ha cxi.U.HbOMY noJiicci. To.u.i BOHa KOOnepyeaJia 3 EiJiopycbKOIO Ha-
PO.llHbOIO CaM006opoH010 ni)l KOMaH.u.yeaHHHM K-pa BiTylllKH.
KOJIH HiMUi BHSIBHJIH ceoe HenpHXHJlbHe CTaHOBHme )1.0 y_KpaiHCb-
KOi )lep.>KaBHOCTH 11 noLJ:aJlH JiiKei.ZI.yeaTH eci npoHBH He3aJJe.>KHoro yK-
pa1HChKOro .>KHTTSI, "noJiichKa (iq" ocpiuiHHO p03B 1H3aJiaCb ( 16.11.
1942). Yi KOMaH.ZI.HP i 6iiiui nepeHlllJIH B ni.u.niJIJISI H IlOLJ:aJIH TBOpHTH
ni.u.niJihHi eiHchKOBi eiMiJJH. Ui Bi.LUI.iJJH Ha3HBaJIH ce6e YKpaiHCbKOIO
noecTaHLJ:OIO ApMiEIO (YnA). Ocepe)lKOM )liHJibHOCTH UHX Bi)l)liJiiB
6ye JIIO)lBHnoJihChKHH paifoH, pieeHCbKOi 06J1acTi. BiMiJIH onepyeaJIH
B oKpyrax .PieHe, KocToniJib, CapHH, roJIOBHO a Jiicax Y3.llOB.>K p. CJ1yll.
TaKHM LJ:HHOM, BOCeHH 1942 p., Ha n3Y3 iCHyBaJIH T p H pi3Hi YK-
paiHCbKi BiHCbKOBO-IlOBCTaHLJ:i cpopMauii. 3 npHBO.llY UbOro iCHye no-
83.>KHa KOHTpoeepciH lll.0.ll.0 UbOro, KOJIH BHHHKJia YnA, CKiJibKH po-
KiB BOHa iCHyE, XTO it iHiUiHTOpOM, TOlll.O. 3 npHBO.ll.Y UbOfO 6a.>Kae-
MO 3a6paTH CJIOBO.
Hallla icTopiH cTocyeThCH YKpaiHcbKoi noacTaHLJ:oi ApMii (YnA),
mo BHHHKJia 3 eiHchKoeo-noecTaHllHX cpopMauiH OYH ni.n KepiBHHU-
TBOM CTenaHa 5aH.u.epH, mo Heio c i M poKie KOMaH)lyeae reH. Tapac
4ynpHHKa i mo HeIO, ni.u. cyLJ:aCHy nopy, KOMaH.nye noJJK. BacHJib Ko-
eaJih. Ee3nepepHBHicTb TaKOi Tpa)lHUii CTBep)l.>Kye rK YnA - reH.
Tapac LiynpHHKa y ceoMy HaKa3i .no YnA 3 .llHH 14 .>KOBTHH 1947 p.:
"MHHae n'HTh poKie 3 Toro qacy, HK qJieH OYH OCTAn
noqae Ha noJiicci opraHi3yBaTH 36poifHi rpynH )l.JIH 6opoTb-
6H 3 oKynaHTaMH YKpaiHH. MaJieHhKi ui rpynKH, 6op10llHCh
pieHollaCHo 3 HiMUHMH 11 60JihllleBHUhKHMH napTH3aHaMH,
.u.aJIH nollaTOK HOBHM cpopMaM peBOJllOUiHHO-BH3BOJlbHOro
pyxy - YKpaiHCbKiH noacTaHlliH ApMii''.
CJIOBaMH UbOfO "HaKa3y", lll.0 B.>Ke 6ye HaMH UHTOBaHHH, rK YnA
UiJIKOM SICHO BHHBHB ceiH OOrJIH)l Ha n 0 q a T K H uiei YnA, SIKOIO BiH
KOMaH.u.yeae Bi)l 27.1.1944 )1.0 5.111.1950 p.
y 1943 p. eeJIHCb neperoeopH Mi.>K npe,llCTaBHHKaMH TpbOX BiHCb-
KOBO-IlOBCTaHllHX cpopMauiif npo o6'e.u.HaHHH ix y O.llHY YKpaiHCbKY
noacTaHllY ApMilO. Ui neperoeopu He .u.aJIH .>Ka,llHHX pe3yJihTaTiB. npu-
QHH UbOro Heycnixy CJii.ll lllyKaTH He TaK y OOJliTHllHHX opiEHTaUiHX
oKpeMHX napTHepie, HK y MOMeHTax ncHXOJJorillHoro nopH.llKy. Ui MO·
MeHTH npo.u.oe.>KylOTb icHyBaTH, 140 6iJibllle, ix HiXTO He 36HpaETbCff
aaTylllyeaTH, HaenaKH, ix mopaa 6iJibllle ni.u.cuqy10Tb. la uiei npu1rn-
HH, B Maif6yTHbOMy, CJli.ll cno.u.ieaTHCb no)li6HHX KOH<l>JiiKTiB 3 Olle-
BH.ll.HOIO lllKO)lOIO )l.JISI 3araJlbHOi yKpaiHCbKOi cnpaeu.
KoJIH He 6yJ10 ncHXOJJorillHHX ni.u.cTaB )lJIH .n.o6poaiJibHoro 06-
e.u.HaHHH UHX rpyn, CHJihHillla rpyna nepeeeJia ue o6'e.n.HaHHH CHJIOIO.
B cepnHi 1943 p. KypiHh YnA 3 rpynu YnA "3arpaea" (Jlopolll) ne-
pe6pae rpyny YnA OT. Tapaca 5yJih6H-5opoeuH 6ea O.llHOro nocrpi-
Jiy. Poaa6poeHo TaKo.>K eiitchKoeo-noecTaHqi <f>opMauii OYH ni.ll Ke·
piBHHUTBOM noJIK. MeJJhHHKa. .llo UbOro qacy if nicJu1 HbOro He 6yJio
lKa,AHHX 6oie, QH cyTHLJ:OK, Mi.>K OKpeMHMH rpynaMH. 3Hal1Ha '18CTHH8
660
cTaplllHHChKOro A psr,ZI.oaoro CKJia.ZI.y o6ox rpyn BJIHJiaCb B YflA A JI.Oci
TaM nepe6yeae, HKlll.O He 3arnHyJia B 6opoTh6i npoTH 6oJibllleBHUbKHX
oKynaHTiB. 13 tiaCTHHH "MeJihHHKieuie'' CTBOPHBCH T. 3B. YKpaiHCbKHH
JierioH CoMoo6opoHH, lll.O cTaB HiMeUhK010 ,ZI.on0Mi.>1<tto10 tiaCTHHOlO A,
OCTaTOtIHO, BBiHlllOB .Zl.0 CKJia,ZI.y I. YKpaiHCbKOi ,ll.HBi3ii.
KoJIH JI.HBHMOCh Ha ui noJI.ii 3 icTopHtIHoi nepcneKTHBH, MO.>KeMo
.>K3JiiTH, lll.0 yKpaiHCbKi naTpiOTH He 3yMiJIH nepe6opOTH UHX pi3HHUb,
lll.O ix JI.iJIHJIH. AJie caMHM UHM no,ZI.iHM He Mo.>KeMo Bi.ZI.MOBHTH JioriKH
H 3aKOHOMipHOCTH. rK YnA MyciJia, TaK, 1.IH iHaKllle, ni.ZI.nOpH.llKyBaTH
co6i Bci BiHCbKOBi <jlopMauii Ha TepeHi caoix )liH, ffKll.lO He XOTiJia ,ZI.0-
nycTHTH .Zl.0 aHapxi3auii yKpaiHCbKOi BH3BOJibHOi 6opOTb6H.
Ha notiaTKY 1943 p . .ZI.O YnA nepe:HllloB, Ma:H.>1<e B noBHOMY CKJia-
.ZI.i, yKpaiHCbKHH KypiHb ,ZI.OnOMi.>KHOi noJiiuii, mo 6ye nepecpopMOBaHHH
3 JI.Box KypeHiB YKpaiHC&Koro JierioHy ( ocpiui:Htto Ha3Ba: ".llpy.>KHHa
YKpaiHCbKHX HauiottaJiicrie"). Ue:H KypiHh .ZI.aB 3Ha 1rny KiJI&KicTb cTap-
lllHHCbKHX i ni.ZI.cTaplllHHChKHX Ka.ZI.pie JI.JIH YnA, a KpiM u&oro, 3 xo-
JI.OM qacy, KOJIHlllHi JieriottepH yKoMnJieKTyeaJIH .ZI.Ba Kypetti YnA:
".llpy.>KHHHHKH" A "faJiaH.ZI.a". KypiHh ".llpy.>KHHHHKH"· onepyeaB y
p-Hi M. EpoJI.H; eiH JI.y.>Ke 36iJiblllHBCH BOHKaMH JI.HBi3ii "faJIHtIHHa" nic-
JIH Helll.aCJIHBOro 6010 .Zl.HBi3ii KOJIO UbOro MicTa, B JIHnHi 1944 p.
Ha ue:H 11ac npHna.ZI.ae Te.>1< opratti3auiH eiHc&KOBHx lllTa6ie JI.JIH
YnA. ll.I.onpaB,ZI.a, KpaeBi BiHCbKOBi lllTa6H (KBlll) JI.iHJIH Ha n3Y3, y
JlhBOBi :H y KapnaTChKOMY Kpa10 Bi.ZI. 1941 p. :H opraHi3yaaJiu niJI.niJib-
HHH BiHCbKOBHH BHlllKiJI. Tenep npHHlllOB 11ac Hf! CTBOpeHHH lllTa6y
YnA-niBHi11, lll.0 Bi,ZI. cepnHH 1943 p. CTaB rK YnA. neplllHM 3aB,Zl.aHHHM
llJTa6y YnA-nieHitI 6yJio creopHTH sa.>1<Ko .ZI.OCTyntty .ZI.JIH eopora 6a-
3y, ,Zl.e MOrJIH 6 opraHi3yBaTHCb i BHlllKOJilOBaTHCb HOBi BiMiJIH YiiA.
3a TaKy oa3y BH3HaHO TepeH BOJIHHCbKOrO noJiicCH, Ha niBHiq Bi,ZI. 3a-
Jii:rnHtIHOi JiiHii KoeeJih-CapHH, aJie ueA TepeH 6ye y pyKax 6oJI&llle-
BHUhKHX 6aH.ZI.. Ue 6yJiu, monpaBJJ.a, HeBeJIHtIKi 6aH.ZI.H, mo npoHHKHYJIH
ClO.Zl.H 3 EiJiopyci, aJie BOHH MaJIH noBHHH KOHTPOJib u&oro TepeHy e
ceoix pyKax. TaKHM 11u110M, nepllly coTH10 YnA KHHeHo npoTH uux
6aH,ZI. i BOHa, cnpaB,ZI.i, 011HCTHJia Bi.ZI. HHX TepeH paHOHie CapHH - ,Uy6-
p0BHU.R - BoJIOJI.HMHpeu& i Mopoi1tto. 01<peMi 6aH.ZI.H po36HTO A npo-
rttaHo ix - Ha Cxi.ZI., 3a p. CJiyq i Ha niBHitI, 3a p. npHn'HTb. y uiil
aKuii, ll.J.O Bi.ZI.6yBaJiaCH B3HMY 1942/ 43 p. 3.llOOYTO 3Ha1rny KiJibKicTb
36poi i BiHCbKOBHX npHnaciB.
3 qeprn, nepllla COTHH YflA 3eepHyJiaCb npOTH HiMuie. ,llHH 7 JJlO-
Toro 1943 p. COTH.R UH 3p06HJia ycnilllHHH HaCKOK Ha paHOHHH ueHTp
- M. BoJIO.ZI.H~Hpeuh. Po36HTO CTaHHUlO uiMeu&Koi .>1<aH.Z1.apMepii, po3-
6HTO "lllYUM3Hie" i K03aKiB Ha HiMeUhKiH CJiy.>K6i, 3.ZI.06yTO 36po10 i
Tpocpei. Y 6010 BH3H34HBCH COTeHHHH J<OM3H,ZI.Hp nop. neperiHHSIK-Ko-
po6Ka.
y JilOTOMY 1943 p. COTHH npO.ZI.OB.>KyBaJia .ZI.iHTH 8 UbOMY paAoHi.
Botta po3rpoMHJia Hoei 6oJI&llleBHUbKi 6aHJI.H 6iJIH c. 3aMopo11eue, ,ZI.e
3.llOOyJia 6araTO MaHHa: KOHi, xap11i, lllKipy, MaHycpaKTYPY i T. ,ZI.. AJie
l'i HaTHCK Ha pa:HottHA ueHTp - M. BHCOUhKe 6yn HeB.ZI.atIHHA:. HiMeuh-
Ka 3aJiora 6yJia nonepeJt.>KeHa A BOHa pa3oM 3 "oaTaJihHOHUHMH" ei.ZI.-
6HJia H3CTyn COTHi. y UbOMY 6010 3rHHYB KOMaH,ZI.Hp nepllloi COTHi
YnA - nop. IBaH neperiAHHJ< (22.11.).
y .ZI.pyriii nOJIO.BHHi JIIOTOro 1943 p., ,ZI.0 TepeHiB 38HHSITHX Bi.ll.lli-
JiaMH YnA Ha6JIH3HJiaCb seJIHKa rpyna 6oJibllleBHUhKHx napTH3aHiB
reH. CHJI.Opa KoanaKa. UH rpyna ccpopMyBaJiac.R B YKpaitti, B CyMcb-
661

KiH o6JiacTi, 3Bi.D.KiJih nepeurnJia Ha EiJiopych. YaHMKY 1942 p. eoHa


ncpeclJopMyeaJiacb e p. o3epa KHH3b. CKJia.D. u.iei rpynn 6ye ni.D.Kpec-
JieHo yKpaiHCbKHH. UH 11nceJibHa rpyna (2000-4000 6iuu.ie a o6oaaMH)
MaJia aae.D.aHHH npoHTH 11epe3 3axi.D.HJO YKpaiuy e KapnaTH ii aaKpinH-
THCH e KapnaTCbKHX ropax.
ni.ll KiHeU.b JIJOTOro 1943 p. KOBnaKieu.i nepeHllIJIH B ~TenaHCbKHH
p-H i TYT yneprne cTpiHyJIHCH a yKpaiHCbKHMH noecTaHU.HMH. noecTaH-
u.i aaHHHJIH nepenpaey 11epea p. ropHHl> i aanponoHyeaJIH KoenaKiBU.HM
neperoeopn. Ui neperoeopn cnpae..ni ei.D.6yJIHcb; y HHX 6paJIH y11aCTb
KypiHHHH YnA 3i ceoiM noJI~TBHXOBHHKOM, a 3 6oKy napTH3attie caM
reH. KoenaK, uoro rneclJ rnTa6y Py..nHee Ta ua11aJibHHK poaei.D.KH Bep-
IUHropa. npe,llCTaBHHKH YnA HaMaraJIHCH )l.OBi)l.aTHCb, KYJl.H Mapwy-
JOTb KOBnaKieu.i H, OCTaTOllHO, o6iU.HJIH ix nepenycTHTH 11epea p. ro-
PHHb. npoTe, reH. KoenaKoei He no..no6aJiocH Hacn11eHHH Tepeuy noe-
cTaHCbKHMH eiMiJiaMH i eiH noeepuye aa p. CJiy11. Tyr KoenaK Mapwy-
eae Y3.Zl08.>K KOJIHWHbOro nOJibCbKO-COB€TCbKOrO KOp)l.oHy, BHMHHaJO-
llH ceJia H JiicH, 3aHHHTi yKpaiHCbKHMH noBCTaHU.HMH. no llbOMY Mapw-
pyTi rpyna KoenaKa 3HOBY HaOJIH3HJiaCb )l.0 p. ropHHb. nepenpaea
aHoey 6yJia e pyKax noecTanu.ie (Kypiub YnA - Kp. ronTa), aJie eo-
HH noro.D.HJIHCH nepenycTHTH KoenaKa, HKmo eiu iM ei)l..llaCTb noecTaH-
CbKHH caHiTapnnu o6oa, mo uoro KoenaKieu.i aaxonHJIH no.D.opoai.
KoenaKieui caniTapuy qacTHHY eiAAaJIH, aJie aacTpiJIHJIH ".llH.llbKa Mn-
KHTY", mo nepe6npae ei..n HHX paHennx 29).
3a p. ropHHHJO KOBnaKieu.i IlOMaH.D.pyeaJIH B Cypa3bKi JiicH if, 3Bi,ll-
Ti.'IH, nepeHWJIH ,llO raJIH4HHH. Y JIHnHi 1943 p. 3'HBHJIHCb BOHH, He-
CDO,lliBaHO, e CKaJiaTChKOMY noeiTi. HiMU.i He CTaBHJIH iM cnpoTney.
noHBa Bi.ll.lliJiiB KoenaKa 6yJia npH4HHOJO CTBOpeHHH YKpaiHCbKOi Ha-
pO,llHbOi CaMoo6opoHn .(YHC) y raJIHllHHi, mo e )l.aJibWOMY xo.u.i no-
.u.iH poaenHyJiach e rpyny YnA-3axiJI..

29) JlHeHcb - .11.Y>Ke uiKaei A JJ.o6pe uanHcaui cnoruH n. BepwHropH: "nio.a.H


3 'IHCTOJO coeicTio". MocKea, 1952. Y KHH>KUi 6araTO ara.a.oK npo aycTpi11 3 yKpaiu-
CbKHMH noecTaHURMH. TaKO>K l\HHra c. KoenaKa: "OT nyTHBJIR JJ.O Kapnat .. , MocKea-
ncuiHrpaJ(, 1945.

fpyna YnA "3arpaaa" - 8o.11HHb 1943 p.


662
y 6epe3Hi 1943 p., iHilla 60JibllleBHUbKa napTH3aHCbKO-p03BiJI.tia
rpyna noJIK. MeJI.BEJI.Eea cTapaJiacb nepeiiTH qepea p. CJiyq y pauo-
Hi aaHHHTOMY ynA. y HiqHiM 6010 3 6 Ha 7.III. ii npornaHO Ha3aJI. 3a'
p. CJiyq, Tpe6a cKaaaTH, mo 6oJibllleBHUhKi napTH3aHH eiJibHO nopy-
lllaJIHCH e TepeHi, aaifHHTOMY YnA oT. 6yJib6n-EopieuH, HKa aaKJIIO-
lfHJia 3 60JibWeBHUbKHMH napTH3aHaMH JI.Oroeip npo "HeifTpaJiiTeT" i
nepeMHp'H MiJK HHMH TpHBaJIO JI.OBWe, HiJK wicTb MiCHUiB 30).
3HallHHM niJI.CHJieHHHM YnA, a pieHollaCHo Jly.>1<e JlYllIKYJibHHM
yJlapoM .ll.JIH HiMuie, 6ye Macoenii nepexi.ll ycix yKpa"iHuie-"wyuMaHie",
mo cTaBCH Mi.>1< 15.III. i 10.IV. "lllyuMaHn" nepeftwJIH JI.O YnA nepe-
ea>1rno 3i 36p0€IO B pyKaX. nepe.n. nepeXOJlOM JiiKBi)ly.BaJI.H, 38HllaHHO,
HiMeUhKY eJia.n.y e oci.n.Ky ceoe"i cTaHHUi. )lo YnA nepeflwJia Te.>1< no-
JiiUiHHa llIKOJia ai ceo"iM KOMaH.n.npoM -- nom<. CTynHHUhKHM, llJ.O ni)l
npH6paHHM npi3BHllleM f oHqapeHKo OlfOJ110eae lllrn6 YnA-nieHitI.
nocHJieHa YnA noqaJia, e 6epeaHi 1943 p., npocyeaTHCh a BOJIHH-
CbKOro noJiicCH B iHwi paHOHH. 3i CapHmHHH, YnA IlOllIHpHJia CBOIO
.n.i10 Ha KocTOniJibmHHY (nycTOMHTChKi .11icu) ii p-HH KoJIKH - CTe-
1
naHb. Ha niB.AHi, cTeopnJiacb Hoea CHJihHa 6aaa e KpeM HHet1quHi. 3
noqaTKOM KBiTHH noecTaHtIHH pyx nepeKHHyecH Ha fopoxiemnHy ii
BoJIOJlHMHPW.HHy, .n.iHwoe llIHpOKHM cf>poHTOM .n.o p. Eyr i nepecyHyB-
rn, Ha nieHitI, y KoeeJihmHHy.
Ynpo.n.oe.>1< MicHUH 6epe3HH' ei.n.6yJiocb y.>1<e 6araTo 6o"ie 3 HiMUH-
MH. Hac1<0K Ha cf>a6pm<y e Qp)l{eei, .n.e attaxo.n.uJiacb 6iJihwa KiJibKicTb
a6poi i aMyttiuil 6ye ycniwHHH, xoq ni.n. qac uiei aKuii arnttye CepriA
KaqHHCbKHii-Ocrnn (ettolli a 10/11.III). Y aaci.n.ui 6. c. Kopquu, p-u
)lepa)l{He ( 15.III) poa6HTo 6iJihllIHH eiMiJI uiMuie. 28.III. eiMiJI YnA
onaHyeae p-HHii ueHTp: OJ1n1<y. HaCTynHoro .ll.HH ei.ll6HTO (paaoM a
"6yJib6iB"UHMH") KOHU.eHTpHllHHH HaCTyn HiMUiB Ha M. JllO.ll.BHiliJib. npu
1<i11u.i 6epe3HH' 6yJIH 6oi KOJIO M. ,Uepa)l{He, JlyUhKa, KoeJIH, KpeM'HH-
U.H. Y JlyUbKY poa6nTo Jiarep noJIOHettux, y KoeJii Jiarep noJioueuux i
TIOpMy. HaqaJibHHK TIOPMH eJierwne BiJl.ZJ.iJioei po6oTy ii ei.n.iHllIOB a
HHM y JiiC.

4. nOWHPEHHSI JI.IA YnA

y nepwiu IlOJIOBHHi KBiTHH 1943 p. yKpaiHCbKHH noBCTaH11H:A pyx


UiJIKOM OXOilHB 80JIHHb i 3Ha1rny tiaCTHHY noJiicCH. Y pyKax HiMUiB
aaJIHWHJIHCb TiJibKH 6iJibWi MiCTa H MicTetIKa, B HKHX BOHH CTBOpHJIH
ceoi "wTmunyHKTH" a CHJibHHMH aaJioraMH. Bouu nHJibHO o6epiraJIH
Te.>1< aaJii3HHllHi JiiHii, no HKHX illIJIO nocTat1aHHH ua cxi.AHiu cf>pouT. Ui
JiiHii oxopOHHJIHCb 6yuKpaMH, B HKHX CH)l.iJIH, nepeBaJKHO, MaJI.HpCbKi
aa.norn, Ta naHUHPHHMH nOTHf8MH. no BOJIHHCbKHX woce nocTiHHO CTe-
JKHJIH nauuupui aen.

30) npo "nicoey JlHDnOMaTilo" OT. 6ynb6H-6opiBIUI JlHBHCb B ocl»iuiAHiA icTOpii


YnA - OT. Tapaca 6yn&6H e "YKpaiHCbKHX BiCTAX" i a "Y.Jq>aiHc&KiA 3eMni" -
opraHi 01-C3Y - H&JO PlopK q, l, 23-, 4, a TaKO>K y KHH3i MeABEJleea: "CH.II&·
Hble JlYXOM", MocKea, 1951. neperoeopH eie B iMeHi MoCKBH nnonK. A. A. nyKiH 3
napTH33HCbKO-p03,fJlqOJO rpynoJO DOJIK. Jly, Mueueea. nyKiH 3ipeae neperoeopH •
3aKnJOqeHHI y>Ke "neeTpaniTeT", KOJIH JlOBiAaeca, mo ·oT. 6yn&6a neperoeopJOe pie-
Hoqacno 3 npeJlCTaBHHKOM Koxa - PlopreHcou.
663

UiKaeo, mo nournpeHHH JI.iii YnA, yKpaiHCbKHH HapiJI. npHHHHB


HK racJio JI.Jiff po3rpoMJieHHH T. 3B. "JiireHwaqlTie". ToJI.i po3rpoMJieHo
ii cnaJieHO 6araTO "JiireHwact>Tie"' Ha SIKHX yKpaiHCbKi C~JISIHH Myci-
JIH npauioeaTH, SIK .KpinaKH niJI. JI.OfJIHJI.OM HiMeUbKHX "JIHHJI.BipTie". 13
6araTbOX paHOHie BoJIHHi H noJiicCSI 3HHKJIH TOJI.i HiMeUbKi JISIHJI.BipTH
ii .>Ka~JI.apMH H: 6iJibllle e.>Ke JI.O HHX He noeepHyJIHCH.
,UJIH eeJI.eHHSI IlOJiiUiHHOi CJiy.>K6H cnpoeaJI.HJIH HiMui IlOJIHKiB 3fJI.
Ha6paJIH ix a Micueeoro noJibCbKoro eJieMeHTy. Y cKopoMy llaci cct>op-
MOBaHo a noJIHKie TPH noJiiUiHHi 6aTaJibHOHH, mo 6yJIH po3TawoeaHi
e KoeJiio, Po>1rnmax i e 0JIHUi. EaTaJibHOHH ui MaJIH noJibChKHH cfap-
lllHHCbKHfr-i niJI.CTaprnHHChKHii CKJiaJI. i niJI.JIHraJIH rnTa6oei EE ("6aH-
JI.eH6eKeMncl>yHr" - no6opioeaHHH 6aHJI.). KpiM Uhoro cTeopeHo 3Hall-
HY KiJibKiCTb CTaHHUb IlOJibCbKOi IlOJiiuii Ha Micue KOJIHlllHix yKpa'iHC.b-
KHX. "wyuMaHrnact>Tie", mo niwJIH e "Jiic". Yest UH noJibCbKa noJiiUiH
Ha BoJIHHi CKJiaJI.aJiacst 3 eJieMeHTie, aanaMopolleHHX woeiHiCTH'-IHOIO
.llYPiHKoio, mo ropiJIH HeHaBHCTIO JI.O echoro, mo yKpaiHCbKe. OuH
IlOJiiUiH BHHBHJia ce6e ni3Hirne peBHHM i eipHHM IlOMillHHKOM rernTanO
B 6opOTb6i .3 yKpaiHCbKHM BH3BOJlbHHM pyxoM.
noJibCbKa lllOBiHiCTH'-IHa JI.ypiHKa Ha yKpaiHCbKHX 3eMJISIX, BOpO-
.>Ka IlOCTaea BeJIHKOi l.laCTHHH IlOJIHKiB JI.O yKpaiHCbKOfO HapOJI.Y, ix
cnienpauH 3 yciMa OKynaHTaMH yKpaiHCbKHX 3eMeJib npOTH yKpaiHCb-
KOro BH3BOJibHOfO pyxy 6yJIH npHllHHOIO KpHeaeoi IlOJlbCbKO-yKpaiHCb-
KOi eiiiHH Ha BoJIHHi, Ha XoJIMLUHHi H:, ni3Hirne, e faJIH'-IHHi. Uie"i eiA-
HH IlOJISIKH He BHrpaJIH, npo mo 6yJI.eMO p03KaayeaTH B iHlllOMY po3-
.n.i.11i. y HaCJiiJI.OK uiei BiiiHH COTHi THCH'-1 IlOJIHKiB MyciJIH IlOKHHYTH yK-
paiHCbKOi 3eMJii ii ueA ei.n.cTyn CJiiJI. paxyeaTH me OJI.HHM OCHKOBHM KO-
JIOM y MOfHJIY noJibCbKoi eKcnaai'i lia CxiJI..
YHolli a JI.HSI 21 Ha 22 KBiTHH CHJibHi eiMiJIH YnA nepeeeJIH Hac-
Tyn Ha leaHoey ,UoJIHHY (KaMeHOJIOMHH e KocTOniJihlllHHi). HiMUi
6yJIH TYT JI.o6pe yKpinJieHi i 33 ecHKY uitty 6opoHHJIH ueii B3.>KJIHBHii

YllA - manl'I 1943 p. I. PocTHCDB Boaom1D1-nUJ1e11Ko, 2. K·p Eael,


3. itoK. 011eJlllH Jloryw-lauda
6G4
)lJIH HHX rocno.ll.aptlHH ~YHKT.. y BHCJii.ZI.i 6010 cnaJieHO KiJibKa BYJIHUb
MiCTa, 3ipBaHO ,llBa 3aJII3HH41 MiCTKH, 3HHll.J.eHO pi3Hi Maf'a3HHH, 3)10-
6yro 36poIO H O.ZI.HY TOHHY BH6yxoeux MaTepisrnie. BTpaTH BOpora,
BKJI104al04H nOJIHKiB, lll.0 6paJIH 4HHHY y4aCTb B 6010 nopyq HiMUiB,
6yJIH .ZJ.y)l{e BeJIHKi, BOHH HlliJIH B COTHi B6HTHMH. BTpaTH YnA 6yJIH
TaKO)I{ 3Ha4Hi.
y KBiTHi nOBCTaHui po6HJIH Te)I{ HaCKOKH Ha fopoxie (22.IV. ), Ha
KapHHH Ta6ip y fopoxiBlll.HHi (3/4.IV.), Ha llyMaHb ,(12./13.IV.), Ha
0.1rnKy. B KpeM'HHe44HHi, e ceJiax .ll.OBKpyru ryp6eHChKHx JiiciB, poa-
rpoMJieHo Ma,llHpCbKi KapHi eKcne,llHUii i Ma.ll.HpCbKHH KaMaH)laHT 3
Jly6Ha nonpoxae YnA npo nepeMup'H 31). EoJihWeBHUhKHX napTH3a-
HiB, mo npo6yeaJIH i3-3a p. CJiy11 npoHHKHYTH e noropHHChKi .nicH
( 16.IV.). po36HTO e 6010 Mi)I{ c. 5InoJIOTb i BiJibKa. He.ZI.aJieKo, 6iJIH c.
nocTiiiHo po3rpoMJieHo ei.n.ll.iJI CJJ. i re1mano 3 UyMaHH (4.IV.). Y
·UbOMY 6010 HiMUi BTpaTHJIH 2 Ba)l{Ki KyJieMeTH, pa.ll.iOCTaHui10, .ZJ.Bi ciJi-
pH aMyHiuii, Kpicu, peBOJibeepw, noJieey anTeKy.
BeJIHK.ZI.eHb 1943 p. npoeo.ZI.HJIH yKpa'iHCbKi noecraHui e .ll.Y)l{e epo-
4HCTHX o6cTaBHHax. CoTHi BOHUTBa cnoei.ll.aJIHCH if npHifMaJIH CB.
npH4acTH. !lo noJiicbKHx eiMiJiie YnA iHTeH.naTypa YnA npuee3Jia
.LltCHTKH B03iB nacoK, MaCJIO, KOB6acy, HHUH Ta iHwi CBHT04Hi .napyHKH.
BiMiJIH 6paJIH opraHi3oeaHy y4acrb y EorocJiy)l{eHHHX, CBHlll.eHHKH
BHfOJIOWyeaJIH 3BOpyWJIHBi nponOBi.ZI.i ,llO BOHUTBa. nicJIH CBH'lleHHSI'
naCOK Bi.Zl..LliJIH 36HpaJIHCb i3 CBOlMH KOMaH.ll.HpaMH npH CBHTKOBHX
CTOJiaX 32).
CeHTKOBHH HacTpiif KypeHH YnA (K-p OJier), .nyMaJiu crpueo)l{H-
TH HiMui if 6oJibWeeHIJ.hKi napTH3aHH. HiMui 06cTpiJI10eaJI11 cTaHoeu-
u.1.2 yKpa'iHChKHX noecraHuie KOJIO c. CHJihHe KyJieMeTHHM, rapMaTHHM
i :vdHoMeTHHM eorneM. Bi.ll. rapMaTHHX CTpiJieH aaropieCH Jiic i naJiaB
Ha npoCTopi 10 KM. HaB3.ll.OB)l{KH Ta 2 KM. HaewupwKH. HiMui, aycT-
piemH 3aB3HTHH cnpOTHB nOBCTaHuie, Bi.ll.CTynHJIH. 3H08 )l{e, 11epeo-
Hi napTH3aHH 3axoTiJIH Ha>KHTHCH Ha yniec1:.K0My .ll.06pi if noKywTyBa-
TH noBCTaHCbKHX nacoK. f ocno,llapcbKa llOTa HaBiTb BTpaTHJia OJI.HY
nin:.eo.n.y 3 no.n.apyHKaMH. KoJIH >K noecTaHui cTaJIH liacTynaTH, To napT-
TH3aHH eTpaTHJIH He TiJihKH 3,n.06yTy ni.n.Bo.n.y, aJie if eJiacHy ni.n.eo.n.y
3 Harpa6oeaHHMH 6.eapOrHMH Ta .ZI.BOMa CKpHHbKaMH MiH .Zl.0 MiHor.~eTa .
.llHH 28.IV. noecrnH_Ui K-pa OJiera po36HJIH cei>Ky 6oJihweeHUhKY 6aH-
.Zl.Y KOJIO c. )f(ypaBH40K. Ue 6yJio "coe.n.uHeHHe" TiJibKHlll.O CKHHyTe Ha
napawyrnx. y 6010 3rHHYB Horo KOMaH.ll.Hp, npu HKOMy 3Haif.n.eHO .ZI.0-
KyMeHTH, ll.\O eiH llJ.e Ha no4aTKy KBiTHH 6ye y MocKei.
3 no.n.iif, ll.\O MaJIH Micue B KBiTHi 1943 p., .ll.Y>Ke rOJIOCHHM, y ui-
JIIH KaM'HHeUh-no.ll.iJibChKiH o6JiacTi 6ye nponrniMeUbKHH euCTyn 6a-
TaJibHOHY yKpa'iHCbKHX "wyuMaHie", ll.\O CTOHB y 5IpMOJIHHUHX. 5a~
T3JlbHOH nepe6ue YHOlli 3 10/11 KBiTHsr ceo'ix CTapWHH i pyw1rn Ha
1
nhrni4 Ha 3 €.ZI.HaHHH 3 YnA. Y TeociJinoJibCbKHx 6oHx npuifwJio .ZI.O
6010 Mi>K "wyuMaHaMH" H HiMUHMH. ni,ZI. 11ac 6010 HiMui no11aJIH ro-
JIOCHHKaMH B3HBaTH "wyuMaHie" .n.o noeopoTy, 06iu.1010411 'iM npoll.\eH-

31) J111CT M3.LUIPCbKOro KOM3H.113HT3 3 Jly6Ha, DHC3HHA "KapnaTO-PYCbKOIO" MO-


BOIO, J6epiraerbcR e apxieax 3n YfBP. Ui nepwi KOHTaKTH 6ynH ei.11HoeneHi ni3nl-
we A .11.oeeJJH .110 33KJJIO'leHHR nepeMHp'R 3 M3.11RPCbKOIO apMielO e Kapnarax.
32) nHBHCb - uiKanHA i HacrpoeeHA cnora.11 Y'l3CHHKa: "Haw BeJJHKACHb" y
ee.'lllKO.llHbOMY 'IHCJJi 'ToMony YKpaiHH" 3a 1950 p.
665

HH scix npOBHH. To.zd npuAWJIO B 6aTaJibAOHi ,Zl.0 p03JiaMy Mi.>K yKpaiu-


UHMH H IlOJIHKaMH (B 6aTaJibHOHi 6yJIO 60 IlOJIHKiB). noJIHKH-6aTa-
JlbHOHUi noeepuyJIHCb, Ha CJIOBO ,Zl.O HiMuie, aJie HiM1d ix p03CTpiJIHJIH.
YKpaiHui ei.n.iAwnu MaJIHMH rpynaMJ1 Ha nieHiq i npo6unucb .ll.O YnA.
lijacTnna "6aTaJibAouuie" noeepHyJiacb, o.n.uaqe, B CaTaHiBCbKHA p-H
i cTeopuna TaM noecTaHCbKHH BiMiJI. KoMaH.llyBaB HHM "BiTep''
JIIO.ZI.HHa ua.n.aBH4aHH-o cMiJIHBa A eHepriHua, mo BCJiaBHBCH 6nucKyqoio
BTe4elO 3 TIOpMH C.ll y CupoKOCTHHTHHOBi.
y KBiTHi Il04aB .lliHTH B KoeeJiblll.HHi aariu YnA "noMCTa noJiic-
CH". 3 pyKH noecTaHuie uhoro 3arouy aruHyB, y nepwnx .ll.HHX Tpae-
HH, ua WJIHxy KoeeJib-EepecTH, - BiKTop Jhoue, we<1> HiMeUbKOi CA,
OJI.HH a HaH6JIH>K4HX cniepo6iTHnKiB riTJiepa. 3aci.ll.Ka 6yna aopraHiao-
saua ue.n.aneKo cena KopTHJiicu, mo MHHynoro poKy, paaoM a uace-
JieHHHM i CBHlll.eHHKOM, 6yJio JI.O TJia auumeue niMUHMH. HiMui uiKo-
Jin ue npH3HaJIHCh .n.o Toro, mo Jlioue 3ruuye 3 pyK yKpaiHCbKHX nos-
cTanuie. Bonn noeiJI.OMHJIH, mo eiu 3ruuye y aBTOMo6iJibuiA KaTacTpo-
<l>i. UH eepciH si.n.noei.n.aJia Tpoxu .lliAcuocTi. AeToMo6iJib Jlioue poaip-
eana IlOBCTaHCbKa MiHa.
HiMui He MorJIH npH3HaTHCb, mo Jlioue aruuye 3 pyKH yKpaiucb-
KHX MeCHHKiB. TaKe npH3HaHHH 6yJio 6 KHHYJIO .>KMYT csiTJia ua noJii-
THKY HiMUiB B YKpaiHi. nepeJI. CBiTOM, HiMUi XOTiJIH B.ZI.aBaTH "BH3BOJIH-
TeJiie'' YKpaiHH. TnM11acoM, ceiT JI.i3uaecH 6, mo B YKpaiHi icuye yK-
paiHCbKHH 36pOHHHH pe3HCTaHC npOTH HiMuie, lll.0 ueA pe3HCTaHc Bi.ZI.-
noeiJI.aE TepopoM Ha HiMeUbKHH Tepop, lll.0 Bi,Zl.HOCHHH B>KC CTaJIH To-
ro poJI.y, mo HiMui HaBiTb ueecuJii opraHi3yeaTH 6eaneKy ceoix euco-
KHX JI.OCTOHHHKiB Ha yKpaiHCbKHX WJIHXaX.
BiJI. JI.Oernoro 11acy yKpaiucbKi noecTauui nomoea.110 ua KpeM'R-
HeUbKoro re6iTcKoMicapa MioJIJiepa, ei.n.oMoro Tepopucn A ca.llHCTa,
mo caM poacTpimoeae yKpaiHuie i ni.n.namoeae iM ce.na . .llnH 7.V. 6iJIH
1
c. CMnrn, ua rnnHxy a KpeM HHUH B .lly6uo ixa.110 JI.06pe siJI.oMe asTo
reoiTCKOMicapa. noecTaHui 3HHlll.HJIH aBTO, aJie B HbOMY He 6yno Mio-
JIJiepa, TiJibKH MHTponoJIHT AeToHoMnoi UepKBH - OneKciA .(rpo-
MBJI.CbKHH). MuTponoJIHT 3ruuye y UbOMY aTenTaTi.
MnTponoJIHT OJieKciA 3ruHye y uacJii.llOK aTeHTaTy, npuroTosauo-
ro ua KpeM'srneUbKoro re6iTCKOMicapa. YnA A yKpaiucbKe niJ1.niJIJIH
ue MaJIH uaAMeHworo naMipy Aoro e6ueaTH. 1Xoqa caMa .llYMKa npo
"aRTOHOMilO" yKpaiHCbKOi npaeocJiaBHOi uepKBH i ii ni,Zl.Jier.niCTb ni.n.
MOCKOBCbKOro naTpiHpxa 6y.11a ocopy.>KHOIO B KOJiax npaBOCJiaBHHX YK;
pa'iHuie, npoTe rnupoKi KOJia y·KpaiHCbKoro npaeocJiaBHoro rpoMa,Zl.HH-
CTBa 3 B.ll.OBOJieHHHM npHHHHJIH <l>aKT uepKoeuoro noe,Z1.HaHHH AeTo-
HOMHoi UepKBH H y Anu, mo - CTaBCH B noqaeni, 8.X.1942 p. YnA A
ni.llniJIJIH Te>K cxeaJiioeanu ueA aKT, mo 6ye Jl.OWKYJibHHM y.ll.apoM no
uepKoeuiH noJiiTuui HiMeUbKH~ o~naHTiB e YKpaiui. Ue 3 60.neM
CTeepJI.iKYE paAxcKoMicap Kox y ceo'iA "IHcTpyKuii" 33).
npunncyeaTu B6HBCTBO MuTpOnOJIHTa OJieKciH KOJiaM YnA A ni.Z1.-
niJIJIH HeMae ni.n.CTae. BTpy11aHHH .n.o uepKaeuux cnpae uiKOJIH ue ua-
Jie>KaJio A ne HaJie>KHTb .n.o 3aBJI.aHb YnA A yKpaiHCbKoro ni.n.niJIJIH.

33) Y ceoiA "InctpyKuii" Kox napiKae, lUO 4Jenb.ll-Mapwu 4Jon 6oK "IMeHyeae"
y IloJJTaei M. CKpHnHHKa enHcKonow, a ueA "3YMie BTRTH WTYKY i noEAHae ABi YK-
paiHcbKi uepKBH, WO .llOci CTOAnH BOPO>Ke 0.llH3 npoTH OJlHOi" i UHM CTBOPHB JlJUI
Koxa "nonitH'IHi tpy.llHOllli". En. MctHc11ae CKpHnHHK 6ya Ailcno lHlldll'Topo11 oo-
e.11HaHHJ1.
666
PicT i nournpeHHH YnA BHHBHJIH .D.eHKi xapaKTepucTH4Hi puc1:1 ·ui-
el ni.D.niJihHoi apMi'i, srKi He MaIOTh aHanori'i e ni,LI.niJihHHX pyxax ii ap-
MiHx 1..1acy II. CeiToBo'i BiHHH. 0,LI.Horo a TaKHX p11c YnA e 11 ritt .D.O ona-
ttyBaHHH TepeHiB, )1.0 TBOpeHHH, Ha THX TepeHax, "ni..a.niJihHHX .D.ep.>KaB".
Y)f{e Ha BeCHi 1943 p., Ha 80.111-rni ii noJiicci, a Bi.D. oceHH 1943 p. a
faJII14HHi, iCHyBaJIH, HKlll.0 B.IKHTH HiMeU.hKOl TepMiHOJIOri'i, "aapaJKeHi
6att,LI.aMH paHOHH", lll.0 uiJIKOM BHpBaJIHCH 3-I1i.D. KOHTpOJIIO HiMeU.hKOl
a)l.MiHiCTpau.il. 3a HHMH CJiiJI.yBaJIH "noJiiTH4HO JI.YJKe Bpa3JIHBi paflO-
HH", HKHX HaceJieHHH CTOHJIO ni.D. nepeMOiKHHM BnJI11BoM YnA. TaKi
paHOHH, aa HiMeU.hKHMH CBi,LI.4eHHHM~ MaJIH '•no,LI.Bifrne o6JIH44H", B,LI.eHb
npauroeaJia, HK i ,LI.oci, HiMel.lbKa a,LI.MiHiCTpauiH", aJie "eH011i Beeb Kpaii
- noaa MicTaMH, H~MOB ocTposaMH - 6ya onaHoBaHHH YnA: no Jii-
cax - enpaBH B CTpiJIHHHi H 6y..a.oBa CXOBHlll., Ha lllJIHXax - TpaHcnop-
TH 6oenpunacie, nepeMaplll a'e..a.HaHh, nocTiHHi KOHTpoJii ii naTpyJii,
no ceJiax - nocToi BiHChKa, HKe ro,LI.yeaJia JIIO,LI.HicTh". ni.D.niJihHa a,LI.-
MitticTpau.iH "o6Me)f(yBaJia mopaa ,LI.aJii cpyHKU.ioHyBaHHH a..a.MiHiCTpau.IT.
6y.D.h-HKa HiMeU.hKa a..a.MiHiCTpau.iHHa ,LI.iHJihHiCTh, mo nepexpemyeaJiaCH
i cynepe11uJia iHTepecaM yKpa'iHChKOro ttapo..u.y, - nepe6iJihllleHi BHMO-
rn xJii6oa..a.a11i, nepeca..a.m1H: Ha6ip po6iTHHKa .ZI.O HiMe1111uHH, - Ha-
TpanJIHB Ha aaneKJIHH cnpOTHB JIIO,ll.HOCTH, lll.0 Tenep Ha6p~B BHpa3-
Horo TIOJiiTH4HOfO xapaKTepy H Ha KO)l{HOMY Kpou.i ..a.aBaB Bi.D.4YTH, lll.0
HHM Kepye O,LI.He ueHTpaJihHe KepiBHHU.TBO" 34).
Ou.eii po3BHTOK, B oYax HiMeU.hKoro cnocTepiraYa, '6ys "noe.D.-
HaHHHM yKpaiHChKoro ni,LI.niJihHOro pyxy a HaceJieHHHM'~. Ue BipHo,
YnA ,LI.iHCHO 6yJia lllHpOKHM HapO,LI.HiM pyxoM, lll.O Mas KOpiHh y npar-
HeHHHX lllHpoKux Hapo.ZI.Hix Mac .ZI.O BH3BOJieHHH ii ,LI.O caMOCTiiiHoro
He3aJie)f(HOro )l{HTTH. Yci ni..a.niJihHi apMi'i ii pyxH, mo iCHyBaJI11 B
ERponi ni,LI. qac II. CsiToso'i BiHHH, MaJIH ni.D.TPHMKY noCTopoHHix CHJI,
mo 6yJrn ·3aiHTepecoeaHi n 'ix iCHysaHHi, 3a BHHHHTKOM YnA. YnA rn-
Ko'i ni,LI.TpHMKH He MaJia, 60 o6i BOpO)f(i CHJIH, lll.0 380,ll.HJIH 3 co6010
KpHsas11H: repuh Ha Cxo.ZI.i, 6yJ111 pieHol1aCHo sopo)f(HMH ,LI.JIH YnA, a
3axiAHi aJiiHHTH He iHTepecysa.li11ch YnA, 60 11 .ZI.i'i He BMilll.aJIHCh a ix-
Hi cTpaTeri4Hi H: noJiiTH4Hi nJIHHH. OT)f(e, YnA He 6yJia HBHlll.eM, llI.O
TIOCTaJIO Ha 3aMOBJieHHH TIOCTOpOHHix CHJI i BHKOHyBaJIO ix ,LI.Opy4eH-
HH, aJie 6yJia cysepeHHHM yKpa'iHChKHM 4HHHHKOM, lll.0 BHKOHyBaJia TiJib-
KH HaKa3H CBOE'i KOM3H,ll.H. 6paK nocropoHHhOl ni.ZI.TPHMKH 3acTynaJia
scecTopoHHH ni.n.TpHMKa yKpa'iHChKOro Hapo..a.y. YnA nocTaJia 3riAHO
3 nparneHHHM yKpa'iHchKoro Hapo.ZI.y H: TOMY Hapi,LI. ,LI.OpO)f(HB Hero,
BBa)f(aB I"i pi.ZI.HOIO apMiEro H: OT04yBaB 'i'i Jiro6oa'ro H: niKJiyBaHHHM. 1,LI.ei,
ro.TiollleHi YnA a i"i 4HCJieHHHX ni.ZI.niJihHHX BH.ZI.aHHHx i Ha 6araThOX
MiTHHJaX 3 HaCeJieHHHM, ui.IJKOM Bi.ZI.TIOBi.ZI.a.1111 npartteHHHM lllHpOKHX Mac,
u~o w.opaa 6iJihllle nepeKoHyeaJIHCH npo Te, mo YnA 6opeThCH 3a eo-
JIJO H: .n.o6po6yT urnpoK11x yKpa'iHCbKHX Mac.
Oue "rroE.ZI.HaHttH'' lllHpOKHX yKpa'iHChKHx Mac i YnA, .ZI.aJio e pe-
ayJihTaTi "noscTaHChKi pecny6JiiK11", a6o, HK 'ix CTenaH XpiH Ha3HBae
- "ni.ZI.niJihHi .ZI.ep)l{aB11"35). A.ZI.MiHiCTpauiflHHH anapaT u.11x "noscTaH-
ChKHX pecny6JiiK" OXOTIJIIOBaB pi3Hi .D.iJIHHKH TIOT04HOro )f(HTTH ( a.ZI.Mi-
1
HiCTpauiJO, 6e3neKy, 3B H30K, rocno,LI.apcTBO, a,LI.MiHicTpau.iro Jiicis, KYJih-

34) J111011cb cepiR craTTeA y "Cy•rncuiA YKpaiui", Miouxeu: "HiMeUbKHMH 011H-


Ma", u nKHx niMeUbKllA cnoc1epira11 YnA A yKpa'ittcbKOro ni.11niJIJIR .110.11ae ceoi 06-
cepoaui'i. no.11po611ui .!lHBHCb B "6i6Jiiorpa<J>ii".
35) Jlup. Crenau Xpiu: "KpiJb cMix JaJiiJa". 811.11. "!lo J6poi", MiouxeH.
667
Typtto-oceiTHi cnpaBH, Koonepau.i10, BHpo6mmTBo, cycniJibHY oniKy fl
1
oxopoHy 3,II.OpoB'H), npH 1IOMY u.ew anapaT HaMaraBCH p03B H3yBaTH
eci cnpaBH He TiJibKH ni,IJ. KYTOM 3a6e3ne4eHHH YnA, aJie fl ni,IJ. KYTOM
3a6e3ne11eHHH urnpOKHX Mac yKpaiHCbKOro HaCeJieHHH. 0,IJ.HOIO 3 HaH-
0

Ba.>KJIHBilllHX cnpaB 3 Ti€i ,IJ.iJIHHKH 6yJio nepeBe,IJ.eHflH B .>KHTTH "Po3-


nopH,IJ..>KeHHH .a- 3eMeJihHiH cnpaai", BH,IJ.aHHoro f'K YnA, "HK Harrn~­
w.oi i e.zurno' cyeepeHHoi BJia,IJ.H Ha 3BiJihHeHHX 3eMJIHX YKpai'HH", ,IJ.HH
15 cepnHH 1943 p. 36). 3ri,IJ.HO 3 U.HM po3nopH)l)KeHHHM 3eMeJibHi BiMi-
JIH YnA nepeBeJIH eeJIHKY po6oTy no Ha,IJ.iJii 6e33eMeJibHHX i MaJioae-
MCJihHHx ceJIHH aeMJieIO. CeJIHHaM Bpy11yaaJI11 "AKT Ha,IJ.iJiy 3eMJii". 3
paMeHH YnA no11aJia ,IJ.iHTH Te)I{ "nHpeKU.iH JiiciB npH rK YnA"' w.o
npH3Ha11aJia JiicHHKiB i ,IJ.aBaJia acHrHau.i10 Ha naJIHBO A 6y,IJ.iBeJibHHH
MaTepiHJI. EyJio 6araTo BHna,IJ.KiB, mo HH30Ba HiMeU.hKa a,IJ.MiHicTpau.iH
3BepTaJiaCb ,IJ.O yniBCbKOi "nHpeKu.ii .7JiciB" 3a TaKHMH acHrnau.iHMH.
0,IJ.HHM i3 HaHBa}f{JIHBillJHX 3aB,IJ.aHb ni,IJ.niJibHOi a,IJ.MiHicTpau.ii 6y-
Jia opraHi3aU.iH caMoo6opoHH yKpaiHCbKoro HaceJieHHH. Y U.bOMY 11aci,
yKpaiHCbKe HaCeJieHHH .>KHJIO HeMOB y 11aci Ha6iriB TaTapCbKHX Op,ll..
Ko}f{HOi XBHJIHHH MO}f{Ha 6yJio cno,IJ.iBaTHCH HacKOKY pi3HO~epcTHHX
BOpO}f{HX 6aH,IJ. Ha yKpaiHCbKe ce.710. 3 MeTOIO caMoo6opoHH HaCeJieH-
HSI, noTBopeHo T. 3B. CKB - CaMoo6opoHHi KymoBi BiMiJIH, B CHJii
o.zrnoro poH ,IJ.O 110TH Ha ceJio, npH3Ha11eHo BapTu A cTe}f{i, a;rnpMoai
CHHHaJIH i 3B'H30K 37).

36) TeKCT "Po3nopsu1>1ceHHH o 3eMeJibHiR cnpasi", Ha.11pyKoeaHo e ni.11niJihHiR


ra3eTi "3a CaMocTiAHy YKpaiHy", piK Ill, 11. 8, 3 .llHH 24 >KOBTHH 1943 p.
37) llHB. €. npipea: "CaM006opOHHi Kymooi BirudJIH (CKB)" B "llo 36poi" 'I.
12/25. 1951.

KIHHoT'IHKH YnA - meHl'I 1943 p.


668
5. HIMEUbK0-60JlbWEBHU~KI AKUll HPOTH YUA
PicT i nournpeHHH YnA He .llaBaJIH cnoKoio, aHi HiMeUbKHM oKynaH-
TaM, aHi 6oJibWeBHKaM, mo B.>Ke a6HpaJIHCH noaepTaTHCH a YKpaiHy.
npaKTH4Hi HiMui 60HJIHCH, nepw-aaace, 3a .IKHHBa i ix BHCJii,ZI.H, - KOH-
nrnreHTH. Kox ,ZI.op6e aHaa, mo 11oro no3HUiH 6y.lle a rirnepa 11 repiHra
THM CHJibHiwa, 4HM 6iJibWe noia.lliB 3 yKpa"iHCbKHM a6i.>K.>KHM i xap4aMH
IBiH BHWJie ,ll.0 HiMe44HHH. nowHpeHHH YnA B.llapHJIO B OCHOBH :Horo
no3HU.ii. 3HoB .>Ke 6oJihweaHKH poauiHioaaJIH YnA, HK noaa.>KHY i.ne-
oJiorit.1Ho-noJiiTH4Hy CHJiy, IJ.J.O B,llap·HJia B caMi OCHOBH 60JibWeBHUbKOi
iMnepii:.
TaK, 4H iHaKwe, HiMui 11 6oJibWeBHKH aaHHHJIH O.llH03ri,ZI.He cTa-
HOBHlll.e a ai,ZI.HoweHHi ,ZI.O yKpaiHchKoro BH3BOJibHoro pyxy, ,ZI.o YnA.
BoHH BH3HaJIH, mo ue aopor, HKoro Tpe6a no6opioeaTH 3 ycix CHJI.
I aoHH HeMOB nopo3yMiJIHCb, mo6 YnA O.llHoari.llHO no6opioaaTH. Bo-
HH no,ZI.aJIH co6i pyKH .ll.JIH cniJihHHX aKuifl npoTH YrIA. € 6araTo .llO-
KyMeHTia, HKi CBi,ZI.4aTb npo cnianpauio HiMUiB i 60JibWeBHKiB B no-
6opioeaHHi yKpaiHCbKOro BH380JlbHOro pyxy.
HiMeUhKi aKui"i npoTH YnA 6yJIH JI.y.>Ke HecKJia,zmi. HiMui aaa.>Ka-
JIH, mo YnA MO.>KHa 6y.lle no6opoTH CHJIOIO 11 6pyTaJihHiCTIO. JlJIH Tiei
MeTH BOHH B.IKHBaJrn: (a) nponaraH,llH i (6) Tepopy, lll.0 MaJIH 3aJIH:
KaTH yKpa"iHCbKe HaceJieHHH Ta (a) MiJiiTapHHX aKuiH, lll.0 MaJIH poa-
rpOMHTH 11 po3nopowHTH yKpaiHCbKi "6aH.zlH".
niCJIH WHpOKOro 3ano4aTKyBaHHH Macoaoro Tepopy B 1942 p.
1
(KaM HHeUh - no.lliJibCbKHH - 160, llyMaHb - 71, KJio6y4HH - 123,
4opnda - 52, Jlhaie - 28, KpiM UbOro uiJIKOM 3HHlll.eHi ceJia KopTH-
JiiCH, JlpeMo11boBo 11 KaMiHKa Ko6pHHCbKoi oKpyrn i T. .ll. ), MaCOBHH Te-
pop HiMeUbKHX OKynaHTiB npO.llOB.>KyBaBCH 3 HeCTPHMHOIO CHJIOIO anpo-
.ZI.08)1{ ui.rnro 1943 p. JlHff 23.11. HiMeUbKi ,ZI.ywory6H p03CTpiJIHJIH B
KpeM'srnui 40 yKpa'iHChKHX 3aKJiaJI.HHKiB, 8.III. - 485 e'HaHiB piaeHCb-
1rn·i nopMH, 38), 16.III. - 600 .llYW c. PeMeJih, oJieKcaH.ZI.piHchKOro p-Hy,
B UhOMY 4aci, B )l{HTOMHpi, 120 JIIOJI.eH pa30M 3 .ll.iTbMH, i T. .ll. JlHH
10.IV., nepe,ll MiJiiTapHOIO aKuieio npOTH yKpa'iHCbKHX IlOBCTaHuia y
f opoxiBW.HHi, BHMOp.ZI.OBaHO 425 .llYllI yKpaIHCbKOrO HaCeJieHHH B C.
KHH)f{e.
nepwoio 6iJibwoio MiJiiTapHoio aKuieio nporn YnA 6yJia aKuiH
Ha ropoxiBlllHHi. BoHa TPHBaJia TPH TH.>KHi H y HiH ynepwe 6paJIH
yt.1aCTh HiMCUhKi Tamrn 11 JiiTaKH. AKUiH not.1aJiacb HacTynoM Ha c. CiJib-
ue, e HKOMY nepe6yaaa ai.zui.iJI YnA K-pa fpoMa. JlHH 9.V. HiMui noae-
JIH aeJIHKY aKuiio Ha CKa6apiacbKHH Jiic, a HKiH 6paJIH yt.1aCTb 5 _JiiTa-
~ie i Ha c. CKa6apiBlll.HHy. 4oT. CyMHHH ye'Haaecff a 6iH a HiMUHMH,
mo eCTynH.rn a CKa6apiBlll.HY A BHTpHMaa a poA. WyMoM Ha ceoix
CT<lHOBHW.3X, He 383)1{3I04H Ha o6cTpiJI 3 JiiTaKiB. 3a ueif 4aC HaCeJieH-
Hff ce.rn 3yMi.10 BTeKTH B Jiic i HiMui BCTHrJIH B6HTH TiJibKH 28 oci6.
Po36HTH noecTaHuie, He 3Ba.>Kal04H Ha ni.llTPHMKY JiiTaKie i TaHKiB,
Hi Mui He 3MOr JIH. JlHH 7.V. BOHH 3HOBY IlOBTOpHJIH aKuho Ha CKa6apia-
Cbl<HH Jiic. '
Tpaetteei 6o'i nowHpHJJHCb TaKo>K Ha 6epecTe4KiBCbKHA p-H. Y
JJici KOJIO c. Jlo6a4iBKa Bi.ll6yBCH ~eJIHKHH 6iH 3 HiMUHMH, lll.0 MaJIH

38) raJeTa "BonHHb" Ja 18-e 6epe3HR 1943 p. noBi.llOMHna npo MaCOBHft poJ-
CTpi.1 yKpa"iHCbKHX e'AJHiB pieeHCbKO'i TJOpMH ni.ll HaronOBKOM: "Kapa Ja BtiHBCTBO".
B'nJHiB poJCTpiJJHHO Ja poJnopAJUKeHHRM weclla noniuii 6eJneKH i Cll.
669
TaHK i TPH rapMaTH. EiH TpHeae 10 roJI.HH i e HbOMy e6HTO 30 HiMu.ie,
3HHmeuo 8 aBTOMalllHH, 3JI.06yTO 6araTO 36poi H aMyHiuii. npo uefl
6iu HiMu.i, ni3uirne, onoeiJI.aJIH, mo noecTaHu.ie 6yJio 2000.
Y cepeAHHi TpaeHsr HiMui no 1-IaJIH aKui10 Ha TepeHi Jiy1.11.1HHH A
KoCToniJibmHHH. Boi no1.1aJIHCb B>Ke 9.5. KOJIO c. 51noJIOTb Ha)l. p. ro-
PHHHIO. TpH AHi ni3Hirne HiMu.i B.llapHJIH eeJIHKHMH CHJiaMH ua KoJIKiecb-
KHH p-H. Y M. KoJIKax 6yJlo 5 noecTaHCbKHX rnnHTaJiie a 80 paHeHHX.
CepeJI. KJieKoTy 6oie no.Zlpyra UHraHKa 3yMiJia eHeeaKy10eaTH u.i rnnH-
TaJii e JiiCH. Ha ni.llCTynax JI.O M. KoJIKH noecTaHU.i aanH, nepeea>KalO-
lIHM CHJiaM eopora, 3aB3HTHH 6iH (13.V.). TaM niJI. c. 4epHHllleM, noe-
CTaHu.i MaJIH BTpaTH: 3arHHYJIH nop. BacHJib Ieaxie ("Couap"), nop.
IOJiiHl:f KoeaJibCbKHH i xop. CeMeH CHHTeU.bKHH (".llpy>KHHHHKH"). IH-
lllHH HiMeU.bKHA ei.ZlJI.iJI Hanae Ha c. JI106erny uaa p. CTae. TyT HiMU.i
nonaJIH B 3aciaKy H BTpaTHJIH 11 aBT i 35 BOHKiB y6HTHMH.
Y qepeHi 1943 poKy aKuiH npoTH YnA nornHpHJiacb Ha u.iJiy Bo-
JillHb. HiMu.i CTBOpHJIH OKpeMHH lliTa6 '~EB" 3 OciAKOM y BoJIOAHMHpi
niJJ. npoBOJJ.OM cc lllTYPM6aHQl10pepa nJIHTJI€ ii nianopHJJ.KyBaJIH HOMY
eci eiHcbKoei A noJiiuiAHi ei.ZlAiJIH AJIR no6op10eaHHH YnA. Ui eiAAi-
JIH .ZlJIH qepeueeoi aKuii, 36iJibllleHo, Hanp . .llO iCHy101.1Hx, Ha BoJIHHi, 11
3MOTOpH30BaHHX a'eaHaHb HiMeU.bKOl noJiiu.ii, HiMU.i cnpoea)J.HJIH me 5
1
HOBHX 3 €)1.HaHb. CTBOpeHO 5 6aa .ZlJIH KOHU.eHTpH4HOro HacTyny Ha
"6aHJI.H": Jll060MJib, BoJIOJJ.HMHp, ropoxie, !ly6Ho, roma. npoei~
HaA 1.1epeHeeo10 aKuie10 o6HHB reu. riHU.Jiep, HKHH y ceoMy HaK~ai q,
41 HaKaayeae: "noecTaHHR MYCHTb 6yTH 3HHmeHe, a u.iJIHH npocTip
onaHoeaHHH nponaraH.llHBHO A rocnoJI.apirn". "Xpe6eT 6aHA MYCHTb
6yTH aJiaMaHHH". "AKTHBHHM i pyxJIHBHM cnoco6oM BHCJiiAHTH A 3HH-
mHTH 6aHJI.H".
BeJIHKa qepeHeea aKuiH He aaJia HiMUHM Mau>Ke >KaAHHx peayJib-
TaTie, 60 poaei.Zl4HH Bi.Zl.ZliJI rK YnA p03.ll06ye aae1.1acy HiMeU.bKi Ha-
Ka3H ao aKU.iH (HaKa3 riHU.Jiepa 1.1. 37 a JJ.HH 8.V. i 4. 41 a AHH 28. V.).

A1rnueplA :YnA - maal11 1943 p.


670
Bi,'lll.iJIH YTlA 6yJIH nonepe,n.>Keui npo MaprnpyTH niMuie ,n.Jrn "aKTHBHO-
ro H: pyxJiueoro cnoco6y BHCJii,n.HTH H: 3HHl.l.lHTH 6au.n.u". TaKHM llHHOM
MOTOpH30BaHi 3'€,n.HaHHH HiMeUhKOi >Kan.zi.apMepii MaH,n.pyeaJIH: 58-e
a Jly6Ha .n.o OCTpora, 60-e a Ko6pHHH .n.o TypiHchKa, 47-e a MaTieea
.n.o Jlaepoea, 48-e 3 JI1060MJIH JI..O fol.l.li H: ui.n.e ue uaTpanHJIH ua "6au-
AH". 3aTe TaM, .n.e ix He cno,n.ieaJIHCb (.n.o peqi, HiMeUbKi p03Bi.ll.Ot.IHi
.n.aHi npo p03TarnyeaHml Bi)l.Zl.iJiiB YnA 6yJIH_.lly>Ke CKyni), BOHH 6yJIH
H: po6HJIH ycnirnHi aaci.ll.KH Ha eopora (5.VI. - )l10KCHH, Ha.ll p. ro-
pHHHIO). HaH:6iJihllJ y.n.aJI11H: 6ye HaCKOK ei.n..n.iJiie YnA Ha niMeUbKHH
nofa.ll Mi>K CT. HeMOBHlli H: MaJIHHChKa yHolli 3 23 Ha 24 qepemt. Y
llbOMY Hana.lli 3HHl.l.leHO Maii>Ke 150 6iHuie re111TaniBCbKOfO KapaJibHO-
ro 3aroHy, l.l.lO eepTaBCH a aKuii i 3.llo6yro eeJIHKY KiJihKi<;Tb a6poi Ta
aMyHiuii. Hana.ll ueii BHKOHaJIH coTHi YnA K-pa ")loporna'' ii "51pe-
MH"' npH llOMY o6a KOMaH.ll.HPH 6yJIH, B UbOMY 6010, paHeHi 39).
3BHllaHHO, HiMui He MOfJIH 6yTH B.ll.OBOJieHi aKUiEIO reH. riHUJiepa.
To.lli caMe Po3eH6epr ei.n.ei.n.yeae YKpaiHy ii, 3BHllaAuo, Koxoei 6yJio
.ll.Y)l{e He3pyllHO, l.l.lO iioro noJiiTHKa "Teep.lloi pyKH" .n.ae TaKi MaJii pe-
3YJihTaTH. )la pet.Ii, cepe.n. CaMHX HiMUiB CTaBaB l.l.lOpa3 6iJ1bllJHH cnpo-
THB npoTH 6e3rny3.n.oi noJiiTHKH Koxa H: iioro cnienpauiBHHKiB i Me-
MopiHJIH, HaBiTb HaUHCTCbKHX napTiH:u.ie, CHnaJIHCb )1.0 5epJiiHa OJI.HU
3a .n.pyrnM. )lns1 pHTyeaHHH ceoro npecTH>Ky, Kox piwue, aa BCHKY ui-
Hy, Jii1<ei.zx.yeaTH YnA. Y nopoayMiHHi a .riMJiepoM eiH cnpoea.ll.HB ua
BoJIHHh eeJIHKOro cneu.iHJiicTa .LI.JIH no6op10eaHHH "6aH.zx." - reHepaJia
cpoH .n.eM Baxa, ei.zx.9Moro, niaHiwe, HK nauHcpiKaTopa eapwaBChKoro
noRcTaHHH. UeH: HiMeUb, noJihCbKoro po.zx.y (3aJieecKi), npocJiaBHB ce-
6e Ha BoJIHHi, HK O.ZI.HH a uaii6iJihll1HX KaTie yKpaiuchKOro Hapo.n.y. Kpu-
eae11H: Tepop, l.l.lO floro po3BeJIH 3aroHH ct>oH .n.eM Baxa Ha BOJIHHCb-
Kifi aeM.1i, nepexo.n.HTb ceoiMH poaMipaMH eci 3JIOllHHH, l.l.lO ix nonoe-
HH.m uauHCTChKi eapeapH ni.n. qac II. CeiToeoi BiHHH. 3 no.LI.HBOM rJUl-
.n.i.rn ua no.n.eHrn "ynoeuoea>KeHoro paflxcct>10pepa .ll.JIH no6op10eaHHH
6aH.n" - CC 06eprpynneuct>10pepa f1 reuepaJia noJiiu.ii - ct>ou .lleM Ba-
xa, B MocKei, H: norn.11aJIH iioMy THCHlli qepeonHx napTH3aHie a ,n.ono-
Moro10.
Och TaK, ua nollaTKY JIHnHsr, uacynyJIH eeJIHKi 6oJibllieBHllhKi 6au-
.ll.H Ha Jho6oMeJihl.l.lHHY. 0.ll.Ha 6aH.lla aarHaJiacb a>K y Bep6chKHii p-H
Ha Bo.10.n.HMHPl.l.lHHi, aJie 6i.11hwa llaCTHHa aynHHHJiacH a foJIOBHHCb-
KOMY p-Hi. BaH.ZI.H ui HapaxoeyeaJIH noHa.ll 1000 6iHu.ie. npoTH 6au.z:r.
e11cTyn11JI11 6iHui YnA rpynu "Typie" (K-p Py.n.uH:). OcTaTOllHHH no-
rpoM 6au.zx. CTaBCH Mi>K c. raA i CTaBKH. DOJlbllieBHKH BTpaTHJIH B6H-
1

THMH 287 llOJIOBiKie i MaJIH 6araTo patteHHX. Ix npocyeanHH Ha niB.lleHh


CTIHHeHO. KOJIH B)l{e 6yJIO no BCbOMy, Ha UHX TepeHax 31 HBHJIHCb HiM-
ui H: noYaJIH naJIHTH yKpaiHCbKi ceJia (Py.lla, ni.n.ropoMH i T. .ll.).
Oct>eu311ey nporH :YnA roTyeae ct>oH .lleM Bax MeTO.ZI.HllHO. noqa-
JIOCb ei.ll uacHYeHHH BoJIHHi HiMeU.bKOIO nponaf'aH.ll.HBHOIO JiirepaTy-
po10, l.l.lO ix CK!-f.llaJIH HiMeUbKi JiiTaKH B ycix 3aKyTKax·. He MO>KHa CKa-
3aTH, l.l.l06 UH nponarau.n.a He 6yJia nJIHTKa fl 11pu:Miru:eua. Ha AYMKY
nponaf'aH.llHCTiB ct>oH .lleM Baxa, B ychoMy Hel.l.laCTi BoJIHHi 6yJIH BHH-
Hi "raJIHl.JaHH", "raJIHU.iHChKi ni.n.6yp10eaqi", "raJIHUbKi >KH.ll.H" (TaK!)
- (HKHH 3HaHOMHH MOTHB!), l.l.lO 6e3 pelliTH aanpO.llaJIHCb 60JibllJeBH-
KaM (OYH CKHHYJIO MacKy Ta BHHBHJIO, l.l.lO BOHO HillHM He pi3HHTbCH

39) Iltte. onttc 3aci.aKH e ni.aninbHOMY eH.aaHHi: ''Y 6opoTb6i 33 eomo - ni.n:
6oAoem.m npanopaMH YnA". - nepe.apyK: Aecr6ypr 1949. 3403H. CT. 29-31.
671

Bi.A ccf>aHaTnaoeaHux op.A .>KH.ZJ;iBcbKo-60J1hllleBHUhKHX 6aH.ZJ;HTie").


JlaJibllle HllIJIH HapiKaHHH Ha 3JIOllHHH "6aH.ZJ;epieuie", Ha ix ·Kpueaei op-
rii i rpa6yHKH. 3Bi.ZJ;TiJIH BHCHOBKH: "oyHieui MYCHTb 6yTH noKapaHi,
lll.06 yKpaittchKHH Hapi.ZJ; Mir .>KHTH". ToMy yKpaiHChKHH Hapi.ZJ; MYCHTh
"aroJiolllyeaTH KO.>KHOro 6aH.ZJ;HTa, KO.>KHOro 6aH.ZJ;epiBUH HiMeUhKHM
ypH.ZJ;aM", a6o "rttaTH THX xJionuie 11epea rpaHHUIO ttaaa.ZJ; .ZJ;O faJIHllH-
HH". IUo6 nepeKoHaTH yKpaiHChKe HaceJieHHH, lll.O "e npoeoJI.i OYH CH-
.ZJ;HTh areHTH MocKeH", HiMui nolllilpioeaJIH npoeoKaTHBHY JIHCTieKy e
pociHChKiH MOBi a~ niJI.nncoM, Hi6uTo, coeeTCbKoro MaplllaJia A. Ba-
ciJieecbKoro, lll.O aeepTaJiacb .ZJ;o "yKpauHCKHX napTb13aH BoJ1bIHH u no-
.ll.OJIHH" H: 06iu10eaJia, lll.O coeeTChKe npaBHTeJibCTBO roToee "eo.>KJI.H H
PYKOBO.ll.HTeJIH CTenaHa BaHJI.epy BBeCTH B COCTaB yKpaHHCKOro COBeT-
CKoro npaeHTeJibCTea". I aapaa aa Heio 3'HBJIH€ThCH JIHCTieKa .ZJ;O "YKpa-
1
iHuie BOJIHHi H no.II.iJIJIH ' , niJI.nHCaHa "Jl€OHTi€M MapKOBCbKHM yKpa-
iHCbKOMY ttapOJI.OBi BiMaHHM i eipHHM"' lll.0 KJIHlle "KapTH po3KpHTi",
"reTb ia apaJI.HHKaMH yKpaiHCbKoro HapoJI.y" i B3Heae "MaTepi H: .>KiH-
KH", lll.06 BHTHraJIH CHHiB i llOJIOBiKiB 3 Jiicy. Jlo pe11i, Ha npoeoKaTHB-
HY JIHCTiBKY BaciJieecbKoro noKJIHKaecH y ceoiH: eiJI.oaei caM cf>oH .II.eM
fiax.
KoJIH 6 "ycoeilll.yeamrn" yKpaiHCbKoro HaceJieHHH He JI.aJIH HacJiiJI.-
Kie, To cpoH JI.eM Bax rpo3HB "cTpallIHHM Bo.>KHM (TaK!) cy.II.oM" HaJI.
HapO.II.OM. "'oaH.II.HTH B.>Ke BiJI.llYJIH Ha co6i CHJIY ~iMeUbKOi 11JI10cf>Teacp-
ct>e" H "cnpaeeJI.JIHea Kapa Bi.II. MiUHOi ttiMeUhKOi a6poi'' 11eKaTHMe ecix,
XTO npoTnCTaBHThCH HiMeUhKOMY eiHChKy. Ui norpoau, 011eBH.ll.HO, He
nepellIKOJI..>KYBaJIH cpoH .II.eM 6axoei KpH11aTH: "YKpaiHui e Jiicax ! TyT
roeopHTh HiMeUbKHH paftx e iMeHi Eeponu Ta ii eeJIHKOi i CTapoi KYJih-
TYPH". Jlo pe1.1i, HaroJiollleHHH HiMeUbKOi KYJihTypu H: "BHlll.Oi" Micii
HiMeUhKOro HapoJI.y B 6opOTb6i 3 60JibllleBH3MOM 6yJio llaCTHM MOTH-
BOM HiMeUbKOi nponaraH.II.H.
noM'SIKllIHBllIH OTaK TepeH BoJIHHi ii noJiiCCH CBOEIO nponaraH-
.ZJ;OIO, cpoH JI.eM Bax npHcTynHB JI.O nepeeeJI.eHHH llIHpoKoi TepopHCTHll-
Hoi aKUii npOTH yKpaiHCbKOrO H3CeJieHHH. nepllIHM ii eT3IlOM 6yJIH Ma-
COBi apellITH yKpaiHCbKOi iHTeJiirettuii, lll.O Ii nepeeeJIH no eciii BoJIHHi
HiMui, BHOlli, 3 JI.HSI 15 Ha 16 JiijilHH. ApellITOB3HO TOJI.i noHaJI. 2000 yK-
1
paiHCbKHX rpoMaJI.HH, a Toro e KpeM HHUi 280, e PieHoMy 200, B Jlyuh-
KY 160 i T. JI.. Bara To apellITOBaHHX HiMeUhKi .ll.Ylllory6u HeraH:Ho poa-
cTpiJiioeaJIH (HiHa ii 0Jihra KyueeHll, OneKcaHJI.ep ByceJib i T. JI..).
PieH011acHo HiMeUhKi JiiTyHchKi ecKaJI.pH euJiiTalOTb Ha 6oM6JieH-
HH yKpaiHChKHx ciJI. 3JI.a€ThCH, He 6yJio TOJI.i ceJia Ha BoJIHHi, Hl<e 6
He nepe.>KH_Jio eiJI.BiJI.HH HiMeUhKHX JiiTaKie. Oco6Jiueo CHJihHO 6oM6-
JieHo ceJia Ha nieJI.eHb eiJI. JlyUhKa: Ha.II. p. CTHpoM i CT9JIOHK010 (Heceill,
Jlaepie, Crnepie, PaJI.OMHCT, TOlll.O ). HaeiTb JIIO.II.eii, lll.O npauioeaJIH
Ha noJii, o6cTpiJIIOBaJIH KyJieMeTaMH 3 JliTaKiB.
JlaJibllIHM eTanoM TepopHCTHllHOi aKuii 6yJIH HaCKOKH aaroHiB cpOH
JI.eM Baxa Ha· yKpaiHChKi ceJia. lUe H: JI.-Oci roJI.i a6arnyTH, Ha HKHX aaca-
.II.ax HiMui IlJIHHyBaJIH ui yJI.apH. 3BHllaHHO, TepniJIH ceJia, lll.O He 6pa-
JIH Ha.LI.TO aKTHBttoi y1.1acTH e 6opoTh6i YnA.
<l>oH JI.eM Baxa cneuiHJihHicTb: naJieHHH .>KHBUeM JIIO.lleii. JlHH 2
JIHilHH HiMui 3 IlOJIHKaMH H y36eKaMH HaCKOllHJIH Ha c. ry6KiB, JIIO.llBH-
niJibCbKOro paftoHy. KapaTeJii airnanu JIIOJI.efl JI.O Micueeoi uepKBH ii
ni;inaJIHJIH ii. B orni naJialOlloi uepKBH aruHye CBstlll.eHHK o. BeHe.II.HKT
KopnHUbKHA, ncaJIOMlll.HK Bopuc neTpie i coTHi yKpaiHCLKHX MY.>K11HH,
672
)l{iHoK i JI.iTeit Uboro )I{ JI.HH HiMU.i BtIHHHJIH TaKy caMy Kpuaaay po3-
npasy B c. BeJIHKi CeJIHLU.a, Toro )I{ paiioHy .
.[lHH 14 JIHnHH, HiMU.i a noJIHKaMH ii ya6eKaMH HanaJI11 Ha 1.1echKO-
yKpaiHChKe ceJIO Mamrn, OCTpO)l(eI.J.hKOrO paHOHY Ha .lly6eHLU.Hl:li. noJib-
CbKa noJiiu.isi ii ya6eKu niJI. HiMeU.bKOIO KOMaHJI.OIO arirttaJIH JIIOJI.eii JI..O
Micueaoi JI.epes'·HHoi uepKBH, JI.O mKiJihHoro 6yJI.HHKY ii JI.O KJIYHb, i
acix ix cnaJIHJIH. CTparnHHH KpHK KOHa101.1ux B ortti JIIOJI.eH 6yJio qy-
TH 3a 5 KM. 3rnHyJio TOJI.i B OrHi 624. qexiB i 116 yKpaiHUiB.
,llJIH nopiBHHHHH: B c. JliJI.iu.e B 4exii, ·HiMeU.bKe rewrnno poacTpi-
JIHJIO IO.VI. 1942 p. - 187 tIOJIOBiKiB, y TOMY tIHCJii JI.BOX xJionu.is
HH)l{4e 14 p. )l{HTTH ii OJI.HOro CTapu.H noHaJI. 80 p. )l{HTTH. 203 )l{iHKH
I.J.bOro ceJia BHBe3eHO B KOHU.Ta6ip PeBeHc6plOK, JI.iTeH ,ll.O HiMeU.bKHX
CHpOTHHU.iB.
npo Tpare.ni10 Jli.niu. 3Ha€ U.iJIHH CBiT.
24 JIHilHH, BeJIHKHH HiMeU.bKHH KapaJibHHH aariH y CHJii 500 BO-
HKiB pyrnHB Ha cc. TyJIH4iB, JliTHH i PaJI.OBHlli TypiHcbKoro p-Hy Ha
KoBeJihLU.HHi. KapaTeJii cnaJIHJIH .no TJia c. TyJIH4iB, nia c. JliTHHa ii
no4aJIH naJIHTH c. PaJI.OBH4i. B6HJIH noHaJI. coTHIO yKpaiHuia. AJie TyT,
a JI.On0Moro10 nocnirnH.irn BiJI.JI.iJIH YnA rpynH "Typia". 3aa'si'3aBCH
BeJIHKHH 6iH, s HKOMY poarpoMJieHo KapaTeJiiB. HiMU.i BTpaTHJIH noHaJI.
100 B6HTHMH, cTiJihKH )I{ paHeHHX, KiJihKaHaJI.U.HTh aBTOMalllHH, KYXHIO,
a6po10, Ta, ni.ll npHKPHTTHM H04i, BTeKJIH JI.O KoBJIH, 3HHLU.y101.1u no-
JI.Opoai HaBiTh ceoi Bi.ll3HaKH.
01.1eBH.lI.HO, nOBHLU.i npHKJiaJI.H, u.e TiJibKH llaCTHHa BCbOro Toro,
mo JI.iHJIOCh Ha BoJiuHi niJI. 1.1ac aeJiuKoi oclJeH3HBH reH. clJoH JI.eM 6axa
nporn YnA. Ue TiJibKH 1.1acTKa Toro, mo yKpaiHU.HM JI.OBeJIOCb BHTep-
nirn snpoJI.OB)I{ U.bOro Kpusaeoro JiiTa 1943 p.
OcTaHHiM ernnoM aKuii clJoH JI.eM 6axa 6yJiu MiJiiTapHi aKuii npo-
TH YnA . .[lo uiei aKuii eiH y)l{HB 50 TaHKiB i naHuepHHx asT, 27 JiiTa-
KiB, 10 3MOTOpH30BaHHX 6aTaJibHOHiB 3 Ba)l{KOIO 36poe10 ii apTHJiepiew
ii npH6JIH3HO I 0.000 HiMeUhKHX i noJibChKHX noJiiUHCTiB Ta )l{aH.rr.apMiB.
,llaJihlllHMH JI.OnoMi)l{HHMH 1.1acTHHaMH 6yJIH MaJI.HPH ii "6aTaJibHOHU.i",
XOlf OJI.Hi H .llpyri BBa)l{aJIHCb, HiMUHMH, HeHaJI.iHHHMH B 6opOTJ:>6i npo-
TH YnA. Ha aaJii3HHlll:fHX JiiHiHx yeeJI.eHo e JI.i10 5 nattuupttux noiaJI.ie
(6a3H: KoeeJib - 2, Kueepui - 1, 3.rr.oJI6yHiB - 2).
5oi uux aarottie 3 YnA po3ropttyJIHCh no eciH BoJIHHi. UiKaeo,
mo fl Tenep HiMui He MaJIH TOllHOro yHBJieHHH npo po3TarnyeaHHH BiJI.-
.niJiiB YnA. BoHH 1.10Mych eea)l{aJIH, mo roJIOBHi CHJIH YnA nepe6yaa-
IOTb y niB,lleHHiH BOJIHHi, y BOJIOJI.HMHPLU.11Hi, ropoxiBLU.HHi, .lly6eHLU.H-
Hi, KpeM'srne1.11.1HHi. Y UbOMY HanpHMi cnpHMyeaJIHCb roJIOBHi yJI.apu
HiMuie. THM 1.1acoM, roJIOBHi CHJIH YnA nepe6yeaJm Ha niettitI ei.n aa-
JihHH1.1Hoi ;11ittii KoeeJib-3.lloJI6yHie-Jl1eneTiBKa, roJIOBHO Mi)I{ p. CJiy1.1 i
ropHHb i B Jiicax Ha niBHi4 ei.n 33Jii3HHllH0°i JiiHii KoBeJib-CapHH. y
U.HX pal1oHax 6ol1oeux .n.ifl 6yJio MeHwe,- IIJ.O 6iJihllle, TYT He 6yJ10 Ha-
BiTh 6iJiblllOi aKuii.
B oKpeMHX Micus:1x uhoro KPHBaeoro .11irn 6yJIH TaKi 6oi (He epa-
x0Ry101.1H .npi6HHX CyTHllOK): JIHneHb 35, cepneHb 24, eepeceHb 15. y
6osix uHx YnA BTpaTHJia 1237 crnprnuH i 6iHuie y6HTHMH 11 paHeHHMH,
Mi)I{ HHMH JI.eKiJihKox BH3Ha4HHx KepiBHHKiB YnA ii ni.nniJIJIH. BTpaTH
UHBi.JibHOro Hace.JieHHH, B HaCJiiJI.Ky aKuii clJoH ,lleM 5axa ncpeBHLU.aJIH
5000 JIJO.lleH. HiMui BTpaTHJIH notta.n 3000 e6HTHMH ii patteHHMH. KpiM
o6opoHHHX 6oie, YnA ee.Jia uiJie JiiTo aaqinHi 6oi. Ytto4i a 16 Ha 17
JIHTIHH Be.ilHKi BiJI.JI.iJIH npucrynHJIH .ll.0 JiiKBi.n.au.i'i Bi.llOMOro B0p0)1{0f0
673
ocepe.u.Ky A ueHTPY pi3HHX npoTuyKpaiHCbKHX 6aH.ZI. - CTenaHCbKa ry-
Ta. Y HacJii.Zu<y uiei aKuii CTenaHCbKa ryrn nepecTaJia iCHyBaTH. YHo4i
3 29 Ha 30 JIHilHH ei.u.6yBCH Hal16iJiblll B,ZI.a4HHA Hana.u. Ha BiHCbKOBHH
noi3.u. KOJIO CT. MaHeBH"4i. y noi3.u.i 3.ZI.06yTo BeJIHKY KiJibKiCTb 36poi
Ta eoeHHHX MaTepiHJiie. YHo4i a 19 Ha 20 cepnHH ei.u.6yecH HacKoK Ha
M. KaMiHh KOlllHpCbKHH. HaCTynoM KOMaH.u.yeae K-p rpynH "Typie'' -
Py.u.HA. MiCTo a.u.o6yTO A BOHO ,no 17-oi ro.ZI.HHH HacTynttoro .ZI.HH 6yJ10
e pyKax noecTaHuie. 3.u.o6yTo uiHHi Tpocf>ei: noHa.n. 20,000 Ha6oie, 5
KY."'IeMeTiB, 4 MalllHHOBi niCTOJii, IlOHa,ll. COTHlO nicTOJiiB, 16 MalllHH 11.0
IlHCaHHH, 4 pa.u.ionpHHMa4i, 11 KOHeA i3 ci.u.JiaMH, 7 MOTOUHKJiiB, O.ZI.HY
JierKoey aeToMalllHHY A 6araTo xap4ie. Y3HTO 15 noJioHeHHX. Bopor
BTpaTHB noHa,ZI. 100 40.7IOBiKiB y6JtTHMH 40).
lloea>KHHM ycnixoM yniechKo'i a6poi 6ya TelK TPH.ZI.eHHHH 6iA
ni.n. Pa.n.oBH4aMH, .ZI.HH 7-9 eepeCHH 1943 p. fioi ui aeeJIH TPH KypeHi
rpynH YnA "Typie" a eeJIH-Ko10 rpyno10 HiMuie, mo npH6yJia 3 Koa-
JIH. Y 6010 6paJIH yqaCTh, no o6ox cTopoHax, apTHJiepiH, no HiMeU.hKiA
CTOpOHi TaKOJK naHU.HPHHH IlOTHr. y llbOMY 6010, HKHM KOMaH..u.yeae
aacT. K-pa rpynH "Typie" - BomaK, YnA po3rpoMHJia HiMu.ie. BTpa-
TH HiMU.iB BHHOCHJIH 298 BOHKaMH y6HTHMH H paHeHHMH. 3.n.o6yTO
Tpocf>ei: 5 CKOpoCTpiJiiB, 6araTO KpiciB H aBTOMaTH4HOi a6poi, 6oenpH-
naCH. nepeMora ni.u. Pa.ZI.OBH4aMH BHKJIHKaJia BeJIHKY naHiKy B KoeJii;
HiMU.i rOBOpHJIH npo THCH4i yKpaiHCbKHX noecrattuie i roTyBaJIHCb .Zl.0
eeaKyauii 41).
HeMae cyMHiey, mo ocf>eH3HBa cf>oH .n.eM .fiaxa He .u.aJia AoMy 6a-
>KaHux peayJihTaTiB. npo JfiKei.u.auiio YnA He 6yJIO H MOBH. )l{axJIHBHH
Tepop TiJibKH nocHJIHB YnA, 60 XTO no4yeaern aarpoJKeHHHM, TOH
yriKae y "Jiic". HaceJieHHH 6a 1rnJio e YCTA O.ZI.HHOKoro o6opOHU.H A ni.u.-
TpuMyeaJio ri 3 ycix CHJI. AKU.iH 3,ZI.a4i KOHTHHreHTiB npoea,ZI.HJiaCb Ha
u.iJiiA: JiiHii, 60 HaceJieHHH aaxoeyeaJio a6iJKJKH A xap4i A:, a Ha6JIHJKeH-
HHM norpoMHHKiB, yTiKaJio B Jiicu, aaJiulllal04H CKB ri YnA o6opoHy ce-
Jia. KoJIH >K HaceJieHHH ni.u.MiCbKHX ciJI 3.ZI.aBaJio KOHTHHreHTH, TO YnA
a'HBJI.srnacb B Mara3HHax i cKa.u.ax i aa6HpaJia ix. Ue ece 6yJio npH4H-
HOlO, mo HaBiTb cepe..u. HiMeU.bKHX napTiHuie IlOCTaJia poa6iJKHiCTb .u.y-
MOK. Ha napTiHHiH Hapa.u.i, mo Bi.u.6yJiaCb y JlyUbKy, 24.VII., napTiH-
u.i BHCTYilHJIH npOTH ce6e j3 B3a€MHHMH o6BHHyBa4eHHHMH. noc1ma-
JIHCb .ZI.OHOCH A o6euHyea4eHHH Koxa A Aoro noJiiTHKH .u.o EepJiiHy.
He MeHllle nona.u.aJIOCb i cf>oH .u.eM 5axoei. BpelllTi riMJiep ei.ZI.KJIHKaB
ceoro "1roJ1oeHoyno~aJKeHoro" H: Ha Aoro Micue npH3Ha4HB reH. npiu-
MaHa.
oOJibllleBHKH 6a4HJIH TPY.ZI.He noJioJKeHHH HiMuie i ix HeycnixH e
6opoTb6i npoTH YCTA A nocnilllHJIH iM a .u.on0Moro10. 13 '6iJiopyci Ha
YKpaiHy pylllHJIH y eepeCHi A ~OBTHi 6araTOTHCH4Hi aarOHH ei.u.oMoro
napTH3aHCbKoro eaTaJKKa - reH. <l>ifo.u.opoea-4epHiriecbKoro (nepe.u.
eiHHOlO 6ye y 4epHiriBCbKOMY o6KOMi neplllHM ceKpeTapeM). nocyea-
JIHCb BOHH Ha BoJIHHh TpbOMa eeJIHKHMH rpynaMH: o6a6i4 p. CJiy4, 3
noJiicCH qepe3 HeeeJib Ha Mop04He i JI106ellliB i 3 5epeCTeHmHHH
3JIOBJK p. 5yr. "<l>Ao.u.opoeui'' 6elllKeTyeaJIH, Ha yKpaiHChKHx ceJiax, He-
ariplll relllTanieuie. Y c. CepHHKH, BHCOUbKoro p-Hy, BOHH cnaJIHJIH

40) JlHB. onHC H3CKOKY B niJtniJibHOMY BHJl3HHi: "niTOnHC YnA". nepeJlpyK: y


a6ipui nepeJlPYKiB niJlniJibHHX Marepisrnin 1.1. 11/49. BHJI.aHHH 340YH, HiMe1.11.1HHa.
Cr. 21-24.
41) )lHB. onuc 6oio s >t<ypHani: ")lo a6poi", BHJI.aHHH 3n YfBP, 'I. 4/12 3a 1947 p.
674
60 xaT i BHMOp.ztyBaJIH 40 pO.ZI.HH, B .lly6polfHUbKOMY paHOHi cnaJIHJIH
172 xaTH B c. OpB'RHHU~I', HiBeUbK, rpaHb, npHnyTHi, 3aJiilllaHH. Bc10-
)l.H HttlUHJIH MOrHJIH BHCHnaHi e lleCTb 6opuia 3a BOJIIO YKpaiHH. Wy-
Ka.rn 3a yKpaiHCbKHMH "cpalllHCTaMH" H HHlUHJIH ix, llaCOM 3 uiJIHMH
pO.ZI.HHaMH.
npOTH UiEi HOBOi iHBa3ii BHCTynHJIH eiMiJIH YnA. nepe)l.OBi Bi)l.-
)1.i.lH napTH3aHiB, mo B>Ke npocyHym1cb 6yJIH noaa aaJii3HHllHY JiiHilO
KoaeJib-CapHH MyC'iJIH ei.ztCTynaTH nepe)l. HacTynalOllHMH BiMiJiaMH
rpynH YnA "3arpaea". npocyeaHHH fOJIOBHOi CHJIH napTH3aHiB aa-
TPHMaHO MeHrn-6iJibui Ha JiiH1i PillHUR-XiHoll-HiaeuhK-5epecrh. 3a p.
C1yll, nepe.aoei Bi.ll.lliJIH aaroHy YnA 1<p-a )ly6oeoro ye'·H3aJIHCb y
6oi 3 napTH3aHaMH Ha JiiHil KJiecoeo-PaKHTHe, KOJIH roJIOBHi CHJIH )ly-
6oaoro nepe6yaaJIH e JieHTHHChKHX Jiicax. Ha UHX JiiHiHx CTBOpHBCH
HORHH, niBHillHHH cppOHT YnA. npocyeaHHH )l.pyroi rpynH napTH3aHiB
3aTpHMaJia rpyna YnA "Typie"' Ha.n. p. KopOCTHHKOIO, KOJIO c. nHiBHe
(BH3HallHBCH TYT K-p Maaena). TiJihKH 3)1.0B>K p. 5yr napTH3aHH no-
cyaa.rncb Mali>Ke 6ea nepernKO.ll i ,z:tiHlllJIH a>K y nopHUhKi JiiCH, aei)l.-
KLlh, y 6epeaHi 1944 p., nepelirnJIH e ra."IHllHHy. BoHH HWJIH 6ea ne-
pernKo.zt, 60 roJIOBHi CHJIH rpynH "Typie" 6y.7IH Ha niBHOlli, cnpOTHB iM
cTaBHJIH TiJihKH aanacHi :H BHWKiJihtti coTHi A CKB Ta qacTHHa aaroHy
YnA K-pa OCTpiahKoro.
Y cepntti 1943 p. YnA po36HJia napTH3aHChKe "coe)l.HHeHHe" MH-
xafrnoea, mo aaciJio B CypaabKHX Jiicax tta.zt p. BiJiieio. Y TpH)l.eHHHX
6oHx Ko.10 c. TepeMHo attalltti CHJIH YnA po36HJIH "MHxaAJioeuie" i
3.zto6yJIH 3Hal1Hi Tpocpei. y UHX 60HX BH3HallHJIHCb ya6eUbKHH i rpy-
3HHCbKHH ei.ztAiJIH YnA. AJie a Uboro 6oKy nocTiHHo icttyeaJia aarpo3a.
MapwpyTOM KoenaKa, 3 paHOHiB 3a p. CJiyll (rOJIOBHO ropO,llHHUbKHH
p-H) noCTiHtto tta.ztcyaaJIH B Cypa3bKi JiicH HOBi rpynH qepBOHHX nap-
Ttt3attie. 80HH llaCTo MaCKyeaJIHCb ni.zt yKpaiHCbKHX noBCTaHuie, Map-
WYI04H 3 Tpttay6UHMH Ha rnanKax i BllHHH104H piatti 6ewKeTH ni.zt cpip-
MOIO "6att.J..epieuie". HaeiTb rpyna Me.ztBE.zteea, HK npo ue eiH caM ono-
.ei.J..aE, BJKH.ila UbOro ni.ztCTyrzy. npoTe, 3Bi.ztTiJib, Ba>KKO iM 6yJIO npo-
)1.epTHCb Ha BoJIHHb, llH .ll.0 raJIHllHHH. KpeM'HHellllHHa 6yJia MiUHO B
pyKax YnA, a ryp6eHCbKi JiicH 6yJIH ri He3.zto6yTOIO cpopTeUelO.
TaKa >K noCTifma aarpoaa iettyeaJia a 6oKy 3Ha4HHX CHJI qepeo-
HHX napnt3aHiB, mo 3ocepe.zt>KyeaJIHCb aa p. CJiyll i MaJIH onipHi nyHK-
TH e 4HCJieHHHX noJibCbKHX KOJIOHiHx ya.ztOB>K KOJI. noJibChKo-coeeTchKO-
ro KOp.J..OHy. 3oKpeMa, 8 paKHTHHHCbKOMY paHOHi, >KHJIO 6araTo nOJIH-
KiB. no KO•lHWHbOMY COB€TCbKOMy 6oui (Hanp. ropO.ztHHUbKHH paHOH),
npHKOp.ztOHHe HaceJieHHH, mo e MHHyJioMy "cnianpauioeaJio'' a 60.11b-
rncBHUbK010 KOP.ll.OHHOIO cTopo>Keio, .ztaeaJio Te>K pa.zto 3axHCT 6oJib-
rneBHUbKHM napTH3aHaM. 3 UHX 6a3, WHpOKO BHKOpHCTOBYIOllH no.1Ib-
CbKi K0·10Hi"i, 60.lbWeBHUbKi napTH3aHH CTapaJIHCb npOHHKHYTH 8 ueH-
Tpa.lbHi paftottH Bo •.rntti. Oco6JIHBO CHJibHa itteaaiH UHX 6att.ll MaJia Mic-
ue B no.10eHHi >KOBTHR 1943 p., KOJIH 6att.ztaM y .ztaJIOCb npottHKHYTH a
,llyMattchKi .1iCH. Y .ztHRx ei.zt 15-18 >KOBTHR 6yJrn CHJihtti 6oi YnA a
UY.MH 6att.n.aMH B KoJIKiBCbKOMy, CTenaHCbKOMy, ,llepa>KHHHCbKOMY A
Uy~rnttchKOMY paftottax. 50JibmeBHKH 3 nOJIRKaMH "nauttepiKyBaJrn'' yK-
pa'ittcbKi ce.rn UHX paAottie ttearipwe JII06Hx rewrnniauie (ttanp. c.
o~vte.lbKO, Ko.1KiBCbKOro paAotty}. B cepii 6oi"e Bi.n..ztiJIH YnA (K-p
UHratt} po3rpoMH.rn 60.'lhWeBHUbKHX napTH3aHie (6oi KOJIO c. CTapa
P:ic~a.1ie1<a, )f{ypaBH4KH, 5epecTRHH 11 iHw.) 11 04HCTHJIH ei.zt HHX JiiCH
Ha;J. p. ropHHb i CTHp. To)l.i CTaBCH Te>K poarpoM nOJibCbKOi KOJIOHii
675
nme6pa.>Ke, KH8epUi8CbKOrO paHOHy, IUO 8npO,ll.08>K ,ll.08rOrO 11acy
6yJia ueHTPOM nOJibCbK0-60Jibllle8HUbKHX 6aHJJ., HKi po6HJIH nocTiHHi
HaCKOKH Ha yKpaiHCbKi ceJ1a . .llonoMora, wo iimJia noJibCbKHM norpoM-
HHKaM a Po.>KHIU, 6yJia Te.>K poarpoMJieHa.
y JIHCTonaJJ.i 1943 p., H08a 6oJibWe8HUbKa 6aHJJ.a ai6paJiarn 8 ro-
poJJ.HHUbKOMY palioHi JJ.JIH 11epro8oi iH8aaii BoJIHHi. UnM pa30M ui
6aHJJ.H 3aaTaKy8a8 y.>Ke 8 pauoHi ix KOHUeHTpauiH 3ariH YnA (K-p Be-
peiuaKa). 3 ni8HO'li Ha HHX Y.ll3PH8 3Ha4HHMH CHJiaMH K-p .lly6oBHH.
liep80Hi napTH3aHH He MOrJIH H JI.YMaTH npo 3a4inHi Ail, 80HH MyciJIH
nepeHTH JJ.O o6opOHH.
YcnimHi 6oi YnA a 11ep80HHMH napTuaaHaMH, 8 ueHTpaJihHiH Bo-
JIHHi i aa p. CJiy11, He 3MeHWHJIH aarpo3H 3 Uboro 6oKy. Botta nocTiii-
HO TpH8aJia a.>K )1.0 npuxo.ny 4A, IUO 8 UHX paiioHax CTa8CSI 8 ci4Hi-JIIO-
TOMY 1944 p. Pi8H04aCHO 3 ua6JIH.>KeHHHM 4A, Ha n3Y3 nOH8JIHJIOCb
iuopa3 6iJibllle napTH3aHCbKHX 6aHJJ.; 80HH, 38H'l3HHO, WHPOKHM ct>poH-
TOM 8Hnepe.n.>Ky8aJIH 4A, ona.HOBYI04H TepeHH lllJIHXOM Ha3eMHOi iH-
cl>iJibTpauii, a6o 6y.ny4H nepeKHHeHHMH Ha HHX 3 JiiTaKi8 . .llo npHXO.lI.Y
4A, YnA Ii CKB 3BO.ll.HJIH 3 HHMH 3aB3HTi 6oi. EopoTb6a 3 11ep801rn-
MH napTH3aHaMH 6yJia KYJlH CKJia)t.Hiwa 3a 6opOTb6y 3 HiMUHMH. nap-
TH3aHH - ue 6y8 60H08HH, BiJI.8a.iKHHH i .iKOpCTOKHH npOTH8HHK, IUO
aHa8 M08Y H: Micue8i yM08H Ta 8Mie npeKpacHo MacKy8aTHCb. Y 6o-
poTb6i 3 UHM npoTH8HHKOM, YnA 3.lI.06yeaJia aa.>KJIH8HH JJ.OC8i.ll JJ.JIH
npHH,ZlelllHbOi 6opOTb6H. 5o'i Ha cl>POHTax npOTH 11ep80HHX napTH33Hie
.ny.>Ke HaraJI.yBaJIH 6oi 3 iH.lI.iHHaMH Ha T. 38. ".llHKOMY 3aXO.lI.i"; nepe-
MaraJIH 8 HHX He Ti.JibKH CHJibHiwi A cMiJIHeiwi, aJie ii npo8ipuiwi Ta
XHTpillli. npoTH8HHK He paxy8aBCSI 3 BTpaTaMH; JI.RSI HbOrO ".>KH3Hb" 6y-
JI3 "KoneH:Ka".
OciHb 1943 p. 3Ha11uJiacb TaKo.>K H080IO 9eJIHK010 TepopucTH4HOIO
aKuieio HiMeUbKHX oKynaHTi8 npoTu YnA. Un pa30M ii 040JII08a8
- CC o6eprpynneuct>iopep i reHepaJI noniuii - npiuMaH, ane MeTo.nu
3aJIHlllHJIHCb crnpi: npHMiTHBHa nponaraHJI.a, .>KaXJIH8i TepopHCTH'lHi
aKuii naJieHHH ciJI i 86H8aHHfl' JIIO.ll.eH, M3C08i p03CTpiJIH yKpaiHCbKHX
1
noJiiTH4HHX 8 H3Hi8 i 3aKJiaJlHHKi8, 6oM6apJI.y8aHHH A 06cTpiJ1108aHHH
ci.1 3 JiiTaKi8 Ta MiJiirnpui aKuii npoTu YnA . .llHH 12-15 .>K08THH 8i.lI.-
6yJ1ach eeJIHKa TepopHCTH'lHa 3KUiH B 0cTpi.>K4HHi, IUO oxomrna 16
pi3HHX ciJI (M. i. 5iJia4i8, rpo3i8, npeM'fl4e, To4e8HKH, 3a8HJliBKa, Jly-
'lHH, H080M3JIHH i iHlll.), 8 HKHX cnaJieHO 6araTo xaT i 86HTO COTHi
1IIOJI.eH:. OcTpi3bKHH KpaliCJIHH.ll.BipT 8unpaeJJ.yea8 uio aKuiio ni.ll.TPHM-
a<OJO, HKY ui ceJia .na8aJiu .ll.JIH YnA. "CeJia, mo JI.alOTb npuTyJ101< 6aH-
JlaM, He npe.ll.CTa8JIHIOTb JJ.JIH Hae .>Ka.nHoi 8apTOCTH A MO.>KYTb 6yTH
3HHIUeHi"' nHC38 KpaKCJIHH.Zl8ipT y C80MY aaKJIHKY .no HaCeJieHHH.
Y .ll.HHX 15-22 .iK08THH 8i.lI.6yJIHCb M3C08i p03CTpiJIH yKpatHUiB y
TIOpMax i Kapuux Ta6opax ( M. i. Pi8He - 15.10., JlyUhKe A Jly6Ho -
16.10., KpeM 1 HHeUb i T. .n.) 42). fioM6ap.ny8aHHH ii 06cTpiJ110BaHHH yK-
42) fa3era "BonHHb", 'I. 83 3 .llHSI 24.10.1943 p. no.11ana T3KHA KOMyHiKaT: "Oc-
T31!HiM '13COM 3p06JJeHO .1183 areHT3TH Ha >KHTTSI BHCOKODOCT3BJJeHoi oco6H PaRCXKO-
0
Micapisrry YKpa'iHH. 3aB.llSIKH .llOKJJ3.llHOMY .llOXO.ll>KeHHIO TO'IHO BCT3HOBJJeHO 3B Sl30K
Mi>K BJJ3CTHBHM KOJJOM BHKOHYIO'IHX aTeHTaT Ta i.11.eAHHMH cnpH'IHHHHKaMH. niCJJSI
UbOro 3apsr.11>1<eHo ra nepeee.lleHo 33XO.llH npoTH eeJJHKOi KiJJbKOCTH e'DHie 3 BonH-
Hi, RKi HaJJe>t<aTb .110 o6BHHYB3'1eHHX KOJJ".
3aXO.llH, mo HHMH XBaJJHTbCSI HiMeUbKHA KOMYHiKaT, o6HRJJH OKOJJO 500 YKpaiH-
1
CbKHX B Sl3HiB, mo' Hane>t<aJJH .110 HauioHaJJbHHX KOJJ. MhK iHW. TOJd 33rlfHYJJH: 0.
676
paiHChKHX ciJI 3 JiiTaKiB oxonuJio, THM pa3oM, uiny BoJIHHb. 6potteno-
rnrn 6paJIH y4aCTb B o6cTpimoBaHHi ciJI i JiiciB nOJIO.>KeHHX KOJIO 3a-
Jii3HH4HX JiiHiH. 5oM6apJJ.yBaHHH 6yno 3BH4aHHO ni,ZI.rOTOBOIO ,ll.0 llIH-
pCKHX MiJiiTapttux aKuiii. 3Ha4Hi BlHCbKOBi CHJIH 3'RBHJIHCb y KoeeJib-
W.HHi, B ce11.JIHW.aHCbKOMY 11 KOBeJibCbKOMY paiioHax Ta B Capttemu.uHi.
,U.rn Mal16yTHbOro ,ll.OCJii)lHHKa RiMeUbK0-60JibllJ¢BHUbKOl cnienpauj
.D.JIR no6op10BaH~R YnA MO.>K_e uiKaBHM 6y,ll.e cpaKT, w.o ui CHJIH 3aaTa-
KyBaJIH 33a,uy BiMiJiu YnA, RKi 3 eeJIHKOIO Hanpyro10 CHJI yrpuMyeaJIH
cppoHT npoTH 4epa0Hux napTH3aHiB, w.o HacTynaJIH Ha BoJIHHh 3 5i-
Jiopyci.
Li.HM pa30M Ba.>KKO, ,ZI.y.>Ke B3.>KKO, npHXO.llHJIOCb BOIOBaTH HiMeUb-
KHM 3aroHaM. BiMiJiu YnA 11 CKB 3Ha4Ho 3pocJ111 Ha CHJii; p.e e JiiTi
194_3 p. 6yJia COTHH, CbOro,ZI.Hi B.>Ke cTOHB KypiHb 3 B3.>KKOIO 36pOEIO, a
11acoM i 3 rapMaTaMH. CiJI, RKi B JiiTi o6opoHRJIH 40TH CKB, cboro,ll.Hi
o6opOHHJIH COTHi, a TO H Kype!'fi, w.o 6yJIH B.>Ke ,ZI.o6pe 036pOEHi i mo
B I..U.O,ZI.eHHHX 60HX 3 pi3HOlllepCTHHMH 6aH,ZI.aMH, JiaCHMH nO.>KHBHTHCb,
B yKpaiHCbKHX ceJiax, ,ZI.o6yJiu uiHHHH 6oiioenl1 ,ZI.ocei,ZI.. I ToMy, e uiJio-
MY PR.D.i 6olB, I..U.O T04HJIHCb Ha BoJIHHi H noJiicci B lKOBTHi H JIHCTona-
,ZI.i 1943 p., YnA 3aB,ZI.aJia BalKKHX nopa30K HiMeUbKHM OKynaHTaM. ro-
.D.i 6yJio 6 nepeJii4HTH eci ui 6oi, Ha ue Tpe6a 6H rpy6oi KHHrH, 3 HaH-
BalKHillIHX 3raJJ.aEMO: 6iii KOJIO M. BoJIO.D.HMHpeuh, e RKOMY HiMui
BTpaTHJIH, B 6oRx i3 3aroHoM YnA iM. noJIK. KoHoBaJihUR, HenollIKO.D.-
lKeHHH TaHK ( 8.10.), nepeMOlKHHH 6iH CKB B c. EpoHeBHKH, KJieeaHCb-
Koro paHOHy, Toro )I( ,ll.Hff', 6oi KOJIO c. Hapaeea, .ny6eHCbKOro p-Hy (13.
10.) Ta Cpi6He, paJJ.HBHJiiBCbKoro p-Hy (15.10.), 6il1 y c. ll1Kpa6aTieui
(20.10.) Ta B c. ,Uo6poBO,ll.H, K03HHCbKOro p-Hy (27.10.). y JIHCTOna,ZI.i,
601 3 HiMUHMH H.llYfb Ha niJJ.cTynax .D.O nycTOMHTCbKHX Jiicie {MelKH-
1
piHhKHH p-H), y KpeM HHe4llHHi (6iH ni,ZI. CMHrolO - 22.11.), Ha ropo-
xiBIU.HHi. Y KoeeJihW.HHi, ueHTpoM 6oie i HiMeUbKHX aKuiH CTaE oKo-
Jl'IUR M. Hecyxo'ilKe i MiJihUi, a TaKolK paTHeHCbKHH p-H (paiioHH Ha)l.
p. npun'HTb) i KaMiHb-KOllIHPW.HHa. y MiCHUi lKOBTHi H JIHCTOna,ll.i
1943 p. YnA 3BeJia 476oin 3 HiMUHMH 11 54 6oi 3 6oJihllleeuKaMu; CKB
MaJIH B UbOMY 4aci 125 6oie. HiMui BTpaTHJIH noHa,ZI. 1500 e6HTHMH it:
paHeHuMu; eTpaTH YnA (6e3 CKB) euHocuJiu 414 cTapllIHH i 6iHuie.

npor. MuKona MammtcHHCbKHA, 11neH A.nMiHicrparypu Y AnU. npor. Bono.nHMHP MH-


ce11Ko, npor. AH.npiA niKJieBH'I, iH>K. XapHTR KoHOHeHKO, raHHa A TaMapa Map-
THHIOKH A 6araTo iHWHX.
THM11acoM, 1.d A iHwi areHrarH BHKOHaB HHKonaA HsaHOBH'I Ky3Heuos, 11neH po3-
Bi.zt110-napTH3aHCbKoi rpynH DOJIK. Me.D.BE)leBa. ni3Hiwe BiH BHKOHaB aTeHTaT Ha Jl-pa
liayepa y JlbBOBi. mcnR U.boro Aoro 3JIOBHJla YnA B c. liinropo.nKa, Bep6CbKOro pa-
AoHy; Ha Jly6eHlllHHi, A niBKi.nysana (JlHB. Jle6e.nb, YnA, cr. 70, JlM. Me.D.se.nes:
"CHJJbHble JlYXOM", CT. 489).
"JloKJJa.nHi JlOXO)l>KeHHR", npo RKi 3ra.nye HiMeU.bKHA KOMyHiKaT, nom1ranH Ha
TOMy, lllO HiMui JlY>Ke JJerKO niWJIH Ha nposo1rnui10 Ky3H€UOBa. m.n 11ac nepworo
areHrary Ha naynsi Jlaprensi, 3acrynHHKa Koxa (sHcotconocrasneHa oco6a paRxcKo-
Micapiuy), Ky3Heuos 3aJIHWHB "6yMa>KHHK" 3 .D.OKYMeHraMH R BHKa3KaMH 11J1eHa
OYH (JlHB. Me.nse.nes: "CHJibHhle .nyxoM", ~r. 293). Me.nBe.nes onucye o coo'iA Kl-IH-
3i, RK BiH i Roro rpyna pa.D.iJJH, lllO nonanocb, 33 areHrar ytcpa'iHCbKHM HauioHanic-
raM.
HaKa3 .no >KOBTHeBHX po3crpinis BH.nas Anb«llpe.n. <l>yHK, CC 06rp4'10pep i we«ti
Bi.D..D.iny IOCTHuii B paRXCKOMicapiRri. 3 Aoro HaKa3y p03CTpiJJRHO TaKO>K 70 rpoMa-
.llRH c. B. Pa.noroud i3 CBRllleHHKOM AH.npoHiKOM rana6ypJJ.OIO B 3acnasi, 9.10.1943 p.
m
KpiM o6opoHHnx 6oie, YnA eeJia TaKo>K aatlinHi 6oi: HaCKOKH Ha pa-
iioHHi u.eHTpu (Hanp. Ha KoauH - 5.10, Ha BnwHeBeUh i T. n.), a Ta·
K,))K Ha BHna.noei nyHKTH H 6a3H BOpO>KHX ciJI. y paMUHX TaKoi aKuii
aJiiKBi.noeaHo, 9.10., KocTIOWKOBO, JIYUhKOro paiioHy, Bi.LI.OMHH u.eHTP
IlOJlbCbKHX 6aH,ll. .
y nepwux MicHUHX 1944 p. BoJIHHb i noJiicCH 3HaHWJIHCH, B 3Hatt-
HiH 1.1acTHHi, niA HOBOIO 60J1hweeuuhK010 oKynauiew. HiMeUbKa oKy-
nau.iH np9.noe>KyeaJ1a iCHyeaTu me TiJihKH Ha 3axiJI.Hix oKpaiHax BoJIH·
Hi. Y TOH 1.1ac HiMeUhKi 1<0MaH.nnpu HaMaraJIHCH, aa BCHKY u.iHy, npu-
nuHHTH 6opoTb6y 3 YnA Ta .niHTu 3 Hew JI.O nopoayMiHHH mo.no cniJih·
Hoi 6opoTh6H 3 6oJihWeBuKaMn. TaKi cnpo6u 6yJiu po6JieHi y BoJIO·
AHMnpmnHi Ta e Ko6pnHµ_{HHi. BoHu He .naJiu pe3yJihTaTy, 60 ei)JJJ.iJIH
YnA Bi.LI.MOBJIHJIHCh eiJI. cnienpaui 3 HiMUHMH, Mat01.1n JI.JI·H Uhoro rocr-
py 3a6opoHy 3 6oKy rK YnA. noJibOBHH Cy.n YnA· 3acy.nnB Ha Kapy
CMepTH JI.BOX BH3HaLIHHX KOMaH.nnpie YnA, 3a Te, mo BcynepeLI 3a6opoH.i
rK YnA, BeJIH neperoeopu 3 HiMUHMH, a B 0,llHOMY BHilaJI.Ky, ei.n6yJiaCb
HaBiTh cniJihHa aKUiH ii 6paTaHHH.
3 noJI.iH Uhoro 1.1acy, Ha yeary aacJiyroeye nowupeHHH YnA noaa
p. npun'HTb, B Ko6pnHmHHy. JlHBHHCbKHH p-H u.iei OKpyrq 6yB no-
CTiHHHM MicueM euna.LI.y eiMiJiie YnA 3 BoJIHHi. Tenep .nii YnA no-
umpuJiucb TaKO>K Ha aHTOniJibCbKHI\. K06pHHCbKHH i .>Ka6HHCbKHH pa-
HOHH. BJia.na HiMUiB o6Me>KyBaJiacb TiJibKH ..ll.O M. Ko6puHH, e HKOMY
HiMui no1.1yeaJIHCb TaK HeneeHo, mo crapaJIHCb aaKJIIOLIHTH 3 YnA -
''HeiiTpaJiiTeT". UHM Bnna,llOM 3aril! "niMCTa no.niccH" BKaaa9 Ha WJIRX,
HKHM nocTiHHo HWJIH peii.na YllA Ha Ko6puHmuHy ii .BiJiopych B JI.Hi
HOBOi 60JihWeBHU.bKOi oKynau.ii 3Y3.

6. PEA,llH YnA HA OCY3 I nOWHPEHHSI. YK.PAIHCbKOfO BH3-


BOJlbHO-PEBOJllOUIAHOfO PYO{Y HA CXl,ll
Y}Ke Ha eecHi 1943 p. BiMiJiu YnA noi.ia.nu peiiJI.yBaTH HO OCY3.
y JI.pyriH: IlOJIOBHHi KBiTHH 0,llHH TaKHH Bi.ll.ll.iJJ niwoa y 6epea,ZI.iBCbKHil:
p-H, weneTiBCbK0°i OKpyrn. TaM BiH MaB CY"fHLIKY 3 HiMUHMH. 3 6epe3,ZI.iB-
CbKOro p-Hy ueH: BiMiJl noeepHyBcH Ha nie.neHh, y CJiaeyTcbKi Jiica, JI.e Mas
6iH 3 60JJbWeBHUbKHMH napTH3aHaMH-napawyTHCTaMH. noaCTaHUi p03-
6poiJIH u.eii BiMiJI, BiJI.6HpalOLIH B HbOro a6pow i niJI.pHBHi MaTepiHJIH.
Y MicHui TpaeHi, aiMim~ YnA noHBHJIHCH e )f{uToMnpcbKiii i Ka-
M'HHeUb-no.niJibCbKiH: o6JiaCTHX. Jlo Uhoro 1.1acy, ryJIHJIH TYT 6eaKap-
Ho 6iJihWi H: MeHwi 6aHJI.H 1.1epB0Hux napTH3aHiB, mo .now1<yJit0BaJ1n
yKpaiHCbKOMY HaceJieHHID Hearipw aiJI. HiMeUbKHX oKynaHTiB. PaJI.-He-
pan, a noHeow aiMiJiie YnA, OJI.Hi H: JI.pyri aoporu yKpaiHCbKOro Ha-
poJI.y MyCiJIH JI.emo noTicHHTHCR.
Tpe6a niJI.KpecJIHTH, mo eiJI. caMoro no1.1aTKy, rK YnA aucaJ1ana,
Ha OCY3, Hai1Kpami, JI.o6ipHi 1.1acTHHH YnA. B>Ke caM 30BHiwHiH: au-
rJIHJI. u.ux 1.1acTHH BJIHBaB JI.yxa 6aJI.bopocTa a Maco. HaceJieHHR 6a1.1HJI0
nepeJI. co6ow BHWKOJieHi ii 3.ll.HCUHnJiiHoeaHi aiHcbKOBi aiMiJIH. Bo-
HUbKa nocraea yKpaiHCbKHX nOBCTaHUiB, 3pa3KOBa noee.niHKa B BiJJ.HO-
WCHHi Jl.0 UHBiJibHOro H3CeJieHHH, i.nei,. mo ix rOJIOCHJIH yKpaiHCbKi noe-
CTaH.ui B p03MOBax _i JIHCTiBKaX, 3JI.06yBaJIH mopaa WHpllli CHMnaTii
JJ.JJR YnA. I, cnpaBJI.i, KOJIH e yKpaiHChKHx ceJiax )f{uToMnpmuHn, no·
ttaJIH noRBJIRTHCb OJI.HOCTaHHo· YMYHJJ.npoBaHi A JJ.06pe oa6poeHi eilr.-
678
.n.iJIH YnA, KOJIH BOHH MapwyaaJIH a yKpaiHCbKHMH nicHHMH t1epea ce-_
Jia, KOJIH 36HpaJIHCb Ha HaKa3H fl Ha w.o.n.eHHY MO~'IHTBY epaHu.i fl yae-
qopi, KOJIH 3 ix ycT He 4YTH 6yJIO copoMiU.bKOi JiaHKH, TaKOi 3BH4afl-
HOI .LI.Jiff 6oJibllieBHU.bKHX napTH3aHiB, TO yKpaiHCbKi MaCH Ha )l(HTO-
MHPW.HHi noJ1106HJIH ceoe ai:HchKO. KoJIH .iK BOHH no6a4HJIH, w.o ue
8i:HCbKO rpOMHTb THX, XTO iM Hali6iJibllie JJ.OUIKYJIIO€, KOJIH BOHH ne-
peKOHaJIHCb, w.o y1<paiHch1<i noacTaHui cTaJIH ix o6opoHUHMH Ii Mec-
HHKaMH, yKpaiHCbKi MaCH )l(HTOMHPW.HHH no4aJIH ni.LI.TPHMyBaTH noB-
CTaHUiB xap4aMH, KBapTHpaMH, ni.n.ao.n.aMH, p03BiJI.KOIO, iHCpopMauiHMH.
UH ni.n.TpHMKa He 06Me>KyeaJ1aCb :riJihKH .!l.O 1.1acie HiMeuhKoi oKynauii.
BiJI.JI.iJIH YnA no c T i Ii H o peiiJJ;yaaJIH, no >KHTOMHpCbKiu o6JiacTi, a
yMoeax ni.n.coeeTChKoi 01<ynauii. Ko>KHoro poKy, ai.n. 1944-1950, 6ye
peu.n. YnA e )l(HTOMHPW.HHy.
Y 1.1epeHi 1943 p., e11pyw11J111 Ha Cxi.n, ,nea CHJihHi KypeHi YnA.
0.II.HH a HHx npoiiwoa 1.1epea 6apaHiBCbKHH p-H y 4onoBHUhKi Ii Ma-
JIHHChKi JiiCH Ha,n p. Ipwe10. 4aCTHHa UhOro KypeHH niwJia TeTepeecb-
KHMH JiicaMH, .n.iiiwJia .no p. ,llHinpa Ii noaepHyJiacH Haaa.n. B p-H Ma~rn­
Ha. IHwa 1.1acTHHa niwJia e 6aaapcbKHH p-H i uiJIHH MicHuh peii.n.yeaJia
.n.oe1<pyrn M. KopocTeHH.
IHWHH 1<ypiHh YnA noMaH,npyeae y Eep,nH4iBW.HHy. Vforo MapwpyT
iwos 1.1epea 6epeaJI.iBCbKHH, 6apaHiBCbKHH i 4Y.ll.HiBCbKHH paifoHH. Ky-
piHh nepeHllIOB B aH,npywiBCbKHH p-H, .n.e B>Ke iCHyBaB MicueBHH noe-
CTaHCbKHif ai.n.LI.iJI (30 CTpiJihU.iB, 030p0€HHX B 1 KyJieMeT, 4 cpiHKH,
KpiCH i rpaHaTH). no npHxo.n.y YnA, BiMiJI ueii Mas y>Ke .n.ei cyTH4KH
a HiMeUbKOIO noJiiuieio ii 2 cyTH4KH a 60JihllieBHUhKHMH napTH3aHaMH.
TyT aaJ1HWHJiacS1 OJI.Ha 1.10Ta YnA, a pewTa KypeHH poa,niJIHJiaCH. O.n.HH
Bi.!l..ll.iJI niwos y TpHniJibilf.HHY ii iXoJ10,nHOHPW.HHy, w.06 cTeep,ZI.HTH
MO>KJIHBOCTi p03BHTKY IIOBCTaHCbKOro pyxy B UHX iCTOpH4HHX )lJISI
HbOro paifoHax; 0.ll.HH Bi.ll..ll.iJI niwoe Ha nie.n.eHb, y 8iHHH4HHY H raii-
CHHW.HHY ii, epewTi, TpeTiH ai.n.,niJI niwoa y 4onoBHUbKi ii MaJIHHChKi
JiiCH, w.06 ni,ZI.CHJIHTH iCHyioqi TaM noBCTaHCbKi CHJIH.
KoJ111 rK YnA oTpHMaJia nepwi aeiTH ai.n. peii,ny101.1Hx, no OCY3,
ai.n.JI.iJiiB (a Tpe6a CKa3aTH, w.o ui 3BiTH 6yJIH eHTy3iHCTH4Hi), TO BO-
Ha noqaJia lUHKyBaTH ,npyrnii peii.n Ha OCY3. fa nycTOMHTCbKHX JiiciB
BHPYWHB 3HOBY 0.ll.HH KypiHb YnA. npoTe HiMui i OOJibllieBHKH B>Ke
He cnaJIH. B noroH10 aa noecTaHuHMH nornaJIHCb HiMeUhKi J1iTa1<11, HKi
aa'<H.ll.aJIH 6oM6aMH Micue nocT010 noecTattuie He,naJie1<0 M. Kopeuh.
311a1.1Ha KiJthKicTb 6oJibllieBHUbKHX 6aH.n. npo6yaaJia aacTynHTH .n.opo-
ry noBCTaHUHM y 3B'HreJibW.HHi. ,llHH 16 i 17 JIHTIHH, peH.ll.Yl04HH Ky-
piHb Mae TPH 6oi a 6oJibWeBHU.hKHMH napTH3aHaMH 1<0JI0 c. KaMiHKa,
HPYHCb1<oro p-Hy. EoJihWCBHKH BTpaTHJIH 28 6i:Huia y6HTHMH, 2 noJio-
HeHHMH. 3,no6yTO 5 cpiHOK, 6 KpiciB i OJlHY ni,nao,ny 3 O,llHfOM. y TO-
MY >K CaMOMY paHOHi HiMUi npo6yBaJIH 33CTYTIHTH TIOBCTaHUffM ,ZI.opo-
py, niJI. c. )l{QJI06HO, ,ZI.e BTpaTHJIH 16 BOff.KiB y6HTHMH.
19 JIHTIHH HiMUi 3HOBY npooyeaJIH 33TpHMaTH noecram.tie npH ,Zl.O-
TIOM03i "wyuMaHie", aJie ui, e naHiui, poa6irJIHCb. 20 JIHTIHH, He.n.aJJeKo
WBeJI.CbKOi DY.ll.H npHHllIJIO 3HOBy .no 6010 3 Ma,llHpaMH. rn.n. Wee,ZI.Cb-
KOIO Ey.n.oio if, HacTynHoro .LI.HH, niJI. S}HywnoJieM Ma.n.s:ip11 .n.icTaJIH Ta-
Koro npo4yxaHa, w.o iXHH KOMaH,lla aa6opOHHJia iM BCTpHB3TH a.n.pyre
.no He caoix cnpae. Ue THM 6iJihWe, w.o ni.n. 'Wee,llCbKOIO. oy.n.010, aHi
HiMeUbKa >KaH.n.apMepiH, aHi "wyuMaHH", w.o CTOHJIH B MicTe4Ky, He
npHHMaJIH y1.1acr11 a 6oio.
Ha WJIHXY Pa.n.0MHWJ1h-Ko1.1epeao noecTaHui apo6HJIH 3aci.n.Ky Ha
679
HiMeU.bKY KOJIOHY aBTOMalllHH. 3)l.o6yTO MalllHHOBi nicTOJii A xaptd. 3
nOJIOHeHHMH HiMeIJ.bKHMH BOHKaMH npoee)l.eHO nponaraH)lHBHY ryTipKy
:H ix ei.ll.nymeHo.
23 JIHIIHH 6ye 6iH 3 HiMU.HMH H lllYU.MaHaMH B M. KoTeJibHSI. no
eopo>KiH cropoHi 6yJio 13 e6HTHX i paHeHHX, a 5 rrorraJio e rroJIOH. noe-
cTaHu.i 3.ll.o6yJIH a6po10, aMyHiu.i10 :H aeToMalllHHH. Toro >K )lHH, 6iJIH
CT. leHHU.H Ha lllJIHXY XeaCTie-)l{HTOMHp 6yJia cyTH':rna, e HKiH aarnHy-
JIO 2 HiMeU.hKHX CTaplllHH i 3 BOHKiB. 25 JIHIIHH 6ye 6iH 3 HiMU.HMH H
lllYU.MaHaMH KoJio KopocTHllleea. Hau6iJihlllHH 6iu 6ye ni.ll. YcrnHie-
Ko10 IIOTiiBCbKOro p-Hy Ha MaJIHHlllHHi. Jl.JIH UbOfO 6010, HiMU.i 3M06i-
Jii3yBaJIH 3H34Hi KiJibKOCTi HiMeUbKOi >Ka.n.apMepii i llJKOJIY HiMeU.bKOi
cpOJihKC.llOH4epcbKOi >KaH.ll.apMepii ia c. B'Haoeeu.h, eeJIHKoi cpOJibKC-
.a.ouLiepcbKoi KOJIOHii e rryJIHHCbKOMY p-Hi. Y aaeaHTOMY KiJihKaro)l.HH-
HOMY 6010, HiMuie poarpoMJieo )lOll.leHTy. BoHH eTpaTHJIH noHa)l coT-
HlO e6HTHMH, ea>1<KopaHeHHMH u rro.110HeHHMH. 3.lI.o6yTo Tpocpei: KiJib-
KaHa.ll.U.HTb Kpicie, KiJihKaHa)l.IJ.HTb MalllHHOBHX rricTOJiie, KiJibKa KyJie-
MeTiB, rpaHaTH :H eeJIHKY KiJihKicTb aMyHiu.ii. Ue 6yJio 26 JIHnHH.
OcTaHHi .ll.Hi M. JIHIIHH rroecrnHu.i npoBO.ll.HJIH Ha ei.ll.nOtIHHKY e 4o-
noeHU.KHX i MaJIHHCbKHX Jiicax. TyT HarraJia Ha HHX 6aH)l.a JieHT. rpe-
1.IOBa, Ha HKoro .ll.OBlllHH Liac, 6eaycnilllHO, noJI10eaJIH HiMu.i. BaH.lI.Y
p03fOMJieHO. y 6010 3fHHYB JieHT. fpe40B.
y MaJIHHCbKHX Jiicax, noBCTaHU.i O,llep>1<aJIH HOBi HaKa3H ei)l rK
YnA. 0.ll.Ha CHJihHa coTHH nilllJia e pefl.ll. Ha Cxi.ll i .ll.iHlllo11a .lI.O 4opHo-
1
6HJibChKHX Jiicie Ha)l. p. npHn HTTlO. UH rpyna MaJia 6iu 3 60JibllleBH-
KaMH ni)l. C. KpaCHJiiBKOIC. noeepTalOtIH 3 peH.ll.y, COTHH MaJia 6oi 3
6oJibllleBHUhKHMH rrapTH3aHaMH KOJIO M. Xa6He (Micu.e Hapo,!l>KeHHH
JiaaapH MouceEBH4a KaraHOBH4a) u y Hapo.lJ.HHIJ.bKOMY paAoHi. KoJio
KopocTeHH peH.ll.YJ04HH ei)l.lliJI Mae 6oi 3 nocHJieH010 rpyno10 napTH-
aaHie KOJIO c. 3a6JIOU.bKe.
Y ceprrHi, cuJibHa rpyna rroecTaHu.is noLiaJia noeopoTHHH peH)l
Ha n3Y3. UH rpyna OTpHMaJia HaKa3 pefl.ll.yBaTH qepe3 CHJibHO aacMi-
1.ICHi 6oJibllleBHUhKHMH 6aH)laMH pauoHH. BoHa nepeuwJia a 6oHMH

Blu.IJI YilA. BoJIHHb - 1943


680
YwoMHpChKi JiicH, oMeJihllIHHCbKHH p-H i scTynHJia B ropo,llHHUbKHH
p-H. HaceJieHHH UbOro p-Hy nepe6ysaJio B:>Ke ei,ll ,llOBllloro 1.1acy ni.ll
60JibWeBHU,bKOlO BJia,ll.OlO. flpOllHCTHBllIH 3 60HMH rOpO,llHHU,bKHH p-H
( ITOBCTaHU.i MaJIH TYT llliCTb 6iJibllIHX 6o'ie ), BiJUI.iJIH YnA, npH KiH-
u.i cepnHH, ITOBepHyJIHCb B flyCTOMHTCbKi JiiCH Ha 3aCJiy:>KeHHH Bi,ll.IlO-
LIHHOK.
y eepeCHi, B )KHTOMHpmHHi onepyeaJIH ,ll.Ba BiJUI.iJIH IlOBCTaHI.liB,
mo 3aJIHWHJU1Cb Bi.ll peH.ll.YlOLIHX LiaCTHH. AH.LI.pyllliBchKHH eiJUI.iJI Mae
y>Ke 120 6ifluie, 036pOEHHX 4 KyJieMeTaMH, 6 cpiHKaMH, ,lleCHTH3apH,ll-
KaMH i T. Jl.. i BiB OJKHBJieHy .lliHJibHiCTb B aH.LI.pywiBCbKOMy, KOpHHH-
CbKOMY 11 6pycHJiiBCbKOMY paHoHax. Y U.bOMY JK Liaci, Ha.LI. p. Ipwe10
onepyeae .llPYrHH Bi,ll,lliJI (K-p JleB ), mo Te)I{ npOHBJIHB OJKHBJieHy
.lliHJihHiCTb, nocTiHHo peH.LI.YIOllH no MaJIHHmHHi Ii KopocTeHmHHi. Bi.ll-
.lliJI Mae 9 6o'ie 3 qepeoHHMH napTH3aHaMH, e TOMY O.ll.HH 6iJibWHH 6iH
e YwoMHpCbKHX Jiicax. Ueli BiMiJI oTpHMaB HaKa3 Bi.lliHTH Ha 3axi,ll.
BiH BHPYllIHB 29.8. i npH6ye Ha n3Y3 - 7 .10, MaIOtIH Ha llIJIHXY ceoro
TIOXO.ll.Y 5 6iJibllIHX 6o'ie B OMeJibl.fHHCbKOMY H ropOJJ.HHU,bKOMY palio-
Hax.
floqyealOllH ,ll.JISI ce6e 3arpo3y B )KHTOMHpmHHi, 60JibWeBHKH KH-
HYJIH 3 EiJiopyci 24 oTpH.lliB 3 napTH3aHCbKO'i rpyrrH )KyKoea (He Mi-
lll3TH 3 MaplllaJioM). Ui OTPH.ll.H nillIJIH no MapwpyTy: Mo3Hp-Kopoc-
TeHb..,WerreTiBKa. OKpeMi o1;pH.llH ni.LI.CHJIIOBaJIH 6oJibWeBHU.hKi CHJIH B
ropO.llHHU.hKOMY p-Hi, iHWHM OTPSI.LI.aM CTeJIHBCH llIJIHX Ha CJiaeyTchKi
JiiCH, mo6 D.icTaTHCb Ha BoJIHHb. npoTe fOJIOBHe 3aB,llaHHSI U.HX OTpH,ll.iB
6yJio apo6HTH 3acTaBH Ha llIJISixy yKpaiHChKHX rroecTattu.ie Ha Cxi.ll.
Y ,llpyriJ1 TIOJIOBHHi JKOBTHtJ 1943 p., K-p EHeH BHCJiaB 3 flyCTOMHT-
CbKHX Jiicie 3Hoey lllicTb coTeHb YnA e pefl.ll Ha Cxi.LJ.. 17 JKOBTHH, TPH
COTHi 3 U,bOfO peH.llYlOllOfO BiJUI.iJiy aaaTaKyBaJIO M. 5apawi H nicJISI
l.IOTHpHa,llU,HTbfO,llHHHOfO 6010 3,llo6yJIH HOfO. noBCTaHU.i cnaJIHJIH eci
YPH.llOBi H noJiiU.iHHi 6y.llHHKH H u.iJIKOM po3rpOMHJIH o6opOHUiB. oiH
u.eli Mae eeJIHKe nporraraH.llHBHe 3HalleHHH; HiMu.i Ii 6oJibWeBHKH 3aro-
aopHJIH npo THCHLii y1<pa'iHCbKHX TIOBCTaHU.iB i TiKaJIH nepe,ll HHMH. HaB-
BHnepe,llKH. KoJIH JK, 20 JKOBTHH, IlO.lli6Ha .llOJISI TIOCTHfJia BeJIHKe
cpOJibKC.llOHLiepcbKe ceJio B'H3oeeu.h (3rnHyJio rroHaJJ. 100 HiMu.ie), yK-
paiHCbKi noecTaHui HllIJIH B:>Ke 6ea nepellIKOJl. Ha llIJIHXY ceoro no-
XO.llY BOHH rpOMHJIH KOJifOCITH H p03,llaBaJIH 36i)l{JKH yKpa'iHCbKHM ce-
JIHHaM. oyJio 6araTO OXOllHX BCTynaTH .llO YnA. HaceJieHHH Ka3aJIO:
"HK6H YnA 3po611J1a Mo6iJiiaau.i10 (TaK, HK u.e po6HJIH LiepeoHi nap-
TH3aHH), MH eci nillIJIH 6, HK O.llHH". Y 6oHx 3 YnA, 60JihllleBHU.hKi
napTH3aHH BTpaTHJIH noHa,ll COTHIO llOJIOBiKiB y6HTHMH, 77 Kpicie, 10
cpiHOK, 4 ,lleCHTH3apH.llKH, 3 1<yJieMeTH, 9 nicToJiie, rpaHaTH. A eTiPt\,
HaBiTb He 6yJJo 3 iXHbOl CTOpGHH cepH03Hillloro cnpOTHBy, TiJJbKH Ha
noeopOTHOMY llIJIHXY BiJUI.iJiiB TaKHH cnpOTHB IlOCTaBHJIO "coe,llHHe-
HHe" AH.llpeeea (ropO.llHHUbKHH p-H). TyT Ha ni.LI.XO.llax .ll.O MicTeLIKa,
IlOBCTaHI.J,i B3HJIH B TIOJIOH 60JibWeBHU.hKY 3aCTaBy. nicJIH U,bOrO p03-
fOJlHYBCSI 6i11, y SIKOMY 3rHHye O.llHH 6oJibllleBHUhKHH MaHop i "aH,llpe-
eeu.i" Bi,llCTynHJIH.
Y JJ.pyriA noJJOBHHi JKOBTHSI A nepwiH JIHCTonaJJ.a Ha )KHTOMHp-
mttHy nillIJJo 3Hoey 6araTO eiMiJiie YnA. noecrnHui no6yeaJJH TO.lli a
6apHllliBCbKOMy, sipyHCbKOMy, 3B'HreJJbCbKOMy, 6apaHiBCbKOMY, 6e-
pe3,ll.iBCbKOMY A MapxJJeBCbKOMY paiioHax. CHJihHi 6o'i ·6yJIH s EapH-
llliBChKOMY paiioHi ( c. CHMOHH (.llBilli), KJJHPHH, Eepe3ieKa, KHSIHKa
(.llBilfi), AHHaniJJb). floqyealOLIH aa co6010 CHJJY ·4A, 60JibllleBHUbKi
681

napTH3aHH 3acTocyeaJIH Hema.LlHHH Tepop npOTH HaceJieHHH, e6uea10-


'IH ecix THX ceJIHH, mo HKHe6y.Llh ,llOilOMaraJIH yKpaiHCbKHM noecTaH-
U.HM. Ha UJBH.LlKY pyKy no 1rnJIH npoBO.LlHTH Mo6iJii3aui10 e 4A i na-
KJia,llaTH KOHTHHreHTH Ha HaCeJieHHH.
UHM onpHUJKaM, YnA cTaeuJia piUJy1111ii i 3ae3HTHH cnpoTHB. AJie
6 JIHCTona,na apMii Maplll. BaTyTiHa 3aHHHJIH e>Ke KHie i npocyHyJIHCb
.no >KHTOMHpa ii KopocTeHH ( 12.XI.). Xo11 Ha ,neHKHH 11ac HiMu.i ei.z1.-
6HJIH ui ,llBa MiCTa, npoTe, O,llep>KaBUJH ni,llCHJieHHH, 60JibllleBHKH noee-
JIH Hoey ocpeH3HBy, B HaCJii,llOK HKOi )f{HTOMHPJ..U.HHa OilHHHJiaCH B py-
Kax 60JibUJee11Kie. To.Lli, HiMel..lhK0-6oJihUJeeHl..lhKHH cppoHT, nepeiiUJoe
peif,ny1011Hii KypiHh YnA (K-p Jlopolll) i ,llea Micueei noecTaHChKi Bi.ll-
.LliJIH. Ue 6yJIH ei.ll.lliJrn YnA, mo iM npHHUJJIOCh .LliHTH B uoeiH, ni.ll·
COBETChKiH ,lliHCHOCTi.
KoJIH MH roeopHMO npo noUJHpeHHH yKpaiHCbKOro BH3BOJibHO-
peeoJI10uiiiHoro pyxy Ha Cxi.ll, MH He MO>KeMo He 3ra,llaTH .LliHJibHOCTH
yKpaiHChKoro ni.llniJIJIH Ha OCY3 i CY3 ni.Ll 11ac HiMel..lhKori oKynaufi.
HaA6iJibUJe CHJihHHM 6yJio yKpaiHChKe ni.LlniJIJIH B nie.LleHHiii YKpa-
1Hi ii y TpaHCHicTpii, ni.ll PYMYHCbK010 0Kynauie10. OCHoBy ,llJIH nt.Ll-
niJThHOi opraHi3auii e flie.lleHHiH YKpaiHi ,llaJia "nie,lleHHa noxi,llHa
rpyna", HKa Hapaxoeyea.rra .llO 1000 JIIO.LleH i enpo,llOB>K ,llaJihllJHX poKiB
oTpuMyeaJia me CHJihHi ni.llKpinJieHHH. He 3ea>Ka1011H Ha o,Z1.Ho1rnCHy
6opoTh6y 3 HiMel..lhKHM oKynaHTaMH i ix ooJibUJeBHl..lbKHMH ni.LlnOMa-
ra11aMH Ta Ha noea>KHi BTpaTH, yKpaiHChKe caMOCTiHHHl..lbKe ni.LlniJIJIH
e nie,lleHHiH YKpaiHi mopa3 6iJihUJe po3BHBaJIOCb i 3aKopiH10eaJI0Cb.
ni.llniJihHa opraHi3auiH oxonHJia eci o6JiacTi niB.LleHHoi YKpaiHH ii
HaiicHJihHiUJe npoueiTaJia e 0.lleci, KpHBOMy Po3i Ta JloH6aci. Jlo pe-
11i, ni.LlniJihHa Mepe>Ka MaJia o6JiaCHi npoBO.llH e ycix ooJiaCTHX i pa-
iiouoei npoBO.LlH Maif>Ke e ycix paiioHax. Oprani3aUiH nonoeHHJiacb, y
BeJIHKiH Mipi, MicUeBHM eJieMeHTOM, He BHKJI1011a1011H pociHH i rpeKiB
(MapimniJib) i B ei,llHOlllCHHi CTYilHH ni.llniJibHOi opraHi30BaHOCTH Ma-
JIO Bi,llpi3HHJ10Cb ei.ll 3eMeJib 3axi,llHbOl YKpaiHH, B HKiH ni,llniJibHi op-
raHi3auii MaJIH e>Ke 6araTopi11tty Tpa.llHl..lilO. EyJIH TYT ea>KJIHBi ni.Ll-
niJihHi ocepe.LI.KH, J..U.O 6yJIH noJiy11eHi 3B'H3KOBHMH JiiHiHMH, 6yJIH ni.LI.-
niJihHi xaTH, ni.nniJihHi .llPYKapHi, HKi HaeiTb .llPYKYB3JIH JiiTepaTypy
.LlJIH 3axi.llHhOi YKpaiHH, 6yJia eJiaCHa ni.LI.niJihHa npeca ("BicTi" -
)lHinponeTpoecbKe, "4opHoMopcbKHH BicHHK" - 0.neca) A 6araTo
ni.nniJibHHKiB, J..U.O Hi B llOMY He ycTynaJIH, a B 6araTbOX BHila,llKax ne-
peBHJ..U.aJIH ceoix 3axi.LJ.HhOyKpaiHcbKHX .npy3ie. Ue ii 6yJio npH11HH010,
J..U.0 60JibllleBHl..lbKe ni.LI.niJIJIH (HKJ..U.O He paxyeaTH H3H6iJibllJ nOMOCKOB-
JieHoi BopoUJHJioerpa.nchKOi o6JiacTi) 6yJio, s nie.LI.eHHiii Yl<paitti, .ny-
>Ke cJia6Ke ii KpiM cnienpaui 3 riTJiepiecbKHMH oKynaHTaMH .LlJIH no60-
p10BaHHH yKpaiHchKOro I111aeoJibHo-peeomouiHHoro pyxy, Hi11oro oco6-
JIHBoro He IlOK33aJIO. <l>aKT, J..U.O ni.LI. HiMel..lbKOIO OKynal..li€10, nie,ZI.eHHa
YKpaiHa, paiioH cTenoBHH i npoMHCJIOBHH, cTaHye .LlO 6opoTh6H npo-
TH HiMel..lbKHX OKynaHTiB ni,ll H a l..l i 0 H a JI b H H M H npanopaMH, M3€
CBOIO oco6JIHBY BHMOBy.
y 1943 p. CTBOp10€TbCH B nie.LI.eHHiH YKpaiHi - YrlA-nie.LI.eHb. 3a-
B'H3K010 uie'i rpynH 6yJIH .LI.Ba noecTaHchKi ei.lUliJIH: - KocTH, e Xo-
JIO.llHOHPJ..U.HHi, Ta Ocrnna e YMaHJ..U.HHi. JliTOM 1943 p. npHHUJJIO ni.n-
KpinJieHHH, .llJIH uux eiMiJiie, Bi.LI. YnA-nieHi11, a TaKo>K O.LlHH noecTaH-
ChKHH eiMiJI, mo nocrne y noJITaemuHi. Bci ui eiMiJIH no11aJ1u po3-
6ynoeyeaTHCb i, 3 11acoM, o.LI.ep>KaJiu Ha3ey: YnA-nie.zr.eHb. Ix KOMaH-
.LI.HpOM cTae OMeJIHH fpa6euh-EaThKO. BoceHH 1943 p. YnA-nie.LI.eHb
682
nepeHWJia B raHCHHlll.HHY H, qepe3 TpaHCHicTpilO ()l{MepHHKa) B Jii-
THHlll.HHY fl JlHTHlliBlll.HHy. B YMaHlll.HHi rpyna UH MaJia CyTHllKY 3 HiM-
U.HMH ni)I. CeMH)l.y6aMH, roJioeaHiBcbKoro p-Hy (14.10.), a B JliTHHlll.H-
Hi 3p06HJia HaCKOK Ha CTaHUiio noJiiuii B JliTHHi.
,llHH 5.XII. eupywue, 3 KpeM'srnellllHHH, JI.JUI ni)l.CHJieHHH rpynu
KypiHb YnA (K-p EucTpuii). KypiHb nepeflrnoe qepea c. KpueotIHHUi,
Hoea ryTa, Ko3allKH, JiucoripKH, 51uKieui. y c. 51u.KiBUHX, KypiHb Ha-
TpanHB Ha nepe,ll.oBi eiMiJIH YnA-nia.LI.eHb, r.uo ari.LI.HO a HaKaaaMH
MapwyeaJIH Ha 3axi,ZI.. ,llo K-pa DHCTporo npH6yB K-p fiaTbKO (15.XII).
,llHH 24 rpy)l.HH anrnye weep ll1Ta6y YnA-nis.neHb K-p AHTOH i eiiicb-
KO eJiawTyBaJio iioMy eeJIHllaBHH noxopoH. 1.1.1944 eiMiJIH 5ucTporo
poaopoiJIH K03aKiB Ha HiMeUbKiH CJiy:>K6i, a 9.1. po36HJIH HiMu.ie 6iJlH
c. JiucoripKu (Tpocl>ei: TPH aeToMalllHHH, 7 Ky.rieMeTiB, 2 MiHOMeTH, IO
pyrnHH"U.b, 30.000 aMyHiui'i, 500 rpaHaT, 3 pa.LI.ioanaparn Ta 6araTo Maii-
Ha). 13 cillHH, 0)1.Ha COTHSI (K-p oypyH) nirnJia B raJIHllHHy, a iHWi COT-
Hi noeepHyJincb, 20.1. B KpeM'HHellllHHy.
ni.LI. KiHeUb rpy.LI.HH 1943 p. 3 BoJIHHi, qepea faJIHllHHy, noMaH.LI.PY-
eae y KaM'HHeUb-no,ZI.iJibCbKY o6JiaCTb KypiHb YnA (K-p KpyK). Mapw
BiJl.)liJiiB K-pa KpyKa qepe3 raJIHllHHY BHKJIHKaB BeJIHKY naHiKy cepe.u.
HiMUiB i IlOJl~KiB. y oOplll.iBI..UHHi, KOJIO IBaHKOBa, HiMui OKPY:>KHJIH
noecTaHUiB. BiMiJI YnA Mae BTpaTH e y6urnx, a TaKo:>K y 36poi ( 1
rapMaTa) A 6oenpunacax (noJieBa anTeKa). HiMui 3.LI.o6yJIH TaKo:>K Bi3
a ni.ZlniJibHOJO JiiTepaTypoio. CaMi :>K noecTattui eupeaJIHCb a oKpy:>KeHHH
A niWJIH B 4opTKiBlll.HHY fl 3aJiilll.HllllHHy.

7. YDA ...-. OPfAHl3ATOP <l>POHTY DOHEBOJIEHHX


HAPOJUB
0)1.HHM a HafluiKaeillIHX eTanie nollIHpeHHH YnA 6yJ10 npue)lHaH-
HH JlJISI cniJibHOi 6opoTb6H npOTH HiMUiB i 60JibllleBHKiB - BOHKiB 3
pi3HHX Hau.ioHaJibHHX BiMiJiiB, lll.0 iCHyea.rn npH HiMeUbKiH apMii i
CKJia.ZlaJIHCb 3 KOJIHllIHix noJioHeHHx 4A. Ui BOHKH penpeaeHTyBaJIH
Mafl:>Ke eci noHeBoJieHi Hapo.LI.H CCCP. TaKHM llHHOM, y pH.LI.ax YnA
6opOJIHCb OKpiM yKpaiHU.iB, TaKO:>K: aaep6aH)l:>K3HUi, Bi'pMeHH, rpy3HHH,
a TaKO:>K npe,ZlCTaBHHKH pi3HHX TIOpKCbKHX Hapo.nie: TaTapu, ya6eKH,
qyeawi, Tomo. He 6paKy~aJio Te:>K, y pH.II.ax YnA, 6iJ1opycie i HaBiTb
pociHH, XOll u.i HapOJlH He TBOpHJIH OKpeMHX HauioHaJihHHX Bi)l)liJiiB
YnA. TpanJIHJIHCb Te)K npe.LI.cTaBHHKH iHllIHx HauioHaJibHOCTei1.
TaKHM llHHOM YrIA, lll.O HiHK He Morna nopoayMiTHCb 3 iHrnHMH yK-
paiHCbKHMH rpynaMH )l.JISI cniJibHOi 6opOTh6H npOTH OKynaHTiB, 3HaA-
WJia u.iJIKOM JierKo cniJibHY MOBY a npe.ncTaBHHKaMu iHllIHX Hau.ioHaJih-
HoCTeA. UuM naTpioTaM, qy:>KHX Hapo.nie, 6yJio uiJIKOM ece OJlHO, ni)I.
llHiM npOBO)l.OM BOHH 6y.nyTb 6opOTHCSI npOTH cniJibHOro eopora.
Ma6yTb nepllIHMH nepe6i:>KllHKa'!H .n.o YnA, 6yJrn cTapi coioaHu-
KH yKpaiHCbKoro Hapo.n.y - TaTapH. IUonpae.n.a, BOHH 6yJIH Te:>K, y.n.ae-
HHHy, rpi3HHMH eoporaMH )lJIH YKpaiHH. BoHH BKJIIOllHJIHCb y BiMiJIH
YnA me BeCHOIO 1943 p. i He XOTiJIH ei.ZlOKpeMJIIOBaTHCb B OKpeMi ei.n.-
)liJIH. 3)1.a€TbCH, He 6yJIO BiMiJiy YnA, B SIKOMy He 6yJio 6 TaTapCbKHX
6iiiuie, fOJIOBHO KyJieMeTllHKiB. 3aB3HTYlll.i BOpOrH 60JibWeBHKiB, BOHH
OXOlle BCTynaJIH B 6iA 3 60JibllleBHUbKHMH napTH3aHaMH.
KpiM TaTapCbKHX eiMiJiiB, 6YJ!H r.ue B HiMeUhKiH apMii, Ha Bo.11u-
Hi, Hau.ioHaJibHi BiAZI.iJIH K3BK33U.iB i K03aKiB. Yeary rK YnA 3BepHyB
683
cpaKT, mo xo1.1a u.i BiMiJrn, 3.zr.e6iJ1bwa, e He6oe3.zr.aTHi npoTH YnA,
npoTe nepe6i>KllHKiB 3 U.HX ,ZlBOX BiMiJiiB y n A € JI.y>Ke MaJIO.
noJIOHeHi IlOHCHIOBaJIH UeH cpaKT HiMeUbKOIO npimaraH,ZlOIO, MOB-
JIHB, YnA 3HymaeThCH Ha.u. "6aTaJibHOHU.HMH" i po3cTpiJ110e 'ix. Ue H
6y.110 npHllHHOIO, mo rK YnA BH.ZI.aJia, B qepBHi 1943 p. CBiH nepllIHH
3aKJIHK .no "6aTaJihHOHUie" - rpy3HHiB, poci:HcbKOIO MOBOIO. Ycnix U.bO-
ro 3BepHeHHH 6ye Ha.u.asn1.1afmu:H; .u.o eiMiJiiB YnA roJIOCHJIHCb rpy-
3HH11 :H npe.u.craBHHKH i'HmHx aaKaBKa3bKHx Hapo.nis ia 36poe10 e py-
Kax. nepe6i>KllHKH rpy3HHH H BipMeHH 3Jla,ZI.HJIH 3aKJIH'KH MOBOIO CBO-
JX Hapo.u.is i ui aaKJIHKH 6yJIH Ha.u.pyKoBaHi B O.u.eci, .zr.e 6yJIH .zr.pyKapHi,
mo MaJIH rpy3HHChKHH i eipMeHChKHH lllpucpTH. KpiM U.boro, Ha Micu.i,
BH,ZlaHO 3aKJIHK, pociHCbKOIO MOBOIO, ,ZlO "apMHH H .zr.pyrux HapO,ZlOB
KaBKaaa'' (1.1epaeHh 1943 p.),_ a TaKO>K .zr.o "ya6eKiB, Kaaaxia, TypKMe-
HiB, 6awKupia, TaTapia, Hapo.zr.is Ypana, BoJiru fl Cu6ipy, Hapo.zr.ie
Asi'i" Ta .zr.o "pyccKHx".
5iHu.i Hau.iottaJibHHX "6aTaJibHOHie" nocnyxaJIH aaKJIHKiB YCTA if
IlOllaJIH nepeXO,ZlHTH ,ZlO He'i, cnollaTKY iH,ZlHBi.nyaJibHO, a IlOTiM Maco-
BO. y CKOpOMY qaci npH YnA creopeHo Hau.ioHaJihHi BiMiJIH rpyauHiB
(K-PH KapJio if roriK), ya6eKiB (K-p lllipMaT), a TaKo.>K eipMeHiB i
niBHillHO-KaBKa3bKHX Hapo.zr.iB. y JIHilHi 1943 p. Hau.ioHaJibHHH Bi.lllliJI,
mo iCHyaae npu aaroHi K-pa KpyKa e KpeM'HHellt1HHi, BH3Hat1HBCS1 a
6oHx npoTH 6oJibWeBHU.hKHX napTH3aHiB i3 "coe.zr.uHeHHH" Maxaifno-
Ba B cypa3bKHx Jiicax KOJIO c. TepeMHO. B CKJia.zr.i IJ.horo BiMiJiy 6opo-
JU!Ch rpy3HHH, BipMeHH i liepKeCH.
y JIHnHi if cepnHi 1943 p., YnA eeJia iHTeH3HBHY nponaraH.zr.y ce-
pe.zr. K03~KiB y HiMeU.bKiH apMi'i. ~l JIHilHi BH,ZlaHO JIHCTiBKY: "Ky6attui,
IlOTOMKH aanopi3bKHX K03aKiB"' a T3KO>K JIHCTiBKY ,ZlO ,ZlOHCbKHX K0-
3aKiB. Y nepwHx .U.HHX cepnHH, e YnA a'HBHJIHCb nepllli K03aU.bKi ne-
pe6i>KLIHKH B 6iJihWiH KiJibKOCTi, mo 3BepHyJIHCb ,ZJ.O K03aKiB 3 OKpe-
MOIO JIHCTieK010: "5paTbH K03aKH". Ui JIHCTiBKH MaJIH 3Hat1HHH ycnix:
B YnA Il04aJIH .zr.iHTH KiHHO-K03aUbKi COTHi (JI.Bi), mo ,ZlaJIH TaKO>K Be-
JIHKY .u.onoMory a cpopMyBaHHi yKpaiHChKHx KiHHHx coTeHb YnA, HKi
ari.nHO 3 HaKa30M rK YnA 3 .ZlHH 31.8.1943 p. (IHcneKTOp KiHHOTH -
nom<. K-Hfl) MaJIH iettyearn: npH KO>KHiH rpyni YnA.
THM 1.1acoM, KiJibKiCTh nepe6i)l{4HKiB 3 HauioHaJibHHX 6aTaJibHO-
Hia HiMeU.bKO'i apMi'i .ZI.O YnA nocTifrno 3pocTaJia. 3 U.HX nepe6i>Kt1HKiB
CTBopeHO OKpeMi HauioHaJibHi ei.n.niJIH, I..U.O 6opoJIHCb ni,ZJ. npOBO,ZlOM
cao'ix KOM~H.ZI.Hpie i ni.n ceo'iMH HauioHaJibHHMH npanopaMH. Cnot1aTKY
ui BiMiJIH 6yJIH MiWaHi, aJie B BepeCHi 1943 p. BOHKH OKpeMHX uauio-
HaJibHOCTeH nollaJIH o6'E.ZI.HyBaTHCb B O.ZI.HOpi.nHi ni.zr. Hau.ioHaJibHHM
OrJIH')lOM ei.n.niJIH (nepwi Bi)l.OKpeMHJIHCb aaep6aH,Zl)l{aHu.i). Ui Hau.io-
Ha.llbHi BiMiJIH BHHBHJIH sem-IKy 60€3,ZJ.aTHicTb, TaK y 6opOTb6i npo-
TH HiMUiB, HK i e 6opoTb6i npoTH t1epBOHHX napTH3aHiB. Ocb y cepnHi
1943 p., Bi.ll.lliJI YnA, mo c1<Jia.u.asCH 3 rpyaHHiB, y36eKie i pociHH,
3HHI..U.HB Ha.ZI. p. IKBOK>, B MJIHHiBCbKOMY paHOHi, eeJIHKHH Bi.ZI..ZI.iJI HiMUiB,
mo noaepTaBCH 3 "nauHcpiKaui'i" yKpa'iHChKHX cin. HiMu.i BTpaTHJIH a
6010 3 U.HM HaU.iOHaJibHHM Bi.ZI..ZI.iJIOM IlOHa,ZJ. 60 BOHKiB y6HTHMH. npu
KiHU.i cepnHH 1943 p. aaep6aH,Zl>KaHCbKHH Bi,Zl.ZliJI poarpOMHB HiMUiB y
romaHCbKOMY palf oHi. Y .llHHX 29-30 >KOBTHH AO YnA nepeHllIOB ui-
nuA aaep6aH,ll>KaHCbKHH 6aTaJibHOH. i3 3JJ.OJI6ynoea, lll.O B.>Ke 31.10. MaB
BeJIHKHH 6iA y C. foqieKa, OCTpi3bKOf0 paAouy, B HKOMY po3rpOMHB
OCTpi3bKOro JIHH,ZJ.BipTa Ha 40Jii KapHoi eKcne,llHU.i'i CKJia.zI.enoi 3 Hi-
HiMeU.bKHX JiiTyHie. 3Hoe )l{e, e U.bOMY >K qaci, a3ep6aA.ZI.>KaHu.i A y36eKH ia
684
3aroHy K-pa EHeH JI.yJKe ycniurno no6oproaaJiu qepaoHux nap'fu3aHiB,
lll.O i3-3a p. CJiyt.I, qepe3 nycTOMHTCbKi Jiicu, crnpaJIHCb npoHHKHYTH B
JiiCH Ha)l. p. fopHHb i CTup.
He 3BaJKaroqu Ha a6iJibllleHHH KiJibKOCTH nepe6iJKt.IHKiB B YnA,
rK YnA Hi Ha O)l.HY XBHJIHHY He npunHHHJia CB0€l nponaraH,llH cepe)l.
6if11.1.ia HauioHaJibHX 6aTaJibHOHiB. y BepeCHi BH,llaHO aaKJIHKH JI.O rpy-
3HHiB i "cuHiB TypKMeHii"", a TaKoJK )l.O ")l.o6poeoJibUiB". lttllla JIHCTiB-
Ka aaepTaJiaCb )l.O "Kaaaxia, 6allIKipiB, KaJIMHKiB A y JI..MYPTiB". Y JKOBT-
Hi nporoJIOllleHO 3BepHeHHSl ,!1.0 "apM.srn"' y36eubKHX "acKepiB" i )l.O
T3JllKHKiB. y JIHCTOilaJI.i, JI.0 "Ky6aHuia, CJiaBHHX npaBHyKiB 3anopi3b-
KHX JIHuapis", .ll.O a3ep6aH)l.JKaHuia i .ll.O ropuie. KpiM iCHyJOt.IHX yJKe
JIHCTiBOK Ha rpy3HHCbKiH i aipMeHCbKjH MOBax, IlOHBHJiaCb lll.e JIHCTiBKa
1
)l.O ya6eKiB TIOpKCbKOIO MOBOIO. Yci ui JIHCTiBKH HaB S13yBaJIH JI.O repo-
It.IHoro MHHyJioro oKpeMHX HapoJI.iB, .ll.O Ix BH3BOJibHOI 6opoTb6H npo-
TH MOCKOBCbJ<Oro iMnepiHJii3My H BHSICHIOBaJIH IM, ll.1.0 riTJiepiBCb~HM
iMnepiHJiicTaM ui~'IKOM JlaJieKe A qyJKe ix BH3BoJieHHH. ToMy YnA
3aKJIHKaJia ui HapOJI.H He BMHpaTH aa iMnepiHJiicTHllHi IlJIHHH riTJiepa
H He ;i.aBaTu ce6e BHKOpHcToByBaTH B 6opoTb6i HiMet.It.IHHH npoTH
BH3BOJibHHX pyxiB eeponeHCbKHX Hapo.ll.iB, noHeBOJieHHX riTJiepoM, aJie
i3 36poero B pyKax nepexOJI.HTH Ha 6iK YnA, lll.06 pa3oM 6opoTHCH
rrpOTH riTJiepiBCbKHX i CTaJiiHCbKHX iMnepiHJiiCTiB, HaHJIJOTillIHX BO-
aoporiB BOJieJiro6HHX ttapo.ZI.iB, aoporie ,ZI.eMoKpaTil i nocTyrry.
HacJii.ll.KOM uiel rrponaraHJI.HBHoi KaMnaHii, a TaKoJK cniJibHOi 6o-
poTb6H noHeBoJieHHX Hapo)l.iB y Jiasax YnA, i JI.aJibllIHM ernnoM Ha
llIJ!Hxy JMiuHeHHH BY3JiiB cnpaBJKHbOi JI.pyJK6u noMiJK noHeBoJieHHMH
Hapo.n:aMH 6yJia 1-llla KompepeHUiH noHeBOJieHHX Hapo.n:iB Cxo.n:y EB-
ponH H A3il, lll.O 6yJia CKJIHKaHa 3a iHil.liHTHBOJO YnA H ai.n:6yJiaCH
21-22.Xl. l 943 p. Ha Tepinopii, aaHHHTiH YnA. B po6ornx uiel Kompe-
peHuii y3HJIH yqacTb, oKpiM yKpaiHCbKHX )l.eJieraTiB (5 oci6) )l.eJiera-
uii: rpy3HHCbKa - 6 oci6, eipMeHCbKa - 4 oco6u, oceTHHCbKa - 2
oco6u, Ka3aXCbKa - 1 oco6a, qepKecbKa - 1 oco6a, a3ep6aii.n:JKaHcb-
Ka - 6 oci6, Ka6apJI.HHCbKa - 1 oco6a, TaTapcbKa - 4 oco6H, llY-
aamcbKa - 1 oco6a, 6allIKHpCbKa - l oco6a, 6iJiopycbKa - 2 oco-
6u, ya6eKCbKa - 5 oci6, paaoM 39 JieJieraTiB. HeocpiuiHHo 6pae yqacTb
a KoHCl>epeHuii reH. Tapac 4ynpHHKa 43).
KoHcpepeHuiH BHpo6uJia pH)l. noJiiTHt.IHHX i npaKTHt.IHo-opraHi3a-
uiiiHHx nocTaHOB, HanpaBJieHHX Ha nOllIHpeHHSl cniJibHOl 6opOTb6H
noHeeoJieHHX HapoJI.ie CCCP i yxeaJIHJia TaKOJK 3BepHeHHH .no acix
Hapo)l.ie Cxi.n:Hhoi Eeponu A Aaii, B HKOMY BHt.IepnHo a'HcoaaHo noJii-
THt.IHe CTaHOBHI.ll.e noHeBOJieHHX Hapo)l.iB, 33B)l.aHHH, ll.1.0 CTOHTb ne-
pe,ll HHMH A nepcneKTHBH cniJibHOi 6opOTb6H.
Be.11HKY noJiiTHllHY po6oTy npoee.11a YnA A cepeJI. HapoJI.iB co-
IOJHHKiB Ta caTeJiiTiB HiMellt.IHHH: iTa.11iHuia, Ma)l.Hpia, pyMyHiB, a Ta
KOJK THX cppaHUy3iB, 6eJibriAuiB, rOJIJIHH)l.UiB, IOfOCJI3BUiB, qe~iB, CJIO-
BaKiB, JIHTOBUiB, ~o ix CHJIOMiUb aarHaHO )l.0 HiMeUbKOi apMit, a6o
Ha soeHHi po6oTH. PeaJibHHM Hac.11ill.KOM uiei po6oTH 6y.11H t.IHCJieHHi
cpaKTH, mo BOHKH llHX Hapo)l.iB Bi)lMOBJIHJIHCb Bi)l 6opOTb6H npOTH
YTIA, a TO A aKTHBHO BHCTynaJIH npoTH HiMuis. BaraTo npe)l.craeHu-

43) JlHB. OMenlH Jloryw: "KouaH.11.HP 1..JynpHHKa Ha Koa41»epeHuii noHeeoneHHX


aapo.11.ia". "llo 36poi", 'I. 9/22 33 1950 piK. 3 paMeHH rK YnA. IH>K. Jloryw ei.11-
KPHBaB 1-wy KoHCt>epeHuilo noaeeoneHHX Hapo.11.ie I was .11.onoei.11.& Ha TeMy: "no-
niTH'IHi .33B.11.3HHA noaeeoneHHX aapo.11.ie.,.
685
KiB UHX Hapo.n:.ie 6opOJIHCb B JiaBax YnA 44). Jlo peIIi, He 6paKyBaJIO
e YnA 11 HiMuie, lll.O eiAZI.aeaJIH .n.JIH YnA ceo1 aJI.i6HocTi 11 yMiHHH, a
HaeiTb >KHTTH 45).
nocJii.U.OBHa noJiiTHtIHa po6oTa YnA cepe)I. COl03HHKiB HiMelIIIH-
HH .llOBeJia )1.0 cpaKTy, lll.0 HiMui MyciJIH Bi.ZI.KJIHKaTH Hanp. Ma,llHpCbKi
ei.n:.JI.iJIH a cppoHTY npoTH YnA (1~43 p.). PiK niaHiwe, e KapnaTax,
KOMaH.n:.yeaHHH 6-01 Man.HpCbKo1 apMi1 aaKJil0tIHJIO 3 YnA .n:.oroeip npo
nepeMHp'H 11 tteeTpaJiiTeT, lll.O 6ye aaTeep.n:.>KeHHH foJioeH010 KOMaH-
.n:.010 Ma.ZI.HpCbK01 apMii. TaKO>K a f oJioeH010 KOMaHJI.010 pyMyHChKo1
apMil n< YnA BeJia neperoeopH, Sl~i, OJI.Halle, poa6HJIHCb, TOMy, lll.0
PYMYHH HacTHpJIHBo BHMaraJIH ei.n:. fK YnA .n:.eKJIHpauil npo apeIIeHHH
yKpa1HCbKHX npeTeHcii'.i .n:.o EyKoBHHH 11 Eecapa6il.
Hanepe.n.o.n:.Hi noeopoTy 60 ..1bweeHUbKHX 01<ynaHTie Ha · BoJIHHb,
icnyeaJio npH YnA 15 pi3HHX HauioHaJibHHX ei.n:..n:.iJiie. KoJIH >K noeep-
HYJIHCb 60JibWeBHKH, 3a BHHSITKOM OJI.HOfO aaep6aH,ll>KaHCbKOfO Bi)l.-
JI.iJiy (K-p 4aeJii) He apa,llHB YnA Hi OJI.HH HauioHaJibHHH Bi.ll.ZliJI. Jlo
pe11i, aaep6al1.n:.>KaHui BKJil0IIHJIHCb e 4A H niwJIH, e 11 pH.n:,ax, rpoMH-
TH HiMuie i Ha w1<0.n:.y YnA He .n:.iHJIH. IHwi >K eiAJI.iJIH aaJIHWH ..rncb i e
pHJI.ax YnA eo10eaJIH npoTH aaroHia HKBJl i HKfE. Y 6010 niJI. fyp-
(jaMH HauioHaJibHi ei.n.n:.iJIH 6opoJIHCb npon1 6oJibWeBHKiB ni.n:. npoeo-
.llOM ceoro K-pa ~CTpy6a i Ha HHX 6yJia aeepHeHa fOJIOBH8 aTaKa BO-
pora. KiJibKa JI.Hie niattiwe, y aeJIHKOMY 6010 eiMiJiie YnA 3 HKB)l a
c. 3aJii3HHUSI (KpeM 1 S1HelilIHHa) 83HJIH y1.1aCTb i BH3Ha4HJIHCb 3HOBY
HauioHaJibHi BiMiJIH K-pa ~CTpy6a (29.IV.1944 p.). 80HH npo.n:.oe>Ky
eaJIH 6opoTHCb i TiJihKH nicJIH aaKiHIIeHHH aiHHH a Eaponi, fK YnA

44) llHB. B.r. "Cxi.llHRK" T8p8H (CT. 56) i DORH: "CJI8BKO" (CT. 69) B 36ip-
HHKy: "Y 6opoTb6i 38 eonio ni.11 6oAoeHMH npanopaMH YnA", 8 rnKo>K: "AerycTHH
!loHHiHi-MHx8cb" B "llo 36poi" 11. 19/32 38 1953 p.
45) HiMeUb - nop. YnA "Jlnc" npH6ye 3 peA.11y10llHMH eiJUliJI8MH, iHwHA Hi-
MeUb - cTapwHH8 YnA 3rHHYB y peA.11i.

Y36eQ.bKHA elJJ.Aln YnA. BonHHb - 1944 p.


686

B nopo3yMiHHi 3 OKpeMHMH KOMaHJI.aMH eiMiJiiB p038 1 H3aJia ix i 3a-


JIHWHJia iM eiJihHY pyKy.
ni.ll. qac OCTaHHbOI CeiToeoi BiHHH He 6yJio TaKHX YMOB,
mo6 cniJihHa 6opoTh6a noHeBoJit~HHx HapoJI.iB e .11aeax YnA Morna
3aKiHqHTHCb TPHBKHM ycnixoM. npoTe i .lI. e ff cniJihHOi 6opOTb6H no-
HeBOJieHHX HapoJI.iB npoTH MocKBH, lllO HapOJI.HJiacb me e enoxy Be-
JIHKoi Peeo.moqii 1917 p., i cKpinHJiaCH ni.n qac ocTaHHbOi eiHHH e or-
Hi 6e3nocepeJI.HbOl 6opOTb6H LU1X HapoJI.iB npOTH 03BipiJIHX iMnepi-
ffJiiCTiB, cnotiaTKY riTJiepiBCbKHX, a noTiM CTaJiiHCbKHX, BMepTH He MO
}Ke. BoHa >KHBe i mopa3 .ny}Kqe 3.no6yeae rpyHT. 8Hpa30M ii }KHByqoc-
TH e JI.iH AHTH60JihWeBHUhKoro 5JihOKy Hapo.aie (A5H) i iHwHx no-
JI.iOHHX opraHi3auifl ("IHTepHau.ioHaJI Ceo6oJI.H", "npoMeTefl"), mo
icHyJOTh Ha eMirpau.ii. Ui opraHi3aui'i 3YMiJIH 3rypTyBaTH .llJIH cniJih-
Hoi 6opoTh6H npOTH MocKBH npe.ncrnBHHKie ycix noHeBoJieHHX Hapo-
JI.iB. AJie, KY.ll.H 6iJihwe KOHKpeTHHM .nornrneHHH'M e nocHJieHHH npoTH-
60JibWeBHU.hKOi 6opoTb6H cepe.n Mac noHeBoJieHHX Hapo.nie, mo Hac-
TynHJIO cborOJI.Hi e CCCP. Uefl 3picT npoTH60JihWeBHU.hKHx HacTpoie
WHpOKHX Mac noHeBOJieHHX Hapo.niB u.i.TJ:KOM BHpa3HO npOHBJlff€ThCff
B nHCaHHffX COBETCbKOi npeCH H eiH nepeKOHYE Hae, mo y ei.nnoBi.llHO-
MY MOMeHTi, o6'e.nHaHHMH CHJiaMH noHeBOJieHHX Hapo.nie, MOCKOBChKa
TIOpMa HapoJI.iB 6yJI.e 3HHmeHa. 3 LJ.hdro nOfJIH.lly, BKJia.n YnA B BeJIH-
KY cnpaey EJI.HaHHH noueeoJieHHX HapoJI.ie 3acJiyroeye Ha uafl6iJihWY
yeary.

8. PIK 60POTb6H YUA 3A onAHYBAHHSI KAPUAT 46)

KoJIH n3YC (BoJIHHh, noJiicrn) cnaJiaxuyJIH e ortti noecTaHCbKoi


6opOTb6H, B faJIHqHHi nauyeae p03MipHHH cnoKiH. faJIHllHHa BBa}Ka-
JI3Cb 3aniJIJiffM YnA fl eoua noBHHHa 6yJia nocTaqaTH )I.Jiff 6opoTb6H
JIJO.nefl, 36po10, aMyHiu.i10, 6oenpHnacH fl Me.llHKaMeHTH. Ceoe 3ae.nau-
HH 3aniJihHOi 6a3H JI.Jiff nOBCTaHCbKOro pyxy, faJIHqHHa, BHKOHyeaJia
3a)lOBiJibHO.
npoTe H B faJIHqHHi 3aicuyeaJIH no.nil, mo 3MYCHJIH ii 6eanoce-
pellHb0 BKJIJOqHTHCff e 6opoTh6y. B}Ke eecH010 1943 p. noRBHJIHCh, s
faJIHqHHi, 6iJibWi ei.n.niJIH noJibCbKoi "ApMii KpaAoeoi", mo Ix nepe-
KHHYJIH c10.nu 3 u.eHTpaJibHHX noJihChKHX aeMeJih. BoHH po3TawyeaJIHCh,
roJioeuo, e noJihChKHx ceJiax JI.OBKpyrn Jlbeoea (TpHKYTHHK: CoKiJih-
HHKH-3y6pH-EacieKa, TaKO)I( CeM'ffHiBKa KOJIO lUHpU.H, Ceip}K y ne-
peMHWJiffHmHHi) fl nepeMiHHJIH ix e CHJibHi ct>opTeu.i. Y 3B'H·3KY 3 no-
HBOIO U.HX BiMiJiiB nOCHJIHJIHCb npOTHyKpaiHCbKi BHCTynH nOJibCbKO-
ro niJI.niJIJIH no eciA faJIHllHHi. niJI.HecJio TelK roJioey 6oJibWeBHU.hKe
nillniJIJIH, mo no11aJio oprauiayeaTH 6oAoei rpynu T. ae. "feapJI.ii
HapoJI.oeoi" i JI.yMaJio npo JIHBepciAni aKu.ii e .KapnaTChKHX ropax.
,lleHKi TaKi cnpo6H KOJIO M. CKOJiboro A na KOpJI.OHi MaJI.HpmuuH Ha·
Tpan·HJIH Ha npoTHJI.iJO yKpaiuc&Koro caMOCTiAHHU.bKoro niJI.niJIJiff. Ue
A 6yJio nput1ano10, mo BlKe e t1epeni 1943 p. aoprauiaoeaHo e Kapna-
Tax 4 BHWKiJlbHi eiA:CbKOBi Ta6opu, mo 6yJIH JI.06pe 33KOHCnipoeaHi

46) KpiM 3BiTie, lllO 36epira1<>TbCR e apxieax 3n YrBP, JlO onpauJOeaHHR UbO-
ro po3JlUY BHKOPHCT3HO HapHC KOM3HJ1Hpa 8. 0. q. 4 - nnonK. ryuyna, RKOro Ma-
WHHODHC, niJ( iAeHTH'IHHM 3arOJIOBKOM, 36epiraetbC.R T3KO>K B apxieax.
687
H MaJIH 3aB)J.aHHH BHlllKOJIHTH Micueai BlHCbKOBi Bi)J.)J.iJIH, mo MOrJIH 6
npOTH)J.iHTH pi3HHM IlOJlbCbKHM i 60JibllleBHUbKHM aKUiHM 47).
5e3nocepe)J.HbOIO npHllHHOIO HBHOro BHCTyny yKpaiHCbKHX a6poi1-
HHX Bi,llJl.iJiiB y raJIH4HHi 6yB peH.ll 60JibllleBHUbKHX napTH3aHiB reH.
KoanaKa. UH rpyna IlOHBHJiaCH, B raJIH4HHi, B neplllHX )J.HHX JIHilHH i
npHMyBaJia a KapnaTChKi ropu. oOJihllleBHUhKe KOMaH.llyBaHHH uiJIKOM
CJIYlllHO BBa.>KaJio, mo KapnaTChKi ropH ia caoiM nepeJI.niJIJIHM no p.
)l.HicTep e i.lleaJibHHM TepeHOM .ll.JIH napTH3aHKH. OnattyaaHHH KapnaT
CbKHX rip )J.aBaJIO 6H 60.1IbllleBHKaM Be.1IHKi MO.>KJIHBOCTi JI.Jiff Be)J.eHHH
lllHpOKOi JI.HBepciHHOi aKui"i B rJIH60KOMY THJIY Bopora (CJIOBallllHHa,
Ma.llfft>mHHa, TpaHCHJIBaHiH), a TaKO.>K aMory napaJiiayaaTH yKpaittch-
Ky BH3BOJibHY 6opOTb6y B raJIHllHHi. (BiJI.OMicTb uiei He6eaneKH npH-
MYCHJia KepiBHHKiB yKpalHchKoro ni.llniJIJIH, Ha lllBH.ll.KY pyKy, Mo6iJii-
ayaaTH Hasrntti 36poiitti BiMiJIH Ta KHHYTH ix npoTu napTuaattiB Koa-
naKa.
ll.J.06 Bi)J.BepHyTH yaary HiMuie Bi.ll UHX BiMiJiiB Ta BiJI.CYHYTH ay-
JI.ap 3 HHMH Ha ni3Hillle, BH.llaHO JIHCTiBKH B yKpaiHCbKiH Ta HiMeUhKiH
MOBax, B HKHX CTBep,ll.>KyBaJIOCb, mo HiMui He MalOTb .llOCTaTHiX CHJI
,ll.JIH aa6eane4eHHH yKpatHCbKOfO HapO.llY nepe.ll 60JibllleBHUbKHMH 6aH-
)J.3MH i mo, 3 UHX npHllHH, yKpaiHCbKHH Hapi.ll MYCHTb TBOpHTH BJiaC-
Hi caMoo6opottHi Bi.ll.D.iJIH. BiMiJiu ui Haaaatto - YHC {YKpaiHChKOIO
HapO.ll.HhOIO CaMoo6opottoio).
OlleBH.llHO, BiMiJIH YHC He MaJiu noTpi6ttoi CHJIH, mo6 aaTpHMa-
TH noxi.ll BeJIHKoi rpynu reH. KoenaKa. BoHH npo6yeaJIH nepelllKO)l.HTH

47) Ui rn6opu 6ynu po3rawoeaHi: B CaM6ipll.lHHi, Kono c. HeJliJJbHoi, B IlonHH-


lllHHi Mi>K c. Jlyr i Cyxo)liJJ, B 1-lopHOMY Jlici ra ua nonoHHHax Kono c. KocMa'I. Mo-
6ini3auisr, nepeee)leHa Ha JlOJiax niJlninJJHM, 36inbwuna 'IHcno ra6opie JlO 9-rH.
Ocb Ha3BH nepwux KapnarcbKHX BiJlJlinie YHC-u: "Eynaea", "Jlbeu", "}f{ypaeni",
"CipoMaHui", "3arpaea", "MecHHKH", 'TaAJlaMaKu", "4opHonicu.i" (K-p Pi3yH) i cor-
HH K-pa PeHa.

fpyna YfiA "'lopHHI ntc" - 1944 p.


688
rpyni Koa11aKa nepeHTH p. Ll.HicTep ( c. EopTHHKH, TOBMaU.hKoro noai
TY), aJie 6e3 ycnixy. KosnaKisu.i niUIJIH B ropu.
THM qaCOM HiMU.i 3p03yMiJIH He6e3neKy, lll.0 ,ll.JIH HHX CTBOplOBa-
JI3Cb, KOJIH 6 rpyna KoenaKa 3YMiJia onaHyBaTH KapnaTH 11 3i6paJIH
3Ha1IHi CHJIH aiHcbKa 11 noJiiU.ii, lll.06 3HHmHTH l.llO rpyny. BoHH oKpy-
)l(HJIH Ii a LI.eJIHTHHlll.HHi 11 y cepii 6oia po3rpoMHJIH ii. KoanaK yTpaTHB
yci caoi o6o3H fl, po3.n..iJIHBUIH rpyny Ha MaJii ai.n...n..iJIH, no.n..aacH Ha
Cxi.n... HiMel.lhKi nepeMO)l(U.i, He 3eama10qu Ha HBHY aopomicTb yKpaiH-
CbKoro HaCeJieHHH .ll.0 60JibllleBHU.bKHX napTH3aHiB, He BaraJIHCb B1IHHH-
TH Kpueaay po3npaay Ha.n.. yKpaiHCbKHM HaceJieHHHM c. EiJii OcJiaBH.
noCTpiJIHJIH MY>K1IHH, >KiHOK, ,ll.iTefl, Hi6HTO 3a cnienpau.10 3 napTH3a-
HaMH.
JI.pi6Hi ei.n...n..iJIH rpynn KoanaKa MaJIH eamKe )l(HTTH e ryu.yJihCbKHX
ropax. YKpaiHChKe HaceJieHHH 3yCTpiqaJio ix 3 HenpHxoeaHolO eopo-
)l(icT10; iM Bi.ll.MOBJIHJIH BCHKOi ni.n..TpHMKH, He .n..aeaJIH noTpi6HHX iH-
cpopMau.iH, 1IHHHJIH BCHKi UIKO.ll.H. Bi.llll.iJiu KOBnaKieu.ie, mo nillIJIH Ha
3axi.n.., HaTpanHJIH, e 4opHoMy Jlici, Ha noea)l(Hi B)l(e CHJIH YHC-u fl
nonaJiu e oKpy.>KeHHH, 3 HKOro iM y.>Ke He cymrnorn eu11TH. He Ma10qu
.>Ka.n..Hoi onopu cepe.n.. Micu.eeoro HaceJieHHH, HaenaKH, Ma10q11 Ha Kap-
Ky qucJieHHi fl 3aB3HTi ei.n...n..iJIH YHC-u, KoenaKosi He 3aJIHUIHJIOCb Hi-
qoro iHUIOro, HK .cnillIHO BTiKaTH Ha Cxi.n... nJIHH onaHyBaHHH KapnaT
60JibllleBHU.bKHMH napTH3aHaMH He B,ll.aBCH 48).
THM qacoM HiMU.i noea)l(HO 3aHenoKoiJIHCb noecTaHHHM i .n..iHMH
YHC-u e faJIH1IHHi fl noqaJIH nJIHHYBaTH Ii JiiKei.n..aui10. KoJIH .>K, 18-ro
cepnHH 1943 p. cTaBCH nepUIHH npOTHHiMeU.bKHfl BHCTyn YHC-11 Ha
KapHHH Ta6ip "6ae.n..iHcTy" B KaMeHOJIOMHi KOJIO M. CKoJie, e HKOMY
aeiJihHeHo acix a'H3Hie i noKapaHo Ha ropJio oxopoHy Ta6opy, mo
3HymaJIHCH Ha.n.. B1H3HHMH, KOJIH ycJii.n.. 3a LI.HM CTaBaJIHCb mopa3 qac-
TiUIHMH a6pof1Hi cyTH1IKH YHC-u 3 HiMU.HMH (Ha.n.. p. Ll.HicTep, e KoJIO-
MHHmHHi, KOJIO (KOJibOro ), HiMu.i pillIHJIH 3p06HTH 36pofrny BHnpaay
Ha BHUIKiJihHHH Ta6ip YHC-u, mo po3TaUiyaaacH a ropax Mi)I( c. Cy-
xo.n..iJI i Jlunoeuu.H ,ll.OJIHHCbKOro noeiTy. KiJibKa,neHHi 6o'i 3aKiH4HJIH-
CH noBHHM poa-rpoMOM HiMu.ia, .ll.HH 30 aepecHH 1943 p. Bi.n...n..iJIH YHC-11
3po6uJiu aaci,nKy Ha eopora, mo noaepTaacH ayahKopeflKoao10 3aJii3-
HH1IKOlO. 3aaTaKOBaHHH eopor aaJIHllIHB, U.bOfO .llHH, Ha noJii 6010 no-
Ha.ll, 200 e6HTHX i nOKHHYB ropH. Vloro nepllla cnpo6a CHJIOlO 3.ll,aBH-
TH yKpaiHCbKHH noecTaH4HH pyx 3aKiHtIHJiaCH HeB.n..a4elO.
Y noJIOBHHi .>KOBTHH HiMU.i noqaJIH CHJiaMu CC-ie Hoey aKui10 npo-
TH YHC-u e KoJioMuflmuHi. Botto aaaTaKyBaJiu pieH011acHo 3 Eepe3o-
ea A KocMaqa iHllIHH BHUIKiJibHHH Ta6ip Ha r. TapHHU.H. "KiJJhKaro-
JlHHHHH 6iH npuHic o6oM CTOpOHaM ea.>KKi BTpaTu, aJie rn6opy HiMui
He a.n..o6yJIH. Ha noqaTKY JIHCTOna)la BOHH noeTOpHJIH CBOlO aKui10,
B)l(HBalOqH .ll.0 6010 Ba)l(KOi niXOTHOi 36poi i apTHJiepii. nepe.n.. Harnc-
KOM nepeea>Kal01IHX CHJI, Bi.ll.ZliJI 33.11HllIHB Ta6ip i, p03.ll.iJIHBllIHCb Ha
JI.Bi qaCTHHH, BiJliAllIOB B 4opttoropy Ta B 4opHHH Jiic 49).
f0Ty10t1H Hoei aK1.di npOTH YHC-H, HiMr.ti no11aJIH aacTOcoeyaaTu
wnpoKHA Tepop cynpoTH yKpaiHCbKoro HaceJieHHH. Ll.HH IO .>KOBTHH

48) ,llHe. ubcaeul cnoraJl Bo.noJlHMHpa qapc&Koro: "PaJdcao wyMinu nicu". "Ha-
uloaa.nea Tpu6yea", HblO FlopK, plK I, q, 15 s JlRR 3.13.1950 p.
49) Hhlell&~ CC-u, oto po6a.na ueA eaCT)'ll, 11ydml 6yTH 3JlHBOBaai, Konn no-
6aqunu HOBiciH&Ki COCHOBI 6apaKH 3 6bKyqolO BOJlOIO, UlO CJIY>KHJIH 33 K333PKY JlJIR
ei.1udny.
689

nporoJIOllleHO B faJIUllHHi "BHHSITKOBHH CTaH" i BBe)I.eHO B JI.ilO T. 38.


"ttarni cyJI.H noJiiuil 6eaneKH". 3 uboro JI.HSI no4aJiacH KDHBaBa cepiH
npHJIIO.llHHX po3CTpiJiiB yKpaiHCbKOro HaCeJieHHSI, SIKa TpHBaJia JI.O oc-
TaTOllHOro BiJI.CTyny HiMuia 3 faJIHllHHH. 3a 4ac Bi.D. 10 JKOBTHSI 1943 p.
JI.O KiHU.SI llepBHSI 1944 p. 3 BHpOKY UHX cy.n.ie p03CTpiJIHHO npHJIIOJI.HO
15.771 yKpaiHuie i yKpaiHOK. TpHMOBHi oroJiorneHHH a npi3BHLJ.J.aMH
p03CTpiJIHHHX i npHllHHaMH p03CTpiJiy 36epiralOTbCSl B apxiei 3 n
YfBP.
Ue uiJIKOM apoayMiJio. mo niJI.rOTOBJIHI04H eeJIHKY aKuiio npoTH
ei.a,LJ.iJiie YHC-H e CrnttHCJiaeiBLJ.J.HHi, HiMui caMe e uiw o6JiaCTi noeeJIH
oco6JIHBHH Tepop npoTH yKpaiHCbKOro HaceJieHHH. UHM MacoBHM Te-
popoM BOpor CTapaBCSI 3aJIHKaTH yKpaiHCbKe HaceJieHHSI Ta CTBOPHTH
npipey MiJK HHM i BiJI..D.iJiaMH YHC-H. no MaCOBHX o6Jiaeax, 30KpeMa
B CTaHHCJiaeoei (TeaTp - 14JXI), KoJIOMHHLJ.J.HHi, HaJI.BipHHHLJ.J.HHi, no
MacoeiH JI.enopTauii JI.O KOHU.Ta6opie i Ha eaJKKi po6orn JI.O HiMe4llH-
HH~ HacTynHJia · cepiH KPHBaBH~ poacTpiJiin y CTaHHCJiaeoei, 5IMHHui,
KoJIOMHi, KaJiyrni. Y Ka~1ywi HiMui poaCTpi..nHJIH 15 YllHie ToproeeJib-
ttol lllKOJIH e, KoJIOMHi cTiJibKH JK IOHaKie a "6ae,!l.ittCTy", e CTaHHCJiaBo-
ei 25 1.rneHie OYH, mo ix 3JIOBHJIH e 06.11aeax B TeaTpi H: BeJIHKiH 06-
Jiaei B M. Ha.n.eipHa (I I.XI). nicJIH uHx poacTpiJiie HacTynHJia eeJIHKa
aKUiH HiMeU.bKHX a6poHHHX CHJI y KapnaTax, mo HanepeJI.OJI.Hi 3HMH
Ma ..1a aae.n.aTH pirnaJibHHi1 yJI.ap BiMiJiaM YHC-H.
J{HH 27 JIHCTonaJI.a, ttiMui OKPYJKHJIH eeJIHKHMH CHJiaMH Ta6opH
YHC-H B 4opHOMY Jlici, MiJK c. nocill i 3asiH. ;y KiJibKa-rOJI.HHHOMY
6oio, aaMKHeHi TiCHHM eopoJKHM nepCTetteM BiMiJIH YHC-H npoJiaMaJIH
H:oro i, aae.n.alOllH eoporoei eaJKKHX BTpaT, npHMYCH.~IH iioro JI.O na-
naHillHOi BTe4i. y .11ici JI.OXOJI.HJIO .no 3aB3SITHX pyKonarnHHX 6oie.
0JIHOIO 3 npH4HH nopa3KH, LJ.J.O HiMUiB KOWTyeaJia 60 BOHKiB y6HTH-
MH, 6yJio ue, mo eiMiJIH YHC-H a.n.o6y;rn HiMeUbKY pa.n.ioBHCHJibHIO 11
UHM yHeMOJKJIHBHJIH HiMUHM npaBHJlbHHH 3B'Sl30K y JiiCOBOMY TepeHi.
KpiM paJI.iOBHCHJibHi, 3JI.o6yTO 6araTO a6poi i aMyHiuii.

fpyna Y.OA "llopnHA ntc" - 1944 p.


690
4eproeufl y.llap HiM1..da 6ya crrpHMOBaHufl Ha CaM6ipw.uHy. ,llHH
4 rpy.llHH aHa1rni HiMeUhKi CHJIH aaarnKyBaJIH rn6ip YHC-u KOJIO c. He-
.lliJihHa. y Ba:>KKOMY UiJIO,ll.eHHOMY 6010, B HKOMY Bopor BTpaTHB 160
B6HTHMH, HOrO 3MyWeHO ,llO Bi,llBOpoTy. noaCTaHUi BTpantJIH 34 6i.H-
UiB y6HTHMH 50). Tpen1 aKUiSI HiMUiB KOHUeHTpyaaJiaCb Ha Ta6opH
YHC-u a ,lloJIHHW.HHi. ,[J.HH 11 i 12 rpy.llHH aopor noaia HaCTyn Ha Ta-
6op11 Mi:>K cc. MiayHh-KaJibHa-CJio6o.lla fl Jluna. Y nepwoMy JI.Hi floMy
now.acTHJIO 3,llo6yTH O,ll.HH Ta6ip i cnaJIHTH floro, aJie, KOJIH, HaCTyn-
HOrO JlHH, ,llBa CHJihHi aiMiJIH YHC-H aaHHHJIH ,lloriJI.Hi .ll.JIH ce6e CTaHO-
BHW.a, aopor He piwHBCSI Ha HaCTyn i BH04i He3aMiTHO BiJI.CTynHB. lll.e
pa3, apaHui 24.XIII. aopor npo6yaaa HacTynarn Ha 4opHHH Jlic, aJie
UH aKU.iH, w.o ri rewTano BeJIO CHJiaMH HiMeUbKO-nOJibCbKOro "30H,llep-
.lliHCTy'' no1dHLIHJiacsi floro poarpoMOM. TaKHM LIHHOM, HiMeUhKi cnpo-
6u JiiKai.zI.yaaTH BiMiJIH YHC-u a Kapnarnx aaKiHLIHJIHCSI noBHOIO He-
BJI.a11e10.
HaKaaoM fBlll a .ll.HH 27 ci11HH 1944 p. YKpaiHChKY HapO.llHIO Ca-
Moo6opoHy (YHC) BKJII04eHO .ll.0 YKpaiHCbKOi noscTaHLIOi ApMii
(YnA) fl craopeHo a Hei apMiHChKY rpyny YnA-3axiJI.. KoMaH.llHpoM
YnA-3axi.ll npnaHaLieHo, Toro :>K .llHH, Mal1opa, niaHiwe noJIKOBHHKa -
P0cTHCJiaBa BnwHTOro. Ue 6yJio 6oH:ose nceBJI.O BH3HaLIHOro cTapnrn-
Hil YnA, w.o noKJiaa aemrni aacJiyrn Ha noJii opraHiaauii YnA H: yK-
paiHChKHX a6poHHHX CHJI y Hawi '-laCH. HHM 6ya noJIK. BaCHJih Cu,llop
(llleJiecT), SIKHH 6iJibWe SIK n'HTb poKiB CJiaBHO KOMaH,ll.yBaB
apMiHChKOIO rpyno10 YnA-3axiJI., a:>K .llOKH He arnHya cMepTIO repoH,
.llHSI 17 KBiTHH 1949 p., a 6010 npoTH BiMiJiiB MfB.
y 3B'Sl3KY 3 Ha6JIHIKeHHHM 60JibllieBHKiB ,llO TepeHy JI.iH apMiHCb-
KCI rpynH YnA-nisHi4 nepeKHHeHo B Kapnarn BHWKiJihHHH nepcoHaJI
I. Crnpw11HCbKoi WKOJIH YnA. Ha BoJIHHi, UH wKoJia BHWKOJIHJia 6yJia
JI.Ba BHnycKu noscTaHchKHX cTapwHH. Bi.llKHHYBWH ycniwHo sci eopo-
:>Ki HaCTynH, Bi.ll.lliJIH YnA-3axi,ZJ., nepeHWJIH 3 HOBHM poKOM, .ll.0 ocpeH-
3HBH. nepm-3a-BCe BOHH 3JiiKBi.ll.yBaJIH "JiireHWacpTH" Ha TepeHi CBOiX
.ZliH. ,Uo KiHUH 6epe3HH 1944 p., a CTaHHCJiaBiBW.HHi 3JiiKBiJI.oBaHo npu-
6JIH3HO 30 "JiireHwacpTis", y KoJIOMHHW.HHi MaH:>Ke sci. UHM WJIHXOM
Bi.lUliJIH YnA 3JI.o6ysaJiu a6po10, w.o ii Bi.ll611paJIH Bi.ll oxopoHu, a Ta-
KOJK aHa4Hi KiJihKOCTH xyJI.o6H, KOHeH, xap1da i iHworo MaHHa. Ha.ll-
BHJKKY xap4iB BHMiHIOBaJIH aa JiiKH. rocno,llapcbKHH peMaHeHT JI.iJIHJIH
MiJK ceJIHHaMH.
,[J.aJihWOIO aKuie10 YnA-3axiJI. 6y.11a aKuisi npoTH oKynaHTCbKoi
Jiicosoi aJI.MiHicTpauii i eKcnyarnuii Jiicia. Ia Jiicy npornaHo acix Jiico-
BHX po6iTHHKiB. lllo6 aa6eane4HTH JiiCOBi po60TH, HiMui flOTBOpHJIH
11
.llOBKpyrH JiiCiB CBOi "wu10unyHKTH , B HKHX aaJiorolO CTOSIJIH 6eJib-
riHCbKi, a6o roJIJIHH.ll.ChKi .ll06posoJ1bUi. BiMiJIH YnA npucTynHJIH .llO
aKuii npOTH UHX "WTIOUnyHKTiB". 3BH4aHHO nonepe,ll.:>KaJIH 6eJibriHuie
4H rOJIJIHH.llUiB npo CBiH npuxiJI. i HaCJii.llOK 6ya TaKHH, lll.0 ui BiMiJIH
ni.llllaBaJIHCb 6ea CTpiJiy. TaKHM l.IHHOM aJiiKBi.llOBaHo "wT10unyHKTH 1 ' e
MucJioBi, Mafl.llaHi, 3aeo10 i T. Jl. qJiiKBi.llOBaHo TaKOJK rewrnniecbKHH

50) Ui eTpatH noJlaHo 33 3BiTOM. YqacHHK OOIO - E. BipJ1HHHA noJ(ae e ceoMy


cnoraJli npo 6iA niJl HeJliJl!aHOIO (JlHB. "naM'RTal" e "HauioHaJl&HiA Tpu6yai", H&IO
PlopK, PiK II, q, 5 3 JlHR 11.2.1951 p.) eTpaTH eopora Ha 316 e6HTHX, noKnHKYIOllHCb
Ha 3BiT KaniTaHa HiMCUbKOi >l<aH,llapyepii 6paHJ(CH6yprepa. BipJIHHHA no,llae, WO B UbO-
MY 6o10 3fHHYB 3acTynHHK wecl>a Jlporo6Hu&Koro rewTano - Jlaycl>MaH.
691

BiJIJI.iJI, mo eaaKyaaecH ai Cxo.ZI.y, a HKHH nepe6yeaa a KOJIOHi"i JfaH.ZI.ec-


Tpow y KaJiymHHi.
3 4opHoro Jiicy eiMiJIH YnA mopaa 6iJibllle nocyeaJIHCH .ZI.O p.
,llHicTep, onaHOBYllH HOBi TepeHH. y CKOpOMY 11aci raJIHUbKHH i cy-
Mi)l{Hi pawoHH 6yJIH B)Ke ni.ZI. KoHTpoJieM YnA. Ha .ZI.Oernfl 11ac, ui pa-
:HoHH cTaJIH roJIOBHOIO xap11eeo10 6aao10 4opHoro Jiicy. HiMeUbKi Ha-
CKOKH Ha ceJia (nyKacieui, raHieui i T. .n.) ayCTpi11aJIHCb 3 npOTH.ZI.iEIO
ia CTOpOHH YnA H ni.nniJIJIH. repo"i11HOIO o6opoHOIO npOTH HiMeUbKO·
IlOJlbCbKOl 6aH)l.H, mo nauHcpiKyBaJia yKpaiHCbKi ceJia, BH3Ha4HJIOCS1 c.
Boemie, HKe .ZI.06pe aopraHiaoeatto10 caM006opoH010 ayMiJio Bi.Zl6HTH
HaCTyn 6aH)l.H, ni.LI.TPHMyBaHoi naHUHpHHMH aBTaMH ( 16.III.).
Y 6epeaHi 1944 p. J Ta6opy noJioHeHHx y CrnHHCJiaeoei BTiKaJia
rpyna roJIJIHH.ZlCbKHX crnpmHH. He.LI.aJieKo nepenpaeH 11epea p. ,llHicTep
y raJIHUbKOMY pawoHi, u10 rpyny aaTpHMae ei.Zl.ZliJI YnA e HiMeUbKiH
ytticpopMi. roJIJIHH.ZlCbKi BTiKalli 6yJIH neeHi, mo ix npH.ZI.ep)KaJIH HiM-
ui. Ma6yTh ue 6yJia .ZI.JIH HHX .ny)Ke npHEMHa ttecno.LI.iBaHKa, KOJIH BH-
HBHJIOCH, mo BOHH B pyKax yKpaiHCbKHX TIOBCTaHUiB. KoMaH.ZlHP Bi.Zl-
.II.iJiy Bi,ll.npaBHB roJIJIHH.llCbKHX CTapwHH, no 3B 1 H3Kax, .Ll.0 4opHOfO Jii-
cy, ,ll.e BOHH ,ZleH'KHH 11ac roCTIOBaJIH B Ta6opi. ni3Hillle, KOMaH,Zla rpynH
YllA "4opHHH Jiic" no.II.6aJia npo Te, mo6 BOHH .niCTaJIHCb .ZI.O 6y.II.a-
nemTy, .ne BOHH .llOlleKaJIHCb KiHUSI BiHHH. JleHKi 3 UHX CTaplllHH aa-
HMHIOTb, CbOfO.Ll.Hi, BHCOKi TIOCTH B fOJIJIHH,ZlCbKiH apMil. BoHH 3aJIHlllH-
ollHCSI mHPHMH .Ll.PY3HMH YnA fl yKpaiHCbKoro ni.II.niJIJIH, mo mwpo no-
TypoyeaJIHCh lXHbOIO .Ll.OJlelO B rpi3HHH, ,Zl.llSI HHX, 11ac.
THM 11acoM cppoHT ni.LI.KOTHBCH ni.II. KapnaTH. HiMeUbKO-Ma.II.Hpcb-
Kl-!H Bi.II.BOpOT y 6epe3Hi-KeiTHi 1944 p. BHKOpHCTaJIH Bi.Zl.ZliJIH YnA-3a-
xi.u ,Zl.JISI 3)1.06yTTff a6poi, aMyHiui"i i 6oenpHnacie. y UbOMY Bi.ZlHOllleHHi
'BOHH MaJIH atta11Hi ycnixH. TiJibKH O.LI.HH ei.Zl.ZliJI (K-p KoaaK), y KoJio-
MHHLUHHi, 3.LI.06ye TO.Zli 3 rpaHaTOMeTH, 27 KyJieMeTiB, 400 KpiciB i 12 ea-
roHiB pi3HOf0 BiHCbKOBOro Mafrna. y neplllHX .ZlHHX KBiTHR, 60JibWe-

CaATo 1-1 CupmHHCbKoi WKOJIH YTIA - 1944 p.


692
BIU.J.hKi cppoHTOBi qacTHHH MHHYJIH M. CTaHHCJiaBiB Ta OCHrHYJIH JilHllO
4opHoro Jlicy. Xolla YnA CTapaJiaCb He BMiwyBaTHCH y Bifrny o6ox BO-
pO.>KHX iH iMnepiHJiicTHllHHX CHJI, npoTe BOHa HiHK He 36HpaJiaCb nyc-
KaTH 60JihWeBHKiB y Kapnarn :H nollaJia o6opoHHTH nepe,ll 6oJihWeBH-
KaMH noHa. ZI. 30 KM JI.OBfHH Bi)lTHHOK 4opHoro Jlicy, Ha HKOMY He 6y-
JIO .>Ka)l.HHX HiMeUhKHX CHJI. Ue :H 6yJio npHllHHOIO, LUO o6HJI.Bi BOI0101.1i
CTOpOHH nollaJIH po6HTH 3aXO)lH, LU06 CXHJIHTH YnA Ha CBi:H 6iK. y
ceoMy JIHCTi 3 )lHH I I .IV. 60JibWeBHUhKHH reHepaJI 6aJiaHJI.iH no3)lO-
poeJIHB "yKpaHHCKHX napni3aH", BH3Hal01.J:H lXHi BeJIHKi 3acJiyrH B
6opoTb6i npoTH "cniJibHoro" eopora :H nponoHyeae neperoBopH, LUO
MCJ.'IH ei)l6yTHCb B :Horo WTa6i B JlHCUi. 3 no)li6HHMH npono3HUiHMH
eHcTynffJIH Te.>K, no pa.u.io, HiMui. QqeeH)lHo, YnA HaBiTh He Bi)lnoBi-
Jia Ha ixHi aaJIHUHHHH.
Y ae'HaKy a nepecyHeHHHM cppoHTY e KapnaTH, Ha TepeHi )li:H YnA
noHBHJiaCb HOBa CHJia. ,llm1 o6opoHH cBo1x aarpo.>KeHHX Kop.u.oHiB, Ma-
.ZJ.HPW.HHa BHCJiaJia TY)lH cBo1 )lHBi3il. Ha TepeHi )li:H YnA-3axi)l a'HBH-
JIHCh qaCTHHH 6-ro apMiHCbKOro KOpnycy ni)l KOM. reH. <t>epeHll <t>apKaW
;;r.e Kic6apHaK, cboro.u.Hi, OJI.Horn a llOJIOBHx .u.iHlliB A6H. YnA He MaJia
Ha:HMeHWOl OXOTH CTBOpIOBaTH co6i HOBHH cppOHT i y BiJI.HOWeHHi
)J.0 Ma,ll..HpCbKOrO BiHChKa 36epiraJia HeBTpaJiiTeT. npoTe, 3a ni.u.wenTa-
MH BOpO.>KHX HaM eJieMeHTiB, Ma,llHpCbKi BiAJI.iJIH no·qaJIH BHCTynaTH
npoTH YnA :H po6HTH rpa6i.>KHHUhKi BHnpaeH Ha yKpatHChKi ceJia, cna-
JIJOIOllH lX Ta B6HBal01.J:H CBHLUeHHKiB ( o. raepHJIIOK y Mi3yHi - 6.IV.) H
JIIOJI.e:H. PoaropiJIHCh 601 a Ma,llHpaMH e ,lloJIHHLUHHi, KaJiyLUHHi :H Ha.ZJ.-
BipHHHlUHHi. B KaJiyLUHHi )I.Billi poarpoMJieHo Ma.u.Hpie Mi)I{ I I i IS KBiT-
HH. PoarpoMJieHo Ma,llHpCbKHH BiMiJI, LUO naJIHB c. KonaHKH ( cepe,ZJ.
KiJlbKa)leCHTH e6HTHX 3HaH)leHO KaJiyChKHX TIOJIHKiB i TIOJibOK y Ma,ll.Hp-
Cbtd:H: ytticpopMi), HaCTYTIHOro JI.Hff poarpOMJieHO MaJI.HpCbKHH Bi.LUI.iJI 3
)lBOMa naHUHPHHMH aeTaMH, LUO BH6paeCH Ha ei.u.nJiaTHY aKui10, 11oro
oKpy.>Ketto 11 MaH.>Ke B noeHoMy CKJia)li B3HTO e noJIOH. Ha LUaCTH, ce-
pe,ll Ma)l.HpCbKHX BHCOKHX CTapWHH 3HaHWJIHCb JllO)lH, HKi 3po3yMiJIH
ece 6earny3)lfl cpaKTy, LUO Ma,llHpCbKe BiHCbKO, HKe, Ha llY.>KiH aeMJii
o6opOHfl€ CBOIO 6aTbKiBLUHHy, C7BOpl0€ co6i CBOEIO noBeJI.iHKOIO HO-
BHH HenoTpi6HHH cppoHT 6opoTh6H. Ti cTapWHHH ayMiJIH BBiHTH e ae'H-
30K a KOMaHJI.OIO YnA-3axi)l i nollaJIH neperoBopH, HKi ii )lOBeJIH ,ll.O
cpopMaJihHoro nepeMHp'H, aaKJII04eHoro Mi.>K KOMaH)lOIO YnA-3axi)l i
KOMaH,ll.OIO 6-oro apMiHChKoro Kopnycy Ma,llHpCbK01 apMii. Oue nepe-
MHp'H 3aTBep,ll.>KeHO ni3Hiwe B neperoeopax rK YnA 3 rK Ma,llHpCb-
KOt apMit, HKi Bi)l6yJIHCH B oy)laneWTi i HKi )lOBeJIH )J.0 3aKJIIOlleHHH
nepeMHp'H Ha BCbOMY KapnaTCbKOMy cppoHTi. nepWHM HaCJiiJI.KOM ne-
peMHp'SI 6yR cpaKT, LUO B ,llpyriH noJIOBHHi KBiTHH, YnA-3axi)l )l03BOJIH-
Jia BeJIHKHM MaJI.HpCbKHM 1.J:aCTHHaM nepeMapwyeaTH qepea 4opHHH
Jlic i B,llapHTH Ha THJIH 60JihWeBHUbKHX 'llaCTHH, HKi BOIOBaJIH npoTH
Ma,!I.HpcbKHX JI.HBiaiA, mo o6opoH.HJIH TaTapchKoro npoxo)ly JI.O Ma-
)lHPW.HHH. Ue JI.aJio aMory MaJI.HpCbKOMY aiHc&Ky BiJI.KHHYTH 6oJihwe-
BHKie JI.O M. KoJIOMHi A JI.O p . .lltticTep.
Ma,ZIHpCbKHH HacTyn Ha 6oJI&weBHUhKOMY cppoHTi 3aMKHYB Bi..llBO-
poT O.ztHiA 60JihWeBHUhKiH JI.HBiail, mo onepyeaJia B HaJI.eipHHHmHHi.
Ou.ff .ztHBi3iR oTpHMaJia HaKa3 nepeATH Ha napTH3aHChKi cpopMu 6opoTb-
6H. ,llJIH ttei nocTaBJieHo aaBJI.aHHH onattyaaTH, aa BCHKY uiHy, 4opHHH
Jlic, mo 6ya Jl)l(epeJIOM criJibKH KJIOUOTiB JI.Jiff 60JibWeBHKiB. 0.n.He "co·
e.ztHHeHue" 3 uiei JlHBiaii niJI. npOBOJI.OM lliyKaeaa niWJIO B MaH,ll.aHCb-
693

Ki JiicH Mi>K CKoJieM i TypKOIO, TPH "coe,llHHeHHH" B,ll.apHJIH, 23.IV. Ha


LJopHHH Jlic 51).
Ouefl HacTyn Ha 4opHHH Jlic 6ye no 1rnTKOM aa>KKHX 6ole YnA-
3axi,ll. a 6oJibWeBHUhKHMH naprnaaHaMu aa u10 Jiicoay 6a3y YnA, mo
TpHRaJIH notta,ll. n'HTb TH>KHiB H aaKiH4HJIHCH l.Vl.1944 p. noBOHOIO ne-
peMoro10 YnA. Och oKpeMi ernnH uhoro 6010. ,llHH 23. IV., KOpHCTal0-
4H 3 HenpHCYTHOCTH 6oiiOBHX BiMiJiiB y 4opHOMY Jlici, 11epBOHi nap-
TH3aHH aaxonHJIH 4opHHH Jlic. 3anaCHi fl BHWKiJihHi 11acTHHH, mo 6y-
JIH B Jiici, ei,ll.cTynHJIH nepe,ll. HHMH .ll.O c. fpa6ieKa. ,llHH 27. IV. naprn-
aaHH HacTynaJiu Ha c. fpa6ieKy, aJie 'ix HacTyn Bi.ll6HTO. PoaJI1011eHHH
HeBJ1.a11e10 eopor ni)lrnrnye 6iJihrni CHJIH i1 noeie HOBHH HacTyn (29.
IV.). no KiJibKarD,llHHHHX 6m1x, IlOBCTaHUSIM B)laJIOCb po36HTH Hanac-
mu<iB i BHKHHYTH Ix ia ce;ia. 4aCTHHY ceJia, HKY eopor 6ye, XBHJieeo,
onaHyBaB, napTH3aHH cnaJIHJIH, BHCTpiJilOl04H 23 UHBiJibHl oco6u, mo
enaJIH B Ix pyKH. Mi>K iHWHMH arnHye TO.lli o. MHKHTlOK, noJihOBHH Ka-
ne.11srn 11opHoJiichKHX ei.ll.lliJiiB YnA. Y UhOMY 6010 arnHye 110T. Mo-
poa - O.ll.HH a Hai1Kpam11X eiH~hKOBHKie CTaHHCJiaeiemuHH. lll.e ABa
eeJIHKi HacTynu noeeJiu napTH3aHH Ha Bi.ll.lliJIH YnA B c. Mai1)laH ( 1 i
7. V.), aJie B 060~ BHna)l.Kax, 3a3HaBllIH ,ll.OllIKYJIHHX BTpaT, BOHH Myci-
JIH Bi,ll.CTYilHTH B 4opHHH Jlic.
THM 11acoM, aaaJIHpMoBaHi 6oiioei BiMiJIH rpynH "4opHHH Jiic"
(K-p fperiT-PiayH) cnillIHHMH MaprnaMH noeepTaJIHCH .llO CB0€I 6a3H.
B noJIOBHHi TpaBHH', 4 11opHoJiichKi KypeHi YnA 3a6JiboKyeaJIH 4opHHH
Jlic nepcrneM .llOB>KHHOlO B 50 KM Ha JiiHi"i cc. MucJiie-Pun'srnKa-5Ieopie-
Ka-3aeiH-fpa6ieKa-XMeJiiBKa-JlecieKa-fJiy6oKo-fpeHiBKa -Heeo11HH-noci4
i MaH,ll.aH. lll.e O,ll.HH KypiHb CTOSIB y noporax. TaKHM 4HHOM )lOBKpy-
rH 4opHoro Jlicy 3i6paJIHCh JI.OCTaTHi CHJIH YnA, mo BHCTal.JaJIH .ll.JIH
JiiI<Bi,ll.aUil TpbOX "coe)lHHeHHH", 3aMKHeHHX y 4opHOMY Jlici. nepc-
TeHb eiMiJiie YnA mopa3 6iJibrne aey>KyeaecH ii eiAHOCHHH e Ta6opax
11epeoHHX napTH3aHiB crneaJIH 3 KO>KHHM )lHeM ripwi. Yx )loca.u..Ho Ma-
JilOlOTb moJJ.eHHHKH, mo Ix 3HaHWJIH ·np11 e6HTHX i noJioHeHHx napTH-
aaHax. Y HacJJi,ll.OK 6JihOI<a.llH, B Ta6opax nollaBCH roJIOJI...
B ocTaHHix ,ll.HHX TpaBHH, KOJIH iirnJia ni,ll.rOTOBKa .ll.O pirnaJihHoro
6010 33 LiopHHH Jlic, p03Bi)lKa .ll.OHeCJia, mo HiMui ni)lroTOBJilOlOTb Be-
JIHKHH "aHH3au" Ha 4opHHH Jlic, mo MaB n043THCb 31.V. i MaB 6yTH
Be)leHHH CHJiaMH O)lH0°i naHuepttoi' )lHBi3it 3 )lOilOMi)f{HHMH BiJI..J.iJiaMH.
MalOlJH T04HHH nJISlH HiMeUhKo·i aKuil, BiLUI.iJIH YrIA neperpynyeaJIHCh,
mo6 He CTEOPHTH co6i JI.BOX cppOHTiB i nepeee.rn eBaKyaui10 BCbOro
My>KeCbKOro HaCeJieHHH i3 3arpo)f{eHHHX HiMUHMH ciJI y 6e3ne4He Mic-
ue. U11x MY)f{l.JHH nepeee3eHo Ha eaHTa)f{HHX aeToMaWHHax YnA.
,llHSI 31. v. HiMeUbKa 7-Ma naHUHpHa Jl.HBi3iH no4aJia CBOlO aKUilO
Ha 4opHHH Jlic no rnJisixy MHc.1ia-3asiH Ta 3arei3.1lh-nyCTono.1e. TaH-
KH H JiiTaKH no4aJIH o6CTpiJilOBaTH 4opHHH Jlic. napTH3aHH 3i6paJIH
eci ceol CHJIH ii, HaMara101111cb npopeaTHCb 3 4opHoro Jlicy e ropH,
aaarnKyeaJIH, I. VI. eiJI.JI.iJiu YnA Ha JiiHi"i fpHHiBKa-fpa6ieKa. TyT eo-
HH nonaJIH niJI. oroHb CKOHueHTpoeaHHX rpaHaToMeTiB YnA. CnyCTorneH-
HH, HKe B4HHHJIH rpaHaToMeTH, aaJiaMaJIH HacTyn eopora fl eiH no11ae yTi-
KaTH. napTH3aHH 3aJIHllIHJIH eeCb CBiH 0603 i3 60€IlpHnaCaMH, COTHi

51) KoMaHAHPOM uiei rpynH 6ye KynarnH 11rHaT CTenaHOBH'I ('")Kopa"), loro
wecl>oM wn6y - TenewKo fpHropiA BacHnbAoeH11, a noTiM noniTK01i1icape1i1 - Apn-
MOHOB CepriA neTpOBH'I. fpyna 6yna CHJlbHO 036poeHa (caMi 8BTOM8TRHKH) I MaJia
BCJIHKHA B'IO'IHHA 0003.
694
B6HTHX i nOJIOHeHHX i B naHiui Bi)l.CTYilHJIH B 4opHHH Jlic, .n.e nonaJIH.
B paHOH ,lliH HiMeUbKHX naHuepHHX qaCTHH. napTH3aHH IlOTepniJIH UiJI-
KOBHTY nopa3KY i TiJibKH He6araTbOM 3 HHX, lll.0 po3nOp0lllHJIHCb i
0)1.HHUeM, a6o MaJIHMH rpynKaMH, CTapaJIHCH npo.n.icTaTHCH y ropH,
a.n.aJioCH BHHTH .>KHBHMH 3 uoro norpoMy.
noqaJiaCH aKUiH np04Hlll.YBaHHH TepeHy Bi,ll po36HTKiB napTH3a-
HiB. Uio a1<uiio, B 3Ha1IHi:ii Mipi, ycKJia,llHIOBaJio rocT10BaHHH HiMeUbKOi
naHuepHoi .!I.HBi3ii y 4opHoMy Jlici. Tpe6a 6yJio MaHeapyaaTH TaK, lll.06
He Hapa3HTHCb Ha y.n.ap nepeaa.>Kal01IHX HiMeUbKHX CHJI. 5 qepBHH,
po3rpOMHBlllH 0)1.HH Bi.DJI.iJI 60JibllleBHUbKHX napTH3aHiB, lll.0 BTiKaB
BiJJ. HacTynaioqux Bi.DJI.iJiia YnA, naHu.epHa .n.HaiaiH aa6paJiaCb reTh a
4opttoro Jlicy. Botta nO%Jia nepeBO.LlHTH aKuiio Ha6opy yKpaiHUiB .n.o
( ( ,ll.HBiaii "faJIHLIHHa" B CeJiaX ni,ll.KapnaTTH.
,ll.o noJIOBHHH qepBHH, aiMiJIH YnA uiJIKOM npo1IHCTHJIH TepeH
4opHoro Jlicy Bi,ZJ. 3aJIHll1KiB 60JibllleBHllbKHX 6aH,ll. niCJIH aacJiy.>KeHO-
ro ai.n.nolIHHKy, KoMaH,lla YnA_-3axiJJ. pilllHJia KHHYTH qopHoJiiCbKi ai..u.-
.u.iJIH YnA a CKiJihlll.HHy, lll.06 npo1IHCTHJIH aiJJ. 6oJihllleBHUbKoi 6aH-
.n.u WyKaeaa, TepeH Ma:H:,llaHCbKHX Jiicia. ,ll.HH 30.VI. pylllHJIH TPH qop-
HOJiicKi KypeHi B noxi.n. Ha 3axi.n..
Maplll, lll.O caoiMH 06e3neL1eHHHMH :H: po3BiJJ.KaMH oxonJIIOBaB Te-
peH lllHPOKHH Ha 10 KM. illlOB qepea cc. fpa6iBKa-UiHeBa-Jlon'HHKa-BeJI-
.n.i>K-MiayHh-KaJibHa-CJio6o,ll.Ka 6oJiexiacbKa-13pHaa-KaM'HHKa :H: ai.n.6y
BaRCH B 6iJIHH .n.eHb, 6HTHMH lllJIH'XaMH, BHKJIHKaB eHTy3iH3M cepe..u. Ha-
ceJieHHff :H: naHiKy cepe.n. aoporia. IUo:H:Ho no KiJihKox .D.HHX, aopieHTY-
BaBlllHCb T01IHillle B IlOJIO>KeHHi, HiMui noqaJIH 6JibOKyBaTH lllJIHX BiJI.
C11HeBi.LlCbKa no P.o.>KaHKy, lll.06 nepeTHTH HalllHM BiMiJiaM .n.opory.
,ll.nH 6. VII. TPH aaTa a HiMUHMH ni.n. npoao.n.oM JIHHTeHaHTa nonaJIH B
noJioH y KaM'HHUi. Bi~ uux noJioHeHHx K-p Pi3yH .LI.OBi,llaBCH, lll.O HiM-
ui npuroTOBJIHIOTb aeJIHKY aKuiio Ha ceJia KaM'HHKa, 5ps13a, Po3Ti1IKH,
CJ1060.n.a 6oJiexiBCbKa, Jly>KKH 11 JlHna. K-p PiayH pilllHB npHHHHTH
6i:H: i qeKaB aopora B KaM'HHU.i. BHo1Ii Ha 8. VII. HiMui niJI.THrHYJIH caoi
CHJIH a 5oJiexoaa :H: ypaHui B,llapHJIH Ha KaM'HHKy. Yx npHHHHTO KyJieMe-
TaMH :H: rpaHoMeTHHM aortteM i, ix HacTyn aaJiaMaBcH.
THM qacoM i3 CKOJiboro noqaJIH HacTynaTH MaJJ.HpH, B cuJii O.llHO-
ro nOJIKy. lx o6cTpiJIHHO KyJieMeTaMH H Ba>KKHMH rpaHOMeTaMH, ITOKH
BOHH lll.e ecniJIH poaropHyTHCb 3 Mapllleao'i KOJIOHH B 6oi1oey JiaBy.
Ue uiJIKOM BHCTalIHJIO, lll.06 BOHH Bi.LlCTYilHJIH Haaa.n. ,ll.O CKOJibOro.
npoTe 3 Jlu6oxopH H fpe6eHOBa noqaJIH HacTynaTH HiMUi. BiuiJIH
YnA aiJJ.cTynHJIH A aaHHHJIH cTaHOBHlll.a Ha ropi JlonaTa 11 MaTaria
( 1220 M). Ha UHX aepxax npoxO.LlHJia aanaCHa JiiHiH yKpinJieHb, no-
6y.n.oeaHHX Ma,ll.HpCbKOIO apMiEIO.
,ll.HH 9.VII. nollaB eopor KOHUeHTPH1IHHli HaCTyn Ha ropy Jlona-
TY CHJiaMH ,ll.BOX JJ.HBiai:H:. Bi:H: aa JlonaTy npH6Hpaa a rOJJ.HHH Ha ro,ll.H-
HY lll.Opaa 6iJibllle 3aeaHTHX cpopM. Yeeqopi, MalOLIH aa>KKi BTpaTH B
JIIO.llHX i 36poi, eopor ei.fI.CTynue Ha ceJia. YHoqi, noecTaHUi, nepeJia.ay-
eaarnu ece MaHHO 3 eoaie Ha e'IOKH, aaJIHlllHJIH ropy JlonaTy J1 nilllJIH e ·
MaH)laHChKi JiicH JiiKBi,ZJ.yeaTH 6aHJJ.Y WyKaeea.
,ll.JIH o6opoHH aaJIHlllHJIHCH Micueai eiMiJiu YnA A CTaplllHHCbKa
lllKOJia, lll.O caMe Ma.na aaKiHLIHTH neplllHH eunycK cTaplllHH 15. VII.
Bopo>Ki ei.lllli.nu, e KiJibKox MicUHX, nona.nu e aaci)l.KH YnA. HaA6iJihlll
yJJ.aJIOIO 6y.na aaci..u.Ka Ha Hb.1eUbKY 3BTOMOOiJibHY KOJIOHY Mi>K c. no-
JIHHHUelO A TucoeoM, nepeee.n.eH' eiMiJiiM YnA "3arpaea". TyT 3ae-
.n.aHo eoporoei 6iJibIUHX BTpaT, cna.neHo .zr.eKiJibKa aeTOMalllHH i a.n.o6y-
695
TO a6po10 Ta 6oenpHnaCH. Toro >K JI.HH, cornsi I<;oHHKa ia CTaplllHHCbKoi
lllI<OJIH poa6HJia aopora 1<0JI0 ropw MaraTiB, 3.LI.o6y~al04H 2 1<yJieMe-
TH, py4Hi rpaHaTH ti Ha6ol. .LJ.o 15.VII. TpHsaJIH 6e3HaCTaHHi cyTH4KH
3 HiMU.flMH y 40THpo1<yTH111<y, I..U.O 33MHKaBCH JiiHi€IQ, HKa npOXO.II.HJia
4epe3 c. J1H6oxopy ti Po.>lrnHKy, no4epe3 aepxH Ha.LI. p. Cy1<i.i:1b, Mi3yH-
1<010 ti 5pH30lO. KoJIH )I{ I..U.e OJI.Ha 6iJihllla HiMeUbKa aKU.iH ( 13.\11.) He
.Ll3Jl2 pe3yJibTaTy, HiMUi, He OCHfHYBlllH CBOlX UiJieti, no4aJIH BH04i 3
15/16. VII. ai.n.cTynarn 3 rip.
THM 4acoM, nepeMO)l{ll.i B 6010 Ha r. JionaTi, 40pHoJiiCbKi Bi.ll.)liJIH
YnA (1<-pH Pi3yH i 5Jiarnti), 6yJIH ·a)l{e B MaH.II.aHCbKHx Jiicax. TyT .II.OB-
ro ryJI.HJia 6e3KapHo no ceJiax CKiJibI..U.HHH ti Typ4aHIUHHH 6aH.II.a Wy1<a-
eaa. Micueai BiMiJIH YnA 6yJIH 3acJia6i, mo6 'i'i JiiKsi.II.yBarn. BoHH
BcniJIH TiJibKH npornaTH 6aH.LI.Y 3 niBHi4lIO'i 4aCTHHH Jiicy. ,[lHH 15.VII.
BAapHJIH no 6aH.II.i 6otiosi 40pH0.71iCbKi BiMiJIH. y 60HX, IUO TpHBaJIH
UIJlHH .n.eHb i uiJiy Hi4, napTH3aHiB WyKaeea po3rpoMJieHo emepTb 1<0-
JIO c. PHKOBa, 3aea.II.KH ti Pocoxa4a. TiJibKH He.II.06HTKH uie'i 6aH)l.H, lll.0
3aJIHlllHJIH Ha noJii 6010 cao10 a6po10 11 rn6opH, 3yMiJIH BTeKTH e Typ-
llaHIUHHy .
.ll.HH 18. VII. 3aKiH4HB HaB4aHHH nepwHH BHnycK CrnpwHHChKo·i
lliKOJIH B KapnaTax. noHa.n. 250 MOJIO.ll.HX CTapw1rn ei.n.il1w.10 .II.0 cso'ix
BO€HHHX OKpyri mo6 040J1HTH BH3BOJibHY 6opOTb6y B Jiaaax ~'nA. Ha
Ix Mtcue Ha.II.XO.II.HJIH B)l{e HOBi lOHaKH, IUO B WKOJii MaJIH TI04aTH HaB-
llaHHH. nopy4 CTapWHHCbKo'i lliKOJIH ("0.'leHi"), npau10sa.ia B Kapna-
TaX TaKO)I{ ni.n.crnplllHHCbKa lliKOJia ("5epKyTH"), pa.n.io-w1<0:1a H
KypcH Me.II.CeCTep.
JIHnHeBa 60JibllleBHUbKa ocJ;>eH3HBa 1944 p. nOlllHplOBaJiaCb Ha ecix
Bi.II.THHKax. .ll.itilllJIO .n.o 6o'ia 3 YnA 3 ai.II.CTyna104HMH HiMeUbKHMH ti
Ma.II.HpCbKHMH 4aCTHHaMH. lwJioCH npo 36po10 11 60Enp11nacH, HKi YnA
xoTiJia ei.n.i6paTH Bi.II. u11x qacTHH. Ta1<i 6o'i Ma.n11 Micue a c. Typ'e
(24.VII.), .n.e po336poEHo Ma.II.HpcbKY aaJIKY ii Ha w.rnxy Mi)I{ c. CMiJib-
Ha ii )f{JI.aHHa, .II.e HaCTynHB 6il1 3 HiMUHMH (27. VII.). I TYT HiMui BTpa-
THJIH 0603. Ui1<aa11J1 eni3o.II.: .II.O 6mo BMiwaJIHCb 6oJibllleBHU.bKi JiiTa-
K~, I..U.O snpo.n.oa KiJibKox ro.ZXHH arn1<ysaJIH HiMuie, HKi 6yJIH B 6oro
npOTH YnA.
y HaCJii.II.OK 60JibllleBHUbKO'i ocpeH3HBH, 3H34Ha llaCTHHa BiMiJiiB
YnA-3axi.II. nepeiiwJia cppoHT i 3HaI1wJiacH s 6oJibllleBHUbKOMY 3aniJIJii.
no HiMeUbKOMY 6oui aaJIHWHJiaCb TiJibKH I. CTapWHHCbKa lliKOJia, IUO
caMe npauroeaJia Ha.II.' .II.PYrHM BHTIYCKOM CTapUIHH i .II.eKiJibKa KapnaT-
CbKHX Bi.ll..LliJiiB YnA ni.n. KOMaH,llOlO TIOJIK. OJieKCH racHHa-J111uapH.
npHHlllOBlllH B KapnaTH, 60JibllleBHKaM He 3aJIHWaJIOCb Hi4oro iHworo,
Hie cTeep.II.HTH, mo npaB.II.HBHM rocno.II.apeM KapnaTCbKHX rip e YnA.
OKpeMi ripcbKi TepeHH. HI< "foeepJIH", "4opHHH Jiic", "MaKieKa", I..U.e
.n.oero 3aJIHWaJIHCb Henp11CTynHHMH cpopTeUHMH YnA it He JierKo npw-
HWJIOCH HOBHM MOCKOBCbK0-60JibWeBHUbKHM OKVTiaHTaM no.n.oJiaTH ix.
TaKHH 6ya BHCJiiJI. OJI.Haro poKy 6opoTh6H YnA 3a onaHyeaHHH Kap-
naT.

9. HEnOTPI6HJ.tA TPETIA ct>POHT - nOJIS1KJ.t


HeMae HaHMeHworo cyMHisy, mo UbOro cppoHTY He 6a)l{aB co6i
yKpaiHCbKHH Hapi.n., He 6a>KaJIH ~.pro yKpaiHCbKi TIOJiiTH'LIHi opraHi3a-
uii, He 6a>KaJIH flora YnA ii yKpaiHCbKe ni.n.niJIJIH. YKpa'iHCbKa CTopo-
Ha po3yMiJia, I..U.O o6'€KTHBHi BHMOfH HauioHaJibHO-.ZXep>KaBHOi pauii Ha-
696
Ka3yBaJHI )IUITH B npHH3HHX B3a€:MHHax i3 noJibll.J.elO 3 yBafH Ha BeJIHKO-
ro en iJibHOro Bopora - MocKey. Bo Ha 6yJia cei,u.oMa Toro, mo B o6-
JIH44i He6eaneKH, HKa rpo3HTh yciM noHeBoJieHHM Hapo,ll.aM UeHTpaJih-
HO} .H Cxi,u.HhOI EBponu BiJI. HiMeUbJ<oro .H MOCKOBCbKOro iMnepiH.11iaMiB,
TiJibKH cniJibHHH cppOHT, noHeBOJieHHX, npOTH iMnepiHJiiCTiB i JiiKBi,ll.a-
U.iH BCix cnopiB MiJK noHeBOJleHHMH e O,LI.HHOKOIO npaBHJibHOJO noJiiTH-
KOIO noHeBoJieHHX Hapo,u.ie. I TOMY y1<patHCb1<a cTopoHa 6yJia npoTH
1
6opOTb6H Ha nOJibCbKOMY Bi,LI.THHKY i 3a 3Hati,ll.eHHH p03B H3KH iCHyJ0-
40fO 1<0Hcp~1iKTY MiJK noJibCbKHM i yKpaiHChKHM Hapo,u.aMH. TaKy no-
amii10 BHCJIOBJieHo ui.'IKOM BHpaaHo Ha II. KoHcpepeHu.ii OYH B KBiTHi
1943 p., Ha HKiti 3aHBJieHo npo CTpeMJiiHHH OYH ,u.o MHpHoi JiiKBiJI.au.ii
ecix ,ll.pyropH,LI.HHX cppoHTiB, 3a BHHHTKOM 60JibWeBHUbKOfO .H riTJiepiB-
CbKOfO. Y CBo.i.H no.11iTHUi nopo3yMiHHH 3 cyci,u.HiMH Hapo,ll.aMH, OYH
6yJia nocJii,LI.OBHa i, Tpe6a CKa3aTH, lll.O BOHa ,LI.06HJiaCH· 3Ha4HHX yc-
nixiB (noHeBo.11eHi Hapo,u.u CCCP, Ma,LI.HpH, PYMYHH). TiJibKH Ha nOJib-
CcKOMY BiJI.'THHl<y UHX ycnixiB He 6yJio, X04 po6HJIOCH KOHKpeTHi cnpo-
1
611 nopo3yMiHHH B iM H cni{lhHOro IlOJlbCbKO-yKpaiHCbKOfO cppOHTY npo-
TH riTJiepa ti CrnJiiHa. Yci HaMaraHHH YnA ii y1<paiHCbKOro caMOCTiH·
HHUbKOfO ni,u.niJIJIH B UbOMY HanpHMi po36HJIHCb Ha TBep,ll.OMY Mypi
UiJIKOBHTOfO He6a>KaHHH nOJibCbKOl CTOpOHH nopoayMiTHCb 3 y1<paiH-
UHMH. ,l.l>KepeJIOM Ta1<oro HaCTaBJieHHH 6yJIH He TiJibKH iMnepiHJiiCTH4-
H0-3arap6HHUbKi aneTHTH ii HoTopiHHHH noJihCbKHti woBiHi3M, aJie ft:
UiJIKOM cpa.7JblUHBa OiliHKa CHTyai.di, B HKiti 3HaHWOBCH IlOJibCbKHH: Ha-
pi,u. y HaCJii,.!lOK BiHHH. 8 O,LI.HOMY IlOJfbCbKOMY ni,u.niJibHOMY BH,ll.aHHi 3
1943 p. MH 4HTa,1JH: "Mi>KttapO,LI.HOt Il03HUii noJlblll.i ro,u.i 3aXHTaTH.
MH E Hal1CTapwHM KOM6arnHTOM 06'eJI.HaHHX Hau.iii. 3-noMiJK ce6e
MH He e11,u.a.JIH >Ka,LI.Horo JlHBa.11H 4H KBicJiiHra. 3-noMi>K ycix HauiH: Ee-
pom1, OKynoBaHHX HiMUHMH, MH OJI.Hi Bi,LI.MOBHJIHCb HaBiTb Bi,ll. noJiiTH4-
H00i i BiftCbKOBOI cniBnpaui. Hi O,LI.HOfO Jief'iOHiCTa He JJ.aJia noJiblll.a Ha
JK.a,u.eH i3 cppoHTiB BiHHH" 53). Ue He 6ye BiJJ.ipBaHHti roJioc, ueti ro-
Jioc BiJJ.3epKaJIJOBaB 3araJihHY noJibChKY npHJIIOJJ.HY oniHiJO. I caMe
u.eti "po>KeBHH" OllTHMi3M nOJibCbKOfO 3araJiy i flora Bipa B nepe-
MO>KHe 3aKiH4eHHH BiHHH, B CHJibHY noJiblll.Y B no6iJibWeHHX Kep,ll.0-
HClX niCJIH He"i, 6yB OJJ.HOIO 3 fOJIOBHHX npH4HH, 40MY IlOJibCbKe ni,ll.niJI-
JIH BiJJ.MOBJIHJIOCH Bi,u. nopo3yMiHHH 3 yKpaiHCbKHM niJJ.niJI(IHM 54). Yea·
>K3JOttH OCTaT04HY nepeMory noJibll.J.i, HK cnpaBy UiJIKOM 04eBH.ll.HY, B
ycix neperoeopax noJihChKe ni.zrniJJJIH BHMaraJio Bi.ll. y1<paiHChKoro niJI.-
ni.11JIH nOBHo"i KaniTyJIHUi"i i niJJ.nOpHJJ.l<YBa_HHH ni.ll. IlOJibCbKHH npoei,ll.,
HK fOJIOBHHX YMOB, Ha HKHX MOfJIO 6 JI.iHTH ,ll.O nopo3yMiHHH. 04eBH,ll.-
HO, yKpa"ittcbKe niJJ.niJIJIH TaKHX yMoe npHHHHTH He MOfJIO if, TOMy,
n0.11bCbKo-y1<paiHChKi e3aEMHHH ripwaJIH 3 JI.HH Ha JI.eHb. Hanpy>KeHHH
nepeHlllJIO B OJJ.BepTy BOpO>KHe4y, HKa npOHBHJiaCH B Ha,ll.3BH4ai\HO
KpouonpOJIHTHiH BiHHi Mi>K JJ.BOMa niJJ.niJihHHMH apMiHMH, lll.0 TpHBa-
Jia .lOBllle, 5IK 0.ll.HH piK, Ha BeJIHKY BTixy icTOpH4HHX eoporiB o6ox Ha-
po;i.ie, mo, 6e3 cyMHiBy, Ma4aJiu B Hei i ceoi naJibUi.
Bil1Hy UJO Il04aJIH IlOJIHKH. npo Te He MO>Ke 6yTH cyMHiBy ,ll.JISI Hi·
Koro, mo no3ttatioMHThCH a BiJI.noBiJI.HHMH JI.01<yMeHTaMH H: JI.aTaMH,

53) lbrn. "CBeHro Heno.!lnernoc1.d". ni.!lninbHa ra3era: "EioneTHH Inct>opMa1.dAHH


3rni lJepll€HbCKeA". Hp. 32/61, 11 JIHcrona.!la 1943 p, Crarri noJibCbKO"i i yKpaiucb-
Ko·i npec11 Ha reMy nonbCbKO-yKpa"iHCbKHX B33€MHH - .!1.HB. Ei6niorpa4>iH.
54) y 1943-44 pp. TPH"'li Bi.ll6YJIHCb neperoeopH Mi>K IlOJibCbKHM i yKpaiHCbKHM
ni.!lninnHM.
697
XTO npocTy.D.i10e ni.D.niJihHY npecy, noJihChKY iii yKpa.iHChKy, mo noHB-
JIH.1ach a poKH BlHHH. KoJIH cTy.LI.i10eMo yKpaiHChKY ni.D.niJihHY npecy
U.HX LJaciB, TO u.iJIKOM BHpa3HO nposrnJIH€TbCH B HiH 6a.>KaHHH yKpaiH-
CbKOfO ni.D.niJIJIH npHHTH .D.O nopo3yMiHHH 3 nOJIHKaMH. HaaiTh, KOJIH
Bi,LI.HOCHHH 3aroCTplOIOTbCH, MH 3YCTpiLia€MO, B u.iH npeci, 3aKJIHKH .ll.0
nO.llhChKOro 3.lI.OPOBOro rJIY3.ll.Y 55)' BKa3yBaHHH Ha 6e3Bi.n.noBi)laJihHiCTh
cyLJaCHOl nOJibCbKOI noJiiTHKH 56)' p03B3)KyBaHHH/ Ha TeMy iCTOpHLI>-
HOi poJii o6ox Hapo.D.iB 57), a B HaiilripllloMy pa3i nonepe,ll.>KeHHH ,lle-
HKHM nOJibChKHM KpyraM, mo yKpaiHChKHH Hapi,ZI. He TepniTHMe npoBo-
Kau.iiil i MOp,ZI.iB 58). 3HOB .>Ke, B nOJihChKiH ni,ZI.niJibHiH npeci, U.HX LJaciB,
iHTeHCHBHO nponoai.n.yaaJIHCb HeHaBHCTb 59) i norpOMHHU,TBO 60) y Bi)l-
HOllleHHi )I.0 yKpaiu.ia, Ta 3arap6HU.TBO HaBiTb OCHOBHHX yKpaiHChKHX
3eMeJib ~(no p . .Ll.Hinpo, 4opHe Mope ) 61) i 3anepe4yBaJIHCh, nopyLI cTa-
poi niceHbKH npo "HiMeU.hKY iHTpHry" 62)' yKpaiHCbKi Hau.ioHaJibHO-
BH3BOJihHi 3MaraHHH 63)' npH LIO My BOHH TpaKTyBaJIHCb, HK nepllla H
HaHBa.>KJIHBillla 3arpo3a ,ZI.JIH CTBopeHHH He3aJie.>KHOi noJibmi 64). Ha-
BiTb ocpiu,iHHi 3BepHeHHH BepxiBKH nOJibChKOro ni,ZI.niJIJIH )I.0 yKpaicb-
KOfO HapO,!l,Y 65)' mo, .ll.0 peLii, 3YCTpiJIHCH 3 roCTpOIO KpHTHKOIO ca-
MHX nOJIH·KiB 66)' He 6yJIH BiJihHi 06P.a3 i Herau.ii. He MO.>KHa ,ZI.HByaa-
THCb, mo ni.n. BnJIHBOM TaKoi nponaf'aH.!1.H, iii He 6e3 Toro lllOBiHiCTHll-
Ha nOJibCbKa MeHlllHHa 33HHHJia no Bi.D.HOllJeHHi ,llO yKpaiHCbKOrO Hace-
JieHHH' i iiloro BH3B0 ..1bHOi 6opOTb6H noCTaBy, HKa npoCTO TaKH HalllTOB-
xyaaJia yKpaiHU.iB .D.O 6e3nocepe.D.Hboi peaJ<u,ii'.
3BH4ai'1Ho noJIHKH BKa3ylOTb Ha no.D.ii Ha BoJIHHi, HK npHLIHHY
noJihChKOi "ai)lnJiaTHoi aKu.ii" Ha XoJIMmHHi. Ue He Bi.D.noBi.D.ae cpaKTaM.
noJIHKH noLiaJIH nepllli CBOI 36pol1Hi aKu.ii npOTH yKpaiHUJB i u.e MH
MYCHMO ni.D.KpeCJIHTH B iM'H' icTOpHLIHOi npaB,llH Ta 3 OfJIH.ll.Y Ha nOJib-
ChKi HaMaraHHH nepeKHHYTH Bi)lrIOBi.n.aJibHiCTb 3a TlOJibCbKHH Tepop Ha
y1cpaiHU.HX, XOLI ,ZI.JIH BHCJii.D.y 6opOTb6H u.i peLii He MalOTb )l{a,llHOro
3HaLieHHH. OT)l{e, .me a 1941 p. Ha XoJIMmHHi ii ni.D.JIHmllli noHBHJIHCH
IlOJibCbKi TepopHCTHLIHi 6oiBKH, HKi nolla.iJH B6HBaTH yKpaiHU.iB i HH-
mHTH yKpaiHChKi ce ..1a. Macoai a6HBCTBa npoBi.ll.HHx yKpaiHu.ia noqa-
JIH IlOJIHKH Ha 1XOJIMmHHi B)l{e B KBlTHi 1942 p., u.e6TO ,llOCJiiBHO TOJI.i,
KOJIH 3 yKpaiHChKoro 6oKy Ha II. KottcpepeHu.ii OYH 6yJio CTBep.D.)l{etto
npaBO ITOJlhCbKOro Hapo,lly Ha BJI3CHy .n.ep)l{aBy Ta 6yJIO 3aHBJieHO npo

55) JlHB. "4H noniTH'IHHA po3yM nepeMO>Ke ?" B ni.im. >KypHani "6ioneTeHb". q.
11/1943 p.
. 56) "Ha 6e3AOPi>K>KRX 6e3BiAnOBiAanblllHHH". "BicTi", I{. 1 33 1944 p.
57) "YKpaiHa A nonbma", 'IAeR i 4HH'', 'I. 4 3a 1943 p.
58) JlHe. CaAOBHAo. C.:."KyAH npRMYIOTI:: ncnR~H?", "IAeR i 4HH", I{. 7 3a 1944.
59) JlHe. niAninbHa cTaTTR e "Hawe 3eMe BcxOAHE" 11. 1 3a II. 1943 p.
60) JlHe; "TpareAiR BonHHR Tpea". "Hawe 3eMe BcxoAHE", 11. 5 3a Vlll-X, 1943.
61) JlHe. ecTHnHa cTaTTR e "Hawe 3eMe BcxoAHE", 'I. 1 3a II. 1943 p.
62) JlHB. "YKpa"iHbUH" B "BenbK3 nonbCKa", 'I. 18 3 AHR 19.VJ.1943 p.
63) JlHe. "nanbOHUH npo6neM" e "lllaHeu KpecoeH" 3 AHR 21. III. 1943 p.
64) JlHe. "YKpaiHUH cneWOHCEH 3 nicTonaAeM" - "BanbKa", I{. 38 3 6. x. 1943 p.
65) JlHe. "0Ae3Ba KpaAoeeA Penpe3eHTaui"i noniTH'IHeA AO HapOAY YKpa"iHbCKE·
ro" 3 AHR 30.Vll.1943 p. nept,apyKOBaHa B 6araTbOX niAninbHHX BH.ll3HHRX, Hanp.
"liioJJeTHH iHcl>opMauHIHH" 3 .aHR 12. VIIl.1943 P.
66) 4HcJJeHHi ronocH e niAniJJbHiA npeci HC3 (Hapo.11oee CinH 36poAHe) e
"(.r.OBO nonbcKe", "BenbKa nonbCKa" i T. n. 0KpeMo: "nict OTBapTH ManononRH .ao
KpaAoed Penpe3eHTaui"i noniTH'IHeA" 3 >KOBTHR 1943 p.
698
CTpeM.1iHHH OYH .ZJ.O nopo3yMiHHH 3 noJIHKaMH. HHIJJ.eHHH yKpaiHCbKHX
ciJI Ha wHpoKy cKaJIIo 1-1ano4aTKY 1943 p. (y 3B'H3KY 3 HiMeU.bKOIO KO-
JlOHi3aU.HiH010 aKU.iEio e 3aMOCTHHIJJ.HHi), u.e6To TO.ZI.i, KOJIH Ha III. KoH-
cpepeHuii OYH ( 17-21. 2. 1943 p.), crnep.ZI.iKyeaJiacb noTpe6a JiiKBi.ZI.au.i'i
"JipyropH.ZI.HHX" cpp_OHTiB, rypTyBaHHH Bcix noHeBOJieHHX Hapo.ZI.iB B 0.ll.HH
cppoHT 6op0Th611 npoTH fiTJ1epa ft CrnJiiHa i T. iH. 04eBH.ZI.HO, .ll.O U.hO-
ro 4acy, HiHKHX 6iJibWHX yKpaiHChKHX aKuift nporn TIOJIHKiB He 6y,,10.
npo p03MipH TIOJibCbKOfO Tepopy Ha XOJIMmHHi CBi.ZI.43Tb TaKi
u.mt>p11: Bi.ZI. cepnHH 1942 p . .ZI.o cepnHH 1943 p. noJIHKH e611JI11 Ha XoJIM-
m11Hi 543 npoBi)l.HHX yKpa'iHU.iB 67)' .ZI.O KiHU.H 1943 p. ou.e 4HCJIO 36iJib
WM,lJOCb .ZJ.O 594 oci6. np11 TOMY Tpe6a 3a3H34HTH, mo CIO.ll.H BXO.llHTb
BH3Ha4Hi npoeiJI.HHKH yKpaiHChKoro JKHTTH Ha XoJIMmHHi - ceHmeHH-
KH, B4HTeJii, KOOne.paTOpH, JiiKapi, KOJIHWHi CTapWHHH yKpa'iHCbKHX
apMiH HK, Hanp., ceH. I. naCTepHaK, TIOJIK. 5IKiB BoflHapoBCbKHH, .ZI.p.
MHKOJia CTpyrnHChKHH, corn.· CC <l>. 5opHc, corn. 0. Map4yK, .ZI.HpeK-
Top Jii4HHU.i 3 Jho6apToBa - .ZJ.p. OCTan 5ypKa, HKHH, JI.O pe4i, HiKo-
JIH He Bi.ZI.MOBJIHBCH Bi.ZI. )l.OTIO!\l.IOfH TIOJibCbKHM XJIOTIU.HM 3 "JIHcy". 3a
JI.3HHMH naCTHpCbKOro TIOCJI3HHH MHTponOJIHTa 1XOJIMCbKOro i ni.ll-
JIHCbKOro IJiapioHa 3 JI.HH 4 KBiTHH 1944 p., Ha XoJIMmHHi 3rHHYJIO 14
CBHmeHHKiB i 10 .ZJ.HKiB, .ZI.eHKi 3 U.lJIHMH pO.ZI.HHaMH, npH 40My, nepe.ll(
CMepTIO, ix >KaXJIHBO TOpTypoBaHO. 3a .ZJ.3HHMH U.bOfO )I{ TIOCJI3HHH B
XoJIMIJJ.HHi 3rHHyJio 3 noJihChKoi pyKH 5000 MHPHH - JI.iTeft, JKiHOK,
crnpu.is i MY>K4HH. B O.ZI.HiH TiJibKH fpy6ewiemuHi, 3a .ZI.aHHMH U.horo
nocJiaHHH, 3rHHYJIO 2000 npaBOCJiaBHHX yKpaiHU.iB.
Yci u.i u.mppu eKa3yJOTb Ha nJIHHOBHft noJibCbKHH Tepop y Bi.ZI.HO-
weHHIO JI.O yKpa'i.HCbKOro HaceJieHHH Ha XoJIMmHHi. nepWHH eTan uiEi
aKui'i ( 1942-1943) o6iHMaB 3HHUleHHH yKpa'iHCbKOro npoBi.llHHU.bKOro
aKrney, .ZI.PYrHH ( 1943-1944) n.lJHHOBe 3H11meHHH u.iJIHX ciJI ft BHpiay-
BaHHH eneHh ycboro HaceJieHHH paaoM a >KiHKaMH ft .ZI.iThMH. Y se.11u-
KiH TIOJibCbKiH TepopHCTH4HiH 3KU.ii Mi>K 10 6epe3HH H 5 KBiTHH 1944 p.
cnaJieHO 36 yKpa'iHCbKHX ciJI i 3aMOp.ZI.OBaHo 875 oci6 68).
PiBH04aCHo noJibCbKHH Tepop Bi.ZI.6ysaEThCH nJIHHOBo Ha nOJibCb-
KHX 3eMJIHX, mo TBOpHJIH T. 38. ureHepaJibHY ryeepHilO" (B6HBCTBO
noJIK. norOTOBKa B Baprnaei) H nepeHOCHTbCH .ZI.0 faJIH4HHH, ,lle TaKO>K
CTpiJIHIOTb npoBi.ZI.HHX yKpa'iHU.iiB (npocf>. JiacTOBe\.{bKHH) i BH.ZJ.alOTb
npHCY.llH Ha iHWHX (JI.p. naH4HWHH) 69). ICHylOYi B faJIH4HHi ni.ZI.niJib-

67) 3a .a.aHHHMH YRK Xo11M i fpy6ewie. IHwi .a.>t<epe11a: yKpaiHCbKa ni.a.niJibHa


npeca, MeMopiH11 Xo11McbKol Pa.nH 3 'lepeHH 1944 p., noc11aHHH MHTp. Inapiotta, 11Hc-
TieKa yKpatHCbKHX KOM6aTaHTie i3 cepnHH 1943 p. i T. Jl,
68) He MO>Ke 6yrH H3AMeHworo cyMHiey, WO nporHyKpaiHCbKi 3KUi'i BHKOHY-
BaJia AK (ApMiH KpaAoea). IlHe. "f11oc >Konue>1<a" 3 2.IV.1944 p., HKHll no.a.ae "Ko-
MYHiKar": "B .a.Hi ui.n 9-12 6epe3HH ei.a..ni11H ApMi'i KpaAoeeA nepeee11H 'l.HMa11y ei.n-
n11arHy aKuito Ha CarpHHb i OKOJIHUi... 1la11i npo aKui'i Ha Owie i >Ka6'1e. HanpH-
Kimd KOMyHiKary 3a3Ha'leHo: "KiJibKa.necAr y~paiHuin eTpaTHJio >t<HTTA". Hacnpae.ni,
e o.a.HoMy TiJibKll Carpi-mi e611ro KiJibKacoT yKpa'iuuie. >KypHa11 "Bieri", 'I. 3 33
1944 p. y crarri: "flo11bCbKHll repop wa11ie".
69) 3a .naHHllMll YUK, .no KiHUA 1943 p. Jn1Hy110 3 no11bCbKOt PYKH: e KpaKiecb-
KOMY .lliiCTPHKTi 18 yKpa'iHUiB, y JlbBiBCbKOMY 104, y eapwaBCbKOMY 14, y Jll06JIHllCb-
KOMY (noJa Xo11MWllH010) i pa.noMCbKOMY - 21. 3a .a.aHHMH yKpaiHCbKOro ni.nni11-
JIH, 'IHCJIO TUX, WO 3rl1HYJlll 3 nOJlbCbKOl PYKH B faJJH'lllHi, .no ei.a.eopory HiMeUbK0°i
699
Hi opraHi3auil po36y.nyeaJ1H uiJIHH nJIHH Macoeoi JiiKei.nau11 yKpa'iHuie
Ta 3 uie10 uiJIJIIO not.JaJrn TBOPHTH 36poliHi 6aH.nH 3 Micueeoro Hace-
JieHHH, HKi ni.ncH~1HJIH si.npH.ll)KeHHHM COTOK nOJibCbKHX 6o'iBKapie 3
BaplllaBH A KpaKoea. TaKHM lJHHOM · 30praHi3oeaHo Tepop cynpoTH yK-
pa'iHChKoro HaceJieHHH Ha tioro pi.nHiH 3eMJii. Hanot.JaTKy 1944 p., ui
6att.nH ni.ncHJieHo uie BiMiJiaMH noJihCbKo·i noJiiui'i 3 BoJIHHi, HKi no-
KHHYJIH CJiy.>K6y B HiMUiB i nepeHlliJIH Ha 1XOJIMll.U1HY Ta B raJIHlJHHy.
KoJIH roeopHThCH npo no.nil Ha BoJIHHi (nepllla 6iJibllla yKpa·iHch-
Ka npoTHITOJibChKa aKUiH Ha IeaHoey JloJIHHY si.n6yJiacb yHot.Ji 3 21 Ha
22 KBiTHH, 1943 p.)' TO Tpe6a naM'HTaTH, l..UO BOHH 6yJIH HaCJii.D.KOM
UbOro cpaKTy, mo noJIHKH BoJUrni cTaJIH npocTo .no nocJiyr HiMel.lhKHX
oKynaHTiB i 60JibllleBHUbKHX napTH33HiB y .niJii HHI..UeHHfl yKpa'imde i
Ix KYJibTYPHOfO Ta MaTepiHJibHOfO .nopi6Ky. nepexi.n yKpa'iHCbKOi no-
Jii!I i'i .llO YnA BHKOpHCTaJIO ITOJibCbKe HaceJieHHfl Ha 80JIHHi .D.JIH Toro,
mo6, ccpopMyeaBllJH noJibCbKi ei.n.niJIH .nonoMi.>KHo'i noJiiuii, noeecTH
npH .ll0ITOM03i HiMUiB CHCTeMaTHlJHHH norpoM yKpa'iHCbKOfO HaceJieH-
Hfl. 3HOB .>Ke 60JibllleBHUbKi napTH33HH MaJIH CBOIO TBep.ny H neBHY
onopy B lJHCJieHHHX nOJibCbKHX KOJIOHiHX, 3 HKHX MOfJIH po6HTH CBOi
Hana.n.11 Ha Yn~ ti yKpa.iHChKi ceJia 70). Och rpyHT, Ha HKOMY 3po.nH-
JIHCh BOJIHHCbKi no.nil, I..U.O HK i eci no.nii OCTaHHbOl nOJibCbKQ-yKpa'iH..
ChKO'i eiHHH ceo·iMH cpopMaM11 A cTpaxiTTHMH nepee11r..u.a10Tb yce, mo
)I.Ori TBOpHJIOCb B icrnpi'i o6ox Hapo.a.ie. Bi.n.>KHJIH icTOpHllHi naJii H
COKHpH, no6ilJ MO.nepHHX 3aco6ie HHl..U.eHHfl: 3anaJibHHX KY Jib, aBTOMa-
TiB, rpaHaT ... 71).
HHI..U.eHHH yKpatHCbKHX ciJI Ha XOJIMl..U.HHi BMiI..UaJIOCH B nJIHHi rK
AK CTBOpHTH "Kop11.nop'' .no JlhBOBa. l.nyt.JH 3a npHKJia.noM 3 1918 p., KO-
JIH iCHyBaB TaKHH 11 KOpH.nop'' ITOMi.>K nepeMHllJJieM i JlbBOBOM, KO-
MaH,nyBaHHfl AK xoTiJio 3po6HTH TaKHH .>Ke "Kop11.nop'' ei.n 6iJiropaA-
ChKHX i XoJIMCbKHX Jiicie nol.lepe3 Paey PychKY 11 eiHchKOBi noJiiroHH,
3 HKHX me B 1940 p. 60JibllleBHKH BHCeJIHJIH 6y;rn ece yKpa'iHCbKe Ha-
ceJieHHH, .no Jlbeoea. Ha6JIH.>KeHHH HiMeUhKo-6oJibllleBHUhKOro cppoH-
TY ITOllJTOBXyBaJIO, r..u.06 u.eH nJIHH BHKOHan1 flKHaHlllBH.D.llle. JlJIH TiE'i
MeTH, rK AK CKOHUeHTpysaJio, B .OiJiropaifcbKHX Jiicax i Ha XoJIMl..U.HHi
notta.n 15.000 eiHCbKa. Y3HMKY 1943/44 p. Bi.ll.lliJIH AK 3aHHllJIH BHXiAHi

apMii" e JIHnHi 1944 p. 6yno 521 yKpai"Huie. Ue paxyHoK AK i HC3, MH crapaJIHCb


eJiiMiHyBaTH. THX, IUO 3nrnym1 3 nOJJbCbK0-60JibWCBHUbKOI PYKH.
70) llo y11aCTH B HiMeUbKHX npOTHyKpa'iHCbKHX norpoMaX npH3HaJIHCb noJIAKH
TaKHMH CJIOBaMH ni.nniJibHOl CTaTTi: "Jlo nauml>iKaui'i D>KHBalOTb HiMui oi.n.ninie, WO
CKJia.natoTbCA 3 "4>0JibKCJ1~A11iu", IUO 3Hal0Tb noJibCbKY MODy. JllJte npo BHKJlHKaHHA
Bpa>KeHHA, WO nOJIAKH He TiJibKH 6opOHATb ceoro >KHTTA, aJie A 6epyTb y•rnCTb y
BiJlnJJaTHHX aKUiAX, no1JeJ1CHHX HiMUAMH 3 He06.llyMaHOIO >l<OpCTOKicTto". nop. CTaT-
TA: "no>1<ora Ha BoJIHHIO" B niJtn. raJeTi "Bcxy.n", II. 11/14 3 JlHA 21. IX. 1943. npo
cniunapuIO 3 60JibWCl3HKaMH JlHB.: "MeJ1BeJ1eB: "CHJJbHble JlYXOM".
71) JlnA iJIIOCTpauii" arMoc<t>epH, n AKiA ei.n6ynaJiac& UA oiAHa, oapro HaeecrH
TaKHA <t>aKT. Ha caMe JiaTifHCbKe PiJJ1BO 1943 p. nOJJHKH HanaJIH Ha c. nepeCOJJOllHl.li.
Ha.a TpynaMH noMOPJ10IJaHHX yKpa"ittuie cnieanu KOJJH.!lH. Tlpo ue nuwe KOMaH.nHp
no.riiui"i 6eJneKH A CJl Ha o6nacr& Jho6JIHH y cooi"A eiJtoJoi J J1HH 7 ci11HA 1944 p.
n. H. "floJIAKH A yKpa"iHui!" llcMHHa1011H ecIO o6JJYJ1Y A HewHpicr& rewranioc&Koro
"cynepap6iTpa", wo "He xo1.1e, wo6 noJIAKH A yKpai"Hui 1JHHHlUy1JaJIH ce6e nJaEMuo",
l.IH reiK Aoro o6ypeHHA 3 npHDO.llY "3Heuarn A BHKJJHKY, KllHCHOro B o6JIHl.ll.IA BCAKOI
JIIO.llCbK0°i Mopani" ( ! ) • <t>aKTH, HaBe.!lHHi D uiA BiJ10313i, JacnyrooyIOTb ynarn JlJIA oui-
HKll yKpai"HC&Ko-noJI&CbKHX oJaEMHH Ha XoJIMlUHHi e 1943 p.
700
no3HUil .nJrn HacTyny Ha JlhBiB i Hano1.1aTKY 1944 p. pylllHJIH Ha 3HH·
w.rHHH yKpalHCbKHX ciJI e 5iJiropaHChKOMy, ToMawiBCbKOMY A fpy6e-
wiechKOMY noeirnx) w.o 6yJIH nepewKOAOlO AJIH BHKOHaHHH IlOJlbCbKO-
ro IlJIHHY 72).
He MO)l{Ha Ka3aTH, w.06 yKpaiHChKe HaceJieHHH .naeaJio ce6e pi-
3aTH 6e3 cnpoTHBy. Y 6araThOX ceJiax (cc. YxaHi, MoJIOAHTH4i 11 iHllli)
yKpalHchKi ceJIHHH KHHYJIHCb 3 BHJiaMH 11 coK11paMH Ha HanacHHKiB. Y
62raTbOX ceJiax CTBOpHJIHCb, To.ni, caM006opoHHi ei.n.niJIH (K-pH Q4e-
peT. 5Iro.na 11 iHwi), w.o cTaBHJIH aaB3HTHH cnoTHB HaCTynal04HM 6a-
Ta.llbHOHaM AK: CaMoo6opoHHa aKUiH oxon11Jia HaeiTb ei.n.naJieHi noei-
rn: TapHoropo,nCKHH i 6iJiropaHCbKHH. y M. 6iJiropa10, MicUeBHH no-
BiTOBHH Co103 Kooneparne ni.n npoeo.noM .LI.Hp. JlapMoxeaJia nepeMi-
HHBCH B He3,!I.06yTy cpopTeUlO, w.o po36HJia He 0,lI.HH HaCTyn IlOJlbCbKHX
60IBOK. )lo ecix UHX no.niH, HiMUi, 3aHMaJIH HeBTpaJihHe CTaHOBHW.e
( noJIHKH norpo)l{yBaJIH IM MapweM Ha J1106JiiH), BOHH He .LI.03BOJIHJIH
HaBiTb faJIHUbKOMY .LI.06pOBOJib40MY IlOJIKOBi 4. 5, w.o CTOHB 3aJIOrolO
e M. fpy6ewoei 11 3aMOCTi, BHCTynHTH Ha o6opoHy yKpa"iHChKoro Hace-
•leHHH. Usi 3a6opoHa cnpH4HHHJia 3Ha4Hi .ne3epui"i .LI.O~poeoJihUie .no
YnA; O.llHHM 3 TaKHX .ne3epTHpie 6ye caMe K-p 5Iro.na-4epHHK, w.o npo-
cJiaBHBCH ni3Hiwe HK KOMaH.ll.HP KypeHH YnA - "BoeK11".
THM 4aCOM, rK YnA piWHJia CTBOPHTH, Ha Xoo11MW.HHi, cppOHT npo-
1
TH HaCTyna1040} AK. Y noJIOBHHi 6epe3HH, 1944 p. 3 HBHJIHCh, Ha UhOMY
cppoHTi, nepwi ei.n.LI.iJIH YnA ("faJiaA.na", "T11rp11"); e noJIOBHHi KBiT-
HH np11AwJio ee.rnKe ni.LI.KpinJieHHH 3 BoJIHHi (3 rpyn11 YnA "Typie"
- aariH YnA iM. I. 6oryHa, K-p OcTpiahKHli), KypiHh YnA (K- HaJIH·
eaHKO) i KypiHb "BOBKH" (K- 5Iro.na-4epHHK), w.o IlOCTaB 3 yriKa4iB
ia XoJIMW.HHH Ta 3 KapnaT - KypiHb :YnA "CipoMaHui" (K-p 5ICTpy6).
TaKHM 4HHOM 3i6paJIHCh .nocTaTHi CHJIH, w.o MOrJIH 3aTpHMaTH nOJih~
ChKY ocpeH3HBY 11 nepeiiTH .no KOHTpocpeH3HBH. Ui CHJIH 36iJihWeHo w.e
M06iJii3auie10, w.o cnpH4HHHJia IlOCTa~HH KiJibKOX HOBHX COTeHb 8
)f{oe1<iem11Hi, Paew.HHi, CoKaJihW.HHi f1 ·KaM'HHe44HHi. ,UJIH ecix uux
36pOHHHX CHJI, rK YnA CTBOPHJia: "KoMaH.llyBaHHH XOJIMCbKOro <l>poH-
Ty'' (KX<I>) ni.n npoBO.ll.OM IHcneKTOpa rK - K-pa CTenaHa HOBHUbKO-
ro ("Cneu"). Ue KOMaH.LI.yBaHHH, HK Ha napTH3aHKy, .niHJIO cnpaeHo 11
o6cJiyroeyeaJIOCb TeJiecpOHHHM, MOTOUHKJieBHM, KiHHHM Ta niWHM 38 1 H3·
KOM . .Uy)l{e .no6pe .niRB po3Bi.ll4HH eiMiJI wrn6y, w.o Mae ceo"ix iHcpop-
MaTopie y rJIH60KOMY 3aniJIJii eopora, HKi no.naeaJIH Ba)l{JIHBi BiAOMOC-
Ti TeJiecpOHOM .
.UHH 28 6epe3HR 1944 p. ei.LI.6yJiaCb BeJIHKa aKUiH Ha IlOJlbCbKe ce-
JIO OCTpie KOJIO Yrneea. Ue ceJio 6yJio oci.nKoM cHJihHHx 036poeHHHX
no.1hChKHX 6aH.ll, w.o Hana.naJiu Ha yKpa'iHChKi ceJia 11 Ha eiMiJIH YnA.
Y 3aB3RTOMY 6010 3HHW.eHo ue ceJio, npii 40MY cnaJieHo Aoro, .no
TJia. 3Ha4Ha 4aCTHHa IlOJibCbKOro HaCeJieHHR BpHTyeaJiaCb 8 KOCTeJii,
Hl\Oro noeCTaHui He XOTi.lH 3.LI.06yeaTH. MHMO UhOro IlOJlbChKe Hace-
JICHHR H 60IBKH MaJJH Ba)l(Ki BTpaTH. no yKpatHCbKOMY 6oui, 8 6010
enae Tapac OH11w1<eeu4 ("faJiaA.na) i 16 cTpiJibUie 3 woro ei.ZI..LI.iJiy.
)lHH 5-9 KBiTHR ei.lllliJIH YnA noeeJIH HacTyn Ha cc. )f{apH11K11-noca-
.ni3-CTeHRTHH. Ui ceJia 3.LI.o6yTo rUCJIR ea)l(KOro 6010, e RKOMY eopor
MaB 83)1(Ki BTpaTH. TiJibKH 8 caMOMY noca.niBCbKOMY .1ici HapaxoeaHo
noHa,ll 100 Tpynie,_ Mi)I( HHMH TaKO)I{ Tpyn IlOJibCbKOro K-pa ei.nn1HKY

72) ll11e. EereH npipea: Jlii YnA Ha onepaTHBHOMY TepeHi Mi>K piKaMH CHHOM i
6yroM e pp. 1944-1947 e "llo 36poi", 'l'I. 16/29 i 17 /30 3a 1952 p.
701

-,. I

'
I
i
\i

,.• ....,.
,..
.,.
,/
.,.... t. 0

,
l , ..
\,/ • /l'U ""' 14

YM 'VHIJf

PEHAH YOA
19't3-~9
·.J •

p,,,.
k¥1'"""" ,,,,,...,..,
- - IUAA-

"3aeimi". 3.Zlo6yTo 3Ha 1rni Tpocpei: KyJieMeTH ii 36pmo, nicToJii, ,ZI.aJie-


KOBH.ZI.H, Mara3HHH caJia, MYKH, uyKpy, KOHi, xy.Zlo6y, Tomo.
JlHH 15-20 KBiTHH, lliHpOKHM cppOHTOM no11aJIH HaCTynaTH Ha nie-
,ZI.eHHY fpy6emiemHHY eoJiHHChKi ei.DJI.iJIH YnA ii "BoeKH". TepeH no
p. fy11ey uiJIKOM OllHlUeHo ei.Zl ei.DJI.iJiie AK i 6oieoK. TaKO)I{ noJibChKe
HaceJieHHH eTeK.'IO Ha 3axi.Zl. YKpaiHCbKe HaceJieHHH eiiI.i.ZlXHYJIO 3 no -
nermoio; eTiKa11i no11aJIH eepTaTHCb i3-3a 6yra .llO ceolx cnaJieHHX
ci ..1. ni,a oxopoHoio 36poHHHx ei.DJI.iJiie YnA ceJIHHH no11aJIH ceoio npa-
uio. BoHH po36HpaJIH xaTH nOJibCbKHX KOJIOHiCTie i 3B03HJIH ix Ha 3ra-
pHma ceoix ciJI. nollHHaJIH rocno,ZlaplOB3TH HaHOBO, BHHBJIHIOllH oco6-
JIHBO HCKpaee npHB'H33HHH .llO ceoei 3eMJJi.
~·· cnixH YnA Ha XoJIMlUHH~ eHKJIHKaJIH wHpOKHii ei.ZI.roMiH cepe.n
HaceneHHH XoJIMCbKoi 3eMJii. JlHH 30 KBiTHH, e XoJIMi, eiJJ.6ynacH Ha,_
pa,!1.a npe.ZI.cTaBHHKie yKpa'iHCbKOro rpoMa.llHHCTea 3 MHTp. IJiapioHoM
ua 1.10J1i. Xi.ll uiei Hapa.ZlH 6ye O.llHHM rnMHOM Ha 1.1ecTb YnA. Y eHcJiiJl. i
702
Hapa.n. cTeopeHo "XoJIMCbKY Pa.lly", HKO'i 3ae,llaHHHM MaJia 6yTH 060po-
Ha iHTepecie XoJIMW.HHH. ·
YcnixH YnA, o.nHa4e, aaHe110Ko'iJIH HiMuie. ,llHH 19. IV. eoHH ne-
pemKO.J.HJIH, e Jlaw.oei, 11epeMO)l{UHM 6010 11i.ll noca.noeoM, 11poiiTH no-
aa p. fy4ey. y 11epwiH 110JIOBHHi TpaBHH, BOHH 110BeJIH eeJIHKY a6poHHY
a1<lli10 Ha aa11iJIJIH XoJIMCb1<oro cppoHTy. Tyr BOHH MaJIH 3H34Hi ycrrixH,
TO'.VIY LUO ttaTpa11mvrn Ha cJia6o BH!llKOJieHi ii 3Jie o36poeHi 3a11acHi
ii e11wKiJibHi ei.a.lli.7IH. BoHH po36HJIH coTHlO Mopo3eHKa 11i.ll KapoeoM
( 11. V.) i HOB03M06iJii30BaHy )l{OeKiBCbKY COTH10 B KyHHHCbKOMY 60-
pi ( 13 v.). B o6ox UHX 60HX Y!<Pa'iHI.d eTpaTHJIH 3Ha4HY KiJibKicTb BO-
mdB y6HTHMH, paHeHHMH ii 110JI0HeHHMH, a TaKO)I{ 36po10, BHPH.ll, 6oe-
11pHnaCH. npoTe OUH .llHBepCiHHa 3KUiH, HK Te)I{ a1<UiH 60JibWeBHUbKHX
11aprn3aH y Co1<a.1bLUHHi (Ha c. 51CTpy6H4i) He 3yMiJia ei,lleepHyTH yea-
rn 6oiioeHX ei.n.lliJiiB ~'nA, Ha 1XOJIMCbKOMY cppOHTi, Bi,ll OCHOBHHX
3aB,laHb.
,llHH 14-16 TpaeHH ei;i.niJIH YnA nepeiiwJIH p. fy4ey i 110 aae3H-
THX 60HX 3,ll06yJIH cc. rocTHHHe, foHHTHlfKH, fOHHTH4i H 4epeMHO.
ncJibCbKi Bi.ll)liJIH p03irttaHO 3 KpHB3BHMH ,llJISI HHX BTpaTaMH, KOJIOHii
cnaJieHO. y ei;i.noBi.llb Ha UlO aKui10, TIOJibCbKi Bi.ll,lliJIH 3 M. THwieui
noee.m HaCTyn Ha cc. Ha6py)I{ i Crnpe CeJio. He 3BaiKa104H Ha cpaKT, mo
110.1lHKaM ,llOTIOMarae HiMeUbKHH JiiTaK, ix HaCTy11 ei,ll6HTO i3 3Ha4HHMH
.n.rn HHX BTpaTaMH.
,llHH 1 i 2 4epeHH ei.llJliJIH AK noeeJIH Hoey eeJIHKY aKui10 e UhO-
MY HanpHMi, .llO HKOl 11pHrOTOBJIHJIHCb ,llOBWHH 4aC. nepeXO,llOeO BOHH
Mor.rn 3aHHHTH ii cnaJIHTH Ta Ki ceJia: 3iMHO, CTeHHTHH, )f{epHHKH, YJib-
riRoK, PaTH4iB. y UHX ce.1ax BOHH Cl13J1Hi7IH TIOHa,ll 500 fOCTIO,llapCTB i
0611.111 noHa.J. 100 y1<paiHuie, e TOMY 43 )l{iHKH ii 11 .niTeii. Bi.ziJliJIH
YnA 11oeeJIH Ha UlO rpyny KOHTpocpeH3HBY, w.o 33KiH4HJI3Cb ii po3rpo-
MOM i BHKHHeHHHM H333,ll 11033 p. fy4ey. y UHX 60HX o6i CTOpOHH Ma-
JIH 83)1{Ki eTpaTH.
,llHH 12 1.1epeHH ei.llJiiJIH YnA 11i.ll K-.llOlO ·K-pa OcTpi3bKoro nepe-
iimJIH pi4KY ry4ey H TI043JIH HacTyn y HanpHMi Ha M. rpa6oeeuh. Ha-
cryn ueii yeitt1.1aecH noeHHM yc11ixoM; uiJIHH TepeH no Jiitti10 cc. YxaHi -
0pHaTOBH4i - ropewie PYCbKHH - 4epeMHO 6ye 11p04HW.eHHH Bi,ll Bi,ll-
)1.i.iie AK i TIOJlbCbKHX 6o'iBOK. oiJIH M. rpa6oeuH, BiMiJIH YnA 3BeJIH
Ki.11b1<a 6oie 3 eiMiJiaMH AK ii HiMUHMH, a HKHX eiMiJIH YnA eHHUJJIH
nepeMO)l{HO. ,llo nepeXO.llY cppOHTY B JIHl1Hi 1944 p. ueii TepeH 6ye y py-
K3X y1<pa'iHuie. A eTiM, y)l{e caMa noHea ei.ll.lliJiie YnA, Ha .XoJIMW.HHi,
110Ea)l{H0 3MeHWHJia XBH.1110 TIOJibCbKOro Tepopy. B OCT3HHix MicHUH·X
HiMeUbKo'i oKynaui'i XoJIMW.HHa noMiTHO aacnoKOlOETbCH.
3aHenoKoEHi eeJIHKHM c1<y114eHHHM 110JibCb1<Hx i 6oJibWeBHUbKHX
napTH3aH, y oiJirOp3HCbKHX Jiicax, HiMUi, riOBeJIH npOTH HHX, HanpH-
KIHUi TpaBHH, eeJIHKY aKUilO, B H'KiH 6paJIH T3KQ)I{ Y43CTb ,llBa KypeHi
.zrnei3ii "f a.rn4HHa". Y uiH aKuil Ma."lo anrnyrn noHa.ll 3000 11apTH3aH.
y HaC.'Ii.llOK aKUi'i, LUO 6yJia BeJieHa eeJIHKHMH eiHCbKOBHMH 31 €;J.H3HHfl-
MH npH ni..npHMUi aeiHuii, napTH3aH poa11opowetto.
THM 4aCOM no ..1bCbKO-y1<paiHCbKa eii1Ha nepettecJiacb JIO faJIH4HHH.
8CHKi cnpo6H nopo3yMiHHfl He ,ll383JIH )1{3,llHHX pe3yJibT3Tie 1 JIHCTiBKa
OYH .llO no"rnKie ni.ll H. "noJIHUH!'' a JIHTIHH 1943 p. 6yJia np HHHHTa eo-
poiKe 73)' npOTHyKpa'iHCbKi aKuii 3pOCTaJIH Ha CHJii. 3aHHHTTH ,lleHKHX

73) Ha ei.1103ey yKpaiHCbKoro ni.1minnR nonRKH ei.11nooi11H JJHCTieKoJO, e RKiA


6y.111 raKi 3oepHeHHR: "fnyne, 6e3qeJ1bHe, xaMCKE 6pe.11He. XaMoM 3.llaECEH, >Ke no-
703
nOBITIB faJIHllHHH 60JibllleBHKaMH, B 6epe3Hi-KBiTHi 1944 p., BHKOpHCTa-
JIH nOJIHKH .ll.JIH WHpOKOl cnisnpaui 3 HOBHMH OKynaHTaMH B HHIUeHHi
y1<pa1HcbKHX caMOCTiHHHKiB. Ue see 6yJio npHllHHOJO, mo yKpa.iHChKe
ni]lniJIJIH BHC~ynHJIO, 3 UiJIOlO CHJIOIO, npOTH nOJibCbKOfO HaceJieHHH.
3aB,ZI.aHHHM uiE1 TepopHCTHllHOl aKui"i 6yJIO cnpH4HHHTH Bi.ll.Xi.ll. nOJib-
CbKOfO HaCeJieHHH Ha KOpiHHi IlOJibCbKi 3eMJii. 3 uiE1 npHllHHH, KO.>K-
HY TepopHcTHLIHY aKUiJO nonepe.ll..>KyBaHo 3aKJIHKOM .u.o noJibCh1<0ro Ha-
ceJieHHH IlOKl1HYTH yKpalHCbKi 3eMJii H nepeceJIHTHCb .ll.0 noJihmi.
Y nepwil1 noJIOBHHi 1944 p., 3 paMeHH YnA 11 yKpa·iHcbKoro ni.u.-
niJIJIH Bi.ll.6yJiach, B faJIH4HHi, 201 Bi.lJ.n.!JaTHa aKUiH npOTH nOJibCbKOfO
Hace.lieHHH. y XO.ll.i UHX aKUiH 5100 nOJIHKiB BTpaTHJIO CBO€ .>KHTTH. 3HH-
meHO HH3KY noJihChKHX ciJI i KOJIOHiH. TaK 3aKiH4HJiaCH cnpo6a noJib-
CbK01 MeHWHHH nOllHHaTH BHiHy Ha yKpalHCbKHX 3eMJIH 1X 74).
Bi.u.nJiaTHi aKui1 qacnnrno OCHrHYJIH CBOIO uiJib. y HaCJii.ll.OK JJ.HX
aKuiH, COTHi THCHll nOJIHKiB nOKHHYJIH, pa3 i Ha3aB.>K.ll.H, yKpaiHCbKi
3eMJii. noJibCbKi .ll..>KepeJia OUiHlq!-OTb llHCJIO IlOJIHKiB, mo IlOKHHYJIH
yK.pa1HChKi 11 6iJiopycbKi 3eMJii nepe.D. npHXO.D.OM 60JibWeBHKiB, Ha
600.000 75). 3a HaWHMH .u.aHHHMH, ".ll.HKa" penaTpiHUiH nOJIHKiB 3Y3
.ll.0 noJihmi OXOilHJia npH6JIH3HO 425.000 IlOJlbCbKOfO HaCeJieHHH, ,ZI.O
KiHUH llepBHH 1944 p.
y CBiTJii UHX u11cf>p i IlO.ll.iH Ha XoJIMCbKOMY cf>pOHTi YnA, He MO.>K-
Ha cKa3aTH, w.06 noJibCbKa cropoHa a Hr p a JI a eifrny, mo 11 TaK ue-
o6a4HO 3aTiHJia 3 yKpalHUHMH B rpi3HHH, .ll.JIH o6ox Hapo,ZI.iB, qac.

10. nOJIITH4HI nOJ(ll, nPOUECH, <l>AKTH.

,llpyra csiToea BIHHa, 30KpeMa BIHHa Mi.>K HiMellllHHOJO i CCCP,


3acTaJia yKpa1HChKi MaCH 06'€.ll.HaHi O.ll.HHM 6a.>KaHHHM: CKHHYTH He~
HaBHCHHH· cTaJiiHChKHH pe.>KHM i Ha iforo py1ttax no6y.D.yeaT11 HOBHH
mu1., mo BiJlnosi.ll.aB 611 npartteHHHM yKpa1HCbKoro HapoJI.y. Ue 6yJia op-
raHi11Ha KOHCOJii,ZI.aUiH yKpa"iHCbKOfO HapO.ll.Y B HH3ax, y HapO,ZI.Hix Macax.
no3a ll 3aCHfOM 3HaHllJJIHCb TiJibKH 60JibllleBHUhKi 3anpo,ZI.aHui, SIBHi
3pa,ZI.HHKH i ceKCOTH.
Huil yKpa1HcbKoro Hapo,ZI.y Ha aiHHy He cnoBHHJIHCh. HiMui He

Tpacl>AoH 3peani3oeauh ceoe raf.t.llaMaUKe nJIHHH. He JJ.OlfeKaueceH, raJJ.H, Tell peani-


3auii... He 6eHJJ.JJ.3e Hir.ll.H YKpa"iHH B noJibCUe! nwHceHraMH eaM TO Ha Eora. 3oc-
TaUb 3 HaMi 6eHJJ.OH Morni u.i, u.o 3ef.tJJ.OH Ha JJ.poreH noKyTH i onaMeHtaHHR, Pewra
3a 36pyq! ECJii He Y'IHHiue rero JJ.06poBOJibHe, 3aceeu.iMH eaM no>KoroH, KTypef.t HE
3anoMHiU.E JJ.O KOHLI.a JI.Hi eawHx".
74) 3a MarepiHJiaMH, mo 36epira10TbCR e apxinax 3n YrBP, noJIHKH 3Ha11Ho npH-
6iJibWYIOTb ceo'i erparH. Y MeMopiHJii, mo f.toro CKJiae ryeepHaroponi Bexrepoei
noJibCbKHf.t JlOUOMOfOBHf.t KOMirer y JlbBOBi 20 JIIOTOro 1944 p. UOJJ.aBaJiaCb U.Hcl>pa
3000 UOJIRKiB y6HTHX B JlHCTPHKTi raJIH'IHHH. TaKO>K ceo'i erpaTH Ha BoJIHHi UOJIRKH
311a11Ho nepe6iJibWYtoTb. ni.L1.niJibHa 'ixHR npeca noJJ.aeana noJibCbKi erparH Ha BoJIHHi Ha
50.000 oci6, B caMif.t ryri CrenaHCbKif.t, 3a Jl3HHMH uie'i npeCH MaJIO 3rHHYTH 10.000
oci6, e KHceJIHHi 1.500 i T. JI.. Bee u.e e 3H3lfHi nepe6iJibWeHHR, mo e ceif.t 11ac He-
MaJio npHlfHHHJIHCb JlO niJtCHlfyBaHHR eJaeMHoi HeHaBHCTH. THM 11acoM nrparH yKpa-
"iHCbKOro HaceJieHHR BonHHi HiJl JJ.if.t HiMeUbKo-noJibCbKHX KapareniB AJJ.YTb cnpae11i e
JJ.eCRTKH THCR'I.
75) llHe. J. Poniatowski: Population of the lntermarium after the Second World
War. ("Eastern Quarterly", London. Vol. IV. No. 3. 1951.)
704
np11l1wJrn Ha YKpaiHy HK BH3BOJIHTeJii, aJie HK 3arap6HHKH. BoHH He
npHHeCJI'M 11 BH3BOw1eHHfl", aJie HOBe noHeBOJieHHSI yKpaiHCbKOro Hapo-
.n.y, ll.J.O, B AaJieKiH Mipi, nepeBHW.3JIO CBOlMH )1{3XiTTHMH CTaJiiHCbKe no-
HeBo.11eHHfl.
ni,n. 43C HiMeU.hKOi OKynau.ii, llOJIOBHM BHpa3HHKOM yKpaiHCbKOfO
caMOCTIHHHU.hKOro Ta6opy cTaJia OYH, 3BaHa nonyJIHpHo Hapo,n.oM
"caMOCTiHHHKaMH'' a6o "6aH,ll.epiBU.HMH". ni,n. ii cpipMOIO i KepiBHHU.T-
BOM npOXOAHJia 6opoTb6a npOTH HiMeU.bKHX OKynaHTiB i u.eft cpaKT
crnepA)l{eHo HeAB03Ha4HO B ycix ,n.oKyMeHTaX BJiaCHHX (JIHCTiBKH ft
ni;rni.ilhHi BHAaHHfl) i 4Y)l{HX (HiMe.U.hKi JIHCTiBKH, BiA03BH, 3BiTH). UHM
crnep.n.)l{eHHflM MH a)I{ HiHK He X04eMO npHMeHWHTH 3aCJiyr iHWHX no-
J1iTH4HHX opraHi3aU.iH )l.Jlfl po3ropTaHHH BH3BOJlbHOi 6opoTb6H yKpa-
iHCbKOro ttapoAy 76). HaM i.n.eThCSI npo Te, mo B .po36y.n.oei YnA, HKol
iCTopilO IlHWeMO, OYH ni.n. KepiBHHU.TBOM CTenaHa oaH,n.epH 77), Bi-
.n.orpaJia ,n.iHCHO JlY)l{e ee.'IHKY pOJIIO. npo IJ.IO pOJIIO IlHWeThCSI B ni,n.-
niwlbHHX BHAaHHflX, mo noflBJIHIOTbCH B YKpaiHi 78).
Ko.rn B)l{e MOBa npo OYH, TO 6yJio 6 eeJIHKOIO noMHJIKOIO 33KiJH-
BaTH o4i Ha eeJIHKY eeoJiiou.iio, mo Ii npoftwJia U.H OpraHi3aU.iH ni.n.
43C HiMeU.hKOi OKynau.i"i i B orni 6opOTh6H npOTH HiMeU.bKHX OKynaH-
TiB. He Mo.11rna 3aKp1rnaT11 04eH Ha cpaKT, mo U.H eeo.110u.iH cTaJiaCfl, a
3HR4Hi:i1 Mipi, B HacJii.n.oK nowHpeHHH .n.iH Opratti3au.ii Ha OCY3 i CY3.
Yw.e B nepwHx .llHflX eiHHH Ha Cxo.n.i, 3axi.n.HhO-yKpaiHChKi peeoJI10U.i-
ottep11 niwJIH Ha OC~'3 i CY3 ft JyMiJIH CTBOpHTH TaM CHJihHY ni.n.niJih-
HY opraHi3au.iio, 30KpeMa B ,ll.oH6aci, KpHeopi)l{4HHi ff TpaHCHiCTpil.
Jlae11 OpraHi3au.ii nonoBHHJIHCh THCH4aMH yKpaiHu.ie i yKpa·iHOK 3
OCY3 i CY3 i B w.o.lleHHiH 3ycTpi4i 3 HHMH ft w.o.n.eHHiH Ba)l{Kift 6o-
poTb6i npOTH HiMeU.bKHX OKynaHTiB i _.ix COI03HHKiB 3-noMi)I{ 60JihWe-
BHU.bKHX ni.n.niJihHHKiB i 6iJioraap.n.iHchKOro oxeicrn. 3axi.n.HhO-yKpaiH-
CbKi peBOJIIOU.iOHepH Ma.1IH 3Mory nepeeipHTH 6araTo i.n.eoJiori4HHX i
no.1iTH4HHX npHHU.Hnie, mo HHMH KepyeaJiacb .n.oci OYH. Y)l{e e npaK-
TH4HiH po6oTi BOHH Bi)I.KHHYJIH 6araTO nporpaMOBHX nocTaHOB, Teope-
TH4HHX .n.orM, cl:>iJiococt>cbKHX .llOKTPHH, U{O 6yJIH U.iJIKOM HenpH,n.aTHi
)I.Jiff B)l{HTKY B 6opoTb6i cepe.n. Hapo.!I.Hix Mac OCY3 i CY3.
Y cepnHi 1943 ·p., OYH CKJIHKaJia III. Ha.n.3BH4aHHHH BeJIHKHH 36ip

76) MaeMo Ha .11.YMU.i, nepw-3a-ece, OYH ni.11 KepiBHHU.TBOM no11K. Me11bHHKa. Ic-
Topi11 u.iei OpraHi3au.ii 3a poKH II. Ceirneoi eiAHH Mae ceoi repoi 11Hi crnpiHKH, AK
H~111p. 6opoTb6a 3a yKpa'iHCbKHA KHie, e AKiA HaAKpa1.U.i Ka.11.pH OpraHilau.i'i ( 011eHa
Te11ira A iHwi) BHABHJIH MaKCHMYM peeomou.iAHoi DOCBATH A naTpiOl'HllHOi >KepTBeH-
HOCTH. Ka.11.pH OpraHilau.ii Ha 3Y3 ni.11 KepiBHHU.TBOM Jl-pa o,1era KaHJlH6H-0Jib>KH11a
,llaJlH 3Ha11HHA BKJ13Jl y ni.11.roTOBKY 36poAHoi 6opoTb6H npoTH HiMeU.bKHX i 6011bwe-
BllUbKHX OKynaHTiB, B AKiA 6paJJH A 6epyTb y11aCTb.
77) <t>aKTHIJ:HHM KepiBHHKOM OYH 6ye JlO cepnHA, 1943 p., MHKOna ne6e.llb
( MaKCHM Py6aH). y cepnHi, III. HB30YH eu6pae KOJIEfiRJlbHO 610po npoBOJlY OYH.
Ha IJ:OJli JJ.bOro 610pa CTaB, AK ronoea npoBO.llY OYH - PoMaH WyxeBHIJ: (reH. Ta-
pac 4ynpHHKa). men A CMepTH reH. Ta pa ca 4ynpHHKH BHKOHYIOllHM 06oe'113KH ( 8 o.)
ronoeH npoeo.11.y OYH 6ye DOJIK. BaCHJlb Koeanb.
78) llue. A. OcHneHKo: "BKna.ll OYH e po36y.lloey YnA". CTaTTR e niJlninbHO-
MY >KypHani: "Ocepe,llOK nponaraHJlH A IH4>opMau.ii npH npoBOJli OYH", BHDYCK q,
1 33 rpaeeHb 1948 p. nepeJ(pyK: y 36ipui nepe,llpyKiB niJlninbHHX BHJl3Hb. BH.llaHHR
340YH, HiMe1111HHa, 11. 2/48. TaKo>K cKopo11eHHA nepe.llPYK y 6powypi: "YnA e
H3UiOH3JlbHO-BH380JlbHHX 3MaraHHRX YKpaiHH". HaKJla,llOM UeHTpanbHOro 610pa ni-
fH 8H3eoneHHR YKpaiHH. TopoHto, 1950.
705
Yt<paiHChKHX Ha1.JjoHaJiicTie (HB30YH). Y U.hOMY 36opi, mo Bi.LI.6ye-
CH B JlHHX 21-25 cepnm1, eneprne B3HJIH y4aCTb, y 3HatIHiH KiJibKOCTi,
ttau.ioHaJiiCTH 3 OCY3 i CY3. CxeaJieHi U.HM 36opoM "nocrnttoe11" ni)l.-
3epKaJI1010Th yci u.i npou.ern fl 3MiHH, mo 3aiCHyeanu e QYH Bi.LI. 4acy
II. B3YOH e KBiTHi 1941 p. 78a). 3MiHH ui MO:>KHa Ha3BaTH nepeJIOMOBH-
MH e icrnpii u.iEi Opratti3auil.
nporpaMa OYH, npHHHHTa III. HB30YH, )la€ KOHUenu.i10 cnpa-
ee,J.JIHBOfO fl nporperneHoro Mi:>KHapo.LI.Hboro i BHyTpirnHboro noJiiTH4-
Horo fl cycniJibHO-eKOHOMi4HOro Jia.LI.y. Botta opiEHTYEThCH Ha Haftttoei-
rni JlOCHTHeHHH JIIO.LlCbKOi .llYMKH H .LI.OCBi;i.y Hapo.lliB y ecix MaH:>Ke ra-
JIY3HX: noJiiTH4HiH, cycniJihHiH, eKOHOMitrniH, KYJihTypHiH. ,XapaKTepuc-
TH4HOIO IIPHKMeTOIO UiEi nporpaM}j € MaH)Ke .llO IIO.Llp06HU.b nepeee-
.LI.eHa KOHKpeTH3aU.iH couiHJibHO-eKOHOMi4HOi npo6JieMaTHKH.
THM 1..1acoM, caMoo6opoHHHH pyx npoTH HiMeUbKHX 01<ynaHTie,
mo II04aBCH 3 HeBeJIHKHX caMoo6opoHHHX aKTiB, nepepO.llHBCH, 3 1..1a-
COM, y urnpOKHH nOBCTaHCbl<HH pyx. nocTaJia YKpaiHCbKa noeCTaH4a
ApMiH (YnA), HKa nonoeH11JiaCH 'f11cH1..1aM11 MOJIO.ll.HX yKpa·iHu.ie i y1<-
paiHoK, mo no4yeaJI11 ce6e 3arpo:>KeHHMH HiMeU.bKHMH oKynaHTaMH fl BH-
HBUJIH_ 6a:>KaHHH 6opoTHCH 3a YCC,Ll. HiXTo U.Y.X JIIO)l.eH, mo 6a:>KaJIH
BKJII04HTHCH .LI.O 36pol1ttoi 6opoTb6H YnA, He n11rne 3a napTiHHHM
KBHTKOM i He nepeeipHB ix noJiiTH4HHX nepe1<0HaHh. A BTiM, y Jiasax
YnA eo10eaJI11 He TiJibKH yKpa"ittui, aJie 11 npe.llCTaBHHKH iHrn11x Hapo-
.LI.iB: HiMu.i, irnJiiHui, 10rocJiae11, rpy311H11, rnrnpu, pociHHH 79), :>KH.llH ft
6araTo iHrnHx;. HixTo ix He n11Tae npo HauioHaJihHY npHHaJie:>KHiCTh,
4H IIOJiiTH4Hi nepeKOHaHHH.
TaKHM 1..111HoM, cepe.LI. "ttarnux xJionu.ie y Jiici", HK Ha3ueanu YnA
Ha BoJIHHi, 3HaiirnJIHCh JIIO.llH pi3HHX noJiiTH4HHX nepeKOHaHh, mo e
6paTepcbKiH cnienpaui 3 1..1JieaMH OYH, 6opo.JIHCh 3a eciM Hetty ii cnp11-
HTJIHBY MeTy - CaMOCTiHHY H _Co6opHy YKpa"iHCbKY Jlep:>Kaey. nopy4
KOJIHrnHix cTaprn11H ApMi"i YHP i Yr A, 3HaiirnJIHcb e YnA Ko.i1Hrntti
craprnHHH 4epeottoi ApMil, mo noKnanH oco6m-rei 3acnyrn .ll.JIH eHich-
Koeoi opraHi3aU.ii YnA 80). nopy4 4JieHiB o6ox OYH, 6yJIH 4JieHH iH-
1.llHX napTiH, 411 opraHi3auiH, 30KpeMa 4JieHH TaKHX opraHi3au.iH HK
"CoKiJI" ,. "JI yr", "nnacT", "OpJrn", "KaMeHHpi''. nopy1..1 HaU.iOHaJiiCTiB,

78a) mcm1 CMepTH OOJIK.E. KoHOB3JlbUSI, OYH CKJIHKaJia II. B3YH B cepnHi
1939 p., Ha SIKOMY BH6paHO OOJIK. AH.11.piSI MeJibHHKa Ha nocr f oJIOBH npoB0.11.Y OYH.
norraHOB UbOro B3YH He BH3H3IOTb "6aH.a.cpisui", SIKi CKJIHK3JIH II. B3YH y KBir-
Hi 1941 p. nocraHOBH II. B30YH (''6aH.a.epiBCbKoro") Ha.a.pyKOB3HO B 6powypi: "no-
CTaHOBH III. HB30YH". YKpatHCbKa JlpyKapHR iM. reH. TapHaBCbKoro B Crpmo.
1941. nocraHOBH III. HB30YH BHAWJIH .11.PYKOM, SIK ni.11.niJibHi 6powypH B yKpa"iHCb-
KiA A pociAcbKiA MOBax ( "PeweHHH"). llHB. "IlocraHOBH Ill. HB30YH". JlpyK. 24 er.
<l>opMaT 14x19 CM.
79) B naBax YnA 6opoecn HaBirb 0.11.HH Bi.11.o~rnA pociAcbKHA noer, wo B YnA
npHAHHB 6ye 6aAoBe nceB.11.0: IeaH Jl.eHiHrpa.11.cbKHit. He.11.aeHo ra3era "0cBo6om.a.e-
HHe" (q. 12 3 15.7.1953 p) Ha.11.pyKyeana .a.ea Aoro Hipwi, HanHcaHi HHM y Kapnarax.
1946 p.
80) 0J1H010 3 HaA6inbw11x 6pexeHb eopomo"i nponaraH.11.H e Ka3Ka npo re, wo
YnA e "ranHUbKHM", 'IH Haeirb "ni.11.KapnarcbKHM" reopoM. Hacnpae.11.i YnA 6yna A
e sceyKpa"iHCbKHM reopoM. He 3ea>1<a10'IH Ha raKe, 'IH iHwe H nowHpeHHH e pi3Hi qa-
CH, WO, 3J(e6inbwa, .11.HKTyeaJIOCb reorpa4>i'IHHMH YMOBaMH, BeJieTeHCbKOro BKJia,11.y
yKpa"iHuie 3 OCY3 i CY3 y po36y.a.oey YnA He MO>t<Ha 3anepe'IHTH. UeA BKJia.a He
06Me>1<yeaecR riJibKH .11.0 eiAcbKOBo"i opraHi3aui'i YnA; yKpa'iHUi 3 OCY3 i CY3 no-
706
TaKO)K couisrnicTH H Jli6epaJibHi )l.eMOKpaTH. nopyq KOHCepBaTHCTiB,
TaKO)K Bt.IOpawHi KOMCOMOJibUi, a TO H KOMyHiCTH. Yci BOHM IIOfOJI.)KY-
Ba.ilHCH 3 OCHOBHOIO rroCTaHoeo10 OYH, mo npo yCTpifl i JI.ep)KaBHHH JiaJI.
Mal16yTHhOi YCC.U piwaTHMe yKpaiHCbKHH HapiJI. y Mal16yrniH KOH-
cnnyaHTi. I mo UhOMY piweHHIO MYCHTb ni,LI.nopHJI.KyBaTHCH eci, 6e3
BHHHTKy, rro.1IiTHt.IHi rrapTil i rpyrrH.
TaKHM t.IHHOM i3 rrepeicHHX JI.iH TiJihKH a OYH 3pOJI.HJiacb eceHa-
PO.ll.HH i rroHaJI.rrapTifiHa 36pof1Ha CH.'la yKpaiHcbKoro HapoJI.y - YnA.
B ouiA YnA o6EJI.HaJrncb yKpaiHChKi ceJIRHH, po6irn11K11 i TPYJI.OBa iH-
Te.1ireHUiH ecix 3eMe.1b Y1<pa'iH11 B 6opOTh6i npoTH 01<yrraHTCbKHX Ha-
CH1lbCTB Ta 33 BiJI.6Y.ll.OBY B.llaCHoi ,ll.ep)KaBH. 5y.na ue opraHit.IHa KOH-
co.1i,J.aJ!iH y1<patHCbKHX caMOCTiHHHKiB 6e3 pi3HHUi Ha IIOJiiTHt.IHi nepe-
KOHaHHH, I.UO BH3HaBa.rn noTpe6y aKTHBHOl 6opOTb6H rrpOTH Bcix BO-
poris yKpaiHCbKOl CaMOCTiHHOCTH H Co6opHOCTH. oyJio 6 IIOMHJIKOIO
.J.yMaTH, mo sci ui y1<pa'iHCh1<i rpoMaJI.HHH, mo He 6yJI11 t.IJieHaM11 OYH,
a.ae 6y.m s YnA, a6o rrpau10saJI11 B 1'i rocrro,ll.apcbKHX, cpiHaHcoe11x, Me-
.llH'-IHo-caHiTaptt11x, 4H noJiiTHllHHX ycTaHoeax, mo TBop11.111 a)l.MiHiCTpa-
ui1-0 T. 38. "noBCTaHCl:.KHX pecrry6JiiK", He BHHBJIH.'IH )Ka,ll.Horo 33iHTepe-
cynaHHH .ll.•lH cnpae YnA fl 6yJI11 TiJibKH rrarnBHHMH y4acH111<aM11 60-
poThfo.1. HaerraKH, caMe 3 ix KOJI BHXO)lHB IIOCTiHHHH THCK Ha rK YrIA,
m06 crnop11T11 no.11iT11YHe 3aeepweHHH .LI.JIH YflA B cpopMi eepxoeHoro
no:IiTH4HOro, IIOH3.lII3pTi~IHOro, KepiBHoro opraHy, B HKOMY MyciJIH 6
npHH!\.1aTH yYaCTb yci, LUO 6opHTbCH, 6afi.n.y)Ke, HKHX BOHH noJiiTH4HHX
nepeKoHaHh, t.IH MO.iKe 6e3napTifrni.
rK ~'nA, I.UO BB3)1{3Jia ce6e .n.oci "HaHBHI..UOIO H €.D.HHO cyeepeHOIO
e:1a.lo10 Ha 3BLlbHeH11x 3CMJIHX YKpalH11" 81) noYaJia niJI.roTOBKY ,n.JIH
crnopeHHH TaKOro opraHy. 3 Ti€IO -MeTOIO, rK YnA BHKJIHKaJia aBTOpa
u11x pR.lKis 82 l 11 .ll.OP..)nrn.1a HOMY po611T11 3axo.n.11 .ZI.JIH crnopeHHH IHi-
uiHrn1rno·i Ko:vtici'i 3 4.·1ettio i He-4JieHiB OYH, mo 6epyTh yYaCTb e aK-
THBHir1 6opoTb6i. UH KOMiciH Ma.ia niJI.roTOBHTH opratti3auiio Kepie-
Horo no.1int4Horo opraHy ,n.rn ~'nA. .[lopy4eHHH ue, aeTop aTp11MaB
Hanp~·rnimli ci4HH 1944 p., a.1e HeraHHO BHKOHaTH 11oro He Mir, 60 OT-
p11MaB iH111e .lOpy4eHHH - lxaTH .no K1rn111Heea s CKJia.ll.i .n.e.1eraui'i
sb rK ~'flA Ha neperosoµH 3 rK PY!\.1YHCbKOl apMit 83). TiJihKH rriCJlH
noeopoTy 3 uiE'i no'i3.lKH Hanp111<iHui JIIOTOro aBTOp Mir rrpHCTYIIHTH
JI.O npaui.

K.l;!.111 BC.mid 3ac:1yrn ,ll.1S1 ocfiop~1.1eHHS1 'jj iJ1.ei%HO-nOJiir114HOro o6JIH44S1. npo u.e
me 6y,1c ~toua.
81) Po3110pS1.1il\CllllS1 rK YllA HOCH.rn 33Bil{,ll.H Ta Ke 03Ha4eHHS1: Jbm. "Po3nOpS1Jl-
ih:t-HHS1 II 3C~IC.lbllii% cnpaui, 1111:1aHe rK YnA, RK Hai%11HlUOl i €J(HHO cy11epeH0°i DJia-
,111 11a 311i:11>11c1111x 3C\l.1HX YKpa'iHtt, uiJl 15.\'111.1943 p. Ha,llpyK011a11e B niJ1.niJibHii%
raJCTi: "3a ca~1ucriih1y YKpa'itty" 4. 8 3 ,ll.H. 24 il\OIJTHS1 1943 p.
82 1 I li;1 11ac 11i\1c11i.1w'i 01,ynaui'i, aurnp u11x PH.ll.KiB 6y11 4:1c110\1 KBIIl-Jlbuio.
Lif' 6y.1a 11iHct.Ko11a ·yc1a11011a OYH. Y il\OBTHi 1943 p. <rnrop<i, J or:rn;1y 11a 3WlHHR
'IYi!\llX ~1011, 11cpc11cc.-111 ;10 P33 I Pccfiepar 3aKop11ou1111x 311'RJKi11 l I lpo110;1y OYH.
He 311;1;1\a10•111 11;1 :tiR.-u.. 11y y11ac1b 11 ycra11ouax OYH ncptuoru crynHH, a1nop TOJli
4:::c11<rn O~'H 11c 6yn. I le 11c 6yu nL'loKpeM.1em1A ounaJlOK.
R1 I I lo'i:iJtKJ ;1C:1cra11i'i rK YI IA ,ll.O ro."lOBHOl Ko!\IClll,111 py~1y11c1.1w'i ;1p\I j'j II
K1111111t1e11i 11i;1uy.1J;ici. 11a Janpo111cHHS1 py~tyHiu. r!Ki, raK SIK i :>.1a.1Hp11, 6a;l\a.111 11a-
.'la.'ll1;1111 1u;1fl1111111 3 YH.-\ H yKpa'i11c1>K11~1 Bll3BO.lhHmt pyxo!\1. Jlc.1cr;111i10 ot10.11crnau
0. 11p. J11a11 Fpt1Hh11X. ~~,. CK.la/I ,1c.1craui'i BXO/lll.111 lUC:, Kph! a111opa llllX pR;tKill, :mi
ocvoH: npc.lCl<JIHlllK I"BIII i Kcpi111111K ni.111i.1i..1rn'i opraHbaui'i B Tp;rncuicrpi'i.
707
y 6epe3Hi 1944 p. ccpopMyeaJiaCH, ocrnT01rno, IHil.liHTHBHa KoMiciH
AJIH cTeopeHHH eepxoeHoro KepieHoro noJiiTH4Horo opraHy JI.JIH YnA.
KoMiciH CKJia,llaJiacb 3 9-TH 1rneHiB i eH6paJia aeTopa ceoi'M f oJioeo10.
BnpO.llOB>K Tpbox Mirnuis npe.n.cTaBHHKH l{oMicii' neperoeop10ea.rn 3
pi3HHMH TIOJiiTH4HHMH ,ZI.iH4aMH ii npau10eaJIH Ha,ll npOEKTaMH 3aCa,ll,
Ha HKHX MO>KHa 6y JI.e ccpop~yeaTH noJiiTH4He npeJI.CTaBHHl..lTBo YnA.
OcHOBHi nym:TH TIOJiiTHlIHOl TIJIHTcpOpMH, lll.0 MaJia CTaTH OCHOBOIO
epopMyBaHHH l.lbOfO npe,ll.CTaBHHUTBa 6ymi: ( 1) 6e33aCTepe>KHO BH-
3HaTH iJI.e10 YCC,ll, HK Haiie11my iJI.e10 yKpai'ttcbKoro HapoJI.y, (2) I311-
3HaTH peeoJI101..lil1Hi MeTO.nH 6opoTb6H 3a YCC,ll TaKO>K .nouiJibHHMH
Mt:TO,llaMH BH3BOJibH01 6opOTb6H, (3) 3JI.eKJIHpyeaTH CBOE. eopo>Ke
CTaHOBHI.I.J.e cynpOTH MOCKOBCbKHX 60JibWeBHKie Ta HiMuie, HK OKynaH-
TiJ YKpalHH, ( 4) 8H3HaTH ,lleM0KpaTi10, HK ycTpoee11l1 np11Hu11n npe.n-
CTaBHHl..lTBa. no ,nOBWiH ,ll.HCKycil npHHHHTO ,ll.JIH HOBOfO npe,nCTaB-
HHUTBa npoEKT HaJey: "YKpai'HCbKa f oJIOHHa 8H3BOJibHa PaJI.a"84) ..
3aci.naHHH lttiuiHTHBHoi' KoMicil ei.ll6yeaJIHCb B iCTopH4HoMy, JI.JIH
faJIHU.bKol eoJiocTi, 6yJI.HHKY "nporniT11'' y Jlbeoei. KpiM uhoro npeJI.-
CT:.lBHHKH KoMicii' i 11 3e'H3KOBi BH.i>K.n>Ka.1111 Ha neperoeop11 .no MicuH
oi::iJI.KY pi3HHX noJiiTH4HHX .niH4iB, 4H ueHrpiB. npauH- KoMicii' He 6yJ1a
JierKOIO, 60 rpe6a 6yJI9 ,ZlO,llep>KyBaTHCb npHHUHTIY cyeopo'i KOHcnipa-
uii Q4ee11.nHo, TI03a aKui€10 MyciJlH OTIHHHTHCH TI0JliTH4Hi rpynH, LUO
6yJIH eopo>Ki .no YnA, a TaKo>K rpyn11, 1u.o opieHryeaJIHCb Ha HiMuie,
4H 6oJibweeHKiB. Y 4epeHi 1944 p. npauH IHiuiHTHBHol KoMicii' 6yJia 3a-
Ki114eHa 84a).
,llHH 11 JIHTIHH 1944 p., Ha repHTOpi"i 0.llHOl 3 "noeCTaHCbKHX pec-
ny6JiiK" B Kapnarn_x (KoJio c. _He.niJibHa B CaM6ipUI.HHi), ni.ll oxopo-
HOIO niWHX i KiHHHX 4aCTHH YnA TI04aB CBOl Hapa,llH I. BNIHKHH 36ip

84) Ha eMirpauii nepe6ysat0Tb, KpiM aeropa, n. llapisr Pe6er, wo penpe3eH-


ryeana, B luiuiRTHBHiA KoMicii npoBi.ll OYH i n. iH>K. IJIJISI CiM'SIHllYK, WO D KoMi-
ci"i penpe3eHryeaB rocno,llapCbKHA CeKTOp. ni.ll I.lac nepeXO.llY 4>poHTY 3rHHYB, B
ccpnHi 1944 p., llJieH KoMicii i Malf6yruiA npe3H,lleHT I. B3YfBP - Mrp. PocrncJiaB
BonowHu-naeneHKo, O.llHH 3 opraui3aropie YnA Ha BonHHi A penpe3euraur Bom1Hi
B KoMicii. Ha eMirpauii nepe6yeae re>K . n. PoMaH rani6eA, wo B rexui1.1u11x npausrx
KoMicii 6ye i"i npaeolO PYKOIO.
84a) )l11s. reu. Tapac 4ynpHHKa: "llo reue311 YKpaiHCbKOi ronoouo"i B113BOJibHoi Pa-
.llH". nepe,llpyK ni.llniJibHOl crarri A OKpeMoro Bll.ll3HHH D >KypHaJii "llo 36po'i'', plK
BH,ll. III, BHnycK 2 ( 15) 3a JllOHIA 1950 p. y UbOMY Micui 6a}Ka€MO YTOllHllTH: npe,ll-
craBHHKH KoMicii nepeeenH neperoeopu 3 npe.llCTaBH11KaM11 eK31fJibHoro ueurpy YHP,
reibMaHCbKOro ueurpy, 3 npe.llCTaBHllKaM11 OYH ni.ll KepiBHllUTBOM noJIK. Me.'lbHllKa
i npe,llcraoH11KaM11 BceyKpaiHCbKo"i Hauioua.1bHO'i Pam1 ( BYHPa), 3 npe.llcrauH11KaM11
YHllOuusr A ~:pen, 3 6ararboMa cxi.llHboyKpa'iucbKllMll nonirn"IHllMll .llisr1.1ar.m, 3 npe.!l-
craounKaMn rocno,llapcbKOro ceKropa i 3 M11rp. AH.!lpieM WenrnUbKllM. Po3!1t0n11 3
M1np. noniKapnoM He Morm1 Bi.ll6yrncsr 3 rexHi"IHllX npll"lllH ( eoaKyauisr). 3aca.ua,
wo rpe6a neperooop10uar11 3 eK311.1bHllMll ueu1pa:\111 A iCTop111.1H11M11 napTiH!lfll ncpe-
Morna TiJibKll no .!lOBWiA ,!lllCKycii, D HKiA MeHWiCTb u11c,10u.110oaa.1CH nporn "MeXaHilf-
HOi" KOHconi.uaui'i ueHTpie i napriA, a u11cryna.•ia 3a penpe3ettrauiel0 pi3H11x no.1irnlf-
HHX HanpHMKiB JllO.!lbMll, lUO B>Ke nepe6yoal0Tb B YnA, a6o npaUIOIOTb ,!l.lff HC'i 8
pi3HHX ceKropax. Herarnstt11A e11c,1i.!l neperooopio npe.llcrautt11i.:a KoMici"i 3 npe,!1-
craBHHKaMH YPCn npll"lllHllBCH .llO np11Attnrn KOMnpoMicouo'i nocraHODKll: npo.'lOB-
>KYDar11 neperooop11 3 npe.llCTaBH11KaM11 uettrpiu i napriA, a.1e pi1rnoqarno oecr11 ne-
peroeopH 3 .!liH"laMH pi3u11x nonirn1.1u11x napriA i rocno,!lapcbi.:oro ceKropy Ha iH.lll-
Bi.llyaJibHiA 6aJi.
708
YKpatHChKOI fOJIOBHol BH3BOJibHo1 Pa.llH. Y l..lhOMY 36opi 6paJio yt-IaCTh
20 oci6, mo npHHHHJIH MaH.zI.aTH .u.o YfBP. ]leHKa 4aCTHHa oci6, mo
npHHHHJia MaH.zI.aTH .llO YfBP He npH:HMaJia, 3 pi3HHX npH4HH, y4aCTH
e 36opi 85). BeJIHKHH 36ip eHcJiyxae 3eiT IHiuisirnettol KoMicil, .u.ono-
ei.zI.i npo Mi)l{HapO.zI.He :H eiHchKoee CTaHoe11me Ta .llOTIBi.llh npo .u.oTe-
nepirnHi 3HOCHHH rK YnA 3 .llPYrHMH .u.ep)l{aBaMH. 3 4eprn BeJIHKHH
36ip onpauJOeae YHieepcaJI, nJIHTcpopMy H YcTpiH YfBP Ta ycTaJIHB
TeKCT npHCHrH BOHKa YnA. 15 JIHTIHH ei.u.6yJIHCH eH60pH fOJIOBH npe-
3H.llil YfBP, 4JieHiB npe3H.llil YfBP, fOJIOBH feHepaJibHOro CeKpeTa-
piHTY YfBP Ta feHepaJihHOro Cy.ll.lli YfBP. nicJIH e116opy foJioea
npe3H.llil YfBP CKJiaB npuCHry Ha pyKH f OJIOBH BeJIHKOro 36opy
YrBP. Uboro )I{ .llHH eeJIHKHH 36ip YfBP 3aKpHRCH :H .llCJieraTH po3'1xa-
JIHCH Ha Micl..lH CB0€I npaui. JIIO.llH, HaMi4eHi ,llO 3aKOp.ll.OHHOf0 npe,ll-
CTaBIIHU.TBa YfBP, 3JiiKei.zI.yeaernH ceol opraHi3al..liHHi :H oco6ucTi
cnpaeH, eu'ixaJIH enpo.u.oB)I{ JIHTIHH :H cepnHH 3a KOP.llOH.
JlHH 5 cepnHH ei.zI.6y;mcH aanpuCHi)l{eHHH ei.zI..lliJiie YnA: "oyJiaea'',
"JlbBH'' Ta "4opHHH Jlic" (K-p fperiT-Pi3yH) i .llBOX OKpeMHX l.IOT, H'Ke
npoBO.llHJIH 4JieHH YfBP. np11rnraJIO 520 BOHKiB. HaCTynHOfO .lJ.HH
npHCHfaJIH BOHKH Bi.ll..lliJiy "MeCHHKH" (K- oJiarHH) Ta 0.llHOI OKpeMOi
40TH. npHC>lfaJIO 230 BOHKiB. ,[lHH 21 eepeCHH Bi.ll6yJIOCH 3anpHCH*eH-
HH KypcaHTie II. eunycKy CrnprnHHChKOi lllKOJIH "OJieHi", HKHM npoeo-
.u.ue eiuenpe3H.lleHT YfBP - o. I. fpHHbox. 3 Haro.llH aanpHCH)l{eHHH
ei~OYJIOCH BCeHapO.llH€ CBHTO 86). Bnpo.u.oe:>K HacTynHHX MiCHl..liB ei.u.6y-

85) Ha eMirpau.ii nepe6yearoTb taKi y11acHHKH I. BenHKOro 36opy YfBP e nHn-


ni 1944 p. (a36y11nuA nopH.ll.OK)': 1. Opocl>. lean Boe11yK, 2. o . .ll.P. lean fpHHbOX,
3. MuKona Jle6en.b, 4. n. Karepuna. · Jloryw, 5. iH>K. 0MeJJHH Jloryw, 6. Mapw. Ba-
CHJJb MY.ll.PHA, 7. pe.ll. 3eHOH ReneHCbKHA, 8. iH>K. BacHnb noriWKO, 9 . .ll.P. MHpocnae
OpoKon, 10. n. JlapiH Pe6er, 11. Jlee lllaHKOeCbKHA, 12. .ll.P· naeno lllyMoeCbKHA, 13.
.ll.P. iH>K. naeno Typyna, 14 npoct>. nerpo 4yAKO. He eci i3 Ha3eaHHX y11aCHHKie I.
B3YfBP eXO.ll.HTb, cbOrD.ll.Hi, e 3aKOp.ll.OHHe Ope.ll.CTaBHHU.TBo YfBP.
3rnnynu o 6oHx nporn 6onhweeHKie: 1. Mrp. PocTHcnae BonowHn, 2. Plocun
no3HllaHIOK, 3. ren. PoMaH lllyxeeHll.
3 pi3nux npu11un ne 6panu y11acri e I. B3YfBP oco6H, mo Manu MaH.llaTH .ll.O
YfBP: 1. pe.n. lean oarpHHHA, 2. Eeren -BpeuboHa, 3. o. MHKOna faJJHHT, 4. D00J1K.
Bapct>onoMiA EernMoeu11, 5. o. npen. ManuHoecbKHA, 6. · in>K. lnnH CiM'HHllYK, 7. o.
ceH. TarnMHP i rpbox rocrett-o6cepearopie, mo ix Mae Ha.llicnarH eK3HnbHHA YPH.ll
YHP. HHMH Manu 6yrn n. BonKoe, n. Kapnayxie i n. llIKypar.
B poKax 1945-1950 YfBP KoonryeanH .L1.anbWHX 11neHie, Ha Micu.e THX, mo ena-
JJH. Koonroeani llJJenu YfBP - ue: 1. o. npocl>. M. JlaepiecbKHA, 2. nonK. BacHnb
Koeanb, 3. npocl>. r. 3eneHHA, 4. MaAop n. nonraea. Y3HMKY 3 1951 Ha 1952 p. 3rH-
HYB 0. Oonraea.
Ha I. B3YfBP 11nen11 OYH 6ynu e Menwocri. Ha 8 11nenie OYH 6yno 12 ne-
11neHiB. KonH 6 yci naMilleHi y11acHHKH I. B3YfBP 6panH 6 y11acrb y 36opi, ou.e
ei.L1.HoweHHH 36inbwunoc11 6 Ha neKopHCTb 11nenie OYH.
4nenu I. B3YfBP penpe3enryeanH o6a yKpaiHCbKi eipoeH3HaHHH j 3axi.L1.Hi,
ocepe.L1.Hi A cxi.ll.Hi o6nacri YKpainH. BoHH 3acrynanu pi3ni noniTH11ni A cycninbHO-
eKonoMi11ni nornH.ll.H. Cepe.11 y11acHHKie 6ynH npaei KoncepeaTHCTH, nauionanicrH, ni-
6epanbHi .JleMoKparu A couiHnicTH. Ue npoHBJIHJIOCb e oco6nHeo 0>1<HeneHHX .L1.e6arax
ni.11 11ac aapa.11 36opy.
86) llHe. 3. CeMenie: JlpyrnA BHnycK crapwHHtbKoi WKOJIH YnA "Oneni". Crar-
TA e >1<ypnani: "llo 36poi", 11. 17 /30. Jlucrona.11 1952 p. Opo npHcHry inwux ei.11.L1.inie
YDA - .llHB. ni.11ninbHHA >1<ypnan: "Ooecraaeu.b", piK 1. 'I. I 33 nncronaA 1944 p.
709
JIOCH 3anpucsrn<eHHH ecix eiMIJlle YnA ari,z:r.Ho 3 TeKCTOM npuCHrH,
3aTeep.n..>KeHHM YrBP i eee.n.eHHM HaKa3oM l{. 7 3 19 JIHIIHH 1944 p. 87).
Ueit po3.niJI 6a.>KaeMo 3aKiH4HTH me 3ra.nK010 npo .n.pyrnif penpe-
3enTaTHBHHit noJiiTHl{HHH KepiBHHH opraH, mo noCTae 6ye e YKpaitti,
ni.n. qac HiMeUbKOi oKynauil. THM oprattoM 6yJia BceyKpaittcbKa Haui-
ottaJibHa Pa.n.a (BYHPa). 3a KiJibKa .nttie nicJIH 3aHHHTTH Jlbeoea HiMUH-
MH, 36opu rpoMa)l.HH MiCTa eu6paJIH Ha eHecettHH 5L CTeUbKa Pa.ny Ce-
HbHopie rii.n. noqecHHM npoTeKTopaToM MHTp. AH.npeH WenTHUbKoro if
ni.u. npoeo.n.oM .np-a Kocn1 JleBHUbKOro. Botta MaJia 6yTH .n.opa.n.qHM op-
raHOM ypH.ny if .n.oeecrn .no 3aMupettHH o6ox ei.n.JiaMie OYH. Y .n.py-
riH noJIOBHHi JIHIIHH 1941 p. Pa.n.a CeHbHopie nepeTBopHJiaCH Ha ~'K­
paiHChKY HauioHaJibHY Pa.n.y it .nonoeHHJia ceiH CKJia.n. .n.o 30 oci6, KO-
onTyioqu rpoMa)l.HH 3 pi3HHX noJiiTHl{HHX i npocpeciHHHX rpyn. TaK
ca!tm 5 .>KOBTHH 1941 p., nocrnJia YKpainchKa HauioHaJibHa Pa.n.a e Ku-
eni, ni.n. roJioeyeaHHHM npocp. MHKO.rn BeJIHl{KiecbKoro, .n.o HKOi exo-
)1.HJIH npe.n.crneHHKH ecix 3eMeJib Co6opHoi YKpa.iHH i HKa 6yJia, .n.o
neeHoi Mipu, a.n.MiHiCTpaTHeHo-.u.ep)KaBHHM ueTpoM YKpaiHH, nocKiJib-
KH 6araTo o6JiaCHHX i MicUeBHX ynpaBw'liHh ni.u.nopH.ll.KOByeaJIOCH YKpa-
lHCbKiit HauioHaJibHiH Pa.u.i B K11eei. Y pe3yJihTaTi 3axo.n.ie OYH ni.n.
KepiBHHUTBOM TIOJIK. M.eJibHHKa, ui ueHTPH 06 1 €)1.HaJIHCb, 22 KBiTHH
1944 p. y BceyKpaiHChKY HauioHaJibHY Pa.ny. ,[J.o Hei esiHwJIH: YKpa·iH-
CbKa HauioHaJihHa Pa.n.a e Kueei, YKpaiHChKa HauiottaJihHa Pa.na y
Jl!:>eoei if YKpaiHChKa UettTpaJibHa Pa.n.a 3aKapnaTTH ni.n. npoeo.n.oM
npocp. A. lliTecpaHa. llpoTOKOJI o6'eir.ttaHHH UHX Pa.n. e o.n.Hy BceyKpa-
iHChKY HauioHaJihHY Pa.u.y ni.n.n11caJI11: npocp. M. BeJIH4KiBCbKHH, MHTp.
Att,!I.peif WenTHUbKHH i npocp. A. lliTecpaH.
neperoeopH npo 3JIHTTH o6ox Pa.n: BceyKpaiHCbKOl HauioHaJib-
HOl Pa.n.H (BYHPa) H YKpaiHCbKOi roJIOBHOl BH3BOJibHOl .Pa.ziu (YrBP)
ei.n.6yJIHCH, moHaHMeHwe, .n.eiqi: e 5paTHCJiasi A MioHXeHi, KOJIH He
paxyeaTu neperoeopie, mo ei.n.6yeaJIHCff. ni.n. qac TeopeHHH YrBP. O.n.-
Hi neperoeopH 3aHWJIH B)l{e TaK .u.aJieKo, mo yqaCHHKH ,.lHCKyTyeaJIH
Ha.LI. Ha3BOIO €.ll.HHOl penpe3eHTauii BOIOIOl{Ot YKpaiHH. norO)l.HJIHCH Ha
Ha3ey: BceyKpalHChKa HauioHaJibHO-BH3BOJibHa Pa.n.a.
KoJIHCh, 3a 100 qu 200 poKie, KOJIH 3a6y.n.yThCH B)l{e eci "apry-
MeHTH'' pi3HHX "6iJIHX" i "qopHHX'' KHHr, yKpaiHCbKHH icTOpHK Myci-
THMe p03KYCHTH Ba)l{KHH i TBep.n.HH ropix, KOJIH CTapaTHMeTbCff ei.n.no-
eiCTH Ha nuTaHHH, qoMy ui .n.ei Pa.n.u, ocTaTOl{HO, He o6'e.n.HaJIHCH'.

11. KIHEUb HIMEUbKOI OKYnAUU YKPAIHH

Y 6epe3Hi 1944 p., Ha JiiHii KoeeJib-Epo.n.u-KoJioMHH 3yn11HHJiaCH


eeJIHKa 3HMoea 60JihWeBHUhKa ocpett3uea. TaKHM l{HHOM TepeH .zuu
YnA 6ye po3pi3aHHH JiiHie10 cppoHTy: nepeea)l{Ha qacTHHa eiMiJiie
YfIA-nieHiq 3HaHwJiaCH no TOH 6iK cllpoHTy. HeeeJIHKa qacTHHa 3a-
xiitHhOyKpalttcbKHX 3eMeJib 3aJIHWHJiaCb me ni.n. riTJiepiBCbKOIO OKy-
nauieio. TyT onepysaJIH qacTHHH YOA-3axi.n.. 4acTHHH YOA-nis.n.ettb
ei.n.cTynaJIH Ha 3axi.u., mo6 nepeHTH cllPOHT y TIOJIOci eeJIHKHX JiiCiB y
KpeM' HHelJ:lJ:HHi.
nporpaHa riTJiepiBCbKOi HiMel{l{HHH 6yJia B)l{e uiJIKOM 01.{eBH.ll.Ha.
"Ha PYMOBMmax CTaJiiHrpa.n.y Ta nycTHHHHX II03HUiHX E.lb·A~rnMafttty,

87) TeKcT "npucRru eoRKa YnA" e >KypHani: "noecTaHeub", 1.J. 1, R. e.


710
3HaHlllJIH MOfHJIY HiMeUbKi CHH npo naHyBaHHH Ha.n CBiTOM", IlHCaJIH
B ni,ZI.niJibHiH CTaTTi. He 3Ba)l{aJOl.fH Ha a6JIH)l{eHHH ITOBTOpHo'i XBHJii
60JibllleBHUbKOi OKynaui'i, yKpa'iHCbKHH caMOCTiHHHUbKHH Ta6ip 36e-
piraB cnoKiH i MOJIO,ZI.e4HH onTHMi3M. ")laJiblllHH xi.n aiHHH KPH€ y co-
6i MO)f{JIHBOCTi CTBopeHHH THX 30BHilllHbO-nOJiiTH4HHX nepe.nyMOB -
poarpoM ,llBOX roJIOBHHX iMnepiHJii3MiB, - mo Heo6xi.nHi .!I.•lH CTBOpeH-
HH YCC)l. MH rnH6oKo nepeKoHaHi, mo a THx yMoaax 36ipHe, O.llHHM
ueHTpOM KepoBaHe i ,llO MaKCHMaJibHOl Hanpyrn .noae.neHe 3YCHJIJISl 1d-
JIOl Hauii .naCTb HaM 3MOry ,llOCHrHYTH UbOro, 3a. mo KpHBaBHJIHCb, aJie
1.1oro He .llOCHrHyJIH Harni nonepe.nHHKH 3 enOXH 1917-20 pp.; .naCTb
HaM peaJibHy, 3 TepHTOpil, HaCeJieHHH i BJl3.llH 3JIO)l{eHy yKpa'iHCbKY ,ll.ep-
)f{3By"88).
)lJIH nocTaHHH YCC.ll noTpi6Ha 6yJia yKpa'iHCbKa CHJia, mo MaJia
6 3Mory BHKOpHCTaTH UJO Haro.ny, mo 'ii npHHece KiHueaa CTa.lliH BiH-
HH. "4eKaTH "npHrO)l{HX" YMOB -- ro.ni, 60 TBOPHTM apMiJO TO.lli, KO-
JIM Tpe6a -6y.ne B)l{e .niHTH, 6y.lle aaniaHo". I TOMY ocTaHHi Mirnui Hi-
MeUbKOl oKynauii Il03Ha4aJIMCb BeJIMKHMM 3YCHJIJISlMH yKpa'iHCbKOro
caMOCTiHHHUbKOrO Ta6opy .llJIH TBOpeHHP. a6pofrno'i CMJIH. y ni.nniJib-
HMX BH.llaHHHX K.lJHKaJIM yKpa'iHCbKe rpoMa.llSIHCTBO: "B yKpa'iHCbKi Mi3-
KH MYCHTb apocn1 cBi.lloMicTb, mq TiJibKH BJiaCHa apMis:i yMO)l{JIHBHTb
HaM 3,llBHrHeHHH i 3aKpinJieHHff yKpa'iHCbKO'i .nep}l(aBH Ta lllO HaWHX
.llHTIJIOMaTiB CJiyxaTHMe CBiT TiJibKH TO.lli, KOJIH aa 'ix CJIOBaMH CTOHTH-
MYTb fOTOBi ,ZI.0 60JO apMii. )laHMO i3 ce6e ace, mo6 BOHH CTaJIH .lliHC-
HiCTIO" 89).
3awrnHHO, apMit He MO)l{Ha 6yJio TBOPHTH rn ..'IHXOM ni.nniJibHOi
KOHcnipaui'i i TOMY noacrnHCbKHH pyx B YKpa'iHi CTaB MacoBHM HBH-
meM. y HaCJii.llOK UbOfO cpaKTY HaCTymrna, OlleBH.llHO, ,ZI.eKOHcnipauiH
opraHi3auii, mo ft .n.oci e me npe.n.MeToM KPHTHKH nepeaa}l(HO 3 6oKy
THX, mo y1.1acrn a 6opoTh6i He 6paJIH.
THM 1.1acoM HiMeUhKHH cnocTepira1.1 n11we npo ui no.ni'i ocTaHHix
,ZI.HiB HiMeUbKOi OKynaui'i TaK: 90)
"XTO 3aJIHlllaBCH Ha Micui He po6HB co6i )1{3.llHHX iJIJ03iH mot1.o
Maft6yTHbOfO: KO)l{HHH 6ya CBitI.OMHH TiEi B3}1(K0l ,llOJii, mo 1.1eKa-
Jia :Horo Ha t1.oari poKH. AJie a UbOMY 6yJia 11 CHJibHa BOJIH
nepeTpHBaTH Ba)l{KHH . 1.1ac i TIO.ll.HByrit1.Ha, He3JiaMHa Bi pa B
He3HHmeHiCTb )l{HTTbOBOl CHJIH yKpatHCbKOro Hapot1.y ... Il.yx cnpo-
THBy, HKOro B)l{e He MO)l{Ha 6yJio a6raTH B i.n.eoJiorim OYH 1.111
YnA oxonue .nocJiiBHo ace HaceJieHHH. OpraHi3oeaHHH cnpoTHB
CTaB BCe~apO,ZI.HiM pyxoM. Ha KO)l{HOMY Kpoui MO)l{H3 6yJio ai.n1.1y-
TH rapH4l<OBY aKTHBHicTb: JiicH HanoBHHJIHCH OXOTHHKaMH, mo
HlllJIH B TIOBCTaHui; IlOCTaBaJIH HOBi Mara3HHH, tI,e 36eptraJiaCH
36poH, aMyHiUiH, eiHCbKOBe ycTaTKyBaHHH Ta xap1.1i; opraHi30BaHO
eJiaCijHH ni.llniJibHHH anapaT a.nMiHicTpauii. IUonpaat1.a, e KOJiax

88) JlHB. IO. M. MopAK: "0.llHHM 4>poHTOM Ha3ycTpi'I MaA6yrHboMy". CrarrA


e )l(ypHani "l.lleA i 4HH", piK II, 'I. 5, 1943 p
89) JlHe. B. JI, "4ac He )l(Jle. KiJibKa 3aeear Ha TeMy 36poAHoi cH.111". Cr-arrA
e )l(ypHani "IJJ.eA i 4HH", piK II. 'I. 5, 1943 p.
90) JlHe. cepiA CTaTTeA y ra3eTi: "Cy11acHa YKpaiHa", MioHxeH: "HiMeUbKllMlf
O'IHMa". 7 CTaTTeA: 'I. 1-26, 2-27, 4-29, 14-39, 16-41, 21-46, 22-47 3a 1952 piK. UHTa-
Ta i3 cTaTTi: "YnA - noe.llH3HHA 36poAHoro ni.llniJIJIA 3 Hapo.110M'' (Cnocrepe>K.eH-
HA npo nocraHHA, CTPYKTypy. i J(ii yKpaiHCbKOro ni.llniJIA (VII) D "Cy'laCHiA YKpai-
Hi", 'I. 22/47 3 AHA 19.X.1952 p.
711
YOA icHyaaJie TOJI.i piaHi norJIHJJJi Ha Maii6yTHi DJIHHH. OJI.Hi JI.Hc-
KyTyaa.11u MO.>ICJIHBicTb aceHapO,ll.HbOfO IlOBCTaHH~ 3 MeTOl:O DOTHf-
TH aa co6oJ:O A HaceJieHHsr A iHurnx, oKynoaaHux 1.1:epaoHOJ:O apMieJ:O
TepeTOpiH ,ll.JIH OJI.Hiei cniJibHOi .llii; ,llpyri 6yJIH 3a 06Me>KeHHMH
BiHCbKOBHMH JI.iHMH, mo6 BHCOTaTH i DOCJia6HTH CHJIH aopora;
iHrni a6aqaJie TiJihKH MO>l\JIHBiCTh aaxumaTe HaceJieHHH... <l>opMa
i MeTOJI.H peeoJIJ:OU.if1ttoi 6opoTb6e ue 6yJie yTOllHeHi. AJie xo>K-
HHH CDOCTepirae TBep,lly pirneHicTb 00€,ll.HaTe aKTHBHHH JI.YX cnpo-
THBY a >KHTThOBOJ:O eoJieJ:O Hapo,D.y: 6opoTHCH i nepeMonu".
CepeJI. TaKux yMoe, cepeJI. HiMeU.hKHX oKynaHTiB y faJIH'lHHi na-
HyeaJia poa6i>KHiCTh .llYMKH, HK TpaKTyeaTe YnA. BiiicbKoei KOJia
CXHJibHi 6yJIH Hae's13yeaTH KOHTaKTH, IlOJiiU.iHHi Kpyru 6yJIH ,D.aJibllle aa
"JiiKBiJI.au.iJ:O" pyxy cnpoTeey. noJiiU.iHHHH Tepop "HarJiex cy.lliB 6ea-
neKe" JI.iHe 6eanepepeeHo.
AKu.ii eiAcbKoeoro xapaKTepy npoTH YnA He eraeaJIH. 13 aaMiTHi-
rnux Tpe6a HaaeaTH eeJIHKY o6Jiaey e TepHoniJihll.J.HHi ( ci11eHb 1944,
poacTpiJI y CTpycoei 8() yKpaiHu.ie), TpaeHee~epeHeei a Ku.ii e Pora-
THHlll.HHi ( CTpaTHH) i "JlheiemeHi ( 6iA lllKOJIH pa,D.HCTie) ">KyKapie"
(y nomrni - 10.V.) 91) A aKU.ii "qopHux"92) A y )l{yeeHurnHi A BoA-
HHJiiBl.lJ.HHi B TpaeHi-qepeHi 1944 p. ,llJIH ni.llCHJieHHH 36pOHHHX CHJI y
faJIHll:HHi npu6ye, a KpeM'He1.1:1.1:eHe, 6oiioeHH KypiHh YOA K-pa Kpy-
Ka (y >KOBTHi 1943 p,.), mo ycnirnHo peii.llyeae e 4opTKiBl.lJ.HHi, Konu-
11uHe1111eHi, ni.llra€1lllHHi 11 Ey11a1.1:1.1:uHi.
3 Ha6JIH>KeHHHM cfJpOHTy, B faJIH'lHHi DOllaJIH DOHBJIHTHCb Macoeo
6oJibllleBHU.hKi napTu3aHe A naparnyTHCTH. 0.llHa 60JihllleBHU.hKa rpy-
na nepeiirnJia a BoJIHHi e CoKaJibll.J.HHY A JI.aJihllle e PaBJ..UHHY A 51eo-
piemeHy, .lle ii poa6ue eiMiJI YnA "nepeHcJiaeu" (K-p EpHJib). IHrna
6aHJI.a Ha 140 niJI.BO,D.ax e.zi.ep.11aCH e Pa,D.exiemuuy ( citieHb 1944) i no-
rpoMHJia cc.Hueuu.i A Tpiiiu.J:O. Y 6epeaHi 1944 p. 6ye eeJIHKHH JI.eCaHT
60Jihrneeeu.hKHX naparnyTHCTiB y niJI.raellllHHi. TyT JI.O 6om a HHMH
cTa1;1yJIH KypiHh YnA K-pa KpyKa A "XoJIO.llHOHpu.i'' a rpynu YnA "Jle-
coHH", A poarpoMHJIH ix. He aea>KaJ:OllH Ha Te, ou.i naparnyTHCTH cnpu-
llHHHJIH ea>KKi eTpaTH cepe.ll ni.llniJihHoro aKTeey.
Bi.lleopoT HiMeU.hKOi apMii eeKopeCToeyeaJIH eiMiJIH YnA ;i.JIH
Toro, mo6 3.llo6yTH HKHal16iJihrne a6poi A: 6oenpHnacie. BoHH cTapa-
JIHCH aaxonHTH aeJIHKi HiMeU.bKi MaraaHHH fl o6oau, mo iM Te>K B.lla-
eaJIOCh. ,llo 6ole 3 BiJI.CTynaJ:O'lOIO HiMeU.bKOIO apMi€J:O .lliHlllJIO TiJib-
KH KOJio c. He.lliJihHa, e CaM6ipmuui, npo HKHH y»<e 6yJia Moea A Ha
XoJIMlll.HHi. Y c. Ha6py»< .lliHrnJio JI.o 6oJ:O eillll.iJiy YnA "BoeKe'' (K-pa
5}ro,lla-4epHHK), HKOMY Ha JI.ODOMOfY HacniJIH me Bi.ll,ll.iJIH K-pie rpoMOBO-
ro H f oJiy6a npOTH HiMeU.bKOi KOJIOHH. y U.bOMY 6010 DOBCTaHu.i aaxo-
DHJIH 3 HiMeU.bKi TaHKH, aJie MaJie nona.ll 50 eoHKie YnA y6eTHMH.
Ha6JIH>KaecH HOBHH eopor. Poa6eTi HHM HiMIJ..i aaJiernaJIH, BJiiTKY
1944 p. faJIH'lHHy. ,llHH 26 JIHilHH BOHH 33JIHlllHJIH Jlbeie, JI.HR 7 cepnHH
,llporo6Hll. ll{e TiJibKH OKpaiHH yKpaiHCbKOi aeMJii, 33JIHlllHJIHCb, Ha ,D.e-
HKHH 11ac, y ixuix pyKax.

91) llHe. PoMaH PaxMaHHHA: "BHwKiJILHi 4>parMeHTH". "llo 36poi", 11. 3-4 33
1936 P. i 'ToMiH YKpaiuH", TopoHTO, 11. 40/75.
92) "4opHHMH" H33HB3B, uapi.a, BOHKiB TIOPKCbKOro A MOHfOJlbCbKOfO noxo.a-
>KeHHH Ha HiMeULKiA cny>1<6i. PoraTHHlllHHY. >KypaeeHll.lHHY A BoAHHJiiBlllHHY nauH-
4>iKyeanu K3JIMHUbKi KiHHi COTHi HiMeUbKOi apMii.
Ill

nPOTH 60JlbUJEBHUbKOI MOCKBH TA n CATEJllTIB


"SI eneeHeHHA, UJ.O 36poi, AKY BH OJl.ep>KBJJH 3 PYK Ha-
uii, He nocopOMHTe A npHAJJ.eWHiM DOKOJiiHHAM nepeJl.&CTe
ceoe iM'A BKPHTe 6e3CMepTHOIO cnaeot0".
fEH. TAPAC llYUPHHKA
3 HaKa3y fonoeHoro KoM&HJl.Hpa YUA 3 npHeo-
Jl.Y 38KiH'teHHA eiAHH e Eeponi, y ypaeHi 1945 p.
"MH, AK Jl.OO'le H8POJl.H6 DOKOJiiHHA, CDOBHA6MO ceiA no-
'leCHHA o6oe'A30K, He38Jle>KHO efJI. Toro, 'IH H&M Jl.8Jl.YTb 38
ue TepHOBHA, 'IH naepoeHA eiHoK. MH eipHMo e cHJJy A eoc-
KpeciHHA YKP&iHH I aHaeMo, w.o ceoiMH JJ.iJIBMH Ha6JIH>Kye-
MO .11.eHb HauioHBJJbHoro A couiAJibHOro eHaeoneHHA. MonH
6 MH BDBJJH, TO Ha HawiA Kpoei I Jlinax 3pOJ1.ATbCA 11eproei
6opui, w.o DO'IBTe .o.ino npoea,D.HTHMYTb .D.BJJi, TaK AK I MH
npoJJ.OB>KyeMo TPY.D. I npant0 HaWHX 6aTbKie".
3 ")l.eKJIApauii Upoeo,u.y OYH" Ha YKpaiHcbKHX
3eMJIAX, 1945 p.

"UepcneKTHBH Hawoi nepeMorH eenHKi A He.D.BJJeKHA )'}Ke


'IBC, KOJIH CBiT 3.D.HBYETbCA HOBHM CHJIBM, w.o B cepe,D.HHi
60JibWeBHllbKOi iMnepii oct>opMJIATbCA B aeaHrap,D. 6op1de
38 HOBHA, cnpaee,D.JIHBHA DOPA.D.OK y ceiTi T8 CHJIOIO ceoix
peeOJitOUiAHHX Jl,iA H86JIH>K8THMYTb JJ.eHb OCT8TO'IHOro po3-
B8JIY CTBJiiHCbKOi iMnepii. Ha npanopax llHX CHJI 6JIHlll,8TH-
MyYb BeJIHKi cnoea: "CMepTb 60JibWeBHllbKHM iMnepiAJiic-
TaM !" "XaA >KHBe BOJIA H8poJ1.iB I JIIOJlHHH!"
n. )l.YMA
niJ1.niJibH8 6powypa: "60JibWeBHllbK8 Jl,eMOKp8TH-
381liA EeponH". 1945. nepeJ1,pyK 3 niJl,niJibHOl"O
>KYPH8JIY! "IAeA I qHH".

1. nOBOPOT 60JlbUJEBHUbKHX OKYnAHTIB HA YKPAIHY

60J1bWeBHKH A yKpaiHCbKHA BH3BOJlbHO-


peeomouiAHHA pyx B YKpaiHI lll.e Jlepe,ll CBOiM noeopOTOM
B YKpaiHy, 6oJibllieBHKH MaJIH neeHi ei.llOMOCTi npo yKpaiHCbKHH BH3-
BOJibHO-peeomouiHHHH pyx Bi.ll ceoix pe3H)leHTiB, napaWyTHCTiB
I napTH3aHie. BoHH aHaJIH, mo ueH: BH3BOJibHo-peeomouiH:HHH pyx Mae
IlOBHY ni.llTPHMKY WHpOKHX yKpaiHCbKHX HapO.llHix Mac i, I.J.J.0
yKpaiHCbKa caMOCTiHHHUbKa i.lleH aanyCTHJia rJIH60KO CBO€ KOpiH-
HH B HapO.llHi MaCH, I.J.J.O BOHa CTaJia eceyKpaiHCbKOIO, eceHapO,llHbOIO.
80HH poayMiJIH, I.J.J.O Tenep y)f(e ro,lli 6y,lle npOMOBllyBaTH BH3BOJibHY
6opoTb6y yKpaiHCbKoro Hapo.zxy H: mo Tenep y)f(e Tpe6a 6y.lle noro,llH-
THCb 3 <t>aKTOM ii iCHyeaHHH H TiJibKH Tpe6a 6y.lle BH6paTH HaHKpami
aaco6H .llJIH ii no6op10eaHHH, mo6 a6eperTH e.zmicTb iMnepil.
0.llHHM CJIOBOM, 60JibWeBHKH MaJIH TPY.llHOI.J.J.i 3 nparneHHHMH UJH-
pOKHX yKpaiHCbKHX Mac .ll.0 caMOCTiHHOfO ,ll.ep)f(aBHoro >KHTTH. kHy-
713
BaHHff UHX TPY.llHOJ.I.de npH3Hae caM CTaJiiH, KOJIH eiH cKa3ae Py3eeJI-
Toei Ha KOHCjlepeHuii e 51JITi, mo "roJioc .JI.Jiff YKpaiHH (e 06'€.JI.HaHHX
Hauiffx - JI. Ill.) e Heo6xi.JI.HHM .ll.JlH 36epelKeHHH €.llHOCTH CCCP 93).
3ra,lly10L1H npo ue, yqacHHK Hapa.n. E.lleap.Zl P. CTeTTiHiioc 3ayealKye:
"CTaJiiH noqyeae ceoio no3Huiio e YKpaiHi JlylKe THlKKOIO i Henee-
Hoio".
OTlKe, "THlKKa if HeneeHa" no3HUiH 6oJihweeHKie e YKpaiHi 3MYCH-
Jia, ix,niTH Ha nocTynKH. Y.>1<e e 1942-43 pp., BHKop11cToey10L1H ealKKi-Hi-
MeUhKi nOMHJIKH e YKpaiHi, 6oJibweeHKH mopa3 qacTiwe noqaJIH 3a-
rpaeaTH B yKpaiHCbKY naTpiOTHLIHY HOTKy. 80HH 8Hpa3HO cxeaJIIOBa-
JIH HaMaraHHH y<f>iMCbKHX yKpaiHChKHX eMirpaHTiB Ha,llaTH, eifrni yKpa-
iHCbKOro Hapo,lly npoTH HiMet:ft:fHHH, xapaKTepy 6opoTh6H 3a YKpaiHy.
BoHH 3aoxoqyeaJIH yKpaiHCbKHX nHCbMeHHHKie ,llO n11caHHH naTpioTHt:f-
HHX Teopie. Ue 6ye qac, KOJIH ecTaHOBJieHo op.ZleH 6or)laHa XMeJib-
HHUbKoro, KOJIH Mir noHBHTHCb eipw B. Coc10p11: "JI106iTb YKpai-
Hy" i T. Il.
OqeeH.JI.HO, noJiiTHKa KpeMJiff He KiHLfaJiaCb Ha op.ZleHax i eipwax.
DOJlbllieBHKH, 3a BCffKY uiHy, HaMaraJIHCH CTBOpHTH iJII03ilO "caMOCTiH-
HOCTH" coeETCbKOi YKpaiHH if ce6e npe.n.crneHTH 3a o.n.11HoK11x o6opoH-
uie. 3 Tieio MeT010 BOHH nepeeeJI11 3MiHH e KOHCT11Tyui'i CCCP i YCCP
(1 JIIOToro 1944 p.) if cTeopHJIH HapKOMaTH (ni3Hiwe nepeifMeHoBaHi
Ha MiHicTepcTea) 3aKOP.llOHHHX Ta eiHcbKOBHX cnpae if Ha,llaJIH .YKpai-
Hi npaeo MaTH 6e3nocepe.JI.Hi JlHilJIOMaTHLIHi 3HOCHHH 3 3aKOp,llOHOM.
Oui 3MiHH cTaJIH <f>opMaJihHOIO ocHoeo10 ,llJIH npHHHHTTH YKpaiH11 ,llO
0. H. (27 KBiTHff 1945 p.) -<f>aKTy, HKoro 3Hat:feHHff ro,lli 3anepeL1HTH.
npe,llCTaBJifflOt:fH ce6e 3a 0,llHHOKHX 060pOHUiB yKpa'iHCbKOl "CaMO-
CTiff HOCTH if co6opHOCTH'' ( ... "51Ka lK MOlKe 6yT11 He3aJielKHa YKpaiHa,
KOJIH BlKe Tenep YKpaiHa e eiJibHa. pa.ZlHHCbKa, ,lle yKpa'iHui e rocno)la-
PHMH ceoiforo cTaHOBHma" ... 94), 60JihWee11K11 noeeJIH roCTpy 6opoTb-
6y 3 yKpaiHCbKHM BH3BOJibHo-peeoJIJpUiHHHM pyxoM, mo caMe if 6ye
HocieM yKpaiHCKoi caMOCTiHHOCTH if co6opHOCTH. Ue 6yJia e11pa3Ha
TeH,lleHUiH Bi,llipeaTH ueif pyx Bi,ll Mac, npe.n.CTaBHTH HOro HK areHTYPY
LIYlKHX i eopolKHX CJ!JI. ,ll.JIH Uhoro 60Jibwee11KH ii BH.llyMaJIH TepMiH
"yKpaiHCbKO-HiMeUhKi HauioHaJiicT11". Ocb HK nos:1cH10eae H. C. Xpy-
moe ueA TepMiH: "YKpaiHCbKHX HauioHaJiicTiB MH Ha3HBa€MO yKpaiHCb-
KO-HiMeUbKHMH TOMy, mo BOHH € eipHi nCH i noMit:fHHKH HiMUiB y no-
HeROJieHHi yKpaiHCbKOro Hapo.lly" 95). EpexJIHBicTb Uhoro Teep,lllKeHHff
6yJia )I.Jiff yKpaiHCbKHX WHpOKHX Mac Ot:feBH,llHOIO.
EoJihweeHKH cKopo 3opieHTyeaJIHCh, mo yKpaiHCbKHH BH3BOJibHO-
peeoJiiouiAHHif pyx Mae noeHy ni,llTpHMKY WHpOKHX Mac, mo BiH Ma€
enJIHB Ha ix rocno,llapKy if KYJihTypy. "6e3 uiJIKOBHToro if OCTaTOLIHO-

93) nop. Edward R. Stettinius: Roosevelt and the Russians". New York, 1949.
LIY>Ke .ll06pHA A Y.llOKyMeHTo&aHHA aHani3 npo6neMH YKpaiHH e 06'E.llH3HHX Haulax
.ll3B Ha crnpiHKax MIOHXeHCbKo'i "Cy11acHoi YKpaiHH" Bceeono.ll f ony6 y cTaTTi "YK-
pa'iHa e 06'EJlH3HHX Hauiax" (1-V), 'l'I. 9/60-13/64 3a 1953 piK. Aernp noKopHc-
Tyeaeca UHT3T3MH 3 TiEi CTaTTi.
94) UHTaTa 3 Jlpyroro "3eepHeHHA" 3 .llHA 27 nHcTona.aa 1944 p.
95) 3 .aonoei.ai H. C. XpylllOBa Ha 33ci.llaHHi BepxoeHoi Pa.aH YCCP, I. III. 1944,
n. H. "BH3BOJleHHA yKpaiHCbKHX 3eMeJlb el.a HiMeUbKHX 3arap6HHKiB i 'leproai 338-
.A3HHA HapoJlHboro rocnoAapcTBa paAAHCbKOi YKpaiHH".
714
ro BHKpHTTH yKpaiHCbKO-HiMeU.bKHX Hau.ioHaJiicTiB Ta JiiKBi,nau.11 lX-
BilJIHBiB, HeMO}l{JIHBa Bi.n.6y,noaa HapO,lI.HbOfO rocno.n.apcTBa i Bi)lHOBJieH-
HH KYJibTYPH", nHcaa }1{)1pHaJI "5iJihlllOBHK"96). Ue u 6yJio npwrn-
HOIO, I..1.J.O BOHH pilllHJIH, 3a BCSI'KY U.iHy, BciMa MO}l{JIHBHMH 3aco6aMH,
ocJia6HTH u 3HHI..U.HTH yKpaiHcbKHH BH3BOJihHo-peaoJIIOU.iHHHH pyx. He
3Ba}l{al04H Ha Bci 3YCHJIJUI, iM U.bOfO TaKH He B,Zl.aJIOCH ,Zl.OKOHaTH.
nepwi )I.Hf HOBOi 60JlbWeBHUbKOi OKyna1,di.
5araTO )l.e4oro 06iu.10aaJIH 60JibllleBHKH yKpatHCbKHM MaCaM qe-
pe3 pa,Z1.io, B JIHCTiBKax, lllenTaH010 nponaraHAOIO. He MO}l{Ha Ka3aTH,
lll.06 01.J.H nponaraH,lla He MaJia BilJIHBY Ha npHrHi4eHe HiMeU.hKHMH "HO-
BHMH nopH,Zl.KaMH" HaCeJieHHH. oaraTO yKpatHU.iB BipHJIH B o6iUHHKH
60.11hllleBHU.bKoi nponaraH,nH u qeKaJIH u.ux "3MiH", I..1.J.O ix, Ha caoix
6arnernx, MaJia npHHeCTH nepeMO}l{Ha 4epBoHa ApMiH.
KoJI11 }I{ npHHlllJia o6Aeprn ft ro.110,ll.Ha, aJie ,Z1.06pe o36poeHa, 4ep-
BOHa ApMiH u 3a HeIO npH6yJio HKBJI., TO HaceJieHHH IJ.l.epa3 MyciJio
nepeKOHaTHCH B CKaiKeHiH 3a6pixaHOCTi 60JibllleBHU.bKOl nponaraH-
)1.H. neplll-3a-Bce, HaCeJieHHH MyciJio po3nJia4yBaTHCb 3a )l.iHCHy, 411
3)1.0ra,ll.Hy "cnianpau.10" 3 cpalllHCTCbKHMH OKynaHTaMH. JI10.n.eu rHaJIH
.n.o peeCTpau.iHHHX 610p, .ne ix .niJIHJIH Ha 4 KaTeropii. JI.o nepllloi KaTe-
ropi'i HaJie}l{aJIH Ti, I..U.O aKTHBHO cnienpau.10BaJIH 3 OKynaHTaMH, )1.0
,Zl.pyroi KaTeropii - T. 38. "cpOJibKC,Zl.OH4i". npHHaJie}l{HHX ,Zl.0 060X llHX
KaTeropiH po3CTpiJIIOBaJIH Ha Micu.i. JI.o TpeThoi KaTeropii HaJie}l{aJIH
Ti, I..U.O npau.10eaJIH niA qac HiMeI.J.hKOi oKynau.ii, .no qeTeepToi KaTero-
pil - Bci iHllli. npHHaJieiKHHM ,ll.O 060X OCTaHHiX KaTeropiH npH6HBa-
JlH Ha nacnopTax lllTaMTI: "3aJIHlllHBCH B 3aHHHTiH cpalllHCTaMH TepH-
TOpii" i rnaJIH ix ,no M06iJii3aU.iHHHX nyHi<TiB. 3 YKpaiHH 3a6paHo ecix
1.10JioeiKie, MOJIOAHX i cTapHx, npH..ll3THHX .no eiHCbKoeoi cJiy}l{6H u He-
npH..ll3THHX. Jl.yiKe 1.1aCTo 'ix, 6e3 6y.n.M1Koro BHlllKOJIY u 6e3 HaJie}l{HO-
ro 3a6e3ne1.1eHHH 36poe10, o.ne}l{eIO H: xap1.1aMH, "CTaJiiHCbKi BH3BOJIHTe-
Jii" rnaJIH Ha cppoHT, Ha HiMeU.bKi TaHKH u KyJieMeTH. 3a HaHMeHlllY
npOBHHY npH3Ha4yBaJIH HOB03M06iJii30B3HHX AO "lllTpacpHHX 6aTaJibHO-
HiB", B HKHX BOHH KPOB'IO CBOEIO MaJIH BiAKYTIHTH Bci npOBHHH nepe)l.
"pO,lliHOIO".
He MO}l{e 6yTH HaHMeHllloro cyMHiey, I..U.O Mo6iJii3aU.iH yKpaiHU.iB
AO 4epBoHoi ApMi'i i 'ix Bi..llCHJIKa, 6e3 npHroTyBaHHH, Ha cppoHT, MaJia
Ha MeTi BHHHI..U.HTH cpi3H4Hi CHJIH yKpaiHCbKOro Hapo.ny H TaKHM 4H-
HOM cnapaJiiiKyaaTH ft 3HHI..l.J.HTH caMOCTiHHHU.hK.i 3MaraHHH.
Ha TepHTopiHx, Ha HKHX .niHJia YnA H: niArriJIJIH, yKpaiHChKHH Ha-
pi.n 3yCTpiB Mo6iJii3au.i10 .n.o 4epeoHoi ApMii opraHi3oBaHHM cnporn-
BOM. Y .neHKHX paftoHax, .no 4epBoHoi ApMi'i MaH}l{e HixTo He niwoa
(Jl.oJIHHI..U.HHa 10%, CapHeHIU.HHa 15%. Ti, I..U.O He niWJIH .no 4epBoHo1
ApMii, iwJIH AO Jiicy .no YnA, a6o xoaaJIHCH. KoJIH cnpoTHB Mo6iJii3a-
u.i'i CTaB MaCOBHM, 60JibWeBHKH or0.1JOCHJIH 3BepHeHHH n. H. "npoI..U.eH-
HH 06.nypeHHM" i 3aKJIHK3JIH acix fOJIOCHTHCb )1.0 BO€HKOMaTiB, o6i-
I.J.IOI04H IM npoI..U.eHHH 3a .ne3epu.i10. •
IlJIH rK ynA - u.e 6yJia cepH03Ha npo6JieMa. THX, mo XOBaJIHCH
Bl.LI. M06iJii3au.i'i 6yJio COTHi THCH4 i He 6yJio TeXHi4HHX MOiK"'111BOCTeH,
mo6 'ix ycix BKJII04HTH e YnA. 3Hoe iKe Ti, mo ix npHHHHTo .n.o YnA,
noKa3aJIHCb ni3Hiwe HeCTiHKHM eJieMeHTOM, mo nepWHH ei.nryKyBaBCH
Ha 6oJibWeBHI.J.hKi 3eepHeHHH, BHXO..ll.HB 3 Jiicy 11 3roJiowyeaecH 3 no-
BHHHOJO.

96) "EiJJbWOBHK", it. IV, 17-18, 1944 p.


715
HacKiJihKH cepuoaHOIO 6yJia UH npo6JieMa, xau .LI.OKaaoM nocJiy-
*aTh HaCTyrrHi umppH. y 40THpbOX o6JiaCTHX faJIH4HHH, Ha 125 pauo-
HiR 3 ycix 140, .ll.0 4A M06iJii30BaHO 192.150 oci6 - u.e € 57% THX,
w.o flOBHHHi 6yJIH 3fOJIOCHTHCb ,ll.O M06iJiiaau.il. 3 l.J.bOfO )I{, Ha cl>POH-
Ti aarHHYJIO 44.730 oci6 (B.ll.B0€ 6iJibllle, HK 3arHHYJIO B YllA, .ll.HBi3ii,
ni)lniJIJii i T. n.), a iHBaJii)laMH .LI.OJI.OMY rroeepHyJiocb 15.870. Ue TiJib-
KH 3 40THpbox o6nacTeA faJIH4HHH (6e3 KpeM'HHe44HHH) i 3a OJI.HH
piK. BJI.pyre cTiJihKH ayMino apHTyBaTHCb Bi.LI. neaHoi cMepTu Ha CaH.LI.O-
MHpCbKOMY nJIHl.J.JlapMi, a6o Ha.LI. OJI.pow, ToMy, mo Ha u.ux aeM~rnx
iCHyaaa opraHiaoaaHHA pyx cnpornsy (YnA A ni)lrriJIJIH), w.o aaoxo-
THB HaCeJieHHH JI.O crrpOTHBY npOTH M06iniaau.ii 97).
nepexi.ll «l>POHTIB i nepwi aycT-
pi'-li YnA 3 4epBOHOIO ApMielO. no nepexo)ly cl>POHTy, ynA, roTyBa-
JiaCH JI.OBlllHA qac. rK YnA 3a3JI.aJieri)lb BHJI.aJia HaKa3H JI.Jiff apMiACbKOi
rpynH YnA-niaJI.eHh, w.06 aoHa aa.ryHlllaJia HeaaniCHeHi TepeHH BiHHH1I-
1IHHH A KaM'HHeU.h-nOJI.iJiblU.HHH A BiJlCTyrrana Ha BoJIHHb. Y u.ux HaKa-
aax 6yJIH aa3HatieHi JI.OKJiaJI.Hi Maplllpyn1 ,ll.JIH OKpeMHX Bi)IJl.iJiiB i pa-
AOHH poaTallloBaHi Ha BonuHi, JI.e, u.i BiMiJIH, noBHHHi 6ynH nepeATH
cl>POHT.
JI.ea BiMiJIH apM. rpyrrH YnA-Cxi,ll. OTpHMaJIH TeJK HaKa3H BiJI.-
CTynaTH Ha BoJIHHh. OJI.HH BiMiJI MaB aaJIHlllHTHCb a 110110BHU.hKHX i
MaJIHHChKHX nicax i TaM nepeATu ct>poHT. BiMiJI u.eA no6yJI.yBaB au-
MiBHHK, ane KOpHcTyBaTHCb HHM He npHXOJlHJIOCb. CaMe B u.iM nici
aaAHHJia CTaHoeume 4A. Bee * TaKH, BiMiJI u.eu nepeAllloB ct>poHT y
)l{HTOMHPW.HHi.
4acTHHH apM. YnA-niaHi11, a nicosiA rronoci BoJIHHi, rrepeulllJIH
cl>POHT Ha JiiHii p. Cnyq i ropHHb B JI.pyriA IlOJIOBHHi ci4HH i Ha no-

97) Moi o6qHcJieHHH Ha niJlCTaBi 3BiTis npo "nono>KeHHH nicJIH 3aKiHqeHHH aiA-
HH", mo 06iAMa10Tb Te>K nepenHc HaceneHHH, mo Aoro nepeaeno ni.llniJIJIH 30. 6. 1944.
B apxisax 3n YrBP 36epira€TbCH 3HaqHa qacnrna U.HX 3BlTlB, peuITa B apxieax
34 OYH . .llesKi 3BiTH 6yJIH ny6niKoeaHi e ni.llniJibHiil npeci.

y WDHT&llbHIA KIMHaTI YilA. 1948 p.


716
ll8TKY JIIOTOro, 1944 p. y TOMY qaci 60JibllleBHI..lhKi .ZI.HBi3ii "nepllloro
yKpalHCbKoro cppoHTy", ni.zt KOMaH.ztOIO Maplll. BaTyTiHa 6yJIH e HacTy-
ni, mo 3aKiHllHBCH aafiHHTTHM CapH (y noJIOBHHi cillHH) i PieHoro Ta
JiyU.hKa (B nepllliH nOJIOBHHi JIIOTOro).
KypeHi rpyn11 YnA "3arpaea", mo onepyeaJIH e UhOMY Tepeni,
nepeHlllJIH cppOHT 3 ,ZI.y>Ke He3HallHHMH BTpaTaMH. 0.ztHi npO.ztHpaJIHCb
HeBeJIHllKHMH Bi.ll)liJiaMH - llOTaMH, ,ZI.pyri nepelliKyBaJIH B ceJiax, a>K
nepeH)le nepllla JiiHiSI cppOHTY., TpeTi nepeXO,ZI.HJIH B 60JibllleBHUhKe 3a-
niJIJIH ni.zt MaCKOIO qepBOHHX napTH3aH, me iHllli nepexoeaJIHCb B 6yH-
Kepax i KpHIBKax. Ha cTopoHy 60JihllleBuKiB He nepeflllloB, noaa O.ll.-
HHM Bi.ll)liJIOM aaep6aHJJ.>KaHU.iB, aHi 0.ll.HH yKpalHCbKHH, llH iHlllHH Ha-
uioHaJibHHH Bi.ll.lliJI YnA.
4epeoHo1 ApMil, BiMiJIH YnA He llinaJiu, xi6a-mo MyciJIH 6opo-
HHTHCh. BoHH TiJihKH Kpy>KJIHJIH cepe.zt eiMiJiie 4A ii nolllHp10eaJ1H
ni,ZI.niJibHY JiiTepaTypy, lll.0 6yJia npuroTOBaHa y BeJIHKiH KiJibKOCTi.
5iHUHM 4A, cepe.zt SIKHX 6iJiblllicTb CTaHOBHJIH yKpalHui 3 J1ieo6epe>K-
>KH, ni.ztKH.llyBaHo ii ni.ZI.cyeaHo JIHCTiBKH, npoea)l.>KeHo 3 HHMH po3MOBH,
aanpolllyBaHo .ZI.O xaT Ha rocTHHH. IHlllHM po.ZI.OM nponaraH.ZI.H 6yJ10
Macoee BlmucyeaHHSI BH3BOJibHO-peBOJIIOU.iHHHX KJIHlliB i raceJI Ha CTi-
Hax xaT, Ha Mypax, napKaHax, KJIYHHX, TOJ..U.0. ,lleKOJIH ui "JI03YHrH" Ma-
JIIOBaJIH qepBOHOIO cpap60IO Ha 6JIS1ci H 3aBilllyBaJIH BHCOKO Ha ,ZI.epeeax.
YcH UH nponaraH)la MaJia noMiTHHH enJIHB Ha qepsoHoapMiHUiB. Bo-
HH u.iKaBHJIHCb He10 11 .ZI.06pe cTaBHJIHCh .ZI.O YnA fl HaceJieHHH, 3HalOllH.
mo ei.ZI. HHX HeMae iM >Ka,ZI.Hoi He6eane1<11. BHHHH·TKOM 6yJIH TiJihKH T.
38. aBTOMaTHHKH, lll.O MaH>Ke noroJIOBHO CKJia)l.aJIHCb 3 lllOBiHicTuquo
HaCTp0€HHX MOJIO)lHX Kau.anllyKiB, HKi ropiJIH HeHaBHCTIO )1.0 BCbOro,
mo yKpaiHCbKe. Ui ei.ZI.eepTo norpo>KyeaJIH yKpaiHUHM, LUO, MOBJIHB,
np11l1.zte HKB,ll i BH6'e BciM 3 roJIOBH 11 .llYMKY npo caMOCTiHHy YK-
paiHy.
3a nepe.ztoeo10 J1iHie10 4A nocysaJIHCH "aarpa.ZI.iT€JihHH€ OTPH.ZI.H"
HKB,ll. Ix roJIOBHHM aae.ztaHHHM 6yJ10 6opoTHCh 3 nolll11peH010, cepe)I.
qcpeoHoapMiHuie, .ZI.e3epuie10. AJie Ha TepeHax .lliH YnA, ui eiMiJIH
IlOllaJIH nepeBO,ZI.HTH IlHJibHi p03lllYKH 3a Mara3HHaMH 36po1, xaplliB
Ta iHlllHX npHnacie YnA. Ta1<o>K poalllyKyeaJIH aa llJieHaMH OYH i YnA
Ta ix pO.ZI.HHaMH. ,lleKOJIH npHXO)l.HJIH )1.0 ceJia B>Ke 3 roTOBHMH CilHC-
KaMH, LUO ix 3Jia.ztuJia iM areHTypa 11 nepeBO.ll.HJIH apelllTH. 3JIOBJieHHX
is caMOCTiHHHUbKOIO J1iTepaTypo10, a6o 36poe10, p03CTpiJIIOBaJIH Ha
Micui. Bi.ll.lliJIH ui, noqaJIH TaKO>K BHJIOBJIIOBaTu JIIO.ZI.efl, mo xoeaJIHCH
nepe.ZI. Mo6iJii3au.ie10 .ZI.O 4A. Ui JIIO.llH noqaJiu eTiKaTH .ZI.O YnA ii cTaH
Bi)IJl.iJiiB rpynu "3arpaea", B CKOpOMY qaci, a6iJiblllHBCH Ha 50%. 36poi1-
Hi cyTHt:fKH YnA a CKB a UHMH eiMiJiaMH cTaeaJIH, mopaa 6iJihllle,
6y.lleHHHM HBHll.leM. BiMiJIH YnA fl CKB noqaJiu po6HTH aaci,ZI.KH Ha
qepBOHHX norpOMHHKiB, cnHHIOBaJIH aBTOMalllHHH 3 60JihllleBHKaMH Ta
poaa6po10eaJ1H ii JiiKBi.llyBaJIH ix y.lleHb Ta BH011i. OKpeMi npe)l.cTaBHH-
KH 60JibllleBHU.bKOi a.ztMiHiCTpauii, lllO nOHBJIHJIHCb Ha ceJiax, 3HHKaJIH
B Ta€MHHt:fHH cnoci6. CiJihCbKa a.ll.MiHicTpau.iH Maii>Ke He .ztiHJia, HiXTo
He xoTie, .zto6poeiJihHO, oqoJ110BaT11 ciJibpa.ZI.H. Ue ace npHMYCHJIO
60JibllleBHKiB onepyeaTH 6iJiblllHMH 31 €)1.HaHHHMH, HKi noqaJIH BCTyna-
TH a 601 a YnA ii CKB. 3 6oie u.ux, ei.ll..lliJIH YnA euxo.ztHJIH nepeMo>K-
uo, i.uo 3HOBY .npuqHHHJIOCH )lO peBOJIIOUiHHHX HaCTpoie yKpaiHCbKHX
Mac, HKHA rp03HB napaJiit:feM .ll.JIH ecix rocno.ztapcbKHX aaxo)l.iB 6oJib-
llleBHllbK01 BJia)J.H.
717
6oi YnA e cl11ai-
6epeaHi 1944 p. nepwo10 36pofrno10 cyTHllKOlO YnA 3 BiHCbKaMH
HKB,ll 6ya JI.Boro)I.HHHHH 6iH coTHi YnA (K-p BopoH) y BpoHeHcbKOMY
Jiici, 18. I. 1944. B UbOMY .llHi, ni)I. aeLiip, 6aTaJibHOH BB HKB,ll apo6HB
o6Jiaey Ha BpoHeHCbKHH Jiic i aoKpeMa Ha xyTip OcTpieoK, JI.e 6yJia
poaTawoeaHa coTHH YnA. BopoH npHHHHe 6il1 i BiJI.6He yci HacTynH
60JibllleBHKiB, aae,llalOllH IM 3Hal1Hi BTpaTH. noecTaHui BTPHMaJIH CBOi
craHOBHI.IJ.a a.>K JI.O eeqopa, a noTiM BiJI.cTynHJIH aa p. CJiyq y JieHllHHCb-
Ki JiicH.
Y nepwiH noJIOBHHi JilOToro, KypiHb YnA (K-p Kopa) Mae Ta-
Kom 6araTo cyTHllOK i nepMO.>KHHX 6ola 3 BB HKB,ll. y BoJIOJI.HMHpeub-
KOMY paiioHi. B O.llHOMY 6010 ni.ll M. BoJIO.llHMHpeuh (6.11.) eH-KaeeJI.HC-
TH BTpaTHJIH noHaJI. 50 6iHuie y6HTHMH. Ha wmrxy Mi>K AHTOHiBKOlO H:
BOJIOJI.HMHpUeM, y pyKH Bi)I..lliJiy nonaBCH apMiHCbKHH 60JibllleBHUbKHH
reHepaJI a ycie10 oxop0Ho10 ( 10.11.). nicJIH nponaraHJI.HBHoi ryTipKH,
reHepaJia H: H:oro oxopoHy aiJI.nymeHo.
Y UbOMY t1aci .>KHBY 6ol1oey JliHJihHiCTh poaeHaae KypiHb YnA (K-p
Jlaii.llaKH) B BHCOUbKOMY H: ,lJ.o6poBHUhKOMy paiioHax. CTOJIHHCbKa
oKpyra 6yJia BHCeJieHa 6oJihllleBJrnaMH ii KypiHb pel1.nye TYT no no-
po.>KHix ceJiax. y c. 30JIOTe ( 17.11.) noBCTaHUi 3JI.06yJIH 60JibllleBHUb-
KHH o6oa a aMyHiuie10 ii B3HJIH O.llHOro cTaprnHHY 11 16 6iHu.ie y no-
JIOH. KypiHb nepeXOJI.HTb qepe3 p. CTHP i a MopoLIHHHCbKOMY paAo-
Hi po6HTb aaci)lKH Ha 6oJibllleBHUbKi o6oaH ii CKJiaJI.H, mo6 3JI.o6yTH
a6po10, aMyHiui10 fl xapqi. Ue ece JI.iEThCH e npHCjlpoHrneiH noJioci.
IHWHH KypiHb YnA (K-p 51peMa) JI.ie e 5epe3HHHCbKOMY paH:oHi.
UeH: KypiHb Mae oco6JIHBi ycnixH e 3aci.llKax i aaqinHHX 6oHx npOTH
"aarpaJI.iTEJlbHHX OTPH.lliB". VtoMy OCHOBHO B,llaJIOCH 3HHIJ.J.HTH Bi)I..lliJIH
HKB,ll. y ceoiioMy paiioHi. 3a Te 6oJibllleBHKH nporoJiocHJIH HaropoJI.y
aa fOJIOBY H:oro KOMaHJI.Hpa.
Y Jl10)l.BHnoJibCbKOMY pafloHi .llie KypiHb YnA (K-p WaeyJia). 3a
p. CJiyq aariH YnA (K- ,lJ.y6oBHH), y nycTOMHTCbKHx Jiicax aariH YnA
(K-p EHeii). Yci ui BiMiJIH MalOTb ycnixH e 6oHx npoTH HKB,ll.. Y U.hOMY
qaci, 6iJibllli ycnixH MaJIH 60JibllleBHKH TiJibKH Ha TepeHi JlyU.bKOrO,
CeHKeBHlliBCbKoro H: ,lJ.eMHJI.iBCbKOro pafloHie. Y c. Oa)leHi.>K, JIYUb-
Koro p-Hy, BOHH 3JiiKBiJI.yBaJIH ni,llniJibHHH caHiTapHHH nyHKT (K-pa
noJITaBKa); B c. XpiHHKH, Ha X}'TOpi 3araHOK, JI.eMH.lliBCbKOro p-Hy
3rHHYJIH, nicJIH aaeaHToro 6010 npoe. Co - fpa6 i K-p KOHTppoaei)l.KH
CKH<t>.
y nepwifl IlOJIOBHHi 6epe3HH 1944 p. )l.OXOJI.HTb .ll.0 6iJiblllHX 6oie
YI1A npoTH "aarpaJI.iTEJibHHX oTpHJI.ie", mo CKJia.llaJIHCh, roJIOBHo, a
npHKOPJI.OHHHX eiMiJiiB HKB,ll.. Ui BiMiJIH aaHHHJIH 6yJIH ceoi JI.aBHi
CTaHu.ii Ha KOJIHlllHbOMY IlOJibCbK0-60JibllleBHU.bKOMY KOp)l.OHi H y JilO-
TOMY eo10eaJIH npoTH noJibCbKHX napTH3aHiB, mo BiJI.HOBHJIH 6yJIH, Ha
KOJIHlllHbOMY KOP.llOHi, npHKOPJI.OHHi CTOBnH. oOJibllleBHU.bKi npH-
KOpJI.OHHHKH 3aJI106KH eiwaJIH 3JIOBJieHHX IlOJibCbKHX napTH3aHiB Ha
U.HX CTOBnax.
y 6epeaHi 1944 p. npHKOP.ll.OHHHKH BHCTYITHJIH npOTH Bi)l.JI.iJiiB
YnA, mo onepyeaJIH HaJI. p. CJiyLI ( aariH K-pa ,ll.y6oeoro). Y JI.HHX
6-10.III. KypiHb K-pa 51peMH Mae Ba>KKi 601 3 U.HMH npHKOP.ll.OHHHKaMH,
a HKHX BHHlllOB nepeMO.>KHO. BiTKOBHU.bKi XYTOPH HaJI. p. CJiyq nepexo-
JI.HJIH, e U.HX 6oHx, 3 pyK .ZI.O pyK. OCTaTOLIHO 6oJibllleBHKiB BiJI.6HTO.
Ha niBHOLii, e MopoLIHHHCbKOMY H BHCOU.bKOMY pafloHax, 6oJib-
weoHKH aopraHi3yeaJIH aKu.i10 npoTH KypeHH YnA K-pa JiaflJI.aKH.
718
Y nepIUOMY 6010 (11.111.) KypiHHHH Jlafl,u.aKa po36HB ni,u. Pitrnnero 6a-
TaJibHOH BB HKB.Ll ni,u. KoMaH,u.010 Kan. lliMaTOBa fl rHaa floro Ha ai,u.-
,u.aJii 5 KM, npH 110My 3,u.06ye 15 ni,u.ei,u. o6o3y, 36po10, rpaHaToMeT i
200 Ha6oia ,ZJ.JIH Hboro. ni,u. c. MyJihllHUHMH, pact>aJiiBchKoro p-Hy, Ky-
piHh Jiafl,u.aKH BCTynHB y 6iH 3 nepeea.>KalOllHMH CHJiaMH BB HKB,Ll.
5iH 6yB ,u.y.>Ke Ba.>KKHH. y HbOMY BnaJIO noHa,ZI. 60 eHKaae,U.HCTiB i MaH-
.>Ke cTiJihKH noacTaHnia, Mi.>K HHMH TaKO.>K repoHCbKHH KypiHHHH. Pa-
HeHHH y JiiBe paM'H, BiH CTpiJIHB me 3 KOJiiHa H KOMaHJI.yBaB 60€M, JJ.0-
KH He Bnaa Bi,u. ,u.pyroi KyJii. KoMaH,u.yBaHHH KypiHeM nepeHHHB K-P
WeneJih i noeia iioro Ha 3'E.ll.HaHHH 3 KypiHeM K-pa KopH. EiH ni,ll.
MyJihllHHUHMH MaB Micue 15.IIl.1944 p.
Ha nia,u.Hi. B KpeM'srnellllHHi, B nepIUiH noJIOBHHi 6epe3HH nepeii-
lllOB cppoHT 3ariH K-pa 5keHH. niJI. qac nepexo,u.y cppOHTY BiH 3BiB 6iH
Mi.>K c. MomaHHuero ii 06roeoM. 3aKeaTupyeaeruHCb e ryP.6eHChKHX
Jiicax, Bi)J.Jl.iJIH K-pa 5keHSI nollaJIH nepeJIOBJIIOBaTH 60JibllleBHI.\bKHX
po3ei,u.llHKiB, TpaHcnopTH 3 xap11aMH ( c. EiJiaIUiB), ni,u.eo,u.H 3i 36poero
Ta aMyHiuieio, TOllJ.0. y nefl qac cppoHT 6ye Bi,ZJ.Jl.aJieHHH BCbOfO Ha 8 KM.
Cnpo6a nlKBi.ztauii
YllA B 1944 p. no MiCHUH KBiTHH 1944 p. He 6yJio 6iJiblllHX aKUiH
npoTH YnA yKpaiHCbKoro ni,u.niJIJIH. CurHaJIOM ,u.o uiei aKuii, mo Ma-
Jia Micue B MicHI.\HX KBiTHi H TpaeHi 1944 p. ( ocpiuiHHa Ha3Ba uiei aK-
uii: "4eKHCTCKO-BOHCKOBaH onepaUHH no JIHKBH,Zl.aUHH HeMeUKO-yKpa-
HHCKHX HaUHOHaJIHCTHlleCKHX 6aHJI. B anpeJie-Mae MeCHUax 1944 r.) 6y-
Jia, Ma6yTh, e,u.aJia 3aci.nKa BiMiJiie YnA K-pa EHeH Ha KOHBOH Map-
waJia BaTyTiHa, mo MaJia Micue 20.IIl.1944 p.
3aci,u.Ka UH, e.>Ke MaJia ceoio icrnpiio. Bi.LI.KOJIH Ha TepeHi ,u.iH YnA
noHBHJIHCb ,u.Hei3ii uhoro 6oJihmeBHUbKoro repoH, KOMaH.LI.yBaHHH YnA
piruHJio, 3a ecsiKy uiHy, 3po6HTH Ha Hhoro 3aci,u.Ky fl, KOJIH ne MO.>K-
JIHBO, 3JIOBHTH iioro .>KHBUeM. Po3ei,u.Ka YnA cnpHMyeaJia eci ceoi
3ycHJIJIH Ha Te, mo6 eucJiiJI.HTH Micue nepe6yeaHHH Aoro wrn6y. B>Ke
6.III. COTHH K-pa Bo'poHa npo6yeaJia aTaKyBaTH MypoeaHHH IUKiJibHHH
6y,u.HHOK, e HKOMY nepe6yeaJia qacTuHa mTa6y ( c. KapnuJiiBKa), ane
6yJia ei,u.611Ta, npu 40MY caM K-p BopoH 6ye paHeHHH. oiJihIUe macrH
MaJIH ei.zuI.iJIH K-pa EHeH, mo nocTiHHo po6HJIH 3aci,u.KH Ha IUoce
Kopeuh-PiBHe. He,u.aJieKO romi Ha 3aci,u.Ky HaixaJia aBTOKOJIOHa 3
MaDIU. BaTyTiHoM. Bi,u. nocTpiJiie yKpaiHChKHX noacTaHuie 6ye ea.>KKO
paHeHHH MapwaJI, mo ii noMep, KiJibKa JI.Hie ni3Hiwe, e KHiBChKiH .11i11-
HHUi.
38HllaHHO, 60Jibllle8HKH HiKOJIH He npH3HaJIHCb .ll.0 Toro, mo MapIU.
MHKOJia <J>e,u.opoBHll BaTyTiH, BH3HallHHH 6oJihllleBHUhKHH noJIKoeo,u.enh
i repo:H T. 38. JI.pyroro CnniHrpa.LI.y (6i:H ni,u. KopcyHeM) arnHye a
pyK yKpaiHChKHx noecTaHUi8. BoHH Uhoro He MOfJIH 3po6HTH a nux
caMHX npHllHH, 3 HKHX He MOfJIH UbOfO 3p06HTH HiMui, KOJIH He no,ZJ.a-
JIH npa8,U.H80i npHllHHH cMepTH wecpa CA - BiKTopa Jiioue.
"4eKiCTCbKO-BiHCbKOBa" onepauiH 3 MeTOIO 3HHllJ.HTH "HauioHaJiic-
THllHi 6aH,U.H" MaH>Ke B HillOMY He pi3HHJI~CH 8i.ll. no,u.i6HHX onepauiil
<l>OH ,Zl.eM oaxa, llH npiUMaHa. 3BHllaHHO, D043JIOCb 8i.ll nponaraH,Zl.H.
Ha 8YJIHI.\HX yKpaiHChKHX MiCT i ciJI noH8HJIOCH ''aaepHeHHH" ( nepIUe)
AO T. 38. "YnA H YHPA" ni.LI.DHCaHe XpyIU.08HM, rpe11yxo10 i KopoT-
4eHKOM. Y l\bOMY 38epHeHHi, 6oJibWeBHUhKi 8epxoeo,u.u YKpaiHH, 06i-
l\klBaJ1H npocTHTH 8Ci "npo8HHH" :H aaKJIHKaJIH "T. 38. YnA ii YHPA"
AO nepeXOAY Ha CTOpoHy 4A .llO cniJibHOi 6opOTb6H 3 HiMl.lHMH.
,LlJIH caMoi aKuii 60Jibllle8HKH BHKOpHCTaJIH nepiO.ll 3aCTOIO Ha
719
<f>pouTi. Ue yMO>KJIHBHJIO iM CTHrnyTH 3Ha4ni BiHChKOBi ii noJiiuiH:tti
CHJIH ii KHHYTH ix npoTH YnA. B aKui'i 6paJIH yqaCTb, Ha niBHi4 Bi.ll
aaJii3HH4Hoi JiiHii KoBeJih-PiBHe-WerreTiBKa, no cTOpoHi 6oJihrneBHKiB,
JI.Bi cTpiJieUbKi .Zl.HBiail, o.n.Ha TaHKOBa 6pHra)I.a, .ll.Bi 6pHra)I.H BB HKB.U,
JI.Ba npHKOP.LI.OHui rroJIKH, 4epB0Hi napTH3aHH ii MicueBi noJiiUiHHi CH-
JIH. ,lI.o aKuii 6yJIH B>KHTi TaKO>K JiiTaKH.
B>Ke 26.III. 206 6aTaJihHOH BB HKB.U pyrnHB a KocTonoJIH Ha c.
36y>K i 51noJIOTh, mo6 rrpo4icyBaTH JiiCH Ha.n f opHHHIO. KypiHh YnA
(K-p rocTpHii) 4eKaB y>Ke Ha rocreii Ha neperrpasax 4epe3 fopHHb.
3aB'H3aBCH BeJIHKHH 6iii, B HKOMY eHKaBe.llHCTH, BTpaTHBWH noHa.ll
COTHIO y6HTHMH, MyciJIH Bi)I.CTYIIHTH. y UbOMY 6010 BH3Ha4HBCSI COTeH-
HHH f aMaJiiH.
f eHepaJibHHH HaCTyn 60JibllleBHKiB IIOllaBCH B neplllHX .Zl.HHX KBiT-
HSI. HacaMnepe.n. pyrnHJIH ua ceJia qepBoHi rrapTH3aHH. PyxJIHBi rrapTH-
aaHChKi BiMiJIH · iirnJIH Ha Bci cropoHH ii nepexO.llHJIH Maii>Ke KO>KHe ce-
JIO. f OJIOBHHM ix aaB)I.aHHHM 6yJia p03Bi.n.Ka, lllHpeHHH rrauiKH, JiiKBi.n.a-
UlH aKTHBHHX yKpaiHCbKHX peBoJiiouioHepis i ix pO.llHH, HHll.leHHH rrpo-
naraH.ZI.HBHHx raceJI i KJIH4iB no ceJiax i, rreprn-aa-sce, HeiiMosipHHii
rpa6yHOK JKpaiHCbKOfO HaCeJieHHSI. 4epBOHi rrapTH3aHH aa6HpaJIH ace,
lll.0 6a4HJIH: xap4i, KOHi, O,llHr, B3YTTH, TOll.lO. Bi.n. )I.HKOI CTpiJIHHHHH
qepBOHHX napTH3aHiB, norHHYJIO 6araTO ceJIHH.
4epBoui rrapTHaauH caMi yHHKaJIH 6ois 3 YnA, aJie si.n..n.iJIH YnA
:H CKB, 6a4y4u ix 3Hylll.aHHH Ha.n. ceJIHHaMH, BHCTYIIHJIH B o6opoHi ce-
Jia. Ue 6yJio noMHJIKOIO, 60 THM BOHH BHHBHJIH Micue csoro nepe6y-
BaHHH ii CHJIH ii THM )I.aJIH 60JihllleBHKaM MaTepiHJIH .ll.JIH ..u.aJibrnoro
IlJIHHyBaHHSI aKufi.
10 KBiTHH II04aJiaCb BeJIHKa aKUiH Ha JiiCH Ha,ZI. p. fopHHHIO. 3 yc1x
CTopiu II04aJIH Ha ueii TepeH HaCTyrraTH BeJIHKi 60JibllleBHUbKi CHJIH.

6oroc.n)'>KeHHA B Jllcl. neMKIBlllHHa - 1945 p.


noBCTaHU.i IlOliaJIH Bi.llCTynaTH 3 60HMH, aJie 60JibllleBHKaM y .llaJIOCb
3arnaTH ix y "MillloK" Mi.>K c. )l{m1bHe i EepecToBeU.b, KOCToniJibCbKoro
p-Hy. TyT p03BHHYBCH 3aB3HTHH 6iH, I.IJ.O TpHBaB 9 fO.llHH. noaCTaH
U.i H 60JibllleBHKH MaJIH Ba.>KKi BTpaTH. 3rHHYJIH TO.lli, KypiHHHH fOcT-
pHH, COTeHHHH BHXOp, npoei,ll.HHK CE n3Y3 - BaCHJib MaKap-Eeapi.n.-
HHH i floro 3acTynHHK IOpiH. KoJIH HaCTaJia Hill, pellITKH po36HTHX noa-
CTaHU.iB, ni..u. npoBO.llOM K-pia faMaJiil, MaKCHMa ii 0..ll.Hopora npopaa-
JIHCb 3 OKpy.>KeHHH i, 3BiBllIH I.IJ.e 0..ll.HH HilIHHH 6iH 3 60JibllleBHIJ.bKH-
MH 3acraaaMH KOJIO c. KaMiHHa ropa ( oJieKcaH.llpiHcbKoro p-Hy), nepe-
peifllIJIH B nycTOMHTCbKi JiiCH.
15 KBiTHH notiaBCH HaCTyn eeJIHKHX 60JibllleBHIJ.bKHX CHJI Ha 3a-
f0HH K-pa EHeH i K-pa ,lly6oaoro. ni..U. nycTOMHTCbKi JiiCH niJI.TSffHYJIH B
yci ceJia Macy eiHcbKa TaK, I.IJ.O aiMiJiaM YnA ro.lli 6yJio noKa3aTHCb
3a xaptiaMH. Ha acix ..ll.Oporax, mo seJIH e Jiic, 6011blllee11KH nopo6uJIH
CHJibHi 3aCTaBH. 15.4., 3 ni..ll.TPHMKOIO TaHKiB i JiiTaKiB, 60JibllleBHKH
pymHJIH a Jiic. PieHotiacHo, Bi.ll cxo.lly, Ha BiMaJii K-pa ,lly6oaoro no-
qaJIH HacTynaTu npuKOP.llOHHi noJIKH. BeJIHKHH 6iH Mae Micu.e 11.iJIHH
.lleHb ( 15.4.) KOJIO JllO.llBHnoJIH, HKHH 3aKiHtIHBCH nepeMO.>KHO ..U.JISI noa.:
cTaHu.ia. EoJibllleBHKH aTpaTHJIH 147 y6HTHX, 1 KyJieMeT, 4 11erKi KyJie-
MeTH, 1 rpaHoMeT, 22 noJioHeHHX. BiMiJIH K-pa EHeH Bi.ll6HJIH TaKo.>K
BeJIHKY KiJibKicTb 60JibllleBHll.bKHX aTaK, npH lIOMY 3HHll.lHJIH 5 60Jibllle-
BHIJ.bKHX TaHKiB i 3 60€M Bi..lJ.CTynaJIH B f.7IH6HHY Jiicy, .llalOtIH KO.>KHO-
ro ..ll.HH 6ifl 60JibllleBHKaM. 24 KBiTHH aBaHrap.ll Bi,llCTynalOtIHX Bi.ll.ll.iJiiB
K-pa EHeH niJI. KoMaH.llOIO K-pa KeaTupettKa-no11boeoro BHHllIOB a 11icy
Ha 60JihllleBHU.bKi 3aCTaBH KOJI c. BHTKOBHlI i po3rpOMHB ix, B6HBaJO-
lIH noHa.ll 100 eHKaBe.llHCTie. 3ariH K-pa EHeH .Mae 3Mory nepenpaBH-
THCb qepe3 p. CJiyq y JieH4HHChKi JiiCH, a TepeH ,lly6oeoro.
y u.i JiiCH Bi..ll.CTYTIHJIH TaKO.iK 3-ni..u. JllO..ll.BHTIOJIH KypeHi 3aroHy
Jly6oaoro. TyT, ni.ll JleH4HHOM, ei..u.6yJIHCb 26 i 27 KBiTHH 3aB3HTi 6oi
3 6oJibllleBHU.hKHMH npm<0p,llOHHHKaMH. KoJIH KypeHi EHeH 6eper.11H
nepenpaa qepe3 p. CJiytI, Kypetti ,lly6oeoro MaJIH 3Mory u.iJIKOM po3-
rpoMHTH 60JibllleBHU.bKi CHJIH B paHOHi JleHlIHHa. y U.HX 60HX 60Jib-
llleBHKH MaJIH aeJIHKi BTpaTH. KypiHh YnA (K-p lllaKaJI), I.IJ.O nepllIHH
npuHHHB 6iH, BTpaTHB noHaJI. 40 e6HTHMH, y TOMY coTeHHoro Eypro.
nicJIH U.HX 6oie, Kypetti 3aroHie EtteH i .lly6oeoro MaJIH nepe.ll.HllIKY
Ha ..ll.Ba TH.>KHi. DOJlbllleBHKH 3BepHyJIH CBOIO fOJIOBHy yeary Ha nia-
.lleHb, .lle B ryp6eHCbKHX Jiicax 3i6paJiaCH BeJIHKa CHJia yKpaiHCbKHX
nOBCTaHU.iB.
25 KBiTHSI nonae 6ye y 6oJihllleBHl.l.bKHH MillIOK 3ariH YnA K-pa
KopH. y JI.eB'TbfO.llHHHOMY 60IO Mi.>K c. ropO.lleU.b i AHTOHiBKa, KOJIO
3aJii3HHlIHOro llJJISIXY KoeeJib-CapHH, B TPHKYTHHKY Mi.>K p. ropHHb i
p. BipKoJO, eiMiJIH Kopu npHHHHJIH 6iH, 3 HKoro BHHllIJIH nepeMO.>KHO.
Bi..a. 3anaJihHHX KYJib 3aropiBCSl JiiC. noBCTaHU.i BMiJIO onepyaaJIH B ro-
piJOlIOMY Jiici fl 3aB.llaJIH 6oJibllleBHKaM 3HatIHHX BTpaT. EaraTo ix no-
TOnHJIOCb B p. fOpHHb i TpynH ix TIJIHBJIH pitIKOIO 6iJibllle TH.>KHS1.
Ha nie..u.Hi, 60JibWeBHKH 3po6HJIH eeJIHKY aKu.iio Ha .iiic XpiHHlI-
lIHHa, .lleMH.D.iBCbKoro p-Hy. TyT, Ha xyTopax Mi>K c. JIHCHH i CBHI.IJ.iB,
25 KBiTHH, npHHHHB 6iH KypiHh YnA K-pa IOpKa. noecTaHu.i Bi.ll6HJIH
aci aTaKH 6oJibllleBHKie, md' eTpaTHJIH 38 6iHu.ie y6HTHMH fl 6araTo
6iJibllle paHeHHMH. Y 6oio 3rHHye K-p IOpKo, a KpiM U.bOro 11 noe-
CTaHU.ie. EiH, I.IJ.O Tpueae 6 ro.nuH, Mae .ny.>Ke 1rncro pyKonawHHH xapaK-
Tep. ni.ll Be4ip (a 6y11a u.e BeJIHKO,llHH cy6oTa), KypiHh, niJI. KOMaH.llOIO
coT. fipHHKa, no11ae ei.ncTynaTH e HanpHMi Ha c. Ceumie.
721
61A niJl fyp63MJ!
23/24. 1944 poKy. BeplllKOM neplllo'i 6oJihllleBHUhKOi cnpo6u 3JiiK-
ei.a.yeaTH YnA, a TaKo.>K Haii6iJiblllHM 6oeM YnA npoTH ,6oJihllleBHUb-
KHX HalaAHHKiB 6yB 6iH ni)I. fyp6aMH Ha KpeM'srneLILIHHi 98).
B.>Ke Ha noLiaTKY KBiTHH 1944 p. 6oJibllleBHKH noLiaJIH rypTyBaTH
BeJIHKi CHJIH Ha JiiHii 36apa.>K-3AOJI6yHiB-0CTpir, mo MaJIH 3aBAaHHH
3HHmHTH KiJibKicTb yKpalHCbKHX nOBCTaHUiB, mo 3HaHlllJIHCb B UbOMY
"KiTJii".
foJIOBHi CHJIH noecTaHuie - aariH K-pa 51ceHH ii apM. rpyna YnA-
nieAeHb, mo 3ri)I.HO 3 HaKa30M HaAiHlllJia CIOAH 3 BiHH44HHH, nepe6y-
BaJIH B ryp6eHCbKHX Jiicax.
,ll.eHKi BiMiJIH YnA-niB,lleHb, HK OCb COTHH K-pa EypeBiH, MaJia
B.>Ke 6o'i 3 6oJihllleBHKaMH 9 KBiTHH ( c. Eepe3HHa). Ue 60JibllleBHKH no-
LiaJIH ceo'i MaHeBpH, mo6 me 6iJihllle CTHCHYTH "KiJibUe cMepTu" 99). IH-
llli 6o'i (7.4.) MaJIH Micue B C. nTHLie, JI.y6eHCbKOro p-Hy, Ae IlOBCTaHUi
3A06yJIH 0603 i nOJIOHeHHX.
3a ,6oJibllleBHUhKHMH JI.aHHMH, B oKpy>KeHHi nepe6yeaJio 4000 yK-
pa'iHChKHX IlOBCTaHUiB 100).
,ll.HH 23 KBiTHH, BpaHui, 60JlbllleBHKH, B CHJii 30 THCHLI 3 rapMaTa-
MH, TaHKaMH H JiiTaKaMH, 3aHHHJIH CTaHOBHma AOBKpyrH ryp6eHCbKHX
Jiicie, Ha JiiHi'i: 06rie-0cTpir-illyMcbK-KpeM'srneuh. Uboro >K AHH BiA-
6yJIHCH 3aneKJii 6o'i B niJI.JiicHHX ceJiax: AHTOHiBKa, 3a6apa, AH.llPYllliB-
Ka, 06riB. nepe)I. nepeBa>KalOLIHMH CHJiaMH Bopora, BiMiJIH YnA BiA-
CTynHJIH B JiiC Ta 3aHHHJIH o6opoHHi Il03HUi'i np116J1H3HO 3)1.08)1{ JiiHi'i:
MaiiJI.aHChKi ropu-fyp6u-Mocru-CBHTe-MomaHHUH-06rie. Y Jiici, KpiM
ei.n.lliJiiB YnA, aHaHlllJiacb noea>KHa KiJibKiCTb uueiJihHoro HaceJieHHH,
mo BTeKJIO nepeA 60JibllleBHUhKHMH o6JiaBaMH B JiiC.
24 KBiTHH, o ro)I.. 7, epattui, no4aBCH rettepaJibHHH HaCTyn 6oJibllle-
BHKiB Ha o6opOHHi Il03HUi'i y1<pa'iHCbKHX IlOBCTaHUiB. Haii6iJiblllHH y,llap
6ye Ha niBHiLIHo-cxiJI.HbOMY BiATHHKY o6opoHH ( c. MocTu-5yA1<H-XHiB-
1<a-fyp6u), mo iioro 3aHMaB 1<ypiHh YrIA K-pa CTOp4aHa. nicJIH CHJib-
Horo rpaHaToMeTHoro ii rapMaTHoro eorH10, 6oJibllleBHKH KHHYJIHCb
AO aTaKH. CTopLia1<ieui JI.OnycTHJIH eopora Ha 150 MeTpiB i 3aCHnaJIH
iioro eorHeM 3 KyJieMeTiB, MiHoMeTiB Ta LIOTHphox rapMaToK. EoJibWe-
BHKH He BHAep.>KaJIH UbOro o6CTpiJiy H naHiLIHO BTeKJIH.
nicJIH KOPOTKOl nepepBH, 60JibllleBHKH, npH )I.OilOM03i TaHKiB, no-
BeJIH JI.pyry aTaKY - B>Ke Ha ecix Bi)I.THHKax IlOBCTaH40l o6opOHH.
BoHH npopeaJIH o6opoHy Ha niBJI.eHHOMY Bi.llTHHKy (K-p 5ICTpy6 3 KY-
peHH YnA K-pa ,ll.uKa) ft oKpy.>KHJIH cTop11aHieuie. Y repoiichKOMY 6010
aaruHyJIH K-p CTop11aH, coTeHHHH ByJibKa, me 3 cTaplllHH i 60 noBCTaH-
uie.
3a ueii 11ac CTBopeHO Apyry JiiHilO o6opOHH. 3aB3SITHH 6iH Ha
ecix BiATHHKax TpHBaB .llO H04i. 3aB3HTO A no-repoHCbKH 6opoHHJia
CBO'i CTaHOBHma COTHH illyMa i TiJibKH, yae11opi, 60JibWeBHK3M B,lla-
JIOCb, npH .n.onoM03i TaHKiB, BiJI.i6paTH 'iH ryp6eHCbKY ropy.

98) nop. "Cnaea noeCTaHlfOi 36poi. BiA ni.11 fyp6aMH" - naTTH (nepe.11pyK 3
ni.D.niJibHOro >KYPH3JIY "Ha 3MiHy", 11. 8) B "llo 36poi", 11. 10/23 3a 1951 p.
99) nop. "KiJibUe CMCPTH". 36ipHHK: "Y 6opoTb6i 33 BOJllO - ni.ll 6olOBHMH
npanopaMH YnA". nepe.11pyK ni.llniJibHOro BHJ13HHH. Aerc6ypr 1949. CT. 36.
100) 3 panopTy Ha11. wTa6y 18 cTp. 6pHra.llH BB HKBJl - Kan. 6epe3iHa 3 15
KBiTHR 1944 p.
ni.ll. npHKPHTTH'M HOlli, nOBCTaHI..J.i npopeaJIHCb 11epe3 eopo.>Ki aa-
CTaBH a Tpbox HanpHMax. KypeHi ,Uoe6eHKa i1 EyeaJioro nilllJIH e Cy-
pa3bKi JiiCH. KypiHh MaMaH npopsascH Ha niBHill i, aeiBlllH 6iH 3
6oJihweeHU.hKHMH aacTaeaMH KoJio Eymi, nepei1woe aaJii3HH11HHH
WJIHX 3JI.oJI6yHiB· WeneTieKa. BiMiJIH K-pa 5keHH i1 ,[loKca nilllJIH B
HanpHMi Ha KJiesaHb.
Y 6010 niJI. fyp6aMH arnHyJio 80 noecraHu.is. EoJibWeBHKH .npH-
3HaJIHCb .ll.0 120 e6HTHX, nOBCTaHui OU.iHIOBaJIH u.i BTpaTH 3HallHO BH-
1..l.l.C. npoTe 60Jihllles11KH ceoei uiJii He ocHrHYJIH. He aea.>Ka101.1H Ha ee-
Jim<i np11roTyeaHHH i1 3Hal1Hi CHJIH B.>KHTi JI.O aKu.ii, iM He BJI.aJIOCb aJiiK-
eiaysaTH oKpy.>KeHoi rpyn11 YnA.
PeH.llH Ha OCY3 (III)
I Ha niBHOl.fi nicJIH eeJIHl<Oi "lleKiCTCbKO-BiHCbKOBOi'' onepau.ii
npOTH YnA HaCTynHJia XBHJieBa nepeJI.HlllKa. nicJIH eeJIHKHX 60Jibllle-
BHitbKHX y.ZI.apie, ilacTynHJia JI.eKOHU.eHTpau.iH eiMiJiie YnA. BiMiJIH
YnA poaiHwJIHCH no piaHHX pai1oHax i o6JiaCTHX, aaK0Hcnipoey1011HCb
i yHHKalOllH 6oie 3 6oJihweem<aMH. 36poi1Ha 6opoTb6a npHTHXJia. 4ac
nepe,llHWKH BHKOPHCTaHO ,llJIH po60TH B opraHiaau.iHHiH: JI.iJIHHU.i, JI.Jiff Be-
JI.eHHH noJiiTHllHHX i nponaraH,llHBHHX aKu.ii1 i .ll.JIH nOCHJieHHH BiHCbKO-
eoro i1 i.ZI.eOJiori1.1Ho-noJiiTH1.1Horo BHlllKOJIY 6iHu.is.
,[ly.>Ke JI.o6pHM aaco6oM .ZI.eKOHUeHTpauii BiMiJiie YnA noKaaa-
JIHCh pei1JI.H YnA Ha OCY3 i saaraJii peHJI.H s TepeHax, e HKHX He
6yJio 6iJiblllOfO CKyn4eHHH 60JibWeBHUbKHX CHJI. y TaKOMY TepeHi BiJI.-
)liJIH YnA MOrJIH nopylllaTHCh Mafl.>Ke ceo6i.ll.HO. 3oKpeMa MaHHJIH yK-
paiHChKHX noecTaHU.ie peiiAH Ha Cxi.n..
lll.e e 3HMi 1943/ 44 p. onepyeae y )f{HTOMHpll.lHHi, KypiHb YnA
K-pa ,Uopowa. ,Uopow Mae apa3y .ZI.eHKi Hee,lla1.1i, aJie nicJIH nepecyHeHHH
cppoHTie JI.aJihWe Ha aaxiJI., eiH nepeopraHiayeaern i1 no4ae ycnilllHO
pci1.ZI.yBaTH Ha npaeo6epe.>K.>Ki, .Zl.0XO.ll.H4H 1.1aCTo niJI. caMHH KHiB i
.ZI.O ,[lHinpa. .
3HMOIO, s u.11x paiioHax, onepyeaJia Te.>K Micu.eea rpyna noecTaH-
u.is, nepeea.>KHO ,lleaepTHpis 3 4A i UHX, mo XOBaJIHCH Bi.ZI. M06iJiiaau.ii.
II 040JIHB Mai1op 4A THMoweHKO. BoHa ayMiJia uiJIHH piK npoJI.ep.>Ka-
THCH B KHIBCbKHX i qepHiriBCbKHX Jiicax i ii 3JiiKBi.ZI.yBaJIH 60JibllleBH-
KH ll.lOHHO 3HMOIO 1944/45 p. fpyna UH a.n.o6yJia WHpOKHH p03fOJIOC,
HaBiTb aaKOp.ll.OHOM, .ZI.e KPY.>KJIHJlH noroJIOCKH, mo MapwaJI THMOllleH-
KO 040JIHB yKpaiHCbKHH nOBCTaHCbKHH pyx 101).
KoJIH .>K 6oJibWeBHKH np11neKJIH .ZI.06pe YnA csoiMH MacoeHMH aK-
u.iHMH, KOMaH.ZlyBaHHH rpym1 YnA "3arpaea" JI.aJio HaKa3 pi3HHM 1.1ac-
nrnaM JI.O pei1.ZI.y Ha Cxi.ZJ.. ,[lJIH uiei MeTH crnopeHo pei1JI.y101.1Hii eiMiJI
,llJIH cneu. ,llOpy4eHb - "KpyTH" ni.ZI. K-,llOIO K-pa 4yTKH (nOJITaBlfaHHH,
KOJIHlllHiH CTaPWHHa 4A , .ZlO HKOro eeiHWJIH COTHi 3 po36HTOrO Kype-
HH YnA foCTporo, O.ZJ.Ha COTHH a 1<ypeHH KopH niJI. KOMaHJI.OJO K-pa
0JI.Hopora Ta 1<ypetti YnA K-pa 51peMH 11 BepemaKH. Uei1 BiMiJI BHpy-
w11e Ha Cxi.ZI. 22.4. i peH,ll.yeaB Ha npaso6epe)l{.>Ki AO 30.6.1944. 3a 70
.ZI.Hie BiMiJI uei1 npoHWOB 900 KM, 17 pa"IOHie, MaB 11 36pOHHHX cyTH-
llOK i 3 6oi (Ha aaJI. WJIHXY KopoCTeHb-)f{HTOMHp - 2.5., e c. PHxTa,
.llHMepcbKOro p-Hy - 17.5. ;a B ,Uee'HTKax, llOpH06HJibCbKOro pai1o-
HY - 28.5).

101) nop. "KpaKiBCbKi Bieri" 3 .llHR 26.XI.1944, "CnoeaK" 3 16.XI. "rpeHu6o-


te" 3 27.XI, 'TpearcKi ttapoJl" 3 17. XI. A ittwi.
723
Ha no1.1aTKY TpaBHH 1944 p. Ha Cxi)l BHPYllIHB Te>K KypiHb YnA
K-pa KeaTupeHKa-noJiboeoro. Ue Te>K KOJIHllIHiH KaniTaH 4A. Y TpaeHi,
ueA peA)ly101.1HA BiMiJI .ll.isrn y 5ep.ll.HlliBW.HHi A )f{HTOMHPW.HHi, e 1.1epe-
Hi nillIOB Ha XMeJihHHllllHHy, )le Mae 6iJihllIHH 6ii't ni.ll. CaH.ll.paKaMH.
nicJIH 6010 ni.ll. AHTOHiBK010-ropo)lUeM, KypiHh YnA K-pa Kopu
niUIOB y peH)l Ha noJiicCH. 3a 1.1ac Bi)l 27.4 . .ll.0 22. 5. KypiHh MaB 6 6oiB
3 t5oJibllleBHKaMH. Y uHx 6oHx 6oJJbllleemrn BTpaTHJIH 465 6iiiuie y6H-
THMH i 190 paHeHHMH, yKpa'iHCbKi nOBCTaHUi - 85 y6HTHMH i 80 paHe-
HHMH. TepeHOM .ll.iH 6yJia, roJIOBHo, CTOJIHHW.11Ha 11 cyMi>KHi pafloHH.
faJIH'IHHa ni.ll CTaJiiHCbKOIO
aaAMaHutHHOIO y 6epe3Hi 1944 p. apMil Maplll )f{yKOBa no-
BeJIH HaCTyn 3 p. WeneTiBKa Ha niB)leHb i 3aHHHJIH TepHoniJib i npoc-
KypiB. y .ll.pyriH TIOJIOBHHi 6epe3HSI apMil Maplll. KOH€Ba 3aHHSIJIH 3Hall-
HY 1.1acTHHY ByKOBHHH i ni)liHlll4H ni)l CTaHHCJiaeie Ta BopoXTy. <l>poHT
cra6iJiiayeaern Ha JiiHii Kocie-l<oJIOMHH-fiy1.1a1.1-TepHoniJih-3axi.ll.HH Bo-
JIHHh.
y JIHnHi 1944 p. apMii Maplll. KOH€Ba TIOBeJIH HacTyn 1.1epea p.
Byr i Ha JlhBiB. ,Uo KiHUSI cepnHH 1944 p. uiJia ra.rntrnHa 6yJia B>Ke
04Hll.J,eHa Bi)l HiMeUbKHX OKynaHTiB, HKHM npHHllIJIH Ha 3MiHy 60Jihllle-
BHl.lhKi. Ha )leHKHH qac, <tJpoHT cTa6iJii3ysaeCH Ha eepxax KapnaT.
nepeXi.ll cppOHTiB y faJIHllHHi Bi)l6yeaBCH 3a TIJIHHOM, npurOTOBa-
HHM rK YnA - reH. TapacoM 4ynpHHKOIO. 3ri)lHO 3 UHM IlJIHHOM, Bi)l-
.ll.iJIH YnA rpynH "J111coHH" ei)lMaplllyBaJIH e KapnaTH, )le nepei'tllIJIH
cppOHT. no nepeXO)li cppOHTy, BOHH TIOBepHyJIHCb Ha3a)l Ha no)liJIJISI.
nporOJIOllleHa M06iJiiaauiH )lO 4A MaJia )ly>Ke MaJIHH ycnix. Hace-
JieHHH "noBCTaHChKHX pecny6Jii1<' 1 Mati>Ke UiJIKOM He 3f0JIOCHJIOCH .llO
Mo6iJii3auil. B iHllIHX pafloHax )l06poeiJihHO HixTo He nillloB. Hana)lH
Ha KOHBOi HaCHJihHO M06iJii30BaHHX i 'ix 3BiJihHIOBaHHH 6yJIH ll.J,O)leH-
HHM HBHW,eM.
CaMOCTiHHHU.hKa nponaraH)la 6yJia )ly>Ke nollIHpeHa. BclO)lH 6yJIH
poaMaJihOBaHi nponaraH)lHBHi KJIH4i 11 racJia. KomHe BiJihHe Micue 6y-
JIO aaJiinJieHe caMOCTiMHHl.lhKHMH JIHCTiBl<aMH rt 3eeptteHHHMH. 3 JIHC-

fpyna YnA "Typie"' - BonHHb


724
TiBoK Toro qacy aapTi yearn: ",llopornu 6paTe!", "4epaoHoapMiHu.i u
11
KOMaH.U.HPH"' "KpacHoapMeHUbI H KOMaH.u.Hpbl , "KpacHoapMeHUbI Tbl-
JIJBHKH"' ",llo acix KOpHiJ'.iqyKiB rpeqyx, THqHH, 6aJK.aHiB, ceKCOTiB, ,zr.o-
HOl.U.HKiB, JiaKeia Ta iHWHX me >KHBHX areHTiB CTaJiiHCbKOro Kpnaaaoro
iMnepiRni3MY", "JlucT KOJirocnHnKiB .u.o Ka Ta Hapo.u.ie V:locuna CTaJii-
Ha"' "Y ciM CJIOHRM, KY UHM, OCJiaM, uanaM Ta aciu MeHa>Kepi'i CTaHHC-
JiaBCbKOi o6JiaCTi (ei.u.noBiJI.h ITOBCTaHUiB Ha "3eepHeHHR" aepxoao,nie
cTaHHCJiaacbKOi o6JiacTi M. Kyua i M. CJIOHH .u.o "yqacHHKiB YnA")
a TaKO>K pi3Hi imocrpoBaHi BH.U.aHHR "YKpaiHCbKOrO nepu.10". Ha yaa-
ry 3acJiyroeye Te>K 6powypa Ha 55 cTopiHOK, .u.y>Ke 3py 1rnoro cpop-
MaTy, n. H. "CJioao JI.O 6oftuoe u KoMaH.u.Hpoe KpaCHoft ApMun". Ce-
pe.n yKpaiHuie nowHp10eaHo TO,ni JIHCTiBKy: "YKpaiHChKHH Hapo,ne!!' u
yHieepcaJI YKpaiHChKOi foJIOBHoi 8H3BOJihHOi Pa.nu (YfBP).
3HOB >Ke 60JibWeBHKH nowup10eaJIH, y BeJIHKHX KiJibKOCTHX, nep-
we 3eepHeHHR .no "T. 3B. YnA u YHPA", a KpiM UhOro 6araTo Micue-
aux 3BepHeHb pi3HHX napTiHHHX i noJiiUiHHHX opraHiB. EHKaBe.II.iBChKi
3eepHeHHR 3aKJIHKaJiu "qJieHiB ni.n.niJihHHX opraHi3auiH: 6aH,nepiauie,
MeJihHHKieuia, 6yJih6ieuie, OYH, YnA, YrBP, Co", mo6 aoHn ,noopo-
eiJihHo 3roJiowyaaJIHCb .u.o opraHie 6e3neKH "3 noBHHH010". HKB.ll 06i-
u10eae, THM, mo noKHHYTh "6aHJI.H" u .u.o6poeiJihHO 3rOJIOCHThCH,
npomeHHR 3a sci ''npoeunn". TnM, mo He 3roJIOCRThCR, 3arpo>Kyaae
CTpaWHHMH KapaMH, cpi3H1·1HHM 3HHIUeHHSIM, BHB030M ciM'i, Tomo.
lllo6 3po6HTH KOpHCHe epa>KeHHR Ha HaceJieHHR f aJIHllHHH, -60Jib-
weBlfKH ){03BOJIHJIH 6araTbOM 3aCJiaHHM B 1940 p. yKpaiHUHM, noaep-
HYTHCH Ha pi,nHi 3eMJii. He 3ea>Ka101..1u Ha ue, yKpaiHChKi Hapo.u.Hi MaCH
CTaBHJIHCb ,no 60JibWeBHUbKHX oKynaHTiB 3 HenpuxoeaHOIO aopo.>KicTlO.
Y nepwux caoix a,nMiHiCTpaTHBHHX 3axo.u.ax 6oJihWeBHKH MyciJIH onep-
THCH Ha ITOJlbCbKOMY eJieMeHTi, w.o paJI.O HWOB 3 HHMH Ha cnianpau.10.
y CKOpOMY qaci, IlOJIRKH MyciJIH uiJIKOM po3qapyBaTHCb uie10 cnianpa-
ue10.
He 3Ba>Ka10qu Ha CHJlbHHH eKOHOMiqHHH THCK HOBHX OKynaHTiB,
HaCTpoi y1<paiHChKHx Mac 6yJIH 6aJI.bopi. BnrJIR)l 06.u.epTOi i roJIO.II.-
Hoi 6oJihWeBHUhKOi apMii po3BiRB nepe6iJibweny yHay npo ii CHJiy.
IUopa3 6iJihWe noqaJio WHPHTHCb nepeKoHaHHR, w.o 60J1hWeBHKH Ta-
KO>K .u.y>Ke ocJia6JI.eHi ft caMi JieJI.ae ,nuxa10Th. MacH noqaJIH Bi-
pHTH, w.o He 3Ba.>Ka10qu Ha nepeMOrH Ha,n HiMURMH, 60JibWeBHUbKa iM-
nepiR Jie.u.ae BHTPHMa€ THCK pi3HHX BHyTpiwHix CHJI, w.o ,nilOTb ,l{JIH
ii 3HHW.eHHR. Maif6yTH€ noKa3aJio, w.o ui cno,niaaHHR He cnpae,nuJIHCh,
ane He MO>KHa Ka3aTH, mo6 ui cno,niaaHHR He MaJIH 3HallHOro BnJIHBY
Ha nocrnay 6iHuia i cTapwHH YOA B Hoaiif .II.iH:cHocTi.
CrnaJieHHH wupoKHX Hapo.u.Hix Mac .u.o opraHi3oBaHoro yKpaiHCh-
Koro caMoCTiHHHUbKoro rn6opy, 30KpeMa .Ll.O YnA, 6yJ10, a yMoaax Ho-
soi 01<ynauii, .Ll.Y>Ke npuxunhHe. 3oKpeMa, no JiiHii .u.onoMorn .Ll.JIH YnA,
.Ll.y>Ke 3aKTHBi3yBaJIOCb >KiHOUTBO H MOJIO)J.b. 00roHSl 3a 3.ZJ:.06yTTHM
36poi (Kpa.ni.>K "<j>iHOK'' y qepBOHOapMiHUiB) Ha6paJia WHpOKHX p03Mi-
pie i KO>KHHH MOJIO.Ll.HH XJIOneub, 4H .niequna, _eea>KaJIH 3)J.06yTTR 36poi
aaco6oM .Ll.JIR BHRBJieHHH ceoro cnpuTy, ei.nearn, 1..1u repoifcTBa.
nepw·t fioi I 8KUli
B rMH'IHHI JliTOM i eoceHH 1944 p. 60JibWeBHKH po6HJIH
H3CKOKH Ha ceJia, w.06 JIOBHTH MY>K4HH, HKi He niWJIH Ha Mo6iJiiaaui10
.ZJ.O 4A. ni.n 43C T3KHX H3CKOKiB, norpOMHHKH .ZlHKO 6eWKetyeaJIH, rpa-
6yeaJIH ceJIHH, 3Hymanucb i e6ueaJIH n10.ZJ.eA. BipHHM noMi4HHKOM
725
60JibllleBHKiB, y llHX norpoMax, 6yJia nO."lbCbKa MlJill.UH. 3)l.a€TbCH, He-
Ma€ ceJia B raJIH4HHi, B SIKOMY He 6yJio 6 Ha6iry op,ll.H norpoMHHKiB,
aJie a.>1Ce HaH6iJibllle noTepniJio ei)l. norpoMy c.f pa6oseuh, 6oropo.u.11aH-
CbKoro p-Hy. Y UbOMY ceJii 6oJibllleBHKH Ji noJibCbKa MiJiiUiH a Ha.u.-
eipHOI B4HHHJIH )l.H~HH norpoM ( 29.8.1944). CnaJieHo 300 rocno,ll.apcTB,
y6HTO 86 yKpaIHUiB, apeUITOBaHO noHa)l. 70. roJioBy ciJibpa,ll.H 60Jib-
llleBHKH 3aMOp,ll.yBaJIH B .>ICOpCTOKHH cnoci6.
Y KoJIOMHHll.lHHi, 60JibUieBHKH eeaKyeaJiu ce,11a, B HKHx IM He B,ll.a-
BaJiacb M06iJii3aQ.iH. 0CHOBHOIO MeTOIO 60JibilleBHUbKHX eBaKyauiH
6yJio apyUIHTH a MicUH HaceJieHHH, 3HHI..U.HTH :H:oro MaTepiHJibHO H:, y
TOH cnoci6, niJI.ipsaTu pyx cnpoTuey. HaceJieHHH' eeaKy:H:oeaHo B CHH-
THHlllHHY H ropoJI.eHI..U.HHy, a B xaTax eBaKy:H:oBaHHX POJI.HH 3aKBaTupy-
BaJIOCb eiHchKO, mo Hera:H:Ho poaTHraJio ace 3Ha:H:)l.eHe )l.o6po.
EeaKyauiH 6oJibllleBHKaM He B)l.aJiaCH, 60 HaceJieHHH nocTaBHJIO iH
pimy4HH cnpOTHB. HaceJieHHH BTiKaJIO B JiiCH :H: ropH i npu nepwiH Ha-
ro11i noeepTaJIOCb )l.0 pi,ll.HHX ,ll.OMiB. no aKuiI BMilllaJIHCb Bi)l.)l.iJIH YnA
H: CKB.
Y TOMY 11aci, eiMiJIH YnA npoea.ZI.HJIH roJioBHo aa11inHi aKuii.
3ae,ll.aHHHM YnA, a TOH 1..1ac, 6yJio He JI.onycTHTH .ZI.O aaKpinJieHHH 6oJib-
UieBuKiB y TepeHi, He )l.aTH IM MO.>ICJIHBOCTH poa6y.ZI.yeaTH a)l.MiHicTpa-
ui10 i Mo6iJiiayaarn Hapi)l. )l.O 4A, HK TaKO.>IC, He JI.onycTHTH HKrB i
HKBJJ. .ZI.O aopraHiaoeaHHH ciTKH ,ll.OHOI..U.HKiB cepeJI. Micl.leRoro HaceJieH-
HH. lll.06 BHKOHaTH ue 3aB,ll.aHHH, YnA po6HJia HaCKOKH Ha paHOHHi
ueHTpH 60JibllleBHUbKOI aJI.MiHiCTpauii
,lly.>1Ce MaJIO 6yJIO, B raJIH4HHi, paHOHHHX UeHTpiB, HKi He 6yJIH 6
3HHll.leHi eiMiJiaMu YnA. Ha .neHKi ueHTpH po6JieHo HaCKOKH Tpu :H:
40THpu paa11 (CTpiJIHCbKa HOBi, ooJiwisui, 5oropoJI.4aHu, Jluceub).
nepWHMH ycniWHHMH HaCKOKaMH Ha paHOHHi UeHTpH 6yJIH HaCKOKH
Ha 6yKa11ieui (10.8.), KoMapHo (17.8.), KonH4HHUi (28.8.), EayniJib
(30. 8.), Jluceub i Boropo.ntiaHH (2 a6o 12. 9.), ooJiwisui (27.10.) H iH.
nicJIH B,ZI.aJIOfO HaCKOKy, npaUH paHOHy 6yJia napaJii30BaHa Ha JI.e-
HKHH 1.1ac. HaceJieHHH paH:oHy MaJio cnoKiH MicHUb, a TO H: 6iJibllle. Ha-
CKOKH Ha pa:H:oHHi ueHTPH 3e'HayeaJiu ai:H:cbKa HKBn, 1.11.0 MyciJIH oxo-
poHHTH paiioHH, a THM caMHM He MOrJIH po6HTH aKuiH y TepeHi. Ha-
CKOKH Tepupo3yBaJIH napTi:H:HHH i aJI.MiHicTpauiHHHH anapaT, I..U.0 He
no4yBaB ce6e neBHO Ha yKpaiHCbKHX 3eMJIHX 102).
IHUIHM poJI.OM aa4inHHX aKuiH 6yJIH aaciJI.KH, roJIOBHo Ha UIJIH-
xax. Ti aaciJI.KH 6yJiu po6JieHi CHJIOIO HeBeJIHKHX BiJI.iJiiB ynA, aJie
6yJIH, 3BH4aHHO .ny.>1Ce ycniwHi. J-la 3aciJI.KH nonaJI.aJIH aBTOMaWHHH 3
piaHHM JI.06poM: npeJI.CTaBHHKH 6oJibweBHUbKOi a.nMiHicrpauii,_ HKB,U,
To1uo. TaKHX aaciJI.OK 6yJio JiiToM i eoceHH J1.Y.>1Ce 6araTo.
JJ.o aa11inHHx aKl.liH HaJie.>1CaJIH TaKO>K p e H: AH BiMiJiiB YnA no
yKpaIHCbKHX aeMJIHX. Pe:H:.nu MaJIH aaeJI.aHHH HHI..U.HTH noJI.opoai MaJii
6oJibllleBHUbKi Bi.llll.iJIH H: apMiHicTpauiio, noUiupioearn niJI.niJibHY JiiTe-
paTypy H: po6HTH MiTHHrH a ttaceJieHHHM, ae'HayeaTH BiMiJIH HKBJJ. y
palioHax i siJI.BepTaTH IXHIO yeary eiJI. Micuesoro TepeHy, a aMyUiyeaTH
,ll.O noroHi aa peli.nyio1.1uM BiMiJioM. BiMi.irn YnA 6yJIH, JiiToM i eoce-
• HH B nocTiHHX peHJI.ax, aJie HaH6iJibille B)l.aJIHM 6ye peH,ll. KypeHH YllA

102) npo Ue K.nRCH'IHe CBiJl'leHHR B KHH3i KOn. 6onbWeBHUbKOrO oci»iuepa aei-


RUii neTpa niporoea n. H. "4oMy R BTiK'?" BHJl3HiA 8HrnilCbKOIO MOBOIO B HblO
PlopKy. niporoe nepe6yeae 1947 i 1948 p. e f8JIH'IHHi A onoeiJ(ae npo naHi'IHi Hacr-
poi oKynaerie.
726
K-pa PeHa ni)I. npOBO)l.OM Maflopa neTpa MHKOJieHKa-6aH)l.H (niaHiwe,
K-p peflJI.. eiMiJiy e 1947 p.), w.o npouwoe KapnaTaMH a Typ11aHW.HHH
alK y 4opHHH Jlic ( eepeceHb-lKOBTeHh 1944 p.).
3BH11aHHO, BiMiJIH YnA npoeeJIH JiiTOM i BOCeHH HH3KY o6opoH-
HHX 6oie npoTH BiMiJiie HKBJI. i 4A. Ti 6oi oxonHJIH CoKaJihW.HHy,
PaJI.exiBW.HHY ( 18.9.), 36opiBW.HHY ( nepeMOlKHHH 6iH rpynH "JIHCOHH"
nill AJih6aHiBKOIO, 27.9.)' nepeMHlllJiflHW.HHY (nepeMOlKHHH 6iu "Cipo-
MaHu.ie" K-pa KaprreHKa-5kTpy6a rriJI. YHeBoM, 30.9., e HKOMY BiJI.6H-
TO 22 aTaKH 18 6pHra.n.H BB HKB,ll), 5epelKaHW.HHY (YpMaHb i ByJihKa
19. 9.), XoJI.opiemHHY ( 5yKOBHHa 23.9.), PoraTHHW.HHY (Jl.i6pHliie i
fli.nropo.n.nH 23.9.), ToeMa1111HHY (OJiellla 24.9.), CHHTHHW.HHY (Tpiu-
U.H 23.9.), HaJI.eipHHHll.lHHY (MoJIO.llhKie 19.9.). Y U.HX 6oS!X 6oJihllleeu-
KH BTpaTHJIH 37 ocpiu.epie i 1126 6i11u.ie y6HTHMH fl 6araTo 6iJibllle pa-
HeHHMH. BTpant rroecTaHu.ie 6yJIH MeHllli y BiJI.HOllleHHi 1 :11. 6iJibllli
e rpaTH Mae eiMiJI YnA K-pa WpaMa e ToeMa1111HHi (24.9.), KOJIH eiH
Mycie 6opoTHCb npoTH rrepeealKalOt.IHX CHJI eiMiJiiB HKBJI.. CepeJI. 35
y6HTHX nOBCTaHU.iB 6ye OKp. npoe. 3apeBHt.I-6ap. 16 noBCTaHU.iB nona-
JIO B noJIOH, 60JibllleBHKH ix noe6HBaJIH nocTpiJIOM y nOTHJIHU.lO.
Y eepeCHi 1944 p. 6oJibllleBHKH rrepeeeJIH nepllli eeJIHKi aKu.il Ha
4opHHH Jlic ( 12-14.9.), Ha 5oJIOXiBCbKi JiiCH ( 15.9.) Ta Ha neperiHCbKi
JiiCH (19.9.). AKu.il u.i 6yJIH ee.neHi eeJIHKHMH CHJiaMH nixoTH, KaeaJie-
pi"i, TaHKiB i JiiTyHCTBa, aJie 6alKaHHX peayJihTaTiB 60JibllleBHKaM He
JI.aJIH. noBCTaHU.i BMiJIO MaHeepyea.JIH i ix BTpaTH 6yJIH MiHiMaJihHi.
3iCTpiJieHo OJI.HH 6oJibllleBHTU.hKHH JiiTaK, a JiiTyHa - JieHT. OJieKcaHJI.pa
npH.ll.at.IHHa B3HTO JI.O HeBOJii.
5yJIH TelK 60JI10t.Ii Hee.u.aLii ii BTpaTH. 6oJihllleBHKH poarpoMHJIH
.u.eKiJihKa rri.u.rriJihHHX lllIIHTaJiie, rrpH t.IOMY arHHYJIH JiiKapi 11 cauiTap-
HHH rrepcoHaJI. 3rHHYB roJIOBHHtt JiiKap YnA-3axiJl. - "JI.ou", aa niJI.-
niJI.bHHMH aeiTaMH, 3rHHYB 2.8. · y BHTBHU.i, 6oJiexiecbKOro paflotty JI.p.
lOpiii JlHrra. Y 5yprieu.i, B CTaHHCJiaeiBW.HHi, poarpoMJieHo lllnHTaJih,
W.O eeaKyBaBCSI 3 no.u.iJIJIH B ropH, npH l.IOMy 3fHHYJIO OKOJIO 60 XBO·
pHx i paHeHHx rroecrnHu.ie (27.7.). Y follleei p,oa6HTO emeHT )I.Bi COTHi
rroRcTaHu.ie ( 5.9.). ,llylKe 6oJII040IO BTpaT010 6ye poarpoM lllTa6y fl
o.u.Hol LIOTH I. CrnpwHHCbKol wKOJIH YnA, mo craern 15.10. eHacJii.llOK
apa.nH OJI.HOro 3 iHCTPYl<TOpie WKOJIH - oceTHHa Kau.o. 3rHHYJIH TOJI.i
MaHop no.TJb, K-p lllKOJHt, xop. TKaLiyK, K-p }f{JI.aH, KarreJISIH o. PacpaiJI,
Byl11<0, ae'H3Koea JI.aeiHKa 103).
liyKOBHHCbKa YKpaiHCbKa
CaMoo6opouua ApMiH (6. Y. C. A.) llicJIH MacoeHx apelllTyeaHb
y1<pa lHU.iB Ha 6yKOBHHi, B ceprrHi 1943 p., BCHKa rrpau.H Ha Hau.ioHaJib-
HO-IlOJiiTH4HOMY eiJI.THHKY aaeMepJia. TaKHu craH TpHeae .no eecHH
1944 p. THM qacoM, Ha 5yKOBHHy, aHoey HacyeaJia 6oJibllleBHU.hKa Ha-
ea.11a.
lUOHHO B KBiTHi 1944 p. 30praHiayeaJIOCb Ha EyKOBHHi yKpaiHCbKe
caMOCTiHHHU.bKe rri.u.niJIJIH a Hiae10 faJIHU.hKOIO ("M0Tpe10") y npoeo-
0

JI.i ( 3rHHyJia B TIOpMi B KOJIOMH i, 1945 p.). no ceJiaX i MiCTaX B'yKOBH-


HH noRBHJIHCb caMOCTiHHHUhKi JIHCTiBKH H racJia. 5o1eKH rrot.IaJIH aKuil
HHIUeHHH KOMYHiCTie, PYMYHCbKHX .llOHOW.HKie i iHwHx lllKi.llHHKin.
nepllly aKui10 nepeee.u.eHo e c. JlyKaeeuh, cTopolKHHeU.bKOro noai-

103) nop. 3. CeMeHiB: llpyrnA BHnyCK crnpw. WKOnH YnA "OneHi" B "llo
36poi" 11. 17/30.
727
TY (9.4.). KoMyHiCTH 3 U.boro ceJia e11eiCHJIH 6yJIH 1.1epeOHHA npanop,
KOJIH me 6oJibllleBHKH 6yJIH 30 KM ei.n. ceJia. Yx 3JiiKBi)l.oBaHo, a MaAHo
3HHJ..U.eHo. CnaJieHo Te.>K cpiJiheapoK y ceJii. no.n.i6tti aKuil nepeee)l.eHo e
c. Bartta, MaJii"ie, Kapan1.1ie, 4opttoy3, 8HJiae1.1e A iH.
3 6oiBOK CTBOpeHO )I.Ba 36pOHHi Bi)l.Jl.iJIH, J..U.O Ha3HBaJIH ce6e By-
KOBHHCbKOIO YKpa"iHCbKOIO CaMoo6opoHHOJO ApMiEJO (5. Y. C. A.).
0JI.HH 3 BiMiJiiB 3opratti3yeae BHllIKiJibHHH Ta6ip y c. Mixoea, HKHH,
a qacoM, nepettecetto )l.O c. WHniT. Ha noLJaTKY JIHnHH 1944 p. y U.bOMY
Ta6opi 6yJio 400 noecTaHuie. KoMaH.n.11poM Uboro eiMiJiy, a TaKo.>K
yciEI 6. Y. C. A. 6ye K-p JlyroBHH. 10.7.44 eiH 3BiTyeae, mo BiMiJI Mae
)l.Oci 30 a6pOHHHX cyTHllOK 3 60JibllleBHKaMH.
,[J.pyrnfl 36pOHHHH BiMiJI ni.n. npOBOJI.OM K-pa naJiiH ( CTapllIHHa
4A, mo npHcTaB Jl.9 noecrnttuie) ttapaxoeyeae 200 noecTaHuie, .n.o6pe
oa6po€HHX. UeA BiMiJI onepyeae B OKOJIHUHX 6eproMeTy i Mae 3Hal1Hi
ycnixH. y HaCJii)l.OK 1.1aCTHX a6pOHHHX cyrnllOK, BTpaTH UbOro BiMiJiy
6y;rn JlOBOJii BeJIHKi.
JliTOM 1944 p. np116ye Ha oyKOBHHY efa.n.iJI YnA 3i CHHTHHJ..U.HHH
A ropo.n.eHI..U.HHH B CHJii 140 6ifluis. Bitt noLiaB onepysaTH e MiJiiiBCh-
KHX, CnacbKHX, 5epe.>KHHU.bKHX i BeJioseubKHX Jiicax, aJie 6ya po36H-
THA 6oJibllleBHKaMH. PellITKH eiJI.JliJiy nepei1wJI11 B faJIHLIHHy. JliTOM
Te.>K ccpopMyBaBCH' TpeTiH 36pOHHHH ei.n.JliJI, I..U.O )l.iHB y ropax KOJIO BH-
.>KeHKH ni)l npoBO)l.OM K-pa 5ypeBiH.
6oi Ha BoJJHHi A peA.ll.H
Ha OCY3 (IV) nicJIH eeJIHKHx 6oJibWeBHU.bKHx a1<urn e
KBiTHi-TpaBHi 1944 p. nepeJlHWKa TpHBaJia JlO 3eJieHHX CBHT. y .n.pyriH
noJIOBHHi TpaBHH 1944 p. Ha sinnpaei 06Jiactt11x KepiBHHKiB HKf6 i
HKB.U CTaJJiH )l.aB Ha1<a3: ''3a BCHKY uitty 3JiaMaTH noscrnHHH e 3axi)l.-
HiH YKpa"iHi". 3rintto a UHM Ha1<a3oM, y npyriH noJIOBHHi qepBHH 6oJib-
llleBHKH npHCTYilHJIH )l.0 HOBo'i aKui'i, I..U.O THM pa30M 6yJia BHMipeHa
npOTH y1<pa"iHCbKOro ni.n.niJIJIH.
,[J.o no6op10BaHHH yKpa"iHCbKO-BH3BOJlbHOro pyxy BOHH npHTHrHY-
JIH Kpami ceo"i CHJIH. 3 K11Esa np11'ixaJIH cneu11 BiJl "6opoTb6H 3 6aH.ll.H-
TH3MOM", I..U.O no1.1a.11H eKcnepHMeHTyBaTH HaHKpami cnoco611 3HHJ..U.eHHH
pyxy. 01.1eBHJlHO, HaHKpaI..U.HM 3aco60M BOHH BBa)KaJIH M3COBHH Tepop.
naJieHHH ciJI Bi)l.6yeaJIOCb 3a B~mpooyBaHHM HiMeU.bKHM 3pa3KOM (AH-
.l(pymiBKa, IJiaBHU.H MaJia, 6yma), aJie 3HyI..U.aHHH Ha)l. TpynaMH ceJISrn i
noecraHU.iB (KOJieHHH llITHKaMH, BHKOJIJOBaHHH 04eH, ei.n.pi3yBaHHH ff3H-
Kie, CTHraHHH 3 HHX O)lHry) MaJIO B.>Ke B co6i J..U.OCb IlHTOMoro - MOC-
KOBCbKOfO.
3 ttoe11x 3aco6ie 3acTOcyeaJIH naJieHHH Jiicie {ttanp. Maft.n.aHCbKi
JliCH Ha KpeM'HHe4lJHHi) i1 rpynoey npOBOKauiJO. no ceJiax nollaJIH
3'HBJIHTHCb eHKaBe)l.HCnt nepe6paHi 3a y1<pa"iHCbKHX nOBCTaHuiB.
y .n.pyrift: IlOJIOBHHi 1.1epBHH, 60JibWeBHKH nporoJIOCHJIH Ha6ip .>Ki-
HOK )l.0 po60TH B ,[J.oH6aci. ToMy, I..U.O HiXTO .zi.o6poeiJibHO He 3fOJIOWy-
BaBCH, 6oJihWeBHKH not.IaJrn po6HTH HaCKOKH Ha ce11a ft BHJIOBJIIOBaTH
)l.iBLiaT. 5o"i YnA i CKB npoTH norpOMJ..U.HKie po3ropiJIHCb 3 HOBOJO
CHJIOIO.
JliTOM i BOCeHH 1944 p. HaHCHJlbHiwi 6o'i MaJIH Micue B (BHHapHH-
CbKOMY Jiici ( KypiHb YnA K-p ro11y6, COTHi ~ nA K-pa KpHrn H Bopo-
1

Ha 3 rpynH "Typie"), B KaMiHb-KOWHPI..U.HHi (3ariH YnA "noMCTa no-


JiicCH" K-p BepxoBHHeUb), e Jiici KOJIO c. 6pattb, 6epeCTeLIKiBCbKoro
p-Hy (COTHH K-pa oa3apeHKa i COTHH K-pa 3aJii3HHKa), y fOpOXiBUlH-
728
Hi (JiiC <l>yciBW.HHa, COTHH K-pa rpoMa). Ui 6oi MaJIH Micu.e B cepnHi
H eepeCHi 1944 p. 8 iHWHX paHOHax 60JibWeBHKH p06HJIH OOCTiiiHi
HaCKOKH, aJie 6iJiblliHX 6oie He 6yJio.
. Y 11aci ei,ll. 4.9. JI.O 7.12.1944 p. coTHH YnA niJI. npoeo,ll.OM K-pa B.
peu,llyeaJia no KaM'Httel.lh-nOJI.iJihCbKiH i )f{HTOMHpCbKiH 06J1aCTHX. lllJIHX
peH.LI.Y u.iEi qaCTHHH HWOB qepe3 paHOHH: 5epe3,ll.iB, llleneTiBKa, noJIOH-
He, 5apawi, MapxJieBChK, 51ttywniJib, YJiattie, XMiJibHHK, JliTHH, JIHTH-
11ie, MeJI.>KH6i:>K, CTapoKOHCTHHTHHie, fpHu.ie i CJiaeyTa. PeH:JI. 6ye yc-
niwHHH. 6yJIH JI.Ba 6oi: KOJIO c. JliCHa, yJiaHiBCbKOfO p-Hy H y Jiici KO-
JIO c. BeJIHKi MatteBHLii, rpHuiecbKoro p-tty. 8 ocTaHHbOMY 6010 noec-
Tattui B3HJIH noJioHeHHX, HKHX 3BiJihHHJIH. PeHJI. Mae nponaraHJI.HBHHH xa-
paKTep. noecTaHl.li 6yJIH )106pe O,ll.HrHeHi H 036p0€Hi, a B HanJielfHH-
Kax MaJIH 6araTO JIHCTiBOK i 6powyp, HKi p03,ll.aBaJIH Mi>K HaceJieHHHM.
y JIHnHi 1944 p. 3rHHYB Ha 80JIHHi B 6010 3 60JibWeBHKaMH )lMHT-
po Kopettel.lh ( "lllTeJIJiep"), e cepnHi, npH nepexoJI.i cl>pmrry e f aJIHLIH-
Hi, PocTHCJiae 80J10WHH (naeJieHKo"), LIJieH YfBP i npe3HJI.eHT I.
B3YfBP - BH3HaLIHi KepiBHHKH yKpaiHCbKoro BH3BOJihHo-peeoJI10-
u.iHHoro pyxy ii YnA Ha BoJIHHi.
60JlbWeBHUbKi "asepueHHH'' ii niJtrOTOBKa
OCT3TO'IHOi JliKBi)laUii YnA nepwi yJI.apH no YnA He
3aB,ll.aJIH iH OCHOBHHX BTpaT, BOHH HaBiTb He apo6HJIH iu 6iJibWHX WKi,ll..
BiMiJIH YnA 3pocJIH Ha cHJii e niJI.60JihweeHU.hKi:H JI.iHCHoCTi ii aJI.o-
6yJIH .lly>Ke 4iHHHH 60HOBHH ,ll.OCBi,ll. y 6opOTb6i npOTH HOBHX OKynaH-
TiB. WHpoKi HapoJI.Hi Marn cHJihHO niJI.TpHMyeaJIH YnA e 6opoTh6i :H
He .ll.3JIH ce6e 3JIHKaTH roCTpHMH 6oJihWeBHUhKHMH penpeciHMH. YcniwHi
JI.ii. YnA Ha OCY3 .ll.OKa3yBaJIH, w.o ii TaM yKpaiHChKe HaceJieHHH CHJihHO
CHMnaTH3Y€ a yKpaiHCbKOJO BH3BOJihHOJO 6opoTb60JO. 0.ll.HHOKi TPY.ll.HOIUi,
mo ix CTBOpHJia HOBa OKynauiH, ue 6ye ,ll.OCHTb ,ll.OWKYJibHHH y.llap no caHi-
TapHiH 11acTHHi YnA. BnaJIH JiiLIHHl.li, JiiKapi :H caHiTapHHH nepco1JaJ1,
mo ix ea>KKO 6yJio 3aKoHcnipyeaTH. B HacJiiJI.OK 6e3ynHHHHX 6aie 6y-
JIH paHeHi, HKHM Ba>KKO 6yJio CTBOpHTH Bi.ll.TIOBi.ll.Hi YMOBH JI.JUI JiiKyBaH-
HH. BiJI.LiyeaJiacH, 30KpeMa Ha BoJIHHi, rocTpa He,ll.ocTaLia MeJI.HKaMeH-
TiB i nepee'H304HOfO MaTepiHJiy. JliTOM i BOCeHH 1944 p. BCH eHepriH'
niJI.niJIJIH 6yJ1a aeeptteHa e TOMY HanpHMi, w.06 BiJI.noBiJI.HO aopraHi3y-
eaTH caHiTaptto-Me,ll.HLIHY cnpaey e YnA.
011eBHJI.HO, eci ui peLii .ll.06pe 6yJIH ei.ll.OMi 60JihWeBHKaM. BoHH
aai:t>K,ll.H KJiaJIH eeJIHKY Bary ,ll.O yKpa"iHCbKO-BH3BOJibHOfO pyxy, aJie
ct>aKT, w.o JJ.bOMY pyxoei WHpOKi MaCH yKpaiHCbKOro HaceJieHHH ,ll.aBaJIH
eHTyaiHCTHLIHY niJI.TPHMKy, 6ye .ll.JIH HHX ,ll.eHKOIO HecnoJI.iBaHKOIO. Bo-
HH 3aB>K,ll.H paxyBaJIH Ha Te, w.o ui MaCH MO}ICHa 6yJI.e p03KOJIOTH no
nHTaHHi niJI.TPHMKH UhOro pyxy. 0T>Ke, CHMnaTii HaceJieHHH OCY3 .ll.JIH
pyxy 6yJIH 6yJIH ,ll.JIH HHX BeJIHKOIO Hecno,ll.iBaHKOIO.
Ue ace 6yJio npHLIHHOIO, w.o 6oJihWeBHKH noLiaJIH aacraHOBJIHTHCb
H3JI. cepH03HHMH 33XO,ll.3MH .ll.JIH JiiKBiJI.auii pyxy. nepW-3a-ece, BOHH
piWHJIH npoBeCTH WHpOK03aKp0€HY nponaraH,ll.HBHY KaMnaHho npOTH
y1<paiHCbKOro BH3BOJibHO-peeoJIIOUiHHOfO pyxy, .ll.0 HKOi 3a,ll.yMaJIH npH-
THrHyTH uaiT yKpaiHCbKoi iHTeJiireHu.ii. UHM 6a>KaJIH CTBOPHTH epa.>KeH-
HH, w.o 6opoTb6a npoTH YnA - u.e eHyTpilllHhoyKpaiHcbKa cnpaea, a
He 6opOTb6a MOCKOBCbKHX OKynaHTiB npOTH yKpaiHCbKOro HapoJJ.y.
JlHH 27 JIHCTOna,ll.a 1944 p. noHBJIH€TbCH JI.pyre "aeepHeHHH"' THM
pa30M a.llpecoeaHe: "Jlo HaceJieHHH aaxiJJ.Hix o6JiacTei4 YKpaiHH". 3eep-
HeHHH u.e 6yJ10 onpauboeaHe coJii.ll.HO. UiJIJIIO uoro, 6yJ10 poa6HTH
729
i)J.eHHi OCHOBH yKpaiHCbKOro BH380JlbHO-peeomou.iAHoro pyxy, a ena-
pi 3 THM, BHKa3aTH Oe3BHfJIH)J.HiCTb yKpaiHCbKOi BH380JlbHOi OOpOTbOH.
I..J.eHTpaJibHHM DYHKTOM "3BepHeHHH" oyJia OOiU.HHKa WHpOKOi "aMHic-
Tii" )I.Jiff ecix THX, XTO nepeA)J.e Ha CTOpOHy OOJibWeBHKiB.
noHBa "3BepHeHHSI" oyJia CHrHaJIOM ,Zl.O WHpOKOi nponaraH)J.HBHOl
KaMnaHii. Y Jlbeoei, a TaKOlK y ecix o6JiacHux u.eHTpax 3axi.ZJ.HbOi YK-
paiHu CKJIHKaJIHCb MaCOBi 300pH iHTeJiireHuii, pooiTHHKiB, ceJIHH, lKi-
HOK, i T. n., Ha HKHX CXBaJIIOBaJIHCb pe30JllOl.lii B .ZI.Yci "3eepHeHHH" i
nucaJIHCb 3aKo11HKH )1.0 ''aa6Jiy)J.lKeHHX", ,Zl.O THX, lll.0 B "cxpoHax", B
Jiicax, TOlll.O.
JlylKe rocTpo npOTH "yKpaiHCbKO-HiMel.lbKHX HauioHaJiicTiB" BHCTy-
DHB Ha 300pax y11HTeJiiB y JlbBOBi, 6.1.1945 p. HapKOM MaHytJibCbKHH.
BuKaayeae areHTYPHicTb pyxy, HapiKaB Ha KpoeolKepHy lKOpCTOKicTb
yKpaiHCbKux noecTaHu.ie, xeaJIHB HKrE i HKBJl, mo 6ealKaJiicHo no-
6op10e UHX eoporie Hapo,lly. "CBSllll.eHHH ue Mell, lll.0 Bi,ll.THHae fOJIOBH
U.HM 3JIOllHHl.lHM", KpullaB Ha 36opax HapKOM MaHyiJibCbKHA i .ZI.JIH Hi-
Koro He 6yJI.o HaAMeHworo cyMHiey, mo ooJibweenKu BlKHIOTb ycix aa-
cooie, lll.00 3JiiKBi,ll.)'BaTH yKpaiHCbKHH BH3BOJibHO·peBOJllOl.liHHHH pyx
B HaHKOpOTWOMY 11aci.
Be.nHKKA lcnHT YUA A nl.zml.n.nR
(JIHCTOD8Jl 1944-KBITeHb 1945) EOJibWeBHKH piWHJIH BHKOpHCTa-
TH auMy .ll.JIH 6opoTb6H npoTu YnA A ni.ZlniJIJIH. BoHu 3HaJiu, mo 3H-
Ma - ue eopor noecTaHuie i ni.ZI.niJihHHKiB, mo eoHa BlKe caMa 06Me-
.>1<.ye ix JI.ii Ta MO.>KJIHBOCTi.

CtapwHHH rpynH YUA "nHcoHa". 1946 p.


730
HaKa3 6yB noKiHllHTH 3 YnA i niJI.niJIJIHM JI.O 15.III.1945 p. ,UJIH :ui-
el uiJii He .>KaJiyBaJIH J!lOJl.CbKHX i MaTepiHJibHHX 3aco6iB. 15 HOBHX JI.HBi·
3i:H: i oKpeMHX 6pH'raJI. BB HKB,U noHBHJIOCh y OJI.HiH f aJIHllHHi. 3 KHe-
Ba npHlxaJIH 30JIOTonaroHHi reHepaJIH :H: cneu.H no 6opoTh6i 3 "6aH,ll.H·
TH3MOM". CaM CrnJiiH py4KaBCH 3 HHMH nepe,II. BHfa.ll.OM i 6a>KaB IM yc-
nixiB. foJIOBHHH npoBiJI. aKu.ii: cno4HBaB y pyKax H. C. Xpyw.oBa.
0T.>Ke, lllOHaHMeHLlle 200.000 60JibllleBHUbKOf0 BiHChKa 6yJIO npH-
3HalleHo B caMiH TiJihKH faJIH4HHi JI.O 6op0Th611 npoTH YnA :H niJI.niJI-
JIH. He 3Ba.>KaIOllH Ha Te, w.o Bi.ll.lliJIH YnA 3pocJI11 Ha CHJii y niJI.60Jih·
llleBHU.hKiH: JI.iHCHOCTH 104), u.e 6yJio, MHMO BCbOfO, JI.eCHTHKpaTHa nepe-
Bara Ha.II. YnA. .llo U.horo, Bi.ll.lliJIH YnA 6yJI11 po3nopollleHi no u.iJiiH:
faJIH4HHi. KoJIH JI.OXO.U.HJIO JI.O 6o1B, B oKpeMHX TepeHax, TO Bi.ll.lliJIH
YnA MyciJIH npoTHCTaBHTHCh KY.ll.H 6iJiblliiH nepeBa3i. Ue 6yJio 3BH·
1:1:aHHHM HBHW.eM, w.o cJia611i1 KypiHh YnA cTaBaB JI.O 6010 3 BoporoM,
w.o BHcTynaB npoTH Hboro B CHJii OJI.HO! JI.HBi3i'i, a6o ii 6iJihllle. I xaH:
HaM npo6a1:1:aTb yci BiHCbKOBi cneu.H CBiTy Toro - 6yBaJIH BHna,lI.KH
lll.0 ue:H KypiHh BHXOJI.HB 3 TaKHX 6oiB, HK nepeMO>Kel.J,h.
3BHl:laH:Ho, ou.H nepllia BeJI11Ka ocpeH311Ba npoT11 YnA H: niJI.niJIJIH
3aB)l.aJia BeJIHKHX BTpaT yKpaiHCbKOMY BH3BOJlbHO-peBOJIIOU.i:H:HoMy py-
XOBi, aJie BOHa p.aJieKo He OCHrHyJia Toro, llOfO XOTiJIH 60JibllleBHKH\.
BoHa He npHHecJia 6a>KaHHoi JiiKBiJI.au.ii YnA H: niJI.niJIJIH, aHi nepe,II. 15.
III. 1945 p., HK nJIHHyBaJIOCb 60JibllleB11KaMH, aHi ni3Hillle. EoJihllleBHKH
MyciJIH w.e He OJI.HY ocpeH3HBy po611TH npOTH YnA H: niJI.niJIJIH i ,II.O
CborOJI.HillIHhoro .llHH He cnpoMOrJIHCh Ha iioro ocTaTOllHY JiiKBiJI.au.i10.
He MO.>KHa .>K rapMaTaMH ii KyJieMeTaMH B6HTH i JI. e 1, w.o .>KHBe B Ma-
cax i nopo.n.>KyBaTHMe Bee HOBHX 6opu.iB.
no1:1:aJiacb BeJIHKa ocpeH3HBa I. XI. 1944 piBH01:1:acHHMH y.napaMu
nporn rpyn YnA "4opHHH Jlic" (K-p fperiT-Pi3yH) i "JiucoHH" (K-p
OcTan). Y .llHHX 1-6 JIHCTonaJI.a, B niJI.raElfllHHi, BiMiJiu rpynu "Jluco-
HH" 3BeJIH PHJI. 6oiB 3 4aCTHHaMH JI.BOX 60JihllieBHU.bKHX JI.HBi3iA, mo
HacTynaJiu Ha MoHacT11p11chK, Eyi.ialla llIHPOKHM cppoHTOM. JleHKi 1:1:ac-
THHH HKB.ll H: "icTpe6iTEJihHHx 6aTaJihHOHiB" 6yJI11 OJI.HrHeHi B HiMeUb
Ki H: MaJI.HpChKi MYHJI.Hpu, a TO H: y U.HBiJihHi o.nHru . .lleHKi 1:1:acruHu rpy-
nu "JIHCOHH" Bi.llCTynHJIH 3 60HMH ( c. 3aBaJI.iBKa) 3a p. 30JIOTY JIH-
ny. iHllli B HanpHMi Ha Ko3oBy-Ko3JiiB i JI.aJihllle Ha BoJIHHb. AKUiH
npOTH rpynu "JIHCOHH" 3aKiH4HJiaCH BeJIHKHM u.iJIOJI.eHHHM 6oeM ni.n
c. JionyllIHOIO, no1:1:aiBChKoro p-Hy, B HKOMy K·p Ocrnn 3yMiB BHBeCTH
cBol BiMiJiu 3 oKpy>KeHHH (I I .XI.).
PiBH01:1:aCHo noBeJiacb aKU.iH JI.Box iHllIHX ,ll.HBi3iH Ha l.JopHHH Jlic
(I-7.XI.) i 3apa3 ni3Hillle Ha EoJiexiBChKi JiicH (10.15.XI.). Y 4opHOMY
Jlici~ TiJihKH nepllloro .llHH 6oJihllleBHKH MaJiu ycnixu, KOJIH HecnoJI.iBa-
HO HanaJIH Ha Taoip Kpa€BOI CE. 3rHHYJIH TOJI.i KypiHHHH faMaJiiH', a 3
6eaneKH BaCHJib TypKOBCbKHH (naBJIO ), M11pocJiaB fOJIOJI. Ta T. ra-
JiiB (CKaJIIOK). Bi.ll.lliJiu YnA, aHa101:1:u .noope Jiic, apy1:1:HHM MaaeepoM
ooiHllIJIH eopora ii KHHYJIHCH Ha iioro 33.llH. y eiciMOX OOHX, mo Ma-

104) BilUliJJH YnA 36inbWHJIH ceiA CTaH nepeciqno eTpnqi, Hanp. "llpy>KHHHHKH"
e 6pi.zuunni c<t»opMyeanH .a.ea noei ei.u..a.inn: "llpy>KHHHHKH II" i "llpy>t<HHHHKH III".
"nepeACJJaen" e SleopiBlllHHi, c<t»opMyeanH T3KO>K .a.ea HOBi ei.a..a.inH. UiKaeo, lllO e
3HMi 1944/45 OOCT3JIO 6araTO HOBHX ei.u..a.inie YnA, Hanp. COTHA "6HCTPHUR" (nop.
THca, "SIK opraHi3yeanacR COTHR "6HCTPHUR" B "no 36poi", q, 18/31 33 1953 p.).
npote ei.11..11.inH YnA B ranHqHHI, Ha .a.ea& 1. XI. 1944 p. paxyeanH M3Jl0lll0 6i.n&we,
AK 20.000 ctapwHH i 6iAuie. Ue 6e3 CKB.
731

JIU Micu.e B Jiici, aa TH.IK)I.eHb, 60JibWeBm<H M3JIH .n.y.1Ke Ba.IKKi BTpaTH H


cyMHi Ta .3 npopi,ll..IKeHHMH JiaBaMH eepTaJIHCb 3 uiEI HeB,ll.a4HOl aKu.il
y ,ll.pyriii noJIOBHHi JIHCTona.ua 6yJia eemrna aKuiH B KpeM'HHe4-
11HHi. YTiKa10qu nepeJI. 60JihwesuuhKOIO noroHe10 Ha TepeH faJIHllHHH
coTHi YnA K-pie ,llyHaH, Me11a if CoKoJia nonaJiu s 6oJibrueeuu.hKHH
"Milli OK" ni)I. naHaciBKOIO, 3aJIO.IKUiBCbKOro p-Hy ( 13.IX.). TyT BOHH
npuHHHJIH 6iH 3 6araTOKpaTHOIO nepesaroIO eopora. Y M. 3aJIO.IKU.HX
€ 36ipHa 6paTHH MOfHJia, B HKiH noxoeaHO 60 IlOBCTaHU.iB, lll.0 BnaJIH
B U.bOMY 6010.
)lea MiCHU.i (15.XI-15.1.) TpueaE BeJIHKa 60JibWeBHU.bKa aKU.iH B
TepeHi Mi.IK p. CJiyq i ropHHb. 13 40THpbOX CTOpiH HaCTynalOTb 60JibWe-
BHKH OJI.H011acHo. EiH iAe 3a KO.IKHY n'HJl.b 3eMJii, 3a KO.IKHHH KYW. y
Jiici. B 6oHx rHHYTh cJiaBHi KOMaH.u11pu YnA-nieHi4: 5IpKo, K-p
rpynH "3arpaea", K-p 4yTKa, nposi.UHHK C6 - MeJI.ei,a,b. Eoi nowup10-
10TbCH Ha niB)l.eHHY 80JIHHb: )ly6eHll.lHHy, ropoxiBll.lHHy, BoJIO)l.HMHp-
llJ.HHy. K-p npoMeTeH Bi)l.6HBa€ sci aTaKH 60JibWeBHKiB Ha Jiic XpiHH11-
11HHa, aJie y BoJIO.llHMHPllJ.HHi e 6oHx ruHe cJiaBHHH K-p YnA - OcT-
pi3bKHH, KOJI. CTapurnHa IlOJlbCbKOI apMil. y 60IO ni)I. KpaCHOIO (KaJiy-
llJ.HHa - XI, 1944) 3rHHY.iIH K-pu ~nA: Ko3aK i 5IpeMa (Ocrnn JIHHJI.a),
B 30JI011iBllJ.HHi - nop. KoHHK 3 ittcTpyKTopcbKoro cKJia.n.y I. CTaplllHH-
ChKOi WKOJIH.
y .n.pyriH IlOJIOBHHi JIHCTOna.n.a, BeJIHKi 60JibWeBHU.hKi CHJIH aa-
aT::iKyBaJIH Pa emu Hy - TepeH .n.iif eiMiJiie "faJiaif.n.a", "T11rpu", "Ko-
11osuKu". y U.bOMY TepeHi nepeXO,llHJIH cppOHT TaKO.IK "CipoMaHu.i" -
K-pa }lcTpy6a. y .n.y.1Ke CKOpOMY 1.1aci BCTaHOBJieHO TYT KOp,ll.OH Mi.IK
noJiblll.elO H CCCP. KypeHi "faJiaft.ua" H "CipoMaHui" CTapaJIHCb He,ll.O-
nycTHTH )1.0 CTBOpeHHH KOp.llOHY H aTaKyBaJIH norpaH3aCTaBH. y Bepec-
Hi "CipoMaHui" BiJI.iHlllJIH B 1Xo.uopiBlll.HHY )1.0 )l.HCil03HU.il rK YnA.
oOJibweenKH arpoMaJI.HJIH eeJiuKy KiJihKicTb norpattaiHchK i noeeJIH ae-
JIHKY aKuiio npoTu YnA. Y aeJiuKux 6oHx KOJio c. Kapoe.a, Pi11uuH,
rpywKH H 5IcTpy6u11i 60JibWeBHKaM y.n.aJIOCb po3nopoWHTH BiMiJIH
YfIA, He 3Ba.1Ka1011u Ha BJiacHi seJIHKi BTpaTu (noHaJI. 500 B6HTHMH).
Bin..uiJiu YnA Te.IK MaJiu BTpaTu: 3ruHyJio JI.eKiJihKa KoMaHJI.Hpie YnA,
Mi.>K HHMH Maiiop CTenaH HoBHUbKHH ("Cneu"), lll.0 6yB KOMaH.ZI.HPOM
U.horo aiJI.THHKy. KypiHh YnA - "f aJiaii.n.a" po3611acH Ha Tpu eiMiJiu:
"raJiaH)l.a" I (K-p nepeMora) niwoa y Jiic 3i6oJITWHHa, "faJiaH,ll.a" II
(K-p KyJiilll) i "faJiaHJI.a" III B JI106a11iamuHy.
Ha no11aTKY rpyJI.HH noKa3aJiaCb aeJIHKa aKu.iH Ha TepeHax CTpi-
numaHChKoro, XoJI.opiBCbKoro, Ei6p11aHChKoro ii MuKoJia"iecbKoro pa-
floHiB. Ue 6yJia rrepllla eeJiuKa aKU.iH, He TiJibKH npoTu YnA, aJie ii
npoTu niJI.niJIJIH. B aKuil u.iH y3HJio y11acTh 20.000 6oJibrueeuubKoro
eiHcbKa niJI. npoBOAOM reH. <l>iio.n.opoaa, mo a TaEMHH11ux yMoBax
aruHyB niJI. 11ac aKuii 105). Ui eiHchKa po3JI.iJIHJIHCh ua BiMiJiu, HKi
o6caJI.HJIH sci ceJia fl nicu 6JibOKoeauoi oKpyru. fapeiaonHHKH niJI.

105) HaM He e.11anoc& ycTanHTH, 'IH ueA reH. cl>Ao.11opoe 6ya i.11eHTH'IHHM i ai.D.o-
MHM B3Ta>KKOM 11epBOHHX napTH33HiB - cl>AO.llOPOBOM-4epHHriBCbKHM. noxopOH 11.bO-
fO reHepana Ri.116yBCR y n&aoei, npH yqacri HaABHUlHX J(OCTOAHHKiB YCCP 3 R c.
XpymoBHM Ha 11oni. € .11ai eepcii npo npH'IHHH 3aru6eni u&oro reHepana: OJlHa, 111.0
eiu 3rHHYB y cyTu11ui 3 "nonraBURMH", K-pa MaKCHMa, iHwa, mo aiH 3rHHYB s PY·
KH areHTaT'IHKa (?) B MYH.llHPi crapwHHH norpaHeiAc&K HKB.ll. Ue pni, RKi MOiKHa
6y .11e ycranuru moAHo ro.11i, Konn sci apxieu ~HA A ni.11niJlnR, a raKo>K apxiBH HKBll
6y JlYTb AOCTYDHi AJIR J(OCniJUKeHHR. .
732
npoeo.noM cneu.im1icTiB rny1<aJIH, no cenax, aa 6yHKepaMH, KpHiBKaMH,
MaraaHHaMu xap11ie. IHrni nepeBOJI.HJIH apernTH oci6, mo cnHCKH Ma-
JIH a co6010. 3HyIJ.J.aHHHMH ii TOpTypaMH BHMyrnyeanH ei.n apernToBaHHX
i THX, IIJ.O ix 3HaHlllJIH B KpHiBKax, Bi.llOMOCTeH npo ni.nniJibHY opraHi-
aau.i10. OKpeMa rpyna, mo npHixana a KHeBa, myKana noecTaH11oi
"THnorpacpii", ane u.10 rpyny poa6una COTHH YnA "nonTaau.i" (K-p
MaKCHM). UinHH Tepeu 6ye aa6JibOKOBaHHH, a cena .no cena He MO>K-
Ha 6yno nepeXO.llHTH 6ea nepenyCTKH, BClO.llH CTOHJIH rapHi30HH H
6eaynHHHO CTe>KHJIH; lllJIHXH H: niCH naTpyn10eaJIHCb nauu.epHHMH caMo-
XOD.aMH, KiHHOTOlO, TaHKeTKaMH. BenMKHMH aacTaeaMH o6cTaeneuo
U.iJIHH 6JibOKOBaHHH TepeH, aa BHHHTKOM MHKOJiaiBCbKOro p-Hy, .ne npu-
rOTOBaHO .llJIH BTiKalOtrnx BiMinie YnA H: ni.nniJibHHKiB "MirnoK". IUo6
"aae'H3aTH" u.eH: MirnoK, y Me.llHHHU.bKOMY paH:oHi, ,Uporo6HU.bKoi oO--
nacTi CTOHJIH a noroTiani BB HKB,ll (nixorn, KiHHOTa, MOTOpHaoaaui
BiMiJIH) ni.n KOMaHD.OIO reH. Ca6ypoea.
CepeD. aa>KKHX yMoB u.iei neprnoi eeJIHKoi 3HMoeoi 6JiboKa.llH ei.n-
.lliJIH YnA: "CipoMaHu.i" - 5IcTpy6a H: "nonTaeu.i" - MaKCHMa paaoM
a Micu.eaHMH BiMiJiaMH CKB .llOKaayeaJIH 11y.nec xopo6pocTH H: BMiH-
HH MaHeapyaaTH B TaKHX CKJia)l.HHX o6cTaBHHax. BiMiJIH u.i BeJIH BH-
pa3HO aa11enui onepau.ii; eoHH 6a>Kanu aeepHyTH yeary rapHiaoHHHKiB
Ha ce6e H: ai.naepHyTH ii Bi.ll ea>K·Ko npH.llyrneHoro cena. Ue iM e.nanocH;
6oJibllleBHKH aopraHiayaaJIH noroH10 aa "nonTaBU.HMH", HKi caMe poa-
6HJIH "pyccKux" ocpiu.epie a KHeea, IIJ.O rnyKaJiu aa ni.nniJibHOIO .npy-
Kapue10. ,llHH 17 rpy.llHH 5IcTpy6 apOOHB HaCKOK Ha paHOHHHH U.~HTP
CTpiJIHCbKa uoei. PoapaxyHoK 6ya D.y>Ke npocTuH:, HaCKOK Ha paiioHHHH
u.eHTp y TepeHi aeJIHKoi 6JibOKa.llH, MYCHTb ei.neepttyrn yeary eopora
ai.n norotti aa "nonTaBU.HMH" i Bill. caMoi 6nboKaD.H. Ha >KaJib, H:oro
aa.nyM 3aKiHllHBCH Tpari 1rno, BiH 3rHHYB y U.bOMY 6010, n1.n 1.1ac ai.ncTy-
ny, nicJIH u.iJIKOM B.llanoi onepau.ii 106). "nonTaau.ie" poarpOMHB aopor
y 6010 Kono c. KopeJIHll (27.12.), e HKOMY arnttye K-p MaKCHM i 37 ni.n-
CTapwuH i CTpiJibU.iB UbOro ei.llll.iJiy, IJ.J.O, rOJIOBHHM 11HHOM, CKJia.naBCH
3 ypo.ll>Kenu.ia OCY3 I CY3.
,llmr 21 rpy.llHH, ei.n HaTHCKy KiHHOTH Ha noJIHX Kono c. IOrnKo-
BHll, Xo.nopiBCbKOro p-Hy, 3rHHYB YtocHn noaHllaHlOK ("lllyraH:"), 11.ileH
YrBP i KepiBHHK Ocepe.llKY IHcpOpMauii i nponaraHD.H YrBP, 0.llHH 3
H8HBH3HallHilllHX 11JieHie yKpaiHCbKOro BH3BOJibHO-ro pyxy H3lllHX 11a-
cia, ypo>Keueu.& CY3. 3 HHMH arnHyJIH me KocT& UMOU.b ("Mo.necT")
i Ii. BinbrnaHCbKHH ("Open") Ta me .neKiJibKOX nponaraH.llHCTie. Ue
6yna, cnpaB.lli, .ny>Ke eeJiuKa A aa>KKa BTpaTa .ZJ.JIH yKpaiHCbKoro ni.ll-
ninnH 107).
,llHH 5 cillHH 1945 p. no1.1aJ1aCH BeJIHKa 6JibOKa,lla raJIHU.bKOro A
llaCTHHH BoAHHJliBCbKOro paAouia, HKa TpHBaJia u.iJIHH MicHIJ.b. oOJib-
llleBHKH auanu, IIJ.O u.e rocno,llapcbKa 6aaa ''4opuoro Jlicy". AKU.iH no-
11anacH e c. Bny.zinHKH i CinHCbKa. BlKe nepworo .ZJ.HH 6J1bOKaJJ.H, 6oJib-

106) Ue 6ya OJI.HR 3 aaABH3HaqeiwHx 6oloBHX KOMaHJl.Hpie YTIA, Kon. cTapwHA


.1elTelUlllT II.A. CoTHHK lbtHTpo KapneHKO ( "ffCTJ>y6") 6ye nicna cMepTi niAHecenHA
AO CT)'llH• Malopa YTIA i AK nepwaA cTapwHna YTIA BiJl3HaqenHA 3onoTHM XpecToM
&oAoaoi 3aCJl)'rH I. KJUICH. HaA3&HqalHo J1K>6J1eHHI CTpineUTBOM. Il.He. cnoraAH
npo RbOro: llaA: "COTHHK ffcTpy6", nepe4pyK 3 ni4ninbHOro >Kypnany "CTpiJieUbKi
Bierl"' •· 5 38 1945 p. y ra3eTi "foMiH YKpaiHH", TopoHTo, qq. 5/7 i 6/8 3a 1949 p.
107) .llHB. nea lllaRKOBCbKHI: "npo OJlHH piJI. 36poi YnA". cl>elneTOH y ra3eTi
"Cao6o.11a", !l>Kep3R CHTi, qq. 12, 13, 14, 15, 18, 19 38 1953 p.
rneBHKH 3JIOBHJIH >KHBU.eM 6. coTeHHoro YnA (MHxaiiJia ,llapa6aHa-",ll.o-
Ha") ii HaHMOJIO,ll.rnoro 3 EapaHOBChKHX. 3JioBJieHi niWJIH Ha cnianpa-
u.10 3 60Jibwea1-1KaMH u BH,ll.aJIH 6araTo TaEMHHUh ni.n.niJIJIH. Y HacJii-
.ZI..OK ix apa,ll.H cTaBCH noBHHH po3rpoM "6a3H". To.n.i arnHyJio a 6yHK-
pax Jl.Y>Ke 6araTO ni,ll.niJibHHKiB ( KepiBHHK 6a3H - "Cip1<0", BiHCbKO-
BHH KOMaH,ll.aHT "BopoH" i 6araTO iHw.), a TaKO>K BHKpHTO 3HallHY
KiJihKicTb MaraauHiB i CKJia.ll.iB 3 xapLiaMH ii 6oenp11nacaMH. EaraTo
ni.n.niJibHHKiB 3JIOBJieHo >KHeueM. ni.ll. KiHeU.b cilfHH O..ZI.Ha qacTHHa HKB,ll
nocyHyJiacb e )f(ypaeeHW.HHy, iHwa B 5ypwTHHW.HHY 11: EyKaLiiBW.HHy.
Tyr y>Ke 6oJihrneeHKH He MaJIH TaKHx ycnixis. TyT y)f{e eiMiJIH YnA 11:
CKB acTynHJIH a 6iH npoTH rapHiaoHHHKie. ,llHH 28 ciLIHH ni.ll. c. Kop-
LiiBK010 6HJIHCb a 60Jibwea11KaM11 )f{ypaseHChKi ")f(ypasJii" (eiMiJI YnA
- K-p JleTyH) i XOll Bi.ll.,ll.iJI Mae 3HaLIHi BTpaTH (38 B6HTHX Ha IlOJii
Bi.LI. piBHOllaCHOl aTaKH TaHKiB i JiiTaKiB ), npoTe eiH Bi.ZI..CTYilHB y .iliCH
Ha.ll. p. Caiqo10, ,ll.e BTpHMae ceo"i crnHosuw.a. 3HoB )f{e ni.ll. c. rep6yp-
TOBOM (PoraTHHW.HHa - 16.11.) npHHWJIO ,ll.0 BeJIHKOro uiJIO..ZI.eHHOfO
6010 eiMiJiia YnA a 60JibweeHKaM11, w.o HacTynaJI11 pisHoLiaCHo a M.
PoraTHHa, EyKaLiiauia i EypwTHHa, e HKOMY 6oJibWeBHKiB rpyHTOBHo
po3rpoMJieHo 11: BOHH ai,Z1.cTynHJIH. Ha no6oeBHW.i HapaxoeaHo 69 6oJib-
rneaHubKHX Tpynia i 3.ll.06yTO Tpocpe"i. Tpu Bi..ZI..aiJIH YnA, w.o 6panu
yLiaCTb B UbOMY 6010, BTpaTHJIH BCbOfO 5 B6HTHX i 8 paHeHHX.
PiBHOllaCHO 3 aKu.ie10 Ha raJIHUhKHH paHOH, JI.HSI 5 ciLIHSI noLiaJiaCb
Ta1<0>K aKU.iH BB HKB)l ,llporo6HuhKoi o6JiacTi, ni.a KOMaH.ao10 reH.
Ca6ypoaa, Ha MHKOJiaIBChKHH i Py.aKiBCbKHH paHOHH. norpOMHBlllH
paHiwe ocHOBHO, MeJI.HHHLILIHHy, 6oJihWeBHKH nepeH:WJIH p. ,ll.HicTep i
noLiaJin O.ll.H010 rpyno10 npoLiicKy MuKoJiaiscbKHX Jiicia. a .u.pyro10
rpyno10 Maprn Ha TaTapHHiBCbKHH Jiic i Ha c. ropO)f{aHHY BeJIHKy. y
MuKoJiaiachKHX Jiicax noqaarn aaB3HTHH JiicoaHH: 6iH aiMiJiia YnA
("Heno6opHi", "HaMHicTpHHui" 11: iHwi) npoT11 HaCTyna10LIHx KOJIOH
Ca6ypoaa. EiH ueH: npO.ll.OB)f{yBaBCH JI.Ba nt)f{Hi ii noscTaHui MaJIH ae-
JIHKi ycnixu, eHKOHYlOLIH Hecno.aisaHi HaCKOKH Ha 6oJibWeBHKiB. IHwa
KOJIOHa HaTpanHJia, 9. I. B c. ropO)f{aHHiH BeJIHKiH Ha KypiHb YnA
"3y6pu". EoJihWeBHKH aaaTaKyaaJIH noacrnHuia a Tpbox cTopiH, aJie
noTepniJIH nopa3Ky, BTpaTHBWH B BOChMHfO.llHHHOMY 6010 aeJIHKY KiJib-
KicTb a6HTHMH ii paHeHHMH, 1 TaHK, 1 Tam<eTKy, 11 aeToMaWHH 108).
3rnHya KOMaH.ll.HP HacTyna10qoro 6aTaJibHoHy BB HKB,ll. - Mauop
KyKa.
Y ciLIHi IlOllaJiaCb Te)f{ eeJIHKa aKU.iH 60JihllieBHKiB Ha ryuyJibW.H-
Hi :H Ha EyKOBHHi. BoHa TpHBaJia TPH Mirnui, aJie He ,Z1.aJia 6a>KaHHX
ycnixia 3 orJIH.llY Ha ,ll.ori.ll.HHH, ,ll.JIH o6opoHH, TepeH. KypeHi rpynu
''rosepJIH": ( "raii.ll.aMaKu", "ryuyJibCbKHH", "KapnaTcbKHH", "CTepe-
Mora") u.iJIKOM .u.o6pe JI.aBaJIH co6i pa.u.y 3 60Jihwes11ubKHMH norpoM-
HHKaMH. 5yJIH uiJIKOM B..ZI.aLIHi 6oi, B HKHX noBCTaHui poarpOMJIIOBaJIH
eopora. Y 6010 aa c. KocMaLI (30.1.), KypeHi "raiiJI.aMaKH" ii 'TyuyJih-
CbKnu", w.o KBaTupysaJIH a KocMalfi, anpo.aoa)f{ 6 roJI.HH si.n6usaJIH
eci HaCTynH 6oJihWeBHKiB, w.o ni..ZI.iHtuJIH ..ZI.O KocMal.fa 3 6 pi3HHX CTO-
piH, aas.naJ:OLIH iM aa>KKHX BTpaT ( 140 s611rnx) i Bi..ZI.cTynHJIH a>K To.u.i,
KOJIH eci wnuTaJii a paHeHHMH Ii ni..ZI.niJihHHKH eBaKyBaJIHCh B ropH.
,ll.HH 3 JllOTOfO aopor aanJiaTHB, me 6iJihWHMH BTpaTaMH, cnpo6y BHKH-
HYTH noacTaHuia i3 cTaHOBHW. Ha r. KJiuei, HKHX o6opoHHJIH TPH Kype-

108) OnHc U,boro 6oio e niAninbHOMY BHAaHHI: "JlitonHc YnA" J 1947 p. llHB.
nepeAPYK "JliTonHc YnA", BH.ll.3HHR 340YH, HiMe'l'IHHa, "· 11/49.
734
Hi (.llBOM nonepeJlHiM npHHlllOB me 3 ,II.OilOMOfOlO nepeMO>KeU.b 3 6010
ni.ll 5pyCTypaMH 20. I.) - KypiHh YnA "KapnaTCbKHH" 109). )lHH 11
JilOToro, KypiHb YnA "nepeMora" eiJI.6HB yci aTaKH 6oJihllleBHKie ni.zr.
npHciJIKOM CeHhKiBCbKHM 6iJIH c. fpHHHBH. oOJibllleBHKH eTpaTHJIH, e
UhOMY 6010, 104 e6HTHMH i 90 JierKo 11 eamqe paHeHHMH. BiH TpHeaa
uiJIHH }leHh 110).
Ha ByKoBHHi, eoceHH 1944 p. 3Ha1IHo 36iJihlllHJIHcH cHJIH ynA u
ni}lniJIJIH. oyKOBHHCbKHH BiJlJliJI YnA (K-P nepe6miHic) ycnirnHO peu-
.Il.YBaB no ripchKiH i niJlKapnaTChKiH qacTHHi ByKOBHHH. 3 faJIHqHHH
np116ye BiJlll.iJI YnA "Cipi BoBKH" (K-p 5HcTpHI1), mo pel1,II.yeae no
npHJlHiCTpHHChKHX CeJiaX oyKOBHHH. Y TOnopiBChKOMY Jiici, B 6010 3
UHM BiMinoM, 3rHHYB HallaJihHHK 4epHiBeUhKoro o6JI. HKBJl - Mopo-
aos. BiMiJI YnA (K-p Jlicoe11l1) pel1JI.yeae yaJlOB>K p. 4epeMOlll 1 cne-
uiHJii3yeaecH B 6opOTh~i npoTH 6aTaJihHOHiB "iCTpe6iTeJiie". Cneu.ai,II.-
,II.iJI "ABaHrap,II." (K-p naeJieHKO, iJleHTHllHHH 3 naJii€M) peH,II.yBaB no
XornHmHHi. nornJieHHH YnA i ii peHJlH no ByKOBH.Hi 11 XoTHHmuHi a
caMiH cepe,II.HHi JiariJlHOl 3HMH (rpy,II.eHb-cilleHb) 3BepHyJIH 60JibWe-
BHl..lbKY yeary 11 Ha uel1 3aKyToK yKpaiHchKoi aeMJii 111).
Y JI.pyriH noJIOBHHi cillHH 06JI. HKB)l y 4epHiBUHX noqaJio eeJIHKY
aKUilO npOTH yKpaiHCbKOrO TIOBCTaHCbKOro pyxy B ByKOBHHi. )lo u.i-
ei aKuii npHTHrHeHO cneuBiJJJJ.iJIH 3JIO>KeHi 3 KOJIHlllHix qepBOHHX nap-
TH3aHiB. Cepe,II. HHX BH3Ha4HJIHCh mopcT0KicT10 6aH,II.H "Py6axu" i
"4epeoHoi MiTJiu", mo HeMuJiocepJlHO aHymaJIHCh Ha.II. yKpaiHChKHM
HaceJieHHHM. AJie 4epHieeUhKe 06JI. HKBJl Mae naTeHT me u Ha iH-
lllHH aaci6 no6op10BaHHSI nOBCTaHChKOro pyxy - ue THcll. HanpuKiHU.i
citIHH 1945 p. eci ceJia, mo 6y.rn onipHHMH nyHKTaMu JlJIH YnA, xeo-
pi;rn rnclloM. Ue11 rncll a.aecHTKyeae 6yKoBHHChKi eiMiJiu YnA, aaKu
niJI.niJihHHH YyX, eeJIHKHM HaK.irnJlOM TPY.Il.Y 11 KOrnTia, ayMiB 3JibOKa-
JiiayeaTH eniJI.eMilO.
y citIHi 1945 p. rpyna YnA "4opHHH Jlic" (K-p rperiT-PiayH)
aeeJia 6oi a 6oJibllleeuKaMH. JlHH .6 cillHH, PiayH apo611e HaCKOK
Ha CHJibHO euna}loey T04KY HKB)l y Pun'HHUi. 5iH Tpueae Bi.II. 10
Be40pa ,II.O 3 paHKy. oOJibllleBHKH MaJIH BeJIHKi BTpaTH. )lHH 7 ciqHH
KypiH YnA "CMepToHocui" (K-p 4epHuK} 3HHmHJIH a c. PH6Ho 80
6oJihllleBHKiB. 3 iHlllHX 6oie rpynu, Tpe6a ara}laTu JlBa eeJIHKi 6oi
Mi>K c. Ca,II.>KaBa H r JIH60Ka, ooiopO}llJaHCbKOro paHOHy. B nepwoMy
6010 (21.1.) KypiHb YnA "MecHuKH" (K-p oJiaruii) poa6HB Tpu po-
TH BB HKB)l, HKHX y HacTyni Ha CTaHoeuma KypeHH, niJlTPHMYBaJIH
JiiTaKH. noecTaHUi 3HHmHJIH OJlHH JiiTaK. HacTynHoro JlHH 60JibllleBH-
KaM i noecTaHUHM, npu6yna JlODOMora. PoaropiecH HOBHH 6iH, y HKOMY
"MeCHHKH'' H "ni,llKapnaTCbKHH" (K-p npyT) 3aB}laJIH eoporoei BIDK-
KHX BTpaT i YTPHMaJiu ceoi cTattoeuw.a.

109) OnHc 6oie 33 KocM3ll e ni.11niJ1bHOMY BHJl3HHi: "Y 6opoTb6i 33 eon10 -


nil! 6oAOBHMH np3nOp3MH YnA". nepe.11pyK BHJ13HHH, BHJ13HHH 340YH, HiMe'l'IHHa,
Asrc6ypr 1949 'I. 05/49, c1. 52-56. Ae1op onHcy: Bipnuuie.
110) OnHC 6ol0 ni.Ll CeHbKiBCbKHM y niJlniJJbHOMY BHJl3HHi "4opHHA nic", q,
7-8 (10-11) 33 1948 p. nepe.11pyK y >KYPH3JJi: "Jlo 36poi", 'I. 17 /30 33 JIHCT003J1
1952 p. Aernp: Huo6HTHA, K-P KypenA YnA "nepeMor3".
111) JlHe. "IiyKoBHH3 e 6opoTb6i", I-IV. "YKp3iHCbK3 Tpu6yu3", M10uxee. qq,
10, 11, 12, 13 33 1948 piK. KoM3HJlHPH JlicoeHft i naeJJeHKO - H3JlJ1HinpHHQ.i. m-
COBHft 3fHHYB, y KBiTHi 1945 p. naeJJeHKO 6ye BiJl3H3'1CHHft, B 1947 p., (pi6HHll
XpecToM 6oAoeoi 3acnyrn I. KJIACH.
735
y .n.pyriH IlOJIOBHHi cil.IHH, 60JibWeBHKH 6JibOKyBaJIH BeJIHKHMH CH-
JiaMH 5pi.n.m.nHy, Pa,llexiBW.HHy, CoKaJihllJ.HHY ii cyMi.arni paiioHH Bo-
JIHHi. y Bpi.n.w.nHi 6JiboKyeaJIH 70 ciJI. KypeHi YnA: "npyJKHHHHKn"
(5pi)lllJ.HHa), "KollOBHKH'' (Pa,n.exiBW.HHa), "npoJIOM" (KaM'srnell4H-
Ha) H: "Tnrpn" (CoKaJihllJ.HHa} - eci 3 rpynH YnA - "5yr" Ta 1.1ac-
THHH rpynH YnA - "Typis" Ha BoJIHHi. JlewHie, Pa.neaHui, CMHKiB
(fopoxiecbKHH p-H), fpyweea Ha ni.nCTynax .no 3aBH.lliBChK_oro Jiicy
(IeaHHU.hKHH p-H) - ue MicuH 3ae3Hrn:x 6oie ei.ll.IliJiie YnA e uiH aKuil.
Y JIIOTOMy, Haii6iJihwa 6oJihWeBHU.hKa aKuiH npoTH YnA ei.n.6yJia-
cH Ha BoJIHHi. 5oi po3ropiJIHCh o6a6iq 3aJii3HH4Horo WJIHXY KoeeJib-
PieHe, roJIOBHO e ll,yMaHChKHX Jiicax i e KJieBaHW.HHi. oOJihWeBHKH
po6nJIH TYT aKuiio eeJIHKHMn cnJiaMH ii CHJihHO norpoMHJIH Bi.ll.IliJin
YnA, w.o nepe6yeaJIH B ll,yMaHCbKHX Jlicax. noeCTaHU.i MaJIH BaJKKi
BTpaTH. nHff 12 JIIOTOro, Ha OpJKiBCbKHX xyropax 3rHHYB y 6oio KO-
MaH,llHp YnA-niBHill - KJIHM Caeyp (nOJIK. nMHTpo KJIHllKiBCbKHH),
y 4epeoHoMy 6opi ( 14.11.) KypiHHi KpHJia4 i 6opnc i3 25 noecTaHU.H-
MH. llJ.e HaHMeHWi BTpaTH, y uiff 6JibOI<a,lli MaB 3ariH K-pa 51ceHH, HKHH
Bi)lCTynHB Ha 3axi.n..
He sraeaJIH 6oi, TaKOJK, Ha ni,ZI.KapnaTTi, B 4opHOMY Jlici, Ha no-
.lliJIJii. nHff 4.11. KipiHh YrIA "CHBYJIH" (K-p lcKpa) 3BiB KpoeonpOJIHT-
HHH 6iH: y napnw.aHCbKOMY Jiici (JlaHllHHCbKOro p-Hy), B HKOMY IlOB-
CTaHui BTpaTHJIH 41, 60JibWeBHKH 50 B6HTHMH. y 6paTnweei (Toe-
MalltIHHa) e 6oio 3 noscTaHU.HMH ( 14. II.) 3rHHYB K-p 6oJihwesnuhKOro
08TaJihHOHy. 23 JIIOTOfO nOBCTaHU.i BHMiHyBaJIH BiHChKOBHH TpaHcnopT
He,ZI.aJieKo CT. fOJIHHb B KaJiyllJ.HHi, a HaCTynHoro JI.HSI 5 COTeHb BHKOHa-
JIO e,ZI.aTHHH HacKoK Ha enna,ZI.oey To1.1Ky HKBn y c. 36opa, HKY JiiKei-
AOBaHo a eeJIHKHMH BTpaTaMn .llJIH eopora.
Ha no,ZI.iJIJii, "6ypJiaKn" ycniWHO onepylOTb B 6y.ll3aHiBCbKOMy,
Tepe6oeeJihChKOMy, CTpyciecbKOMY ii M11KyJ1HHeU.hKOMY paiiottax, scio-
an BHHHllJ.YIOllH 60JihWeBHU.hKY a.nMiHicTaU.ilO i "CTpH6KiB". Y ni,ZI.ra-
EU.hKOMY H: MoHaCTnpcbKOMY paH:oHax TaKY caMy aKuiio nepeBO.llHTh
"JiicoenKn". Y c. 3aCTasui, MoHaCTHpCbKOro paH:oHy, nonaJIHCH iM y
pyKn roJioea MoHac:rnpcbKoro paifoHy H: tta1.1aJihHHK PB HKBn, HKHX
aJiiKsi.n.oeaHo (20.II.). 4opTKiew.nHa - u.e 6aaa KypeHH YnA K-pa
KpyKa, HKHH nocriHHo peii,ZI.ye y3.llOBJK p. ,[lHicTep i p. 36py1.1 i nepe-
XO.llHTh ui pillKH, ena,ZI.alOllH B TOBMallllHHy, ropo.neHW.HHy, KaM'HHeU.h-
no,ZI.iJihCbKY o6JiaCTh. 5eaycniwHHMH 6yJI11 noroHi H: aaci.llKH, w.o ix
60JihllleBHK!-t po6HJIH Ha ueH: CJiaBHHH KypiHh; BiH Mae 6oH:oee w.acTH
A BHXO.llHB a HHX nepeMOJKHO. Y 6oio 6iJIH c. CTiHKa, 3oJioTonoTOl\h-
Koro paH:oHy, ( 14.11.) norpoMHB 60Jibwee11Kie, w.o iioMy cTapaJIHCH
nepellIKO.llHTH e nepexo,ZI.i 1.1epea p. .[lHicTep, aae,ZI.aio1.1n iM BTpaTH
(90 B6HTHX).
no 15 6epe3Hff 1945 p. IlOBHHHi 6yJIH 60JihWeBHKH 3aKiHllHTH
ceoio aKuiio JiiKBi.llauii YTlA. TaKi 6yJin enpa3Hi HaKa3n CTaJiiHa 112).
51Ki JK 6yJIH ii peayJihTaTH? 5e3 cyMHiey YnA MaJia noeaJKHi BTpaTn,
aoKpeMa e JIIOTHeeiH: aKuii Ha BoJIHHi, aJie npo JiiKBi.llauiio UIKO.lla
ii 6yJio roeopnTH. He aeaJKaio1.1n Ha Te, 1uo uio aKuiio npoee,ZI.eHo llY-
JKo eeJIHKHMH CHJiaMn, w.o Heio Kepyeae caM Xpyw.oe, peayJihTaTn 6y-
JIH AJIH 60JihllleBHKiB uiJIKOM He3a,llOBiJihHi. Xpyw.oe MOJKe BHKOHaB

112) B apxieax 3n~TBP 36epiraeTbCR IHCTPYKUiR ceKpnapR BonHHCbKOro 06-


KOMY Kn ( 6) Y I. npocl>inaToea 3 JJJOToro 1945 p. n. H. "4eproei 3ae.11.aHHR no ce-
nax". RKa H33HB3E ueA TCpMiH - ue "coeepweHHO ceKpeTHa" iHCTpyKuiR.
736
murn Ha 10%, a MOJKe fl Hi. KoJKHHH iHWHH 6oJihWeBHIJ.hKHH caTpan
6ye 611 noKapaHHH aa TaKe HeeuKoHaHHH nJIHHy, aJie He Xpyw.oe. He-
.LI.apMa iK :Horo cecTpa 6yJia JKiHKOlO MaJieHKoaa - npaaoi PYKH caMo-
ro CTaJiiHa.
Konn JK He e.u.aJiaCH :HoMy nepwa aKUiH, Xpyll.J.OB, HeraiiHo, no11aa
ni.u.roTOBJIHTH .u.pyry BeJIHKY aKui10 npOTH YnA. Ha 3Y3 cnpoea.u.JKe-
HO Hoai .llHBi3ii i 6pura.n.u BB HKBn ni.u. npoao.n.oM 5 Hoaux reHepa-
Jiie. KpiM Uboro .u.o 6010 BHWHKOBaHo 1111cJieHHi ei.u..n.iJIH KOJIHWHix 11ep-
BOHHX napTH3aHiB, opraHi30BaHHX y cneuiHJibHi 6aH,ZI.H, w.o )I.yJKe qac-
TO BHCTynaJIH B HiMeUhKHX, a6o Ma,ZI.HpCbKHX yHicpopMaX, a6o MacKy-
BaJIHCb ni;:i; yKpaiHChKHX noBCTaHUiB (e MYH.llHpax yKpaiHChKOi noJii-
uii, y BHlllHBaHKax, 3 TpH3y6aMH Ha wanKax i T. n.), a TaKOJK BiMiJIH
T. 3B. ''cTaJiiHCbKHX .n.iTe:H'' - BHXOBaHUiB ,Zl.OMiB ,Zl.JIH 6e3npHTYJib-
HHX, HKHM ,ZI.03BOJieHO rpa6yean1 H TIOTIOBHlOBaTH 6e3KapHO BCHKi
3JIOlfHHH, w.06 TiJibKH aaoxoTHTH ix .u.o 6010. YKpaiHChKe HaceJieHHH
Haa11eaJio u11x MOJIO.llHX Kauanl.fyKie - "CTaJiiHChKHMH Ec-EcaM11''.
3HoB )Ke, B nepwiH JiiHii MaJIH HTH Micueei "icTpi6iTEJihHi 6aTaJibHOHu"
("CTpH6KH" ), w.o CKJia)I.aJIHCH i3 apaJI.HHKiB 3-IlOMiJK Micueaoro Hace-
JieHHH, BCHKoro wyMOBHHHH i aaJIOMaHHX, MopaJihHO, O.U.HHHUh. Ue
6yJia reHiHJibHa, xpyw.oBCbKa cnpo6a JiiKBi)lyBaTH yKpatHCbKHH BH-
3BOJlbHHH pyx yKpalHCbKHMH pyKaMH.
Hoea aeJIHKa aKuiH nporn YnA (.u.pyra xpymoBChKa ocpeHanea)
IlOlfaJiaCb 20.111. y JlbBiBll.J.HHi, 5.IV. Ha no)liJIJii H 7.IV.' Ha niAKapnaT-
Ti, Bi)l M. CTpHH no )f{a6'€ nonepe)l)l{yeanu ii, aKU.ii Micueeoro 3Ha-
tieHHH: 5-19. III. Ha Ey.u.aaHiBCbKHif if cyMiJKHi paifoHH i e UhOMY iK
caMoMy 11aci Ha )f{ypaaeHll.J.HHY if nepeMHWJIHHll.J.HHy. Y Ey.ll3aHiaw.11-
Hi 60JihllleBHKaM B)I.aJIOCH po36HTH ( B c. Ko6HJIOBOJIOKH 12.111.) COTHlO
YnA "Op;rn", npH 1IOMY 3rHHYB ii COTeHHHH Ko.u.. y nepeMHllIJIHHW.H-
Hi ue caMe CTaJIOCH 3 COTHelO YnA "4opHOMOpui~' (3fHHYB COTeHHHif
CHlf). TiJihKH e )f{ypaeeHll.J.HHi aKuiH 6oJihWeBHKaM He a.u.aJiaCH. Y 6010
ni)l C. ni.u.yWHHUi MaJii, K-p JleTyH po36HB 60JibllleBHKiB, 3HHllJ.YlOlfH
iM 4 aeToMaWHHH ( 13.III.).
nepllIHH y.llap O)J.HOJ 60JibllleBHUbKOl )I.HBiaii 6ye Ha Jiic 3a60JIT·
llJ.HHa, B HKOMY Ta6opyeaJia COTHH "faJia:H.u.a I" (K-p nepeMora). Y Bi.ll-
)liJii 6yJio TO.lli 167 TIOBCTaHuie (TPH 1IOTH, KyJieMeTHa Ta rapMaTHa
JiaHKa :H pifl poaei.lltIHKie). 20 III. O.llHa AHeiaiH BB HKBn oKpyJKuJia
Jiic 3acTaBaMH H 22.III. no 1rnJia HaCTynaTH Ha COTHlO TIOBCTaHuie, HKiH
niaHiwe npu:HwJia 3 .u.on0Moro10 me coTHH "faJiaHAa" II. Pe3yJibTaT
6010, w.o TpHeae y nici uiJIHH )I.eHb TaKHH: IlOBCTaHui BTpaTHJIH 40
e6HTHMH i 18 paHeHHMH, a 60J1bwee11KH 470 e6HTHMH, a TOMY 38 ocpi-
u.epie, HKHX noxoaaJIH e M. )f{oeKBi. Y 6010 6ya paHeHHH K-p nepeMo-
ra. YH011i noacTaHui ai)lcTyn11J111 .u.o PaAeaHeUhKHx Jiicia. Eonhwee11-
ltu w.e )leKiJihKa )J.HiB TOBKJIHCH no nicax, wyKalOtIH 3a IlOBCTaHUHMH.
25 6epe3HH BOHH nepewyKyeanu nic, "CTo Moprn" (6. M. MocTH ae-
JIHKi), aJie HaTpanHJIH y HbOMY TiJibKH Ha O)J.HH pifl IlOBCTaHuie, w.o B
11aci npopuey ranafl.u.iauie 6inH c. BepeHu ei)l6uecH Bi.ll noecTaHcb-
KHx lfOT 113).
Pieuo11acuo eeJIHKi 6onhweeHI.J.bKi CHJIH no11aJI11 aKui10 Ha cena ii
Jiicu 06a6i11 BOJIHHCbKo-raJIHUbKOro KOp.llOHy, ei.u. M. Epo.u.ie AO M.
BoJIO.llHMHp. Bi.ll M. ny6Ho no CT. KpaCHe BHWHKyaanucb 1111cneHi 6011-

113) llHe. B. K. "npopHe". Y ni.llnin&HOMY BH.llaHHi: "Y 6opoTb6i 33 eoJIJO - ni.ll


6olOBHMH npanopaMH YnA". nepe,llpyK BHJ13HHR: Aerc6ypr, HiMe 11llHH3, 1949, CT.
737
raJI.H ii 6aTaJibHOHH BB HKB,ll 3 yciMa ,nonoMi.>KHHMH CHJiaMH :H no4a-
JIH urnpoKoio poacrpiJibHOIO cai:H Mapw qepea MiCTe4Ka :H ceJia. n'HTb
JiaB OJI.Ha aa o,nHOIO a niJI.TPHMK010 acix poJI.iB a6po'i npoxo,ll.HJIH Ka-
M'HHeq1rnHy, Pa,ll.eXiBW.HHy, ,lly6eHW.HHY ropoxiBW.HHY a.>K no CoKaJib-
ll.J.HHY :H BoJIOJI.HMHPW.HHy. Tpe6a cKaaarn, w.o noacTaHI..\i JI.06pe npu-
roTyeaJIHCb JI.O Tie'i aKU.il, npo HKY 3HaJIH, 60 npuroTyeaHHH Ha 3aJii3-
HH4HOMY WJIHXY 3JI.oJI6yHia-KpaCHe ei,n6yeaJIHCb JI.OBWH:H qac. BoHH
3HHKJIH a JLicie i ciJI, He cTaBJIH4H, nepeea.>Kal04HM CHJiaM onopy. Cy-
TH4KH 6yJIH ll.J.OHHO HanpHKiHu.i KBiTHH 6iJIH c. Cnac (24.IV.), ,ll.e Bi,ll.,ll.iJI
"npoJIOM" npopeaecH qepea 6iJJhrni aacraeu Ha,n p. Eyr i e PaJI.ea-
HeUhKHX Jiicax (28.IV.), w.o ai,n6yecH niCJIH e,naJioro HaCKOKY ei,ZIJJ.iJiiB
YnA Ha M. PaJI.exie (26.IV.) 114). 0TJKe, cepeJI. eeJIHKO'i 6JihOKa,nu, w.o
oxonuJia ueii TepeH, BiMiJIH YnA: "faJJaii.na" I, "nepe6uiiHic" (K-p
lliyMcbKHii), "Turpu" (K-p PoMKo ), "npo.i10M" (K-p 4epHHK), "Ko4o-
BHKH" ( K-p lliTHJih) i 6oiioaa rpyna CE-KJieH ai6paJIHCh HenoMiTHO
ni.n M. PaJI.exie i Hecno,ll.ieaHo HaCK04HJIH Ha Hhoro, aeiJihHHl04H 550
JIJOJI.eii, npH3Ha4eHHX JI.JIH auaoay Ha Cu6ip, 3HHW.Yl04H 6yJI.HHKH
HKB,ll i eoeHKOMaTy ii e6uaa10qu 24 eHKaee,nucTie. nicJIH HacKoKy, w.o
BHKJIHKaB CTpawHy JilOTb y 60JibllleBHKiB, BOHH KHHYJIHCb 8 norOHlO
aa eiJI.cTyna104HMH aiMiJiaMH YnA ii np1rneeoJIHJIH 'ix JI.O 6010 y PaJI.-
eaHeU.hKHX Jlicax, e HKOMY 30 noeCTaHChKHX KyJieMeTie aae,ll.aJIH 6oJib-
weeHKaM noea>KHHX eTpaT. KoJIH e.>Ke cMepKaJIOCH, 6oJihWeeHKH ne-
pepeaJIH ceiii HacTyn qepea 6paK aMyHiuii. Ue BHKOpHCTaJIH noacTaH-
u.i ii noxoeaewu e Jiici 37 y6HTHX JI.pyaie, He3aMiTHo BiJI.cTynHJIH a
Jiicy 115).
Ha BoJIHHi, 60JibllleBHKH npo4icyeaJIH, e TOH qac, Jiicu iXpiHH4-
4HHy, <l>yciew.uHy, CKa6apiew.uHy ii 3aeu,niecbKHH Jiic. ,llo a6poiiHHX
cyrH40K JI.iHWJIO TiJibKH KOJIO M. CeHHlOXH ii Ha ni,nCTynax JI.O 3aea-
JI.iBChKoro Jiicy ( c. CaMOBiJib). no ceJiax, B PYKH peA,nyl04HX Bi,ll.,ll.iJiiB
HKB,ll enaJia JI.eHKa 4aCTHHa niJI.niJihHHKie. AKU.ii Micu.eeoro 3Ha4eHHH
6y1rn opraHiaoeaHi e KpeM'HHe44HHi (fyp6eHCbKHH Jiic i Cypa3bKi Jii-
cu), ToMy, w.o e HHX a'HBHJIHCh cei.>Ki ei.zµiJIH YnA, w.o po6HJIH Ha-
CKOKH Ha paHOHHi u.eHTPH (JlaHieui, J1Hxieui, BK. Jle,nepKaJIH).
JlHH 5 KBiTHH noqaJIH 6oJibrneeHKH eeJIHKY aKui10 npoTH YnA
"JIHCOHH" Ha no,ll.iJIJii. AKU.iH Il04aJiaCb ei,n yJI.apy O,ll.Horo IlOJIKY Ha
CJiaeyTCbKHH Jiic, Micu.e nocT010 eiMiJiy "JlicoBHKH". }lHH 15.IV. "Jli-
coeuKu" nonaJIH e oKpy>KeHHH Mi>K CiJihUeM i Jli6poeo10. noqaacH
aae3HTHH 6iH, B HKOMY anrnyJio 170 eoporie. EiH Tpueae .ll.O eeqopa ii
3aKiH4HBCH npopHBOM "JlicOBHKie" 3 OKpy.>KeHHH. y UbOMY 6010 "Jli-
COBHKH" BTpaTHJIH 27 B6HTHMH, aJie paHeHHX ayMiJIH aa6paTH 3 co-
6010. PiaHo4aCHo eopor aaaTaKyeaa eiMiJIH YnA "XoJIOJI.HOHpu.i" e
Eepe>KaHW.HHi Ta "Py6aqi'' a TepHoniJibW.HHi. Ui ei,ZIJJ.iJIH ocTaHHhO
BHHBJIHJIH eeJIHKY aKTHBHicTb, JiiKBi.llYl04H pa,ll.rOCilH H CTaHHU.i CTpH-6-
KiB. ,llo HaH6iJihllle B,ll.aJIHX HaJie.>KaB HaCKOK "Py6aqie" Ha C. fopO,ll.H-
W.e, BeJiuKo-r Jiy6o40UbKoro p-Hy, JI.e 3HHW.eHo 50 eHKaBeJI.HCTie. rip-
we noeeJiocH eiMiJioai YnA "EypJiaKH" e Tepe6oeeJJ&muHi, w.o Aoro
eopor 6e3HaCTaHHiMu 6oHMH ii nepecJiiAyeaHHHM BH4epnae ia CHJI i
ocTaT04HO po36ue y 6010 ni.n c. OCTaJI&Ui, CTpyciecbKoro p-Hy (3.V.).
TaKO.>K a6opiechKHH eiMiJI ''foJIKH" Mae ea.>KKi eTpaTH e 6010 niJI. OJii-

114) JlHe. •no-Ko3aUbKH". OnHc aacKOKY aa PaAexie. SI. e. cT. 67-71.


115) Jlue. "neaTa 3a .11eaT010". OnHc P3JleaHeUbKoro 6o10. SI. e. 72-77. UH«l»PH
3BiJlbHeHHX y Pa.itexoei e'A3Hie i e6HTHX y 6010 noecTalllde noAalO 33 3BiTaMH.
738
EBOM (8.IV.). Imni BiMiJIH BHHlllJIH 3 aKu.ii 6e3 noBa)l{HHX BTpaT. Y
CJJoB'HTHHChKOMY 6010 3rHHYB xop. Eau (MHxa:HJio OcoechKHH) o,u.HH
3 Kpaw.Hx eiHChKOBHX B. 0. 4. 3 ("JlHCOHH").
J1.HH 7 KBiTHH noqaJiaCH BeJIHKa aKU.iH 60JibllleBHKiB Ha ni,u.KpanaT-
TH if KapnaTChJ<i ropH if BOHa oxomrna piBH04aCHo TepeH ai,u. 3aJii3HH4-
Hoi JiiHii CTpHif-JlaeoqHe no 5yKOBHHy. UiJIHH MicHU.h u.eif TepeH 6ya
ceiJI.KOM 3aB3HTHx 6oia ~·nA npoTH HacTyna10q11x 6oJibllleBHKiB. Ue
6yJia BeJiuKa o6JiaBa, ,ll.O HKOl 60JibllleBHKH ,ll.OBlllHH qac npHroTOBJIH-
JlHCH. YJKe Ha KiJihKa TH)f{HiB nepeJI. aKU.iE10 noHBHJIHCH B TepeHi ,u.iH
YnA "4opHH:H Jlic" i "foaepJrn'' coTHi 6oJibllleBHUhKHx lllnHryHiB, 3a-
MacKOB3HHX ni,u. noaoponl.ia 3 HiMe4'-IHHH, BTiK34iB 3 TIOpeM i T36o-
pi9, JI.e3epTHpiB 3 4A, roJIOJI.YI04HX i )l{e6paKiB, TOW.O. 3a HHMH nocy-
HYJIH B TepeH "noecTaHChKHX pecny6JiiK" npoBoKaTHBHi 6oiBKH HKB,ll,
w.o niJI.lllHB3JIHCb niJI. po36HTHX Ha noJI.iJIJii, 360 Ha BOJIHHi, nOBCTaH-
u.ie i lllYK3JIH B TepeHi "3B'H3Ky", ,u.onoMorH i T. n. BuKopHCTOBYI04H
,u.ocei,u. 5pi.ll.CbKOl aKu.il, B HKiif 60JibllleBHKH u.iJIKOM HBHO 30Cepe,u.)l{y-
BaJIH CBOI BiHCbKa Ha CTaHUiHX JiiHii 3JI.OJI6yHie-KpacHe, w.o MaJIO u.e:H
HaCJiiJI.oK, w.o BiMiJIH YnA rpyn11 "Eyr" 6yJIH npHroToeaHi ,u.o aKu.ii,
60JibllleBHKH Tenep 3aCTocyeaJIH MaCKyBaHHH TpaHcnopTie BiHChKOBHX
ai,u.lliJiie, w.o 6yJIH npH3Ha4eHi JI.O aKu.ii. BiHcbKOBHH TpaHcnopT illloe,
Hanp., 3i JlhBOBa JI.O CTpHH, noeepTaB Ha Xo,u.opia, BHca,u.)f{yeaBCH Ha
CT. 4epHiiB i BH04i cniwHO Mapwye3B, 6i4HHMH lllJIHXaMH aJK ,ll.O
CT. oOJI.Hapie Ha 3aJii3HH4HOMY lllJIHXY CTaHHCJiaaie-KaJiyw, w.o 6yJio
ifoMy npH3Ha4eHe, srK eHnaJI.Ha T04Ka e aKuii Ha 4opHHH Jlic. Och T3K
BOHH dkpy)l{HJIH u.iJIHH TepeH, y HKOMy, Ha ceiTaHKY 7 KBiTHH, noqa-
JIH CBOIO aKUilO.
AKU.iH Ha JiicH no4HHaJiacH, 3BH4aHHO, ei,u. ,u.iH CHJihHHX poaei,u.qux
ei.n,u.iJiiB, HKi MaJIH npH3Ha4eHHH MaplllpyT, no HKOMY nOBHHHi 6yJIH
cnilllHO nopyrnaTHCH, euKpHea10qu nocToi eiMiJiie YnA. KoJiu 6 Ta-
KHH po3ei,u.qu:H eiMiJI ye'H3aecSI e 6iH, HOMY HeraifHo nocuJiaJIH ,u.ono-
Mory, aJie iHrni po3ei,u.qi eiMiJiu noeHHHi 6yJiu nopylllaTHCh no ceo-
ix M3pwpynx 6e3 33TpHMKH. I KOJIH B)l{e u.i eiMiJIH npocTeJKHJIH
yeecb TepeH i BHCJii,ll.HJIH Micu.e nOCTOIB Bi,ll..ll.iJiiB YnA, 33CTaBHJIH ix
.llO 6010, y Jiic pylll3Jia roJioeHa CHJI3. BoH3 M3JI3 3areaTu eiMiJIH YnA
B 333,ll3Jierin npHrOT083HHH "Milli OK". nixoTa HlllJia p03CTpiJibHOlO
y Bi,ll..ll.aJii 5-8 KPOKiB O,llHH BiJI. O,ll.HOro, n3JIHJia eci 3a6y,u.yeaHHSI B
Jiici, lllYK3Jia 3a KpHieKaMH :H Mar33HH3MH (JI.JIH IJ.boro BJKHB3JIH CT3Jie-
eux .llPOTie), 3JierKa TpycuJI3 CeJI3 Ha ceoMy lllJISIXy. 3a nix0To10 nocy-
eaJiacSI apTHJiepiH :H MOTOpH3083Hi Bi,ll.,ll.iJIH, B noeiTpi ry,u.iJIH XMapu
JiiTaKie. KoJIH cepe,ll T3KljX yMoe eiMiJIH YnA rpyn "4opHu:H Jlic" i
"foeepJisr'' BHHWJIH u.iJio · 3 u.iei o6Jiaeu, TO u.e MO)l{Ha 33BJI.SI4yeaTH
He TiJibKH BMiHHIO M3HeepyeaTH B o6JIHlllli nepeeaJKalOllHX CHJI eopor3,
aJie :H eeJIHKiA ni.llTPHMU.i, HKY ,u.aeae noecraHU.HM H3Pi.ll, 336e3ne11y10-
qa 6i:Hu.ie xap1.1aMH, p03Bi.llKOIO, nepexoey1011H ix y ceoix KpHtBK3X i
T. n. y uiA BeJIHKiA o6JiaBi 60JibWeBHKaM e,llaJIOCSI po36HTH TiJibKH
o,a.ay coTHIO 3 KypeHH "MecHHKH" i TO neprnoro JI.HSI o6JiaBH. UH coT-
HH nocTaBHJia e Jiici "3anycT", Eoropo,llqaacbKoro p-Hy, piwy11u:H
cnpoTHB aacTyna101.10My eoporoei, 3a()e3neqyJ011H einopoT eJiacaux
BiJUliJiiB. Y U.bOMY 60IO BD8JIH KypiHHHH "MeCHHKie" - oJiarHA, COT-
HHK BepWHHK i 50 6iAu.ie Aoro COTHi. A BTiM DOCBHTa Tiei COTHi
MO>Ke A epstTyeaJia uiJiy rpyny Bi.ll 3aru6eJii. 3 iawux BTpaT, w.o ix
MaJia YnA e u&oMy qaci, CJii.ll. 3ra,ZJ.aTH norpoM wu6y B. 0. e c. Epnab,
fa.JIHl.l&Koro p-ay, e HKOMY 3fHHYB K-p B. 0. 4 - "KoJ111aK" (7.IV.).
739
Imui BiMLlH rpyrrn "4opHHH Jlic" BHHlllJIH o6opoHHOIO pyKOIO 3
He6e3neKH. BoHH cKopo ocaoiJiHCH 3 noJio)l{eHHHM i nollaJIH Hana)la-
TH Ha 6oJihllleBHUhKi BiAAiJIH TaM, .ne ·ix HaHMeHllle cno)liBaJIHCh. Ko-
JIH roJIOBHi CHJIH 6oJihllleBHKiB 3aiflllJIH rJIH6oKo B ropH, BiAAiJIH YnA
3pOi6HJIH ( 17.IV.) HeCnO)liBaHHH HaCKOK Ha BHna)lHY TOllKY B noci-
lli H. norpoMHJIH ix, 3aa)la10Y:H 60JihllleB11KaM BeJIHKHX BTpaT i 6epyllH
16 IlOJIOHeHHX. 3HOB )l{e 28 l<BiTHH IlOBCTaHUi po3rpOMHJIH poTy 60Jib-
lllem1KiB y c. JleciBKa, Eoropo.ll.42.HCbKOro p-Hy. I KOJIH 6oJihllleBHKH
noqaJIH 3aJIHlllaTH ropH 11 rttaJIHCh B 5oropo.nllaHill,HHy, HKY BOHM B)l{e
)laBHO "npo4iCaJIH"' IlOBCTaHui Hecno.n:.iBaHO HaCK04HJIH Ha paHOHHHH
ueHTP M. (OJIOTBHHY (29.IV.), po3rpOMJllOIOllH .nomeHTY 60JibllleBHUb-
KY a.nMiHicTpau.i10 i .naa JI.Hi ni3Hillle paH:oHHHH ueHTp nepernHChKO
( l.V.). HaBiTh TaKa BeJIHKa aKUiH He 3MOfJia Bi.ni6paTH iHiUiHTHBH 3
pyK yKpa'iHChKHX noacTam.1,ia.
OuH iHiuiHTHBHiCTh E caMe xapaKTepHCTHY:HOIO npHKMeT010 noec-
TaHChKO'i TaKTHKH ni)l Y:ac Bcix BeJIHKHX aKuiij. 60JibllleBHKiB 1944 i
1945 pp. noBCTaHUi He BTpa4aJIH ii Hi Ha O,llHH MOMeHT. y caMOMY
p03 rapi Be.rrnKHX xpymoBCbKHX ocpeH3HB, mo CKJia)laJIHCH 3 nocTiHHHX
1

y.n:.apiB, O)lHH 3a O)lHHM, piBHOllaCHo B ycix TepeHax, o6HHTHX IlOBCTaH-


411M pyXOM, y)lapiB, mo )ly)l{e 4aCTO 6yJIH Be)leHi BCiMa 3aco6aMH MO-
.nepHOl BiHHH (TaHKH, aaiHuiH, xeMiY:Ha 36poH) 11 ocHra.11u poaMipH
npaB)lHBOi BiHHH, HeB~JIHKi nOBCTaHChKi Bi.ll)liJIH, 036pOEHHi, B HaHKpa-
ll.J,OMY BHna.nKy, y Ba)l{KY nixOTHY 36po10, 3YMiJIH BHTPHMyBaTH CKa)l{e-
HHH THCK nepeBa)l{al04HX CHJI BOpora, y 6araThOX BHna)lKax po36uea-
TH H:oro, 3aB)laBaTH ifoMy Ba)l{KHX BTpaT, BHMaHespoayaaTH ce6e 3
Ba)l{KHX cuTyauiif i a.n:.apHTH TaM, .ne 'ix HaHMeHllle lleKaJIH. 4y.llo? Hi!
3aKOHOMipHiCTb. 3a IlOBCTaHUHMH 6yJia: nepeaara B i)leHHiH 36poi,
6e33aCTepe)l{Ha ni.nTpHMKa CBOfO Hapo.ny, )lOKJia,llHe 3HaHHH TepeHy,
)l{epTBeHHiCTh i nocBHTa, pillleHHH .noporo npo.llaTH CBOE )l{HTTH'. I KO-
JIH 6 CHJIH 6yJIH XOll npH6JIH3HO piBHi, TO nepeMora 6yJia 6 3a IlOB-
CTaHUHMH. Cai.noMiCTh BeJieTeHChKO'i nepesarn B JIIO.ll.HX i B MaTepiHJii
6yJia O,llHHOKHM K03HpOM 60JihllleBJiKiB y TOH Y:ac i BOHa 6yJia THM
cpaKTopoM, mo rnaa 6iHuia BB HKB.LI. y 6iH .
.ll.JIH iJIIOCTpaui'i iHiUiHTHBHOCTH IlOBCTaHCbKOi TaKTHKH y nepio,ZI.
BeJIHKHX xpymoBCbKHX aKuiH no.naEMO 3icTaBJieHHH B)laJIHX HaCKOKiB
Bi.lI.niJiiB YnA Ha paifoHHi ueHTp11 H: Ha CHJihHi onipHi nyHKTH 6oJihllle-
BHKiB 3a Y:ac Bi)l l.XI.1944 .no 30.IV.1945 pp. Ha BiHHi, HK Ha BiHHi,
6yJIH Te)I{ Hes.n:.aJii HacKoKH, KOJIH aiMiJiu YnA MaJIH 3Hatrni eTpaTH,
a6o KOJIH He MOfJIH OCHfHYTH nocTaBJieHHX co6i 3aB,ZI.aHb. 0T.>Ke, UHMH
B .lI a JI u Mu HacKoKaMH 6yJIH HacKOKH Ha paH.oHHi ueHTpH H: onipHi
nyHKTH: THCbMeHHUH (4.XII.), ToBMaY: (20.XII.), Purt'HHKa (6.1.), fJiy-
6i40K eeJIHKHH (21.1.), Ey.:I.aaHie (8.11.), 36opa (24.11.), ni.llKaMiHb (30.
III.), JlaHieui ( 4.IV.), BeJIHKi .LI.e.nepKaJIH (7.IV.), JleciaKa ( 28.4.), Pa-
)lexie (28.IV.), CoJIOTBHHa (29.IV.). IHlllOIO iJI10CTpauie10 ocl>eH3HB-
HOCTH noecTaHChKoi TaKTHKH 6yJI.e aicTaeJieHHH p e H: .ll i a ai.ll.lliJiie YnA,
mo ei.n6yJIHCh y 3a3Ha4eHoMy nepio.lli. TaKux peu.nie 6yJio 5 Ha TepH-
Topii YPCP, a KpiM UbOfO peH)lH B noJibmy, Ha oiJiropaH:muHy i Ha
ni.llJIR'llllllH, npo HKi 6yJie MOBa e )laJibllIHX poaJI.iJiax Hallloi icropii.
Och peif.ll.H Ha TepuTopii YPCP:
3-8.Xl.1944 - peu.n qacTHHH a KypeHH KpyKa Ha TepHTopho Ka-
M'srneuh-no.niJihCbKOi o6JiacTi. Peu.n npoiillloe qepea CMoTpHUhKHH, /ly-
HaiecbKHH, 51pMOJIHHeUbKHH i CaTaHiBCbKHH pauoHH. 5oi: 4.XI. - Mi.>K
cc. HirnH i EaJIHHieKa, ,llyHaieeuhKoro p-Hy, 7.IX. - e Typ4HHeUhKO-
740
MY Jiici (CaTaHiBCbKHH p-H). MeTa: poa,ZI.a1.1a nponaraHJI.HBHoi JiiTepa-
TypH, HHW.eHHH cnopyJI. OKynaHTa.
10-18.XI - peHJI. cneuBiZI...ll.iJiy "TpHKYTHHK CMepTH" Ha 3aKapnaT-
TH. 3 fosepJii Ha c. Jlyr (12.XI.), 5or,ZI.aH (13.XI.), noropiJieUb (14.
XI.), 51ciHHH (16.XI.). niCJIH JI.BOrOJI.HHHoro 6010 niJI. c. 51ciHHH, BiJI.-
cTyn y 4opHoropy. XapaKTep: nponaraH)lHBHHH peiiJI..
27-29.XI. - peii.ZI. cneuBi.ll..lliJiy 3 KypeHH KpyKa - "Cipi BoBKH"
Ha 5yKOBHHy. 5oi, c. OnYT (28.XI.), Tonopisu.i (29.XI.). nosopoT y
4opTKiBW.HHY.
5-26.11. YcnilllHHH peii JI.BOX COTeHb 3aroHy "noMCTa noJiicCH"
3.ZI.OB.>K p. CTpHn'HTb-BernH-BeJIHKa fJiyllla-Hesip. Eoi 3 6oJibllleBHKa-
MH B .llHBHHCbKOMY pauoHi.
y KBiTHi 1945 p. BiJI.OYBCH BeJIHKHH peHJI. KypeHH YnA "XoJIOJI.HO-
Hpiti" 116) {K- fpa.ZI.) a 51HiBChKHX Jiicis ne1.1epe3 Cy.lloBy BHlllH10-Kpy-
KeHH1.1i-<l>eJ1blllTHH-Jl10TOBHChKa, .llaJihllle 1.1epe3 IlOJlbCbKHH "TpHKYT-
HHK" Ha Y>KoK-CHHKH ii J1.aJibllle Ha 3aKapnaTTH. KypiHb y CKJia.lli TpbOX
coTeHb peHJI.YBas ,ZI.Ba TH>KHi no Be.11HK06epe3HHHChKiH i BoJioaeubKiH
OKpyrax, yJialllTOBYI04H MiTHHrH JI.Jiff HaceJieHHH 3 npHBO.llY npaB,ZI.HBOi
cyTi B03'€.ZI.HaHHH Kapn~CbKoi YKpaiHH 3 YPCP 117). nicJIH ycnilllHO-
ro peii)ly, KypiHb "XoJIO.ll.HOHpui'' nosepHyBCH 4epe3 CKiJihW.HHy,
CTpHHW.HHy, >KH.ZI.a4iBW.HHY ii f opo.lle44HHY B 51HiBchKi JliCH.
CTpo xapaKTep IlOBCTaHCbKOl TaKTHKH fOBOpHTb TaKO.IK 3Be,lleHHH
6o"is, w.o ix no,ZI.aBaJIH KoMaH.llH 01<peMHX TaKTH4HHX Bi.ll.THHKiB 3a
nepllle nispi4llff 1945 p. y UbOMy Micui HaBO.llHMO JI.Ba TaKi 3Be)leHHH.
3Be.lleHHH rpynH "4opHHH Jlic" ( 4 6oiiosi KypeHi) IlO.lla€ TaKi
ni.ll.CYMKH 3a 4aC Bi.ll 1.1.1945 .ll.0 30.Vl.1945: 8HKOHaHo 110 60HOBHX
aKuiH, B TOMY 5 Ha paHOHHi ueHTpH. y THX 60HX BOpor BTpaTHB 1852
B6HTHMH, Mi.IK HHMH TpbOX Maiiopis, 8 KaniTaHiB, 27 JieHTeHalITiB, 12
Hat:faJihHHKiB HKB.ll i HKfE Ta 3HaTHilllHX napTiHuie. KpiM y6HTHX
sopor MaB w.e ii 919 paHeHHX. YwKO,ZI..>KeHo O.ZI.HH eopQ)KHH JiiTaK, ni.ll-
MiHoeaHo i 3HHW.eHO 5 JlbOKOMOTHB Ta KiJihKa,ZI.eCHT earoHiB. y 60-
HX K_ypeHi 3.ZI.o6yJIH: 3 TPH aBTOMaTH4Hi npornnaHuepHi KpiCH, 10 KyJie-
MeTie, 18 ,ZI.eCHTH3apH.ll.OK, 75 aBTOMaTiB, 245 Kpicie, 30 niCTOJiiB, 105
rp:rnaT, ,ZI.eKiJibKa THCH4 lllTYK aMyHiu.ii, 130 nap B3YTTH, a KpiM TOfO
eiHCbKOBi 0.llHOCTpoi, xap1.1eei npHnaCH i T. ,ll. BJiaCHi BTpaTH 101 B6H-
THMH, B TOMY OJI.HH KypiHHHH, 5 COTeHHHX, 3 llOTOBHX, 16 CTpiJibU.iB,
HKi, w.06 He JI.3TH ceoe .>KHBHMH B PYKH eopora .ZI.OCTpiJIHJIHCH a6o po-
aipeaJIHCH rpaHaTaMH y 6eaaHxiJI.HOllY noJio.>KeHHi. PaHeHHX 6yJio 58
1.10JioeiKie, y TOMY caM KOMaHJI.HP Pi3yH 118).
KypeHi rpynH "f oeepJIR" ( 4 KypeHi) BHKOH8JIH 3a ueii CaM 1.1ac
181 6oAoaHx aK·uiA, e TOMY Ha 8 paAouui u.eHTPH ii MicTa. Bopor BTpa-
THB 3975 BOHTHMH, B TOMY 6 MaAopiB, 10 KaniTaHiB, 30 JieiheHaHTiB,
17 ua11aJibHHKiB HKB.ll i HKfB i 3HaTHilllHX napTiAuie, paueHHMH -

116) "XonoJlHORPlli" s B. 0. 11. 2 ("6yr"). 6ynH Ille "Xono,lluosrpui" B. O. 11. 3


("nacousr"). Y JlpyriA nonoeaui 1945 p. nepeee,lleuo peopraui3auho YHA i &iJlJli-
nH OTPHM3JIH noel H83BH 38 nopR,llKOBHMH 'IHCJI3MH. llHB. OCT3HHiA po3.11in.
117) 6onbweeHKH nacanH TO.Ill: "Bos'e.11.eanHR KapnaTCbKoi YKpaiHH 3 YPCP'',
ncpeeeAeHe TOMy, "Ulo6 eoua HiKonH e>1ee ee npaeHna sa KapTy e arpecHeeiA rpi
peaKuiAHHX cHn, cnpsrMO&aHHX npoTH CCCP''.
118) 3ee.a.eHHR rpynH YnA 1 '1.lopHHI nic" o6iAMae Jlii Kypeuie: "ll3BOHH" (K-P
XMapa) , "CHBYH" ( K-P lcKpa), "CMepToeocui" ( K-p llepHHK), "6ecKHJl" ( K-p lloe-
6yw). "MeCHHKH" (K-p 6nareA) CIOJlH He Hane>IC&JIH.
741
1383 lJOJIOBiK. 3HHlll.eHO 21 aBTOMalllHH i 5 JlbOKOMOTHB, BHCa,ll>KeHO
9 MOCTiB, 3JI.o6yTo 22 KyJieMeTH, 103 aBTOMaTH, 29 ,lleCHTH3apst,llOK, 321
Kpicia, 38 nicTOJiiB Ta iHUJHX 6oenpunacia. BTpaTH rpynu "foeepnst"
BHHOCHJIH 215 B6HTHMH, 3 llOro 20 poaipeaJIH ce6e rpaHaTaMH, lll.06
He nonacTH e pyKu aopora; paHeHux 6yJio 129 119).
TnM qacoM, y TpaeHi 1945 p. aaKiHllHJiacst eifma e Eeponi. HiMell-
4HHa KaniTymoeaJia. 60JibllleBHKH HecnoJI.iBaHo 3aKiH4HJIH CBOlO BeJIH-
KY aKui10 npoTH YnA ii cTstrnyJIH eiHchKa ,llo MicT. Ille TiJibKH a )f{a6-
1acbKOMY paiioHi i e OKOJIHUHX c. KocMa4a HlllJIH 601 ,llO JiiTa 1945 p.
TyT 60JibllleBHKH 3aCTocyeaJIH CTapHH, icTHHHO MOCKOBCbKHH cnoci6
Tep_opuayaaHHH HaceJieHHst, a caMe npHJilO,llHi KaTyBaHHH. Ha nJLOlll.Y 3
ni,llBHI.U.eHHHM 3raHHJlH HapiJI. ,llHBHTHCH Ha ,llOilHT 3JIOBJieHHX BOHKiB
YnA H ni,llniJibHHKiB. npu ,llOilHTi KaTyBaJIH JllO,llHHY B ,llHKYHCbKHH
cnoci6, Bi,llpi3yeaJIH Hie, eyxa, BHKOJllOBaJIH Olli, 3,llHpaJIH UJKYPY i T.
n. 6yJIH BHnaJI.KH, I.U.0 JilO,llH, HKHX npHMYCHJIH ,llHBHTHCb Ha ue OrH,ll-
He BH,llOBHI.U.e - 6oJl{eBOJiiJIH ...
3aKiH'leHHH BiAHH
B Esponi nicJist ocTaTOllHOt KaniTyJistUil HiMellllHHH "6yJio
noMiTHe xeuJIIDBaHHH e pst,llax YnA, niJI.niJIJist, a lllHPOKHX Macax yK-

119) Ue KypeHi: 'TaA.!laMaKH", 'TyuynbCbKHA", "KapnaTCbKHA" i "nepeMora".


IlceB.!l KypiHHHX He IlO,lla€MO, 60 BOHH >KHBYTb i 6opHTbCSI. Y 3a3HaqeHOMY qaci 3rH-
HYB TinbKH KypiHHHA CTenoeuR, Kon. cTapwHHa TaHKOBHX eiAcbK 4A A iHCTPYKTOp
I. CTapwuHcbKoi illKonH YnA.

ma.nlnbHI BHABHHR YrBP, YnA A OYH.


742
paiHchKoro Hapo,ll.y. HacyeaJIHCh pi3Hi nuTaHHH, mo 6y)J.e i HK 6yTH ,ll.a-
Jii. 4u 6y)J.e Hoea eiHHa 3 CCCP i3 "KaniTaJiicTHllHHM 0To11eHHHM" i 11u
6yJI.e BOHa CKOpo? 4H 6yJI.e ,ll.OBWa, llH KOpOTilla nepe,ll.HlllKa, llH MO.>Ke
cn6iJii3aUiSI icHy10qoro CTaHy? lllo po6HTH )laJibllle, 11H 3JIO.>KHTH
a6po10, y'3HaTu ce6e nepeMO)KeHHM i niTu a noeaHHOIO ,ll.O HKB,ll., HK co-
6i UbOro 6a)KaJIH 6oJihWeBHKH, llH ,ll.aJibrne eecTu 6opoTb6y npoTH ei,ll.-
ei1.1Horo eopora i HK? Ko)KeH 3)1.aeae co6i cnpaey, mo nicJIH aaKiHlleH-
HH eiHHH, 3 HKOI CCCP eu:Hwoe nepeMO)KUeM, eiH MaTHMe 3Mory KHHy-
TH JI.y)Ke eeJIHKi CHJIH Ha 6opOTh6y 3 yKpatHCbKHM BH3BOJibHO-peeoJIJo-
uiHHHM pyxoM i mo eur JIH,ll.H e uiH 6opoTh6i e JI.y)Ke MiHiMaJibHI. Oue
XBHJIIOBaHHH no1.1aJIO CTBOplOBaTH nCHX03y, HKa MOrJia 6yTH .ZI.y>Ke ea.>K-
KHM y,ll.apoM no YnA, ni.ZI.niJIJii, e3araJii no BH3BOJihHo-peeomouiHHiii
6opOTh6i.
01.1eBH,ll.HO, 60JibllleBHKH BHKOpHCT3JIH HeraHHO CTaH 3aJIOMaHHSI,
HKHH HacTynue niCJIH 3aKiH1.1eHHH eiHHH :H BHCTynHJIH 3 HOBHM 3eep-
HeHHHM .ZI.O YnA ii ni.ZI.niJIJIH. Ue 6yJio 3 qepru TpeTe 3eepHeHHH ii "oc-
TaHHe", SIK nucaJIH 60JibllleBHKH. y UbOMY 3BepHeHHi (3 )I.HSI 19 TpaB-
HH' 1945 p.) Xpymoe i KOMnaHiH, 1.1eaHHJIHCh nepeMoro10 Ha.ZI. "Ha:H6in&-
wo10 n0Tyro10 ceiTy - riTJ1epiecbK010 HiMellllHH010" i, nepecrepiraro-
llH "ropcTKY ni.llJIHX HaHMHTie EepJiiHy"' ncpe.ZI. "rttieoM Hapo,ll.y", BH-
3HallHJIH, HK ocTaHHiH pe1.1eHeUh 3roJioweHHS1 tIJieHie YnA .ZI.JIH "qec-
Horo CilOKyTyBaHHSI CBOlX 3JIOlllfflie" - ,ll.eHb 20 JIHnHSI 1945 p. nicJIH
UbOro pe1.1eHUS1, HiHKHX 3rOJIOWeHb 6iJibllle npHHMaTHCb He 6y)J.e, a
eci "eoporu Hapo,ll.y ii 6aThKiemuHu" 6y.ZI.yTh 6e3noma.ZI.HO 3HumeHi120).
Ou.e 3eepHeHHH qacTHHHO ocHrttyno ceo10 u.inb. Jlo HKBJl 3roJio-
rny10TbCS1 6iHui YnA, niJI.niJihHHKH, 3Ha1.1tta qacnrna JIIO.ZI.e:H, mo cKpH~
eaJIHCh Bi.II. M06iJii3auii, Tow.o. HKBJl ei.n.nycKae ix ,ll.O.ll.OMy, BH3HatIHi-
lllHM ni.n.niJibHHKaM JI.a€ noca,lJ.H B a,lJ.MiHicTpau.ii, BiJI. iHWHX 6epe ni.n.-
nHCKY Ha .n.o6poeiJihHe nepeceJieHHH Ha Cxi.n.. Y npeci noHBJIHIOThCH
llHCJieHi 3aHBH THX, w.o 3fOJIOWYIOTbCSI 3 nOBHHHOIO, Mi>K HHMH TaKO.>K
3aHea K-pa rpynu "Typie" - PyJI.oro 121). JleHKi 3roJioweHi 3aJioM-
JIIOIOThCH, BOHH nOllHHalOTb 80,lJ.HTH eHKaBe,lJ.HCTiB no THX ceJiax i xa-
Tax, JI.e 6y.II.h-KOJIH KBaTupyeaJIH, a TaKO)K noMaraTH iM BHKpaeaTu
KpuleKu, Mara3HHH, CKJia.llH Ta apewToeyeaTu pOJI.HHH 6iHuie YnA i
niJI.niJihHHKiB. Ma10qu ycnixu e uiH aKuii, 6oJibWeeHKH npoJI.OB.>KHJiu
pellHHeU.b 3fOJIOWeHh Il03a 20.VIl.1945 p., a KpiM UhOro 3HOBY npHMy-
CHJIH yKpatHCbKY iHTenireHui10, w.06 Bi)J. ce6e BilJIHBaJia Ha 6iiiu.iB
YnA ii ni.n.niJihHHKie, mo6 euxoJI.HJIH a Jiicy, 60 "ecHKa 6opoTb6a", B
HOBHX YMOBax, "e 6e3BHfJIH,lJ.Ha" 122).
TuM qacoM, ocuoeHi Ka.n.pu YnA ii ni)J.niJIJIH ii He .n.yMaJia eaxOAH-

120) He 3Ba)l(alO'IH Ha epo'1Hc1e 3aneeHeHHR, ue He 6yno octaHHe 3eepHeRHS1 JlO YnA.


OcTaHHe, eiAOMe HaM 3eepHeHHR, nporoJioCHB reH. KoeaJib'IYK 30.Xll.1949 p. Ue
6yJio 3 qeprH cboMe 3eepHeHHR AO YnA.
121) K-p PyAHA He 3roJ1ocHBCR 3 "noeHHHOIO". XeopHA Ha THci», ni.ll 11ac 3MiHH
MicllR DOCTOIO nonae y 3aciAKY i cepeJ( 33MiWaHHR ( cnonoweui KOHi DOHCCJJH Aoro
npocTo B PYKH 6oJibWeBHKiB)' HenpHTOMHHA nonae y DOJIOH. JlHB. ni,lln. BHJ(aHHR "Ca-
MOCtiAHICtb", oprau YrBP, nepeAPYK 3nYrBP, M10uxeu 1949 p. ct. 31.
122) Ctatti AP-a MHxaAna PY.llHHLlbKoro.
743
TH 3 Jiicy A piwHJIH 3aJIHWHTHCb .Zf.a.'lli npH caoiA po6oTi 123). Y
KO>KHOMY pa31, CHTyauiH, mo CTBOpHJiaCb B HaCJii.llOK 3aKiH1.leHHH siA-
HH B Esponi, BHMaraJia HeraAHoro BTpyllaHHH 3 6oKy KepiBHHUTBa YnA
A ni.llniJIJIH, HKmo BH3BOJibHO-pesomouiflHa 6opOTb6a MaJia npo.llOB-
>KyBaTHCb, He 3Ba>Kal01lH Ha 3MiHHi yMOBH. UHMH 3aXO.ll8MH cTaJia aKTH-
siaauiH 36pof1Hoi 6opOTb6U A nponaraH.llUBHOi .lliHJibHOCTU B HOBiA
.zdACHOCTU, mo6 nepe.ll wupoKUMU yKpaiHCbKUMU MaCaMH 3aMaHi<t>ec-
TyBaTH BOJIIO .Zf.JIH itaJibWoi 6opoTb6u, a TaKO>K 3anJIHHyBaHHH' A nepe-
se.n.eHHH B >KUTTH HOBUX MeTO.lliB i <t>opM 6opoTb6H, mo 6iJibWe .llOCTO-
coayaaJIUCSI 6 .llq 3MiHeHUX o6CTaBUH. 3 uieio MeTOIO, B .llpyriA IlOJIO-
BUHi TpaBHSI Bi.ll6YJIUCb Ba>KJIUBi Hapa.llU B rK YnA ni.n. npOBO.llOM reH.
Tapaca l.fynpuHKU. noSIBUBCSI HaKa3 rK YnA ..llO "6iAuis i KoMaH,ZJ.HpiB
YKpatHCbKOi noscTaH 1rni ApMii" 124), a HKOMY reH. 4ynpHHKa nucas:
" ...rue aaB3HTiwa, me ycniwHiwa 6opoTb6a e Bawoio Bi.llno-
BiMIO Ha sci ni.llCTynHi "3aepHeHHS1 YPHJlY YPCP". Bu ,ZJ.o6pe na-
M1 HTaeTe, mo TaK caM9 cTapaJiacb po3KJia.ZJ.aTu, PociH, soiHia .Ma-
aenu, TaK caMo ".llaposysaJia" npostiHu yKpaiHCbKUM noscTaHcb-
KHM aaroHaM y 1920-23 pp. Ycix, mo .llaJiucH o6MaHJTU, "Ha'ropo-
it>KeHo" KaTOp>KHUMU po6oTaMU 11H p03CTpiJiaMU, HK TiJibKU BOHH
nepecTaJiu 6yTu noTpi6HUMu Pocii. KoJiu, Bu, pa3 scTynuJiu Ha
llJJISIX 6opOTb6U 3i CTaJiiHCbKUM pe>KHMOM, TO He Ha Te, mo6 ne-
pe.n. HUM KaniTyJiiosaTu, 60 3 soporoM, mo aarpo>Kye icHyBaHHIO
Hauii, Tpe6a 6opOTUCb Ha >KHTTSI a6o CMepTb. 51 sneBHCHUH, w.o
36poi, HKY O.llep>1<aJiu Bu a pyK Hauii, He nocopoMuTe A npuA,ZJ.ew-
HiM nOKOJiiHHSIM nepe.llaCTe CBOe iM'H, BKpUTe 6e3CMepTHOIO CJia-
BOIO".
npo nepcneKTHBu 6opoTb6H B 3MiHeHux o6cTaBuHax nucas reH.
l.JynpHHKa:
" ... Y csiTi me He aaiCHysas Mup. PesoJiiouiAHi pyxH noHeso-
JieHHX Hapo.n.is Ta np0Tupi1.11.1S1 Mi>K 3axi.n.HiMu ,llep>KaBaMu i CCCP
apocTalOTb. PoCTe a ycboMy csiTi cai.n.oMiCTb, mo Hece 3 co6oio
i.n.eH '.','lHKTaTypu npoJieTapiHTy", roJioweHa 3 KpeMJIH... PH.llU
6opuia npoTH cxiJlHhoro caTpana pocTyTb. Ue see CTBopioe cnpu-
HTJIHBi yMoBuHu .ZI.JIH Harnoi ,llaJibrnoi 6opOTb6u A Ha6JIH>Kae MO-
MeHT po3BaJiy CCCP".
"nOTPHMATH 36POIO B PYKAX no TIEI XBHJIHHH I
CTAHYTH HA 40JII BOIOI04HX nPOTH CTAJIIHA MAC - BA-
WE CB51IUEHHE 3ABnAHH51. BIPIO, IUO BHKOHA€TE lifOro
3 4ECTIO I <l>AHATH3MOM, 51K BHKOHYBAJIH BCI noTEnE-
PimHI 3ABnAHH51. HOBHMH METOnAMH 60POTb6H, no-
CTOCOBAHHMH no HQBOY 06CTAHOBKH, JlAlifTE sumo-
BIJlb BOPOfOBI HA A Oro HACTYn".

123) Oue piweHHH KepieHHX 'IHHHHKie YnA I ni.11ninJU1 wae tiaraTo KPHTHKie
Ha eMirpauri. Oui KPHTHKH nepeeo.11Hrb nopieHaHHH Uboro piweHHH 3 piweHHHM Kepie-
HHurea noJibCbKOro ni.11.niJ1J1H (HaKa3 reH. 6opa-KoMopoecbKOro ), HKHA ei3eae nonb-
CbKe ni.11.niJIJIH .11.0 BHHBJleHHH cc6e (r. 38. "yHBHCHE") i .110 3fOJIOWCHHH .110 YPHJJ.iB
tie:meKH, H33HB3IO'IH ue DOJlbCbKe piweHHH p03YMHHM i JIOUiJlbHHM. Jlo uiei cnpaeH
noeepHeMO IUC, 333H3'1YIO'IH rinbKH, B UbOMY Micui icHyeaHHR raKoi KPHTltKH.
124) OpHriHan "HaKa3y" Ha.apyKoeaHo e >1<ypHani: "noecTaHCUb", 11. 5-6, a Ta-
KO>K M3COBHM THpa>KCM OKpeMO. kHye 6araTO nepe.11pyKiB Aoro, T3KO>K' B aHrJliACb-
Kin MOBi.
744
PieHollaCHo a HaKaaoM reH. Tapaca 4ynQHHKH, noH'BHJiaCH Maco-
BHMH HaKJia.ll,aMH: ",ll.eKJISlpau.iH npoBO.ll.Y OYI-f nicJIH aaKiHlleHHH ,ll.py-
roi CeiToeoi Biiiuu e Eeponi 125), a TaKO>K "CJioeo OYH .ll.O YKpain·
c&Koro HapoJJ.y"126). KpiM IJ.boro noHBHJiaCb u.iJI.a Maca BH.llaHh ni.llniJI-
JIH, J.J..{O TpaKTyBaJIH nHTaHHSI 6opOTb6H B HOBHX YMOBax i ii nepcneK-
THB 127).
'',ll.eKJIHpau.iH npoBO.ll.Y OYH" - u.e COJii.ll,HO onp.au.&o~aH!fH .ll,0-
K)'MeHT Ha 18 CTOpiHKax JJ.PYKY, J.J..{O B 9 llaCTHHax auaJ11aye l.ll,eHHO-IlO·
JiiTHllHi OCHOBH pyxy, ni.ll,CYMKH BiHHH, iMnepisrJiiCTHllHe o6JIHllllSI
CCCP, anrJio-coseTc&Ki cynepellHOCTi. Mi>KHapo.ll,ne ii eHyTpiuIHe CTa-
HORHJ.J..{e YKpaiuu, TaKO)I{ y as'H3KY a npHHHHTTHM YPCP .no OH, 60J1h-
meeuu.&Ki aeepHeHHH ii nepcneKTueu 6opoT&6H. He aaKpusaJOllH Toro,
J.J..{0 pyx MYCHTb 6yTH npuroTOBaHHH "ua Haiiripme", aJI_e, BHXO.ll,HllH
a auaJiiau BHyTpimu&oro i Mi>KHapO.ll.Hhoro cTanoBHJ.J..{a YKpaiHH, aBTO·
pu ",lleKJIHpau.ii" npuHHHJIH pimeHHH, J.J..{O "naM Tpe6a ii MH MYCHMO
Ber.TH .ll,aJibllJe a6poiiuo-petiOJIJOU.iHHY 6opOTb6y". 3aiCHyBaJIH TiJihKH
Bi.ll.MiHHi YMOBH: Tpe6a BBiHTH "e HOBHH, nicJIHBO€HHHH CTHJlb po6o-
TH" Ha .ll,OBllJY MeTy, "supol.l{yBaTH HO Bi Ka.ll,pH", nepeKJIJOllaTHCH "3
MaCOBHX <j>opM ni.ll,niJibHOi po60TH" Ha "By>Klli, iHJJ.HBiJJ.yaJihHi <j>opMH
KOHCnipau.ii", "a KiJibKOCTH ua HK.kTb", 3 eKCTeHCHBHOi Ha iHTeHCHBHY
po6oTy, "erJiu6, a ue emupm". OYH - u.e pyx, J.J..{O apo.ll,HBCH B uapo-
.lli ii ia uapo.ll.OM npHMye JJ.O csoei MeTH ii TOMy Tpe6a "JiiKBi.llyeaTH
.llpyropH.ll.Hi <j>poHTH ii .ll,pi6ui uenopoayMinnsr a inmHMH cnieaeyllHH-
MH CHJiaMH B iM'SI cniJibHOi aaTSl>KHOi 6opOTb6H 3 cniJibHHM eoporoM".
y napi 3 IlOCHJieHOJO nponaraHJJ.HBHOJO .lliSIJibHiCTJO, B .ll.PYriH IlO·
Jiosuni TpaenH ii y nepmiH noJioeuHi llepeHH, Bi.ll.lliJiu YnA pymuJIH .ll.O
nocuJieHHX aallinHux aKU.iH npoTu eopora. KJ1iMaTH1·1Hi yMOBH cnpHH-
JIH iHTeHcH<j>iKau.ii a6poiiHoi .lliHJihHOCTH. Ha ecix Tepeuax .lliH YnA,
eiJI)liJIH YnA pylllHJIH .ll.O HacTyny. Haiicu.11hHillli 6oi poaropiJ1u·es1 e·
1
fyu.yJihl.l{HHi, e · KapnaTax, y CoKaJibIUHHi, e KpeM S1HellllHHi i aa p.
CJiyll. HacKOKH Ha paiiouui u.eHTpu: Ha.zrnipHa (17.V.), faJIHll (IO.VI),
51eopie (1.3.VI.), CoJIOTBHHa (13.VI.), JleJIHTHH (16.VI.), Pa.ll,exiB
(18.VI.), fpHMaJiiB (21.VI.), y.n.apu Ha paHOHHi u.eHTpH )l{a6'e, 516JIO-
HiB, JlaHllHH, 51peM1Ie Ha ryuyJiblllHHi, H Ha romy, 6epe3He, JlJO.n.euniJib
i t{opeu.& Ha Bo.rnHj, mo MaJIH Micu.e e qepeHi 1945 p, 6yJiu npHMOJO

125) kHYIOTb lllOHaAMeHWC OJlHO .llPYKOBaHe A 'IHTHPH UHKJIOCTHJieei niJ(niJibHi


BH.ilaHHR "JleKJIRpauil". 3a KOPJlOHOM iCHYIOTb ri nepe.llPYKH: B >KypHaJii "BH3BOJibHa
0oJiiTHKa" 'I. 1/18 3a 1948 p., a TaKO>K OKpeMO.

126) OpHriHaJI y niJ(niJibHOMY >KypHaJii "lliJIRX JlO nepeMorn", BHJ(aHHR rpynH


YOA "foeepJIR", 11. 6-7 3a 1945 p. KpiM UbOro, IUOHaAMeHwe, OJlHO .llPYKoeaue A
JI.Ba UHKJIOCTHJieei niJlniJibHi iJHJlaHHR.

127) 3 ea>1<HiWHX Tpe6a Ha3DaTH: WHPOKO nowupeHy (lllOHaAMeHwe wicTL pi3HHX


BHJlaHb) "Bi.ll03Ba JlO HaceJieHHR 3aXiJlHix o6JiaCTeA YKpaiHH, ceJIRH i po6iTHHKie
cxi.llHix A ocepeJlHix o6JiaCTeA YKpaiHH" Ta ryMopHCTH•.rny: "llo 3eMJIRKie fpe11yxu,
KopOT'leHKa, PRCHOro i naJiaKa B KHEBi - Ha "3eepHeHHR" JlO po6iTHHKiB, ceJIRH,
iHTeJiireHuii 3axiJ1Hix o6JiacTeA YKpaiHH 3 JlHR l~.5.1945, Ha HaKa3 HapKoMa BC YPCP
3 JI.HR 20.5.1945 i Ha nepeJ(OBHUIO "Orn.11Hi i HiK'leMHi 6aHJ(HTH 6y.11yTb 3HHUleHi B
"Pa.JlRHCbKiM CJioei" 3 .llHR 22.5.1945 ei.11 yKpaiHCbKoro noecTaHUR-6aH.11epieUR KiJihKa
cnie npaeAH".
745
eiJJ.noei.zuuo YnA :H niJJ.niJIJrn: Ha "3eepHeHHH"'. Bo Hu BHKJinKaJIH naHiKy
e eopora, niJJ.HeceHHH HaCTpoie y ceoix. Y Hac1<01<ax eopor Mae BTpa-
TH: e ,lleJIHTHHi 3HHIUeHo 6yJJ.HHOK HKB,ll, B fpHMaJioei 3rHHYB roJioea
pa:HoHy :H :Haro 3acTynHHK, B Jlaffl-IHHi HallaJihHHK PB HKB,ll. YcniuIHi
6oi e Co1<aJihIUHHi, o6a6ill KOpJJ.oHy JJ.OnoBHIOIOTb 1<apTHHY HaCTyny
YnA. BJJ.aJIH:H HaCKOK Ha Bap'H.iK i Xopo6pie (26.V.), B.llaJia 3aci,ll1<a Ha
3pa.n.Hn1<a ,fOplleHJ<a 128) ft: H:oro noKpOBHTeJIH JleoHoea, ycnirnHHH 6iH
YnA niJJ. ,lli.llHJIOBOM y Co1<aJibIUHHi, e HKOMY noecraHu.i 3aCTocyeaJIH
CBO€ nOBCTaHCbKe V-1 129), IUO HHM BHKJIHKaJIH eeJIHKY naHiKy B BO-
pora (6.VI.), peH,llH Bi.llZliJiiB YnA no Bcix TepHTOpiHX .lliH, Ha HKHX
p03JJ.aBaJIH nponaraH.llHBHY JiiTepaTypy ft: opraHi3yeaJIH MiTiHru 3 Ha-
ce.1eHHHM, MaJIH BeJIHKe 3HalleHHH ,ll.JIH ni,ll.HeCeHHH HaCTpoie yKpaiHCb-
KOfO HaceJieHHH y u.eft: qac.
MaJia YnA, e I.J.hOMY qaci, :H ea.>KKi BTpaTH. Ha nollaTKY TpaBHH, ee-
JIHKi 6oJihrneBHU.hKi CHJIH, IUO po6HJIH o6Jiaey o6a6iq p. CepeT, nepe-
KOllyBaJIH e 4opTKiBIUHHy, IU06 3HHIUHTH KypiHb YnA - 1<-pa KpyKa.
niJJ. CocyJiie·J<QIO Bi.ll6YBCH neplllHH 6iH (7.V.), B HKOMy 3fHHYB K-p
Kpy1<. Po36HTHH KypiHb BHHlllOB 3 01<py)l{eHHH 11 no1.1ae ei.n.CTynaTH y
6y1.1a1.1llHHy, IU06 1.1epe3 p. ,llHicTep nepeHTH B ToeMa1.11.111Hy. THM qa-
coM U.hOro 3po6HTH He Mir, 3aeeJinKi 6yJIH CHJIH eopora. He.llaJieKo
MicU.H CBOro KOJIHlllHbOfO TpilOMcpy 6iJIH c. CTiHKa KpyKieu.i ,llaJIH oc-
TaHHiH 6iH eoporoei. 140 nOBCTaHU.iB 6opOJIHCb ,ll.0 OCT3HHbOrO Ha6010.
noJIOHeHHX He 6yJio; 20 OCTaHHiX 6iHU.iB nOCTpiJIHJIHCH OCTaHHiMH Ha-
60HMH. 3 HiMHM 00,llHBOM XO.ll.HJIH nepeMO)l{U.i no no60€BHIUi ( 13.V.) 130).

Och TaK aa1<iH1.1ue cei:H 6oAoeuJ1 rnJIHx KypiHb YnA - 1<-pa Kpy-
Ka. 0.ZJ.HH a Hai1cTaprnux KypeHiB YnA, 3HaMeHHTo eurn1<0JieHHH i .ll06-
pe 036pO€HHH KypiHb, IUO 3.ll06ye CJiaey CBOiMH peH,llaMH no faJIHllH-
Hi, oyKOBHHi, KaM'HHeU.h-nO,lliJibChKiH 06.TiaCTi. y 3HalfHiH 6iJiblllOCTi,
u.e 6yJIH ypo,ll.>KeHu.i KpeM'HHe1.11.1HHH, aJie 6yJiu, TaKO)I{, raJI111.1aHH, 6y-
KOBHHU.i, Ha.llJlHicTpHHU.i H "HaU.MeHH!', yci BOHH TBOpHJIH cnO€HHH KO
JieKTHB U.bOfO KypeHH, IUO 3HaHWOB TaKY CJiaBHY CMepTb y ,llHiCTpOBHX
Hpax.
Y 6oHx Ha BoJIHHi 3rHHYB ( 4.VI.) ni,lln. MuxaHJIO Me.llBi.llb KpeM'H
HeI.J.hKHH (Kapnoe111.1), IUO 6ye HallaJibHHKOM 111Ta6y YnA-nieHi1.1 ei.n.
27.IV.1944 p., a nicJIH CMepn1 nOJIK. KJIHlfKiBCbKOro BHKOHyBaB o6o-
B'H3KH K-pa YnA-nieHill. ,llHH 19.VI. 3rnHye weep rnrn6y YnA-3axiJJ.
- Ma:Hop BaCHJlb opHJieBCbKHH-oOpOBHH.

128) K-p YnA, mo nonae y 6onhweeuub1<HA nonoH i no11ae cnienpau10earn 3


eoporoM Ha WKO.llY YflA A ni.aniJIJIR.

129) noecTaHCbKe "<J>ae-J" - Ue 6yJIH CTpiJibHa HiMeUbKHX "He6eJibBep<!>epie"


(paKeTHHKie), mo ix ei.a.aiJIH YnA 3.[lo6ynu, ni.ll 11ac HiMeUbKoro eiJteopoTy, e Xo.1M-
IUHHi. 36poApHA YnA npu TB "llaHHJiie" (K-p CywKo) CKOHTpytoeana rnpneJlHHK,
npu AKoro JlODOM03i eHcTpintoeaHo ui cTpiJibHa. HHMH 3HHLUeHo 6y JlHHOK HKBJl y
fpy6ewoei (28.V.1946 p.), a TaKO>K cTaHHUi noJibCbKo·i Miniui"i y Bap'A>t<i, 4epHu-
11HHi Ta KpHcTHHononi. ·

130) niJlDOJIKOBHHK HKBll cKa3ae ceJIAHaM c. CHoBHJtoea: "noxoeaATe ix 3 11ec-


T10. Boau Ha ue 3acnyroeytoTb. Ue re poi".
746
.ll.Hst· 7-14.VI. eiAcbKa HKB.ll, mo CTOstJIH y JlbBOBi nepeeeJIH aKu.iio
Ha TepeHH fopo.ncbKoro A 51eopiBCbKoro paAoHiB. Ynpo.n.oe>K O.ZJ.Horo
.ll.HS1 aa6JibOKYBaJIH TepeH Mi>K nyHKTaMH JlbBiB-51HiB-fopo.noK-JlJ06iHb-
Haeapist. JlOBKpyru aa6JibOKOBaHoro TepeHy O.ll.Hi Bi.ll.Z{iJIH OKODaJIHCS1,
a JI.pyri nepexo.nHJIH Aoro poacTpiJihHOJO B KiJibKOX piaHux Jiaeax, mo
3a!l>K.ll.H MOfJIH 3p06HTH HOBY 60HOBY JiiHiJO. nepeXO.ll.HJIH DOJIS1, JiiCH,
ceJJa. B o6JJaei 6paJIH ytiaCTh: nixoTa, KiHHOTa, MOTOpH30BaHi eiJ1AiJIH,
apniJiepist A aeisiuist. BaxoeaTHCst 6e3 KpaiBKH 6yJio npocTO HeMO>KJIH-
eo. 9.VI. o6Jiaea nepecyHyJiaCS1 B 51eopiBCbKHA paHOH, .ll.OXO.ZJ.S1llH ruK
.ll.0 IlOJlbCbKOfO KOPJI.OHy. nepe6yea101.1i TYT Bi,lJJliJIH YnA ("XoJIO.ZJ.HO-
H'pui" A "nepestcJiaeu") He npuAHstJIH 6010 i ei.n.cTynHJIH. 3a ei.zmi.11aMH
BiHCbKa, npu6yJIH Ha ceJia UHX paAoHie rapHi30HHHKH, mo IlOllaJIH aK-
uiio npoTH ni.nniJIJIH. BTpaTH ni.nniJihHHKie Bi.ll uiei aKuii 6yJIH .ny>Ke
eeJIHKi. Tpe6a 3ra.n.aTH, mo enpo.noe>K uiJioro M.!f HU.st TpaBHH .nistJIH B
UbOMY TepeHi, H y cyMi)l{HHX TepeHax (>KOBKiBmHHa), T. 38. "cTaJiiHCb-
Ki JI.iTH", mo HeMHJIOCepJI.HO Tepupo3yBaJIH Micueee HaceJieHHS1 B6HB-
CTB3MH, rpa6yHKaMH, 6ernKeTaMH, aHTH-peJiiriHHHMH aKUiHMH, 3piay-
B3HHHM xpecrie Ha MOrHJiax i T. .n. UHx "cTaJiiHChKHX .niTeA'' HHW.HJIO
ni.n.niJIJIH 6e3nomaJI.HO, KOJIH TiJihKH, .ll.JIS1 U.bOfO 6yJia Haro.n.a, XOll i
6araTO niJI.niJibHHKiB BnaJIO B uiH .6opOTb6i.
y caMOMY p03faQi aKuii raptti30HHHKiB Ha 51eopiBW.HHY,. Bi,ZIAiJI
YnA "nepeHCJiaBH I" (K-p opHJib 3p06HB HaCKOK Ha 51eopiB (13.VI.).
Bi.!1.CTyna101.1u 3 Mien, BiMiJI nonae y Jiicax 6iJist c. HaK0He1.1He B He-
6eane1.1He OKpy)l{eHHH. 3aB3flTHM HaCTYDOM Bi,lJJliJI po36HB ·1.10THPH BO-
po)l{i 3aCTaBH i ei.n.e'st3aBCH BiJI. eopora. 6iA TPHBaB llOTHPH rO.ZJ.HHH.
86HTO 50 60JiblUeBHKiB, Ta 3JI.06yTO 36poio.
13 peAJI.iB YnA, Ha yeary 3acJiyroeye peAJI. KypeHH YnA ".llaeoHu"
(K-p XMapa). UeA •rnpttoJiicbKHA KypiHh eiJI.BiJI.ae Bi.ll 6.VI. .ll.O 30.Vl.-
16 MicueeoCTeA CTaHHCJiaeiecbKoro A ToeMaUhKoro noeiTie, BJiarnTo-
ey101.1u MiTHHrH .ll.JIH HaceJieHHH, B TOMY 4 MiTHHrH, B HKHX 6paJIO y1.1aCTb
300-500 od6. 0.ll.HH MiTHHr yJiawToBaHo, eee1.1opi, Ha CT. XpunJIHH, 6i-
JIH M. CTaHHCJiaeoea. !lo 3i6paHHX 3aJii3HHllHHKiB npOMOBJIHB COTH. ne-
peuh (Ha.Zl.JI.HinpHHeUb ), 1.1aCTHHHO no-yKpaiHCbKH, 1.1aCTHHHO no-pociAcb-
KH. Ueii peii~ npo.n.oe)l{ynaecSI e JIHnHi, npu 1.10My noecraHui 3HOBY
noeepHyJIHCH .ll.O XpHDJIHHa ( 19.VII.), .n.e ix eiTaJIH, HK CTapux 3Ha-
HOMHX.
Kpuaa BHKJIHKaHa 3aKitt1-1eHHHM eiAHu 6yJia nepeMo>KeHa. XBHJieee
aaJIOMaHHH' A 3Heeipa ycTynHJIH HOBOMY niJI.HeceHHJO HacTpoie. Hapi.ZJ.
3HOBY CKOHCOJiiJI.yBaBCH JI.OBKpyrH ceoei YnA, a )l{OpCTOKi aaco6H
60JiblUeBHUbKOro Tepopy nepeKOHaJIH HaBiTb HaA6iJiblU 6aA.n.y>KHX, w.o
ei.n eopora iM 1.1eKaTH HeMa 1.1oro.
747

2. OOPOTLEA HA ZHTTS, ABO CMEPTL


qepaoea ApMbi He0063~TB&
B 6op0Th6i llpo'l'B YilA KoJIH 38.KiJAHJiacs aiii:Ba a EapoIIi, 6om,
meBHKH 3a.ro'J48.JIH BHKOpHcTam AJIB )'Aapy IIpoTH YIIA ii yicpaiBc&Koro
ni):lninna, CHJI nepeMomHoi 'llepBoHoi ApKii. BoHH CDPBMYB&JIH ~aiaii
yicpa.iHChKHX cppOHTiB Ha ~oyicpaiee&Ki 3eXJii ii ~3Ha1IHJUI iM
Tald. Mapmpym, iqo6 UOCTOi BiiC&Ka BHKOpHCTaTH A1IJI OOp<>T&6B 3 yicpa-
iHChKHM BH'3BOJI&Ho-peeomo~-HBM pyxoM. IJ;eii 6oJibIIleB~KHii nJiaH
npoBaJIHBca, 60 'llepaoaa ApMia BHJ1BHJiac1> BeOOGS'JJ.aTBoJO npoTH
YIIA.1a1)
BnpO'JJ.OBlK T}l&ox Mic~ (Jllllle'H& - aepecea& 1945) repeBa?tfll Jtj.i
YIIA npoxo~B 11acTHHH 'llA pi3HHX poAiB 36poi. Kaampya&JIH ~Jm
AHiB no cenax i Bi,tlxO):UIJIB, ID;OO 3po5BTH Mi~e iHmBM. y 1'BX Ki~,
90 % ci.n, ua 3~1>oyxpaiuc&KHX seMJiax, 6yno 38.iml'l'Hx KBa.THpy-
1011HMH 'tl&CTllB8JrUI 'llepBOHoi Apd.
Yme B~ 'JJ.OBIIIoro 11acy 6oJILIIIeBHKH '11BaHHJIHCh THM, ~o nepeMomHa
HaA riTnepiBC&Koio HiMe'l11Bao10, 'llepeo'Ha ApMia, np~e Ba 3~­
HIO YKpaiay ii 3MeTe 3 JI~JI 3eMJI.i - yxpa.iHChKHX UOBCTa~. KepiB-
HHD;TBO yxpaiHChKOro BH3BOJil>HO - peBOJI~OI'O pyxy paxYBSJIOC& ia
Ti&IO MOmJUIBiCTIO i 'JJ.O Hei B~O~O llpHI'OcyBaJIOCR.
TaK, aK i niwlac noxo'JJ.Y 'llepeouoi ApMii Ha 3~, Ta.K i Tenep,
ys]:loIDK ycix IIIJiaxiB, aKHMB iimnH 11epaOlloapMi.ihd, ix BiT&m1 mcgqi
DOBCTaHChKHX JIHCriBOK, 38.KJimdB i JI03ym'iB, p03JliDJieBBX no llpH'JJ.0-
pomHix Aepe:aa.x, TeJierpa<l>irqHHX CTOBIIax, nopyq11ax MOCTiB, cTiBu t5y-
AHHKiB, 3aeimemrx BHCOKo Ha P.epeaax, 1111 'JJ.3Bilm1Qax. Yaolli, Ba no-
cTo.Hx, DiAKHA}'BaJia ix, HeB~a UOBCT8.HCl>Ka pyxa. JiireriBKH S'JIBH-
JIHCJI B KHIIJe'HJIX CTapmHH i BOJIKiB, B ixBix TOp6ax i B8JIJie1DIJIK'8.X, B
JIHCTax, raaeTax i KHWKKa.X. 3P.a&T1>ca, He 6yno ToAi 11epBOBoal>Kiba,
tfH CTapmHHB, ID;OO He np011HTaB JIBCriBKH yxpaiBCbKOIO, 1111 poclicbKOIO
MOBOIO, He 6a11HB saKJIHKy. He BHD&AKOBO, 11JieH BOOBBoi P&JtH np111Cap-
naTc1>Koi BO&HHoi oxpyru reH. Maiiop HoeiKoe, BBCYBYB aK nepme aaa-
Aa'HHa, n~e~eHHJI B apMii "peeo~ibloi nHJihHOCTH", 6o "ae Tpe6a
Hi Ha XBHJIHHY aa6yeaTH, 11(0 Rama OKpyra s'aBJIJIGTl>CJI DpHKOPAOH-
HOIO, Il(O pa):t 'laCTHH posTamoBaHi B o6nacTax 3axiA11&0i YxpaiBH, Ae
II(e npoAOBJKYJOTh AiSTH ai.Me~Ko - yxpa.iHc1>Ki M~o'Ha.nicm" •1a2)
I cnpaB~ YIIA ii niAniJIJia ]:liaJIH. BoeH cTapan:e:c1> aCHo i nocJii-
. AOBHO cTaBHTH nepeA t1epB0HoapMiib~J1MH TY rrpaB'JJ.Y, SKY OAHi 3 HHX
OCB~OMJIJIJIH co6i, a iemi JIHIIIe Bip;qyBaJIH. BoHH CTapaJIHCJI npOMOB-
JIJITH AO no11yTriB i nepeK0HaH1> qepBolloapM~iB, BHK8.3YJ011H iM, ID;O
fa(HH nepeMora, KynJieHa ~iHOIO .iKH'ITH MiJihHOHiB qepBo:tIOapMiiiu;iB, He
AaJia eit1oro HapoAaM CCCP, npa~101011:e:M Ma.Ca.M, oKpeMi.H co:aeTC1>Kiii
JIIOJ:lHHi, aaBnaKH, AaJia IM ~e 6iJihmuii raiT i BH3HCK a 6oKy CTaJria-
CbKHX eeJI1>Mom. Ilpupo1'.(Ho, ~o nepe~ yciMa 11epB0HoapM~ cTa-

1a1) 4epe3 3axi.ll.HbOyKpaiHCbKi 3eMni MapwyeanH, ronoeHo, .llHBilii I - JII yKpa-


'iHcb1rnx cjlpOHTiB. nHei3ii IV. yKp. cjlpOHTY MapwysanH, B YKpaiHy, ronOBHO, qepeJ
PyMyHiJO. nHei3ii 6inopyCbKHX i 6anriACbKHX cl>POHTiB noeepYaJIHCA 11epe3 Binopycb
i 6a.'lriHcbKi Kpa'iHH, .ne iCHysaB re>K cHJlbHHf:t noecraHCbKHA pyx - y Binopyci
(ni.n KOM. reH. BiTYWKH K. KOMaH.llHPa Binopyc&Koi HapOJlHbOi CaMoo6opoeeoi ApMii}
i, 301\peMa B nurei. nHTOBCbKa noecraHCbKa ApMiR, ni4 KepiBHHUTBOM JhR'OBCbKOl
BH3BOJlbHo·i PaAH, 6yna, nopy11 YnA, o.11eH11 3 HaAcHn&eiwHx i eaftKpallle opraui-
3oeaH11x noecTaHCbKHX pyxie y Cxi.11uift Eeponi.
132) Uwrara 3 ra3eTH npHKapnaTCbKOi BO: "CtaJIHHCKOe ruie11'sr" 3 21. VIIL
1946 poKy.
748

BaJIO IlHTaHHH: 3a ~o BOHH 6opoJIHCH, 3a ~o BOHH TepniJIH ii rmzyJIH,


~o 3MiHHJioca B ixHhoMy cTaHoBH~i. Bi'AnoBmh Ha Bci 1d nHTaHHa Aa-
BaJia iM YIIA B cBoix JIHCTiBKax.
" ... 3MiHHJIHca AHKTaTOpH - iMnepiaJiiCTH :H 3oBciM Hi'loro He aMi-
HHJIOCH B 6e3npaBHOMY CTaHOBH~i HapoAiB, npaD;IOIO'lHX Mac. .L(a.Jii
icHyc rHo6JieHHa, eKcnnyaTan;iH, Tepop".
IIicnH TaKoro TBepAmeHHJI YIIA 3aKJIHKana qepBoHoapMh'h~iB:
" ... Bawa 6opoTb6a aa TopmecTBo cnpaBeAJIHBOCTH Ha Hawux aeM-
JISIX He aaKiH'leHa. BH i1 aaKiH1!HTe cnpaBAi nepeMomHo JIHwe TOAi,
KOJIH B CBOIO qepry, IlOBaJIHTe AHKTaTOpCbKHH TepopHCTIAHHH
eKCDJiyaTaTOpCbKHH pemHM Hali6i.nbWHX BOporiB HapOAY - pe-
mHM OraJiiHa ii iioro 6aHAH".
YIIA aaKJIHKaJia qepBoHoapMiH~iB He BHcTyna TH npoTH BH3BOJihHO-
peBon10n;iHHHX pyxiB noHeBOJieHHX Hapo;ttiB:
" ... He noMaraiire cTaJiiHChKOMY oXBiCTIO no6opt0BaTH :ame icay-
IO'IY HapOAHhO - BH3BOJlbHY peBOJIIO~HiHy 6opoTh6y OKpeMHX noHe-
BOJieHHX HapoAiB. He noMara:HTe cTaJiiHChKHM raiiAYKaM y 6opoTL6i
npoTH BH3BOJlbHO - peBOJIIO~iHHHX opraHi3au;i:H yKpaiHChKOro Ha-
POAY ... " 133).
IIepeA npHXOAOM qepBoHoi ApMii Ha TepeH Aili YIIA, noJiiTPYKH :A:
BCSKi CMepwiB~i p03MaJII-OBaJIH yKpaiHCbKHX IlOBCTaH~iB B HaiTeMHi-
WHX KpacKaX. roBOpHJIH, ~O ~e "mopCTOKi 6aHAHTH", "riTJiepiBChKi 3a-
npoAaH~i", "BoporH yKpaiHChKoro HapoAy", "B6HBHHKH miHoK i Aireii".
OnoBiAaJIH npo Te, BK "6eHAepoBn;i" 3H~HJIH Bcix rronoHeHHX 'lepsoHo-
apMlli~iB IIiA 'lac HiMe~hKOI OKyrrau;ii, SIK CTpiJISIJIH i3 aaciAOK 'lepBO'HO-
apMiii~iB rri):t 'lac rroxoAY qA Ha 3axiA H: iHwi TaKi BHraAKH. IloBcTaHIJ;i
3HaJIH rrpo Te H BOHH IIHCa.JIH B CBOiX JIHCTiBKax:
" ... qepBOHOapMi:H~i ii KOMaHAHPH ! YKpaiHChKi IIOBCTa~ He
BOIOIOTh npoTH CHHiB TPYAOBoro HapoAy, HaCHJihHO Mo6iJ1i30BaHHX
11epBOHOapMm~iB i KOMaHAHpiB ! YKpaiHChKi IIOBCTaHn;i 3HHuzytOTb
TiJlhKH 6oJihWeB~bKHH TepopHCTH'IHmi anapaT - HKB.L(, napri.H-
HHX BepXOBOAiB, qepBOHHX ryBepHaTOpiB, rpa]];OHa'laJibHHKiB i iH-
WHX CTaJiiHChKHX Mep30THHKiB ... " 134 ).
"qepBoHoapMlli~i ! YKpaiHChKi noBcTaHJ..'(i He 6opHThca rrpoTH Bae,
nuwe npoTH HKB,[{, HKI'B, cTaJiiHChKHX areaTiB a rrapTii, aAMiHi-
cTpa~ ! HKB,[{, HKrB i napTiH:~i Ha'laJihHHKH - Hami cniJn,ui
Boporu. CMepTh CTaJiiHy :H iioro 6aHAi. Xa:H mHee BOJISI HapoAaM i
JllOAJIBi! 135 ).
Ha Manem,KHX JIHCTKax nanepy, 3BH11aiiHo "ryTeH6epriBK010" 136 ),
B&Jtl)YJ<OBa.Jri 6yJ111 KOpOTKi 3aKJIHKH:
"B~ i KOMaH.ttHpH qA ! He BHCT}'I1aHTe npoTH Hae, 60 MH npom
Bae ae BBCTYU&E:Mo ! IloMaraiire HaM 36pocio, aMyH~foio, poaB~-
183) UHTaTH 3 noecTaHcbKol JIHCTiBKH: "EiAui i KOMaH..llHPH llepeoHol apMii, ·ne-
peMO>KUi riTJiepiecbKOi HiMelll(HHH".
184) 3 JIHCTiBKH: "llepeoHoapMiAui A KOM3HJIHPH" yKpalHCbKOIO i pociAc&KOIO
MOBOIO. .
13&) 3 JIHCTiBKH: "ToeapHWH, pycc1rne, Kp3CH03pMeAUbl H KOM3H,llHpbi! nop. TaKOlK
Di.Jlni.Jr&HY CT3TTIO 0. foaqapyKa: "YnA - HociA iJleA BH3BOJieHHR i ..llPYIK6H Hapo.11ie''.
ni.1tni.Jr&HHA >KYPHaJI ..Ca.. ocTiAHicTb", BHJI. YfBP. nepe.11pyK: MIOHXeH, 1949.
11
lH) ryYea6epriaK010" HaJHeaJ1H, e YnA, llepeHKH, eHpi3aHi 3 .11epeea. llPYKY-
eaHHR KOPOTKHX JIHcTiBOK, 33KJll1Kie, a T3K0)1( JIOJyHrie, "ryTe116eprieKOIO". 6yJIO ..llY>Ke
J>0300BCIOJl>KeHe, 60 KO>KHHA nponaraHJIHBHHA ocepe,llOK Mir npH,ll63TH co6i 11JIPY-
KaPHIO". IHCTPYKJ.dlO, AK pi3aTH l!epeHKH 3 Aepeea, JJla.llHB 6ye ei.110MHA MHCTeU,& yKpa-
iHC&Koro oi.J10Uuul - rpacl»iK Hin Xace&H'I.
749

KO!O, illcpopM~GlO ! XaB: JKHBe col03 pesomo~i:HHoi npoTHCTa.JriB-


ChKoi YIIA 3 peBOJil0~010 tIA !"
A mi.M, ariJ:tao s IHcTpy~E:lO I'oJIOBHoro OcepeAKY IlponaraHAH
cron) YIIA 3 ~ll 20. VIII. 1945 p., cepeA 'tlepBOHOapM.iiiqiB MaJia Be-
CTHCL npona.r'aHAa pyxy He TiJibKH IIIJI.JIXOM IIOIIIHpeHHll, 't:(H IIiAKHHeH-
BJI JIHCTiBOK, 3aKJIHKiB, JI03YHtiB. lHCl'pyKajll 3BepTaJia BeJIHKY yBary
Ha p o 3 M o B H yicpaiHCLKHX ni,t:\ninLHHKiB, ii yKpaiHCLKoro :aaceneH-
Hll s qepBoHoapM~H :H IIOAaBaJia piaHi BKasiBKH, BK ix BecTH i B
RKOMY HaIIpJIMi iHcpOpMyBaTH CIIiBp03MO~iB. me IIepeA IIpHXOAOM 'l{A
Ha TepeH Aii YIIA noaBHJiaCL iHCTP~ia: "Ilpo ~o 'tlepBoHoapMiih~i
MYCBTL ~ Hae AOBi,t:\aTHca''. IIIJI.RXoM MiTHHI'iB a HaceneHHBM, npona-
raHAJICTH YIIA B: niAitiJIJill noIIIHpimH ~ iHcTpym:~i10 cepeA }'KpaiH-
CLKoro HaCeJieHHll ii ):\aBaJIH IIOl'pi6Hi ,ItOIIOBHeHHll.
OTJKe, ariAHo 3 HaBeAeHHMH iHcTP~iaMu, yicpaiHCLKe HaceJieHHll
UOBHHHO 6yJio nepeKOHy-Ba.TH 'tlepBOHOap~iB, ~o (a) MHp TaK AOBrO
G HeMOmJIBBBB y CBiTi, JIK AOBro iCHYIQTb ~e IIOHeBOJieHi HapOAlf,
(6) TP~~ MaCH He CKOpHCTaJIH Ha TOMy, IQO po36BTO riTJiepa, 60
iC'HyG ~e AJIKTaTOp Ora.Jilli, (B) KpHBa.Bi BiHHH AaJILIIIe 3arpOJKYBaTB-
MYTL JilO,ttcTBy, 6o B cBiTi HaKOUHllYJOTbCll HOBi npoTBBopill'tfll MiJK iM-
nepillJiicTaMH, HeMaE: cnpaBeAJIHBOCTH i T. A., (r) JKHTTJI G AYJKe BamKe,
He 3BaJKaJ01DI Ha nepeMory HaA HiMe'tf'tfHHOlO. BaJKKO JKHTH B MicTi ii Ha
ceJii, :aeMa ~o icTH, BHcoKi noAaTKH B: no3HKB, aarOTiBJii, KaropJKHa po-
6oTa no q,a.6puKax, 6paK OABry ii MaHy4>aKTypB, (A) Bee !le aMiHHTLCll,
KOJIH BJiaAY Bi.3LMYTL y cBOi PYKH TPYARIQi MacH. ToAi HacTaHe MHp,
nopSAOK, cnpaBe,ttJIHBicTL ...
IHCTPYKidll sa6opoH10Bana BCTPHBam: B AHCIIYTH peJiiriliHoro xa-
paxrepy, xi6a Il.\O p03MOBe~b Ao6pe niwoTOBaHHH AO BeAeHHll TaKOi
AJICD}'TB. 3a Ile AOpyqanocL BeCTH nponaraHAY B o6opoHi peJiiriiiHoi
CBOOOAH. "Ili,t:\KpeCJilOlO't:(H HeKyJILTypHiCTb no6oplOBaHHJI peJI.irii BK Haii-
iHTBMHimoi npHBaTHoi cnpaBH KO»CHOi JUOAHHH, niAKpeCJilOlO't:(H pe-
a~iiiHiCTh 6opoTb6u a pe.n:irit:10 B3arani, 1'pe6a BHcrepiraTBCL BiA rny-
3y-Ba.HHll 3 COBGTCbKOi JIIOAHHB, COBGTCbKOro no6yry, COBCTCbKHX UOPBA-
KiB i He XBaJIHTH MHHYJIHX "Ao6pHX" qaciB, 3a IloJILIQi niA 'tfac HiMe~L­
KOi oxyna~ i T. A·" niAKa3}'BaJIH iHcTp~ii.
Caoc10 IIIBpoKoJO nponaraHAHBHOlO NJ1JILHicT10 cepeA 11epao'Hoap-
~iB, YIIA, yxpaiHCLKe nLt:µliJIJill, Bee yicpaiHcLKe HaceJieHHB, ocaray-
JIH 3Ha11Hi ycnixH. BOHH cnonyJIHpH3YBaJIH cepeA mHpOKHX 1:1epaoHo-
apMiiicLKBX Mac cnpaB»CHi l\iJii 6opoTb6H YIIA ii annHllyJIH piIIIyqe Ha
IlpBXHJILHe CTa.BJieHHB 11epB0HoapM:iiir(iB AO YilA. llepea 1:1epB0HoapMiii-
~B, YIIA i niAninJIH cnonynHpH3YBaJIB BH3BOJILHY 6opon,6y yxpaiH-
CLKoro aapOAY no ~iJioMy CCCP, BOHH po:meCJIB Bi.woMiH npo Hei B
HaHA3-J1bmi 3aKyrKH cxx;P. qepBo'lloapM~i, IQO cnoqaTKY rJIJIAiJIH 3
OCTpaxoM i HeAOBip'llM Ha 3MaJibOBaHHX, y 'tlOpHOMY CBiTJii, IIOBCTaH~B,
niA BIIJIHBOM nponar'aHAH i 6eanocepeAHix aycTpi'tleH 3 HHMH, IIO'tfaJIB
MiHBTH CBOG HacTaBJieHHJI cynpoTH YIIA. YJKe no KiJILKox AHHX nepe-
6yaa'HHJI Ha TepeBi AiH YIIA, BOHH 3HaJIH, IQO IIOBCTaH~i He C1'piJilllOTb
s 11epaoHoapMi~B, ~o BOHH 6opllTLCll Ti.JILKH ai 3HeHaBHAJKeHHM
HK.B.ll i HKrB Ta BCBKHMB "THJIOBBMH KpHcaMH". BopoJKi HaCTpoi qep-
BOHoap~iB U0118.JIH MiHJITHCJI Ha IIpHXBJibH:i; Il011aJIH CTBOplOBaTHCh
cHMIIarii AJ!ll YilA. KoJIH JK AO 'tfacmH 'llA no11anH aepTaTHCll 11epBo-
HoapMii:IV, ~o Tyr i TaM llOIIaJIH 6yJIH B UOJIOR AO YilA i .OIIOBiAaJIH
npo re, ~o ix "6aHAepLi" HaKopMHJIH, Hanoi.nH Ta nycTHJIH cBo6iARO
si s6pOGIO Ta JiirepaT)'POIO, qepBOHoapMi~ TBepAO pilIIHJIH npo
750

ce6e, ~o BOHH npoTB YIIA BOJOBa.TB He 6YAYTL· I ~&oro pimeHHs AO-


TpHMa.JIH.1s1)
Y 3BiTax YIIA ii D~JIB, B npoToKoJiax 6JI&OKa~, y niAOiJn,uux
BH~aHHRX YIIA; c THCJNi 3raAOK npo Te, ·~o 11aCTHHB 'llA BiAMOBJIJl-
JIHC& BOJOBaTH npoTH YIIA, a KOJIH BOBB 6yJIH ~o ~oro upHMymeHi,
TO po6HJIH TiJibKH BHA, ~o BOIOJOTb, IIHJibHO BBaiK3.IO'l{H Ha Te, ~o6 'He
3po6HTH YIIA JIKOi mKOA.B. BHnaAKH, ~o 11aCTHHH 'llA 3anmuaJIH npu
BiwtOAi 3 ceJia 36poro ii aMyHi~iJO 6yJIB Ha nopilAKY AHJI. ByJIH BHilaA-
KH, ~o DpOCTO 3 B03iB KHAa.JIH ceJIJIHaM CKpHHLKB 3 aM~icJO, Kamy-
'l{H: "TH MOJI 3Hacm, 11TO 3 THM 3ACJiaTb". ByJIB upoTHpemHMHi BHCTynH
11epBOHoapMiih~iB i 36poiiHi CyrH11KH 11epBOHoapMi~iB 3 e'HKaBeAHCTa-
MH. 3 THCJl11iB noei;a;oMJieHb TaKOro 3MiCTy BHOHpacMO TiJibKB Haii6iJib-
me xapaKTepHCTH11Hi. y ~bOMY Mic~, xo11eMO 38.3Ha11HTH, ~o He 3aB>KAH
Moea iiAe npo yicpaiH~ie - 11epeouoapMiifitie. Y AHBi3ixx T. as. "yicpa-
iHC:&KHX cppoHTiB", yKpaiHQi 6yJIH 3acTynJieHi B 3Ha11HiH KiJibI<OCTi, aJie
He BHKJI1011Ho. KpiM yKpaiH~ie 6yJIH 3acryuJieHi, B ~Hx AHB.i.3iJ1X, yci
niACOBCTCbKi HaQiOHaJibHOCTH. y ci BOHH, He BHKJll011alOtIH pocbrn, y CBoiii:
6iJI:&IIIOcTi no3HTHBHO cTaBHJIHCb AO YIIA ii yKpai'HChKoro niAniJIJIJl. 138 )
137) B YnA o6os'R3yeana IHCTPYKUiR rK YnA B cnpasi nonoHeHHX. nepwa pe-
Jl3KUiR uiei iHcTpyKuii 3 5. VIII. 1944 p. A .11pyra pe.11aKUiR 3 JlHR 26. IV. 1946 .11opy11ana
ei.11.11inaM YnA A CKB, cneusiJU1.inaM i 6oisKaM CB Ta ec&oMy BH3BOnhHO - pesomouiR-
HaMY ni.11ninmo "MaKcHMYM po3sa>KHOCTH, po3yMy R TaKTy" e noee.11iHui 3 nonoHeHHMH.
Bci ui ei1u1.iim o6oe'R3yeana ".11y>Ke 11eMHa noee11.iHKa"; BOHH noeHHHi 6ynH "nepes's:r3aTH
paHeHHM paHH", 33CDOKOlTH ix y .llPY>KHiR p03MOBi, .11aTH lcTH, B 'leMHHA cnoci6 nepe-
BeCTH nepecnyxaHHH, nepe11.aTH opraHi3auiRHHM enacTHM Ha nepecnyxaHHH, nicnsi RKoro
DOJIOHeHi, RKHM He ll.OKa33HO >Kall.H0°i npOBHHH y Bi.llHOWeHHi .110 yKp. Hapo.11y TIOBHHHi
6yJIH 6yTH HeraRHO 3BiJibHIOBaHi.
138) 3a HawHMH ni.npaxyHKaMH, e l.fepeoHiR apMi'i 6yno 54 crpineUhKi ll.HBi3i'i, 2
KiHHi, 2 - 3 TaHKOBi R MOTOMexaHiJoeaHi JlHBi3i'i (6pHra11.H) R 1 apTHJicpiRChKa JlHBi3iR,
mo MaJIH yKpa'iHCbKHR oco6omdt cKna11. y 6inhrnocri . Ue Ha, nptt6mt3HO, 900 11.Hei3Ht
l.fA Dill qac MHHyno'i ceiroeo'i BiRHII. Or>t<e cyro yKpaiHCbKi qacTHHH COB'ETCbKOl apMii
craHOBHJIH 11.emo 6inhwe, HK 6%, KOJIH yKpa'iHCbKe HaceneHHSI CCCP BHHOCHJJO, 3a
COBETCbKOIO cTaTHCTHKOIO, 16,5% echoro uaceneHHR CCCP.

ABToMatH'IHa 36poH o.11Horo 3 eiMIJIJe YnA - 1946


151

Oc:&i OAHOJO a nepumx 11acTHH tIA, ~o 6pa..1IB Y11aCT:&i B o()na:aa.x I


~ia:x npoTR YIIA, 6yna 271 CA, ~o ii B>KRTO lJ.O a~ aa fYizy~i.
UR a~ no11aJiac& 15 T}laBHB 1945 p. i npo Bei MK B>Ke DBC8.JIB. Am:deio
IIpOBO,D;HB noJIK. HKrB - lllep6RHa; KoMaHAHP 271 CA. ni:AJisraB iioro
BaKa38.M. EJ4ra6RCTR 11RHHJIB CTpaIIIB.i 3JI011BBCTB&, BOBB 3&CTOCOByn&•
JIB IIpRJIIOll.Hi K&zyBaBBB i T. i. y ~ei 11ac, 11aCTRBR 271 ClJ. BeJIH ce6e
xopeKTHO A Be:pa3Ho YHBK8.Jlll 6oiB i cyrH110K 3 noBCT~mm. Y c. tiop-
Hi OCJiaBH KOMaHARP 271 CA. 3BiJihHHB 80 apemro:sa.HHX ceJIBH, npH 110My
11epeonoap1t1~i IIOORJIR eHKara6acTiB, ~o 6eperJIR apemTOB&IDIX.
Konu T&KY noseAiHKY 11epBo'HoapMi.B:c1>Koi 11acTHBR MO>KHa H8.3B&TR
AO IIeBBOi KipR naCHBHRM CIIpOTHBOM BiiichKa npoTH IIO~ii, ~o Maoyn
ic&yB&B i icBYE: y BCix DOJiiltiHHRX ,u;ep>KaB&X 139 )' TO i.Hmi BaBeAeBi H&MB
IIpRKJiaAH K&3aTHMYTb B>Ke npo aKTHBHY iHi$mBy BiHCbKa npoTH 111a-
CTR B aK~BX npoTH YIIA :A ,u;o neBHoi Mipu aapamens aiic&Ka peeo-
JIJO~HHMH HaCTJ>OB'MH, ~o npoBBJIBJIBCb B ,u;esKoMy 6paTaHHi 3 YIIA.
ByJIH TeJK 6eanocepe):(Hi 3YCT}li11i, Bi11 - Ha - Bi11, DOBCT&HJ:dB i 11ep-
BOBoapl4i~iB. TpR AHi (20 - 23. JIHIIHB) B c. Ili,u;ne11apu (CTaHRCJI&BiB-
~a) KBaTRpyna.JIH Maii>Ke nop111 ce6e cTpi.n&~i 3 eiJu:tiny ",l{3BOBR" I
11epaoBoapMi~i. O.tnri OAHHX He 11in&JIR, X011 IIpO ce6e BBa.JIH ii B3&al.BO
ce6e o6cepayna.JIR. .l{HB 30 cepIIHB, aaCTa:sa comi iM. I. Boryaa o6cTpi-
JIBJia KOJIOHY 11epaoaoap~·B, ~o HaOJIWKaJiaCB ,u;o fiOBCTaBCbKOi 3a-
CT&BH a c. IleTpnnia, ToBMa1111HHa. tiepBoHoapMiiiid aaiHBJIR CTaHOBR-
~e i sri,u;Ho 3 eiiic&KoBHMH cTacyTaMH BHCJI&JIR napJIBMeHmps ,u;o DOB·
CTaBCbKOro Bi.MiJiy, BHMara1011R, II\00 lIOBCTaH~ onyCTRJIH ceJio, B aKO·
MY 11epaouoapMiiic&Ka 11acTHHa 6yAe KBaTHpynam AO HaCTymmro ;D;HB.
IloBCTaH~i IIpRHBJIR BHMory, 60 He XOTiJIH BCT})BBaTH y 6i:A i Bi;n;ccy-
DHJIR 3 ceJia. Ha APYMIA ,u;eHh, 11epB0HoapMiB:c&Ka 11acmaa ~'ixa.Jia
ll.&Jli, He nepeBOAJ111H B ceJii >K&AffOro Tpycy' npR 1IOMY IIOBell.iHKa J:d_ci
11&CTHHR B ceJii 6yJia AY>Ke 11eMHa :ii KOpeKTHa.
ByJIH BHIIaAKH 6e3nocep~&oi ,u;onoMOrH IIOBCTa~Jl'M. .lllls 9
cepDHB, 11epBOHoapMmc1>Ka 110Ta HaTpanHna 6iJis c. Heeo11&Ha Ha noe-
cTa~iB. HaB'B3&Jiaca po3MOBa. tiepBoHoapMiiird }:{&JIB IIOBCT&~BM ;n;o-
KJiaAHi AaHi npo pooTamyBaHHJI eHKaBeAiBCbKHX cneQBiAAiJiiB y OKO-
JI~i ii 3aoxo1:1yeaJIH, ~o6 Bo H H 6HJIH THX "ceoJI011iB". IIorYTOPHBmH
3 co6oio, "BoporH" po3iiimJIHCb MHpllo.
BHna,u;KH nepexOAY 'lepBOHoapMiii~iB ,u;o YIIA 6yJIR TaKo>K ~>Ke
11acri, OA1fa11e 3 ~HX cpaKTiB YI1A He KopHCT&Jia. YIIA caMa nepexo-
ll.HJia nepio;n; ;n;eM06iJii3~ii i npHCTOCyBaHHJI AO HOBHX YMOB, ~o BHMa-
raJIH 3BY*e.HHB Aiii Ta nepeKJIJ011eHHB Ha IIiJtIIiJII>Hi cpopMH 6opoT&6R,
BJiaCHHMH, nepeBipeHHMH, Ka~paMH. IIpore cpaKTH 3aJIHIIIHJIHC& cpaKTa-
MR ii yniBCbKi qacTHHH ?tfYCiJIH nepeKOHYJla.TH nepe6i>K11HKiB, ~o TeIIep
ue nopa Ha po3ropT&HHJ1 6opoT1>6H ii xo1:1 3 >KaJieM, &Jie B~CHJiaJIH ix
H8.3aA ;n;o 'llaCTHH. Och TaK, JUIR 17 cepnHB 1945 p. 3 nocroro B c. Pori3Ho
BTeKJIO 28 Ky6aHCbKHX K03aKiB ~ npoBOAOM JieliTellaHTa, JIKi myK&JIH
3B'H3KiB }:to YHA, a KOJIH ix YIIA He npHiiHBJia, noixaJIH Ha KapnaT-
CbKY YKpaiHy ii ~o 3 HHMH ;n;aJihme CTaJIOCJI - HeBiAOMo. 3HOB me, Ha
BoJIHHi, npHHaHMHi 50 6iiiQiB 3 102 c. A· myKaJio npHCTaHOB~a B nici,
aJie K - p )ly6oBHii ycix ix B~icJiaB Hasa;n;.
HeMaE: cyMlliBy, ~o napTiiiHi ii noniqi.iiHi 11RHHRKH MYciJIB oopo-
139) llocHTb TiJibKH 3ra.aaTH eopo>Kne1.1y Mi>K "eepMaxToM" i "rewTano". Coe£T-
CbKHR JJiTYH - niporoe, y ceo"iR KHH3i aHfJJ. MOBOIO, p03KaJye, HK ocf>iuepH aeiRufi
npoTecTyeanu e 1947 - 48 pp. npoTH B>KHeannR "ix .110 o6nae npoTH YnA. Y LlHX o6JJasax
33XOBYBaJIHCR uiJJKOM naCHBHO.
752
me1> 3 Ta.KHM CTa.HOM, 3 npoaBaMH p;eMopa.11i3a1'ii ii p03KJiap;y 'tlA. He-
6araro iM ~JI 6opoTL6a noMorna, 60 IQe B moBTHi 1945 p. KOMaHAHP no-
B'laB qepBOHOapMiH~iB, IQO HillJIH Ha 3aeTaBy: 41 KOJIH nooa'llHTe IlOBeTaH-
~iB, a BOHH Bae He Hana~alOTb, He eTpiJIJIHTe p;o HHX, 60 BOHH q,poH-
TOBHKiB He "'linalOTb. OroiJIJITH ,u;o IlOBeTaH~iB MOJKHa TiJihKH To,u;i, KOJIH
BOHH Bae Han~alOTb". ~e "He qinalOTh q,poHTOBHKiB" ,lJ;OBro '~e 38.JIH-
illa.JIOeb o6oB'H3YJO'lOIO 3aea,u;o10 B eTOeYffKax MbK 'tlA :H: YilA. Oc& 1'i-
JIHii piK niaHime (28. VII. 1946), KOJIH HKB,ll po6HJIO BeJIHKHMH cHJia-
MH o6JiaBy Ha JiiC "S16JiiHKa" (Ct'piJibKiBCbKmi p - H, ,llporo6H~bKOi..,
o6JiaeTH) ii noBeTaH~i nip; THCKOM nepeBaJKalO'lHX CHJI MyeiJIH 38.JIH-
illHTH nie Ta Bi,u;eTYJlaJIH "'1epe3 e. HaH"'liJIKy, nopY1J HHX npoixaB Bip;,u;in
'lepBOHOapMi.HCbKOi KiHHOTH. EmcaBep;HCTH eno,u;iBaJIHeJI, IQO ~eii BiMiJI
3aaTa.KYG llOBCTaH~iB, ane BOHH HaBiTh He Bi,u;p;aJIH IIOCTpiny ii IlOBCTaH~
MorJIH Bi,u;eTynHTH. KoJIH nicna Toro eHKaBep;HeTH IIHTaJIH KiHHOT'lHKiB
npo npH'IHHY ix B'IHHKy, qepBOHoapMiii1'i 3aJIBHJIH BHpa3HO, ~o BOHH 3
DOBCTa~JIMH He BOIOIOT&.

IUo6 3HHIQHTH npHJ13Hi p;JIJI noBe'l'UH~iB HaeTpoi cepep; 11epsoHo-


apM~B, 60JibWeBHKH IlO'laJIH B HHX po3IIaJIIOBaTH pociHCbKHH moui-
Hi3M. Bi,u;eHJialO"'IH poTy 'lepBoHoapMi~iB, 1.QO eKJiap;anac1>, nepeBaJKHO,
3 YKPaim:dB, KOMaep;Hp 6aTan1>iioHy noB"'laB poTHoro KOMaHp;Hpa TaKH-
MH CJIOBaMH : "Tbl m pyceKHii. Tbl p;oJIJKe'R xopomo CMOTpeTb, 'lT06bI GTH
xax.n:b1 ,u;o6neeHo p;panHeb e 6aHp;epaMH. Bep;h Tbl pyeeKHii, eaM me no-
HHMaem, 3a 'ITO Mbl BOIOeM". AJie ~e He 6yna TaKa nerKa cnpaBa "cMo-
TpeTh" 3& THM, IQ06 6iiirti "p;panHeb", KOJIH p;o ~boro HeMac OXOTH. 3aB-
)K,1J;H XTOeb Mome ni,u;CTpeJIHTH B 6010 i He 3HaTHMem HaBiTb Bi,u; JIKOi
KyJii 3rHHyB. Cepep; q,poHTOBHKiB 6yno CHJI&He IIO'lyBaHHJI B3aCMHOi
p;pym6H, pa30M BOHH m nepemHJIH Bei CTpaxiTTJI HiMe~hKoro q,poHcy,
po3YM:iJIH ce6e npeKpaeeo H: BamKo ix 6yno 3pymHTH JIKHMHCh raena-
MH, JIKHX BOHH He p03YMiJIH. ,llJIJI ~HX q,poHTOBHKiB BiiiHa ume 6yna 3a-
KiH'leHa ii BOHH He MaJIH HaHMeHmoi OXOTH HaCTaBJIJITH IQepa3 eBoi ro-
JIOBH B 6opoT1>6i npoTH YHA, ,u;o JIKoi, 3 pi3HHX npH'IHH, no'lyBaJIH eHM-
naTii. Po3}7MiJIH ~e :H: KaniTallH ii p;apMa, IQO "pyccKHe", He enimHJIHCb
rHaTH CBOix 6iii~iB AO 6010, KOJIH BOHH 6a"'IHJIH, ~o ~i 6iii~ He MalOTh,
p;o ~boro 6010, HaHMeHmoi OXOTH. 3HalO"'IH, 1.QO HixTo ix He 3a'linac, BOHH
caMi He MaJIH HaHMeHmoi oxoTH HiKoro 3aqinaTH ii 36epiraJIH p;o YIIA
,u;pyJKHiii lleBTpanireT. HanpHKiH~i eepnHa, Hanp. 'lepBoHoapMi~i sip;-
nycTHJIH 3i 36pOG10 12 eTpinb~iB eOTHi K - pa SICMHHa (PoraTH~HHa)'
JIKHX yaanH B nonoH. I KOJIH qepeoHoapMiii~ie 3MymysanH 6paTH
Y1JaeTh B o6nasax, JIK Hanp. y CKiJibIQHHi, Kono e. Ilnas'c (22 - 25. VIlI),
BOHH CBOiMH ronoeHHMH CMixaMH ii nepeKJIHJCyBaHHJIMH IIO .nicax Ta
6e3Jiap;H010 eTpiJIJll:IHHOIO "He6oui y BiKHa" 6iJI1>me IlOillKOAHJIH nepe6i-
roBi o6naBH, JIK ,u;onoMorJIH.
Ilepep; napTiG10 ii YPJIAOM noeTana eepiiooHa npo6neMa, ~o po-
6HTH 3 'l!epBoHolO ApMicio. Y a~iJlx npoTH YTIA BOHa BHJIBHJia eso10
~KOBHTY He6003p;aTHieTb. Tpe6a 6yno ii, 'IHM CKOpime, 3a6HpaTH 3
repe11y p;i:H: YIIA, IQ06 ~o pemm He poaKJianae1>. PimHJIH 3BiJI&HHTB
p;eeJITh HaiieTaplIIHX pi'lHHKiB ·ii 3aeTynHTH ix eBimHM KOMIIJieKTOM 3
MOJIOAHX p;onpH30BHHKiB, ~o Bme BHWKOJIHJIHCJI B 3anaCHHX IlOJIKaX,
ane nopoxy IQe He lllOXaJIH. TaK YKOMnneKTOBaHi ~Bi3ii, ronoeeo 3
YKPaiHebKHM oco6oBHM CKJiap;oM, BHCJiaJIH Ha ,llaneKHii Cxi,u;, ,u;e siiiHa
3 SlnoHiClO ii OKyna~iJI MaH,u;JKypii CTaBHJia nepep; HHMH HOBi npo6JieMH
MiniTapHoro xapaKTepy. ,llo Ki~JI 1945 p. q,poHTOBi AHBi3ii 'l!epBOHOi
ApMiI 38JillIIlllJlB 3axiWJO)'KpaiBc1:tKi aeMJii, ua ix Mi~e DO"'la.JIH npu6y-
153
:ea.TH 3 CH6ipy :H ~eHTpaJ1hHOi Pocii cBbtd AHBi3ii BB HKB)l, ~o MaJIH
6ym mKHTi npoTH YTIA B HacTynHHX aKqiHx.
)leMo6iJii3oBaHHX 3 l{A. yKpaiH~iB, 60JihWeBHqhKa BJiaAa CTapa-
JiaCH BHKOpHCTaTH AJIJI nonoBHeHH.H MicqeBHX "icTpe6iTCJibHHX 6aTa-
JlhHOHiB". Y rpyAHi 1945 p. YIIA 3BepllyJ1aca AO AeMo6iJii3oBaHHX JIH-
cTiBKOIO 140 ). )leMo6iJii30BaHHM BO.HKaM qA Hara,IzyBaJIH yKpaiHChKi
noscTa~i B JIHCTiB~i: "I"iTJiep xoTiB niAKop10BaTH noHeBoJieHi HapoAH
Ta pHcyBaTH WTY11HO p03AYTY iMnepilO 6aHAaMH "<t>oJibKCAOH11iB" Ta
.HHH11apiB. CTaJiiH xo11e nolleBoJIIOBaTH Ta BHry6J110BaTH yicpaiHC&KHi
HapiA rrpH AOnoMoai caMHX TaKH HecBiAOMHX, a6o 3JI011HHHHX YKPaiH-
n;iB" i nepecTepiraJIH: "KoJIH m xToc& 3 Bae He nocJ1yxaE: Hamoi 6paT-
H&oi nepecTOporH :H CTa.He KaiHoM - .HHH11apoM, 3 THM 6yAe llama MOBa
KopoTKa - KYJIH !"
Ili3Himi IlOAii AOBeJIH, 1.QO cnpo6a CTBOpHTH 3i 3AeMo6iJii30BaHHX
BO.HKiB qA npo6J1eMy AJI.H YTIA H npHT.HI'TH ix AO 6opOTb6H npoTH YIIA
3aKiH11HJIHC& AJI.H 6oJibWeBHKiB HeBAa11ero. .[{JI.ff qiE:i cnpo6H He 6yJio
J1>YHTY. B3araJii 60J1hweBH~&Ki cnpo6H po3KOJIOTH yKpaiHC&KHH HapiA i
BHKJIBKaTH rpoMa,n.HHC&Ky siliHy B YKpaiHi 3aKiH'IHJIHC& HeBAa11e10.

'IJ:epBOBHii repop B r8Jllllllllli


Ta Ha BoJIHHi. BHKopucTosyro11H 3aKiH11eHH.H BiHHH i ss' asaHHB 3
THM nepexiA 11acTHH l{A. 11epe3 3axiAHhOYKpaiHC&Ki seMJii, HaB'Jl3YI011H
.no csoix 3BepHeHb i pe'leH:l~iB 3I'OJIOWeHb 3 "noBHHHOIO"' paxy1011H Ha
o6MemeHHJI Aili YIIA :H niAniJIJI.H B HacJiiAOK nocTois 11acTBH 1IA no
ceJiax, 6oJI:&weBHq&Ki sepxoso,n;H piwHJIH BAapHTH s ~iJioro CHJioro no
yicpaiHCbKOMY BH3BOJibllO - peBOJIIO~iHHOMY pyci. )lpyra IlOJIOBBHa 1945
poKy - ~e OAHa seJIHKa cepia 6JihOKaA i a~i:H npoTH YITA ii niAniJIJIJI.
roAi 6yJio 6 ix ycix HaBiTh nepepaxysaTH. Be3nepepHBHi 6JI:&oKaAH cno-
ny-qeHi 3 AffKHMH norpoMaMH yKpaiHCbKOro HaCeJieHHJI MaJIH Ha MeTi
BBKOpHCTaTH 3aJIOMaHH.H )zyXa cnpOTHBY B HacJiiAOK 3aKill11e'HHJ1 BiHHH
i 6esHaCTaHHiM TepopH3yBaHHJIM OCTaT011HO :Horo 3H~TH.
Tex Hi Ka o6JiaB i 6JibOKaA 6yJia O,LtHaKoBa Ha BCix TepeHax Aiii
YIIA, ~o 03Ha11aJio, I.QO ITJIHH ~HX o6JiaB i 6JibOKaA 6ys onpan;&o:sa.HWi
B OAHOMY ~eHTpi. IlepwHx KiJihKa AHiB nicJ1J1 saKBaTHpysaHHJI B ceJii,
ewcaBeAHCTH .BHKOpHCTOByBaJIH Ha BeAeHllJI p 0 3 B i A K H: o6cepsysa-
JIH JIIOAeii, 30pHJIH AaJieKOBHAaMH sa pyxoM y TepeHi, KOHTaKTysaJIHCh
is csoiMu ceKcoTaMH, XOAHJIH Ha ui11ui ni.,n;CJ1yxH, apeIIITyBaJIH ii AOIIH-
TYBaJIH ni,t{ospiJIHX JIIOAeH. 3aMiHoByBaJIH cTelKKH, HHl.QHJIH xpecTH ii
MorHJIH, saTHpaJIH npoTH60JihWeB~hKi racJ1a. 3i6paswH noTpi6Hi AaHi,
OAHa a6o ABi cneqrpynH B 'IHCJii 8 - 15 6iih:~iB, notIHHaJIH nepeso,n;HTH
B ceJii TPYCH :H npH ToMy rpa6ysaJIH Bee, ~o iM cnoAo6anoc&.
OKpeMi rpynH, 3JIOIKeHi 3 6 - 20 AOCBi~eHHX eHKaBe,n;HcTiB, nepe-
BOAHJIH po3WYKH sa KpHiBKaMH. IlocJiyroByBaJIHCH APOTaMH, rpy6HMB
Ha 5 -10 MM., a AOBrHMH Ha niBTopa JJ.O ,n;Box MeTpiB. KoJIH APiT HaTpan-
Jl.HB Ha l.QOCb TBepAoro, TO B ~bOMY Mic~i IlOtIHHaJIH KOilaTH. IlepeBipHB-
WH ceJia, notiaJIH nepeBipioBaTH qiJ1y OKOJ1Hq10. Po3WYKH nepeBO,IUIJIH
coJ1iAHO, He nocnima10tIH. IlpH TOMY 3BepTaJIH yBary Ha HaH:MeHwy
Api6H~IO: CTOJIOtieHy Tpasy' BCOXJIHH KYI.Q i T. n. IliCJIJI npuqicoK JiiCiD
WYKRJIH sa KpHiBKaMH TaKolK y Jiicax.
,[{JI.JI npo11iCKH Jiicy, 3BHtiaHHO Hi'I'llO, BIKHBaJIH 6iJibWHX Bi.n,niJiiB,

140) JlHCTiBKa: "Jlo .aeM06iniJoeaHHX BOHKiB 4epnoHo"i ApMff'. m.anHc: "YKpaiH-


CbKi noecraHJ.ti. fpy.aeHb 1945 p.
15'
a TaKoac 11acTB'HH 'tlA, aKHX saBA&HBaM 6yno TPBMam sacTaBB KpyroM
nicy, no Aoporax i npocilcax.
BeIUKeTH, H&CHJihCTBa, WBKaHH, II06HBaHH8 JIIOAeii, IIy6Jii'IHi Ka-
TysaHHa, ronosHo, SH~eHux, y KpHisKaX, JIIOAei, MOPAYB&HHR JDOAei
niA 11ac norpoMHBX a~ii, 6ynu 11acTHM JIB~eM. ApemcyBa.JIH i BBBo-
SHJIH pOAHHH nij:µIi.n1>'1111Kis i 6i~is YfiA. Y 6araT:&ox cenax, sa riTne-
pisc:&KBM 3BH11aGM, 6pa.JIH 3aKJI~HHKiB, JIKi CBOiM )KHTTJIM s4µIosiAa.JIH
sa "6esneKy" BiJud,niB HKB.n;.
3 uaiBaJKHiinux 6JihOKaA i aKidii HKB,ll npom YIIA. CJiiA sraAaTH
TaKi aK~ii: 1) 9 - 27 JIHilHJI 1945, senmca 6JI1>0Kap;a 'lopHoro Jiicy i
OKOJI~i nepeseAeRa HKB)l Ii BiiChKOM y CHJii 5000 6ii:qis 3 n~HM­
KOIO asis:qii, IQO AHJI 11 JIHIIHR $Hii AeHh 6oM6HJia 1IopHHii Jiic i OKO-
JIB:qi. ():qg 6JIOhKaAa upaKTIAHO He 3pOOHJia JKaAHOi mKOAH BiAAi.naM
YIIA rpynu " 1Iopl1Hii Jlic", JIKHX B1'paTH s CYTH11Kax 6yJIH MiHiMaJihHi.
2) Bn1>0KaAa CaM6ip~HHH s Apyriii noJIOBHHi JIHIIHa ii nepmiii uono-
BHHi cepnea 1945 p. HaiicHJiheime 6ynu sa6n1>0Kosaei ,llo6poMBJihIQB-
Ha ii YcTpi1111HHa (95%), Meeme OrpiJihKiBChKHii i CaM6ipc1>KHii paioHH
(70- 80%. OOnasa 6yna opraHiaosaHa cunaMH uorpa:e:siiich HKB,ll.
MeTOIO 6JihO~B 6yJio BHKpHTH Mic:qe Ta.60pYBaHHJI BiJud,nis, Dali KpH-
iBKB Ta scix JllOAeii no ceJiax, ~o Ma.JIB 3B'J130K 3 noBCTa~JIMH. IliA 11ac
6n1>0KaAB snano noH~ 140 6ili:qis YilA ii niAninhHHKiB. 3) Bn1>0Kap;a
ra.JI~hKOrO ii CYMiacHHX paHOHiB, IQO TpBBa.Jia BiA 16 JIHIIHJI )J;O 2 Be-
peCHJI. BoHa OXOIIHJia paiiollH: ra.JIHQhKHH, BoiiHHJiiBChKHH, f!3yniJih-
ChKHH i CTaHHCJiasiBchKHii, B JIKHX p;iJIJIH TPH onepaTHBHi rpynH HKB!-{.
MeT010 ix onepa:qii 6yno posrpoMHTH ocTaT011Ho opraHisa:qiiuy ciTKy,
BHKPHTH KpHiBKH, BHJIOBBTH BCix, XTO I..Qe CKpHBaGThCJI Ta BHJIBHTH ii
3HHIQHTH sci s6poiiHi BiMiJIH Ha TepeHi QHX pa:iioHiB. y 3Biri - nporo-
KOJii 3 ~ici 6JIDOKaJJ;H nop;acThCJI TaKi BTpam: 1) 3rHHYJIH B 6oJ1x, cy-
TH'lK8.X, KpHiBKax - 11 6i~iB YilA i 5 niAIIinh'HHKiB, 2) PaHeHo 4 Giii-
:qis YIIA, 3) 3JioBJieHo 60JI1>weBHKaMH 109 ni.p;niJihHHKiB, 4) 3roJIOCH-
JIOCh Ao6posi.n1>Ho "s noBHHH010" - 14 ni.p;niJihHHKiB. 4) BJioKaAY Ko-
JIOM~HHB ii r~yJibIQHHH nip; KiHeQb CepDHJI i npo)J;OB)K BepeCHJI Ta-
KOm nposeJIH norpaHBiiiCbKa HKB.U, ii ~eHTpoM 6yJio c. KocMa11 i oKo-
JIHQJI. 3 orJIJ1AY :ea repeH, 6oJibmeBHKH sacTOcysaJIH TYT TaKTHKY peii-
p;is. Peiip;yio11i 11acTHHH 6oJibWeBHKiB 6es ynHHY MapwyBa.JIH no TepeHi,
nepesa>KHO Ho11aMH, nepeBOJJ;Jl'IH 6esHacTaHHi TpycH no xaTax, apemTy·
IO'IH JIIOAeii, po6JIJl'IH sacip;KH. BiJibWi Bip;p;iJIH npoqicYBaJIH JiiCH ii rip-
CbKi MaCHBH. 5) BJibOKap;a Hap;p;HiC1'pJl~HHH, B p;pyri:H noJioBHHi cep-
=tHJI :H nepmiii nonosH'Hi sepecm1, sip; ropop;eHI..QHHH ii TosMa1111HHH ~o
CaM6ipI..QHHH, MaJia Ha MeTi 3a6JibOKyBaTH sci ceJia, Ha npasoMy 6epesi
p . .D;HiCrep, ~o6 Hep;onycTHTH BiMiJiiB YIIA s Ilop;iJIJIJI B KapnaTH. KpiM
~boro 6JibOKyi<>11i siAp;iJIH MaJIH 3aBp;aHHJI 6opoTHCh s YilA Ha TepeHax
6JibOKOBaBHX paiioHiB. roJIOBHHM ~e'HTpOM ~foi 6opoTh6H 6yJia MHKO-
JiaiBI..QHHa (19 - 22. VIII), p;e 6oJibWeBHKH MaJIH ycnixH, BHKpHBa1011H
roJIOBHY ui.p;niJibHY p;pyKapHIO YilA, JIKOi, )J;O peqi, wyKaJIH sip; 11acy
csoro upuxop;y Ha 3axiJJ;HbO - yKpaiecbKi seMJii. PiBHO'lacHo 6oJihmeBH-
KH 6JibOK)'Ba.JIH :qiJie Ilop;iJIJIJI, npe 110My MoTopH3osaei 6per'ap;H BB
HKB.U npoKoqysaJIHCb p;eKiJihKa pasis no ~iJii:H repHTopii, JJ;HKO po3-
ryn101011H no Jiicax i ceJiax. BnboKap;a TpHsana p;o Kiln~JI poKy 1945,
1:qo6 Ti.JihKH 3 10 - p;eHHOJO nepep;HWKOJO noqaTHCb HaHOBO B 1946 p. y
rpyA&i 1945 p. HKB.U oco6JIHBO mopcToKo na~HcpiKyBa.JIO Kon:wrnHe'l-
11HHy, Bop~iBIQHHy, 3a.JiiI..QH'l'IHHY ii 'lopTKiBI..QHHy. 011esHp;e~b nHcas
ro~i: "Ile, ~o B Hae ):ti-cTLCJI, :qe op;HH max". BTpaTH nip;niJIJIJI Ha Ilo-
~inJii 6yJIB a'llalllli. Oc& ~q,pu 3a APyry noJIOBHHY 1945 p.: TepHoniJih-
~a - 119, Bepe~Ha - 225, Il~raG111U1Ha - 66, Tepe6oBeJih-
~a - 104, 'tlopTKiBnµ1Ha, KonHllBHe11'IBHa, 3a.JI~1111BHa, Bop~s­
~a - 728. IlB<Ppu n;i BKJ11011a10T:& 6i:A:n;is YIIA :A: n~iJI:&HBKiB, poAOM
s ~ nosiTi.B, ~o sna.JIB B APyriA nonoBBHi 1945 p. y 6opoT&6i s 60Jlh-
meBBK8JIB 141 ).
Y mosrai 1945 p. 6oJI:&me:emw n~<PiKysaJIB CTPe A11te ey uo xop-
AOB KapnaTc:&Koi YKpaiHH ii y ~MY caMoMy qaci Jl:&si~. Ynpo-
AOmK ~pyroi IlOJIOBHHB 1945 p. TpHBa.Jia Tem 6e3nepepBBBa 6JI:&O~a
Bommi, OCOOJIBBO KpeM'.Blle'l1DIHB ii TepeaiB Mi.JR p. CJIY11 i ropBBb Ta
:QyMaHC:&KHX niciB. Y niBAeHHiii BoJIHHi 6oJILWeBHKH po6HJIH nocTiiiHi
npo11icKB 3aBHAiBc:&Koro nicy. B rpyABeBm, nocHJieHiii 6n:&o~i pa.iio-
aiB ro~a. Memupit{11JI, Kopen;:&, 6oJI:&WeBHKB 3aCTOCYBaJIB Hoed Me-
TOA: BBCJiaJIH Ha ceJia npoBoKaTHBHi BiMiJIH HKB)J; B OAHOCTposx YKPa-
iac&KHX IlOBCTa.HD;iB, JIKi po6HJIH HaCKOKH Ha ceJia ii xyropH, 3BB11aiiHO
BH011i, it HeMBJIOCepAHO rpa6HJIH yKpaiHCLKHX ceJIJIH i 3H~aJIHCb H~
HHMH, aa Te, m;o "3'aMaJIO" niATPHMyi<>Tb y:apaiHCbKHH BH3BOJibHO - pe-
BOJllOD;iiimdi pyx. Ueii MeTOA Mir cnpHllHHHTH noBamHi mKOAH AJIH
pyxy, sK6H He icHYBa-JIH BiMiJIH YIIA ii niAniJILHa ciTKa, m;o iH<Pop-
MYBaJIH yKpaiHcLKe HaceJieHHJI npo cnpaBmHiH: xapaKTep D;HX ''B~Ai­
JiiB YIIA". ToAi HKB.z:t yBeJio B Aho cBoi BiMiJIH, sKi KHHYJIO npoTH
BJiacHHX npoBoKaTHBHHX 6aHA, in;o6 AOKa3aTH YKPaiHC:&KOMY Hacenea-
HIO, ID;O B QbOMy BHIIa.r:tKY MaE:TbCJI ia cnpaWKHiMH BiMiJiaMH YilA, a
n;e, ~o npo Ti BiMiJIH onoBiAaE: YKPaiHCLKe niAniJIJIH, n;e E: TiJihKH 3Jli-
cHmi HaKJien Ha paAHHCLKY BJiaAy i HKB.z:t. Mim HKB.z:t a Aoro m
IlpOBOKaTHBBHMH 6aHAaMH BeJIHCb 6oi, po36HTKH 6aHA TiKaJIH Ha ce.na
ii xyropH i npOXaJIH AOilOMOrH i 3axHCTY B yKpaiHCbKOro HaceJielUIJI .
.z:to aaco6iB TepopHayBaHHH yKpaiHC:&Koro HaceJieHHJI Hanema.JIH
TaKom "aBepaeMHs'' AO yKpaiHcLKoro HapoAy, AO YIIA i niAninns i T. A·
3 HaroAH cBsTa moBTHeBoi peBOJIIOQii, ARB 5. XI. 1945 p. nosBHJIOCJI
11eTBePTe aBepHeHHH BJiaAH AO Hace.neHHJI 3. 0. YKpaiHH. "SIK san;:&Ko-
Ba.Hi 3Bipi racaJOTb n;i 6aHAH JiiCaMH"' IlHCaJIH 6oJILWeBHD;hKi sepxo-
BOAH y aBepHeHHi H: rpoaHJIH: "YKpaiHC:&Kmi HapiA MaE: AOCHT& cHJI,
in;o6 3HHIQHTH )KaJIIOriAHi 3aJIHIIIKH <PalllHcTiBCbKOro naAJia - yKpa-
mc&KO - HiMeD;bKHX Han;ioHaJiiCTiB". ''3aJIHIIIKH po3rpOMJieHBX ()a~ 6y-
AY'fh 3HHID;eHi B Hai6JIIDK'lOMY qaci" H: ToMy yicpaiHCbKHH HapiA "B
iM'JI cBoro m;aCTJI i m;aCTJI CBOiX AiTeH'' IlOBHHeH ''m;e aKTHBHime BKJll0-
11HTHCb y 6opoTL6y 3a QiJIKOBHTY JiiKBiAaQilO OXBiCTJI poarpOMJieHHX
6aBA YKPaiHCLKO - HiMeD;LKHX eaQioeanicTiB''.
Y napi 3 D;HM 3BepeeHHJIM Xp~oBa H: KoMmmii, noJ1BHBCJ1 ''H8.Ka3
HapKoMa BHyrpiweix cnpaB YKpaiHC&Koi PCP - ree. neiT. B. Pacaoro
3 AHJI 15 JIHCTOilaAa 1945 p." B JIKOMy, BHIIpaBAYJO'lH npOAOBmeHHJI MH-
aynoro pelleHD;JI 20 JIHnHJI THM, ID;o pi3Hi oco6H, JIKi AaBHO Bme 6amans
nopBaTH 3B'Jl30K 3 6aHAHTaMH ... npaKTH'IHO 3AiiiCHHTH n;:&oro He
MOrJIH"' 60 "3HaxOAHJIHCJI B TaKHX YMOBax, npH JIKHX BHXiA 3 6a~ 6YB
HeMOmJIHBHH"' HaKa3yE:TbCJI, ID;06 "ycix yqacHHKiB 6aHA, RKi npmm-
HBJIH 6aHABTC:&Ky AiJIJILHicTL ... i Tenep Ao6poBiJILHo 3'aBRJIRCJ1 Hi-
JIKHM penpeciaM He niMaBaTH, a eeraiHo >f< nicJIJI JIBKB HanpaBJIRTH
Ha Micn;e noCTiiiHoro Melll'KaHHJI''.
HaKa3 Qe:H po3BiwysanH, no ceJiax, 3BHllaHHO Ha xaTax oci6, aKHX
niA03piBaJIH, ID;O BOHH CHMna TH3YIOTb, a6o cnianpa~IOIOTb 3 YilA :I 11B-
HHJIH ix oco6HcTo BiAnoBi,naJILHHMH aa ix 3HHID;eHHJI. Hem;acHi ceJIJIHB
141) Umt>pH no.11aHo Ja KHHraMH A cnHcKaMH BTpaT yKp. ni.11niJIJIR. BK.'llOllalOTb Te>K
THX 6iAuie YnA A ni.11niJ1bHHKie, wo JrHHYJIH Ha TepeHax iHwHx noeiria.
156
BO'taMB TpHM8.JIH Bapcy 6i.Ju1 HaKa3iB, ~06 ix XTOCh Be nipBaB, '11B
3~.

~YIIA
B Jqlyriil DOJIOBHHi 1945 P· ,ll;ii YIIA, B 'Apyriii IlOJIOBHHi 1945 p.,
6yJIB. cnpHMOBaHi Ha 36epemeHHJI opraHi3a~ii i BlHChKOBHX Bi;tmlJilB
nepeA YAapaMH sopora H >Kep'rBaMH, Ha peopraHi3a~ilO YIIA i nmniJI-
JIJI ii AOCTOCOBHHJI ix AO AiH B HOBHX YMOBax, Ha niAHeceHHJI HaCTpoiB i
MOpaJihHOi nocTaBH HaceJieHHJI, ~o IlO'la.JIH :•aHenaAaTH B HaCJii'AOK
mopcToKoro Tepopy, 6e3nepepHBHHX o6JiaB, BHB03iB, apemTysaHh i po3-
cTpiJiiB. ,ll;o 3aHenaAy HacTpoiB He Ma.JIO npH'lHHHJIHCJI 3rOJIOmeHHJI ''3
IlOBHHHOIO"' JIKi 60JibWeBHKH cnpHTHO peKJIJIM}'Ba.JIH, IlOKa3YJO'lH Hanp.
cpiJihMH: ".HK 3'AalOThCJI 6aHAepiB~i ?" .
.llii YTIA BiA6ysa.JIHCh Ha ni.AcTaBi 3ara.JihHOi iHCTPYKrtii rK :
~•Hami 3aBAaHHJI Ha Haii6JIH>K'lm'i 'lac" 3 JIHIIHJI 1945 p. Ha niAcTaBi
~ici 3ara.JihHOi iHCTpy~ii, OKpeMi BiMiJIH rK, KOMaHAYBaHHJI B. 0. H
npoBOAH opraHi3a~iibrnx KJiiTHH onp~IOBaJIH Il0Api6Hi iHCTpYKJ:tii. l3
~ici npH'lHHH, Aii YTIA ii niAniJIJIJI Ha BChOMY TepeHi no3Ha118.JIHCh nJia-
HOBicTIO Ta CAHiCTIO Aii i KepiBH~TBa. :U:e HeM8.JIO npH'lHHHJIOCJI AO
ycnixie YIIA B 3a3Ha'teHoMy nepioAi.
CToano py6oM nHTaHHJI, JIK ce6e 36eperTH B 11aci 6e3nepepHBHHX
o6JiaB i JIK IlOBeCTH Hapi'A AO 6opoTh6H B TaKHX YMOBax. IHCTpYKJ:tii
niAKpecJIIOB8.JIH, ~o KomHHii BiAAiJI YTIA, KO.»<mdi niAniJI&HHK a a e-
m AH MYCHTh 6yrH npHroToBaHHii Ha Haiiripme.
He6e3ne'lHHM noMillHHKOM sopora 6yna c e Kc o Tc h Ka 3 a pa-
3 a. .HK6H .He apaAa, JIK6H He iHcpopMa~ii, ~o ix AaBaJIH ceKCOTH BO-
poroBi, YTIA ii niAniJIJIJI He MaJIH 6 i AecaToi qacTHHH ~HX BzpaT, ~o
ix BOHH M8.JIH niA 'lac o6JiaB. YllA ii niATiiJIJIJI MyciJIH 3 ~iJIOIO pimy-
11icTIO BHCTyuHTB npom ~ici 3arpo3e ii 3H~ ii B caMOMY 3apop;Ky.

lJ.poro6HUbK8 oG.naCTb. BeJIHKJleHb y .nlcL 1948 p.


757
CynpoTH 3paAHHKiB, Ha BCbOMY repeHi Ai:H: YITA, rrpoBe"AeHo HemaA-
11mr repop, ix JiiKBiA0Ba110 11acoM 3 ~iJIHMH poAHHaMH, ix.Hi rocDoAap-
CTBa CDaJIIOBaHo. ,ll;eXTo npo6yc DpeACTaBJUITH :Qi n~ii JIK 6paTOB6HB11y
BiiHy, JIK rpoMaAJIHCbKY BiiiHy MhK caMHMH yKpaiH~JIMB, ~o, O'leBHA-
HO, He BiAIIOBiAac AiicHocTi. Ui 3axOAH, HaDp. He o6HJIJIH JIIOAeii 3aJIO-
MaHHX, ~o ix 6oJibmeBHKH IIpHMYCHJIH AO crrisnpa:Qi CBOiMH 11opTiB -
CbKHMH MeTOAaMH, mo 6yJIH CTepopH30BaHi TaK, 11H iHaKill'e AO niAIIH-
C8.llHJI AeKJIJlp~i Dpo cniBnpa~IO, aJie OABepTHX CTaJiiHCbKHX BHCJIYJK-
HBKiB, ~o OTBepTo AOIIOMaraJIH 6oJI1>mesm<aM, cDpOBaAJKyI011H ix AO
KpHiBOK 11H AO poAHH rriAIIiJibHHKiB, ~o XBaJIHJIHCJI cooiMH B11HHKaMH :ii
BiAI"POJKYBaJIHCJI YIIA H: rriAIIiJihHHKaM, och, MOBJIJIB MH BaM TeDep rro-
KaJKeMo. TaKHX JIIOAeii He 6yJio aJK TaK 6araTO, mo6 rooopHTH upo 6pa-
TOB6HBqy' 1IH rpoMaAJIHCbKY BiiiHy.
HacKiJihKH ycrrimHOIO 6yJia ~iJI YIIA i niAniJIJIJI npoTu 3p&.A-
HBKiB i ceKCoTiB cB~11HTb <PaKT, ~o YIIA BHBe.na 3 Aii T. 3B. ''iCTpi6i-
TeJihHi 6aTaJibHOHH", ~o, no11aTKOBo, 6y~u BeJIHKOIO 3arpo3010 AJIJI
YIIA ii n~niJIJIJI. BeAyqH B BiAffoureHHi AO "c-rpH6Kis'' (TaK Ha3HBa.JIB
11JieHiB "icTpi6iTCJibHHX 6aTaJibHOHiB") IIOCJiiAOBHY aK:QilO, KapalO"UI
cepeA HHX OABeprHX CTaJiiHCbKHX BHCJIYJKHHKiB Ha ropno, 3BiJibHIOIO"lll
i.Hnmx, YilA 3YMiJia IIOCTiHHHMH HaCKOKaMH Ha CTaH~i ''cTpH6KiB"
AOBeCTH ix AO Toro, mo BOHH 36epiraJIH y BiAHOIIleHHi AO YIIA - HeB-
TpaJiiTeT. IJ;i,oro BJKe 6yJio 3a6araTo caMHM 6oJI1>meBHKaM i BOHR, 1947
poKy po3<POPMYBaJIH 6iJibmy KiJihKiCTb ''6aTaJibHOHiB',, 3aJIBmal011B
~DITKH AO BaPTiB~H11~i CJiyJK6H no. 3aJii3H~X, 3aBOAax i KOJirocn~.
Qe caMe CTaJIOCb I 3 rnmHMH cTaJIIHChKHMH BHCJIYJKHHKaMH 3 - rroMIJK
MiC1'eBOro HaceJieHHa.
HeMac CYMHiBy, mo npH11HHOIO JIBHOI"O BHCJIYJKH~TBa, ~o npo-
JIBHJIOCb B APyriii rroJIOBHHi 1945 p. i TiJihKH ToAi, 6YB 3ara.JI1>Hllii 3aHe-
UaA MopaJihHoi rrocTaBH HapoAy, 3Hesipa ii AeMopaJii3a:QiJ1, ~o ix YMiJio
D~CH11yBaJIH 6oJI1>meBHKH y 3B J13KY i3 3aKiH'leHHJIM siiiHH B Espoui :i
1

nepeMoro10 HaA HiMe1111HH010. ,ll;oBroTpHBaJIH Tepop i onp1111H~hKi


MeTOAH HKB,ll; He MOrJIH 33.JIHmHTHCb 6e3 HacJiiAKiB. BoJI1>meBHKH oTo-
11yBaJIH CTapaHHOIO oniKOIO ceJia, B JIKHX HaceJieHHJI po3KJiaAaJIOCJI
6iJii,me BK B iHlllHX. CynpoTH TaKHX poaJio>KeHHX ciJI, 6oJih-
weBHKH npHMiHIOBaJIH cXHAHY Ta.KTHKY .narlJ:tHoro ~a~hKaHHa.
y TaKHX ceJiax 60JibmeBHKH 3BiJibHIOBaJIH BCix apemTOBa-
HHX, 3'MeHmyBaJIH 36i»eeBi KOHTHHreHTH :H IIOCTaBKH, 3BiJihHIOBaJIH B~ DO-
AaTKiB i II03HK, He rpa6YBaJIH ii He 3aCTOCOBYBaJIH perrpecii. OraKe
"ynpHBiJieiioBa.He" ceJIO MaJIO 6yTH IIpHKJiaAOM Ha ~iJiy OKOJI~IO, JIK TO
~o6pe 3aHexaTH KO'JKHY AYMKY npo AapeM111m onip i cTaTH Ha crrilmpa-
~ 3 BJiaAOIO. He MOJKHa CKa3aTH, mo6 yci :Qi 3aXOAH OOJibWeB~Koi
BJiaAH He MaJIH BrrJIHBy, He noMeHmyBaJIH CHMrraTi:H AO YIIA, He o6Me-
JKYBa.JIH mepTBeHHOCTH HaceJieHHJI B niATpHM~i. IlocKiJibKH 3a AOIIO-
Mory AJIJI YilA 6yJIH roCTpi perrpecii, HaceJieHHJI II011aJIO BiAMOBJIJITHCb
ii AaBaTH, THM 6iJibme, mo rraAaJio AY»ee 11acTo JKepTB010 npoBOK~i:i,
KOJIH 3a TaKOIO AOIIOMOrOIO AO ceJIJIH 3I"OJIOillysa.JIHCb nepe6paHi 3Q
IIOBCTa~iB eHKa.BeAHCTH.
TaKe cTaHOBHil{e BHMaraJio nomHpeHHJI ~ii YIIA, ii OABepToro BH-
cTyny, AJIJI 3aMaHi<PecTYBa.HHJI cpaKTY, mo YIIA icHyc ii 6opeTbCa. TaKi
Aii II011aJIHCb Bme B TpaBHi 1945 poxy i BOHH IlpC>}:tOBJKysa.JIHCb, 003ne-
pepHBHO, BIIpOAOBJK Apyroi IIOJIOBHHH ~bOI"O poKy.
0AHHM a ycnimHHX 3aco6is Ma.Hi<l>ecT~i iCHYJl8.HHB YIIA 6yJIB
BHYTpimHi p e ii A H ecix siMiJiiB YIIA. BiAAiJIH YilA pe~ys8.JIB DO
ce.nax r8.JIB11HHH ii BoJIHHi, p03A8.B8.JIB DpoDataJl'AHBll)' JiiTepaT)'Py DO·
768

Mim aaceneHHa ii p.e ~e 6yno MOHCJIHBe, BJianrroBYB&JIH MiTBBI'B AJIS


HaceJieHHR. ,Z:.tlc> pe11i, peiijzyBaHHs BiAAiJiiB YIIA 6yJio cuoJIY'JeHe s p e-
o p r a H i 3 a ~ i G JO YIIA, ~o ii BOHa TOAi uepeXOAHJia, sriAHo 3 Ha-
Ka.3&MH I'K YIIA. ,llJis icHyBaHHa 6iJihlllBX s' &,ttH&Hh YIIA, HaBiTh KY.
peHiB, He 6yJio YJtfOB y niA6oJihIIIeB~hKiii AiiiCHOCTi. Kypeai YTIA ue-
peopra.HiSYJ18.JIHC:& y BiAAiJIH (BA) i niABiMi.Jm (n:BA). Komwm Bi}:u:tiJI
(MeHID - 6iJI:&m CHJIOIO COTHi) i DiABiMiJI (B CHJii 110TH) OTpHMa.JIH CBOi
"'IHCJia ii CBiB TepeH Aiii. y ~hOMY TepeHi BiMinH ii niABiAAiJIB Ma.JIH
CTBOpHTH CBOIO 6a.3y Aiii, a nosa THM 3aCTOCYBaTH pyx.nHBy Ma~eBpoBy
TaKTHKY, MOJKJUIBO YHHKaTH OABepTHX 6oiB, a.Jie IlOCTiiiHo TpHMaTH BO-
pora B HaupymeHHi. BiMiJIH :H niABiMiJIH Bme 6yJiu sopraHisoBaHi ii
BOHH BiAXOAHJIH Ha HOBi TepeHH CBoro OCi'AKY, 11aCOM AYJKe Bi.Ma.JieHi
BiA nepBicHoro TepeHy Aiii, BHKOHYJ011H nponaraHp.HBHHH p e ii A
Y3AOBlK BaKa.38.HOrO Mapmpyry.
ByJio 6 aeMO>KJIHBO HaBiTh KOpc>TKO sraAaTH npo Bci ~i p e ii AH,
IQO BiA6YJIHCh B Mic~xx JIHIIHi - BepecHi 1945 p., KOJIH BiMiJIH -ii niA-
BiA'AinH YIIA MaHAPYBa.JIH AO cBoix HOBHX Mic~h no<;l'OIO. MimHrn, ~o
ix yp~>KYB8JIH pei:'Ayro11i BiAAiJIH YIIA Ma.JIB, 11acaMH, :ee.nuKHii
ycnix. Y c. KpacHe, BopeHChKOro p- HY (9. X.) 6yno, Ha MiTHHry 500
oci6, y c. rony6i110K, Bo~iBChKOro p - HY - 300. .n;o pe'li, B ~hoMy
ceJii 6YB OAHH BeJIHKHii MiTHHr ~e B TpaBHi 1946 p., Ha HKOMY DOB-
CTaB~i noacHJOBa.JIH cTaHoB~e yxp. ni.AIIiJIJIH AO ''sos'E:AHaHH.a'' yKpa-
iHChKoi KaTOJI~:&Koi ~epKBH s pyccKOIO npaBOCJraBHOIO 142 ). PeiiAy-
1011uii no 'tlepBoHoapMiiichKoMy, KosHHCbKOMY ii Bepecre11KiBChKOMY pa-
iioHax BiMiJI YTIA (",lJ;pymHHH~:&KHii", K - p IleBHHi) npoBiB 16 Mi-
THHriB a HaceJieHHHM, y jf(a6'iBC:&KOMy paiioHi siAAiJI YIIA iM. BoryHa
- 14, Ha 3aKapBnaTTi BiAAiJI YIIA ·''BoiiKH" iM. B. XMeJihH~hKoro
- 4. Ha ByicoBHHi, BA YIIA ''CypMa" (K - p BiJIHii:) npoimoB peiiAY-
I011H 300 KM. Y u;hoMy caMoMy 11aci ~ YIIA (K -p IllyMchKHii) peby-
BaB no BOJioAaB~i ii Ha IliAJIHIIIllii ( cepneHh), a noTiM nepeiimos sa
piKy Byr Ha Ilonicc.a. TaM u;eH: BiMiJI pos6HJIH 6oni,meBHKH, npH ·110My
3rHHYJIO 18 CTpiJih~B i K - p BiMiJIY. 3 iHIIIHX peiiAiB CJiiA Ha3BaTH
peiiA BA YIIA "IloMcTa IIonicca" no BiJiopyci i BiAAiJiiB YIIA- IliBHi11
(K - p ,[{y6oBHH) Ha jf\eTOMHPIIUUIY 143 ). Ile ii 6YB 11ac, KOJIH niIIIOB
nepmeii sarpaHH11HHH peHA YIIA Ha CJio:Sa1111eHy 144 ) •
,[{H.a 31 cepnHa 1945 p. sci BiAAiJIH :R niABiAAiJIH YIIA CBHTKYBa.JIH
"CBaTo 6opoTh6H". Y HaKa'3i l:Ia ~e:R AeHb necane: " ... Me He yJiarm!,
ee spQAHJIH, He saXHTaJIHCb. Me BHAepmane Bci yAape, ycJO TY ~iJio­
pi'IHY CKa>I<eHy O<}>eH3HBY 11epBOHHX, neKOJibHHX CHJI THpaHii i ChOrOAHi
Ha ~iii icTOpH11HiH BiAJlpaBi CTOiMO 3 11HCTHM cepu;eM i ropAHM 110JIOM
He .SK nepeMO>KeHi, IlOKOpeHi HeBiJihHHKH, aJie HK BiJihHi, He3JIOMHi, AO
cMepTH BipHi Bopu;i Cso6oAH" 1-1 5 ). Ilo sMosi, ~e cB.RTO, BiMiJIH opra-
HisyBaJIH Ha cniJIKy 3 HaCeJieHH.RM.
KpiM nponara.HAHBHHX p e :R A i s, BiAAiJIH YIIA 11acTo opraHiay-
BaJIH HaCKOKH Ha 6oJihmeBH~hKi nyHKTH onopy :H saciAKH Ha sopora.
142) 3a CJJOB3MH O'leBHllUff, WO nepe6yeae Tenep 33 KOP.llOHOM.
14~) K0>1rnoro poKy, sin 1945 no 1950, ein6yeaecsr pcAn c1ap11MH mJisrxaMH Ha
>KHTOMHPWHHy. OctaHHiA peAll nill KOM. xop. PoMaHa npoAwoe e 1949/SO pp. 11epe3
lfonoBHUbKHA, MaJJHHCbKHA, nori"ieCbKllA, KopocreHCbKHA i BoJIOllHMllP-BOJJllHCbKHA pa-
AOHH. 3eiT 3 Uboro peAny e 3a KOPllOHOM i 36epiraeTbCR e apxieax 3n YrBP. 3 pi3HllX
npH'IHH npo ui peAllH He MO>KH3 we nO,ll3B3TH no,llp06HUb. 3aJJHW3€MO TiJJbKH CJlill ,llJlff
MaA6yTHbOro ,llOCJliJlHHK3.
144) npo ueA peA.ll y p03.lliJJi: "PeAllH".
IO) TeKcT HaKa3y Ha .llt!Hb 31. VIII. 1945 p. H3llPYKOBaHo B >KypHani: "BH3BOJJbHHA
Wnssx", noHAOH, 11. 8/35 3a 1950 p. TaKO>K a iHwHx ruerax.
159
y 38.3HaqeHOMY nepiOAi BiA6YJIHCb BAaJii HaCKOKB Ha 60Jihme~hKi
J::\eHTpB: .H6JioHis (27. VII.), BoiHHJiis (25. VII.), IleperiHc&Ko (27.
VII.), CoJIOTBHHa (28. VII.), IIeperiHC&Ko (6. VIII.), )Ka6'e (9. VIII),
OrBHia ( 5. XI.) 146 ) , Ilpo6imHa ( 4. XII.). KyJI&MiH~iiiH010 ToqKoJO
1'llX HaCKOKiB 6ys HaCKOK rpynu "'tlopHe:i Jiic" Ha o6Jiacmni I(eHTp -
CTaHBCJiasis, m;o CTa.BCSI 31. x. 1945 p. B~inH rpyim, nm oco6HCTH.M
Kepis~TBOM K - pa I"peroTa - Pi3YHa, s'ixa.JIB, y ni3Bix se11ipHix ro-
ABHax, Ha n~BOAax, AO CTaHHCJiasa. Tpu onepaTHBHi rpyim noBCTaH-
I(is nposeJIH HaCKOK Ha Mar'a3HHH 06JICDO)KHBCIDJIKH, MeJ:tB11Hi CKJiaAH
ii Ha Haii6iJibW 3HeHaBHAmeHHX napriin;is ii eHKaBeAHCTiB y ix noMem-
KaHHHX. CnoqaTKY ~SI aKI\iSI npoxoABJia I(LnKOM He3aMiTHo, ane ni3Hi-
me Ha symu~i MiCTa BHCTynHJIB eHKa.BeAHCTB ii uoqanuc1> syJIB11Bi 6oi.
BiHCbKO 38.JIHIIIHJIOCSI B Ka3apMax, BOHO TlnbKH po3noq8.Jlo ryccy CTpi-
Jiammy 3 aBToMaTiB i KyJieMeTiB. CepeA seJimcoro 3aMima.HHSI cepeA
soporis i He6ysanoi Pa.AOCTH MiCI(eBOI'O HaceJieHHSI, UOBCT8.lll:~i ll0118.JIB
UJISIHOBe:i B~CTyn, BHB03R11H 3 MiCTa MaHHO ii Tpocpei. Bopor n;inKOM
po3ry6HBCR, 60 pisHoqaCHo 3 HaCKOKOM Ha C1aHHCJiasis HacniJIB noBi-
AOMJieBHSI npo TaKi m uacKoKH Ha JluceI(b, Boropo.wi8llll, CoJIOTBHH)'
ii €!3yniJI1>. Ue 6yJIH AeMoHcTpaTBBHi, s~Tsmy1011i onepa.I(ii iJmmx BiA-
AiJiis.
BiJ:tAiJIB YilA opra.Hi3ysaJiu TaKom ~inHii p~ 3 a c i A o K. Y OAHO-
MY Tim.KB Mics~i cepIIHi TaKBX 3aCiAOK opra.Hiac>sa.Ho, Ha Tepeai YIIA -
3axiA 23, Ba TepeHi YilA - IliBHiq - 17. Haii6iJI1>me BA8.JIBMB 3aciAKa-
MH 6yJIB 3aciAKa siMi.ny YIIA "CTpiJia" (K - p .Hsip), Ha mJIHXY Ora-
HBCJiasis - Ka.Jiyw (1. VIII.), 3ac~Ka nBA YIIA ''BoiKH" Ha paioH-
Horo npoKypopa 3i CJiaBC1>Ka, S1Kui 3rHHys 3 ~iJIHM csoiM no110TOM
(12. X.), Ta 3aciAKa Ha Ba.JIKY HKB,ll HeAaJieKo c. Hosmi CTas, K.ne-
saBCbKoro p- HY, B SIKiii 3A06yro Ayme ~iHHi MaTepiaJIH B Top6ax 3a-
6BTBX ocp~epis HKB,ll (15. XI.). 3a HenoBHHMB 3BeAeBHSIMB sopr8Jli-
sosaHo, 3a uiB poKy, npu6JIH3HO 200 3aCiAOK, B SIKBX 3MmyJIO UOH~
1000 soporis, cepeA HHX 6araTo ocph:~epis i 3HaTHHX napTii:I(iB.
Y 6oax s HKB,ll, YilA BHXOABJia, 3Ae6in1>wa, o6opoHBOJO PYKOIO.
)lo iqacJIBBHX 6ois Tpe6a 3apaxysaTH 6iii BA YilA "Cipi" (K - p 'tlop-
HOTa) Mim cc. XoxoHis i ,llHTSITHH (PoraTHHIIUIHa - 8. YII.), s SIKO·
MY 60JI1>meBHKB BTpaTHJIH 36 y6HTHMB ii 28 paHeHBMH i: a6po10, JIBII-
Hesi 6oi s CTopomHHe1111uHi, Ha BYKOBHHi, 6oi s~iJiy ' 1raJiai:Aa" (K -p
IlepeMora) s oKOJIH~sx Mareposa (2 i 13. IX.), 6oi s 3as~iBc1>KOMY
Jiici (17 - 18. IX.) Ta nepeMOJKHuii 6iii BA ''IlpoJioM" 6iJISI c. Cinel(b.
BeBbKiB ( 10. x.). n~ 11ac 6JibOK8.AH r~bKOro H CY?tfEKBOro pafro-
HiB, s~iJIB YilA 3BeJIB 6oi 3 HKB,ll B cc. raaisn;i ( 8. vm.), KoJIBB-
n;i (16. VIII.), KiH11aKH (27. VIII.). Y AHSIX 19 - 22. VIII. noBCTaHC&Ki
CBaiinepH 3aBAaJIH samKHX B1'paT 60JibWeBBKaM y MmcoJiaiBCbKBX Jii-
cax BHCTpiJI101011H ocpi~epis HKB,ll. 9. VIII. y 6010 niA I)>BHiBKOIO, K - p
XMapa ~inKOM poarpoMHB cne~BiAAiJI, y CBJii OAHOi COTHi 3 RKOro spa-
TYBaJIOCb TiJibKH 10 6iin;is. Ycnixu Mas Tem siMiJI YilA "Boi:KB",
sKHii BJiamTOsysas ycni..mHi 3aciAKH B CKiJibm;HHi, a 14. X. SHBID;HB y
XiTapi, 6oJI&mesH~&KH:ii niTaK. Y JIBCTOna.Ai ii rpyAHi 1945 p. 6ynu
11aCTi 6oi ii cyru11KH s IlycTOMHTCbKHX Jlicax. Ha BoJIHHi i s repeBi ,lly-
6osoro 3a p. Cnyq. ByJIH TaKO>K HeycnimHi 6oi. ,llHa 29. XI. saxiR11BB
csi:i 6o:Rosmi IWISIX BA YilA ''ByiiHi" (rpyna "JIHCOHB"), RKOro sopor
po3rpoMBB ni~ c. .lloBJKa.HKa. 3nmys K - p swiny - CTeuaH MapKisa
U6) OnHc HacKoKy Ha 0THHiao JlHB. y >KYPHani "no 30poi", "· 13/26 3a 1951 p.
Ue nepe.llPYK 3 ni.llniJJbHoro >KYPHaJJy: "lfopHHA Jlic" "· 5 - 6 38 1948 p.
760

("ropAii'') i :r.rai>Ke BCi CTapIIDmH, DiJ::(cTapDIHHH ii 6i~i I(hOro B~AiJiy.


OcTaHHii 6iii "ByiiHex" TpHBaB 9 roAUH.
BTpaTH YIIA H: niAIIiJIJia, 6e3 cyMHiBy 6yJIH Bamici. Y cepDHi 1945
poKy 3rHHYB npoBiAHHK 3aKapnaTTB - KJieMnyw - nonaTa, Ha Byxo-
BHHi 3rHHyJIH (11. VIII.) npoBiAHi 11JieHH pyxy: OJier, BacHJih i Cep-
6iCHKO. ,[{Ba ocTa·HHi nona.nu BamKo nopaHeHi B PYKH eHKaBe'AHCTiB i
BOHH ix KaTYBaJIH npHJIIOAHO B mopcToKHi cnoci6 y ceJii Ka6eHL, Bam-
KiBCLKoro p- Hy. BacHJIL i Cep6i£HKO - ~e 6yJIH HaAAHinpam:~i. ,[{Ha
17. IX. y TepHoniJib~HHi 3rHHyB npoBi.'AHHH 'IJieH pyxy H: BH3Ha'IHHH
ny6Jii~HCT niAniJIJIB: .HKiB ByceJI ("KHiBCLKHii") 147 ). BTpaTHJia YIIA
KiJihKOX KOMaHAHpiB BiMiJiiB i JiiKapiB, cepeA HHX MOJIOAHX eJieBiB
OrapllIHHCLKOi IIIKOJIH "OneHi": 0pJIHK (17. VIII.), Irop (5. IX.),
0MenaH (27. IX.), ,[{oH (9. X. - K - p BA ''XoJIOAHoap~i"), niKap CMe-
peKa (23. IX.). 3rHHYB KOJIHIIIHiH K - p BA "XoJIOAHoap~i'', Tenep Kp
BT YIIA - rpa6 (26. IX.). Ha Bommi 3'rHHYJIH KOMa~HpH: IIIYM-
ChKHH, 3a6oJIOTHHH (poAOM 3 K:ei~HH), Po3BamHmi, Ha Il~Kap­
naTTi K - p Heqaii. ,[{yme He~acnHBHM AHeM AJIB YITA ii niAniJIJia 6yB
AeHh 19 rpyAHB 1945 p., B BKOM}', B AOP03i Ha 3axiA, Ha 11eChKO - Hi-
Me~hKOMY KOPAOHi 3rHHynu: ,[{MHTpo MaiBCLKHH ("Tapac") 148 ) i reH.
,[{MHTpo rp~aH: ("Ilepe6miHic") - mecp rIII YIIA, BH3Ha11Hi 'IJieHH
BH3BOJihHOro pyxy, BKi HmJIH BK AeJieraTH rn
YIIA i IlpoBOAY OYH
3a KOPAOH. Y ~hoMy AHi 3rHllyJIH rem: BH3Ha11uHii 11.11eH BH3BOJILHoro
pyxy Apn~ - 3onoTap i Maii. BacHJIL BaBpyi< (''BaT10ra") - mecp BiA-
Ai.rry nponaraHAH II1Ta6y YIIA - 3axiA.
147) nepe.[lpyK Aoro ni.ItniJibHOi 6powypH "(OB€TCbKHA naTpiOTH3M" DOHBHBCR B
HiMC'l'IHHi.
148) JlHB. rapHHA cnora.[l npo UbOro BH3Ha'IHO peBOJllOUiOHepa I. JllO.IlHMa: JlMHTPO
Ma'lecbKHA. "HallioHanbHa TpH6yaa", HblO l'lopK, 'I. 30. 3a 1950 piK.

'IHlll.eHHA s6poi y alulJd YDA. 1946 p.


'761

II.IHpoKa 6oB:oBa AiBJihHiCTb YilA ii niAniJIJia B Apyriii UOJIOBBHi


1945 p., aKy TiJibKH cpparMeHTapH'IHO nepeAaE:MO B Hamii icTopii, no-
BaJKHO nputraHHJiaca AJia npHBepHeHHa 3aXHTa:11oi MOpaJI&Hoi nocTaBH
6i~iB YIIA, niAIIiJI&HHKiB Ta Bc&oro HaceJieHHa. .l(ii YIIA niAHecJIB
Ayxa Hace.rreHHa ii HaKpeCJIHJIH nepeA HHM HOBi MOJKJIHBOCTi 6opOTb6H.
Bopomd Tepop nepeTarHyB CTPYHY, saMiCTh C1'paxy, BiH BHKJIHKaB
HenpHMHpeHHiCTb i KpaiiHIO eopoJKiCTb HaceJieHHa AO 60JihmeB~bKOro
peJKHMy. B yMoBax :Qhoro Tepopy Bci HaAii 3B'a3YBaJIHCh 3 YIIA, s niA-
niJIJiaM, ane HapocTaJia TaKoJK cBiAoMiCTh, ~o E:AHiCTh HapoAy 3 YIIA
ii IIiAIIiJIJIBM - ~e HaHKpaIQHi 3aci6 Ha :Qeii Tepop. I ~a CBiAOMiCTb 3po-
CT3.Jla ~opa~ AY»<11e 3 XOAOM 11acy. )lo HOBHX BeJIHKHX icIIHTie iwoB ua-
piA s YTIA o6'E:AHaHBii.
BeJIHKa om,oKa.n;a. 3 HaroAH nepmoi pi11HH~i "BH3BOJie'lrna"
YKpaiHc&Koi PCP BiA HiM:QiB (18 JKOBTHa 1945 p.) Xp~oe cKa3aB y
npoMOBi: "YKpaiHCbKHH HapiA He noBipHB JKaAHOMY CJIOBy 6pexHi yKpa-
iHCbKO - HiMe:QbKHX Ha~ioHaJiicTiB, BHKpHBIIm i 3 H H ~ H B III H ix',.
Maii6YTHi no~ii noKa3aJIH, J.:QO Xp~OB TaKH 3Aopoeo npo6pexaBCa,
KOJIB roeopHB npo BHKPHTTa i 3HHI:QeHHa YIIA ii yKpaiHc&Koro niAniJI-
Jia. Ha nopo3i 1946 poKy, BOHH AaJI&me npoAoBJKYJIH icizyeaTH, ·He 3Ba-
ma1011H Ha CHJihHi yAapu ii 3Ha11Hi eTpaTH. Yci Macoei TepopHCTH11Hi sa-
co6u, CTOCOBaHi 60JibIIIeBHKaMH BiA qacy iXHhoro npHXOAY Ha yKpaiB-
CbKi 3eMJii, He 3YMiJIH BHKpHTH ii 3H~TH ix.
3 ynepTiCTlO HOTOpH11HHX 3JI011HH~B i 3 JKOCTOKiCTIO AereHepaTiB,
BOHH noeeJIH B nepIIIiii noJioBHHi 1946 p., HOBHH HacTyn Ha YIIA ii niA-
niJIJia. IlapaJieJibHO 3i 36poiiHO - TepopHCTH'IHHM HacTynOM Ha YilA ii
niAniJIJia Ta Ha yKpaiHChKi HapOAHi MaCH, ~o iM cnilJtlYBaJIH i ix niA-
TPHMYBaJIH, Bopor noBiB TeJK cKaJKeHHii nponaraHAHBHo - noJiiT1111Hmi
HaCTyn Ha i A e ii H i n 0 3 H ~ i i yKpaiHChKoro BH3'BOJlbHO - peBOJIIO-
~iiiHoro pyxy. BiH noBiB HaCTyn Ha yxpaiHCbKY iCTOpH11HY HaYKY' Ha
yKpaiHChKY JiirepaTypy if MHCTe~TBO, Ha yKpaiHC&Ky :QepKBy. Ilo Bciii
YKpaiHi noqaJiac& 6opoTh6a 3 "iAeoJiori'llHHMH yx1maMH" B 6iK "YKpa-
iHChKoro Ha~ioHaJii3My". roCTpO aTaKyBaJIH ''IIIKOJIY rpymeBCbKOro",
~o Ha ~YMKY CTaJiiH:QiB 6yJia "iHKy6aTopoM" B BKOMy "BHrpiBaJIHCa
He6e3Ile't{Hi Hii:QH"' ~o 3 HHX "BHJiynJIIOBaJIHCa 6aHAepiBChKi ropJIO-
pisH 149 ). IIIupoKa 6opoTh6a 3 ''iAeoJiori'llHHMH npopHBaMH" ·Ha pi3HHX
"cppoHTax", 6yJia Haihcpa~HM AOKa30M Toro, HK iAei yKpaiHCbKOro BH3-
BOJibHO - peeoJiio~iH:Horo pyxy 3Ao6YBa.JIH co6i rpYHT cepeA YKPaiH-
c&Koro HapoAy Ha ecix iioro 3eMJIHX, HK BeJIHKHH BilJIHB MaJia repoi'llHa
npoTH6oJI&llleB~bKa 6opoTh6a YIIA ii niAniJIJIJI Ha mHpoKi yKpaiHChKi
HapOAHi MaCH 150 ).
Ho:sa 36poiiHo - TepopHcTH'llHa aK:QiJI npOTH YIIA ii ni;ITTiiJIJia TpR-
BaJia AOBrHX micTh Mica:QiB, a KOJIH B3JITH AO yBarH cpaKT, J.:QO e Ae-
JIKHX o6JiaCTJIX (PieeHChKa, TepHoniJihChKa) caMe B OCTaHHix ABOX Mi-
CS:QJIX 1945 p. 6yJIH BeJIHKoro Maurra6y TepopHCTH'llHi aK~ii ii 6oiioei
,tlii, a To ii AOBllle. B icTopii YIIA ii niAniJIJIH :Qeii nepioA 33.JIHIIIHThCJI
niA Ha3BOIO ''Be JI HK o i 6 JI ho Ka AH". BeJIHKOi He TiJihKH 3 orJIBAY
Ha BeJIHKi CHJIH eopora, BmHTi AO TiE:i a~ii. He TiJibKH 3 orJIHAY Ha
BeJieTeHCbKi ii po3MipH, TaK 3 orJIHAY Ha qac TpHBaHHH, JIK i Ha rep11-
Topi10 Aii, He TiJihKH 3 orJIHAY Ha BeJieTeHChKi ii He6yBaJii Aoci op r ii
149) llHB. 51pocJJaB ranaH: "HauiouaJJiCTH'IHi onHpi". "Pa.11RHCbKa YKpaiHa" 3 14
cepnHR 1946 p.
1 !IO) Y ei.1103ei .110 uaceneHHR OCY3 i CY3 Xpywoe nHcae: 'TamtUbKi 6aH.11HTH
A.llYTb Ha YKpa"iuy, 6anaMyTRTb JJIO.lldl JtKOIOCb "caMocriAHOIO YKpaiH010" • . . Xi6a >K
HeMae caMoctiAHo"i A co6opuo"i YKpa"iHH i t . .11. To'IHO TaK caMo micas ... cl»OH ACM Sa~.
182

eHKaBeAiBCLKOro Tepopy, ane TaKO>K 3 orJIBAY ·Ha BCIO BeJIH11 repoi'lllloi


nocTaBH 6iiiQiB YIIA, niAIIiJIJIR, BCLoro yicpaiHCLKoro HapoAy, ~o B
HaiiTR>K11HX YMOBax ayMiJIH npoTHCTaBHTHCL CTpameHHOMy TBCKOBi ue-
peBa>Kal011HX CHJI BOpora i He 3AaJIH noa~iii i 6apHK~ yxpaiHCLKoro
BH3BOJILHOro pyxy. l(eii repoi,3M, y CBoix Mac 0 B H x npORBax TaKlni
BeJIH11Hmi, ~o BiH CTaE: am HeHMOBipHmi i ce~ ·Hae E: 6araTO TaKHX,
~o iioro aanepe11y10TL. 3anepe-qyioTL Hanp. cp a K T a 6 o ii Ko T y B a H-
H R BeJIHKOIO 6iJILWiCTIO yxpaiHCLKoro HaceJieHHR 3axi~Hix o6JiaCTei
YxpaiHH B H 6 op i B AO BepxoBHoi PaAH CCCP (10 JIIOToro 1946 p.),
He 3Bama1011u Ha Te, ~o icHyc, HaBiTL aa KOpAoHaMH YxpaiHH, ~iJia
Ma.ca 'AOK}'MeHTiB, 3BiTiB, IIpOTOKOJiiB, OIIHCiB, CTaTTeii y UiAUi.JILHHX
BHASJIHRX, RKi niATBep~YJOTL cpaKT BCeHapOAHLOro 6oiiKoTy BH6opiB,
~o cTaBCR cepeA Haii6iJILmoro poaryJiy HaiicTpamaimoi 6om.me~L­
KOi o6JiaBH Ha 3aXiAHLoyxpaiHCLKHX 3eMJIRX l~l) •
.l(o 11 BeJIHKOi 6JILOK~H'' 6oJILme.BHKH aocepeAHJIB :ee.mrai CHJIB;
aa niApaXYHKaMH n~iJIJIR - 585,000 1 ri 2 )' B 6iJILWOCTi }:UIBi3i:H i 6pura~
BB HKB.ll i norpaHBiiicLK, ane Taxom apMiiicLKHX 'A&Biai:A:, ~o upu-
6yJIH B 3axiAHIO YxpaiHy a ~eHTpanLHoi Pocii, 3 Cu6ipy ii ~eHTpaJIL­
Hoi Aaii. I.le Bme He 6yJIH "cppoHTOBHKH" pi3HHX Ha~ioHaJILHocTeii,
RKHX npo6yBaJIH BmHBaTH it(O a~iii B 1945 p., aJie CBimi AHBiaii, ~o
CKJiait(aJIHCL 3 MOJIOAOI'O MOCKOBCLKoro, Ayme moBiHiCTJAHOro, eJie-
MeHTy. UeB: npoAYKT coBE:TCLKoro BHXOBaHHR ropiB HeHaBHCTIO AO yicpa-
iHcbKoro HapoAy, a aoxpeMa 'AO YIIA ii niAIIiJihHHKiB, upo RKi MaB 110-
HRTTR, ~o ~e "H3MeHHHKH poAHHbl"' "riTJiepiBChKi 3anpo~aH~" i ''BH-
CJIY)KHHKH' '' ~o niA 11ac HiMe~hKOi oxyna~ii noMaraJIH HiMD;RM 3HY-
~aTHCh HaA HapOAOM i T. A· .l(eRKi AHBiaii CKJI~a.JIHCh 3 RKyTiB, TYH-
ry3iB ii iHWHX zy6iJihHHX CH6ipChlCHX HapoAiB, a6o MOHrOJiiB i 3 HHMH
He MO)K-Ha 6yJio HaBiTh nopo3yMiTHCL Ha pociiiChKiii, a6o yKpaiHChKiii
MOBi. I.le 6YB TiJihKH APi6HuH niAP03AiJI 3 BeJIHKOi KHHrH niA HaaBOIO
MOCKOBChKHH reHO~~ yxpaiHChKOro HapoAy aa poKH iioro DOHe-
BOJieHHR.
HepiBHiCTh MOCKOBCbKHX i yxpaiHChKHX CH.JI, B ~OMY 6010, 6yJia
BeJIH'tle3Ha. 132 THCR'tlaM MOCKOBCbKOro BiHChKa 3 ycix POAiB 36poi, 3
Ba.>KKOIO niXOTHOIO 36po&IO, aprrHJiepic10, TaHKaMH, naH~HpHHMH aBTa-
MH, Jih·a·KaMH, npmKeKTopaMH MoAepHHMH 3aco6aMH 3B"R3KY B CTa-
HHCJiaBIBCbKiii o6JiacTi, rpynH YTIA "roBepJis" i "qopHHii Jiic" MorJIH
npOTHCTaBHTH BChOro 2655 IlOBCTa~iB, ya6po&HHX B JierKy niXOTHY
36poio, y BiAiJiax YIIA, H: yApyre cTiJihKH B Biit(i.Jiax CKB. QqeBU'AHO
npo HiRKe MiJiiTapHe npoTHCTa.BJieHHR ii MOBH He MOrJIO 6YTH. IlpoTe
YIIA ii niAniJIJIR, 3apy'tlHBWHC1> niATPHMK010 IIIHpOKHX yxpaiHCLKHX
"Mao,. npoTHCT2BHJIHCb 60JibWeB~bKHM oxynaHTaM IIOJiiTH11HO ii ia
~i,oro noJiiTH'tlHoro 6010, B HiRKOMy paai He BHiiwJIH nepeMomeHi. I.le
H: npH3HaJIH caMi 60JI1>WBHKH, nporoJiocHBIIlH n" R T e a B e p H e H H R
AO yKpaiHc&Koro HapOAY z·axiAHix o6JiacTeii YxpaiHH, AHR 26 JIIOTOro
1946, B .HKOMY B.>Ke nepeCTaJIH roBOpHTH npo 3HH'I.qeHH.H "6aHA", aJie Ha
llH) ]lHB. CTaTTi B ni.imiJJbHHX BH.!l3HHAX: 'TaHb6a xx - oro CTOpi'l'IA", "Ceo60.11.a
npecH o CCCP", "BH6op11a TpariKoMe.lliA" e >KypHani: "CaMOCTiAHicTb" aa 1946 p. a
TaKo>K: "l.11eA i 4HH", 1.1. 10, "3a Bomo YKpaiHH", "nponaraH.11.HcT", 11. 6. "Ha 3MiHy",
1.1. 3, "noecTaHeUb" 11. 8 - 9, A iHwH. BH.llaHHA: OCHn OpneHKo: "6onbmeeHKH y 6oonTb6i
3 yKpaiHCbKHM peeomouiAHO - BH380JlbHHM pyxoM", ni.11niJ1bHa 6powypa 3 1946 p.
i ni.11ninbHe BH.!13HHA aHrniAcbKOIO MOBOIO: "Elections in thtJ USSR", 1947.
H12) BoJJHHCbKa o6JJaCTb - 75,000, PieeHCbKa - 90,000, nbeiBCbKa - 77,500,
nporo611UbKa - 81,000, CTaHHCJJaBiBCbKa - 132,000, TepHoniJJbCbKa - 95,000, 4ep-
HiBeUbKa - 35,000. 6onbweeHKH aa6JJbOKyeaJJH 6yJJH TelK KOP.11.0HHi paAoHH KaM'AHeUb-
no.AiJlbCbKOi A 3aKapnatcbKOi o6Hctel.
788

ARBO, D0118.JIB ~eimy }l;HCKyci10 3 "ni)::VIHMH 3paAHHKaMH". 3a6yJIH TelK


npo BCi MHHyJii pe11eH~i ii A8.JlbWe 3aKJIHKaJIH , THX, XTO npoAOBlKYG
1

XOBaTHCb Bi.A opraHiB paAJIHCKOi BJiaAH 3rOJiomyBaTHCb" i o6i~l0Ba.JIH,


IItO paAHHCbKa BJI~a ix llO?tfHJIYG·
BenHKa 6JihOKaAa no11aJiacx Maiime piBH011acHo Ha Bcix TepeHax
'Ai.ii YIIA ii ni):tlliJIJIJI. Y AHHX 10-20 ci11HJ1 1946, ·B ycix ceJiax 3axiAHhoi
YKpaiHH, noxBHJIHCh rapHi30HH B cHJii 25-100, a 11acaMH HaBiTb 200-500
6~iB Ha ceno. Ha rapHi30HH no ceJiax 60JI1>meBHKH npH3Ha11aJIH
DpH6JIH3HO DOJIOBHHY CHJI, npH3HaqeHHX AO aKI~ii, Apyry DOJIOBHHY
DpH3Ha'IHJIH Ha CTBOpeHHJI pebyio11HX rpyn, ~o nocTiHHo pebysa-
JIH DO DpH3Ha11eHiii, AJIJI ce6e TepHTOpii. IlpH6JIH3HO OAHa TpeTHHa
peliAYJ011HX rpyn ni}l;wuBaJIHCh ni}l; yKpailichKHX noBcTaH~B. Ui rpynu
BeJIH ce6e B TepeHi KOHCnipaTHBHO, piAKO 3axOAHJIH AO ciJI, yHHKaJIH
3ycTpi11e:H a JUO,ttbMH, 3a.J.llHBa.JIHCh y Jiicax i AO AeTaJiiB HacJiiAyBaJIH
no6YT YIIA. 't{acaMH TaKHM rpynaM B}l;aBaJioca HaB'a3aTH 3B J130K 3
1

MaJIHMH DOBCTaHCbKHMH BiMiJiaMH a6o rpynaMH DiADiJibHHKiB i TOAi


BOHH 3HeHa~hKa Ha.IIBJ(aJIH Ha HHX i 6paJIH B nOJIOH, a6o 3HHIQyBaJIH
B pyKonawHoMy 6010. Yci OABrHelli no - noBcTaHChKoMy, roBopHJIH
yxpaiHCbKOlO MOBOlO, nepeA HaceJieHHJIM BH,D;aBaJIH ce6e aa 11acTHHY
JIKOrocb Bi}l;oMoro Bi}l;AiJiy YIIA, BKa Bi;t\6Hnaca BiA Hhoro B 11aci 6010
i renep WYKaG 3B'H3Ky. Ha BoJIHHi (KoaHHChKHii p-H, ,lJ:epa)ICHeHcKHii
p-H i iHIU:i) TaKi DpOBOitaTHBHi rpyim CTOCyBaJIH CBOGPiAHHii BapiHHT
y TaKT~i. BoHH Ha.IIaAaJIH Ha ceJia, 3BH11aiiHo Hi111110, AOMara.JIHCJI xap-
11iB, OAHry, rpomeii, rpa6HJIH JilOAeH, 6HJIH ix, HapiKaJIH Ha KOMaHAHpiB
i Ha Di}l;niJibHHKiB i CBOGlO 6aHAHTCbKOlO noBeAiHKOlO CTapaJIHCb o6ypu-
TH mo,ttHiCTh npoTB YIIA i Bi}l;TsrHyTH ii Bi}]; caMocTiiH~hKOi 6opoT1>-
6u. ua)
BeJIHK8. 6JibOK~a AiJIHJiaCb Ha BHpaaHi T p H nepiOAH. Ilepmd
uepioA - Bi.A no11aTKY aaKBaTHpysaHHJI rapHiaoHiB AO BH6opiB, APyrHB
Bi}]; BH6opiB AO KiH:qJI KBiTHJI. HanpHKiHI~ KBi'tHJI, rapHi30HH ~iimJIH
a ciJI, ane nepeAHIIIKa TpHBa.Jia AYlKe KopoTKo. Ha no11aTKY TpaBHJI
nosBHJIHCh HoBi rapHiaoHu ii KBaTHpysane AO KiH~ 11epBHJ1. TaKHM
'IHHOM, ynpoAOWK nepmoi noJioBHHH 1946 p., BCJI 3axiAHH YKpaiHa
6yJ1a OAHHM BeJIHKHM BiiichKOBHM Ta6opoM. HaA ycic10 KpaiH010 aana-
HyBaJia ~iJIKOBHTa cBaBOJIJI HKB,l{. Tepop Ha6ys HaA3BH11a·ifHo roCT-
pmt <PopM, AiBmOB AO He6yBaJIHX poaMipiB. "TaKHX CTpaxiTb ~e HiKO·
JIB B CBOiH icTopii He nepeJKHBaJia He TO maAHa KpaiHa B CBiTi, a HaBiTb
YKpaiHa, sKii CfAHJIOCJI 6araTo 6a11HTH ii nepemHTH aa BBeCb 11ac CBOGI
icTopii,'' -11HTaJIH MH B ni.AniJibHOMY BH,D;aHHi. 154 )
I :qi BHAaHHB npo6yioT1> HaKpeCJIJIHTH HaM HaiiTHnoBiuzy KapTH-
HY ~BX cTpaxiTb.
Tepop He 3MeHmysasca nicJis sH6opiB. HKB,l{ MCTHJIO yKpaiHch-
KOMY HaceJieHHlO aa 6oiKoT BH6opiB, aa niATPHMKY YTIA ii niADiJIJIJI.
y 6epe3Hi 1946 p., niCJIJI nporoJiomeHHJI "Bo3'GAHaHHJI yKpaiHCbKOi
KaTO~bKOi :qepKBH 3 pycbKOlO npaBOCJiaBHOlO ~epKBOl0
1
rapHi30HHH-
''

KH nepeKJil011HJIHCJI Ha "peniriifHy nponaraHAy,,, n0113.JIH CBOiMH MeTO-


}l;aMH 3MymysaTH yKpaiHCbKe HaceJieHHJI, ~06 BOHO nepeXOAHJIO Ha
CTaJiiHCbKe npaBOCJiaBiG. ToAi 6araTo CBH~eHHKiB KHHyro B TlOpMH
aaKpHTO 6araTo ~epKoB. IUo6 3MYCHTH yKpaiHChKe HaceJieHHJI AO ne-
pexoAY Ha CTaJiiHCbKe npaBOCJiaB'JI, rapHi30HHHKH no-BapBapCbKH 3HY-

U3) JlHB. ni.aniJlbHa CTaTTR: 'TaHb6a xx - ro cropi4 1u1" B >KYPHani "CaMOCTiAHicTb".


IH) JlHe. ni.aninbHa cTaTTR: ''raHb6a XX - ro cropi'l'IR".
764

~a.nHcs,rpa6YBa.JIH ~epKBH, po3r8.HJIJIH JIJO~ei: 3 BorocnymeHh, HHIQH-


JIH o6pa3H CBRTHX, py6anu XpecTH i T.n.
YnpoAoBm ycici BeJIHKOi 6JILoK~, Tpusa.na Tem roJioAoBa 6JihOKa-
Aa KapnaTChKHX i noJiich~ ciJI. BoHH BBamaJIBCh ~eHT}laMH noBcTaH-
ChKoro pyxy ii AO HHX He npHBo3HJIH, alli xap·q:iB, aHi maAHHX iHWHX
ToBapiB. UHM 3aco60M xoTiJIH 6oJihIUeBBKH 3MYCHTB Bi.AAiJIH YIIA sB:H-
TH 3 KapnaTChKBX JiiciB Ta noJiiCbKHX HeTpiB.
IllupoKo CTOCYB3-JIB Tem 60JI1>meBHI(hKi 3JIO'qHH:Qi, 3oco6u 6 a K T e
pi 0 JI or i q H 0 i BiiiHH, AapMa,~o BvHa 3a6opoHeHa MilKHapOAHiMH
yroAaMH. 0AHHM 3 Haii6iJihwe IlOWHpeHHX 3aco6iB ~ci BiHHH, 6yB
npoAam Ha qopHoMy pHHKY 3aTPO£HHX 3acTpHKiB. BoJihweBHKH 3·Ha.nH,
~o YIIA ii ni):tlliJIJIR Kynyx>Th Jihm ii 3acTpHKH Ha qopHoMy puHKY ii
KHHYJIH BeJIHKY KiJihKiCTh 3aTpOCHHX •3aCTPHKiB,~o6 OTpyiTH HHMH
IlOBCTaH:QiB, ni)::tniJibHRKiB i BCix ~BX oci6, ~o KOpHCTaJOTh 3 AOilOMOrH
IlOBCTaHCbKHX JiiKapiB. Il.{06 3AOOYTH npOTHTHcp03Hi 3BiCTpHKH,niAUiJih-
HHH lfopBoHHii XpeCT opraHiaysaB eKcneAHQii 3a KOPAOH (ByAanewT,
BapwaBa).
Ha BoJIHHi HKB.ll po3AaBa.no Mim ceKcoTiB oTpyTy, ~o6 oTpyiTH
6~iB YIIA, niAniJihHBKiB, a roJIOBHo KOMaHAHpiB i npoBiAHHKiB
niAniJIJIR. 3aMaXH Ha KOMaHAHpiB ~IIA H npoBi):llli KaApH niAniJIJUI Ha-
JielK8.JIH AO BHilp06YBaHHX MeToAiB HKB,Zl. b Ticro MeToJO BOHH Haca-
AlKYBaJIH BHyTpiWHix areHTiB AO siAAiJiiB YIIA ii opraHiaa:QiHHY ciTKY
3 3aSAaHHRM JiiKBiAYBaTH KOMaHAHpiB i npoBiAHHKiB ni)::tniJIJIR apa)::tHH-
H~bKHM IlOCTpiJIOM 33aAy. 3a B6HBCTBO BH3Ha'tlHHX KOMaHAHpiB i npo-
BiAHHKiB niAiliJIJIR, BBIIJia'llyna.JIH BeJIBKi rpomoBi HaropOAB.

YDA "lax.IA". 0Kp. Upoa. Cta.nb 13 caoi11 no'IOTOM. 1948 p.


'785

Ane HaBiTb 3a )J;ODOMOrOIO qHX qopHHX AiJI, 3a AODOMOrOIO Hai6iJih-


molO MipolO 6aHAHTChKHX, 3SOqHHHHX i raHe6HHX MeTOAiB, He no~aCTH­
JIO 60JihWeBHKaM 3H~HTH yicpaiHCbKHH BH3BOJibHO-peBOJIIO~iiHHii pyx,
He BAa.JIOCH 3JiiKsip;ysaTH YIIA ii nip;niJIJIH, He 3YMiJIH BOHH nOCTaBHTH
yicpaiHChKHH Hap~ Ha KOJiiHa. 3 KiHqeM BeJimcoi 6JihOKaAH p;bm Aa.Jih-
me yKpaiHchKHH BH3BOJihHo-pesoJI10~iiiHHii pyx. BoJibmeBHKH nporono-
CBJIH B npeci, no pap;io, nJisKaTaMH B: oroJiomeHHHMH npo B:oro nilmip;a-
I(iio. Maii6yrai nop;ii noKa3a.JIH, ~o ~i 6oJihWeBHJ:\hKi nporonomeHHR
6yJIH ~e p;yme nepep;qacai.
YIIA A niAui.JIJm
y BeJIJDdii 6JILoK&Ai y BeJIHKiii 6JihOKap;i 6yJIO 1500 6oiB i 36pOHHHX
cyrH'loK, s HKHX YIIA :H rrinniJIJis BTpaTHJIH 5.000, 6onhmesmcH 15.000
B6BTBMH! 155 )
Bip;.p;iJIH YIIA MaJIH po3MipHo HeBeJIHKi BTpaTH, Hanp. sip;p;iJIH YilA
11. 4 (''rosepJis" i "'tfopHIDi Jlic") Ma.JIH 155 s6HTHMH, 28 paHeHuMH;
s~inu YIIA B. 0. 3. ( "JlHcOHs") -225 B6HTHMH, 27 paHeHHMH. BeJIH1Ci
B1'paTH MaJIO nip;niJIJIH, KOJIH B HaCJiiAOK BHKpHBa'HHS KpHiBOK nip; qac
o6nas, rHHyJIH nip;niJihHHKH i nap;aJIH caHiTapHi, qu 3B'H3KOBi nyHKTH.
IIocKiJihKH OCTaHHi o6cJiyrosysanHch, ronoBHo p;isqaTaMH, 6oJihmeBHKH
3BepHyJIH BCIO CBOIO JIIOTb Ha yKpaiHChKe miHOQTBO, oco6JIHBO nepeCJii-
AYIO'IH iioro nip; qac seJIHKoi 6JihOK~H.
'tlaCTO Hap; OKpymeHHMH KpHiBKaMH 3 KiJihKOMa nip;niJihHHKaMH,
TpHsas KiJihKarop;HHHHH 6i:H,a qacaMH i QiJiop;eHHHB, a6o ~iJI0Hi11mrii.
KoJIH 6oJibmeBHKH HaTpannsJIH Ha KpHisKy, oKpymyBa.JIH ii Ta, cno11aT-
Ky, KpHKOM HaMara.JIHCS HaMOBHTH CXOBaHHX mop;e:H nip;p;aTHCS. 13
KpHiBOK JIYHaJIH 3BHtlaHHO 3aB3RTi peBOJIIO~iHHi OKJIHKH a6o rJIYMJIHBi
mapTH, a 3apa3 3a HHMH cepii IlOBCTaHCbKHX a.BTOMaTiB,1IH BB6yxu BH-
KHHeHHX rpaHaT. Op;HaKoBo repoiqHo rHHYJIH xnonqi :H p;is11aTa. Y Tep-
aoniJih~HHi, caaiTapKH .[(03s IIip;raliHa :H EBreHis 3BapH11 ("MypawKa")
o6opOHSJIH CBoix caHiTapHHX nyHKTiB AO OCTaHHhOi MO>KJIHBOCTH, BH-
Ka3yl011H BeJIBKHii rapT p;yxa, B CT.pHH~HHi ( c. TpyxaHiB) KOMaHp;aHT
uip;niJihHoi niqHHqi, JiiKap YITA,>KHA p;-p KyM, cnoKiHHo KepyBaB esa-
KyqiGJO XBOpHX i paHeHHX B ropH, CaM CTpHMYJOqH KyJieMeTOM HaCTY-
ualO'IHX 60JibWeBHKiB. IliCJIS 3aKiHqeHoi eBaKya~ii, 3H~B yce CBOC
oco6HcTe MaHHo ii 3rHHYB 3 OKJIHKOM ''CnaBa YKpaiHi" Ha ycTax. Bu-
u~KiB, KOJIH MOJIOAi XJIODQi, qH p;iBqaTa rHHYJIH repOHCbKOIO cMepTIO
y BHKpHTHX KpHiBKax,6yJIH THCH'li Ha yKpai:HcbKHX 3eMJIRX. Hap; Tpy-
naMH no6HTHX cHHiB, 1IH p;o110K, Mopp;yBaJIH 3BHqa:ffHo, ixHix 6aThKiB
a6o rocnop;apis xaTH, B sKi:H 3Haip;eHo KpHiBKy. rocnop;apcTBa nip;na-
JIIOBaJIH, TpyniB KHAa.JIH B orOHb, p;yme qacTo 3H~alO'tlHCb H~ TpynaMB
3I'iAHO i3 CTapHM MOCKOBCbKHM, onpH'tlHHQbKHM 3BH'tlaE:M.
)lJis sip;p;iniB YIIA 6yJia npo6JieMa BHHTH ~ino 3 BeJIHKoi 6JibOKa-
AH. 3a BBeCb qac TiE:i 6JibOKaAH, roJIOBHO B 3HMOBHX MiCS~JIX, Bip;6y-
BaJIHCS npolliCKH niciB, niJih, ry~aBHHKiB. Ilo Jiicax 6e3nepepBHO HHIII-
nopHJIH cne~si)J;AiJIH HKB,U, myKalO'tlH cJiiAiB Ha cHiry. 3Haip;eHHM
cJiiAOM inrJIH 'tlacaMH p;ecsTKH KiJioMeTpiB. KoJIH HaTpanJIHJIH Ha cnip;
6iJihWOro IlOBCTaHCbKOro BiAAiJiy, HeraHHO CTsraJIH 6iJILWi CHJIH, ~06
3aMKHYTH qei BiMiJI y KiJih~e. npHMYCHTH :Horo AO 6010 ii 3HHIUHTH.

1511) Oui UH<l>PH no.a.aHO B ni.a.niJJbHOMY BHD.3HHi aHrnilkbKOIO MOBOIO: "Elections


in the USSR", eH.a.aHOMY e 1947 p., KOJJH e>Ke ni.a.cyMKH eeJJHKo"i 6JJbOKa.!lH 6yJJH .a.o6pe
ei.a.oMi. Hawi o6'1HCJJeHHR, nepeee.a.eHi Ha ni.a.crnei Kpaeeux MaTepiRnie ni.a.Teep.a.>KylOTb,
y 3aranbHOMy, ui Wtcl>PH·
188
'tlacaMH IM ~e BAaBa.Jiocs li ~eKiJILKa niAoMHX BiMi.rriB YilA 3aKilfquJio
cniA 6olonmi DIJUIX y AHi BeJIHKOi 6JI&OKaAH. 1G6).
3Haioqu 3BH11KY 60J11>meBHKiB yraHHTHc& 3a cn~aMH, BiMiJIH YIIA
B "'tlopHOMy Jlici "' B 'tlopHoropi, Ha IloJiicci i T. A· BHIIp~IOBa.JIH ~i.ny
T&KTHICY 3RTHpaHHJI ii MHJieHHH CJI~iB. 'tlacaMH CJI~ o6pHBa.BCH Ha DOTO-
~i, a6o B r~aBHHlCy. KoJIH eHKa:se):UICTH 6penu noTOKOM .~06 3HaiiTH
CJiiA, Ae BiMiJI BH::iimOB 3 noTOKa, BOHH HaTpaIIJIHJIH parrTOM Ha MiHH.
IJoqa.Jiocx mYKaHHH 3a MiHaMH B noTo~i, a6o B ~aBHHKy, a 3a TOH
11ac BiMiJI aYMiB BiAipBaTHCH BiA rroroHi. 'tlacaMH Ha AepeBax 3a.JIHIIIa-
JIHCb noBCTaHCbKi CHaiinepH, HKi BHCTpiJIIOI011H eHKaB~iBCJIKHX 30JIOTO·
naroHHHKiB, 3&TPHMYBa.JIH noroHIO, HKa noqa.Jia IlOWYKYBa.HHH 3a CHaA-
nepaMH. ,lloKJia~e 3HaHHH repeHy, 6iJii MaCKYBaJibHi xaJiaTH IlOBCTaH-
~iB, YMiJia rrapm3aHC&Ka TaKTHKa, ARBa.JIH AYJKe qacTo MOJKJIHBOCTi BHH-
TH i3 CKPYTHOro noJioJKeHHH. ,Uo ~&oro Tpe6a ~e AOA&TH 6e33acrepemHy
niATPHMKY HaceJieHHH, po36YAOBaHy ciTKY KpHiBOK, He TiJibKH no ceJiaX,
a.Jie :H no noJixx i Jiicax, icHyBaHHH TaKoro noBcTaHC&Koro K03Hpx, HK
"lliqKa Hawa MaTH" - Bee re 6yJio npll'IHHOIO, ~o noBCTaHCbKi BiMiJIH
T&KOJK BHXOAHJIH o6opoHHOIO PYKOIO 3 o6JiaB i npo11icoK JiiciB i po36H-
Ba.JIH CBOix nepeCJiiJzyBaqiB, 3aBAalO'IH iM BaJKKHX BTpaT. KoJIH MB Bi3b-
M0MO Hanp. 6a.JIHHC 6oiB i CYTH'IOK rpynu "qopHHH Jlic" 3a niB poKy, To
MB no6a'IHMO, ~o B 27 6oxx, ~o ix 3BeJIH BiMiJIH ~ici rpynu, AeHKi 6yJIH
~JIKOM ycnimHi. TaKHMH 6oHMH 6ynH 6iii BA YilA "CHBYJIH" Ha ropi
KJIHM (2. I.), B HKOMY nopor Bt'paTHB 28 B6HTHMH i 24 paHeHHMH, po3-
rpoM norpaHHqHHKiB BiMiJIOM IliAKapnaTCbKHM y c. rpa6iBKa ( 6. I.),
6ii BA YilA ",ll3BOHH" 6iJix c. rpHHiBKa (23. I.)' 6iii BA YilA iM. KoJio-
A3iHCbKoro B MoJIOAHTH'HCbKOMY Jiici (27. I.), 6i..H BA "Jle'cyHH" 6. c.
Typ'a BeJIHKa (14. II.), 6i·:H BA "IliAKapnaTC&KHi" 6. cc. MaiiAaH i Ilociq
(12-17. II.), 6iii BA "OnpHWKH" niA ropoio Bina PocToKa ( 9. IV.),
KBiTHeBi 6oi BA YIIA "IloMcTa IloJiiccx" B JII06emiBc&KOMY p-Hi, a oco-
6JIHBO 6. c. II.lHTe~b (26. IV.), 6i..H BA YIIA "CipoMaH~i" 6. M. CnepJK,
y aKoMy 60JI1>meBHKH BTpaTHJIH 30-TOHHOBHH TaHK (8. Y.), 6iH: nBA YIIA
·'BoiKH", 6iJia c. BepeQbKe Ha 3aKapnaTri, B BKoMy, 3HoBy, 3H~eHo
BopoJKHH JiiTaK ( 12. Y.) i 6i:H ~&oro JK nBA niA c. PomaHKa BHmHa
(25. VI.).
HasiTb niA 11ac BeJIHKoi 6n1>0Ka~H Ail YilA 'He o6MeJKynaJIHCSI BH-
KJIIOqHo AO o6opoHH. BiMiJIH YIIA BeJIH rem cxpeH3HBHi aKQii, noJiiTHq-
Horo ii BiHCbKOBoro xapaKTepy. BoHH BeJIH, nepm-3a-nce, 3aB3HTY npo-
THBH6op11y ar'iTaQilO, BJiaWTOByBaJIH MiTHHr'H, p03ARBa.JIH JiirepaTypy,
nHCa.JIH npoTHBH6opqi JI03Yffr'H . .l{HH 9. II. i 10. II. ~946 p. s c i BiMiJIH
YIIA 6pa.JIH yqacTb y 6opoT1>6i npoTH po3TamoBaHHX no ceJiax rap1d30-
HiB. Hanp. BA "JleTyHH" npoBiB zyp6yBaJibHi 'HacKOKH Ha r'apHi30HH Ta-
KHX ciJI : CTaHbKiB, 'llePTiJK, Kop11iBKa, 36opa, JiucKiB, 3aBR.AKa, Typ' JI
BeJIHKa ( ~ ceJia noJioJKeHi B T p b o x paioHax OraHHCJiaBiBcbKoi o6Jia-
CTi), BiAAiJIH K-pa .HceHJI B pa:HoHax KoJIKH, UYMaHb, ,llepaHme i T. i.
YH011i 3 9. Ha 10. II. BA YIIA "Puci" HaCKO'IHB Ha rapHi30H y c. Ilet'paH-
Ka (p-H IIeperiHCbKO). MiJK eHKaBeAHCTaMH nocTana naHiKa, OAHi Bri-
Ka.JIH AO JlbOXiB Ta iHWHX CXOBKiB, Apyri B 6iJIH3Hi BCK&KYBaJIH AO CTpi-
ne~bKHX poBiB i BiAcTpinlOBa.JIHCJI. Uici Ho11i BAK-pa B. BHCaAHB y nosi-

IH) Ily>Ke ea>KKi BTpaTH BA. YnA - "niAKapnaTCbKHA" niA 11ac eeJIHKoi o6naeH
Ha lfopHHA nic, WO TpHeana 6e3nepepHBHO Bi.ll 10. I. - 10. IV. Ta BJl. YnA "llpy-
>KHHHHKH" niA 11ac eenHKOi o6naeH Ha noJUI, nicH A cena JlonaTHHCbKoro A cyMi>KHHX
paAOHiB, WO HelO KOM3HJlYB3B nepWHft CeKp. nbeiBCbKOro 06JIKOMY - fpyweUbKHA,
aU. 8 - 15. IV. 06a BiAAiJIH etpaTHJIH cao'ix KOM3HJlHpie i 6iJJbWicTb cTapwHH ta OiAuia.
787

TJUI 38.JiiaHHqy CTaHQiJO B c. KoJIOAeHQe (KyJIHKiBCLKHii p-'H)' 3HH~y­


JOqH Ta.KOm yci TeJiecl><>HHi cnonyqeHHJI. ~i TeJiecpOHHi CDOJiyqeHHJI
~euo ToAi Ma.iime Ha QiJioMy repelli Aiii YTIA.
Y APyrOMY nepioAi 6JILOKaAH BiMiJIH YIIA BHCTYDHJIH 3 wupoKoJO
DOJiiTBqHo-nponaraHAHBHOIO aKQiCIO npOTH HaCHJILHoro "Bo3'CAHaHHJI
YKPaiHCLKoi KaTOJIH~LKoi qepKBH 3 pycLKOIO npasocJiaBHOIO QepKBoJO",
~O 6yJio DpOrOJIOWeHO 18. ill. 1946 p. TOAi DOWHplOBa.JIH JIHCTimcy:
"YKpaiH~i, rpeKO-KaTOJIHKH !" ii yJiaWTOBYBa.JIH MiTHHrH ii 360pH, Ha
SIKHX BHJICHIOBaJIH no3H~IO YKPaiHCLKoro BH3BOJILHo-pesoJI101.liiiHoro
pyxy AO ~oro HaCHJILHoro "so3'CAHaHHa". Ha OQiii KopoTKlii a~ii He
3aKii!AHJIOCJI, BOHa npOAOBmysa..naca B HacTynHHX poKax. KoJIH cLo-
roAHi iceyc niAfiiJILHa KaTOJIHQLKa qepKBa B ra..n:Hl{HHi, TO BOHa CllHpa-
GTLCJI, B nepwy qepry, Ha BH3BOJILHo-peBOJIIOidiiHOMY pyci, Ha iioro ~­
niJILHiii Mepemi.
IliA llac BeJIHKoi 6JILOKaAH, YIIA ii niAniJina nepesenu BeJIHKY aK-
~iJO upoTH "cTpH6KiB".
"OrpH6KH" 6yJIH opraHIBOBaHi B CTaHHQi, ~o 3BHllaiiHO 6yJIH po3-
TaWOBaHi TaM, Ae KOJIHCL CTOJIJIH c~aH~i noJiiQii. IXHiMH KOMaHAaHTa-
MH 6ynu yqacTKOBi HKB,ZJ;. KpiM QLoro, B paiiqeHTpax, 6ynu BiMiJIH
"C'l'pH6KiB", II-lO MaJIH pi3HHH CTaH.
AK!-lia npoTH "c1'pH6KiB" 6yJia npoAoBmeHHJIM Tici aKQii, ~o sme 6y-
na BeAeHa B 1945 p., a.ne THM p8.30M BOHa 6yJia 6iJILwe UJIJIHOBa ii CDpDfO·
B&.Ba, rOJIOBHO, Ha CTaHHQi "c1'pH6KiB". HanaAH Ha CTaHHQi CTpH6KiB
yea.JKa.JIHCL Tem BaJKJIHBHM 3aco60M nocTallaHHa 36poi i aMyui~ii, SIKY
3AOOysa.JIH Ha CTaHHJ-lJIX.
Y nepmii noJIOBHHi 1949 p. YTIA ii 6oiBKH ni):u1iJIJIJ1 uepeseJIH 74
BAaqai aacKoKH Ha cTaHH~i "cTpH6KiB" Ha TepeHi Aiii YIIA. B ~HX Ha-
CKOKax B~H YIIA ii 6oiBKH niAniJIJIJI 3AOOYJIH 55 KyJieMeTiB, 132
aBTOMaTB, 1260 KpiciB, DOHaA 2000 rpaHaT, niCTOJiiB, 3Hall'Hy KiJILKiCTL
a.MYH~ii. IIiA qac aK!-liii Ha CTaHHqi CTpH6KiB" 3JiiKBiAOBaHO UOHaA 200
11

yqaCTKOBHX HKB,ll; ii aKTHBHHX BHCJIYmHHKiB sopora 3-noMim CTpH6KiB


i p0336pOCHO Ta po3irHaHo noHaA 500 Mano aKTHBHHX "cTpH6KiB", none-
peA'K&.IOllH ix npo eBeHzyaJILHi Ha~JiiAKH ixHLoi cJiym6H. AK~ia npoTH
CT8.HH~L CTpH6KiB" 3aXHTa..n:a QiJIOIO CHCTeMOIO "cTpH6KiBCTBa".
11

IIapaJieJILHo a aKqicio npoTH "cTpH6KiB", 6yna opraHi3oeaHa nepwa


6iJILma areHTaTHa aKqia. ArellTaTHa aKQis 6yna BiAnoBiMJO Ha 6oJIL-
wes~LKi cnpo6H opraHi3ysaTH aTeHTaTH Ha BH3HallHHX KOMaHAHPiB
YITA ii npoBiAHHKiB niAniJIJIJI, Ha 3paAHHQLKi nocTpinu B KOMaHAHpiB
33aAY· ATeHTaTH BHKoHyBaJIHCL iHAHBiAYaJILHO niAniJILHHKaMH, a6o 60-
iBKaMH. 3 PYKH areHTaTHHKiB YIIA H. niAninns, snaJio B ToMy llaci i B Ha-
CTYIIHHX poKaX, COTHi ii THCSPli oci6, ~o penpe3eHcyBa..n:H 60JILWeBH~L­
KHB TepopHCTHllHHH pemHM Ha yKpaiHCbKHX 3eMJIJIX.
.l{onoeHeHHJIM aTellTaTHoi aKQii 6ynH 3aCiAKH BiMiniB YIIA ii 60-
ieoK niAniJIJIJI Ha soporis, ~o 3 HHX AeJ1Ki oco6nuso ycniwHi. BA YIIA
"Paci" 3po6HB (8. I.) 3aciAKY Ha wnsxy iKypasHo-KaJiyw, 6. c. Ma.Ha-
cTHpeQL, y HacJiiAOK JIKOi, B6HTO 4 ocpiqepis HKB,ZJ; i noniTiHCTJ>YKTopa
:>KypaBeHCbKOro BOCHKOMaTy, a Ba.>KKO nopaHeHO 5 oclJiQepie i napTiii-
~B, aKi BHe3a6api noBMHpanH. Y 3aciAI-li Ha XYTOPi ,Zl;oB>KoK, 6. c. Baw-
KOB~i (IIIY?tfCLKHH p-H) B6HTO KiJihKOX oclJiqepiB HKB.l{, a 2 B3J1To
e nOJIOH. (31. I.) Ha 3aciAKY B c. Kpunoc (8. IV. - BA YTIA ".l{3BOHH")
HaixaJio aBTO 3 eHKaBeAHCTaMH, B6HTO ecix, 3A06YTO 36pol0, aBTOMamH-
HY cna.neHo. 24. IV. Ha 3aciAKY nBA "CTpina" Ha wJiaxy 3asiii-rpa6iBKa
788

nonano 25 eaKaBeAHCTiB. AJie Haii6i.m,me BAa.na saciAKa 6yna UBA YIIA


"MecHHKH", 6iJia 3ani3H1111aoi cTaHn;ii TJl3is (3. V.), KOJIH Ha 3acmKy
BHixaJIH 4 oco6osi aBTa ii y 3aCiA~i 3rHHYJIH re'H. nOJIK. MOCKaJieHKO, 1
noJIKOBHHK i 2 MaiiopH HKB.[{. reH. DOJIK. MOCKaJieHKO KOMaHAYBaB
sciMa siiic1>KaMH 6n1>0KaAH Ha repHTopii CTaHHCJiasisc1>Koi o6JiaCTH. BiA-
AiJIH YIIA K-pa .HceHJI ·3po6HJIH ycnimHy 3acmKY Ha asra eHKaBeAHCTiB
Ha mm1xy KoJIKH-Byxqe, a ~Loro caMoro AHJI (15. V.) siJ:rniJIH K-pa .[{y-
6osoro, Ha mmoc::y Kope~1>-Pu:tHe, p036HJIH 9 BopoJKHX aBToMamua, 3A0-
6yJIH 36pol0 i aMyHiI~ilO Ta 3aTpHMaJIH TPa.HCDOPT i3 150 KOHeH. Ui )K sm-
AiJIH 3po6HJIH ·HaCKOK Ha ·M. MemHpi'l'IJI, PiBeHCLKoi o6naCTH, Ae 3a6pa-
JIH MiCLKY APYKapHIO 157 ) • .[{HJI 10. VI. BA YIIA "CypMa" 3po6HB 3aciAKY
Ha WJIJIXY KocMa'l-.H6noHiB, B6HBalO'IH 2 O<Pi~epiB HKB.[{ ii 1 PHAOBoro,
3Ao6yBalO'IH 36po10 H: sa>KJIHBi noni~iH:Hi AOKYMeHTH B Top6i OAffOro
3 cxp~epis. MH ~e 6araTo He :apaxysa.nu a ycix 3acmoK, afµKe m TiJIL-
KH Ha TepHTopii B. 0. 4 ( "roBepna" i "qopmrli Jiic") Ta.KHX 3aCiAOK
6yno 14, B JIKHX y6HTO noHaA 70 <><t>~epiB i PJ1AOBHKiB HKB.[{, a AO no-
JIOHY B3JITO 22.
He KHAaJIH siMiJIH YIIA cBoci AaBHilllll1>oi Ta.KTHKH, a caMe po6neH-
HJI HacKoKiB Ha paii~ewrpH i peHAYJJ8.HHJI no yicpaiHCLKHX 3eMJIJIX. OA-
Ha'le, Tenep, HaCKOKH Ha ~eHTpH MaJIH iHWHH xapaKrep; niA 'lac BeJIH-
KOi o6JiaBH He 6yno AO~iJihllO po6HTH HaCKOKiB 6iJI1>mHMH BiMiJiaMH
ii rpoMHTH ~iJIHH paii~eHTp. Tenep aacKoKH siA(i}'BaJIHCJI Ma.JIHMH BiA-
AiJiaMH ii MaJIH o6Me>KeHy MeTy: areHTaT, po3rpOM J1Koic1> ycTaHosu, 11H
cpa6pHKH, 3AOOY'fTJI xapqis, 'IH JiiKiB. I TaK HaCKOK Ha Po3AiJI ( 4. I.)
npHHic Tpocpei, a caMe - wKipH :H B3YTTJ1, HaCKOK 6oiBKH BA "IliAKap-
naTChKHH" Ha M. CTaHHCJiaBis (1. II.) niKH 3 Mic~eBoi ni'IHHn;i (9. I.,
9. II.), IleperiHChKO (9. II.), .H6nollis (4. VI.), Ha BoJIHHi Ha Me>KHpi'l-
11J1, Kope~L i J110ABHniJI1> - y TpaBHi, Ta Ha BYKOBHHi, Ha Cropo>KH-
He~h - y KBiTHi. 13 peH:AiB, cBiToBy cnaBy 3Ao6ys II. peiiA Ha Cn0Ba11-
1111Hy, npo JIKHH 6yAe Mosa s iHmOMy po3AiJii. BiMiJIH YIIA peH:~ysanH
TeJK y IliHCLKy, BepecreiicLKY ii 3aKapnaTCLKY o6nacTi.
Ca 6 o Ta >Ke s i aK~ii BA YIIA H: niAniJIJIJI MaJIH Ha MeTi He TiJIL-
KB eKoHOMi'IHHH ca6oTa>K, ane H: 3AOOYTTJI noTpi6HHX xapqosHx npH-
nacis.
OKpeMa npo6JieMa CTBopHnacL ~JIJI BiMiJiis YIIA, KOJIH 6on1>mesH-
KH IlO'laJIH BHilaJUOBaTH JiiCH, ~O AOCi 6yJIH npHCTaHOBH~eM AJIJI sm-
~JiiB YIIA. BecHoro 1946 p. e ~eii .cnoci6 cnaneHo 6araro cocHoBHX ni-
cis Ba BoJIHHi ( T. 3B. UYMaHCLKHH nic cna.neHHii ~iJIKOM) , a Ta.KO>K
y niBHi 'IHO-CXi,AHiii 'laCTHHi JlLBiBCbKOi o6JiaCTH Ta JiiCH B OKOJIH~JIX
CTaHHCJiaBOBa (qopHHii Jiic). y JiiCOBOMY KOMilJieKci JionaTHH - rpu~e­
BOJIJI sHropino noHaA 3.600 Moprie nicy, Mi>K TonopoBoM i .Tpi~eio
9.000 Mopris. 24. IV. no'la.nHcJI seJIHKi sopomi aK~ii Ha TepeHi PaTHeH-
c1>Koro, ,[{HBHHCl>Koro, IBaHiBCLKoro, Mopo'IHJIHCLKoro ii iHWHX paH:o-
HiB. rpynH eHKaBeAHCTIB, npOXOAJl'IH JiiCHHMH MaCHBaMH, IlaJIHJIH JiiC.
Ue caMe 6yno, s TpasHi, Ha repeHi JII06emiBc1>Koro, KaMiHh-KOWHpCLKo-
ro i MaHeBH'laHCLKoro p-HiB. IliAna.JIJOIO'IH nic, eHKaBeAHCTH po6HJIH Ha
scix npociKax H: AOpi>KKax 3acrasH, ~06 3H~ysaTH sorHeM ycix THX
noscTaHJ:tiB, ~o BiAcTynanH 6 3 niAnaneHoi 'laCTHHH nicy. Pa30M 3 ni-
11'17) y nepwiA noJJOBHHi 1946 p. niAniJJbHi BH.ll.3HHR 6ynH llPYKOBaHi T. 38. "ryTeH-
6epriBKOIO"' at>o Ha UHKJIOCTHJli. <l>aKTOM 3.ll.06yTTR MC>KHPiUbKOl llPYKapHi 3.ll.3€TbCH
Tpe6a DOACHHTH DOABY HOBHX JlPYKOB3HHX niAninbHHX BH.ll.3Hb B llPYriA nOJIOBHHi 1946 p.
Oi.llniJJbHHA >KYPH3JI "l.ll.CA i llHH", 'I. 10, DOABHBCA BOCCHH 1946 p. llPYKOM Ha 72 CT.
4Jopw. 20X28 cw. Te* "noactaaeub", "· 8 - 9.
189
caMB 60Jibl.IIeBHKB cnaJllOBaJIH TaKO>K IIiAJiiCHi ceJia, npHCiJIKH ii xyropi,
a TaKO>K WHpOKO 3aCTOCOByBaJIH MeTOAY BHCeJllOBaHHH yKpaiH~iB 3 rrm-
Jri.CHHX ciJI i xyTopis ii aaMiHy ix HaceJieHHHM, cnposaA>KCHHM 3 BiJio-
pyci, MocKOB~HHH, a6o IJ;eHTpaJibHoi Aaii. IHma cnpasa, ~o ~HX ''no-
ceJieH~is" Jzy>Ke cKopo YIIA BHKYPllJia a niAJiiCHHX cin i xyropis, aJie,
TBM He MeHme, snpoAOB>K poKiB 6onbwesHI~bKOi oKyna~ii AeHKi niAJiiCHi
ceJia (Hanp. c. Iloci11) ~JIKOM 3MiHHJIH CBOiX MemKaH~iB. y niAJiiCHHX
ce.nax 'tlopHoro Jlicy G CboroAHi, Haii6iJibWe 10-20 % nepsicHoro Ha-
ceJieHHH ceJia.
KoJIB >K iAeTbCH npo KapnaTCbKi JiicH, 6oJibmeBHKH no'laJIH ix iH-
TeHCBBHO BHpy6yaaTH. 3 KoJioMHi Hanp. nonpoBaAHJIH ABi ~iJIKOM Hosi
3a.Jii3HH~i B ropH, AJIH cnpoBaA>KYBaHHH sepy6ysaHoro Jiicy. IHTeHCHBllo
B:oro CIIJiaBJIIOIOTb Te>K piKaMH. y 1946 p., BOHH BHCJiaJIH 6aTa.JibHOHH
"Jiicopy6is" y KapnaTCbKi JiicH. Ui "Jiicopy6e" 3aHMa.JIHCb supy6ysaH-
HHM Jiicis, aJie HacnpaBAi - ~e 6yJIH 3aMacKoBaHi BiMiJIH HKBJl, ~o
IIi):UllHBalO'IHCb nm "nicopy6is", MaJIH CJiiAKYBaTH 3a B~iJiaMB YIIA.
BiMiJIB YTIA ii 6oiBKH nmniJIJIH no11aJIH, Ha secHi 1946 p. IIIHpOKY BiH-
HY 3 TBMH "nicopy6aMH", nporaHHIO'IB ix 3 JiiciB. mo6 X011 'laCTHHHO
YffeMO>KJIBBBTH 6onbmeBHKaM sesia Jiicy, BiAAiJIH YITA nocTiH:Ho HH-
~HJIH syabKOToposi aaJii3HH"IKH: KpexoBH"li - Jlyr, BeroAa - Jlyr, HaA-
eipaa - Paq>aiJIOBa i T. A· 23. I. OCHOBHO 3H~eHo BY3bKOTopoey 3a.Jii3-
HH'IKY Ha BiATHHKY KaM' HHe~b - IIeJ?eriHCbKO, 24. VI. lla pi3HHX BiATHH-
Kax Mi>K c. PacpaiiJiosoio i 3eJieHoio Ta Pacpa.HJiosoio i HaABipHoio. IIa-
pa.neJibHO 3 ~iE:IO aK~iE:IO BiA6ysaJIOCb H~eHHH TeJiecpoHi'IHHX i TeJie-
rpacpi'IHHX Jiilliii ynpO'AOB>K ~iJioro 'lacy TpHBaHHH 6JibOKaAB.
3asaxTa ii Ba>KKa 6opoTb6a YUA ii niAniJIJIH cnpH'IHHHJia sa.mKi
BTpaTH, ~e E: pi11 caM03p03YMiJia. ,[{o HaimiJibWBX BTpaT Tpe6a 3apaxy-
BaTH e6HBCTBO K-pa Pi.3YHa, K-pa rP.ynB " 1fopHBH Jlic", J:\HH 25 JIJOToro
1946 p. Floro 3HH~BJIB 6oJibWeBBKB 3paAoio, HaACHJialO'IH B6HBHBK&,
HKOMY o6~HJIH BeJIBKY rpomesy Haropo;zzy. ,[{o O'laHAYillHOCTH BiABaJK-
HHH, 3HaMeHHTHH napTH3allCbKHH TaKTHK, K-p rperoT-PiayH BHHWOB ne-
peMO>KHO a-noHaA 100 6ois. Tino cJI. n. KOMaH}:\Hpa Pi3yHa ]:\ep>Ka.nB
6onbmeBHKH 11epea 110THPH AHi B CTaHHCJiasosi, Ae orJix]:\aJIH B:oro pi3ui
6oJihmesH~hKi seJibMO>Ki. Floro npaBAHBe npi3BH~e 6yJio BacBJib AH-
APYCHK i 6ys siH poAOM ia CHHTHHll\HllB. HaA3BB'laiiHo JllOOJieHBH CTpi-
Jie~TBOM, xopo6pHi KOMaH;a;Hp, si;a;aHa11eHHH 3onoTHM XpecToM Boiioeoi
3ac.rryre I. KJIHCH, 'IOTHpH pa3H paHeHHii, 6ys yce TaM, ;a;e iioro Haii6iJih-
me noTpe6ysaJIH. He ;D;HBHO, ll\O lioro 6oiiose nceBAO oKyraHe B>Ke ne-
reH;a;o10, ll\O npo Hboro cnisa10Tb niceHh i po3nosi;a;a10Tb npo iioro xo-
po6pi ~a.
y ~bOMY qaci 3rHHYJIH Te>K ABa BH3Ha'IHi CTapmBHH, ll\O 6yJIB
ocHOBHHKaMH KapnaTCbKHX si;a;;a;iJiis YIIA. Ue Maiiop KoaaK, ll\O arHHye
29. I. i Maiiop IIpyT, K-p CJiaBHoro KypeHH, a IIOTiM BiAAiJiy "IImKapnaT-
CbKHH". 3rHHYB 1. Ill. y sa>KKHX 6oxx csoro Bi;D;AiJiy npoTH nepeBaJKa-
1011mc 6oJibmeBH~bKHX CHJI. Y KapnaTax arHHYJIH 'IOT. ByiiTYP (2. I.),
COTH. BHBipKa (7. l.) 3 KypeHH 11 CHBYJIH 11 , i xop. roHTa, K-p Bi}:UtiJiy
"Peci" (11. V.). Ha IIo;a;iJIJii: K-p IsaH lIHTJibOBaHHH (''roHTa"), K-p
,tty>Ke sa.mnHsoi 3s'saKosoi JiiHii rK YIIA (JiiHiH K-B) (13. I.), xop.
Koca11 - K-p BA "CipoMaH~i", Ta ropAiE:HKO, K-p BiAAiJiy CKJiaAeHoro
3 caMHX Haro:tHinpsH~is, HKHii si;a;cTynHB i3 BoJIHHi ii nonas y eopo>Ke
oKpy>KeHHH 6. c. ,[{iThKiB~i, Bemrno-rny6oqo~bKoro p-Hy. 06a 3rBHYJIB
s 6epeaHi. Ha BoneHi 3nruys, y ci11Hi, K-p ,[{yHaii.
110

,[{eaKi BH3Ha1111i cTapmHHH YIIA nona.nu B IIOJIOB. Y ooox BBDa~­


Kax, 60JibIIIeBHKH 3ara3y»aJIH KpHiBKH, ,Ae nepeXOBYBaJIHCb ~i CTapIIIH-
HH 3 CBOiMH IlO'IOTaMH, p03BiAaBIIIH ,Ao6pe npo ix Mic~e. U:e BlKe HaJie-
mHTb AO 60JibllieBH~bKHX MeTOAiB, ~o BOHH CTapalOTbCJI 6paTH KOMaH-
,lUlpiB i B3ara.ni BH3Ha11HHX ni,AniJILHHKiB JKHB~eM. Och TaK nona.nu
B noJIOH - K-p All,ApicHKo, K-p TB YIIA "MaKiBKa", OAHH 3 HairoiJI&me
B~BaJKHHX CTapmHH YilA, CHH noJIK • .[{MHTpa BiTOBC&Koro i, Ha Bonu-
Hi, K-p ,[{opom, Bi,AOMHH IlOBCTaHc),KHH KOMaH,AHp i KepiBHHK pe:i):tiB
Ha Cxi,A.
IliA KiHe~b 11epBHJI 1946 p. rapHi30HllHKH IlO''laJIH 3aJIHmam yxpa-
lllCbKi ceJia. 3 ~boro npHBO,Ay B niAniJibHOMY BH,AaHHi 'IHTaCMO:
"3aMyqeHe ceJIO Ha XBHJibKY BiAiAXHYJIO. BJiiAi JIIOAH npHBO,ABJIB
AO nopRAKY 3aJIHIIIeHy 6oJibWeBHKaMH pyiHy, myxanu no nonax, nicax
TpyniB CBOiX 6JIH3bKHX, 6araTo 3aJIHIIIHJIOCJI KaJiiKaMH, BaJKKO XBOpH-
MH, Ha3aBlKAH 'Henpa~e3AaTHHMH, MaibKe B KOlKHiH xaTi 6yJia JKaJI06a.
Ta OAH011acHo, neABe 3HHKJia 3a nosopoToM M&IIIHHa 3 BiA'imAmaio11HMH
oon&meBBKa.MH, B ceno sepTa.nHca .noBCTaH~i, 3B'J13KOBi AiB11aTa ,Ao6y-
BaJIH i3 CXOBKiB niAIIiJibHY IlOIIITy, ~aTpHMaHi BOpOlKHMH ,AiJIMH Kyp'cpH
Bi,AXOAHJIH no 3B' H3KY; CJih03H 3a BMepJIHMH MiIIIaJIHCJI 3 paAiCHHMH
CJih03aMH npHBiTiB i3 CHHa.MH :H AOllKaMH, noBCTaH~JIMH, JIKi ~acJIHBo
nepemHJIH ~e:H cTpawHHH 11ac. Macu mBHAKO nepeKoHyBa.nHcH, ~o yxpa-
iHChKHH BH3BOJibHO-peBOJIIO~iHHHH pyx JKHBe. Tpe6a CTBepAHTH, ~o Ha
BCbOMY npocTopi 6JihOKOBaHoro repeHy Hi;r{e He AiHIIIJIO AO 3aCaAHH1101"0
3aJIOMaHHJI Mac. HaBnaKH, B 6iJibIIIOCTi BHilaAKiB 3HMOBa 6JihOKaAa CTa-
JiaCJI BaJKKHM 6oHOBHM xpH~eHHJIMt 'IHHHHKOM 3aCaAHHllOI"O nepeBHXO-
Ba.HllJI, 3peBOJIIO~ioHi3YBaHHS ix".

Ha CTBHOBHIQ,llX. 3HMa 1945


Il~cymw xpyn(OBChKHX °'1leH3HB. IIicnx 3aKiH11eMHX eeJIHKoi 6JILO-
Ka.Alf, 6oJILmeBHKH nporo.h:ocHJIH B npeci :H 11epe3 paAio npo oCTaT011Hy
"JiiKeiAaqilo" "oa6po~HX 6a~" "yxpaiHCbKO-HiMeULKHX Ha~OHaJiic­
TiB". BaraTO oci6, iuo 6paJIH yqaCTL y "JiiKBiAa~i" HaropOA>KeHo OpAe-
HUIH 3a "6oiioBi aacJiyru". He 3BaJKa1011H Ha BCIO 6oM6acTHKY qHX npo-
roJiomeH1>, BOHH qiJIKoM He eiAnoBiAaJIH npaBAi. BoHH 6yJIH pa.;ttme AH-
MBBOlO 3acnoaoio AJIX YKPHTTX UiJIKOBHToro npoeany xpyiuoec1>KHX
ocpeH3HB.
HacnpaBAi, Macoei repopHCTH11Hi aKUii He AaJIH uux HacJiiAKie, iuo
ix CilOAiBaJIHCX 60JibllleBHQbKi MOJKHOBJiaAui. Ilpo JiiKBiAauiio yxpaiH-
CbKOro BH3BOJihHO-peBOJIIOUiHHOro pyxy He MOrJIO ii 6YTH MOBH. BoHH
cnp1111HHBJIH eTpaTH B pxAax YIIA :H niWiiJIJIX, aJie He Ha;z:uuep9HJIB ix
opraHi3auiiiHoi Mepe>Ki. IIicJix aaKi1;111eHHx aKuii npoAOBJKYBaJIH AiXTH :
JiK YTIA 3 yciMa ceoiMH BiMiJiaMH ii oKpeMHMH ocepeAKaMH (Hanp.
r<>II - roJIOBHHii OcepeAOK IlponaI'aHAH i T. A·), KOMaHAH ABOX BeJIH-
KHX rpyn YIIA (YIIA - 3axiA K-p IIIeJfecT, YIIA - IliBHi11 - K-p )ly6o-
euii), KOMaHAB BO&HHHX OKpyr (B. 0.) i KOMaHAH TaKTH'IHHX BiATHHKiB
(TB). BeJIHKa 6iJI1>miCT1> B~iJrie YIIA BHHmJia 3 aKQii o6opoHHOIO py-
KOIO i npOAOBJKyBaJia CBOi 3aBAaHHX. BTpaTH UHX BiMiJiiB, niA qac ee-
JIHKOi 6JI1>0KaAH 6yJIH MeHmi, HUR Y. pi3HHX aKuixx 1945 p. IliAOiJIJix
a{)eperJIO CBOIO opra.Hi3aUilO HeHap:.~eHOIO: roJIOBHHii npoBiA niAniJIJIX,
Kpa&ei npoBOAH, o6JiaCHi npOBOAH i T. A· <i>YHKQiOHYBaJIH HOpMaJibHO;
niAniJIJIX oxonJIIOBaJIO 3Ha11Hi npocTppH YKPaiHChKHX 3eMeJib, BTpHMY-
1011u Ha HHX CBOi opraHi3aui:HHi KJiiTBHH pi3HOro CTYilHX i pi3HHX opra-
Hi3auiiiHHX AiJislloK (CB, ~X, nponaraHAa, 3B' H30K, Toiuo). Be:mepe-
pueHa 6JILOKaAa, 3 MeTOIO 3H~HTH niAniJIJIJI, cnpH11HHHJia :HoMy BTpaTH,
a.ne ui BTpaTH oxonJIIOBaJIH, nepm-3a-ece, HH3osi opraHi3aqi:HHi KJiiTH·
HH, CKB, MaJio 3aTopKyio11u smui opraHi3aui:HHi KJiiTHHH. IloJiiTH'IHHB
npoBiA YIIA ii niAJriJIJIJI - YrBP - AiHB TaKo>K 6e3nepepHeHo, 3a6H-
pa1011u roJioc AO scix ea>KJIHBHX n<?~i:H (eu6opu, ''eo3'~A'ffaHHX" qepKOB
i T. A·) :H BHCTyna1011H 3 o6mHpHHM ''CnoeoM AO YKPalHCLKoro Hapoizy
niA MOCKOBCbK0-60JibllleBHQbKOIO OKynauie:io" 158 ) niCJIJI 3aKiH'leHHX ee-
JIHKOi 6JibOKaAH. Ue 6YB AiHCHHH craH YIIA :H niAninnx niCJIJI 38.KiH-
11eHHx eeJIHKoi 6JI1>0KaAH i ue AiHCHHH cTaH 6ye ,t\o6pe eiAoMmi Xpy-
iuoey ii iHmHM 60JibllleBHQbKHM MO?fCHOBJiaA~JIM, He 3Ba>Kal011H Ha SCIO
ix nponaraHAY npo "JiiKBiAauiro". HeMae: CYMHiey, iuo qeii Aiiicuaii
cmH, iuo BHXBHB ce6e, Mi>K iHUIHMH, noJ1Bo10 Qinoro PHAY niAniJI&HHX
BHAaHb 159 ), B ApyriH: noJIOBHHi 1946 p., 6ye npH11HH010 noea>KHHX po3-
XOA>KeHL AYMKH ii Henopo3YMiHb Mim caMHMH 6oJihllleBHQbKHMH Mo>K'Ho-
BJia.AUXMH. )lexKi 3 TOAiUIHix Henopo3}'MIBh AY*e BamnHei AJIX 3po3y-
MiHHx ci,oroAHiIIIH&oi BHYTPiUIHhoi cHryaQii B YKpaiHi Ta e CCCP.
BiAnoeiAaJibHHM aa "xpyiuoecLKi ocpell3HBH" 6ye 011eBBAHO cui
H. C. Xpyiuoe. Ue eiH 3 MaHyiJILCLKHM 3aAyMaJIH maXJIHBHM TepopoM
3H~BTH yxpaiHCbKHH BH3BOJILHo-peBoJiroQi:HHHii pyx. Xpyiuoe yaxe
Ha ce6e eiAnOBiAaJILHicTL nepeA IloJiiroropoM 3a npoBeAeHHJI qi&i aKqii.
Biu oco6ucTo KepMYBaB Hero, po3 'im,n>Ka10'IH naH~Hp'HHM aBTOM no 3a-
US) "Cnoeo AO yKpaiHCbKOro H3POAY niJl MOCKOBCbKO - 60JlbWeBHUbKOIO OKyna-
uielO" 33 niADHCOM YKpaiHCbK0°i roJIOBHOl BH3BOJlbHOi PaAH DOJIBHJIOCb JlPYKOM y JIH-
CTOnaAi 1946 p. <l>opMaT: 13,5Xl9 CM. 5 CTOpiHOK, 8 '13CTHH. nepeBHJl3HO APYKOM
e 1948 poui.
1~9) y J(pyriA DOJIOBHHi 1946 p. DORBHJIHCb: "CaMOCTiAHiCTb , q. l, ")JleA i llHH",
11

q. 10, "noecTaHeUb", q, 8 - 9, "Ha 3MiHy", q. 3, "nponaraHAHCT", 'I. 6, a KpiM llbOro


uinHA PAll OJlHOJlHiBOK, 6powyp, nHCTiBOK, K3pHK3TYP i T. A·
'772

xiAtHiH: YKpaiHi ii i3 iioro HaKa3y, napTiiiHi ceKpe-rapi pi3HHX ooJiacoreu,


KepysaJIH aK~icio, y cBoix o6JiaCT.Jus:. TaKHM 'IHHOM nepeBeAeHHH ~ici
a.KD;ii Y3HB ua ce6e napTiHHHii anapaT. Y nepwoM}' eTani a~ii noMaraJIH
iioMy Mic~eBi siMiJIH 6e3neKH, ~o niAJIHI"a.JIH napTiiiuoMy anapaTosi,
B ApyroMy eTani CTapa.JIHCb npHTHnlYTH AO aK~ii Bi ii c b K 0 Bi s'&A-
HaHH.JI. TiJibKH s TpeTLOMY eTani aKo;ii BHCTYUHJIH 6iJibWi eMr'e6iCTCbKo-
BO&HHi s'&AHaHHx. KoJIH B3.JITH AO yilaru <l>aKT, ~o Ta6ip pociiicbKOi so-
c~HH, perrpe3eHTOBaHHH neBHHMH KpyraMH MIB ii apMii, CHJibHO no-
pic B nip'x n~ 11ac OCTallHbOi BiHH1', MO»CHa npHHH.JITH, ~o o;eii Ta6ip
snopaAHO nocMixascx 3 HenopaAHO$!TH napTiihloro anapacy 3 Xp~o­
BHM Ha 110Jii, B 6opOTb6i 3 YIIA ii niAniJIJIHM. KoJIH B TpeTbOMY eTani BH-
cTynHJIH 6iJihmi eMr'e6icTCbKi ii Biiic-bKOBi s'&AHaHHH npOTH YIIA ii niA-
niJIJix, TO MH ~e noxcHJOOMo <t>aKToM iHrepBeHo;ii Xp~osa nepeA Hali-
BHII\HM npoBOAOM CCCP, ~o BHnpaBAYBaB yci cBoi ueBAa11i s 6opoTL6i
npOTH YIIA ii niAniJIJIH, 6paKoM niATPHMKH B aKo;ii i3 cTopoHH eMr'e6icT-
CbKO-BO&'llHoro Ta6opy ii 6paKoM 6iJibllIHX CHJI, ~o MOI"JIH 6 3AaBHTH
pyx. ToAi Ha HaKa3 D;hOI"O npoBOAY, ~ CHJIH BHCTynHJIH AO aKo;ii. Ix lliA-
nopHAKYBaJIH Xp~oBy i iioro MiHicTpoBi AepmaBHoi 6e3neKH YPCP -
B. P'xcHOMY ii BOHH B o;iii aKI.\ii BHKoHysaJIH AHpeKTHBH D;HX AOCTOHHH-
KiB. AKo;ix saKiJflrnJiacb npoBaJioM i 3 D;boro npHBO)zy Ta6ip eMre6icT-
CbKo-apMiiicbKoi BO&H~HHH Mir BHCTYJIHTH 3 OABepTHMH o6BHHysa'leH-
HBMH npoTH Xp~oBa i iioro "copa'NIHKis", BK 11aCTHHH BcecoiosHoro
napriHHOI"O anapaTy, ~o BOHH BHJIBHJIH IlOBHY He3AapHiCTb y 6opoTD6i
npoTB YilA ii ni.t\niJIJIH. Ha HaWY. AYMKY, TiJibKH BHCoKa npoTeK~H
r. M. MaJieHKOBa BpBT}'Ba.Jia H. c. Xp~oBa BiA TOI"O, ~o BiH CBO&IO ro-
JIOBOIO He 3anJiaTHB sa npoBaJI CBOiX ocpeH3HB 160 ). y KO»CHOMY pasi, Ta-
6ip BO&H~HHH nepeii'HHB cnpaBy 6op0Tb6H npoTH YIIA ii niAniJIJIB s cBoi
pyi<u. Ue nosHa11aJioch, nepw-3a-Bce, sMiHoio Ha KepiBHHX cTaHOB~ax:
B 6epe3Hi 1947 p. Ha nocTi nepmoro ceKpeTapx KII(6)Y 3aM~HHB Xpy-
ll.\OBa JI. M. KarauoBH'I; BiAiiiwoB y 3a6yTTx, a Mome ii He3a6yTTx reH.
JieiiT. BacHJib P'xcuHii, no11a.Jia MepKHYTH sipKa .[(MHTpa MauyiJibCbKO-
ro. Cnpo6u no6opiosaHHB YIIA ii niAniJIJIB nepeiiwnu B lWMnereul.{ilO
IV. BiMinY reuIIITa6y - o;euTpy pociiichKoi BOEHHoi eMr'e6iB~HHH.
3 paMeHH D;boro o;euTpy MiH-icTpoM 6esneKH YPCP cTaB reu. JieiiT. Mu-
KOJia K)'3bMH11 KosaJib'lyK, ll.\O B cnpasax no6opioBaH'llx YIIA ii niA-
niJIJIB 6ys niAnopBAICOBaHHH npocTO KepiBHHKOBi Bcecoiosuoro MIB -
A6aK}'MOBi, OAHiii s HaiiBH3HatrnimHx nocTareii pociiicbKoi BO&HHoi eM-
re6iB~HHH, me<t>oBi CMEPllly B poKH si_iiHH. Ha 11oni CMEPIIIy IV.
yKpaiHCbKoro cl>poHTY CTOBB caMe 'llOBHii MiuicTp 6esneKH YPCP -
reH. neiiT. M. K. KoBaJib11yK. IIepexiA 6opoTD6H 3 yKpaiHCbKHM BH3-
BOJibHo-peBonio~iiiHHM pyxoM y KOMnereuo;iio CTaJiiHCbKOI"O BOEHHO-
eMre6iBCbKOI"O Ta6opy (uociis TP3.'AHo;iiiuoro pociiicbKoro iMnepixJii3MY
cHJIOIO 11 pyccKoro opymHs") no3u~qascs, B YKpaiHi, nepm-0a-Bce, no-
CHJie'llHHM pycu<l>iKao;iiiHoro Kypcy AO Kpaiiuix Mem, BeJIHKOIO 'lHCTKOIO
napTiiiHOI"O anapary, IlOCHJieHHBM KOJieKTHBiaao;ii i AenopTao;ii Ha 3Y3,
TOID;O. IUepas nosepuyBcx XpymoB ua nocT nepworo ceKpeTaps KII ( 6) Y
3 HOBHM IlJIBHOM 6opOTb6H npoTH yKpaiHCbKOI"O BH3BOJlbHO-peBOJIIOD;iii-
HOI"O pyxy - s nJIBHOM "yKpynaeH'llB KOJirocnis". Konu m ~eii nJIBH
npoBa.JIHBCB, iioro sme ocTaTO'IHO nporuaJIH 3 YKpaiHH, ycTaHOBJIHIO'IH
nepWHM ceKpeTapoM JI. r. MEJibHiKOBa, JIIOAHHH, ll.\O opi&HT}'BaJiaCb Ha
BOEIDiO-eMr'e6iCTCbKHH Ta6ip.
180) llPY•HHa r. M. ManeHKOBa -- u.e pi.11.Ha cectpa H. c. Xpyw.oaa.
778

HK6H BOHO He 6yJio, npoBiA yicpaiHCbKOro BH3BOJibHO-peBOJIIOD;iii-


HOro pyxy MyciB 3aiiaam BiAIIOB~e CTa.HOB~e :H piwaTHCSI, SIK iioMy
6YTH Aa.Jii. Y 11epBHi 1946 p. CKJIHKaHo KoHcpepeH:a;iio IIpoBOAY OYH,
SIKa OCHOBHO nepeAHCKYTYJla.Jla MUKHapOWfG CTa.HOBHID;e, CTaHOB~e
B CCCP i cTalloB~e B Y Kpaiai ii onpaQIOBa.Jia noApi6Hy IHcTpyi<:a;iio
IIpoBoJzy OYH )+1ISI IIiAni..nJia. Bi'AHocao MhKHapoAHboro cTaHOBHID;a no-
cTaHOBH KoHcpepeH:a;ii CTBePA*YBaJIH icHyBaHHJI ABOX HenpHMHpeHHHX
6JibOKiB y CBiTi ii llapoCTaHHSI KOHcpJiiKTiB Mj)K HHMH. "lcHy1011a IIOJii-
TH11HO-AHIIJIOMaTH11Ha 6opoTh6a"' CTBepAmYBaJIH B IIOCTaHOBax, "6yAe
DpOAOB)f(ysaTHCJI AOTH, AOKH OAHa 3 CTopiH He BH3HaG, ID;O Aa.Jihllle
"rpaHHSI Ha 11ac" 3aHBe, 1111 HeKOpHCHe, ii He B)KHG AJIJI BHpillleHHSI cnip-
HHX IlHTa.Hb BOGHHHX 3aco6iB, m;o6 npHMyCHTH npOTllBHHKa a6o 3po6HTH
iii cepiio3Hi, 3aCaAHH11i noCTynKH ii BH3HaTH ri naHiBHe CTaHOB~e, a6o
:a;i..nKOBHTO cKaniTYJIIOBaTH". .l{o CT~HOBHID;a B CCCP nocTaHOBH CTBep-
1
A*YBa.JIH, i:a;o "IV-n S1THpi11ami IIJISIH - :a;e BOE:HHa niArOTOBKa CCCP".
y 3B'Sl3KY 3 BHKOHaHHJlM IIJISIHY 3BepTaJIOCf> yBary Ha BamKe cpiHallCOBe
CTaHOBHID;e B CCCP Ta Ha "HecnpoMO*HicT& napTii i YPJ1AY BHHTH 3 KpH-
au" . .l{o cTaHoBm:a;a B YKpaiHi, noCT_aHoBH CTBePA*YBaJIH, i:a;o "repoi11Ha
6opOTh6a HapoAy, OpraHi.3a:a;ii i YIIA, ix BHCOKa iAeiiHo-Mopa.rr1>Ha criii-
KiCTh Aa.JIH pimyquii BiAIIip OKynaHTOBi"' i rqo "oKynaHTOBi He BAa.JIOCb
Hi 3HHID;HTH peBoJiio:a;iiiHHii pyx i OYH, Hi 3aJIJIKaTH HapiA penpeciJIMH
i 3MYCHTB BiAMOBHTBCJI BiA yqacTH B peBOJIIOD;iHHiii 6opoTD6i". IIocTaHOBH
CTBepAmYBa.JIH TaKom, ID;O "pycHcpiKa:a;iiiHa IlOJiiTHKa B IIOBOE:HHHH ne-
pioA KOHCeKBellTHO npOAOWKYGThCJI, 3Mara1011u AO TpHBa.noro 3a.KpinJieH-
HJI "3JIYKH" YKpaiHH 3 Pocicio" 161 ).
,l{oKJiaAHa o:a;iHKa Mi*HapoAHboro cTaHoBHID;a :H CTa.HOBHID;a B CCCP
i B YKpaiHi 6yJia BHXiAHOIO To11Ko10 AJIJI nocTaHoB, i:a;o HOPMYBa.JIH HOBY
Ta KT HK y peBOJIIOQiHHoi 6opOTb6H. YKpaiHCbKHH BH3BOJibHO-peBOJIIO-
:a;i.JlHHH pyx y pi3HHX eTanax 6opOTb6H CTocyc pi3HY TaKHTKy, JIKa B Aa-
HOMY 11aci HaiiKopHcHillla. MoMeHTOM, i:a;o BH3Ha11yc TaKTHKY G noJiiTH11-
Ha CHTya:a;iJI: cyKynHiCTb cnpHJITJIHBHX i HecnpHJITJIHBHX cpaKTopiB, ID;O
3BOAJITbCJI AO CHJI Bopora, ix KiJihKiCTb i JIKiCTb, AO BJiaCHHX CHJI i cnpo-
MQ)KHOCTH ix AiJ1HHJ1 Ta AO Mi*HapoAHLoro YKJiaAy noniTH11HHX CHJI, i:a;o
MO)Ke IIOCHJIIOBaTH, a6o ocna6JIIOBaTH AiJIHHJI BJiaCHHX i BOpO)KHX CHJI.
Bepyqu :a;e 'Bee AO YJJarH, IlocTaHOBH KoHcpepeH:a;ii OYH CTBepAmYBa.JIH,
ID;O "icHyi<>11a IIOJiiTH11Ha CHTya:a;is B YMOBax 60JibllleBHD;bKOro Tepopy
B MHpHiii o6cTaHOBD;i BHMarac CTOCYJJaTH TaKy TaKTHKy, JIKOi :a;iJii c:
a) y BnepTiii peBOJIIOD;iiiHiH 6opoTh6i 3aneBHJITH npOAOBmyBallHJI BH3-
BOJibHOi 6opOTb6H yKpaiHCbKOro HapOAY, He A03BOJIHTH BoporoBi npH-
TynHTH Ha:a;ioHaJihHO-MOpaJILHi BapTOCTi HapoAy, Ta iioro Bipy B OCTa-
T011He BH3BOJieHHJI; 6) 36eperTH nepeA 3HHID;eHHJIM OCHOBHi peBomo:a;iii-
Hi CHJIH, JIK onopy BH3BOJibHOi 6opoTh6H B qac HaHCHJibHiworo THCKY
A HK KepiBHHii ocepeAOK BH3BOJihHOi 6opoTL6H".
TaKHM 11HHOM KoHcpepeH:a;iJ1 IIpoBOAY OYH pilIIHJia nepeiiTH 3 noa-
cTaH11oi TaKTHKH lla niAniJihHY 1i D;IO 3MiHy nepeBeCTH nocJii'AOBHO B IIOB-
CTaHCbKHX Bi,tU:dJiax Ta B OpraHi3a:a;ii. "ronoeHe B Tiii TaKTHIU", 11HT8.-
cMo B lHCTpyK:a;i.HX 162 )' ":a;e IIOJiiTH'IHo-nponaraHAHBHi Aii, CIIpSIMOBaHi
Ha: a) IlOlIIHpeHHSI peeomo:a;iiiHHX iAeii i KJIH11iB cepeA yicpaiHCbKOro

Hit) llHB. noctaHOBH KoH4>epeHuii Tipoeo.11y OYH B 11epeHi 1946 p. (HenoeHHA


Te1<ct). Y ni.11.niJibHOMY >1<ypHani "In.eR i 4HH", 'I. 10 33 1946 p. (Tiepe.11pyK HiMe'l'IHHa).
182) JI.He. "YpHBKH 3 Kpaeeol IHctpyKuil Tipoeo.11.y OYH J 1946 p." e >1<ypaani
"BHJBOnbHa TioniTHKa" 'I. 1/18 33 1948 p.
774

A illmHX noHesoneHHX HapoAiB, cepeA pi3HHX cycniJIDHHX KJixcis; 6) Ha


o6opoHy iAeiiHo-no.niTH11HHX Ta nporpaMOBHX 3aJIOJKeHh yicpaiKChKOi pe-
BOJIJOitii BiA 3aK~iB Bopora; B) 6e3IIO~aAHe no6opJOBaHHJI AepmaBHO-
ycTpOCBHX, IIOJiipqHHX Ta co~i.HJihHO-eKOHOMiqHHX OCHOB Bopomoi CB-
CTeMH JIK pea.1u~iilHHX i lIIKiAJIHBHX; r) npHCAHYBaHHJI i aanyqym.HHJI
AO peBOJIJO~iiHoro pyxy HaiiBap1'iCHimHX iHAHBiAYaJihHOCTeii... Bocsi
J(ii npa niAniJihHi:H TaK~i MalOTh BHpa3HHH noniTH11110-nponar'aHAUB-
HHH xapaKTep i CTOCYJOThC.H y BiAIIOBiAHOCTi AO noJiiTHqHo-nponar'aHAUB-
HBX BHMOr i Il0Tpe6. Po6oTy opra.'Hi3a~iiiHy, IIOJiiTHqHo-nponar'aHAffBHY
Ta 6ocsoro nopBAKY secTH TaK, iyo6 HenoTpi6Ho He npoBoKysaTB pe-
npeciii".
y 3B'J13KY 3 ~HMB IHCTPYK~iaMH, B JIHIIHi 1946 p. roJIOBHHH KOMaH-
ABP YTIA - reH. Tapac 'tlynpHHKa nporonocHB: "BiA03BY roJIOBHoro
KOMaHAHpa AO YIIA", B aKiii CTBepA»eyBaB, ll.\O "cboroAHimHii MOMeHT,
~e TiJibKH MO'MellT nepecTaBKH CHJI, ~e MOMeHT nepeXOAY 3 OAHHX cpopM
60p0Tb6H B Apyri". Y ~iii "BiA03Bi" qHTaJIH MH: 1 6 3 ):
11
.H neBHHii, ll.\O BB, HeaJiaMHi 6op~i-repoi BMiJio aacsoire co6i Ti
HOBi 3p83KH 6010 3 BoporoM, TaK, JIK CKopo ii BMiJIO onaHysa.JIH MH-
CTel.\TBO napTH3aHKH. CKpHTi, HeBJioBHMi, BH, HeraiiHHMH, 6JIBCKaBHq-
HBMB YAapa.MB BAapaTH 6yAeTe sopora Ta.M, Ae BiH roro He cnoAiBa-
CTbca. 3 IIHTOMOJO BaM OA'lai~ymHiCTJO i BHTPHBaJiiCTJO, npo mcy xo-
ABTh nereHAB no I.\iJioMy cBiTi, npoAoBmyBa TH 6yAeTe ii Aam~mi cnaBlli
TpaAHitii YIIA, BHxosyBa TH 6yAeTe cBoiMH repoiichKHMB qHHaMH Hose,
HapocTaJO':le noKoniHHB, 11.\00 i :Horo BKJIIO':IHTH B peBOJIIOI.\iHHy Go-
poTh6y. BB AOKamiTh soporosi 11.\epaa i 11.\epaa, ll.\O YKpaiH'.ChKOi Pe-
BOJIJO~ii ·UOAaBHTH He MO)ICHa, ll.\O cpopMH 6opOTh6H, JIKi BB ChOrOAHi
npBiiMa&Te, I.\e XBHnesi cpopMH; 11.\0 He'3a6apoM npHHAe qac qeprosoro
nepeXOAY AO nrnpoKHX IIOBCTaH':IHX AiH, .HKi 3aBepmaTbCJI B»ee IlOB-
HOIO rro6iAOIO - CTBopeHHJIM YKpaiHCbKoi CaMocTiiiHoi Co6opHoi
,llep)KaBH' '.
3riAHO 3 HaKa3aMH rK YIIA HaCTYIIHJia ':leprosa peopraHi3al.\ia
YIIA. BiJibllliCTh noscTaHChKHX Bi]J;,n;iJiiB po3cpopMoBaHo 1i rrorroBHeHo
6iiil.\HMH YIIA niAHiJihHY Mepcn~y. Tcm~p, y Qill: Mepc»d, poapi3HIOBaJIH
·•rroBcTaHQiB"! llJ,O npm"11IIJill 3 BiAALTiiB YllA H: "ni,n;niJibHIIKiB", llJ,O AOCi
6ym1 4.HeHaMu rriAniJIJrn. BiAAim1 YTIA npo,n;oBmysaJIH AiHTH (poi i ':IOTH)
TiJibKH B KaprraTax i ua IloJiicci. Pcopratti3aQi10 nepcRiB HOBHi1 Illecp
rm YIIA - MaH:op 0JICKCa racHH-JlUQap, llJ,O 3al\1iHHB, Ha I.\bOMY IIOCTi
reH. ,lll\mTpa rpnQaH-Ilcpe6miHOCa. TaKlil\1 lJHHOM, BOCCHH 1946 p. no-
lJHHaCMO icTOpilo 3BPOP!HOro III,llIIIJUI.H B YKpaiHi, 11.\0 HeMeHw
CJiaBHa BiA icTOpii YIIA.

163) }lHB. TeKCT "Bi.!l03BH'' B >KypHa.1i: ''8113BO.'lbHJ nonirnKa", 'I. 1/18 3a 1948 p.
775
3. YUA HA 3AKEP30HHI
Macoea 6opoTb6a ua
3aKep30HI 3aKep30HHHM Ha3HBalOTb nonyJUtpHO yKpa·
iHCbKi aeMJii, noJio>KeHi aa T. 3B. J1iHie10 KepaoHa, T06To JleMKiBlll.HHy,
nocHHHH, HpocJiaBW.HHY' JI106a LI iBW.HHY' oeJI3llHHY (.n.o l 94q p.) Ta
XoJIMW.HHY ii niJJ.JIHWwa. nicJIH eiHHH u.i aeMJii 3HaHWJIHCb y Kop.n.o-
Hax noJihlll.i, Ha niJJ.CTaBi Il0JlbCbKO-COB€TCbKOfO Jl.OfOBOpy 3 JI.HSI
16.VIIl.1945 p. Ueii .n.oroeip BH3Ha11He JiiHilO no.1bCbKo-coseTCbKoro
KOPJl.OHy, w.o B OCHOBHOMY si.n.noei.n.ae T. 38. JiiHii Kep30Ha 3 1920 p.
a eiJI.XHJieHHHMH Ha WKO.ll.Y YKpaiHi. TaKHM llHHOM, CCCP ei.n.cTynue
THM JI.OroeopOM npH6JIH3HO 15% aaxiJJ.HbOyKpaiHCbKHX 3eMeJib noJibW.i.
Y HJITi, aaxi.n.Hi noTyrn .n.aJIH ceo10 aro.lly Ha npoee.n.eHHH Kop.n.oHy
Mi>K CCCP i noJibW.eJO MeHw-6iJiblll Y3.ll.OB>K JiiHii Kep30Ha H Ha o6MiH
HaCeJieHHH' Mi>K U.HMH Jl.BOMa KpaiHaMH. 3rO.llOM, y MOCKBi, Bi.n.6yJiaCH
aycTpill CTaJiiHa a npe.llCTaBHHKaMH noJibCbKoro areHTypHoro ypH.Zly,
B HKiH YKJia.n.eHO u.iJIHH flJIHH lJ.bOro He6yeaJioro, B ceiTi, MOp.lly. .LlJLH
BHKOHaeu.ie: areHTYPHHX ypH.n.ie noJibW.i ii YKpaiHH He aHaiiwJIOCH Hi-
lloro iHworo, HK 3aKpinHTH u.eii IlJIHH JI.OroeopoM noJibllli H YKpaiH-
CbKOi PCP npo penaTpiHu.iio noJibCbKOro HaceJieHHH 3 ni.n.coeeTCbKOi
lJaCTHHH 3axi)lHbOyKpaiHCbKHX aeMeJib i DHCeJieHHH yKpaiHCbKOrO Ha-
ceJieHHH JleMKiBW.HHH, nocHHHH, XOJIMW.HHH i T. JI.. Jl.O YKpaiHCbKOi
PCP.
YKpaiHCbKe HaceJieHHH He xoTiJio noKH.llaTH ceoix pi.n.Hix yKpaiH-
CbKHx aeMeJib i nepeceJIHTHCb .llO CCCP. HacHJibHa nepeceJieHlla aK-
uiH 3paay >K BHKJIHKaJia HKHaiipiwy11iurnii cnpOTHB eciei yKpaiHCKOi
cycniJibHOCTH. Ha 6oui HapoJI.y cTaHyJio yKpaiHCbKe peeomou.iiiHe ni.n.niJI-
JIH, a HacaMnepeJI. a6poiiHi eiHcbKoei eiMiJIH YnA. CnpoTHB poarop-
HyecH B Macoey 36poHHy 6opOTb6y yKpaiHCbKOro Hapo.n.y Ha 3aKep-
30HHi npoTH HaCHJibHoro euceJiioeaHHH, mo TpueaJia T pH poKH ii
xo11 aaKiHllHJiaCH nepeMoroio eopora,. HKHH, aa JI.OnoMoroio nepeea>Ka-
IOllHX CHJI TpbOX ,llep>KaB TaKH 3Y.Mie BHKHHYTH yKpaiHCbKe HaceJieH-
HH a npaJI.i.ZIHHX aeMeJib, npoTe eoHa aaJIHlllHJia TPHBKi noJiiTHllHi yc-
nix11. BoHa aeepHyJia yeary u.iJioro ceiTy Ha BH3BOJibHY 6opOTb6y yK-
pa!HCbKOro HapoJI.y, a T3KO>K .ZI.OBeJia .ZI.0 noKpamaHHH B3a€MHH Mi>K
IlOJibCbKHM i yKpaiHCKHM HapoJI.aMH, mo aaeeplllHJIHCb .n.oroeopoM
KOMaH.n.yeaHb noJibCbKoi 11 yKpaiHCbKOi niJI.niJibHHX apMiH npo ecTa-
HOBJieHHH .n.eMapKaUiHHOi JiiHii i B3a€MHY cnienpauio o6ox ni.n.niJib-
HHX apMiH y 6opoTb6i npoTH cni.TibHOro eopora. Ha Hawy .ZI.YMKy, Ha-
Jia.ZI.HaHHH uiei cnienpaui JI.BOX ni.n.niJibHHx apMiH, mo w.e piK TOMy,
KpHeaBHJIHCh y aaeaHTHX 6oRx, Mae eeJIHKe icTopHllHe ii noJiiTu1rne
3H3lleHHR. noroeip 33KJllOlleHO .ZI.HH 18 TpaBHH 1946 p. niCJIH ,llOBrHX
neperoeopie Mi>K JI.eJierauiRMH o6ox apMiii i e>Ke .n.ecHTb JI.Hie ni3Hirne
noJILCbKi 11 yKpaiHCbKi noecrnHCbKi <f>opMauii 6panu y11acTb y cniJibHiii
aKuii Ha M. rpy6elllie (yHolli 3 27 Ha 28 TpaBHH 1946 p.). CnienpauH
p03BHB3JI3Cb ycnilllHO JI.O 11acy po3rpoMJieHHR IlOJlbCbKOrO ni)lniJIJIH
eapwascbKOIO arettTypoio KpeMJIR 11 MaJia lllHpOKHH eiJI.rOMiH Ha eap-
waeCbKOMY npoueci noJibChKoro ni.n.niJIJIH 164).

164) npouec rK noJibCbKo"i ni.nniJibHo"i opr3Hi3auii: "BoJibHOCUb i Heno.nJier-


JIOCUb" - "BIH", T. 38. npoucc f o.'leM6Ao8CbKOro A T083pHWi8. Jbt8. "npouec noJib·
CbKoro ni.nniJIJIR" 8 r33eri "4ac", 'L 70 33 1947 p. Y uiA r33eri: "Tpare.niA nonbcb-
Koro Jiicy", 'I. 75 33 1947 p. npo nepero80PH A AOro8ip: €. npip83: "YnA i BIH CKO·
pery83JIH T. 38. niHiK> Kep30Ha" e "Jlo 36poi", 'I. 10/23 33 1951 p.
776
HeMae HaiiMeHworo cyMHiey, I.J.J.O Macoea 36poiiHa 6opoTb6a Ha
y1<paiHCbKHX 3eMJUIX 3a JiiHieio Kep3oHa Mae rJIH6oKe ei,ZI.HoweHHH ,ZI.O
uiJIOCTH y1<paiHCbKOi BH3BOJibHOi 6opOTh6H e Hawi qacH. UH 6opoTb-
6a - ue po3,ZI.iJI icTOpii YnA ii yKpaiHCbKoro 36poifHoro ni.llniJIJIH. Ueii
po3,lliJI TpaKTY€MO KOHCneKTHBHO. npo 6opOTh6y YnA H ni.llniJIJIH Ha
3aKep30HHi icHye HaH6iJihWe 3BiTie, MaTepiHJiiB, cnora,lliB, CBi,ZI.'leHb,
npeCOBHX HOTaTOK i KOMeHTapie. Mi.>K HHMH € 3Ha1IHa KiJihKicTb ytiaC-
HHKiB uiei 6opOTb6H. Ue ere Ka.>Ke HaM cno,llieaTHCh, I..UO Macoea
36pOHHa 6opOTb6a Ha 3aKep30HHi CTaHe, CKOpo, npe,ZI.MeTOM o6wHp-
HHX i BH4epnHHX CTY.lliii 165).
nepe.a,BHCeJleH'IH A
Tepop BHceJieH'la aKUiH nollaJiaCH, HK ece B 60Jib-
wee11uh1<iH cHcTeMi, ei.ll 6pexJIHBOi nponaraH,ZI.H A .>KopcToKoro Tepo-
py. B.>Ke OCTaHHi MicHui 1944 p. npHHeCJIH nepwi .>KepTBH Tepopy IlOJib-
CbK0-60JibWeBHUbKHX 6aHJJ.. Ui 36poiiHi 6aH,ZI.H, I..UO CKJia.llaJIHCb 3BH-
qaifHo 3 IlOJlbCbKOfO KOMyHiCTHllHOro i woeiHiCTHllHoro eJieMeHTY
A oqoJiioeaJIHCh nepe6paHHMH eMre6icTaMH 3 T. 3B. nepeceJieHllHX Ko-
Miciii, nollaJIH B.>Ke ni,ZI. KiHeUb 1944 p. 4HHHTH 36pOHHi Hana,ll.H Ha yK-
patHCbKi ceJia ii BHMOp.LI.osyeaTH yKpaiHChKe HaceJieHHH. Ui 6aH,ZI.H BH-
MOpJJ.yeaJIH, Hanp., B CC. nHCKOpOBHlli - 2000 oci6, naeJIHKOMa - 300
oci6, Jlio6JIHHeUb - 200 oci6, 5epe3Ka - 102 oco6H 166). Y napi 3
UHM, 6aH,ZI.H MaCOBO rpa6yeaJIH MaHHO, naJIHJIH ceJia. 51K y MOp,ZI.yBaH-
Hi, TaK i e rpa6e.>Kax 6aH.LI.aM noMaraJIH 4epe0Ha noJibCbKa MiJiiUiH i ·
eiHchJ<O. He 3aJIHWaJIHCh noaaJJ.y, e uiH raHe6HiH po6oTi, TaKO.>K noJib-
ChKe ni,llniJIJIH i nOJibCbKe cycniJibCTBO, I..UO I..Ue eipHJIH, Hi6H TO 60Jib-
weBHKH npHHWJIH HK IlOJlbChKi COI03HHKH.
Tpe6a CKa3aTH, l..UO y1<paiHCbKa CTOpOHa ouiHHJia CHTyauiio HCHO i
TBepe30. ,llJIH He"i 6yJIO HCHHM, I..UO 60JibWeBHKH X04YTb po3naJIHTH
noJibChKo-yKpa'iHChKY eiHHy. Ta TaK He CTaJIOCH, HK xoTiJIOCH MocKei.
YnA ayMiJia BHJIY4HTH 3 6op0Th611 noJibCbKHif Hapi.ll i ni.llniJIJIH. Bo-
Ha niwJia no ,ZI.aBHO o6paHOMY WJIHXY - no WJIHXY 6opOTb6H npoTH
MOCKOBCbK0-60JibWeBHUbKHX OKynaHTie HK fOJIOBHOro eopora.
npoTHJJ.ilO npoBeJJ.eHO B JlBOX HarrpHMKaX: I) 36pOflH0-060pOHHO-
MY i 2) noJiiTHllHo-nponaraHJJ.HBHoMy. 36poifHy 6opoTb6y opraHiao-
eaHo THM, mo e ycix ceJiax cTeopeHo CKB, a TaKO.>K nepeK11ueo e TepeH
CHJihHi eiJUJ.iJIH YnA. Ui ei.llJJ.iJIH poarpoMHJIH, e KBiTHi 1945 p. eopo.>Ki
noJiiUiHHi CTaHHUi Ta npoeeJIH aKuii Ha IlOJlbCbKi 6aH,ZI.HTCbKi ceJia. y
UHX 3KUiHX 1<apaJIH TiJibKH BHHHHX y 3JI04HH3X MOpJJ.yBaHHH, 'IH rpa-
6yeaHHH y1<paiHCbKOro HaceJieHHH, a 3 peWTOIO HaceJieHHH po6HJUI 360pH,
Ha HKHX 3'HcoeyeaJIH cyTb 60JibWeBHUbKOfO nepeceJieHHH Ta BKa3yBaJIH
Ha llIKi,ZI.JIHBicTb B3aeMHOi 6opOTb6H Mi.>K llOJlbCbKHM i y1<paiHCbKHM Ha-
po,llaMH e o6JIH4lli cniJihHoro eopora. Ha THX .>Ke 36opax, yKpaiHChKi
nnecTaHui 3aKJIHKaJIH IlOJibCbKe HaceJieHHH .llO cniJibHOi 6opOTb6H npo-
TH 60JihweeH_UhKHX iMnepiHJiiCTie. Y napi 3 uieio aKuieio iwJia noJii-
TH11Ho-nponaraHJI.HBHa 3KUiH, B HKiH p03KOJibilOpTOByeauo BeJIHKi KiJib-
KOCTH nponaraH,llHBHOl JiiTepaTypH B IlOJibCbKiH MOBi. y JIHCTiBKax ,ZI.0

165) 3an.atKOM taKHx cryn.iA e npauR €. npipeH: "llil YnA Ha oneparHeHo-


MY repeHi Mi>K piKaMH CRHOM i J;yroM e pp. 1944-1947" e >t<ypHani ")lo 36pol" qq.
16/29 i 17/30 33 1952 p.
166 ) 3a nin.ninbHHM BHA3HHRM y no.'lbCbKiA Moei: "KpeaBHM wnRKeM craniHOB-
CKd n.eMOKpau,ii".
no.11bCbKoro HaceJieHHH eKaayeaHo Ha ary6Hi uacJii.llKH eaaeuoi 6opOTb-
6J..1 )lJIH o6ox Hapo.lliB i aaKJIHKyeaHo noJibC&Ke uaceJieHHH AO cnienpaui
a y1<paiHChKHM euaeoJihHHM pyxoM. Tpe6a npHaHaTH, mo o6i ui aKuii
MaJIH 3Ha4HHH ycnix. YJKe no KopoTKOMY 1.1aci, noJihCbKa cTopoHa uiJI-
KOM npHnHHHJia Tepop i MOP.Il.H. UeH: KJIHH y npoTHyKpaiuCbKHH noJib-
Cb1<0-60JihllleBHl..lbKHH cppOHT IlOlllHplOBaHO CHCTeMaTHllHO i, epewTi,
)lOBe)leHO .llO p03MOB 3 npe)lCTaBHHKaMH IlOJlbCbKOro niAniJI.1.IH, HKi
)lOBeJIH )l.0 3aKJIIOlleHHSI )l.Oroeopy 3 18 TpaBHSI 1946 p. 3HOB .>Ke ocpi-
1..liliHi 6aH)lH eaplllaBCbKOi areHTYPH - BiHCbKO ii noJiiU.iH, )licTaBWH

1948 - Kp. Ct. XplH

)lo6poro npoqyxaHa, He ei)lea>KyeaJIHCH npo.a.oe>KyeaTH ceoio 6aH.llHT-


ChKY po6oTy. Bi.ll TpaBHff .ZI.O cepnHSI 1945 p. Ha aeMJIHX aa T. 38. ni-
HiEIO KepaoHa naHyeae, 3.ZI.e6iJihwa, cnoKiH: H: icHyeaJia "noecTaHChKa
pecny6JiiKa", e HKiH: Jia.ll i nopH.llOK, eopor, ei.a.ea>KyeaecH nopywHTH
TiJihKH TO.lli, KOJIH BXO)lHB Ha ii TepeHH 3 GiJibWOIO BiHCbKOBOIO CHJIOIO.
nepwa M3COB3
BHCeJleH'l3 3KUh1 nepwy M3COBY BHCeJieuqy 3Kl.lil0 nonepe,a.HJIH
BeJIHKi o6JiaBH Ha ceJia H JiiCH, B HKHX 6paJIH y'laCTb 3H3l1Hi BiHCb~O­
ei CHJIH. Ui 06.11aeu He .Il3JIH eoporoei 6aJKaHHX peayJibTaTiB. npHllH-
778
HOIO JJ.bOrO ct>aKTY 6yJIH HeBMiHHH noJibCbKOfO BiHCbKa 6opOTHCH npo-
TH noaCTaHCbKOfO pyxy, mo MaB BeJIHKY ni.ll.TPHMKY Micu.eaoro Hace-
JieHHSI H eupa3Ha HeXiTb nOJibCbKHX CTaplllHH i BOHKiB 6paTH yqacTb
y TaKHX aKU.iHx. Ue 3MYCHJIO eopora .ll.O neperpynyeaHHH cun i .ll.O
cTaopeHHH cneu.iHJibHHX tiaCTHH, 3JIO.>KeHHHX 3 6aHJI.HTCbKOro ii llIYMO-
BHHHoro eJieMeHTy, e 3HatIHiH Mipi 3apa.>KeHoro 6onbmeeuu.bKOIO npona-
raH,llOIO. npu ,ZJ.OfiOM03i U.HX Bi,ZJ.,lliJiiB, BOpOr noqaB CBOIO nepmy Ma-
COBY euceJieHqy aKu.iio JI.HSI, 1 eepecHH 1945 p. BiHchKO BHKH,ZJ.ano JIIO-
JI.eii 3 xaT i niJI. ,ZJ.yJiaMH aBTOMaTiB rnaJIO ix Ha 3aJii3HHqHi CTaHU.ii a6o
,ZJ.0 KOPJI.OHy. npu TOMY rpa.6yeaJIH M3HHO B HallIHX ceJUIH i .>KaXJIHBO
3HymaJIHCb Ha,ZJ. HHMH, 3Mymyioqu ni,ZJ.nHCYBaTH 3aHBH npo ",ZI.o6poBiJib-
He nepeceJieHHH". Yee u.e .lliHJIOCH ni.ll HarJIH.llOM i KOMaH.llOIO 6oJibllle-
euu.bKHX nepeceneH1.1ux KOMiciA.
Y JJ.bOMY MOMeHTi, YnA ei3eana Hapi.ll .ll.O cnpoTHBY ii 6opoTb6H.
HaceJieHHH KHHyJIOCH B JiicH, a6o Ha noJibCbKi ceJia, mo, THM pa30M,
JI.OnoMaraJIH yKpaiHU.HM nepexoeyeaTH 36i»<»<H, xy.llo6y, a TaKo.>K .lla-
eaJIH 3axucT yKpaiHCbKHM poJI.HHaM, mo ix 6aTbKH, qu 6paTH nlmnu
e YnA. Bi.ll.lliJIH YnA e,llapHJIH Haiinepwe no eopo.>KiH KOMyHiKaJJ.iHHiii
CHCTeMi. Buca.ll»<eHO B noeiTpH i cnaJieHO COTHi MOCTiB i MiCTKiB, BH- .
MiHyeaHo ii 3HumeHo JI.eCHTKH KiJIOMeTpie 3aJii3HHllHHX peiioK i Tene-
ct>0Hi1rnux JI.i.HiH. Ha .llOporax KonaHo poeu, cunaHo Hacunu, 3aaan10
eaHo ix JI.epeeoM i KaMiHHHM, 6y.lloBaHo 6apuKa.l1H. HacTynHHM KpOKOPtt
6yno HnmeHHH nepeceneH1rnx KOMiciA Ha llOJii 3 cTapmuHaMH-eMre6ic-
Ta~rn. Bi.ll..ll.iJIH YnA nepeeeJIH u.iJIHH pH.ll HacTynaJibHHX onepau.iH npo-
TH eopo»<ux eiHchK. Po3rpoM eopo»<ux 3anor y cc. TucoaiH, )l{oraTHHi,
Ky3hMHHi, KpucTuHonoJii, 3..llo6yTTH f1 3HumeHHH 3aJii3HHllHHX cTaH-
u.iH j3 3aJioraMH B Onewu 1rnx, CoKaJib-3a6y»<e, Hoeiii rpe6ni i T. n.
Typ6yeaJihHi HaCTynu Ha M. oipqy (22.X. - K-p npyT, 29.XI. - K-p
BypJiaKa), Ha nepeMHWJib (26.XIII.) - u.e 0.llHi 3 6iJiblllHX aKu.iH 617).
KpiM JJ.horo ei.ll..ll.iJIH YnA peiiJI.yeaJiu no eciii TepuTopii, TaKO}I{ no ni.ll-
JIHwmi ("BOBKH").
0.ll.HOllaCHO npoBe.lleHO lllHpOKY npoTeCTaJJ.iHHy aKU.ilO B u.iniu
nonbmi H Ha TepeHi ecix 3aKOP.ll.OHHHX npeJI.CTaBHHU.TB y Bapmaai.
Ony6JiiKoeaHo "0.lleepTHH JIHCT .llO u.iJioro KYJihTypHoro ceiTy", HKHH
BHnaHO B eeJIHKOMY THpaiKi H y pi3HHX MOBaX. npucTynJieHO .llO lllHpo-
KOi iHcl>OpMau.ii npo yKpaiHCbKY BH3BOJibHY 6opoTb6y qy}l{HHU.iB BJIH'-
XOM nepeKJia.lly yKpaiHCbKHX ni,llniJibHHX BH.ll.3Hb Ha qy}l{i MOBH. no.llii
3a niHi€10 Kep3oHa ynepwe, no .llpyriH ceiToeiA eiHHi, 3eepHyJIH yeary
ny6Jii4HOi oniHii CBiTy ,llO yKpaiHCbKOi BH3BOJibHOi 6opOTb6H.
Cepiio3HiCTb cuTyau.ii Mycie BH3HaTu caM 6oJibllleeuu.hKHH Map-
urnJI nonbmi - PoJIH->KHM€pcKi Ha citIHeeiH cecii (1946 p.) T. 3B. i<pa-
iioBoi pa..llH HapO.llOBOI (Hi6H TO nOJibCbKOfO napJIHMeHTy). noJibCbK0-
60JibWeBHJJ.bK3 npeca, mo ,llOci MOBqaJia npo yKpatHCbKY 36pOHHY
6opOTh6y, no1.1aJia WHpOKO npo Hei TIHC3TH.
BecHHHi nepeMoru YnA
1946 p. 1945 piK He ,llae nepeMorn eoporoei, 03-
6poEHOMY TaHKaMH ii niTaKaMH. Ha nopo3i 1946 p. nJIHH nepeceJieHHH
He 6ye BHKOH3HHH; 6iJibWiCTb yKpaiHCbKOi JllO..llHOCTH 33JIHW3JI3CH' Ha
ceoix MiCUHX. ToMy 1946 p. TI043BCH H3..ll3BH4aHHO TIOCHJieHHMH JI.iHMH
noJibCbKoro eilicbKa ii pi3HHX o36poEHHHX 6aHJI.. CKpi3b Bi..ll6yeaJIHCH

167) nue. "Bi.11 KapnaT .llO nepeMHWJUI", "YKpa"iHCbKa Tpu6yHa", 'I. 1 3a 1948.
779
reHepaJihHi npo1.1icKH mcrn, Macoei o6Jiaeu A Hana)l.H Ha yKpaiHCbKi
ce,,"!a. noJibCbK0-60JibWeBHUbKi onpHllHHKH CKaJKeHiJIH, BOHH KHHYJIHCH
JlO MaCOBHX MOp,lliB, CTpiJIHIOllH THX, KOro 3JIOBHJIH. Haif6iJibWHX Ma-
CODHX MOp.lliB ,ll.OKOHaJIH e cc. 3aea,ll.Ka MopoxiechKa, Mopoxie, MoKpe,
PaTHaBHUH, 6epeaoeeu.b, KoMaHlla, BoJIH HHJKHff.
3effliaHHo, eiMiJIH YnA Ha 3aKepaoHHi He MOrJIH npHJlHBJIHTHCh
6e3llHHHO eciM U.HM 3JIOllMHCTBaM. BoHH BHCTynHJIH Ha u.iJIOMy onepa-
THBHOMY TepeHi MiJK p. 6yr i CRH Ta Ha JleMKiBll.lHHi )1.0 npOTHaKu.ii.
no11aTOK ll.HX npOTHaKU.iH He Bill.lyBaH Hilloro )l.06poro. HacTyn Ha
6ipqy (6.1.1946 p.) He B,ll.aBCff, B 6010 3rHHYB K-p ni)l.CTapWHHCbKOl
WKOJIH - nnOJIK. KOHHK, 11eT. OpcbKHH, CT. 6yJiaBHHH naeJieHKO
A KiJihKa crpiJihU.iB. CHJibHO yKpinJieHoi 6ip11i He B.D.aJIOCb 3Jlo6yTH yK-
pa'iHChKHM IlOBCTaHU,HM.
npoTe BeCHy 1946 p. aycTpiJIH IlOBCTaHu.i ryllHHMH nepeMoraMH.
BiMiJIH YnA Ha JleMKiBll.lHHi (K-p XpiH, K-p MupoH, K-p .Ui.llHK) poa-
6HJIH Ha rOJIOBy eci eopoJKi norpaHHllHi i TepeHOBi rapHi30HH. 6oi,
ll.lO TpueaJIH TYT ynpo,ll.OBJK MiCHUH 6epe3HH, aaKiHllHJIHCH noeHoio ne-
peMoroio noecTaHu.ie. ,ll.HH 20.III. e noJioH eoHKie YnA, nonaJiacb ui-
Jia norpaH3aCTaBa B 51ceJIKY B CHJii 79 BOHKiB. y iHWHX rapHi30Hax B3ff-
TO JlO HeBOJii noHa,ll. 150 BOHKiB, HKHX, nicJIH po3'HCHIOBaJibHHX p03MOB,
3BiJibHeHO, a KapolO CMepTH noKapaHo TiJibKH THX, ll.lO 6paJIH 6eano-
cepe.D.Hb0 y11aCTb y MOp,llyBaHHi yKpaiHCbKOro HaceJieHHH B c. 3aea)l-
u.i MopoxiechKHH 168). BeJIHKa KiJibKicTb nOJibChKHX BOHKie eTeKJia Ha
CJioea11L1HHy, ,lle 6yJia po336poeHa A iHTepHoBaHa. BoHH TaM poanoei-
Jl3JIH, ll.lO "yKpaiHU.iB TaKa CHJia, ll.lO He MOJKHa BCTOSITHCb npOTH HHX".
<l>aKT yTelli IlOJibCbKOro BiHCbKa Ha TepHTOpilO iHLllOi ,llepJKaBH 3Bep-
HYB yeary KOpecnOH)leHTiB CBiTOBOi npeCH, ll.lO nepe6yeaJIH B npaai
A Bapwaei, A BOHH, y eeJIHKiH KiJihKOCTi, noixaJIH Ha TepeH 6oie, ll.l06
3i6paTH noTpi6Hi iH<popMau.ii. JleHKi 3 HHX npu6yJIH, Hanp., JlO Jiyn-
KOBa 3a KiJibKa rO.D.HH nicJIH 3HHll.leHHH uiei CTaHu.ii BiJl)liJIOM K-pa
ni)lHKa. To.lli caMe, B ceiToeiA npeci, IlOHBHJIHCb nepwi WHpOKi pe-
nopTaJKi npo 6opoTb6y YnA 169).
nicJIH JiynKiBCbKHx 6oie, y KBiTHi 1946 p. O.D.He a'e.D.HaHHff YnA
eupywHJIO e )I. p yr H ii p e A )I. Ha CJioea11L1HHy. I uiJIHH peii.ll 6ye npu-
llHH010, ll.lO ceiToea npeca A pa.D.io noJ1.aBaJ1H 6araTo iHcpopMauiA npo
YnA i npo yKpaiHChKY euaeoJihHY 6opoTh6y eaaraJii. 3oeHiWHbo-noJii-
THllHa CHTyauiH UbOMY cnpHHJia, Ha Il0ll3TKY 6epe3Hff 1946 p. CBiTOBa
ny6J1iL1Ha oniHiH 6yJia poa6ypxaHa cpyJITOHCbKOIO npoMoeoio YiHCTOHa
4eplliJia. HacTpoi WHpOKHX Mac BiJibHOro CBiTy IlOllaJIH MiHHTHCH Ha
HenpHXHJihHi )I.Jiff 60J1hWeBHll.hKoi MocKBH. CeiT nollHHae poayMiTH
He6eaneKy, HKa aeiJ1.TiJib ifoMy aarpoJKyeaJia.
nopHJl 3 nepeMOraMH Ha JleMKiBll.lHHi, Tpe6a 3aHOTYBaTH nepeMO-
ry B onepaTHBHOMY TepeHi MiJK pp. 6yroM i CHHOM. ,llllH' 8. 6epe3HR

168) AKuiio Ha 3aea.ll.KY MopoxiecbKY nepeeo,llHB 31 nonK nixoTH 3 CsrHOKa.


Cepe.ll crapWHH UbOro noJIKY 6yno 6araTO KOJI. COBETCbKHX CTaPWHH, lUO Tenep
BOIOB3JIH B nOJlbCbKHX yHicl>opMaX. noJIRKH ix H33HB3JIH "non" - "neJIHbOHUH o6o-
BAOH3Ki nOJIRKa". .lleKiJibKa 3 UHX "nonie" nonanHCb B noJIOH Jl.O YnA; BOHH CKJia-
JIH wHpoKi npoTOKOJIRpHi ceiJ1.11eHHR npo MOP.ll.YB3HHR JllO.lleA y 3aeaJ1.ui Mopoxiecb-
KiA.
169) fonoCH ceiTOeoi npecH Ji6paHo y BH.llaHui: "4y>KHHUi npo YKpaiuy", wo
noABHJiacb, 1946 p. y HiMe1111uui.
780
MaJia Micue .n.y)l{e ycniurna aKuiH Ha M. Jl106H4a, 22.IV. - Ha Yrnia.
24 IV. a.n.. ''BoBKH" 3po6He ycniurny 3aci.n.Ky Ha woce fpy6ernia-BapH)I{, a
HKiH 3HHl..lleHo 19 aeToMalllHH i TaHKeTKy. LlHH 25.IV. e-JI.H YnA npoee-
JI11 ei.D.nJiaTHY aKui10 Ha noJibChKe ceJio B'H30BHHlllO (5IpocJiaBl..llHHa),
e HKiH .n.omeHTy, po3rpoMJieHo eopora, cnaJieHo 2/3 6aH)lHTChKoro
ce.11.a ii 3HHJl.leHo noHa.n. 500 6aH)lHTie. I, epernTi, BH04i 3 27 Ha 28. V.
npoBe)leHO 3 4aCTHHaMH nOJibCbKOrO ni.u.niJIJIH cniJihHHH HaCKOK Ha M.
fpy6ewie, 11.lO 3aKiH4HBCH nOBHHM ycnixoM. 28.V. ei.n.cTynal04i i3 fpy-
6ewoea ai.n..n.iJIH YnA 3BeJIH 6iii 3 eHKaee.n.HcTaMH e MeTeJurncbKOMY
Jiici. 14.VI. B)l. YnA B3HB y IlOJIOH 78 BOHKiB 3 ni)lcTaplllHHCbKOi lllKO-
JIH 9 )lHBi3ii nOJibCbKOi nixoTH "4epBOHH lliTaH)lap". niCJIH p0336po-
€HHH ix, no KiJibKarO)lHHHiH ryTipui, 3BiJihHeHO .
.LJ.pyra H3CHJlbHa
BHCeJ1eH1.1a 3KUIR neprna nepeceJieHlla aKl..liH cnpH4HHHJia HaH6iJib·
llii llIKO)lH nepeMHl..llHHi, 3 HKOi BHCeJieHO, npH6JIH3HO, 70% HaCeJieHHH.
,llpyruii y.n.ap cnpHMOBaHO Ha JleMKiBl..llHHY, 5IpocJiaBl..llHHy, Jl106a4iB-
ll.f.JiHY, ToMawiBl..llHHY ii fpy6ewiBl..llHHy. ,ll;rn nepeee)leHHH aKuii BHce-
JieHHH aopraHi3oaaHo cneuiHJibHi ei.n..n.iJIH na 40Jii 3 eMre6icTaMH. Ue
6ye T. 3B. KEB - "Kopnyc 6e3ne4eHhCTBa eeeHeHTWHero". Ui 6aH.llH-
TH 3acTocyaaJIH Ha)l3BH4aHHO )l{OpCTOKi MeTO)lH B "ni.llrOTOBUi" yKpa-
iHCbKOro HaceJieHHH .n.o BHCeJieHHH. B aKuii 3aCTocoeaHo )locei.n. T. 3B.
ae.llHKOI 6JibOKa.n.H.
Kopnyc ueii npucTynHB )lO aKuii e TpaeHi 1946 p. Ha BCbOMY
npocTopi yKpaiHCbKHX 3eMeJib 3a JiiHie10 KeJ2.30Ha ~i.1l6yJIHCH eeJIHKi
o6JiaBH ii TepopHCTH4Hi aKuii i ix MawTa6H nepeeHmaJIH aci )lOTene-
piwHi. Bnepwe ni)lniJIJIH MaJio noea)l{Hi BTpaTH 170). Bopor KHHYB y
TepeH aeJIHKi aiHcbKOBi CHJIH, HKi 6JihOKyeaJiu JiiCH ii ceJia, naJIHJIH
JiicH, y 6e3JiicHHX OKOJIHUHx naJI.HJIH uiJii ceJia. "JliHi10 Kep3oHa 6yJio
BH)lHO 3.l(aJieKa - BH04i BOHa naJiaJia 6e3nepepHBHHM nOHCOM IlO)l{e)I{
Ha He6ocxHJii, a.n.eHb BH.llaBaJiaCH wHpOKHM llBHHTapHl..lleM" 171). O.n.-
HOllaCHo a MacoBHMH o6JiaBaMH Ta .lliHMH npoTH YnA ii ni.llniJIJIH Bo-
por npo.n.os)l{yaae y TpaeHi ii qepeHi 1946 p. Macoey nepeceJieH4Y aK-
uho. Ha nepwuii eoroHb niwoe eeJIHKHH yKpaiHCbKHH KJIHH Mi)I{ p.
EyroM i CoJI01<ie10, .llOTenep me aoeciM MaJio euceJ110BaHHH. .llaJibwe
nillIJia Jl106at:IiBI..U.HHa, 5)pOCJiaBI..U.HHa, JleMKiBI..U.HHa. oiJihlliicTb HaCe-
JIEHHH, HKe nepexoeyeaJIOCb y Jiicax i noJIHX, ni.ll qac o6Jiae 6yJia 3JIOB-
JieHa it CHJIOIO nepernaHa 4epea KOP.llOH. TepeH 6ye HaCHLieHHH eeJIH.-
KOIO KiJibKicT10 eopo)l{HX eiHcbK i ei.n..n.iJiaM YnA 6yJio ea)f{KO eecTH
HKiHe6y.llb o6opoHHi a1<ui'i. He 3Ba)f{al04H Ha Te, YnA it ni.D.nL1JIH no-
cTaBHJIH cnpoTHB yciMa ceotMH CHJiaMH. HaH:6iJihllii 601 ei.1l6yJIHCH e
MicueeOCTHX: .5IceJIKO, KoMaH4a, JlynKiB, BucotiaHKa, maene, MoKpe,
Jly1<oee na JleMKiBI..U.HHi; Xopo6pia, Jl106JIHHeUb, Kop4iB, .lloJiro6H4iB,
Pa)laea, fpe6eHne, BoJIH KpeuiechKa e onepaTHBHOMY TepeHi Mi)f{ pp.
Eyr i Csrn. KpiM Uboro eiMiJIH YnA HHl..llHJIH MOCTH, aaJii3HHUi, .n.o-
porn, opraHiJyeaJIH HaCKOKH it Jaci.llKH Ha nepeceJieHLii KOMicil, CTaH-
uil, Ta6opu, TOI..U.O.

170) B TpaBHi 3rHHYJIH Ha.ll p. TaHBOJO y 6oJO CJI. n. nupo ll3b06a (CypMalf,
CTaJlb) npoe. OKp. "oaTypHH" i ne1po BacHJlbl.leHKO-Bonow (feTbM3HeUb)' 3BTOP
36ipKH "Mo'i noeCTaHcbKi Mapwi". TH>K.lleHb ni3Hiwe 3rHHYB K-p 5anaA.
171) UHTaTa 3 ni.11ninbHO"i crnni: "3 yKpa"iHCbKHX 3eMeJib 33 niHiEJO Kep3oua"
B >t<ypHani: "CaMOCTiAHicTb", I.I. 1.
781
nepeceJieHlla aKUiH TpHBaJia .ZI.O KiHUH qepBHH 1946 p. Yi ri,ZI.HO aa-
KiHlleHO 6pyTaJibHHM BHKHHeHHHM 3 €0HCKOOCbKOi pe3H,ZleHUll B nepe-
MJ1IllJii - 27. VI. - crnpeHbKoro enHCKona Ylocact>arn KouHJIOBChKO-
ro, ftoro noMillHHKa - enHcKona JlaKoTy, CBHll.leHHKie KyaHlla, Pewe-
THJia, ryuyJIHKa H iHWHX. CaMy 6araTOBiKOBy KaTe,ZI.py B nepeMHWJii
,ZlOll.leHTY norpa6oeaHO Ta 3HHll.leHo BHyTpiWHIO o6CTaHOBKy.
KoJIH 3p06HTH ni.ZI.CYMKH uiei aKuii, TO MO>trna CKa3aTH, mo ne-
peMHIJ..J.HHY ft 5IpocJiaBIJ..J.HHY eHceJieHo MaH>Ke uiJIKOM, 5eJI3llHHY ft
fpy6ewiBIJ..J.HHY B .ZI.y>Ke BHCOKOMY npoueHTi, 80JIO,ZlaBll.lHHY HaBiTb ,ZlO
90%. 3HalJHa KiJibKicTb yKpaiHCbKOro HaceJieHHH 3aJIHWHJiaCb IJ..J.e Ha
JleMKiBIJ..J.HHi i Ha ni.ZI.JIHWWi.
nepeceneHllHH 6ift 3aKiHllHBCH. HaceJieHHH, IJ..J.0 3aJIHWHJIOCb, BH-
3HaHO noJibCbKHM, aJie 6iH npont YnA ft ni,ZI.niJIJIH npo,ZI.oe>KyeaecH.
HaceJieHHH nollaJio noeepTaTHCH Ha 3rapHIJ..J.a ciJI i nollaJio a6HpaTH
Ha,ZI.3BHllaHHO BeJIHKHH UbOro poKy epo>Kait LI.o >KHHB pa30M 3 yKpa-
iHCbKHM HaceJieHHHM cTaHyJIH eiMiJIH YnA ft yce yKpaiHChKe peeomo-
uiHHe ni.llniJIJIH.
Ue 3BHllafrno He no,ZI.o6aJiocH noJibCbKo-6oJibWeBHUbKHM MO>KHO-
BJia.ZI.UHM. BoHH 3Hoey KHHYJIH ei.ZI..ZI.iJIH eiHchKa npoTH YnA A ni,ZI.nin-
JIH. 5araTO ycnixie He MaJIH. Jl.HH 26.VI. ni,ZI.CTapWHHCbKa WKOJla YnA
iM. KoHHKa po3rpoMHJia noJihCbKY cTapwHHCbKY WKOJIY 9 n. ,ZI.HB. "4ep-
BOHH lliTaH,Zlap" B Jlici 6i.llH cc. KOHIOWa-KopMaHHlli, a 24.VII. 28 nix.
IlOJIK uiei ,ZlHBi3ii B c. 5IeipHHKy (6ipl.faHll.lHHa). .[lHH 31.VIIL KypiHb
YnA po3rpoMHB eopo>Ky rpyny, aJio.>KeHy 3 6oJihWeBHKiB i noJIHKiB,
y 1rncJii noHa,ZI. 2000 6aH.llHTie, HKa HacTynaJJa e TypHHUbKOMY Jiici 6. c.
5IMHa Jl.oJiiWHH Ha nJIOIUy, ,Zle MaJIO Bi.ll6YTHCb CBHTO 36poi. niCJIH
poarpoMy eopora, CBHTO 36poi Bi.ZI.6yJIOCb B aanJIHHOBaHOMY nopHJl.-
Ky. Jl.mI 17.XI. BiMiJIH YnA ni,ZI. KOMaH.ZI.OIO Mafwpa neTpa MHKOJieH-
Ka ("5al1.ZI.a") niwJIH Ha LI.Huie i, Uhoro >K .llHH, eiMiJIH YnA TB "5ac-
TioH" Ha M. JI106alliB. Y qepeHi ft JIHnui, peii.llYIOllHii eiMiJI YnA ni.ll.
KOMaH,ZlOIO K-pa 5ypJiaKH peii.ZI.yBaB no IlOJlbCbKOMY 3aCHHHIO, a Bi,Zl,ZliJI
K-pa XpiHa no 3axi.ZI.HiH JleMKiBUJ;HHi ft cyMhKHHX paiioHax CJioBallllHHH.
OcTaHHR eucenew.1a aKUiR
i repoi11ua 6opoTb6a YnA Y cnixH YnA Ha 3aKepaoHui, a ronoeHo
i'i noJiiTHllHi ycnixH, He MOrJIH no,ZI.o6aTHCff KpeMJiiBCbKHM BeJibMO>KaM.
(TaJiiH HaKa3aB CBO°ili eapwaBCbKiH areHTypi, 3a BCHKY uiHy, 3JiiKBi.ZI.y-
B3TH YnA Ha 3aKep30HHi, a6o XOll 3arHaTH ii rJIH60KO B ni.ZI.niJIJIH. 3
paMeHH uiei eapwaBCbKOi areuTypH CTaJiiua, BHixae Ha 3aKepaoHHH
eiue-MiHiCTep reH. KapoJib CeepmeecbKHH ("BaJibTep"), mo6, Ha Mic-
ui, po3po6HTH nJIHH JiiKBi.ZI.auiHHoi aKuii. He e,ZI.aJiocb iioMy .ZI.aJieKo
aa·ixaTH. Jl.HH 28 6epe3HH 1947 p. eiuin YnA ni.ll KOMaH,ZI.010 K-pa Xpi-
ua poa6He ei.ZI..ZI.iJI reH. CeepIJ..J.eBCbKoro i 3HHIUHB floro caMoro Ha wo-
ce Mi>K 6aJIHropo.ZI.OM i THcHiio~. Y Bapwaei JiaKei CTaJiiHa cnpaBHJIH
reH. CeepmeechKOMY eem1qaeHii noxopoH npH yLiacTi ecix 6oJibwe-
BHUbKHx ypH.ZI.iB BKJII04HO a ecnaHCbKHMH KoMyHiCTaMH .ZlJIH HKHX TaK
aac.11y>KHBCH 6ye uei1 Mi}f{Hapo.nuiH KOMyHiCT. 04eBH,llHO, BCH UH cnpaea
Ha6paJia Mi}f{HapO,ll.HbOro 3Ha4eHHH fl )'CH CBiTOBa npeca Ta pa.ZI.iO no-
,ZlaJIH 3 np11eo.n.y aarn6eJii CeepmeechKoro ceo1 noei,ZI.OMJieHHH ii KO-
MeHTapi.
1
Y 3B H3KY a uieio no.n.ieio, CrnJiiH HaKaaae ceoiM areHTYPHHM
ypH,llaM y KHEBi, Bapwasi H npaai 3aKJII04HTH .n.oroeip npo ee.n.eHHH
cniJibHHMH CHJiaMH aKui"i npoTH YnA. Uefl "noTpiHHHH naKT" cnpae,ZI.i
782
3aKJIJ011euo e Bapwaei, npo mo no.ZI.aB ,ZI.O npHJIJO,ZI.Horo ei,ZI.oMa nOJib-
ChKHH MiHicTep 3aKop,ZI.OHHHX cnpae - Mo,ZI.3eJieecbKHH - JI.HR 7 Tpae-
HH 1947 p. 3ri,ZI.HO 3 UHM ,ZlOroeopoM 3Ha11Hi CHJIH COB€TCbKOi i 11eXOCJIO-
eaUbKOi apMii nOBHHHi 6yJIH 3a6JibOKyBaTH yKpaiHCbKO-IlOJibCbKHH i
IlOJlhCbKO-lleXOCJIOBaUbKHH KOp,ZI.OHH, KOJl.H BeJIHKi CHJIH IlOJibCbKOi ap-
Mil MaJIH nepeeecTH ocTaT011Hy JiiKeiJ1.aui10 YnA Ha 3aKep30HHi H oc-
TaT011ue BHCeJieHHH yKpaiHCbKOro HaceJieHHH 3 UHX 3eMeJib.
BicrKu npo "noTpiHHHH naKT" npoTu YnA BHKJIHKaJIH 3Hoey no-
eiHb noei.ZI.OMJieHh i KOMeHTapie y ceiToeHt npeci H pa,ZI.io. 3aKOP.llOHHe
npe)lCTaBHHUTBO YfBP CKJiaJIO nepe)l YPH.llaMH 3aXi)lHiX )lep.>KaB HOTY
npoTeCTY 3 npHBOJlY UbOrO naKTy.
J{JIH ocpeH3HBH npoTH YnA KHHyJia noJihma uiJiy apMiJO. AKuieJO
KepyeaJIH CaMi HaHfOJIOBHillli CTaJiiHCbKi areHTH B noJlbll.li - MaplllaJI
PoJIH-)f{uMepcbKi Ta MiHicTep Pa.Z1.KeBH11 (weep noJihCbKoro eHKaee)le).
BiHchKOBHMH onepauiHMH Kepyeae reH. CTecpaH Moccop, KOMaH,ZI.aHT
KpaKiBCbKOi BO€HHOi OKpyru, HKOro B cepnHi 1951 p. 3acy.ZI.HJIH Ha )lO-
>KHBOTHe ye'H3HeHHH 3a "rnnioHa>Ky" H "3Moey" 3 MeTOJO noeaJIHTH
HapOJlHbO-)leMOKpaTHllHHH pe>KHM y noJihll.li.
ni)lrOTOBKY .Zl.0 ocpeH3HBH npOBe,ZleHO TaK, lll.0 BeJIHKHMH CHJiaMH
BiHCbKa 3aMKHeHO ey3eHbKHH IlOHCOK yKpaiHCbKHX 3eMeJib y noJihll.li,
ei,ZI.THHaJ011u floro ei,ZI. noJihChKHX Tepinopifl i nepeTHHa1011u Aoro cppoH-
TOBHMH JiiHiHMH 3 OKOnaMH B pi3HHX MicUHX. TaKHM 11HHOM 3aMKHeHO
OKpeMO JleMKiBll.lHHy, OKpeMO noCHHHH, OKpeMO Jho6a4iBll.lHHY H To-
MallliBll.lHHY H fpy6erniemuHy.
AKuiH notiaJiacH MaH>Ke O,ZI.Ho11acHo Ha uiJioMy TepeHi ei,ZI. niJlJIHlll-
lllH JlO 3aXi.ZI.HbOi JleMKiBmHHH. f OJIOBHHH y.ZI.ap eopora 6ye cnpHMO-
eaHHH Ha nepeMHll.lHHY H JleMKiBll.lHHy. YnpO)lOB>K O,ZI.Horo JlHH, 28-ro
KBiTHH, eopor 04HCTHB .Zl.0 O.ZlHOI .Zl.Yllli eci ceJia, p03MimeHi )lOBKpy-
ru JiicOBHX KOMnJieKcie. BHceJIJOBaHo noroJIOBHO y1<paiHChKe H noJib-
CbKe HaceJieHHH 3 yciei TepuTopii, oxom1eHoi aKuie10. YnpOJlOB>K O.ZI.-
Horo MicHUH cxi.ZI.HH JleMKiBll.lHHa H nepeMHll.lHHa nepeMiHHJIHCff B
nycTHHIO. HaceJieHHH 3arnaJIH JI.O cneuiHJihHHX Ta6opie, )le JIJO.ZI.eH
npHMyrnyeaJIH cKa3aTH ece, mo 3Hal0Tb npo ni,ZI.niJIJIH 11 noecTattuie.
13 Ta6opie, O.ZI.HHX 3a6upaJIH .ZI.O e'H3HHUh, .ZI.e ix, Ha lllBH.ZI.KY pyKy, aacy,ZI.-
>KyeaJIH Ha CMepTb, a6o lI.OBfOTPHBaJie ye'H3HeHHH, JI.pyrux 3a6HpaJIH
Ha pHMycoei po60TH ll.0 lllJie3bKHX KOnaJieHb, a pernTy BHB03HJIH eTa-
naMH e lliTeTHHCbKe H OJiblllTHHChKe BOEBO.ZI.CTea Ha noceJI.eHHH. Llo-
cJiietto TaK caMO nOBOlI.HJIHCb raHllYKH 3 IlOJibCbKHM HaceJieHHHM, Hi-
6HTO KapaJ04H Aoro 3a cnienpauJO 3 yKpa'ittCbKHM BH3BOJibHHM pyxoM.
TinhKH ui noJIHKH, mo BMiJIH .ZI.OKaaaTH, mo eoHH He MaJIH tti4oro
cniJibHOfO 3 nOJibCbKHM, a6o yKpaiHCbKHM ni,ZI.niJIJIHM, Mor JIH noeep-
HYTHCH' .Zl.0 CBOIX ciJI. y 3B'H3KY 3 UHM BHCeJieHHHM, y uiJiiH noJibllli
Il0 113JIH npoTeCTyBaTH, JI.eJierauii Il043JIH 13.ZI.HTH ,ZI.O pi3HHX 4Y>KHX
npe)lCTaBHHUTB i ni.ZI. BilJIHBOM uiel npoTeCTaUiHHOl aKuii HaraJibHiCTb
eciei a1<ui'i .llemo 3MeHWHJiacH.
YKpa'ittChKe ttaceJieHHH no-repoHcbKH eHTPHMyeaJio eci yii.apu .ZI.o ..ii.
Yc10.n.u, e qac euceJieHHH, ttaceJieHHH 3axoeyeaJio xaplfi )lJIH noecTattuie
i po6HJIO Hepa3 0.Zl43H.D.YlllHi 3aXO.ZlH, mo6 ix npo Te noei)J.OMHTH. 3
Ta6opie i noMop'H npu'i3ii.11JIH ceJIHHH 11 3HaXO.llHJIH cnoco6H, mo6 3y-
cTpiTHCH 3 nOBCTaHUHMH. ,
y 3B'H3KY 3 BHTBOpeHOIO CHTyauieJO, BiJJJI.iJIH YnA OilHHHJIHCH B
.D.y}f{e ea>KKOMY cTaHOBHlUi. HaculfeHHH Tepetty eopo>KHMH eifrcbKaMH
6yJio TaKe eeJIHKe, mo IM caMHM 6yJio ea.>1<1<0 noeepTaTHCH e TepeHi.
783
A;ie noBCTaHCbKi si,ZIJI.iJJH 3Haxo,ZI.HJJH cnoco6H .Zl..71S1 MaHespyeaHHH Mi}I{
ryLIJ.elO sopora. foJJO,ZI. npHMylllyeae 3.no6yearn 6oeM xapqeei npH·
nacH. Bopor cTapaecH YTPY.ll.HHTH xapqeey cHTyaui10: BHBi3 yci xaplli
3 ciJJ, MiHyBaB IlOJIH, po6HB Ha HHX 3aci.n.KH, 3aTpOIOBaB 3eJieHy ropO,llO·
BHHy, a6o BO.ll.Y 8 JiicOBHX IlOTOKax i IlOJieBHX KpHHH4Kax. 0,llHalle Bi,ZI.-
,ZI.lJIH YnA BHTPHMaJIH see 3 He6yeaJI010 MY}l{HicTIO. Teep.nicTh, He3JiaM-
HicT&, BHCOKa 6oH:oea MopaJib, rOp.llicTb Ha CJiy}l{6i CBHTiH cnpaei, .na-
eaJrn CHJIY nepeMO}l{HO nepeHeCTH ace, noKoHaTH sci TPY .!I.HOLIJ.i. nap-
TH3aHCbKa BHHaXi.llJIHBiCTh, npoeopHicTh, 3apa.n.HicTb 6yJIH ,ZI.OBe.neHi 8
ui Ba}l{Ki .llHi .no HaH:6iJibllloro MHCTeuTBa. Bi.n.niJIH YnA, Ka.npH ni.llniJI-
JIH H yKpaiHCbKe HaCeJieHHH .ll.OKOHaJIH B uiH CHTyauil CTiJibKH HeMO}l{JIH·
eoro H CTiJibKH repOHCTB, ll.I.0 ue BKpHJIO HeBMHPYlll.OIO CJiaBOIO iM'H
YnA.
mum JiiKBi,ZI.auii qaCTHH YnA, Ha 3aKep30HHi, He B.llaBCH. Bopor
He .llOCHruye ceoei MeTH. TpHKyTHHK eopa>Kol oclleH3HBH npoJioMaJIH
npH3Hat1eHi .llJIH Toro si.n.niJIH YnA H: BHHWJIH e wHpOKHH peH:.n qepe3
4exocJioeat1llHHY .llO HiMellllHHH. KoMaH.llHP peii.ny10llHX qacTHH - Ma-

Bon 1111>4>.1nt t
Bo.u .tlOAJIHi f

" a tS -- ____
w
0 J'l b ·- - - ..
8,,,.,,,,__....
" "' b K H x 3 n 0 ...'f H H I.\ j a.

1947 - 3aKJJHK YnA AO Hace.neHHJI e cnpael 36HpaHHJI 06&HHY&a11bHHX


M8Tepl11nle H8 6onbWeBHUbKHX 3.llO'IHHU,IB
784
HOP neTpO MHKOJieHKO ("oaH,lla") npHeie ix .ZlO HiMellllHHH, ,lle BOHH
CKJiaJIH 36poio nepe.ll, aMepHKaHChKOIO oKynauiHHoro BJia.llOIO. TpH
corni YnA KOMaH.ZlHpie XpiHa, 5ipa i CTaxa, oKpy>KeHi KiJihKaHa.llURTH-
KpaTHO nepeea>KalOllHMH CHJiaMH eopora, ece >K TaKH npopaaJIH ao-
po)f{HH nepCTeHh Ta nepeHWJIH 30 1.1epBHR 1947 p. KOP.llOH YKpaiucbKOi
PCP, lll.06 TYT npo.ZlOB)f{yeaTH ,llaJii 6opOTh6y a 60JibWeBHUbKO·MOCKOB-
cbKHMH oKynaHTaMH. TiJihKH ei.Zl.ZliJIH YnA Ha XoJIMlll.HHi Ii Jiio6a1.1iemH-
Hi (TB "oaCTioH" i ".[laHHJiie") aaJIHWHJIHCh me 3HMyeaTH Ha Pi.llHHX
3eMJIHX, mo6 HaCTynHOfO po Ky ( 1948) nepeHTH ,llaJieKHMH peli,llaMH
.ZlO HiMe44HHH, a6o Ha YKpaiHy. 0.ZlHH eiMiJI a uiei rpynu apo6ua 3H·
MOIO 1947I 48 pp. ,llaJieKHH peH,ll .ZlO Cxi.llHhOi npycii .
.[lHR 20 eepecHR 1947 p. nicJIR KiJibKa,lleHHoro o.6Jioroaoro 6010
y Jiici 6iJIH c. fyTa Jlio6HUhKa arnHye cJI. naM. 51pocJiae CTapyx (51p-
JiaH, Crnr, CToRp, CuttiH, 80JibT) BH3Ha4HHH yKpaiHChKHH peaoJiiouio-
Hep, npoe~ ".!HHK OYH 3aKep30HHR. Y poKH uiMeUbKoi 0Kyna1.di nonaa-
CR .ZlO HiMeUbKo·i TIOpMH Ii 6ye TopTypoaaHHH Bi.llOMHM ca,llHCTOM Bip-
aiHroM. 3ei.lbHeHHH 3 TIOPMH pa30M 30 CJI. naM. reH . .[lMHTPOM rpa-
uaeM-nepe6HHHOCOM y HaCJii.ztOK y,llaJioi aKuii ni,llniJibHHKiB, 6ya nicJIR
aeiJihHeHHR KepiBHHKOM ni.ZlniJihHoi pa.llio-CTaHuii "BiJibHa YKpaiHa"
(RK .ZlPYf "Cuttili"). niCJIR noeopoTy 60JibWeBHUbKHX OKynaHTiB 6ya
npuaHalleHHH ua nocT npoei.ZlHHKa OYH 3aKepaoHHR. Ha UbOMY nocTi
p03ropHyB ece6i1.1Hy peBOJIIOUifrny .ZliHJibHicTb. npoeie Ba>KJIHBi noJii-
TH4HO·,llHilJIOMaTH4Hi aKuii Ha Tepetti Bapwaau, noaa>KHO npHllHHHBCR
.ZlO 3aKJII04eHHSI IlOJlbCbKO-yKpaiHCbKOro ,llOfOBOpy, BH3HallHBCR npa-
roTyeaHHRM eeJIHKOi KiJibKOCTi ni.ZlniJibHOi JiiTepaTypH 8 4Y>KHX MOBax.
He XOTiB aaJIHWHTH yKpaiHCbKHX 3eMeJib i nOKHHYTH npH3HalleHHH nOCT
i 33fHHYB Ha HbOMY HK f epoH, 3 K03aUbKHM ryMOpOM, TaK, HK ue
.llOpaJI.)KyBaB p06HTH CBOIM ni.ZlBJla.ll.HHM y CBOlX iHCTpyKUiRX. naM'RTb
npo Hhoro >KHTHMe me .n.oero cepe.n. yKpaiHuia 3aKepaoHHR, mo ix AO·
Jiff p03KHHyJia no pi3HHX aaKyTKax CBiTy.

4. PEA,llH YfiA
3aranbHa xapaKTepaCTHKa
peA.a.ie PeA.n.aMH uaaaaaJia a YnA WBH.llKi Map-
w i BiMiJiiB YnA no TepHTOpiRX, ueoxonJieHHX nOBCTaHCbKHM pyxoM.
TaKHMH pel1.ZlaMH 6yJia noxo.llH BiMiJiie YnA Ha OCY3 i CY3, y poKH
HiMeUhKOi OKynauii i 8 HOBiH ni,ll60JlbWeBHUbKiH .lliACHOCTi. TaKHMH
6yJIH nOXO.ll.H BiMiJiiB YnA 3a KOp,llOHH YKpaiHH: Ha 6iJiopycb, B noJJb·
my. Ha CJioea44HHY if y PyMyHiJO. YpewTi, peA.llaMH nollHHaJJH uaau-
eaTH TaKO>K nOXO,llH BiMiJiiB YnA no TepHTOpiRX oxonJieHHX nOBCTaH-
CbKHM pyxoM, KOJIH BiMiJIH YnA M3JIH RKCCb cneuiRJibHe 3aB,ll3HHR:
nponarau.n.y, ca6oTa>Ki, aTeHTaTH, Tomo.
Peli.n.H 6yJIH yJiio6JieHHM poJI.OM noecTaHCbKoi TaKTHKH. EiAui
YnA AwJiu oxolle ua peH,llH. Peii.n.yio11i ei.Zl.ZliJIH JJ.ot5upaJiu, 3BH4aAHo,
a HaifKpame euwKoJieuux, oa6poeHHHX if O.ZlRrHeHux eiMiJiiB YnA.
,[ly>Ke 11acTo peAJI. nonepe.n.>Kyeae cneuiRJibHHH BHWKiJI npuaua11eaoro
.ll.0 peii.n.yBaHHR BiMiJiy. T04Hi iHCTpyKuii JI.JIR KOM3HJJ.HpiB peA.n.ie 6y-
JIH HOpM3JlbHHM SIBHmeM •
.PeiiJI.H uaJie>KaJI.H JI.O KaTeropii 3a11inuo-oct>eu3ueuux aKuiA YnA.
Yx TaKTH4Ha nepeeara noJisffaJia Ha BHKOpHcTaHHi pyx y, ouboro HaA-
785
Ba>KJIHBimoro eJieMeHTy napTH3a~CbKOi BlHHH. nocTiHHHH lllBH,ll.KHH
pyx CTBop10aaa MOMeHTH Hecno,ll.1BaHKH fl 3aCK04eHHH. Pefl.lly1011i ei,1I.-
J1.iJIH noHBJIHJIHCh, 3BH11aflno, TaM, )J.e ix ttaiiMeHme 11eKaJ1H. KoJIH ao-
por OTpHCaBCH Bi)I. Hecno.nJeaHKH H 36Hpae CHJIH )J.Jlff npOTH)I.i°i, peii)I.y-
104i aiMiJIH 3HHKaJIH ii noHBJIHJIHCh 3a )J.eCHTKH KiJioMeTpia, ,lle 3Hoay
ix ttaflMeHme 11eKaJIH. Jlo6pe BHnpauhoBaHa TaKTHKa pefl.llyBaHHH fl
,1I.06pe opraHi3oaaHa po3Bi)J.Ka 3Ha4HO ,llonoMaraJIH e npoee,lleHHi one-
pau.ii.
3aB,ll.aHHHM peflii.yl04HX l.JaCTHH 6yJia, rOJIOBHO, nponarattii.a i,IIei
yKpaiHCbKOro BH3BOJibHO-peeoJI10UiHHOfO pyxy, nowHplOBaHHH npOTH-
pe>KHMHHX HaCTpoia cepeii. WHpOKHX Mac HaCeJieHHH, CTBOplOBaHHH ne-
peii.yMOB ,II.Jiff' ai<THBi3auii peaoJI10UH'tHHX CHJI Ha ii.aHHX TepeHax. Pefl-
JlH Ha 3eMJii cyciii.Hix Hapoii.ia 6yJIH TaKO}I{ Ba}l{JIHBHM 3aco6oM 3MiU-
HeHHH .llPY>K6H MhK yKpaiHChKHM i cyci,IIHiMH Hapo.n.aMH. HaKa3aHy npo-
naraH.ll.HBHY ,ZI.ilO aeJIH peiiii.y1011i BiMiJIH CBOEIO IlOCTaBOIO, >KHBHM
CJIOBOM, nomHplOBaHHHM niii.niJihHOl JiiTepaTypH. 4acaMH ,ll.0 3aa,aaHb
peH,ZI.Yl04HX BiMiJiiB HaJie}l{aJia TaKO}I{ o6opoHa HaCeJieHHH nepe,ll HH-
lll.iBHOIO noJiiTHKOIO OKynaHTiB, HKY peH,IIYI04i BiMiJIH npOBO,llHJIH WJIH-
XOM aTeHTaTiB Ha npe,IICTaBmfKiB OKynaHTCbKOi aii.MiHicTpauil, 4H WJIH-
XOM HHlJ.l.eHHH BOpO}l{Oi areHTYPH Ha MiCUHX. 4acaMH peH,IIYI04i BiMi-
JIH BHKOHyBaJIH ca60Ta>l<Hi aKuii. 0,llHa4e MaH}l{e 3aB}l{,llH peH,IIy1011i
BiJLZliJIH noBHHHi 6yJIH YHHKaTH 6o"ie 3 eopO}l{HMH BiMiJiaMH 11 acTyna-
JIH B 6oi TiJibKH B BHna,ZI.KY KpaHHbOl KOHe4HOCTH.
OpraHi3yI04H peH,llH ii BHKOHYI04H ix, Ha ceo'ix i 11y}l{HX 3eMJIHX,
YnA MaJia uiJIKOM KOHKpeTHi ycnixH. BoHa 3BepHyJia yaary
BCbOfO BiJihHOfO CBiTy Ha BH3BOJibHY 6opOTb6y yKpaiHCbKOro Hapo,lly
ii 3,ZI.o6yJia JI.Jiff Hei CHMnaTi"i y ceiTi. Y HYTPi CCCP, aoHa npH4HHHJiacb
,llO IlOCHJieHHH npOTH60JlbWeBHUbKHX HaCTpoia i 3MiUHeHHH peBOJIIO-
uii'.iHHX CHJI cepe,II noHeeoJieHHX Hapo.nie. Ha 3eMJIHX cyci.llHix Hapo,ZI.ie,
BOHa ,llOilOMOrJia CTBOPHTH nepe,IIyMOBH ,II.Jiff CTBOpeHHH MicueBHX pe-
BOJIIOUiHHHX CHJI i BKJII04HTH ix ,llO €,llHHOfO cppoHTY 6opOTb6H npOTH
CTaJiiHCbKOro iMnepiH.1Ji3My. 3pocTal04i peBOJIIOUiHHi CHJIH pi3HHX Ha-
poii.ie no11aJIH ,IIHBHTHCh Ha YKpaiHy, HK Ha ceoro npoei,IIHHKa a 6o-
poTh6i npOTH KpeMJiff.
PeH,llH 6yJIH OCHOBHOIO 6ol1oao-nponara~HBHOIO cpopMOIO ,lllH
YnA anpO,llOB>K ycboro qacy ii iCHyBaHHff. npo 6iJlbWiCTb peH,lliB MH
3ra,IIyaaJIH a>Ke a nonepe.nHix po3.ni.11ax Hawo·i iCTopii. Y UbOMy Mic-
ui, npe,ZI.MeToM poarJIHJlY 6y.llyTh peH,llH YnA, roJioBHo, Ha TepuTopii
cyci,ZI.Hix Hapo,1I.ia.
nepwHA peA.11 YnA
aa CJJoBalflfHHY BecH010 1945 p. ai.ll.lliJI YnA "f aJiai'.i,IIa II" ( K-p
KyJiiw) peii,IIyaaa no noJihLUi, ,IIOXO.llff4H .llO M. BapwaeH, ei.n.niJI YnA
"XoJIO.llHOHpui" (K-p fpa.ll) no 3aKapnaTTi. YJiiTKy, peH,IIH YnA no-
CHJIHJIHCff. Bi.ll.lliJI YnA "BoaKH" niwoe y pel1.n Ha ni.llJIHurnrn, K-p 3e-
HOH y 5iuopai1mHHy, O,llHH ei.ll.lliJI y )f{HTOMHpumHy. Ri.n.niJI YnA
"noMCTa noJliCCH" ycniWHO pei'.i.nyeae no oepeCTeHCbKiH Ta nHHCLKiH
06JiaCTHX. npoTe MO>Ke HaJ1ycniWHilllHM 3 ycix UHX peH,lliB 6yB nep-
WHH pei'.i,II Ha CJioBa44HHy.
Y UhOMY peii.ni B3HJIH y11acTb eiirniJIH YnA-3axi.n, a caMe KypiHh
ni,IIKapnaTCbKHH (K-p npYT), a TaKOlf{ COTHi YnA KOMaH,llHpie CoKO-
Jia, 5ypi 11 MHpoHa. 3araJihHe KOMaH,llyBaHHH pel1,lly cno411eaJio e pyKax
K-pa TB "MaKiBKa" - AH.llpieHl<a (BirnecbKOro).
786
Pe1lny10'-li BiMiJIH 3i6paJIHCh y CaM6ipUJ.HHi, 25.VII. i 6e3 6iJihlllHX
BTpaT nepeHWJIH nOJibCbKO-COB€TCbKHH KOP.llOH. ,ll.HH 8.VIII. BOHH ai6-
paJIHCH B Jiici 6. c. Jlon'sn1Ka .6iJIH TiCHoi Ha JleMKiBW.HHi. )lea TH>KHi
Bi.ll6yBaBCH TYT cneuiHJibHHH BHWKiJI. ,ll.HH 22.VIII. aiJI.6yJiaCH Hapa.na
KOMaH.n.Hpia pel1.n.y10'-IHX BiMiJiiB y c. noJISrna CypoBH'-IHa H, Tiei >K
HOlfi, pei1.n.y10'-li BiMiJIH nepeHWJIH nOJibCbKO-CJIOBaUbKHH KOp,lI.OH.
HaCTynHOro ,ZlHH, ni,ZI. Be4ip, pefl.n.yro'-li BiMiJIH BCTynHJIH y nepllle
ceJio Ha cJioaauhKOMY 6oui. Ue 6yJio c. Cyxe, Me>KHJIH6opcbKoro noai-
TY {oKpecy). MewKauui iioro Ha3HBaJiu ce6e "pyCHaKaMH rpeKo-KaTo-
JiiKaMH", a6o "4eCKO-CJIOBeHCKHMH KpaiHUaMH" i 6yJIH .ztY>Ke CKOMyHi30-
BaHi. 3Ha4Ha ix '-laCTHHa HaJie>KaJia .no CKC ("CJioBeHcKa KOMYHiCTH'-1-
Ha CTpaHa"). BoHH cnolfaTKY .n.yme 6oHJIHCH "6aH,ZI.HTiB-6au.nepoau.ee",
aJie KYJihTypHa noee.n.iHKa CTpiJihUiB, a 30KpeMa cniJihHa ee'-lipHH MO-
JIHTBa, 3acno1<oiJia 'ix. Ha Hi'-IJiir ei.n.iHwJIH BiMiJIH JI.O Jiicy.
3 TaKHM CaMHM ynepe.n.JKeHHHM npHHHHJIH HaWHX nOBCTaHuie Melll-
KaHui c. BeJibKpon. TyT noBcTaHui CKJIHKaJIH 36opu Micueeoro Hace-
JieHHH i K-p KpyK MaB ,ZI.O ceJIHH npoMoey, e HKiH po3'H'CHHB uiJii YCTA.
noHBa BeJIHKo'i rpynH noecTaHuia y Me>KHJIH6opcbKOMY noaiTi aa-
aJIHpMyBaJia uiJiy CJioBa'-llfHHy. Micueai oprauu "wTaTHefl uapo.nHefl
6e3ne4HOCTi" noB_i,ZlOMHJIH npo TIOBCTaHuia HeraHHO EpaTHCJiaay H npa-
ry. AJie ixHi 3axo.n.H, mo6 CTPHMaTH npocyeaHHH noecTaHChKHX Bi.Zl.ZliJiiB
y rJIH6 (JIOBa'-llfHHH, He MaJIH HiHKOro ycnixy.
BiMiJIH YnA nepeHWJIH uiJIHH CTponKiBChKHH noaiT i, Mi>K iHlllHM,
no6yeaJIH B cc. Bapexoeue, Peuefloa, Capa,ZI.a, 51Kyweaue, MiKoau.e,
Mpa30BUe, niHKOBUe, rpa6oeue i ,lliHnaJIOBUe. B KO.IKHOMY 3 UHX ciJI
TIOBCTaHUi CKJIHKyBaJIH HaceJieHHH Ha MiTHHrH H npoaa,ZI.HJlH 3 HHMH
ryTipKH Ha aKTyaJihHi TeMH. C1<pi3b, no ceJiax, aroJiolliyaaJIHCh '-IHC-
JieHHi .n.o6poeoJihUi, mo xoTiJIH ecTynaTH a pH.nu YnA .
.Ilmr 28.Vlll., B c. .IliHnaJioaue, K-p AH.n.pieHKO noJI.iJIHB pefl.ny10-
4y rpyny Ha TPH BiMiJIH. 0.D.HH BiMiJI nillIOB y peH,lI. Ha 3aKap-
naTTH, 0.ZlHH noeepHyBCH Ha JleMKiBUI.HHy, a O,lJ.HH BiMiJI npO.llOB>Ky-
BaB pefl.n. no CJioBa44HHi, npHMYIO'-IH Ha nia,ZI.eHh .
.IlHH 29.VIII., Ko~10 niBHOlfi, HiMiJI coTH. MHpoua ua6JIH3HBCH .no
p. OH.llaBH. EiJIH c. KeJiblfa 3Bie 1<opoTKHH 6iH a KOMyHiCTH'-IHHMH 3a-
crneaMH. Po3irnaewH ix, nepeflllioe piKy Ott.naay Mi>K cc. EJKaHu-EaJih-
KOB y ripaJITOBCbKOMY noeiTi. EiJIH c. EHCTporo BiMiJI nepeHllIOB p.
Tenmo i nonpHMyBaB y npHwiBChKi JiiCH. HaceJieHHH ripaJITOBChKoro
OKpecy, mo CKJia)laJIOCH B>Ke 3 CJIOBaKiB, CTaBHJIOCb .no yKpa'iHCbKHX
TIOBCTaHuia .llY.IKe npHXHJlbHO, )laBaJIO iM TepeHOBHX npoBi..UHHKiB, oc-
TepiraJIO nepe,lI. CBOiMH KOMyHiCTaMH Ta .nonoMaraJIO Ha KO>KHOMY
1<poui.
KOJIH peH.llYI04HH BiMiJI 6yB yJKe He,ZI.aJieKO npHllieea, B Jiicax 6i-
JIH ropu lliiMOHKa - 4eXOCJIOB3UbKi opraHH 6eaneKH CTH'fHYJIH 6iJib-
llJ i CHJIH 3 EpaTHCJiaBH Ji KowHUb i no4aJIH oKpy>KyaaTH JiiCH, a ffKJiX
nepe6yaaJIH noacrnHui. CKpi3b no llJJIHxax i3,ZI.HJIH TaHKH, rapMaTH,
MOTOUHKJiiCTH, B nosiTpi lliyMiJIH JiiTaKH. He 3Ba.1Kal04H Ha CHJihHY
6JibOKa.lly, peH.llYI04HH Bi.ll.lliJI nepeHWOB cnoKiHHO 11epe3 cc. 4epBeHi-
ua, fyei3 i Jl11ce4oK, nepenpaBHBCH '-lepea p. Tepucy i niwoa y UI.e
6iJibllii JiiCH.
llttH 15.IX. Bi.llJI.iJI KBapTHpyaaB y C. PycKi neKJIHKH 6. npHllieBa.
TyT y noJIOH ,ZI.O noacTaHCbKoi 3acTaBH nonaJio 8 4eChKO-CJIOBaUhKHX
BOHKiB. niCJIH npHH3HOi ryTipKH noBCTaHCbKHX CTapllIHH i3 HHMH, iM
BH.ll3HO Bi.n.noBi.ZlHi nocei,ZI.KH i 'ix 3BiJibHeHo.
787
y ,ZJ.aJiblllOMY peA.n.i Bi.n.JJ.iJI nepeHlllOB qepea noBiTH: npsillliBCbKHH,
Ca6aHiBCbKHH (M. iH. cc. MixaJISIHH, no.n.OJibOK, EaJibilOTOK, fpa.n.icKO },
Eap.n.iiacbKHH, CTponKiBCbKHH, CHiHCbKHH i fyMeHCbKHH. Y CHiHCbKO-
MY noaiTi noacTam.1.i ,ZI.aJIH KiJibKa KOHuepTia y cc. Aui.D.oaue, 3y6He,
naHiHa. EyJIH Te>K y cc. 516JIOHKi Hi>KHe H BH>KHe Ta B c. TeneJIOBUe.
CeJio TeneJ10aue Jie>KHTb 8 KM. Bi.ll KOp.D.oHy. TyT y1<pa"iHChKi noecTaH-
ui BJialllTyBaJIH npomaJibHY aa6aay a HaceJieHHSIM, a nicJISI He"i, ni.n.
npusiaHi BHryKH ai6paHoro HaceJieHHSI, ai.n.iHlllJIH B HanpHMi .llO KOP.llOHy.
ni.n.KpeCJIHTH Tpe6a, mo 3Ha'l1Ha KiJibKicTb peH.llYI04HX TIOBCTaHUiB
- 1.1.e 6yJiu aHnycKHHKH II. TypHycy I. CrnpwHHCbKo·i lllKOJIH YnA
"OJieHi". Ui KOJIHWHi cTy.ZI.eHTH JibBiBcbKoro yHieepcHTeTy 11 y'llHi ce-
pe.nHix WKiJI CKJiaJIH 6yJIH .lly>Ke rapHHH xop, mo .n.aeaB YCIO.llH KOH-
1.1.epTH .llJISI Micuesoro HaceJieHHSI i cnieae no uep1<eax. BicTKH npo
Ky.llbTYPHY noBe.D.iHKY yKpa"iHCbKHX TIOBCTaHuia TIOWHPIOBaJIHCSI JieTOM
6JIHCKaBKH i cKpiab npHHMaJIH HalllHX noecTaHuia 3 mHpHM cepueM i
Bill.KPHTHMH pyKaMH. lll.06 3aTepTH TI03HTHBHe epa>K~HHH CJIOBaUbKO-
ro HaceJieHHSI 3 3YCTpi'lleH 3 TIOBCTaHUSIMH, CJIOBaUhKi 60.'lbWeBHKH 30p-
raHiayaaJIH aa COB€TCbKHMH apa3KaMH npOBOKaTHBHY 6aH.ny, srna ni.n-
WHBaJiaCb ni.D. yKpa"iHCbKHX TIOBCTaHuie i BOCeHH 1945 p . .niHJia B CHiH-
CbKOMY oKpeci, rpa6y10'llH Micuese Hace.1eHHH. KoMyHiCTwrna npeca
cnpH'llHHHJia 3 lJ.bOro npHBO.llY ae.1IHKHH wyM i TI04aJia HariHKY npOTH
yKpaiHCbKHX TIOBCTaHuia. Tpe6a, O.ZI.Ha4e, CKa3aTH, mo HaceJieHHfl, SIKe
6a'llHJIO YnA, He niMaBaJiocb uiH nponaraH.n.i.
JlpyruA peAA YUA
ua Cnoaa1111auy ,llpyrnii pel1.D. YnA Ha CJ1o~a1..11..1~rny, mo cT~B
TaKHM fOJIOCHHM y caiToBiH npcei H TIOKa3ae CBlTOBl TIOBCTaHUlB
ia HaHKpamo"i CTOpOHH, 6ye, ni.ll KO>KHHM OfJIH.il.OM CTapaHHO ni.nroTOBa-
HHH. BiMiJIH, mo 6yJIH npH3Ha4eHi .no pel1.ny nepel1wJIH .n6aHJIHBHH
BHlllKiJI. Ytoro nepeBe.D.eHO 3fi)lHO 3 cneuiHJibHOIO iHCTpyKuie10, mo "i"i
o.n.ep>KaB KOMaH.ZI.HP pel1.n.y101..1o"i 4aCTHHH - COTH. MHpOH .il.HSI 15-ro
6epe3HSI 1946 poKy 172).
Pel1.n. BiMiJiiB YnA Ha CJioea1..11..1HHy, e KBiTHi 1946 p. 6ye o,nHHM
Tpi10McpaJibHM noxo.noM. Y HbOMY 6paJIH y.lliJI niwi 11 Kitttti ei.n.niJIH YnA
a TaKO>K BiMiJIH MOTOUHKJiicTiB i poeepHCTiB. KOJlH TIOYaBCH peii.n i Bi.ll-
.lliJIH nepeHWJIH Ha CJioBa4YHHy, BCH YeChKa 11 noJibChKa yps:1.noea npeca Ta
pan.io no.n.aeaJIH ocpiuiHHHH HenpaB.llHBHH KOMyHiKaT npo Te, LUO ei.n.-
.n.iJIH YnA, npH cnpo6i nepeiiTH KOP.llOH Ha CJioBaYYHHy, 6yJIH po36H-
Ti H Ha CJ1oea1.11.1HHY .D.icTaJIHCb TiJibKH He4HCJieHHi rpynH-He.ll06HTKH.
THM 1..1acoM, eiMiJIH YnA npo.nicTaJIHCH Ha C.noeaYYHHY 6e3 nepewKO.ll
i 6oJihWeBHUb~a npeca 3MyweHa 6yJia .naJibWe KpH1..1an1 npo YnA, LUO,
MaJio ceiA ei.n.ry1< y ceiToeiH npeci. Ha TepeH CJioBaYYHHH no"ixaJIH 3a-
KOP.llOHHi KOpecnoH.neHTH 3 nparn H .D.6aHJIHBO BH36HpyBaJIH sci BicT-
KH npo noecrnHuie. BicTKH npo "ix KYJibTYPHY noBe.lliHKy, npo 3pa3KO-
ey TIOCTaey, npo uiJii iXHbOl 6opOTb6H no4aJIH npoCHKaTH B CBiTOBY
npecy. MopaJihHo-noJiiTHYHi ycnixH peiiny 6yJIH cnpaB.lli .lly>Ke se.rrn-
Ki. Peii.Z1.y101..1i BiMiJIH npoiiIUJIH 1..1epe3 noeiTH: Me}f{H.rn6opcbKHH, 6pa-
HOBCbKHH, fyMeHCbKHH, ripaJibTOBCbKHH, CTponKiBChKHH, 6ap.lli"iscb-

172) "IHCTPYKUiR .llJISI KOMaH.llHpa peA.llYI04HX Bi.1111inie" Ta "KoporKi BKaJiBKH


.llJISI THX, lUO A.llYTb y peA.11 Ha CnoBa44HHy" Ha.llPYKOBaHi B >KypHaJli "Llo 36po"i", 4.
2-3 (10-11) 3a 1947 p. TaKo>t< y J6ipui noKyMeHrie: "3a Ceo6o.n.y Hapo.n.i0". HHJJ..
A6H, 1946 p.
788
KHH, npmuiBCbKHH, Ca6iHOBCbKHH i Ha niB.llHi ,lllHWJIH a.>K ni.ll MHxaH-
JIOBU.i H KOWHI.{i. y UHX noeiTaX nOBCTaHUi Bi.llBi.llaJIH 106 ciJI, B TOMY
II 6iJibWHX ocepe.nKiB, 3opraHi3yBaJIH 16 eeJIHKHX MiTiHrie, 40 ryTipoK
i 69 po3MOB 3 npe.llCTaBHHKaMH iHTeJiireHuii. Po3noec10.L1..>KeHo 3Ha4HY
KiJibKiCTh ni.nni.'lhHoi JiiTepaTypH 173) ii p03CHJiaHo u.10 JiiTepaTypy Ha
sci cTOpoHH, HaBiTh nowToJO. Tpe6a ni.nKpecJIHTH Ha.ll3BH4aiiHo cep.llell-
He npHHHHTTH }'KpaiHChKHX noecTaHUiB cJioBaU.bKHM HaceJieHHHM. CJio-
BaKH pa.lliJIH, Ill.0 nOBCTaHU.i 3p06JIHTb nopH,llOK 3 He.no6HTKaMH KOMy-
HiCTiB, "pyCHaKH'' Ha,lliHJIHCb, Ill.0 . ue caMe CTaHeThCH 3 .llOMOp06HHMH
KOMyHiCTaMH - "BO.>K.lleM'' "YKpaiHCbKOi HauioHaJibHOi Pa.llH npHwee-
Ill.HHH - KapaMaHoM 174) i CBHill.eHHKOM IJIJieJO KatiypoM a Mipowe-
ea BH.>KHbOfO, nos. CBH.LlHHK. npoTe nOBCTaHui CTaBHJIHCb .llO Micue-
BHX KOMyHiCTiB 3,llep.>KJIHBO.
PeH.ll BHHBHB, Ill.O JIJO.LI.HicTh CJioBa44HHH 3po3yMiJia noecTaHCbKi
3aKJIHKH 11 Ill.O eoHa uiJIKOBHTO no 6oui YnA. CJJoeauhKi BOHKH He
BHCTynaJIH npOTH yKpaiHCbKHX noBCTaHuie, aJie, HaenaKH, wyKaJIH
3B'H3KiB 3 HHMH. y BH6opax, Ill.0 Bi.n6yJIHCH BHe,llOB3i niCJIH pefl.ny,
CJIOBaU.bKe HaCeJieHHH 3aB,llaJIO CTaJiiHCbKHM areHTaM i3 CJIOBaU.bK0°i
KOMnapTil copOMHY nopa3KY 175). Ue, HK i oroJioweHHR BOEHHoro
CTaHy Ha CJiosa44HHi, Macosi apeWTH, penpecii, Ill.O nocHnaJIHCh Ha
Micuese HaceJieHHH nicJIH BH6opiB, CBi.Ll4HJIH npo piCT peBOJIJOU.iHHHX
HaCTpois Ha CJioBa44HHi ft 3ano4aTKysaHHH 6opoTb6H, Ill.O e ii eorHi
3pone 11 3MiU.HiE cniJibHHH cppoHT noHeBoJieHHX Hapo.nie y 6opoTb6i
npOTH MOCKOBCbKHX iMnepiHJiiCTiB, cppoHT, HKOfO KOHe4HY noTpe6y
e11cyHyJia 11 rapH40 esecb qac nponaryE YnA.
6oie ni.n qac pew.ny He 3ee.aeHo, 60 cJioeauhKe eiHchKO A .>KaH.llap-
MepiH nHJibHO ymu<a.rn 3ycTpi4el1 3 ei.ll.LliJiaMH YnA. 0.LlHHOKa 3ycT-
pi4 ( 16.IV.) 3 KOJI. qepeoHHMH napn13aHaMH, IlJ.O MaJia Micue B OKOJIH-
UHX ripsm1eea, 3aKiH4HJiaCH nOBHHM nOBCTaHCbKHM ycniXOM, 4epBOHi
nc~pTH3aHH, niCJIR nepwwx nQCTpiJiiB nOBCTaHCbKHX KyJieMeTiB, po36ir-
JIHCb, .n.a10411 eiJihHHH npoxi.LI. ei.LUI.iJiaM YnA.
KiJibKa TH.>KHiB nepe.ll pei1.n.oM, nOJihCbKe eiHChKO, po36HTe BiJI.lli-
JiaMH YnA e pawoHi JlynKoea, eTiKaJio 4epe3 CBH.ll.HHK Ha CJioea44HHy,
.ne 6yJio po336poEHe i1 iHTepHOBaHe. CJioeaUhKe HaceJI.eHHH CBH.LlHH44H-
HH nopiemoeaJio nOJibCbKe eiHchKO a YnA 11 nopieHaHHH BHXO.llHJIO
.n.y.11<e Ha KopwcTb ocTaHHbo·i. CJioeaKH roeopHJIH: "noJibChKe eiHcbKO
-- ue 6yJia 6aH.n.a, 06.n.epTa, 6py.n.Ha, roJIO.llHa. HaToMiCTh YnA - ue
npaB.llHBa apMiR, no.n.i6Ha .llO HiMeU.bKOi, a6o 4eCbKo"i. HaeiTh cJioeaub-
Ki .>KaH.LlapMH 6yJIH 3axonJieHi peH.LlYJ04HMH ei.lUliJiaMH. BoHH onoBi.lla-
JIH O.ll.HOMY cBHill.eHuKoei: "6uJii y Hae yKpaiHcKe eoacTaJibU.e. BeJibMe

173) noocTaHUi po3nOBCIO.ll>KYBaJIH TaKi M3Tepit1JIH Ha 'leCbKiA Ta CJIOBal.lbKiA


MOBax: JHaMeHHTY 6powypy MaiBCbKoro: "6onbweBHUbKa JlCMOKpaTH3al.liA Eepo-
nH'' o nepeKna.11i ("oonbweoiuKe .11eM0KpaTH3aue EoponH"), Ha AKY 6yo eenHKHA no-
n HT, nHcrinKy: "4eci! Cnosaui! BoAui!", "nooiAOMJICHHA" (BHrnAcKa) Ta "0.11oep-
rHA JIHCT" i "lleKJUlpauilO". Ko>KHHA noocTaHCl.lb MaB, y CBOEMY HanJIC'IHHKY, no
10 npHMipHHKiB KO>KHoro po.11y niTepaTypH, pewTa 6yna B o6o3i. TeKCT JIHcTiBoK i no-
oi.110MJICHHA - ,nHB. 36ipKa JlOKyMeHTiB: "3a Ceo60.llY Hapo.11ie".
174) lliJHiwe 3apaxooam1A AO "eoporie Hapo.lly".
175) BHcni.n oH6opio Ha Cnooa'l'IHHi: 61,92% ronocie enano Ha .11eM0KpaTH'IHY
napri10, 30,72% Ha KoMyHictH'IHy, pewTa ronocie Ha .11.pi6Hi napTii.
789
neKHe ce aaxoeaJii. A ua uawy a6paHh uaBeT He cMoTpeJii. Oui MalO
Jienwy a6paHh: aMepiu.Ky, a aurJiiU.Ky ... " 176).
BeJIHKJleHh 1946 p. npoBOJlHJia 11acrnHa peii.lly1011oro Bi.Ll.lliJiy B O.lJ.-
HOMY rpeKO-KaTOJIHU.bKOMY CeJii B fipaJITOBCbKOMY OKpeci. npo u.eH
BeJIHKJleHb onoBi.llaB OJlHH rpeKo-KaTOJIHUhKHH CBHW.eHHJ<, w.o npoJlic-
TaecH Ha 3axi)l: "Ha caMHH BeJIHKJleHb 21 KBiTHH o ro)l. 4-iH paHo, ca-
Me KOJIH H 36HpaBCH Ha J1iTypri10, npHHlllJIO Ha uepKOBHHH MaH)laH 5
COTeHb TIOBCTaHUiB 30 CBOlM noJieBHM JlYXOBHHKOM. noBCTaHCbKHH xop
cnieae MeHi JlO CJiy>K6H 5o>Ko1. Cniaaa npeKpacHo: MO! aipHHKH nJia-
KaJiu 3 pa)licHoro 3BOpyweHHff i >KaJIIO, w.o Ti BOHKH He MO>KYTb CBHT-
KyeaTH nacxu B CBOlX u.epKeax. niJl 11ac CJiy>K6H DO>KOl no.'IeBHH .llY-
XOBHHK cnoei)laB CBOlX BOHKiB. Maii>Ke eci BOHM npHCTYilHJIH JlO Ce.
npH4aCTSI. ni.ll 11ac CBH4eHHH naCOK yKpatHCbKi TIOBCTaHUi, onyCTHBWH
Kpicu .llO Hir, cnieaJIH xopoM "XpncToc BocKpec ia MepTBHX". 51 i M01
napoxiHHH He Mor JIH CTpHMaTH CJii3 3BopyweHHH, CJiyxal04H lXHbOrO
cniey. Bci MOI eipHHKH aanpocHJIH yKpa1HChKHX noBCTaHu.ie .llO ce-
6e Ha CBHTa. Be4epOM TIOBCTaHui BHBO,llHJl.H 3 )liB4aTaMH KOJIO
u.epKBH rariJIOK, HKHX MOl BipHHKH w.e HiKOJIH He 6a4HJIH" 177).

176) 3 JIHCTa 0.llHOro rpeKO-KaTOJIHUbKOro CBRIUeHHKa, RKOro opHriHaJI nepexosy-


ETbCA e Apxisax 3nYrBP.
177) 3 Uhoro caMoro JIHCTa UeA JIHCT, a raKO>K nporoKo.1stpHi csi.L1t.1eHHR npo
peA.ll, mo 36epiralOTbCR B Apxioax 3nYrBP i ronocH csiroso·i npecH nopsrn 3 ro.10-
caMH CJIOB3UbKOl ni.llDiJibHOl npecH, CBi.ll43Tb, lUO peA.11y10t.1a 4aCTHHa ( npH6JIH3HO

1946 - ne11Kla-.HHa - MacoaHA po3CTpU y 3uu1d Mopoxlacbldl


790
Y qepBHi 1946 p. w.e paa noRBHJIHCb yKpaiHChKi noBCTaH1.d B CBHJl.-
HHlflfHHi. )lHR 8.VI. Bi.ZI.Bi)laJIH BOHH C. rpa6iBlfHK. 8 HaCTYilHHX JlHffX
6yJIH B c. PiBHe i B c. MJIHHapisu.i. npo u.eA peA.n. 3HOBY IlORBHJIOCSI 6a-
raTO BicTOK y CBiToaiA npeci.
BenHKHA peA.ZJ. YUA
1947 - 1948 pp. y HacJii.ZJ.OK BHCeJieHHff BCbOfO yKpaiHCbKOrO
HaceJieHHSI 3 3aKep30HHSI, aa pirneHHSIM rK YnA npHHlllJIO )J.0 BeJIHKHX
pei1.n.is y CJioBalflfHHi s .ZJ.pyriA nonoBHHi 1947 i 1948 pp. BiMiJIH YnA
A nim1iJibHi Ka.ZJ.pH oTpHMaJIH Ha~a3 nocTynoso aaJIHlllaTH yKpaiHCbKi
3eMJii 3a JiiHiEio Kep3oHa A nepexOJJ.HTH Ha YKpaiHy, a6o qep·ea 4exo-
cnosalflfHHY JJ.O HiMelflfHHH A Aacrpii He asa>KalOlfH Ha BeJIHKY nepe-
aary sopo>KHX cuJI Tpbox JJ.ep>Kaa, w.o ai6paJIHCS1 .ZJ.JIH JiiKBiJJ.au.ii YnA,
He 3Ba>KalOlfH Ha 036pOEHHH' IlOJibCbKHX i lfeCbKO-CJIOBaU.bKHX KOMy-
HicTiB, pefl.ZJ.YIOlli lfaCTHHH, XOlf i 3 MaJIHMH BTpaTaMH, npOHlllJIH 3 60-
EM 1500 KM. i .ZJ.06HJIHCb .Zl.0 MicU.b CBOfO npH3HalfeHHSI, BHKJIHKalOllH
no .Zl 11 a .ZI.JISI caoro a6poliHoro llHHY B ycboMy caiTi. npo peAJJ. i no-
HBY o36poEHHX aiMiJiia YnA B HiMelflfHHi A AsCTpii aarosopnJIH npe-
coni areHu.ii fl pa.ZJ.iO, nolf~JIH ix KOMeHTyBaTH B CBiTOBiH npeci. y u.iA
npeci w.opa3 6iJibllle IlOSIBJISIJIOCff fOJIOciB, w.o npaB.ZJ.HBO BHCBiTJIIOBaJIH
yKpalHCbKY BH3BOJihHY 6opoTb6y A npoHBJISIJIH JJ.JIH u.iei 6opOTh6H
cao·i c11MnaTil.
KoMaHJJ.HPOM peH.ZJ.YIOllOi llaCTHHH, B 1947 p. 6yB Maflop neTpO
MHKOJieHKo (''5afl.ZI.a" ), OJJ.HH a BH3HalfHirnHx cTaprnHH YnA-3axiJJ.. Y
1

1944 p. 1<0MaH.Z1.yaaa peff.ZJ.OM ai.ZJ..ZJ.iJiiB YnA TB ''JleMKo" (K-p PeH) Ha


Cxi.n. npoHlllOB KapnaTaMH 3 JleMKiBW.HHH .no 4opHoro Jlicy H Ha3a,ZI..
Ypo>KeHeUh CY3, npHflrnoa .ZJ.O YflA 3 uinHM BiMinoM, w.o CKJiaJJ.aBCR
3 BOSIKia poJJ.OM 3 OCY3 i CY3. Y CKna.n peAJJ.yioqoi llaCTHHH sxo-
JlHJrn .nai rpynH ni.ZJ. KOMaH.llOIO KOMaH.ZJ.HpiB rpoMeHKa H EypJiaKH.
neplllHM BHPYlllHB w.e B TpaBHi 1947 p. Ha 3axi.ZJ. K-p rpoMeHKO.
nepeHlllOBWH 3aXi.ZI.HIO JleMKiBW.HHY, rpyna rpoMeHKa IlOCyBaJiaCR,
aa>KKo npHcTynHHMH .ZJ.OJIHHaMH BeJIHKHx TaTp i nepeArnJia B MaJii
TaTpH. TyT 3aCTynHJia iM .nopory o.ZJ.Ha qechKa .ZlHBiaiH, CTaprnHHChKa
WK0.71a fl M06iJii3oBaHi .no 6opOTb6H 3 BiJUI.iJiaMH YnA KOJIHlllHi napTH-
3aHH. rpoMeHKO p034JieHyBaB CBOIO rpyny Ha .ZJ.pi6Hi BiMiJIH H nocy-
BaBCH .naJihwe Ha 3axi.n cppoHTOM wHpOKHM Ha 50 KM. Ba>KKOIO nepe-
w1<0.noio Ha lllJIHXY Mapwy 6yJIH piKH Bar, Mopaaa, BJITaaa A iHrni, mo
"ix TIHJibHO 6epir aopor. no MapwpyTy npepoa, npoCTEHOB, Tpe6ill,
niceK, niJib3HO rpyna fpoMeHKa np06HJiaCSI )lO oaBapii. )lHSI 11 Bepec-
Hfl nepIUHX 36 6ifluia u.iEI rpynH nepeHlllJIH 6aaapCbKO-lleCbKHH KOp-
JlOH KOJIO c. BiJib.lleHpaHHa, npoiiwoarnH a llOTHpbox MiCSIU.RX 1500 KM.
i 3BiawH Ha lllJISIXY npocyaaHHSI 22 6oi. Ko>KHHH 3 U.HX 36 6iihds 6ya
nopaHeHHH y peHJJ.i. 3a 1dJibKa .nHie ni3Hirne npoArnJia KOPJJ.OH .naJib-
rna 4aCTHHa peH.ZJ.YIOlfOfO BiMiJiy.
rpyna Eyp.1aKH BHPYlllHJia niJHirne. BoHa Te>K nocysaJiaCSI no
MaprnpyTy rpynn rpoMeH1<a a>1< .ZJ.O MaJIHX TaTp. TyT, UH rpyna nona-
JiaCH y ae.rnKy 6JibOKa.lly. BiJUJ.iJIH rpynH po34JieHyaaJIHCSI ii Mapwyea-

1000 noBCTaHUiB) nin. npOBO.llOM COTH. MHpOHa ri.llHO i 3 'leCTIO BHKOHaJia CBOE 3aB-
.ll3HHH. KoMaH.llHP pe1by - corn. MHpoH nepeAwoe .110 YnA 3 .llHBilii 'TanH'IHHa".
3ri1HYB 1946 p. y HaCJJi.llOK uewacnHBOro BHna.11Ky, ni.11MiHOBYIO'IH 33Jii3HH'IHi peAKH.
3a pettn. Ha Cnoea44HHY 6yn Bi.!13Ha4eHHA 3onoTHM XpecTOM 6oAoeoi 3acnyrn I.
KJISICH.
791

nu Ha 3axi..ll, yHuKa101111 6oie. Y Hacni..llOK 3pa..llH JiicH1111oro Barnm1


IJiht1yKa, e pyKH 11exie nonaecH K-p q:~yn11 EypnaKa 3 TpboMa 11.11eHaMH
ceoro una6y i ae'H3KOBOIO ( 4.IX.). Cxon11ewH iioro, 11exu BHKOpHCTO-
eyaaJIH iioro ..llllff' aaKllHKie ,no ynieu.ie, I.U.06 ni,llll.aea.1111cH 11exaM. Bo-
HH nournpioeaJIH 3aKJIHK nHCaHHH BJiacHopyt1HO oypJiaKOIO 3 Aoro
3HHMKOIO. npoTe 6iJibllliCTb 6ii1u.ie rpynH EypJiaKH TaKO>K nepeHWJia
I.U.acJiueo ..llO AecTpii ii HiMe1111HHH.
OcraHHhOIO peA,nyeaJia rpyna np~u.ieHHKie OYH JleMKiBCbKoro HaJJ.-
paAoHy niJI. npoeoJI.OM Mapa. Bo Ha euiiwJia 3 JleMKiBI.U.HHH 2. VIII. ii
11epe3 npHllliBI.U.HHy, noni,n KpieaHOM i qepe3 MaJii TaTpH H JJ.aJibWe
11epea Mopaeiio A 4exiio npoiiuIJia I.U.aCJIHBO ..llO Eaeapii.
KaMaH,llHpa 5ypJiaKy TPHMaJIH 11e:x11 e Ta6opi 6iJIH M. KolllHU.b. ,llHH
12 JIJOToro 1948 p. EypJiaKa H I.U.e iHlllHX 5 noecTaHU.ie BTeKJIH 3 Ta-
6opy, aJie ,ll.Ba ,nHi ni3Hillle "ix 3JIOeu,,1a noroHH e OKOJIHU.Hx M. KolllHI..J.b.
niJI. 11ac peA..lly, noo,nHHOKi MiHicTpH npa>KCbKoro ypH,ny KiJibKa-
KpaTHO aeepTaJIHCH ,no ceoro rpoMaJJ.HHCTBa npOTHCT3BHTHCH noxo4oei
YOA. ,llJIH U.bOro 11ecbKHH ypH..ll Mo6iJii3yeae KOJIHWHix 11epeOHHX nap-
TH3aHiB. npoTe KopecnOH,lleHT "Ceo60.n.11" rtoei.llOMJIHB 18.VII. 3 Epa-
THCJiaBH: "Yci CHMnaTii i ,ll06pi 6a>KaHHH Micu.eeoro HaceJieHHH € no
CTOpoHi yKpaiHCbKOro eiHCbKa. (JIOBaKH MalOTb 4HMaJiy pa.n.iCTb, KOJIH
OlIOJllOBaHHM, COB€TCbKHMH ocpiu.epaMH, 4eCbKHM Bi,llll.iJiaM nona,na€Tb-
CH eiJJ. YnA. 51K6H YnA npHHMana e ceoi pH,n11 iHwi ttapo,nHocTi, To Ii
aarOHH BMHTb nonOBHHJIHCH 6 CJIOBaKaMH, HKHM iMnOHYE ,ZI.HCUHnJiiHa,
eei11nueicTb Ta aaeaHTTH ii ei.n.eara yKpaiHCbKOro eiiicbKa".
,llHH 10 >KOBTHH 1947 p. MiHiCTep 06opoH11 4CP - reH. Ceo6o,na
no,naeae KOMicii napJIHMeHTY aeiT npo peft,n. BiH Kaaae, mo e 6oHx
npoTH YnA 11exo-cnoeaU.bKi .eiHcbKa BTpaTHJIH 125 oci6, e TOMY 39
e6HTHMH, 81 paHeHHMH ii 5 nponaelllHMH 6e3 eicTKH. BTpaT11 YnA ou.i-
HJOeae Ha 300 oci6, aJie Aoro ouiHKa 6yJia ,ny>Ke nepe6iJihWetto10.
y JIHnHi 1947 p., MiHicTepCTea (eiHChKOBe i BHyTpiwHix cnpae )4CP,
BHTIVCTHJIH cniJibHHH KOMyHiKaT npo Te, I.U.O B cxi,nHiH (JIOBa44HHi BiJJ.
TpaBHH ee,llyTbCH aae3HTi 6oi 4eCbKHX eiHCbK i noJiiu.ii npOTH Bi,llll.iJiiB
YnA, HKi CHJIOIO KiJibKOX COTeHb, aaHHHJIH ea>KJIHBi n0-3HU.ii i yKpinJieH-
HH ,npyroi ceiTOeoi eiHHH. B KOMyHiKaTi no.n.aeanocb, mo eiMiJIH CHI:>
(11ecbKe HKB..ll.) oKpy>KHJIH 6yHKep YnA, HKoro aaJiora cKJia.n.aJiacb 3
Tpbox 6iiiu.ie YnA ii Me,llceCTpH. KoMyHiKaT no,llaeae, mo noecTattu.i
6opOJIHCb ,llO OCTaHHbOro Ha6010 i 3rHHy.1111 B pyKonaWHOMy 6010.
4ecbKa npeca ny6JiiKyeaJia u.eA KOMyttiKaT i e.n.apHJia Ha cnonox. Op-
raH UK KOMyHicTH4HOi napTii "Teop6a'' ony6JiiKyeae cTarrio BauJia-
ea CJiaeiKa npo Te, mo e piaHHX Micu.eeoCTHX 4CP 3Hoey a'HBHJIHCH
MaJii, ane ,ll06pe oa6p"oeHi Bi.lUI.iJIH YnA, HKi BKJllOllHJIH 4CP B. TepeH
ceoix ,lliH. raaeTa .n.opiKaJia ypH,llOBi H KOMaH,nyeaHHIO BiHCbKa, mo He
MO>Ke co6i ,naTH pa,nu a HanhoTaMH YnA. THM 11acoM, "ni,n KOMaH.n.y-
e~HHHM YnA poaropHyJIH Tenep CBOIO 6opoTb6y npOTH KOMyHi3MY Ta-
KO>K 11echKi A cJioeau.&Ki Hau.ioHaJI&Hi noecTaHC&Ki 3'e.n.uaHHH", uapiKa-
Jia raaeTa.
Y .11iTi 1948 p. peA,nyeaJIH no 4CP Bi.ll.ZliJIH ;\.7nA a XoJIMmHHH ii
ni,llJIHllllllH, a TaKO>K peWTKH nOBCTaHCbKHX Bi,llll.iJiiB i niJJ.TiiJibHHX rpyn
3 JleMKiBI.U.HHH H nocHHHSI. UeA peH,n npHeie 3HOBY 3H34HY KL'ILKiCTb
6iiiu.ie YnA ,no HiMelltIHHH A AecTpii.
LUupoKHM ei..ll.rOMOHOM peii.Zly 6ye npou.ec 6iHuie YnA e Eparn-
CJiaei, mo ei.Zl6yecH ..ll.HH 19-29 JIHCTona,na 1949 p. Ueii npouec noKiH-
lIHBCH npucyJI.OM cMepTH JI.JIH llOTHp&ox yKpaiuc&KHx noecTaHuie. Ko-
792
JIH npeJI.ciJI.HHK eyJJ.y - JJ.p. KapoJib EepJJ.Ha no 1rna aaepTaTHeH JJ.O niJI.-
eyJJ.HHX, HK JI.O "6aaD.HTie" i "a6HBHHKia'', aeTae niJJ.eyJJ.HHfl IaaH KJiirn
i aaHBHB: "MH e 6iHui YKpaiHebKoi noeernH11oi ApMii i HK TaKi MH npH-
rnraJIH eJiyxaTH HaKa3iB Harnoro KOMaHJJ.yBaHHH. MH npoTeeTyEMO
npoTH Toro, lll.06 eyJJ. aeepTaBeH JI.O Hae HK JJ.O "6aHJJ.HTia" i "e6HBHH-
Kie". npoCHMO JI.O Hae aeepTaTHCH SIK JJ.O 6iHuie YnA. KOJIH l.lbro He
eTaHeTheH, KOJIH eyJJ. He BiMaeTb HaM HalllHX O,lI.HOeTpoie i HalllHX BiH-
ebKOBHX Bi,lI.3HaK, MH He 6yJJ.eMO BiJJ.IlOBiJI.aTH Ha IlHTaHHH' ey.LI.y". no-
BllU~a aaHea BHKJIHKaJia ecHaauilo Ha ey.LI.oeiH aaJii. Cy.LI. nirnoa Ha Ha-
pa.LI.y if exaaJIHB pirneHHH He6yeaJie e iCTopii 11epe0Horo ey.LI.iBHHl.lTBa.
CyMi pirn1MH aaepHyTH niJJ.eyJI.HHM oJJ.HOeTpoi Ji Bi.LI.3HaKH Ii, y JI.aJib-
rnoMy xo.LI.i npoueey, aeepTaJIHeh JI.O HHX HK JJ.O 6iliuie YnA. PirneH-
HH cy.LI.y Tpe6a poauiHioeaTH, HK npH3HaHHH aopora JJ.JIH nocTaBH yK-
pa.iHCbKHx nOBCTaHUiB. y CBiTi l.lH noeTaea 3p06HJia Te)I{ epa)l{eHHH;
Bi.'IOMHH npocp. EepHreM l.lHTYE l.llO IlOJI.ilO B OJI.HiH ai ceoix KHH)l{OK.
JI.o KiHUH 1949 p. npH6yaaJIH JI.O HiMe1111HHH lll.Opaa Hoai peli.LI.y10-
11i rpynH YnA. nicJIH 1949 p. MaHJJ.pyeaJIH l.lHMH TepeHaMH 11HcJieHHi
1
3B H3Koei YnA Ii niJI.niJIJIH, lll.O HlllJlH a YKpaiHH, a6o Ha YKpa'iHy.
0JJ.HHOKHM 6iHUHM yKpa'iHCbKOl peBOJIIOUil B)J.aBaJIOeb i BJI.aETbCH npo-
611BaTH 11HcJieHi "aaJiiaHi aaeJIOHH'' Ha noJIHX i e Jiicax UeHTpaJibHOi
EaponH. <l>aKT ueli Mae, 6ea eyMHiey, aeJIHKe noJiiTH11He Ii MopaJihHe
3Ha'-leHHH i apa)l{eHHH BiJJ. Hhoro a ceiTi e cnpaeJJ.i rJIH6oKe.
83.llUIHBiwi peA.au YUA
B 1947 - 1950 pp. 3 Ba)l{JIHBilllHX peHJI.18, lll.0 MaJIH Mieue B
194 7-1950 pp. CJii.LI. Ha3Barn peH,lI.H Ha 3aKapnaTTH, JI.O Cxi.LI.Hbo'i npy-
ci'i i JJ.O PyMyHit. npo Ui peHJI.H ara,ayEMO B U.bOMy MiCl.li, TiJibKH KOH-
cneKTHBHO 178).
Peli.LI. JJ.O CxiJJ.HhOi flpycii MaB Ha MeTi npoeipHTH eiJJ.HoeuHu, a
HKHX )l{HBe yKpaiHebKe HaCeJieHHH, BHCeJieHe .llO CxiJI.HbOl npycii. UeH
peli.LI. Bi.LI.6yern 3HMOIO a 1947 Ha 1948 p. Yneprne BHpyrnHJia a peHJI.
rpyna niJI. KOMaHJJ.yeaHHHM aicTyHa WyraH, lll.O MaJia aecTH poaei.LI.KY
i niJJ.roTOBHTH peH,lI. OCHOBHOI rpynH. 3 OCHOBHOI rpynH BHCJiaHO, nep-
lllHM, pifl ni.LI. KOMaHJJ.yBaHHHM 6yJI. WeneJIH, lll.0 ,ll.O CxiJJ.HbOI npycii
Mae peliJJ.yBaTH 11epe3 BaprnaBCbKe BOEBOJI.eTBO. roJIOBHa rpyna BH-
HlllJia 3 Pa.LI.3HHCbKOro Jiicy 10. rpyJJ.HH 1947 p. Ji nirnJia 11epea ni.LI.JIHUI-
rns:i, Ma3oerne Ta Mi)I{ MicTe'-IKOM Myrnm1ueM Ta KoJibJJ.HOM acTynuJia
B CxiJJ.HIO npyciio. noeepHyJIHCb yci ui peHJI.YIOlli rpynH, BHKOHaBlllH
ceoi aaeJI.aHHH eecHoio 1948 p. He.LI.aero nicJIH noeopoTy nirnJIH e peHJI.
JI.O HiMe'-11..fHHH. KoMaH.llHPOM peflJJ.y1011oi llaCTHHH .llO CxiJI.HbOI npy-
cii 6ye COTH. ·EereH npipaa i 3 HOro nepa MaEMO JI.06pHH OilHe l.lhO-
ro peliJI.y.
YJiiTKY 1949 p. oJJ.HH aiJI.JJ.iJI YnA ni.LI. KoMaHJI.yeaHHHM coTH. XMa-
PH eiJI.6ye noJiiTH11Ho-nponaraHJJ.HBHHH peli.LI. .llO PyMyHii 179). Ueft
pei't.ll eiJI.6yern e qaci Mi)I{ 17.VI. i 21.VII. 1949 p. PeliJJ.y1011a qaeTHHa
npolirnJia KOP.ll.OH Ha ropi PaJI.ecKa i nirnJia oKOJIHUHMH MiCTa Birnee
i C11riT, no6yea1011H, e oKpeMHX ceJiax 1-2 JI.Hi. HaceJieHHH cKpiab 3yc-
Tpi11aJio pa.II.a noeCTaHUiB. BOHH nornHpHJIH THeH11i JIHCTiBOK .llO ce-
JlflH, po6iTHHKie Ta ittTeJiirettuii i nepeeeJIH pH.ll po3MOB i MiTHHria.

178) npo pcA.u Ha 3aKapnaTTR, UlO ei.116yecR 16-31.VIII.1946 p. Ha Tpaci 300


KM Jl.HB. ni.uninbHHA >1<ypHaJJ "CaMOCTiAHicTb", "· I, CT. 172-173.
179) npo pcA.11 .110 PyMyHi'i - JlHO. "!lo 36poi", 'I. 9/22 33 1950 piK.
793
3acTynHHK K-pa pefl.n.y - K-p nepe6HHHic .n.o6pe BOJIO.lliB PYMYHCb-
KOIO MOBOIO i 6ye .ll.YlllelO UHX aycTpiqefl.
nicJIH .n.eox TH»rnie nepe6yeaHHH B PyMyHil, PYMYHCbKe eiHcbKU
ai6paJIOCH, w.06 nepernKO.llHTH noecTaHUHM y pefl.n.i. TuMt1acoM, pyMyH-
CbKe HaCeJieHHH, .n.aeaJIO Bci noTpi6Hi iHCJ>OpMaui'i i peHJI.YIOllHH BiMiJI
Mir OMHHaTH 06J1aeu fl aaciJI.KH. KoJIH UHX eiHcbK ai6paJIOCH 6iJibrne,
peH.llYIOllHH BiMiJI ei.ncTynHB y JiiCHi MaCHBH. lUe .n.eKiJibKa TH>KHiB Bi.ll-
.lli.il pefl.n.yeae no pyMyHCbKHX KapnaTax i ll.lOHHo ni.n. KiHeUb JIHnHH
nepeflrnoe Haaa.n. ll.laCJIHBO a YKpa'iHy.

5. 36POAHE m,nmJJJJSI I lilOro AKLlll


XapaKTepHCTHKa 3fip0Auoro
nl.a.nl.n.nH y .npyrift: IlOJIOBHHi 1946 p. ti B nep-
rnifl nOJIOBHHi 194 7 p. ei.n6yBaJiaCb, B npoueci 6opOTb6H, BeJIHKa pe-
opraHiaauiH YnA. Ha HaKa3 rK YnA, B.ll i ne.n. YnA p034JieHOByBa-
JIHCb i 'ix KOM3H.llHPH H 6i:Hui BXOJ1H.1IH B ni.n.niJibHY ciTKy, o.n.ep>Kyl04H
TaM HOBi aae.n.aHHH fl cllYHKUi'i. He MO>KHa cKaaaTH, ll.l06 ue:H npouec
He BHKJIHKae BHyTpirnHhoro Tepn1; cTaprnHHH fl BOHKH YnA He aae>K-
.llH poayMiJIH ceo'i HOBi noJ1iTHt1Hi, opraHiaauiHHi, nponaraH.llHBHi, roc-
no.L1.apcbKi, llH iHllli npH3HalleHHH, HKi BBa>KaJIHCb "UHBiJibHHMH" npu-
3HalleHHHMH, ,ll.0 HKHX, BOHH, HK BOHKH M3JIH ynepe.n>KeHHH. rK YnA
MyciJia nHJibHO BBa>KaTH, ll.l06 cepe.n. BOHUTBa YnA He nornHpHJIHCb
".n.eMo6iniaauiHHi" HacTpo'i i TOMY noeena rnHpoKy poa'HCHIOBaJibHY
KaMnaHiio npo .n.ouiJibfiicTb 3MiHH TaKTHKH fl npo nepexi.n. Ha iHrni cllop-
MH H MeTOJl.H 6opOTb6H npOTH OKynaHTiB. y qaci peopraHiaaui'i, no-
HBHJIOCb y ni.n.niJibHiH npeci 6araTO CTaTTeH Ha ui Te~H, B HKHX BHff-
CHIOBaJiaCH "ponsr nooJI.HHOKoro noeCTaHUH fl peeoJiiouioHepa a uiJioc-
Ti BH3BOJibHHX 3MaraHh yKpa'iHCbKOl Haui'i'' 180). MyciJIO 6yTH Te>K 6a-
raTO p03MOB i ryTipoK Ha UIO TeMy. KOJIH MH, B UbOMY Micui, npo ui
npouecH ara.n.yeMO, TO Ha Te, ll.l06 BHKa3aTH, ll.lO HH30Bi KJiiTHHH YnA
6yJIH aa npO.llOB>KyeaHHHM 36pOHHO'i 6opoTb6H .llOTenepirnHiMH MeTo-
,llaMH fl Hepa.n.o nepeKJ110L1aJIHCh Ha niJI.niJihHY 6opOTh6y :H IllO caMe a
6oKy rK YnA H KepiBHHX llHHHHKiB niJI.niJIJIH HlllJIH HaMaraHHH, ll.l06
UIO 6opoTb6y o6Me>KyeaTu, a 'ii MeTOJI.H fl cllopMH 6iJibrne JI.OCTocoey-
eaTH JI.O HOBHX yMOB. Ui HaMaraHHH KOWTyBaJIH nesHoro aycHJIJIH a
6oKy KepiBHHUTBa 6opOTb6H.
y KO>KHOMY paai, Bi;I. nOJIOBHHH 1947 p., aycTpilla€MO B>Ke B 3Bi-
Tax rK YnA MaJio araJI.oK npo B.ll ':fH nBJI. YnA. lx aacrynalOTb ara.II.KH
npo "noecTaHuie" i "niJI.niJibHHKiB". "noecTaHui" - ue Hoei "ni.Il-
niJibHHKH"' ll.lO nepeHlllJIH .IlO ni)lniJIJIH 3 poacllopMOBaHHX BiMiJiiB i
ni.zr.eiMiJiiB YnA. noecTaHCbKi B.Il i ne.n. npo.I1.0B>Ky10Tb II.le TPH poKH

180) LlHe. PatHHK: "Pom1 nOO.ll.HHOKoro noectaHUA A peeomouioHepa e ui110CTi


BH3BOJlbHHX 3MaraHb yKpa"iHCbK0°i Hauii". nepe.ll.PYK 3 ni.LJ.niJlbHOro >KypHa11y "noe-
CTaHeUb" 11. 8-9 3a 1946 p. y >KypHa11i "Llo 36poi", 11. 15/28. PatHllK - ue Kom1111-
HiA iHctpyKrnp CtapwHHCbKoi lliKOJIH YnA, aernp npaui: "OcHOBHi eneMeHtH nap-
TH3aHCbKoi T3KTHKH B YnA", nepe.ll.PYKOBaHoi B >KYPH3Jli "Llo 36po"i", 'l'I. 14/27 i
15/28. KpiM Uboro e YnA nowupeHHA 6ye ni.ll.PY'IHHK cotu. 6epeaH: "naprn3aH-
Ka". 1946. 78 CT.
794
irnyeaTH B KapnaTax 181), aJie if TaM npoHBJIH€TbCH eupa3Ha TeH,ZJ.eH-
u,iH, lll.06 o6Me.>KyBaTH ix CTaH i JI.ii Ha KOpHCTb ni,llniJIJISI. y 1950 p.
3ra,llOK npo ui BiMiJIH MaifJKe HeMae.
npH4HHH BHYTPilllHhOro Teprn ni,ll qac peopraHi3auii 6yJIH IlCH-
XOJIOfillHHM HBHlll.eM, oTJKe if JI.es:i.Ki npoTH3axo,ZJ.u MaJiu ueif JKe caMHH
xapaKTep. lUo6 .ll.O pelllTH cKacyeaTH ynepeJI.JKeHHH BOHKa YnA .ll.O
"ni,ZJ.niJibHHKa", YfBP CB0€IO TIOCTaHOBOIO 3 JI.HSI 30 TpaBHSI 1947 p. pi-
lllHJia nournpHTH "tta,ZJ.aBaHHH Haropo,ll Ta Bi.ll.3HaLJeHh YnA Ha ecix
y4acHHKiB yKpaiHChKoro peeoJ110u,iiiHoro niJI.niJIJIH - 4JieHiB OYH Ta
6e3napTlHHHX yKpaiHCbKHX naTpioTiB i Ha Bcix UHBiJibHHX oci6, HKi Bi,ZJ.-
3H34HJIHCSI repoHCTBOM y 60SIX Ta TIOCBSITOIO .ll.JISI BH3BOJibHOl cnpa-
BH" 182). 3HOB JKe, HaCTynHoro poKy, JI.HSI 6 4epBHH 1948 YfBP cxeaJiu-
Jia nocrnHoey npo "ecTaHOBJieHHH MeJI.aJii 3a 6opoTh6y B oco6JIHBO
Ba.>KKHX yMoeax", a TaKOJK npo "npu3HaHHH npau,iBHHKaM CJ1y.>K6H
5e3neKH crnplllHHChKHX Ta ni,!I.cTaplllHHCbKHX cTynHie CJiy.>K6H fie3ne-
KH aHaJioriLIHO JI.O BiJI.noaiJI.HHx eiflchKOBHx CTynHiB e YnA" 183). Uu-
MH noCTaHOBaMH u,iJIKOM 3piBHSIHO niJI.niJibHHKiB y npaaax i o6oB'Sl3KaX
3 nOBCTaHUSIMH.
noCTaHOBH npo opJI.eHH H MeJI.aJii He 3aJIHlllHJIHCSI TIOCTaHOBaMH Ha
nanepi. npo€KTH Op,lleHiB i MeJI.aJiiB npHrOTyBaB Bi.ll.OMHH MHCTeU,b
yKpa·iHChKoro niJI.niJIJIH - HiJI XaceBH4, HKHH TaKoJK no.llaB JI.OKJia.ll.Hi
BKa3iBKH, HK ui op,ll.eHH H MeJI.aJii BHKOHaTH B ni.llniJihHHX yMoBax 184).
He 3BaJKal04H Ha ue, op,lleHH A Me.llaJii 3ri.ll.HO 3 3aTaepJI..>KeHHMH npo-
EKTaMH H. XaceBHLJa BHKOHaHo TaKOJK 3a KOP.ll.OHaMH YKpaiHH fl Kyp'e-
paMu noc.naHo B YKpaiHy.
0TJKe Bi,ll JI.pyrol TIOJIOBHHH 1946 p., Ha nepWHH TIJISIH y BH3BOJib-
HiH 6opoTh6i npOTH MOCKOBChK0-60JibllleBHUbKHX OKynaHTiB BHCyea-
€TbCH 3 6 p 0 H H e niJI.niJIJIH. 36pOHHHM iioro Ha3HBa€MO TOMy, 60 BCi
niJI.JiiJihHHKH, HaBiTb Ti, mo BHKOHYIOTb .ll.YIKe UHBiJibHi ~YHKU.il, e 0 3 -
6 p o e Hi. KoJKHH ix cyTH4Ka 3 oKynaHTOM e 3 6 p o A Ha cyTH4Ka, e
36pof1Ha nopoTb6a. EopOTb6a MeTO.llaMH 36pof1Horo niJ1.niJlJIS1 He
€ 3ByJKyBaHHHM BH3BOJibHOl 6opOTbOH, BOHa € TiJibKH 3ByJKyBaHHSIM
36pOHHOl 6opOTb6H BiHChKOBHMH 3'€,llHaHHSlMH, a piBH04aCHO € IlOlllH-
peHHHM BH3BOJibHOl 6opOTb6H B noJiiTH4HiH, eKOHOMilll-{0-COUiHJibHiH
rn KYJihTypttiH .!liJIHHKax. A BTiM H i Ko JI u rK YnA He cTaeuJia co6i
3aBJI.aHHHM 36pol1Ho nepeMorTH CCCP, po36HTH Aoro ceoiMH MiJiiTap-
HHMH aKUiHMH, 4H no4HHaTH oCTaT04HY 36pof1Hy po3npaey 3 CCCP.
,llJIH LJ.bOro ii CHJIH 6yJIH 3aCJia6i; 11 icHyeaHHSI, ii 6opOTb6a, HaBiTb
1
36pofrna 6opOTb6a eeJJHKHMH 3 €,ZJ.HaHHHMH 6yJIH no,ZJ.yMaHi 3aB.>K,Zl.H
HK 3aci6 .ll.JIH nowupeHHH peeoJ110u,iHHux i.lleii. 6opoTh6a YnA 6yJia
3aB.>K,llH 6opOTbOOIO B i,ZJ.eHHO-nOJJiTH4HiH IlJIOl.l{HHi, HaBiTb TO,ZJ.i, KOJIH

181) Ynpo.noB>K 1947 p. icHyBaJJH, B Kapnatax, me TaKi BA i OBA YnA: "CypMa",


"iM. EoryHa", "EecKH.n", "Cipi", "PHci", "XoptH", "liHCTPHllR", ">KypaBni", "iu.
X"MeJJbHHUbKoro'', "EynaBa", "EaceAH". Y UHX aasaax nisaaeMo KOJJHWHi Kypeai A
COTHi YnA. WO JJ.iAJIH Ha UbOMY TepeHi.
182) TeKCT noctaHoeH YrBP 3 AHA 30.V.1947 p. Ha.npyKoBaHo B 6JOJJeteai:
"EK>po IHcl>opMauii YrBP", eHnycK 11. I 3a KBiteHb 1948 p.
183) TeKcT noctaHoB B 6JOneteHi "EJOpo IHcl>opMauii YrBP", eHnycK 11. 2 33
cepn~Hb 1948 p.
184) JlHe. JJ.BOMOBHe eH.na11HA: "rpacl>iKa B 6yHKpax YnA". BHJl. "nponor", <l>i-
na.11.enbcl>iA 1952 P. Y HbOMY pHCYHKH npoeKTiB i noacHeHHR H. XaceBH'la, AK ix
BHKOH3TH.
795

B yMoeax II. CeiToeoi eiHHH 3'e.II.HaHHH YnA cTapaJIHCb MiJiiTapHo ona-


HyBaTH .II.eHKi o6nacTi YKpaiHH u o6opoHHTH ix Bi.II. aopoJKHX iHBa3iH:.
TaKi 6ynu yMOBH II. CeiTOBoi BiHHH, aJie yMOBH MHpHoi cTa6iJiiaauii
nicJIH BiHHH, IlO)l.HKTyBaJIH iHilli cpopMH i MeTO,lI.H. y UHX 3MiHeHHX YMOBax,
TO.llH, w.o ,ZI.OCTocyaaJIHCH .llO 3MiHeHHX yMoB. Y U.HX 3MiHeHHX yMoaax,
6opOTb6a MYCHTb BeCTHCH 3MeHWeHHMH CHJiaMH, y 6iJibllliH KOHcnipa-
uii uux cun nepe.n. soporoM, aJie ue me He 03Ha4ae, w.o HKiCHo, ui
<t>opMH u MeTO.ll.H 6opoTb6H MYCHTb 6yrn ripwi Bi.ll. nonepe,ZI.Hix. Y
,ZI.aHOMY BHila,ZI.KY HaCTYilHJia TiJibKH 3MiHa KiJibKiCHHX cpaKTOpiB Ha
HKicHi - UH caMa HaCHara BH380JlbHOi 6opOTb6H, aJie 3MeHWeHHMH
CHJiaMH.
,Unsc IlOBCTaHHH, ,ll.JIH a6poHHOfO 3pHBY yKpaiHCbKOfO Hapo,Zly,
Tpe6a Kpaw.oro YKJia.n.y pi3HOPO.Z1HHX CHJI, fl'Ki noJierwyBaJIH 6 OCTa-
T04HY po3npasy 3 MocKBOIO. AJie, mo6 y si,ZI.nosi,ZlHHH MOMeHT UbO-
ro Kpaw.oro YKJia,ZI.y CHJI, yKpaiHCbKi CH.llH MOfJIH ce6e npOHBHTH, Tpe-
6a BJKe 3a3,ZI.aJieri..llb BTIJIHBaTH Ha CTBOpeHHH i 3Mium~HHH UHX CHJI.
6opoTh6a 36pouHoro ni.ZlniJIJIH cTaBHTb co6i caMe aa 3ae,ZI.aHHH CTBo-
pHTH i.zr.euHe ni,ZI.JIOJK.>KH, rpyHT ..llJIH pocTy UHX CHJI. YMOBH MOCKOB-
CbK0-60JibllleBHUbKOi OKynauii E TaKi, LUO HK6H He 6y.110 36pOHHOfO
ni.nniJIJIH, TO aa 5-10 poKie aaniaHo BJKe 6yJio 6 rosopurn e YKpaiHi
npo CaMOCTifrny YKpa'iHy, He 6yJIO 6 y>Ke .ll.0 KOfO fOBOpHrn npo
ttei. CTapwe noKoJiiHHH, mo MaJJo npo i.ZlelO caMocTifrnoi YKpaiHH HKe-
He6y..a.b YHBJieHHH, 3iHWJIO 6 i3 UbOfO CBiTy, a HOBe IlOKOJiiHHH BHpoc-
JIO 6 B yMoeax ocpiuiHttoi sopo.>Kocrn ,ZI.O i.n.ei caMocTiHHoi YKpaiHH,

1945 - ne11Kleuvma - 6orocn)'>KeHHR a nlcl. BIJlnp8BllRe Kane.llRH YnA


796
BOHO CTaJIO 6 n p 0 TH 6opuiB 3a CaMOCTlHHY YKpaiHy, mo npHHWJIH
6, Hanp., 3 eMirpauii, HK npOTH CBOix BOporiB .. ",lle HeMaE Hae", nHWYTb
ni.n.niJihHi ny6JiiUHCTH, "TaM € 60.'lhWeBHKH, TaM € KJIJ06H H KOMCOMOJI,
TaM e nHHHCTBO, po3nycrn ii .n.eMopaJii3aUiH. Hapi.n. y)f{e CTaB He TOH,
mo 6ya KOJIHCh" 185). I TOMY 3po3yMiJio, IIOMY 36pofrne ni.n.niJIJIH Tai<
3aB3HTO 6opoHHTh i.n.efrno-noJiiTH4Hi fl MopaJibHo-noJiiTH4Hi n03HUii
yKpaiHCbKOfO BH3BOJlbHOro pyxy Ha CBOMY "TIJIHU.J.apMi", mo 6yB 3a-
BOHOBaHHH JI.JIH pyxy )f{epTBeHHOJO npaue10 i 6op0Tb6010 ui.rnx yKpaiH-
ChKHX noKoJiiHh, 40MY He TiJihKH o6opoHHE uefl TIJIHU.n.apM, aJie fl cTa-
paEThCH now11pHTH H:oro 3a paxyttoK me HeonattoBaHHX pal1oHiB YK-
paiHH.
5opOTb6a 36pOHHOfO ni.n.niJIJIH npOTH MOCKOBCbK0-60JihWeBHUb-
KHX OKynaHTiB se.n.eThCSI BciMa MO.ifrnHBHMH 3aco6aMH. Botta Be)J.eTh-
CSI )f{HBHM i .ll.PYKOBaHHX CJIOBOM, )KHBHM npHKJia,llOM i repoHCbKOIO no-
CTaBOIO 6iHuia, sa>KJIHBOIO opraHi3auiHHoio po.60To10. OuH 6opoTh6a
Be,lleThCH Ha oqax Hapo.n.y, npH llOMY Hapi.n. He Ti.'lbKH € ii naCHBHHM
CBi,ZI.KOM. BoHa BTpHMYE CTaH aKTHBHOi BOpO)f{He4i Mi)f{ Hapo.n.oM i OKy-
naHTaMH. BoHa lie .JJ.03BOJIHE UHM oKynaHTaM 3aKpinHTHCH Ha yKpaiHCh-
KiH 3eMJii H: no1.1yaaTH ce6e 6e3KOHTpO.'IhHHM i"i xa3HiHoM. no 3M03i so-
Ha 6opOHHTb yKpaiHChKi MaCH nepe.n. 3HHI11.eHHHM, He TiJibKH cpi3HlIHHM,
aJie 11 .n. y x o a HM. BoHa Kapae MOCKOBChKo-60Jihwes11uhKHX ral1.n.y-
Kia 3a 3JIOlIHHH cynpOTH yKpaiHCbKOfO Hapo.n.y, 6opeTbCSI 3i 3pa.n.oio i
BHCJiyrysaHHHM soporoai. Botta cTapaEThCH BTpHMaTH op r a Hi 3 a -
u i H: Hy cTpyKTYPY pyxy ii ni.n.roTOBJIHE rpyHT .JJ.JIH peaoJIJoUiHHoi 6o-
poTb6y B MaH6yTHhOMy. nepe.n. CBiTOM 6opoTb6a 36pofrnoro ni.n.niJIJISI
MaHicpecTyE npo BOJUO yKpaiHCbKOfO Hapo.n.y >KHTH BiJibHHM i He3aJie>K-
HHM >KHTTHM y caoifl sJiaCHiH YKpaiHChKifl CaMocTiHHiH Co6opHiH
,llep>Kaei.
Ko>KHHH yea)f{HHH cnocTepira1.1 i.n.eH:Ho-noJiiTHllHOi 6opoTb6H yKpa-
iHChKOro a6pOHHOfO ni.n.niJIJISI B YKpaiHi, My c HT b npHHTH .llO BHCHOB-
Ky, mo a caoiH i.n.eflHo-noJiiTHllHiH ocpeH3HBi npoTH 6oJibwesH3My,
a6pOHHe ni.n.niJIJIH OCHrHYJIO 3 Haq Hi ycnixH. HaHKpamHM noKa3HH-
KOM UHX ycnixia e ni.n.niJI&Ha JiiTepaTypa YnA ii ni.n.niJIJIH, mo noHWIH-
Jiac& i .n.oci noHBJIHETbCH a YKpaiHi 186).
ni.llniJ1bll8 JliTepaTypa
YnA A ni.n.niJIJIR c;epe.n. aaco6is n01;llH~eHH~ peeomouiHHHX
i.n.eH: Ha o.n.Ho a nepurnx MICUb BHcysaioT&CH m.n.mJI&HI BH.JJ.aHHH YnA
H: ni.n.niJIJIH, mo noHBJIHJIHCb i .n. o c i noHBJIHIOTbCH e YKpaiHi. BoHH
CBi.llll3Tb npo 3MiCT i 33CHr i.n.e0Ho-noJiiTHllHOi ocpeH3HBH a6pOHHOro
ni.a.niJIJIH npoTH 6oJI&weBH3My. Ix Ki JI h Ki c Th 187) i HKiCTb cei..a.1.1aTh,
1
185) UHTYIO 3 naM RTi 33 ni.11niJJbHOIO 6powypol0 n. nonTaeH: "6eanocepe.11HbO
33 WO Be.lleTbCR H3W 6iA", BH.llaHiA .llPYKOM B 1949 P. i nepeBH.113HiA B 1950.
186) JlHB. nee llJaHKOBCbKHA: "YnA Ta ii ni.11niJJbH3 JJiTep3Typ3". 6i6JJiorp34JiR
niADiJJbHHX BH.llaHb 3a 1944-1950 pp. BH.11. "AMepHKa", <l>ina.11enbcl>iR 1952 p. npo
6opoTb6y 36poAHoro ni.11niJJJJR DORBHJJOCb 63r3TO .1106pHX CTaTTeA y >KypHani "Jlo
36poi". Ue nepw-33-ece, crani M. 6oropa: 'TonoeHi MiniTapai npo6neMH yKpaiHCb-
Koi BH3BOJJbHOi 6opoTb6H" 8/21, 9/22, "npHHUHDH BOEHHOi .llOKTPHHH YKP3iHCb-
KOi BH3BOJJbHoi 6opoTb6H" (12/25) A "OcHoBHi MOp3nbHi noreHuii YnA" (18/31).
TaKo>K: P. J1060.11H1.1: "llewo npo cy1.1acHHA no6yT YnA" 01//24).
187) B "YnA Ta ri ni.11ninLHa niTeparypa" no.11aHo 21 Haae pi3HHX nepio.11H1.1HHX
BH..1aHb, 60 Ha3B pi3HHX 6powyp i KHH>KKOBHX BH.113Hb Ta 81 H33B pi3HHX JJHCTiBOK,
797

npo Te, mo 6opoTb6a 36poiiHoro ni,ZI.niJIJIH - ue c~i.ll.OMa, rep~i1.1Ha .ii


opraHi3oBaHa 6opOTb6a B TaKiii cPOPMi, HKOI ,ZI.OCI He 3HaJia ICTOplH
JIJO.ll.CTea. Cepe,ZI. noeeHi pi3HOPO.ll.HHX ni.zmiJihHHX BH,ZI.aHb Ha cneui-
HJI!:-HY yeary aacJiyroeyJOTb Bi,ZI.6HTKH 3HaMeHHTHX ,ZI.epeeopi3iB MHCTUH
niJlniJIJIH HiJia Xacee111.1a, mo He 3ea}f{aJ01.111 Ha xeopo6y ii KaJiiuTBo,
B}f{e uiJii poKH npo,ZI.OB}f{YE TBOpHTH B ni,ZI.niJIJii CBOi MHCTeUhKi npa1~i.
AJie He TiJihKH MHCTeU.hKi; e yMosax ni.llniJIJIH ee,ZI.e eiH mocb e po,ZI.i
MHCTeU.bKOi lllKOJIH, B HKiH: Hae1.1a€ MOJIO,ZI.HX a,ZI.enTiB MHCTeUTBa ,ZI.epe-
eopi3y 188).
Ili,ZI.niJihHa ny6JiiUHCTHKa ue HCKpaBHii .ll.OKa3 BeJIHKOi 3pi-
1
JIOCTH niJI.niJihHHX aBTOpie y CTaBJieHHi npo6JieM, y ix p03B H3yBaH-
Hi, B ni,ZI.XO,ZI.i .ll.0 pi3HHX }f{HTT€BHX IlHTaHh yKpa'iHChKOfO Hapo-
.ll.Y, a6o IlHTaHb yKpa'iHChKO'i BH3BOJlbHOi 6op?Tb6H. ni,ZI. OrJIH-
,ZI.OM KiJibKOCTH ii HKOCTH niJI.niJihHHX BH,llaHh, yKpaIHChKHH pyx no6HB
yci peKOP.ll.H ii nopieHaHHH 3 iHUIHMH pyxaMH pe3HCTaHcy Ha ceo10 Ko-
pucTb. Mo}f{Ha TiJ_IhKH ,ZI.HByeaTHCH, mo yMOBH HaUioro napTiHHoro
po36HTTH Ha eMirpauil npfflIHHHJIHCb Ma6yTh .ll.0 Toro, 111.0 Bi,ZI.roMiH UHX
BH,ZI.aHb He TaKHH, HK IlOBHHeH 6yTH, I.IJ.0 ui BH,ZI.aHHH Kpame Bi.ll.OMi 4y-
>KHHUHM, 3aiHTepecoeaHHM yKpa'iHCbKOJO cnpaBOJO, HK )leHKHM HalllHM
noJiiTHKaM i ny6JiiU.HCTaM. Mo}f{Ha yHBHTH co6i, HK "noJiintLIHi eMirpaH-
TH" iHlllHX Hapo,ZI.iB 3yMiJIH 6 BHKOpHCTaTH H 34HHHTH pyx i3 npHBO.ll.Y
IlOHBH TaKoi BeJIHKOl KiJJbKOCTH ni,ZI.ni.lJhHO'i, aHTH60JihllleBHUhKOi Jii-
TepaTypH, Ha ceo'ix yHpMJieHHX 6aThKiBI.IJ.HHax!
m.zmiJihHa JiiTepaTypa .LI.y}f{e pi3HopoJI.Ha e ceo'iH ct>opMi ii aa ceo-
iM 3MicTOM. nopyq IlOBa}f{HHX ny6JiiKauiH, 3YCTpi1.1a€MO 36ipKH CaTHp,
JiiTepaTypHi TeopH, noeai'i, HaBiTh JI.paMH, onHCH 6oie, cnora.ll.H ii xpo-
HiI<H, JIHCTiBKH ii KOpOTKi racJia. EyeaIOTh BH.ZI.aHHH nepiO.ll.HLIHi ii He-
nepio.LI.H11Hi. EyeaJOTh .ll.PYKOBaHi e niJI.niJihHHX .ll.PYKapHHX, aJie TaKO}f{
.ll.PYKOBaHi 11epeHKaMH pi3aJ1HMH 3 JI.epeea, mo ttaraJI.yIOTh Ei6Jii10 fy-
Ten6epra. 5yeaIOTh BH.LI.aHHH noMHO}f{yeatti Ha UHKJihOCTHJii, a TO ii ne-
penHcyeaHi Ha MalllHHKax .LI.O nHcaHHH, 1.1H HaeiTh PYLIHO. 3HMOIO e
6yHKpax CTIJiht<H 6araTO lJaCy... y cnieamfKy "noeCTaHCbKHH CTHr",
TeKCTH niceHb i JiiHiHKH Ha HOTH Ha.LI.pyKoeaHO Ha MaUIHHUi .ll.0 IlHCaH-
HH', aJie caMi HOTH ct>ioJieTHHM o.11ieueM. Uboro cnieaHHKa BH.llaHo 500
npHMipHHKie. B 6araThOX BH.llaHHHX, nopy1.1 TeKcTy, 3yCTpi4aEMO Ta-
KO}f{ p11cyHoK, mo, qacaMH, 6araTo 6iJihllle roeop11Th, HK caM TeKcT.
4acaMH BH.ll.3HH.H .ll.PYKYIOTh Ha COBETChKHX UIKiJibHHX 3lllHTKaX, B iHUIO-
MY BHnaJI.KY Ha nanipuHx "c11rapeTo-6yMa}f{HHx" ct>a6pHK. Cepe.ll ae-
1
Topie IlOJiiTH'·IHOl ny6JiiUHCTHKH 3anaM HTOBYIOTbCH npi3BHLI.ta: n. ny-
Ma (nMHTpo MaiecbKHii-"Tapac"), 51Kie EyceJI ("K111ecbKHii"), 51poc-

mo noRBHJIHCb B niJ16on&weBHUbKiA .lliACHocti 33 1944-1950 poKH. Ue npH6JIH3HO,


n 0 n 0 B H H 3 UbOro BCboro, mo DOSIBHJIOCR B YKpaiui, B UHX poKaX. OctaHHi BH-
.ll3HHR, mo JtiAwJrn H3C, 33 KOP.llOHaMH YKpaiHH, 6ynH BH.ll3HHH 3 1952 p. nanp.
"AllbM3Hax" 3 npHBO.llY J1eCHTHpi1.11-.iS1 YnA. noctiAHO A.lle npauH Hall JlODOBHeHHffM
"6i6niorp34>ii", WO 6yna TiJibKH nepWOIO cnpo6oto B UbOMy HanpHMi.
188) JlHB. BH.llaHHR: 'Tp34>iKa B 6yuKpax YnA". B UbOMY nH.llaHHi taKO>I{ pe-
npo.llYKUri npau& yt.iHiB XaceBHt.ia: "ApteMa", "CBHPH.lla", "MHpoHa". XaceeHt.i ue
6ye O.llHHOKHM MHCTUeM, WO np3UIOB3B .llJIH. notpe6 YnA A ni.llniJJJJ~. lli caMi <l>YHK·
Uii BHKOHYB3B B T (eXHit.iHOMY) 3 (Betti} 6 ( eCKHll) Dill.OM HA piJb6ap - MHxaAJJo
llepwu&oec&KHA, wo npH6ye ua 3axi.ll, e 1947 poui, 3 peA.llYIOt.ioto t.iacrn1101<> YnA.
798
Jl2.R (Tapyx ("51pJiaH") 189), P. Mox, OcHn OpJieHKO, neTpo noJITaBa,
Ornn ,llHKie (fopHOBHH), Y. KyndJib i imui. 3oKpeMa npau.i TpiHu.i:
no.'ITaBa, fopHOBHH, Ky}l{iJib Ha6yJIH urnpoKoro p03fOJIOCy.
AeTopaMH JiiTepaTypHHX Teopie 6yJIH: BacHJI.h BoJiolll-BacHJieHKO
("feTbMaHeU.b"), aBTOp 36ipKH noe3iH: "Moi ITOBCTaHCbKi Mapllli" H
iHw., noeT, HOBeJiicT i ;i.paMaTypr MapKo ooEcJiaB, peJI.aKTop JiiTepa-
TypHoro )l(ypHaJiy "4opHHH Jlic"' mo nOffBJIHETbCH JI.O CbOfO,llHiWHbO-
ro JI.HH, VlocHn no3HqaHIOK ("Wyraii", "Wa6JIIOK"), MapTa faii, ae-
TOpKa CHJibHHX JiipHqHHX HapHciB, oOrJI.aHHa CBiTJIHK (M. ,llMHTpeH-
KO) ii iHwi. AeTOPH 3HaMeHHTHX caTHP He 3a3HaqeHi; noHBJIHBCH' TaKO)I(
)l(ypHaJI ryMopy H ca TH PH "nepeu.b". nepeBHJI.aHO 8 ni,llniJIJii TBOpH
OJieCH Ea6iH, €. MaJiaH10Ka, O. OJiecH ii niJI.COBETCbKHx yKpaiHCbKHX
noeTiB i ITHCbMeHHHKiB 3 enOKH "Hau.ioHaJibHOro BiJI.pO,ll)l(eHHH". lllo-
poKy BH,llaETbCH 8 ni.llillJIJii "KaJI.eH,llapeU.b yKpaiHCbKOro ITOBCTaH-
U.SI 190).
Uo.niTH'IHi 3KUii 36poAHoro
nl.llnl.n.nR 51Kmo 6 MH 3i6paJIH Bci JIHCTiBKH ni,ll-
niJIJIH, ynopH,llKyeaJIH ix xpOHOJIOfi4HO, noe'H3aJIH TeMaTHKOIO, MH
OTpHMaJIH 6 npeKpaCHy i c T 0 pi IQ IlOJiiTH4HOi 6opoTb6H yKpaiHCbKO-
ro 36pOHHOro ni,llniJIJISI 3a OCTaHHi pOKH. 51Kmo 6 u.iH 36ipu.i ,llaTH
TiJibKH neeeH KOMeHTap, mo cTocyeaeCH 6 3araJibHoro TJI a ,llaHHX no-
JiiTH4HHx aKU.iH, HiHKOi Kpamoi iCTopil HiXTO H He ITOTpanHB 6H Ha-
ITHCaTH. TaK, 3MicT JIHCTiBOK i ni,llniJihHHx 6powyp - u.e icTopiH no-
JiiTH4H01 6opOTb6H 36poiiHoro niJI.niJIJIH nporn oKynaHTie.
I TaK, Ha nepllIHH IlJIHH, BHCyBa€TbCSI aKU.iH JI. 0 n 0 M 0 r H rOJIO,lly-
I01IHM 3 OCY3 i CY3, mo MaJia Micu.e e JI.pyrift noJIOBHHi 1946 p. i e
nepmift noJioBHHi 1947 p. PiK 1946 Ha OCY3 i CY3 6ya 6araTO e .lle
40MY no.lli6HHH JI.O ropecJiaBHoro 1932/33 pp. Ha YKpalHi, 3 pi3HHX
npH4HH, po3irpaaaJiacb qeproea CTpaxiTJIHea roJIOJI.Ha JI.paMa. He aea-
)1(3l04H Ha )l(aXJIHBe 3HHI.lltHHH ciJibCbKOro rocnoJI.apcTBa YKpaiHH, eiH-
HOJO, He 3Ba)l(alOqH Ha HeBpO)l(aH 1946 p., rpa6i)I( KOJirocniB He npHnH-
HHBCH. YKpa'iHa He 6yJia 3BiJihHeHa B 3JI.aBaHHi aHi BiJI. ny,lla 3epHa, npH-
3H.a4eHoro Ha XJii60ITOCTaBKy. }lJIH peaJii3au.ii XJii60ITOCTaBOK, mo ix BH-
MipeHO B 3B'H3KY 3 nporOJIOWeHHSIM HOBOi n'HTHpiqKH He BHCTaqHJIO 6H
BCbOfO KOJifOCilHOro epo)l(alO i BCbOfO epo)l(alO 3 npHCaJI.H6HHX Ha,lliJiie
Ko11rocnHHKie. CTaHOBHme cTaeaJio mopa3 6iJihWe KaTacTpo<f>aJibHe,
aJie "piJI.Ha" yKpaiHCbKa paJI.HHCbKa BJl3,lla 30BCiM HHM He Typ6yeaJiaCb.
BoHa 30BciM He a6HpaJ1acS1 6opoTHCH a roJIO.llOM Ha YKpaiHi, HaenaKH,
BOHa HBHO cnpHSIJia HOMy. 51K)l(e iHaKwe MO)l(Ha iHTepnpeTyBaTH aa-
6opoHy eeoay 36i)l()l(H a faJIH4HHH Ha OCY3 i CY3, mo Hi6H cTaJiaCH
3 or JIH.llY Ha "aaxi,llHbOyKpaiHCbKOfO paKa".
Y ce )I( ouH 3axi,llHH YKpaiHa, .lle 1946 p. epo>Kaif y.llaBCH, HK HiKo-
nH, 6yJia O.llHHOKHM nopHTYHKOM .llJIH' roJIO.ll}'IOqHx KOJirocnHHKie OCY3

189) BH.11ae, MhK iHWHM, "lcTOpiJo YKpaiHH" ("THcRqa poKie >KHTTR A 6opoTb-
6H yKpa"iHCbKOro Hapo.11y") • .llPYKOM Ha 230 CT. ct>opM. 15x20 CM. y ni.11ni.nni.
190) npo ni.11niJ1bHi BH.113HHR .llHB. we: €. npipea; "YKpaiHCbKi ni.a.niJibHi BH-
Jl3HHR ni.11 MOCKOBCbK0-60JlbWeBHUbKOIO OKynauielO" B "Jlo 36pof', qq. 2/15, 3/16,
6/19, 1950. TaKo>K: Jlee WaHKOBCbKHA: "ni.a.niJJbHa npeca e YKpaiai" e IOeineAHoMy
AnbMaHaxy "Ceo6o.a.H" 1893-1953, BH.ll. YKpaiHCbKoro Hapo.a.aoro Co10ly, Jl>Kep3H
CHTi A Aoro ~ "Ukrainian Underground Publications in USSR" B "Ukrainian
Quarterly", Vol. VIII No. 3. 1952.
799

i CY3. I BiKe eoceHu 1946 p. y 3axi,ZI.HIO Y1<paiHy nilllJIH ,ZI.eCHTKH, a TO H:


COTHi THCS111 JllO.lleH: 3a XJii6oM. llllJIH llOJIOBiKH B CHJii BiKy, CTapHKH,
6a6yci, iKiHKH, niJI.JiiTKH it ,ZJ.iTH. llllJIH, He 3BaiKa1011u Ha piaHi nepelllKO-
)I.H H: aa6opoHH 3 601<y ''pi,ZI.Hoi'' eJiaJI.H. llllJIH, He 3BaiKa1011u Ha Te,
w.o rycTo t1e1<ana ix, Ha 3axi,ZI.Hhoy1<paiHch1<Hx JeMJIHx, cMepTb 3 py1<H
MOCKOBCbK0-60JibllleBHU.bKHX onpH11HHKiB. A KOJIH He CMepTb, TO X011
aHyw.aHHH. BecHoID 194 7 p. u.eA pyx 1<0J1rocnHux Mac Ha 3axiJI. TiJih-
KH a6iJihlllHBCH. Ha 3axi,ZI.HIO Y1<paiHy npuxoJI.HJIH He TiJihKH KOJirocn-
HHKH a OCY3 i CY3, aJie 3 ,ZI.aJie1<ux u.eHTpaJibHHX, 11u npueoJI3hKHX 06-
JiacTeH.
36poH:He ni.n:niJIJIS1 pilllHJIO nepeBeCTH lllHpOKY a Ku. i IO .llOilOMOrH
roJio,ZI.y1011HM a OCY3 i CY3 i Bi3BaJio ,ZI.O Hei yce aaxi,ZI.Hhoy1<paiHCbKe
HaceJieHHff. 511< y 11ac TIOXO.ll.Y 4epBOHOI ApMil 4epe3 3Y3, Tai< i Tenep,
ce.;ia 3axi,ZI.Hhoi Y1<palHH 6ym1 o6JiinJieHi BiJI.oaaaMH, Ja1<JrnKaMH, JIO-
ayHraMH, w.o eauBaJIH ,ZI.O ,ZI.onoMorn roJIOJI.y1011HM 6parnM. YfBP BH-
,ZI.aJia Bi,ZI.03BY )I.0 yKpalHU.iB aaxiJI.HiX o6JiaCTei1, B HKiH 3aKJIHKaJia acix,
,ZI.aTH rOJIO,ZI.Yl011HM 6paTaM 3 ~'1<paiHH HKOMOra 6iJihlllY ,ZI.OTIOMOry B
a6i>IOKJO i xap11ax. 13 no,ZI.i6HHMH Bi,ZI.03BaMH BHCTymrnu TaKOiK "y1<pa-
lHChKi noBcTaHu.i'' H: piatti niJI.niJihHi KJiiTHHH. 01<peMo Ha,ZI.py1<oaaHo ne-
JIHKHM THpaiKeM: "CJioBo JJ.O 6paTiB y1<paii.n!iB a OCY3 i CY3", a HKO-
MY poa'HCHJOBaHo 1<0JirocnHH1<aM, llOMY BOHH MYCHTb roJ10,ZI.yaaTu, xo11
yKpalHChKi aeMJii HaHKpaw.i e ceiTi. YcID LI.ID JiiTepaTypy 191), ,ZI.py1<oea-
HO B eeJIHKHX KiJihKOCTHX i Macoeo Ti nolllHpIDaatto. Ui mt:cTiBKH 6ym1
roJio,ZI.y1011HMH poanoBCJOJI.)f(eHi no eciH YKpa'iHi ii np04HTyBaJio Ix
yce HaceJieHHH'.
HaceJieHHH 3. 0. YKpa'ittu 3poayMiJ10 npe1<paCHo, npo w.o ii,ZI.eTb-
CH B aK1.dl ,ZI.OTIOMoru roJio,ZI.yJOllHM 6paTaM 3i CxoJI.y. Botto JI.iJIHJJ.OCH a
npHi>K.lliKHMH 11HM TiJibKH MOr JIO. llaaaJIO IM a6i>IOKH, KapTOTIJIIO, OBOlli,
Hp&rny xaplli. npa:AMaJIO IX Ha H04iBJIIO nepeTpHMyBaJIO JI.iTei1, BHCTyna-
.110 B ixHiH o6opoHi nepeJI. rapHi30HHHKaMH, HKi 3a6upaJIH y npHi)f(JI.iKHX
aaKynJieHi, aapo6JieHi llH a11npowetti npoJI.yKTH. Ou.H .ll.PY)f(HH niJI.TPHM-
Ka i ,ZI.OllOMOra HaHlllHplllHX aaxiJI.HhOyKpa'iHCbKHX Mac 3aJIHlllHJia Ha
npHiiK,ZI.iKHX r.11H601<e apa)f(eHHH. KpiM U.hOro, npHt)f(JI.iKi 6y.nH cei,ZI.KaMH
repoi11Hoi 6opoTh6H YnA H: ni.n.niJIJIH nporn oKynaHTiB, llYJIH ft: llHTa-
JIH Ha KOiKHOMY 1<pou.i, peBOJIIOU.ift:He CJIOBO, aapaiKyBaJIHCb HaCTpOH-
Mll, w.o HenoJI.iJibHO naHyBaJiu cepeJI. aaxi.ll.Hhoy1<paiHcb1<Hx Mac. Baru
U.hOro BChoro w.o CTaJIOCff naM'HTHOi oceHH 1946 p. i Ha nepeJI.HiBKY
1947 p. i w.o MaJIO BTIJIHB Ha piCT peBOJIJOU.iHHHX HaCTpOiB cepe,ZI. lllHpo-
KHX yKpaiHChKHX Mac, roJI.i w.e choro,ZI.Hi a6arnyTu. Ue noKa)f(eThCH
W.OHHO B MaH6YTHbOMY 192).
3ea11aiiHo, noxi,ZI. 1<0J1rocnHHX Mac e 3. 0. Y1<paiHH He Mir noJI.o-
6aTHCH 60.11bllleBHU.hKHM MOiKHOBJia,ZI.U.HM. BoHu He MOrJIH ft:oro aa6o-

191) Oci. ronoeHiwi Haaeu JIHcTieoK, wo noHBHJIHCH e TOMY 'laci: "Bi.11.oaea .11.0
HaceneHHH 3. 0. YKpa'iHH" - ni.11.nuc YfBP, "CenHHH 3. 0. YKpa'iHH" - ni.a.nuc
"YKpaiHC&Ki noecraHui", "YKpaiHui, 6parH ai cxi.a.Hix o6nacreA" - eiJJ.oJna yKpa'iH-
uia aax. o6nacTeA .a.o ronOJlYJO'IHX 6parie ai cxiAHHX o6naCTeA, "Bci ua .a.onoMory
roJIOJlYIO'IHM 6paraM-yKpa'iHUHM" - eiAoaea YOA, "Jlo yKpa'iHChKo'i MOJio.a.i -
cxi.1tH&oi YKpaiHH" - eiAoaea OYH, i iHwi Micueei.
192) Jlo nHTaHHH AOnOMorn rono.11.yJO'IHM a OCY3 i CY3 - .a.He. niJJ.ninhHa CTaT·
TH: "HoeHA ronoJl Ha CY3" y niAniJihHOMY >KypHani: "CaMocriRHicTb", 1..1. 1. TaKO>K
CTana: "HoeHA roJIOJl Ha YKP. aeMJIHX" (OnoeiJlaHHH COTHHKa YnA 3 faJJHl!HHH) B
raaeti: "YKpaiHC&Ka Tpu6yHa", MJOHxeH, 'I. 5/27 a AHA 25.1.1948.
800
poHHT:H; ue niurno 6 Ha.ll.TO B poapia 3 6mKaHHHMH w11pmrnx Mac 1 ix tta-
CTpoHMH. BOHH crnpaJIHCH BCiJIHKO TOMY TIOXO.ZI..OBi nepewKO.ZI..HTH. np11
UhOMy, HK 3BH4ai1Ho, BJKHBa.1111 piaH11x npoBoKauiii. CrnpaJIHCH Ha-
CTpolT11 cBo'ix "CTp116KiB" npoTH "coBETiB" i "ulMipaKiB" ( ! ) i HaKaay-
BaJIH IM roCTpo BHCTynaTH npOTH npHIJK.ZI..JKHX. ni.ZI.niJIJIH MyciJIO 'ix no-
nepe,ZI.}KyBaTH, LUO ue .ZI.JIH HHX ropJiosa cnpaBa. To.ZI.i nycTHJIH npoTH
HHX raptti30HHHKiB, aJie cepe,ZI. caMHX rapHi30HHHKiB He 6yJio O,ZI.HOCTai1-
HOI .ZI.YMKH, .ZI..eHKi rapttiaoHHHKH, roJIOBHO 4epBoHoapMii1ui no4aJIH a11:
CTynaTH Ha 33XHCT npHIJKJ(JKHX i npHHWJIO TO.lli .11.0 pi3HHX cu11ciM:, OTIH-
ciB HKHX TIOBHO € B ni,ZI.niJihHHX npOTOKOJiaX i 3BiTaX. noTiM, 3 fOJIO,ZI.y-
104HMH, TI043JIH BHCHJiaTH uiJiy XMapy CBOIX p03Bi.ZI..4HKiB, LUO MaJIH .ZI..0-
HOCHTH HaCTpo'i HaCeJieHHH, Micue nepe6yBaHHH TIOBCTaHUiB i ni.11.niJibHH-
Ki!3 i see, LUO 'iM 6yJio noTpi6He ..ll}IH 6opOTh611 npoT11 YnA M: ni.ZI..niJIJrn.
,llyMa.rn, LUO BHKJIH4YTb penpeci'i YnA M: ni.ZI..niJIJIH nporn np11'i.>K.ll.>KHX,
aJie ue 'iM He B.ll.aJiocH. To.ZI.i nycTHJIHCH Ha uiJIKOM ratte6Hi npoBoKauii
lll.06 'ix aiJIJOCTpyBaTH, HaBe.lleMO TiJihKH 0.llHH BHTia.ZI..OK. ,ll.HH 29.VI.
194 7 p. B c. oyHiB (p-H KpaKoBeUh) 3JIOBJieHO areHTa MB.LI. EMiJiiHHa
BoM:uoBa, LUO CTOHB Ha 40Jii eMBe.ll.iBCbKO'i 6aH.ZI.H, HKa MaJia .llOKOHyBaTH
B6HBCTB Micuesoro HaceJleHHH ni,ZI. MaCKOJO rOJI0.ZI..YJ04HX yKpa'ittuiB ia
CY3 i s611BCTB roJIO.ZI.YJ04HX yKpa'im..1.ia i3 CY3 ni.ZI. MacK010 yKpa'iHChKHX
TIOBCTaHuia. 3ra,ZI.aHHH THn aaMOp,ZI.yBaB l l.Vl.1947 p. B c. HaKOHetrne,
ni.ZI. MaCKOJO roJIO.ZI.YJ04HX, ceJIHHKY TeTHHY 06yx i 'i'i 9-pi4HY .ZI..04KY Ka-
Tep11Hy, a 19.Vl.1947 p. a c. CeJIHCbKa TPH JKiHKH, .ZI.Box 40JIOBiKiB i o.n.-
HY .ZI.iBLJHHY a-noMiJK npHt.>K.lJ.JKHX roJIO.ZI..YJ04HX. BiH y KOJKHOMY BHna.n.-
KY ,ZI.03BOJIHB KOTpift:Cb, ia HaMi4eHHX ,ZI.JIH BfolBCTBa JKepTB, BTeKTH, I.ll06
"np11na,ZI.KOBO BpHTOBaHHH" Mir noTiM poanoBi,lI.aTH npo "6aH.ZI..epiBCb-
l<HX B6HBHHKiB".
0.ZI..HOJO a HaM:6iJiblllHX noJiiTHLJHHX aKuiH:, HKY a6poM:He ni.ZI.niJIJIH
aanoLJaTKyaaJio B 1947 poui i HKY Be.ZI..e no Choro.ZI.HiwHii1 .ZI.eHh a BeJIH-
KHM HaKJia.ZI..OM TIOCBHTH H .>KepTBeHHOCTH € 6opOTb6a aa .ll y Illy . yKpa-
lHCbKO'i MOJIO.ZI..i. y UhOMY Micui, MH He MOJKeMo Bi.ll.MOBHTHCb Bi.LI. ni.n.-
KpecJJeHHH 3Ha4eHHH ouiE'i 6opOTb6H, LUO ,ZI.JIH MaM:6yTHhOro yKpa'iHCb-
Ko'i Haui'i € BeJIH4e3He. DOJlbWeBHUbKHH pe.>KHM 3BepTa€ CBOJO HaM:6iJib-
wy yBary Ha MOJIO.ZI..b i CTpa€TbCH 3 He'i BHKOpiHHTH Bci HauioHaJibHi
TI04YTTH i BHXOBaTH 'ii Ha HHH4apiB. BmrnBaM, LUO IlOWHplOIOTbCH 3
60JihWeBHUbKHX WKiJI i opraHiaauiH: MOJIO.lli (rriottepH, KOMCOMOJI),
36poM:He rri.ZI..niJIJIH rrpOTHCTaBJIH€ BJiaCHi BITJIHBH qepea cneuiHJibHY rri.n.-
niJihHY JiiTepaTypy rrpH3Ha4eHy .LI.JIH MOJIO.ZI..i, qepea cneuiHJihHi aKuii,
LUO MalOTb Ha MeTi aKTHBiayeaTH MOJIO.llb i, apewTi, qepe3 BJiacuy re-
poi4HY TIOCTaBy, qepe3 6opOTb6y.
BH.llaHHH' .ZI..JIH MOJIO.lli - ue uaif 6iJihllle rrolllupeHHii pi.ll ni.ZI..rriJibHoi
JiiTepaTypH. Ha BH.llaHHH He lKaJiyETbCH uiqoro, Ha ix nolll11peHHH BlKH-
eaeThCH sci CHJIH ii 3aco611. )f(ypHaJIH .llJIH MOJio.11.i: "Ha qaTax" (AJIH
CTapwoi MOJIO.lli) i "Ha 3MiHy'' (.llJIH MOJIO.lllllHX) IlOHBJIHIOTbCH no
cborO.llHiurnili .lleHh, ue e11.naHHH OYH. YnA BH.llae TaKOlK ceiu lKypuaJI
.llJIH MOJIOtli: "3a BoJI10 YKpaiHH". )f(ypttaJIH .llJIH MOJIO.lli nOH'BJIHIOTh-
cH y acix MOlKJIHBHX <f>opMax: tlPYKOM, UHKJIOCTHJieM, Ha MalllHHUi .llO
rr11caHHH. KpiM op11riHaJJbHHX BH.llaHh, Tpe6a po3pi3HHTH w.e a11.naHHH,
11.lO ix rrepenHCYIOTb i pi3HHMH crroco6aMH IlOlllHplOIOTb pi3ui HH30Bi
KJiiTHHH. KpiM .>KypHaJiiB, w.o rroHBJIHIOThCH rrepiO.llH4HO, 6araTo 6po-
wyp i JIHCTiBOK rrpH3Ha'4eHO .llJlff MOJIO.lli.
B11.naHHH .llJIH MOJio.ni rr0Miw.y10Th, roJioeuo, MaTepiHJIH 3 icTopii
Y1<paiHH, crrora.llH i MaTepiHJIH 3 6opoTh6H yKpaiHChKoro uapo.ZI..y rrpoTH
801

MocKBH, .>KHTTenucu repoia y1<paittcb1<oro Hapo.ZI.y, a TaKom cTaTTi Ha


noJiiTH4Hi H BHXOBHi TeMH, fOJIOBHO TaKi, B HKHX BHKPHBa€TbCH cnpae-
)l{H€ o6JIH1-14H 60JibWeBH3My. 5araTO MicUH npHCBH4Y€TbCH JiiTepaTyp-
HHM MaTepiHJiaM. nopy4 TBOpiB TIOBCTaHCbKHX noeTiB i TIHChMeHHHKiB,
nopy4 HeccpaJibWOBaHHX TBOpie y1<paiHCbKHX KJIHCHKiB, 6araTO MicUH
)l.aETbCH TIHCbMeHHHKaM, w.o MoCKBa TIOCTaBHJia Ha iH)l.eKC (XBHJlbOBHW,
KocHHKa, 8JIH3bKO, <l>aJihKiecbKHH H: iHiui) i npo HKHX icttyeaHHH He
BiJibHO 3HaTH yKpatHChKifl MOJIO,ZI.i. no)l.aETbCH Tem paHHIO TBOp4iCTb
TH4HHH, PHJihCbKOro, EamaHa 11 iHWHx "ocpiuiHH11x" nHCbMeHHHKie.
KJIHCH4HHM npHKJia,ZI.oM, HK ni.ZI.niJIJIH 6opeTbCH 3a .ZI.YWY y1<paiHCh-
KOi MOJIO.ll.i, xaif TIOCJIY)l{HTb cpaKT BH,ZI.aHHH cepil: "CJii)l.aMH fepoiB",
a 1948 p. OuH cepiH o6if1Mae n'HTb ei.ll.OMHX HaM BHnyc1<ie: (laaH 5o-
ryH, BacHJib AH.ZI.PYCHK (fperiT-Pi3yH), <l>e.ZI.h 4epHHK, MHxaiiJio KpH-
lleBCbKHH, IOp1<0 Eepe3HHCbKHl1), BH.ZI.aHHX, HK Ha ni.ZI.niJihHi yMOBH
".1110Kcycoeo" e 06ropT1<ax 3 )l.Bo6apeHHM .ll.PYKOM. OuH cepiH e Bi.ZI.no-
ei.ZI..ll.IO ni)l.niJIJIH Ha i.ZI.eHTH4HY cepilO "fepoia", w.o 11 BH)l.aB JlhBiBCb-
KHW 06KOM JIKCMY ( KOMCOMOJI), B 1947 p. 0Cb HKHX "KOMyHiCTH4HHX
repoia'' 3Hae Tenep KOMCOMOJI e CCCP: KH. OJieKcaH.ZI.ep Heecb1<Hl1,
BOEBO)l.a MiHiH, BO€BO)l.a nomapCbKHW, MapwaJI KyTy30B, KH. ,UMHTPO
,UoHCbKOH, reHepaJI 5pyciJioB, MapwaJI Cyeopoe, a.ZI.MipaJI HaxiMoB.
CepiH UH BH.ll.aHa a yKpaiHChKiif MOBi. E uiJih o4eBH.ll.Ha.
KpiM BH.ll.aBaHHH ni.ZI.niJihHOi JiiTepaTyp11, npH3Ha4eHoi J.JIH MOJIO.ll.i,
6opOTb6a 3a .ll.YWY y1<paiHCbKOI MOJIO.ZI.i, OTme 6opOTb6a B o6opoHi ii
nepe)l. .ll.YXOBHM 3HHW.eHHHM, BKJII04aJia TaKO.>K neBHi cneuiHJihHi aKu.ii.

qHCTATb 36poJO - 1948


802
,llo TaKHX aKUiH HaJie>KaJIH: Ill K i 'JI b Ha aKUiH, aKuiH npOTH ua6opy
yKpatHCbKOI MOJIO,lli ,llO lllKiJI <l>3Y, aKUiSI npoTH yqacTi yKpatHCbKOi MO-
JIO.ZI.i B nioHepCbKHX i KOMCOMO.'IbCbl<HX opraHi3aUiHX, aKUiSI npOTH
3pa.ZI.HHUTBa fl BHC.llyroayBaHHH aoporoBi, aKU.iH npoTH B>KHBaHHSI' po-
cii1chKOt MOBH i T. n. Yci ui a1<ui'i cynpoBO,ll>KaJIHCb Bi,llnOBi,llHHMH JIHC-
TiBKaMH, pa,llllle 6polllypaMH, qacaMH BHCTynaMH npo THX, lll.0 He XOTi-
JIH ni.n.nopH,llKyBaTHCSI.
3 IJ.HX aKuiM HaH:Ba>KJIHBillla, CBOIMH HacJii.ZI.KaMH, lllKiJihHa aKU.iH.
Betta nOJISlraJia Ha BTpy4aHHi ni.ZI.niJIJIH B >KHTTH yKpaIHCbKHX lllKiJI, Ha
neBHOMy, TaK 611 MOBHTH, H3,ll30posi' ni.ZI.niJIJIH Ha,ll lllKiJibHHUTBOM. 3a-
cal!,HH40, niJl.TPHMYI04H riH yKpa'iHCbKOt MOJIO,lli Jl.0 HaB4aHHH, ni,llniJI-
JIH MaJIO 6araTO 3acTepe>KeHb ,llO 3MiCTY H3B4aHHH B pi3HHX )I.HCU.HnJii-
Hax. Caol JI.YMKH iuo.n.o 3MicTy HaB4aHHH B yKpalHCbKHX lllKOJiax, BOHO
BHKJiaJio a lllHPOKOMY eJIH6opaTi, mo Mas Ha3BY: "CJioBo, )J.O Y4HTenia,
6paTiB i3 cxi)I.Hix o6JiaCTeH: YKpa'iHH". Uefl em16opaT Ha 8 CT . .1I.PYKY,
6araTO pa3iB nepeBH,llaBaHHH i .n.onoBHIOBaHHH, 6yB TaK 611 MOBHTH
"MeTO,!lH4HHM noci6HHKOM", ,llJIH H3B4aHHH B yKpaIHCbKiH lllKOJii. y
HbOMY UiJIKOM BHpa3HO BHKJia,lleHO JI.YMKY ni,llniJIJIH npo Te lll.0 Tpe6a,
a 40f0 He Tpe6a B4HTH B yKpaIHCbKHX lllKOJiax.
"CJioso" 6y.110 a.n..pecoBaHe .n..o I!4HTeJiiB i3 cxi,llttix o6JiacTefl YK-
pa"iHH. nic.rn TIOBOpoTy 60JibllleBHUbKHX OKynaHTiB Ha 3Y3, TaKHX Y4H-
Te.7:dB, a pa,llllle y4HTeJihOK npHHLUJIO Ha 3Y3 - 6813. Ui B4HTeJii, a
paJI.llle B4HTeJihKH 6yJIH B cBo'iH no,llaBJIHI04ift 6iJihlllOCTi )I.iTbMH yK-
paiHCbKoro ce.13 B OCY3 i CY3. BoHH npH6yJIH 3 ynepe,ll>KeHHHMH )I.O
3axi,n.HhoyKpa'iHcbKOro ttaceJieHHH, a ro.10BH0 .n..o YnA fl ni)I.niJIJIH, npo
HKi 'iM noJiiTpyKH po3Ka3yBaJIH pi3Hi 4y,lla-,llHBa. 3ycTpi4 u11x Y4HTeJibOK
3 yKpa'iHCbKHM ce.noM Ha 3Y3 i 3 yKpatHCbKHMH ni,llniJibHHKaMH 30Kpe-
Ma, MaJia B Hac.1i.1I.KY 6araTo ,lle4oro TaKoro, npo mo me He MO>KHa
fOBOpHTH. 0,!I.He MO>KHa CKa3an1, lll.0 IJ.H 3YCTpi4 BHSIBHJia, lll.0
Bil.I. (HHY H: Jl.O THCH no ,lliH i Ky6aHb >KHBe 0 )I. H H yKpaiHCbKHH Hapi)I.,
B HK~o cniJihHi .1I.YMKH fl cniJihHi noqyeaHHH.
j.l'y)f{e B3>KJIHBOIO ,lliJIHHKOIO noJiiTH4HOl 6opOTb6H 36pofluoro ni)I.-
niJJJlH 6yJia 6opoTb6a 3i 3pa,llOIO fl BHCJIY>KHHUTBOM yKpa'iHChKoro uace-
JieHHH nepe,ll BOpOroM. 3i 3pa,llHHK3MH H BHCJIY>KHHKaMH nocTiHHO 60-
pOJIOCH yKpatHCbKe ni,llni.rnH i MM B>Ke m1caJIH npo u10 6opoTh6y. UH
6opoTb6a He MaJia TaKHX cpopM, SIK6H ue XOTiJIH npe,llCTaBHTH aoporH
yt<pa'iHChKOro BH3BOJibHOro pyxy. Botta eeJiaCH ,lly>Ke o6epe>KHO fl )I.O
rocTpHx 3aXO)I.iB BHCTynaJIO ni,llniJIJISI TiJibKH no 4HCJieHHHX nonepe)I.-
>KeHHSIX. nonepe,ll>KeHHH 6yJIH OC06HCTOro H 3araJibHOro xapaKTepy.
1
3 uiEIO aKUiEIO B H3aJiaCb aKUiH 36HpaHHH o6BHHyBaJibHHX MaTepi-
S1,,1iB Ha 6oJibllleBHUhKHX 3JI04HHUiB. UH aKuisi Be)I.eTbCH CHCTeMaTHllHO
ei,ll 194 7 p. Ba>KJIHBi MaTepiHJIH a uiei aKu.ii e BJKe 3a KOP.1I.OHOM YK-
paluH.
3 iHlllHX noJiiTH4HHX aKuiH 36pofluoro ni)I.niJIJIH CJii)J. Ha3BaTH
6opOTb6y npOTH K 0 JI e KT H Bi 3 a u i 1 3Y3 Ta 6opOTb6y npOTH Ha-
11
CHJlbHHX B 11 B 0 3 i B ' HK T3KOJK npOTH )I.06poeiJibHOro" nepeceJieHHH Ha-
CeJieHHH 3Y3 ua Cxi,ll. 5opoTh6a npoTH KOJieKTHBi3auil MaJia ,llyJKe
roCTpi cpopMH; yKpa'iHCbKe HaCeJieHHff, ni.ll.TPHMyBaHe ni,llniJI.llHM, 6opo-
HHJIOCff npoTH KOJieKTHBi3auil BciMa ceotMH CHJiaMH. CaMi .6oJibllleBH·
KH np113uaaa.111 6araTo pa3iB y ceo'ix noBi.1I.OMJieHHHx, mo "KoJieKTHBi-
aauiH Ha 3Y3 npOXO,llHJia cepe)I. 3383HTOi 6opOTb6H npOTH peWTOK
y1<pa'iHCbKHX uauiouaJiiCTHlfHHX 6att,ll". UH 6opoTh6a MaJia pi3ui ct>op-
MH: HHll.leHHH opraHi3aTopie i iHiUiHTopia KOJirocniB, HHW.eHHH KOJirOC-
803

niB i MTC, aJ<THBHHH cnpOTHB uaceJieHHH npOTH aaKJia,ZI.aHHH J<OJirocniB


i T. n. BoHa npo,n:oa.>KyBaJJaCb noBHHX TPH po1<u A aa1<iH4HJiacb no-
aipHOIO nepeMoro10 60JibWeau1<ia. Ha nanepi, 1<0Jie1<Tuaiaauis:1 oxomrna
99% ciJibCbKHX rocno,n:apcTB Ha 3Y3. HaifrocTpiwi cpopMH 6opOTb6a
npOTH J<OJieKTHBiaauii npHHMaJia B .llporo.6HUbJ<iH o6JiaCTi. 01<peMi eTa-
IlH 6opOTb6H npOTH l<Oo1'1el<THBiaauii MO.>KHa npoCJii.ZI.HTH B JIHCTiBJ<aX
y1<patHCbKOro BH3BOJibHOro pyxy H y ni.ZI.rriJibHHX BH)I.aHHHX, ,n:e BOHa
onucye:TbCH 193).
EopoTb6a npoTH HaCHJibHoi .ZI.enoprnuil MaJia pa,n:we rrpeaeHTHB-
HHH xapaKTep. 3 .ZI.OCBi.ZI.y BHBoaia Bi.ZI.oMo 6yJio, mo xTo yxHJIHBCH ai.ZI.
BHB03y, MaB CilOJ<iH, rrpHHaHMHi, }l.0 HaCTYilHOl ,n:erroprnui'i. ni.ZI.rriJIJIH
aocepe.ZI.HJIO CBOl ayrn:JIJIH Ha p 0 3 B i Au i ' HKa MaJia ycTaJIHTH TepMiH
auaoay A cnHCKH JIIO)leH:, mo ix 6oJibWeBHKH MaJIH BHB03HTH. TaKHX
JIIO,n:eA nonepe.ZI..>KyBaJIH, mo6 BOHH MOrJIH B ,ZI.aHOMY TepMiHi YXHJIHTH-
CH BiJJ. BHB03y. )lo oceHH 1947 p. He 6yJio BHB03iB, mo MaJIH 6 MaCO-
BHH xapaKTep. nepwHii MacoBHii BHBia aaxi.II..Hhoy1<pa'iHcb1<oro uace-
JieHHH aopraHiaoaauo B .ZI.HHX 20-21 .>KOBTHH 1947 p. To.ZI.i aarrJIHHOBaHo
JJ.O auaoay npn6JIH3HO 800.000 uaceJieHHH, aJie, mo rri.n..niJIJ1H MaJLo AO-
KJia,n:Hi )laHi npo TepMiH BHB03Y H cnHCKH JIIOJI..eH, mo MaJIH 6yTH
oxonJieHi BHB030M, 3aB)lHKH rrorrepe.ZI..>KeHHHM i a1<uiHM rri)l 4ac BHB03y,
npH6JIH3HO 500.000 y1<palHuis ayMiJIH yxHJIHTHCH ai.n.. .ZI.erroprnuil. Y
6epe3Hi H KBiTHi 1949 p. IlOBTOpeuo MaCOBi BHB03H aaxi,n:HbOyKpatHCb-
Koro uaceJieHHH, HJ<i OXOilHJIH rrpH6JIH3HO 200.000 JIIO)leH . .llaJlhWi BH-
B03H si,n:6yaaJIHCb y.>Ke ua ".ZI.o6poaiJihHiH'' 6aai, HaceJieHHH a faJIH4H-
H:H, BoJIHHi, KapnaTCb1<o'i Y1<paiHH ",n:o6poaiJibHo" aarrHcyaaJiocs:r Ha
BHBia Ha Cxi,n:, ocTaHHbO TiJibKH a cxi..wi o6JiaCTi Y1<pa'iHH, Ha .lloH-
6ac i B 3anopi3bKY o6JiaCTb .ZI.O 6y.ZI.OBH 1<auaJiiB. Eararn aaxi.ZI.Hix y1<-
paiuuia noceJieHO Te.>K Ha HiMeUbl<HX i .>KH.ZI.iBCbKHX J<OJIOHiHx y .llHinpo-
neTpoamuui, XepcoHmHHi ii 0.ZI.eIUHHi 194).
nowHplOBaHHSI i)leH yKpa'ittCbKOro BH3BOJlbHOro pyxy, npHKPH·
BUJ;fHSI npaB.ZI.HBOro o6JIH44H 60JibWeBH3My, CTaHOBHme rri.ZI.niJIJIH .ZI.O
pi3HHX .>KHTT€BHX IlHTaHb .n..ep.>KaBHOro 6y)liBHHUTBa, Hanp. npO€KUiH
JJ.ep.>KaBHoro ii e1<ouoMi4Ho-cycrriJibHoro Jta.ZI.y, cTaHOBHme ..no MeHWHH
(ao1<peMa ,n:o pociHH) i npauiBHHKiB pa)lHHCbKOl a..nMiHiCTpauii BHHC·
HIOETbCH A nepeBOllHTbCH WJIHXOM rry6JiiKaui1 seJIH1<oi 1<iJib1<0CTH ni,n:-
ni.11bHHX BH)I.aHb. "Ko.>KHa Hawa .i'IHCTiBKa", IlHWe Maiiop noJITaBa B
o,n:uiA ni,n:niJibHiH 6pomypi 195), "1<0.>Kue name nporrarau,n:uaue peeo-

193) JlHB. ni.u.niJibH3 CTanA: "3 60JibWeBHUbKOi KOJieKTHBiaauiAHoi 3KUii Ha


3. Y. 3." B 610JieTeHi: "Ocepe.LJ.OK nponafaH.llH A IH4iOpMauii npH npoBO.lli OYH".
BHnycK 'I. 2 3a cepneHb 1948. 4HcJieHi JIHCTiBKH ni.llniJIJIA nporn KoJieKTHBiaauii onH-
caHo e MoiA: "YnA ta ri ni.llninhHa niTepatypa".
194) Jlaai npo BHB03H 3 ni.u.niJihHHX 3Bitie. JlnA HaceneHHA BHnpauboeaHo IH-
CTPYKUilO, AK 36epertH ce6e Bi.ll BHB03Y A lUO po6HTH, KOJIH 6 >Ka.LI.Hi 33XO.llH .llJIA
36epe>KeHHA He B.ll3JIHCb. nopy'I iHCTPYKUii 6yna IlOWHplOB3Ha Te>K JIHCTiBKa: "Jlo
H3CHJlbHO BHBOH<YB3HHX Ha CH6ip i Ha 60JibWeBHUbKi KaTOp>KHi po6orn", AKOi 3aB-
Jl3HHAM 6yno ni.llTPHM3TH BHBO>KyBaHe HaCeJieHHA Ha .u.yci A IlOJlaTH AoMy HaAHeo6-
XiAHiwi BKa3iBKH npo no6yT Ha HOBOMY Micui noceJieHHA. nncrieKa 3 6epe3HA 1950
p. n. H. "YKpaiHui!" 3eep1anac& nporn J1.06poeiJibHoro nepeceneHHA e cxi.u.Hi o6nacri.
195) n. nonTaBa: "6e3DOCepeJl.HbO 3a lUO MH BeJleMO Haw 6iA?" niJ1.niJ1bHe BH-
,llaHHA 3 1949 p., .u.pyrnA HaK,13.ll 1950 p. 06roprKa A nanip - ue "rerpa.11b" 'Tocy-
.11apc1eeHHoA 6yM3>KHOA 4ia6pHKH 'TepoA Tpy.11a" r. Jlo6pyw, E>CCP". JlpyK, 19 CT.
cl». 15,5x20 CM.
804
JIIOU,Jl1He BH,ZI.aHHH p03IlOBCIO,ZI..>KeHe HaMH ... u.e, B>KHBalOt.J:H ,llJIH o6pa30-
BOCTH nopiBHaHHH 3 BiHChKOBOro CJIOBHHKa, )laJieKo6ifrne CTpiJibHO, BH·
CTpiJieHe HaMH B rJIH60KHH THJl Bopora. JliH U,bOfO CTpiJibHa B npo-
naraH,ll.HBHOMY Bi.U.HOllleHHi He MeHW ecpeKTHBHa Bi,ZI. )JJi cnpaB.>KHhOrO
,llirnaMiTHOr:o CTpiJibHa, KO>KHe Hawe peBOJIIOU,iHHe BH)laHHH Bi)l.4HHHI0-
4H ni)lCOB€TCbKHM JIIO)l.HM Olli Ha BCIO 3JIOllHHHicTb 60JibllleBHU.bKOl
CHCTeMH, 3aK~HKal04H ix ,ZI.O aKTHBHOl 6opOTb6H npOTH 60JihllleBHU.b-
KHX rno6HTeJiiB, BKa3yl04H IM, mo BOHM IlOBHHHi 6opOTHCH 3a 3HH-
w.eHHH 60JibllleBHU.bKOl TIOpMH Hapo,ll.iB, - 3HHW.Y€ TaK 6H MOBHTH
">KHBY cuJiy" npoTHBHHKa - Bi.Ll6upae iioMy JIIO)left. lll.o 6iJibWe,
KO:>l<He TaKe "cTpiJihHO'' 3anaJIIOE a6o 3MiU,HIO€ peBOJllOU.iHHHH no>Kap
e cepe,ll.HHi eopo>Koro Ta6opy, B r JI H 6 0 K 0 My T H JI y npOTHBHHKa.
A u.e w.e 6iJihllle .LlJIH eopora He6e3ne11Ho, HK 3HHW.yBaHHH >KHBoi cu-
JIH Ha cppoHTi. y U,bOMY 3B'H3KY KO.>KHa Halla ni)lniJibHa .LlPYKapHH ... -
u.e CBOro po,ll.y cpa6pHKa HalllHX )laJieKo6iHHHX CTpiJieH, a B nepwoMy
ei.ZJ.HOWeHHi - i ceoro po.Lly Hawa .u.aJieKo6iHHa rapMaTa".
Jlo Cboro.u.ttiWHhoro .LlHH fl.Lle 6e3nepepHBHHH o6CTpiJI rnu6oKoro
THJIY eopora nponaraH,ll.HBHHMH CTpiJibHaMH HatrnHeHHMH ,ZI.HHaMiTOM
nporpeCHBHHX peBOJIIOU.iHHHX i)leH yKpaiHCbKOro BH3BOJibHOro pyxy.
BTpaT eopora ai.u. U,boro 6e3nepepHBHOro o6crpiJiy w.e 3ae11aCHo BH-
paxoayaaTH. "EopoTh6a YnA, ii KJIH4i TOMY 3Haxo,ZI.HTh 3araJihHe 3po-
3yMiHHfl, 60 BOHH cnpaBe,ZI..JIHBi, 60 BOHH nporpeCHBHi, 60 u.e 6opOTb-
6a IlOHeBOJieHHX npOTH IlOHeBOJIIOBalliB, eKCnJiyaTOBaHHX npOTH eKC-
nJiyaTaTOpiB, 60 u.e 6opoTh6a nporpecHBHoro, BeJIHKoro, ceiTJioro,
npOTH rHHJIOro, HH3bKOro, ni)lJIOro", n11we ni.u.niJlbHHH aBTOp 0. foH-
4apyK 196). AJie ft: BoHa 3HaXO.LlHTb 3araJihHe 3po3yMiHHH TaKO>K TOMy,
lll.O BOHa npOXO,ZI.HTb Ha Ollax BCbOfO Hapo,ll.y, w.o ,ZI.OKa3y€ lll.HpOKHM
MacaM CCCP, w.o 6opoTb6a 3 pe.>KHMOM e TaKH MO>KJIHBa i w.o e me,
Ha Hamift: YKpaiHi, TaKi naTpioTH, HKi He .>KaJiilOTh TPY.ZI.Y ii .>KHTTH,
w.06 eecTH TaKY 6opoTh6y. I U.H 6opoTb6a Mae He TiJibKH o6opoHHHH,
aJie ft: HaCTynaJibHHH xapaKTep. 3aJIHTWH Ha "peaoJIIOU.iHHoMy nJIHU.-
.u.apMi" ft: o6opoHHI04H Ha HhOMY "MopaJihHO-nOJ1iTH4Hi ft: opraHi3a-
u.iHHo-noJiiTH4Hi Il03HU.il yKpaiHCbKOro CaMOCTiHHHU,bKOrO pyxy",
o6opOHHIOllH "Hau.ioHaJibHY CBi.ZI.OMicTh yKpaiHCbKHX Mac", o6opOHH-
IOlfH TaM "Hawy ni.u.niJihHY opraHi3au.i10", yKpaiHCbKHH BH3BOJibHHH pyx
BHKOpHCTOBYE "KO.>KHY MO.>KJIHBiCTb, KO.>KHY w.iJIHHY B o6opoHHift CHC-
TeM i OKynaHTa" )l.JIH Toro, w.06 BeCTH "nponaraH,ZI.HBHHH o6cTpiJI 111.e
HeonaHoBaHHX paiioHiB YKpa'iHH", w.06 "po3ropTaTH BH3BOJihHO-peeo-
mou.iHHy 6opTb6y Ha ecix yKpalHCbKHX eTHorpacpilfHHX 3eMJIHX Bi,ZI.
THCH no Ky6aHb", IlHWe Maft:op noJITaBa B U.HTOBaHOMY BH,ZI.aHHi. I
,ZI.JIH HiKOro He MO>Ke 6yTH HaHMeHworo cyMHiBy B TOMy, lll.O 3 ycix
noJiiTH4HHX aKu.iH 36poiiHoro ni.u.niJIJIH, 6opoi'h6a U.horo .>K ni.LlniJIJIH
3a now up e H H H peBOJIIOU.iHHoro IlJIHl.l..LlapMy Ha sci 3eMJii YKpaiHH
- u.e Haft:ea.>KHiwa noJiiTH4Ha aKU.iH, HKY npoBO.LlHTh 36pofrne ni.u.niJI-
JIH, 60 Bi.ZI. Hei 3aJie>KaTHMe BHCJii..ll 6araTOBiKOBOl BH3BOJlbHOl 6opOTb-
6H yKpalHCbKOro Hapo,ll.y B Maii6yTHbOMy.
36poAHI aMuii nlJtnlnJUI
1946 - 1949 pp. oyJIO 6 IlOMHJIKOIO .LlyMaTH, lll.0 )liH 36pOH-
HOfO ni)lniJJJIH o6Me>KyETbCH TiJihKH ,ZI.O "nponaraH,ZI.HBHOro o6CTpiJiy"

199) 0. fouqapyK: "YnA - HOciA i.neA BH3BOJJeHHR i .npy>K6H Hapo.11.ie". "Ca-


MOCTiAHicTb".
\
805

UI, JQ.o ae CXHJIHJIH &HHS npanopa - 1949

eopora i Aoro THJiy. Bci noJiiTHllHi aKuii a6pofrnoro ni.D.niJIJIH BHMara-


JIH BHCTynie ni.D.niJibHHX rpyn i OKpeMHX ni.D.niJibHHKiB. KolKHHH TaJ<H:A
BHCTyn e 0)1.HOllaCHO a6pOHHHM BHCTynoM, HKHH BHilJIHBae 3 cpaKTy,
mo ni.D.niJihHHKH e oa6poeHi. TaKHM llHHOM, nopy11 noJiiTHQHHX BH-
cTynie 6yJIH TelK He MeHW peaJibHi 36poiiHi BHCTynu H3WHX ni;:mLlfb-
HHKiB i ix noCTpiJIH JiyHaJIH 6eanepepueHo na yKpaiHCbKHx 3eM ..TfHX i nL1%.-
611eaJIHCb wHpoKHM ei.D.rOMOHOM y uiJioMy CCCP Ta e ui.1JOMY cBiTi.
y UbOMY Micui, 6alK3€MO 11epe3 lIHCJIOBe aicTaBJieHHH 3KU.iH, lI.3TH xa -
paKTepHCTHKY a6poliHoi 6opOTb6H e YKpaiHi aa ttac ei_11, 1 .nmHR
1946 p. .D.O 30 1.1epeHH 1949 p. OTlKe aa Tpu nepwi poKu 6opoTb6u
a6poliHoro ni.D.niJIJIH.
806
Ta6n. 1
Eansrnc a6poiiHHx aKuiu YnA u a6pouHoro niJJ.niJIJiff
aa 1.1ac BiJJ. 1. VII. 1946 JJ.O 30.VI. 1947 p.

A. TepHTOpiHJibHHH aacHr:
1946 p. 1947 p.
06JJACTI: VII-IX X-XII 1-11 IV-VI PA30M:
EepecTeHChKa .......... 1 1
BoJIHHCbKa ............ 10 16 4 24 54
,llporo6HI.J.hKa .......... 47 46 16 55 164
)l{HTOMHpCbKa ........ 10 3 3 13 29
3aKapnaTChKa ........ 11 2 3 16
KaM. no)J.iJibCbKa ...... 3 4 7
KHIBcb1<a ............ 1 1
JlhBiBChKa ............ 32 30 17 31 110
PieeHChJ<a ............ 28 29 7 23 87
CTaHHCJiaeiech1<a 55 54 37 73 219
TepttoniJihChJ<a ........ 29 34 47 81 191
4epttiriech1<a .......... 1 1
4epttieeub1<a e e e 4 e e I I I. 3 1 24 32
YCbOfO: 230 215 138 329 912
E. PI,ll 3EPOli1Hl1X AKUili1:
06opOHHi 6o'i i cyTHlll<H 86 93 62 223 464
3a1.1inHi a1<uii ........ 48 41 12 35 136
ATeHTaTHi a1<uii ........ 33 31 21 32 117
Ca6oTa.>KHi a1<uil 37 34 21 17 109
npoTHJ<OJirOcnHi H MTC" .. 1 2 2 5 10
IHwi noJI. ca6oT. aKuil 25 14 20 17 76
YCbOfO: 230 215 138 329 912
B. BTPAT11:
BOPQ)l{I - Y6HTi .... 255 240 144 373 1012
PaHeHi 65 72 48 139 324
noJIOHeHi 10 3 4 9 26*
PA30M: 330 315 196 521 1362
HAWI - Y6HTi .... 82 85 51 87 303
PaHeHi .... 4 5 1 5 15
no~10HeHi .. 6 4 3 12 25**
PA30M: 92 94 55 104 343
y 3a3Ha4eHOMY nepio.n.i BnaJIH B 6oJO T3Ki BH3Ha4Hi KOM3H,z:tHpH
YnA A npoeiiu1H1<H ni.n.niJJJrn: (1) K-p 4opHHH, K-p a.n. YnA "EypJia-
1<H" ( l 8.VIII.1946 e 6010 6. c. CTerHHKieKa, BeJIHKo-6op1<iecb1<oro p-Hy,

*
BpaxoeaHi TiJJhKH ocl>iuepH A can..llaTH coencbKoi apMii i BB HKBJl Ta HKrB.
HeepaxosaHi TYT nonoHeHi "cTpH6KH" A napTiAui, AKHX epaxoeaHo ..llO e6HTHX i pa-
He'IHX eoporie.
**
BpaxosaHi TiJJbKH ui 6iAui YnA A ni..llninbHHKH. AKI nonanH e nonoH ni.1 qac
36poAHHX aKuiA y H3CJli..llOK 3ara3yeaHHR, a6o B3>KKOro nopaHeHHA.
807
(2) ,SlpocJiaa MeJibHHK - "Po6epT" - npoei)lHHK OYH KapnaTCbK01 v
Kpaio (31.X.1946), (3) IOJiislH_ Cepe,lllOK - ",SlpeMa" - KypiHHHH no-
JiiTBHXOBHHKiB rpynu "JlHCOHH'' ( 3.Xl.1946 Ha XyTopi 4arapi), ( 4) IlOJIK.
BacuJib JieeKOBH'I - "BopoHnii" - K-p rpynu YnA "5yr'' (18.XII.
1946), (5) MHKOJia ApceHH'I - "MuxaiiJio", roJIOBHHH npoBiJJ.HHK
CJiy.>K6u 5eaneKu (23.1.1947), (6) Maiiop Bo~O.ll.HMHp ,SIKy6oecbKHH
- ''60HJJ.apHeKo" - meet> rnTa6y rpynu YnA "JiucoHH", KOJIHlllHiH
cTaprnuHa-niJIOT noJibCbKoi apMii, nepeMo.>KeUb y 6ostx e CJiae'HTHH-
CbKOMY JI.id, niJJ. JionyrnHeio :H AJih6aHiBKOIO (17.Vl.1947 - c. Biece,
KoaJiiBCbKoro p-Hy), (7) MupocJiae BoBK - "€cl>peM", npoei.llHHK CB
noJJ.iJibCbKOrO Kpaio (29.Vl.1947), (8) ,SlpOCJiaB 6a6iH - "lllax", OK-
py.>KHHH npoe. OYH Ha noJJ.iJIJii (30.VI.1947).
BeJIHKa KiJibKiCTb o6opOHHHX 6oiB B MiCHUHX KBiTHi-tiepBHi 1947
p. noHCHIO€TbCH aeJIHKOIO o6Jiaeoio, HKY 3'€.ll.HaHHH Mf6 nepeeoJJ.HJIH
Ha noJJ.iJIJii. 30KpeMa Ha TepeHaX oyllaUbKOrO, 3aJiilUHUbKOrO, 6op-
LUiBCbKOrO :H 4opTKiBCbKoro noeiTie. Y nop~BHaHHi a UHMH MicHUHMH,
3HMa 1946-1947 pp. 6yJia p03MipHO cnoKiHHa, He 3Ba.>Kal01IH Ha BH60-
pu JJ.O BepxoaHoi PaJJ.H YPCP.
3 HaroJJ.H CBHT Pi3)lBa XpucToeoro 1947 p. 6oJibrneeuKu npo-
roJIOCHJIH Hose aeepHeHHH JlO YnA ii niJJ.niJIJIH 11 o6iUHJJH "aMHicTiio"
BciM, lll.0 BHH.LJ.YTb 3 Jiicy.
B oct>eH3HBHHX aKUiHx YnA ii ni.llniJIJIH 6ararn ycmx1e Mae neJJ.
YnA "6aceiiH'' niJJ. KOMaHJJ.OIO K-pa TapacioKa, rn.o cKopo 3.llo6ya Jie-
reH,llapHy CJiaey. 3 o6opOHHHX 6o"ie Haii6iJiblllHMH 160HMH 6ye 6iH B.ll.
YnA iM KoJIOJJ.3iHCbKOro niJJ. Ca.n.>KaBKOJO, JlaHllHHCbKOro p-Hy (8.IV.
1947) i Tpu 601 B.ll YnA "6yJiaea'' (K-p OpJieHKO) ni.n "lac o6Jiaeu a
CaM6ipmuHi (25.Vl.1947).
Y 31 aKuil Ha cTaHuui "CTpu6Kie" 3,no6yTO 1 MiHoMeT, 9 KyJieMe-
Tie, 15 CBT, 18 nnw i 351 Kpicie, He paxyJOllH rpaHaT i aMyHiui'i.
3HHll.J.eHO 54 aaB3HTHX CTaJiiHCbKHX BHCJIY.>KHHKiB. y 40 aaci.nKax 3HH-
J..UeHO 8 aBTOMarnuH, 14 eucoKux cTapwuH (Mi.>K iHWHMH noJIK. Kpu-
.>KaHOBCbKoro - roJJoeHoynoea.>KeHoro Mro Ha 3. 0. YKpalHu - 7.XI.
1946 Ha WJIHXY Jlbeie-PaJJ.eXiB, BHKOHaB B.ll. )lJIH QJl nop. TapaHa i

neMKiBlllMHL UI, ll(O 3YCTJ>i'IBJIH reH. Ba.nbTepa Caepllle&CbKOro


808
3.ll.06yTO 36po10, rporni, Tpocpei. y 117 aTeHTaTHHX aKuiHX 3HHlll.eHO
131 BH3Ha4HHX napTiHuie, a6o CTapWHH MfE, JJJ.O MaJIH <l>YHKU.ii T. 38.
y11acTKoeux MfE Ha Tepetti JI.iii YnA. CepeJI. Hux Ha4aJihHHKH POMrE
- 3a6oJIOTie (Maifop oeJIHee - 26.III.1947), 51peM4e (Maifop Kpaaeu,
"repo.H CCCP" - 30.IV.), BH.>KHHUS1 (Kan. KipiJioe - 13.V.) if ittrni. 3
noMi.>K Ba.>KJIHBillIHX ca6oTa.>KHHX aKuiu XOlleMo Ha3BaTH HaCKOK Ha
cpa6puKy. nanepy e c. JlHTKieui, KoJIOMHHChKoro p-Hy, lll.O JI.aJia Tpo-
cpei noTpi6Hi JI.Jiff JJJ.OJI.eHHoi npaui YnA ii niJI.niJIJIH.

Ta6JI. 2
6aJistHc 36poHHHX aKuiH YnA u 36poifHoro niJI.niJIJIH
3a 4ac eiJI. l.VIl.1947 JI.O 30.Vl.1948.

A. TepuTopiHJibHHH 3aCHr:
1947 p. 1948 p.
OEnACTI: VII-IX X-XII 1-11 IV-VI PA30M:
5epeCTeif cbKa ........ 2 2
80JIHHCbKa .......... 12 5 3 26 46
Jlporo6uubKa ........ 62 82 83 103 330
.>KHTOMHpCbKa ........ 11 13 7 14 45
3aKapnaTCbKa ........ 1 1 2
JlhBiBCbKa ............ 41 33 44 86 205
KaM. noJI.iJibCbKa ...... 2 3 4
KuiecbKa ..............
JlbBiBCbKa ............ 41 33 44 86 205
PieeHChKa ............ 11 6 27 17 61
CTaHHCJiaeiecbKa ...... 111 79 53 75 318
TepHoniJibCbKa ........ 42 20 66 53 181
4epHiriBChKa .......... 1 1
4epttieeuhKa .......... 8 1 9
YCbOfO: 299 239 286 381 1205
6. POJlH 3-EPOVfHHX AKUIVf:
06opOHHi 6oi i cyTH4KH 150 190 184 170 694
3a11intti aKuii ..........
37 15 22 44 118
ATeHTaTHi aKuii ......
20 12 32 27 91
Ca6oTa.>KHi aKuii ......
62 5 22 86 175
npoTHKOJirocnHi H MTC 9 .. 3 7 32 51
IH. noJiiT. npon. aKuii 21 .. 14 19 22 76
YCbOfO: 299 239 286 381 1205
B. BTPATH:
Bopo.>Ki: Y6HTHX: ....
333 142 377 179 1031
Pattettux ....
159 55 112 85 411
Pa3oM: 492 197 489 264 1442*
Harni: Y6HTHX ...... 87 90 164 66 407
PaHeHHx .. 4. 2 1 5 13
Pa3oM: 91 92 165 71 420
• y UbOMY nepioAi 6 niACT3PWHH i BOAKiB Mf6 nonano B OOJIOH. 3 UbOro 'IHC-
JJa 2 3BiJlbHCHO.
809
y nepio,lli 1947-1948 pp. 3fHHYJIH TaKi BH3Hatrniwi KOMaH,llHpH
YnA A ni,llniJibHHKH: (1) Ocun BeanaJibKo ~("OcTan") K-p rpynu YnA
"JlucoHH" (3.VIII.1947), (2) "OpJieHKo" K-p ai.LI..LI.iJiy YnA "ByJiaaa"
(3.IIl.1948 B 6010 6. c. fop,llHHH, Jly6JIHHCbKOrO p-Hy), (3) "JleTyH" -
K-p ai.LI..LI.i.11y YnA (llepaeHb 1948).
Ba)KKOIO BTpaTOIO ,llJIH ni.ll.niJIJIH 6yJ10 BHKPHTTH ni,llniJibHOi .ll.PY-
KapHi a c. Me.ll.Be)Ke, ,lly6JIHHCbKoro p-Hy (25.XII.1947). B o6opoHi ui-
ei .ll.PYKapHi aruHyJIH sci ni.ll.niJihHHKH A ni.ZI.niJibHHUi. Y pyKH aopora
ana.110 ui.11KOM roToee, Ha.LI.py1<oeaHe if 3lllHTe llHCJIO ni.n.niJibHoro )Kyp-
HaJiy "CaMOCTiHHicTb", ll. 2. ,lleHKi MaTepiHJIH UbOfO llHCJia 6yJIH B ai.n.-
nucax i TOMY B KBiTHi 1948 p. MO)KH3 6yJio BH.ll.aTH .ll.PYKOM nepwe quc-
JIO 610.11eTeH10 "Bio po IH<l>OpMauii YfBP", y HKOMY ui MaTepiHJIH BKJIIO-
lleHo.
3uMa 1947/ 48 6yJia .ll.JIH noecTaHuie cnpHHTJIHBa. ByJio 6araTo cHi-
ry A aaroHH MfB He .n.y)Ke aa6iraJIH Ha ceJia A y .11icu. Ue .n.aeaJio noe-
cTaHUHM aMory BHXO.ll.HTH a 1<pnieo1< A aecTH nJ'onaraH.ll.HBHi A aTeH-
TaTHi aKuii.
Y 91 aTeHTaTHHX aKUiHx, KpiM 6araTbOX napTiHUiB A yllaCTKOBHX
MfB, aaruHyJio .ZI.eKiJibKa Ba)KHilllHX lllHlllOK eMre6iecbKoro anapaTy.
Cepe,ll HHX O.ll.HH noJIKOBHHK MfE a Kueea, mo paaoM a Hall. POMfB
Bpi.ll.CbKoro p-Hy HiKiTHHOM i w.e .n.eoMa oct>iuepaMH Haixaa aBTOM Ha
IlOBCTaHCbKY MiHy, Hall. nycTOMHTCbKOrO PO MB,U - Maifop PoMaHOB
i iHllli. Y aaci.ZI.ui (17.Vl.1948), HKY apo6ua CT. aicr. YnA - Opix,
arnHyB nnoJIK. MfE BalleHKoe. Ui1<aeo10 e icTopiH "aTeHTaTy" Ha Hall.
PO MfE PoraTHHCbKoro p-Hy AHocoea, HKoro B6HB Ha HaKa3 npe.n.-
cTaBHHKa MiHicTepcTea MfE a Kueea npoeoKaTop CopoKa, w.06 TiJihKH
3.ZI.o6yTu .ZI.Oeip'H B ni.zmiJihHoi rpynu, .n.o HKoi CopoKa xoTiB acTynHTH
a npoeoKaTHBHOIO MeTOIO. Y6ueCTeo aacJiy>KeHoro eMre6iCTa AHocoea
BHJ<OpHCTaJIO ni.n.niJIJISI JI.Jiff BH.ll.aHHff JIHCTiBKH, w.o 3BepTaJiaCb .ll.0 eM-
re6icTiB 197 J.
Ha noqaTKY 1948 p. 6yJio .n.eKiJibKa 6iJibWHX 6oie, w.o caoiMH poa-
MipaMH Hara.ZI.yBaJIH 6oi 1945-1946 p. .llHH 7.1.1948 p. ei.ZI.6yacH BeJIH-
KHH 6ifl: 6iJihlllOi rpynn ni..a:niJibHHKie i3 aaroHaMH MfB. 6. xyTOpie
0

BcceJia fopa, ni.n.raEUbKoro p-Hy. KoJIH >K ni.ll. npuKpHTTHM Hoqi ni.ZI.-
niJibHHKH Bi.ll.CTynHJIH, BOHH MyciJIH 3BeCTH w.e JI.PYrHH 6iH 6. c. Kyp-
.ll.H6aHiBKa, EyqaUhKoro p-Hy. TyT Ha OKOnH a qacia BiHHH n'HTb paaie
HaCTynaJIH eMre6icTH i n'HTb paaie 6yJIH Bi.ZI.KHHyTi. y UHX ,llBOX 60HX
BOpor BTpaTHB 45, IlOBCTaHui 14 y6HTHMH. 3HOB )Ke ni,ll llaC BeJIHKOi o6-
JI3BH 6. c. CHHbOBH.ZI.HE (K. CuHeBH.ZI.CbKa BH)KHboro) B.ll.HHX 4-12.11.1948,
iHllla rpyna ni.ll.niJibHHKie aeeJia 5 6oie. Y 6oHx B MaH,llaHCbKHX Jiicax,
.ll.HH 8.11.1948, w.o ix aae.11u TPH nB.ll. YnA a eMre6iCTaMH, ocTaHHi MaJIH
120 a6HTHMH, noacnHui 24. ,llHH 3.III. B.ll. YnA "oyJiaea" aeie eeJIHKHH
6iH 6. c. fop,llHHH, a 7.111. - nB.ll. "EaceAH'' (K-p TapacKo) nepeMO)K-
HHH 6iif B Jiicax Mi)K cc. JiaepoeoM, HaHlliJIKOIO BH)KHbOIO i Tuxoio. Y
nepllliH noJioBHHi 1948 p. w.e .ZI.eCHTb piaHHX nBJI.. YnA onepyeaJio a
TepeHi TB "Ma1<ie1<a" (K-p Maifop CTenaH J(piH), y TOMY Te>K ei.ll.Jli.11u
CTaxa if Eopa, w.o npu6y.11H paaoM a K-poM XpiHoM ia 3aKepaoHHH.
y llepBHi 1948 p. f OJIOBHHA npoei.ZI. OYH Bi.ll.6yB qeproay KoH<t>e-
peHuiJo npoBOJJ.y. npOJJ.HCK)'TOB3HO MllKHapO,llHE IlOJlO>KeHHH, IlOJIO-

197) Ha3Ba nHcYieKH: "3a 'IYO norn6 YOB. AHocoB?" llHB. we CTaTTR B >KYP-
HaJii "CypMa": "SIK 3rHHYB Kan. AHocoe?" ('1. 25) Ta cl»eAneYOH B "YKpaiHCbKil
TpH6yHi": "3a 'ITO norH6 YOB. Hocoe?" - 'I. 7/49.
810
.>KeHHH e CCCP, niJI.CYMKH BH3BOJihHoi 6opoTb6H. YcTaJieHo TeKCT npH-
rnrn llJieHa OYH 198). BH,lJ.aHO "IHCTPYKUilO npoBO.ll.Y OYH" 3 1.1epBHH
1948-ro poKy 199).
Ta6JI. 3
oaJIHHc a6poHHHx aKuiA YnA A a6poAHoro ni,lJ.niJIJIH
3a 1.1ac Bi.ll. 1.VIl.1948 JI.O 30.VI. 1949
A. TepHTopiHJihHHH aacHr:
1948 p. 1949 p.
06nACTI: VII-IX X-XII 1-11 IV-VI PA30M:
BepecTeHChKa ........
BoJIHHCbKa ............
13 1 14
.ll.poro6HU.hKa ........139 41 37 37 254
)f{ffTOMHpCbKa .......... 4 3 1 4 12
3aKapnaTChKa ........•. ~ 1 1
KaM. no,lJ.iJibCbKa ........
2 1 1 4
KuiechKa .............. 2 1
JlbBiBCbKa ............ 90 61 18 1 170
PieeHCbKa ............14 9 17 1 41
CTaHHCJiaeiecbKa ....135 83 77 58 353
TeoHoniJihCbKa ........83 79 38 6 206
4epHiriBChKa ..........1 1
4epHieeuhKa ..........12 1 2 15
YCbOrO: 495 279 189 110 1073
5. Pl.ll. 35POV1Hl1X AKUIVt:
06opoHHi 6oi i cyTHllKH 199 160 116 56 531
3a1.1inHi 6oi .......... 46 24 8 4 82
ATeHTaTHi aKu.ii ......
56 29 15 12 112
Ca60TaJ1rni aKuii ......
130 42 39 20 231
npoTHKOJifOCilHi H MTC . . 46 15 5 4 70
IHwi noJI. npon. aKuii .. 18 9 6 14 47
YCbOrO: 495 279 189 110 1073
B. BTPATH:
BOPO)f{I: Y6HTi 219 .... 128 99 119 565
PaHeHi 79 39 28 42 188
Pa30M 298 167 127 161 753*
HAllll Y6HTi 61 99 71 24 255
PaHeHi ...... 5 3 2 10
Pa30M ...... 66 99 74 26 265

198) TeKcT "OpHCHrH 11nena OYH" nupyKoeano e ni.llniJibHOMY 6JOJieteHi


"Ocepe.110K nponaran.11H A lmtiopMaui'i OYH", BHDYCK 'I. 2 33 cepneHb 1948 p.
199) "IHCTPYKUiR npoeo.11y OYH" 3 llepBHR 1948 p. - .llHB. >t<ypnaJI "CypMa".
11. 5/49. Opo ni.11cyMKH BHB03Y e >KOBTHi 1947 p. .llHB. CTaTTR "Buei3", >1<ypnan
"CypMa", 'I. 3/49. Opo Il0'13TKH KOJieKTHBi3auii: CT3TTR: "SIK 33CHOBYIOTb KOJiroc-
nu'?", "CypMa", 'I. 8. llani 3 ciJI: ni.116epe3Ui, 4HWKH, 4H>KHKiB, JlMHTpOBH'li, fJIY·

• 60JibWeBHKH BTpaTHJIH we 24 ni.11crapwHH i BORKiB nononeHHMH (7 B 1948 p.,


17 8 1949 p.). 16 nononeHHX 3BinbHCHO.
811
Y aa3Hat1ee0My nepio.lli, YnA fl ni.ZI.niJIJIH MaJIH aa.>KKi BTpaTH B
KOMaH)J.HOMY CKJia.ZI.i. 3arHHYJIH: (1) nop. "KapMeJilOK", K-p O,llHOrO B.ll
YnA (18.VIIl.1948), (2) Xop. "fpyaHH'' {K-p B.ZI. YnA iM. 6. XMeJib-
HHU.bKoro, p peH.lli Ha 3axi)l - 10.IJ(.1948), (3) npocp. "CTenoBHH",
npocp. KHlBCbKOro yeiaepCHTeTy H npau.iBHHK r ( OJIOBHOro) 0 ( cepe,ll-
Ka) n (ponaraH.ZI.H), B peH)li Ha 3axi)l - 29.IX.1948, ( 4) 3HHOBiH Tep-
lllaKOBeU.h ( "<l>e.llip"), npoai)I.HHK OYH JlhBiBCbKOro Kpa10 ( 4.Xl.1948),
(5) J{MHTpo J{HKOH, npoa. CJiyJK6H 6eaneKH (9.XI.1948), (6) CTenae
npoKoniB, npoB. Co KapnaTCbKOro Kpa10 (9.XI.1948), (7) nOJIK. OJieK-
ca racHH ("JIHu.ap"), weep rm YnA, Ha BYJIHU.HX JlbBOBa (31.1.1949),
(8) neTpO KoaaK ("CMOK"), npoe. OYH n3Y3 (JilOTHH 1949) (9)
noJIK. BacHJib CH.lI.Op ("WeJiecT"), K-p YnA-"3axi.ll", y 6010 Ha.ll JliM-
HHU.e10 ( 17.IV.1949).
y JJ.bOMY qaci anaJIH TeJK )I.Bi ni)lniJibHi .llPYKapHi. 0.llHa .lI.PYKapHH Bna-
Jia Ha KoaeJibLUHHi (24.X.1948). )lHH 29.XIl.1948 p. 6oJihWeBHKH eacKo-
'lHJIH Ha .1I.PYKape10 Ocepe.llKY IHcpopMau.il YfBP B Jiicax 6. c. 6pHaa,
BoJiexiBCbKOro p-Hy. npauiBHHKH Ocepe.1I.KY ni)lnaJIHJIH 6yHKep, y HKO·
MY MicTHBCH Ocepe)I.OK 11 nollaJIH Bi.llcTynaTH. Ha WJISixax Bi,llcTyny B
uanpHMi Ha c. JIH6oxopy 3rHHyJia cniepo6iTHHUH Qcepe.ZI.Ky, ni.ZI.niJib·
HHU.H Jlomr.
Ha Tepeui TB "MaKiBKa" .lliHJIH LUe noacTaHChKi BiMiJIH. 0.llHH Ta-
KHH nB.ll YnA ni.ll KoMaH)I.010 llOT. 4opHHKa aaa)laa aoporoai e 6010 e
Jiici MiJK cc. JlonywaHKa-XOMHHa i fB03)l.eJJ.b (CTpiJIKiBCbKHH p-H) Ba.>K-
KHX BTpaT. y 6010 eMBe.llHCTH MaJIH 11 B6HTHX, B TOMY llHCJii 0)1.HOro
Maliopa i ciM paHeHHX ( 4.V.1949). IuwHH nB.ZI. ni.ZI. KOMaH,llOlO xop. Opi-
xa BH3Hat1aBCH a.naJIHMH Jaci,llKaMH 11 HaCKOKaMH. Ue BOHH 3HHLUHJIH
nnoJIK. Mro KoJIO,llHJKHoro 3 Jlporo6wrn 11 BOHH apo6uJIH B.llaJiy aa-
ci.1I.KY B paAu.euTpi CTpiJIKH (Jlporo6HU.bKOl o6JiaCTi) Ha BHLUHX CTap-
lllHH MBJl, LUO npHixaJIH a MocKBH 11 KHEBa ua KOHTpOJilO norpau-
aiHchK (20.V.1949), Ta ,llpyry TaKY JK aaci.nKy MiJK cc. CTpiJib6Ht1i fl
6iJIH'li Ha rpyny eMBe)lHCTie i napTiHu.ie LUO noeepTaJIHCH a KOJirocnHoi
aHu.ii. 3Hoa JKe Ha BoJIHHi, a pyK aTenTaTHHKie YnA arnHyB Hall. o6JI.
ynpaeJiiHHH MBJl PieeHChKOi o6JiaCTi - M11KoJiaEHKO ( l.III.1949).
Jlpyra noJIOBHHa 1948 p. i nepwa noJIOBHHa 1949 p. - ue nepio)l
3HaLIHoro nocHJieHHH KoJieKTHBiJauiHHo·i aKu.ii ua 3Y3. HacHJihHa Ko-
JieKTHBi3aU.iH npH6HpaJia oco6JIHBO roCTpi cpopMH B Jlporo6.HU.hKiH 06-
JiaCTi, )le Hapi,ll CTaBHB 0.llHOCTaHHHH cnponrn 60JibllleBHU.bKHM HaMipaM
y6paTH Aoro a KoJirocnHi rnop.H. YnA 11 ni.nniJIJIH He JKaJiyeaJIH, ia
ceoro 6oKy, JKepTB, LU06 npHniaHHTH u10 aKu.i10. KpiM npHMHX npoTH·
KO.JirOCilHHX aKu.iH, y HKHX HHLUeHO KOJirOcnH H MTC BeJI.HKa 6iJibllliCTb
ca6oTaJKHHx 11 aTeHTaTHHx aKu.iH 6yJia cnpHMoeaua npoTH opraHi3aTo-
pie i iHiU.iHTopia KOJirocnie Ta npoTH Ix 3YCHJih opraHiayeaTH KOJiroc-
nH. Te caMe MaJIH Ha MeTi nponaraH.llHBHi aKu.i'i ni)lniJIJIH. Y napi 3 Ha-
CHJibHOlO KOJieKTHBiaau.ie10 iwoe IlOCHJibHHH BHBi3 "KYPKYJibCbKOro eJie-
MeHTy", T06TO BciX THX, LUO npOTHBH.1IHCb KOJieKTHBi3aJJ.i"i. oiJibWi BH-
B03H 6yJIH opraHi3oeaui e rpy.1I.Hi 1948 p, Ta Ha aecuy (KeiTeHb-Tpaeeuh)
1949 p. 200). Y 3B'H3KY 3 noCHJieH010 KOJieKTHei3auie10 11 BHB03aMH, ni.zx.-

200) JlHB. "CnoMHHH 1.1oronoro OCTposepxa" BH.!l. "Jlo 36po"i'', 1953 p. TaKO>K
"CycniJihHO-noniTH'IHHA ornH.ll oonexinchKoro p-Hy Ja JIHneHb 1949 p." e >t<ypuani
"BH3BOJibHHA lliJIHX", 'I. 8/47 3a 1951 p. npo nOCHJieHHH KOJieKTHBiJaui'i A BHB03H
.!lH3 TaKO>K ni.1tninhHe BH.!laHHH: "Y ro.'IODH reH. CeKp. YrBP - P. Jl030BCbKOro".
JlpyK Ha WKiJlbHOMY 3WHTKY JI.Jiff KaJiirpa<!>ii. JlbBiB 1948. 16 CT. <t>. 10xl2,5 CM.
812
niJIJrn, BH.ZI.aJio Ha Pi3.ZI.BO 1949 p. cneuiHJibHY JIHCTiBKy .n.o yKpaiHCbKoro
HaCeJieHHH.
3a TPH poKH 6opoTh6H MeTo.n.aMH 36poiiHoro ni.n.niJIJIH YnA if ni.n.-
niJIJIH BTpaTHJIH an'HTepo MeHwe, HK 3a niB poKy OJJ.HOi "BeJIHKOi 6Jib0-
Ka.n.u". Uucppu ui, 6e3 cyMHiay, cai.n.1-rnTh npo .n.ouiJihHiCTh nepexo.n.y
YnA Ha ni.n.niJihHi cpopMH 6opoTh6H. npoTe, aHaJ1i3yio11u ui uucppH,
6yJIO 6 nepe.n.11aCHO po6HTH 3 HHX OCTaT04Hi BHCHOBKH. Pi4 y TOMy,
mo YnA ii ni.n.niJIJIH MaJIH Tenep nepe.n. co6oio 6araTo rpi3Hirnoro ao-
pora, HK H. c. Xpymoe i uoro TepopHCTH4Hi 3afOHH. EMre6iBCbKi 3a-
fOHH reH. JieHT .. M. K. KoaaJ1h11yKa, mo nepe6paJIH ei.n. T. Xpyw.oaa
cnpaey 6opoTh6H 3 yKpaiHChKHM BH3BOJihHHM pyxoM y caol pyKH, 3a-
CTocyaaJIH ycnirnHirni MeTOJJ.H iioro no6opioaaHHH. Ui MeTOJJ.H nOJIHra-
JIH e TOMy, rn.o BOHH cTapaJIHCH, neprn-3a-ace ei.n.opeaTH YnA ii ni,11,-
niJIJIH ai.n. ace6i11Hol ni.zr.TpHMKH Hapo.n.y. nepe6yaal04H Ha TepeHax .n.iH
YI IA 3aroHH KoeaJ1b11yKa He TepopH3y8aJIH TaK ceJia, HK xpymoacbKi
rapHi30HHHKH, HaanaKH, BOHH CTapaJIHCb aeCTH ce6e TaK, HeMOB BO-
HH € o6opOHUHMH Toro )I{ Hapo.zr.y nepe.n. "3anpo.n.aHUHMH aMepuKaHCb-
KHX naJiiia aiHHH", HK Tenep 6oJibllleeHUhKa nponaratt.n.a nepeiiMettyaa-
Jia "yKpalHcbKO-HiMeUbKHx HauioHaJiicTia". 3 6opoTb6oio npoTH YnA
eMre6iacbKi aaroHH He nocnirnaJIH, BOHH, neprn-3a-ece, cTapaJIHCb ne-
peeeCTH rpyHTOBHY p03Bi.ZJ.KY TepeHy H KOJIH a.zr.apHJIH, TO CTapaJIHCb
3HHW.HTH aepxiBKY, BHl.l.li opraHi3aUiHHi, 4H noecTaHCbKi KJiiTHHH, a
He. HH3H. lx uiKaBHJIH CTaplllHHH YnA - KOMaHJJ.HPH BiMiJiiB, 4H rpyn,
noecTaHChKi rnTa6u, nponaraHJJ.HBHi ocepe.n.KH, ni.zr.niJibHi .zr.pyKapHi, a
He pH.n.oai noBCTaHUi 4H ni.llniJihHHKH. llJ.06 HaHKparn.e poaai.zr.aTH Te-
peH caoix .zr.iH, eMre6iBCbKi 3arOHH CTBOpHJIH CBOIO BJiaCHy ni,llniJibHY
oprattiaauiw 3JIO)l{eHy 3 pi3Horo po.lly ceKcoTia, BJiaCHi TepeHoei ai.zr.-
.lliJIH JJ.JIH 6opoTb6H 3 ni.zr.niJIJIHM (T. 3B. "11epaoHonaroHHHKH" u "11op-
HonaroHHHKH1') ii BJiacHi - peii.llyio11i 11acTHHH, .zr.y*e 11acTO .zr.iio11i niA
cpipMOIO yKpatHCbKHX TIOBCTaHUiB. CBO€IO ni.zr.niJibHOIO opraHi3auieJO
BOHH crapaJIHCb, aa BCHKY uiHy, npoHHKHYTH B ni.n.niJibHY opraHi3aUilO
yKpaiHCbKOfO BH3BOJlbHOfO pyxy, He TiJibKH, mo6 nepeaeCTH noTpi6Hy
p03Bi.llKY, aJie H rn.06 p03KJiaCTH ii 3 cepe,llHHH. npHKJia,ll e6HBCTBa Kan.
AHOCOBa CBi.ZI.4HTh, rn.o ,llJIH OCHrHeHHH' uiei MeTH, BOHH He rpe6yaaJIH
)1{3,llHHMH 3aco6aMH. 3aB)l{,llH ni.n.KpeCJIIOBaJIH, rn.o BOHH MalOTb 11ac i
mo BOHH nocniJOTb rn.e 3 noBHOIO JiiKei.n.auieio pyxy.
Ma6yTh o.zr.Ha11e npoTHBHHKaM eMre6icTiB 3 6oJibWeBHUhKoro nap-
TiHHoro anapaTy, a oco6JIHBo H. C. Xpymoey, OUH noeiJibHicTb eMre-
6icTie y 6opOTb6i 3 yKpaiHCbKHM BH3BOJibHHM pyxoM CJIYlKHJia HK ap-
ryMeHT, rn.o OCb BlKe ,ll.Ba pOKH BOHH "B03HTbCH" 3 YnA i He MO)l{YTb
co6i .zr.aTH a HeJO pa.zr.H, 60 reH. KoaaJiblIYK BHHWOB a Tepnuio ii, Ha
nepeJioMi 1948/49 pp. noeia aKuiio cTapHMH MeTo.n.aMH. BiH KHHYB 4
.zr.Heiaii Mr6 y KapnaTH, w.06 ocTaT04HO BlKe 3HHW.HJIH YnA u ni.zr.niJI-
JIH. npoTe cpaKT TaKOi BeJIHKOi MiJiiTapHOi aKUii B MHpHHX qacax He
3aJIHWHBCH HenoMi4eHHM ,ll.JIH CTOpOHHiX o6cepaaTopia. 4y.>KHHeUhKi
aM6aca.zr.u noei.zr.OMHJIH npo Hei ceoi ypH.ZI.H, a ai.n. HHx .zr.oei.zr.aJIHCH npo

npoTHKOJJrOCDHi JIHCTiBKH niJlDiJIJIR: "06'eJlHYIOTb y KOJirOCDH" 3 pHc. Hina Xace-


BH'la, 1947, "4H 6yJ(e roJIOJl?" ("ryTeH6eprieKa"). "OpraHi3aTOpaM, 'IJieHaM iHiUiR-
THBHHX rpyn i npaeniH& Konrocnia!'', "BecHRHa cia6a e Konrocni" 3 puc. Hina Xa-
ceBH'la, "SIK craniHC&Ki 6aHJlHTH rocnollapRTb a YKpaiHi" - 3 pHc. Hina Xaceen'la,
"XpucToc Pa>KJ1aeTbcR" - 1949, "KonrocnHHKH CxiJIHboi i 3axiJIHboi YKpaiHH, Pa-
6H-KpinaKH 60.llbWeBHUbKHX aenbMO:IK" ( 1950).
813
aKuho )f{ypHaJiiCTH. BiCTKH, CTaTTi, KOMeHTapi npo BH3BOJl.bHY 6opOTb6y
yKpaiHCbKOro Hapo.ZI.y o6irJIH TO.Zli uiJIHH CBiT. HaHBH3Hatrnirni npecoei
KOMeHTaTOpH 6paJIH rOJIOC y uiH cnpaei, Hanp., y 3.llA BH3HalIHHH BO-
€HHHH KOMeHTaTop - feHCOH B. oOJI.llBHH 201). TaKHM llHHOM aeJIHKa
MiJiiTapHa aKUiH reH. KoeaJibllyKa, mo He cnpHllHHHJia MaH.>Ke Hisnmi
rnKO.ZI.H .ZI.JIH YnA ii ni.ZI.niJIJiff, noea)f{HO npHllHHHJiacH .ZI.Jiff nonyJIHpH3a-
uii yKpaiHCbKOi BH380JlbHOi 6opOTb6H B llIHPOKOMY CBiTi.
Ha nepe.nOMI 1949/1950 pp.
CMepTb reH. Tapaca 4ynpHHKH Ma6yrb He O.ll.HH reH. KoaaJibllYK
BTpaTHB Tepneub Bi.ZI. 6e3BHr JIH.ZlHOCTH MOCKOBCbKOi 6opOTb6H npOTH
yKpaiHCbKOrO BH3BOJibHOro pyxy. 3190 36poHHHX aKUiH ni.ZI.OiJIJIH aa
TPH poKH, iioro O)f{HBJieHa noJiiTHllHo-nponaraH.ZI.HBHa .ZI.iffJibHicTb ei.ZI.-
6uaaJIHCH rnupoKHM ei.llrOMOHOM He TiJibKH a aiJibHOMY caiTi, aJie A
y CCCP. npo MOCKOBCbKY 6e3nopa.llHicTb CBi.ZJ.llHB, Mi)f{ iHllIHMH, <f>aKT,
mo BCH noTyra CCCP He 3MOrJia oxopoHHTH BH3Hatrnoro cTaJiiHCbKoro
BHCJIY)f{HHKa - "yKpaiHCbKOro OHCbMeHHHKa'' 5IpocJiaea faJiaHa - ai,zr.
KyJii ni.ZI.DiJibHOrO aTeHTaTHHKa (23.X.1949). 3rHHYB 6e3CJiaBHOIO CMep-
TIO TOH, mo npo.ZI.aB ce6e .llyllleio ii TiJIOM aoporaM ceoro Hapo.ZI.y, mo
He TiJibKH nucae OrH.ZI.Hi nalllKBiJii npOTH BCbOro, mo 6yJio CBHTe .ZI.JIH
UbOrO Hapo.ZI.y, aJie H llHHHO OOMarae OKynaHTaM HHmHTH ueii Hapi.ZI. i
3HymaTHCb Ha,zr. HHM. y O.ZlHOMY TiJibKH c. Bepe3oei, 3 HKOro DOXO,llHJia
.ZlPY)f{HHa OUbOrO apxH-3pa,llHHKa i .Ile BiH 3aw1I06KH nepe6yaaa, KOJIH
me He 6ye "cTaJiiHCbKHM eeJibMO)f{elO", BiH BH)laB Ha CMepTb i TOpTypu
6araTO yKpaiHCbKHX ceJISm, HKHX 0)1.HHOKOIO npOBHHOIO 6yJIO Te, mo
BOHH JII06HJIH YKpaiHy, .ZI.JIH 1-1oro )Ka.ZJ.Horo apoayMiHHH He Mae ueA yK-
paiHCbKHH iHTeJiireHT.
CMepTb f aJiaHa MyciJia ypeaTH Tepneub TaKO)f{ y KpeMJii i Bi.ll HbO-
ro HacniJIH rocTpi HaKa3H nocnilllaTH 3 "JiiKBi.ZI.auiHHoio aKuieio". Ha
3Y3 aHoey cnpoea)l>KeHo eeJIHKi 3'€.ZI.HaHHH eiHcbK MfE i MB.ll, mo
anpo.ZI.OB)f{ uiJioro 1950 ii 1951 p. 6JibOKyeaJIH TepeH .ZI.iH YnA ii npo-
BO.ZI.HJIH aKUilO 3a aKUiEIO. nepe.ZI. 00ll3TKOM uiei BeJIHKOi 6JibOKaJIH,
reH. KoeaJibllYK nporoJioCHB caiii "HaKaa" - q, 312 a .U.HH 30 rpy.llHH
1949 p., B HKOM.Y me pa3 3BepHyBCH .llO "pelllTOK po3rpOMJieHHX Hauio-
HaJliCTHllHHX 6aH.ZI.", mo6 BHXO.ZI.HJIH 3 yKpHTTH i aroJiornyeaJIHCH .ZI.O
opraHiB .ZI.ep.>KaeHoi 6e3neKH "3 noBHHHoio". YciM, mo 3roJI.OCHTbCH, CTa-
JiiHcbKHH H3HMHT o6iUHB He npHTHraTH ix .llO KpHMiHaJibHOi Bi.ZI.DOBi-
.ll3JlbHOCTH, Ha,llaTH iM npaeo BiJibHOro BH6opy MiCUb npO)f{HBaHHH, )1.0-
00MaraTH iM y TPY.llOBOMY eJialllTyeaHHi Ta noeepHyTH ixHi po.ZI.HHH a
CH6ipy JlO KOJIHllIHboro MicUH npo:>KHBaHHH. YciM, mo "3Hal0Tb 6aH.ZI.H-
Tia i ni.ZI.TPHMYIOTb 3 HHMH 3B'H30K" o6iUHB He npHTHraTH ix )1.0 KpH-
MiHaJibHOi Bi)lOOBi)laJibHOCTH, "HKmo BOHH npHOHHffTb 3B'ff30K 3 oyHie-
CbKHM 6aH.llHTCbKHM ni.ZI.niJIJIHM i noei.ZI.OMJIHTb, .Ile 3HaXO)lffTbCH 6aH-
)lHTH, llIJIHXOM aaHe, aHoHiMHHX JIHCTie a6o iHlllHM cnoco6oM". Oco6aM,
mo "a.ZI.eaepTHpyaaJIH ia wKiJI <1>3H i peMiCHHllHX YllHJIHm i nepeiilllJIH
Ha HeJieraJibHe CTaHOBHme" - 06ius1B ".ll3TH 3Mory noeepHyTHCH .llO
6aTbKie" . .llaJibWe reH. KoeaJibllYK BHMarae ei.ll opraHie 6e3neKH, mo6
BOHH nOCHJIHJIH 6opOTb6y npOTH "6aH,llHTie", a OCTaHHiM 3arp03HB, mo

201) IlHB. KOMeHTap reacoHa B. 6onABHHa a ra3eTi "Hblo PlopK TaAM3" 3a 15


Tpa&HR 1949 p. ToAi noR&Hnocb 6inbwe COTHi KOMeHTapie npo YnA a cairoaiA
npeci, 3 Uboro oco6nuao 6araTo a waaluapcbKiJI npeci.
814

KOJIH BOHH He IlOKOPHCTalOTbCH UHM '"ocTaHHiM" 202) 3BepHeHHffM, TO


"yKpaiHCbKHH paJI.ffHCbKHH Hapo,ll. 11 (llHTaH Mr6) po3npaBHTbCff 3 HHMH
H "ix aarH6eJib HeMHHy1.1a". OueA "HaKaa" 16ya JI.Jiff uiJio:ro caiTy HaH-
Kpall.lHM JI.OKa30M, w.o ( 1) Ha nopo3i 1950 p. iCHyBaJio B 3. 0. YKpa-
iHH "oyttiBCbKe 6aHJI.HTCbKe niJI.niJIJiff", (2) YKpaiHCbKHH HapiJI. 3Hae
1
"6aHJI.HTia'' i niJI.TPHMye 3 HHMH 3B ff30K, (3) YKpaiHCbKa MOJIOJI.b aa-
JIHWHJia WKOJIH <1>3H .i peMicHH1.1i y1.1HJIHW.a A npHeJI.HaJiaCH JI.O YnA,
( 4) Y CCCP iCHye a6iptta BiJI.noBiJI.aJibHicTb. 3a BllHHKH 6iiiuia YnA ii
nin.niJIJiff BiJI.ITOBiJI.alOTb ixHi pO,llHHH.
HaKa3 1.1. 312 He BHKJIHKaB HaiiMeHworo apa)l{eHHff cepeJI. Kpyria
36pOHHOro niJI.niJIJiff. y HbOMY 3aJIHlUHJIHCff B)l{e ,llaBHO TiJibKH Ti, w.o
6a)KaJIH nepeMOrTH a6o 3rHHYTH. A BTiM He npo KoaaJibllYKOBe aaepHeH-
HH JI.YMaJIH Hawi niJI.niJibHHKH. CaMe noaepHyJIHCb i3 HiMelltIHHH Kyp'e-
p11 reH. 4ynpHHKH ii npHHeCJIH To1.1Hi noBiJI.OMJieHHff npo cTaHOBHW.e
Ha eMirpauii. Ui noBiJI.OMJieHHff He 6yJIH aeceJii: B3aeMHa rpH3Hff, nap-
TiHHa 6opOTb6a, poa'eJI.HaHHR' eMirpauil JI.iHWJIH .6yJIH JI.O aeHiTy. I TOJI.i
ITOCTaB y niJI.niJIJii Ba)l{JIHBHH JI.OKyMeHT, w.o JI.iHWOB JI.O Hae Ha eMirpa-
uii, pa30M ia CTpawHOlO BlCTKOlO npo CMepTb y 6010 rK YnA - reH.
Tapaca 4ynpHHKH. UHM JI.OKyMeHTOM 6yJio, onpauboeatte niJI. KiHeUb
1949 p. "3aepHeHHff Bo10101.1oi YKpaiHH JI.O yKpaiHUiB 3a KOp,lloHaMH
YKpaittH". Oue "3aeptteHHff" 6yJio HaJI.pyKoBaHe MaH)l{e B ycix yKpaiH-
CbKHX ra3eTax Ha eMirpauii i CBOIM BHCOKOITaTpiOTHl.IHHM, a piBHOllaC-
HO H p03YMHHM 3MiCTOM BHKJIHKaJio 6yJio BeJIHKe apyllleHHff cepeJI. Mac
yKpaiHCbKHX eMirpaHTiB. Pi3HHM "naTpioTaM napTiH" Tpe6a 6yJio He-
MaJio nonpau10BaTH JI.Jiff Toro, w.06 OCJI36HTH BeJIHTeHCbKe Bpa>«.eHHff
11
Bi,ll UbOro "3BepHeHHff •
Ha UbOMY JI.OKyMeHTi niJI.nHcaJIHCb 1.1JieHu YrBP: npoct>. o. Jlaapis-
Cbirnii, roJioBa niJI.niJibHOi rpeKoKaTOJIHUbKoi uepKBH, PoMaH Jloaos-
CbI<HH - reH. Tapac 4ynpHHKa, roJIOBa reHepaJibHOro ceKpeTapiffTY
YrBP i rK YnA, ITOJIK. BaCHJib KoBaJib, npoct>. r. 3eJieHHH, COTH. nsx.
n noJITaBa. 3a rw YnA ni,llITHCaBCff MaHop ,ll. CoKiJI, 3a YnA-niBHill
M::iiiop M. ,Uy6oauii, aa YnA-3axiJI. - coTH. B. XMiJib i 3a rpyny YnA
"roaepJIH" Ma.Hop B. rpiM. KpiM HHX, "3BepHeHHH 11 ni,llnHCaJIH w.e
qJieHH roJIOBHOro npoBOJI.Y OYH, llJieHH KpaeBHX i OKPY)l{HHX npOBOJI.iB
OYH i pi3Hi BH3Ha1.1Hi niJI.niJibHHKH (ttanp.) HiJI Xacee111.1 - "5el1-3oT".
,Upyra noJIOBHHa 1949 p. npHHecJia ,lla.7Jbllli sa)l{Ki BTpaTH JI.Jiff YnA
11 niJI.niJIJiff. 3rnHyJIH B 6offx: (1) nop. MuxaiiJio Kop)l{aK ("Carrep"),
OJI.HH 3 HaHCTapWHX llOPHOJiicbKHX KOMaH,llHpiB (30.IX.1949), (2) Ma-
HOp CTenaH XpiH, K-p BT YnA "MaKisKa", OJI.HH 3 HaHBH3Ha1.1HilllH~
yniBCbKHX KOMaHJI.Hpie, YJI106JieHeUb BORUTBa H HaceJieHHH (X.1949),
(3) npoe. Co KaapnaTChKoro Kpa10 - "MuTap'' (XIl.1949), (4) "<l>e-
iuowKa-6p10c" - opr. peel>. roJIOBHOro npoBOJI.y OYH (9.IX.1949) i
(5) iH)I{. "3aJii3HHH'', poJI.OM 3 ,Uott6acy, BHWKiJibHHH peel>. npu Co.
npoTe Hal16iJiblll010 BTpaTOlO ,ll.Jlff YnA H niJI.niJIJiff, JI.Jiff Bcix noHeBO-
JieHHX MocKeo10 Hapo,lliB, 6yJia cMepTb y 6010 reH. PoMaHa Wyxeau1.1a
-- Tapaca 4ynpHHKH, mo CTa.11acb y 6iJ10ropmi, 6iJIH Jlbeoaa, Ha cai-
TaHKY ,llHR 5 6epe3Hff 1950 poKy. c i M MiCRUiB ni3Hiwe npo pel1 ct>aKT
,llOBi,llaJIHCff lllHPOKi MaCH yKpa'iHCbKOi eMirpauii 203).

202) Ue e>t<e 6yno J PRJlY c b o Me JeepHeHHR 6onbweBHUbKo·i onaJlH JlO YnA


A iliJlninnR. K0>1rne 3 UHX "3eepHeHb" iMeHyeano ce6e "ocraHHiM".
203) "Accowi£Are.a npecc" noeiJlOMHna npo cMeprb en. naM. reH. T. 4ynpHHKH
JI.HR 21 >KOBTHR 1950 p. 3a ui£to areHUi€to noeiJlOMHJJH npo Hei A iHwi areHuii, UbO-
815

YKpaiHCbKHH Hapi.n, y po3ciHHHi cyw.Hii, cnpHHHHB eicTKY npo


CMepTb fEP051 yKpatHCbKo"i BH3B0.1lbHO.i peeo.mouil 3 rJIH60KHM .>KaJieM
i neJJHKOIO TpHeoroio e cepui. 3rnHye 60 npoei.llHHK BOIOI040Y YKPA-
YHl1, f oJIOBHHH KoMaH.llHP YnA, ro.1J0ea f eHepaJibHOro CeKpernpiHTY
ii foJioea flpoeo.ny O~'H, JIIO.lHHa, w.o ace ceoe .>KHTTH i .>KHTTH ceo-
1x HaH6JIH.>KllHX noK.1aJia Ha eiernp eeJIHKOI i.ne"i - BH3BOJieHHH' yKpa1H-
CbKOro Hapo.ny. "Wyxee114 3fHHYB y 6iJioropw.i, w.06 .>KHTH 4ynpHH-
KOlO y BiKax", cnieae TO.lli .>KaJii..6HHH noeT i )lJIH HiKoro He MO.>Ke 6y-
TH cyMHiey, w.o reH. Tapac 4ynpHHKa eeiHwoe y.>Ke e yKpatHCbKY iCTo-
piio, w.o iioro iM'H 6y)le BOrHeHHHMH JiiTepaMH HaBiKH 38IlHCaHe Ha l"i
cKpH.>KaJIHX HK .n.oporoeKa3 .llJIH cyqaCHoro ii Maii6yTHix noKoJiiHb.
feHepaJioei Tapacoei 4ynpHHUi TiJihKH 43 poKH .>KHTTH cnoeHHJIOCb
naM'HTHOI 6epe3Heeo'i He,Ll.iJii 1950 p. ¥1.oro .>KHTTH 6yJio 3aMKHeHe,
BJiaCTHBO, ,llBOMa ,llaTaMH: pOKOM 1926 i 1950. nepwa ,Ll.8Ta - ue .n.aTa
BH3HallHOfO 6oeeoro llHHy, a Mi.>K o6H)lBOMa .n.aTaMH cnOBHeHe llHHiB
.>KHTTH. Ue O.llHe qeepTbCTOJiiTTH cJiy.>K6H pi.nHiii Hau.ii. I a uiH cJiy.>K6i

ro >K a6o ttacrynHoro .!lHA A ekrKa npo cMepTb KOMaH.nHpa ApMi'i 6e3iMeHHHX o6ne-
rina eecb ceir. npore nepwolO areHuieJO, mo no.aana eicTKy npo CMeprb en. naM.
reH. llynpHHKH 6yna ... TACC. llHA 24 6epe3HA 1950 poKy UA areHuiA no.11ana JaAey
eiue-npeM'epa KopHiAuA npo re, mo "36poAHHA cnpoTHB e 3. 0. YKpa'iHH JJiiKei.no-
eaHo". UinHA KOMJHiKaT 6ye YCTHJliJOBaHHA Tal".HMH CJIOBaMH, IUO 6yna MaA>Ke
neBHicTb .!lJIA ecix, mo Aoro qHraJIH, a6o qyJIH (eiH nepe.naeaecA re>K no pa.nio),
m 1 cranacA .ny>Ke ea>KJIHBa no.niA e YKpaiHi.

1947 - TaTpH. Kp. ropec.ua I Aoro pebylotla rpyna


816

pi3Hi eTanu: ni.llniJihHa npauH 8 YBO H: OYH, i JieraJibHa npauH 8 op-


ra11i3auiHx "n.11acT", "CoKiJI'' i 8 cnopT08HX T08apHCTBax, ,llaJii IlOJib-
1
ChKa B H3HHl.l_H' H nOJibCbKHH: KOHUeHTpauiHHHH Ta6ip, BiHCbKOBa CJIY.>K-
6a e "KapnaTChKiH Ciqi'' i e ".llpy>KnHi YKpaiHCbKHX HauioHaJiicTie",
HKOi 6ye KOMaH.ll.HpOM. I, epewTi, c i M ea>KKHX poKie, TaK KOpOTKHX
B iCTOpHlIHOMY acneKTi, a TaK )lOBfHX y mo)leHHiH 8a>KKiH: 6opOTb6i,
Ha ttaHBHlll.HX nocTax ni.ll.3eNJHOi YKpaiHH. I 3a u11x ciM ocTaHHix po-
Kie noecHK.ZI.eHHa eeJIHKa He6e3neKa H: eeJiuKa mo6oe )lO EaThKi8lll.H-
Hl1, HK iii y )laHi 3JIOJKHB yce: )l.Opororo 6paTa lOpKa, BH3HalIHOfO niH-
HiCTa, 3aKaTOBaHOfO 8 TIOpMi Ha JlOHUbKOro B 1941 p., naTpioTHlIHHX
EaThKie, apewToeatt11x i e11ee3ett11x 3 Pi.ll.HOi 3eMJii, a notta.ll yce 8i)l-
.llatty .ll.PY.>KHHY HaTaJIKY 3 Eepe3HHChKHX i )l.80€ .lliTOlIOK: lOptiuKa :H
MapiHKy ...
CIM poKi8 Kepyea8 reH. PoMaH lllyxeeutI-Tapac 4ynpHHKa 6e3no-
cepe.ll.HhO BH3BOJibHOIO 6op0Tb6010 yKpatHCbKOfO HapO.lly, 3 Toro I.PiCTb
poKiB 6opOTb6010 npOTH pociiicbKOfO 60JibWe8H3My. 51K BiHCbKOBHH
i noJiiTHlIHHH KepiBHHK uiei 6opoTb6H, reH. 4ynpHHKa 8HH8H8 BH,ZiaT-
Hi 3.ZI.i6HOCTi :H BMiHHH. Cnpae)li, reH. 4ynpHHKa BHH8H8 ce6e HK He-
3piBHHHHH opraHi3aTop ni)lniJibHOi 6opOTb6H i ii 3HaMeHHTHH CTpa-
Ter. Bitt 3yMiB fii.llo6paTu co6i wrn6 cniepo6iTHHKie i npu ix )lOnOM0-
3i, no-MHCTeUhKH, Kepy8ae ni)l.niJihH010 apMie10, mo He TiJibKH 8eJia
aKTHBHY 6opOTb6y B MHpHiii o6cTaHOBUi, aJie 3yMiJia 36epenu CB010
opratti3aui10. ni.1l flora npoeo)loM, YnA H: 36poH:tte ni.llniJIJIH e YKpa-
itti, 3.llo6yJiu tte3anepetIHi noJiiTHtIHi ycnixu. .Uo Haii·6iJibWHX ycnixie
3apaxo8y€MO cpaKT, lll.0 UH 6opoTb6a CTaJia fOJIOCH010, He TiJibKH B
w11poK0My c8iTi, aJie :H y caMoMy CCCP i mo, 80Ha, MopaJibHO-noJii-
THlIHO 8Hnpa8)laJia i.n.e10 CaMOCTi:Httoi YKpaiHu nepe)l urnpoKHMH Maca-
MH CCCP i nepe.n. uiJIHM ceiTOM. Ue eeJIHKe .1lOCHrHeHHH, 60 me 9qopa
C8iT Hilloro He 3Hae npo YKpa.iHy i 3 ynepe.ll.>KeHHHM cTa8H8CH .ZI.O i.ZI.ei
CaMOCTifrnoi YKpaittu H: me cboro.n.Hi 60J1bweenuhKa nponaraH)la. po-
6HTb yce MO>KJiuee, mo6 06m110raeuTu i.n.e10 CaMocTiHHoi YKpaiHH :H
06nJI10raBHTH yKpaiHCbKHX caMOCTiHHHKi8 204).
y 4epeHi 1950 p. ornpoTiJii KepiBHHKH ni)lniJIJIH ai6paJ!HCH Ha qep-
f08Y Kottcpepettui10 npoBO.ll.Y OYH. Botta aaiiMaJiaCb aHaJii3010 308-
HiWHbOfO ii eHyTpiwHhoro noJiiTHtIHoro CTaH08Hlll.a H: onpau10ea.Jia
Hosy ''lttcTpyKui10" ,ZIJIH 36poi1ttoro ni)lniJIJIH. KpiM UhOro KoHcpepeH-
uiH cxeaJ1HJia yTOtIHeHHH ii JI.OITOBHeHHH JI.O nporpaMOBHX nocTaHoe
III HB30YH 3 cepnHH 1943 p . .llttH 8 JIHnHH 1950 p., _610po IHtpopMauii
YKpa.iHCbKoi fOJIOBHoi 8H3BOJibHOi Pa.ZI.H noei)lOMHJIO Ka.n.pu ni)lniJI-
JIH i 'eeecb yKpa"iHCbKHH HapiA npo Te, mo niCJIH CMepTH CJI. naM. reH.
xop. Po:MaHa lllyxeeu4a-Jlo3oecbKOro-4ynpuHKH - nocT foJioeu feHe-
paJihttoro CeKpernpiHTY YfBP Ta ronOBHOfO KoMaH.n.upa YnA n6HH8
noJIK. BacHJih KoeaJih. Ueii yKpaiHCbKHH: eiH:CbKOBHK 6ye O.llHHM 3 HaH:-
6JIH>K4HX cniepo6iTHHKiB reH. 4ynpHHKH enpO)lOB.>K OCTaHHix poKi8
6op0Tb611. ni.ZI. H:oro npoeo,ZIOM, 6opoTh6a YnA H: 36poH:ttoro ni)lniJIJIH
npoTH MOCKOBCbK0-60JlbWeBHUbKHX OKynaHTiB npOJI.OB>KY€TbCH.

204) !IHB. KocTb KoHoHeHKO: "B 110My icrnpH'IHicTb nocTaTi reH. Tapaca llynpHH-
KH ?" e ra3eTi: 'ToMiH YKpa"iHH". 1111. 11/147 i 12/148. !IHB. we "Csirnsa npeca npo
CMepTb r. K. YnA" B uiA >Ke ra3eTi 11. 44/79. niTepaTypa npo reH. Tapaca llynpHH-
KY .llOCHTb B>Ke 6araTa A rDJli 6yno 6 H33BaTH 6powypH A CTaTTi, WO AoMy DOCBA'le-
Hi. CepeJl HHX supi3HAETbCSI BonoJIHMHpa 51Hesa: "Tapac llynpHHKa - JllO.llHHa-
Cur.caon".
817
Ha nopo3i O.llHHa.llUHToro
poKy 6opoTb6H Biue-npeM'ep YKpaiHCbKoi PCP - T.
KopHiEUb nocniWHBCfi 3 CBOEIO 3aHBOIO 3 ,ZlHH 24 6epe3HH 1950 p. npo
"1IiKBiJI.aui10" a6pofrnoi 6opoTb6H B 3. 0. YKpaiHH, aJie BiH y UhOMY
nocnixy He 6ye O.ZlHHOKHH. YJKe 1.10THPH poKH nepe.n HHM 3 no.ni6HHMlf
3aHBaMH BHCTYTIHB 6ye T. H. C. Xpyw.oe. Ma6yTh o6oM CTaJiiHCbKHM
BeJibMO)l<aM i6yJIH ui 6peXJIHBi 3aHBH, y CBiH 1.1ac, .nyJKe TIOTpi6Hi. Tenep
JI.JIH 6pexJIHBOi aasrnu T. KopHiHUH nocJiyJK1rna cMepTb reH. Tapaca 4yn-
pHHKH, aJie ii ueii BH3HallHHH ycnix eMre6iBCbKux onpHllHHKiB He no-
KJiaB w.e KiHUH 36poflHO-TIOJiiTHllHiH 6opOTb6i B YKpaiHi. npo ue My-
ciJIH CKOpo nepeKOHaTHCb 60JibWeBHUhKi BeJibMOJKi, He 3BaJKal04H Ha
M3COBi cyreCTii npo "JiiKBi.naui10" B 60JibWeBHUbKiH: npeci.
YnA H: 36poiitte ni.nniJIJIH npo.nosJKyaaJiu cao10 .1l.iio s YKpaiHi. Y
1950-1952 pp. TIOHBHJLOCb 6araTO HOBHX ni.nniJibHHX BH,ZlaHb, Hl<i HaM-
Kpaw.e CBi)l.llaTb npo Te, w.o 36pOHHO-TIOJiiTH4Ha 6opOTb6a npO)l.OBJKy-
ETLCH, w.o UH 6opOTb6a 36eperna CBOi opraHi30BaHi cpopMH. BJKe caMa
TIOHBa ni.u.niJibHOfO BH,llaHHH CBi,llllHTb Hafrnpaw.e npo Te, w.o MYCHTb
irnyeaTH HKaCb 0 p r a H 1 3 au i H, w.o ui BH,ZJ.aHHH npHroTOBJIHE i 'ix
BH,lla€ 205).
y )l{QBTHi 1952 p. sci ycTaHOBH ii KJiiTHHH yKpa'iHCbKOro ni.n.niJIJIH
csnTKyeaJIH spo1.1HCT0 .n. e c HT y pi4HHUJO iCHysaHHH YnA. 3 uiei Haro-
.llH rK YnA - TIOJIK. BaCHJib KosaJib nporoJIOCHB OKpeMHM HaKa3,
w.o BiJI.3Ha1.1yeas u10 pi1.1H11u10. BH.llaHo oKpeMHM "AJihMaHax", w.o KpiM
CTaTTeii i cnora.n.iB MicTHTb MicTHTb TaKQ)I{ CTIHCOK Haropo.u.JKeHHX 6iH-
uiB i KOMaH.n.HpiB YnA Ta lfJieHiB ni.nrriJIJISI. Yx Bi,Zl3Ha4eHO 3XE3, 3X3
i Me.n.aJIHMH a ttaro.u.H 10-pi41.1S1 YnA.
nepe.n. uieio attaMeHHOIO piirHHue10, YnA H: a6poi1He rri.u.rriJIJIH ne-
peJKHJIH .n.ei .u.yJKe eaJKKi 3HMH. UiJIHH 1950 H: 1951 pp., Ha aeMJIHX 3a-
xi.llHbOt YKpa'iHH, 6ywysaJIH eMre6iRChKi aaroHH, HaMara10lfHCb 3as.u.a-
TH ocTaHHiM y.u.ap YnA A a6poH:HoMy rri.ZI.ni111110. YxHi aKui'i Ha611paJ1H
oKpeMoi CHJIH ni.n. qac 3HMH. Ha nepeJioMi 1950 ft 1951 pp. 3Hoey KH-
HeHo ceiJKi .n.uei3i'i eiHChK MfE i MR,ll. B Kapnarn .llJIH JiiKei.n.aui'i UHX
"pewToK", npo HKi noCTiHHo roeop11.i1a 6oJibWeBHUhKa nponaf'aH.u.a.
I UH MiJiiTapHa aKUiH .ZI.iHWJia .ZI.O ei.ZI.oMa csiTy. ,ll.HH 21 ci4HH 1951 p.
,llpy nip30H, 0.llHH 3 HaMKpaw.e noiHcpopMOBaHHX aMepHKaHCbl<HX JKyp-
HaJiiCTiB, TIO.llaB eicTKy npo UlO MiJiiTapHy 3KUilO B CBOlM ra3eTHiH KO·
JlOHUi H y CBOiM fO.ZlHHi no paJiiO, TIOKJIHKYlOllHCb Ha ,llJKepeJIO: aMep_H-
KaHCbKY aM6aca.lly e MocKei, w.o rro.llaJia asiT npo u10 aKui10 csoMy
YPH.llOBi.
HeMaE cyMHisy, w.o 6opoTh6a npoT11 eMre6iBChKHX 3aroHiB seJiacb.
cnpae.lli, B .ZlyJKe eaJKKHX yMoeax. Jlo 3BHlfaMHHX Tpy.nHow.ie, w.o Ix
YnA ii ni.ZlniJIJIH MyciJIH nepeXO.llHTH ni.ll 1.1ac MacosHx o6Jiae, .lliiiwJIH
w.e TPY.llHOWi a npoxap1.1ysaHHHM. Y Hac11i.n.0K HaCHJihHO nepeee.netto"i
KOJieKTHBiaauil, 30KpeMa B Jlporo6HUhKiM i (TaHHCJiaBiBCbKiH o6Jiac-
THX, naHyeae roJIO.Zl. 3aroTiBJIH xap1.1ie .ZlJIH noecTaHuie i ni)lniJihHHKiB
Myci110 nepeHTH Ha Hoei MeTO.ZXH. Ui MeTOJ.lH BHMaraJIH HOBHX aycHJib i
HOBHX JKepTe. AJie ii ui TPY.ZlHOW.i 3YMiJia YnA ii ni.1l.niJIJIH no6opoTH
ii, y ocTaHHbOMY poui, cTaHoeHw.e no1<paw.a110.
0

205) CnHCOK BH.113Hb 3a 1950-1952 pp . .llHB. ra3eTa "YKpa iHCbKHA CaMocriRHttK",


MtottxeH, 'I. 25/179. Opo nono>KeHHR Ha Pi.llHHX 3eMHX e ocTaHHbOMy qaci pe$epy-
eaJIH "(yqactta YKpa'iaa", Mtoaxea: (Doei.110MJ1eHHR 3 6aTbKiBlUHHH), 'I. 16/69 Ta
"YKpaittcbKHA CaMocTiAHHK", 'l'I. 24 i 25 3a 1953 p. TaKO>K "roMiH YKpa"iHH".
818
3eHtiafrno,~ 3aB3HTa 6opon)l6a, no>KHBJieHa no~iTRtIHo-nponaraH­
llHBHa .u.iHJihHiCTb e yMoeax ea>KKOi 6JihOKallH, Myc1J1a noTHrHyTH 3a
co6010 Hoei )l{epTBH, Hepa3 llY>Ke 60J110qi. BoceHH 1950 p. 3rHHYB eu-
3HatIHHH nill.niJihHHH ny6J1iu11cT - Ornn ,ll.HKiB ("fopHoBHfl"), e B3H-
MKY 3 1951 Ha 1952 p. Maflop neTpo noJITaBa 206). OCTaHHbO npHHlllJia
eicTKa npo CMepTb nill.niJihHoro ny6JiiUHCTa P. Moxa 11 Kpaeeoro
npoai.U.HHKa OYH - 5aflpaKa. KpiM uhoro 3rHHYJIO 6araTO 6ifluie 3
Kyp'epcbKOi cJiy)l{6H OYH 207).
Y 1951 p. eeJIHKY yeary e npeci aeepHyJiu Ha 100 MiJihHOHie "ce-
pe6pHHHHKie", mo ix "lliJIOBHTHH" TpyMaH npH3Hatrne Ha KynyeaHHH
"pall.HHCb.KHX JIIOllefl" 208). UH aKUiH eeJiacb 6eanepepHBHO TaKo.>K y
1952 p. y repeHi BOHa nOJIHraJia Ha TOMy, lll.0 60JibllleBHKH opraHiay-
BaJIH npoeoKaTHBHi "napawyTHi aarOHH OYH", mo noHBJIHJIHCH e pia-
HHX OKOJIHUHX i .u.y>Ke 4aCTO 380.llHJIH HaBiTb uiJii "6oi" 3 "qepBOHOna-
roHHHKaMH" i "4opHonaroHHHKaM11". Ui "napawyTHi aaroHH" 6yJIH 30-
llSffHeHi 8 aMepHKaHCbKHX OllHOCTpOHX, 3 TpH3y6aMH Ha niJIOTKax, qac-
TO Te>K y BHllJHBaHHX cop04KaX. lliJIHI04HCb HOtiaMH BOHH Hanall.aJIH Ha
cenHHChKi xaTH, rpa6yl04H ceJIHH, aeJIH ce6e no ceJiax Haxa6Ho 11 lllyKa-
JIH aa "ceKcoTaM11 11 3pa.ZJ.HHKaMH", mo6 'ix "noKapaT11". OcTaHHix 3Ha-
XOlJ.H,,rn, 04eBHllHO, cepell nopHllHHX .7:IIO,llel1 i CHMnaTHKiB nill.niJL71H. 3ei-
TH a 1951 11 1952 nepenoaHeHi on11caM11 TaKHX aKuiH, mo ix )l{epTBOIO
enaJio 6araTO HeBHHHHX JIIOlleH. ,llo peqi, 8 3BiTax O,llHOfO peH.llYIOlIO-
ro Bill.lliJiy YnA, mo pe1layaae no )f{11TOMHpCbKiH o6JiacTi e 1948-1950
pp. 6yJia B>Ke e 1949 p. arall.Ka npo "napawyTHi aaroH11", HKi TaM, Ha
Bill.MiHy, e11CTynaJL11 e attrniHchKHX OllHOCTpoHx. MeT010 uiei aKuil 6y-
JIO eill.CTR_aw11T11 yKpaiHCbKe ttaceJieHHR ei.u. HKOi-He6y.n.h cnienpaui 3
npaBllHBHMH "napawyTHHMH aaroHaMH"' HKl..UO 6 TaKi MaJIH 3 1 HBHTHCH
i IlOKa3aTH 6iHuie TaKHX aaroHiB y KpHBOMY aepKaJii, HK JIIO,lleH 3,lleMO-
pa.1iaoBaHHX cepell "KaniTaJiicTH4HOfO OT04eHHH'', JiaCHX Ha no>KHBY :A
oxo411x, neplll-aa-ace, 4HHHTH rettepaJihHY poanpaey a HaceJieHHHM 3a
cniRnpau10 a QOJibwee11KaM11. Mo>KHa co6i yHBHTH, cKiJibKH 6iJibllle 6y-
Jio 6 llJKill Bill TaKoi aKUii, HK6H He 6yJio nill.niJIJIH, l.UO CBOEliaCHO iH-
cpopMyBaJIO HaCeJieHHH. lll.0 HiHKHX "napalllyTHHX aaroHiB" HeMae, a
€ TiJibKH 60JibllleBHUbKa npOBOKaUiH, lll.0 € ceoepi,llHOIO ei.u.noBill.ll.IO Ha
aMepHKaHCbKHH 3aKOH npo "e3a€MHY 6eaneKy".
y 4epBHi 1~52 p. BilJ..6yJiaCH 4eproea KoHcpepeHUiH nP.OBOllY OYH.
KpiM ll.eT&JibHOi ouiHKH aoattiWHboro ii eHyTpiwHhoro crattoe11ma,
KottcpepeHUiH aaiiMaJiacb TaKo>K Ha60J1iJ1HMH mnaHHHMH yKpaiHChKoro
noJiiTH4Horo >KHTTH Ha eMirpauii. PillleHHH uiei Kottcpepettuii i iH11111x
Hapall aill.noei.D..aJihHHX KepieHHKie ni.D..niJIJIH e B)l{e aa KOP.llOHaMH YK-
paiHH ii ceoe1.1acHo 6YllYTb nporoJioweHi.
y 1951 i 1952 pp. nOHBHJIOCb 3Ha4HO 6iJibllle nill.niJibHHX BHllaHb,
HK .a 1950 poui. I MH eip11Mo 60J1bllJeB11KaM, mo noHea UHX BH.D..aHh,

206) llHe. HeKponor npo Hboro: 'YKpa'iHcbKHA CaMOCTiAHHK", 11. 20/1774. TaKo>K
crnTTR: BenHTHi )wxa A llHHY (aetop H. IO. One>KKO) e ra3eti 'ToMiH YKpa'iHH", 11.
30/219.
207 CnHcoK rnx, mo enanH, e ra3eti "YKpa'iHCbKHA CaMoctiAHHK" 1.1. 24/178.
208) Tyt iJletbCR npo T. 3B. "Mutual Security Act", 3 1951 p., a 30KpeMa Aoro
CeKUilO 101 (A) (I), .no RKo'i nonpaeKy 3ronorne KoHrpecMeH KepcTeH. UeA
aKT i UR nonpaeKa BHKnHKam1 uiny 6yp1<> e npeci CCCP i Kpa'iH carenitie. noKHll.lO,
o.aHa'le, ueA aKT nocny>KHB tinbKH ,llnR 3ano11aTKyBaHHR COBETCbKO'i npoBOK3THRHOi
aKuii npOTH yKpa'iHCbKOro BH3BOnbHro pyxy.
819
a11e A npuiiHHTTH u.ux BHJI.aHb yKpaiHCbKHMH MacaMH, Mor JIO eme HaJI.o-
KyqnTu 60JibWeBHKaM. ,llHH 12 cepnHH 1951 p. y BCTynHiH CTaTTi raJe-
TH ''Pa.lUIHCbKa YKpaiHa" - H. PH60KJIHll maJiiBCH u.iJIKOM eupa3HO Ha
Te, w.o "6aHJI.H yKpaiHCbKHX Hau.ioHaJiicTiB"' "r JIH60KO Bopomi JI.O
MapKCO-JieHiHCbKOi Teopii .zxpym6u H piBHOCTH HapoJI.iB, CTapalOTbCff
ei.zxopeaTH yKpaiHCbKHH HapiJI. Bi)l pociHCbKOro Hapo,Zly i Bi)J.HOBHTH
KaniTaJ1icTu 1rny cucTeMy B YKpaiHi". Ue BOHH po6JIHTb "eciMa 3aco6a-
MH, BKJllOllalOllH TaKO>K i .ll e 0 JI 0 r i q Hi )l H B e pc ii'' (Hawe niJI.Kp.).
BiJI. 6oJibweeuubKoro 6op3onucuH roJI.i 6yJio 1.1eKaTu 6iJibllloro
npH3HaHHH. Ma6yrb niJI.niJibHi BH.llaHHH (iJI.eoJiori1.1Hi JI.HBepcii) MalOTb
TaKH eeJIHKHH enJIHB Ha yKpaiHCbKHH HapiJI. KOJIH 60JibllleBHUbKHH
IlHCbMaK Mycie 3ra.LI.aTH npo HHX i oxpeCTHTH ix Ha3BOIO "iJI.eOJIOrill-
HHX JI.HBepciii" i TO ee.neHHX "eciMa 3aco6aMH".
Ha nopo3i OJI.HHaJI.UHToro poKy 6opoTb6H YnA A ni)lniJIJIH npo-
JI.OB>KYIOTb eecru ceoio 36poiiHo-no.1JliTHllHY 6opoTb6y. He 3eama101.1u
Ha eeJIHKi mepTeu 3a 10 poKie 6opoTb6H, YnA A ni)lniJIJIH 36eperJIH
HeHapyllleHOIO CBOIO opraHi3aUilO, CBOIO ni,nniJibHY Mepemy. npO.ll.08-
>KYIOTh .niHTH pi3Hi KJiiTHHH uiei opraHi3auii pi3HOro opraHi3auiHHO-
ro CTynHH. ni.zmopH.ll.KOBaHi BOHH ni.LI.niJibHOMy KepiBHHUTBy 36poflHO-
noJiiTHllHOl 6opoTb6H - YKpa"iHCbKiH: roJIOBHiH BH3BOJl.bHiH Pa.LI.i. He
3eama101.1u Ha u.eHTpaJii3auiio Kepiett11x noCTie y pyKax noJIK. BacHJIH
KoeaJIH, KO>KHHH yea>KHHH cnocTepira1.1 3Hae, mo ue KepieHHU.TBO JI.iE
Ha 3aCa)lax )leMOKpaTii, mo ue KepiBHHUTBO - ue KOJieKTHBHe 3YCHJI-
Jlff HaHKpamux M03Kie uboro ni.nniJIJIH. TaK 6yJio 3a cJI. naM. reH. Ta-
paca 4ynpHHKH, TaK e i1 Tenep 3a noJIK. KoeaJIH.
no CMepTi CTaJiiHa, KOJIH 8 neplllOMy ernni 6opOTb6H 3a HaCJiiJI.JI.H
CTaJiiHa nepeMorna nap T i H , a 6ottanaprncTCbKHH Ta6ip eMre6iocb-
KO-cMepllliBcbKOi eoettmHHH noTepnie, MO>Ke, THMllacoey nopa3Ky, Ha
YKpaiHi HacTynHJIH Ba>KJIHBi 3MiHH. MyciJIH Bi..lliHTH JI. r. M€JibHiKOB i
M. K. KoBaJibllyK, HKi He MorJIH 3anHcaTH JI.O cBoix "6oi1oBHX 3acJiyr"
3HHW.eHHH yKpaiHCbKoro BH3BOJibHOro pyxy. niJI. THCKOM uhoro pyxy ii
noCTaBH BCboro HaceJieHHH, n a p Ti H 6yJia JMyllleHa nint, Mame, Ha
THMllaCOBi UOCTYilKH. nopyq lllHpOl<OrO Bi.ll.CTyny Bi.LI. IlOJiiTHKH p y C H-
ep i Ku.ii, mo npoea.LI.HJiaCb 6eJnepepHBHO eMre6iBCbKO-CMepllliBCb-
KHMH 3anpaBHJiaMH, nopyq ,ZI.e.R1<o"i Jii6epaJJi3auii pe.>KHMy, MH € CBiJI.-
K3MH no11erllli .ZXJIH KOJirocniB y 3.llalli xJii6onocTaBOK (JI.eHKi 6iJI.Hillli
KOJirocnu B3araJii 3BiJibHIO€TbCH Bi.LI. XJii6onocTaBOK), 3BiJibHfHb BiJI.
no,lI.aTKiB Ta npH3HaHHH po3MipHO 3a.ll.OBiJibHOi nJiaTHi po6iTHHKaM.
Yee u.e .lli€TbCH, e nepllly 1.1epry, Ha TepuTopiHx JI.iii YnA if niJI.niJIJIH i
roJI.i ui cpaKTH p03UiHIOBaTH iHaKllle, HK nocTynKH HaceJieHHIO, w.06
Bi,ZI.OpBaTH HOro Bi.LI. BUJIHBiB niJI.niJIJIH. npoTe, HKa He 6yJia 6 MeTa U.HX
nocrynKiB, OJI.He 3aJIHllla€TbCH neBHHM, mo MocKBa ui nocTynKH Myci-
Jia, 3 THX, 1.1u iHlllHX npu1.1uH, 3po6HTH. I ueii cpaKT, w.o ececHJibHa Moc-
KBa MyciJia niTH Ha nocTynKH B YKpaiHi, BHKJI.HKaB c e H c a u i IO B CBiTi.
3JI.e6iJibllla, ueii cpaKT KOMeHTYETbCH B CBiTi c H JI 0 IO yKpaiHCbKOro
BHJBOJibHOro pyxy, mo 3MYCHJJa MocKBY .ll.0 noCTynKiB. no.n.il B YKpai-
Hi KOMeHTYIOTbCH, CbOrO,ZI.Hi, HaHBH3Ha4HilllHMH KOMeHTaTopaMH cai~
TOeoi npecu, HKHX OCTaHHi pOKH HaB4HJIH, mo YKpa'itta - ue I..ti..'.IKOM
peaJibHHH noJiiTHllHHH cpaKTop Ha Cxo..lli EBponu.
3AMICTb 3AKIH4EHH51

''KOJIH 3A BC51KY KPOB nPOJIHTY HA 3BMJII


BnIMHETbC51 rr PI.LI., TO 5IKA nIMCT A 6YJlE 3A
KPOB YKPAYHCbKOro HAPO.ll.Y, nPOJIHTY Bl.LI.
rETbMAHA HAJIHBAV1KA no CbOrO.LI.HI. nPOJIH-
TY BEJIHKHMH nOTOKAMH TIJibKH 3A TE, IUO
BIH WYKAB BOJII, KPAIUOro )f{l1TT51 HA CBOIV1
Pl.ll.HIV1 3EMJII I JlYMAB JlYMKAMH BPOJl>KEHH-
MH BCIV1 JIIO.ll.CbKOCTI? ... "

3 "ICTOPII PYCOB''
XPECTl'1 }IKPIXl'HCbKOro Blt1CbKA 1914-IQ50

Y.C.C. ~r.A.

~H.P. 3AAl3H"1~ XPECT

¥-n.A. 1.>IA->IHA
822

s1sn1orPA4»IS1
(CnHcow a.>1<epe.n AO lcTopii YnA A s6poAaoro nl!lnimul)
I. APXIBHI MATEPJffJlH:
Onpau.&oaaHi 36ipKH MaTepiHnia a Apxieax 3n YfBP no.11aHi 33 nOO.ll.HHOKHMH qH-
c.naMH 3a39aqeHHMH Ha 36ipKax.
1 - 4 3 xpoHiKH no,lliA Ha. yKpa'iHCbKHX JeMJIHX B pp. 1943 - 44 (4 36ipKH)
5 I. fyu.yn: PiK 6opoTb6H YHC - YnA 3a onaHyeaHHH KapnaT.
7 36poAHa 6opoTb6a yKp. Hapo.11y nporn HiMeUhKHX oKynaHTie (36ipKa - E 1)
9 !li'i YnA e 1943 p.
10 BicTKH 3 KpalO (36ipKa E - 2)
11 BicTKH 3 Kpato (36ipKa E - 3)
12 5opoTb6a yKp. HaPO.ll.Y npoTH 6iJihWOBHUhKHX oKynaHTiB (36ipKa Ape. fla-
HaceHKa)
15 BicTKH 3 YKpalHH (36ipKa E - 4)
16 BicTKH 3 YKpalHH (36ipKa E - 5)
17 3eiT "Jl" npo CHTyau,ilO Ha yKp. 3eMJIRX .ll.0 11ep&HR 1945 p.
18 BicTKH 3 YKpalHH (36ipKa E - 6, 1945 p.)
19 BicTKH 3 YKpalHH (36ipKa E - 7, 1945 p.)
20 BicTKH 3 YKpa'iHH (36ipKa E - 8, 1945 - 46 pp.)
21 3 nponaraH.llHBHHX BH,llaHb (Bi.llnHCH nHCTiBOK 3a 1943 - 1944 pp.)
22 YnA (36ipKa SkeHKa)
24 Tepop HiMeUbKHX oKynaHTie Ha YKpalHi a pp. 1942 - 1944
25 HiMeUbKHA Tepop Ha 3Y3 a 1944 p.
25a HiMeU.bKHA Tepop Ha 3YJ (.llonoeHeHHH)
28 floniTHKa HiMU.iB y ceirni .llOKyMeHTiB
29 CTOJibCbKHA Tepop Ha 3Y3 B 1943 p.
30 nonbCbKHA Tepop Ha 3Y3 B 1944 p.
31 CTOJibCbKa npo6JieMa 'I. 1
32 nonbCbKa npo6neMa q, II (36ipKa .llOKyMeHTiB)
32 nonbCbKHA Tepop Ha XonMIUHHi (36ipKa .ll.OKYMeHTiB npOTOKOJliB)
34 BicTKH (36ipKa E 9, 3aKep30HHH)
35 BicTKH 3 YKpa'iHH (36ipKa E - 10, 3aKep30HHR)
36 BicTKH 3 nonbll.li (1945 - 46 p.)
37 llo .a.iRJibHOCTH 6onbweaHKiB Ha Y3 ni.a. HiMeUbKOIO oKynauieto.
44 OrnH.ll 6onbweBHUbKOI npecH 1944 p. ·
46 MaTepiRJJH eKOHOMi'IHol KOMici'i CTpoeo,lly OYH (1943 - 1944 p.)
47 MaTepiHJIH eKOHOMi'IH0°i KOMici'i npoeo.a.y OYH
48 MaTepiRJIH eKOHOMi11Ho'i KOMicil flpoeoJiy OYH
49 MaTepiRJIH I. Kom&>epcHui'i floHeeoneHHx Hapo.a.ie (Jl11crnna.a. 1943 p.)
54 HacHJJbHa niKBi.llaUiH rpeKo - KaTOJJHU.bKo'i uepKBH e YKpaltti (ei.u.nnc crnni
PocoeH11a, 3eepHeHHR K.ocTenbHHKa i TOB. "!lo ece11ecuoro rp. - KaT. JJ.YXOBeH-
CTBa", "!lo PaJIH Hapo.a.HHx KoMicapie ~1 PCP", ei.11m1c nncbMa XoJJ.•1eHKa:
"4neHaM Iuiu.iRTHBHOi fpynu", 3eepueHHR yKp. cBHll.leHnKie .110 Monornea
A iuwi)
55 MaTepiRJJH KoMicii CTpoeOJJ.Y OYH JlO CTY.lliA Kop.a.oHie YKpalHH
56 MaTepiHJIH KoMici'i flpoeo.a.y OYH .llJIH po36opy KOJaUbKoro nnTaHHH
57 MaTepiRJJH KoMici'i CTpoeo.a.y OYH .ll.JIH po36opy K03aUhKoro nHTaHHH
61 YKpaiHCbKHA JlerioH CaMoo6opoHH
64 Ha MaHiBURX onopTyHicTH11noi noniTHKH (1943 - 1944 pp.)
80. XTO TaKi 6anJJ.epieui Ta 3a mo BOHH 6optoTbCH. "YKpalHCbKHA CaMocTiAHHK"
"· 11. 47 - 50 3a 1950 p. TaK0>1< y "3fICTM". 4. 15/1953, 32 cT.
94 CnpaeH OYH. YCTpiA OYH. rlporpaMa OYH. l1pHpe4eHHH 'IJleHa OYH. nocTa-
HOBH II. B30YH. nocTaHOBH Ill. HB30YH. [JocTaHOBII KoH<t>epeHuiA II. i III,
1946, 1948, 1950, 1952.
102 CnpaeH YrBP
104-108 36ipKH iHCTPYKUiA YfIA A ni.a.ninna.
115 BicTKH 3 YKpaiHH (3aKep30HHH 1946 - 1947)
116 BicTKH 3 YKpaiHH (36ipKa Mapa)
117 BicTKH 3 YKpa'iHH (36ipKa "SI" --- 1949 p.)
122 BicTKH 3 YKpa'iHH (36ipKa "fl" -- 1949 - 1950 pp.)
123 BicTKH J YKpalHH (36ipKa "O" - 1949 - 1950 pp.)
128 3 nponaraHJIHBHHX BHJJ.aHb (36ipKa BiJJ.DHciB JIHCTiBOK 1945 - 1950)
2. KHH>KKH Pl 6POlllYPH:
(A) B YKPAlHCbKIPI MOBI:
1. llea eTanH. 36ipKa CT3TTeA i MaTepislJliB. HaKJia.llOM UeHTpaJJbHOro 610pa nirH
BH3Boneuusr YKpa'inn, TopoHTO, Kaua.lla, 1950. 31 CT.
2. B. 0-11: YOA e cy11acHHX Hauioua.1bHO - 1rnJBOJJbHHX 3Marauusrx YKpa'iHH (Y BOCbMi
poKOBHHH noscTaHHH YOA). HaKna.llOM UB JlBY, ToponTo, 1950. 16 CT.
3. 3a Ceo6o.lly Hapo.lliB. 13 110KyMeHTie Kpaeeo'i 6opoTb6H, Opara - Bi.llCHb 19-l6.
BH.llaHHSI YKpa'iHCbKOro I lpe.acrneHHUTBa e ABH. UHKJJ. 91 CT.
4. lllE51 i 4HH. PiK v. 1946 p. Hp. 10. nepC.llPYK ni.llniJJbHOro >Kypnany. y "36ipui
nepen.pyKiB ni.llliiJJbHHX MaTepiRnie" (300M), 11. 12/49. BH.ll. 34 OYH. 108 CT.
5. MHKOJlA J1E6Ellb: YKPAlHCbKA nOBCTAHCbKA APMIR 1'i reue3a i .lli'i y
BH3BOJJbHiH 6opoTb6i yKpa'iHCbKoro uapO.llY 3a YKpa'iHCbKY CaMOCTiAuy Co6opny
llep>1<aey. I. 11acTHHa. HiMeUbKa oKynauisr YKpa'iuH. 3 nepe.llMOBOIO o . .a.-pa Jeana
fpHHbOXa. Bun.aHHR npecoeoro 6topa YrBP. 1946. 127 CT. i Mana.
6. J106API llamtno: HenepeM0>1<ua YKpa'iua. <l>aKTH npo 6opoTb6y MocKBH 3 yKpa-
'iHCbKllM uauioHaJJiJMOM ua KYJibTypuoMy ct>pouTi no .llPYriA ceiTOBiA eiAHi. BH-
.llaHHH KYK, Biuuiner 1950. 240 CT.
7. MapKo Bipa: CiM niT BI13BOJJbHHX 3Maraub 1939 - 1945. BHn.. "OpoMiHb", 6yenoc
AApec 1946. 63 cT.
8. Marna 3uuoeiit: lliB.aeuua I loxi;rna fpyna. Hawa KuHro36ipusr 11. 10. 1952. 32 CT.
9. Ha 3axin. ein. T. 38. niui'i KepJoua. 36ipKa .llOKYMCHTiB Kpaeeo'i 6opoTb6H. UHKJI.
59 CT.
10. 003HUll YKPAlHCbKOro BH3BOJ1bHOfO PYXY. MaTepiRJIH 3 piJlHllX 3CMCJJb
.llO nHTaHHSI 6op0Tb611 Ja YKpa'iucbKY Jlep>1<aey. BH.ll. "Oponor", MIOHXCH 1948.
140 CT.
11. noniKapneHKO r. OprauiJauiR YKpa'iHCbKHX HauiouanicTiB ni.ll'laC .llpyro'i CBiTO-
BO'i eiAHH. N. n.onoeuene BH.llaHHH 3a pe.llaKuieto 6. MuxaAJJIOKa. Ha 'IY>KHHi
1951. 147 CT.
12. nocTaHOBH II. i lll. Konct>epeuui'i OYH caMOCTiAHllKiB - .llCP>KaBHHKiB. UHKJI. 13 CT.
13. CAMOCTIPIHICTb. OpraH YfBP. PiK I. 1946. "· I. nepe.11pyK BHA3HHSI 3 Ban-
KiBlUHHH. B1u. 3n YrBP. 1949. 188 cT.
14. c. B - 'I. npoct>. YKpa'iua ni.llll3C n.pyro'i CBiTOBO'i eiAHH. (YKpaiHCbKi BH3BOJJbHi
CHJJH). Ha 1.1y>1<11ui 1947. UHKJJ. 65 CT.
15. CnieauunK YnA. B11.llaHt1R 34 OYH. 160 er. J uo1aM11.
16. CflOMHHH 40TOB0f0 OCTPOBEPXA. XpoHiKa TaKTH"IHHX al.11THHKia YOA
"JleMKO" i "MaKi&Ka" 1944 - 1948. BH.11. "llo 36poi", MIOHxeH 1953.
17. YKpa'iua 6opeTbCA. 3 JlOKYMCHTiB Kpaeeoi 6opoTb6H. 1946. B1t.11. 3ll OYH.
UHKJJ. 69 CT.
18. YKpa'iua roeop11Th. Bieri 3 Kpa10. CepneHb - eepeccHb 1945. 6epniH - Bi.11eub.
UHKJJ. 28 CT.
19. Y 60POTb61 3A BOJllO - fUJl SOPIOBHMH nPAnOPAMH YOA. 36ipKa pe-
nopTa>1<ie, cnoMHHie. npoToKonie... Y11opA.11KyeaJ1H: neTpo Bonow - BacHneHKo
T3 K. BipJJHHiB. Kn'is - JlbBiB 1946. nepe.11pyK ni.11niJJbHOro BH.ll3HHR y 3nnM
11. 05/49. Aerc6ypr 1949. 192 CT.
20 YcrpiA i nnsnct>opMa YfBP. 4epoeHb 1946. 14 CT.
21. XPIH CTEOAH: 3HMOIO B BYHKPI. Bu.11. "llo 36po'i", MIOHxen 1950. 142 CT.
22. XPIH CTEOAH: KPl3b CMIX 3AJ113A. BH.ll. "llo 36po'i", MIOHxeu 1952.
23. XypTOBllHa llauac: rn.11 He6oM Bo.111ui. BoeHHi cnOMHHll xpllCTHRHllHa. BiHHiner
1952. 207 CT.
24. 4y>KHHUi npo YKpa'iuy. 4. I. lucf>opMaTHBHa KHHroJ6ipusr. 1946. 32 CT.
25. lliaHKOBCbKHA Jleo: Y. n. A. Ta 'ii ni.11niJ1bHa nireparypa. (Cnpo6a 6i6niorpact>i'i
yKp. niJln. BH.113Hb B YKpa'iHi 33 1.1ac Bi.ll 1945 - 1950). nepC.llPYK CTaTTi 3 KaneH-
.ll3PR OpoBH.lliHHR ua 1952 p. "AMep11Ka'', <t>iJJR.llenct>iA 1952. 19 cT.
26. lliym1K 0.: B iM'R npaBJlH. (llo icrnpi'i noecraHcbKoro pyxy B YKpa'iui). PoTep-
.ll3M 1947. 36 CT.
(6) llBOMOBHI BH11AHH51:
1. fpact>iKa e 6yuKpax YnA. Anb60M )lepeeop1nie BHKouaunx a YKpaiui a poKax
1947 - 1950 MltCTUR yKpa'iHCbKOro ni.llninJJA Hina XaceBHlfa - "6eA - 3orn" Ta
Aoro y1.1uis. B11.ll. "nponor". 1952. <t>unaAenct>iA. 69 cT. anb60MHoro ct>opMaTy.
CTaTTi e yKpa'iHCbKiA Ta aurniAcbKiA Moeax.
(B) B 4Y>KHX MOBAX:
1. Dushnyk, Walter: Death and Devastation on the Curzon Line. Published by Committee
Against Mass Expulsion with cooperation of the Ukrainian Congress Committee of
America. New York 1948. 32 er.
2. Dushnyk, Walter: Martyrdom in Ukraine. Russia Denies Religious Freedom. The Ame-
rica Press. New York 1946. 45 CT.
82'
3. If War Tomorrow. Toronto 1953.
4. Manning, Clarence A.: Ukraine under the Soviets. Bookman Associates. New York 1953.
S. MARTOVYCH, Oleh: Per la Libertad de Ucranla. Prologo de J. Roberto Bonamino.
Inatituto Informatlvo - Editorial Ucranio. Buenos Aires. 1952. 194 er.
6. Martovych, Olah: The Struggle of Ukraine for Freedom. Its Importance for a Free
World. Introduction by John F. Stewart. Scottish League for European Freedom.
F.dinburgh 1952. 40 er.
7. Martovych. Olah: Ukrainian Liberation Movement in Modem Times. Introduction by
John F. Stewart. Published by John F. Stewart. Published by Scottish League for Eun>
pean Freedom. F.dinburqh 1951. 176 er.
8. Slavik, Vaclav: Prava tvar banderovcu. A.kce B proti civilni siti. Praha 1948. 39 er.
9. UKRAINIAN RESISTANCE. The Story of the Ukrainian National Uberation Movement
In Modern Times. Published by the Ukrainian CongreBB Committee of America. New
York 1949. VII + 142 er.
10. UPA in Western Europe. First Edition, 1947, 26 er. Second Edition, 1948, 92 CI'. Publl·
shed by Ukrainian Press Service. New Yerk. Paris. London.
11. UPA. CTaTTR e "Das Schweizerische Lexikon". Verlag "Enzyclios", Zurich.
>KypHaJIH A 610nCTeHi, B 'IY>KHX MOBax, UlO iHci»OPMYIOTb npo yKpaiHCbKY BH3BOnbHY
6opon6y:
ABN - CORRESPONDENCE. Monthly Bulletin published by Anti - Bolshevik Block of
Nations. P. Q. Box 70. Munich 33, Germany.
BOLETIN INFORMATIVO. Caixa Postal 881. Curitiba, Parana, Brasil.
MESSAGER UKRAINIEN. 186 Boulevard St. Germain. Paris 6-eme. France.
UCRANIA LIBRE. c. Soler 5039. Buenos Aires. Rep. Argentina.
UKRAINIAN COMMENTARY. 722 Mcintyre Bldg. Winnipeg, Man. Canada.
UKRAINIAN OBSERVER. 28, Minster Rd. London N. W. 2.
UKRAINIAN BULLETIN. Published bi-monthly. SO Church St. New York 7, N. Y.
8 1946 - 1947 DORBHJIOCb 23 'IHCJia 610J1eTeHIO:
UKRAINIAN PRESS SERVICE (U. P. S.) New York. London. Paris.
3. m11mnhHI BPOllJYPH, CTATII PI MATEPISlnH nEPEJlPYKOBAHI HA EMirPAUll:
1. BoeCJ1ae, MapKo, nex. YOA: nereHAa llopaoro Jlicy, "llo 36poi", 19/32
2. BoeCJ1ae, Map Ko: Jluct .110 yKpaiac&KHX eMirpaHTie. "Bu3eon&HHA wnsrx", 4/5
(43 - 44)
3. 6oec.11aa, MapKo: HenoKipHi CJioea, (Oepe.11pyK noe3iA 3 pi3HHX 36ipoK). Y "36ipui
nepe.11pyKie niAnin&HHX Marepisrnie". 1951. 192 cT. BHJl. 31.j OYH. ·
4. 6pOJlOBH'I, 0.: llo reae3H yKp. HiM. eiAHH 1941 - 44. Oepe.11pyK 3 ni.110. >KYPHaJIY
"BiCHHK YfBP", 'I. 5, 1945. UHKn. 16 CT.
5. Bycen, SIKie, Kuiec&KHA: Coeerc&KHA natpiotH3M. KHie - Jl&eie 1946. Y "300M"
'I. 04/48. 48 CT. BHJl. 34 OYH.
6. Bi.11noei.11& JllOJlMHni lllee'leHKO (eiA yKpaiHc&KHX peeomouioHepie). 1948, Apyre
ea.11aHHR 1950. "YKpa'iHc&KHA CaMocTiAH1tK", "'· 6, 7, 8, 10 3a 1951, "Cy'lacHa
YKpaiHa" (cKop.) 4, 5 3a 1951.
7. Bonoc: Ha >KeptieHHK 6at&Kiew11H11. (3 >KypHany "4opHHA Jlic"). "Jlo 36poi",
12/25.
8. Bonow - BacHneHKO, n. (feTbM3HeUb, n.): Moi noecraHCbKi Mapwi. (JlipHKa
rpy.11HR). Kaie - Jl&eie 1946. 47 er.
9. Bonow - BacuneHKO, n. PaHOK CMeprH. "Jlo 36poi"", 13/26.
10. faA, Mapra: Jl~Jlll niAninnR. (36ipKa Hapucie). "Jlo 36poi", 18/31, "Kaia", 5/51.
11. faH&6a xx. cropi'l'IA. (CrnTTA 3 >KypHany "CaMOCTiAHicTb". "CaMOCTiAHicTb".
12. fOH'lapyK, 0.: YOA - HociA iAeA eu3eoneHHA i JlPY>KCSH HapoAiB. "CauoctiAHicTb".
TaKo>K: "BH3BOJl&Ha nonirnKa" - 11. 2/19, 3/20 - 1948. TaKOll< aar.11. uoeoJO y
BHJlaHHi: "If War Tomorrow". Toronto, 1953.
13. rOPHOBHPI. 0.: Ha 6oJlbweBHUbKOMY iAeonori'IHOMY cl>POHTi. B KHH3i: "n0-
3HUir'.
14. roPHOBHPI, o.: Hawe CT3HOBHWe JlO pociACbKOro Hapo.zty, "Bnepe.zt" - 3/12,
"Cy11acaa YKpaiHa", 15 - 16, 1951. TaKo>K aHrniAc&KOIO uoeo10: HORNOVY, O.:
The Attltude of the Ukrainian Resistance Towards the Ruaaian People "Ukrainian
Quarterly", Vol. VI, No. 4, 1950.
15. rOPHOBHPI, 0.: OiJlCYMKll ycnixie H3WOJ H8UiOH3JlbHO - BH380JlbHOi CSopotbCSH.
1949. "Cy'lacHa YKpaiHa", I, 1951. .
16. fOPHOBHPI, 0.: Opo ceo60.11y npecH e CCCP. "CaMoctiAHicTb". TaKo>K "YKpa-
iHC&Ka Tpa6yaa", 11. 13 - 17, 1949.
17. fOPHOBHPI, 0.: lloMy Mii B HawiA 6opon6i CT8BHMO Ha enacHi CHnH yKpaiH-
CbKOro HapoAy? "Cy'lacHa YKpaiHa", 7, 1951.
18. fOPHOBHPI, 0.: llouy MH nepeMo>KeMo? - 1949, "Cy11acaa YKpaiu", 8, 1951,
19. fOPHOBHPI, 0.: llloaiHicTH'IHe 3anaMopo11eHHR i pycHcl>iKau.iAHa rapHKa 60Jlb•
we&HllbKHX iMnephrnicTiB. "ID.ESI i 4HH", "· 10.
20. rOPHOBHPI, 0.: SI Ka cl>i.nococl>i• - i,.lleanicTH'IH8 'IH M8TepismiCTH'IH8 - 060-
B1R3ye 11neHiB OYH? - "CyqacHa YKpaiHa", "· 3, 1951.
21. roPHOBHPI, 0.: SIK noCTana i p03BHHYJl8CR 60JlbWeBHllbK8 TIOPM8 Hapo.ida? -
"CyqacHa YKpaiHa" - 11. 10, 1951.
22. D.EKJlSIPAUISI npoBOJlY OYH nicmr 38KiH'leHHR APYfOi CBiTOBOi aUlHH B Eaponi.
B TPBBHi 1945 p. "BH3BOJlbHa nonlTHKa", "· 1/18, 1948.
23. 3ASIBA fOJlOBHOro KOMAHllYBAHHSI YnA 3 25 aepeCHR 1947. "CypMa"-Y,
1949.
24. 3 6oAoaux AlA YnA i 36poAHoro ni.1minna (nepe.llPYKH 3BeAeHb 3 niAniJlbHoro
>KYPHany "61<>po IHcS>opMaui'i YrBP"). "Jlo 36poi", "· 6/19, 9/22, 10/23, 11/24 •
18/31.
25. 3BEPHEHHSI BOIOI040I YKPAiliH 110 BCI€T YKPAiliCbKOI EMirPAUII.
"Cy•rnCHa YKpa'iHa" "· l, 1951 A iHwi.
26. I. Ha:3arH6iJrb KOMlcapa. nepeAPYK 3 >KYPH8JIY "Ha 3MiHy". "foMiH YKpaiHH",
'l'I. 48/83, 49/84, 50/85.
27. IHtepa'IO npeACTBBHHKa "510pa IH4>0PMBllii YfBP" 3 rono&OIO feHepanbHOro
CeKpnaplATY YfBP P. Jlo3oecbKHM. "foMiH YKpaiHIJ", 'I. 9/44, 1950.
28. lcropi1 peaon10ulAHoi 6opoTb6H e HaAAHinpaHcbKiA YKpaiHi. Y "3nnM", "· 10/49,
BllA. 34 OYH, 40 CT.
29. Koc a, B.: nonynAuiAHa DOJliTHKa 60JlbWeBHKiB Ha YKpaiHi. "Cy11acHa YKpaiHa",
qq, 7, 8 · 9, 1952. TaKo>K "foMiH YKpa'iHH", ""· 16/18, 17/19, 1950.
30. KpHra, DBX. YnA: 3ani3Hi Hepell (3 lKYPHany "4opHHA nic"). "Jlo 36poi", 19/32
31. KY>Klnh, Y.: BiA 3arap6aHHR fpy3ii AO 5epniHcbKoro MHPY· "foMiH YKpa'iHH"
q, 12/47, 1950
32. KY>Klnb, Y.: 60J1bWe&HKH Ta Hau.ioHanbHe DHTaHHA. "Cypya", ""· 26 I 27
33. KY>Klnb, Y.: HayKoeicTb AiAneKTH'IHOro MaTepiani3My. "I.Ilea i 4HH" i "no3Hllii"
34. KY>KIJlb, Y.: CCCP - Hoea cS>opMa pociAcbKOro iMnepia.ni3My. "foMiH YKpaiHH",
16/51
35. KY>KIJlb, Y.: llinAxH pociAcbKoro iMnepianbMy. "foMiH YKpaiHH", "· 4/39, 1950.
36. JlironHc YllA. OAHOAHieKa "Syry". 1947. Y "3nnM", "· 11/49, cT. 48. BHJl.
34 OYH
37. Mox, P.: nepcneKTHDH Hawoi 6opoTb6H. y "3nnM", 'I. 08/49, CT. 30. BHJl.
34 OYH
38. "Ha 3w1Hy", nei>eAPYK *YPHany AnR MonoAi. Y "3nnM", "· 07/49, cT. 24. BHJl.
34 OYH
39. HAKA3 fOJIOBHoro KOMAHJlHPA YnA B n'RTHJliTTR OOBCTaHHR YnA. YKpa-
iHCbKB TpH6yHa", "· 86 t "niTonHc YnA".
40. "Ha 4arax", nepe.11pyK >1<ypuany AJIR MOJIOJli. Y "3nnM", "· 06/49, 58 cT. Bu.11.
3ll OYH
41. HAWA BH3BOJ1bHA 60POTb5A I nPOBnEMA >KEPTB. 1946 i 1948. "llo
30po'i'', 3/16
42. HeAoOurnA: 6iA J Oonbwco11KaM11 niA CeHbKIBCbKHM 6ina c. fpHHRBH. "llo 36poi"
'I. 17/30. nepe4pyK 3 >KypHany: "4opHHA nic", 'I. 7 • 8, 1948.
43. Hoa11Ha, n.: Boe Kii. ct>parMCllTll J xpoHiKH OJlHOro BiAAiny YnA "BOBKH". y
"3nnM", l.f. 01/48. JlioH. rlapH>K, 1948. BHA. 34 OYH.
44. Hoei ycnixu a cnpaei noninweHHA xapqyeaHHA B CCCP. (CaTHpa). "Kuia", "· 4,
1951.
45. Openeub, H.: npoiuaHHA. (noeJl'i). "Cypwa", 'I. 33
46. OpneHKo, 0.: Wea'leHKo nporn MocKBH. Y "3nnM", 'I. 09/49, 36 cT. 8HJ1.
34 OYH
47. Ocepe,llOK nponaraHJlH A IHcS>OpMauii OYH, PIK I, TPIBCHb 1948, "· L Oepe4pyK
niAninbHoro 6ionereHIO. Y "3nnM", 11. 02/48, 12 er. 8114. 34 OYH.
48. OcnneHKO, A.: BKnaA OYH y cnpaay raopeHHI i poJ6YAOBH YilA. "'foMiH YKpa-
iuu", l.f. 32/34, 1949.
49. n08CTAHCbKI 601'1081 AKUll. nepupy1< 3 niADiJlbHOro niAPY'IHHKI: "Bil·
CbKOBO - OOBCT3HCbKHA BHWKin". "llo 36poi", 'I. 15/28
so. nOJlTABA, n.: EneMeHTH peBOJllOUiAHOCTH yKpa'iHCbKOro HBLliOH8Jli3MY. "I.Ile. i
4HH", 11. 10, "YKpaiHCbKa Tpu6yaa", 'l'I. 16 • 23, 1949.
51. nOJ1TA8A, n.: KiJJbKa 38BBar lUOJlO Toro, RKHMH DOBHHHi 6yTH paJ1ionepe,.lla'li ''fo-
JIOCY AMepHKH" JlJIA Coe. Col03Y, "Cy11acHa YKpaiHa", l.f. 6, 1951.
52. nonTABA, n.: KOHlleOLliA C8MOCTiAHoi YKpaiHH i OCHOBHa TeH.11eaui• i4eAHo-noni-
TH'IHOro po3BHTKY CY'llCHOro CBiTy. 8 KHH3i: 0 n03HUJf'.
53. nonrABA, n.: nHcT JlO rpOM. 6a6eau. '"YKpaiHCHHI CaMoctilllHK" I • • 48. 1950.
826

54. nOJJTABA, n.: MapKCH3M-COl..liAJJi3M Ta i.11.eA Hauii. "YKpaiHCbKa TpH6yHa", qq, 3,


6, 7, 8, 1948.
55. OOJ1TABA, n.: MH He ei.a.noei.llaJJbHi 33 noJJiTHKY KpeMJJA. "Cy1.1acHa YKpaiHa"
2, 1951.
56. OOJ1TABA, n.: Hawa OCHOBHa MeTa Ta peeomol..liR B CCCP. "Cy1.1acHa YKpaiua",
19-21,51.
57. nOJJTABA, n.: Hawe BlleHHA npo ual..lioHaJibHY .a.ep>Kaey. "Cy1.1acHa YKpaiHa", 'I. 9,
1951.
58. OOJ1TABA, n.: OcHOBHi npoTHPillllA cy1.1acHoro ceiTy. 'ToMiH YKpaiHH", 'I. 4, 7,
1949.
59. nOJJTABA, n.: Opo Haw nJJAH 6opoTb6H B TenepiwHiA o6cTauoeui. "Cy1.1acua
YKpaiua", 'I. 5, 1951.
60. OOJ1TABA, n.: lfoMy noecTaHHA 1648 p. 6yno ycniwHe? 1948. y "300M", 'I. 03/49,
48 CT. Bu.a.. 3llOYH.
61. noJJTABA, n.: lloMy CCCP TIOBHHeH 6yTH nepe6y.a.oeau11A Ha npHHUHDi Hauio-
HaJibHHX .a.ep>Kae? "Cy 1rncua YKpaiua", 1111. 26, 1951, l, 1952.
62. OOCTAHOBH KOH<t>EPEHUIY OPOBO)lY OYH 3 ~1epeHR 1946 p. "l.a.eR i lluu" 11. 10.
63. n_oCT~HOBH KOH<t>EPEHLl.Il OPOBOJlY OYH 3 11epeHA 1948 p. "BH3BOJJbHa no-
JJITHKa , 'I. 20.
64. OOCTAHOBH KOH<t>EPEHUIY OPOBO)lY OYH 3 qepeHR 1950 p. "CypMa", 11. 25.
65. Opo6JJeMH uaworo BH3BOJJeHHA. 1946. "Cy11acua YKpaiua", 'I. 7, 1953.
66. OpoeKTH 64-uA i 158-uA. (ni.11.ninbHa caTupa). "Kuie", 11. 4, 1951.
67. OPO YKPAlHCbKY f0J10BHY Bl13BOJ1bHY PAllY. 'ToMiH YKpaiuu", 'I. 15-17
(151-153), "8H3BOJJbHHA illJJRX", I.I. 4/55.
68. PATHHK: OCHOBH TAKTHKH YOA, 1947. "llo 36poi", 111.1. 14/27 i 15/28.
69. PATHHK: POJ151 nOO}lHHOKOro nOBCTAHWI I PEBOJUOUIOHEPA B UIJlOC-
TI Bl13BOJlbHl1X 3MAfAHb YKPAYHCbKOl HAUIY. 1947. ")lo 36poi", q, 15/28.
70. Po3'RcHeHHR Opoeo.11.y OYH wo.11.0 .11.eRKHX i.11.eonori1.1uo-nporpaMOBHX i noniTHqHHX
nHTaHb. 1949. "foMiH Y1<pa'iuu", 'I. 48, 83, 1950.
71. PoMauie, M.: nox YOA: C1rnu pi.11.uoro 6ypeeiio (3 >KYPH. "4opuHR Jlic"). "llo
36poi" 1.1. 19/32.
72. Cnaea TIOBCTaHllOJ 36poi. 5iA ni.11. fyp6aMH. (3 >Kypu. "IOHi APY3i, 'I. 3). "llo 36poi"
'I. 10/23.
73. C. Op. BHKPHTTR pociAcbKo-6onbweeuubKOi <t>anhcH4>iKauii icropii YKpaiuu. 1949.
"Cy1.1acua YKpaiua", 44. 12, 13, 17, 18, 1951.
74. Tuca: 51K opraui3yeanacR cotHR "ottcTpHUA"? (J >t<ypuany: "3a eon10 YKpaiuu"J
"llo 36poi", 11. 18/31.
75. Y cnpaei 06'e.11.uaHHR eMirpauii'. fonoc eH3BOJJbHOro ni.11.ninnA. CepneHb 1951. "Cy-
1.1acua YKpaiua", 3, 1952.
76. <t>opMa i 3MicT (Carupa). "Ku'ie", 11. 4, 1951.
77. XPIH, Cr. 3 BllUllJ1AMl1 YOA 3 J1EMKIBlll11Hl1 B YKPAYHY. ")lo 36poi",
14/27.
78. XPIH, CT. nAPTl13AHCbKl1Ml1 CTE>KKAMH no XPElUATllit cnOMHHH 3
BECHH 1947 P. ".llo 36poi", 11. 16/29.
79. XPIH, CT. Y JlEMKIBCbKOMY TPHKYTHHKY flPOTH TPbOX APMIPI. ")lo
36poi", 1111. 17/30, i 18/31.
80. UeipKyH, BiCT. YnA: BepXOBHHa npOMOBJJAe. nepe.11.pyK 3 >KYPHaJJy "foMiH BOJJi".
".llo 36poi'', q, 20/33.
81. lla.a.: CoTHHK 51cTpy6. "YKpai'HcbKa Tpu6yHa", 1111. 11, 12, 1949.
82. llaAKa, nex YnA: lly>KHHUi B YnA. nep. 3 >KYPH. "4opHllA Jlic". ")lo 36po'i''' 19/32.
83. llu aToMoea 6oM6a epATye AurnilO? (Bi.11.noeib yKpa'iHCbKHX noectaHuie BiHcrouoei
llep1.1ineei). "BH3BOJibHa no.11irnKa", 4. 9-10, 1946.
84. llYOPHHKA, TAPAC, rEH.: )lO fEHE311 YrBP. 1949. ")lo 36poi", 11. 2/15.
85. 51pKo, B.: HacKoK Ha paRueHTP Onmi10. 3 >Kypu. "4opHHA Jlic". ")lo 36poi",
q. 13/26.

IY. CT ATTI r A3ET I >KYPHAnlB


(CnHCOK o6iRMae TiJJbKH HaAea>KHilUi }l}l{epena .ao lcrnpi'i YnA A ni.11.niJJJIA. noeHHR
CDHCOK o6iRMaB 6H noua.11. 1000 D03HUiA. 3ipKOIO 3a3ua1.1eai crarTi .llPYKO&aHi B
CCCP, a6o e KpaiHax caTeniTie).
1. AMepHK3HCbKi couiAnicTH npo YOA. "Bnepe.11.", 11. 5-6, 1949.
2. AHrniAcbKa npeca npo YOA. "YKpa'iucbKHA Po6iTHHK" 3 JJ.H. 9. Ylll. 1946.
3. ApaMic: CTaTTA npo YOA e iHc6pyUbKiA ra3eTi "BoxeunocT" 3 31. IX. 1949.
4. Ba6eHKO, A.: llH MO>KJJHee ni.11.ninnA e CCCP? "HblO 11HrepueAwuJI", rpyJleHb 1949.
5. "683.nep HaxpixTeH" 11. 23 3 30. 6. 1950. Cnporne e CCC, cea3aJ.d1 i AiAcHicTb.
6. BepKyr, 6yJI. YnA: Eni30.11. iJ >KHHeuoi aKl..lii Ha 3aKep3oaui e 1946. "J{o 3CSpor', 19.
827

7. 6epKyT, 6yJI. YnA: 3 6oieKoJO e noroai 3a eoporoM. ".Uo 36poi", 18/31.


8. 6epKyT, 6yJI. YnA: Ha 3aciiud (CnoMHH). ".Uo 36poi", 20/33.
9. 6irepT, roMep: YKpaiHCbKi DOBCTaHid naJUITb MicTa B peA.llaX HeJlaJieKO DOJlbCbKOi
rpaHHUi. PenopTa>K aHrnincbKOIO MOBOIO. "HblO lilopK repaJIJl Tpi610H", 18. IY. 1946.
10. 6. M. 0JJ..HH i3 wTa6y reH. 4ynpHHKH. 'ToMiH YKpa'iHn'', 9/84.
11. soroP, M. llBA TAKTl14HI nEPl01ll1 YnA. "llo 36po'i", 13/26.
12. soroP, M. JIOCSirHEHHSl YKPAlHCbKOro mnmnnS1, "llo 36poi", 20/33.
13. soroP, M. rOJlOBHI MIJllTAPHI nP06JlEMl1 YKPAlHCbKOl Bl13BOJ1bHOl
60POTb611, "llo 36poi", 8/21 i 9/22.
14. soroP, M. OCHOBHI MOPAJlbHI nOTEHUll YnA. "Jlo 36po'i", 'I. 18/31.
15. soroP, M. nPHHUHnH BOEHHOl .UOKTPMHM YKP. Bl13B. 60POTb6M. ".no
36poi", 12/25.
16. 6o'i YnA niA 6a6HURMH i PycbKHM 51aopHHKOM. "YKp. Po6iTHHK", 4. X. 1946.
17. 60JibWeBH3M A yKp. DOBCT pyx. "TpH3y6", 6, 1948.
18. 6oRH, nex YnA: Hawa nepeMora. Penoprn>K 3 6010 e c. fpHHieKa. "llo 36po'i" 3-4,
1946.
19. 5YKOBl1HA B 60P0Tb61. "YKpa'iHcbKa Tpu6yHa", 10, 11, 12, 13, 1948.
20. 6YJIAT, BCEBOJ101l: KOMAH1U1P Blll. YnA-3AXlll "MAKIBKA 24". "Cy11acHa
YKpaiHa", 4/29.
21. 6YJ1AT, BCEBOJIOJl: Y POKOBMHH n'51TOrO 6EPE3H51. "Cy11acaa YKpa'iHa",
5/30.
22. 5ypKyH: noacTaHCbKHA CBRT-Be11ip. "BicHHK 004CY", 1, 1947.
23. BapaHHUR, I.: naM'RTi I. KJJHMa. "foMiH YKpaiHH'', 'I. 13/49.
24. BameHKO, r. npo<IJ.: llcHXOJIOriR BORKa YnA. "HH3BOJlbHHA WJIRx'', 8/39.
25. "BenbTeoxe", 6. IY. 1950, CT&TTR M. I. fopi npo "CnpoTHB e CCCP."
26. BepHnropa, M.: KoMy I.le Ha KOPHCTb? "YKpa'iHeub-4ac", 12/178.
27. BiA TypKH 3a JlyHaA. IliBTopaM1CRllHHA Mapw eoRKie YIIA ... foMiH YKpa'iHH", 32/34.
28. BipJIHHHA, E.: naM'11taA. "HalliOHaJlbHa Tpn6yaa", 5, 1951.
29. BicTi 3 TepeHy. "Cypua", 30.
30. Bnei3 21-24. 1947. nl.llCYMKH. "CypMa", 3.
31. Bu6op11i npoTOKOJIH KoMapHRHCbKoro p-Hy. "CypMa", 8.
32. B. K. HiMeUbKo-pociAcbKa eiAHa. "Ha cTOpo>Ki", 3-4, 1948.
33. B. M. Pi3JJ..BO e KapnaTax. 'ToMiH YKpa'iHH", 1/86.
34. B. M. 4y>KHHlli e 6opoTb6i 3a YKpaiHy. "roMiH YKpa'iHn", 5/90.
35. B o6iAMax CMepTH. (nlJln. WDHTaJibKa A-pa SlpOMHpa). "4ac'', 109.
36. BpeuboHa, €. ~KpaiHCbKHA pe3HcTaac i coancbKHA Tepop. "Cy11acHa YKpaiaa", 15.
37. BceHapOJlHHA 6oAKoT 6onbWeBHllbKHX BH6opie. "CypMa", 1.
38. raA.Lla, B. We JlO BH380JlbHOi 6opoTb6H OYH niA HiM. OKynauieJO. "TpH3y6", 5, 1948.
*39. fAJlAH, 51POCJIAB: HAWOHAJUCTl14HI onHPI. "Pa.LlRHCbKa YKpa'iHa", 14. Ylll.
1946.
40. racnap, ApMaHJJ,.: HoeuA pe3HCT8HC. ">KypHaJib ,Ile >Keaee", 'I. 32, 1946. nepeKJlaJl
uie'i <IJpaauyJhKo'i cTaTTl: "YKpaiHCbKHA Po6iTHHK", 12. IY. 1946.
41. reTb Ha'i3HHKiB 3 yKp. 3eMJil. 3i CTOpiHOK niAn. BHJl3Hb YnA A OYH. 'ToMiH YKpa-
'iHH", 47/82.
42. rony6, BceBOJIOJl: YKpa'iaa B 0. H. "Cy11acaa YKpaiHa", 9-13, 15-17, 1953.
43. fopowKo, BiKTop: B o6opoHy 11ecTH. "YKpaiHCbKa TpH6yaa", 9, 1948.
44. r. B.: Po3MOBH 3 BORK3MH YllA - 3eMJIRK8MH 3 nonra&W.HHH. "YKpaiHCbU TpH·
6yHa", 'I. 13, 15, 16, 1948. .
45. rPMHbOX, IBAH, o. Jl-p. B 60POTb613A l.UEPIHO-llOnJTHqHJ n03MWI YKPA-
lHCbKOro Bl13BOJlbHOfO PYXY. "YKpaiHCbKa Tpu6yaa", 1·2, 3-4, 1949.
46. rPMHbOX, IBAH, o. Jl-p. Ha WJIRXY JlO npo3piHHR. "YKp. Tpu6yaa", 51, 1947.
47. rPMUEHKO, OneKcaHJlep: APMIS1 6E3 JlEP>KABH. (lcropiJI YnA OT. 6yJlb6H·
6opiBUR). "YKpaiHCbKi liicTi", no11aroK cepii 28. XII. 1950, "YKpaiHCbKa 3eMnR",
l, 2-3, 4.
48. r OJIRW, CTenaH: YnA - uenepeMO>KH8. "roulu YKpaiHH"' 44/180.
49. llAHHJllOK, CrenaH: 6AJ151HC 60PIOBMX .noc51rHEHb YIIA I 36POPIHOro
mnmJIJ1S1. "JJ.o 36poi", q, 19/31.
50. JleMo, MHpou: l.JopauA Jlic. Cnora.L1.H 6iAUR YnA. "l.Jac", 151, 153, 159, 160.
51. .UeMO, MHpOH: PeA.ll 4epHHK3 B nepeMHW.HHy. "HaldOH8JlbR8 Tpu6yu", 6, 7, 1951.
52. lleHHi, A.: 6opoTb6a COBETCbKHX uapOJliB npoTH KOMyHi3My. Hepe,llOBa CT8TTR B
>Kypaani: ".UH Minirepi EHJOKHHip", TOM 43, 11. 293.
53. JlepKa11, eicT. YnA: Moe 6oAoee xpuw.euaa a naprH3aald...llo 36pof', 20/33.
54. JlecRTb poKia ni.ll npanopauu YnA. "BH3BOJlbHHA WJIRX", 10/61.
55. "Ile TaA..11.", ronRH.llCbKHA woAeHHHK, crani npo YnA: 4/XII, 1946 i 2/X, 1947.
56. llie11uaa-peeon10uiouepKa (TaMapa MapTHHIOK). "CaMocriAHa YKpaiua", 1/111, 1948.
57. ".U>t<opuane .ll'ITaniR": B YKpaiui npH11ainacR apMiJI 6eJiMeHHHX nlOAeA. 5. Y. 1949.
828
1
58. .Ll.MHTPHK: OTeub Paci>ain -- naM ATi AYX. YnA o. PoMaHa XOMHHa. ''YKpaiHellb·
t-Iac", 37/50.
59. ll06P.SIHCbKl1PI, JIEB, A·P· npocl>. TAKTI1KA - HE CTPATErISI - BOJIJ. "10Kp.
6JOJieTHH", l, 1951.
60. llOBP.SIHCbKHPI, JIEB, A·P· npocS>. CBU14EHH.SI flEPEJl CEHATCbKHM KOMITE-
TOM 30BH. 3HOCl1H I 36POPIHl1X CHJI. "Koarpeweaen PeKOPA", 5. Ill. l~l.
61. llosKona peAAy YflA. "4ac". 105.
62. lloKyMeHTH 6opoTb6H s YKpaiai. "BH3BOJibHa noJiiTHKa". Pbai 11aaa.
63. lloKyMeHTH 6opon.6H. "YKpaiHCbKa Tpu6yHa", 18/47.
64. lloKyMeHTH 36poAHoi 6opoTb6H. "Ha CTOpo>Ki", 1111. 1-2; 3-4, 1948.
65. llo nono>KeHHA s CCCP (YIJI, 48-Y/49) - "8H3BOJibHHA ill.nu", 1/40.
66. llo cTaHOBHWa Ha Y. 3. (YIII, 49-Y/50) - "BH3BOJibHHA lllJiax", 10/61.
67. JlPAfAH, A.: YKP. PEB. BH3B. 60POTb6A HAY. 3. "Ceo6oAa", 204-207, l~.
68. lllOMOH, }f{. r.: YflA. 6eJlbriACbKHA >KYPHaJI: "BPE", 'I. l, 1947.
69. EKOHOMI4HI nP114HHl1 nOCTAHHSI YflA. "llo 36poi", 4/12, 1947.
*70. "EcTeppaAxiwe UaATyar": B rnny HiMeUbKoro cl>POHTy. AecTpiEllb nepe>KH&ae aap-
TH3aHCbKY siAHy s YKpaiHi. 20. II. 1947.
71. EKOHOMICT: YKPAYHCbKHPI PE3HCTAHC. 12. IY. 1952. (6pHTiAcbKHI llCypeu).
*72. >KYPAXOBl14; CEMEH: BOHH n04YIOTb HAC n04EPE3 OKEAH. "P8JUIBC..Ka
YKpaiHa", 15. YI. 52.
73. 3aranbHHA ornRA 3a JIHDeHb 1946. "BH3BOJlbHa noniTHKa", 1-2, 1946.
74. 3aKOPAOHHHA peAA YflA. "IOHallbKHA wnRX", 8, 1947.
75. 3 6opoTb6H B Kpaio. "Ha CTOPO>Ki", 19, 1946.
76. 3 eepxie 6eCKHAY Ha CHHill JlyHaA, "4ac", 158, 159.
11. 3BiT 3 Jlporo6HllbKOi OKpyrH 33 APYrHA KBapTaJI 1950. "BH3BOJlbHHI waRX", 3/42.
78. 3eiTOBHA MaTepiRJI 3a OCTaHHi adcRQi. "Cyp11a"' 29.
79. 3 AOKYMCHTiB 6opoTb6H. "Jlo 36poi", 1/9, 1947.
80. 3 AOKyMeHTiB 6opoTb6H. "llo 36poi", 7-8, 1946.
81. 3 .a.oKyMeHTiB 6opon.6u. 3eiTH K-HR BiAT. YflA. "Jlo 36poi·", 19/32, 20/33.
82. 3 AOKyMeHTiB Kpaltosoi 6opoTb6H. "BH3BOJlbHa noniTHKa". 9-10, 1946.
83. 3 .a.oKyMeHTiB BH3BOJibHoi 6opoTb6H YKpaiHH. "Cy11acKa YKpaiHa", 1/26.
84. 3i3HaHHR DOJlbCbKHX 11epeOHHX BORKiB B3RTHX B DOJIOH YnA. "BicHHK 004CY",
4, 1947.
85. 30PSIHl1PI, €.: SIK 036POIOBAJIAC.SI YflA? "llo 36poi", 5/18.
86. 3. C. Y Pia.a.s'aay Hi11. 13 cnoMHHie K-pa YflA, "YKp. TpH6yaa", l, 1949.
87. 3 XOJIMiB fliAJIAWWa Ha CHHiA llyHaA "4ac", 164.
88. IBAHIB, 0.: B 060POHI KPOBH. "llo 36poi", 5, 1947.
89. laaceHKO, C. ApMiR BH3eoneHHR. "YKpaiHCbKa Tpu6yHa", 3, 1948.
90. IAY Ha sac. 'ToMiH YKpaiHH", 18/20.
91. b 3anHcoK KOMaH.a.Hpa YflA. "Jlo 36poi", 3/ 16.
92. I. I. YKpaiacbKa >KiHKa s YnA. lanpa'io .. "YKpaiHCbKa TpH6yaa", 40, 1948.
93. lnbHHllbKHA, P.: YnA e noxoAi Ha 3axi.a.. "4ac", 101.
94. "IJ1JIIOC", 6epn. >KypHan. 9. IX. 1951, 11. 36 (14 3HHMOK y TeKcTi).
95. IHTepe'io a KOMaHAHPOM YnA, "YKpaiHc1tKa TpH6yaa", 98, 1947, 3 ,1948.
96. IHnpe'io 3 KYP· niKapeM YnA - coTH. KpyKoM. "foMiH YKpaiHH", 32-34.
97. knHT ni.a.cupwHHCbKOi WKOJIH iM. nonK. KoHHKa. "IOaau1tKHI WJIJIX", 8, 1947.
98. lcTOpiR OAHOro DOKOJliHHJI. "llo 36poi". 8/21.
99. Ka3KH 6apoaie 3 YrBP. "Hawi BicTi", 1-2, 1946.
100. KaMeHRpeHKO, Sip. 3. llo icTopii YflA. "4ac", 8, 9.
101. KapMa3HH, JlM.: B nepcneKTHBi AeCRTH poKie. 1941-1951. "CawocTiAaa YKpaiaa",
7/42.
•102. KAPMAHCbKHPI, flETPO: BATIKAH HATXHEHHHK MPAK061CIB I C81TOBOI
PEAKUll. (6inbwe npo "rope3eicay'' YflA, RK npo 8aTixaa). "Pa.uac1tKa YKpaiaa",
9-13 rpy AHR 1952 ( 4 niA&aJIH).
103. KAPPOJI, BOJ1JIEC: 6EP1Tb POCISIH, W06 nOBHTI1 POCISIH. "nAPicl>", 19. XII.
1949.
104. KIHEUb fl08CTAHCbKOfO llJflHTAJllO. "YKpaiHCbKa TpH6yaa", 18, 1948.
.lo5. KOBAJIEHKO, I. M.: YnA - BH380JlbHA APMISI YKP. HAPOllY. "llo 36poi
0

",

2115. .
1QCL KOBAJIEHKO, I. M.: POnR I 3HA 4EHHSI YflA 8 308HlllJHbO-nOJIITH4Hl1X
Al<UISIX YKP. 81138. PYXY. "llo 36por', 7/20.
107. KOHOHEHKO, KOCTb: B 40MY ICTOPl14HICTb flOCTATI rEH. T. 4YflPHHKl1.
"fowiH YKpaiHH'', 11/147, 12/148.
108. Kocae,_C.: npH'IHHKH JlO iCTopii BOJIHHCbKOi D8J>TH38HKH. "OpnHK", 2, 1947.
109. KOPJlEPO, XYAH TOPPEC: YKPAJHA SOPETbCSI. M8JU)i.Ac1tKHI "XyaeBTyJl",
1. XL l~l.
110. Kpaeei aeiTH 1949-1950. "Ha!UoHU&Ha TpH6yaa", 20, 1951.
111. KPEHKlllOB, EJIBAPJl: YKPAIHCbKHPI cnPOTHB nPOTH MOCKBH. noHJlOH-
CbKHA "06cepeep", 3 29. 1. 1950. nepeKJJa.11.: "YKpa"iHCbKi BiCTi", 14, 1950.
112. KP-HPI: MA3EOA. flpo noecTaHcbKoro K-pa a PRAax YnA. "Jlo 36poi", 5, 1947.
113. KP-HPI: PAJ10Bl141. CnoMHHH y11acHHKa 6oto 7-9. IX. 1943. "Jlo 36poi", 4, 1947.
114. "Kpic'leH ccaeac MoaiTop", 6ocToH. nonRKH ei.11.TRratoTb &iJlJlinH eiA yKp. rpaaaui.
11. Y. 1946.
115. K. CTenaH: CMepTH HeMae, e TinbKH cTpineubKa qecTb. 'ToMiH YKpaiHH", 14/62.
116. nari.11.HHA, nee: YKpaiHa B 6opoTb6i 3 OKynaHTaMH. "BicHHK 004CY", 5-6, 1949.
117. nE6E.llb, M.: B flAM'SITb ronoBH fEH. CEKP. YfBP. "Jlo 36poi", 8/21.
118. nE6EJlb, M.: TAPAC 4YflPHHKA - BEJlHKHPI CHH YKP. HAPOJlY. "CyucHa
YKpaiaa", 5, 1951.
119. nE6EJlb, M.: YKPAYHCbKHPI Bl13BOnbHHPI PYX CbOfOll.HI. JlonoeiA1t aa
BawiarroHCbKiA KOHcl»epeHuii. "Cy11acHa YKpaiaa", 6/31.
120. nE6EJlb, M.: YKPAIHCbKA fl0BCTAH4A APMISI. Jlono&iAb Ha €AncbKOMY yHi-
eepcHTeTi. TeKcT H8.11.PYKO&aao y "BaATJI CniA'lec", TOM 17, 'I. 12, 1. IY. 1951.
*121. JlEB4EHKO, Jl.: fETb HA CMITHHK ICTOPII. (flone1dKa a DOBCTaHQ.llMH). "Pa-
JlRHCbKa YKpaiHa", 8. X. 1947.
122. JIHCT Bi.II CTapWHHH YflA. "BicHHK 004CY". 2-3, 1948.
123. nucT 3 DOBCTaHCbKHX OKODiB. "BiCHHK 004CY'', 5-6, 1947.
124. nHcT DOBCTaHUR 3 cl»pOHTOBOi JliHi'i. "BicHHK 004CY".
125. JlHcT, wo we naxHe YKpa"iHoto. "YKpaiHCbKHA Po6iTHHK", 9. YIII. 1946. 6. >Kap-
CbKHA (B. nuctBH'I).
126. "nIBEPnYnb JlEPIJll nOCT". WE BEJlYTbCSI BIPIHH. 22. IX. 1947.
*127. niKBi.11.auiR 6aH.11.epoeuie KBeCTiEIO 'lacy. ">Ke'lnocnonita", Bapwaaa, 266, 1947.
128. 1106011114, P.: llELUO llPO CY4ACHHPI fl06YT YI1A. "Jlo 36poi", 11/24.
129. noryw, 0MenAH: KoMaHJlHP 4ynpHHKa Ha KoHcl»epeHuii floHeeoneHHX HapoAia.
"Jlo 36poi", 9/22.
130. nto.11.HM, I.: JbaHTPO MaiBCbKHA. Cnor8Jl. "HauiOHaJibHa Tpu6yea". 30.
131. nRK.: Tpare.11ia nonbCbKoro nicy. "llac", 75.
132. "nSI nmEPTE LUO nEllJlb", 3. III. 1950. BenHKa iJUoctpoaaHa CtaTH npo YI1A
yKpaiHllR - n. BoJIOJlHMHpa raapHJllOKa.
133. "nSI nI6EPTE - Jlb' AMI JllO nEllJlb", cl>pa6ypr, lllaaAuapi.9, 13. YU. 1950. -
aenHKa CTanA r. 06ep, K8TOJIHUbK0°i >KYPHUicTKH npo BH3B. 6opon6y B YKpaiHi.
134. "nSI cl>PAHC 0 KOME>A", nAPH>K: MAKI HE BMEPJlH. 2. YU. 1947. (Maid -
DOBCTaRJd).
135. MapTOBH'I, 0. P.: JlaiKe nonR XX aeKy. "Cnoeo non1tcKe", 21/63, 1946.
136. MapTOBH'I, 0. P.: ll.HKi nona XX cToninR. "CaMoCTiARHK", MIOHxeH, 6/10. 1946.
137. MapTOBH'I, O. P.: "3a 'ITO norn6 T. Hocoe'?", "YKpaiHCbKa TpH6yHa", 7, 1949.
138. Mapto&H'I, O. P.: Ha MaH.11pax a YnA "YKp. TpH6yHa", 1-2, 3-4, 1949.
139. MATI€, 0.: B YKPATHI APMISI 60PETbCSI 3A CIPY JllOJlHHY. B 6enbriAcbKOMY
>ICYPHaJJi "Eepona-AMepHKa". 9. x. 1947. lnlOCTp.
140. M. 6. 4eproea KHH>KKa cnora.11ie KOMaH.11.Hpa YnA. "Cy'lacHa YKpaiHa", 2, 1953.
141. MOCKBA 6Y11Y€ JlPYrY "3AJ113HY 3ACJ10HY" I HATPAnJJSI€ HA cnPOTHB
YKPAIHCbKHX noBCTAHUIB. "YKpaiHeUb-llac", 3/169. nepeK.118.ll CTaTTi 3
waaAuapc&Koro qaconHcy "Jll BOXEHUAPITYHr'' a 8. XII. 1949.
142. MpiwyK, llaHHJJO: BHKPHTHA eopor (13 cnora.11.ie y11acHHKa YnA). "YKp. BicTi",
55-56, 47.
143. MpiwyK, JlaHHno: 13 lUOJleHHHKa. "YKp. BicTi", YnM, 50, 1949.
144. "MIOHXHEP 1nn10CTPIPTE UAPITYHr", nAPTl13AHCbKA BIPIHA B YKPAtHL
10. 11. 1951.
145. M-4: nepwa CTapwHHCbKa WKOJla YnA (CnOMHH). "Jlo 36poi'", 1, 1947.
146. Ha 3aKapnani 1947 p. "YKp. Tpa6yHa", 18, 1948.
147. Ha nopoai Jle&'RToro poKy 6opoTb6H YnA. "Jlo 36poi", 7/20.
148. Haw BeJ1HKJ1eHb. Cnora.11. (YnA Ha BonHHi 1943). 'ToMiH YKpa"iHH", 1950 Be-
nHKJleHb.
149. HATA nEHKO: HA ME>KOBil'I 3EMJ11. cnOMHHH 3 3AKEP30HH.SI. 'ToMiH
YKpaiHH", 45 (130) - 51 (137).
150. HH>IC3HKiBCbKHA, 6.: noeaiR rpoJoeoi Jl06H. "YKp. TpH6yHa", 15, 1947.
151. HHKOH HeMHPOH: Y J6YJ1H<eHiA e orni cTonuui YKpaiHH. "JliTonHc yKp. noniTe'AJHA",
'I. 3-4 (10-114, 1947.
152. HIMEUbKHMH 0411MA. cnOCTEPE>KEHHSI npo noCTAHHSI, CTPYKTYPY I
nn YKPAffiCbKOro mnmnnSI. "Cy'laCHa YKpaiHa", I/26, 2121, 4/29, 14/39,
16/41, 21, 47, 22/48.
153. H. Pl. Ha OJIHOMY a cl»POHTia YnA. "llo 36poi", 3-4, 1946.
154. HoaHI BiAAiJJ YnA npuAwoa ea 3axi.11.. "BnepeA", "· 4, 1949.
830

155. HOBHPI fOJlO.ll HA YKPAJHCbKHX 3EM.nS1X, "YKp. TpH6yHa", 25. 1. 1948.


156. Hosi si.lUlinH YnA npHilwnH Ha 3axi.11.. "Bnepe.11.", "· 5-6, 1949.
157. Hoei rocTi npHAwnn 3 YKpaiHH. "foMiH YKpaiHH", 18/20.
158. "HOE UIOPIXEP UAPITYHr", 4. 707 ee'I. eH.11.aHHH, 3. IY. 1950. 3eiTH npo euyTp.
nono:>KeHHH a CCCP.
159. HoeHA peA.11. YnA. "'-lac", 152.
160. HOPBl.ll TA.llEYlll: 60POTbEA 3A 3AJ113HOIO 3ACJ10HOIO. "JlH EanTiK Pes10",
3. XI. 1949.
161. H. H. J1HnHeBHA .11.eHb. Cnora.11. y'laCHHKa 6010. "Jlo 36poi", 5, 1947.
162. 0.a.pa'I, <l>e.11.ip: llYMKH npo YllA. "YKp. Tpn6yHa", 88, 1947.
163. 0.a.pa'I, <l>e.a,ip: TeaTpaJibHa rpyna YnA. "'-lac", 121.
164. OJ1E)f{K0, H. IO.: BEJ1HTHI JlYXA I 4HHY (fopHOBHA i noJITaea), "fOMiH YKpa-
'iun", 'I. 30/219.
165. OCHOBHI JlOKYMEHTH YKPAlHCbKOY BH3BOJ1bHOY 60POTbEH. "Cyqacua
YKpaiHa", 14.
166. OcTaHHiA peA.11. K-pa EypnaKH. "CypMa", 11-12.
167. nABJJIOK, €.: 60POTbEA YKPAJHCbKOfO HAPO.llY HA CY3 1941-1944. Cno-
MHH o'leBH.llUH i y'lacHHKa. KaJ1eH.a,ap "nposn.11.iHHH" Ha 1947 p.
168. nABJJIOK, €.: 110H6AC Y 60POTb61 3 HIMUHMH. "Jlironnc noniTB'Sl3HSI",
6, 1946.
169. nABJJIOK, K. COTH. llo icyopil YnA, "YKp. BicTi", YJlbM, 24/281, 25/282.
170. nATPIOTH nAPTil. Bn.11.. "llo 36poi", 1947.
171. nepwi .II.Hi eiAHH. "Ha cropo>Ki", 3-4, 1948.
172. nETPO nOJJTABA. HeKpOJIOr. "YKpaiHCbKHA CaMOCTiAHHK", 20/174.
173. nepexi.ll 4. A. i 6JibOKa.aa. "BH3BOnbHa nonirnKa", 6, 1946.
174. ni.ll3eMHa YKpaiua. "foMiH YKpaiHH", 20/22.
175. m.11.niJibHa apMiH B CCCP. "Ceo6o)la", 102, 1952.
176. nOBIJlOMJlEHHSl 3 6ATbKIBIUHHH. "Cy'laCHa YKpaiua", 16/67, 1953.
177. noeCTaHCbKHil Plop)laH. "YKp. Tpn6yua", 3, 1948.
178. no.11.iJibCbKHA Bon.: SlpocJiaB Crapyx-J111uap 3. x. "Hau.ioHaJibHa Tpn6yua", 38, 1951.
179. nonom1K, E.: PIOCHn n03H4AHIOK - no ET, PEBOJllOUIOHEP, 4J1EH YfBP.
"Cy'lacHa YKpa"iHa", 'I. 4, 1951.
180. nonbcbKHA 'laconnc npo opraui3auiAuy cxeMy YnA. "YKp. TpH6yua", 45, 1947.
•181. nOJlTOPAUbKHPI, OJI.: CTO MIJlbPIOHIB CEPE6PEHHHKIB. "Pa.a,HHCbKa YKpa-
"iua", 4. 1. 1952.
182. nOJ10)f{EHH51 B nIJlnIJlbHIPI YKPAJHI. "YKp. CaMOCTiAHnK", 24/178, 25/179,
1953.
183. noTpi6Ha iHTepBeJJUiH BCboro ceiTy cnaKT TpbOX). "YKp. Tpn6yua", 35, 1947.
184. n. noJJTABA - Pf.BOJllOUIOHEP, BOSlK, nY6J1IUHCT, nOJllTHK. "Cy'laCHa
YKpaiua", 13/64.
185. n. noJITaBa cnpocTOeye c. 6aH)lepy. "Cy'laCHa YKpaiHa", 10/61.
•186. "nPABJlA", MocKea: crnTTH "YKpaiHa 06eHHyea4ye", 12. 2. 1952.
*187. "nPAUE", Opara: KiHeUb 3n04HHHoi .llOporn 6au.11.epiecbKoro BO>K.11.H. 7. IX. 1947.
188. flPIPBA, €.: B n'SlTY PI4HHUIO JllKBl.llAUil YKP. fPEKO-KATOJ1HUbKOT
UEPKBH. "Cy'lacHa YKpa"iHa", 6, 1951.
189. nPIPBA, €.: Jlll YnA HA onEPATHBHOMY TEPEHI Ml}f{ P. CSlHOM I 6YfOM
B PP. 1944-1947. "110 36POY", 16/29, 17/30.
190. IlPIPBA, €.: 3A PEBI3IIO JllHil KEP30HA. "Cy4acHa YKpaiHa", 12, 1951.
191. nPIPBA, €.: OCIAHHIP1 BEJIHKllEHb COT. YnA KYJltWA. "YKp. Tpn6yua",
21, 1949.
192. nPIPBA, €.: nPH4HHH nOPA30K nOJJbCbKOfO BH3B. PYXY. "Bnepe)l", 9-10,
1~. .
193. OPIPBA, €.: nP06J1EMH rocnOJIAPCbKO-nOCTA4AJ1bHOY cnPABH YKPA-
THCbKOro 36POPIHOro nIJlnIJ1J151.. "Jlo 36po'i", 14/27.
194. nPIPBA, €.: PE.Pill YnA B CXlllH!PI nPYCH. "YKp. Tpn6ytta", 18-24, 1949.
195. nPIPBA, E.: CAM0060POHHI KYIUOBI BllUllJlH (CKB). "D.o 36poi", 12/25.
196. nPIPBA, €.: YKPAlHCbKA nOBCTAH4A APMISl 3HMOIO. "Cy4acua YKpa'iua",
2, 1951.
197. nPIPBA, E.: YKPAJHCbKI nillnIJlbHI BHllAHHSl nm MOCK. 60J1blll. OKYDA-
UIEIO, "llo 36po'i", 2/15, 2/16, 6/19.
198. nPIPBA, €.: YnA I BIH CKOPErYBAJlH T. 38. J1IHllO KEP30HA. "Jlo 36poi",
10/23, "Cy11acHa YKpa·iHa", 3, 1951.
199. nPOKOn, MHPOCJIAB: B JIEQITI POKOBHHH YnA. "Ceo6o.lla", 282, 1952.
200. nPOKOfl, MHPOCJ1AB: no nHTAHHSl l.llEPIHO-nPOfPAMOBOfO 3MICTY
YKPATHCbKOfO CAMOCTIPIHHUbKOro PYXY. "YKp. Tpn6yHa", 19-25, 1949.
881
201. nPOKOn, MHPOCJ1AB: YnA -- .SlK «l>AKTOP YKP. Bl13BOJlbHOl nOJIITHKH.
"Cao6o.a.a'', 230-233, 1950.
202. Opouec nonbcbKOro ni.a.ninnR y Bapwaei. "llac", 70.
203. Opo mo nHwe yKpa'iHCbKe niJlninnR. "YKpa'iHcbKHA CaMoctiilHHK", 12/51.
204. PAD.OBHll, M. B.: TPIIOM«I> Ill.El 60POTb611. "YKp. TpH6yua", 95, 1947.
205. PAXMAHHHPI, POMAH: BHWKIJlbHI «l>PArMEHTH. "llo 36po'i", 3-4, 1946, ''fo-
MiH YKpa'iuH", 40/45.
206. PAXMAHHHPI, POMAH: KPOB I llOPHHJIO, "YKp. TpH6yHa", 34-38, 1947.
207. PAXMAHHHPI, POMAH: OJ1.11H 3 6AfATbOX. OaM'Rti o. Jl-pa A. CTOJIRPllHKa,
non . .a.yx. YnA. "foMiH YKpa'iHH", 8/10.
208. PE6ET, nAPI.Sl: 3HAMEHHE ll.EC51Tl1PlllllS1 B >KHTTI OYH. "CyqacHa YKpa'iHa",
17/68, 1953.
209. PE6ET, JlEB: ll.MHTPO D.OHUOB nPOTH l.llEPIID1X n0311UIPI YKPAffiCbKO-
ro Bl13BOJ1bHOf0 PYXY. "YKpaiHCbKa TpH6yHa", 16, 1949.
210. PE6ET, JIEB: COUIS1JlbHA nPOfPAMA YKPAffiCbKOro B113BOJlbHOro PY-
XY. "Cy'I. YKp." 19.
211. PEPID. YnA HA TEPHTOPil PYMYHIT B 1949 P. "llo 36poi'', 9/22.
212. "PEPIHIWE MEPKYP", cTatti npo yKp. BH3B. 6opoTb6y, 22. YII. 1950, 12. YIII. 1950.
213. P. JI. YOA B CBITJII COBETCbKHX CBID.llEHb. "Cy11acHa YKpaiHa", 7/58. (Pe-
cl>epat KHH>KKH D.. MEABEAEBa: "CHJibHbie AYXOM" B "Cy11acHiA YKpaiHi", 'I. 14/39,
1952).
214. Pycnau, YOA Ha ni.a.nRwwi. "llac", 154.
•215. PS160KJIS1ll, H.: HE3H11WEHHICTb D.PY>K511", "PaJlRHCbKa YKpaiHa", 12. Ylll.
1951. (Opo "i.a.eonori'IHi AH&epci'i" "68HA" yKp. H3lUOHanicTiB).
216. "CAJ1bU6YPrEP HAXPIXTEH", 6aH.a.epoaui a Aacrpii. ll. 204, 6. IX. 1947.
•217. "Cao6o.a.ue Cnoao", npara, SlK 6HJlb XHlltH 5yp.n&K? 6. IX. 1947.
218. CEMEHIB, 3.: D.PYrHPI BHnYCK CTAPW. WKOnH "OnEHl". "llo 36poi", 17/30.
219. CEMEHIB, 3.: KOMAHJU1P APMIT 6E31MEHHHX. "CyqacHa YKpaiaa", 8, 1951.
220. CEMEHIB, 3.: HA 3AKEP30HHI 3AnHWHnHCb TlnbKH D.HMAPI.. "Cy'I. YKpa-
'iua", 8, 1951.
221. CEMEHIB, 3.: nOBCTAHCbKHPI BEnHKD.EHb HA 3AKAPOATTI. "Cy'I. YKpa-
'iua", 9. 1951.
222. CEMEHIB, 3.: PEPIJU1 YnA Pl TX 3HA4EHHS1. "D.o 36poi", 16/29.
223. CeuaauiAHHA cy.a. y Bapwaai. KoMeH.a.aHT nonbcbKoi ni.a.ninbHOi opraai3auii npo
YnA. "YKp. BicTi", YnbM, 7, 1947.
224. C-HA, P.: Cnpo6a nopeTH'IHOi opraHi3auii yKp. wKiJibHHUTBa. (Opaui KOMicii
AJIR opr. wKinbHHllTBa y ni.a.ninni, 1943, ni.it npoa. npoclJ. CiMOBH'la), "llac",
74, 76 - 79, 82 - 84.
225. CipHA, C. A.: nJJS1HOBICTb PEBOJlilOUIPIHOl 60POTb611 B KPAIO. "BH3B. no-
niTHKa", 1/18.
226. "CKOTCMEH", EAiH6ypr, AHAPXIS1 B nIBJl. nOJibWI. 17. v. 1946.
227. Cno6o>KaHCbKHA, n.: fepo'iqua noeaiR MapKa lioecnaaa, "BH3B. WJIRX", 6/19.
228. Cnoao npaBJlH Ha "Cnoeo HeHaBHCTH". flopTpeT Slpocnaea ranaHa. "foMiH YKpa-
iHH", 32 - 34, 1949.
229. CnoMHH 'lotapR YnA. "YKpa'iHCbKa TpH6yHa", 88, 1947.
230. CtaHOBHllle ua PiJlHHx 3eMJIRX, 1949. "HauiouaJibHa TpH6yua", 29.
231. CTAHOBHLUE YnA 110 MAPKCl13MY I JIEHIHI3MY. "foMiH YKpa'iHH",
46/81, 47/82.
232. CTaxie, B. n.: EereH KoHOBaJieUb. "YKpa'iHCbKa TpH6yua", 24, 1949.
233. CTHpaHKa, MHpocnaa: AKTHBHHA cnpoTHB y CCCP. "foMiH YKpaiHH", 13, 14, 1949
234. CtHpaHKa, MHpocnaa: Bi.a. YBO AO OYH. "YKpaiHCbKa TpH6yHa", 17, 18, 1949.
235. "CTOKfOJlbMC TlllHIHfEH", ctaTTR npo yKp. BH3B. 6opoTb6y, 7. Ill. 1950.
236. CTPAX nEPEll YKP. "6YP>K. HAUIOHAJII3MOM". "Cy11acHa YKpa'iHa", 4/55,
1953.
237. CycninbHO - nonitHllHHA orJIRJl 6onexiecbKOro paAouy aa nHneHb 1949. "BH3-
BOJlbHHA WJIRX", 6/69.
238. CYllACHE YKPAYHCbKE CEJ10. "Cy11acua YKpaiHa", l, 1951.
239. "TAPIMC - rEPAJlD.", BawiurtoH: AHTH-COBETCbKa apMiR AiE noaa 33Jli3HOJO "aa-
CJIOHOJO", 18. VII. 1949.
240. "TAPIMC - rEPAJID.", YKpa'iua B peBOJlbTi. 7. IX. 1949.
241. TAJlb6EPT, A. E.: YKPAYHCbKI nOBCTAHUI CJ1YXATl1MYTb "ronocY
AMEPHKH" YKP. MOBOIO. "HblO PlopK fepan)l Tpi610H", 13. XI. 1949 (aHHMKH).
242. "TH BOCKPECHEW MO.SI YKPAYHO", ctopiuKa "Ceo60.ll.H" npHCBR'leHa YOA,
81, 1950.
243. THc, ApKaAiA: a nepcneKTHBH tpbox poKiB, "BoaeoJibHa noniTHKa", l, 1946.
~44. 1500 KM. 3i a6pOEJO B pyKax. "llac", 103.
832

245. TypRHCbKa, ffpocnaea: >KiHKa e yKp. niAnin.11i. "Ceo6o.u", 288, 1952.


246. y .necsni POKOBHHH OOCT8HHR YnA. "CY'l8CHa YKpaiHa", 21/46, 1952.
247. YKpaiHa 6opeTbCR. "liYAYqHicTb Hauii", 14. IX. 1946.
248. YKPAYHA I BllilHA. napH3bKHA >1<ypuan "Pemo6niK", 4, 1946.
249. YKpaiHCbKa noeCTaHCbKa ApMiR. "YKp. BicTi", YJJbM. 41, 1946.
250. YKpaiHCbKHA nic y npaB.D.HBOMY CBiTJJi. BHJl. npon. Peet>. TepeHy q, 3 OYH, 1946.
251. YKpaiHCbKi noecraHui e 4CP. "YKp. TpH6yHa", 53, 1948.
252. YnA e 6opoTb6i nporH oct>eH3HBH qepeouux roranicrie. "Ha cropo>Ki", 5/25, 1947
253. YnA 3Hoey cnpH'IHH10e rpueory e CCCP. "YKp. TpH6yHa", 41, 1948.
254. YnA - ICTOP114HA KOHE4HICTb. "Jlo 36poi", 2- 3, 1947.
255. YnA npo.noe>1<ye 6opoTb6y e 3axi.nuiA YKpaiui. "Ceo60.11a", 275, 1952.
256. YniecbKa pecny6niKa. 'ToMiH YKpaiHH", 19/21, 1949.
257. Y4ACHl1K: BIJl KAPnAT J.lO nEPEMl1WJIR "YKpai'HcbKa TpH6yHa", l, 1948
258. "<l>APMAHJl", HOpBe3bKHA >1<ypHan, He3HaHHH cl>pour, 14. Y. 1949.
259. <l>inbMH npo YnA e AMepHui. "Ceo60.11a", 133, 1948.
260. <l>IWEP, U. E.: YKPAiliCbKHPI COPOTl1B. ''Hb10 PlopK Bopn.n TenerpaM eHJI
CaH", 15. X. 52.
262. <l>PAfMEHTH 3 60PIOBl1X JllPI YOA B 1949 P. "Jlo 36poi", q, 3/16.
262. <l>YJIJIEP, Pl. <I>. U. fEH. 40f0 KPEMJib 60ITbCff HAPl61JlblllE? "Jl.H Ce-
Tep.neA l1BHiHr nocT", 27. X. 1951
263. XMAPA, HAJllff M.: HA P03nYTHIX Xl1CTKHX. "foMiH YKpaiHH'', 1 - 2, 1950
264. XpoHiKa no.niA Ha JieMKiBWHHi. "BH3BOJJbHHA wnu", 8/35.
265. XTo 6ye reH. CeepqeecKi? "YKp. Tpu6yHa'', 28, 1947.
266. 4apcbKHA, BonOAHMHp: PaAiCHO wyMiJJH nicH. "HauiouaJibHa Tpu6yHa", 15, 1950.
267. 4ecbKa npeca npo SypnaKy. "4ac", 129.
268. 4ecbKHA ct>inbM npo peA.ll YnA 6ypnaKH. "foMiH YKpaiuu", 17, 1953.
269. 4exocnoeaubKHA cTapwuHa npo YllA. "AMepHKa", 16. XI. 1946.
270. 4Y6ATHPI, MHKOJIA: JlEC51Tl1PI4451 YflA. "Ceo6o.lla", 274 - 275, 1952.
271. 4Y6ATHPI M11KOJIA: YKPAYHChKE llIJlnlJIJI51. "IOKpeAHieu KeopTepni", T. 11,
'I. 2, 1945.
272. 4Y6ATHPI, M11KOJIA: YnA 60PETbC51 nPOTl1 KPEMJ151. "IOKpeRaieH Kaop-
Tepni", T. III, 'I. 4, 1947.
273. 4y>Ka npeca npo noxiA YnA Ha 3axi.11. "YKp. TpH6yua", 71, 1948.
274. lllaHKOBCbKHA, nee: 6e.llJJ8M Dill ct>ipMOIO .11ep>KaBHHUbKOi JlYMKH. "Cyq, YKpaiHa",
14/39.
275. lllaHKOBCbKHA, Jiea: nI!UlIJlhHA nPECA B YKPAYHI. IOeineRHHA AJJbM8Hax
"Cao6oAH" Ha 1953 p.
276. lllaHKOBCbKHA, Jiea: nPO 0Jll1H PIJl 36POT YnA. "Ceo6o.na", 12 - 15, 18- 19,
1953.
277. lllaHKo&cbKHA, Jlea: COB€TChKl1PI JJETYH llPO YnA. "YKp. C8MocTiAHHK",
14, 1950.
278. lllaHKOBCbKHA, Jiee: YKPATHChKI nIJlnIJlbHI Bl11lAHH51 B CCCP. "IOxpeAHieH
Keopnpni" T. VIII, q, 3, 1952.
279. lllaH-CbKHA, JI.: Bnacieui npo YnA. "4ac", 153.
280. lllaH·CbKHA, JI.: Hapo.11 MOB'IHTb (Coni.llapHCTH npo YnA). "foMiH YKpaiHH"
10/45. .
281. llleaAuapcbKi ra3eTH npo YnA. "YKpaiHcbKa Tpu6yHa", 69, 1948.
282. llleaA11apcbKa ".lli Benbreoxe" npo YnA. "YKpaiHCbKa Tpu6yHa" 80, 1948.
283. llleaA11apcbKHlt "Jlep 6yH.ll": Mana eiAHa nporu yKp. noecraHuie. 30. VIII. 1946.
284. WeaAuapcbKi ra3eTH npo YnA. "Jlo 36poi", 2/15, 5/18, 6/19.
285. llleaA11apcbKa eHllHKnone.lliR npo YnA. "Jlo 36poi", 2/15.
286. llleMep.llRK, B.: 6e.aJJaM ni.a ct>iPMOK> eH3BOJJbHo·i AYMKH. "CaMocTiAHa YKpaiea"
~~ '
289. lllepeMeTa, er. 6yn. YnA: SiA 33 6yHKpH. "Jlo 36poi'", 20/33.
290. llle O,llHH .llOKyMeHT MOCKOBCbKOro Haxa6cTBa. (Kpa.ai>K ,llepeeopi3y Xace&H'la),
"AMepHKa", 144, 1942.
291. llle O.llHH JJHCT .llO Pe.aaKuil "YKpaiHCbKOi TpH6YHH" (Kpa.lli>K ni.anin&HHX MaTe-
pianie). "YKp. TpH6yua", 29. II. 1948.
292. IO. MHKona: YKpai'Ha e 6opoTb6i. "TpH3Y6", 6 - 8, 1948. TaKo>t<: "3a CaMoCTil-
HicTb", 1 • 2, 3 • 4, 1948.
293. IO. B.: Bo10ioqa YKpaiHa, "CaMocTiAHa YKpa'iHa", 38 - 42, 1951.
294. 51K BHrJISlllAIOTb COBETCbKI Bl150PH HA TEPEHI BfUlHBY YKP. nm-
mnnR "Cy'18CHa YKpaiHa", 7, 1951.
295. ffK 3aCHOBYIOTb KOJlfOCnH? "CypMa", 8.
296. SIK 3fl1HYB KAn. AHOCOB 1 "Cyp11a" 25.
3M IC T
UEPWA qACTHHA: BIRCbKO KHJllKHX llACIB.
CTOp.
1. Cno&RHH Ta B8pRrH 3
KHRJKa A06a - 3. CAoB.RHH - 4. CAOBJIHCbI<e eiiicbKO - 6. fopo~ - 7.
Bap.RrH - 8. Bap.ubxe BiUCbKO - 10• .3Ha'liHHR eap.Rrie ~JI Y1<paiHH - 11.
2. APJ>KHHa A eoY - 13
.l[pysJU1a - 13. K.HR3b i APYZHHa - 15. YTpHMaHHR APY•HHR - 16.
CTapma APY•HHa A OTpoKH-AiTCbKi - 18. Boi - 20. lfopHi KA06YJ<B - 21.
6po4ffHKH Ta 6epA8AffHKH - 22
3. 3CS po• I GoHi ct>opMau.il 24
OxppoHHa s6poa - 24. .3aqinHa s6poR - 25. OpyZHHKH - 28. CTpiAbgi
- 29. IlixoTa - 30. fioqaTKH xiHHOTH - 32 KoHi - 34. AayapcbK.i Bopa-
BH - 35.
4. nparOTOBB AO aiAHH -
BiAHa A llH~ - 39. KoMaHJtYBaHHR - 41. Mo6iAisayiJ1 - 42. l.JaCAo ai•
C:bKa - 44. floAKH - 46. BiAcbKOBi BiASHaKH - 47. 06o3 - 49. noxiA-51.
5. BIACbKO B 60JO - 53
OpHr.Oroea AO 6oio - 53. BoeeaA AaA - 54. Biii - 56. T BI<THI<a aap.lll'iB
- 57. TuTHKa T.IUllK036poiHoi nixoTH - 59. TaxTHKB BUUCoi KhutpTH - 60.
TuTHKa Aerxoi xiHHoTH - 62. fa.AHUbKa TllKTHKa XIII. a. - 65. Ilepe-
110ra - 66.
6. YKplnneaa•
·~llARHi }'I<pinAeHHR 67. ByAoea ropoAiB - 68. Kaazi ropo~ - 70•
.8a6opoAa A EopoTa - 72. BayTpiuIHi yicpinAeHHJI - 74. 06Aora A B081111i
llaJDHHH - 75. IlorpaHH'qffi Ba.JI.ff - 78.
7. Cl>nbOTa A MOpCbKi DOXO.D,H - 81
fioqaTKH 11opeI1AaecTBa - 81. YxpaiHCbKi Kopa6Ai - 82. JlHinpoea q»AbOTa
- 84. Ilepmi noxoAH H·:l l.JopHe Mope - 87. IloxoAH 0Aera Ta lropB -
88. OcTaHHiii noxiA UapropoA - 90. IloxoAH Ha KacniA - 91.
8. BUiaa 3a KHR>KHX 1.1acia 93
BiAaa si CxoAOM T3 s Bisalrl'i8IO - 93. BiAHa s YropJl!HHOJO - 94. BiAHa
a IloAbJl!elO - 96. IloxoAH H·3. IloAbJl!Y - 98. B colo.ai s IloAllq&eJO -100.
IloxoAH aa l.Jexiio A AecTpiJo - 103. 6opoTb6.1 s J\aTBOJO - 104.
9. CTenoai DOXOP,,H 106
fieqeHirH A Tioexa - 106. IloAoeyi. IloxoAH 8oAOAHMHpa Moao11axa - 107.
IloxiA lropa CearoCAaeaqa -110. OcTaHai noAoBeUbKi aiAHa - 112
TaTapH Ha YKpaiai - 114• .ltaHllAQ a 6opoDC5i a TATapallH - 115.
10. XapaKTepHCTHKa KHR>KHX qacia - 117
CTpareria - 117. IloAKOB04Ui - '120. J\agapcTBO - 122. BiAcHo A MP-
aaaa - 125. Y1epaiaa I Eepooa - 128.

.llPYf A llACTHHA: 3ATIOP03bKE BIACbKO.


t. nlA nHTBOIO Ta nonbW,elO - W
6opon6-3. Ba aaxi411i &ell.Ai - 133. Oi4 AHTOBCblUlllll npaoopallH - 135.
BilcbKOBd ycTpiA Aana - 136. YcTpil aiAcbKa B r8All1111Hi XIV-XV...
- 138. 36poAHi pym XV-XVI. a. - 140. YcTpil DHi.elticoro ·BileHa.
KiRRoTa - 142.
2. Ho. . 36po• Ta yKplnneHllR - 145
C!&_ea aGpo• - 145. Ilopox i ao•nR •P!D•eii - 1~7. ApTRA•fl>lJI XVI.-
XVII a. - ~ fap•aTHil upq - 151. PYJDBBUi - 152. Jlepe•erJ
8&llKH - 155. MypoBaHi Ba11JC11 - 158.
II

CTOp.
3. B 6opoTb6i 3 TaTapaMH 160
IlepeMora AHTBH - 160. KpHMCbKa opAa - 162. TaTapcbKe eiiiCbKO 162.
TaKTHKa TaTap - 165. KoHCTRHTHH 0cTpo3bKHii - 167. BapoTb63 s"~a­
TapaMH B XVI e. - 168.
4. no'IBTKH K038U,bKOrO BiHCbKa 170
Ao6a K03a'l'IHHH - 170. Ilepmi KoaaKH 171. Ilo'laTKH Cilli - 173.
PeecTpoei K03·3KH - 174. Ko.38\1,hI<i oxoTHHKH - 177. Ilepmi eiit:HH 3 1co-
3a1<aMH - 178.
5. B MHpi Ta y eUiHi 3 nonbW,elO 181
IleTpo KoHameBH'l CaraA.1ta'lHHH 181. niA MocKBOIO Ta niA XoTHHOM
- 186. Kypy1<iecbKa eiiiHa 1625. p. - 188. PeecTpo:3i A BHnHIJ!HKH - 190.
noxOAH Ha KpHM - 191. MopCbKi noXO,ZtH - 193. BiiiHH B IlOJ\RKaMH
1630-1638. pp. - 195.
6. noecTaHHH Bor,D.aHa XMenbHHU,bKOro 199
Eor,!taH XMeJ\bHHYbKHH - 199. no1.1aT1<H noBCTaHHR - 201. 1K.oeTi BoAH
H KopcyHb - 202. H1pOAH6 noBCTllHHR - 205. nHJ\Reyi - 206.
7. BUtHH XMenbHHU.bKoro 209
36opiecb1<a nepeMora - 209. Bepec-retJ.1<0 A BaTir - 210. MoAAaBCbKi no-
XOAH - 214. BiMH3 B noJl.bf!!elO 1653-1655. PP· - 215. Peii,lt AHTOH8
1KAaHOBH'la - 218.
8. f eTbM8HW,HHa 220
IeaH BHroBCbKHH - 220. no'l8Tl<H PyiHH 222. neTpo AopomeHKO -
223. 3aHenaA KOBa'l'lHHH Ha Ilpaeo6epe.mzi - 224. PosBHTOK eiiicbKa
Ha Aieo6epezm.i - 225.
9. 3aHena,o. K03aU,bKoro eUtcbKa 227
IeaH Ma3ena - 227. BiiiHa 3 MocKOBf!!HHOIO· noJ\T8Ba - 228. 3aHenaA
feTbMaHf!!HHH - 232. 3anopo:z.za - 234. B 6opoTb6i s MocKB<llO - 235.
KiHeyh sanop03bKOro eiiicbKa - 237. CAo6iAf!!HHa - 239.
10. OpraHbau,isr K038U.bKoro eiiicbKa 240
3anopo3bI<e eiiicbKO - 240. Ko3aybKa paAa - 242. BiikbKOea CTapmHHa
- 243. BH6opH cTapmHHH - 246. Biiicb1<oei paHr'H - 248. BiiiCbKOBi ei.it-
3HaKH - 250. KoporBH - 252.
11. 36posr i ct>opMau,ii 253
lfacJ1.o eiiicbKa - 253. PeecTponi K038KH - 254. OxoTHe eiiicbKO - 256.
noAiJI. eiiiCbKa - 258. 36poR - 289. 0ARr - 262. BiiichKOBi enpaBH -
263. YTpHMSHHR BiHCbK8 ...... 264.
12. BiHCbKO B 6010 - 266
IloxiA -· 266. BHi. Ta6op - 268. BiH KiHHOTH - 269. TaKTHKa nixoTH -
270. ApTHAepiR - 272. 3aMKH ii q>opTH<J>iK:tyii - 274. 3anopo3bKa Ciq
- 276. Cl>AbOTa - 280. Biii Ha MOplO - 281. Ko.aayhKHH no6yT - 283.
Po3BHTOK KosaybKoro eiiicbKa - 284. THn eiHCbKa - 286. MopaAbHi yiH-
HOCTH - 287. f aAHYhKi opraHi3ayii 1848-49. pp. - 289.

TPETff4ACTMHA:36POAHICMnMCY4ACHOl406~

YKPAJHCbKI Cl4081 CTPIJibUI.


1. no11aTKH Y. c. c. i nepwi DOXO.D.H 293
Ilo'laTKH cTpiAeybKoi opraHi.aauii - 293. Mo6iAisayiR Y. C. C. - 296.
Y. C. C. y CTpHIO ii Ha 3aKapnaTTi - 300. Ilepwi 6oi - 302. Ha napTH-
aaHTyi . .l(eayRTKH - 304. Oct>eHBHBa e .moeTHi 1914. p. - 308. .3HMOBHA
noxi,11 e KapnaTax. CreaHa CAym6a - 309.
2. Ocl>eH3Hea 1915 p. 312
CitJ.He&a O~H3HB8 1915 p. - 312. CoTHR K. ryTI<oBCbKoro - 314. Pe-
opraHi3ayiR AerioHy - 315. lioi .aa MBKiBKY - 317. Boi .aa BoAexie - 320.
r
Boi .aa 8J\H'l - 322. Biii niA .3ae8J\OBOll - 322. Boi H8A CTpHnOIO - 325.
Biii ni.A CeMHJCiegRMH - 327. B COCHoei ii Ha BeceAiii Ha4 CTpHnOIO
- 330.
111

3. Sol HaA 3onoTOIO nHnOIO - 333


J\.HOOHJI - 333. Soi Ha Jtm<Hx J\.tU1ax i B noTyTopax 337. fyyyAbCbKa
OOTH~ -· 339. PociiiCbKa peeo.1uoyi11. Biii ni.zt KomoxaMH - 340. noxi.zt
JI.O .36py11a - 342.
4. OpraHi3au,iH Y. C. C. - 344
Po3BH~~ opl'aHi3ayii ~- c. c. - 344. Boe~i cf>opMayii 345. noMi'IHi
cf>opMayu - 349. BHWKIJ\ Y. c. c. - 350. K1w Y.c. c. - 353. npecoBa
KBaTHpa i Boeea Ynpaea - 355 . .3araJ\bHa xapaKTepHCTHKa - 356.

lfACH UEHTPAJlbHOI PAJlH.


5. no1.1aTKH yKp. eHkbKOBOfO pyxy - 357
3 TIOPMH H·'.lPOJI.iB H'l BOJ\IO - 357. nollaTKH yKp. eii{CbKOBOI'O pyxy B po-
ciHCbKiM apMii - 358. Y1<p. eiiict-Koei opraHiaauii e Kneei - 358. Biii-
CbKOBi Bi11a Ta M8Hi<t»ecTayii - 360. nepWHH yKpa~CbKHH nOAK - 360.
nepmn.H BceyKpaiHCbKHH Bi;iCbKOllHH .3i.s11. - 353. l{pyrnii 3i3.zt - 364.
YKp. reHepaAbHHH BiHcbKOBHii KoMiTeT - 366. TpeTiii BceyKpaiHCbKHH
BiiicbKOBHH .3i.sp; - 367. YKpaiHi.sayi.R 11acTHH pociiicbKoi apMii - 368.
I. YKp. Kopnyc - 370. II. YKp· Kopnyc - 371. 1-IHmi yKpaiHi3oBaHi ei.zt-
p;iAH - 372.
6. 036poE:Hi cHnH YKpalHCbKOI HapOAHbOI Pecny6nHKH 376
.3GpoiiHi CHJ\H YKp-:iiHH .s no'l8.TKO!lll eiiiHK s MocKOBf!!HH010 - 376. BiAhHe
KoaayTBo - 378. BiAbHC K038'1TBO B 6opoTb6i .s OOJ\bWeBHKaMH - 380.
floqaroK pery.1U1pHoi apMii. .3anopoabKHH Kopnyc - 382. Chroei CTpiAbQi
- 385. CnHJI p;neiaiJI - 387. Yup; apMii - 390.
7. Hanepe.11.oAHi sUiHH 3 MocKOBW.HHOIO - 392
Ha m.11.11xy p;o cyeepeHHOCTH - 392. OOAbmeenybKHH nepeeopoT i iioro
HacAiAJ<H e YKpaiHi - 392. Po3BaA pociiicbKOi apMii. AHap·xiR e YKpa-
iHi - 394. B.saeMHHH a .ztepm.aBaMH AHTSHTH - 396. Mupoei neperoeopH
a yeHTpaAbHHMH 11.epm.aaaMH - 397. .3anoei.itb i npn•:inHH siiiHH 3j Co-
ee-raMH - 398. OOAbWCEHUbKHH YAbTHMaT - 400.
8. nepwa BiHHa 3 60nbWeBHU,bKOIO ft\OCKBOIO - 401
no11aTOK eiiiHH - 401. Soi 38 JI.OCTynH .ztO KHeea. Kp~H - 404. 06opoHa
KHeBa - 406. Bi.ztBOpoT H8 BoJ\HHh - 409. npH'IHHH BO€HHHX HCB.1ta~1
yKpaiHCbKOi pecny6AHKH - · 41G . ..3aKA1011eHHR 6epecreiicbKoro MHPY
412. .3ei.11.bHeHHR Aieo6epeJKHOi YKpaiHH - 414. noxi.zt Ha KpHM i 6oi 3a
J.tOHCY,bKY aar.11.H6HHY - 416. TaKTHKa -· noAKoBo.ztyi - 418. 3Ha'liHHR
eiiiHH a MocKOBll!HHOIO. KiHeyb ljeHTp3AbHOi Pa.ztH - 419 .

.ll06A fETbMAHIUMHM.
9. 36poiiHi CHnH reTbMaHW,HHH Ta ii ,11,ina 421
/lepm:leHnii nepesopoT reH. CKoponaJI.CbKoro i iioro HacAi.itKH - 421.
YKpaiHCbKe ceJ\RHCTBO B 6oporb6i 3 reTbM3H1!!HH010 Ta HiMeIJbKO-aBCTpih--
CbKOIO 0Kynayie10 - 423. OpraHisayilr BiiicbKa. Ka.ztpH peryMtpHol apMil
- 424. YKpaiHCbKi eiACbKOBi 'lllCTliHH .sa reTbM8H'.lTY - 428. Cnpo6:i ei.11.-
HOBH KoaaybKoro CTaHy - 430. TapaigaHCbKa noeCT8HCbKa .ztHeiai11 - 431.
MocKoecbKi eiiiCbKoei cpopMayii - 432.
10. YKpaiHCbKa BOE:HHa ci>nboTa 433
YKpaiHiaayiR CllAbOTH - 433. noll8TKH oprattiaayii yKpaiHCbKOi CllAbOTH
- 435. CKAa.zt l.JopHoMopcbKoi CllAbOTH - 438. MopcbKa nixoTa ii aeiRyi.R
- 441. YKpatHCbKa eoeutta CllAbOTa aa feTbMaHaTy - 442.
11. YKpaiHCbKi Ci11osi CTpinbU.i B YKpaiHi. Yna,D.OK reTbMaHaTy. 446
Y. C. C. e 6opoTb6i .s OOJ\bWeBHK3MH - 445. Y. C. C. e 0AeKcaHA2_ie-
cbKY A Ha XepCOHIJ!HHi - 448. YKpaiHCbKHH HayiOH8AbHHH CoJOa. ni.it-
roroea AO DOBCT8HH.R - 450. no11aroK noBCTaHH.R. MoroBHJ\iBKa - 452.
nepe11ora )tHpeKTOpii - 454. BiiicbKOBi CHJ\H /lnpeKTopii Y. H. P.
- 456. Jtpyra BiAH:l .9 OO.AbWC6JllC8MH - 458. npH'IHH8 HCB,!laq - 461.
lV

CTOp.
YKPAIHCbKA fAJUtUbKA APMUI.
12. 6oJ 3a nbaia Ta nepeMHWnb
reHesa AHCTOna.itoeoro 3pRBY - 462. YKpaiHCbKHA reHC_E>_BAhHJdi BiAcbKO-
BHM KoMicapiRT - 464. npRrDT03& AO H1CTyTIV - 456. nepm1r.il ARCTOD3,A
y AbeoBi - 468. IlepeBopoT H·'l npoaiHyii - 470. Ilepmi 6:>i y .hheoai -
472. BTpaTa nepeMHmAJI - 475. BiAch1 Y. c. 475. Soi y AbBOBi c. -
.AO 21. AacronaAy - 476. YxpaiHyi SaARmaJOTb .hhaiB - 479.
13. YKpalHCbKo-nonbCbKa aii1Ha 481
OptaHi.aayiR Aep&aBHoi BAaAH A noAiTHqHe CTaHOBHq\e .3. O. Y. H. P. -
481 . .36poiiHi CHAR .3. o.
Y. H. P. - 484. nepmi B08HRi Aii - 486~
nepma JKpaiHChKa ocpeH3HB8 H!l J\.baj:a - 489. Jtpyra yxpaiHCllK& ocpeH3HBa
Ha Abeia - 491. BoeBi aJCyii Ha niBACHHo-saxiAHbOllY A uiEHiqao11y 4»poHTi
- 495. TpeTR YKP·'.liHCbKa ocpeH.9.HBa - BoaqyxiecbKa - 496.
14. "lopTKiBCbKa oc1JeH3HBa
noAbCb1<3 octieHBHBa A Ei.itBOpoT y. r. A. 38 .36pyq - 502. IloAii HB Cxi4-
Hiii YKp3iHi - 505. no'laTOK llop-rKiBCbKOi ocpeH3HBH - 507. Soi 88 Be-
f>C.lll8HH, .3o.11.oqie, PoraTHH - 512. nepexi4 Y. r. A. 38 .36pyq - 514.
npa'IV.HH nporpaHoi eiAHH. Ilo.11.iTHKa A CTpaTel'i.JI - 515.
15. OpraHl3au,IR Y. r . .R. - 521
.3araAbHa opl'aHisayiR - 521. Boeei C1>op11a11ii. mxoT& - 523. ApTHAepi.s
- 524. KiHHOT8. - 526. AeTYHCbK8 ecK84pa Y. r. A. - 526. Ila11uupHi
noiSAH Ta 8BT8 - 527. no11iGHi cpoo11ayjj. no.11.bOB8 JB.8HA8p11epiJ1, 6y.UBHi
BWUH A CTByiAHi KOMBHAH - . 528. CAym.6a SB.RBKy - 529. PoseiAita
A nponal'aH.ita - 530. TexHi'IHi eiiicbKa· AaTOKOJUIOHR - 530. CaHiTBpHa
CAym.6a - 531. IlocT8'18HHJI - 532. HHmi AOIIOKi'IHi cpop11auii - 534.
OAHOCTPiA i eiASH·l.KR cTym1ia Y. r. A. - 534.

06€,llHAHI YKPAIHCbKI APMD


16. noxf,a, npOTH C50nbWeBHKIB - 531
.36poAHi CHAR y. H. P. HaAAHinp.RHCbKB ap11iJ1 - 536. noAii B HaAAHi-
npllHJl&RHi nepe,ii i ni,A'l3C nepeXOAY y. r. A. sa .36pyq - 539. Bommi
.itii B ApyriA no.11.oBHHi AHDHJI - 540. BHYTpimHbO-no.11.iTH'IHe CT.J.HOBHJl\e
- 542. .3aKopp;OHHO-DOAiTH1Ule i CTpaTel'i'IJle CT&HOBRJUe 544.
17. Oc1JeH3Haa Ha KHla-0.n.eccy 548
raJ\HJlbKa ApMi.R - 5{8. l!epXOBHa KOllaH.it!l' i BCJI 26poAHa CHAa Y. H. P. -
548. Eoeae CT3H03Hll!P i ll.AJIH DOXOAY - 550. no'l&TOK noxo,iiy Ha Kai::s -
552. Jtubmi ycnixH yKp. ocpeH3H3R i saraAl::He 6'.>A03e CHHO:SRJUC - 555.
nepeMOT3 H3 nbAHi Ta 3AD6yTTJI KH3:88 - 55~. IloAii B nepmiA DOAOBRHi
sepecHJI - 561. BiilHa npoTH A06poB0.11.bym - 562. OgiH1<a ycnixia i He-
BAa•1 - 564. .3axiH'leHH.R. JtoAR HaAAHinpRHCbKOi Ap11ii - 567. Kiaep
ruHubKOi Ap11ii - 568.

JlOUOBHEHHH
1. Ko38'1l alAHH .......................................................... . 589
reTbM3H lleTpO CaraAAa'IHllA - 569. XMeJlbHH'l'IJIHft - s·.2. YKpUtHCL>ll:O-
noJlbCbK8 KawnaHia 1649 p. - 574. 4>opcoeH11A r.1apw-Ma11eep nonK.
KpH'leBCbKOro - 575.
2. BIDllOJlwd 3MU'BHH8 1917·1819 pp........................ - _.. _.. _.. 579
YKpaiHcbKo-nonbCbKa pilHa - 581. 1'opt1elecb1Ca oct>eH3llBa 582.
8. )'wpaiHCWUl BoeHHI •.tbOTa ............................................................. -- ··· 585
Bnua }lHpeKropiT - 585. Jloni Kopa6Jlla lfopHouopcbKOi 4>.1ta.01M - 588.
v

q A C TH H A 'I E T BE PT A:
MATEPISlnH .no ICTOPD 1920-1953 PP.

KAPnATCbKA Cit.I
I. Kapnatca.a Cl• 1938 - 1939 pp..................................................................... 591
6oi Kapna1c1tKoi Ci•d - 596.

nEPWA YKPAIHCbKA ,nHBl31SI


YKPAIHCbKOl HAUIOHAJlbHOI APMR
1. ne.-a )'lqJlliHcwca JlHllbl• )'HA ...... .... ............ ..................... ............................. 604
Rllcuoaa Ynpaea - 605. no'laTKH. OpraHi3a&di Y Jl-YHA - 608. Opr~rni-
laQllHa CleMa - 609. I
2. I. YJl·YHA HI tp0HTI 1944 p............................................................................. Ill
nepwl 6oi Ha cxi.11H.bOMY cl»poHTi - 616.. CuTyau.isl JlitOM 1944 - 616.
I. ~ 11-YHA e (JtoeeHii i KapitHtii ..:...::. ·620. l. Yll-YHA e ta6opax no.10-
. HeHHX - 626. JlHliiJHIHHKH o HiMe'l'IHHi i Aocrpii - 628.
S. °611 nlA 6poAUH .. .... ............. ... .... ..... ... ........ ... .. ..... ..... .. .. .. .... .... .. ... 635

YKPAIHCbKA no·ecTAHi.iA APMISI


I. Jlo JU1Cepe.n YUA .................................................................................................... 83&
JlecAtb poKie J6poAHo-no11itH'IHoi 6opoTb6H YnA - 635 YnA ictopn'l-
Ha KOHe'IHictb - 638. Tpa.11uui'i J6poAuoi 6opoTb6H - 640. OYH i nonK.
€ereH KoHoeaneUb - 643.
2. Opont rlT.neplacbKOi HIMe'l'IHHH ........................................................................ 650.
Hoei R3Jlii - HOBHR JMar - 650. MbK uaunctchKHM MonoToM i 60.1bwe-
BHUbKHM KOBaitJIOM - 655. no11aTKll YnA ·- 658. nowupeHHR .11iR YnA
- 668. PeA.11H YnA Ha OCY3 i nownpeHHA yKpaiHcbKoro BHJRoJJbHo-
peooJJ1oulAHoro ·pyxy Ha· Cxi..11 - 667. YnA - opraHiJatop cl»poHTY no-
HHOJltHHX Hapo.11ie - 682. PiK 6opoTb6H YnA Ja onaHyoanHR KapnaT
-686. Henotpi6HHR TpetiR d»POHT - noJ1AKH - 695. KiHeUb HiMe1tb1<oi
oecynauii YKpaiHH - 709.
S. Upon1 CSoablDe&HllbKOI Mocnu n ii caTeAITla 712'
llooopoT 6onbweeHUbKHX OKynaHti.e Ha YKpaiHy - 712. liopotht'\a Ha
>t<HTR a6o cMeptb - 747. YnA Ha 3aKepJOHHi - 775. PeA1m YnA - 784.
36polhte niJtninnA i Aoro aKuil -- 793. 6i6niorpa4>isr - 822.
A
81,ll BH,llABHHUTBA

DOJlUllO CDHCOK HiepTBOAUlda (cltYHA•Topla) "kropR )'JqJaiHcwcoro Bllcwm",


JQ,O CBOillH DOHCeprmllH np'H'IHHKllHCR ,1.0 BllJl8Hlltl llfei &aHC.llmOi IOlllnL IXltll Wepr•
aeHHICTb JlODOllOra BllJlaatnulTBy no6opoTH 1PYAHOud. IQ.0 B'll3UHC• 8 Bll,UllllDI
KllHl'1I, Ta npHCDIJDHTH ii DORBY.
Ha llbOllY 11lc1d CIUlllAUllO aclll H(epTBOJl8BllRll IQ.HpY DOJlRK)' sa tl.aropoAHe Al·
JIO Ta spos)'lllHHR BUUIHBO'i CDpaBH, RKOIO • .......... ICTopli )'KpaiHCbKOro alAcbKL
Dpb&lllQ,8 DOJl,88110 sa B)"IHHll DOpUKOll lllclle&OCTel, DptlJlep*YJO'lllCb DO-
ptlJl.KOBHX 'IHCU 88 KHIOKHKOIO KOMKTOpa, npH 'IOllY 8UlllllMllO TO'IHICTb npb&lllQ.
sa oplll'iHuo11 DOJlaHHll wepraoAaBQR1111.

CANADA CaeKa 0. EUST\'IEW. Ont.


f paropie IBBH MaluaKo MHxabo
ABERDEEN, S.U. f peropie BacH.llHHa
lllep6aHb lt\aKCHM FLIN FLON, Mu.
"A6epJliH" fap.11eop DICKENS, Man. SIKHrds Jl.
BaAAa Ieaa lnbHHl.\bKHI Bo.11. C...il.lla AHJlPil
DUNVILLE, Ont. KH6a Cl>. n
ALVENA, Suk. Cl>eJlHWHH lau
BepeKeTa MHxal.llo
Ue6pHK MHKOJIB Ctepuu M.
BoAqyK AneKcaa.11ep EAST COULEE, AltL OnilHHK C.
f aarie leaH E. Aepa11eHKO B. Xaxypa A.
MHpHaCbKHI Cn08H neTpHqKo nasno
ARMrr, Slek. TannaqHJOlt 4>. neym 0cHU
BeryH Plocun
CeHIOK leaR nepeoenlOK B.
ASHMOHT, Alta. nnpHK Maxalno Clpal H.
Miceeiq r. Jl>KeKCOH netpO BohyK n.
B8Bo el>peA, naal
ATHERLEY, Ont. To11cHK leaH FORT WILLIAM, Ont.
CocHHl.\bKHA AHTIB Bo.111iiraHel.lb lt\apTHH KapnlOK IOKpo

BOYNE LAKE, Alta.


Kpaecl»op.11r. OcTacl» reo.
np11riHCbKHA BonOAHMHP KipCTIOK Beni
mrcel.lbKHA B. f pHHIOK UltKO
MHxanbqyK Jl.
BaHqyK naeJIO JleilKoHa JluHTPO
AepaMeHKO IOpKo
narona MaxaAno
Jl8BHUK IeaH
KapnawHH A. EDMONTON,AltL
KoaanbqyK fpuropll
.MaJipiBCbKHA 0. ifoK.
BRANTFORD, Ont. npollb Ctenae
netpyCHK BorJl8H
BopeAKo leas Aap&11eHKO Binop
Kywaip MHxalJlo
KiHall.lYK MHKOJl8 M.Wrep l'locao
neTpiB JlMHTpo
Hora fpuropil Aepa11eKKO Baca.111ii
nyKOMCbKHA naeno
CypMneecbKHI IBaH AepaueHKo AneKcaJIJQ)a
KnHMKOBHq IOpil
KoJJRca IBBR rYTa neTpo
KpyMWHH €ereH
ranaH Mex. f aparo3e .ll>KaH
SlciHCbKHA Bor.a.aH
Jlp. HiKicl»opyK leBH Ty6waH Man
JlyKOMCbKa Onbra
0c8JlqYK leaH ne.11H&JlbKH M.
MaRpiecbKa AHHa
rpauawaK MaKoJla PoueHKO Cl>peJl
JlyxHiA BacHJib
AepaMeHKO BorJlatl
CALGARY, AltL JlyxHiA HaTaJJKa
Be.npano 0. EGll£MONT, AltL lfarniA KocTb
IeacawHH Jl, BoSHMHpCbKHI r. BaApaK nio6ocnae
6

ManapqyK. n. Myauu leaR IULLCREST MINES, Alta.


ffHHC Toai naH11HWHH TeOJlOP
ENGLEHART, Ont
Maprap.llT 0.
lia6iA BacHJib FOAM. LAKE, S.Sk.
KyabMaK Mapi•
fYUYJI EMaayin f anaK Teo,llop
6a6RK BacHJlb
IOpKeBH'I BacHJib
MapKeeuq C. H. RIVER, Alta.
lcbKiB M. ERWOOD, SllBk. OriacbKHA nanun
6aoypa r. lleMKie B. BaepHK 3axapKo
WMirenbcbKHll MuxaAno lleMJdB C.
TanifH 51pocnae Tepaa CTe~aH IATONJA, S.k.
JlHrac· 51poenae 60A11yK MaKc.
HAFORD, SllBk.
PH)l(3K 0.
BaIUYK MHx. KINGSTON, Ont.
Kapna M. XapiTOHIOK I.
<l>e,llopie ff pocnae HERON BAY, Ont.
fnymy1' CTaeno
Jly6oecbKHA I. rnaAKHI B.
XapiTOHIOK CTecl»aH
PH6iUbKHI o. HAIRY HILL, Alta. lleAHera Maxalno
ConpyHJOK BiKTOP OpneUbKHA MHx. CTywup M.
KyuHA I. OpneUbKHA llMHTpo KoTOBH'I CHJibeecTep
JlaepeHIOK Ieae
KyJlHK MapiSI A.
KpHBKO Ieae HAMILTON. Ont.
Kn1011KoecbKHI MaKCHM
JleMqyK BacHnb KonniecbKHA n.
BiTHK Ieaa
KpaAKiecbKHI 0. 6ypTHSIK T.
Keac OcHn
npo~. KpHB060K A. Capa,llaxa Ieaa
CTecl»aauie M.
6aTHUbK3 C. CTaHKeBH'I IOpiA
3ani3HSIK Ieae
nonK. Ky3bMiHCbKHA A. MapTHHie MHxaA.no
Ca11Kie OpecT repJIRK MHKOna KIRKLAND LAKE, Ont.
IOpKiD leae A.llaMHK PoMaH <l>iKTaw M11xaAno
PoiK OneKcaH,llep Kop11aK ll. PeweTHno Mux.
UHHuap OpecT MoMOT <l>eAiP 6accapa6a IeaH
KpaAKiBCbKHA BacHJib MaTyweecbKHA f p. Ona~iA11yK lnbKO
KpHeopy11Ka Bono,llHMHP MapywKa llMHTpo
HIGH PRAIRIE, Alta.
naniA nnpo HanecHHK M.
BenHKHA M.
lllee11yK Bono.llHMHP TaerpiBCbKHA neTpO
ff HHWHH • Ieae
nyKoMcbKHA M. AneKcaH,llep 6pocc (liaTT~)
Kop'IHHCbKHA MHKOJia
<l>apMyc M. KoaeM'IYK Ieaa
MaKCHMHWHH TeoAOP
IOcHn'lyK Pl. <l>e,llaK MHxaAno
6oe11Ko Ieaa
nyKOM.CbKHA n. 6ana6aH naeno
neeKO llaHHJIO
lcaEHKO neTpO KoneubKHI C.
0 Ui~paHHK leaH
lnaH'IYK CHJlip SIMKO BacHJib
llRKiB MHX.
6yKH.lla CTenaa 6eA MaKona
CTpe611yK OneKcil
na11aK IeaH BoabHHA M.
4opaonHcKa IOniRH
lnbKiB llMHTpo MaAKoeaq 11.
lllaau MapiR
AnoHIOK €eree llMHTepKo Max.
llla6yHbKa IeaH
nacEKa neTpO 6anexiBCbKHA 0.
Kywaip leae
OpneUbKHA IeaH llaHHnlOK AHTiH
CoKipKa MHX.
OpneUbKHA BacHJib KanycTHHCbKHA BonoA.
CTpe611yK niKepa
CipiHbK napaHbKa f aepHJIIOK 11.
CTpe611yK IeaH
CipiHbK M. nonoc <l>eAOP KITCHENER, Ont.
CipiHbK MiKe naTHH AHHa
Ko11aa AepAiA HINES CREEK, Alta. m.neipHHA OneKCaH,llep
KpHCb Pl.. CTOUbKHI fpHropiA
Pyrap Pl. CTOUbKa Mapisr KRUGENDORF, Ont.
PyTbK.O Bon. CTOUbKHI Ieaa Hal'IYK Ieaa
LACHINE, Que. Hoeoca,11 KiHApar rHHJIHUR Pf.
l>l>KHK A. Kola'IOK leaH CaraAAaK .n.
CKOMCbKHA B. Ulep6aKia MHKHTa Koponb B.
Oa'lap flaeno IlecATHHK BiKrop nttc MHxaAno
KoHawcKH'I MapKiAH JleMOCIOK CrenaH JIH3aHiecbKHA M.
lfypcna BacHJlb Matei'ie MHKona Kicinb nerpo
l(Hpu luau MHCJllOK reopriA na3IOK M.
1IAeCKUHb 13oJIOAHMHp KacapAa AHApiA 36aAHHCbKHA C.
6btcHK MHXaAno 603AH netpo 4eKypnaH CrenaH
lil>KHK lrHaT 4ypMa BacH.'lb SlronbHHllbKHA E. 6.
]uHe&'IHK MHxaAno T-eo "npoceira"
I loul4ubo Teo,11op noeiAaAKO MHX. LAMONT, Alta.
·~YPlll< IOpKO CeMKO Pl.
LEOVILLE, Sllsk.
JlyuHWHH laaH
4epHATHHCbKa Mapra MONTREAL, Que.
Kaub M.
4epHRTHHCbKHA I.
Oca4ua Slpocnaa tMOJIRK IeaH
lii>KHK 0. 4H>KOBCbKHA nerpo
.lllio6 MHxaAno
XoMHH leaH
l lexow Mapra Jl<>JJHHCbKHA IeaH
npoKyJJEBHI( I.
llexow flerpo JlyrKa BacHnb
Tpyni'I ¢>peA
CKOMCbKHA B. COI03 6. YKp. 8oRKiB
KapMa3HH JlMHTpo
MHKOJIK)K JbtHTpo JlHpJla PoMaH
KIT AH.a.piA
f aJIKO JlMHTpo Cropo>KyK Cre$aH
liopcyK rpHroplA CapaH'IYK laaH Cropo>KYK OnR
lnHKa MaraiA MapKoecbKHA PlocH$
llHPAa Rpocnaea
ryr AHtltt XaniMOH A. .l1Hp,11a Irop
€M'IHK Jrop XpHnlOK H.
Ky.nb'IHllbKa Mapl•
JIHWHK rpttropiA PowKo nerpo
Ky .allHllbKHA Cre$aH
KowapHHUbKHA MHKOJ18 LONDON, Oat. laacHla jlpocnaaa
PoMaHKo MHKOJll BITowHHOKHI AHTIH Ky.1b'IH1lb1CHI Tapac
raHAJKlK rpMropll RaopcbKHI Bo.lo.lllMHP S..OHCblCHI C.
ille&'IYK AHTIH TOMHH H. 3aCSopoacbKHA IaaH
JlA'IHWHH OcHn 3aCSopoacbKa TeKnR
PoJyM lnbKO Mc KEND ISLAND, Oat. HarlpHHA naano
lia'IHHCbKHA RpeMa KonH.111 Cre.u• ne6cAb M.
I lau11101< BacH.nb
Mc LENNAN, Alta. ne6eAb 0.
Ko6pHHCbKHA nee .llHMHIH Hecrop
Oc81CiBCbKHA n.
Kttpa MaKCHM ne6eJ(b I.
rlaH'IHWHH OcHn MOOSE JAW, s.k. K03YJIAK 8.
KoaaJlbCbKHA BacHJlb HH'lu n. nalllYKCBH'I n.
"npoceita" iM. llleneHKa Ky11wlA K. OcaKiBCbKa 0.
Uexow Mapra 3Haep rpHrop CHcaK M.
3aB3ACbKHA rpHropiA naa.niwaK 8. raH'IYK BaCHJlb
60AJ1bKa leaH KanHTKa C. .llp. CrpyMiHCbKHA P.
XoMKa leaH BacHJIHWHH BacHJib 8epHra rpHropiA
KoHaHeub leaH CniKyna C. lllaeana E.
PanKo Ctecl»aH MaKyx ¢>peJl lllyMCbKHA MHxaAno
CnoHtaK MttxaAno MocroeHA ¢>. npRJlYH CrenaH
¢>aH<>K MaKCHM 6yJiHCbKHAr. nee'ICHKO BaCHJlb
MenbHllK JlMnrpo llJeB'IYK B. JlMHTPYK BacHJlb
Mttua OcHn rowoecbKHA B. ' JlaHHJJiBcbKHA IOpiA
llaHHJie&H'I MaKCHM rowoeCbKHA IeaH TKa'leHKO ff Kie
6iJJ03CPCbKHI OJI. Cnio3ap M. raAAyK MHxaAJJo
>KneorKo Crecl»aH llJTOKaJI n. Jly611K MHxaAno
r
MhueHKo 0. ManaH'IYK JlMHtpo TypAHCbKHA CTaH
PoMac AneKcaHAep CrpyK Bon. KepHH'IHHA JlaHHno
MaKCHMie IeaH MucaK Muxallno fip'IHUR TeoJlOP
HCKapTIOK CepriA 6iryc M. 6. JlaHHneeu11 MHKona
llacKa Macl>reA lcaJOK naeno Yp6aH OneKca
JlaJap rpHropiA KytHHll 6or Jl3H XoMHK Crenau
BHHHHUbKHA Ocun IJib'IHHa ct>e.11.ip naciKa IOnhrn
llnewKeBH'I IeaH MauenJOx JlaHHJIO €pHC AHriH
llaueRKo ct>e.11.ip Bep6oeHA Crecl>aH MoMor SIKie
Jlp. ct>e..11ie lrop JbJ06a naano SIKOBH'I CeMeH
KocMHHa Mupocnae IH>K. MapKiB 0. illeB'lyK 0MenRH
Cno60.11.11H nerpo KoctJOK €ereH illeB'lyK Onbra
llueiHRK MuxaAno OnuwKeBH'I BacHnb renbHep Ocran
Jl€.·HeKa «l>paHKO CepeoTHHCbKHA BacHJib PoMaHHWHH PoMau
HHKonaee BiKTop KoryTAK K. rapniA ct>.
Ka6JIJOK MHKona Co611HwHH KoHctaHTHH Cae11yK Ocun
MaJIHHJOK C. CeT'IYK B. «l>ffJIHD'IYK neTpo
ConoeiA f. MoTa Bon. lliHx MuKona
KoeaJib'IYK 11. UYKPHK TeoAOP noepOJHHK MHKOna
MacJIJOl(eDH'I B. Jl3epoaH11 A.11.piRH CaMeoH BacHJib
Cu..11op 0. Jlp. f pHuaA Bon. Jly11aHKO CrenaH
KoJIOMHUbKHA leaH liinaweecbKHA liorAaH lipauJOK JleMRH
PytKa MitbKa liiryc Mupocnae JlHco6eA BonOJlHMHp
PaKO'IHK MuxaAno Ynb'laK lpHffB Jluxaq BacHnb
f op6a'ICBCbKa Ka11Ka 51Kia Txlp CeMeH
roeepa MHKOJia f puuaAKiB JloMeriA TapaoninbCbKHA BoJIOJl.
Ty11aneub nerpo nepeneJIHUR Ocun TapaoninbCbKa Ha,lliJI
KpHeo6e.11.puA IeaH r CTbM3H neTpO JlsyMaH MHxaAno
3aJyJIRK f PHUb PoMaHie Jlea CoxoubKHA IOniRH
CeM6paK CrenaH leaHia MapKo CoxoUbKHA Maril
rHHJl3 lior,,llaH Txip CeweH Coxol(LKa CaeHHa
rpa6iHCbK3 TeKJIR Koc Crecl>aH AtaMaH n.
>KoBKeBH'I Iaaa SleopcbK& Onbra BopoHa Iaaa
BopoHKa €ereH niHKCBH'I M. BapaHHUR Bon.
raH'IYK JleCA CKJIRP'IYK rap6a'ICBCbKHf:l I.
ru6a IBaH nonOHCbKHA MHxaAno 0HHCbKiB B.
CKyp11aK AHroH f pHHRK Opect f anyuKa IeaH
60H..11ap leaH ryJIH'I TeOAOP fHKaBHA C.
MopHKOH Jlyua. HenenAK Onnca D.opow Pl.
rapralt BacHnb liepeJJOK OcHn faaanewKa IO.
llMHtpie Bacuna. foMeHKO B. PoroecbKa Jl.
nocna&CbKHA CrenaH f aepHJIIOK IBaH PoroecbKHA K.
KniMa Hecrop liypaK B. BHHHHK CrenaH
Kpaeel(b Ieaa KaeApHw TeoAOP WnipKa
JlaHHUll nerpo AtaMaHJOK MHKOJia npoKODIOK H.
PoMaH Jl. Slpyw IeaH npoKODIOK MapycR
JlHCKYH A. BaxHRHHH I. KywHip 6or .11.aH
MalypeHKO Teo..11op Ynb'laK BacHnb BanbKiB BaCHJib
LUacl>paHCbKHA r. huyK Jlea D.MHTPHWHH MHX.
Slpow A. CocHHUbKHI T. Xaxra11 lsaa
Mena.HHK C. nuco6eA Mupocnae JliTCDJIO C.
Jlo6poaona.ca.KHA C. Taep,,llyH laaH MUNDARE, Alta.
Me.nbHH'IYK n. liepua rpHropiA XMinlp naeno
r
NIPIGON, Ont. OSHAWA, Ont. REDFIELD, Suk.
CyxonotlOK leaH nHCHUbKHA f eHa.a.iA 3a6onoTHHIA.
6oraA EertHIR TypeubKHA Teo.a.op
Kpynn Po6epr y JI.OJI. f pHropiA REDWATER, Alta.
Kpaeeub I. T. Kpaauie BacHnb
NORDEGG, Alta. nonanCbKHA MaTBiA noniJlb MHxalno
Jlyna B. My3HKa OneKC&HJlep HHKHTIOK IKTHM
rpH1.U1H B. Ki'IKO BacHJlb npo.a.aHIOK A.
fpHl.UIH A. 60.a.Hap'lyK f pHropiA IeacbKie MHxalno
Cyra1e Pl. 4a6aa C. 6oAKo M.
118CHWHH Q, fynbUbO BacHnb 6apa6aw r.
JlpoMa I. BawKeBH'I IOpKo fyCAK IOpiA
3anyTOBH'I Maphl llPY3iK An.a.poniK ManboeanHA Bono.a..
3anyroaH'I 4>paau KanHHKa lean
RICHMOND, Alta.
Tanel(Ka CtenaH
80J1'13HCbKHI A.
NORTBMARK, Alta. Ko'IHA 11.
Kaqana6a Max.
6pycHHK MHx. KH'l3K 4>.
Ko'llA llMHTpo RIVERTON, Man.
OCEAN FALLS, B.C. OTTAWA, Ont. raepHw MHxaAno
JlalHAICO n. KHciJleecbKa Oneaa RODW A Y, Alta.
Grabski J. nao6Hll MHxalno Tatapua Pl.
Lazar S. TKa'IHWHH Iaaa IOpKiB 4>.
Kita P.
SIHHK MHxaAno nHCbMeHHHJI Pl. M.
Sawicki A.
I.bona TOMKO 6o1Ko Pl.
Kunderman E.
PaAHW llMHTpo TopoH'IYK Cten&H
Boro J.
f pa6eutt Teo4op 6ol'IKO M.
Ko1owych P.
Toup l11H lfopHHI H.
Kilian S.
Klulger J.
f llPH.lllOI MHIOU o. r.
BacH.1111
6ol11y1 MH1oa CHH'IYK M.
MIJIKO A.
Mea1l.111 Onan netpHK fl,
ritnenlHK C.
CaaapHH Cte••• Koaantt K.
BHco'leHcbKHI r. lllMHfl411ClllHI lllH BIAbXia H.
PaAKoacbKHI C.
nonH• AHTIH
4>tAHH8 K. ROYAL PARK, Alta.
&acapa«S AHICIHAep
6an1<04J H. nonitHnO P.
MHWHH'IYI chAb
neaKOBH'I n.
6HJIO fl.n1pll BaxHJOK Iaaa
Kin bCTocS» M.
KolnlacbKHI BonoAHMHP
MorHna M. ROWLEY, AU..
JblAlhl laaa
BoAtoaH'I 8. AepaMeHKO IOpKo
f pa6e1lb laaH
>KyK f.
f'pH6a Pl. ST. CATARINES, Ont.
PORCUPINE, ONT.
Bo.a.Hap AHHa BoAuexoacbKHA L nenewoK MHKOJla
KypHnaoK r. PRINCE ALBERT, Sask.
6ol'IYK B.
6anaHeUbKHA 6. 6ino6pOBK8 netpO
liaA.a.a MHxalno BacHJIHWHH f pHroplll
OPAL, Alta. PRINCE GEORGE, B.C. 4opHiA n.
llPHHH'I Ee4Jpo3HHa 4>e.a.opaK C. CoKoniecbKHA P.
f JIHHCbKHI I.
ORCADIA, Sask. RAK, Sask. KHCJIJOK CepriA
lllTaAHrep Pl. r. ManbKO BacHJlb Ky11Mell AHTOH
THMOpyCKHA netpo ManbKO MHxaAno CopoKa fp.
Kapna MHx. .113H'l3K fpHHbKO f OJIOB3'1 llMHTpO
Kapna AHHa KaMiHCbKHI netpo CaraH MHxaAno
KosanbcbKHA I. YKpaiHCbKa 6i6nioTeKa KcbOHJl3HHa Ieaa
MaKCHMeUb T. nacTy>KaK BacHJJb
UH6ymtK <Pnnnn
SASKATOON, Sask. liaRJla BacHJJb
Kyxap AHTiH MeTaH'IYK BacHJib Bait.a.a IeaH B.
MaTiHWeK IsaH llyr11aK E. 6aA.a.a naeno
CTOpowyK CnnaH IllapKo Bono,aHMHP Baba neTpo
6ap60JJIOK neTpO
DO.llH3P'IYK I. >KyTAK <l>peJl
lly n.a HecTop naci'IHAK Teo.a.op
o. KoeanHWHH T.
lllepeMeTa n.
rynbOBCbKHA TeOJ(Op KoCTIOK neTpo
EoposcbKHf:t MHKOJJa OniAHHK IsaH CaTap'lyK CTenaH
6apaH Teo.[lop
P03JlOJibCbKHA B. . Jlemyx JlJOJlBHK
Ke6ano neTpo o. KoHa.aiA M.
rapaCHM'IYK BacHJib
CipKO neTpo
MnxaCbKie BacHJJb ManHUbKHA IeaH
MeJibHH'leHKO BacHJJb rnHHKa llMHTpO
DiJlY Jib Ka neTpO
KaTOJJHK BonoJl. D0JlH3P'IYK 606 BacHJJeHKO KHpHno
naeJIHK M.
raAn.a HHKOJJaA 6iJlYJJbKa Ocun
Bacnnis Bacnnb MaTBiA'lyK n.
PeMeHJJ.a M.
ll3to6aK 6or.[laH DYJJ.HHK Pl.
BaJIJI neTpo CaeynAK MapycA SOUTH HULL, Que.
a.as. Eiropa T. P. PHraAno CncSIJOK AneKcaa.11.ep
Kpoci'IHH B. Cepe.aanA MHKona
ManKO n. <P. SPEDDEN, Alta.
ranHK HHKOJJa
MaKyx M. My3HK3 n. MaTeiA'lyK A.
IllanAra AHHa CTpawoK B.
llHpK3'1 n.
illyJJ.JIHK li'loaHHa fopJleA B.
MaTHWYK r.
Ca6a.aa E. 3aeaJJ.JOK C.
a.zr.s. IsaH KapnJJJOK
BiTJOK li'locH4> MapKOBCbKHA A.
a.a.s. MHx. KapnnJOK
To.11.oc CeMeH 0HHCbKiB Ji'I.
llpo6oT BacHJJb KanHUbKHA M.
. ST. THOMAS, Ont.
raepHW MHxaAJlo My3HKa M.
ny6HK T. <Pyub M.
Jlpo3.11.a neTpo
AH.11peA11yK M. llHnyTaT I.
KiHax MHxaAno
BaCHJJIOK rp. Pynb SIKie
0.1iAHHK BacHJJHHa SANDILANDS, Man. PoMaH'IYK rpnropiA
neTpaWKO IO. lpxa M. IlJrceU,bKHA rp.
IoaH'IYK E. DACCU.bKHA B.
ll3H6eHKO B. ( 6aTbKO) SA UL STE. MARIE, Ont. CHpoiA a. n.
ll3H6eHKO B. (cHH) llYT'l3K B. Jlo6aA MHKona
KpHeeAKo B. JlHnKa PoMaH JlecbKie <PeJJ.b
i"ycaK IsaH KoJaK OcHn My3HKa BacHJJb
>KHnaBHA Bon. neTpHJJAK BacHJJb
niJlripHHA 0. npoKOil'IYK llMHTpo S. PORCUPINE, Ont.
llp03.ll 0JIA ApxHTKo B.
CHiryp Ceprif:t
SHORNCLIFFE, Man.
KHpHJIIOK neTpo
Ky3bMa IO. Ci.anAp neTpo
llyJla MHKona
neTpHWHH 8011. 6i6 CTe4>aa
Ky.apH'I IsaH SHEHO, Sask.
SIMCOE, Ont.
Tsep.llb rapHA SIKOBKeem1 EopHc
KonJOK IsaH
lly6HK Jlto60MHpa
STEVESTON, B.C.
fpa.aoeHA Jles SMOKY LAKE, Alta. KypJIHK A.
KoponeBH'I O. raeiH'IYK MHKOJJa B. nenex ToMa
6ou10pKo I11apiA
CaAKOBHA 6orJJ.aH SMUTS, Sask. STURGIS, Sask.
rpa6oBCbKi T., Maphr EaAJJ.a cl>peJl B. AH8K3 B.
SUDBURY, Ont. Kyweip neTpo BoJIHHel.lb Jl.
Myu BacHJib CuJ(opyK r. ATaMaH'IYK B.
fyMeHJOK MHxalno naeHq I. 3iH'leHKO B.
na3apoeHq MHxalJIO D33HJICBH'I M. f y3HK BoJIOJlHMHP
Maryp BacHJib cl>eJlHHa OcHn CaMO'IOK Jl.
Cn4taHHWHH AeTiH MoKapeeH'I B. OniAHHK MHxaAno
Jlo6pOBOJibCbKa f aJIHHa Koponb AHTiH CepeJla M.
f oJIHHCbKHI H. f OJIHHCbKa f aJJHH3 JloeraJib neTpO
TKaqeeKo KocTb ra6a Co4>iR JlosraJib Ieaa
Map'leHKO Maxalno KapMaH naeJIHHa oiJIHK JlMHTPO
BapraTHI HiK KyJIHK M. Jlp. SlaiweecbKa AHHa
Ha3apyK M. MaKap B. le>K. SIHiweBCbKHA Ieae
6aJibOHHK CTenae 6epe30BCbKHA-feHHK B. oe3D3JlbKO I.
ToTKo 3oJibMaH cl>il.lHq MapiR KHpHJIJOK BacHJib
KnaAeK Maxal.no CTel.lHK Ieae MaKap B.
Ko3aK BacHJib Mopo3 Slpocnae
XG.:IOAHJOK Ieae nea.a3eA SorJl3H VANCOUVER, B.C.
HauJOK MaxaAno KypHJJRK BacHJib PoMaHJOK B.
JlanHK B. MHxalniwKa MHxaAno CJOHHK €ereH
KpacTanbcbKHI 0. KpHBHHJOK BacHJlb naKa BacHJib
Tepnil neTpo nana,.llil'IYlq EereHiA PoMaHJOK Ieae
MHMKa Bo.noAHMHP 6onJ06aw BonoAHMHP KnHMKo Bacanb
cl>eJlopaK IOcTHHa Kix BacHJib, aJlB.
TIMMINS, Ont. cl>iJ.tHq neTpO Jlp. CnapKepc r. Jl.
naepaaie Bor,.llaH Bon'IYK AHHB Jlp. CaeqeeKo Tapac
f epaCHMOBHq 3HHOBil Jlp. K. 6pH3ryH Kpinc CTenaH
repaCHMOBH'I Muxalno neHA3el 0.nbra KYl.lHH MHKOJ13
f pHl.l3K Maxal.no ToMHH JlMHTJ>O POM8HIOK A.
PoraTHH BonOAHMHP IHHC. Pewua CHJJbBCCTep Tpaq BacHJib
KoMicap Bon. nawHH Ce11ea
THORHILD, Alta. IOpKeBH'I Teo.aop WnaK Ieaa
CaMHllR 0. Jlp. JlaaocHp M. HeJlinsr leae
SIKHMCl.lb Jl. M. Jlopow Iaae 6oJl)lapqyK Ieae
r opeCbKHA I. lfaDJIHHCbKHA Bo.110.11. naHqyK fpHropil
KocTeJlbHIOK Bacanb DOHK IB8H naepHWHH IOpiA
DYTKOBCbKHI C. DaKOBCbKHA JlaHHJIO ninKCBH'I BaCHJib
KopAH6aa M. BopHc OneHa ninKeBH'I CTenae
Bi3HJOpa T. K033K AHAPll Aapa11 IO.
Sl1.dl CT. MaHaCTHpCbKHI Ieaa HaK0He11euA H.
KonOJlHHCbKHI A. IeaH'IYK Onbra 6a6eA Ieaa
cl>paHIB Iaaa f poMiH'IYK MHx.
TOROLD, Ont. niJlJlicHHI naeno MacKanb Bacanb
CeepnHK PoMaH JlsrJIIOK D.
Kaxeo&el.lb 3eHR VEGREVILLE, Alta.
TORONTO, Ont. 6iryc neTpo OpnHl.lbKa MaJlbeiaa
Jlp. 6a3ap AHTiH f anJOK SJpOCJ13B
KJJHMu.iBc. nCKa MenniA VONDA, Sask.
cl>eJlYH I. IH>K. Bal.lHK BacHJJb ManbKO fpmopiR
Jlp. MocnaHJOK AHTiH OniRpHHK BoJ10JlHMHp lfonauina MttxaAno
SIHKCBH'I Cnnae raaTHWHH A. KypneA Mnxan.10
Wep63THI BacH.nb Bopa BacHJlb ConaTHK <Pem.
Ky Jl.llOBCbKHA I. WeMena IeaH ConaTHK A\w~a~~~o
ne.nex IO. DiJIRK Jl, foaHl.lHWHH lBaH
lK

l.JopaHA 8acu.11& 6paep XapHTOH HexaA AHApel


Boea&Ko SIKie r
llp. opqHRCbKHA Pl. A. 3y6aTHA BacH.llb
Boea&Ko Iaaa 03HMOK neTpO TiTKa 3axapiA
ConatHK 8onoAHMHP nanipqyK Iaae
8oeHKO llMHTpo WINNIP:EG, Man. HaA.11.a CTeoaH
Marup MHK0.11a CTaxoea €BAoKiR Co6yJJRK Bo.11.
Ei.AYJJbK8 SIKHK nyKaH r. JlaHbKO neTpO
EiAYJJ&Ka BacHnb lllenepTHllbKHA A.11.piRH CanillbKHA M.
KypneA MHKona Koxaa Bono.11.HMHP BeHrpoa Bacu.11i.
KoH.11pa BacHJib Ma.1104>iA 0. Cap.11.aqyK IleTpo
Konb6a ll. fHaT I.
WAWA, Ont. lllKJJRHKa f purop 6pyHJ(8 IleTpO
Birie MHKO.lla J.l)l(YM3H n. waaapCbKHA H.
Bitia ll. fHaT SI. 6aqHHCbKHA EAB&PA
3acTaBHHA 0peCT AH.11.pyxie BacH.llb noJlOJlbCbKHA Max.
lllee1ti. A. I lanipqyK IeaH BHJlpa E.
lleHeKa €areH ro.110Ta H.
WELLAND, Ont. PoKHTa IaaH IlY.11.ap 8.
Il.11aKHJ(a 8oJIOJlHKHp KoCTIOK laaHHa no.11038 c.
6ocaKiB Cn4>aaiR HarHH6iAa H.
WELLINGTON, B.C. CueaK CTetl>aH Catl>paH 8.
JIHcul M. I laHbKiB BacHJib f aapHJIIOK n.
llaHqaK Ocun PoKaH Iaae
WEST BEND, Sask. KpaaqyK M. 6.
6na>KeAKO fH&T ro.110BaTHA OcHn WILLINGDON, Alta.
6a6RK IleTpo &JlB. 6apu.11ioK M. Jlp, MaHacTupc&KHI C.
6a6RK leaH &JlB. ll>t<ia.a>1<epa M. IHlK. Marepa <l>peJl
lllypHH nyidJIR 3nKaH MapiR llleaqyK MHKona CT.
CepeJla 8. a.ae. <l>in I. r. Cuenoauq CTenae
Bohac AHJQ>el <l>in HopMa U10HHK IOpKo
llonwHA 8acHJ1i. MHKHyqHH <l>eAiP llleaqyK MHKOJJ~ Iaae
raeauq AHJlpiA CaHJlY JIRK 0.11eKca <l>ypwTeA IOpiA
IliBTopaK SIKiB 8aCH.llHHa r. leaHeK MHKona
Jlyr8.llo CT. PoroacbKHA MHK0.11a HaaaJJbKOBCbKHI nlOJlBHK
<l>e.11.epKo A.lleKcaRAep CuaaK MapiR
<l>eAepKo H. ll3YM3H E. WINDSOR, Ont.
lllnalC 8. f .llOB31lbKHA K. YrpHH MHKona
OxiTKa Mux. KpHDRKeBHq n. 80.11owHH IeaH
llpi6HeHbKHA MHx. Capa6aA A. WINTERBURN, Alta.
Iaaaci.KHA Ploc. XoTHHellb IeaH
6oAKO <l>e.11.ip
6JJa>KeAKO 6. 3y6peHKO IleTJ)O
6oAKO 8aCH.llHH8
XpyHHK Iaaa 8ieqapyK 8.
Ha3ap Mux. 3ocHH CeMeH WROXTON, Suk.
Bohac Mux. I le.11exaTHA M. I. nyniWK8 neTpO
lllKiJJbHHK Teo.aop HarHH6iAa AHTill
6pHKca Teo.11.op CopomyK Bon. WISHART, Sask.
6a6RK neTpo KeAHaH MHx. llepe6srK KocTb
llnyraHb MHxaAno I letpHWHH 3oCHM
KJJHM3WKO llMHTPO Bacnnia IeaH WOKING, Alta.
XoMHH11YK Teo EJJbOHap r.
WESTON, TORONTO, nio6ac neTpo
Ont. KiH.apaT Plocu4> YELLOW CRFEK, Suk.
CTeqHWHH IeaH I. K. ( <l>nopa) Mrp. nHnuneub rp.
3

YORKTON, Sask. CARTERET, N.J. nuHHHK MHKOJl8


f HHII MHxaAJJo Marnara BacHJJb KyxapeHKO leaa
COKOJl8H IOpiA rHA3iK. MHpocnae AH.11piA11aK MHxaAJJo
MaAJlaa Ctecl>aa CenJOK JleMKO MuxaAnie IMaHYiJI
r eJJbqyK JlMHTpo Kot11etoe IeaH
Puran10K MHx. CENSIKTON, Conn. EypJlaK MHKoJJa
KoeaJib'IYK BacHJib JleMiWKa AneKcan.nep J h1weHKo MHKoJJa
MHX3Jlb'IYK P. Kou106Ko lean
CENTRAL FALLS, R.I. Cep6HHCbKHA CtenaH
6aActpAHHK IOniA CaJIOMaH netpo
U. S. A. TiruK neTpo MaKoeiA1.1yK AaaroJJb
BIOH HKie
BALTIMORE, M.D. CHESTER, Pa. Pocryu BacHJib
PoManoec&KHA B. JlaeHA rpurorpiA Pa.n11enKo MuxaAno
Xapxanic Octan MHKHta Jl1060MHp JloH'ICHKO leaH
EoAKo BoJJOAHMHp CapaxMan OCHn Jly6o&HK CrenaH
<Pp&HK netPo CoJJb'laHHK An.a.piA Jl. nyKaw IeaH
Wee1.1eHKo JlMHtpo MiH'laK JlMHTPO CKaoeu& f puropiA
Kocc OneKcan.nep MiH1.1aK EoctaxiA KoHoean naeno
JlepiA 0MeJIAH IH>K. KilJOK Ko pH en b Kapna IeaH
nonoeH'I Teocl>iJJb 6opucJ1aecbKHA MHKOJia Bonraie nerpo
PoMaHoec&KHA B. MHxanooH1.1 Bono.a.HMHP MaKCHMIOK JlMHtpo
PymaK MuxaAno <t>opouu1.1 Teocl>inb
BATAVIA, N.Y.
3aeHUbKHA PoMaH 3apHUbKHA BoJIOAHMHP
TeKaHJOK Aaacta3iA
ln>K. KHeeJIJOK 6or.naH Yp6au Teo.nop
BERLIN, Md. CMonlA M. AptHMOBH'I AHTIH
Mal.lYK BacHJJb CopoKa T. llleell3.llK 3HHOelA
Kop1.1HHCbKHA B. Hxrnpoeu11 Crecl>aHiA
BOSTON, Mass. Jlp. ffxropoeHq Opecr
Bauueeu11 B.
HactHH MHKOJJa
CttJJbMax 6orABH Jlp. MOUIOK nerpo
EiraAJJo BacHJJb
MapwanoK €eren Jlp. XpentoBCbKHA Axim.
OpumaK BacHJJb
Kapaeau Jl106a
EapaH BoJIOAHMHp
CHICAGO, Ill. Jl3106HHcbKHA PoMan
Koc Ctenaa KoHcraHruu Sor.nan
Y.11oeH'ICHKO M.
reM6apCbKHA MHx. 3aJii3HAK f pHropiA
nyKaweeH'I On&ra
Topoyc leaH
Opix MuKona raniHKOBCbKHA BaCHJlb
IUerpHH • ~Me
":I .11oeH'1enKo OneHa CHtnHK MuxaAno
ranApHHK BacHJib Jlynno A.
Jly JI.Ka MHKona
CoKaJibCbKHA AHtiH
HoeiK <l>HJJHn ToJIO'IKo MHx.
BRONX, N.Y. ll.Ia6niA MHKOJia CeMKie nerpo
Plll(ap bH.nop BoAK MuKona CeMKie MuxaAJio
Crecl>anle MHxaAJJo BoJioc AH.npiA CapanyK nerpo
JlMHTJ>eHKo CtaHicnae lllniKyna Tapac
BUFFALO, N.Y. <l>actoeeub AneKcaa.nep EyKcap IOpiA
llp. no3a MHxaAno Kosan& MHpocnae ManioK loan
Jlp. CteU&Kie Eerea Eal.Ila Ornn KyrKo IrnariA
I 4yAKo nerpo JlH11KoecbKHA leaa CeMKie MuxaRJio
Onan10K MHxaAno Ko6uneUbKHA PoMan
CAMBRIDGE, Maes. OJJeKCHH AH.11piA lllniKyna Tapac
faA.na MHx. MipoHtie Jlee Mareiie PoMan
CMonHncbKHA BoJJOAHMHP Pu>1<eec&KHA I. B. WnaK lean
CMOJJHHCbKHA Eor.naa Mupocb BaCHJlb Mauenel:lKo BacHJib
lfaAKiBCbKHA MHx. JloMaH'IYK c. KyKyp6a loan
H

lleynRT CTecl>aH fa,aynRK 51. KYIVIO leaH


BaceeH'I MuKona Ky3b leaH HyJlHK CTecl>aa
Ieacie Onecb roaqap n.
MaTei"ie BacHnb DENVER, Colo. BoeK lean
nuKynHK leaH HaripHRK Bacunb ToKap'lyK <l>e.nip
JleHllYK llMHTpO MoTHHK Ocun Jlpo6HHA T.
Mo,11pHUbKHA Bono,11. o. ,11p. Jl. 6na>1<eAoecbKHA Cae11yK Bacunb
rlHnHnie naeno .llp. 3aea.noeuq f p. iH>K. CTpinb6HU.bKHA 51.
)f{epe6eU.bKHA IeaH OnpuwKo MuxaAno
CLEVELAND, Ohio. Jlp. BaspuiuyK 6opuc Minep leaH
.ll3R,11Hra 51pocnae L poet>. K. Jle1UeHKO
fH}I(. <l>yp lean 60.nuap MuxaAno ENGL WOOD, C.Olo.
H. H. Jlp. M. PyIUHU.bKHA KonTyHIOKJI.
KaMiHCbKHA BacHJib 3api11nuA Bono,q,.
BoeK AnaM l.a.ywKeBH'I Bacunb ERIE, Pe.
MarouKa Mapis BoeK llMHTpo
)tMKOeHA rapaCHM DETROIT, Mich. BoBK Mapis
6oi:i'lyK OcTan TepneU.bKHA BacHnb
rcpo.nHCbKHA MuxaAno Cy AaK MuKona EVERETT, M888.
JlMHTepKo EereH fap6ap H. KaniHi'leHKO MHKona
floTillHHA 51pocnae Mau.ycbKHA MHKona
lll 'RH 6or,11an 3axapiA'lyK Bacunb GARFIELD, N.J.
lnb'IHWHH Bacunb Jl106HHCbKHA leaH IOpKieBon.
f HiK. f pa6eub Po Man nepcl>eU.bKHI MuxaAno
HecropeHKo MuKHTa nucuq MuxaAno GARY, Ind.
llu6a Ocun KyKyp6a BonoAHMHP .np. M. 0. fonoeaTHA
6apaH Bono,llHMHP lly .llYH MuxaAno MunenbKHA lean
HUHWHH AnTin KupHHU.bKHA Bacunb JleMKiB n. B.
4epKec BacHnb MoKpHA CTenan
MilUHWHH 51Kie CeMerHH neTpo HAMTRAMCK 12, Mich.
KneK leaH <l>eAHWHH MuxaAno fpHnKiB OnR B.
)f{Hra Ieali BHHHHllYK T. 3nO'IOBCbKHA M. B.
Marana6a JlMHTpo KoToeH'I Aa.llpiA
Pocyn leaH Ctecl>aHIOK CTenaa HARTFORD, Conn.
I liceUbKHA llMHTPO f ep3a 51pocnae JlyTKa neTpo
51peMa EetHMiA f ope11Ko 51pocnae 6or Aanie Ocuna
Ceuna MHKona 6y11HHKa Bacunb Mopo3 Mux.
l.JepHeU.bKHA MHKOna noceUbKHA leaH My3H'IKa Mux.
KoeanHCbKO MuKona Kpae11yK M. IsaHide Bon.
baniA CtenaH BoHcynb lean KpaciA 6or.naa
l<pae11yK 51pocnae IlYtKeBH'I 0Kcana XomiA CeMen
J~BHKOBH'I 5Jpocnae CaeKa MapiR 6opoJleUb Bon.
11apyTa MuxaAno f pHHeBeU.bKHI 51. 6opo.neub IOcTuna
4yxpaA 51pocnae MarniRc Bono.nHMHP CeMaHJOK Macl>TeA
raepHnie IeaH TepneubKHA B. CeMaHJOK MapiR
3eneH1ox CtenaH UiKo MuKona IlHPH>KHUbKHA IJJbKO
llp. H. A. fpywKeDHll lliKo MapiR OnpHwKo CtenaH
llJKOJibHHK Teo,110T npoUb fior)laH llYTKa Bon.
Cae11aK MHxaAno Cy .ll3K MHKOna 6yAac AHHa
CbOMKa AneKcanAep MenbHHK EereHiR
CLIFTON. N.J. BoHcynb I. EAHOPOBH'I ne1po
lfen~HCbKa HataniR JlecbKie CTenaH Bi'IKOBCbKHI TeoAOP
Mono,11oe1111 naeno nacillHHK BaCHJlh Bi'IKOBCbKa MapiR
I

Koeanb nee MINERSVILLE, Pa. Bie11ap IeaH


Koeanb PolaniJr o. >KenexiecbKHll Eor.11.aH JlaepHWKO 3eHOBiR
naHaXHJl InnR .SlciHtbKHR Eor JlaH raAJl.YK BonOJlHMHP
EyJtac BonoJl. CeMHWaK nee
lllaraA neTpo MINNEAPOLIS, Minn. lllKOJIRP MHxaRno
lllaraR CTe<baaiJr Jlp. EywaK 51pocnae napaXOHRK ffpocnae
f pHuaR Slpocnae BiH.llHK PoMaH Ko6pHH MHxaAno
ConoM'RHHR M. ToUbKHll CeMeH CeMKie PloCH<b
PoMaHie Bon. MapTHHJOK AHJlpiR nonyJJbCbKHR Bon.
MenbHHK THMiw Jlyuie 4>eJlip 0. XMinb BoJJOJlHMHp
Kpaeeub MHKona KaciRH CTenaa KpHooHic Bon.
EopeRKo EereH Jlp. KpoTJOK CepriR TowyK lnbKO
leaHie MHxaRno MyxHH Irop Cao11yK CTenaH
TKa11yK Slpocnae MenbHHK AAaM ,SlpTHMeUb BacHnb
TKa11yK Eea Jlp. JlaHHJJJOK MHxaAno narep AHTiH
TKa'lyK neTpo IIDK. PoMaHoecbKHA B. r eH3a MHxaAno
TKa11yK MapiR naniR MHxaAno 06epHWHH MHKOJJa
KypHneub MHKona mx BacHJJb
NEW BRITAIN, Conn. CEpaHT BacHnb
HAZEL PARK, Mich. fy.llHMa IeaH
CeMywaK !lee
EapaHHK IOpiR 4>anb CTenaH
. KHpHnJOK PoMaH
PoMaHie KopHeniR
BacHJJHK M.
HELENA, Mont. UHnuap A.llaM
flaAOHKiBCbKHA 0.
Jlp. MH'IKOeCbKHA MHpocn. KJIJOKa CHMOH
llleo11yK InnR
Map11HWHH IeaH fipHHR Bon.
4onHK MHpoa
nepyH CTenaH
nonOBH'I nnpo
HERKIMER, N.Y. neTpyHiU f eaH
Cycb loaH
CeHMWHH 51. 'lepe3JOK neTpO
l>o.ll.Hap T.
CTenaH11a MHx.
feH3a A.
JERSEY CITY, N.J. BoArie Teo.llop
Kynb'IHUbKHA IeaH
no.11onJOK EorJ13H Kon11HK leaH
nenex PoMaH
4>yp.na MHxaAno
JOHNSVILLE, N.J. NEW HA VEN, Conn.
4in MHxaAno
KHpHJIJOK PoMaH lllH<IJypKa M.
CypMa11 MHpoH
4anJIA MHxaAno
Jlp. CH.nop M.
JOLIET, Ill.
NEW YORK, N.Y. I03tHie MHxaAno
EepHaJlHH An.
BacHnHK M. CrpyTHHCbKHA IOpiA
MaKap11yK M. Eora11eecbKHR IOpiR
KETTLE FALLS, Wash.
lllyMeAKo AHriH JIHCHRK Bono.11.
MaUHK JlaHHno
CTe<baHoe CTaHneA JlyHneR 'TeT won"
KopHHK IeaH
CKoMCbKHA BacHnb Cana11HHCbKHA Slpocnae
LORAIN,Ohio. ronoeiHCbKHA HiKOH CeMie
Hanopa MHxaAno nyueAKO BoJIO.Jl. IeacbKie
fopo.l{eUbKHA 51pocJiaD 0C3Jl11YK Pl.
MARYLAND, Md.
Jlp. nniTaC 0neKC3H.Jlep m.l{ropo,lleUbKHA PoMaH CoKooyK IeaH
5ap.nH6yna CrenaH MHpOHOBH11 loaH
MATI' APON, Mass. JloUbKie Opecr nanHJJHK CrenaH
KocTeUbKHA Teo<binb fyMeHJOK 51pocnae Caoa BacHJJb
EinaHJOK 51pocnae 4yna BM.
MELROSE, Minn.
KywHip IOpiA TH6op MapiR
Jlp. foniRH B. I.
naniA ffKie f PHUKOeRH MapiR
MILLVILLE, N.J. KoMYHHUbKHA Eor.llaH He11Hnip Banbrep
SlciacbKHA EorJlaH lllMirenb MHpocnae fpa6HK 0CHD
I

BacbKie MHKona PATERSON, N.J. ROSSFORD, Ohio.


noKopa CrenaH KnHeaK Mo.11.ecr lllecraK IeaH
naAOH'IKiBCbKHA n. CrpaxoubKHA BacHJib
PHILADELPHIA, Pa. 6o6ep Mux.
NEWARK, N.J. Sluie BacHnb Iw AHriH
3aAuee MHKona llJrorpHH OneHa Opox MHKona
3allueea Bapeapa 4opniTa Crecl>aHiR
BiHax I. nerHK CrenaH ROXBURY, Mass.
lleeoH'IYK B. AHHIOK IOpiA MHKHTHH CrenaH
illnHpKa P. UioK SI. HaHypKo BonOAHMHP
Ko3iona MHKona IH>K. MapTHHOeH'I Opecr ranOH3Ka JlMHTpo
OneKceHKO <I>. 0.!le>KHHCbKHA 6.
3asicmrK IeaH Crapyx Oneaa ST. PAUL, Minn.
nanawyK B. raepHnie IOpiA Jla6a MHKona
EawnRK I JlyKaecbKHA MHxaAno raMOT3 I.
51eopcbKHA PoMaH Jloe6yw AHacra3ieecbKHA Bon.
MHranb JI. nerpHWHH M. BoAroeH'I Crect>a
KynbMaTHUbKHA B. faepHniB JeaH f onoeara Mapyc.R
Kpaseub M. CypwKo M. AHacra3ieecbKHA M.
UiopniTa fp. MaprnHeQH'I MHK. raMOTa 0.
narpHK IBaH f pHMaJIRK B. SAN FRANCISCO, C.el.
MapywaK T. fleTHK CrenaH f pe'laHHK CoHR
6oAKo MHKona Ko3aK 0MenRH Jly 11HHCbKHA JlMHTpO
Mopo3 naeno BoMnenb PoMaH 6nHWaK 51pocnae
PiA MHxaAno META-lleplKKo Jly'IHHCbKHA AHApiA
BiHax Pl. Me.!lBi.!lb I.
KaqanioK A. Ieaw Oerpo SYRACUSE, N. Y.
ConboeaH B. Ky3bMa M. MaAKOBH'I Jl.
MaRpeuo M. faA.!lyK M. fpHUffK C.
PyTKa IeaH IiaK-lioAqyK Teocl>inb DYCbKO AHTiH
BHrepa M. 51peMOBH'I 3HHOBilt TypKeeH'I r.
Kop>t< H. Py>1<HnoeH11 MHKona 3aRUb M. Pl.
nyiKaK' BM. r ony6 CrenaH JlHHKa 51pocnae
KpocaK Teo.11.op
TERRYVILLE, C.Onn.
NORTHHAMPTON, Pa. rpewy~ OapacKeeiR
KonRp ToMa
LleM'IYK JlyKa My3HKa IeaH
4onKo IeaH TRENTON, N.J.
OAKLAD, C.al. Toe. 6. BoRKie 1-woi
4aro Onbra PITTSVILLE, R.F.D. ~'Kp. JlHei3ii YHA.
KoplKaHieCbKHA nerpo Jly6HK 6or.!l3H
PASSAIC, N.J. Ky3ie MuxaAno
reneMeA Oner PLAINVILLE, Qmn.
reneMeA T. CMorpHq Bon. TOLEDO, Ohio.
Jlp. f pa6apqyK EereH 51eiH f pHropiA UennHA Oner
KoMap MapiR MaH.!lPO MHKona IOpKeeHq Oerpo
Moqyna B. KopHoea Mux
6e3ywKo MHpocnae PROVIDENCE, R.I. Ma.aeUbKHA JlanHno
Jlp. fepMaH IOpiA MariAKOBH'I r.
f y .!l3iA MHKona lloerattb MHxaAno TROY, N.Y.
TpeM6aq 6or.!laH o. leaHHWHH Att.!lpiA
PAWTUCKET, R.I. ManaH'IYK CepriA 6iJIHHCbKHA AneKcan.11.ep
llp. KoponeA Slpocnau illanb Aaria DMHTepKo JlyKa
lieHbKOeCbKHA nHnHn IHiK. Iiy.!lHK MHxaAno PoMaHHWHH IBaH
K

PoMaH Bacunb GR. BRITAIN 0aJib'leBCbKHA 6opHC


nsopCbKHA AH.11piA fipHRK f pHrop
Cno60J1RH <l>unun KoeanlOK M. BoeK AH.apiA
Ha6oJIOTHHA IsaH Ha3apeBH'I nerpo ll3io6a BacHJJb
TKa'I Bacunb llHMHJllOK Oerpo TepnaK IOpiA
Kpusopy'IKa llaMRH KoMap llMHTpo BaKyH IJibKO
PocroecbKHA KiH.11paT <l>HJJHDOBH'I BacHJJb Teo..11.opoeH'I On.
OneKCOBH'I MuxaAno KYllbKHA JIOHrHH llp. MHKHTOBH'I PoMaH
0JieKaH Sf pOCJiaB KonHJJRK lsaH CreuoK IeaH
<l>epeHu MHKona IOpKiB OCHn IH>K. JIRXera A.
<l>epeHu CeMeH IOpKiB MHx. IH>K. BaepHK Cr.
KoBaJib'IHK nerpo llaHKOBH'I Teo.aop OetpHKODHq Oerpo
Bacyna llMHTpo JeaHu10pa leaH 4y6aruA A
<l>e.11ycie Bacunb Craxypa fpHrop KoeaJIIOK M.
MHxaAJiy'IKO PoMaH KypHneub PoMaH <l>emyp llioHbiA
TapHoeuA BonoJlHMHp llJMlfeJlbCbKHA ll. UJapKo MHx.
6o6eJIRK MHKOJia 0HUKO Ocran BinHHCbKHA Mux.
Csipi.11eHKO BacHJlb <l>epeHu MHxaAno KoeaJIIOK ArHec
Kono.11iA BacHJJb naHbKiB Maph1 l\nHMOBcbKHA EcllpeMiA
KopoJ1eeH'I f amIHa 3iHb'IYK CeMeH
WEST WARWICK, R.I. CIOCbKO Bono..11.HMHP UHKOJleK MHx.
MHraH MHKona 6inHK BacHJib
MHpKa MHKoJia
CopoKa OneKca HeKHra MHxaAno
<l>e.11opo&H'I BacHJJb
JlilllHHCbKHA SI. Cai"K CrenaH
WILLIMANTIC, C.Onn. KanaMYHRK B. CrecllaHHWHH MHx.
llJaTKOBCbKHA Oerpo niJ1Jly6pisHHA Eor.11aH
<l>e..11.opeub Bor..11.aH
f epMaH 0aBJIO Koea.'llOK MHx.
PyrKo OcHn
lly6pOBCbKHA f pHrop EoA'lyK MHKOJia
BoAuo PlocHn
KocHK AHHa 0ETHOllbKHA Bon.
Kyprn EereH Ca..11.iecbKHA Eor.11aH
WOONSOCKET, R.I. UJarKoocbKHA CHJibB. MHKHTHH CiMOH
o. MHTp. B. KacKiB UJarKOBCbKHA <l>e..11.ip fyna <I>.
llp. OM. KacKiB UJarKOBCbKa AHacra3iR Ma'lyneK CrenaH
llp. IO. Be3iHa UJarKOBCbKa MapycR EoA1.1yK nerpo
BeliHa MapycR UJarKOBCbKHA IeaH 6op..11aJ1b naeno
f p3..1J.IOK Onbra OpJleBH'I nee
Kono..11.HHllbKa Cocllia
AUSTRALIA FRANCE
YOUNGSTOWN, Ohio.
.llYXHAK leaH
OpoKonHK B. MimyK lfocnae
BaAJJAK IeaH ll3bOM6pa CrecllaH
nhuaK IBaH HoceHKO f pHrop SVEDEN
fHarie EMiJJb BoitKo MHxaAno .lleMKie Onecb
'laCTHHy CKJlllJlY JlO LY.B. aHroroa.1e110 a JlPYKAPHI "Hoaoro Wnxy" - Bhutiaer.

You might also like