18 Khu 01

ChaÔÔhasa~gÊtipiÔakaÑ
SuttantapiÔake KhuddakanikÈye
KHUDDAKAPŒ®HA DHAMMAPADA
UDŒNA ITIVUTTAKA
SUTTANIPŒTAPŒ£I
_____
Buddhavasse 2552 Marammavasse 1370 AD. 2008

Romanized from Myanmar version published in 2001
© BuddhasÈsana Society
PÈÄi Series 18
First published in 2008 by Ministry of Religious Affairs

Yangon, Myanmar
THE PŒ£I ALPHABET
IN BURMESE AND ROMAN CHARACTERS
____
VOWELS
ta tm È Ä £i þÊ Ou OD | {e Mo o
CONSONANTS WITH VOWEL “A”
u ka c kha * ga C gha i ~a
p ca q cha Z ja ps jha Ó Òa
# Ôa X Ôha ! Éa ¡ Éha P Óa
w ta x tha ' da " dha e na
y pa z pha A ba b bha r ma
, ya & ra v la 0 va o sa [ ha V Äa HÑ
VOWELS IN COMBINATION
-m -g = È èd = i èD = Ê -k -K = u -l -L = | a- = e a-m a-g = o
u ka um kÈ ud ki uD kÊ uk ku ul k| au ke aum ko
c kha cg khÈ cd khi cD khÊ ck khu cl kh| ac khe acg kho ...
CONJUNCT-CONSONANTS
uú kka CF ~gha P² ÓÔha "s dhya y’ pla v’ lla
u© kkha pö cca @ ÓÉa "G dhva yÁ pba vs lya
us kya pä ccha PÖ ÓÓa EÅ nta AÇ bbha vS lha
Bud kri ZÆ jja PS Óha EÉ ntva As bya 0S vha
u’ kla Zöß jjha wå tta E¦ ntha jA bra oå sta
uG kva n ÒÒa w¬ ttha E´ nda rÜ mpa ~oå stra
cs khya Í§ Òha wG tva `E´ ndra ræ mpha oé sna
cG khva Íö Òca ws tya E¨ ndha rÁ mba os sya
*¾ gga Íä Òcha Mw tra Eé nna rÇ mbha ó ssa
*¢ ggha ÍÆ Òja '´ dda Es nya r® mma o® sma
*s gya Íöß Òjha '¨ ddha ES nha rs mya oG sva
j* gra ¥ ÔÔa 's dya yÜ ppa rS mha [® hma
uF ~ka | ÔÔha j' dra yæ ppha ,s yya [G hva
cF ~kha × ÉÉa 'G dva ys pya ,S yha V§ Äha
*F ~ga
1 2 3 4 5 6 7 8 9 0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 0
NidÈnakathÈ
_____
SirimatÈ amhÈkaÑ Buddhena BhagavatÈ ArahatÈ SammÈsambuddhena

sakalalokapatthaÔamahÈkaruÓÈsinehasiniddhahadayena sabbattha
appaÔihatasabbaÒÒutÈnÈvaraÓÈdiÒÈÓobhÈsasamujjalitena
sanarÈmaralokagurunÈ sadevakassa lokassa atthÈya hitÈya sukhÈya dhammo
ca vinayo ca desito paÒÒatto, so pariyattipaÔipattipaÔivedhavasena vibhattesu
tÊsu saddhammesu pariyattisaddhammo nÈma, tadeva ca sÈsanaÔÔhitiyÈ
pamÈÓaÑ, satiyeva hi tasmiÑ itare uppajjanti, nÈsati, vuttaÒhetaÑ
A~guttaraÔÔhakathÈyaÑ– (AÑ-®Ôha 1. 72 piÔÔhe)
“Suttantesu asantesu, pamuÔÔhe vinayamhi ca.
Tamo bhavissati loko, s|riye attha~gate yathÈ.
Suttante rakkhite sante, paÔipatti hoti rakkhitÈ.
PaÔipattiyaÑ Ôhito dhÊro, yogakkhemÈ na dhaÑsatÊ”ti.
Teneva ca saddhammaciraÔÔhitikÈmino theravarÈ MahÈkassapÈdayo
pariyattisaddhammasa~khÈtaÑ TepiÔakaÑ BuddhavacanaÑ sa~gÊtimÈropetvÈ
BuddhasÈsanaÑ saÑrakkhiÑsu, taÑkÈlikÈ ca rÈjÈno
saddhammÈbhivuddhikÈmÈ tesaÑ sa~gÊtikÈrÈnamanubalappadÈnena
sahÈyattamupÈgamuÑ.
TathÈ hi cat|hÈdhikatimÈsaparinibbute Bhagavati
MahÈkassapattherappamukhehi paÒcahi arahantasatehi RÈjagahe paÔhamÈ
dhammasa~gÊti katÈ raÒÒo MÈgadhassa AjÈtasattuno visesÈnuggahamÈdÈya.
Vassasataparinibbute ca Bhagavati MahÈyasattherappamukhehi sattahi
arahantasatehi VesÈliyaÑ dutiyÈ dhammasa~gÊti katÈ, tadÈ ca KÈlÈsoko
mahÊpati tesaÑ sahÈyattamupÈgato.
TathÈgataparinibbÈnato pana dvinnaÑ vassasatÈnamupari
paÒcattiÑsatime vasse MahÈmoggaliputtatissattherappamukhehi
arahantasahassehi PÈÔaliputte tatiyÈ dhammasa~gÊti katÈ
sakalalokapatthaÔayasassa DhammÈsokassa bh|patino niratisayÈnuggahaÑ
laddhÈna.
ii NidÈnakathÈ
SammÈsambuddhaparinibbutito pana catunnaÑ vassasatÈnamupari

paÓÓÈse vasse La~kÈdÊpe VaÔÔagÈmaÓirÈjino kÈle MÈtulajanapade ŒlokaleÓe
catutthÊ dhammasa~gÊti katÈ paÒcahi arahantasatehi
MahÈdhammarakkhitattherappamukhehi, yÈ loke “potthakÈropanasa~gÊtÊ”ti
pÈkaÔÈ.
Buddhavasse pana catussatÈdhikadvisahassÈnamupari
pannarasamasa~khyaÑ sampatte imasmimpi MarammaraÔÔhe
MindonnÈmassa mahÈdhammarÈjino kÈle Mandalay itipÈkaÔe
RatanÈpuÒjanagare paÒcamÊ dhammasa~gÊti katÈ
catussatÈdhikadvisahassattherehi
DakkhiÓÈrÈmavÈsÊtipiÔakadharabhadantajÈgarattherappamukhehi tasseva
raÒÒo anavasesÈnuggahamÈdÈya, yÈ loke “selakkharÈropanasa~gÊtÊ”ti
vuccati.
ItthaÑ sudaÑ Buddhassa Bhagavato sÈsanaÑ iddhaÒceva hoti phÊtaÒca
vitthÈrikaÑ bÈhujaÒÒaÑ puthubh|taÑ yÈvajjatanÈ.
CirakÈlato panetaÑ BuddhavacanaÑ lekhaparamparÈya ceva
muddaÓaparamparÈya ca anekakkhattuÑ parivattiyÈbhataÑ na sakkÈ dÈni
vattuÑ “paÔhamadutiyatatiyÈdisa~gÊtimÈropitÈkÈreneva sabbaso
parisuddhan”ti, aÒÒadatthu panÈdhunikapotthakesu saÑvijjamÈnehi kehici
pamÈdalekhÈdisaÒjÈtakhalitÈdhikaparibhaÔÔhapÈÔhehi malÊnamevetaÑ, tathÈ
hi nÈnÈdesiyapotthakesu aÒÒamaÒÒaÑ saÑsandiyamÈnesu anekÈ
visadisapÈÔhÈ dissanti.
Tatoyeva ca Buddhavacanassa suparisuddhabhÈvakÈmino mahÈtherÈ
sasatthantarapiÔakattayakovidÈ dhammavinayaÑ vÈcentÈyeva te
khalitÈdhikaparibhaÔÔhapÈÔhe disvÈ evaÑ samacintesuÑ kathesuÑ ca–
“AdvayavÈdino suparisuddhavacanassa tassa Bhagavato pÈvacanaÑ
advayaÑ suparisuddhaÑ nimmalamevassa, imesu pana pÈvacanapotthakesu
aÒÒamaÒÒaÑ visadisÈ ceva aparisuddhÈ ca pÈÔhÈ dissanti, nissaÑsayaÑ kho
ayameva m|lapÈÔho, yo nesaÑ yuttisampanno, tadaÒÒo pana
pamÈdalekhapÈÔhoyeva, tÈdisÈ ca dissanti ÈdhunikapÈvacanapotthakesu
kismiÒci kismiÒci ÔhÈne.
KÈmaÒcetedÈni na tÈva bahutarÈ, yÈva yathÈbh|taÑ pÈÄiyÈ atthaÑ
paÔisedheyyuÑ, etarahi pana asodhiyamÈnÈ te gacchante gacchante
NidÈnakathÈ iii
kÈle bahutarÈ bahutarÈ jÈyeyyuÑ, taÑkÈlikÈ ca pacchimÈ janÈ te sodhetuÑ

asamatthÈ yathÈdhippetaÑ pÈÄiyÈ atthaÑ na sammÈ jÈneyyuÑ, evamete
saddhammassa sammosÈya antaradhÈnÈya saÑvatteyyuÑ.
VuttaÑ hetaÑ A~guttaranikÈye– (AÑ 1. 60 piÔÔhe)
‘Dveme bhikkhave dhammÈ saddhammassa sammosÈya antaradhÈnÈya
saÑvattanti, katame dve, dunnikkhittaÑ ca padabyaÒjanaÑ attho ca dunnÊto,
dunnikkhittassa bhikkhave padabyaÒjanassa atthopi dunnayo hoti, ime kho
bhikkhave dve dhammÈ saddhammassa sammosÈya antaradhÈnÈya
saÑvattantÊ’ti.
YaÑn|na mayaÑ te sodhetvÈ nimmalaÑ parisuddhaÑ BuddhavacanaÑ
sampatiÔÔhÈpeyyÈma, tadassa saddhammaciraÔÔhitiyÈ bahujanahitÈya
bahujanasukhÈya ca, taÑ pana na sukaraÑ sampÈdetuÑ aÒÒatra
dhammikarÈj|namanuggahenÈ”ti.
SÈ panÈyaÑ kathÈ patthaÔÈ sÈdhujanaparamparÈya, sutÈ ca U Nu
nÈmadheyyaggamahÈmaccappamukhehi MarammaraÔÔhissarehi, sutvÈna te
evaÑ samacintesuÑ sammantayiÑsu ca “na kho panetaÑ amhÈkaÑ
patir|paÑ, ye mayaÑ pubbakehi dhammikehi dhammarÈj|hi
samanuggahitassa BuddhasÈsanassa parihÈnikÈraÓaÑ passamÈnÈyeva
ajjhupekkhitvÈ appossukkÈ vihareyyÈma, yaÑn|na mayaÑ
sÈsanopakÈrupÈye sampÈdetvÈ visesato ca ÈdhunikapÈvacanapotthakesu
dissamÈne saÑsayaÔÔhÈnÊye pamÈdalekhapÈÔhe saÑsodhetukÈmÈnaÑ
mahÈtherÈnaÑ ajjhÈsayaÑ parip|retvÈ BuddhasÈsanaÑ anuggaÓheyyÈmÈ”ti,
atha te sabbepi sÈsanÈnuggahÈya katasanniÔÔhÈnÈ ahesuÑ.
AnuggahitukÈmehipi ca tehi na sakkÈ ÈÓÈya kÈtuÑ vinÈ
mahÈjanacchandasaÒjÈtopadesena, mahÈjanappatinidhibh|tÈ hi etarahi
MarammikÈ rÈjÈno, upadeso ca santhÈgÈrasamitiyaÑ
mahÈjanappatinidhibh|tÈnaÑ matisajÊvÈnaÑ chandeneva samuppajjati,
tasmÈ BuddhasÈsanÈnuggahÈya santhÈgÈrasamitiyaÑ ekaÑ dhammupadesaÑ
paÒÒÈpetvÈ BuddhasÈsanasamiti nÈma mahÈsamiti samuÔÔhÈpitÈ. TassÈ kho
pana samitiyÈ sabhÈpati hoti ThadosirÊsudhammopÈdhidhÈrÊ Sir U
Thwinvhayo mahÈseÔÔhi, upasabhÈpati pana
ThadosirÊsudhammopÈdhidhÈrÊyeva U Thein Maungvhayo
padhÈnaÉÉavinicchayamandiramhi mahÈkkhadassÈdhipati,
sabbakammavidhÈyako pana
iv NidÈnakathÈ
hitadharo ThadomahÈsaresÊth|pÈdhiko U Chan Htunvhayo

upadesikÈdhipatipadhÈnanÊtivedimahÈmantÊ. BhaÓÉuppÈdako pana
raÔÔhissarÈnaÑ patinidhibh|to U Win nÈmadheyyo
sÈsanaÔÔhÈnikamahÈmatto.
Atha te BuddhasÈsanasamitikÈ “yÈyeva kho panatthÈya
samuÔÔhÈpitÈyaÑ samiti, tadatthamidÈni visesato kÈhÈmÈ”ti
MarammaraÔÔhebhipÈkaÔaguÓasamudayasamudite tattha tattha
padhÈnanÈyakabh|te paropaÓÓÈsamahÈthere dÊghadassino nimantiya
evamÈrocesuÑ “ayaÑ bhante amhÈkaÑ BuddhasÈsanamahÈsamiti
BuddhasÈsanÈnuggahatthÈyeva raÔÔhissarÈnaÑ dhammupadesena
samuÔÔhÈpitÈ, sacedÈni bhante pubbe viya dhammasa~gÊtiÑ katvÈ sÈsanaÑ
paggaÓhituÑ yujjeyya, mahÈtherÈ ca tathÈ kÈtumiccheyyuÑ, vissatthÈva
bhante karontu, mayaÑ tattha kÈyaÒÈÓapaccayabalehi niravasesaÑ byÈvaÔÈ
bhavissÈmÈ”ti.
Atha kho te mahÈtherÈ “dhammasa~gÊtiÑ karissÈmÈ”ti katasanniÔÔhÈnÈ
evaÑ pativedesuÑ “kattabbÈyevesÈ dhammasa~gÊti, nesÈ na kattabbÈ, tasmÈ
mayaÑ dÈni piÔakapotthakÈni paÒcamasa~gÊtisilÈlekhÈya samÈnetvÈ tÈniyeva
sarÊraÑ katvÈ pÈÄisaÑsodhanapubba~gamaÑ dhammasa~gÊtiÑ kassÈma,
yÈya Èdhunikapotthakesu paramparÈparivattanavasena saÒjÈtÈ
pamÈdalekhapÈÔhÈ ca nirÈkarÊyissanti, visodhitaÒca suparisuddhaÑ
pÈvacanam|laÑ labhitvÈ taÑ muddÈpetvÈ sakalaloke nÈnÈraÔÔhesu
nÈnÈdesesu byÈpanavasena BuddhasÈsanassa ciraÔÔhiti ca sÈdhiyissati, sabbe
ca TheravÈdikÈ raÔÔhÈ MarammaraÔÔhasahitÈ ekato hutvÈ BuddhasÈsanaÑ
abh|tapubbapaggahena paggaÓhituÑ labhissanti, sÈ ca purimikÈ paÒca
sa~gÊtiyo upanidhÈya chaÔÔhasa~gÊti nÈma bhavissati, taÒca sabbaÑ
bhavissati bahujanahitÈya bahujanasukhÈya atthÈya hitÈya sukhÈya
devamanussÈnaÑ, bah|ni panettha ÈvassakakiccÈni paÔikacceva
samÈdapetabbÈni tumhÈkamÈyattÈni, tasmÈ sa~gÊtikÈlavavatthÈnÈdikiccaÑ
tumhÈkaÑyeva bhÈro hot|”ti.
Atha te BuddhasÈsanasamitikÈ sÈsanapÈlakÈnaÑ mahÈtherÈnaÑ
chandaÒca ruciÒca samÈdÈya ovÈdaÒca sirasÈ sampaÔicchitvÈ therÈnaÑ ceva
attano ca kattabbakiccÈnaÑ pariniÔÔhÈnasamayaÑ sallakkhetvÈ “ayaÑ
chaÔÔhasa~gÊti SammÈsambuddhaparinibbÈnato catussatÈdhikÈnaÑ dvinnaÑ
vassasahassÈnamupari
NidÈnakathÈ v
aÔÔhanavutime vasse vesÈkhapuÓÓamito paÔÔhÈya ÈrabhitabbÈ, dve ca vassÈni

kattabbÈ, paÒcannaÑ ca sÈsanavassasahassÈnamupaÉÉhavasse
vesÈkhapuÓÓamiyaÑyeva pariniÔÔhÈpetabbÈ”ti sa~gÊtikÈlaÑ vavatthapesuÑ.
Tato paÔÔhÈya ca te punappunaÑ sannipatitvÈ sammantayitvÈ sa~gÊtiyÈ
pubbakiccesu nirantaraÑ byÈvaÔÈ honti, “mahantaÑ kho JinasÈsanaÑ
mahatiyÈyevetaÑ p|jÈya p|janÊyan”ti mantvÈ tehi kÈrÈpitÈni
mahantamahantÈni sÈsanamandirÈni, tattha sa~gÊtiÑ kurumÈnassa
bhikkhusaÑghassa sukhasannisajjatthaÑ sannipÈtaÔÔhÈnabh|taÑ mahantaÑ
sa~gÊtimandiraÑ Yangon nÈma rÈjadhÈniyaÑ SirÊma~galatthale Kaba Aye
(LokasÈma) nÈmakassa cetiyassa Èsanne selapabbataguhÈvesena kÈrÈpitaÑ
tibh|makaÑ pÈyaso silÈ-iÔÔhakÈyomayaÑ, evaÑ mahantampetaÑ
ekasaÑvacchareneva pariniÔÔhÈpitaÑ iddhiyÈ maÒÒe nimmitaÑ, taÒca bahi
ÔhatvÈ apekkhattaÑ sayaÑjÈtaselapabbato viya dissati, anto pavisitvÈ
olokayataÑ pana olokitolokitaÔÔhÈnato dassanÊyaÑ pÈsÈdikaÑ ramaÓÊyaÑ
atittikarameva hutvÈ devavimÈnamiva khÈyati. Tassa panÈvid|re
aÉÉhateyyÈnaÑ sa~gÊtikÈrabhikkhusahassÈnaÑ nivÈsappahonakÈ cattÈro
iÔÔhakamayÈ mahÈpÈsÈdÈ ceva iÔÔhakamayÈyeva bhojanamahÈsÈlÈ ca
mahÈsÊmÈpÈsÈdÈdayo ca muddaÓayantasÈlÈ ca tatheva kÈrÈpitÈ.
MahÈtherÈpi ca “sa~gÊtikiccaÑ nÈma therÈdheyyaÑ, therÈnaÑ
ovÈdeneva kattabbaÑ, na vinÈ tena, tasmÈ bhikkhusaÑghassa ceva
upÈsakÈnaÒca sabbampi sa~gÊtipaÔibaddhamovÈdaÑ dÈtuÑ
bhavitabbamettha ovÈdadÈyakasaÑghasabhÈyapÊ”ti
MarammaraÔÔhadhaj|pame aggamahÈpaÓÉitopÈdhidhÈrino ca
raÔÔhovÈdÈcariyasammate ca raÔÔhavinayadharasammate ca aÒÒe
cÈbhipÈkaÔagarubhÈvanÊyÈdiguÓagaÓasama~ginoti parosataÑ
nÈyakamahÈthere uccinitvÈ “chaÔÔhasa~gÊti-
ovÈdÈcariyasaÑghanÈyakasabhaÑ” nÈmekaÑ padhÈnamahÈsaÑghasabhaÑ
patiÔÔhÈpesuÑ, te ca nÈyakamahÈtherÈ SambuddhavacanaratanÈkarapÈrage
vividhasatthantaragahanÈsa~gacÈrine therÈnuthere paÒcavÊsatimatte
samuccinitvÈ “chaÔÔhasa~gÊtidhurandharasabhÈ”ti ca sammannitvÈ tassÈ
sabhÈya bhÈraÑ niyyÈtesuÑ sabbÈni sa~gÊtipaÔibaddhakiccÈni
saÑvidahituÑ. Te ca sa~gÊtidhurandharasabhikÈ therÈ
sakalamarammaraÔÔhe Nyaung Yan Sayadawti abhipÈkaÔaÑ
“AggamahÈpaÓÉito” pÈdhinÈ ceva “AbhidhajamahÈraÔÔhagur|” pÈdhinÈ cÈti
vi NidÈnakathÈ
dvÊhi MarammaraÔÔhissarasamappitopÈdhÊhi virÈjitaÑ jÈtiyÈ ÈsÊtivassikaÑ

upasampadÈya saÔÔhivassaÑ “BhadantarevataÑ” nÈma mahÈtheravaraÑ
sabhÈpatiÑ katvÈ TepiÔake Buddhavacane ceva nÈnÈsatthesu ca kovide
dhammÈcariyakavipadappatte bhikkh| uccinitvÈ aÔÔhadasÈdivaggavasena
parosataÑ pÈÄivisodhakavagge ceva sambahule ca paÔivisodhakavagge
bandhÈpetvÈ visodhanappaÔivisodhanehi BuddhavacanaÑ suparisuddhattaÑ
paÔipÈpetvÈ dhammasa~gÊtiÑ kÈtumÈrabhiÑsu, yathÈ taÑ
porÈÓakasa~gÊtikÈrÈ.
EvaÒca pana ÈrabhÊyamÈnesu sa~gÊtipubbakiccesu tehi
sa~gÊtidhurandharasabhikamahÈtherehi TipiÔakapariyattisaÑsodhanakiccaÑ
sampÈdetuÑ piÔakapotthakÈni anekabhÈge katvÈ MarammikÈnaÑ
yathÈvuttapÈÄivisodhakavaggÈnaÑ visuÑ visuÑ niyyÈtitÈni, na kevalaÒca
MarammikÈnameva, api ca kho SÊhaÄasyÈmakambojalÈvosa~khÈtesu
raÔÔhantaresupi padhÈnapÈmokkhabhÈvamÈpannÈnaÑ
vibhÈvippavarapadappattÈnaÑ saÑgharÈjasaÑghanÈyakamahÈtherÈnaÑ ca
santikaÑ pahitÈni visodhanÈya, evametÈni
pamÈdakhalitÈdhikaparibhaÔÔhapÈÔhÈnaÑ nirÈkaraÓavasena visodhitÈni ceva
paÔivisodhitÈni ca, atha tÈni anekavÈravisodhanena suvisodhitÈni
suparisuddhÈni BuddhasÈsanamuddaÓayantÈlaye samappitÈni suÔÔhu
muddÈpanÈya.
EvaÑ samappetvÈpi ca tehi sa~gÊtidhurandharasabhikamahÈtheravarehi
“appeva nÈmettha evaÑ suvisodhitepi siyÈ avasiÔÔho kocipi doso,
muddaÓakammakarÈnaÑ vÈ duÔÔhapitaÑ, tassapi sabbassa visodhanÈya
bhavitabbameva osÈnasodheyyapattapÈÔhakehipÊ”ti sampassamÈnehi
sanikÈyambarapuÓÓindusa~kÈsÈnaÑ
laddhaggamahÈpaÓÉitÈdipaÓÉiccapadÈnaÑ pÈvacanetarasatthapÈragÈnaÑ
“catunnaÒca MarammikÈnaÑ ekassa ca La~kÈdÊpikassÈ”ti paÒcannaÑ
mahÈtherÈnaÑ osÈnasodheyyapattapÈÔhakasammuti dinnÈ, “yathÈtra na
kocipi doso paÒÒÈyetha, yathÈ ca taÑ olokayataÑ paribyattaÑ
suviÒÒeyyamassa, evamosÈnasodheyyapattaÑ vicinitvÈ sodhent|”ti ca
nesaÑ bhÈro kato.
LaddhasammutikÈ ca te paÒca mahÈtherÈ m|lasodheyyapattapÈÔhakehi
gahaÔÔhapaÓÉitehi ceva dhammÈcariyabhikkhupaÓÉitehi ca anekavÈraÑ
parisodhitaÑ osÈnasodheyyapattaÑ paÔivisodhitam|lapotthakena ceva
NidÈnakathÈ vii
aÒÒehi sadesadesantarikapÈvacanapotthakehi ca vividhabyÈkaraÓÈdisatthehi

ca punappunaÑ saÑsandetvÈ
suvisadaparibyattakaÓÉavÈravÈkyacchedasa~ketataÒca sampÈpetvÈ mahatÈ
parissamena osÈnasodhanamakaÑsu, evamidaÑ piÔakavaraÑ
theravÈdÊnekÈyikavibudhappamukhÈnaÑ satthÈgamaratanÈlayasÈragÈhÊnaÑ
veyyÈkaraÓakesarÊnaÑ accantanimmalaÒÈÓavÈrinÈ paridhovitaÑ, taÑ
vibudhappavarekagocaraÑ vimuttirasassÈdabhÈgi hutvÈ ciraÑ vilasataÑ,
sakalopiminÈ loko saddhammanirato SammÈsambuddhaparÈyaÓo bhavatanti.
TenetaÑ vuccati–
1. M|lakaÑ pariyattÊva, sÈsanassa Mahesino.
PariyattippamÈÓÈ hi, ciraÑ saddhammasaÓÔhiti.
2. TasmÈ taÑ rakkhituÑ therÈ, dhammasa~gÈhakÈ purÈ.
RÈjÈno upanissÈya, akaÑsu dhammasa~gahe.
3. PaÔhamaÑ dhammasa~gÊtiÑ, AjÈtasatturÈjino.
Anuggahena katvÈna, pÈlayuÑ JinasÈsanaÑ.
4. DutiyaÑ tu tathÈ katvÈ, KÈlÈsokassa rÈjino.
KÈle tamupanissÈya, pÈlayuÑ JinasÈsanaÑ.
5. TatiyaÑpica katvÈna, DhammÈsokassa rÈjino.
Anuggahena Buddhassa, sÈsanaÑ abhipÈlayuÑ.
6. CatutthiÑ pana La~kÈyaÑ, VaÔÔagÈmaÓirÈjino.
KÈlamhi potthakÈruÄhaÑ, katvÈna pÈlayuÑ tathÈ.
7. ImasmiÑ MarammaraÔÔhepi, MindonnÈma narÈdhipaÑ.
RajjaÑ samanusÈsantaÑ, ratanattayamÈmakaÑ.
8. SannissÈya mahÈtherÈ, thirasÊlÈ guÓÈkarÈ.
PaÒcamiÑ dhammasa~gÊtiÑ, karontÈ sÈsanaÔÔhitiÑ.
9. PatthayantÈ likhÈpetvÈ, silÈpaÔÔesu peÔakaÑ.
ByÈyÈmena mahantena, pÈlayuÑ JinasÈsanaÑ.
viii NidÈnakathÈ
10. ItthaÑ purÈ mathÈtherÈ, rÈjÈno cÈpi dhammikÈ.

SÈsanaÑ paripÈlesuÑ, jÊvitaÑ viya attano.
11. TathÈpi khalitÈdÈni, dissanti PiÔakattaye.

ParamparÈya lekhÈya, saÒjÈtÈ muddaÓena ca.
12. DisvÈna te mahÈtherÈ, vÈcentÈva TipeÔakaÑ.

VuccamÈnanayenevaÑ, cintesuÑ mantayiÑsu ca.
13. “KatvÈna sÈdhukaÑ gantha-suddhikaÑ sÈsanÈyukaÑ.

YaÑn|na dhammasa~gÊtiÑ, kareyyÈma mayaÑ” iti.
14. EtamatthaÑ suÓitvÈna, U Nu nÈma mahÈsayo.

Marammavisaye agga-mahÈmaccadhurandharo.
15. “SÈsanÈyattakiccÈni, sampÈdentÈ visesato.

Sa~gÊtiyaÒca therÈnaÑ, samp|rentÈ manorathaÑ.
16. YathÈ rakkhiÑsu porÈÓÈ, surÈjÈno tathÈ mayaÑ.

SaÑrakkheyyÈma Sambuddha-sÈsanaÑ” iti cintiya.
17. MahÈmaccehi aÒÒehi, sa~gamehi ca mantiya.

SuppatiÔÔhÈpayitvÈna, BuddhasÈsanasa~gamaÑ.
18. MahÈtherÈnamÈdÈya, chandaÑ idha nivÈsinaÑ.

AÒÒesu SÊhaÄÈdÊsu, videsesu ca vÈsinaÑ.
19. KÈretvÈ dhammasa~gÊtiÑ, sodhetvÈ SatthusÈsanaÑ.

PaggahatthÈya saddhammaÑ, karaÑ daÄhaparakkamaÑ.
20. SirÊma~galavikhyÈte, thalasmiÑ pavare subhe.

CetiyassÈvid|ramhi, Kaba Aye itisaÒÒino.
21. GuhÈvesena kÈretvÈ, mahÈsa~gÊtimandiraÑ.

ŒvÈsÈdiÒca bhikkh|naÑ, kÈresi muddaÓÈlayaÑ.
22. GanthasaÑsodhanaÑ dhamma-sa~gÊtiyÈ tu paÓÉitÈ.

MahÈtheravarÈkaÑsu, satimantÈ punappunaÑ.
NidÈnakathÈ ix
23. MuddÈpente ca passitvÈ, mahÈtherehi paÒcahi.

SodheyyapattamosÈnaÑ, nimmalattaÑ supÈpitaÑ.
24. SunimmalaÑ pÈvacanaÑ, vimuttisukhadaÑ idaÑ.
SuÔÔhu muddÈpitaÑ hoti, sabbalokatthasiddhiyÈ.
25. YathÈ sa~gÊtiyo pubbe, saddhammassa ciraÔÔhitiÑ.
PatthayantÈ pavattesuÑ, mahÈtherÈ mahiddhikÈ.
26. Tatheva chaÔÔhamiÑ dhamma-sa~gÊtiÑ MarammamaÓÉale.
MahÈtherÈ pavattenti, saddhammaÔÔhitikÈmino.
27. CiraÑ tiÔÔhatu saddhammo, asaddhammo vinassatu.
Saddhammagaruno niccaÑ, hontu sabbepi paÓinoti.
_____
Sa~ketaviÒÒÈpanaÑ
SÊ = SÊhaÄapotthake dissamÈnapÈÔho.
Ka-SÊ = Katthaci SÊhaÄapotthake ...
SyÈ = SyÈmapotthake ...
KaÑ = Kambojapotthake ...
I = I~galisapotthake ...
Ka = Katthaci Marammapotthake ...
®Ôha = AÔÔhakathÈ.
? = “SiyÈ nukho porÈÓapÈÔho”ti takkitapÈÔho.
KhuddakapÈÔhapÈÄi
_____
MÈtikÈ PiÔÔha~ka
1. SaraÓattaya ... ... 1

2. DasasikkhÈpada ... ... 1
3. DvattiÑsÈkÈra ... ... 2
4. KumÈrapaÒhÈ ... ... 3
5. Ma~galasutta ... ... 3
6. Ratanasutta ... ... 4
7. TirokuÔÔasutta ... ... 8
8. NidhikaÓÉasutta ... ... 9
9. Mettasutta ... ... 10
KhuddakapÈÔhapÈÄimÈtikÈ niÔÔhitÈ.
_____
DhammapadapÈÄi
1. Yamakavagga ... ... 13
2. AppamÈdavagga ... ... 16
3. Cittavagga ... ... 18
4. Pupphavagga ... ... 19
5. BÈlavagga ... ... 22
6. PaÓÉitavagga ... ... 24
7. Arahantavagga ... ... 26
8. Sahassavagga ... ... 28
9. PÈpavagga ... ... 30
10. DaÓÉavagga ... ... 32
xii UdÈnapÈÄi
11. JarÈvagga ... ... 35

12. Attavagga ... ... 37
13. Lokavagga ... ... 38
14. Buddhavagga ... ... 40
15. Sukhavagga ... ... 42
16. Piyavagga ... ... 44
17. Kodhavagga ... ... 46
18. Malavagga ... ... 47
19. DhammaÔÔhavagga ... ... 50
20. Maggavagga ... ... 52
21. PakiÓÓakavagga ... ... 55
22. Nirayavagga ... ... 57
23. NÈgavagga ... ... 59
24. TaÓhÈvagga ... ... 61
25. Bhikkhuvagga ... ... 65
26. BrÈhmaÓavagga ... ... 68
UddÈnagÈthÈ ... ... 75
DhammapadapÈÄimÈtikÈ niÔÔhitÈ.
_____
UdÈnapÈÄi
1. Bodhivagga
1. PaÔhamabodhisutta ... ... 77
2. Dutiyabodhisutta ... ... 78
3. Tatiyabodhisutta ... ... 78
4. HuÑhu~kasutta ... ... 80
5. BrÈhmaÓasutta ... ... 80
UdÈnapÈÄi xiii
6. MahÈkassapasutta ... ... 81

7. AjakalÈpakasutta ... ... 82
8. Sa~gÈmajisutta ... ... 82
9. Jatilasutta ... ... 83
10. BÈhiyasutta ... ... 84
2. Mucalindavagga
1. Mucalindasutta ... ... 87
2. RÈjasutta ... ... 88
3. DaÓÉasutta ... ... 89
4. SakkÈrasutta ... ... 89
5. UpÈsakasutta ... ... 90
6. GabbhinÊsutta ... ... 91
7. Ekaputtakasutta ... ... 92
8. SuppavÈsÈsutta ... ... 93
9. VisÈkhÈsutta ... ... 97
10. Bhaddiyasutta ... ... 98
3. Nandavagga
1. KammavipÈkajasutta ... ... 100
2. Nandasutta ... ... 101
3. Yasojasutta ... ... 104
4. SÈriputtasutta ... ... 108
5. MahÈmoggalÈnasutta ... ... 108
6. Pilindavacchasutta ... ... 109
7. SakkudÈnasutta ... ... 110
8. PiÓÉapÈtikasutta ... ... 111
9. Sippasutta ... ... 113
10. Lokasutta ... ... 114
xiv UdÈnapÈÄi
4. Meghiyavagga
1. Meghiyasutta ... ... 116
2. Uddhatasutta ... ... 121
3. GopÈlakasutta ... ... 122
4. YakkhapahÈrasutta ... ... 123
5. NÈgasutta ... ... 125
6. PiÓÉolasutta ... ... 127
8. SundarÊsutta ... ... 128
9. Upasenasutta ... ... 131
10. SÈriputta-upasamasutta ... ... 132
5. SoÓavagga
1. Piyatarasutta ... ... 133
2. AppÈyukasutta ... ... 134
3. SuppabuddhakuÔÔhisutta ... ... 134
4. KumÈrakasutta ... ... 137
5. Uposathasutta ... ... 138
6. SoÓasutta ... ... 144
7. Ka~khÈrevatasutta ... ... 148
8. SaÑghabhedasutta ... ... 149
9. SadhÈyamÈnasutta ... ... 150
10. C|Äapanthakasutta ... ... 150
6. Jaccandhavagga
1. Œyusa~khÈrossajjanasutta ... ... 151
2. SattajaÔilasutta ... ... 155
3. PaccavekkhaÓasutta ... ... 157
4. PaÔhamanÈnÈtitthiyasutta ... ... 158
5. DutiyanÈnÈtitthiyasutta ... ... 161
UdÈnapÈÄi xv
6. TatiyanÈnÈtitthiyasutta ... ... 164

7. Subh|tisutta ... ... 166
8. GaÓikÈsutta ... ... 166
9. UpÈtidhÈvantisutta ... ... 167
10. Uppajjantisutta ... ... 168
7. C|Äavagga
1. PaÔhamalakuÓÉakabhaddiyasutta ... ... 170
2. DutiyalakuÓÉakabhaddiyasutta ... ... 170
3. PaÔhamasattasutta ... ... 171
4. Dutiyasattasutta ... ... 172
5. AparalakuÓÉakabhaddiyasutta ... ... 172
6. TaÓhÈsa~khayasutta ... ... 173
7. PapaÒcakhayasutta ... ... 173
8. KaccÈnasutta ... ... 174
9. UdapÈnasutta ... ... 174
10. Utenasutta ... ... 176
8. PÈÔaligÈmiyavagga
1. PaÔhamanibbÈnapaÔisaÑyuttasutta ... ... 177
2. DutiyanibbÈnapaÔisaÑyuttasutta ... ... 177
3. TatiyanibbÈnapaÔisaÑyuttasutta ... ... 178
4. CatutthanibbÈnapaÔisaÑyuttasutta ... ... 178
5. Cundasutta ... ... 179
6. PÈÔaligÈmiyasutta ... ... 183
7. DvidhÈpathasutta ... ... 189
8. VisÈkhÈsutta ... ... 190
9. PaÔhamadabbasutta ... ... 191
10. Dutiyadabbasutta ... ... 192
UdÈnapÈÄimÈtikÈ niÔÔhitÈ.
ItivuttakapÈÄi
_____
1. EkakanipÈta
1. PaÔhamavagga
1-6. LobhasuttÈdi ... ... 195-7
7-10. SabbapariÒÒÈsuttÈdi ... ... 197-9
2. Dutiyavagga
1-3. MohapariÒÒÈsuttÈdi ... ... 199
4-5. AvijjÈnÊvaraÓasuttÈdi ... ... 200
6-7. SekhasuttÈdi ... ... 201
8-9. SaÑghabhedasuttÈdi ... ... 202
10. PaduÔÔhacittasutta ... ... 203
3. Tatiyavagga
1. Pasannacittasutta ... ... 204
3. Ubhayatthasutta ... ... 206
4. AÔÔhipuÒjasutta ... ... 206
5. MusÈvÈdasutta ... ... 207
6. DÈnasutta ... ... 207
7. MettÈbhÈvanÈsutta ... ... 208
2. DukanipÈta
1. PaÔhamavagga
1-2. DukkhavihÈrasuttÈdi ... ... 211
3-4. TapanÊyasuttÈdi ... ... 212
5-6. SÊlasuttÈni ... ... 213
7. ŒtÈpÊsutta ... ... 214
8-9. NakuhanasuttÈdi ... ... 214
10. Somanassasutta ... ... 215
ItivuttakapÈÄi xvii
2. Dutiyavagga
1. Vitakkasutta ... ... 216
2. DesanÈsutta ... ... 218
3. VijjÈsutta ... ... 218
4. PaÒÒÈparihÊnasutta ... ... 219
5. Sukkadhammasutta ... ... 219
6. AjÈtasutta ... ... 220
7. NibbÈnadhÈtusutta ... ... 220
8. PaÔisallÈnasutta ... ... 221
9. SikkhÈnisaÑsasutta ... ... 222
10. JÈgariyasutta ... ... 223
11. ŒpÈyikasutta ... ... 223
12. DiÔÔhigatasutta ... ... 224
3. TikanipÈta
1. PaÔhamavagga
1. M|lasutta ... ... 226
2. DhÈtusutta ... ... 226
3-4. VedanÈsuttÈdi ... ... 227
5-6. EsanÈsuttÈdi ... ... 228
7-8. ŒsavasuttÈdi ... ... 228
9. TaÓhÈsutta ... ... 229
10. MÈradheyyasutta ... ... 230
2. Dutiyavagga
1. PuÒÒakiriyavatthusutta ... ... 230
2. Cakkhusutta ... ... 231
3. Indriyasutta ... ... 231
4. AddhÈsutta ... ... 232
xviii ItivuttakapÈÄi
5. Duccaritasutta ... ... 232

6. Sucaritasutta ... ... 233
7. Soceyyasutta ... ... 233
8. Moneyyasutta ... ... 234
9-10. RÈgasuttÈni ... ... 234
3. Tatiyavagga
1. MicchÈdiÔÔhikasutta ... ... 235
2. SammÈdiÔÔhikasutta ... ... 236
3. NissaraÓiyasutta ... ... 237
4. Santatarasutta ... ... 238
5. Puttasutta ... ... 238
6. AvuÔÔhikasutta ... ... 239
7. SukhapatthanÈsutta ... ... 241
8. Bhidurasutta ... ... 242
9. DhÈtusosaÑsandanasutta ... ... 242
10. ParihÈnasutta ... ... 243
4. Catutthavagga
1. Vitakkasutta ... ... 244
2. SakkÈrasutta ... ... 245
3. Devasaddasutta ... ... 246
4. PaÒcapubbanimittasutta ... ... 247
5. Bahujanahitasutta ... ... 248
6. AsubhÈnupassÊsutta ... ... 250
7. DhammÈnudhammapaÔipannasutta ... ... 250
8. AndhakaraÓasutta ... ... 251
9. AntarÈmalasutta ... ... 252
10. Devadattasutta ... ... 253
ItivuttakapÈÄi xix
5. PaÒcamavagga
1. AggappasÈdasutta ... ... 254

2. JÊvikasutta ... ... 255
3. Sa~ghÈÔikaÓÓasutta ... ... 256
4. Aggisutta ... ... 257
5. Upaparikkhasutta ... ... 258
6. KÈm|papattisutta ... ... 258
7. KÈmayogasutta ... ... 259
8. KalyÈÓasÊlasutta ... ... 259
9. DÈnasutta ... ... 260
10. Tevijjasutta ... ... 261
4. CatukkanipÈta
1. BrÈhmaÓadhammayÈgasutta ... ... 264

2. Sulabhasutta ... ... 264
3. Œsavakkhayasutta ... ... 265
4. SamaÓabrÈhmaÓasutta ... ... 266
5. SÊlasampannasutta ... ... 267
6. TaÓhuppÈdasutta ... ... 268
7. Sabrahmakasutta ... ... 268
8. BahukÈrasutta ... ... 269
9. Kuhasutta ... ... 270
10. NadÊsotasutta ... ... 271
11. Carasutta ... ... 272
12. SampannasÊlasutta ... ... 274
13. Lokasutta ... ... 275
ItivuttakapÈÄimÈtikÈ niÔÔhitÈ.
SuttanipÈtapÈÄi
_____
1. Uragavagga
1. Uragasutta ... ... 279
2. Dhaniyasutta ... ... 282
3. KhaggavisÈÓasutta ... ... 284
4. KasibhÈradvÈjasutta ... ... 291
5. Cundasutta ... ... 293
6. ParÈbhavasutta ... ... 295
7. Vasalasutta ... ... 297
9. Hemavatasutta ... ... 302
10. ŒÄavakasutta ... ... 305
11. Vijayasutta ... ... 307
12. Munisutta ... ... 309
2. C|Äavagga
1. Ratanasutta ... ... 312
2. Œmagandhasutta ... ... 315
3. Hirisutta ... ... 318
4. Ma~galasutta ... ... 318
5. S|cilomasutta ... ... 320
6. Kapilasutta (Dhammacariyasutta) ... ... 321
7. BrahmaÓadhammikasutta ... ... 322
8. Dhamma (nÈvÈ) sutta ... ... 325
9. KiÑsÊlasutta ... ... 327
10. UÔÔhÈnasutta ... ... 328
11. RÈhulasutta ... ... 328
SuttanipÈtapÈÄi xxi
12. Nigrodhakappasutta ... ... 329

13. SammÈparibbÈjanÊyasutta ... ... 332
14. Dhammikasutta ... ... 335
3. MahÈvagga
1. PabbajjÈsutta ... ... 340
2. PadhÈnasutta ... ... 341
3. SubhÈsitasutta ... ... 344
4. SundarikabhÈradvÈjasutta ... ... 345
5. MÈghasutta ... ... 350
6. Sabhiyasutta ... ... 355
7. Selasutta ... ... 363
8. Sallasutta ... ... 371
9. VÈseÔÔhasutta ... ... 372
10. KokÈlikasutta ... ... 379
11. NÈlakasutta ... ... 385
12. DvayatÈnupassanÈsutta ... ... 390
4. AÔÔhakavagga
1. KÈmasutta ... ... 399
2. GuhaÔÔhakasutta ... ... 399
3. DuÔÔhaÔÔhakasutta ... ... 401
4. SuddhaÔÔhakasutta ... ... 402
5. ParamaÔÔhakasutta ... ... 403
6. JarÈsutta ... ... 405
7. Tissametteyyasutta ... ... 406
8. Pas|rasutta ... ... 407
9. MÈgaÓÉiyasutta ... ... 409
10. PurÈbhedasutta ... ... 411
xxii SuttanipÈtapÈÄi
11. KalahavivÈdasutta ... ... 413

12. C|Äaby|hasutta ... ... 415
13. MahÈby|hasutta ... ... 418
14. TuvaÔakasutta ... ... 421
15. AttadaÓÉasutta ... ... 424
5. PÈrÈyanavagga
1. VatthugÈthÈ ... ... 429
1. AjitamÈÓavapucchÈ ... ... 434
2. TissametteyyamÈÓavapucchÈ ... ... 435
3. PuÓÓakamÈÓavapucchÈ ... ... 435
4. Mettag|mÈÓavapucchÈ ... ... 436
5. DhotakamÈÓavapucchÈ ... ... 438
6. UpasÊvamÈÓavapucchÈ ... ... 439
7. NandamÈÓavapucchÈ ... ... 441
8. HemakamÈÓavapucchÈ ... ... 443
9. TodeyyamÈÓavapucchÈ ... ... 443
10. KappamÈÓavapucchÈ ... ... 444
11. JatukaÓÓimÈÓavapucchÈ ... ... 444
12. BhadrÈvudhamÈÓavapucchÈ ... ... 445
13. UdayamÈÓavapucchÈ ... ... 446
14. PosÈlamÈÓavapucchÈ ... ... 447
15. MogharÈjamÈÓavapucchÈ ... ... 447
16. Pi~giyamÈÓavapucchÈ ... ... 448
PÈrÈyanatthutigÈthÈ ... ... 449
PÈrÈyanÈnugÊtigÈthÈ ... ... 449
SuttanipÈtapÈÄimÈtikÈ niÔÔhitÈ.
KhuddakanikÈya
KhuddakapÈÔhapÈÄi
_____
Namo tassa Bhagavato Arahato SammÈsambuddhassa.
1. SaraÓattaya
BuddhaÑ saraÓaÑ gacchÈmi.
DhammaÑ saraÓaÑ gacchÈmi.
SaÑghaÑ saraÓaÑ gacchÈmi.
Dutiyampi BuddhaÑ saraÓaÑ gacchÈmi.
Dutiyampi dhammaÑ saraÓaÑ gacchÈmi.
Dutiyampi saÑghaÑ saraÓaÑ gacchÈmi.
Tatiyampi BuddhaÑ saraÓaÑ gacchÈmi.
Tatiyampi dhammaÑ saraÓaÑ gacchÈmi.
Tatiyampi saÑghaÑ saraÓaÑ gacchÈmi.
SaraÓattayaÑ1.
_____
2. DasasikkhÈpada
1. PÈÓÈtipÈtÈ veramaÓisikkhÈpadaÑ2 samÈdiyÈmi.
2. AdinnÈdÈnÈ veramaÓisikkhÈpadaÑ samÈdiyÈmi.
______________________________________________________________
1. SaraÓagamanaÑ niÔÔhitaÑ. (SyÈ) 2. VeramaÓÊsikkhÈpadaÑ. (SÊ, SyÈ)
2 KhuddakapÈÔhapÈÄi
3. AbrahmacariyÈ veramaÓisikkhÈpadaÑ samÈdiyÈmi.

4. MusÈvÈdÈ veramaÓisikkhÈpadaÑ samÈdiyÈmi.
5. SurÈmerayamajjapamÈdaÔÔhÈnÈ veramaÓisikkhÈpadaÑ samÈdiyÈmi.
6. VikÈlabhojanÈ veramaÓisikkhÈpadaÑ samÈdiyÈmi.
7. NaccagÊta vÈdita vis|ka dassanÈ veramaÓisikkhÈpadaÑ samÈdiyÈmi.
8. MÈlÈ gandha vilepana dhÈraÓa maÓÉana vibh|sanaÔÔhÈnÈ
veramaÓisikkhÈpadaÑ samÈdiyÈmi.
9. UccÈsayana mahÈsayanÈ veramaÓisikkhÈpadaÑ samÈdiyÈmi.
10. JÈtar|pa rajatapaÔiggahaÓÈ veramaÓisikkhÈpadaÑ samÈdiyÈmi.
DasasikkhÈpadaÑ1.
_____
3. DvattiÑsÈkÈra
Atthi imasmiÑ kÈye–

KesÈ lomÈ nakhÈ dantÈ taco.
MaÑsaÑ nhÈru2 aÔÔhi3 aÔÔhimiÒjaÑ vakkaÑ.
HadayaÑ yakanaÑ kilomakaÑ pihakaÑ papphÈsaÑ.
AntaÑ antaguÓaÑ udariyaÑ karÊsaÑ (matthalu~gaÑ).4
PittaÑ semhaÑ pubbo lohitaÑ sedo medo.
Assu vasÈ kheÄo si~ghÈÓikÈ lasikÈ muttanti.5
DvattiÑsÈkÈraÑ.
______________________________________________________________
1. DasasikkhÈpadaÑ niÔÔhitaÑ. (SyÈ) 2. NahÈru (SÊ, I), nahÈr| (SyÈ, KaÑ)
3. AÔÔhÊ (SyÈ, KaÑ)
4. ( ) Sabbattha natthi, AÔÔhakathÈyaÑ vavatthÈnavidhi ca dvattiÑsasa~khyÈ ca manasi
kÈtabbÈ. 5. MuttaÑ, matthake matthalu~ganti (SyÈ)
5. Ma~galasutta 3
4. KumÈrapaÒhÈ
1. EkaÑ nÈma kiÑ? Sabbe sattÈ ÈhÈraÔÔhitikÈ.
2. Dve nÈma kiÑ? NÈmaÒca r|paÒca.
3. TÊÓi nÈma kiÑ? Tisso vedanÈ.
4. CattÈri nÈma kiÑ? CattÈri ariyasaccÈni.
5. PaÒca nÈma kiÑ? PaÒcupÈdÈnakkhandhÈ.
6. Cha nÈma kiÑ? Cha ajjhattikÈni ÈyatanÈni.
7. Satta nÈma kiÑ? Satta bojjha~gÈ.
8. AÔÔha nÈma kiÑ? Ariyo aÔÔha~giko maggo.
9. Nava nÈma kiÑ? Nava sattÈvÈsÈ.
10. Dasa nÈma kiÑ? Dasaha~gehi samannÈgato “arahÈ”ti vuccatÊti.
KumÈrapaÒhÈ.
_____
5. Ma~galasutta
1. * EvaÑ me sutaÑ–ekaÑ samayaÑ BhagavÈ SÈvatthiyaÑ viharati
Jetavane AnÈthapiÓÉikassa ÈrÈme. Atha kho aÒÒatarÈ devatÈ abhikkantÈya
rattiyÈ abhikkantavaÓÓÈ kevalakappaÑ JetavanaÑ obhÈsetvÈ yena BhagavÈ
tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ BhagavantaÑ abhivÈdetvÈ ekamantaÑ
aÔÔhÈsi, ekamantaÑ ÔhitÈ kho sÈ devatÈ BhagavantaÑ gÈthÈya ajjhabhÈsi–
2. Bah| devÈ manussÈ ca, ma~galÈni acintayuÑ.
Œka~khamÈnÈ sotthÈnaÑ, br|hi ma~galamuttamaÑ.
3. AsevanÈ ca bÈlÈnaÑ, paÓÉitÈnaÒca sevanÈ.
P|jÈ ca p|janeyyÈnaÑ1, etaÑ ma~galamuttamaÑ.
______________________________________________________________
* Upari 318 piÔÔhepi. 1. P|janÊyÈnaÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
4. Patir|padesavÈso ca, pubbe ca katapuÒÒatÈ.

AttasammÈpaÓidhi1 ca, etaÑ ma~galamuttamaÑ.
5. BÈhusaccaÒca sippaÒca, vinayo ca susikkhito.
SubhÈsitÈ ca yÈ vÈcÈ, etaÑ ma~galamuttamaÑ.
6. MÈtÈpitu upaÔÔhÈnaÑ, puttadÈrassa sa~gaho.
AnÈkulÈ ca kammantÈ, etaÑ ma~galamuttamaÑ.
7. DÈnaÒca dhammacariyÈ ca, ÒÈtakÈnaÒca sa~gaho.
AnavajjÈni kammÈni, etaÑ ma~galamuttamaÑ.
8. ŒratÊ viratÊ pÈpÈ, majjapÈnÈ ca saÑyamo.
AppamÈdo ca dhammesu, etaÑ ma~galamuttamaÑ.
9. GÈravo ca nivÈto ca, santuÔÔhi ca kataÒÒutÈ.
KÈlena dhammassavanaÑ2, etaÑ ma~galamuttamaÑ.
10. KhantÊ ca sovacassatÈ, samaÓÈnaÒca dassanaÑ.
KÈlena dhammasÈkacchÈ, etaÑ ma~galamuttamaÑ.
11. Tapo ca brahmacariyaÒca, ariyasaccÈna dassanaÑ.
NibbÈnasacchikiriyÈ ca, etaÑ ma~galamuttamaÑ.
12. PhuÔÔhassa lokadhammehi, cittaÑ yassa na kampati.
AsokaÑ virajaÑ khemaÑ, etaÑ ma~galamuttamaÑ.
13. EtÈdisÈni katvÈna, sabbattha maparÈjitÈ.
Sabbattha sotthiÑ gacchanti, taÑ tesaÑ ma~galamuttamanti.
Ma~galasuttaÑ.
_____
6. Ratanasutta
1. * YÈnÊdha bh|tÈni samÈgatÈni,
BhummÈni3 vÈ yÈni va antalikkhe.
Sabbeva bh|tÈ sumanÈ bhavantu,
Athopi sakkacca suÓantu bhÈsitaÑ.
______________________________________________________________
1. AttasammÈpaÓÊdhÊ (katthaci) * Upari 312 piÔÔhepi.
2. DhammassavaÓaÑ (Ka, SÊ), dhammasavanaÑ (Ka, SÊ) 3. Bh|mÈni (Ka)
6. Ratanasutta 5
2. TasmÈ hi bh|tÈ nisÈmetha sabbe,

MettaÑ karotha mÈnusiyÈ pajÈya.
DivÈ ca ratto ca haranti ye baliÑ,
TasmÈ hi ne rakkhatha appamattÈ.
3. YaÑkiÒci vittaÑ idha vÈ huraÑ vÈ,
Saggesu vÈ yaÑ ratanaÑ paÓÊtaÑ.
Na no samaÑ atthi TathÈgatena,
Idampi Buddhe ratanaÑ paÓÊtaÑ.
Etena saccena suvatthi hotu.
4. KhayaÑ virÈgaÑ amataÑ paÓÊtaÑ,
YadajjhagÈ SakyamunÊ samÈhito.
Na tena dhammena samatthi kiÒci,
Idampi dhamme ratanaÑ paÓÊtaÑ.
Etena saccena suvatti hotu.
5. YaÑ BuddhaseÔÔho parivaÓÓayÊ suciÑ,
SamÈdhimÈnantarikaÒÒamÈhu.
SamÈdhinÈ tena samo na vijjati,
6. * Ye puggalÈ aÔÔha sataÑ pasatthÈ,
CattÈri etÈni yugÈni honti.
Te dakkhiÓeyyÈ Sugatassa sÈvakÈ,
Etesu dinnÈni mahapphalÈni.
Idampi saÑghe ratanaÑ paÓÊtaÑ,
7. Ye suppayuttÈ manasÈ daÄhena,
NikkÈmino GotamasÈsanamhi.
Te pattipattÈ amataÑ vigayha,
LaddhÈ mudhÈ nibbutiÑ1 bhuÒjamÈnÈ.
______________________________________________________________
* Khu 2. 62 piÔÔhepi. 1. Nibbuti (Ka)

Etena saccena suvatti hotu.
8. * YathindakhÊlo pathavissito1 siyÈ,
Catubbhi vÈtehi asampakampiyo.
Tath|pamaÑ sappurisaÑ vadÈmi,
Yo ariyasaccÈni avecca passati.
9. * Ye ariyasaccÈni vibhÈvayanti,
GambhÊrapaÒÒena sudesitÈni.
KiÒcÈpi te honti bhusaÑ pamattÈ,
Na te bhavaÑ aÔÔhamamÈdiyanti.
10. SahÈva’ssa dassanasampadÈya2,
Taya’ssu dhammÈ jahitÈ bhavanti.
SakkÈyadiÔÔhÊ vicikicchitaÒca,
SÊlabbataÑ vÈpi yadatthi kiÒci.
11. Cat|hapÈyehi ca vippamutto,
ChaccÈbhiÔhÈnÈni3 abhabba kÈtuÑ4.
12.KiÒcÈpi so kamma5 karoti pÈpakaÑ,
KÈyena vÈcÈ uda cetasÈ vÈ.
Abhabba6 so tassa paÔicchadÈya7,
AbhabbatÈ diÔÔhapadassa vuttÈ.
______________________________________________________________
* Khu 10. 144-5 piÔÔhesupi.
1. PaÔhavissito (Ka, SÊ), pathaviÑsito (Ka, SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
2. SahÈvasaddassanasampadÈya (Ka) 3. Cha cÈbhiÔhÈnÈni (SÊ, SyÈ)
4. Abhabbo kÈtuÑ (SÊ) 5. KammaÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
6. Abhabbo (bah|su) 7. PaÔicchÈdÈya (SÊ)
6. Ratanasutta 7

13. Vanappagumbe yatha1 phussitagge,

GimhÈnamÈse paÔhamasmiÑ2 gimhe.
Tath|pamaÑ dhammavaraÑ adesayi3,
NibbÈnagÈmiÑ paramaÑ hitÈya.
Idampi Buddhe ratanaÑ paÓÊtaÑ,
14. Varo varaÒÒ| varado varÈharo,

Anuttaro dhammavaraÑ adesayi.
15. KhÊÓaÑ purÈÓaÑ nava natthisambhavaÑ,

VirattacittÈyatike bhavasmiÑ.
Te khÊÓabÊjÈ avir|ÄhichandÈ,
Nibbanti dhÊrÈ yathÈyaÑ4 padÊpo.
16. YÈnÊdha bh|tÈni samÈgatÈni,

BhummÈni vÈ yÈni va antalikkhe.
TathÈgataÑ devamanussap|jitaÑ,
BuddhaÑ namassÈma suvatthi hotu.

DhammaÑ namassÈma suvatthi hotu.
______________________________________________________________
1. YathÈ (SÊ, SyÈ) 2. PaÔhamasmi (?) 3. AdesayÊ (SÊ) 4. YathayaÑ (Ka)

SaÑghaÑ namassÈma suvatthi hot|ti.
RatanasuttaÑ.
_____
7. TirokuÔÔasutta
1. * TirokuÔÔesu tiÔÔhanti, sandhisi~ghÈÔakesu ca.
DvÈrabÈhÈsu tiÔÔhanti, ÈgantvÈna sakaÑ gharaÑ.
2. Pah|te annapÈnamhi, khajjabhojje upaÔÔhite.

Na tesaÑ koci sarati, sattÈnaÑ kammapaccayÈ.
3. EvaÑ dadanti ÒÈtÊnaÑ, ye honti anukampakÈ.

SuciÑ paÓÊtaÑ kÈlena, kappiyaÑ pÈnabhojanaÑ.
IdaÑ vo ÒÈtÊnaÑ hotu, sukhitÈ hontu ÒÈtayo.
4. Te ca tattha samÈgantvÈ, ÒÈtipetÈ samÈgatÈ.

Pah|te annapÈnamhi, sakkaccaÑ anumodare.
5. CiraÑ jÊvantu no ÒÈtÊ, yesaÑ hetu labhÈmase.

AmhÈkaÒca katÈ p|jÈ, dÈyakÈ ca anipphalÈ.
6. Na hi tattha kasÊ1 atthi, gorakkhettha na vijjati.

VaÓijjÈ tÈdisÊ natthi, hiraÒÒena kayÈkayaÑ2.
Ito dinnena yÈpenti, petÈ kÈlagatÈ3 tahiÑ.
7. Unname udakaÑ vuÔÔhaÑ, yathÈ ninnaÑ pavattati.

EvamevaÑ ito dinnaÑ, petÈnaÑ upakappati.
8.
YathÈ vÈrivahÈ p|rÈ, parip|renti sÈgaraÑ.
EvamevaÑ ito dinnaÑ, petÈnaÑ upakappati.
______________________________________________________________
* Khu 2. 129 piÔÔhe Petavatthumhipi. 1. Kasi (Ka)
2. KayÈkkayaÑ (SÊ), kayÈ kayaÑ (SyÈ) 3. KÈlakatÈ (SÊ, SyÈ, KaÑ), kÈla~katÈ (Ka)
8. NidhikaÓÉasutta 9
9. AdÈsi me akÈsi me, ÒÈti mittÈ1 sakhÈ ca me.

PetÈnaÑ dakkhiÓaÑ dajjÈ, pubbe katamanussaraÑ
10. Na hi ruÓÓaÑ vÈ soko vÈ, yÈ caÒÒÈ paridevanÈ.

Na taÑ petÈnamatthÈya, evaÑ tiÔÔhanti ÒÈtayo.
11. AyaÒca kho dakkhiÓÈ dinnÈ, saÑghamhi suppatiÔÔhitÈ.

DÊgharattaÑ hitÈyassa, ÔhÈnaso upakappati.
12. So ÒÈti dhammo ca ayaÑ nidassito,

PetÈna p|jÈ ca katÈ uÄÈrÈ.
BalaÒca bhikkh|namanuppadinnaÑ2,
Tumhehi puÒÒaÑ pasutaÑ anappakanti.
TirokuÔÔasuttaÑ.
_____
8. NidhikaÓÉasutta
1. NidhiÑ nidheti puriso, gambhÊre odakantike.
Atthe kicce samuppanne, atthÈya me bhavissati.
2. RÈjato vÈ duruttassa, corato pÊÄitassa vÈ.

IÓassa vÈ pamokkhÈya, dubbhikkhe ÈpadÈsu vÈ.
EtadatthÈya lokasmiÑ, nidhi nÈma nidhÊyati.
3. TÈva’ssunihito3 santo, gambhÊre odakantike.

Na sabbo sabbadÈ eva, tassa taÑ upakappati.
4. Nidhi vÈ ÔhÈnÈ cavati, saÒÒÈ vÈssa vimuyhati.

NÈgÈ vÈ apanÈmenti, yakkhÈ vÈpi haranti naÑ.
5. AppiyÈ vÈpi dÈyÈdÈ, uddharanti apassato.

YadÈ puÒÒakkhayo hoti, sabbametaÑ vinassati.
6. Yassa dÈnena sÊlena, saÑyamena damena ca.

NidhÊ sunihito hoti, purisassa vÈ.
______________________________________________________________
1. ©Èti mitto (?) 2. ...manuppadinnavÈ (Ka) 3. TÈva sunihito (SÊ)
7. Cetiyamhi ca saÑghe vÈ, puggale atithÊsu vÈ.

MÈtari pitari cÈpi1, atho jeÔÔhamhi bhÈtari.
8. Eso nidhi sunihito, ajeyyo anugÈmiko.

PahÈya gamanÊyesu, etaÑ ÈdÈya gacchati.
9. AsÈdhÈraÓamaÒÒesaÑ, acorÈharaÓo nidhi.

KayirÈtha dhÊro puÒÒÈni, yo nidhi anugÈmiko.
10. Esa devamanussÈnaÑ, sabbakÈmadado nidhi.

YaÑ yadevÈbhipatthenti, sabbametena labbhati.
11. SuvaÓÓatÈ susaratÈ, susaÓÔhÈnÈ sur|patÈ2.

ŒdhipaccaparivÈrÈ, sabbametena labbhati.
12. PadesarajjaÑ issariyaÑ, cakkavattisukhaÑ piyaÑ.

Devarajjampi dibbesu, sabbametena labbhati.
13. MÈnussikÈ ca sampatti, devaloke ca yÈ rati.

YÈ ca nibbÈnasampatti, sabbametena labbhati.
14. MittasampadamÈgamma, yonisova3 payuÒjato.

VijjÈvimuttivasÊbhÈvo, sabbametena labbhati.
15. PaÔisambhidÈ vimokkhÈ ca, yÈ ca sÈvakapÈramÊ.

Paccekabodhi Buddhabh|mi, sabbametena labbhati.
16. EvaÑ mahatthikÈ esÈ, yadidaÑ puÒÒasampadÈ.

TasmÈ dhÊrÈ pasaÑsanti, paÓÉitÈ katapuÒÒatanti.
NidhikaÓÉasuttaÑ.
_____
9. Mettasutta
1. * KaraÓÊyamatthakusalena, yantasantaÑ padaÑ abhisamecca.
Sakko uj| ca suhuj|4 ca, s|vaco cassa mudu anatimÈnÊ.
______________________________________________________________
1. VÈpi (SyÈ, KaÑ)
2. SusaÓÔhÈnasur|patÈ (SÊ), susaÓÔhÈnaÑ sur|patÈ (SyÈ, KaÑ)
3. Yoniso ve (SÊ), yoniso ce (SyÈ), yoniso ca (?) * Upari 300 piÔÔhepi.
4. S|j| (SÊ)
9. Mettasutta 11
2. Santussako ca subharo ca, appakicco ca sallahukavutti.

Santindriyo ca nipako ca, appagabbho kulesvananugiddho.
3. Na ca khuddamÈcare kiÒci, yena viÒÒ| pare upavadeyyuÑ.

Sukhino va khemino hontu, sabbasattÈ1 bhavantu sukhitattÈ.
4. Ye keci pÈÓabh|tatthi, tasÈ vÈ thÈvarÈ va’navasesÈ.

DÊghÈ vÈ ye va mahantÈ2, majjhimÈ rassakÈ aÓukath|lÈ.
5. DiÔÔhÈ vÈ ye va adiÔÔhÈ3, ye va4 d|re vasanti avid|re.

Bh|tÈ va5 sambhavesÊ va6, sabbasattÈ bhavantu sukhitattÈ.
6. Na paro paraÑ nikubbetha, nÈtimaÒÒetha katthaci na kaÒci7.

ByÈrosanÈ paÔighasaÒÒa, nÈÒÒamaÒÒassa dukkhamiccheyya.
7. MÈtÈ yathÈ niyaÑputta, mÈyusÈ ekaputtamanurakkhe.

Evampi sabbabh|tesu, mÈnasaÑ bhÈvaye aparimÈÓaÑ.
8. MettaÒca sabbalokasmi, mÈnasaÑ bhÈvaye aparimÈÓaÑ.

UddhaÑ adho ca tiriyaÒca, asambÈdhaÑ avera’masapattaÑ.
9. TiÔÔhaÑ caraÑ nisinno va6, sayÈno yÈvatÈ’ssa vitamiddho8,

EtaÑ satiÑ adhiÔÔheyya, brahmametaÑ vihÈramidhamÈhu.
10. DiÔÔhiÒca anupaggamma,sÊlavÈ dassanena sampanno.

KÈmesu vinaya9 gedhaÑ, na hi jÈtuggabbhaseyya puna retÊti.
MettasuttaÑ.
KhuddakapÈÔhapÈÄi niÔÔhitÈ.
______________________________________________________________
1. Sabbe sattÈ (SÊ, SyÈ) 2. Mahanta (?) 3. AdiÔÔha (?)
4. Ye ca (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 5. VÈ (SyÈ, KaÑ, I, Ka) 6. VÈ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
7. NaÑ kaÒci (SÊ, I), naÑ kiÒci (SyÈ), na kiÒci (Ka) 8. Vigatamiddho (bah|su)
9. Vineyya (SÊ)
KhuddakanikÈya
DhammapadapÈÄi
_____
1. Yamakavagga
1. CakkhupÈlattheravatthu
1. Manopubba~gamÈ dhammÈ, manoseÔÔhÈ manomayÈ.
ManasÈ ce paduÔÔhena, bhÈsati vÈ karoti vÈ.
Tato naÑ dukkhamanveti, cakkaÑva vahato padaÑ.
2. MaÔÔhakuÓÉalÊvatthu
2. * Manopubba~gamÈ dhammÈ, manoseÔÔhÈ manomayÈ.
ManasÈ ce pasannena, bhÈsati vÈ karoti vÈ.
Tato naÑ sukhamanveti, chÈyÈva anapÈyinÊ1.
3. Tissattheravatthu
3. Akkocchi maÑ avadhi maÑ, ajini2 maÑ ahÈsi me.
Ye ca taÑ upanayhanti, veraÑ tesaÑ na sammati.
4. Akkocchi maÑ avadhi maÑ, ajini maÑ ahÈsi me.

Ye ca taÑ nupanayhanti, veraÑ tes|pasammati.
______________________________________________________________
* Khu 10. 112 piÔÔhepi. 1. AnupÈyinÊ (ka) 2. AjinÊ (?)
14 DhammapadapÈÄi
4. KÈÄayakkhinÊvatthu
5. Na hi verena verÈni, sammantÊdha kudÈcanaÑ.
Averena ca sammanti, esa dhammo sanantano.
5. Kosambakavatthu
6. * Pare ca na vijÈnanti, mayamettha yamÈmase.
Ye ca tattha vijÈnanti, tato sammanti medhagÈ.
6. MahÈkÈÄattheravatthu
7. SubhÈnupassiÑ viharantaÑ, indriyesu asaÑvutaÑ.
Bhojanamhi cÈmattaÒÒuÑ, kusÊtaÑ hÊnavÊriyaÑ.
TaÑ ve pasahati mÈro, vÈto rukkhaÑva dubbalaÑ.
8. AsubhÈnupassiÑ viharantaÑ, indriyesu susaÑvutaÑ.

Bhojanamhi ca mattaÒÒuÑ, saddhaÑ ÈraddhavÊriyaÑ.
TaÑ ve nappasahati mÈro, vÈto selaÑva pabbataÑ.
7. Devadattavatthu
9. + AnikkasÈvo kÈsÈvaÑ, yo vatthaÑ paridahissati.
Apeto damasaccena, na so kÈsÈvamarahati.
10. Yo ca vantakasÈva’ssa, sÊlesu susamÈhito.

Upeto damasaccena, sa ve kÈsÈvamarahati.
8. SÈriputtattheravatthu
11. AsÈre sÈramatino, sÈre cÈsÈradassino.
Te sÈraÑ nÈdhigacchanti, micchÈsa~kappagocarÈ.
12. SÈraÒca sÈrato ÒatvÈ, asÈraÒca asÈrato.

Te sÈraÑ adhigacchanti, sammÈsa~kappagocarÈ.
9. Nandattheravatthu
13. ++ YathÈ agÈraÑ ducchannaÑ, vuÔÔhÊ samativijjhati.
EvaÑ abhÈvitaÑ cittaÑ, rÈgo samativijjhati.
______________________________________________________________
* Khu 2. 269 piÔÔhepi. + Khu 2. 342; Khu 5. 60, 374 piÔÔhesupi.
++ Khu 2. 248 piÔÔhepi
1. Yamakavagga 15
14. YathÈ agÈraÑ suchannaÑ, vuÔÔhÊ na samativijjhati.

EvaÑ subhÈvitaÑ cittaÑ, rÈgo na samativijjhati.
10. Cundas|karikavatthu
15. * Idha socati pecca socati.
PÈpakÈrÊ ubhayattha socati.
So socati so vihaÒÒati,
DisvÈ kammakiliÔÔhamattano.
11. Dhammika-upÈsakavatthu
16. Idha modati pecca modati,
KatapuÒÒo ubhayattha modati.
So modati so pamodati,
DisvÈ kammavisuddhimattano.
12. Devadattavatthu
17. Idha tappati pecca tappati,
PÈpakÈrÊ1 ubhayattha tappati.
“PÈpaÑ me katan”ti tappati,
Bhiyyo2 tappati duggatiÑ gato.
13. SumanadevÊvatthu
18. Idha nandati pecca nandati,
KatapuÒÒo ubhayattha nandati.
“PuÒÒaÑ me katan”ti nandati,
Bhiyyo nandati suggatiÑ gato.
14. DvesahÈyakabhikkhuvatthu
19. Bahumpi ce saÑhita3 bhÈsamÈno,
Na takkaro hoti naro pamatto.
______________________________________________________________
1. PÈpakÈri (?) 2. BhÊyo (SÊ)
3. SahitaÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) * Khu 10. 172 piÔÔhepi.
16 DhammapadapÈÄi
Gopova gÈvo gaÓayaÑ paresaÑ,

Na bhÈgavÈ sÈmaÒÒassa hoti.
20. Appampi ce saÑhita bhÈsamÈno,

Dhammassa hoti1 anudhammacÈrÊ.
RÈgaÒca dosaÒca pahÈya mohaÑ,
SammappajÈno suvimuttacitto.
AnupÈdiyÈno idha vÈ huraÑ vÈ,
Sa bhÈgavÈ sÈmaÒÒassa hoti.
Yamakavaggo paÔhamo.
_____
2. AppamÈdavagga
1. SÈmÈvatÊvatthu
21. * AppamÈdo amatapadaÑ2, pamÈdo maccuno padaÑ.
AppamattÈ na mÊyanti, ye pamattÈ yathÈ matÈ.
22. EvaÑ3 visesato ÒatvÈ, appamÈdamhi paÓÉitÈ.

AppamÈde pamodanti, ariyÈnaÑ gocare ratÈ.
23. Te jhÈyino sÈtatikÈ, niccaÑ daÄhaparakkamÈ,

Phusanti dhÊrÈ nibbÈnaÑ, yogakkhemaÑ anuttaraÑ.
2. KumbhaghosakaseÔÔhivatthu
UÔÔhÈnavato satÊmato4,
24.
Sucikammassa nisammakÈrino.
SaÒÒatassa dhammajÊvino,
Appamattassa5 yasobhivaÉÉhati.
______________________________________________________________
1. HotÊ (SÊ, I) * Khu 10. 30 piÔÔhe Nettiyampi.
2. AmataÑ padaÑ (Ka) 3. EtaÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
4. Satimato (SÊ, SyÈ, Ka) 5. Apamattassa (?)
2. AppamÈdavagga 17
3. C|Äapanthakavatthu
25. UÔÔhÈnena’ppamÈdena, saÑyamena damena ca.
DÊpaÑ kayirÈtha medhÈvÊ, yaÑ ogho nÈbhikÊrati.
4. BÈlanakkhattasa~ghuÔÔhavatthu
26. PamÈdamanuyuÒjanti, bÈlÈ dummedhino janÈ.
AppamÈdaÒca medhÈvÊ, dhanaÑ seÔÔhaÑva rakkhati.
27. MÈ pamÈdamanuyuÒjetha, mÈ kÈmaratisanthavaÑ1.

Appamatto hi jhÈyanto, pappoti vipulaÑ sukhaÑ.
5. MahÈkassapattheravatthu
28. PamÈdaÑ appamÈdena, yadÈ nudati paÓÉito.
PaÒÒÈpÈsÈdamÈruyha, asoko sokiniÑ pajaÑ.
PabbataÔÔhova bh|maÔÔhe2, dhÊro bÈle avekkhati.
6. PamattÈpamattadvesahÈyakabhikkhuvatthu
29. Appamatto pamattesu, sattesu bahujÈgaro.
AbalassaÑva sÊghasso, hitvÈ yÈti sumedhaso.
7. Maghavatthu
30. AppamÈdena MaghavÈ, devÈnaÑ seÔÔhataÑ gato.
AppamÈdaÑ pasaÑsanti, pamÈdo garahito sadÈ.
8. AÒÒatarabhikkhuvatthu
31. AppamÈdarato bhikkhu, pamÈde bhayadassi vÈ.
SaÑyojanaÑ aÓuÑ th|laÑ, ÉahaÑ aggÊva gacchati.
9. NigamavÈsitissattheravatthu
32. AppamÈdarato bhikkhu, pamÈde bhayadassi vÈ.
Abhabbo parihÈnÈya, nibbÈnasseva santike.
AppamÈdavaggo dutiyo.
______________________________________________________________
1. SandhavaÑ (Ka) 2. BhummaÔÔhe (SÊ, SyÈ)
18 DhammapadapÈÄi
3. Cittavagga
1. Meghiyattheravatthu
33. PhandanaÑ capalaÑ cittaÑ, d|rakkhaÑ1 dunnivÈrayaÑ.
UjuÑ karoti medhÈvÊ, usukÈrova tejanaÑ.
34. VÈrijova thale khitto, okamokata-ubbhato.

PariphandatidaÑ cittaÑ, mÈradheyyaÑ pahÈtave.
35. Dunniggahassa lahuno, yatthakÈmanipÈtino.
Cittassa damatho sÈdhu, cittaÑ dantaÑ sukhÈvahaÑ.
3. AÒÒatara-ukkaÓÔhitabhikkhuvatthu
36. SududdasaÑ sunipuÓaÑ, yatthakÈmanipÈtinaÑ.
CittaÑ rakkhetha medhÈvÊ, cittaÑ guttaÑ sukhÈvahaÑ.
4. SaÑgharakkhitabhÈgineyyattheravatthu
37. D|ra~gamaÑ ekacaraÑ2, asarÊraÑ guhÈsayaÑ.
Ye cittaÑ saÑyamissanti, mokkhanti mÈrabandhanÈ.
5. Citthahatthattheravatthu
38. AnavaÔÔhitacittassa, saddhammaÑ avijÈnato.
PariplavapasÈdassa, paÒÒÈ na parip|rati.
39. Anavassutacittassa, ananvÈhatacetaso.

PuÒÒapÈpapahÊnassa, natthi jÈgarato bhayaÑ.
6. PaÒcasatabhikkhuvatthu
40. * Kumbh|pamaÑ kÈyamimaÑ viditvÈ,
Nagar|pamaÑ cittamidaÑ ÔhapetvÈ.
Yodhetha mÈraÑ paÒÒÈvudhena,
JitaÒca rakkhe anivesano siyÈ.
______________________________________________________________
1. DurakkhaÑ (sabbattha) 2. EkacÈraÑ (Ka) * Khu 10. 177 piÔÔhepi.
4. Pupphavagga 19
7. P|tigattatissattheravatthu
41. AciraÑ vata’yaÑ kÈyo, pathaviÑ adhisessati.
Chuddho apetaviÒÒÈÓo, niratthaÑva kali~garaÑ.
8. NandagopÈlakavatthu
42. Diso disaÑ yaÑ taÑ kayirÈ, verÊ vÈ pana verinaÑ.
MicchÈpaÓihitaÑ cittaÑ, pÈpiyo1 naÑ tato kare.
9. Soreyyavatthu
43. Na taÑ mÈtÈ pitÈ kayirÈ, aÒÒe vÈpi ca ÒÈtakÈ.
SammÈpaÓihitaÑ cittaÑ, seyyaso naÑ tato kare.
Cittavaggo tatiyo.
_____
4. Pupphavagga
1. PathavikathÈpasutapaÒcasatabhikkhuvatthu
44. Ko imaÑ2 pathaviÑ vicessati3,

YamalokaÒca imaÑ sadevakaÑ.
Ko dhammapadaÑ sudesitaÑ,
Kusalo pupphamiva pacessati4.
45. Sekho pathaviÑ vicessati,

YamalokaÒca imaÑ sadevakaÑ.
Sekho dhammapadaÑ sudesitaÑ,
Kusalo pupphamiva pacessati.
______________________________________________________________
1. PÈpiyaÑ (?) 2. KomaÑ (Ka)
3. Vijessati (SÊ, SyÈ, I) 4. Pupphamivappacessati (Ka)
20 DhammapadapÈÄi
2. MarÊcikammaÔÔhÈnikabhikkhuvatthu
46. PheÓ|pamaÑ kÈyamimaÑ viditvÈ,
MarÊcidhammaÑ abhisambudhÈno.
ChetvÈna mÈrassa papupphakÈni1,
AdassanaÑ maccurÈjassa gacche.
3. ViÔaÔ|bhavatthu
47. PupphÈni heva pacinantaÑ, byÈsattamanasaÑ2 naraÑ.
SuttaÑ gÈmaÑ mahoghova, maccu ÈdÈya gacchati.
4. Patip|jikakumÈrivatthu
48. PupphÈni heva pacinantaÑ, byÈsattamanasaÑ naraÑ.
AtittaÒÒeva kÈmesu, antako kurute vasaÑ.
5. MacchariyakosiyaseÔÔhivatthu
49. + YathÈpi bhamaro pupphaÑ, vaÓÓagandhamaheÔhayaÑ3.

Paleti rasamÈdÈya, evaÑ gÈme munÊ care.
6. PÈveyya-ÈjÊvakavatthu
50. Na paresaÑ vilomÈni, na paresaÑ katÈkataÑ.
Attanova avekkheyya, katÈni akatÈni ca.
7. ChattapÈÓi-upÈsakavatthu
51. * YathÈpi ruciraÑ pupphaÑ, vaÓÓavantaÑ agandhakaÑ.
EvaÑ subhÈsitÈ vÈcÈ, aphalÈ hoti akubbato.
YathÈpi ruciraÑ pupphaÑ, vaÓÓavantaÑ sagandhakaÑ4.

52.
EvaÑ subhÈsitÈ vÈcÈ, saphalÈ hoti kubbato5.
______________________________________________________________
1. SapupphakÈni (®ÊkÈ) 2. ByÈsattamÈnasaÑ (Ka)
+ Khu 10. 159 piÔÔhepi. 3. VaÓÓagandhamapoÔhayaÑ (Ka)
4. SugandhakaÑ (Ka) * Khu 2. 275 piÔÔhepi.
5. Sakubbato (SÊ, I), pakubbato (SÊ-®Ôha), sukubbato (SyÈ, KaÑ)
4. Pupphavagga 21
8. VisÈkhÈvatthu
53. YathÈpi puppharÈsimhÈ, kayirÈ mÈlÈguÓe bah|.
EvaÑ jÈtena maccena, kattabbaÑ kusalaÑ bahuÑ.
9. ŒnandattherapaÒhÈvatthu
54. * Na pupphagandho paÔivÈtameti,
Na candanaÑ tagaramallikÈ1 vÈ.
SataÒca gandho paÔivÈtameti,
SabbÈ disÈ sappuriso pavÈyati.
55. CandanaÑ tagaraÑ vÈpi, uppalaÑ atha vassikÊ.

EtesaÑ gandhajÈtÈnaÑ, sÊlagandho anuttaro.
10. MahÈkassapattherapiÓÉapÈtadinnavatthu
56. Appamatto ayaÑ gandho, yÈyaÑ tagaracandanÊ2.
Yo ca sÊlavataÑ gandho, vÈti devesu uttamo.
11. GodhikattheraparinibbÈnavatthu
57. TesaÑ sampannasÊlÈnaÑ, appamÈdavihÈrinaÑ.
SammadaÒÒÈ vimuttÈnaÑ, mÈro maggaÑ na vindati.
12. Garahadinnavatthu
58. YathÈ sa~kÈradhÈnasmiÑ3, ujjhitasmiÑ mahÈpathe.
PadumaÑ tattha jÈyetha, sucigandhaÑ manoramaÑ.
59. EvaÑ sa~kÈrabh|tesu, andhabh|te4 puthujjane.

Atirocati paÒÒÈya, SammÈsambuddhasÈvako.
Pupphavaggo catuttho.
______________________________________________________________
* AÑ 1. 227 piÔÔhepi. 1. TaggaramallikÈ (Ka)
2. YvÈyaÑ tagaracandanaÑ (Ka) 3. Sa~kÈraÔhÈnasmiÑ (Ka)
4. AndhÊbh|te (Ka)
22 DhammapadapÈÄi
5. BÈlavagga
1. AÒÒatarapurisavatthu
60. DÊghÈ jÈgarato ratti, dÊghaÑ santassa yojanaÑ.
DÊgho bÈlÈna saÑsÈro, saddhammaÑ avijÈnataÑ.
2. MahÈkassapasaddhivihÈrikavatthu
61. CaraÒce nÈdhigaccheyya, seyyaÑ sadisamattano.
EkacariyaÑ1 daÄhaÑ kayirÈ, natthi bÈle sahÈyatÈ.
3. ŒnandaseÔÔhivatthu
62. PuttÈ ma’tthi dhanaÑ ma’tthi2, iti bÈlo vihaÒÒati.
AttÈ hi3 attano natthi, kuto puttÈ kuto dhanaÑ.
4. GaÓÔhibhedakacoravatthu
63. Yo bÈlo maÒÒati bÈlyaÑ, paÓÉito vÈpi tena so.
BÈlo ca paÓÉitamÈnÊ, sa ve “bÈlo”ti vuccati.
5. UdÈyittheravatthu
64. YÈvajÊvampi ce bÈlo, paÓÉitaÑ payirupÈsati.
Na so dhammaÑ vijÈnÈti, dabbÊ s|parasaÑ yathÈ.
6. TiÑsapÈveyyakabhikkhuvatthu
65. Muhuttamapi ce viÒÒ|, paÓÉitaÑ payirupÈsati.
KhippaÑ dhammaÑ vijÈnÈti, jivhÈ s|parasaÑ yathÈ.
7. SuppabuddhakuÔÔhivatthu
66. * Caranti bÈlÈ dummedhÈ, amitteneva attanÈ.
KarontÈ pÈpakaÑ kammaÑ, yaÑ hoti kaÔukapphalaÑ.
______________________________________________________________
1. EkaccariyaÑ (Ka) 2. Puttamatthi dhanamatthi (Ka)
3. AttÈpi (?) * Khu 10. 110 piÔÔhepi.
5. BÈlavagga 23
8. Kassakavatthu
67. Na taÑ kammaÑ kataÑ sÈdhu, yaÑ katvÈ anutappati.
Yassa assumukho rodaÑ, vipÈkaÑ paÔisevati.
9. SumanamÈlÈkÈravatthu
68. TaÒca kammaÑ kataÑ sÈdhu, yaÑ katvÈ nÈnutappati.
Yassa patÊto sumano, vipÈkaÑ paÔisevati.
10. UppalavaÓÓattherÊvatthu
69. MadhuÑvÈ1 maÒÒati bÈlo, yÈva pÈpaÑ na paccati.
YadÈ ca paccati pÈpaÑ, atha2 dukkhaÑ nigacchati.
11. Jambukattheravatthu
70. MÈse mÈse kusaggena, bÈlo bhuÒjeyya bhojanaÑ.
Na so sa~khÈtadhammÈnaÑ3, kalaÑ agghati soÄasiÑ.
12. Ahipetavatthu
71. * Na hi pÈpaÑ kataÑ kammaÑ, sajjukhÊraÑva muccati.
ahantaÑ bÈlamanveti, bhasmacchannova4 pÈvako.
13. SaÔÔhik|Ôapetavatthu
72. YÈvadeva anatthÈya, ÒattaÑ5 bÈlassa jÈyati.
Hanti bÈlassa sukkaÑsaÑ, muddhamassa vipÈtayaÑ.
14. Cittagahapativatthu
73. AsantaÑ bhÈvanamiccheyya6, purekkhÈraÒca bhikkhusu.
ŒvÈsesu ca issariyaÑ, p|jaÑ parakulesu ca.
______________________________________________________________
1. MadhuvÈ (sabbattha) madhuÑ vÈ (DÊ 1 ®ÊkÈ passitabbÈ)
2. Atha bÈlo (SÊ, SyÈ), bÈlo (Ka) 3. Sa~khatadhammÈnaÑ (SÊ, I, Ka)
* Khu 10. 140 piÔÔhepi. 4. BhasmÈchannova (SyÈ, I, Ka) 5. ©ÈttaÑ (?)
6. AsantaÑ bhÈvamiccheyya (SyÈ), asantabhÈvanamiccheyya (Ka)
24 DhammapadapÈÄi
74. Mameva kata maÒÒantu, gihÊ pabbajitÈ ubho.

MamevÈtivasÈ assu, kiccÈkiccesu kismici.
Iti bÈlassa sa~kappo, icchÈ mÈno ca vaÉÉhati.
15. VanavÈsitissasÈmaÓeravatthu
75. AÒÒÈ hi lÈbh|panisÈ, aÒÒÈ nibbÈnagÈminÊ.
EvametaÑ abhiÒÒÈya, bhikkhu Buddhassa sÈvako.
SakkÈraÑ nÈbhinandeyya, vivekamanubr|haye.
BÈlavaggo paÒcamo.
_____
6. PaÓÉitavagga
1. RÈdhattheravatthu
76. NidhÊnaÑva pavattÈraÑ, yaÑ passe vajjadassinaÑ.
NiggayhavÈdiÑ medhÈviÑ, tÈdisaÑ paÓÉitaÑ bhaje.
TÈdisaÑ bhajamÈnassa, seyyo hoti na pÈpiyo.
2. Assajipunabbasukavatthu
77. OvadeyyÈ’nusÈseyya, asabbhÈ ca nivÈraye.
SataÑ hi so piyo hoti, asataÑ hoti appiyo.
3. Channattheravatthu
78. Na bhaje pÈpake mitte, na bhaje purisÈdhame.
Bhajetha mitte kalyÈÓe, bhajetha purisuttame.
4. MahÈkappinattheravatthu
79. DhammapÊti sukhaÑ seti, vippasannena cetasÈ.
Ariyappavedite dhamme, sadÈ ramati paÓÉito.
6. PaÓÉitavagga 25
5. PaÓÉitasÈmaÓeravatthu
80. * UdakaÑ hi nayanti nettikÈ, usukÈrÈ namayanti1 tejanaÑ.
DÈruÑ namayanti1 tacchakÈ, attÈnaÑ damayanti paÓÉitÈ.
6. LakuÓÉakabhaddiyattheravatthu
81. Selo yathÈ ekaghano2, vÈtena na samÊrati.
EvaÑ nindÈpasaÑsÈsu, na samiÒjanti paÓÉitÈ.
7. KÈÓamÈtÈvatthu
82. YathÈpi rahado gambhÊro, vippasanno anÈvilo.
EvaÑ dhammÈni sutvÈna, vippasÊdanti paÓÉitÈ.
83. Sabbattha ve sappurisÈ cajanti,
Na kÈmakÈmÈ lapayanti santo.
Sukhena phuÔÔhÈ atha vÈ dukhena,
Na uccÈvacaÑ3 paÓÉitÈ dassayanti.
9. Dhammikattheravatthu
84. Na attahetu na parassa hetu,
Na puttamicche na dhanaÑ na raÔÔhaÑ.
Na iccheyya4 adhammena samiddhimattano,
Sa sÊlavÈ paÒÒavÈ dhammiko siyÈ.
10. Dhammassavanattheravatthu
85. AppakÈ te manussesu, ye janÈ pÈragÈmino.
AthÈyaÑ itarÈ pajÈ, tÊramevÈnudhÈvati.
86. Ye ca kho sammadakkhÈte, dhamme dhammÈnuvattino.

Te janÈ pÈramessanti, maccudheyyaÑ suduttaraÑ.
______________________________________________________________
* Khu 2. 224, 334. 1. Damayanti (Ka) 2. Ekagghano (Ka)
3. NoccÈvacaÑ (SÊ-®Ôha) 4. Nayicche (I), nicche (?)
26 DhammapadapÈÄi
11. PaÒcasata-Ègantukabhikkhuvatthu
87. * KaÓhaÑ dhammaÑ vippahÈya, sukkaÑ bhÈvetha paÓÉito.
OkÈ anokamÈgamma, viveke yattha d|ramaÑ.
88. * TatrÈbhiratimiccheyya, hitvÈ kÈme akiÒcano.

Pariyodapeyya1 attÈnaÑ, cittaklesehi paÓÉito.
89. * YesaÑ sambodhiya~gesu, sammÈ cittaÑ subhÈvitaÑ.

ŒdÈnapaÔinissagge, anupÈdÈya ye ratÈ.
KhÊÓÈsavÈ jutimanto, te loke parinibbutÈ.
PaÓÉitavaggo chaÔÔho.
_____
7. Arahantavagga
1. JÊvakapaÒhavatthu
90. Gataddhino visokassa, vippamuttassa sabbadhi.
SabbaganthappahÊnassa, pariÄÈho na vijjati.
2. MahÈkassapattheravatthu
91. UyyuÒjanti satÊmanto, na nikete ramanti te.
HaÑsÈva pallalaÑ hitvÈ, okamokaÑ jahanti te.
3. BelaÔÔhasÊsattheravatthu
92. YesaÑ sannicayo natthi, ye pariÒÒÈtabhojanÈ.
SuÒÒato animitto ca, vimokkho yesaÑ gocaro.
ŒkÈseva sakuntÈnaÑ2, gati tesaÑ durannayÈ.
______________________________________________________________
* AÑ 3. 446, 463-4 piÔÔhesupi. 1. PariyodÈpeyya (?) 2. SakuÓÈnaÑ (Ka)
7. Arahantavagga 27
4. Anuruddhattheravatthu
93. YassÈsavÈ parikkhÊÓÈ, ÈhÈre ca anissito.
SuÒÒato animitto ca, vimokkho yassa gocaro.
ŒkÈseva sakuntÈnaÑ, padaÑ tassa durannayaÑ.
5. MahÈkaccÈyanattheravatthu
94. * YassindriyÈni samatha~gatÈni1,
AssÈ yathÈ sÈrathinÈ sudantÈ.
PahÊnamÈnassa anÈsavassa,
DevÈpi tassa pihayanti tÈdino.
95. Pathavisamo no virujjhati,
Indakhilupamo2 tÈdi subbato.
Rahadova apetakaddamo,
SaÑsÈrÈ na bhavanti tÈdino.
7. KosambivÈsitissattherasÈmaÓeravatthu
96. SantaÑ tassa manaÑ hoti, santÈ vÈcÈ ca kamma ca.
SammadaÒÒÈ vimuttassa, upasantassa tÈdino.
97. Assaddho akataÒÒ| ca, sandhicchedo ca yo naro.
HatÈvakÈso vantÈso, sa ve uttamaporiso.
9. Khadiravaniyarevatattheravatthu
98. + GÈme vÈ yadi vÈraÒÒe, ninne vÈ yadi vÈ thale.

Yattha arahanto viharanti, taÑ bh|mirÈmaÓeyyakaÑ.
______________________________________________________________
* Khu 2. 260; Khu 10. 140 piÔÔhesupi. 1. SamathaÑ gatÈni (SÊ, I)
2. IndakhÊl|pamo (SÊ, SyÈ, I) + Khu 2. 344 piÔÔhepi.
28 DhammapadapÈÄi
10. AÒÒatara-itthivatthu
99. RamaÓÊyÈni araÒÒÈni, yattha na ramatÊ jano.
VÊtarÈgÈ ramissanti, na te kÈmagavesino.
Arahantavaggo sattamo.
_____
8. Sahassavagga
1. TambadÈÔhikacoraghÈtakavatthu
100. Sahassamapi ce vÈcÈ, anatthapadasaÑhitÈ.
EkaÑ atthapadaÑ seyyo, yaÑ sutvÈ upasammati.
2. BÈhiyadÈrucÊriyattheravatthu
101. Sahassamapi ce gÈthÈ, anatthapadasaÑhitÈ.
EkaÑ gÈthÈpadaÑ seyyo, yaÑ sutvÈ upasammati.
3. KuÓÉalakesitherÊvatthu
102. Yo ca gÈthÈ sataÑ bhÈse, anatthapadasaÑhitÈ1.
EkaÑ dhammapadaÑ seyyo, yaÑ sutvÈ upasammati.
103. Yo sahassaÑ sahassena, sa~gÈme mÈnuse jine.

EkaÒca jeyyamattÈnaÑ2, sa ve sa~gÈmajuttamo.
4. AnatthapucchakabrÈhmaÓavatthu
104. AttÈ have jitaÑ seyyo, yÈ cÈyaÑ itarÈ pajÈ.
Attadantassa posassa, niccaÑ saÒÒatacÈrino.
105. Neva devo na gandhabbo, na mÈro saha brahmunÈ.

JitaÑ apajitaÑ kayirÈ, tathÈr|passa jantuno.
______________________________________________________________
1. AnatthapadasaÒhitaÑ (Ka) visesanaÑ hetaÑ gÈthÈtipadassa. 2. AttÈnaÑ (SÊ, I)
8. Sahassavagga 29
5. SÈriputtattherassa mÈtulabrÈhmaÓavatthu
106. MÈse mÈse sahassena, yo yajetha sataÑ samaÑ.
EkaÒca bhÈvitattÈnaÑ, muhuttamapi p|jaye.
SÈyeva p|janÈ seyyo, yaÒce vassasataÑ hutaÑ.
6. SÈriputtattherassa bhÈgineyyavatthu
107. Yo ca vassasataÑ jantu, aggiÑ paricare vane.
EkaÒca bhÈvitattÈnaÑ, muhuttamapi p|jaye.
SÈyeva p|janÈ seyyo, yaÒce vassasataÑ hutaÑ.
7. SÈriputtattherassa sahÈyakabrÈhmaÓavatthu
108. YaÑkiÒci yiÔÔhaÑ va hutaÑ va1 loke,
SaÑvaccharaÑ yajetha puÒÒapekkho.
Sabbampi taÑ na catubhÈgameti,
AbhivÈdanÈ ujjugatesu seyyo.
8. ŒyuvaÉÉhanakumÈravatthu
109. AbhivÈdanasÊlissa, niccaÑ vuÉÉhÈpacÈyino2.
CattÈro dhammÈ vaÉÉhanti, Èyu vaÓÓo sukhaÑ balaÑ.
9. SaÑkiccasÈmaÓeravatthu
110. Yo ca vassasataÑ jÊve, dussÊlo asamÈhito.
EkÈhaÑ jÊvitaÑ seyyo, sÊlavantassa jhÈyino.
10. KhÈÓukoÓÉaÒÒattheravatthu
111. Yo ca vassasataÑ jÊve, duppaÒÒo asamÈhito.
EkÈhaÑ jÊvitaÑ seyyo, paÒÒavantassa jhÈyino.
11. SabbadÈsattheravatthu
112. Yo ca vassasataÑ jÊve, kusÊto hÊnavÊriyo.
EkÈhaÑ jÊvitaÑ seyyo, vÊriyamÈrabhato daÄhaÑ.
______________________________________________________________
1. YiÔÔhaÒca hutaÒca (Ka) 2. VaddhÈpacÈyino (SÊ, I)
30 DhammapadapÈÄi
12. PaÔÈcÈrÈtherÊvatthu
113. Yo ca vassasataÑ jÊve, apassaÑ udayabbayaÑ.
EkÈhaÑ jÊvitaÑ seyyo, passato udayabbayaÑ.
13. KisÈgotamÊvatthu
114. Yo ca vassasataÑ jÊve, apassaÑ amataÑ padaÑ.
EkÈhaÑ jÊvitaÑ seyyo, passato amataÑ padaÑ.
14. BahuputtikattherÊvatthu
115. Yo ca vassasataÑ jÊve, apassaÑ dhammamuttamaÑ.
EkÈhaÑ jÊvitaÑ seyyo, passato dhammamuttamaÑ.
Sahassavaggo aÔÔhamo.
_____
9. PÈpavagga
1. C|ÄekasÈÔakabrÈhmaÓavatthu
116. Abhittharetha kalyÈÓe, pÈpÈ cittaÑ nivÈraye.
DandhaÑ hi karoto puÒÒaÑ, pÈpasmiÑ ramatÊ mano.
2. Seyyasakattheravatthu
117. PÈpaÒce puriso kayirÈ, na naÑ1 kayirÈ punappunaÑ.

Na tamhi chandaÑ kayirÈtha, dukkho pÈpassa uccayo.
3. LÈjadevadhÊtÈvatthu
118. PuÒÒaÒce puriso kayirÈ, kayirÈ naÑ2 punappunaÑ.

Tamhi chandaÑ kayirÈtha, sukho puÒÒassa uccayo.
______________________________________________________________
1. Na taÑ (SÊ, I) 2. KayirÈthetaÑ (SÊ, SyÈ), kayirÈthenaÑ (I)
9. PÈpavagga 31
4. AnÈthapiÓÉikaseÔÔhivatthu
119. PÈpopi passati bhadraÑ, yÈva pÈpaÑ na paccati.

YadÈ ca paccati pÈpaÑ, atha pÈpo pÈpÈni1 passati.
120. Bhadropi passati pÈpaÑ, yÈva bhadraÑ na paccati.

YadÈ ca paccati bhadraÑ, atha bhadro bhadrÈni2 passati.
5. AsaÒÒataparikkhÈravatthu
121. MÈvamaÒÒetha3 pÈpassa, na mandaÑ4 Ègamissati.

UdabindunipÈtena, udakumbhopi p|rati.
BÈlo p|rati5 pÈpassa, thokaÑ thokampi6 ÈcinaÑ.
6. BiÄÈlapÈdakaseÔÔhivatthu
122. MÈvamaÒÒetha puÒÒassa, na mandaÑ Ègamissati.

UdabindunipÈtena, udakumbhopi p|rati.
DhÊro p|rati puÒÒassa, thokaÑ thokampi ÈcinaÑ.
7. MahÈdhanavÈÓijavatthu
123. VÈÓijova bhayaÑ maggaÑ, appasattho mahaddhano.

VisaÑ jÊvitukÈmova, pÈpÈni parivajjaye.
8. KukkuÔamittanesÈdavatthu
124. PÈÓimhi ce vaÓo nÈssa, hareyya pÈÓinÈ visaÑ.

NÈbbaÓaÑ visamanveti, natthi pÈpaÑ akubbato.
______________________________________________________________
1. Atha pÈpÈni (?) 2. Atha bhadrÈni (?)
3. MÈppamaÒÒetha (SÊ, SyÈ, I) 4. Na maÑ taÑ (SÊ, I), na mattaÑ (SyÈ)
5. P|rati bÈlo (SÊ, Ka), Èp|rati bÈlo (SyÈ) 6. Thoka thokampi (SÊ, I)
32 DhammapadapÈÄi
9. Kokasunakhaluddakavatthu
125. * Yo appaduÔÔhassa narassa dussati,
Suddhassa posassa ana~gaÓassa.
Tameva bÈlaÑ pacceti pÈpaÑ,
Sukhumo rajo paÔivÈtaÑva khitto.
10. MaÓikÈrakul|pakatissattheravatthu
126. Gabbhameke uppajjanti, nirayaÑ pÈpakammino.
SaggaÑ sugatino yanti, parinibbanti anÈsavÈ.
11. Tayojanavatthu
127. Na antalikkhe na samuddamajjhe,
Na pabbatÈnaÑ vivaraÑ pavissa1.
Na vijjatÊ2 so jagatippadeso,
YatthaÔÔhito3 mucceyya pÈpakammÈ.
12. Suppabuddhasakyavatthu
128. Na antalikkhe na samuddamajjhe,
Na pabbatÈnaÑ vivaraÑ pavissa.
Na vijjatÊ so jagatippadeso,
YatthaÔÔhitaÑ4 nappasaheyya maccu.
PÈpavaggo navamo.
_____
10. DaÓÉavagga
1. Chabbaggiyabhikkhuvatthu
129. Sabbe tasanti daÓÉassa, sabbe bhÈyanti maccuno.
AttÈnaÑ upamaÑ katvÈ, na haneyya na ghÈtaye.
______________________________________________________________
* Upari 382 piÔÔhepi. 1. PavisaÑ (SyÈ) 2. Na vijjati (Ka-SÊ, I, Ka)
3. YatraÔÔhito (SyÈ) 4. YatraÔÔhitaÑ (SyÈ)
10. DaÓÉavagga 33
2. Chabbaggiyavatthu
130. Sabbe tasanti daÓÉassa, sabbesaÑ jÊvitaÑ piyaÑ.
AttÈnaÑ upamaÑ katvÈ, na haneyya na ghÈtaye.
3. SambahulakumÈrakavatthu
131. * SukhakÈmÈni bh|tÈni, yo daÓÉena vihiÑsati.
Attano sukhamesÈno, pecca so na labhate sukhaÑ.
132. SukhakÈmÈni bh|tÈni, yo daÓÉena na hiÑsati.

Attano sukhamesÈno, pecca so labhate sukhaÑ.
4. KoÓÉadhÈnattheravatthu
133. MÈvoca pharusaÑ kaÒci, vuttÈ paÔivadeyyu taÑ1.
DukkhÈ hi sÈrambhakathÈ, paÔidaÓÉÈ phuseyyu taÑ2.
134. Sace neresi attÈnaÑ, kaÑso upahato yathÈ.

Esa pattosi nibbÈnaÑ, sÈrambho te na vijjati.
5. Uposathika-itthÊnaÑvatthu
135. YathÈ daÓÉena gopÈlo, gÈvo pÈjeti gocaraÑ.
EvaÑ jarÈ ca maccu ca, ÈyuÑ pÈjenti pÈÓinaÑ.
6. Ajagarapetavatthu
136. Atha pÈpÈni kammÈni, karaÑ bÈlo na bujjhati.
Sehi kammehi dummedho, aggiÉaÉÉhova tappati.
7. MahÈmoggallÈnattheravatthu
137. Yo daÓÉena adaÓÉesu, appaduÔÔhesu dussati.
DasannamaÒÒataraÑ ÔhÈnaÑ, khippameva nigacchati.
______________________________________________________________
* Upari 89 piÔÔhe; Khu 10. 29, 108 Nettiyampi. 1. PaÔivadeyyuÑ taÑ (Ka)
2. PhuseyyuÑ taÑ (Ka)
34 DhammapadapÈÄi
138. VedanaÑ pharusaÑ jÈniÑ, sarÊrassa va bhedanaÑ1.

GarukaÑ vÈpi ÈbÈdhaÑ, cittakkhepaÑ va2 pÈpuÓe.
139. RÈjato vÈ upasaggaÑ3, abbhakkhÈnaÑ va4 dÈruÓaÑ.

ParikkhayaÑ va5 ÒÈtÊnaÑ, bhogÈnaÑ va6 pabha~guraÑ7.
140. Atha vÈssa agÈrÈni, aggi Éahati8 pÈvako.

KÈyassa bhedÈ duppaÒÒo, nirayaÑ sopapajjati9.
8. BahubhaÓÉikabhikkhuvatthu
141. Na naggacariyÈ na jaÔÈ na pa~kÈ,
NÈnÈsakÈ thaÓÉilasÈyikÈ vÈ.
RajojallaÑ ukkuÔikappadhÈnaÑ,
Sodhenti maccaÑ avitiÓÓaka~khaÑ.
9. SantatimahÈmattavatthu
142. Ala~kato cepi samaÑ careyya,
Santo danto niyato brahmacÈrÊ.
Sabbesu bh|tesu nidhÈya daÓÉaÑ,
So brÈhmaÓo so samaÓo sa bhikkhu.
10. Pilotikatissattheravatthu
143. HirÊnisedho puriso, koci lokasmi vijjati.
Yo niddaÑ10 apabodheti11, asso bhadro kasÈmiva.
______________________________________________________________
1. SarÊrassa pabhedanaÑ (SyÈ) 2. CittakkhepaÒca (Ka) 3. UpassaggaÑ (SÊ, I)
4. AbbhakkhÈnaÒca (Ka) 5. ParikkhayaÒca (Ka) 6. BhogÈnaÒca (Ka)
7. Pabha~gunaÑ (Ka) 8. ayhati (Ka)
9. So upapajjati (SÊ, yÈ) 10. NindaÑ (SÊ, I) saÑ 1. 8 piÔÔhepi.
11. Apabodhati (SÊ, SyÈ, I)
11. JarÈvagga 35
144. Asso yathÈ bhadro kasÈniviÔÔho,

ŒtÈpino saÑvegino bhavÈtha.
SaddhÈya sÊlena ca vÊriyena ca,
SamÈdhinÈ dhammavinicchayena ca.
SampannavijjÈcaraÓÈ patissatÈ,
Jahissatha1 dukkhamidaÑ anappakaÑ.
11. SukhasÈmaÓeravatthu
145. * UdakaÑ hi nayanti nettikÈ, usukÈrÈ namayanti tejanaÑ.
DÈruÑ namayanti tacchakÈ, attÈnaÑ damayanti subbatÈ.
DaÓÉavaggo dasamo.
_____
11. JarÈvagga
1. VisÈkhÈya sahÈyikÈnaÑ vatthu
146. Ko nu hÈso2 kimÈnando, niccaÑ pajjalite sati.

AndhakÈrena onaddhÈ, padÊpaÑ na gavesatha,
2. SirimÈvatthu
147. Passa cittakataÑ bimbaÑ, arukÈyaÑ samussitaÑ.
ŒturaÑ bahusa~kappaÑ, yassa natthi dhuvaÑ Ôhiti.
3. UttarÈtherÊvatthu
148. ParijiÓÓamidaÑ r|paÑ, roganÊÄaÑ3 pabha~guraÑ.

Bhijjati p|tisandeho, maraÓantaÑ hi jÊvitaÑ.
______________________________________________________________
1. Pahassatha (SÊ, SyÈ, I) * Khu 2. 224, 334 piÔÔhesupi.
2. KinnuhÈso (Ka) 3. RoganiÉÉhaÑ (SÊ, I), roganiddhaÑ (SyÈ)
36 DhammapadapÈÄi
4. Sambahula-adhimÈnikabhikkhuvatthu
149. YÈnimÈni apatthÈni1, alÈb|neva2 sÈrade.
KÈpotakÈni aÔÔhÊni, tÈni disvÈna kÈ rati.
5. JanapadakalyÈÓÊr|panandÈtherÊvatthu
150. AÔÔhÊnaÑ nagaraÑ kataÑ, maÑsalohitalepanaÑ.
Yattha jarÈ ca maccu ca, mÈno makkho ca ohito.
6. MallikÈdevÊvatthu
151. JÊranti ve rÈjarathÈ sucittÈ,
Atho sarÊrampi jaraÑ upeti.
SataÒca dhammo na jaraÑ upeti,
Santo have sabbhi pavedayanti.
7. LÈÄudÈyÊtheravatthu
152. AppassutÈyaÑ puriso, balÊbaddova3 jÊrati.
MaÑsÈni tassa vaÉÉhanti, paÒÒÈ tassa na vaÉÉhati.
8. UdÈnavatthu
153. AnekajÈtisaÑsÈraÑ, sandhÈvissaÑ anibbisaÑ.
GahakÈraÑ4 gavesanto, dukkhÈ jÈti punappunaÑ.
154. GahakÈraka diÔÔhosi, puna gehaÑ na kÈhasi.

SabbÈ te phÈsukÈ bhaggÈ, gahak|ÔaÑ visa~khataÑ.
Visa~khÈragataÑ cittaÑ, taÓhÈnaÑ khayamajjhagÈ.
9. MahÈdhanaseÔÔhiputtavatthu
155. * AcaritvÈ brahmacariyaÑ, aladdhÈ yobbane dhanaÑ.
JiÓÓakoÒcÈva jhÈyanti, khÊÓamaccheva pallale.
______________________________________________________________
1. ApattÈni (Ka), yÈnimÈni’paviddhÈni (?) 2. AlÈp|neva (SÊ, SyÈ, I)
3. Balivaddova (SÊ, SyÈ, I) balibaddhova (Ka) 4. GahakÈrakaÑ (SÊ, SyÈ, I)
* Khu 10. 171 piÔÔhepi.
12. Attavagga 37
156. AcaritvÈ brahmacariyaÑ, aladdhÈ yobbane dhanaÑ.

Senti cÈpÈtikhÊÓÈva, purÈÓÈni anutthunaÑ.
JarÈvaggo ekÈdasamo.
_____
12. Attavagga
1. BodhirÈjakumÈravatthu
157. AttÈnaÒce piyaÑ jaÒÒÈ, rakkheyya naÑ surakkhitaÑ.
TiÓÓaÑ aÒÒataraÑ yÈmaÑ, paÔijaggeyya paÓÉito.
2. Upanandasakyaputtattheravatthu
158. AttÈnameva paÔhamaÑ, patir|pe nivesaye.
AthaÒÒamanusÈseyya, na kilisseyya paÓÉito.
3. PadhÈnikatissattheravatthu
159. AttÈnaÒce tathÈ kayirÈ, yathÈÒÒamanusÈsati.
Sudanto vata dametha, attÈ hi kira duddamo.
4. KumÈrakassapamÈtuttherivatthu
160. AttÈ hi attano nÈtho, ko hi nÈtho paro siyÈ.
AttanÈ hi sudantena, nÈthaÑ labhati dullabhaÑ.
5. MahÈkÈla-upÈsakavatthu
161. AttanÈ hi kataÑ pÈpaÑ, attajaÑ attasambhavaÑ.
Abhimatthati1 dummedhaÑ, vajiraÑva’smamayaÑ2 maÓiÑ.
6. Devadattavatthu
162. Yassa accantadussilyaÑ, mÈluvÈ sÈlamivotthataÑ.
Karoti so tatha’ttÈnaÑ, yathÈ naÑ icchatÊ diso.
______________________________________________________________
1. Abhimanthati (SÊ, I) Khu 10. 158 piÔÔhepi. 2. VajiraÑva’mha mayaÑ (SyÈ, Ka)
38 DhammapadapÈÄi
7. SaÑghabhedaparisakkanavatthu
163. SukarÈni asÈdh|ni, attano ahitÈni ca.
YaÑ ve hitaÒca sÈdhuÒca, taÑ ve paramadukkaraÑ.
8. KÈlattheravatthu
164. Yo sÈsanaÑ arahataÑ, ariyÈnaÑ dhammajÊvinaÑ.
PaÔikkosati dummedho, diÔÔhiÑ nissÈya pÈpikaÑ.
PhalÈni kaÔÔhakasseva, attaghÈtÈya1 phallati.
9. C|ÄakÈla-upÈsakavatthu
165. AttanÈ hi2 kataÑ pÈpaÑ, attanÈ saÑkilissati.
AttanÈ akataÑ pÈpaÑ, attanÈva visujjhati.
SuddhÊ asuddhi paccattaÑ, nÈÒÒo aÒÒaÑ3 visodhaye.
10. Attadatthattheravatthu
166. AttadatthaÑ paratthena, bahunÈpi na hÈpaye.
AttadatthamabhiÒÒÈya, sadatthapasuto siyÈ.
Attavaggo dvÈdasamo.
_____
13. Lokavagga
1. Daharabhikkhuvatthu
167. HÊnaÑ dhammaÑ na seveyya, pamÈdena na saÑvase.
MicchÈdiÔÔhiÑ na seveyya, na siyÈ lokavaÉÉhano.
2. Suddhodanavatthu
168. UttiÔÔhe nappamajjeyya, dhammaÑ sucaritaÑ care.
DhammacÈrÊ sukhaÑ seti, asmiÑ loke paramhi ca.
______________________________________________________________
1. AttaghaÒÒÈya (SÊ, SyÈ, I) 2. AttanÈva (SÊ, SyÈ, I) Khu 8. 95 piÔÔhepi.
3. NÈÒÒamaÒÒo (SÊ)
13. Lokavagga 39
169. DhammaÑ care sucaritaÑ, na naÑ duccaritaÑ care.

DhammacÈrÊ sukhaÑ seti, asmiÑ loke paramhi ca.
3. PaÒcasatavipassakabhikkhuvatthu
170. YathÈ pubbuÄakaÑ1 passe, yathÈ passe marÊcikaÑ.
EvaÑ lokaÑ avekkhantaÑ, maccurÈjÈ na passati.
4. AbhayarÈjakumÈravatthu
171. Etha passathimaÑ lokaÑ, cittaÑ rÈjarath|pamaÑ.
Yattha bÈlÈ visÊdanti, natthi sa~go vijÈnataÑ.
5. Sammajjanattheravatthu
172. Yo ca pubbe pamajjitvÈ, pacchÈ so nappamajjati.
So’maÑ lokaÑ pabhÈseti, abbhÈ muttova candimÈ.
6. A~gulimÈlattheravatthu
173. Yassa pÈpaÑ kataÑ kammaÑ, kusalena pidhÊyati2.
So’maÑ lokaÑ pabhÈseti, abbhÈ muttova candimÈ.
7. PesakÈradhÊtÈvatthu
174. Andhabh|to3 ayaÑ loko, tanuke’ttha vipassati.
SakuÓo jÈlamuttova, appo saggÈya gacchati.
8. TiÑsabhikkhuvatthu
175. HaÑsÈ’diccapathe yanti, ÈkÈse yanti iddhiyÈ.
NÊyanti dhÊrÈ lokamhÈ, jetvÈ mÈraÑ savÈhiniÑ4.
9. CiÒcamÈÓavikÈvatthu
176. EkaÑ dhammaÑ atÊtassa, musÈvÈdissa jantuno.
VitiÓÓaparalokassa, natthi pÈpaÑ akÈriyaÑ.
______________________________________________________________
1. BubbuÄakaÑ (SÊ, I) 2. PithÊyati (SÊ, SyÈ, I)
3. AndhÊbh|to (Ka) 4. SavÈhanaÑ (SyÈ, Ka)
40 DhammapadapÈÄi
10. AsadisadÈnavatthu
177. Na ve kadariyÈ devalokaÑ vajanti,
BÈlÈ have nappasaÑsanti dÈnaÑ.
DhÊro ca dÈnaÑ anumodamÈno,
Teneva so hoti sukhÊ parattha.
11. AnÈthapiÓÉikaputtakÈlavatthu
178. PathabyÈ ekarajjena, saggassa gamanena vÈ.
SabbalokÈdhipaccena, sotÈpattiphalaÑ varaÑ.
Lokavaggo terasamo.
_____
14. Buddhavagga
1. MÈradhÊtaravatthu
179. Yassa jitaÑ nÈvajÊyati,
JitaÑ yassa1 no’yÈti koci loke.
TaÑ BuddhamanantagocaraÑ,
ApadaÑ kena padena nessatha.
180. Yassa jÈlinÊ visattikÈ,

TaÓhÈ natthi kuhiÒci netave.
TaÑ BuddhamanantagocaraÑ,
ApadaÑ kena padena nessatha.
2. DevorohaÓavatthu
181. Ye jhÈnapasutÈ dhÊrÈ, nekkhamm|pasame ratÈ.
DevÈpi tesaÑ pihayanti, sambuddhÈnaÑ satÊmataÑ.
______________________________________________________________
1. Jitamassa (SÊ, SyÈ, I), jitaÑ massa (Ka)
14. Buddhavagga 41
3. ErakapattanÈgarÈjavatthu
182. Kiccho manussapaÔilÈbho, kicchaÑ maccÈna jÊvitaÑ.
KicchaÑ saddhammassavanaÑ, kiccho BuddhÈnamuppÈdo.
4. ŒnandattherapaÒhavatthu
183. * SabbapÈpassa akaraÓaÑ, kusalassa upasampadÈ1.
SacittapariyodapanaÑ2, etaÑ BuddhÈna sÈsanaÑ.
184. * KhantÊ paramaÑ tapo titikkhÈ,

NibbÈnaÑ3 paramaÑ vadanti BuddhÈ.
Na hi pabbajito par|paghÈtÊ,
Na4 samaÓo hoti paraÑ viheÔhayanto.
185. * An|pavÈdo an|paghÈto5, pÈtimokkhe ca saÑvaro.

MattaÒÒutÈ ca bhattasmiÑ, pantaÒca sayanÈsanaÑ.
Adhicitte ca Èyogo, etaÑ BuddhÈna sÈsanaÑ.
5. Anabhiratabhikkhuvatthu
186. Na kahÈpaÓavassena, titti kÈmesu vijjati.
AppassÈdÈ dukhÈ kÈmÈ, iti viÒÒÈya paÓÉito.
187. Api dibbesu kÈmesu, ratiÑ so nÈdhigacchati.

TaÓhakkhayarato hoti, SammÈsambuddhasÈvako.
6. AggidattabrÈhmaÓavatthu
188. BahuÑ ve saraÓaÑ yanti, pabbatÈni vanÈni ca.
ŒrÈmarukkhacetyÈni, manussÈ bhayatajjitÈ.
189. NetaÑ kho saraÓaÑ khemaÑ, netaÑ saraÓamuttamaÑ.

NetaÑ saraÓamÈgamma, sabbadukkhÈ pamuccati.
______________________________________________________________
* DÊ 2. 42; Upari 127; Khu 10. 37 piÔÔhesupi. 1. Kusalass|pasampadÈ (SyÈ)
2. SacittapariyodÈpanaÑ (?) 3. NibbÈÓaÑ (Ka-SÊ, I)
4. AyaÑ nakÈro SÊ-SyÈ-I-potthakesu na dissati.
5. AnupavÈdo anupaghÈto (SyÈ, Ka)
42 DhammapadapÈÄi
190. Yo ca BuddhaÒca dhammaÒca, saÑghaÒca saraÓaÑ gato.

CattÈri ariyasaccÈni, sammappaÒÒÈya passati.
191. DukkhaÑ dukkhasamuppÈdaÑ, dukkhassa ca atikkamaÑ.

AriyaÑ caÔÔha~gikaÑ maggaÑ, dukkh|pasamagÈminaÑ.
192. EtaÑ kho saraÓaÑ khemaÑ, etaÑ saraÓamuttamaÑ.

EtaÑ saraÓamÈgamma, sabbadukkhÈ pamuccati.
7. ŒnandattherapaÒhavatthu
193. Dullabho purisÈjaÒÒo, na so sabbattha jÈyati.
Yattha so jÈyati dhÊro, taÑ kulaÑ sukhamedhati.
8. Sambahulabhikkhuvatthu
194. Sukho BuddhÈnamuppÈdo, sukhÈ saddhammadesanÈ.
SukhÈ saÑghassa sÈmaggÊ, samaggÈnaÑ tapo sukho.
9. Kassapadasabalassa suvaÓÓacetiyavatthu
195. P|jÈrahe p|jayato, Buddhe yadi va sÈvake.
PapaÒcasamatikkante, tiÓÓasokapariddave.
196. Te tÈdise p|jayato, nibbute akutobhaye.

Na sakkÈ puÒÒaÑ sa~khÈtuÑ, imettamapi kenaci.
Buddhavaggo cuddasamo.
PaÔhamabhÈÓavÈraÑ.
_____
15. Sukhavagga
1. ©Ètikalahav|pasamanavatthu
197. SusukhaÑ vata jÊvÈma, verinesu averino.
Verinesu manussesu, viharÈma averino.
15. Sukhavagga 43
198. SusukhaÑ vata jÊvÈma, Èturesu anÈturÈ.

Œturesu manussesu, viharÈma anÈturÈ.
199. SusukhaÑ vata jÊvÈma, ussukesu anussukÈ.

Ussukesu manussesu, viharÈma anussukÈ.
2. MÈravatthu
200. SusukhaÑ vata jÊvÈma, yesaÑ no natthi kiÒcanaÑ.
PÊtibhakkhÈ bhavissÈma, devÈ ŒbhassarÈ yathÈ.
3. KosalaraÒÒo parÈjayavatthu
201. JayaÑ veraÑ pasavati, dukkhaÑ seti parÈjito.
Upasanto sukhaÑ seti, hitvÈ jayaparÈjayaÑ.
4. AÒÒatarakuladÈrikÈvatthu
202. Natthi rÈgasamo aggi, natthi dosasamo kali.
Natthi khandhasamÈ1 dukkhÈ, natthi santiparaÑ sukhaÑ.
5. Eka-upÈsakavatthu
203. JighacchÈparamÈ rogÈ, sa~khÈraparamÈ2 dukhÈ.
EtaÑ ÒatvÈ yathÈbh|taÑ, nibbÈnaÑ paramaÑ sukhaÑ.
6. PasenadiKosalavatthu
204. ŒrogyaparamÈ lÈbhÈ, santuÔÔhiparamaÑ dhanaÑ.
VissÈsaparamÈ ÒÈti3, nibbÈnaÑ paramaÑ4 sukhaÑ.
205. PavivekarasaÑ pitvÈ5, rasaÑ upasamassa ca.
Niddaro hoti nippÈpo, dhammapÊtirasaÑ pivaÑ.
______________________________________________________________
1. KhandhÈdisÈ (SÊ, SyÈ, I, R|pasiddhiyÈ sameti) 2. Sa~khÈrÈ paramÈ (bah|su)
3. VissÈsaparamo ÒÈti (Ka-SÊ), vissÈsaparamÈ ÒÈtÊ (SÊ-®Ôha), vissÈsÈ paramÈ ÒÈti (Ka)
4. NibbÈÓaparamaÑ (Ka-SÊ) 5. PÊtvÈ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
44 DhammapadapÈÄi
8. Sakkavatthu
206. SÈhu dassanamariyÈnaÑ, sannivÈso sadÈ sukho.
Adassanena bÈlÈnaÑ, niccameva sukhÊ siyÈ.
207. BÈlasa~gatacÈrÊ1 hi, dÊghamaddhÈna socati.

Dukkho bÈlehi saÑvÈso, amitteneva sabbadÈ.
DhÊro ca sukhasaÑvÈso, ÒÈtÊnaÑva samÈgamo.
208. 2TasmÈ hi–

DhÊraÒca paÒÒaÒca bahussutaÒca,
DhorayhasÊlaÑ vatavantamariyaÑ.
TaÑ tÈdisaÑ sappurisaÑ sumedhaÑ,
Bhajetha nakkhattapathaÑva candimÈ2.
Sukhavaggo pannarasamo.
_____
16. Piyavagga
1. Tayojanapabbajitavatthu
209. Ayoge yuÒja’mattÈnaÑ, yogasmiÒca ayojayaÑ.
AtthaÑ hitvÈ piyaggÈhÊ, piheta’ttÈnuyoginaÑ.
210. MÈ piyehi samÈgaÒchi, appiyehi kudÈcanaÑ.

PiyÈnaÑ adassanaÑ dukkhaÑ, appiyÈnaÒca dassanaÑ.
211. TasmÈ piyaÑ na kayirÈtha, piyÈpÈyo hi pÈpako.

GanthÈ tesaÑ na vijjanti, yesaÑ natthi piyÈppiyaÑ.
2. AÒÒatarakuÔumbikavatthu
212. Piyato jÈyatÊ soko, piyato jÈyatÊ3 bhayaÑ.
Piyato vippamuttassa, natthi soko kuto bhayaÑ.
______________________________________________________________
1. BÈlasa~gaticÈrÊ (Ka)
2. TasmÈ hi dhÊraÑ paÒÒaÒca, bahussutaÒca dhorayhaÑ. SÊlaÑ dhutavatamariyaÑ,
taÑ tÈdisaÑ sappurisaÑ. SumedhaÑ bhajetha nakkhattapathaÑva candimÈ. (Ka)
3. JÈyate (Ka)
16. Piyavagga 45
3. VisÈkhÈvatthu
213. Pemato jÈyatÊ soko, pemato jÈyatÊ bhayaÑ.
Pemato vippamuttassa, natthi soko kuto bhayaÑ.
4. LicchavÊvatthu
214. RatiyÈ jÈyatÊ soko, ratiyÈ jÈyatÊ bhayaÑ.
RatiyÈ vippamuttassa, natthi soko kuto bhayaÑ.
5. AnitthigandhakumÈravatthu
215. KÈmato jÈyatÊ soko, kÈmato jÈyatÊ bhayaÑ.
KÈmato vippamuttassa, natthi soko kuto bhayaÑ.
6. AÒÒatarabrÈhmaÓavatthu
216. TaÓhÈya jÈyatÊ1 soko, taÓhÈya jÈyatÊ1 bhayaÑ.
TaÓhÈya vippamuttassa, natthi soko kuto bhayaÑ.
7. PaÒcasatadÈrakavatthu
217. SÊladassanasampannaÑ, dhammaÔÔhaÑ saccavedinaÑ.
Attano kamma kubbÈnaÑ, taÑ jano kurute piyaÑ.
8. Eka-anÈgÈmittheravatthu
218. ChandajÈto anakkhÈte, manasÈ ca phuÔo siyÈ.
KÈmesu ca appaÔibaddhacitto2, “uddhaÑsoto”ti vuccati.
9. Nandiyavatthu
219. * CirappavÈsiÑ purisaÑ, d|rato sotthimÈgataÑ.
©ÈtimittÈ suhajjÈ ca, abhinandanti ÈgataÑ.
220. * Tatheva katapuÒÒampi, asmÈ lokÈ paraÑ gataÑ.

PuÒÒÈni paÔigaÓhanti, piyaÑ ÒÈtÊva ÈgataÑ.
Piyavaggo soÄasamo.
______________________________________________________________
1. JÈyate (Ka) 2. AppaÔibandhacitto (Ka) * Khu 2. 73 piÔÔhepi.
46 DhammapadapÈÄi
17. Kodhavagga
1. RohinÊkhattiyakaÒÒÈvatthu
221. KodhaÑ jahe vippajaheyya mÈnaÑ,
SaÑyojanaÑ sabbamatikkameyya.
TaÑ nÈmar|pasmimasajjamÈnaÑ,
AkiÒcanaÑ nÈnupatanti dukkhÈ.
222. Yo ve uppatitaÑ kodhaÑ, rathaÑ bhantaÑva vÈraye1.
TamahaÑ sÈrathiÑ br|mi, rasmiggÈho itaro jano.
3. UttarÈ-upÈsikavatthu
223. Akkodhena jine kodhaÑ, asÈdhuÑ sÈdhunÈ jine.
Jine kadariyaÑ dÈnena, saccenÈ’likavÈdinaÑ.
4. MahÈmoggallÈnapaÒhavatthu
224. SaccaÑ bhaÓe na kujjheyya, dajjÈ appampi2 yÈcito.
Etehi tÊhi ÔhÈnehi, gacche devÈna santike.
5. BuddhapitubrÈhmaÓavatthu
225. AhiÑsakÈ ye munayo3, niccaÑ kÈyena saÑvutÈ.
Te yanti accutaÑ ÔhÈnaÑ, yattha gantvÈ na socare.
6. PuÓÓadÈsÊvatthu
226. SadÈ jÈgaramÈnÈnaÑ, ahorattÈnusikkhinaÑ.
NibbÈnaÑ adhimuttÈnaÑ, atthaÑ gacchanti ÈsavÈ.
______________________________________________________________
1. DhÈraye (SÊ, SyÈ, I) 2. DajjÈ’ppasmimpi (SÊ, I), dajjÈ appasmi (SyÈ, Ka)
3. AhiÑsakÈyÈ munayo (Ka)
18. Malavagga 47
7. Atula-upÈsakavatthu
227. PorÈÓametaÑ atula, netaÑ ajjatanÈmiva.
Nindanti tuÓhimÈsÊnaÑ, nindanti bahubhÈÓinaÑ.
MitabhÈÓimpi nindanti, natthi loke anindito.
228. Na cÈhu na ca bhavissati, na cetarahi vijjati.

EkantaÑ nindito poso, ekantaÑ vÈ pasaÑsito.
229. YaÑ ce viÒÒ| pasaÑsanti, anuvicca suve suve.

AcchiddavuttiÑ1 medhÈviÑ, paÒÒÈsÊlasamÈhitaÑ.
230. NikkhaÑ2 jambonadasseva, ko taÑ ninditumarahati.

DevÈpi naÑ pasaÑsanti, brahmunÈpi pasaÑsito.
231. KÈyappakopaÑ rakkheyya, kÈyena saÑvuto siyÈ.
KÈyaduccaritaÑ hitvÈ, kÈyena sucaritaÑ care.
232. VacÊpakopaÑ rakkheyya, vÈcÈya saÑvuto siyÈ.

VacÊduccaritaÑ hitvÈ, vÈcÈya sucaritaÑ care.
233. ManopakopaÑ rakkheyya, manasÈ saÑvuto siyÈ.

ManoduccaritaÑ hitvÈ, manasÈ sucaritaÑ care.
234. KÈyena saÑvutÈ dhÊrÈ, atho vÈcÈya saÑvutÈ.

ManasÈ saÑvutÈ dhÊrÈ, te ve suparisaÑvutÈ.
Kodhavaggo sattarasamo.
_____
18. Malavagga
1. GoghÈtakaputtavatthu
235. PaÓÉupalÈsova dÈnisi, yamapurisÈpi ca te3 upaÔÔhitÈ.
Uyyogamukhe ca tiÔÔhasi, pÈtheyyampi ca te na vijjati.
______________________________________________________________
1. AcchinnavuttiÑ (Ka) 2. NekkhaÑ (SÊ, SyÈ, I) 3. TaÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
48 DhammapadapÈÄi
236. So karohi dÊpamattano, khippaÑ vÈyama paÓÉito bhava.

Niddhantamalo ana~gaÓo, dibbaÑ ariyabh|miÑ upehisi1.
237. UpanÊtavayo ca dÈnisi, sampayÈtosi Yamassa santikaÑ.

VÈso2 te natthi antarÈ, pÈtheyyampi ca te na vijjati.
238. So karohi dÊpamattano, khippaÑ vÈyama paÓÉito bhava.

Niddhantamalo ana~gaÓo, na punaÑ jÈtijaraÑ3 upehisi.
239. Anupubbena medhÈvÊ, thokaÑ thokaÑ khaÓe khaÓe.
KammÈro rajatasseva, niddhame malamattano.
240. * AyasÈva malaÑ samuÔÔhitaÑ4, tatuÔÔhÈya5 tameva khÈdati.
EvaÑ atidhonacÈrinaÑ, sÈni kammÈni6 nayanti duggatiÑ.
4. LÈÄudÈyÊvatthu
241. AsajjhÈyamalÈ mantÈ, anuÔÔhÈnamalÈ gharÈ.
MalaÑ vaÓÓassa kosajjaÑ, pamÈdo rakkhato malaÑ.
5. AÒÒatarakulaputtavatthu
242. MalitthiyÈ duccaritaÑ, maccheraÑ dadato malaÑ.
MalÈ ve pÈpakÈ dhammÈ, asmiÑ loke paramhi ca.
243. Tato malÈ malataraÑ, avijjÈ paramaÑ malaÑ.

EtaÑ malaÑ pahantvÈna, nimmalÈ hotha bhikkhavo.
6. C|ÄasÈribhikkhuvatthu
244. SujÊvaÑ ahirikena, kÈkas|rena dhaÑsinÈ.
PakkhandinÈ pagabbhena, saÑkiliÔÔhena jÊvitaÑ.
______________________________________________________________
1. DibbaÑ ariyabh|mimehisi (SÊ, SyÈ, I), dibbamariyabh|miÑ upehisi (?)
2. VÈsopi ca (bah|su)
3. Na puna jÈtijaraÑ (SÊ, SyÈ), na puna jÈtijjaraÑ (Ka)
* Khu 10. 108, 173 piÔÔhesupi. 4. SamuÔÔhÈya (Ka)
5. TaduÔÔhÈya (SÊ, SyÈ, I) 6. SakakammÈni (SÊ, I)
18. Malavagga 49
245. HirÊmatÈ ca dujjÊvaÑ, niccaÑ sucigavesinÈ.

AlÊnenÈ’ppagabbhena, suddhÈjÊvena passatÈ.
7. PaÒca-upÈsakavatthu
246. Yo pÈÓamatipÈteti, musÈvÈdaÒca bhÈsati.
Loke adinnamÈdiyati, paradÈraÒca gacchati.
247. SurÈmerayapÈnaÒca, yo naro anuyuÒjati.

Idheva meso lokasmiÑ, m|laÑ khaÓati attano.
248. EvaÑ bho purisa jÈnÈhi, pÈpadhammÈ asaÒÒatÈ.

MÈ taÑ lobho adhammo ca, ciraÑ dukkhÈya randhayuÑ.
8. Tissadaharavatthu
249. DadÈti ve yathÈsaddhaÑ, yathÈpasÈdanaÑ1 jano.
Tattha yo ca ma~ku bhavati2, paresaÑ pÈnabhojane.
Na so divÈ vÈ rattiÑ vÈ, samÈdhimadhigacchati.
250. Yassa cetaÑ samucchinnaÑ, m|laghaccaÑ3 sam|hataÑ.

Sa ve divÈ vÈ rattiÑ vÈ, samÈdhimadhigacchati.
9. PaÒca-upÈsakavatthu
251. Natthi rÈgasamo aggi, natthi dosasamo gaho.
Natthi mohasamaÑ jÈlaÑ, natthi taÓhÈsamÈ nadÊ.
10. MeÓÉakaseÔÔhivatthu
252. SudassaÑ vajjamaÒÒesaÑ, attano pana duddasaÑ.
ParesaÑ hi so vajjÈni, opunÈti4 yathÈ bhusaÑ.
Attano pana chÈdeti, kaliÑva kitavÈ saÔho.
______________________________________________________________
1. Yattha pasÈdanaÑ (katthaci)
2. Tattha ce maÑku yo hoti (SÊ), tattha yo ma~kuto hoti (SyÈ)
3. M|laghacchaÑ (Ka) 4. OphunÈti (Ka)
50 DhammapadapÈÄi
11. UjjhÈnasaÒÒittheravatthu
253. ParavajjÈnupassissa, niccaÑ ujjhÈnasaÒÒino.
ŒsavÈ tassa vaÉÉhanti, ÈrÈ so ÈsavakkhayÈ.
12. SubhaddaparibbÈjakavatthu
254. ŒkÈseva padaÑ natthi, samaÓo natthi bÈhire.
PapaÒcÈbhiratÈ pajÈ, nippapaÒcÈ TathÈgatÈ.
255. ŒkÈseva padaÑ natthi, samaÓo natthi bÈhire.

Sa~khÈrÈ sassatÈ natthi, natthi BuddhÈnamiÒjitaÑ.
Malavaggo aÔÔhÈrasamo.
_____
19. DhammaÔÔhavagga
1. VinicchayamahÈmattavatthu
256. Na tena hoti dhammaÔÔho, yenatthaÑ sÈhasÈ1 naye.
Yo ca atthaÑ anatthaÒca, ubho niccheyya paÓÉito.
257. AsÈhasena dhammena, samena nayatÊ pare.

Dhammassa gutto medhÈvÊ, “dhammaÔÔho”ti pavuccati.
258. Na tena paÓÉito hoti, yÈvatÈ bahu bhÈsati.
KhemÊ averÊ abhayo, “paÓÉito”ti pavuccati.
3. EkudÈnakhÊÓÈsavavatthu
259. Na tÈvatÈ dhammadharo, yÈvatÈ bahu bhÈsati.
Yo ca appampi sutvÈna, dhammaÑ kÈyena passati.
Sa ve dhammadharo hoti, yo dhammaÑ nappamajjati.
______________________________________________________________
1. SahasÈ (SÊ, SyÈ, I)
19. DhammaÔÔhavagga 51
4. LakuÓÉakabhaddiyattheravatthu
260. Na tena thero so hoti1, yenassa palitaÑ siro.
Paripakko vayo tassa, “moghajiÓÓo”ti vuccati.
261. Yamhi saccaÒca dhammo ca, ahiÑsÈ saÑyamo damo.

Sa ve vantamalo dhÊro, “thero” iti2 pavuccati.
262. Na vÈkkaraÓamattena, vaÓÓapokkharatÈya vÈ.
SÈdhur|po naro hoti, issukÊ maccharÊ saÔho.
263. Yassa cetaÑ samucchinnaÑ, m|laghaccaÑ sam|hataÑ.

Sa vantadoso medhÈvÊ, “sÈdhur|po”ti vuccati.
6. Hatthakavatthu
264. Na muÓÉakena samaÓo, abbato alikaÑ bhaÓaÑ.
IcchÈlobhasamÈpanno, samaÓo kiÑ bhavissati.
265. Yo ca sameti pÈpÈni, aÓuÑth|lÈni sabbaso.

SamitattÈ hi pÈpÈnaÑ, “samaÓo”ti pavuccati.
266. Na tena bhikkhu so hoti, yÈvatÈ bhikkhate pare.
VissaÑ dhammaÑ samÈdÈya, bhikkhu hoti na tÈvatÈ.
267. Yo’dha puÒÒaÒca pÈpaÒca, bÈhetvÈ brahmacariyavÈ3.

Sa~khÈya loke carati, sa ve “bhikkh|”ti vuccati.
8. Titthiyavatthu
268. * Na monena munÊ hoti, m|Ähar|po aviddasu.
Yo ca tulaÑva paggayha, varamÈdÈya paÓÉito.
______________________________________________________________
1. Thero hoti (SÊ, SyÈ) 2. So theroti (SyÈ, Ka) 3. BrahmacariyaÑ (Ka)
52 DhammapadapÈÄi
269. PÈpÈni parivajjeti, sa munÊ tena so muni.

Yo munÈti ubho loke, “muni” tena pavuccati.
9. BÈlisikavatthu
270. Na tena ariyo hoti, yena pÈÓÈni hiÑsati.
AhiÑsÈ sabbapÈÓÈnaÑ, “ariyo”ti pavuccati.
10. SambahulasÊlÈdisampannabhikkhuvatthu
271. Na sÊlabbatamattena, bÈhusaccena vÈ pana.
Atha vÈ samÈdhilÈbhena, vivittasayanena vÈ.
272. PhusÈmi nekkhammasukhaÑ, aputhujjanasevitaÑ.

Bhikkhu vissÈsamÈpÈdi, appatto ÈsavakkhayaÑ.
DhammaÔÔhavaggo ek|navÊsatimo.
_____
20. Maggavagga
273. * MaggÈnaÔÔha~giko seÔÔho, saccÈnaÑ caturo padÈ.
VirÈgo seÔÔho dhammÈnaÑ, dvipadÈnaÒca cakkhumÈ.
274. Eseva1 maggo natthaÒÒo, dassanassa visuddhiyÈ.

EtaÒhi tumhe paÔipajjatha, mÈrassetaÑ pamohanaÑ.
275. EtaÒhi tumhe paÔipannÈ, dukkhassantaÑ karissatha. .

AkkhÈto vo2 mayÈ maggo, aÒÒÈya sallakantanaÑ3.
276. Tumhehi kiccamÈtappaÑ, akkhÈtÈro TathÈgatÈ.

PaÔipannÈ pamokkhanti, jhÈyino mÈrabandhanÈ.
______________________________________________________________
* Abhi 4. 433; Khu 10. 162 piÔÔhesupi. 1. Esova (SÊ, I) 2. AkkhÈto ve (SÊ, I)
3. SallasanthanaÑ (SÊ, I), sallasatthanaÑ (SyÈ)
20. Maggavagga 53
1. AniccalakkhaÓavatthu
277. * “Sabbe sa~khÈrÈ aniccÈ”ti, yadÈ paÒÒÈya passati.
Atha nibbindati dukkhe, esa maggo visuddhiyÈ.
2. DukkhalakkhaÓavatthu
278. * “Sabbe sa~khÈrÈ dukkhÈ”ti, yadÈ paÒÒÈya passati.
3. AnattalakkhaÓavatthu
279. * “Sabbe dhammÈ anattÈ”ti, yadÈ paÒÒÈya passati.
5. PadhÈnakammikatissattheravatthu
280. UÔÔhÈnakÈlamhi anuÔÔhahÈno,
YuvÈ balÊ ÈlasiyaÑ upeto.
SaÑsannasa~kappamano1 kusÊto,
PaÒÒÈya maggaÑ alaso na vindati.
6. S|karapetavatthu
281. + VÈcÈnurakkhÊ manasÈ susaÑvuto,

KÈyena ca nÈkusalaÑ kayirÈ2.
Ete tayo kammapathe visodhaye,
ŒrÈdhaye magga’misippaveditaÑ.
7. PoÔÔhilattheravatthu
282. YogÈ ve jÈyatÊ3 bh|ri, ayogÈ bh|risa~khayo.
EtaÑ dvedhÈpathaÑ ÒatvÈ, bhavÈya vibhavÈya ca.
TathÈ’ttÈnaÑ niveseyya, yathÈ bh|ri pavaÉÉhati.
______________________________________________________________
* Khu 2. 317; Khu 10. 7, 53 piÔÔhesupi. 1. Asampannasa~kappamano (Ka)
+ Khu 10. 158 piÔÔhepi. 2. AkusalaÑ na kayirÈ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
3. JÈyate (katthaci)
54 DhammapadapÈÄi
8. PaÒcamahallakabhikkhuvatthu
283. VanaÑ chindatha mÈ rukkhaÑ, vanato jÈyate bhayaÑ.
ChetvÈ vanaÒca vanathaÒca, nibbanÈ hotha bhikkhavo.
284. YÈva hi vanatho na chijjati,

AÓumattopi narassa nÈrisu.
PaÔibaddhamanova1 tÈva so,
Vaccho khÊrapakova2 mÈtari.
9. SuvaÓÓakÈrattheravatthu
285. * Ucchinda sinehamattano, kumudaÑ sÈradikaÑva pÈÓinÈ.
Santimaggameva br|haya, nibbÈnaÑ Sugatena desitaÑ.
10. MahÈdhanavÈÓijavatthu
286. Idha vassaÑ vasissÈmi, idha hemantagimhisu.
Iti bÈlo vicinteti, antarÈyaÑ na bujjhati.
287. TaÑ puttapasusammattaÑ, byÈsattamanasaÑ naraÑ.
SuttaÑ gÈmaÑ mahoghova, maccu ÈdÈya gacchati.
12. PaÔÈcÈrÈvatthu
288. Na santi puttÈ tÈÓÈya, na pitÈ nÈpi bandhavÈ.
AntakenÈ’dhipannassa, natthi ÒÈtÊsu tÈÓatÈ.
289. EtamatthavasaÑ ÒatvÈ, paÓÉito sÊlasaÑvuto.

NibbÈnagamanaÑ maggaÑ, khippameva visodhaye.
Maggavaggo vÊsatimo.
______________________________________________________________
1. PaÔibandhamanova (Ka) 2. KhÊrapÈnova (I) * Khu 10. 32 piÔÔhepi.
21. PakiÓÓakavagga 55
21. PakiÓÓakavagga
1. Attano pubbakammavatthu
290. MattÈsukhapariccÈgÈ, passe ce vipulaÑ sukhaÑ.
Caje mattÈsukhaÑ dhÊro, sampassaÑ vipulaÑ sukhaÑ.
2. KukkuÔaÓÉakhÈdikÈvatthu
291. Paradukkh|padhÈnena, attano1 sukhamicchati.
VerasaÑsaggasaÑsaÔÔho, verÈ so na parimuccati.
3. BhaddiyÈnaÑ bhikkh|naÑ vatthu

292. YaÑ hi kiccaÑ apaviddhaÑ2, akiccaÑ pana karÊyati.
UnnaÄÈnaÑ pamattÈnaÑ, tesaÑ vaÉÉhanti ÈsavÈ.
293. * YesaÒca susamÈraddhÈ, niccaÑ kÈyagatÈ sati.

AkiccaÑ te na sevanti, kicce sÈtaccakÈrino.
SatÈnaÑ sampajÈnÈnaÑ, atthaÑ gacchanti ÈsavÈ.
4. LakuÓÉakabhaddiyavatthu
294. MÈtaraÑ pitaraÑ hantvÈ, rÈjÈno dve ca khattiye.
RaÔÔhaÑ sÈnucaraÑ hantvÈ, anÊgho yÈti brÈhmaÓo.
295. MÈtaraÑ pitaraÑ hantvÈ, rÈjÈno dve ca sotthiye.

VeyagghapaÒcamaÑ hantvÈ, anÊgho yÈti brÈhmaÓo.
5. DÈrusÈkaÔikaputtavatthu
296. SuppabuddhaÑ pabujjhanti, sadÈ GotamasÈvakÈ.
YesaÑ divÈ ca ratto ca, niccaÑ BuddhagatÈ sati.

YesaÑ divÈ ca ratto ca, niccaÑ dhammagatÈ sati.
______________________________________________________________
1. Yo attano (SyÈ, I, Ka) 2. TadapaviddhaÑ (SÊ, SyÈ)
* Khu 10. 27 piÔÔhe Nettiyampi.
56 DhammapadapÈÄi

YesaÑ divÈ ca ratto ca, niccaÑ saÑghagatÈ sati.

YesaÑ divÈ ca ratto ca, niccaÑ kÈyagatÈ sati.

YesaÑ divÈ ca ratto ca, ahiÑsÈya rato mano.

YesaÑ divÈ ca ratto ca, bhÈvanÈya rato mano.
6. Vajjiputtakabhikkhuvatthu
302. DuppabbajjaÑ durabhiramaÑ, durÈvÈsÈ gharÈ dukhÈ.
Dukkho’samÈnasaÑvÈso, dukkhÈnupatitaddhag|.
TasmÈ na caddhag| siyÈ, na ca1 dukkhÈnupatito siyÈ2.
7. Cittagahapativatthu
303. Saddho sÊlena sampanno, yasobhogasamappito.
YaÑ yaÑ padesaÑ bhajati, tattha tattheva p|jito.
8. C|ÄasubhaddÈvatthu
304. * D|re santo pakÈsenti, Himavantova pabbato.
Asantettha na dissanti, rattiÑ khittÈ yathÈ sarÈ.
9. EkavihÈrittheravatthu
305. EkÈsanaÑ ekaseyyaÑ, eko caramatandito.
Eko damayamattÈnaÑ, vanante ramito siyÈ.
PakiÓÓakavaggo ekavÊsatimo.
______________________________________________________________
1. TasmÈ na caddhag| na ca, (Ka) 2. DukkhÈnupÈtito (?)
* Khu 10. 12 piÔÔhe Nettiyampi.
22. Nirayavagga 57
22. Nirayavagga
1. SundarÊ paribbÈjikÈvatthu
306. + Abh|tavÈdÊ nirayaÑ upeti,

Yo vÈpi1 katvÈ na karomi’cÈha2.
Ubhopi te pecca samÈ bhavanti.
NihÊnakammÈ manujÈ parattha.
2. DuccaritaphalapÊÄitavatthu
307. * KÈsÈvakaÓÔhÈ bahavo, pÈpadhammÈ asaÒÒatÈ.
PÈpÈ pÈpehi kammehi, nirayaÑ te upapajjare.
3. VaggumudÈtÊriyabhikkhuvatthu
308. * Seyyo ayoguÄo bhutto, tatto aggisikh|pamo.
YaÒce bhuÒjeyya dussÊlo, raÔÔhapiÓÉamasaÒÒato.
4. KhemakaseÔÔhiputtavatthu
309. CattÈri ÔhÈnÈni naro pamatto,
Œpajjati paradÈr|pasevÊ.
ApuÒÒalÈbhaÑ na nikÈmaseyyaÑ,
NindaÑ tatÊyaÑ nirayaÑ catutthaÑ.
310. ApuÒÒalÈbho ca gatÊ ca pÈpikÈ,

BhÊtassa bhÊtÈya ratÊ ca thokikÈ.
RÈjÈ ca daÓÉaÑ garukaÑ paÓeti,
TasmÈ naro paradÈraÑ na seve.
5. Dubbacabhikkhuvatthu
311. Kuso yathÈ duggahito, hatthamevÈ’nukantati.
SÈmaÒÒaÑ dupparÈmaÔÔhaÑ, nirayÈyu’pakaÉÉhati.
______________________________________________________________
+ Upari 130, 224, 382 piÔÔhesupi. 1. Yo cÈpi (SÊ, Ika)
2. Na karomÊti cÈha (SyÈ) * Vi 1. 116 piÔÔhepi.
58 DhammapadapÈÄi
312. YaÑkiÒci sithilaÑ kammaÑ, saÑkiliÔÔhaÒca yaÑ vataÑ.

Sa~kassaraÑ brahmacariyaÑ, na taÑ hoti mahapphalaÑ.
313. KayirÈ ce kayirÈthenaÑ1, daÄhamenaÑ parakkame.

Sithilo hi paribbÈjo, bhiyyo Èkirate rajaÑ.
6. IssÈpakata-itthivatthu
314. AkataÑ dukkaÔaÑ seyyo, pacchÈ tappati dukkaÔaÑ.
KataÒca sukataÑ seyyo, yaÑ katvÈ nÈnutappati.
315. NagaraÑ yathÈ paccantaÑ, guttaÑ santarabÈhiraÑ.
EvaÑ gopetha attÈnaÑ, khaÓo vo2 mÈ upaccagÈ.
KhaÓÈtÊtÈ hi socanti, nirayamhi samappitÈ.
8. NigaÓÔhavatthu
316. AlajjitÈye lajjanti, lajjitÈye na lajjare.
MicchÈdiÔÔhisamÈdÈnÈ, sattÈ gacchanti duggatiÑ.
317. Abhaye bhayadassino, bhaye cÈbhayadassino.

9. TitthiyasÈvakavatthu
318. Avajje vajjamatino, vajje cÈvajjadassino.
319. VajjaÒca vajjato ÒatvÈ, avajjaÒca avajjato.

SammÈdiÔÔhisamÈdÈnÈ, sattÈ gacchanti suggatiÑ.
Nirayavaggo dvÈvÊsatimo.
______________________________________________________________
1. KayirÈ naÑ (Ka) 2. KhaÓo ve (SÊ, I, Ka)
23. NÈgavagga 59
23. NÈgavagga
1. Attadantavatthu
320. AhaÑ nÈgova sa~gÈme, cÈpato patitaÑ saraÑ.
AtivÈkyaÑ titikkhissaÑ, dussÊlo hi bahujjano.
321. * DantaÑ nayanti samitiÑ, dantaÑ rÈjÈ’bhir|hati.

Danto seÔÔho manussesu, yo’tivÈkyaÑ titikkhati.
322. * VaramassatarÈ dantÈ, ÈjÈnÊyÈ ca1 sindhavÈ.

KuÒjarÈ ca2 mahÈnÈgÈ, attadanto tato varaÑ.
2. HatthÈcariyapubbakabhikkhuvatthu
323. * Na hi etehi yÈnehi, gaccheyya agataÑ disaÑ.
YathÈ’ttanÈ sudantena, danto dantena gacchati.
3. ParijiÓÓabrÈhmaÓaputtavatthu
324. DhanapÈlo3 nÈma kuÒjaro,
KaÔukabhedano4 dunnivÈrayo.
Baddho kabaÄaÑ na bhuÒjati,
Sumarati5 nÈgavanassa kuÒjaro.
4. Pasenadikosalavatthu
325. + MiddhÊ yadÈ hoti mahagghaso ca,

NiddÈyitÈ samparivattasÈyÊ.
MahÈvarÈhova nivÈpapuÔÔho,
PunappunaÑ gabbhamupeti mando.
______________________________________________________________
* Khu 7.187; Khu 8. 66 piÔÔhesupi. 1. ŒjÈnÊyÈva (SyÈ) 2. KuÒjarÈva (SyÈ)
3. DhanapÈlako (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 4. KaÔukappabhedano (SÊ, SyÈ, I)
5. Susarati (Ka) + Khu 10. 30, 109 piÔÔhesupi.
60 DhammapadapÈÄi
5. SÈnusÈmaÓeravatthu
326. IdaÑ pure cittamacÈri cÈrikaÑ,
YenicchakaÑ yatthakÈmaÑ yathÈsukhaÑ.
TadajjahaÑ niggahessÈmi yoniso,
HatthippabhinnaÑ viya a~kusaggaho.
6. PÈveyyakahatthivatthu
327. AppamÈdaratÈ hotha, sacittamanurakkhatha.
DuggÈ uddharatha’ttÈnaÑ, pa~ke sannova1 kuÒjaro.
328. * Sace labhetha nipakaÑ sahÈyaÑ,
SaddhiÑcaraÑ sÈdhuvihÈridhÊraÑ.
Abhibhuyya sabbÈni parissayÈni,
Careyya tena’ttamano satÊmÈ.
329. * No ce labhetha nipakaÑ sahÈyaÑ,

SaddhiÑcaraÑ sÈdhuvihÈridhÊraÑ.
RÈjÈva raÔÔhaÑ vijitaÑ pahÈya,
Eko care mÈta~ga’raÒÒeva nÈgo.
330. * Ekassa caritaÑ seyyo,

Natthi bÈle sahÈyatÈ.
Eko care na ca pÈpÈni kayirÈ,
Appossukko MÈta~ga’raÒÒeva nÈgo.
8. MÈravatthu
331. Atthamhi jÈtamhi sukhÈ sahÈyÈ,
TuÔÔhÊ sukhÈ yÈ itarÊtarena.
PuÒÒaÑ sukhaÑ jÊvitasa~khayamhi,
Sabbassa dukkhassa sukhaÑ pahÈnaÑ.
______________________________________________________________
1. Sattova (SÊ, I) * Vi 3. 496; Ma 3. 192; upari 286 piÔÔhesupi.
24. TaÓhÈvagga 61
332. SukhÈ matteyyatÈ loke,

Atho petteyyatÈ sukhÈ.
SukhÈ sÈmaÒÒatÈ loke,
Atho brahmaÒÒatÈ sukhÈ.
333. SukhaÑ yÈva jarÈ sÊlaÑ, sukhÈ saddhÈ patiÔÔhitÈ.

Sukho paÒÒÈya paÔilÈbho, pÈpÈnaÑ akaraÓaÑ sukhaÑ.
NÈgavaggo tevÊsatimo.
_____
24. TaÓhÈvagga
1. Kapilamacchavatthu
334. Manujassa pamattacÈrino,
TaÓhÈ vaÉÉhati mÈluvÈ viya.
So plavatÊ1 hurÈ huraÑ,
PhalamicchaÑva vanasmi vÈnaro.
335. YaÑ esÈ sahate jammÊ, taÓhÈ loke visattikÈ.

SokÈ tassa pavaÉÉhanti, abhivaÔÔhaÑva2 bÊraÓaÑ.
336. Yo cetaÑ sahate jammiÑ, taÓhaÑ loke duraccayaÑ.

SokÈ tamhÈ papatanti, udabinduva pokkharÈ.
337. TaÑ vo vadÈmi bhaddaÑ vo, yÈvante'ttha samÈgatÈ.

TaÓhÈya m|laÑ khaÓatha, usÊratthova bÊraÓaÑ.
MÈ vo naÄaÑva sotova, mÈro bhaÒji punappunaÑ.
______________________________________________________________
1. Plavati (SÊ, I), palavetÊ (Ka), uplavatÊ (?)
2. AbhivaÉÉhaÑva (SyÈ), abhivaÔÔaÑva (I), abhivuÉÉhaÑva (Ka)
62 DhammapadapÈÄi
2. S|karapotikÈvatthu
338. * YathÈpi m|le anupaddave daÄhe,
Chinnopi rukkho punareva r|hati.
Evampi taÓhÈnusaye an|hate,
NibbattatÊ dukkhamidaÑ punappunaÑ.
339. Yassa chattiÑsati sotÈ, manÈpasavanÈ bhusÈ.

MahÈ1 vahanti duddiÔÔhiÑ, sa~kappÈ rÈganissitÈ.
340. Savanti sabbadhi sotÈ, latÈ uppajja2 tiÔÔhati.

TaÒca disvÈ lataÑ jÈtaÑ, m|laÑ paÒÒÈya chindatha.
341. SaritÈni sinehitÈni ca,

SomanassÈni bhavanti jantuno.
Te sÈtasitÈ sukhesino,
Te ve jÈtijar|pagÈ narÈ.
342. TasiÓÈya purakkhatÈ pajÈ,

Parisappanti sasova bandhito3.
SaÑyojanasa~gasattakÈ,
Dukkhamupenti punappunaÑ cirÈya.
343. TasiÓÈya purakkhatÈ pajÈ.

Parisappanti sasova bandhito.
TasmÈ tasiÓaÑ vinodaye,
Œka~khanta4 virÈgamattano.
3. Vibbhantabhikkhuvatthu
344. Yo nibbanatho vanÈdhimutto,
Vanamutto vanameva dhÈvati.
TaÑ puggalametha passatha,
Mutto bandhanameva dhÈvati.
______________________________________________________________
* Khu 10. 37 piÔÔhepi. 1. VÈhÈ (SÊ, SyÈ, I) 2. Ubbhijja (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
3. BÈdhito (bah|su) 4. Bhikkhu Èka~khÊ (SÊ), bhikkhu Èka~khaÑ (SyÈ)
24. TaÓhÈvagga 63
4. BandhanÈgÈravatthu
345. * Na taÑ daÄhaÑ bandhanamÈhu dhÊrÈ,
YadÈyasaÑ dÈrujapabbajaÒca1.
SÈrattarattÈ maÓikuÓÉalesu,
Puttesu dÈresu ca yÈ apekkhÈ.
346. EtaÑ daÄhaÑ bandhanamÈhu dhÊrÈ,

OhÈrinaÑ sithilaÑ duppamuÒcaÑ.
Etampi chetvÈna paribbajanti,
Anapekkhino kÈmasukhaÑ pahÈya.
5. KhemÈtherÊvatthu
347. Ye rÈgarattÈ’nupatanti sotaÑ,
SayaÑkataÑ makkaÔakova jÈlaÑ.
Etampi chetvÈna vajanti dhÊrÈ,
Anapekkhino sabbadukkhaÑ pahÈya.
6. Uggasenavatthu
348. MuÒca pure muÒca pacchato,
Majjhe muÒca bhavassa pÈrag|.
Sabbattha vimuttamÈnaso,
Na punaÑ jÈtijaraÑ upehisi.
7. C|ÄadhanuggahapaÓÉitavatthu
349. Vitakkamathitassa jantuno,
TibbarÈgassa subhÈnupassino.
Bhiyyo taÓhÈ pavaÉÉhati,
Esa kho daÄhaÑ2 karoti bandhanaÑ.
______________________________________________________________
* Khu 10. 31, 185 piÔÔhesupi. 1. DÈrujaÑ babbajaÒca (SÊ, I) 2. Esa gÈÄaÑ (Ka)
64 DhammapadapÈÄi
350. Vitakk|pasame ca1 yo rato,

AsubhaÑ bhÈvayate sadÈ sato.
Esa2 kho byanti kÈhiti,
Esa2 checchati mÈrabandhanaÑ.
8. MÈravatthu
351. NiÔÔha~gato asantÈsÊ, vÊtataÓho ana~gaÓo.
Acchindi bhavasallÈni, antimoyaÑ samussayo.
352. VÊtataÓho anÈdÈno, niruttipadakovido.

AkkharÈnaÑ sannipÈtaÑ, jaÒÒÈ pubbÈparÈni ca.
Sa ve “antimasÈrÊro, mahÈpaÒÒo mahÈpuriso”ti vuccati.
9. UpakÈjÊvakavatthu
353. * SabbÈbhibh| sabbavid|hamasmi,
Sabbesu dhammesu an|palitto.
SabbaÒjaho taÓhakkhaye vimutto,
SayaÑ abhiÒÒÈya kamuddiseyaÑ.
10. SakkapaÒhavatthu
354. SabbadÈnaÑ dhammadÈnaÑ jinÈti, sabbarasaÑ dhammaraso jinÈti.
SabbaratiÑ dhammarati jinÈti, taÓhakkhayo sabbadukkhaÑ jinÈti.
11. AputtakaseÔÔhivatthu
355. Hananti bhogÈ dummedhaÑ, no ca pÈragavesino.
BhogataÓhÈya dummedho, hanti aÒÒeva attanaÑ.
12. A~kuravatthu
356. TiÓadosÈni khettÈni, rÈgadosÈ ayaÑ pajÈ.
TasmÈ hi vÊtarÈgesu, dinnaÑ hoti mahapphalaÑ.
______________________________________________________________
1. Vitakk|pasameva (Ka) 2. Eso (?) * Vi 3. 12; Abhi 4. 218 piÔÔhesupi.
25. Bhikkhuvagga 65
357. TiÓadosÈni khettÈni, dosadosÈ ayaÑ pajÈ.

TasmÈ hi vÊtadosesu, dinnaÑ hoti mahapphalaÑ.
358. TiÓadosÈni khettÈni, mohadosÈ ayaÑ pajÈ.

TasmÈ hi vÊtamohesu, dinnaÑ hoti mahapphalaÑ.
359. TiÓadosÈni khettÈni, icchÈdosÈ ayaÑ pajÈ.

TasmÈ hi vigaticchesu, dinnaÑ hoti mahapphalaÑ. ( )1
TaÓhÈvaggo catuvÊsatimo.
_____
25. Bhikkhuvagga
1. PaÒcabhikkhuvatthu
360. CakkhunÈ saÑvaro sÈdhu, sÈdhu sotena saÑvaro.
GhÈnena saÑvaro sÈdhu, sÈdhu jivhÈya saÑvaro.
361. KÈyena saÑvaro sÈdhu, sÈdhu vÈcÈya saÑvaro.

ManasÈ saÑvaro sÈdhu, sÈdhu sabbattha saÑvaro.
Sabbattha saÑvuto bhikkhu, sabbadukkhÈ pamuccati.
2. HaÑsaghÈtakabhikkhuvatthu
362. HatthasaÑyato pÈdasaÑyato,
VÈcÈsaÑyato saÑyatuttamo.
Ajjhattarato samÈhito,
Eko santusito tamÈhu bhikkhuÑ.
3. KokÈlikavatthu
363. Yo mukhasaÑyato bhikkhu, mantabhÈÓÊ anuddhato.
AtthaÑ dhammaÒca dÊpeti, madhuraÑ tassa bhÈsitaÑ.
______________________________________________________________
1. (TiÓadosÈni khettÈni, taÓhÈdosÈ ayaÑ pajÈ.
TasmÈ hi vÊtataÓhesu, dinnaÑ hoti mahapphalaÑ.) Katthaci potthake dissati.
66 DhammapadapÈÄi
4. DhammÈrÈmattheravatthu
364. DhammÈrÈmo dhammarato, dhammaÑ anuvicintayaÑ.
DhammaÑ anussaraÑ bhikkhu, saddhammÈ na parihÈyati.
5. Vipakkhasevakabhikkhuvatthu
365. SalÈbhaÑ nÈtimaÒÒeyya, nÈ’ÒÒesaÑ pihayaÑ care.
AÒÒesaÑ pihayaÑ bhikkhu, samÈdhiÑ nÈdhigacchati.
366. AppalÈbhopi ce bhikkhu, salÈbhaÑ nÈtimaÒÒati.

TaÑ ve devÈ pasaÑsanti, suddhÈjÊviÑ atanditaÑ.
6. PaÒcaggadÈyakabrÈhmaÓavatthu
367. Sabbaso nÈmar|pasmiÑ, yassa natthi mamÈyitaÑ.
AsatÈ ca na socati, sa ve “bhikkh|”ti vuccati.
368. MettÈvihÈrÊ yo bhikkhu, pasanno BuddhasÈsane.
Adhigacche padaÑ santaÑ, sa~khÈr|pasamaÑ sukhaÑ.
369. SiÒca bhikkhu imaÑ nÈvaÑ, sittÈ te lahumessati.

ChetvÈ rÈgaÒca dosaÒca, tato nibbÈnamehisi.
370. PaÒca chinde paÒca jahe, paÒca cuttari bhÈvaye.

PaÒcasa~gÈtigo bhikkhu, “oghatiÓÓo”ti vuccati.
371. JhÈya bhikkhu1 mÈ pamÈdo2,

MÈ te kÈmaguÓe ramessu3 cittaÑ.
MÈ lohaguÄaÑ gilÊ pamatto,
MÈ kandi “dukkhamidan”ti dayhamÈno.
372. Natthi jhÈnaÑ apaÒÒassa, paÒÒÈ natthi ajhÈyato4.

Yamhi jhÈnaÒca paÒÒÈ ca, sa ve nibbÈnasantike.
______________________________________________________________
1. JhÈya tuvaÑ bhikkhu (?) 2. MÈ ca pamÈdo (SÊ, SyÈ, I)
3. Bhamassu (SÊ, I), bhavassu (SyÈ), ramassu (Ka) 4. AjhÈyino (Ka)
25. Bhikkhuvagga 67
373. SuÒÒÈgÈraÑ paviÔÔhassa, santacittassa bhikkhuno.

AmÈnusÊ rati hoti, sammÈ dhammaÑ vipassato.
374. Yato yato sammasati, khandhÈnaÑ udayabbayaÑ.

LabhatÊ1 pÊtipÈmojjaÑ, amataÑ taÑ vijÈnataÑ.
375. TatrÈyamÈdi bhavati, idha paÒÒassa bhikkhuno.

Indriyagutti santuÔÔhi, pÈtimokkhe ca saÑvaro.
376. Mitte bhajassu kalyÈÓe, suddhÈjÊve atandite.

PaÔisanthÈravutyassa2, ÈcÈrakusalo siyÈ.
Tato pÈmojjabahulo, dukkhassantaÑ karissati.
377. VassikÈ viya pupphÈni, maddavÈni3 pamuÒcati.
EvaÑ rÈgaÒca dosaÒca, vippamuÒcetha bhikkhavo.
9. SantakÈyattheravatthu
378. SantakÈyo santavÈco, santavÈ susamÈhito4.
VantalokÈmiso bhikkhu, “upasanto”ti vuccati.
10. Na~galakulattheravatthu
379. AttanÈ codayattÈnaÑ, paÔimaÑsetha attanÈ5.
So attagutto satimÈ, sukhaÑ bhikkhu vihÈhisi.
380. AttÈ hi attano nÈtho,

(Ko hi nÈtho paro siyÈ)6
AttÈ hi attano gati.
TasmÈ saÑyamamattÈnaÑ7,
AssaÑ bhadraÑva vÈÓijo.
______________________________________________________________
1. Labhati (I), labhate (Ka) 2. PaÔisandhÈravutyassa (Ka)
3. MajjavÈni (Ka, ®ÊkÈ), paccavÈni (Ka-®Ôha)
4. Santamano susamÈhito (SyÈ, I), santamano samÈhito (Ka)
5. PaÔimÈse attamattanÈ (SÊ, I), paÔimaÑse tamattanÈ (SyÈ)
6. ( ) Videsapotthakesu natthi. 7. SaÑyamaya’ttÈnaÑ (SÊ, I)
68 DhammapadapÈÄi
11. Vakkalittheravatthu
381. PÈmojjabahulo bhikkhu, pasanno BuddhasÈsane.
Adhigacche padaÑ santaÑ, sa~khÈr|pasamaÑ sukhaÑ.
12. SumanasÈmaÓeravatthu
382. Yo have daharo bhikkhu, yuÒjati BuddhasÈsane.
So’maÑ1 lokaÑ pabhÈseti, abbhÈ muttova candimÈ.
Bhikkhuvaggo paÒcavÊsatimo.
_____
26. BrÈhmaÓavagga
1. PasÈdabahulabrÈhmaÓavatthu
383. Chinda sotaÑ parakkamma, kÈme panuda brÈhmaÓa.
Sa~khÈrÈnaÑ khayaÑ ÒatvÈ, akataÒÒ|si brÈhmaÓa.
384. YadÈ dvayesu dhammesu, pÈrag| hoti brÈhmaÓo.
Athassa sabbe saÑyogÈ, atthaÑ gacchanti jÈnato.
3. MÈravatthu
385. Yassa pÈraÑ apÈraÑ vÈ, pÈrÈpÈraÑ na vijjati.
VÊtaddaraÑ visaÑyuttaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ.
4. AÒÒatara brÈhmaÓavatthu
386. JhÈyiÑ viraja’mÈsÊnaÑ, katakicca’manÈsavaÑ.
Uttamattha’manuppattaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ.
______________________________________________________________
1. So imaÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
26. BrÈhmaÓavagga 69
5. Œnandattheravatthu
387. DivÈ tapati Èdicco, ratti’mÈbhÈti candimÈ.
Sannaddho khattiyo tapati, jhÈyÊ tapati brÈhmaÓo.
Atha sabbamahorattiÑ1, Buddho tapati tejasÈ.
6. AÒÒatarabrÈhmaÓapabbajitavatthu
388. BÈhitapÈpoti brÈhmaÓo,
SamacariyÈ “samaÓo”ti vuccati.
PabbÈjayamattano malaÑ,
TasmÈ “pabbajito”ti vuccati.
389. Na brÈhmaÓassa pahareyya, nÈssa muÒcetha brÈhmaÓo.
DhÊ2 brÈhmaÓassa hantÈraÑ, tato dhÊ yassa3 muÒcati.
390. Na brÈhmaÓasse’tadakiÒci seyyo,

YadÈ nisedho manaso piyehi.
Yato yato hiÑsamano nivattati,
Tato tato sammatimeva dukkhaÑ.
8. MahÈpajÈpatigotamÊvatthu
391. Yassa kÈyena vÈcÈya, manasÈ natthi dukkaÔaÑ.
SaÑvutaÑ tÊhi ÔhÈnehi, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ.
392. YamhÈ dhammaÑ vijÈneyya, SammÈsambuddhadesitaÑ.
SakkaccaÑ taÑ namasseyya, aggihuttaÑva brÈhmaÓo.
10. JaÔilabrÈhmaÓavatthu
393. Na jaÔÈhi na gottena, na jaccÈ hoti brÈhmaÓo.
Yamhi saccaÒca dhammo ca, so sucÊ so ca brÈhmaÓo.
______________________________________________________________
1. SabbamahorattaÑ (?) 2. Dhi (SyÈ, byÈkaraÓesu) 3. Yo + assa = yassa
70 DhammapadapÈÄi
11. KuhakabrÈhmaÓavatthu
394. KiÑ te jaÔÈhi dummedha, kiÑ te ajinasÈÔiyÈ.
AbbhantaraÑ te gahanaÑ, bÈhiraÑ parimajjasi.
395. PaÑsuk|ladharaÑ jantuÑ, kisaÑ dhamanisantha taÑ.
EkaÑ vanasmiÑ jhÈyantaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ.
13. EkabrÈhmaÓavatthu
396. * Na cÈhaÑ brÈhmaÓaÑ br|mi, yonijaÑ mattisambhavaÑ.
BhovÈdi nÈma so hoti, sace hoti sakiÒcano.
AkiÒcanaÑ anÈdÈnaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ.
14. UggasenaseÔÔhiputtavatthu
397. * SabbasaÑyojanaÑ chetvÈ, yo ve na paritassati.
Sa~gÈtigaÑ visaÑyuttaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ.
15. DvebrÈhmaÓavatthu
398. * ChetvÈ naddhiÑ1 varattaÒca, sandÈnaÑ2 sahanukkamaÑ.
UkkhittapalighaÑ BuddhaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ.
16. AkkosakaBhÈradvÈjavatthu
399. * AkkosaÑ vadhabandhaÒca, aduÔÔho yo titikkhati.
KhantÊbalaÑ balÈnÊkaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ.
400. * AkkodhanaÑ vatavantaÑ, sÊlavantaÑ anussadaÑ.
DantaÑ antimasÈrÊraÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ.
______________________________________________________________
* Upari 376; Ma 2. 410 piÔÔhesupi. 1. NandhiÑ (Ka-SÊ), nandiÑ (I)
2. SandÈmaÑ (SÊ)
18. UppalavaÓÓÈttherÊvatthu
401. * VÈri pokkharapatteva, Èraggeriva sÈsapo.
Yo na limpati1 kÈmesu, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ.
19. AÒÒatara brÈhmaÓavatthu

402. * Yo dukkhassa pajÈnÈti, idheva khayamattano.
PannabhÈraÑ visaÑyuttaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ.
20. KhemÈbhikkhunÊvatthu
403. * GambhÊrapaÒÒaÑ medhÈviÑ, maggÈmaggassa kovidaÑ.
Uttamattha’manuppattaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ.
21. PabbhÈravÈsitissattheravatthu
404. * AsaÑsaÔÔhaÑ gahaÔÔhehi, anÈgÈrehi c|bhayaÑ.
AnokasÈri’mappicchaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ.
405. * NidhÈya daÓÉaÑ bh|tesu, tasesu thÈvaresu ca.
Yo na hanti na ghÈteti, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ.
23. SÈmaÓerÈnaÑ vatthu

406. * AviruddhaÑ viruddhesu, attadaÓÉesu nibbutaÑ.
SÈdÈnesu anÈdÈnaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ.
24. MahÈpanthakattheravatthu
407. * Yassa rÈgo ca doso ca, mÈno makkho ca pÈtito.
SÈsaporiva ÈraggÈ2, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ.
______________________________________________________________
* Upari 376; Ma 2. 410 piÔÔhesupi. 1. Lippati (SÊ, I) 2. Œragge (Ka)
72 DhammapadapÈÄi
25. Pilindavacchattheravatthu
408. * AkakkasaÑ viÒÒÈpaniÑ, giraÑ sacca’mudÊraye.
YÈya nÈbhisaje kaÒci1, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ.
26. AÒÒatarattheravatthu
409. * Yo’dha dÊghaÑ va rassaÑ vÈ, aÓuÑ th|laÑ subhÈsubhaÑ.
Loke adinnaÑ nÈdiyati2, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ.
410. * ŒsÈ yassa na vijjanti, asmiÑ loke paramhi ca.
NirÈsÈsaÑ3 visaÑyuttaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ.
28. MahÈmoggallÈnattheravatthu
411. * YassÈlayÈ na vijjanti, aÒÒÈya akathaÑkathÊ.
Amatogadha’manuppattaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ.
29. Revatattheravatthu
412. * Yo’dha puÒÒaÒca pÈpaÒca, ubho sa~ga’mupaccagÈ.
AsokaÑ virajaÑ suddhaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ.
30. CandÈbhattheravatthu
413. * CandaÑva vimalaÑ suddhaÑ, vippasannamanÈvilaÑ.
NandÊbhavaparikkhÊÓaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ.
31. SÊvalittheravatthu
414. * Yo’maÑ4 palipathaÑ duggaÑ, saÑsÈraÑ mohamaccagÈ.
TiÓÓo pÈra~gato5 jhÈyÊ, anejo akathaÑkathÊ.
AnupÈdÈya nibbuto, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ.
______________________________________________________________
* Upari 377; Ma 2. 411 piÔÔhapi. 1. KiÒci (Ka)
2. NÈdeti (Ma 2. 411) 3. NirÈsayaÑ (SÊ, SyÈ, I), nirÈsakaÑ (?)
4. Yo imaÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 5. PÈragato (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
32. Sundarasamuddattheravatthu
415. * Yo’dha kÈme pahantvÈna1, anÈgÈro paribbaje.

KÈmabhavaparikkhÊÓaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ.
33. JaÔilattheravatthu
416. * Yo’dha taÓhaÑ pahantvÈna, anÈgÈro paribbaje.
TaÓhÈbhavaparikkhÊÓaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ2.
34. Jotikattheravatthu
TaÓhÈbhavaparikkhÊÓaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ2.
35. NaÔaputtakattheravatthu
417. * HitvÈ mÈnusakaÑ yogaÑ, dibbaÑ yogaÑ upaccagÈ.
SabbayogavisaÑyuttaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ.
36. NaÔaputtakattheravatthu
418. * HitvÈ ratiÑ ca aratiÑ ca, sÊtibh|taÑ nir|padhiÑ.
SabbalokÈbhibhuÑ vÊraÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ.
37. Va~gÊsattheravatthu
419. * CutiÑ yo vedi sattÈnaÑ, upapattiÒca sabbaso.
AsattaÑ SugataÑ BuddhaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ.
420. * Yassa gatiÑ na jÈnanti, devÈ gandhabbamÈnusÈ.

KhÊÓÈsavaÑ arahantaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ.
______________________________________________________________
* Upari 377; Ma 2. 411 piÔÔhesupi. 1. PahatvÈna (SÊ, I)
2. IdaÑ gÈthÈdvayaÑ videsapotthakesu sakideva dassitaÑ.
74 DhammapadapÈÄi
38. DhammadinnÈttherÊvatthu
421. Yassa pure ca pacchÈ ca, majjhe ca natthi kiÒcanaÑ.
AkiÒcanaÑ anÈdÈnaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ.
39. A~gulimÈlattheravatthu
422. UsabhaÑ pavaraÑ vÊraÑ, mahesiÑ vijitÈvinaÑ.

AnejaÑ nhÈtakaÑ1 BuddhaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ.
40. DevahitabrÈhmaÓavatthu
423. PubbenivÈsaÑ yo vedi, saggÈpÈyaÒca passati.

Atho jÈtikkhayaÑ patto, abhiÒÒÈvosito Muni.
SabbavositavosÈnaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ.
BrÈhmaÓavaggo chabbÊsatimo.
(EttÈvatÈ sabbapaÔhame Yamakavagge cuddasa vatth|ni,

AppamÈdavagge nava, Cittavagge nava, Pupphavagge dvÈdasa, BÈlavagge
pannarasa, PaÓÉitavagge ekÈdasa, Arahantavagge dasa, Sahassavagge
cuddasa, PÈpavagge dvÈdasa, DaÓÉavagge ekÈdasa, JarÈvagge nava,
Attavagge dasa, Lokavagge ekÈdasa, Buddhavagge nava2, Sukhavagge aÔÔha,
Piyavagge nava, Kodhavagge aÔÔha, Malavagge dvÈdasa, DhammaÔÔhavagge
dasa, Maggavagge dvÈdasa, PakiÓÓakavagge nava, Nirayavagge nava,
NÈgavagge aÔÔha, TaÓhÈvagge dvÈdasa, Bhikkhuvagge dvÈdasa,
BrÈhmaÓavagge cattÈlÊsÈti paÒcÈdhikÈni tÊÓi vatthusatÈni.
SatevÊsacatussatÈ, catusaccavibhÈvinÈ.
SatattayaÒca vatth|naÑ, paÒcÈdhikaÑ samuÔÔhitÈti)3.
______________________________________________________________
1. NahÈtakaÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 2. AÔÔha (Ka)
3. ( ) Etthantare pÈÔho videsapotthakesu natthi, AÔÔhakathÈsuyeva dissati.
UddÈnagÈthÈyo 75
1 Dhammapade vaggÈnamuddÈnaÑ
YamakappamÈdo CittaÑ, PupphaÑ BÈlena PaÓÉito.

Arahanto SahassaÒca, PÈpaÑ DaÓÉena te dasa.
JarÈ AttÈ ca Loko ca, Buddho SukhaÑ Piyena ca.
Kodho MalaÒca DhammaÔÔho, Maggavaggena vÊsati.
PakiÓÓaÑ Nirayo NÈgo, TaÓhÈ Bhikkhu ca BrÈhmaÓo.
Ete chabbÊsati vaggÈ, desitÈdiccabandhunÈ.
GÈthÈnamuddÈnaÑ
Yamake vÊsati gÈthÈ, AppamÈdamhi dvÈdasa.
EkÈdasa Cittavagge, Pupphavaggamhi soÄasa.
BÈle ca soÄasa gÈthÈ, PaÓÉitamhi catuddasa.
Arahante dasa gÈthÈ, Sahasse honti soÄasa.
Terasa PÈpavaggamhi, DaÓÉamhi dasa satta ca.
EkÈdasa JarÈ vagge, Attavaggamhi tÈ dasa.
______________________________________________________________
1. Dhammapadassa vaggassuddÈnaÑ
YamakaÑ PamÈdaÑ CittaÑ, PupphaÑ BÈlaÒca PaÓÉitaÑ.
RahantaÑ SahassaÑ PÈpaÑ, DaÓÉaÑ JarÈ AttalokaÑ.
BuddhaÑ SukhaÑ PiyaÑ KodhaÑ, MalaÑ DhammaÔÔhamaggaÒca.
PakiÓÓakaÑ NirayaÑ NÈgaÑ, TaÓhÈ Bhikkhu ca BrÈhmaÓo.
GÈthÈyuddÈnaÑ
Yamake vÊsagÈthÈyo, AppamÈdalokamhi ca.
Piye dvÈdasa gÈthÈyo, Citte JarattekÈdasa.
PupphabÈlasahassamhi, Buddha Magga PakiÓÓake.
SoÄasa PaÓÉite Kodhe, Niraye NÈge catuddasa.
Arahante dasaggÈthÈ, PÈpasukhamhi terasa.
Sattarasa DaÓÉadhammaÔÔhe, Malamhi ekavÊsati.
TaÓhÈvagge sattabbÊsa, tevÊsa Bhikkhuvaggamhi.
BrÈhmaÓe ekatÈlÊsa, catussatÈ satevÊsa. (Ka)
76 DhammapadapÈÄi
DvÈdasa Lokavaggamhi, Buddhavaggamhi ÔhÈrasa1.

Sukhe ca Piyavagge ca, gÈthÈyo honti dvÈdasa.
Cuddasa Kodhavaggamhi, MalavaggekavÊsati.
Sattarasa ca DhammaÔÔhe, Maggavagge sattarasa.
PakiÓÓe soÄasa gÈthÈ, Niraye NÈge ca cuddasa.
ChabbÊsa TaÓhÈvaggamhi, tevÊsa BhikkhuvaggikÈ.
EkatÈlÊsagÈthÈyo, BrÈhmaÓe vaggamuttame.
GÈthÈsatÈni cattÈri, tevÊsa ca punÈpare.
Dhammapade nipÈtamhi, desitÈdiccabandhunÈti1.
DhammapadapÈÄi samattÈ.
______________________________________________________________
1. SoÄasa (sabbattha)
KhuddakanikÈya
UdÈnapÈÄi
_____
1. Bodhivagga
1. PaÔhamabodhisutta
1. * EvaÑ me sutaÑ–ekaÑ samayaÑ BhagavÈ UruvelÈyaÑ viharati
najjÈ NeraÒjarÈya tÊre Bodhirukkham|le paÔhamÈbhisambuddho. Tena kho
pana samayena BhagavÈ sattÈhaÑ ekapalla~kena nisinno hoti
vimuttisukhapaÔisaÑvedÊ1. Atha kho BhagavÈ tassa sattÈhassa accayena
tamhÈ samÈdhimhÈ vuÔÔhahitvÈ rattiyÈ paÔhamaÑ yÈmaÑ
paÔiccasamuppÈdaÑ anulomaÑ sÈdhukaÑ manasÈkÈsi–
Iti imasmiÑ sati idaÑ hoti, imassuppÈdÈ idaÑ uppajjati, yadidaÑ
avijjÈpaccayÈ sa~khÈrÈ, sa~khÈrapaccayÈ viÒÒÈÓaÑ, viÒÒÈÓapaccayÈ
nÈmar|paÑ, nÈmar|papaccayÈ saÄÈyatanaÑ, saÄÈyatanapaccayÈ phasso,
phassapaccayÈ vedanÈ, vedanÈpaccayÈ taÓhÈ, taÓhÈpaccayÈ upÈdÈnaÑ,
upÈdÈnapaccayÈ bhavo, bhavapaccayÈ jÈti, jÈtipaccayÈ jarÈmaraÓaÑ
sokaparidevadukkhadomanassupÈyÈsÈ sambhavanti, evametassa kevalassa
dukkhakkhandhassa samudayo hotÊti.
Atha kho BhagavÈ etamatthaÑ viditvÈ tÈyaÑ velÈyaÑ imaÑ udÈnaÑ
udÈnesi–
______________________________________________________________
* Vi 3. 1 piÔÔhepi. 1. VimuttisukhaÑ paÔisaÑvedÊ (SyÈ, I, Ka)
78 UdÈnapÈÄi
“YadÈ have pÈtubhavanti dhammÈ,

ŒtÈpino jhÈyato brÈhmaÓassa.
Athassa ka~khÈ vapayanti sabbÈ,
Yato pajÈnÈti sahetudhamman”ti. . PaÔhamaÑ.
2. Dutiyabodhisutta
vimuttisukhapaÔisaÑvedÊ. Atha kho BhagavÈ tassa sattÈhassa accayena
tamhÈ samÈdhimhÈ vuÔÔhahitvÈ rattiyÈ majjhimaÑ yÈmaÑ
paÔiccasamuppÈdaÑ paÔilomaÑ sÈdhukaÑ manasÈkÈsi–
Iti imasmiÑ asati idaÑ na hoti, imassa nirodhÈ idaÑ nirujjhati, yadidaÑ
avijjÈnirodhÈ sa~khÈranirodho, sa~khÈranirodhÈ viÒÒÈÓanirodho,
viÒÒÈÓanirodhÈ nÈmar|panirodho, nÈmar|panirodhÈ saÄÈyatananirodho,
saÄÈyatananirodhÈ phassanirodho, phassanirodhÈ vedanÈnirodho,
vedanÈnirodhÈ taÓhÈnirodho, taÓhÈnirodhÈ upÈdÈnanirodho, upÈdÈnanirodhÈ
bhavanirodho, bhavanirodhÈ jÈtinirodho, jÈtinirodhÈ jarÈmaraÓaÑ
sokaparidevadukkhadomanussupÈyÈsÈ nirujjhanti, evametassa kevalassa
dukkhakkhandhassa nirodho hotÊti.
udÈnesi–
Athassa ka~khÈ vapayanti sabbÈ,
Yato khayaÑ paccayÈnaÑ avedÊ”ti. . DutiyaÑ.
3. Tatiyabodhisutta
pana
______________________________________________________________
* Vi 3. 2 piÔÔhepi.
1. Bodhivagga 79
samayena BhagavÈ sattÈhaÑ ekapalla~kena nisinno hoti

tamhÈ samÈdhimhÈ vuÔÔhahitvÈ rattiyÈ pacchimaÑ yÈmaÑ
paÔiccasamuppÈdaÑ anulomapaÔilomaÑ sÈdhukaÑ manasÈkÈsi–
Iti imasmiÑ sati idaÑ hoti, imassuppÈdÈ idaÑ uppajjati, imasmiÑ asati
idaÑ na hoti, imassa nirodhÈ idaÑ nirujjhati, yadidaÑ avijjÈpaccayÈ
sa~khÈrÈ, sa~khÈrapaccayÈ viÒÒÈÓaÑ, viÒÒÈÓapaccayÈ nÈmar|paÑ,
nÈmar|papaccayÈ saÄÈyatanaÑ, saÄÈyatanapaccayÈ phasso, phassapaccayÈ
vedanÈ, vedanÈpaccayÈ taÓhÈ, taÓhÈpaccayÈ upÈdÈnaÑ, upÈdÈnapaccayÈ
bhavo, bhavapaccayÈ jÈti, jÈtipaccayÈ jarÈmaraÓaÑ
sokaparidevadukkhadomanassupÈyÈsÈ sambhavanti, evametassa kevalassa
dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
AvijjÈya tveva asesavirÈganirodhÈ sa~khÈranirodho, sa~khÈranirodhÈ

viÒÒÈÓanirodho, viÒÒÈÓanirodhÈ nÈmar|panirodho, nÈmar|panirodhÈ
saÄÈyatananirodho, saÄÈyatananirodhÈ phassanirodho, phassanirodhÈ
vedanÈnirodho, vedanÈnirodhÈ taÓhÈnirodho, taÓhÈnirodhÈ upÈdÈnanirodho,
upÈdÈnanirodhÈ bhavanirodho, bhavanirodhÈ jÈtinirodho, jÈtinirodhÈ
jarÈmaraÓaÑ sokaparidevadukkhadomanassupÈyÈsÈ nirujjhanti, evametassa
kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotÊti.

udÈnesi–

Vidh|payaÑ tiÔÔhati mÈrasenaÑ,
S|riyova1 obhÈsayamantalikkhan”ti. . TatiyaÑ.
______________________________________________________________
1. Suriyova (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
80 UdÈnapÈÄi
4. HuÑhu~kasutta
najjÈ NeraÒjarÈya tÊre AjapÈlanigrodhe paÔhamÈbhisambuddho. Tena kho
tamhÈ samÈdhimhÈ vuÔÔhÈsi.
Atha kho aÒÒataro huÑhu~kajÈtiko1 brÈhmaÓo yena BhagavÈ
tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ BhagavatÈ saddhiÑ sammodi,
sammodanÊyaÑ kathaÑ sÈraÓÊyaÑ vÊtisÈretvÈ ekamantaÑ aÔÔhÈsi,
ekamantaÑ Ôhito kho so brÈhmaÓo BhagavantaÑ etadavoca “kittÈvatÈ nu
kho bho Gotama brÈhmaÓo hoti, katame ca pana brÈhmaÓakaraÓÈ2
dhammÈ”ti.
udÈnesi–
+ “Yo brÈhmaÓo bÈhitapÈpadhammo,
NihuÑhu~ko3 nikkasÈvo yatatto.
Vedantag| v|sitabrahmacariyo,
Dhammena so brahmavÈdaÑ vadeyya.
Yassu’ssadÈ natthi kuhiÒci loke”ti. . CatutthaÑ.
5. BrÈhmaÓasutta
5. EvaÑ me sutaÑ–ekaÑ samayaÑ BhagavÈ SÈvatthiyaÑ viharati
Jetavane AnÈthapiÓÉikassa ÈrÈme. Tena kho pana samayena ÈyasmÈ ca
SÈriputto ÈyasmÈ ca MahÈmoggallÈno ÈyasmÈ ca MahÈkassapo ÈyasmÈ ca
MahÈkaccÈno4 ÈyasmÈ ca MahÈkoÔÔhiko ÈyasmÈ ca MahÈkappino ÈyasmÈ ca
MahÈcundo ÈyasmÈ ca Anuruddho ÈyasmÈ ca Revato ÈyasmÈ ca Nando5
yena BhagavÈ tenupasa~kamiÑsu.
______________________________________________________________
* Vi 3. 3 piÔÔhepi. 1. Huhu~kajÈtiko (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
2. BrÈhmaÓakÈrakÈ (Ka) + Khu 10. 129 piÔÔhepi.
3. Nihuhu~ko (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 4. MahÈkaccÈyano (SÊ, I, Ka) 5. Œnando (SÊ, I)
1. Bodhivagga 81
AddasÈ kho BhagavÈ te Èyasmante d|ratova Ègacchante, disvÈna

bhikkh| Èmantesi “ete bhikkhave brÈhmaÓÈ Ègacchanti, ete bhikkhave
brÈhmaÓÈ ÈgacchantÊ”ti. EvaÑ vutte aÒÒataro brÈhmaÓajÈtiko bhikkhu
BhagavantaÑ etadavoca “kittÈvatÈ nu kho bhante brÈhmaÓo hoti, katame ca
pana brÈhmaÓakaraÓÈ dhammÈ”ti.
udÈnesi–
* “BÈhitvÈ pÈpake dhamme, ye caranti sadÈ satÈ.
KhÊÓasaÑyojanÈ BuddhÈ, te ve1 lokasmi brÈhmaÓÈ”ti.
PaÒcamaÑ.
6. MahÈkassapasutta
6. EvaÑ me sutaÑ–ekaÑ samayaÑ BhagavÈ RÈjagahe viharati
VeÄuvane kalandakanivÈpe. Tena kho pana samayena ÈyasmÈ MahÈkassapo
PippaliguhÈyaÑ2 viharati ÈbÈdhiko3 dukkhito bÈÄhagilÈno. Atha kho ÈyasmÈ
MahÈkassapo aparena samayena tamhÈ ÈbÈdhÈ vuÔÔhÈsi, atha kho Èyasmato
MahÈkassapassa tamhÈ ÈbÈdhÈ vuÔÔhitassa etadahosi “yaÑn|nÈhaÑ
RÈjagahaÑ piÓÉÈya paviseyyan”ti.
Tena kho pana samayena paÒcamattÈni devatÈsatÈni ussukkaÑ ÈpannÈni
honti Èyasmato MahÈkassapassa piÓÉapÈtapaÔilÈbhÈya. Atha kho ÈyasmÈ
MahÈkassapo tÈni paÒcamattÈni devatÈsatÈni paÔikkhipitvÈ
pubbaÓhasamayaÑ nivÈsetvÈ pattacÊvaramÈdÈya RÈjagahaÑ piÓÉÈya pÈvisi
yena daliddavisikhÈ kapaÓavisikhÈ pesakÈravisikhÈ, addasÈ kho BhagavÈ
ÈyasmantaÑ MahÈkassapaÑ RÈjagahe piÓÉÈya carantaÑ yena
daliddavisikhÈ kapaÓavisikhÈ pesakÈravisikhÈ.
udÈnesi–
“AnaÒÒaposi’maÒÒÈtaÑ, dantaÑ sÈre patiÔÔhitaÑ.
KhÊÓÈsavaÑ vantadosaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓan”ti. . ChaÔÔhaÑ.
______________________________________________________________
* Khu 10. 129 piÔÔhepi. 1. Teva (SÊ)
2. VipphaliguhÈyaÑ (SyÈ), SimbaliguhÈyaÑ (Ka)
3. ŒbÈdhiko hoti (SyÈ, I) SaÑ 3. 71 piÔÔhepi passitabbaÑ.
82 UdÈnapÈÄi
7. AjakalÈpakasutta
7. EvaÑ me sutaÑ–ekaÑ samayaÑ BhagavÈ PÈvÈyaÑ1 viharati

AjakalÈpake cetiye AjakalÈpakassa yakkhassa bhavane. Tena kho pana
samayena BhagavÈ rattandhakÈratimisÈyaÑ abbhokÈse nisinno hoti, devo ca
ekamekaÑ phusÈyati. Atha kho AjakalÈpako yakkho Bhagavato bhayaÑ
chambhitattaÑ lomahaÑsaÑ uppÈdetukÈmo yena BhagavÈ tenupasa~kami,
upasa~kamitvÈ Bhagavato avid|re tikkhattuÑ “akkulo pakkulo”ti
akkulapakkulikaÑ akÈsi “eso te samaÓa pisÈco”ti.
udÈnesi–
“YadÈ sakesu dhammesu, pÈrag| hoti brÈhmaÓo.
Atha etaÑ pisÈcaÒca, pakkulaÒcÈ’tivattatÊ”ti. . SattamaÑ.
8. Sa~gÈmajisutta
Jetavane AnÈthapiÓÉikassa ÈrÈme. Tena kho pana samayena ÈyasmÈ
Sa~gÈmaji SÈvatthiÑ anuppatto hoti BhagavantaÑ dassanÈya. Assosi kho
Èyasmato Sa~gÈmajissa purÈÓadutiyikÈ “ayyo kira Sa~gÈmaji SÈvatthiÑ
anuppatto”ti, sÈ dÈrakaÑ ÈdÈya JetavanaÑ agamÈsi.
Tena kho pana samayena ÈyasmÈ Sa~gÈmaji aÒÒatarasmiÑ rukkham|le
divÈvihÈraÑ nisinno hoti. Atha kho Èyasmato Sa~gÈmajissa purÈÓadutiyikÈ
yenÈyasmÈ Sa~gÈmaji tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ ÈyasmantaÑ
Sa~gÈmajiÑ etadavoca “khuddaputtaÑ hi2 samaÓa posa man”ti. EvaÑ vutte
ÈyasmÈ Sa~gÈmaji tuÓhÊ ahosi.
Dutiyampi kho Èyasmato Sa~gÈmajissa purÈÓadutiyikÈ ÈyasmantaÑ
Sa~gÈmajiÑ etadavoca “khuddaputtaÑ hi samaÓa posa man”ti. Dutiyampi
kho ÈyasmÈ Sa~gÈmaji tuÓhÊ ahosi.
______________________________________________________________
1. PÈÔaliyaÑ (I) 2. KhuddaputtÈmhi (SÊ)
1. Bodhivagga 83
Tatiyampi kho Èyasmato Sa~gÈmajissa purÈÓadutiyikÈ ÈyasmantaÑ

Sa~gÈmajiÑ etadavoca “khuddaputtaÑ hi samaÓa posa man”ti. Tatiyampi
kho ÈyasmÈ Sa~gÈmaji tuÓhÊ ahosi.
Atha kho Èyasmato Sa~gÈmajissa puraÓadutiyikÈ taÑ dÈrakaÑ
Èyasmato Sa~gÈmajissa purato nikkhipitvÈ pakkÈmi1 “eso2 te samaÓa putto,
posa nan”ti.
Atha kho ÈyasmÈ Sa~gÈmaji taÑ dÈrakaÑ neva olokesi nÈpi Èlapi. Atha
kho Èyasmato Sa~gÈmajissa purÈÓadutiyikÈ avid|raÑ3 gantvÈ apalokentÊ
addasa ÈyasmantaÑ Sa~gÈmajiÑ taÑ dÈrakaÑ neva olokentaÑ nÈpi
ÈlapantaÑ, disvÈnassÈ etadahosi “na cÈyaÑ samaÓo puttenapi atthiko”ti tato
paÔinivattitvÈ dÈrakaÑ ÈdÈya pakkÈmi. AddasÈ kho BhagavÈ dibbena
cakkhunÈ visuddhena atikkantamÈnusakena Èyasmato Sa~gÈmajissa
purÈÓadutiyikÈya evar|paÑ vippakÈraÑ.
udÈnesi–
* “ŒyantiÑ nÈbhinandati, pakkamantiÑ na socati.
Sa~gÈ Sa~gÈmajiÑ muttaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓan”ti. .
AÔÔhamaÑ.
9. JaÔilasutta
9. EvaÑ me sutaÑ–ekaÑ samayaÑ BhagavÈ GayÈyaÑ viharati
GayÈsÊse. Tena kho pana samayena sambahulÈ jaÔilÈ sÊtÈsu hemantikÈsu
rattÊsu antaraÔÔhake himapÈtasamaye GayÈyaÑ ummujjantipi nimujjantipi,
ummujjanimujjampi karonti osiÒcantipi, aggimpi juhanti “iminÈ suddhÊ”ti.
AddasÈ kho BhagavÈ te sambahule jaÔile sÊtÈsu hemantikÈsu rattÊsu
antaraÔÔhake himapÈtasamaye GayÈyaÑ ummujjantepi nimujjantepi
ummujjanimujjampi karonte4 osiÒcantepi aggimpi juhante “iminÈ suddhÊ”ti.
______________________________________________________________
1. Pakkami (Ka) evamuparipi. 2. Esa (SÊ, Ka) 3. Avid|re (SyÈ, I)
* Khu 10. 130 piÔÔhepi. 4. UmmujjanimujjaÑ karontepi (SÊ, I, Ka)
84 UdÈnapÈÄi

udÈnesi–
* “Na udakena sucÊ hoti, bahvettha nhÈyatÊ1 jano.

Yamhi saccaÒca dhammo ca, so sucÊ so ca brÈhmaÓo”ti.
NavamaÑ.
10. BÈhiyasutta
Jetavane AnÈthapiÓÉikassa ÈrÈme. Tena kho pana samayena BÈhiyo
dÈrucÊriyo SuppÈrake paÔivasati samuddatÊre sakkato garukato mÈnito p|jito
apacito lÈbhÊ cÊvara piÓÉapÈtasenÈsana gilÈnapaccaya bhesajja
parikkhÈrÈnaÑ. Atha kho BÈhiyassa dÈrucÊriyassa rahogatassa paÔisallÊnassa
evaÑ cetaso parivitakko udapÈdi “ye kho keci loke arahanto vÈ
arahattamaggaÑ vÈ samÈpannÈ, ahaÑ tesaÑ aÒÒataro”ti.
Atha kho BÈhiyassa dÈrucÊriyassa purÈÓasÈlohitÈ devatÈ anukampikÈ
atthakÈmÈ BÈhiyassa dÈrucÊriyassa cetasÈ cetoparivitakkamaÒÒÈya yena
BÈhiyo dÈrucÊriyo tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ BÈhiyaÑ dÈrucÊriyaÑ
etadavoca “neva kho tvaÑ BÈhiya arahÈ nÈpi arahattamaggaÑ vÈ
samÈpanno, sÈpi te paÔipadÈ natthi, yÈya tvaÑ arahÈ vÈ assa2
arahattamaggaÑ vÈ samÈpanno”ti.
Atha ke carahi devate loke arahanto vÈ arahattamaggaÑ vÈ
samÈpannÈti. Atthi BÈhiya uttaresu janapadesu3 SÈvatthÊ nÈma nagaraÑ,
tattha so BhagavÈ etarahi viharati ArahaÑ SammÈsambuddho, so hi BÈhiya
BhagavÈ arahÈ ceva arahattÈya ca dhammaÑ desetÊti.
Atha kho BÈhiyo dÈrucÊriyo tÈya devatÈya saÑvejito tÈvadeva
SuppÈrakamhÈ pakkÈmi sabbattha ekarattiparivÈsena yena SavatthÊ
JetavanaÑ AnÈthapiÓÉikassa ÈrÈmo tenupasa~kami. Tena kho pana
______________________________________________________________
* Khu 10-130-piÔÔhepi. 1. NahÈyatÊ (SÊ) 2. Assasi (SyÈ, Ka) 3. Janapade (SÊ)
1. Bodhivagga 85
samayena sambahulÈ bhikkh| abbhokÈse ca~kamanti. Atha kho BÈhiyo

dÈrucÊriyo yena te bhikkh| tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ te bhikkh|
etadavoca “kahaÑ nu kho bhante etarahi BhagavÈ viharati ArahaÑ
SammÈsambuddho, dassanakÈmamhÈ mayaÑ taÑ BhagavantaÑ ArahantaÑ
SammÈsambuddhan”ti. AntaragharaÑ paviÔÔho kho BÈhiya BhagavÈ
piÓÉÈyÈti.
Atha kho BÈhiyo dÈrucÊriyo taramÈnar|po JetavanÈ nikkhamitvÈ
SÈvatthiÑ pavisitvÈ addasa BhagavantaÑ SÈvatthiyaÑ piÓÉÈya carantaÑ
pÈsÈdikaÑ pasÈdanÊyaÑ santindriyaÑ santamÈnasaÑ
uttamadamathasamathamanuppattaÑ dantaÑ guttaÑ yatindriyaÑ nÈgaÑ,
disvÈna yena BhagavÈ tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ Bhagavato pÈde sirasÈ
nipatitvÈ BhagavantaÑ etadavoca “desetu me bhante BhagavÈ dhammaÑ,
desetu Sugato dhammaÑ, yaÑ mamassa dÊgharattaÑ hitÈya sukhÈyÈ”ti.
EvaÑ vutte BhagavÈ BÈhiyaÑ dÈrucÊriyaÑ etadavoca “akÈlo kho tÈva
BÈhiya, antaragharaÑ paviÔÔhamhÈ piÓÉÈyÈ”ti.
Dutiyampi kho BÈhiyo dÈrucÊriyo BhagavantaÑ etadavoca “dujjÈnaÑ
kho panetaÑ bhante Bhagavato vÈ jÊvitantarÈyÈnaÑ, mayhaÑ vÈ
jÊvitantarÈyÈnaÑ. Desetu me bhante BhagavÈ dhammaÑ, desetu Sugato
dhammaÑ, yaÑ mamassa dÊgharattaÑ hitÈya sukhÈyÈ”ti. Dutiyampi kho
BhagavÈ BÈhiyaÑ dÈrucÊriyaÑ etadavoca “akÈlo kho tÈva BÈhiya,
antaragharaÑ paviÔÔhamhÈ piÓÉÈyÈ”ti.
Tatiyampi kho BÈhiyo dÈrucÊriyo BhagavantaÑ etadavoca “dujjÈnaÑ
kho panetaÑ bhante Bhagavato vÈ jÊvitantarÈyÈnaÑ, mayhaÑ vÈ
jÊvitantarÈyÈnaÑ. Desetu me bhante BhagavÈ dhammaÑ, desetu Sugato
dhammaÑ, yaÑ mamassa dÊgharattaÑ hitÈya sukhÈyÈ”ti.
TasmÈtiha te BÈhiya evaÑ sikkhitabbaÑ “diÔÔhe diÔÔhamattaÑ
bhavissati, sute sutamattaÑ bhavissati, mute mutamattaÑ bhavissati, viÒÒÈte
viÒÒÈtamattaÑ bhavissatÊ”ti, evaÒhi te BÈhiya sikkhitabbaÑ. Yato kho te
BÈhiya diÔÔhe diÔÔhamattaÑ bhavissati, sute sutamattaÑ bhavissati, mute
mutamattaÑ bhavissati, viÒÒÈte viÒÒÈtamattaÑ bhavissati, tato tvaÑ BÈhiya
na tena. Yato tvaÑ BÈhiya na tena, tato tvaÑ BÈhiya na
86 UdÈnapÈÄi
tattha. Yato tvaÑ BÈhiya na tattha, tato tvaÑ BÈhiya nevidha na huraÑ na
ubhayamantarena. Esevanto dukkhassÈti.
Atha kho BÈhiyassa dÈrucÊriyassa Bhagavato imÈya saÑkhittÈya
dhammadesanÈya tÈvadeva anupÈdÈya Èsavehi cittaÑ vimucci.
Atha kho BhagavÈ BÈhiyaÑ dÈrucÊriyaÑ iminÈ saÑkhittena ovÈdena
ovaditvÈ pakkÈmi. Atha kho acirapakkantassa Bhagavato BÈhiyaÑ
dÈrucÊriyaÑ gÈvÊ taruÓavacchÈ adhipatitvÈ1 jÊvitÈ voropesi.
Atha kho BhagavÈ SÈvatthiyaÑ piÓÉÈya caritvÈ pacchÈbhattaÑ
piÓÉapÈtapaÔikkanto sambahulehi bhikkh|hi saddhiÑ nagaramhÈ
nikkhamitvÈ addasa BÈhiyaÑ dÈrucÊriyaÑ kÈla~kataÑ2, disvÈna bhikkh|
Èmantesi “gaÓhatha bhikkhave BÈhiyassa dÈrucÊriyassa sarÊrakaÑ,
maÒcakaÑ ÈropetvÈ nÊharitvÈ jhÈpetha, th|paÒcassa karotha, sabrahmacÈrÊ
vo bhikkhave kÈla~kato”ti.
“EvaÑ bhante”ti kho te bhikkh| Bhagavato paÔissutvÈ BÈhiyassa
dÈrucÊriyassa sarÊrakaÑ maÒcakaÑ ÈropetvÈ nÊharitvÈ jhÈpetvÈ th|paÒcassa
katvÈ yena BhagavÈ tenupasa~kamiÑsu, upasa~kamitvÈ BhagavantaÑ
abhivÈdetvÈ ekamantaÑ nisÊdiÑsu, ekamantaÑ nisinnÈ kho te bhikkh|
BhagavantaÑ etadavocuÑ “daÉÉhaÑ bhante BÈhiyassa dÈrucÊriyassa
sarÊraÑ, th|po cassa kato, tassa kÈ gati, ko abhisamparÈyo”ti. PaÓÉito
bhikkhave BÈhiyo dÈrucÊriyo paccapÈdi dhammassÈnudhammaÑ, na ca
maÑ dhammÈdhikaraÓaÑ vihesesi, parinibbuto bhikkhave BÈhiyo
dÈrucÊriyoti.
udÈnesi–
* “Yattha Èpo ca pathavÊ, tejo vÈyo na gÈdhati.
Na tattha sukkÈ jotanti, Èdicco nappakÈsati.
Na tattha candimÈ bhÈti, tamo tattha na vijjati.
______________________________________________________________
1. AdhipÈtetvÈ (SÊ, SyÈ, I), adhipÈtitvÈ (Ka) 2. KÈlakata (SÊ, SyÈ, KaÑ)
2. Mucalindavagga 87
YadÈ ca attanÈ’vedi1, muni monena brÈhmaÓo.

Atha r|pÈ ar|pÈ ca, sukhadukkhÈ pamuccatÊ”ti. . DasamaÑ.
(Ayampi udÈno vutto BhagavatÈ iti me sutanti.)2.
Bodhivaggo paÔhamo.
TassuddÈnaÑ
Tayo BodhÊ ca HuÑhu~ko3 BrÈhmaÓÈ4 Kassapena ca.
Aja5 Sa~gÈma JaÔilÈ, BÈhiyenÈti te dasÈti.
_____
2. Mucalindavagga
1. Mucalindasutta
najjÈ NeraÒjarÈya tÊre Mucalindam|le paÔhamÈbhisambuddho. Tena kho
vimuttisukhapaÔisaÑvedÊ.
Tena kho pana samayena mahÈ akÈlamegho udapÈdi sattÈhavaddalikÈ
sÊtavÈtaduddinÊ. Atha kho Mucalindo nÈgarÈjÈ sakabhavanÈ nikkhamitvÈ
Bhagavato kÈyaÑ sattakkhattuÑ bhogehi parikkhipitvÈ uparimuddhani
mahantaÑ phaÓaÑ vihacca aÔÔhÈsi “mÈ BhagavantaÑ sÊtaÑ, mÈ
BhagavantaÑ uÓhaÑ, mÈ BhagavantaÑ ÉaÑsa makasa vÈtÈtapa sarÊsapa6
samphasso”ti.
Atha kho BhagavÈ tassa sattÈhassa accayena tamhÈ samÈdhimhÈ
vuÔÔhÈsi. Atha kho Mucalindo nÈgarÈjÈ viddhaÑ vigatavalÈhakaÑ devaÑ
viditvÈ Bhagavato kÈyÈ bhoge viniveÔhetvÈ sakavaÓÓaÑ paÔisaÑharitvÈ
mÈÓavakavaÓÓaÑ abhinimminitvÈ Bhagavato purato aÔÔhÈsi paÒjaliko
BhagavantaÑ namassamÈno.
______________________________________________________________
1. VemÊ (Ka) Khu 10. 129 piÔÔhepi. 2. ( ) SyÈmapotthake natti.
3. Tayo ca bodhi nigrodho (sabbattha) 4. Te therÈ (SÊ, SyÈ, I), thero (Ka)
5. PÈvÈya (SÊ, SyÈ), PÈÔaliyaÑ (I), PÈvÈ (Ka) * Vi 3. 3 piÔÔhepi.
6. SiriÑsapa (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
88 UdÈnapÈÄi

udÈnesi–
* “Sukho viveko tuÔÔhassa, sutadhammassa passato.
AbyÈpajjaÑ sukhaÑ loke, pÈÓabh|tesu saÑyamo.
SukhÈ virÈgatÈ loke, kÈmÈnaÑ samatikkamo.
AsmimÈnassa yo vinayo, etaÑ ve paramaÑ sukhan”ti. . PaÔhamaÑ.
2. RÈjasutta
Jetavane AnÈthapiÓÉikassa ÈrÈme. Tena kho pana samayena sambahulÈnaÑ
bhikkh|naÑ pacchÈbhattaÑ piÓÉapÈtapaÔikkantÈnaÑ upaÔÔhÈnasÈlÈyaÑ
sannisinnÈnaÑ sannipatitÈnaÑ ayamantarÈkathÈ udapÈdi “ko nu kho Èvuso
imesaÑ dvinnaÑ rÈj|naÑ mahaddhanataro vÈ mahÈbhogataro vÈ
mahÈkosataro vÈ mahÈvijitataro vÈ mahÈvÈhanataro vÈ mahabbalataro vÈ
mahiddhikataro vÈ mahÈnubhÈvataro vÈ rÈjÈ vÈ MÈgadho seniyo BimbisÈro,
rÈjÈ vÈ Pasenadi Kosalo”ti. AyaÒcarahi tesaÑ bhikkh|naÑ antarÈkathÈ hoti
vippakatÈ.
Atha kho BhagavÈ sÈyanhasamayaÑ paÔisallÈnÈ vuÔÔhito
yenupaÔÔhÈnasÈlÈ tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ paÒÒatte Èsane nisÊdi,
nisajja kho BhagavÈ bhikkh| Èmantesi “kÈya nuttha bhikkhave etarahi
kathÈya sannisinnÈ sannipatitÈ, kÈ ca pana vo antarÈkathÈ vippakatÈ”ti.
Idha bhante amhÈkaÑ pacchÈbhattaÑ piÓÉapÈtapaÔikkantÈnaÑ
upaÔÔhÈnasÈlÈyaÑ sannisinnÈnaÑ sannipatitÈnaÑ ayamantarÈkathÈ udapÈdi
“ko nu kho Èvuso imesaÑ dvinnaÑ rÈj|naÑ mahaddhanataro vÈ
mahÈbhogataro vÈ mahÈkosataro vÈ mahÈvijitataro vÈ mahÈvÈhanataro vÈ
mahabbalataro vÈ mahiddhikataro vÈ mahÈnubhÈvataro vÈ rÈjÈ vÈ MÈgadho
seniyo BimbisÈro, rÈjÈ vÈ Pasenadi Kosalo”ti. AyaÑ kho no bhante
antarÈkathÈ vippakatÈ, atha BhagavÈ anuppattoti.
______________________________________________________________
* Vi 3. 4; Abhi 4. 163 piÔÔhesupi.
Na khvetaÑ bhikkhave tumhÈkaÑ patir|paÑ kulaputtÈnaÑ saddhÈ

agÈrasmÈ anagÈriyaÑ pabbajitÈnaÑ, yaÑ tumhe evar|piÑ kathaÑ
katheyyÈtha, sannipatitÈnaÑ vo bhikkhave dvayaÑ karaÓÊyaÑ dhammÊ vÈ
kathÈ ariyo vÈ tuÓhÊbhÈvoti.
udÈnesi–
“YaÒca kÈmasukhaÑ loke, yaÒcidaÑ diviyaÑ sukhaÑ.
TaÓhakkhayasukhassete, kalaÑ nÈgghanti soÄasin”ti. . DutiyaÑ.
3. DaÓÉasutta
Jetavane AnÈthapiÓÉikassa ÈrÈme. Tena kho pana samayena sambahulÈ
kumÈrakÈ antarÈ ca SÈvatthiÑ antarÈ ca JetavanaÑ ahiÑ daÓÉena hananti.
Atha kho BhagavÈ pubbaÓhasamayaÑ nivÈsetvÈ pattacÊvaramÈdÈya
SÈvatthiÑ piÓÉÈya pÈvisi, addasÈ kho BhagavÈ sambahule kumÈrake antarÈ
ca SÈvatthiÑ antarÈ ca JetavanaÑ ahiÑ daÓÉena hanante.
udÈnesi–
* “SukhakÈmÈni bh|tÈni, yo daÓÉena vihiÑsati.
Attano sukhamesÈno, pecca so na labhate sukhaÑ.
SukhakÈmÈni bh|tÈni, yo daÓÉena na hiÑsati.
Attano sukhamesÈno, pecca so labhate sukhan”ti.
TatiyaÑ.
4. SakkÈrasutta
14. + EvaÑ me sutaÑ–ekaÑ samayaÑ BhagavÈ SÈvatthiyaÑ viharati

Jetavane AnÈthapiÓÉikassa ÈrÈme. Tena kho pana samayena BhagavÈ
sakkato hoti garukato mÈnito p|jito apacito lÈbhÊ cÊvara piÓÉapÈtasenÈsana
gilÈnapaccaya bhesajja parikkhÈrÈnaÑ, bhikkhusaÑghopi sakkato
______________________________________________________________
* HeÔÔhÈ 33 piÔÔhepi. + Upari 128 piÔÔhepi.
90 UdÈnapÈÄi
hoti garukato mÈnito p|jito apacito lÈbhÊ cÊvarapiÓÉapÈtasenÈsana

gilÈnapaccaya bhesajja parikkhÈrÈnaÑ. AÒÒatitthiyÈ pana paribbÈjakÈ
asakkatÈ honti agarukatÈ amÈnitÈ ap|jitÈ anapacitÈ1 na lÈbhino cÊvara
piÓÉapÈta senÈsana gilÈnapaccaya bhesajja parikkhÈrÈnaÑ. Atha kho te
aÒÒatitthiyÈ paribbÈjakÈ Bhagavato sakkÈraÑ asahamÈnÈ bhikkhusaÑghassa
ca, gÈme ca araÒÒe ca bhikkh| disvÈ asabbhÈhi pharusÈhi vÈcÈhi akkosanti
paribhÈsanti rosenti vihesenti.
Atha kho sambahulÈ bhikkh| yena BhagavÈ tenupasa~kamiÑsu,
upasa~kamitvÈ BhagavantaÑ abhivÈdetvÈ ekamantaÑ nisÊdiÑsu, ekamantaÑ
nisinnÈ kho te bhikkh| BhagavantaÑ etadavocuÑ “etarahi bhante BhagavÈ
sakkato garukato mÈnito p|jito apacito lÈbhÊ cÊvara piÓÉapÈtasenÈsana
gilÈnapaccaya bhesajja parikkhÈrÈnaÑ, bhikkhusaÑghopi sakkato garukato
mÈnito p|jito apacito lÈbhÊ cÊvara piÓÉapÈtasenÈsana galenapaccaya bhesajja
parikkhÈrÈnaÑ. AÒÒatitthiyÈ pana paribbÈjakÈ asakkatÈ agarukatÈ amÈnitÈ
ap|jitÈ anapacitÈ na lÈbhino cÊvarapiÓÉapÈta senÈsana gilÈnapaccaya
bhesajja parikkhÈrÈnaÑ. Atha kho te bhante aÒÒatitthiyÈ paribbÈjakÈ
Bhagavato sakkÈraÑ asahamÈnÈ bhikkhusaÑghassa ca, gÈme ca araÒÒe ca
bhikkh| disvÈ asabbhÈhi pharusÈhi vÈcÈhi akkosanti paribhÈsanti rosenti
vihesentÊ”ti.
udÈnesi–
“GÈme araÒÒe sukhadukkhaphuÔÔho,
Nevattato no parato dahetha.
Phusanti phassÈ upadhiÑ paÔicca,
Nir|padhiÑ kena phuseyyu phassÈ”ti. . CatutthaÑ.
5. UpÈsakasutta
Jetavane AnÈthapiÓÉikassa ÈrÈme. Tena kho pana samayena aÒÒataro
______________________________________________________________
1. Na apacitÈ (SyÈ, I)
IcchÈna~galako upÈsako SÈvatthiÑ anuppatto hoti kenacideva karaÓÊyena.

Atha kho so upÈsako SÈvatthiyaÑ taÑ karaÓÊyaÑ tÊretvÈ yena BhagavÈ
tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ BhagavantaÑ abhivÈdetvÈ ekamantaÑ nisÊdi.
EkamantaÑ nisinnaÑ kho taÑ upÈsakaÑ BhagavÈ etadavoca “cirassaÑ kho
tvaÑ upÈsaka imaÑ pariyÈyamakÈsi, yadidaÑ idhÈgamanÈyÈ”ti.
CirapaÔikÈhaÑ bhante BhagavantaÑ dassanÈya upasa~kamitukÈmo, api
cÈhaÑ kehici kehici kiccakaraÓÊyehi byÈvaÔo, evÈhaÑ nÈsakkhiÑ
BhagavantaÑ dassanÈya upasa~kamitunti.
udÈnesi–
“SukhaÑ vata tassa na hoti kiÒci,
Sa~khÈtadhammassa bahussutassa.
SakiÒcanaÑ passa vihaÒÒamÈnaÑ,
Jano janasmiÑ paÔibandhar|po”ti. . PaÒcamaÑ.
6. GabbhinÊsutta
Jetavane AnÈthapiÓÉikassa ÈrÈme. Tena kho pana samayena aÒÒatarassa
paribbÈjakassa daharamÈÓavikÈ pajÈpati hoti gabbhinÊ upavijaÒÒÈ. Atha kho
sÈ paribbÈjikÈ taÑ paribbÈjakaÑ etadavoca “gaccha tvaÑ brÈhmaÓa telaÑ
Èhara, yaÑ me vijÈtÈya bhavissatÊ”ti.
EvaÑ vutte so paribbÈjako taÑ paribbÈjikaÑ etadavoca “kuto panÈhaÑ
bhoti1 telaÑ ÈharÈmÊ”ti. Dutiyampi kho sÈ paribbÈjikÈ taÑ paribbÈjakaÑ
etadavoca “gaccha tvaÑ brÈhmaÓa telaÑ Èhara, yaÑ me vijÈtÈya
bhavissatÊ”ti. Dutiyampi kho so paribbÈjako taÑ paribbÈjikaÑ etadavoca
“kuto panÈhaÑ bhoti telaÑ ÈharÈmÊ”ti. Tatiyampi kho sÈ paribbÈjikÈ taÑ
paribbÈjakaÑ etadavoca “gaccha tvaÑ brÈhmaÓa telaÑ Èhara, yaÑ me
vijÈtÈya bhavissatÊ”ti.
______________________________________________________________
1. BhotiyÈ (SyÈ, I, Ka)
92 UdÈnapÈÄi
Tena kho pana samayena raÒÒo Pasenadissa Kosalassa koÔÔhÈgÈre

samaÓassa vÈ brÈhmaÓassa vÈ sappissa vÈ telassa vÈ yÈvadatthaÑ pÈtuÑ
dÊyati1 no nÊharituÑ.
Atha kho tassa paribbÈjakassa etadahosi “raÒÒo kho pana Pasenadissa
Kosalassa koÔÔhÈgÈre samaÓassa vÈ brÈhmaÓassa vÈ sappissa vÈ telassa vÈ
yÈvadatthaÑ pÈtuÑ dÊyati no nÊharituÑ, yaÑn|nÈhaÑ raÒÒo Pasenadissa
Kosalassa koÔÔhÈgÈraÑ gantvÈ telassa yÈvadatthaÑ pivitvÈ gharaÑ ÈgantvÈ
ucchadditvÈna2 dadeyyaÑ yaÑ imissÈ vijÈtÈya bhavissatÊ”ti.
Atha kho so paribbÈjako raÒÒo Pasenadissa Kosalassa koÔÔhÈgÈraÑ
gantvÈ telassa yÈvadatthaÑ pivitvÈ gharaÑ ÈgantvÈ neva sakkoti uddhaÑ
kÈtuÑ na pana adho, so dukkhÈhi tibbÈhi3 kharÈhi kaÔukÈhi vedanÈhi
phuÔÔho ÈvaÔÔati parivaÔÔati.
SÈvatthiÑ piÓÉÈya pÈvisi, addasÈ kho BhagavÈ taÑ paribbÈjakaÑ dukkhÈhi
tibbÈhi kharÈhi kaÔukÈhi vedanÈhi phuÔÔhaÑ ÈvaÔÔamÈnaÑ parivaÔÔamÈnaÑ.
udÈnesi–
“Sukhino vata ye akiÒcanÈ,
Vedaguno hi janÈ akiÒcanÈ.
SakiÒcanaÑ passa vihaÒÒamÈnaÑ,
Jano janasmiÑ paÔibandhacitto”4ti. . ChaÔÔhaÑ.
7. Ekaputtakasutta
Jetavane AnÈthapiÓÉikassa ÈrÈme. Tena kho pana samayena aÒÒatarassa
upÈsakassa ekaputtako piyo manÈpo kÈla~kato hoti.
______________________________________________________________
1. Diyyati (SÊ, Ka)
2. UggiritvÈna (SÊ, SyÈ, I), ucchaditvÈ (SÊ-SyÈ-®Ôha), ucchaÉÉitvÈna (Ka)
3. TippÈhi (SyÈ) 4. PaÔibaddhacitto (SyÈ), paÔibandhar|po (?)
Atha kho sambahulÈ upÈsakÈ allavatthÈ allakesÈ divÈ divassa yena

BhagavÈ tenupasa~kamiÑsu, upasa~kamitvÈ BhagavantaÑ abhivÈdetvÈ
ekamantaÑ nisÊdiÑsu, ekamantaÑ nisinne kho te upÈsake BhagavÈ
etadavoca “kiÑ nu kho tumhe upÈsakÈ allavatthÈ allakesÈ idh|pasa~kamantÈ
divÈ divassÈ”ti.
EvaÑ vutte so upÈsako BhagavantaÑ etadavoca “mayhaÑ kho bhante
ekaputtako piyo manÈpo kÈla~kato, tena mayaÑ allavatthÈ allakesÈ
idh|pasa~kamantÈ divÈ divassÈ”ti.
udÈnesi–
“Piyar|passÈdagadhitÈse1,
DevakÈyÈ puthu manussÈ ca.
AghÈvino parijunnÈ,
MaccurÈjassa vasaÑ gacchanti.
Ye ve divÈ ca ratto ca,
AppamattÈ jahanti piyar|paÑ.
Te ve khaÓanti agham|laÑ,
Maccuno ÈmisaÑ durativattan”ti. . SattamaÑ.
8. SuppavÈsÈsutta
18. EvaÑ me sutaÑ–ekaÑ samayaÑ BhagavÈ KuÓÉikÈyaÑ2 viharati
KuÓÉadhÈnavane3. Tena kho pana samayena SuppavÈsÈ KoliyadhÊtÈ satta
vassÈni gabbhaÑ dhareti sattÈhaÑ m|ÄhagabbhÈ, sÈ dukkhÈhi tibbÈhi
kharÈhi kaÔukÈhi vedanÈhi phuÔÔhÈ tÊhi vitakkehi adhivÈseti–
“SammÈsambuddho vata so BhagavÈ, yo imassa evar|passa dukkhassa
pahÈnÈya dhammaÑ deseti. SuppaÔipanno vata tassa Bhagavato
sÈvakasaÑgho, yo imassa evar|passa dukkhassa pahÈnÈya paÔipanno.
SusukhaÑ vata taÑ nibbÈnaÑ, yatthidaÑ evar|paÑ dukkhaÑ na
saÑvijjatÊ”ti.
______________________________________________________________
1. Piyar|passÈtagadhitÈse (SÊ, I) 2. KuÓÉiyÈyaÑ (SÊ, SyÈ, I)
3. KuÓÉiÔÔhÈnavane (Sya, I)
94 UdÈnapÈÄi
Atha kho SuppavÈsÈ KoliyadhÊtÈ sÈmikaÑ Èmantesi “ehi tvaÑ

ayyaputtha yena BhagavÈ tenupasa~kama, upasa~kamitvÈ mama vacanena
Bhagavato pÈde sirasÈ vandÈhi, appÈbÈdhaÑ appÈta~kaÑ lahuÔÔhÈnaÑ balaÑ
phÈsuvihÈraÑ puccha ‘SuppavÈsÈ bhante KoliyadhÊtÈ Bhagavato pÈde sirasÈ
vandati, appÈbÈdhaÑ appÈta~kaÑ lahuÔÔhÈnaÑ balaÑ phÈsuvihÈraÑ
pucchatÊ’ti. EvaÒca vadehi ‘SuppavÈsÈ bhante KoliyadhÊtÈ satta vassÈni
gabbhaÑ dhÈreti sattÈhaÑ m|ÄhagabbhÈ, sÈ dukkhÈhi tibbÈhi kharÈhi
kaÔukÈhi vedanÈhi phuÔÔhÈ tÊhi vitakkehi adhivÈseti–SammÈsambuddho vata
so BhagavÈ, yo imassa evar|passa dukkhassa pahÈnÈya dhammaÑ deseti.
SuppaÔipanno vata tassa Bhagavato sÈvakasaÑgho, yo imassa evar|passa
dukkhassa pahÈnÈya paÔipanno. SusukhaÑ vata taÑ nibbÈnaÑ, yatthidaÑ
evar|paÑ dukkhaÑ na saÑvijjatÊ’ti”.
“Paraman”ti kho so Koliyaputto SuppavÈsÈya KoliyadhÊtÈya paÔissutvÈ
yena BhagavÈ tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ BhagavantaÑ abhivÈdetvÈ
ekamantaÑ nisÊdi, ekamantaÑ nisinno kho Koliyaputto BhagavantaÑ
etadavoca “SuppavÈsÈ bhante KoliyadhÊtÈ Bhagavato pÈde sirasÈ vandati,
appÈbÈdhaÑ appÈta~kaÑ lahuÔÔhÈnaÑ balaÑ phÈsuvihÈraÑ pucchati, evaÒca
vadeti ‘SuppavÈsÈ bhante KoliyadhÊtÈ satta vassÈni gabbhaÑ dhÈreti
sattÈhaÑ m|ÄhagabbhÈ, sÈ dukkhÈhi tibbÈhi kharÈhi kaÔukÈhi vedanÈhi
phuÔÔhÈ tÊhÊ vitakkehi adhivÈseti–SammÈsambuddho vata so BhagavÈ, yo
imassa evar|passa dukkhassa pahÈnÈya dhammaÑ deseti. SuppaÔipanno vata
tassa Bhagavato sÈvakasaÑgho, yo imassa evar|passa dukkhassa pahÈnÈya
paÔipanno. SusukhaÑ vata nibbÈnaÑ, yatthidaÑ evar|paÑ dukkhaÑ na
saÑvijjatÊ’ti”.
“SukhinÊ hotu SuppavÈsÈ KoliyadhÊtÈ arogÈ, arogaÑ puttaÑ vijÈyat|”ti
saha vacanÈ ca pana Bhagavato SuppavÈsÈ KoliyadhÊtÈ sukhinÊ arogÈ
arogaÑ puttaÑ vijÈyi.
“EvaÑ bhante”ti kho so Koliyaputto Bhagavato bhÈsitaÑ abhinanditvÈ
anumoditvÈ uÔÔhÈyÈsanÈ BhagavantaÑ abhivÈdetvÈ padakkhiÓaÑ katvÈ yena
sakaÑ gharaÑ tena paccÈyÈsi. AddasÈ kho so Koliyaputto SuppavÈsaÑ
KoliyadhÊtaraÑ sukhiniÑ arogaÑ,
arogaÑ puttaÑ vijÈtaÑ, disvÈnassa etadahosi “acchariyaÑ vata bho,

abbhutaÑ vata bho, TathÈgatassa mahiddhikatÈ mahÈnubhÈvatÈ, yatra hi
nÈmÈyaÑ SuppavÈsÈ koliyadhitÈ saha vacanÈ ca pana1 Bhagavato sukhinÊ
arogÈ arogaÑ puttaÑ vijÈyissatÊ”ti attamano pamudito pÊtisomanassajÈto
ahosi.
Atha kho SuppavÈsÈ KoliyadhÊtÈ sÈmikaÑ Èmantesi “ehi tvaÑ
ayyaputta yena BhagavÈ tenupasa~kama, upasa~kamitvÈ mama vacanena
Bhagavato pÈde sirasÈ vandÈhi ‘SuppavÈsÈ bhante KoliyadhÊtÈ Bhagavato
pÈde sirasÈ vandatÊ’ti, evaÒca vadehi ‘SuppavÈsÈ bhante KoliyadhÊtÈ satta
vassÈni gabbhaÑ dhÈreti sattÈhaÑ m|ÄhagabbhÈ, sÈ etarahi sukhinÊ arogÈ
arogaÑ puttaÑ vijÈtÈ, sÈ sattÈhaÑ BuddhappamukhaÑ bhikkhusaÑghaÑ
bhattena nimanteti ‘adhivÈsetu kira bhante BhagavÈ SuppavÈsÈya
KoliyadhÊtÈya satta bhattÈni saddhiÑ bhikkhusaÑghenÈ’ti”.
“Paraman”ti kho so Koliyaputto SuppavÈsÈya KoliyadhÊtÈya paÔissutvÈ
ekamantaÑ nisÊdi, ekamantaÑ nisinno kho so Koliyaputto BhagavantaÑ
etadavoca–
SuppavÈsÈ bhante KoliyadhÊtÈ Bhagavato pÈde sirasÈ vandati, evaÒca
vadeti “SuppavÈsÈ bhante KoliyadhÊtÈ satta vassÈni gabbhaÑ dhÈreti
sattÈhaÑ m|ÄhagabbhÈ, sÈ etarahi sukhinÊ arogÈ arogaÑ puttaÑ vijÈtÈ, sÈ
sattÈhaÑ BuddhappamudhaÑ bhikkhusaÑghaÑ bhattena nimanteti
‘adhivÈsetu kira bhante BhagavÈ SuppavÈsÈya KoliyadhÊtÈya satta bhattÈni
saddhiÑ bhikkhusaÑghenÈ’ti”.
Tena kho pana samayena aÒÒatarena upÈsakena Buddhappamukho
bhikkhusaÑgho svÈtanÈya bhattena nimantito hoti, so ca upÈsako Èyasmato
MahÈmoggallÈnassa2 upaÔÔhÈko hoti. Atha kho BhagavÈ ÈyasmantaÑ
MahÈmoggallÈnaÑ Èmantesi “ehi tvaÑ MoggallÈna yena so upÈsako
tenupasa~kama, upasa~kamitvÈ taÑ upÈsakaÑ evaÑ vadehi ‘SuppavÈsÈ
Èvuso KoliyadhÊtÈ
______________________________________________________________
1. Saha vacanÈ pana (I), saha vacanÈ (?) 2. MahÈmoggalÈnassa (Ka)
96 UdÈnapÈÄi
satta vassÈni gabbhaÑ dhÈresi sattÈhaÑ m|ÄhagabbhÈ, sÈ etarahi sukhinÊ

arogÈ arogaÑ puttaÑ vijÈtÈ, sÈ sattÈhaÑ BuddhappamukhaÑ
bhikkhusaÑghaÑ bhatthena nimanteti. Karotu SuppavÈsÈ KoliyadhÊtÈ satta
bhattÈni, pacchÈ tvaÑ karissasÊ’ti1, tuyheso upaÔÔhÈko”ti.
“EvaÑ bhante”ti kho ÈyasmÈ MahÈmoggallÈno Bhagavato paÔissutvÈ
yena so upÈsako tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ taÑ upÈsakaÑ etadavoca
“SuppavÈsÈ Èvuso KoliyadhÊtÈ satta vassÈni gabbhaÑ dhÈreti sattÈhaÑ
m|ÄhagabbhÈ, sÈ etarahi sukhinÊ arogÈ arogaÑ puttaÑ vijÈtÈ, sÈ sattÈhaÑ
BuddhappamukhaÑ bhikkhusaÑghaÑ bhattena nimanteti, karotu SuppavÈsÈ
KoliyadhÊtÈ satta bhattÈni, pacchÈ tvaÑ karissasÊ”ti.
Sace me bhante ayyo MahÈmoggallÈno tiÓÓaÑ dhammÈnaÑ
pÈÔibhogo–bhogÈnaÒca jÊvitassa ca saddhÈya ca, karotu SuppavÈsÈ
KoliyadhÊtÈ satta bhattÈni, pacchÈhaÑ karissÈmÊti. DvinnaÑ kho te ahaÑ2
Èvuso dhammÈnaÑ pÈÔibhogo–bhogÈnaÒca jÊvitassa ca, saddhÈya pana
tvaÑyeva pÈÔibhogoti.
Sace me bhante ayyo MahÈmoggallÈno dvinnaÑ dhammÈnaÑ
pÈÔibhogo–bhogÈnaÒca jÊvitassa ca, karotu SuppavÈsÈ KoliyadhÊtÈ satta
bhattÈni, pacchÈhaÑ karissÈmÊti.
Atha kho ÈyasmÈ MahÈmoggallÈno taÑ upÈsakaÑ saÒÒÈpetvÈ yena
BhagavÈ tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ BhagavantaÑ etadavoca “saÒÒatto3
bhante so upÈsako mayÈ, karotu SuppavÈsÈ KoliyadhÊtÈ satta bhattÈni,
pacchÈ so karissatÊ”ti.
Atha kho SuppavÈsÈ KoliyadhÊtÈ sattÈhaÑ BuddhappamukhaÑ
bhikkhusaÑghaÑ paÓÊtena khÈdanÊyena bhojanÊyena sahatthÈ santappesi
sampavÈresi, taÒca dÈrakaÑ BhagavantaÑ vandÈpesi sabbaÒca
bhikkhusaÑghaÑ.
______________________________________________________________
1. KarissasÊti saÒÒÈpehi (Ka)
2. DvinnaÑ kho tesaÑ (I), dvinnaÑ kho nesaÑ (Ka) 3. SaÒÒÈto (SyÈ)
Atha kho ÈyasmÈ SÈriputto taÑ dÈrakaÑ etadavoca “kacci te dÈraka

khamanÊyaÑ kacci yÈpanÊyaÑ kacci na kiÒci dukkhan”ti. Kuto me bhante
SÈriputta khamanÊyaÑ kuto yÈpanÊyaÑ, satta me vassÈni lohitakumbhiyaÑ
vutthÈnÊti.
Atha kho SuppavÈsÈ KoliyadhÊtÈ “putto me DhammasenÈpatinÈ
saddhiÑ mantetÊ”ti attamanÈ pamuditÈ pÊtisomanassajÈtÈ ahosi. Atha kho
BhagavÈ (SuppavÈsaÑ KoliyadhÊtaraÑ attamanaÑ pamuditaÑ
pÊtisomanassajÈtaÑ viditvÈ1)2 SuppavÈsaÑ KoliyadhÊtaraÑ etadavoca
“iccheyyÈsi tvaÑ SuppavÈse aÒÒampi evar|paÑ puttan”ti. IccheyyÈmahaÑ
BhagavÈ aÒÒÈnipi evar|pÈni satta puttÈnÊti.
udÈnesi–
“AsÈtaÑ sÈtar|pena, piyar|pena appiyaÑ.
DukkhaÑ sukhassa r|pena, pamattamativattatÊ”ti. . AÔÔhamaÑ.
9. VisÈkhÈsutta
PubbÈrÈme MigÈramÈtupÈsÈde. Tena kho pana samayena VisÈkhÈya
MigÈramÈtuyÈ kocideva attho raÒÒe Pasenadimhi Kosale paÔibaddho3 hoti.
TaÑ rÈjÈ Pasenadi Kosalo na yathÈdhippÈyaÑ tÊreti.
Atha kho VisÈkhÈ MigÈramÈtÈ divÈ divassa4 yena BhagavÈ

tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ BhagavantaÑ abhivÈdetvÈ ekamantaÑ nisÊdi,
ekamantaÑ nisinnaÑ kho VisÈkhaÑ MigÈramÈtaraÑ BhagavÈ etadavoca
“handa kuto nu tvaÑ VisÈkhe Ègacchasi divÈ divassÈ”ti. Idha me bhante
kocideva attho raÒÒe Pasenadimhi Kosale paÔibaddho, taÑ rÈjÈ Pasenadi
Kosalo na yathÈdhippÈyaÑ tÊretÊti.
______________________________________________________________
1. DisvÈ (SÊ) 2. ( ) Natthi I~galisapotthake. 3. PaÔibandho (I, Ka)
4. DivÈdivasseva (SyÈ), divÈdivasseyeva (I), divÈ divassayeva (Ka)
98 UdÈnapÈÄi

udÈnesi–
“SabbaÑ paravasaÑ dukkhaÑ, sabbaÑ issariyaÑ sukhaÑ.

SÈdhÈraÓe vihaÒÒanti, yogÈ hi duratikkamÈ”ti. . NavamaÑ.
10. Bhaddiyasutta
20. * EvaÑ me sutaÑ–ekaÑ samayaÑ BhagavÈ AnupiyÈyaÑ viharati

ambavane. Tena kho pana samayena ÈyasmÈ Bhaddiyo KÈÄÊgodhÈya putto
araÒÒagatopi rukkham|lagatopi suÒÒÈgÈragatopi abhikkhaÓaÑ udÈnaÑ
udÈnesi “aho sukhaÑ aho sukhan”ti.
AssosuÑ kho sambahulÈ bhikkh| Èyasmato Bhaddiyassa KÈÄÊgodhÈya

puttassa araÒÒagatassapi rukkham|lagatassapi suÒÒÈgÈragatassapi
abhikkhaÓaÑ udÈnaÑ udÈnentassa “aho sukhaÑ aho sukhan”ti, sutvÈna
nesaÑ etadahosi “nissaÑsayaÑ kho Èvuso ÈyasmÈ Bhaddiyo KÈÄÊgodhÈya
putto anabhirato brahmacariyaÑ carati, yaÑ’sa pubbe agÈriyabh|tassa1
rajjasukhaÑ, so tamanussaramÈno araÒÒagatopi rukkham|lagatopi
suÒÒÈgÈragatopi abhikkhaÓaÑ udÈnaÑ udÈnesi “aho sukhaÑ aho sukhan”ti.

nisinnÈ kho te bhikkh| BhagavantaÑ etadavocuÑ “ÈyasmÈ bhante Bhaddiyo
KÈÄÊgodhÈya putto araÒÒagatopi rukkham|lagatopi suÒÒÈgÈragatopi
abhikkhaÓaÑ udÈnaÑ udÈnesi ‘aho sukhaÑ aho sukhan’ti, nissaÑsayaÑ kho
bhante ÈyasmÈ Bhaddiyo KÈÄÊgodhÈya putto anabhirato brahmacariyaÑ
carati, yaÑ’sa pubbe agÈriyabh|tassa rajjasukhaÑ, so tamanussaramÈno
araÒÒagatopi rukkham|lagatopi suÒÒÈgÈragatopi abhikkhaÓaÑ udÈnaÑ
udÈnesi ‘aho sukhaÑ aho sukhan’ti”.
______________________________________________________________
1. AgÈrikabh|tassa (SyÈ) * Vi 4. 399 piÔÔhepi.
Atha kho BhagavÈ aÒÒataraÑ bhikkhuÑ Èmantesi “ehi tvaÑ bhikkhu

mama vacanena BhaddiyaÑ bhikkhuÑ Èmantehi “SatthÈ taÑ Èvuso
Bhaddiya ÈmantetÊ’ti”.
“EvaÑ bhante”ti kho so bhikkhu Bhagavato paÔissutvÈ yenÈyasmÈ
Bhaddiyo KÈÄÊgodhÈya putto tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ BhaddiyaÑ
KÈÄÊgodhÈya puttaÑ etadavoca “SatthÈ taÑ Èvuso Bhaddiya ÈmantetÊ”ti.
“EvamÈvuso”ti kho ÈyasmÈ Bhaddiyo KÈÄÊgodhÈya putto tassa bhikkhuno
paÔissutvÈ yena BhagavÈ tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ BhagavantaÑ
abhivÈdetvÈ ekamantaÑ nisÊdi, ekamantaÑ nisinnaÑ kho ÈyasmantaÑ
BhaddiyaÑ KÈÄÊgodhÈya puttaÑ BhagavÈ etadavoca–
SaccaÑ kira tvaÑ Bhaddiya araÒÒagatopi rukkham|lagatopi
suÒÒÈgÈragatopi abhikkhaÓaÑ udÈnaÑ udÈnesi “aho sukhaÑ aho sukhan”ti,
evaÑ bhanteti.
KiÑ pana1 tvaÑ Bhaddiya atthavasaÑ sampassamÈno araÒÒagatopi
rukkham|lagatopi suÒÒÈgÈragatopi abhikkhaÓaÑ udÈnaÑ udÈnesi “aho
sukhaÑ aho sukhan”ti. Pubbe me bhante agÈriyabh|tassa rajjaÑ kÈrentassa
antopi antepure rakkhÈ susaÑvihitÈ ahosi, bahipi antepure rakkhÈ
susaÑvihitÈ ahosi, antopi nagare rakkhÈ susaÑvihitÈ ahosi, bahipi nagare
rakkhÈ susaÑvihitÈ ahosi, antopi janapade rakkhÈ susaÑvihitÈ ahosi, bahipi
janapade rakkhÈ susaÑvihitÈ ahosi. So kho ahaÑ bhante evaÑ rakkhito
gopito santo bhÊto ubbiggo ussa~kÊ utrÈsÊ vihÈsiÑ, etarahi kho panÈhaÑ
bhante araÒÒagatopi rukkham|lagatopi suÒÒÈgÈragatopi eko2 abhÊto
anubbiggo anussa~kÊ anutrÈsÊ appossukko pannalomo paradattavutto3
migabh|tena cetasÈ viharÈmi, imaÑ4 kho ahaÑ bhante atthavasaÑ
sampassamÈno araÒÒagatopi rukkham|lagatopi suÒÒÈgÈragatopi
abhikkhaÓaÑ udÈnaÑ udÈnesiÑ5 “aho sukhaÑ aho sukhan”ti.
udÈnesi–
______________________________________________________________
1. KaÑ pana (SyÈ, I) 2. Ekako (SyÈ, I) 3. Paradavutto (Ka-SÊ, SyÈ, I)
4. IdaÑ (SÊ, Ka) 5. UdÈnemi (Ka)
100 UdÈnapÈÄi
“Yassantarato na santi kopÈ,

ItibhavÈbhavataÒca vÊtivatto.
TaÑ vigatabhayaÑ sukhiÑ asokaÑ,
DevÈ nÈnubhavanti dassanÈyÈ”ti. . DasamaÑ.
Mucalindavaggo dutiyo.
TassuddÈnaÑ
Mucalindo RÈjÈ DaÓÉena, SakkÈro UpÈsakena ca.
GabbhinÊ Ekaputto ca, SuppavÈsÈ VisÈkhÈ ca.
KÈÄÊgodhÈya Bhaddiyoti.
______
3. Nandavagga
1. KammavipÈkajasutta
Jetavane AnÈthapiÓÉikassa ÈrÈme. Tena kho pana samayena aÒÒataro
bhikkhu Bhagavato avid|re nisinno hoti palla~kaÑ ÈbhujitvÈ ujuÑ kÈyaÑ
paÓidhÈya purÈÓakammavipÈkajaÑ dukkhaÑ tibbaÑ kharaÑ kaÔukaÑ
vedanaÑ adhivÈsento sato sampajÈno avihaÒÒamÈno.
AddasÈ kho BhagavÈ taÑ bhikkhuÑ avid|re nisinnaÑ palla~kaÑ
ÈbhujitvÈ ujuÑ kÈyaÑ paÓidhÈya purÈÓakammavipÈkajaÑ dukkhaÑ tibbaÑ
kharaÑ kaÔukaÑ vedanaÑ adhivÈsentaÑ sataÑ sampajÈnaÑ
avihaÒÒamÈnaÑ.
udÈnesi–
“Sabbakammajahassa bhikkhuno,
DhunamÈnassa pure kataÑ rajaÑ.
Amamassa Ôhitassa tÈdino,
Attho natthi janaÑ lapetave”ti. . PaÔhamaÑ.
3. Nandavagga 101
2. Nandasutta
Jetavane AnÈthapiÓÉikassa ÈrÈme. Tena kho pana samayena ÈyasmÈ Nando
Bhagavato bhÈtÈ mÈtucchÈputto sambahulÈnaÑ bhikkh|naÑ evamÈroceti
“anabhirato ahaÑ Èvuso brahmacariyaÑ carÈmi, na sakkomi brahmacariyaÑ
sandhÈretuÑ, sikkhaÑ paccakkhÈya hÊnÈyÈvattissÈmÊ”ti.
Atha kho aÒÒataro bhikkhu yena BhagavÈ tenupasa~kami,
upasa~kamitvÈ BhagavantaÑ abhivÈdetvÈ ekamantaÑ nisÊdi, ekamantaÑ
nisinno kho so bhikkhu BhagavantaÑ etadavoca “ÈyasmÈ bhante Nando
Bhagavato bhÈtÈ mÈtucchÈputto sambahulÈnaÑ bhikkh|naÑ evamÈroceti
‘anabhirato ahaÑ Èvuso brahmacariyaÑ carÈmi, na sakkomi brahmacariyaÑ
sandhÈretuÑ, sikkhaÑ paccakkhÈya hÊnÈyÈvattissÈmÊ’ti”.
Atha kho BhagavÈ aÒÒataraÑ bhikkhuÑ Èmante si “ehi tvaÑ bhikkhu
mama vacanena NandaÑ bhikkhuÑ Èmantehi ‘SatthÈ taÑ Èvuso Nanda
ÈmantetÊ’ti”. “EvaÑ bhante”ti kho so bhikkhu Bhagavato paÔissutvÈ
yenÈyasmÈ Nando tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ ÈyasmantaÑ NandaÑ
etadavoca “SatthÈ taÑ Èvuso Nanda ÈmantetÊ”ti.
“EvamÈvuso”ti kho ÈyasmÈ Nando tassa bhikkhuno paÔissutvÈ yena
BhagavÈ tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ BhagavantaÑ abhivÈdetvÈ
ekamantaÑ nisÊdi, ekamantaÑ nisinnaÑ kho ÈyasmantaÑ NandaÑ BhagavÈ
etadavoca–
SaccaÑ kira tvaÑ Nanda sambahulÈnaÑ bhikkh|naÑ evamÈrocesi
“anabhirato ahaÑ Èvuso brahmacariyaÑ carÈmi, na sakkomi brahmacariyaÑ
sandhÈretuÑ, sikkhaÑ paccakkhÈya hÊnÈyÈvattissÈmÊ”ti. EvaÑ bhanteti.
Kissa pana tvaÑ Nanda anabhirato brahmacariyaÑ carasi, na sakkosi
brahmacariyaÑ sandhÈretuÑ, sikkhaÑ paccakkhÈya hÊnÈyÈvattissasÊti.
SÈkiyÈnÊ maÑ1 bhante JanapadakalyÈÓÊ gharÈ nikkhamantassa2
upaÉÉhullikhitehi kesehi apaloketvÈ maÑ etadavoca “tuvaÔaÑ kho ayyaputta
ÈgaccheyyÈsÊ”ti.
______________________________________________________________
1. Mama (SyÈ, AÔÔhakathÈ oloketabbÈ)
2. NikkhamantaÑ (AÔÔhakathÈyaÑ pÈÔhantaraÑ)
102 UdÈnapÈÄi
so kho ahaÑ bhante tamanussaramÈno anabhirato brahmacariyaÑ carÈmi,

na sakkomi brahmacariyaÑ sandhÈretuÑ, sikkhaÑ paccakkhÈya
hÊnÈyÈvattissÈmÊti.
Atha kho BhagavÈ ÈyasmantaÑ NandaÑ bÈhÈyaÑ gahetvÈ seyyathÈpi
nÈma balavÈ puriso samiÒjitaÑ1 vÈ bÈhaÑ pasÈreyya, pasÈritaÑ vÈ bÈhaÑ
samiÒjeyya2. EvamevaÑ Jetavane antarahito devesu TÈvatiÑsesu
pÈturahosi.
Tena kho pana samayena paÒcamattÈni accharÈsatÈni Sakkassa
DevÈnamindassa upaÔÔhÈnaÑ ÈgatÈni honti kakuÔapÈdÈni. Atha kho BhagavÈ
ÈyasmantaÑ NandaÑ Èmantesi “passasi no tvaÑ Nanda imÈni paÒca
accharÈsatÈni kakuÔapÈdÈnÊ”ti. EvaÑ bhanteti.
TaÑ kiÑ maÒÒasi Nanda, katamÈ nu kho abhir|patarÈ vÈ dassanÊyatarÈ
vÈ pÈsÈdikatarÈ vÈ sÈkiyÈnÊ vÈ JanapadakalyÈÓÊ, imÈni vÈ paÒca
accharÈsatÈni kakuÔapÈdÈnÊti. SeyyathÈpi bhante paluÔÔhamakkaÔÊ
kaÓÓanÈsacchinnÈ. EvamevaÑ kho bhante sÈkiyÈnÊ JanapadakalyÈÓÊ imesaÑ
paÒcannaÑ accharÈsatÈnaÑ upanidhÈya sa~khyampi3 nopeti, kalabhÈgampi
nopeti, upanidhimpi nopeti. Atha kho imÈni paÒca accharÈsatÈni
abhir|patarÈni ceva dassanÊyatarÈni ca pÈsÈdikatarÈni cÈti.
Abhirama Nanda abhirama Nanda, ahaÑ te pÈÔibhogo paÒcannaÑ
accharÈsatÈnaÑ paÔilÈbhÈya kakuÔapÈdÈnanti. Sace me bhante BhagavÈ
pÈÔibhogo paÒcannaÑ accharÈsatÈnaÑ paÔilÈbhÈya kakuÔapÈdÈnaÑ,
abhiramissÈmahaÑ bhante Bhagavati brahmacariyeti4.
Atha kho BhagavÈ ÈyasmantaÑ NandaÑ bÈhÈyaÑ gahetvÈ seyyathÈpi
nÈma balavÈ puriso samiÒjitaÑ vÈ bÈhaÑ pasÈreyya, pasÈritaÑ vÈ bÈhaÑ
samiÒjeyya. EvamevaÑ devesu TÈvatiÑsesu antarahito Jetavane pÈturahosi.
______________________________________________________________
1. SammiÒjitaÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 2. SammiÒjeyya (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
3. Sa~khampi (SÊ)
4. BhagavÈ brahmacariyeti (SyÈ, I), BhagavÈ brahmacariyanti (Ka)
3. Nandavagga 103
AssosuÑ kho bhikkh| “ÈyasmÈ kira Nando Bhagavato bhÈtÈ

mÈtucchÈputto accharÈnaÑ hetu brahmacariyaÑ carati, BhagavÈ kirassa
pÈÔibhogo paÒcannaÑ accharÈsatÈnaÑ paÔilÈbhÈya kakuÔapÈdÈnan”ti.
Atha kho Èyasmato Nandassa sahÈyakÈ bhikkh| ÈyasmantaÑ NandaÑ
bhatakavÈdena ca upakkitakavÈdena ca samudÈcaranti “bhatako kirÈyasmÈ
Nando, upakkitako kirÈyasmÈ Nando accharÈnaÑ hetu brahmacariyaÑ
carati, BhagavÈ kirassa pÈÔibhogo paÒcannaÑ accharÈsatÈnaÑ paÔilÈbhÈya
kakuÔapÈdÈnan”ti.
Atha kho ÈyasmÈ Nando sahÈyakÈnaÑ bhikkh|naÑ bhatakavÈdena ca
upakkitakavÈdena ca aÔÔÊyamÈno harÈyamÈno jigucchamÈno eko v|pakaÔÔho
appamatto ÈtÈpÊ pahitatto viharanto nacirasseva yassatthÈya kulaputtÈ
sammadeva agÈrasmÈ anagÈriyaÑ pabbajanti, tadanuttaraÑ
brahmacariyapariyosÈnaÑ diÔÔheva dhamme sayaÑ abhiÒÒÈ sacchikatvÈ
upasampajja vihÈsi, “khÊÓÈ jÈti, vusitaÑ brahmacariyaÑ, kataÑ karaÓÊyaÑ,
nÈparaÑ itthattÈyÈ”ti abbhaÒÒÈsi. AÒÒataro kho panÈyasmÈ Nando arahataÑ
ahosi.
Atha kho aÒÒatarÈ devatÈ abhikkantÈya rattiyÈ abhikkantavaÓÓÈ
kevalakappaÑ JetavanaÑ obhÈsetvÈ yena BhagavÈ tenupasa~kami,
upasa~kamitvÈ BhagavantaÑ abhivÈdetvÈ ekamantaÑ aÔÔhÈsi, ekamantaÑ
ÔhitÈ kho sÈ devatÈ BhagavantaÑ etadavoca “ÈyasmÈ bhante Nando
Bhagavato bhÈtÈ mÈtucchÈputto ÈsavÈnaÑ khayÈ anÈsavaÑ cetovimuttiÑ
paÒÒÈvimuttiÑ diÔÔheva dhamme sayaÑ abhiÒÒÈ sacchikatvÈ upasampajja
viharatÊ”ti. Bhagavatopi kho ÒÈÓaÑ udapÈdi “Nando ÈsavÈnaÑ khayÈ
anÈsavaÑ cetovimuttiÑ paÒÒÈvimuttiÑ diÔÔheva dhamme sayaÑ abhiÒÒÈ
sacchikatvÈ upasampajja viharatÊ”ti.
Atha kho ÈyasmÈ Nando tassÈ rattiyÈ accayena yena BhagavÈ
ekamantaÑ nisinno kho ÈyasmÈ Nando BhagavantaÑ etadavoca “yaÑ me
bhante BhagavÈ pÈÔibhogo paÒcannaÑ accharÈsatÈnaÑ paÔilÈbhÈya
kakuÔapÈdÈnaÑ, muÒcÈmahaÑ bhante BhagavantaÑ etasmÈ paÔissavÈ”ti.
MayÈpi
104 UdÈnapÈÄi
kho tvaÑ Nanda1 cetasÈ ceto paricca vidito “Nando ÈsavÈnaÑ khayÈ
sacchikatvÈ upasampajja viharatÊ”ti. DevatÈpi me etamatthaÑ Èrocesi
“ÈyasmÈ bhante Nando Bhagavato bhÈtÈ mÈtucchÈputto ÈsavÈnaÑ khayÈ
sacchikatvÈ upasampajja viharatÊ”ti. Yadeva kho te Nanda anupÈdÈya
Èsavehi cittaÑ vimuttaÑ, athÈhaÑ mutto etasmÈ paÔissavÈti.
udÈnesi–
“Yassa nittiÓÓo pa~ko,
Maddito kÈmakaÓÉako.
MohakkhayaÑ anuppatto,
Sukhadukkhesu na vedhatÊ sa bhikkh|”ti. . DutiyaÑ.
3. Yasojasutta
Jetavane AnÈthapiÓÉikassa ÈrÈme. Tena kho pana samayena
YasojappamukhÈni paÒcamattÈni bhikkhusatÈni SÈvatthiÑ anuppattÈni honti
BhagavantaÑ dassanÈya, te’dha kho ÈgantukÈ bhikkh| nevÈsikehi bhikkh|hi
saddhiÑ paÔisammodamÈnÈ senÈsanÈni paÒÒÈpayamÈnÈ pattacÊvarÈni
paÔisÈmayamÈnÈ uccÈsaddÈ mahÈsaddÈ2 ahesuÑ.
Atha kho BhagavÈ ÈyasmantaÑ ŒnandaÑ Èmantesi “ke panete Œnanda
uccÈsaddÈ mahÈsaddÈ kevaÔÔÈ maÒÒe macchavilope”ti. EtÈni bhante
YasojappamukhÈni paÒcamattÈni bhikkhusatÈni SÈvatthiÑ anuppattÈni
BhagavantaÑ dassanÈya, te’te ÈgantukÈ bhikkh| nevÈsikehi bhikkh|hi
saddhiÑ paÔisammodamÈnÈ senÈsanÈni paÒÒÈpayamÈnÈ pattacÊvarÈni
paÔisÈmayamÈnÈ uccÈsaddÈ mahÈsaddÈti. TenahÈnanda mama vacanena te
bhikkh| Èmantehi “SatthÈ Èyasmante ÈmantetÊ”ti.
______________________________________________________________
1. Kho te Nanda (SÊ, SyÈ, I), kho Nanda (Ka) 2. UccÈsaddamahÈsaddÈ (Ka)
3. Nandavagga 105
“EvaÑ bhante”ti kho ÈyasmÈ Œnando Bhagavato paÔissutvÈ yena te

bhikkh| tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ te bhikkh| etadavoca “SatthÈ
Èyasmante ÈmantetÊ”ti. “EvamÈvuso”ti kho te bhikkh| Èyasmato Œnandassa
paÔissutvÈ yena BhagavÈ tenupasa~kamiÑsu, upasa~kamitvÈ BhagavantaÑ
abhivÈdetvÈ ekamantaÑ nisÊdiÑsu, ekamantaÑ nisinne kho te bhikkh|
BhagavÈ etadavoca–
KiÑ nu tumhe bhikkhave uccÈsaddÈ mahÈsaddÈ kevaÔÔÈ maÒÒe
macchavilopeti. EvaÑ vutte ÈyasmÈ Yasojo BhagavantaÑ etadavoca “imÈni
bhante paÒcamattÈni bhikkhusatÈni SÈvatthiÑ anuppattÈni BhagavantaÑ
dassanÈya, te’me ÈgantukÈ bhikkh| nevÈsikehi bhikkh|hi saddhiÑ
paÔisammodamÈnÈ senÈsanÈni paÒÒÈpayamÈnÈ pattacÊvarÈni
paÔisÈmayamÈnÈ uccÈsaddÈ mahÈsaddÈ”ti. Gacchatha bhikkhave, paÓÈmemi
vo1 “na vo mama santike vatthabban”ti.
“EvaÑ bhante”ti kho te bhikkh| Bhagavato paÔissutvÈ uÔÔhÈyÈsanÈ
BhagavantaÑ abhivÈdetvÈ padakkhiÓaÑ katvÈ senÈsanaÑ saÑsÈmetvÈ2
pattacÊvaramÈdÈya yena VajjÊ tena cÈrikaÑ pakkamiÑsu, VajjÊsu
anupubbena cÈrikaÑ caramÈnÈ yena VaggumudÈ nadÊ tenupasa~kamiÑsu,
upasa~kamitvÈ VaggumudÈya nadiyÈ tÊre paÓÓakuÔiyo karitvÈ vassaÑ
upagacchiÑsu.
Atha kho ÈyasmÈ Yasojo vass|pagato3 bhikkh| Èmantesi “BhagavatÈ
mayaÑ Èvuso paÓÈmitÈ atthakÈmena hitesinÈ anukampakena anukampaÑ
upÈdÈya, handa mayaÑ Èvuso tathÈ vihÈraÑ kappema, yathÈ no viharataÑ
BhagavÈ attamano assÈ”ti. “EvamÈvuso”ti kho te bhikkh| Èyasmato
Yasojassa paccassosuÑ. Atha kho te bhikkh| v|pakaÔÔhÈ appamattÈ ÈtÈpino
pahitattÈ viharantÈ tenevantaravassena sabbeva tisso vijjÈ sacchÈkaÑ su.
Atha kho BhagavÈ SÈvatthiyaÑ yathÈbhirantaÑ viharitvÈ yena VesÈlÊ
tena cÈrikaÑ pakkÈmi, anupubbena cÈrikaÑ caramÈno yena VesÈlÊ
tadavasari, tatra sudaÑ BhagavÈ VesÈliyaÑ viharati MahÈvane
K|ÔÈgÈrasÈlÈyaÑ.
______________________________________________________________
1. Vo paÓÈmemi (sabbattha) Ma 2. 120 piÔÔhe passitabbaÑ.
2. PaÔisaÑsÈmetvÈ (SyÈ) 3. Vass|pagate (Ka)
106 UdÈnapÈÄi
Atha kho BhagavÈ VaggumudÈtÊriyÈnaÑ bhikkh|naÑ cetasÈ ceto

paricca manasi karitvÈ ÈyasmantaÑ ŒnandaÑ Èmantesi “ÈlokajÈtÈ viya me
Œnanda esÈ disÈ, obhÈsajÈtÈ viya me Œnanda esÈ disÈ, yassaÑ disÈyaÑ1
VaggumudÈtÊriyÈ bhikkh| viharanti, gantuÑ appaÔik|lÈsi me manasi kÈtuÑ,
pahiÓeyyÈsi tvaÑ Œnanda VaggumudÈtÊriyÈnaÑ bhikkh|naÑ santike d|taÑ,
‘SatthÈ Èyasmante Èmanteti, SatthÈ ÈyasmantÈnaÑ dassanakÈmo’ti.
“EvaÑ bhante”ti kho ÈyasmÈ Œnando Bhagavato paÔissutvÈ yena

aÒÒataro bhikkhu tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ taÑ bhikkhuÑ etadavoca
“ehi tvaÑ Èvuso yena VaggumudÈtÊriyÈ bhikkh| tenupasa~kama,
upasa~kamitvÈ VaggumudÈtÊriye bhikkh| evaÑ vadehi ‘SatthÈ Èyasmante
Èmanteti, SatthÈ ÈyasmantÈnaÑ dassanakÈmo’ti”.
“EvamÈvuso”ti kho so bhikkhu Èyasmato Œnandassa paÔissutvÈ

seyyathÈpi nÈma balavÈ puriso samiÒjitaÑ vÈ bÈhaÑ pasÈreyya, pasÈritaÑ
vÈ bÈhaÑ samiÒjeyya, evamevaÑ MahÈvane K|ÔÈgÈrasÈlÈyaÑ antarahito
VaggumudÈya nadiyÈ tÊre tesaÑ bhikkh|naÑ purato pÈturahosi. Atha kho
so bhikkhu VaggumudÈtÊriye bhikkh| etadavoca “SatthÈ Èyasmante
Èmanteti, SatthÈ ÈyasmantÈnaÑ dassanakÈmo”ti.
“EvamÈvuso”ti kho te bhikkh| tassa bhikkhuno paÔissutvÈ senÈsanaÑ

saÑsÈmetvÈ pattacÊvaramÈdÈya seyyathÈpi nÈma balavÈ puriso samiÒjitaÑ
vÈ bÈhaÑ pasÈreyya, pasÈritaÑ vÈ bÈhaÑ samiÒjeyya, evamevaÑ
VaggumudÈya nadiyÈ tÊre antarahitÈ MahÈvane K|ÔÈgÈrasÈlÈyaÑ Bhagavato
sammukhe pÈturahesuÑ. Tena kho pana samayena BhagavÈ ÈneÒjena
samÈdhinÈ nisinno hoti. Atha kho tesaÑ bhikkh|naÑ etadahosi “katamena
nu kho BhagavÈ vihÈrena etarahi viharatÊ”ti. Atha kho tesaÑ bhikkh|naÑ
etadahosi “ÈneÒjena kho BhagavÈ vihÈrena etarahi viharatÊ”ti sabbeva
ÈneÒjasamÈdhinÈ nisÊdiÑsu.
______________________________________________________________
1. YÈyaÑ (Ka)
3. Nandavagga 107
Atha kho ÈyasmÈ Œnando abhikkantÈya rattiyÈ nikkhante paÔhame yÈme

uÔÔhÈyÈsanÈ ekaÑsaÑ uttarÈsa~gaÑ1 karitvÈ yena BhagavÈ tenaÒjaliÑ
paÓÈmetvÈ BhagavantaÑ etadavoca “abhikkantÈ bhante ratti, nikkhanto
paÔhamo yÈmo, ciranisinnÈ ÈgantukÈ bhikkh|, paÔisammodatu bhante
BhagavÈ Ègantukehi bhikkh|hÊ”ti. EvaÑ vutte BhagavÈ tuÓhÊ ahosi.
Dutiyampi kho ÈyasmÈ Œnando abhikkantÈya rattiyÈ nikkhante
majjhime yÈme uÔÔhÈyÈsanÈ ekaÑsaÑ uttarÈsa~gaÑ karitvÈ yena BhagavÈ
tenaÒjaliÑ paÓÈmetvÈ BhagavantaÑ etadavoca “abhikkantÈ bhante ratti,
nikkhanto majjhimo yÈmo, ciranisinnÈ ÈgantukÈ bhikkh|, paÔisammodatu
bhante BhagavÈ Ègantukehi bhikkh|hÊ”ti. Dutiyampi kho BhagavÈ tuÓhÊ
ahosi.
Tatiyampi kho ÈyasmÈ Œnando abhikkantÈya rattiyÈ nikkhante
pacchime yÈme uddhaste aruÓe nandimukhiyÈ rattiyÈ uÔÔhÈyÈsanÈ ekaÑsaÑ
uttarÈsa~gaÑ karitvÈ yena BhagavÈ tenaÒjaliÑ paÓÈmetvÈ BhagavantaÑ
etadavoca “abhikkantÈ bhante ratti, nikkhanto pacchimo yÈmo, uddhasto
aruÓo, nandimukhÊ ratti, ciranisinnÈ ÈgantukÈ bhikkh|, paÔisammodatu
bhante BhagavÈ Ègantukehi bhikkh|hÊ”ti.
Atha kho BhagavÈ tamhÈ samÈdhimhÈ vuÔÔhahitvÈ ÈyasmantaÑ
ŒnandaÑ Èmantesi “sace kho tvaÑ Œnanda jÈneyyÈsi, ettakampi te
nappaÔibhÈyeyya2, ahaÒca Œnanda imÈni ca paÒca bhikkhusatÈni sabbeva
ÈneÒjasamÈdhinÈ nisÊdimhÈ”ti.
udÈnesi–
“Yassa jito kÈmakaÓÉako,
Akkoso ca vadho ca bandhanaÒca.
Pabbatova3 so Ôhito anejo,
Sukhadukkhesu na vedhatÊ sa bhikkh|”ti. . TatiyaÑ.
______________________________________________________________
1. CÊvaraÑ (sabbattha) Vi 4. 418; AÑ 3. 44 piÔÔhesupi.
2. NappaÔibheyya (?) AÑ 3. 417 piÔÔhepi. 3. Pabbato viya (SÊ, SyÈ, I)
108 UdÈnapÈÄi
4. SÈriputtasutta

SÈriputto Bhagavato avid|re nisinno hoti palla~kaÑ ÈbhujitvÈ ujuÑ kÈyaÑ
paÓidhÈya parimukhaÑ satiÑ upaÔÔhapetvÈ. AddasÈ kho BhagavÈ
ÈyasmantaÑ SÈriputtaÑ avid|re nisinnaÑ palla~kaÑ ÈbhujitvÈ ujuÑ kÈyaÑ
paÓidhÈya parimukhaÑ satiÑ upaÔÔhapetvÈ.

udÈnesi–
* “YathÈpi pabbato selo, acalo suppatiÔÔhito.

EvaÑ mohakkhayÈ bhikkhu, pabbatova na vedhatÊ”ti. . CatutthaÑ.
5. MahÈmoggallÈnasutta

MahÈmoggallÈno Bhagavato avid|re nisinno hoti palla~kaÑ ÈbhujitvÈ ujuÑ
kÈyaÑ paÓidhÈya kÈyagatÈya satiyÈ ajjhattaÑ s|paÔÔhitÈya. AddasÈ kho
BhagavÈ ÈyasmantaÑ MahÈmoggallÈnaÑ avid|re nisinnaÑ palla~kaÑ
ÈbhujitvÈ ujuÑ kÈyaÑ paÓidhÈya kÈyagatÈya satiyÈ ajjhattaÑ s|paÔÔhitÈya.

udÈnesi–
+ “Sati kÈyagatÈ upaÔÔhitÈ,

Chasu phassÈyatanesu saÑvuto.
SatataÑ bhikkhu samÈhito,
JaÒÒÈ nibbÈnamattano”ti. . PaÒcamaÑ.
______________________________________________________________
* Khu 2. 345 piÔÔhepi. + Khu 10. 179 piÔÔhepi.
3. Nandavagga 109
6. Pilindavacchasutta
VeÄuvane kalandakanivÈpe. Tena kho pana samayena ÈyasmÈ
Pilindavaccho1 bhikkh| vasalavÈdena samudÈcarati. Atha kho sambahulÈ
bhikkh| yena BhagavÈ tenupasa~kamiÑsu, upasa~kamitvÈ BhagavantaÑ
abhivÈdetvÈ ekamantaÑ nisÊdiÑsu, ekamantaÑ nisinnÈ kho te bhikkh|
BhagavantaÑ etadavocuÑ “ÈyasmÈ bhante Pilindavaccho bhikkh|
vasalavÈdena samudÈcaratÊ”ti.
Atha kho BhagavÈ aÒÒataraÑ bhikkhuÑ Èmantesi “ehi tvaÑ bhikkhu
mama vacanena PilindavacchaÑ bhikkhuÑ Èmantehi ‘SatthÈ taÑ Èvuso
Pilindavaccha2 ÈmantetÊ’ti”. “EvaÑ bhante”ti kho so bhikkhu Bhagavato
paÔissutvÈ yenÈyasmÈ Pilindavaccho tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ
ÈyasmantaÑ PilindavacchaÑ etadavoca “SatthÈ taÑ Èvuso Pilindavaccha
ÈmantetÊ”ti.
“EvamÈvuso”ti kho ÈyasmÈ Pilindavaccho tassa bhikkhuno paÔissutvÈ
ekamantaÑ nisÊdi, ekamantaÑ nisinnaÑ kho ÈyasmantaÑ PilindavacchaÑ
BhagavÈ etadavoca “saccaÑ kira tvaÑ Vaccha bhikkh| vasalavÈdena
samudÈcarasÊ”ti. EvaÑ bhanteti.
Atha kho BhagavÈ Èyasmato Pilindavacchassa pubbenivÈsaÑ manasi
karitvÈ bhikkh| Èmantesi–mÈ kho tumhe bhikkhave Vacchassa bhikkhuno
ujjhÈyittha, na bhikkhave Vaccho dosantaro bhikkh| vasalavÈdena
samudÈcarati, Vacchassa bhikkhave bhikkhuno paÒca jÈtisatÈni abbokiÓÓÈni
brÈhmaÓakule paccÈjÈtÈni, so tassa vasalavÈdo dÊgharattaÑ samudÈciÓÓo3,
tenÈyaÑ Vaccho bhikkh| vasalavÈdena samudÈcaratÊti.
udÈnesi–
______________________________________________________________
1. Pilindivaccho (SÊ) 2. Vaccha (SyÈ)
3. AjjhÈciÓÓo (SyÈ, I, Ka, AÔÔhakathÈyaÑ pÈÔhantaraÑ)
110 UdÈnapÈÄi
“YamhÊ na mÈyÈ vasatÊ namÈno,

Yo vÊtalobho amamo nirÈso.
PaÓunnakodho1 abhinibbutatto,
So brÈhmaÓo so samaÓo sa bhikkh|”ti. . ChaÔÔhaÑ.
7. SakkudÈnasutta
VeÄuvane kalandakanivÈpe. Tena kho pana samayena ÈyasmÈ MahÈkassapo
PippaliguhÈyaÑ viharati, sattÈhaÑ ekapalla~kena nisinno hoti aÒÒataraÑ2
samÈdhiÑ samÈpajjitvÈ. Atha kho ÈyasmÈ MahÈkassapo tassa sattÈhassa
accayena tamhÈ samÈdhimhÈ vuÔÔhÈsi. Atha kho Èyasmato MahÈkassapassa
tamhÈ samÈdhimhÈ vuÔÔhitassa etadahosi “yaÑn|nÈhaÑ RÈjagahaÑ piÓÉÈya
paviseyyan”ti.
Tena kho pana samayena paÒcamattÈni devatÈsatÈni ussukkaÑ ÈpannÈni
honti Èyasmato MahÈkassapassa piÓÉapÈtapaÔilÈbhÈya. Atha kho ÈyasmÈ
MahÈkassapo tÈni paÒcamattÈni devatÈsatÈni paÔikkhipitvÈ
pubbaÓhasamayaÑ nivÈsetvÈ pattacÊvaramÈdÈya RÈjagahaÑ piÓÉÈya pÈvisi.
Tena kho pana samayena Sakko DevÈnamindo Èyasmato
MahÈkassapassa piÓÉapÈtaÑ dÈtukÈmo hoti. PesakÈravaÓÓaÑ
abhinimminitvÈ tantaÑ vinÈti SujÈ3 asurakaÒÒÈ tasaraÑ p|reti. Atha kho
ÈyasmÈ MahÈkassapo RÈjagahe sapadÈnaÑ piÓÉÈya caramÈno yena
Sakkassa DevÈnamindassa nivesanaÑ tenupasa~kami. AddasÈ kho Sakko
DevÈnamindo ÈyasmantaÑ MahÈkassapaÑ d|ratova ÈgacchantaÑ, disvÈna
gharÈ nikkhamitvÈ paccuggantvÈ hatthato pattaÑ gahetvÈ gharaÑ pavisitvÈ4
ghaÔiyÈ odanaÑ uddharitvÈ pattaÑ p|retvÈ Èyasmato MahÈkassapassa adÈsi.
So ahosi piÓÉapÈto anekas|po anekabyaÒjano anekarasabyaÒjano5. Atha kho
Èyasmato MahÈkassapassa etadahosi “ko nu kho ayaÑ satto, yassÈyaÑ
evar|po
______________________________________________________________
1. PanuÓÓakodho (Ka) Khu 10. 175 piÔÔhepi. 2. Nisinno aÒÒataraÑ (SyÈ, Ka)
3. SujÈtÈ (SyÈ, I, Ka) 4. PavisetvÈ (Ka) 5. Anekas|parasabyaÒjano (SÊ, I)
3. Nandavagga 111
iddhÈnubhÈvo”ti. Atha kho Èyasmato MahÈkassapassa etadahosi “Sakko kho

ayaÑ DevÈnamindo”ti iti viditvÈ SakkaÑ DevÈnamindaÑ etadavoca “kataÑ
kho te idaÑ Kosiya, mÈ1 punapi evar|pamakÈsÊ”ti. AmhÈkampi bhante
Kassapa puÒÒena attho, amhÈkampi puÒÒena karaÓÊyanti.
Atha kho Sakko DevÈnamindo ÈyasmantaÑ MahÈkassapaÑ abhivÈdetvÈ
padakkhiÓaÑ katvÈ vehÈsaÑ abbhuggantvÈ ÈkÈse antalikkhe tikkhattuÑ
udÈnaÑ udÈnesi “aho dÈnaÑ paramadÈnaÑ2 Kassape suppatiÔÔhitaÑ, aho
dÈnaÑ paramadÈnaÑ Kassape suppatiÔÔhitaÑ, aho dÈnaÑ paramadÈnaÑ
Kassape suppatiÔÔhitan”ti. Assosi kho BhagavÈ dibbÈya sotadhÈtuyÈ
visuddhÈya atikkantamÈnusikÈya Sakkassa Devanamindassa vehÈsaÑ
abbhuggantvÈ ÈkÈse antalikkhe tikkhattuÑ udÈnaÑ udÈnentassa “aho dÈnaÑ
paramadÈnaÑ Kassape suppatiÔÔhitaÑ, aho dÈnaÑ paramadÈnaÑ Kassape
suppatiÔÔhitaÑ, aho dÈnaÑ paramadÈnaÑ Kassape suppatiÔÔhitan”ti.
udÈnesi–
“PiÓÉapÈtikassa bhikkhuno,
Attabharassa anaÒÒaposino.
DevÈ pihayanti tÈdino,
Upasantassa sadÈ satÊmato”ti. . SattamaÑ.
8. PiÓÉapÈtikasutta
bhikkh|naÑ pacchÈbhattaÑ piÓÉapÈtapaÔikkantÈnaÑ KarerimaÓÉalamÈÄe
sannisinnÈnaÑ sannipatitÈnaÑ ayamantarÈkathÈ udapÈdi–
PiÓÉapÈtiko Èvuso bhikkhu piÓÉÈya caranto labhati kÈlena kÈlaÑ
manÈpike cakkhunÈ r|pe passituÑ, labhati kÈlena kÈlaÑ manÈpike sotena
sadde sotuÑ, labhati kÈlena kÈlaÑ manÈpike
______________________________________________________________
1. MÈssu (SÊ, SyÈ) 2. ParamaÑ dÈnaÑ (I, Ka)
112 UdÈnapÈÄi
ghÈnena gandhe ghÈyituÑ, labhati kÈlena kÈlaÑ manÈpike jivhÈya rase

sÈyituÑ, labhati kÈlena kÈlaÑ manÈpike kÈyena phoÔÔhabbe phusituÑ,
piÓÉapÈtiko Èvuso bhikkhu sakkato garukato mÈnito p|jito apacito piÓÉÈya
carati. HandÈvuso mayampi piÓÉapÈtikÈ homa, mayampi lacchÈma kÈlena
kÈlaÑ manÈpike cakkhunÈ r|pe passituÑ, mayampi lacchÈma kÈlena kÈlaÑ
manÈpike sotena sadde sotuÑ, mayampi lacchÈma kÈlena kÈlaÑ manÈpike
ghÈnena gandhe ghÈyituÑ, mayampi lacchÈma kÈlena kÈlaÑ manÈpike
jivhÈya rase sÈyituÑ, mayampi lacchÈma kÈlena kÈlaÑ manÈpike kÈyena
phoÔÔhabbe phusituÑ, mayampi sakkatÈ garukatÈ mÈnitÈ p|jitÈ apacitÈ
piÓÉÈya carissÈmÈti. AyaÒcarahi tesaÑ bhikkh|naÑ antarÈkathÈ hoti
vippakatÈ.
Atha kho BhagavÈ sÈyanhasamayaÑ paÔisallÈnÈ vuÔÔhito yena

KarerimaÓÉalamÈÄo tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ paÒÒatte Èsane nisÊdi,
kathÈya sannisinnÈ, kÈ ca pana vo antarÈkathÈ vippakatÈ”ti.

KarerimaÓÉalamÈÄe sannisinnÈnaÑ sannipatitÈnaÑ ayamantarÈkathÈ
udapÈdi–
PiÓÉapÈtiko Èvuso bhikkhu piÓÉÈya caranto labhati kÈlena kÈlaÑ

manÈpike cakkhunÈ r|pe passituÑ, labhati kÈlena kÈlaÑ manÈpike sotena
sadde sotuÑ, labhati kÈlena kÈlaÑ manÈpike ghÈnena gandhe ghÈyituÑ,
labhati kÈlena kÈlaÑ manÈpike jivhÈya rase sÈyituÑ, labhati kÈlena kÈlaÑ
manÈpike kÈyena phoÔÔhabbe phusituÑ, piÓÉapÈtiko Èvuso bhikkhu sakkato
garukato mÈnito p|jito apacito piÓÉÈya carati. HandÈvuso mayampi
piÓÉapÈtikÈ homa, mayampi lacchÈma kÈlena kÈlaÑ manÈpike cakkhunÈ
r|pe passituÑ -pa- kÈyena phoÔÔhabbe phusituÑ, mayampi sakkatÈ garukatÈ
mÈnitÈ p|jitÈ apacitÈ piÓÉÈya carissÈmÈti. AyaÑ kho no bhante antarÈkathÈ
vippakatÈ, atha BhagavÈ anuppattoti.
3. Nandavagga 113

udÈnesi–
“PiÓÉapÈtikassa bhikkhuno,
Attabharassa anaÒÒaposino.
DevÈ pihayanti tÈdino,
No ce saddasilokanissito”ti. . AÔÔhamaÑ.
9. Sippasutta
bhikkh|naÑ pacchÈbhattaÑ piÓÉapÈtapaÔikkantÈnaÑ maÓÉalamÈÄe
sannisinnÈnaÑ sannipatitanaÑ ayamantarÈkathÈ udapÈdi “ko nu kho Èvuso
sippaÑ jÈnÈti, ko kiÑ sippaÑ sikkhi, kataraÑ sippaÑ sippÈnaÑ aggan”ti.
Tatthekacce evamÈhaÑsu “hatthisippaÑ sippÈnaÑ aggan”ti, ekacce
evamÈhaÑsu “assasippaÑ sippÈnaÑ aggan”ti, ekacce evamÈhaÑsu
“rathasippaÑ sippÈnaÑ aggan”ti, ekacce evamÈhaÑsu “dhanusippaÑ
sippÈnaÑ aggan”ti, ekacce evamÈhaÑsu “tharusippaÑ sippÈnaÑ aggan”ti,
ekacce evamÈhaÑsu “muddÈsippaÑ sippÈnaÑ aggan”ti, ekacce evamÈhaÑsu
“gaÓanÈsippaÑ sippÈnaÑ aggan”ti, ekacce evamÈhaÑsu “sa~khÈnasippaÑ
sippÈnaÑ aggan”ti, ekacce evamÈhaÑsu “lekhÈsippaÑ sippÈnaÑ aggan”ti,
ekacce evamÈhaÑsu “kÈveyyasippaÑ1 sippÈnaÑ aggan”ti, ekacce
evamÈhaÑsu “lokÈyatasippaÑ sippÈnaÑ aggan”ti, ekacce evamÈhaÑsu
“khattavijjÈsippaÑ sippÈnaÑ aggan”ti. AyaÒcarahi tesaÑ bhikkh|naÑ
antarÈkathÈ hoti vippakatÈ.
Atha kho BhagavÈ sÈyanhasamayaÑ paÔisallÈnÈ vuÔÔhito yena
maÓÉalamÈÄo tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ paÒÒatte Èsane nisÊdi,
______________________________________________________________
1. KÈbyasippaÑ (SyÈ)
114 UdÈnapÈÄi

kathÈya sannisinnÈ, kÈ ca pana vo antarÈkathÈ vippakatÈ”ti.
maÓÉalamÈÄe sannisinnÈnaÑ ayamantarÈkathÈ udapÈdi “ko nu kho Èvuso
sippaÑ jÈnÈti, ko kiÑ sippaÑ sikkhi, kataraÑ sippaÑ sippÈnaÑ aggan”ti.
Tatthekacce evamÈhaÑsu “hatthisippaÑ sippÈnaÑ aggan”ti, ekacce
evamÈhaÑsu “assasippaÑ sippÈnaÑ aggan”ti, ekacce evamÈhaÑsu
“rathasippaÑ sippÈnaÑ aggan”ti, ekacce evamÈhaÑsu “dhanusippaÑ
sippÈnaÑ aggan”ti, ekacce evamÈhaÑsu “tharusippaÑ sippÈnaÑ aggan”ti,
ekacce evamÈhaÑsu “muddÈsippaÑ sippÈnaÑ aggan”ti, ekacce evamÈhaÑsu
“gaÓanÈsippaÑ sippÈnaÑ aggan”ti, ekacce evamÈhaÑsu “sa~khÈnasippaÑ
sippÈnaÑ aggan”ti, ekacce evamÈhaÑsu “lekhÈsippaÑ sippÈnaÑ aggan”ti,
ekacce evamÈhaÑsu “kÈveyyasippaÑ sippÈnaÑ aggan”ti, ekacce
evamÈhaÑsu “lokÈyatasippaÑ sippÈnaÑ aggan”ti, ekacce evamÈhaÑsu
“khattavijjÈsippaÑ sippÈnaÑ aggan”ti. AyaÑ kho no bhante antarÈkathÈ hoti
vippakatÈ, atha BhagavÈ anuppattoti.
udÈnesi–
“AsippajÊvÊ lahu atthakÈmo,
Yatindriyo sabbadhi vippamutto.
AnokasÈrÊ amamo nirÈso,
HitvÈ mÈnaÑ ekacaro sa bhikkh|”ti. . NavamaÑ.
10. Lokasutta
30. EvaÑ me sutaÑ–ekaÑ samayaÑ BhagavÈ UruvelÈyaÑ viharati
pana
3. Nandavagga 115
samayena BhagavÈ sattÈhaÑ ekapalla~kena nisinno hoti

vimuttisukhapaÔisaÑvedÊ.
Atha kho BhagavÈ tassa sattÈhassa accayena tamhÈ samÈdhimhÈ

vuÔÔhahitvÈ BuddhacakkhunÈ lokaÑ volokesi. AddasÈ kho BhagavÈ
BuddhacakkhunÈ volokento satte anekehi santÈpehi santappamÈne anekehi
ca pariÄÈhehi pariÉayhamÈne rÈgajehipi dosajehipi mohajehipi1.

udÈnesi–
* “AyaÑ loko santÈpajÈto,

Phassapareto rogaÑ vadati attato.
Yena yena hi maÒÒati2,
Tato taÑ hoti aÒÒathÈ.
AÒÒathÈbhÈvÊ bhavasatto loko,
Bhavapareto bhavamevÈbhinandati.
Yadabhinandati taÑ bhayaÑ,
Yassa bhÈyati taÑ dukkhaÑ.
BhavavippahÈnÈya kho panidaÑ brahmacariyaÑ vussati.
Ye hi keci samaÓÈ vÈ brÈhmaÓÈ vÈ bhavena bhavassa

vippamokkhamÈhaÑsu, sabbe te ‘avippamuttÈ bhavasmÈ’ti vadÈmi. Ye vÈ
pana keci samaÓÈ vÈ brÈhmaÓÈ vÈ vibhavena bhavassa nissaraÓamÈhaÑsu,
sabbe te anissaÔÈ bhavasmÈ’ti vadÈmi.
UpadhiÑ hi paÔicca dukkhamidaÑ sambhoti, sabbupÈdÈnakkhayÈ natthi

dukkhassa sambhavo, lokamimaÑ passa, puth| avijjÈya paretÈ bh|tÈ
bh|taratÈ aparimuttÈ, ye hi keci bhavÈ sabbadhi sabbatthatÈya, sabbe te
bhavÈ aniccÈ dukkhÈ vipariÓÈmadhammÈti.
______________________________________________________________
1. MohajehipÊti (sabbattha) * Khu 10. 135, 186 piÔÔhesupi.
2. Yena hi maÒÒati (SyÈ, I)
116 UdÈnapÈÄi
EvametaÑ yathÈbh|taÑ, sammappaÒÒÈya passato.

BhavataÓhÈ pahÊyati, vibhavaÑ nÈbhinandati.
Sabbaso taÓhÈnaÑ khayÈ,
AsesavirÈganirodho nibbÈnaÑ.
Tassa nibbutassa bhikkhuno,
AnupÈdÈ1 punabbhavo na hoti.
Abhibh|to mÈro vijitasa~gÈmo,
UpaccagÈ sabbabhavÈni tÈdÊ”ti. . DasamaÑ.
Nandavaggo tatiyo.
TassuddÈnaÑ
KammaÑ Nando Yasojo ca, SÈriputto ca Kolito.
Pilindo2 Kassapo PiÓÉo, SippaÑ Lokena te dasÈti.
_____
4. Meghiyavagga
1. Meghiyasutta
31. EvaÑ me sutaÑ–ekaÑ samayaÑ BhagavÈ CÈlikÈyaÑ viharati
CÈlike pabbate. Tena kho pana samayena ÈyasmÈ Meghiyo Bhagavato
upaÔÔhÈko hoti. Atha kho ÈyasmÈ Meghiyo yena BhagavÈ tenupasa~kami,
Ôhito kho ÈyasmÈ Meghiyo BhagavantaÑ etadavoca “icchÈmahaÑ bhante
JantugÈmaÑ piÓÉÈya pavisitun”ti. YassadÈni tvaÑ Meghiya kÈlaÑ
maÒÒasÊti.
Atha kho ÈyasmÈ Meghiyo pubbaÓhasamayaÑ nivÈsetvÈ
pattacÊvaramÈdÈya JantugÈmaÑ piÓÉÈya pÈvisi, jantugÈme piÓÉÈya caritvÈ
pacchÈbhattaÑ piÓÉapÈtapaÔikkanto yena KimikÈÄÈya nadiyÈ tÊraÑ
tenupasa~kami,
______________________________________________________________
1. AnupÈdÈnÈ (SÊ) 2. Pilindi (SÊ)
4. Meghiyavagga 117
1addasÈ kho ÈyasmÈ Meghiyo1 KimikÈÄÈya nadiyÈ tÊre ja~ghÈvihÈraÑ2

anuca~kamamÈno anuvicaramÈno3 ambavanaÑ pÈsÈdikaÑ manuÒÒaÑ4
ramaÓÊyaÑ, disvÈnassa etadahosi “pÈsÈdikaÑ vatidaÑ ambavanaÑ
manuÒÒaÑ ramaÓÊyaÑ, alaÑ vatidaÑ kulaputtassa padhÈnatthikassa
padhÈnÈya. Sace maÑ BhagavÈ anujÈneyya, ÈgaccheyyÈhaÑ imaÑ
ambavanaÑ padhÈnÈyÈ”ti.
Atha kho ÈyasmÈ Meghiyo yena BhagavÈ tenupasa~kami,
nisinno kho ÈyasmÈ Meghiyo BhagavantaÑ etadavoca–
IdhÈhaÑ bhante pubbaÓhasamayaÑ nivÈsetvÈ pattacÊvaramÈdÈya
JantugÈmaÑ piÓÉÈya pÈvisiÑ, JantugÈme piÓÉÈya caritvÈ pacchÈbhattaÑ
piÓÉapÈtapaÔikkanto yena KimikÈÄÈya nadiyÈ tÊraÑ tenupasa~kamiÑ, 5
addasaÑ kho ahaÑ bhante5 KimikÈÄÈya nadiyÈ tÊre ja~ghÈvihÈraÑ
anuca~kamamÈno anuvicaramÈno6 ambavanaÑ pÈsÈdikaÑ manuÒÒaÑ
ramaÓÊyaÑ, disvÈna me etadahosi “pÈsÈdikaÑ vatidaÑ ambavanaÑ
manuÒÒaÑ ramaÓÊyaÑ, alaÑ vatidaÑ kulaputtassa padhÈnatthikassa
padhÈnÈya. Sace maÑ BhagavÈ anujÈneyya, ÈgaccheyyÈhaÑ imaÑ
ambavanaÑ padhÈnÈyÈ”ti. Sace maÑ bhante BhagavÈ anujÈnÈti7,
gaccheyyÈhaÑ taÑ ambavanaÑ padhÈnÈyÈti.
EvaÑ vutte BhagavÈ ÈyasmantaÑ MeghiyaÑ etadavoca “Ègamehi tÈva
Meghiya, ekakamhi8 tÈva, yÈva aÒÒopi koci bhikkhu ÈgacchatÊ”ti.
Dutiyampi kho ÈyasmÈ Meghiyo BhagavantaÑ etadavoca “Bhagavato
bhante natthi kiÒci uttari9 karaÓÊyaÑ, natthi katassa vÈ paticayo. MayhaÑ
kho pana bhante atthi uttari karaÓÊyaÑ, atthi katassa paticayo. Sace maÑ
BhagavÈ anujÈnÈti, gaccheyyÈhaÑ taÑ ambavanaÑ padhÈnÈyÈ”ti.
Dutiyampi
______________________________________________________________
1-1. Upasa~kamitvÈ (sabbattha) AÑ 3. 166 piÔÔhe passitabbaÑ.
2. Ja~ghavihÈraÑ (Ka)
3. AnuvicaramÈno addasÈ kho (SÊ, SyÈ, I), anuvicaramÈno addasa (Ka)
4. IdaÑ padaÑ videsapotthakesu natthi, A~guttarepi.
5-5. Upasa~kamitvÈ (sabbattha) 6. AnuvicaramÈno addasaÑ (sabbattha)
7. AnujÈneyya (AÑ 3. 167) 8. EkakamhÈ (SÊ, I), ekakomhi (SyÈ)
9. UttariÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
118 UdÈnapÈÄi
kho BhagavÈ ÈyasmantaÑ MeghiyaÑ etadavoca “Ègamehi tÈva Meghiya,

ekakamhi tÈva, yÈva aÒÒopi koci bhikkhu ÈgacchatÊ”ti.
Tatiyampi kho ÈyasmÈ Meghiyo BhagavantaÑ etadavoca “Bhagavato

bhante natthi kiÒci uttari karaÓÊyaÑ, natthi katassa vÈ paticayo. MayhaÑ
kho pana bhante atthi uttari karaÓÊyaÑ, atthi katassa paticayo. Sace maÑ
BhagavÈ anujÈnÈti, gaccheyyÈhaÑ taÑ ambavanaÑ padhÈnÈyÈ”ti.
“PadhÈnan”ti kho Meghiya vadamÈnaÑ kinti vadeyyÈma, yassadÈni tvaÑ
Meghiya kÈlaÑ maÒÒasÊti.
Atha kho ÈyasmÈ Meghiyo uÔÔhÈyÈsanÈ BhagavantaÑ abhivÈdetvÈ

padakkhiÓaÑ katvÈ yena taÑ ambavanaÑ tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ
taÑ ambavanaÑ ajjhogÈhetvÈ1 aÒÒatarasmiÑ rukkham|le divÈvihÈraÑ
nisÊdi. Atha kho Èyasmato Meghiyassa tasmiÑ ambavane viharantassa
yebhuyyena tayo pÈpakÈ akusalÈ vitakkÈ samudÈcaranti. SeyyathidaÑ,
kÈmavitakko byÈpÈdavitakko vihiÑsÈvitakko2.
Atha kho Èyasmato Meghiyassa etadahosi “acchariyaÑ vata bho,

abbhutaÑ vata bho, saddhÈya ca vatamhÈ agÈrasmÈ anagÈriyaÑ pabbajitÈ,
atha ca panimehi tÊhi pÈpakehi akusalehi vitakkehi anvÈsattÈ. SeyyathidaÑ,
kÈmavitakkena byÈpÈdavitakkena vihiÑsÈvitakkena.”
Atha kho ÈyasmÈ Meghiyo sÈyanhasamayaÑ paÔisallÈnÈ vuÔÔhito yena

ekamantaÑ nisÊdi, ekamantaÑ nisinno kho ÈyasmÈ Meghiyo BhagavantaÑ
etadavoca “idha mayhaÑ bhante tasmiÑ ambavane viharantassa yebhuyyena
tayo pÈpakÈ akusalÈ vitakkÈ samudÈcaranti. SeyyathidaÑ, kÈmavitakko
byÈpÈdavitakko vihiÑsÈvitakko. Tassa mayhaÑ bhante etadahosi
“acchariyaÑ vata bho abbhutaÑ vata bho, saddhÈya ca vatamhÈ agÈrasmÈ
anagÈriyaÑ pabbajitÈ, atha ca panimehi tÊhi pÈpakehi
______________________________________________________________
1. AjjhogahetvÈ (SÊ, SyÈ, I) 2. Vitakkoti (SÊ, I, Ka)
4. Meghiyavagga 119
akusalehi vitakkehi anvÈsattÈ. SeyyathidaÑ, kÈmavitakkena

byÈpÈdavitakkena vihiÑsÈvitakkena.”
AparipakkÈya Meghiya cetovimuttiyÈ paÒca dhammÈ paripÈkÈya
saÑvattanti. Katame paÒca?
Idha Meghiya bhikkhu kalyÈÓamitto hoti kalyÈÓasahÈyo
kalyÈÓasampava~ko, aparipakkÈya Meghiya cetovimuttiyÈ ayaÑ paÔhamo
dhammo paripÈkÈya saÑvattati.
Puna caparaÑ Meghiya bhikkhu sÊlavÈ hoti
pÈtimokkhasaÑvarasaÑvuto viharati ÈcÈragocarasampanno, aÓumattesu
vajjesu bhayadassÈvÊ samÈdÈya sikkhati sikkhÈpadesu, aparipakkÈya
Meghiya cetovimuttiyÈ ayaÑ dutiyo dhammo paripÈkÈya saÑvattati.
Puna caparaÑ Meghiya bhikkhu yÈyaÑ kathÈ abhisallekhikÈ
cetovivaraÓasappÈyÈ ekantanibbidÈya virÈgÈya nirodhÈya upasamÈya
abhiÒÒÈya sambodhÈya nibbÈnÈya saÑvattati, seyyathidaÑ, appicchakathÈ
santuÔÔhikathÈ pavivekakathÈ asaÑsaggakathÈ vÊriyÈrambhakathÈ sÊlakathÈ
samÈdhikathÈ paÒÒÈkathÈ vimuttikathÈ vimuttiÒÈÓadassanakathÈ, evar|pÈya
kathÈya nikÈmalÈbhÊ hoti akicchalÈbhÊ akasiralÈbhÊ, aparipÈkÈya Meghiya
cetovimuttiyÈ ayaÑ tatiyo dhammo paripÈkÈya saÑvattati.
Puna caparaÑ Meghiya bhikkhu ÈraddhavÊriyo viharati akusalÈnaÑ
dhammÈnaÑ pahÈnÈya kusalÈnaÑ dhammÈnaÑ upasampadÈya1 thÈmavÈ
daÄhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu, aparipakkÈya
Meghiya cetovimuttiyÈ ayaÑ catuttho dhammo paripÈkÈya saÑvattati.
Puna caparaÑ Meghiya bhikkhu paÒÒavÈ hoti udayatthagÈminiyÈ
paÒÒÈya samannÈgato ariyÈya nibbedhikÈya sammÈ dukkhakkhayagÈminiyÈ,
aparipakkÈya Meghiya cetovimuttiyÈ ayaÑ paÒcamo dhammo paripÈkÈya
saÑvattati. AparipakkÈya Meghiya cetovimuttiyÈ ime paÒca dhammÈ
paripÈkÈya saÑvattanti.
______________________________________________________________
1. UppÈdÈya (SyÈ)
120 UdÈnapÈÄi
KalyÈÓamittassetaÑ Meghiya bhikkhuno pÈÔika~khaÑ kalyÈÓasahÈyassa

kalyÈÓasampava~kassa “yaÑ sÊlavÈ bhavissati pÈtimokkhasaÑvarasaÑvuto
viharissati ÈcÈragocarasampanno, aÓumattesu vajjesu bhayadassÈvÊ
samÈdÈya sikkhissati sikkhÈpadesu”.

kalyÈÓasampava~kassa “yaÑ yÈyaÑ kathÈ abhisallekhikÈ
cetovivaraÓasappÈyÈ ekantanibbidÈya virÈgÈya nirodhÈya upasamÈya
abhiÒÒÈya sambodhÈya nibbÈnÈya saÑvattati, seyyathidaÑ, appicchakathÈ
santuÔÔhikathÈ pavivekakathÈ asaÑsaggakathÈ vÊriyÈrambhakathÈ sÊlakathÈ
samÈdhikathÈ paÒÒÈkathÈ vimuttikathÈ vimuttiÒÈÓadassanakathÈ, evar|pÈya
kathÈya nikÈmalÈbhÊ bhavissati akicchalÈbhÊ akasiralÈbhÊ”.

kalyÈÓasampava~kassa “yaÑ ÈraddhavÊriyo viharissati akusalÈnaÑ
dhammÈnaÑ pahÈnÈya kusalÈnaÑ dhammÈnaÑ upasampadÈya thÈmavÈ
daÄhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu”.

kalyÈÓasampava~kassa “yaÑ paÒÒavÈ bhavissati udayatthagÈminiyÈ
paÒÒÈya samannÈgato ariyÈya nibbedhikÈya sammÈ
dukkhakkhayagÈminiyÈ”.
Tena ca pana Meghiya bhikkhunÈ imesu paÒcasu dhammesu patiÔÔhÈya

cattÈro dhammÈ uttari bhÈvetabbÈ–asubhÈ bhÈvetabbÈ rÈgassa pahÈnÈya,
mettÈ bhÈvetabbÈ byÈpÈdassa pahÈnÈya, ÈnÈpÈnassati bhÈvetabbÈ
vitakkupacchedÈya, aniccasaÒÒÈ bhÈvetabbÈ asmimÈnasamugghÈtÈya.
AniccasaÒÒino hi Meghiya anattasaÒÒÈ saÓÔhÈti, anattasaÒÒÊ
asmimÈnasamugghÈtaÑ pÈpuÓÈti, diÔÔheva dhamme nibbÈnanti.

udÈnesi–
4. Meghiyavagga 121
“KhuddÈ vitakkÈ sukhumÈ vitakkÈ,

AnugatÈ1 manaso uppilÈvÈ2.
Ete avidvÈ manaso vitakke,
HurÈ huraÑ dhÈvati bhantacitto.
Ete ca vidvÈ manaso vitakke,
ŒtÈpiyo saÑvaratÊ satÊmÈ.
Anugate manaso uppilÈve,
Asesamete pajahÈsi Buddho”ti. . PaÔhamaÑ.
2. Uddhatasutta
32. EvaÑ me sutaÑ–ekaÑ samayaÑ BhagavÈ KusinÈrÈyaÑ viharati
upavattane MallÈnaÑ sÈlavane. Tena kho pana samayena sambahulÈ
bhikkh| Bhagavato avid|re araÒÒakuÔikÈyaÑ viharanti uddhatÈ unnaÄÈ
capalÈ mukharÈ vikiÓÓavÈcÈ muÔÔhassatino asampajÈnÈ asamÈhitÈ
vibbhantacittÈ pÈkatindriyÈ.
AddasÈ kho BhagavÈ te sambahule bhikkh| avid|re araÒÒakuÔikÈyaÑ
viharante uddhate unnaÄe capale mukhare vikiÓÓavÈce muÔÔhassatino
asampajÈne asamÈhite vibbhantacitte pÈkatindriye.
udÈnesi–
+ “Arakkhitena kÈyena3, micchÈdiÔÔhihatena4 ca.
ThinamiddhÈ5 bhibh|tena, vasaÑ mÈrassa gacchati.
* TasmÈ rakkhitacitta’ssa, sammÈsa~kappagocaro.
SammÈdiÔÔhipurekkhÈro, ÒatvÈna udayabbayaÑ.
ThinamiddhÈbhibh| bhikkhu, sabbÈ duggatiyo jahe”ti. . DutiyaÑ.
______________________________________________________________
1. AnuggatÈ (SÊ, Ka, AÔÔhakathÈyaÑ pÈÔhantaraÑ.) 2. UbbilÈpÈ (SÊ, SyÈ, I)
+ Khu 10. 71 piÔÔhepi. 3. Cittena (NettiyaÑ) 4. MicchÈdiÔÔhigatena (Bahusu)
5. ThÊnamiddhÈ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) * Khu 10. 41 piÔÔhepi.
122 UdÈnapÈÄi
3. GopÈlakasutta
33. EvaÑ me sutaÑ–ekaÑ samayaÑ BhagavÈ Kosalesu cÈrikaÑ carati
mahatÈ bhikkhusaÑghena saddhiÑ. Atha kho BhagavÈ maggÈ okkamma
yena aÒÒataraÑ rukkham|laÑ tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ paÒÒatte
Èsane nisÊdi.
Atha kho aÒÒataro gopÈlako yena BhagavÈ tenupasa~kami,
upasa~kamitvÈ BhagavantaÑ abhivÈdetvÈ ekamantaÑ nisÊdi. EkamantaÑ
nisinnaÑ kho taÑ gopÈlakaÑ BhagavÈ dhammiyÈ kathÈya sandassesi
samÈdapesi1 samuttejesi sampahaÑsesi.
Atha kho so gopÈlako BhagavatÈ dhammiyÈ kathÈya sandassito
samÈdapito2 samuttejito sampahaÑsito BhagavantaÑ etadavoca “adhivÈsetu
me bhante BhagavÈ svÈtanÈya bhattaÑ saddhiÑ bhikkhusaÑghenÈ”ti.
AdhivÈsesi BhagavÈ tuÓhÊbhÈvena. Atha kho so gopÈlako Bhagavato
adhivÈsanaÑ viditvÈ uÔÔhÈyÈsanÈ BhagavantaÑ abhivÈdetvÈ padakkhiÓaÑ
katvÈ pakkÈmi.
Atha kho so gopÈlako tassÈ rattiyÈ accayena sake nivesane pah|taÑ
appodakapÈyÈsaÑ paÔiyÈdÈpetvÈ navaÒca sappiÑ Bhagavato kÈlaÑ Èrocesi
“kÈlo bhante niÔÔhitaÑ bhattan”ti. Atha kho BhagavÈ pubbaÓhasamayaÑ
nivÈsetvÈ pattacÊvaramÈdÈya saddhiÑ bhikkhusaÑghena yena tassa
gopÈlakassa nivesanaÑ tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ paÒÒatte Èsane
nisÊdi. Atha kho so gopÈlako BuddhappamukhaÑ bhikkhusaÑghaÑ
appodakapÈyÈsena3 navena ca sappinÈ sahatthÈ santappesi sampavÈresi.
Atha kho so gopÈlako BhagavantaÑ bhuttÈviÑ onÊtapattapÈÓiÑ aÒÒataraÑ
nÊcaÑ ÈsanaÑ gahetvÈ ekamantaÑ nisÊdi, ekamantaÑ nisinnaÑ kho taÑ
gopÈlakaÑ BhagavÈ dhammiyÈ kathÈya sandassetvÈ samÈdapetvÈ
samuttejetvÈ sampahaÑsetvÈ uÔÔhÈyÈsanÈ pakkÈmi. Atha kho
acirapakkantassa Bhagavato taÑ gopÈlakaÑ aÒÒataro puriso sÊmantarikÈya
jÊvitÈ voropesi.
______________________________________________________________
1. SamÈdÈpesi (?) 2. SamÈdÈpito (?) 3. AppodakapÈyasena ca (Ka)
4. Meghiyavagga 123

nisinnÈ kho te bhikkh| BhagavantaÑ etadavocuÑ “yena bhante gopÈlakena
ajja Buddhappamukho bhikkhusaÑgho appodakapÈyÈsena navena ca sappinÈ
sahatthÈ santappito sampavÈrito, so kira bhante gopÈlako aÒÒatarena
purisena sÊmantarikÈya jÊvitÈ voropito”ti.
udÈnesi–
“Diso disaÑ yaÑ taÑ kayirÈ, verÊ vÈ pana verinaÑ.
MicchÈpaÓihitaÑ cittaÑ, pÈpiyo naÑ tato kare”ti. . TatiyaÑ.
4. YakkhapahÈrasutta
VeÄuvane kalandakanivÈpe. Tena kho pana samayena ÈyasmÈ ca SÈriputto,
ÈyasmÈ ca MahÈmoggallÈno KapotakandarÈyaÑ viharanti. Tena kho pana
samayena ÈyasmÈ SÈriputto juÓhÈya rattiyÈ navoropitehi kesehi abbhokÈse
nisinno hoti aÒÒataraÑ samÈdhiÑ samepajjitvÈ.
Tena kho pana samayena dve yakkhÈ sahÈyakÈ uttarÈya disÈya
dakkhiÓaÑ disaÑ gacchanti kenacideva karaÓÊyena. AddasaÑsu kho te
yakkhÈ ÈyasmantaÑ SÈriputtaÑ juÓhÈya rattiyÈ navoropitehi kesehi
abbhokÈse nisinnaÑ, disvÈna eko yakkho dutiyaÑ yakkhaÑ etadavoca
“paÔibhÈti maÑ samma imassa samaÓassa sÊse pahÈraÑ dÈtun”ti. EvaÑ vutte
so yakkho taÑ yakkhaÑ etadavoca “alaÑ samma mÈ samaÓaÑ ÈsÈdesi,
uÄÈro so samma samaÓo mahiddhiko mahÈnubhÈvo”ti.
Dutiyampi kho so yakkho taÑ yakkhaÑ etadavoca “paÔibhÈti maÑ
samma imassa samaÓassa sÊse pahÈraÑ dÈtun”ti. Dutiyampi kho so yakkho
taÑ yakkhaÑ etadavoca “alaÑ samma mÈ samaÓaÑ ÈsÈdesi, uÄÈro so
samaÓo mahiddhiko mahÈnubhÈvo”ti. Tatiyampi kho so yakkho taÑ
yakkhaÑ etadavoca “paÔibhÈti maÑ samma imassa samaÓassa sÊse
124 UdÈnapÈÄi
pahÈraÑ dÈtun”ti. Tatiyampi kho so yakkho taÑ yakkhaÑ etadavoca “alaÑ

samma mÈ samaÓaÑ ÈsÈdesi, uÄÈro so samma samaÓo mahiddhiko
mahÈnubhÈvo”ti.
Atha kho so yakkho taÑ yakkhaÑ anÈdiyitvÈ Èyasmato
SÈriputtattherassa sÊse pahÈraÑ adÈsi. TÈva mahÈ pahÈro ahosi, api tena
pahÈrena sattaratanaÑ vÈ aÉÉhaÔÔhamaratanaÑ vÈ nÈgaÑ osÈdeyya,
mahantaÑ vÈ pabbatak|ÔaÑ padÈleyya. Atha ca pana so yakkho “ÉayhÈmi
ÉayhÈmÊ”ti vatvÈ tattheva mahÈnirayaÑ apatÈsi1.
AddasÈ kho ÈyasmÈ MahÈmoggallÈno dibbena cakkhunÈ visuddhena
atikkantamÈnusakena tena yakkhena Èyasmato SÈriputtattherassa sÊse
pahÈraÑ dÊyamÈnaÑ, disvÈ yena ÈyasmÈ SÈriputto tenupasa~kami,
upasa~kamitvÈ ÈyasmantaÑ SÈriputtaÑ etadavoca “kacci te Èvuso
khamanÊyaÑ, kacci yÈpanÊyaÑ, kacci na kiÒci dukkhan”ti. KhamanÊyaÑ me
Èvuso MoggallÈna, yÈpanÊyaÑ me Èvuso MoggallÈna, api ca me sÊsaÑ
thokaÑ dukkhanti.
AcchariyaÑ Èvuso SÈriputta, abbhutaÑ Èvuso SÈriputta, yÈva2
mahiddhiko ÈyasmÈ SÈriputto mahÈnubhÈvo, idha te Èvuso SÈriputta
aÒÒataro yakkho sÊse pahÈraÑ adÈsi. TÈva mahÈ pahÈro ahosi, api tena
pahÈrena sattaratanaÑ vÈ aÉÉhaÔÔhamaratanaÑ vÈ nÈgaÑ osÈdeyya,
mahantaÑ vÈ pabbatak|ÔaÑ padÈleyya. Atha ca panÈyasmÈ SÈriputto
evamÈha “khamanÊyaÑ me Èvuso MoggallÈna, yÈpanÊyaÑ me Èvuso
MoggallÈna, api ca me sÊsaÑ thokaÑ dukkhan”ti.
AcchariyaÑ Èvuso MoggallÈna, abbhutaÑ Èvuso MoggallÈna, yÈva3
mahiddhiko ÈyasmÈ MahÈmoggallÈno mahÈnubhÈvo, yatra hi nÈma
yakkhampi passissati, mayaÑ panetarahi paÑsupisÈcakampi na passÈmÈti.
Assosi kho BhagavÈ dibbÈya sotadhÈtuyÈ visuddhÈya
atikkantamÈnusikÈya tesaÑ ubhinnaÑ mahÈnÈgÈnaÑ imaÑ evar|paÑ
kathÈsallÈpaÑ.
______________________________________________________________
1. AvatthÈsi (Ka-SÊ) 2. YaÑ tvaÑ (SÊ, Ka), yaÑ (SyÈ) 3. YaÑ (SyÈ)
4. Meghiyavagga 125

udÈnesi–
* “Yassa sel|pamaÑ cittaÑ, ÔhitaÑ nÈnupakampati.
VirattaÑ rajanÊyesu, kopaneyye na kuppati.
YassevaÑ bhÈvitaÑ cittaÑ, kuto taÑ dukkhamessatÊ”ti. . CatutthaÑ.
5. NÈgasutta
35. EvaÑ me sutaÑ–ekaÑ samayaÑ BhagavÈ KosambiyaÑ viharati
GhositÈrÈme. Tena kho pana samayena BhagavÈ ÈkiÓÓo viharati bhikkh|hi
bhikkhunÊhi upÈsakehi upÈsikÈhi rÈj|hi rÈjamahÈmattehi titthiyehi
titthiyasÈvakehi, ÈkiÓÓo dukkhaÑ na phÈsu viharati. Atha kho Bhagavato
etadahosi “ahaÑ kho etarahi ÈkiÓÓo viharÈmi bhikkh|hi bhikkhunÊhi
upÈsakehi upÈsikÈhi rÈj|hi rÈjamahÈmattehi titthiyehi titthiyasÈvakehi,
ÈkiÓÓo dukkhaÑ na phÈsu viharÈmi, yaÑn|nÈhaÑ eko gaÓasmÈ v|pakaÔÔho
vihareyyan”ti.
KosambiÑ piÓÉÈya pÈvisi, KosambiyaÑ piÓÉÈya caritvÈ pacchÈbhattaÑ
piÓÉapÈtapaÔikkanto sÈmaÑ senÈsanaÑ saÑsÈmetvÈ pattacÊvaramÈdÈya
anÈmantetvÈ upaÔÔhÈkaÑ anapaloketvÈ bhikkhusaÑghaÑ eko adutiyo yena
PÈlileyyakaÑ tena cÈrikaÑ pakkÈmi. Anupubbena cÈrikaÑ caramÈno yena
PÈlileyyakaÑ tadavasari, tatra sudaÑ BhagavÈ PÈlileyyake viharati
rakkhitavanasaÓÉe bhaddasÈlam|le.
AÒÒataropi kho hatthinÈgo ÈkiÓÓo viharati hatthÊhi hatthinÊhi
hatthikalabhehi hatthicchÈpehi, chinnaggÈni ceva tiÓÈni khÈdati,
obhaggobhaggaÒcassa sÈkhÈbha~gaÑ khÈdanti, ÈvilÈni ca pÈnÊyÈni pivati,
ogÈhÈ cassa uttiÓÓassa hatthiniyo kÈyaÑ upanighaÑsantiyo gacchanti,
ÈkiÓÓo dukkhaÑ na phÈsu viharati. Atha kho tassa hatthinÈgassa etadahosi
“ahaÑ kho etarahi ÈkiÓÓo viharÈmi hatthÊhi hatthinÊhi hatthikalabhehi
hatthicchÈpehi, chinnaggÈni ceva tiÓÈni khÈdÈmi, obhaggobhaggaÒca me
sÈkhÈbha~gaÑ khÈdanti, ÈvilÈni ca pÈnÊyÈni pivÈmi, ogÈhÈ ca me
______________________________________________________________
* Khu 2. 257; Khu 10. 129 piÔÔhesupi.
126 UdÈnapÈÄi
uttiÓÓassa hatthiniyo kÈyaÑ upanighaÑsantiyo gacchanti, ÈkiÓÓo dukkhaÑ

na phÈsu viharÈmi, yaÑn|nÈhaÑ eko gaÓasmÈ v|pakaÔÔho vihareyyan”ti.
Atha kho so hatthinÈgo y|thÈ apakkamma yena PÈlileyyakaÑ

rakkhitavanasaÓÉo bhaddasÈlam|laÑ, yena BhagavÈ tenupasa~kami, tatra
sudaÑ1 so hatthinÈgo yasmiÑ padese BhagavÈ viharati, taÑ padesaÑ 2
appaharitaÑ karoti, soÓÉÈya ca2 Bhagavato pÈnÊyaÑ paribhojanÊyaÑ
upaÔÔhÈpeti3.
Atha kho Bhagavato rahogatassa paÔisallÊnassa evaÑ cetaso parivitakko

udapÈdi “ahaÑ kho pubbe ÈkiÓÓo vihÈsiÑ bhikkh|hi bhikkhunÊhi upÈsakehi
upÈsikÈhi rÈj|hi rÈjamahÈmattehi titthiyehi titthiyasÈvakehi, ÈkiÓÓo
dukkhaÑ na phÈsu vihÈsiÑ. Somhi etarahi anÈkiÓÓo viharÈmi bhikkh|hi
bhikkhunÊhi upÈsakehi upÈsikÈhi rÈj|hi rÈjamahÈmattehi titthiyehi
titthiyasÈvakehi, anÈkiÓÓo sukhaÑ phÈsu viharÈmÊ”ti.
Tassapi kho hatthinÈgassa evaÑ cetaso parivitakko udapÈdi “ahaÑ kho

pubbe ÈkiÓÓo vihÈsiÑ hatthÊhi hatthinÊhi hatthikalabhehi hatthicchÈpehi,
chinnaggÈni ceva tiÓÈni khÈdiÑ, obhaggobhaggaÒca me sÈkhÈbha~gaÑ
khÈdiÑsu, ÈvilÈni ca pÈnÊyÈni apÈyiÑ, ogÈhÈ ca me uttiÓÓassa hatthiniyo
kÈyaÑ upanighaÑsantiyo agamaÑsu, ÈkiÓÓo dukkhaÑ na phÈsu vihÈsiÑ.
Somhi etarahi anÈkiÓÓo viharÈmi hatthÊhi hatthinÊhi hatthikalabhehi
hatthicchÈpehi, acchinnaggÈni ceva tiÓÈni khÈdÈmi, obhaggobhaggaÒca me
sÈkhÈbha~gaÑ na khÈdanti, anÈvilÈni ca pÈnÊyÈni pivÈmi, ogÈhÈ ca me
uttiÓÓassa hatthiniyo na kÈyaÑ upanighaÑsantiyo gacchanti, anÈkiÓÓo
sukhaÑ phÈsu viharÈmÊ”ti.
Atha kho BhagavÈ attano ca pavivekaÑ viditvÈ tassa ca hatthinÈgassa

cetasÈ cetoparivitakkamaÒÒÈya tÈyaÑ velÈyaÑ imaÑ udÈnaÑ udÈnesi–
______________________________________________________________
1. Upasa~kamitvÈ tatra sudaÑ (SyÈ, I, Ka)
2-2. AppaharitaÒca karoti, soÓÉÈya (Bahusu) 3. UpaÔÔhapeti (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
4. Meghiyavagga 127
“EtaÑ1 nÈgassa nÈgena, ÊsÈdantassa hatthino.

Sameti cittaÑ cittena, yadeko ramatÊ mano”ti. . PaÒcamaÑ.
6. PiÓÉolasutta
PiÓÉolabhÈradvÈjo Bhagavato avid|re nisinno hoti palla~kaÑ ÈbhujitvÈ
ujuÑ kÈyaÑ paÓidhÈya ÈraÒÒiko, piÓÉapÈtiko, paÑsuk|liko, tecÊvariko
appiccho santuÔÔho pavivitto asaÑsaÔÔho ÈraddhavÊriyo 2 dhutavÈdo
adhicittamanuyutto.
AddasÈ kho BhagavÈ ÈyasmantaÑ PiÓÉolabhÈradvÈjaÑ avid|re
nisinnaÑ palla~kaÑ ÈbhujitvÈ ujuÑ kÈyaÑ paÓidhÈya ÈraÒÒikaÑ,
piÓÉapÈtikaÑ, paÑsuk|likaÑ, tecÊvarikaÑ appicchaÑ santuÔÔhaÑ pavivittaÑ
asaÑsaÔÔhaÑ ÈraddhavÊriyaÑ dhutavÈdaÑ adhicittamanuyuttaÑ.
udÈnesi–
* “An|pavÈdo an|paghÈto3, pÈtimokkhe ca saÑvaro.

MattaÒÒutÈ ca bhattasmiÑ, pantaÒca sayanÈsanaÑ.
Adhicitte ca Èyogo, etaÑ BuddhÈna sÈsanan”ti. . ChaÔÔhaÑ.
7. SÈriputtasutta
paÓidhÈya appiccho santuÔÔho pavivitto asaÑsaÔÔho ÈraddhavÊriyo
adhicittamanuyutto.
______________________________________________________________
1. EvaÑ (Ka) Vi 3. 500 piÔÔhepi. 2. Œraddhaviriyo (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
* DÊ 2. 42; heÔÔhÈ 41. 3 AnupavÈdo anupaghÈto (SyÈ, I, Ka)
128 UdÈnapÈÄi
AddasÈ kho BhagavÈ ÈyasmantaÑ SÈriputtaÑ avid|re nisinnaÑ

palla~kaÑ ÈbhujitvÈ ujuÑ kÈyaÑ paÓidhÈya appicchaÑ santuÔÔhaÑ
pavivittaÑ asaÑsaÔÔhaÑ ÈraddhavÊriyaÑ adhicittamanuyuttaÑ.
udÈnesi–
* “Adhicetaso appamajjato,
Munino monapathesu sikkhato.
SokÈ na bhavanti tÈdino,
Upasantassa sadÈ satÊmato”ti. . SattamaÑ.
8. SundarÊ sutta
38. + EvaÑ me sutaÑ–ekaÑ samayaÑ BhagavÈ SÈvatthiyaÑ viharati

sakkato hoti garukato mÈnito p|jito apacito lÈbhÊ
cÊvarapiÓÉapÈtasenÈsanagilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈrÈnaÑ,
bhikkhusaÑghopi sakkato hoti garukato mÈnito p|jito apacito lÈbhÊ
cÊvarapiÓÉapÈtasenÈsanagilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈrÈnaÑ. AÒÒatitthiyÈ
pana paribbÈjakÈ asakkatÈ honti agarukatÈ amÈnitÈ ap|jitÈ anapacitÈ na
lÈbhino cÊvarapiÓÉapÈtasenÈsanagilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈrÈnaÑ.
Atha kho te aÒÒatitthiyÈ paribbÈjakÈ Bhagavato sakkÈraÑ asahamÈnÈ
bhikkhusaÑghassa ca yena SundarÊ paribbÈjikÈ tenupasa~kamiÑsu,
upasa~kamitvÈ SundariÑ paribbÈjikaÑ etadavocuÑ “ussahasi tvaÑ bhagini
ÒÈtÊnaÑ atthaÑ kÈtun”ti. KyÈhaÑ ayyÈ karomi, kiÑ mayÈ na sakkÈ1 kÈtuÑ,
jÊvitampi me pariccattaÑ ÒÈtÊnaÑ atthÈyÈti.
Tena hi bhagini abhikkhaÓaÑ JetavanaÑ gacchÈhÊti. “EvaÑ ayyÈ”ti kho
SundarÊ paribbÈjikÈ tesaÑ aÒÒatitthiyÈnaÑ paribbÈjakÈnaÑ paÔissutvÈ
abhikkhaÓaÑ JetavanaÑ agamÈsi.
______________________________________________________________
* Vi 2. 77; Khu 2. 234 piÔÔhesupi. + HeÔÔhÈ 89 piÔÔhepi.
1. KiÑ mayÈ sakkÈ (SyÈ, I)
4. Meghiyavagga 129
YadÈ te aÒÒiÑsu aÒÒatitthiyÈ paribbÈjakÈ “vodiÔÔhÈ kho SundarÊ

paribbÈjikÈ bahujanena abhikkhaÓaÑ JetavanaÑ gacchantÊ”ti1, atha naÑ
jÊvitÈ voropetvÈ tattheva Jetavanassa parikhÈk|pe nikkhipitvÈ2 yena rÈjÈ
Pasenadi Kosalo tenupasa~kamiÑsu, upasa~kamitvÈ rÈjÈnaÑ PasenadiÑ
KosalaÑ etadavocuÑ “yÈ sÈ mahÈrÈja SundarÊ paribbÈjikÈ, sÈ no na
dissatÊ”ti. Kattha pana tumhe Èsa~kathÈti. Jetavane mahÈrÈjÈti. Tena hi
JetavanaÑ vicinathÈti.
Atha kho te aÒÒatitthiyÈ paribbÈjakÈ JetavanaÑ vicinitvÈ
yathÈnikkhittaÑ parikhÈk|pÈ uddharitvÈ maÒcakaÑ ÈropetvÈ SÈvatthiÑ
pavesetvÈ rathiyÈya rathiyaÑ si~ghÈÔakena si~ghÈÔakaÑ upasa~kamitvÈ
manusse ujjhÈpesuÑ–
PassathÈyyÈ samaÓÈnaÑ SakyaputtiyÈnaÑ kammaÑ, alajjino ime
samaÓÈ SakyaputtiyÈ dussÊlÈ pÈpadhammÈ musÈvÈdino abrahmacÈrino, ime
hi nÈma dhammacÈrino samacÈrino brahmacÈrino saccavÈdino sÊlavanto
kalyÈÓadhammÈ paÔijÈnissanti, natthi imesaÑ sÈmaÒÒaÑ, natthi imesaÑ
brahmaÒÒaÑ, naÔÔhaÑ imesaÑ sÈmaÒÒaÑ, naÔÔhaÑ imesaÑ brahmaÒÒaÑ,
kuto imesaÑ sÈmaÒÒaÑ, kuto imesaÑ brahmaÒÒaÑ, apagatÈ ime sÈmaÒÒÈ,
apagatÈ imebrahmaÒÒÈ, kathaÑ hi nÈma puriso purisakiccaÑ karitvÈ itthiÑ
jÊvitÈ voropessatÊti.
Tena kho pana samayena SÈvatthiyaÑ manussÈ bhikkh| disvÈ
asabbhÈhi pharusÈhi vÈcÈhi akkosanti paribhÈsanti rosanti vihesanti–
Alajjino ime samaÓÈ SakyaputtiyÈ dussÊlÈ pÈpadhammÈ musÈvÈdino
abrahmacÈrino, ime hi nÈma dhammacÈrino samacÈrino brahmacÈrino
saccavÈdino sÊlavanto kalyÈÓadhammÈ paÔijÈnissanti, natthi imesaÑ
sÈmaÒÒaÑ, natthi imesaÑ brahmaÒÒaÑ, naÔÔhaÑ imesaÑ sÈmaÒÒaÑ,
naÔÔhaÑ imesaÑ brahmaÒÒaÑ, kuto imesaÑ sÈmaÒÒaÑ, kuto imesaÑ
brahmaÒÒaÑ, apagatÈ ime sÈmaÒÒÈ, apagatÈ ime brahmaÒÒÈ, kathaÑ hi
nÈma puriso purisakiccaÑ karitvÈ itthiÑ jÊvitÈ voropessatÊti.
Atha kho sambahulÈ bhikkh| pubbaÓhasamayaÑ nivÈsetvÈ
pattacÊvaramÈdÈya SÈvatthiÑ piÓÉÈya pÈvisiÑsu, SÈvatthiyaÑ piÓÉÈya
caritvÈ pacchÈbhattaÑ
______________________________________________________________
1. GacchatÊti (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 2. NikhanitvÈ (SÊ, SyÈ, I)
130 UdÈnapÈÄi
piÓÉapÈtapaÔikkantÈ yena BhagavÈ tenupasa~kamiÑsu, upasa~kamitvÈ

BhagavantaÑ abhivÈdetvÈ ekamantaÑ nisÊdiÑsu, ekamantaÑ nisinnÈ kho te
bhikkh| BhagavantaÑ etadavocuÑ–
Etarahi bhante SÈvatthiyaÑ manussÈ bhikkh| disvÈ asabbhÈhi pharusÈhi
vÈcÈhi akkosanti paribhÈsanti rosanti vihesanti “alajjino ime samaÓÈ
SakyaputtiyÈ dussÊlÈ pÈpadhammÈ musÈvÈdino abrahmacÈrino, ime hi nÈma
dhammacÈrino samacÈrino brahmacÈrino saccavÈdino sÊlavanto
kalyÈÓadhammÈ paÔijÈnissanti, natthi imesaÑ sÈmaÒÒaÑ, natthi imesaÑ
brahmaÒÒaÑ, naÔÔhaÑ imesaÑ sÈmaÒÒaÑ, naÔÔhaÑ imesaÑ brahmaÒÒaÑ,
kuto imesaÑ sÈmaÒÒaÑ, kuto imesaÑ brahmaÒÒaÑ, apagatÈ ime sÈmaÒÒÈ,
apagatÈ ime brahmaÒÒÈ, kathaÑ hi nÈma puriso purisakiccaÑ karitvÈ itthiÑ
jÊvitÈ voropessatÊ”ti.
Neso bhikkhave saddo ciraÑ bhavissati, sattÈhameva bhavissati,
sattÈhassa accayena antaradhÈyissati. Tena hi bhikkhave ye manussÈ
bhikkh| disvÈ asabbhÈhi pharusÈhi vÈcÈhi akkosanti paribhÈsanti rosanti
vihesanti, te tumhe imÈya gÈthÈya paÔicodetha–
“Abh|tavÈdÊ nirayaÑ upeti,
Yo vÈpi1 katvÈ na karomi’cÈha.
Ubhopi te pecca samÈ bhavanti,
NihÊnakammÈ manujÈ paratthÈ”ti.
Atha kho te bhikkh| Bhagavato santike imaÑ gÈthaÑ pariyÈpuÓitvÈ ye
manussÈ bhikkh| disvÈ asabbhÈhi pharusÈhi vÈcÈhi akkosanti paribhÈsanti
rosanti vihesanti, te imÈya gÈthÈya paÔicodenti–
“Abh|tavÈdÊ nirayaÑ upeti,
Yo vÈpi katvÈ na karomi’cÈha.
NihÊnakammÈ manujÈ paratthÈ”ti.
______________________________________________________________
1. Yo cÈpi (SÊ, I, Ka)
4. Meghiyavagga 131
ManussÈnaÑ etadahosi “akÈrakÈ ime samaÓÈ SakyaputtiyÈ, nayimehi

kataÑ, sapantime samaÓÈ SakyaputtiyÈ”ti, neva so saddo ciraÑ ahosi,
sattÈhameva ahosi, sattÈhassa accayena antaradhÈyi.
nisinnÈ kho te bhikkh| Bhagavato etadavocuÑ–
AcchariyaÑ bhante abbhutaÑ bhante, yÈva subhÈsitaÑ cidaÑ bhante
BhagavatÈ “neso bhikkhave saddo ciraÑ bhavissati, sattÈhameva bhavissati,
sattÈhassa accayena antaradhÈyissatÊ”ti, antarahito so bhante saddoti.
udÈnesi–
“Tudanti vÈcÈya janÈ asaÒÒatÈ,
Sarehi sa~gÈmagataÑva kuÒjaraÑ.
SutvÈna vÈkyaÑ pharusaÑ udÊritaÑ,
AdhivÈsaye bhikkhu aduÔÔhacitto”ti. . AÔÔhamaÑ.
9. Upasenasutta
VeÄuvane kalandakanivÈpe. Atha kho Èyasmato Upasenassa
Va~gantaputtassa rahogatassa paÔisallÊnassa evaÑ cetaso parivitakko
udapÈdi “lÈbhÈ vata me, suladdhaÑ vata me, SatthÈ ca me BhagavÈ ArahaÑ
SammÈsambuddho, svÈkkhÈte camhi dhammavinaye agÈrasmÈ anagÈriyaÑ
pabbajito, sabrahmacÈrino ca me sÊlavanto kalyÈÓadhammÈ, sÊlesu camhi
parip|rakÈrÊ, susamÈhito camhi ekaggacitto, arahÈ camhi khÊÓÈsavo,
mahiddhiko camhi mahÈnubhÈvo, bhaddakaÑ me jÊvitaÑ bhaddakaÑ
maraÓan”ti.
Atha kho BhagavÈ Èyasmato Upasenassa Va~gantaputtassa cetasÈ
cetoparivitakkamaÒÒÈya tÈyaÑ velÈyaÑ imaÑ udÈnaÑ udÈnesi–
132 UdÈnapÈÄi
“YaÑ jÊvitaÑ na tapati, maraÓante na socati.

Sa ve diÔÔhapado dhÊro, sokamajjhe na socati.
UcchinnabhavataÓhassa, santacittassa bhikkhuno.

VikkhÊÓo jÈtisaÑsÈro, natthi tassa punabbhavo”ti. . NavamaÑ.
10. SÈriputta-upasamasutta

paÓidhÈya attano upasamaÑ paccavekkhamÈno.
AddasÈ kho BhagavÈ ÈyasmantaÑ SÈriputtaÑ avid|re nisinnaÑ

palla~kaÑ ÈbhujitvÈ ujuÑ kÈyaÑ paÓidhÈya attano upasamaÑ
paccavekkhamÈnaÑ.

udÈnesi–
“Upasantasantacittassa, netticchinnassa bhikkhuno.

VikkhÊÓo jÈtisaÑsÈro, mutto so mÈrabandhanÈ”ti.
DasamaÑ.
Meghiyavaggo catuttho.
TassuddÈnaÑ
Meghiyo UddhatÈ GopÈlo, Yakkho1 NÈgena paÒcamaÑ.

PiÓÉolo SÈriputto ca, SundarÊ bhavati aÔÔhamaÑ.
Upaseno Va~gantaputto, SÈriputto ca te dasÈti.
______________________________________________________________
1. JuÓhÈ (SÊ, SyÈ, I), juÓhaÑ (Ka)
5. SoÓavagga 133
5. SoÓavagga1
1. Piyatarasutta

Jetavane AnÈthapiÓÉikassa ÈrÈme. Tena kho pana samayena rÈjÈ Pasenadi
Kosalo MallikÈya deviyÈ saddhiÑ uparipÈsÈdavaragato hoti. Atha kho rÈjÈ
Pasenadi Kosalo MallikaÑ deviÑ etadavoca “atthi nu kho te Mallike
kocaÒÒo attanÈ piyataro”ti.
Natthi kho me mahÈrÈja kocaÒÒo attanÈ piyataro, tuyhÑ pana mahÈrÈja
atthaÒÒo koci attanÈ piyataroti. Mayhampi kho Mallike natthaÒÒo koci
attanÈ piyataroti.
Atha kho rÈjÈ Pasenadi Kosalo pÈsÈdÈ orohitvÈ yena BhagavÈ

ekamantaÑ nisinno kho rÈjÈ Pasenadi Kosalo BhagavantaÑ etadavoca–
IdhÈhaÑ bhante MallikÈya deviyÈ saddhiÑ uparipÈsÈdavaragato

MallikaÑ deviÑ etadavocaÑ “atthi nu kho te Mallike kocaÒÒo attanÈ
piyataro”ti. EvaÑ vutte MallikÈ devÊ maÑ etadavoca “natthi kho me
mahÈrÈja kocaÒÒo attanÈ piyataro. TuyhaÑ pana mahÈrÈja atthaÒÒo koci
attanÈ piyataro”ti. EvaÑ vutte ahaÑ bhante MallikaÑ deviÑ etadavocaÑ
“mayhampi kho Mallike natthaÒÒo koci attanÈ piyataro”ti.

udÈnesi–
* “SabbÈ disÈ anuparigamma cetasÈ,

NevajjhagÈ piyataramattanÈ kvaci.
EvaÑ piyo puthu attÈ paresaÑ,
TasmÈ na hiÑse para’mattakÈmo”ti. . PaÔhamaÑ.
______________________________________________________________
1. MahÈvagga (AÔÔhakathÈya sameti) * Khu 10. 142 piÔÔhepi.
134 UdÈnapÈÄi
2. AppÈyukasutta
Jetavane AnÈthapiÓÉikassa ÈrÈme. Atha kho ÈyasmÈ Œnando
sÈyanhasamayaÑ paÔisallÈnÈ1 vuÔÔhito yena BhagavÈ tenupasa~kami,
nisinno kho ÈyasmÈ Œnando BhagavantaÑ etadavoca “acchariyaÑ bhante
abbhutaÑ bhante, yÈva appÈyukÈ hi bhante Bhagavato mÈtÈ ahosi,
sattÈhajÈte Bhagavati Bhagavato mÈtÈ kÈlamakÈsi, TusitaÑ kÈyaÑ
upapajjÊ”ti.
EvametaÑ Œnanda2, appÈyukÈ hi Œnanda bodhisattamÈtaro honti,
sattÈhajÈtesu bodhisattesu bodhisattamÈtaro kÈlaÑ karonti, TusitaÑ kÈyaÑ
upapajjantÊti.
udÈnesi–
* “Ye keci bh|tÈ bhavissanti ye vÈpi,
Sabbe gamissanti pahÈya dehaÑ.
TaÑ sabbajÈniÑ kusalo viditvÈ,
ŒtÈpiyo brahmacariyaÑ careyyÈ”ti. . DutiyaÑ.
3. SuppabuddhakuÔÔhisutta
VeÄuvane kalandakanivÈpe. Tena kho pana samayena RÈjagahe
Suppabuddho nÈma kuÔÔhÊ ahosi manussadaliddo manussakapaÓo
manussavarÈko. Tena kho pana samayena BhagavÈ mahatiyÈ parisÈya
parivuto dhammaÑ desento nisinno hoti.
AddasÈ kho Suppabuddho kuÔÔhÊ taÑ mahÈjanakÈyaÑ d|ratova
sannipatitaÑ, disvÈnassa etadahosi “nissaÑsayaÑ kho ettha kiÒci
khÈdanÊyaÑ vÈ bhojanÊyaÑ vÈ bhÈjÊyati3, yaÑn|nÈhaÑ yena so
mahÈjanakÈyo tenupasa~kameyyaÑ, appeva nÈmettha kiÒci khÈdanÊyaÑ vÈ
bhojanÊyaÑ vÈ labheyyan”ti.
______________________________________________________________
1. PaÔisallÈÓÈ (SÊ) 2. EvametaÑ Œnanda evametaÑ Œnanda (SyÈ)
* Khu 10. 142 piÔÔhepi. 3. BhÈjÊyissati (SÊ)
5. SoÓavagga 135
Atha kho Suppabuddho kuÔÔhÊ yena so mahÈjanakÈyo tenupasa~kami.

AddasÈ kho Suppabuddho kuÔÔhÊ BhagavantaÑ mahatiyÈ parisÈya parivutaÑ
dhammaÑ desentaÑ nisinnaÑ, disvÈnassa etadahosi “na kho ettha kiÒci
khÈdanÊyaÑ vÈ bhojanÊyaÑ vÈ bhÈjÊyati, samaÓo ayaÑ Gotamo parisati
dhammaÑ deseti, yaÑn|nÈhampi dhammaÑ suÓeyyan”ti tattheva
ekamantaÑ nisÊdi “ahampi dhammaÑ sossÈmÊ”ti.
Atha kho BhagavÈ sabbÈvantaÑ parisaÑ cetasÈ ceto paricca manasÈkÈsi
“ko nu kho idha bhabbo dhammaÑ viÒÒÈtun”ti. AddasÈ kho BhagavÈ
SuppabuddhaÑ kuÔÔhiÑ tassaÑ parisÈyaÑ nisinnaÑ, disvÈnassa etadahosi
“ayaÑ kho idha bhabbo dhammaÑ viÒÒÈtun”ti SuppabuddhaÑ kuÔÔhiÑ
Èrabbha anupubbiÑ kathaÑ1 kathesi. SeyyathidaÑ, dÈnakathaÑ sÊlakathaÑ
saggakathaÑ kÈmÈnaÑ ÈdÊnavaÑ okÈraÑ saÑkilesaÑ nekkhamme2
ÈnisaÑsaÑ pakÈsesi. YadÈ BhagavÈ aÒÒÈsi SuppabuddhaÑ kuÔÔhiÑ
kallacittaÑ muducittaÑ vinÊvaraÓacittaÑ udaggacittaÑ pasannacittaÑ. Atha
yÈ BuddhÈnaÑ sÈmukkaÑsikÈ dhammadesanÈ, taÑ pakÈsesi dukkhaÑ
samudayaÑ nirodhaÑ maggaÑ. SeyyathÈpi nÈma suddhaÑ vatthaÑ
apagatakÈÄakaÑ sammadeva rajanaÑ paÔiggaÓheyya, evamevaÑ
Suppabuddhassa kuÔÔhissa tasmiÑ yeva Èsane virajaÑ vÊtamalaÑ
dhammacakkhuÑ udapÈdi “yaÑ kiÒci samudayadhammaÑ, sabbaÑ taÑ
nirodhadhamman”ti.
Atha kho Suppabuddho kuÔÔhÊ diÔÔhadhammo pattadhammo
viditadhammo pariyogÈÄhadhammo tiÓÓavicikiccho vigatakathaÑkatho
vesÈrajjappatto aparappaccayo Satthu sÈsane uÔÔhÈyÈsanÈ yena BhagavÈ
ekamantaÑ nisinno kho Suppabuddho kuÔÔhÊ BhagavantaÑ etadavoca–
AbhikkantaÑ bhante abhikkantaÑ bhante, seyyathÈpi bhante
nikkujjitaÑ vÈ ukkujjeyya, paÔicchannaÑ vÈ vivareyya, m|Ähassa vÈ
maggaÑ Ècikkheyya, andhakÈre vÈ telapajjotaÑ dhÈreyya “cakkhumanto
r|pÈni dakkhantÊ”ti. EvamevaÑ BhagavatÈ anekapariyÈyena dhammo
pakÈsito, esÈhaÑ bhante BhagavantaÑ saraÓaÑ gacchÈmi dhammaÒca
bhikkhusaÑghaÒca, upÈsakaÑ maÑ BhagavÈ dhÈretu “ajjatagge pÈÓupetaÑ
saraÓaÑ gatan”ti.
______________________________________________________________
1. ŒnupubbikathaÑ (SÊ), anupubbikathaÑ (SyÈ, I, Ka)
2. Nekkhammeca (SÊ, SyÈ, I)
136 UdÈnapÈÄi
Atha kho Suppabuddho kuÔÔhÊ BhagavatÈ dhammiyÈ kathÈya sandassito

samedapito samuttejito sampahaÑsito BhagavatÈ bhÈsitaÑ abhinanditvÈ
anumoditvÈ uÔÔhÈyÈsanÈ BhagavantaÑ abhivÈdetvÈ padakkhiÓaÑ katvÈ
pakkÈmi. Atha kho acirapakkantaÑ SuppabuddhaÑ kuÔÔhiÑ gÈvÊ
taruÓavacchÈ adhipatitvÈ jÊvitÈ voropesi.
nisinnÈ kho te bhikkh| BhagavantaÑ etadavocuÑ “yo so bhante
Suppabuddho nÈma kuÔÔhÊ BhagavatÈ dhammiyÈ kathÈya sandassito
samÈdapito samuttejito sampahaÑsito, so kÈla~kato, tassa kÈ gati, ko
abhisamparÈyo”ti.
PaÓÉito bhikkhave Suppabuddho kuÔÔhÊ paccapÈdi
dhammassÈnudhammaÑ, na ca maÑ dhammÈdhikaraÓaÑ vihesesi,
Suppabuddho bhikkhave kuÔÔhÊ tiÓÓaÑ saÑyojanÈnaÑ parikkhayÈ sotÈpanno
avinipÈtadhammo niyato sambodhiparÈyaÓoti.
EvaÑ vutte aÒÒataro bhikkhu BhagavantaÑ etadavoca “ko nu kho
bhante hetu ko paccayo, yena Suppabuddho kuÔÔhÊ ahosi manussadaliddo
manussakapaÓo manussavarÈko”ti.
Bh|tapubbaÑ bhikkhave Suppabuddho kuÔÔhÊ imasmiÑyeva RÈjagahe
seÔÔhiputto ahosi, so uyyÈnabh|miÑ niyyanto addasa TagarasikhiÑ1
PaccekabuddhaÑ nagaraÑ piÓÉÈya pavisantaÑ, disvÈnassa etadahosi
“kvÈyaÑ kuÔÔhÊ kuÔÔhicÊvarena vicaratÊ”ti niÔÔhubhitvÈ apasabyato2 karitvÈ
pakkÈmi. So tassa kammassa vipÈkena bah|ni vassasatÈni bah|ni
vassasahassÈni bah|ni vassasatasahassÈni niraye paccittha, tasseva
kammassa vipÈkÈvasesena imasmiÑyeva RÈjagahe kuÔÔhÊ ahosi
manussadaliddo manussakapaÓo manussavarÈko. So TathÈgatappaveditaÑ
dhammavinayaÑ Ègamma saddhaÑ samÈdiyi, sÊlaÑ samÈdiyi, sutaÑ
samÈdiyi, cÈgaÑ samÈdiyi, paÒÒaÑ samÈdiyi. So TathÈgatappaveditaÑ
dhammavinayaÑ Ègamma saddhaÑ samÈdiyitvÈ sÊlaÑ samÈdiyitvÈ sutaÑ
samÈdiyitvÈ cÈgaÑ samÈdiyitvÈ paÒÒaÑ samÈdiyitvÈ
______________________________________________________________
1. TaggarasikhiÑ (Ka) 2. ApabyÈmato (SyÈ, SaÑ 1. 228 piÔÔhepi)
5. SoÓavagga 137
kÈyassa bhedÈ paraÑ maraÓÈ sugatiÑ saggaÑ lokaÑ upapanno devÈnaÑ

TÈvatiÑsÈnaÑ sahabyataÑ, so tattha aÒÒe deve atirocati vaÓÓena ceva
yasasÈ cÈti.

udÈnesi–
“CakkhumÈ visamÈnÊva, vijjamÈne parakkame*.

PaÓÉito jÊvalokasmiÑ, pÈpÈni parivajjaye”ti. . TatiyaÑ.
4. KumÈrakasutta

kumÈrakÈ antarÈ ca SÈvatthiÑ antarÈ ca JetavanaÑ macchake bÈdhenti.

SÈvatthiÑ piÓÉÈya pÈvisi, addasÈ kho BhagavÈ te sambahule kumÈrake
antarÈ ca SÈvatthiÑ antarÈ ca JetavanaÑ macchake bÈdhente, disvÈna yena
te kumÈrakÈ tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ te kumÈrake etadavoca
“bhÈyatha vo tumhe kumÈrakÈ dukkhassa, appiyaÑ vo dukkhan”ti. EvaÑ
bhante, bhÈyÈma mayaÑ bhante dukkhassa, appiyaÑ no dukkhanti.

udÈnesi–
+ “Sace bhÈyatha dukkhassa, sace vo dukkhamappiyaÑ.

MÈkattha pÈpakaÑ kammaÑ, Èvi vÈ yadi vÈ raho.
Sace ca pÈpakaÑ kammaÑ, karissatha karotha vÈ.

Na vo dukkhÈ pamutyatthi, upeccapi1 palÈyatan”ti. . CatutthaÑ.
______________________________________________________________
1. Upaccapi (Ka), uppaccapi (?), uppatitvÈpi iti attho.
138 UdÈnapÈÄi
5. Uposathasutta
PubbÈrÈme MigÈramÈtupÈsÈde. Tena kho pana samayena BhagavÈ
tadahuposathe bhikkhusaÑghaparivuto nisinno hoti.
Atha kho ÈyasmÈ Œnando abhikkantÈya rattiyÈ nikkhante paÔhame yÈme
uÔÔhÈyÈsanÈ ekaÑsaÑ uttarÈsa~gaÑ1 karitvÈ yena BhagavÈ tenaÒjaliÑ
paÓÈmetvÈ BhagavantaÑ etadavoca “abhikkantÈ bhante ratti, nikkhanto
paÔhamo yÈmo, ciranisinno bhikkhusaÑgho, uddisatu bhante BhagavÈ
bhikkh|naÑ pÈtimokkhan”ti. EvaÑ vutte BhagavÈ tuÓhÊ ahosi.
Dutiyampi kho ÈyasmÈ Œnando abhikkantÈya rattiyÈ nikkhante
majjhime yÈme uÔÔhÈyÈsanÈ ekaÑsaÑ uttarÈsa~gaÑ karitvÈ yena BhagavÈ
tenaÒjaliÑ paÓÈmetvÈ BhagavantaÑ etadavoca “abhikkantÈ bhante ratti,
nikkhanto majjhimo yÈmo, ciranisinno bhikkhusaÑgho, uddisatu bhante
BhagavÈ bhikkh|naÑ pÈtimokkhan”ti. Dutiyampi kho BhagavÈ tuÓhÊ ahosi.
Tatiyampi kho ÈyasmÈ Œnando abhikkantÈya rattiyÈ nikkhante
pacchime yÈme uddhaste aruÓe nandimukhiyÈ rattiyÈ uÔÔhÈyÈsanÈ ekaÑsaÑ
uttarÈsa~gaÑ karitvÈ yena BhagavÈ tenaÒjaliÑ paÓÈmetvÈ BhagavantaÑ
etadavoca “abhikkantÈ bhante ratti, nikkhanto pacchimo yÈmo, uddhasto
aruÓo, nandimukhÊ ratti, ciranisinno bhikkhusaÑgho, uddisatu bhante
BhagavÈ bhikkh|naÑ pÈtimokkhan”ti. AparisuddhÈ Œnanda parisÈti.
Atha kho Èyasmato MahÈmoggallÈnassa etadahosi “kaÑ nu kho
BhagavÈ puggalaÑ sandhÈya evamÈha ‘aparisuddhÈ Œnanda parisÈ’ti”. Atha
kho ÈyasmÈ MahÈmoggallÈno sabbÈvantaÑ bhikkhusaÑghaÑ cetasÈ ceto
paricca manasÈkÈsi, addasÈ kho ÈyasmÈ MahÈmoggallÈno taÑ puggalaÑ
dussÊlaÑ pÈpadhammaÑ asuciÑ sa~kassarasamÈcÈraÑ
paÔicchannakammantaÑ assamaÓaÑ samaÓapaÔiÒÒaÑ abrahmacÈriÑ
brahmacÈripaÔiÒÒaÑ antop|tiÑ avassutaÑ kasambujÈtaÑ majjhe
bhikkhusaÑghassa nisinnaÑ, disvÈna uÔÔhÈyÈsanÈ yena so puggalo
tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ taÑ puggalaÑ
______________________________________________________________
1. CÊvaraÑ (sabbattha)
5. SoÓavagga 139
etadavoca “uÔÔhehi Èvuso, diÔÔhosi BhagavatÈ, natthi te bhikkh|hi saddhiÑ

saÑvÈso”ti. EvaÑ vutte1 so puggalo tuÓhÊ ahosi.
Dutiyampi kho ÈyasmÈ MahÈmoggallÈno taÑ puggalaÑ etadavoca

“uÔÔhehi Èvuso, diÔÔhosi BhagavatÈ, natthi te bhikkh|hi saddhiÑ saÑvÈso”ti.
Dutiyampi kho -pa-. Tatiyampi kho so puggalo tuÓhÊ ahosi.
Atha kho ÈyasmÈ MahÈmoggallÈno taÑ puggalaÑ bÈhÈya gahetvÈ

bahidvÈrakoÔÔhakÈ nikkhÈmetvÈ s|cighaÔikaÑ datvÈ yena BhagavÈ
tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ BhagavantaÑ etadavoca “nikkhÈmito bhante
so puggalo mayÈ, parisuddhÈ parisÈ, uddisatu bhante BhagavÈ bhikkh|naÑ
pÈtimokkhan”ti. AcchariyaÑ MoggallÈna abbhutaÑ MoggallÈna, yÈva
bÈhÈgahaÓÈpi nÈma so moghapuriso ÈgamessatÊti.
Atha kho BhagavÈ bhikkh| Èmantesi–na dÈnÈhaÑ bhikkhave ito

paraÑ2 uposathaÑ karissÈmi, pÈtimokkhaÑ uddisissÈmi. Tumheva dÈni
bhikkhave ito paraÑ uposathaÑ kareyyÈtha, pÈtimokkhaÑ uddiseyyÈtha.
AÔÔhÈnametaÑ bhikkhave anavakÈso yaÑ TathÈgato aparisuddhÈya parisÈya
uposathaÑ kareyya, pÈtimokkhaÑ uddiseyya.
AÔÔhime bhikkhave mahÈsamudde acchariyÈ abbhutÈ dhammÈ, ye disvÈ

disvÈ asurÈ mahÈsamudde abhiramanti. Katame aÔÔha?
MahÈsamuddo bhikkhave anupubbaninno anupubbapoÓo

anupubbapabbhÈro na Èyatakeneva papÈto. Yampi3 bhikkhave
mahÈsamuddo anupubbaninno anupubbapoÓo anupubbapabbhÈro na
Èyatakeneva papÈto. AyaÑ bhikkhave mahÈsamudde paÔhamo acchariyo
abbhuto dhammo, yaÑ disvÈ disvÈ asurÈ mahÈsamudde abhiramanti.
______________________________________________________________
1. Atha kho (sabbattha), Vi 4. 419; AÑ 3. 45 piÔÔhe passitabbaÑ.
2. Na dÈnÈhaÑ bhikkhave ajjatagge (AÑ 3. 45 piÔÔhe)
3. YaÑ (SÊ, SyÈ, Ka)
140 UdÈnapÈÄi
Puna caparaÑ bhikkhave mahÈsamuddo Ôhitadhammo velaÑ nÈtivattati.

Yampi bhikkhave mahÈsamuddo Ôhitadhammo velaÑ nÈtivattati. AyaÑ1
bhikkhave mahÈsamudde dutiyo acchariyo abbhuto dhammo, yaÑ disvÈ
disvÈ asurÈ mahÈsamudde abhiramanti.
Puna caparaÑ bhikkhave mahÈsamuddo na matena kuÓapena saÑvasati.
YaÑ hoti mahÈsamudde mataÑ kuÓapaÑ, taÑ khippameva2 tÊraÑ vÈheti,
thalaÑ ussÈreti. Yampi bhikkhave mahÈsamuddo na matena kuÓapena
saÑvasati. YaÑ hoti mahÈsamudde mataÑ kuÓapaÑ, taÑ khippameva tÊraÑ
vÈheti, thalaÑ ussÈreti. AyaÑ bhikkhave mahÈsamudde tatiyo acchariyo
abbhuto dhammo, yaÑ disvÈ disvÈ asurÈ mahÈsamudde abhiramanti.
Puna caparaÑ bhikkhave yÈ kÈci mahÈnadiyo. SeyyathidaÑ, Ga~gÈ
YamunÈ AciravatÊ Sarabh| MahÊ. TÈ mahÈsamuddaÑ patvÈ3 jahanti
purimÈni nÈmagottÈni, “mahÈsamuddo”tveva sa~khaÑ gacchanti. Yampi
bhikkhave yÈ kÈci mahÈnadiyo. SeyyathidaÑ, Ga~gÈ YamunÈ AciravatÊ
Sarabh| MahÊ. TÈ mahÈsamuddaÑ patvÈ jahanti purimÈni nÈmagottÈni,
“mahÈsamuddo”tveva sa~khaÑ gacchanti. AyaÑ bhikkhave mahÈsamudde
catuttho acchariyo abbhuto dhammo, yaÑ disvÈ disvÈ asurÈ mahÈsamudde
abhiramanti.
Puna caparaÑ bhikkhave yÈ ca loke savantiyo mahÈsamuddaÑ appenti,
yÈ ca antalikkhÈ dhÈrÈ papatanti, na tena mahÈsamuddassa |nattaÑ vÈ
p|rattaÑ vÈ paÒÒÈyati. Yampi bhikkhave yÈ ca loke savantiyo
mahÈsamuddaÑ appenti, yÈ ca antalikkhÈ dhÈrÈ papatanti, na tena
mahÈsamuddassa |nattaÑ vÈ p|rattaÑ vÈ paÒÒÈyati. AyaÑ bhikkhave
mahÈsamudde paÒcamo acchariyo abbhuto dhammo, yaÑ disvÈ disvÈ asurÈ
mahÈsamudde abhiramanti.
Puna caparaÑ bhikkhave mahÈsamuddo ekaraso loÓaraso. Yampi
bhikkhave mahÈsamuddo ekaraso loÓaraso. AyaÑ bhikkhave mahÈsamudde
chaÔÔho acchariyo abbhuto dhammo, yaÑ disvÈ disvÈ asurÈ mahÈsamudde
abhiramanti.
Puna caparaÑ bhikkhave mahÈsamuddo bahuratano anekaratano.
TatrimÈni ratanÈni, seyyathidaÑ, muttÈ maÓi veÄuriyo sa~kho silÈ
______________________________________________________________
1. Ayampi (sabbattha) 2. KhippaÒÒeva (SÊ), khippaÑyeva (Ka)
3. PattÈ (SyÈ, I, Ka)
5. SoÓavagga 141
pavÈÄaÑ rajataÑ jÈtar|paÑ lohita~go1 masÈragallaÑ. Yampi bhikkhave

mahÈsamuddo bahuratano anekaratano. TatrimÈni ratanÈni, seyyathidaÑ,
muttÈ maÓi veÄuriyo sa~kho silÈ pavÈÄaÑ rajataÑ jÈtar|paÑ lohita~go
masÈragallaÑ. AyaÑ bhikkhave mahÈsamudde sattamo acchariyo abbhuto
dhammo, yaÑ disvÈ disvÈ asurÈ mahÈsamudde abhiramanti.
Puna caparaÑ bhikkhave mahÈsamuddo mahataÑ bh|tÈnaÑ ÈvÈso.
Tatrime bh|tÈ, Timi Timi~galo Timitimi~galo2 asurÈ nÈgÈ gandhabbÈ. Santi
mahÈsamudde yojanasatikÈpi attabhÈvÈ dviyojanasatikÈpi attabhÈvÈ
tiyojanasatikÈpi attabhÈvÈ catuyojanasatikÈpi attabhÈvÈ paÒcayojanasatikÈpi
attabhÈvÈ. Yampi bhikkhave mahÈsamuddo mahataÑ bh|tÈnaÑ ÈvÈso.
Tatrime bh|tÈ, Timi Timi~galo Timitimi~galo asurÈ nÈgÈ gandhabbÈ. Santi
mahÈsamudde yojanasatikÈpi attabhÈvÈ dviyojanasatikÈpi attabhÈvÈ -pa-
paÒcayojanasatikÈpi attabhÈvÈ. AyaÑ bhikkhave mahÈsamudde aÔÔhamo
acchariyo abbhuto dhammo, yaÑ disvÈ disvÈ asurÈ mahÈsamudde
abhiramanti. Ime kho bhikkhave aÔÔha mahÈsamudde acchariyÈ abbhutÈ
dhammÈ, ye disvÈ disvÈ asurÈ mahÈsamudde abhiramanti.
EvamevaÑ kho bhikkhave imasmiÑ dhammavinaye aÔÔha acchariyÈ
abbhutÈ dhammÈ, ye disvÈ disvÈ bhikkh| imasmiÑ dhammavinaye
abhiramanti. Katame aÔÔha?
SeyyathÈpi bhikkhave mahÈsamuddo anupubbaninno anupubbapoÓo
anupubbapabbhÈro na Èyatakeneva papÈto. EvamevaÑ kho bhikkhave
imasmiÑ dhammavinaye anupubbasikkhÈ anupubbakiriyÈ anupubbapaÔipadÈ
na Èyatakeneva aÒÒÈpaÔivedho. Yampi bhikkhave imasmiÑ dhammavinaye
anupubbasikkhÈ anupubbakiriyÈ anupubbapaÔipadÈ na Èyatakeneva
aÒÒÈpaÔivedho. AyaÑ bhikkhave imasmiÑ dhammavinaye paÔhamo
acchariyo abbhuto dhammo, yaÑ disvÈ disvÈ bhikkh| imasmiÑ
dhammavinaye abhiramanti.
______________________________________________________________
1. Lohita~ko (SÊ, I), lohitako (?)
2. Timi timi~galo timirapi~galo (SÊ, I, AÑ 3. 40)
142 UdÈnapÈÄi
SeyyathÈpi bhikkhave mahÈsamuddo Ôhitadhammo velaÑ nÈtivattati.

EvamevaÑ kho bhikkhave yaÑ mayÈ sÈvakÈnaÑ sikkhÈpadaÑ paÒÒattaÑ,
taÑ mama sÈvakÈ jÊvitahetupi nÈtikkamanti. Yampi bhikkhave mayÈ
sÈvakÈnaÑ sikkhÈpadaÑ paÒÒattaÑ, taÑ mama sÈvakÈ jÊvitahetupi
nÈtikkamanti. AyaÑ bhikkhave imasmiÑ dhammavinaye dutiyo acchariyo
abbhuto dhammo, yaÑ disvÈ disvÈ bhikkh| imasmiÑ dhammavinaye
abhiramanti.
SeyyathÈpi bhikkhave mahÈsamuddo na matena kuÓapena saÑvasati.
YaÑ hoti mahÈsamudde mataÑ kuÓapaÑ, taÑ khippameva tÊraÑ vÈheti,
thalaÑ ussÈreti. EvamevaÑ kho bhikkhave yo so puggalo dussÊlo
pÈpadhammo asuci sa~kassarasamÈcÈro paÔicchannakammanto assamaÓo
samaÓapaÔiÒÒo abrahmacÈrÊ brahmacÈripaÔiÒÒo antop|ti avassuto
kasambujÈto, na tena saÑgho saÑvasati, atha kho naÑ khippameva
sannipatitvÈ ukkhipati. KiÒcÈpi so hoti majjhe bhikkhusaÑghassa nisinno,
atha kho so ÈrakÈva saÑghamhÈ, saÑgho ca tena. Yampi bhikkhave yo so
puggalo dussÊlo pÈpadhammo asuci sa~kassarasamÈcÈro
paÔicchannakammanto assamaÓo samaÓapaÔiÒÒo abrahmacÈrÊ
brahmacÈripaÔiÒÒo antop|ti avassuto kasambujÈto, na tena saÑgho
saÑvasati. Khippameva naÑ sannipatitvÈ ukkhipati. KiÒcÈpi so hoti majjhe
bhikkhusaÑghassa nisinno, atha kho so ÈrakÈva saÑghamhÈ, saÑgho ca
tena. AyaÑ bhikkhave imasmiÑ dhammavinaye tatiyo acchariyo abbhuto
dhammo, yaÑ disvÈ disvÈ bhikkh| imasmiÑ dhammavinaye abhiramanti.
SeyyathÈpi bhikkhave yÈ kÈci mahÈnadiyo. SeyyathidaÑ, Ga~gÈ
YamunÈ AciravatÊ Sarabh| MahÊ. TÈ mahÈsamuddaÑ patvÈ jahanti purimÈni
nÈmagottÈni, “mahÈsamuddo”tveva sa~khaÑ gacchanti. EvamevaÑ kho
bhikkhave cattÈro vaÓÓÈ khattiyÈ brÈhmaÓÈ vessÈ suddÈ, te
TathÈgatappavedite dhammavinaye agÈrasmÈ anagÈriyaÑ pabbajitvÈ1
jahanti purimÈni nÈmagottÈni, “samaÓÈ SakyaputtiyÈ”tveva sa~khaÑ
gacchanti. Yampi bhikkhave cattÈro vaÓÓÈ khattiyÈ brÈhmaÓÈ vessÈ suddÈ,
te TathÈgatappavedite dhammavinaye agÈrasmÈ anagÈriyaÑ pabbajitvÈ
jahanti purimÈni
______________________________________________________________
1. PabbajitÈ (Ka-SÊ)
5. SoÓavagga 143
nÈmagottÈni, “samaÓÈ SakyaputtiyÈ”tveva sa~khaÑ gacchanti. AyaÑ

bhikkhave imasmiÑ dhammavinaye catuttho acchariyo abbhuto dhammo,
yaÑ disvÈ disvÈ bhikkh| imasmiÑ dhammavinaye abhiramanti.
SeyyathÈpi bhikkhave yÈ ca loke savantiyo mahÈsamuddaÑ appenti, yÈ
ca antalikkhÈ dhÈrÈ papatanti, na tena mahÈsamuddassa |nattaÑ vÈ p|rattaÑ
vÈ paÒÒÈyati. EvamevaÑ kho bhikkhave bah| cepi bhikkh| anupÈdisesÈya
nibbÈnadhÈtuyÈ parinibbÈyanti, na tena nibbÈnadhÈtuyÈ |nattaÑ vÈ p|rattaÑ
vÈ paÒÒÈyati. Yampi bhikkhave bah| cepi bhikkh| anupÈdisesÈya
nibbÈnadhÈtuyÈ parinibbÈyanti, na tena nibbÈnadhÈtuyÈ |nattaÑ vÈ p|rattaÑ
vÈ paÒÒÈyati. AyaÑ bhikkhave imasmiÑ dhammavinaye paÒcamo acchariyo
abbhuto dhammo, yaÑ disvÈ disvÈ bhikkh| imasmiÑ dhammavinaye
abhiramanti.
SeyyathÈpi bhikkhave mahÈsamuddo ekaraso loÓaraso. EvamevaÑ kho
bhikkhave ayaÑ dhammavinayo ekaraso vimuttiraso. Yampi bhikkhave
ayaÑ dhammavinayo ekaraso vimuttiraso. AyaÑ bhikkhave imasmiÑ
dhammavinaye chaÔÔho acchariyo abbhuto dhammo, yaÑ disvÈ disvÈ
bhikkh| imasmiÑ dhammavinaye abhiramanti.
SeyyathÈpi bhikkhave mahÈsamuddo bahuratano anekaratano. TatrimÈni
ratanÈni, seyyathidaÑ, muttÈ maÓi veÄuriyo sa~kho silÈ pavÈÄaÑ rajataÑ
jÈtar|paÑ lohita~go masÈragallaÑ. EvamevaÑ kho bhikkhave ayaÑ
dhammavinayo bahuratano anekaratano. TatrimÈni ratanÈni, seyyathidaÑ,
cattÈro satipaÔÔhÈnÈ cattÈro sammappadhÈnÈ cattÈro iddhipÈdÈ paÒcindriyÈni
paÒca balÈni satta bojjha~gÈ ariyo aÔÔha~giko maggo. Yampi bhikkhave
ayaÑ dhammavinayo bahuratano anekaratano. TatrimÈni ratanÈni,
seyyathidaÑ, cattÈro satipaÔÔhÈnÈ cattÈro sammappadhÈnÈ cattÈro iddhipÈdÈ
paÒcindriyÈni paÒca balÈni satta bojjha~gÈ ariyo aÔÔha~giko maggo. AyaÑ
bhikkhave imasmiÑ dhammavinaye sattamo acchariyo abbhuto dhammo,
yaÑ disvÈ disvÈ bhikkh| imasmiÑ dhammavinaye abhiramanti.
SeyyathÈpi bhikkhave mahÈsamuddo mahataÑ bh|tÈnaÑ ÈvÈso.
Tatrime bh|tÈ, Timi Timi~galo Timitimi~galo asurÈ nÈgÈ gandhabbÈ.
144 UdÈnapÈÄi
Santi mahÈsamudde yojanasatikÈpi attabhÈvÈ dviyojanasatikÈpi attabhÈvÈ

tiyojanasatikÈpi attabhÈvÈ catuyojanasatikÈpi attabhÈvÈ paÒcayojanasatikÈpi
attabhÈvÈ. EvamevaÑ kho bhikkhave ayaÑ dhammavinayo mahataÑ
bh|tÈnaÑ ÈvÈso. Tatrime bh|tÈ, sotÈpanno sotÈpattiphalasacchikiriyÈya
paÔipanno, sakadÈgÈmÊ sakadÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno, anÈgÈmÊ
anÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno, arahÈ arahattÈya1 paÔipanno. Yampi
bhikkhave ayaÑ dhammavinayo mahataÑ bh|tÈnaÑ ÈvÈso. Tatrime bh|tÈ,
sotÈpanno sotÈpattiphalasacchikiriyÈya paÔipanno, sakadÈgÈmÊ
sakadÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno, anÈgÈmÊ
anÈgÈmiphalasacchikiriyÈya paÔipanno, arahÈ arahattÈya paÔipanno. AyaÑ
bhikkhave imasmiÑ dhammavinaye aÔÔhamo acchariyo abbhuto dhammo,
yaÑ disvÈ disvÈ bhikkh| imasmiÑ dhammavinaye abhiramanti. Ime kho
bhikkhave imasmiÑ dhammavinaye aÔÔha acchariyÈ abbhutÈ dhammÈ, ye
disvÈ disvÈ bhikkh| imasmiÑ dhammavinaye abhiramantÊti.
udÈnesi–
* “Channamativassati, vivaÔaÑ nÈtivassati.
TasmÈ channaÑ vivaretha, evaÑ taÑ nÈtivassatÊ”ti. . PaÒcamaÑ.
6. SoÓasutta
MahÈkaccÈno AvantÊsu viharati Kuraraghare2 Pavatte pabbate. Tena kho
pana samayena SoÓo upÈsako kuÔikaÓÓo Èyasmato MahÈkaccÈnassa
upaÔÔhÈko hoti.
Atha kho SoÓassa upÈsakassa kuÔikaÓÓassa rahogatassa paÔisallÊnassa
evaÑ cetaso parivitakko udapÈdi “yathÈ yathÈ kho ayyo MahÈkaccÈno
dhammaÑ deseti, nayidaÑ sukaraÑ agÈraÑ ajjhÈvasatÈ ekantaparipuÓÓaÑ
ekantaparisuddhaÑ sa~khalikhitaÑ brahmacariyaÑ carituÑ,
______________________________________________________________
1. ArahattaphalasacchikiriyÈya (SÊ)
* Khu 2. 289; Vi 4. 424; Vi 5. 263; Khu 10. 132, 144 piÔÔhesupi.
2. Kururaghare (SyÈ, Vi 3. 283), Kulaghare (Ka)
5. SoÓavagga 145
yaÑn|nÈhaÑ kesamassuÑ ohÈretvÈ kÈsÈyÈni vatthÈni acchÈdetvÈ agÈrasmÈ

anagÈriyaÑ pabbajeyyan”ti.
Atha kho SoÓo upÈsako kuÔikaÓÓo yenÈyasmÈ MahÈkaccÈno
tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ ÈyasmantaÑ MahÈkaccÈnaÑ abhivÈdetvÈ
ekamantaÑ nisÊdi, ekamantaÑ nisinno kho SoÓo upÈsako kuÔikaÓÓo
ÈyasmantaÑ MahÈkaccÈnaÑ etadavoca–
Idha mayhaÑ bhante rahogatassa paÔisallÊnassa evaÑ cetaso parivitakko
udapÈdi “yathÈ yathÈ kho ayyo MahÈkaccÈno dhammaÑ deseti, nayidaÑ
sukaraÑ agÈraÑ ajjhÈvasatÈ ekantaparipuÓÓaÑ ekantaparisuddhaÑ
sa~khalikhitaÑ brahmacariyaÑ carituÑ, yaÑn|nÈhaÑ kesamassuÑ ohÈretvÈ
kÈsÈyÈni vatthÈni acchÈdetvÈ agÈrasmÈ anagÈriyaÑ pabbajeyyan”ti,
pabbÈjetu maÑ bhante ayyo MahÈkaccÈnoti.
EvaÑ vutte ÈyasmÈ MahÈkaccÈno SoÓaÑ upÈsakaÑ kuÔikaÓÓaÑ
etadavoca “dukkaraÑ kho SoÓa yÈvajÊvaÑ ekabhattaÑ ekaseyyaÑ
brahmacariyaÑ, i~gha tvaÑ SoÓa tattheva ÈgÈrikabh|to samÈno BuddhÈnaÑ
sÈsanaÑ anuyuÒja kÈlayuttaÑ ekabhattaÑ ekaseyyaÑ brahmacariyan”ti.
Atha kho SoÓassa upÈsakassa kuÔikaÓÓassa yo ahosi pabbajjÈbhisa~khÈro, so
paÔipassambhi.
Dutiyampi kho -pa-. Dutiyampi kho ÈyasmÈ MahÈkaccÈno SoÓaÑ
upÈsakaÑ kuÔikaÓÓaÑ etadavoca “dukkaraÑ kho SoÓa yÈvajÊvaÑ
ekabhattaÑ ekaseyyaÑ brahmacariyaÑ, i~gha tvaÑ SoÓa tattheva
ÈgÈrikabh|to samÈno BuddhÈnaÑ sÈsanaÑ anuyuÒja kÈlayuttaÑ ekabhattaÑ
ekaseyyaÑ brahmacariyan”ti. Dutiyampi kho SoÓassa upÈsakassa
kuÔikaÓÓassa yo ahosi pabbajjÈbhisa~khÈro, so paÔipassambhi.
Tatiyampi kho SoÓassa upÈsakassa kuÔikaÓÓassa rahogatassa
paÔisallÊnassa evaÑ cetaso parivitakko udapÈdi “yathÈ yathÈ kho ayyo
MahÈkaccÈno dhammaÑ deseti, nayidaÑ sukaraÑ agÈraÑ ajjhÈvasatÈ
ekantaparipuÓÓaÑ ekantaparisuddhaÑ sa~khalikhitaÑ brahmacariyaÑ
carituÑ, yaÑn|nÈhaÑ kesamassuÑ ohÈretvÈ kÈsÈyÈni vatthÈni acchÈdetvÈ
agÈrasmÈ anagÈriyaÑ pabbajeyyan”ti. Tatiyampi kho SoÓo upÈsako
146 UdÈnapÈÄi
kuÔikaÓÓo yenÈyasmÈ MahÈkaccÈno tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ

ÈyasmantaÑ MahÈkaccÈnaÑ abhivÈdetvÈ ekamantaÑ nisÊdi, ekamantaÑ
nisinno kho SoÓo upasako kuÔikaÓÓo ÈyasmantaÑ MahÈkaccÈnaÑ
etadavoca–
udapÈdi “yathÈ yathÈ kho ayyo MahÈkaccÈno dhammaÑ deseti, nayidaÑ
sukaraÑ agÈraÑ ajjhÈvasatÈ ekantaparipuÓÓaÑ ekantaparisuddhaÑ
sa~khalikhitaÑ brahmacariyaÑ carituÑ, yaÑn|nÈhaÑ kesamassuÑ ohÈretvÈ
kÈsÈyÈni vatthÈni acchÈdetvÈ agÈrasmÈ anagÈriyaÑ pabbajeyyan”ti,
pabbÈjetu maÑ bhante ayyo MahÈkaccÈnoti.
Atha kho ÈyasmÈ MahÈkaccÈno SoÓaÑ upÈsakaÑ kuÔikaÓÓaÑ
pabbÈjesi. Tena kho pana samayena Avanti DakkhiÓÈpatho1 appabhikkhuko
hoti. Atha kho ÈyasmÈ MahÈkaccÈno tiÓÓaÑ vassÈnaÑ accayena kicchena
kasirena tato tato dasavaggaÑ bhikkhusaÑghaÑ sannipÈtetvÈ ÈyasmantaÑ
SoÓaÑ upasampÈdesi.
Atha kho Èyasmato SoÓassa vassaÑvuÔÔhassa2 rahogatassa paÔisallÊnassa

evaÑ cetaso parivitakko udapÈdi “na kho me so BhagavÈ sammukhÈ diÔÔho,
api ca sutoyeva me ‘so BhagavÈ Êdiso ca Êdiso cÈ’ti. Sace maÑ upajjhÈto
anujÈneyya, gaccheyyÈhaÑ taÑ BhagavantaÑ dassanÈya ArahantaÑ
SammÈsambuddhan”ti.
Atha kho ÈyasmÈ SoÓo sÈyanhasamayaÑ paÔisallÈnÈ vuÔÔhito yenÈyasmÈ
MahÈkaccÈno tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ ÈyasmantaÑ MahÈkaccÈnaÑ
abhivÈdetvÈ ekamantaÑ nisÊdi, ekamantaÑ nisinno kho ÈyasmÈ SoÓo
ÈyasmantaÑ MahÈkaccÈnaÑ etadavoca–
udapÈdi “na kho me so BhagavÈ sammukhÈ diÔÔho, api ca sutoyeva me ‘so
BhagavÈ Êdiso ca Êdiso cÈ’ti. Sace maÑ
______________________________________________________________
1. Avanti DakkhiÓapatho (SÊ) 2. VassaÑvutthassa (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
5. SoÓavagga 147
upajjhÈyo anujÈneyya, gaccheyyÈhaÑ taÑ BhagavantaÑ dassanÈya

ArahantaÑ SammÈsambuddhan”ti. ( )1
SÈdhu sÈdhu SoÓa, gaccha tvaÑ SoÓa taÑ BhagavantaÑ dassanÈya
ArahantaÑ SammÈsambuddhaÑ2, dakkhissasi tvaÑ SoÓa taÑ BhagavantaÑ
pÈsÈdikaÑ pasÈdanÊyaÑ santindriyaÑ santamÈnasaÑ
uttamadamathasamathamanuppattaÑ dantaÑ guttaÑ yatindriyaÑ nÈgaÑ,
disvÈna mama vacanena Bhagavato pÈde sirasÈ vandÈhi, appÈbÈdhaÑ
appÈta~kaÑ lahuÔÔhÈnaÑ balaÑ phÈsuvihÈraÑ3 puccha “upajjhÈyo me
bhante ÈyasmÈ MahÈkaccÈno Bhagavato pÈde sirasÈ vandati, appÈbÈdhaÑ
appÈta~kaÑ lahuÔÔhÈnaÑ balaÑ phÈsuvihÈraÑ3 pucchatÊ”ti.
“EvaÑ bhante”ti kho ÈyasmÈ SoÓo Èyasmato MahÈkaccÈnassa bhÈsitaÑ
abhinanditvÈ anumoditvÈ uÔÔhÈyÈsanÈ ÈyasmantaÑ MahÈkaccÈnaÑ
abhivÈdetvÈ padakkhiÓaÑ katvÈ senÈsanaÑ saÑsÈmetvÈ pattacÊvaramÈdÈya
yena SÈvatthi tena cÈrikaÑ pakkÈmi. Anupubbena cÈrikaÑ caramÈno yena
SÈvatthi JetavanaÑ AnÈthapiÓÉikassa ÈrÈmo, yena BhagavÈ tenupasa~kami,
nisinno kho ÈyasmÈ SoÓo BhagavantaÑ etadavoca “upajjhÈyo me bhante
ÈyasmÈ MahÈkaccÈno Bhagavato pÈde sirasÈ vandati, appÈbÈdhaÑ
appÈta~kaÑ lahuÔÔhÈnaÑ balaÑ phÈsuvihÈraÑ3 pucchatÊ”ti.
Kacci bhikkhu khamanÊyaÑ, kacci yÈpanÊyaÑ, kaccisi appakilamathena
addhÈnaÑ Ègato, na ca piÓÉakena kilantosÊti. KhamanÊyaÑ BhagavÈ,
yÈpanÊyaÑ BhagavÈ, appakilamathena cÈhaÑ bhante addhÈnaÑ Ègato, na ca
piÓÉakena kilantomhÊti.
Atha kho BhagavÈ ÈyasmantaÑ ŒnandaÑ Èmantesi “imassÈnanda
Ègantukassa bhikkhuno senÈsanaÑ paÒÒÈpehÊ”ti. Atha kho Èyasmato
Œnandassa etadahosi “yassa kho maÑ BhagavÈ
______________________________________________________________
1. (GaccheyyÈhaÑ bhante taÑ BhagavantaÑ dassanÈya ArahantaÑ
SammÈsambuddhaÑ, sace maÑ upajjhÈyo anujÈnÈtÊti) (Vi 3. 285)
2. SammÈsambuddhanti (sabbattha) 3. PhÈsuvihÈraÒca (SÊ)
148 UdÈnapÈÄi
ÈÓÈpeti ‘imassÈnanda Ègantukassa bhikkhuno senÈsanaÑ paÒÒÈpehÊ’ti,

icchati BhagavÈ tena bhikkhunÈ saddhiÑ ekavihÈre vatthuÑ, icchati
BhagavÈ ÈyasmatÈ soÓena saddhiÑ ekavihÈre vatthun”ti, yasmiÑ vihÈre
BhagavÈ viharati, tasmiÑ vihÈre Èyasmato SoÓassa senÈsanaÑ paÒÒÈpesi.
Atha kho BhagavÈ bahudeva rattiÑ abbhokÈse nisajjÈya vÊtinÈmetvÈ
pÈde pakkhÈletvÈ vihÈraÑ pÈvisi. ŒyasmÈpi kho SoÓo bahudeva rattiÑ
abbhokÈse nisajjÈya vÊtinÈmetvÈ pÈde pakkhÈletvÈ vihÈraÑ pÈvisi. Atha kho
BhagavÈ rattiyÈ pacc|sasamayaÑ paccuÔÔhÈya ÈyasmantaÑ SoÓaÑ ajjhesi
“paÔibhÈtu taÑ bhikkhu dhammo bhÈsitun”ti.
“EvaÑ bhante”ti kho ÈyasmÈ SoÓo Bhagavato paÔissutvÈ * soÄasa
aÔÔhakavaggikÈni sabbÈneva sarena abhaÓi. Atha kho BhagavÈ Èyasmato
SoÓassa sarabhaÒÒapariyosÈne abbhanumodi “sÈdhu sÈdhu bhikkhu,
suggahitÈni te bhikkhu soÄasa aÔÔhakavaggikÈni sumanasikatÈni
s|padhÈritÈni, kalyÈÓiyÈsi1 vÈcÈya samannÈgato vissaÔÔhÈya anelagaÄÈya
atthassa viÒÒÈpaniyÈ. Kativassosi tvaÑ bhikkh|”ti. Ekavasso ahaÑ
BhagavÈti. Kissa pana tvaÑ bhikkhu evaÑ ciraÑ akÈsÊti. CiraÑ diÔÔho2 me
bhante kÈmesu ÈdÊnavo, api ca sambÈdho gharÈvÈso bahukicco
bahukaraÓÊyoti.
Atha kho BhagavÈ etamatthaÑ viditvÈ tÈyaÑ velayaÑ imaÑ udÈnaÑ
udÈnesi–
“DisvÈ ÈdÊnavaÑ loke, ÒatvÈ dhammaÑ nir|padhiÑ.
Ariyo na ramatÊ pÈpe, pÈpe na ramatÊ sucÊ”ti. . ChaÔÔhaÑ.
7. Ka~khÈrevatasutta
Ka~khÈrevato Bhagavato avid|re nisinno hoti palla~kaÑ ÈbhujitvÈ ujuÑ
kÈyaÑ paÓidhÈya attano ka~khÈvitaraÓavisuddhiÑ paccavekkhamÈno.
______________________________________________________________
* Upari 399 piÔÔhÈdÊsu. 1. KalyÈÓiyÈ ca (Ka), kalyÈÓiyÈ cÈsi (?)
2. CiradiÔÔho (SÊ)
5. SoÓavagga 149
AddasÈ kho BhagavÈ ÈyasmantaÑ Ka~khÈrevataÑ avid|re nisinnaÑ

palla~kaÑ ÈbhujitvÈ ujuÑ kÈyaÑ paÓidhÈya attano
ka~khÈvitaraÓavisuddhiÑ paccavekkhamÈnaÑ.
udÈnesi–
“YÈ kÈci ka~khÈ idha vÈ huraÑ vÈ,
SakavediyÈ vÈ paravediyÈ vÈ.
Ye jhÈyino tÈ pajahanti sabbÈ,
ŒtÈpino brahmacariyaÑ carantÈ”ti. . SattamaÑ.
8. SaÑghabhedasutta
VeÄuvane kalandakanivÈpe. Tena kho pana samayena ÈyasmÈ Œnando
tadahuposathe pubbaÓhasamayaÑ nivÈsetvÈ pattacÊvaramÈdÈya RÈjagahaÑ
piÓÉÈya pÈvisi.
AddasÈ kho Devadatto ÈyasmantaÑ ŒnandaÑ RÈjagahe piÓÉÈya
carantaÑ, disvÈna yenÈyasmÈ Œnando tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ
ÈyasmantaÑ ŒnandaÑ etadavoca “ajjatagge dÈnÈhaÑ Èvuso Œnanda
aÒÒatreva BhagavatÈ, aÒÒatra bhikkhusaÑghÈ uposathaÑ karissÈmi
saÑghakammÈni cÈ”ti.
Atha kho ÈyasmÈ Œnando RÈjagahe piÓÉÈya caritvÈ pacchÈbhattaÑ
piÓÉapÈtapaÔikkanto yena BhagavÈ tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ
BhagavantaÑ abhivÈdetvÈ ekamantaÑ nisÊdi, ekamantaÑ nisinno kho
ÈyasmÈ Œnando BhagavantaÑ etadavoca–
“IdhÈhaÑ bhante pubbaÓhasamayaÑ nivÈsetvÈ pattacÊvaramÈdÈya
RÈjagahaÑ piÓÉÈya pÈvisiÑ, addasÈ kho maÑ bhante Devadatto RÈjagahe
piÓÉÈya carantaÑ, disvÈna yenÈhaÑ tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ maÑ
etadavoca “ajjatagge dÈnÈhaÑ Èvuso Œnanda aÒÒatreva BhagavatÈ, aÒÒatra
bhikkhusaÑghÈ uposathaÑ karissÈmi saÑghakammÈni cÈ”ti. Ajja bhante
Devadatto saÑghaÑ bhindissati, uposathaÒca karissati saÑghakammÈni cÈti.
150 UdÈnapÈÄi

udÈnesi–
“SukaraÑ sÈdhunÈ sÈdhu, sÈdhu pÈpena dukkaraÑ1.
PÈpaÑ pÈpena sukaraÑ, pÈpamariyehi dukkaran”ti. . AÔÔhamaÑ.
9. SadhÈyamÈnasutta
49. EvaÑ me sutaÑ–ekaÑ samayaÑ BhagavÈ Kosalesu cÈrikaÑ carati
mahatÈ bhikkhusaÑghena saddhiÑ. Tena kho pana samayena sambahulÈ
mÈÓavakÈ Bhagavato avid|re sadhÈyamÈnar|pÈ2 atikkamanti. AddasÈ kho
BhagavÈ sambahule mÈÓavake avid|re sadhÈyamÈnar|pe atikkante.
udÈnesi–
“ParimuÔÔhÈ paÓÉitÈbhÈsÈ, vÈcÈgocarabhÈÓino.
YÈvicchanti mukhÈyÈmaÑ, yena nÊtÈ na taÑ vid|”ti. . NavamaÑ.
10. C|Äapanthakasutta
C|Äapanthako3 Bhagavato avid|re nisinno hoti palla~kaÑ ÈbhujitvÈ ujuÑ
kÈyaÑ paÓidhÈya parimukhaÑ satiÑ upaÔÔhapetvÈ.
AddasÈ kho BhagavÈ ÈyasmantaÑ C|ÄapanthakaÑ avid|re nisinnaÑ
palla~kaÑ ÈbhujitvÈ ujuÑ kÈyaÑ paÓidhÈya parimukhaÑ satiÑ
upaÔÔhapetvÈ.
udÈnaÑ udÈnesi–
______________________________________________________________
1. SukaraÑ sÈdhunÈ sÈdhuÑ, sÈdhuÑ pÈpena dukkaraÑ (Ka) Vi 4. 361 piÔÔhepi
passitabbaÑ.
2. SaddÈyamÈnar|pÈ (SyÈ, I, AÔÔhakathÈyaÑ pÈÔhantaraÑ.), pathÈyamÈnar|pÈ (Ka),
vadhÈyamÈnar|pÈ (Ka-SÊ, Ka-®Ôha), saddhÈyamÈnar|pÈ (?), saddhudhÈtuyÈ
sadhudhÈtuyÈ vÈ siddhamidanti veditabbaÑ.
3. Cullapanthako (SÊ), C|lapanthako (I)
6. Jaccandhavagga 151
“®hitena kÈyena Ôhitena cetasÈ,

TiÔÔhaÑ nisinno uda vÈ sayÈno.
EtaÑ1 satiÑ bhikkhu adhiÔÔhahÈno,
Labhetha pubbÈpariyaÑ visesaÑ.
LaddhÈna pubbÈpariyaÑ visesaÑ,
AdassanaÑ maccurÈjassa gacche”ti. . DasamaÑ.
SoÓavaggo2 paÒcamo.
TassuddÈnaÑ
Piyo AppÈyukÈ KuÔÔhÊ, KumÈrakÈ Uposatho.
SoÓo ca Revato Bhedo, SadhÈya Panthakena cÈti.
_____
6. Jaccandhavagga
1. Œyusa~khÈrossajjanasutta
51. * EvaÑ me sutaÑ–ekaÑ samayaÑ BhagavÈ VesÈliyaÑ viharati
MahÈvane K|ÔÈgÈrasÈlÈyaÑ. Atha kho BhagavÈ pubbaÓhasamayaÑ
nivÈsetvÈ pattacÊvaramÈdÈya VesÈliÑ piÓÉÈya pÈvisi, VesÈliyaÑ piÓÉÈya
caritvÈ pacchÈbhattaÑ piÓÉapÈtapaÔikkanto ÈyasmantaÑ ŒnandaÑ Èmantesi
“gaÓhÈhi Œnanda nisÊdanaÑ, yena CÈpÈlaÑ3 cetiyaÑ tenupasa~kamissÈma
divÈvihÈrÈyÈ”ti.
“EvaÑ bhante”ti kho ÈyasmÈ Œnando Bhagavato paÔissutvÈ nisÊdanaÑ
ÈdÈya BhagavantaÑ piÔÔhito piÔÔhito anubandhi. Atha kho BhagavÈ yena
CÈpÈlaÑ cetiyaÑ tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ paÒÒatte Èsane nisÊdi,
nisajja kho BhagavÈ ÈyasmantaÑ ŒnandaÑ Èmantesi–
RamaÓÊyÈ Œnanda VesÈlÊ, ramaÓÊyaÑ UdenaÑ cetiyaÑ, ramaÓÊyaÑ
GotamakaÑ cetiyaÑ, ramaÓÊyaÑ SattambaÑ cetiyaÑ, ramaÓÊyaÑ
BahuputtaÑ cetiyaÑ, ramaÓÊyaÑ SÈrandadaÑ cetiyaÑ, ramaÓÊyaÑ CÈpÈlaÑ
cetiyaÑ. Yassa kassaci
______________________________________________________________
1. EvaÑ (Ka)
2. SoÓattheravaggo (SyÈ, KaÑ, Ka) MahÈvaggo (AÔÔhakathÈya sameti)
* DÊ 2. 90; SaÑ 3. 230; AÑ 3. 129 piÔÔhesu. 3. PÈvÈlaÑ (SyÈ)
152 UdÈnapÈÄi
Œnanda cattÈro iddhipÈdÈ bhÈvitÈ bahulÊkatÈ yÈnÊkatÈ vatthukatÈ anuÔÔhitÈ

paricitÈ susamÈraddhÈ, so Èka~khamÈno ( )1 kappaÑ vÈ tiÔÔheyya
kappÈvasesaÑ vÈ. TathÈgatassa kho Œnanda cattÈro iddhipÈdÈ bhÈvitÈ
bahulÊkatÈ yÈnÊkatÈ vatthukatÈ anuÔÔhitÈ paricitÈ susamÈraddhÈ,
Èka~khamÈno Œnanda TathÈgato kappaÑ vÈ tiÔÔheyya kappÈvasesaÑ vÈti.
Evampi kho ÈyasmÈ Œnando BhagavatÈ oÄÈrike nimitte kayiramÈne
oÄÈrike obhÈse kayiramÈne nÈsakkhi paÔivijjhituÑ. Na BhagavantaÑ yÈci
“tiÔÔhatu bhante BhagavÈ kappaÑ, tiÔÔhatu Sugato kappaÑ bahujanahitÈya
bahujanasukhÈya lokÈnukampÈya atthÈya hitÈya sukhÈya
devamanussÈnan”ti, yathÈ taÑ mÈrena pariyuÔÔhitacitto. Dutiyampi kho -pa-.
Tatiyampi kho BhagavÈ ÈyasmantaÑ ŒnandaÑ Èmantesi–
RamaÓÊyÈ Œnanda VesÈlÊ, ramaÓÊyaÑ UdenaÑ cetiyaÑ, ramaÓÊyaÑ
GotamakaÑ cetiyaÑ, ramaÓÊyaÑ SattambaÑ cetiyaÑ, ramaÓÊyaÑ
BahuputtaÑ cetiyaÑ, ramaÓÊyaÑ SÈrandadaÑ cetiyaÑ, ramaÓÊyaÑ CÈpÈlaÑ
cetiyaÑ. Yassa kassaci Œnanda cattÈro iddhipÈdÈ bhÈvitÈ bahulÊkatÈ
yÈnÊkatÈ vatthukatÈ anuÔÔhitÈ paricitÈ susamÈraddhÈ, so Èka~khamÈno
kappaÑ vÈ tiÔÔheyya kappÈvasesaÑ vÈ. TathÈgatassa kho Œnanda cattÈro
iddhipÈdÈ bhÈvitÈ bahulÊkatÈ yÈnÊkatÈ vatthukatÈ anuÔÔhitÈ paricitÈ
susamÈraddhÈ, Èka~khamÈno Œnanda TathÈgato kappaÑ vÈ tiÔÔheyya
kappÈvasesaÑ vÈti.
Evampi kho ÈyasmÈ Œnando BhagavatÈ oÄÈrike nimitte kayiramÈne
oÄÈrike obhÈse kayiramÈne nÈsakkhi paÔivijjhituÑ. Na BhagavantaÑ yÈci
“tiÔÔhatu bhante BhagavÈ kappaÑ, tiÔÔhatu Sugato kappaÑ bahujanahitÈya
bahujanasukhÈya lokÈnukampÈya atthÈya hitÈya sukhÈya
devamanussÈnan”ti, yathÈ taÑ mÈrena pariyuÔÔhitacitto.
Atha kho BhagavÈ ÈyasmantaÑ ŒnandaÑ Èmantesi “gaccha tvaÑ
Œnanda, yassadÈni kÈlaÑ maÒÒasÊ”ti. “EvaÑ bhante”ti kho ÈyasmÈ Œnando
______________________________________________________________
1. (Œnanda) (Ka)
Bhagavato paÔissutvÈ uÔÔhÈyÈsanÈ BhagavantaÑ abhivÈdetvÈ padakkhiÓaÑ

katvÈ avid|re aÒÒatarasmiÑ rukkham|le nisÊdi.
Atha kho mÈro pÈpimÈ acirapakkante Èyasmante Œnande yena BhagavÈ
tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ ekamantaÑ aÔÔhÈsi, ekamantaÑ Ôhito kho
mÈro pÈpimÈ BhagavantaÑ etadavoca–
“ParinibbÈtu dÈni bhante BhagavÈ, parinibbÈtu Sugato, parinibbÈnakÈlo
dÈni bhante Bhagavato. BhÈsitÈ kho panesÈ bhante BhagavatÈ vÈcÈ ‘na
tÈvÈhaÑ pÈpima parinibbÈyissÈmi, yÈva me bhikkh| na sÈvakÈ bhavissanti
viyattÈ vinÊtÈ visÈradÈ1 bahussutÈ dhammadharÈ
dhammÈnudhammappaÔipannÈ sÈmÊcippaÔipannÈ anudhammacÈrino, sakaÑ
ÈcariyakaÑ uggahetvÈ Ècikkhissanti desessanti paÒÒapessanti paÔÔhapessanti
vivarissanti vibhajissanti uttÈnÊkarissanti, uppannaÑ parappavÈdaÑ
sahadhammena suniggahitaÑ niggahetvÈ sappÈÔihÈriyaÑ dhammaÑ
desessantÊ’ti. Etarahi kho pana bhante2 bhikkh| Bhagavato sÈvakÈ viyattÈ
vinÊtÈ visÈradÈ bahussutÈ dhammadharÈ dhammÈnudhammappaÔipannÈ
sÈmÊcippaÔipannÈ anudhammacÈrino, sakaÑ ÈcariyakaÑ uggahetvÈ
Ècikkhanti desenti paÒÒapenti paÔÔhapenti vivaranti vibhajanti uttÈnÊkaronti,
uppannaÑ parappavÈdaÑ sahadhammena suniggahitaÑ niggahetvÈ
sappÈÔihÈriyaÑ dhammaÑ desenti. parinibbÈtu dÈni bhante BhagavÈ,
parinibbÈtu Sugato, parinibbÈnakÈlo dÈni bhante Bhagavato.
BhÈsitÈ kho panesÈ bhante BhagavatÈ vÈcÈ ‘na tÈvÈhaÑ pÈpima
parinibbÈyissÈmi, yÈva me bhikkhuniyo na sÈvikÈ bhavissanti viyattÈ vinÊtÈ
visÈradÈ bahussutÈ dhammadharÈ dhammÈnudhammappaÔipannÈ
sÈmÊcippaÔipannÈ anudhammacÈriniyo, sakaÑ ÈcariyakaÑ uggahetvÈ
Ècikkhissanti desessanti paÒÒapessanti paÔÔhapessanti vivarissanti
vibhajissanti uttÈnÊkarissanti, uppannaÑ parappavÈdaÑ sahadhammena
suniggahitaÑ niggahetvÈ sappÈÔihÈriyaÑ dhammaÑ desessantÊ’ti. Etarahi
kho pana bhante bhikkhuniyo Bhagavato sÈvikÈ viyattÈ vinÊtÈ visÈradÈ
bahussutÈ dhammadharÈ dhammÈnudhammappaÔipannÈ
______________________________________________________________
1. VisÈradÈ pattayogakkhemÈ (AÑ 3. 130), visÈradappattÈ yogakkhemÈ (SÊ, I, Ka),
visÈradappattÈ yogakkHemakÈmÈ (SyÈ) DÊ 2, 88 piÔÔhepi passitabbaÑ.
2. Santi kho pana bhante etarahi (SÊ, I, SaÑ 3. 229)
154 UdÈnapÈÄi

Ècikkhanti desenti paÒÒapenti paÔÔhapenti vivaranti vibhajanti uttÈnÊkaronti,
uppannaÑ parappavÈdaÑ sahadhammena suniggahitaÑ niggahetvÈ
sappÈÔihÈriyaÑ dhammaÑ desenti. parinibbÈtu dÈni bhante BhagavÈ,
parinibbÈtu Sugato, parinibbÈnakÈlo dÈni bhante Bhagavato.
parinibbÈyissÈmi, yÈva me upÈsakÈ na sÈvakÈ bhavissanti viyattÈ vinÊtÈ
sÈmÊcippaÔipannÈ anudhammacÈrino, sakaÑ ÈcariyakaÑ uggahetvÈ
suniggahitaÑ niggahetvÈ sappÈÔihÈriyaÑ dhammaÑ desessantÊ’ti. Etarati
kho pana bhante upÈsakÈ Bhagavato sÈvakÈ viyattÈ vinÊtÈ visÈradÈ bahussutÈ
dhammadharÈ dhammÈnudhammappaÔipannÈ sÈmÊcippaÔipannÈ
anudhammacÈrino, sakaÑ ÈcariyakaÑ uggahetvÈ Ècikkhanti desenti
paÒÒapenti paÔÔhapenti vivaranti vibhajanti uttÈnÊkaronti, uppannaÑ
parappavÈdaÑ sahadhammena suniggahitaÑ niggahetvÈ sappÈÔihÈriyaÑ
dhammaÑ desenti. ParinibbÈtu dÈni bhante BhagavÈ, parinibbÈtu Sugato,
parinibbÈnakÈlo dÈni bhante Bhagavato.
BhasitÈ kho panesÈ bhante BhagavatÈ vÈcÈ ‘na tÈvÈhaÑ pÈpima
parinibbÈyissÈmi, yÈva me upÈsikÈ na sÈvikÈ bhavissanti viyattÈ vinÊtÈ
suniggahitaÑ niggahetvÈ sappÈÔihÈriyaÑ dhammaÑ desessantÊ’ti. Etarahi
kho pana bhante upÈsikÈ Bhagavato sÈvikÈ viyattÈ vinÊtÈ visÈradÈ bahussutÈ
dhammadharÈ dhammÈnudhammappaÔipannÈ sÈmÊcippaÔipannÈ
anudhammacÈriniyo, sakaÑ ÈcariyakaÑ uggahetvÈ Ècikkhanti desenti
paÒÒapenti paÔÔhapenti vivaranti vibhajanti uttÈnÊkaronti, uppannaÑ
parappavÈdaÑ sahadhammena suniggahitaÑ niggahetvÈ sappÈÔihÈriyaÑ
dhammaÑ desenti. ParinibbÈtu dÈni bhante BhagavÈ, parinibbÈtu Sugato,
parinibbÈnakÈlo dÈni bhante Bhagavato.

parinibbÈyissÈmi, yÈva me idaÑ brahmacariyaÑ na iddhaÒceva bhavissati
phÊtaÒca vitthÈrikaÑ BÈhujaÒÒaÑ puthubh|taÑ, yÈva devamanussehi
suppakÈsitan’ti. Etarahi kho pana bhante1 Bhagavato brahmacariyaÑ
iddhaÒceva phÊtaÒca vitthÈrikaÑ BÈhujaÒÒaÑ puthubh|taÑ, yÈva
devamanussehi suppakÈsitaÑ. ParinibbÈtu dÈni bhante BhagavÈ, parinibbÈtu
Sugato, parinibbÈnakÈlo dÈni bhante Bhagavato”ti.
EvaÑ vutte BhagavÈ mÈraÑ pÈpimantaÑ etadavoca “appossukko tvaÑ

pÈpima hohi, na ciraÑ TathÈgatassa parinibbÈnaÑ bhavissati, ito tiÓÓaÑ
mÈsÈnaÑ accayena TathÈgato parinibbÈyissatÊ”ti.
Atha kho BhagavÈ CÈpÈle cetiye sato sampajÈno Èyusa~khÈraÑ ossaji,

ossaÔÔhe ca BhagavatÈ Èyusa~khÈre mahÈbh|micÈlo ahosi bhiÑsanako
lomahaÑso, devadundubhiyo2 ca phaliÑsu.

udÈnesi–
“TulamatulaÒca sambhavaÑ,
Bhavasa~khÈramavassaji Muni.
Ajjhattarato samÈhito,
Abhindi kavacamivattasambhavan”ti. . PaÔhamaÑ.
2. SattajaÔilasutta

sÈyanhasamayaÑ paÔisallÈnÈ vuÔÔhito bahidvÈrakoÔÔhake nisinno hoti. Atha
kho rÈjÈ Pasenadi Kosalo yena BhagavÈ tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ
BhagavantaÑ abhivÈdetvÈ ekamantaÑ nisÊdi.
______________________________________________________________
1. TayidaÑ bhante (SaÑ 3. 229) 2. Devadudrabhiyo (Ka)
156 UdÈnapÈÄi
Tena kho pana samayena satta ca jaÔilÈ satta ca nigaÓÔhÈ satta ca

acelakÈ satta ca ekasÈÔakÈ satta ca paribbÈjakÈ par|ÄhakacchanakhalomÈ
khÈrivividhamÈdÈya1 Bhagavato avid|re atikkamanti.
AddasÈ kho rÈjÈ Pasenadi Kosalo te satta ca jaÔile satta ca nigaÓÔhe satta
ca acelake satta ca ekasÈÔake satta ca paribbÈjake par|Ähakacchanakhalome
khÈrivividhamÈdÈya Bhagavato avid|re atikkamante, disvÈna uÔÔhÈyÈsanÈ
ekaÑsaÑ uttarÈsa~gaÑ karitvÈ dakkhiÓajÈÓumaÓÉalaÑ pathaviyaÑ2
nihantvÈ yena te satta ca jaÔilÈ satta ca nigaÓÔhÈ satta ca acelakÈ satta ca
ekasÈÔakÈ satta ca paribbÈjakÈ tenaÒjaliÑ paÓÈmetvÈ tikkhattuÑ nÈmaÑ
sÈvesi “rÈjÈhaÑ bhante Pasenadi Kosalo, rÈjÈhaÑ bhante Pasenadi Kosalo,
rÈjÈhaÑ bhante Pasenadi Kosalo”ti.
Atha kho rÈjÈ Pasenadi Kosalo acirapakkantesu tesu sattasu ca jaÔilesu
sattasu ca nigaÓÔhesu sattasu ca acelakesu sattasu ca ekasÈÔakesu sattasu ca
paribbÈjakesu yena BhagavÈ tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ BhagavantaÑ
abhivÈdetvÈ ekamantaÑ nisÊdi, ekamantaÑ nisinno kho rÈjÈ Pasenadi
Kosalo BhagavantaÑ etadavoca “ye kho3 bhante loke arahanto vÈ
arahattamaggaÑ vÈ samÈpannÈ, ete tesaÑ aÒÒatare”ti4.
DujjÈnaÑ kho etaÑ mahÈrÈja tayÈ gihinÈ kÈmabhoginÈ
puttasambÈdhasayanaÑ ajjhÈvasantena kÈsikacandanaÑ paccanubhontena
mÈlÈgandhavilepanaÑ dhÈrayantena jÈtar|parajataÑ sÈdiyantena “ime vÈ
arahanto ime vÈ arahattamaggaÑ samÈpannÈ”ti.
SaÑvÈsena kho mahÈrÈja sÊlaÑ veditabbaÑ, taÒca kho dÊghena addhunÈ
na ittaraÑ5, manasikarotÈ no amanasikarotÈ, paÒÒavatÈ no duppaÒÒena.
SaÑvohÈrena kho mahÈrÈja soceyyaÑ veditabbaÑ, taÒca kho dÊghena
______________________________________________________________
1. KhÈrÊvidhamÈdÈya (Ka, SÑ 1. 77; DÊ 1. 95 piÔÔhesupi)
2. PaÔhaviyaÑ (SÊ, SÈ, I)
3. Ye ca kho (SÊ), ye ca te (SyÈ), ye nu keci kho (I), ye te (SaÑ 1.78),
ye nu kho keci (?)
4. AÒÒatarÈti (SÊ, Ka), aÒÒataroti (SyÈ, I) 5. Na ittarena (SyÈ, SÊ-SyÈ-®Ôha)
addhunÈ na ittaraÑ, manasikarotÈ no amanasikarotÈ, paÒÒavatÈ no

duppaÒÒena. ŒpadÈsu kho mahÈrÈja thÈmo veditabbo, so ca kho dÊghena
duppaÒÒena. SÈkacchÈya kho mahÈrÈja paÒÒÈ veditabbÈ, sÈ ca kho dÊghena
duppaÒÒenÈti.
AcchariyaÑ bhante, abbhutaÑ bhante, yÈva subhÈsitaÑ cidaÑ1 bhante

BhagavatÈ–“dujjÈnaÑ kho etaÑ mahÈrÈja tayÈ gihinÈ
puttasambÈdhasayanaÑ ajjhÈvasantena kÈsikacandanaÑ paccanubhontena
mÈlÈgandhavilepanaÑ dhÈrayantena jÈtar|parajataÑ sÈdiyantena ‘ime vÈ
arahanto ime vÈ arahattamaggaÑ samÈpannÈ’ti. SaÑvÈsena kho mahÈrÈja
sÊlaÑ veditabbaÑ -pa-. SÈkacchÈya kho mahÈrÈja paÒÒÈ veditabbÈ, sÈ ca
kho dÊghena addhunÈ na ittaraÑ, manasikarotÈ no amanasikarotÈ, paÒÒavatÈ
no duppaÒÒenÈ”ti.
Ete bhante mama purisÈ corÈ2 ocarakÈ janapadaÑ ocaritvÈ gacchanti,

tehi paÔhamaÑ ociÓÓaÑ ahaÑ pacchÈ osÈrissÈmi3. IdÈni te bhante taÑ
rajojallaÑ pavÈhetvÈ sunhÈtÈ suvilittÈ kappitakesamass| odÈtavatthavasanÈ
paÒcahi kÈmaguÓehi samappitÈ sama~gibh|tÈ paricÈressantÊ4ti.
udÈnesi–
“Na vÈyameyya sabbattha, nÈÒÒassa puriso siyÈ.
NÈÒÒaÑ nissÈya jÊveyya, dhammena na vaÓiÑ5 care”ti. . DutiyaÑ.
3. PaccavekkhaÓasutta
Jetavane AnÈthapiÓÉikassa ÈrÈme. Tena kho pana samayena BhagavÈ attano
______________________________________________________________
1. SubhÈsitamidaÑ (SaÑ 1. 78) 2. CarÈ (SaÑ 1. 79)
3. OtarissÈmi (SÊ, SyÈ, I), oyÈyissÈmi (SÊ-SyÈ-®Ôha), osÈpayissÈmi (SaÑ 1. 79)
4. CÈriyanti (SyÈ) 5. VÈÓiÑ (SÊ), vaÓÊ (SyÈ, I), vÈÓijaÑ (Ka)
158 UdÈnapÈÄi
aneke pÈpake akusale dhamme pahÊne paccavekkhamÈno nisinno hoti aneke

ca kusale dhamme bhÈvanÈpÈrip|riÑ gate.
Atha kho BhagavÈ 1 attano aneke pÈpake akusale dhamme pahÊne
viditvÈ aneke ca kusale dhamme bhÈvanÈpÈrip|riÑ gate1 tÈyaÑ velÈyaÑ
imaÑ udÈnaÑ udÈnesi–
“Ahu pubbe tadÈ nÈhu, nÈhu pubbe tadÈ ahu.
Na cÈhu na ca bhavissati, na cetarahi vijjatÊ”ti. . TatiyaÑ.
4. PaÔhamanÈnÈtitthiyasutta
nÈnÈtitthiyasamaÓabrÈhmaÓaparibbÈjakÈ SÈvatthiyaÑ paÔivasanti
nÈnÈdiÔÔhikÈ nÈnÈkhantikÈ nÈnÈrucikÈ nÈnÈdiÔÔhinissayanissitÈ–
Santeke samaÓabrÈhmaÓÈ evaÑvÈdino evaÑdiÔÔhino “sassato loko,
idameva saccaÑ moghamaÒÒan”ti. Santi paneke samaÓabrÈhmaÓÈ
evaÑvÈdino evaÑdiÔÔhino “asassato loko, idameva saccaÑ
moghamaÒÒan”ti. Santeke samaÓabrÈhmaÓÈ evaÑvÈdino evaÑdiÔÔhino
“antavÈ loko, idameva saccaÑ moghamaÒÒan”ti. Santi paneke
samaÓabrÈhmaÓÈ evaÑvÈdino evaÑdiÔÔhino “anantavÈ loko, idameva
saccaÑ moghamaÒÒan”ti. Santeke samaÓabrÈhmaÓÈ evaÑvÈdino
evaÑdiÔÔhino “taÑ jÊvaÑ taÑ sarÊraÑ, idameva saccaÑ moghamaÒÒan”ti.
Santi paneke samaÓabrÈhmaÓÈ evaÑvÈdino evaÑdiÔÔhino “aÒÒaÑ jÊvaÑ
aÒÒaÑ sarÊraÑ, idameva saccaÑ moghamaÒÒan”ti. Santeke
samaÓabrÈhmaÓÈ evaÑvÈdino evaÑdiÔÔhino “hoti TathÈgato paraÑ maraÓÈ,
evaÑvÈdino evaÑdiÔÔhino “na hoti TathÈgato paraÑ maraÓÈ, idameva
evaÑdiÔÔhino “hoti ca na ca hoti TathÈgato paraÑ maraÓÈ, idameva saccaÑ
moghamaÒÒan”ti. Santi
______________________________________________________________
1-1. EtamatthaÑ viditvÈ (SÊ, Ka)
paneke samaÓabrÈhmaÓÈ evaÑvÈdino evaÑdiÔÔhino “neva hoti na na hoti

TathÈgato paraÑ maraÓÈ, idameva saccaÑ moghamaÒÒan”ti.
Te bhaÓÉanajÈtÈ kalahajÈtÈ vivÈdÈpannÈ aÒÒamaÒÒaÑ mukhasattÊhi
vitudantÈ viharanti “ediso dhammo, nediso dhammo. Nediso dhammo, ediso
dhammo”ti.
caritvÈ pacchÈbhattaÑ piÓÉapÈtapaÔikkantÈ yena BhagavÈ
tenupasa~kamiÑsu, upasa~kamitvÈ BhagavantaÑ abhivÈdetvÈ ekamantaÑ
nisÊdiÑsu, ekamantaÑ nisinnÈ kho te bhikkh| BhagavantaÑ etadavocuÑ–
“Idha bhante sambahulÈ nÈnÈtitthiyasamaÓabrÈhmaÓaparibbÈjakÈ
SÈvatthiyaÑ paÔivasanti nÈnÈdiÔÔhikÈ nÈnÈkhantikÈ nÈnÈrucikÈ
nÈnÈdiÔÔhinissayanissitÈ–
Santeke samaÓabrÈhmaÓÈ evaÑvÈdino evaÑdiÔÔhino ‘sassato loko,
idameva saccaÑ moghamaÒÒan’ti -pa-. Te bhaÓÉanajÈtÈ kalahajÈtÈ
vivÈdÈpannÈ aÒÒamaÒÒaÑ mukhasattÊhi vitudantÈ viharanti ‘ediso dhammo,
nediso dhammo. Nediso dhammo, ediso dhammo’ti.”
AÒÒatitthiyÈ bhikkhave paribbÈjakÈ andhÈ acakkhukÈ atthaÑ na jÈnanti
anatthaÑ na jÈnanti, dhammaÑ na jÈnanti adhammaÑ na jÈnanti. Te atthaÑ
ajÈnantÈ anatthaÑ ajÈnantÈ dhammaÑ ajÈnantÈ adhammaÑ ajÈnantÈ
bhaÓÉanajÈtÈ kalahajÈtÈ vivÈdÈpannÈ aÒÒamaÒÒaÑ mukhasattÊhi vitudantÈ
viharanti “ediso dhammo, nediso dhammo. Nediso dhammo, ediso
dhammo”ti.
Bh|tapubbaÑ bhikkhave imissÈyeva SÈvatthiyÈ aÒÒataro rÈjÈ ahosi.
Atha kho bhikkhave so rÈjÈ aÒÒataraÑ purisaÑ Èmantesi “ehi tvaÑ ambho
purisa yÈvatakÈ SÈvatthiyÈ jaccandhÈ, te sabbe ekajjhaÑ sannipÈtehÊ”ti.
“EvaÑ devÈ”ti kho bhikkhave so puriso tassa raÒÒo paÔissutvÈ yÈvatakÈ
SÈvatthiyÈ jaccandhÈ, te sabbe gahetvÈ yena so rÈjÈ tenupasa~kami,
upasa~kamitvÈ taÑ rÈjÈnaÑ etadavoca “sannipÈtitÈ kho te deva yÈvatakÈ
SÈvatthiyÈ
160 UdÈnapÈÄi
jaccandhÈ”ti. Tena hi bhaÓe jaccandhÈnaÑ hatthiÑ dassehÊti. “EvaÑ devÈ”ti

kho bhikkhave so puriso tassa raÒÒo paÔissutvÈ jaccandhÈnaÑ hatthiÑ
dassesi–
EkaccÈnaÑ jaccandhÈnaÑ hatthissa sÊsaÑ dassesi “ediso jaccandhÈ
hatthÊ”ti, ekaccÈnaÑ jaccandhÈnaÑ hatthissa kaÓÓaÑ dassesi “ediso
jaccandhÈ hatthÊ”ti, ekaccÈnaÑ jaccandhÈnaÑ hatthissa dantaÑ dassesi
“ediso jaccandhÈ hatthÊ”ti, ekaccÈnaÑ jaccandhÈnaÑ hatthissa soÓÉaÑ
dassesi “ediso jaccandhÈ hatthÊ”ti, ekaccÈnaÑ jaccandhÈnaÑ hatthissa
kÈyaÑ dassesi “ediso jaccandhÈ hatthÊ”ti, ekaccÈnaÑ jaccandhÈnaÑ
hatthissa pÈdaÑ dassesi “ediso jaccandhÈ hatthÊ”ti, ekaccÈnaÑ
jaccandhÈnaÑ hatthissa satthiÑ1 dassesi “ediso jaccandhÈ hatthÊ”ti,
ekaccÈnaÑ jaccandhÈnaÑ hatthissa na~guÔÔhaÑ dassesi “ediso jaccandhÈ
hatthÊ”ti, ekaccÈnaÑ jaccandhÈnaÑ hatthissa vÈladhiÑ dassesi “ediso
jaccandhÈ hatthÊ”ti,
Atha kho bhikkhave so puriso jaccandhÈnaÑ hatthiÑ dassetvÈ yena so
rÈjÈ tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ taÑ rÈjÈnaÑ etadavoca “diÔÔho kho tehi
deva jaccandhehi hatthÊ, yassadÈni kÈlaÑ maÒÒasÊ”ti.
Atha kho bhikkhave so rÈjÈ yena te jaccandhÈ tenupasa~kami,
upasa~kamitvÈ te jaccandhe etadavoca “diÔÔho vo jaccandhÈ hatthÊ”ti. EvaÑ
deva, diÔÔho no hatthÊti. Vadetha jaccandhÈ kÊdiso hatthÊti.
Yehi bhikkhave jaccandhehi hatthissa sÊsaÑ diÔÔhaÑ ahosi, te
evamÈhaÑsu “ediso deva hatthÊ seyyathÈpi kumbho”ti.
Yehi bhikkhave jaccandhehi hatthissa kaÓÓo diÔÔho ahosi, te
evamÈhaÑsu “ediso deva hatthÊ seyyathÈpi suppo”ti.
Yehi bhikkhave jaccandhehi hatthissa danto diÔÔho ahosi, te
evamÈhaÑsu “ediso deva hatthÊ seyyathÈpi khÊlo”ti.
Yehi bhikkhave jaccandhehi hatthissa soÓÉo diÔÔho ahosi, te
evamÈhaÑsu “ediso deva hatthÊ seyyathÈpi na~galÊsÈ”ti.
Yehi bhikkhave jaccandhehi hatthissa kÈyo diÔÔho ahosi, te evamÈhaÑsu
“ediso deva hatthÊ seyyathÈpi koÔÔho”ti.
______________________________________________________________
1. PiÔÔhiÑ (SyÈ)
Yehi bhikkhave jaccandhehi hatthissa pÈdo diÔÔho ahosi, te evamÈhaÑsu

“edisodeva hatthÊ seyyathÈpi Th|Óo”ti.
Yehi bhikkhave jaccandhehi hatthissa satthi diÔÔho1 ahosi, te
evamÈhaÑsu “ediso deva hatthÊ seyyathÈpi udukkhalo”ti.
Yehi bhikkhave jaccandhehi hatthissa na~guÔÔhaÑ diÔÔhaÑ ahosi, te
evamÈhaÑsu “ediso deva hatthÊ seyyathÈpi musalo”ti.
Yehi bhikkhave jaccandhehi hatthissa vÈladhi diÔÔho ahosi, te
evamÈhaÑsu “ediso deva hatthÊ seyyathÈpi sammajjanÊ”ti.
Te “ediso hatthÊ, nediso hatthÊ. Nediso hatthÊ, ediso hatthÊ”ti
aÒÒamaÒÒaÑ muÔÔhÊhi saÑsumbhiÑsu2. Tena ca pana bhikkhave so rÈjÈ
attamano ahosi.
EvamevaÑ kho bhikkhave aÒÒatitthiyÈ paribbÈjakÈ andhÈ acakkhukÈ te
atthaÑ na jÈnanti anatthaÑ najÈnanti, dhammaÑ na jÈnanti adhammaÑ na
jÈnanti. Te atthaÑ ajÈnantÈ anatthaÑ ajÈnantÈ dhammaÑ ajÈnantÈ
adhammaÑ ajÈnantÈ bhaÓÉanajÈtÈ kalahajÈtÈ vivÈdÈpannÈ aÒÒamaÒÒaÑ
mukhasattÊhi vitudantÈ viharanti “ediso dhammo, nediso dhammo. Nediso
dhammo, ediso dhammo”ti.
udÈnesi–
“Imesu kira sajjanti, eke samaÓabrÈhmaÓÈ.
Viggayha naÑ vivadanti, janÈ eka~gadassino”ti. . CatutthaÑ.
5. DutiyanÈnÈtitthiyasutta
______________________________________________________________
1. PiÔÔhi diÔÔhÈ (Ka-SÊ, SyÈ, I), satthi diÔÔhÈ (Ka-SÊ)
2. SaÑyujjhiÑsu (Ka-SÊ, SyÈ, I)
162 UdÈnapÈÄi
Santeke samaÓabrÈhmaÓÈ evaÑvÈdino evaÑdiÔÔhino “sassato attÈ ca

loko ca, idameva saccaÑ moghamaÒÒan”ti. Santi paneke samaÓabrÈhmaÓÈ
evaÑvÈdino evaÑdiÔÔhino “asassato attÈ ca loko ca, idameva saccaÑ
“sassato ca asassato ca1 attÈ ca loko ca, idameva saccaÑ moghamaÒÒan”ti.
Santi paneke samaÓabrÈhmaÓÈ evaÑvÈdino evaÑdiÔÔhino “neva sassato
nÈsassato attÈ ca loko ca, idameva saccaÑ moghamaÒÒan”ti. Santeke
samaÓabrÈhmaÓÈ evaÑvÈdino evaÑdiÔÔhino “sayaÑkato attÈ ca loko ca,
evaÑvÈdino evaÑdiÔÔhino “paraÑkato attÈ ca loko ca, idameva saccaÑ
“sayaÑkato ca paraÑkato ca2 attÈ ca loko ca, idameva saccaÑ
moghamaÒÒan”ti. Santi paneke samaÓabrÈhmaÓÈ evaÑvÈdino evaÑdiÔÔhino
“asayaÑkÈro aparaÑkÈro3 adhiccasamuppanno attÈ ca loko ca, idameva
evaÑdiÔÔhino “sassataÑ sukhadukkhaÑ attÈ ca loko ca, idameva saccaÑ
“asassataÑ sukhadukkhaÑ attÈ ca loko ca, idameva saccaÑ
“sassataÒca asassataÒca4 sukhadukkhaÑ attÈ ca loko ca, idameva saccaÑ
“neva sassataÑ nÈsassataÑ sukhadukkhaÑ attÈ ca loko ca, idameva saccaÑ
“sayaÑkataÑ sukhadukkhaÑ attÈ ca loko ca, idameva saccaÑ
“paraÑkataÑ sukhadukkhaÑ attÈ ca loko ca, idameva saccaÑ
“sayaÑkataÒca paraÑkataÒca5 sukhadukkhaÑ attÈ ca
______________________________________________________________
1. Sassato asassato (SÊ) 2. SayaÑkato paraÑkato (SÊ)
3. AsayaÑkÈro ca aparaÑkÈro ca (SyÈ, I) 4. SassataÑ asassataÑ (SÊ)
5. SayaÑkataÑ paraÑkataÑ (SÊ)

evaÑvÈdino evaÑdiÔÔhino “asayaÑkÈraÑ aparaÑkÈraÑ
adhiccasamuppannaÑ sukhadukkhaÑ attÈ ca loko ca, idameva saccaÑ
moghamaÒÒan”ti.
dhammo”ti.
Santeke samaÓabrÈhmaÓÈ evaÑvÈdino evaÑdiÔÔhino ‘sassato attÈ ca
loko ca, idameva saccaÑ moghamaÒÒan’ti -pa-. Te bhaÓÉanajÈtÈ kalahajÈtÈ
nediso dhammo. Nediso dhammo, ediso dhammo’ti”.
AÒÒatitthiyÈ bhikkhave paribbÈjakÈ andhÈ acakkhukÈ atthaÑ na jÈnanti
anatthaÑ na jÈnanti, dhammaÑ na jÈnanti adhammaÑ na jÈnanti. Te atthaÑ
ajÈnantÈ anatthaÑ ajÈnantÈ dhammaÑ ajÈnantÈ adhammaÑ ajÈnantÈ
dhammo”ti.
udÈnesi–
“Imesu kira sajjanti, eke samaÓabrÈhmaÓÈ.
AntarÈva visÊdanti, appatvÈva tamogadhan”ti. . PaÒcamaÑ.
164 UdÈnapÈÄi
6. TatiyanÈnÈtitthiyasutta
Santeke samaÓabrÈhmaÓÈ evaÑvÈdino evaÑdiÔÔhino “sassato attÈ ca
evaÑvÈdino evaÑdiÔÔhino “asassato attÈ ca loko ca, idameva saccaÑ
“sassato ca asassato ca attÈ ca loko ca, idameva saccaÑ moghamaÒÒan”ti.
Santi paneke samaÓabrÈhmaÓÈ evaÑvÈdino evaÑdiÔÔhino “neva sassato
nÈsassato attÈ ca loko ca, idameva saccaÑ moghamaÒÒan”ti. Santeke
samaÓabrÈhmaÓÈ evaÑvÈdino evaÑdiÔÔhino “sayaÑkato attÈ ca loko ca,
evaÑvÈdino evaÑdiÔÔhino “paraÑkato attÈ ca loko ca, idameva saccaÑ
“sayaÑkato ca paraÑkato ca attÈ ca loko ca, idameva saccaÑ
“asayaÑkÈro aparaÑkÈro adhiccasamuppanno attÈ ca loko ca, idameva
evaÑdiÔÔhino “sassataÑ sukhadukkhaÑ attÈ ca loko ca, idameva saccaÑ
“asassataÑ sukhadukkhaÑ attÈ ca loko ca, idameva saccaÑ
“sassataÒca asassataÒca sukhadukkhaÑ attÈ ca loko ca, idameva saccaÑ
“neva sassataÑ nÈsassataÑ sukhadukkhaÑ attÈ ca loko ca, idameva saccaÑ
“sayaÑkataÑ sukhadukkhaÑ attÈ ca loko ca, idameva saccaÑ
“paraÑkataÑ sukhadukkhaÑ attÈ ca loko ca, idameva saccaÑ

“sayaÑkataÒca paraÑkataÒca sukhadukkhaÑ attÈ ca loko ca, idameva
saccaÑ moghamaÒÒan”ti. Santi paneke samaÓabrÈhmaÓÈ evaÑvÈdino
evaÑdiÔÔhino “asayaÑkÈraÑ aparaÑkÈraÑ adhiccasamuppannaÑ
sukhadukkhaÑ attÈ ca loko ca, idameva saccaÑ moghamaÒÒan”ti.
dhammo”ti.
Santeke samaÓabrÈhmaÓÈ evaÑvÈdino evaÑdiÔÔhino ‘sassato attÈ ca
loko ca, idameva saccaÑ moghamaÒÒan’ti -pa-. Te bhaÓÉanajÈtÈ kalahajÈtÈ
nediso dhammo. Nediso dhammo, ediso dhammo’ti”.
AÒÒatitthiyÈ bhikkhave paribbÈjakÈ andhÈ acakkhukÈ, te atthaÑ na
jÈnanti anatthaÑ na jÈnanti, dhammaÑ na jÈnanti adhammaÑ na jÈnanti. Te
atthaÑ ajÈnantÈ anatthaÑ ajÈnantÈ dhammaÑ ajÈnantÈ adhammaÑ ajÈnantÈ
dhammo”ti.
udÈnesi–
166 UdÈnapÈÄi
“Aha~kÈrapasutÈyaÑ pajÈ, paraÑkÈr|pasaÑhitÈ.

Etadeke nÈbbhaÒÒaÑsu, na naÑ ‘sallan’ti addasuÑ.
EtaÒca sallaÑ paÔikacca1 passato,
‘AhaÑ karomÊ’ti na tassa hoti,
‘Paro karotÊ’ti na tassa hoti.
MÈnupetÈ ayaÑ pajÈ, mÈnaganthÈ mÈnavinibaddhÈ2.
DiÔÔhÊsu sÈrambhakathÈ, saÑsÈraÑ nÈtivattatÊ”ti. . ChaÔÔhaÑ.
7. Subh|tisutta
Jetavane AnÈthapiÓÉikassa ÈrÈme. Tena kho pana samayena ÈyasmÈ Subh|ti
Bhagavato avid|re nisinno hoti palla~kaÑ ÈbhujitvÈ ujuÑ kÈyaÑ paÓidhÈya
avitakkaÑ samÈdhiÑ samepajjitvÈ.
AddasÈ kho BhagavÈ ÈyasmantaÑ Subh|tiÑ avid|re nisinnaÑ
palla~kaÑ ÈbhujitvÈ ujuÑ kÈyaÑ paÓidhÈya avitakkaÑ samÈdhiÑ
samÈpannaÑ.
udÈnesi–
“Yassa vitakkÈ vidh|pitÈ,
AjjhattaÑ suvikappitÈ asesÈ.
TaÑ sa~gamaticca ar|pasaÒÒÊ,
CatuyogÈtigato na jÈtu metÊ”ti3. . SattamaÑ.
8. GaÓikÈsutta
VeÄuvane kalandakanivÈpe. Tena kho pana samayena RÈjagahe dve p|gÈ
aÒÒatarissÈ gaÓikÈya sÈrattÈ honti paÔibaddhacittÈ bhaÓÉanajÈtÈ kalahajÈtÈ
vivÈdÈpannÈ aÒÒamaÒÒaÑ pÈÓÊhipi upakkamanti, leÉÉ|hipi
______________________________________________________________
1. PaÔigacca (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 2. MÈnavinibandhÈ (SÊ)
3. Na jÈtimetÊti (SyÈ, I, ®Ôha-pÈÔhantaraÑ)
upakkamanti, daÓÉehipi upakkamanti, satthehipi upakkamanti. Te tattha

maraÓampi nigacchanti maraÓamattampi dukkhaÑ.
pattacÊvaramÈdÈya RÈjagahaÑ piÓÉÈya pÈvisiÑsu, RÈjagahe piÓÉÈya caritvÈ
pacchÈbhattaÑ piÓÉapÈtapaÔikkantÈ yena BhagavÈ tenupasa~kamiÑsu,
nisinnÈ kho te bhikkh| BhagavantaÑ etadavocuÑ–
Idha bhante RÈjagahe dve p|gÈ aÒÒatarissÈ gaÓikÈya sÈrattÈ
paÔibaddhacittÈ bhaÓÉanajÈtÈ kalahajÈtÈ vivÈdÈpannÈ aÒÒamaÒÒaÑ pÈÓÊhipi
upakkamanti, leÉÉ|hipi upakkamanti, daÓÉehipi upakkamanti, satthehipi
upakkamanti. Te tattha maraÓampi nigacchanti maraÓamattampi dukkhanti.
udÈnesi–
“YaÒca pattaÑ yaÒca pattabbaÑ, ubhayametaÑ rajÈnukiÓÓaÑ,
ÈturassÈnusikkhato. Ye ca sikkhÈsÈrÈ sÊlabbataÑ jÊvitaÑ
brahmacariyaÑ upaÔÔhÈnasÈrÈ, ayameko anto. Ye ca evaÑvÈdino ‘natthi
kÈmesu doso’ti, ayaÑ dutiyo anto. Iccete ubho antÈ kaÔasivaÉÉhanÈ,
kaÔasiyo diÔÔhiÑ vaÉÉhenti. Ete te ubho ante anabhiÒÒÈya olÊyanti eke,
atidhÈvanti eke. Ye ca kho te abhiÒÒÈya tatra ca nÈhesuÑ, tena ca
nÈmaÒÒiÑsu, vaÔÔaÑ tesaÑ natthi paÒÒÈpanÈyÈ”ti. . AÔÔhamaÑ.
9. UpÈtidhÈvantisutta
rattandhakÈratimisÈyaÑ abbhokÈse nisinno hoti telappadÊpesu jhÈyamÈnesu.
Tena kho pana samayena sambahulÈ adhipÈtakÈ tesu telappadÊpesu

ÈpÈtaparipÈtaÑ anayaÑ Èpajjanti, byasanaÑ Èpajjanti, 1 anayabyasanaÑ
168 UdÈnapÈÄi
Èpajjanti1. AddasÈ kho BhagavÈ te sambahule adhipÈtake tesu telappadÊpesu

ÈpÈtaparipÈtaÑ anayaÑ Èpajjante byasanaÑ Èpajjante anayabyasanaÑ
Èpajjante.
Atha kho BhagavÈ etamatthaÑ viditvÈ tÈyaÑ velÈyaÑ imaÑ

udÈnaÑ udÈnesi–
“UpÈtidhÈvanti na sÈramenti,
NavaÑ navaÑ bandhanaÑ br|hayanti.
Patanti pajjotamivÈdhipÈtakÈ2,
DiÔÔhe sute itiheke niviÔÔhÈ”ti. . NavamaÑ.
10. Uppajjantisutta

Jetavane AnÈthapiÓÉikassa ÈrÈme. Atha kho ÈyasmÈ Œnando yena BhagavÈ
ekamantaÑ nisinno kho ÈyasmÈ Œnando BhagavantaÑ etadavoca–
YÈvakÊvaÒca bhante TathÈgatÈ loke nuppajjanti Arahanto

SammÈsambuddhÈ, tÈva aÒÒatitthiyÈ paribbÈjakÈ sakkatÈ honti garukatÈ
mÈnitÈ p|jitÈ apacitÈ, lÈbhino cÊvara piÓÉapÈta senÈsana gilÈnapaccaya
bhesajja parikkhÈrÈnaÑ. Yato ca kho bhante TathÈgatÈ loke uppajjanti
Arahanto SammÈsambuddhÈ, atha aÒÒatitthiyÈ paribbÈjakÈ asakkatÈ honti
agarukatÈ amÈnitÈ ap|jitÈ anapacitÈ, na lÈbhino cÊvara piÓÉapÈta senÈsana
gilÈnapaccaya bhesajja parikkhÈrÈnaÑ. BhagavÈyeva3 dÈni bhante sakkato
hoti garukato mÈnito p|jito apacito, lÈbhÊ cÊvara piÓÉapÈta senÈsana
gilÈnapaccayabhesajja parikkhÈrÈnaÑ bhikkhusaÑgho cÈti.
______________________________________________________________
1-1. Natthi SÊhaÄapotthake. 2. ...dhipÈtÈ (SÊ, SyÈ) 3. BhagavÈ ceva (SyÈ)
EvametaÑ Œnanda, yÈvakÊvaÒca Œnanda TathÈgatÈ loke nuppajjanti

Arahanto SammÈsambuddhÈ. TÈva aÒÒatitthiyÈ paribbÈjakÈ sakkatÈ honti
garukatÈ mÈnitÈ p|jitÈ apacitÈ, lÈbhino cÊvara piÓÉapÈtasenÈsana
gilÈnapaccayabhesajja parikkhÈrÈnaÑ. Yato ca kho Œnanda TathÈgatÈ loke
uppajjanti Arahanto SammÈsambuddhÈ, atha aÒÒatitthiyÈ paribbÈjakÈ
asakkatÈ honti agarukatÈ amÈnitÈ ap|jitÈ anapacitÈ, na lÈbhino
cÊvarapiÓÉapÈtasenÈsanagilÈnapaccayabhesajja parikkhÈrÈnaÑ. TathÈgatova1
dÈni sakkato hoti garukato mÈnito p|jito apacito, lÈbhÊ cÊvara piÓÉapÈta
senÈsana gilÈnapaccaya bhesajja parikkhÈrÈnaÑ bhikkhusaÑgho cÈti.

udÈnesi–
“ObhÈsati tÈva so kimi,

YÈva na unnamate2 pabha~karo.
(Sa)3 verocanamhi uggate,
Hatappabho hoti na cÈpi bhÈsati.
EvaÑ obhÈsitameva takkikÈnaÑ4,

YÈva SammÈsambuddhÈ loke nuppajjanti.
Na takkikÈ sujjhanti na cÈpi sÈvakÈ,
DuddiÔÔhÊ na dukkhÈ pamuccare”ti. . DasamaÑ.
TassuddÈnaÑ
ŒyujaÔilavekkhaÓÈ, tayo TitthiyÈ Subh|ti.

GaÓikÈ UpÈti navamo, Uppajjanti ca te dasÈti.
Jaccandhavaggo chaÔÔho.
______________________________________________________________
1. TathÈgato ceva (SyÈ) 2. Uggamati (SÊ), unnamati (SyÈ)
3. ( ) Natthi SÊ-SyÈ-potthakesu. 4. TitthiyÈnaÑ (SÊ, SyÈ, I)
170 UdÈnapÈÄi
7. C|Äavagga
1. PaÔhamalakuÓÉakabhaddiyasutta
SÈriputto ÈyasmantaÑ LakuÓÉakabhaddiyaÑ anekapariyÈyena dhammiyÈ
kathÈya sandasseti samÈdapeti1 samuttejeti sampahaÑseti.
Atha kho Èyasmato LakuÓÉakabhaddiyassa ÈyasmatÈ SÈriputtena
anekapariyÈyena dhammiyÈ kathÈya sandassiyamÈnassa samÈdapiyamÈnassa
samuttejiyamÈnassa sampahaÑsiyamÈnassa anupÈdÈya Èsavehi cittaÑ
vimucci.
AddasÈ kho BhagavÈ ÈyasmantaÑ LakuÓÉakabhaddiyaÑ ÈyasmatÈ
SÈriputtena anekapariyÈyena dhammiyÈ kathÈya sandassiyamÈnaÑ
samÈdapiyamÈnaÑ samuttejiyamÈnaÑ sampahaÑsiyamÈnaÑ anupÈdÈya
Èsavehi cittaÑ vimuttaÑ2.
udÈnesi–
* “UddhaÑ adho sabbadhi vippamutto, ayaÑhamasmÊti3 anÈnupassÊ.
EvaÑ vimutto udatÈri oghaÑ, atiÓÓapubbaÑ apunabbhavÈyÈ”ti.
PaÔhamaÑ.
2. DutiyalakuÓÉakabhaddiyasutta
SÈriputto ÈyasmantaÑ LakuÓÉakabhaddiyaÑ sekhaÑ4 maÒÒamÈno bhiyyoso
mattÈya anekapariyÈyena dhammiyÈ kathÈya sandasseti samÈdapeti
samuttejeti sampahaÑseti.
______________________________________________________________
1. SamÈdÈpeti (?) 2. VimuttacittaÑ (?) * Khu 10. 54, 123, 184 piÔÔhesupi.
3. AyamahamasmÊti (SÊ, SyÈ, I) 4. Sekkhoti (SyÈ), sekhoti (I)
7. C|Äavagga 171
AddasÈ kho BhagavÈ ÈyasmantaÑ SÈriputtaÑ ÈyasmantaÑ

LakuÓÉakabhaddiyaÑ sekhaÑ maÒÒamÈnaÑ bhiyyoso mattÈya
anekapariyÈyena dhammiyÈ kathÈya sandassentaÑ samÈdapentaÑ
samuttejentaÑ sampahaÑsentaÑ.
udÈnesi–
“Acchecchi1 vaÔÔaÑ byagÈ nirÈsaÑ, visukkhÈ saritÈ na sandati.
ChinnaÑ vaÔÔaÑ na vattati, esevanto dukkhassÈ”ti. . DutiyaÑ.
3. PaÔhamasattasutta
Jetavane AnÈthapiÓÉikassa ÈrÈme. Tena kho pana samayena SÈvatthiyÈ
manussÈ yebhuyyena kÈmesu ativelaÑ sattÈ ( )2 rattÈ giddhÈ gathitÈ3
mucchitÈ ajjhosannÈ4 sammattakajÈtÈ kÈmesu viharanti.
pattacÊvaramÈdÈya SÈvatthiyaÑ piÓÉÈya pÈvisiÑsu, SÈvatthiyaÑ piÓÉÈya
nisÊdiÑsu, ekamantaÑ nisinnÈ kho te bhikkh| BhagavantaÑ etadavocuÑ
“idha bhante SÈvatthiyÈ manussÈ yebhuyyena kÈmesu ativelaÑ sattÈ rattÈ
giddhÈ gathitÈ mucchitÈ ajjhosannÈ sammattakajÈtÈ kÈmesu viharantÊ”ti.
udÈnesi–
* “KÈmesu sattÈ kÈmasa~gasattÈ,
SaÑyojane vajjamapassamÈnÈ.
Na hi jÈtu saÑyojanasa~gasattÈ,
OghaÑ tareyyuÑ vipulaÑ mahantan”ti. . TatiyaÑ.
______________________________________________________________
1. Acchejji (Ka-SÊ), acchijji (Ka, SÊ, SyÈ), achijji (Ka)
2. (Honti) (bah|su) AÔÔhakathÈya saÑsandetabbaÑ. 3. GadhitÈ (Ka)
4. AjjhopannÈ (Ka) * Khu 10. 174 piÔÔhepi.
172 UdÈnapÈÄi
4. Dutiyasattasutta
64. EvaÑ me subhaÑ–ekaÑ samayaÑ BhagavÈ SÈvatthiyaÑ viharati
Jetavane AnÈthapiÓÉikassa ÈrÈme. Tena kho pana samayena SÈvatthiyÈ
manussÈ yebhuyyena kÈmesu sattÈ ( )1 rattÈ giddhÈ gathitÈ mucchitÈ
ajjhosannÈ andhÊkatÈ sammattakajÈtÈ kÈmesu viharanti.
SÈvatthiÑ piÓÉÈya pÈvisi. AddasÈ kho BhagavÈ SÈvatthiyÈ te manusse
yebhuyyena kÈmesu satte ratte giddhe gathite mucchite ajjhosanne andhÊkate
sammattakajÈte kÈmesu viharante.
udÈnesi–
* “KÈmandhÈ jÈlasaÒchannÈ, taÓhÈchadanachÈditÈ.
PamattabandhunÈ baddhÈ, macchÈva kuminÈmukhe.
JarÈmaraÓamanventi2, vaccho khÊrapakova mÈtaran”ti. . CatutthaÑ.
5. AparalakuÓÉakabhaddiyasutta
LakuÓÉakabhaddiyo sambahulÈnaÑ bhikkh|naÑ piÔÔhito piÔÔhito yena
BhagavÈ tenupasa~kami.
AddasÈ kho BhagavÈ ÈyasmantaÑ LakuÓÉakabhaddiyaÑ d|ratova
sambahulÈnaÑ bhikkh|naÑ piÔÔhito piÔÔhito ÈgacchantaÑ dubbaÓÓaÑ
duddasikaÑ okoÔimakaÑ yebhuyyena bhikkh|naÑ paribh|tar|paÑ, disvÈna
bhikkh| Èmantesi–
Passatha no tumhe bhikkhave etaÑ bhikkhuÑ d|ratova sambahulÈnaÑ
bhikkh|naÑ piÔÔhito piÔÔhito ÈgacchantaÑ dubbaÓÓaÑ duddasikaÑ
okoÔimakaÑ yebhuyyena bhikkh|naÑ paribh|tar|panti. EvaÑ bhanteti.
______________________________________________________________
1. (Honti) (bah|su) AÔÔhakathÈya saÑsandetabbaÑ.
* Khu 10. 32, 107, 184 piÔÔhesupi. 2. JarÈmaraÓaÑ gacchanti (SÊ, SyÈ)
7. C|Äavagga 173
Eso bhikkhave bhikkhu mahiddhiko mahÈnubhÈvo, na ca sÈ samÈpatti

sulabhar|pÈ, yÈ tena bhikkhunÈ asamÈpannapubbÈ. Yassa catthÈya1
kulaputtÈ sammadeva agÈrasmÈ anagÈriyaÑ pabbajanti, tadanuttaraÑ
upasampajja viharatÊti.
udÈnesi–
“Nela~go setapacchÈdo, ekÈro vattatÊ ratho.
AnÊghaÑ passa ÈyantaÑ, chinnasotaÑ abandhanan”ti. . PaÒcamaÑ.
6. TaÓhÈsa~khayasutta
AÒÒÈsikoÓÉaÒÒo2 Bhagavato avid|re nisinno hoti palla~kaÑ ÈbhujitvÈ ujuÑ
kÈyaÑ paÓidhÈya taÓhÈsa~khayavimuttiÑ paccavekkhamÈno.
AddasÈ kho BhagavÈ ÈyasmantaÑ AÒÒÈsikoÓÉaÒÒaÑ avid|re nisinnaÑ
palla~kaÑ ÈbhujitvÈ ujuÑ kÈyaÑ paÓidhÈya taÓhÈsa~khayavimuttiÑ
paccavekkhamÈnaÑ.
udÈnesi–
“Yassa m|laÑ chamÈ natthi, paÓÓÈ natthi kuto latÈ.
TaÑ dhÊraÑ bandhanÈ muttaÑ, ko taÑ ninditumarahati.
DevÈpi naÑ pasaÑsanti, brahmunÈpi pasaÑsito”ti. . ChaÔÔhaÑ.
7. PapaÒcakkhayasutta
Jetavane AnÈthapiÓÉikassa ÈrÈme. Tena kho pana samayena BhagavÈ attano
papaÒcasaÒÒÈsa~khÈpahÈnaÑ paccavekkhamÈno nisinno hoti.
______________________________________________________________
1. YassatthÈya (SÊ, Ka) 2. AÒÒÈtakoÓÉaÒÒo (sabbattha)
174 UdÈnapÈÄi
Atha kho BhagavÈ attano papaÒcasaÒÒÈsa~khÈpahÈnaÑ viditvÈ tÈyaÑ

velÈyaÑ imaÑ udÈnaÑ udÈnesi–
* “Yassa papaÒcÈ Ôhiti ca natthi,
SandÈnaÑ palighaÒca vÊtivatto.
TaÑ nittaÓhaÑ MuniÑ carantaÑ,
NÈvajÈnÈti sadevakopi loko”ti. . SattamaÑ.
8. KaccÈnasutta
MahÈkaccÈno Bhagavato avid|re nisinno hoti palla~kaÑ ÈbhujitvÈ ujuÑ
kÈyaÑ paÓidhÈya kÈyagatÈya satiyÈ ajjhattaÑ parimukhaÑ s|paÔÔhitÈya.
AddasÈ kho BhagavÈ ÈyasmantaÑ MahÈkaccÈnaÑ avid|re nisinnaÑ
palla~kaÑ
ÈbhujitvÈ ujuÑ kÈyaÑ paÓidhÈya kÈyagatÈya satiyÈ ajjhattaÑ parimukhaÑ
s|paÔÔhitÈya.
udÈnesi–
“Yassa siyÈ sabbadÈ sati,
SatataÑ kÈyagatÈ upaÔÔhitÈ.
No cassa no ca me siyÈ,
Na bhavissati na ca me bhavissati.
AnupubbavihÈri tattha so,
KÈleneva tare visattikan”ti. . AÔÔhamaÑ.
9. UdapÈnasutta
69. EvaÑ me sutaÑ–ekaÑ samayaÑ BhagavÈ Mallesu cÈrikaÑ
caramÈno mahatÈ bhikkhusaÑghena saddhiÑ yena Th|ÓaÑ1 nÈma
MallÈnaÑ brÈhmaÓagÈmo tadavasari. AssosuÑ kho Th|ÓeyyakÈ
brÈhmaÓagahapatikÈ “samaÓo khalu bho Gotamo Sakyaputto SakyakulÈ
pabbajito Mallesu cÈrikaÑ
______________________________________________________________
* Khu 10. 32 piÔÔhepi. 1. Th|naÑ (SÊ, SyÈ, I)
7. C|Äavagga 175
caramÈno mahatÈ bhikkhusaÑghena saddhiÑ Th|ÓaÑ anuppatto”ti. ( )1

UdapÈnaÑ tiÓassa ca bhusassa ca yÈva mukhato p|resuÑ “mÈ te muÓÉakÈ
samaÓakÈ pÈnÊyaÑ apaÑs|”ti.
Atha kho BhagavÈ maggÈ okkamma yena rukkham|laÑ tenupasa~kami,
upasa~kamitvÈ paÒÒatte Èsane nisÊdi, nisajja kho BhagavÈ ÈyasmantaÑ
ŒnandaÑ Èmantesi “i~gha me tvaÑ Œnanda etamhÈ udapÈnÈ pÈnÊyaÑ
ÈharÈ”ti.
EvaÑ vutte ÈyasmÈ Œnando BhagavantaÑ etadavoca “idÈni so bhante
udapÈno Th|Óeyyakehi brÈhmaÓagahapatikehi tiÓassa ca bhusassa ca yÈva
mukhato p|rito ‘mÈ te muÓÉakÈ samaÓakÈ pÈnÊyaÑ apaÑs|’ti”.
Dutiyampi kho -pa-. Tatiyampi kho BhagavÈ ÈyasmantaÑ ŒnandaÑ
Èmantesi “I~gha me tvaÑ Œnanda etamhÈ udapÈnÈ pÈnÊyaÑ ÈharÈ”ti. “EvaÑ
bhante”ti kho ÈyasmÈ Œnando Bhagavato paÔissutvÈ pattaÑ gahetvÈ yena so
udapÈno tenupasa~kami. Atha kho so udapÈno Èyasmante Œnande
upasa~kamante sabbaÑ taÑ tiÓaÒca bhusaÒca mukhato ovamitvÈ acchassa
udakassa anÈvilassa vippasannassa yÈva mukhato p|rito vissandanto2 maÒÒe
aÔÔhÈsi.
Atha kho Èyasmato Œnandassa etadahosi “acchariyaÑ vata bho,
abbhutaÑ vata bho, TathÈgatassa mahiddhikatÈ mahÈnubhÈvatÈ, ayaÑ hi so
udapÈno mayi upasa~kamante sabbaÑ taÑ tiÓaÒca bhusaÒca mukhato
ovamitvÈ acchassa udakassa anÈvilassa vippasannassa yÈva mukhato p|rito
vissandanto maÒÒe Ôhito”ti pattena pÈnÊyaÑ ÈdÈya yena BhagavÈ
tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ BhagavantaÑ etadavoca “acchariyaÑ
bhante, abbhutaÑ bhante, TathÈgatassa mahiddhikatÈ mahÈnubhÈvatÈ, ayaÑ
hi so bhante udapÈno mayi upasa~kamante sabbaÑ taÑ tiÓaÒca bhusaÒca
mukhato ovamitvÈ acchassa udakassa anÈvilassa vippasannassa yÈva
mukhato p|rito vissandanto maÒÒe aÔÔhÈsi, pivatu BhagavÈ pÈnÊyaÑ, pivatu
Sugato pÈnÊyan”ti.
______________________________________________________________
1. (Atha kho te Th|ÓeyyakÈ brÈhmaÓagahapatikÈ) (?) 2. Vissando (Ka)
176 UdÈnapÈÄi

udÈnesi–
“KiÑ kayirÈ udapÈnena,
ŒpÈ ce sabbadÈ siyuÑ.
TaÓhÈya m|lato chetvÈ,
Kissa pariyesanaÑ care”ti. . NavamaÑ.
10. Utenasutta
70. EvaÑ me sutaÑ–ekaÑ samayaÑ BhagavÈ KosambiyaÑ viharati
GhositÈrÈme. Tena kho pana samayena raÒÒo Utenassa1 uyyÈnagatassa
antepuraÑ daÉÉhaÑ hoti, paÒca ca itthisatÈni2 kÈla~katÈni honti
SÈmÈvatÊpamukhÈni.
pattacÊvaramÈdÈya KosambiÑ piÓÉÈya pÈvisiÑsu, KosambiyaÑ piÓÉÈya
nisÊdiÑsu, ekamantaÑ nisinnÈ kho te bhikkh| BhagavantaÑ etadavocuÑ
“idha bhante raÒÒo Utenassa uyyÈnagatassa antepuraÑ daÉÉhaÑ, paÒca ca
itthisatÈni kÈla~katÈni SÈmÈvatÊpamukhÈni, tÈsaÑ bhante upÈsikÈnaÑ kÈ
gati, ko abhisamparÈyo”ti.
Santettha bhikkhave upÈsikÈyo sotÈpannÈ, santi sakadÈgÈminiyo, santi
anÈgÈminiyo, sabbÈ tÈ bhikkhave upÈsikÈyo anipphalÈ kÈla~katÈti.
udÈnesi–
* “Mohasambandhano loko, bhabbar|pova dissati.
Upadhibandhano3 bÈlo, tamasÈ parivÈrito.
Sassatoriva4 khÈyati, passato natthi kiÒcanan”ti. . DasamaÑ.
______________________________________________________________
1. Udenassa (SÊ, SyÈ, I) 2. PaÒca itthisatÈni (SÊ, SyÈ, I)
* Khu 10. 53 piÔÔhepi. 3. Upadhisambandhano (Ka-SÊ) 4. Sassati viya (Ka-SÊ)
8. PÈÔaligÈmiyavagga 177
TassuddÈnaÑ
Dve BhaddiyÈ dve ca SattÈ, LakuÓÉako TaÓhÈkkhayo.
PapaÒcakkhayo ca KaccÈno, UdapÈnaÒca Utenoti.
C|Äavaggo1 sattamo.
_____
8. PÈÔaligÈmiyavagga
1. PaÔhamanibbÈnapaÔisaÑyuttasutta
bhikkh| nibbÈnapaÔisaÑyuttÈya dhammiyÈ kathÈya sandasseti samÈdapeti
samuttejeti sampahaÑseti. Te’dha bhikkh|2 aÔÔhiÑ katvÈ3 manasi katvÈ
sabbaÑ cetaso4 samannÈharitvÈ ohitasotÈ dhammaÑ suÓanti.
udÈnesi–
“Atthi bhikkhave tadÈyatanaÑ, yattha neva pathavÊ na Èpo na tejo
na vÈyo, na ÈkÈsÈnaÒcÈyatanaÑ na viÒÒÈÓaÒcÈyatanaÑ na
ÈkiÒcaÒÒÈyatanaÑ na nevasaÒÒÈnÈsaÒÒÈyatanaÑ, nÈyaÑ loko na
paraloko, na ubho candimas|riyÈ. TatrÈpÈhaÑ bhikkhave neva ÈgatiÑ
vadÈmi na gatiÑ na ÔhitiÑ na cutiÑ na upapattiÑ, appatiÔÔhaÑ
appavattaÑ anÈrammaÓamevetaÑ. Esevanto dukkhassÈ”ti. . PaÔhamaÑ.
2. DutiyanibbÈnapaÔisaÑyuttasutta
bhikkh|
______________________________________________________________
1. Cullavaggo (SÊ), C|lavaggo (I)
2. Te ca bhikkh| (SÊ, SyÈ, I, tadaÔÔhakathÈpi oloketabbÈ.)
3. AÔÔhÊkatvÈ (SÊ, SyÈ), aÔÔhikatvÈ (I) 4. SabbaÑ cetasÈ (Itipi aÒÒasuttesu)
178 UdÈnapÈÄi
nibbÈnapaÔisaÑyuttÈya dhammiyÈ kathÈya sandasseti samÈdapeti samuttejeti

sampahaÑseti. Te’dha bhikkh| aÔÔhiÑ katvÈ manasi katvÈ sabbaÑ cetaso
samannÈharitvÈ ohitasotÈ dhammaÑ suÓanti.
udÈnesi–
“DuddasaÑ anataÑ nÈma, na hi saccaÑ sudassanaÑ.
PaÔividdhÈ taÓhÈ jÈnato, passato natthi kiÒcanan”ti. . DutiyaÑ.
3. TatiyanibbÈnapaÔisaÑyuttasutta
samuttejeti sampahaÑseti. Te’dha bhikkh| aÔÔhiÑ katvÈ manasi katvÈ
sabbaÑ cetaso samannÈharitvÈ ohitasotÈ dhammaÑ suÓanti.
udÈnesi–
“Atthi bhikkhave ajÈtaÑ abh|taÑ akataÑ asa~khataÑ, no
cetaÑ bhikkhave abhavissa ajÈtaÑ abh|taÑ akataÑ asa~khataÑ,
nayidha jÈtassa bh|tassa katassa sa~khatassa nissaraÓaÑ paÒÒÈyetha.
YasmÈ ca kho bhikkhave atthi ajÈtaÑ abh|taÑ akataÑ asa~khataÑ.
TasmÈ jÈtassa bh|tassa katassa sa~khatassa nissaraÓaÑ paÒÒÈyatÊ”ti.
. TatiyaÑ.
4. CatutthanibbÈnapaÔisaÑyuttasutta
samuttejeti sampahaÑseti. Te’dha bhikkh| aÔÔhiÑ katvÈ manasi katvÈ
sabbaÑ cetaso samannÈharitvÈ ohitasotÈ dhammaÑ suÓanti.
udÈnesi–
+ “Nissitassa calitaÑ, anissitassa calitaÑ natthi, calite asati passaddhi,

passaddhiyÈ sati nati na hoti, natiyÈ asati Ègatigati na hoti, ÈgatigatiyÈ
asati cut|papÈto na hoti, cut|papÈte asati nevidha na huraÑ na
ubhayamantarena1. Esevanto dukkhassÈ”ti. . CatutthaÑ.
5. Cundasutta
75. * EvaÑ me sutaÑ–ekaÑ samayaÑ BhagavÈ Mallesu cÈrikaÑ
caramÈno mahatÈ bhikkhusaÑghena saddhiÑ yena PÈvÈ tadavasari. Tatra
sudaÑ BhagavÈ PÈvÈyaÑ viharati Cundassa kammÈraputtassa ambavane.
Assosi kho Cundo kammÈraputto “BhagavÈ kira Mallesu cÈrikaÑ
caramÈno mahatÈ bhikkhusaÑghena saddhiÑ pÈvaÑ anuppatto PÈvÈyaÑ
viharati mayhaÑ ambavane”ti. Atha kho Cundo kammÈraputto yena
ekamantaÑ nisÊdi, ekamantaÑ nisinnaÑ kho CundaÑ kammÈraputtaÑ
BhagavÈ dhammiyÈ kathÈya sandassesi samÈdapesi samuttejesi
sampahaÑsesi. Atha kho Cundo kammÈraputto BhagavatÈ dhammiyÈ
kathÈya sandassito samÈdapito samuttejito sampahaÑsito BhagavantaÑ
etadavoca “adhivÈsetu me bhante BhagavÈ svÈtanÈya bhattaÑ saddhiÑ
bhikkhusaÑghenÈ”ti. AdhivÈsesi BhagavÈ tuÓhÊbhÈvena.
Atha kho Cundo kammÈraputto Bhagavato adhivÈsanaÑ viditvÈ
uÔÔhÈyÈsanÈ BhagavantaÑ abhivÈdetvÈ padakkhiÓaÑ katvÈ pakkÈmi. Atha
kho Cundo kammÈraputto tassÈ rattiyÈ accayena sake nivesane paÓÊtaÑ
khÈdanÊyaÑ bhojanÊyaÑ paÔiyÈdÈpetvÈ pah|taÒca s|karamaddavaÑ,
Bhagavato kÈlaÑ ÈrocÈpesi “kÈlo bhante niÔÔhitaÑ bhattan”ti.
saddhiÑ bhikkhusaÑghena yena Cundassa kammÈraputtassa nivesanaÑ
tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ paÒÒatte Èsane nisÊdi, nisajja kho BhagavÈ
CundaÑ kammÈraputtaÑ Èmantesi “yaÑ te Cunda s|karamaddavaÑ
paÔiyattaÑ tena maÑ parivisa, yaÑ panaÒÒaÑ
______________________________________________________________
+ Khu 10. 55, 180 piÔÔhesupi.
1. Na ubhayamantare (sabbattha) Ma 3. 310 piÔÔhe; SaÑ 2. 284 piÔÔhe ca passitabbaÑ.
* DÊ 2. 105 piÔÔhepi.
180 UdÈnapÈÄi
khÈdanÊyaÑ bhojanÊyaÑ paÔiyattaÑ tena bhikkhusaÑghaÑ parivisÈ”ti.

“EvaÑ bhante”ti kho Cundo kammÈraputto Bhagavato paÔissutvÈ yaÑ ahosi
s|karamaddavaÑ paÔiyattaÑ, tena BhagavantaÑ parivisi, yaÑ panaÒÒaÑ
khÈdanÊyaÑ bhojanÊyaÑ paÔiyattaÑ, tena bhikkhusaÑghaÑ parivisi.
Atha kho BhagavÈ CundaÑ kammÈraputtaÑ Èmantesi “yaÑ te Cunda
s|karamaddavaÑ avasiÔÔhaÑ, taÑ sobbhe nikhaÓÈhi, nÈhaÑ taÑ Cunda
passÈmi sadevake loke samÈrake sabrahmake sassamaÓabrÈhmaÓiyÈ pajÈya
sadevamanussÈya, yassa taÑ paribhuttaÑ sammÈ pariÓÈmaÑ gaccheyya
aÒÒatra TathÈgatassÈ”ti1. “EvaÑ bhante”ti kho Cundo kammÈraputto
Bhagavato paÔissutvÈ yaÑ ahosi s|karamaddavaÑ avasiÔÔhaÑ, taÑ sobbhe
nikhaÓitvÈ yena BhagavÈ tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ BhagavantaÑ
abhivÈdetvÈ ekamantaÑ nisÊdi, ekamantaÑ nisinnaÑ kho CundaÑ
kammÈraputtaÑ BhagavÈ dhammiyÈ kathÈya sandassetvÈ samÈdapetvÈ
samuttejetvÈ sampahaÑsetvÈ uÔÔhÈyÈsanÈ pakkÈmi.
Atha kho Bhagavato Cundassa kammÈraputtassa bhattaÑ bhuttÈvissa
kharo ÈbÈdho uppajji, lohitapakkhandikÈ pabÈÄhÈ2 vedanÈ vattanti
mÈraÓantikÈ. Tatra sudaÑ BhagavÈ sato sampajÈno adhivÈsesi
avihaÒÒamÈno. Atha kho BhagavÈ ÈyasmantaÑ ŒnandaÑ Èmantesi
“ÈyÈmÈnanda yena KusinÈrÈ tenupasa~kamissÈmÈ”ti. “EvaÑ bhante”ti kho
ÈyasmÈ Œnando Bhagavato paccassosi.
Cundassa bhattaÑ bhuÒjitvÈ, kammÈrassÈti me sutaÑ.
ŒbÈdhaÑ samphusÊ dhÊro, pabÈÄhaÑ mÈraÓantikaÑ.
Bhuttassa ca s|karamaddavena, byÈdhippabÈÄho udapÈdi Satthuno.
ViriccamÈno3 BhagavÈ avoca, gacchÈmahaÑ KusinÈraÑ nagaranti.
Atha kho BhagavÈ maggÈ okkamma yena aÒÒataraÑ rukkham|laÑ
tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ ÈyasmantaÑ ŒnandaÑ Èmantesi “i~gha me
tvaÑ Œnanda catugguÓaÑ sa~ghÈÔiÑ paÒÒÈpehi, kilantosmi Œnanda,
nisÊdissÈmÊ”ti. “EvaÑ bhante”ti kho ÈyasmÈ Œnando Bhagavato paÔissutvÈ
catugguÓaÑ
______________________________________________________________
1. AÒÒatra TathÈgatenÈti (Ka-SÊ) 2. BÈÄhÈ (SÊ, SyÈ, I)
3. ViriÒcamÈno (?) virecamÈno (DÊ 2. 106)
sa~ghÈÔiÑ paÒÒÈpesi. NisÊdi BhagavÈ paÒÒatte Èsane, nisajja kho BhagavÈ

ÈyasmantaÑ ŒnandaÑ Èmantesi “i~gha me tvaÑ Œnanda, pÈnÊyaÑ Èhara,
pipÈsitosmi Œnanda, pivissÈmÊ”ti.
EvaÑ vutte ÈyasmÈ Œnando BhagavantaÑ etadavoca “idÈni bhante
paÒcamattÈni sakaÔasatÈni atikkantÈni, taÑ cakkacchinnaÑ udakaÑ parittaÑ
luÄitaÑ ÈvilaÑ sandati. AyaÑ bhante KukudhÈ1 nadÊ avid|re acchodakÈ
sÈtodakÈ sÊtodakÈ setodakÈ supatitthÈ ramaÓÊyÈ, ettha BhagavÈ pÈnÊyaÒca
pivissati gattÈni ca sÊtÊkarissatÊ”ti2.
Dutiyampi kho -pa-. Tatiyampi kho BhagavÈ ÈyasmantaÑ ŒnandaÑ
Èmantesi “i~gha me tvaÑ Œnanda, pÈnÊyaÑ Èhara, pipÈsitosmi Œnanda,
pivissÈmÊ”ti. “EvaÑ bhante”ti kho ÈyasmÈ Œnando Bhagavato paÔissutvÈ
pattaÑ gahetvÈ yena sÈ nadÊ tenupasa~kami. Atha kho sÈ nadÊ cakkacchinnÈ
parittÈ luÄitÈ ÈvilÈ sandamÈnÈ Èyasmante Œnande upasa~kamante acchÈ
vippasannÈ anÈvilÈ sandati.
Atha kho Èyasmato Œnandassa etadahosi “acchariyaÑ vata bho,
abbhutaÑ vata bho, TathÈgatassa mahiddhikatÈ mahÈnubhÈvatÈ, ayaÑ hi sÈ
nadÊ cakkacchinnÈ parittÈ luÄitÈ ÈvilÈ sandamÈnÈ mayi upasa~kamante acchÈ
vippasannÈ anÈvilÈ sandatÊ”ti, pattena pÈnÊyaÑ ÈdÈya yena BhagavÈ
tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ BhagavantaÑ etadavoca “acchariyaÑ
bhante, abbhutaÑ bhante, TathÈgatassa mahiddhikatÈ mahÈnubhÈvatÈ, ayaÑ
hi sÈ bhante nadÊ cakkacchinnÈ parittÈ luÄitÈ ÈvilÈ sandamÈnÈ mayi
upasa~kamante acchÈ vippasannÈ anÈvilÈ sandati, pivatu BhagavÈ pÈnÊyaÑ,
pivatu Sugato pÈnÊyan”ti.
Atha kho BhagavÈ pÈnÊyaÑ apÈyi3. Atha kho BhagavÈ mahatÈ
bhikkhusaÑghena saddhiÑ yena KukudhÈ nadÊ tenupasa~kami,
upasa~kamitvÈ KukudhaÑ nadiÑ ajjhogÈhetvÈ nhatvÈ ca pivitvÈ ca
paccuttaritvÈ yena ambavanaÑ tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ ÈyasmantaÑ
CundakaÑ Èmantesi “i~gha me tvaÑ Cundaka catugguÓaÑ sa~ghÈÔiÑ
paÒÒÈpehi, kilantosmi Cundaka,
______________________________________________________________
1. KakutthÈ (SÊ), kukuÔÈ (SyÈ), kakuÔÔhÈ (Ka)
2. SÊtiÑ karissatÊti (SÊ), sÊtaÑ karissatÊti (SyÈ, I, Ka) 3. ApÈsi (SÊ)
182 UdÈnapÈÄi
nipajjissÈmÊ”ti. “EvaÑ bhante”ti kho ÈyasmÈ Cundako Bhagavato paÔissutvÈ

catugguÓaÑ sa~ghÈÔiÑ paÒÒÈpesi. Atha kho BhagavÈ dakkhiÓena passena
sÊhaseyyaÑ kappesi pÈde pÈdaÑ accÈdhÈya sato sampajÈno uÔÔhÈnasaÒÒaÑ
manasi karitvÈ, ÈyasmÈ pana Cundako tattheva Bhagavato purato nisÊdi.
GantvÈna Buddho nadikaÑ KukudhaÑ, (DÊ 2. 112)
AcchodakaÑ sÈtudakaÑ1 vippasannaÑ.
OgÈhi SatthÈ sukilantar|po,
TathÈgato appaÔimo’dha loke.
NhatvÈ ca pivitvÈ cudatÈri2 SatthÈ,

Purakkhato bhikkhugaÓassa majjhe.
SatthÈ pavattÈ BhagavÈ idha dhamme,
UpÈgami ambavanaÑ Mahesi.
Œmantayi CundakaÑ nÈma bhikkhuÑ,
CatugguÓaÑ santhara3 me nipajjaÑ.
So codito bhÈvitattena Cundo,
CatugguÓaÑ santhari4 khippameva.
Nipajji SatthÈ sukilantar|po,
Cundopi tattha pamukhe nisÊdÊti.
Atha kho BhagavÈ ÈyasmantaÑ ŒnandaÑ Èmantesi “siyÈ kho
panÈnanda Cundassa kammÈraputtassa koci vippaÔisÈraÑ upadaheyya ‘tassa
te Èvuso Cunda alÈbhÈ, tassa te dulladdhaÑ, yassa te TathÈgato pacchimaÑ
piÓÉapÈtaÑ bhuÒjitvÈ parinibbuto’ti”. CundassÈnanda kammÈraputtassa
evaÑ vippaÔisÈro paÔivinodetabbo–
“Tassa te Èvuso Cunda lÈbhÈ, tassa te suladdhaÑ, yassa te TathÈgato
pacchimaÑ piÓÉapÈtaÑ paribhuÒjitvÈ parinibbuto. SammukhÈ metaÑ Èvuso
Cunda Bhagavato sutaÑ, sammukhÈ paÔiggahitaÑ–‘dveme piÓÉapÈtÈ
______________________________________________________________
1. SÈtodakaÑ (sabbattha) 2. NhatvÈ ca uttari (Ka)
3. Patthara (SÊ, I) 4. Patthari (SÊ, I)
samasamaphalÈ samasamavipÈkÈ ativiya aÒÒehi piÓÉapÈtehi mahapphalatarÈ

ca mahÈnisaÑsatarÈ ca. Katame dve? YaÒca piÓÉapÈtaÑ paribhuÒjitvÈ
TathÈgato anuttaraÑ sammÈsammodhiÑ abhisambujjhati, yaÒca piÓÉapÈtaÑ
paribhuÒjitvÈ anupÈdisesÈya nibbÈnadhÈtuyÈ parinibbÈyati, ime dve
piÓÉapÈtÈ samasamaphalÈ samasamavipÈkÈ ativiya aÒÒehi piÓÉapÈtehi
mahapphalatarÈ ca mahÈnisaÑsatarÈ ca’.
ŒyusaÑvattanikaÑ ÈyasmatÈ Cundena kammÈraputtena kammaÑ
upacitaÑ, vaÓÓasaÑvattanikaÑ ÈyasmatÈ Cundena kammÈraputtena
kammaÑ upacitaÑ, sukhasaÑvattanikaÑ ÈyasmatÈ Cundena
kammÈraputtena kammaÑ upacitaÑ, saggasaÑvattanikaÑ ÈyasmatÈ
Cundena kammÈraputtena kammaÑ upacitaÑ, yasasaÑvattanikaÑ ÈyasmatÈ
Cundena kammÈraputtena kammaÑ upacitaÑ, ÈdhipateyyasaÑvattanikaÑ
ÈyasmatÈ Cundena kammÈraputtena kammaÑ upacitan”ti. CundassÈnanda
kammÈraputtassa evaÑ vippaÔisÈro paÔivinodetabboti.
udÈnesi–
+ “Dadato puÒÒaÑ pavaÉÉhati,
SaÑyamato veraÑ na cÊyati.
Kusalo ca jahÈti pÈpakaÑ,
RÈgadosamohakkhayÈ sanibbuto”ti1. . PaÒcamaÑ.
6. PÈÔaligÈmiyasutta
76. * EvaÑ me sutaÑ–ekaÑ samayaÑ BhagavÈ Magadhesu cÈrikaÑ
caramÈno mahatÈ bhikkhusaÑghena saddhiÑ yena PÈÔaligÈmo tadavasari.
AssosuÑ kho PÈÔaligÈmiyÈ2 upÈsakÈ “BhagavÈ kira Magadhesu cÈrikaÑ
caramÈno mahatÈ bhikkhusaÑghena saddhiÑ PÈÔaligÈmaÑ anuppatto”ti.
Atha kho PÈÔaligÈmiyÈ upÈsakÈ yena BhagavÈ tenupasa~kamiÑsu,
upasa~kamitvÈ BhagavantaÑ abhivÈdetvÈ ekamantaÑ nisÊdiÑsu.
EkamantaÑ nisinnÈ kho PÈÔaligÈmiyÈ upÈsakÈ BhagavantaÑ etadavocuÑ
“adhivÈsetu no bhante BhagavÈ ÈvasathÈgÈran”ti. AdhivÈsesi BhagavÈ
tuÓhÊbhÈvena.
______________________________________________________________
+ DÊ 2. 113; Khu 10. 187 piÔÔhesupi. 1. Parinibbutoti (SÊ, SyÈ, I)
* Vi 3. 321; Ma 2. 16; SaÑ 2. 389 piÔÔhesupi. 2. PÈÔaligÈmikÈ (DÊ 2. 71)
184 UdÈnapÈÄi
Atha kho PÈÔaligÈmiyÈ upÈsakÈ Bhagavato adhivÈsanaÑ viditvÈ

uÔÔhÈyÈsanÈ BhagavantaÑ abhivÈdetvÈ padakkhiÓaÑ katvÈ
yenÈvasathÈgÈraÑ tenupasa~kamiÑsu, upasa~kamitvÈ sabbasanthariÑ
ÈvasathÈgÈraÑ santharitvÈ ÈsanÈni paÒÒÈpetvÈ udakamaÓikaÑ patiÔÔhÈpetvÈ
telappadÊpaÑ ÈropetvÈ yena BhagavÈ tenupasa~kamiÑsu, upasa~kamitvÈ
BhagavantaÑ abhivÈdetvÈ ekamantaÑ aÔÔhaÑsu, ekamantaÑ ÔhitÈ kho
PÈÔaligÈmiyÈ upÈsakÈ BhagavantaÑ etadavocuÑ “sabbasantharisanthataÑ1
bhante ÈvasathÈgÈraÑ, ÈsanÈni paÒÒattÈni, udakamaÓiko patiÔÔhÈpito2,
telappadÊpo Èropito. Yassa dÈni bhante BhagavÈ kÈlaÑ maÒÒatÊ”ti.
Atha kho BhagavÈ nivÈsetvÈ pattacÊvaramÈdÈya saddhiÑ
bhikkhusaÑghena yena ÈvasathÈgÈraÑ tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ pÈde
pakkhÈletvÈ ÈvasathÈgÈraÑ pavisitvÈ majjhimaÑ thambhaÑ nissÈya
puratthÈbhimukho nisÊdi, bhikkhusaÑghopi kho pÈde pakkhÈletvÈ
ÈvasathÈgÈraÑ pavisitvÈ pacchimaÑ bhittiÑ nissÈya puratthÈbhimukho
nisÊdi BhagavantaÑyeva purakkhatvÈ, PÈÔaligÈmiyÈpi kho upÈsakÈ pÈde
pakkhÈletvÈ ÈvasathÈgÈraÑ pavisitvÈ puratthimaÑ bhittiÑ nissÈya
pacchimÈbhimukhÈ nisÊdiÑsu BhagavantaÑyeva purakkhatvÈ. Atha kho
BhagavÈ PÈÔaligÈmiye upÈsake Èmantesi–
* PaÒcime gahapatayo ÈdÊnavÈ dussÊlassa sÊlavipattiyÈ. Katame paÒca?
Idha gahapatayo dussÊlo sÊlavipanno pamÈdÈdhikaraÓaÑ mahatiÑ
bhogajÈniÑ nigacchati, ayaÑ paÔhamo ÈdÊnavo dussÊlassa sÊlavipattiyÈ.
Puna caparaÑ gahapatayo dussÊlassa sÊlavipannassa pÈpako kittisaddo
abbhuggacchati, ayaÑ dutiyo ÈdÊnavo dussÊlassa sÊlavipattiyÈ.
Puna caparaÑ gahapatayo dussÊlo sÊlavipanno yaÒÒadeva parisaÑ
upasa~kamati yadi khattiyaparisaÑ yadi brÈhmaÓaparisaÑ yadi
gahapatiparisaÑ yadi samaÓaparisaÑ, avisÈrado upasa~kamati ma~kubh|to,
ayaÑ tatiyo ÈdÊnavo dussÊlassa sÊlavipattiyÈ.
Puna caparaÑ gahapatayo dussÊlo sÊlavipanno samm|Äho kÈlaÑ karoti,
ayaÑ catuttho ÈdÊnavo dussÊlassa sÊlavipattiyÈ.
______________________________________________________________
1. SabbasanthariÑ santhataÑ (SÊ, SyÈ, I) 2. UdakamaÓikaÑ patiÔÔhÈpitaÑ (SyÈ)
* AÑ 2. 221; DÊ 3.196 piÔÔhepi.
Puna caparaÑ gahapatayo dussÊlo sÊlavipanno kÈyassa bhedÈ paraÑ

maraÓÈ apÈyaÑ duggatiÑ vinipÈtaÑ nirayaÑ upapajjati, ayaÑ paÒcamo
ÈdÊnavo dussÊlassa sÊlavipattiyÈ. Ime kho gahapatayo paÒca ÈdÊnavÈ
dussÊlassa sÊlavipattiyÈ.
PaÒcime gahapatayo ÈnisaÑsÈ sÊlavato sÊlasampadÈya. Katame paÒca?
Idha gahapatayo sÊlavÈ sÊlasampanno appamÈdÈdhikaraÓaÑ mahantaÑ
bhogakkhandhaÑ adhigacchati, ayaÑ paÔhamo ÈnisaÑso sÊlavato
sÊlasampadÈya.
Puna caparaÑ gahapatayo sÊlavato sÊlasampannassa kalyÈÓo kittisaddo
abbhuggacchati, ayaÑ dutiyo ÈnisaÑso sÊlavato sÊlasampadÈya.
Puna caparaÑ gahapatayo sÊlavÈ sÊlasampanno yaÒÒadeva parisaÑ
upasa~kamati yadi khattiyaparisaÑ yadi brÈhmaÓaparisaÑ yadi
gahapatiparisaÑ yadi samaÓaparisaÑ visÈrado upasa~kamati ama~kubh|to,
ayaÑ tatiyo ÈnisaÑso sÊlavato sÊlasampadÈya.
Puna caparaÑ gahapatayo sÊlavÈ sÊlasampanno asamm|Äho kÈlaÑ
karoti, ayaÑ catuttho ÈnisaÑso sÊlavato sÊlasampadÈya.
Puna caparaÑ gahapatayo sÊlavÈ sÊlasampanno kÈyassa bhedÈ paraÑ
maraÓÈ sugatiÑ saggaÑ lokaÑ upapajjati, ayaÑ paÒcamo ÈnisaÑso sÊlavato
sÊlasampadÈya. Ime kho gahapatayo paÒca ÈnisaÑsÈ sÊlavato
sÊlasampadÈyÈti.
Atha kho BhagavÈ PÈÔaligÈmiye upÈsake bahudeva rattiÑ dhammiyÈ
kathÈya sandassetvÈ samÈdapetvÈ samuttejetvÈ sampahaÑsetvÈ uyyojesi
“abhikkantÈ kho gahapatayo ratti, yassadÈni tumhe kÈlaÑ maÒÒathÈ”ti.
1Atha kho PÈÔaligÈmiyÈ upÈsakÈ Bhagavato bhÈsitaÑ abhinanditvÈ
anumoditvÈ1 uÔÔhÈyÈsanÈ BhagavantaÑ abhivÈdetvÈ padakkhiÓaÑ katvÈ

pakkamiÑsu. Atha kho BhagavÈ acirapakkantesu PÈÔaligÈmiyesu upÈsakesu
suÒÒÈgÈraÑ pÈvisi.
______________________________________________________________
1-1. “EvaÑ bhante”ti kho PÈÔaligÈmiyÈ upÈsakÈ Bhagavato paÔissutvÈ (Vi 3. 323; DÊ 2. 73)
186 UdÈnapÈÄi
Tena kho pana samayena SunidhavassakÈrÈ1 MagadhamahÈmattÈ

PÈÔaligÈme nagaraÑ mÈpenti VajjÊnaÑ paÔibÈhÈya. Tena kho pana samayena
sambahulÈ devatÈyo sahassasahasseva2 PÈÔaligÈme vatth|ni pariggaÓhanti.
YasmiÑ padese mahesakkhÈ devatÈ vatth|ni pariggaÓhanti, mahesakkhÈnaÑ
tattha raÒÒaÑ rÈjamahÈmattÈnaÑ cittÈni namanti nivesanÈni mÈpetuÑ.
YasmiÑ padese majjhimÈ devatÈ vatth|ni pariggaÓhanti, majjhimÈnaÑ
tattha raÒÒaÑ rÈjamahÈmattÈnaÑ cittÈni namanti nivesanÈni mÈpetuÑ.
YasmiÑ padese nÊcÈ devatÈ vatth|ni pariggaÓhanti, nÊcÈnaÑ tattha raÒÒaÑ
rÈjamahÈmattÈnaÑ cittÈni namanti nivesanÈni mÈpetuÑ.
AddasÈ kho BhagavÈ dibbena cakkhunÈ visuddhena
atikkantamÈnusakena tÈ devatÈyo sahassasahasseva PÈÔaligÈme vatth|ni
pariggaÓhantiyo, yasmiÑ padese mahesakkhÈ devatÈ vatth|ni pariggaÓhanti,
mahesakkhÈnaÑ tattha raÒÒaÑ rÈjamahÈmattÈnaÑ cittÈni namanti
nivesanÈni mÈpetuÑ. YasmiÑ padese majjhimÈ devatÈ vatth|ni
pariggaÓhanti, majjhimÈnaÑ tattha raÒÒaÑ rÈjamahÈmattÈnaÑ cittÈni
namanti nivesanÈni mÈpetuÑ. YasmiÑ padese nÊcÈ devatÈ vatth|ni
pariggaÓhanti, nÊcÈnaÑ tattha raÒÒaÑ rÈjamahÈmattÈnaÑ cittÈni namanti
nivesanÈni mÈpetuÑ. Atha kho BhagavÈ tassÈ rattiyÈ pacc|sasamaye
paccuÔÔhÈya ÈyasmantaÑ ŒnandaÑ Èmantesi–
Ke nu kho3 Œnanda PÈÔaligÈme nagaraÑ mÈpentÊti4. SunidhavassakÈrÈ
bhante MagadhamahÈmattÈ PÈÔaligÈme nagaraÑ mÈpenti VajjÊnaÑ
paÔibÈhÈyÈti. SeyyathÈpi Œnanda devehi TÈvatiÑsehi saddhiÑ mantetvÈ,
evamevaÑ kho Œnanda SunidhavassakÈrÈ MagadhamahÈmattÈ PÈÔaligÈme
nagaraÑ mÈpenti VajjÊnaÑ paÔibÈhÈyÈ. IdhÈhaÑ Œnanda addasaÑ dibbena
cakkhunÈ visuddhena atikkantamÈnusakena sambahulÈ devatÈyo
sahassasahasseva PÈÔaligÈme vatth|ni pariggaÓhantiyo. YasmiÑ padese
mahesakkhÈ devatÈ vatth|ni pariggaÓhanti, mahesakkhÈnaÑ tattha raÒÒaÑ
rÈjamahÈmattÈnaÑ cittÈni namanti nivesanÈni mÈpetuÑ. YasmiÑ padese
majjhimÈ devatÈ vatth|ni pariggaÓhanti, majjhimÈnaÑ tattha raÒÒaÑ
rÈjamahÈmattÈnaÑ cittÈni namanti nivesanÈni mÈpetuÑ.
______________________________________________________________
1. SunÊdhavassakÈrÈ (SÊ, SyÈ, I) 2. Sahasseva (SyÈ, Ka), sahassasseva (I)
3. Ko nu kho (sabbattha) 4. MÈpetÊti (sabbattha)
YasmiÑ padese nÊcÈ devatÈ vatth|ni pariggaÓhanti, nÊcÈnaÑ tattha raÒÒaÑ

rÈjamahÈmattÈnaÑ cittÈni namanti nivesanÈni mÈpetuÑ. YÈvatÈ Œnanda
ariyaÑ ÈyatanaÑ yÈvatÈ vaÓippatho, idaÑ agganagaraÑ bhavissati
pÈÔaliputtaÑ puÔabhedanaÑ. PÈÔaliputtassa kho Œnanda tayo antarÈyÈ
bhavissanti aggito vÈ udakato vÈ mithubhedato vÈti.
Atha kho SunidhavassakÈrÈ MagadhamahÈmattÈ yena BhagavÈ
tenupasa~kamiÑsu, upasa~kamitvÈ BhagavatÈ saddhiÑ sammodiÑsu,
sammodanÊyaÑ kathaÑ sÈraÓÊyaÑ1 vÊtisÈretvÈ ekamantaÑ aÔÔhaÑsu,
ekamantaÑ ÔhitÈ kho SunidhavassakÈrÈ MagadhamahÈmattÈ BhagavantaÑ
etadavocuÑ “adhivÈsetu no bhavaÑ Gotamo ajjatanÈya bhattaÑ saddhiÑ
bhikkhusaÑghenÈ”ti. AdhivÈsesi BhagavÈ tuÓhÊbhÈvena.
Atha kho SunidhavassakÈrÈ MagadhamahÈmattÈ Bhagavato
adhivÈsanaÑ viditvÈ yena sako Èvasatho tenupasa~kamiÑsu, upasa~kamitvÈ
sake Èvasathe paÓÊtaÑ khÈdanÊyaÑ bhojanÊyaÑ paÔiyÈdÈpetvÈ Bhagavato
kÈlaÑ ÈrocesuÑ “kÈlo bho Gotama, niÔÔhitaÑ bhattan”ti.
saddhiÑ bhikkhusaÑghena yena SunidhavassakÈrÈnaÑ
MagadhamahÈmattÈnaÑ Èvasatho tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ paÒÒatte
Èsane nisÊdi. Atha kho SunidhavassakÈrÈ MagadhamahÈmattÈ
BuddhappamukhaÑ bhikkhusaÑghaÑ paÓÊtena khÈdanÊyena bhojanÊyena
sahatthÈ santappesuÑ sampavÈresuÑ.
Atha kho SunidhavassakÈrÈ MagadhamahÈmattÈ BhagavantaÑ
bhuttÈviÑ onÊtapattapÈÓiÑ aÒÒataraÑ nÊcaÑ ÈsanaÑ gahetvÈ ekamantaÑ
nisÊdiÑsu, ekamantaÑ nisinne kho SunidhavassakÈre MagadhamahÈmatte
BhagavÈ imÈhi gÈthÈhi anumodi–
“YasmiÑ padese kappeti, vÈsaÑ paÓÉitajÈtiyo.
SÊlavantettha bhojetvÈ, saÒÒate brahmacÈrayo2.
______________________________________________________________
1. SÈrÈÓÊyaÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 2. BrahmacÈrino (SyÈ), brahmacariye (I, Ka)
188 UdÈnapÈÄi
YÈ tattha devatÈ ÈsuÑ, tÈsaÑ dakkhiÓamÈdise.

TÈ p|jitÈ p|jayanti, mÈnitÈ mÈnayanti naÑ.
Tato naÑ anukampanti, mÈtÈ puttaÑva orasaÑ.
DevatÈnukampito poso, sadÈ bhadrÈni passatÊ”ti.
Atha kho BhagavÈ SunidhavassakÈrÈnaÑ MagadhamahÈmattÈnaÑ imÈhi
gÈthÈhi anumoditvÈ uÔÔhÈyÈsanÈ pakkÈmi.
Tena kho pana samayena SunidhavassakÈrÈ MagadhamahÈmattÈ
BhagavantaÑ piÔÔhito piÔÔhito anubandhÈ honti “yenajja samaÓo Gotamo
dvÈrena nikkhamissati, taÑ GotamadvÈraÑ nÈma bhavissati, yena titthena
Ga~gaÑ nadiÑ tarissati, taÑ GotamatitthaÑ nÈma bhavissatÊ”ti.
Atha kho BhagavÈ yena dvÈrena nikkhami, taÑ GotamadvÈraÑ nÈma
ahosi. Atha kho BhagavÈ yena Ga~gÈ nadÊ tenupasa~kami. Tena kho pana
samayena Ga~gÈ nadÊ p|rÈ hoti samatittikÈ kÈkapeyyÈ, appekacce manussÈ
nÈvaÑ pariyesanti, appekacce uÄumpaÑ pariyesanti, appekacce kullaÑ
bandhanti apÈrÈ pÈraÑ gantukÈmÈ. Atha kho BhagavÈ seyyathÈpi nÈma
balavÈ puriso samiÒjitaÑ vÈ bÈhaÑ pasÈreyya, pasÈritaÑ vÈ bÈhaÑ
samiÒjeyya, evamevaÑ Ga~gÈya nadiyÈ orimatÊre1 antarahito pÈrimatÊre
paccuÔÔhÈsi saddhiÑ bhikkhusaÑghena.
AddasÈ kho BhagavÈ te manusse appekacce nÈvaÑ pariyesante
appekacce uÄumpaÑ pariyesante appekacce kullaÑ bandhante apÈrÈ pÈraÑ
gantukÈme.
udÈnesi–
“Ye taranti aÓÓavaÑ saraÑ,
SetuÑ katvÈna visajja pallalÈni.
KullaÑ hi jano pabandhati2,
TiÓÓÈ3 medhÈvino janÈ”ti. . ChaÔÔhaÑ.
______________________________________________________________
1. OrimatÊrÈ (bah|su) Vi 3. 325; DÊ 2. 76 piÔÔhesu passitabbaÑ.
2. Bandhati (SyÈ, I) 3. NitiÓÓÈ (Ka)
7. DvidhÈpathasutta
77. EvaÑ me sutaÑ–ekaÑ samayaÑ BhagavÈ Kosalesu
addhÈnamaggapaÔipanno hoti ÈyasmatÈ NÈgasamÈlena pacchÈsamaÓena.
AddasÈ kho ÈyasmÈ NÈgasamÈlo antarÈmagge dvidhÈpathaÑ1, disvÈna
BhagavantaÑ etadavoca “ayaÑ bhante BhagavÈ pantho, iminÈ gacchÈmÈ”ti.
EvaÑ vutte BhagavÈ ÈyasmantaÑ NÈgasamÈlaÑ etadavoca “ayaÑ
NÈgasamÈla pantho, iminÈ gacchÈmÈ”ti.
Dutiyampi kho -pa-. Tatiyampi kho ÈyasmÈ NÈgasamÈlo BhagavantaÑ
etadavoca “ayaÑ bhante BhagavÈ pantho, iminÈ gacchÈmÈ”ti. Tatiyampi
kho BhagavÈ ÈyasmantaÑ NÈgasamÈlaÑ etadavoca “ayaÑ NÈgasamÈla
pantho, iminÈ gacchÈmÈ”ti. Atha kho ÈyasmÈ NÈgasamÈlo Bhagavato
pattacÊvaraÑ tattheva chamÈyaÑ nikkhipitvÈ pakkÈmi “idaÑ bhante
Bhagavato pattacÊvaran”ti.
Atha kho Èyasmato NÈgasamÈlassa tena panthena gacchantassa
antarÈmagge corÈ nikkhamitvÈ hatthehi ca pÈdehi ca ÈkoÔesuÑ, pattaÒca
bhindiÑsu, sa~ghÈÔiÒca vipphÈlesuÑ. Atha kho ÈyasmÈ NÈgasamÈlo
bhinnena pattena vipphÈlitÈya sa~ghÈÔiyÈ yena BhagavÈ tenupasa~kami,
nisinno kho ÈyasmÈ NÈgasamÈlo BhagavantaÑ etadavoca “idha mayhaÑ
bhante tena panthena gacchantassa antarÈmagge corÈ nikkhamitvÈ hatthehi
ca pÈdehi ca ÈkoÔesuÑ, pattaÒca bhindiÑsu, sa~ghÈÔiÒca vipphÈlesun”ti.
udÈnesi–
“SaddhiÑ caramekato vasaÑ,
Misso aÒÒajanena vedag|.
VidvÈ pajahÈti pÈpakaÑ,
KoÒco khÊrapakova ninnagan”ti. . SattamaÑ.
______________________________________________________________
1. DvedhÈpathaÑ (SÊ)
190 UdÈnapÈÄi
8. VisÈkhÈsutta
PubbÈrÈme MigÈramÈtupÈsÈde. Tena kho pana samayena VisÈkhÈya
MigÈramÈtuyÈ nattÈ kÈla~katÈ hoti piyÈ manÈpÈ. Atha kho VisÈkhÈ
MigÈramÈtÈ allavatthÈ allakesÈ divÈ divassa yena BhagavÈ tenupasa~kami,
nisinnaÑ kho VisÈkhaÑ MigÈramÈtaraÑ BhagavÈ etadavoca–
Handa kuto nu tvaÑ VisÈkhe Ègacchasi allavatthÈ allakesÈ
idh|pasa~kantÈ divÈ divassÈti. NattÈ me bhante piyÈ manÈpÈ kÈla~katÈ,
tenÈhaÑ allavatthÈ allakesÈ idh|pasa~kantÈ divÈ divassÈti. Icche yyÈsi tvaÑ
VisÈkhe yÈvatikÈ1 SÈvatthiyÈ manussÈ, tÈvatike2 putte ca nattÈro cÈti.
IccheyyÈhaÑ BhagavÈ3 yÈvatikÈ SÈvatthiyÈ manussÈ, tÈvatike putte ca
nattÈro cÈti.
KÊvabahukÈ pana VisÈkhe SÈvatthiyÈ manussÈ devasikaÑ kÈlaÑ
karontÊti. Dasapi bhante SÈvatthiyÈ manussÈ devasikaÑ kÈlaÑ karonti,
navapi bhante. AÔÔhapi bhante. Sattapi bhante. Chapi bhante. PaÒcapi bhante.
CattÈropi bhante. TÊÓipi bhante. Dvepi bhante SÈvatthiyÈ manussÈ
devasikaÑ kÈlaÑ karonti, ekopi bhante SÈvatthiyÈ manusso devasikaÑ
kÈlaÑ karoti, avivittÈ bhante SÈvatthi manussehi kÈlaÑ karontehÊti.
TaÑ kiÑ maÒÒasi VisÈkhe, api nu tvaÑ kadÈci karahaci anallavatthÈ vÈ
bhaveyyÈsi anallakesÈ vÈti. No hetaÑ bhante, alaÑ me bhante tÈva bahukehi
puttehi ca nattÈrehi cÈti.
YesaÑ kho VisÈkhe sataÑ piyÈni, sataÑ tesaÑ dukkhÈni, yesaÑ navuti
piyÈni, navuti tesaÑ dukkhÈni, yesaÑ asÊti piyÈni, asÊti tesaÑ dukkhÈni,
yesaÑ sattati piyÈni, sattati tesaÑ dukkhÈni, yesaÑ saÔÔhi piyÈni, saÔÔhitesaÑ
dukkhÈni, yesaÑ paÒÒÈsaÑ piyÈni, paÒÒÈsaÑ tesaÑ dukkhÈni, yesaÑ
cattÈrÊsaÑ piyÈni, cattÈrÊsaÑ tesaÑ dukkhÈni, yesaÑ tiÑsaÑ piyÈni, tiÑsaÑ
tesaÑ dukkhÈni, yesaÑ vÊsati piyÈni, vÊsati tesaÑ dukkhÈni, yesaÑ
______________________________________________________________
1. YÈvatakÈ (?) 2. TÈvatake (?) 3. IccheyyÈhaÑ bhante BhagavÈ (SyÈ)
dasa piyÈni, dasa tesaÑ dukkhÈni, yesaÑ nava piyÈni, nava tesaÑ dukkhÈni,
yesaÑ aÔÔha piyÈni, aÔÔha tesaÑ dukkhÈni, yesaÑ satta piyÈni, satta tesaÑ
dukkhÈni, yesaÑ cha piyÈni, cha tesaÑ dukkhÈni, yesaÑ paÒca piyÈni,
paÒca tesaÑ dukkhÈni, yesaÑ cattÈri piyÈni, cattÈri tesaÑ dukkhÈni, yesaÑ
tÊÓi piyÈni, tÊÓi tesaÑ dukkhÈni, yesaÑ dve piyÈni, dve tesaÑ dukkhÈni,
yesaÑ ekaÑ piyaÑ, ekaÑ tesaÑ dukkhaÑ, yesaÑ natthi piyaÑ, natthi tesaÑ
dukkhaÑ, “asokÈ te virajÈ anupÈyÈsÈ”ti vadÈmÊti.
udÈnesi–
* “Ye keci sokÈ paridevitÈ vÈ,
DukkhÈ va1 lokasmimanekar|pÈ.
PiyaÑ paÔiccappabhavanti ete,
Piye asante na bhavanti ete.
TasmÈ hi te sukhino vÊtasokÈ,
YesaÑ piyaÑ natthi kuhiÒci loke.
TasmÈ asokaÑ virajaÑ patthayÈno,
PiyaÑ na kayirÈtha kuhiÒci loke”ti. . AÔÔhamaÑ.
9. PaÔhamadabbasutta
VeÄuvane kalandakanivÈpe. Atha kho ÈyasmÈ Dabbo Mallaputto yena
ekamantaÑ nisÊdi, ekamantaÑ nisinno kho ÈyasmÈ Dabbo Mallaputto
BhagavantaÑ etadavoca “parinibbÈna kÈlo me dÈni SugatÈ”ti. YassadÈni
tvaÑ Dabba kÈlaÑ maÒÒasÊti.
Atha kho ÈyasmÈ Dabbo Mallaputto uÔÔhÈyÈsanÈ BhagavantaÑ
abhivÈdetvÈ padakkhiÓaÑ katvÈ vehÈsaÑ abbhuggantvÈ ÈkÈse antalikkhe
palla~kena nisÊditvÈ tejodhÈtuÑ samÈpajjitvÈ vuÔÔhahitvÈ parinibbÈyi.
______________________________________________________________
* Khu 10. 57, 178 piÔÔhesupi. 1. DukkhÈ ca (sabbattha)
192 UdÈnapÈÄi
Atha kho Èyasmato Dabbassa Mallaputtassa vehÈsaÑ abbhuggantvÈ

ÈkÈse antalikkhe palla~kena nisÊditvÈ tejodhÈtuÑ samÈpajjitvÈ vuÔÔhahitvÈ
parinibbutassa sarÊrassa jhÈyamÈnassa ÉayhamÈnassa neva chÈrikÈ
paÒÒÈyittha na masi. SeyyathÈpi nÈma sappissa vÈ telassa vÈ jhÈyamÈnassa
ÉayhamÈnassa neva chÈrikÈ paÒÒÈyati na masi, evamevaÑ Èyasmato
Dabbassa Mallaputtassa vehÈsaÑ abbhuggantvÈ ÈkÈse antalikkhe palla~kena
nisÊditvÈ tejodhÈtuÑ samÈpajjitvÈ vuÔÔhahitvÈ parinibbutassa sarÊrassa
jhÈyamÈnassa ÉayhamÈnassa neva chÈrikÈ paÒÒÈyittha na masÊti.
udÈnesi–
“Abhedi kÈyo nirodhi saÒÒÈ,
VedanÈ sÊtibhaviÑsu1 sabbÈ.
V|pasamiÑsu sa~khÈrÈ,
ViÒÒÈÓaÑ atthamÈgamÈ”ti. . NavamaÑ.
10. Dutiyadabbasutta
Jetavane AnÈthapiÓÉikassa ÈrÈme. Tatra kho BhagavÈ bhikkh| Èmantesi
“bhikkhavo”ti. “Bhadante”ti te bhikkh| Bhagavato paccassosuÑ. BhagavÈ
etadavoca–
Dabbassa bhikkhave Mallaputtassa vehÈsaÑ abbhuggantvÈ ÈkÈse
antalikkhe palla~kena nisÊditvÈ tejodhÈtuÑ samÈpajjitvÈ vuÔÔhahitvÈ
parinibbutassa sarÊrassa jhÈyamÈnassa ÉayhamÈnassa neva chÈrikÈ
paÒÒÈyittha na masi. SeyyathÈpi nÈma sappissa vÈ telassa vÈ jhÈyamÈnassa
ÉayhamÈnassa neva chÈrikÈ paÒÒÈyati na masi, evamevaÑ kho bhikkhave
Dabbassa Mallaputtassa vehÈsaÑ abbhuggantvÈ ÈkÈse antalikkhe palla~kena
nisÊditvÈ tejodhÈtuÑ samÈpajjitvÈ vuÔÔhahitvÈ parinibbutassa sarÊrassa
jhÈyamÈnassa ÉayhamÈnassa neva chÈrikÈ paÒÒÈyittha na masÊti.
______________________________________________________________
1. PÊtidahaÑsu (SyÈ, I), sÊtidahiÑsu (Ka)

udÈnesi–
“Ayoghanahatasseva, jalato jÈtavedaso1.

Anupubb|pasantassa, yathÈ na ÒÈyate gati.
EvaÑ sammÈvimuttÈnaÑ, kÈmabandhoghatÈrinaÑ.

PaÒÒÈpetuÑ gati natthi, pattÈnaÑ acalaÑ sukhan”ti. . DasamaÑ.
PÈÔaligÈmiyavaggo2 aÔÔhamo.
TassuddÈnaÑ
NibbÈnÈ caturo vuttÈ, Cundo PÈÔaligÈmiyÈ.

DvidhÈpatho VisÈkhÈ ca, Dabbena saha te dasÈti.
UdÈne vaggÈnamuddÈnaÑ
VaggamidaÑ paÔhamaÑ varabodhi, vaggamidaÑ dutiyaÑ Mucalindo.

Nandakavaggavaro tatiyo tu, Meghiyavaggavaro ca catuttho.
PaÒcamavaggavarantidha SoÓo, chaÔÔhamavaggavaranti Jaccandho3.

Sattamavaggavaranti ca C|Äo, PÈÔaligÈmiyamaÔÔhamavaggo4.
AsÊtiman|nakasuttavaraÑ, vaggamidaÔÔhakaÑ suvibhattaÑ.

DassitaÑ cakkhumatÈ vimalena, addhÈ hi taÑ udÈnamitÊdamÈhu5.
UdÈnapÈÄi niÔÔhitÈ.
______________________________________________________________
1. JÈtavedassa (SyÈ) 2. PÈÔaligÈmavaggo (Ka)
3. ChaÔÔhamavaggavaraÑ tu tamandho (SÊ, Ka)
4. PÈÔaligÈmiyavaraÔÔhamavaggo (SyÈ, KaÑ, I), PÈÔaligÈmavaraÔÔhamavaggo (SÊ, Ka)
5. AtthÈyetaÑ udÈnamitimÈhu (Ka), saddhÈ hi taÑ udÈnantidamÈhu (SyÈ, KaÑ, I)
KhuddakanikÈya
ItivuttakapÈÄi
_____
1. EkakanipÈta
1. PaÔhamavagga
1. Lobhasutta
1. VuttaÑ hetaÑ BhagavatÈ vuttamarahatÈti me sutaÑ–
EkadhammaÑ bhikkhave pajahatha, ahaÑ vo pÈÔibhogo anÈgÈmitÈya.
KatamaÑ ekadhammaÑ? LobhaÑ bhikkhave ekadhammaÑ pajahatha, ahaÑ
vo pÈÔibhogo anÈgÈmitÈyÈti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti
vuccati–
“Yena lobhena luddhÈse, sattÈ gacchanti duggatiÑ.
TaÑ lobhaÑ sammadaÒÒÈya, pajahanti vipassino.
PahÈya na punÈyanti, imaÑ lokaÑ kudÈcanan”ti.
Ayampi attho vutto BhagavatÈ iti me sutanti. . PaÔhamaÑ.
2. Dosasutta
KatamaÑ ekadhammaÑ? DosaÑ bhikkhave ekadhammaÑ pajahatha, ahaÑ
vuccati–
196 ItivuttakapÈÄi
“Yena dosena duÔÔhÈse, sattÈ gacchanti duggatiÑ.

TaÑ dosaÑ sammadaÒÒÈya, pajahanti vipassino.
Ayampi attho vutto BhagavatÈ iti me sutanti. . DutiyaÑ.
3. Mohasutta

KatamaÑ ekadhammaÑ? MohaÑ bhikkhave ekadhammaÑ pajahatha, ahaÑ
vuccati–
“Yena mohena m|ÄhÈse, sattÈ gacchanti duggatiÑ.

TaÑ mohaÑ sammadaÒÒÈya, pajahanti vipassino.
Ayampi attho vutto BhagavatÈ iti me sutanti. . TatiyaÑ.
4. Kodhasutta

KatamaÑ ekadhammaÑ? KodhaÑ bhikkhave ekadhammaÑ pajahatha, ahaÑ
vuccati–
“Yena kodhena kuddhÈse, sattÈ gacchanti duggatiÑ.

TaÑ kodhaÑ sammadaÒÒÈya, pajahanti vipassino.
Ayampi attho vutto BhagavatÈ iti me sutanti. . CatutthaÑ.

1. EkakapipÈta 197
5. Makkhasutta
KatamaÑ ekadhammaÑ? MakkhaÑ bhikkhave ekadhammaÑ pajahatha,
ahaÑ vo pÈÔibhogo anÈgÈmitÈyÈti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti
vuccati–
“Yena makkhena makkhÈse1, sattÈ gacchanti duggatiÑ.
TaÑ makkhaÑ sammadaÒÒÈya, pajahanti vipassino.
Ayampi attho vutto BhagavatÈ iti me sutanti. . PaÒcamaÑ.
6. MÈnasutta
KatamaÑ ekadhammaÑ? MÈnaÑ bhikkhave ekadhammaÑ pajahatha, ahaÑ
vuccati–
“Yena mÈnena mattÈse, sattÈ gacchanti duggatiÑ.
TaÑ mÈnaÑ sammadaÒÒÈya, pajahanti vipassino.
Ayampi attho vutto BhagavatÈ iti me sutanti. . ChaÔÔhaÑ.
7. SabbapariÒÒÈsutta
SabbaÑ bhikkhave anabhijÈnaÑ aparijÈnaÑ tattha cittaÑ avirÈjayaÑ
appajahaÑ abhabbo dukkhakkhayÈya. SabbaÒca kho bhikkhave abhijÈnaÑ
parijÈnaÑ tattha cittaÑ virÈjayaÑ pajahaÑ bhabbo dukkhakkhayÈyÈti.
EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti vuccati–
______________________________________________________________
1. MakkhitÈse (SyÈ)
“Yo sabbaÑ sabbato ÒatvÈ, sabbatthesu na rajjati.

Sa ve sabbapariÒÒÈ1 so, sabbadukkhamupaccagÈ”ti2.
Ayampi attho vutto BhagavatÈ iti me sutanti. . SattamaÑ.
8. MÈnapariÒÒÈsutta
MÈnaÑ bhikkhave anabhijÈnaÑ aparijÈnaÑ tattha cittaÑ avirÈjayaÑ
appajahaÑ abhabbo dukkhakkhayÈya. MÈnaÒca kho bhikkhave abhijÈnaÑ
“MÈnupetÈ ayaÑ pajÈ, mÈnaganthÈ bhave ratÈ.
MÈnaÑ aparijÈnantÈ, ÈgantÈro punabbhavaÑ.
Ye ca mÈnaÑ pahantvÈna, vimuttÈ mÈnasa~khaye.
Te mÈnaganthÈbhibhuno, sabbadukkhamupaccagun”ti3.
Ayampi attho vutto BhagavatÈ iti me sutanti. . AÔÔhamaÑ.
9. LobhapariÒÒÈsutta
LobhaÑ bhikkhave anabhijÈnaÑ aparijÈnaÑ tattha cittaÑ avirÈjayaÑ
appajahaÑ abhabbo dukkhakkhayÈya. LobhaÒca kho bhikkhave abhijÈnaÑ
“Yena lobhena luddhÈse, sattÈ gacchanti duggatiÑ.
TaÑ lobhaÑ sammadaÒÒÈya, pajahanti vipassino.
Ayampi attho vutto BhagavatÈ iti me sutanti. . NavamaÑ.
______________________________________________________________
1. SabbaÑ pariÒÒÈ (SyÈ, I)
2. SabbaÑ dukkhaÑ upaccagÈti (SyÈ), sabbadukkhaÑ upaccagÈti (I-®Ôha)
3. SabbadukkhaÑ upaccagunti (I)
1. EkakapipÈta 199
10. DosapariÒÒÈsutta
DosaÑ bhikkhave anabhijÈnaÑ aparijÈnaÑ tattha cittaÑ avirÈjayaÑ
appajahaÑ abhabbo dukkhakkhayÈya. DosaÒca kho bhikkhave abhijÈnaÑ
“Yena dosena duÔÔhÈse, sattÈ gacchanti duggatiÑ.
TaÑ dosaÑ sammadaÒÒÈya, pajahanti vipassino.
Ayampi attho vutto BhagavatÈ iti me sutanti. . DasamaÑ.
PÈÔibhogavaggo paÔhamo.
TassuddÈnaÑ
RÈgadosÈ atha Moho, KodhamakkhÈ MÈnaÑ SabbaÑ.
MÈnato RÈgadosÈ puna dve, pakÈsitÈ vaggamÈhu paÔhamanti.
_____
2. Dutiyavagga
1. MohapariÒÒÈsutta
MohaÑ bhikkhave anabhijÈnaÑ aparijÈnaÑ tattha cittaÑ avirÈjayaÑ
appajahaÑ abhabbo dukkhakkhayÈya. MohaÒca kho bhikkhave abhijÈnaÑ
“Yena mohena m|ÄhÈse, sattÈ gacchanti duggatiÑ.
TaÑ mohaÑ sammadaÒÒÈya, pajahanti vipassino.
2. KodhapariÒÒÈsutta
KodhaÑ bhikkhave anabhijÈnaÑ aparijÈnaÑ tattha cittaÑ avirÈjayaÑ
appajahaÑ abhabbo dukkhakkhayÈya. KodhaÒca kho bhikkhave abhijÈnaÑ
“Yena kodhena kuddhÈse, sattÈ gacchanti duggatiÑ.
TaÑ kodhaÑ sammadaÒÒÈya, pajahanti vipassino.
3. MakkhapariÒÒÈsutta
MakkhaÑ bhikkhave anabhijÈnaÑ aparijÈnaÑ tattha cittaÑ avirÈjayaÑ
appajahaÑ abhabbo dukkhakkhayÈya. MakkhaÒca kho bhikkhave abhijÈnaÑ
“Yena Makkhena makkhÈse, sattÈ gacchanti duggatiÑ.
TaÑ makkhaÑ sammadaÒÒÈya, pajahanti vipassino.
4. AvijjÈnÊvaraÓasutta
NÈhaÑ bhikkhave aÒÒaÑ ekanÊvaraÓampi samanupassÈmi, yena1
nÊvaraÓena nivutÈ pajÈ dÊgharattaÑ sandhÈvanti saÑsaranti, yathayidaÑ
bhikkhave avijjÈnÊvaraÓaÑ2. AvijjÈnÊvaraÓena hi bhikkhave nivutÈ pajÈ
dÊgharattaÑ sandhÈvanti saÑsarantÊti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ
iti vuccati–
______________________________________________________________
1. YenevaÑ (?) 2. AvijjÈnÊvaraÓena (?)
1. EkakapipÈta 201
“NatthaÒÒo ekadhammopi, yenevaÑ1 nivutÈ pajÈ.

SaÑsaranti ahorattaÑ, yathÈ mohena ÈvutÈ.
Ye ca mohaÑ pahantvÈna, tamokhandhaÑ2 padÈlayuÑ.
Na te puna saÑsaranti, hetu tesaÑ na vijjatÊ”ti.
5. TaÓhÈsaÑyojanasutta
NÈhaÑ bhikkhave aÒÒaÑ ekasaÑyojanampi samanupassÈmi, yena3
saÑyojanena saÑyuttÈ sattÈ dÊgharattaÑ sandhÈvanti saÑsaranti,
yathayidaÑ bhikkhave taÓhÈsaÑyojanaÑ4. TaÓhÈsaÑyojanena hi bhikkhave
saÑyuttÈ sattÈ dÊgharattaÑ sandhÈvanti saÑsarantÊti. EtamatthaÑ BhagavÈ
avoca, tatthetaÑ iti vuccati–
* “TaÓhÈdutiyo puriso, dÊghamaddhÈna saÑsaraÑ.
ItthabhÈvaÒÒathÈbhÈvaÑ5, saÑsÈraÑ nÈtivattati.
EtamÈdÊnavaÑ6 ÒatvÈ, taÓhaÑ7 dukkhassa sambhavaÑ.
VÊtataÓho anÈdÈno, sato bhikkhu paribbaje”ti.
6. PaÔhamasekhasutta
Sekhassa bhikkhave bhikkhuno appattamÈnasassa anuttaraÑ
yogakkhemaÑ patthayamÈnassa viharato “ajjhattikaÑ a~gan”ti karitvÈ
nÈÒÒaÑ eka~gampi samanupassÈmi, yaÑ evaÑ bah|pakÈraÑ, yathayidaÑ
bhikkhave yonisomanasikÈro. Yoniso bhikkhave bhikkhu manasi karonto
akusalaÑ
______________________________________________________________
1. Yeneva (SÊ, I, Ka) 2. TamokkhandhaÑ (SÊ, syÈ, I)
3. YenevaÑ (SyÈ) 4. TaÓhÈsaÑyojanena (?)
* Upari 268; Khu 7. 362; Khu 8. 211 piÔÔhesupi.
5. ItthambhÈvaÒÒathÈbhÈvaÑ (SyÈ) 6. EvamÈdÊnavaÑ (SÊ, I, Ka)
7. TaÓhÈ (SÊ, Ka)
pajahati, kusalaÑ bhÈvetÊti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti

vuccati–
“YonisomanasikÈro, dhammo sekhassa bhikkhuno.
NatthaÒÒo evaÑ bahukÈro, uttamatthassa pattiyÈ.
Yoniso padahaÑ bhikkhu, khayaÑ dukkhassa pÈpuÓe”ti.
7. Dutiyasekhasutta
Sekhassa bhikkhave bhikkhuno appattamÈnasassa anuttaraÑ
yogakkhemaÑ patthayamÈnassa viharato “bÈhiraÑ a~gan”ti karitvÈ nÈÒÒaÑ
eka~gampi samanupassÈmi, yaÑ evaÑ bah|pakÈraÑ, yathayidaÑ bhikkhave
kalyÈÓamittatÈ. KalyÈÓamitto bhikkhave bhikkhu akusalaÑ pajahati,
kusalaÑ bhÈvetÊti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti vuccati–
“KalyÈÓamitto yo bhikkhu, sappatisso sagÈravo.
KaraÑ mittÈnaÑ vacanaÑ, sampajÈno patissato.
PÈpuÓe anupubbena, sabbasaÑyojanakkhayan”ti.
8. SaÑghabhedasutta
Ekadhammo bhikkhave loke uppajjamÈno uppajjati bahujanÈhitÈya
bahujanÈsukhÈya bahuno janassa anatthÈya ahitÈya dukkhÈya
devamanussÈnaÑ. Katamo ekadhammo? SaÑghabhedo. SaÑghe kho pana
bhikkhave bhinne aÒÒamaÒÒaÑ bhaÓÉanÈni ceva honti, aÒÒamaÒÒaÑ
paribhÈsÈ ca honti, aÒÒamaÒÒaÑ parikkhepÈ ca honti, aÒÒamaÒÒaÑ
pariccajanÈ ca honti. Tattha appasannÈ ceva nappasÊdanti, pasannÈnaÒca
ekaccÈnaÑ aÒÒathattaÑ hotÊti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti
vuccati–
1. EkakapipÈta 203
“ŒpÈyiko nerayiko, kappaÔÔho saÑghabhedako.

VaggÈrÈmo adhammaÔÔho, yogakkhemÈ padhaÑsati1.
SaÑghaÑ samaggaÑ bhetvÈna2, kappaÑ nirayamhi paccatÊ”ti.
9. SaÑghasÈmaggÊsutta
Ekadhammo bhikkhave loke uppajjamÈno uppajjati bahujanahitÈya
bahujanasukhÈya bahuno janassa atthÈya hitÈya sukhÈya devamanussÈnaÑ.
Katamo ekadhammo? SaÑghasÈmaggÊ. SaÑghe kho pana bhikkhave
samagge na ceva aÒÒamaÒÒaÑ bhaÓÉanÈni honti, na ca aÒÒamaÒÒaÑ
paribhÈsÈ honti, na ca aÒÒamaÒÒaÑ parikkhepÈ honti, na ca aÒÒamaÒÒaÑ
pariccajanÈ honti. Tattha appasannÈ ceva pasÊdanti, pasannÈnaÒca
bhiyyobhÈvo hotÊti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti vuccati–
* “SukhÈ saÑghassa sÈmaggÊ, samaggÈnaÒcanuggaho.
Samaggarato dhammaÔÔho, yogakkhemÈ na dhaÑsati.
SaÑghaÑ samaggaÑ katvÈna, kappaÑ saggamhi modatÊ”ti.
10. PaduÔÔhacittasutta
* IdhÈhaÑ bhikkhave ekaccaÑ puggalaÑ paduÔÔhacittaÑ evaÑ cetasÈ
ceto paricca pajÈnÈmi “imamhi cÈyaÑ samaye puggalo kÈlaÑ kareyya,
yathÈbhataÑ nikkhitto evaÑ niraye”. TaÑ kissa hetu? CittaÑ hissa
bhikkhave paduÔÔhaÑ. Cetopadosahetu kho pana bhikkhave evamidhekacce
sattÈ kÈyassa bhedÈ paraÑ maraÓÈ apÈyaÑ duggatiÑ vinipÈtaÑ nirayaÑ
upapajjantÊti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti vuccati–
______________________________________________________________
1. Yogakkhemato dhaÑsati (SyÈ, I), yogakkhemÈ vidhaÑsati (SÊ, Ka)
2. BhitvÈna (SÊ, Ka), bhinditvÈ (Vi 4. 369; AÑ 3. 315)
* AÑ 1. 8; Khu 10.109 piÔÔhesupi.
“PaduÔÔhacittaÑ ÒatvÈna, ekaccaÑ idha puggalaÑ.

EtamatthaÒca byÈkÈsi, Buddho bhikkh|na santike.
Imamhi cÈyaÑ samaye, kÈlaÑ kayirÈtha puggalo.
NirayaÑ upapajjeyya, cittaÑ hissa pad|sitaÑ.
YathÈ haritvÈ nikkhipeyya, evamevaÑ tathÈvidho.
Cetopadosahetu hi, sattÈ gacchanti duggatin”ti.
Dutiyo vaggo.
TassuddÈnaÑ
Moho Kodho atha Makkho, VijjÈ TaÓhÈ Sekhaduve ca.
Bhedo SÈmaggipuggalo1, vaggamÈhu dutiyanti vuccatÊti.
_____
3. Tatiyavagga
1. Pasannacittasutta
* IdhÈhaÑ bhikkhave ekaccaÑ puggalaÑ pasannacittaÑ evaÑ cetasÈ
ceto paricca pajÈnÈmi “imamhi cÈyaÑ samaye puggalo kÈlaÑ kareyya,
yathÈbhataÑ nikkhitto evaÑ sagge”. TaÑ kissa hetu? CittaÑ hissa
bhikkhave pasannaÑ, cetopasÈdahetu kho pana bhikkhave evamidhekacce
sattÈ kÈyassa bhedÈ paraÑ maraÓÈ sugatiÑ saggaÑ lokaÑ upapajjantÊti.
“PasannacittaÑ ÒatvÈna, ekaccaÑ idhapuggalaÑ.
EtamatthaÒca byÈkÈsi, Buddho bhikkh|na santike.
______________________________________________________________
1. Mohakodha atha makkhÈgato, m|hÈ kÈmasekkhaduve. BhedasÈmaggapuggalo ca
(SÊ, Ka) mohakodhÈ atha makkho, mohakÈmÈ sekkhÈ duve. BhedamodÈ puggaloca
(SyÈ, I)
* AÑ 1. 8; Khu 10. 118 piÔÔhesupi.
1. EkakapipÈta 205
Imamhi cÈyaÑ samaye, kÈlaÑ kayirÈtha puggalo.

SugatiÑ upapajjeyya, cittaÑ hissa pasÈditaÑ.
YathÈ haritvÈ nikkhipeyya, evamevaÑ tathÈvidho.
CetopasÈdahetu hi, sattÈ gacchanti suggatin”ti.
2. Mettasutta
MÈ bhikkhave puÒÒÈnaÑ bhÈyittha, sukhassetaÑ bhikkhave
adhivacanaÑ iÔÔhassa kantassa piyassa manÈpassa yadidaÑ puÒÒÈni1.
AbhijÈnÈmi kho panÈhaÑ bhikkhave dÊgharattaÑ katÈnaÑ puÒÒÈnaÑ iÔÔhaÑ
kantaÑ piyaÑ manÈpaÑ vipÈkaÑ paccanubh|taÑ, satta vassÈni mettacittaÑ
bhÈvetvÈ satta saÑvaÔÔavivaÔÔakappe nayimaÑ lokaÑ punarÈgamÈsiÑ.
SaÑvaÔÔamÈne sudaÑ bhikkhave kappe Œbhassar|pago homi, vivaÔÔamÈne
kappe suÒÒaÑ brahmavimÈnaÑ upapajjÈmi.
Tatra sudaÑ bhikkhave brahmÈ homi mahÈbrahmÈ abhibh|
anabhibh|to aÒÒadatthudaso vasavattÊ. ChattiÑsakkhattuÑ kho panÈhaÑ
bhikkhave Sakko ahosiÑ DevÈnamindo, anekasatakkhattuÑ rÈjÈ ahosiÑ
cakkavattÊ dhammiko dhammarÈjÈ cÈturanto vijitÈvÊ
janapadatthÈvariyappatto sattaratanasamannÈgato, ko pana vÈdo
padesarajjassa.
Tassa mayhÑ bhikkhave etadahosi “kissa nu kho me idaÑ kammassa
phalaÑ kissa kammassa vipÈko, yenÈhaÑ etarahi evaÑmahiddhiko
evaÑmahÈnubhÈvo”ti. Tassa mayhÑ bhikkhave etadahosi “tiÓÓaÑ kho me
idaÑ kammÈnaÑ phalaÑ tiÓÓaÑ kammÈnaÑ vipÈko, yenÈhaÑ etarahi
evaÑmahiddhiko evaÑmahÈnubhÈvoti. SeyyathidaÑ2, dÈnassa damassa
saÑyamassÈti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti vuccati–
“PuÒÒameva so sikkheyya, ÈyataggaÑ sukhudrayaÑ.
DÈnaÒca samacariyaÒca, mettacittaÒca bhÈvaye.
______________________________________________________________
1. PuÒÒÈnanti, (AÑ 2. 465) 2. SeyyathÊdaÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
Ete dhamme bhÈvayitvÈ, tayo sukhasamuddaye1.

AbyÈpajjaÑ2 sukhaÑ lokaÑ, paÓÉito upapajjatÊ”ti.
Ayampi atto vuttho BhagavatÈ iti me sutanti. . DutiyaÑ.
3. Ubhayatthasutta
Ekadhammo bhikkhave bhÈvito bahulÊkato ubho atthe samadhigayha
tiÔÔhati diÔÔhadhammikaÒceva atthaÑ samparÈyikaÒca. Katamo ekadhammo?
AppamÈdo kusalesu dhammesu. AyaÑ kho bhikkhave ekadhammo bhÈvito
bahulÊkato ubho atthe samadhigayha tiÔÔhati diÔÔhadhammikaÒceva atthaÑ
samparÈyikaÒcÈti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti vuccati–
* “AppamÈdaÑ pasaÑsanti, puÒÒakiriyÈsu paÓÉitÈ.
Appamatto ubho atthe, adhigaÓhÈti paÓÉito.
* DiÔÔhe dhamme ca yo attho, yo cattho samparÈyiko.
AtthÈbhisamayÈ dhÊro, ‘paÓÉito’ti pavuccatÊ”ti.
Ayampi attho vutto BhagavatÈ iti me sutanti. TatiyaÑ.
4. AÔÔhipuÒjasutta
Ekapuggalassa bhikkhave kappaÑ sandhÈvato saÑsarato siyÈ evaÑ
mahÈ aÔÔhika~kalo aÔÔhipuÒjo aÔÔhirÈsi, yathÈyaÑ vepullo pabbato, sace
saÑhÈrako assa, sambhataÒca na vinasseyyÈti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca
tatthetaÑ iti vuccati–
“Ekassekena kappena, puggalasaÔÔhisaÒjayo.
SiyÈ sabbatasamo rÈsi, iti vuttaÑ MahesinÈ.
So kho panÈyaÑ akkhÈto, vepullo pabbato mahÈ.
Uttaro Gijjhak|Ôassa, MagadhÈnaÑ giribbaje.
______________________________________________________________
1. Sukhasamudraye (SÊ-®Ôha)
2. AbyÈpajjhaÑ (Ka), abyÈbajjhaÑ (?) heÔÔhÈ 88 piÔÔhepi.
* SaÑ 1. 87, 90; AÑ 2. 42 piÔÔhesupi.
1. EkakapipÈta 207
Yato ca ariyasaccÈni, sammappaÒÒÈya passati.

DukkhaÑ dukkhasamuppÈdaÑ, dukkhassa ca atikkamaÑ.
AriyaÒcaÔÔha~gikaÑ maggaÑ, dukkh|pasamagÈminaÑ.
Sa sattakkhattuÑparamaÑ, sandhÈvitvÈna puggalo.
Dukkhassantakaro hoti, sabbasaÑyojanakkhayÈ”ti.
5. MusÈvÈdasutta
EkadhammaÑ atÊtassa bhikkhave purisapuggalassa nÈhaÑ tassa kiÒci
pÈpakammaÑ akaraÓÊyanti vadÈmi. KatamaÑ ekadhammaÑ? YadidaÑ1
bhikkhave sampajÈnamusÈvÈdoti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti
vuccati–
“EkadhammaÑ atÊtassa, musÈvÈdissa jantuno.
VitiÓÓaparalokassa, natthi pÈpaÑ akÈriyan”ti.
6. DÈnasutta
EvaÒce bhikkhave sattÈ jÈneyyuÑ dÈnasaÑvibhÈgassa vipÈkaÑ,
yathÈhaÑ jÈnÈmi, na adatvÈ bhuÒjeyyuÑ, na ca nesaÑ maccheramalaÑ
cittaÑ pariyÈdÈya tiÔÔheyya. Yopi nesaÑ assa carimo Èlopo carimaÑ
kabaÄaÑ, tatopi na asaÑvibhajitvÈ bhuÒjeyyuÑ, sace nesaÑ paÔiggÈhakÈ
assu. YasmÈ ca kho bhikkhave sattÈ na evaÑ jÈnanti dÈnasaÑvibhÈgassa
vipÈkaÑ yathÈhaÑ jÈnÈmi, tasmÈ adatvÈ bhuÒjanti, maccheramalaÒca nesaÑ
cittaÑ pariyÈdÈya tiÔÔhatÊti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti
vuccati–
“EvaÒce sattÈ jÈneyyuÑ, yathÈvuttaÑ MahesinÈ.
VipÈkaÑ saÑvibhÈgassa, yathÈ hoti mahapphalaÑ.
______________________________________________________________
1. YathayidaÑ (SÊ, SyÈ, Ka), yathÈyidaÑ (I)
Vineyya maccheramalaÑ, vippasannena cetasÈ.

DajjuÑ kÈlena ariyesu, yattha dinnaÑ mahapphalaÑ.
AnnaÒca datvÈ1 bahuno, dakkhiÓeyyesu dakkhiÓaÑ.

Ito cutÈ manussattÈ, saggaÑ gacchanti dÈyakÈ.
Te ca saggagatÈ2 tattha, modanti kÈmakÈmino.

VipÈkaÑ saÑvibhÈgassa, anubhonti amaccharÈ”ti.
7. MettÈbhÈvanÈsutta
YÈni kÈnici bhikkhave opadhikÈni puÒÒakiriyavatth|ni, sabbÈni tÈni
mettÈya cetovimuttiyÈ kalaÑ nÈgghanti soÄasiÑ, mettÈyeva tÈni cetovimutti
adhiggahetvÈ bhÈsate ca tapate ca virocati ca.
SeyyathÈpi bhikkhave yÈ kÈci tÈrakar|pÈnaÑ pabhÈ, sabbÈ tÈ candiyÈ
pabhÈya kalaÑ nÈgghanti soÄasiÑ, candapabhÈyeva tÈ adhiggahetvÈ bhÈsate
ca tapate ca virocati ca. EvamevaÑ kho bhikkhave yÈni kÈnici opadhikÈni
puÒÒakiriyavatth|ni, sabbÈni tÈni mettÈya cetovimuttiyÈ kalaÑ nÈgghanti
soÄasiÑ, mettÈyeva tÈni cetovimutti adhiggahetvÈ bhÈsate ca tapate ca
virocati ca.
SeyyathÈpi bhikkhave vassÈnaÑ pacchime mÈse saradasamaye viddhe
vigatavalÈhake deve3 Èdicco nabhaÑ abbhussakkamÈno4 sabbaÑ
ÈkÈsagataÑ5 tamagataÑ abhivihacca6 bhÈsate ca tapate ca virocati ca.
EvamevaÑ kho bhikkhave yÈni kÈnici opadhikÈni puÒÒakiriyavatth|ni,
sabbÈni tÈni mettÈya cetovimuttiyÈ kalaÑ nÈgghanti soÄasiÑ, mettÈyeva tÈni
cetovimutti adhiggahetvÈ bhÈsate ca tapate ca virocati ca.
______________________________________________________________
1. DatvÈna (SyÈ) 2. SaggaÑ gatÈ (SÊ, I, Ka) 3. Nabhe (SÊ)
4. AbbhuggamamÈno (Ka-®Ôha) 5. ŒkÈsaÑ (SyÈ) 6. Abhihacca (SyÈ)
1. EkakapipÈta 209
SeyyathÈpi bhikkhave rattiyÈ pacc|sasamayaÑ osadhitÈrakÈ bhÈsate ca

tapate ca virocati ca. EvamevaÑ kho bhikkhave yÈni kÈnici opadhikÈni
puÒÒakiriyavatth|ni, sabbÈni tÈni mettÈya cetovimuttiyÈ kalaÑ nÈgghanti
soÄasiÑ, mettÈyeva tÈni cetovimutti adhiggahetvÈ bhÈsate ca tapate ca
virocati cÈti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti vuccati–
“Yo ca mettaÑ bhÈvayati, appamÈÓaÑ paÔissato.

Tan|1 saÑyojanÈ honti, passato upadhikkhayaÑ.
Ekampi ce pÈÓamaduÔÔhacitto,
MettÈyati kusalo tena hoti.
Sabbe ca pÈÓe manasÈnukampaÑ,
Pah|tamariyo pakaroti puÒÒaÑ.
Ye2 sattasaÓÉaÑ pathaviÑ vijitvÈ,

RÈjisayo3 yajamÈnÈ’nupariyagÈ.
AssamedhaÑ purisamedhaÑ,
SammÈpÈsaÑ vÈjapeyyaÑ niraggaÄaÑ.
Mettassa cittassa subhÈvitassa,

Kalampi te nÈnubhavanti soÄasiÑ,
CandappabhÈ tÈragaÓÈva sabbe.
Yo na hanti na ghÈteti, na jinÈti na jÈpaye.

MettaÑso sabbabh|tesu, veraÑ tassa na kenacÊ”ti.
Tatiyo vaggo.
______________________________________________________________
1. Tanu (SÊ) 2. Yo (SÊ) 3. RÈjÊsayo (SÊ)
TassuddÈnaÑ
CittaÑ MettaÑ1 Ubho atthe, PuÒjaÑ VepullapabbataÑ.
SampajÈnamusÈvÈdo, DÈnaÒca MettabhÈvanÈ2.
SattimÈni ca3 suttÈni, purimÈni ca vÊsati.
Ekadhammesu suttantÈ, sattavÊsatisa~gahÈti.
EkakanipÈto niÔÔhito.
______________________________________________________________
1. JhÈyÊ (SÊ, SyÈ), jhÈyi (I, Ka) 2. MettabhÈvaÒca (SÊ, SyÈ, I), mettavÈcaÒca (Ka)
3. SattimÈnidha (SÊ, Ka)
2. DukanipÈta
1. PaÔhamavagga
1. DukkhavihÈrasutta
28. ( )1 VuttaÑ hetaÑ BhagavatÈ vuttamarahatÈti me sutaÑ–
DvÊhi bhikkhave dhammehi samannÈgato bhikkhu diÔÔheva dhamme
dukkhaÑ viharati savighÈtaÑ sa-upÈyÈsaÑ sapariÄÈhaÑ, kÈyassa bhedÈ
paraÑ maraÓÈ duggati pÈÔika~khÈ. Katamehi dvÊhi? Indriyesu
aguttadvÈratÈya2 ca, bhojane amattaÒÒutÈya3 ca. Imehi kho bhikkhave dvÊhi
dhammehi samannÈgato bhikkhu diÔÔheva dhamme dukkhaÑ viharati
savighÈtaÑ sa-upÈyÈsaÑ sapariÄÈhaÑ kÈyassa bhedÈ paraÑ maraÓÈ duggati
pÈÔika~khÈti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti vuccati–
“Cakkhu sotaÒca ghÈnaÒca, jivhÈ kÈyo tathÈ mano.
EtÈni yassa dvÈrÈni, aguttÈni ca4 bhikkhuno.
Bhojanamhi amattaÒÒ|, indriyesu asaÑvuto.
KÈyadukkhaÑ cetodukkhaÑ, dukkhaÑ so adhigacchati.
ayhamÈnena kÈyena, ÉayhamÈnena cetasÈ.
DivÈ vÈ yadi vÈ rattiÑ, dukkhaÑ viharati tÈdiso”ti.
2. SukhavihÈrasutta
sukhaÑ viharati avighÈtaÑ anupÈyÈsaÑ apariÄÈhaÑ, kÈyassa bhedÈ paraÑ
maraÓÈ Sugati
______________________________________________________________
1. (Dve dhamme anukkaÔi) katthaci. 2. AguttadvÈro (®Ôha)
3. AmattaÒÒ| (®Ôha) 4. AguttÈnidha (Ka)
pÈÔika~khÈ. Katamehi dvÊhi? Indriyesu guttadvÈratÈya ca, bhojane

mattaÒÒutÈya ca. Imehi kho bhikkhave dvÊhi dhammehi samannÈgato
bhikkhu diÔÔheva dhamme sukhaÑ viharati avighÈtaÑ anupÈyÈsaÑ
apariÄÈhaÑ, kÈyassa bhedÈ paraÑ maraÓÈ sugati pÈÔika~khÈti. EtamatthaÑ
BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti vuccati–
“Cakkhu sotaÒca ghÈnaÒca, jivhÈ kÈyo tathÈ1 mano.

EtÈni yassa dvÈrÈni, suguttÈni ca bhikkhuno.
Bhojanamhi ca mattaÒÒ|, indriyesu ca saÑvuto.
KÈyasukhaÑ cetosukhaÑ, sukhaÑ so adhigacchati.
AÉayhamÈnena kÈyena, aÉayhamÈnena cetasÈ.
DivÈ vÈ yadi vÈ rattiÑ, sukhaÑ viharati tÈdiso”ti.
3. TapanÊyasutta
Dveme bhikkhave dhammÈ tapanÊyÈ. Katame dve? Idha bhikkhave
ekacco akatakalyÈÓo hoti akatakusalo akatabhÊruttÈÓo katapÈpo kataluddo
katakibbiso, so “akataÑ me kalyÈÓan”tipi tappati, “kataÑ me pÈpan”tipi
tappati. Ime kho bhikkhave dve dhammÈ tapanÊyÈti. EtamatthaÑ BhagavÈ
“KÈyaduccaritaÑ katvÈ, vacÊduccaritÈni ca.
ManoduccaritaÑ katvÈ, yaÒcaÒÒaÑ dosasaÒhitaÑ.
AkatvÈ kusalaÑ kammaÑ, katvÈnÈ’kusalaÑ bahuÑ.
KÈyassa bhedÈ duppaÒÒo, nirayaÑ sopapajjatÊ”ti2.
______________________________________________________________
1. Atho (SÊ, SyÈ, Ka) 2. NirayaÑ so upapajjatÊti (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
2. DukanipÈta 213
4. AtapanÊyasutta
Dveme bhikkhave dhammÈ atapanÊyÈ. Katame dve? Idha bhikkhave
ekacco katakalyÈÓo hoti katakusalo katabhÊruttÈÓo akatapÈpo akataluddo
akatakibbiso, so “kataÑ me kalyÈÓan”tipi na tappati, “akataÑ me pÈpan”tipi
na tappati. Ime kho bhikkhave dve dhammÈ atapanÊyÈti. EtamatthaÑ
“KÈyaduccaritaÑ hitvÈ, vacÊduccaritÈni ca.
ManoduccaritaÑ hitvÈ, yaÒcaÒÒaÑ dosasaÒhitaÑ.
AkatvÈ’kusalaÑ kammaÑ, katvÈna kusalaÑ bahuÑ.
KÈyassa bhedÈ sappaÒÒo, saggaÑ so upapajjatÊ”ti.
5. PaÔhamasÊlasutta
DvÊhi bhikkhave dhammehi samannÈgato puggalo yathÈbhataÑ
nikkhitto evaÑ niraye. Katamehi dvÊhi? PÈpakena ca sÊlena, pÈpikÈya ca
diÔÔhiyÈ. Imehi kho bhikkhave dvÊhi dhammehi samannÈgato puggalo
yathÈbhataÑ nikkhitto evaÑ nirayeti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ
iti vuccati–
“PÈpakena ca sÊlena, pÈpikÈya ca diÔÔhiyÈ.
Etehi dvÊhi dhammehi, yo samannÈgato naro.
KÈyassa bhedÈ duppaÒÒo, nirayaÑ sopapajjatÊ”ti.
6. DutiyasÊlasutta
DvÊhi bhikkhave dhammehi samannÈgato puggalo yathÈbhataÑ
nikkhitto evaÑ sagge. Katamehi dvÊhi? Bhaddakena ca sÊlena, bhaddikÈya
ca diÔÔhiyÈ.
Imehi kho bhikkhave dvÊhi dhammehi samannÈgato puggalo yathÈbhataÑ

nikkhitto evaÑ saggeti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti vuccati–
“Bhaddakena ca sÊlena, bhaddikÈya ca diÔÔhiyÈ.
Etehi dvÊhi dhammehi, yo samannÈgato naro.
7. ŒtÈpÊsutta
AnÈtÈpÊ bhikkhave bhikkhu anottÈpÊ1 abhabbo sambodhÈya, abhabbo
nibbÈnÈya, abhabbo anuttarassa yogakkhemassa adhigamÈya. ŒtÈpÊ ca kho
bhikkhave bhikkhu ottÈpÊ2 bhabbo sambodhÈya, bhabbo nibbÈnÈya, bhabbo
anuttarassa yogakkhemassa adhigamÈyÈti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca,
“AnÈtÈpÊ anottÈpÊ, kusÊto hÊnavÊriyo.
Yo thÊnamiddhabahulo, ahirÊko anÈdaro.
Abhabbo tÈdiso bhikkhu, phuÔÔhuÑ sambodhimuttamaÑ.
Yo ca satimÈ nipako jhÈyÊ,
ŒtÈpÊ ottÈpÊ ca appamatto.
SaÑyojanaÑ jÈtijarÈya chetvÈ,
Idheva sambodhimanuttaraÑ phuse”ti.
8. PaÔhamanakuhanasutta
NayidaÑ bhikkhave brahmacariyaÑ vussati janakuhanatthaÑ, na
janalapanatthaÑ, na lÈbhasakkÈrasilokÈnisaÑsatthaÑ, na “iti maÑ jano
jÈnÈt|”ti, atha kho idaÑ
______________________________________________________________
1. AnottappÊ (bah|su) AÔÔhakathÈ passitabbÈ. 2. OttappÊ (bah|su)
2. DukanipÈta 215
bhikkhave brahmacariyaÑ vussati saÑvaratthaÒceva pahÈnatthaÒcÈti.

* “SaÑvaratthaÑ pahÈnatthaÑ, brahmacariyaÑ anÊtihaÑ.
Adesayi so BhagavÈ, nibbÈnogadhagÈminaÑ.
Esa maggo mahattehi1, anuyÈto Mahesibhi2.
Ye ye taÑ paÔipajjanti, yathÈ Buddhena desitaÑ.
DukkhassantaÑ karissanti, SatthusÈsanakÈrino”ti.
9. Dutiyanakuhanasutta
NayidaÑ bhikkhave brahmacariyaÑ vussati janakuhanatthaÑ, na
janalapanatthaÑ, na lÈbhasakkÈrasilokÈnisaÑsatthaÑ, na “iti maÑ jano
jÈnÈt|”ti, atha kho idaÑ bhikkhave brahmacariyaÑ vussati abhiÒÒatthaÒceva
pariÒÒatthaÒcÈti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti vuccati–
“AbhiÒÒatthaÑ pariÒÒatthaÑ, brahmacariyaÑ anÊtihaÑ.
Adesayi so BhagavÈ, nibbÈnogadhagÈminaÑ.
Esa maggo mahattehi, anuyÈto Mahesibhi.
Ye ye taÑ paÔipajjanti, yathÈ Buddhena desitaÑ.
DukkhassantaÑ karissanti, SatthusÈsanakÈrino”ti.
10. Somanassasutta
sukhasomanassabahulo viharati, yoni cassa3 ÈraddhÈ hoti ÈsavÈnaÑ
khayÈya.
______________________________________________________________
* AÑ 1. 334 piÔÔhepi. 1. Mahantehi (SÊ, Ka), mahatthehi (SyÈ)
2. Mahesino (SÊ, Ka) 3. Yoniso (SÊ, SyÈ, I), yonissa (Ka)
Katamehi dvÊhi? SaÑvejanÊyesu ÔhÈnesu saÑvejanena, saÑviggassa ca

yoniso padhÈnena. Imehi kho bhikkhave dvÊhi dhammehi samannÈgato
bhikkhu diÔÔheva dhamme sukhasomanassabahulo viharati, yoni cassa
ÈraddhÈ hoti ÈsavÈnaÑ khayÈyÈti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti
vuccati–
“SaÑvejanÊyaÔÔhÈnesu1, saÑvijjetheva paÓÉito.
ŒtÈpÊ nipako bhikkhu, paÒÒÈya samavekkhiya.
EvaÑ vihÈrÊ ÈtÈpÊ, santavutti anuddhato.
Cetosamathamanuyutto, khayaÑ dukkhassa pÈpuÓe”ti.
PaÔhamo vaggo.
TassuddÈnaÑ
Dve ca bhikkh| TapanÊyÈ, TapanÊyÈ paratthehi.
ŒtÈpÊ2 NakuhanÈ dve3, Somanassena te dasÈti.
_____
2. Dutiyavagga
1. Vitakkasutta
TathÈgataÑ bhikkhave ArahantaÑ SammÈsambuddhaÑ dve vitakkÈ
bahulaÑ samudÈcaranti, khemo ca vitakko, paviveko ca4. AbyÈpajjÈrÈmo5
bhikkhave TathÈgato abyÈpajjarato, tamenaÑ bhikkhave TathÈgataÑ
abyÈpajjÈrÈmaÑ abyÈpajjarataÑ eseva vitakko bahulaÑ samudÈcarati
“imÈyÈhaÑ iriyÈya na kaÒci byÈbÈdhemi tasaÑ vÈ thÈvaraÑ vÈ”ti.
______________________________________________________________
1. SaÑvejanÊyesu ÔhÈnesu (SyÈ, I) 2. Dve pÈdÈ (Ka), dve ÈtÈpÊ (SÊ)
3. Na kuhanÈ ca (sabbattha) 4. Viveko ca (SyÈ)
5. AbyÈpajjhÈrÈmo (Ka), abyÈbajjhÈrÈmo (?)
2. DukanipÈta 217
PavivekÈrÈmo bhikkhave TathÈgato pavivekarato, tamenaÑ bhikkhave

TathÈgataÑ pavivekÈrÈmaÑ pavivekarataÑ eseva vitakko bahulaÑ
samudÈcarati “yaÑ akusalaÑ taÑ pahÊnan”ti.
TasmÈtiha bhikkhave tumhepi abyÈpajjÈrÈmÈ viharatha abyÈpajjaratÈ,
tesaÑ vo bhikkhave tumhÈkaÑ abyÈpajjÈrÈmÈnaÑ viharataÑ
abyÈpajjaratÈnaÑ eseva vitakko bahulaÑ samudÈcarissati “imÈya mayaÑ
iriyÈya na kaÒci byÈbÈdhema tasaÑ vÈ thÈvaraÑ vÈ”ti.
PavivekÈrÈmÈ bhikkhave viharatha pavivekaratÈ, tesaÑ vo bhikkhave
tumhÈkaÑ pavivekÈrÈmÈnaÑ viharataÑ pavivekaratÈnaÑ eseva vitakko
bahulaÑ samudÈcarissati “kiÑ akusalaÑ kiÑ appahÊnaÑ kiÑ pajahÈmÈ”ti.
“TathÈgataÑ BuddhamasayhasÈhinaÑ,
Duve vitakkÈ samudÈcaranti naÑ.
Khemo vitakko paÔhamo udÊrito,
Tato viveko dutiyo pakÈsito.
TamonudaÑ pÈragataÑ MahesiÑ,
TaÑ pattipattaÑ vasimaÑ anÈsavaÑ.
VisantaraÑ1 taÓhakkhaye vimuttaÑ,
TaÑ ve MuniÑ antimadehadhÈriÑ,
MÈraÒjahaÑ2 br|mi jarÈya pÈraguÑ.
* Sele yathÈ pabbatamuddhaniÔÔhito,
YathÈpi passe janataÑ samantato.
Tath|pamaÑ dhammamayaÑ sumedho,
PÈsÈdamÈruyha Samantacakkhu.
SokÈvatiÓÓaÑ janatamapetasoko,
Avekkhati jÈtijarÈbhibh|tan”ti.
______________________________________________________________
1. VessantaraÑ (SÊ, Ka), vissantaraÑ (I)
2. MÈrajahaÑ (SyÈ), mÈnajahaÑ (SÊ, Ka), mÈnaÑ jahaÑ (I)
* Vi 3. 6; DÊ 2. 33; Ma 1. 225; Ma 2. 292; SaÑ 1. 139 piÔÔhesupi.
2. DesanÈsutta
39. vuttaÑ hetaÑ BhagavatÈ vuttamarahatÈti me sutaÑ–
TathÈgatassa bhikkhave Arahato SammÈsambuddhassa dve
dhammadesanÈ pariyÈyena bhavanti. KatamÈ dve? PÈpaÑ pÈpakato
passathÈti ayaÑ paÔhamÈ dhammadesanÈ, pÈpaÑ pÈpakato disvÈ tattha
nibbindatha virajjatha vimuccathÈti ayaÑ dutiyÈ dhammadesanÈ.
TathÈgatassa bhikkhave Arahato SammÈsambuddhassa imÈ dve
dhammadesanÈ pariyÈyena bhavantÊti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca,
“TathÈgatassa Buddhassa, sabbabh|tÈnukampino,
PariyÈyavacanaÑ passa, dve ca dhammÈ pakÈsitÈ.
PÈpakaÑ passatha cetaÑ1, tattha cÈpi virajjatha.
Tato virattacittÈse, dukkhassantaÑ karissathÈ”ti.
3. VijjÈsutta
AvijjÈ bhikkhave pubba~gamÈ akusalÈnaÑ dhammÈnaÑ samÈpattiyÈ,
anvadeva ahirikaÑ anottappaÑ, vijjÈ ca kho bhikkhave pubba~gamÈ
kusalÈnaÑ dhammÈnaÑ samÈpattiyÈ, anvadeva hirottappanti. EtamatthaÑ
“YÈ kÈcimÈ duggatiyo, asmiÑ loke paramhi ca.
AvijjÈm|likÈ sabbÈ, icchÈlobhasamussayÈ.
Yato ca hoti pÈpiccho, ahirÊko anÈdaro.
Tato pÈpaÑ pasavati, apÈyaÑ tena gacchati.
TasmÈ chandaÒca lobhaÒca, avijjaÒca virÈjayaÑ.
VijjaÑ uppÈdayaÑ bhikkhu, sabbÈ duggatiyo jahe”ti.
Ayampi attho vutto BhagavatÈ iti me sutanti. . tatiyaÑ.
PaÔhamabhÈÓavÈro.
______________________________________________________________
1. CekaÑ (SÊ, I), chekÈ (SyÈ)
2. DukanipÈta 219
4. PaÒÒÈparihÊnasutta
Te bhikkhave sattÈ suparihÊnÈ, ye ariyÈya paÒÒÈya parihÊnÈ, te diÔÔheva
dhamme dukkhaÑ viharanti savighÈtaÑ sa-upÈyÈsaÑ sapariÄÈhaÑ, kÈyassa
bhedÈ paraÑ maraÓÈ duggati pÈÔika~khÈ. Te1 bhikkhave sattÈ aparihÊnÈ ye
ariyÈya paÒÒÈya aparihÊnÈ, te diÔÔheva dhamme sukhaÑ viharanti avighÈtaÑ
anupÈyÈsaÑ apariÄÈhaÑ, kÈyassa bhedÈ paraÑ maraÓÈ Sugati pÈÔika~khÈti.
“PaÒÒÈya parihÈnena, passa lokaÑ sadevakaÑ.
NiviÔÔhaÑ nÈmar|pasmiÑ, idaÑ saccanti maÒÒati.
+ PaÒÒÈ hi seÔÔhÈ lokasmiÑ, yÈyaÑ nibbedhagÈminÊ.
YÈya sammÈ pajÈnÈti, jÈtibhavaparikkhayaÑ.
TesaÑ devÈ manussÈ ca, SambuddhÈnaÑ satÊmataÑ.
Pihayanti hÈsapaÒÒÈnaÑ2, sarÊrantimadhÈrinan”ti.
5. Sukkadhammasutta
* Dveme bhikkhave sukkÈ dhammÈ lokaÑ pÈlenti. Katame dve? HirÊ3
ca ottappaÒca. Ime ce bhikkhave dve sukkÈ dhammÈ lokaÑ na pÈleyyuÑ,
nayidha paÒÒÈyetha “mÈtÈ”ti vÈ “mÈtucchÈ”ti vÈ “mÈtulÈnÊ”ti vÈ
“ÈcariyabhariyÈ”ti vÈ “gar|naÑ dÈrÈ”ti vÈ, sambhedaÑ loko agamissa,
yathÈ ajeÄakÈ kukkuÔas|karÈ soÓasi~gÈlÈ4. YasmÈ ca kho bhikkhave ime dve
sukkÈ dhammÈ lokaÑ pÈlenti, tasmÈ paÒÒÈyati “mÈtÈ”ti vÈ “mÈtucchÈ”ti vÈ
“mÈtulÈnÊ”ti vÈ “ÈcariyabhariyÈ”ti vÈ “gar|naÑ dÈrÈ”ti vÈti. EtamatthaÑ
______________________________________________________________
1. Te ca kho (?) + Khu 10. 143 piÔÔhepi. 2. HÈsupaÒÒÈnaÑ (SÊ-®Ôha)
* AÑ 1. 53 piÔÔhepi. 3. Hiri (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 4. SoÓasigÈlÈ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
“YesaÑ ce hiri-ottappaÑ, sabbadÈ ca na vijjati.

VokkantÈ sukkam|lÈ te, jÈtimaraÓagÈmino.
YesaÒca hiri-ottappaÑ, sadÈ sammÈ upaÔÔhitÈ.
Vir|ÄhabrahmacariyÈ te, santo khÊÓapunabbhavÈ”ti.
6. AjÈtasutta
Atthi bhikkhave ajÈtaÑ abh|taÑ akataÑ asa~khataÑ, no cetaÑ
bhikkhave abhavissa ajÈtaÑ abh|taÑ akataÑ asa~khataÑ, nayidha jÈtassa
bh|tassa katassa sa~khatassa nissaraÓaÑ paÒÒÈyetha. YasmÈ ca kho
bhikkhave atthi ajÈtaÑ abh|taÑ akataÑ asa~khataÑ, tasmÈ jÈtassa bh|tassa
katassa sa~khatassa nissaraÓaÑ paÒÒÈyatÊti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca,
“JÈtaÑ bh|taÑ samuppannaÑ, kataÑ sa~khatamaddhuvaÑ.
JarÈmaraÓasa~ghÈÔaÑ, roganÊÄaÑ1 pabha~guraÑ2.
ŒhÈranettippabhavaÑ, nÈlaÑ tadabhinandituÑ.
Tassa nissaraÓaÑ santaÑ, atakkÈvacaraÑ dhuvaÑ.
AjÈtaÑ asamuppannaÑ, asokaÑ virajaÑ padaÑ.
Nirodho dukkhadhammÈnaÑ, sa~khÈr|pasamo sukho”ti.
7. NibbÈnadhÈtusutta
DvemÈ bhikkhave nibbÈnadhÈtuyo. KatamÈ dve? Sa-upÈdisesÈ ca
nibbÈnadhÈtu, anupÈdisesÈ ca nibbÈnadhÈtu.
______________________________________________________________
1. RoganiÉÉhaÑ (SÊ) 2. Pabha~gunaÑ (Ka-SÊ, Ka), pabha~guÓaÑ (SyÈ)
2. DukanipÈta 221
KatamÈ ca bhikkhave sa-upÈdisesÈ nibbÈnadhÈtu? Idha bhikkhave

bhikkhu arahaÑ hoti khÊÓÈsavo vusitavÈ katakaraÓÊyo ohitabhÈro
anuppattasadattho parikkhÊÓabhavasaÑyojano sammadaÒÒÈ vimutto, tassa
tiÔÔhanteva paÒcindriyÈni yesaÑ avighÈtattÈ1 manÈpÈmanÈpaÑ paccanubhoti,
sukhadukkhaÑ paÔisaÑvedeti. Tassa yo rÈgakkhayo dosakkhayo
mohakkhayo. AyaÑ vuccati bhikkhave sa-upÈdisesÈ nibbÈnadhÈtu.
KatamÈ ca bhikkhave anupÈdisesÈ nibbÈnadhÈtu? Idha bhikkhave
bhikkhu arahaÑ hoti khÊÓÈsavo vusitavÈ katakaraÓÊyo ohitabhÈro
anuppattasadattho parikkhÊÓabhavasaÑyojano sammadaÒÒÈ vimutto, tassa
idheva bhikkhave sabbavedayitÈni anabhinanditÈni sÊti bhavissanti2. AyaÑ
vuccati bhikkhave anupÈdisesÈ nibbÈnadhÈtu. ImÈ kho bhikkhave dve
nibbÈnadhÈtuyoti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthekaÑ iti vuccati–
“Duve imÈ cakkhumatÈ pakÈsitÈ,
NibbÈnadhÈt| anissitena tÈdinÈ.
EkÈ hi dhÈtu idha diÔÔhadhammikÈ,
Sa-upÈdisesÈ bhavanettisa~khayÈ.
AnupÈdisesÈ pana samparÈyikÈ,
Yamhi nirujjhanti bhavÈni sabbaso.
Ye etadaÒÒÈya padaÑ asa~khataÑ,
VimuttacittÈ bhavanettisa~khayÈ.
Te dhammasÈrÈdhigamÈ khaye ratÈ,
PahaÑsu te sabbabhavÈni tÈdino”ti.
8. PaÔisallÈnasutta
PaÔisallÈnÈrÈmÈ3 bhikkhave viharatha paÔisallÈnaratÈ ajjhattaÑ
cetosamathamanuyuttÈ anirÈkatajjhÈnÈ vipassanÈya samannÈgatÈ br|hetÈro
______________________________________________________________
1. AvigatattÈ (SÊ-®Ôha) 2. SÊtÊbhavissanti (?) 3. PaÔisallÈÓÈrÈmÈ (Ka)
suÒÒÈgÈrÈnaÑ, paÔisallÈnÈrÈmÈnaÑ bhikkhave viharataÑ paÔisallÈnaratÈnaÑ

ajjhattaÑ cetosamathamanuyuttÈnaÑ anirÈkatajjhÈnÈnaÑ vipassanÈya
samannÈgatÈnaÑ br|hetÈnaÑ suÒÒÈgÈrÈnaÑ dvinnaÑ phalÈnaÑ aÒÒataraÑ
phalaÑ pÈÔika~khaÑ diÔÔheva dhamme aÒÒÈ, sati vÈ upÈdisese anÈgÈmitÈti.
“Ye santacittÈ nipakÈ, satimanto ca1 jhÈyino.
SammÈ dhammaÑ vipassanti, kÈmesu anapekkhino.
AppamÈdaratÈ santÈ, pamÈde bhayadassino.
AbhabbÈ parihÈnÈya, nibbÈnasseva santike”ti.
9. SikkhÈnisaÑsasutta
SikkhÈnisaÑsÈ bhikkhave viharatha paÒÒuttarÈ vimuttisÈrÈ
satÈdhipateyyÈ, sikkhÈnisaÑsÈnaÑ bhikkhave viharataÑ paÒÒuttarÈnaÑ
vimuttisÈrÈnaÑ satÈdhipateyyÈnaÑ dvinnaÑ phalÈnaÑ aÒÒataraÑ phalaÑ
pÈÔika~khaÑ diÔÔheva dhamme aÒÒÈ, sati vÈ upÈdisese anÈgÈmitÈti.
“ParipuÓÓasikkhaÑ2 apahÈnadhammaÑ,
PaÒÒuttaraÑ jÈtikhayantadassiÑ.
TaÑ ve MuniÑ antimadehadhÈriÑ,
MÈraÒjahaÑ br|mi jarÈya pÈraguÑ.
TasmÈ sadÈ jhÈnaratÈ samÈhitÈ,
ŒtÈpino jÈtikhayantadassino.
MÈraÑ sasenaÑ abhibhuyya bhikkhavo,
Bhavatha jÈtimaraÓassa pÈragÈ”ti.
______________________________________________________________
1. Satimantova (SÊ, Ka) 2. ParipuÓÓasekhaÑ (SÊ), paripuÓÓasekkhaÑ (SyÈ)
2. DukanipÈta 223
10. JÈgariyasutta
JÈgaro cassa bhikkhave bhikkhu vihareyya sato sampajÈno samÈhito
pamudito vippasanno ca, tattha kÈlavipassÊ ca kusalesu dhammesu.
JÈgarassa bhikkhave bhikkhuno viharato satassa sampajÈnassa samÈhitassa
pamuditassa vippasannassa tattha kÈlavipassino kusalesu dhammesu
dvinnaÑ phalÈnaÑ aÒÒataraÑ phalaÑ pÈÔika~khaÑ diÔÔheva dhamme aÒÒÈ,
sati vÈ upÈdisese anÈgÈmitÈti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti
vuccati–
“JÈgarantÈ suÓÈthetaÑ, ye suttÈ te pabujjhatha.
SuttÈ jÈgaritaÑ seyyo, natthi jÈgarato bhayaÑ.
Yo jÈgaro ca satimÈ sampajÈno,
SamÈhito mudito vippasanno ca.
KÈlena so sammÈ dhammaÑ parivÊmaÑsamÈno,
Ekodibh|to vihane tamaÑ so.
TasmÈ have jÈgariyaÑ bhajetha,
ŒtÈpÊ bhikkhu nipako jhÈnalÈbhÊ.
SaÑyojanaÑ jÈtijarÈya chetvÈ,
Idheva sambodhimanuttaraÑ phuse”ti.
11. ŒpÈyikasutta
Dveme bhikkhave ÈpÈyikÈ nerayikÈ idamappahÈya. Katame dve? Yo ca
abrahmacÈrÊ brahmacÈripaÔiÒÒo, yo ca paripuÓÓaÑ parisuddhaÑ
brahmacariyaÑ carantaÑ am|lakena abrahmacariyena anuddhaÑseti. Ime
kho bhikkhave dve ÈpÈyikÈ nerayikÈ idamappahÈyÈti. EtamatthaÑ BhagavÈ
+ “Abh|tavÈdÊ nirayaÑ upeti,

NihÊnakammÈ manujÈ parattha.
* KÈsÈvakaÓÔhÈ bahavo, pÈpadhammÈ asaÒÒatÈ.
* Seyyo ayoguÄo bhutto, tatto aggisikh|pamo.
YaÒce bhuÒjeyya dussÊlo, raÔÔhapiÓÉamasaÒÒato”ti.
Ayampi attho vutto BhagavatÈ iti me sutanti. . EkÈdasamaÑ.
12. DiÔÔhigatasutta
DvÊhi bhikkhave diÔÔhigatehi pariyuÔÔhitÈ devamanussÈ olÊyanti eke,
atidhÈvanti eke, cakkhumanto ca passanti.
KathaÒca bhikkhave olÊyanti eke? BhavÈrÈmÈ bhikkhave devamanussÈ
bhavaratÈ bhavasammuditÈ, tesaÑ bhavanirodhÈya dhamme desiyamÈne
cittaÑ na pakkhandati na pasÊdati na santiÔÔhati nÈdhimuccati. EvaÑ kho
bhikkhave olÊyanti eke.
KathaÒca bhikkhave atidhÈvanti eke? Bhaveneva kho paneke
aÔÔÊyamÈnÈ harÈyamÈnÈ jigucchamÈnÈ vibhavaÑ abhinandanti, yato kira bho
ayaÑ attÈ1 kÈyassa bhedÈ paraÑ maraÓÈ ucchijjati vinassati na hoti paraÑ
maraÓÈ, etaÑ santaÑ etaÑ paÓÊtaÑ etaÑ yÈthÈvanti. EvaÑ kho bhikkhave
atidhÈvanti eke.
KathaÒca bhikkhave cakkhumanto passanti? Idha bhikkhu bh|taÑ
bh|tato passati, bh|taÑ bh|tato disvÈ bh|tassa nibbidÈya virÈgÈya
nirodhÈya paÔipanno hoti. EvaÑ kho bhikkhave cakkhumanto passantÊti.
______________________________________________________________
+ HeÔÔhÈ 57 piÔÔhepi. * HeÔÔhÈ 57, upari 256; Vi 1. 116 piÔÔhesupi.
1. Satto (SÊ, Ka)
2. DukanipÈta 225
“Ye1 bh|taÑ bh|tato disvÈ, bh|tassa ca atikkamaÑ.

YathÈbh|te vimuccanti, bhavataÓhÈ parikkhayÈ.
Sa ve2 bh|tapariÒÒo so, vÊtataÓho bhavÈbhave.
Bh|tassa vibhavÈ bhikkhu, nÈgacchati punabbhavan”ti.
Ayampi attho vutto BhagavatÈ iti me sutanti. . DvÈdasamaÑ.
Dutiyo vaggo.
TassuddÈnaÑ
Dve IndriyÈ dve TapanÊyÈ, SÊlena apare duve.
AnottÈpÊ KuhanÈ dve ca, SaÑvejanÊyena te dasa.
VitakkÈ DesanÈ VijjÈ, PaÒÒÈ Dhammena paÒcamaÑ.
AjÈtaÑ DhÈtusallÈnaÑ, SikkhÈ JÈgariyena ca.
ApÈyadiÔÔhiyÈ ceva3, bÈvÊsati pakÈsitÈti.
DukanipÈto niÔÔhito.
______________________________________________________________
1. Yo (SyÈ, Ka) 2. Sace (Ka-SÊ, SyÈ, I) 3. Yeva (SÊ, SyÈ)
3. TikanipÈta
1. PaÔhamavagga
1. M|lasutta
TÊÓimÈni bhikkhave akusalam|lÈni. KatamÈni tÊÓi? Lobho
akusalam|laÑ, doso akusalam|laÑ, moho akusalam|laÑ. ImÈni kho
bhikkhave tÊÓi akusalam|lÈnÊti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti
vuccati–
* “Lobho doso ca moho ca, purisaÑ pÈpacetasaÑ.
HiÑsanti attasambh|tÈ, tacasÈraÑva samphalan”ti.
2. DhÈtusutta
Tisso imÈ bhikkhave dhÈtuyo. KatamÈ tisso? R|padhÈtu, ar|padhÈtu,
nirodhadhÈtu. ImÈ kho bhikkhave tisso dhÈtuyoti. EtamatthaÑ BhagavÈ
“R|padhÈtuÑ1 pariÒÒÈya, Èruppesu asaÓÔhitÈ.

Nirodhe ye vimuccanti, te janÈ maccuhÈyino.
KÈyena amataÑ dhÈtuÑ, phusayitvÈ2 nir|padhiÑ.

UpadhippaÔinissaggaÑ, sacchikatvÈ anÈsavo.
Deseti SammÈsambuddho, asokaÑ virajaÑ padan”ti.
______________________________________________________________
* Khu 8. 252 piÔÔhepi. 1. R|padhÈtu (sabbattha)
2. PhussayitvÈ (SyÈ), phassayitvÈ (I)
3. TikanipÈta 227
3. PaÔhamavedanÈsutta
Tisso imÈ bhikkhave vedanÈ. KatamÈ tisso? SukhÈ vedanÈ, dukkhÈ
vedanÈ, adukkhamasukhÈ vedanÈ. ImÈ kho bhikkhave tisso vedanÈti.
“SamÈhito sampajÈno, sato Buddhassa sÈvako.
VedanÈ ca pajÈnÈti, vedanÈnaÒca sambhavaÑ.
Yattha cetÈ nirujjhanti, maggaÒca khayagÈminaÑ.
VedanÈnaÑ khayÈ bhikkhu, nicchÈto parinibbuto”ti.
4. DutiyavedanÈsutta
Tisso imÈ bhikkhave vedanÈ. KatamÈ tisso? SukhÈ vedanÈ, dukkhÈ
vedanÈ, adukkhamasukhÈ vedanÈ. SukhÈ bhikkhave vedanÈ dukkhato
daÔÔhabbÈ, dukkhÈ vedanÈ sallato daÔÔhabbÈ, adukkhamasukhÈ vedanÈ
aniccato daÔÔhabbÈ. Yato kho bhikkhave bhikkhuno sukhÈ vedanÈ dukkhato
diÔÔhÈ hoti, dukkhÈ vedanÈ sallato diÔÔhÈ hoti, adukkhamasukhÈ vedanÈ
aniccato diÔÔhÈ hoti. AyaÑ vuccati bhikkhave bhikkhu ariyo sammaddaso
acchecchi1 taÓhaÑ, vivattayi2 saÑyojanaÑ, sammÈ mÈnÈbhisamayÈ
antamakÈsi dukkhassÈti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti vuccati–
* “Yo sukhaÑ dukkhato adda3, dukkhamaddakkhi sallato.
AdukkhamasukhaÑ santaÑ, addakkhi naÑ aniccato.
Sa ve sammaddaso bhikkhu, yato tattha vimuccati.
AbhiÒÒÈvosito santo, sa ve yogÈtigo munÊ”ti.
______________________________________________________________
1. Acchejji (SÊ, I), acchijji (Ka) 2. VÈvattayi (SÊ-®Ôha)
* SaÑ 2. 409; Khu 2. 344 piÔÔhesupi. 3. Dakkhi (SÊ, I, Ka), adakkhi (SyÈ)
5. PaÔhama-esanÈsutta
Tisso imÈ bhikkhave esanÈ. KatamÈ tisso? KÈmesanÈ, bhavesanÈ,
brahmacariyesanÈ. ImÈ kho bhikkhave tisso esanÈti. EtamatthaÑ BhagavÈ
EsanÈ ca pajÈnÈti, esanÈnaÒca sambhavaÑ.
EsanÈnaÑ khayÈ bhikkhu, nicchÈto parinibbuto”ti.
6. Dutiya-esanÈsutta
Tisso imÈ bhikkhave esanÈ. KatamÈ tisso? KÈmesanÈ, bhavesanÈ,
brahmacariyesanÈ. ImÈ kho bhikkhave tisso esanÈti. EtamatthaÑ BhagavÈ
“KÈmesanÈ bhavesanÈ, brahmacariyesanÈ saha.
Iti saccaparÈmÈso, diÔÔhiÔÔhÈnÈ samussayÈ.
SabbarÈgavirattassa, taÓhakkhayavimuttino.
EsanÈ paÔinissaÔÔhÈ, diÔÔhiÔÔhÈnÈ sam|hatÈ.
EsanÈnaÑ khayÈ bhikkhu, nirÈso akathaÑkathÊ”ti.
7. PaÔhama-Èsavasutta
Tayome bhikkhave ÈsavÈ. Katame tayo? KÈmÈsavo, bhavÈsavo,
avijjÈsavo. Ime kho bhikkhave tayo ÈsavÈti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca,
3. TikanipÈta 229

Œsave ca pajÈnÈti, ÈsavÈnaÒca sambhavaÑ.
ŒsavÈnaÑ khayÈ bhikkhu, nicchÈto parinibbuto”ti.
8. Dutiya-Èsavasutta
Tayome bhikkhave ÈsavÈ. Katame tayo? KÈmÈsavo, bhavÈsavo,
avijjÈsavo. Ime kho bhikkhave tayo ÈsavÈti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca,
“Yassa kÈmÈsavo khÊÓo, avijjÈ ca virÈjitÈ.
BhavÈsavo parikkhÊÓo, vippamutto nir|padhi.
DhÈreti antimaÑ dehaÑ, jetvÈ mÈraÑ savÈhinin”ti1.
9. TaÓhÈsutta
Tisso imÈ bhikkhave taÓhÈ. KatamÈ tisso? KÈmakaÓhÈ, bhavataÓhÈ,
vibhavataÓhÈ. ImÈ kho bhikkhave tisso taÓhÈti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca,
“TaÓhÈyogena saÑyuttÈ, rattacittÈ bhavÈbhave.
Te yogayuttÈ mÈrassa, ayogakkhemino janÈ.
SattÈ gacchanti saÑsÈraÑ, jÈtÊmaraÓagÈmino.
Ye ca taÓhaÑ pahantvÈna, vÊtataÓhÈ2 bhavÈbhave.
Te ve3 pÈra~gatÈ4 loke, ye pattÈ Èsavakkhayan”ti.
______________________________________________________________
1. SavÈhananti (bah|su) 2. NittaÓhÈ ca (SÊ, Ka)
3. Te ca (SÊ, I, Ka) 4. PÈragatÈ (Ka-SÊ, SyÈ)
10. MÈradheyyasutta
TÊhi bhikkhave dhammehi samannÈgato bhikkhu atikkamma
mÈradheyyaÑ Èdiccova virocati. Katamehi tÊhi? Idha bhikkhave bhikkhu
asekhena sÊlakkhandhena samannÈgato hoti, asekhena samÈdhikkhandhena
samannÈgato hoti, asekhena paÒÒÈkkhandhena samannÈgato hoti. Imehi kho
bhikkhave tÊhi dhammehi samannÈgato bhikkhu atikkamma mÈradheyyaÑ
Èdiccova virocatÊti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti vuccati–
“SÊlaÑ samÈdhi paÒÒÈ ca, yassa ete subhÈvitÈ.
Atikkamma mÈradheyyaÑ, Èdiccova virocatÊ”ti.
PaÔhamo vaggo.
TassuddÈnaÑ
M|ladhÈtu atha VedanÈ duve,
EsanÈ ca duve ŒsavÈ duve.
TaÓhÈto ca atha1 MÈradheyyato,
VaggamÈhu paÔhamanti muttamanti.
_____
2. Dutiyavagga
1. PuÒÒakiriyavatthusutta
* TÊÓimÈni bhikkhave puÒÒakiriyavatth|ni. KatamÈni tÊÓi? DÈnamayaÑ
puÒÒakiriyavatthu, sÊlamayaÑ puÒÒakiriyavatthu, bhÈvanÈmayaÑ
puÒÒakiriyavatthu.
______________________________________________________________
1. TaÓhÈto atha (SyÈ) * AÑ 3. 72 piÔÔhepi.
3. TikanipÈta 231
ImÈni kho bhikkhave tÊÓi puÒÒakiriyavatth|nÊti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca,

“PuÒÒameva so sikkheyya, ÈyataggaÑ sukhudrayaÑ.
DÈnaÒca samacariyaÒca, mettacittaÒca bhÈvaye.
Ete dhamme bhÈvayitvÈ, tayo sukhasamuddaye.
AbyÈbajjhaÑ1 sukhaÑ lokaÑ, paÓÉito upapajjatÊ”ti.
2. Cakkhusutta
TÊÓimÈni bhikkhave cakkh|ni. KatamÈni tÊÓi? MaÑsacakkhu
dibbacakkhu, paÒÒÈcakkhu. ImÈni kho bhikkhave tÊÓi cakkh|nÊti.
“MaÑsacakkhu dibbacakkhu, paÒÒÈcakkhu anuttaraÑ.
EtÈni tÊÓi cakkh|ni, akkhÈsi purisuttamo.
MaÑsacakkhussa uppÈdo, maggo dibbassa cakkhuno.
Yato ÒÈÓaÑ udapÈdi, paÒÒÈcakkhu anuttaraÑ.
Yassa cakkhussa paÔilÈbhÈ, sabbadukkhÈ pamuccatÊ”ti.
3. Indriyasutta
TÊÓimÈni bhikkhave indriyÈni. KatamÈni tÊÓi?
AnaÒÒÈtaÒÒassÈmÊtindriyaÑ, aÒÒindriyaÑ, aÒÒÈtÈvindriyaÑ. ImÈni kho
bhikkhave tÊÓi indriyÈnÊti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti
vuccati–
“Sekhassa sikkhamÈnassa, ujumaggÈnusÈrino.
KhayasmiÑ paÔhamaÑ ÒÈÓaÑ, tato aÒÒÈ anantarÈ.
______________________________________________________________
1. AÑ 1. 353; AÑ 2. 296 piÔÔhesupi.
Tato aÒÒÈ vimuttassa, ÒÈÓaÑ ve hoti tÈdino.

“AkuppÈ me vimuttÊ”ti, bhavasaÑyojanakkhayÈ.*
Sa ve1 indriyasampanno, santo santipade rato.
DhÈreti antimaÑ dehaÑ, jetvÈ mÈraÑ savÈhinin”ti.
4. AddhÈsutta
Tayome bhikkhave addhÈ. Katame tayo? AtÊto addhÈ, anÈgato addhÈ,
paccuppanno addhÈ. Ime kho bhikkhave tayo addhÈti. EtamatthaÑ BhagavÈ
“AkkheyyasaÒÒino sattÈ, akkheyyasmiÑ patiÔÔhitÈ.
AkkheyyaÑ apariÒÒÈya, yogamÈyanti maccuno.
AkkheyyaÒca pariÒÒÈya, akkhÈtÈraÑ na maÒÒati.
PhuÔÔho vimokkho manasÈ, santipadamanuttaraÑ.
Sa ve2 akkheyyasampanno, santo santipade rato.

Sa~khÈya sevÊ dhammaÔÔho, sa~khyaÑ nopeti vedag|”ti.
5. Duccaritasutta
TÊÓimÈni bhikkhave duccaritÈni, katamÈni tÊÓi? KÈyaduccaritaÑ,
vacÊduccaritaÑ, manoduccaritaÑ. ImÈni kho bhikkhave tÊÓi duccaritÈnÊti.
“KÈyaduccaritaÑ katvÈ, vacÊduccaritÈni ca.
ManoduccaritaÑ katvÈ, yaÒcaÒÒaÑ dosasaÑhitaÑ.
______________________________________________________________
* AÑ 1. 232 piÔÔhepi. 1. Sace (SÊ, SyÈ) 2. Sace (Ka)
3. TikanipÈta 233
AkatvÈ kusalaÑ kammaÑ, katvÈnÈ’kusalaÑ bahuÑ.

6. Sucaritasutta
TÊÓimÈni bhikkhave sucaritÈni. KatamÈni tÊÓi? KÈyasucaritaÑ,

vacÊsucaritaÑ, manosucaritaÑ. ImÈni kho bhikkhave tÊÓi sucaritÈnÊti.
“KÈyaduccaritaÑ hitvÈ, vacÊduccaritÈni ca.

ManoduccaritaÑ hitvÈ, yaÒcaÒÒaÑ dosasaÑhitaÑ.
AkatvÈ’kusalaÑ kammaÑ, katvÈna kusalaÑ bahuÑ.

7. Soceyyasutta
TÊÓimÈni bhikkhave soceyyÈni. KatamÈni tÊÓi? KÈyasoceyyaÑ,

vacÊsoceyyaÑ, manosoceyyaÑ. ImÈni kho bhikkhave tÊÓi soceyyÈnÊti.
“KÈyasuciÑ vacÊsuciÑ1, cetosucimanÈsavaÑ.

SuciÑ soceyyasampannaÑ, Èhu sabbappahÈyinan”ti2.

______________________________________________________________
1. VÈcÈsuciÑ (Ka) 2. Œhu ninhÈtapÈpakanti (AÑ 1. 276) yuttataraÑ.
8. Moneyyasutta
TÊÓimÈni bhikkhave moneyyÈni. KatamÈni tÊÓi? KÈyamoneyyaÑ,
vacÊmoneyyaÑ, manomoneyyaÑ. ImÈni kho bhikkhave tÊÓi moneyyÈnÊti.
“KÈyamuniÑ vacÊmuniÑ, manomunimanÈsavaÑ.
MuniÑ moneyyasampannaÑ, Èhu ninhÈtapÈpakan”ti1.
9. PaÔhamarÈgasutta
Yassa kassaci bhikkhave rÈgo appahÊno doso appahÊno moho appahÊno,
ayaÑ vuccati bhikkhave baddho2 mÈrassa, paÔimukka’ssa mÈrapÈso
yathÈkÈmakaraÓÊyo3 pÈpimato. Yassa kassaci bhikkhave rÈgo pahÊno doso
pahÊno moho pahÊno, ayaÑ vuccati bhikkhave abaddho mÈrassa,
omukka’ssa mÈrapÈso na yathÈ kÈmakaraÓÊyo4 pÈpimatoti. EtamatthaÑ
“Yassa rÈgo ca doso ca, avijjÈ ca virÈjitÈ.
TaÑ bhÈvitattaÒÒataraÑ, brahmabh|taÑ TathÈgataÑ.
BuddhaÑ verabhayÈtÊtaÑ, Èhu sabbappahÈyinan”ti.
10. DutiyarÈgasutta
Yassa kassaci bhikkhave bhikkhussa vÈ bhikkhuniyÈ vÈ rÈgo appahÊno
doso appahÊno moho appahÊno, ayaÑ vuccati bhikkhave
______________________________________________________________
1. Œhu sabbappahÈyinanti (AÑ 1. 277; Khu 8. 73) 2. Bandho (bah|su)
3. YathÈ kÈmakaraÓÊyo ca (SÊ, SyÈ, I, Ka)
4. Na yathÈkÈmakaraÓÊyo ca (SyÈ)
3. TikanipÈta 235
atiÓÓo1 samuddaÑ sa-|miÑ savÊciÑ sÈvaÔÔaÑ sagahaÑ sarakkhasaÑ. Yassa

kassaci bhikkhave bhikkhussa vÈ bhikkhuniyÈ vÈ rÈgo pahÊno doso pahÊno
moho pahÊno, ayaÑ vuccati bhikkhave atari samuddaÑ sa-|miÑ savÊciÑ
sÈvaÔÔaÑ sagahaÑ sarakkhasaÑ, tiÓÓo pÈra~gato2 thale tiÔÔhati brÈhmaÓoti.
“Yassa rÈgo ca doso ca, avijjÈ ca virÈjitÈ.
SomaÑ samuddaÑ sagahaÑ sarakkhasaÑ,
Sa-|mibhayaÑ duttaraÑ accatÈri.
Sa~gÈtigo maccujaho nir|padhi,
PahÈsi dukkhaÑ apunabbhavÈya.
Attha~gato so na pamÈÓameti,
Amohayi maccurÈjanti br|mÊ”ti.
Dutiyo vaggo.
TassuddÈnaÑ
PuÒÒaÑ Cakkhu atha IndriyÈni3, AddhÈ ca CaritaÑ duve Soci4.
Muno5 atha RÈgaduve, puna vaggamÈhu dutiyamuttaman”ti.
_____
3. Tatiyavagga
1. MicchÈdiÔÔhikasutta
DiÔÔhÈ mayÈ bhikkhave sattÈ kÈyaduccaritena samannÈgatÈ
vacÊduccaritena samannÈgatÈ manoduccaritena samannÈgatÈ ariyÈnaÑ
upavÈdakÈ micchÈdiÔÔhikÈ micchÈdiÔÔhikammasamÈdÈnÈ, te kÈyassa bhedÈ
paraÑ maraÓÈ apÈyaÑ duggatiÑ vinipÈtaÑ nirayaÑ upapannÈ.
______________________________________________________________
1. Atari (Ka) 2. PÈragato (SÊ-®Ôha, SyÈ)
3. AtthindriyÈ (SyÈ) 4. Suci (SyÈ) 5. Mune (SyÈ)
TaÑ kho panÈhaÑ bhikkhave nÈÒÒassa samaÓassa vÈ brÈhmaÓassa vÈ

sutvÈ vadÈmi. DiÔÔhÈ mayÈ bhikkhave sattÈ kÈyaduccaritena samannÈgatÈ
paraÑ maraÓÈ apÈyaÑ duggatiÑ vinipÈtaÑ nirayaÑ upapannÈ. Api ca
bhikkhave yadeva sÈmaÑ ÒÈtaÑ sÈmaÑ diÔÔhaÑ sÈmaÑ viditaÑ, tadevÈhaÑ
vadÈmi.
DiÔÔhÈ mayÈ bhikkhave sattÈ kÈyaduccaritena samannÈgatÈ
paraÑ maraÓÈ apÈyaÑ duggatiÑ vinipÈtaÑ nirayaÑ upapannÈti.
“MicchÈ manaÑ paÓidhÈya, micchÈ vÈcaÒca bhÈsiya1.
MicchÈ kammÈni katvÈna, kÈyena idha puggalo.
AppassutÈ’puÒÒakaro2, appasmiÑ idha jÊvite.
2. SammÈdiÔÔhikasutta
DiÔÔhÈ mayÈ bhikkhave sattÈ kÈyasucaritena samannÈgatÈ vacÊsucaritena
samannÈgatÈ manosucaritena samannÈgatÈ ariyÈnaÑ anupavÈdakÈ
sammÈdiÔÔhikÈ samediÔÔhikammasamÈdÈnÈ, te kÈyassa bhedÈ paraÑ maraÓÈ
sugatiÑ saggaÑ lokaÑ upapannÈ.
sutvÈ vadÈmi. DiÔÔhÈ mayÈ bhikkhave sattÈ kÈyasucaritena samannÈgatÈ
vacÊsucaritena samannÈgatÈ manosucaritena samannÈgatÈ ariyÈnaÑ
anupavÈdakÈ sammÈdiÔÔhikÈ samediÔÔhikammasamÈdÈnÈ, te kÈyassa bhedÈ
______________________________________________________________
1. MicchÈ vÈcaÑ abhÈsiya (sabbattha)
2. AppassutopuÒÒakaro (SÊ), appassuto apuÒÒakaro (SyÈ, I)
3. TikanipÈta 237
paraÑ maraÓÈ sugatiÑ saggaÑ lokaÑ upapannÈ. Api ca bhikkhave yadeva

sÈmaÑ ÒÈtaÑ sÈmaÑ diÔÔhaÑ sÈmaÑ viditaÑ, tadevÈhaÑ vadÈmi.
DiÔÔhÈ mayÈ bhikkhave sattÈ kÈyasucaritena samannÈgatÈ vacÊsucaritena
samannÈgatÈ manosucaritena samannÈgatÈ ariyÈnaÑ anupavÈdakÈ
sammÈdiÔÔhikÈ sammÈdiÔÔhikammasamÈdÈnÈ, te kÈyassa bhedÈ paraÑ
maraÓÈ sugatiÑ saggaÑ lokaÑ upapannÈti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca,
“SammÈ manaÑ paÓidhÈya, sammÈ vÈcaÒca bhÈsiya1.

SammÈ kammÈni katvÈna, kÈyena idha puggalo.
Bahussuto puÒÒakaro, appasmiÑ idha jÊvite.
3. NissaraÓiyasutta
Tisso imÈ bhikkhave nissaraÓiyÈ2 dhÈtuyo. KatamÈ tisso?

KÈmÈnametaÑ nissaraÓaÑ yadidaÑ nekkhammaÑ, r|pÈnametaÑ
nissaraÓaÑ yadidaÑ ÈruppaÑ, yaÑ kho pana kiÒci bh|taÑ sa~khataÑ
paÔiccasamuppannaÑ, nirodho tassa nissaraÓaÑ. ImÈ kho bhikkhave tisso
nissaraÓiyÈ dhÈtuyoti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti vuccati–
“KÈmanissaraÓaÑ ÒatvÈ, r|pÈnaÒca atikkamaÑ.
Sabbasa~khÈrasamathaÑ, phusaÑ ÈtÈpi sabbadÈ.
______________________________________________________________
1. SammÈ vÈcaÑ abhÈsiya (sabbattha) 2. NissÈraÓÊyÈ (AÑ 2. 214)
4. Santatarasutta
R|pehi bhikkhave ar|pÈ1 santatarÈ, ar|pehi nirodho santataroti.
“Ye ca r|p|pagÈ sattÈ, ye ca ar|paÔÔhÈyino2.
NirodhaÑ appajÈnantÈ, ÈgantÈro punabbhavaÑ.
Ye ca r|pe pariÒÒÈya, ar|pesu asaÓÔhitÈ.
Nirodhe ye vimuccanti, te janÈ maccuhÈyino.
KÈyena amatadhÈtuÑ, phusayitvÈ nir|padhiÑ.
UpadhippaÔinissaggaÑ, sacchikatvÈ anÈsavo.
Deseti SammÈsambuddho, asokaÑ virajaÑ padan”ti.
5. Puttasutta
Tayome bhikkhave puttÈ santo saÑvijjamÈnÈ lokasmiÑ. Katame tayo?
AtijÈto anujÈto avajÈtoti.
KathaÒca bhikkhave putto atijÈto hoti? Idha bhikkhave puttassa
mÈtÈpitaro honti–na BuddhaÑ saraÓaÑ gatÈ, na dhammaÑ saraÓaÑ gatÈ,
na saÑghaÑ saraÓaÑ gatÈ, pÈÓÈtipÈtÈ appaÔiviratÈ, adinnÈdÈnÈ appaÔiviratÈ,
kÈmesumicchÈcÈrÈ appaÔiviratÈ, musÈvÈdÈ appaÔiviratÈ,
surÈmerayamajjapamÈdaÔÔhÈnÈ appaÔiviratÈ, dussÊlÈ pÈpadhammÈ. Putto ca
nesaÑ hoti–BuddhaÑ saraÓaÑ gato, dhammaÑ saraÓaÑ gato, saÑghaÑ
saraÓaÑ gato, pÈÓÈtipÈtÈ paÔivirato, adinnÈdÈnÈ paÔivirato,
kÈmesumicchÈcÈrÈ paÔivirato, musÈvÈdÈ paÔivirato,
surÈmerayamajjapamÈdaÔÔhÈnÈ paÔivirato, sÊlavÈ kalyÈÓadhammo. EvaÑ kho
bhikkhave putto atijÈto hoti.
______________________________________________________________
1. ŒruppÈ (SÊ) 2. ŒruppaÔÔhÈyino (SÊ)
3. TikanipÈta 239
KathaÒca bhikkhave putto anujÈto hoti? Idha bhikkhave puttassa

mÈtÈpitaro honti–BuddhaÑ saraÓaÑ gatÈ, dhammaÑ saraÓaÑ gatÈ,
saÑghaÑ saraÓaÑ gatÈ, pÈÓÈtipÈtÈ paÔiviratÈ, adinnÈdÈnÈ paÔiviratÈ,
kÈmesumicchÈcÈrÈ paÔiviratÈ, musÈvÈdÈ paÔiviratÈ,
surÈmerayamajjapamÈdaÔÔhÈnÈ paÔiviratÈ, sÊlavanto kalyÈÓadhammÈ. Puttopi
nesaÑ hoti–BuddhaÑ saraÓaÑ gato, dhammaÑ saraÓaÑ gato, saÑghaÑ
saraÓaÑ gato, pÈÓÈtipÈtÈ paÔivirato, adinnÈdÈnÈ paÔivirato,
kÈmesumicchÈcÈrÈ paÔivirato, musevÈdÈ paÔivirato,
surÈmerayamajjapamÈdaÔÔhÈnÈ paÔivirato, sÊlavÈ kalyÈÓadhammo. EvaÑ kho
bhikkhave putto anujÈto hoti.
KathaÒca bhikkhave putto avajÈto hoti? Idha bhikkhave puttassa
mÈtÈpitaro honti–BuddhaÑ saraÓaÑ gatÈ, dhammaÑ saraÓaÑ gatÈ,
saÑghaÑ saraÓaÑ gatÈ, pÈÓÈtipÈtÈ paÔiviratÈ, adinnÈdÈnÈ paÔiviratÈ,
kÈmesumicchÈcÈrÈ paÔiviratÈ, musÈvÈdÈ paÔiviratÈ,
surÈmerayamajjapamÈdaÔÔhÈnÈ paÔiviratÈ, sÊlavanto kalyÈÓadhammÈ. Putto
ca nesaÑ hoti–na BuddhaÑ saraÓaÑ gato, na dhammaÑ saraÓaÑ gato, na
saÑghaÑ saraÓaÑ gato, pÈÓÈtipÈtÈ appaÔivirato, adinnÈdÈnÈ appaÔivirato,
kÈmesumicchÈcÈrÈ appaÔivirato, musÈvÈdÈ appaÔivirato,
surÈmerayamajjapamÈdaÔÔhÈnÈ appaÔivirato, dussÊlo pÈpadhammo. EvaÑ
kho bhikkhave putto avajÈto hoti. Ime kho bhikkhave tayo puttÈ santo
saÑvijjamÈnÈ lokasminti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti
vuccati–
“AtijÈtaÑ anujÈtaÑ, puttamicchanti paÓÉitÈ.
AvajÈtaÑ na icchanti, yo hoti kulagandhano.
Ete kho puttÈ lokasmiÑ, ye bhavanti upÈsakÈ.
SaddhÈ sÊlena sampannÈ, vadaÒÒ| vÊtamaccharÈ.
Cando abbhaghanÈ mutto, parisÈsu virocare”ti.
6. AvuÔÔhikasutta
Tayome bhikkhave puggalÈ santo saÑvijjamÈnÈ lokasmiÑ. Katame
tayo? AvuÔÔhikasamo, padesavassÊ, sabbatthÈbhivassÊ.
KathaÒca bhikkhave puggalo avuÔÔhikasamo hoti? Idha bhikkhave

ekacco puggalo sabbesaÒÒeva na dÈtÈ hoti
samaÓabrÈhmaÓakapaÓaddhikavanibbakayÈcakÈnaÑ1 annaÑ pÈnaÑ vatthaÑ
yÈnaÑ mÈlÈgandhavilepanaÑ seyyÈvasathapadÊpeyyaÑ. EvaÑ kho
bhikkhave puggalo avuÔÔhikasamo hoti.
KathaÒca bhikkhave puggalo padesavassÊ hoti? Idha bhikkhave ekacco
puggalo ekaccÈnaÑ dÈtÈ yoti, ekaccÈnaÑ na dÈtÈ (hoti)2
samaÓabrÈhmaÓakapaÓaddhikavanibbakayÈcakÈnaÑ annaÑ pÈnaÑ vatthaÑ
bhikkhave puggalo padesavassÊ hoti.
KathaÒca bhikkhave puggalo sabbatthÈbhivassÊ hoti? Idha bhikkhave
ekacco puggalo sabbesaÑva deti
samaÓabrÈhmaÓakapaÓaddhikavanibbakayÈcakÈnaÑ annaÑ pÈnaÑ vatthaÑ
bhikkhave puggalo sabbatthÈbhivassÊ hoti. Ime kho bhikkhave tayo puggalÈ
santo saÑvijjamÈnÈ lokasminti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti
vuccati–
“Na samaÓe na brÈhmaÓe, na kapaÓaddhikavanibbake.
LaddhÈna saÑvibhÈjeti, annaÑ pÈnaÒca bhojanaÑ.
TaÑ ve ‘avuÔÔhikasamo’ti, Èhu naÑ purisÈdhamaÑ.
EkaccÈnaÑ na dadÈti, ekaccÈnaÑ pavecchati.
TaÑ ve ‘padesavassÊ’ti, Èhu medhÈvino janÈ.
SubhikkhavÈco puriso, sabbabh|tÈnukampako.
ŒmodamÈno pakireti, ‘detha dethÈ’ti bhÈsati.
YathÈpi megho thanayitvÈ, gajjayitvÈ pavassati.
ThalaÑ ninnaÒca p|reti, abhisandantova3 vÈrinÈ.
______________________________________________________________
1. ...vaÓibbakayÈcakÈnaÑ (SÊ) 2. ( ) Natthi SyÈmapotthake.
3. Abhisandentova (?)
3. TikanipÈta 241
EvamevaÑ idhekacco, puggalo hoti tÈdiso.

Dhammena saÑharitvÈna, uÔÔhÈnÈdhigataÑ dhanaÑ.
Tappeti annapÈnena, sammÈ patte vanibbake”ti.
7. SukhapatthanÈsutta
TÊÓimÈni bhikkhave sukhÈni patthayamÈno sÊlaÑ rakkheyya paÓÉito.
KatamÈni tÊÓi? “PasaÑsÈ me Ègacchat|”ti1 sÊlaÑ rakkheyya paÓÉito, “bhogÈ
me uppajjant|”ti sÊlaÑ rakkheyya paÓÉito, “kÈyassa bhedÈ paraÑ maraÓÈ
sugatiÑ saggaÑ lokaÑ upapajjissÈmÊ”ti sÊlaÑ rakkheyya paÓÉito. ImÈni kho
bhikkhave tÊÓi sukhÈni patthayamÈno sÊlaÑ rakkheyya paÓÉitoti.
“SÊlaÑ rakkheyya medhÈvÊ, patthayÈno tayo sukhe.
PasaÑsaÑ vittalÈbhaÒca, pecca sagge pamodanaÑ.
Akarontopi ce pÈpaÑ, karontamupasevati.
Sa~kiyo hoti pÈpasmiÑ, avaÓÓo cassa r|hati.
* YÈdisaÑ kurute mittaÑ, yÈdisaÑ c|pasevati.
Sa ve tÈdisako hoti, sahavÈso hi2 tÈdiso.
* SevamÈno sevamÈnaÑ, samphuÔÔho samphusaÑ paraÑ.
Saro diddho kalÈpaÑva, alittamupalimpati.
UpalepabhayÈ3 dhÊro, neva pÈpasakhÈ siyÈ.
* P|timacchaÑ kusaggena, yo naro upanayhati.
KusÈpi p|ti vÈyanti, evaÑ bÈl|pasevanÈ.
* TagaraÒca palÈsena, yo naro upanayhati.
PattÈpi surabhi vÈyanti, evaÑ dhÊr|pasevanÈ.
______________________________________________________________
1. Œgacchant|ti (SyÈ) * Khu 5. 329 JÈtakepi.
2. SahavÈsopi (SÊ, Ka) 3. UpalimpabhayÈ (Ka)
TasmÈ pattapuÔasseva1, ÒatvÈ sampÈkamattano.

Asante nupaseveyya, sante seveyya paÓÉito.
Asanto nirayaÑ nenti, santo pÈpenti suggatin”ti.
8. Bhidurasutta
BhidurÈyaÑ2 bhikkhave kÈyo, viÒÒÈÓaÑ virÈgadhammaÑ, sabbe

upadhÊ aniccÈ dukkhÈ vipariÓÈmadhammÈti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca,
“KÈyaÒca bhiduraÑ3 ÒatvÈ, viÒÒÈÓaÒca virÈgunaÑ4.

UpadhÊsu bhayaÑ disvÈ, jÈtimaraÓamaccagÈ.
SampatvÈ paramaÑ santiÑ, kÈlaÑ ka~khati bhÈvitatto”ti.
9. DhÈtusosaÑsandanasutta
78. Vutta hetaÑ BhagavatÈ vuttamarahatÈti me sutaÑ–
* DhÈtuso bhikkhave sattÈ sattehi saddhiÑ saÑsandanti samenti,
hÊnÈdhimuttikÈ sattÈ hÊnÈdhimuttikehi sattehi saddhiÑ saÑsandanti samenti,
kalyÈÓÈdhimuttikÈ sattÈ kalyÈÓÈdhimuttikehi sattehi saddhiÑ saÑsandanti
samenti.
AtÊtampi bhikkhave addhÈnaÑ dhÈtusova sattÈ sattehi saddhiÑ
saÑsandiÑsu samiÑsu, hÊnÈdhimuttikÈ sattÈ hÊnÈdhimuttikehi sattehi
saddhiÑ saÑsandiÑsu samiÑsu, kalyÈÓÈdhimuttikÈ sattÈ
kalyÈÓÈdhimuttikehi sattehi saddhiÑ saÑsandiÑsu samiÑsu.
______________________________________________________________
1. PalÈsapuÔasseva (I, Ka) 2. BhindantÈyaÑ (SyÈ, I, Ka)
3. BhindantaÑ (SyÈ, I, Ka) 4. VirÈgikaÑ (Ka-SÊ), pabha~guÓaÑ (SyÈ)
* SaÑ 1. 369 PiÔÔhe.
3. TikanipÈta 243
AnÈgatampi bhikkhave addhÈnaÑ dhÈtusova sattÈ sattehi saddhiÑ

saÑsandissanti samessanti, hÊnÈdhimuttikÈ sattÈ hÊnÈdhimuttikehi sattehi
saddhiÑ saÑsandissanti samessanti, kalyÈÓÈdhimuttikÈ sattÈ
kalyÈÓÈdhimuttikehi sattehi saddhiÑ saÑsandissanti samessanti.
Etarahipi bhikkhave paccuppannaÑ addhÈnaÑ dhÈtusova sattÈ sattehi
saddhiÑ saÑsandanti samenti, hÊnÈdhimuttikÈ sattÈ hÊnÈdhimuttikehi sattehi
saddhiÑ saÑsandanti samenti, kalyÈÓÈdhimuttikÈ sattÈ kalyÈÓÈdhimuttikehi
sattehi saddhiÑ saÑsandanti samentÊti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca,
“SaÑsaggÈ vanatho jÈto, asaÑsaggena chijjati.
ParittaÑ dÈrumÈruyha, yathÈ sÊde mahaÓÓave.
EvaÑ kusÊtamÈgamma, sÈdhujÊvÊpi sÊdati.
TasmÈ taÑ parivajjeyya, kusÊtaÑ hÊnavÊriyaÑ.
Pavivittehi ariyehi, pahitattehi jhÈyibhi.
NiccaÑ Èraddhaviriyehi, paÓÉitehi sahÈvase”ti.
10. ParihÈnasutta
Tayome bhikkhave dhammÈ sekhassa bhikkhuno parihÈnÈya
saÑvattanti. Katame tayo? Idha bhikkhave sekho bhikkhu kammÈrÈmo hoti
kammarato kammÈrÈmatamanuyutto, bhassÈrÈmo hoti bhassarato
bhassÈrÈmatamanuyutto, niddÈrÈmo hoti niddÈrato niddÈrÈmatamanuyutto.
Ime kho bhikkhave tayo dhammÈ sekhassa bhikkhuno parihÈnÈya
saÑvattanti.
Tayome bhikkhave dhammÈ sekhassa bhikkhuno aparihÈnÈya
saÑvattanti. Katame tayo? Idha bhikkhave sekho bhikkhu na kammÈrÈmo
hoti na kammarato na kammÈrÈmatamanuyutto, na bhassÈrÈmo hoti na
bhassarato na bhassÈrÈmatamanuyutto, na niddÈrÈmo hoti na
niddÈrato na niddÈrÈmatamanuyutto. Ime kho bhikkhave tayo dhammÈ

sekhassa bhikkhuno aparihÈnÈya saÑvattantÊti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca,
“KammÈrÈmo bhassÈrÈmo1, niddÈrÈmo ca uddhato.
TasmÈ hi appakicca’ssa, appamiddho anuddhato.
Bhabbo so tÈdiso bhikkhu, phuÔÔhuÑ sambodhimuttaman”ti.
Tatiyo vaggo.
TassuddÈnaÑ
Dve DiÔÔhÊ NissaraÓaÑ r|paÑ, Putto AvuÔÔhikena ca.
SukhÈ ca Bhiduro2 DhÈtu, ParihÈnena te dasÈti.
_____
4. Catutthavagga
1. Vitakkasutta
80. Vutta hetaÑ BhagavatÈ vuttamarahatÈti me sutaÑ–
Tayome bhikkhave akusalavitakkÈ. Katame tayo?
AnavaÒÒattipaÔisaÑyutto vitakko, lÈbhasakkÈrasilokapaÔisaÑyutto vitakko,
parÈnuddayatÈpaÔisaÑyutto vitakko. Ime kho bhikkhave tayo
akusalavitakkÈti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti vuccati–
“AnavaÒÒattisaÑyutto, lÈbhasakkÈragÈravo.
SahanandÊ amaccehi, ÈrÈ saÑyojanakkhayÈ.
Yo ca puttapasuÑ hitvÈ, vivÈhe saÑharÈni3 ca.
______________________________________________________________
1. Bhassarato (sabbattha) 2. BhindanÈ (sabbattha) 3. Sa~gahÈni (Ka-SÊ, SyÈ, I)
3. TikanipÈta 245
2. SakkÈrasutta
DiÔÔhÈ mayÈ bhikkhave sattÈ sakkÈrena abhibh|tÈ pariyÈdinnacittÈ
kÈyassa bhedÈ paraÑ maraÓÈ apÈyaÑ duggatiÑ vinipÈtaÑ nirayaÑ
upapannÈ.
DiÔÔhÈ mayÈ bhikkhave sattÈ asakkÈrena abhibh|tÈ pariyÈdinnacittÈ
upapannÈ.
DiÔÔhÈ mayÈ bhikkhave sattÈ sakkÈrena ca asakkÈrena ca tadubhayena
abhibh|tÈ pariyÈdinnacittÈ kÈyassa bhedÈ paraÑ maraÓÈ apÈyaÑ duggatiÑ
vinipÈtaÑ nirayaÑ upapannÈ.
sutvÈ vadÈmi. ( )1 Api ca bhikkhave yadeva me sÈmaÑ ÒÈtaÑ sÈmaÑ
diÔÔhaÑ sÈmaÑ viditaÑ, tamevÈhaÑ vadÈmi.
DiÔÔhÈ mayÈ bhikkhave sattÈ sakkÈrena abhibh|tÈ pariyÈdinnacittÈ
upapannÈ.
DiÔÔhÈ mayÈ bhikkhave sattÈ asakkÈrena abhibh|tÈ pariyÈdinnacittÈ
upapannÈ.
DiÔÔhÈ mayÈ bhikkhave sattÈ sakkÈrena ca asakkÈrena ca tadubhayena
abhibh|tÈ pariyÈdinnacittÈ kÈyassa bhedÈ paraÑ maraÓÈ apÈyaÑ duggatiÑ
vinipÈtaÑ nirayaÑ upapannÈti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti
vuccati–
“Yassa sakkariyamÈnassa, asakkÈrena c|bhayaÑ.
SamÈdhi na vikampati, appamÈdavihÈrino2.
______________________________________________________________
1. (DiÔÔhÈ mayÈ bhikkhave sattÈ sakkÈrena abhibh|tÈ -pa- asakkÈrena abhibh|tÈ -pa-
sakkÈrena ca asakkÈrena ca tadubhayena abhibh|tÈ pariyÈdinnacittÈ kÈyassa bhedÈ
paraÑ maraÓÈ apÈyaÑ duggatiÑ vinipÈtaÑ nirayaÑ upapannÈ.) (SyÈ) Purimavagge
(235 piÔÔhe) MicchÈdiÔÔhikasammÈdiÔÔhikasuttehi pana sameti,
anvayabyatirekavÈkyÈnaÑ pana anantaritatÈ pÈsaÑsatarÈ.
2. AppamÈÓavihÈrino (SÊ-®Ôha)
TaÑ jhÈyinaÑ sÈtatikaÑ, sukhumadiÔÔhivipassakaÑ.

UpÈdÈnakkhayÈrÈmaÑ, Èhu sappuriso itÊ”ti.
3. Devasaddasutta
Tayome bhikkhave devesu devasaddÈ niccharanti samayÈ samayaÑ
upÈdÈya. Katame tayo? YasmiÑ bhikkhave samaye ariyasÈvako
kesamassuÑ ohÈretvÈ kÈsÈyÈni vatthÈni acchÈdetvÈ agÈrasmÈ anagÈriyaÑ
pabbajjÈya ceteti, tasmiÑ samaye1 devesu devasaddo niccharati “eso
ariyasÈvako mÈrena saddhiÑ sa~gÈmÈya cetetÊ”ti. AyaÑ bhikkhave paÔhamo
devesu devasaddo niccharati samayÈ samayaÑ upÈdÈya.
Puna caparaÑ bhikkhave yasmiÑ samaye ariyasÈvako sattannaÑ
bodhipakkhiyÈnaÑ dhammÈnaÑ bhÈvanÈnuyogamanuyutto viharati, tasmiÑ
samaye devesu devasaddo niccharati “eso ariyasÈvako mÈrena saddhiÑ
sa~gÈmetÊ”ti. AyaÑ bhikkhave dutiyo devesu devasaddo niccharati samayÈ
samayaÑ upÈdÈya.
Puna caparaÑ bhikkhave yasmiÑ samaye ariyasÈvako ÈsavÈnaÑ khayÈ
sacchikatvÈ upasampajja viharati, tasmiÑ samaye devesu devasaddo
niccharati “eso ariyasÈvako vijitasa~gÈmo tameva sa~gÈmasÊsaÑ abhivijiya
ajjhÈvasatÊ”ti. AyaÑ bhikkhave tatiyo devesu devasaddo niccharati samayÈ
samayaÑ upÈdÈya. Ime kho bhikkhave tayo devesu devasaddÈ niccharanti
samayÈ samayaÑ upÈdÈyÈti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti
vuccati–
“DisvÈ vijitasa~gÈmaÑ, SammÈsambuddhasÈvakaÑ.
DevatÈpi namassanti, mahantaÑ vÊtasÈradaÑ.
______________________________________________________________
1. TasmiÑ bhikkhave samaye (I, Ka)
3. TikanipÈta 247
Namo te purisÈjaÒÒa, yo tvaÑ dujjayamajjhabh|.

JetvÈna maccuno senaÑ, vimokkhena anÈvaraÑ.
Iti hetaÑ namassanti, devatÈ pattamÈnasaÑ.
TaÒhi tassa na passanti, yena maccuvasaÑ vaje”ti.
4. PaÒcapubbanimittasutta
YadÈ bhikkhave devo devakÈyÈ cavanadhammo hoti, paÒcassa
pubbanimittÈni pÈtubhavanti “mÈlÈ milÈyanti, vatthÈni kilissanti, kacchehi
sedÈ muccanti, kÈye dubbaÓÓiyaÑ okkamati, sake devo devÈsane
nÈbhiramatÊ”ti. TamenaÑ bhikkhave devÈ “cavanadhammo ayaÑ
devaputto”ti iti viditvÈ tÊhi vÈcÈhi anumodenti1 “ito bho sugatiÑ gaccha,
sugatiÑ gantvÈ suladdhalÈbhaÑ labha, suladdhalÈbhaÑ labhitvÈ
suppatiÔÔhito bhavÈhÊ”ti.
EvaÑ vutte aÒÒataro bhikkhu BhagavantaÑ etadavoca “kinnu kho
bhante devÈnaÑ sugatigamanasa~khÈtaÑ, kiÒca bhante devÈnaÑ
suladdhalÈbhasa~khÈtaÑ, kiÑ pana bhante devÈnaÑ
suppatiÔÔhitasa~khÈtan”ti.
ManussattaÑ kho bhikkhu2 devÈnaÑ sugatigamanasa~khÈtaÑ. YaÑ
manussabh|to samÈno TathÈgatappavedite dhammavinaye saddhaÑ
paÔilabhati, idaÑ kho bhikkhu2 devÈnaÑ suladdhalÈbhasa~khÈtaÑ. SÈ kho
panassa saddhÈ niviÔÔhÈ hoti m|lajÈtÈ patiÔÔhitÈ daÄhÈ asaÑhÈriyÈ samaÓena
vÈ brÈhmaÓena vÈ devena vÈ mÈrena vÈ brahmunÈ vÈ kenaci vÈ lokasmiÑ.
IdaÑ kho bhikkhu2 devÈnaÑ suppatiÔÔhitasa~khÈtanti. EtamatthaÑ BhagavÈ
“YadÈ devo devakÈyÈ, cavati Èyusa~khayÈ.
Tayo saddÈ niccharanti, devÈnaÑ anumodataÑ.
______________________________________________________________
1. Anumodanti (SÊ, SyÈ, I) 2. Bhikkhave (SyÈ, I)
Ito bho sugatiÑ gaccha, manussÈnaÑ sahabyataÑ.

Manussabh|to saddhamme, labha saddhaÑ anuttaraÑ.
SÈ te saddhÈ niviÔÔha’ssa, m|lajÈtÈ patiÔÔhitÈ.
YÈvajÊvaÑ asaÑhÊrÈ, saddhamme suppavedite.
KÈyaduccaritaÑ hitvÈ, vacÊduccaritÈni ca.
ManoduccaritaÑ hitvÈ, yaÒcaÒÒaÑ dosasaÒhitaÑ.
KÈyena kusalaÑ katvÈ, vÈcÈya kusalaÑ bahuÑ.
ManasÈ kusalaÑ katvÈ, appamÈÓaÑ nir|padhiÑ.
Tato opadhikaÑ puÒÒaÑ, katvÈ dÈnena taÑ bahuÑ.
AÒÒepi macce saddhamme, brahmacariye nivesaya1.
ImÈya anukampÈya, devÈ devaÑ yadÈ vid|.
CavantaÑ anumodenti, ehi deva punappunan”ti.
5. Bahujanahitasutta
Tayome puggalÈ loke uppajjamÈnÈ uppajjanti bahujanahitÈya
bahujanasukhÈya lokÈnukampÈya atthÈya hitÈya sukhÈya devamanussÈnaÑ.
Katame tayo? Idha bhikkhave TathÈgato loke uppajjati ArahaÑ
SammÈsambuddho VijjÈcaraÓasampanno Sugato Lokavid| Anuttaro
purisadammasÈrathi SatthÈ devamanussÈnaÑ Buddho BhagavÈ, so
dhammaÑ deseti ÈdikalyÈÓaÑ majjhekalyÈÓaÑ pariyosÈnakalyÈÓaÑ sÈtthaÑ
sabyaÒjanaÑ kevalaparipuÓÓaÑ parisuddhaÑ brahmacariyaÑ pakÈseti.
AyaÑ bhikkhave paÔhamo puggalo loke uppajjamÈno uppajjati
bahujanahitÈya bahujanasukhÈya lokÈnukampÈya atthÈya hitÈya sukhÈya
devamanussÈnaÑ.
Puna caparaÑ bhikkhave tasseva Satthu2 sÈvako ArahaÑ hoti khÊÓÈsavo
vusitavÈ katakaraÓÊyo ohitabhÈro anuppattasadattho
______________________________________________________________
1. Nipesaye (SÊ, SyÈ) 2. Satthuno (SyÈ)
3. TikanipÈta 249
parikkhÊÓabhavasaÑyojano sammadaÒÒÈ vimutto, so dhammaÑ deseti

ÈdikalyÈÓaÑ majjhekalyÈÓaÑ pariyosÈnakalyÈÓaÑ sÈtthaÑ sabyaÒjanaÑ
kevalaparipuÓÓaÑ parisuddhaÑ brahmacariyaÑ pakÈseti. AyaÑ bhikkhave
dutiyo puggalo loke uppajjamÈno uppajjati bahujanahitÈya bahujanasukhÈya
lokÈnukampÈya atthÈya hitÈya sukhÈya devamanussÈnaÑ.
Puna caparaÑ bhikkhave tasseva Satthu sÈvako sekho hoti pÈÔipado
bahussuto sÊlavat|papanno, sopi1 dhammaÑ deseti ÈdikalyÈÓaÑ
majjhekalyÈÓaÑ pariyosÈnakalyÈÓaÑ sÈtthaÑ sabyaÒjanaÑ
kevalaparipuÓÓaÑ parisuddhaÑ brahmacariyaÑ pakÈseti. AyaÑ bhikkhave
tatiyo puggalo loke uppajjamÈno uppajjati bahujanahitÈya bahujanasukhÈya
lokÈnukampÈya atthÈya hitÈya sukhÈya devamanussÈnaÑ. Ime kho
bhikkhave tayo puggalÈ loke uppajjamÈnÈ uppajjanti bahujanahitÈya
bahujanasukhÈya lokÈnukampÈya atthÈya hitÈya sukhÈya devamanussÈnanti.
“SatthÈ hi loke paÔhamo Mahesi,
Tassanvayo sÈvako bhÈvitatto.
AthÈparo pÈÔipadopi sekho,
Bahussuto sÊlavat|papanno.
Ete tayo devamanussaseÔÔhÈ,
Pabha~karÈ dhammamudÊrayantÈ.
ApÈpuranti2 amatassa dvÈraÑ,
YogÈ pamocenti3 bahujjanaÑ te.
Ye satthavÈhena anuttarena,
SudesitaÑ maggamanukkamanti4.
Idheva dukkhassa karonti antaÑ,
Ye appamattÈ Sugatassa sÈsane”ti.
______________________________________________________________
1. So (?) 2. ApÈpurenti (Ka)
3. YÈgÈpamuccanti (SÊ), yogÈ mocanti (SyÈ) 4. Maggamanuggamanti (SÊ, Ka)
6. AsubhÈnupassÊsutta
AsubhÈnupassÊ bhikkhave kÈyasmiÑ viharatha, ÈnÈpÈnassati ca vo
ajjhattaÑ parimukhaÑ s|paÔÔhitÈ hotu, sabbasa~khÈresu aniccÈnupassino
viharatha. AsubhÈnupassÊnaÑ bhikkhave kÈyasmiÑ viharataÑ yo subhÈya
dhÈtuyÈ rÈgÈnusayo, so pahÊyati1, ÈnÈpÈnassatiyÈ ajjhattaÑ parimukhaÑ
s|paÔÔhititÈya ye bÈhirÈ vitakkÈsayÈ vighÈtapakkhikÈ, te na honti.
Sabbasa~khÈresu aniccÈnupassÊnaÑ viharataÑ yÈ avijjÈ, sÈ pahÊyati. YÈ
vijjÈ, sÈ uppajjatÊti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti vuccati–
“AsubhÈnupassÊ kÈyasmiÑ, ÈnÈpÈne paÔissato.
Sabbasa~khÈrasamathaÑ, passaÑ ÈtÈpi sabbadÈ.
7. DhammÈnudhammapaÔipannasutta
DhammÈnudhammapaÔipannassa bhikkhuno ayamanudhammo hoti
veyyÈkaraÓÈya dhammÈnudhammapaÔipannoyanti, bhÈsamÈno
dhammaÒÒeva bhÈsati no adhammaÑ, vitakkayamÈno vÈ
dhammavitakkaÒÒeva vitakketi no adhammavitakkaÑ, tadubhayaÑ vÈ pana
abhinivejjetvÈ upekkhako viharati sato sampajÈnoti. EtamatthaÑ BhagavÈ
“DhammÈrÈmo dhammarato, dhammaÑ anuvicintayaÑ.
DhammaÑ anussaraÑ bhikkhu, saddhammÈ na parihÈyati.
CaraÑ vÈ yadi vÈ tiÔÔhaÑ, nisinno uda vÈ sayaÑ.
AjjhattaÑ samayaÑ cittaÑ, santimevÈdhigacchatÊ”ti.
______________________________________________________________
1. Pahiyyati (Ka)
3. TikanipÈta 251
8. AndhakaraÓasutta
Tayome bhikkhave akusalavitakkÈ andhakaraÓÈ acakkhukaraÓÈ
aÒÒÈÓakaraÓÈ paÒÒÈnirodhikÈ vighÈtapakkhikÈ anibbÈnasaÑvattanikÈ.
Katame tayo? KÈmavitakko bhikkhave andhakaraÓo acakkhukaraÓo
aÒÒÈÓakaraÓo paÒÒÈnirodhiko vighÈtapakkhiko anibbÈnasaÑvattaniko,
byÈpÈdavitakko bhikkhave andhakaraÓo acakkhukaraÓo aÒÒÈÓakaraÓo
paÒÒÈnirodhiko vighÈtapakkhiko anibbÈnasaÑvattaniko, vihiÑsÈvitakko
bhikkhave andhakaraÓo acakkhukaraÓo aÒÒÈÓakaraÓo paÒÒÈnirodhiko
vighÈtapakkhiko anibbÈnasaÑvattaniko. Ime kho bhikkhave tayo
akusalavitakkÈ andhakaraÓÈ acakkhukaraÓÈ aÒÒÈÓakaraÓÈ paÒÒÈnirodhikÈ
vighÈtapakkhikÈ anibbÈnasaÑvattanikÈ.
Tayome bhikkhave kusalavitakkÈ anandhakaraÓÈ cakkhukaraÓÈ
ÒÈÓakaraÓÈ paÒÒÈvuddhikÈ avighÈtapakkhikÈ nibbÈnasaÑvattanikÈ. Katame
tayo? Nekkhammavitakko bhikkhave anandhakaraÓo cakkhukaraÓo
ÒÈÓakaraÓo paÒÒÈvuddhiko avighÈtapakkhiko nibbÈnasaÑvattaniko,
abyÈpÈdavitakko bhikkhave anandhakaraÓo cakkhukaraÓo ÒÈÓakaraÓo
paÒÒÈvuddhiko avighÈtapakkhiko nibbÈnasaÑvattaniko, avihiÑsÈvitakko
bhikkhave anandhakaraÓo cakkhukaraÓo ÒÈÓakaraÓo paÒÒÈvuddhiko
avighÈtapakkhiko nibbÈnasaÑvattaniko. Ime kho bhikkhave tayo
kusalavitakkÈ anandhakaraÓÈ cakkhukaraÓÈ ÒÈÓakaraÓÈ paÒÒÈvuddhikÈ
avighÈtapakkhikÈ nibbÈnasaÑvattanikÈti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca,
“Tayo vitakke kusale vitakkaye
Tayo pana akusale nirÈkare.
Sa ve vitakkÈni vicÈritÈni,
Sameti vuÔÔhÊva rajaÑ sam|hataÑ.
Sa ve vitakk|pasamena cetasÈ,
Idheva so santipadaÑ samajjhagÈ”ti.
9. AntarÈmalasutta
Tayome bhikkhave antarÈmalÈ antarÈ-amittÈ antarÈsapattÈ
antarÈvadhakÈ antarÈpaccatthikÈ. Katame tayo? Lobho bhikkhave
antarÈmalo antarÈ-amitto antarÈsapatto antarÈvadhako antarÈpaccatthiko,
doso bhikkhave antarÈmalo antarÈ-amitto antarÈsapatto antarÈvadhako
antarÈpaccatthiko, moho bhikkhave antarÈmalo antarÈ-amitto antarÈsapatto
antarÈvadhako antarÈpaccatthiko. Ime kho bhikkhave tayo antarÈmalÈ
antarÈ-amittÈ antarÈsapattÈ antarÈvadhakÈ antarÈpaccatthikÈti. EtamatthaÑ
* “Anatthajanano lobho, lobho cittappakopano.
Bhayamantarato jÈtaÑ, taÑ jano nÈvabujjhati.
Luddho atthaÑ na jÈnÈti, luddho dhammaÑ na passati.
AndhatamaÑ1 tadÈ hoti, yaÑ lobho sahate naraÑ.
Yo ca lobhaÑ pahantvÈna, lobhaneyye na lubbhati.
Lobho pahÊyate tamhÈ, udabind|va pokkharÈ.
Anatthajanano doso, doso cittappakopano.
DuÔÔho atthaÑ na jÈnÈti, duÔÔho dhammaÑ na passati.
AndhatamaÑ tadÈ hoti, yaÑ doso sahate naraÑ.
Yo ca dosaÑ pahantvÈna, dosaneyye na dussati.
Doso pahÊyate tamhÈ, tÈlapakkaÑva bandhanÈ.
Anatthajanano moho, moho cittappakopano.
M|Äho atthaÑ na jÈnÈti, m|Äho dhammaÑ na passati.
AndhatamaÑ tadÈ hoti, yaÑ moho sahate naraÑ.
______________________________________________________________
* AÑ 2. 471 piÔÔhepi. 1. AndhaÑ tamaÑ (SÊ)
3. TikanipÈta 253
Yo ca mohaÑ pahantvÈna, mohaneyye na muyhati.

MohaÑ vihanti so sabbaÑ, ÈdiccovUdayaÑ taman”ti.
10. Devadattasutta
* TÊhi bhikkhave asaddhammehi abhibh|to pariyÈdinnacitto Devadatto
ÈpÈyiko nerayiko kappaÔÔho atekiccho. Katamehi tÊhi? PÈpicchatÈya
bhikkhave abhibh|to pariyÈdinnacitto Devadatto ÈpÈyiko nerayiko
kappaÔÔho atekiccho, pÈpamittatÈya bhikkhave abhibh|to pariyÈdinnacitto
Devadatto ÈpÈyiko nerayiko kappaÔÔho atekiccho, sati kho pana
uttarikaraÓÊye1 oramattakena visesÈdhigamena2 antarÈ vosÈnaÑ ÈpÈdi.
Imehi kho bhikkhave tÊhi asaddhammehi abhibh|to pariyÈdinnacitto
Devadatto ÈpÈyiko nerayiko kappaÔÔho atekicchoti. EtamatthaÑ BhagavÈ
“MÈ jÈtu koci lokasmiÑ, pÈpiccho udapajjatha.
TadaminÈpi jÈnÈtha, pÈpicchÈnaÑ yathÈ gati.
“PaÓÉito”ti samaÒÒÈto, “bhÈvitatto”ti sammato.
JalaÑva yasasÈ aÔÔhÈ, “Devadatto”ti vissuto3.
So samÈnamanuciÓÓo4, Èsajja naÑ TathÈgataÑ.
AvÊcinirayaÑ patto, catudvÈraÑ bhayÈnakaÑ.
AduÔÔhassa hi yo dubbhe, pÈpakammaÑ akubbato.
Tameva pÈpaÑ phusati5, duÔÔhacittaÑ anÈdaraÑ.
SamuddaÑ visakumbhena, yo maÒÒeyya pad|situÑ.
Na so tena pad|seyya, bhesmÈ hi udadhi mahÈ.
______________________________________________________________
* Vi 4. 366 piÔÔhepi. 1. UttariÑ karaÓÊye (SyÈ)
2. VisesÈdhigamena ca (SyÈ, I) 3. Me sutaÑ (PÈÄiyaÑ)
4. PamÈdamanuciÓÓo (Ka-SÊ, SyÈ, I), pamÈÓamanuciÓÓo (Ka)
5. Phusseti (SyÈ)
EvamevaÑ1 TathÈgataÑ, yo vÈdena vihiÑsati.

SammaggataÑ2 santacittaÑ, vÈdo tamhi na r|hati.
TÈdisaÑ mittaÑ kubbetha, taÒca seveyya paÓÉito.
Yassa maggÈnugo bhikkhu, khayaÑ dukkhassa pÈpuÓe”ti.
Catuttho vaggo.
TassuddÈnaÑ
VitakkÈsakkÈrasadda, cavanaloke AsubhaÑ.
Dhamma-andhakÈramalaÑ, Devadattena te dasÈti.
_____
5. PaÒcamavagga
1. AggappasÈdasutta
* Tayome bhikkhave aggappasÈdÈ. Katame tayo? YÈvatÈ bhikkhave
sattÈ apadÈ vÈ dvipadÈ vÈ catuppadÈ vÈ bahuppadÈ3 vÈ r|pino vÈ ar|pino vÈ
saÒÒino vÈ asaÒÒino vÈ nevasaÒÒinÈsaÒÒino vÈ, TathÈgato tesaÑ
aggamakkhÈyati ArahaÑ SammÈsambuddho. Ye bhikkhave Buddhe
pasannÈ, agge te pasannÈ. Agge kho pana pasannÈnaÑ aggo vipÈko hoti.
YÈvatÈ bhikkhave dhammÈ sa~khatÈ vÈ asa~khatÈ vÈ, virÈgo tesaÑ
agamakkhÈyati yadidaÑ madanimmadano pipÈsavinayo ÈlayasamugghÈto
vaÔÔupacchedo taÓhakkhayo virÈgo nirodho nibbÈnaÑ. Ye bhikkhave virÈge
dhamme pasannÈ, agge te pasannÈ. Agge kho pana pasannÈnaÑ aggo vipÈko
hoti.
YÈvatÈ bhikkhave saÑghÈ vÈ gaÓÈ vÈ, TathÈgatasÈvakasaÑgho tesaÑ
aggamakkhÈyati yadidaÑ cattÈri purisayugÈni aÔÔha purisapuggalÈ,
______________________________________________________________
1. EvametaÑ (SyÈ) 2. SamaggataÑ (SÊ, Ka)
* AÑ 1. 343; Khu 10. 162 piÔÔhesupi. 3. BahupadÈ (Ka)
3. TikanipÈta 255
esa BhagavatÈ sÈvakasaÑgho Èhuneyyo pÈhuneyyo dakkhiÓeyyo

aÒjalikaraÓÊyo anuttaraÑ puÒÒakkhettaÑ lokassa. Ye bhikkhave saÑghe
pasannÈ, agge te pasannÈ. Agge kho pana pasannÈnaÑ aggo vipÈko hoti.
Ime kho bhikkhave tayo aggappasÈdÈti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca,
“Aggato ve pasannÈnaÑ, aggaÑ dhammaÑ vijÈnataÑ.
Agge Buddhe pasannÈnaÑ, dakkhiÓeyye anuttare.
Agge dhamme pasannÈnaÑ, virÈg|pasame sukhe.
Agge saÑghe pasannÈnaÑ, puÒÒakkhette anuttare.
AggasmiÑ dÈnaÑ dadataÑ, aggaÑ puÒÒaÑ pavaÉÉhati.
AggaÑ Èyu ca vaÓÓo ca, yaso kitti sukhaÑ balaÑ.
Aggassa dÈtÈ medhÈvÊ, aggadhammasamÈhito.
Devabh|to manusso vÈ, aggappatto pamodatÊ”ti.
2. JÊvikasutta
AntamidaÑ bhikkhave jÊvikÈnaÑ yadidaÑ piÓÉolyaÑ, abhisÈpoyaÑ1
bhikkhave lokasmiÑ “piÓÉolo vicarasi pattapÈÓÊ”ti. TaÒca kho etaÑ
bhikkhave kulaputtÈ upenti atthavasikÈ atthavasaÑ paÔicca, neva rÈjÈbhinÊtÈ
na corÈbhinÊtÈ na iÓaÔÔÈ na bhayaÔÔÈ na ÈjÊvikÈpakatÈ, api ca kho “otiÓÓamhÈ
jÈtiyÈ jarÈya maraÓena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upÈyÈsehi
dukkhotiÓÓÈ dukkhaparetÈ, appeva nÈma imassa kevalassa
dukkhakkhandhassa antakiriyÈ paÒÒÈyethÈ”ti. EvaÑ pabbajito cÈyaÑ
bhikkhave kulaputto. So ca hoti abhijjhÈlu kÈmesu tibbasÈrÈgo
byÈpannacitto paduÔÔhamanasa~kappo muÔÔhassati asampajÈno asamÈhito
vibbhantacitto pÈkatindriyo. SeyyathÈpi bhikkhave chavÈlÈtaÑ
ubhatopadittaÑ majjhe g|thagataÑ neva gÈme kaÔÔhatthaÑ
______________________________________________________________
1. AbhisÈpÈyaÑ (SÊ), abhilÈpÈyaÑ (SyÈ, I), abhisapÈyaÑ (Ka)
pharati na araÒÒe, tath|pamÈhaÑ bhikkhave imaÑ puggalaÑ vadÈmi

“gihibhogÈ parihÊno, sÈmaÒÒatthaÒca na parip|retÊ”ti. EtamatthaÑ BhagavÈ
“GihibhogÈ parihÊno, sÈmaÒÒatthaÒca dubbhago.
ParidhaÑsamÈno pakireti, chavÈlÈtaÑva nassati.
* KÈsÈvakaÓÔhÈ bahavo, pÈpadhammÈ asaÒÒatÈ.
* Seyyo ayoguÄo bhutto, tatto aggisikh|pamo.
YaÒce bhuÒjeyya dussÊlo, raÔÔhapiÓÉamasaÒÒato”ti.
3. Sa~ghÈÔikaÓÓasutta
Sa~ghÈÔikaÓÓe cepi bhikkhave bhikkhu gahetvÈ piÔÔhito piÔÔhito
anubandho assa pÈde pÈdaÑ nikkhipanto, so ca hoti abhijjhÈlu kÈmesu
tibbasÈrÈgo byÈpannacitto paduÔÔhamanasa~kappo muÔÔhassati asampajÈno
asamÈhito vibbhantacitto pÈkatindriyo, atha kho so ÈrakÈva mayhaÑ, ahaÒca
tassa. TaÑ kissa hetu? DhammaÑ hi so bhikkhave bhikkhu na passati,
dhammaÑ apassanto na maÑ passati1.
Yojanasate cepi so bhikkhave bhikkhu vihareyya, so ca hoti
anabhijjhÈlu kÈmesu na tibbasÈrogÈ abyÈpannacitto apaduÔÔhamanasa~kappo
upaÔÔhitassati sampajÈno samÈhito ekaggacitto saÑvutindriyo, atha kho so
santikeva mayhaÑ, ahaÒca tassa. TaÑ kissa hetu? DhammaÑ hi so
bhikkhave bhikkhu passati, dhammaÑ passanto maÑ passatÊti. EtamatthaÑ
“Anubandhopi ce assa, mahiccho ca vighÈtavÈ.
EjÈnugo anejassa, nibbutassa anibbuto.
Giddho so vÊtagedhassa, passa yÈvaÒca ÈrakÈ.
______________________________________________________________
* Vi 1. 116; heÔÔhÈ 224 piÔÔhesupi. 1. MaÑ na passati (SyÈ)
3. TikanipÈta 257
Yo ca dhammamabhiÒÒÈya, dhammamaÒÒÈya paÓÉito.

Rahadova nivÈte ca, anejo v|pasammati.
Anejo so anejassa, nibbutassa ca nibbuto.
Agiddho vÊtagedhassa, passa yÈvaÒca santike”ti.
4. Aggisutta
Tayome bhikkhave aggÊ. Katame tayo? RÈgaggi, dosaggi, mohaggi. Ime
kho bhikkhave tayo aggÊti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti
vuccati–
“RÈgaggi dahati macce, ratte kÈmesu mucchite.
Dosaggi pana byÈpanne, nare pÈÓÈtipÈtino.
Mohaggi pana samm|Ähe, ariyadhamme akovide.
Ete aggÊ ajÈnantÈ, sakkÈyÈbhiratÈ pajÈ.
Te vuÉÉhayanti nirayaÑ, tiracchÈnaÒca yoniyo.
AsuraÑ pettivisayaÑ, amuttÈ mÈrabandhanÈ.
Ye ca rattindivÈ yuttÈ, SammÈsambuddhasÈsane.
Te nibbÈpenti rÈgaggiÑ, niccaÑ asubhasaÒÒino.
DosaggiÑ pana mettÈya, nibbÈpenti naruttamÈ.
MohaggiÑ pana paÒÒÈya, yÈyaÑ nibbedhagÈminÊ.
Te nibbÈpetvÈ nipakÈ, rattindivamatanditÈ,
AsesaÑ parinibbanti, asesaÑ dukkhamaccaguÑ.
AriyaddasÈ vedaguno, sammadaÒÒÈya paÓÉitÈ.
JÈtikkhayamabhiÒÒÈya, nÈgacchanti punabbhavan”ti.
5. Upaparikkhasutta
TathÈ tathÈ bhikkhave bhikkhu upaparikkheyya, yathÈ yathÈ’ssa1
upaparikkhato bahiddhÈ cassa viÒÒÈÓaÑ avikkhittaÑ avisaÔaÑ, ajjhattaÑ
asaÓÔhitaÑ, anupÈdÈya na paritasseyya. BahiddhÈ bhikkhave viÒÒÈÓe
avikkhitte avisaÔe sati, ajjhattaÑ asaÓÔhite, anupÈdÈya aparitassato ÈyatiÑ
jÈtijarÈmaraÓadukkhasamudayasambhavo na hotÊti. EtamatthaÑ BhagavÈ
“Sattasa~gappahÊnassa, netticchinnassa bhikkhuno.
VikkhÊÓo jÈtisaÑsÈro, natthi tassa punabbhavo”ti.
6. KÈm|papattisutta
Tisso imÈ bhikkhave kÈm|papattiyo2. KatamÈ tisso?
PaccupaÔÔhitakÈmÈ, NimmÈnaratino, Paranimmitavasavattino. ImÈ kho
bhikkhave tisso kÈm|papattiyoti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti
vuccati–
“PaccupaÔÔhitakÈmÈ ca, ye devÈ vasavattino.
NimmÈnaratino devÈ, ye caÒÒe kÈmabhogino.
ItthabhÈvaÒÒathÈbhÈvaÑ, saÑsÈraÑ nÈtivattare.
EtamÈdÊnavaÑ ÒatvÈ, kÈmabhogesu paÓÉito.
Sabbe pariccaje kÈme, ye dibbÈ ye ca mÈnusÈ.
Piyar|pasÈtagadhitaÑ, chetvÈ sotaÑ duraccayaÑ.
AsesaÑ parinibbanti, asesaÑ dukkhamaccaguÑ.
AriyaddasÈ vedaguno, sammadaÒÒÈya paÓÉitÈ.
______________________________________________________________
1. YathÈ yathÈ (bah|su) 2. KÈmuppattiyo (SÊ)
3. TikanipÈta 259
7. KÈmayogasutta
KÈmayogayutto bhikkhave bhavayogayutto ÈgÈmÊ hoti ÈgantÈ1

itthattaÑ, kÈmayogavisaÑyutto bhikkhave bhavayogayutto anÈgÈmÊ hoti
anÈgantÈ itthattaÑ, kÈmayogavisaÑyutto bhikkhave bhavayogavisaÑyutto
arahÈ hoti khÊÓÈsavoti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti vuccati–
“KÈmayogena saÑyuttÈ, bhavayogena c|bhayaÑ.

SattÈ gacchanti saÑsÈraÑ, jÈti maraÓagÈmino.
Ye ca kÈme pahantvÈna, appattÈ ÈsavakkhayaÑ.

Bhavayogena saÑyuttÈ, “anÈgÈmÊ”ti vuccare.
Ye ca kho chinnasaÑsayÈ, khÊÓamÈnapunabbhavÈ.

Te ve pÈra~gatÈ loke, ye pattÈ Èsavakkhayan”ti.
TatiyabhÈÓavÈraÑ.
8. KalyÈÓasÊlasutta
KalyÈÓasÊlo bhikkhave bhikkhu kalyÈÓadhammo kalyÈÓapaÒÒo

imasmiÑ dhammavinaye “kevalÊ vusitavÈ uttamapuriso”ti vuccati.
KathaÒca bhikkhave bhikkhu kalyÈÓasÊlo hoti? Idha bhikkhave bhikkhu

sÊlavÈ hoti, pÈtimokkhasaÑvarasaÑvuto viharati ÈcÈragocarasampanno,
aÓumattesu vajjesu bhayadassÈvÊ samÈdÈya sikkhati sikkhÈpadesu. EvaÑ
kho bhikkhave bhikkhu kalyÈÓasÊlo hoti, iti kalyÈÓasÊlo.
______________________________________________________________
1. ŒgantvÈ (SyÈ, Ka)
KalyÈÓadhammo ca kathaÑ hoti? Idha bhikkhave bhikkhu sattannaÑ

bodhipakkhiyÈnaÑ dhammÈnaÑ bhÈvanÈnuyogamanuyutto viharati. EvaÑ
kho bhikkhave bhikkhu kalyÈÓadhammo hoti, iti kalyÈÓasÊlo
kalyÈÓadhammo.
KalyÈÓapaÒÒo ca kathaÑ hoti? Idha bhikkhave bhikkhu ÈsavÈnaÑ
khayÈ anÈsavaÑ cetovimuttiÑ paÒÒÈvimuttiÑ diÔÔheva dhamme sayaÑ
abhiÒÒÈ sacchikatvÈ upasampajja viharati. EvaÑ kho bhikkhave bhikkhu
kalyÈÓapaÒÒo hoti.
Iti kalyÈÓasÊlo kalyÈÓadhammo kalyÈÓapaÒÒo imasmiÑ dhammavinaye
“kevalÊ vusitavÈ uttamapuriso”ti vuccatÊti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca,
“Yassa kÈyena vÈcÈya, manasÈ natthi dukkaÔaÑ.
TaÑ ve “kalyÈÓasÊlo”ti, Èhu bhikkhuÑ hirÊmanaÑ1.
Yassa dhammÈ subhÈvitÈ, satta2 sambodhigÈmino.
TaÑ ve “kalyÈÓadhammo”ti, Èhu bhikkhuÑ anussadaÑ.
Yo dukkhassa pajÈnÈti, idheva khayamattano.
TaÑ ve “kalyÈÓapaÒÒo”ti, Èhu bhikkhuÑ anÈsavaÑ.
Tehi dhammehi sampannaÑ, anÊghaÑ chinnasaÑsayaÑ.
AsitaÑ sabbalokassa, Èhu sabbapahÈyinan”ti.
9. DÈnasutta
DvemÈni bhikkhave dÈnÈni–ÈmisadÈnaÒca, dhammadÈnaÒca,
etadaggaÑ bhikkhave imesaÑ dvinnaÑ dÈnÈnaÑ yadidaÑ dhammadÈnaÑ.
Dveme bhikkhave saÑvibhÈgÈ–ÈmisasaÑvibhÈgo ca,
dhammasaÑvibhÈgo ca, etadaggaÑ bhikkhave imesaÑ dvinnaÑ
saÑvibhÈgÈnaÑ yadidaÑ dhammasaÑvibhÈgo.
______________________________________________________________
1. HirÊmataÑ (SyÈ, I) 2. Patta (sabbattha)
3. TikanipÈta 261
Dveme bhikkhave anuggahÈ–ÈmisÈnuggaho ca, dhammÈnuggaho ca,

etadaggaÑ bhikkhave imesaÑ dvinnaÑ anuggahÈnaÑ yadidaÑ
dhammÈnuggahoti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti vuccati–
“YamÈhu dÈnaÑ paramaÑ anuttaraÑ,
YaÑ saÑvibhÈgaÑ BhagavÈ avaÓÓayi1.
Aggamhi khettamhi pasannacitto,
ViÒÒ| pajÈnaÑ ko na yajetha kÈle.
Ye ceva bhÈsanti suÓanti c|bhayaÑ,
PasannacittÈ Sugatassa sÈsane.
TesaÑ so attho paramo visujjhati,
Ye appamattÈ Sugatassa sÈsane”ti.
10. Tevijjasutta
DhammenÈhaÑ bhikkhave tevijjaÑ brÈhmaÓaÑ paÒÒÈpemi, nÈÒÒaÑ
lapitalÈpanamattena.
KathaÒcÈhaÑ bhikkhave dhammena tevijjaÑ brÈhmaÓaÑ paÒÒÈpemi,
nÈÒÒaÑ lapitalÈpanamattena? Idha bhikkhave bhikkhu anekavihitaÑ
pubbenivÈsaÑ anussarati. SeyyathidaÑ, ekampi jÈtiÑ dvepi jÈtiyo tissopi
jÈtiyo catassopi jÈtiyo paÒcapi jÈtiyo dasapi jÈtiyo vÊsampi jÈtiyo tiÑsampi
jÈtiyo cattÈlÊsampi jÈtiyo paÒÒÈsampi jÈtiyo jÈtisatampi jÈtisahassampi
jÈtisatasahassampi anekepi saÑvaÔÔakappe anekepi vivaÔÔakappe anekepi
saÑvaÔÔavivaÔÔakappe “amutrÈsiÑ evaÑnÈmo evaÑgotto evaÑvaÓÓo
evamÈhÈro evaÑsukhadukkhappaÔisaÑvedÊ evamÈyupariyanto, so tato cuto
amutra udapÈdiÑ, tatrÈpÈsiÑ evaÑnÈmo evaÑgotto evaÑvaÓÓo evamÈhÈro
evaÑsukhadukkhappaÔisaÑvedÊ evamÈyupariyanto, so tato cuto
______________________________________________________________
1. AvaÓÓayÊ (SÊ)
idh|papanno”ti, iti sÈkÈraÑ sa-uddesaÑ anekavihitaÑ pubbenivÈsaÑ

anussarati. Ayamassa paÔhamÈ vijjÈ adhigatÈ hoti, avijjÈ vihatÈ, vijjÈ
uppannÈ, tamo vihato, Èloko uppanno. YathÈ taÑ appamattassa ÈtÈpino
pahitattassa viharato.
Puna caparaÑ bhikkhave bhikkhu dibbena cakkhunÈ visuddhena
atikkantamÈnusakena satte passati cavamÈne upapajjamÈne hÊne paÓÊte
suvaÓÓe dubbaÓÓe sugate duggate, yathÈkamm|page satte pajÈnÈti “ime vata
bhonto sattÈ kÈyaduccaritena samannÈgatÈ vacÊduccaritena samannÈgatÈ
manoduccaritena samannÈgatÈ ariyÈnaÑ upavÈdakÈ micchÈdiÔÔhikÈ
micchÈdiÔÔhikammasamÈdÈnÈ, te kÈyassa bhedÈ paraÑ maraÓÈ apÈyaÑ
duggatiÑ vinipÈtaÑ nirayaÑ upapannÈ. Ime vÈ pana bhonto sattÈ
kÈyasucaritena samannÈgatÈ vacÊsucaritena samannÈgatÈ manosucaritena
samannÈgatÈ ariyÈnaÑ anupavÈdakÈ sammÈdiÔÔhikÈ
sammÈdiÔÔhikammasamÈdÈnÈ, te kÈyassa bhedÈ paraÑ maraÓÈ sugatiÑ
saggaÑ lokaÑ upapannÈ”ti, iti dibbena cakkhunÈ visuddhena
atikkantamÈnusakena satte passati cavamÈne upapajjamÈne hÊne paÓÊte
suvaÓÓe dubbaÓÓe sugate duggate, yathÈkamm|page satte pajÈnÈti.
Ayamassa dutiyÈ vijjÈ adhigatÈ hoti, avijjÈ vihatÈ, vijjÈ uppannÈ, tamo
vihato, Èloko uppanno. YathÈ taÑ appamattassa ÈtÈpino pahitattassa
viharato.
Puna caparaÑ bhikkhave bhikkhu ÈsavÈnaÑ khayÈ anÈsavaÑ
cetovimuttiÑ paÒÒÈvimuttiÑ diÔÔheva dhamme sayaÑ abhiÒÒÈ sacchikatvÈ
upasampajja viharati. Ayamassa tatiyÈ vijjÈ adhigatÈ hoti, avijjÈ vihatÈ, vijjÈ
uppannÈ, tamo vihato, Èloko uppanno. YathÈ taÑ appamattassa ÈtÈpino
pahitattassa viharato. EvaÑ kho ahaÑ bhikkhave dhammena tevijjaÑ
brÈhmaÓaÑ paÒÒÈpemi, nÈÒÒaÑ lapitalÈpanamattenÈti. EtamatthaÑ BhagavÈ
* “PubbenivÈsaÑ yo’veti1, saggÈpÈyaÒca passati.
Atho2 jÈtikkhayaÑ patto, abhiÒÒÈvosito muni.
______________________________________________________________
1. Yovedi (sabbattha) heÔÔhÈ 74, upari 378 piÔÔhesupi. 2. Atha (SyÈ, Ka)
3. TikanipÈta 263
EtÈhi tÊhi vijjÈhi, tevijjo hoti brÈhmaÓo.

TamahaÑ vadÈmi tevijjaÑ, nÈÒÒaÑ lapitalÈpanan”ti.
PaÒcamo vaggo.
TassuddÈnaÑ
PasÈda JÊvita Sa~ghÈÔi, Aggi UpaparikkhayÈ.
Upapatti1 KÈma KalyÈÓaÑ, DÈnaÑ dhammena te dasÈti.
TikanipÈto niÔÔhito.
______________________________________________________________
1. Uppatti (SÊ)
4. CatukkanipÈta
1. BrÈhmaÓadhammayÈgasutta
Ahamasmi bhikkhave brÈhmaÓo yÈcayogo sadÈ payatapÈÓi1
antimadehadharo anuttaro bhisakko sallakatto, tassa me tumhe puttÈ orasÈ
mukhato jÈtÈ dhammajÈ dhammanimmitÈ dhammadÈyÈdÈ no ÈmisadÈyÈdÈ.
DvemÈni bhikkhave dÈnÈni–ÈmisadÈnaÒca, dhammadÈnaÒca,
etadaggaÑ bhikkhave imesaÑ dvinnaÑ dÈnÈnaÑ yadidaÑ dhammadÈnaÑ.
Dveme bhikkhave saÑvibhÈgÈ–ÈmisasaÑvibhÈgo ca,
dhammasaÑvibhÈgo ca, etadaggaÑ bhikkhave imesaÑ dvinnaÑ
saÑvibhÈgÈnaÑ yadidaÑ dhammasaÑvibhÈgo
Dveme bhikkhave anuggahÈ–ÈmisÈnuggaho ca, dhammÈnuggaho ca,
etadaggaÑ bhikkhave imesaÑ dvinnaÑ anuggahÈnaÑ yadidaÑ
dhammÈnuggaho.
Dveme bhikkhave yÈgÈ–ÈmisayÈgo ca, dhammayÈgo ca, etadaggaÑ
bhikkhave imesaÑ dvinnaÑ yÈgÈnaÑ yadidaÑ dhammayÈgoti. EtamatthaÑ
“Yo dhammayÈgaÑ ayajÊ amaccharÊ,
TathÈgato sabbabh|tÈnukampÊ2.
TaÑ tÈdisaÑ devamanussaseÔÔhaÑ,
SattÈ namassanti bhavassa pÈragun”ti.
2. Sulabhasutta
CattÈrimÈni bhikkhave appÈni ceva sulabhÈni ca tÈni ca anavajjÈni.
KakamÈni cattÈri? PaÑsuk|laÑ bhikkhave cÊvarÈnaÑ appaÒca sulabhaÒca
taÒca anavajjaÑ,
______________________________________________________________
1. PayatapÈÓÊ (SÊ, SyÈ) 2. SabbasattÈnukampÊ (SyÈ) AÔÔhakathÈyampi.
4. CatukkanipÈta 265
piÓÉiyÈlopo bhikkhave bhojanÈnaÑ appaÒca sulabhaÒca taÒca anavajjaÑ,

rukkham|laÑ bhikkhave senÈsanÈnaÑ appaÒca sulabhaÒca taÒca anavajjaÑ,
p|timuttaÑ bhikkhave bhesajjÈnaÑ appaÒca sulabhaÒca taÒca anavajjaÑ.
ImÈni kho bhikkhave cattÈri appÈni ceva sulabhÈni ca tÈni ca anavajjÈni.
Yato kho bhikkhave bhikkhu appena ca tuÔÔho hoti sulabhena ca (anavajjena
ca)1. IdamassÈhaÑ “aÒÒataraÑ sÈmaÒÒa~gan”ti vadÈmÊti. EtamatthaÑ
“Anavajjena tuÔÔhassa, appena sulabhena ca.
Na senÈsanamÈrabbha, cÊvaraÑ pÈnabhojanaÑ.
VighÈto hoti cittassa, disÈ nappaÔihaÒÒati.
Ye cassa2 dhammÈ akkhÈtÈ, sÈmaÒÒassÈnulomikÈ.
AdhiggahitÈ tuÔÔhassa, appamattassa bhikkhuno”ti3.
3. Œsavakkhayasutta
+ JÈnatohaÑ bhikkhave passato ÈsavÈnaÑ khayaÑ vadÈmi, no ajÈnato
no apassato. KiÒca bhikkhave jÈnato kiÑ passato ÈsavÈnaÑ khayo hoti?
“IdaÑ dukkhan”ti bhikkhave jÈnato passato ÈsavÈnaÑ khayo hoti, “ayaÑ
dukkhasamudayo”ti bhikkhave jÈnato passato ÈsavÈnaÑ khayo hoti, “ayaÑ
dukkhanirodho”ti bhikkhave jÈnato passato ÈsavÈnaÑ khayo hoti, “ayaÑ
dukkhanirodhagÈminÊ paÔipadÈ”ti bhikkhave jÈnato passato ÈsavÈnaÑ khayo
hoti. EvaÑ kho bhikkhave jÈnato evaÑ passato ÈsavÈnaÑ khayo hotÊti.
* “Sekhassa sikkhamÈnassa, ujumaggÈnusÈrino.
KhayasmiÑ paÔhamaÑ ÒÈÓaÑ, tato aÒÒÈ anantarÈ.
______________________________________________________________
1. (...) Natthi SÊ-I-Ka-potthakesu ca AÑ 1. 335 piÔÔhe ca.
2. Yepassa (SyÈ) 3. Sikkhatoti (SÊ, Ka)
+ Ma 1. 9; SaÑ 1. 267; SaÑ 2. 124; SaÑ 3. 380 piÔÔhesupi. * AÑ 1. 232 piÔÔhepi
Tato aÒÒÈ vimuttassa, vimuttiÒÈÓamuttamaÑ.

Uppajjati khaye ÒÈÓaÑ, khÊÓÈ saÑyojanÈ iti.
Na tvevidaÑ kusÊtena, bÈlenamavijÈnatÈ.
NibbÈnaÑ adhigantabbaÑ, sabbaganthappamocanan”ti.
4. SamaÓabrÈhmaÓasutta
103. vuttaÑ hetaÑ BhagavatÈ vuttamarahatÈti me sutaÑ–
Ye hi keci bhikkhave samaÓÈ vÈ brÈhmaÓÈ vÈ “idaÑ dukkhan”ti
yathÈbh|taÑ nappajÈnanti, “ayaÑ dukkhasamudayo”ti yathÈbh|taÑ
nappajÈnanti, “ayaÑ dukkhanirodho”ti yathÈbh|taÑ nappajÈnanti, “ayaÑ
dukkhanirodhagÈminÊ paÔipadÈ”ti yathÈbh|taÑ nappajÈnanti. Na me te
bhikkhave samaÓÈ vÈ brÈhmaÓÈ vÈ samaÓesu vÈ samaÓasammatÈ,
brÈhmaÓesu vÈ brÈhmaÓasammatÈ, na ca panete Èyasmanto sÈmaÒÒatthaÑ
vÈ brahmaÒÒatthaÑ vÈ diÔÔheva dhamme sayaÑ abhiÒÒÈ sacchikatvÈ
upasampajja viharanti.
Ye ca kho keci bhikkhave samaÓÈ vÈ brÈhmaÓÈ vÈ “idaÑ dukkhan”ti
yathÈbh|taÑ pajÈnanti, “ayaÑ dukkhasamudayo”ti yathÈbh|taÑ pajÈnanti,
“ayaÑ dukkhanirodho”ti yathÈbh|taÑ pajÈnanti, “ayaÑ
dukkhanirodhagÈminÊ paÔipadÈ”ti yathÈbh|taÑ pajÈnanti. Te kho me
bhikkhave samaÓÈ vÈ brÈhmaÓÈ vÈ samaÓesu ceva samaÓasammatÈ,
brÈhmaÓesu ca brÈhmaÓasammatÈ, te ca panÈyasmanto sÈmaÒÒatthaÒca
brahmaÒÒatthaÒca diÔÔheva dhamme sayaÑ abhiÒÒÈ sacchikatvÈ upasampajja
viharantÊti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti vuccati–
“Ye dukkhaÑ nappajÈnanti, atho dukkhassa sambhavaÑ.
Yattha ca sabbaso dukkhaÑ, asesaÑ uparujjhati.
TaÒca maggaÑ na jÈnanti, dukkh|pasamagÈminaÑ.
CetovimuttihÊnÈ te, atho paÒÒÈvimuttiyÈ.
AbhabbÈ te antakiriyÈya, te ve jÈtijar|pagÈ.
Ye ca dukkhaÑ pajÈnanti, atho dukkhassa sambhavaÑ.

TaÒca maggaÑ pajÈnanti, dukkh|pasamagÈminaÑ.
CetovimuttisampannÈ, atho paÒÒÈvimuttiyÈ.
BhabbÈ te antakiriyÈya, na te jÈtijar|pagÈ”ti.
5. SÊlasampannasutta
Ye te bhikkhave bhikkh| sÊlasampannÈ samÈdhisampannÈ
paÒÒÈsampannÈ vimuttisampannÈ vimuttiÒÈÓadassanasampannÈ ovÈdakÈ
viÒÒÈpakÈ sandassakÈ samÈdapakÈ samuttejakÈ sampahaÑsakÈ
alaÑsamakkhÈtÈro saddhammassa. DassanampahaÑ bhikkhave tesaÑ
bhikkh|naÑ bah|pakÈraÑ vadÈmi, savanampahaÑ bhikkhave tesaÑ
bhikkh|naÑ bah|pakÈraÑ vadÈmi, upasa~kamanampahaÑ bhikkhave tesaÑ
bhikkh|naÑ bah|pakÈraÑ vadÈmi, payirupÈsanampahaÑ bhikkhave tesaÑ
bhikkh|naÑ bah|pakÈraÑ vadÈmi, anussaraÓampahaÑ1 bhikkhave tesaÑ
bhikkh|naÑ bah|pakÈraÑ vadÈmi, anupabbajjampahaÑ bhikkhave tesaÑ
bhikkh|naÑ bah|pakÈraÑ vadÈmi. TaÑ kissa hetu? TathÈr|pe bhikkhave
bhikkh| sevato bhajato payirupÈsato aparip|ropi sÊlakkhandho
bhÈvanÈpÈrip|riÑ gacchati, aparip|ropi samÈdhikkhandho
bhÈvanÈpÈrip|riÑ gacchati, aparip|ropi paÒÒÈkkhandho bhÈvanÈpÈrip|riÑ
gacchati, aparip|ropi vimuttikkhandho bhÈvÈnÈpÈrip|riÑ gacchati,
aparip|ropi vimuttiÒÈÓadassanakkhandho bhÈvanÈpÈrip|riÑ gacchati.
Evar|pÈ ca te bhikkhave bhikkh| “satthÈro”tipi vuccanti, “satthavÈhÈ”tipi
vuccanti, “raÓaÒjahÈ”tipi vuccanti, “tamonudÈ”tipi vuccanti, “ÈlokakarÈ”tipi
vuccanti, ‘obhÈsakarÈ”tipi vuccanti, “pajjotakarÈ”tipi vuccanti,
“ukkÈdhÈrÈ”tipi vuccanti, “pabha~karÈ”tipi vuccanti, “ariyÈ”tipi vuccanti,
“cakkhumanto”tipi vuccantÊti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti
vuccati–
______________________________________________________________
1. AnussatimpahaÑ (SyÈ)
“PÈmojjakaraÓaÑ ÔhÈnaÑ1, etaÑ hoti vijÈnataÑ.

YadidaÑ bhÈvitattÈnaÑ, ariyÈnaÑ dhammajÊvinaÑ.
Te jotayanti saddhammaÑ, bhÈsayanti pabha~karÈ.
ŒlokakaraÓÈ dhÊrÈ, cakkhumanto raÓaÒjahÈ.
YesaÑ ve sÈsanaÑ sutvÈ, sammadaÒÒÈya paÓÉitÈ.
6. TaÓhuppÈdasutta
CattÈrome bhikkhave taÓhuppÈdÈ, yattha bhikkhuno taÓhÈ uppajjamÈnÈ
uppajjati. Katame cattÈro? CÊvarahetu vÈ bhikkhave bhikkhuno taÓhÈ
uppajjamÈnÈ uppajjati, piÓÉapÈtahetu vÈ bhikkhave bhikkhuno taÓhÈ
uppajjamÈnÈ uppajjati, senÈsanahetu vÈ bhikkhave bhikkhuno taÓhÈ
uppajjamÈnÈ uppajjati, itibhavÈbhavahetu vÈ bhikkhave bhikkhuno taÓhÈ
uppajjamÈnÈ uppajjati. Ime kho bhikkhave cattÈro taÓhuppÈdÈ, yattha
bhikkhuno taÓhÈ uppajjamÈnÈ uppajjatÊti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca,
* “TaÓhÈdutiyo puriso, dÊghamaddhÈna saÑsaraÑ.
ItthabhÈvaÒÒathÈbhÈvaÑ, saÑsaraÑ nÈtivattati.
EtamÈdÊnavaÑ ÒatvÈ, taÓhaÑ dukkhassa sambhavaÑ.
VÊtataÓho anÈdÈno, sato bhikkhu paribbaje”ti.
7. Sabrahmakasutta
+ SabrahmakÈni bhikkhave tÈni kulÈni, yesaÑ puttÈnaÑ mÈtÈpitaro
ajjhÈgÈre p|jitÈ honti. SapubbadevatÈni bhikkhave tÈni kulÈni,
______________________________________________________________
1. ...karaÓaÔhÈnaÑ (SÊ, SyÈ) * HeÔÔhÈ 201 piÔÔhepi. + AÑ 1. 130, 382 piÔÔhesupi.
yesaÑ puttÈnaÑ mÈtÈpitaro ajjhÈgÈre p|jitÈ honti. SapubbÈcariyakÈni

bhikkhave tÈni kulÈni, yesaÑ puttÈnaÑ mÈtÈpitaro ajjhÈgÈre p|jitÈ honti.
SÈhuneyyakÈni bhikkhave tÈni kulÈni, yesaÑ puttÈnaÑ mÈtÈpitaro ajjhÈgÈre
p|jitÈ honti.
“BrahmÈ”ti bhikkhave mÈtÈpit|naÑ etaÑ adhivacanaÑ,
“pubbadevatÈ”ti bhikkhave mÈtÈpit|naÑ etaÑ adhivacanaÑ,
“pubbÈcariyÈ”ti bhikkhave mÈtÈpit|naÑ etaÑ adhivacanaÑ,”ÈhuneyyÈ”ti
bhikkhave mÈtÈpit|naÑ etaÑ adhivacanaÑ. TaÑ kissa hetu? BahukÈrÈ
bhikkhave mÈtÈpitaro puttÈnaÑ ÈpÈdakÈ posakÈ imassa lokassa dassetÈroti.
“BrahmÈti mÈtÈpitaro, pubbÈcariyÈti vuccare.
ŒhuneyyÈ ca puttÈnaÑ, pajÈya anukampakÈ.
TasmÈ hi ne namasseyya, sakkareyya ca paÓÉito.
Annena atha pÈnena, vatthena sayanena ca.
UcchÈdanena nhÈpanena1, pÈdÈnaÑ dhovanena ca.
TÈya naÑ pÈricariyÈya, mÈtÈpit|su paÓÉitÈ.
Idheva naÑ pasaÑsanti, pecca sagge pamodatÊ”ti.
8. BahukÈrasutta
BahukÈrÈ2 bhikkhave brÈhmaÓagahapatikÈ tumhÈkaÑ, ye vo3
paccupaÔÔhitÈ cÊvarapiÓÉapÈtasenÈsanagilÈnapaccayabhesajjaparikkhÈrehi.
Tumhepi bhikkhave bahukÈrÈ brÈhmaÓagahapatikÈnaÑ, yaÑ4 nesaÑ
dhammaÑ desetha ÈdikalyÈÓaÑ majjhekalyÈÓaÑ pariyosÈnakalyÈÓaÑ
sÈtthaÑ sabyaÒjanaÑ kevalaparipuÓÓaÑ parisuddhaÑ brahmacariyaÑ
pakÈsetha. EvamidaÑ bhikkhave aÒÒamaÒÒaÑ nissÈya brahmacariyaÑ
vussati oghassa nittharaÓatthÈya sammÈ dukkhassa antakiriyÈyÈti.
______________________________________________________________
1. NahÈpanena (SÊ) 2. Bah|pakÈrÈ (SÊ, I) 3. Ye te (sabbattha) 4. Ye (?)
“SÈgÈrÈ anagÈrÈ ca, ubho aÒÒoÒÒanissitÈ.

ŒrÈdhayanti saddhammaÑ, yogakkhemaÑ anuttaraÑ.
SÈgÈresu ca cÊvaraÑ, paccayaÑ sayanÈsanaÑ.
AnagÈrÈ paÔicchanti, parissayavinodanaÑ.
SugataÑ1 pana nissÈya, gahaÔÔhÈ gharamesino.
SaddahÈnÈ arahataÑ, ariyapaÒÒÈya jhÈyino.
Idha dhammaÑ caritvÈna, maggaÑ sugatigÈminaÑ.
Nandino devalokasmiÑ, modanti kÈmakÈmino”ti.
9. Kuhasutta
Ye keci bhikkhave bhikkh| kuhÈ thaddhÈ lapÈ si~gÊ unnaÄÈ asamÈhitÈ,
na me te bhikkhave bhikkh| mÈmakÈ, apagatÈ ca te bhikkhave bhikkh|
imasmÈ dhammavinayÈ, na ca te2 imasmiÑ dhammavinaye vuddhiÑ
vir|ÄhiÑ vepullaÑ Èpajjanti. Ye ca kho bhikkhave bhikkh| nikkuhÈ nillapÈ
dhÊrÈ atthaddhÈ susamÈhitÈ, te kho me bhikkhave bhikkh| mÈmakÈ,
anapagatÈ ca te bhikkhave bhikkh| imasmÈ dhammavinayÈ, te ca imasmiÑ
dhammavinaye3 vuddhiÑ vir|ÄhiÑ vepullaÑ ÈpajjantÊti. EtamatthaÑ
“KuhÈ thaddhÈ lapÈ si~gÊ, unnaÄÈ asamÈhitÈ.
Na te dhamme vir|hanti, SammÈsambuddhadesite.
NikkuhÈ nillapÈ dhÊrÈ, atthaddhÈ susamÈhitÈ.
Te ve dhamme vir|hanti, SammÈsambuddhadesite”ti.
______________________________________________________________
1. PuggalaÑ (SÊ, Ka) 2. Na ca te bhikkhave bhikkh| (SÊ, I, Ka)
3. ImasmiÑ ca te dhammavinaye (SyÈ), te bhikkhave bhikkh| imasmiÑ dhammavinaye
(Ka)
10. NadÊsotasutta
SeyyathÈpi bhikkhave puriso nadiyÈ sotena ovuyheyya
piyar|pasÈtar|pena, tamenaÑ cakkhumÈ puriso tÊre Ôhito disvÈ evaÑ
vadeyya “kiÒcÈpi kho tvaÑ ambho purisa nadiyÈ sotena ovuyhasi
piyar|pasÈtar|pena, atthi cettha heÔÔhÈ rahado sa-|mi sÈvaÔÔo sagaho
sarakkhaso, yaÑ tvaÑ ambho purisa rahadaÑ pÈpuÓitvÈ maraÓaÑ vÈ
nigacchasi maraÓamattaÑ vÈ dukkhan”ti. Atha kho so bhikkhave puriso
tassa purisassa saddaÑ sutvÈ hatthehi ca pÈdehi ca paÔisotaÑ vÈyameyya.
UpamÈ kho me ayaÑ bhikkhave katÈ atthassa viÒÒÈpanÈya. AyaÑ
cettha1 attho–“nadiyÈ soto”ti kho bhikkhave taÓhÈyetaÑ adhivacanaÑ.
“Piyar|paÑ sÈtar|pan”ti kho bhikkhave channetaÑ ajjhattikÈnaÑ
ÈyatanÈnaÑ adhivacanaÑ.
“HeÔÔhÈ rahado”ti kho bhikkhave paÒcannaÑ orambhÈgiyÈnaÑ
saÑyojanÈnaÑ adhivacanaÑ.
“mibhayan”ti kho2 bhikkhave kodhupÈyÈsassetaÑ adhivacanaÑ.
“ŒvaÔÔan”ti kho3 bhikkhave paÒcannetaÑ kÈmaguÓÈnaÑ
adhivacanaÑ.
“Gaharakkhaso”ti kho4 bhikkhave mÈtugÈmassetaÑ adhivacanaÑ.
“PaÔisoto”ti kho bhikkhave nekkhammassetaÑ adhivacanaÑ.
“Hatthehi ca pÈdehi ca vÈyÈmo”ti kho bhikkhave vÊriyÈrambhassetaÑ
adhivacanaÑ.
“CakkhumÈ puriso tÊre Ôhito”ti kho bhikkhave TathÈgatassetaÑ
adhivacanaÑ Arahato SammÈsambuddhassÈti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca,
______________________________________________________________
1. AyaÑ cevettha (SyÈ) 2. Sa-|mÊti kho (bah|su)
3. SÈvaÔÔoti kho (bah|su) 4. Sagaho sarakkhasoti kho (bah|su)
“SahÈpi dukkhena jaheyya kÈme,

YogakkhemaÑ ÈyatiÑ patthayÈno.
SammappajÈno suvimuttacitto,
VimuttiyÈ phassaye tattha tattha.
Sa vedag| v|sitabrahmacariyo,
Lokantag| pÈragatoti vuccatÊ”ti.
11. Carasutta
Carato cepi bhikkhave bhikkhuno uppajjati kÈmavitakko vÈ
byÈpÈdavitakko vÈ vihiÑsÈvitakko vÈ, taÒce bhikkhave bhikkhu adhivÈseti
nappajahati na vinodeti na byantÊkaroti1 na anabhÈvaÑ gameti. Carampi
bhikkhave bhikkhu evaÑbh|to anÈtÈpÊ anottÈpÊ2 satataÑ samitaÑ kusÊto
hÊnavÊriyoti vuccati.
®hitassa cepi bhikkhave bhikkhuno uppajjati kÈmavitakko vÈ
nappajahati na vinodeti na byantÊkaroti na anabhÈvaÑ gameti. ®hitopi
bhikkhave bhikkhu evaÑbh|to anÈtÈpÊ anottÈpÊ satataÑ samitaÑ kusÊto
Nisinnassa cepi bhikkhave bhikkhuno uppajjati kÈmavitakko vÈ
nappajahati na vinodeti na byantÊkaroti na anabhÈvaÑ gameti. Nisinnopi
bhikkhave bhikkhu evaÑbh|to anÈtÈpÊ anottÈpÊ satataÑ samitaÑ kusÊto
SayÈnassa cepi bhikkhave bhikkhuno jÈgarassa uppajjati kÈmavitakko
vÈ byÈpÈdavitakko vÈ vihiÑsÈvitakko vÈ, taÒce bhikkhave bhikkhu
______________________________________________________________
1. Byantikaroti (SÊ, I), byantiÑ karoti (Ka)
2. AnottappÊ (sabbattha) DukanipÈte 214 piÔÔhe ca; A~guttare 1. 319 piÔÔhe ca
passitabbaÑ.
adhivÈseti nappajahati na vinodeti na byantÊkaroti na anabhÈvaÑ gameti.

SayÈnopi bhikkhave bhikkhu jÈgaro evaÑbh|to anÈtÈpÊ anottÈpÊ satataÑ
samitaÑ kusÊto hÊnavÊriyoti vuccati.
Carato cepi bhikkhave bhikkhuno uppajjati kÈmavitakko vÈ
byÈpÈdavitakko vÈ vihiÑsÈvitakko vÈ, taÒce bhikkhave bhikkhu nÈdhivÈseti
pajahati vinodeti byantÊkaroti anabhÈvaÑ gameti. Carampi bhikkhave
bhikkhu evaÑbh|to ÈtÈpÊ ottÈpÊ1 satataÑ sadhitaÑ ÈraddhavÊriyo pahitattoti
vuccati.
®hitassa cepi bhikkhave bhikkhuno uppajjati kÈmavitakko vÈ
pajahati vinodeti byantÊkaroti anabhÈvaÑ gameti. ®hitopi bhikkhave
bhikkhu evaÑbh|to ÈtÈpÊ ottÈpÊ satataÑ samitaÑ ÈraddhavÊriyo pahitattoti
vuccati.
Nisinnassa cepi bhikkhave bhikkhuno uppajjati kÈmavitakko vÈ
pajahati vinodeti byantÊkaroti anabhÈvaÑ gameti. Nisinnopi bhikkhave
vuccati.
SayÈnassa cepi bhikkhave bhikkhuno jÈgarassa uppajjati kÈmavitakko
vÈ byÈpÈdavitakko vÈ vihiÑsÈvitakko vÈ, taÒce bhikkhave bhikkhu
nÈdhivÈseti pajahati vinodeti byantÊkaroti anabhÈvaÑ gameti. SayÈnopi
bhikkhave bhikkhu jÈgaro evaÑbh|to ÈtÈpÊ ottÈpÊ satataÑ samitaÑ
ÈraddhavÊriyo pahitattoti vuccatÊti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca, tatthetaÑ iti
vuccati–
“CaraÑ vÈ yadi vÈ tiÔÔhaÑ, nisinno uda vÈ sayaÑ.
Yo vitakkaÑ vitakketi, pÈpakaÑ gehanissitaÑ.
KummaggaÑ paÔipanno2 so, mohaneyyesu mucchito.
______________________________________________________________
1. OttappÊ (sabbattha) 2. KummaggappaÔipanno (AÑ 1. 321)
Yo ca caraÑ vÈ tiÔÔhaÑ vÈ1, nisinno uda vÈ sayaÑ.

VitakkaÑ samayitvÈna, vitakk|pasame rato.
Ayampi attho vutto BhagavatÈ iti me sutanti. . EkÈdasamaÑ.
12. SampannasÊlasutta
SampannasÊlÈ bhikkhave viharatha2 sampannapÈtimokkhÈ,

pÈtimokkhasaÑvarasaÑvutÈ viharatha ÈcÈragocarasampannÈ, aÓumattesu
vajjesu bhayadassÈvino samÈdÈya sikkhatha sikkhÈpadesu.
SampannasÊlÈnaÑ vo bhikkhave viharataÑ3 sampannapÈtimokkhÈnaÑ

pÈtimokkhasaÑvarasaÑvutÈnaÑ viharataÑ ÈcÈragocarasampannÈnaÑ
aÓumattesu vajjesu bhayadassÈvÊnaÑ samÈdÈya sikkhataÑ sikkhÈpadesu,
kimassa uttari karaÓÊyaÑ4.
Carato cepi bhikkhave bhikkhuno 5 abhijjhÈ byÈpÈdo vigato5 hoti, 6

thinamiddhaÑ vigataÑ hoti, uddhaccakukkuccaÑ vigataÑ hoti, vicikicchÈ6
pahÊnÈ hoti, ÈraddhaÑ hoti vÊriyaÑ asallÊnaÑ, upaÔÔhitÈ sati asammuÔÔhÈ7,
passaddho kÈyo asÈraddho, samÈhitaÑ cittaÑ ekaggaÑ. Carampi bhikkhave
vuccati.
®hitassa cepi bhikkhave bhikkhuno abhijjhÈ byÈpÈdo vigato hoti -pa-
thinamiddhaÑ. UddhaccakukkuccaÑ. VicikicchÈ pahÊnÈ hoti, ÈraddhaÑ
______________________________________________________________
1. Yo caraÑ vÈ yadi vÈ tiÔÔhaÑ (SyÈ), yo caraÑ vÈtha tiÔÔhaÑ vÈ (SÊ, Ka)
2. Hotha (SyÈ)
3. BhavataÑ (SyÈ)
4. Kimassa bhikkhave uttari karaÓÊyaÑ (sabbattha)
5-5. AbhijjhÈ vigatÈ hoti, byÈpÈdo vigato (AÑ 1. 321) piÔÔhe passitabbaÑ.
6-6. ThinamiddhaÑ uddhaccakukkuccaÑ vicikicchÈ (AÑ 1. 321)
7. AppamuÔÔhÈ (SyÈ)
hoti vÊriyaÑ asallÊnaÑ, upaÔÔhitÈ sati asammuÔÔhÈ, passaddho kÈyo

asÈraddho, samÈhitaÑ cittaÑ ekaggaÑ. ®hitopi bhikkhave bhikkhu
evaÑbh|to ÈtÈpÊ ottÈpÊ satataÑ samitaÑ ÈraddhavÊriyo pahitattoti vuccati.
Nisinnassa cepi bhikkhave bhikkhuno abhijjhÈ byÈpÈdo vigato hoti -pa-
thinamiddhaÑ. UddhaccakukkuccaÑ. VicikicchÈ pahÊnÈ hoti, ÈraddhaÑ hoti
vÊriyaÑ asallÊnaÑ, upaÔÔhitÈ sati asammuÔÔhÈ, passaddho kÈyo asÈraddho,
samÈhitaÑ cittaÑ ekaggaÑ. Nisinnopi bhikkhave bhikkhu evaÑbh|to ÈtÈpÊ
ottÈpÊ satataÑ samitaÑ ÈraddhavÊriyo pahitattoti vuccati.
SayÈnassa cepi bhikkhave bhikkhuno jÈgarassa abhijjhÈ byÈpÈdo vigato
hoti -pa- thinamiddhaÑ. UddhaccakukkuccaÑ. VicikicchÈ pahÊnÈ hoti,
ÈraddhaÑ hoti vÊriyaÑ asallÊnaÑ, upaÔÔhitÈ sati asammuÔÔhÈ, passaddho kÈyo
asÈraddho, samÈhitaÑ cittaÑ ekaggaÑ. SayÈnopi bhikkhave bhikkhu jÈgaro
evaÑbh|to ÈtÈpÊ ottÈpÊ satataÑ samitaÑ ÈraddhavÊriyo pahitattoti vuccatÊti.
“YataÑ care yataÑ tiÔÔhe, yataÑ acche yataÑ saye.
YataÑ samiÒjaye1 bhikkhu, yatamenaÑ pasÈraye.
UddhaÑ tiriyaÑ apÈcÊnaÑ, yÈvatÈ jagato gati.
SamavekkhitÈ ca dhammÈnaÑ, khandhÈnaÑ udayabbayaÑ.
EvaÑ vihÈrimÈtÈpiÑ, santavuttimanuddhataÑ.
CetosamathasÈmÊciÑ, sikkhamÈnaÑ sadÈ sataÑ.
SatataÑ pahitattoti, Èhu bhikkhuÑ tathÈvidhan”ti.
Ayampi attho vutto BhagavatÈ iti me sutanti. . DvÈdasamaÑ.
13. Lokasutta
Loko bhikkhave TathÈgatena abhisambuddho, lokasmÈ TathÈgato
visaÑyutto. Lokasamudayo bhikkhave TathÈgatena
______________________________________________________________
1. SammiÒjaye (SÊ, SyÈ)
abhisambuddho, lokasamudayo TathÈgatassa pahÊno. Lokanirodho

bhikkhave TathÈgatena abhisambuddho, lokanirodho TathÈgatassa
sacchikato. LokanirodhagÈminÊ paÔipadÈ bhikkhave TathÈgatena
abhisambuddhÈ, lokanirodhagÈminÊ paÔipadÈ TathÈgatassa bhÈvitÈ.
* YaÑ bhikkhave sadevakassa lokassa samÈrakassa sabrahmakassa
sassamaÓabrÈhmaÓiyÈ pajÈya sadevamanussÈya diÔÔhaÑ sutaÑ mutaÑ
viÒÒÈtaÑ pattaÑ pariyesitaÑ anuvicaritaÑ manasÈ, yasmÈ taÑ TathÈgatena
abhisambuddhaÑ, tasmÈ “TathÈgato”ti vuccati.
YaÒca bhikkhave rattiÑ TathÈgato anuttaraÑ sammÈsambodhiÑ
abhisambujjhati, yaÒca rattiÑ anupÈdisesÈya nibbÈnadhÈtuyÈ parinibbÈyati,
yaÑ etasmiÑ antare bhÈsati lapati niddisati, sabbaÑ taÑ tatheva hoti no
aÒÒathÈ, tasmÈ “TathÈgato”ti vuccati.
YathÈvÈdÊ bhikkhave TathÈgato tathÈkÈrÊ, yathÈkÈrÊ tathÈvÈdÊ. Iti
yathÈvÈdÊ tathÈkÈrÊ, yathÈkÈrÊ tathÈvÈdÊ, tasmÈ “TathÈgato”ti vuccati.
Sadevake bhikkhave loke samÈrake sabrahmake sassamaÓabrÈhmaÓiyÈ
pajÈya sadevamanussÈya TathÈgato abhibh| anabhibh|to aÒÒadatthudaso
vasavattÊ, tasmÈ “TathÈgato”ti puccatÊti. EtamatthaÑ BhagavÈ avoca,
“SabbalokaÑ1 abhiÒÒÈya, sabbaloke yathÈtathaÑ.

SabbalokavisaÑyutto, sabbaloke an|payo2.
Sa ve3 sabbÈbhibh| dhÊro, sabbaganthappamocano.

PhuÔÔhÈ’ssa paramÈ santi, nibbÈnaÑ akutobhayaÑ.
Esa khÊÓÈsavo Buddho, anÊgho chinnasaÑsayo.
SabbakammakkhayaÑ patto, vimutto upadhisa~khaye.
______________________________________________________________
* DÊ 3. 111 piÔÔhepi. 1. SabbaÑ lokaÑ (AÑ 1. 332)
2. Anusayo (SÊ), anupayo (SyÈ)
3. Sabbe (sabbattha) AÑ 1. 332 piÔÔhe passitabbaÑ.
Esa so BhagavÈ Buddho, esa sÊho anuttaro.

Sadevakassa lokassa, brahmacakkaÑ pavattayi.
Iti devÈ manussÈ ca, ye BuddhaÑ saraÓaÑ gatÈ.

Sa~gamma taÑ namassanti, mahantaÑ vÊtasÈradaÑ.
Danto damayataÑ seÔÔho, santo samayataÑ isi.

Mutto mocayataÑ aggo, tiÓÓo tÈrayataÑ varo.
Iti hetaÑ namassanti, mahantaÑ vÊtasÈradaÑ.

SadevakasmiÑ lokasmiÑ, natthi te paÔipuggalo”ti.
Ayampi attho vutto BhagavatÈ iti me sutanti. . TerasamaÑ.
CatukkanipÈto niÔÔhito.
TassuddÈnaÑ
BrÈhmaÓasulabhÈ1 jÈnaÑ, SamaÓasÊlÈ TaÓhÈ BrahmÈ.

BahukÈrÈ KuhapurisÈ2, Cara Sampannalokena terasÈti.
Suttasa~gaho
SattavisekanipÈtaÑ, dukkaÑ bÈvÊsasuttasa~gahitaÑ.

SamapaÒÒÈsamathatikaÑ, terasa catukkaÒca iti yamidaÑ.
Dvidasuttarasuttasate, sa~gÈyitvÈ samÈdahiÑsu purÈ.
Arahanto ciraÔÔhitiyÈ, tamÈhu nÈmena itivuttanti.
ItivuttakapÈÄi niÔÔhitÈ.
______________________________________________________________
1. BrÈhmaÓacattÈri (sabbattha) 2. KuhanÈ (SyÈ)
KhuddakanikÈya
SuttanipÈtapÈÄi
_____
Namo tassa BhagavatÈ Arahato SammÈsambuddhassa.
1. Uragavagga
1. Uragasutta
1. Yo1 uppatitaÑ vineti kodhaÑ,

VisaÔaÑ sappavisaÑva osadhehi2.
So bhikkhu jahÈti orapÈraÑ,
Urago jiÓÓamivattacaÑ3 purÈÓaÑ.
2. Yo rÈgamudacchidÈ asesaÑ,
BhisapupphaÑva saroruhaÑ4 vigayha.
Urago jiÓÓamivattacaÑ purÈÓaÑ.
3. Yo taÓhamudacchidÈ asesaÑ,
SaritaÑ sÊghasaraÑ visosayitvÈ.
______________________________________________________________
1. Yo ve (SyÈ) 2. Osadhebhi (Ka)
3. JiÓÓamiva tacaÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I), jiÓÓamivÈ tacaÑ (?) 4. SareruhaÑ (Ka)
280 SuttanipÈtapÈÄi
4. Yo mÈnamudabbadhÊ asesaÑ,
NaÄasetuÑva sudubbalaÑ mahogho.
5. Yo nÈjjhagamÈ bhavesu sÈraÑ,

VicinaÑ pupphamivÈ1 udumbaresu.
6. Yassantarato na santi kopÈ,

ItibhavÈbhavataÒca2 vÊtivatto.
7. Yassa vitakkÈ vidh|pitÈ,

AjjhattaÑ suvikappitÈ asesÈ.
8. Yo nÈccasÈrÊ na paccasÈrÊ,
SabbaÑ accagamÈ imaÑ papaÒcaÑ.
SabbaÑ vitathamidanti Òatva3 loke.

SabbaÑ vitathamidanti vÊtalobho.
______________________________________________________________
1. Pupphamiva (bah|su) 2. ItibbhavÈbhavataÒca (Ka) 3. UtvÈ (SyÈ, I, Ka)
1. Uragavagga 281

SabbaÑ vitathamidanti vÊtarÈgo.

SabbaÑ vitathamidanti vÊtadoso.

SabbaÑ vitathamidanti vÊtamoho.
14. YassÈnusayÈ na santi keci,

M|lÈ ca akusalÈ sam|hatÈse.
15. Yassa darathajÈ na santi keci,

OraÑ ÈgamanÈya paccayÈse.
16. Yassa vanathajÈ na santi keci,

VinibandhÈya bhavÈya hetukappÈ.
17. Yo nÊvaraÓe pahÈya paÒca,

Anigho tiÓÓakathaÑkatho visallo.
Urago jiÓÓamivattacaÑ purÈÓanti.
UragasuttaÑ paÔhamaÑ.
2. Dhaniyasutta
18. Pakkodano duddhakhÊrohamasmi, (Iti Dhaniyo gopo,)
AnutÊre MahiyÈ samÈnavÈso.
ChannÈ kuÔi Èhito gini,
Atha ce patthayasÊ pavassa deva. (1)
19. Akkodhano vigatakhilohamasmi1, (Iti BhagavÈ,)

AnutÊre MahiyekarattivÈso.
VivaÔÈ kuÔi nibbuto gini,
20. AndhakamakasÈ na vijjare, (Iti Dhaniyo gopo,)

Kacche r|ÄhatiÓe caranti gÈvo.
VuÔÔhimpi saheyyumÈgataÑ,
21. BaddhÈsi bhisÊ susa~khatÈ, (Iti BhagavÈ,)

TiÓÓo pÈragato vineyya oghaÑ.
Attho bhisiyÈ na vijjati,
22. GopÊ mama assavÈ alolÈ, (Iti Dhaniyo gopo,)

DÊgharattaÑ2 saÑvÈsiyÈ manÈpÈ.
TassÈ na suÓÈmi kiÒci pÈpaÑ,
23. CittaÑ mama assavaÑ vimuttaÑ, (Iti BhagavÈ,)

DÊgharattaÑ paribhÈvitaÑ sudantaÑ.
PÈpaÑ pana me na vijjati,
______________________________________________________________
1. VigatakhÊlohamasmi (SÊ, I) 2. DÊgharatta (Ka)
1. Uragavagga 283
24. Attavetanabhatohamasmi, (Iti Dhaniyo gopo,)

PuttÈ ca me samÈniyÈ arogÈ.
TesaÑ na suÓÈmi kiÒci pÈpaÑ,
25. NÈhaÑ bhatakosmi kassaci, (Iti BhagavÈ,)

NibbiÔÔhena carÈmi sabbaloke.
Attho bhatiyÈ na vijjati,
26. Atthi vasÈ atthi dhenupÈ, (Iti Dhaniyo gopo,)

GodharaÓiyo paveÓiyopi atthi.
Usabhopi gavampatÊdha atthi,
27. Natthi vasÈ natthi dhenupÈ, (Iti BhagavÈ,)

GodharaÓiyo paveÓiyopi natthi.
Usabhopi gavampatÊdha natthi,
28. KhilÈ nikhÈtÈ asampavedhÊ, (Iti Dhaniyo gopo,)

DÈmÈ muÒjamayÈ navÈ susaÓÔhÈnÈ.
Na hi sakkhinti dhenupÈpi chettuÑ1.
29. Usabhoriva chetva2 bandhanÈni, (Iti BhagavÈ,)

NÈgo p|tilataÑva dÈlayitvÈ3.
NÈhaÑ punupessaÑ4 gabbhaseyyaÑ,
30. NinnaÒca thalaÒca p|rayanto,

MahÈmegho pavassi tÈvadeva.
SutvÈ devassa vassato,
ImamatthaÑ Dhaniyo abhÈsatha. (13)
______________________________________________________________
1. ChetuÑ (Ka) 2. ChetvÈ (SyÈ, Ka) 3. P|tilataÑ padÈlayitvÈ (SyÈ, Ka)
4. Puna upessaÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I), punupeyya (Ka)
31. LÈbhÈ vata no anappakÈ,

Ye mayaÑ BhagavantaÑ addasÈma.
SaraÓaÑ taÑ upema cakkhuma,
SatthÈ no hoti tuvaÑ MahÈmuni. (14)
32. GopÊ ca ahaÒca assavÈ,

BrahmacariyaÑ1 sugate carÈmase.
JÈtimaraÓassa pÈrag|2,
DukkhassantakarÈ bhavÈmase. (15)
33. * Nandati puttehi puttimÈ, (Iti mÈro pÈpimÈ,)

GomÈ3 gohi tatheva nandati.
UpadhÊ hi narassa nandanÈ,
Na hi so nandati yo nir|padhi. (16)
34. Socati puttehi puttimÈ, (Iti BhagavÈ)

GomÈ gohi tatheva socati.
UpadhÊ hi narassa socanÈ,
Na hi so socati yo nir|padhÊti. (17)
DhaniyasuttaÑ dutiyaÑ.
_____
3. KhaggavisÈÓasutta
35. * Sabbesu bh|tesu nidhÈya daÓÉaÑ,
AviheÔhayaÑ aÒÒatarampi tesaÑ.
Na puttamiccheyya kuto sahÈyaÑ,
Eko care khaggavisÈÓakappo. (1)
______________________________________________________________
1. Brahmacariya (Ka) 2. PÈragÈ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
3. Gomiko (SÊ, I), gopiko (SyÈ, KaÑ), gopiyo (Ka)
* Khu 3. 9; Khu 8. 229 piÔÔhÈdÊsupi.
1. Uragavagga 285
36. SaÑsaggajÈtassa bhavanti snehÈ,

SnehanvayaÑ dukkhamidaÑ pahoti.
ŒdÊnavaÑ snehajaÑ pekkhamÈno,
37. Mitte suhajje anukampamÈno,

HÈpeti atthaÑ paÔibaddhacitto.
EtaÑ bhayaÑ santhave1 pekkhamÈno,
38. VaÑso visÈlova yathÈ visatto,

Puttesu dÈresu ca yÈ apekkhÈ.
VaÑsakkaÄÊrova2 asajjamÈno,
39. Migo araÒÒamhi yathÈ abaddho3,

YenicchakaÑ gacchati gocarÈya.
ViÒÒ| naro seritaÑ pekkhamÈno,
40. ŒmantanÈ hoti sahÈyamajjhe,

VÈse ÔhÈne gamane cÈrikÈya.
AnabhijjhitaÑ seritaÑ pekkhamÈno,
41. KhiÉÉÈ ratÊ hoti sahÈyamajjhe,

Puttesu ca vipulaÑ hoti pemaÑ.
PiyavippayogaÑ vijigucchamÈno,
______________________________________________________________
1. Sandhave (Ka)
2. VaÑsakaÄÊrova (SÊ), vaÑsÈkaÄÊrova (SyÈ, KaÑ, I), vaÑsekaÄÊrova (Niddesa)
3. Abandho (SyÈ, KaÑ)
42. CÈtuddiso appaÔigho ca hoti,

SantussamÈno itarÊtarena.
ParissayÈnaÑ sahitÈ achambhÊ,
43. Dussa~gahÈ pabbajitÈpi eke,

Atho gahaÔÔhÈ gharamÈvasantÈ.
Appossukko paraputtesu hutvÈ,
44. OropayitvÈ gihibyaÒjanÈni1,

SaÒchinnapatto2 yathÈ koviÄÈro.
ChetvÈna vÊro gihibandhanÈni,
45. * Sace labhetha nipakaÑ sahÈyaÑ,

SaddhiÑcaraÑ sÈdhuvihÈri’dhÊraÑ.
Abhibhuyya sabbÈni parissayÈni,
Careyya tena’ttamano satÊmÈ. (11)
46. * No ce labhetha nipakaÑ sahÈyaÑ,

SaddhiÑcaraÑ sÈdhuvihÈri’dhÊraÑ.
RÈjÈva raÔÔhaÑ vijitaÑ pahÈya,
Eko care MÈta~ga’raÒÒeva nÈgo. (12)
47. AddhÈ pasaÑsÈma sahÈyasampadaÑ,

SeÔÔhÈ samÈ sevitabbÈ sahÈyÈ.
Ete aladdhÈ anavajjabhojÊ,
48. + DisvÈ suvaÓÓassa pabhassarÈni,

KammÈraputtena suniÔÔhitÈni.
SaÑghaÔÔamÈnÈni duve bhujasmiÑ,
______________________________________________________________
1. GihigyaÒjanÈni (SyÈ, KaÑ, I) 2. SaÑsÊnapatto (SÊ, I)
* HeÔÔhÈ 60; Vi 3. 496; Ma 3. 192 piÔÔhesupi. + Khu 8. 259 piÔÔhepi.
1. Uragavagga 287
49. EvaÑ dutÊyena1 sahÈ mamassa,

VÈcÈbhilÈpo abhisajjanÈ vÈ.
EtaÑ bhayaÑ ÈyatiÑ pekkhamÈno,
50. KÈmÈ hi citrÈ madhurÈ manoramÈ,

Vir|par|pena mathenti cittaÑ.
ŒdÊnavaÑ kÈmaguÓesu disvÈ,
51. ¢tÊ ca gaÓÉo ca upaddavo ca,

Rogo ca sallaÒca bhayaÒca metaÑ.
EtaÑ bhayaÑ kÈmaguÓesu disvÈ,
52. SÊtaÒca uÓhaÒca khudaÑ pipÈsaÑ,

VÈtÈtape ÉaÑsasarÊsape2 ca.
SabbÈnipe’tÈni abhisambhavitvÈ,
53. NÈgova y|thÈni vivajjayitvÈ,

SaÒjÈtakhandho padumÊ uÄÈro.
YathÈbhirantaÑ viharaÑ3 araÒÒe,
54. AÔÔhÈna’taÑ sa~gaÓikÈratassa,

YaÑ phassaye4 sÈmayikaÑ vimuttiÑ.
Œdiccabandhussa vaco nisamma,
55. DiÔÔhÊvis|kÈni upÈtivatto,

Patto niyÈmaÑ paÔiladdhamaggo.
UppannaÒÈÓomhi anaÒÒaneyyo,
______________________________________________________________
1. Dutiyena (sabbattha) 2. aÑsasiriÑsape (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
3. Vihare (SÊ, I, Niddesa) 4. Phussaye (SyÈ)
56. Nillolupo nikkuho nippipÈso,

Nimmakkho niddhantakasÈvamoho.
NirÈsayo1 sabbaloke bhavitvÈ,
57. PÈpaÑ sahÈyaÑ parivajjayetha,

AnatthadassiÑ visame niviÔÔhaÑ.
SayaÑ na seve pasutaÑ pamattaÑ,
58. BahussutaÑ dhammadharaÑ bhajetha,

MittaÑ uÄÈraÑ paÔibhÈnavantaÑ.
AÒÒÈya atthÈni vineyya ka~khaÑ,
59. KhiÉÉaÑ ratiÑ kÈmasukhaÒca loke,

Anala~karitvÈ anapekkhamÈno.
Vibh|sanaÔÔhÈnÈ virato saccavÈdÊ,
60. PuttaÒca dÈraÑ pitaraÒca mÈtaraÑ,

DhanÈni dhaÒÒÈni ca bandhavÈni2.
HitvÈna kÈmÈni yathodhikÈni,
61. Sa~go eso parittamettha sokhyaÑ,

AppassÈdo dukkhamettha bhiyyo.
GaÄo eso iti ÒatvÈ matÊmÈ,
SandÈlayitvÈna4 saÑyojanÈni,
62.
JÈlaÑva bhetvÈ salilambucÈrÊ.
AggÊva daÉÉhaÑ anivattamÈno,
______________________________________________________________
1. NirÈsÈso (Ka) 2. BandhavÈni ca (I)
3. MutÊmÈ (Ka) Khu 8. 282 piÔÔhepi. 4. PadÈlayitvÈna (Ka)
1. Uragavagga 289
63. Okkhittacakkh| na ca pÈdalolo,

Guttindriyo rakkhitamÈnasÈno.
Anavassuto apariÉayhamÈno,
64. OhÈrayitvÈ gihibyaÒjanÈni,

SaÒchannapatto1 yathÈ pÈrichatto.
KÈsÈyavatto abhinikkhamitvÈ,
65. Rasesu gedhaÑ akaraÑ alolo,

AnaÒÒaposÊ sapadÈnacÈrÊ.
Kule kule appaÔibaddhacitto2,
66. PahÈya paÒcÈvaraÓÈni cetaso,

Upakkilese byapanujja sabbe.
Anissito chetva3 sinehadosaÑ4,
67. VipiÔÔhikatvÈna sukhaÑ dukhaÒca,

Pubbeva ca somanassadomanassaÑ.
LaddhÈnupekkhaÑ samathaÑ visuddhaÑ,
68. Œraddhaviriyo paramatthapattiyÈ,

AlÊnacitto akusÊtavutti.
DaÄhanikkamo thÈmabal|papanno,
69. PaÔisallÈnaÑ jhÈnamariÒcamÈno,

Dhammesu niccaÑ anudhammacÈrÊ.
ŒdÊnavaÑ sammasitÈ bhavesu,
______________________________________________________________
1. SaÒchinnapatto (SyÈ, I), pacchinnapatto (Ka) 2. AppaÔibandhacitto (Ka)
3. ChetvÈ (SyÈ, I, ka) 4. SnehadosaÑ (Ka)
70. TaÓhakkhayaÑ patthayamappamatto,

AneÄam|go1 sutavÈ satÊmÈ.
Sa~khÈtadhammo niyato padhÈnavÈ,
71. SÊhova saddesu asantasanto,

VÈtova jÈlamhi asajjamÈno.
PadumaÑva toyena alippamÈno2,
72. SÊho yathÈ dÈÔhabalÊ pasayha,

RÈjÈ migÈnaÑ abhibhuyya cÈrÊ.
Sevetha pantÈni senÈsanÈni,
73. MettaÑ upekkhaÑ karuÓaÑ vimuttiÑ,

ŒsevamÈno muditaÒca kÈle.
Sabbena lokena avirujjhamÈno,
74. RÈgaÒca dosaÒca pahÈya mohaÑ,

SandÈlayitvÈna saÑyojanÈni.
AsantasaÑ jÊvitasa~khayamhi,
75. Bhajanti sevanti ca kÈraÓatthÈ,

NikkÈraÓÈ dullabhÈ ajja mittÈ.
AttaÔÔhapaÒÒÈ asucÊ manussÈ,
KhaggavisÈÓasuttaÑ tatiyaÑ.
______________________________________________________________
1. Anelam|go (SyÈ, I, Ka) 2. AlimpamÈno (SÊ, SyÈ, Ka); Khu 8. 301 piÔÔhepi.
1. Uragavagga 291
4. KasibhÈradvÈjasutta
EvaÑ me sutaÑ–ekaÑ samayaÑ BhagavÈ Magadhesu viharati
DakkhiÓÈgirismiÑ1 EkanÈÄÈyaÑ brÈhmaÓagÈme. Tena kho pana samayena
KasibhÈradvÈjassa brÈhmaÓassa paÒcamattÈni na~galasatÈni payuttÈni honti
vappakÈle. Atha kho BhagavÈ pubbaÓhasamayaÑ nivÈsetvÈ
pattacÊvaramÈdÈya yena KasibhÈradvÈjassa brÈhmaÓassa kammanto
tenupasa~kami. Tena kho pana samayena KasibhÈradvÈjassa brÈhmaÓassa
parivesanÈ vattati. Atha kho BhagavÈ yena parivesanÈ tenupasa~kami,
upasa~kamitvÈ ekamantaÑ aÔÔhÈsi.
AddasÈ kho KasibhÈradvÈjo brÈhmaÓo BhagavantaÑ piÓÉÈya ÔhitaÑ,
disvÈna BhagavantaÑ etadavoca “ahaÑ kho samaÓa kasÈmi ca vapÈmi ca,
kasitvÈ ca vapitvÈ ca bhuÒjÈmi. Tvampi samaÓa kasassu ca vapassu ca,
kasitvÈ ca vapitvÈ ca bhuÒjass|”ti.
Ahampi kho brÈhmaÓa kasÈmi ca vapÈmi ca, kasitvÈ ca vapitvÈ ca
bhuÒjÈmÊti. Na kho pana mayaÑ2 passÈma bhoto Gotamassa yugaÑ vÈ
na~galaÑ vÈ phÈlaÑ vÈ pÈcanaÑ vÈ balÊbadde3 vÈ, atha ca pana bhavaÑ
Gotamo evamÈha “ahampi kho brÈhmaÓa kasÈmi ca vapÈmi ca, kasitvÈ ca
vapitvÈ ca bhuÒjÈmÊ”ti.
Atha kho KasibhÈradvÈjo brÈhmaÓo BhagavantaÑ gÈthÈya ajjhabhÈsi–
76. * “Kassako paÔijÈnÈsi, na ca passÈma te kasiÑ.

KasiÑ no pucchito br|hi, yathÈ jÈnemu te kasiÑ. (1)
77. SaddhÈ bÊjaÑ tapo vuÔÔhi, paÒÒÈ me yugana~galaÑ.

HirÊ ÊsÈ mano yottaÑ, sati me phÈlapÈcanaÑ. (2)
78. KÈyagutto vacÊgutto, ÈhÈre udare yato.

SaccaÑ karomi niddÈnaÑ, soraccaÑ me pamocanaÑ. (3)
79. VÊriyaÑ me dhuradhorayhaÑ, yogakkhemÈdhivÈhanaÑ.

Gacchati anivattantaÑ, yattha gantvÈ na socati. (4)
______________________________________________________________
1. DakkhiÓagirismiÑ (Ka) 2. Na kho pana samaÓa (SyÈ)
3. Balivadde (SÊ, I) * SaÑ 1. 175 piÔÔhepi.
80. EvamesÈ kasÊ kaÔÔhÈ, sÈ hoti amatapphalÈ.

EtaÑ kasiÑ kasitvÈna, sabbadukkhÈ pamuccatÊ”ti. (5)
Atha kho KasibhÈradvÈjo brÈhmaÓo mahatiyÈ kaÑsapÈtiyÈ pÈyasaÑ1
vaÉÉhetvÈ Bhagavato upanÈmesi “bhuÒjatu bhavaÑ Gotamo pÈyasaÑ
tassako bhavaÑ, yaÑ hi bhavaÑ Gotamo amatapphalaÑ2 kasiÑ kasatÊ”ti.
81. * GÈthÈbhigÊtaÑ me abhojaneyyaÑ,

SampassataÑ brÈhmaÓa nesa dhammo.
GÈthÈbhigÊtaÑ panudanti BuddhÈ,
Dhamme satÊ brÈhmaÓa vuttiresÈ. (6)
82. AÒÒena ca kevalinaÑ MahesiÑ,

KhÊÓÈsavaÑ kukkuccav|pasantaÑ.
Annena pÈnena upaÔÔhahassu,
KhettaÑ hi taÑ puÒÒapekkhassa hotÊti. (7)
Atha kassa cÈhaÑ bho Gotama imaÑ pÈyasaÑ dammÊti. Na khvÈhaÑ
taÑ brÈhmaÓa passÈmi sadevake loke samÈrake sabrahmake
sassamaÓabrÈhmaÓiyÈ pajÈya sadevamanussÈya, yassa so pÈyaso bhutto
sammÈ pariÓÈmaÑ gaccheyya, aÒÒatra TathÈgatassa vÈ TathÈgatasÈvakassa
vÈ. Tena hi tvaÑ brÈhmaÓa taÑ pÈyasaÑ appaharite vÈ chaÉÉehi, appÈÓake
vÈ udake opilÈpehÊti.
Atha kho KasibhÈradvÈjo brÈhmaÓo taÑ pÈyasaÑ appÈÓake udake
opilÈpesi. Atha kho so pÈyaso udake pakkhitto cicciÔÈyati ciÔiciÔÈyati
sandh|pÈyati sampadh|pÈyati3. SeyyathÈpi nÈma phÈlo divasaÑsantatto4
udake pakkhitto cicciÔÈyati ciÔiciÔÈyati sandh|pÈyati sampadh|pÈyati.
EvamevaÑ so pÈyaso udake pakkhitto cicciÔÈyati ciÔiciÔÈyati sandh|pÈyati
sampadh|pÈyati.
Atha kho KasibhÈradvÈjo brÈhmaÓo saÑviggo lomahaÔÔhajÈto yena
BhagavÈ tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ Bhagavato pÈdesu sirasÈ
______________________________________________________________
1. PÈyÈsaÑ (sabbattha) 2. Amatapphalampi (SaÑ 1. 175) * Upari 349 piÔÔhepi.
3. Sandh|mÈyati sampadh|mÈyati (SyÈ) Vi 3. 320 piÔÔhepi.
4. Divasasantatto (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
1. Uragavagga 293
nipatitvÈ BhagavantaÑ etadavoca “abhikkantaÑ bho Gotama, abhikkantaÑ

bho Gotama. SeyyathÈpi bho Gotama nikkujjitaÑ vÈ ukkujjeyya,
paÔicchannaÑ vÈ vivareyya, m|Ähassa vÈ maggaÑ Ècikkheyya, andhakÈre vÈ
telapajjotaÑ dhÈreyya ‘cakkhumanto r|pÈni dakkhantÊ’ti1, evamevaÑ bhotÈ
Gotamena anekapariyÈyena dhammo pakÈsito, esÈhaÑ bhavantaÑ GotamaÑ
saraÓaÑ gacchÈmi dhammaÒca bhikkhusaÑghaÒca, labheyyÈhaÑ bhoto
Gotamassa santike pabbajjaÑ, labheyyaÑ upasampadan”ti.
Alattha kho KasibhÈradvÈjo brÈhmaÓo Bhagavato santike pabbajjaÑ,
alattha upasampadaÑ. Acir|pasampanno kho panÈyasmÈ BhÈradvÈjo eko
v|pakaÔÔho appamatto ÈtÈpÊ pahitatto viharanto nacirasseva, yassatthÈya
kulaputtÈ sammadeva agÈrasmÈ anagÈriyaÑ pabbajanti, tadanuttaraÑ
upasampajja vihÈsi. “KhÊÓÈ jÈti, vusitaÑ brahmacariyaÑ, kataÑ karaÓÊyaÑ,
nÈparaÑ itthattÈyÈ”ti abbhaÒÒÈsi. AÒÒataro ca2 panÈyasmÈ BhÈradvÈjo
arahataÑ ahosÊti.
KasibhÈradvÈjasuttaÑ catutthaÑ.
_____
5. Cundasutta
83. PucchÈmi muniÑ pah|tapaÒÒaÑ, (Iti Cundo kammÈraputto,)
BuddhaÑ DhammassÈmiÑ vÊtataÓhaÑ.
DvipaduttamaÑ3 sÈrathÊnaÑ pavaraÑ,
Kati loke samaÓÈ tadi~gha br|hi. (1)
84. Caturo samaÓÈ na paÒcama’tthi, (CundÈti BhagavÈ,)

Te te Èvikaromi sakkhipuÔÔho.
Maggajino maggadesako ca,
Magge jÊvati yo ca maggad|sÊ. (2)
______________________________________________________________
1. DakkhintÊti (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
2. AÒÒataro ca kho (SÊ, I), aÒÒataro kho (SyÈ, KaÑ, Ka)
3. DipaduttamaÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
85. KaÑ maggajinaÑ vadanti BuddhÈ, (Iti Cundo kammÈraputto,)

MaggakkhÈyÊ kathaÑ atulyo hoti.
Magge jÊvati me br|hi puÔÔho,
Atha me Èvikarohi maggad|siÑ1. (3)
86. Yo tiÓÓakathaÑkatho visallo,

NibbÈnÈbhirato anÈnugiddho.
Lokassa sadevakassa netÈ,
TÈdiÑ maggajinaÑ vadanti BuddhÈ. (4)
87. ParamaÑ “paraman”ti yo’dha ÒatvÈ,

AkkhÈti vibhajate idheva dhammaÑ.
TaÑ ka~khachidaÑ muniÑ anejaÑ,
DutiyaÑ bhikkhunamÈhu maggadesiÑ. (5)
88. Yo dhammapade sudesite,

Magge jÊvati saÒÒato satÊmÈ.
AnavajjapadÈni sevamÈno,
TatiyaÑ bhikkhunamÈhu maggajÊviÑ. (6)
89. ChadanaÑ katvÈna subbatÈnaÑ,

PakkhandÊ kulad|sako pagabbho.
MÈyÈvÊ asaÒÒato palÈpo,
Patir|pena caraÑ sa maggad|sÊ. (7)
90. Ete ca paÔivijjhi yo gahaÔÔho,

SutavÈ ariyasÈvako sapaÒÒo.
Sabbe ne’tÈdisÈti2 ÒatvÈ,
Iti disvÈ na hÈpeti tassa saddhÈ.
KathaÑ hi duÔÔhena asampaduÔÔhaÑ,
SuddhaÑ asuddhena samaÑ kareyyÈti. (8)
CundasuttaÑ paÒcamaÑ.
______________________________________________________________
1. Maggad|sÊ (Ka) 2. Sabbe ne tÈdisÈti (SÊ, SyÈ, I)
1. Uragavagga 295
6. ParÈbhavasutta
EvaÑ me sutaÑ–ekaÑ samayaÑ BhagavÈ SÈvatthiyaÑ viharati
91. “ParÈbhavantaÑ purisaÑ, mayaÑ pucchÈma Gotama1.

BhavantaÑ2 puÔÔhumÈgamma, kiÑ parÈbhavato mukhaÑ. (1)
92. SuvijÈno bhavaÑ hoti, suvijÈno3 parÈbhavo.

DhammakÈmo bhavaÑ hoti, dhammadessÊ parÈbhavo. (2)
93. Iti hetaÑ vijÈnÈma, paÔhamo so parÈbhavo.

DutiyaÑ BhagavÈ br|hi, kiÑ parÈbhavato mukhaÑ. (3)
94. Asanta’ssa piyÈ honti, sante na kurute piyaÑ.

AsataÑ dhammaÑ roceti, taÑ parÈbhavato mukhaÑ. (4)
95. Iti hetaÑ vijÈnÈma, dutiyo so parÈbhavo.

TatiyaÑ BhagavÈ br|hi, kiÑ parÈbhavato mukhaÑ. (5)
96. NiddÈsÊlÊ sabhÈsÊlÊ, anuÔÔhÈtÈ ca yo naro.

Alaso kodhapaÒÒÈÓo, taÑ parÈbhavato mukhaÑ. (6)
97. Iti hetaÑ vijÈnÈma, tatiyo so parÈbhavo.

CatutthaÑ BhagavÈ br|hi, kiÑ parÈbhavato mukhaÑ. (7)
98. Yo mÈtaraÑ4 pitaraÑ vÈ, jiÓÓakaÑ gatayobbanaÑ.

Pahu santo na bharati, taÑ parÈbhavato mukhaÑ. (8)
99. Iti hetaÑ vijÈnÈma, catuttho so parÈbhavo.

PaÒcamaÑ BhagavÈ br|hi, kiÑ parÈbhavato mukhaÑ. (9)
100. Yo brÈhmaÓaÑ5 samaÓaÑ vÈ, aÒÒaÑ vÈpi vanibbakaÑ.

MusÈvÈdena vaÒceti, taÑ parÈbhavato mukhaÑ. (10)
______________________________________________________________
1. GotamaÑ (SÊ, SyÈ) 2. BhagavantaÑ (Ka) 3. DuvijÈno (SyÈ, Ka)
4. Yo mÈtaraÑ vÈ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
5. Yo brÈhmaÓaÑ vÈ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
101. Iti hetaÑ vijÈnÈma, paÒcamo so parÈbhavo.

ChaÔÔhamaÑ BhagavÈ br|hi, kiÑ parÈbhavato mukhaÑ. (11)
102. Pah|tavitto puriso, sahiraÒÒo sabhojano.

Eko bhuÒjati sÈd|ni, taÑ parÈbhavato mukhaÑ. (12)
103. Iti hetaÑ vijÈnÈma, chaÔÔhamo so parÈbhavo.

SattamaÑ BhagavÈ br|hi, kiÑ parÈbhavato mukhaÑ. (13)
104. JÈtitthaddho dhanatthaddho, gottatthaddho ca yo naro.

SaÒÒÈtiÑ atimaÒÒeti, taÑ parÈbhavato mukhaÑ. (14)
105. Iti hetaÑ vijÈnÈma, sattamo so parÈbhavo.

AÔÔhamaÑ BhagavÈ br|hi, kiÑ parÈbhavato mukhaÑ. (15)
106. Itthidhutto surÈdhutto, akkhadhutto ca yo naro.

LaddhaÑ laddhaÑ vinÈseti, taÑ parÈbhavato mukhaÑ. (16)
107. Iti hetaÑ vijÈnÈma, aÔÔhamo so parÈbhavo.

NavamaÑ BhagavÈ br|hi, kiÑ parÈbhavato mukhaÑ. (17)
108. Sehi dÈrehi asantuÔÔho1, vesiyÈsu padussati2.

Dussati3 paradÈresu, taÑ parÈbhavato mukhaÑ. (18)
109. Iti hetaÑ vijÈnÈma, navamo so parÈbhavo.

DasamaÑ BhagavÈ br|hi, kiÑ parÈbhavato mukhaÑ. (19)
110. AtÊtayobbano poso, Èneti timbarutthaniÑ.

TassÈ issÈ na supati, taÑ parÈbhavato mukhaÑ. (20)
111. Iti hetaÑ vijÈnÈma, dasamo so parÈbhavo.

EkÈdasamaÑ BhagavÈ br|hi, kiÑ parÈbhavato mukhaÑ. (21)
112. ItthiÑ soÓÉiÑ vikiraÓiÑ, purisaÑ vÈpi tÈdisaÑ.

IssariyasmiÑ Ôhapeti4, taÑ parÈbhavato mukhaÑ. (22)
______________________________________________________________
1. DÈrehyasantuÔÔho (Ka) 2. Padissati (SÊ)
3. Dissati (SÊ, I) 4. ®hÈpeti (SÊ, I), thapeti (Ka)
1. Uragavagga 297
113. Iti hetaÑ vijÈnÈma, ekÈdasamo so parÈbhavo.

DvÈdasamaÑ BhagavÈ br|hi, kiÑ parÈbhavato mukhaÑ. (23)
114. Appabhogo mahÈtaÓho, khattiye jÈyate kule.

So ca rajjaÑ patthayati, taÑ parÈbhavato mukhaÑ. (24)
115. Ete parÈbhave loke, paÓÉito samavekkhiya.

Ariyo dassanasampanno, sa lokaÑ bhajate sivan”ti. (25)
ParÈbhavasuttaÑ chaÔÔhaÑ.
_____
7. Vasalasutta
Jetavane AnÈthapiÓÉikassa ÈrÈme. Atha kho BhagavÈ pubbaÓhasamayaÑ
nivÈsetvÈ pattacÊvaramÈdÈya SÈvatthiÑ piÓÉÈya pÈvisi. Tena kho pana
samayena AggikabhÈradvÈjassa brÈhmaÓassa nivesane aggi pajjalito hoti,
Èhuti paggahitÈ. Atha kho BhagavÈ SÈvatthiyaÑ sapadÈnaÑ piÓÉÈya
caramÈno yena AggikabhÈradvÈjassa brÈhmaÓassa nivesanaÑ
tenupasa~kami.
AddasÈ kho AggikabhÈradvÈjo brÈhmaÓo BhagavantaÑ d|ratova
ÈgacchantaÑ, disvÈna BhagavantaÑ etadavoca “tatreva1 muÓÉaka, tatreva
samaÓaka, tatreva vasalaka tiÔÔhÈhÊ”ti.
EvaÑ vutte BhagavÈ AggikabhÈradvÈjaÑ brÈhmaÓaÑ etadavoca “jÈnÈsi
pana tvaÑ brÈhmaÓa vasalaÑ vÈ vasalakaraÓe vÈ dhamme”ti. Na khvÈhaÑ
bho Gotama jÈnÈmi vasalaÑ vÈ vasalakaraÓe vÈ dhamme, sÈdhu me bhavaÑ
Gotamo tathÈ dhammaÑ desetu, yathÈhaÑ jÈneyyaÑ vasalaÑ vÈ
vasalakaraÓe vÈ dhammeti. Tena hi brÈhmaÓa suÓÈhi sÈdhukaÑ manasi
karohi, bhÈsissÈmÊti. “EvaÑ bho”ti kho AggikabhÈradvÈjo brÈhmaÓo
Bhagavato paccassosi. BhagavÈ etadavoca–
______________________________________________________________
1. Atreva (SyÈ, Ka)
116. “Kodhano upanÈhÊ ca, pÈpamakkhÊ ca yo naro.

VipannadiÔÔhi mÈyÈvÊ, taÑ jaÒÒÈ vasalo iti. (1)
117. EkajaÑ vÈ dvijaÑ1 vÈpi, yo’dha pÈÓaÑ vihiÑsati.

Yassa pÈÓe dayÈ natthi, taÑ jaÒÒÈ vasalo iti. (2)
118. Yo hanti parirundhati2, gÈmÈni nigamÈni ca.

NiggÈhako3 samaÒÒÈto, taÑ jaÒÒÈ vasalo iti. (3)
119. GÈme vÈ yadi vÈraÒÒe, yaÑ paresaÑ mamÈyitaÑ.

TheyyÈ adinnamÈdeti4, taÑ jaÒÒÈ vasalo iti. (4)
120. Yo have iÓamÈdÈya, cujjamÈno5 palÈyati.

‘Na hi te iÓamatthÊ’ti, taÑ jaÒÒÈ vasalo iti. (5)
121. Yo ve kiÒcikkhakamyatÈ, panthasmiÑ vajantaÑ janaÑ.

HantvÈ kiÒcikkhamÈdeti, taÑ jaÒÒÈ vasalo iti. (6)
122. Attahetu parahetu, dhanahetu ca6 yo naro.

SakkhipuÔÔho musÈ br|ti, taÑ jaÒÒÈ vasalo iti. (7)
123. Yo ÒÈtÊnaÑ sakhÊnaÑ vÈ, dÈresu paÔidissati.

SÈhasÈ7 sampiyena vÈ, taÑ jaÒÒÈ vasalo iti. (8)
124. Yo mÈtaraÑ pitaraÑ vÈ, jiÓÓakaÑ gatayobbanaÑ.

Pahu santo na bharati, taÑ jaÒÒÈ vasalo iti. (9)
125. Yo mÈtaraÑ pitaraÑ vÈ, bhÈtaraÑ bhaginiÑ sasuÑ.

Hanti roseti vÈcÈya, taÑ jaÒÒÈ vasalo iti. (10)
126. Yo atthaÑ pucchito santo, anatthamanusÈsati.

PaÔicchannena manteti, taÑ jaÒÒÈ vasalo iti. (11)
127. Yo katvÈ pÈpakaÑ kammaÑ, ‘mÈ maÑ jaÒÒÈ’ti icchati8.

Yo paÔicchannakammanto, taÑ jaÒÒÈ vasalo iti. (12)
______________________________________________________________
1. DijaÑ (I) 2. Uparundheti (SyÈ), uparundhati (Ka)
3. NigghÈtako (?) 4. AdinnaÑ Èdiyati (SÊ, I) 5. BhuÒjamÈno (SyÈ, Ka)
6. Dhanahetu va (Ka) 7. SahasÈ (SÊ, SyÈ)
8. Abhi 2. 372 piÔÔhe passitabbaÑ.
1. Uragavagga 299
128. Yo ve parakulaÑ gantvÈ, bhutvÈna1 sucibhojanaÑ.

ŒgataÑ nappaÔip|jeti, taÑ jaÒÒÈ vasalo iti. (13)
129. Yo brÈhmaÓaÑ samaÓaÑ vÈ, aÒÒaÑ vÈpi vanibbakaÑ.

MusÈvÈdena vaÒceti, taÑ jaÒÒÈ vasalo iti. (14)
130. Yo brÈhmaÓaÑ samaÓaÑ vÈ, bhattakÈle upaÔÔhite.

Roseti vÈcÈ na ca deti, taÑ jaÒÒÈ vasalo iti. (15)
131. AsataÑ yo’dha pabr|ti, mohena paliguÓÔhito.

KiÒcikkhaÑ nijigÊsÈno2, taÑ jaÒÒÈ vasalo iti. (16)
132. Yo cattÈnaÑ samukkaÑse, pare ca mavajÈnÈti3.

NihÊno sena mÈnena, taÑ jaÒÒÈ vasalo iti. (17)
133. Rosako kadariyo ca, pÈpiccho maccharÊ saÔho.

Ahiriko anottappÊ, taÑ jaÒÒÈ vasalo iti. (18)
134. Yo BuddhaÑ paribhÈsati, atha vÈ tassa sÈvakaÑ.

ParibbÈjaÑ4 gahaÔÔhaÑ vÈ, taÑ jaÒÒÈ vasalo iti. (19)
135. Yo ve anarahaÑ5 santo, arahaÑ paÔijÈnÈti6.

Coro sabrahmake loke, eso kho vasalÈdhamo.
Ete kho vasalÈ vuttÈ, mayÈ yete pakÈsitÈ. (20)
136. Na jaccÈ vasalo hoti, na jaccÈ hoti brÈhmaÓo.

KammunÈ7 vasalo hoti, kammunÈ hoti brÈhmaÓo. (21)
137. TadaminÈpi jÈnÈtha,

YathÈmedaÑ8 nidassanaÑ.
CaÓÉÈlaputto sopÈko9,
MÈta~go iti vissuto. (22)
______________________________________________________________
1. BhutvÈ ca (SyÈ, Ka) 2. NijigiÑsÈno (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
3. MavajÈnati (SÊ, SyÈ, I) 4. ParibbajaÑ (Ka), paribbÈjakaÑ (SyÈ, KaÑ)
5. AnarahÈ (SÊ, I) 6. PaÔijÈnati (SÊ, SyÈ, I)
7. KammanÈ (SÊ, I) 8. YathÈpedaÑ (Ka) 9. SapÈko (?)
138. So yasaÑ paramaÑ patto1, mÈta~go yaÑ sudullabhaÑ.

ŒgacchuÑ tassupaÔÔhÈnaÑ, khattiyÈ brÈhmaÓÈ bah|. (23)
139. DevayÈnaÑ abhiruyha, virajaÑ so mahÈpathaÑ.

KÈmarÈgaÑ virÈjetvÈ, brahmalok|pago ahu.
Na naÑ jÈti nivÈresi, brahmalok|papattiyÈ. (24)
140. AjjhÈyakakule jÈtÈ, brÈhmaÓÈ mantabandhavÈ.

Te ca pÈpesu kammesu, abhiÓhamupadissare. (25)
141. DiÔÔheva dhamme gÈrayhÈ, samparÈye ca duggati.

Na ne jÈti nivÈreti, duggatyÈ2 garahÈya vÈ. (26)
142. Na jaccÈ vasalo hoti,

Na jaccÈ hoti brÈhmaÓo.
KammunÈ vasalo hoti,
KammunÈ hoti brÈhmaÓo”ti. (27)
EvaÑ vutte AggikabhÈradvÈjo brÈhmaÓo BhagavantaÑ etadavoca
“abhikkantaÑ bho Gotama -pa- upÈsakaÑ maÑ bhavaÑ Gotamo dhÈretu
ajjatagge pÈÓupetaÑ saraÓaÑ gatan”ti.
VasalasuttaÑ sattamaÑ.
_____
8. Mettasutta
143. * KaraÓÊyamatthakusalena,
Yanta santaÑ padaÑ abhisamecca.
Sakko uj| ca suhuj|3 ca,
S|vaco cassa mudu anatimÈnÊ. (1)
144.
Santussako ca subharo ca,
Appakicco ca sallahukavutti.
Santindriyo ca nipako ca,
Appagabbho kulesvananugiddho. (2)
______________________________________________________________
1. So yasapparamappatto (SyÈ, Ka) 2. DuggaccÈ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
* HeÔÔhÈ 10 piÔÔhepi. 3. S|j| (SÊ)
1. Uragavagga 301
145. Na ca khuddamÈcare kiÒci,

Yena viÒÒ| pare upavadeyyuÑ.
Sukhino va khemino hontu,
SabbasattÈ1 bhavantu sukhitattÈ. (3)
146. Ye keci pÈÓabh|ta’tthi,

TasÈ vÈ thÈvarÈ va’navasesÈ.
DÊghÈ vÈ ye va mahantÈ2,
MajjhimÈ rassakÈ aÓukath|lÈ. (4)
147. DiÔÔhÈ vÈ ye va adiÔÔhÈ3,

Ye va4 d|re vasanti avid|re.
Bh|tÈ va sambhavesÊ va5,
SabbasattÈ bhavantu sukhitattÈ. (5)
148. Na paro paraÑ nikubbetha,

NÈtimaÒÒetha katthaci na kaÒci6.
ByÈrosanÈ paÔighasaÒÒa,
NÈÒÒamaÒÒassa dukkhamiccheyya. (6)
149. MÈtÈ yathÈ niyaÑputta,

MÈyusÈ ekaputtamanurakkhe.
Evampi sabbabh|tesu,
MÈnasaÑ bhÈvaye aparimÈÓaÑ. (7)
150. MettaÒca sabbalokasmi,

MÈnasaÑ bhÈvaye aparimÈÓaÑ.
UddhaÑ adho ca tiriyaÒca,
AsambÈdhaÑ avera’masapattaÑ. (8)
______________________________________________________________
1. Sabbe sattÈ (SÊ, SyÈ) 2. Mahanta (?) 3. AdiÔÔha (?)
4. Ye ca (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 5. Bh|tÈ vÈ sambhavesÊ vÈ (SyÈ, KaÑ, I, Ka)
6. NaÑ kaÒci (SÊ, I), naÑ kiÒci (SyÈ), na kiÒci (Ka)
151. TiÔÔhaÑ caraÑ nisinno va1,

SayÈno yÈvatÈ’ssa vitamiddho2.
EtaÑ satiÑ adhiÔÔheyya,
BrahmametaÑ vihÈramidhamÈhu. (9)
152. DiÔÔhiÒca anupaggamma,

SÊlavÈ dassanena sampanno.
KÈmesu vinaya3 gedhaÑ,
Na hi jÈtuggabbhaseyya puna retÊti. (10)
MettasuttaÑ aÔÔhamaÑ.
_____
9. Hemavatasutta
153. Ajja pannaraso uposatho, (Iti SÈtÈgiro yakkho,)
DibbÈ4 ratti upaÔÔhitÈ.
AnomanÈmaÑ SatthÈraÑ,
Handa passÈma GotamaÑ. (1)
154. Kacci mano supaÓihito, (Iti Hemavato yakkho,)

Sabbabh|tesu tÈdino.
Kacci iÔÔhe aniÔÔhe ca,
Sa~kappa’ssa vasÊkatÈ. (2)
155. Mano cassa supaÓihito, (Iti SÈtÈgiro yakkho,)

Sabbabh|tesu tÈdino.
Atho iÔÔhe aniÔÔhe ca,
Sa~kappa’ssa vasÊkatÈ. (3)
156. Kacci adinnaÑ nÈdiyati, (Iti Hemavato yakkho,)

Kacci pÈÓesu saÒÒato.
Kacci ÈrÈ pamÈdamhÈ,
Kacci jhÈnaÑ na riÒcati. (4)
______________________________________________________________
1. VÈ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 2. Vigatamiddho (bah|su)
3. Vineyya (SÊ, SyÈ, I) 4. DibyÈ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
1. Uragavagga 303
157. Na so adinnaÑ Èdiyati, (Iti SÈtÈgiro yakkho,)

Atho pÈÓesu saÒÒato.
Atho ÈrÈ pamÈdamhÈ,
Buddho jhÈnaÑ na riÒcati. (5)
158. Kacci musÈ na bhaÓati, (Iti Hemavato yakkho,)

Kacci na khÊÓabyappatho.
Kacci vebh|tikaÑ nÈha,
Kacci samphaÑ na bhÈsati. (6)
159. MusÈ ca so na bhaÓati, (Iti SÈtÈgiro yakkho,)

Atho na khÊÓabyappatho.
Atho vebh|tiyaÑ nÈha,
MantÈ atthaÑ ca1 bhÈsati. (7)
160. Kacci na rajjati kÈmesu, (Iti Hemavato yakkho,)

Kacci cittaÑ anÈvilaÑ.
Kacci mohaÑ atikkanto,
Kacci dhammesu cakkhumÈ. (8)
161. Na so rajjati kÈmesu, (Iti SÈtÈgiro yakkho,)

Atho cittaÑ anÈvilaÑ.
SabbamohaÑ atikkanto,
Buddho dhammesu cakkhumÈ. (9)
162. Kacci vijjÈya sampanno, (Iti Hemavato yakkho,)

Kacci saÑsuddhacÈraÓo.
Kacci’ssa ÈsavÈ khÊÓÈ,
Kacci natthi punabbhavo. (10)
163. VijjÈya ceva sampanno, (Iti SÈtÈgiro yakkho,)

Atho saÑsuddhacÈraÓo.
Sabba’ssa ÈsavÈ khÊÓÈ,
Natthi tassa punabbhavo. (11)
______________________________________________________________
1. AtthaÑso (SÊ, I, Ka)
164. SampannaÑ Munino cittaÑ, kammunÈ byappathena ca.

VijjÈcaraÓasampannaÑ, dhammato naÑ pasaÑsasi. (12)

VijjÈcaraÓasampannaÑ, dhammato anumodasi. (13)

VijjÈcaraÓasampannaÑ, handa passÈma GotamaÑ. (14)
167. EÓija~ghaÑ kisaÑ vÊraÑ1, appÈhÈraÑ alolupaÑ.

MuniÑ vanasmiÑ jhÈyantaÑ, ehi passÈma GotamaÑ. (15)
168. SÊhaÑvekacaraÑ nÈgaÑ, kÈmesu anapekkhinaÑ.

Upasa~kamma pucchÈma, maccupÈsappamocanaÑ. (16)
169. AkkhÈtÈraÑ pavattÈraÑ, sabbadhammÈna pÈraguÑ.

BuddhaÑ verabhayÈtÊtaÑ, mayaÑ pucchÈma GotamaÑ. (17)
170. KismiÑ loko samuppanno, (Iti Hemavato yakkho,)

KismiÑ kubbati santhavaÑ2.
Kissa loko upÈdÈya,
KismiÑ loko vihaÒÒati. (18)
171. Chasu3 loko samuppanno, (HevamatÈti BhagavÈ,)

Chasu kubbati santhavaÑ.
Channameva upÈdÈya,
Chasu loko vihaÒÒati. (19)
172. KatamaÑ taÑ upÈdÈnaÑ, yattha loko vihaÒÒati.

NiyyÈnaÑ pucchito br|hi, kathaÑ dukkhÈ pamuccati4. (20)
173. PaÒca kÈmaguÓÈ loke, manochaÔÔhÈ paveditÈ.

Ettha chandaÑ virÈjetvÈ, evaÑ dukkhÈ pamuccati. (21)
174. EtaÑ lokassa niyyÈnaÑ, akkhÈtaÑ vo yathÈtathaÑ.

EtaÑ vo ahamakkhÈmi, evaÑ dukkhÈ pamuccati. (22)
______________________________________________________________
1. DhÊraÑ (SyÈ) 2. SandhavaÑ (Ka) 3. Chassu (SÊ, I) 4. PamuÒcati (SyÈ)
1. Uragavagga 305
175. Ko s|’dha tarati oghaÑ, ko’dha tarati aÓÓavaÑ.

AppatiÔÔhe anÈlambe, ko gambhÊre na sÊdati. (23)
176. SabbadÈ sÊlasampanno, paÒÒavÈ susamÈhito.

AjjhattacintÊ1 satimÈ, oghaÑ tarati duttaraÑ. (24)
177. Virato kÈmasaÒÒÈya, sabbasaÑyojanÈtigo.

NandÊbhavaparikkhÊÓo, so gambhÊre na sÊdati. (25)
178. GambhÊrapaÒÒaÑ nipuÓatthadassiÑ,

AkiÒcanaÑ kÈmabhave asattaÑ.
TaÑ passatha sabbadhi vippamuttaÑ,
Dibbe pathe kamamÈnaÑ MahesiÑ. (26)
179. AnomanÈmaÑ nipuÓatthadassiÑ,

PaÒÒÈdadaÑ kÈmÈlaye asattaÑ.
TaÑ passatha sabbaviduÑ sumedhaÑ,
Ariye pathe kamamÈnaÑ MahesiÑ. (27)
180. SudiÔÔhaÑ vata no ajja, suppabhÈtaÑ suhuÔÔhitaÑ.

YaÑ addasÈma SambuddhaÑ, oghatiÓÓamanÈsavaÑ. (28)
181. Ime dasasatÈ yakkhÈ, iddhimanto yasassino.

Sabbe taÑ saraÓaÑ yanti, tvaÑ no SatthÈ anuttaro. (29)
182. Te mayaÑ vicarissÈma,

GÈmÈ gÈmaÑ nagÈ nagaÑ.
NamassamÈnÈ SambuddhaÑ,
Dhammassa ca sudhammatanti. (30)
HemavatasuttaÑ navamaÑ.
_____
10. ŒÄavakasutta
* EvaÑ me sutaÑ–ekaÑ samayaÑ BhagavÈ ŒÄaviyaÑ viharati
ŒÄavakassa yakkhassa bhavane. Atha kho ŒÄavako yakkho yena BhagavÈ
tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ BhagavantaÑ etadavoca “nikkhama
samaÓÈ”ti.
______________________________________________________________
1. AjjhattasaÒÒÊ (SyÈ, KaÑ, Ka) * SaÑ 1. 216 piÔÔhepi.
“SÈdhÈvuso”ti BhagavÈ nikkhami. “Pavisa samaÓÈ”ti. “SÈdhÈvuso”ti

BhagavÈ pÈvisi.
Dutiyampi kho -pa-. Tatiyampi kho ŒÄavako yakkho BhagavantaÑ
etadavoca “nikkhama samaÓÈ”ti. “SÈdhÈvuso”ti BhagavÈ nikkhami. “Pavisa
samaÓÈ”ti. “SÈdhÈvuso”ti BhagavÈ pÈvisi.
Catutthampi kho ŒÄavako yakkho BhagavantaÑ etadavoca “nikkhama
samaÓÈ”ti. Na khvÈhaÑ taÑ Èvuso nikkhamissÈmi, yaÑ te karaÓÊyaÑ taÑ
karohÊti.
PaÒhaÑ taÑ samaÓa pucchissÈmi. Sace me na byÈkarissasi, cittaÑ vÈ te
khipissÈmi, hadayaÑ vÈ te phÈlessÈmi, pÈdesu vÈ gahetvÈ pÈraga~gÈya
khipissÈmÊti.
Na khvÈhaÑ taÑ Èvuso passÈmi sadevake loke samÈrake sabrahmake
sassamaÓabrÈhmaÓiyÈ pajÈya sadevamanussÈya, yo me cittaÑ vÈ khipeyya,
hadayaÑ vÈ phÈleyya, pÈdesu vÈ gahetvÈ pÈraga~gÈya khipeyya, api ca
tvaÑ Èvuso puccha, yadÈka~khasÊti. Atha kho ŒÄavako yakkho
BhagavantaÑ gÈthÈya ajjhabhÈsi–
183. “KiÑ s|’dha vittaÑ purisassa seÔÔhaÑ,

KiÑ su1 suciÓÓaÑ sukhamÈvahÈti.
KiÑ su have sÈdutaraÑ rasÈnaÑ,
KathaÑjÊviÑjÊvitamÈhu seÔÔhaÑ. (1)
184. SaddhÊdha vittaÑ purisassa seÔÔhaÑ,

Dhammo suciÓÓo sukhamÈvahÈti.
SaccaÑ have sÈdutaraÑ rasÈnaÑ,
PaÒÒÈjÊviÑjÊvitamÈhu seÔÔhaÑ. (2)
185. KathaÑ su tarati oghaÑ, kathaÑ su tarati aÓÓavaÑ.

KathaÑ su dukkhamacceti, kathaÑ su parisujjhati. (3)
186. SaddhÈya tarati oghaÑ, appamÈdena aÓÓavaÑ.

VÊriyena2 dukkhamacceti, paÒÒÈya parisujjhati. (4)
______________________________________________________________
1. KiÑ s| (SÊ) 2. Viriyena (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
1. Uragavagga 307
187. KathaÑ su labhate paÒÒaÑ, kathaÑ su vindate dhanaÑ.

KathaÑ su kittiÑ pappoti, kathaÑ mittÈni ganthati.
AsmÈ lokÈ paraÑ lokaÑ, kathaÑ pecca na socati. (5)
188. SaddahÈno arahataÑ, dhammaÑ nibbÈnapattiyÈ.

Suss|saÑ1 labhate paÒÒaÑ, appamatto vicakkhaÓo. (6)
189. Patir|pakÈrÊ dhuravÈ, uÔÔhÈtÈ vindate dhanaÑ.

Saccena kittiÑ pappoti, dadaÑ mittÈni ganthati. (7)
190. Yassete caturo dhammÈ, saddhassa gharamesino.

SaccaÑ dhammo2 dhiti cÈgo, sa ve pecca na socati. (8)
191. I~gha aÒÒepi pucchassu, puth| samaÓabrÈhmaÓe.

Yadi saccÈ damÈ cÈgÈ, khantyÈ bhiyyo’dha vijjati. (9)
192. KathaÑ nu dÈni puccheyyaÑ, puth| samaÓabrÈhmaÓe.

YohaÑ3 ajja pajÈnÈmi, yo attho samparÈyiko. (10)
193. AtthÈya vata me Buddho, vÈsÈyÈ’ÄavimÈgamÈ.

YohaÑ3 ajja pajÈnÈmi, yattha dinnaÑ mahapphalaÑ. (11)
194. So ahaÑ vicarissÈmi, gÈmÈ gÈmaÑ purÈ puraÑ.

NamassamÈno SambuddhaÑ, dhammassa ca sudhammatan”ti.
(12)
ŒÄavakasuttaÑ dasamaÑ.
_____
11. Vijayasutta
195. CaraÑ vÈ yadi vÈ tiÔÔhaÑ, nisinno uda vÈ sayaÑ.
SamiÒjeti pasÈreti, esÈ kÈyassa iÒjanÈ. (1)
196. AÔÔhinahÈrusaÑyutto4, tacamaÑsÈvalepano.

ChaviyÈ kÈyo paÔicchanno, yathÈbh|taÑ na dissati. (2)
______________________________________________________________
1. Suss|sÈ (SÊ, I) 2. Damo (?)
3. SohaÑ (SÊ, I) 4. AÔÔhinhÈr|hi saÑyutto (SyÈ, Ka)
197. Antap|ro udarap|ro, yakanapeÄassa1 vatthino.

Hadayassa papphÈsassa, vakkassa pihakassa ca. (3)
198. Si~ghÈÓikÈya kheÄassa, sedassa ca medassa ca.

Lohitassa lasikÈya, pittassa ca vasÈya ca. (4)
199. Athassa navahi sotehi, asucÊ savati sabbadÈ.

AkkhimhÈ akkhig|thako, kaÓÓamhÈ kaÓÓag|thako. (5)
200. Si~ghÈÓikÈ ca nÈsato, mukhena vamate’kadÈ.

PittaÑ semhaÒca vamati, kÈyamhÈ sedajallikÈ. (6)
201. Athassa susiraÑ sÊsaÑ, matthalu~gassa p|ritaÑ.

Subhato naÑ maÒÒati bÈlo, avijjÈya purakkhato. (7)
202. YadÈ ca so mato seti, uddhumÈto vinÊlako.

Apaviddho susÈnasmiÑ, anapekkhÈ honti ÒÈtayo. (8)
203. KhÈdanti naÑ suvÈnÈ2 ca, si~gÈlÈ3ca vakÈ kimÊ.

KÈkÈ gijjhÈ ca khÈdanti, ye caÒÒe santi pÈÓino. (9)
204. SutvÈna BuddhavacanaÑ, bhikkhu paÒÒÈÓavÈ idha.

So kho naÑ parijÈnÈti, yathÈbh|taÒhi passati. (10)
205. YathÈ idaÑ tathÈ etaÑ, yathÈ etaÑ tathÈ idaÑ.

AjjhattaÒca bahiddhÈ ca, kÈye chandaÑ virÈjaye. (11)
206. ChandarÈgaviratto so, bhikkhu paÒÒÈÓavÈ idha.

AjjhagÈ amataÑ santiÑ, nibbÈnaÑ padamaccutaÑ. (12)
207. DvipÈdakoyaÑ4 asuci, duggandho parihÊrati5.

NÈnÈkuÓapaparip|ro, vissavanto tato tato. (13)
208. EtÈdisena kÈyena, yo maÒÒe uÓÓametave6.

ParaÑ vÈ avajÈneyya, kimaÒÒatra adassanÈti. (14)
VijayasuttaÑ ekÈdasamaÑ.
______________________________________________________________
1. YakapeÄassa (SÊ, SyÈ) 2. SupÈÓÈ (I)
3. SigÈlÈ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 4. DipÈdakoyaÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
5. ParihÈrati (Ka) 6. Unnametave (?)
1. Uragavagga 309
12. Munisutta
209. SanthavÈto1 bhayaÑ jÈtaÑ,
NiketÈ jÈyate rajo.
AniketamasanthavaÑ,
EtaÑ ve MunidassanaÑ. (1)
210. Yo jÈtamucchijja na ropayeyya,

JÈyantamassa nÈnuppavecche.
TamÈhu ekaÑ MuninaÑ carantaÑ,
Addakkhi so santipadaÑ Mahesi. (2)
211. Sa~khÈya vatth|ni pamÈya2 bÊjaÑ,

Sinehamassa nÈnuppavecche.
Sa ve MunÊ jÈtikhayantadassÊ,
TakkaÑ pahÈya na upeti sa~khaÑ. (3)
212. AÒÒÈya sabbÈni nivesanÈni,

AnikÈmayaÑ aÒÒatarampi tesaÑ.
Sa ve MunÊ vÊtagedho agiddho.
NÈy|hatÊ pÈragato hi hoti. (4)
213. SabbÈbhibhuÑ sabbaviduÑ sumedhaÑ,

Sabbesu dhammesu an|palittaÑ.
SabbaÒjahaÑ taÓhakkhaye vimuttaÑ,
TaÑ vÈpi dhÊrÈ muni3 vedayanti. (5)
214. PaÒÒÈbalaÑ sÊlavat|papannaÑ,

SamÈhitaÑ jhÈnarataÑ satÊmaÑ.
Sa~gÈ pamuttaÑ akhilaÑ anÈsavaÑ,
TaÑ vÈpi dhÊrÈ muni vedayanti. (6)
______________________________________________________________
1. Sandhavato (Ka)
2. PahÈya (Ka-SÊ, Ka), samÈya (Ka) pa + mÊ + tvÈ = pamÈya, yathÈ nissÈyÈtipadaÑ.
3. MuniÑ (SÊ, I)
215. EkaÑ carantaÑ munimappamattaÑ,

NindÈpasaÑsÈsu avedhamÈnaÑ.
SÊhaÑva saddesu asantasantaÑ,
VÈtaÑva jÈlamhi asajjamÈnaÑ.
PaddhaÑva1 toyena alippamÈnaÑ2.
NetÈramaÒÒesa’manaÒÒaneyyaÑ.
216. Yo ogahaÓe thambhorivÈbhijÈyati,

YasmiÑ pare vÈcÈ’pariyantaÑ3 vadanti.
TaÑ vÊtarÈgaÑ susamÈhitindriyaÑ,
217. Yo ve Ôhitatto tasaraÑva ujju,

Jigucchati kammehi pÈpakehi.
VÊmaÑsamÈno visamaÑ samaÒca,
218. Yo saÒÒatatto na karoti pÈpaÑ,

Daharo majjhimo ca muni4 yatatto.
Arosaneyyo na so roseti5 kaÒci.
219. Yadaggato majjhato sesato vÈ,

PiÓÉaÑ labhetha paradatt|pajÊvÊ.
NÈlaÑ thutuÑ nopi nipaccavÈdÊ,
220. MuniÑ carantaÑ virataÑ methunasmÈ,

Yo yobbane no’panibajjhate kvaci.
MadappamÈdÈ virataÑ vippamuttaÑ.
______________________________________________________________
1. PadumaÑva (SÊ, SyÈ, I) 2. AlimpamÈnaÑ (SyÈ, Ka)
3. VÈcaÑ pariyantaÑ (Ka) 4. Daharo ca majjho ca munÊ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
5. Na roseti (SyÈ)
1. Uragavagga 311
221. AÒÒÈya lokaÑ paramatthadassiÑ.

OghaÑ samuddaÑ atitariya tÈdiÑ.
TaÑ chinnaganthaÑ asitaÑ anÈsavaÑ.
222. AsamÈ ubho d|ravihÈravuttino,

GihÊ1 dÈraposÊ, amamo ca subbato.
ParapÈÓarodhÈya gihÊ asaÒÒato,
NiccaÑ munÊ rakkhati pÈÓine2 yato. (14)
223. SikhÊ yathÈ nÊlagÊvo3 viha~gamo,

HaÑsassa nopeti javaÑ kudÈcanaÑ.
EvaÑ gihÊ nÈnukaroti bhikkhuno,
Munino vivittassa vanamhi jhÈyatoti. (15)
MunisuttaÑ dvÈdasamaÑ.
Uragavaggo paÔhamo.
TassuddÈnaÑ
Urago Dhaniyo ceva, VisÈÓaÑ ca tathÈ Kasi.
Cundo ParÈbhavo ceva, Vasalo MettabhÈvanÈ.
SÈtÈgiro ŒÄavako, Vijayo ca tathÈ Muni.
DvÈdasetÈni suttÈni, Uragavaggoti vuccatÊti.
______________________________________________________________
1. Gihi (Ka) 2. PÈÓino (SÊ) 3. NÊlagivo (SyÈ)
2. C|Äavagga
1. Ratanasutta
224. * YÈnÊdha bh|tÈni samÈgatÈni,
BhummÈni1 vÈ yÈni va antalikkhe.
Sabbeva bh|tÈ sumanÈ bhavantu,
Athopi sakkacca suÓantu bhÈsitaÑ. (1)
225. TasmÈ hi bh|tÈ nisÈmetha sabbe,

MettaÑ karotha mÈnusiyÈ pajÈya.
DivÈ ca ratto ca haranti ye baliÑ,
TasmÈ hi ne rakkhatha appamattÈ. (2)
226. YaÑ kiÒci vittaÑ idha vÈ huraÑ vÈ,

Saggesu vÈ yaÑ ratanaÑ paÓÊtaÑ.
Na no samaÑ atthi TathÈgatena,
Idampi Buddhe ratanaÑ paÓÊtaÑ.
Etena saccena suvatthi hotu. (3)
227. KhayaÑ virÈgaÑ amataÑ paÓÊtaÑ,

YadajjhagÈ SakyamunÊ samÈhito.
Na tena dhammena samatthi kiÒci,
228. YaÑ BuddhaseÔÔho parivaÓÓayÊ suciÑ,

SamÈdhimÈnantarikaÒÒamÈhu.
SamÈdhinÈ tena samo na vijjati,
Idampi dhamme ratanaÑ paÓÊtaÑ,
______________________________________________________________
* HeÔÔhÈ 4 piÔÔhepi. 1. Bh|mÈni (Ka)
2. C|Äavagga 313
229. Ye puggalÈ aÔÔha sataÑ pasatthÈ,

CattÈri etÈni yugÈni honti.
Te dakkhiÓeyyÈ Sugatassa sÈvakÈ,
Etesu dinnÈni mahapphalÈni.
230. Ye suppayuttÈ manasÈ daÄhena,

NikkÈmino GotamasÈsanamhi.
Te pattipattÈ amataÑ vigayha.
LaddhÈ mudhÈ nibbutiÑ1 bhuÒjamÈnÈ.
231. YathindakhÊlo pathavissito2 siyÈ,

Catubbhi vÈtehi asampakampiyo.
Tath|pamaÑ sappurisaÑ vadÈmi,
Yo ariyasaccÈni avecca passati.
232. Ye ariyasaccÈni vibhÈvayanti,

GambhÊrapaÒÒena sudesitÈni.
KiÒcÈpi te honti bhusaÑ pamattÈ,
Na te bhavaÑ aÔÔhamamÈdiyanti.
233. SahÈva’ssa dassanasampadÈya3,

Tayassu dhammÈ jahitÈ bhavanti.
SakkÈyadiÔÔhÊ vicikicchitaÒca,
SÊlabbataÑ vÈpi yadatthi kiÒci. (10)
______________________________________________________________
1. Nibbuti (Ka) 2. PaÔhavissito (Ka-SÊ), paÔhaviÑ sito (Ka-SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
3. SahÈvasaddassanasampadÈya (Ka)
234. Cat|hapÈyehi ca vippamutto,

ChaccÈbhiÔhÈnÈni1 abhabba kÈtuÑ2,
235. KiÒcÈpi so kamma3 karoti pÈpakaÑ,

KÈyena vÈcÈ uda cetasÈ vÈ.
Abhabba4 so tassa paÔicchadÈya5,
AbhabbatÈ diÔÔhapadassa vuttÈ.
236. Vanappagumbe yatha6 phussitagge,

GimhÈnamÈse paÔhamasmiÑ7 gimhe.
Tath|pamaÑ dhammavaraÑ adesayi8,
NibbÈnagÈmiÑ paramaÑ hitÈya.
237. Varo varaÒÒ| varado varÈharo,

Anuttaro dhammavaraÑ adesayi.
238. KhÊÓaÑ purÈÓaÑ nava natthisambhavaÑ,

VirattacittÈyatike bhavasmiÑ.
Te khÊÓabÊjÈ avir|ÄhichandÈ,
Nibbanti dhÊrÈ yathÈyaÑ9 padÊpo.
______________________________________________________________
1. Cha cÈbhiÔhÈnÈni (SÊ, SyÈ) 2. Abhabbo kÈtuÑ (SÊ)
3. KammaÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 4. Abhabbo (bah|su) 5. PaÔicchÈdÈya (SÊ)
6. YathÈ (SÊ, syÈ) 7. PaÔhamasmi (?)
8. AdesayÊ (SÊ) 9. YathayaÑ (Ka)
2. C|Äavagga 315

BuddhaÑ namassÈma suvatthi hotu. (16)

DhammaÑ namassÈma suvatthi hotu. (17)

SaÑghaÑ namassÈma suvatthi hotu. (18)
RatanasuttaÑ paÔhamaÑ.
_____
2. Œmagandhasutta
242. SÈmÈkaci~g|lakacÊnakÈni ca,

PattapphalaÑ m|laphalaÑ gavipphalaÑ.
Dhammena laddhaÑ satamasnamÈnÈ1,
Na kÈmakÈmÈ alikaÑ bhaÓanti. (1)
243. YadasnamÈno sukataÑ suniÔÔhitaÑ,

Parehi dinnaÑ payataÑ paÓÊtaÑ.
SÈlÊnamannaÑ paribhuÒjamÈno,
So bhuÒjasÊ Kassapa ÈmagandhaÑ. (2)
______________________________________________________________
1. SatamasamÈnÈ (SÊ, I), satamassamÈnÈ (SyÈ, KaÑ)
244. “Na Èmagandho mama kappatÊ”ti,

Icceva tvaÑ bhÈsasi brahmabandhu.
SÈlÊnamannaÑ paribhuÒjamÈno,
SakuntamaÑsehi susa~khatehi.
PucchÈmi taÑ Kassapa etamatthaÑ,
KathaÑpakÈro tava Èmagandho. (3)
245. PÈÓÈtipÈto vadhachedabandhanaÑ,

TheyyaÑ musÈvÈdo nikativaÒcanÈni ca.
AjjhenakuttaÑ1 paradÈrasevanÈ,
EsÈmagandho na hi maÑsabhojanaÑ. (4)
246. Ye idha kÈmesu asaÒÒatÈ janÈ,

Rasesu giddhÈ asucibhÈvamassitÈ2.
NatthikadiÔÔhÊ visamÈ durannayÈ,
247. Ye l|khasÈ dÈruÓÈ piÔÔhimaÑsikÈ3,

Mittadduno nikkaruÓÈ’timÈnino.
AdÈnasÊlÈ na ca denti kassaci,
248. Kodho mado thambho paccupaÔÔhÈpanÈ4,

MÈyÈ us|yÈ bhassasamussayo ca.
MÈnÈtimÈno ca asabbhi santhavo,
249. Ye pÈpasÊlÈ iÓaghÈtas|cakÈ,

VohÈrak|ÔÈ idha pÈÔir|pikÈ5.
NarÈdhamÈ yedha karonti kibbisaÑ,
______________________________________________________________
1. Ajjhena kujjaÑ (SÊ, I) 2. AsucÊkamissitÈ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
3. Ye l|kharasÈ dÈruÓÈ parapiÔÔhimaÑsikÈ (Ka)
4. PaccuÔÔhÈpanÈ ca (SÊ, SyÈ), paccuÔÔhÈpanÈ (I)
5. PÈtir|pikÈ (?)
2. C|Äavagga 317
250. Ye idha pÈÓesu asaÒÒatÈ janÈ,

Paresa’mÈdÈya vihesamuyyutÈ.
DussÊlaluddÈ pharusÈ anÈdarÈ,
251. Etesu giddhÈ viruddhÈtipÈtino,

NiccuyyutÈ pecca tamaÑ vajanti ye.
Patanti sattÈ nirayaÑ avaÑsirÈ,
252. Na macchamaÑsÈna’manÈsakattaÑ1,
Na naggiyaÑ na muÓÉiyaÑ jaÔÈjallaÑ.
KharÈjinÈni nÈggihuttassupasevanÈ,
Ye vÈpi loke amarÈ bah| tapÈ.
MantÈhutÊ yaÒÒamut|pasevanÈ,
Sodhenti maccaÑ avitiÓÓaka~khaÑ. (11)
253. Sotesu2 gutto viditindriyo care,

Dhamme Ôhito ajjavamaddave rato.
Sa~gÈtigo sabbadukkhappahÊno,
Na lippati3 diÔÔhasutesu dhÊro. (12)
254. IccetamatthaÑ BhagavÈ punappunaÑ,

AkkhÈsi naÑ4 vedayi mantapÈrag|.
CitrÈhi gÈthÈhi MunÊ pakÈsayi,
NirÈmagandho asito durannayo. (13)
255. SutvÈna Buddhassa subhÈsitaÑ padaÑ,

NirÈmagandhaÑ sabbadukkhappan|danaÑ.
NÊcamano vandi TathÈgatassa,
Tattheva pabbajjamarocayitthÈti. (14)
ŒmagandhasuttaÑ dutiyaÑ.
______________________________________________________________
1. Na macchamaÑsaÑ na anÈsakattaÑ (SÊ, ®Ôha - m|lapÈÔho), na
macchamaÑsÈnÈnÈsakattaÑ (SyÈ, Ka)
2. Yo tesu (Ka) 3. Na limpati (SyÈ, KaÑ, Ka) 4. TaÑ (SÊ, I)
3. Hirisutta
256. HiriÑ tarantaÑ vijigucchamÈnaÑ,
TavÈhamasmi1 iti bhÈsamÈnaÑ.
SayhÈni kammÈni anÈdiyantaÑ,
Neso mamanti iti naÑ vijaÒÒÈ. (1)
257. AnanvayaÑ2 piyaÑ vÈcaÑ, yo mittesu pakubbati.

AkarontaÑ bhÈsamÈnaÑ, parijÈnanti paÓÉitÈ. (2)
258. Na so mitto yo sadÈ appamatto,

BhedÈsa~kÊ randhamevÈnupassÊ.
YasmiÒca seti urasÊva putto,
Sa ve mitto yo parehi abhejjo. (3)
259. PÈmujjakaraÓaÑ ÔhÈnaÑ, pasaÑsÈvahanaÑ sukhaÑ.

PhalÈnisaÑso bhÈveti, vahanto porisaÑ dhuraÑ. (4)
260. PavivekarasaÑ pitvÈ, rasaÑ upasamassa ca.

Niddaro hoti nippÈpo, dhammapÊtirasaÑ pivanti. (5)
HirisuttaÑ tatiyaÑ.
_____
4. Ma~galasutta
* EvaÑ me sutaÑ–ekaÑ samayaÑ BhagavÈ SÈvatthiyaÑ viharati
261. “Bah| devÈ manussÈ ca, ma~galÈni acintayuÑ.

Œka~khamÈnÈ sotthÈnaÑ, br|hi ma~galamuttamaÑ. (1)
______________________________________________________________
1. SakhÈhamasmi (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 2. AtthanvayaÑ (Ka) * HeÔÔhÈ 3 piÔÔhepi.
2. C|Äavagga 319
262. AsevanÈ ca bÈlÈnaÑ, paÓÉitÈnaÒca sevanÈ.

P|jÈ ca p|janeyyÈnaÑ1, etaÑ ma~galamuttamaÑ. (2)
263. Patir|padesavÈso ca, pubbe ca katapuÒÒatÈ.

AttasammÈpaÓidhi2 ca, etaÑ ma~galamuttamaÑ. (3)
264. BÈhusaccaÒca sippaÒca, vinayo ca susikkhito.

SubhÈsitÈ ca yÈ vÈcÈ, etaÑ ma~galamuttamaÑ. (4)
265. MÈtÈpitu upaÔÔhÈnaÑ, puttadÈrassa sa~gaho.

AnÈkulÈ ca kammantÈ, etaÑ ma~galamuttamaÑ. (5)
266. DÈnaÒca dhammacariyÈ ca, ÒÈtakÈnaÒca sa~gaho.

AnavajjÈni kammÈni, etaÑ ma~galamuttamaÑ. (6)
267. ŒratÊ viratÊ pÈpÈ, majjapÈnÈ ca saÑyamo.

AppamÈdo ca dhammesu, etaÑ ma~galamuttamaÑ. (7)
268. GÈravo ca nivÈto ca, santuÔÔhi ca kataÒÒutÈ.

KÈlena dhammassavanaÑ3, etaÑ ma~galamuttamaÑ. (8)
269. KhantÊ ca sovacassatÈ, samaÓÈnaÒca dassanaÑ.

KÈlena dhammasÈkacchÈ, etaÑ ma~galamuttamaÑ. (9)
270. Tapo ca brahmacariyaÒca, ariyasaccÈna dassanaÑ.

NibbÈnasacchikiriyÈ ca, etaÑ ma~galamuttamaÑ. (10)
271. PhuÔÔhassa lokadhammehi, cittaÑ yassa na kampati.

AsokaÑ virajaÑ khemaÑ, etaÑ ma~galamuttamaÑ. (11)
272. EtÈdisÈni katvÈna,

Sabbattha maparÈjitÈ.
Sabbattha sotthiÑ gacchanti,
TaÑ tesaÑ ma~galamuttaman”ti. (12)
Ma~galasuttaÑ catutthaÑ.
______________________________________________________________
1. P|janÊyÈnaÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 2. AttasammÈpaÓÊdhÊ (katthaci)
3. DhammassavaÓaÑ (katthaci), dhammasavanaÑ (SÊ, Ka)
5. S|cilomasutta
+ EvaÑ me sutaÑ–ekaÑ samayaÑ BhagavÈ GayÈyaÑ viharati
Ôa~kitamaÒce S|cilomassa yakkhassa bhavane. Tena kho pana samayena
Kharo ca yakkho, S|cilomo ca yakkho Bhagavato avid|re atikkamanti. Atha
kho Kharo yakkho S|cilomaÑ yakkhaÑ etadavoca “eso samaÓo”ti. Neso
samaÓo, samaÓako eso, yÈvÈhaÑ jÈnÈmi1 “yadi vÈ so samaÓo2, yadi vÈ so
samaÓako”ti3.
Atha kho S|cilomo yakkho yena BhagavÈ tenupasa~kami,
upasa~kamitvÈ Bhagavato kÈyaÑ upanÈmesi. Atha kho BhagavÈ kÈyaÑ
apanÈmesi. Atha kho S|cilomo yakkho BhagavantaÑ etadavoca “bhÈyasi
maÑ samaÓÈ”ti. Na khvÈhaÑ taÑ Èvuso bhÈyÈmi, api ca te samphasso
pÈpakoti.
PaÒhaÑ taÑ samaÓa pucchissÈmi, sace me na byÈkarissasi, cittaÑ vÈ te
khipissÈmi, hadayaÑ vÈ te phÈlessÈmi, pÈdesu vÈ gahetvÈ pÈraga~gÈya
khipissÈmÊti.
Na khvÈhaÑ taÑ Èvuso passÈmi sadevake loke samÈrake sabrahmake
sassamaÓabrÈhmaÓiyÈ pajÈya sadevamanussÈya yo me cittaÑ vÈ khipeyya,
hadayaÑ vÈ phÈleyya, pÈdesu vÈ gahetvÈ pÈraga~gÈya khipeyya, api ca
tvaÑ Èvuso puccha yadÈka~khasÊti. Atha kho S|cilomo yakkho
273. * “RÈgo ca doso ca kutonidÈnÈ,

AratÊ ratÊ lomahaÑso kutojÈ.
Kuto samuÔÔhÈya manovitakkÈ,
KumÈrakÈ dha~kamivossajanti. (1)
274.
RÈgo ca doso ca itonidÈnÈ,
AratÊ ratÊ lomahaÑso itojÈ.
Ito samuÔÔhÈya manovitakkÈ,
KumÈrakÈ dha~kamivossajanti. (2)
______________________________________________________________
+ SaÑ 1. 208 piÔÔhepi. 1. YÈva jÈnÈmi (SÊ, I) 2. Yadi vÈ samaÓo (SyÈ)
3. Yadi vÈ samaÓakoti (SÊ, SyÈ, I)
* Khu 8. 252; khu 10.126 piÔÔhesupi
2. C|Äavagga 321
274. SnehajÈ attasambh|tÈ, nigrodhasseva khandhajÈ.

Puth| visattÈ kÈmesu, mÈluvÈva vitatÈvane. (3)
275. Ye naÑ pajÈnanti yatonidÈnaÑ,

Te naÑ vinodenti suÓohi yakkha.
Te duttaraÑ oghamimaÑ taranti,
AtiÓÓapubbaÑ apunabbhavÈyÈ”ti. (4)
S|cilomasuttaÑ paÒcamaÑ.
_____
6. Kapilasutta (Dhammacariyasutta)
276. DhammacariyaÑ brahmacariyaÑ, etadÈhu vasuttamaÑ.
Pabbajitopi ce hoti, agÈrÈ anagÈriyaÑ. (1)
277. So ce mukharajÈtiko, vihesÈbhirato mago.

JÊvitaÑ tassa pÈpiyo, rajaÑ vaÉÉheti attano. (2)
278. KalahÈbhirato bhikkhu, mohadhammena Èvuto.

AkkhÈtampi na jÈnÈti, dhammaÑ Buddhena desitaÑ. (3)
279. VihesaÑ bhÈvitattÈnaÑ, avijjÈya purakkhato.

SaÑkilesaÑ na jÈnÈti, maggaÑ nirayagÈminaÑ. (4)
280. VinipÈtaÑ samÈpanno, gabbhÈ gabbhaÑ tamÈ tamaÑ.

Sa ve tÈdisako bhikkhu, pecca dukkhaÑ nigacchati. (5)
281. G|thak|po yathÈ assa,

SampuÓÓo gaÓavassiko.
Yo ca evar|po assa,
Dubbisodho hi sÈ~gaÓo. (6)
282. YaÑ evar|paÑ jÈnÈtha, bhikkhavo gehanissitaÑ.

PÈpicchaÑ pÈpasa~kappaÑ, pÈpa-ÈcÈragocaraÑ. (7)
283. Sabbe samaggÈ hutvÈna, abhinibbajjiyÈtha1 naÑ.

KÈraÓÉavaÑ2 niddhamatha, kasambuÑ apakassatha3. (8)
284. Tato palÈpe4 vÈhetha, assamaÓe samaÓamÈnine.

NiddhamitvÈna pÈpicche, pÈpa-ÈcÈragocare. (9)
285. SuddhÈ suddhehi saÑvÈsaÑ, kappayavho patissatÈ.

Tato samaggÈ nipakÈ, dukkhassantaÑ karissathÈti. (10)
DhammacariyasuttaÑ5 chaÔÔhaÑ.
_____
7. BrÈhmaÓadhammikasutta
Jetavane AnÈthapiÓÉikassa ÈrÈme. Atha kho sambahulÈ KosalakÈ
brÈhmaÓamahÈsÈlÈ jiÓÓÈ vuÉÉhÈ mahallakÈ addhagatÈ vayo-anuppattÈ yena
BhagavÈ tenupasa~kamiÑsu, upasa~kamitvÈ BhagavatÈ saddhiÑ
sammodiÑsu, sammodanÊyaÑ kathaÑ sÈraÓÊyaÑ vÊtisÈretvÈ ekamantaÑ
nisÊdiÑsu, ekamantaÑ nisinnÈ kho te brÈhmaÓamahÈsÈlÈ BhagavantaÑ
etadavocuÑ “sandissanti nu kho bho Gotama etarahi brÈhmaÓÈ porÈÓÈnaÑ
brÈhmaÓÈnaÑ brÈhmaÓadhamme”ti. Na kho brÈhmaÓÈ sandissanti etarahi
brÈhmaÓÈ porÈÓÈnaÑ brÈhmaÓÈnaÑ brÈhmaÓadhammeti. SÈdhu no bhavaÑ
Gotamo porÈÓÈnaÑ brÈhmaÓÈnaÑ brÈhmaÓadhammaÑ bhÈsatu, sace bhoto
Gotamassa agar|ti. Tena hi brÈhmaÓÈ suÓÈtha sÈdhukaÑ manasi karotha,
bhÈsissÈmÊti. “EvaÑ bho”ti kho te brÈhmaÓamahÈsÈlÈ Bhagavato
paccassosuÑ. BhagavÈ etadavoca–
286. “Isayo pubbakÈ ÈsuÑ, saÒÒatattÈ tapassino.

PaÒca kÈmaguÓe hitvÈ, attadatthamacÈrisuÑ. (1)
287. Na pas| brÈhmaÓÈnÈ’suÑ, na hiraÒÒaÑ na dhÈniyaÑ.

SajjhÈyadhanadhaÒÒÈsuÑ, brahmaÑ nidhimapÈlayuÑ. (2)
______________________________________________________________
1. AbhinibbajjayÈtha (SÊ, I, AÑ 3. 18)
2. KÈraÓÉaÑva (SyÈ, Ka) AÑ 3. 17, 18 piÔÔhesu. 3. Avakassatha (SÊ, SyÈ, Ka)
4. PalÈse (Ka) 5. KapilasuttaÑ (®Ôha)
2. C|Äavagga 323
288. YaÑ nesaÑ pakataÑ Èsi, dvÈrabhattaÑ upaÔÔhitaÑ.

SaddhÈpakatamesÈnaÑ, dÈtave tadamaÒÒisuÑ. (3)
289. NÈnÈrattehi vatthehi, sayanehÈvasathehi ca.

PhÊtÈ janapadÈ raÔÔhÈ, te namassiÑsu brÈhmaÓe. (4)
290. AvajjhÈ brÈhmaÓÈ ÈsuÑ, ajeyyÈ dhammarakkhitÈ.

Na ne koci nivÈresi, kuladvÈresu sabbaso. (5)
291. AÔÔhacattÈlÊsaÑ vassÈni, (komÈra) brahmacariyaÑ cariÑsu te.

VijjÈcaraÓapariyeÔÔhiÑ, acaruÑ brÈhmaÓÈ pure. (6)
292. Na brÈhmaÓÈ aÒÒamagamuÑ, napi bhariyaÑ kiÓiÑsu te.

Sampiyeneva saÑvÈsaÑ, sa~gantvÈ samarocayuÑ. (7)
293. AÒÒatra tamhÈ samayÈ, utuveramaÓiÑ pati.

AntarÈ methunaÑ dhammaÑ, nÈssu gacchanti brÈhmaÓÈ. (8)
294. BrahmacariyaÒca sÊlaÒca, ajjavaÑ maddavaÑ tapaÑ.

SoraccaÑ avihiÑsaÒca, khantiÒcÈpi avaÓÓayuÑ. (9)
295. Yo nesaÑ paramo Èsi, brahmÈ daÄhaparakkamo.

Sa vÈpi methunaÑ dhammaÑ, supinantepi nÈgamÈ. (10)
296. Tassa vattamanusikkhantÈ, idheke viÒÒujÈtikÈ.

BrahmacariyaÒca sÊlaÒca, khantiÒcÈpi avaÓÓayuÑ. (11)
297. TaÓÉulaÑ sayanaÑ vatthaÑ, sappitelaÒca yÈciya.

Dhammena samodhÈnetvÈ, tato yaÒÒamakappayuÑ. (12)
298. UpaÔÔhitasmiÑ yaÒÒasmiÑ, nÈssu gÈvo haniÑsu te.

YathÈ mÈtÈ pitÈ bhÈtÈ, aÒÒe vÈpi ca ÒÈtakÈ.
GÈvo no paramÈ mittÈ, yÈsu jÈyanti osadhÈ. (13)
299. AnnadÈ baladÈ cetÈ, vaÓÓadÈ sukhadÈ tathÈ1.

EtamatthavasaÑ ÒatvÈ, nÈssu gÈvo haniÑsu te. (14)
______________________________________________________________
1. SukhadÈ ca tÈ (Ka)
300. SukhumÈlÈ mahÈkÈyÈ, vaÓÓavanto yasassino.

BrÈhmaÓÈ sehi dhammehi, kiccÈkiccesu ussukÈ.
YÈva loke avattiÑsu, sukhamedhittha’yaÑ pajÈ. (15)
301. TesaÑ Èsi vipallÈso, disvÈna aÓuto aÓuÑ.

RÈjino ca viyÈkÈraÑ, nÈriyo samala~katÈ. (16)
302. Rathe cÈjaÒÒasaÑyutte, sukate cittasibbane.

Nivesane nivese ca, vibhatte bhÈgaso mite. (17)
303. GomaÓÉalapariby|ÄhaÑ, nÈrÊvaragaÓÈyutaÑ.

UÄÈraÑ mÈnusaÑ bhogaÑ, abhijjhÈyiÑsu brÈhmaÓÈ. (18)
304. Te tattha mante ganthetvÈ, okkÈkaÑ tadupÈgamuÑ.

Pah|tadhanadhaÒÒosi, yajassu bahu te vittaÑ.
Yajassu bahu te dhanaÑ. (19)
305. Tato ca rÈjÈ saÒÒatto, brÈhmaÓehi rathesabho.

AssamedhaÑ purisamedhaÑ,
SammÈpÈsaÑ vÈjapeyyaÑ niraggaÄaÑ.
Ete yÈge yajitvÈna, brÈhmaÓÈna’madÈ dhanaÑ. (20)
306. GÈvo sayanaÒca vatthaÒca, nÈriyo samala~katÈ.

Rathe cÈjaÒÒasaÑyutte, sukate cittasibbane. (21)
307. NivesanÈni rammÈni, suvibhattÈni bhÈgaso.

NÈnÈdhaÒÒassa p|retvÈ, brÈhmaÓÈna’madÈ dhanaÑ. (22)
308. Te ca tattha dhanaÑ laddhÈ, sannidhiÑ samarocayuÑ.

TesaÑ icchÈvatiÓÓÈnaÑ, bhiyyo taÓhÈ pavaÉÉhatha.
Te tattha mante ganthetvÈ, OkkÈkaÑ puna mupÈgamuÑ. (23)
309. YathÈ Èpo ca pathavÊ ca, hiraÒÒaÑ dhanadhÈniyaÑ.

EvaÑ gÈvo manussÈnaÑ, parikkhÈro so hi pÈÓinaÑ.
Yajassu bahu te vittaÑ, yajassu bahu te dhanaÑ. (24)
310. Tato ca rÈjÈ saÒÒatto, brÈhmaÓehi rathesabho.

NekÈ satasahassiyo, gÈvo yaÒÒe aghÈtayi. (25)
2. C|Äavagga 325
311. Na pÈdÈ na visÈÓena, nÈssu hiÑsanti kenaci.

GÈvo eÄakasamÈnÈ, soratÈ kumbhad|hanÈ.
TÈ visÈÓe gahetvÈna, rÈjÈ satthena ghÈtayi. (26)
312. Tato devÈ pitaro ca1, indo asurarakkhasÈ.

Adhammo iti pakkanduÑ, yaÑ satthaÑ nipatÊ gave. (27)
313. Tayo rogÈ pure ÈsuÑ, icchÈ anasanaÑ jarÈ.

Pas|naÒca samÈrambhÈ, aÔÔhÈnavutimÈgamuÑ. (28)
314. Eso adhammo daÓÉÈnaÑ, okkanto purÈÓo ahu.

Ad|sikÈyo haÒÒanti, dhammÈ dhaÑsanti2 yÈjakÈ. (29)
315. Evameso aÓudhammo, porÈÓo viÒÒugarahito.

Yattha edisakaÑ passati, yÈjakaÑ garahatÊ3 jano. (30)
316. EvaÑ dhamme viyÈpanne, vibhinnÈ suddavessikÈ.

Puth| vibhinnÈ khattiyÈ, patiÑ bhariyÈ’vamaÒÒatha. (31)
317. KhattiyÈ brÈhmabandh| ca, ye caÒÒe gottarakkhitÈ.

JÈtivÈdaÑ nirÈkatvÈ4, kÈmÈnaÑ vasamanvagun”ti. (32)
EvaÑ vutte te brÈhmaÓamahÈsÈlÈ BhagavantaÑ etadavocuÑ

“abhikkantaÑ bho Gotama -pa- upÈsake no bhavaÑ Gotamo dhÈretu
ajjatagge pÈÓupete saraÓaÑ gate”ti.
BrÈhmaÓadhammikasuttaÑ sattamaÑ.
_____
8. Dhamma (nÈvÈ) sutta

318. YasmÈ hi dhammaÑ puriso vijaÒÒÈ,
IndaÑva naÑ devatÈ p|jayeyya.
So p|jito tasmi pasannacitto,
Bahussuto pÈtukaroti dhammaÑ. (1)
______________________________________________________________
1. Tato ca devÈ pitaro (SÊ, SyÈ) 2. DhaÑsenti (SÊ, I) 3. GarahÊ (Ka)
4. NiraÑkatvÈ (bah|su) yathÈ anirÈkatajjhÈnoti. Khu 2. 179, 282 piÔÔhesupi.
319. TadaÔÔhikatvÈna nisamma dhÊro,

DhammÈnudhammaÑ paÔipajjamÈno.
ViÒÒ| vibhÈvÊ nipuÓo ca hoti,
Yo tÈdisaÑ bhajati appamatto. (2)
320. KhuddaÒca bÈlaÑ upasevamÈno,

AnÈgatatthaÒca us|yakaÒca.
Idheva dhammaÑ avibhÈvayitvÈ,
AvitiÓÓaka~kho maraÓaÑ upeti. (3)
321. YathÈ naro Èpaga’motaritvÈ,

MahodakaÑ salilaÑ sÊghasotaÑ.
So vuyhamÈno anusotagÈmÊ,
KiÑ so pare sakkhati tÈrayetuÑ. (4)
322. Tatheva dhammaÑ avibhÈvayitvÈ,

BahussutÈnaÑ anisÈmaya’tthaÑ.
SayaÑ ajÈnaÑ avitiÓÓaka~kho,
KiÑ so pare sakkhati nijjhapetuÑ. (5)
323. YathÈpi nÈvaÑ daÄhamÈruhitvÈ,

Phiyena1 rittena sama~gibh|to.
So tÈraye tattha bah|pi aÒÒe,
Tatr|payaÒÒ| kusalo mutÊmÈ2. (6)
324. Evampi yo vedagu bhÈvitatto,

Bahussuto hoti avedhadhammo.
So kho pare nijjhapaye pajÈnaÑ,
SotÈvadhÈn|panis|papanne. (7)
325. TasmÈ have sappurisaÑ bhajetha,

MedhÈvinaÒceva bahussutaÒca.
AÒÒÈya atthaÑ paÔipajjamÈno,
ViÒÒÈtadhammo sa sukhaÑ3 labhethÈti. (8)
NÈvÈsuttaÑ aÔÔhamaÑ.
______________________________________________________________
1. Piyena (SÊ, SyÈ) 2. MatÊmÈ (SyÈ, Ka) 3. So sukhaÑ (SÊ)
2. C|Äavagga 327
9. KiÑsÊlasutta
326. KiÑsÊlo kiÑsamÈcÈro, kÈni kammÈni br|hayaÑ.
Naro sammÈ niviÔÔhassa, uttamatthaÒca pÈpuÓe. (1)
327. VuÉÉhÈpacÈyÊ anus|yako siyÈ,

KÈlaÒÒ|1 cassa gar|naÑ2 dassanÈya.
DhammiÑ kathaÑ erayitaÑ khaÓaÒÒ|,
SuÓeyya sakkacca subhÈsitÈni. (2)
328. KÈlena gacche gar|naÑ sakÈsaÑ,

ThambhaÑ niraÑkatvÈ3 nivÈtavutti.
AtthaÑ dhammaÑ saÑyamaÑ brahmacariyaÑ,
Anussare ceva samÈcare ca. (3)
329. DhammÈrÈmo dhammarato,

Dhamme Ôhito dhammavinicchayaÒÒ|.
NevÈcare dhammasandosavÈdaÑ,
Tacchehi nÊyetha subhÈsitehi. (4)
330. HassaÑ jappaÑ paridevaÑ padosaÑ,

MÈyÈkataÑ kuhanaÑ giddhi mÈnaÑ.
SÈrambhaÑ kakkasaÑ kasÈvaÒca mucchaÑ4,
HitvÈ care vÊtamado Ôhitatto. (5)
331. ViÒÒÈtasÈrÈni subhÈsitÈni,

SutaÒca viÒÒÈtasamÈdhisÈraÑ.
Na tassa paÒÒÈ ca sutaÒca vaÉÉhati,
Yo sÈhaso hoti naro pamatto. (6)
______________________________________________________________
1. KÈlaÒÒu (SÊ, SyÈ) 2. GarunaÑ (SÊ)
3. NirÈkatvÈ (?) Ni + È + kara + tvÈ. 4. SÈrambha kakkassa kasÈva mucchaÑ (SyÈ, I)
332. Dhamme ca ye ariyapavedite ratÈ,

AnuttarÈ te vacasÈ manasÈ kammunÈ ca.
Te santisoraccasamÈdhisaÓÔhitÈ,
Sutassa paÒÒÈya ca sÈramajjhag|ti. (7)
KiÑsÊlasuttaÑ navamaÑ.
_____
10. UÔÔhÈnasutta
333. UÔÔhahatha nisÊdatha, ko attho supitena vo.
ŒturÈnaÒhi kÈ niddÈ, sallaviddhÈna ruppataÑ. (1)
334. UÔÔhahatha nisÊdatha, daÄhaÑ sikkhatha santiyÈ.

MÈ vo pamatte viÒÒÈya,
MaccurÈjÈ amohayittha vasÈnuge. (2)
335. YÈya devÈ manussÈ ca, sitÈ tiÔÔhanti atthikÈ.

TarathetaÑ visattikaÑ, khaÓo vo1 mÈ upaccagÈ.
KhaÓÈtÊtÈ hi socanti, nirayamhi samappitÈ. (3)
336. PamÈdo rajo pamÈdo, pamÈdÈnupatito rajo.

AppamÈdena vijjÈya, abbahe2 sallamattanoti. (4)
UÔÔhÈnasuttaÑ dasamaÑ.
______
11. RÈhulasutta
337. Kacci abhiÓhasaÑvÈsÈ, nÈvajÈnÈsi paÓÉitaÑ.
UkkÈdhÈro3 manussÈnaÑ, kacci apacito tayÈ4. (1)
338. NÈhaÑ abhiÓhasaÑvÈsÈ, avajÈnÈmi paÓÉitaÑ.

UkkÈdhÈro manussÈnaÑ, niccaÑ apacito mayÈ. (2)
______________________________________________________________
1. KhaÓo ve (I, Ka) 2. Abb|Ähe (SyÈ, I), abbuhe (Ka-®Ôha)
3. OkkÈdhÈro (SyÈ, Ka) 4. Tava (SÊ-®Ôha)
2. C|Äavagga 329
339. PaÒca kÈmaguÓe hitvÈ, piyar|pe manorame.

SaddhÈya gharÈ nikkhamma, dukkhassantakaro bhava. (3)
340. Mitte bhajassu kalyÈÓe, pantaÒca sayanÈsanaÑ.

VivittaÑ appanigghosaÑ, mattaÒÒ| hohi bhojane. (4)
341. CÊvare piÓÉapÈte ca, paccaye sayanÈsane.

Etesu taÓhaÑ mÈkÈsi, mÈ lokaÑ punarÈgami. (5)
342. SaÑvuto pÈtimokkhasmiÑ, indriyesu ca paÒcasu.

Sati kÈyagatÈ tyatthu, nibbidÈbahulo bhava. (6)
343. NimittaÑ parivajjehi, subhaÑ rÈg|pasaÒhitaÑ.

AsubhÈya cittaÑ bhÈvehi, ekaggaÑ susamÈhitaÑ. (7)
344. AnimittaÒca bhÈvehi, mÈnÈnusaya’mujjaha.

Tato mÈnÈbhisamayÈ, upasanto carissasÊti. (8)
ItthaÑ sudaÑ BhagavÈ ÈyasmantaÑ RÈhulaÑ imÈhi gÈthÈhi abhiÓhaÑ
ovadatÊti.
RÈhulasuttaÑ ekÈdasamaÑ.
_____
12. Nigrodhakappa (Va~gÊsa) sutta

EvaÑ me sutaÑ–ekaÑ samayaÑ BhagavÈ ŒÄaviyaÑ viharati AggÈÄave
cetiye. Tena kho pana samayena Èyasmato Va~gÊsassa upajjhÈyo
Nigrodhakappo nÈma thero AggÈÄave cetiye aciraparinibbuto hoti. Atha kho
Èyasmato Va~gÊsassa rahogatassa paÔisallÊnassa evaÑ cetaso parivitakko
udapÈdi “parinibbuto nu kho me upajjhÈyo, udÈhu no parinibbuto”ti. Atha
kho ÈyasmÈ Va~gÊso sÈyanhasamayaÑ paÔisallÈnÈ vuÔÔhito yena BhagavÈ
ekamantaÑ nisinno kho ÈyasmÈ Va~gÊso BhagavantaÑ etadavoca “idha
mayhaÑ bhante rahogatassa paÔisallÊnassa evaÑ cetaso parivitakko udapÈdi
‘parinibbuto nu kho me upajjhÈyo, udÈhu no parinibbuto’ti”. Atha kho

ÈyasmÈ Va~gÊso uÔÔhÈyÈsanÈ ekaÑsaÑ cÊvaraÑ katvÈ yena BhagavÈ
tenaÒjaliÑ paÓÈmetvÈ BhagavantaÑ gÈthÈya ajjhabhÈsi–
345. “PucchÈmi1 SatthÈramanomapaÒÒaÑ,

DiÔÔheva dhamme yo vicikicchÈnaÑ chettÈ.
AggÈÄave kÈlamakÈsi bhikkhu,
©Èto yasassÊ abhinibbutatto. (1)
346. Nigrodhakappo iti tassa nÈmaÑ,

TayÈ kataÑ BhagavÈ brÈhmaÓassa.
So taÑ namassaÑ acari mutyapekkho,
Œraddhaviriyo daÄhadhammadassÊ. (2)
347. TaÑ sÈvakaÑ sakya2 mayampi sabbe,

AÒÒÈtumicchÈma Samantacakkhu.
SamavaÔÔhitÈ no savanÈya sotÈ,
TuvaÑ no SatthÈ tvamanuttarosi. (3)
348. Chindeva no vicikicchaÑ br|hi metaÑ,

ParinibbutaÑ vedaya bh|ripaÒÒa.
Majjheva3 no bhÈsa Samantacakkhu,
Sakkova devÈna sahassanetto. (4)
349. Ye keci ganthÈ idha mohamaggÈ,

AÒÒÈÓapakkhÈ vicikicchaÔhÈnÈ.
TathÈgataÑ patvÈ na te bhavanti,
CakkhuÑ hi etaÑ paramaÑ narÈnaÑ. (5)
350. No ce hi jÈtu puriso kilese,

VÈto yathÈ abbhaghanaÑ vihÈne.
Tamovassa nivuto sabbaloko,
Na jotimantopi narÈ tapeyyuÑ. (6)
______________________________________________________________
1. PucchÈma (SÊ, SyÈ, I) 2. Sakka (SÊ, SyÈ, I) 3. Majjhe ca (SyÈ, Ka)
2. C|Äavagga 331
351. DhÊrÈ ca pajjotakarÈ bhavanti,

TaÑ taÑ ahaÑ vÊra1 tatheva maÒÒe.
VipassinaÑ jÈnamupÈgamumhÈ2,
ParisÈsu no Èvikarohi kappaÑ. (7)
352. KhippaÑ giraÑ eraya vaggu vagguÑ,

HaÑsova paggayha saÓikaÑ3 nik|ja.
Bindussarena suvikappitena,
Sabbeva te ujjugatÈ suÓoma. (8)
353. PahÊnajÈtimaraÓaÑ asesaÑ,

Niggayha dhonaÑ4 vadessÈmi dhammaÑ.
Na kÈmakÈro hi puthujjanÈnaÑ,
Sa~kheyyakÈro ca5 TathÈgatÈnaÑ. (9)
354. SampannaveyyÈkaraÓaÑ tavedaÑ,

SamujjupaÒÒassa6 samuggahÊtaÑ.
AyamaÒjalÊ pacchimo suppaÓÈmito,
MÈ mohayÊ jÈna’manomapaÒÒa. (10)
355. ParovaraÑ7 ariyadhammaÑ viditvÈ,

MÈ mohayÊ jÈna’manomavÊra.
VÈriÑyathÈ ghammani ghammatatto,
VÈcÈbhika~khÈmi sutaÑ pavassa8. (11)
356. YadatthikaÑ9 brahmacariyaÑ acarÊ,

KappÈyano kaccissa taÑ amoghaÑ.
NibbÈyi so Èdu sa-upÈdiseso,
YathÈ vimutto ahu taÑ suÓoma. (12)
______________________________________________________________
1. DhÊra (SÊ, SyÈ) 2. JÈnamupagamamhÈ (SÊ, SyÈ)
3. SaÓiÑ (SyÈ, I) 4. DhotaÑ (SÊ) 5. Sa~kheyyakÈrova (Ka)
6. SamujjapaÒÒassa (SyÈ, Ka) 7. VarÈvaraÑ (katthaci)
8. Sutassa vassa (SyÈ) 9. YadatthiyaÑ (I), yadatthitaÑ (Ka)
357. Acchecchi1 taÓhaÑ idha nÈmar|pe, (Iti BhagavÈ,)

KaÓhassa2 sotaÑ dÊgharattÈnusayitaÑ.
AtÈri jÈtiÑ maraÓaÑ asesaÑ,
IccabravÊ BhagavÈ paÒcaseÔÔho. (13)
358. Esa sutvÈ pasÊdÈmi, vaco te isisattama.

AmoghaÑ kira me puÔÔhaÑ, na maÑ vaÒcesi brÈhmaÓo. (14)
359. YathÈ vÈdÊ tathÈ kÈrÊ, ahu Buddhassa sÈvako.

AcchidÈ maccuno jÈlaÑ, tataÑ mÈyÈvino daÄhaÑ. (15)
360. AddasÈ BhagavÈ ÈdiÑ, upÈdÈnassa kappiyo.

AccagÈ vata kappÈyano, maccudheyyaÑ suduttaran”ti. (16)
NigrodhakappasuttaÑ dvÈdasamaÑ.
_____
13. SammÈparibbÈjanÊyasutta
361. PucchÈmi MuniÑ pah|tapaÒÒaÑ,
TiÓÓaÑ pÈra~gataÑ parinibbutaÑ ÔhitattaÑ.
Nikkhamma gharÈ panujja kÈme,
KathaÑ bhikkhu sammÈ so loke paribbajeyya. (1)
362. Yassa ma~galÈ sam|hatÈ, (Iti BhagavÈ,)

UppÈtÈ supinÈ ca lakkhaÓÈ ca.
So ma~galadosavippahÊno,
SammÈ so loke paribbajeyya. (2)
363. RÈgaÑ vinayetha mÈnusesu,

Dibbesu kÈmesu cÈpi bhikkhu.
Atikkamma bhavaÑ samecca dhammaÑ,
______________________________________________________________
1. Achejji (Ka) 2. TaÓhÈya (Ka)
2. C|Äavagga 333
364. VipiÔÔhikatvÈna pesuÓÈni,

KodhaÑ kadarÊyaÑ jaheyya bhikkhu.
AnurodhavirodhavippahÊno,
365. HitvÈna piyaÒca appiyaÒca,

AnupÈdÈya anissito kuhiÒci.
SaÑyojaniyehi vippamutto,
366. Na so upadhÊsu sÈrameti,

ŒdÈnesu vineyya chandarÈgaÑ.
So anissito anaÒÒaneyyo,
367. VacasÈ manasÈ ca kammunÈ ca,

Aviruddho sammÈ viditvÈ dhammaÑ.
NibbÈnapadÈbhipatthayÈno,
368. Yo vandati manti nunnameyya1,

AkkuÔÔhopi na sandhiyetha bhikkhu.
LaddhÈ parabhojanaÑ na majje,
369. LobhaÒca bhavaÒca vippahÈya,

Virato chedanabandhanÈ ca2 bhikkhu.
So tiÓÓakathaÑkatho visallo,
370. SÈruppaÑ attano viditvÈ,

No ca bhikkhu hiÑseyya kaÒci loke.
YathÈtathiyaÑ viditvÈ dhammaÑ,
______________________________________________________________
1. NuÓÓameyya (bah|su) 2. Chedanabandhanato (SÊ, SyÈ)
371. YassÈnusayÈ na santi keci,

M|lÈ ca1 akusalÈ sam|hatÈse.
So nirÈso2 anÈsisÈno3,
372. ŒsavakhÊÓo pahÊnamÈno,

SabbaÑ rÈgapathaÑ upÈtivatto.
Danto parinibbuto Ôhitatto,
373. Saddho sutavÈ niyÈmadassÊ,

Vaggagatesu na vaggasÈri dhÊro.
LobhaÑ dosaÑ vineyya paÔighaÑ,
374. SaÑsuddhajino vivaÔÔacchado,

Dhammesu vasÊ pÈrag| anejo.
Sa~khÈranirodhaÒÈÓakusalo,
375. AtÊtesu anÈgatesu cÈpi,

KappÈtÊto aticcasuddhipaÒÒo.
SabbÈyatanehi vippamutto,
376. AÒÒÈya padaÑ samecca dhammaÑ,

VivaÔaÑ disvÈna pahÈnamÈsavÈnaÑ.
SabbupadhÊnaÑ parikkhayÈno4,
______________________________________________________________
1. M|lÈ (SÊ, SyÈ) 2. NirÈsayo (SÊ), nirÈsaso (SyÈ)
3. AnÈsayÈno (SÊ, I), anÈsasÈno (SyÈ) 4. ParikkhayÈ (I)
2. C|Äavagga 335
377. AddhÈ hi BhagavÈ tatheva etaÑ,

Yo so evaÑvihÈrÊ danto bhikkhu.
SabbasaÑyojanayogavÊtivatto1,
SammÈ so loke paribbajeyyÈti. (17)
SammÈparibbÈjanÊyasuttaÑ terasamaÑ.
_____
14. Dhammikasutta
Jetavane AnÈthapiÓÉikassa ÈrÈme. Atha kho Dhammiko upÈsako paÒcahi
upÈsakasatehi saddhiÑ yena BhagavÈ tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ
BhagavantaÑ abhivÈdetvÈ ekamantaÑ nisÊdi, ekamantaÑ nisinno kho
Dhammiko upÈsako BhagavantaÑ gÈthÈhi ajjhabhÈsi–
378. “PucchÈmi taÑ Gotama bh|ripaÒÒa,

KathaÑkaro sÈvako sÈdhu hoti.
Yo vÈ agÈrÈ anagÈrameti,
AgÈrino vÈ panupÈsakÈse. (1)
379. TuvaÒhi lokassa sadevakassa,

GatiÑ pajÈnÈsi parÈyaÓaÒca.
Na catthi tulyo nipuÓatthadassÊ,
TuvaÒhi BuddhaÑ pavaraÑ vadanti. (2)
380. SabbaÑ tuvaÑ ÒÈÓamavecca dhammaÑ,

PakÈsesi satte anukampamÈno.
VivaÔÔacchadosi Samantacakkhu,
Virocasi vimalo sabbaloke. (3)
381. ŒgaÒchi te santike nÈgarÈjÈ,

ErÈvaÓo nÈma, “Jino”ti sutvÈ.
Sopi tayÈ mantayitvÈjjhagamÈ,
“SÈdh|”ti sutvÈna patÊtar|po. (4)
______________________________________________________________
1. SabbasaÑyojaniye ca vÊtivatto (SÊ, SyÈ, I)
382. RÈjÈpi taÑ VessavaÓo Kuvero,

Upeti dhammaÑ paripucchamÈno.
TassÈpi tvaÑ pucchito br|si dhÊra,
So cÈpi sutvÈna patÊtar|po. (5)
383. Ye kecime titthiyÈ vÈdasÊlÈ,

ŒjÊvakÈ vÈ yadi vÈ nigaÓÔhÈ.
PaÒÒÈya taÑ nÈtitaranti sabbe,
®hito vajantaÑ viya sÊghagÈmiÑ. (6)
384. Ye kecime brÈhmaÓÈ vÈdasÊlÈ,

VuddhÈ cÈpi brÈhmaÓÈ santi keci.
Sabbe tayi atthabaddhÈ bhavanti,
Ye cÈpi aÒÒe vÈdino maÒÒamÈnÈ. (7)
385. AyaÒhi dhammo nipuÓo sukho ca,

YoyaÑ tayÈ BhagavÈ suppavutto.
Tameva sabbepi1 suss|samÈnÈ,
TaÑ no vada pucchito BuddhaseÔÔha. (8)
386. Sabbepime bhikkhavo sannisinnÈ,

UpÈsakÈ cÈpi tatheva sotuÑ.
SuÓantu dhammaÑ vimalenÈnubuddhaÑ,
SubhÈsitaÑ vÈsavasseva devÈ. (9)
387. SuÓÈtha me bhikkhavo sÈvayÈmi vo,

DhammaÑ dhutaÑ taÒca carÈtha sabbe.
IriyÈpathaÑ pabbajitÈnulomikaÑ,
Sevetha naÑ atthadaso mutÊmÈ. (10)
388. No ve vikÈle vicareyya bhikkhu,

GÈme ca piÓÉÈya careyya kÈle.
AkÈlacÈriÑ hi sajanti sa~gÈ,
TasmÈ vikÈle na caranti BuddhÈ. (11)
______________________________________________________________
1. Sabbe mayaÑ (SyÈ)
2. C|Äavagga 337
389. R|pÈ ca saddÈ ca rasÈ ca gandhÈ,

PhassÈ ca ye sammadayanti satte.
Etesu dhammesu vineyya chandaÑ,
KÈlena so pavise pÈtarÈsaÑ. (12)
390. PiÓÉaÒca bhikkhu samayena laddhÈ,

Eko paÔikkamma raho nisÊde.
AjjhattacintÊ na mano bahiddhÈ,
NicchÈraye sa~gahitattabhÈvo. (13)
391. Sacepi so sallape sÈvakena,

AÒÒena vÈ kenaci bhikkhunÈ vÈ.
DhammaÑ paÓÊtaÑ ta’mudÈhareyya,
Na pesuÓaÑ nopi par|pavÈdaÑ. (14)
392. VÈdaÒhi eke paÔiseniyanti,

Na te pasaÑsÈma parittapaÒÒe.
Tato tato ne pasajanti sa~gÈ,
CittaÒhi te tattha gamenti d|re. (15)
393. PiÓÉaÑ vihÈraÑ sayanÈsanaÒca,

ŒpaÒca sa~ghÈÔiraj|pavÈhanaÑ.
SutvÈna dhammaÑ Sugatena desitaÑ,
Sa~khÈya seve varapaÒÒasÈvako. (16)
394. TasmÈ hi piÓÉe sayanÈsane ca,

Œpe ca sa~ghÈÔiraj|pavÈhane.
Etesu dhammesu an|palitto,
Bhikkhu yathÈ pokkhare vÈribindu. (17)
395. GahaÔÔhavattaÑ pana vo vadÈmi,

YathÈkaro sÈvako sÈdhu hoti.
Na hesa1 labbhÈ sapariggahena,
PhassetuÑ yo kevalo bhikkhudhammo. (18)
______________________________________________________________
1. Na heso (SÊ)
396. PÈÓaÑ na hane1 na ca ghÈtayeyya,

Na cÈnujaÒÒÈ hanataÑ paresaÑ.
Sabbesu bh|tesu nidhÈya daÓÉaÑ,
Ye thÈvarÈ ye ca tasÈ santi2 loke. (19)
397. Tato adinnaÑ parivajjayeyya,

KiÒci kvaci sÈvako bujjhamÈno.
Na hÈraye harataÑ nÈnujaÒÒÈ,
SabbaÑ adinnaÑ parivajjayeyya. (20)
398. AbrahmacariyaÑ parivajjayeyya,

A~gÈrakÈsuÑ jalitaÑva viÒÒ|.
AsambhuÓanto pana brahmacariyaÑ,
Parassa dÈraÑ na atikkameyya. (21)
399. Sabhaggato vÈ parisaggato vÈ,

Ekassa veko3 na musÈ bhaÓeyya.
Na bhÈÓaye bhaÓataÑ nÈnujaÒÒÈ,
SabbaÑ abh|taÑ parivajjayeyya. (22)
400. MajjaÒca pÈnaÑ na samÈcareyya,

DhammaÑ imaÑ rocaye yo gahaÔÔho.
Na pÈyaye pivataÑ nÈnujaÒÒÈ,
UmmÈdanantaÑ iti naÑ viditvÈ. (23)
401. MadÈ hi pÈpÈni karonti bÈlÈ,

KÈrenti caÒÒepi jane pamatte.
EtaÑ apuÒÒÈyatanaÑ vivajjaye,
UmmÈdanaÑ mohanaÑ bÈlakantaÑ. (24)
402. PÈÓaÑ na hane na cÈdinnamÈdiye,

MusÈ na bhÈse na ca majjapo siyÈ.
AbrahmacariyÈ virameyya methunÈ,
RattiÑ na bhuÒjeyya vikÈlabhojanaÑ. (25)
______________________________________________________________
1. Na hÈne (SÊ) 2. Tasanti (SÊ, I) 3. Ceko (SÊ, SyÈ)
2. C|Äavagga 339
403. MÈlaÑ na dhÈre na ca gandhamÈcare,

MaÒce chamÈyaÑ va sayetha santhate.
EtaÑ hi aÔÔha~gikamÈhuposathaÑ,
Buddhena dukkhantagunÈ pakÈsitaÑ. (26)
404. Tato ca pakkhassupavassuposathaÑ,

CÈtuddasiÑ paÒcadasiÒca aÔÔhamiÑ.
PÈÔihÈriyapakkhaÒca pasannamÈnaso,
AÔÔha~gupetaÑ susamattar|paÑ. (27)
405. Tato ca pÈto upavutthuposatho,

Annena pÈnena ca bhikkhusaÑghaÑ.
Pasannacitto anumodamÈno,
YathÈrahaÑ saÑvibhajetha viÒÒ|. (28)
406. Dhammena mÈtÈpitaro bhareyya,

Payojaye dhammikaÑ so vaÓijjaÑ.
EtaÑ gihÊ vattaya’mappamatto,
Sayampabhe nÈma upeti deve”ti. (29)
DhammikasuttaÑ cuddasamaÑ.
C|Äavaggo dutiyo.
TassuddÈnaÑ
RatanÈmagandho Hiri ca, Ma~galaÑ S|cilomena.
DhammacariyaÒca BrÈhmaÓo1, NÈvÈ KiÑsÊlamuÔÔhÈnaÑ.
RÈhulo puna Kappo ca, ParibbÈjaniyaÑ tathÈ.
DhammikaÒca viduno Èhu, C|Äavagganti cuddasÈti.
______________________________________________________________
1. Kapilo brÈhmaÓopi ca (SyÈ, Ka)
3. MahÈvagga
1. PabbajjÈsutta
407. PabbajjaÑ kittayissÈmi, yathÈ pabbaji cakkhumÈ.
YathÈ vÊmaÑsamÈno so, pabbajjaÑ samarocayi. (1)
408. SambÈdhoyaÑ gharÈvÈso, rajassÈyatanaÑ iti.

AbbhokÈsova pabbajjÈ, iti disvÈna pabbaji. (2)
409. PabbajitvÈna kÈyena, pÈpakammaÑ vivajjayi.

VacÊduccaritaÑ hitvÈ, ÈjÊvaÑ parisodhayi. (3)
410. AgamÈ RÈjagahaÑ Buddho, MagadhÈnaÑ giribbajaÑ.

PiÓÉÈya abhihÈresi, ÈkiÓÓavaralakkhaÓo. (4)
411. TamaddasÈ BimbisÈro, pÈsÈdasmiÑ patiÔÔhito.

DisvÈ lakkhaÓasampannaÑ, imamatthaÑ abhÈsatha. (5)
412. ImaÑ bhonto nisÈmetha, abhir|po brahÈ suci.

CaraÓena ca sampanno, yugamattaÒca pekkhati. (6)
413. Okkhittacakkhu satimÈ, nÈyaÑ nÊcakulÈmiva.

RÈjad|tÈbhidhÈvantu, kuhiÑ bhikkhu gamissati. (7)
414. Te pesitÈ rÈjad|tÈ, piÔÔhito anubandhisuÑ.

KuhiÑ gamissati bhikkhu, kattha vÈso bhavissati. (8)
415. SapadÈnaÑ caramÈno, guttadvÈro susaÑvuto.

KhippaÑ pattaÑ ap|resi, sampajÈno paÔissato. (9)
416. PiÓÉacÈraÑ caritvÈna, nikkhamma nagarÈ Muni.

PaÓÉavaÑ abhihÈresi, ettha vÈso bhavissati. (10)
417. DisvÈna vÈs|pagataÑ, tayo1 d|tÈ upÈvisuÑ.

Tesu ekova2 ÈgantvÈ, rÈjino paÔivedayi. (11)
______________________________________________________________
1. Tato (SÊ, I) 2. Eko ca d|to (SÊ, SyÈ, I)
3. MahÈvagga 341
418. Esa bhikkhu mahÈrÈja, PaÓÉavassa puratthato1.

Nisinno byagghusabhova, sÊhova girigabbhare. (12)
419. SutvÈna d|tavacanaÑ, bhaddayÈnena khattiyo.

TaramÈnar|po niyyÈsi, yena PaÓÉavapabbato. (13)
420. Sa yÈnabh|miÑ yÈyitvÈ, yÈnÈ oruyha khattiyo.

Pattiko upasa~kamma, Èsajja naÑ upÈvisi. (14)
421. Nisajja rÈjÈ sammodi, kathaÑ sÈraÓÊyaÑ tato.

KathaÑ so vÊtisÈretvÈ, imamatthaÑ abhÈsatha. (15)
422. YuvÈ ca daharo cÈsi, paÔhamuppattiko2 susu.

VaÓÓÈrohena sampanno, jÈtimÈ viya khattiyo. (16)
423. Sobhayanto anÊkaggaÑ, nÈgasaÑghapurakkhato.

DadÈmi bhoge bhuÒjassu, jÈtiÑ akkhÈhi pucchito. (17)
424. UjuÑ janapado rÈja, Himavantassa passato.

Dhanaviriyena sampanno, Kosalesu3 niketino. (18)
425. ŒdiccÈ4 nÈma gottena, SÈkiyÈ5 nÈma jÈtiyÈ.

TamhÈ kulÈ pabbajitomhi, na kÈme abhipatthayaÑ. (19)
426. KÈmesvÈdÊnavaÑ disvÈ, nekkhammaÑ daÔÔhu khemato.

PadhÈnÈya gamissÈmi, ettha me raÒjatÊ manoti. (20)
PabbajjÈsuttaÑ paÔhamaÑ.
_____
2. PadhÈnasutta
427. TaÑ maÑ padhÈnapahitattaÑ, nadiÑ NeraÒjaraÑ pati.
Viparakkamma jhÈyantaÑ, yogakkhemassa pattiyÈ. (1)
428. NamucÊ karuÓaÑ vÈcaÑ, bhÈsamÈno upÈgami.

Kiso tvamasi dubbaÓÓo, santike maraÓaÑ tava. (2)
______________________________________________________________
1. Purakkhato (SyÈ, Ka) 2. PaÔhamuppattiyÈ (SÊ), paÔhamuppattito (SyÈ)
3. Kosalassa (SyÈ, Ka) 4. Œdicco (Ka) 5. SÈkiyo (Ka)
429. SahassabhÈgo maraÓassa, ekaÑso tava jÊvitaÑ.

JÊva bho jÊvitaÑ seyyo, jÊvaÑ puÒÒÈni kÈhasi. (3)
430. Carato ca te brahmacariyaÑ, aggihuttaÒca j|hato.

Pah|taÑ cÊyate puÒÒaÑ, kiÑ padhÈnena kÈhasi. (4)
431. Duggo maggo padhÈnÈya, dukkaro durabhisambhavo.

ImÈ gÈthÈ bhaÓaÑ mÈro, aÔÔhÈ Buddhassa santike. (5)
432. TaÑ tathÈvÈdinaÑ mÈraÑ, BhagavÈ etadabravi.

Pamattabandhu pÈpima, yenatthena1 idhÈgato. (6)
433. AÓumattopi2 puÒÒena, attho mayhaÑ na vijjati.

YesaÒca attho puÒÒena, te mÈro vattumarahati. (7)
434. Atthi saddhÈ tathÈ3 viriyaÑ, paÒÒÈ ca mama vijjati.

EvaÑ maÑ pahitattampi, kiÑ jÊvamanupucchasi. (8)
435. NadÊnamapi sotÈni, ayaÑ vÈto visosaye.

KiÒca me pahitattassa, lohitaÑ nupasussaye. (9)
436. Lohite sussamÈnamhi, pittaÑ semhaÒca sussati.

MaÑsesu khÊyamÈnesu, bhiyyo cittaÑ pasÊdati.
Bhiyyo sati ca paÒÒÈ ca, samÈdhi mama tiÔÔhati. (10)
437. Tassa mevaÑ viharato, pattassuttamavedanaÑ.

KÈmesu4 nÈpekkhate cittaÑ, passa sattassa suddhataÑ. (11)
438. * KÈmÈ te paÔhamÈ senÈ, dutiyÈ arati vuccati.

TatiyÈ khuppipÈsÈ te, catutthÊ taÓhÈ pavuccati. (12)
439. PaÒcamaÑ5 thinamiddhaÑ te, chaÔÔhÈ bhÊr| pavuccati.

SattamÊ vicikicchÈ te, makkho thambho te aÔÔhamo. (13)
440.
LÈbho siloko sakkÈro,
MicchÈladdho ca yo yaso.
Yo cattÈnaÑ samukkaÑse, pare ca avajÈnati. (14)
______________________________________________________________
1. Senatthena (?), attano atthena (®Ôha - saÑvaÓÓanÈ) 2. AÓumattenapi (SÊ, SyÈ)
3. Tato (SÊ, I), tapo (SyÈ, Ka) 4. KÈme (SÊ, SyÈ) 5. PaÒcamÊ (SÊ, I)
* Khu 7. 73; Khu 8. 114 piÔÔhesupi.
3. MahÈvagga 343
441. EsÈ namuci te senÈ, kaÓhassÈbhippahÈrinÊ.

Na naÑ as|ro jinÈti, jetvÈ ca labhate sukhaÑ. (15)
442. Esa muÒjaÑ parihare, dhiratthu mama1 jÊvitaÑ.

Sa~gÈme me mataÑ seyyo, yaÒce jÊve parÈjito. (16)
443. PagÈÄhettha na dissanti, eke samaÓabrÈhmaÓÈ.

TaÒca maggaÑ na jÈnanti, yena gacchanti subbatÈ. (17)
444. SamantÈ dhajiniÑ disvÈ, yuttaÑ mÈraÑ savÈhanaÑ.

YuddhÈya paccuggacchÈmi, mÈ maÑ ÔhÈnÈ acÈvayi. (18)
445. YaÑ te taÑ nappasahati, senaÑ loko sadevako.

TaÑ te paÒÒÈya bhecchÈmi2, ÈmaÑ pattaÑva asmanÈ3. (19)
446. VasÊkaritvÈ4 sa~kappaÑ, satiÒca s|patiÔÔhitaÑ.

RaÔÔhÈ raÔÔhaÑ vicarissaÑ, sÈvake vinayaÑ puth|. (20)
447. Te appamattÈ pahitattÈ, mama sÈsanakÈrakÈ.

AkÈmassa5 te gamissanti, yattha gantvÈ na socare. (21)
448. Satta vassÈni BhagavantaÑ, anubandhiÑ padÈpadaÑ.

OtÈraÑ nÈdhigacchissaÑ, Sambuddhassa satÊmato. (22)
449. MedavaÓÓaÑva pÈsÈÓaÑ, vÈyaso anupariyagÈ.

Apettha muduÑ6 vindema, api assÈdanÈ siyÈ. (23)
450. AladdhÈ tattha assÈdaÑ, vÈyase’tto apakkami.

KÈkova selamÈsajja, nibbijjÈ’pema GotamaÑ. (24)
451. Tassa sokaparetassa, vÊÓÈ kacchÈ abhassatha.

Tato so dummano yakkho, tatthevantaradhÈyathÈti. (25)
PadhÈnasuttaÑ dutiyaÑ.
______________________________________________________________
1. Idha (Ka) 2. GacchÈmi (SÊ), vecchÈmi (SyÈ), vajjhÈmi (Ka)
3. PakkaÑva amhanÈ (Ka) 4. VasiÑ karitvÈ (bah|su)
5. AkÈmÈ (Ka) 6. Mudu (SÊ)
3. SubhÈsitasutta
Jetavane AnÈthapiÓÉikassa ÈrÈme. Tatra kho BhagavÈ bhikkh| Èmantesi
“bhikkhavo”ti. “Bhadante”ti te bhikkh| Bhagavato paccassosuÑ. BhagavÈ
etadavoca–
Cat|hi bhikkhave a~gehi samannÈgatÈ vÈcÈ subhÈsitÈ hoti na
dubbhÈsitÈ anavajjÈ ca ananuvajjÈ ca viÒÒ|naÑ. Katamehi cat|hi? Idha
bhikkhave bhikkhu subhÈsitaÑyeva bhÈsati no dubbhÈsitaÑ, dhammaÑyeva
bhÈsati no adhammaÑ, piyaÑyeva bhÈsati no appiyaÑ, saccaÑyeva bhÈsati
no alikaÑ. Imehi kho bhikkhave cat|hi a~gehi samannÈgatÈ vÈcÈ subhÈsitÈ
hoti no dubbhÈsitÈ anavajjÈ ca ananuvajjÈ ca viÒÒ|nanti. Idamavoca
BhagavÈ, idaÑ vatvÈna Sugato, athÈparaÑ etadavoca SatthÈ–
452. * “SubhÈsitaÑ uttamamÈhu santo,

DhammaÑ bhaÓe nÈdhammaÑ taÑ dutiyaÑ.
PiyaÑ bhaÓe nÈppiyaÑ taÑ tatiyaÑ,
SaccaÑ bhaÓe nÈlikaÑ taÑ catutthan”ti. (1)
Atha kho ÈyasmÈ Va~gÊso uÔÔhÈyÈsanÈ ekaÑsaÑ cÊvaraÑ katvÈ yena
BhagavÈ tenaÒjaliÑ paÓÈmetvÈ BhagavantaÑ etadavoca “paÔibhÈti maÑ
BhagavÈ, paÔibhÈti maÑ SugatÈ”ti. “PaÔibhÈtu taÑ Va~gÊsÈ”ti BhagavÈ
avoca. Atha kho ÈyasmÈ Va~gÊso BhagavantaÑ sammukhÈ sÈruppÈhi
gÈthÈhi abhitthavi–
453. * “Tameva vÈcaÑ bhÈseyya, yÈya’ttÈnaÑ na tÈpaye.

Pare ca na vihiÑseyya, sÈ ve vÈcÈ subhÈsitÈ. (2)
454. * PiyavÈcameva bhÈseyya, yÈ vÈcÈ paÔinanditÈ.

YaÑ anÈdÈya pÈpÈni, paresaÑ bhÈsate piyaÑ. (3)
455. * SaccaÑ ve amatÈ vÈcÈ, esa dhammo sanantano.

Sacce atthe ca dhamme ca, ahu santo patiÔÔhitÈ. (4)
______________________________________________________________
* SaÑ 1. 190 piÔÔhÈdÊsu.
3. MahÈvagga 345
456. YaÑ Buddho bhÈsati vÈcaÑ, khemaÑ nibbÈnapattiyÈ.

DukkhassantakiriyÈya, sÈ ve vÈcÈnamuttamÈ”ti. (5)
SubhÈsitasuttaÑ tatiyaÑ.
_____
4. P|raÄÈsa (SundarikabhÈradvÈja) sutta

EvaÑ me sutaÑ–ekaÑ samayaÑ BhagavÈ Kosalesu viharati
SundarikÈya nadiyÈ tÊre. Tena kho pana samayena SundarikabhÈradvÈjo
brÈhmaÓo SundarikÈya nadiyÈ tÊre aggiÑ juhati, aggihuttaÑ paricarati. Atha
kho SundarikabhÈradvÈjo brÈhmaÓo aggiÑ juhitvÈ aggihuttaÑ paricaritvÈ
uÔÔhÈyÈsanÈ samantÈ catuddisÈ anuvilokesi “ko nu kho imaÑ habyasesaÑ
bhuÒjeyyÈ”ti. AddasÈ kho SundarikabhÈradvÈjo brÈhmaÓo BhagavantaÑ
avid|re aÒÒatarasmiÑ rukkham|le sasÊsaÑ pÈrutaÑ nisinnaÑ, disvÈna
vÈmena hatthena habyasesaÑ gahetvÈ dakkhiÓena hatthena kamaÓÉaluÑ
gahetvÈ yena BhagavÈ tenupasa~kami.
Atha kho BhagavÈ SundarikabhÈradvÈjassa brÈhmaÓassa padasaddena
sÊsaÑ vivari. Atha kho SundarikabhÈradvÈjo brÈhmaÓo “muÓÉo ayaÑ
bhavaÑ, muÓÉako ayaÑ bhavan”ti tatova puna nivattitukÈmo ahosi. Atha
kho SundarikabhÈradvÈjassa brÈhmaÓassa etadahosi “muÓÉÈpi hi idhekacce
brÈhmaÓÈ bhavanti, yaÑn|nÈhaÑ upasa~kamitvÈ jÈtiÑ puccheyyan”ti. Atha
kho SundarikabhÈradvÈjo brÈhmaÓo yena BhagavÈ tenupasa~kami,
upasa~kamitvÈ BhagavantaÑ etadavoca “kiÑjacco bhavan”ti.
Atha kho BhagavÈ SundarikabhÈradvÈjaÑ brÈhmaÓaÑ gÈthÈhi
ajjhabhÈsi–
457. Na brÈhmaÓo no’mhi na rÈjaputto,

Na vessÈyano uda koci no’mhi.
GottaÑ pariÒÒÈya puthujjanÈnaÑ,
AkiÒcano manta carÈmi loke. (1)
458. Sa~ghÈÔivÈsÊ agaho1 carÈmi,

Nivuttakeso abhinibbutatto.
AlippamÈno idha mÈÓavehi,
AkallaÑ maÑ brÈhmaÓa pucchasi gottapaÒhaÑ. (2)
459. Pucchanti ve bho brÈhmaÓÈ brÈhmaÓebhi saha “brÈhmaÓo no

bhavaÑ”ti. (3)
460. BrÈhmaÓo hi ce tvaÑ br|si, maÒca br|si abrÈhmaÓaÑ.

TaÑ taÑ sÈvittiÑ pucchÈmi, tipadaÑ catuvÊsatakkharaÑ. (4)
461. KiÑ nissitÈ isayo manujÈ,

KhattiyÈ brÈhmaÓÈ2 devatÈnaÑ,
YaÒÒamakappayiÑsu puth| idha loke3. (5)
462. Yadantag| vedag| yaÒÒakÈle,

YassÈhutiÑ labhe tassijjheti br|mi. (6)
463. AddhÈ hi tassa hutamijjhe, (Iti brÈhmaÓo,)

YaÑ tÈdisaÑ vedagumaddasÈma.
TumhÈdisÈnaÒhi adassanena,
AÒÒo jano bhuÒjati p|raÄÈsaÑ. (7)
464. TasmÈtiha tvaÑ brÈhmaÓa atthena,

Atthiko upasa~kamma puccha.
SantaÑ vidh|maÑ anÊghaÑ nirÈsaÑ,
Appevidha abhivinde sumedhaÑ. (8)
465. YaÒÒe ratohaÑ bho Gotama,

YaÒÒaÑ yiÔÔhukÈmo nÈhaÑ pajÈnÈmi.
AnusÈsatu maÑ bhavaÑ,
Yattha hutaÑ ijjhate br|hi me’taÑ. (9)
Tena hi tvaÑ brÈhmaÓa odahassu sotaÑ, dhammaÑ te desessÈmi–
______________________________________________________________
1. Agiho (Ka-SÊ, I), ageho (katthaci) 2. PaÔhamapÈdanto.
3. DutiyapÈdanto (SÊ)
3. MahÈvagga 347
466. MÈ jÈtiÑ pucchÊ caraÓaÒca puccha,

KaÔÔhÈ have jÈyati jÈtavedo.
NÊcÈkulÊnopi munÊ dhitÊmÈ,
ŒjÈniyo hoti hirÊnisedho. (10)
467. * Saccena danto damasÈ upeto,

Vedantag| v|sitabrahmacariyo.
KÈlena tamhi habyaÑ pavecche,
Yo brÈhmaÓo puÒÒapekkho1 yajetha. (11)
468. Ye kÈme hitvÈ agahÈ caranti,

SusaÒÒatattÈ tasaraÑva ujjuÑ.
KÈlena tesu habyaÑ pavecche,
Yo brÈhmaÓo puÒÒapekkho yajetha. (12)
469. Ye vÊtarÈgÈ susamÈhitindriyÈ,

Candova rÈhuggahaÓÈ pamuttÈ.
470. AsajjamÈnÈ vicaranti loke,

SadÈ satÈ hitvÈ mamÈyitÈni.
471. Yo kÈme hitvÈ abhibhuyyacÈrÊ,

Yo vedi jÈtÊmaraÓassa antaÑ.
Parinibbuto udakarahadova sÊto,
TathÈgato arahati p|raÄÈsaÑ. (15)
472. Samo samehi visamehi d|re,

TathÈgato hoti anantapaÒÒo.
Anupalitto idha vÈ huraÑ vÈ,
______________________________________________________________
1. PuÒÒapekho (SÊ, I) * SaÑ 1. 170 piÔÔhepi.
473. Yamhi na mÈyÈ vasati na mÈno,

Yo vÊtalobho amamo nirÈso.
PaÓunnakodho abhinibbutatto,
Yo brÈhmaÓo sokamalaÑ ahÈsi.
474. NivesanaÑ yo manaso ahÈsi,

PariggahÈ yassa na santi keci.
AnupÈdiyÈno idha vÈ huraÑ vÈ,
475. SamÈhito yo udatÈri oghaÑ,

DhammaÑ caÒÒÈsi paramÈya diÔÔhiyÈ.
KhÊÓÈsavo antimadehadhÈrÊ,
476. BhavÈsavÈ yassa vacÊ kharÈ ca,

Vidh|pitÈ atthagatÈ na santi.
Sa vedag| sabbadhi vippamutto,
477. Sa~gÈtigo yassa na santi sa~gÈ,

Yo mÈnasattesu amÈnasatto.
DukkhaÑ pariÒÒÈya sakhettavatthuÑ,
478. ŒsaÑ anissÈya vivekadassÊ,

ParavediyaÑ diÔÔhimupÈtivatto.
ŒrammaÓÈ yassa na santi keci,
479. ParoparÈ1 yassa samecca dhammÈ,

Vidh|pitÈ atthagatÈ na santi.
Santo upÈdÈnakhaye vimutto,
______________________________________________________________
1. ParovarÈ (SÊ, I)
3. MahÈvagga 349
480. SaÑyojanaÑjÈtikhayantadassÊ,
Yo’pÈnudi rÈgapathaÑ asesaÑ.
Suddho nidoso vimalo akÈco1,
481. Yo attano attÈnaÑ2 nÈnupassati,

SamÈhito ujjugato Ôhitatto.
Sa ve anejo akhilo aka~kho,
482. MohantarÈ yassa na santi keci,

Sabbesu dhammesu ca ÒÈÓadassÊ.
SarÊraÒca antimaÑ dhÈreti,
Patto ca sambodhimanuttaraÑ sivaÑ.
EttÈvatÈ yakkhassa suddhi,
483. HutaÒca3 mayhaÑ hutamatthu saccaÑ,

YaÑ tÈdisaÑ vedagunaÑ alatthaÑ.
BrahmÈ hi sakkhi paÔigaÓhÈtu me BhagavÈ,
BhuÒjatu me BhagavÈ p|raÄÈsaÑ. (27)
484. * GÈthÈbhigÊtaÑ me abhojaneyyaÑ,

SampassataÑ brÈhmaÓa nesa dhammo.
GÈthÈ bhigÊtaÑ panudanti BuddhÈ,
Dhamme satÊ brÈhmaÓa vuttiresÈ. (28)
485. * AÒÒena ca kevalinaÑ MahesiÑ,

KhÊÓÈsavaÑ kukkuccav|pasantaÑ.
Annena pÈnena upaÔÔhahassu,
KhettaÑ hi taÑ puÒÒapekkhassa hoti. (29)
______________________________________________________________
1. AkÈmo (SÊ, SyÈ) 2. AttanÈttÈnaÑ (SÊ, SyÈ)
3. HuttaÒca (SÊ, Ka) * HeÔÔhÈ 292; SaÑ 1. 175 piÔÔhesupi.
486. SÈdhÈhaÑ BhagavÈ tathÈ vijaÒÒaÑ,

Yo dakkhiÓaÑ bhuÒjeyya mÈdisassa.
YaÑ yaÒÒakÈle pariyesamÈno,
Pappuyya tava sÈsanaÑ. (30)
487. SÈrambhÈ yassa vigatÈ, cittaÑ yassa anÈvilaÑ.

Vippamutto ca kÈmehi, thinaÑ yassa pan|ditaÑ. (31)
488. SÊmantÈnaÑ vinetÈraÑ, jÈtimaraÓakovidaÑ.

MuniÑ moneyyasampannaÑ, tÈdisaÑ yaÒÒamÈgataÑ. (32)
489. BhakuÔiÑ1 vinayitvÈna, paÒjalikÈ namassatha.

P|jetha annapÈnena, evaÑ ijjhanti dakkhiÓÈ. (33)
490. Buddho bhavaÑ arahati p|raÄÈsaÑ, puÒÒakhettamanuttaraÑ.

ŒyÈgo sabbalokassa, bhoto dinnaÑ mahapphalanti. (34)
Atha kho SundarikabhÈradvÈjo brÈhmaÓo BhagavantaÑ etadavoca
“abhikkantaÑ bho Gotama, abhikkantaÑ bho Gotama. SeyyathÈpi bho
Gotama nikkujjitaÑ vÈ ukkujjeyya, paÔicchannaÑ vÈ vivareyya, m|Ähassa vÈ
maggaÑ Ècikkheyya, andhakÈre vÈ telapajjotaÑ dhÈreyya ‘cakkhumanto
r|pÈni dakkhantÊ’ti. EvamevaÑ bhotÈ Gotamena anekapariyÈyena dhammo
pakÈsito, esÈhaÑ bhavantaÑ GotamaÑ saraÓaÑ gacchÈmi dhammaÒca
bhikkhusaÑghaÒca. LabheyyÈhaÑ bhoto Gotamassa santike pabbajjaÑ,
labheyyaÑ upasampadan”ti. Alattha kho SundarikabhÈradvÈjo brÈhmaÓo
-pa- arahataÑ ahosÊti.
SundarikabhÈradvÈjasuttaÑ catutthaÑ.
_____
5. MÈghasutta
EvaÑ me sutaÑ–ekaÑ samayaÑ BhagavÈ RÈjagahe viharati
Gijjhak|Ôe pabbate. Atha kho MÈgho mÈÓavo yena BhagavÈ tenupasa~kami,
______________________________________________________________
1. Bh|kuÔiÑ (Ka-SÊ), bhÈkuÔiÑ (Ka-SÊ, Ma 1. 176)
3. MahÈvagga 351
upasa~kamitvÈ BhagavatÈ saddhiÑ sammodi, sammodanÊyaÑ kathaÑ

sÈraÓÊyaÑ vÊtisÈretvÈ ekamantaÑ nisÊdi, ekamantaÑ nisinno kho MÈgho
mÈÓavo BhagavantaÑ etadavoca–
AhaÑ hi bho Gotama dÈyako dÈnapati vadaÒÒ| yÈcayogo dhammena
bhoge pariyesÈmi, dhammena bhoge pariyesitvÈ dhammaladdhehi bhogehi
dhammÈdhigatehi ekassapi dadÈmi dvinnampi tiÓÓampi catunnampi
paÒcannampi channampi sattannampi aÔÔhannampi navannampi dasannampi
dadÈmi, vÊsÈyapi tiÑsÈyapi cattÈlÊsÈyapi paÒÒÈsÈyapi dadÈmi, satassapi
dadÈmi bhiyyopi dadÈmi. KaccÈhaÑ bho Gotama evaÑ dadanto evaÑ
yajanto bahuÑ puÒÒaÑ pasavÈmÊti.
Taggha tvaÑ mÈÓava evaÑ dadanto evaÑ yajanto bahuÑ puÒÒaÑ
pasavasi, yo kho mÈÓava dÈyako dÈnapati vadaÒÒ| yÈcayogo dhammena
bhoge pariyesati, dhammena bhoge pariyesitvÈ dhammaladdhehi bhogehi
dhammÈdhigatehi ekassapi dadÈti -pa- satassapi dadÈti bhiyyopi dadÈti,
bahuÑ so puÒÒaÑ pasavatÊti. Atha kho MÈgho mÈÓavo BhagavantaÑ
gÈthÈya ajjhabhÈsi–
491. PucchÈmahaÑ GotamaÑ vadaÒÒuÑ, (Iti MÈgho mÈÓavo,)

KÈsÈyavÈsiÑ agahaÑ1 carantaÑ,
Yo yÈcayogo dÈnapati2 gahaÔÔho.
PuÒÒatthiko yajati puÒÒapekkho3,
DadaÑ paresaÑ idha annapÈnaÑ.
KathaÑ hutaÑ yajamÈnassa sujjhe. (1)
492. Yo yÈcayogo dÈnapati gahaÔÔho, (MÈghÈti BhagavÈ,)

PuÒÒatthiko yajati puÒÒapekkho,
ŒrÈdhaye dakkhiÓeyyebhi tÈdi. (2)
______________________________________________________________
1. AgihaÑ (SÊ), agehaÑ (I) 2. DÈnapatÊ (SÊ, SyÈ, I) 3. PuÒÒapekho (SÊ, I, Ka)
493. Yo yÈcayogo dÈnapati gahaÔÔho, (Iti MÈgho mÈÓavo,)

PuÒÒatthiko yajati puÒÒapekkho,
AkkhÈhi me BhagavÈ dakkhiÓeyye. (3)
494. Ye ve asattÈ1 vicaranti loke,

AkiÒcanÈ kevalino yatattÈ.
495. Ye sabbasaÑyojanabandhanacchidÈ,
DantÈ vimuttÈ anÊghÈ nirÈsÈ.
496. Ye sabbasaÑyojanavippamuttÈ,
DantÈ vimuttÈ anÊghÈ nirÈsÈ.
497. RÈgaÒca dosaÒca pahÈya mohaÑ,

KhÊÓÈsavÈ v|sitabrahmacariyÈ.
498. Yesu na mÈyÈ vasati na mÈno,

______________________________________________________________
1. AlaggÈ (SyÈ)
3. MahÈvagga 353
499. Ye vÊtalobhÈ amamÈ nirÈsÈ,

500. Ye ve na taÓhÈsu upÈtipannÈ,

Vitareyya oghaÑ amamÈ caranti.
501. YesaÑ taÓhÈ natthi kuhiÒci loke,

BhavÈbhavÈya idha vÈ huraÑ vÈ.
502. Ye kÈme hitvÈ agahÈ caranti,

SusaÒÒatattÈ tasaraÑva ujjuÑ.
503. Ye vÊtarÈgÈ susamÈhitindriyÈ,

Candova rÈhuggahaÓÈ pamuttÈ.
504. SamitÈvino vÊtarÈgÈ akopÈ,

YesaÑ gatÊ natthidha vippahÈya.
505. JahitvÈ jÈtimaraÓaÑ asesaÑ,

KathaÑkathiÑ sabbamupÈtivattÈ.
506. Ye attadÊpÈ vicaranti loke,

AkiÒcanÈ sabbadhi vippamuttÈ.
507. Ye hettha jÈnanti yathÈ tathÈ idaÑ,

AyamantimÈ natthi punabbhavoti.
508. Yo vedag| jhÈnarato satÊmÈ,

Sambodhipatto saraÓaÑ bah|naÑ.
KÈlena tamhi habyaÑ pavecche,
509. AddhÈ amoghÈ mama pucchanÈ ahu,

AkkhÈsi me BhagavÈ dakkhiÓeyye.
TvaÒhettha jÈnÈsi yathÈ tathÈ idaÑ,
TathÈ hi te vidito esa dhammo. (19)
510. Yo yÈcayogo dÈnapati gahaÔÔho, (Iti MÈgho mÈÓavo,)

PuÒÒatthiko yajati puÒÒapekkho.
DadaÑ paresaÑ idha annapÈnaÑ,
AkkhÈhi me BhagavÈ yaÒÒasampadaÑ. (20)
511. Yajassu yajamÈno MÈghÈti BhagavÈ,

Sabbattha ca vippasÈdehi cittaÑ.
ŒrammaÓaÑ yajamÈnassa yaÒÒo,
Ettha patiÔÔhÈya jahÈti dosaÑ. (21)
512. So vÊtarÈgo pavineyya dosaÑ,

MettaÑ cittaÑ bhÈvayamappamÈÓaÑ.
RattindivaÑ satatamappamatto,
SabbÈ disÈ pharati appamaÒÒaÑ. (22)
3. MahÈvagga 355
513. Ko sujjhati muccati bajjhatÊ ca,

KenattanÈ gacchati1 brahmalokaÑ.
AjÈnato me Muni br|hi puÔÔho,
BhagavÈ hi me sakkhi brahmajjadiÔÔho.
TuvaÑ hi no brahmasamosi saccaÑ,
KathaÑ upapajjati brahmalokaÑ jutima. (23)
514. Yo yajati tividhaÑ yaÒÒasampadaÑ, (MÈghÈti BhagavÈ,)

ŒrÈdhaye dakkhiÓeyyebhi tÈdi.
EvaÑ yajitvÈ sammÈ yÈcayogo,
Upapajjati brahmalokanti br|mÊti. (24)
EvaÑ vutte MÈgho mÈÓavo BhagavantaÑ etadavoca “abhikkantaÑ bho
Gotama -pa- ‘ajjatagge pÈÓupetaÑ saraÓaÑ gatan’ti”.
MÈghasuttaÑ paÒcamaÑ.
_____
6. Sabhiyasutta
EvaÑ me sutaÑ–ekaÑ samayaÑ BhagavÈ RÈjagahe viharati VeÄuvane
kalandakanivÈpe. Tena kho pana samayena Sabhiyassa paribbÈjakassa
purÈÓasÈlohitÈya devatÈya paÒhÈ uddiÔÔhÈ honti “yo te Sabhiya samaÓo vÈ
brÈhmaÓo vÈ ime paÒhe puÔÔho byÈkaroti, tassa santike brahmacariyaÑ
careyyÈsÊ”ti.
Atha kho Sabhiyo paribbÈjako tassÈ devatÈya santike te paÒhe
uggahetvÈ ye te samaÓabrÈhmaÓÈ sa~ghino gaÓino gaÓÈcariyÈ ÒÈtÈ
yasassino titthakarÈ sÈdhusammatÈ bahujanassa. SeyyathidaÑ, * P|raÓo
Kassapo, MakkhaligosÈlo, Ajito Kesakambalo, Pakudho2 KaccÈno,
SaÒcayo3 BelaÔÔhaputto4, NigaÓÔho NÈÔaputto5, te upasa~kamitvÈ te paÒhe
pucchati. Te
______________________________________________________________
1. KenatthenÈ gacchati (Ka) * DÊ 1. 48 piÔÔhÈdÊsu vitthÈro.
2. Kakudho (SÊ), pakuddho (SyÈ, KaÑ) 3. SaÒjayo (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
4. BellaÔÔhiputto (SÊ, I), VeÄaÔÔhaputto (SyÈ) 5. NÈtaputto (SÊ, I)
Sabhiyena paribbÈjakena paÒhe puÔÔhÈ na sampÈyanti, asampÈyantÈ kopaÒca

dosaÒca appaccayaÒca pÈtukaronti. Api ca SabhiyaÑyeva paribbÈjakaÑ
paÔipucchanti.
Atha kho Sabhiyassa paribbÈjakassa etadahosi “ye kho te bhonto
samaÓabrÈhmaÓÈ sa~ghino gaÓino gaÓÈcariyÈ ÒÈtÈ yasassino titthakarÈ
sÈdhusammatÈ bahujanassa. SeyyathidaÑ, P|raÓo Kassapo -pa- NigaÓÔho
NÈÔaputto, te mayÈ paÒhe puÔÔhÈ na sampÈyanti, asampÈyantÈ kopaÒca
dosaÒca appaccayaÒca pÈtukaronti. Api ca maÒÒevettha paÔipucchanti.
YaÑn|nÈhaÑ hÊnÈyÈvattitvÈ kÈme paribhuÒjeyyan”ti.
Atha kho Sabhiyassa paribbÈjakassa etadahosi “ayampi kho samaÓo
Gotamo sa~ghÊ ceva gaÓÊ ca gaÓÈcariyo ca ÒÈto yasassÊ titthakaro
sÈdhusammato bahujanassa, yaÑn|nÈhaÑ samaÓaÑ GotamaÑ
upasa~kamitvÈ ime paÒhe puccheyyan”ti.
Atha kho Sabhiyassa paribbÈjakassa etadahosi “yepi kho te1 bhonto
samaÓabrÈhmaÓÈ jiÓÓÈ vuÉÉhÈ mahallakÈ addhagatÈ vayo-anuppattÈ therÈ
rattaÒÒ| cirapabbajitÈ sa~ghino gaÓino gaÓÈcariyÈ ÒÈtÈ yasassino titthakarÈ
sÈdhusammatÈ bahujanassa. SeyyathidaÑ, P|raÓo Kassapo -pa- NigaÓÔho
NÈÔaputto, tepi mayÈ paÒhe puÔÔhÈ na sampÈyanti, asampÈyantÈ kopaÒca
dosaÒca appaccayaÒca pÈtukaronti. Api ca maÒÒevettha paÔipucchanti. KiÑ
pana me samaÓo Gotamo ime paÒhe puÔÔho byÈkarissati, samaÓo hi Gotamo
daharo ceva jÈtiyÈ, navo ca pabbajjÈyÈti.
Atha kho Sabhiyassa paribbÈjakassa etadahosi “samaÓo kho2 “daharoti
na uÒÒÈtabbo na paribhotabbo. Daharopi cesa samaÓo Gotamo mahiddhiko
hoti mahÈnubhÈvo, yaÑn|nÈhaÑ samaÓaÑ GotamaÑ upasa~kamitvÈ ime
paÒhe puccheyyan”ti.
Atha kho Sabhiyo paribbÈjako yena RÈjagahaÑ tena cÈrikaÑ pakkÈmi,
anupubbena cÈrikaÑ caramÈno yena RÈjagahaÑ VeÄuvanaÑ
kalandakanivÈpo, yena BhagavÈ tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ BhagavatÈ
______________________________________________________________
1. Ye kho te (SyÈ), yaÑ kho te (Ka) 2. SamaÓo kho Gotamo (SyÈ, Ka)
3. MahÈvagga 357
saddhiÑ sammodi, sammodanÊyaÑ kathaÑ sÈraÓÊyaÑ vÊtisÈretvÈ

ekamantaÑ nisÊdi, ekamantaÑ nisinno kho Sabhiyo paribbÈjako
515. Ka~khÊ vecikicchÊ ÈgamaÑ, (Iti Sabhiyo,)

PaÒhe pucchituÑ abhika~khamÈno.
Tesa’ntakaro bhavÈhi1 paÒhe me puÔÔho,
AnupubbaÑ anudhammaÑ byÈkarohi me. (1)
516. D|rato Ègatosi Sabhiya, (Iti BhagavÈ,)

PaÒhe pucchituÑ abhika~khamÈno.
Tesa’ntakaro bhavÈmi2 paÒhe te puÔÔho,
AnupubbaÑ anudhammaÑ byÈkaromi te. (2)
517. Puccha maÑ Sabhiya paÒhaÑ, yaÑkiÒci manasicchasi.

Tassa tasseva paÒhassa, ahaÑ antaÑ karomi teti. (3)
Atha kho Sabhiyassa paribbÈjakassa etadahosi “acchariyaÑ vata bho,
abbhutaÑ vata bho, yaÑ vatÈhaÑ aÒÒesu samaÓabrÈhmaÓesu
okÈsakammamattampi3 nÈlatthaÑ. TaÑ me idaÑ samaÓena Gotamena
okÈsakammaÑ katan”ti attamano pamudito udaggo pÊtisomanassajÈto
BhagavantaÑ paÒhaÑ apucchi–
518. KiÑpattinamÈhu bhikkhunaÑ, (Iti Sabhiyo,)

SorataÑ kena kathaÒca dantamÈhu.
Buddhoti kathaÑ pavuccati,
PuÔÔho me BhagavÈ byÈkarohi. (4)
519. Pajjena katena attanÈ, (SabhiyÈti BhagavÈ,)

ParinibbÈnagato vitiÓÓaka~kho.
VibhavaÒca bhavaÒca vippahÈya,
VusitavÈ khÊÓapunabbhavo sa bhikkhu. (5)
______________________________________________________________
1. BhavÈhime (I, Ka) 2. Tesamantakaromi te (Ka) 3. OkÈsamattampi (SÊ, I)
520. Sabbattha upekkhako satimÈ,

Na so hiÑsati kaÒci sabbaloke.
TiÓÓo samaÓo anÈvilo,
UssadÈ yassa na santi sorato so. (6)
521. + YassindriyÈni bhÈvitÈni,

AjjhattaÑ bahiddhÈ ca sabbaloke.
Nibbijjha imaÑ paraÒca lokaÑ,
KÈlaÑ ka~khati bhÈvito sa danto. (7)
522. KappÈni viceyya kevalÈni,

SaÑsÈraÑ dubhayaÑ cut|papÈtaÑ.
Vigatarajamana~gaÓaÑ visuddhaÑ,
PattaÑ jÈtikhayaÑ tamÈhu Buddhanti. (8)
Atha kho Sabhiyo paribbÈjako Bhagavato bhÈsitaÑ abhinanditvÈ
anumoditvÈ attamano pamudito udaggo pÊtisomanassajÈto BhagavantaÑ
uttariÑ1 paÒhaÑ apucchi–
523. KiÑ pattinamÈhu brÈhmaÓaÑ, (Iti Sabhiyo,)

SamaÓaÑ kena kathaÒca nhÈtakoti.
NÈgoti kathaÑ pavuccati,
524. * BÈhitvÈ sabbapÈpakÈni, (SabhiyÈti BhagavÈ,)

Vimalo sÈdhusamÈhito Ôhitatto.
SaÑsÈramaticca kevalÊ so,
Asito tÈdi pavuccate sa brahmÈ. (10)
525.
SamitÈvi pahÈya puÒÒapÈpaÑ,
Virajo ÒatvÈ imaÑ paraÒca lokaÑ.
JÈtimaraÓaÑ upÈtivatto,
SamaÓo tÈdi pavuccate tathattÈ. (11)
______________________________________________________________
+ Khu 10. 147 piÔÔhepi. 1. Uttari (Ka) * Khu 8. 84 piÔÔhepi.
3. MahÈvagga 359
526. NinhÈya1 sabbapÈpakÈni,

Devamanussesu kappiyesu,
KappaÑ neti tamÈhu nhÈtakoti. (12)
527. * ŒguÑ na karoti kiÒci loke,

SabbasaÑyoge2 visajja bandhanÈni.
Sabbattha na sajjatÊ vimutto,
NÈgo tÈdi pavuccate tathattÈti. (13)
Atha kho Sabhiyo paribbÈjako -pa- BhagavantaÑ uttariÑ paÒhaÑ
apucchi–
528. KaÑ khettajinaÑ vadanti BuddhÈ, (Iti Sabhiyo,)

KusalaÑ kena kathaÒca paÓÉitoti.
Muni nÈma kathaÑ pavuccati,
529. KhettÈni viceyya kevalÈni, (SabhiyÈti BhagavÈ,)

DibbaÑ mÈnusakaÒca brahmakhettaÑ.
Sabbakhettam|labandhanÈ pamutto,
Khettajino tÈdi pavuccate tathattÈ. (15)
530. KosÈni viceyya kevalÈni,

DibbaÑ mÈnusakaÒca brahmakosaÑ.
Sabbakosam|labandhanÈ pamutto,
Kusalo tÈdi pavuccate tathattÈ. (16)
531. DubhayÈni viceyya paÓÉarÈni,

AjjhattaÑ bahiddhÈ ca suddhipaÒÒo.
KaÓhaÑ sukkaÑ upÈtivatto,
PaÓÉito tÈdi pavuccate tathattÈ. (17)
______________________________________________________________
1. NinahÈya (SyÈ) * Khu 8. 83 piÔÔhepi. 2. Sabbayoge (Ka)
532. * AsataÒca sataÒca ÒatvÈ dhammaÑ,

Devamanussehi p|janÊyo,
Sa~gaÑ jÈlamaticca so munÊti. (18)
apucchi–
533. KiÑpattinamÈhu vedaguÑ, (Iti Sabhiyo,)

AnuviditaÑ kena kathaÒca viriyavÈti.
ŒjÈniyo kinti nÈma hoti,
534. + VedÈni viceyya kevalÈni, (SabhiyÈti BhagavÈ,)

SamaÓÈnaÑ yÈnidhatthi1 brÈhmaÓÈnaÑ.
SabbavedanÈsu vÊtarÈgo,
SabbaÑ vedamaticca vedag| so. (20)
535. Anuvicca papaÒcanÈmar|paÑ,

AjjhattaÑ bahiddhÈ ca rogam|laÑ.
Sabbarogam|labandhanÈ pamutto,
Anuvidito tÈdi pavuccate tathattÈ. (21)
536. + Virato idha sabbapÈpakehi,

NirayadukkhaÑ aticca viriyavÈ so.
So vÊriyavÈ padhÈnavÈ,
DhÊro tÈdi pavuccate tathattÈ. (22)
537.
Yassassu lunÈni bandhanÈni,
AjjhattaÑ bahiddhÈ ca sa~gam|laÑ.
Sabbasa~gam|labandhanÈ pamutto,
ŒjÈniyo tÈdi pavuccate tathattÈti. (23)
______________________________________________________________
1. YÈnipatthi (SÊ, SyÈ, I) + Khu 8. 254 piÔÔhepi.
3. MahÈvagga 361

apucchi–
538. KiÑpattinamÈhu sottiyaÑ, (Iti Sabhiyo,)

AriyaÑ kena kathaÒca caraÓavÈti.
ParibbÈjako kinti nÈma hoti,
539. SutvÈ sabbadhammaÑ abhiÒÒÈya loke, (SabhiyÈti BhagavÈ,)

SÈvajjÈnavajjaÑ yadatthi kiÒci.
AbhibhuÑ akathaÑkathiÑ vimuttaÑ,
AnighaÑ sabbadhimÈhu sottiyoti. (25)
540. ChetvÈ ÈsavÈni ÈlayÈni,

VidvÈ so na upeti gabbhaseyyaÑ.
SaÒÒaÑ tividhaÑ panujja pa~kaÑ,
KappaÑ neti tamÈhu ariyoti. (26)
541. Yo idha caraÓesu pattipatto,

Kusalo sabbadÈ ÈjÈnÈti1 dhammaÑ.
Sabbattha na sajjati vimuttacitto2,
PaÔighÈ yassa na santi caraÓavÈ so. (27)
542. DukkhavepakkaÑ yadatthi kammaÑ,

Uddhamadho tiriyaÑ vÈpi3 majjhe.
ParibbÈjayitvÈ pariÒÒacÈrÊ,
MÈyaÑ mÈnamathopi lobhakodhaÑ.
PariyantamakÈsi nÈmar|paÑ,
TaÑ paribbÈjakamÈhu pattipattanti. (28)
Atha kho Sabhiyo paribbÈjako Bhagavato bhÈsitaÑ abhinanditvÈ
anumoditvÈ attamano pamudito udaggo pÊtisomanassajÈto uÔÔhÈyÈsanÈ
ekaÑsaÑ uttarÈsa~gaÑ karitvÈ yena BhagavÈ tenaÒjaliÑ paÓÈmetvÈ
BhagavantaÑ sammukhÈ sÈruppÈhi gÈthÈhi abhitthavi–
______________________________________________________________
1. ŒjÈni (SyÈ) 2. Vimutto (SÊ) 3. TiriyaÒcÈpi (SyÈ)
543. YÈni ca tÊÓi yÈni ca saÔÔhi,

SamaÓappavÈdasitÈni1 bh|ripaÒÒa.
SaÒÒakkharasaÒÒanissitÈni,
OsaraÓÈni vineyya oghatama’gÈ. (29)
544. Antag|si pÈrag|2 dukkhassa,

ArahÈsi SammÈsambuddho khÊÓÈsavaÑ taÑ maÒÒe.
JutimÈ mutimÈ pah|tapaÒÒo,
Dukkhassantakara atÈresi maÑ. (30)
545. YaÑ me ka~khitamaÒÒÈsi,

VicikicchÈ maÑ tÈrayi namo te.
Muni monapathesu pattipatta,
Akhila Œdiccabandhu soratosi. (31)
546. YÈ me ka~khÈ pure Èsi, taÑ me byÈkÈsi cakkhumÈ.

AddhÈ MunÊsi Sambuddho, natthi nÊvaraÓÈ tava. (32)
547. UpÈyÈsÈ ca te sabbe, viddhastÈ vinaÄÊkatÈ.

SÊtibh|to damappatto, dhitimÈ saccanikkamo. (33)
548. Tassa te nÈganÈgassa, mahÈvÊrassa bhÈsato.

Sabbe devÈnumodanti, ubho nÈradapabbatÈ. (34)
549. Namo te purisÈjaÒÒa, namo te purisuttama.

SadevakasmiÑ lokasmiÑ, natthi te paÔipuggalo. (35)
550. TuvaÑ Buddho tuvaÑ SatthÈ, tuvaÑ mÈrÈbhibh| Muni.

TuvaÑ anusaye chetvÈ, tiÓÓo tÈresi’maÑ pajaÑ. (36)
551. UpadhÊ te samatikkantÈ, ÈsavÈ te padÈlitÈ.

SÊhosi anupÈdÈno, pahÊnabhayabheravo. (37)
______________________________________________________________
1. SamaÓappavÈdanissitÈni (SyÈ, Ka) 2. PÈrag|si (SyÈ, I, Ka)
3. MahÈvagga 363
552. PuÓÉarÊkaÑ yathÈ vaggu, toye na upalimpati1.

EvaÑ puÒÒe ca pÈpe ca, ubhaye tvaÑ na limpasi.
PÈde vÊra pasÈrehi, Sabhiyo vandati Satthunoti. (38)
Atha kho Sabhiyo paribbÈjako Bhagavato pÈdesu sirasÈ nipatitvÈ
BhagavantaÑ etadavoca “abhikkantaÑ bhante -pa- esÈhaÑ BhagavantaÑ
saraÓaÑ gacchÈmi dhammaÒca bhikkhusaÑghaÒca, labheyyÈhaÑ bhante
Bhagavato santike pabbajjaÑ, labheyyaÑ upasampadan”ti.
Yo kho Sabhiya aÒÒatitthiyapubbo imasmiÑ dhammavinaye Èka~khati
pabbajjaÑ, Èka~khati upasampadaÑ, so cattÈro mÈse parivasati, catunnaÑ
mÈsÈnaÑ accayena ÈraddhacittÈ bhikkh| pabbÈjenti, upasampÈdenti
bhikkhubhÈvÈya. Api ca mettha puggalavemattatÈ viditÈti.
Sace bhante aÒÒatitthiyapubbÈ imasmiÑ dhammavinaye Èka~khantÈ
pabbajjaÑ Èka~khantÈ upasampadaÑ cattÈro mÈse parivasanti, catunnaÑ
mÈsÈnaÑ accayena ÈraddhacittÈ bhikkh| pabbÈjenti, upasampÈdenti
bhikkhubhÈvÈya, ahaÑ cattÈri vassÈni parivasissÈmi, catunnaÑ vassÈnaÑ
accayena ÈraddhacittÈ bhikkh| pabbÈjentu, upasampÈdentu
bhikkhubhÈvÈyÈti. Alattha kho Sabhiyo paribbÈjako Bhagavato santike
pabbajjaÑ, alattha upasampadaÑ -pa-. AÒÒataro kho panÈyasmÈ Sabhiyo
arahataÑ ahosÊti.
SabhiyasuttaÑ chaÔÔhaÑ.
_____
7. Selasutta
* EvaÑ me sutaÑ–ekaÑ samayaÑ BhagavÈ A~guttarÈpesu cÈrikaÑ
caramÈno mahatÈ bhikkhusaÑghena saddhiÑ aÉÉhateÄasehi bhikkhusatehi
yena ŒpaÓaÑ nÈma A~guttarÈpÈnaÑ nigamo tadavasari. Assosi kho KeÓiyo
jaÔilo “samaÓo khalu bho Gotamo Sakyaputto SakyakulÈ pabbajito
A~guttarÈpesu cÈrikaÑ caramÈno mahatÈ bhikkhusaÑghena saddhiÑ
aÉÉhateÄasehi bhikkhusatehi ÈpaÓaÑ anuppatto, taÑ kho pana bhavantaÑ
______________________________________________________________
1. Toyena na upalippati (SÊ), toye na upalippati (I), toyena na upalimpati (Ka)
* Ma 2. 347 piÔÔhepi.
GotamaÑ evaÑ kalyÈÓo kittisaddo abbhuggato ‘itipi so BhagavÈ ArahaÑ

SammÈsambuddho VijjÈcaraÓasampanno Sugato Lokavid| Anuttaro
purisadammasÈrathi SatthÈ devamanussÈnaÑ Buddho BhagavÈ’ti1. So imaÑ
lokaÑ sadevakaÑ samÈrakaÑ sabrahmakaÑ sassamaÓabrÈhmaÓiÑ pajaÑ
sadevamanussaÑ sayaÑ abhiÒÒÈ sacchikatvÈ pavedeti, so dhammaÑ deseti
ÈdikalyÈÓaÑ majjhekalyÈÓaÑ pariyosÈnakalyÈÓaÑ sÈtthaÑ sabyaÒjanaÑ
kevalaparipuÓÓaÑ parisuddhaÑ brahmacariyaÑ pakÈseti, sÈdhu kho pana
tathÈr|pÈnaÑ arahataÑ dassanaÑ hotÊ”ti.
Atha kho KeÓiyo jaÔilo yena BhagavÈ tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ
BhagavatÈ saddhiÑ sammodi, sammodanÊyaÑ kathaÑ sÈraÓÊyaÑ vÊtisÈretvÈ
ekamantaÑ nisÊdi, ekamantaÑ nisinnaÑ kho KeÓiyaÑ jaÔilaÑ BhagavÈ
dhammiyÈ kathÈya sandassesi samÈdapesi samuttejesi sampahaÑsesi. Atha
kho KeÓiyo jaÔilo BhagavatÈ dhammiyÈ kathÈya sandassito samÈdapito
samuttejito sampahaÑsito BhagavantaÑ etadavoca “adhivÈsetu me bhavaÑ
Gotamo svÈtanÈya bhattaÑ saddhiÑ bhikkhusaÑghenÈ”ti. EvaÑ vutte
BhagavÈ KeÓiyaÑ jaÔilaÑ etadavoca “mahÈ kho KeÓiya bhikkhusaÑgho
aÉÉhateÄasÈni bhikkhusatÈni, tvaÒca brÈhmaÓesu abhippasanno”ti.
Dutiyampi kho KeÓiyo jaÔilo BhagavantaÑ etadavoca “kiÒcÈpi bho
Gotama mahÈ bhikkhusaÑgho aÉÉhateÄasÈni bhikkhusatÈni, ahaÒca
brÈhmaÓesu abhippasanno, adhivÈsetu me bhavaÑ Gotamo svÈtanÈya
bhattaÑ saddhiÑ bhikkhusaÑghenÈ”ti. Dutiyampi kho BhagavÈ KeÓiyaÑ
jaÔilaÑ etadavoca “mahÈ kho KeÓiya bhikkhusaÑgho aÉÉhateÄasÈni
bhikkhusatÈni, tvaÒca brÈhmaÓesu abhippasanno”ti.
Tatiyampi kho KeÓiyo jaÔilo BhagavantaÑ etadavoca “kiÒcÈpi bho
Gotama mahÈ bhikkhusaÑgho aÉÉhateÄasÈni bhikkhusatÈni, ahaÒca
brÈhmaÓesu abhippasanno, adhivÈsetu2 me bhavaÑ Gotamo svÈtanÈya
bhattaÑ saddhiÑ bhikkhusaÑghenÈ”ti. AdhivÈsesi BhagavÈ tuÓhÊbhÈvena.
Atha kho KeÓiyo jaÔilo Bhagavato adhivÈsanaÑ
______________________________________________________________
1. BhagavÈ (SyÈ,I) 2. AdhivÈsetveva (SÊ)
3. MahÈvagga 365
viditvÈ uÔÔhÈyÈsanÈ yena sako assamo tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ

mittÈmacce ÒÈtisÈlohite Èmantesi “suÓantu me bhavanto mittÈmaccÈ
ÒÈtisÈlohitÈ, samaÓo me Gotamo nimantito svÈtanÈya bhattaÑ saddhiÑ
bhikkhusaÑghena, yena me kÈyaveyyÈvaÔikaÑ kareyyÈthÈ”ti. “EvaÑ bho”ti
kho KeÓiyassa jaÔilassa mittÈmaccÈ ÒÈtisÈlohitÈ KeÓiyassa jaÔilassa
paÔissutvÈ appekacce uddhanÈni khaÓanti, appekacce kaÔÔhÈni phÈlenti,
appekacce bhÈjanÈni dhovanti, appekacce udakamaÓikaÑ patiÔÔhÈpenti,
appekacce ÈsanÈni paÒÒÈpenti. KeÓiyo pana jaÔilo sÈmaÑyeva
maÓÉalamÈÄaÑ paÔiyÈdeti.
Tena kho pana samayena Selo brÈhmaÓo ŒpaÓe paÔivasati, tiÓÓaÑ

vedÈnaÑ pÈrag| sanighaÓÉukeÔubhÈnaÑ sÈkkharappabhedÈnaÑ
itihÈsapaÒcamÈnaÑ padako veyyÈkaraÓo lokÈyatamahÈpurisalakkhaÓesu
anavayo, tÊÓi ca mÈÓavakasatÈni mante vÈceti.
Tena kho pana samayena KeÓiyo jaÔilo Sele brÈhmaÓe abhippasanno

hoti. Atha kho Selo brÈhmaÓo tÊhi mÈÓavakasatehi parivuto ja~ghÈvihÈraÑ
anuca~kamamÈno anuvicaramÈno yena KeÓiyassa jaÔilassa assamo
tenupasa~kami. AddasÈ kho Selo brÈhmaÓo KeÓiyassa jaÔilassa assame1
appekacce uddhanÈni khaÓante -pa- appekacce ÈsanÈni paÒÒÈpente,
KeÓiyaÑ pana jaÔilaÑ sÈmaÑyeva maÓÉalamÈÄaÑ paÔiyÈdentaÑ, disvÈna
KeÓiyaÑ jaÔilaÑ etadavoca “kiÑ nu kho bhoto KeÓiyassa ÈvÈho vÈ
bhavissati, vivÈho vÈ bhavissati, mahÈyaÒÒo vÈ paccupaÔÔhito, rÈjÈ vÈ
MÈgadho seniyo BimbisÈro nimantito svÈtanÈya saddhiÑ balakÈyenÈ”ti.
Na me bho Sela ÈvÈho vÈ bhavissati vivÈho vÈ, nÈpi rÈjÈ MÈgadho

seniyo BimbisÈro nimantito svÈtanÈya saddhiÑ balakÈyena, api ca kho me
mahÈyaÒÒo paccupaÔÔhito, atthi samaÓo Gotamo Sakyaputto SakyakulÈ
pabbajito A~guttarÈpesu
______________________________________________________________
1. KeÓiyassamiye jaÔile (SÊ, I) Ma 2. 349 piÔÔhepi.
cÈrikaÑ caramÈno mahatÈ bhikkhusaÑghena saddhiÑ aÉÉhateÄasehi

bhikkhusatehi ÈpaÓaÑ anuppatto, taÑ kho pana bhavantaÑ GotamaÑ -pa-
Buddho BhagavÈti. So me nimantito svÈtanÈya bhattaÑ saddhiÑ
bhikkhusaÑghenÈ”ti. “Buddho”ti bho KeÓiya vadesi,”Buddho”ti bho Sela
vadÈmi. “Buddho”ti bho KeÓiya vadesi, “Buddho”ti bho Sela vadÈmÊti.
Atha kho Selassa brÈhmaÓassa etadahosi “ghosopi kho eso dullabho
lokasmiÑ yadidaÑ Buddhoti, ÈgatÈni kho panamhÈkaÑ mantesu
dvattiÑsamahÈpurisalakkhaÓÈni, yehi samannÈgatassa mahÈpurisassa dveva
gatiyo bhavanti anaÒÒÈ–sace agÈraÑ ajjhÈvasati rÈjÈ hoti cakkavattÊ
dhammiko dhammarÈjÈ cÈturanto vijitÈvÊ janapadatthÈvariyappatto
sattaratanasamannÈgato. TassimÈni satta ratanÈni bhavanti. SeyyathidaÑ,
cakkaratanaÑ hatthiratanaÑ assaratanaÑ maÓiratanaÑ itthiratanaÑ
gahapatiratanaÑ pariÓÈyakaratanameva sattamaÑ. ParosahassaÑ kho
panassa puttÈ bhavanti s|rÈ vÊra~gar|pÈ parasenappamaddanÈ, so imaÑ
pathaviÑ sÈgarapariyantaÑ adaÓÉena asatthena dhammena abhivijiya
ajjhÈvasati. Sace kho pana agÈrasmÈ anagÈriyaÑ pabbajati, ArahaÑ hoti
SammÈsambuddho loke vivaÔÔacchado1”. KahaÑ pana bho KeÓiya etarahi so
bhavaÑ Gotamo viharati ArahaÑ SammÈsambuddhoti.
EvaÑ vutte KeÓiyo jaÔilo dakkhiÓaÑ BÈhuÑ paggahetvÈ SelaÑ
brÈhmaÓaÑ etadavoca “yenesÈ bho Sela nÊlavanarÈjÊ”ti. Atha kho Selo
brÈhmaÓo tÊhi mÈÓavakasatehi saddhiÑ yena BhagavÈ tenupasa~kami, atha
kho Selo brÈhmaÓo te mÈÓavake Èmantesi “appasaddÈ bhonto Ègacchantu
pade padaÑ nikkhipantÈ, durÈsadÈ hi te Bhagavanto2 sÊhÈva ekacarÈ. YadÈ
cÈhaÑ bho samaÓena Gotamena saddhiÑ manteyyaÑ, mÈ me bhonto
antarantarÈ kathaÑ opÈtetha, kathÈpariyosÈnaÑ me bhavanto Ègament|ti.
Atha kho Selo brÈhmaÓo yena BhagavÈ tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ
BhagavatÈ saddhiÑ sammodi, sammodanÊyaÑ kathaÑ sÈraÓÊyaÑ vÊtisÈretvÈ
ekamantaÑ nisÊdi, ekamantaÑ nisinno kho Selo brÈhmaÓo
______________________________________________________________
1. Vivattacchaddo (SÊ, I) 2. Bhavanto (SyÈ, Ka)
3. MahÈvagga 367
Bhagavato kÈye dvattiÑsamahÈpurisalakkhaÓÈni samannesi1. AddasÈ kho

Selo brÈhmaÓo Bhagavato kÈye dvattiÑsamahÈpurisalakkhaÓÈni yebhuyyena
ÔhapetvÈ dve. DvÊsu mahÈpurisalakkhaÓesu ka~khati vicikicchati
nÈdhimuccati na sampasÊdati–kosohite ca vatthaguyhe, pah|tajivhatÈya
cÈti.
Atha kho Bhagavato etadahosi “passati kho me ayaÑ Selo brÈhmaÓo
dvattiÑsamahÈpurisalakkhaÓÈni yebhuyyena ÔhapetvÈ dve. DvÊsu
mahÈpurisalakkhaÓesu ka~khati vicikicchati nÈdhimuccati na sampasÊdati–
kosohite ca vatthaguyhe, pah|tajivhatÈya cÈ”ti. Atha kho BhagavÈ
tathÈr|paÑ iddhÈbhisa~khÈraÑ abhisa~khÈsi2, yathÈ addasa Selo brÈhmaÓo
Bhagavato kosohitaÑ vatthaguyhaÑ. Atha kho BhagavÈ jivhaÑ ninemetvÈ
ubhopi kaÓÓasotÈni anumasi paÔimasi, ubhopi nÈsikasotÈni anumasi
paÔimasi, kevalampi nalÈÔamaÓÉalaÑ jivhÈya chÈdesi.
Atha kho Selassa brÈhmaÓassa etadahosi “samannÈgato kho samaÓo
Gotamo dvattiÑsamahÈpurisalakkhaÓehi paripuÓÓehi, no aparipuÓÓehi. No
ca kho naÑ jÈnÈmi ‘Buddho vÈ no vÈ’, sutaÑ kho pana metaÑ
brÈhmaÓÈnaÑ vuÉÉhÈnaÑ mahallakÈnaÑ ÈcariyapÈcariyÈnaÑ
bhÈsamÈnÈnaÑ ‘ye te bhavanti Arahanto SammÈsambuddhÈ, te sake vaÓÓe
bhaÒÒamÈne attÈnaÑ pÈtukarontÊ’ti. YaÑn|nÈhaÑ samaÓaÑ GotamaÑ
sammukhÈ sÈruppÈhi gÈthÈhi abhitthaveyyan”ti. Atha kho Selo brÈhmaÓo
BhagavantaÑ sammukhÈ sÈruppÈhi gÈthÈhi abhitthavi–
553. * ParipuÓÓakÈyo suruci, sujÈto cÈrudassano.

SuvaÓÓavaÓÓosi BhagavÈ, susukkadÈÔhosi vÊriyavÈ. (1)
554. Narassa hi sujÈtassa, ye bhavanti viyaÒjanÈ.

Sabbe te tava kÈyasmiÑ, mahÈpurisalakkhaÓÈ. (2)
555. Pasannanetto sumukho, brahÈ uju patÈpavÈ.

Majjhe samaÓasaÑghassa, Èdiccova virocasi. (3)
______________________________________________________________
1. Sammannesi (SÊ, SyÈ) 2. Abhisa~khÈresi (SyÈ, Ka) DÊ 1. 101 piÔÔhepi.
556. KalyÈÓadassano bhikkhu, kaÒcanasannibhattaco.

KiÑ te samaÓabhÈvena, evaÑ uttamavaÓÓino. (4)
557. RÈjÈ arahasi bhavituÑ, cakkavattÊ rathesabho.

CÈturanto vijitÈvÊ, jambusaÓÉassa1 issaro. (5)
558. KhattiyÈ bhogirÈjÈno2, anuyantÈ3 bhavantu te.

RÈjÈbhirÈjÈ manujindo, rajjaÑ kÈrehi Gotama. (6)
559. RÈjÈhamasmi SelÈti, (BhagavÈ)

DhammarÈjÈ anuttaro.
Dhammena cakkaÑ vattemi,
CakkaÑ appaÔivattiyaÑ. (7)
560. Sambuddho paÔijÈnÈsi, (Iti Selo brÈhmaÓo,)

DhammarÈjÈ anuttaro.
Dhammena cakkaÑ vattemi,
Iti bhÈsasi Gotama. (8)
561. Ko nu senÈpati bhoto, sÈvako Satthuranvayo.

Ko te tamanuvatteti, dhammacakkaÑ pavattitaÑ. (9)
562. MayÈ pavattitaÑ cakkaÑ, (SelÈti BhagavÈ,)

DhammacakkaÑ anuttaraÑ.
SÈriputto anuvatteti,
AnujÈto TathÈgataÑ. (10)
563. AbhiÒÒeyyaÑ abhiÒÒÈtaÑ, bhÈvetabbaÒca bhÈvitaÑ.

PahÈtabbaÑ pahÊnaÑ me, tasmÈ Buddhosmi brÈhmaÓa. (11)
564. Vinayassu mayi ka~khaÑ, adhimuccassu brÈhmaÓa.

DullabhaÑ dassanaÑ hoti, SambuddhÈnaÑ abhiÓhaso. (12)
______________________________________________________________
1. JambumaÓÉassa (Ka) 2. BhojarÈjÈno (SÊ, SyÈ) 3. AnuyuttÈ (SÊ)
3. MahÈvagga 369
565. YesaÑ ve1 dullabho loke,

PÈtubhÈvo abhiÓhaso.
SohaÑ brÈhmaÓa Sambuddho,
Sallakatto anuttaro. (13)
566. Brahmabh|to atitulo, mÈrasenappamaddano.

SabbÈmitte vasÊkatvÈ, modÈmi akutobhayo. (14)
567. ImaÑ bhavanto nisÈmetha, yathÈ bhÈsati cakkhumÈ.

Sallakatto mahÈvÊro, sÊhova nadatÊ vane. (15)
568. Brahmabh|taÑ atitulaÑ, mÈrasenappamaddanaÑ.

Ko disvÈ nappasÊdeyya, api kaÓhÈbhijÈtiko. (16)
569. Yo maÑ icchati anvetu, yo vÈ nicchati gacchatu.

IdhÈhaÑ pabbajissÈmi, varapaÒÒassa santike. (17)
570. EvaÒce2 ruccati bhoto, SammÈsambuddhasÈsane3.

Mayampi pabbajissÈma, varapaÒÒassa santike. (18)
571. BrÈhmaÓÈ tisatÈ ime, yÈcanti paÒjalÊkatÈ.

BrahmacariyaÑ carissÈma, BhagavÈ tava santike. (19)
572. SvÈkkhÈtaÑ brahmacariyaÑ, (SelÈti BhagavÈ)

SandiÔÔhikamakÈlikaÑ.
Yattha amoghÈ pabbajjÈ,
Appamattassa sikkhatoti. (20)
Alattha kho Selo brÈhmaÓo sapariso Bhagavato santike pabbajjaÑ,
alattha upasampadaÑ. Atha kho KeÓiyo jaÔilo tassÈ rattiyÈ accayena sake
assame paÓÊtaÑ khÈdanÊyaÑ bhojanÊyaÑ paÔiyÈdÈpetvÈ Bhagavato kÈlaÑ
ÈrocÈpesi “kÈlo bho Gotama niÔÔhitaÑ bhattan”ti. Atha kho BhagavÈ
pubbaÓhasamayaÑ nivÈsetvÈ pattacÊvaramÈdÈya yena KeÓiyassa jaÔilassa
assamo tenupasa~kami, upasa~kamitvÈ paÒÒatte Èsane nisÊdi saddhiÑ
bhikkhusaÑghena.
______________________________________________________________
1. YesaÑ vo (I), yassa ve (SyÈ) 2. EtaÒce (SÊ, I)
3. SammÈsambuddhasÈsanaÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I)
Atha kho KeÓiyo jaÔilo BuddhappamukhaÑ bhikkhusaÑghaÑ paÓÊtena

khÈdanÊyena bhojanÊyena sahatthÈ santappesi sampavÈresi. Atha kho KeÓiyo
jaÔilo BhagavantaÑ bhuttÈviÑ onÊtapattapÈÓiÑ aÒÒataraÑ nÊcaÑ ÈsanaÑ
gahetvÈ ekamantaÑ nisÊdi. EkamantaÑ nisinnaÑ kho KeÓiyaÑ jaÔilaÑ
BhagavÈ imÈhi gÈthÈhi anumodi–
573. “AggihuttamukhÈ yaÒÒÈ, sÈvittÊ chandaso mukhaÑ.

RÈjÈ mukhaÑ manussÈnaÑ, nadÊnaÑ sÈgaro mukhaÑ. (21)
574. NakkhattÈnaÑ mukhaÑ cando, Èdicco tapataÑ mukhaÑ.

PuÒÒaÑ Èka~khamÈnÈnaÑ, saÑgho ve yajataÑ mukhan”ti. (22)
Atha kho BhagavÈ KeÓiyaÑ jaÔilaÑ imÈhi gÈthÈhi anumoditvÈ
uÔÔhÈyÈsanÈ pakkÈmi. Atha kho ÈyasmÈ Selo sapariso eko v|pakaÔÔho
appamatto ÈtÈpÊ pahitatto viharanto nacirasseva -pa-. AÒÒataro kho
panÈyasmÈ Selo sapariso arahataÑ ahosi.
Atha kho ÈyasmÈ Selo sapariso yena BhagavÈ tenupasa~kami,
upasa~kamitvÈ ekaÑsaÑ cÊvaraÑ katvÈ yena BhagavÈ tenaÒjaliÑ paÓÈmetvÈ
575. “YaÑ taÑ saraÓamÈgamha1, ito aÔÔhami cakkhuma.

Sattarattena BhagavÈ, dantamha tava sÈsane. (23)
576. TuvaÑ Buddho tuvaÑ SatthÈ, tuvaÑ mÈrÈbhibh| Muni.

TuvaÑ anusaye chetvÈ, tiÓÓo tÈresi’maÑ pajaÑ. (24)
577. UpadhÊ te samatikkantÈ, ÈsavÈ te padÈlitÈ.

SÊhosi2 anupÈdÈno, pahÊnabhayabheravo. (25)
578. Bhikkhavo tisatÈ ime, tiÔÔhanti paÒjalÊkatÈ.

PÈde vÊra pasÈrehi, nÈgÈ vandantu Satthuno”ti. (26)
SelasuttaÑ sattamaÑ.
______________________________________________________________
1. MÈgamma (SÊ, SyÈ, Ka); Ma 2. 354 piÔÔhepi. 2. SÊhova (Ma 2. 354 piÔÔhe.)
3. MahÈvagga 371
8. Sallasutta
579. AnimittamanaÒÒÈtaÑ, maccÈnaÑ idha jÊvitaÑ.
KasiraÒca parittaÒca, taÒca dukkhena saÑyutaÑ. (1)
580. Na hi so upakkamo atthi, yena jÈtÈ na miyyare.

Jarampi patvÈ maraÓaÑ, evaÑdhammÈ hi pÈÓino. (2)
581. PhalÈnamiva pakkÈnaÑ, pÈto patanato1 bhayaÑ.

EvaÑ jÈtÈna maccÈnaÑ, niccaÑ maraÓato bhayaÑ. (3)
582. YathÈpi kumbhakÈrassa, katÈ mattikabhÈjanÈ.

Sabbe bhedanapariyantÈ2, evaÑ maccÈna jÊvitaÑ. (4)
583. DaharÈ ca mahantÈ ca, ye bÈlÈ ye ca paÓÉitÈ.

Sabbe maccuvasaÑ yanti, sabbe maccuparÈyaÓÈ. (5)
584. TesaÑ maccuparetÈnaÑ, gacchataÑ paralokato.

Na pitÈ tÈyate puttaÑ, ÒÈtÊ vÈ pana ÒÈtake. (6)
585. PekkhataÑyeva ÒÈtÊnaÑ, passa lÈlapataÑ puthu.

Ekameko va maccÈnaÑ, govajjho viya nÊyati3. (7)
586. EvamabbhÈhato loko, maccunÈ ca jarÈya ca.

TasmÈ dhÊrÈ na socanti, viditvÈ lokapariyÈyaÑ. (8)
587. Yassa maggaÑ na jÈnÈsi, Ègatassa gatassa vÈ.

Ubho ante asampassaÑ, niratthaÑ paridevasi. (9)
588. ParidevayamÈno ce, kiÒcidatthaÑ udabbahe.

Samm|Äho hiÑsamattÈnaÑ, kayirÈ ce naÑ vicakkhaÓo. (10)
589. Na hi ruÓÓena sokena, santiÑ pappoti cetaso.

Bhiyyassuppajjate dukkhaÑ, sarÊraÑ cupahaÒÒati. (11)
590. Kiso vivaÓÓo bhavati, hiÑsamattÈnamattanÈ.

Na tena petÈ pÈlenti, niratthÈ paridevanÈ. (12)
______________________________________________________________
1. Papatato (SÊ, I, ®Ôha) 2. BhedapariyantÈ (SyÈ) 3. Niyyati (bah|su)
591. SokamappajahaÑ jantu, bhiyyo dukkhaÑ nigacchati.

Anutthunanto kÈla~kataÑ1, sokassa vasamanvag|. (13)
592. AÒÒepi passa gamine, yathÈkammupage nare.

Maccuno vasamÈgamma, phandantevidha pÈÓino. (14)
593. Yena yena hi maÒÒanti, tato taÑ hoti aÒÒathÈ.

EtÈdiso vinÈbhÈvo, passa lokassa pariyÈyaÑ. (15)
594. Api vassasataÑ jÊve, bhiyyo vÈ pana mÈÓavo.

©ÈtisaÑghÈ vinÈ hoti, jahÈti idha jÊvitaÑ. (16)
595. TasmÈ arahato sutvÈ, vineyya paridevitaÑ.

PetaÑ kÈla~kataÑ disvÈ, neso labbhÈ mayÈ iti. (17)
596. YathÈ saraÓamÈdittaÑ, vÈrinÈ parinibbaye2.

Evampi dhÊro sapaÒÒo, paÓÉito kusalo naro.
KhippamuppatitaÑ sokaÑ, vÈto t|laÑva dhaÑsaye. (18)
597. ParidevaÑ pajappaÒca, domanassaÒca attano.

Attano sukhamesÈno, abbahe sallamattano. (19)
598. Abb|Ähasallo asito, santiÑ pappuyya cetaso.

SabbasokaÑ atikkanto, asoko hoti nibbutoti.
SallasuttaÑ aÔÔhamaÑ.
_____
9. VÈseÔÔhasutta
* EvaÑ me sutaÑ–ekaÑ samayaÑ BhagavÈ IcchÈna~gale viharati
IcchÈna~galavanasaÓÉe. Tena kho pana samayena sambahulÈ abhiÒÒÈtÈ
abhiÒÒÈtÈ brÈhmaÓamahÈsÈlÈ IcchÈna~gale paÔivasanti. SeyyathidaÑ, Ca~kÊ
brÈhmaÓo, TÈrukkho brÈhmaÓo, PokkharasÈti brÈhmaÓo, JÈÓussoÓi3
brÈhmaÓo, Todeyyo brÈhmaÓo, aÒÒe ca abhiÒÒÈtÈ abhiÒÒÈtÈ
brÈhmaÓamahÈsÈlÈ. Atha kho VÈseÔÔhabhÈradvÈjÈnaÑ
______________________________________________________________
1. KÈlakataÑ (SÊ, SyÈ) 2. Parinibbuto (SÊ, Ka)
3. JÈÓusoÓi (Ka) * Ma 2. 406 piÔÔhepi.
3. MahÈvagga 373
mÈÓavÈnaÑ ja~ghÈvihÈraÑ anuca~kamantÈnaÑ anuvicarantÈnaÑ1

ayamantarÈkathÈ udapÈdi “kathaÑ bho brÈhmaÓo hotÊ”ti.
BhÈradvÈjo mÈÓavo evamÈha “yato kho bho ubhato sujÈto hoti mÈtito
ca pitito ca saÑsuddhagahaÓiko yÈva sattamÈ pitÈmahayugÈ akkhitto
anupakkuÔÔho jÈtivÈdena, ettÈvatÈ kho bho brÈhmaÓo hotÊ”ti.
VÈseÔÔho mÈÓavo evamÈha “yato kho bho sÊlavÈ ca hoti vatasampanno2
ca, ettÈvatÈ kho bho brÈhmaÓo hotÊ”ti. Neva kho asakkhi BhÈradvÈjo
mÈÓavo VÈseÔÔhaÑ mÈÓavaÑ saÒÒÈpetuÑ, na pana asakkhi VÈseÔÔho
mÈÓavo BhÈradvÈjaÑ mÈÓavaÑ saÒÒÈpetuÑ.
Atha kho VÈseÔÔho mÈÓavo BhÈradvÈjaÑ mÈÓavaÑ Èmantesi “ayaÑ
kho bho3 BhÈradvÈja samaÓo Gotamo Sakyaputto SakyakulÈ pabbajito
IcchÈna~gale viharati IcchÈna~galavanasaÓÉe, taÑ kho pana bhavantaÑ
GotamaÑ evaÑ kalyÈÓo kittisaddo abbhuggato ‘itipi -pa- Buddho
BhagavÈ’ti. ŒyÈma bho BhÈradvÈja yena samaÓo Gotamo
tenupasa~kamissÈma, upasa~kamitvÈ samaÓaÑ GotamaÑ etamatthaÑ
pucchissÈma, yathÈ no samaÓo Gotamo byÈkarissati, tathÈ naÑ
dhÈressÈmÈ”ti. “EvaÑ bho”ti kho BhÈradvÈjo mÈÓavo VÈseÔÔhassa
mÈÓavassa paccassosi.
Atha kho VÈseÔÔhabhÈradvÈjÈ mÈÓavÈ yena BhagavÈ
tenupasa~kamiÑsu, upasa~kamitvÈ BhagavatÈ saddhiÑ sammodiÑsu,
sammodanÊyaÑ kathaÑ sÈraÓÊyaÑ vÊtisÈretvÈ ekamantaÑ nisÊdiÑsu,
ekamantaÑ nisinno kho VÈseÔÔho mÈÓavo BhagavantaÑ gÈthÈhi
ajjhabhÈsi–
599. AnuÒÒÈtapaÔiÒÒÈtÈ, tevijjÈ mayamasmubho.

AhaÑ PokkharasÈtissa, TÈrukkhassÈ’yaÑ mÈÓavo. (1)
600. TevijjÈnaÑ yadakkhÈtaÑ, tatra kevalino’smase.

Padaka’sma veyyÈkaraÓÈ, jappe ÈcariyasÈdisÈ. (2)
______________________________________________________________
1. Anuca~kamamÈnÈnaÑ anuvicaramÈnÈnaÑ (SÊ, I)
2. Vattasampanno (SÊ, SyÈ, Ma 2. 407) 3. AyaÑ bho (SÊ, SyÈ, Ka), ayaÑ kho (I)
601. TesaÑ no jÈtivÈdasmiÑ, vivÈdo atthi Gotama.

JÈtiyÈ brÈhmaÓo hoti, BhÈradvÈjo iti bhÈsati.
AhaÒca kammunÈ1 br|mi, evaÑ jÈnÈhi cakkhuma. (3)
602. Te na sakkoma saÒÒÈpetuÑ, aÒÒamaÒÒaÑ mayaÑ ubho.

BhavantaÑ2 puÔÔhumÈgamhÈ, SambuddhaÑ iti vissutaÑ. (4)
603. CandaÑ yathÈ khayÈtÊtaÑ, pecca paÒjalikÈ janÈ.

VandamÈnÈ namassanti, evaÑ lokasmi GotamaÑ. (5)
604. CakkhuÑ loke samuppannaÑ, mayaÑ pucchÈma GotamaÑ.

JÈtiyÈ brÈhmaÓo hoti, udÈhu bhavati kammunÈ.
AjÈnataÑ no pabr|hi, yathÈ jÈnemu brÈhmaÓaÑ. (6)
605. TesaÑ vo ahaÑ byakkhissaÑ, (VÈseÔÔhÈti BhagavÈ)

AnupubbaÑ yathÈtathaÑ.
JÈtivibha~gaÑ pÈÓÈnaÑ,
AÒÒamaÒÒÈ hi jÈtiyo. (7)
606. TiÓarukkhepi jÈnÈtha, na cÈpi paÔijÈnare.

Li~gaÑ jÈtimayaÑ tesaÑ, aÒÒamaÒÒÈ hi jÈtiyo. (8)
607. Tato kÊÔe paÔa~ge ca, yÈva kunthakipillike.

608. Catuppadepi jÈnÈtha, khuddake ca mahallake.

609. PÈd|darepi jÈnÈtha, urage dÊghapiÔÔhike.

610. Tato macchepi jÈnÈtha, odake vÈrigocare.

611. Tato pakkhÊpi jÈnÈtha, pattayÈne viha~game.

______________________________________________________________
1. KammanÈ (SÊ, I) evamuparipi. 2. BhagavantaÑ (Ka)
3. MahÈvagga 375
612. YathÈ etÈsu jÈtÊsu, li~gaÑ jÈtimayaÑ puthu.

EvaÑ natthi manussesu, li~gaÑ jÈtimayaÑ puthu. (14)
613. Na kesehi na sÊsena, na kaÓÓehi na akkhibhi.

Na mukhena na nÈsÈya, na oÔÔhehi bham|hi vÈ. (15)
614. Na gÊvÈya na aÑsehi, na udarena na piÔÔhiyÈ.

Na soÓiyÈ na urasÈ, na sambÈdhe na methune1. (16)
615. Na hatthehi na pÈdehi, nÈ~gulÊhi nakhehi vÈ.

Na ja~ghÈhi na |r|hi, na vaÓÓena sarena vÈ.
Li~gaÑ jÈtimayaÑ neva, yathÈ aÒÒÈsu jÈtisu. (17)
616. PaccattaÒca sarÊresu2, manussesvetaÑ na vijjati.

VokÈraÒca manussesu, samaÒÒÈya pavuccati. (18)
617. Yo hi koci manussesu, gorakkhaÑ upajÊvati.

EvaÑ VÈseÔÔha jÈnÈhi, kassako so na brÈhmaÓo. (19)
618. Yo hi koci manussesu, puthusippena jÊvati.

EvaÑ VÈseÔÔha jÈnÈhi, sippiko so na brÈhmaÓo. (20)
619. Yo hi koci manussesu, vohÈraÑ upajÊvati.

EvaÑ VÈseÔÔha jÈnÈhi, vÈÓijo so na brÈhmaÓo. (21)
620. Yo hi koci manussesu, parapessena jÊvati.

EvaÑ VÈseÔÔha jÈnÈhi, pessiko3 so na brÈhmaÓo. (22)
621. Yo hi koci manussesu, adinnaÑ upajÊvati.

EvaÑ VÈseÔÔha jÈnÈhi, coro eso na brÈhmaÓo. (23)
622. Yo hi koci manussesu, issatthaÑ upajÊvati.

EvaÑ VÈseÔÔha jÈnÈhi, yodhÈjÊvo na brÈhmaÓo. (24)
623. Yo hi koci manussesu, porohiccena jÊvati.

EvaÑ VÈseÔÔha jÈnÈhi, yÈjako so na brÈhmaÓo. (25)
______________________________________________________________
1. Na sambÈdhÈ na methunÈ (SyÈ, Ka) 2. PaccattaÑ sasarÊresu (SÊ, I)
3. Pessako (Ka)
624. Yo hi koci manussesu, gÈmaÑ raÔÔhaÒca bhuÒjati.

EvaÑ VÈseÔÔha jÈnÈhi, rÈjÈ eso na brÈhmaÓo. (26)
625. * Na cÈhaÑ brÈhmaÓaÑ br|mi, yonijaÑ mattisambhavaÑ.

BhovÈdi nÈma so hoti, sace1 hoti sakiÒcano.
AkiÒcanaÑ anÈdÈnaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ. (27)
626. * SabbasaÑyojanaÑ chetvÈ, yo ve na paritassati.

Sa~gÈtigaÑ visaÑyuttaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ. (28)
627. * ChetvÈ naddhiÑ varattaÒca, sandÈnaÑ sahanukkamaÑ.

UkkhittapalighaÑ BuddhaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ.
(29)
628. * AkkosaÑ vadhabandhaÒca, aduÔÔho yo titikkhati.

KhantÊbalaÑ balÈnÊkaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ. (30)
629. * AkkodhanaÑ vatavantaÑ, sÊlavantaÑ anussadaÑ.

DantaÑ antimasÈrÊraÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ. (31)
630. * VÈri pokkharapatteva, Èraggeriva sÈsapo.

Yo na limpati kÈmesu, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ. (32)
631. * Yo dukkhassa pajÈnÈti, idheva khayamattano.

PannabhÈraÑ visaÑyuttaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ.(33)
632. * GambhÊrapaÒÒaÑ medhÈviÑ, maggÈmaggassa kovidaÑ.

UttamatthamanuppattaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ. (34)
633. * AsaÑsaÔÔhaÑ gahaÔÔhehi, anÈgÈrehi c|bhayaÑ.

AnokasÈrimappicchaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ. (35)
634. * NidhÈya daÓÉaÑ bh|tesu, tasesu thÈvaresu ca.

Yo na hanti na ghÈteti, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ. (36)
635. * AviruddhaÑ viruddhesu, attadaÓÉesu nibbutaÑ.

SÈdÈnesu anÈdÈnaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ. (37)
______________________________________________________________
* HeÔÔhÈ 70 piÔÔhepi. 1. Sa ve (SÊ, SyÈ)
3. MahÈvagga 377
636. * Yassa rÈgo ca doso ca, mÈno makkho ca pÈtito.

SÈsaporiva ÈraggÈ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ. (38)
637. * AkakkasaÑ viÒÒÈpaniÑ, giraÑ saccamudÊraye.

YÈya nÈbhisaje kaÒci, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ. (39)
638. * Yo’dha dÊghaÑ va rassaÑ vÈ, aÓuÑ th|laÑ subhÈsubhaÑ.

Loke adinnaÑ nÈdiyati, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ. (40)
639. * ŒsÈ yassa na vijjanti, asmiÑ loke paramhi ca.

NirÈsÈsaÑ1 visaÑyuttaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ. (41)
640. * YassÈlayÈ na vijjanti, aÒÒÈya akathaÑkathÊ.

AmatogadhamanuppattaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ. (42)
641. * Yo’dha puÒÒaÒca pÈpaÒca, ubho sa~ga’mupaccagÈ.

AsokaÑ virajaÑ suddhaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ. (43)
642. * CandaÑva vimalaÑ suddhaÑ, vippasannamanÈvilaÑ.

NandÊbhavaparikkhÊÓaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ. (44)
643. * Yo’maÑ palipathaÑ duggaÑ, saÑsÈraÑ mohamaccagÈ.

TiÓÓo pÈra~gato jhÈyÊ, anejo akathaÑkathÊ.
AnupÈdÈya nibbuto, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ. (45)
644. * Yo’dha kÈme pahantvÈna, anÈgÈro paribbaje.

KÈmabhavaparikkhÊÓaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ. (46)

TaÓhÈbhavaparikkhÊÓaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ. (47)
646. * HitvÈ mÈnusakaÑ yogaÑ, dibbaÑ yogaÑ upaccagÈ.

SabbayogavisaÑyuttaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ. (48)
647. * HitvÈ ratiÒca aratiÑ, sÊtibh|taÑ nir|padhiÑ.

SabbalokÈbhibhuÑ vÊraÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ. (49)
______________________________________________________________
* HeÔÔhÈ 71, 72 piÔÔhesupi. 1. NirÈsayaÑ (SÊ, SyÈ, I), nirÈsakaÑ (?)
648. * CutiÑ yo vedi1 sattÈnaÑ, upapattiÒca sabbaso.

AsattaÑ SugataÑ BuddhaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ. (50)
649. * Yassa gatiÑ na jÈnanti, devÈ gandhabbamÈnusÈ.

KhÊÓÈsavaÑ arahantaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ. (51)
650. * Yassa pure ca pacchÈ ca, majjhe ca natthi kiÒcanaÑ.

AkiÒcanaÑ anÈdÈnaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ. (52)
651. * UsabhaÑ pavaraÑ vÊraÑ, mahesiÑ vijitÈvinaÑ.

AnejaÑ nhÈtakaÑ BuddhaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ.(53)
652. * PubbenivÈsaÑ yo vedi1, saggÈpÈyaÒca passati.

Atho jÈtikkhayaÑ patto, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓaÑ. (54)
653. SamaÒÒÈ hesÈ lokasmiÑ, nÈmagottaÑ pakappitaÑ.

SammuccÈ samudÈgataÑ, tattha tattha pakappitaÑ. (55)
654. DÊgharattamanusayitaÑ, diÔÔhigatamajÈnataÑ.

AjÈnantÈ no2 pabruvanti,
“JÈtiyÈ hoti brÈhmaÓo”. (56)
655. Na jaccÈ brÈhmaÓo hoti,

Na jaccÈ hoti abrÈhmaÓo.
KammunÈ brÈhmaÓo hoti,
KammunÈ hoti abrÈhmaÓo. (57)
656. Kassako kammunÈ hoti,

Sippiko hoti kammunÈ.
VÈÓijo kammunÈ hoti,
Pessiko hoti kammunÈ. (58)
657.
Coropi kammunÈ hoti, yodhÈjÊvopi kammunÈ.
YÈjako kammunÈ hoti, rÈjÈpi hoti kammunÈ. (59)
______________________________________________________________
1. Yo’veti (?) Itivuttake 262 piÔÔhe AÔÔhakathÈsaÑvaÓÓanÈ passitabbÈ.
2. AjÈnantÈ te (®Ôha), Ma 2. 412 piÔÔhepi passitabbaÑ. * HeÔÔhÈ 73 piÔÔhepi.
3. MahÈvagga 379
658. EvametaÑ yathÈbh|taÑ, kammaÑ passanti paÓÉitÈ.

PaÔiccasamuppÈdadassÈ, kammavipÈkakovidÈ. (60)
659. KammunÈ vattati loko, kammunÈ vattati pajÈ.

KammanibandhanÈ sattÈ, rathassÈÓÊva yÈyato. (61)
660. Tapena brahmacariyena, saÑyamena damena ca.

Etena brÈhmaÓo hoti, etaÑ brÈhmaÓamuttamaÑ. (62)
661. TÊhi vijjÈhi sampanno, santo khÊÓapunabbhavo.

EvaÑ VÈseÔÔha jÈnÈhi, brahmÈ sakko vijÈnatanti.
EvaÑ vutte VÈseÔÔhabhÈradvÈjÈ mÈÓavÈ BhagavantaÑ etadavocuÑ
“abhikkantaÑ bho Gotama -pa- upÈsake no bhavaÑ Gotamo dhÈretu
ajjatagge pÈÓupete1 saraÓaÑ gate”ti.
VÈseÔÔhasuttaÑ navamaÑ.
_____
10. KokÈlikasutta
Jetavane AnÈthapiÓÉikassa ÈrÈme. Atha kho KokÈliko bhikkhu yena
ekamantaÑ nisÊdi. EkamantaÑ nisinno kho KokÈliko bhikkhu BhagavantaÑ
etadavoca “pÈpicchÈ bhante SÈriputtamoggallÈnÈ pÈpikÈnaÑ icchÈnaÑ
vasaÑ gatÈ”ti.
EvaÑ vutte BhagavÈ KokÈlikaÑ bhikkhuÑ etadavoca “mÈ hevaÑ
KokÈlika, mÈ hevaÑ KokÈlika. PasÈdehi KokÈlika SÈriputtamoggallÈnesu
cittaÑ, pesalÈ SÈriputtamoggallÈnÈ”ti.
Dutiyampi kho -pa-. Tatiyampi kho KokÈliko bhikkhu BhagavantaÑ
etadavoca “kiÒcÈpi me bhante BhagavÈ saddhÈyiko paccayiko. Atha kho
pÈpicchÈva SÈriputtamoggallÈnÈ pÈpikÈnaÑ icchÈnaÑ vasaÑ gatÈ”ti.
Tatiyampi kho BhagavÈ KokÈlikaÑ bhikkhuÑ etadavoca “mÈ hevaÑ
______________________________________________________________
1. PÈÓupetaÑ (Ka)
KokÈlika, mÈ hevaÑ KokÈlika. PasÈdehi KokÈlika SÈriputtamoggallÈnesu

cittaÑ, pesalÈ SÈriputtamoggallÈnÈ”ti.
* Atha kho KokÈliko bhikkhu uÔÔhÈyÈsanÈ BhagavantaÑ abhivÈdetvÈ
padakkhiÓaÑ katvÈ pakkÈmi. Acirappakkantassa ca KokÈlikassa bhikkhuno
sÈsapamattÊhi piÄakÈhi sabbo kÈyo phuÔo1 ahosi, sÈsapamattiyo hutvÈ
muggamattiyo ahesuÑ, muggamattiyo hutvÈ kaÄÈyamattiyo ahesuÑ,
kaÄÈyamattiyo hutvÈ kolaÔÔhimattiyo ahesuÑ, kolaÔÔhimattiyo hutvÈ
kolamattiyo ahesuÑ, kolamattiyo hutvÈ Èmalakamattiyo ahesuÑ,
Èmalakamattiyo hutvÈ beÄuvasalÈÔukamattiyo ahesuÑ, beÄuvasalÈÔukamattiyo
hutvÈ billamattiyo ahesuÑ, billamattiyo hutvÈ pabhijjiÑsu, pubbaÒca
lohitaÒca pagghariÑsu. Atha kho KokÈliko bhikkhu tenevÈbÈdhena
kÈlamakÈsi, kÈla~kato ca KokÈliko bhikkhu PadumaÑ nirayaÑ upapajji
SÈriputtamoggallÈnesu cittaÑ ÈghÈtetvÈ.
Atha kho brahmÈ Sahampati abhikkantÈya rattiyÈ abhikkantavaÓÓo
kevalakappaÑ JetavanaÑ obhÈsetvÈ yena BhagavÈ tenupasa~kami,
Ôhito kho brahmÈ Sahampati BhagavantaÑ etadavoca “KokÈliko bhante
bhikkhu kÈla~kato, kÈla~kato ca bhante KokÈliko bhikkhu PadumaÑ
nirayaÑ upapanno SÈriputtamoggallÈnesu cittaÑ ÈghÈtetvÈ”ti. Idamavoca
brahmÈ Sahampati, idaÑ vatvÈ BhagavantaÑ abhivÈdetvÈ padakkhiÓaÑ
katvÈ tatthevantaradhÈyi.
Atha kho BhagavÈ tassÈ rattiyÈ accayena bhikkh| Èmantesi “imaÑ
bhikkhave rattiÑ brahmÈ Sahampati abhikkantÈya rattiyÈ -pa-. Idamavoca
bhikkhave brahmÈ Sahampati, idaÑ vatvÈ maÑ padakkhiÓaÑ katvÈ
tatthevantaradhÈyÊ”ti.
EvaÑ vutte aÒÒataro bhikkhu BhagavantaÑ etadavoca “kÊvadÊghaÑ nu
kho bhante Padume niraye ÈyuppamÈÓan”ti. DÊghaÑ kho bhikkhu Padume
niraye ÈyuppamÈÓaÑ, taÑ na sukaraÑ sa~khÈtuÑ “ettakÈni vassÈni” iti vÈ
“ettakÈni vassasatÈni” iti vÈ “ettakÈni vassasahassÈni” iti vÈ “ettakÈni
______________________________________________________________
* SaÑ 1. 152; AÑ 3. 394 piÔÔhesupi. 1. PhuÔÔho (SyÈ)
3. MahÈvagga 381
vassasatasahassÈni” iti vÈti. SakkÈ pana bhante upamÈ1 kÈtunti. “SakkÈ

bhikkh|”ti BhagavÈ avoca–
SeyyathÈpi bhikkhu vÊsatikhÈriko Kosalako tilavÈho tato puriso
vassasatassa vassasatassa accayena ekamekaÑ tilaÑ uddhareyya.
KhippataraÑ kho so bhikkhu vÊsatikhÈriko Kosalako tilavÈho iminÈ
upakkamena parikkhayaÑ pariyÈdÈnaÑ gaccheyya, natveva eko Abbudo
nirayo. SeyyathÈpi bhikkhu vÊsati AbbudÈ nirayÈ, evameko Nirabbudo
nirayo. SeyyathÈpi bhikkhu vÊsati NirabbudÈ nirayÈ, evameko Ababo nirayo.
SeyyathÈpi bhikkhu vÊsati AbabÈ nirayÈ, evameko AÔaÔo nirayo. SeyyathÈpi
bhikkhu vÊsati AÔaÔÈ nirayÈ, evameko Ahaho nirayo. SeyyathÈpi bhikkhu
vÊsati AhahÈ nirayÈ, evameko Kumudo nirayo. SeyyathÈpi bhikkhu vÊsati
KumudÈ nirayÈ, evameko Sogandhiko nirayo. SeyyathÈpi bhikkhu vÊsati
SogandhikÈ nirayÈ, evameko Uppalako nirayo. SeyyathÈpi bhikkhu vÊsati
UppalakÈ nirayÈ, evameko PuÓÉarÊko nirayo. SeyyathÈpi bhikkhu vÊsati
PuÓÉarÊkÈ nirayÈ, evameko Padumo nirayo. PadumaÑ kho pana bhikkhu
nirayaÑ KokÈliko bhikkhu upapanno SÈriputtamoggallÈnesu cittaÑ
ÈghÈtetvÈti, idamavoca BhagavÈ, idaÑ vatvÈna Sugato, athÈparaÑ etadavoca
SatthÈ–
662. Purisassa hi jÈtassa,

KuÔhÈrÊ2 jÈyate mukhe.
YÈya chindati attÈnaÑ,
BÈlo dubbhÈsitaÑ bhaÓaÑ. (1)
663. Yo nindiyaÑ pasaÑsati,

TaÑ vÈ nindati yo pasaÑsiyo.
VicinÈti mukhena so kaliÑ,
KalinÈ tena sukhaÑ na vindati. (2)
______________________________________________________________
1. UpamaÑ (SÊ, SyÈ, Ka) 2. KudhÈrÊ (Ka)
664. Appamatto ayaÑ kali,

Yo akkhesu dhanaparÈjayo.
SabbassÈpi sahÈpi attanÈ,
Ayameva mahattaro1 kali.
Yo Sugatesu manaÑ padosaye. (3)
665. SataÑ sahassÈnaÑ nirabbudÈnaÑ,

ChattiÑsati paÒca ca abbudÈni2.
YamariyagarahÊ nirayaÑ upeti,
VÈcaÑ manaÒca paÓidhÈya pÈpakaÑ. (4)
666. * Abh|tavÈdÊ nirayaÑ upeti,

NihÊnakammÈ manujÈ parattha. (5)
667. + Yo appaduÔÔhassa narassa dussati,

Suddhassa posassa ana~gaÓassa.
Tameva bÈlaÑ pacceti pÈpaÑ,
Sukhumo rajo paÔivÈtaÑva khitto. (6)
668. + Yo lobhaguÓe anuyutto,

So vacasÈ paribhÈsati aÒÒe.
Asaddho kadariyo avadaÒÒ|,
Macchari pesuÓiyaÑ3 anuyutto. (7)
669.
Mukhadugga vibh|ta anariya,
Bh|nahu4 pÈpaka dukkaÔakÈri.
Purisanta kalÊ avajÈta,
MÈ bahubhÈÓidha nerayikosi. (8)
______________________________________________________________
1. Mahantataro (SÊ) * HeÔÔhÈ 57 piÔÔhepi. 2. AbbudÈnaÑ (Ka)
3. PesuÓiyasmiÑ (bah|su) + HeÔÔhÈ 32 piÔÔhepi.
4. Bhunahata (SyÈ, Ka) + Khu 10. 111piÔÔhepi.
3. MahÈvagga 383
670. RajamÈkirasÊ ahitÈya,

Sante garahasi kibbisakÈrÊ.
Bah|ni duccaritÈni caritvÈ,
Gacchasi kho papataÑ cirarattaÑ. (9)
671. Na hi nassati kassaci kammaÑ,

Eti hataÑ labhateva suvÈmi.
DukkhaÑ mando paraloke,
Attani passati kibbisakÈrÊ. (10)
672. Ayosa~kusamÈhataÔÔhÈnaÑ,
TiÓhadhÈramayas|lamupeti.
Atha tatta-ayoguÄasannibhaÑ,
Bhojanamatthi tathÈ patir|paÑ. (11)
673. Na hi vaggu vadanti vadantÈ,

NÈbhijavanti na tÈÓamupenti.
A~gÈre santhate sayanti1,
GinisampajjalitaÑ pavisanti. (12)
674. JÈlena ca onahiyÈna,

Tattha hananti ayomayakuÔebhi2.
AndhaÑva timisamÈyanti,
TaÑ vitataÑ hi yathÈ mahikÈyo. (13)
675. Atha lohamayaÑ pana kumbhiÑ,

GinisampajjalitaÑ pavisanti.
Paccanti hi tÈsu cirarattaÑ,
AgginisamÈsu3 samuppilavÈte. (14)
676. Atha pubbalohitamisse,

Tattha kiÑ paccati kibbisakÈrÊ.
YaÑ yaÑ disakaÑ4 adhiseti,
Tattha kilissati samphusamÈno. (15)
______________________________________________________________
1. Senti (SÊ, SyÈ, I) 2. Ayomayak|Ôehi (SÊ, SyÈ, I)
3. GinissamÈsu (Ka) 4. DisataÑ (SÊ, SyÈ, I)
677. PuÄavÈvasathe salilasmiÑ,

Tattha kiÑ paccati kibbisakÈrÊ.
GantuÑ na hi tÊramapatthi,
SabbasamÈ hi samantakapallÈ. (16)
678. AsipattavanaÑ pana tiÓhaÑ,

TaÑ pavisanti samucchidagattÈ.
JivhaÑ balisena gahetvÈ,
ŒrajayÈrajayÈ vihananti. (17)
679. Atha vetaraÓiÑ pana duggaÑ,

TiÓhadhÈrakhuradhÈramupenti.
Tattha mandÈ papatanti,
PÈpakarÈ pÈpÈni karitvÈ. (18)
680. KhÈdanti hi tattha rudante,

SÈmÈ sabalÈ kÈkolagaÓÈ ca.
SoÓÈ si~gÈlÈ1 paÔigiddhÈ2,
KulalÈ vÈyasÈ ca3 vitudanti. (19)
681. KicchÈ vata’yaÑ idha vutti,

YaÑ jano phusati4 kibbisakÈrÊ.
TasmÈ idha jÊvitasese,
Kiccakaro siyÈ naro na cappamajje. (20)
682. Te gaÓitÈ vid|hi tilavÈhÈ,

Ye Padume niraye upanÊtÈ.
NahutÈni hi koÔiyo paÒca bhavanti,
DvÈdasa koÔisatÈni punaÒÒÈ5. (21)
______________________________________________________________
1. SigÈlÈ (SÊ, I) 2. PaÔigijjhÈ (SyÈ, I) 3. KulalÈ ca vÈyasÈ (?)
4. Passati (SÊ, SyÈ, I) 5. PanaÒÒe (Ka)
3. MahÈvagga 385
683. YÈva dukhÈ1 nirayÈ idha vuttÈ,

Tatthapi tÈva ciraÑ vasitabbaÑ.
TasmÈ sucipesalasÈdhuguÓesu,
VÈcaÑ manaÑ satataÑ 2 parirakkheti. (22)
KokÈlikasuttaÑ dasamaÑ.
_____
11. NÈlakasutta
684. ŒnandajÈte tidasagaÓe patÊte,
SakkaÒca indaÑ sucivasane ca deve.
DussaÑ gahetvÈ atiriva thomayante,
Asito isi addasa divÈvihÈre. (1)
685. DisvÈna deve muditamane udagge,

CittiÑ karitvÈna idamavoca3 tattha.
KiÑ devasaÑgho atiriva kalyar|po,
DussaÑ gahetvÈ ramayatha4 kiÑ paÔicca. (2)
686. YadÈpi ÈsÊ asurehi sa~gamo,

Jayo surÈnaÑ asurÈ parÈjitÈ.
TadÈpi netÈdiso lomahaÑsano,
KimabbhutaÑ daÔÔhu mar| pamoditÈ. (3)
687. SeÄenti gÈyanti ca vÈdayanti ca,

BhujÈni phoÔenti5 ca naccayanti ca.
PucchÈmi vohaÑ merumuddhavÈsine,
DhunÈtha me saÑsayaÑ khippa mÈrisÈ. (4)
______________________________________________________________
1. DukkhÈ (SÊ, SyÈ), dukkha (I, Ka) 2. PakataÑ (SyÈ)
3. KaritvÈ idamavocÈsi (SÊ) 4. Bhamayatha (SÊ)
5. PoÔhenti (SÊ, I), pothenti (Ka)
688. So bodhisatto ratanavaro atulyo,

Manussaloke hitasukhatthÈya1 jÈto.
SakyÈna gÈme janapade Lumbineyye,
Tenamha tuÔÔhÈ atiriva kalyar|pÈ. (5)
689. So sabbasattuttamo aggapuggalo,

NarÈsabho sabbapajÈnamuttamo.
Vattessati cakkamisivhaye vane,
NadaÑva sÊho balavÈ migÈbhibh|. (6)
690. TaÑ saddaÑ sutvÈ turita’mavasarÊ so,

Suddhodanassa tada bhavanaÑ upÈvisi2.
Nisajja tattha idamavocÈsi sakye,
KuhiÑ kumÈro ahamapi daÔÔhukÈmo. (7)
691. Tato kumÈraÑ jalitamiva suvaÓÓaÑ,

UkkÈmukheva sukusalasampahaÔÔhaÑ3.
DaddallamÈnaÑ4 siriyÈ anomavaÓÓaÑ,
Dassesu puttaÑ Asitavhayassa sakyÈ. (8)
692. DisvÈ kumÈraÑ sikhimiva pajjalantaÑ,

TÈrÈsabhaÑva nabhasigamaÑ visuddhaÑ.
SuriyaÑ tapantaÑ saradarivabbhamuttaÑ,
ŒnandajÈto vipulamalattha pÊtiÑ. (9)
693. AnekasÈkhaÒca sahassamaÓÉalaÑ,

ChattaÑ mar| dhÈrayumantalikkhe.
SuvaÓÓadaÓÉÈ vÊtipatanti cÈmarÈ,
Na dissare cÈmarachattagÈhakÈ. (10)
______________________________________________________________
1. HitasukhatÈya (SÊ, SyÈ, I) 2. UpÈgami (SÊ, I)
3. Sukusalena sampahaÔÔhaÑ (Ka) 4. DaddaÄhamÈnaÑ (Ka)
3. MahÈvagga 387
694. DisvÈ jaÔÊ KaÓhasirivhayo isi,

SuvaÓÓanikkhaÑ viya paÓÉukambale.
SetaÒca chattaÑ dhariyanta1 muddhani,
Udaggacitto sumano paÔiggahe. (11)
695. PaÔiggahetvÈ pana sakyapu~gavaÑ,

JigÊsako2 lakkhaÓamantapÈrag|.
Pasannacitto giramabbhudÊrayi,
“AnuttarÈ’yaÑ dvipadÈnamuttamo”3. (12)
696. Athattano gamanamanussaranto,

Akalyar|po gaÄayati assukÈni.
DisvÈna sakyÈ isimavocuÑ rudantaÑ,
“No ce kumÈre bhavissati antarÈyo”. (13)
697. DisvÈna sakye isimavoca akalye,

NÈhaÑ kumÈre ahitamanussarÈmi.
Na cÈpimassa bhavissati antarÈyo,
Na orakÈ’yaÑ adhimÈnasÈ4 bhavÈtha. (14)
698. SambodhiyaggaÑ phusissatÈ’yaÑ kumÈro,

So dhammacakkaÑ paramavisuddhadassÊ.
VattessatÈ’yaÑ bahujanahitÈnukampÊ,
VitthÈrika’ssa bhavissati brahmacariyaÑ. (15)
699. MamaÒca Èyu na ciramidhÈvaseso,

AthantarÈ me bhavissati kÈlakiriyÈ.
SohaÑ na sossaÑ5 asamadhurassa dhammaÑ,
Tenamhi aÔÔo byasanaÑgato aghÈvÊ. (16)
______________________________________________________________
1. DhÈriyanta (SyÈ), dhÈrayantaÑ (SÊ, Ka) 2. JigiÑsato (Ka)
3. DipadÈnamuttamo (SÊ, SyÈ, I) 4. AdhimanasÈ (SÊ, SyÈ)
5. SussaÑ (SÊ, SyÈ)
700. So sÈkiyÈnaÑ vipulaÑ janetvÈ pÊtiÑ,

AntepuramhÈ niggamÈ1 brahmacÈrÊ.
So bhÈgineyyaÑ sayaÑ anukampamÈno,
SamÈdapesi asamadhurassa dhamme. (17)
701. Buddhoti ghosaÑ yada2 parato suÓÈsi,

“Sambodhipatto vivarati dhammamaggaÑ”.
GantvÈna tattha samayaÑ paripucchamÈno3,
Carassu tasmiÑ Bhagavati brahmacariyaÑ. (18)
702. TenÈnusiÔÔho hitamanena tÈdinÈ,

AnÈgate paramavisuddhadassinÈ.
So NÈlako upacitapuÒÒasaÒcayo,
JinaÑ pakikkhaÑ4 parivasi rakkhitindriyo. (19)
703. SutvÈna ghosaÑ jinavaracakkavattane,

GantvÈna disvÈ isinisabhaÑ pasanno.
MoneyyaseÔÔhaÑ MunipavaraÑ apucchi,
SamÈgate AsitÈvhayassa sÈsaneti. (20)
VatthugÈthÈ niÔÔhitÈ.
704. AÒÒÈtametaÑ vacanaÑ, Asitassa yathÈtathaÑ.

TaÑ taÑ Gotama pucchÈmi, sabbadhammÈna pÈraguÑ. (21)
705. AnagÈriyupetassa, bhikkhÈcariyaÑ jigÊsato.

Muni pabr|hi me puÔÔho, moneyyaÑ uttamaÑ padaÑ. (22)
706. MoneyyaÑ te upaÒÒissaÑ, (Iti BhagavÈ,)

DukkaraÑ durabhisambhavaÑ.
Handa te naÑ pavakkhÈmi,
Santhambhassu daÄo bhava. (23)
______________________________________________________________
1. NiragamÈ (SÊ, SyÈ), nigamÈ (Ka-SÊ), niragama (I) 2. Yadi (SyÈ, Ka)
3. SayaÑ paripucchiyÈno (SÊ, SyÈ) 4. Pati + ikkhaÑ = patikkhaÑ.
3. MahÈvagga 389
707. SamÈnabhÈgaÑ kubbetha, gÈme akkuÔÔhavanditaÑ.

ManopadosaÑ rakkheyya, santo anuÓÓato care. (24)
708. UccÈvacÈ niccharanti, dÈye aggisikh|pamÈ.

NÈriyo muniÑ palobhenti, tÈ su taÑ mÈ palobhayuÑ. (25)
709. Virato methunÈ dhammÈ, hitvÈ kÈme paropare1.

Aviruddho asÈratto, pÈÓesu tasathÈvare. (26)
710. YathÈ ahaÑ tathÈ ete, yathÈ ete tathÈ ahaÑ.

AttÈnaÑ upamaÑ katvÈ, na haneyya na ghÈtaye. (27)
711. HitvÈ icchaÒca lobhaÒca, yattha satto puthujjano.

CakkhumÈ paÔipajjeyya, tareyya narakaÑ imaÑ. (28)
712. n|daro mitÈhÈro, appiccha’ssa alolupo.

SadÈ2 icchÈya nicchÈto, aniccho hoti nibbuto. (29)
713. Sa piÓÉacÈraÑ caritvÈ, vanantamabhihÈraye.

UpaÔÔhito rukkham|lasmiÑ, Èsan|pagato muni. (30)
714. Sa jhÈnapasuto dhÊro, vanante ramito siyÈ.

JhÈyetha rukkham|lasmiÑ, attÈnamabhitosayaÑ. (31)
715. Tato ratyÈ vivasÈne3, gÈmantamabhihÈraye.

AvhÈnaÑ nÈbhinandeyya, abhihÈraÒca gÈmato. (32)
716. Na munÊ gÈmamÈgamma, kulesu sahasÈ care.

GhÈsesanaÑ chinnakatho, na vÈcaÑ payutaÑ bhaÓe. (33)
717. AlatthaÑ yadidaÑ sÈdhu, nÈlatthaÑ kusalaÑ iti.

Ubhayenava so tÈdÊ, rukkhaÑvu’panivattati4. (34)
718. Sa pattapÈÓi vicaranto, am|go m|gasammato.

AppaÑ dÈnaÑ na hÊÄeyya, dÈtÈraÑ nÈvajÈniyÈ. (35)
______________________________________________________________
1. Parovare (SÊ, I), varÈvare (SyÈ) 2. Sa ve (I) 3. Vivasane (SÊ, SyÈ, I)
4. RukkhaÑvu’pativattati (Ka), rukkhaÑva upÈtivattati (SyÈ)
719. * UccÈvacÈ hi paÔipadÈ, samaÓena pakÈsitÈ.

Na pÈraÑ diguÓaÑ yanti, nayidaÑ ekaguÓaÑ mutaÑ. (36)
720. Yassa ca visatÈ natthi, chinnasotassa bhikkhuno.

KiccÈkiccappahÊnassa, pariÄÈho na vijjati. (37)
721. MoneyyaÑ te upaÒÒissaÑ, khuradhÈr|pamo bhave.

JivhÈya tÈlumÈhacca, udare saÒÒato siyÈ. (38)
722. AlÊnacitto ca siyÈ, na cÈpi bahu cintaye.

NirÈmagandho Asito, brahmacariyaparÈyaÓo. (39)
723. EkÈsanassa sikkhetha, samaÓ|pÈsanassa ca.

EkattaÑ mo namakkhÈtaÑ, eko ce abhiramissasi.
Atha bhÈhisi1 dasadisÈ. (40)
724. SutvÈ dhÊrÈnaÑ nighosaÑ, jhÈyÊnaÑ kÈmacÈginaÑ.

Tato hiriÒca saddhaÒca, bhiyyo kubbetha mÈmako. (41)
725. TaÑ nadÊhi vijÈnÈtha, sobbhesu padaresu ca.

SaÓantÈ yanti kusobbhÈ2, tuÓhÊ yanti mahodadhÊ. (42)
726. Yad|nakaÑ taÑ saÓati, yaÑ p|raÑ santameva taÑ.

AÉÉhakubbh|pamo bÈlo, rahado p|rova paÓÉito. (43)
727. YaÑ samaÓo bahuÑ bhÈsati, upetaÑ atthasaÒhitaÑ.

JÈnaÑ so dhammaÑ deseti, jÈnaÑ so bahu bhÈsati. (44)
728. Yo ca jÈnaÑ saÑyatatto, jÈnaÑ na bahu bhÈsati.

Sa munÊ monamarahati, sa munÊ monamajjhagÈti. (45)
NÈlakasuttaÑ ekÈdasamaÑ.
_____
12. DvayatÈnupassanÈsutta
tadahuposathe
______________________________________________________________
* Abhi 4. 77 piÔÔhepi. 1. BhÈsihi (SÊ, SyÈ, I) 2. KussubbhÈ (SÊ)
3. MahÈvagga 391
pannarase puÓÓÈya puÓÓamÈya rattiyÈ bhikkhusaÑghaparivuto abbhokÈse

nisinno hoti. Atha kho BhagavÈ tuÓhÊbh|taÑ tuÓhÊbh|taÑ bhikkhusaÑghaÑ
anuviloketvÈ bhikkh| Èmantesi–
Ye te bhikkhave kusalÈ dhammÈ ariyÈ niyyÈnikÈ sambodhagÈmino,
tesaÑ vo bhikkhave kusalÈnaÑ dhammÈnaÑ ariyÈnaÑ niyyÈnikÈnaÑ
sambodhagÈmÊnaÑ kÈ upanisÈ savanÈyÈti iti ce bhikkhave pucchitÈro assu,
te evamassu vacanÊyÈ–yÈvadeva dvayatÈnaÑ dhammÈnaÑ yathÈbh|taÑ
ÒÈÓÈyÈti. KiÒca dvayataÑ vadetha?
(1) IdaÑ dukkhaÑ, ayaÑ dukkhasamudayoti ayamekÈnupassanÈ. AyaÑ
dukkhanirodho, ayaÑ dukkhanirodhagÈminÊ paÔipadÈti ayaÑ
dutiyÈnupassanÈ. EvaÑ sammÈ dvayatÈnupassino kho bhikkhave bhikkhuno
appamattassa ÈtÈpino pahitattassa viharato dvinnaÑ phalÈnaÑ aÒÒataraÑ
phalaÑ pÈÔika~khaÑ–diÔÔheva dhamme aÒÒÈ, sati vÈ upÈdisese anÈgÈmitÈti.
Idamavoca BhagavÈ, idaÑ vatvÈna Sugato, athÈparaÑ etadavoca
SatthÈ–
729. “Ye dukkhaÑ nappajÈnanti, atho dukkhassa sambhavaÑ.

TaÒca maggaÑ na jÈnanti, dukkh|pasamagÈminaÑ. (1)
730. CetovimuttihÊnÈ te, atho paÒÒÈvimuttiyÈ.

AbhabbÈ te antakiriyÈya, te ve jÈtijar|pagÈ. (2)
731. Ye ca dukkhaÑ pajÈnanti, atho dukkhassa sambhavaÑ.

TaÒca maggaÑ pajÈnanti, dukkh|pasamagÈminaÑ. (3)
732. CetovimuttisampannÈ, atho paÒÒÈvimuttiyÈ.

BhabbÈ te antakiriyÈya, na te jÈtijar|pagÈ”ti. (4)
(2) SiyÈ aÒÒenapi pariyÈyena sammÈ dvayatÈnupassanÈti iti ce
bhikkhave pucchitÈro assu. “SiyÈ”tissu vacanÊyÈ. KathaÒca siyÈ? YaÑ kiÒci
dukkhaÑ sambhoti, sabbaÑ upadhipaccayÈti ayamekÈnupassanÈ.
UpadhÊnaÑ tveva asesavirÈganirodhÈ natthi dukkhassa sambhavoti ayaÑ

dutiyÈnupassanÈ. EvaÑ sammÈ -pa- athÈparaÑ etadavoca SatthÈ–
733. “UpadhinidÈnÈ pabhavanti dukkhÈ,

Ye keci lokasmimanekar|pÈ.
Yo ve avidvÈ upadhiÑ karoti,
PunappunaÑ dukkhamupeti mando.
TasmÈ pajÈnaÑ upadhiÑ na kayirÈ,
Dukkhassa jÈtippabhavÈnupassÊ”ti. (5)
(3) SiyÈ aÒÒenapi pariyÈyena sammÈ dvayatÈnupassanÈti, iti ce
bhikkhave pucchitÈro assu. “SiyÈ”tissu vacanÊyÈ. KathaÒca siyÈ? YaÑ kiÒci
dukkhaÑ sambhoti, sabbaÑ avijjÈpaccayÈti ayamekÈnupassanÈ. AvijjÈya
tveva asesavirÈganirodhÈ natthi dukkhassa sambhavoti ayaÑ
734. “JÈtimaraÓasaÑsÈraÑ, ye vajanti punappunaÑ.

ItthabhÈvaÒÒathÈbhÈvaÑ, avijjÈyeva sÈ gati. (6)
735. AvijjÈ hÈyaÑ mahÈmoho, yenidaÑ saÑsitaÑ ciraÑ.

VijjÈgatÈ ca ye sattÈ, na te gacchanti1 punabbhavan”ti. (7)
(4) SiyÈ aÒÒenapi -pa-. KathaÒca siyÈ? YaÑ kiÒci dukkhaÑ sambhoti,
sabbaÑ sa~khÈrapaccayÈti ayamekÈnupassanÈ. Sa~khÈrÈnaÑ tveva
asesavirÈganirodhÈ natthi dukkhassa sambhavoti ayaÑ dutiyÈnupassanÈ.
EvaÑ sammÈ -pa- athÈparaÑ etadavoca SatthÈ–
736. “YaÑ kiÒci dukkhaÑ sambhoti, sabbaÑ sa~khÈrapaccayÈ.

Sa~khÈrÈnaÑ nirodhena, natthi dukkhassa sambhavo. (8)
737. EtamÈdÊnavaÑ ÒatvÈ, dukkhaÑ sa~khÈrapaccayÈ.

Sabbasa~khÈrasamathÈ, saÒÒÈnaÑ uparodhanÈ.
EvaÑ dukkhakkhayo hoti, etaÑ ÒatvÈ yathÈtathaÑ. (9)
738. SammaddasÈ vedaguno, sammadaÒÒÈya paÓÉitÈ.

Abhibhuyya mÈrasaÑyogaÑ, na gacchanti1 punabbhavan”ti.
(10)
______________________________________________________________
1. NÈgacchanti (SÊ, I)
3. MahÈvagga 393
sabbaÑ viÒÒÈÓapaccayÈti ayamekÈnupassanÈ. ViÒÒÈÓassa tveva
739. “YaÑ kiÒci dukkhaÑ sambhoti, sabbaÑ viÒÒÈÓapaccayÈ.

ViÒÒÈÓassa nirodhena, natthi dukkhassa sambhavo. (11)
740. EtamÈdÊnavaÑ ÒatvÈ, dukkhaÑ viÒÒÈÓapaccayÈ.

ViÒÒÈÓ|pasamÈ bhikkhu, nicchÈto parinibbuto”ti. (12)
sabbaÑ phassapaccayÈti ayamekÈnupassanÈ. Phassassa tveva
741. “TesaÑ phassaparetÈnaÑ, bhavasotÈnusÈrinaÑ.

KummaggapaÔipannÈnaÑ, ÈrÈ saÑyojanakkhayo. (13)
742. Ye ca phassaÑ pariÒÒÈya, aÒÒÈyupasame1 ratÈ.

Te ve phassÈbhisamayÈ, nicchÈtÈ parinibbutÈ”ti. (14)
sabbaÑ vedanÈpaccayÈti ayamekÈnupassanÈ. VedanÈnaÑ tveva
743. “SukhaÑ vÈ yadi vÈ dukkhaÑ, adukkhamasukhaÑ saha.

AjjhattaÒca bahiddhÈ ca, yaÑ kiÒci atthi veditaÑ. (15)
744. EtaÑ dukkhanti ÒatvÈna, mosadhammaÑ palokinaÑ2.

Phussa phussa vayaÑ passaÑ, evaÑ tattha vijÈnati3.
VedanÈnaÑ khayÈ bhikkhu, nicchÈto parinibbuto”ti. (16)
______________________________________________________________
1. PaÒÒÈya upasame (SyÈ) 2. PalokitaÑ (SÊ) 3. Virajjati (Ka-SÊ)
sabbaÑ taÓhÈpaccayÈti ayamekÈnupassanÈ. TaÓhÈya tveva
745. “TaÓhÈdutiyo puriso, dÊghamaddhÈna saÑsaraÑ.

ItthabhÈvaÒÒathÈbhÈvaÑ, saÑsÈraÑ nÈtivattati. (17)
746. EtamÈdÊnavaÑ ÒatvÈ, taÓhaÑ1 dukkhassa sambhavaÑ.

VÊtataÓho anÈdÈno, sato bhikkhu paribbaje”ti. (18)
sabbaÑ upÈdÈnapaccayÈti ayamekÈnupassanÈ. UpÈdÈnÈnaÑ2 tveva
747. “UpÈdÈnapaccayÈ bhavo, bh|to dukkhaÑ nigacchati.

JÈtassa maraÓaÑ hoti, eso dukkhassa sambhavo. (19)
748. TasmÈ upÈdÈnakkhayÈ, sammadaÒÒÈya paÓÉitÈ.

JÈtikkhayaÑ abhiÒÒÈya, na gacchanti punabbhavan”ti. (20)
sabbaÑ ÈrambhapaccayÈti ayamekÈnupassanÈ. ŒrambhÈnaÑ tveva
749. “YaÑ kiÒci dukkhaÑ sambhoti, sabbaÑ ÈrambhapaccayÈ.

ŒrambhÈnaÑ nirodhena, natthi dukkhassa sambhavo. (21)
750. EtamÈdÊnavaÑ ÒatvÈ, dukkhaÑ ÈrambhapaccayÈ.

SabbÈrambhaÑ paÔinissajja, anÈrambhe vimuttino. (22)
751. * UcchinnabhavataÓhassa, santacittassa bhikkhuno.

VikkhÊÓo3 jÈtisaÑsÈro, natthi tassa punabbhavo”ti. (23)
______________________________________________________________
1. TaÓhÈ (bah|su) Itivuttake 201 piÔÔhepi passitabbaÑ. 2. UpÈdÈnassa (SyÈ, Ka)
* Khu 10.177 piÔÔhepi. 3. VitiÓÓo (SÊ)
3. MahÈvagga 395
sabbaÑ ÈhÈrapaccayÈti ayamekÈnupassanÈ. ŒhÈrÈnaÑ tveva
752. “YaÑ kiÒci dukkhaÑ sambhoti, sabbaÑ ÈhÈrapaccayÈ.

ŒhÈrÈnaÑ nirodhena, natthi dukkhassa sambhavo. (24)
753. EtamÈdÊnavaÑ ÒatvÈ, dukkhaÑ ÈhÈrapaccayÈ.

SabBÈhÈraÑ pariÒÒÈya, sabBÈhÈramanissito. (25)
754. ŒrogyaÑ sammadaÒÒÈya, ÈsavÈnaÑ parikkhayÈ.

Sa~khÈya sevÊ dhammaÔÔho, sa~khyaÑ1 nopeti vedag|”ti. (26)
sabbaÑ iÒjitapaccayÈti ayamekÈnupassanÈ. IÒjitÈnaÑ tveva
755. “YaÑ kiÒci dukkhaÑ sambhoti, sabbaÑ iÒjitapaccayÈ.

IÒjitÈnaÑ nirodhena, natthi dukkhassa sambhavo. (27)
756. EtamÈdÊnavaÑ ÒatvÈ, dukkhaÑ iÒjitapaccayÈ.

TasmÈ hi ejaÑ vosajja, sa~khÈre uparundhiya.
Anejo anupÈdÈno, sato bhikkhu paribbaje”ti. (28)
(13) SiyÈ aÒÒenapi -pa-. KathaÒca siyÈ? Nissitassa calitaÑ hotÊti
ayamekÈnupassanÈ. Anissito na calatÊti ayaÑ dutiyÈnupassanÈ. EvaÑ sammÈ
-pa- athÈparaÑ etadavoca SatthÈ–
757. “Anissito na calati, nissito ca upÈdiyaÑ.

ItthabhÈvaÒÒathÈbhÈvaÑ, saÑsÈraÑ nÈtivattati. (29)
758. EtamÈdÊnavaÑ ÒatvÈ, nissayesu mahabbhayaÑ.

Anissito anupÈdÈno, sato bhikkhu paribbaje”ti. (30)
______________________________________________________________
1. Sa~khaÑ (SÊ. I)
(14) SiyÈ aÒÒenapi -pa-. KathaÒca siyÈ? R|pehi bhikkhave ar|pÈ1

santatarÈti ayamekÈnupassanÈ. Ar|pehi nirodho santataroti ayaÑ
759. “Ye ca r|p|pagÈ sattÈ, ye ca ar|paÔÔhÈyino2.

NirodhaÑ appajÈnantÈ, ÈgantÈro punabbhavaÑ. (31)
760. Ye ca r|pe pariÒÒÈya, ar|pesu asaÓÔhitÈ3.

Nirodhe ye vimuccanti, te janÈ maccuhÈyino”ti. (32)
(15) SiyÈ aÒÒenapi -pa-. KathaÒca siyÈ? YaÑ bhikkhave sadevakassa
lokassa samÈrakassa sabrahmakassa sassamaÓabrÈhmaÓiyÈ pajÈya
sadevamanussÈya “idaÑ saccan”ti upanijjhÈyitaÑ, ta’damariyÈnaÑ “etaÑ
musÈ”ti yathÈbh|taÑ sammappaÒÒÈya sudiÔÔhaÑ, ayamekÈnupassanÈ. YaÑ
bhikkhave sadevakassa -pa- sadevamanussÈya “idaÑ musÈ”ti
upanijjhÈyitaÑ, ta’damariyÈnaÑ “etaÑ saccan”ti yathÈbh|taÑ
sammappaÒÒÈya sudiÔÔhaÑ, ayaÑ dutiyÈnupassanÈ. EvaÑ sammÈ -pa-
athÈparaÑ etadavoca SatthÈ–
761. “Anattani attamÈniÑ4, passa lokaÑ sadevakaÑ.

NiviÔÔhaÑ nÈmar|pasmiÑ, idaÑ saccanti maÒÒati. (33)
762. Yena yena hi maÒÒanti, tato taÑ hoti aÒÒathÈ.

TaÒhi tassa musÈ hoti, mosadhammaÒhi ittaraÑ. (34)
763. AmosadhammaÑ nibbÈnaÑ, tadariyÈ saccato vid|.

Te ve saccÈbhisamayÈ, nicchÈtÈ parinibbutÈ”ti. (35)
(16) SiyÈ aÒÒenapi pariyÈyena sammÈ dvayatÈnupassanÈti, iti ce
bhikkhave pucchitÈro assu. “SiyÈ”tissu vacanÊyÈ. KathaÒca siyÈ? YaÑ
bhikkhave sadevakassa lokassa samÈrakassa sabrahmakassa
sassamaÓabrÈhmaÓiyÈ pajÈya sadevamanussÈya “idaÑ sukhan”ti
upanijjhÈyitaÑ, ta’damariyÈnaÑ “etaÑ dukkhan”ti yathÈbh|taÑ
sammappaÒÒÈya sudiÔÔhaÑ, ayamekÈnupassanÈ. YaÑ bhikkhave
sadevakassa -pa- sadevamanussÈya “idaÑ dukkhan”ti upanijjhÈyitaÑ,
ta’damariyÈnaÑ “etaÑ sukhan”ti yathÈbh|taÑ sammappaÒÒÈya sudiÔÔhaÑ,
______________________________________________________________
1. ŒruppÈ (SÊ, I) 2. ŒruppavÈsino (SÊ, I)
3. SusaÓÔhitÈ (SÊ, SyÈ, I) 4. AttamÈnÊ (SyÈ), attamÈnaÑ (I, Ka)
3. MahÈvagga 397
ayaÑ dutiyÈnupassanÈ. EvaÑ sammÈ dvayatÈnupassino kho bhikkhave

bhikkhuno appamattassa ÈtÈpino pahitattassa viharato dvinnaÑ phalÈnaÑ
aÒÒataraÑ phalaÑ pÈÔika~khaÑ–diÔÔheva dhamme aÒÒÈ, sati vÈ upÈdisese
anÈgÈmitÈti. Idamavoca BhagavÈ, idaÑ vatvÈna Sugato, athÈparaÑ
etadavoca SatthÈ–
764. “R|pÈ saddÈ rasÈ gandhÈ, phassÈ dhammÈ ca kevalÈ.

IÔÔhÈ kantÈ manÈpÈ ca, yÈvata’tthÊti vuccati. (36)
765. Sadevakassa lokassa, ete vo sukhasammatÈ.

Yattha cete nirujjhanti, taÑ nesaÑ dukkhasammataÑ. (37)
766. Sukhanti diÔÔhamariyehi, sakkÈyassu’parodhanaÑ.

PaccanÊkamidaÑ hoti, sabbalokena passataÑ. (38)
767. YaÑ pare sukhato Èhu, tadariyÈ Èhu dukkhato.

YaÑ pare dukkhato Èhu, tadariyÈ sukhato vid|. (39)
768. Passa dhammaÑ durÈjÈnaÑ, sampam|Ähettha’viddasu1.

NivutÈnaÑ tamo hoti, andhakÈro apassataÑ. (40)
769. SataÒca vivaÔaÑ hoti, Èloko passatÈmiva.

Santike na vijÈnanti, magÈ dhammassa’kovidÈ. (41)
770. BhavarÈgaparetehi, bhavasotÈnusÈribhi.

MÈradheyyÈnupannehi, nÈyaÑ dhammo susambudho. (42)
771. Ko nu aÒÒatra mariyehi, padaÑ Sambuddhumarahati.

YaÑ padaÑ sammadaÒÒÈya, parinibbanti anÈsavÈ”ti. (43)
Idamavoca BhagavÈ, attamanÈ te bhikkh| Bhagavato bhÈsitaÑ
abhinandunti. ImasmiÑ ca2 pana veyyÈkaraÓasmiÑ bhaÒÒamÈne
saÔÔhimattÈnaÑ bhikkh|naÑ anupÈdÈya Èsavehi cittÈni vimucciÑs|ti.
DvayatÈnupassanÈsuttaÑ dvÈdasamaÑ.
______________________________________________________________
1. Sampam|Ähettha aviddasu (SÊ, I), samm|Ähettha aviddasu (?)
2. ImasmiÑ kho (SÊ)
TassuddÈnaÑ
SaccaÑ Upadhi AvijjÈ ca, Sa~khÈre ViÒÒÈÓapaÒcamaÑ.
PhassavedaniyÈ TaÓhÈ, UpÈdÈnÈrambha-ÈhÈrÈ.
IÒjitaÑ CalitaÑ R|paÑ, SaccaÑ Dukkhena soÄasÈti.
MahÈvaggo tatiyo.
TassuddÈnaÑ
PabbajjÈ ca PadhÈnaÒca, SubhÈsitaÒca Sundari.
MÈghasuttaÑ Sabhiyo ca, Selo SallaÒca vuccati.
VÈseÔÔho cÈpi KokÈli, NÈlako DvayatÈnupassanÈ.
DvÈdasetÈni suttÈni, MahÈvaggoti vuccatÊti.
4. AÔÔhakavagga
1. KÈmasutta
772. * KÈmaÑ kÈmayamÈnassa, tassa ce taÑ samijjhati.
AddhÈ pÊtimano hoti, laddhÈ macco yadicchati. (1)
773. * Tassa ce kÈmayÈnassa1, chandajÈtassa jantuno.

Te kÈmÈ parihÈyanti, sallaviddhova ruppati. (2)
774. * Yo kÈme parivajjeti, sappasseva padÈ siro.

SomaÑ2 visattikaÑ loke, sato samativattati. (3)
775. * KhettaÑ vatthuÑ hiraÒÒaÑ vÈ, gavassaÑ3 dÈsaporisaÑ.

Thiyo bandh| puthu kÈme, yo naro anugijjhati. (4)
776. * AbalÈ naÑ balÊyanti, maddantenaÑ parissayÈ.

Tato naÑ dukkhamanveti, nÈvaÑ bhinnamivodakaÑ. (5)
777. * TasmÈ jantu sadÈ sato, kÈmÈni parivajjaye.

Te pahÈya tare oghaÑ, nÈvaÑ sitvÈva4 pÈrag|ti. (6)
KÈmasuttaÑ paÔhamaÑ.
_____
2. GuhaÔÔhakasutta
778. Satto guhÈyaÑ bahunÈbhichanno,
TiÔÔhaÑ naro mohanasmiÑ pagÈÄho.
D|re vivekÈ hi tathÈvidho so,
KÈmÈ hi loke na hi suppahÈyÈ. (1)
______________________________________________________________
* Khu 7. 1; Khu 10. 6, 59 piÔÔhesupi. 1. KÈmayamÈnassa (Ka)
2. So imaÑ (SÊ, I) 3. GavÈssaÑ (SÊ, SyÈ, I) 4. SiÒcitvÈ (SÊ)
779. IcchÈnidÈnÈ bhavasÈtabaddhÈ,

Te duppamuÒcÈ na hi aÒÒamokkhÈ.
PacchÈ pure vÈpi apekkhamÈnÈ,
Ime va kÈme purime va jappaÑ. (2)
780. * KÈmesu giddhÈ pasutÈ pam|ÄhÈ,

AvadÈniyÈ te visame niviÔÔhÈ.
Dukkh|panÊtÈ paridevayanti,
KiÑs| bhavissÈma ito cutÈse. (3)
781. TasmÈ hi sikkhetha idheva jantu,

YaÑ kiÒci jaÒÒÈ visamanti loke.
Na tassa het| visamaÑ careyya,
AppaÒhi’daÑ jÊvitamÈhu dhÊrÈ. (4)
782. PassÈmi loke pariphandamÈnaÑ,

PajaÑ imaÑ taÓhagataÑ bhavesu.
HÊnÈ narÈ maccumukhe lapanti,
AvÊtataÓhÈse bhavÈbhavesu. (5)
783. MamÈyite passatha phandamÈne,

Maccheva appodake khÊÓasote.
Etampi disvÈ amamo careyya,
Bhavesu ÈsattimakubbamÈno. (6)
784. Ubhosu antesu vineyya chandaÑ,

PhassaÑ pariÒÒÈya anÈnugiddho.
YadattagarahÊ tadakubbamÈno,
Na lippatÊ1 diÔÔhasutesu dhÊro. (7)
785. SaÒÒaÑ pariÒÒÈ vitareyya oghaÑ,

Pariggahesu muni nopalitto.
Abb|Ähasallo caramappamatto,
NÈsÊsatÊ2 lokamimaÑ paraÒcÈti. (8)
GuhaÔÔhakasuttaÑ dutiyaÑ.
______________________________________________________________
* Khu 10. 172 piÔÔhepi. 1. Na limpatÊ (SyÈ, Ka) Khu 7. 42 piÔÔhepi.
2. NÈsiÑsatÊ (SÊ, SyÈ, I)
4. AÔÔhakavagga 401
3. DuÔÔhaÔÔhakasutta
786. Vadanti ve duÔÔhamanÈpi eke,
Athopi ve saccamanÈ vadanti.
VÈdaÒca jÈtaÑ Muni no upeti,
TasmÈ munÊ natthi khilo kuhiÒci. (1)
787. SakaÒhi diÔÔhiÑ kathamaccayeyya,

ChandÈnunÊto ruciyÈ niviÔÔho.
SayaÑ samattÈni pakubbamÈno,
YathÈ hi jÈneyya tathÈ vadeyya. (2)
788. Yo attano sÊlavatÈni jantu,

AnÈnupuÔÔhova paresa1 pÈva2.
AnariyadhammaÑ kusalÈ tamÈhu,
Yo ÈtumÈnaÑ sayameva pÈva2. (3)
789. Santo ca bhikkhu abhinibbutatto,

Iti’hanti sÊlesu akatthamÈno.
TamariyadhammaÑ kusalÈ vadanti,
YassussadÈ natthi kuhiÒci loke. (4)
790. PakappitÈ sa~khatÈ yassa dhammÈ,

PurakkhatÈ3 santi avÊvadÈtÈ.
Yadattani passati ÈnisaÑsaÑ,
TaÑ nissito kuppapaÔiccasantiÑ. (5)
791. DiÔÔhÊnivesÈ na hi svÈtivattÈ,

Dhammesu niccheyya samuggahÊtaÑ.
TasmÈ naro tesu nivesanesu,
NirassatÊ ÈdiyatÊ ca dhammaÑ. (6)
______________________________________________________________
1. Parassa (Ka) Khu 7. 50-1 piÔÔhesu passitabbaÑ. 2. PÈvÈ (SÊ, SyÈ, I)
3. PurekkhatÈ (SÊ)
792. Dhonassa hi natthi kuhiÒci loke,

PakappitÈ diÔÔhi bhavÈbhavesu.
MÈyaÒca mÈnaÒca pahÈya dhono,
Sa kena gaccheyya, an|payo so. (7)
793. Upayo hi dhammesu upeti vÈdaÑ,

An|payaÑ kena kathaÑ vadeyya.
AttÈ nirattÈ1 na hi tassa atthi,
Adhosi so diÔÔhimidheva sabbanti. (8)
DuÔÔhaÔÔhakasuttaÑ tatiyaÑ.
_____
4. SuddhaÔÔhakasutta
794. * PassÈmi suddhaÑ paramaÑ arogaÑ,
DiÔÔhena saÑsuddhi narassa hoti.
EvÈbhijÈnaÑ2 “paraman”ti ÒatvÈ,
SuddhÈnupassÊti pacceti ÒÈÓaÑ. (1)
795. DiÔÔhena ce suddhi narassa hoti,

©ÈÓena vÈ so pajahÈti dukkhaÑ.
AÒÒena so sujjhati sopadhÊko,
DiÔÔhÊ hi naÑ pÈva tathÈ vadÈnaÑ. (2)
796. Na brÈhmaÓo aÒÒato suddhimÈha,

DiÔÔhe sute sÊlavate mute vÈ.
PuÒÒe ca pÈpe ca an|palitto,
AttaÒjaho nayidha pakubbamÈno. (3)
797.
PurimaÑ pahÈya aparaÑ sitÈse,
EjÈnugÈ te na taranti sa~gaÑ.
Te uggahÈyanti nirassajanti,
KapÊva sÈkhaÑ pamuÒcaÑ gahÈyaÑ3. (4)
______________________________________________________________
1. AttaÑ nirattaÑ (bah|su) * Khu 7. 64 piÔÔhepi.
2. EtÈbhijÈnaÑ (SÊ, I) 3. PamukhaÑ gahÈya (SyÈ), pamuÒca gahÈya (Ka)
798. SayaÑ samÈdÈya vatÈni jantu,

UccÈvacaÑ gacchati saÒÒasatto.
VidvÈ ca vedehi samecca dhammaÑ,
Na uccÈvacaÑ gacchati bh|ripaÒÒo. (5)
799. Sa sabbadhammesu visenibh|to,

YaÑ kiÒci diÔÔhaÑ va sutaÑ mutaÑ vÈ.
Tameva dassiÑ vivaÔaÑ carantaÑ,
KenÊdha lokasmi vikappayeyya. (6)
800. Na kappayanti na purekkharonti,

AccantasuddhÊti na te vadanti.
ŒdÈnaganthaÑ gathitaÑ visajja,
ŒsaÑ na kubbanti kuhiÒci loke. (7)
801. SÊmÈtigo brÈhmaÓo tassa natthi,

©atvÈ va disvÈ va1 samuggahÊtaÑ.
Na rÈgarÈgÊ na virÈgaratto,
TassÊdha natthÊ paramuggahÊtanti. (8)
SuddhaÔÔhakasuttaÑ catutthaÑ.
_____
5. ParamaÔÔhakasutta
802. Paramanti diÔÔhÊsu paribbasÈno,
Yaduttari kurute jantu loke.
HÊnÈti aÒÒe tato sabbamÈha,
TasmÈ vivÈdÈni avÊtivatto. (1)
803. YadattanÊ passati ÈnisaÑsaÑ,

DiÔÔhe sute sÊlavate2 mute vÈ.
Tadeva so tattha samuggahÈya,
NihÊnato passati sabbamaÒÒaÑ. (2)
______________________________________________________________
1. ©atvÈ ca disvÈ ca (Ka-SÊ, Ka) Khu 7. 77 piÔÔhepi passitabbaÑ.
2. SÊlabbate (SyÈ)
804. TaÑ vÈpi ganthaÑ kusalÈ vadanti,

YaÑ nissito passati hÊnamaÒÒaÑ.
TasmÈ hi diÔÔhaÑ va sutaÑ mutaÑ vÈ,
SÊlabbataÑ bhikkhu na nissayeyya. (3)
805. DiÔÔhimpi lokasmiÑ na kappayeyya,

©ÈÓena vÈ sÊlavatena vÈpi.
Samoti attÈnaman|paneyya,
HÊno na maÒÒetha visesi vÈpi. (4)
806. AttaÑ pahÈya anupÈdiyÈno,

©ÈÓepi so nissayaÑ no karoti.
Sa ve viyattesu1 na vaggasÈrÊ,
DiÔÔhimpi2 so na pacceti kiÒci. (5)
807. Yass|bhayante paÓidhÊdha natthi,

BhavÈbhavÈya idha vÈ huraÑ vÈ.
NivesanÈ tassa na santi keci,
Dhammesu niccheyya samuggahÊtaÑ. (6)
808. TassÊdha diÔÔhe va sute mute vÈ,

PakappitÈ natthi aÓ|pi saÒÒÈ.
TaÑ brÈhmaÓaÑ diÔÔhimanÈdiyÈnaÑ,
KenÊdha lokasmiÑ vikappayeyya. (7)
809. Na kappayanti na purekkharonti,

DhammÈpi tesaÑ na paÔicchitÈse,
Na brÈhmaÓo sÊlavatena neyyo,
PÈra~gato na pacceti tÈdÊti. (8)
ParamaÔÔhakasuttaÑ paÒcamaÑ.
______________________________________________________________
1. Viyuttesu (SÊ-®Ôha), dviyattesu (Ka) 2. DiÔÔhimapi(Ka)
6. JarÈsutta
810. * AppaÑ vata jÊvitaÑ idaÑ,
OraÑ vassasatÈpi miyyati1.
Yo cepi aticca jÊvati,
Atha kho so jarasÈpi miyyati. (1)
811. Socanti janÈ mamÈyite,

Na hi santi2 niccÈ pariggahÈ.
VinÈbhÈvasantamevidaÑ,
Iti disvÈ nÈgÈra’mÈvase. (2)
812. MaraÓenapi taÑ pahÊyati3,

YaÑ puriso mamidanti4 maÒÒati.
Etampi viditvÈ5 paÓÉito,
Na mamattÈya nametha mÈmako. (3)
813. + Supinena yathÈpi sa~gataÑ,

PaÔibuddho puriso na passati.
Evampi piyÈyitaÑ janaÑ,
PetaÑ kÈla~kataÑ na passati. (4)
814. DiÔÔhÈpi sutÈpi te janÈ,

YesaÑ nÈmamidaÑ pavuccati.
NÈmaÑyevÈ’vasissati6,
AkkheyyaÑ petassa jantuno. (5)
815. SokapparidevamaccharaÑ7,
Na jahanti giddhÈ mamÈyite.
TasmÈ munayo pariggahaÑ,
HitvÈ acariÑsu khemadassino. (6)
______________________________________________________________
* Khu 7. 90 piÔÔhepi. 1. MÊyati (SÊ-®Ôha)
2. Na hi santÈ (SÊ), na hÊ santi (katthaci)
3. Pahiyyati (SÊ, SyÈ, Ka) 4. Mamayidanti (SÊ, SyÈ, I), mamÈyanti (Ka)
5. EtaÑ disvÈna (Niddese 95 piÔÔhe), etampi viditva (?)
+ Khu 10. 173 piÔÔhepi. 6. NÈmamevÈ vasissati (SÊ, SyÈ, I)
7. SokaparidevamaccharaÑ (SÊ, SyÈ, I), sokaÑ paridevamaccharaÑ (?)
816. PatilÊnacarassa bhikkhuno,

BhajamÈnassa vivittamÈsanaÑ.
SÈmaggiyamÈhu tassa taÑ,
Yo attÈnaÑ bhavane na dassaye. (7)
817. Sabbattha munÊ anissito,

Na piyaÑ kubbati nopi appiyaÑ.
TasmiÑ paridevamaccharaÑ,
PaÓÓe vÈri yathÈ na limpati1. (8)
818. Udabindu yathÈpi pokkhare,

Padume vÈri yathÈ na limpati.
EvaÑ muni nopalippati,
YadidaÑ diÔÔhasutaÑ mutesu vÈ. (9)
819. Dhono na hi tena maÒÒati,

YadidaÑ diÔÔhasutaÑ mutesu vÈ.
NÈÒÒena visuddhimicchati,
Na hi so rajjati no virajjatÊti. (10)
JarÈsuttaÑ chaÔÔhaÑ.
_____
7. Tissametteyyasutta
820. * Methunamanuyuttassa, (IccÈyasmÈ Tisso Metteyyo,)
VighÈtaÑ br|hi mÈrisa.
SutvÈna tava sÈsanaÑ,
Viveke sikkhissÈmase. (1)
821.
Methunamanuyuttassa, (MetteyyÈti BhagavÈ,)
Mussate’vÈpi sÈsanaÑ.
MicchÈ ca paÔipajjati,
EtaÑ tasmiÑ anÈriyaÑ. (2)
______________________________________________________________
1. Lippati (SÊ, I) * Khu 7. 107 piÔÔhepi.
822. Eko pubbe caritvÈna, methunaÑ yo nisevati.

YÈnaÑ bhantaÑva taÑ loke, hÊnamÈhu puthujjanaÑ. (3)
823. Yaso kitti ca yÈ pubbe, hÈyate’vÈpi tassa sÈ.

Etampi disvÈ sikkhetha, methunaÑ vippahÈtave. (4)
824. + Sa~kappehi pareto so, kapaÓo viya jhÈyati.

SutvÈ paresaÑ nigghosaÑ, ma~ku hoti tathÈvidho (5)
825. Atha satthÈni kurute, paravÈdehi codito.

Esa khvassa mahÈgedho, mosavajjaÑ pagÈhati. (6)
826. PaÓÉitoti samaÒÒÈto, ekacariyaÑ adhiÔÔhito.

AthÈpi1 methune yutto, mandova parikissati2. (7)
827. EtamÈdÊnavaÑ ÒatvÈ, muni pubbÈpare idha.

EkacariyaÑ daÄhaÑ kayirÈ, na nisevetha methunaÑ. (8)
828. VivekaÒÒeva sikkhetha, etaÑ ariyÈnamuttamaÑ.

Na tena seÔÔho maÒÒetha, sa ve nibbÈnasantike. (9)
829. Rittassa munino carato, kÈmesu anapekkhino.

OghatiÓÓassa pihayanti, kÈmesu gadhitÈ3 pajÈti. (10)
TissametteyyasuttaÑ sattamaÑ.
____
8. Pas|rasutta
830. * Idheva suddhÊ iti vÈdayanti4,
NÈÒÒesu dhammesu visuddhimÈhu.
YaÑ nissitÈ tattha subhaÑ vadÈnÈ,
Paccekasaccesu puth| niviÔÔhÈ. (1)
______________________________________________________________
+ Khu 10. 173 piÔÔhepi. 1. Sa cÈpi (Niddese 119 piÔÔhe)
2. Parikilissati (SÊ) 3. GathitÈ (SÊ)
* Khu 7. 124 piÔÔhepi. 4. VÈdiyanti (SÊ, I)
831. Te vÈdakÈmÈ parisaÑ vigayha,

BÈlaÑ dahantÊ mithu aÒÒamaÒÒaÑ.
Vadanti te aÒÒasitÈ kathojjaÑ,
PasaÑsakÈmÈ kusalÈ vadÈnÈ. (2)
832. Yutto kathÈyaÑ parisÈya majjhe,

PasaÑsamicchaÑ vinighÈti hoti.
ApÈhatasmiÑ pana ma~ku hoti,
NindÈya so kuppati randhamesÊ. (3)
833. Yamassa vÈdaÑ parihÊnamÈhu,

ApÈhataÑ paÒhavimaÑsakÈse.
Paridevati socati hÊnavÈdo,
“UpaccagÈ man”ti anutthunÈti. (4)
834. Ete vivÈdÈ samaÓesu jÈtÈ,

Etesu ugghÈti nighÈti hoti.
Etampi disvÈ virame kathojjaÑ,
Na ha’ÒÒadattha’tthi pasaÑsalÈbhÈ. (5)
835. PasaÑsito vÈ pana tattha hoti,

AkkhÈya vÈdaÑ parisÈya majjhe,
So hassatÊ unnamatÊ1 ca tena,
Pappuyya tamatthaÑ yathÈ mano ahu. (6)
836. YÈ unnatÊ2 sÈ’ssa vighÈtabh|mi,

MÈnÈtimÈnaÑ vadate paneso.
Etampi disvÈ na vivÈdayetha,
Na hi tena suddhiÑ kusalÈ vadanti. (7)
837. S|ro yathÈ rÈjakhÈdÈya puÔÔho,

Abhigajja’meti paÔis|ra’micchaÑ.
Yeneva so, tena palehi s|ra,
Pubbeva natthi yadidaÑ yudhÈya. (8)
______________________________________________________________
1. UÓÓamatÊ (bah|su) Khu 7. 131 piÔÔhepi passitabbaÑ. 2. UnnatÊ (?)
838. Ye diÔÔhimuggayha vivÈdayanti1,

“Idameva saccan”ti ca vÈdayanti.
Te tvaÑ vadass| na hi tedha atthi,
VÈdamhi jÈte paÔisenikattÈ. (9)
839. VisenikatvÈ pana ye caranti,

DiÔÔhÊhi diÔÔhiÑ avirujjhamÈnÈ.
Tesu tvaÑ kiÑ labhetho pas|ra,
YesÊdha natthÊ paramuggahÊtaÑ. (10)
840. Atha tvaÑ pavitakkamÈgamÈ,

ManasÈ diÔÔhigatÈni cintayanto.
Dhonena yugaÑ samÈgamÈ,
Na hi tvaÑ sakkhasi sampayÈtaveti. (11)
Pas|rasuttaÑ aÔÔhamaÑ.
_____
9. MÈgaÓÉiyasutta
841. * DisvÈna TaÓhaÑ AratiÑ RagaÒca2,
NÈhosi chando api methunasmiÑ.
KimevidaÑ muttakarÊsapuÓÓaÑ,
PÈdÈpi naÑ samphusituÑ na icche. (1)
842. EtÈdisaÑ ce ratanaÑ na icchasi,

NÈriÑ narindehi bah|hi patthitaÑ.
DiÔÔhigataÑ sÊlavataÑ nu jÊvitaÑ3,
Bhav|papattiÒca vadesi kÊdisaÑ. (2)
843. IdaÑ vadÈmÊti na tassa hoti, (MÈgaÓÉiyÈti4 BhagavÈ,)

Dhammesu niccheyya samuggahÊtaÑ,
PassaÒca diÔÔhÊsu anuggahÈya,
AjjhattasantiÑ pacinaÑ adassaÑ. (3)
______________________________________________________________
1. VivÈdiyanti (SÊ, I) * Khu 7. 140 piÔÔhepi. 2. AratiÒca RÈgaÑ (SyÈ, Ka)
3. SÊlavatÈnujÊvitaÑ (SÊ, I, Ka) 4. MÈgandiyÈti (SÊ, SyÈ, I)
844. VinicchayÈ yÈni pakappitÈni, (Iti MÈgaÓÉiyo1,)

Te ve MunÊ br|si anuggahÈya.
AjjhattasantÊti yametamatthaÑ,
KathaÑ nu dhÊrehi paveditaÑ taÑ. (4)
845. Na diÔÔhiyÈ na sutiyÈ na ÒÈÓena, (MÈgaÓÉiyÈti BhagavÈ,)

SÊlabbatenÈpi na suddhimÈha,
AdiÔÔhiyÈ assutiyÈ aÒÈÓÈ.
AsÊlatÈ abbatÈ nopi tena,
Ete ca nissajja anuggahÈya.
Santo anissÈya bhavaÑ na jappe. (5)
846. No ce kira diÔÔhiyÈ na sutiyÈ na ÒÈÓena, (Iti MÈgaÓÉiyo,)

SÊlabbatenÈpi na suddhimÈha.
AdiÔÔhiyÈ assutiyÈ aÒÈÓÈ,
AsÊlatÈ abbatÈ nopi tena.
MaÒÒÈmahaÑ momuhameva dhammaÑ,
DiÔÔhiyÈ eke paccenti suddhiÑ. (6)
847. DiÔÔhaÒca nissÈya anupucchamÈno, (MÈgaÓÉiyÈti BhagavÈ,)

SamuggahÊtesu pamohamÈgÈ2.
Ito ca nÈddakkhi aÓumpi saÒÒaÑ,
TasmÈ tuvaÑ momuhato dahÈsi. (7)
848. Samo visesÊ uda vÈ nihÊno,

Yo maÒÒatÊ so vivadetha tena.
TÊsu vidhÈsu avikampamÈno,
Samo visesÊti na tassa hoti. (8)
849. Saccanti so brÈhmaÓo kiÑ vadeyya,

MusÈti vÈ so vivadetha kena.
YasmiÑ samaÑ visamaÑ vÈpi natthi,
Sa kena vÈdaÑ paÔisaÑyujeyya. (9)
______________________________________________________________
1. MÈgandiyo (SÊ, SyÈ, I) 2. SamohamÈgÈ (SyÈ, Ka)
850. * OkaÑ pahÈya aniketasÈrÊ,

GÈme akubbaÑ muni santhavÈni1.
KÈmehi ritto apurakkharÈno,
KathaÑ na viggayha janena kayirÈ. (10)
851. Yehi vivitto vicareyya loke,

Na tÈni uggayha vadeyya nÈgo.
JalambujaÑ2 kaÓÉakavÈrijaÑ yathÈ,
Jalena pa~kena can|palittaÑ.
EvaÑ munÊ santivÈdo agiddho,
KÈme ca loke ca an|palitto. (11)
852. Na vedag| diÔÔhiyÈyako3 na mutiyÈ,

Sa mÈnameti na hi tammayo so.
Na kammunÈ nopi sutena neyyo,
An|panÊto sa nivesanesu. (12)
853. SaÒÒÈvirattassa na santi ganthÈ,

PaÒÒÈvimuttassa na santi mohÈ.
SaÒÒaÒca diÔÔhiÒca ye aggahesuÑ,
Te ghaÔÔayantÈ4 vicaranti loketi. (13)
MÈgaÓÉiyasuttaÑ navamaÑ.
_____
10. PurÈbhedasutta
854. + KathaÑdassÊ kathaÑsÊlo, upasantoti vuccati.

TaÑ me Gotama pabr|hi, pucchito uttamaÑ naraÑ. (1)
855. VÊtataÓho purÈ bhedÈ, (Iti BhagavÈ,)

Pubbamanta’manissito.
Vemajjhe nupasa~kheyyo, tassa natthi purakkhataÑ. (2)
______________________________________________________________
* SaÑ 2. 8 piÔÔhepi. 1. SandhavÈni (Ka) 2. ElambujaÑ (SÊ, SyÈ)
3. Na vedag| diÔÔhiyÈ (Ka-SÊ, SyÈ, I) Khu 7. 157 piÔÔhepi.
4. GhaÔÔamÈnÈ (SyÈ, Ka) + Khu 7. 161 piÔÔhepi.
856. Akkodhano asantÈsÊ, avikatthÊ akukkuco.

MantabhÈÓÊ1 anuddhato, sa ve vÈcÈyato muni. (3)
857. NirÈsatti anÈgate, atÊtaÑ nÈnusocati.

VivekadassÊ phassesu, diÔÔhÊsu ca na nÊyati2. (4)
858. PatilÊno akuhako, apihÈlu amaccharÊ.

Appagabbho ajeguccho, pesuÓeyye ca no yuto. (5)
859. SÈtiyesu anassÈvÊ, atimÈne ca no yuto.

SaÓho ca paÔibhÈnavÈ3, na saddho na virajjati. (6)
860. LÈbhakamyÈ na sikkhati, alÈbhe ca na kuppati.

Aviruddho ca taÓhÈya, rasesu nÈnugijjhati. (7)
861. Upekkhako sadÈ sato, na loke maÒÒate samaÑ.

Na visesÊ na nÊceyyo, tassa no santi ussadÈ. (8)
862. Yassa nissayanÈ4 natthi, ÒatvÈ dhammaÑ anissito.

BhavÈya vibhavÈya vÈ, taÓhÈ yassa na vijjati. (9)
863. TaÑ br|mi upasantoti, kÈmesu anapekkhinaÑ.

GanthÈ tassa na vijjanti, atarÊ so visattikaÑ. (10)
864. Na tassa puttÈ pasavo, khettaÑ vatthuÒca vijjati.

AttÈ vÈpi nirattÈ vÈ5, na tasmiÑ upalabbhati. (11)
865. Yena naÑ vajjuÑ puthujjanÈ, atho samaÓabrÈhmaÓÈ.

TaÑ tassa apurakkhataÑ, tasmÈ vÈdesu ne’jati. (12)
866. VÊtagedho amaccharÊ, na ussesu vadate muni.

Na samesu na omesu, kappaÑ ne’ti akappiyo. (13)
867. Yassa loke sakaÑ natthi, asatÈ ca na socati.

Dhammesu ca na gacchati, sa ve santoti vuccatÊti. (14)
PurÈbhedasuttaÑ dasamaÑ.
______________________________________________________________
1. MantÈbhÈÓÊ (SyÈ, I) 2. Niyyati (bah|su) 3. PaÔibhÈÓavÈ (SyÈ, I)
4. NissayatÈ (SÊ, SyÈ, I) 5. AttaÑ vÈpi nirattaÑ vÈ (bah|su)
11. KalahavivÈdasutta
868. * Kutopah|tÈ kalahÈ vivÈdÈ,
ParidevasokÈ sahamaccharÈ ca.
MÈnÈtimÈnÈ sahapesuÓÈ ca,
Kutopah|tÈ te tadi~gha br|hi. (1)
869. Piyappah|tÈ kalahÈ vivÈdÈ,

ParidevasokÈ sahamaccharÈ ca.
MÈnÈtimÈnÈ sahapesuÓÈ ca,
MaccherayuttÈ kalahÈ vivÈdÈ.
VivÈdajÈtesu ca pesuÓÈni. (2)
870. PiyÈ su1 lokasmiÑ kutonidÈnÈ,

Ye cÈpi2 lobhÈ vicaranti loke.
ŒsÈ ca niÔÔhÈ ca kutonidÈnÈ,
Ye samparÈyÈya narassa honti. (3)
871. ChandÈnidÈnÈni piyÈni loke,

Ye cÈpi lobhÈ vicaranti loke.
ŒsÈ ca niÔÔhÈ ca itonidÈnÈ,
Ye samparÈyÈya narassa honti. (4)
872. Chando nu lokasmiÑ kutonidÈno,

VinicchayÈ cÈpi3 kutopah|tÈ.
Kodho mosavajjaÒca kathaÑkathÈ ca,
Ye vÈpi dhammÈ samaÓena vuttÈ. (5)
873. SÈtaÑ asÈtanti yamÈhu loke,

Tam|panissÈya pahoti chando.
R|pesu disvÈ vibhavaÑ bhavaÒca,
VinicchayaÑ kubbati4 jantu loke. (6)
______________________________________________________________
* Khu 7. 196 piÔÔhepi. 1. PiyÈnu (SyÈ), piyassu (Ka) 2. Ye vÈpi (SÊ, SyÈ, I)
3. VÈpi (SÊ, SyÈ, I) 4. Kurute (bah|su)
874. Kodho mosavajjaÒca kathaÑkathÈ ca,

Etepi dhammÈ dvayameva sante.
KathaÑkathÊ ÒÈÓapathÈya sikkhe,
©atvÈ pavuttÈ samaÓena dhammÈ. (7)
875. SÈtaÑ asÈtaÒca kutonidÈnÈ,

KismiÑ asante na bhavanti hete.
VibhavaÑ bhavaÒcÈpi yametamatthaÑ,
EtaÑ me pabr|hi yatonidÈnaÑ. (8)
876. PhassanidÈnaÑ sÈtaÑ asÈtaÑ,

Phasse asante na bhavanti hete.
VibhavaÑ bhavaÒcÈpi yametamatthaÑ,
EtaÑ te pabr|mi itonidÈnaÑ. (9)
877. Phasso nu lokasmi kutonidÈno.

PariggahÈ cÈpi kutopah|tÈ.
KismiÑ asante na mamattamatthi,
KismiÑ vibh|te na phusanti phassÈ. (10)
878. NÈmaÒca r|paÒca paÔicca phasso,

IcchÈnidÈnÈni pariggahÈni.
IcchÈya’santyÈ na mamattamatthi,
R|pe vibh|te na phusanti phassÈ. (11)
879. KathaÑ sametassa vibhoti r|paÑ,

SukhaÑ dukhaÒcÈpi1 kathaÑ vibhoti.
EtaÑ me pabr|hi yathÈ vibhoti,
TaÑ jÈniyÈmÈti2 me mano ahu. (12)
880. Na saÒÒasaÒÒÊ na visaÒÒasaÒÒÊ,

Nopi asaÒÒÊ na vibh|tasaÒÒÊ.
EvaÑ sametassa vibhoti r|paÑ,
SaÒÒÈnidÈnÈ hi papaÒcasa~khÈ. (13)
______________________________________________________________
1. DukhaÑ vÈpi (SÊ, SyÈ) 2. JÈnissÈmÈti (SÊ, Ka)
881. YaÑ taÑ apucchimha akittayÊ no,

AÒÒaÑ taÑ pucchÈma tadi~gha br|hi.
EttÈvata’ggaÑ nu1 vadanti heke,
Yakkhassa suddhiÑ idha paÓÉitÈse.
UdÈhu aÒÒampi vadanti etto. (14)
882. EttÈvata’ggampi vadanti heke,

Yakkhassa suddhiÑ idha paÓÉitÈse.
TesaÑ paneke samayaÑ vadanti.
AnupÈdisese kusalÈ vadÈnÈ. (15)
883. Ete ca ÒatvÈ upanissitÈti,

©atvÈ munÊ nissaye so vimaÑsÊ.
©atvÈ vimutto na vivÈda’meti,
BhavÈbhavÈya na sameti dhÊroti. (16)
KalahavivÈdasuttaÑ ekÈdasamaÑ.
_____
12. C|Äaby|hasutta2
884. * SakaÑsakaÑdiÔÔhiparibbasÈnÈ,
Viggayha nÈnÈ kusalÈ vadanti.
Yo evaÑ jÈnÈti sa vedi dhammaÑ,
IdaÑ paÔikkosa’makevalÊ so. (1)
885. Evampi viggayha vivÈdayanti,

BÈlo paro akkusaloti3 cÈhu.
Sacco nu vÈdo katamo imesaÑ,
Sabbeva hÊme kusalÈ vadÈnÈ, (2)
______________________________________________________________
1. No (SÊ, SyÈ) 2. C|Äaviy|hasuttaÑ (SÊ, SyÈ)
* Khu 7. 220 piÔÔhepi. 3. Akusaloti (SÊ, SyÈ, I)
886. Parassa ce dhammamanÈnujÈnaÑ,

BÈlo’mako1 hoti nihÊnapaÒÒo.
Sabbeva bÈlÈ sunihÊnapaÒÒÈ,
Sabbevime diÔÔhiparibbasÈnÈ. (3)
887. SandiÔÔhiyÈ ceva na vÊvadÈtÈ.

SaÑsuddhapaÒÒÈ kusalÈ mutÊmÈ.
Na tesaÑ koci parihÊnapaÒÒo2,
DiÔÔhÊ hi tesampi tathÈ samattÈ. (4)
888. Na vÈhametaÑ tathiyanti3 br|mi,

YamÈhu bÈlÈ mithu aÒÒamaÒÒaÑ.
SakaÑ sakaÑ diÔÔhimakaÑsu saccaÑ,
TasmÈ hi bÈloti paraÑ dahanti. (5)
889. YamÈhu saccaÑ tathiyanti eke,

TamÈhu aÒÒe4 tucchaÑ musÈti.
Evampi vigayha vivÈdayanti,
KasmÈ na ekaÑ samaÓÈ vadanti. (6)
890. EkaÑ hi saccaÑ na dutÊyamatthi,

YasmiÑ pajÈ no vivade pajÈnaÑ.
NÈnÈ te5 saccÈni sayaÑ thunanti,
TasmÈ na ekaÑ samaÓÈ vadanti. (7)
891. KasmÈ nu saccÈni vadanti nÈnÈ,

PavÈdiyÈse kusalÈ vadÈnÈ.
SaccÈni sutÈni bah|ni nÈnÈ,
UdÈhu te takkamanussaranti. (8)
892. Na heva saccÈni bah|ni nÈnÈ,

AÒÒatra saÒÒÈya niccÈni loke.
TakkaÒca diÔÔhÊsu pakappayitvÈ,
SaccaÑ musÈti dvayadhammamÈhu. (9)
______________________________________________________________
1. BÈlo mago (SÊ, SyÈ, Ka) 2. Kocipi nihÊnapaÒÒo (SÊ, SyÈ, Ka)
3. Tathivanti (SyÈ, Ka) 4. AÒÒepi (SyÈ), aÒÒe ca (?) 5. NÈnÈto (Ka)
893. DiÔÔhe sute sÊlavate mute vÈ,

Ete ca nissÈya vimÈnadassÊ.
Vinicchaye ÔhatvÈ pahassamÈno,
BÈlo paro akkusaloti cÈha. (10)
894. Yeneva bÈloti paraÑ dahÈti,

TenÈ’tumÈnaÑ kusaloti cÈha.
Saya’mattanÈ so kusalÈvadÈno,
AÒÒaÑ vimÈneti tadeva pÈva. (11)
895. AtisÈradiÔÔhiyÈva so samatto,

MÈnena matto paripuÓÓamÈnÊ.
Sayameva sÈmaÑ manasÈbhisitto,
DiÔÔhÊ hi sÈ tassa tathÈ samattÈ. (12)
896. Parassa ce hi vacasÈ nihÊno,

Tumo sahÈ hoti nihÊnapaÒÒo.
Atha ce sayaÑ vedag| hoti dhÊro,
Na koci bÈlo samaÓesu atthi. (13)
897. AÒÒaÑ ito yÈ’bhivadanti dhammaÑ,

AparaddhÈ suddhi’makevalÊ te1.
Evampi titthyÈ puthuso vadanti,
SandiÔÔhirÈgena hi te’bhirattÈ2. (14)
898. Idheva suddhiÑ iti vÈdayanti,

NÈÒÒesu dhammesu visuddhimÈhu.
Evampi titthyÈ puthuso niviÔÔhÈ,
SakÈyane tattha daÄhaÑ vadÈnÈ. (15)
899. SakÈyane vÈpi daÄhaÑ vadÈno,

Ka’mettha bÈloti paraÑ daheyya.
SayaÑva so medhagamÈvaheyya3,
ParaÑ vadaÑ bÈlamasuddhidhammaÑ. (16)
______________________________________________________________
1. SuddhimakevalÊno (SÊ) 2. TyÈbhirattÈ (SyÈ, Ka) 3. MedhakaÑ Èvaheyya (SÊ, I)
900. Vinicchaye ÔhatvÈ sayaÑ pamÈya,

UddhaÑsa1 lokasmiÑ vivÈdameti.
HitvÈna sabbÈni vinicchayÈni,
Na medhagaÑ kubbati jantu loketi. (17)
C|Äaby|hasuttaÑ dvÈdasamaÑ.
_____
13. MahÈby|hasutta
901. * Ye kecime diÔÔhiparibbasÈnÈ,
Idameva saccanti vivÈdayanti2.
Sabbeva te nindamanvÈnayanti,
Atho pasaÑsampi labhanti tattha. (1)
902. AppaÑ hi etaÑ na alaÑ samÈya,

Duve vivÈdassa phalÈni br|mi.
Etampi disvÈ na vivÈdayetha,
KhemÈ’bhipassaÑ avivÈdabh|miÑ. (2)
903. YÈ kÈcimÈ sammutiyo puthujjÈ,

SabbÈva etÈ na upeti vidvÈ.
An|payo so upayaÑ kimeyya,
DiÔÔhe sute khantimakubbamÈno. (3)
904. SÊluttamÈ saÒÒamenÈhu suddhiÑ,

VataÑ samÈdÈya upaÔÔhitÈse.
Idheva sikkhema athassa suddhiÑ,
Bhav|panÊtÈ kusalÈvadÈnÈ. (4)
905.
Sace cuto sÊlavatato hoti,
PavedhatÊ3 kamma virÈdhayitvÈ.
PajappatÊ patthayatÊ ca suddhiÑ,
SatthÈva hÊno pavasaÑ gharamhÈ. (5)
______________________________________________________________
1. UddhaÑ so (SÊ, SyÈ, I) * Khu 7. 236 piÔÔhepi.
2. VivÈdiyanti (SÊ) 3. Savedhati (SÊ, I)
906. SÊlabbataÑ vÈpi pahÈya sabbaÑ,

KammaÒca sÈvajjanavajjametaÑ.
SuddhiÑ asuddhinti apatthayÈno,
Virato care santimanuggahÈya. (6)
907. Tam|panissÈya jigucchitaÑ vÈ,

AthavÈpi diÔÔhaÑ va sutaÑ mutaÑ vÈ.
UddhaÑsarÈ suddhi’manutthunanti,
AvÊtataÓhÈse bhavÈbhavesu. (7)
908. PatthayamÈnassa hi jappitÈni,

PavedhitaÑ vÈpi pakappitesu.
Cut|papÈto idha yassa natthi,
Sa kena vedheyya kuhiÑ va jappe1. (8)
909. YamÈhu dhammaÑ paramanti eke,

Tameva hÊnanti panÈhu aÒÒe.
Sacco nu vÈdo katamo imesaÑ,
Sabbeva hÊme kusalÈvadÈnÈ. (9)
910. SakaÒhi dhammaÑ paripuÓÓamÈhu,

AÒÒassa dhammaÑ pana hÊnamÈhu.
Evampi viggayha vivÈdayanti,
SakaÑ sakaÑ sammutimÈhu saccaÑ. (10)
911. Parassa ce vambhayitena hÊno,

Na koci dhammesu visesi assa.
Puth| hi aÒÒassa vadanti dhammaÑ,
NihÊnato samhi daÄhaÑ vadÈnÈ. (11)
912. Saddhammap|jÈpi nesaÑ tatheva,

YathÈ pasaÑsanti sakÈyanÈni.
Sabbeva vÈdÈ2 tathiyÈ3 bhaveyyuÑ,
SuddhÊ hi nesaÑ paccattameva. (12)
______________________________________________________________
1. KuhiÒci jappe (SÊ, SyÈ, Ka), kuhiÑ pajappe (I) niddeso passitabbo.
2. Sabbe pavÈdÈ (SyÈ) 3. TathivÈ (sabbattha)
913. Na brÈhmaÓassa paraneyyamatthi,

Dhammesu niccheyya samuggahÊtaÑ.
TasmÈ vivÈdÈni upÈtivatto,
Na hi seÔÔhato passati dhammamaÒÒaÑ. (13)
914. JÈnÈmi passÈmi tatheva etaÑ,

DiÔÔhiyÈ eke paccenti suddhiÑ.
Addakkhi ce kiÒhi tumassa tena,
AtisitvÈ aÒÒena vadanti suddhiÑ. (14)
915. PassaÑ naro dakkhati1 nÈmar|paÑ,

DisvÈna vÈ Òassati tÈnimeva.
KÈmaÑ bahuÑ passatu appakaÑ vÈ,
Na hi tena suddhiÑ kusalÈ vadanti. (15)
916. NivissavÈdÊ na hi subbinÈyo,

PakappitaÑ diÔÔhi purakkharÈno.
YaÑ nissito tattha subhaÑ vadÈno,
SuddhiÑvado tattha tathaddasÈ so. (16)
917. Na brÈhmaÓo kappamupeti sa~khÈ2,

Na diÔÔhisÈrÊ napi ÒÈÓabandhu.
©atvÈ ca so sammutiyo3 puthujjÈ,
UpekkhatÊ uggahaÓanti maÒÒe. (17)
918. Vissajja ganthÈni munÊdha loke,

VivÈdajÈtesu na vaggasÈrÊ.
Santo asantesu upekkhako so,
Anuggaho uggahaÓanti maÒÒe. (18)
919. PubbÈsave hitvÈ nave akubbaÑ,

Na chandag| nopi nivissavÈdÊ.
Sa vippamutto diÔÔhigatehi dhÊro,
Na lippati4 loke anattagarahÊ. (19)
______________________________________________________________
1. Dakkhiti (SÊ) 2. Sa~khaÑ (SÊ, SyÈ, I) 3. Sammatiyo (SyÈ) 4. Na limpati (Ka)
920. Sa sabbadhammesu visenibh|to,

YaÑ kiÒci diÔÔhaÑ va sutaÑ mutaÑ vÈ.
Sa pannabhÈro muni vippamutto,
Na kappiyo n|parato na patthiyoti. (20)
MahÈby|hasuttaÑ terasamaÑ.
_____
14. TuvaÔakasutta
921. * PucchÈmi taÑ Œdiccabandhu1,
VivekaÑ santipadaÒca Mahesi.
KathaÑ disvÈ nibbÈti bhikkhu,
AnupÈdiyÈno lokasmiÑ kiÒci. (1)
922. M|laÑ papaÒcasa~khÈya, (Iti BhagavÈ,)

MantÈ asmÊti sabbamuparundhe2.
YÈ kÈci taÓhÈ ajjhattaÑ,
TÈsaÑ vinayÈ3 sadÈ sato sikkhe. (2)
923. YaÑ kiÒci dhammamabhijaÒÒÈ,

AjjhattaÑ atha vÈpi bahiddhÈ.
Na tena thÈmaÑ4 kubbetha,
Na hi sÈ nibbuti sataÑ vuttÈ. (3)
924. Seyyo na tena maÒÒeyya,

NÊceyyo atha vÈpi sarikkho.
PhuÔÔho5 anekar|pehi,
NÈtumÈnaÑ vikappayaÑ tiÔÔhe. (4)
925. Ajjhattamevu’pasame,
Na aÒÒato bhikkhu santimeseyya.
AjjhattaÑ upasantassa,
Natthi attÈ kuto nirattÈ vÈ. (5)
______________________________________________________________
* Khu 7. 263 piÔÔhepi. 1. ŒdiccabandhuÑ (SÊ, SyÈ)
2. Sabbamuparuddhe (SyÈ, I, Ka) 3. VinayÈya (?)
4. MÈnaÑ (SÊ, Ka) 5. PuÔÔho (SÊ, SyÈ, Ka)
926. Majjhe yathÈ samuddassa,

mi no jÈyatÊ Ôhito hoti.
EvaÑ Ôhito anejassa,
UssadaÑ bhikkhu na kareyya kuhiÒci. (6)
927. AkittayÊ vivaÔacakkhu,

SakkhidhammaÑ parissayavinayaÑ.
PaÔipadaÑ vadehi bhaddante,
PÈtimokkhaÑ atha vÈpi samÈdhiÑ. (7)
928. Cakkh|hi neva lola’ssa,

GÈmakathÈya Èvaraye sotaÑ.
Rase ca nÈnugijjheyya,
Na ca mamÈyetha kiÒci lokesmiÑ. (8)
929. Phassena yadÈ phuÔÔhassa,

ParidevaÑ bhikkhu na kareyya kuhiÒci.
BhavaÒca nÈbhijappeyya,
Bheravesu ca na sampavedheyya. (9)
930. AnnÈnamatho pÈnÈnaÑ,

KhÈdanÊyÈnaÑ athopi vatthÈnaÑ.
LaddhÈ na sannidhiÑ kayirÈ,
Na ca parittase tÈni alabhamÈno. (10)
931. JhÈyÊ na pÈdalola’ssa,

Virame kukkuccÈ nappamajjeyya.
AthÈsanesu sayanesu,
Appasaddesu bhikkhu vihareyya. (11)
932. NiddaÑ na bahulÊkareyya,

JÈgariyaÑ bhajeyya ÈtÈpÊ.
TandiÑ mÈyaÑ hassaÑ khiÉÉaÑ,
MethunaÑ vippajahe savibh|saÑ. (12)
933. ŒthabbaÓaÑ supinaÑ lakkhaÓaÑ,

No vidahe athopi nakkhattaÑ.
VirutaÒca gabbhakaraÓaÑ,
TikicchaÑ mÈmako na seveyya. (13)
934. NindÈya nappavedheyya,

Na uÓÓameyya pasaÑsito bhikkhu.
LobhaÑ saha macchariyena,
KodhaÑ pesuÓiyaÒca panudeyya. (14)
935. Kayavikkaye na tiÔÔheyya,

UpavÈdaÑ bhikkhu na kareyya kuhiÒci.
GÈme ca nÈbhisajjeyya,
LÈbhakamyÈ janaÑ na lapayeyya. (15)
936. Na ca katthitÈ siyÈ bhikkhu,

Na ca vÈcaÑ payuttaÑ bhÈseyya.
PÈgabbhiyaÑ na sikkheyya,
KathaÑ viggÈhikaÑ na kathayeyya. (16)
937. Mosavajje na nÊyetha,

SampajÈno saÔhÈni na kayirÈ.
Atha jÊvitena paÒÒÈya,
SÊlabbatena nÈÒÒamatimaÒÒe. (17)
938. SutvÈ rusito bahuÑ vÈcaÑ,

SamaÓÈnaÑ vÈ puthujanÈnaÑ1.
Pharusena ne na paÔivajjÈ,
Na hi santo paÔiseni’karonti. (18)
939. EtaÒca dhammamaÒÒÈya,

VicinaÑ bhikkhu sadÈ sato sikkhe.
SantÊti nibbutiÑ ÒatvÈ,
SÈsane Gotamassa na pamajjeyya. (19)
__________________________________________________________________________
1. PuthuvacanÈnaÑ (SÊ, SyÈ, I)
940. Abhibh| hi so anabhibh|to,

Sakkhidhamma’manÊtiha’madassÊ.
TasmÈ hi tassa Bhagavato sÈsane,
Appamatto sadÈ namassa’manusikkheti. (20)
TuvaÔakasuttaÑ cuddasamaÑ.
_____
15. AttadaÓÉasutta
941. * AttadaÓÉÈ bhayaÑ jÈtaÑ, janaÑ passatha medhagaÑ.
SaÑvegaÑ kittayissÈmi, yathÈ saÑvijitaÑ mayÈ. (1)
942. PhandamÈnaÑ pajaÑ disvÈ, macche appodake yathÈ.

AÒÒamaÒÒehi byÈruddhe, disvÈ maÑ bhayamÈvisi. (2)
943. SamantamasÈro loko, disÈ sabbÈ sameritÈ.

IcchaÑ bhavanamattano, nÈddasÈsiÑ anositaÑ. (3)
944. OsÈnetveva byÈruddhe, disvÈ me aratÊ ahu.

Athettha sallamaddakkhiÑ, duddasaÑ hadayanissitaÑ. (4)
945. Yena sallena otiÓÓo, disÈ sabbÈ vidhÈvati.

Tameva sallamabbuyha, na dhÈvati na sÊdati. (5)
946. Tattha sikkhÈnugÊyanti1,

YÈni loke gadhitÈni,
Na tesu pasuto siyÈ.
Nibbijjha sabbaso kÈme,
Sikkhe nibbÈnamattano. (6)
947. Sacco siyÈ appagabbho, amÈyo rittapesuÓo.

Akkodhano lobhapÈpaÑ, vevicchaÑ vitare muni. (7)
948.
NiddaÑ tandiÑ sahe thÊnaÑ, pamÈdena na saÑvase.
AtimÈne na tiÔÔheyya, nibbÈnamanaso naro. (8)
______________________________________________________________
* Khu 7. 315 piÔÔhe. 1. SikkhÈnukiriyanti (Ka)
949. Mosavajje na nÊyetha, r|pe snehaÑ na kubbaye.

MÈnaÒca parijÈneyya, sÈhasÈ virato care. (9)
950. PurÈÓaÑ nÈbhinandeyya, nave khantiÑ na kubbaye.

HiyyamÈne na soceyya, ÈkÈsaÑ na sito siyÈ. (10)
951. GedhaÑ br|mi mahoghoti, ÈjavaÑ br|mi jappanaÑ.

ŒrammaÓaÑ pakappanaÑ, kÈmapa~ko duraccayo. (11)
952. SaccÈ avokkamma1 muni, thale tiÔÔhati brÈhmaÓo.

SabbaÑ so2 paÔinissajja, sa ve santoti vuccati. (12)
953. Sa ve vidvÈ sa vedag|, ÒatvÈ dhammaÑ anissito.

SammÈ so loke iriyÈno, na pihetÊdha kassaci. (13)
954. Yo’dha kÈme accatari, sa~gaÑ loke duraccayaÑ.

Na so socati nÈjjheti, chinnasoto abandhano. (14)
955. YaÑ pubbe taÑ visosehi, pacchÈ te mÈhu kiÒcanaÑ.

Majjhe ce no gahessasi, upasanto carissasi. (15)
956. Sabbaso nÈmar|pasmiÑ, yassa natthi mamÈyitaÑ.

AsatÈ ca na socati, sa ve loke na jÊyati. (16)
957. Yassa natthi ‘idaÑ me’ti, paresaÑ vÈpi kiÒcanaÑ.

MamattaÑ so asaÑvindaÑ, ‘natthi me’ti na socati. (17)
958. AniÔÔhurÊ ananugiddho, anejo sabbadhÊ samo.

TamÈnisaÑsaÑ pabr|mi, pucchito avikampinaÑ. (18)
959. Anejassa vijÈnato, natthi kÈci nisa~khati3.

Virato so viyÈrabbhÈ, khemaÑ passati sabbadhi. (19)
960. Na samesu na omesu, na ussesu vadate muni.

Santo so vÊtamaccharo, nÈdeti na nirassatÊti. (20)
AttadaÓÉasuttaÑ pannarasamaÑ.
______________________________________________________________
1. AvokkamaÑ (Niddesa) 2. Sabbaso (SyÈ, Ka) 3. Nisa~khiti (SÊ, I)
16. SÈriputtasutta
961. * Na me diÔÔho ito pubbe, (IccÈyasmÈ SÈriputto,)
Na suto uda kassaci.
EvaÑ vagguvado SatthÈ,
TusitÈ gaÓimÈgato. (1)
962. Sadevakassa lokassa, yathÈ dissati cakkhumÈ.

SabbaÑ tamaÑ vinodetvÈ, ekova ratimajjhagÈ. (2)
963. TaÑ BuddhaÑ asitaÑ tÈdiÑ, akuhaÑ gaÓimÈgataÑ.

Bah|namidha baddhÈnaÑ, atthi paÒhena ÈgamaÑ. (3)
964. Bhikkhuno vijigucchato, bhajato rittamÈsanaÑ.

Rukkham|laÑ susÈnaÑ vÈ, pabbatÈnaÑ guhÈsu vÈ. (4)
965. UccÈvacesu sayanesu, kÊvanto tattha bheravÈ.

Yehi bhikkhu na vedheyya, nigghose sayanÈsane. (5)
966. KatÊ parissayÈ loke, gacchato agataÑ disaÑ.

Ye bhikkhu abhisambhave, pantamhi sayanÈsane. (6)
967. KyÈssa byappathayo assu, kyÈssassu idha gocarÈ.

KÈni sÊlabbatÈnÈssu, pahitattassa bhikkhuno. (7)
968. KaÑ so sikkhaÑ samÈdÈya, ekodi nipako sato.

KammÈro rajatasseva, niddhame malamattano. (8)
969. VijigucchamÈnassa yadidaÑ phÈsu, (SÈriputtÈti BhagavÈ,)

RittÈsanaÑ sayanaÑ sevato ce.
SambodhikÈmassa yathÈnudhammaÑ,
TaÑ te pavakkhÈmi yathÈ pajÈnaÑ. (9)
970.
PaÒcanaÑ dhÊro bhayÈnaÑ na bhÈye,
Bhikkhu sato sapariyantacÈrÊ.
aÑsÈdhipÈtÈnaÑ sarÊsapÈnaÑ,
ManussaphassÈnaÑ catuppadÈnaÑ. (10)
______________________________________________________________
971. ParadhammikÈnampi na santaseyya,

DisvÈpi tesaÑ bahubheravÈni.
AthÈparÈni abhisambhaveyya,
ParissayÈni kusalÈnu-esÊ. (11)
972. Œta~kaphassena khudÈya phuÔÔho,

SÊtaÑ athuÓhaÑ1 adhivÈsayeyya.
So tehi phuÔÔho bahudhÈ anoko,
ViriyaÑ parakkammadaÄhaÑ kareyya. (12)
973. TheyyaÑ na kÈre2 na musÈ bhaÓeyya,

MettÈya phasse tasathÈvarÈni.
YadÈvilattaÑ manaso vijaÒÒÈ,
KaÓhassa pakkhoti vinodayeyya. (13)
974. KodhÈtimÈnassa vasaÑ na gacche,

M|lampi tesaÑ palikhaÒÒa tiÔÔhe.
AthappiyaÑ vÈ pana appiyaÑ vÈ,
AddhÈ bhavanto abhisambhaveyya. (14)
975. PaÒÒaÑ purakkhatvÈ kalyÈÓapÊti,

Vikkhambhaye tÈni parissayÈni.
AratiÑ sahetha sayanamhi pante,
Caturo sahetha paridevadhamme. (15)
976. KiÑs| asissÈmi kuva vÈ3 asissaÑ,

DukkhaÑ vata settha kvajja sessaÑ.
Ete vitakke paridevaneyye,
Vinayetha sekho aniketacÈrÊ. (16)
977. AnnaÒca laddhÈ vasanaÒca kÈle,

MattaÑ so jaÒÒÈ idha tosanatthaÑ.
So tesu gutto yatacÈri gÈme,
Rusitopi vÈcaÑ pharusaÑ na vajjÈ. (17)
______________________________________________________________
1. AccuÓhaÑ (SÊ, SyÈ), atuÓhaÑ (Ka) 2. Na kareyya (SÊ, SyÈ, Ka)
3. Kudha vÈ (Ka), kutha vÈ (Niddesa)
978. Okkhittacakkhu na ca pÈdalolo,

JhÈnÈnuyutto bahujÈgarassa.
UpekkhamÈrabbha samÈhitatto,
TakkÈsayaÑ kukkucciy|pachinde. (18)
979. Cudito vacÊbhi satimÈbhinande,

SabrahmacÈrÊsu khilaÑ pabhinde.
VÈcaÑ pamuÒce kusalaÑ nÈtivelaÑ,
JanavÈdadhammÈya na cetayeyya. (19)
980. AthÈparaÑ paÒca rajÈni loke,

YesaÑ satÊmÈ vinayÈya sikkhe.
R|pesu saddesu atho rasesu,
Gandhesu phassesu sahetha rÈgaÑ. (20)
981. Etesu dhammesu vineyya chandaÑ,

Bhikkhu satimÈ suvimuttacitto.
KÈlena so sammÈ dhammaÑ parivÊmaÑsamÈno,
Ekodibh|to vihane tamaÑ soti. (21)
SÈriputtasuttaÑ soÄasamaÑ.
AÔÔhakavaggo catuttho.
TassuddÈnaÑ
KÈmaÑ GuhaÒca DuÔÔhÈ ca, SuddhaÒca ParamÈ JarÈ.
Metteyyo ca Pas|ro ca, MÈgaÓÉi PurÈbhedanaÑ.
KalahaÑ dve ca By|hÈni1, punadeva TuvaÔÔakaÑ.
AttadaÓÉavaraÑ suttaÑ, therapuÔÔhena2 soÄasa.
Iti etÈni suttÈni, sabbÈnaÔÔhakavaggikÈti.
______________________________________________________________
1. Vy|hÈni (SÊ) 2. TherapaÒhena (SÊ), SÈriputtena (SyÈ)
5. PÈrÈyanavagga
1. VatthugÈthÈ
982. * KosalÈnaÑ purÈ rammÈ, agamÈ DakkhiÓÈpathaÑ.
ŒkiÒcaÒÒaÑ patthayÈno, brÈhmaÓo mantapÈrag|. (1)
983. So Assakassa visaye, AÄakassa1 samÈsane.

Vasi GodhÈvarÊk|le, uÒchena ca phalena ca. (2)
984. Tasseva upanissÈya, gÈmo ca vipulo ahu.

Tato jÈtena Èyena, mahÈyaÒÒamakappayi. (3)
985. MahÈyaÒÒaÑ yajitvÈna, puna pÈvisi assamaÑ.

TasmiÑ paÔipaviÔÔhamhi, aÒÒo ÈgaÒchi brÈhmaÓo. (4)
986. UgghaÔÔapÈdo tasito2, pa~kadanto rajassiro.

So ca naÑ upasa~kamma, satÈni paÒca yÈcati. (5)
987. TamenaÑ BÈvarÊ disvÈ, Èsanena nimantayi.

SukhaÒca kusalaÑ pucchi, idaÑ vacanamabravi. (6)
988. YaÑ kho mama deyyadhammaÑ, sabbaÑ visajjitaÑ mayÈ.

AnujÈnÈhi me brahme, natthi paÒcasatÈni me. (7)
989. Sace me yÈcamÈnassa, bhavaÑ nÈnupadassati.

Sattame divase tuyhaÑ, muddhÈ phalatu sattadhÈ. (8)
990. Abhisa~kharitvÈ kuhako, bheravaÑ so akittayi.

Tassa taÑ vacanaÑ sutvÈ, BÈvarÊ dukkhito ahu. (9)
991. Ussussati anÈhÈro sokasallasamappito.

Athopi evaÑ cittassa, jhÈne na ramatÊ mano. (10)
992. UtrastaÑ dukkhitaÑ disvÈ, devatÈ atthakÈminÊ.

BÈvariÑ upasa~kamma, idaÑ vacanamabravi. (11)
______________________________________________________________
* Khu 8. 1 piÔÔhe C|Äaniddesepi.
1. MuÄakassa (SyÈ), m|Ähakassa (Ka), maÄakassa (Niddesa) 2. Tassito (Ka)
993. Na so muddhaÑ pajÈnÈti, kuhako so dhanatthiko.

Muddhani muddhapÈte vÈ, ÒÈÓaÑ tassa na vijjati. (12)
994. BhotÊ carahi jÈnÈsi, taÑ me akkhÈhi pucchitÈ.

MuddhaÑ muddhÈdhipÈtaÒca, taÑ suÓoma vaco tava. (13)
995. AhampetaÑ na jÈnÈmi, ÒÈÓamettha na vijjati.

Muddhani muddhÈdhipÈte ca, JinÈnaÑ hettha1 dassanaÑ. (14)
996. Atha ko carahi jÈnÈti, asmiÑ pathavimaÓÉale2.

MuddhaÑ muddhÈdhipÈtaÒca, taÑ me akkhÈhi devate. (15)
997. PurÈ KapilavatthumhÈ, nikkhanto LokanÈyako.

Apacco OkkÈkarÈjassa, Sakyaputto pabha~karo. (16)
998. So hi brÈhmaÓa Sambuddho, sabbadhammÈna pÈrag|.

SabbÈbhiÒÒÈbalappatto, sabbadhammesu cakkhumÈ.
SabbakammakkhayaÑ patto, vimutto upadhikkhaye. (17)
999. Buddho so BhagavÈ loke, dhammaÑ deseti cakkhumÈ.

TaÑ tvaÑ gantvÈna pucchassu, so te taÑ byÈkarissati. (18)
1000. Sambuddhoti vaco sutvÈ, udaggo BÈvarÊ ahu.

Soka’ssa tanuko Èsi, pÊtiÒca vipulaÑ labhi. (19)
1001. So BÈvarÊ attamano udaggo,

TaÑ devataÑ pucchati vedajÈto.
Katamamhi gÈme nigamamhi vÈ pana,
Katamamhi vÈ janapade LokanÈtho.
Yattha gantvÈna passemu3,
SambuddhaÑ dvipaduttamaÑ4. (20)
1002. SÈvatthiyaÑ Kosalamandire Jino,

Pah|tapaÒÒo varabh|rimedhaso.
So Sakyaputto vidhuro anÈsavo,
MuddhÈdhipÈtassa vid| narÈsabho. (21)
______________________________________________________________
1. MuddhaÑ muddhÈdhipÈto ca, jinÈnaÑ heta (SÊ, SyÈ, I) 2. PuthavimaÓÉale (SÊ, I)
3. GantvÈ namassemu (SÊ, SyÈ, I)
4. DipaduttamaÑ (SÊ, SyÈ, I)
5. PÈrÈyanavagga 431
1003. Tato ÈmantayÊ sisse, brÈhmaÓe mantapÈrage.

“Etha mÈÓavÈ akkhissaÑ, suÓÈtha vacanaÑ mama. (22)
1004. Yasseso dullabho loke,

PÈtubhÈvo abhiÓhaso.
SvÈjja lokamhi uppanno,
Sambuddho iti vissuto.
KhippaÑ gantvÈna SÈvatthiÑ,
Passavho dvipaduttamaÑ”. (23)
1005. KathaÑ carahi jÈnemu, disvÈ Buddhoti brÈhmaÓa.

AjÈnataÑ no pabr|hi, yathÈ jÈnemu taÑ mayaÑ. (24)
1006. ŒgatÈni hi mantesu, mahÈpurisalakkhaÓÈ.

DvattiÑsÈni ca1 byÈkkhÈtÈ, samattÈ anupubbaso. (25)
1007. Yassete honti gattesu, mahÈpurisalakkhaÓÈ.

Dveyeva tassa gatiyo, tatiyÈ hi na vijjati. (26)
1008. Sace agÈraÑ Èvasati2, vijeyya pathaviÑ imaÑ.

AdaÓÉena asatthena, dhammena manusÈsati. (27)
1009. Sace ca so pabbajati, agÈrÈ anagÈriyaÑ.

VivaÔÔacchado3 Sambuddho, arahÈ bhavati anuttaro. (28)
1010. JÈtiÑ gottaÒca lakkhaÓaÑ, mante sisse punÈpare.

MuddhaÑ muddhÈdhipÈtaÒca, manasÈyeva pucchatha. (29)
1011. AnÈvaraÓadassÈvÊ, yadi Buddho bhavissati.

ManasÈ pucchite paÒhe, vÈcÈya visajessati. (30)
1012. BÈvarissa vaco sutvÈ, sissÈ soÄasa brÈhmaÓÈ.

Ajito Tissa Metteyyo, PuÓÓako atha Mettag|. (31)
1013. Dhotako UpasÊvo ca, Nando ca atha Hemako.

Todeyya-KappÈ dubhayo, JatukaÓÓÊ ca paÓÉito. (32)
______________________________________________________________
1. DvattiÑsÈ ca (SÊ, SÈ, I), dvattiÑsa tÈni (?) 2. AjjhÈvasati (Ka)
3. Vivattacchaddo (SÊ)
1014. BhadrÈvudho Udayo ca, PosÈlo cÈpi brÈhmaÓo.

MogharÈjÈ ca medhÈvÊ, Pi~giyo ca mahÈ-isi. (33)
1015. PaccekagaÓino sabbe, sabbalokassa vissutÈ.

JhÈyÊ jhÈnaratÈ dhÊrÈ, pubbavÈsanavÈsitÈ. (34)
1016. BÈvariÑ abhivÈdetvÈ, katvÈ ca naÑ padakkhiÓaÑ.

JaÔÈjinadharÈ sabbe, pakkÈmuÑ uttarÈmukhÈ. (35)
1017. AÄakassa patiÔÔhÈnaÑ, purimÈhissatiÑ1 tadÈ.

UjjeniÒcÈpi GonaddhaÑ, VedisaÑ VanasavhayaÑ. (36)
1018. KosambiÒcÈpi SÈketaÑ, SÈvatthiÒca puruttamaÑ.

SetabyaÑ KapilavatthuÑ, KusinÈraÒca mandiraÑ. (37)
1019. PÈvaÒca BhoganagaraÑ, VesÈliÑ MÈgadhaÑ puraÑ.

PÈsÈÓakaÑ cetiyaÒca, ramaÓÊyaÑ manoramaÑ. (38)
1020. TasitovudakaÑ sÊtaÑ, mahÈlÈbhaÑva vÈÓijo.

ChÈyaÑ ghammÈbhitattova, turitÈ pabbatamÈruhuÑ. (39)
1021. BhagavÈ tamhi samaye, bhikkhusaÑghapurakkhato.

Bhikkh|naÑ dhammaÑ deseti, sÊhova nadatÊ vane. (40)
1022. Ajito addasa BuddhaÑ, sataraÑsiÑva2 bhÈÓumaÑ.

CandaÑ yathÈ pannarase, pÈrip|riÑ upÈgataÑ. (41)
1023. Athassa gatte disvÈna, parip|raÒca byaÒjanaÑ.

EkamantaÑ Ôhito haÔÔho, manopaÒhe apucchatha. (42)
1024. Œdissa jammanaÑ3 br|hi, gottaÑ br|hi salakkhaÓaÑ4.

Mantesu pÈramiÑ br|hi, kati vÈceti brÈhmaÓo. (43)
1025. VÊsaÑ vassasataÑ Èyu, so ca gottena BÈvarÊ.

TÊÓissa lakkhaÓÈ gatte, tiÓÓaÑ vedÈna pÈrag|. (44)
______________________________________________________________
1. PurimaÑ mÈhissatiÑ (SÊ, I), puraÑ mÈhissatiÑ (SyÈ)
2. VÊtaraÑsiÑva (SyÈ), sataraÑsÊva (Ka), pÊtaraÑsÊva (Niddesa)
3. JappanaÑ (Ka) 4. Br|hissa lakkhaÓaÑ (Niddesa)
1026. LakkhaÓe ItihÈse ca, SanighaÓÉusakeÔubhe.

PaÒcasatÈni vÈceti, sadhamme pÈramiÑ gato. (45)
1027. LakkhaÓÈnaÑ pavicayaÑ, BÈvarissa naruttama.

Ka~khacchida1 pakÈsehi, mÈ no ka~khÈyitaÑ ahu. (46)
1028. MukhaÑ jivhÈya chÈdeti, uÓÓa’ssa bhamukantare.

KosohitaÑ vatthaguyhaÑ, evaÑ jÈnÈhi mÈÓava. (47)
1029. PucchaÒhi kiÒci asuÓanto, sutvÈ paÒhe viyÈkate.

Vicinteti jano sabbo, vedajÈto kataÒjalÊ. (48)
1030. Ko nu devo vÈ brahmÈ vÈ, Indo vÈpi Sujampati.

ManasÈ pucchite paÒhe, kametaÑ paÔibhÈsati. (49)
1031. MuddhaÑ muddhÈdhipÈtaÒca, BÈvarÊ paripucchati.

TaÑ byÈkarohi BhagavÈ, ka~khaÑ vinaya no ise. (50)
1032. AvijjÈ muddhÈti jÈnÈhi, vijjÈ muddhÈdhipÈtinÊ.

SaddhÈsatisamÈdhÊhi, chandaviriyena saÑyutÈ. (51)
1033. Tato vedena mahatÈ, santhambhitvÈna mÈÓavo.

EkaÑsaÑ ajinaÑ katvÈ, pÈdesu sirasÈ pati. (52)
1034. BÈvarÊ brÈhmaÓo bhoto, saha sissehi mÈrisa.

Udaggacitto sumano, pÈde vandati cakkhuma. (53)
1035. Sukhito BÈvarÊ hotu, saha sissehi brÈhmaÓo.

TvaÒcÈpi sukhito hohi, ciraÑ jÊvÈhi mÈÓava. (54)
1036. BÈvarissa ca tuyhaÑ vÈ, sabbesaÑ sabbasaÑsayaÑ.

KatÈvakÈsÈ pucchavho, yaÑ kiÒci manasicchatha. (55)
1037. Sambuddhena katokÈso, nisÊditvÈna paÒjalÊ.

Ajito paÔhamaÑ paÒhaÑ, tattha pucchi TathÈgataÑ. (56)
VatthugÈthÈ niÔÔhitÈ.
______________________________________________________________
1. TaÓhacchida (bah|su)
1. AjitamÈÓavapucchÈ
1038. * Kenassu nivuto loko, (IccÈyasmÈ Ajito,)
Kenassu nappakÈsati.
KissÈbhilepanaÑ br|si, kiÑsu tassa mahabbhayaÑ. (1)
1039. AvijjÈya nivuto loko, (AjitÈti BhagavÈ,)

VevicchÈ pamÈdÈ nappakÈsati.
JappÈbhilepanaÑ br|mi, dukkha’massa mahabbhayaÑ. (2)
1040. Savanti sabbadhi sotÈ, (IccÈyasmÈ Ajito,)

SotÈnaÑ kiÑ nivÈraÓaÑ.
SotÈnaÑ saÑvaraÑ br|hi, kena sotÈ pidhiyyare1. (3)
1041. YÈni sotÈni lokasmiÑ, (AjitÈti BhagavÈ,)

Sati tesaÑ nivÈraÓaÑ.
SotÈnaÑ saÑvaraÑ br|mi, paÒÒÈyete pidhiyyare. (4)
1042. PaÒÒÈ ceva sati yaÒca2, (IccÈyasmÈ Ajito,)

NÈmar|paÒca mÈrisa.
EtaÑ me puÔÔho pabr|hi, katthetaÑ uparujjhati. (5)
1043. YametaÑ paÒhaÑ apucchi, Ajita taÑ vadÈmi te.

Yattha nÈmaÒca r|paÒca, asesaÑ uparujjhati.
ViÒÒÈÓassa nirodhena, etthetaÑ uparujjhati. (6)
1044. Ye ca sa~khÈtadhammÈse, ye ca sekhÈ puth| idha.

TesaÑ me nipako iriyaÑ, puÔÔho pabr|hi mÈrisa. (7)
1045. KÈmesu nÈbhigijjheyya, manasÈ’nÈvilo siyÈ.

Kusalo sabbadhammÈnaÑ, sato bhikkhu paribbajeti. (8)
AjitamÈÓavapucchÈ paÔhamÈ.
______________________________________________________________
* Khu 8. 6, 24; Khu 10. 10, 13, 177 piÔÔhesupi.
1. Pithiyyare (SÊ, SyÈ, I), pithÊyare (SÊ-®Ôha), pidhÊyare (?)
2. SatÊ ceva (SÊ), satÊ ca (SyÈ), satÊ cÈpi (I, Niddesa), sati cÈpi (Niddesa)
2. TissametteyyamÈÓavapucchÈ
1046. * Kodha santusito loke, (IccÈyasmÈ Tissametteyyo,)
Kassa no santi iÒjitÈ.
Ko ubhantamabhiÒÒÈya, majjhe mantÈ na lippati1.
KaÑ br|si mahÈpurisoti, ko idha sibbinimaccagÈ. (1)
1047. KÈmesu brahmacariyavÈ, (MetteyyÈti BhagavÈ,)

VÊtataÓho sadÈ sato.
Sa~khÈya nibbuto bhikkhu, tassa no santi iÒjitÈ. (2)
1048. So ubhantamabhiÒÒÈya, majjhe mantÈ na lippati.

TaÑ br|mi mahÈpurisoti, so idha sibbinimaccagÈti. (3)
TissametteyyamÈÓavapucchÈ dutiyÈ.
_____
3. PuÓÓakamÈÓavapucchÈ
1049. + AnejaÑ m|ladassÈviÑ, (IccÈyasmÈ PuÓÓako,)

Atthi2 paÒhena ÈgamaÑ.
KiÑ nissitÈ isayo manujÈ,
KhattiyÈ brÈhmaÓÈ devatÈnaÑ.
YaÒÒamakappayiÑsu puth|’dha loke,
PucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi me’taÑ. (1)
1050. Ye kecime isayo manujÈ, (PuÓÓakÈti BhagavÈ,)

ŒsÊsamÈnÈ PuÓÓaka itthattaÑ3.
JaraÑ sitÈ yaÒÒamakappayiÑsu. (2)
______________________________________________________________
* Khu 8. 7, 40 piÔÔhesupi. 1. Limpati (Ka) + Khu 8. 7, 46 piÔÔhesupi.
2. AtthÊ (SyÈ) 3. ItthabhÈvaÑ (SÊ, SyÈ)
1051. Ye kecime isayo manujÈ, (IccÈyasmÈ PuÓÓako,)

Kaccissu te BhagavÈ yaÒÒapathe appamattÈ.
AtÈruÑ jÈtiÒca jaraÒca mÈrisa,
PucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi pe’taÑ. (3)
1052. ŒsÊsanti thomayanti abhijappanti juhanti, (PuÓÓakÈti BhagavÈ,)

KÈmÈbhijappanti paÔicca lÈbhaÑ.
Te yÈjayogÈ bhavarÈgarattÈ,
NÈtariÑsu jÈtijaranti br|mi. (4)
1053. Te ce nÈtariÑsu yÈjayogÈ, (IccÈyasmÈ PuÓÓako,)

YaÒÒehi jÈtiÒca jaraÒca mÈrisa.
Atha ko carahi devamanussaloke,
AtÈri jÈtiÒca jaraÒca mÈrisa.
1054. Sa~khÈya lokasmi paroparÈni1, (PuÓÓakÈti BhagavÈ,)

YassiÒjitaÑ natthi kuhiÒci loke.
Santo vidh|mo anÊgho nirÈso,
AtÈri so jÈtijaranti br|mÊti. (6)
PuÓÓakamÈÓavapucchÈ tatiyÈ.
_____
4. Mettag|mÈÓavapucchÈ
1055. * PucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi me’taÑ, (IccÈyasmÈ Mettag|,)
MaÒÒÈmi taÑ vedaguÑ bhÈpitattaÑ.
Kuto nu dukkhÈ samudÈgatÈ ime,
Ye keci lokasmi’manekar|pÈ. (1)
______________________________________________________________
1. ParovarÈni (SÊ, SyÈ) * Khu 8. 8, 62 piÔÔhesupi.
1056. Dukkhassa ve maÑ pabhavaÑ apucchasi, (Mettag|ti BhagavÈ,)

TaÑ te pavakkhÈmi yathÈ pajÈnaÑ.
UpadhinidÈnÈ pabhavanti dukkhÈ,
Ye keci lokasmi’manekar|pÈ. (2)
1057. Yo ve avidvÈ upadhiÑ karoti,

PunappunaÑ dukkha’mupeti mando.
TasmÈ pajÈnaÑ upadhiÑ na kayirÈ,
Dukkhassa jÈtippabhavÈnupassÊ. (3)
1058. YaÑ taÑ apucchimha akittayÊ no,

AÒÒaÑ taÑ pucchÈma1 tadi~gha br|hi.
KathaÑ nu dhÊrÈ vitaranti oghaÑ,
JÈtiÑ jaraÑ sokapariddavaÒca.
TaÑ me Muni sÈdhu viyÈkarohi,
1059. KittayissÈmi te dhammaÑ, (Mettag|ti BhagavÈ,)

DiÔÔhe dhamme anÊtihaÑ.
YaÑ viditvÈ sato caraÑ, tare loke visattikaÑ. (5)
1060. TaÒcÈhaÑ abhinandÈmi, Mahesi dhammamuttamaÑ.

1061. YaÑ kiÒci sampajÈnÈsi, (Mettag|ti BhagavÈ,)

UddhaÑ adho tiriyaÒcÈpi majjhe.
Etesu nandiÒca nivesanaÒca,
Panujja viÒÒÈÓaÑ bhave na tiÔÔhe. (7)
1062. EvaÑvihÈrÊ sato appamatto,

Bhikkhu caraÑ hitvÈ mamÈyitÈni.
JÈtiÑ jaraÑ sokapariddavaÒca,
Idheva vidvÈ pajaheyya dukkhaÑ. (8)
______________________________________________________________
1. PucchÈmi (SÊ, I)
1063. EtÈ’bhinandÈmi vaco Mahesino,

SukittitaÑ Gotama’n|padhÊkaÑ.
AddhÈ hi BhagavÈ pahÈsi dukkhaÑ,
1064. Te cÈpi n|nappajaheyyu dukkhaÑ,

Ye tvaÑ Muni aÔÔhitaÑ ovadeyya.
TaÑ taÑ namassÈmi samecca nÈga,
Appeva maÑ BhagavÈ aÔÔhitaÑ ovadeyya. (10)
1065. YaÑ brÈhmaÓaÑ vedagu’mÈbhijaÒÒÈ,

AkiÒcanaÑ kÈmabhave asattaÑ.
AddhÈ hi so oghamimaÑ atÈri,
TiÓÓo ca pÈraÑ akhilo aka~kho. (11)
1066. VidvÈ ca yo1 vedag| naro idha,

BhavÈbhave sa~gamimaÑ visajja.
So vÊtataÓho anÊgho nirÈso,
AtÈri so jÈtijaranti br|mÊti. (12)
Mettag|mÈÓavapucchÈ catutthÊ.
_____
5. DhotakamÈÓavapucchÈ
1067. * PucchÈmi taÑ BhagavÈ br|hi me’taÑ, (IccÈyasmÈ Dhotako,)
VÈcÈ’bhika~khÈmi Mahesi tuyhaÑ.
Tava sutvÈna nigghosaÑ, sikkhe nibbÈnamattano. (1)
1068. TenahÈ’tappaÑ karohi, (DhotakÈti BhagavÈ,)

Idheva nipako sato.
Ito sutvÈna nigghosaÑ, sikkhe nibbÈnamattano. (2)
______________________________________________________________
1. So (SÊ, SyÈ, I) * Khu 8, 10, 89 piÔÔhesupi.
1069. PassÈmahaÑ devamanussaloke,

AkiÒcanaÑ brÈhmaÓamiriyamÈnaÑ.
TaÑ taÑ namassÈmi Samantacakkhu,
PamuÒca maÑ sakka kathaÑkathÈhi. (3)
1070. NÈhaÑ sahissÈmi1 pamocanÈya,

KathaÑkathiÑ Dhotaka kaÒci loke.
DhammaÒca seÔÔhaÑ abhijÈnamÈno2,
EvaÑ tuvaÑ oghamimaÑ taresi. (4)
1071. AnusÈsa brahme karuÓÈyamÈno,

VivekadhammaÑ yamahaÑ vijaÒÒaÑ.
YathÈhaÑ ÈkÈsova abyÈpajjamÈno,
Idheva santo asito careyyaÑ. (5)
1072. * KittayissÈmi te santiÑ, (DhotakÈti BhagavÈ,)

DiÔÔhe dhamme anÊtihaÑ.
1073. TaÒcÈhaÑ abhinandÈmi, Mahesi santi’muttamaÑ.

1074. YaÑ kiÒci sampajÈnÈsi, (DhotakÈti BhagavÈ,)

EtaÑ viditvÈ sa~goti loke,
BhavÈbhavÈya mÈkÈsi taÓhanti. (8)
DhotakamÈÓavapucchÈ paÒcamÊ.
_____
6. UpasÊvamÈÓavapucchÈ
1075. + Eko ahaÑ sakka mahantamoghaÑ, (IccÈyasmÈ UpasÊvo,)
Anissito no visahÈmi tÈrituÑ.
ŒrammaÓaÑ br|hi Samantacakkhu,
YaÑ nissito oghamimaÑ tareyyaÑ. (1)
______________________________________________________________
1. SamissÈmi (SyÈ), gamissÈmi (SÊ), samÊhÈmi (I) 2. ŒjÈnamÈno (SÊ, SyÈ, I)
* Khu 10. 143 piÔÔhepi. + Khu 8. 11, 101 piÔÔhesupi.
1076. ŒkiÒcaÒÒaÑ pekkhamÈno satimÈ, (UpasÊvÈti BhagavÈ,)

NatthÊti nissÈya tarassu oghaÑ.
KÈme pahÈya virato kathÈhi,
TaÓhakkhayaÑ nattamahÈ’bhipassa1. (2)
1077. Sabbesu kÈmesu yo vÊtarÈgo, (IccÈyasmÈ UpasÊvo,)

ŒkiÒcaÒÒaÑ nissito hitvÈ maÒÒaÑ.
SaÒÒÈvimokkhe parame vimutto2,
TiÔÔhe nu so tattha anÈnuyÈyÊ3. (3)
1078. Sabbesu kÈmesu yo vÊtarÈgo, (UpasÊvÈti BhagavÈ,)

ŒkiÒcaÒÒaÑ nissito hitvÈ maÒÒaÑ.
SaÒÒÈvimokkhe parame vimutto,
TiÔÔheyya so tattha anÈnuyÈyÊ. (4)
1079. TiÔÔhe ce so tattha anÈnuyÈyÊ,

P|gampi vassÈnaÑ Samantacakkhu.
Tattheva so sÊtisiyÈ vimutto,
Cavetha viÒÒÈÓaÑ tathÈvidhassa. (5)
1080. AccÊ yathÈ vÈtavegena khittÈ4, (UpasÊvÈti BhagavÈ,)

AtthaÑ paleti na upeti sa~khaÑ.
EvaÑ MunÊ nÈmakÈyÈ vimutto,
AtthaÑ paleti na upeti sa~khaÑ. (6)
1081. Attha~gato so uda vÈ so natthi,

UdÈhu ve sassatiyÈ arogo.
TaÑ me MunÊ sÈdhu viyÈkarohi,
______________________________________________________________
1. RattamahÈbhipassa (SyÈ), rattamahaÑ vipassa (Ka) 2. Dhimutto (Ka)
3. AnÈnuvÈyÊ (SyÈ, Ka) 4. KhittaÑ (SyÈ), khitto (I)
1082. Attha~gatassa na pamÈÓa’matthi, (UpasÊvÈti BhagavÈ,)

Yena naÑ vajjuÑ taÑ tassa natthi.
Sabbesu dhammesu samohatesu,
Sam|hatÈ vÈdapathÈpi sabbeti. (8)
UpasÊvamÈÓavapucchÈ chaÔÔhÊ.
_____
7. NandamÈÓavapucchÈ
1083. * “Santi loke munayo” (IccÈyasmÈ Nando,)

JanÈ vadanti tayidaÑ kathaÑsu.
©ÈÓ|papannaÑ no muniÑ1 vadanti,
UdÈhu ve jÊviten|papannaÑ. (1)
1084. Na diÔÔhiyÈ na sutiyÈ na ÒÈÓena, ( )2

MunÊdha Nanda kusalÈ vadanti.
VisenikatvÈ anÊghÈ nirÈsÈ,
Caranti ye te munayoti br|mi. (2)
1085. Ye kecime samaÓabrÈhmaÓÈse, (IccÈyasmÈ Nando,)

DiÔÔhassutenÈpi3 vadanti suddhiÑ.
SÊlabbatenÈpi vadanti suddhiÑ,
Anekar|pena vadanti suddhiÑ.
Kaccissu te BhagavÈ tattha yatÈ carantÈ,

AtÈru jÈtiÒca jaraÒca mÈrisa.
______________________________________________________________
1. Muni no (SyÈ, Ka) 2. (Na sÊlabbatena) katthaci potthake.
3. DiÔÔhena sutenÈpi (SÊ), diÔÔhe sutenÈpi (SyÈ, I, Ka)
* Khu 8. 13, 112 piÔÔhesupi.
1086. Ye kecime samaÓabrÈhmaÓÈse, (NandÈti BhagavÈ,)

DiÔÔhassutenÈpi vadanti suddhiÑ.
KiÒcÈpi te tattha yatÈ caranti,
NÈtariÑsu jÈtijaranti br|mi. (4)
1087. Ye kecime samaÓabrÈhmaÓÈse, (IccÈyasmÈ Nando,)

DiÔÔhassutenÈpi vadanti suddhiÑ.
Te ce Muni1 br|si anoghatiÓÓe,
Atha ko carahi devamanussaloke.
AtÈri jÈtiÒca jaraÒca mÈrisa,
1088. NÈhaÑ sabbe samaÓabrÈhmaÓÈse, (NandÈti BhagavÈ,)

JÈtijarÈya nivutÈti br|mi.
Ye sÊdha diÔÔhaÑ va sutaÑ mutaÑ vÈ,
SÊlabbataÑ vÈpi pahÈya sabbaÑ.
Anekar|pampi pahÈya sabbaÑ,
TaÓhaÑ pariÒÒÈya anÈsavÈse.
Te ve narÈ oghatiÓÓÈti br|mi. (6)
1089. EtÈ’bhinandÈmi vaco Mahesino,

SukitthitaÑ Gotama’n|padhÊkaÑ.
Ye sÊdha diÔÔhaÑ va sutaÑ mutaÑ vÈ,
SÊlabbataÑ vÈpi pahÈya sabbaÑ.
Anekar|pampi pahÈya sabbaÑ,
TaÓhaÑ pariÒÒÈya anÈsavÈse.
Ahampi te oghatiÓÓÈti br|mÊti. (7)
NandamÈÓavapucchÈ sattamÈ.
______________________________________________________________
1. Sace muni (SÊ)
8. HemakamÈÓavapucchÈ
1090. * Ye me pubbe viyÈkaÑsu, (IccÈyasmÈ Hemako,)
HuraÑ GotamasÈsanÈ.
“IccÈsi iti bhavissati”, sabbaÑ taÑ itihÊtihaÑ.
SabbaÑ taÑ takkavaÉÉhanaÑ, nÈhaÑ tattha abhiramiÑ. (1)
1091. TvaÒca me dhammamakkhÈhi, taÓhÈnigghÈtanaÑ Muni.

1092. Idha diÔÔhisutamutaviÒÒÈtesu, piyar|pesu Hemaka.

ChandarÈgavinodanaÑ, nibbÈnapada’maccutaÑ. (3)
1093. EtadaÒÒÈya ye satÈ, diÔÔhadhammÈ’bhinibbutÈ.

UpasantÈ ca te sadÈ, tiÓÓÈ loke visattikanti. (4)
HemakamÈÓavapucchÈ aÔÔhamÈ.
_____
9. TodeyyamÈÓavapucchÈ
1094. + YasmiÑ kÈmÈ na vasanti, (IccÈyasmÈ Todeyyo,)

TaÓhÈ yassa na vijjati.
KathaÑkathÈ ca yo tiÓÓo,
Vimokkho tassa kÊdiso. (1)
1095. YasmiÑ kÈmÈ na vasanti, (TodeyyÈti BhagavÈ,)

TaÓhÈ yassa na vijjati.
KathaÑkathÈ ca yo tiÓÓo,
Vimokkho tassa nÈ paro. (2)
1096. NirÈsaso so uda ÈsasÈno,

PaÒÒÈÓavÈ so uda paÒÒakappÊ.
MuniÑ ahaÑ sakka yathÈ vijaÒÒaÑ,
TaÑ me viyÈcikkha Samantacakkhu. (3)
______________________________________________________________
* Khu 8. 14, 125 piÔÔhesupi. + Khu 8. 14, 130 piÔÔhesupi.
1097. NirÈsaso so na ca ÈsasÈno,

PaÒÒÈÓavÈ so na ca paÒÒakappÊ.
Evampi Todeyya muniÑ vijÈna,
AkiÒcanaÑ kÈmabhave asattanti. (4)
TodeyyamÈÓavapucchÈ navamÈ.
_____
10. KappamÈÓavapucchÈ
1098. * Majjhe sarasmiÑ tiÔÔhataÑ, (IccÈyasmÈ Kappo,)
Oghe jÈte mahabbhaye.
JarÈmaccuparetÈnaÑ, dÊpaÑ pabr|hi mÈrisa.
TvaÒca me dÊpamakkhÈhi, yathÈyidaÑ nÈparaÑ siyÈ. (1)
1099. Majjhe sarasmiÑ tiÔÔhataÑ, (KappÈti BhagavÈ,)

Oghe jÈte mahabbhaye.
JarÈmaccuparetÈnaÑ, dÊpaÑ pabr|mi Kappa te. (2)
1100. AkiÒcanaÑ anÈdÈnaÑ, etaÑ dÊpaÑ anÈparaÑ.

NibbÈnaÑ iti1 naÑ br|mi, jarÈmaccuparikkhayaÑ. (3)
1101. EtadaÒÒÈya ye satÈ, diÔÔhadhammÈbhinibbutÈ.

Na te mÈravasÈnugÈ, na te mÈrassa paddhag|ti2. (4)
KappamÈÓavapucchÈ dasamÈ.
_____
11. JatukaÓÓimÈÓavapucchÈ
1102. + SutvÈnahaÑ vÊramakÈmakÈmiÑ, (IccÈyasmÈ JatukaÓÓi,)

OghÈtigaÑ puÔÔhumakÈmamÈgamaÑ.
SantipadaÑ br|hi sahajanetta,
YathÈtacchaÑ BhagavÈ br|hi me’taÑ. (1)
______________________________________________________________
1. NibbÈnamÊti (SÊ) 2. PaÔÔhag|ti (SyÈ, Ka)
* Khu 8. 15, 134 piÔÔhesupi. + Khu 8. 15, 141 piÔÔhesupi.
1103. BhagavÈ hi kÈme abhibhuyya iriyati,

Œdiccova pathaviÑ tejÊ tejasÈ.
ParittapaÒÒassa me bh|ripaÒÒa,
Œcikkha dhammaÑ yamahaÑ vijaÒÒaÑ.
JÈtijarÈya idha vippahÈnaÑ. (2)
1104. KÈmesu vinaya gedhaÑ, (JatukaÓÓÊti BhagavÈ,)

NekkhammaÑ daÔÔhu khemato.
UggahÊtaÑ nirattaÑ vÈ, mÈ te vijjittha kiÒcanaÑ. (3)
1105. YaÑ pubbe taÑ visosehi, pacchÈ te mÈhu kiÒcanaÑ.

Majjhe ce no gahessasi, upasanto carissasi. (4)
1106. Sabbaso nÈmar|pasmiÑ, vÊtagedhassa brÈhmaÓa.

ŒsavÈssa na vijjanti, yehi maccuvasaÑ vajeti. (5)
JatukaÓÓimÈÓavapucchÈ ekÈdasamÈ.
_____
12. BhadrÈvudhamÈÓavapucchÈ
1107. * OkaÒjahaÑ taÓhacchidaÑ anejaÑ, (IccÈyasmÈ BhadrÈvudho,)
NandiÒjahaÑ oghatiÓÓaÑ vimuttaÑ.
KappaÒjahaÑ abhiyÈce sumedhaÑ,
SutvÈna nÈgassa apanamissanti ito. (1)
1108. NÈnÈjanÈ janapadehi sa~gatÈ,

Tava vÊra vÈkyaÑ abhika~khamÈnÈ.
TesaÑ tuvaÑ sÈdhu viyÈkarohi,
1109. ŒdÈnataÓhaÑ vinayetha sabbaÑ, (BhadrÈvudhÈti BhagavÈ,)

YaÑ yaÒhi lokasmimupÈdiyanti,
Teneva mÈro anveti jantuÑ. (3)
______________________________________________________________
1110. TasmÈ pajÈnaÑ na upÈdiyetha,

Bhikkhu sato kiÒcanaÑ sabbaloke.
ŒdÈnasatte iti pekkhamÈno,
PajaÑ imaÑ maccudheyye visattanti. (4)
BhadrÈvudhamÈÓavapucchÈ dvÈdasamÈ.
_____
13. UdayamÈÓavapucchÈ
1111. * JhÈyiÑ virajamÈsÊnaÑ, (IccÈyasmÈ Udayo,)
KatakiccaÑ anÈsavaÑ.
PÈraguÑ sabbadhammÈnaÑ, atthi paÒhena ÈgamaÑ.
AÒÒÈvimokkhaÑ pabr|hi, avijjÈya pabhedanaÑ. (1)
1112. PahÈnaÑ kÈmacchandÈnaÑ, (UdayÈti BhagavÈ,)

DomanassÈna c|bhayaÑ.
Thinassa ca pan|danaÑ, kukkuccÈnaÑ nivÈraÓaÑ. (2)
1113. UpekkhÈsatisaÑsuddhaÑ, dhammatakkapurejavaÑ.

AÒÒÈvimokkhaÑ pabr|mi, avijjÈya pabhedanaÑ. (3)
1114. KiÑsu saÑyojano loko, kiÑsu tassa vicÈraÓaÑ.

Kissassa vippahÈnena, nibbÈnaÑ iti vuccati. (4)
1115. NandisaÑyojano loko, vitakkassa vicÈraÓaÑ.

TaÓhÈya vippahÈnena, nibbÈnaÑ iti vuccati. (5)
1116. KathaÑ satassa carato, viÒÒÈÓaÑ uparujjhati.

BhagavantaÑ puÔÔhumÈgamma, taÑ suÓoma vaco tava. (6)
1117. AjjhattaÒca bahiddhÈ ca, vedanaÑ nÈbhinandato.

EvaÑ satassa carato, viÒÒÈÓaÑ uparujjhatÊti. (7)
UdayamÈÓavapucchÈ terasamÈ.
______________________________________________________________
14. PosÈlamÈÓavapucchÈ
1118. * Yo atÊtaÑ Èdisati, (IccÈyasmÈ PosÈlo,)
Anejo chinnasaÑsayo.
PÈraguÑ sabbadhammÈnaÑ, atthi paÒhena ÈgamaÑ. (1)
1119. Vibh|tar|pasaÒÒissa, sabbakÈyappahÈyino.

AjjhattaÒca bahiddhÈ ca, natthi kiÒcÊti passato.
©ÈÓaÑ sakkÈ’nupucchÈmi, kathaÑ neyyo tathÈvidho. (2)
1120. ViÒÒÈÓaÔÔhitiyo sabbÈ, (PosÈlÈti BhagavÈ,)

AbhijÈnaÑ TathÈgato.
TiÔÔhantamenaÑ jÈnÈti, vimuttaÑ tapparÈyaÓaÑ. (3)
1121. ŒkiÒcaÒÒasambhavaÑ ÒatvÈ, nandÊ saÑyojanaÑ iti.

EvametaÑ abhiÒÒÈya, tato tattha vipassati.
EtaÑ1 ÒÈÓaÑ tathaÑ tassa, brÈhmaÓassa vusÊmatoti. (4)
PosÈlamÈÓavapucchÈ cuddasamÈ.
_____
15. MogharÈjamÈÓavapucchÈ
1122. + DvÈhaÑ sakkaÑ apucchissaÑ, (IccÈyasmÈ MogharÈjÈ,)

Na me byÈkÈsi cakkhumÈ.
YÈvatatiyaÒca devÊsi,
ByÈkarotÊti me sutaÑ. (1)
1123. AyaÑ loko paro loko,

Brahmaloko sadevako.
DiÔÔhiÑ te nÈbhijÈnÈti,
Gotamassa yasassino. (2)
1124. EvaÑ abhikkantadassÈviÑ, atthi paÒhena ÈgamaÑ.

KathaÑ lokaÑ avekkhantaÑ, maccurÈjÈ na passati. (3)
______________________________________________________________
1. EvaÑ (SyÈ, Ka) * Khu 8. 18, 163 piÔÔhesupi. + Khu 8. 19, 172 piÔÔhesupi.
1125. * SuÒÒato lokaÑ avekkhassu, MogharÈja sadÈ sato.

AttÈnudiÔÔhiÑ |hacca, evaÑ maccutaro siyÈ.
Eva lokaÑ avekkhantaÑ, maccurÈjÈ na passatÊti. (4)
MogharÈjamÈÓavapucchÈ pannarasamÈ.
_____
16. Pi~giyamÈÓavapucchÈ
1126. + JiÓÓohamasmi abalo vÊtavaÓÓo, (IccÈyasmÈ Pi~giyo,)
NettÈ na suddhÈ savanaÑ na phÈsu.
MÈ’haÑ nassaÑ momuho antarÈva,
Œcikkha dhammaÑ yamahaÑ vijaÒÒaÑ.
1127. DisvÈna r|pesu vihaÒÒamÈne, (Pi~giyÈti BhagavÈ,)

Ruppanti r|pesu janÈ pamattÈ.
TasmÈ tuvaÑ Pi~giya appamatto,
Jahassu r|paÑ apunabbhavÈya. (2)
1128. DisÈ catasso vidisÈ catasso,

UddhaÑ adho dasa disÈ imÈyo.
Na tuyhaÑ adiÔÔhaÑ asutaÑ amutaÑ1,
Atho aviÒÒÈtaÑ kiÒcana’matthi2 loke.
Œcikkha dhammaÑ yamahaÑ vijaÒÒaÑ,
1129. TaÓhÈdhipanne manuje pekkhamÈno, (Pi~giyÈti BhagavÈ,)

SantÈpajÈte jarasÈ parete.
TasmÈ tuvaÑ Pi~giya appamatto,
Jahassu taÓhaÑ apunabbhavÈyÈti. (4)
Pi~giyamÈÓavapucchÈ soÄasamÈ.
______________________________________________________________
* Khu 10. 7 piÔÔhe NettiyaÑpi. + Khu 8. 19, 188 piÔÔhesupi.
1. AsutaÑ amutaÑ vÈ (SÊ), asutÈmutaÑ vÈ (SyÈ), asutaÑ’mutaÑ vÈ (I)
2. KiÒci matthi (SyÈ), kiÒci natthi (I), kiÒcinamatthi (Ka)
PÈrÈyanatthutigÈthÈ
* Idamavoca BhagavÈ Magadhesu viharanto PÈsÈÓake cetiye,
paricÈrakasoÄasÈnaÑ1 brÈhmaÓÈnaÑ ajjhiÔÔho puÔÔho puÔÔho paÒhaÑ2
byÈkÈsi. Ekamekassa cepi paÒhassa atthamaÒÒÈya dhammamaÒÒÈya
dhammÈnudhammaÑ paÔipajjeyya, gaccheyyeva jarÈmaraÓassa pÈraÑ,
pÈra~gamanÊyÈ ime dhammÈti, tasmÈ imassa dhammapariyÈyassa
pÈrÈyananteva3 adhivacanaÑ.
1130. Ajito Tissametteyyo, PuÓÓako atha Mettag|.

Dhotako UpasÊvo ca, Nando ca atha Hemako. (1)
1131. Todeyya-kappÈ dubhayo, JatukaÓÓÊ ca paÓÉito.

BhadrÈvudho Udayo ca, PosÈlo cÈpi brÈhmaÓo.
MogharÈjÈ ca medhÈvÊ, Pi~giyo ca mahÈ-isi. (2)
1132. Ete BuddhaÑ upÈgacchuÑ, sampannacaraÓaÑ isiÑ.

PucchantÈ nipuÓe paÒhe, BuddhaseÔÔhaÑ upÈgamuÑ. (3)
1133. TesaÑ Buddho pabyÈkÈsi, paÒhe puÔÔho yathÈtathaÑ.

PaÒhÈnaÑ veyyÈkaraÓena, tosesi brÈhmaÓe Muni. (4)
1134. Te tositÈ cakkhumatÈ, BuddhenÈdiccabandhunÈ.

BrahmacariyamacariÑsu, varapaÒÒassa santike. (5)
1135. Ekamekassa paÒhassa, yathÈ Buddhena desitaÑ.

TathÈ yo paÔipajjeyya, gacche pÈraÑ apÈrato. (6)
1136. ApÈrÈ pÈraÑ gaccheyya, bhÈvento maggamuttamaÑ.

Maggo so pÈraÑ gamanÈya, tasmÈ pÈrÈyanaÑ iti. (7)
PÈrÈyanÈnugÊtigÈthÈ
1137. + PÈrÈyanamanugÈyissaÑ, (IccÈyasmÈ Pi~giyo,)
YathÈ’ddakkhi tathÈ’kkhÈsi, vimalo bh|rimedhaso.
NikkÈmo nibbano4 nÈgo, kissa hetu musÈ bhaÓe. (1)
______________________________________________________________
* Khu 8. 21, 195 piÔÔhesupi. 1. ParicÈrakasoÄasannaÑ (SyÈ, Ka)
2. PaÒhe (SÊ, I) 3. PÈrÈyaÓaÑtveva (SÊ-®Ôha)
4. Nibbuto (SyÈ) + Khu 8. 202 piÔÔhepi.
1138. PahÊnamalamohassa, mÈnamakkhappahÈyino.

HandÈhaÑ kittayissÈmi, giraÑ vaÓÓ|pasaÒhitaÑ. (2)
1139. Tamonudo Buddho Samantacakkhu,

Lokantag| sabbabhavÈtivatto.
AnÈsavo sabbadukkhappahÊno,
Saccavhayo brahme upÈsito me. (3)
1140. Dijo yathÈ kubbanakaÑ pahÈya,

BahupphalaÑ kÈnanamÈvaseyya.
EvampahaÑ appadasse pahÈya,
MahodadhiÑ haÑsoriva ajjhapatto. (4)
1141. Yeme pubbe viyÈkaÑsu,

HuraÑ GotamasÈsanÈ. “IccÈsi iti bhavissati”,
SabbaÑ taÑ itihitihaÑ,
SabbaÑ taÑ takkavaÉÉhanaÑ. (5)
1142. Eko tamanudÈsino, jutimÈ so pabha~karo.

Gotamo bh|ripaÒÒÈÓo, Gotamo bh|rimedhaso. (6)
1143. Yo me dhammamadesesi, sandiÔÔhikamakÈlikaÑ.

TaÓhakkhayamanÊtikaÑ, yassa natthi upamÈ kvaci. (7)
1144. KiÑnu tamhÈ vippavasasi, muhuttamapi Pi~giya.

GotamÈ bh|ripaÒÒÈÓÈ, GotamÈ bh|rimedhasÈ. (8)
1145. Yo te dhammamadesesi, sandiÔÔhikamakÈlikaÑ.

1146. NÈhaÑ tamhÈ vippavasÈmi, muhuttamapi brÈhmaÓa.

GotamÈ bh|ripaÒÒÈÓÈ, GotamÈ bh|rimedhasÈ. (10)
1147. Yo me dhammamadesesi, sandiÔÔhikamakÈlikaÑ.

1148. PassÈmi naÑ manasÈ cakkhunÈva,

RattindivaÑ brÈhmaÓa appamatto.
NamassamÈno vivasemi rattiÑ,
Teneva maÒÒÈmi avippavÈsaÑ. (12)
1149. SaddhÈ ca pÊti ca mano sati ca,

NÈ’penti’me GotamasÈsanamhÈ.
YaÑ yaÑ disaÑ vajati bh|ripaÒÒo,
Sa tena teneva natohamasmi. (13)
1150. JiÓÓassa me dubbalathÈmakassa,

Teneva kÈyo na paleti tattha.
SaÑkappayantÈya1 vajÈmi niccaÑ,
Mano hi me brÈhmaÓa tena yutto. (14)
1151. Pa~ke sayÈno pariphandamÈno, dÊpÈ dÊpaÑ upaplaviÑ2.

AthaddasÈsiÑ SambuddhaÑ, oghatiÓÓamanÈsavaÑ. (15)
1152. YathÈ ah| Vakkali muttasaddho,

BhadrÈvudho ŒÄavi Gotamo ca.
EvamevaÑ tvampi pamuÒcassu saddhaÑ,
Gamissasi tvaÑ Pi~giya maccudheyyassa pÈraÑ3. (16)
1153. Esa bhiyyo pasÊdÈmi, sutvÈna Munino vaco.

VivaÔÔacchado Sambuddho, akhilo paÔibhÈnavÈ. (17)
1154. Adhideve abhiÒÒÈya, sabbaÑ vedi varovaraÑ4.

PaÒhÈnantakaro SatthÈ, ka~khÊnaÑ paÔijÈnataÑ. (18)
1155. AsaÑhÊraÑ asaÑkuppaÑ, yassa natthi upamÈ kvaci.

AddhÈ gamissÈmi na mettha ka~khÈ,
EvaÑ maÑ dhÈrehi adhimuttacittanti. (19)
PÈrÈyanavaggo paÒcamo.
______________________________________________________________
1. SaÑkappayattÈya (SÊ) 2. UpallaviÑ (SyÈ, Niddesa 23. 220 piÔÔhesu.)
3. MaccudheyyapÈraÑ (SÊ) 4. Paro varaÑ (SÊ, SyÈ), paro paraÑ (Niddesa)
SuttuddÈnaÑ
1. 1 Urago Dhaniyopi ca, KhaggavisÈÓo Kasi ca.
Cundo bhavo punadeva, Vasalo ca KaraÓÊyaÒca.
Hemavato atha yakkho, VijayasuttaÑ Munisuttavaranti.
2. PaÔhamakaÔÔhavaro varavaggo, dvÈdasasuttadharo suvibhatto.

Desito cakkhumatÈ vimalena, suyyati vaggavaro Uragoti.
3. RatanÈmagandho Hirima~galanÈmo,
Sucilomakapilo ca BrÈhmaÓadhammo.
NÈvÈ2 KiÑsÊla-uÔÔhahano ca,
RÈhulo ca punapi Va~gÊso.
4. SammÈparibbÈjanÊyopi cettha,
Dhammikasuttavaro suvibhatto.
Cuddasasuttadharo dutiyamhi,
C|Äakavaggavaroti tamÈhu.
5. PabbajjapadhÈnasubhÈsitanÈmo,
P|raÄÈso punadeva MÈgho ca.
SabhiyaÑ KeÓiyameva SallanÈmo,
VÈseÔÔhavaro KÈlikopi ca.
6. NÈlakasuttavaro suvibhatto,
TaÑ anupassÊ tathÈ punadeva.
DvÈdasasuttadharo tatiyamhi,
Suyyati vaggavaro mahÈnÈmo.
7. KÈmaguhaÔÔhakaduÔÔhakanÈmÈ,
Suddhavaro ParamaÔÔhakanÈmo.
JarÈ Mettiyavaro suvibhatto,
Pas|ramÈgaÓÉiyÈ PurÈbhedo.
______________________________________________________________
1. ImÈ uddÈnagÈthÈyo SÊ-I-potthakesu na santi. 2. NÈtha (Ka)
SuttuddÈnagÈthÈ 453
8. KalahavivÈdo ubho viyuhÈ ca,

TuvaÔaka-attadaÓÉasÈriputtÈ.
SoÄasasuttadharo catutthamhi,
AÔÔhakavaggavaroti tamÈhu.
9. Magadhe janapade ramaÓÊye,

Desavare katapuÒÒanivese.
PÈsÈÓakacetiyavare suvibhatte,
Vasi BhagavÈ gaÓaseÔÔho.
10. UbhayavÈsamÈgatiyamhi1,
DvÈdasayojaniyÈ parisÈya.
SoÄasabrÈhmaÓÈnaÑ kira puÔÔho,
PucchÈya soÄasapaÒhakammiyÈ.
NippakÈsayi dhammamadÈsi.
11. AtthapakÈsakabyaÒjanapuÓÓaÑ,
Dhammamadesesi parakhemajaniyaÑ2.
LokahitÈya jino dvipadaggo,
SuttavaraÑ bahudhammavicitraÑ.
SabbakilesapamocanahetuÑ,
Desayi suttavaraÑ dvipadaggo.
12. ByaÒjanamatthapadaÑ samayuttaÑ3,

AkkharasaÒÒita-opamagÈÄhaÑ.
LokavicÈraÓaÒÈÓapabhaggaÑ,
13. RÈgamale amalaÑ vimalaggaÑ,

Dosamale amalaÑ vimalaggaÑ.
Mohamale amalaÑ vimalaggaÑ,
LokavicÈraÓaÒÈÓapabhaggaÑ.
______________________________________________________________
1. UbhayaÑ vÈ puÓÓasamÈgataÑ yamhi (SyÈ) 2. VaraÑ khamanÊyaÑ (Ka)
3. ByaÒjanamatthapadasamayuttaÑ (SyÈ)
14. Klesamale amalaÑ vimalaggaÑ,

Duccaritamale amalaÑ vimalaggaÑ.
15. ŒsavabandhanayogÈkilesaÑ,
NÊvaraÓÈni ca tÊÓi malÈni.
Tassa kilesapamocanahetuÑ,
16. Nimmalasabbakilesapan|daÑ,
RÈgavirÈgamanejamasokaÑ.
SantapaÓÊtasududdasadhammaÑ,
17. RÈgaÒca dosakamabhaÒjitasantaÑ1,

YonicatuggatipaÒcaviÒÒÈÓaÑ.
TaÓhÈratacchadanatÈÓalatÈpamokkhaÑ2,
18. GambhÊraduddasasaÓhanipuÓaÑ,
PaÓÉitavedaniyaÑ nipuÓatthaÑ.
19. Nava~gakusumamÈlagÊveyyaÑ,
IndriyajhÈnavimokkhavibhattaÑ.
AÔÔha~gamaggadharaÑ varayÈnaÑ,
______________________________________________________________
1. DosaÒca bhaÒjitasantaÑ (SyÈ) 2. TaÓhÈtalaratacchedanatÈÓapamokkhaÑ (SyÈ)
SuttuddÈnagÈthÈ 455
20. SomupamaÑ vimalaÑ parisuddhaÑ,

AÓÓavam|pamaratanasucittaÑ.
PupphasamaÑ ravim|pamatejaÑ,
21. KhemasivaÑ sukhasÊtalasantaÑ,

MaccutatÈÓaparaÑ paramatthaÑ.
Tassa sunibbutadassanahetuÑ,
Desayi suttavaraÑ dvipadaggoti.
SuttanipÈtapÈÄi samattÈ.
KhuddakanikÈye paÔhamabhÈgapotthake
LakkhitabbapadÈnaÑ anukkamaÓikÈ
PadÈnukkamo PiÔÔha~ko PadÈnukkamo PiÔÔha~ko
[A] [A]
AkkocchimaÑ 13 Andhabh|to ayaÑ loko 39
Akkodhena jine kodhaÑ 46 AdhipÈtakÈ 167
Akkhadhutto 296 AnavajjÈni kammÈni 4
AkkhimhÈ akkhig|tho 308 AnÈkulÈ ca kammantÈ 4
AggikabhÈradvÈjo 297 AnÈgÈmÊti vuccare 259
AggiÉaÉÉhova tappati 33 AnuyÈto mahesibhi 215
Aggisikh|pamo 256 AnekajÈtisaÑsÈraÑ 36
AccagamÈ imaÑ papaÒcaÑ 280 AneÄam|go 290
AjakalÈpako 82 AppamÈdo amatapadaÑ 16
Ajito Kesakambalo 355 AppamÈdo ca dhammesu 4
AjjhattaÑ suvikappitÈ 280 AppamÈdaÑ pasaÑsanti 206
AÔÔha acchariyÈ 141 AppassutÈyaÑ puriso 36
AÔÔha~gikamÈhuposathaÑ 339 AbbuÄhasallo 372
AÔÔhipuÒjo 206 AbhijjhÈlu 256
AntarÈva visÊdanti 163 AbhiÓhaÑ ovadati 329
AttadaÓÉÈ 424 AbhivÈdanasÊlissa 29
AttasammÈpaÓidhi 4 Abbudo nirayo 381
AttÈnaÒce piyaÑ jaÒÒÈ 37 Abh|tavÈdÊ 382
AttÈnameva paÔhamaÑ 37 Abh|tavÈdÊ nirayaÑ
AttÈnaÑ damayanti subbatÈ 35 upeti 57, 224
AttÈ hi attano nÈtho 67 AbbhokÈsova pabbajja 340
AtidhÈvanti eke 224 AyamantarÈkathÈ 373
Atthi imasmiÑ kÈye 2 Arahati p|raÄÈsaÑ 347
AtthaÑ gacchanti Èsavo 55 ArahÈ camhi khÊÓÈsavo 131
AdinnÈdÈnÈ veramaÓi 1 AriyasaccÈna dassanaÑ 4
AndhakaraÓo 251 AlajjitÈye lajjanti 58
458 KhuddakanikÈye paÔhamabhÈgapotthake

[A] [Œ]
AlÊnacitto 289 Œmagandho 316
Avajje vajjamatino 58 ŒmagandhaÑ 315
AvijjÈnirodhÈ 78 ŒyantiÑ nÈbhinandati 83
AvijjÈpaccayÈ 77 ŒyasmÈ Va~gÊso 329
AvijjÈ paramaÑ malaÑ 48 Œyusa~khÈraÑ ossajji 155
AvijjÈ bhikkhave 218 ŒyuÑ pÈjenti pÈÓinaÑ 33
AvijjÈm|likÈ sabbÈ 218 ŒratÊ viratÊ pÈpÈ 4, 319
AviheÔhayaÑ 284 ŒvasathÈgÈraÑ 183
AsajjamÈnÈ vicaranti 347 ŒsavakhÊÓo 334
ŒsavÈ tayo 228
AsajjhÈyamalÈ mantÈ 48
ŒsavÈ khÊÓÈ 303
AsÈre sÈramatino 14
ŒsavÈ tassa vaÉÉhanti 50
AsubhÈnupassÊ 250
ŒsavÈnaÑ khayÈya 215
AsevanÈ ca bÈlÈnaÑ 3, 319
AsokaÑ virajaÑ khemaÑ 4, 319 [I]
IccheyyÈsi tvaÑ SuppavÈse 97
[Œ]
IÓaghÈtas|cakÈ 316
ŒkÈseva padaÑ natthi 50
Iti disvÈ na hÈpeti 294
ŒkiÓÓavaralakkhaÓo 340
ItibhavÈbhavataÒca
ŒgataÑ nappaÔip|jeti 299 vÊtivatto 100
ŒcÈragocarasampanno 259 Iti saccaparÈmÈso 228
ŒtÈpÊ nipako bhikkhu 216 Itthidhutto 296
ŒthabbaÓaÑ supinaÑ 423 ItthiÑ jÊvitÈ voropessati 129
Œdicco nappakÈsati 86 ItthiÑ soÓÉiÑ vikiraÓiÑ 296
ŒdhipaccaparivÈrÈ 10 IdaÑ vo ÒÈtÊnaÑ hotu 8
ŒnandajÈto 386 Idameva saccaÑ
ŒneÒjena samÈdhinÈ 106 moghamaÒÒanti 162
Œneti timbarutthaniÑ 296 Idha tappati 15
ŒpÈyikÈ nerayikÈ 223 Idha nandati 15
ŒpÈyiko nerayiko 203 Idha modati 15
Œbhassar|pago 205 Idha socati 15
LakkhitabbapadÈnaÑ anukkamaÓikÈ 459
[I] [U]
IddhÈbhisa~khÈraÑ 367 Upasantoti vuccati 67
Idh|pasa~kamantÈ 93 UpÈtidhÈvanti na sÈramenti 168
UpÈsakÈ allavatthÈ 93
Idheva khayamattano 260
UpÈsakaÑ maÑ BhagavÈ
ImÈ gÈthÈ 342
dhÈretu 135
ImÈyÈhaÑ iriyÈya 216
UpekkhaÑ karuÓaÑ 290
ImesaÑ dvinnaÑ dÈnÈnaÑ 260 Ubbiggo 99
ImaÑ lokaÑ kudÈcanaÑ 195 Ubho aÒÒoÒÒanissitÈ 270
Isayo 322 UmmÈdanantaÑ 338
Ummujjantipi nimujjantipi 83
[¢]
¢tÊ ca gaÓÉo ca 287 []
n|daro mitÈhÈro 389
[U]
mi no jÈyatÊ Ôhito 422
UkkÈdhÈrÈ 267
[E]
UkkÈdhÈro 328
EkaccÈnaÑ na dadÈti 240
UcchÈdanena nhÈpanena 269
EkajaÑ vÈ 298
UÔÔhahatha nisÊdatha 328 EkadhammaÑ bhikkhave
UÔÔhÈnakÈlamhi anuÔÔhahÈno 53 pajahatha 195
Uttamapuriso 259 EkanÊvaraÓampi
Udaggo BÈvarÊ ahu 430 samanupassÈmi 200
UddhumÈto 308 Ekampi ce pÈÓamaduÔÔhacitto 209
UddhaÑ adho ca 301 EkÈsanaÑ ekaseyyaÑ 56
UddhaÑ tiriyaÑ apÈcÊnaÑ 275 EkÈ hi dhÈtu 221
EkÈhaÑ jÊvitaÑ seyyo 29
UddhaÑsototi vuccati 45
Eko santusito 65
UnnaÄÈ asamÈhitÈ 270
EkaÑ atthapadaÑ seyyo 28
UnnaÄÈnaÑ pamattÈnaÑ 55 EkaÑ nÈma kiÑ 3
Upakkilese byapanujja 289 EjÈnugÈ 402
UpaÉÉhullikhitehi kesehi 101 EjÈnugo 256
Upasa~kamma pucchÈma 304 EtamÈdÊnavaÑ ÒatvÈ 258

[E] [O]
EtÈdisÈni katvÈna 4, 319 OkaÑ pahÈya aniketasÈrÊ 411
EtÈni tÊÓi cakkh|ni 231 Okkhittacakkhu satimÈ 340
EtÈni yassa dvÈrÈni 211 Okkhittacakkh| 289
Ete aggÊ ajÈnantÈ 257 OghatiÓÓoti vuccati 66
Ete kho vasalÈ vuttÈ 299 OghaÑ amamÈ caranti 353
Ete tayo kammapathe 53 OghaÑ tareyyuÑ vipulaÑ 171
Ete tayo devamanussaseÔÔhÈ 249 OghaÑ samuddaÑ 311
Ete parÈbhave loke 297 OtÈraÑ nÈdhigacchissaÑ 343
EtaÑ gihÊ 339 OttÈpÊ satataÑ 273
EtaÑ lokassa niyyÈnaÑ 304 Odahassu sotaÑ 346
EtaÑ satiÑ adhiÔÔheyya 302 OpadhikÈni
Etha passathimaÑ lokaÑ 39 puÒÒakiriyavatth|ni 209
Ettha chandaÑ virÈjetvÈ 304 OpunÈti yathÈ bhusaÑ 49
ErÈvaÓo nÈma 335 ObhÈsakarÈ 267
EvamÈyupariyanto 261 ObhÈsati tÈva so kimi 169
Evamidhekacce sattÈ 204 Omukkassa mÈrapÈso 234
Evampi sabbabh|tesu 301 OrasÈ mukhato jÈtÈ 264
Evar|pÈni satta puttÈni 97 OropayitvÈ 286
EvaÑ dukkhÈ pamuccati 304 OraÑ ÈgamanÈya 281
EvaÑ dhÊr|pasevanÈ 241 OraÑ vassasatÈpi 405
EvaÑ nÈmo 261 OlÊyanti eke 224
EvaÑ bÈl|pasevanÈ 241 OvadeyyÈnusÈseyya 24
EvaÑ vihÈrÊ ÈtÈpÊ 216 OhÈrayitvÈ 289
Esa khÊÓÈsavo 276 OhitabhÈro 221
EsanÈnaÑ khayÈ bhikkhu 228 OhitasotÈ 177
Eso dullabho 366 [ Ka ]
Eso nidhi sunihito 10 KaÔukÈhi vedanÈhi phuÔÔho 92
Ehi tvaÑ bhikkhu 99 KaÓhasirivhayo isi 387
Ehi passÈma GotamaÑ 304 KatamÈ tisso 226

[ Ka ] [ Ka ]
KatamÈni cattÈri 264 KittÈvatÈ nu kho 80
KatamÈni tÊÓi 226 KiÑ parÈbhavato mukhaÑ 295
Katamehi dvÊhi 213 Kuto panÈhaÑ bhoti 91
Kuto pah|tÈ 413
Katamo ekadhammo 206
Kumbh|pamaÑ kÈyamimaÑ 18
KatamaÑ ekadhammaÑ 207
Kusalassa upasampadÈ 41
KataraÑ sippaÑ sippÈnaÑ
KusÈpi p|ti vÈyanti 241
aggaÑ 113 KeÓiyo jaÔilo 363
KathaÑ dukkhÈ pamuccati 304 KevalÊ vusitavÈ 259
KappaÔÔho saÑghabhedako 203 KokÈliko bhikkhu 379
KammÈrÈmo 243 Koci attanÈ piyataro 133
KammunÈ vasalo 300 Ko taÑ ninditumarahati 173
KaraÓÊyamatthakusalena 10, 300 KodhupÈyÈsassetaÑ
KalaÑ nÈgghanti soÄasiÑ 208 adhivacanaÑ 271
KalyÈÓadhammo 260 KodhaÑ sammadaÒÒÈya 196
KalyÈÓamitto 202 KoliyadhÊtÈ 93
KalyÈÓasÊlo 259 KosalakÈ 322
Kassako paÔijÈnÈsi 291 [ Kha ]
KasibhÈradvÈjo 291 KhaÓÈtÊtÈ hi socanti 58
KasÊ kaÔÔhÈ 292 KhaÓo vo mÈ upaccagÈ 58
KÈmato jÈyatÊ soko 45 KhantÊ ca 4, 319
KÈmandhÈ jÈlasaÒchannÈ 172 KhandhÈnaÑ
udayabbayaÑ 67, 275
KÈmÈ te paÔhamÈ senÈ 342
KhamanÊyaÑ 124
KÈyaÒca bhiduraÑ ÒatvÈ 242
KhayasmiÑ paÔhamaÑ ÒÈÓaÑ 231
KÈraÓÉavaÑ niddhamatha 322
KhayaÑ dukkhassa
KÈla~kato 92 pÈpuÓe 202, 216
KÈlena dhammassavanaÑ 4 KhayaÑ virÈgaÑ 5, 312
KÈlena dhammasÈkacchÈ 4 KharÈjinÈni 317
KÈsÈvakaÓÔhÈ 57, 224, 256 Kharo ÈbÈdho 180
Kiccho BuddhÈnamuppÈdo 41 Kharo yakkho 320
Kiccho manussapaÔilÈbho 41 KhÈdanti naÑ suvÈnÈ 308

[ Kha ] [ Ca ]
KhiÉÉaÑ ratiÑ kÈmasukhaÒca 288 Ca~kÊ brÈhmaÓo 372
KhippamuppatitaÑ sokaÑ 372 CattÈri appÈni 265
KhÊÓÈ jÈti 293 CaÓÉÈlaputto 299
KhÊÓÈsavÈ 26 CattÈri ÔhÈnÈni 57
KhÊÓÈsavo 248 CattÈro taÓhuppÈdÈ 268
KhÊÓÈsavaÑ 81, 292 Cat|hapÈyehi ca vippamutto 6
KhÊÓÈ saÑyojanÈ 266 CandappabhÈ 209
KhÊÓaÑ purÈÓaÑ 7, 314 CandaÑva vimalaÑ 377
KhuddaÒca bÈlaÑ 326 Caranti bÈlÈ 22
KhuddaputtaÑ 83 CarimaÑ kabaÄaÑ 207
[ Ga ] CÈturanto 205
GajjayitvÈ pavassati 240 CicciÔÈyati 292
GaÓikÈya sÈrattÈ 167 CittaÑ anÈvilaÑ 303
GabbhinÊ upavijaÒÒÈ 91 CiraÑ jÊvantu 8
GambhÊrapaÒÒaÑ 376 CujjamÈno palÈyati 298
GambhÊre odakantike 9 Cundo kammÈraputto 179
Gar|naÑ dÈrÈti vÈ 219
[ Cha ]
GahaÔÔhavattaÑ 337
ChandÈnunÊto 401
GahaÔÔhÈ gharamesino 270
Chasu kubbati santhavaÑ 304
Gaharakkhaso 271
Chasu loko vihaÒÒati 304
GÈthÈbhigÊtaÑ 292
ChetvÈ naddhiÑ varattaÒca 376
GÈravo ca 4, 319
GÈvÊ taruÓavacchÈ 86 [ Ja ]
GihibhogÈ 256 JaccandhÈ hatthÊti 160
Guttindriyo 289 JaÒÒÈ vasalo 298
G|thak|po 321 JaÒÒÈ nibbÈnamattano 108
Gottatthaddho 296 JaÔilÈ 83, 156
GodharaÓiyo 283 JantugÈmaÑ piÓÉÈya 116
GomaÓÉalapariby|ÄhaÑ 324 JanakuhanatthaÑ 214

[ Ja ] [ Ta ]
JanapadakalyÈÓÊ 101 TatrÈbhiratimiccheyya 26
JanÈ eka~gadassino 161 TathÈgato 248
Jano janasmiÑ paÔibandhar|po 91 TathÈgataÑ 7
Jano jÈnÈtu 214 Tath|pamaÑ dhammamayaÑ 217
JarÈya pÈraguÑ 222 Tan| saÑyojanÈ 209
JÈgarantÈ 223 Tapo ca 4, 319
JÈgaro 273 TamahaÑ sÈrathiÑ br|mi 46
JahitvÈ jÈtimaraÓaÑ 353 TamonudaÑ pÈragataÑ 217
JÈtijarÈya chetvÈ 214 Tayassu dhammÈ 6, 313
JÈtaÑ bh|taÑ 220 Tayo aggÊ 257
JighacchÈ paramÈ rogÈ 43 Tayo antarÈyÈ 187
JiÓÓakoÒcÈva jhÈyanti 36 Tayo addhÈ 232
JÊranti ve rÈjarathÈ 36 Tayo antarÈmalÈ 252
JÊvitaÑ tassa pÈpiyo 321 Tayo aggappasÈdÈ 255
JetavanaÑ obhÈsetvÈ 295 Tayo ÈsavÈ 228
Tayo akusalavitakkÈ 244
[ Jha ]
Tayo dhammÈ 243
JhÈya bhikkhu 66
Tayo puggalÈ 240
JhÈyÊ tapati 69
Tayo puttÈ 239
JhÈyiÑ virajamÈsÊnaÑ 68
Tayo rogÈ 325
[ ©a ] Tayo vitakke 351
©ÈtakÈnaÒca sa~gaho 4 TasaraÑ p|reti 110
[ Ta ] TasÈ vÈ 301
TakkaÑ pahÈya 309 TassÈ na suÓÈmi 282
TagarasikhiÑ 136 TikkhattuÑ udÈnaÑ udÈnesi 111
TaÓhamudacchidÈ 279 TiÓÓo pÈra~gato jhÈyÊ 377
TaÓhakkhayaÑ 290 TiÓÓaÑ kammÈnaÑ vipÈko 205
TaÓhÈ dutiyo 201 Tisso esanÈ 228
TaÓhÈya m|laÑ khaÓatha 61 Tisso kÈm|papattiyo 258
TatiyÈ vijjÈ 262 Tisso taÓhÈ 229

[ Ta ] [ Tha ]
Tisso metteyyo 406 Th|ÓaÑ anuppatto 175
Tisso vijjÈ 105 Th|paÒcassa karotha 86
Tisso vedanÈ 227 Th|po cassa kato 86
TirokuÔÔesu tiÔÔhanti 8 [ Da ]
TÊÓi akusalam|lÈni 226 Dabbo Mallaputto 191
TÊÓi indriyÈni 231 DarathajÈ 281
TÊÓi cakkh|ni 231 Dasa nÈma kiÑ 3
TÊÓi duccaritÈni 232 DaharamÈÓavikÈ 91
TÊÓi puÒÒakiriyavatth|ni 231 DaÄhanikkamo 289
DÈÔhabalÊ pasayha 290
TÊÓi moneyyÈni 234
DÈnaÒca 4
TÊÓi sucaritÈni 233
DÈnamayaÑ
TÊÓi soceyyÈni 233
puÒÒakiriyavatthu 230
TÊhi asaddhammehi 253
DÈnasaÑvibhÈgassa vipÈkaÑ 207
TÊhi dhammehi samannÈgato 230 DÈnaÑ paramaÑ anuttaraÑ 261
TÊhi pÈpakehi 118 DÈmÈ muÒjamayÈ 283
Tudanti vÈcÈya janÈ 131 DiÔÔhÈ mayÈ 235
TuvaÔaÑ kho ayyaputta 101 DiÔÔhÈ vÈ 301
TuvaÑ Buddho 362 DiÔÔhiÒca anupaggamma 11
Te khÊÓabÊjÈ 7 DiÔÔhe diÔÔhamattaÑ 85
TejodhÈtuÑ samÈpajjitvÈ 192 DinnaÑ hoti mahapphalaÑ 64
Te phÈlessÈmi 306 DivÈ ca ratto ca 5
Te mayaÑ vicarissÈma 305 DivÈ tapati Èdicco 69
TesaÑ na suÓÈmi 283 DÊgharattaÑ hitÈyassa 9
TaÑ passatha sabbaviduÑ 305 DÊghÈ jÈgarato ratti 22
DÊghÈ vÈ 301
TaÑ kiÑ maÒÒasi Nanda 102
Dukkhamaddakkhi sallato 227
[ Tha ] DukkhassantaÑ karissanti 215
ThÈmavÈ daÄhaparakkamo 119 DukkhÈ hi sÈrambhakathÈ 33
ThinamiddhÈbhibh| bhikkhu 121 Dukkho bÈlehi saÑvÈso 44
Th|ÓeyyakÈ 174 DukkhaÑ sukhassa r|pena 97

[ Da ] [ Dha ]
DuÔÔho atthaÑ na jÈnÈti 252 DhammanimmitÈ 264
DutiyÈnupassanÈ 391 DhammapÊtirasaÑ pivanti 318
DutiyÈ vijjÈ 262 DhammapÊti sukhaÑ seti 24
DuddasaÑ anataÑ nÈma 178 DhammayÈgo 264
Dunniggahassa lahuno 18 DhammavinicchayaÒÒ| 327
Dullabho purisÈjaÒÒo 42 Dhammassa gutto medhÈvÊ 50
Duve vitakkÈ 217 DhammasaÑvibhÈgo 264
Duve vivÈdassa phalÈni 418 DhammÈ atapanÊyÈ 213
D|ra~gamaÑ ekacaraÑ 18 DhammÈ tapanÊyÈ 212
Devadatto ÈpÈyiko 253 DhammÈnuggaho 264
Devadatto saÑghaÑ DhammÈnudhamma-
bhindissati 149 paÔipannassa 250
DevÈnamindo 110 Dhamme Ôhito 317
DevÈ pihayanti tÈdino 111 DhammenÈhaÑ bhikkhave 261
Devesu devasaddo 246 DhammaÑ care sucaritaÑ 39
DosaÑ sammadaÒÒÈya 196 DhammaÑ namassÈma 7, 315
DvayataÑ vadetha 391 DhammaÑ saraÓaÑ gacchÈmi 1
Dveme piÓÉapÈtÈ 182 DhÈreti antimaÑ dehaÑ 229
Dve yakkhÈ sahÈyakÈ 123 DhÊrÈ pasaÑsanti 10
DhÊro p|rati puÒÒassa 31
[ Dha ]
Dhanatthaddho 296 [ Na ]
DhanapÈlo 59 Na ca khuddamÈcare 11
DhanÈni dhaÒÒÈni 288 Natthi taÓhÈsamÈ nadÊ 49
DhammakÈmo 295 Natthi BuddhÈnamiÒjitaÑ 50
DhammacariyÈ ca 4 Natthi rÈgasamo aggi 43
DhammacariyaÑ 321 Natthi te paÔipuggalo 277
DhammacÈrÊ 38 Nando ÈsavÈnaÑ khayÈ 103
DhammaÔÔhoti pavuccati 50 NandaÑ bÈhÈyaÑ gahetvÈ 102
DhammadÈnaÑ 260, 264 Na paro paraÑ nikubbetha 11
DhammadÈyÈdÈ 264 Na pÈraÑ diguÓaÑ yanti 390

[ Na ] [ Pa ]
Na pupphagandho paÔivÈtameti 21 Pakudho KaccÈno 355
Namo te purisÈjaÒÒa 362 PakkhandÊ kulad|sako 294
Naro paradÈraÑ na seve 57
PaÒca ÈdÊnavÈ 185
Na vo mama santike
PaÒca ÈnisaÑsÈ 185
vatthabbaÑ 105
PaÒca ca itthisatÈni 176
Na so kÈsÈvamarahati 14
NÈgasamÈlo 189 PaÒca dhammÈ 119
NÈÒÒamaÒÒassa Paccekabodhi 10
dukkhamiccheyya 301 PaÒcamattÈni accharÈsatÈni 102
NÈtimaÒÒetha 301 PaÒÒÈbalaÑ 309
NÈthaÑ labhati dullabhaÑ 37 PaÒÒÈ me yugana~galaÑ 291
NÈhaÑ bhatakosmi 283 PaÒÒÈ hi seÔÔhÈ 219
NigaÓÔho NÈÔaputto 355 PaÔisambhidÈ vimokkhÈ 10
Nigrodhakappo 329 PaÔisallÈnaratÈ 221
NiccaÑ asubhasaÒÒino 257
PaÔhamÈ vijjÈ 262
Niddhame malamattano 48
PaÓÉitÈnaÒca sevanÈ 3
NiddÈrÈmo 243
NiddÈsÊlÊ 295 PaÓÉitoti pavuccati 50, 206
Nindanti tuÓhimÈsÊnaÑ 47 Patir|padesavÈso ca 4
NidhÊnaÑva pavattÈraÑ 24 PaduÔÔhacittaÑ 203
NidhiÑ nidheti puriso 9 Padumo nirayo 381
NibbÈnadhÈtuyo 220 PadesarajjaÑ issariyaÑ 10
NibbÈnapaÔisaÑyuttÈya 177 Pannaraso uposatho 302
NibbÈnaÑ paramaÑ sukhaÑ 43 Panudanti BuddhÈ 292
NibbÈpenti naruttamÈ 257 Pabbajitoti vuccati 69
NimmÈnaratino 258
Pabbatova na vedhati 108
NirayaÑ pÈpakammino 32
Parinibbuto nu kho 329
Nirodho santataro 238
Nillolupo 288 PaluÔÔhamakkaÔÊ 102
NivutÈ pajÈ 200 PavivekÈrÈmo 217
NissaraÓiyÈ dhÈtuyo 237 Pasenadi Kosalo 88
NetaÑ kho saraÓaÑ khemaÑ 41 Pahu santo 295

[ Pa ] [ Pa ]
Pah|tavitto 296 Putto avajÈto 239
PaÔaligÈme nagaraÑ mÈpenti 186 PunappunaÑ gabbhamupeti
PÈtimokkhasaÑvarasaÑvuto 119 mando 59
PÈtimokkhe ca saÑvaro 41 PubbanimittÈni 247
PÈpamakkhÊ 298 Pubbe ca katapuÒÒatÈ 4
PÈpÈ cittaÑ nivÈraye 30 PurÈÓadutiyikÈ 82
PÈpÈnaÑ akaraÓaÑ sukhaÑ 61 P|jÈ ca p|janeyyÈnaÑ 3
PÈpiccho 299 P|raÓo kassapo 355
PÈpopi passati bhadraÑ 31
[ Pha ]
PÈmojjakaraÓaÑ ÔhÈnaÑ 268
PhandanaÑ 18
PÈyaso bhutto 292
PhalamicchaÑva vanasmi
PÈrag| hoti brÈhmaÓo 82
vÈnaro 61
PiÓÉolabhÈradvÈjo 127
PhalÈnisaÑso 318
PiÓÉolo vicarasi 255
Phassapareto 115
Pilindavaccho 109
PhÊtÈ janapadÈ 323
Piyato jÈyatÊ soko 44
PhuÔÔhassa lokadhammehi 319
Piyar|paÑ sÈtar|paÑ 271
PhuÔÔhuÑ
PiyavÈcameva bhÈseyya 344
sambodhimuttamaÑ 214, 244
PiyaÑ na kayirÈtha 191
Phusanti phassÈ 90
Puggalo avuÔÔhikasamo 240
PhusÈmi nekkhammasukhaÑ 52
Puggalo padesavassÊ 240
PhusaÑ ÈtÈpi sabbadÈ 237
Puggalo sabbatthÈbhivassÊ 240
PheÓ|pamaÑ 20
PuggalaÑ pasannacittaÑ 204
PucchÈmi taÑ Œdiccabandhu 421 [ Ba ]
PucchÈmi taÑ Gotama 335 BaddhÈsi bhisÊ 282
PucchÈmi MuniÑ 332 Baddho kabaÄaÑ na bhuÒjati 59
PuÒÒameva so sikkheyya 205 BahujanahitÈya 203
PuttadÈrassa sa~gaho 4 BahujanÈhitÈya 202
Putto atijÈto 238 Bahussuto puÒÒakaro 237
Putto anujÈto 239 Bah| devÈ 3, 318

[ Ba ] [ Bha ]
BÈhitapÈpadhammo 80 Bhavanettisa~khayÈ 221
BÈhitvÈ pÈpake dhamme 81 BhavasammuditÈ 224
BÈhiyo dÈrucÊriyo 84 BhavasotÈ 393
BÈhusaccaÒca 4, 319 BhassÈrÈmo 243
BimbisÈro rÈjÈ 88 BhÈtaraÑ bhaginiÑ sasuÑ 298
BuddhacakkhunÈ 115 BhÈradvÈjo 293
Buddho tapati tejasÈ 69 BhikkhÈcariyaÑ jigÊsato 388
Buddhoti kathaÑ pavuccati 357 Bhikkhu ottÈpÊ 214
Buddho dhammesu cakkhumÈ 303 Bhikkhu vissÈsamÈpÈdi 52
BhikkhusaÑghopi 89
BuddhaÑ dhammassÈmiÑ 293
Bhikkh|naÑ dhammaÑ deseti 432
BuddhaÑ namassÈma 7, 315
Bhijjati p|tisandeho 35
BuddhaÑ saraÓaÑ gacchÈmi 1
BhidurÈyaÑ bhikkhave kÈyo 242
BodhisattamÈtaro 134
Bhiyyo taÓhÈ pavaÉÉhati 63
BrahmÈti mÈtÈpitaro 269
BhujÈni phoÔenti 385
BrÈhmaÓo mantapÈrag| 429
Bh|nahu pÈpaka dukkaÔakÈri 382
[ Bha ] BheravaÑ so akittayi 429
BhagavÈ sakkato hoti 89 BhogataÓhÈya dummedho 64
Bhajato rittamÈsanaÑ 426 Bho Gotama 293
Bhajetha nakkhattapathaÑva 44 BhotÊ carahi jÈnÈti 430
BhaÓÉanajÈtÈ 163 [ Ma ]
Bhatako kirÈyasmÈnando 103 MakkhaligosÈlo 355
BhadrÈvudho Udayo 432 MakkhaÑ sammadaÒÒÈya 197
Bhadropi passati pÈpaÑ 31 Maggajino 293
Bhaddiyo 98 MaggajinaÑ 294
BhavataÓhÈ pahÊyati 116 Maccu ÈdÈya gacchati 54
BhavataÓhÈ parikkhayÈ 225 MaccheraÑ dadato malaÑ 48
Bhavatha jÈtimaraÓassa MajjapÈnÈ ca saÑyamo 4
pÈragÈ 222 MajjhimÈ rassakÈ 301

[ Ma ] [ Ma ]
MadhuraÑ tassa bhÈsitaÑ 65 Mute mutamattaÑ 85
MadhuvÈ maÒÒati bÈlo 23 MunÊ pakÈsayi 317
ManasÈ pucchite paÒhe 431 MusÈ na bhaÓati 303
ManussattaÑ kho bhikkhu 247 M|lÈ ca akusalÈ 281
Manussadaliddo 134 M|laÑ khaÓati attano 49
ManussÈ bhayatajjitÈ 41 M|laÑ paÒÒÈya chindatha 62
Manopubba~gamÈ dhammÈ 13
M|Äho atthaÑ na jÈnÈti 252
MayaÑ pucchÈma Gotama 295
Meghiyo 116
MaraÓantaÑ hi jÊvitaÑ 35
MettÈya cetovimuttiyÈ 208
MallikÈ devÊ 133
MettaÑ karotha 5
MahÈ akÈlamegho 87
MoghajiÓÓoti vuccati 51
MahÈkaccÈno 144
MahÈkassapo 81 Modanti kÈmakÈmino 208
MahÈpurisoti vuccati 64 MoneyyaÑ uttamaÑ padaÑ 388
MahÈsamudde acchariyÈ 139 MohaÑ sammadaÒÒÈya 196
MÈkattha pÈpakaÑ kammaÑ 137 [ Ya ]
MÈgho mÈÓavo 351 Yato khayaÑ paccayÈnaÑ
MÈta~go 299 avedi 78
MÈtaraÑ pitaraÑ hantvÈ 55 Yato pajÈnÈti sahetudhammaÑ 78
MÈtÈ kÈlamakÈsi 134
Yattha dinnaÑ mahapphalaÑ 208
MÈtÈpitu upaÔÔhÈnaÑ 4, 319
YathÈpi bhamaro pupphaÑ 20
MÈnasaÑ bhÈvaye 11, 301
YathindakhÊlo 313
MÈnupetÈ ayaÑ pajÈ 198
YassadÈni tvaÑ Dabba 191
MÈnaÑ sammadaÒÒÈya 197
Yassa dÈnena sÊlena 9
MÈ bhikkhave puÒÒÈnaÑ
bhÈyittha 205 YassindriyÈni samatha~gatÈni 27
MÈraÑsasenaÑ abhibhuyya 222 YÈnÊdha bh|tÈni 4, 7, 312
MÈro pÈpimÈ 153 YavajÊvampi ce bÈlo 22
MÈvamaÒÒetha puÒÒassa 31 Ye ariyasaccÈni 313
MukhasattÊhi vitudantÈ 161 Ye puggalÈ 313
Mucalindo nÈgarÈjÈ 87 Ye suppayuttÈ 313

[ Ya ] [ Ra ]
Ye keci sokÈ 191 RÈjÈ sammodi 341
Ye santacittÈ nipakÈ 222 RÈjisayo 209
YesaÑ natthi piyaÑ 191 Rittassa Munino 407
Yo cattÈnaÑ samukkaÑse 299 R|padhÈtuÑ pariÒÒÈya 226
Yo ca mettaÑ bhÈvayati 209 [ La ]
Yo ca vassasataÑ jÊve 30 LabheyyÈhaÑ bhante 363
Yoniso manasikÈro 202 LabheyyaÑ upasampadaÑ 350
Yo BuddhaÑ paribhÈsati 299 LÈbho siloko 342
Yo brÈhmaÓaÑ samaÓaÑ vÈ 295 Luddho atthaÑ na jÈnÈti 252
Yo mÈtaraÑ pitaraÑ vÈ 295 Lokantag| pÈragato 272
YaÑ kiÒci vittaÑ 5, 312 Lokanirodho 276
YaÑ BuddhaseÔÔho 5, 312 Lokasamudayo 276
[ Ra ] Loko sadevako 343
RattindivamatanditÈ 257 Lobho 252
RattindivaÑ satatamappamatto 354 LobhaÑ sammadaÒÒÈya 195
RatohaÑ bho Gotama 346 Lohite sussamÈnamhi 342
Rathe cÈjaÒÒasaÑyutte 324 [ Va ]
RamaÓÊyÈ Œnanda VesÈlÊ 151 VanathajÈ 281
Rasesu gedhaÑ 289 Vanappagumbe 7, 314
RÈgaggi dahati macce 257 VanaÑ chindatha mÈ rukkhaÑ 54
RÈgaÒca dosaÒca 290, 352 Varo varaÒÒ| 7, 314
RÈgamudacchidÈ 279 Vasalaka tiÔÔhÈhi 297
RÈg|pasaÒhitaÑ 329 VasalavÈdena samudÈcarati 109
RÈgo appahÊno 234 VÈcÈ subhÈsitÈ 344
RÈgaÑ vinayetha 332 VÈtova jÈlamhi 290
RÈjad|tÈ 340 VikiÓÓavÈcÈ 121
RÈjÈ attamano 161 VikkhÊÓo 132, 258
RÈjÈ mukhaÑ manussÈnaÑ 370 VijigucchamÈno 285

[ Va ] [ Sa ]
ViÒÒÈÓassa nirodhena 434 SadÈ GotamasÈvakÈ 56
VijjaÑ uppÈdayaÑ bhikkhu 218 Saddho sÊlena sampanno 56
Viditindriyo 317 Sannaddho khattiyo tapati 69
Vinayo ca susikkhito 4, 319 SampannasÊlÈ 274
VibbhantacittÈ 121 Sabbattha maparÈjitÈ 4, 319
Vir|par|pena mathenti 287 SabbadÈnaÑ dhammadÈnaÑ
jinÈti 64
VivaÔaÑ disvÈna 334
SabbadukkhamupaccagÈ 198
VihesamuyyutÈ 317
SambÈdhoyaÑ gharÈvÈso 340
VÊtataÓho 225
Sabbe tasanti daÓÉassa 32
VÊriyaÑ asallÊnaÑ 274
Sabbe maccuparÈyaÓÈ 371
VuÉÉhÈpacÈyÊ 327 SabbaÑ paravasaÑ dukkhaÑ 98
Vebh|tiyaÑ nÈha 303 Sabhiyo paribbÈjako 357
VeyagghapaÒcamaÑ hantvÈ 55 SamaÓÈnaÒca dassanaÑ 4, 319
VesiyÈsu padussati 296 SamaÓoti pavuccati 51
VehÈsaÑ abbhuggantvÈ 111 SayaÑ abhiÒÒÈya
VodiÔÔhÈ kho SundarÊ 129 kamuddiseyyaÑ 64
VohÈrak|ÔÈ 316 SalilambucÈrÊ 288
VaÑsakkaÄÊrova 285 Sa ve bhikkh|ti vuccati 51, 66
Sa ve vantamalo dhÊro 51
[ Sa ]
Sassato loko 158
SakkÈrena abhibh|tÈ 245
SÈtÈgiro 302
SakyaputtiyÈ dussÊlÈ 129
SÈdhur|poti vuccati 51
SaccaÑ bhaÓe na kujjheyya 46
SÈdhu sabbattha saÑvaro 65
SaccaÑ ve amatÈ vÈcÈ 344 SÈvittÊ chandaso mukhaÑ 370
SaÒcayo BelaÔÔhaputto 355 SÈhu dassanamariyÈnaÑ 44
SattÈ dÊgharattaÑ sandhÈvanti 201 SikkhÈnisaÑsÈ 222
Sati me phÈlapÈcanaÑ 291 SÊlagandho anuttaro 21
SantuÔÔhiparamaÑ dhanaÑ 43 SÊlaÑ rakkheyya medhÈvÊ 241
SantuÔÔhi ca kataÒÒutÈ 4, 319 SukkÈ dhammÈ 219
SatthÈ no hohi 284 SukhakÈmÈni bh|tÈni 89
Sadatthapasuto siyÈ 38 SukhÈ saÑghassa sÈmaggÊ 203

[ Sa ] [ Sa - Ha ]
Sukho BuddhÈnamuppÈdo 42 SaÑsÈraÑ nÈtivattati 166
Sukho viveko tuÔÔhassa 88 Hanti roseti vÈcÈya 298
SukhaÑ viharati tÈdiso 212 HantvÈ kiÒcikkhamÈdeti 298
SundarikabhÈradvÈjo 345 Handa kuto nu tvaÑ 97
SundarÊ paribbÈjikÈ 128 Handa passÈma GotamaÑ 302
Suppabuddho kuÔÔhÊ 134 Hananti bhogÈ dummedhaÑ 64
SuppabuddhaÑ pabujjhanti 55 Have iÓamÈdÈya 298
SubhÈsitÈ ca yÈ vÈcÈ 4, 319 Have jÈgariyaÑ bhajetha 223
SuvaÓÓadaÓÉÈ vÊtipatanti 386 HassaÑ jappaÑ 327
SurÈdhutto 296 HitvÈ care vÊtamado 327
SusukhaÑ vata jÊvÈma 42 HitvÈna piyaÒca 333
S|cilomo 320 HitvÈ mÈnusakaÑ yogaÑ 377
S|riyova obhÈsaya- HirÊ ÊsÈ 291
mantalikkhaÑ 79 HirÊnisedho 34
Seyyo ayoguÄo 57 HirÊ ca ottappaÒca 219
Selo brÈhmaÓo 365 HiriÑ tarantaÑ 318
SoÓasi~gÈlÈ 219 HÊnÈdhimuttikÈ sattÈ 243
SoÄasa brÈhmaÓÈ 431 HÊnÈyÈvattissÈmi 101
SaÑghabhedo 202 HÊnaÑ dhammaÑ na seveyya 38
SaÑghaÔÔamÈnÈni 286 Hutamatthu saccaÑ 349
SaÑghaÑ namassÈma 8, 315 HuÑhu~kajÈtiko 80
SaÑvÈsena sÊlaÑ 156 HeÔÔhÈ rahado 271
SaÑsaggajÈtassa 285 Hemavato 302
NÈnÈpÈÔhÈ
PaÔhamo m|lapÈÔho, SÊ = SÊhaÄapotthakaÑ, SyÈ = SyÈmapotthakaÑ,
KaÑ = KambojapotthakaÑ, I = I~galisapotthakaÑ, Ka = kesuci
Marammapotthakesu dissamÈnapÈÔho, Ka-SÊ = kesuci SÊhaÄapotthakesu
dissamÈnapÈÔho, ®Ôha = AÔÔhakathÈ.
KhuddakanikÈye
NÈnÈpÈÔhÈ PiÔÔha~kÈ
[A]
AkÈco = AkÈmo (SÊ, SyÈ) 349
AkkhÈto vo = AkkhÈto ve (SÊ, I) 52
Agaho = Agiho (Ka-SÊ, I) Ageho (katthaci) 346
AgÈriyabh|tassa = AgÈrikabh|tassa (SyÈ) 98
Acchecchi = Acchejji (Ka-SÊ) Acchijji (Ka-SÊ, SyÈ) Achijji (Ka) 171
Acchecchi = Acchejji (SÊ, I) Acchijji (Ka) 227
Acchecchi = Achejji (Ka) 332
AjjhattacintÊ = AjjhattasaÒÒÊ (SyÈ, KaÑ, Ka) 305
AjjhenakuttaÑ = Ajjhena kujjaÑ (SÊ, I) 316
AjjhogÈhetvÈ = AjjhogahetvÈ (SÊ, SyÈ, I) 118
AjjhosannÈ = AjjhopannÈ (Ka) 171
AÒÒataro ca = AÒÒataro ca kho (SÊ, I) AÒÒataro kho (SyÈ, KaÑ, Ka) 293
AÒÒatra TathÈgatassÈ”ti = AÒÒatra TathÈgatenÈti (Ka-SÊ) 180
AÒÒÈyupasame = PaÒÒÈya upasame (SyÈ) 393
AÒÒÈsikoÓÉaÒÒo = AÒÒÈtakoÓÉaÒÒo (sabbattha) 173
AÔÔhi = AÔÔhÊ (SyÈ, KaÑ) 2
AÔÔhiÑ katvÈ = AÔÔhÊkatvÈ (SÊ, SyÈ) AÔÔhikatvÈ (I) 177
AÓumattopi = AÓumattenapi (SÊ, SyÈ) 342
[A]
AttaghÈtÈya = AttaghaÒÒÈya (SÊ, SyÈ, I) 38
AttanÈ hi = AttanÈva (SÊ, SyÈ, I) 38
Attano attÈnaÑ = AttanÈttÈnaÑ (SÊ, SyÈ) 349
AttÈ = Satto (SÊ, Ka) 224
AttÈ nirattÈ = AttaÑ nirattaÑ (bah|su) 402
AttÈ vÈpi nirattÈ vÈ = AttaÑ vÈpi nirattaÑ vÈ (bah|su) 412
AtuÓhaÑ = AccuÓhaÑ (SÊ, SyÈ) 427
Adda = Dakkhi (SÊ, I, Ka) Adakkhi (SyÈ) 227
AdinnamÈdeti = AdinnaÑ Èdiyati (SÊ, I) 298
AndhatamaÑ = AndhaÑ tamaÑ (SÊ) 252
Andhabh|to = AndhÊbh|to (Ka) 39
AdhipatitvÈ = AdhipÈtetvÈ (SÊ, SyÈ, I)
AdhipÈtitvÈ (Ka) 86
AdhimÈnasÈ = AdhimanasÈ (SÊ, SyÈ) 387
AdhivÈsetu = AdhivÈsetveva (SÊ) 364
AnatthapadasaÑhitÈ = AnatthapadasaÒhitaÑ (Ka) 28
AnanvayaÑ = AtthanvayaÑ (Ka) 318
AnapÈyinÊ = AnupÈyinÊ (Ka) 13
AnarahaÑ = AnarahÈ (SÊ, I) 299
AnÈnuyÈyÊ = AnÈnuvÈyÊ (SyÈ, Ka) 440
AnÈsisÈno = AnÈsayÈno (SÊ, I) AnÈsasÈno (SyÈ) 334
Anuca~kamantÈnaÑ = Anuca~kamamÈnÈnaÑ (SÊ, I) 373
AnujÈnÈti = AnujÈneyya (AÑ 3. 167.) 117
AnupÈdÈ = AnupÈdÈnÈ (SÊ) 116
AnupubbiÑ kathaÑ = ŒnupubbikathaÑ (SÊ)
AnupubbikathaÑ (SyÈ, I, Ka) 135
Anumodenti = Anumodanti (SÊ, SyÈ, I) 247
AnuyantÈ = AnuyuttÈ (SÊ) 368
AnussaraÓampahaÑ = AnussatimpahaÑ (SyÈ) 267
NÈnÈpÈÔhÈ 475
[A]
An|payo = Anusayo (SÊ) Anupayo (SyÈ) 276
An|pavÈdo an|paghÈto = AnupavÈdo
anupaghÈto (SyÈ, I, Ka) 41, 127
AnekarasabyaÒjano = Anekas|parasabyaÒjano (SÊ, I) 110
AneÄam|go = Anelam|go (SyÈ, I, Ka) 290
AnottÈpÊ = AnottappÊ (bah|su) 214
Apakassatha = Avakassatha (SÊ, SyÈ, Ka) 322
ApatÈsi = AvatthÈsi (Ka-SÊ) 124
ApattÈni = ApatthÈni (SÊ, SyÈ, I) PaviddhÈni (?) 36
Apabodheti = Apabodhati (SÊ, SyÈ, I) 34
Apasabyato = ApabyÈmato (SyÈ) (SaÑ 1. 228 piÔÔhepi.) 136
AppaÔibaddhacitto = AppaÔibandhacitto (Ka) 289
AppamÈdavihÈrino = AppamÈÓavihÈrino (SÊ-®Ôha) 245
AppaharitaÑ karoti, soÓÉÈya ca = AppaharitaÒca karoti,
soÓÉÈya (bah|su) 126
AppodakapÈyÈsena ca = AppodakapÈyasena ca (Ka) 122
Abaddho = Abandho (SyÈ, KaÑ) 285
Abbahe = Abb|Ähe (SyÈ, I) Abbuhe (Ka-®Ôha) 328
AbyÈpajjhÈrÈmo = AbyÈpajjÈrÈmo (Ka) AbyÈbajjhÈrÈmo (?) 216
AbyÈpajjaÑ = AbyÈpajjhaÑ (Ka) AbyÈbajjhaÑ (?) 206
Abhabba = Abhabbo (bah|su) 6
Abhabba kÈtuÑ = Abhabbo kÈtuÑ (SÊ) 6
AbhinibbajjiyÈtha = AbhinibbajjayÈtha (SÊ, I) AÑ 3. 18 piÔÔhe. 322
Abhimatthati = Abhimanthati (SÊ, I) 37
AbhivaÔÔhaÑva = AbhivaÉÉhaÑva (SyÈ) AbhivaÔÔaÑva (I)
AbhivuÉÉhaÑva (Ka) 61
Abhivihacca = Abhihacca (SyÈ) 208
Abhisa~khÈsi = Abhisa~khÈresi (SyÈ, Ka) 367
[A]
AbhisÈpoyaÑ = AbhisÈpÈyaÑ (SÊ) AbhilÈpÈyaÑ (SyÈ, I)
AbhisapÈyaÑ (Ka) 255
AbbhussakkamÈno = AbbhuggamamÈno (Ka-®Ôha) 208
AmatapadaÑ = AmataÑ padaÑ (Ka) 16
AyaÑ cettha = AyaÑ cevettha (SyÈ) 271
AratiÑ ragaÒca = AratiÒca rÈgaÑ (SyÈ, Ka) 409
ArahattÈya = ArahattaphalasacchikiriyÈya (SÊ) 144
Ar|paÔÔhÈyino = ŒruppavÈsino (SÊ, I) 396
Ar|pÈ = ŒruppÈ (SÊ) 238
AlÈb|neva = AlÈp|neva (SÊ, SyÈ, I) 36
AlippamÈno = AlimpamÈno (SyÈ, I, Ka) 290
Avanti dakkhiÓÈpatho = Avanti dakkhiÓapatho (SÊ) 146
AvighÈtattÈ = AvigatattÈ (SÊ-®Ôha) 221
AsaÓÔhitÈ = SusaÓÔhitÈ (SÊ, SyÈ, I) 396
AsattÈ = AlaggÈ (SyÈ) 352
AsayaÑkÈro aparaÑkÈro = AsayaÑkaro ca
aparaÑkaro ca (SyÈ, I) 162
Assa = Asassi (SyÈ, Ka) 84
AsantaÑ bhÈvanamiccheyya = AsantaÑ bhÈvamiccheyya (SyÈ)
AsantabhÈvanamiccheyya (Ka) 23
AsammuÔÔhÈ = AppamuÔÔhÈ (SyÈ) 274
AsucibhÈvamassitÈ = AsucÊkamissitÈ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 316
AhiÑsakÈye munayo = AhiÑsakÈyÈ munayo (Ka) 46
AÄakassa = MuÄakassa (SyÈ) M|Ähakassa (Ka) MaÄakassa (Niddesa) 429
[Œ]
ŒkÈsagataÑ = ŒkÈsaÑ (SyÈ) 208
ŒgantÈ = ŒgantvÈ (SyÈ, Ka) 259
ŒvaÔÔan”ti kho = SÈvaÔÔoti kho (bah|su) 271
Œhu ninhÈtapÈpakan”ti = Œhu sabbappahÈyinanti (AÑ 1. 277) 234
Œhu sabbappahÈyinan”ti = Œhu ninhÈtapÈpakanti (AÑ 1. 276) 233
NÈnÈpÈÔhÈ 477
[I]
ItthattaÑ = ItthabhÈvaÑ (SÊ, SyÈ) 435
ItthabhÈvaÒÒatthÈbhÈvaÑ = ItthambhÈvaÒÒathÈbhÈvaÑ (SyÈ) 201
Indakhilupamo = IndakhÊl|pamo (SÊ, SyÈ, I) 27
[U]
UkkÈdhÈro = OkkÈdhÈro (SyÈ, Ka) 328
UccÈsaddÈ mahÈsaddÈ = UccÈsaddamahÈsaddÈ (Ka) 104
UcchadditvÈna = UggiritvÈna (SÊ, SyÈ, I) UcchaditvÈ (SÊ, SyÈ-®Ôha)
UcchaÉÉitvÈna (Ka) 92
UÓÓamatÊ = UnnamatÊ (?) 408
UttarÈsa~gaÑ = CÊvaraÑ (sabbattha) 107, 138
Uttari = UttariÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 117
UttarikaraÓÊye = UttariÑ karaÓÊye (SyÈ) 253
UttariÑ = Uttari (Ka) 358
Utenassa = Udenassa (SÊ, SyÈ, I) 176
UdakamaÓiko patiÔÔhÈpito = UdakamaÓikaÑ patiÔÔhÈpitaÑ (SyÈ) 184
UpaÔÔhÈpeti = UpaÔÔhapeti (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 126
Upadhibandhano = Upadhisambandhano (Ka-SÊ) 176
Upapatti = Uppatti (SÊ) 263
UpaplaviÑ = UpallaviÑ (SyÈ, Niddesa) 451
UpalepabhayÈ = UpalimpabhayÈ (Ka) 241
Upavisi = UpÈgami (SÊ, I) 386
UpasaggaÑ = UpassaggaÑ (SÊ, I) 34
UpasampadÈya = UppÈdÈya (SyÈ) 119
Uppajja = Ubbhijja (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 761 TheragÈthÈya sameti. 62
UppilÈvÈ = UbbilÈpÈ (SÊ, SyÈ, I) 121
Upeccapi = Upaccapi (Ka) Uppaccapi (?) 137
[]
mibhayan”ti kho = Sa-|mÊti kho (bah|su) 271
[E]
EkacaraÑ = EkacÈraÑ (Ka) 18
EkacariyaÑ = EkaccariyaÑ (Ka) 22
Ekaghano = Ekagghano (Ka) 25
EtamÈdÊnavaÑ = EvamÈdÊnavaÑ (SÊ, I, Ka) 201
Etarahi kho pana bhante = Santi kho pana bhante etarahi (SÊ, I)
SaÑ 3. 229. 153
EvaÒce = EtaÒce (SÊ, I) 369
[O]
OkÈsakammamattampi = OkÈsamattampi (SÊ, I) 357
OpunÈti = OphunÈti (Ka) 49
OrimatÊre = OrimatÊrÈ (bah|su) 188
OsÈrissÈmi = OtarissÈmi (SÊ, SyÈ, I) OyÈyissÈmi (SÊ, SyÈ-®Ôha)
OsÈpayissÈmi (SaÑ 1. 79.) 157
[ Ka ]
Ka~khacchida = TaÓhacchida (bah|su) 433
KaÒci = KiÒci (Ka) 72
KaÔukabhedano = KaÔukappabhedano (SÊ, SyÈ, I) 59
Kamma = KammaÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 6
KammunÈ = KammanÈ (SÊ, I) 299, 374
KayirÈ naÑ = KayirÈthetaÑ (SÊ, SyÈ) KayirÈthenaÑ (I) 30
KayokayaÑ = KayÈkkayaÑ (SÊ) KayÈ kayaÑ (SyÈ) 8
KasÊ = Kasi (Ka) 8
KamayÈnassa = KÈmayamÈnassa (Ka) 399
KÈm|papattiyo = KÈmuppattiyo (SÊ) 258
KÈmesu = KÈme (SÊ, SyÈ) KÈye (lalitavitthÈra) 342
KÈraÓÉavaÑ = KÈraÓÉaÑva (SyÈ, Ka) AÑ 3. 17, 18 piÔÔhesu. 322
KÈla~kataÑ = KÈlakataÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ) 86, 372
KÈla~katÈ = KÈlakatÈ (SÊ, SyÈ, KaÑ) 8
NÈnÈpÈÔhÈ 479
[ Ka ]
KÈveyyasippaÑ = KÈbyasippaÑ (SyÈ) 113
KiÒcana’matthi = KiÒci matthi (SyÈ) KiÒci natthi (I)
KiÒcinamatthi (Ka) 448
Kimassa uttari karaÓÊyaÑ = Kimassa bhikkhave uttari karaÓÊyaÑ
(sabbattha) 274
KiÑ mayÈ na sakkÈ = KiÑmayÈ sakkÈ (SyÈ, I) 128
KukuÔÔhÈ = KakutthÈ (SÊ) KukuÔÈ (SyÈ) KakudhÈ (DÊ 2. 107.) 181
KuÔhÈrÊ = KudhÈrÊ (Ka) 381
KuÓÉadhÈnavane = KuÓÉiÔÔhÈnavane (SyÈ, I) 93
KuÓÉikÈyaÑ = KuÓÉiyÈyaÑ (SÊ, SyÈ, I) 93
Kubbato = Sukubbato (SyÈ, KaÑ) 20
KummaggaÑ paÔipanno = KummaggappaÔipanno (AÑ 1. 321.) 273
Kuraraghare = Kururaghare (SyÈ) (Vi 3. 283) Kulaghare (Ka) 144
KuvaÑ vÈ = Kudha vÈ (Ka) Kutha vÈ (Niddesa) 427
KusobbhÈ = KussubbhÈ (SÊ) 390
KeÓiyassa jaÔilassa assame = KeÓissamiye jaÔile (SÊ, I) 365
Ko nu hÈso = Kinnu hÈso (Ka) 35
[ Kha ]
KhaÓo vo = KhaÓo ve (I, Ka) 328
KhaÓo vo = KhaÓo ve (SÊ, I, Ka) 58
KhandhasamÈ = KhandhÈdisÈ (SÊ, SyÈ, I) R|pasiddhiyÈ sameti. 43
KhÈrivividhamÈdÈya = KhÈrÊvidhamÈdÈya (Ka) SaÑ 1. 77;
DÊ 1. 95 piÔÔhesupi. 156
Khippameva = KhippaÒÒeva (SÊ) KhippaÑyeva (Ka) 140
KhÊrapakova = KhÊrapÈnova (I) 54
KhuddaputtaÑ hi = KhuddaputtÈmhi (SÊ) 82
[ Ga ]
GathitÈ = GadhitÈ (Ka) 171, 407
GavassaÑ = GavÈssaÑ (SÊ, SyÈ, I) 399
[ Ga ]
GahakÈraÑ = GahakÈrakaÑ (SÊ, SyÈ, I) 36
Gaharakkhaso”ti kho = Sagaho sarakkhasoti kho (bah|su) 271
GihibyaÒjanÈni = GihivyaÒjanÈni (SyÈ, KaÑ, I) 286
GomÈ = Gomiko (SÊ, I) Gopiyo (Ka) 284
[ Ca ]
CiraÑ diÔÔho = CiradiÔÔho (SÊ) 148
CujjamÈno = BhuÒjamÈno (SyÈ, Ka) 298
C|Äapanthako = Cullapanthako (SÊ) C|lapanthako (I) 150
CetaÑ = CekaÑ (SÊ, I) ChekÈ (SyÈ) 218
CorÈ = CarÈ (SaÑ 1. 79) 157
[ Cha ]
ChaccÈbhiÔhÈnÈni = Cha cÈbhiÔhÈnÈni (SÊ, SyÈ) 6
Chasu = Chassu (SÊ, I) 304
ChedanabandhanÈ ca = Chedanabandhanato (SÊ, SyÈ) 333
ChettuÑ = ChetuÑ (Ka) 283
[ Ja ]
Ja~ghÈvihÈraÑ = Ja~ghavihÈraÑ (Ka) 117
JambusaÓÉassa = JambumaÓÉassa (Ka) 368
JammanaÑ = JappanaÑ (Ka) 432
JalambujaÑ = ElambujaÑ (SÊ, SyÈ) 411
JÈÓussoÓi = JÈÓusoÓi (Ka) 372
JÈtavedaso = JÈtavedassa (SyÈ) 193
JÈnamupÈgamumhÈ = JÈtamupagamamhÈ (SÊ, SyÈ) 331
JÈniyÈmÈti = JÈnissÈmÈti (SÊ, Ka) 414
JigiÑsako = JigÊsato (Ka) 387
JiÓÓamivattacaÑ = JiÓÓamiva tacaÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 279
[ ©a ]
©attaÑ = ©ÈttaÑ (?) 23
NÈnÈpÈÔhÈ 481
[ ®ha ]
®hapeti = ®hÈpeti (SÊ, I) Thapeti (Ka) 296
[ a ]
aÑsasarÊsape = aÑsasiriÑsape (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 287
[ Ta ]
TagaramallikÈ = TaggaramallikÈ (Ka) 21
TaÓhaÑ = TaÓhÈ (bah|su) 394
TaÓhaÑ = TaÓhÈ (SÊ, Ka) 201
TatuÔÔhÈya = TaduÔÔhÈya (SÊ, SyÈ, I) 48
Tatreva = Atreva (SyÈ, Ka) 297
TathiyÈ = Tathi vÈ (sabbattha) 419
Tathiyanti = Tathivanti (SyÈ, Ka) 416
Tamokhandha = TamokkhandhaÑ (SÊ, SyÈ, I) 201
TavÈhamasmi = SakhÈhamasmi (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 318
TÈvassunihito = TÈva sunihito (SÊ) 9
TiÓÓÈ = NitiÓÓÈ (Ka) 188
TibbÈhi = TippÈhi (SyÈ) 92
Timitimi~galo = Timirapi~galo (SÊ, I) (AÑ 3. 40) 141
Tedha bhikkh| = Te ca bhikkh| (SÊ, SyÈ, I) 177
Te’bhirattÈ = TyÈbhirattÈ (SyÈ, Ka) 417
Toye na upalimpati = Toyena na upalippati (SÊ) 363
[ Tha ]
ThÈmaÑ = MÈnaÑ (SÊ, Ka) 421
ThinamiddhÈ = ThÊnamiddhÈ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 121
Th|ÓaÑ = Th|naÑ (SÊ, SyÈ, I) 174
ThokaÑ thokampi = Thoka thokampi (SÊ, I) 31
[ Da ]
Dakkhati = Dakkhiti (SÊ) 420
DakkhiÓÈgirismiÑ = DakkhiÓagirismiÑ (Ka) 291
DajjÈ appampi = DajjÈ’ppasmimpi (SÊ, I) DajjÈ appasmi (SyÈ, Ka) 46
DaddallamÈnaÑ = DaddaÄhamÈnaÑ (Ka) 386
DibbÈ = DibyÈ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 302
DivasaÑsantatto = Divasasantatto (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 292
DivÈ divassa = DivÈdivasseva (SyÈ) DivÈdivasseyeva (I)
DivÈ divassayeva (Ka) 97
DÊyati = Diyyati (SÊ, Ka) 92
DukkhaÒcÈpi = DukhaÑ vÈpi (SÊ, SyÈ) 414
DukkhÈnupatito siyÈ = DukkhÈnupÈtito (?) 56
DuggatyÈ = DuggaccÈ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 300
DutÊyena = Dutiyena (sabbattha) 287
Dussati = Dissati (SÊ, I) 296
D|rakkhaÑ = DurakkhaÑ (sabbattha) 18
Deve = Nabhe (SÊ) 208
DvattiÑsÈni ca = DvattiÑsÈ ca (SÊ, SyÈ, I) DvattiÑsa tÈni (?) 431
DvijaÑ = DijaÑ (I) 298
DvidhÈpathaÑ = DvedhÈpathaÑ (SÊ) 189
DvipaduttamaÑ = DipaduttamaÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 293, 430
DvipÈdakoyaÑ = DipÈdakoyaÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 308
[ Dha ]
DhanapÈlo = DhanapÈlako (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 59
DhammassavanaÑ = DhammassavaÓaÑ (Ka-SÊ)
DhammasavanaÑ (Ka-SÊ) 4
Dhammo = Damo (?) 307
Dhariyanta = DhÈriyanta (SyÈ) DhÈrayantaÑ (SÊ, Ka) 387
DhÊ = Dhi (SyÈ) ByÈkaraÓesu. 69
DhonaÑ = DhotaÑ (SÊ) 331
DhaÑsanti = DhaÑsenti (SÊ, I) 325
NÈnÈpÈÔhÈ 483
[ Na ]
Na atari = AtiÓÓo (Ka-SÊ, Ka) 235
Na ittaraÑ = Na ittarena (SyÈ, SÊ, SyÈ-®Ôha) 156
Na ubhayamantarena = Na ubhayamantare (sabbattha) 179
Na karomi’cÈha = Na karomÊti cÈha (SyÈ) 57
Na kaÒci = NaÑ kaÒci (SÊ, I) NaÑ kiÒci (SyÈ) Na kiÒci (Ka) 11
Na jÈtu metÊ”ti = Na jÈtimetÊti (SyÈ, I, ®Ôha, pÈÔhantaraÑ.) 166
NattamahÈ’bhipassa = RattamahÈbhipassa (SyÈ)
RattamahaÑ vipassa (Ka) 440
Na dÈnÈhaÑ bhikkhave ito paraÑ = Na dÈnÈhaÑ bhikkhave ajjatagge
(AÑ 3. 45 piÔÔhe.) 139
NaddhiÑ = NandhiÑ (Ka-SÊ) NandiÑ (I) 70
NappaÔibhÈseyya = NappaÔibheyya (?) 107
Na macchamaÑsÈna’manÈsakattaÑ = Na macchamaÑsaÑ na
anÈsakattaÑ (SÊ-®Ôha, m|lapÈÔho)
Na macchamaÑsÈ-
nÈnÈsakattaÑ (SyÈ, Ka) 317
Na mandaÑ = Na maÑ taÑ (SÊ, I) Na mattaÑ (SyÈ) 31
Namayanti = Damayanti (Ka) 25
Na maÑ passati = MaÑ na passati (SyÈ) 256
Na lippatÊ = Na limpatÊ (SyÈ, Ka) 400
Na limpati = Na lippati (SÊ, I) 420
Na vedag| diÔÔhiyÈyako = Na vedag| diÔÔhiyÈ (Ka-SÊ, SyÈ, I) 411
Na sambÈdhe na methune = Na sambÈdhÈ na methunÈ (SyÈ, Ka) 375
Na hane = Na hÈne (SÊ) 338
NÈÒÒo aÒÒaÑ = NÈÒÒamaÒÒo (SÊ) 38
NÈÔaputto = NÈtaputto (SÊ, I) 355
NÈsÊsatÊ = NÈsiÑsatÊ (SÊ, SyÈ, I) 400
NikkhipitvÈ = NikhanitvÈ (SÊ, SyÈ, I) 129
NikkhaÑ = NekkhaÑ (SÊ, SyÈ, I) 47
NiggamÈ = NiragamÈ (SÊ, SyÈ) NigamÈ (Ka-SÊ) Niragama (I) 388
NijigÊsÈno = NijigiÑsÈno (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 299
NiddaÑ = NindaÑ (SÊ, I) SaÑ 1. 8 piÔÔhepi. 34
NinhÈya = NinahÈya (SyÈ) 359
[ Na ]
NibbÈnaÑ = NibbÈÓaÑ (Ka-SÊ, I) 41
NibbÈnaÑ iti = NibbÈnamÊti (SÊ) 444
NibbÈnaÑ paramaÑ = NibbÈÓaparamaÑ (Ka-SÊ) 43
NirÈsayo = NirÈsÈso (Ka) 288
NirÈsÈsaÑ = NirÈsayaÑ (SÊ, SyÈ, I) NirÈsakaÑ (?) 72, 377
NirÈso = NirÈsayo (SÊ) NirÈsaso (SyÈ) 334
NiriyaÑ sopapajjatÊ”ti = NiriyaÑ so upapajjatÊti (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 212
NirÈkatvÈ = NiraÑkatvÈ (bah|su) YathÈ anirÈkatajjhÈnoti. 325
NissaraÓiyÈ = NissÈraÓÊyÈ (AÑ 2. 214) 237
NihuÑhu~ko = Nihuhu~ko (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 80
NÊyati = Niyyati (bah|su) 371, 412
NuÓÓameyya = Nunnameyya (?) 333
NhÈtakaÑ = NahÈtakaÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 74
NhÈpanena = NahÈpanena (SÊ) 269
NhÈyatÊ = NahÈyatÊ (SÊ) 84
NhÈru = NahÈru (SÊ, I) NahÈr| (SyÈ, KaÑ) 2
[ Pa ]
PakkÈmi = Pakkami (Ka) evamuparipi. 83
Pakudho = Kakudho (SÊ) Pakuddho (SyÈ, KaÑ) 355
PaccattaÒca sarÊresu = PaccattaÑ sasarÊresu (SÊ, I) 375
PaccupaÔÔhÈnÈ = PaccuÔÔhÈpanÈ ca (SÊ, SyÈ) PaccuÔÔhÈpanÈ (I) 316
PaÔikacca = PaÔigacca (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 166
PaÔigiddhÈ = PaÔigijjhÈ (SyÈ, I) 384
PaÔibandhacitto = PaÔibaddhacitto (SyÈ) PaÔibandhar|po (?) 92
PaÔibaddho = PaÔibandho (I, Ka) 97
PaÔisallÈnÈ = PaÔisallÈÓÈ (SÊ) 134
PaÔisallÈnÈrÈmÈ = PaÔisallÈÓÈrÈmÈ (Ka) 221
PaÔhamuppattiko = PaÔhamuppattiyÈ (SÊ) PaÔhamuppattito (SyÈ) 341
NÈnÈpÈÔhÈ 485
[ Pa ]
PaÓÈmemi vo = Vo paÓÈmemi (sabbattha) 105
Patanato = Papatato (SÊ, I-®Ôha) 371
PattapuÔasseva = PalÈsapuÔasseva (I, Ka) 242
PatikkhaÑ = Pati + ikkhaÑ = PatikkhaÑ. 388
PaÔisanthÈravutyassa = PaÔisandhÈravutyassa (Ka) 67
PatvÈ = PattÈ (SyÈ, I, Ka) 140
PathaviyaÑ = PaÔhaviyaÑ (SÊ, SyÈ, I) 156
Pathavissito = PaÔhavissito (Ka-SÊ)
PathaviÑsito (Ka-SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 313, 316
Paddhag|ti = PaÔÔhag|ti (SyÈ, Ka) 444
PadmaÑva = PadumaÑva (SÊ, SyÈ, I) 310
Padussati = Padissati (SÊ) 296
PaÓunnakodho = PanuÓÓakodho (Ka) 110
PabbajitvÈ = PabbajitÈ (Ka-SÊ) 142
Pabha~guraÑ = Pabha~gunaÑ (Ka) 34
Pabha~guraÑ = Pabha~gunaÑ (Ka-SÊ, Ka) Pabha~guÓaÑ (SyÈ) 220
PamÈya = PahÈya (Ka-SÊ, Ka) SamÈya (Ka)
Pa + mÊ + tvÈ = pamÈya, yathÈ nissÈyÈtipadaÑ. 309
PamuÒcaÑ gahÈyaÑ = PamukhaÑ gahÈya (SyÈ) PamuÒca gahÈya (Ka) 402
PayatapÈÓi = PayatapÈÓÊ (SÊ, SyÈ) 264
Paradattavutto = Paradavutto (Ka-SÊ, SyÈ, I) 99
ParamadÈnaÑ = ParamaÑ dÈnaÑ (I, Ka) 111
Parikissati = Parikilissati (SÊ) 407
ParicÈrakasoÄasÈnaÑ = ParicÈrakasoÄasannaÑ (SyÈ, Ka) 449
ParicÈressantÊ = CÈriyanti (SyÈ) 157
ParipuÓÓasikkhaÑ = ParipuÓÓasekhaÑ (SÊ) ParipuÓÓasekkhaÑ (SyÈ) 222
ParibbÈjaÑ = ParibbajaÑ (Ka) ParibbÈjakaÑ (SyÈ, KaÑ) 299
Pariyodapeyya = PariyodÈpeyya (?) 26
[ Pa ]
ParoparÈ = ParovarÈ (SÊ, I) 348
ParoparÈni = ParovarÈni (SÊ, SyÈ) 436
Paropare = Parovare (SÊ, I) VarÈvare (SyÈ) 389
ParovaraÑ = VarÈvaraÑ (katthaci) 331
PlavatÊ = Plavati (SÊ, I) PalavetÊ (Ka) UplavatÊ (?) 61
Paviveko ca = Viveko ca (SyÈ) 216
ParihÈrati = ParihÊrati (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 308
PahÊyati = Pahiyyati (Ka) (SÊ, SyÈ, Ka) 250, 405
PahantvÈna = PahatvÈna (SÊ, I) 73
PalokinaÑ = PalokitaÑ (SÊ) 393
PÈÓine = PÈÓino (SÊ) 311
PÈÓupete = PÈÓupetaÑ (Ka) 379
PÈpiyo = PÈpiyaÑ (?) 19
PÈyasaÑ = PÈyÈsaÑ (sabbattha) 292
PÈrag| = PÈragÈ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 284
PÈra~gato = PÈragato (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 72
PÈra~gatÈ = PÈragatÈ (Ka-SÊ, SyÈ) 229
PÈrÈyananteva = PÈrÈyaÓaÑtveva (SÊ-®Ôha) 449
PÈva = PÈvÈ (SÊ, SyÈ, I) 401
PitvÈ = PÊtvÈ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 43
Pidhiyyare = Pithiyyare (SÊ, SyÈ, I) PithÊyare (SÊ-®Ôha) PidhÊyare (?) 434
PidhÊyati = PithÊyati (SÊ, SyÈ, I) 39
PippaliguhÈyaÑ = PipphaliguhÈyaÑ (SyÈ) SimbaliguhÈyaÑ (Ka) 81
Piyar|passÈdagadhitÈse = Piyar|passÈtagadhitÈse (SÊ, I) 93
Pilindavaccho = Pilindivaccho (SÊ) 109
PuÒÒÈni = PuÒÒÈnanti (AÑ 2. 465) 205
PuttÈ matthi dhanammatthi = Puttamatthi dhanamatthi (Ka) 22
PubbuÄakaÑ = BubbuÄakaÑ (SÊ, I) 39
P|janeyyÈnaÑ = P|janÊyÈnaÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 3, 319
Pessiko = Pessako (Ka) 375
NÈnÈpÈÔhÈ 487
[ Pha ]
Phassaye = Phussaye (SyÈ) 287
Phiyena = Piyena (SÊ, SyÈ) 326
Phusati = Passati (SÊ, SyÈ, I) 384
Phusati = Phusseti (SyÈ) 253
PhusayitvÈ = PhussayitvÈ (SyÈ) PhassayitvÈ (I) 226
PhoÔenti = PoÔhenti (SÊ, I) Pothenti (Ka) 385
[ Ba ]
Bandhito = BÈdhito (bah|su) 62
Baddho = Bandho (bah|su) 234
BalÊbadde = Balivadde (SÊ, I) 291
BalÊbaddova = Balibaddhova (Ka) Balivaddova (SÊ, SyÈ, I) 36
BahukÈrÈ = Bah|pakÈrÈ (SÊ, I) 269
BahuppadÈ = BahupadÈ (Ka) 254
BÈlo’mako = BÈlo mago (SÊ, SyÈ, Ka) 416
BelaÔÔhaputto = BellaÔÔhiputto (SÊ, I) VeÄaÔÔhaputto (SyÈ) 355
ByantÊ karoti = Byantikaroti (SÊ, I) ByantiÑkaroti (Ka) 272
ByÈsattamanasaÑ = ByÈsattamÈnasaÑ (Ka) 20
BrahmacariyavÈ = BrahmacariyaÑ (Ka) 51
BrahmacÈrayo = BrahmacÈrino (SyÈ) Brahmacariye (I, Ka) 187
BrÈhmaÓakaraÓÈ = BrÈhmaÓakÈrakÈ (Ka) 80
[ Bha ]
BhakuÔiÑ = Bh|kuÔiÑ (Ka-SÊ) BhÈkuÔiÑ (Ka-SÊ) 350
Bhasmacchannova = BhasmÈchannova (SyÈ, I, Ka) 23
BhassÈrÈmo = Bhassarato (sabbattha) 244
BhÈjÊyati = BhÈjÊyissati (SÊ) 134
BhÈhisi = BhÈsihi (SÊ, SyÈ, I) 390
BhidurÈyaÑ = BhindantÈyaÑ (SyÈ, I, Ka) 242
Bhiyyo = BhÊyo (SÊ) 15
[ Bha ]
BhummÈni = Bh|mÈni (Ka) 4
Bh|tÈ va = Bh|tÈ vÈ (SyÈ, KaÑ, I, Ka) 11
Bh|nahu = Bh|nahata (SyÈ, Ka) 382
Bh|maÔÔhe = BhummaÔÔhe (SÊ, SyÈ) 17
BhecchÈmi = GacchÈmi (SÊ) VecchÈmi (SyÈ) VajjhÈmi (Ka) 343
BhetvÈna = BhitvÈna (SÊ, Ka) BhinditvÈ (Vi 4. 369; AÑ 3. 315) 203
BhedanapariyantÈ = BhedapariyantÈ (SyÈ) 371
BhogirÈjÈno = BhojarÈjÈno (SÊ, SyÈ) 368
[ Ma ]
MakkhÈse = MakkhitÈse (SyÈ) 197
Maggamanukkamanti = Maggamanuggamanti (SÊ, Ka) 249
MantabhÈÓÊ = MantÈbhÈÓÊ (SyÈ, I) 412
MaddavÈni = MajjavÈni (Ka, ®ÊkÈ) PaccavÈni (Ka-®Ôha) 67
MadhuÑvÈ = MadhuvÈ (sabbattha) (DÊ 1. ®ÊkÈ passitabbÈ) 23
Mahattaro = Mahantataro (SÊ) 382
Mahattehi = Mahantehi (SÊ, Ka) Mahatthehi (SyÈ) 215
MahÈ = VÈhÈ (SÊ, SyÈ, I) TheragÈthÈyaÑ (760) GÈthÈya sameti. 62
MahÈkaccÈno = MahÈkaccÈyano (SÊ, I, Ka) 80
MahÈmoggallÈnassa = MahÈmoggalÈnassa (Ka) 95
MÈgaÓÉiyÈti = MÈgandiyÈti (SÊ, SyÈ, I) 409
MÈgamha = MÈgamma (SÊ, SyÈ, Ka) 370
MÈnavinibaddhÈ = MÈnavinibandhÈ (SÊ) 166
MÈraÒjahaÑ = MÈrajahaÑ (SyÈ) MÈnajahaÑ (SÊ, Ka)
MÈnaÑ jahaÑ (I) 217
MÈvamaÒÒetha = MÈppamaÒÒetha (SÊ, SyÈ, I) 31
MicchÈdiÔÔhihatena = MicchÈdiÔÔhigatena (bah|su) 121
MicchÈ vÈcaÒca bhÈsiya = MicchÈ vÈcaÑ abhÈsiya (sabbattha) 236
NÈnÈpÈÔhÈ 489
[ Ma ]
Miyyati = MÊyati (SÊ-®Ôha) 405
MutÊmÈ = MatÊmÈ (SyÈ, Ka) 326
MuduÑ = Mudu (SÊ) 343
Muni = MuniÑ (SÊ, I) 309
M|laghaccaÑ = M|laghacchaÑ (Ka) 49
MedhagamÈvaheyya = MedhakaÑ Èvaheyya (SÊ, I) 417
[ Ya ]
YakanapeÄassa = YakapeÄassa (SÊ, SyÈ) 308
YatthaÔÔhito = YatraÔÔhito (SyÈ) 32
YatthaÔÔhitaÑ = YatraÔÔhitaÑ (SyÈ) 32
YathÈpasÈdanaÑ = Yattha pasÈdanaÑ (katthaci) 49
YathÈ’ssa = YathÈ yathÈ (bah|su) 258
YadatthikaÑ = YadatthiyaÑ (I) YadatthitaÑ (Ka) 331
Yadi vÈ so samaÓako”ti = Yadi vÈ samaÓakoti (SÊ, SyÈ, I) 320
YÈyaÑ tagaracandanÊ = YvÈyaÑ tagaracandanaÑ (Ka) 21
Ye kho = Ye ca kho (SÊ) Ye ca te (SyÈ) Ye nu keci kho (I)
Ye te (SaÑ 1. 78) Ye nu kho keci (?) 156
Ye cassa = Yepassa (SyÈ) 265
Yenatthena = Senatthena (?) 342
Ye vo = Ye te (sabbattha) 269
YesaÑ ve = YesaÑ vo (I) Yassa ve (SyÈ) 369
YogakkhemÈ padhaÑsati = Yogakkhemato dhaÑsati (SyÈ, I)
YogakkhemÈ vidhaÑsati (SÊ, Ka) 203
YogÈ pamocenti = YogÈ pamuccanti (SÊ)
YogÈ mocanti (SyÈ) 249
Yoni cassa = Yoniso (SÊ, SyÈ, I) Yonissa (Ka) 215
[ Ya ]
Yo vÈpi = Yo cÈpi (SÊ, I, Ka) 57
Yo’veti = Yovedi (sabbattha) 262
Yo vedi = Yo’veti (?) 378
[ Ra ]
Ramessu = Bhamassu (SÊ, I) Bhavassu (SyÈ) Ramassu (Ka) 66
RÈjisayo = RÈjÊsayo (SÊ) 209
RoganÊÄaÑ = RoganiÉÉhaÑ (SÊ, I) RoganiddhaÑ (SyÈ) 35
RoganÊÄaÑ = RoganiÉÉhaÑ (SÊ) 220
[ La ]
Limpati = Lippati (SÊ, I) 71, 406
Lippati = Limpati (Ka) 435
Lohita~go = Lohita~ko (SÊ, I) Lohitako (?) 141
[ Va ]
VaÓiÑ = VÈÓiÑ (SÊ) VaÓÊ (SyÈ, I) VÈÓijaÑ (Ka) 157
VajiraÑva’smamayaÑ = VajiraÑva’mhamayaÑ (SyÈ, Ka) 37
VaÓÓagandhamaheÔhayaÑ = VaÓÓagandhamapoÔhayaÑ (Ka) 20
Vatasampanno = Vattasampanno (SÊ, SyÈ) Ma 2. 407. 373
VanibbakayÈcakÈnaÑ = VaÓibbakayÈcakÈnaÑ (SÊ) 240
VarovaraÑ = Paro varaÑ (SÊ, SyÈ) Paro paraÑ (Niddesa) 451
VasÊkaritvÈ = VasiÑ karitvÈ (bah|su) 343
VassaÑvuÔÔhassa = VassaÑvutthassa (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 146
Vass|pagato = Vass|pagate (Ka) 105
VÈcÈ’pariyantaÑ = VÈcaÑ pariyantaÑ (Ka) 310
NÈnÈpÈÔhÈ 491
[ Va ]
VÈdayanti = VÈdiyanti (SÊ, I) 407
VikkhÊÓo = VitiÓÓo (SÊ) 394
Vicessati = Vijessati (SÊ, SyÈ, I) 19
VijÈnati = Virajjati (Ka-SÊ) 393
Vitamiddho = Vigatamiddho (bah|su) 11
Vinaya = Vineyya (SÊ) 11
VimuttisukhapaÔisaÑvedÊ = VimuttisukhaÑ paÔisaÑvedÊ (SyÈ, I, Ka) 77
VirÈgunaÑ = VirÈgikaÑ (Ka-SÊ) Pabha~guÓaÑ (SyÈ) 242
ViriccamÈno = ViriÒcamÈno (?) VirecamÈno (DÊ 2. 106) 180
VivaÔÔacchado = Vivattacchaddo (SÊ) 431
Vivattayi = VÈvattayi (SÊ-®Ôha) 227
VivasÈne = Vivasane (SÊ, SyÈ, I) 389
VivÈdayanti = VivÈdiyanti (SÊ) 418
VisantaraÑ = VessantaraÑ (SÊ, Ka) VissantaraÑ (I) 217
VissÈsaparamÈ ÒÈti = VissÈsaparamo ÒÈti (Ka-SÊ) VissÈsa
paramÈ ÒÈtÊ (SÊ-®Ôha) VissÈsÈ paramÈ ÒÈti (Ka) 43
Vissuto = Me sutaÑ (PÈÄiyaÑ) 253
ViharataÑ = BhavataÑ (SyÈ) 274
Viharatha = Hotha (SyÈ) 274
VÊriyena = Viriyena (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 306
VuÉÉhÈpacÈyino = VaddhÈpacÈyino (SÊ, I) 29
Vedi = VedhÊ (Ka) 87
VeramaÓisikkhÈpadaÑ = VeramaÓÊsikkhÈpadaÑ (SÊ, SyÈ) 1
VaÑsakkaÄÊrova = VaÑsakaÄÊrova (SÊ) VaÑsÈkaÄÊrova (SyÈ, KaÑ, I)
VaÑsekaÄÊrova (Niddesa) 285
[ Sa ]
Sa~kÈradhÈnasmiÑ = Sa~kÈraÔhÈnasmiÑ (Ka) 21
Sa~khÈ = Sa~khaÑ (SÊ, SyÈ, I) 420
[ Sa ]
Sa~khÈtadhammÈnaÑ = Sa~khatadhammÈnaÑ (SÊ, I, Ka) 23
Sa~khÈraparamÈ = Sa~khÈrÈ paramÈ (bah|su) 43
Sa~kheyyakÈro ca = Sa~kheyyakÈrova (Ka) 331
Sa~khyaÑ = Sa~khaÑ (SÊ, I) 395
Sa~khyampi = Sa~khampi (SÊ) 102
SagandhakaÑ = SugandhakaÑ (Ka) 20
SaÒcayo = SaÒjayo (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 355
SacittapariyodapanaÑ = SacittapariyodÈpanaÑ (?) 41
SaÒchannapatto = SaÒchinnapatto (SyÈ, I) Pacchinnapatto (Ka) 289
SaÒchinnapatto = SaÑsÊnapatto (SÊ, I) 286
SaÓikaÑ = SaÓiÑ (SyÈ, I) 331
SataraÑsiÑva = VÊtaraÑsiÑva (SyÈ) SataraÑsÊva (Ka)
PÊtaraÑsÊva (Niddesa) 432
Sati yaÒca = SatÊ ceva (SÊ) SatÊ ca (SyÈ) SatÊ cÈpi (I, Niddesa)
Sati cÈpi (Niddesa) 434
Santhara = Patthara (SÊ, I) 182
SanthavÈto = Sandhavato (Ka) 309
Santhave = Sandhave (Ka) 285
SanthavaÑ = SandhavaÑ (Ka) 17
Satthi diÔÔho = PiÔÔhi diÔÔhÈ (Ka-SÊ, SyÈ, I) Satthi diÔÔhÈ (Ka-SÊ) 161
SandÈlayitvÈna = PadÈlayitvÈna (Ka) 288
SandÈnaÑ = SandÈmaÑ (SÊ) 70
SadhÈyamÈnar|pÈ = SaddÈyamÈnar|pÈ (SyÈ, I) 150
Sanibbuto”ti = Parinibbutoti (SÊ, SyÈ, I) 183
Sannova = Sattova (SÊ, I) 60
SabbapariÒÒÈ = SabbaÑ pariÒÒÈ (SyÈ, I) 198
Sabbabh|tÈnukampÊ = SabbasattÈnukampÊ (SyÈ) AÔÔhakathÈyampi. 264
SabbamahorattiÑ = SabbamahorattaÑ (?) 69
SabbasattÈ = Sabbe sattÈ (SÊ, SyÈ) 11
SabbasantharisanthataÑ = SabbasanthariÑ santhataÑ (SÊ, SyÈ, I) 184
Sabbe ne’tÈdisÈti = Sabbe ne tÈdisÈti (SÊ, SyÈ, I) 294
NÈnÈpÈÔhÈ 493
[ Sa ]
SabbaÑ cetaso = SabbaÑ cetasÈ (Itipi aÒÒasuttesu.) 177
Samannesi = Sammannesi (SÊ, SyÈ) 367
SamayaÑ paripucchamÈno = SayaÑ paripucchiyÈno (SÊ, SyÈ) 388
SammaggataÑ = SamaggataÑ (SÊ, Ka) 254
Sampadh|pÈyati = Sandh|mÈyati sampadh|mÈyati (SyÈ) 292
SamÈdapeti = SamÈdÈpeti (?) 170
SamÈdapito = SamÈdÈpito (?) 122
SamÈnamanuciÓÓo = PamÈÓamanuciÓÓo (Ka)
PamÈdamanuciÓÓo (Ka-SÊ, SyÈ, I) 253
SammÈsambuddhasÈsane = SammÈsambuddhasÈsanaÑ
(SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 369
SamiÒjeyya = SammiÒjeyya (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 102
SamiÒjaye = SammiÒjaye (SÊ, SyÈ) 275
SamuÔÔhitaÑ = SamuÔÔhÈya (Ka) 48
SamudÈciÓÓo = AjjhÈciÓÓo (SyÈ, I, Ka) 109
SamujjupaÒÒassa = SamujjapaÒÒassa (SyÈ, Ka) 331
Sammutiyo = Sammatiyo (SyÈ) 420
SayaÑkato ca paraÑkato ca = SayaÑkato paraÑkato (SÊ) 162
SarÊsapa = SiriÑsapa (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 87
SaroruhaÑ = SareruhaÑ (Ka) 279
SallakantanaÑ = SallasanthanaÑ (SÊ, I) SallasatthanaÑ (SyÈ) 52
SavÈhiniÑ = SavÈhanaÑ (SyÈ, Ka) 39
SavÈhinin”ti = SavÈhananti (bah|su) 229
Sa ve = Sabbe (sabbattha) AÑ 1. 322 piÔÔhe passitabbaÑ. 276
Sassatoriva = Sassati viya (Ka-SÊ) 176
Saha vacanÈ ca pana = Saha vacanÈ pana (I) Saha vacanÈ (?) 95
SahavÈso hi = SahavÈsopi (SÊ, Ka) 241
Sahassasahasseva = Sahasseva (SyÈ, Ka) Sahassasseva (I) 186
SahÈvassa dassanasampadÈya = SahÈvasaddassanasampadÈya (Ka) 6
SahissÈmi = SamissÈmi (SyÈ) GamissÈmi (SÊ) SamÊhÈmi (I) 439
SÈni kammÈni = SakakammÈni (SÊ, I) 48
[ Sa ]
SÈraÓÊyaÑ = SÈrÈÓÊyaÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 187
SÈhasÈ = SahasÈ (SÊ, SyÈ, I) 50, 298
SikkhÈnugÊyanti = SikkhÈnukiriyanti (Ka) 424
Si~gÈlÈ = SigÈlÈ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 308
SitvÈva = SiÒcitvÈ (SÊ) 399
SabbinimaccagÈ = SibbanimaccagÈ (SÊ, SyÈ, I, Niddesa) 435
SÊtÊkarissatÊ”ti = SÊtiÑ karissatÊti (SÊ) SÊtaÑ karissatÊti (SyÈ, I, Ka) 181
SÊtibhaviÑsu = PÊtidahaÑsu (SyÈ, I) SÊtidahiÑsu (Ka) 192
SÊti bhavissanti = SÊtÊbhavissanti (?) 221
SÊlavataÑ nu jÊvitaÑ = SÊlavatÈnujÊvitaÑ (SÊ, I, Ka) 409
Sukhasamuddaye = Sukhasamudraye (SÊ-®Ôha) 206
SugataÑ = PuggalaÑ (SÊ, Ka) 270
SukusalasampahaÔÔhaÑ = Sukusalena sampahaÔÔhaÑ (Ka) 386
SujÈ = SujÈtÈ (SyÈ, I, Ka) 110
SunidhavassakÈrÈ = SunÊdhavassakÈrÈ (SÊ, SyÈ, I) 186
SubhÈsitaÑ cidaÑ = SubhÈsitamidaÑ (SaÑ 1. 78) 157
Sumarati = Susarati (Ka) 59
SuvÈnÈ = SupÈÓÈ (I) 308
SuvijÈno = DuvijÈno (SyÈ, Ka) 295
SusaÓÔhÈnÈ sur|patÈ = SusaÓÔhÈnasur|patÈ (SÊ)
SusaÓÔhÈnaÑ sur|patÈ (SyÈ, KaÑ) 10
Suss|saÑ = Suss|sÈ (SÊ, I) 307
Suhuj| = S|j| (SÊ) 10
S|riyova = Suriyova (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 79
SekhaÑ = Sekkhoti (SyÈ) Sekhoti (I) 170
SeyyathidaÑ = SeyyathÊdaÑ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 205
SoÓasi~gÈlÈ = SoÓasigÈlÈ (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 219
SopÈko = SapÈko (?) 299
SomaÑ = So imaÑ (SÊ, I) 399
NÈnÈpÈÔhÈ 495
[ Sa ]
So yasaÑ paramaÑ patto = So yasapparamappatto (SyÈ, Ka) 300
SaÑyamamattÈnaÑ = SaÑyamaya’ttÈnaÑ (SÊ, I) 67
SaÑvejanÊyaÔÔhÈnesu = SaÑvejanÊyesu ÔhÈnesu (SyÈ, I) 216
SaÑsannasa~kappamano = Asampannasa~kappamano (Ka) 53
SaÑsÈmetvÈ = PaÔisaÑsÈmetvÈ (SyÈ) 105
SaÑsumbhiÑsu = SaÑyujjhiÑsu (Ka-SÊ, SyÈ, I) 161
SaÑharÈni = Sa~gahÈni (Ka-SÊ, SyÈ, I) 244
[ Ha ]
HÈsapaÒÒÈnaÑ = HÈsupaÒÒÈnaÑ (SÊ-®Ôha) 219
HitasukhatthÈya = HitasukhatÈya (SÊ, SyÈ, I) 386
HirÊ = Hiri (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 219
HirÊmanaÑ = HirÊmataÑ (SyÈ, I) 260
HutaÒca = HuttaÒca (SÊ, Ka) 349
HuÑhu~kajÈtiko = Huhu~kajÈtiko (SÊ, SyÈ, KaÑ, I) 80
NÈmÈnaÑ anukkamaÓikÈ
NÈmÈnukkamo PiÔÔha~ko NÈmÈnukkamo PiÔÔha~ko
[A] [ Ka ]
AggÈÄava 329 Ka~khÈrevata 148
AggikabhÈradvÈja 297 Kapila 321
A~guttarÈpa 363 KapotakandarÈ 123
AciravatÊ 140 Kappa 444, 449
AÒÒÈsikoÓÉaÒÒa 173 KasibhÈradvÈja 291
AjakalÈpaka 82 KimikÈÄÈ 117
Ajita 434, 449 Kukudha 181
AnÈthapiÓÉika 80, 82, 295 KuÓÉadhÈnavana 93
Anuruddha 80 KuÓÉikÈ 93
AnupiyÈ 98 KusinÈrÈ 121
KeÓiya 363, 370
[Œ] KokÈlika 379
Œnanda 104, 134, 138, 147, KosambÊ 125, 176
149, 151, 168, 175, 180 Kosala 92, 122, 133, 150
ŒÄavÊ 305, 329 155, 189, 345
ŒÄavaka 305
[ Ga - Gha ]
[I] Ga~gÈ 140, 180
IcchÈna~gala 372 GayÈ 83, 320
[U-E] Gijjhak|Ôa 350
Utena 176 Gotama 188, 351
Udaya 446, 449 Gotamaka 151
GhositÈrÈma 125, 176
UpasÊva 439, 449
Upasena 131 [ Ca ]
UruvelÈ 77, 80, 87, 114 Ca~kÊ 372
EkanÈÄÈ 291 CÈpÈla 151

[ Ca ] [ Na ]
CÈlikÈ 116 NeraÒjarÈ 77, 80, 87,
Cunda 179, 293 114, 341
C|Äapanthaka 150 Pas|ra 407
Passenadi 92
[ Ja ]
PÈÔaligÈma 183
JatukaÓÓi 444, 449
PÈvÈ 82
JanapadakalyÈÓÊ 101
PÈsÈÓaka 449
JÈÓussoÓi 372
Pi~giya 447, 449
Jetavana 82
PiÓÉolabhÈradvÈja 127
[ Ta ] PippaliguhÈ 81, 110
TagarasikhÊ 136 Pilindavaccha 109
TÈrukkha 372 PuÓÓaka 435, 449
Timi 141 PubbÈrÈma 97, 155, 390
Timi~galo 141 PokkharasÈti 372
Timitimi~gala 141 PosÈla 447, 449
Tissametteyya 406, 449
[ Ba ]
Todeyya 372, 443, 449
Bahuputta 151
[ Da ] BÈhiya 84
DakkhiÓÈgiri 291 BimbisÈra 365
Dabba 191-2
[ Bha ]
Devadatta 149
Bhaddiya 98
[ Dha ] BhadrÈvudha 445, 449
Dhaniya 282
[ Ma ]
Dhammika 335
Magadha 183, 291, 449
Dhotaka 438, 449
Malla 174, 179
[ Na ] MallikÈ 133
Nanda 80, 101, 441, 449 MahÈkaccÈna 80, 144, 174
NÈgasamÈla 189 MahÈkappina 80
NÈmÈnaÑ anukkamaÓikÈ 499

[ Ma ] [ Va ]
MahÈkassapa 80-1, 110 VÈseÔÔha 373
MahÈkoÔÔhika 80 Vijaya 307
MahÈcunda 80 VisÈkhÈ 97, 190
MahÈmoggallÈna 95, 108, VesÈlÊ 105, 151
123, 138 VeÄuvana 81, 109-10, 355
MahÊ 140 [ Sa ]
MÈgaÓÉiya 409 Sa~gÈmaji 82
MÈgha 350 Sattamba 151
MÈra 153 Sabhiya 355, 363
Mucalinda 87 Sarabh| 140
Muni 309 SÈtÈgira 302
Meghiya 116 SÈrandada 151
Mettag| 436, 449 SÈriputta 80, 97, 108, 123
MoggallÈna 80, 380 127, 132, 170, 380, 426
MogharÈja 447, 449 SÈvatthi 82, 84, 91, 92, 97,
[ Ya ] 100-1, 104, 108, 111, 113,
YamunÈ 140 127-8, 132, 138, 144,
Yasoja 104 148, 150, 155, 157-8,
161, 164, 166, 167-8,
[ Ra ]
170, 174, 177-8, 190,192,
RÈjagaha 81, 109-10, 123,
295, 297, 318, 322, 335,
131, 134, 149, 166,
344, 379, 390
191, 350, 355
SundarikabhÈradvÈja 345
RÈhula 328
SundarikÈ 345
Revata 80
SunidhavassakÈra 186
[ La - Va ] Suppabuddha 134
LakuÓÉakabhaddiya 170, 172 SuppavÈsÈ 93
Va~gÊsa 329, 344 SuppÈraka 84
VaggumudÈtÊriya 106 Subh|ti 166

[ Sa ] [ Ha ]
S|ciloma 320 Hemaka 443, 449
Sela 365, 370 Hemavata 302
SoÓakuÔikaÓÓa 145 HuÑhuÑkajÈtika 80
GÈthÈs|ci
GÈthÈyo PiÔÔha~kÈ GÈthÈyo PiÔÔha~kÈ
[A] [A]
AkakkasaÑ 72, 377 Ajito 432
AkataÑ dukkaÔaÑ 58 Ajja pannaraso 302
AkatvÈ kusalaÑ 212, 213, 233 AjjhattaÒca 446
Akarontopi 241 Ajjhattamevu’pasame 421
AkiÒcanaÑ 444 AjjhÈyakakule 300
AkittayÊ 422 AÒÒatra tamhÈ 323
Akkocchi maÑ 13 AÒÒaÑ ito 417
Akkodhano 282, 412 AÒÒÈtametaÑ 388
AkkodhanaÑ 70, 376 AÒÒÈya padaÑ 334
Akkodhena 46 AÒÒÈya lokaÑ 311
AkkosaÑ 70, 376 AÒÒÈya sabbÈni 309
AkkhÈtÈraÑ 304 AÒÒÈ hi lÈbh|panisÈ 24
AkkheyyasaÒÒino 232 AÒÒena ca 292, 349
AkkheyyaÒca 232 AÒÒepi passa 372
AgamÈ RÈjagahaÑ 340 AÔÔhacattÈlÊsaÑ 323
Aggato ve 255 AÔÔhÈna’taÑ sa~gaÓikÈ 287
AggasmiÑ dÈnaÑ 225 AÔÔhinahÈrusaÑyutto 307
Aggassa dÈtÈ 255 AÔÔhÊnaÑ nagaraÑ 36
AggihuttamukhÈ 370 AÉayhamÈnena 212
Agge dhamme 255 AÓumattopi 342
AcaritvÈ 36, 37 AtijÈtaÑ anujÈtaÑ 239
AciraÑ vata 19 AtisÈradiÔÔhiyÈva 417
AccÊ yathÈ 440 AtÊtayobbano 296
Acchecchi taÓhaÑ 332 AtÊtesu 334
Acchecchi vaÔÔaÑ 171 AttadaÓÉÈ bhayaÑ 424
AjÈtaÑ 220 AttadatthaÑ 38

[A] [A]
AttanÈ codayattÈnaÑ 67 AduÔÔhassa 253
AttanÈ hi kataÑ 37-8 AddasÈ BhagavÈ 332
Attavetana 283 AddhÈ amoghÈ 354
Attahetu 298 AddhÈ pasaÑsÈma 286
AttaÑ pahÈya 404 AddhÈ hi tassa 346
AttÈnaÒce piyaÑ 37 AddhÈ hi BhagavÈ 335
AttÈ have jitaÑ 28 Adhicetaso 128
AttÈ hi attano 37, 67 Adhideve 451
Attha~gatassa 441 AnagÈriyupetassa 388
Attha~gato 440 AnaÒÒaposi’maÒÒÈtaÑ 81
Atthamhi jÈtamhi 60 Anatthajanano 252
AtthÈya vata 307 Anattati 396
Atthi bhikkhave ajÈtaÑ 178 AnanvayaÑ piyaÑ 318
Atthi bhikkhave tadÈyatanaÑ 177 Anavajjena 265
Atthi vasÈ 283 AnavaÒÒatti 244
Atthi saddhÈ tathÈ 342 AnavaÔÔhitacittassa 18
Atha ko carahi 430 Anavassutacittassa 18
Athattano 387 AnÈtÈpÊ 214
Atha tvaÑ 409 AnÈvaraÓadassÈvÊ 431
Atha pÈpÈni 33 AnikkasÈvo 14
Atha pubbalohita 383 AniÔÔhurÊ 425
Atha lohamayaÑ 383 AnimittaÒca 329
Atha vÈssa 34 AnimittamanaÒÒÈtaÑ 371
Atha vetaraÓiÑ 384 Anissito 395
Atha satthÈni 407 AnuÒÒÈta 373
Athassa gatte 432 Anupubbena 48
Athassa navahi 308 Anubandhopi 256
Athassa susiraÑ 308 Anuvicca 360
AthÈparaÑ paÒca 428 AnusÈsa brahme 439
AdÈsi me 9 An|pavÈdo 41, 127
GÈthÈs|ci 503

[A] [A]
AnekajÈtisaÑsÈraÑ 36 AppalÈbhopi 66
AnekasÈkhaÒca 386 AppassutÈ’puÒÒakaro 236
Anejassa 425 AppassutÈyaÑ 36
AnejaÑ 435 AppaÑ vata 405
Anejo 257 AppaÑ hi etaÑ 418
AnomanÈmaÑ 305 AppiyÈ vÈpi 9
Antag|si 362 AbalÈ naÑ 399
Antap|ro 308 Abb|Ähasallo 372
AndhakamakasÈ 282 AbrahmacariyaÑ 338
Andhabh|to 39 Abhaye bhaya 58
AnnaÒca datvÈ 208 AbhiÒÒatthaÑ 215
AnnaÒca laddhÈ 427 AbhiÒÒeyyaÑ 368
AnnadÈ baladÈ 323 Abhittharetha 30
AnnÈnamatho 422 Abhibh| hi so 424
ApÈrÈ pÈraÑ 449 AbhivÈdanasÊlissa 29
Api dibbesu 41 Abhisa~kharitvÈ 429
Api vassasataÑ 372 Abh|tavÈdÊ 57, 130, 224, 382
ApuÒÒalÈbho 57 Abhedi kÈyo 192
AppakÈ te 25 AmosadhammaÑ 396
Appamatto ayaÑ kali 382 AyaÒca kho dakkhiÓÈ 9
Appamatto ayaÑ gandho 21 AyaÒhi dhammo 336
Appamatto pamattesu 17 Ayameko anto 167
AppamÈdaratÈ santÈ 222 AyasÈva malaÑ 48
AppamÈdaratÈ hotha 60 AyaÑ loko paro 447
AppamÈdarato 17 AyaÑ loko santÈpa 115
AppamÈdaÑ pasaÑsanti 206 Ayoge yuÒja 44
AppamÈdena 17 Ayoghanahatasseva 193
AppamÈdo amatapadaÑ 16 Ayosa~ku 383
Appabhogo 297 Arakkhitena 121
Appampi ce 16 AriyaddasÈ 257, 258

[A] [A]
Ala~kato cepi 34 Asso yathÈ 35
AlajjitÈye 58 Aha~kÈrapasutÈyaÑ 166
AlatthaÑ yadidaÑ 389 AhampetaÑ 430
AladdhÈ tattha 343 AhaÑ nÈgova 59
AlÊnacitto ca 390 AhiÑsakÈ ye 46
Avajje 58 Ahu pubbe 158
AvajjhÈ 323 AÄakassa patiÔÔhÈnaÑ 432
AvijjÈ muddhÈti 433
[Œ]
AvijjÈya nivuto 434
ŒkÈseva padaÑ 50
AvijjÈ hÈyaÑ 392
AkiÒcaÒÒasambhavaÑ 447
AviruddhaÑ 71, 376
AkiÒcaÒÒaÑ 440
AsajjamÈnÈ 347
ŒgatÈni hi 431
AsajjhÈyamalÈ 48
ŒgaÒchi te 335
AsataÒca 360
ŒguÑ na karoti 359
AsataÑ yodha 299
Asanta’ssa 295 Œta~kaphassena 427
AsantaÑ bhÈvana 23 ŒthabbaÓaÑ supinaÑ 423
AsamÈ ubho 311 ŒdÈnataÓhaÑ 445
AsaÑsaÔÔhaÑ 71, 376 ŒdiccÈ nÈma 341
AsaÑhÊraÑ 451 Œdissa jammanaÑ 432
AsÈtaÑ sÈtar|pena 97 ŒnandajÈte 385
AsÈdhÈraÓamaÒÒesaÑ 10 ŒpÈyiko 203
AsÈre sÈramatino 14 ŒmantanÈ 285
AsÈhasena 50 ŒyantiÑ nÈbhinandati 83
AsipattavanaÑ 384 ŒratÊ viratÊ 4, 319
AsippajÊvÊ 114 Œraddhaviriyo 289
AsubhÈnupassiÑ 14 ŒrogyaparamÈ 43
AsubhÈnupassÊ 250 ŒrogyaÑ 395
AsevanÈ ca 3, 319 ŒsavakhÊÓo 334
Assaddho 27 ŒsaÑ anissÈya 348
GÈthÈs|ci 505

[Œ] [I]
ŒsÈ yassa 72, 377 Imesu kira 161, 163
ŒsÊsanti 436 Isayo 322
ŒhÈranettippabhavaÑ 220
[¢]
[I] ¢tÊ ca gaÓÉo 287
I~gha aÒÒepi 307
[U]
IccetamatthaÑ 317
UgghaÔÔapÈdo 429
IcchÈnidÈnÈ 400
UccÈvacÈ niccharanti 389
Iti devÈ 277
UccÈvacÈ hi 390
Iti hetaÑ namassanti 247, 277
UccÈvacesu 426
Iti hetaÑ vijÈnÈma 295
Ucchinda sinehamattano 54
Ito bho sugatiÑ 248
UcchinnabhavataÓhassa 132, 394
Itthidhutto 296
UjuÑ janapado 341
ItthiÑ soÓÉiÑ 296
IdaÑ pure 60 UÔÔhahatha 328
IdaÑ vadÈmÊti 409 UÔÔhÈnakÈlamhi 53
Idha tappati 15 UÔÔhÈnavato 16
Idha diÔÔhasuta 443 UÔÔhÈnena 17
Idha dhammaÑ caritvÈna 270 UttiÔÔhe nappamajjeyya 38
Idha nandati 15 UtrastaÑ dukkhitaÑ 429
Idha modati 15 UdakaÑ hi nayanti 25, 35
Idha vassaÑ 54 Udabindu yathÈpi 406
Idha socati 15 UddhaÑ adho sabbadhi 170
Idheva suddhiÑ 417 UddhaÑ tiriyaÑ 275
Idheva suddhÊ 407 Unname udakaÑ 8
Imamhi cÈyaÑ 204, 205 UpaÔÔhitasmiÑ 323
ImaÑ bhavanto 369 UpadhinidÈnÈ 392
ImaÑ bhonto 340 UpadhÊ te 362, 370
ImÈya anukampÈya 248 UpanÊtavayo 48
Ime dasasatÈ 305 Upayo hi 402
[U] [E]
Upasantasantacittassa 132 Eko tamanudÈsino 450
Eko ahaÑ 439
UpÈtidhÈvanti 168
Eko pubbe 407
UpÈdÈnapaccayÈ 394
EÓija~ghaÑ 304
UpÈyÈsÈ ca 362
EtaÒca dhammamaÒÒÈya 423
Upekkhako 412 EtaÒhi tumhe 52
UpekkhÈsatisaÑsuddhaÑ 446 EtadaÒÒÈya 443, 444
Ubhosu antesu 400 EtamatthavasaÑ 54
UyyuÒjanti 26 EtamÈdÊnavaÑ 201, 258, 268
UsabhaÑ pavaraÑ 74, 378 393, 395, 407
Usabhoriva 283 EtaÑ kho saraÓaÑ 42
EtaÑ dukkhanti 393
Ussussati 429
EtaÑ nÈgassa 127
[] EtaÑ daÄhaÑ 63
n|daro 389 EtaÑ lokassa 304
EtÈdisaÑ ce 409
[E]
EtÈdisÈni 4, 319
EkaccÈnaÑ na dadÈti 240 EtÈdisena 308
EkajaÑ vÈ 298 EtÈbhinandÈmi 438, 442
EkadhammaÑ atÊtassa 207 EtÈhi tÊhi 263
Ekamekassa 449 Ete kho puttÈ 239
Ekampi ce pÈÓa 209 Ete ca ÒatvÈ 415
Ekassa caritaÑ 60 Ete ca paÔivijjhi 294
Ete tayo 249
Ekassekena 206
Ete dhamme 206, 231
EkaÑ carantaÑ 310
Ete parÈbhave 297
EkaÑ dhammaÑ 39 Ete BuddhaÑ upÈgacchuÑ 449
EkaÑ hi sacca 416 Ete ca vidvÈ 121
EkÈsanassa 390 Ete vivÈdÈ 408
EkÈsanaÑ 56 Etesu giddhÈ 317
GÈthÈs|ci 507

[E] [E]
Etesu dhammesu 428 Esa maggo 215
EttÈvataggampi 415 Esa muÒjaÑ 343
Etha passathimaÑ 39 Esa sutvÈ 332
EvaÒce ruccati 369 Esa so BhagavÈ 277
EvaÒce sattÈ 207 EsÈ namuci te 343
EvamabbhÈhato 371 Eseva maggo 52
EvametaÑ 116, 379
Eso adhammo 325
Evameva TathÈgataÑ 254
Eso nidhi 10
EvamesÈ 292
Evameso 325 [O]
Evampi yo vedagu 326 OkaÒjahaÑ 445
Evampi viggayha 415 OkaÑ pahÈya 411
EvaÑ abhikkantadassÈviÑ 447 Okkhittacakkhu 340
EvaÑ obhÈsitameva 169 Okkhittacakkh| na ca 289, 428
EvaÑ kusÊtamÈgamma 243 ObhÈsati tÈva 169
EvaÑ dadanti 8 OropayitvÈ 286
EvaÑ dutÊyena 287 OvadeyyÈnusÈseyya 24
EvaÑ dhamme 325 OsÈnetveva 424
EvaÑ bho purisa 49 OhÈrayitvÈ 289
EvaÑ mahatthikÈ 10
[ Ka ]
EvaÑ visesato 16
EvaÑ vihÈrimÈtÈpiÑ 275 Ka~khÊ vecikicchÊ 357
EvaÑ vihÈrÊ ÈtÈpÊ 216 Kacci adinnaÑ 302
EvaÑ vihÈrÊ sato 437 Kacci abhiÓhasaÑvÈsÈ 328
EvaÑ sa~kÈrabh|tesu 21 Kacci na rajjati 303
EvaÑ sammÈvimuttÈnaÑ 193 Kacci mano 302
Esa khÊÓÈsavo 276 Kacci musÈ 303
Esa devamanussÈnaÑ 10 Kacci vijjÈya 303
Esa bhikkhu mahÈrÈja 341 KaÓhaÑ dhammaÑ 26
Esa bhiyyo 451 KatamaÑ taÑ 304

[ Ka ] [ Ka ]
KatÊ parissayÈ 426 KÈmesanÈ 228
KathaÑ carahi 431 KÈmesu giddhÈ 400
KathaÑ dassÊ 411 KÈmesu nÈbhigijjheyya 434
KathaÑ nu dÈni 307 KÈmesu brahmacariyavÈ 435
KathaÑ satassa 446 KÈmesu vinaya 445
KathaÑsametassa 414 KÈmesu sattÈ 171
KathaÑsu tarati 306 KÈmesvÈdÊnavaÑ 341
KathaÑsu labhate 307 KÈyagutto 291
KappÈni viceyya 358 KÈyaÒca bhiduraÑ 242
KammÈrÈmo 244 KÈyaduccaritaÑ katvÈ 212, 232
KammunÈ vattati 379 KÈyaduccaritaÑ
KayirÈ ce 58 hitvÈ 213, 233, 248
Kayavikkaye 423 KÈyappakopaÑ 47
KaraÓÊyamattha 10, 300 KÈyamuniÑ vacÊmuniÑ 234
KalahÈbhirato 321 KÈyasuciÑ vacÊsuciÑ 233
KalyÈÓadassano 368 KÈyena kusalaÑ 248
KalyÈÓamitto 202 KÈyena saÑvaro 65
KasmÈ nu saccÈni 416 KÈyena saÑvutÈ 47
Kassako kammunÈ 378 KÈyena amataÑ 226, 238
Kassako paÔijÈnÈti 291 KÈlena gacche 327
KaÑ khettajinaÑ 359 KÈsÈvakaÓÔhÈ 57, 224, 256
KaÑ maggajinaÑ 294 KicchÈ vatayaÑ 384
KaÑ so sikkhaÑ 426 Kiccho manussa 41
KÈmato jÈyatÊ 45 KiÒcÈpi so 6, 314
KÈmanissaraÓaÑ 237 KittayissÈmi 437, 439
KÈmandhÈ jÈlasaÒchannÈ 172 Kiso vivaÓÓo 371
KÈmayogena 259 KismiÑ loko 304
KÈmaÑ kÈmayamÈnassa 399 KiÑ kayirÈ 176
KÈmÈ te paÔhamÈ 342 KiÑ te jaÔÈhi 70
KÈmÈ hi citrÈ 287 KiÑ nissitÈ 346
GÈthÈs|ci 509

[ Ka ] [ Kha ]
KiÑ nu tamhÈ 450 KhattiyÈ brahmabandh| 325
KiÑpattinamÈhu 357, 358, 360, KhattiyÈ bhogi 368
361 KhantÊ ca 4, 319
KiÑ sÊlo 327 KhantÊ paramaÑ 41
KiÑsu saÑyojano 446 KhayaÑ virÈgaÑ 5, 312
KiÑs| asissÈmi 427 KhÈdanti naÑ 308
KiÑs|dha vittaÑ 306 KhÈdanti hi 384
KhiÉÉÈ ratÊ 285
Kutopah|tÈ 413
KhiÉÉaÑ ratiÑ 288
Kumbh|pamaÑ 18
KhippaÑ giraÑ 331
KummaggaÑ paÔipanno 273
KhilÈ nikhÈtÈ 283
KuhÈ thaddhÈ 270
KhÊÓaÑ purÈÓaÑ 7, 314
Kuso yathÈ 57
KhuddaÒca 326
Kenassu nivuto 434
KhuddÈ vitakkÈ 121
Ko imaÑ pathaviÑ 19 KhettaÑ vatthuÑ 399
Kodhano 298 KhettÈni viceyya 359
Kodha santusito 435
[ Ga ]
KodhaÑ jahe 46
Gataddhino 26
KodhÈtimÈnassa 427
GantvÈna Buddho 182
Kodho mado 316
Gabbhameke 32
Kodho mosavajjaÒca 414
GambhÊrapaÒÒaÑ
Ko nu aÒÒatra 397
nipuÓatthadassiÑ 305
Ko nu devo 433 GambhÊrapaÒÒaÑ
Ko nu senÈpati 368 medhÈviÑ 71, 376
Ko nu hÈso 35 GahakÈraka 36
KosambiÒcÈpi 432 GahaÔÔhavattaÑ 337
KosalÈnaÑ purÈ 429 GÈthÈbhigÊtaÑ me 292, 349
KosÈni viceyya 359 GÈme araÒÒe 90
Ko sujjhati 355 GÈme vÈ yadi 27, 298
Ko s|dha tarati 305 GÈravo ca 4, 319
KyÈssa byappathayo 426 GÈvo sayanaÒca 324

[ Ga ] [ Ca ]
GihibhogÈ 256 Cudito vacÊbhi 428
G|thak|po 321 Cundassa bhattaÑ 180
GedhaÑ br|mi 425 Cetiyamhi ca 10
GopÊ ca ahaÒca 284 CetovimuttisampannÈ 267, 391
GopÊ mama 282 CetovimuttihÊnÈ 266, 391
GomaÓÉalapariby|ÄhaÑ 324 Coropi kammunÈ 378
[ Ca ] [ Cha ]
CakkhunÈ saÑvaro 65 ChadanaÑ katvÈna 294
CakkhumÈ visamÈnÊva 137 ChandajÈto 45
Cakkhu sotaÒca 211, 212 ChandarÈgaviratto 308
CakkhuÑ loke 374 ChandÈnidÈnÈni 413
Cakkh|hi neva 422 Chando nu 413
Catuppadepi 374 Chandamativassati 144
Caturo samaÓÈ 293 Chasu loko 304
Cat|hapÈyehi 6, 314
Chinda sotaÑ 68
CattÈri ÔhÈnÈni 57
Chindeva no 330
CandanaÑ tagaraÑ 21
ChetvÈ ÈsavÈni 361
CandaÑ yathÈ 374
ChetvÈ naddhiÑ 70, 376
CandaÑva vimalaÑ 72, 377
CaraÒce nÈdhigaccheyya 22 [ Ja ]
Carato ca te 342 JahitvÈ 353
Caranti bÈlÈ 22 JÈgarantÈ 223
CaraÑ vÈ yadi vÈ 250, 273, 307 JÈtaÑ bh|taÑ 220
CÈtuddiso 286 JÈtitthaddho 296
CittaÑ mama 282 JÈtimaraÓa 392
CirappavÈsiÑ 45 JÈtiÑ gottaÒca 431
CiraÑ jÊvantu 8 JÈnÈmi passÈmi 420
CÊvare piÓÉapÈte ca 329 JÈlena ca 383
CutiÑ yo vedi 73, 378 JighacchÈparamÈ 43
GÈthÈs|ci 511
[ Ja ] [ Ta ]
JiÓÓassa me 451 Tato kÊÔe 374
JiÓÓohamasmi 448 Tato kumÈraÑ 386
Tato ca pakkhassu 339
JÊranti ve 36
Tato ca pÈto 339
JayaÑ veraÑ 43
Tato ca rÈjÈ 324
[ Jha ] Tato devÈ 325
JhÈya bhikkhu 66 Tato pakkhÊpi 374
JhÈyiÑ viraja’mÈsÊnaÑ 68, 446 Tato palÈse 322
JhÈyÊ na pÈdalola’ssa 422 Tato macchepi 374
Tato malÈ 48
[ ®ha ] Tato ratyÈ 389
®hitena kÈyena 151 Tato vedena 433
[ a ] TatrÈbhirati 26
ayhamÈnena 211 TatrÈyamÈdi 67
TathÈgatassa 218
[ Ta ] TathÈgataÑ Buddha 217
TagaraÒca 241 Tatheva katapuÒÒampi 45
TaÒca kammaÑ 23 Tatheva dhammaÑ 326
TaÒcÈhaÑ abhinandÈmi 437, 439 Tattha sikkhÈnugÊyanti 424
TaÓÉulaÑ sayanaÑ 323 TadaÔÔhikatvÈna 326
TaÓhakkhayaÑ 290 TadaminÈpi 299
TaÓhÈdutiyo 201, 268 Tapena brahmacariyena 379
Tapo ca 4, 319
TaÓhÈdhipanne 448
TamaddasÈ bimbisÈro 340
TaÓhÈya jÈyatÊ 45
Tam|panissÈya 419
TaÓhÈyogena 229
TamenaÑ bÈvarÊ 429
Taho aÒÒÈ vimuttassa 266, 232 Tameva vÈcaÑ 344
Tato adinnaÑ 338 TamonudaÑ 217
Tato ÈmantayÊ 431 Tamonudo 450
Tato opadhikaÑ 248 Tayo rogÈ 325

[ Ta ] [ Ta ]
Tayo vitakke 251 TvaÒca me 446
TasiÓÈya 62 TaÑ jhÈyinaÑ 246
TasitovudakaÑ 432 TaÑ tathÈvÈdinaÑ 342
TasmÈ arahato 372 TaÑ nadÊhi 390
TasmÈ upÈdÈnakkhayÈ 394 TaÑ puttapasusammattaÑ 54
TasmÈ chandaÒca 218 TaÑ BuddhaÑ asitaÑ 426
TasmÈ jantu 399 TaÑ br|mi upasantoti 412
TasmÈtiha tvaÑ 346 TaÑ maÑ padhÈnapahitattaÑ 341
TasmÈ pajÈnaÑ 446 TaÑ vÈpi ganthaÑ 404
TasmÈ pattapuÔasseva 242 TaÑ vo vadÈmi 61
TasmÈ piyaÑ na 44 TaÑ saddaÑ sutvÈ 386
TasmÈ rakkhitacitta’ssa 121 TaÑ sÈvakaÑ 330
TasmÈ sadÈ 222 TÈdisaÑ mittaÑ 254
TasmÈ have jÈgariyaÑ 223 TÈya naÑ pÈricariyÈya 269
TasmÈ have sappurisaÑ 326 TÈvassunihito 9
TasmÈ hi appakicca’ssa 244 TiÔÔhaÑ caraÑ 11, 302
TasmÈ hi te 191 TiÔÔhe ce so 440
TasmÈ hi dhÊraÒca 44 TiÓadosÈni 64, 65
TasmÈ hi ne 269 TiÓarukkhepi 374
TasmÈ hi piÓÉe 337 TirokuÔÔesu 8
TasmÈ hi bh|tÈ 2, 312 TÊhi vijjÈhi 379
TasmÈ hi sikkhetha 400 Tudanti vÈcÈya 131
Tassa ce 399 Tumhehi kiccamÈtappaÑ 52
Tassa te 362 TulamatulaÒca 155
Tassa nibbutassa 116 TuvaÑ Buddho 362, 370
Tassa mevaÑ 342 TuvaÒhi lokassa 335
Tassa vattamanusikkhantÈ 323 Te appamattÈ 343
Tassa soka 343 Te gaÓitÈ 384
TassÊdha diÔÔhe 404 Te ca tattha 8, 324
Tasseva 429 Te ca saggagatÈ 208
GÈthÈs|ci 513

[ Ta ] [ Da ]
Te cÈpi 438 DantaÑ nayanti 59
Te ce nÈtariÑsu 436 Danto damayataÑ 277
Te jotayanti 268 DaharÈ ca 371
Te jhÈyino 16 DÈnaÒca 4, 319
Te tattha mante 324 Dijo yathÈ 450
Te tÈdise 42 DiÔÔhaÒca nissÈya 410
Te tositÈ 449 DiÔÔhÈpi sutÈpi 405
Te na sakkoma 374 DiÔÔhÈ vÈ yeva 11, 301
TenahÈ’tappaÑ karoti 438 DiÔÔhiÒca anupaggamma 11, 302
TenÈnusiÔÔho 388 DiÔÔhimpi lokasmiÑ 404
Te nibbÈpetvÈ 257 DiÔÔhÊnivesÈ 401
Te pesitÈ 340 DiÔÔhÊvis|kÈni 287
Te mayaÑ vicarissÈma 305 DiÔÔhena ce 402
Te vaÉÉhayanti 257 DiÔÔhe dhamme ca 206
Te vÈdakÈmÈ 408 DiÔÔheva dhamme 300
TevijjabrÈhmaÓa 261 DiÔÔhe sutte 417
TevijjÈnaÑ 373 DivÈ tapati 69
TesaÑ Èsi 324 DisÈ catasso 448
TesaÑ devÈ 219 Diso disaÑ 19, 123
TesaÑ no 374 DisvÈ ÈdÊnavaÑ 148
TesaÑ phassaparetÈnaÑ 393 DisvÈ kumÈraÑ 386
TesaÑ Buddho 449 DisvÈ jaÔÊ 387
TesaÑ maccuparetÈnaÑ 371 DisvÈna taÓhaÑ 409
TesaÑ vo ahaÑ 374 DisvÈna deve 385
TesaÑ sampannasÊlÈnaÑ 21 DisvÈna r|pesu 448
Tehi dhammehi 260 DisvÈna vÈs|pagataÑ 340
[ Tha - Da ] DisvÈna sakye 387
TheyyaÑ na kÈre 427 DisvÈ vijitasa~gÈmaÑ 246
Dadato puÒÒaÑ 183 DisvÈ suvaÓÓassa 286
DadÈti ve 49 DÊgharattamanusayitaÑ 378

[ Da ] [ Dha ]
DÊghÈ jÈgarato 22 DhÊrÈ ca pajjotakarÈ 331
DukkhavepakkaÑ 361 Dhonassa hi 402
Dukkhassa ve maÑ 437 Dhono na hi 406
DukkhaÑ dukkhasamuppÈdaÑ 42 [ Na ]
Duggo maggo 342 Na attahetu 25
DuÔÔho atthaÑ 252 Na antalikkhe 32
DuddasaÑ anataÑ nÈma 178 Na Èmagandho 316
Dunniggahassa 18 Na udakena sucÊ 84
DuppabbajjaÑ 56 Na kappayanti 403-404
DubhayÈni 359 Na kahÈpaÓavassena 41
Dullabho purisÈjaÒÒo 42 Na kesehi 375
Duve imÈ cakkhumatÈ 221 NakkhattÈnaÑ 370
Dussa~gahÈ 286 NagaraÑ yathÈ 58
D|ra~gamaÑ 18 Na gÊvÈya 375
D|rato Ègatosi 357 Na ca katthitÈ 423
D|re santo 56 Na ca khuddamÈcare 11, 301
DevayÈnaÑ 300 Na cÈhaÑ brÈhmaÓaÑ 70, 376
DosaggiÑ 257 Na cÈhu na ca 47
DvÈhaÑ sakkaÑ 447 Na jaccÈ brÈhmaÓo 378
Na jaccÈ vasalo 299, 300
DvipÈdakoyaÑ 308
Na jaÔÈhi 69
[ Dha ] Na tassa puttÈ 412
DhanapÈlo 59 Na taÑ kammaÑ 23
DhammacariyaÑ 321 Na taÑ daÄhaÑ 63
DhammapÊti sukhaÑ 24 Na taÑ mÈtÈ 19
DhammaÑ care 39 Na tÈvatÈ 50
DhammÈrÈmo 66, 250, 327 Na tena ariyo 52
Dhamme ca ye 328 Na tena thero 51
Dhammena mÈtÈpitaro 339 Na tena paÓÉito 50
GÈthÈs|ci 515

[ Na ] [ Na ]
Na tena bhikkhu 51 Namo te 247, 362
Na tena hoti 50 Na monena 51
NatthaÒÒo 201 Narassa hi 367
Natthi jhÈnaÑ 66 Na vÈkkaraÓamattena 51
Natthi rÈgasamo 43, 49 Na vÈyameyya 157
Natthi vasÈ 283 Na vÈhametaÑ 416
Na tvevidaÑ 266 Na ve kadariyÈ 40
Na diÔÔhiyÈ na sutiyÈ 410, 441 Na vedag| 411
NadÊnamapi 342 Na saÒÒasaÒÒÊ 414
Na naggacariyÈ 34 Na santi puttÈ 54
Nandati puttehi 284 Na samaÓe 240
NandisaÑyojano 446 Na samesu 425
Na paresaÑ 20 Na sÊlabbatamattena 52
Na paro paraÑ 11, 301 Na so adinnaÑ 303
Na pas| brÈhmaÓÈnÈ’suÑ 322 Na so upadhÊsu 333
Na pÈdÈ 325 Na so mitto 318
Na pupphagandho 21 Na so muddhaÑ 430
Na brÈhmaÓassa paraneyya 420 Na so rajjati 303
Na brÈhmaÓassa pahareyya 69 Na hatthehi 375
Na brÈhmaÓasse’ta 69 Na hi etehi 59
Na brÈhmaÓÈ aÒÒamagamuÑ 323 Na hi tattha kasi 8
Na brÈhmaÓo aÒÒato 402 Na hi nassati 383
Na brÈhmaÓo kappamupeti 420 Na hi pÈpaÑ 23
Na brÈhmaÓo no’mhi 345 Na hi ruÓÓaÑ vÈ 9
Na bhaje pÈpake 24 Na hi ruÓÓena 371
Na macchamaÑsÈna’ 317 Na hi vaggu 383
NamucÊ karuÓaÑ 341 Na hi verena 14
Na muÓÉakena 51 Na hi so upakkamo 371
Na munÊ gÈmamÈgamma 389 Na heva saccÈni 416
Na me diÔÔho 426 NÈgova y|thÈni 287

[ Na ] [ Na ]
NÈnÈjanÈ 445 Nassitassa calitaÑ 179
NÈnÈrattehi 323 NetaÑ kho saraÓaÑ 41
NÈmaÒca r|paÒca 414 Nela~go 173
NÈhaÑ abhiÓhasaÑvÈsÈ 328 Neva devo 28
NÈhaÑ tamhÈ 450 No ce kira 410
NÈhaÑ bhatakosmi 283 No ce labhetha 60, 286
NÈhaÑ sabbe 442 No ce hi jÈtu 330
NÈhaÑ sahissÈmi 439 No ve vikÈle 336
NikkuhÈ 270 NhatvÈ ca pivitvÈ 182
NikkhaÑ jambonadasseva 47 [ Pa ]
Nigrodhakappo 330 PakappitÈ 401
NiÔÔha~gato 64 Pakkodano 282
NiddaÑ tandiÑ sahe thÊnaÑ 424 Pa~ke sayÈno 451
NiddaÑ na bahulÊ 422 PagÈÄhettha 343
NiddÈsÊlÊ 295 PaccattaÒca 375
NidhÈya daÓÉaÑ 71, 376 PaccupaÔÔhitakÈmÈ 258
Nidhi vÈ ÔhÈnÈ 9 PaccekagaÓino 432
NidhiÑ nidheti 9 Pajjena katena 357
NidhÊnaÑva 24 PaÒca kÈmaguÓÈ 304
NindÈya nappavedheyya 423 PaÒca kÈmaguÓe 329
NinnaÒca 283 PaÒca chinde 66
NinhÈya 359 PaÒcannaÑ dhÊro 426
NimittaÑ 329 PaÒcamaÑ thinamiddha te 342
NirÈsatti 412 PaÒÒaÑ purakkhatvÈ 427
NirÈsaso so 443, 444 PaÒÒÈ ceva sati 434
Nillolupo 288 PaÒÒÈbalaÑ 309
NivissavÈdÊ 420 PaÒÒÈya parihÈnena 219
NivesanaÑ 348 PaÒÒÈ hi seÔÔhÈ 219
NivesanÈni 324 PaÔiggahetvÈ 387
Nisajja rÈjÈ 341 PaÔisambhidÈ 10
GÈthÈs|ci 517

[ Pa ] [ Pa ]
PaÔisallÈnaÑ 289 ParipuÓÓasikkhaÑ 222
PaÓÉitoti 253, 407 ParimuÔÔhÈ 150
PaÓÉupalÈsova 47 Pare ca na vijÈnanti 14
Patir|padesavÈso 4, 319 ParoparÈ 348
Patir|pakÈrÊ 307 ParovaraÑ 331
PatilÊnacarassa 406 Pavivittehi 243
PatilÊno 412 PavivekarasaÑ 43, 318
PatthayamÈnassa 419 PasannacittaÑ 204
PathabyÈ ekarajjena 40 Pasannanetto 367
Pathavisamo 27 PasaÑsito vÈ 408
PadesarajjaÑ 10
PasÈdajÊvita 263
PaduÔÔhacittaÑ 204
Passa cittakataÑ 35
PabbajitvÈna kÈyena 340
Passa dhammaÑ 397
PabbajjaÑ kittayissÈmi 340
PassaÑ naro dakkhati 420
PamÈdamanuyuÒjanti 17
PassÈmahaÑ 439
PamÈdo 328
PassÈmi naÑ 451
PamÈdaÑ appamÈdena 17
PassÈmi loke 400
Paradukkh|padhÈnena 55
PassÈmi suddhaÑ 402
ParadhammikÈnampi 427
PahÈnaÑ kÈmacchandÈnaÑ 446
Paramanti 403
ParamaÑ paramanti 294 PahÈya 289
ParavajjÈnupassissa 50 PahÊnajÈtimaraÓaÑ 331
Parassa ce PahÊnamala 450
dhammamanÈnujÈnaÑ 416 Pah|tavitto 296
Parassa ce vambhayitena 419 Pah|te annapÈnamhi 8
Parassa ce hi vacasÈ 417 PaÑsuk|ladharaÑ 70
ParÈbhavantaÑ 295 PÈÓaÑ na hane 338
ParijiÓÓamidaÑ 35 PÈÓÈtipÈto 316
Paridevaya 371 PÈÓimhi ce vaÓo 31
ParidevaÑ 372 PÈd|darepi 374
ParipuÓÓakÈyo 367 PÈpakaÑ passatha cetaÑ 218

[ Pa ] [ Pa ]
PÈpakena ca sÊlena 213 PuÓÉarÊkaÑ 363
PÈpaÒce 30 PuttaÒca dÈraÑ 288
PÈpaÑ sahÈyaÑ 288 PuttÈ matthi 22
PÈpÈni parivajjeti 52 PupphÈni heva 20
PÈpopi passati 31 PubbÈsave hitvÈ 420
PÈmujjakaraÓaÑ 318 PubbenivÈsaÑ 74, 262, 378
PÈmojjakaraÓaÑ 268 PurÈ KapilavatthumhÈ 430
PÈmojjabahulo 68 PurÈÓaÑ nÈbhinandeyya 425
PÈrÈyanamanugÈyissaÑ 449 PurimaÑ pahÈya 402
PÈvaÒca bhoganagaraÑ 432 Purisassa 381
PiÓÉaÒca bhikkhu 337 PaÄavÈvasathe 384
PiÓÉacÈraÑ paritvÈna 340 P|jÈrahe 42
PiÓÉapÈtikassa 111, 113 P|timacchaÑ 241
PiÓÉaÑ vihÈraÑ 337 PekkhataÑyeva 371
Piyappah|tÈ 413 Pemato jÈyatÊ 45
Piyar|pasÈta 258 PorÈÓametaÑ 47
Piyar|passÈda 93
[ Pha ]
Piyato jÈyatÊ 44
PhandanaÑ capalaÑ 18
PiyavÈcameva 344
PhandamÈnaÑ pajaÑ disvÈ 424
PiyÈ su lokasmiÑ 413
PhalÈnamiva 371
Puccha maÑ sabhiya 357
PhassanidÈnaÑ sÈtaÑ 414
PucchaÒhi kiÒci 433
Phassena yadÈ 422
PucchÈmahaÑ 351
Phasso nu 414
Pucchanti ve bho 346
PhuÔÔhassa 4, 319
PucchÈma SatthÈra 330
PhusÈmi nekkhammasukhaÑ 52
PucchÈmi taÑ 335, 421
PheÓ|pamaÑ 20
PucchÈmi taÑ BhagavÈ 436, 438
PucchÈmi MuniÑ 293, 332 [ Ba ]
PuÒÒaÒce 30 BaddhÈsi bhisÊ 282
PuÒÒameva so 205, 231 BahussutaÑ 288
GÈthÈs|ci 519

[ Ba ] [ Bha ]
Bahussuto 237 Bhadropi passati 31
Bahumpi ce 15 BhavarÈgaparetehi 397
BahuÑ ve saraÓaÑ 41 BhavÈsavÈ 348
Bah| devÈ 3, 318 Bhikkhavo tisatÈ 370
BÈlasa~gatacÈrÊ 44 Bhikkhuno vijigucchato 426
BÈvarissa ca 433 Bhuttassa ca 180
BÈvarissa vaco 431 Bhojanamhi amattaÒÒ| 211
BÈvariÑ abhivÈdetvÈ 432 Bhojanamhi ca mattaÒÒ| 212
BÈvarÊ brÈhmaÓo 433 BhotÊ carahi 430
BÈhitapÈpoti 69 [ Ma ]
BÈhitvÈ sabbapÈpakÈni 358 MaggÈnaÔÔha~giko 52
BÈhitvÈ pÈpake 81 MajjaÒca pÈnaÑ 338
BÈhusaccaÒca 4, 319 Majjhe sarasmiÑ 444
Buddhoti ghosaÑ 388 Majjhe yathÈ samuddassa 422
Buddho bhavaÑ 350 MattÈsukhapariccÈgÈ 55
Buddho so BhagavÈ 430 MadÈ hi pÈpÈni 338
BrahmacariyaÒca 323 MadhuvÈ maÒÒati 23
Brahmabh|taÑ 369 Manujassa 61
Brahmabh|to 369 Mano cassa 302
BrahmÈti mÈtÈpitaro 269 ManopakopaÑ 47
BrÈhmaÓÈ tisatÈ 369 Manopubba~gamÈ 13
BrÈhmaÓo hi ce 346 MamaÒca Èyu 387
[ Bha ] MamÈyite passatha 400
BhakuÔiÑ vinayitvÈna 350 Mameva kata maÒÒantu 24
BhagavÈ tamhi samaye 432 MayÈ pavattitaÑ 368
BhagavÈ hi kÈme 445 MaraÓenapi 405
Bhajanti 290 MalitthiyÈ 48
Bhaddakena ca sÊlena 214 MahÈyaÒÒaÑ 429
BhadrÈvudho 432 MaÑsacakkhu 231

[ Ma ] [ Ma ]
MaÑsacakkhussa 231 MettaÒca sabba- 11, 301
MÈ jÈtiÑ pucchÊ 347 Mettassa cittassa 209
MÈ jÈtu koci 253 MettÈvihÈrÊ 66
MÈtaraÑ pitaraÑ 55 Methunamanuyuttassa 406
MÈtÈpitu upaÔÔhÈnaÑ 4, 319 MedavaÓÓaÑva 343
MÈtÈ yathÈ 11, 301 MoneyyaÑ te 388, 390
MÈnupetÈ 166, 198 Mosavajje na nÊyetha 423, 425
MÈnussikÈ ca 10 Mohaggi pana 257
MÈ pamÈdamanuyuÒjetha 17 MohantarÈ yassa 349
MÈ piyehi 44 Mohasambandhano 176
MÈlaÑ na dhÈre 339 [ Ya ]
MÈvamaÒÒetha 31 YaÒca kÈmasukhaÑ 89
MÈvoca pharusaÑ 33 Yajassu yajamÈno 354
MÈse mÈse 23, 29 YaÒÒe ratohaÑ 346
Migo araÒÒamhi 285 YataÑ care 275
MicchÈmanaÑ paÓidhÈya 236 Yato ca ariya- 207
MittasampadamÈgamma 10 Yato ca hoti 218
Mitte bhajassu 67, 329 Yato yato 67
Mitte suhajje 285 Yattha cetÈ nirujjhanti 227,
MiddhÊ yadÈ 59 228, 229
Mukhadugga vibh|ta 382 Yattha Èpo ca 86
MukhaÑ jivhÈya 433 YathÈ agÈraÑ 14, 15
Mugga muddhÈdhipÈtaÒca 433 YathÈ ahaÑ 389
MuniÑ carantaÑ 310 YathÈ ah| 451
MusÈ ca so 303 YathÈ Èpo ca 124
Muhuttamapi 22 YathÈ idaÑ tathÈ etaÑ 308
MuÒca pure 63 YathÈ etÈsu 375
M|laÑ papaÒcasa~khÈya 421 YathÈ daÓÉena 33
M|Äho atthaÑ 252 YathÈ naro 326
MettaÑ upekkhaÑ 290 YathÈpi kumbhakÈrassa 371
GÈthÈs|ci 521

[ Ya ] [ Ya ]
YathÈpi nÈvaÑ 326 YamÈhu dhammaÑ 419
YathÈpi pabbato 108 YamÈhu saccaÑ 416
YathÈpi puppharÈsimhÈ 21 YametaÑ paÒhaÑ 434
YathÈpi bhamaro 20 YamhÈ dhammaÑ vijÈneyya 69
YathÈpi m|le 62 Yamhi na mÈyÈ 348
YathÈpi megho 240 YamhÊ na mÈyÈ 110
YathÈpi rahado 25 Yamhi saccaÒca 51
YathÈpi ruciraÑ 20 Yaso kitti ca 407
YathÈ pubbuÄakaÑ 39 YasmÈ hi dhammaÑ 325
YathÈ vÈdÊ 332 YasmiÑ kÈmÈ na vasanti 443
YathÈ vÈrivahÈ 8 YasmiÑ padese 187
YathÈ sa~kÈraÔhÈnasmiÑ 21 Yassa accanta 37
YathÈ saraÓamÈdittaÑ 372 Yassa kÈmÈsavo 229
YathÈ haritvÈ 204, 205 Yassa kÈyena 69, 260
YathindakhÊlo 6, 313 Yassa gatiÑ 73, 378
Yadaggato 310 Yassa ca visatÈ 390
YadattanÊ passati 403 Yassa cetaÑ 49, 51
YadatthikaÑ brahmacariyaÑ 331 Yassa chattiÑsati 62
Yadantag| 346 Yassa jÈlinÊ 40
YadasnamÈno 315 Yassa jitaÑ 40
YadÈ ca attanÈ’vedi 87 Yassa jito 107
YadÈ ca so 308 Yassantarato 100, 280
YadÈ devo 247 Yassa darathajÈ 281
YadÈ dvayesu 68 Yassa dÈnena 9
YadÈpi ÈsÊ 385 Yassa dhammÈ 260
YadÈ sakesu 82 Yassa natthi 425
YadÈ have 78, 79 Yassa nittiÓÓo 104
Yad|nakaÑ taÑ saÓati 390 Yassa nissayanÈ 412
Yamassa vÈdaÑ 408 Yassa papaÒcÈ 174
YamÈhu dÈnaÑ 261 Yassa pÈpaÑ 39

[ Ya ] [ Ya ]
Yassa pÈraÑ 68 YaÑ kho mama 429
Yassa pure ca 74, 378 YaÑ ce viÒÒ| 47
Yassa maggaÑ 371 YaÑ jÊvitaÑ na tapati 132
Yassa ma~galÈ 332 YaÑ taÑ apucchimha 415, 437
Yassa m|laÑ 173 YaÑ taÑ saraÓamÈgamha 370
Yassa rÈgo ca 71, 234 YaÑ te taÑ 343
235, 377 YaÑ nesaÑ pakataÑ 323
Yassa loke 412 YaÑ pare sukhato 397
Yassa vanathajÈ 281 YaÑ pubbe taÑ 425, 445
Yassa vitakkÈ 166, 280 YaÑ BuddhaseÔÔho 5, 312
Yassa sakkariyamÈnassa 245
YaÑ Buddho bhÈsati 345
Yassa siyÈ 174
YaÑ brÈhmaÓaÑ 438
Yassa sel|pamaÑ 125
YaÑ me ka~khita- 362
Yassassu 360
YaÑ samaÓo 390
YassÈnusayÈ 281, 334
YaÑ hi kiccaÑ 55
YassÈlayÈ 72, 377
YÈ uÓÓatÊ 408
YassÈsavÈ 27
YÈ kÈci ka~khÈ 149
YassindriyÈni 27, 358
YÈ kÈcimÈ 218, 418
Yass|bhayante 404
YÈ tattha 188
Yassete caturo 307
Yassete honti 431 YÈdisaÑ kurute 241
Yasseso dullabho 431 YÈni ca tÊÓi 362
YaÑ evar|paÑ 321 YÈnimÈni 36
YaÑ esÈ sahate 61 YÈni sotÈni 434
YaÑ kiÒci dukkhaÑ 392, 395 YÈnÊdha bh|tÈni 4, 7, 312, 315
YaÑ kiÒci YÈ me ka~khÈ 362
dhammamabhijaÒÒÈ 421 YÈya devÈ 328
YaÑ kiÒci yiÔÔhaÑ va 29 YÈvajÊvampi 22
YaÑ kiÒci vittaÑ 5, 312 YÈva dukhÈ 385
YaÑ kiÒci sampajÈnÈsi 437, 439 YÈvadeva 23
YaÑ kiÒci sithilaÑ 58 YÈva hi vanatho 54
GÈthÈs|ci 523

[ Ya ] [ Ya ]
Yutto kathÈyaÑ 408 Ye jhÈnapasutÈ 40
YuvÈ ca daharo 341 Ye taranti aÓÓavaÑ 188
Ye attadÊpÈ 354 Ye diÔÔhimuggayha 409
Ye ariyasaccÈni 6, 313 Ye dukkhaÑ
Ye idha kÈmesu 316 nappajÈnanti 39, 266, 391
Ye idha pÈÓesu 317 Yena kodhena 196, 200
Ye etadaÒÒÈya 221 Yena dosena 196, 199
Ye kÈme hitvÈ 347, 353 Yena naÑ vajjuÑ 412
Ye keci ganthÈ 330 Yena makkhena 197, 200
Ye keci pÈÓa- 11, 301 Yena mÈnena 197
Yena mohena 196, 199
Ye keci bh|tÈ 134
Yena yena hi 372, 396
Ye kecime isayo 435, 436
Yena lobhena 195, 198
Ye kecime titthiyÈ 336
Yena sallena 424
Ye kecime diÔÔhi- 418
Ye naÑ pajÈnanti 321
Ye kecime brÈhmaÓÈ 336
Yeneva bÈloti 417
Ye kecime samaÓa- 441, 442
Ye pÈpasÊlÈ 316
Ye keci sokÈ 191
Ye puggalÈ aÔÔha 5, 313
Ye ca kÈme 259
Ye bh|taÑ bh|tato 225
Ye ca kho 25, 259 Ye me pubbe 443, 450
Ye ca taÓhaÑ 229 Ye rÈgarattÈ 63
Ye ca dukkhaÑ pajÈnanti 267, 391 Ye l|khasÈ 316
Ye ca phassaÑ 393 Ye vÊtarÈgÈ 347, 353
Ye ca mÈnaÑ 198 Ye vÊtalobhÈ 353
Ye ca mohaÑ 201 Ye ve asattÈ 352
Ye ca rattindivÈ 257 Ye ve divÈ ca 93
Ye ca r|p|pagÈ 238, 396 Ye ve na taÓhÈsu 353
Ye ca r|pe 238, 396 YesaÒca susamÈraddhÈ 55
Ye cassa dhammÈ 265 YesaÒca hiri- 220
Ye ca sa~khÈtadhammÈse 434 Ye sattasaÓÉaÑ 209
Ye ceva bhÈsanti 261 Ye satthavÈhena 249

[ Ya ] [ Ya ]
Ye santacittÈ nipakÈ 222 Yo ca puttapasuÑ 244
Ye sabbasaÑyojana- 352 Yo ca pubbe 39
Yesu na mÈyÈ 352 Yo ca BuddhaÒca 42
Ye suppayuttÈ 5, 313 Yo ca mettaÑ 209
YesaÑ ce hiri-ottappaÑ 220 Yo ca mohaÑ 253
YesaÑ taÓhÈ 353 Yo ca lobhaÑ 252
YesaÑ ve dullabho 369 Yo ca vantakasÈva’ssa 14
YesaÑ ve sÈsanaÑ 268 Yo ca vassasataÑ (6) 29, 30
YesaÑ sannicayo 26 Yo ca satimÈ 214
YesaÑ sambodhiya~gesu 26 Yo ca sameti 51
Yehi vivitto 411 Yo cetaÑ sahate 61
Ye hettha 354 Yo jÈtamucchijja 309
Yo atÊtaÑ 447 Yo jÈgaro ca 223
Yo attano attÈnaÑ 349 Yo ÒÈtÊnaÑ 298
Yo attano sÊlavatÈni 401 Yo taÓhamudacchidÈ 279
Yo atthaÑ 298 Yo tiÓÓakathaÑkatho 294
Yo appaduÔÔhassa 32, 382 Yo te dhammamadesesi 450
Yo idha caraÓesu 361 Yo tesu gutto 317
Yo uppatitaÑ 279 Yo daÓÉena 33
Yo ogahaÓe 310 Yo dukkhassa 71, 260, 376
Yo katvÈ 298 Yodha kÈme 73, 377, 425
Yo kÈme parivajjeti 399 Yodha taÓhaÑ 73, 377
Yo kÈme hitvÈ 347 Yodha dÊghaÑ va 72, 377
YogÈ ve 53 Yodha puÒÒaÒca 51, 72, 377
Yo ca gÈthÈ sataÑ 28 Yo dhammapade 294
Yo ca caraÑ vÈ 274 Yo dhammayÈgaÑ 264
Yo ca jÈnaÑ 390 Yo nÈjjhagamÈ 280
Yo cattÈnaÑ 299 Yo na hanti 209
Yo ca dosaÑ 252 Yo nÈccasÈrÊ 280, 281
Yo ca dhammamabhiÒÒÈya 257 Yo nindiyaÑ 381
GÈthÈs|ci 525

[ Ya ] [ Ya ]
Yo nibbanatho 62 Yo sahassaÑ 28
Yoniso manasi- 202 Yo sÈsanaÑ 38
Yo nÊvaraÓe 281 Yo sukhaÑ dukkhato 227
Yo nesaÑ 323 Yo hanti 298
Yo pÈÓamatipÈteti 49 Yo have iÓamÈdÈya 298
Yo bÈlo 22
Yo have daharo 68
Yo BuddhaÑ 299
Yo hi koci 375, 376
So brÈhmaÓaÑ 295, 299
Yo brÈhmaÓo 80 [ Ra ]
Yo maÑ icchati 369 RajamÈkirasÊ 383
Yo’maÑ palipathaÑ 72, 377 RatanÈmagandho 339
Yo mÈtaraÑ 295, 298 RatiyÈ jÈyatÊ 45
Yo mÈnamudabbadhÊ 280 Rathe cÈjaÒÒasaÑyutte 324
Yo mukhasaÑyato 65 RamaÓÊyÈni 28
Yo me dhamma- 450 Rasesu 289
Yo yajati 355 RÈgaggi dahati 257
Yo yÈcayogo 351, RÈgaÒca dosaÒca 290, 352
352, 354
RÈgaÑ vinayetha 332
Yo rÈgamudacchidÈ 279
RÈgo ca 320
Yo lobhaguÓe 382
RÈjato vÈ upasaggaÑ 34
Yo vandati 333
RÈjato vÈ duruttassa 9
Yo ve anarahaÑ 299
RÈjÈ arahasi 368
Yo ve avidvÈ 437
Yo ve uppatitaÑ 46 RÈjÈpi taÑ 336
Yo ve kiÒcikkha- 298 RÈjÈhamasmi 368
Yo ve Ôhitatto 310 Rittassa munino 407
Yo vedag| 354 R|padhÈtuÑ pariÒÒÈya 226
Yo ve parakulaÑ 299 R|pÈ ca saddÈ ca 337
Yo saÒÒatatto 310 R|pÈ saddÈ 397
Yo sabbaÑ 198 Rosako 299

[ La ] [ Va ]
LakkhaÓÈnaÑ 433 Vitakkamathitassa 63
LakkhaÓe 433 Vitakk|pasame ca 64
LÈbhakamyÈ 412 VidvÈ ca yo 438
LÈbhÈ vata no 284 Vinayassu mayi 368
LÈbho siloko 342 VinicchayÈ yÈni 410
Luddho atthaÑ 252 Vinicchaye ÔhatvÈ 418
LobhaÒca 333 VinipÈtaÑ 321
Lobho doso ca 226 Vineyya maccheramalaÑ 208
Lohite 342 VipiÔÔhikatvÈna 289, 333
Vibh|tar|pasaÒÒissa 447
[ Va ]
Virato idha 360
VacasÈ manasÈ ca 333
Virato kÈmasaÒÒÈya 305
VacÊpakopaÑ 47
Virato methunÈ 389
VajjaÒca vajjato 58
VivekaÒÒeva 407
Vadanti ve 401
VisenikatvÈ 409
Vanappagumbe 7, 314
Vissajja ganthÈni 420
VanaÑ chindatha 54
VihesaÑ bhÈvitattÈnaÑ 321
VaramassatarÈ 59
VÊtagedho 412
Varo varaÒÒ| 7, 314
VÊtataÓho 64, 411
VasÊkaritvÈ 343
VÊriyaÑ me dhuradhorayhaÑ 291
VassikÈ viya pupphÈni 67
VÊsaÑ vassasataÑ Èyu 432
VaÑso visÈlova 285
VuÉÉhÈpacÈyÊ 327
VÈcÈnurakkhÊ 53
VÈÓijova bhayaÑ 31 VedanaÑ pharusaÑ 34
VedÈni viceyya 360
VÈdaÒhi eke 337
VÈrijova 18 [ Sa ]
VÈri pokkharapatteva 71, 376 SakaÒhi diÔÔhiÑ 401
VijjÈya ceva 303 SakaÒhi dhammaÑ 419
VijigucchamÈnassa 426 SakaÑsakaÑdiÔÔhi 415
ViÒÒÈÓaÔÔhitiyo 447 SakÈyane vÈpi 417
ViÒÒÈtasÈrÈni 327 Sa~kappehi 407
GÈthÈs|ci 527

[ Sa ] [ Sa ]
Sa~khÈya lokasmiÑ 436 Santi loke 441
Sa~khÈya vatth|ni 309 Santussako 11, 300
Sa~gÈtigo 235, 348 Santo ca bhikkhu 401
Sa~go eso 288 SantaÑ tassa 27
Sa~ghÈÔivÈsÊ 346 Sati kÈyagatÈ 108
Sace agÈraÑ 431 Satto guhÈyaÑ 399
Sace ca pÈpakaÑ 137 SatthÈ hi loke 249
Sace ca so 431 SadÈ jÈgaramÈnÈnaÑ 46
Sace cuto 418 Sadevakassa 397, 426
Sace neresi 33 SaddahÈno 307
Sacepi so 337 Saddhammap|jÈpi nesaÑ 419
Sace bhÈyatha 137 SaddhÈ ca pÊti ca 451
Sace me yÈcamÈnassa 429 SaddhÈbÊjaÑ 291
Sace labhetha 60, 286 SaddhÈya tarati 306
Saccanti so 410 SaddhiÑ caramekato 189
SaccaÑ ve amatÈ 344 SaddhÊdha vittaÑ 306
SaccaÑ bhaÓe 46 Saddho sÊlena 56
SaccÈ avokkamma 425 Saddho sutavÈ 334
Saccena danto 347 SandÈlayitvÈna 288
Sacco siyÈ 424 SandiÔÔhiyÈ ceva 416
Sa jhÈnapasuto 389 Sa pattapÈÓi 389
SaÒÒaÑ pariÒÒÈ 400 SapadÈnaÑ caramÈno 340
SaÒÒÈvirattassa 411 Sa piÓÉacÈraÑ 389
SataÒca vivaÔaÑ 397 SabbakÈmajahassa 100
SataÑ sahassÈnaÑ 382 Sabbattha upekkhako 358
Satta vassÈni 340 Sabbattha munÊ 406
SattavisekanipÈtaÑ 277 Sabbattha ve 25
Sattasa~gappahÊnassa 258 SabbadÈ sÊlasampanno 305
SantakÈyo 67 SabbadÈnaÑ dhammadÈnaÑ 64
SantavÈto 309 SabbapÈpassa 41

[ Sa ] [ Sa ]
SabbarÈgavirattassa 228 Sambuddhena 433
SabbalokaÑ 276 Sambuddhoti vaco 430
SabbasaÑyojanaÑ 70, 376 Sambuddho paÔijÈnÈti 368
Sabbaso 66, 425, 445 SambodhiyaggaÑ 387
SabbaÑ tuvaÑ 335 SammaddasÈ 392
SabbaÑ paravasaÑ 98 SammÈmanaÑ paÓidhÈya 237
SabbÈ disÈ 133 SayaÑ samÈdÈya 403
SabbÈbhibhuÑ 309 SayÈnabh|miÑ 341
SabbÈbhibh| 64 SaritÈni 62
Sabbe tasanti 32 SalÈbhaÑ nÈtimaÒÒeyya 66
Sabbe dhammÈ 53 Savanti sabbadhi 62, 434
Sabbepime 336 Sa ve akkheyyasampanno 232
Sabbe sa~khÈrÈ 53 Sa ve indriyasampanno 232
Sabbe samaggÈ 322 Sa ve bh|tapariÒÒo so 225
Sabbesu kÈmesu 440 Sa ve vidvÈ sa vedag| 425
Sabbesu bh|tesu 284 Sa ve sabbÈbhibh| 276
Sabhaggato 338 Sa ve sammaddaso 227,
SamaÒÒÈ hesÈ 378 237, 250
SamantamasÈro 424 Sa sattakkhattuÑ paramaÑ 207
SamantÈ dhajiniÑ 343 Sa sabbadhammesu 403, 421
SamÈnabhÈgaÑ 389 SahassabhÈgo 342
SamÈhito 227, 228 Sahassamapi ce 28
SamitÈvi 358 SahÈpi dukkhena 272
SamitÈvino 353 SahÈvassa 6, 313
SamuddaÑ 253 SaÑyojanaÑ 349
Samo visesÊ 410 SaÑvaratthaÑ 215
Samo samehi 347 SaÑvuto 329
SampannaveyyÈkaraÓaÑ 331 SaÑvejanÊyaÔÔhÈnesu 216
SampannaÑ Munino 304 SaÑsaggajÈtassa 285
SambÈdhoyaÑ 340 SaÑsaggÈ vanatho 243
GÈthÈs|ci 529

[ Sa ] [ Sa ]
SaÑsuddhajino 334 SukarÈni 38
SÈgÈrÈ anagÈrÈ ca 270 SukhakÈmÈni 33, 89
SÈgÈresu ca 270 Sukhanti diÔÔhamariyehi 397
SÈtaÑ asÈtaÒca 414 SukhaÑ yÈva jarÈ 61
SÈtaÑ asÈtanti 413 SukhaÑ vata tassa 91
SÈtiyesu 412 SukhaÑ vÈ yadi vÈ 393
SÈ te saddhÈ 248 SukhÈ matteyyatÈ 61
SÈdhÈhaÑ BhagavÈ 350 SukhÈ virÈgatÈ 88
SÈmÈkaci~g|laka 315 SukhÈ saÑghassa 203
SÈraÒca sÈrato 14 Sukhito bÈvarÊ 433
SÈrambhÈ yassa 350 Sukhino vata 92
SÈruppaÑ attano 333 SukhumÈlÈ 324
SÈvatthiyaÑ 430 Sukho BuddhÈna 42
SÈhu dassanamariyÈnaÑ 44 Sukho viveko 88
SikhÊ yathÈ 311 SugataÑ pana nissÈya 270
Si~ghÈÓikÈ ca 308 SujÊvaÑ ahirikena 48
Si~ghÈÓikÈya 308 SuÒÒato lokaÑ 448
SiÒca bhikkhu 66 SuÒÒÈgÈraÑ 67
SÊtaÒca uÓhaÒca 287 SuÓÈtha me 336
SÊmantÈnaÑ 350 SutvÈ dhÊrÈnaÑ 390
SÊmÈtigo 403 SutvÈna ghosaÑ 388
SÊladassanasampannaÑ 45 SutvÈna d|tavacanaÑ 341
SÊlabbataÑ vÈpi 419 SutvÈna BuddhavacanaÑ 308
SÊlaÑ rakkheyya 241 SutvÈna Buddhassa 317
SÊlaÑ samÈdhi 230 SutvÈna haÑ 444
SÊluttamÈ 418 SutvÈ rusito 423
SÊhaÑvekacaraÑ 304 SutvÈ sabbadhammaÑ 361
SÊho yathÈ 290 SudassaÑ vajjamaÒÒesaÑ 49
SÊhova 290 SudiÔÔhaÑ vata 305
SukaraÑ sÈdhunÈ 150 SududdasaÑ 18

[ Sa ] [ Sa ]
SuddhÈ suddhehi 322 So ce mukharajÈtiko 321
Supinena 405 So codito 182
SuppabuddhaÑ 56 So ÒÈtidhammo 9
SubhikkhavÈco 240 So pamÈÓa 253
SubhÈnupassiÑ 14 So bÈvarÊ 430
SubhÈsitaÑ 344 So bodhisatto 386
SurÈmeraya 49 Sobhayanto 341
SuvaÓÓatÈ 10 So yasaÑ paramaÑ 300
SuvijÈno 295 So vÊtarÈgo 354
SusukhaÑ vata 42, 43 So sabbasattuttamo 386
Suro yathÈ 408 So sÈkiyÈnaÑ 388
Sekhassa sikkhamÈnassa 231, 265 So hi brÈhmaÓa 430
Sekho pathaviÑ 19 SnehajÈ 321
Seyyo ayoguÄo 57, 224, 256 SvÈkkhÈtaÑ 369
Seyyo na tena maÒÒeyya 421 [ Ha ]
Sele yathÈ 217 HatthasaÑyato 65
Selo yathÈ 25 Hananti bhogÈ 64
SevamÈno 241 HassaÑ jappaÑ 327
Sehi dÈrehi 296 HaÑsÈdiccapathe 39
SeÄenti 385 HitvÈ icchaÒca 389
So assakassa 429 HitvÈna piyaÒca 333
So ahaÑ vicarissÈmi 307 HitvÈ mÈnusakaÑ 73, 377
So ubhanta 435 HitvÈ ratiÑ 73
Sokapparideva 405 HitvÈ ratiÒca 377
SokamappajahaÑ 372 HiriÑ tarantaÑ 318
So karohi 48 HirÊnisedho 34
So kho panÈyaÑ 206 HirÊmatÈ ca dujjÊvaÑ 49
Socati puttehi 284 HÊnaÑ dhammaÑ 38
Socanti janÈ 405 HutaÒca mayhaÑ 349
SodhanapattaÑ
8 piÔÔhe TirokuÔÔasutte terasamapantiyaÑ “4. IdaÑ vo ÒÈtÊnaÑ hot|”ti pÈdato paÔÔhÈya
ekekaÑ catupÈdagÈthaÑ katvÈ ekaÑ gÈthaÑ adhikaÑ katvÈ gÈthÈlakkhitasa~khyÈ
visodhetabbÈ.

18 Khu 01

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

18 Khu 01

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ChaÔÔhasa~gÊtipiÔakaÑ

Buddhavasse 2552 Marammavasse 1370 AD. 2008

First published in 2008 by Ministry of Religious Affairs

SirimatÈ amhÈkaÑ Buddhena BhagavatÈ ArahatÈ SammÈsambuddhena

SammÈsambuddhaparinibbutito pana catunnaÑ vassasatÈnamupari

kÈle bahutarÈ bahutarÈ jÈyeyyuÑ, taÑkÈlikÈ ca pacchimÈ janÈ te sodhetuÑ

hitadharo ThadomahÈsaresÊth|pÈdhiko U Chan Htunvhayo

aÔÔhanavutime vasse vesÈkhapuÓÓamito paÔÔhÈya ÈrabhitabbÈ, dve ca vassÈni

dvÊhi MarammaraÔÔhissarasamappitopÈdhÊhi virÈjitaÑ jÈtiyÈ ÈsÊtivassikaÑ

aÒÒehi sadesadesantarikapÈvacanapotthakehi ca vividhabyÈkaraÓÈdisatthehi

10. ItthaÑ purÈ mathÈtherÈ, rÈjÈno cÈpi dhammikÈ.

11. TathÈpi khalitÈdÈni, dissanti PiÔakattaye.

12. DisvÈna te mahÈtherÈ, vÈcentÈva TipeÔakaÑ.

13. “KatvÈna sÈdhukaÑ gantha-suddhikaÑ sÈsanÈyukaÑ.

14. EtamatthaÑ suÓitvÈna, U Nu nÈma mahÈsayo.

15. “SÈsanÈyattakiccÈni, sampÈdentÈ visesato.

16. YathÈ rakkhiÑsu porÈÓÈ, surÈjÈno tathÈ mayaÑ.

17. MahÈmaccehi aÒÒehi, sa~gamehi ca mantiya.

18. MahÈtherÈnamÈdÈya, chandaÑ idha nivÈsinaÑ.

19. KÈretvÈ dhammasa~gÊtiÑ, sodhetvÈ SatthusÈsanaÑ.

20. SirÊma~galavikhyÈte, thalasmiÑ pavare subhe.

21. GuhÈvesena kÈretvÈ, mahÈsa~gÊtimandiraÑ.

22. GanthasaÑsodhanaÑ dhamma-sa~gÊtiyÈ tu paÓÉitÈ.

23. MuddÈpente ca passitvÈ, mahÈtherehi paÒcahi.

1. SaraÓattaya ... ... 1

11. JarÈvagga ... ... 35

6. MahÈkassapasutta ... ... 81

6. TatiyanÈnÈtitthiyasutta ... ... 164

5. Duccaritasutta ... ... 232

1. AggappasÈdasutta ... ... 254

1. BrÈhmaÓadhammayÈgasutta ... ... 264

12. Nigrodhakappasutta ... ... 329

11. KalahavivÈdasutta ... ... 413

Namo tassa Bhagavato Arahato SammÈsambuddhassa.

3. AbrahmacariyÈ veramaÓisikkhÈpadaÑ samÈdiyÈmi.

Atthi imasmiÑ kÈye–

4. Patir|padesavÈso ca, pubbe ca katapuÒÒatÈ.

2. TasmÈ hi bh|tÈ nisÈmetha sabbe,

Idampi saÑghe ratanaÑ paÓÊtaÑ,

Idampi saÑghe ratanaÑ paÓÊtaÑ,

13. Vanappagumbe yatha1 phussitagge,

14. Varo varaÒÒ| varado varÈharo,

15. KhÊÓaÑ purÈÓaÑ nava natthisambhavaÑ,

16. YÈnÊdha bh|tÈni samÈgatÈni,

17. YÈnÊdha bh|tÈni samÈgatÈni,

18. YÈnÊdha bh|tÈni samÈgatÈni,

2. Pah|te annapÈnamhi, khajjabhojje upaÔÔhite.

3. EvaÑ dadanti ÒÈtÊnaÑ, ye honti anukampakÈ.

4. Te ca tattha samÈgantvÈ, ÒÈtipetÈ samÈgatÈ.

5. CiraÑ jÊvantu no ÒÈtÊ, yesaÑ hetu labhÈmase.

6. Na hi tattha kasÊ1 atthi, gorakkhettha na vijjati.

7. Unname udakaÑ vuÔÔhaÑ, yathÈ ninnaÑ pavattati.

9. AdÈsi me akÈsi me, ÒÈti mittÈ1 sakhÈ ca me.

10. Na hi ruÓÓaÑ vÈ soko vÈ, yÈ caÒÒÈ paridevanÈ.

11. AyaÒca kho dakkhiÓÈ dinnÈ, saÑghamhi suppatiÔÔhitÈ.

12. So ÒÈti dhammo ca ayaÑ nidassito,

2. RÈjato vÈ duruttassa, corato pÊÄitassa vÈ.

3. TÈva’ssunihito3 santo, gambhÊre odakantike.

4. Nidhi vÈ ÔhÈnÈ cavati, saÒÒÈ vÈssa vimuyhati.

5. AppiyÈ vÈpi dÈyÈdÈ, uddharanti apassato.

6. Yassa dÈnena sÊlena, saÑyamena damena ca.

7. Cetiyamhi ca saÑghe vÈ, puggale atithÊsu vÈ.

8. Eso nidhi sunihito, ajeyyo anugÈmiko.