giir Felsefesi 1!

EDGAR ALLAN POE

(Ku'tgezvlca Rtsales;) .

Karanltltn yazan, Charles Dickens, oniimde duran bir notta, bir keresinde "Barnaby Rudge"tn nrekaniz-
"kara l,<lry"tn Siiirti masr hakl<rnda yaptr$m incelemeve gcindererek govie diyor: "Bu arada. Godrvin'in 'Ce-
naxl yazdtlnn if;a leb Willierns'rnr tersten yazdr$run farkrnda nusrn? Once k;rhrartlenlnr giiqliiklerle oniimti;
ediyor. bir a$a sokup ikinci cildini olugturdr-r, sonra da, birinci cilt tqin, yapdrnlara bir gekilcle agrk-
lama sa$lanrak igin etra{ina bakendr."
Godrvin'in izledi$ yontemin tatnbv oldr-r$unu sann11yorl1nl -zxten kendisinin de scjv-
ledikien. Bav Dickens'rn dr-iqiincesi,vle pek L1\ilrlrntl\,or- enra "C,rleb Williams"rn \-i1zan.
en azrnLian biraz benzer bir i;lenln sa$ia,vabilece$ avantajr gornrezlikcen gelnrel,'ecek ka-
dar iyi bir s:rnatgrvdr. Kalemje herl"rang bir ;eve kallcgrnadan once, adrnr hak eden her ol:rv
orgiisiiniin, -s,rn'una kadar detar'lrrndtrrltuasrnrn gerekti$i gok aqtktrr. Anc:rk sorr'r-r siirekli
goz ciniinde br.rlundr-rrarak, ola-v1;rnn ve cjzellikie her noktadlki tonr-rn, anreglirnlnt or!.Ivil
kovmasrnr sa$lavabilir ve orgiiye. olmazsa olmaz ozelli$i olan ardrlhk va da nedensel-lik ha-
vasrni verebili.riz.
Or.kii kumranrn airgrldrk -vcintenrinde kok-iii bir hata oldr.r$unr-r dii;iiniiyorLlnl. Ya ln-
larrler.r hikivenin bir sawr oiur - ya cia griniin olavlanndan biri, bir sav qxgn$trnr - r-a da,
en ivr .fr"rmmc1:r, I'azar Earprcr oia-",iantr. rtniattsrnri t'aintzca teiiicl clil;t,-tracrl: bicir-n,i: l:ir-
ie;tirilnresivle u$ra;rr - savfacf.n slvtar'.t orta\:a grkabilecek olgu ya da ec-lim bo51r-rkilrrni,
casvrr. kor.rtilnre va c-la voruurla doltlumnr.t dui;irrtiir genellikle.
Berr. bir cr,tl'vi ele rlarak i$e baqlanravr veQiir-orunr. Ozgiiniiigii lrcr zarnatr goz ciniinde
bulunclnrarak - qiinkr-i bo1'lesine brriz le kolav elde ediiebilir bir ilgi kavlra$rnr k'.rll.rr.rnra-
mal,a krlklsxn kiqi, kent'line ihlnec etnriq olur - kelrdime ilk aqarnada derim ki, "Krlbin,
akhn r-a d:i (daha geneide) ruhnn dur':rrlt oidi-r$r-r se):1s1? etki 1a da izlenirnden hangisini se-
qevim 'ru kez?" Ol9:1l1r l"11L csdlb-ir.sr]g-ig!:$-:-"
tol.l1. r-okr
!_!ryI _q]gylarle-mr
srradrn o.1a:r:lar-ve alurlrygll$ gil- 99y! m, voksa rtm ter-
.!9{i,l'rl_,:ll 11.i 1{n.c,bllecegni -
si_vle nii. va de hem oiaylann, henr d.- tonttn altgrluradtk olmastyla rrrr - di!;ii1i]rilrll. son-

il ai, Un erki'in oluqtunrl,'asrnda brna en"gok fxf[i,nc, ola."k;it; y;;- ton bries,rnrle-
,i-ii in 1',.an,na I rr.rsu i nfit' ei,L]lif lll,;!
(da h 4 cl o

Yazrlarrndan herhlngi birini son h.rline uleqrrran izlenimleri adrm adtnr, aynntrh bir qe-
kiide ..'erecek -vani verebilecek- bir vazann vazacl$t bir clergi vaz1s1nln ne k:rdlr ilging
olac:igil dii;rinnrii;iimdi.ir srk srk. Bcjr'le bir vaztntn qrrndiye dek neden ortava qrknredrgr-
nr bilenrivonnn - :urra beiki de, )':rzarhk guniru, di$er nedenlerclen daha belirleyici olnru;-
tLrr L.u eksiidikrc. Yazarlann 9o$u -r-rzr'llikle de;rirler- bu tiir ince'cinnetlc - kendinden
gc'cnienin \';tr:lnli1 sezgivle - r-rzdrkhnntn dii5r-iniih-nesini ve$ler vc insanllrtn, olrrr-rn ;.gv-
clelrklsrna. bir dr,igiincenin ginft ve karrrstz krbahkhrrr-ra - rtncak son ande yakrl;rn,rn irl-
kiki :rlraqlara - tiurl olgr.rnlagn.rad:rn .rkh gelen sausrz fikrc - balr qrkrlenr:rz olclu(u icin

r39
EDGAi. ALLAN POE

Llllursuzca vazgeqilen, tiimiiyle olgunlagnirq driglere - ihriyatla gerq:elileqtirilen sc'qimlere ve

elernelere - acr veren silmelere ve boqiuklan doldurmaya - tek kelimevle, igin mekanik
yclrriine - dekor - r'iiz duruutun doksan clo-
nrerditenlere ve cin tuzaklanna -
1-:-gr-1;?nr.
kuzunda, yazrnsal /rrsfno'r'run nral varir$urr oiugturan horoz tdyleriue, krrnuzr boval'l r-e si-
. -\.
I vah yamaiara gizhce bir baki; firlatmasr dti;iincesi, onlan dtipediiz irkiltir.
6te yandan, bir.vazann, ulagn$r sonuglara giden adrmlan geriye do$m giderek sapta-
bir dumm olmadr$rnrn da farkrndayurr. Genelde, kannakanSrk bir bi-
maslnrn srk rastlanrr
gimde akla gelen fikirler, avni biqimde takip edilir ve unutulur.
Kendi pa\'1na, yazilannrr olu;tuntrkenki aqanralan ammsamlk konusunda, sozii edrlen
tiirden bir nefret ya da, herhangi bir zamanda en r,rfak bir zorluk du1'muyorttrn dcsidcra-
'^r,4
^v''^trtnt oiarak nitelendirdi$im tiirden bir analizin, ya da yeniden vaprlandrmranrn ilgi noktasr
da analizi vaprlan qe1'e duyulan ya da duyuldugu tt:*gil,q*i glrkiglpgrnrsrz oldugun-
-
dan dolayr, yapltlanlndan binnin olugturuhnasrndaki oltcrqdi-\'i gdstermek. gorgii
lltttirr;
kurallanru gi$nemen anlamrna gelmeyecek[ir. "Kttzgun"u seqivorum, en bilineni oldu$r,r
l i i ". @ l::X-,x--!r y*qr::L+e: *4u ri,i diS-r "
i r
E
.iIj::-.L,iT.j1 r

i -1,rprrrrl bitimine
j+:a
adrm adrm, bi;;;ted;ifprollieuinrn ke*riiqr ve katr nrantrtrvia ile'r-
'-t.*'*"'#

i led'-S--nf ."t*-q*::tg*-ke..v-!pk.
ilk agamada, hern popriler, hem de eleqtirel be$eniye seslenecek bir qiir vaznre nivetini
do$uran kogullan --ya da zorunluluklan di-velim- "-siir olarak siir-le ilgisiz ohlasr nedenil'-
le bir kenara brrakahrn.
O,vleyse bu niyetten yola Erkryoruz.
'r; Ilk sorun uzunluktu. Herhang bir yazrnsal yaplt, bir oturufta okunamavacak kedar
uzLrnsa,izienirn biitrinlngrinden elde ediiebriecek Eok onenili etkiden vazgeqnreve r.ra ol-
lnu"nlz gerekir - grinkii vaprtr iki kerede_o\yr1*_q.r_.\.SS-kse. f,rxva diinva igleri grrecek
ve birlik adrna bir_;9)j kaJ_mlyaca\trr. Ama, cltcris ltaribus, hiqbir ;.rir, kurdu$u 1'rprvr giiq-
lendirebilecek hiqbir ge,vden vazgegnreyi goze alanr.ayaca$r igin, uzunlukta, bununla biriik-
tr' *qelen br-itiinliik kaybrnr dengeley,essk bir avantaj olup ohrradr*rnr q6rnrek gerekir. Bu-
rua hayrr diyorum, hem de hemen. tt
krsa siinel
siirlerdc'n etkilerden- baska bir scv deqrldir. Siirin. lnclk nrhu viik-
.=_ -vani
L-rs:r **, .*-
* s! *-, ".r
.--.-'..--.*--...--_..
:_* -- *.:**-..__; * .L*:_- _ -. . _ : ...

bir h.X9q'rl*dggtg*9lq-lj:_t:::"Bg.Xh**::]*!S::qs*:!*
'dS'"! t':!r-rrt $.lqle
13u viizcler:. "Yitik
1111 l:9-s:1" ]1._I..:1n1"1'ti":9r!"T!*i !i..3"-._*t*qk511t._Qi!.rjF:g$,s.
Cenrret"in e! gzlndaLijq11g-r {bdg diizl'azrdrr -kasurrhrtaz rrlruaft rll'a durgr.rn Lriiliinrle-
t
rin serpi;tirildifi bir Siirsel heyecanlanr; dizisidir- aqin uzunluju viiziinden. biirr,in valut. o
gok cinenili sanatsal nnsurdan, etkinin brittinlii$r-i 1'a de birligiuden r.oksun k:rhrrrstrr.
lJzunluk s<jz konusu oldu$unda, tiinr -vazrnsal sanat vaplthn iqin belirgin Lrir suur o1-

ILO
EDGAR ALLAN POE

'{

d,L
dugu asrksa goriiliiyor demek ni -Uif\gg "!grl3bi]d!L1rngr- ve "\!:gpn
9I_,r99" s-
bi (btitiinitik gerektirmeyen) bazr dizyazt bigimlerinde bu srrunn aqrlmasr yararh olebilirse
de, bir giirde bu vaprlamaz. Bu srnrrlar iginde fiirin uzunlu$u.vla niteli$ -baqka brr_deyiq-
l@;ti tss-l.. -e-lLiv-.1-.1. o,
r
t yogunluguy,l_i*9_"_g*t. gnr*!r-qL4rir$_gsrck-
"ryI",#ht; "Lr11\L$_f*llg_lr.leaE1+"rya9 9-tkj1i.n
tl.*:pk,!}:,- ,B--1,r "t1r!lr h.tb.r1E-b5tklnT ):a,raFtllrllgl:,9.:..b:il.*.!::'::.::Ik 5::in- I
likle gereklidir.
Br-r kavgflan goz oniinde buh-rndurarak, ne popiiler be$eninin r.istiinde, ne de ele;cirel
be$entnin altrndl olan heyecan derecesini hesaba katarak, kafamdaki ;iire en r-rvgr-rn oldu-
$unu dii;iindiis11lli:jilrlrr&'a.L1lattun - yaklalk Vjiz-dize. Gerqekten de giinnr viiz sekiz
dizedir.
Btrn&n sonraki dtiSiinceni, iletilecek izlenirnin ye d:r etkinin secilnresivie ilcilivdi: Bu-
--:::-;----!i:---E:-l-'--'
#.-".-
rada da;unu belirteyim ki, yazrnt siireci boyunca, yaplt1 evranscl diizeyde anlaqilabilir krl-
{r,r'
il

ma kaygrsrm hiE yitinnedira. Defalarca tizerinde durdu$um ve giir ba$lanunda, orneklen-

dirilrrreve hig de eerek gcistermeyen bir nokcavr -y.14 Quqg[jFin. qiirin. nreqrr.r cek vurdr-r i

oidugu noktasinr-
-a,., '
cjrneklendirmeye kal.karsam, konudan fazlasryla- uzakJa;mrq olacagrnr.
r
Yine di; sovlemeye gaLqu$rnr ve bazr arkadaqlanmin, yanh; aktarma e$ilimi grisrerdi$i gey
haklsnda birkaq sciz soylemek istiyomm. Aynr anda.rfj€1r1.t
91V!tl.l:]tici, en saf olan
39rz\, b81ce.,Stt.1-g_111i"t-l_d!!triniilag_sindedir. Gerr;ekten de insanlar Giizeliik'ren sciz er-
tiklerinde, samldr$ gibi bir niteli$i degil, hakhnda yommlar yaptr$nr ve "giizel olan"ur
dti;tiniilmesi sonucunda yatanarl bir etkiyi kastederier - krsacasr, rullv.n - akhn ye dl kal-
bin dc.qi/ - vogr-rn ve saf bir ;9!!g
1t_1elmesinden bahsederler. Gii,zg]]r\!qgnyr1l{q 91a-
:t .U:]i51.:_..1t, Sanat'rn agrk bir kurah yriziinden yalnrzca: Etkiler, doBmdan,grt:e)'1grka-
nimahdrr - amaglara, on-lara en rlygun olan yollardrn ulagdnrahdrr - scizri edilen bri eanp
....-...."...L .... _. .."..:.":
yiikselnrenin de. en kolay s&ilde qiirde orcava"l+lr-gnl inkir,c-decek kedar z:ryrFkinise-qrk-
p.adt gimdiye
: .-,.kadar. Hakikat y:r da akln doyuruinrasr ve Tntku ya da kalbin heveclr:lan-
.. -

'Yl*59t$n1!-elavad-Hrh*gb'I5e:$s-=!*:3:tti:::H*:*:'
t::k:r'l *-hv*+sl-\-!g)*e-v:1"!s*ilit::r-Tllt,1 he-y.-eceg,ts.1g"ffl-y"tA'-::gL*.-
"J1tu -b-,.ti
kilde ,1.1!ksel1n9si."9]dugu,iurjddia*e$ig;tm*Gii_z9.Ur-kl9*qglll-qy]_._l"eStiL_Burada sovlenenler-
den tutknnun V1_da lgkl5ill sokulamayacagr, hatta verinrli bir gekilde sokulamaya-
-lt]..
ca$ qrkar-trhnasln - qiinkr-i bunlar trph nriizikte. annoniye uynlayarl noralar gibi. kargrthk
varaterak genel etkiye yrrdrnrct ol.rr ya da bir aqrnrlanra saflrr- ancak gergek sanrtc. 1 blur-
lan her zantan iqin oncc' asrl aurect golgelenrevecek bir hale getirir, sonra da onI.rn. Siirin
arnrosferi ve rcizii olan Giizellik'le sarnrelar

r4t
EDGAR ALLAN POE

Boyiece Gr.izellik'e alarum olarak baktrktan sonraki sorum, bu GLizerjk'iqlp.Jvi sekjl_

4,......-€ #
de onaya glknlasrnr
'
itgjll)'{l - ve deneyinr-lerirn bana, bunun bir ltiiziirr
3g]gl*f.ig1'la.
J."q, rdi. En ug geLigi'r noktasrnda Gtizellik, tijni ne olursa olsun, duvarh
ryh1an, go3yaqr 5!c;!ecek denli heyeg+glqq-drEr. Melankoh Siin_el ton-lann en metrlr olam-
i5
l&Agk,-i.l"p-y-e- t9n kgnulanut boylece belirledikten sonra her zapranki gahgmama
koyuldum, amaclm, qiiri kurarken
,4\
tul [rr.l:gg -biitiin yaprrxn gevresinde donece$i bir ek-
sen- olacak sanatsa.l bir Eekicilik vakalaruakli. Aligrlnu5 sanat erkinlik-lerini
-r,a da d.r5:r
A
do{ru
v,_-4=_:_**_ teatral anlamda noktalar
devisle. ,Iloil t r-
dikkatle gozden geqirirken, hiqt inr.ln, ruKafat
.._-_-*_-**_;€.;::*gj-j::.^.::,,_.j,\",.,,11't, )

*:_X:*: -# l.E:,5'**3381**gj:::* ?j}_*::*B ciyt e s in e .

",. ^
JT"u",*l,,,, E.,_
digi de$er hakkrnda enrin olmama yetti ve qciziimlemeni gereksiz krldr. yipe de daha yet-
kinlegtirilebilece$i dtiqrincesil'le ele aldrm; ilkel bir durumda oldugunu gormem de uzun
sr-irmedi. Genelde kullaruldrgr biginriyle nakarat, yalntzca brik dizelerle srnrrh olmakla
kal-
nraz' ayru zauranda, istedigi etki,vi brrakabihirek igin hem seste, hem de drigr,incede, ntofl(.)-
ftrrr'un giiciine ba$rmhdrr. A-hnan tat, yalnrzca tanlma duygusundan;,1l.l_.,j1-_qg-gg,klxs.k_

W9,rrr*g**_t;a;tr"i s .r,rl a.getererek, bu crkivi Ee-

:id'"irry:r:::. f:{:::::,\-{i!q aeitid.'11{y:Fl
ni, giirin briyuk k'smrnda aynr turmayr, anra rtakarat'y_yyy.<rilyt_s1ru_geqitleyerek
,i-
hep yeni
etkiler elde etmeyi amaqladrm.
' Bu noktalan belirledikten sonra, nakarat'tmtn do.(a'um diigiinmeye koyuldum. Uygula-
ruqr her seferinde de$i;ti$ igin, nalearat'rn kendisinin krsa olmasr gerekri$i
agrktr, gr.inkti be-
lirli bir uzunlu$u olan herhangi bir ctimlenin uygularugrrun srk srk qeqitlennesi, baga qrkrl-
naz bir engel oluqturacaktr. Ctimlenin llsahgyla do$ru orantrJr olarak, geqitleme yapnak
da kolaylaqacaktr elbette. B_q te!
{a bery h_e;19-9, b!1 qoqciigU !4!gt( _".]g{ \"ilan'raya yo_
neltd.
Bu kez de sozciifrin rJcrga'sr1'la ilgili sorunlar qrktr ortaya . \akarat ku-llanrnaya karar ver-
gktjasglf, tjiri: kr=lara bolqrr-mesi bacrrylryaZdO eiberte:,iffi
gelecekti. Boylesi bir sonun, gtiqiri olabilmesi igin, agrk sesli olmasr ve
uzarrlarak vurgu-
lanmaya olanak sailamasr gerekti$i, tartrtma gcitrimrezdi: Bu diigrincelerin
sonucnnda, ka-
qmlmaz olarak en agrksesli harf olarak o'y,u, o:u_n yamnda da en i.vi soy'enebilen
sessiz harf
I
olarak r'yi segtim.
r \-'
'vJ- ' l'Jakarat'tn:un sesini bcil'lece beiirledikten sonra, bu sesi igeren, aynr zamanda
da, giirin
tonu olarak segmig oldu$um melankoliyi olabildi$nce yansrracak bir sozcr-ik bulmak
1 ge-
Fu
rekti' Bci14e bir arayrgta (hiEbir
"''.-)'
:9y::y1i:" zaman) sozcrigrinii arlamak kesinlikle igrkin-
'' srzdr. Hatta ilk akla gelen de bu sozciik oldu. i
\t
li.*e,L,r,o ir,
EDGAR ALLAN POE

Bir sonraki desideratutn, "Xevgmrg5e iQ-z-c!$qqii giirelh \gblgqt je11 li1g_erekgey- i '
.dlB" bir neden bulmamn zorlu$unu hemen anladrm,
sr.irekli yineleme igin akla uygun
ama bu zorlu$un yalnrzca, bu sozcii$iin siirekli ya da tekdr,ize bir gekilde bir insan tara6n-
dan soylenmesi gerekti$ varsayrmrndan kaynaklandr$nr gcirmekte gecikrnedim -soziin
krsasr, zorlu$un, scizcri$ti yineleyen yarab$n mantr$yia bu monotoninin nvuml.uiagtrnl-
masrnda yattr$ru gordiim. Bunun iizerine, B4n-ttS olmayan ama konuqabilen bir yaratrk
fikri _a$rma geldi hemen; ilk anda da do$al olarak papa$anr di.igiindiim, ama onun yerini
Kuzgun aldr, onun da konuqma yetene$ vardt ve al31qt4nan turru'a gok daha uygr-rndu.
Bir Kuzgun'un -kotii kehanet kugunun- "nevermore" sozcii$iini.i, yakiaqrk yliz dtze
uzunlu$unda, meiankoli tonda bir qiirin krtalanrun sonunda tekdrize bir ;ekilde yineleve-
ce$ni saptayacak kadar ilerleni;tim. Her noktada en r-istiin, ya da kusunuz olmr a1rlr1c1nr.
hiq unucmadan, kendinre sordum - "ins..tltgr., evrensel anlayrgrna gore, biilin qgh_r-rlcli :- -

k:sr!ry{5]9:_:___l relankolisi hrn-ssidilf9lynr:d!i-y311,! g.:\.lEt\,gj"1.!9i11,,v-i.!1 e1 ,r:_ +

qg!.^,\-.-1ib !9n,u, n9 zanltgSn q1ir99-i halg donli;iir?'l -d9di11 Daha once de uznn uzlrn ar1- i^ -: ,

lattrklanr:rdan. bu sorunun yanltlnrn da agrk olaca$ belli - "_G_rgg_l!k'!e en vakrn oldu$u

zanan: Demek ki, giizel bir ka_drn_rn_91:-ly,_!q ttig_kr5_\u1uz {ri11any en qiirsel konusu-
dur - boyle bir konuya en uygun dudak-lann, sevgilisi olen erke$in dud;rklan oldr-r$u de
bir o kadar kugkusuzdur."
Bu aqamada ikilikrit 9_1m!i; sgvEl!1niq ar{-gda-r1 yf-s tu!a1 1r\ekle, "nevemrore" soz-
ciifiinii siirekli yineleyen Kuzgun fikrini blrleqt_r1ngm gerekiyordu - bun]an, yinelenen
sozci,i$iin uygulanrqrnr her seferinde de$iqtirme plantm gciz onrinde bulundurarak birleq-
tirmeliydim; ama boyle bir birleqtiriqin akla uygun tek bigimi, Kuzgun'un bu sozctigii, er-
ke$in sorulanna yanlt olarak soyledi$ini diigiinmektrr. Bunun, istedi[im erkiyi, yani u.vgu-
lanrqrn gegitlenmesinden do$acak etkiyi yaratmak igin bir firsat oldufunu i;te tam bu nok-
tada gcirdiim rt:".1ryj:!:-s_.*:-"4*-b'l:::-q"1": -_5:l:_g::T: bunl ,'.\!9,p_i1*zxntan"
9"
yanrtrnl verece$ini, bu ilk soruyu srradan bir sorr. yapabilece$mi - ikincisrni daha az slra-
drn. riqiinctisijnr,i daha da rz srradan yapabrlecegimi, vs. - gordiinr, sonundl erkek, rlk bal-
takt aldtnnazllfindan, sozcii$iin kendisinin melankoli do$asryla - srk srk yinelenmesir'le -
ve sozcrij.i 1oyi9y.,, kuq,rn ug.r.sur.q1q1ti driqiinli-e;iyi. - "ltyi,bp .",q9;ur',ar--b.,tl
!u
tryleble-=bp&eekv-q--qu.sr-Ltvls- {erki:"tuird-esie"*{g.t-y.9"tsJ*-ggk*,s'lq191.; 993-i19!e-n9i
kalbin-de rytF"yy-lq !ifl{1s1:9_*ll1'- $gf }ahlqgi y_a di qeyglnsl{9-gil13i itryd',sndan de-
gil (a-ktr ,oga, kuqgl ::_u-:.:l:"f--q' o"'_1:i1n1.sovlen5ktedir
.9uink,i) ,
qgji--
,!l'_d:"::1 1i-:t:l,to.
/cligt "hi!!if.'"111.1,.dr",:19"Ii3ll'l',_$9]qt'1'1y1" 9n 1a!r !!1ii1tgvLl. el-de edebilecek rq. I 1 .

kilde som olugtunnaktan qilgrn bir zevk duydu$g igin. soracaktr. Ka4rnu grkan - drh. \
:-''-
-- _-- aqamasrnda bana dayatrlan br-r olanair gciriince, ilk olarak dorr-rk nok-
do$rusu, kurguianra

743
 EDG,A,R ALLAN POE

t
t'.,.' tasrndaki, vani sondaki soruyu - "liSbllqrldlt:_Sl_991ryd1bi1yanrt ola,ca*r _sgryyu
a.- "-,-u.- bu soruya yarut olan "hiqbir zaman", diiqiiniil_ebilecek
l:!*Af__ en
*b'ygk'!ed9U/e
g" yer-e1ekti.
Ir"jTll"
$iir buradan -IT1 r9_n41n: _biitrin sanqq yaprtlanrun
_baglamas gereken yerden- bagiadr
denebilir - gtinkti kalemi ele ahp gu krtayr yazr;rm, on dtigiincelerinrin bu aqamasrnda ger-
qeklegti:

"$u yukarda donen gokie Tannyr seversen sci1,le,

Ey kuaai yaratrk," dedim, "uiursuz kuq ya da geyranl
Azaltbiraz kederimi, soyle ruhum cennette mi
Bulugacak Lenore'la, adr meleklerce konan,
O sevgili., egsiz krzla, adr meleklerce konan?"
Dedi Kuzgun: "Higbir zanlan."

Bu krtayr ilk olarak, doruk noktasrnr belirleyip, erke$n daha <jnceki sorulannr, ciddi-
vet ve cinem agrsrndan daha iyi geqideyip derecelendirebilmek iEin, ikinci olarak da krta-
mn uya$.m, cilgiisiinii, uzunlu$unu ve genel diizenini kesin oiarak belirlelrek ve daha cjn-
ceki k-rta-lan da, ritmik etki agrsrndan bu krtayr a;mayacak bigimde derecelendimrek igip
bu agamada yazdrm. Bundan sonra daha giiglii krtalar yazabilseydim bile, dolgk e*isinip
b ozu lmamasr a*1", hi S 4qraksamadalr_aay{ggpdrm.
Yeri geimiqken, ;iir yazme sanatr hakkrnda da bir-iki sciz scl,r,leyeyi"r.
!\.T.lgl!q_
r1qttqkigl!i)-.rg"+lri\tg. $iir yazrnunda bu konunun boyiesine goz ardr edilmesi, diin-
vanln en aniaqrlmaz qeylerinden biridir. Tek baqrnadlbldq gegirieme yaprllanln pek mrim-
, r-'i kiin olmadr$ kabul edilse de, miinkrin olan olqti ve krta qegitlerinin kesiniikle sonsuz o1-
du$u aqrktrr - yine de, yiizyilar ltoyunca sanki hig kimsc, Siirdc iizgi)n bir
$ey yapncyt diiSiirt-
nenis. Gergek 9u ki o_zgiinliik (gok ahqrlmadrk giiqte beyinler sciz konusu o11-r451rt[g1da),
bazrlannrn sandrh sibi bir irki va da icetidii sorunu r. Genelde, bulunabilmesi iEin

"Kuzgun"un ritim ya da kogu$unda bir ozgrinhik oldu$unu iddia edecek defliiim ei-
u.tte.itugh[,ikincisiysery,be5incidizenintlakarat,tnd,ayine.
lenen katalektik heptametreyle yer de[igtirir ve katilektik terrametreyle son buiur. Daha
aqrk bir dille soylemek gerekine - qiir boyudca kullamlan ay*_!tJ!l!ry9) lT b_ir krsa
ryul,
&!9{11-o.]glulor: IGtamn ilk dizesinde'bu ayaktan sekiz tane var - ikincisinde yedi b6-
quk (yani iigte iki) - tigiinciisiinde sekiz - dordrinciisiinde yedi buquk be;incisinde de
-
EDGAR ALL,AN POE

t
oyle - alnncrsrndaysa iig buguk. $imdi, her dizenin, tek tek ele ahndr$nda, daha once kul-
Ianrlmrq oidu$u ve "Kuzgun"un cizgiinlii$iiniin, bu dizelerin bir futa haline getirilisinde yat-
tr$ gortiltir; bu bileqime uzaktan yakrndan benzeyen bir gey yapilmadr gimdiye kadar. Bu
bilegim ozginlii$tiniin etkisi, uyak ve alliteration ilkelerinin uygulanmasrndan do$an birta-
krm bagka aliqrlma&k ve hatta yepyeni etkjlerle beslenmektedir.
Uzerinde diiqiiniilecek bir sonraki nokta, sevgfiyle Kuzgun'u bir araya getirmekti - bu (l
*LJ'
noktanrn ilk aynmr da yer'di. Bunun igin en do$al oneri, bir orman ya da krrlanrug gibi
goztikebilir - ama ben, yaa.!ll!l-st4a:n:kesin. ol:rak lelirllnenin. YJ!!b\e!I;r,e*I:jl9in
Bir t1lionun qergevesine bgnzer bir gu-
ci.j vardrr bunun. Dikkati yogun tutmakta tart{ilmaz bir erdeme sahiptir ve elbette yalnrz-
ca )'9rUt+gyj l"tdt" tutulmamaLdtr.
Sonugta sevgfiyi ld51g kqy:lay,q karar ygrdim: oraya defalarca gelmig kadrnrn am-
lanyla kutsalla;mrq bir odaya. Bu oda, iy: g"f1nr53T*It[I"i.:.g--.t99k !:k ;iinel tez
olan Giizellik konusunda daha rince agrkla&$rm diigtincelen izlemig oluyorum ya'lruzca.
Yer bo_vlece beiirlenditten sonra, artrk kuqu ortaya grkarmahydrm - pencereden girme-
si fikri de kagrnrlmazcfu. Sevgfinin, panjura vuran ka:rai sesierini ilk anda "ftxprva vurulu-
yor" gibi algrlamasr fikri, anlaumr uzatarak okuyucunun _mer-1k1nr arturma iste$nden ve
sevgilinin kapryr aqrp karanhkla karqrlagmast -
$ sarusrna, yan-hayaline kapdmasrndan do$acak etkiye yolu agmak arzusundan do$du.
firtrnah yapllm, birincisi, Kuzgun'un igeri grrmek istemesini agrklamak iqin,
-
Ge-ge1.i ,'
ikincisi de, odarun igindeki (fiziksel) dingilikle bir karqrthk yrratmak iqin. , '''-,

Kqlu bir Pallas biistiine kondurdum, bu da 11eryrr.g_rle kuqtriytinrin karyth$rndan _{-9Ba-

g3!__etl" iqindi - btist fikrinin tiimtiyle kuq yiiziinden akhma geldigi agrk - Pal/as'rn biis-
riinrin segilme nedeni de, birincisi sevgfinin bilgililifine en gok uyanrn o olmasr, ikincisi
de, Pallas
:9
r::glq" 1$si111
_!e
s-es zensrnli
fiiydi.
$iirin ortalanna do$ru, en sondaki idenimi derinleqtirmek amacr.vla, kargrlagtrrmarun
giictinden yararlandrm. Ome$in, Kuzgun'un giriqine fantastik -komikli$in slnrnna olebil-
diSince yakrn- bir hava verilmigtir. "Qrrprnarak" girer igeri:

Bana aldrrmadr bile, pek ince bir hareketle

Stiziildii kaprya do$ru hrda gegerek yanrmdan.

Bundan sonraki iki krtada, bu plan daha agrk bir qekilde uygulanrr:
EDGAR ALLAN POE

Gururlu, sert havaslna kara kugun ah;tnca

Hiqbir beli*i kalmadr o hazin qaqkrnh$rmdan;
"Gergi yolunmug sorgucun," dedim, "ama korkmuyorsun
Gelmekten, kocamrg Kuzgun, Gecelerin kr1'rstndan;
Oliim kryrsrndan?"
Soyle nasri ga$rnrlar seni
Dedi Kuzgun: "Hiqbir zam n."

Sciziimii anlamasrna bu kugun gagrrdtm ama

Higbir gey qrkaramadrm bana verdi$i cevaPtan,

ilgisiz bir cevap sanki; gunu kabul etmeli ki

Kaprsrnda boyle bir kug kolay kolav gormez insan,
Boyle heykelin iistrinde kolay kolay gormez insan;
Adr "Higbir zaman" elan.

Son'un etkisi igin gerekii oianlan da boylece yapnkran sonra, fantastikten hemen vaz-
gegip en derin ciddiyet tonunu berumsiyorum: - Bu ton, 1'ukanda amlandan sonra gelen
krtada, gu dizeyle bagiryor:

Durgun biisfte otururken igini dokmiigrii birden, vs.

ic-,(- Artrk sevgE qaka yapmaz - Kuzgun'un davraruqlannda fantastik bir o$e bile bulmaz.
Ondan "girkin, meymenetsiz, iirkiitiicii, kasvetli, geEmigin u$ursuz kugu" olarak soz eder,
"ate$li gozler"in "gofsiinrin iEini yak"tr$rru hisseder. Sevgilinin diigiincelenndeki, ya da
hayalindeki, bu durum, okuyrcuda da bir benzerini yaratmak -akl, son igin uygun bir ha-
vaya sokmak- amacrru tagrr, bu sona da olabildifince tuzh ve dolrudan ulaqrhr.
.- Son'la birlikte - sevgilinin,
+ sevdiii kadrnla bagka bir drinvada kargrlagrp kargrlaqmayaca-
!+t"''
$ konusundaki son sorusuna Kuzgun'un "higbir zaman" )'aruhru vermesiyle - giirin, en
bariz biqimiyle, yani basit bir anlatr olarak sona erdi$ sol,lenebilir. Buraya kadar, her qev
tammlanabfirin -gergefin- srmrlan iqindedir. "Higbir zanren" soziinii ezberlemig ve sahi-
binden kagmrg bir kuzgun, bir gece, firtrnarun giddeti yiiziinden, hili 4rk slzan pencere-
den igeri girmeye qallgmak zorunda kahr - bit yandan bir kitaba drlttttl, bir yandan da, ol-
miig olan sevdi$i kadrru dti;iinen bir o$rencinin odasrrun penceresidir bu. Pencerenin ka-
nadr kugun kanat grrprglanyla aqilrr, kug da <ifrencinin ilk anda ulagamayaca$ en rahat ye-

r46
EDGAR ALLAN POE

t
re konar, bu olay ve ziyaretgisinin garip davrarugt of.renciyi eSlendirmiqtir, kuga laf olsun .*:.u
diye ve bir yarut beklemeden adrm sorar. Sorunun yoneltildi$i kuzgun, "higbir za-
"ltlttgt
man" sciziiyle yamt verir - bu soz, o$rencinin melankolik kalbinde yankrstm bulur hemen ,
bu durumun ga$ngtrrdr$r bazr diiqiinceieri dile getiren ci$renci, kuqun "higbir zaman"r yi-
nelemesine yeniden gafmr. Bunun aqrklamasrn:, tahmin edebilmektedir, ama, daha once de
agrkladrgm gibi, kendin:ttt:ry:gktifgk Stbi iryfg*b_U 9gtiiyle ve biraz da batil inans-
la, beklenen "higbir zarrran" yamnrun kendisine Eg4gl_lii!_tglii en fazlatattrraca$ sorula-
n kuqa sornaya koyulur. Bu kendine-lfbsncg-ggklggnln jltrt
l9,.!,!-isrna-v-anlgnastyla, -_:1'
anlaa, ilk ya da bariz olarak nitelendirdi$im biqimiyle, do$al bir qekilde sona erer, bu nok-
taya kadar gerge$n srnrrlan da agrlmamrqtrr.
Ancak, ne denli ustaca-ya da anlatrhrsa anlatrlsrn, bu
l:--d":l."rri1 9]yli-T".rh$yla
gekilde ele ahnan konularda, sanatqr gozrine itici bir sertlik ya {a grplaklr-k qlpf bgp-.*
gelen

Kagrnrlmaz olarak iki qey gereklidir - birincisi, beili bir olgiide bglSlhlk, ya da daha
d"B* bir deyi$e uyarlama; ikincisi belli bir <ilgtide ima - anlam ne kadar belirsiz olsa da,

.oir "ir
rgtfl*l tT"._:g:l,j:i1,3-t.51lo scnuncusu bir sanat eserine, ldeai oldu€unu

royt.*.k*" s"r,r; 4 !91]m*3:'k

9_lgnak).verir. ima edilen anlamrn a;ln
olugu - bunu temanln alt akrntrst yerine iist akrn-
usr haline getirmek - adrna aqkrncr (transcendentalisc) denilenlerin, adrna qiir denilen eser-
lerini drizyazrya (hem de en yavan tiirtine) doniiqtiiriir.
-Boyle dtiqrindiigtim igin, qiirdeki son iki krlayr e4edim - onlardaki iqt"l;114.d4. i":
ceki anlannrn tiimiine yayrlmasr sa$ianiyor boylece. Alt-anlam, ilk kez gu dizelerde agt$a
grkryor -

"Yrire$mden gek gagant, gtkar arnk, git kaprmdan!"

Dedi Kuzgun: "Higbir zarr'an".

"Yiire$mden gek" sciziinijn, giirdeki ilk p.!19-* kuliandr$r goriiiecektir. Bu soz,

"higbir zaman" yamtryla birlikte, daha once anlatilanlardan b-ir ders grkartmaya yoneltiyor
akL. Okuya", {gggllq}i1t_Tg: gilt+ gormgve -b3lJar - ama son latamn son dizesine
kadar, onu Yr* y. Tiikenmey-en Arulrun simges! haline getirme niyetinin apk olarak gci-
riilmesine izin verilmez:

r\7
EDGAR ALLAN POE

Oda kaprmrn risrtinde, Palias'rn solgun btistrinde

Oturmakta, oturmakta Kuzgun hig krprrdamadan;
Hayal kuran bir iblisin gozleriyle denn derin
Bakarken yansryor koyu golgesi o tahtalardan,
O golgede yizen ruhum kurtuiup da tahtalardan
Ralkmayacak - hiqbir zamant.

hrgilizceden peuiren: Cern AkaS

r*. 48q7'1.
/(" rr

; 4B-q6' J^ "xo.li-w'+til^''r''5
x /oe'1o 1J* dost- ?ilrJ"A;tJir
x 4)riir-olorarc tY
G:iziltlh' * "*^::
urp*A)(.e*,t 6.1ri,4r
2)'u brr rqaJtw-t-
{ Nt"r-,*,sgb I i J*
'' otot& J9rlt"1 ! t:,:'l}*ffi*t'
^,--r,,r)_rr7;,,r

* Metinde geCen Siir alntrlan. Olkii Tamer,in .Kuzgun. adh cevirisindendir