Professional Documents
Culture Documents
Ali Fuat Başgil Makale
Ali Fuat Başgil Makale
Öz
Ali Fuad Başgil’in çalışmalarında “İrade Terbiyesi” olarak ele aldığı kavramın
ülkemizde eğitim sorunlarına bakış açısını nasıl değiştirebileceğine ilişkin yazılmış bu
çalışmada, gençlerdeki irade terbiyesinin ya da eş deyişle ahlak eğitiminin, eğitime
katkılarından bahsedilmektedir. Buna göre; eğer eğitim alanına felsefenin temel
argümanları aracılığıyla yenilikler katılabilirse hem eğitimde, hem gençlerin
istikbalinde hem de ülke menfaatleri konusunda olumlu değişiklikler olacaktır. Ancak
gençlerde bir hastalık gibi var olan umutsuzluk ve melankoli hali, bilgiye ulaşma
konusunda tembellik etme davranışı, eğitim alanında eksik bırakılan felsefi düşünüş
ve yargılama eksikliği süreç içerisinde sürekli bir düşüşe neden olmaktadır. Çağdaş
Türk düşüncesi üzerine çalışmalar yapan hemen herkesin hedefi ülkemizde var olan
eğitim sorununu çözmek üzerinedir. Bunun için Batı medeniyetlerindeki çalışmalar
ülkemize uyarlanmaya çalışılmış, tercüme faaliyetleri ile eğitim alanımız
güçlendirilmiştir. Ancak kimi kesimlerde bu yeterli olmamıştır. Bunun sebebi ise
Başgil’e göre en temelde var olan irade terbiyesi ya da ahlaki eğitiminin eksik
kalmasından kaynaklanmaktadır. Çalışmamızda Başgil’in bu anlamdaki öğütlerine ve
önerilerine yer verilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Ali Fuad Başgil, irade, ahlak, eğitim.
Abstract
In this study, it is written about how Ali Fuad Başgil's concept of "Education of
Will" in his works can change the way of thinking about education problems in our
country, the will of young people, or, in other words, education of moral, the
contributions of education. According to this; if innovations can be incorporated into
the field of education through the main arguments of philosophy there will be positive
changes both in education, in the future of young people and in the interests of the
Dr., Süleyman Demirel Üniversitesi Felsefe Bölümü.
Nurten Kiriş Yılmaz
GİRİŞ
Günümüzde global sorunların çözümünde en etkin rol oynayan etmen
eğitimdir. Hemen her ülkede eğitime özel bir zaman dilimi ayrılmakta, en
azından bir zorunlu eğitim süreci bulunmaktadır. Ancak ülkemizde ve pek çok
ülkede eğitimin yalnızca bu zorunlu eğitim sürecinden oluşmadığı bilinci
gelişmiş bulunmaktadır. Yapılması gereken bu bilinci pratiğe dökmek ve
doğru eğitimin verilmesi için ne tür planlamalar yapılması gerektiği üzerinde
durmaktır. Bu planlamalar yapılırken mutlak surette felsefeye başvurmak ve
pozitif bilimlerin temeline felsefi eğitimi koymak gerekmektedir. Çünkü
“felsefe, ilimlerin gayelerini aşar, fakat daima onlara dayanır. Böylece felsefe
ile ilimler arasında bir münasebet vardır. Bununla birlikte, felsefe ilimlerden
hiçbirine benzemez ve hiçbirinin gayesini takip etmez. Bu açıdan felsefe
ilimler zümresine girmez ve özel bir ilim değildir.”1 Felsefe, sorgulama
becerisi kazanma, tutarlı ve doğru düşünme, mantık ve dil bağlantısı kurma,
sorunları doğru algılayıp etkili ve verimli çözümler üretmeye yardımcı olma
gibi özellikleriyle eğitimde yer alır. Felsefenin değeri eğitimin içine
katılmazsa eğitim alanı eksik olacaktır. Bu noktada önemli olan felsefenin
kazanımlarının farkına varmaktır. Bu da ancak felsefenin alanını, katkısını ve
sınırlarını belirlemeyle mümkündür. Aksi halde felsefe tam
anlaşılamayacaktır. Eğer felsefe “(…) çok soyut, ulaşılmaz, gökyüzünde asılı
ama işte hayranlıkla seyredilen avize gibi, bir yıldızlar topluluğu gibi
sunulursa insanlar ona ulaşamayacağını düşünür.”2 Oysa felsefe hayatın
kendisidir. Yaşadığımız her an içinde bir felsefe barındırmaktadır.
“Çotuksöken’e göre, felsefi söylemlerin hangi kaygılarla -bu kaygılar halis
felsefe kaygılarıdır- üretildiği, hangi soru bağlamlarının yanıtı olduğu
1
Altıntaş, Hayrani (1989), Mustafa Şekip Tunç, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, s. 48.
2
Bolay, Süleyman Hayri (2006), “Türkiye’de Felsefenin Konumu” (Süleyman Hayri Bolay,
Ceyhun Akın Cengiz), Felsefe Dünyasında Gezintiler, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, s. 407.
[2]
Ali Fuad Başgil’de İrade Terbiyesi – Ahlak Eğitimi
3
Günay, Mustafa (2004), Süregiden Felsefe Üzerine Bir Deneme, Adana: Karahan Kitabevi, s.
76.
4
Bolay, Süleyman Hayri (2007), “Felsefe Yapmak ve Necati Öner”, Türk Düşüncesinde
Gezintiler, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, s. 533.
5
Özlem, Doğan (2015), “Türkiye’de ve Türkçede Felsefe”, Türkiye’de Felsefe, İstanbul: Notos
Kitap Yayınevi, s. 53.
6
Özlem (2015): 55.
[3]
Nurten Kiriş Yılmaz
[4]
Ali Fuad Başgil’de İrade Terbiyesi – Ahlak Eğitimi
7
Başgil, Ali Fuad (2016), Gençlerle Başbaşa, İstanbul: Yağmur Yayınları, s. 20.
8
Başgil (2016): 22.
9
Başgil (2016): 23.
[5]
Nurten Kiriş Yılmaz
10
Başgil (2016): 25-26.
11
Başgil (2016): 26.
12
Payot, Jules (1932), İrade Terbiyesi, (Çev. Münür Raşit), İstanbul: Kanaat Kütüphanesi, s. 7.
13
Başgil, Ali Fuad (2006), İlmin Işığında Günün Meseleleri, İstanbul: Yağmur Yayıncılık, s.
252.
14
Başgil (2006): 252.
[6]
Ali Fuad Başgil’de İrade Terbiyesi – Ahlak Eğitimi
15
Ülken, Hilmi Ziya (1999), Aşk Ahlakı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, s. 48.
16
Ülken (1999): 49.
17
Bayraktar, Levent (2014), Türk Düşüncesinden Portreler, Ankara: Aktif Düşünce Yayıncılık,
s. 3.
18
Bayraktar (2014): 65.
[7]
Nurten Kiriş Yılmaz
19
Bayraktar (2014): 69.
20
Başgil (2016): 36.
21
Başgil (2016): 37.
[8]
Ali Fuad Başgil’de İrade Terbiyesi – Ahlak Eğitimi
22
Başgil (2016): 37-38.
23
Başgil, Ali Fuad (2014), Demokrasi Yolunda, İstanbul: Yağmur Yayıncılık, s. 89.
24
Başgil (2016): 38.
25
Bolay (2007): 537.
[9]
Nurten Kiriş Yılmaz
26
Başgil (2016): 40.
27
Başgil (2016): 41.
28
Başgil (2016): 41.
[10]
Ali Fuad Başgil’de İrade Terbiyesi – Ahlak Eğitimi
de hayatı boyunca semer gibi sırtında taşır. Her insanın mizacı ve naturası
beden yaratılışının ve organik yönlerinin nasıl değişmez bir ifadesi ise; huyları
da ruh bünyesinin ve manevi yapısının öylece değişmez ve değiştirme kabul
etmez bir ifadesidir.”29 Bu görüşe göre huy ve tabiat ayrı şeydir. İnsanın
huylarını eğitim ya da başka yollarla değiştirerek, tabiatını değiştirmek
mümkün değildir. Buna Başgil şu örneği verir; “yırtıcı bir hayvanı terbiye
ederek bir dereceye kadar uysal bir hale koyabilirsiniz. Fakat kediyi fare
yakalamaktan, köpeği kemik yalamaktan vazgeçiremezsiniz. Akrep sokar, kurt
parçalar. Sokmak ve ısırmak bu hayvanların yaradılış tabiatındadır.” 30
İkinci görüş ise, insanın doğal yatkınlıklarının iyi bir terbiye ile
değiştirilebileceğini öne sürer. Buna göre kıskanç ve bencil olan; paylaşımcı
olmayı, tembel olan; çalışkan olmak için çabalamayı öğrenebilir. Her şeyden
önce ruhun terbiyesi en başta kendiliğinden oluşan ya da doğuştan getirilen bir
şey değildir. O değişmeye müsaittir. “İnsan her türlü düşünce, his ve huydan
ayrı fakat her çeşit huy edinmeye müsait olarak doğar.”31 Başgil’e göre bu
ikinci görüş ruh terbiyesini, insanın içine doğduğu çevresel faktörlerden, iklim
şartlarına ve dahası ailede aldığı eğitime kadar götürür. İlk görüş “maddeyi
değiştiririz fakat tabiat ve özünü değiştiremeyiz”32 derken belirlenimci bir
yapıdadır. Oysa bu ikinci görüş bir kereye mahsus kurulmuş bir tabiat
saatinden bahsetmez. Bu tabiat her türlü değişime açık, zaman ve mekândan
bağımsızdır. Öte yandan zamanda kazanılmış olan bir terbiye bile değişime
hazırdır. Başgil’e göre,
Terbiye ve ahlak gibi disiplinlerin, en eski zamanlardan
beri var olması da bunların huylar üzerinde etkili olduğuna
inanıldığının ve kötü huyların iyi bir terbiye ile
değiştirilebileceğinin kabul edildiğinin bir delilidir. Eğer terbiye
ve ahlakın huylar üzerinde hiçbir etkisi olmasaydı, binlerce
seneden beri bütün insanlık bu disiplinlere sarılıp inanmazdı.
Terbiye ve ahlakın öteden beri var olmasına rağmen, insanlardan
bir kısmının hala kötü huylu olması, bu disiplinlerin huylar
üzerinde yeteri kadar etkili olmadığını değil, etkili olacak şekil ve
şartlar altında gerektiği gibi uygulanmadığını ve huyların ruh
mekanizmasının henüz tam anlamıyla bilinmediğini gösterir.
Başgil huyların çocuklukta edinilenlerinin değiştirilmesinin daha zor
olduğunu ortaya koyar. Çünkü bu zaman diliminde huylar kökleşir ve terbiye
29
Başgil (2016): 43.
30
Başgil (2016): 44.
31
Başgil (2016): 45.
32
Başgil (2016): 44.
[11]
Nurten Kiriş Yılmaz
33
Başgil (2016): 46-47.
34
Başgil (2016): 49.
35
Başgil (2016): 50-51.
36
Başgil (2016): 50.
37
Başgil (2016): 51-52.
[12]
Ali Fuad Başgil’de İrade Terbiyesi – Ahlak Eğitimi
38
Ülken (1999): 61.
39
Ülken (1999): 61-62
40
Ülken (1999): 61.
41
Başgil (2016): 56.
42
Başgil (2014): 91.
43
Başgil (2014): 91.
[13]
Nurten Kiriş Yılmaz
44
Başgil (2014): 101.
45
Altıntaş, (1989), 60.
46
Başgil (2014): 104.
47
Başgil (2014): 104.
[14]
Ali Fuad Başgil’de İrade Terbiyesi – Ahlak Eğitimi
SONUÇ
Türkiye’de eğitim alanında ilerleme sağlanabilmesi açısından eğitim
sistemimiz üzerinde çalışmalar yapılmakta, öğrencilere Batı bilim ve tekniğini
48
Çubukçu, İbrahim Agah (1977), İslam’da Ahlak ve Mutluluk Felsefesi, Ankara: Ayyıldız
Matbaası, s. 104.
49
Başgil (2014): 102.
50
Başgil (2014): 109.
[15]
Nurten Kiriş Yılmaz
[16]
Ali Fuad Başgil’de İrade Terbiyesi – Ahlak Eğitimi
KAYNAKÇA
ALTINTAŞ, Hayrani (1989), Mustafa Şekip Tunç, Ankara: Kültür
Bakanlığı Yayınları.
BAŞGİL, Ali Fuad (2006), İlmin Işığında Günün Meseleleri, İstanbul:
Yağmur Yayıncılık.
BAŞGİL, Ali Fuad (2014), Demokrasi Yolunda, İstanbul: Yağmur
Yayıncılık.
BAŞGİL, Ali Fuad (2016), Gençlerle Başbaşa, İstanbul: Yağmur
Yayınları.
BAYRAKTAR, Levent (2014), Türk Düşüncesinden Portreler, Ankara:
Aktif Düşünce Yayıncılık.
BOLAY, Süleyman Hayri (2006), “Türkiye’de Felsefenin Konumu”
(Süleyman Hayri Bolay, Ceyhun Akın Cengiz), Felsefe Dünyasında
Gezintiler, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
BOLAY, Süleyman Hayri (2007), “Felsefe Yapmak ve Necati Öner”,
Türk Düşüncesinde Gezintiler, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
ÇUBUKÇU, İbrahim Agah (1977), İslam’da Ahlak ve Mutluluk
Felsefesi, Ankara: Ayyıldız Matbaası.
GÜNAY, Mustafa (2004), Süregiden Felsefe Üzerine Bir Deneme,
Adana: Karahan Kitabevi.
ÖZLEM, Doğan (2015), “Türkiye’de ve Türkçede Felsefe”, Türkiye’de
Felsefe, İstanbul: Notos Kitap Yayınevi.
PAYOT, Jules (1932), İrade Terbiyesi, (Çev. Münür Raşit), İstanbul:
Kanaat Kütüphanesi.
ÜLKEN, Hilmi Ziya (1999), Aşk Ahlakı, İstanbul: Yapı Kredi
Yayınları.
[17]