EĞİTİM BİLİMİNE GİRİŞ

 EĞİTİMİN FELSEFİ
TEMELLERİ
Phillia: Sevgi

Sophia: Bilgi, bilgelik

Filozof: Bilgelik, hikmet yolunu arayanlar

FELSEFE
GERÇEĞİ TÜMÜYLE ELE ALIP İNCELEYEN
VE BUNUN SONUCUNDA ULAŞILAN
BİLGİLERİ YORUMLAYAN VE SİSTEMLEŞTİREN
BİR UĞRAŞ ALANIDIR.

2
 FELSEFE – BİLİM İLİŞKİSİ
BİLİM, gerçeği parçalara ayırarak,
FELSEFE, gerçeği bir bütün olarak
ele alır ve inceler.

Bilim bilgiyi araştırırken,

Felsefe bilginin ne olduğunu, neyi ve nasıl bileceğimizi araştırır.

Felsefe, evren ve insana ilişkin gerçeklerin neler olduğunu
bu alandaki bilgilere nasıl ulaşılacağını ve
insan davranışlarını inceleyerek çeşitli ilkelere ulaşmak ister.

3
FELSEFENİN ALANLARI
 ONTOLOJİ (VARLIK)
 EPİSTEMOLOJİ
 AKSİYOLOJİ (DEĞERLER SORUNU)
ONTOLOJİ
 Felsefenin, var olanla var olabilecekleri irdeleyen bir
disiplin alanı olarak tanımlanmaktadır. Ontoloji,
yaşamın değişen yanları bir kenara bırakıldığında,
değişmeden kalan öz\gerçeklik nedir sorunuyla
ilgilidir. Ontoloji, var olanı bütünsel bir anlayışla
inceleyen, ne’liğini,yasal düzenliliklerini konu alan ve
çözümlemeye çalışan bir felsefi disiplindir. Bu disiplin
alanında gerçek, insan, ruh, varlık, yokluk,Tanrı
nedir?İnsanın evrendeki yeri nedir? vb. sorulara yanıt
verilmeye çalışılmaktadır.
EPİSTEMOLOJİ
 Felsefenin, bilgi sorunuyla ilgilenen alanıdır. Bu
alanda bilginin ne olduğu, bilginin kaynağı, doğru,
yanlış, bilinemez,mutlak ya da göreceli oluşu,
türlerinin neler olduğu gibi sorulara yanıt
aranmaktadır. Bilme, özne ile nesnesi arasında bir
bağ kurmadır ve bu etkinlik sonucu da ortaya bilgi
konur. Burada özne, insanı; nesne ise evrendeki her
şeyi karşılamaktadır. Üzerinde durulan önemli bir
nokta, bilginin belirleyicisinin özne mi, nesne mi,
yoksa her ikisinin mi olduğu veya bunların dışında
bilginin bir başka kaynaktan mı geldiğidir.
AKSİYOLOJİ
(DEĞERLER SORUNU)
 Aksiyoloji, insanlar tarafından oluşturulan tüm
değerleri kapsamaktadır. Değerler, insanlığın
evrensel sorunlarından biri olup insanların iyi-kötü,
doğru-yanlış, güzel-çirkin vb. gibi tercihler yapmakta
kullandıkları ölçütler olmakta, önem verileni ve tercih
edileni ifade etmektedirler. Değerler, insanların
eylemlerine yön veren düşünce sistemleridir.
Aksiyoloji, değerlerin kaynağını, oluşumunu, değişip
değişmeyeceğini, evrensel ya da göreceli,öznel ya da
nesnel, bireysel ya da toplumsal oluşunu açıklamaya
çalışırken değerlerde bir öncelik sıralaması olup
olmadığını incelemektedir.
EĞİTİM VE FELSEFE İLİŞKİSİ
 Eğitim genel anlamda bireyin davranışlarına ve davranışlarını
belirleyen süreçlere yönelen etkinliklerin tümünü kapsayan bir
olgudur. Felsefe is kavramlar üretmedir. Eğitimin her alanında
bizler (amaçlarda,içerikte,öğrenme-öğretme sürecinde,
değerlendirmede) belirli kavramlarla düşünür ve kararlar veririz.
Düşünce sürecimizde yer alan kavramların türü ve niteliği bizim
bu alanlara ilişkin karar ve eylemlerimizi belirlemektedir.
Örneğin, teori ve pratiğin bir arada olduğu öğretimin, sınıf içi
eğitimin ötesine giden boyutlarıyla sınıf içi davranışlar ve olaylar
üzerinde de etkisi vardır. Öğretmenlerin öğrencileriyle
kuracakları ilişki, onların insan doğasına ilişkin kavramlarına
dayanmaktadır. Dolayısıyla eğitimle ilgili insanların da
eğitime ilişkin karar ve eylemlerini onların sahip oldukları
kavramlar belirlemektedir. Felsefe ise bu kavramların üretim
alanıdır.
ÇEŞİTLİ FELSEFİ GÖRÜŞLER
VE EĞİTİM
 İdealizm ve Eğitim
 Realizm ve Eğitim
 Natüralizm ve Eğitim
 Pragmatizm ve Eğitim
 Varoluşçuluk ve Eğitim
İDEALİZM VE EĞİTİM
 İdealizm, evreni açıklamada ruh, ahlak, zihin ve düşünce gibi
kavramları temel alan bir düşüncedir. İdealizmin eğitime ilişkin
kendine özgü görüş ve yaklaşımları vardır.

 İdealist bir eğitimin amacı, öğrencileri doğruyu aramaya teşvik

etmektir.

 İdealist eğitim kişiyi iyi, doğru ve güzele yöneltmeyi amaçlar.

İdealist eğiticiler insanın değerini çok yüksek görürler ve eğitimle
bunun daha da yükseleceğine inanırlar. Onlara göre eğitimle
uzun vadede insanda yüksek değerler oluşturulmalıdır. Eğitimde
sağlam ve kültürlü bir kişilik geliştirmek çok önemlidir.
 İdealist eğitimde öğretmen-öğrenci ilişkisinde en önemli
merkezi rol öğretmenindir. J.Donald Buther,”Eğitimde
İdealizm” adlı eserinde iyi bir öğretmende bulunması
gereken özellikler olarak şunları belirtmektedir:
1. Öğrenciler için kültürün ve gerçekliğin taşıyıcısı ve
yansıtıcısı olmalıdır.
2. İnsan kişiliği konusunda uzman olmalıdır.
3. Öğrenme sürecini çok iyi bilmeli, bu yetisini coşkuyla
ortaya koymalıdır.
4. Öğrencilerle arkadaş olmayı becerebilmelidir.
5. Öğrencilerde öğrenme isteği uyandırmalıdır.Öğretimin
moral öneminin mükemmel insanlar yetiştirme
hedefinde yoğunlaştığının bilincinde olmalıdır.
6. Her yeni nesildeki kültürel yeniden doğuşun öncüsü
olmalıdır.
REALİZM VE EĞİTİM
 Realist felsefenin kurucusu, Platon’un öğrencisi olan
Aristoteles’tir.
 Realizm,gerçekliğin nesnel bir düzeni olduğunu ve
insanların bu gerçekliğin bilgisine ulaşma yetilerinin
bulunduğunu ileri süren bir felsefe olarak
tanımlanabilir.
 Çağdaş eğitim uygulamalarında realist felsefenin pek
çok unsurunu bulmak mümkündür.Örneğin, birçok
ders kitabında yer alan konular (fen, matematik, tarih,
dil bilgisi) insanın gerçekliği nasıl dikkatlice organize
ettiğini sistematik olarak açıkladığını göstermektedir.
 Realizme göre, eğitimin amacı, en iyi,
en mükemmel yetilerle donatarak insanı
mutlu etmektir. Eğitim insanları bilgi
alanları konusunda aydınlatırken,
insanın en önemli yetisi ve gücü olan
aklını da geliştirmelidir.
NATÜRALİZM VE EĞİTİM
 Natüralizm eğitimde özellikle şu düşünceleri temel
almaktadır:
1. Eğitim hedefleri belirlenirken, evrensel düzenin bir
parçası olan doğaya ve insan doğasına bakılmalıdır.
2. Doğayı anlamanın yolu duyumlardan geçer,duyum
gerçekliğe ilişkin bilgimizin temelidir.
3. Doğadaki süreçler yavaş, derece-derece evrimsel
olduğundan eğitimimizin de seyri yavaş olmalıdır.
 Natüralist eğitimciler, bilginin bir otorite haline
getirildiği eğitim anlayışına karşı çıkmışlardır.
 Natüralist eğitim anlayışında; öğretimde, doğal
davranışlar sergileyen çocuk bilgiyi pasif bir
şekilde alıp ezberlememeli,öğretimde çocuğun
duygularını kullanarak çevreyle ilişkiye girmesi
ve problem çözmesi sağlanmalıdır.
Sonuç olarak:Çocukların öğretimi, kitaplar ve
derslerde yer alan bilgileri kelimesi kelimesine
öğretmek, telkin etmek yerine, direk çevreyle
kuracakları duyusal etkileşime dayandırılmalıdır.
PRAGMATİZM VE EĞİTİM
 Pragmatizme göre gerçeğin esası
değişikliktir.
 Pragmatizm doğası gereği insancıldır. Her
şeyin ölçüsü insandır. İnsanın ruhsal bir varlık
olduğunu birçok pragmatist kabul etmez.
İnsan için önemli olan onun kendi işine
yarayandır.
 Pragmatizmin önde gelen düşünürlerinden
Dewey’in eğitim felsefesini oluşturan temel
unsurları şöyle sıralayabiliriz:
1. Öğrenen, yaşayan bir organizma, yaşamını sürdürmek
için etki ve enerjiye sahip biyolojik ve sosyolojik bir
fenomendir.
2. Öğrenen hem doğal hem de sosyal bir çevrede yaşar.
3. Kendine özgü davranışlarla hareket eden öğrenen birey
çevreyle sürekli bir ilişki halindedir.
4. Çevreyle ilişkisinde birey ihtiyaçlarını karşılamak için
uğraşırken problemlerle karşılaşır.
5. Bireyin problemlerini çözme sürecini öğrenmesi çevre
içinde gerçekleşmektedir.
VAROLUŞÇULUK VE EĞİTİM
 Varoluşçuluk felsefesinde toplumun ya da insan
toplulukları karşısında bireyin biricikliği ve özgürlüğü
ön plana gelir, tüm insanlar var olma ve kendilerini
tanımlama sorumluluğunu taşırlar.
 Varoluşçu felsefe, geleneksel felsefenin bilimsel
problemleriyle uğraşma yerine, yaşamın sürekli
problemleriyle, özellikle de ölümün kaçınılmazlığı,
aşk sevinci, acı çekme, seçme gerçeği, özgürlük
deneyimi, bireysel ilişkilerin verimi ya da verimsizliği
konuları üzerinde durmaktadırlar.
 Varoluşçuluğun önde gelen
düşünürlerinden Van Cleve Morris’e göre
insan için en uygun eğitim, kadın ve erkek
kişilerde yaşadıkları dünyada biricik özne
olduklarına ilişkin “Varoluşsal bir bilinç”
oluşturan eğitimdir. Varoluşçu eğitim
yüksek öğretimin ilk yıllarında başlamalı ve
sonuna kadar sürmelidir.
EĞİTİM AKIMLARI

 İLERLEMECİLİK
 DAİMİCİLİK
 ESASİCİLİK
 YENİDEN KURMACILIK
İLERLEMECİLİK

 Temeli bireydir. İnsan aktif olarak

yaptığını öğrenir. Öğrenciye problem
çözme öğretilmelidir.
 Okul yaşama hazırlık değil, yaşamın

kendisi olmalıdır. Öğretmen rehberdir.

Öğrenciye rekabete değil işbirliğine
teşvik vardır.
DAİMİCİLİK
 Eğitim hayatın bir kopyası değil ona
hazırlıktır. Klasik eserlere dayalı eğitim
vardır. Hem maddi hem manevi değerler
kazandırılmalıdır.
 Entellektüel eğitim ve üstün zekalı birey
yetiştirmek önemlidir. Bireyi evrensel
sorunları düşünmeye sevk eder.
 Klasik görüşün özellikleri şu altı madde
altında özetlenebilir:

İnsan doğası değişmez olduğuna göre, eğitimin

de niteliği değiştirilmemelidir.
İnsanın en belirgin özelliği düşünme yeteneği
olduğuna göre, eğitim, öncelikle insan zihnini
geliştirmeye çalışmalıdır.

23
 Eğitim, evrensel ve değişmez olan gerçeğe uyum
sağlamaya yardım etmelidir.
Eğitim yaşamın tam bir kopyası olmaktan öte ona
hazırlık olmalıdır.
Eğitim çocuklara, dünyanın hem ruhsal hem de
fiziksel gerçeklerini tanıtmalıdır.
Gerçekler, en iyi biçimde büyük kitaplardan
öğrenilmelidir.

24
ESASİCİLİK
 Öğrenmenin doğasında sıkı çalışma ve çoğu zaman
zorlama vardır.
 Eğitimin ve öğretimin merkezinde öğrenciden çok
öğretmen vardır.
 Eğitim sürecinin özünde konunun iyi öğrenilmesi
vardır. Ezbere dayalı sistem kabul edilmiştir.
Öğretmenin dediği kesin doğru bilgidir , tartışılamaz.
Okuma , yazma, tarih ve fen derslerini önemser.
Esasici görüşün temel özellikleri şunlardır.

Öğrenimin özünde çok çalışma ve çoğu kere

isteksiz uygulamalar vardır ve disiplinler
önemlidir. Öğrenim başlangıçta öğrenciye zor
gelebilir fakat öğrencinin bunu zamanla yeneceği
düşünülmektedir.
26
 Eğitim ve öğretimde girişim gücü öğrenciden
çok öğretmende olmalıdır. Öğretmen çocuk ve
yetişkin dünyalarını uyumlu duruma getirebilme
yönünde eğitilmelidir. Bu nedenle esasici öğretmen,
ilerlemeci meslektaşlarından daha fazla yetki
kullanmaktadır.

27
 Eğitim sürecinin özünü,
derslerin en iyi biçimde
özümlenmesi oluşturur.
Çocuk dünyayı kendinden
bağımsız olarak tanımalıdır.
Tarihsel süreçten geçip
gelen birikim, çocuğun
bireysel birikiminden daha
önemlidir.

28
 Bu yüzden tarih,
matematik, fen ve
yabancı diller gibi
derslerdeki bilgilerin
eğitim için yeterli olduğu
kabul edilmektedir.

29
 Okul , zihinsel disiplinin
gerektirdiği geleneksel
yöntemleri kullanmalıdır.
Örneğin ilericilerin önem
verdikleri sorun çözme
yaklaşımlarının her konuya
uyarlanamayacağı
belirtilmektedir.

30
YENİDEN KURMACILIK

 Eğitim sosyal reform hareketlerinin

gerçekleştirilmesi için bir araç olarak
kullanılır. Öğretmen ve öğrenci topluma
yol göstermelidir.
 Yeniden kurmacılığın ilkeleri:
Eğitim, modern dünyanın toplumsal ve
ekonomik güçleriyle kültürün temel değerlerini
gerçekleştirecek yeni bir toplumsal yapıya uyumlu
duruma getirmelidir.
Yeni toplum düzeni, temel kurum ve
kaynakları toplumun kendisi tarafından kontrol
edilen gerçek bir demokrasi olmalıdır.

32
 Çocuk, okul ve eğitim, toplumsal ve kültürel
etkenler tarafından koşullanmalıdır.
Öğretmen sorunlara karşı geliştirilen yeniden
yapılandırıcı nitelikte çözümün öncelik ve
geçerliliğine öğrencileri demokratik kurallar
çerçevesinde inandırmalıdır.
Eğitimin amaç ve sonuçları, davranış
bilimlerinin bulguları ile uyumlu ve varolan kültürel
çıkmazın istemlerini karşılamak için tamamen
yeniden düzenlenmelidir.

33
 Diğer görüşler gelişmeyi amaçlarken
yeniden yapılanma atlamayı kendine temel
almıştır. İlk üç görüş varolan toplum
düzenini tanıtmaya ve korumaya çalışırken
bu görüş bir toplum yaratmak ve reform
istemektedir.

34
 Bu görüşte, toplum düzeni
kurma gereksinimi üzerinde
durulmakta ve bu görevi
ancak okulun yapabileceği
düşünülmektedir. Bu yönden
bu görüşü radikal olarak
niteleyenler de
görülmektedir.

35
 Geleneksel Felsefeler Günümüz Felsefeleri
(Daimicilik, Esasicilik) (İlerlemecilik, Yeniden
Kurmacılık)
TOPLUM VE EĞİTİM

1- Formal eğitim okulda başlar. Okullar 1- Formal eğitim ailede başlar. Çocuğun
çocuğun eğitimindeki ana kurumlardır. eğitimindeki en önemli etkiyi ailelerin
yaptığı düşünülür.
2- Okullar ortak kültürün aktarıcısıdır. 2- Okullar toplumu geliştirir. Bireyin kendini
Bireyin en temel sorumluluğu toplumsal gerçekleştirmesi ve gelişimi toplumu
kurallara uyum, medeniyet ve işbirliğidir. geliştirir. Bağımsızlık ve yaratıcılık önemlidir.
3- Eğitim toplum için gereklidir. Eğitim 3- Eğitim bireyin potansiyelini geliştirmek
disiplin ve ahlaki düzenlemeler için farklılıklar ve olanaklar sunar. Bireysel
(engellemeler) içerir. tercihler önemlidir.
4- Belli konu alanları ve bilgiler öğrencileri 4- Okuldaki demokratik ortamlar
demokrasi ve özgürlüğe hazırlayacaktır. (deneyimler)öğrencileri demokrasi ve
özgürlüğe hazırlayacaktır.
5- Eğitim genel olarak bilişsel etkinlikler 5- Eğitim toplumsal, ahlaki ve bilişsel
içerir ve akademik konu alanlarına süreçlerle ilgilenir ve bireyin bütünlüğüne
odaklanır. vurgu yapılır.
6-Değerler ve inançlar objektif olmalıdır. En 6- Değerler ve inançlar sübjektiftir ve
azından üzerinde uzlaşılmış standartlar ve bireyin dünya görüşüne dayanır.
doğrulara dayanmalıdır.
 Geleneksel Felsefeler
(Daimicilik, Esasicilik)
BİLGİ VE ÖĞRENME
7- Bilgiye vurgu yapılır.
8- İçeriğe vurgu yapılır.
9- Konu alanı öğretmen tarafından seçilir ve
düzenlenir.
10- Konu alanı basitten karmaşığa
düzenlenir. Odak noktası geçmiştir.
11- Ünite/ ders planları konu alanları ya da
kavramlara göre düzenlenir.
12- Konu alanları farklı disiplinlere göre
bölümlere ayrılmıştır.
Günümüz Felsefeleri
(İlerlemecilik, Yeniden
Kurmacılık)
7- Problem çözmeye ve sosyal çevrede etkin
olmaya vurgu yapılır.
8- Öğrenene vurgu yapılır.
9- Konu alanı öğretmen ve öğrenciler
tarafından planlanır.
10- Konu alanı ilişkili konuların
anlaşılabileceği şekilde düzenlenir. Odak
noktası bugün ya da gelecektir.
11- Ünite/ ders planları sorunlar ya da
öğrencilerin ilgileri doğrultusunda
düzenlenir.
12-Konu alanları bütünleşiktir ve birbiriyle
ilişkili birden çok alanı kapsar.
 Geleneksel Felsefeler
(Daimicilik, Esasicilik)
ÖĞRETİM
13- Ders ve çalışma kitabı odaklıdır.
Öğrenme ve öğretim çoğunlukla sınıfta
gerçekleşir.
14- Sınıfta öğretim (whole-group learning),
belirlenmiş ders programları ve zaman
aralıklarında öğretim yapılır.
15- Homojen (benzer) gruplama yapılır.
Öğrenciler belli bir programı takip eder.
16- Öğrenciler pasiftir ve öğretmen ve ders
kitabının söylediklerini alırlar.
17- Sınıf deneyimleri ve öğretim
durumlarının benzerliğine (tek düzeliğine-
uniformity) vurgu yapılır.
Günümüz Felsefeleri
(İlerlemecilik, Yeniden
Kurmacılık)
13- Öğretim materyalleri çok çeşitlidir.
Öğrenme ve öğretme toplumsal kaynakları
içerir.
14- Sınıfta öğretim, küçük grup ve
bireyselleştirilmiş öğretim yapılır. Esnek
zaman çizelgesi vardır.
15- Heterojen (ayrışık, farklı) gruplama
yapılır. Öğrenciler belli bir programı ortak
izlerler ancak çoğunlukla farklılaştırılmış
programlar uygulanır.
16- Öğrencilerin aktif katılımı vardır ve
öğrenciler bilgiyi kendileri keşfeder.
17- Sınıf deneyimleri ve öğretim
durumlarının çeşitliliğine vurgu yapılır.
 Geleneksel Felsefeler Günümüz Felsefeleri
(Daimicilik, Esasicilik) (İlerlemecilik, Yeniden
Kurmacılık)
AMAÇ VE PROGRAMLAR

18- Sosyal bilimler ve fen bilimlerine 18- Sosyal ve fen bilimleri, uygulamalar
vurgu yapılır. ve mesleki alanların karışımı vardır.

19-Uzmanlaşma önemlidir. 19- Genele vurgu yapılır ve alanı

20- Belirlenmiş bir öğretim programı
vardır ve seçmeli derslere çok az yer
verilir.
(konuyu) hiç bilmeyen kişiye
(layperson) vurgu vardır.
20- Öğretim programı öğrencilerin ilgi
ve ihtiyaçları doğrultusunda belirlenir,
seçmeli derslere daha çok yer verilir.

21- Yüksek standartlar ve 21- Eşitlik ve esnek standartlar, düşük

mükemmeliyet önemlidir, yüksek başarı gösterenlere özel önem verilir.
başarılılara özel önem verilir.
KAYNAK: Ornstein ,A., C.& Hunkins, F.,P. (2004). Curriculum: Foundations, Priniples, And Issues.
Pearson: Boston, New York. S. 56
FELSEFENİN EĞİTİME
KATKILARI
 Eğitim sistemi kurulurken öncelik
hedeflere verilmelidir,hedeflerin ne’liği
konusunda bir karara varabilmek için
felsefeye başvurmak zorunludur.
 Felsefeden elde edilen ölçütler takımı,
eğitim sisteminin iç tatarlılık açısından
değerlendirilmesinde kullanılabilir.
 Hedeflere, yeni hedefler katmada felsefe,
etkili ve verimli bir şekilde işe koşulabilir.
 Eğitim durumlarının düzenlenmesi ve işe
koşulmasında da felsefeden yararlanılmalıdır.
 Sınama durumlarının düzenlenmesi ve
denetlenmesinde de felsefe, ölçütler takımı
olarak kullanılabilir.
 Temele alınan felsefeye göre, eğitim sisteminin
işleyip işlemediğini, sınama durumlarının
düzenlenip düzenlenmediğini denetlemede
felsefeye başvurulmalıdır.