İDEALİZM VE

EĞİTİM
Dr. Öğr. Üyesi Şefik KARTAL
İdealizm

 Günlük dilde yüksek idealleri hayatta amaç olarak kabul

etmeye dayanan idealizm, felsefede ise maddi cinsten
olmayan ruh, zihin veya ideaların hakiki varlık olduğunu,
varlığın kaynağında bu cinsten bir esasın bulunduğunu kabul
eden felsefe anlayışıdır.

 İdealizmde bilgi sonradan elde edilmez. O insanın

varoluşundan itibaren doğasında var olagelmiştir. İnsanın tek
yapması gereken zihnini kullanarak özüne dönmesi ve
bilgiye ulaşmasıdır.
 İdealizmin eğitime uygulanmış hali ise bireyin kendini
gerçekleştirme işidir. Gerçek bilginin görünen dünyada değil,
insan aklında olduğuna inanırlar. İnsanın değerinin sadece
eğitim yoluyla artırılabileceğini savunurlar.

 İdealizmin temelleri Sokrates’in ünlü öğrencisi Platon

tarafından atılmıştır.

 İdealizmin önemli temsilcisi Platon dış dünyadaki varlıkları

düşüncenin ürünü olarak kabul eder. O, duyu organlarından
alınan bilginin yanıltıcı olduğunu söyler. Esas gerçeğin fiziksel
âlemde değil, aklın içinde var olduğunu savunan Platon, insanı
bedeni nesneler âlemine, ruhu ise idealar âlemine ait olan akıllı
bir hayvan olarak tanımlar.
 Sonuç olarak idealizm dış dünyadaki varlıkları
düşüncenin ürünü ya da düşüncenin kendisi olarak
kabul eder.
İdealizmin Eğitim Anlayışı

 İdealizme göre eğitim, bireyin tanrıya ulaşmak için

göstermiş olduğu gayretlerdir. Amaç tanrıya ulaşmak olunca
akıl hem amaç hem de tanrıya ulaşmak için araçtır.

 İdealist eğitimin amacı, insanı; doğruya, iyiye, güzele

yöneltmektir. İnsanın iyiye, güzele ve doğruya ulaşması için
çaba harcaması gerekir. İdealizmin eğitim anlayışı da bu
temelden hareket edecektir. Buna göre yaşamanın ve
öğrenmenin amacı, değerler dünyasını anlamak ve bu
değerleri gerçek hedef haline getirmektir.
 Okulun öğrenciye karşı sorumluluğu, her bir öğrenciye; kendi öz
geçmişi ve yetenekleri açısından, insan varlığının yaratıcı
olasılıkları ve birçok felaketleri yönünden en gerçekçi bir tutum
geliştirmesine yardım etmektir.

 İdealistler, merkezine kavramsal ve düşünsel disiplin doğrularının

konulduğu bir müfredat programından hareket ederler. İdealist bir
müfredat, felsefe ve teoloji gibi insanın Tanrı ve Evrenle olan en
temel ilişkilerini açıklayan en genel disiplinlerin belirlediği
hiyerarşi biçiminde ortaya konulabilir.

 Kişinin duyuşsal alanını geliştirmek için felsefe, teoloji ve

matematiğin yanı sıra tarih, edebiyat, kültürel değerler,
otobiyografi, eleştiri gibi dersler programda yer almalıdır. Dil
eğitimi her eğitimin kademesinde ve özellikle de ilkokulda çok
önemlidir. Beden eğitimi derslerine de ağırlık verilmelidir; çünkü
insan bedenen de güzel olmalıdır. İdealist felsefeye göre; bedenen
güzel olan ruhen de güzeldir.
 Öğretmen öğrencisini doğruya, iyiye ve güzele yönlendirir.
Davranışlarıyla örnek olur. Öğrencilerine arkadaş ve dost
gibi yaklaşır. Öğretmen işinin uzmanıdır. İşini ve öğrencisini
seven, bilgili, kültürlü, dürüst, sıcak ve coşkulu bir kişidir.

 İdealist eğitimde kullanılan tekniklerden biri Sokratik

Tartışmadır. Sokratik tartışma iki asamadan oluşur: 1. İroni
2. Doğurtmaca.

 İroni basamağında sorulan sorularla hiçbir bilgisinin doğru

olmadığını öğrenci anlar.

 Doğurtmaca basamağında ise yine sorular ve ipuçlarıyla

öğrencinin aklını çalıştırıp doğru bilgiyi bulması sağlanır.
 İdealist bir eğitim yöntemi öğrenenin kendisini tanımlamasını
sağlayacak içgüdü ve iç gözlem yetilerini uyaracak şekilde
oluşturulur ve gelişme süreci/bu sürece ilişkin yöntem, içten
dışa doğrudur.
 İdealist eğitim yöntembilimi büyük ölçüde onun
epistemolojisine dayanır. Evrensel hakikatin bilgisine aklını
kullanarak ulaştığı için, öncelikle bu evrensel bilgiye ulaşmada
aklın önüne çıkacak engellerin eğitimle ortadan kaldırılması
gerekmektedir.
 Bu düşünceye göre en soyut ve en genel disiplinlerden varlık
ve nesneleri ele alarak daha somut disiplinlere doğru inen
hiyerarşik bir biçimde yapılandırılmış bir programı hayata
geçirmek gerekmektedir.
 Bu hiyerarşik müfredata göre özel disiplinler
temellendirilirken genel disiplinlere uygunluğuna bakılır. En
genel disiplinler zaman ve mekâna dayalı olmayan soyut
disiplinlerdir.
İdealizmin Önemli Temsilcisi Platon’un Eğitim
Görüşleri
 Platon M.Ö. 427 yılında Atina’da varlıklı bir ailenin çocuğu
olarak dünyaya gelmiştir.
 Platon, Sokrates’ten ilk olarak, dikkatini ahlaka vermeyi
öğrenmiştir.
 Onun eğitim konusundaki fikirlerini canlandıran ikinci olay
da yürekten bağlı olduğu öğretmeninin öldürülmesi
olmuştur.
 Platon bu dönemde, o zamana kadar yaşamış olduklarının
etkisiyle, Atina’da eğer halkın ahlaken eğitiminde köklü bir
değişim olmazsa, devletin içine düştüğü durumda hiçbir
düzelme ve iyileşme olmayacağını düşünmüştür.
 Akademi adı ile bir okul kuran Platon, burasını adeta bir
üniversite gibi örgütlemiştir. Akademi; yatakhaneleri,
sınıfları, müzesi ve kütüphanesi olan bir okuldur. Okulda
felsefe, önemli bir yer işgal etmektedir.

 Bunun yanında okulda Matematik ve Astronomiye de değer

verilmiştir. Hatta akademinin giriş kapısında “geometri
bilmeyen giremez” şeklinde bir yazının asılı olduğu
söylenmektedir.

 Platon’un bu akademisinden filozoflar, devlet adamları ve üst

düzey askeri personel yetişmiştir.
 Platon’un eğitim hakkındaki fikirleri, “Devlet” ve “Yasalar”
adlı eserlerinde mevcuttur. “Devlet” adlı eserinde birey
hürriyeti kısıtlı iken, yaşlılık döneminde kaleme aldığı
“Yasalar” adlı eserinde ise birey daha hür gözükmektedir.
 Platon’un aklındaki eğitim modeli onun devlet modeliyle iç
içedir. O, doğru devlet modelini gerçekleştirmek için eğitimi
kullanmayı, devletin kalıcılığını da bu yolla sağlamayı
düşünmüştür.
 Bu noktada onun için en önemli şeyin eğitim olduğunu
söyleyebiliriz. Tek başına her şeye yeten kural, eğitim ve
öğretimdir. Onun “Yurttaşların kafası bir kez eğitimle
aydınlanırsa bütün meseleleri kolayca çözerler” sözü
oldukça dikkat çekicidir.
 Ona göre eğitim, muhakkak devlet tarafından
verilmelidir. Çünkü eğitim sanatı siyaset sanatına
boyun eğmek durumundadır. Eğitimci, yurttaşların
ruhlarında biçimlendireceği karakterin türüyle
ilgili emirleri devlet adamından almalıdır.
 Onun ideal devlet modelinde halk, yönetenler ve
yönetilenler olarak ikiye ayrılmıştır.
 Yönetenler grubu; hiçbir şekilde ekonomik
faaliyette bulunmayan, verilen vergilerden
geçimini sağlayan, toplumun barış ve güvenlik
içinde yaşamasını sağlayacak askeri ve sivil
yöneticilik işleriyle uğraşan kimselerdir.
 Yönetilenler ise para kazanan ve vergi veren
kesimi oluşturmaktadır.
 Zihinsel eğitim kadar bedensel eğitimi de gerekli
görür.
 Platon’a göre eğitilmiş insan, bilim ve felsefe eğitimi
gören insandır. Platon’un bilimden anladığı ise
tamamen insan aklına dayanan, empirik dünya ile hiç
ilgilenmeyen geometri gibi apriori, dedüktif bir
bilimdir. Daha kısa deyişle Platon için eğitilmiş
insan, İdeaların bilgisini elde eden insandır.
 Platon’a göre müzik eğitimi beden eğitimi ile
beraber ve ölçülü bir şekilde yapılmalıdır. Ancak bu
iki eğitim muhakkak beraber yürütülmelidir. Çünkü
bu iki eğitimden ilki, insanı yumuşaklığa ve
gevşekliğe, diğeri ise sertliğe ve kabalığa iter.
 Platon eğitime önemli görevler yükler. Onun
eğitimden özellikle beklediği şey, her koşulda
insan doğasını iyiye çevirmesidir. Eğitim bunu
insanlara içtenlikle yaptırmalıdır. Ona göre
devletindeki sıkı düzen ve kurallar ancak
içselleştirilebilirse değer görür ve uygulamada
kalır.
 Platon, insanlara zorla bir şey
yaptırılamayacağının bilincindedir. Sisteminin
uygulanabilmesi için yönlendirici eğitime ihtiyacı
olduğunu bilir ve bu yüzden eğitimi devletinin
merkezine koyar. Eğitimin bütün amacı da insanın
gözünü yeryüzüne, sıradan şeylere çeviren
isteklere karşı aklın egemenliğini kurmaktır.
 Uyguladığı eğitimle yurttaşları yeteneklerine göre
sınıflara ayıran Platon daha sonra, kabiliyeti
olduğunu düşündüğü kişilere felsefe eğitimi
vermektedir. Uzun ve zorlu olan bu felsefe
eğitimini başarıyla tamamlayan kişi ideaların
bilgisini de kavrayabilecek olan, zihni hür,
hafızası sağlam, doğasında yanılgıya ve değişime
yer olmayan kişi olacaktır.

 Ona göre armağan niteliğindeki bu doğuştan

bulunan yetiler uygun bir eğitimle tamamlanınca
erdem bakımından mükemmel bir yönetici olan
filozof kral ortaya çıkacaktır