VISOKA POSLOVNA ŠKOLA STRUKOVNIH STUDIJA BLACE

SEMINARSKI RAD

Predmet: Poslovanje turističkih agencija

Tema: Pojam i vrste turističkih aranžmana

Mentor: Studenti:

Andrija Babović Marija Milisavljević 20/16T

Dušica Sekulić 24/16T

Blace,2018
Sadržaj

1.1. Pojam i definisanje turističkog aranžmana ................................................................................. 3

1.2. Vrste turističkih aranžmana ........................................................................................................ 4
1.2.1. Emitivni i receptivni turistički aranžmani ............................................................................ 5
1.2.2. Boravišni i turistički aranžmani (ture) ................................................................................. 6
1.2.3. Akcioni turistički aranžmani (ture) ...................................................................................... 6
1.2.4. Individualni i grupni turistički aranžmani ............................................................................ 7
1.2.5. Turistički aranžmani prema starosnom dobu učesnika ...................................................... 8
1.2.6. Podela turističkih aranžmana prema vrsti prevoza............................................................. 9
1.2.7. Podela turističkih aranžmana prema načinu formiranja................................................... 10
1.2.8. Turistički aranžmani za masovno tržište i specijalni aranžmani ....................................... 11
1.2.9. Turistički aranžmani sa i bez pratioca ............................................................................... 12

2
1.1. Pojam i definisanje turističkog aranžmana

Turistički aranžman predstavlja najvažniji proizvod turističke agencije koji ona stvara i
plasira na tržištu. Proces stvaranja aranžmana rezultat je organizacione funkcije turističke
agencije,zapravo obuhvata skup različitih aktivnosti na pripremi,organizovanju i izvođenju
organizovanih putovanja.
Po svojoj unutrašnoj strukturi,turistički aranžman predstavlja kombinaciju usluga većeg
broja različitih učesnika u turističkom prometu. Radi se o usligama koje pružaju
hotelska,saobraćajna preduzeća,turističke agencije i drugi,a koje su namenjene zadovoljenju
turističkih potreba.
Iako se radi o različitim aktivnostima i uslugama većeg broja privrednih subjekata,obeležje
turističkog aranžmana je njegova celovitost i to: itinerera,sadržine,vremena
izvođenja,rasporeda odrenih aktivnosti,uslova i što je posebno značajno-jedinstvene cene.
Pna osnovu analiziranja obeležja,D.Popov daje sledeću definiciju: ’’Turistički aranžman je
zbir usluga potrebnih za realizaciju turističkog putovanja,koje pružaju
saobraćajne,ugostiteljske i druge organizacije koje obavljaju delatnost opsluživanja putnika i
turista,a koje je organizator putovanja kombinovanjem sažeo u jedinstvenu celinu,dobijajući
novi kvalitet ’’sopstvene’’ usluge sa kojim nastupa na tržištu.’’
Način formiranja cena predstavlja bitno obeležje turističkih aranžmana. Cena aranžmana
nije rezultat jednostavnog zbrajanja cena pojedinačnih usluga,već se formira unapred kao
prosečna cena koja sadrži mogućnost dobitka i gubitka za organizatora putovanja. Tako
formirana cena naziva se paušalnom cenom. Pojam paušala u ekonomiji podrazumeva
komercijalni posao kod kojeg se jedan partner obavezuje da će nabaviti robu ili izvrčiti
uslugu za prosečnu,unapred dogovorenu cenu,uz mogućnost dobitka ili gubitka.
Posebno je značajno da turista može kupiti organizovano putovanje po jedinstvenoj ceni i to
znatno nižoj nego kada bi pojedinačne usluge kupovao direktno od davalaca usluga. To je
ujedno i jedno od važnih pravila pri formiranju cena turističkog aranžmana-zbir pojedinačnih
cena svih usluga koje bi direktno nabavljao potencijalni turistaako bi se opredelio za
individualno putovanje ,ne sme biti manji od cene turističkog aranžmana koga na tržištu nudi
organizator putovanja. Osnovni razlog niže cene rezultat je ekonomije obima. Organizator
putovanja formira aranžman za veliki broj korisnika i postiže povoljnije cene kod svojih
dobavljača i snižava po tom osnovu i ukupnu cenu aranžmana.

3
1.2. Vrste turističkih aranžmana

Složenost turističkog tržišta i velika heterogenost turističkih potreba predstavljali su podsticaj

za turoperatore pri kreiranju sospstvenog uslužnog programa. Nastojeći da što bolje
odgovore potrebama i zahtevima potencijalnih turista organizatori putovanja diferenciraju
uslužni program,nudeći na tržištu brojne i raznovrsne turističke aranžmane. Raznovrsnodt
turističkih aranžmana predstavlja osnovu za njihovu podelu po različitim kriterijumima,kao
što su:
 -način formiranja
 -sadržaj ponuđenih aranžmana
 -vrsta osnovnog prevoza
 -karakter poslovanja turističke agencije
 -način izvođenja aranžmana
 -broj učesnika
 -starosno doba korisnika
 -period godine
 -dužina trajanja aranžmana
 -sa pratiocem ili bez pratioca i drugi kriterijumi
Pri uočavanju razlika između turističkih aranžmana treba imati u vidu da podele nisu
isključive i da se jedno organizovano putovanje može svrstati u različite grupe u zavisnosti od
analiziranja kriterijuma.

4
1.2.1. Emitivni i receptivni turistički aranžmani

Na osnovu karaktera poslovanja turističkih agencija,turistički aranžmani se mogu podeliti

na inicijativne i receptivne.
Inicijativne aranžmane organizuju turističke agencije u mestima stalnog boravka
potencijalnih turista. Kreiranjem ovih aranžmana usmerava se turistička tražnja ka određenim
turističkim destinacijama. Zapravo se u ovom slučaju radi o tipičnom proizvodu
turoperatora,karakterističnom za njegov uslužni program. Plasman inicijativnih aranžmana
vrši se putem sosptvene prodajne mreže organizatora putovanja ili maloprodajne mreže
drugih turističkih destinacija.
Bitna karakteristika receptivnih aranžmana je da nastaju u određenim turističkim
destinacijama,a organizuju ih receptivne turističke agencije. Sedište ovih agencija nalazi se u
zemlji ili na turističkom području u okviru kojeg se realizuje putovanje. Tipične oblike
receptivnih turističkih aranžmana predstavljaju izleti i razgledanje grada koje organizuju
lokalne turističke agencije.
Plasman receptivnih aranžmana ima određenih specifičnosti zbog činjenice da su potencijalni
klijenti uglavnom prostorno veoma udaljeni tako da se može ostvariti direktnim kontaktom sa
turistima koji se već nalaze na određenoj destinaciji ili se mogu razvijati oblici plasmana
zasnovani na posredovanju emitivnih turističkih agencija.

5
1.2.2. Boravišni i turistički aranžmani (ture)

Podela na boravišne i akcione turističke aranžmane tj ture izvršena je prema načinu

izvođenja organizovanih putovanja.
Na turističkom tržištu boravišni turistički aranžmani su veoma rasprostranjeni. Poslovanje
mnogih agencija u celini je usmereno na kreiranje i plasman ove vrste aranžmana,a može se
reći da je i sama njihova organizacija relativno jednostavna.
Osnovno obeležje ovih aranžmana je duži boravak u turističkoj destinaciji. Tipičan oblik
boravišnih aranžmana su letovanja i zimovanja,a osnovni cilj putovanja je zadovoljenje
potrebe za odmorom i rekreacijom. Duži boravak u jednom mestu određuje i usluge koje
moraju činiti sadržaj aranžmana. To su u prvom redu usluge smeštaja i ishrane,pri čemu izbor
vrste i kategorije smeštajnog objekta bitno utiče na konačno opredeljenje potencijalnog
turiste. S’ obzirom da prevladava osnovni cilj-što duži boravak na destinaciji,kriterijum za
izbor prevoznog sredstva ne mora prvenstveno uvažavati udobnost o kvalitet prevoza,već su
značajni brzina prevoza,cena u drugi kriterijumi.

1.2.3. Akcioni turistički aranžmani (ture)

Akcioni turistički aranžmani su organizovana putovanja čije je bitno obeležje dinamika,tj

u kojima se vrši kombinacija i sinhronizacija različitih usluga u celovit aranžman koji se
realizuje u pokretu po određenom itinereru i uz relativno kratko boravke u pojedinim
turističkim mestima.
Pitanje pravilnog izbora itinerera je suštinsko kod ove vrste turističkih putovanja.
Atraktivnosti itinerera prvenstveno utiču na potencijalne turiste i njihovo opredeljenje za
konkretni akcioni aranžman,pa se pri kreiranju tura mora polaziti od dobrog poznavanja
samog putnog pravca,kao i od zanimljivosti ponude svakog mesta u sklopu itinerera.
Za razliku od boravišnih aranžmana,kvalitet usluga smeštaja ne mora biti u prvom planu,jer
se u objektima zadržava kraće vreme. Vrsta prevoznog sredstva i kvalitet usluge prevoza ima
veći značaj. Mora se obezbediti određeni nivo komfora zbog dužeg zadržavanja turista u
samom prevoznom sredstvu tokom putovanja.

6
1.2.4. Individualni i grupni turistički aranžmani

Prema broju korisnika turističke aranžmane možemo podeliti na individualne i grupne.

Individualni turistički aranžmani obuhvataju pojedince ili manji broj lica(do 5). Tipičan
primer su porodični aranžmani. Između grupnih i individualnih irganizovanih putovanja ne
postoje bitne razlike u sadržaju aranžmana,ali se razlika javlja u načinu njihovog formiranja.
Individualni aranžmani izrađuju se na zahtev klijenata i po pravilu su skuplji jer se ne mogu
koristiti popusti koje prevoznici ili hotelijeri odobravaju za grupe. Ovi aranžmani imaju i
prednosti jer se može udovoljiti individualnim zahtevima klijenata,tako da se najimućnija
klijentela po pravilu opredeljuje za ovu vrstu organizovanih putovanja.
Kod grupnih aranžmana javlja se više učesnika organizovanog putovanja,odnosno više lica
putuje ili boravi zajedno na određenoj destinaciji. Po pravilu smatra se da grupu čini
najmanje deset lica.
Grupni aranžmani su karakteristični za poslovanje turoperatora,a njihova osnovna prednost je
relativno niža cena koja se postiže pri formiranju aranžmana zahvaljujući većem obimu
zakuljih kapaciteta i spremnosti prevoznih i hotelskih preduzeća da pri ugovaranju ponude
niže cene.
U poslovanju turističkih agencija potrebno je praviti razliku između grupnog aranžmana i
turističke grupe. I u okviru istog aranžmana turisti mogu biti podeljeni u grupe.
U receptivnom poslovanju turističkih agencija značajna je i podela na:
 Povremene ili sporedične grupe koje mogu boraviti u jednom mestu samo jednom u
toku sezone,a za samu receptivnu agenciju se radi o ad hoc poslovima i
 Kontinuirana grupna putovanja,kada se grupe u ugovorenim terminima upućuju u
jedno turističko mesto,a za receptivnu agenciju kontinuirano nastaju obaveze za
izvršenjem određenih poslova.

7
1.2.5. Turistički aranžmani prema starosnom dobu učesnika

Prema kriterijumu- starosno doba učesnika -moguće je izvršiti podelu turističkih

aranžmana na: dečije,omladinske i studentske,aranžmane za odrasle i aranžmane za
’’treće doba’’za (seniore).
Razlike u starosnom dobu bitno utiču na sadržaj pojedinih vrsta turističkih aranžmana o čemu
organizatori putovanja posebno vode računa. Selekcija osnovnih usluga(prevoza,smeštaja)
vrši se u skladu sa zahtevima pojedinih starosnih grupa,ali je posebno važno da kompletan
sadržaj ponuđenih aktivnosti bude prilagođen određenom uzrastu.
Danas se na tržištu javljaju i turoperatori koji se specijalizuju za ponudu aranžmana
namenjenih klijentima određene starosne dobi. Twen Tours je tiroperator specijalista koji
posluje u sastavu TUI-a,a kreira turističke aranžmane za turiste mlađe od 30 godina. Obeležje
ovih aranžmana je ponuda relativno skromnijeg smeštaja,povoljne cene i atraktivni sadržaji
namenjeni mladima-sportske aktivnosti,učenje stranih jezika i drugi.
Aranžmani namenjeni porodičnom odmoru predstavljaju veoma rasprostranjenu vrstu
aranžmana,a pri formiranju se uključuju usluge namenjene članovima porodice različite
starosne dobi. Pri tom se biraju hoteli sa odgovarajućom smeštajnom ponudom i dodatnim
servisima.
Poslednjih godina posebnu afirmaciju je doživeo turizam trećeg doba. Za razvijene zemlje je
karakteristična tendencija starenja stanovništva,pri čemu se ovi tržišni segmenti javljaju kao
značajni izvori turističke tražnje zbog raspoloživog slobodnog vremena i velikog
diskrecionog dohotka.
Turistički aranžmani namenjeni turistima ’’trećeg doba’’ često se nude u periodu van glavne
sezone,uz niske cene,po pravilu uključuju i duži boravak. Saga Holidays je turoperator iz
Velike Britanije koji se specijalizovao za tržišni segment seniora. Ovaj turoperator je tokom
80-ih godina intenzivno sarađivao sa istarskim i kvarnerskim hotelijerima u periodu van
glavne sezone. Danas se može govoriti o vrlo kompleksnom asortimanu ponuđenih putovanja
u koju se ukljičuju i kruzing aranžmani,putovanja za turiste sa specijalnim interesovanjima...

8
1.2.6. Podela turističkih aranžmana prema vrsti prevoza

Prevoz predstavlja osnovnu uslugu koja je sastavni deo svakog turističkog aranžmana. Pri
tom se mogu koristiti različita prevozna sredstva ,nekada i u određenim kombinacijaam,a kao
kriterijum za podelu se uzima osnovni prevoz. Prema vrsti prevoza izvršena je podela na
avionske,autobuske,železničke i brodske,a u ponudi organizatora putovanja javljaju se i
aranžmani sa kombinovanim prevozom.
Autobuski aranžmani se na turističkom tržištu najviše javljaju u vidu izleta ili višednevnih
kružnih putovanja. Autobus ima niz prednosti kao prevozno sredstvo koje se koristi za
formiranje turističkog aranžmana. Za organizatore putovanja prednosti su sadržane u
mogućnosti da se uz korišćenje autobusa može u celini izvesti turistički aranžman,što
olakšava samu organizaciju putovanja.
Korišćenje aviona kao prevozno sredstvo uticalo je na pojavu nove vrste turističkih
aranžmana. Zahvaljujući prednostima avionskog prevoza(brzina,udobnost,povoljna cena...)
može se reći da danas avio-aranžmani spadaju u red najrasprostranjenijih na turističkom
tržištu i da su gotovo bez premca kada se radi o putovanjima na udaljene destinacije. Postoje
dva tipa aranžmana: IT(Inclusive Tours) i čarter aranžmani.
Čarter avio-aranžmani predstavljaju vrstu organizovanog putovanja na bazi avionskog
prevoza koji se obezbeđuje zakupom letilice za potrebe samog putovanja. Zaključivanjem
ugovora o čarteru,organizator putovanja preuzima rizik popunjavanja aviona,a avio-
kompaniji plaća unapred ugovorenu fiksnu naknadu.
IT avio-aranžmani formiraju se iz korišćenje usluge prevoza na redovnim linijama
vazduhoplovnih kompanija. Prednost za organizatore putovanja vezane su za specijalne ili
povlašćene tarife koje nude prevozioci na redovnim linijama.
Turistički aranžmani sa kombinovanim prevozom obuhvataju dva ili više saobraćajna
sredstva koja se koriste za osnovni prevoz učesnika putovanja. Takve kombinacije mogu dati
i posebnu atraktivnost samom aranžmanu,a kreatori pri postavljanju programa koriste
prednosti pojedinih vidova saobraćaja. U kombinacijama se najčešće koristi avion koji
skraćuje vreme putovanja do udaljenih destinacija.
Korišćenje sopstvenog prevoznog sredstva tokom turističkog putovanja postalo je jedno od
najvažnijih obeležja turističkog tržišta u drugoj polovini 20.veka. Pored automobila i
sopstveno (ili iznajmljeno) plovilo može se koristiti za organizovanje putovanja,a ovaj vid
turizma je imao posebno dinamičan razvoj od 70.ih godina.

9
1.2.7. Podela turističkih aranžmana prema načinu formiranja

Pri analizi načina na koji se formiraju turistički aranžmani polazi se zapravo od toga ko je
inicijator,tj nosilac zahteva za organizovanim putovanjem. Prema ovom kriterijumu
aranžmani se mogu formirati na zahtev klijenta (naručeni aranžmani) ili na osnovu unapred
pripremljenog programa organizatora putovanja(raspisani aranžmani).
Naručene aranžmane turistička agencija organizuje na zahtev klijenta,polazeći od njegovih
želja. Zahtev naručioca mora biti precizno određen u pogledu itinerera,prevoznog
sredstva,dužina trajanja putovanja,cene i drugih bitnih elemenata,kojih se agencija pridržava
pri izradi programa putovanja.
U određenim slučajevima agencija može na osnovu svog poslovnog iskustva ponuditi
neka rešenja koja mogu više doprineti zadovoljenju potreba turista. Po
pravilu,turistička agencija sačinjava poseban program putovanja i tek tad na osnovu
saglasnosti potencijalnog turiste u pogledu ponuđenog sadržaja,predviđenog kvaliteta
usluga i cene,pristupa daljim pripremama za realizaciju aranžmana. Često se radi o
organizovanim putovanjima u inostranstvo gde obaveze oko obezbeđenja putnih
isprava,voznih karata,rezervacija smeštaja i drugih usluga,preuzima agencija. Obaveza
naručioca aranžmana je da unapred plati punu cenu putovanja.
Turističke aranžmane na zahtev klijenata formiraju prvenstveno klasične turističke
agencije. Naručioci ove vrste aranžmana su po pravilu potrošači većih platežnih
sposobnosti jer je nivo cena većine usluga viši nego kada se radi o paket aranžmanima
turoperatora koji postižu niske cene zahvaljujući velikom obimu zakupljenih kapaciteta
u prevozu i smeštaju.
Razlikujemo dve osnovne vrste aranžmana na zahtev korisnika: individualne i grupne.

10
1.2.8. Turistički aranžmani za masovno tržište i specijalni aranžmani

Prema širini tržišta kome su namenjeni,može se uočiti razlika između aranžmana za

masovno tržište i specijalnih aranžmana. Određivanje ciljnih segmenata stavlja osnov i za
određivanje programskog sadržaja pojedinih aranžmana.
Paket aranžmani za masovno tržište namenjeni su najbrojnijim segmentima potrošača i
sadržaj je usmeren na zadovoljavanje turističkih potreba,kao što su
odmor,rekreacija,upoznavanje sa novim destinacijama i slično. U ovu grupu ubrajaju se
letovanja,zimovanja,višednevne ture radi upoznavanja pojedinih zemalja,svetskih metropola i
slično.
Specijalni aranžmani namenjeni su posebnim turističkim segmentima i zadovoljavanju
njihove specifične potrebe. Pri formiranju ovih aranžmana u prvom planu moraju biti
specifični ciljevi izabranih grupa potrošača,a u skladu sa njima određuju se osnovne usluge i
programski sadržaj.
Studijski aranžmani su namenjeni tržišnim segmentima čiji je osnovni cilj proširenje znanja
i stručno usavršavanje u određenim oblastima. Takva putovanja mogu obuhvatati
učestvovanje u radu kongresa,savetovanja,seminara,sajamskih manifestacijamprivrednim
objektima itd. Pri postavljanju programa agencija mora pre svega imati u vidu osnovni cilj
pitovanja,a po pravilu se programira i prateći turistički deo programa koji se obično odvija po
završetku stručnih objekata. Na turističkom tržištu posebno su rasprostranjena studijska
putovanja koja imaju za cilj upoznavanje sa turističkom destinacijom. Često se takva
putovanja organizuju za zaposlene koji rade na prodaji turističkih aranžmana radi proširivanja
znanja,posebno kada se u ponudi uključuju nove destinacije.
Stimulativna putovanja predstavljaju svojevrsnu kombinaciju poslovnih i nagradnih
putovanja,čija se ekspanzija može očekivati i u narednom periodu. Podsticajna putovanja su
nastala kao rezultat želje preduzeća u razvijenim zemljama da se zaposleni motivišu na
efikasniji rad,tako da se javljaju kao nagrada za postignute rezultate i beslatna su za učesnike
putovanja. Za tržište SAD karakteristično je poslovanje većeg broja turističkih agencija-
specijalista za ovu vrstu putovanja.

11
1.2.9. Turistički aranžmani sa i bez pratioca

Za određene vrste turističkih aranžmana uobičajeno je da se izvođenje vrši uz asistenciju

stručnog lica,najčešće turističkog vodiča. Za takvu vrstu aranžmana uobičajen je naziv
escorted tours i karakteristični su za grupna putovanja u egzotične krajeve ili daleke
destinacije gde se mogu očekivati problemi u komuniciranju sa lokalnim stanovništvom,ali i
pružaocima usluga.
Za razliku od putovanja organizovanog uz pratnju vodiča,na tržištu se nude i hosted tours
kod kojih se uz uobičajene usluge karakteristične za paket aranžman,nudi i određena
asistencija,ali samo na destinaciji local host.

12
Literatura:
Vesna Spasić - Poslovanje turističkih agencija i organizatora putovanja,Beograd,2014.

13