Professional Documents
Culture Documents
7 - Obliczanie Grubości Zęba v03 PDF
7 - Obliczanie Grubości Zęba v03 PDF
ODN
IOPOM
OR
SK
ZA
I
TECHNOLOGICZNY
UNI W ERSY T
C Z E C IN I E
SZ
ET
W
w Szczecinie
TE
CH NY
NOLO GICZ
nr 7
Obliczanie grubości zęba
Szczecin 2015
2
Spis treści
Wstęp ..................................................................................................................................... 3
1 Funkcja ewolwentowa (involuta). Kąt zarysu ........................................................ 3
2 Grubość zęba korygowanego ................................................................................. 4
2.1 Grubość zęba korygowanego na średnicy podziałowej .................................................. 4
2.2 Grubość zęba korygowanego na dowolnej średnicy ....................................................... 6
2.3 Grubość zęba korygowanego u wierzchołka .................................................................... 6
3 Granice korekcji ......................................................................................................... 7
4 Przebieg ćwiczeń laboratoryjnych .......................................................................... 8
Literatura:................................................................................................................................ 11
Laboratorium Zakładu Podstaw Konstrukcji Maszyn
Obliczanie grubości zęba 3
Wstęp
Przekładnie zębate służą do przenoszenia mocy z elementu napędzanego na napędzany, Ich celem
stosowania przekładni jest dostosowanie parametrów ruchu generowanego przez silnik do wymagań
maszyny roboczej. Są zasadniczą częścią mechanizmu lub maszyny. Najczęściej cały ten zespół,
zamknięty w korpusie, nazywa się reduktorem, skrzynią biegów. Skoro jedną z podstawowych
zadań przekładni jest przenoszenie mocy to oznacza, że zęby koła są obciążane siłami, działającymi
na pewnym promieniu dają moment obrotowy, co przy zadanej prędkości obrotowej daje określoną
moc. Kierunek siły międzyzębnej (patrz: podstawowe prawo zazębienia) jest taki jak kierunek linii
przyporu. Zatem ząb, pod wpływem działania tej siły, jest obciążony naprężeniami gnącymi, które
w niektórych przypadkach będą podstawowym, dominującym naprężeniem. Nie jest zatem bez
znaczenia zarówno grubość zęba jak i jego wysokość. Te cechy geometryczne koła będą przede
wszystkim odpowiadały za wartość naprężeń gnących. Dlatego tematem niniejszego laboratorium
jest „Obliczanie grubości zęba”.
Ewolwentę kreśli punkt końcowy nici odwijającej się z koła zwanego ewolutą. Ewolutą tej krzywej
ewolwentowej, w teorii kół zębatych, nazywamy kołem zasadniczym. Podstawowa zależność
ewolwenty wyraża się równaniem (rys.1)
YN = ZN , gdzie punkt Z jest początkowym punktem
ewolwenty, położonym na okręgu koła zasadniczego.
( + )
=
i ostatecznie:
= − = !
czyli kąt zawarty między promieniem początkowego punktu ewolwenty i promieniem
rozpatrywanego jej punktu jest równy tangensowi kąta zarysu tego punktu (wyrażonego w mierze
kątowej). Kąt ten nosi nazwę involuty kąta αy i stanowi tzw. funkcję ewolwentową.
Kątem zarysu w rozpatrywanym punkcie Y zarysu zęba będziemy określali kąt zawarty między
promieniem OY koła poprowadzonym od tego punktu i styczną do zarysu (ewolwenty) w punkcie
Y. Ponieważ promień ON jest prostopadły do stycznej YN, która z kolei jest prostopadła do stycznej
w punkcie Y. Wynika stąd zależność, że kąt
#ą% &'( = #ą%)* +,-./ =
Wartość kąta zarysu obliczamy z trójkąta YON
45
= cos =
0 4
Najczęściej kąt zarysu oblicza się dla promieni (średnic) charakterystycznych dla koła zębatego:
średnicy wierzchołkowej, średnicy podziałowej, średnicy stóp. Kąt zarysu dla średnicy podziałowej
jest nazywany nominalnym kątem zarysu. Zestawienie wzorów do obliczania kąta zarysu
przedstawiono w tablicy poniżej:
Ponieważ podziałka w narzędziu-zębatce może być odmierzana na dowolnej wysokości zęba, linią
toczną może być dowolna linia równoległa do wierzchołkowej linii zębatki. W narzędziu zębatce
oznaczymy linię MM, na której grubość zęba jest równa szerokości wrębu. Jest to linia podziałowa
narzędzia zębatki. Podczas nacinania zębów, w przypadku zarysów zerowych, obrabiane koło
zębate toczy się swoją średnicą podziałową po linii podziałowej narzędzia zębatki. Wtedy linia
podziałowa MM jest jednocześnie linią toczną TT. Stąd wynika warunek, że podziałka nominalna
nacinanego koła jest równa podziałce narzędzia.
W sytuacji, gdy nacinamy koło zębate ma mieć liczbę zębów mniejszą od granicznej wystąpi
podcięcie. Abu go uniknąć dokonuje się korekcji uzębienia (odsuwamy narzędzie-zębatkę od
obrabianego koła).
Laboratorium Zakładu Podstaw Konstrukcji Maszyn
Obliczanie grubości zęba 5
3 Granice korekcji
Przesunięcie zarysu zęba wywołuje skutki w postaci zmian grubości zębów (rys.4). Podczas
stosowania korekcji dodatniej zastępuje co prawda zwiększenie grubości zęba u podstawy i na
średnicy podziałowej, ale powoduje także zmniejszanie tej grubości na średnicy wierzchołkowej,
która się podczas korekcji ulega zwiększeniu.
Powstaje niepożądany efekt zaostrzenia zęba na średnicy wierzchołkowej. Koła zębate prawie
zawsze są obrabiane cieplnie, często są nawęglane. Powierzchnie zębów, ze względu na wysokie
naciski powierzchniowe, powinny mieć wysoką twardość. Ząb taki podczas pracy w przekładni
zębatej może łatwo ulec uszkodzeniu – może się wykruszyć. Aby do tego nie dopuścić powinniśmy
zadbać, by ząb u swego wierzchołka był odpowiednio gruby. Dla przekładni mocy często zaleca
się, by minimalna grubość zęba na średnicy wierzchołkowej nie była mniejsza niż JU = 0,4 ∗ Z.
Jeśli mamy do czynienia z korekcją ujemną, to granicą stosowania korekcji jest podcięcie zęba u
podstawy (rys.5).
8
Rys.4b. Zmiana kształtu zębów podczas przesunięcia zarysu: zmiana kształtu i położenia zęba w zależności
od wartości korekcji dla nacinanego koła zębatego w stosunku do kształtu i położenia koła
zerowego, dla którego: z=10, m=20, y=1 i współczynników korekcji x=0,2; 0,4; 0,6; 0,8.
Rys.5. Przybliżone,
one, ze wzglę
względu na zaostrzenie i podcięcie, współczynniki przesunięcia
przesuni zarysu w funkcji
liczby zębów
Rys.6a. Symulacja nacinania zębów (z=8, m=20): koło niekorygowane – podcięte (x=0)
W sprawozdaniu zamieścić:
- wykreślone na zajęciach zęby obrabianego koła (na arkuszu brystolu) z oznaczonymi
średnicami wierzchołkowymi zębów dzikich;
- obliczenia przeprowadzone na zajęciach;
- wnioski:
- Przykład obliczeniowy: Mając dane: mn=4; y=1, αn =20°, z=20, β =20˚ (koło zębate
z zębami śrubowymi), obliczyć grubość zęba na średnicy wierzchołkowej.
Literatura:
1. Ochęduszko K. Koła zębate tom 1 – konstrukcja, WNT, Warszawa 2009;
2. Dziama A., Michniewicz M., Niedźwiedzki A., Przekładnie zębate, PWN, Warszawa 1995;
3. Podstway konstrukcji maszyn, Praca zbiorowa pod redakcją Dietricha M. Wydawnictowo
Naukowe PWN, Warszawa 1986.