ΜΑΙΟΣ 2018 ΠΕΡΙΟΔΟΣ Γ΄ No 8

Ε Π Ι Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Α Σ & Π Ρ Ο Β Λ Η Μ ΑΤ Ι Σ Μ Ο Υ
Γράφουν οι :
Γ. Αρσένης
Α. Γ. Βακαλόπουλος
Σ. Δερμιτζάκης
Francis Fukuyama
(συνέντευξη)
Ε. Τζιόλας
- Οικονομική Κρίση :
Εναλλακτική Πρόταση
διεξόδου.
- Καιρός, λοιπόν, για
μια Νέα Αρχή στο
‘‘Μακεδονικό’’.
- Κίνημα Αλλαγής
(ΚΙΝΑΛ) : γιατί η
στασιμότητα;
- Ο Νέος ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ
- Ο Δυτικός Πολιτισμός,
οι Λαϊκιστές, το Ευρώ και
η Ε.Ε.
- Η δολοφονία του
Γ. Λαμπράκη στη
Θεσσαλονίκη.

Πολιτικό Ημερολόγιο : Γεγονότα τον MΑΙΟ

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ • ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
Εκδίδεται στη ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
ΑΙΓΑΙΟ ΠΕΛΑΓΟΣ - Νησιώτικο σύμπλεγμα Ν. Αμοργού
 Το Εθνικό Θέμα της ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
Καιρός, λοιπόν, για μια Νέα Αρχή στο ‘‘Μακεδονικό’’.
Τί έχει, επί 25 χρόνια, επιδιωχθεί ;
Σύνθετη ονομασία που θα περιλαμβάνει τον όρο
‘‘Μακεδονία’’ για το κράτος των Σκοπίων, καμία
ονομασία με τον όρο Μακεδονία : η αντίθεση αυτή είναι
αγεφύρωτη.
Δεν υπάρχουν τεχνικές και δεν χωρούν χειρισμοί και
που θα μπορούσαν να γεφυρώσουν τη διαφορά, ή που
θα διαμόρφωναν μια τρίτη λύση πέρα από αυτή την
ανταγωνιστική αντίθεση.
Η διαδρομή ήδη των 25 και πλέον ετών, του ανοιχτού
αυτού ζητήματος, βεβαιώνει περί αυτού.
e-Δίαυλος |
Στέφανος ΛΑΝΤΣΑΣ : Πανοραμική άποψη της Αθήνας
Γράφει ο Ελευθέριος ΤΖΙΟΛΑΣ
Η αλήθεια είναι ότι υπέρ της πρώτης γραμμής (σύνθετη
ονομασία που θα περιλαμβάνει τον όρο ‘‘Μακεδονία’’)
έχει γίνει μεγάλη κινητοποίηση μεγάλου αριθμού
ελλήνων και ξένων πολιτικών παραγόντων, ισχυρών
διεθνών κέντρων.
Χρησιμοποιήθηκαν σχεδόν σε ‘‘διατεταγμένη υπηρεσία’’
πολλά, και πάντως τα μεγαλύτερης εμβέλειας, μιντιακά
μέσα, αλλά και μέσα παρασκηνιακά, κομματικά,
κοινωνικά. Ποικίλοι τρόποι, πλάγιοι και ευθείς,
εκβιαστικοί και φιλικοί, πιεστικοί και διπλωματικοί,
σελ. 2
επίσης, χρησιμοποιήθηκαν.
Κυρίως, στο πλαίσιο αυτής της πολύμορφης
κινητοποίησης, αυτού του 25ετούς ορυμαγδού,
έγιναν, προτάθηκαν και προβλήθηκαν όλοι οι
πιθανοί συνδυασμοί σύνθετης ονομασίας με τον όρο
‘‘Μακεδονία’’. Ο κοινός τόπος, μεγάλου φάσματος
πολιτικών δυνάμεων (από τη ‘‘Ν.Δ’’ έως το ΚΚΕ) και
πολλών πολιτικών παραγόντων : σύνθετος όρος με
γεωγραφικό προσδιορισμό, αποτέλεσε μια επινόηση,
ένα εφεύρημα γύρω από την οποία επενδύθηκαν ελπίδες,
πολιτικές καριέρες, διπλωματικές πρωτοβουλίες, μελ-
λοντικές δήθεν προοπτικές.
Μετά και την, καθώς όλα δείχνουν, αποτυχία της
τελευταίας πρότασης ‘‘Μακεδονία του Ίλιντεν’’, τίθεται
προς κάθε κατεύθυνση, προς όλους, πρωτίστως στην
Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό, το ερώτημα : υπάρχουν
συμπεράσματα, υπάρχουν διδάγματα και ποιά από την
25χρονη αυτή διαδρομή ; Τί έχει αποδειχθεί από τις
ίδιες τις εξελίξεις ; Ποιό συμπέρασμα αναδεικνύεται με
καθαρό τρόπο, το οποίο, ανεξάρτητα από εμμονές και
πέρα ανειλημμένες σε προηγούμενες φάσεις δεσμεύσεις,
οφείλουν οι Ελληνικοί Πολιτειακοί και Πολιτικοί
θεσμοί και η Ελληνική Κοινωνία να αναγνωρίσουν ως
στέρεα πραγματικότητα και ως σταθερά δεδομένα ;
Τί έχουν δείξει ο χρόνος και οι εξελίξεις ;
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι οι εξελίξεις έχουν
ολοκάθαρα δείξει ότι :
1ο. Κανένας συνδυασμός σε σύνθετη ονομασία με τον
όρο ‘‘Μακεδονία’’ δεν μπορεί να ευσταθήσει, να γίνει
δεκτός και να προχωρήσει. Όλες οι απόπειρες και όλες
οι επινοήσεις επιχειρηματολόγησης (γεωγραφικός
προσδιορισμός, ενιαίος σλαβομακεδονικός γλωσσικός
προσδιορισμός, ιστορικός προσδιορισμός κλπ) έχουν
καταρρεύσει, έχουν αναιρεθεί, έχουν αποτύχει.
2ο. Κανένας πολιτικός συσχετισμός, παρά τον
κυρίαρχο μιντιακό βομβαρδισμό, την ποικιλόμορφη
κινητοποίηση και την παντοειδή στήριξη, δεν είναι
ασφαλής, ούτε σταθερός και διαρκής ώστε να υπάρξει
ως οντότητα, και να υποστηρίξει, να αποφασίσει, να
ψηφίσει και να υλοποιήσει μιά τέτοια λύση (σύνθετης
ονομασίας με τον όρο ‘‘Μακεδονία’’).
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η στέρεα
πραγματικότητα, σήμερα, μετά την 25ετή και
πλέον διαδρομή με το ζήτημα ανοιχτό και την
e-Δίαυλος |
Ελληνική Κοινωνία, υπό διαρκή πίεση για την αποδοχή
συμβιβαστικής λύσης σύνθετης ονομασίας, συγκροτείται
από τα παρακάτω δεδομένα, τα οποία παρέχουν και τις
πραγματικές δυνατότητες για μια ρεαλιστική στρατηγική :
1ο. Παραχώρηση του ονόματος Μακεδονία υπό
οποιαδήποτε μορφή δεν είναι και δεν θα γίνει αποδεκτή.
Όποιος κι αν είναι ο χρωματισμός αυτής της θέσης (από
έντονα απόλυτος, έως πατριωτικά αμυντικός) αποτελεί
τον ισχυρό, σταθερό και αδιαπραγμάτευτο τόπο της
Ελληνικής Κοινωνίας.
2ο. Ανυποχώρητη θέση απέναντι στην αλυτρωτική
ιδεολογία και τη διεκδικητική στρατηγική του γειτονικού
κράτους επί της ιστορίας, του έθνους, της επικράτειας, της
γλώσσας της ελληνικής Μακεδονίας.
3ο. Σχέδιο για την διάδοση της Αλήθειας, παντού, με
κινητοποίηση των ίδιων και φιλικών δυνάμεων μας, την
προβολή των θέσεων, της εικόνας και του ρόλου μιας
Ελλάδας ισότιμης εταίρου, συμμαχικού πυλώνα και
πρωταγωνίστριας στην περιοχή.
4ο. Στο οικονομικό επίπεδο, με το γειτονικό κράτος,
διατήρηση των σχέσεων συνεργασίας και ανάληψη
πρωτοβουλιών για ευρύτερη ανάπτυξή τους (ενεργειακά,
υποδομές κλπ).
Αναγκαία και εφικτή μια νέα αρχή.
Πέρα από οποιεσδήποτε αγκυλώσεις και φορτίσεις, μετά
από 25 άγονα χρόνια, αδιεξόδου και τελμάτωσης, η
Ελλάδα (οι θεσμικές της δυνάμεις και οι εκπρόσωποι της,
η επίσημη πολιτειακή και πολιτική Ελλάδα), οφείλει να
συνειδητοποιήσει την πραγματικότητα, να βρεθεί στον
ίδιο στέρεο τόπο, στην ίδια πατριωτική - δημιουργική
θέση με την Ελληνική Κοινωνία, να στηριχθεί στις
δυνάμεις της και να κάνει κυριολεκτικά μια Νέα Αρχή.
Μια Νέα Αρχή ταύτισης του εθνικού συμφέροντος με
τους πόθους και τη συνείδηση της εθνικής (ελληνικής)
κοινωνίας.
Είναι αδύνατο να συνεχισθεί αυτή η σχιζοειδής κατάσταση:
όπου η επίσημη Ελλάδα θα μιλά και θα επιδιώκει σ΄ένα
καίριο εθνικό ζήτημα, όπως τούτο (το Μακεδονικό),
άλλα, ή/και αντίθετα από την Ελληνική Κοινωνία.
Είναι αδύνατο η επίσημη Ελλάδα να σταθεί αποφασιστικά
και αποτελεσματικά χωρίς την διαρκή υπεράσπιση της
Αλήθειας και του Δικαίου, και, κυρίως, χωρίς τον Ελληνικό
Λαό στήριγμα της, με ενότητα πατριωτική, δημοκρατική,
δημιουργική.-
σελ. 3
 ΚΕΝΤΡΟΑΡΙΣΤΕΡΑ : Το Κίνημα Αλλαγής

Σταύρος ΜΠΟΥΡΑΝΗΣ

Κίνημα Αλλαγής (ΚΙΝΑΛ) : γιατί η στασιμότητα;

[ Ή, αλλιώς : οι 213.000 ενεργοί, συμμετέχοντες πολίτες,
η ηγετική ανεπάρκεια και η απομάκρυνση της ελπίδας ]
Γράφει ο Ελευθέριος ΤΖΙΟΛΑΣ
Δύσκολα μπορεί να αποδεχθεί κανείς κι ακόμα πιο
δύσκολα, έως αδύνατον, να δικαιολογήσει τον τρόπο
Αυτή η πρωτόγνωρη δυναμική, που πρόβαλλε μαχητική,
με τον οποίο η πολυπλόκαμη ηγεσία του ΚΙΝΑΛ
ελπιδοφόρα και ευρεία, παρά την αποσαθρωτική κρίση
διαχειρίσθηκε, εξέφρασε και εκπροσώπησε τους 213.000
και την περιρρέουσα απαξίωση, μή αναμενόμενη, για
προοδευτικούς συμπολίτες που έδωσαν τρανταχτό
όλους σχεδόν τους πρωτοκλασάτους, βρέθηκε στα
παρών στο κάλεσμα για την ύπαρξη, την αναγέννηση
χέρια ηγετικών παραγόντων που με τις αποφάσεις και τις
και ανασυγκρότηση της Δημοκρατικής Σοσιαλιστικής
ενέργειές τους έδειξαν ότι δεν έχουν πραγματική σχέση
Παράταξης.

e-Δίαυλος | σελ. 4
με το διακύβευμα της ανασύστασης της Προοδευτικής στρατηγικές ηγετικών παραγόντων που συνθέτουν την
Παράταξης για το οποίο στάθηκαν όρθιοι, συμμέτοχοι κορυφή του ΚΙΝΑΛ είναι ότι :
και έτοιμοι οι 213.000. στο χώρο αυτό, τα σχέδια επιβίωσης και οι ατομικοί
Απέναντι σε Πολιτικό Κίνημα ενεργών και πολύπειρων στόχοι του ηγετικού, καθεστωτικού στελεχιακού του
πολιτών, έτοιμο να αναπτυχθεί ευρύτερα και δυναμικού βρίσκεται στον αντίποδα, έχει απόλυτα
ποιοτικότερα, κανένα βαθύτερο μήνυμα αλλαγής κυρίαρχη θέση και σταθερή προτεραιότητα εν σχέσει
δεν συνειδητοποιήθηκε (ακόμα και το τετριμμένο με τις προσδοκίες, τους στόχους και το διακύβευμα της
‘’η Παράταξη είναι εδώ !’’, από τις ηγετικές ομάδες λαϊκής βάσης και ιδιαίτερα του Πολιτικού Κινήματος
εννοούνταν ‘’εμείς ξαναείμαστε εδώ !’’). Καμιά αλλαγή της, όπως αυτό εκφράστηκε με τους 213.000.
στάσης και νοοτροπίας δεν εμφανίσθηκε, μετά από τις Το γεγονός αυτό, από τη μια, θα αποφέρει και για
πιο δριμείες κριτικές που ακούσθηκαν δημόσια. Καμιά τους ίδιους ένα απογοητευτικό εκλογικό αποτέλεσμα
αντιδημοκρατική πρακτική δεν ανατράπηκε, παρ΄ επιβεβαιώνοντας, και πάλι, ότι αυτές οι λογικές και
όλη την ένταση, την ωριμότητα και την απαίτηση της αντίστοιχες πολιτικές δεν μπορούν να αποτελέσουν
βάσης. Υποκρισία και ενότητα της κλειστής κάστας γραμμή διεξόδου και πλειοψηφικής ανάκαμψης. Κι από
συμφερόντων. την άλλη, θα ξαναθέτει το όλο ζήτημα της σύστασης
Η εικόνα αποκρουστική : παρασκηνιακή, ιντριγκαδόρικη και αναγέννησης της Δημοκρατικής Σοσιαλιστικής
λογική, κάστες και εξισορρόπηση των μικροσυμφερόντων Παράταξης, υπό τους όρους καταδίκης φθαρμένων
τους, κατάργηση κάθε προσχήματος δημοκρατίας , και ξεπερασμένων οντοτήτων, αλλά και των νέων,
απ΄όλους, κι από εκείνους που θα τα ‘’άλλαζαν όλα’’ και μετεκλογικών συσχετισμών και του μετεκλογικού τοπίου
ορκίζονταν στις ‘’ανοιχτές διαδικασίες, στο opengov, του ευρύτερου δημοκρατικού χώρου.
στις γνήσιες διαδικασίες συμμετοχής...’’. Η ελπίδα που γεννιόνταν το Νοέμβρη 2017 με τους
Διορισμοί επί διορισμών, ομάδες κλειστές, μικρές και 213.000, θα βρεθεί σε νέα εκκίνηση μετά τις ερχόμενες
μικρότερες με άμετρες και αμέτρητες φιλοδοξίες, εκλογές (;;).-
φθαρμένα συστήματα και υποσυστήματα - απομεινάρια
κομματικών μικροεξουσίων, ποιά σχέση μπορούν να
έχουν όλα αυτά, μετά από την τετραπλή ήττα τους από
τον ελληνικό Λαό, με το Πολιτικό Κίνημα που σήκωνε
ανάστημα για να πορευθεί ; Καμία σχέση δεν μπορούν
να έχουν !
Αν μπορούσαν, όπως σωστά και πικρόχολα λέχθηκε ‘’ θα
είχαν διορίσει και τη λαϊκή βάση !’’.
Η απόλυτη κυριαρχία της από τα πάνω επιλογής -
επιβολής.
Ο φόβος μπροστά στο νέο, μπροστά στο Κίνημα,
μπροστά στο Λόγο του Κινήματος.
Η αποφυγή του ελέγχου και της κρίσης της βάσης. Ο
φόβος της πραγματικής Δημοκρατίας !
Και, η ακραία υποκρισία των κενών λόγων, της ανέξοδης
και χωρίς καμιά συνέπεια αυτοκριτικής, των πλαστών
συνθημάτων !
Η αίσθηση που υπάρχει μετά από τα ηχηρά ανούσια, μετά
την μόνη (!!) πραγματοποιηθείσα δημοκρατική εκλογή,
εκείνης της κας Γεννηματά στη θέση της Προέδρου,
καθώς και τις τρέχουσες ασκούμενες πολιτικές, αλλά
και τις αυτονομημένες (και ασυνάρτητες) προσωπικές
Παναγιώτης ΤΕΤΣΗΣ (1948).
e-Δίαυλος | σελ. 5
 Η Ιστορία μας διδάσκει
Ο Νέος ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ
1. Η Εκκλησία.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι ο μόνος θεσμός από το
παλαιό βυζαντινό καθεστώς, που έμεινε σχεδόν άθικτος
ύστερ’ από την επιβολή των Τούρκων. Ο σουλτάνος
Μεχμέτ Β΄, ξεκινώντας κυρίως από αίτια ιστορικά,
οικονομικά και πολιτικά, θέλει να διατηρήσει τον θεσμό
αυτόν και εκμεταλλευόμενος τη διάσταση Ανατολικής
και Δυτικής Εκκλησίας ανεβάζει στον πατριαρχικό θρόνο
τον μοναχό Γεννάδιο, τον κατά κόσμο Γεώργιο Κουρτέση
e-Δίαυλος |
Μιχάλης ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ (1988-1933) : Γεφύρι ΙΙ
Κείμενο του Αποστ. Ε. ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΥ
τον Σχολάριο, άνδρα με μεγάλη θρησκευτικότητα
και μόρφωση. Με την άνοδο του Γενναδίου στον
πατριαρχικό θρόνο επικρατούν οι ανθενωτικοί, δηλαδή
εκείνοι οι οποίοι δεν δέχονται την ένωση της Ανατολικής
Εκκλησίας με τη Δυτική. Σκοπός του σουλτάνου είναι
να απομονώσει τους ορθοδόξους από τους δυτικούς,
ώστε να μην ελπίζουν σε στρατιωτική ή οικονομική
σελ. 6
βοήθεια από τη Δύση. Παραχωρεί προνόμια στον πρώτο
πατριάρχη, που επεκτείνονται και στους μητροπολίτες
και άλλους αρχιερείς, αλλά δεν αργεί ύστερ’ από τα
πρώτα χρόνια να καταπατήσει τα προνόμια αυτά.
Στη βαθμιαία άρση των προνομίων αυτών και τη
συνεπόμενη κατάπτωση του οικουμενικού πατριαρχείου
δεν είναι αμέτοχοι και οι ίδιοι οι Έλληνες, ιδίως διάφοροι
επίσημοι, οι οποίοι αποβλέπουν ν’ ανυψώσουν στον
θρόνο πρόσωπα προσκείμενα προς αυτούς, έστω και
ανίκανα. Και για να το επιτύχουν αυτό, δεν διστάζουν
να δωροδοκούν ισχυρούς αξιωματούχους του
περιβάλλοντος του σουλτάνου και να προσφέρουν ως
δώρα χιλιάδες χρυσά, νομίσματα και σ αυτόν ακόμη
τον ίδιο τον σουλτάνο. Αποτέλεσμα να επιβαρύνεται
το ταμείο του οικουμενικού πατριαρχείου και η
παραχώρηση ιερατικών αξιωμάτων να γίνεται
αντικείμενο συναλλαγών και εμπορίου. Το παράδειγμα
αυτό είχε τον αντίκτυπό του και στις επαρχίες, όπου
οι αρχιεπίσκοποι δέχονταν χρήματα ή δώρα από τους
υποψήφιους επισκόπους ή ιερείς. Είναι το κακό της
σιμωνείας.
Μολαταύτα η αίγλη του πατριαρχείου όχι μόνον
διατηρήθηκε επί τουρκοκρατίας, αλλά και μεγάλωσε
ακόμη περισσότερο. Ο πατριάρχης είναι τώρα όχι μόνον
ο ανώτατος εκκλησιαστικός αρχηγός των ορθόδοξων
ραγιάδων, αλλά και ο ανώτατος πολιτικός, εφόσον δεν
Νικόλαος ΓΥΖΗΣ (1842-1901) : Ανδρας & Γυναίκα.
υπάρχει πια κράτος θεωρείται δηλαδή και ονομάζεται
από τους Τούρκους «μιλέτ μπασή» (εθνάρχης). Στον
πατριάρχη κληροδοτούνται και δικαιώματα, που άλλοτε οικουμενικού πατριαρχείου εκτείνεται σε όλη τη Μικρά
το νεότερο ρωμαϊκό δίκαιο τα απέδιδε στη δικαιοδοσία Ασία, στα νησιά του Αιγαίου, στη χερσόνησο του Αίμου,
της κοσμικής εξουσίας δηλαδή στον πατριάρχη στη Βλαχία, Μολδαβία και Ρωσία. Με το πέρασμα
υπάγονται ζητήματα αστικού δικαίου άμεσα ή έμμεσα του χρόνου οι εθνικές συνειδήσεις των σκλαβωμένων
συνδεόμενα με τον θρησκευτικό βίο, π.χ. ζητήματα χριστιανών κατοίκων της οθωμανικής αυτοκρατορίας
γάμου, διαζυγίου, κληροδοτημάτων, διαθηκών, ακόμη εξασθενούν και τελικά αποναρκώνονται. Στη θέση τους
και άλλων περιπτώσεων, που γεννιούνται από τις προβάλλει, αναπτύσσεται και επιβάλλεται η συνείδηση
καθημερινές ανάγκες, όπως π.χ. μικροκλοπώv και του χριστιανού, η οποία υψώνεται αντιμέτωπη προς
άλλων πταισμάτων. Είναι λοιπόν ακόμη ο πατριάρχης τη συνείδηση του μουσουλμάνου. Έτσι δημιουργείται
και ο “ανώτατος δικαστής και προστάτης των ραγιάδων. επί τουρκοκρατίας μια υπερεθνική συνείδηση στη
Επειδή κατοικεί στην έδρα του σουλτάνου και βρίσκεται Νοτιοανατολική Ευρώπη και στη Μικρά Ασία, η
σε πλεονεκτική θέση απέναντι των άλλων πατριαρχών συνείδηση του χριστιανού.
της Ανατολής, αποκτά μεγαλύτερη αίγλη και δύναμη Εκτός από το οικουμενικό πατριαρχείο, στηρίγματα
από τους άλλους, που έχουν την ανάγκη του. Επομένως της ορθοδοξίας και έμμεσα του ελληνισμού είναι κατά
διαταράσσεται η ισότητα της εκκλησιαστικής τη διάρκεια της τουρκοκρατίας τα μοναστικά κέντρα
δικαιοδοσίας των πατριαρχών. Η εξουσία του του Αγίου Όρους και των Μετεώρων. Τα κέντρα αυτά,

e-Δίαυλος | σελ. 7
ιδίως το Άγιον Όρος, διατηρούν ένα μεγάλο θησαυρό
χειρόγραφων, προπάντων της εκκλησιαστικής
γραμματείας. Το Άγιον Όρος ακόμη υπήρξε η «Μεγάλη
Ακαδημία» του ορθόδοξου μοναχισμού, όπως
παρατήρησε ένας επίσκοπος Σάμου κατά τα μέσα του
17 αιώνα. Αλλά και οι άλλες μονές, οι διασπαρμένες
στον ελληνικό χώρο από τα παλαιά χρόνια ή οι
νεοϊδρυμένες, αποτελούν κέντρα στοιχειώδους
παιδείας ή και εργαστήρια ζωγραφικής, αντιγραφής
κωδίκων κ.τ.λ.
Από τα παραπάνω μοναστικά κέντρα προέρχονται
διάφοροι μοναχοί ή όσιοι, που αντιμετωπίζουν το
κύμα των εξωμοσιών που ογκώνεται κατά τη διάρκεια
της τουρκοκρατίας. Πρέπει να υπογραμμίσουμε
την προσφορά δύο μεγάλων οσίων των αρχών της
τουρκοκρατίας, του οσίου Διονυσίου από τη Σθλάταινα
του θεσσαλικού Φαναρίου και του οσίου Νικάνορα
από τη Θεσσαλονίκη, οι οποίοι έδρασαν κυρίως στις
βόρειες ελληνικές χώρες. Ο πρώτος απ’ αυτούς εμόνασε
στη μονή Φιλοθέου, κατόπιν ανακαίνισε το καθολικό
της μονής του Τιμίου Προδρόμου Βέροιας και ύστερα
αποσύρεται στον Όλυμπο, όπου ιδρύει τη γνωστή
μονή της Αγίας Τριάδας και εκεί περνά τα περισσότερα
χρόνια της ζωής του. Στην τελευταία αυτή μονή
χαρακτηριστικό είναι ότι συχνάζουν Έλληνες κλέφτες
του Ολύμπου. Ο όσιος Νικάνωρ πάλιν απομονώνεται σε
μια απόμερη περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας, νοτίως
της Κοζάνης, στην αριστερή όχθη του Αλιάκμονα.
Οδεύοντας προς τον τόπο της μόνωσής του κήρυττε
από χωριό σε χωριό και, όπως γράφει η «Ακολουθία»
του, «πολλούς εστερέωσε προς την εις Χριστόν πίστιν
με την γλυκυτάτην διδασκαλίαν του, και με το καλόν
παράδειγμα της εναρέτου διαγωγής του».
Περισσότερο όμως συγκίνησαν τον απλό λαό οι
«νεομάρτυρες» που με το αίμα τους πότισαν όχι μόνο
το δέντρο της πίστεως, αλλά και της ελευθερίας.
Πραγματικά, την εποχή εκείνη παρουσιάζεται μια
νέα περίοδος δοκιμασιών για τον Χριστιανισμό και
ανανεώνονται οι χρόνοι των διωγμών. Οι νεομάρτυρες
είναι συνήθως άνθρωποι του λαού, μοναχοί, γεωργοί,
τεχνίτες, έμποροι, που είναι πρόθυμοι να θυσιαστούν
για την πίστη τους και δεν διστάζουν ούτε εμπρός στα
πιο φρικτά βασανιστήρια. Τη φλόγα τους αυτή που
τους κινεί προς το μαρτύριο, την τρέφει όχι μόνον ο
e-Δίαυλος |
βαθύς θρησκευτικός ζήλος, αλλά γενικά το πνεύμα της
αντίστασης κατά της βίας, της μισαλλοδοξίας και της
τυραννίας. Επομένως, οι νεομάρτυρες δεν είναι μόνον
αγωνιστές της πίστης, αλλά και της ελευθερίας. Ο
θεολόγος ιστορικός τους, ο Νικόδημος ο Αγιορείτης, στο
έργο του «Νέον Μαρτυρολόγιον», γεμάτος από λατρεία
και ευγνωμοσύνη προς αυτούς γράφει - ανάμεσα σε άλλα
πολλά - και τα εξής: «Πως δεν είναι πρέπον να ευχάριστη
τινάς τον Θεόν βλέποντας υποκάτω εις τον σκληρόν
ζυγόν και την αιχμαλωσίαν των νυν κρατούντων, τόσους
αθλητάς; οι οποίοι διάνα φυλάξουν την ελευθερίαν, και
ευγένειαν της χριστιανικής ημών πίστεως, κατεφρόνησαν
πλούτον, δόξαν, ηδονάς, και κάθε άλλην σωματικήν
απόλαυσιν, και παρέδωκαν προθύμως τον εαυτόν τους
εις θάνατον; Πως δεν είναι άξιον να δοξάζη ο καθείς τον
Θεόν, βλέποντας τον φόβον της μελλούσης κρίσεως να
προχωρήση τόσον εις τούτους τους γενναίους Μάρτυρας;
τον πόθον των ουρανίων αγαθών να υπερνικήση εις
αυτούς; την πίστιν να στερεωθή τόσον εις την ψυχήν
τους; την ελπίδα να αυξηνθή εις την φαντασίαν τους;
και το πυρ της θείας αγάπης να ανάψη εις τας καρδίας
τους τόσον πολλά; ώστε οπού να τρέχουν οι μακάριοι εις
το μαρτύριον; ωσάν τα πρόβατα εις την σφαγήν; και να
λογιάζουν τα βάσανα, ως ξεφαντώματα; τας φυλακάς, ως
παλάτια; τα δεσμά, ως χρυσά στολίδια; τας ατιμίας δια
τιμάς; τας θλίψεις διά αναπαύσεις; την φλόγαν του πυρός
ως δροσισμόν και ανάψυξιν; τα μαχαίρια δια παιγνίδια;
και τελευταίον, τον σκληρότατον θάνατον δια ζωήν
αιώνιον;».
2. Οι Κοινότητες.
Δεν είναι όμως μόνον η Εκκλησία που προσφέρει το
άσυλό της στους καταδιωγμένους Έλληνες ραγιάδες. Και
οι κοινότητες, τις οποίες ανέχθηκαν οι κατακτητές για
λόγους διοικητικούς, για την είσπραξη κυρίως των φόρων
και για τη διοίκηση των ραγιάδων, προσφέρουν και αυτές
καταφύγιο στους κατακτημένους. Οι κοινότητες του
ελληνικού χώρου παρουσιάζουν μια μεγάλη ποικιλία
μορφών και προβλημάτων, ιδίως ως προς την προέλευση
ορισμένων θεσμών τους. Γενικά, οι ιστορικές ρίζες του
θεσμού των κοινοτήτων ανάγονται στην αρχαία εποχή,
όπως ήδη έχει παρατηρήσει ο Παπαρρηγόπουλος, αλλά
έχουν προσαρμοστεί προς τις περιστάσεις που ανέκυψαν
με την πάροδο των αιώνων. Οι μεταβολές αυτές είναι
σελ. 8
 Βασίλειος ΧΑΤΖΗΣ (1870-1915) : Κορίτσι με διάνους
διάφορες κατά καιρούς και τόπους, αφορούν την
έκταση της δικαιοδοσίας των αρχόντων, την ονομασία
επί φραγκοκρατίας και επί τουρκοκρατίας. Οι άρχοντες
των αρχόντων και τον τρόπο της εκλογής τους. Η
αυτοί ουσιαστικά είναι και οι δικαστές, στους οποίους
τουρκοκρατία βρήκε τις κοινότητες να λειτουργούν
καταφεύγουν οι ραγιάδες για να λύσουν τις διαφορές τους.
και τις ανέχθηκε, όπως είπαμε, γιατί τις χρησιμοποίησε
Η βυζαντινή παράδοση της δικαστικής δικαιοδοσίας της
σαν ένα βοηθητικό όργανο για τη διοίκηση της
Εκκλησίας κληροδοτείται και στην τουρκοκρατία. Ακόμη
χώρας. Η μελέτη του θεσμού των κοινοτήτων
και οι πηγές για την απονομή της δικαιοσύνης προέρχονται
παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον, θα λέγαμε ιδιαίτερο
από τη βυζαντινή εποχή. Η πιο γνωστή πηγή είναι η
θέλγητρο, γιατί διαπιστώνει κανείς όχι μόνον την κατά
«Εξάβιβλος» ή το «Πρόχειρον» του Κωv. Αρμεvοπούλου,
τόπους διαφορά ηθών, εθίμων και αντιλήψεων, που
νομομαθούς που έζησε στη Θεσσαλονίκη τον 14 αιώνα. Τις
ανάγονται στο παρελθόν, αλλά και των επιδράσεων
διατάξεις της «Εξαβίβλου» δεν τις εφάρμοζαν πάντοτε κατά
των διαφόρων ξένων κατά τόπους δυναστών των
γράμμα οι άρχοντες που απένεμαν τη δικαιοσύνη, αλλά τις
ελληνικών χωρών. Έτσι π.χ. στα νησιά του Αιγαίου και
είχαν γενικά υπ’ όψη τους και τις συμβουλεύονταν, γιατί
ιδίως στις Κυκλάδες εύκολα διαπιστώνει κανείς τις
πολλές φορές οι διατάξεις αυτές συγκρούονταν με τις
επιδράσεις της φεουδαρχικής οργάνωσης των νησιών
κατά τόπους αντιλήψεις και με το πνεύμα των εγχώριων
και της εφαρμογής των «Ασιζώv της Ρωμανίας», ενώ
«συνηθειών».
σε κέντρα του ελληνισμού της ηπειρωτικής Ελλάδας
Πολλές κοινότητες μπόρεσαν να εξασφαλίσουν ορισμένα
παρατηρούμε την επιβίωση των βυζαντινών θεσμών
προνόμια από τους κατακτητές έναντι της υποταγής
και του νεώτερου ρωμαϊκού δικαίου.
τους σ’ αυτούς και άλλες πάλι σε διάφορες εποχές κατά
Τόσον οι κατά τόπους κοινοτικοί άρχοντες, όσο και οι
τη διάρκεια της τουρκοκρατίας. Ένα από τα έργα λοιπόν
ανώτεροι εκκλησιαστικοί, αποτελούν τα στελέχη της
του ιστορικού του Νέου Ελληνισμού, και μάλιστα πολύ
τοπικής αυτοδιοίκησης, της κοινοτικής αυτονομίας
σπουδαίο, είναι να ερευνήσει και να βρει τον αρχικό πυρήνα

e-Δίαυλος | σελ. 9
των προνομίων και τις αιτίες, για τις οποίες δόθηκαν
ή ανανεώθηκαν αργότερα από τους Τούρκους. Επίσης
πρέπει να εξετάσει, όσο είναι δυνατόν, την κατοπινή
τύχη των προνομίων αυτών, αν δηλαδή περιορίστηκαν
ή καταργήθηκαν ή και αντίθετα αν δόθηκαν νέα και
για ποιες αιτίες. Η μελέτη των στοιχείων αυτών θα
συντελέσει πολύ στη γνώση της ιστορίας του Νέου
Ελληνισμού κατά τη μακραίωνη πολιτική, οικονομική
και πνευματική του εξέλιξη κάτω από τον τουρκικό
ζυγό.
3. Η Παιδεία.
Μέσα στους κόλπους της Εκκλησίας και των
κοινοτήτων συντηρούνται μικρές σπίθες από την
παιδεία των Ελλήνων. Η παιδευτική παράδοση κατά
τους τελευταίους αιώνες του Βυζαντίου απισχναίνεται
συνεχώς με κίνδυνο να διακοπεί. Οι διάφοροι κώδικες
με τα συγ-γράμματα των αρχαίων Ελλήνων ή είναι
παραπεταμένοι σε κάποια γωνία μονών και εκκλησιών
και καταστρέφονται από τον χρόνο και την αμάθεια ή
αγοράζονται με λίγα νομίσματα από ξένους περιηγητές
ή και επιστήμονες.
Η στάθμη της παιδείας πέφτει απότομα με την πτώση
της Κωνσταντινούπολης. Κέντρα που διατηρούν
ακόμη ορισμένους μικρούς πυρήνες από την κλασική
παράδοση είναι η Κωνσταντινούπολη, η Θεσσαλονίκη,
ο Μυστράς, η Κέρκυρα και το Άγιον Όρος. Οι
ξακουστοί λόγιοι έχουν φύγει κιόλας πριν από την
Άλωση ή αμέσως ύστερ’ απ’ αυτήν προς τη Δύση
μεταφέροντας και χειρόγραφα με αρχαία ελληνικά
συγγράμματα, όπως π.χ. ο Μανουήλ Χρυσολωράς, ο
Ιωάννης Αργυρόπουλος, ο Βησσαρίων, ο Ανδρόνικος
Κάλλιστος, ο Θεόδωρος Γαζής και άλλοι. Για να δειχτεί
καθαρά πόσο χαμηλά είχε πέσει η πνευματική στάθμη,
αρκεί να σημειωθεί ότι λίγο πριν από την Άλωση, μόνο
3-4 μαθητές του Γεωργίου Σχολαρίου μπορούσαν να
παρακολουθούν αριστοτελική φιλοσοφία, και αυτοί
όχι απερίσπαστα, γιατί οι δυσμενείς συνθήκες της ζωής
δεν τους άφηναν ν’ αφοσιωθούν στη μελέτη.
Ένα ορόσημο αξιόλογο στην ιστορία της παιδείας επί
τουρκοκρατίας αποτελεί η ίδρυση της Πατριαρχικής
Σχολής, της γνωστής αργότερα Πατριαρχικής
Ακαδημίας η Μεγάλης του Γένους Σχολής, από τον
πρώτο πατριάρχη μετά την Άλωση, τον Γεννάδιο, στα
e-Δίαυλος |
1454. Η Σχολή αυτή, που είναι το αρχαιότερο ελληνικό
εκπαιδευτικό ίδρυμα, εξακολουθεί να υφίσταται ως
σήμερα και αντιστοιχεί προς ένα σημερινό ελληνικό
Γυμνάσιο. Φαίνεται όμως ότι στην Κωνσταντινούπολη
και σε ορισμένους άλλους τόπους λειτουργούν «κοινά
σχολεία» με λίγους μαθητές, των οποίων οι δάσκαλοι
πληρώνονται από τους σχετικά εύπορους γονείς. Στα
«κοινά σχολεία» διδάσκονταν ανάγνωση, αριθμητική και
στοιχεία γραμματικής. Υπήρχαν όμως και μερικοί γονείς
που έδιναν μόνοι τους στα παιδιά τους τις απαραίτητες
στοιχειώδεις γνώσεις.
Η παιδεία τονώνεται κάπως μετά τα μέσα του 16 αιώνα
με την επίδραση κυρίως Ελλήνων λογίων που έχουν
σπουδάσει στη Δύση και ξαναγυρίζοντας στην πατρίδα
τους μεταδίδουν τα φώτα τους στους μικρούς μαθητές
τους. Στη Δύση επίσης δρουν διάφοροι Έλληνες λόγιοι,
κυρίως Κρητικοί, οι οποίοι συμβάλλουν πολύ στη
διάδοση των ελληνικών σπουδών και στην προβολή του
ελληνικού ονόματος.
Δεύτερο ορόσημο είναι ασφαλώς η απόφαση του
πατριάρχη Ιερεμία Β’ του Τρανού στα 1593 να φροντίζουν
οι ορθόδοξοι μητροπολίτες να ιδρύουν σχολεία στις
έδρες τους. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η απόφαση αυτή
είχε γενική απήχηση και ότι οι καρποί της ήταν άμεσοι.
Το χαμηλό γενικά πνευματικό επίπεδο των Ελλήνων
εξακολουθεί να απελπίζει τους λογίους. Μολαταύτα,
γεγονός είναι ότι από την εποχή εκείνη αρχίζουν να
πολλαπλασιάζονται τα ελληνικά σχολεία στον ελληνικό
χώρο, στην ηπειρωτική Ελλάδα και στα Νησιά. Μεγάλοι
ευεργέτες κατά τόπους ενισχύουν υλικά την ίδρυση
και λειτουργία των σχολείων και από την εποχή αυτή
εμφανίζονται ικανοί δάσκαλοι του Γένους, όπως π.χ.
ο φιλόσοφος Θεόφιλος Κορυδαλλέας και ο μαθητής
του Ευγένιος ο Αιτωλός. Ο πρώτος είναι ένα θετικό και
κριτικό φιλοσοφικό πνεύμα, που αναπτύσσει με άνεση τη
φιλοσοφία του Αριστοτέλη, χωρίς όμως ο ίδιος να κάνει
φιλοσοφία. Δεν δέχεται την ανάμειξη του θεολογικού
δογματισμού στη φιλοσοφία και εισάγει το πνεύμα των
σύγχρονων φιλελεύθερων φιλοσοφικών αντιλήψεων
στην Εγγύς Ανατολή. Ο δεύτερος είναι ένας σεμνός και
ταπεινός δάσκαλος που δεν έχει βέβαια τη μόρφωση του
δασκάλου του, αλλά έχει ήθος, ευγένεια ψυχής και θάρρος
γνώμης. Με τις πολυάριθμες ιδίως επιστολές του, που
απευθύνονται στους ανώτερους κληρικούς ή προκρίτους
σελ. 10

Νίκος ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ (1952).
ή και άλλους ακόμη απλούς ανθρώπους, προσπαθεί να
παρηγορήσει τους ταλαιπωρημένους συμπατριώτες του
και να τους τονώσει εμπρός στα ατέλειωτα δεινά τους.
Ο Ευγένιος ο Αιτωλός είναι ο πρόδρομο του Κοσμά του
Αιτωλού.
Τη βαθμιαία, αλλά συνεχή, πνευματική άνοδο του
ελληνικού έθνους ενισχύει η παράλληλη βελτίωση των
οικονομικών όρων στην Εγγύς Ανατολή, που οφείλεται
στην ολοένα και ζωηρότερη κίνηση του εμπορίου.
4. Η Οικονομία και το Εμπόριο.
Οι Έλληνες επωφελούνται από την επίκαιρη εμπορική
θέση που κατέχουν ανάμεσα στην Ανατολή και Δύση
και προσπαθούν να πάρουν μέρος στην ανάπτυξη αυτής
της εμπορικής επικοινωνίας. Έτσι βλέπουμε αρκετούς
εμπόρους στα μεγάλα αστικά κέντρα, Κωνσταντινούπολη,
Σμύρνη, Θεσσαλονίκη, στους οποίους έρχονται να
e-Δίαυλος |
προστεθούν και νέοι, που κατεβαίνουν από την ύπαιθρο
χώρα. Επίσης με την κάθοδο φτωχών κατοίκων από
το εσωτερικό προς επίκαιρα σημεία δημιουργούνται
νέα εμπορικά κέντρα ή πυκνώνονται τα παλαιά. Έτσι
παρουσιάζονται από τα τέλη του 16 αιώνα με κάποια
κίνηση που ζωηρεύει συνεχώς το Ναύπλιο, η Αθήνα,
η Θήβα, η Λάρισα, τα Γιάννινα, η Θεσσαλονίκη, η
Καστοριά, οι Σέρρες, η Δράμα, η Αδριανούπολη, η
Κωνσταντινούπολη, η Σμύρνη και άλλα κέντρα της
Μικράς Ασίας. Μέσα στα νησιά του Αιγαίου ξεχωρίζουν
ιδίως οι έμποροι της Χίου.
Παράλληλα παρατηρείται και ένα αποδημητικό ρεύμα
των Ελλήνων προς διάφορες άλλες περιοχές της
οθωμανικής αυτοκρατορίας, κυρίως προς τη Θράκη και
τα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας. Επίσης από το
εσωτερικό της Μικράς Ασίας, κυρίως από την περιοχή της
παλαιάς αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας και από την
Καππαδοκία, σημειώνονται αποδημίες προς διάφορες
κατευθύνσεις του εσωτερικού της χώρας αυτής και προς
την Κωνσταντινούπολη. Διακρίνονται προπάντων για
το εμπορικό τους πνεύμα και την επιχειρηματικότητα
τους οι κάτοικοι της παλαιάς Καραμανίας, οι φημισμένοι
και σήμερα ακόμη έμποροι, οι γνωστοί με το όνομα
Καραμανλήδες.
Άλλο παράλληλο και μεγάλο ρεύμα αποδήμων είναι
αυτό που διευθύνεται προς τις βόρειες βαλκανικές χώρες
και προς την Κεντρική Ευρώπη. Αξίζει να υπογραμμιστεί
κυρίως το ρεύμα των μεταναστών αυτών προς τη
Σερβία, Ρουμανία και προπάντων προς την Αυστρία και
Ουγγαρία, το οποίο μεγαλώνει μετά το 1600. Πολλοί
Έλληνες έποικοι, ύστερ’ από αγωνιώδεις προσπάθειες,
δημιουργούν περιουσίες και ζουν με κάποια άνεση.
Υπάρχει όμως ο κίνδυνος της αφομοίωσης των εποίκων,
ιδίως των απογόνων τους, από τη μεγάλη πλειονότητα
των Γερμανών και Ούγγρων. Και δεν λείπουν οι φόβοι
αυτοί, αν κρίνουμε και από τις απαισιόδοξες προβλέψεις
των σύγχρονων λογίων. Ιδίως ο κίνδυνος της αφομοίωσης
γίνεται μεγαλύτερος με το πέρασμα του χρόνου.
Έτσι στις αρχές του 19 αι. γράφει ο εγκαταστημένος
στην Βιέννη Νεοέλληνας λόγιος και ιστορικός Κ.
Κούμας: «Οι Γραικοί έπρεπε να μεταδίδουν εις τα τέκνα
των, την γλώσσαν των, και μαζί με αυτήν την σωτήριον
θρησκείαν, ήτις μεταχειρίζεται εις τους ναούς των την
ελληνικήν γλώσσαν. Αλλ’ οι γονείς, αγνοούντες ότι η
σελ. 11

γλώσσα των είναι βασίλισσα των γλωσσών του κόσμου,
την καταφρονούν, και συνομιλούν με τα τέκνα των
την γερμανικήν. Αι δέσποιναι μάλιστα εντρέπονται να
φαίνωνται Γραικαί. Γραική γνωρίζουσα την γραικικήν
γλώσσαν προς άλλην Γραικήν ομιλεί με αλαζονείαν
γερμανιστί. Μητέρες Γραικαί ομιλούσι τα τέκνα των
γερμανιστί. Τροφοί και θεράπαιναι και η πάγκοινος εθνική
λαλιά αναδείχνουσιν ακριβώς Τεύτονας κατά μόνον την
γλώσσαν τους ακάκους ανθρωπίσκους. Τι ακολουθεί εκ
τούτου; Τα τέκνα των ούτε από την γραικικήν εκκλησίαν,
της οποίας δεν εξεύρουσι την γλώσσαν, λαμβάνουν τους
σωτηρίους τύπους της θεογνωσίας και της ηθικής, ούτε
από την ρωμαϊκήν, της οποίας δεν είναι μέλη. Γίνονται
λοιπόν αδιάφορα περί τα θεία, καταγελώσι την ηθικήν,
εκδίδονται εις τας κτηνώδεις ηδονάς, και γίνονται όχι
περιττά βάρη της γης, αλλά κακούργοι νεανικώτατοι.
‘Οταν οι άνθρωποι εκβούν από την σωτήριον κιβωτόν
της εθνικής υπάρξεώς των πνίγονται εξ άπαντος εις τον
κατα κλυσμόν της κακοηθείας. Αλλά τις δύναται να
πληροφορήση ταύτα τας ευμενεστάτας δεσποίνας;».
Η εμπορική επικοινωνία Ανατολής και Δύσης
πραγματοποιείται όχι μόνον μέσα από τους δρόμους
e-Δίαυλος |
Τάκης ΚΑΛΜΟΥΧΟΣ (1895-1961)
της ξηράς, αλλά και από τους θαλάσσιους, που περνούν
από την Ανατολική Μεσόγειο, το Ιόνιο και το Αιγαίο
Πέλαγος. Οι νησιώτες Έλληνες (πολλοί απ’ αυτούς είναι
χωρικοί και ναυτικοί) βρίσκουν την ευκαιρία να ριχτούν
στη θάλασσα και με τα καράβια τους να εξυπηρετήσουν
την κίνηση αυτή του εμπορίου. Έτσι αφανείς άλλοτε
κοινωνικά οικογένειες με την εργασία και τον μόχθο
των μελών τους αποκτούν χρήματα και βελτιώνουν
την οικονομική τους κατάσταση. Η παλαιά λοιπόν
κοινωνική οργάνωση του μεσαίωνα, που είχε αρχίσει να
κλονίζεται με τη λήξη της φραγκοκρατίας, αρχίζει να
παρουσιάζει ολοένα και μεγαλύτερα ρήγματα. Οι άλλοτε
δουλοπάροικοι ή κολλίγοι, αγοράζοντας σιγά σιγά τα
κτήματα των κυρίων τους, αρχίζουν να γίνονται βαθμιαία
ανεξάρτητοι και v’ απαρνούνται τις τιμαριωτικές τους
υποχρεώσεις.
Η οικονομική αυτή άνοδος των Ελλήνων είχε τεράστια
αποτελέσματα στην πνευματική τους - και έμμεσα -
και στην εθνική τους αφύπνιση. Σε πολλά μέρη τώρα
του ελληνικού χώρου ιδρύονται σχολεία, έστω και αν
είναι υποτυπώδη. Επίσης πολλά βιβλία τυπώνονται
σελ. 12
στις ανθηρές εμπορικές παροικίες του εξωτερικού,
κυρίως στη Βενετία, Βιέννη, Βουδαπέστη και από εκεί
σκορπίζονται στον ελληνικό χώρο.
5. Ο εθνικός Πόθος και ο Αγώνας για
Ελευθερία.
Ενώ το έθνος παρουσιάζει ευοίωνα σημεία ανόδου στην
πνευματική και οικονομική του ανάπτυξη, παράλληλα
έχει να επιδείξει και την άσβεστη ορμή του προς την
ελευθερία που γιγαντώνεται με το πέρασμα του χρόνου.
Ήδη πριν από την άλωση της Κωνσταντινούπολης
σε ορισμένα σημεία της ελληνικής υπαίθρου οι
κάτοικοι, ιδίως των ορεινών περιοχών, προβάλλουν
αντίσταση εναντίον των κατακτητών και φαίνεται ότι
διαταράσσουν την επικοινωνία των χωρών.
Τα πιο επικίνδυνα μέρη ήσαν εκείνα, που βρίσκονταν
στη Δυτική Ελλάδα και κυρίως στη Δυτική Στερεά
Ελλάδα. Έτσι ο σουλτάνος Μουράτ Β΄ (1421-1451)
αναγκάζεται να δημιουργήσει το πρώτο αρματολίκι
στην περιοχή των Αγράφων, γιατί οι ορεινοί
κάτοικοί της κατέβαιναν στη θεσσαλική πεδιάδα
και λεηλατούσαν τις ιδιοκτησίες των Τούρκων. Ο
σουλτάνος λοιπόν αναθέτει σ’ έναν από τους παλαιούς
ασφαλώς κλέφτες της περιοχής την τήρηση της τάξης.
Με αυτόν τον τρόπο ο παλαιός κλέφτης μπαίνει στην
υπηρεσία των Οθωμανών Τούρκων και από στοιχείο
επικίνδυνο για τη δημόσια ασφάλεια γίνεται όργανο
της τάξης. Το δεύτερο αρματολίκι φαίνεται ότι είναι
του Ολύμπου. Η περιοχή αυτή παρουσιάζει θαυμάσια
φυσικά ερείσματα για αντίσταση και γίνεται το άσυλο
των καταδιωγμένων της περιοχής. Πραγματικά ο
Όλυμπος, που διατηρεί όχι μόνο το αρχαίο του όνομα,
αλλά και την παλαιά του αίγλη, είναι ο παράδεισος
των κλεφτών, όπου ξεκουράζονται από τους μόχθους
και τους κινδύνους της ζωής τους και αναλαμβάνουν
από τα τραύματά τους. Η δημοτική μας μούσα υμνεί το
ιερό αυτό βουνό, που κρύβει μέσα στα φαράγγια και τα
δάση του τους κλέφτες.
Αργότερα φαίνεται ότι γενικεύονται επάνω στους
ο¬ρεινούς όγκους της Ελλάδας οι επιθέσεις των
κατοίκων της εναντίον των κατακτητών και έτσι
αναγκάζονται οι. σουλτάνοι να δημιουργήσουν νέα
αρματολίκια στις επικίνδυνες περιοχές. Μολαταύτα το
κίνημα αυτό της αντίστασης δεν παύει. Αντίθετα, με την
e-Δίαυλος |
προϊούσα κατάπτωση της οθωμανικής αυτοκρατορίας,
πολλαπλασιάζονται οι κλέφτες και οι επιδρομές
τους γίνονται συχνότερες. Οι επιδράσεις αυτές του
φυσικού περιβάλλοντος και οι ανώμαλες πολιτικές
συνθήκες συνετέλεσαν, ώστε να δημιουργηθεί μια
τάξη πολεμιστών, που συντηρούσε και καλλιεργούσε
ακόμη τη μαχητικότητα του ελληνικού λαού. Στις
περιοχές ακριβώς όπου αναπτύσσεται η κλεφτουριά
και εφαρμόζεται το αρματολικό σύστημα, σχηματίζεται
μια ιδιότυπη κοινωνία με δικές της αντιλήψεις, ιδέες
και πολεμικά ήθη και έθιμα, που ζυμώθηκαν τόσο με
τη ζωή των κατοίκων, ώστε χωρίς τη γνώση αυτών
να είναι αδύνατο σήμερα να κατανοήσει κανείς
την πραγματικότητα του τόπου. Το γεγονός αυτό
παρατηρήθηκε και σε άλλες περιοχές των βαλκανικών
χωρών, όπου επίσης αναπτύχθηκε παρόμοιος κόσμος
ιδεών, ηθών και εθίμων και παρόμοια κοινωνική
οργάνωση. Οι κλέφτες συνήθιζαν ν’ αποφεύγουν τις
συμπλοκές σε πεδιάδες, όπου θα είχαν ν’ αντιμετωπίσουν
όχι μόνο τους πολλαπλάσιους εχθρούς, αλλά και το
ιππικό τους. Καιροφυλακτούσαν και αιφνιδίαζαν τον
εχθρό σε ορεινά μέρη, γιατί εκεί δεν έπαιζε σημαντικό
ρόλο η αριθμητική υπεροχή του αντιπάλου. Παράγοντας
ευνοϊκός για την εφαρμογή αυτής της τακτικής ήταν η
φυσική διάρθρωση της Ρούμελης, κυρίως της Δυτικής
Στερεάς Ελλάδας, που με την ορεινή διαμόρφωση του
εδάφους της και την πλούσιά της βλάστηση παρουσίαζε
θαυμάσια πλεονεκτήματα για τη διεξαγωγή του
κλεφτοπολέμου. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη Στερεά
Ελλάδα ακούγεται συχνά ακόμη ως σήμερα η παροιμία:
«Το καλό το παλληκάρι στο καρτέρι φαίνεται». Δεν
αποτελεί τυχαίο γεγονός το ότι εκεί και γενικά στη
Δυτική Ελλάδα οργανώθηκε κυρίως η αντίσταση των
Ελλήνων εναντίον των Ιταλών και Γερμανών κατά τον
δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.
Η τακτική των κλεφτών ήταν η τακτική των ατάκτων,
των παρτιζάνων, όπως λέγεται σήμερα, ενώ οι ίδιοι την
είχαν ονοματίσει κλεφτοπόλεμο. Αν ήταν αποκλεισμένοι
κάπου χωρίς να υπάρχει καμιά ελπίδα σωτηρίας, έκαναν
γιουρούσι, δηλαδή ορμούσαν με τα γιαταγάνια στο
χέρι σε απελπισμένη έξοδο. Όλοι γνωρίζουμε μια
τέτοια γιγάντια επιχείρηση, την περίφημη έξοδο του
Μεσολογγίου (1826). Πάντως οι κλέφτες είχαν την
αντίληψη ότι ο βίαιος θάνατος στο πεδίο της μάχης
σελ. 13

ήταν πολύ προτιμότερος από τον φυσικό που ασχημίζει
το πρόσωπο και αποσυνθέτει το σώμα.
Ο κλεφτοπόλεμος αποτελεί τη μόνη στρατιωτική
τακτική που κατά παράδοση σώζεται ώς την ελληνική
επανάσταση του 1821. Αν αγνοούμε την τακτική αυτή,
δεν είναι δυνατόν να κατανοήσουμε τους συνεχείς
αγώνες του ελληνικού έθνους επί τουρκοκρατίας
εναντίον των κατακτητών του, τις διάφορες κατά καιρούς
ανταρσίες του. Όλ’ αυτά αποτελούν τις φάσεις ενός
ανελέητου και ακήρυκτου πολέμου, που αρχίζει αμέσως
κιόλας με τα πρώτα χρόνια της σκλαβιάς. Οι πυρήνες
των μαχητικών του δυνάμεων είναι οι αρματολοί και οι
κλέφτες. Αυτοί, όπως ήταν επόμενο προβάλλουν σαν
φυσικοί αρχηγοί του έθνους και αποτελούν τη «μαγιά
της λευτεριάς» όπως έλεγε παραστατικά ο αγωνιστής
του 21 Γιάννης Μακρυγιάννης. Δεν αφήνουν καμιά
ευκαιρία ανεκμετάλλευτη για ν’ αποτινάξουν τον ζυγό
της σκλαβιάς. Είναι πάντοτε έτοιμοι να προσφέρουν
τις υπηρεσίες τους σε οποιοδήποτε χριστιανικό κράτος
βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση με την οθωμανική
αυτοκρατορία. Αυτοί αποκαθαίρουν τον ρύπο του
ραγιαδισμού και συντελούν στην ηθική αναγέννηση του
ελληνικού έθνους: με τη στάση τους εμπνέουν γενναία
αισθήματα και δείχνουν σε όλους τον δρόμο της τιμής
και του καθήκοντος.
Ύστερ’ από όλ’ αυτά εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς πως
οι ανυπότακτοι εκείνοι άνδρες έγιναν ινδάλματα και
έλαμψαν μέσα στη θερμή φαντασία του τυραννισμένου
ελληνικού λαού, και πως δημιουργήθηκε έτσι ο μύθος
του παλληκαριού, του ιδανικού νέου της εποχής: η
e-Δίαυλος |
Μαρία ΠΩΠ : Θησείο 1977.
μορφή αυτή ενσαρκώνει τα αισθήματα της αντρίκειας
περηφάνειας, της δικαιοσύνης, της συμπάθειας προς
τους αδυνάτους και της αδίστακτης αντίστασης
εναντίον των τυράννων, των κατακτητών - μορφή
που, και ως σήμερα ακόμη, κρύβει πολύ φως από το
παρελθόν. Όλος αυτός ο θαυμασμός του ελληνικού
λαού διοχετεύθηκε σε τραγούδι ηρωικό, τραγούδι που
αγαπήθηκε και διαδόθηκε πλατιά σε όλα τα στρώματα.
Τα ξακουστά κλέφτικα τραγούδια με τον αρρενωπό
τόνο τους ανακούφιζαν και ικανοποιούσαν κάπως την
τραυματισμένη καρδιά του σκλάβου, σκόρπιζαν τον
ενθουσιασμό και έκαναν αβάσταχτη την σκλαβιά· με
λίγα λόγια μόρφωναν ελεύθερους ανθρώπους.
Μ’ αυτόν τον τρόπο ανασυντάσσεται, αναδιοργανώνεται
και διαμορφώνεται ο νεοελληνικός κόσμος κατά τους
δύο πρώτους μετά την Άλωση αιώνες. Οι σκλάβοι
συσπειρωμένοι γύρω από την εκκλησία πλαισιωμένοι
από την κοινότητα και σε ορισμένες ελληνικές χώρες
από την κοινότητα μαζί και το αρματολίκι, οργανωμένοι
σε συντεχνίες και αδελφότητες, προσκολλημένοι
στις συνήθειες, ήθη και έθιμα τους, αφοσιωμένοι στις
γεωργικές και τις άλλες εργασίες, ζουν σύμφωνα με τον
πατροπαράδοτο τρόπο ζωής, τον οποίο αλλοιώνουν
βαθμιαία και κάποτε μάλιστα μεταμορφώνουν οι νέες
συνθήκες που δημιουργούνται με το πέρασμα των
αιώνων. Αρχίζουν πια ν’ αναλαμβάνουν οικονομικά, το
πνευματικό τους επίπεδο υψώνεται και τονώνονται οι
ελπίδες τους για το μέλλον. Στο βάθος του ορίζοντα
ροδίζει η αυγή της ελευθερίας.-
σελ. 14
 ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ

Στρατής ΖΑΝΤΑΛΗΣ (1953- ), Λέσβος

Ο Francis Fukuyama* μιλάει :

για το τέλος της Ιστορίας
τους κινδύνους του Δυτικού Πολιτισμού,
τους Λαϊκιστές,
το Ευρώ και την Ε.Ε.
Επιμέλεια : Αλέξανδρου ΤΖΙΟΛΑ

Ο Αμερικανός πολιτικός επιστήμονας Francis

Fukuyama έγινε διάσημος όταν, σε άρθρο του σε
Ο συγγραφέας του κλασσικού έργου “Το τέλος της
περιοδικό του 1989, υποστήριξε ότι η φιλελεύθερη
ιστορίας” αναγκάστηκε να αναθεωρήσει ελαφρώς τη
καπιταλιστική δημοκρατία δεν είχε απλώς θριαμβεύσει
γνώμη του: Το τέλος της ιστορίας δεν έχει έρθει ακόμη,
στον κομμουνισμό, αλλά σημάδεψε το τελευταίο
μας λέει.
ιδεολογικό στάδιο της ανθρώπινης ιστορίας. Μας εξηγεί
Ο Francis Fukuyama βλέπει δύσκολους καιρούς
γιατί πιστεύει ότι η ευρεία θεωρία του εξακολουθεί να
μπροστά. Ο λαϊκισμός απειλεί πολιτικούς θεσμούς και η
ισχύει παρά την άνοδο των λαϊκιστικών κομμάτων
παγκόσμια οικονομία θα υποφέρει. Σε μια νέα εποχή για
και των «ανελεύθερων δημοκρατών» όπως ο Βίκτορ
τη δημοκρατία και τη μακροοικονομία, υπάρχει κάποια
Ορμπάν της Ουγγαρίας και ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν
ελπίδα για το μέλλον;
της Τουρκίας.

e-Δίαυλος | σελ. 15
ΕΡΩΤ. : Κύριε Fukuyama, θεωρείστε ένας από τους
κύριους πολιτικούς σχολιαστές για τα τρέχοντα
γεγονότα. Τι πιστεύετε για τον κόσμο σήμερα;
Francis Fukuyama : Φοβάμαι ότι βρισκόμαστε
σε μια επισφαλή κατάσταση. Βγαίνουμε από μια
περίοδο δεκαετιών κατά την οποία διαμορφώθηκε
μια φιλελεύθερη, διεθνής παγκόσμια τάξη. Ήταν
πολύ επιτυχημένη, με βάση τις ελεύθερες και ανοιχτές
οικονομικές ζώνες και τη φιλελεύθερη δημοκρατία
ως μορφή κυβέρνησης. Αυτά τα αμφισβητούνται
για περίπου μια δεκαετία και η ένταση αυτής της
αμφισβήτησης έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια.
ΕΡΩΤ. : Πού φαίνεται αυτό;
Francis Fukuyama : Από τη μία πλευρά, εμφανίζονται
αυταρχικά καθεστώτα που ανθίστανται σθεναρά και
προωθούν τις αντιδημοκρατικές ιδέες. Από την άλλη
πλευρά, ο λαϊκισμός αυξάνει αισθητά την επιρροή
του σε πολλές δυτικές δημοκρατίες. Συμπεριλαμβάνω
το δημοψήφισμα του Brexit εδώ και τα κόμματα που
τώρα διοικούν την Ουγγαρία, την Πολωνία και άλλες
χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Αλλά ο λαϊκισμός
προσεγγίζει επίσης τη Γερμανία και τη Γαλλία ενώ θα
πρόσθετα και τον Trump σε αυτή την κατηγορία.
ΕΡΩΤ. : Οι περισσότεροι από αυτούς τους πολιτικούς
εκλέγησαν δημοκρατικά. Γιατί, ωστόσο, θέτουν σε
κίνδυνο τα δικαιώματα των ανθρώπων;
Francis Fukuyama : Είναι δύσπιστοι απέναντι στους
θεσμούς και θέλουν να μειώσουν αισθητά την επιρροή
που έχουν στην εξουσία τους. Επιπλέον, κατατάσσουν
τους ανθρώπους ανάλογα με την εθνικότητα, τη
θρησκεία ή τη φυλή. Στην Ινδία, το κυβερνών κόμμα
BJP ορίζει τη χώρα ως Ινδουιστή - παρά το γεγονός ότι
ζουν εκεί πάνω από 150 εκατομμύρια μουσουλμάνοι.
Υπάρχουν και αυτά τα ρεύματα στη Μέση Ανατολή,
όπου τα ισλαμικά κόμματα θεωρούν τη θρησκεία ως
μέσο για να καθορίσουν την πολιτική ατζέντα προς
όφελός τους.
ΕΡΩΤ. : Τι αποτέλεσμα έχει αυτό στην παγκόσμια
οικονομία;
e-Δίαυλος |
Francis Fukuyama : Αυτοί οι άνθρωποι είναι οικονομικά
εθνικιστές. Εάν ο προστατευτισμός με τον οποίο
απειλούν συχνά τον κόσμο γίνει πραγματικότητα, θα
έχει κακές οικονομικές συνέπειες. Σ’ αυτό το σημείο
βρισκόμαστε τώρα.
ΕΡΩΤ.: Σε ένα δοκίμιο, συγκρίνετε την τρέχουσα
κατάσταση με την εποχή μετά το 1930, την περίοδο που
οδήγησε στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Δεν είναι
κάπως υπερβολικό;
Francis Fukuyama : Δεν λέω ότι θα καταλήξει όπως έγινε
τότε. Ο φασισμός και ο πόλεμος συνέβησαν επειδή η
δημοκρατία στη Γερμανία ήταν ακόμη αρκετά νεαρή - είχε
υπάρξει μόνο από το 1919. Τα θεσμικά μας όργανα σήμερα
είναι σε σταθερή βάση. Νομίζω όμως ότι θα υπάρξει
διάβρωση των δημοκρατικών κανόνων. Και ο κίνδυνος
για την παγκόσμια οικονομία είναι πραγματικός.
ΕΡΩΤ. : Αλλά η οικονομία αναπτύσσεται σε ένα σχεδόν
πρωτοφανές επίπεδο.
Francis Fukuyama : Οι τρέχουσες αλλαγές εξακολουθούν
να είναι σχετικά καινούργιες. Ας περιμένουμε λίγο
περισσότερο. Βέβαια σε ένα βαθμό έχετε δίκιο καθόσον
παρατηρούμε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται
πλέον στο 9ο έτος ανάπτυξης μετά την οικονομική κρίση.
Σύμφωνα με όλους τους δείκτες, κάνουμε πολύ καλά.
Παρ’ όλα αυτά, όμως, ο Donald Trump εξελέγη με τον
ισχυρισμό ότι η αμερικανική οικονομία ήταν σε ερείπια !
ΕΡΩΤ. : Υπάρχει μια διαφορά μεταξύ των μακρο-
οικονομικών παραμέτρων και της τύχης κάθε ατόμου.
Francis Fukuyama : Αυτό είναι αλήθεια. Όλοι δεν
ωφελήθηκαν από την ανάκαμψη. Στις πιο ευημερούσες
χώρες, πολλοί άνθρωποι, και συγκεκριμένα οι ηλικιωμένοι,
έχασαν τη δουλειά τους όταν η παραγωγή τους ανατέθηκε
σε φτωχότερες χώρες. Αλλά η πολιτιστική διάσταση είναι
επίσης σημαντική: Σχεδόν κάθε δυτική χώρα γνώρισε
ένα πρωτοφανές κύμα μετανάστευσης τα τελευταία 10
με 15 χρόνια. Αυτό προκαλεί σοκ σε πολλούς πολίτες και
φοβούνται ότι η εθνική ταυτότητά τους χάνεται. Αυτό
ισχύει ιδιαίτερα για τους ανθρώπους από τη μεσαία τάξη,
οι οποίοι όλο και περισσότερο φέρουν το κύριο βάρος.
σελ. 16

ΕΡΩΤ. : Τα λαϊκά κόμματα υποστηρίζονται αυτήν την
περίοδο και από νέους ψηφοφόρους. Γιατί;
Francis Fukuyama : Πολλές από τις χώρες της Ανατο-
λικής Ευρώπης έχουν σχετικά μικρές πληθυσμιακές
δομές. Οι περισσότεροι άνθρωποι γεννήθηκαν μετά
την πτώση του Τείχους και δεν γνώρισαν κομμουνισμό
ή δικτάτορες. Αυτοί οι νέοι δεν έχουν καμία εκτίμηση
για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη δημοκρατία. Και στις
Ηνωμένες Πολιτείες, μελέτες δείχνουν ότι η νεότερη
γενιά έχει γενικά λιγότερη πίστη στη δημοκρατία από
ό, τι οι γονείς τους. Αυτό με ανησυχεί.
EΡΩΤ. : Υπάρχει επίσης η θεωρία ότι εδώ στη
δύση επικρατεί «κόπωση δημοκρατίας» επειδή τα
συστήματα είναι υποτονικά και αναποτελεσματικά.
Συμφωνείτε?
Francis Fukuyama : Ναί. Η άνοδος των λαϊκιστών μπορεί
βεβαίως να συνδεθεί με το γεγονός ότι οι δημοκρατίες
μας δεν παρήγαγαν πάντα τόσο καλά αποτελέσματα -
σκέφτομαι εδώ τις ΗΠΑ, την Ιταλία, την Ιαπωνία ή την
Ινδία. Σε όλες αυτές τις χώρες, το αποτέλεσμα είναι μια
λαχτάρα για τον “ισχυρό άνθρωπο”. Τον μεταχειρίζονται
σαν κάποιο που αναλαμβάνει και καθαρίζει το σπίτι.
e-Δίαυλος |
Christos TZIOLAS : Landscape in Skane.
ΕΡΩΤ.: Θα ήταν κάπως λιγότερο δημοφιλής η
συμμετοχή και μια λίγο περισσότερη τεχνοκρατία, à la
Singapore, μια πιθανότητα για τις δυτικές χώρες;
Francis Fukuyama : Κάπως περισσότερη τεχνοκρατία
θα ήταν ασφαλώς καλή. Δυστυχώς, οι λαϊκιστές
τείνουν συνήθως προς μια διαφορετική κατεύθυνση:
Διαψεύδουν την ποιότητα των κυβερνήσεών τους και
διορίζουν τους φίλους και τους πιστούς τους σε θέσεις
εξουσίας.
ΕΡΩΤ. : Υπάρχει μια ιδέα που θα αντικαταστήσει την
παγκοσμιοποίηση;
Francis Fukuyama : Αν ακούτε ορισμένους πολιτικούς,
η απάντησή τους είναι σαφής: εθνικισμός. Είναι μια
επιστροφή στο παρελθόν. Δεν είναι ένα διεθνές κίνημα,
όπως ο κομμουνισμός στην εποχή του, επειδή κάθε
χώρα έχει το δικό της παρελθόν και το χρησιμοποιεί
για να προσανατολιστεί. Αλλά υπάρχει ένα κοινό νήμα.
Είναι η απόρριψη του τι σημαίνουν οι λαϊκιστές από τον
παγκοσμιοποιημένο κόσμο: τον ανοιχτό, συνδεδεμένο
κόσμο και τους διεθνείς θεσμούς.
ΕΡΩΤ. : Γίνατε παγκοσμίως γνωστός το 1992 με το
σελ. 17
βιβλίο σας “Το τέλος της ιστορίας”. Εκεί, διατυπώσατε
την άποψη ότι οι αρχές του φιλελευθερισμού, δηλαδή
της δημοκρατίας και της οικονομίας της αγοράς, τελικά
θα επικρατήσουν παντού. Πώς έχει διαμορφωθεί η
άποψή σας για τον κόσμο από τότε;
Francis Fukuyama : Στη συνέχεια έγραψα ένα βιβλίο δύο
τόμων για τον πολιτικό κόσμο, σε μια προσπάθεια να
αναθεωρήσω το “Τέλος της Ιστορίας και του τελευταίου
ανθρώπου”. Υπάρχουν μερικά θεμελιωδώς νέα
πράγματα, όπως για παράδειγμα η έννοια της πολιτικής
αποσύνθεσης. Γνωρίζω τώρα πολύ περισσότερο ότι οι
δημοκρατίες μπορούν επίσης να υποχωρήσουν. Και έχω
μεγαλύτερη κατανόηση για το πόσο εύθραυστα είναι
τα σύγχρονα κράτη. Η ιστορία δείχνει πόσο απίστευτα
δύσκολο ήταν να δημιουργήσουμε τα έθνη μας. Αλλά
είναι πολύ πιο εύκολο να τα καταστρέψεις. Αυτό δεν
ήταν τόσο σαφές για μένα πριν από 25 χρόνια, όπως
συμβαίνει σήμερα.
ΕΡΩΤ. : Στο βιβλίο σας «Το Τέλος της Ιστορίας»
ανακηρύξατε τη νίκη της φιλελεύθερης δημοκρατίας.
Αλλά τώρα, πάνω από 25 χρόνια αργότερα, η
φιλελεύθερη δημοκρατία φαίνεται να βρίσκεται στην
υποχώρηση. Έχει περάσει η εποχή του φιλελευθερισμού;
Francis Fukuyama : Δεν είπα ότι η δημοκρατία νίκησε
παντού. Το ζήτημα του «Τέλους της Ιστορίας» είναι
για την κατεύθυνση που θα ακολουθήσει η ιστορία. Το
«τέλος» του δεν εννοείται με την έννοια του τερματισμού,
αλλά με το στόχο. Για 150 χρόνια, οι μαρξιστές είπαν
ότι το τέλος της ιστορίας είναι ο κομμουνισμός και ότι
εξελισσόμαστε προς αυτή την κατεύθυνση. Είπα, όχι,
αν εξελισσόμαστε προς κάποια κατεύθυνση αυτή η
κατεύθυνση είναι προς την φιλελεύθερη δημοκρατία που
συνδέεται με την οικονομία της αγοράς και εξακολουθώ
να πιστεύω ότι είναι σωστό. Νομίζω ότι είναι εξαιρετικά
πρόωρο να δηλώσουμε ότι αυτή η πορεία έχει τελειώσει
κάπως. Αν κοιτάξετε τον κόσμο τότε, ναι, έχετε αυτές
τις νέες λαϊκιστικές χώρες όπως η Ουγγαρία και η
Πολωνία, αλλά αυτό δεν είναι η κυρίαρχη τάση. Φυσικά,
είναι σίγουρα ανησυχητικό, διότι υπάρχει αυτή η ώθηση
ενάντια στην παγκοσμιοποίηση και τις ελίτ. Αλλά δεν
e-Δίαυλος |
είναι καθόλου σαφές ότι το τέλος της ιστορίας είναι η
ουγγρική ανελεύθερη δημοκρατία ή ότι το μοντέλο
του Πούτιν θα γίνει ένα παγκόσμιο πρότυπο που θα
ακολουθήσουν οι άνθρωποι. Πιστεύω ότι η φιλελεύθερη
δημοκρατία εξακολουθεί να είναι η καλύτερη μορφή
κυβέρνησης για πολλούς λόγους. Είναι το πιο βιώσιμο
μοντέλο και νομίζω ότι είναι πιθανό να αυτοδιορθωθεί.
ΕΡΩΤ. : Τι γίνεται με την Κίνα; Το αυταρχικό μοντέλο
τους υιοθετεί τα μεγάλα όπλα.
Francis Fukuyama : Ναι, αλλά δεν μπορείτε να κρίνετε
την επιτυχία ενός συγκεκριμένου τύπου καθεστώτος
βραχυπρόθεσμα. Το ερώτημα είναι: Πώς μπορεί να πετύχει
η Κίνα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα; Υπάρχουν
πολλοί λόγοι για να σκεφτεί κανείς ότι το οικονομικό
και πολιτικό μοντέλο της Κίνας μπορεί να μην είναι τόσο
βιώσιμο. Ένα από τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα που
είχαν στο παρελθόν ήταν ότι ήταν μια πιο θεσμοθετημένη
μορφή αυταρχικής κυβέρνησης. Το κομμουνιστικό κόμμα
τους διέθετε πολλούς θεσμικούς κανόνες, όπως όρια
προθεσμίας και υποχρεωτικές ηλικίες συνταξιοδότησης.
Πρόσφατα, ο Πρόεδρος Xi Jinping τα έχει καταργήσει.
Κατά κάποιον τρόπο, ωθεί την Κίνα προς την κατεύθυνση
της ύπαρξης μιας πιο Αφρικανικής Δικτατορίας. Νομίζω
ότι υπάρχουν μερικές πραγματικές ερωτήσεις σχετικά με
το πόσο καιρό θα επιβιώσει αυτό το πράγμα.
ΕΡΩΤ. : Σε αντίθεση με τον λαϊκισμό, η σοσιαλ-
δημοκρατία αντιμετωπίζει ιστορική παρακμή. Οι
ψηφοφόροι της εργατικής τάξης και οι εργαζόμενοι
του δημοσίου τομέα που ψήφισαν για τα παραδοσιακά
αριστερά κόμματα στρέφονται τώρα στα άκρα. Τι έχει
προκαλέσει αυτή η αλλαγή;
Francis Fukuyama : Υπάρχουν οικονομικοί, πολιτικοί
και πολιτιστικοί λόγοι για αυτό το πρόβλημα. Ο
οικονομικός λόγος έχει να κάνει με το γεγονός ότι,
ουσιαστικά, τα οφέλη από την παγκοσμιοποίηση έχουν
συγκεντρωθεί σε μεγάλο βαθμό ανάμεσα σε καλά
μορφωμένους ανθρώπους που ζουν σε μεγάλες πόλεις.
Οι πολιτικοί ηγήτορες βασίζονται στο γεγονός ότι
πολλές δημοκρατίες δεν ανταποκρίνονται επαρκώς στην
σελ. 18
αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων. Πολλές ελίτ
φαίνονται σαν να είναι εκτός τόπου και δεν γνωρίζουν
τι αισθάνονται οι πολίτες. Αλλά ο σημαντικότερος
λόγος είναι ο πολιτιστικός που σχετίζεται με τη
μετανάστευση. Στην Ευρώπη, ένα μεγάλο μέρος του
ζητήματος προκλήθηκε από την κρίση των μεταναστών.
Πολλές χώρες φοβούνται ότι θα χάσουν τον έλεγχο της
δικής τους πολιτιστικής ταυτότητας λόγω της απειλής
υψηλών επιπέδων μετανάστευσης. Οι Ευρωπαίοι
πρέπει να ανταποκριθούν σε ορισμένους από αυτούς
τους βασικούς φόβους. Και στις τρεις αυτές περιοχές,
υπάρχουν πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να
φροντίσετε ανθρώπους που δεν το κάνουν τόσο καλά
οικονομικά. Θα μπορούσαν να γίνουν προσαρμογές
στη μεταναστευτική πολιτική. Ωστόσο, υπάρχει επίσης
ένα ηθικό ζήτημα, όπου οι άνθρωποι πρέπει απλώς να
είναι πιο πρόθυμοι να υπερασπιστούν τη φιλελεύθερη
δημοκρατία ως την καλύτερη μορφή διακυβέρνησης.
ΕΡΩΤ. : Πολλοί θα υποστήριζαν ότι η υιοθέτηση
αυστηρότερων πολιτικών μετανάστευσης θα σήμαινε
να κάνουμε ακριβώς αυτό που επιθυμούν οι ακροδεξιοί
λαϊκιστές.
Francis Fukuyama : Αυτός δεν είναι λόγος να μην το
κάνουμε. Νομίζω ότι η καγκελάριος Μέρκελ κατά την
κρίση των μεταναστών - τα κίνητρά της για αυτό - ήταν
πολύ αξιέπαινη. Δεδομένης της ιστορίας της Γερμανίας,
e-Δίαυλος |
Γκράφιτι του BANSKI για τον Καπιταλισμό : Ενας
χρηματιστηριακός δείκτης εναντίον των ασθενέστερων
οικονομικά τάξεων.
μια φιλελεύθερη πολιτική προς τους πρόσφυγες ήταν
πολύ κατανοητή. Ωστόσο, δημιούργησε επίσης ένα
τεράστιο πρακτικό πρόβλημα επειδή η Γερμανία δεν έχει
ιστορία να είναι πολύ ευπρόσδεκτη με τους αλλοδαπούς
και υπάρχουν μόνο κάποια ρεαλιστικά όρια όσον αφορά
την ανοχή που έχουν οι Γερμανοί για αυτό. Πιστεύω
λοιπόν ότι η επιβράδυνση του ρυθμού ήταν μια λογική
απάντηση, ακόμη και αν το ήθελαν οι ακροδεξιοί.
ΕΡΩΤ. : Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στο Κίεβο της
Ουκρανίας, έναν τόπο που πιθανώς αντιπροσωπεύει
καλύτερα από οποιονδήποτε άλλο τον σημερινό
αγώνα μεταξύ Ρωσίας και Δύσης. Βλέπετε κάποια
διέξοδο από αυτό το spiral της αμοιβαίας κλιμάκωσης;
Francis Fukuyama : Θα έδινα πολύ μεγαλύτερη
ευθύνη στη Ρωσία και στον Πούτιν για αυτή την
κρίση παρά στη Δύση. Οι περισσότερες δυτικές χώρες
είναι ανοικτές στη συνεργασία με τη Ρωσία. Είναι οι
Ρώσοι που εισέβαλαν στην Crimea και στο Donbas
και δηλητηρίασαν ακόμη και τον πρώην πράκτορά
τους, Σεργκέι Σπρίπαλ, σε βρετανικό έδαφος. Χωρίς
τη μεταβολή της συμπεριφοράς της Ρωσίας, είναι
δύσκολο να δούμε πώς μπορεί να βελτιωθεί η σχέση.
σελ. 19
ΕΡΩΤ. : Η Ρωσία πήγε πολύ καλά οικονομικά από
τότε που ο Πούτιν έγινε για πρώτη φορά πρόεδρος
πριν από 18 χρόνια, αλλά τα πραγματικά εισοδήματα
των Ρώσων μειώνονται εδώ και μερικά χρόνια. Γιατί
εξακολουθεί να είναι τόσο δημοφιλής με τον ρώσικο
λαό;
Francis Fukuyama : Αυτός νομιμοποιεί τον εαυτό
του προωθώντας ένα συγκεκριμένο είδος ρωσικού
εθνικισμού. Αυτό ξεκίνησε στη δεκαετία του 2000, όταν
θα μπορούσε να υποστηρίξει ότι αυτός είναι αυτός που
έσωσε τη Ρωσία από το χάος της δεκαετίας του 1990
και τα χρόνια του Γέλτσιν. Δημιούργησε τη ρωσική
υπερηφάνεια και, επειδή μπορεί να ελέγξει τα μέσα
μαζικής ενημέρωσης, έβγαλε μια θεωρία κατηγορώντας
ότι για όλα τα κακά που συνέβησαν τα τελευταία χρόνια
οφείλονται στους αλλοδαπούς και στην αντιπολίτευση
από τη Δύση - παρόλο που η πολιτική του είναι αυτή
που φταίει στην πραγματικότητα.
ΕΡΩΤ. : Δεν είναι η ευθύνη της Δύσης; Σίγουρα η
επέκταση του ΝΑΤΟ και της ΕΕ έχει ενοχλήσει τους
απλούς Ρώσους;
Francis Fukuyama : Όσον αφορά την επέκταση του
ΝΑΤΟ, δεν θα γνωρίζουμε ποτέ την απάντηση σε αυτό.
Πολλές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης που ήθελαν να
μπουν στο ΝΑΤΟ θα έλεγαν ότι η Ρωσία έχει αυτή τη
μακρά ιστορία του ιμπεριαλισμού και ακόμα και αν είχαν
μείνει έξω από το ΝΑΤΟ, η Ρωσία θα είχε φθάσει σε
σημείο που θα ήθελε να κυριαρχήσει στους γείτονές της.
Όταν συμβαίνει αυτό, φυσικά, είναι καλύτερο να είσαι
μέσα στο ΝΑΤΟ παρά να είσαι απ’ έξω. Δεν μπορείτε
να αποδείξετε ούτε έναν από αυτούς τους ισχυρισμούς,
αλλά είμαι διατεθειμένος να πιστέψω ότι αυτές οι
χώρες έχουν το δικαίωμα να ενταχθούν, και ακόμα κι
αν δεν είχαμε επεκτείνει το ΝΑΤΟ, ότι η Ρωσία θα είχε
καταλήξει στην ίδια κατάσταση που είναι και τώρα.
ΕΡΩΤ. : Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε βαθιά
κρίση. Αντιμετωπίζει προκλήσεις για τις αξίες της στο
εσωτερικό από τον Viktor Orban στην Ουγγαρία και
από την Πολωνία και εξακολουθεί να ασχολείται με
e-Δίαυλος |
τις οικονομικές και μεταναστευτικές κρίσεις. Τι πρέπει
να κάνει η ΕΕ για να επανέλθει στην πορεία;
Francis Fukuyama : Υπάρχουν δύο μεγάλες κινητήριες
δυνάμεις της κρίσης στην ΕΕ. Το πρώτο ήταν το ευρώ και
αυτό δεν έχει ακόμη καθοριστεί. Για να το διορθώσετε,
πρέπει είτε να πάτε προς τα πίσω είτε προς τα εμπρός.
Μπορείτε είτε να προχωρήσετε σε μια φορολογική ένωση
είτε να ξεφύγετε με κάποιο τρόπο από το ευρώ (επι λέξει
είπε «you’ve got to somehow undo the Euro’’!) . Αυτή τη
στιγμή, δεν νομίζω ότι καμία από αυτές τις επιλογές είναι
πολύ εφικτή. Το άλλο έχει να κάνει με τη μετανάστευση.
Οι άνθρωποι δεν θέλουν να το ακούσουν επειδή ο
Βίκτορ Ορμπάν λέει το ίδιο πράγμα, αλλά νομίζω ότι
στη συγκεκριμένη περίπτωση έχει δίκιο. Δεν μπορείτε
να έχετε κάτι σαν το σύστημα Σένγκεν εάν η ΕΕ δεν έχει
ασφαλή εξωτερικά σύνορα και αυτό δεν συμβαίνει τώρα.
Συνεπώς, έχουμε αυτή τη μεγάλη εισροή ανθρώπων
μέσω της Ελλάδας και της Ιταλίας και προκαλεί πολλές
εντάσεις και στις δύο αυτές χώρες. Τονίζει επίσης τον
λαϊκισμό. Η Ευρώπη πρέπει πραγματικά να διορθώσει
αυτό το συγκεκριμένο πρόβλημα. Τι ρόλο πρέπει να
διαδραματίσει η Γερμανία εδώ; Εάν ήμουν ο Γερμανός
Καγκελάριος, θα έδινα πολλή υποστήριξη στην Ελλάδα
και την Ιταλία για να τους βοηθήσω να λύσουν αυτό
το πρόβλημα. Προσπάθησαν να το κάνουν βασικά
δωροδοκώντας την Τουρκία για να μην έρχονται όλοι
οι μετανάστες για πρώτη φορά, αλλά υπάρχουν και
πολλές άλλες πηγές μετανάστευσης - πολλοί άνθρωποι
προέρχονται από την Αφρική και από άλλες περιοχές.
Δεν νομίζω ότι η λύση στο πρόβλημα της Αφρικής είναι
η ανοιχτή μετανάστευση στην Ευρώπη. Νομίζω ότι
θα κάνει περισσότερα για να αποσταθεροποιήσει την
Ευρώπη από ό, τι θέλει για να βοηθήσει την Αφρική.
---------------
Ο Francis Fukuyama, 65 ετών, είναι καθηγητής πολιτικών
επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ στην
Καλιφόρνια. Η Washington Post τον αναφέρει ως έναν
από τους πέντε σημαντικότερους διανοούμενους στην
Αμερική. Ο Fukuyama είναι παντρεμένος και έχει τρία
παιδιά.
σελ. 20
 Η Οικονομική Κρίση

Έξοδος από την κρίση: Η Πρόκληση

της Εναλλακτικής Πορείας.
(η ενδιαφέρουσα εισήγηση του στην ομότιτλη Διημερίδα Διαλόγου του ΙΝΕΡΠΟΣΤ,
Αθήνα, 9 Μαρτίου 2013).

Κείμενο του Γεράσιμου ΑΡΣΕΝΗ

Στις 19 Απριλίου 2018 έκλεισαν δύο (2) χρόνια
χωρίς τον Γεράσιμο Αρσένη.
Η συμβολή του Γ. Αρσένη υπήρξε αποφασιστική και
μεγάλης σπουδαιότητας για την ελληνική πολιτική ζωή ,
αλλά και στη διαμόρφωση της σύγχρονης προοδευτικής
πολιτικής ανάλυσης, σκέψης και στρατηγικής.
Ενθυμούμενοι με σεβασμό και αγάπη τον Μάκη Αρσένη,
παρουσιάζουμε (υπενθυμίζουμε), στο τεύχος αυτό
του ‘’Διαύλου’’, μια βαρύνουσα εισήγησή του , στις
9 Μαρτίου 2013, για την Κρίση και την Εναλλακτική
πολιτική.
Ελευθέριος Τζιόλας

e-Δίαυλος | σελ. 21
Επιστροφή.
Η παγκόσμια οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2007
δεν έχει ολοκληρώσει την πορεία της. Δεν έχει τα
χαρακτηριστικά της συνήθους κυκλικής διακύμανσης
που μπορεί να αντιμετωπισθεί με ένα κατάλληλο μείγμα
νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής.
Με καθυστέρηση, αρχίζει να γίνεται κατανοητό ότι
πρόκειται περί μιας βαθειάς συστημικής κρίσης που
συγκλονίζει τα θεμέλια του διεθνούς καπιταλισμού.
Κεντρικό ρόλο στην εμφάνιση αυτής της κρίσης, έπαιξε το
δίδυμο της εγγενούς «χρηματοπιστωτικής αστάθειας» και
της ασύμμετρης προσαρμογής στο ισοζύγιο εξωτερικών
πληρωμών των χωρών.
Πράγματι, η ανεξέλεγκτη δράση του διεθνούς χρηματο-
πιστωτικού συστήματος οδήγησε στη χρηματιστη-
ριακή φούσκα, ενώ ο διαχωρισμός σε (σχεδόν) μόνιμα
πλεονασματικές ή ελλειμματικές χώρες οδήγησε σε μια
μη βιώσιμη υπερχρέωση.
Τα φαινόμενα αυτά δεν είναι πρωτοφανή. Είναι δομικά
χαρακτηριστικά της λειτουργίας του καπιταλισμού και
κάνουν την εμφάνισή τους σε αραιά χρονικά διαστήματα.
Η προηγούμενη κρίση αυτού του είδους ήταν 80 χρόνια
πριν.
Χωρίς να δεχθούμε ότι, νομοτελειακά, η ιστορία
επαναλαμβάνεται, πρέπει να σημειώσουμε – για να
έχουμε το νου μας – ότι, στο παρελθόν, κρίσεις αυτού του
είδους «λύθηκαν» είτε με πόλεμο, είτε με πληθωρισμό,
(δηλαδή με δραστική απομείωση, μέχρι και διαγραφή,
του χρέους) ή με συνδυασμό των δύο.
Επίσης, οι κρίσεις αυτές συνοδεύτηκαν με μεγάλες
γεωπολιτικές ανακατατάξεις και μετατόπιση του κέντρου
βάρους του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Η ειρηνική διευθέτηση της τρέχουσας κρίσης, δεν μπορεί
να επιτελεσθεί χωρίς να εισαχθούν στοιχεία παγκόσμιας
διακυβέρνησης με προτεραιότητα στην εποπτεία του
διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος και σε ένα
νέο Bretton Woods για τη συμμετρική προσαρμογή των
ισοζυγίων εξωτερικών πληρωμών των συναλλασσομένων
χωρών.
Οι πιθανότητες για μια τέτοια εξέλιξη είναι, δυστυχώς,
ελάχιστες. Έτσι, ενώ ο παλιός κόσμος γκρεμίζεται,
αρνείται να παραχωρήσει τη θέση του στον καινούργιο
που πασχίζει να γεννηθεί. Τότε, για να θυμηθούμε τον
e-Δίαυλος |
Gramsi, ζούμε στην εποχή των τεράτων.
Είναι μέσα σ΄ αυτήν την αβεβαιότητα που είμαστε
αναγκασμένοι να χαράξουμε τη δική μας πορεία.
Ανοικτός δρόμος δεν υπάρχει: θα τον ανοίξουμε εμείς
με τη δική μας περπατησιά.
Ευρώπη.
Η κρίση βρήκε την Ευρώπη τελείως απροετοίμαστη.
Οι λόγοι είναι πολλοί αλλά περιορίζομαι σε τρεις μόνο:
Πρώτον: Για την παλαιότερη γενιά της πολιτικής
ηγεσίας της Ε.Ε., με την κλασσική και ευρωπαϊκή
της παιδεία, το όραμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν
η απαραίτητη προϋπόθεση για να μην ξαναζήσουμε
τη φρικωδία του πολέμου και για να μπορέσουμε να
εξασφαλίσουμε μια ακηδεμόνευτη πορεία κοινωνικής
και οικονομικής ανάπτυξης.
Για τη σημερινή πολιτική ελίτ, που έχει μεγαλώσει
κάτω από πολύ διαφορετικές συνθήκες, το όραμα της
Ευρώπης παίρνει διαφορετικά χαρακτηριστικά, όπου η
επιδίωξη εθνικών, οικονομικών στόχων, μέσα από τους
θεσμούς της Ε.Ε. καθίσταται κυρίαρχη. Το όραμα έχει
θολώσει.
Δεύτερον: Οι μηχανισμοί οικονομικής πολιτικής αντί
να οδηγήσουν στη σύγκλιση οδήγησαν στην απόκλιση
των οικονομικών των χωρών μελών. Η Γερμανία
εξελίσσεται σε ηγεμονική δύναμη και η Ε.Ε. αρχίζει να
παίρνει τα χαρακτηριστικά μιας Γερμανικής Ευρώπης.
Καταλύονται έτσι στην πράξη η ισοτιμία των μελών
και οι συλλογικοί θεσμοί. Και
Τρίτον: Το Ενιαίο νόμισμα, το Ευρώ, στηρίχθηκε σε
σαθρή βάση. Χωρίς δημοσιονομική ενοποίηση, χωρίς
ολοκληρωμένη Κεντρική Τράπεζα, χωρίς Ευρωπαϊκή
εποπτεία του χρηματοπιστωτικού συστήματος, η
οικονομία της Ευρώπης πέφτει στα χέρια των διεθνών
χρηματαγορών που υπαγορεύουν μια προ-κυκλική
πολιτική με καταστρεπτικές συνέπειες για τη συνοχή
της Ε.Ε.
Το Ευρώ είναι ο αδύνατος κρίκος στην αλυσίδα των
νομισμάτων και σε πιθανή κρίση των συναλλαγματικών
ισοτιμιών θα είναι το πρώτο υποψήφιο θύμα.
Είναι στο χέρι της Ε.Ε. να αντιστρέψει αυτή την
ολισθηρή πορεία, ολοκληρώνοντας την οικονομική
ένωση, αναβαθμίζοντας τους δημοκρατικούς θεσμούς
λήψης αποφάσεων και να μετατρέψει των ίδια την
σελ. 22
 Δημήτριος ΝΤΑΒΗΣ : Μύκονος 1961.
Ένωση σε χώρο αλληλεγγύης και ισότιμης συνεργασίας
των μελών. Πέφτει στους ώμους των προοδευτικών και πολιτικές, της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Μ.
αριστερών κινημάτων να δημιουργήσουν τις συνθήκες Βρετανίας κ.α.
μιας νέας πορείας. Η νεολαία της Ευρώπης πρέπει να Εμείς, είτε το θέλουμε είτε όχι, είμαστε μέσα σ΄ αυτό
δώσει ένα δυνατό παρόν σ΄ αυτόν τον αγώνα. το παιχνίδι. Οφείλουμε λοιπόν να καταστρώσουμε
Γεωπολιτικές ανακατατάξεις. τη δική μας πολιτική, να αναπτύξουμε τις δικές μας
συμμαχίες και να διεκδικήσουμε το ρόλο που μας
Όπως όλες οι συστημικές κρίσεις, έτσι κι αυτή,
ανήκει.
συνοδεύεται από συνταρακτικές γεωπολιτικές
Η άποψη ότι τώρα θα ασχοληθούμε αποκλειστικά
ανακατατάξεις. Η γειτονιά μας, τα Βαλκάνια και η
με τα οικονομικά μας και θ΄ αφήσουμε τα εθνικά
Ν.Α. Μεσόγειος ήταν πάντα πεδίο ανταγωνισμών.
θέματα για αργότερα είναι επικίνδυνη και
Οι ανταγωνισμοί για επιρροή στην περιοχή εντείνονται
ανιστόρητη. Οικονομική πολιτική και εξωτερική
τώρα που το ζήτημα των ενεργειακών δικτύων /
πολιτική είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.
αγωγών και της εκμετάλλευσης κοιτασμάτων φυσικού
Επιμένω σ΄ αυτό το σημείο : Αν παραμελήσουμε το
αερίου και πετρελαίου εμπλέκει όχι μόνο τις κοινωνίες
ρόλο μας στη διεθνή σκακιέρα, όχι μόνο δεν θα
της περιοχής – που κι αυτές βρίσκονται σε στάδιο
αξιοποιήσουμε οικονομικές συνεργασίες που μας
μετάβασης σε νέα κοινωνικά και πολιτικά σχήματα –
παρουσιάζονται αλλά κινδυνεύουμε να βρεθούμε
αλλά και τους διεθνείς παίκτες, ΗΠΑ και Ρωσία.
προ απειλητικών καταστάσεων για την εθνική μας
Δυστυχώς, η Ε.Ε. δεν είναι παρούσα γιατί δεν έχει
υπόσταση.
ενιαία εξωτερική πολιτική. Υπάρχουν χωριστές εθνικές

e-Δίαυλος | σελ. 23
Η αλληλοεξάρτηση οικονομία – εθνικά θέματα
διαμορφώνει σ΄ αυτή τη συγκυρία το περιεχόμενο του
νέου πατριωτισμού.
Το Ελληνικό διακύβευμα.
Η διεθνής κρίση επέδραμε στην Ελλάδα όταν η
οικονομία βρισκόταν ήδη αντιμέτωπη με σοβαρή
διαρθρωτικά προβλήματα, που οφειλόταν σε
λανθασμένες πολιτικές επιλογές πολλών ετών πριν.
Οι επιπτώσεις της ντόπιας κρίσης προστέθηκαν
πολλαπλασιαστικά στο τσουνάμι της διεθνούς
κρίσης, δημιουργώντας έτσι μια, άνευ προηγουμένου,
κατάρρευση του οικονομικού και κοινωνικού
οικοδομήματος της μεταπολίτευσης. Δεν ήταν μόνο
η οικονομία μας αδύναμη να αντισταθεί στην κρίση.
Ήταν και η πολιτική μας ηγεσία που βρέθηκε ανέτοιμη
να σηκώσει το βάρος των διαπραγματεύσεων.
Χάσαμε, τουλάχιστον, δύο ευκαιρίες να εξασφαλίσουμε
μια στέρεη βάση για έξοδο από την κρίση.
Στο ξέσπασμα της κρίσης, είχαμε τη διαπραγματευτική
δύναμη και ένα απροσδόκητο σύμμαχο, το ΔΝΤ,
για να επιτύχουμε ένα άλλο πακέτο μέτρων, που θα
συμπεριλάμβανε ευθύς εξ αρχής την αναδιάρθρωση
του χρέους, ρευστότητα και ρήτρα ανάπτυξης βάση
της οποίας η αποπληρωμή του χρέους θα γινόταν
από το αναπτυξιακό πλεόνασμα.
Θα μπορούσαμε δηλαδή να πετύχουμε μια δέσμη
e-Δίαυλος |
μέτρων ανάλογη μ΄ αυτή που εφαρμόστηκε το 1953
για το γερμανικό χρέος και στην οποία βασίστηκε το
λεγόμενο γερμανικό θαύμα.
Στις εκλογές, το περασμένο έτος, όλα τα κόμματα,
δεσμεύτηκαν για αλλαγή πορείας. Άλλοι μίλησαν για
«απαγκίστρωση», άλλοι για επαναδιαπραγμάτευση
και άλλοι για ανατροπή.
Τίποτα απ΄ αυτά δεν συνέβη. Ενώ η Ευρώπη
αισθανόμενη τη λαϊκή πίεση ήταν έτοιμη να δεχθεί
κάποιες υποχωρήσεις, η τρικομματική κυβέρνηση
επέλεξε το δρόμο της παθητικής προσαρμογής.
Το παζάρι που γίνεται για μικροαλλαγές μέσα στη
λογική του μνημονίου δεν συνιστά διαπραγμάτευση
και είναι άνευ ουσιαστικού αποτελέσματος.
Η κατάσταση σήμερα είναι εφιαλτική. Φτώχεια,
ανεργία, υπερχρέωση νοικοκυριών και επιχειρήσεων,
ασφυξία στην αγορά, χρεωκοπημένες επιχειρήσεις,
αποσάθρωση του κρατικού μηχανισμού και
ταφόπλακα στα όνειρα της νεολαίας για ένα
ελπιδοφόρο αύριο. Αυτά είναι τα συντρίμμια του
μνημονίου. Και τα χειρότερα είναι μπροστά μας.
Και το ερώτημα που τίθεται είναι: καλά, τόσο πολύ
τους έχει τυφλώσει η ιδεοληψία τους και η μεγάλη
απόσταση που έχουν πάρει από την καθημερινότητα
των πολιτών ώστε να μην κατανοούν ότι η κρίση
βαθαίνει, ότι δεν υπάρχει διέξοδος;
Για την τρικομματική κυβέρνηση μπορεί να ισχύει
σελ. 24
αυτό. Αλλά οι αρχιτέκτονες του δόγματος Μέρκελ
είναι άνθρωποι ευφυείς και γνωρίζουν ότι ανάκαμψη,
όπως την εννοούμε εμείς δεν πρόκειται να έλθει.
Η «λύση» που μηχανεύονται αναφέρεται σ΄ ένα σχέδιο
νέου καταμερισμού εργασίας μέσα στην Ευρώπη, όπου
η Ελλάδα και άλλες χώρες του Νότου θα αποτελέσουν
το φθηνό εργατικό περίγυρο του Βορρά, κυρίως της
Γερμανίας, και όπου ξένες επιχειρήσεις θα λειτουργούν
επικερδώς, αφού πρώτα εξαγοράσουν τον ελληνικό
πλούτο σε εξευτελιστικές τιμές.
Ξεκάθαρα: το διακύβευμα δεν είναι μόνο οικονομικό,
αφορά το μέλλον της πατρίδας μας. Αν δεν δεχόμαστε
αυτή την ταπεινωτική υποβάθμιση της χώρας μας, αν
θέλουμε να κτίσουμε μια άλλη πατρίδα οφείλουμε να
αντισταθούμε και να αγωνιστούμε για μια εναλλακτική
πορεία.
Τα κύρια χαρακτηριστικά αυτής της εναλλακτικής είναι
ήδη γνωστά. Βρίσκεται στον αντίποδα της πολιτικής του
μνημονίου όπου το χάσμα ανάμεσα στην κατανάλωση
και την παραγωγή κλείνει με εσωτερική υποτίμηση,
δηλαδή με δραστική μείωση του βιοτικού επιπέδου.
Ελένη ΠΟΛΥΧΡΟΝΑΤΟΥ : Η αγάπη στον κόσμο.
Για μας η εξίσωση λύνεται με αύξηση της παραγωγής
και στήριξη του κοινωνικού κράτος. Η ανάπτυξη όμως που στάθηκε πάντα απέναντι σε κάθε προσπάθεια
που έχουμε υπόψη μας δεν έχει καμία σχέση με τη απελευθέρωσης των παραγωγικών δυνατοτήτων του
νεοφιλελεύθερη άποψη ότι πάμε εκεί που μας πάνε οι τόπου μας.
αγορές. Το κύκλωμα θα αντιδράσει πεισματικά, αλλά δεν
Για μας ανάπτυξη είναι μια βαθύτατα πολιτική διαδικασία, χωράει συμβιβασμός. Η ρήξη με αυτό το κύκλωμα είναι
όπου η πολιτεία προσδιορίζει την κατεύθυνση – ποια αναγκαία.
οικονομία θέλουμε – και καθορίζει το πλαίσιο μέσα στο Με ερωτούν: είναι όμως αυτό το σχέδιο εφικτό; Τους
οποίο θα κινηθούν οι δυνάμεις της αγοράς. απαντώ ανεπιφύλακτα : Ναι, είναι εφικτό. Τα περιθώρια
Βάσει αυτής της διαδικασίας είναι ο αποκεντρωμένος διαπραγματεύσεων είναι σημαντικά. Αύριο θα είναι
δημοκρατικός προγραμματισμός που έχει στη ακόμα μεγαλύτερη.
διάθεσή του ισχυρά εργαλεία υλοποίησης του έργου: Το σχέδιο είναι εφικτό, βέβαια, κάτω από
Ισχυρός τραπεζικός πυλώνας δημοσίου συμφέροντος, προϋποθέσεις: Πρώτον: Να αποβάλλουμε το φοβικό
αποτελεσματική εποπτεία του τραπεζικού συστήματος, σύνδρομο που έχει μπει στο πετσί μας από τη θεραπεία
μηχανισμός διοχέτευσης πόρων στην πραγματική σοκ που έχουμε υποβληθεί από τη μνημονιακή
οικονομία και δημόσια εποπτεία στις επιχειρήσεις προπαγάνδα.
στρατηγικής σημασίας, ιδιαίτερα σε αναπτυξιακές Δεύτερον: να αναπτύξουμε συμμαχίες μέσα στην
υποδομές και δίκτυα. Ευρώπη σε επίπεδο πολιτικό αλλά και σε επίπεδο
Δεν πρέπει να υποτιμούμε τις δυσκολίες που θα κοινωνικών κινημάτων και
συναντήσουμε. Τρίτον: να δημιουργήσουμε ένα αρραγές κοινωνικό
Ο αγώνας θα είναι διμέτωπος: Από τη μια μεριά οι μέτωπο, αποφασισμένο να δώσει τη μάχη για μια
δανειστές μας που τους έχουμε κακομάθει και από την καλύτερη πατρίδα. Μια μάχη που οφείλει να κερδίσει
άλλη το ντόπιο και κλειστό κύκλωμα (παρα) εξουσίας και θα την κερδίσει.-

e-Δίαυλος | σελ. 25
 ΙΣΤΟΡΙΑ

Πολιτικές δολοφονίες στη Θεσσαλονίκη

Γρηγόρης ΛΑΜΠΡΑΚΗΣ
22-27 Μαίου 1963

Επιμέλεια : Σπύρος ΔΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ

Το 1963 θα φέρει δεινά στον τόπο και θα κάνει πάλι
τη Θεσσαλονίκη θέατρο μιας πολιτικής δολο-φονίας,
της δολοφονίας του βουλευτή της ΕΔΑ, Γρηγόρη
Λαμπράκη.
Στη δεκαετία του ’60 δόθηκε η ευκαιρία να γίνουν
διάφορες εκδηλώσεις υπέρ της ΕΙΡΗΝΗΣ με στόχο να
αποκτήσει ο κόσμος μια νέα αντίληψη για τη ζωή και
τους εξοπλισμούς των δυο υπερδυνάμεων.
Το 1955 είχε συγκροτηθεί η Ελληνική Επιτροπή για τη
Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη με πρόεδρο τον Α. Ζάκκα,
αντιπρόεδρους τους Μιχ. Κύρκο και Κομν. Πυρομάγλου
και άλλες γνωστές προσωπικότητες. Αργότερα θα γίνει
μέλος της και ο βουλευτής Γρ. Λαμπράκης.
Στις αρχές του 1963, με την καθοδήγηση της ΕΔΑ,
συγκροτείται Επιτροπή Πορείας από την Ελληνική
Επιτροπή για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη, τον
Σύνδεσμο Μπέρτραντ Ράσελ και άλλους.

e-Δίαυλος | σελ. 26
Αλλά και οι παρακρατικές οργανώσεις βρίσκονταν σε
πλήρη οργανωτισμό, θα λέγαμε σε πολεμικό συναγερμό.
Ο Ξεν. Γιοσμάς, αρχηγός της μεγαλύτερης και πιο
επιθετικής παρακρατικής οργάνωσης, απηύθυνε στα
μέλη της την ακόλουθη προκήρυξη για το νέο έτος 1963:
«ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ ΚΑΙ ΘΥΜΑΤΩΝ
ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΩΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ
ΔΙΕΥΘΥΝΣΙΣ: ΛΟΦΙΣΚΟΣ ΤΟΥΜΠΑΣ 58
Αριθ. Πρωτ. Β/15 Εν
Θεσσαλονίκη τη 31 Δεκεμβρίου 1962
ΠΡΟΚΗΡΥΞΙΣ
Η δύσι του παλαιού έτους 1962 και η ανατολή του
νέου 1963, βρίσκει πάλι την πατρίδα μας μπρος στην
ίδια πάντοτε απειλή του διεθνούς κομμουνισμού τόσο
από το εσωτερικό όσο κι’ από το ε-ξωτερικό. Η διεθνής
πολιτική ατμόσφαιρα δεν έχει ξεκαθαρισθή ακόμη
επαρκώς, και αφήνει περιθώρεια ύπουλης δράσεως
στους πάσης φύσεως εχθρούς του έθνους μας, έδωσε
την αφορμή στους παλαιοκομμα-τικούς ηγέτες του
λεγομένου Κέντρου (Ε.Κ.), που θάπρεπε προ πολλού
να είχαν κλεισθεί στας φυλακάς σαν πραγματικοί
δοσίλογοι και εγκληματίες πολέμου, γιατί αυτοί και τα
κόμματά τους, υπήρξαν οι κα-ταστροφείς της πατρίδας
μας, να φθάνουν και μέχρι πεζοδρόμια, σύμμαχοι με
τους κομμουνιστάς, με μόνον αντικειμενικό σκοπό, την
κατάληψι της εξουσίας, οπότε ερχόμενοι στην Αρχή
ν’ αποτελειώσουν το έργο της καταστροφής, και ν’
αναδειχθούν οι παραγματικοί νεκροθάπτες της Ελλάδος!
Συνοδοιπόροι, κρυφοί και φανεροί κομμουνισταί,
προδότες και σφαγείς, είτε με τις εφημερίδες τους, είτε
από του βήματος της Βουλής, σαν δήθεν αντιπρόσωποι
του λαού, άλλοι από φιλοδοξία, άλλοι από μίσος και
εμπάθεια, άλλοι από δήθεν ιδεολογία και δίψα για
εκδίκησι και το έγκλημα, ρίχτηκαν με πρωτοφανή μανία
εναντίον του κράτους, ενατίον του Βασιλέως-Συμβόλου
του Έθνους, εναντίον της νομίμου κυβερνήσεώς του,
κατοχυρούμενοι πίσω από ένα ελλειπές Σύνταγμα κι’
ελλειπέστερους ακόμη νόμους, κορυβαντιώντες σαν
τους ανθρωποφάγους της Αφρικής, οι σαδισταί λευκοί
καννίβαλοι!
Μπρος στην κρίσιμη αυτή για τον ελληνικό λαό
κατάστασι, που έχει δημιουργηθή, και για την γενική
τοιαύτη του κράτους που οι παραπάνω είναι οι κυρίως
υπαίτιοι και υπεύθυνοι, καλούμε τους α-γωνιστάς και
τα θύματα της Εθνικής Αντιστάσεως να βρίσκονται
e-Δίαυλος |
άγρυπνοι και σ’ επιφυλακή, για να πα-τάξουμε τη
δεδομένη στιγμή, τους πάσης φύσεως εχθρούς του
έθνους, και να σώσουμε και πάλι την αγα-πητή
μας πατρίδα απ’ τον καινούργιο όλεθρο που της
προετοιμάζουν…
ΦΥΛΑΚΕΣ ΑΓΡΥΠΝΕΙΤΕ!
Ο
ΠΡΟΕΔΡΟΣ
Ξενοφών Γιοσμάς
Οπλαρχηγός της Εθνικής Αντιστάσεως»
Την 25 Μαρτίου μέλη της παρακρατικής οργάνωσης
Σώμα Ελπιδοφόρων Νέων παρελαύνουν μπρο-στά από
το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτου. Το υπουργείο
Παιδείας είχε περιλάβει, για πρώτη φορά, στο επίσημο
πρόγραμμα των εκδηλώσεων της εθνικής εορτής
σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και άλλες πόλεις, κάποιες
φασιστικές νεολαιίστικες οργανώσεις.
Ένα μήνα αργότερα το υπουργείο Εσωτερικών έβγαλε
ανακοίνωση για το Σώμα Ελπιδοφόρων Νέων σύμφωνα
με την οποία
«…υπεβλήθη εις τας κατά νόμο διατυπώσεις δια
το κανονικόν της λειτουργίας του και ήρχισε
περιλαμβανόμενον εις τα επίσημα προγράμματα
τελετών και παρελάσεων, αρχής γενομένης από της
25ης Μαρτίου, τούτο δε συνεχίζεται και θα συνεχίζεται
και εις το μέλλον…».
Στα τέλη Μαρτίου του 1963, 40 Άγγλοι Εργατικοί
βουλευτές έκαναν έκκληση στην ελληνική κυβέρ-νηση
να δώσει αμνηστία στους πολιτικούς κρατουμένους.
Την 12 Απριλίου 1963, άρχισε στο Ολντερμάστον της
Αγγλίας μεγάλη αντιπυρηνική πορεία που θα καταλήξει
μετά τέσσερις μέρες σε μεγάλη συγκέντρωση στο
Χάυντ Παρκ του Λονδίνου. Στην πορεία πήραν μέρος
και ξένες αντιπροσωπείες. Ανάμεσά τους και η ελληνική
με τους Μαν. Γλέζο, Γρ. Λαμπράκη, Λεων. Κύρ-κο και
Μπέττυ Μπάρτλετ-Αμπατιέλου, όπως και πολυμελής
από την παροικία του Λονδίνου. Η παρουσία των
Γλέζου, Λαμπράκη και Κύρκου στο Λονδίνο θα δώσει
την ευκαιρία να γίνει ευρύτερα γνωστή η απαγόρευση
της αντιπυρηνικής πορείας στην Ελλάδα και να
προκληθούν έγγραφες διαμαρτυρίες και εκκλήσεις
προσωπι-κοτήτων και οδοιπόρων της ειρήνης προς την
ελληνική κυβέρνηση.
Την 15 Απριλίου ο αρχηγός της Αντικομμουνιστικής
Σταυροφορίας Πειραιώς και γνωστός παρακρα-τικός Σ.
Σαραντάκος στέλνει στον Πασχ. Κόντα το παρακάτω
έγγραφο:
σελ. 27
«ΑΝΤΙΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ
ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
Γραφεία ΦΙΛΩΝΟΣ 32 Γ
Εν Πειραιεί 15 Απριλίου
1963
Προς
τον Π. Κόνταν
Γεν. Διευθυντήν Πολ. Γραφείου
κ. Προέδρου Κυβερνήσεως
εις Αθήνας
Κύριε Γενικέ,
Επειδή κατά καιρούς απευθυνόμενοι προς διαφόρους
αρμοδίους δεν εισηκούσθημεν, απευθύ-νομεν και προς
υμάς το παρόν, παρακαλούντες όπως τύχη της ιδιαιτέρας
προσοχή σας.
Κατά τον τελευταίον καιρόν, ο Κομμουνιστικός
μηχανισμός, εκμεταλλευόμενος τας ευκαιρίας που του
παρέχει ο “ανένδοτος αγών” του Παπανδρέου, εκτός από
τας εις το εσωτερικόν της χώρας μας αναταραχάς και
ανωμαλιας, τας οποίας καθημερινώς σχεδόν δημιουργεί,
έχει κατασυκοφαντήσει την χώραν μας και εις το
εξωτερικόν.
Άλλωστε η δραστηριότης του αυτή, αλλά και η εν γένει
συκοφαντική του εκστρατεία τόσον εις το εσωτερικόν
όσον και το εξωτερικόν σας είναι γνωστή καλύτερον απ’
όσον είναι εις ημάς.
Παρ’ όλα αυτά, όμως, ημείς έχομεν εγκληματικήν ανοχήν,
επιτρέποντες εις τους δημαγωγούς του Παπανδρέου και
τους κομμουνιστάς της ΕΔΑ να δημιουργούν καθημερινώς
αναταραχάς και να θέ-τουν εις κίνδυνον την δημοσίαν
τάξιν και την Εθνικήν ασφάλειαν.
Ο κίνδυνος είναι μέγας και επιβάλλεται άμεσος λήψις
μέτρων. Η ΑΣΕ Πειραιώς πιστεύει ότι η αντιμετώπισις
του κινδύνου πρέπει να είναι άμεσος και αποτελεσματική
δια της συντονισμένης και απο-τελεσματικής
δραστηριοποιήσεως όλων των Εθνικώς υγειών δυνάμεων.
Φρονούμεν δε ότι τούτο θα κα-ταστεί δυνατόν δια της
συνεννοήσεως όλων των Εθνικών οργανώσεων και της
αποδείξεως εκ μέρους αυ-τών ενδιαφέροντος.
Αλλά δια να καταστή ευχερής η δραστηριότης όλων
αυτών των οργανώσεων υπάρχει ανάγκη οι-κονομικής
αυτών ενισχύσεως και παντός “άλλου μέσου”, το οποίον
θα συνέβαλλε εις την καλυτέραν ε-πιτυχίαν των Εθνικών
αυτών προσπαθειών μας.
Προτείνομεν λοιπόν όπως όλαι αι οργανώσεις
συνέλθωμεν και λάβωμεν αποφάσεις το ταχύτε-ρον
δυνατόν, διότι είμεθα της γνώμης ότι δεν υπάρχει
e-Δίαυλος |
καιρός, και συζητήσωμε λεπτομερώς τα ζητήματα που
είναι δυνατόν να προκύψωσιν εξ όλης της μελλούσης
ημών δραστηριότητος, τας ανάγκας και τον τρόπον
αντιμετωπίσεως αυτών, διότι είμεθα βέβαιοι ότι αι
δυνατότητες των οργανώσεων είναι πολύ μικραί δια
τοιούτους αγώνας.
Μετά τιμής
Σ. ΣΑΡΑΝΤΑΚΟΣ/ΑΡΧΗΓΟΣ»
Ανάλογο έγγραφο έστειλε στον Πασχ. Κόντα και ο Ξεν.
Γιοσμάς.
Ο Κόντας προώθησε το έγγραφο του Σαραντάκου στον
υφυπουργό Εσωτερικών με το σημείωμα:
«Κύριε Υπουργέ,
Σας διαβιβάζω εν αντιγράφω το από 15.4.63 υπόμνημα
της Αντικομμουνιστιής Σταυροφοριας Ελλάδος Πειραιώς,
με την παράκλησιν όπως επιληφθείτε προσωπικώς δια
τα εν αυτώ, ερχόμενος εις συνννόησιν και με τας άλλας
οργανώσεις».
Μέσα σ’ αυτή την ατμόσφαιρα ο Σύνδεσμος Μπέρτραντ
Ράσσελ οργάνωσε την Α΄ Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης,
από τον Τύμβο του Μαραθώνα στην Πνύκα. Η πορεία
ορίστηκε για την 21 Απριλίου 1963. Η κυβέρνηση,
για να εμποδίσει την πορεία, δεν περιορίσθηκε στην
απαγόρευση. Με ανακοινώσεις της αστυνο-μίας και
της χωροφυλακής, απαγόρευσε κάθε συγκέντρωση σε
ανοικτό χώρο σε ολόκληρη τη χώρα. Ταυτό-χρονα, οι
ιδιοκτήτες πούλμαν και λεωφορείων πιέστηκαν να μη
διαθέσουν μέσα για τη μεταφορά οδοιπόρων της ειρήνης
και όσοι είχαν κλείσει συμφωνίες υποχρεώθηκαν να τις
ακυρώσουν.
Οι τελευταίες προσπάθειες των ειρηνιστών ήταν να
κινηθούν μεμονωμένα όσοι μπορούν, όπως μπορούν και
με ανακοίνωσή τους προέτρεπαν να περπατήσουν ακόμη
και ανάποδα, από την Αθήνα προς τον Μαραθώνα:
«Όσοι φίλοι και οπαδοί δεν δυνηθούν να εξεύρουν τρόπον
μεταφοράς των καλούνται να πραγ-ματοποιήσουν την
πορεία από Αθήνας προς Μαραθώνα, εκκινούντες την
πρωίαν και βαδίζοντες δια της οδού Μεσογείων μέχρις
ότου συνατήσουν τους άλλους οδοιπόρους που θα
πορεύονται αντιθέτως».
Τη νύχτα 20 προς 21 Απριλίου 1963 ισχυρές δυνάμεις
αστυνομίας και χωροφυλακής μπλόκαραν όλη την
περιοχή από Γηροκομείο μέχρι Τύμβο του Μαραθώνα.
Κατά τη μεγάλη επιχείρηση για την απαγόρευση της
Πορείας Ειρήνης η συμμετοχή των παρακρατικών
οργανώσεων ήταν ουσιαστική. Το στρατηγείο της
σελ. 28

Αστυνομίας ήταν εγκατεστημένο στην Αστυνομική
Διεύθυνση Αθηνών με επικεφαλής τους Καραμπέτσο
και Καραχάλιο, το στρατηγείο της Χωροφυλακής
ήταν εγκατεστημένο στη Διοίκηση Χωροφυλακής
Αττικής με επικεφαλής τον Τομαρά, αλλά η καρδιά
της επιχείρησης βρισκόταν στο Γραφείο Πληροφοριών
της Γενικής Ασφάλειας όπου ο αστυνόμος Β. Λάμπρου
(τον συνατάμε Διευθυντή Ασφαλείας επί χούντας)
συντόνιζε τα μέλη των παρακρατικών οργανώσεων,
κυρίως της Αντικομμουνιστικής Σταυροφορίας και των
Ελπιδοφόρων Νέων, σε συνεργασία με αστυνομικούς.
Ας παρακολουθήσουμε την πορεία του Γρ. Λαμπράκη
την Κυριακή 21 Απριλίου από την περιγραφή της
εφημερίδας Η Αυγή:
«Δεν είχε ακόμα φέξει καλά η 21 Απριλίου όταν ο
Λαμπράκης έβαλε στο αυτοκίνητό του το πανί με τα
καλάμια, το λάβαρο της πορείας, που το είχε φέρει από
την περίφημη πορεία ειρήνης του Ολντερμάστον, ήταν
ένα μαύρο πανί με το σήμα του πυρηνικού αφοπλισμού
που έγραφε ΕΛΛΑΣ (…) Στο ίδιο αυτοκίνητο μπήκαν
η γυναίκα του, ο Κύπριος ποιητής Τεύκρος Ανθίας και
e-Δίαυλος |
η Γιούλια Λιναρδά-του (…) Στον δρόμο, κάθε τόσο, η
χωροφυλακή σταματούσε το αυτοκίνητο κι ο Λαμπράκης
τους έλεγε μονολεκτικά “βουλευτικό” και περνούσε
χωρίς να περιμένει απάντηση. Στον Σταυρό ήταν αδύνατο
να προχωρήσουν. Μια μεγάλη δύναμη χωροφυλακής,
με επικεφαλής έναν ταγματάρχη, έκανε έλεγχο σε όλα
τα αυτοκίνητα κι όσα ήταν “ύποπτα” τα ανάγκαζε να
αλλάξουν πορεία. Με τα πολλά η συντροφιά κατά-φερε
να περάσει και κατευθύνθηκε στο σπίτι του Λαμπράκη
στην Παλλήνη (…) Έπειτα ξεκινούν πάλι για τον
Μαραθώνα. Στη στροφή της Ραφήνας, άλλο μπλόκο.
Ο Λαμπράκης υποχρεώνεται να σταματήσει, για να
κατέβουν οι επιβάτες, και να συνεχίσει μόνος του. Είναι
οκτώ η ώρα το πρωί. Ο ουρανός είναι μο-λυβένιος και
βρέχει. Γύρω από τον Τύμβο, οι χωροφύλακες με κράνη
και ρόπαλα είναι μαζεμένοι μπρο-στά σαν τα μυρμήγκια.
Άλλοι πάλι είναι σκορπισμένοι στο μονοπάτια και πίσω
από δέντρα. Ξαφνικά έρ-χεται με ταχύτητα ένα κόκκινο
αυτοκίνητο και σταματά στην είσοδο. Πετάγεται από
μέσα ο οδηγός, φω-νάζει “βουλευτής Λαμπράκης” και
πριν εκείνοι συνέλθουν από την έκπληξη, ανεβαίνει στον
Τύμβο. Εκεί, ξεδιπλώνει το πανό, το απλώνει μπροστά
στο στήθος του και φωνάζοντας “Ζήτω η Ειρήνη”, “Ζήτω
η δημοκρατία”, αρχίζει την πορεία του προς την Αθήνα»
(Η πρώτη πορεία στον Τύμβο του Μαραθώνα, επιμέλεια
Π. Βενάρδου, Η Αυγή, 24 Μαΐου 1981).
Η εφημερίδα Τα Νέα γράφει ότι ο Λαμπράκης αφού
έκανε τρεις φορές το γύρο του Τύμβου με το λάβαρο
του Ολντερμάστον
«απηύθυνε λίγα λόγια περί δημοκρατίας, ελευθερίας
και δικαιωμάτων του ανθρώπου προς όρ-γανα της
χωροφυλακής τα οποία τον άκουσαν»
και
«εν συνεχεία ανήλθεν επί του Τύμβου, εζητωκράυγασε
πάλι υπέρ της ειρήνης και ήρχισε να κα-τέρχεται
πραγματοποιών μόνος του την “Πορεία”».
Και ένα χρονικό από την ίδια εφημερίδα:
«10.21΄: Οι χωροφύλακες προσεπάθησαν να εμποδίσουν
τους δημοσιογράφους, διότι επρόκειο να γίνη η σύλληψις
του κ. Λαμπράκη. 10.23’: Πέρασαν από το Χαρβάτι με
κατεύθυνσι τη Ραφήνα, μέσα σε μια μαύρη κούρσα ο
αρχηγός χωροφυλακής κ. Βαρδουλάκης και ο κ. Τομαράς,
ανώτερος διοικητής Χωροφυλακής Πρωτευούσης.
10.27΄: Οι δημοσιογράφοι ξεφεύγουν από τον κλοιό των
ροπαλοφόρων ανδρών των Ταγμάτων Ασφαλείας. 10.30’:
Περισσότεροι από 30 χωροφύλακες (…) συλλαμβάνουν
τον κ. Λαμπράκη, ο οποίος προσεπάθησε να ξεφύγη.
σελ. 29
Δια της βίας τον επιβιβάζουν καμιονιού της χωροφυλα-
κής στο οποίο επιβαίνουν 20 άνδρες. 10.33΄: Ο κ.
Λαμπράκης απάγεται προς Ραφήναν, όπου αναμένουν
οι κ.κ. Βαρδουλάκης και Τομαράς. Τον συνοδεύουν τρία
περιπολικά της Αμέσου Επεμβάσεως».
Την 27 Απριλίου ο Κόντας προώθησε το έγγραφο του
Γιοσμά στον Ι. Χολέβα, Γενικό Γραμματέα του υπουργείου
Βορείου Ελλάδος, με το ακόλουθο σημείωμα:
«Κύριε Γενικέ,
Έλαβον επιστολάς των εθνικών οργανώσεων Β. Ελλάδος
“Εθνικοφρόνων Ελασιτών”, “Ανα-πήρων και Θυμάτων
Εθνικής Αντιστάσεως” κ.ά. διαμαρτυρομένων δια την
έλλειψιν ενδιαφέροντος παρά των αρμοδίων κομματικών
και υπηρεσιακών παραγόντων προς συντονισμένην
λαϊκήν αντίδρασιν κατά των κομμουνιστικών
προκλήσεων. Συμμεριζόμενος τας ανησυχίας των,
παρακαλώ εν συνεννοήσει με την Λέσχην του Κόμματος
και τας λοιπάς επιτροπάς και οργανώσεις προβήτε εις
τας δεούσας ενεργείας».
Το έγγραφο κοινοποιήθηκε και στα γραφεία της ΕΡΕ
Θεσσαλονίκης. Φαίνεται πια καθαρά η σχέση του
κομματικού μηχανισμού της ΕΡΕ με τις παρακρατικές
οργανώσεις.
Οι Εθνικόφρονες Ελασίτες δρούσαν παράλληλα και σε
συνργασία με την οργάνωση του Ξεν. Γιοσμά. Και οι δύο
οργανώσεις χρηματοδοτούνταν από το παράτημα Βορ.
Ελλάδος της Υπηρεσίας Πληροφοριών.
Οι ελληνικές πολιτικές αντιθέσεις μεταφέρθηκαν
και στο εξωτερικό. Ιδιαίτερα στην Αγγλία, βουλευ-
τές και άλλες προσωπικότητες υπέγραψαν εκκλήσεις
για αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ελλάδα
και απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων. Η
παρουσία του Μαν. Γλέζου στο Λονδίνο ενίσχυσε αυτή
την κίνηση.
Και ενώ έτσι περιγραφόταν η πολιτική κατάσταση σε
Ελλάδα και εξωτερικό, το παλάτι ετοίμαζε ταξίδι της
βασίλισσας Φρειδερίκης και της πριγκίπισσας Ειρήνης
στο Λονδίνο. Αφορμή οι γάμοι της πριγκίπισσας
Αλεξάνδρας του Κεντ, κόρης της Μαρίνας του
Νικολάου, πρωτεξαδέλφης του βασιλιά Παύλου.
Παρά τις συστάσεις του πρωθυπουργού Κων.
Καραμανλή να ματαιωθεί το ταξίδι, η βασίλισσα και η
κόρη της έφτασαν στο Λονδίνο την 20 Απριλίου 1963.
Τις συνόδευαν ο Μεγάλος Αυλάρχης Δ. Λεβίδης και
άλλοι Αυλικοί και καταλύουν στο ξενοδοχείο Κλάριτζ.
Από την πρώτη στιγμή που η Φρειδερίκη έφτασε στο
Λονδίνο, έξω από το ξενοδοχείο συγκεντρώ-θηκαν
e-Δίαυλος |
Κύπριοι του Λονδίνου και Άγγλοι, με επικεφαλής
την Μπέττυ Μπάρλετ-Αμπατιέλου, σύζυγο του Αντ.
Αμπατιέλου. Ο Αντ. Αμπατιέλος είχε παρασημοφορηθεί
από τη βρετανική κυβέρνηση για τη δράση του στον
Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και βρισκόταν από το 1948 σε
ελληνικές φυλακές καταδικασμένος για κομμουνιστική
αντικυβερνητική δραστηριότητα στη διάρκεια του
Εμφυλίου Πολέμου. Οι διαδηλωτές κρατούσαν πλακάτ
με συνθήματα για την απελευθέρωση των Ελλήνων
πολιτικών κρατουμένων και την αποκατάσταση της
δημοκρατίας στη Ελλάδα.
Η Αμπατιέλου είχε ζητήσει να δει τη βασίλισσα για
να της δώσει υπόμνημα για τον σύζυγό της και τους
άλλους πολιτικούς κρατουμένους, αλλά το αίτημα δεν
έγινε δεκτό. Της αρνήθηκαν να δει έστω τον Με-γάλο
Αυλάρχη Δ. Λεβίδη.
Την 25 Απριλίου 1963, έφτασε στο Λονδίνο ο Γρ.
Λαμπράκης. Ο βουλευτής της Αριστεράς προσπά-
θησε να μεσολαβήσει για να γίνει δεκτή η Αμπατιέλου
από την Φρειδερίκη. Τον δέχτηκε στο ξενοδοχείο ο
υπασπιστής του διαδόχου, ταγματάρχης Αρναούτης,
που, ύστερα από μισή ώρα αναμονής, τον πληροφόρησε
ότι η βασίλισσα επέμενε στην άρνησή της και ήταν
αμετάπειστη.
Μετά απ’ αυτό, ο Γρ. Λαμπράκης δήλωσε στους
δημοσιογράφους:
«Ήλθα στο Λονδίνο να παρακαλέσω τη βασίλισσα να
δεχθή την κ. Αμπατιέλου, γιατί είναι πλέ-ον γνωστό ότι
ούτε η Βουλή ούτε η κυβέρνησις κυβερνούν την Ελλάδα,
αλλά η βασίλισσα Φρειδερίκη. Δυστυχώς, η βασίλισσα
ηρνήθη να δεχθή και εμέ, που σαν βουλευτής εκπροσωπώ
τον ελληνικό λαό, ένα λαό που ζητεί δημοκρατία και
ελευθερία και απόλυση όλων των πολιτικών κρατουμένων.
Προειδοποιώ την βασίλισσα ότι με την πολιτική της
οδηγεί τον Θρόνο στον όλεθρο».
Οι δηλώσεις του αυτές, που θα έπερναν μεγάλη
δημοσιότητα στον αγγλικό Τύπο και γενικά η δρα-
στηριότητά του στο Λονδίνο ήταν ένας ακόμα σοβαρός
λόγος για να προγραφεί ο ζωηρός και θαρραλέος
βουλευτής από τις φιλοβασιλικές και φιλοδικτατορικές
παρακρατικές οργανώσεις και τον ΙΔΕΑ…
Τα επεισόδια του Λονδίνου, σε συνδυασμό με την
ματαίωση της Πορείας Ειρήνης στο Μαραθώνα,
δημιούργησαν νέες περιπλοκές και αδιέξοδα στο
ελληνικό πολιτικό πρόβλημα, που διερχόταν εκείνες
τις μέρες από κρίσιμη φάση. Από την πλευρά της
κυβέρνησης, η επίσκεψη της βασίλισσας Φρειδερίκης
σελ. 30

Ο Γκοτζαμάνης και ο Εμμανουηλίδης στην πρώτη σειρά κατά
την έναρξη της δίκης.
στη βρε-τανική πρωτεύουσα ερμηνεύτηκε ως αφορμή για
να εκδηλωθεί μια οργανωμένη ανθελληνική εκστρατεία
του διεθνούς κομμουνισμού, με κύριους στόχους τον
επαναπατρισμό των Ελλήνων κομμουνιστών από τις
ανατο-λικές χώρες, τη νομιμοποίηση του ΚΚΕ και
γενικότερα την αποσταθεροποίηση του δημοκρατικού
πολιτεύμα-τος της χώρας.
Από την πλευρά της, η αντιπολίτευση κατηγόρησε
την κυβέρνηση ως υπεύθυνη για την αναταραχή που
προκάλεσε η απαγόρευση της Πορείας Ειρήνης στο
Μαραθώνα, καθώς και για τη χλιαρή στάση απέναντι
στα επεισόδια του Λονδίνου, με αποτέλεσμα να αφήσει
απροστάτευτη και ακάλυπτη τη βασίλισσα Φρειδερί-κη,
που, φυσικά, δεν είχε παύσει να αιτιάται τον πρωθυπουργό
για την ανύπαρκτη ή υποτονική ευαισθησία του στη
διαφύλαξη του κύρους του Στέμματος.
Παράλληλα το δεύτερο δακήμερο του Μαΐου
πραγματοποιήθηκε με άκρα μυστικότητα στον Πειραιά
σύσκεψη των αρχηγών παρακρατικών οργανώσεων
με κυβερνητικούς και κρατικούς αξιωματούχους. Εκεί
αποφασίστηκε:
«1. Ενιαία δράσις δι’ όλων των μέσων,
2. Εξοπλισμός των μελών των οργανώσεων,
3. Δυναμική δράσις κατά βουλευτών δημοκρατικών
κομμάτων και κατά των οργανώσεων υπέρ της ειρήνης,
4. Δημιουργία “Συντονιστικής Επιτροπής Εθνικών
Οργανώσεων” σε πανελλήνια κλίμακα».
Την 16 Μαΐου 1963, ο πρόεδρος της Γαλλικής
Δημοκρατίας στρατηγός Σαρλ ντε Γκολ πραγματοποι-
ούσε επίσημη επίσκεψη στην Αθήνα, κάτω από
e-Δίαυλος |
δρακόντεια μέτρα ασφαλείας, ύστερα από πρόσκληση
της ελληνικής κυβέρνησης.
Ο αθηναϊκός λαός υποδέχτηκε με θερμές εκδηλώσεις
τον Γάλλο πρόεδρο και στην επίσημη χοροε-σπερίδα
που δόθηκε στα Ανάκτορα παρευρέθηκαν και οι
Γ. Παπανδρέου και Σοφ. Βενιζέλος σπάζοντας το
μποϋκοτάζ που είχαν κηρύξει κατά της Αυλής.
Το αντικείμενο των συνομιλιών που είχε ο Γάλλος
πρόεδρος με τον Έλληνα πρωθυπουργό Κων. Κα-
ραμανλή ήταν η δημιουργία ενός ευρωπαϊκού -
αντιαμερικανικού άξονα που θα έδινε στην Ευρώπη τη
δυνα-τότητα να ξεφύγει από την αμερικανική επιρροή
και θα είχε δική της ανεξάρτητη φωνή σε κρίσιμα διεθνή
θέματα.
Τόσο η κρισιμότητα του θέματος όσο και η παρουσία
στην Ελλάδα ενός προσώπου παγκοσμίου κύ-ρους
όπως ο στρατηγός Ντε Γκολ ανάγκασε την κυβέρνηση
Καραμανλή να πάρει έκτακτα μέτρα ασφαλείας.
Επιστράτευσε περίπου 4.000 πολίτες, που κλήθηκαν
παράνομα με ατομικές προσκλήσεις για να ενισχύσουν
τη δύναμη της Αστυνομίας. Όλοι ήταν από το χώρο των
παρακρατικών και παραστρατιωτικών οργανώσεων.
Τα μέτρα εκτός από την Αθήνα εφαρμόστηκαν και στη
Θεσσαλονίκη, μιας και ο Ντε Γκολ την είχε περιλάβει στο
πρόγραμμά του, αφού η πόλη είχε ιδιαίτερες σχέσεις με
τη Γαλλία από την περίοδο του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου
και του Μακεδονικού Μετώπου των συμμάχων της
Αντάντ.
Η κινητοποίηση αυτή των ιδιωτών για αστυνομικά
καθήκοντα δημιούργησε υποψίες στην αντιπολί-
τευση και ιδιαίτερα στην Αριστερά. Η Αυγή, σε άρθρο
της την 14 Μαΐου 1963, αφού επισημαίνει ότι οι δυ-
νάμεις της αστυνομίας και της ΚΥΠ επαρκούσαν να
προστατεύσουν τον στρατηγό Ντε Γκολ, συνεχίζει:
«Αλλά, ως φαίνεται, το ζήτημα δεν αφορά την προστασία
του Γάλλου Προέδρου. Η επιστράτευ-σις […] προφανώς
επιδιώκει άλλους σκοπούς. Αποτελεί μία “πρόβα
τζενεράλε” κινητοποιήσεως όλων των φασιστικών
παρακρατικών οργανώσεων της ΕΡΕ […] Γίνεται δε
αυτό την επομένη της επιθέσεως των κομμάτων της
αντιπολιτεύσεως κατά των παρακρατικών κυβερνητικών
οργανώσεων, προφανώς για να ενθαρρύνη τα μέλη τους
ότι ανεξαρτήτως του τι υποστηρίζουν τα δημοκρατικά
κόμματα, τα μέλη των φασιστικών οργανώσεων έχουν
την απόλυτη εμπιστοσύνη της κυβερνήσεως και
χρησιμοποιούνται από αυτήν».
Οι εθελοντές ιδιώτες, που κλήθηκαν από την Αστυνομία
σελ. 31
Θεσσαλονίκης να ενισχύσουν τη δύναμή της, ανήκαν σε
μαχητικά τμήματα κρούσης εθνικιστικών οργανώσεων
και ήταν καταγεγραμμένοι. Σαν σήμα αναγνώρισης
φορούσαν στο πέτο μια καρφίτσα που τους είχε δώσει
η Αστυνομία. Αρχηγός τους ήταν ο Ξεν. Γιοσμάς,
γερμανοντυμένος συνεργάτης των κατοχικών αρχών
με αποδεδειγμένη εγκληματική δράση σε βάρος των
Ελλήνων, που είχε αυτοαναγορευτεί οπλαρχηγός της
Εθνικής Αντίστασης.
Την 16 Μαΐου διαβάζουμε στον Ελεύθερο Λαό της
Θεσσαλονίκης:
«Υπό του “Συνδέσμου Αγωνιστών και Θυμάτων Εθνικής
Αντιστάσεως Βορείου Ελλάδος” ανεκοινώθη ότι δι’
επειγούσης εγκυκλίου προς τα παραρτήματα και τους
τομείς της πόλεώς μας εκάλεσε εις συναγερμόν και
επιφυλακήν άπαντα τα μέλη του, δια την προστασίαν
της ζωής του αφικνουμένου υψηλού ξένου, φίλου και
συμμάχου, την προσεχή Κυριακή 19 τρέχοντος, Προέδρου
της Γαλλικής Δημοκρατίας στρατηγού Ντε Γκωλ.
Προς τούτο, άνδρες των ως άνω παραρτημάτων, με
επικεφαλής τους προέδρους και τους συμβούλους,
παρουσιάσθηκαν εις τα κατά τόπους παραρτήματα
Εθνικής Ασφαλείας και επλαισίωσαν την αστυνομικήν
δύναμιν εν τη προσπαθεία των δια την παραδειγματικήν
τήρησιν της τάξεως και της ασφαλείας την ημέραν
εκείνην. Σχετικώς υπό του προέδρου του Συνδέσμου
εκλήθησαν εις σύσκεψιν τα στελέχη του εις τα γραφεία
του παραρτήματος Καλαμαριάς κατά την οποίαν
ελήφθησαν διάφοροι αποφάσεις δια την κινητοποίησιν
των μαχητικών τμημάτων».
Ο Σαρλ Ντε Γκολ έφτασε στη Θεσσαλονίκη την Κυριακή
19 Μαΐου 1963, αεροπορικώς, συνοδευόμενος από τον
διάδοχο Κωνσταντίνο, λόγω αιφνιδιαστικής ασθένειας
του βασιλιά Παύλου, και τον πρωθυπουργό Κων.
Καραμανλή.
Η επίσκεψη του Ντε Γκολ στη Θεσσαλονίκη είχε
εθιμοτυπικό ενδιαφέρον και το όλο πρόγραμμα πε-
ριλάμβανε ανώδυνες επισκέψεις, λογύδρια και ύμνους
για τις θερμές σχέσεις Ελλάδας - Γαλλίας: Παρακολού-
θησε στρατιωτική παρέλαση στο αεροδρόμιο του Σέδες,
όπου προσγειώθηκε το αεροπλάνο του, παρέλαβε από
τον δήμαρχο Ι. Παπαηλιάκη το χρυσό μετάλλιο της
πόλης, στην πλατεία του Λευκού Πύργου όπου έφτασε
διασχίζοντας τους δρόμους της πόλης επευφημούμενος
από τους κατοίκους, επισκέφτηκε το γαλλικό ινστι-
τούτο Λισέ, κατέθεσε στέφανο στο συμμαχικό
νεκροταφείο Ζεϊτενλίκ, όπου ήταν θαμμένοι περίπου
e-Δίαυλος |
8.000 Γάλλοι στρατιώτες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου
από τις επιχειρήσεις της Αντάντ κατά των Κεντρικών
Δυνάμε-ων στο Μακεδονικό Μέτωπο.
Το πρόγραμμα της επίσκεψης τηρήθηκε κατά γράμμα
χωρίς να υπάρξουν δυσκολίες στη τήρηση της τάξης. Και
αυτό καταγράφηκε σαν μεγάλη επιτυχία του κρατικού
και παρακρατικού μηχανισμού.
Οι παρακρατικοί εθελοντές όμως δεν γύρισαν στις
δουλειές τους. Από την Αστυνομία τους ανατέθη-κε νέα
αποστολή. Κλήθηκαν δια του Τύπου στα κατά τόπου
παραρτήματα της Εθνικής Ασφάλειας και τους δόθηκαν
λεπτομερείς οδηγίες δράσης για την αυθόρμητη
διαμαρτυρία τους κατά την έλευση στη Θεσσαλονί-κη
του βουλευτή της Αριστεράς Γρηγόρη Λαμπράκη την
22 Μαΐου 1963. Ανάμεσα στα δυναμικά μέλη κρού-σης
ήταν και ο οδηγός τρίκυκλου Σπύρος Γκοτζαμάνης.
Στις αρχές Μαΐου 1963, η Επιτροπή Ειρήνης Θεσσαλονίκης
είχε αποφασίσει να πραγματοποιήσει την πρώτη της
εκδήλωση για την Ειρήνη την 22 Μαΐου. Πρόεδρος της
Τοπικής Επιτροπής Ειρήνης στη Θεσσαλονίκη ήταν
ο δημοσιογράφος Νίκος Καστρινός, αντιπρόεδρος ο
δικηγόρος Γιάνης Πάτσας και γραμματέας ο δικηγόρος
και δημοτικός σύμβουλος Γιώργος Τριανταφυλλίδης.
Η Τοπική Επιτροπή Ειρήνης της Θεσσαλονί-κης είχε
ζητήσει για ομιλητή στην εκδήλωση της 22 Μαΐου από
την Αθήνα τον πρόεδρο της Επιτροπής για τη Διεθνή
Ύφεση και Ειρήνη Ανδρέα Ζιάκκα. Για το λόγο αυτό ο
Ι. Πάτσας μίσθωσε από τον Δ. Κούμπο την αίθου-σα
Πικαντίλλυ στην οδό Αριστοτέλους.
Την 21 Μαΐου δημοσιεύθηκε η ακόλουθη είδηση:
«Ο δικηγόρος Θεσσαλονίκης κ. Ιωάννης Πάτσας, μέλος
της Επιτροπής Θεσσαλονίκης της Κινή-σεως δια την
Διεθνή Ύφεσιν και την Ειρήνην, απηύθυνε τηλεγραφικήν
διαμαρτυρίαν προς τον υπουργόν Βορείου Ελλάδος,
την Αστυνομικήν Διεύθυνσιν Θεσσαλονίκης, τον
Εισαγγελέα και τον Δικηγορικόν Σύλλογον διότι όργανα
της Ασφαλείας έθεσαν υπό στενήν παρακολούθησιν την
κίνησιν της επί της οδού Ρογκότη στοάς του γραφείου
του και τον ίδιο προσωπικώς. Εις την διαμαρτυρίαν
τονίζεται ότι η ανωτέρω ενέργεια των αστυνομικών
επαναλαμβάνεται δια δευτέραν φοράν και ζητείται η
επέμβασις των αρμοδίων δια την επιβολήν κυρώσεων
κατά των παρανομούντων οργάνων».
Ο Διευθυντής Αστυνομίας, Ευθ. Καμουτσής τον
πληροφόρησε ότι υπήρχε ειδική εντολή του υφυ-
πουργείου Ασφαλείας για στενή παρακολούθηση της
Κίνησης για την Ειρήνη στη Θεσσαλονίκη και τον δια-
σελ. 32
βεβαίωσε ότι θα εισηγηθή να αρθούν τα μέτρα.
Εν τω μεταξύ, ο Δ. Κούμπος έδειχνε σημάδια
υπαναχώρησης από τη συμφωνία πιεζόμενος από την
Ασφάλεια. Για το λόγο αυτό ο Ι. Πάτσας, το απόγευμα
της 21 Μαΐου, προσπάθησε να εξασφαλίσει, εναλλακτι-
κά, την αίθουσα του θεάτρου Θυμέλη. Αλλά ο
επιχειρηματίας Λαγανίδης, ενώ λίγο πριν είχε προσφερθή
να τη δώσει, τώρα αρνήθηκε, με τη δικαιολογία ότι δεν
είναι τακτοποιημένα τα καθίσματα. Το θέατρο Θυμέλη
βρισκόταν σε μικρή απόσταση από τη Γενική Ασφάλεια
Θεσσαλονίκης.
Το βράδυ της 21 Μαΐου (ώρα 22:30) ο Δ. Κούμπος
ειδοποίησε τον Πάτσα ότι δεν μπορούσε να πα-
ραχωρήσει την αίθουσα Πικαντίλλυ αν δεν του έφερναν
άδεια από την Αστυνομία. Παρ’ όλη τη διαβεβαίωση
του Πάτσας ότι δεν απαιτείτο άδεια για συγκέντρωση
σε κλειστό χώρο εκείνος επέμενε.
Το πρωί της 22 Μαΐου έγιναν από την πλευρά της Κίνησης
όλα τα απαραίτητα διαβήματα (προς εισαγγελέα και
αστυνομία) για την έκδοση της περίφημης άδειας ή την
αλλαγή γνώμης του Κούμπου για να πάρουν, τελικά το
απόγευμα, την απάντηση ότι η αίθουσα Πικαντίλλυ είχε
ελλείψεις και προπαντός δεν είχε έξοδο κινδύνου. Και ο
Καμουτσής πρότεινε στους υπεύθυνους της Κίνησης να
βρούν άλλη αίθουσα. Έτσι, άρ-χισε ένας αγώνας δρόμου
για να εξασφλισθή νέα αίθουσα και να καταλήξουν
στην αίθουσα του Δημοκρατικού Συνδικαλιστικού
Κινήματος, όπου και άλλοτε είχαν γίνει συγκεντρώσεις.
Στο χρόνο αυτό, ειδοποίησαν από την Αθήνα, ότι
τελικά θα ερχόταν για την ομιλία ο ανεξάρτητος
βουλευτής Πειραιά Γρηγόρης Λαμπράκης, που ήταν και
αντιπρόεδρος της Ελληνικής Επιτροπής για τη Διεθνή
Ύφεση και Ειρήνη.
Ο Γρηγόρης Λαμπράκης γεννήθηκε στο χωριό
Κερασίτσα της Τρίπολης την 3 Απριλίου 1912. Ήταν
παιδί πολύτεκνης αγροτικής οικογένειας. Σπούδασε
οικονομικά στην Εμπορική Σχολή και στη συνέχεια
ια-τρική στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Αποφοίτησε
το 1939. Παράλληλα ασχολήθηκε με τον αθλητισμό.
Υπήρξε πρωταθλητής στα άλματα και στους αγώνες
ταχύτητας με 10 πανελλήνιες και 12 βαλκανικές νίκες
στα χρόνια 1934-1939. Ειδικεύτηκε στη Μαιευτική και
Γυναικολογία. Τον Απρίλιο του 1943 αναγορεύτηκε
διδάκτορας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου
της Αθήνας και το 1950 εκλέχθηκε υφηγητής στο ίδιο
Πανεπιστήμιο. Στη διάρκεια της Κατοχής πρωτοστάτησε
στην ίδρυση της περίφημης Ενώσεως των Ελλήνων
e-Δίαυλος |
Αθλητών που παραστάθηκε στους αθλητές τη δύσκολη
εκείνη περίοδο εξασφαλίζοντας την επιβίωσή τους.
Μετά την Απε-λευθέρωση πρωτοστάτησε στην ίδρυση
του Ταμείου Υγείας Αθλητών. Το 1961 πολιτεύθηκε
ως ανεξάρτητος με το Πανδημοκρατικό Αγροτικό
Μέτωπο Ελλάδος (ΠΑΜΕ) και εκλέχτηκε βουλευτής
Πειραιά. Τον ίδιο χρόνο εκλέχτηκε αντιπρόεδρος της
Ελληνικής Επιτροπής για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη.
Υπήρξε και ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Επιτροπής
για τη Βαλκανική Συνεννόηση. Έγραψε δύο σημαντικά
επιστημονικά συγγράμματα: τη Γενική Ενδοκρινολογία
και την Κλινική Ενδοκρινολογία.
Τα γεγονότα της νύχτας της 22 Μαΐου 1963 θα τα δούμε
μέσα από ρεπορτάζ και έγγραφα.
Ο Τ. Μαλέογλου έγραφε στην εφημερίδα Ελεύθερος
Λόγος της Θεσσαλονίκης, που απηχούσε κυ-βερνητικές
απόψεις:
«ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΑΙ ΤΑΡΑΧΑΙ ΕΙΣ
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΝ
ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΙΣ ΔΗΘΕΝ ΠΕΡΙ ΕΙΡΗΝΗΣ
ΜΕΤΕΒΛΗΘΗ ΕΙΣ ΑΛΗΘΗ
ΜΑΧΗΝ ΕΙΣ ΤΑΣ ΟΔΟΥΣ ΕΡΜΟΥ ΚΑΙ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ.
ΕΤΡΑΥΜΑΤΙΣΘΗ ΘΑΝΑΣΙΜΩΣ Ο ΒΟΥΛΕΥΤΗΣ ΤΗΣ
ΕΔΑ ΛΑΜΠΡΑΚΗΣ. ΕΝΩ ΗΓΕΙΤΟ ΔΙΑΔΗΛΩ-ΣΕΩΣ,
ΑΠΟ ΔΙΕΡΧΟΜΕΝΗΝ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΤΑ.
ΈΤΕΡΟΙ ΤΡΑΥΜΑΤΙΑΙ: 10 ΠΟΛΙΤΑΙ, ΔΥΟ
ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΕΣ
Εις μίαν θρασυτάτην επίδειξιν δυναμισμού
προσεπάθησαν να προβούν χθες οι κομμουνισταί της
πόλεώς μας μετατρέψαντες μίαν δήθεν ομιλίαν περί
ειρήνης του βουλευτου κ. Λαμπράκη εις καθαρώς
κομμουνιστικήν και ξενοκίνητον συγκέντρωσιν,
προκαλούντες τους εθνικόφρονας εις αναμέτρησιν
πεζο-δρομίου. Είναι νωπά εδώ ακόμη τα αίματα
των σφαγιασθέντων και εκτελεσθέντων υπό των
κομμουνιστών.
Τα γεγονότα εξελίχθησαν ως εξής:
Την 7.30’ εσπερινήν χθές κατόπιν γενικής
κινητοποιήσεως της ΕΔΑ, ο βουλευτής Γρηγόριος
Λαμπράκης θα ωμίλει εις την αίθουσαν του κέντρου
“Πικαντίλλυ” επί της οδού Αριστοτέλους δια την ει-
ρήνην και τον αφοπλισμόν. Την τελευταίαν όμως
στιγμήν, οι οπαδοί της ΕΔΑ ειδοποιούνται δι’ ενός
“πανώ” το οποίον ήτο ανηρτημένον εις την είσοδον του
“Πικαντίλλυ” ότι η συγκέντρωσις θα εγίνετο εις την
λέσχην Εμποροϋπαλλήλων επί της διασταυρώσεως των
οδών Βενιζέλου και Ερμού.
σελ. 33
 Πράγματι, οι κομμουνισταί ήρχισαν να συγκεντρούνται
εις την εν λόγω αίθουσαν, η οποία από πολύ ενωρίς
είχε διακοσμηθεί με κομμουνιστικά συνθήματα και
είχον εγκατασταθή μικροφωνικαί εγκα-ταστάσεις, τα
μεγάφωνα των οποίων ευρίσκοντο εις τους εξώστας της
λέσχης.
Την 7.45’ ο βουλευτής Λαμπράκης ανεχώρησε εκ του επί
της οδού Ερμού ευρισκομένου ξενοδοχείου “Κοσμοπολίτ”
και κατηυθύνθη προς την λέσχην Εμποροϋπαλλήλων.
Όταν, δε, είδε δύναμιν χω-ροφυλακής τοποθετημένην
εις τα πέριξ οδούς, ήρχισε να κραυγάζη περί ανυπαρξίας
δημοκρατίας και χιτ-λερικού καθεστώτος.
Τότε, ομάς διαβατών επετέθη εναντίον του και θα
ελυντσάρετο εάν οι προστρέξαντες χωροφύ-λακες δεν
έσπευδαν να τον διασώσουν και να τον οδηγήσουν εις
την λέσχην, απ’ όπου ήδη οι κομμουνι-σταί ήρχισαν
δια των μεγαφώνων να κραυγάζουν κομμουνιστικά
συνθήματα προκαλούντες τους εθνικό-φρονας εις
δυναμικήν αναμέτρησιν. Αυτό ήτο και η αιτία να
συγκεντρωθούν πλήθη κόσμου κάτωθεν της λέσχης και
να αποδοκιμάζουν τους κομμουνιστάς κραυγάζοντες
“Βούλγαροι στη Βουλγαρία” και “Όχι άλλο αίμα,
προδότες, προδότες”.
Πριν όμως αρχίση η ομιλία, ο δικηγόρος μέλος της ΕΔΑ,
Πάτσας, έρριψε δια του μεγαφώνου το σύνθημα “να
παταχθούν οι μπράβοι, οι οποίοι συνέλαβον και κρατούν
ως όμηρόν των τον δήμαρχον Πειραιώς Ρηγόπουλον,
αντιπρόεδρον της επιτροπής ειρήνης, ο οποίος αφίχθη
ειδικώς δια την συγκέντρωσιν εξ Αθηνών”.
Κατόπιν τούτου, ο διευθυντής αστυνομίας κ. Καμουτσής
έσπευσεν εις το ξενοδοχείον “Κοσμο-πολίτ” και
παρεκάλεσε τον Ρηγόπουλον, ο οποίος ανεπαύετο,
να μεταβή εις την συγκέντρωσιν δια να αποφευχθούν
επεισόδια συνεπεία της δημιουργηθείσης παρεξηγήσεως.
Πράγματι ο Ρηγόπουλος μετέβη εις την λέσχην και δια
του μεγαφώνου ηυχαρίστησε τον κ. Καμουτσήν δια την
ασφάλειαν, την οποίαν του παρέσχε.
Εν συνεχεία ωμίλησεν ο βουλευτής Λαμπράκης,
αναφερθείς εις την καπιταλιστικήν τάσιν των Ηνωμένων
Πολιτειών, και εις την δουλείαν, η οποία διακρίνει
την Ελλάδα, διακοπτόμενος από τα συν-θήματα
“Δημοκρατία”, “Ελευθερία”, “Λευτεριά στους δεσμώτες”,
συνθήματα άσχετα με την ομιλίαν, σχετικά όμως με τον
σκοπόν δια τον οποίον εγένετο αυτή.
ΣΥΝΕΧΙΖΟΝΤΑΙ ΑΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ
Την 9.30’ μ.μ. έληξεν η ομιλία, αλλά οι κομμουνισταί
δεν εξήρχοντο του κτιρίου. Τελικώς κα-τήλθον και
e-Δίαυλος |
προεκάλουν το πλήθος το οποίον τους απεδοκίμαζε.
Εις κάποιαν στιγμήν ο βουλευτής Καβάλας Γ.
Τσαρουχάς διέσπασε τον αστυνομικόν κλοιόν, ο οποίος
επροστάτευε τους οπαδούς της ΕΔΑ, και επετέθη κατά
των συγκεντρωθέντων, δίδων το σύνθημα της γενικής
εξορμήσεως. Εις το σημείον αυτό εγένετο συμπλοκή,
κατά την οποίαν ετραυματίσθησαν, ο βουλευτής
Τσαρουχάς υποστάς διάφορα τραύματα εις την κεφαλήν
και το πρόσωπον ως και ρινορραγίαν. Μόλις δε
κατέφθασε το ασθενοφόρον του Ερυθρού Σταυρού δια να
τον παραλάβη, οι κομμουνισταί με σύνθημα “Θάνατος
στους φασίστες” επετέθησαν κατά του πλήθους. Οι
αστυνομικοί ματαίως προσεπά-θουν να συγκρατήσουν
τους συμπλακέντας.
Αποτέλεσμα της δευτέρας αυτής συμπλοκής ήτο
να τραυματισθούν ελαφρώς οκτώ πολίται και δύο
αστυνομικοί.
Κατόπιν τούτου, ενώ η χωροφυλακή δια
καταλλήλων ενεργειών κατώρθωσε να διαχωρίση
τους συμπλεκομένους ο δε διευθυντής αστυνομίας
κ. Καμουτσής συνεννοηθείς τηλεφωνικώς μετά
της Διευθύν-σεως του ΟΑΣΘ εζήτησεν και του
παρεχωρήθησαν δέκα λεωφορεία και συνέστησεν εις
τους κομμουνιστάς να επιβιβασθούν τούτων προς
αποφυγήν επεισοδίων και να απομακρυνθούν προς
οιανδήποτε κατεύ-θυνσιν επεθύμουν. Φαίνεται,
όμως, ότι το πρόγραμμα των κομμουνιστών δεν είχε
περατωθή. Αντικειμε-νικός των σκοπός ήτο η δημιουργία
σοβαρωτέρων επεισοδίων.
Η ΕΞΟΔΟΣ
Περί την 10.15’ νυκτερινήν ο βουλευτής Λαμπράκης
εκάλεσε τους κομμουνιστάς εξερχόμενος του κτιρίου να
τον ακολουθήσουν.
Πράγματι, οι κομμουνισταί δημιουργήσαντες φάλαγγα
με προπορευόμενον τον Λαμπράκην και κραυγάζοντες
διάφορα συνθήματα κατηυθύνοντο προς το ξενοδοχείον
“Κοσμοπολίτ”.
Ο ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟΣ
Την στιγμήν εκείνην τρίκυκλος μοτοσυκλέττα,
εξερχομένη με ιλιγγιώδη ταχύτητα εκ της οδού
Σπανδωνή με κατεύθυνσιν την οδόν Βενιζέλου,
επέπεσεν επί της φάλαγγος, με αποτέλεσμα να
παρασύρη τον βουλευτήν Λαμπράκην και δύο άλλους.
Ο Λαμπράκης εξετινάχθη εις απόστασιν τριών
μέτρων, ενώ οι κομμουνισταί επετέθησαν εναντίον του
μοτοσυκλεττιστού, ο οποίος, προφανώς δια να αποφύγη
το λυντσάρισμα, ανέπτυξε ταχύτητα και αφού διήλθε
σελ. 34
 υπεράνω του σώματος του Λαμπράκη, ετράπη εις φυ-
γήν προς την οδόν Ερμού. Επί της καρρότσας όμως της
μοτοσυκλέττας αντελήφθημεν να διαπληκτίζωνται δύο
άτομα επιβιβασθέντα αυτής ευθύς μετά το ατύχημα.
Περιπολικόν της Αμέσου Δράσεως ετέθη αμέσως εις
καταδίωξιν του οδηγού, τον οποίον και συνέλαβεν
εις την διασταύρωσιν των οδών Καρόλου Ντηλ και
Τσιμισκή, όπου είχε σταθμεύσει το τρίκυκλον και ο
οδηγός κατηυθύνετο προς τον σκοπόν χωροφύλακα δια
να παραδοθή. Ούτος είναι ο Σπυρίδων Γκοτζαμάνης,
ετών 34, κάτοικος Τριανδρίας, μεταφορεύς και η
μοτοσυκλέττα φέρει τα στοιχεία Δ.Χ. 49981.
Μετά το ατύχημα ο βουλευτής Λαμπράκης δια
διερχομένου ιδιωτικού αυτοκινήτου εις τον Σταθμόν
Πρώτων Βοηθειών κι εν συνεχεία εις το νοσοκομείον
ΑΧΕΠΑ, η δε κατάστασις του είναι κρίσιμος. Ούτος
φέρει βαρείαν εγκεφαλικήν διάσεισιν, ωτορραγίαν,
πολλαπλά άλλα τραύματα και περιήλθεν αργά την
νύκτα εις κωματώδη κατάστασιν. Υπό των ιατρών του
νοσοκομείου του εγένοντο αλλεπάλληλοι χειρουργικαί
επεμβάσεις και καταβάλλονται προσπάθειαι προς
αποφυγήν του μοιραίου.
Κατά το ατύχημα ετραυματίσθησαν ελαφρότερον
και οι Δημήτριος Ζωΐδης, ετών 28 και Εμμα-νουήλ
Χατζηαποστόλου.
ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΙΣ
Το δυσάρεστον και απρόοπτον τούτο συμβάν,
οι κομμουνισταί ηθέλησαν να εκμεταλλευθούν,
αποδίδιντες το τροχαίον ατύχημα εις εσκεμμένην
ενέργειαν και ομιλούντες περί “βαλτού και ασυλλή-
πτου δράστου”. Η σύλληψις όμως του οδηγού μετά
πάροδον ολίγης ώρας απεστόμωσε τους κομμουνιστάς,
οι οποίοι είναι οι μόνοι υπαίτιοι των επεισοδίων και της
δημιουργηθείσης καταστάσεως, αλλά και αυτοί οι οποίοι
έλαβον εις την Θεσσαλονίκην ένα σκληρό μάθημα από
τους ακραιφνείς πατριώτας, από τον ίδιον τον λαόν ο
οποίος ωμίλησεν. Ωνειρεύθησαν χθες οι κομμουνισταί
μίαν επιβλητικήν συγκέντρωσιν δια να αποδείξουν αφ’
ενός μεν την δύναμίν των και αφ’ ετέρου ότι οι αφέντες
των οι Ρώσοι – μια και είναι πρόσφατον το διάγγελμα
της Ρωσίας δι’ αποπυρηνικοποιημένην Μεσόγειον – ότι
κόπτονται δια την ειρήνην. Ατυχώς όμως δι’ αυτούς οι
Έλληνες κομμουνισταί δεν ελησμόνησαν τα αιμοβόρα
ένστικτά των, με αποτέλεσμα να χυθή και πάλιν αίμα
κατά την χθεσινήν συγκέντρωσιν».
Δυο μέρες αργότερα, το 2ο Επιτελικό Γραφείο του Γ.Ε.Σ.
σε ανακοίνωσή του για τα γεγονότα περιελάμβανε και
e-Δίαυλος |
τα εξής:
«… Οι υπό το προσωπείον των “Φίλων της Ειρήνης”,
κομμουνισταί, μετά την αποτυχούσαν προσπάθειαν
εμφανίσεώς των εις Αθήνας διά της περιβοήτου
πορείας ειρήνης, εξεστράτευσαν εις Θεσσαλονίκην […]
Εγκατασταθέντες προχθές εις κεντρικήν αίθουσαν και
τοποθετήσαντες έξωθι ταύτης, μεγάφωνα, ήρχισαν
δια της εκφωνήσεως κομμουνιστικών συνθημάτων να
προκαλούν τους διερχομένους πολίτας. Ως ήτο φυσικόν
η προκλητικότης αυτή των κομμουνιστών επροκάλεσεν
των διερχομένων πολιτών, οίτινες απεδοκίμασαν τους
εκτρεπόμενους ερυθρούς πράκτορες, διασωθέντας
τελικώς εκ της δικαίας οργής του αγανακτισμένου λαού
χάρις εις την άμεσον κινητοποίησιν ισχυράς δυνάμεως
χωροφυλακής. Ο λαός της Θεσσαλονίκης, προκληθείς
υπό των ερυθρών πρακτόρων, έδωσε την απάντησίν
του διότι είναι πλέον γνωστόν ότι σκοπός των δήθεν
φιλειρηνιστών δεν ήταν ο αγών δια την ειρήνην αλλά η
προπαγάνδα δια την συνθηκολόγησιν και την παράδοσιν
εις τους επιβουλευομένους την ελευθερίαν της χώρας
μας, ερυθρούς τυράννους…».
Την 26 Μαΐου 1963 δόθηκε στη δημοσιότητα η Έκθεση
Βαρδουλάκη προς τον υφυπουργό Ασφαλεί-ας. Ο Γ.
Βαρδουλάκης ήταν αρχηγός της Χωροφυλακής:
«ΕΚΘΕΣΙΣ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΔΙΑΔΡΑΜΑΤΙΣΘΕΝΤΩΝ
ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ
ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΛΑΒΟΥΣΑΝ ΧΩΡΑΝ ΤΗΝ 22.5.1963
ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΙΝ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΣ
ΤΩΝ ΟΠΑΔΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
ΔΙΑ ΤΗΝ ΔΙΕΘΝΗ ΥΦΕΣΙΝ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΝ.
Λαμβάνω την τιμήν ν’ αναφέρω ότι συνεπεία
προφορικής διαταγής του κ. προέδρου της
Κυβερ-νήσεως διαβιβασθείσης παρ’ υμών εις τον
υποφαινόμενον, αφίχθην χθες και περί ώραν 18.10’ δια
δια-τεθέντος εκτάκτως στρατιωτικού αεροσκάφους, με
την εντολήν όπως διενεργήσω προσωπικώς επιτόπιον
έρευναν περί των συνθηκών υφ’ άς διεδραματίσθησαν
τα σημειωθέντα επεισόδια κατά την εν περιλήψει
συγκέντρωσιν και καθ’ ήν ετραυματίσθησαν σοβαρώς
μεν ο βουλευτής Πειραιώς κ. Γρηγόριος Λαμπρά-κης,
ελαφρότερον δε ο βουλευτής Καβάλας κ. Τσαρουχάς
Γεώργιος.
Άμα τη αφίξει κατηυθύνθην αμέσως εις το
υπουργείον Βορείου Ελλάδος, όπου ευρίσκοντο οι
υπουργοί Δικαιοσύνης και Βορείου Ελλάδος κ.κ.
Παπακωνσταντίνου και Μανέντης.
Αμέσως επελήφθην συντόμου διοικητικής εξετάσεως
σελ. 35
 προς διαπίστωσιν των συνθηκών υφ’ άς ευρέθη και
ενήργησεν η Διεύθυνσις Αστυνομίας Θεσσαλονίκης δια
την αντιμετώπισιν της καταστάσεως, ήτις εδημιουργήθη
λόγω της συγκεντρώσεως της Οργανώσεως “Οπαδοί
της Ειρήνης” και της κατά τον αυτόν χρόνον εις τον
αυτόν χώρον συγκεντρώσεως αντιφρονούντων και
των επικολουθησάντων γεγονότων, τα οποία είχον ως
αποτέλεσμα τους προαναφερθέντας τραυματισμούς των
δύο βουλευτών.
Προκειμένου να διαμορφώσω αντικειμενικήν,
σαφή, δικαίαν και αμερόληπτον εικόνα των δια-
δραματισθέντων, εξήτασα τόσον τους επικεφαλής της
δυνάμεως χωροφυλακής, οίτινες εχρησιμοποιήθη-σαν
και ευρέθησαν εντός και πέριξ του χώρου ένθα έλαβον
χώραν τα έκτροπα, όσον και πολίτας πάσης τάξεως και
αποχρώσεως.
Επεσκέφθην και εζήτησα την μαρτυρίαν υπευθύνων
κρατικών λειτουργών και εγκρίτων μελών της
κοινωνίας Θεσσαλονίκης, ενηργήσα αυτοψίαν και
ουδέν παρέλειψα, κατά την κρίσιν μου, ώστε η πα-
ρούσα έκθεσίς μου, απηλλαγμένη παντός επηρεασμού,
ν’ απεικονίζη κατά το ανθρωπίνως δυνατόν την
πραγματικότητα.
ΙΣΤΟΡΙΚΟΝ
Το ιστορικόν των διαδραματισθέντων γεγονότων έχει
ως εξής:
Η προσωρινή Επιτροπή της Διεθνούς Υφέσεως και
Ειρήνης και Οργανωτική Επιτροπή της συ-γκεντρώσεως
Θεσσαλονίκης, αποτελουμένη εκ των: 1) Καστρινού
Νικολάου, προέδρου (τυπογράφου - δημοσιογράφου),
2) Πάτσα Ιωάννου, αντιπροέδρου (Δικηγόρου), 3)
Τριανταφυλλίδη Γεωργίου, γενικού γραμματέως
(Δικηγόρου), 4) Μαυροβίτη Χριστοδούλου, μέλους
(αρωματοπώλου), 5) Κοτζιά Γεωργίου, μέλους
(Δικηγόρου), 6) Σκλαβούνου Δήμητρας, μέλους
(Οικιακά), 7) Παπαδημητρίου Σύλλα, μέλους
(Δικηγόρου), 8) Εμμανουήλ Βύρωνος, μέλους
(εμπορικού αντιπροσώπου), το δεύτερον δεκαήμερον
του μηνός Μαΐου ε.έ. επρογαμμάτισε συγκέντρωσιν εις
την αίθουσαν επι της οδού Αριστοτέλους 11 χειμερι-
νού κέντρου διασκεδάσεως “Πικαντίλλυ”, δια την 22αν
Μαΐου, ημέραν Τετάρτην και ώραν 19.30’ με ομιλητάς
τους Λαμπράκην Γρηγόριον, βουλευτήν Πειραιώς και
Δραγούμην Μάρκον, τέως βουλευτήν Αθηνών.
Δια την επιτυχίαν της συγκεντρώσεως η Επιτροπή
Διεθνούς Υφέσεως και Ειρήνης Θεσσαλονίκης
εκυκλοφόρησε χιλιάδας προκηρύξεων. Τας πρωϊνάς
e-Δίαυλος |
ώρας της 22.5.1963 ο ιδιοκτήτης της αιθούσης υπα-
νεχώρησε και δεν παρεχώρησε ταύτην. Οι οργανωταί της
συγκεντρώσεως την τοιαύτην υπαναχώρησιν ε-τήρησαν
μυστικήν, τόσον έναντι των οπαδών των, όσον και έναντι
των Αρχών, δια να μη αποτύχη αύτη. Απεφάσισαν,
ως εκ των υστέρων απεδείχθη, να πραγματοποιήσουν
την συγκέντρωσιν εις την επί της οδού Ερμού και
Βενιζέλου (Γ’ όροφον) αίθουσαν του Δημοκρατικού
Συνδικαλιστικού Κινήματος (Δ.Σ.Κ.). Και την τοιαύτην
των νεωτέραν απόφασιν επίσης δεν εγνωστοποίησαν εις
τας Αρχάς, ούτε εις το κοινόν.
Την 18.30’ ώραν της 22.5.1963, ομάς εκ της οργανώσεως
“Οπαδοί της Ειρήνης”, εγκαταστάθη προ της
εισόδου της αιθούσης “Πικαντίλλυ” και ετοποθέτησε
πινακίδα εφ’ ής ανεγράφετο ότι η συγκέντρωσις θα
πραγματοποιηθή εις την αίθουσαν του Δημοκρατικού
Συνδικαλιστικού Κινήματος, ταυτοχρόνως δε και δια
ζώσης κατηύθυνον τους προσερχομένους εις αυτήν.
Την ίδιαν περίπου ώραν, ανηγγέλθη εις τον Διοικητήν
του Ε’ Αστυνομικού Τμήματος η τοιαύτη μεταβολή
του χώρου της συγκεντρώσεως τηλεφωνικώς παρά του
αντιπροέδρου της Οργανωτικής Επιτροπής Δικηγόρου κ.
Πάτσα.
Η συγκέντρωσις συνετελέσθη περί ώραν 20ην της αυτής
ημέρας, συγκεντρωθέντων κατά τους γε-νομένους
υπολογισμούς της Χωροφυλακής μεν υπερεξακοσίων
ατόμων, κατά τους υπολογισμούς δε των ιδίων περίπου
χιλίων. Αφού εγκαταστάθη εν τω μεταξύ αυθαιρέτως
μεγάφωνον εις παράθυρον της αιθούσης εστραμμένον
προς την οδόν Βενιζέλου, ήρξαντο μεταδιδόμενα
δι’ αυτού συνθήματα ως “Δημο-κρατία”, “Ειρήνη”,
“Αμνηστία”, “Έξω οι βάσεις του θανάτου από την
Ελλάδα”, “Έξω τα Πολάρις” κλπ.
Εν τω μεταξύ προσήλθε και ο βουλευτής κ. Λαμπράκης,
ο ωρισμένος ως κύριος ομιλητής και όστις υπό τας
επευφημίας, τα χειροκροτήματα και τα μεταδιδόμενα
δια του μεγαφώνου συνθήματα εξεφώνησε τον λόγον
του.
Ως είναι φυσικόν τα μεταδιδόμενα συνθήματα δια
του μεγαφώνου εις το πλέον κεντρικόν αυτό σημείον
της πόλεως, προεκάλεσαν την συγκέντρωσιν πολλών
περιέργων μεταξύ των οποίων και αντιφρονούντες,
ευρισκόμενοι ή διερχόμενοι εκείθεν κατά την ώραν
εκείνην της κυκλοφοριακής αιχμής, πολλοί των οποίων
ήρχισαν αποδοκιμάζοντες την συγκέντρωσιν.
Ο βουλευτής της Ε.Δ.Α. κ. Τσαρουχάς, πάσχων, ως
με εβεβαίωσαν, από παλαιόν έμφραγμα, κα-τά δε μη
σελ. 36
 ελεγχθείσαν εκδοχήν μωλωπισθείς εις την είσοδον
της αιθούσης δι’ αλεξιβρόχου παρ’ αντιφρο-νούντος,
ευρισκόμενος εντός της αιθούσης και παρακολουθών
την συγκέντρωσιν, ησθάνθη αδιαθεσίαν προφανώς ίσως
και λόγω της καρδιακής του παθήσεως και περί ώραν
20.30’ περίπου αφού προηγουμέ-νως εκ της αιθούσης
είχε κληθή νοσοκομειακόν αυτοκίνητον, κατήλθε και
επιβιβάσθη τούτου.
Κατά την μεταφοράν του εις τον Σταθμόν Πρώτων
Βοηθειών, εις την οδόν Ίωνος Δραγούμη και πλησίον του
εκεί Υποκαταστήματος της Εθνικής Τραπέζης, υπέστη
αιφνιδιαστικήν επίθεσιν παρ’ ομά-δος αντιφρονούντων
και εκακοποιήθη μωλωπισθείς, θραυσθέντων διά
λίθων και των υαλοπινάκων του φέροντος αυτόν
νοσοκομειακού αυτοκινήτου.
Εν τω μεταξύ η ενισχυθείσα δύναμις Χωροφυλακής,
κατώρθωσε, κατόπιν προσπαθείας, ν’ απο-μακρύνη τους
πέριξ του χώρου της συγκεντρώσεως συρρεύσαντες, και
να εκκενώση την περιοχήν εις την συμβολήν των οδών
Ερμού και Βενιζέλου όπου η αίθουσα του Δ.Σ.Κ..
Περί ώραν 21.40΄ περατωθεισών των ομιλιών, ήρχισαν
οι συγκεντρωθέντες ν’ αποχωρούν διαλυόμενοι, μεταξύ
των οποίων και ο βουλευτής κ. Λαμπράκης ο οποίος
συνοδευόμενος παρ’ ομάδος φίλων του, εξελθών της
αιθούσης κατηυθύνετο εις το ξενοδοχείον “Κοσμοπολίτ”.
Καθ’ ήν όμως στιγμήν ευρίσκετο εις το κέντρον
περίπου της διασταυρώσεως των οδών Ερμού και
Βενιζέλου, τρίκυκλον αυτοκίνητον (μοτοσυκλέττα)
εμφανισθέν αιφνιδίως εκ της παρόδου Σπανδωνή,
κενής παντός ατόμου την ώραν εκείνην και βαίνον με
υπερβολικήν ταχύτητα, επέπεσε κατά της ομάδος, με
αποτέλεσμα να τραυματίση βαρύτατα τον βουλευτήν
κ. Λαμπράκην. Τούτο συνέχισε την πορείαν του προς
την οδόν Βενιζέλου καταδιωκόμενον παρ’ αστυνομικών
οργάνων και πολιτών. Τελικώς ο οδηγός του τρικύκλου
Γκοτζαμάνης Σπυρίδων, κάτοικος Θεσσαλονίκης,
Καρραγωγεύς-Μεταφορεύς, ετών 34, συνελήφθη παρά
χωροφύλακος εις την οδόν Καρόλου Ντηλ, κρατηθέντος
και του τρικύκλου.
Οι τραυματισθέντες ως άνω δύο βουλευταί
μετεφέρθησαν εις το νοσοκομείον “ΑΧΕΠΑΝΣ”, ένθα
νοσηλεύονται. Εκ τούτων ο μεν κ. Τσαρουχάς φέρει
μώλωπας εις το πρόσωπον ουχί σοβαράς μορ-φής, ο δε
κ. Λαμπράκης ευρίσκεται εις κωματώδη κατάστασιν,
υποστάς κάταγμα της βάσεως του κρανίου μετά
αιμορραγίας του εγκεφάλου.
ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΑ ΜΕΤΡΑ
e-Δίαυλος |
Η Διεύθυνσις Αστυνομίας Θεσσαλονίκης δια την
τήρησιν της τάξεως εις τον χώρον της συγκε-ντρώσεως,
διέθεσεν ως εξάγεται εξ επισήμων στοιχείων ένα
ταγματάρχην, 3 μοιράρχους, 9 υπομοιράρ-χους, και
140 χωροφύλακας εν στολή, ως και ανάλογον δύναμιν
εκ των ειδικών υπηρεσιών της με εντο-λήν προς τους
επικεφαλής όπως τηρηθή η τάξις και προληφθούν
επεισόδια.
Την παρουσίαν της δυνάμεως εις τον χώρον της
συγκεντρώσεως παρεξήγησαν οι οργανωταί της, ο δε εκ
τούτων δικηγόρος κ. Πάτσας, ηξίωσε τηλεφωνικώς περί
ώραν 19.10’ παρά του Διοικητού του Ε’ Αστυνομικού
Τμήματος την απομάκρυνσιν ταύτης, διότι η παρουσία
της εκεί προεκάλει, κατά την γνώμην των ανάσχεσιν της
προσελεύσεως των οπαδών των.
ΚΡΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
1. Η συγκέντρωσις προγραμματισθείσα κατ’ αρχήν εις
το Κέντρον “Πικαντίλλυ” χωρίς τούτο να γνωστοποιηθή
εις την Διεύθυνσιν Αστυνομίας παρά των οργανωτών,
επραγματοποιήθη καθ’ όν τρό-πον προαναφέρω εις τα
γραφεία του Δ.Σ.Κ., τα οποία στεγάζονται εις τον Γ’
όροφον μεγάρου ευρισκο-μένου εις την διασταύρωσιν
των οδών Βενιζέλου και Ερμού, σημείον κεντρικώτερον
της πόλεως και εις το οποίον κατά την ώραν της
συγκεντρώσεως (20.00’) παρατηρείται ζωηροτάτη
κίνησις πεζών (εργατών, υπαλλήλων, επαγγελματιών,
περιπατητών κλπ.).
2. Τα γραφεία του ΔΣΚ ευρίσκοντο εις ικανήν απόστασιν
από του αρχικώς ορισθέντος ως χώ-ρου συγκεντρώσεως
χειμερινού κέντρου “Πικαντίλλυ”.
3. Η αλλαγή του χώρου δεν εγνωστοποιήθη εις την
Διεύθυνσιν Αστυνομίας, ήτις το επληροφο-ρήθη, ως
προαναφέρω, ολίγην ώραν προ της πραγματοποιήσεως
της συγκεντρώσεως και ούτω δεν της ε-δόθη ο
απαιτούμενος χρόνος δια την αναγνώρισιν του
χώρου, εκτίμησιν της καταστάσεως και λήψιν των
ενδεικνυομένων μέτρων.
4. Η Οργανωτική Επιτροπή παρά τας συστάσεις της
Αστυνομίας εγκατέστησε μεγάφωνον επί του παραθύρου
της προς την οδόν Βενιζέλου πλευράς των γραφείων
του ΔΣΚ, το οποίον ηρνήθη ν’ απομακρύνη παρά τας
γενομένας κατ’ επανάληψιν υποδείξεις.
5. Καθ’ όν χρόνον επραγματοποιείτο η συγκέντρωσις,
λόγω των μεταδιδομένων δια του μεγαφώνου
συνθημάτων προεκλήθη συγκέντρωσις περιέργων
μεταξύ των οποίων και αντιφρονούντες, οίτινες
συνεκροτήθησαν εις αντισυγκέντρωσιν με προθέσεις
σελ. 37
 αποδοκιμασίας των συγκεντρωθέντων οπαδών της
ειρήνης.
6. Η ως προελέχθη διατεθείσα δύναμις Χωροφυλακής
κατέβαλε σοβαράς προσπαθείας και επέ-τυχε μετά
δυσχερείας και μετά πάροδον αρκετής ώρας την
διάλυσιν των συγκεντρωθέντων και την ελευθέρωσιν
των πέριξ χώρων μεταξύ των οδών Ερμού - Βενιζέλου -
Σπανδωνή.
7. Ο βουλευτής κ. Τσαρουχάς μεταφερόμενος δι’
ασθενοφόρου αυτοκινήτου από τον χώρον της
συγκεντρώσεως εις τον Σταθμόν Πρώτων Βοηθειών
όστις ευρίσκεται εις την είσοδον του λιμένος,
υπέστη επίθεσιν παρ’ αγνώστων και εκακοποιήθη
μωλωπισθείς εις το πρόσωπων, θραυσθέντων άμα και
των υαλοπινάκων του οχήματος εις την οδόν Ίωνος
Δραγούμη, μακράν του χώρου της συγκεντρώσεως,
χωρίς να τύχη αμέσως αστυνομικής προστασίας, διότι η
δύναμις Χωροφυλακής κατεγίνετο με την διάλυσιν των
προ της αιθούσης του ΔΣΚ συγκεντρωθέντων.
8. Ο βουλευτής κ. Λαμπράκης, εξελθών της αιθούσης
συγκεντρώσεως και συνοδευόμενος από ομάδα φίλων
του κατηυθύνετο εις το ξενοδοχείον “Κοσμοπολίτ”,
κείμενον εις απόστασιν 100 περίπου μέτρων από της
αιθούσης του ΔΣΚ επί της αυτής οδού. Ο πέριξ των
γραφείων χώρος και των παρακειμέ-νων οδών Βενιζέλου
- Ερμού - Σπανδωνή είχεν ελευθερωθή εν τω μεταξύ,
απομακρυνθέντων τη επεμβά-σει της Χωροφυλακής των
συγκεντρωθέντων.
Όταν ο βουλευτής κ. Λαμπράκης ευρίσκετο εις το
κέντρον της συμβολής των οδών Βενιζέλου - Ερμού
– Σπανδωνή, και επί του καταστρώματος της οδού
Βενιζέλου, τρίκυκλον αυτοκίνητον (μοτοσυ-κλέττα)
οδηγούμενον υπό του Γκοτζαμάνη Σπυρίδωνος, εξελθόν
αιφνιδίως εκ της οδού Σπανδωνή επέ-πεσε κατ’ αυτού
μετά ταχύτητος και τον ανέτρεψε, τραυματίσαν τούτον
βαρύτατα.
Ο δράστης καταδιωχθείς υπό οργάνων Χωροφυλακής
και πολιτών συνελήφθη παρά χωροφύλα-κος εις την
οδόν Καρόλου Ντηλ, εις απόστασιν 600 περίπου μέτρων.
Η ταχύτης του τρικύκλου και η αιφνίδια εμφάνισίς
του, αφ’ ενός δεν παρέσχεν ευκαιρίαν εις τον παθόντα
ν’ αποφύγη τον κίνδυνον, αφ’ ετέρου δε εις την εγγύς
ευρισκομένην δύναμιν Χωροφυλακής να κινηθή
προληπτικώς.
Η εγκληματική πρόθεσις του δράστου, όντος
βεβαρημένου παρελθόντος, δεν κατέστη δυνατόν
να ερευνηθή παρ’ ημών, καθ’ όσον ούτος τελεί υπό
e-Δίαυλος |
εξουσίαν της Εισαγγελικής Αρχής, η δε ενεργουμένη
προανάκρισις θα διαφωτίση, ως ελπίζω, την υπόθεσιν.
Ο σοβαρός τραυματισμός του βουλευτού κ. Λαμπράκη,
υφ’ άς συνθήκας ούτος έλαβε χώραν, δεν ήτο δυνατόν
να προβλεφθή και να προληφθή, μόνον δε η κατάθεσις
του συλληφθέντος δράστου, ως και του συνεπιβάτου
του Εμμανουηλίδη Εμμανουήλ, εν συνδυασμώ και με τα
υπόλοιπα στοιχεία τα ο-ποία θα συγκεντρώση η τακτική
ανάκρισις, είναι δυνατόν να διαφωτίσουν την υπόθεσιν.
9. Πάντως η διατυπούμενη άποψις ότι η ενέργεια
του δράστου, θύμα της οποίας υπήρξεν ο ατυ-χής
βουλευτής, έλαβε χώραν τη ανοχή των αρχών, είναι
απολύτως αδιανόητος.
10. Η Διεύθυνσις Αστυνομίας Θεσσαλονίκης με τα
εις την διάθεσίν της μέσα, κατ’ επανάληψιν κατά το
παρελθόν αντιμετώπισεν επιτυχώς σοβαρά προβλήματα
τάξεως, ασφαλείας, διαδηλώσεων και πολιτικών
συγκεντρώσεων, οι δε αξιωματικοί και οπλίται, οι
υπηρετούντες εις την δύναμίν της με πλήρη επάρκειαν,
άνεσιν, ηρεμίαν σύνεσιν, ψυχραιμίαν και λελογισμένην
δραστηριότητα αντιμετώπισαν εκά-στοτε τα
εμφανισθέντα προβλήματα.
11. Εις την προκειμένην περίπτωσιν, η Διεύθυνσις
Αστυνομίας διέθεσεν ικανήν αστυνομικήν δύναμιν
δια την τήρησιν της τάξεως εις τον χώρον της
συγκεντρώσεως, πλην η απροσδόκητος και άνευ
εγκαίρου προειδοποιήσεως μεταβολή του χώρου
συγκεντρώσεως ως και η αυθαίρετος τοποθέτησις
μεγα-φώνου, μεταδίδοντος εμπρηστικά συνθήματα,
συνετέλεσαν εις την δημιουργίαν εκρηκτικής
ατμόσφαιρας.
12. Το μεγάφωνον, ως προαναφέρω, τοποθετηθέν
αυθαιρέτως δεν απεμακρύνθη παρά των ορ-γανωτών
της συγκεντρώσεως, παρά τας συστάσεις της
χωροφυλακής, η οποία δεν ηδυνήθη να το εξουδε-
τερώση, ως εκ της θέσεως εις ήν είχε τοποθετηθή (Γ’
όροφος, εντός των γραφείων, όπου εν τω μεταξύ, εί-χον
συγκεντρωθή τα μέλη της Οργανώσεως “Οπαδοί της
Ειρήνης”).
13. Η οργανωτική Επιτροπή της συγκεντρώσεως, δεν
εγνωστοποίησεν εγκαίρως εις την Αστυνο-μίαν την
αλλαγήν του χώρου συγκεντρώσεως.
14. Προέκυψεν εισέτι ότι ο Διευθυντής Αστυνομίας εν
τη μερίμνη του όπως προλάβη αδικοπραγίας μεταξύ
αντοφρονούντων πολιτών κατά την αποχώρησιν των
οπαδών της Ειρήνης, προέτεινε την χρησιμοποίησιν
αυτοκινήτων λεωφορείων, διά την ασφαλή
σελ. 38
απομάκρυνσιν των συγκεντρωθέντων, πράγ-μα όπερ δεν
απεδέχθησαν οι οργανωταί της συγκεντρώσεως.
15. Ο τραυματισμός του βουλευτού κ. Λαμπράκη υφ’
άς συνθήκας έλαβε χώραν δεν ηδύνατο να προβλεφθή
και δεν δύναται ν’ αποδοθή εκ των μέχρι της στιγμής
δεδομένων εις ολιγωρίαν ή αδράνειαν των επί κεφαλής
της αστυνομικής δυνάμεως.
16. Υπάρχει ευθύνη δια την Αστυνομίαν, διότι η
πραγματοποιηθείσα συγκέντρωσις αντιφρονού-ντων
έξωθι και πέριξ των Γραφείων του Δ.Σ.Κ. εις τας
οδού Ερμού - Βενιζέλου - Σπανδωνή και παρό-δους
αυτών, έδει εν τη γενέσει της να διαλυθή αμέσως
δια σταθερών και αποφασιστικών μέτρων των επί
κεφαλής της Δημοσίας Δυνάμεως, καίτοι η έγκαιρος
διάλυσις των συγκεντρωθέντων δεν ήτο δυνατόν να
αποτρέψη το απρόβλεπτον συμβάν της αιφνιδιαστικής
εκ συγκλινούσης οδού εμφανίσεως του τρικύκλου δια
του οποίου προεκλήθη ο τραυματισμός του βουλευτού
Λαμπράκη.
17. Ο συντονισμός των αστυνομικών μέτρων εις τον
χώρον και εις τα πέριξ της συγκεντρώσεως δεν υπήρξε
πλήρης, σταθερός και αποτελεσματικός. Τούτο μάλλον
θα πρέπει να αποδοθή εις την αιφνι-δίαν μεταβολήν του
χώρου της συγκεντρώσεως εκ μέρους των οργανωτών
της».
Ορισμένα εδάφια και στοιχεία της παραπάνω έκθεσης
αμφισβητήθηκαν αμέσως. Η Επιτροπή για τη Διεθνή
Ύφεση και Ειρήνη θεώρησε τον χαρακτηρισμό της ως
Προσωρινή και τα αναφερόμενα διοικητικά α-ξιώματα
πρόσθετες ανακρίβειες αστυνομικής εμπνεύσεως.
Αμφισβητείται και η αναφερόμενη απόσταση με-
ταξύ της αίθουσας της ομιλίας και του ξενοδοχείου
«Κοσμοπολίτ». Η Έκθεση Βαρδουλάκη την θέλει 100 μέ-
τρα. Η Επιτροπή την μετρά ακριβώς 69 βήματα, δηλαδή
50 έως 51 μέτρα και το κατάστρωμα της οδού, από
πεζοδρόμιο σε πεζοδρόμιο, που επρόκειτο να διασχίσει
ο Λαμπράκης, είναι ακριβώς 29 βήματα, δηλαδή 20 έως
21 μέτρα. Ίσως ο Βαρδουλάκης να ήθελε να παρουσιάσει
την απόσταση όσο γινόταν μεγαλύτερη.
Την πρώτη επέτειο των εγκληματικών ενεργειών (28
Μαΐου 1964) η εφημερίδα Αυγή σε άρθρο της σχολιάζει
την Έκθεση Βαρδουλάκη:
«Είναι καταπληκτικό αλλά αυτό το αστυνομικό
δαιμόνιο της Αποκαλύψεως, ο Βαρδουλάκης, έπιασε
από την πρώτη στιγμή το κλειδί του προβλήματος.
Αλλά το έστρεψε ανάποδα, έτσι που να διπλο-κλειδώση
την πόρτα για να μη μπορέση κανείς να μπη στο
e-Δίαυλος |
άντρο του σκοτεινού επιτελείου και να διαβά-ση το
σατανικό σχέδιο. Έτσι που να εξασφαλίση το ισχυρότερο
“άλλοθι” στους οργανωτές του εγκλήμα-τος. Φαίνεται,
όμως, ότι τόσο πολύ τρόμαξε ο Βαρδουλάκης από το
περιεχόμενο της εκθέσεώς του, που κάλλιστα μπορεί
να χαρακτηρισθή το καταπληκτικώτερο έγγραφο της
υποθέσεως Λαμπράκη, ώστε έγραψε και εκείνο το
περίφημο, ότι “υπάρχει ευθύνη δια την αστυνομίαν”,
που δεν διέλυσε από την αρχή “δια σταθερών και
αποφασιστικών μέτρων” τη συγκέντρωση των
“αντιφρονούντων”. Αν δεν το έλεγε αυτό, θα γινόταν
από την πρώτη στιγμή κατηγορούμενος».
Μια άλλη ματιά στα γεγονότα της 22 Μαΐου 1963
είναι αυτή που βγαίνει μέσα από τις σελίδες του
βιβλίου Ημερολόγιο ενός Πιλάτου του εισαγγελέα Π.
Δελαπόρτα, εισαγγελέα της έδρας στη δίκη για τη δο-
λοφονία του Γρ. Λαμπράκη:
«Την Τετάρτη, 22 Μαΐου, στις 8.30 το βράδυ, επρόκειτο
να γίνη στην Θεσσαλονίκη, στο κέντρο “Πικαντίλλυ”
συγκέντρωσις της αριστεράς οργανώσεως “Διεθνής
Ύφεσις και Ειρήνη”. Ομιλητές θα ήσαν ο βουλευτής της
ΕΔΑ Γρηγόριος Λαμπράκης και ο δικηγόρος Πειραιώς
Ρηγόπουλος.
Οι δύο ομιληταί έφθασαν στη Θεσσαλονίκη αεροπορικώς
στη 1.30’. Ο Λαμπράκης, πρωταθλη-τής της Ελλάδος
και των Βαλκανίων στα άλματα, που διετήρησε τον
τίτλο του επί 24 χρόνια –1935 έως 1959– ήταν και
ταυτοχρόνως και ένας γνωστός επιστήμων: Υφηγητής
μαιευτηκής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, διεκδικούσε
την έδρα της ενδοκρινολογίας και είχε συγγράψει
για το σκοπό αυτό ογκόδες βιβλίο 1800 σελίδων
(“Κλινική Ενδοκρινολογία”). Ήταν ταυτοχρόνως
με την μαχητικότητα και το θάρρος του, δημοφιλής
πρωτοπαλαιστής του ανενδότου.
Το κέντρο “Πικαντίλλυ” όπου θα γινόταν η
συγκέντρωσις βρίσκεται στη οδό Αριστοτέλους. Εί-
χε λάβει η αστυνομία τα μέτρα της για την τήρησι
της τάξεως; Από τις 2 μ.μ. ο αστυνομικός διευθυντής
συνταγματάρχης Καμουτσής είχε εκδώσει τις διαταγές
για να κινητοποιηθή η εξής δύναμις της Χωροφυ-λακής:
‘Εξη αξιωματικοί με 40 οπλίτες στο Ε’ αστυνομικό τμήμα
της περιφερείας.
Τρεις αξιωματικοί και 20 οπλίτες στο Γ’ αστυνομικό
τμήμα.
Ένας λόχος του Γ’ τάγματος Χωροφυλακής στον χώρο
της Διεθνούς Εκθέσεως.
Συνολικά 15 αξιωματικοί και 128 οπλίτες. Αρκετά ισχυρή
σελ. 39
επάνδρωσις του μηχανισμού αστυ-νομεύσεως, που όμως
είχε το εξής ασθενές σημείο, το οποίο θα μπορούσε να
επιδράση αργότερα στο ξε-τύλιγμα των γεγονότων:
Η δύναμις αυτή, κατά τις διαταγές που εξεδόθησαν
εκινητοποιείτο “προς πρόληψιν συγκροτήσεως
διαδηλώσεως μετά το πέρας της συγκεντρώσεως
υπό των συμμετασχόντων της συγκεντρώσεως
κομμουνιστών, ή ετέρων εκνόμων ενεργειών των”. Αυτό
τουλάχιστον βεβαίωσε ο Επιθεωρητής Αρεοπαγίτης
Γεωργίου, που μετά ένα μήνα έκανε διοικητική ανάκρισι
για τα γεγονότα.
Έτσι όμως, η αστυνομία είχε στραμμένες τις κεραίες
της, τα κλομπς και –εν ανάγκη– τις κάννες της προς
την αριστερά πλευρά. Καμιά πρόβλεψις για την δεξιά
πλευρά. Δεν υπελόγιζε σε βιαιότητες που θα προήρχοντο
από εκεί.
Η συγκέντρωσις όμως παρουσίασε μιαν απροσδόκητη
ανωμαλία: Ξαφνικά, λίγη ώρα πριν από την έναρξί της,
ο ιδιοκτήτης του “Πικαντίλλυ” αρνήθηκε να διαθέση
την αίθουσά του. Στην αρχή η Επιτροπή των Οπαδών
της Ειρήνης πήγε να την ματαιώση. Αλλά την τελευταία
στιγμή απεφάσισε να την πραγματοποιήση 500 μέτρα πιο
πέρα, στη αίθουσα του Δημοκρατικού Συνδικαλιστικού
Κινήματος, στην διασταύρωσι των οδών Βενιζέλου
και Ερμού. Άφησε λοιπόν ένα μέλος της έξω από το
“Πικαντίλλυ” να ειδοποιή τους προσερχομένους και
έσπευσε να εγκατασταθή στη νέα αίθουσα, όπου άρχισε
η συρροή των οπαδών από τις 7.30’. Ένα μεγάφωνο,
στημμένο σε παράθυρο, μετέδιδε γοερά τα συνηθισμένα
σε τέτοιες περιπτώσεις, αριστερά συνθήματα: “Ειρήνη
και αφοπλισμός”, “Όχι άλλος πόλεμος”, “Κάτω οι βάσεις
του θανάτου”, “Έξω τα Πολάρις”.
Στο μεταξύ, όμως, μπροστά από το μέγαρο όπου ήταν
η αίθουσα της συγκεντρώσεως, μαζεύθη-κε ένα άλλο
πλήθος. Δεν ήσαν οπαδοί της Επιτροπής Ειρήνης.
Αποτελούσαν μια μάζα ανθρώπων ποικίλης συνθέσεως
και εμφανίσεως, που οι επίσημες εκθέσεις θα τους
αναφέρουν ως “αντιφρονούντας προς τους οπαδούς
της Επιτροπής Ειρήνης”. Στην πραγμα-τικότητα
επρόκειτο για μια “αντισυγκέντρωσι”, όπως την
καθόριζαν τα σχέδια του παρακρατικού μηχανισμού
που προαναφέραμε. Μόλις εγνώσθη ότι επρόκειτο να
γίνη η συγκέντρωσι εκείνη, το παρακράτος κινήθηκε.
Τα μέλη των ειδικευμένων, εντεταλμένων οργανώσεων
συνέρευσαν στον χώρο της συγκεντρώ-σεως, με
σκοπό να την διαλύσουν, να την ματαιώσουν και να
τρομοκρατήσουν την αριστερά ώστε να ψυ-χρανθή η
e-Δίαυλος |
διάθεσίς της για τέτοιες εκδηλώσεις.
Στις 8.15’ είχε γεμίσει η αίθουσα της συγκεντρώσεως.
Τότε ο δικηγόρος Ι. Πάτσας, μέλος της Επιτροπής,
ξεκίνησε για να φέρη τους ομιλητάς. Όταν βγήκε από
το κτίριο, δυσκολεύθηκε να ανοίξει δρόμο ανάμεσα
στην μάζα των “αντιφρονούντων”, που απέκλειε πια
την είσοδο και παρεμπόδιζε σε άλλους “οπαδούς της
Ειρήνης” να προσέλθουν. Δεν τον επείραξε, όμως, κανείς,
μολονότι φαίνεται ότι πολλοί τον γνώριζαν. Έφτασε στο
ξενοδοχείο “Κοσμοπολίτ” που βρισκόταν εκεί κοντά,
συνήντησε τον Λαμπράκη και τον Ρηγόπουλο και όλοι
μαζί κατευθύνθηκαν προς το κτίριο της συγκεντρώσεως.
Όταν όμως φθάσαν στην είσοδο, οι συγκεντρωμένοι
πολίτες αναταράχθηκαν. Ακούστηκε η κραυγή:
– Ο Λαμπράκης είναι!
Και αμέσως ένα πλήθος ατόμων χύθηκε στον βουλευτή,
κραυγάζοντας. Δεν επρόκειτο για φραστική απλώς
αποδοκιμασία. Γροθιές πέσαν επάνω του, χέρια τον
αρπάξαν, πόδια τον κλωτσούσαν. Αλλ’ ο πρωταθλητής
αντέδρασεν και μοιράζοντας γροθιές, άνοιξε δρόμο ως
την πόρτα, ακολουθούμενος από τους συνοδούς του,
που κανείς δεν έθιξε. Η πόρτα άνοιξε, ο Λαμπράκης
με τον Πάτσα ριχθήκαν μέσα. Έκλεισε όμως αμέσως
και ο Ρηγόπουλος έμεινε απ’ έξω. Μωλωπισμένος,
χτυπημένος στο μέτωπο ο Λαμπράκης, έγινε δεκτός από
τους συγκεντρωμένους με ενθουσιασμό και με κραυγές
οργής για την ενα-ντίον του επίθεσι. Αλλά μόλις πέρασε
η πρώτη στιγμή της εξάψεως, μια ανήσυχη ερώτησις
διέτρεξε την αίθουσα:
– Τι απέγινε Ρηγόπουλος;
Και ακούστηκε η ανεύθυνη απάντησις:
– Τον απήγαγαν και τον κρατούν όμηρο …
Τι είχε απογίνει πράγματι ο δικηγόρος Ρηγόπουλος;
Βλέποντας την πόρτα της εισόδου να κλεί-νη, ενώ
περιβαλλόταν από εχθρική ατμόσφαιρα –δεν τον
έθιξε όμως κανείς, αν και τον είδαν ότι συνώδευε
τον Λαμπράκη– έκανε μεταβολή και επέστρεψε στο
ξενοδοχείο “Κοσμοπολίτ”. Η φήμη όμως ότι “απήχθη
και κρατείται όμηρος”, προκάλεσε έξαψι των πνευμάτων
μέσα στην αίθουσα της συγκεντρώσεως.
Ο δικηγόρος Πάτσας πήρε τότε στο τηλέφωνο τον
διοικητή του Ε’ Τμήματος.
– Έχει απαχθή ο κ. Ρηγόπουλος, του είπε. Σπεύσατε να
τον σώσετε.
Την ίδια στιγμή, ο Λαμπράκης που είχε αρχίσει την
ομιλία του, ανέφερε την εξαφάνισι του δικη-γόρου και
τον φόβο του ότι τον κρατούν ως όμηρο. Στη διοίκησι
σελ. 40
Χωροφυλακής απησχολήθησαν με το ζήτημα. Και ο
ίδιος ο συνταγματάρχης πήρε μαζί του τον ταγματάρχη
Δόλκα και σπεύσαν στο ξενοδο-χείο “Κοσμοπολίτ”. Ο
Ρηγόπουλος, όμως βρισκόταν στο δωμάτιό του. Οι δύο
αξιωματικοί της Χωρο-φυλακής επεκοινώνησαν μαζί
του με το εσωτερικό τηλέφωνο και του πρότειναν:
– Αν θέλετε να επιστρέψετε, θα σας συνοδεύσουμε εμείς
ως την είσοδο.
Εκείνος δέχτηκε και σε λίγο βρισκόταν στην αίθουσα
της συγκεντρώσεως. Η εμφάνισίς του κα-τηύνασε τα
πνεύματα των Οπαδών της Ειρήνης. Όχι όμως και των
συγκεντρωμένων έξω από το κτίριο, που δεν άργησαν
να εκδηλωθούν τα αισθήματά τους.
Στο βήμα ήταν ακόμη ο Λαμπράκης. Και ξαφνικά
ξέσπασε άγριος πετροπόλεμος, που μετεβλήθη σε
γραφική ομηρική μάχη. Οι απ’ έξω, οι “αντιφρονούντες”
ρίχνουν ομαδικώς. Οι πέτρες σπάσαν τα παράθυρα και
πολλές πέσαν μέσα στην αίθουσα, που τις άρπαζαν οι
“Οπαδοί της Ειρήνης” και τις εκφενδόνιζαν προς τα
έξω. Άγριες φωνές εξεχύνοντο και οι δύο πλευρές και
αντηλλάσσοντο με πάθος βρισιές.
– Έξω οι Βούλγαροι, φώναζαν απ’ έξω.
– Πουλημένοι, χαφιέδες, απαντούσαν οι άλλοι.
Τα πράγματα χειροτέρευαν, γιατί μια μεγάλη ομάδα
εφώρμησε πάνω στην πόρτα και προσπα-θούσε να την
παραβιάση, για να εισορμήση μέσα. Πιθανώτατα θα το
κατώρθωνε και θα ακολουθούσε εισβολή με άγνωστες
συνέπειες. Αλλ’ εκείνη την στιγμή κατέφθασαν οι
πρώτοι χωροφύλακες με επί κεφαλής τον διοικητή
του Ε’ Τμήματος. Απώθησαν τους επιτιθέμενους κατά
της πόρτας, η κατάστασις όμως επεδεινούτο από
στιγμή σε στιγμή και ο διοικητής ζήτησε ενίσχυσι.
Αμέσως εμφανίσθηκε απόσπασμα με επί κεφαλής τον
ταγματάρχη Σέττα, που άρχισε να απωθή το μαινόμενο
πλήθος. Αλλά συγχρόνως ο διοικητής του Ε’ Τμήματος
μοίραρχος Παπατριανταφύλλου ανέβηκε στην αίθουσα
και ζήτησε να σταματήση το μεγάφωνο, γιατί εκείνο
ερέθιζε τους “αντιφρονούντας”.
– Όχι, όχι, δεν μπορεί να σταματήση, είπε ο Λαμπράκης,
σε έντονο ύφος. Και επί τη ευκαιρία, ιδού πως με
κατήντησαν.
Του έδειχνε τους μώλωπες και το χτύπημα στο μέτωπο.
Ο μοίραρχος τα κοίταξε με ενδιαφέρον και του είπε:
– Να είσθε βέβαιος, ότι δεν θα επαναληφθή αυτό.
Βαθμιαία φθάναν και άλλες δυνάμεις Χωροφυλακής
και φαινόταν να αποκαθίσταται η τάξις. Τότε εθεάθη
και ο Επιθεωρητής Χωροφυλακής στρατηγός Μήτσου
e-Δίαυλος |
να περιφέρεται με πολιτικά στον χώρο μπροστά στο
κτίριο. Σε λίγο όμως γεννήθηκε το πρόβλημα: Πως
θα αποχωρήσουν χωρίς να υποστούν επιθέσεις οι
Οπαδοί της Ειρήνης; Γιατί οι ομιλιταί τελείωσαν και
οι συγκεντρωμένοι άρχισαν να κατε-βαίνουν για να
φύγουν.
Οι στιγμές ήταν κρίσιμες. Οι “αντιφρονούντες”
αυτήν την ευκαιρία μπορεί να περιμέναν. Ίσως να μην
επρόκειτο να κάνουν τίποτα, αλλά εντύπωσις που
έδιναν ήταν πως ετοιμάζοντο για επίθεσι. Και οι επί
κεφαλής της Χωροφυλακής διέταξαν την πιο άμεση
ενέργεια: Να αδειάση η πλατεία. Αμέσως, πράγματι, οι
άνδρες των αποσπασμάτων άρχισαν να σπρώχνουν το
πλήθος σε βάθος προς τις οδούς Ερμού και Βενιζέλου
και μπροστά στο κτίρο σε ευρεία έκτασι δεν υπήρχαν
παρά χωροφύλακες.
Το πρόβλημα όμως δεν είχε λυθή, γιατί οι επιθέσεις
μπορούσαν να γίνουν πιο κάτω. Ο συνταγ-ματάρχης
Καμουτσής μια λύσι βρήκε: Διέταξε να έλθουν αμέσως
λεωφορεία, να παραλάβουν τους “Οπαδούς της
Ειρήνης” και να τους μεταφέρουν σε μεγάλη απόστασι.
Πράγματι, ο ανθυπομοίραρχος Σχοι-νάς έτρεξε στην
οδό Σπανδωνή, όπου υπήρχε στάσις λεωφορείων και
έφερε γρήγορα πέντε οχήματα.
Στο μεταξύ, είχε αρχίσει η έξοδος από την αίθουσα. Πρώτος
βγήκε στον δρόμο ο Λαμπράκης. Τον περιβάλλαν οι
Πάτσας, Τριανταφυλλίδης, Παπαδημητρίου, Καστρινός
και Ρηγόπουλος. Ο Λαμπρά-κης αντικρύζοντας τον
αστυνομικό διευθυντή Καμουτσή, τον πλησίασε και του
είπε:
– Βλέπετε συνταγματάρχα, αυτά τα σημάδια; Είναι από
γροθιές εκείνων των ανθρώπων.
– Λυπούμαι γι’ αυτό, αλλά δεν το προλάβαμε. Τώρα σας
συνιστώ να φύγετε με τα λεωφορεία που φέραμε για να
μην έχουμε τα ίδια.
– Σας ευχαριστούμε, αλλά δεν δεχόμαστε, ήταν η
απάντησις του Λαμπράκη. Θα πάμε με τα πόδια.
Ο βουλευτής Καβάλας της ΕΔΑ Τσαρουχάς δεν είχε
έρθει στην συγκέντρωσι. Βρισκόταν στα γραφεία
του κόμματός του, όταν έφτασε στ’ αυτιά του η φήμη
για την απαγωγή του Ρηγοπούλου. Έτρεξε αμέσως
στην Διεύθυνσι της Αστυνομίας, αναζητώντας τον
συνταγματάρχη Καμουτσή, αλλά τον πληροφόρησαν
ότι παρακολουθούσε τα πράγματα έξω από την
συγκέντρωσι.
Ο βουλευτής Τσαρουχάς έφθασε εκεί και έψαχνε να
βρη τον συνταγματάρχη, ο οποίος όμως φορούσε
σελ. 41

πολιτικά και δεν τον διέκρινε. Κατευθύνθηκε τότε
στην είσοδο του κτιρίου και ήθελε να χτυπήση την
πόρτα για να του ανοίξουν. Μόλις είχε τελειώσει την
ομιλία του ο Λαμπράκης και ακουγόταν η θύ-ελλα των
χειροκροτημάτων. Εκείνη τη στιγμή, δέχτηκε από πίσω
δυο γερά χτυπήματα στο κεφάλι από κάποιον άγνωστο
που εξαφανίσθηκε μέσα στο πλήθος. Ο Τσαρουχάς
αισθάνθηκε να τρέχει το αίμα του. Κανείς δεν τον
βοήθησε. Κανείς δεν εστράφη κατά του δράστου.
Τραυματισμένος ο βουλευτής απευθύνθηκε σ’ έναν
ανθυπομοίραρχο εκεί κοντά:
– Με τραυμάτισαν. Πρέπει να μεταφερθώ με
ασθενοφόρο. Έχω πάθει πριν από λίγον καιρό έμ-
φραγμα του μυοκαρδίου και φοβάμαι. Βοηθήστε με, σας
παρακαλώ.
Ο ανθυπομοίραρχος στράφηκε στον μοίραρχο
Παπατριανταφύλλου και ψάξαν να βρουν κανέ-
να ιδιωτικό αυτοκίνητο. Κατά σύμπτωσι εκείνη την
στιγμή περνούσε ένα άδειο ασθενοφόρο του Σταθμού
Α’ Βοηθειών, στο οποίο επιβιβάσαν τον αιματωμένο
Τσαρουχά. Αλλά ενώ έμπαινε μέσα, ακούσθηκε μια
e-Δίαυλος |
φωνή:
– Κάτω οι δολοφόνοι …
Από την είσοδο του κτιρίου μια ομάδα νεαρών
αποσπάσθηκε από την μάζα των “αντιφρονού-ντων”
και χύθηκε πάνω στον βουλευτή.
Τον σύραν έξω και τον κακοποίησαν σκληρώς. Και με
μεγάλη προσπάθεια των ασυνομικών διεσώθη για να
μεταφερθή στον Σταθμό Α’ Βοηθειών.
Στο μεταξύ, ο Λαμπράκης με τους συνοδούς του
συνέχιζαν την πορεία τους, όταν ξαφνικά ένα τρίκυκλο
τρέχοντας ολοταχώς έπεσε επάνω τους. Παρέσυρε
τον Λαμπράκη, τον έριξε χάμω και συνέχισε τον
δρόμο του. Ένας άλλος άνθρωπος, εκτός του οδηγού,
βρισκόταν στο αμάξωμα του τρικύκλου. Ένας άλλος
άνθρωπος, πήδηξε αστραπιαία επάνω μόλις χτυπήθηκε
ο Λαμπράκης. Ήταν ο Χατζηαποστόλου, ένας από τους
συνοδούς του, που όπως εδήλωσε αργότερα “ήταν κάτι
σαν σωματοφύλακάς του”. Και ενώ το τρίκυκλο έτρεχε
ολοταχώς, ο Χατζηαποστόλου ρίχθηκε πάνω στον
κοντόσωμο άνδρα του αμα-ξώματος.
Δεν δυσκολεύθηκε να τον εξουδετερώση και τότε έπεσε
πάνω στο κουβούκλιο του τρικύκλου. Με τις γροθιές
του χτυπούσε το κρυστάλλινο δεξί παράθυρο του
οδηγού, για να τον αναγκάση να σταμα-τήση. Το έσπασε
γρήγορα, αλλά ο οδηγός εξακολουθούσε τον ξέφρενο
δρόμο του. Τελικά όμως έστριψε στην οδό Τσιμισκή και
στη διασταύρωσί της με την Καρόλου Ντηλ σταμάτησε
τόσο απότομα, ώστε στο αμάξωμα σε δύο αντίπαλοι
πετάχθηκαν κάτω. Στο σημείο εκείνο της διασταυρώσεως
στεκόταν ο υποδιοικητής της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας
Θεσσαλονίκης Παν. Παρταλίδης, φορώντας την στολή
του. Και έκπληκτος αντελήφθη μπροστά στα μάτια του
την συνέχεια της κινηματογραφικής σκηνής.
Καθώς το τρίκυκλο στάθμευσε απότομα, εκείνος που
βρισκόταν στο αμαξωμα έδωσε μια αιφ-νιδιαστική
σπρωξιά στον Χατζηαποστόλου και τον πέταξε
έξω, κάνοντάς τον να πέση πάνω στην άσφαλ-το.
Ταυτοχρόνως ο οδηγός, αφήνοντας την μηχανή σε
λειτουργία, πήδησε από την θέση του κρατώντας στο
χέρι του ένα κλόμπ και άρχισε να κτυπά τον ξαπλωμένο
Χατζηαποστόλου, ο οποίος έβαλε τις φωνές ζητώντας
βοήθεια.
Τότε παρενέβη ο Παν. Παρταλίδης. Άρπαξε τον οδηγό
γερά από το μπράτσο, φωνάζοντας:
– Σταμάτα να χτυπάς. Σε συλλαμβάνω…
Η θέα της στολής επέδρασε αποφασιστική. Ο οδηγός
πραγματικά σταμάτησε το ξυλοκόπημα και έμεινε
σελ. 42
ακίνητος με το κλομπ στο χέρι, ενώ ο άλλος επιβάτης
του τρικύκλου τόβαζε στα πόδια.
– Σβήσε την μηχανή, πρόσταξε ο υποδιοικητής της
Πυροσβεστικής, χωρίς να αφήση το χέρι του.
Εκείνος συνεμορφώθη σιωπηλός. Στο μεταξύ, είχαν
τρέξει μερικοί διαβάτες που παρηκολούθη-σαν την
σκηνή και κατέφθασε ο τροχονόμος χωροφύλαξ
Χαράλαμπος Ασπιώτης.
– Τι τρέχει εδώ; ρώτησε.
– Αυτός χτυπούσε εκείνον, φώναξαν οι θεαταί,
δείχνοντας τον οδηγό και τον Χατζηαποστόλου, που
τον βοηθούσαν να σηκωθή.
Ο υποδιοικητής της Πυροσβεστικής το επιβεβαίωσε
και του παρέδωσε τον οδηγό, ο οποίος τώ-ρα φαινόταν
πειθήνιος.
– Αυτός πρέπει να συλληφθή, του είπε.
– Γιατί τον χτυπούσες; ρώτησε ο τροχονόμος.
Εκείνος δεν απήντησε, αλλ’ ο χωροφύλαξ τον κρατούσε
από τον γιακά, ενώ του πήρε το κλομπ. Στο μεταξύ, ο
Παν. Παρταλίδης είχε κατευθυνθή σε ένα περίπτερο
εκεί δίπλα και τηλεφώνησε στην Άμεσο Δράσι. Σε
λίγο κατεύθασε το υπ’ αριθ. ΕΒΧ 867 αυτοκίνητο της
Χωροφυλακής, με επιβαίνοντα τον ενω-μοτάρχη Απ.
Γεωργακόπουλο. Ο τροχονόμος του παρέδωσε τον
κρατούμενο και το κλομπ, λέγοντας:
– Άδικος επίθεσις εναντίον εκείνου.
Ο ενωμοτάρχης πήρε τον αριθμό του τρικύκλου: 43981.
Και ενώ ο τροχονόμος ωδηγούσε τον Χατζηαποστόλου
στον Σταθμό Α’ Βοηθειών, το αυτοκίνητο της Αμέσου
Δράσεως παρελάμβανε τον οδη-γό για να τον μεταφέρη
στο 5ον αστυνομικό τμήμα. Εκεί διεπιστώθη η ταυτότης
του. Ήταν κάποιος μεταφορεύς Σπύρος Γκοτζαμάνης,
35 ετών, κάτοικος Τριανδρίας. Ο σύντροφός του πάνω
στο όχημα ονομάζετο Εμμ. Εμμανουηλίδης. Από την
στιγμή εκείνη έμπαιναν πανηγυρικώς στην ιστορία και
αυτοί και το τρίκυκλό τους, για να γίνουν διασημότητες
διεθνούς ολκής και φορείς μιας αμφίβολης δόξας».
Έξω από το κτίριο βρίσκονταν 180 χωροφύλακες που
υποτίθεται ότι φύλαγαν το κτίριο. Εκεί βρισκόταν και
ολόκληρη η ηγεσία της Αστυνομίας: ο πανίσχυρος
τότε επιθεωρητής Χωροφυλακής Βορ. Ελλάδας
στρατηγός Κων. Μήτσου, ο διευθυντής της Αστυνομίας
Θεσσαλονίκης συνταγματάρχης Ευθ. Καμουτσής, ο
υποδιευθυντής της Αστυνομίας αντισυνταγματάρχης
Μιχ. Διαμαντόπουλος, ο διοικητής της Εθνικής
Ασφαλεί-ας Θεσσαλονίκης ταγματάρχης Κων. Δόλκας,
ο διοικητής του Ε’ Αστυν. Τμήματος μοίραρχος Τρ.
e-Δίαυλος |
Παπατριανταφύλλου, ο διοικητής Ασφαλείας του Ε’
Αστυν. Τμήματος υπομοίραρχος Εμμ. Καπελώνης
και ο Δ. Κατσούλης. Και μαζί με όλους αυτούς ο
πρόεδρος της παρακρατικής οργάνωσης, που ανήκαν οι
αντισυγκεντρωθέντες, Ξεν. Γιοσμάς.
Η παρουσία τέτοιας αστυνομικής δύναμης και τόσων
υψηλόβαθμων στελεχών της Αστυνομίας, όμως, δεν
εμπόδισε τους παρακρατικούς τραμπούκους της
αντισυγκέντρωσης να επιτεθούν και να τραυματίσουν
σοβαρά τον βουλευτή Καβάλας της ΕΔΑ Γιώργο
Τσαρουχά, την ώρα που έμπαινε στο κτίριο της
εκδήλωσης. Ο Τσαρουχάς μεταφέρθηκε αναίσθητος,
κάτω από ιδιαίτερες συνθήκες και πολλά περίεργα
και απρόοπτα συμβάντα, στο Σταθμό Α’ Βοηθειών
στο λιμάνι και από εκεί στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ της
Θεσσαλονίκης. Αργότερα θα αποκαλυφθεί ότι τον
χτύπησε ένας γιγαντόσωμος παρακρατικός γνωστός
και από προηγούμενα επεισόδια, ο Φωκάς ή Μποξέρ. Ο
Καπελώνης στο υπόμνημά του γράφει:
«… ενεργώς δε έδρασεν ο υπομοίραρχος Δ. Κατσούλης,
όστις υπεδείκνυε τους κομμουνιστάς εις τους τη εντολή
αντισυγκεντρωθέντας και οι οποίοι τους έδερναν …».
Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι ο Λαμπράκης κατά τη
διάρκεια της ομιλίας του που ακουγόταν έξω από τα
μεγάφωνα είχε προριδοποιήσει:
«Προσοχή, προσοχή. Εδώ βουλευτής Λαμπράκης. Σαν
εκπρόσωπος του έθνους και του λαού, καταγγέλλω ότι
υπάρχει σχέδιο δολοφονίας μου και καλώ τον υπουργό
Β. Ελλάδος, τον νομάρχη, τον εισαγγελέα, τον στρατηγό
χωροφυλακής Μήτσου, τον διευθυντή της Αστυνομίας
και τον διοικητή Ασφαλείας να προστατεύσουν τη
συγκέντρωση και τη ζωή μου».
Όπως αποδείχθηκε αργότερα οι παρακρατικοί
τραμπούκοι ήταν οι ίδιοι που δημιούργησαν επεισό-
δια έξω από το Εργατικό Κέντρο Θεσσαλονίκης την
Πρωτομαγιά του 1962. Ανάμεσά τους και από τους πλέον
δραστήριους ο Σπ. Γκοτζαμάνης που είχε καταδικαστεί
για επιθέσεις κατά των εργατών στα επεισόδια του
Εργατικού Κέντρου. Ο Δ. Κατσούλης δε θεωρείται ο
οργανωτής της αντισυγκέντρωσης των τραμπούκων
πα-ρακρατικών στο χώρο της εκδήλωσης της Επιτροπής
Ειρήνης. Ο υπομοίραρχος Εμμ. Καπελώνης, προφυλακι-
σμένος τότε για ηθική αυτουργία στη δολοφονία του
Γρ. Λαμπράκη, γράφει στο υπόμνημά του, ότι ο συνά-
δελφός του Δ. Κατσούλης της Εθνικής Ασφαλείας
Θεσσαλονίκης ειδοποίησε όλα τα παραρτήματα να
στείλουν τους άνδρες τους στον τόπο της συγκέντρωσης
σελ. 43
και να πάρουν μαζί τους εθνικόφρονες πολίτες, για να
αποδοκιμάσουν τους οπαδούς της ειρήνης. Επειδή
όμως άλλαξε ο τόπος της συγκέντρωσης, όπου θα
μιλούσε ο Λαμπράκης, οι εθνικόφρονες καλούνται να
συγκεντρωθούν στο Ε΄ Αστυνομικό Τμήμα. Εκεί τους
βγάζει λόγο, που τους λέει, ανάμεσα στα άλλα, στόχος
μας ο Λαμπράκης και τους καλεί ύστερα να φύγουν
λίγοι-λίγοι, για να μη γίνουν αντιληπτοί, και συνεχίζει:
«Ο αυτός υπομοίραρχος Κατσούλης προ των επεισοδίων
και της συγκεντρώσεως, διελθών εκ του καταστήματος
της Γενικής Ασφαλείας περί ώραν 4.30’ απογευματινήν
εδήλωσε κομπορρημονών εις τους αξιωματικούς…
”Σήμερον θα δείτε τι θα γίνη …”».
Ο Λαμπράκης κτυπημένος σοβαρά στο κεφάλι
μεταφέρθηκε μισοπεθαμένος στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ.
Συγκινητική ήταν η άμεση κινητοποίηση γιατρών και
νοσηλευτικού προσωπικού για παροχή κάθε είδους
ιατρικής βοήθειας. Η κατάστασή του, όμως κρίθηκε
από την πρώτη στιγμή πραγματικά απελπιστική. Έφερε
κάταγμα στη βάση του κρανίου και τεράστιο αιμάτωμα
στον εγκέφαλο. Μάλιστα ο προϊστάμενος της Β’ Χει-
ρουργικής Κλινικής του νοσοκομείου, καθηγητής Ν.
Καβαζαράκης, μετά τις πρώτες εξετάσεις, δεν άφησε κα-
μιά ελπίδα για τη ζωή του βουλευτή της ΕΔΑ. Δήλωσε
χαρακτηριστικά:
«Από επιστημονικής πλευράς ο θάνατος θα πρέπει να
είναι ζήτημα ωρών …».
Και συγχρόνως το πρώτο συμπέρασμα: ο Λαμπράκης
δεν χτυπήθηκε θανάσιμα από το τρίκυκλο, αλ-λά έφερε
βαθύ τραύμα στο κρανίο μάλλον από ρόπαλο…
Αργότερα, ο εισαγγελέας Εφετών Π. Δελαπόρτας
αναφέρει στην πρότασή του στο Συμβούλιο Εφε-τών,
ότι
«…ένα άτομο, που βρισκόταν στην καρότσα του
τρίκυκλου, κραδαίνοντας ρόπαλο ή σιδερένιο λοστό,
χτύπησε με δύναμη τον Λαμπράκη στο κεφάλι…»
Στον τόπο του εγκλήματος κανένας αστυνομικός δεν
επενέβη, ούτε καταδίωξε τους δράστες και το τρίκυκλο
του θανάτου. Το έγκλημα είχε οργανωθεί με τέτοιο
τρόπο ώστε να εμφανιστεί ως τροχαίο ατύχημα με
άγνωστο δράστη και όχι ως δολοφονία. Η τόλμη, όμως
και το θάρρος ενός απλού ανθρώπου χάλασαν τα σχέδια
των σκευωρών και του παρακράτους. Ήταν ο Μανόλης
Χατζηαποστόλου, γνωστός στη Θεσσαλονίκη ως Τίγρης.
Ο Τίγρης είδε τη σκηνή της επίθεσης στον Λαμπράκη
και τρέχοντας κυνήγησε το τρίκυκλο. Στη διασταύρωση
των οδών Τσιμισκή και Βενιζέλου πήδηξε με κίνδυνο
e-Δίαυλος |
της ζωής του στην ανοιχτή καρότσα του τρί-κυκλο και
συνεπλάκη με ένα άτομο που βρισκόταν εκεί. Κατόρθωσε
να σταματήσει το τρίκυκλο στη διασταύρωση των οδών
Τσιμισκή και Καρ. Ντηλ, μακριά από τον τόπο των
τραγικών γεγονότων. Ακολούθησε συμπλοκή με τον
οδηγό που του επιτέθηκε με αστυνομικό γκλομπ. Όπως
θα ομολογήσει αργότερα ο εκ των φυσικών αυτουργών
Εμμ. Εμμανουηλίδης το γκλομπ του Γκοτζαμάνη ήταν
ένα απ’ αυτά που διένειμε εκείνο το πρωί ο διοικητής
Ασφαλείας του Ε΄ Αστυν. Τμήματος, μοίραρχος Εμμ.
Καπελώνης, στους μάχιμους παρακρατικούς.
Το τρίκυκλο περικυκλώθηκε από πολίτες και ένας
τροχονόμος, ο Χαρ. Ασπιώτης, που βρισκόταν τυ-
χαία εκεί, συνέλαβε τους Σπ. Γκοτζαμάνη για τροχαία
παράβαση και τους οδήγησε στο Ε’ Αστυν. Τμήμα.
Ο Εμμανουηλίδης κατόρθωσε να διαφύγει και
κτυπημένος όπως ήταν από την πάλη του με τον Τίγρη
πήγε στα γραφεία τοπικής εφημερίδας δήλωσε στους
δημοσιογράφους ότι τον χτύπησαν … κομμουνιστές.
Τους παρεκάλεσε δε να συμπεριλάβουν το όνομά του
στους τραυματίες των γεγονότων. Απέβλεπε, άραγε,
σε ανταλλάγματα και ειδικό επίδομα για τη δράση
του; Ο Εμμανουηλίδης συνελήφθη λίγο αργότερα όταν
ο Τίγρης τον ανεγνώρισε από τις φωτογραφίες της
αντισυγκέντρωσης που δημοσιεύτηκαν στις εφημερίδες.
Η δολοφονική επίθεση στον Γρ. Λαμπράκη μοιάζει
να είχε προαναγγελθεί. Σε επιστολή του γνωστού
παρακρατικού Απ. Μπόνου, προς τον πρωθυπουργό
και ορισμένους υπουργούς, τον Απρίλιο του 1961, δια-
βάζουμε:
«… Εις την πολύπαθη ακραία αυτήν περιοχήν της
σελ. 44
Β. Ελλάδος, την άλλοτε μεγάλην προσφυγού-πολιν
και σήμερον εργατούπολιν της Θεσσαλονίκης, τον
Συνοικισμόν Τούμπας, όλοι ημείς οι πολεμισταί της
Εθνικής Αντιστάσεως που προτάξαμεν πάντοτε τα στήθη
μας εναντίον των προδοτών σλαβο-κομμουνιστών […]
με πόνο και οδύνη βλέπουμε σήμερον, υπό τον βασιλέα
μας και το εθνικόν μας κρά-τος, να κινούνται ελεύθερα
και με θράσος οι προχθεσινοί σφαγείς των αδελφών
μας και προδότες της πατρίδος μας κομμουνισταί
βουλευτές της ΕΔΑ οι οποίοι όχι μόνον διαφωτίζουν και
προπαγανδίζουν τας ιδέας των καμουφλαρισμένοι κάτω
από τη μάσκα του δήθεν δημοκρατικού αλλά και να μας
προκα-λούν, να επιτίθενται δε εναντίον αστυνομικού
οργάνου, όπως συνέβη προχθές, εις τον συνοικισμόν μας.
Δια της παρούσης επιθυμούντες ίνα διαμαρτυρηθώμεν
εντονότατα, ποιούμεθα υστάτην έκκλησιν προς υμάς
ίνα θελήσετε και διατάξητε τα δέοντα, εγκαίρως, προς
αποκατάστασιν του γοήτρου του κράτους εφ’ ενός και αφ’
ετέρου την αυστηράν τιμωρίαν των παρεκτρεπομένων
κομμουνιστών καθ’ όσον η υπομονή μας πλέον έχει
εξαντληθεί και πολύ φοβούμεθα ότι δεν θα δυνηθώμεν
να συγκρατήσωμεν εις το μέλλον τους εξοργισθέντες
συμπολίτας μας και τα θύματα των κομμουνιστών από
δικαίαν τιμωρίαν…»
Μετά τη σύλληψη των φυσικών αυτουργών αποδείχθηκε
ότι:
Ο Σπ. Γκοτζαμάνης ήταν εθνικόφρονας και φανατικός
αντικομμουνιστής, μέλος της οργάνωσης του δοσίλογου
της Κατοχής Ξεν. Γιοσμά. Γνωστός παρακρατικός. Ήταν
οργανωμένος στο σωματείο Σύνδεσμος Α-γωνιστών και
Θυμάτων Εθνικής Αντιστάσεως Βορείου Ελλάδος. Σε
έρευνα που έγινε στο σπίτι του, από τους Αντιεισαγγελέα
Ν. Αθανασόπουλο και Τακτικό Ανακριτή Χρ.
Σαρτζετάκη, μετά το θάνατο του Λαμπράκη, βρέ-θηκε
ειδική ταυτότητα μέλους της παρακρατικής οργάνωσης
του Ξεν. Γιοσμά και βεβαίωση που ανέφερε:
«ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ ΚΑΙ ΘΥΜΑΤΩΝ
ΕΘΝΙΚΗΣ
ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΩΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ
ΔΙΕΥΘΥΝΣΙΣ: Λοφίσκου Τούμπας 55 – ΤΗΛ. 20.024 &
22112 –
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αριθ. Πρωτ. 3/52 Εν
Θεσσαλονίκη 20 Φεβρουαρίου 1963
ΒΕΒΑΙΩΣΙΣ
«Ο υπογεγραμμένος πρόεδρος του “Συνδέσμου
e-Δίαυλος |
Αγωνιστών και Θυμάτων Εθνικής Αντιστάσεως Β.
Ελλάδος” Ξεν. Γιοσμάς
Βεβαιώ
Εν γνώσει των συνεπειών του νόμου ότι ο Γκοτζαμάνης
Σπύρος του Βασιλείου, κάτοικος Τριανδρίας, τυγχάνει
αγωνιστής και αντικομμουνιστής, θύμα του πατρός του,
σύνδεσμος και μέλος της καθ’ ημάς οργανώσεως του
μαχητικού τμήματος αυτόθι.
Η παρούσα του χορηγείται ίνα του χρησιμεύει όπου δει.
Ο Πρόεδρος
Ξενοφών Γιοσμάς
Οπλαρχηγός της
Εθνικής Αντιστάσεως»
Και από κάτω:
«ΕΘΕΩΡΗΘΗ
Δια το γνήσιον της υπογραφής του κ. Προέδρου
Εν Θεσσαλονίκη τη 22.2.1963
Ο Διοικητής α.α.
(υπογραφή)».
Από το ποινικό μητρώο του Σπ. Γκοτζαμάνη
φαίνεται ότι:
α) την 15.09.1948 καταδικάζεται από το Μονομελές
Θεσσαλονίκης σε φυλάκιση ενός (1) μηνός για
τραυματισμό
β) την 26.06.1953 καταδικάζεται από το Διαρκές
Στρατοδικείο Θεσσαλονίκης σε φυλάκιση 20 ημε-ρών
για εξύβριση ανωτέρου
γ) την 11.02.1957 καταδικάζεται από το Μονομελές
Θεσσαλονίκης σε φυλάκιση 10 ημερών με τριε-τή
αναστολή για εξύβριση
δ) την 16.01.1963 καταδικάζεται από το Μονομελές
Θεσσαλονίκης σε φυλάκιση 10 ημερών για ε-λαφρές
σωματικές κακώσεις
ε) την 01.03.1963 καταδικάζεται από το Μονομελές
Θεσσαλονίκης σε φυλάκιση 35 ημερών, κατά
συγχώνευση, για ελαφρές σωματικές βλάβες, φθορά και
απειλή
στ) την 30.07.1963 καταδικάζεται από το Τριμελές
Θεσσαλονίκης σε φυλάκιση ενός (1) μηνός και 25
ημερών, κατά συγχώνευση, για απλή σωματική βλάβη
και απειλή.
Ο Ξενοφών Γιοσμάς ήταν γνωστός και ως Φον Γιοσμάς.
Στη διάρκεια της κατοχής εργάστηκε ως δημοσιογράφος
στη γερμανική προπαγάνδα και ως ανθυπολοχαγός στο
γραφείο του χασάπη και δήμιου της Θεσσαλονίκης δρ.
Μαξ Μέρτεν στη Γερμανική Στρατιωτική Διοίκηση.
σελ. 45
Όταν οι Γερμανοί αποχωρούσαν από την Ελλάδα
ο Γιοσμάς τους ακολούθησε μέχρι τη Βιέννη. Μετά
την Απελευθέρωση, ο Δικαστήριο Δοσιλόγων τον
καταδίκασε σε θάνατο. Το Γ.Ε.Σ., με το υπ’ αριθ. Πρωτ.
21/2/10/9 της 04.04.1946 έγγραφό του, αναφέρει για
τον Ξεν. Γιοσμά:
«…Κατά το διάστημα της Κατοχής έδρασεν εγκληματικώς
εις βάρος του Ελληνικού στοιχείου, δεν συνεκροτήθη
δυνάμει διαταγής της τότε Ελληνικής Κυβερνήσεως
Κατοχής, αλλά τη υποδείξει και ε-γκρίσει των Γερμανικών
Αρχών, ήτο δε εξάρτημα του Γερμανικού Στρατού τας
διαταγάς του οποίου εξε-τέλει. Τα όργανα ταύτης
εμισθοδοτούντο υπό των Γερμανικών Αρχών».
Από ποινικό μητρώο του Ξεν. Γιοσμά φαίνεται ότι:
α) την 08.09.1930 καταδικάζεται από το Πλημμελειοδικείο
Θεσσαλονίκης σε φυλάκιση 10 ημερών, με μετατροπή,
για εξύβριση
β) την 23.03.1931 καταδικάζεται από το Πλημμελειοδικείο
Θεσσαλονίκης σε φυλάκιση 15 ημερών, με μετατροπή,
για εξύβριση
γ) την 24.04.1931 καταδικάζεται από το Εφετείο
Θεσσαλονίκης σε φυλάκιση 10 μηνών για αποπλά-νηση
και ασέλγεια
δ) την 06.12.1933 καταδικάζεται από το Μονομελές
Κατερίνης σε φυλάκιση 5 ημερών, με μετατρο-πή, για
απόπειρα τραυματισμού
ε) την 10.03.1939 καταδικάζεται από το Πλημμελειοδικείο
Θεσσαλονίκης σε φυλάκιση 3 μηνών για υπεξαίρεση
στ) την 26.04.1939 καταδικάζεται από το Εφετείο
Θεσσαλονίκης σε φυλάκιση 3 μηνών, με μετατρο-πή, για
συνέργια σε μοιχεία
ζ) την 17.08.1939 καταδικάζεται από το Πλημμελειοδικείο
Θεσσαλονίκης σε φυλάκιση 3 μηνών για υπεξαίρεση
η) την 09.03.1943 καταδικάζεται από το Πλημμελειοδικείο
Θεσσαλονίκης σε φυλάκιση 5 μηνών για εκβίαση και
απόπειρα εκβίσασης
θ) την 09.11.1945 καταδικάζεται από το Δικαστήριο
Δοσιλόγων σε θάνατο και ισόβιο στέρηση των πολιτικών
δικαιωμάτων για παράβαση της 6ης Σ.Π./45. Η ποινή
μετεράπει.
ι) την 04.11.1947 καταδικάζεται από το Δικαστήριο
Δοσιλόγων σε φυλάκιση ενός (1) έτους και ισό-βιο
στέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων για παράβαση της
6ης Σ.Π./45.
Ο Εμμ. Εμμανουηλίδης ήταν γνωστός τραμπούκος και
παρακρατικός. Ήταν εκείνος που χτύπησε με γκλομπ
ή σιδηρόβεργα τον Λαμπράκη στο κεφάλι πριν ο
e-Δίαυλος |
Γκοτζαμάνης τον ρίξει κάτω με το τρίκυκλο.
Από το ποινικό μητρώο του Εμμ. Εμμανουηλίδη φαίνεται
ότι:
α) την 02.06.1951 καταδικάζεται από το Δικαστήριο
Συνέδρων Θεσσαλονίκης σε φυλάκιση 3 ετών και 2
μηνών και στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων επί τριετία
για βιασμό
β) την 29.03.1955 καταδικάζεται από το Τριμελές
Θεσσαλονίκης σε φυλάκιση ενός (1) μηνός για κλοπή
γ) την 27.03.1956 καταδικάζεται από το Μονομελές
Θεσσαλονίκης σε φυλάκιση 20 ημερών για πα-ράνομη
οπλοφορία
δ) την 13.03.62 καταδικάζεται από το Τριμελές
Θεσσαλονίκης σε φυλάκιση 8 μηνών άνευ μετατρο-πής
για έργω εξύβριση.
Από το ποινικό μητρώο του επιθεωρητή Χωροφυλακής
Βορ. Ελλάδας στρατηγού Κων. Μήτσου φαί-νεται ότι:
α) την 22.09.1938 καταδικάζεται από το Μονομελές
Έβρου σε φυλάκιση 25 ημερών με τριετή ανα-στολή
και ψυχική οδύνη 200 δρχ. για άδικη επίθεση δια
βιαιοπραγιών
β) την 26.09.1940 καταδικάζεται από το Εφετείο
Θεσσαλονίκης σε φυλάκιση 10 ημερών με τριετή
αναστολή για εξύβριση αρχής
γ) την 16.11.1945 καταδικάζεται από το Μονομελές
Αθηνών σε φυλάκιση 15 ημερών, με μετατροπή, για
απρομελέτητα τραύματα.
Μετά το σάλο που προκλήθηκε, η Αστυνομία
Θεσσαλονίκης προσπάθησε να μεταφέρει να τα ρίξει
όλα στον Γκοτζαμάνη. Είναι χαρακτηριστική η αναφορά
για τα γεγονότα του συνταγματάρχη Ευθ. Καμουτσή που
γράφτηκε την επομένη της επίθεσης στον Λαμπράκη:
«… ο δράστης μετά καταδίωξιν από αστυνομικών
οργάνων και πολιτών, συνελήφθη εις την οδό Μεγάλου
Αλεξάνδρου».
Χαρακτηριστικός ήταν και ο τρόπος που παρουσίασαν
τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης φιλοκυβερνη-τικές
εφημερίδες της Αθήνας.
Η εφημερίδα Ακρόπολις της 23 Μαΐου 1963:
«Ο βουλευτής ΕΔΑ κ. Λαμπράκης ετραυματίσθη
βαρύτατα κατόπιν επεισοδίων που προεκλήθη-σαν από
προκλητικότητα οπαδών τα Ειρήνης. Υπέστη τραύματα
και άλλος βουλευτής της ΕΔΑ από το αγανακτήσαν
πλήθος».
Η εφημερίδα ανεβάζει το αγανακτήσαν πλήθος σε 3000
- 4000 άτομα, που συγκεντρώθηκαν αυθορ-μήτως για να
αποδοκιμάσουν την εκδήλωση 200 οπαδών και φίλων
σελ. 46
της Ειρήνης τραγουδώντας πατριωτικά άσματα, σε
αντίθεση με τους οπαδούς της Ειρήνης που έψαλλαν τον
Ύμνο της Ειρήνης προκαλώντας τους πα-τριώτες. Όταν
μάλιστα κατέβηκε από το κτίριο για να διαμαρτυρηθεί ο
βουλευτής Καβάλας της ΕΔΑ Γ. Τσαρουχάς, σημειώνει:
«… εδέχθη επίθεσιν ατόμου κραδαίνοντας ομβρέλλαν και
ετραυματίσθη»
για να συνεχίσει:
«… Μετ’ ολίγον ασθενοφόρον του Σταθμού Α’ Βοηθειών
τον παρέλαβε, πριν όμως απομα-κρυνθή από εκεί,
το πλήθος επετέθη κατά του αυτοκινήτου, έθραυσε
τους υαλοπίνακας και εξυλοκόπησε τον τραυματίαν
βουλευτή».
Την επομένη των γεγονότων της Θεσσαλονίκης ο
Γ. Παπανδρέου, ύστερα από συζήτηση στην κοινο-
βουλευτική ομάδα του κόμματός του, δήλωσε:
«… Η Ένωσις Κέντρου καταγγέλλει και ενώπιον του
Έθνους και ενώπιον της διεθνούς κοινής γνώμης τον
αρχηγόν της ΕΡΕ Κ. Καραμανλή ως ηθικόν αυτουργόν
της πολιτικής δολοφονίας του βου-λευτού Λαμπράκη …»
Η δήλωση αυτή συγκλόνισε κυριολεκτικά τον ελληνικό
λαό, που παρακολουθούσε τις εξελίξεις με συγκίνηση
και έκδηλη ανησυχία.
Άμεση ήταν η αντίδραση του Κ. Καραμανλή με δήλωση-
απάντηση στην καταγγελία του αρχηγού της Ένωσης
Κέντρου:
«… Το πάθος από το οποίον κατέχεται ο κ. Παπανδρέου
τον οδηγεί όχι μόνον εις πολιτικάς αλλά και εθνικάς
απρεπείας. Δια την σημερινήν του δήλωσιν θα εντρέπεται
εις όλη του την ζωήν…».
Ανάλογες ήταν και οι αντιδράσεις και των άλλων
κομμάτων, που αιφνιδιάστηκαν από τα γεγονότα.
Σε αλλεπάλληλες συσκέψεις των στελεχών τους
προσπαθούσαν να εκτιμήσουν το νέο στοιχείο που
εμφανί-στηκε στη πολιτική ζωή και να προβλέψουν τις
επιπτώσεις του.
Το Κόμμα Προοδευτικών επισήμανε
«… την βαρυτάτην ευθύνην της κυβερνήσεως, η οποία
απεδείχθη ανίκανος να προλάβη τα δια-δραματισθέντα
…»
Η ΕΔΑ κατάγγειλε
«… η ξενόδουλος κυβέρνησις της βίας αποκαλύπτεται
αδίστακτος και εμπρός εις το πολιτικόν έγκλημα
προκειμένου να πνίξη τν φωνήν του λαού και να κρατηθά
εις την εξουσίαν…».
Στο νοσοκομείο που νοσηλευόταν ο Γρ. Λαμπράκης
εμφανίστηκε αυτόκλητος ο προϊστάμενος της Ια-
e-Δίαυλος |
τροδικαστικής Υπηρεσίας Αθηνών Δ. Καψάσκης και
εξέτασε τον τραυματία βουλευτή. Μετά την εξέταση ο
Καψάσκης, παρά τις έντονες αντιρρήσεις των καθηγητων
Ν. Καβαζαράκη και Αλ. Συμεωνίδη, αποφάνθηκε ότι
το θανάσιμο χτύπημα επήλθε από την πτώση του στο
πεζοδρόμιο και όχι από πλήξη της κεφαλής δια θλώντος
οργάνου. Η προσπάθεια να εμφανιστεί η δολοφονική
επίθεση ως τροχαίο ατύχημα ήταν προφανής.
Μεγάλη ήταν η επιστημονική κινητοποίηση για τη
σωτηρία του βουλευτή της ΕΔΑ.
Ο καρδιοχειρουργός Δ. Οικονόμου κλήθηκε επειγόντως
από την Αθήνα για να προσφέρει τις υπη-ρεσίες του.
Διαπίστωσε, όμως, ότι ο εγκέφαλος είχε νεκρωθεί και
κάθε χειρουργική επέμβαση ήταν αδύνατη και περιττή.
Μια ομάδα ξένων γιατρών ειδικών σε παρόμοια
περιστατικά, που ήρθε στη Θεσσαλονίκη, παρά τις
προσπάθειές της, δεν κατόρθωσε τίποτα. Ο Βρετανός
νευροχειρουργός Νόρμαν Ντοτ, που έμεινε κοντά στον
Λαμπράκη μέχρι το τέλος, στο ιατρικό δελτίο της 26ης
Μαΐου 1963 δεν άφησε καμιά ελπίδα
«… οιαδήποτε επέμβασις θα ήτο άσκοπος».
Την 27 Μαΐου 1963, ώρα 01.22’, ο Γρ. Λαμπράκης έχασε
τη μάχη με το θάνατο.
Η είδηση του θανάτου του Γρ. Λαμπράκη έγινε γρήγορα
γνωστό σ’ όλο τον κόσμο. Από παντού άρχι-σαν να
φτάνουν μηνύματα θλίψης αλλά και οργής για την
απώλεια του ανθρώπου.
Η φιλοκυβερνητική εφημερίδα Η Βραδυνή της 27ης
Μαΐου 1963, αφού κατακεραυνώνει τους κομ-μουνιστές
που είχαν την ιδέα να μετακαλέσουν ξένους επιστήμονες
για να εξετάσουν τον θανάσιμα τραυμα-τισμένο
βουλευτή, γεγονός που αποτελούσε προσβολή για τους
Έλληνες γιατρούς, αποφαίνεται:
«… τραύμα εις το κρανίον διά σιδηρού οργάνου (λοστού)
δεν υπάρχει ως επιμόνως ισχυρίζο-ντο μέχρι σήμερον οι
κομμουνισταί».
Και συνεχίζει:
«Το ατύχημα συνέβη εκ προσκρούσεως του κρανίου
του ατυχούς βουλευτού επί του λιθίνου ε-πιστρώματος,
προκληθέντος από την εκτίναξιν του σώματος, το οποίον
απώθησε τόσον βιαίως, λόγω της ταχύτητος, το τρίκυκλον
του καθάρματος Γκοτζαμάνη, ώστε να μην προλάβει ο
ατυχής βουλευτής να στηριχθή επί των χειρών του, διά
να μη έχει ο τραυματισμός του τας μοιραίας συνεπείας
που είχεν. Αυτά τα είπε και ο ιατροδικαστής κ. Καψάσκης
εις την έκθεσίν του …».
Ο θάνατος του Γρ. Λαμπράκη προκάλεσε οργή και
σελ. 47
αποτροπιασμό και στον πνευματικό κόσμο της χώρας.
Σημειώνουμε την αντίδραση του ποιητή Γιάννη
Ρίτσου που έγραψε εκείνες τις μέρες ένα ποίημα με
τίτλο Μπροστά σε μια φωτογραφία του Λαμπράκη,
αφιερωμένο στη μνήμη του.
Έντονες υπήρξαν και οι διαμαρτυρίες οργανισμών
παγκόσμιας εμβέλειας και κύρους, όπως η Διεθνής
Ένωση Νομικών, η Διεθνής Επιτροπή για την Αμνηστία
στην Ελλάδα, οι Επιτροπές Ειρήνης από Γαλλία,
Αγγλία, ΕΣΣΔ, Ουγγαρία, Ιταλία, Δανία, Πολωνία,
Τσεχοσλοβακία κ.λπ. Το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ειρήνης
απέ-νειμε στον Λαμπράκη το χρυσό μετάλλιο της
Ειρήνης και καθιέρωσε το Μετάλλιο Γρηγόρη Λαμπράκη
με την εικόνα του αποτυπωμένη στις όψεις του.
Λίγες μέρες μετά το έγκλημα της Θεσσαλονίκης,
και ενώ ο Γρ. Λαμπράκης χαροπάλευε ακόμη, μια
ε-πιτροπή, αποτελούμενη κυρίως από καλλιτέχνες
και διανοούμενους, με πρόεδρο τον μουσικοσυνθέτη
Μίκη Θεοδωράκη ίδρυσε την Δημοκρατική Κίνηση
Νέων “Γρηγόρης Λαμπράκης” με σκοπό την προάσπιση
των ιδα-νικών για τα οποία θυσίασε τη ζωή του ο
συνεργαζόμενος με την ΕΔΑ βουλευτής.
Χωρίς να ανήκει οργανικά στην ΕΔΑ ή να αποκλείει την
προσχώρηση μελών που προέρχονται από τις νεολαίες
άλλων δημοκρατικών κομμάτων, η ΔΚΝΓΛ εντάχθηκε
ιδεολογικά στο χώρο της Αριστεράς, από την οποία
προέρχονταν τα κυριότερα στελέχη της.
Η κηδεία του Γρ. Λαμπράκη έγινε στην Αθήνα την
Τρίτη 28 Μαΐου 1963. Πλήθος κόσμου τον συνό-δεψε
στη τελευταία του κατοικία. Κυρίως νέοι και πολλοί
επιστήμονες, αθλητές, καλλιτέχνες βουλευτές και
ανώνυμοι πολίτες. Ακόμα, πολλοί ξένοι διανοούμενοι
και εκπρόσωποι αρχών και οργανώσεων του εξωτερι-
κού, όπως: εκπρόσωπος της Ιταλικής Γερουσίας, Ιταλοί
και Βρετανοί βουλευτές, εκπρόσωπος του λόρδου Ρά-
σελ, εκπρόσωπος του Κινήματος για τον Πυρηνικό
Αφοπλισμό, ο αντιπρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας
Αντίστασης, αντιπρόσωποι του Γαλλικού Κινήματος
Ειρήνης, ο πρόεδρος της Τσεχοσλαβικής Ομοσπονδίας
Αντιστασιακών Πολεμιστών κ.ά.
Τα συνθήματα που δονούσαν την ατμόσφαιρα ήταν
χαρακτηριστικά:
«Αθάνατος»,
«Ο Λαμπράκης Ζει»,
«Ειρήνη - Δημοκρατία»,
«Όχι άλλο αίμα» κ.λπ.
e-Δίαυλος |
Για τη θέση της (εκτός νόμου) ηγεσίας του ΚΚΕ,
σχετικά με την κηδεία του Γρ. Λαμπράκη, παραθέτουμε
τη μαρτυρία του Γρ. Φαράκου:
«Γύρω από το χαρακτήρα που θα έπρεπε να πάρει
η κηδεία, εκδηλώθηκε τότε -και πήρε αργότερα
μεγαλύτερη οξύτητα- διάσταση εκτιμήσεων ανάμεσα
στο ΚΚΕ και την ΕΔΑ.
Η ηγεσία του ΚΚΕ, ακολουθώντας τα δογματικά
ιδεολογήματά της, διαπιστώνει, από το εξωτερικό, ότι
τη δολοφονία ενέπνευσε και οργάνωσε η κυβέρνηση
Καραμανλή, χωρίς να βλέπει ότι αυτό δεν μπορούσε
να δικαιολογηθεί λογικά. Εκτιμούσε ότι υπήρξε
κενό εξουσίας, είχε δημιουργηθεί “επανστατι-κή
κατάσταση”, άρα θεωρούσε πως η αντιπολίτευση, έστω
και παραβαίνοντας τους συνταγματικούς θεσμούς, θα
έπρεπε να προχωρήσει σε κατάληψη της εξουσίας. Όσοι
όμως ζούσαν άμεσα γεγονότα, ήταν υποχρεωμένοι να
δούν -και είδαν- με περισσότερη ψυχραιμία τις ραγδαίες
εξελίξεις».
Ένα μήνα μετά τη δολοφονία του Λαμπράκη, την
27 Ιουνίου 1963, και ενώ στην Ελλάδα πλανάται το
ερώτημα ποιοι και γιατί σκότωσαν τον Λαμπράκη, ο
Αμερικανός επιστήμονας Λ. Πόλινγκ (βραβείο Νόμπελ
για την Ειρήνη) έστειλε επιστολή στον Πρόεδρο των
ΗΠΑ Τζ. Φ. Κένεντι με το εξής ερώτημα:
«Μπορεί ο πρόεδρος Κένεντι να διαβεβαιώσει τον
αμερικανικό λαό ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ και η CIA
δεν αναμείχθηκαν στην επίθεση κατά της συγκέντρωσης
για την Ειρήνη στη Θεσσαλονίκη, κατά την οποία
δολοφονήθηκε ο Γρηγόρης Λαμπράκης;».
Δεν είναι γνωστό αν υπήρξε απάντηση στο ερώτημα.
Είναι γεγονός, όμως, ότι την 22 Νοεμβρίου 1963 ο
Αμερικανός πρόεδρος θα δολοφονηθεί στο Ντάλας του
Τέξας από μηχανισμούς του παρακράτους των ΗΠΑ.
Την ίδια τύχη θα έχει και ο αδελφός του υπουργός
Δικαιοσύνης των ΗΠΑ και γερουσιαστής της Ν. Υόρ-
κης Ρ. Κένεντι τον Ιούνιο του 1968.
Η προανάκριση για τη δολοφονία του Γρ. Λαμπράκη
διεξήχθη στη Θεσσαλονίκη, παρουσία των ει-σαγγελέων
Πρωτοδικών Παν. Αργυρόπουλου και Κ. Παπαντωνίου,
με φερόμενους ως κύριους υπαίτιους του εγκλήματος
τους Σπ. Γκοτζαμάνη, οδηγό του τρίκυκλου και Εμμ.
Εμμανουηλίδη, επιβάτη της καρότσας του οχήματος.
Την 24 Μαΐου 1963 η υπόθεση παραπέμπεται στον
ανακριτή του Γ’ Τμήματος πρωτοδίκη Χρ. Σαρτζε-
τάκη. Τα αδικήματα είχαν χαρακτηριστεί απόπειρα
ανθρωποκτονίας εκ προθέσεως και επικίνδυνος σωματική
σελ. 48
βλάβη εκ προθέσεως. Ο ανακριτής διεύρυνε το φάσμα
της ανάκρισης. Περιέλαβε τον σοβαρό τραυματισμό
και κακοποίηση του βουλευτή Γ. Τσαρουχά από τους
παρακρατικούς της ίδιας αντισυγκέντρωσης και ακόμα,
με τις κατηγορίες επί συνεργεία εις ανθρωποκτονίαν
εκ προθέσεως και επί καταχρήσει εξουσίας προφυλακί-
ζονται ο επιθεωρητής Χωροφυλακής Θεσσαλονίκης,
ο διευθυντής Αστυνομίας και αξιωματικοί της
Χωροφυλακής που ενεπλάκησαν στην υπόθεση.
Ανάλογες κατηγορίες απαγγέλθηκαν κατά πολλών
αντιφρονούντων παρακρατικών και τραμπούκων που
τα ονόματά τους προέκυψαν από την ανάκριση.
Η τακτική ανάκριση διήρκεσε τρία χρόνια. Στο
διάστημα αυτό ήλθαν στο φώς στοιχεία και λεπτομέ-
ρειες γύρω από την όλη υπόθεση και αποκαλύφθηκε
πλήρως το καλά οργανωμένο και γιγαντωμένο, από την
αδράνεια του κράτους, παρακράτος με διασυνδέσεις σε
στρατό, ΚΥΠ και Σώματα Ασφαλείας. Σημαντική ήταν
η συνεισφορά των δημοσιογράφων, ιδιαίτερα των Γ.
Ρωμαίου, Ι. Βούλτεψη και Γ. Μπέρτσου, που με τις έρευ-
νες και αποκαλύψεις τους βοήθησαν να προκύψουν νέα
στοιχεία, με τα οποία τεκμηριώνονταν σε μεγάλο βαθμό
οι υποψίες και οι υπόνοιες.
Αλλά ας δούμε τα γεγονότα με τη σειρά:
27 ΜΑΪΟΥ 1963. Οι ιατροδικαστές Ροβύθης
(Θεσσαλονίκης) και Καψάσκης (αυτόκλητος) έπρεπε,
σύμφωνα με τον εισαγγελέα Παπαντωνίου, να
απαντήσουν στο ερώτημα αν το χτύπημα στο κεφάλι
στο κεφάλι του Λαμπράκη οφειλόταν
«εις βαρείαν πρόσκρουσιν επί σταθεράς σκληράς
επιφανείας, ή εις πλήξιν δια θλώντος οργάνου».
Ο Καψάσκης επέμενε από την αρχή στη σκληρή
επιφάνεια, που σήμαινε χτύπημα, από πτώση, στο
πεζοδρόμιο, άρα τροχαίο. Ο Ροβύθης αρνήθηκε να
υπογράψει την έκθεση και τελικά ο Καψάσκης έγραψε
άλλη, που – επιμένοντας στην άποψή του – πρόσθεσε
ότι δεν αποκλείεται και ή άλλη εκδοχή (το χτύπημα δια
θλώντος οργάνου, άρα εγκληματική ενέργεια).
Δύο καθηγητές πανεπιστημίου, ο Καβαζαράκης κι ο
Συμεωνίδης, και ο χειρούργος – τεχνικός σύμβουλος
της οικογένειας Λαμπράκη, Δ. Φίλης, συμφωνούσαν με
την άποψη Ροβύθη. καταλήξετε; Με τι ασχολείσθε; Δεν αντιλαμβάνεσθε
27 & 30 ΜΑΪΟΥ 1963. Απολογούνται και προφυλακίζονται
οι Σπ. Γκοτζαμάνη και Εμμ. Εμμανουηλίδης.
10 ΙΟΥΝΙΟΥ 1963. Έρχεται στη Θεσσαλονίκη ο
εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Κ. Κόλλιας για… επι-
θεώρηση των δικαστικών υπηρεσιών. Αμέσως συγκαλεί
e-Δίαυλος |
σύσκεψη στο Δικαστικό Μέγαρο. Για την υπόθεση
Λαμπράκη πρότεινε κάτι πρωτοφανές: να χωριστεί η
δικογραφία σε τέσσερις, διαχωρίζοντας τους φυσικούς
από τους ηθικούς αυτουργούς. Και ταυτόχρονα επέστησε
την προσοχή του ανακριτή να αποφύγει τις προφυ-
λακίσεις κρατικών οργάνων και ιδιαίτερα αστυνομικών.
Διατύπωσε και την άποψη για τα γεγονότα ότι
«… εσκοπείτο μάλλον το στραπατσάρισμα του
Λαμπράκη και όχι η θανάτωσίς του».
18 ΙΟΥΝΙΟΥ 1963. Παραιτείται η κυβέρνηση Κων.
Καραμανλή. Αφορμή το ταξίδι του βασιλικού ζεύγους
στο Λονδίνο, που ο πρωθυπουργός είχε συμβουλεύσει
να μη γίνει.
19 ΙΟΥΝΙΟΥ 1963. Σχηματίζεται νέα κυβέρνηση υπό
τον (μέχρι τότε υπουργό Εμπορίου) Παν. Πιπινέλη.
16 & 17 ΙΟΥΛΙΟΥ 1963. Συλλαμβάνονται και
προφυλακίζονται ο υπομοίραρχος Εμμ. Καπελώνης,
διοικητής Ασφαλείας του Ε’ Αστυν. Τμήματος και ο Ξεν.
Γιοσμάς με την κατηγορία της ηθικής αυτουργίας στη
δολοφονία του Γρ. Λαμπράκη. Και γίνεται γνωστό ότι ο
Καπελώνης είχε συναντηθεί με τον Γκοτζαμάνη την 22
Μαΐου 1963, λίγο πριν τα αιματηρά γεγονότα.
23 ΙΟΥΛΙΟΥ 1963. Θυελλώδης συνεδρίαση της Βουλής
για το πολιτικό έγκλημα της Θεσσαλονίκης.
30 ΙΟΥΛΙΟΥ 1963. Αξιωματικοί της Χωροφυλακής
παραπέμπονται στο Ανακριτικό Συμβούλιο.
31 ΙΟΥΛΙΟΥ 1963. Πραγματοποιείται τηλεφωνική
επικοινωνία του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Κ.
Κόλλια με τον ανακριτή στην υπόθεση Χρ. Σαρτζετάκη:
«ΚΟΛΛΙΑΣ: Πότε θα περατώσετε την ανάκρισιν, κύριε
Σαρτζετάκη;
ΣΑΡΤΖΕΤΑΚΗΣ: Προβλέπω περάτωσιν εντός του
μηνός Αυγούστου.
ΚΟΛΛΙΑΣ: Με εξαπατήσατε! Μου είχατε υποσχεθή ότι
η υπόθεσις θα επερατούτο εντός του Ιουνίου!
ΣΑΡΤΖΕΤΑΚΗΣ: Κύριε Εισαγγελεύ, η συγκέντρωσις
του ανακριτικού υλικού επιτυγχάνεται μικρόν κατά
μικρόν. Εργάζομαι νυχθημερόν δια την υπόθεσιν.
ΚΟΛΛΙΑΣ: Απαράδεκτον! Είναι απαράδεκτον το να λέτε
ότι η υπόθεσις αυτή απαιτεί νυχθημερόν απασχόλησιν
επί τόσον χρόνον! Μα επί τέλους πού θέλετε να
ότι με το να εξετάζετε συνεχώς μάρτυρας υπάρχει
κίνδυνος να παραπλανηθήτε και ότι με τον τρόπον
αυτόν εκτίθεται η Δικαιοσύνη και διασύρεται το έργον
της; Και τι είναι αυτά τα περί εμποδίων εις το έργον σας;
Ποίαι τέλος πάντων είναι αυταί αι αόρατοι δυνάμεις;
σελ. 49
ΣΑΡΤΖΕΤΑΚΗΣ: Όντως παρακωλύεται το έργον μου.
Και βεβαίως δεν ευθύνομαι εγώ δια τα δημοσιεύματα
του Τύπου.
ΚΟΛΛΙΑΣ: Προεφυλακίσατε έναν υπομοίραρχον. Δεν
είχαμε συμφωνήσει να προφυλακίζετε αξιωματικούς
μόνον όταν είναι βεβαία η καταδίκη των; Και εντούτοις
ο κ. Παπαντωνίου μου ανέφερε ότι τα στοιχεία είναι
αρκούντα μόνον δια την παραπομπήν του Καπελώνη,
όχι και δια την καταδίκην του!
ΣΑΡΤΖΕΤΑΚΗΣ: Δια την έκδοσιν εντάλματος
προφυλακίσεως αρκούν σοβαραί υπόνοιαι ενοχής
του κατηγορουμένου. Η καταδίκη του ουδέποτε είναι
δυνατόν να προεξοφληθή.
ΚΟΛΛΙΑΣ: Δεν μπορώ να πω περισσότερα από
τηλεφώνου. Δεν αντιλαμβάνεσθε, όμως, ότι δια των
ενεργειών σας πλήττετε τον πολιτειακόν Οργανισμόν;
ΣΑΡΤΖΕΤΑΚΗΣ: Επιτελώ το καθήκον μου.
ΚΟΛΛΙΑΣ: Νομίζετε ότι επιτελείτε το καθήκον σας!
Εντούτοις καθυστερείτε την περαίωσιν της υποθέσεως
επί τόσον χρόνον!
ΣΑΡΤΖΕΤΑΚΗΣ: Χάριν της υποθέσεως παρητήθην και
των θερινών διακοπών μου.
ΚΟΛΛΙΑΣ: Και αν εκάνατε χρήσιν των διακοπών σας, η
υπόθεσις δεν θα έμενε! Όποιος και αν σας ανεπλήρωνε
θα είχε περατώσει την ανάκρισιν! Έχω απελπισθή!
Κάμετε όσες ενέργειες θέλετε! Και περατώσατε την
υπόθεσιν όποτε θέλετε! Δεν με ενδιαφέρει πλέον!»
Ο Χρ. Σαρτζετάκης δεν ενέδωσε στις πιέσεις και
παρεμβάσεις του Κόλλια.
14 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1963. Με ομόφωνη απόφαση
του εισαγγελέα Στυλ. Μπούτη και του ανακριτή Χρ.
Σαρτζετάκη προφυλακίζονται ο τέως επιθεωρητής
Χωροφυλακής Β. Ελλάδας υποστράτηγος Κ. Μήτσου,
ο τέως Διευθυντής της Αστυνομίας Θεσσαλονίκης
συνταγματάρχης Ευθ. Καμουτσής, ο τέως Υποδιευθυντής
της Αστυνομίας Θεσσαλονίκης αντισυνταγματάρχης
Μ. Διαμαντόπουλος, ο τέως Διοικητής του Ε’ Αστυν.
Τμήματος μοίραρχος Τρ. Παπατριανταφύλλου.
Ο εισαγγελέας Στυλ. Μπούτης εισηγείται στο Συμβούλιο
Πλημμελειοδικών Θεσσαλονίκης την απόρριψη των
αιτήσεων αποφυλάκισης και του ισχυρισμού τους ότι ο
θάνατος του Λαμπράκη προήλθε από τροχαίο ατύχημα
τεσσάρων αξιωματικών.
12 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1963. Το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών
Θεσσαλονίκης αποφαίνεται ότι … δεν υφίστα-νται
υπόνοιες για τη συμμετοχή τους στη δολοφονία
Λαμπράκη και οι προφυλακισμένοι αξιωματικοί
e-Δίαυλος |
δικαιωμέ-νοι αποφυλακίζονται αυθημερόν και …
αθόρυβα.
30 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1963. Ο ανακριτής Χρ. Σαρτζετάκης
ολοκληρώνει την ανάκριση και διαβιβάζει τη δικογραφία
στον εισαγγελέα. Η συνολική εικόνα είναι επαρκής. Οι
απαντήσεις, όμως, σε σημαντικά ερωτήματα, κυρίως
στο κεφάλαιο της ηθικής αυτουργίας, είναι ελλιπείς.
22 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1963. Το Ανακριτικό Συμβούλιο της
Χωροφυλακής απομακρύνει από την υπηρεσία με ποινή
πρόσκαιρης παύσης τους Μήτσου, Καμουτσή, Δόλκα,
Διαμαντόπουλο, Σέττα και Παπατριανταφύλλου.
13 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1963. Ο εισαγγελέας Στυλ.
Μπούτης επανέρχεται με νέα πρόταση στο Συμβούλιο
Πλημμελειοδικών Θεσσαλονίκης ζητώντας και πάλι να
συλληφθούν και να προφυλακιστούν οι Μήτσου, Κα-
μουτσής, Διαμαντόπουλος και άλλοι αξιωματικοί και
πολίτες που ανήκαν στο παρακράτος.
2 ΜΑΡΤΙΟΥ 1964. Ύστερα από καθυστερήσεις που
προκάλεσαν οι αιτήσεις εξαιρέσεων, το Συμβούλιο
Πλημμελειοδικών με βούλευμα διατάσει περαιτέρω
ανάκριση, που την αναθέτει και πάλι στον Χρ. Σαρ-
τζετάκη.
28 ΜΑΡΤΙΟΥ 1964. Ο Χρ. Σαρτζετάκης στέλνει
στον υπουργό Δικαιοσύνης Πολ. Πολυχρονίδη εμπι-
στευτική-απολύτως προσωπική αναφορά. Η αναφορά
είναι όλη η υπόθεση Λαμπράκη:
«ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
ΑΝΑΚΡΙΤΗΣ Γ’ ΤΜΗΜΑΤΟΣ
ΑΡΙΘ. ΕΜΠ. ΠΡΩΤ. Ι.
Εν Θεσσαλονίκη τη 28η Μαρτίου 1964
ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚΗ - ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ
ΠΡΟΣ
ΤΟΝ ΕΞΟΧΩΤΑΤΟΝ ΚΥΡΙΟΝ
Κον ΕΠΙ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΥΠΟΥΡΓΟΝ
ΕΙΣ ΑΘΗΝΑΣ
Λαμβάνω την τιμήν να αναφέρω Υμίν τα ακόλουθα:
Δυνάμει της υπ’ αριθμ. 64/1963 παραγγελίας του
Εισαγγελέως Πλημμελειοδικών Θεσσαλονίκης
ενηργήθη παρ’ εμού ανάκρισις επί ανθρωποκτονία
εκ προθέσεως εις βάρος του βουλευτού Γρηγορίου
Λαμπράκη και λοιποίς εγκλήμασι φερομένοις ως
τελεσθείσι ενταύθα τη 22α Μαΐου 1963.
Εν τω πλαισίω της διεξαχθείσης ταύτης ανακρίσεως,
εκτός άλλων, κρατικά όργανα, και δη αξιωματικοί
χωροφυλακής, προεφυλακίσθησαν, και συγκεκριμένως
οι:
σελ. 50
α) Εμμανουήλ Καπελώνης, υπομοίραρχος, διοικητής του
Θ’ Παραρτήματος Εθνικής Ασφαλείας Θεσσαλονίκης,
επί ηθική αυτουργία εις την εκ προθέσεως
ανθρωποκτονίαν του βουλευτού Γρηγορίου Λαμπράκη
και την επικίνδυνον σωματικήν βλάβην του βουλευτού
Γεωργίου Τσαρουχά,
β) οι Κωνσταντίνος Μήτσου, υποστράτηγος, Επιθεωρητής
Χωροφυλακής· Ευθύμιος Καμουτσής, συνταγματάρχης,
Αστυνομικός Διευθυντής Θεσσαλονίκης και Μιχαήλ
Διαμαντόπουλος, αντισυνταγμα-τάρχης, υποδιευθυντής
της αυτής διευθύνσεως, επί 1) συνεργεία εις την εκ
προθέσεως ανθρωποκτονίαν του Γρηγόρη Λαμπράκη
και 2) καταχρήσει εξουσίας εις βαθμόν κακουργήματος.
γ) ο Τρύφων Παπατριανταφύλλου, μοίραρχος, διοικητής
του Β’ Αστυνομικού Τμήματος Θεσσα-λονίκης, επί
καταχρήσει εξουσίας.
Εκ των προφυλακισθέντων τούτων αξιωματικών οι
τέσσαρες τελευταίοι, γενομένων δεκτών προσφυγών
των κατά των ενταλμάτων προφυλακίσεώς των, δυνάμει
βουλεύματος του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών
Θεσσαλονίκης απεφυλακίσθησαν, ενώ του πρώτου,
υπομοιράρχου Εμμανουήλ Καπελώνη, δια του
εκδοθέντος υπ’ αριθ. 200/19.3.1964 βουλεύματος του
αυτού Συμβουλίου, προερχομένου εις έλεγχον της
διαρκείας της προφυλακίσεως κατ’ άρθρον 287 του Κ.
Ποιν. Δ., διετάχθη η εξακολούθη-σις της προφυλακίσεως.
Εκτός των ειρημένων και πλειάς ετέρων αξιωματικών
χωροφυλακής εκ των κατά την ημέραν εκείνην των
γεγονότων (22.5.1963) ενεργώς αναμιχθέντων εις
τα φερόμενα ως ληφθέντα μέτρα τάξεως, ήχθησαν
κατηγορούμενοι κυρίως επί καταχρήσει εξουσίας εις
βαθμόν καουργήματος και παραβάσει καθήκοντος, μη
προφυλακισθέντες όμως.
Ήδη από του παρελθόντος Νοεμβρίου η όλη
δικογραφία διεβιβάσθη παρ’ ημών ως περαιωμένη
εις τον Εισαγγελέα Πλημμελειδικών Θεσσαλονίκης,
μετά μακράν δε περίοδον εκκρεμότητος, λόγω υπο-
βολής αλλεπαλλήλων αιτήσεων εξαιρέσεως κατά
των μελών του Δικαστικού Συμβουλίου, εξεδόθη το
υπ’ αριθ. 167/2.3.1964 βούλευμα του Συμβουλίου
Πλημμελειοδικων Θεσσαλονίκης, όπερ διέταξε περαιτέ-
ρω ανάκρισιν.
Κατά τας σκέψεις του βουλεύματος τούτου η ανακριτική
έρευνα πρέπει περαιτέρω να εκταθή, εκτός άλλων
θεμάτων, εις την περαιτέρω διακρίβωσιν:
α) Του εάν ο θάνατος του Λαμπράκη οφείλεται εις
μόνην την επ’ αυτού επίπτωσιν του τρικύ-κλου (…),
e-Δίαυλος |
περί ής επιπτώσεως ως γεγονότος ουδεμία καταλείπεται
αμφιβολία, ή και επί πλέον εις πλήγμα κατενεχθέν κατά
της κεφαλής του Λαμπράκη διά προσήκοντος οργάνου
(επί παραδείγματι λοστού ή ετέρου σιδηρού ή άλλου
οργάνου), υπέρ ής εκδοχής συνηγορούν ένια στοιχεία
του ήδη συγκομισθέντος ανακριτικού υλικού.
β) Του εάν όντως η συγκέντρωσις των αντιφρονούντων
ωργανώθη υπό αστυνομικών αρχών, όπερ περιστατικόν,
κατά τας σκέψεις του βουλεύματος, επί λέξεσι,
“αποκτά ιδιάζουσαν σημασίαν εν τη εκτιμήσει της
κατά των κατηγορουμένων αξιωματικών χωροφυλακής
κατηγορίας επί καταχρήσει εξουσίας και παραβάσεως
καθήκοντος, δεδομένου ότι αν συγκέντρωσις αύτη
προεκλήθη υπό των κατηγορουμέ-νων αστυνομικών
και δεν υπήρξεν αυθόρμητος, ή επί τοις εγκλήμασι
τούτοις ευθύνη των κατηγορουμένων αξιωματικών
χωροφυλακής θα τυγχάνη αυτόδηλος, συναρτωμένη
προς τα λοιπά στοιχεία του συ-γκομισθέντος
ανακριτικού υλικού, και δη οιονεί ως επεξηγηματικός
και ερμηνευτικός παράγων τούτων”.
γ) Του ακριβούς σημείου κακοποιήσεως του ετέρου
βουλευτού Τσαρουχά, όπερ κατά τας σκέ-ψεις
του βουλεύματος, επί λέξεσι, “έχει αποφασιστικήν
σημασίαν και εν συναρτήσει προς την επί καταχρήσει
εξουσίας κατηγορίαν εις βάρος των κατηγορουμένων
αξιωματικών χωροφυλακής, της επί τω εγκλήματι
τούτω ευθύνης της καταφασκομένης από την υπό του
παθόντος και ωρισμένων φερομένων ως αυτοπτών
μαρτύρων υποστηριζομένην εκδοχήν περί του σημείου
τελέσεως του εγκλήματος τούτου”.
δ) Του περιστατικού ότι κακοποιηθείς εις τον χώρον των
εγκλημάτων πολίτης εκλήθη νύκτωρ εις την αστυνομικήν
διεύθυνσιν και παρεκλήθη υπό του κατηγορουμένου
αστυνομικού διευθυντού Καμουτσή να μη υποβάλη
μήνυσιν “διότι κατά λάθος εκακοποιήθη”, ως εάν η
Αστυνομική Αρχή ήτο κατά την εσπέραν εκείνην ο
φύλαξ άγγελος και προστάτης των εγκληματησάντων.
Τα σημεία ταύτα, κατ’ επιταγήν του βουλεύματος, ως και
άλλα, ως και παν έτερον εάν κρίνη τούτον αναγκαίον ο
Ανακριτής “διά την πλήρη της υποθέσεως διαλεύκανσιν
εν σχέσει προς άπαντα τα δι’ ά ησκήθη ποινική
δίωξις εγκλήματα” θέλουσιν αποτελέση αντικείμενον
περαιτέρω ανακριτικής ερεύνης, ήτις και ανετέθη ήδη
εμοί.
Εξοχώτατε Κύριε Υπουργέ,
Ο υποφαινόμενος Ανακριτής, συμπράξας εις την έκδοσιν
του βουλεύματος τούτου, έχει βαθείαν επίγνωσιν
σελ. 51

των βαρυτάτων έργων, άτινα δια του βουλεύματος
τούτου τω ανετέθησαν. Πέραν των απλών γραμμών
και των εκ πρώτης όψεως αθώων εκφράσεων του
εν λόγω βουλεύματος, ανακύπτει ο πυρήν του
τραγικού ερωτήματος: Πώς ωργανώθησαν και πώς
συνετελέσθησαν επί παρουσία δύο εκατοντάδων πε-
ρίπου αστυνομικών, αρχηγευομένων υπό των ενταύθα
ηγητόρων των, και δη εν τη διασταυρώσει των οδών
Βενιζέλου και Ερμού, εύρους μόλις της μεν πρώτης
10,10 μέτρων, της δε δευτέρας 11,40 μέτρων, δηλαδή
εις τόπον δυνάμενον να ελεγχθή, κατά την σκέψιν
του διαθέτοντος και νηπιακήν έτι μόνον αντί-ληψιν
ανθρώπου, και διά μιάς μόνον δεκάδας αστυνομικών
οργάνων λόγω της προμνησθείσης στενότη-τος
του χώρου, τα στυγερά εγκλήματα της 22ας Μαΐου
1963, χωρίς μάλιστα ουδείς των δραστών να συλ-
ληφθή υπό αστυνομικών οργάνων; Το ερώτημα τούτο
διαλαμβάνεται εις την επιταγήν του βουλεύματος περί
πλήρους της υποθέσεως διαλευκάνσεως.
Και προβάλλει το ερώτημα: Ανακριτική έρευνα πέντε
μηνών (η προλαβούσα) πώς δεν ωδήγησεν εις την
πλήρη της υποθέσεως διαλεύκανσιν; Η απάντησις
είναι απλή. Το συκομισθέν υλικόν, κατόπιν πο-λυμήνου
ενεργητικότητος του υποφαινομένου Ανακριτού,
δίδει αναμφιβόλως μιαν εικόνα των εγκλημα-
τικών πράξεων αρκούσαν, κατά την αντίληψιν του
υποφαινομένου τουλάχιστον, διά την δόμησιν επαρ-
κούς κρίσεως περί των ήδη αχθέντων κατηγορουμένων
και της ενεργητικότητος ενός εκάστου διά το πα-ρόν
στάδιον της προδικασίας. Τουλάχιστον, επί των λοιπών
ανακριτικών υποθέσεων περαιουμένων δεν αναδίδεται
μείζων καθαρότης της εν τη προκειμένη επιτευχθείσης.
e-Δίαυλος |
Ούτος είναι ο λόγος διά τον οποίον εθεώρησα την
ανάκρισιν περαιωθείσαν και διεβίβασα την όλην
δικόγραφίαν ως περαιωμένην εις τον Ει-σαγγελέα.
Και ο τελευταίος ούτος ομοίως έκρινε, δι’ ό και επί
της ουσίας πρότασιν υπέβαλεν εις το Δι-καστικόν
Συμβούλιον.
Όμως το Συμβούλιον, διατάξαν, ως προείρηται,
περαιτέρω ανάκρισιν, ουδαμώς ήμαρτεν. Διότι δύναται
μεν η δικογραφία να είναι πλήρης, ως πιστεύω ότι είναι,
και αυτάρκης κατά το ήδη συγκομισθέν ανακριτικόν
υλικόν, και εν τούτοις η δικαστική συνείδησις να μη
ικανοποιείται εις βαθμόν προσήκοντα δια την έκφρασιν
δικαιοδοτικής κρίσεως, όπερ επίσης εν προκειμένω
συμβαίνει.
Συγκεκριμένως επάγομαι. Ήχθησαν ως κατηγορούμενοι
διάφοροι αυτουργοί των εγκλημάτων της εκ
προθέσεως ανθρωποκτονίας του Γρηγορίου Λαμπράκη
και της επικινδύνου σωματικής βλάβης του Γεωργίου
Τσαρουχά. Η ποιότης των αυτουργών, λόγω του
πλουσίου εγκληματικού παρελθόντος των, δύ-ναται
να αποδοθή μόνον διά του επιεικούς (επαναλαμβάνω
επιεικούς) χαρακτηρισμού ότι πρόκειται περί
αποβρασμάτων της κοινωνίας.
Έτερον το ζήτημα ότι τα αποβράσματα ταύτα απετέλουν
τα σκεύη γνωριμιών των ηγητόρων της αστυνομικής
δυνάμεως Θεσσαλονίκης υποστρατήγου Μήτσου
και αστυνομικού διευθυντού Καμουτσή. Επί του
ζητήματος τούτου δεν μοι ανήκει κρίσις. Το θέμα είναι
έτερον και τοποθετείται ως εξής: Λόγω της τοιαύτης
ποιότητός των οι αυτουργοί ούτοι είναι αδύνατον
από ιδίας διαθέσεως να εκινήθησαν εις τα εγκλήματά
των. Αναμφιβόλως ενήργησαν ως όργανα ετέρων, ως
μισθοφόροι. Και ερωτάται: Τίνων;
Η ανάκρισις κατά το παρελθόν κατέβαλεν
απεγνωσμένας προσπαθείας, εν μέσω μυρίων δυσχε-
ρειών, επισημάνσεως των ηθικών των εγκλημάτων
αυτουργών. Ενεργούσα μετά πολλής περισκέψεως,
ε-πεσήμανε, κατ’ επιεική κρίσιν, εις την ενεργοτικότητα
των παρισταμένων κατά τα εγκλήματα ηγητόρων
της αστυνομικής δυνάμεως υποστρατήγου Μήτσου,
συνταγματάρχου Καμουτσή, αντισυνταγματάρχου
Διαμαντοπούλου και ταγματάρχου Δόλκα (Διοικητού
Υποδιευθύνσεως Εθνικής Ασφαλείας Θεσσαλονί-
κης) τα στοιχεία της ελαφροτέρας των κατά τον
Ποινικόν Κώδικα μορφών συμμετοχής και απήγγειλε
κα-τά τούτων κατηγοριών και επί συνεργεία (υλική
τε και ψυχική) εις την δολοφονίαν του Λαμπράκη και
σελ. 52
την επικίνδυνον σωματικήν βλάβην του Τσαρουχά.
Υπαρχόντων όμως συνεργών, ποίοι υπήρξαν οι ηθικοί
αυτουργοί; Διότι, βεβαίως, οι βάσει συγκεκριμένων
περιστατικών επισημανθέντες ως τοιούτοι και ήδη
εν προφυλακίσει εισέτι ευρισκόμενοι Εμμανουήλ
Καπελώνης (υπομοίραρχος) και Ξενοφών Γιοσμάς
δεν δύναται να εξαντλώσι το πάνθεον των ούτως
εγκληματησάντων. Κατ’ ακολουθίαν τούτων, δύο
εκδοχαί, ως αι μόναι δυναταί του προλαβόντος
ερωτήματος λύσεις, ανακύπτουσι. Ή οι κατηγορηθέντες
ως άνω συνεργοί είναι οι ίδιοι οι ηθικοί των εγκλημάτων
αυτουργοί και επομένως έτυχον επιεικούς μέχρι τούδε
ανακριτικής μεταχειρίσεως, ή υπάρχουσι έτεροι ηθικοί
εξαρτήσεως, η δε τυχόν διάθεσις των πολιτών των
αυτουργοί, μήπω εκ της μέχρι τούδε ανακρίσεως
δυναμένων να γνωρίζωσιν επί της υποθέσεως ουσιώδη
απισημανθέντες.
γεγονότα εξανεμίζεται, διότι ουδείς δέχεται βεβαίως να
Ιδού το ενώπιον του Ανακριτού τιθέμενον έργον.
αντιμάχηται προς κρατούσας Αρχάς. Η σιωπή λοιπόν
Ο υποφαινόμενος πιστός εις τον όρκον του, είναι
πανταχόθεν εξασφαλίζεται. Αφήνω και την εσκεμμένην
διατεθιμένος να εργασθή με όλην την επιβαλλομένην
παρεμβολήν ποικίλης φύσεως προσκομμάτων, ης
υπέρτασιν δυνάμεων προς επιτυχή διεξαγω-γήν του
απτόν δείγμα κατά το παρελθόν απετέλεσε και η
ανατεθέντος αυτώ έργον. Διότι την δικαστικήν του
αηδής εκστρατεία στρατολογηθέντων ανυποδήτων,
συνείδησιν δεν είναι διατεθειμένος να απολλοτριώση,
ως επί το πολύ, χωρικών, οι οποίοι επ’ αφορμή της
όπως και επ’ αφορμή της υποθέσεως ταύτης προς
προφυλακίσεως του υποστρατήγου Μήτσου και
πολλάς κατευθύνσεις του εδόθη ήδη η ευκαιρία να
των λοιπών αξιωματικών κατήλθον ενταύθα και
καταδείξη.
περιέτρεχον τας οδούς της πόλεως κραυγάζοντες επί
Όμως, παρά ταύτα, διακατέχεται από το συναίσθημα
ώρας “θανατηφόρα” συνθήματα κατά του εισαγγελέως
του φόβου μήπως η προσπάθειά του ναυαγήση.
Μπούτη και του υποφαινομένου Ανακριτού, ως δραστών
Εξοχώτατε Κύριε Υπουργέ,
της προμνησθείσης προφυλακίσεως, πάντα δε ταύτα
Εντεύθεν λαμβάνω το θάρρος να απευθυνθώ προς
και πάλιν επί παρουσία του Νομάρχου Θεσσαλονίκης
Υμάς, ως τον επί της Δικαιοσύνης εφορεύο-ντα, και να
και αστυνομικών δυνάμεων, περιορισθεισών εις το
είπω. Η ανάκρισις υπό τας σημερινάς των πραγμάτων
να αποτρέ-ψωσιν μόνον την προς το Δικαστικόν
συνθήκας δεν δύναται να ευδοκιμήση. Τους λόγους
Μέγαρον (του Πρωτοδικείου και της Εισαγγελίας
τούτους εξέθεσα λεπτομερώς και κατά το παρελθόν,
Πρωτοδικών) προσπέλασιν των εγκαθέτων τούτων.
και δη διά της υπ’ αρίθ. 1/18.7.1963 αναφοράς μου προς
Ταύτα σημαίνουσι βεβαίως ότι Κράτος, εν τη εννοία
Υμάς, επί Υπουργείας Αντεισαγγελέως Αρείου Πάγου
συνταταγμέ-νων εξουσιών, ων αι αποφάσεις είναι εις
Βασιλείου Σακελλαρίου και προφορικώς δια μακρών
πάντας σεβασταί, τουλάχιστον κατά τας “ωραίας”,
εις τον ίδιον, κατά την ενταύθα κατ’ Ιούλιον π.έ.
κατ’ ευφη-μισμόν, αυτάς του παρελθόντος ημέρας,
άφιξίν του. Συγκλίνουσι δε εις την αλήθειαν: Πώς είναι
δεν υπήρξε, αλλά και καταδεικνύουσι την εσωτερικήν
δυνατόν να ευοδωθή η ανάκρισις όταν οι ήδη αχθέντες
(θα έλεγον, ψυχικήν) επαφήν μεταξύ των, κατά
ως κατηγορούμενοι αξιωματικοί χωροφυλακής,
την κρίσιν του Ανακριτού αρμοδίως εκφερομένην,
δηλαδή και εκείνοι οι οποίοι δεν προεφυλακίσθησαν,
εγκληματησάντων αξιωματικών και των λοιπών
εκκρεμούσης εν πάση περιπτώσει και της κατ’ αυτών
ενταύθα συναδέλφων των, ιεραρχικώς δε υφισταμένων,
κατηγορίας, ως και εκείνοι καθ’ ών ενδεχομένως
διότι μόνον υπό τοιαύτην εκδοχήν δικαιολογείται πως
μέλλουσι να προκύψω-σιν ευθύναι, διατηρούνται
ούτοι ηνέχθησαν τας εις βάρος του Εισαγγελέως και
υπηρετούντες εν Θεσσαλονίκη και ελέγχοντες ούτω
Ανακριτού ως είρηται ασχημίας.
ουσιαστικώς τα πάντα; Είναι γνωστή η τεραστία εις
Και δεν είναι το μόνον περιστατικόν, το οποίον
χείρας των κατά νόμον εξουσία. Τα μεν στόματα των
βεβαίως έχει και την φαιδράν του όψιν. Υπάρ-χει και
υφισταμένων των ελέγχονται διά της ιεραρχικής

e-Δίαυλος | σελ. 53
το έτερον γεγονός, ότι οι ως άνω αξιωματικοί, προ
της προφυλακίσεώς των, ειδοποιούμενοι πά-ραυτα
περί της υπό του Ανακριτού κλητεύσεως ως μαρτύρων
αστυνομικών, εκάλουν τούτους και τους ε-δίδασκον
τι έκαστος θα έλεγε εξεταζόμενος υπό του Ανακριτού,
εδίδοντο δε εις τους ούτω κανοναρχουμένους και
έγγραφα σημειώματα, εν είδει μνημονίου εκείνων τα
οποία έδει να καταθέσωσιν ενώπιον του Ανακριτού.
Περί του γεγονότος τούτου έχω ιδιωτικάς εξ
αστυνομικών πάλιν πληροφορίας. Αναμιμνήσκομαι
του περιστατικού τούτου όχι δια να διετραγωδήσω τας
δυσχερείας ενώπιον των οποίων εν τη επιτελέσει του
έργου ευρέθην, αλλά δια να επισημάνω την αλήθειαν:
Τι να προσδοκά κανείς παρά των εν λόγω αστυνομικών
ως προς την εν τω μέλλοντι επιτέλεσιν ευόρκως των
καθηκόντων των, όταν απέκτησαν την πικράν εμπειρίαν,
διδασκόμενοι παρά των προϊσταμένων, ότι υπερτέρα
του καθήκοντος της Αληθείας και του τοιούτου προς
την Δικαιοσύνην της Πατρίδος των τυγχάνει η ανάγκη
καλύψεως των εγκληματούντων προϊσταμένων των;
Εντεύθεν αβιάστως ανακύπτει η αναγκαιότης όπως
οι φερόμενοι οπωσδήποτε ως αναμεμιγμέ-νοι εις την
ανακρινομένην παρ’ εμού υπόθεσιν Αξιωματικοί της
αστυνομικής δυνάμεως Θεσσαλονίκης, δηλαδή τόσον
οι προφυλακισθέντες και απολυθέντες ως άνω, όσον και
οι κριθέντες προσωρινώς απολυτέοι, δηλαδή εκείνοι οι
οποίοι ήχθησαν ήδη ως κατηγορούμενοι, αλλά και εκείνοι
διά τους οποίους υφίστανται εκ του ήδη συγκομισθέντος
ανακριτικού υλικού στοιχεία επιληψίμων ενεργειών των
κατά την εσπέραν των γεγονότων, απομακρυνθώσι
το ταχύτερον εκ Θεσσαλονίκης και μάλιστα εις
υπηρεσίας ουχί εγγύς της Θεσσαλονίκης κείμενας,
ώστε να αποτραπή πάσα δυνατότης όπως δι’ επιβολής
ή επηρεασμού μαρτύρων παρακωλύσωσι το έργον της
ανακρίσεως.
Αξιωματικοί οι οποίοι διατελούσιν υπό κατηγορίαν
είναι: 1) Κωνσταντίνος Μήτσου, υποστράτηγος,
2) Ευθύμιος Καμουτσής, συναγματάρχης, 3)
Μιχαήλ Διαμαντόπουλος, αντισυνταγματάρχης,
4) Κωνσταντίνος Δόλκας, αντισυνταγματάρχης,
5) Δημήτριος Σέττας, ταγματάρχης, 6) Τρύφων
Παπατριανταφύλλου, μοίραρχος, 7) Δημήτριος
Λάζαρής, μοίραρχος, 8) Δημήτριος Καλλιμάνης,
μοίραρχος, 9) Νι-κόλαος Δρούλιας, μοίραρχος, 10)
Δημήτριος Κατσούλης, υπομοίραρχος, 11) Εμμανουήλ
Βαλεργάκης, υπομοίραρχος, 12) Κωνσταντίνος
Κλωνάρης, υποοίραρχος, 13) Οδυσσεύς Κούκος,
e-Δίαυλος |
υπομοίραρχος, 14) Αναστάσιος Σχινάς, υπομοίραρχος,
15) Κωνσταντίνος Γρίβας, ανθυπομοίραρχος, 16)
Λεωνίδας Συμεωνίδης, ανθυπομοίραρχος, 17)
Κωνσταντίνος Πρίτσος, ανθυπομοίραρχος, 18)
Παναγιώτης Τζιμοτούδης, ανθυπομοίραρχος, 19)
Νικόλαος Αγγελόπουλος, υπομοίραρχος, 20) Σάββας
Σαββόπουλος, ανθυπομοίραρχος, 21) Νικόλαος
Σεγκουνάς, ανθυπομοίραρχος, 22) Περικλής Τσούτσας,
ανθυπομοίραρχος. Τινών εκ τούτων, μετατεθέντων ήδη
εκ Θεσσαλονίκης, πρέπει να αποτραπή η επάνοδος.
Αξιωματικοί επιληψίμως ενεργήσαντες, μη τελούντες
όμως υπό κατηγορίαν, είναι: 1) Παναγιώτης Τάγαρης, 2)
Σωτήριος Γραμματίκας, 3) Γεώργιος Ντούμας, 4) Θωμάς
Τασόπουλος, 5) Γεώργιος Αγγελόπουλος, 6) Δημήτριος
Αναστόπουλος, 7) Αύγουστος Καραυγουστής, 8)
Πέτρος Γκότσης, 9) Διονύσιος Καρυδάκης, άπαντες
υπομοίραρχοι διοικηταί παραρτημάτων Ασφαλείας
ενταύθα κατά την 22.5.1963, φερόμενοι ως
προκαλέσαντες διά στρατολογήσεως εγκαθέτων την
αντισυγκρέντρωσιν των αντιφρονούντων.
Επίσης, Σπυρίδων Σταθουλόπουλος, ταγματάρχης,
διοικητής Γενικής Ασφαλείας κατά την ημέραν των
γεγονότων, αναπτύξας ύποπτον ενεργητικότητα εν
σχέσει ιδίως προς τον εκ των αυτουργών Εμμανουήλ
Εμμανουηλίδην.
Πάντων των ανωτέρω επιβάλλεται η άμεσος εντεύθεν
απομάκρυνσις προς αποτροπήν παρακω-λυτικών
της ανακρίσεως ενεργειών των. Ως και εις την από
18.7.1963 προς Υμας, ως ανωτέρω, αναφο-ράν μου
έλεγον, “έστω τούτο μία οιονεί ειπείν εισφορά του
Σώματος της Χωροφυλακής προς το Ανακρι-τικόν
ημών έργον, το οποίον τα μέγιστα θα διευκολυνθή εάν
πληροφορηθή το κοινόν ότι η περιπέτεια εις ήν διά της
εν λόγω υποθέσεως ήχθη η Χωροφυλακή, ακολουθείται
από αυστηράς και εν τω συνόλω κυρώσεις, οπότε
περιαιρουμένου του κλίματος της φοβίας πολλά
προσδοκώ να αποκαλυφθώσι”.
Ακριβώς ένεκα του τελευταίου τούτου λόγου θα πρέπει
η εντεύθεν απομάκρυνσις των ως άνω αξιωματικών
να τύχη ευρυτάτης δημοσιότητος, ώστε να ανακύψη
δυνατότης όπως καταστή χρήσιμος διά τον σκοπόν διά
τον οποίον θέλει πραγματοποιηθή.
Τέλος, δεν κρίνω άσκοπον, αλλά τουναντίον
επιβεβλημένον, όπως διαταχθή αμέσως και ενεργηθή
έλεγχος εν τω Υπουργείω Βορείου Ελλάδος ως προς
την διάθεσιν διαφόρων κονδυλίων, καθ’ όσον εκ του
ήδη συγκομισθέντος ανακριτικού υλικού φέρεται ο εκ
σελ. 55
των δραστών της δολοφονίας Λαμπράκη Σπυρίδων
Κοτζαμάνης ως επιδοτούμενος διά χρηματικών
βοηθημάτων παρά του Υπουργείου τούτου επ’ ευκαιρία
διαφορών περιστατικών. Το στοιχείον τούτο ίσως να μη
τυγχάνη, κατά την κρίσιν του υποφαινομένου, άμοιρον
σημασίας και διά την ανακρινομένην υπόθεσιν.
Εμακρυγόρησά πως εν τη εκθέσει των ανωτέρω, εν
επιγνώσει διατελών των ατελειών της γραφίδος μου,
προς μόνον τον σκοπόν όπως παραστήσω τα σημεία
επί των οποίων, κατά την γνώμην τουλάχιστον του
υποφαινομένου, δύναται να αναπτυχθή κυβερνητική
μέριμνα προς διευκόλυνσιν του έργου της ανακρίσεως.
Επικαλούμαι, εν τω πνεύματι των ανωτέρω,
την Υμετέραν συνδρομήν εις την ταπεινήν μου
προσπάθειαν.
Μετά βαθυτάτου σεβασμού
Ο Ανακριτής του Γ’ Τμήματος Θεσσαλονίκης
ΧΡΗΣΤΟΣ Α. ΣΑΡΤΖΕΤΑΚΗΣ»
18 ΙΟΥΛΙΟΥ 1964. Ο υπουργός Δικαιοσύνης Πολ.
Πολυχρονίδης επιβάλλει ποινή προσωρινής παύσης 6
μηνών στον Κων. Κόλλια για τις παρεμβάσεις του στο
έργο της ανάκρισης. Το Συμβούλιο της Επικρατείας
επικυρώνει την υπουργική απόφαση.
21 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1964. Τελειώνουν οι ανακρίσεις
για την υπόθεση Λαμπράκη.
28 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1964. Βγαίνει το βούλευμα του
Συμβουλίου Πλημμελειοδικών για τη δολοφονία του
Γρ. Λαμπράκη. Ο εισαγγελέας Στ. Μπούτης ασκεί
έφεση.
18 ΜΑΪΟΥ 1965. Η, από 380 δακτυλογραφημένες
σελίδες, ογκώδης δικογραφία αποτέλεσε τη βάση για
την έκδοση του υπ’ αριθ. 139/1965 παραπεμπτικού
βουλεύματος του Συμβουλίου Εφετών Θεσσαλονίκης
με το οποίο παραπέμφθηκαν σε δίκη 31 άτομα.
Στην πρότασή του προς το Συμβούλιο Εφετών, ο
εισαγγελέας Π. Δελαπόρτας, μεταξύ των άλλων, έκανε
και τις ακόλουθες παρατηρήσεις:
«Μεταξύ της 8.30’ και 10.00’ νυκτερινής ώρας
της 22ας Μαΐου 1963 οι εν εκάστη ανθρωπίνη
συνειδήσει εγκατεστημένοι σεισμογράφοι, οι
καλούμενοι “περί δικαίου αίσθημα”, οι υφιστάμενοι
κραδασμούς αναλόγως ισχυρούς προς το μέγεθος
του προσβαλλομένου δικαίου και προς την ψυχικήν
ευαισθησίαν και πνευματικήν καλλιέργειαν εκάστου
ανθρώπου, εσημειώθησαν σειράν ισχυροτάτων και
αλλε-παλλήλων δονήσεων, τεκτονικής δια το δίκαιον
e-Δίαυλος |
μορφής και επεξεργασίας, με επίκεντρον την Θεσσαλονί-
κην της Ελλάδος, εις το τμήμα των διασταυρώσεων των
οδών Ερμού – Βενιζέλου – Σπανδωνή – Ι. Δραγούμη
και τους πέριξ χώρους. Τας δονήσεις ταύτας, λόγω
της μεγίστης ισχύος των, φαίνεται ότι κατέγρα-
ψαν και οι εκτός Ελλάδος σεισμογράφοι του είδους
τούτου, οι απανταχού του κόσμου ευρισκόμενοι. Εις
το κεντρικώτατον τούτο σημείον της Θεσσαλονίκης,
εν μέσω και κατόπιν προηγηθέντος ομαδικού οργίου
ακολάστων παρανομιών, συνισταμένων εις διατάραξιν
κοινής ειρήνης δια κακοποιήσεως πολιτών, ύβρεων,
λιθοβολισμών αιθούσης, εν η είχεν συγκεντρωθή
αριθμός ανθρώπων και διηξήγοντο συνομιλίαι κ.λ.π.,
δύο Έλληνες πολίται, οι Γεώργιος Τσαρουχάς και
Γρηγόριος Λαμπράκης, ουδένα βλάπτοντες και διά
τούτο έχοντες δικαίωμα και εύλογον αξίωσιν παρά
του Κράτους των να τους εξασφαλίση την ζωήν και
την σωματικήν των ακεραιότητα οπουδήποτε και αν
ευρίσκοντο, είτε εις την πλατείαν του Συντάγματος
είτε εις την ερημικωτέραν κορυφήν όρους, διότι αυτό
σημαίνει ιδανικώς ευνομούμενον Κράτος, να παρέχη
την αυτήν ασφάλειαν πανταχού εντός των ορίων της
κυριαρχίας του, υφίσταντο σχεδόν τελετουρ-γικώ τω
τρόπω αλλεπαλλήλους επιθέσεις, με αποτέλεσμα
• την επικίνδυνον σωματικήν κάκωσιν του πρώτου,
• την θανάτωσιν του δευτέρου».
Και συνεχίζει παρακάτω:
«Εάν θα φθάσωμεν εις το σημείον να εριζώμεθα και
αγανακτώμεν ακόμη και με την λέξιν της “Ειρήνης”,
την οποίαν προέπεμψαν οι αιθέρες υπέρ την φάτνην
της Βηθλεέμ και επιστοποίουν τον ερχομόν του Θεού
εις την Γην (“επί Γης Ειρήνη”), τότε δεν θα είναι
μακράν η ώρα κατά την οποίαν πας διάκονος εις τας
εκκλησίας αναπέμπων τας δεήσεις, τας περιληπτικώς
σελ. 56
ονομαζόμενας “Ειρηνικά” και πας ορθόδοξος ιερεύς,
απαγγέλων περί το τέλος της Λειτουργίας την
οπισθάμβωνον ευχή, όταν φθάνη εις την φράσιν “Ειρήνη
τω κόσμω Σου δώρησαι” θα προσβλέπει λοξώς έμφοβος
προς το εκκλησίασμα, μήπως λιθοβοληθή ή μήπως και
σφαγιασθή επί των βαθμίδων του θυσιαστηρίου, ως ο
προφήτης Ζαχαρί-ας».
18 ΙΟΥΝΙΟΥ 1965. Ο προφυλακισμένος υπομοίραρχος
Καπελώνης υπέβαλε υπόμνημα. Ανάμεσα στα άλλα
βεβαίωνε ότι:
«…το σχέδιο των αντισυγκεντρώσεων εφηρμόσθη
και υπό της Αστυνομίας Θεσσαλονίκης (Υποδ. Εθν.
Ασφαλείας) κατά την συγκέντρωσιν των οπαδών της
Ειρήνης την 22.5.1963…»
και ότι οι αντισυγκεντρώσεις:
«… απέβλεπον εις την αποδοκιμασίαν των κομμουνιστών
διά της παρεμβολής εμποδίων εις τας συγκεντρώσεις
αυτών διά σφυριγμάτων, φωνών και αποδοκιμασιών και
της δημιουργίας μικροεπεισοδίων, ήτοι διά συμπλοκών
και βιαιοπραγιών».
7 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1966. Ύστερα από διαδικασία 33
μηνών, εκδίδεται το πόρισμα για την υπόθεση Λαμπράκη
του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Θεσσαλονίκης, με το
οποίο παραπέμπονται σε δίκη:
Ως φυσικοί αυτουργοί του θανάσιμου τραυματισμού
οι Σπύρος Γκοτζαμάνης, ετών 35, μεταφορεύς, και
Εμμ. Εμμανουηλίδης, ετών 38, ελαιοχρωματιστής. Η
κατηγορία που τους εβάρυνε ήταν ανθρωποκτονία εκ
προθέσεως.
Για ηθική αυτουργία οι Εμμ. Καπελώνης, ετών 43,
υπομοίραρχος, Ξενοφών Γιοσμάς, ετών 57, δημο-
σιογράφος, Αντώνιος Πιτσώκος, ετών 53, οπωροπώλης
και Χρίστος Φωκάς, ετών 39, λιμενεργάτης.
Για παράβαση καθήκοντος οι εξής αξιωματικοί της
χωροφυλακής Κων. Μήτσου, ετών 55, υποστράτηγος
(τότε), Ευθύμιος Καμουτσής, ετών 55, συνταγματάρχης,
Μιχ. Διαμαντόπουλος, ετών 56, Κων. Δόλκας, ετών
53 και Δημ. Σέττας, ετών 51, ταγματάρχες, Τρύφων
Παπατριανταφύλλου, ετών 58, μοίραρχος. Οι τέσσε-ρις
πρώτοι είχαν ήδη τεθή σε αποστρατεία. Η κατηγορία
όλων αυτών των αξιωματικών ήταν ότι οργάνωσαν
συγκέντρωση αντιφρονούντων!
3 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1966. Αρχίζει στο Μεικτό
Κακουργιοδικείο Θεσσαλονίκης η δίκη για τη δολοφονία
του Γρ. Λαμπράκη.
Η σύνθεση του δικαστηρίου είναι η εξής:
Πρόεδρος: Ι. Γραφανάκης, εφέτης
e-Δίαυλος |
Σύνεδροι: Βασ. Λαμπρίδης, Ερμ. Χριστοφορίδης
Εισαγγελέας: Π. Δελαπόρτας, αντιεισαγγελέας εφετών
Ένορκοι: Δ. Τούσας δικηγόρος, Α. Γραικός τραπεζικός,
Θ. Αργυρίου καθηγητής, Ι. Αστερίου συμβολαιογράφος,
Ν. Οικονόμου δικηγόρος, Β. Αντωνιάδης βιομήχανος,
Μ. Βαλαγεώργη καθηγήτρια, Αλ. Καρύδα μελος
του Λυκείου Ελληνίδων, Μ. Αρτακιανού δημοτική
υπάλληλος. Αναπληρωματικοί: Ι. Λιάτσης και Ε. Σέ-
μπης.
Κατά τη δίκη οι φυσικοί αυτουργοί της δολοφονίας
Γκοτζαμάνης και Εμμανουηλίδης ισχυρίστηκαν ότι
εκείνο το βράδυ ήταν μεθυσμένοι και δεν ήξεραν τι
έκαναν. Οι αστυνομικοί δήλωσαν ότι έπραξαν το κα-
θήκον τους και δεν αντιλήφθηκαν ούτε την κακοποίηση
του Γ. Τσαρουχά, ούτε τον θανάσιμο τραυματισμό του
Γρ. Λαμπράκη.
Ο εισαγγελέας Π. Δελαπόρτας αξιολόγησε τη δράση
του παρακράτους με αυτά τα λόγια:
«Οι άνθρωποι οι οποίοι εκλήθησαν δύο ημέρας
προηγουμένως και εβοήθησαν τους “Γορίλλας” της
προσωπικής Ασφαλείας του Στρατηγού Ντε Γκωλ εις
το έργον των εκαλούντο δια να παίξουν το εσπέρας της
22ας Μαΐου 1963 εκ του φυσικού τους “Ρινοκέρους”
του Ιονέσκο, τους οποίους πράγματι έπαιξαν, και με
μεγάλην επιτυχίαν. […] Αποτελεί δεινήν ύβριν και
μείωσιν του Στρατού και των Σωμά-των Ασφαλείας
η καταφυγή προς ενίσχυσίν των εις την ιδιωτικήν
οργάνωσιν οιουδήποτε αποτελουμένην από κατάλοιπα
υποπροϊόντων του Χίτλερ, γιγαντοκύτταρα δοσιλογικής
λευχαιμίας εισέτι εις το ελληνικόν αίμα, διαφόρων
βαθμών και ειδών κακοποιούς, ιδεολογικούς σκηνίτας,
ων εμνήσθην ανωτέρω, και άλλους πτωχούς διαβόλους,
οίτινες εκ πάσης περιστάσεως κατά τον ποιητήν “ζητούν
οι ταλαίπωροι να μπαλωθούν”. […] Από τοιαύτα
βυθοκορήματα ανεμένετο βοήθεια και εις αυτά θα
ανετίθετο εν ώρα κρίσεως, έστω και η ενίσχυσις των
Σωμάτων Ασφαλείας, η μεγάλη και αγία υπόθεσις “της
υπερασπίσεως της Πατρίδος και του Ελληνοχριστιανικού
Πολιτισμού παντού και πάντοτε και δι’ όλων των μέσων”
κατά την όπισθεν της ταυτότητος του Γκοτζαμάνη
αναγραφήν των σκοπών της οργανώσεως Γιοσμά; Άλ-
λοτέ ποτε οι επί ζωοκλοπή καταδικαζόμενοι εστερούντο
της τιμής του υπηρετείν εις το Στράτευμα επί τη σκέψει
ότι η υπεράσπισις της Πατρίδος είναι έργον των αγνών,
των τιμίων, των ανιδιοτελών και ολοκληρωμένης
αρετής, με κορωνίδα την φιλοπατρίαν, ανθρώπων.
Εδώ έν σύμφυρμα κλεπτών, βιαστών, δοσιλόγων και
σελ. 57
παντός είδους κακοποιών εν τη κοινωνία ενεφανίζετο
προς εθνοκαπηλίαν και ανομολογή-τους ιδιοτελείς
σκοπούς ως προστάτης κοινωνικών καθεστώτων, φύλαξ
των ιερών και των οσίων. Κέρ-βερος του Νόμου και
της τάξεως! Τι άλλο έπρεπε να αναμένη τις εξ αυτου
ειμή ότι θα εξειλίσσετο εις κακοήθη νεοπλασίαν εν τη
κοινωνία;».
10 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1966. Αμέσως μετά την απολογία
του Καπελώνη και πριν απολογηθούν ο Μήτσου και οι
άλλοι αξιωματικοί της Χωροφυλακής, αποχωρούν οι
συνήγοροι της πολιτικής αγωγής. Ο Στ. Ηλιόπουλος
διαβάζει και καταθέτει στα πρακτικά την ακόλουθη
δήλωση:
«Αξιωματική αρχή διέπουσα πάσαν ποινικήν δίκην είναι
η αναζήτησις και ανεύρεσις της αλή-θειας καθ’ όλην
αυτής την έκτασιν και όσον αφορά τους ενόχους. Και
είναι πρόδηλον ότι η αρχή αυτή δεν κάμπτεται χάριν
οιασδήποτε σκοπιμότητος, ούτε οσάκις πρόκειται περί
πολιτικών εγκλημάτων.
Η πολιτική αγωγή, υπήκουσα εις τας βασικάς αρχάς,
έλαβε μέρος κατά το στάδιον της προδικα-σίας και κατά
την παρούσαν επ’ ακροατηρίω συζήτησιν, και πιστεύει
ότι έπρξε παν ό,τι ηδύνατο υπό τας δεδομένας συνθήκας
δια την ανεύρεσιν της αληθείας.
Η πολιτική αγωγή πιστεύει ότι κατά τρόπον αναμφίβολον
δια πάντα καλής πίστεως άνθρωπον κατεδείχθη από τα
δεδομένα εν γένει της διαδικασίας ότι ετελέσθησαν
εκ προθέσεως α) εγκλήματα της ανθρωποκτονίας του
Γρ. Λαμπράκη και του βαρέως τραυματισμού του Γ.
Τσαρουχά, β) ότι τα ανωτέρω εγκλήματα εσκοπήθη
να πλήξουν το Κίνημα Ειρήνης εις το πρόσωπον του
ικανωτέρου και ενθουσιώδους προμάχου και εκφραστού
εν Ελλάδι του ιδεώδους της Ειρήνης Γρ. Λαμπράκη και να
επιτείνουν το κλιμα της τρομοκρατίας, γ) ότι απεδείχθη
πλήρως από καταθέσεις εκατοντάδος μαρτύρων και
από πλήθος εγ-γράφων η ενοχή των παντων των εν τη
παρούση δίκη κατηγορουμένων δια τα αδικήματα δια τα
οποία παραπέμθησαν και δικάζονται.
Κατά γενικήν εκτίμησιν προέκυψε εκ της διαδικασίας
και των αποδεικτικών εν γένει στοιχείων αφ’ ενός ότι
δια πολλούς εκ των δικαζομένων κατηγορουμένων
υφίσταται βαρυτέρα ευθύνη εκείνης δι’ ήν
παραπέμφθησαν και αφ’ ετέρου ότι άλλοι ένοχοι δεν
ευρίσκονται, όπως θα έπρεπε, εις το εδώλιον.
Ούτως απεδείχθη πλήρως ότι κατά την νόμιμον
συγκεντρωσιν των Φίλων της Ειρήνης έλαβε χώραν πέριξ
του χώρου αυτής αντισυγκέντρωσις υπερτριακοσίων
e-Δίαυλος |
“αντιφρονούντων” οργανωθείσα υπό της υπευθύνου
ηγεσίας της Χωροφυλακής Θεσσαλονίκης και των
κατ’ εντολήν τούτων συμμετασχόντων αξιωματικών
των Παραρτημάτων ιδίως Εθνικής Ασφαλείας. Εις τα
πλαίσια της παρανόμου ταύτης αντι-συγκεντρώσεως
και εντός ατμοσφαίρας πρωτοφανούς αγριότητος και
τρομοκρατίας υπό τα όμματα και την εγκληματικήν
αδράνειαν των κατηγορουμένων, Επιθεωρητού
Χωροφυλακής στρατηγού Μήτσου, Διευθυντού
της Αστυνομίας συνταγματάρχου Καμουτσή, του
Διοικητού Εθνικής Ασφαλείας Δόλκα και όλων των
λοιπών παρισταμένων αξιωματικών, έλαβον χώραν
προοδευτικώς πλείσται και ποικίλαι βιαιοπραγίαι,
τραυματισμοί, λιθοβολισμοί, ύβρεις, απειλαί κ.λπ. με
αποκορύφωμα την καννιβαλικήν επίθεσιν κατά του Γ.
Τσαρουχά και τελικώς την τραγικήν δολοφονίαν του
αειμνήστου Γρ. Λαμπράκη.
Η ως άνω αντισυγκέντρωσις, ήτις, οργανωθείσα υπό
της Αστυνομίας, καθιστά αναμφίβολον την συνέργειαν
των υπευθύνων αξιωματικών εις τα ανωτέρω αδικήματα
κατά την κατηγορηματικήν σκέψιν και του υπ’
αριθ. 167/1964 του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών
Θεσσαλονίκης, αποτελεί εφαρμογήν γε-νικωτέρου
σχεδίου αντιμετωπίσεως δι’ αντισυγκεντρώσεων πάσης
εκδηλώσεως των αντιπάλων προς την κυβερνώσαν τότε
μερίδα πολιτικών παρατάξεων.
Η ύπαρξις του σχεδίου τούτου και η χορήγησις οδηγιών
δια την εφαρμογήν αυτού απεδείχθη πλήρως εκ των
κατατεθέντων εις το Δικαστήριον δημοσίων εγγράφων
της Υπηρεσίας Πληροφοριών του υπουργείου Προεδρίας
της Κυβερνήσεως, διευθυνομένης υπό του στρατηγού
Γωγούση, της δευτεροβαθμί-ου επιτροπής του γνωστού
Σχεδίου “Περικλής” υπό την αρχηγίαν του στρατηγού
Β. Καρδαμάκη και τέλος του κλιμακίου της Υπηρεσίας
Πληροφοριών παρά τω Υπουργείω Βορείου Ελλάδος.
Τέλος την ύπαρξιν του γενικού σχεδίου και των
εγγράφων, ως και την εφαρμογήν αυτού εν Θεσ-
σαλονίκη και ειδικώτερον κατά της συγκεντρώσεως
των φίλων της Ειρήνης εβεβαίωσαν πολλοί μάρτυρες
ιδία δε εξετασθείς ως μάρτυς ο τέως υπουργός
Προεδρίας Κυβερνήσεως Γεώργιος Μυλωνάς και κατά
την απολογίαν του ο κατηγορούμενος υπομοίραρχος
Καπελώνης.
Την συνενοχήν όμως των αξιωματικών της Χωρο-
φυλακής Θεσσαλονίκης, ως και των “υψηλότερον
ισταμένων” ενόχων, επιβεβαιώνει κατά τρόπον
αναμφίβολον η αποδειχθείσα επίσης εκτεταμένη,
σελ. 58
πολύπλευρος και επίμονος προσπάθεια συγκαλύψεως
των ενόχων δι’ εκφοβισμού των μαρτύρων, εξα-
φανίσεως των πειστηρίων του εγκλήματος, αρνήσεως
της Αστυνομίας να παράσχη εις την Δικαιοσύνην
οιαδήποτε στοιχεία, αποκρύψεως της αλήθειας υπό
των μαρτύρων αστυνομικών με τα “δεν ξέρω”, “δεν
θυμούμαι”, δια των αναληθεστάτου περιεχομένου
“σήματος” της Διευθύνσεως Αστυνομίας, εκθέσεως
στρατηγού Βαρδουλάκη, εγγραφής εις Βιβλίον
Συμβάντων Ε’ Αστυνομικού Τμήματος, δι’ αποκρύψεως
της συλλήψεως Γκοτζαμάνη από τους Εισαγγελείς,
δια της υπό της Αστυνομίας καθοδηγήσεως των φυσι-
κών αυτουργών Γκοτζαμάνη - Εμμανουλίδη δια τας
απολογίας των και τέλος δι’ επεμβάσεων, πιέσεων και
απειλών κατά των ενεργούντων την δίωξιν και ανάκρισιν
δικαστικών λειτουργών.
Την βάναυσον αυτήν επέμβασιν εις ο έργον της
Δικαιοσύνης, με προφανή σκοπόν την διαφυγήν των
ενόχων, επιβεβαιώνουν κατά τρόπον ανεπίδεκτον
αμφισβητήσεως εκτός άλλων 1) η υπ’ αρίθ. 2942/1964
απόφασις του Συμβουλίου Επικρατείας, δι’ ής
επισημαίνονται ως βαρύτατα παραπτώματα και απειλαι
του Εισαγγελέως του Αρείου Πάγου κ. Κόλλια κατά
του Ανακριτού και των Εισαγγελέων Θεσσαλονίκης, 2)
η έκθεσις του διενεργήσαντος ανάκρισιν Αρεοπαγίτου
Αντ. Φλώρου από 20.12.63, 3) η αναφερομένη εις την
ρηθείσαν απόφασιν του Συμβουλίου Επικρατείας
εμπιστευτική αναφορά του Ανα-κριτού Σαρτζετάκη προς
τον Υπουργόν Δικαιοσύνης 18.7.1963, 4) η από 5.4.1964
ένορκος κατάθεσις του Αντεισαγγελέως του Αρείου
Πάγου, τέως υπουργού Δικαιοσύνης Β. Σακελλαρίου
κ.λπ., 5) η εις το περιοδικόν “Αρμενόπουλος”
δημοσιευθείσα δια τον αειμνηστον Εισαγγελέαν
Μπούτην νεκρολογία του ανακριτού Χρ. Σαρτζετάκη
αναφερομένη εις απειλάς και κατά της ζωής του εισέτι.
Εις τα στοιχεία ταύτα προσετέθη η ενώπιον του
Δικαστηρίου συγκλονιστική μαρτυρία της Αικα-τερίνης
Καπελώνη, η οποία κατήγγειλεν ότι η “πυραμίς της
Δικαιοσύνης”, πλην άλλων ανεπιτρέπτων συζητήσεων
μετ’ αυτής και παρατηρήσεων, αφ’ ενός μεν εξήγησεν
εις αυτήν ότι Εφέται Θεσσαλονίκης επε-κύρωσαν το
εις βάρος του συζύγου της παραπεμπτικόν βούλευμα
επηρεασθέντες δυσμενώς εκ των απο-καλύψεων του
συζύγου της εις βάρος των προϊσταμένων του και
άλλων αξιωματικών της Χωροφυλακής, αφ’ ετέρου δε
την διεβεβαίωσε περί της υπό ωρισμένας προϋποθέσεις
αθωώσεώς του εις το ακροατήριον.
e-Δίαυλος |
Παρά τα ανωτέρω η διερεύνησις και ο καταλογισμός
τόσον των περαιτέρω ευθυνών των δικα-ζομένων
κατηγορουμένων, όσον και των ευθυνών των
υπολειπομένων ενόχων έχει προσκρούσει εις ε-μπόδια
τα οποία ώρθωσαν αι ως άνω εκτεθείσαι σοβαρώταται
δυσχέρειαι της ανακρίσεως και αι πλημ-μέλειαι των
εκδοθέντων βουλευμάτων περί την εφαρμογήν των
νόμων και την εκτίμησιν των πραγμάτων.
Διότι αληθώς είναι απαράδεκτον να παραπέμπωνται
οι κατηγορούμενοι αξιωματικοί μόνον δια παράβασιν
καθήκοντος ενώ τα περιστατικά τα οποία δέχονται τα
βουλεύματα συνιστούν το αδίκημα της συνεργείας εις
ανθρωποκτονίαν.
Ως να μη ήρκουν δε τα εκ του βουλεύματος εμπόδια,
εις ταύτα προσετέθησαν και νέοι φραγμοί δια των
αποφάσεων του δικαστηρίου των συνέδρων, αι οποίαι,
ας μας επιτραπή να φρονούμεν, είναι εσφαλμέναι. Ούτω
απεβλήθη άμα τη ενάρξει της ακροαματικής διαδικασίας
η πολιτική αγωγή, καθ’ όσον αύτη εστρέφετο κατά
του δημοσίου δια τα αδικήματα των αξιωματικών,
και εδυσχεράνθη το έργον της εν τη διερευνήσει της
ευθύνης των κατηγορουμένων τούτων.
Περαιτέρω εκρίθη ότι υφίσταται εκ του βουλεύματος,
μολονότι παραπεμπτικού δια τους κατηγορουμένους
τούτους, αθωωτικόν δεδικασμένον, όπερ ου μόνον
εμποδίζει την επιτρεπτέαν μεταβολήν του νομικού
χαρακτηρισμού, αλλά, όπερ και το σπουδαιότερον,
απηγόρευε και την πλήρη και από πάσης πλευράς
διερεύνησιν των τελεσθέντων εγκληματων. Τέλος, δι’
άλλης αποφάσεως απηγορεύθη η ανάγνωσις σειράς
όλης κρισίμων εγγράφων και ακόμη απερρίφθησαν
αιτήσεις όπως εξετασθούν μάρτυρες ως ο εισαγγελεύς
Αργυρόπουλος επί τη αιτιολογία ότι η κατάθεσίς του θα
αφεώρα εις ευθύνας των αξιωματικών, ο τέως αρχηγός
της Χωροφυλακής στρατηγός Βαρδουλάκης, ο τέως
προϊστάμενος της υπηρεσίας πληροφοριών υπουργείου
Βορείου Ελλάδος Κωστάκος και ο τέως υπουργός της
Δικαιοσύνης -παρών εις την δίκην- όστις εκρίθη μεν
υπό του δικαστηρίου ότι εκ της διαδικασίας προέκυψεν
ως αναγκαίος μάρτυς, εν τούτοις η εξέτασίς του
περιωρίσθη αποκλειστικώς εις την έρευναν ενός μόνον
θέματος (συνάντησις Καμουτσή - Χατζηαποστόλου
- Σωτηρχοπούλου). Ενώ ο μαρτυς ούτος εδήλου
ενώπιον του δικαστηρίου ότι δύναται να διαφωτίση με
σοβαρά στοιχεία την δικαιοσύνην επί της δικαζομένης
υποθέσεως και δη καθ’ όσον αφορά εις τας παρεμβάσεις
εις το έργον της κατά το στάδιον της ανακρίσεως.
σελ. 59
Υπό τα δεδομένα ταύτα η πολιτική αγωγή εκτιμά
ότι ουδέν έχει να συνεισφέρει περαιτέρω ενώ-πιον
του δικαστηρίου δια την δικαστικήν κάθαρσιν του
εγκλήματος της 22ας Μαΐου 1963 εις όλην την έκτασιν.
Υπό πλειάδος μαρτύρων κατετέθη ενώπιον του
δικαστηρίου ότι η εν γένει δράσις της αντισυγκε-
ντρώσεως, πλαισιομένης υπό της Αστυνομίας, είχε
μεταβάλει την περιοχήν εις ζούγκλαν αποπνέουσαν
έγκλημα, ότι αι ομάδες των παρακρατικών, ατόμων
του υποκόσμου, ως ταύτα έχαρακτηρίσθησαν από
τους κατηγορουμένους αξιωματικούς, ενεθύμιζαν
τας εγκληματικάς ομάδας κρούσεως και θανάτου του
Χίτλερ. Η δε απολογία του κατηγορουμένου επί ηθική
αυτουργία υπομοιράρχου Καπελώνη απεκάλυψε με τα
μελανώτερα χρώματα και κατήγγειλε το παρασκήνιον
του οργανωθέντος υπό της Αστυνομίας επι-τελείου του
εγκλήματος, το οποίον υπό την προσωπικήν ηγεσίαν του
στρατηγού Μήτσου, διευθύνοντος προσωπικώς και την
δικαστικήν μάχην δια την συγκάλυψιν του εγκλήματος
και με την συμπαράστασιν του διοικητού της Εθνικής
Ασφαλείας Δόλκα, ωδήγησεν εις ψευδορκίαν το
σύνολον σχεδόν των διοικητών των Παραρτημάτων
Ασφαλείας και άλλους ανωτέρους αξιωματικούς ως οι
Σταθουλόπουλος, Κατσούλης κ.λπ. και περιήγαγε την
Αστυνομίαν εις την μεγάλην ηθικήν κατάπτωσιν της
ιστορίας της Χωροφυλακής.
Πιστεύει όθεν η πολιτική αγωγή ότι τα γεγονότα της
ημέρας εκείνης και ο τρόπος της διώξεώς των δεν
συνδέονται απλώς με τας ευθύνας ενός εγκλήματος,
αλλά αποτελούν την λυδίαν λίθον και επηρεάζουν
την πορείαν του πολιτισμού, των πολιτικών ηθών, των
μεθόδων και συστημάτων του δημοσίου και κοινωνικού
βίου της χώρας.
Δεν αγνοεί και ουδείς δικαιούται να αγνοήση ότι
αποτελεί σήμερον κοινήν συνείδησιν ότι οι μεγάλοι
ένοχοι και αι βαρείαι ευθύναι της δολοφονίας Λαμπράκη
δεν δικάζονται σήμερον εις το δικαστήριόν σας.
Εις το καθολικόν και αγωνιώδες ερώτημα που είναι
οι ένοχοι και διατί δεν δικάζονται είναι φανερόν ότι
δεν θα δώση απάντησιν η αναμενόμενη απόφασις
με την καταδίκην, ως προσδοκάται, των παρόντων
κατηγορουμένων. Ούτως η υπόθεσις της δολοφονίας
Λαμπράκη θα παραμείνη ανοικτή και εις το μέλλον.
Η πλήρης αλήθεια, η δίωξις των ενόχων και η καταδίκη
των βαρβάρων μεθόδων θα αναμένουν την δικαίωσίν
των.
Δια τούτο και ιστορικαί είναι αι ευθύναι και τα
e-Δίαυλος |
καθήκοντα όλων και έκαστος οφείλει να ανα-λάβη τας
ιδίας του ευθύνας.
Με αυτήν την πεποίθησιν και με πλήρη συναίσθησιν
των ευθυνών της έναντι της υποθέσεως την οποίαν
χειρίζεται, έναντι της δικαιοσύνης, έναντι του
πολιτισμού μας, η πολιτική αγωγή, πράξασα ήδη το
καθήκον της, θεωρεί υποχρέωσίν της να διακόψη την
παρουσίαν της κατά την περαιτέρω διαδικασίαν και
αποχωρεί.
Οι δικηγόροι της πολιτικής αγωγής».
29 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1966. Ολοκληρώνεται η δίκη
στο Μεικτό Κακουργιοδικείο Θεσσαλονίκης. Παρά
τις εισηγήσεις του εισαγγελέα Π. Δελαπόρτα, τις
υπεράνθρωπες προσπάθειές του να πέσει άπλετο φως
στην υπόθεση και τις αυστηρές ποινές που πρότεινε,
το Δικαστήριο έδειξε αδικαιολόγητη επιείκεια στους
κατηγο-ρούμενους.
Είχαν υποβληθεί στους ενόρκους τα εξής ερωτήματα:
«1. Είναι ένοχοι οι κατηγορούμενοι Σπ. Γκοτζαμάνης και
Εμμ. Εμμανουηλίδης, ότι εις την Θεσσαλονίκην την 22
Μαΐου 1963 από της 9 μ.μ. ώρας εφόνευσαν από κοινού
ή μετ’ άλλων αγνώστων τον Γρηγόριον Λαμπράκην,
επιπέσαντες κατ’ αυτού δια τρικύκλου, επί πλέον δε δι’
αμβλέος οργάνου προξένησαν εκτεταμένον τραύμα επί
της κεφαλής του;
2. Είναι ένοχοι οι κατηγορούμενοι Εμμ. Καπελώνης
και Ξεν. Γιοσμάς ότι εν Θεσσαλονίκη προ και κατά
την 22 Μαΐου 1963 προκάλεσαν παρ’ άλλοις την
απόφασιν προς εκτέλεσιν ανθρωποκτονίας δια κοινής
προσπαθείας, συμβουλών, πειθούς κλπ. τους άνω
δράστας εις την εκτέλεσιν της πράξεως;
3. Είναι ένοχος ο κατηγορούμενος Σπ. Γκοτζαμάνης
του ότι ενώ ο Εμμ. Εμμανουηλίδης απέκτεινε τον Γρ.
Λαμπράκην εκ προθέσεως, παρέσχε προ και κατά την
τέλεσιν της πράξεως συμβουλάς και υποσχέσεις εις
αυτόν ότι θα τον ενισχύση, ήτοι ότι θα τον παραλάβη
με το τρίκυκλον;
4. Είναι ένοχος ο Εμμ. Εμμανουηλίδης, ότι ενώ ο Σπ.
Γκοτζαμάνης απέκτεινε τον Λαμπράκην, παρέσχε
βοήθειαν εις αυτόν κατά την τέλεσιν της πράξεως και
μετ’ αυτήν;»
Δεκατρείς ώρες κράτησε η διάσκεψη των ενόρκων.
Και τα μεσάνυχτα της 29 Δεκεμβρίου 1966 εκδόθηκε η
ομόφωνη ετυμηγορία τους:
• Αθωώθηκαν οι αξιωματικοί της Χωροφυλακής
Μήτσου, Καμουτσής, Δόλκας, Παπαντριαντφύλλου,
Διαμαντόπουλος, Σέττας για την παράβαση
σελ. 60
καθήκοντος. Ο ειαγγελέας είχε ζητήσει την ενοχή των
Μήτσου, Καμουτσή, Δόλκα.
• Αθωώθηκαν ο Ξεν. Γιοσμάς και ο υπομοίραρχος Εμμ.
Καπελώνης για την ηθική αυτουργία στη δο-λοφονία
του Λαμπράκη. Ο εισαγγελέας είχε ζητήσει την ενοχή
του Γιοσμά.
• Αθωώθηκε ο οπωροπώλης Αντ. Πιτσώκος για τον
τραυματισμό του Γ, Τσαρουχά. Ο εισαγγελέας εί-χε
ζητήσει την ενοχή του.
• Αθωώθηκαν για την ανθρωποκτονία εκ προθέσεως
του Γρ. Λαμπράκη οι Σπ. Γκοτζαμάνης και Εμμ.
Εμμανουηλίδης. Ο εισαγγελέας είχε ζητήσει την ενοχή
τους. Καταδικάστηκαν ο Σπ. Γκοτζαμάνης σε 11 χρόνια
φυλάκιση, κατά συγχώνευση, για βαρειές σωματικές
κακώσεις και ο Εμμ. Εμμανουηλίδης σε 8,5 χρόνια, κατά
συγχώνευση, για συνεργία. Τους αναγνωρίστηκαν τα
ελαφρυντικά του προτέρου εντίμου βίου και ότι δεν
εκινήθησαν εις την πράξιν των από ταπεινά ελατήρια.
Επεστράφηκε το τρίκυκλο στον Γκοτζαμάνη.
• Καταδικάστηκε σε φυλάκιση 15 μηνών, κατά
συγχώνευση, ο Χρ. Φωκάς για τον τραυματισμό του Γ.
Τσαρουχά.
• Καταδικάστηκαν για διατάραξη κοινής ειρήνης
οι Ξεν. Γιοσμάς (1 χρόνο), Γ. Λεονάρδος, ιδιωτ.
υ-πάλληλος (10 μήνες), Ι. Ντόγκας, εργολάβος (10
μήνες), Κ. Παραπάρας, λιμενεργάτης (6 μήνες), Ν.
Παπαδό-πουλος, ταγματάρχης ε.α. (3 μήνες), Οδ.
Κουταλέας, χωροφύλακας ε.α. (3 μήνες). Οι ποινές των
Γκοτζαμάνη, Εμμανουηλίδη, Φωκά για το αδίκημα αυτό
συγχωνεύτηκαν στις κύριες ποινές τους.
• Αθωώθηκαν οι Κ. Μάντζιος χωροφύλακας, Π.
Κουλούρης χωροφύλακας, Α. Μαδεμλής χωροφύλα-κας,
Β. Κασελάς φοιτητής, Ν. Παραπάρας ιδιωτ. υπάλληλος,
Β. Γαλάνης λιμενεργάτης, Ελ. Κυνηγός λιμενεργάτης, Ζ.
Ζλατάνος ιδιωτ. υπάλληλος, Ι. Τζιτζίλογλου κρεοπώλης,
Ι. Ευθυμιάδης αρτεργάτης, Ι. Τούλης αγγειοπλά-στης,
Χ. Μακρίδας έμπορος.
Η ατμόσφαιρα στην αίθουσα του δικαστηρίου κατά τη
διάρκεια της δίκης προοιώνιζε το είδος της απόφασης.
Όταν όμως αυτή ανακοινώθηκε προκάλεσε ιδιαίτερη
αίσθηση στην κοινή γνώμη. Ένας απ’ αυτούς που
αιφνιδιάστηκαν ήταν και ο εισαγγελέας της έδρας
Δελαπόρτας. Έλπιζε ότι θα μειοψηφούσε έστω και ένας
ένορκος ώστε να μπορέσει να ζητούσε να κηρυχθεί
η ετυμηγορία πεπλανημένη. Δήλωσε δε προς τους
ενόρκους:
«Η ετυμηγορία σας μου θυμίζει το φως εξηντλημένης
e-Δίαυλος |
ηλεκτρικής στήλης…»
Το ερώτημα γιατί σκοτώθηκε ο Λαμπράκης και ποιος
κρύβεται πίσω από τη δολοφονία του τελικά έμεινε
αναπάντητο ως σήμερα, καθώς στη δίκη δεν τέθηκε
καν θέμα πολιτικής δολοφονίας και δεν αναζητή-
θηκε καν η ύπαρξη ηθικών αυτουργών. Οι οργανωτές
του εγκλήματος δεν προσδιορίστηκαν, όπως συνήθως
γίνεται στις πολιτικές δολοφονίες στην Ελλάδα και σ’
ολόκληρο τον κόσμο.
3 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1967. Οι Γκοτζαμάνης και
Εμμανουηλίδης ασκούν στον Άρειο Πάγο αναίρεση
κατά της απόφασης του Μεικτού Κακουργιοδικείου
Θεσσαλονίκης.
21 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1967. Στρατιωτικό πραξικόπημα.
Ώρα 02.00. Άνδρες της ΕΣΑ (διοικητής συνταγματάρ-
χης Ι. Λαδάς) συλλαμβάνουν τα σύνολο του πολιτικού
κόσμου, από τον πρωθυπουργό Παν. Κανελλόπουλο
μέχρι τους ηγέτες των κομμάτων της αντιπολίτευσης
και βουλευτές. Ακολουθούν μεζικές συλλήψεις και εκτο-
πίσεις μελών και οπαδών της Αριστεράς. Επικεφαλή της
χούντας είναι οι συνταγματάρχες Γ. Παπαδόπουλος
και Ν. Μακαρέζος και ο ταξίαρχος Στυλ. Παττακός.
Σχηματίζεται δικτατορική κυβέρνηση υπό τον Κων.
Κόλλια.
26 ΜΑΪΟΥ 1967. Εκδικάζεται στον Άρειο Πάγο η
αίτηση αναίρεσης των Γκοτζαμάνη και Εμμανουηλί-
δη. Η αίτηση απορρίπτεται, αφού ούτε οι ίδιοι δεν
παραβρέθηκαν στη δίκη για να την υπερασπιστούν. Η
δικτατορική κυβέρνηση θα φρόντιζε γι’ αυτούς….
28 ΜΑΪΟΥ 1968. Δημοσιεύεται η ΚΔ’ Συντακτική Πράξη
της δικτατορικής κυβέρνησης Περί εξυγιάνσεως της
Τακτικής Δικαιοσύνης. Απομακρύνονται από το Σώμα
30 ανώτεροι δικαστικοί, χωρίς δικαίωμα προ-σφυγής
στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Ανάμεσά τους και ο
εισαγγελέας της δίκης για τη δολοφονία του Λα-μπράκη
Π. Δελαπόρτας. Στο αιτιολογικό της απομάκρυνσης
αναφέρεται
«… ως μη διαθέτοντα το απαιτούμενον διά την θέσιν
του κύρος, καθόσον επηρεαζόμενος υπό των πολιτικών
του πεποιθήσεων κατά την ενάσκησιν των καθηκόντων
του, προέβαλε και από της έδρας έτι, συνθήματα
ανατρεπτικού χαρακτήρος και εν γένει εξεδηλούτο υπέρ
ορισμένης πολιτικής παρατάξεως».
23 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1969. Η χούντα αποφυλακίζει τον Σπ.
Γκοτζαμάνη.
8 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1971. Αποφυλακίζεται ο Εμμ.
Εμμανουηλίδης, αφού πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της
σελ. 61
φυλάκισής του σε αναρρωτήρια και νοσοκομεία.
15 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1975. Ο Εμμ. Εμμανουηλίδης
καταθέτει αίτημα για αναψηλάφηση της δίκης.
ΙΟΥΛΙΟΣ 1975. Το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών
Θεσσαλονίκης απορρίπτει το αίτημα του Εμμανουη-
λίδη για αναψηλάφηση της δίκης, με το σκεπτικό ότι
προηγήθηκε παρόμοιο αίτημα στον Άρειο Πάγο.
ΑΠΡΙΛΙΟΣ 1993. Πεθαίνει ο Σπ. Γκοτζαμάνης χωρίς να
προβεί σε αποκαλύψεις για την υπόθεση.
ΜΑΙΟΣ 1993. Ο Εμμ. Εμμανουηλίδης σε συνέντευξή
του δηλώνει:
«… Έριξαν σε μας όλη την ευθύνη της δολοφονίας για
να σκεπάσουν και να προφυλάξουν τους πραγματικούς
δολοφόνους και τους εγκεφάλους που οργάνωσαν το
έγκλημα»
αφήνοντας υπονοούμενα για τις ευθύνες της χούντας.
18 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1995. Ο Εμμανουηλίδης καταθέτει
μηνυτήρια αναφορά στην Εισαγγελία Πρωτοδι-κών
Θεσσαλονίκης και ζητά να ανακινηθεί η υπόθεση
Λαμπράκη για να διαλευκανθούν οι σκοτεινές πτυχές
της.
ΜΑΙΟΣ 2001. Πεθαίνει ο Εμμ. Εμμανουηλίδης. Αλλά τι
φοβερή σύμπτωση! Την ίδια μέρα αφήνει την τελευταία
του πνοή, στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ της Θεσσαλονίκης,
ο Μαν. Χατηαποστόλου, ο γνωστός Τίγρης, που
χάρη στην τόλμη και την ψυχραιμία του μπόρεσε να
σταματήσει το τρίκυκλο του θανάτου ανατρέποντας τα
σκοτεινά σχέδια του παρακράτους και ξεσκεπάζοντας
φυσικούς και ηθικούς αυτουργούς και τους συνερ-γούς
τους στο έγκλημα.
Με τη δολοφονία του Γρ. Λαμπράκη η Θεσσαλονίκη
ξαναγίνεται, ύστερα από 15 χρόνια, τόπος πολι-τικής
δολοφονίας. Αυτό σημαίνει ότι δεν άλλαξε από την
εποχή του 1948. Η μεταπολεμική Ελλάδα συντήρη-σε,
με κάθε τρόπο, το εμφυλιοπολεμικό πάθος. Η ΕΔΑ στη
θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης μετά τις ε-κλογές
του ’58 προκάλεσε αμηχανία και πανικό.
Από την πλευρά της η Αριστερά απέκτησε έναν ήρωα
που μετατράπηκε σε μύθο, μέσα από τραγού-δια και
ποιήματα. Ο θάνατός του προσέφερε διπλή υπηρεσία
στο χώρο της Αριστεράς:
• Έγινε το ίνδαλμα χιλιάδων αριστερών, κυρίως νέων
• Η δομή των πολιτικών δυνάμεων στο χώρο της
Αριστεράς ήταν συλλογική και δεν δικαιολογούσε
αρχηγικές εμφανίσεις. Ο Λαμπράκης είχε πετύχει να
είναι η Νο 1 πολιτική προσωπικότητα μέσα στο χώρο.
Έτσι δημιουργήθηκε μια προσωπολατρία γύρω απ’
e-Δίαυλος |
αυτόν.
Μετά το θάνατό του, το όνομα, το μύθο και τη
λάμψη του τα οικειοποιήθηκε ολόκληρος ο πολιτικός
χώρος που κάλυπτε η Αριστερά (κεντροαριστερά,
σοσιαλδημοκρατία, κομμουνισμός).
Για την υπόθεση Λαμπράκη έγιναν πολλές έρευνες. Όλες
κινήθηκαν πάνω στην ίδια συνισταμένη, που αφορούσε
την πληθώρα των παρακρατικών οργανώσεων
που δρούσαν σε όλη την ελληνική επικράτεια, την
ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα εκείνης της περιόδου και τα
προβλήματα της πολιτικής ζωής.
Στο παιχνίδι της δολοφονίας έχουν μερίδιο όλες οι
δυνάμεις της εξουσίας:
• Οι κύκλοι του παλατιού
• Οι κυβερνητικοί κύκλοι
• Οι παρακρατικές ομάδες
• Οι Αμερικανοί
• Ο στρατός
• Αστυνομία και Χωροφυλακή
• Οι μυστικές υπηρεσίες
Αν δούμε, ψύχραιμα, την κατάσταση που επικρατούσε,
θα μπορούσαμε να πούμε ότι δεν συνέφερε ούτε το
παλάτι, ούτε την κυβέρνηση να επιχειρήσει μια τέτοια
δολοφονία. Η απειλή μιας δικτατορίας ήταν κοινό
μυστικό σε όλους τους κύκλους. Λογικά, η αποφυγή
μιας τέτοιας κατάστασης γίνεται μόνο με τη διατήρηση
ίσων αποστάσεων που φέρνει μόνο το ήρεμο πολιτικό
κλίμα. Ποιος βασιλιάς ή ποιος πολιτικός ηγέτης θα
διακινδύνευε τη θέση του στην εξουσία με μια πολιτική
δολοφονία;
Όλες οι άλλες δυνάμεις θα μπορούσαν να συνεργαστούν
για να πετύχουν ένα τέτοιο αποτέλεσμα. Αυτές οι
οργανώσεις αντλούσαν τη δύναμή τους από τη σκιά
της εξουσίας. Δρούσαν και συντηρούνταν με μυστικά
κονδύλια του κράτους. Μερικές φορές η δράση τους
αυτή γινόταν ανεξέλεγκτη μέσα από τα παρά-θυρα
της παραεξουσίας. Οι μυστικές υπηρεσίες συνδέονταν
συχνά με τις παρακρατικές ομάδες (οργανώσεις), για να
βρούνε ή να κατασκευάσουνε πληροφορίες. Εδώ, δεν
πρέπει να ξεχνούμε ότι η ΚΥΠ συνδεόταν άμεσα με τη
CIA. Παράλληλα είχε κι επαφή με κάθε οργάνωση που
θεωρούσε απαραίτητη.
Στρατός, αστυνομία και χωροφυλακή συνεργάζονταν με
τους παρακρατικούς για να εκτελεστούν συ-γκεκριμένες
αποστολές. Κάθε μία απ’ αυτές τις ομάδες δεν μπορούσε
να δράσει χωρίς τη συνδρομή των υπο-λοίπων. Ήταν
όλες τους κρίκοι της ίδιας αλυσίδας και ήταν πολύ
σελ. 62
φυσικό να αλληλοκαλύπτονταν. Αυτός ο συνδεσμός
ήταν αρκετός για να μην επιτρέψει την εξιχνίαση της
δολοφονίας.
Η δολοφονία του Λαμπράκη περνάει μέσα από τις
ποικιλώνυμες οργανώσεις που υπήρχαν, εκείνη την
περίοδο, στη Θεσσαλονίκη. Είναι φανερό, πως τίποτα
δεν θα ολοκληρωνόταν χωρίς τη βοήθεια των μελών
των οργανώσεων αυτών, που προσέφεραν τις υπηρεσίες
τους στο έργο των διωκτικών αρχών.
Ο Γρ. Λαμπράκης υπήρξε θύμα σκευωρίας που
συμμετείχαν παρακρατικοί μαζί με τον κρατικό μηχα-
νισμό. Η λειτουργία του κράτους μέσα σ’ αυτό το πλέγμα
εξουσίας και παραεξουσίας ήταν αμφίβολη. Και, πολύ
περισσότερο, ο καταλογισμός ευθυνών ήταν αδύνατος.
Μόνο έτσι θα μπορούσε να γίνουν κατανοητές οι συχνές
παρεμβάσεις των διαφόρων κυβερνητικών παραγόντων,
κάτι που είναι ήταν ολοφάνερο μέσα στο σκεπτικό της
δικαστικής απόφασης. Αλλιώς δεν θα διατυπωνόταν το
συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει ηθική αυτουργία.
Διαβάζοντας προσεκτικά το δικαστικό σκεπτικό
μπορούμε να δούμε ότι:
• Απαλλάσσει την κυβέρνηση από κάθε κατηγορία με μια
λογική σκέψη, πως μόνο ζημιά μπορούσε να προκαλέσει
μια τέτοια προσπάθεια.
• Το Κακουργιοδικείο Θεσσαλονίκης δεν αναγνωρίζει
την κατηγορία της ανθρωποκτονίας από πρό-θεση. Αυτό
σημαίνει ότι αγνοήθηκε η καταγγελία του θύματος ότι
απειλείται η ζωή του, που ανακοίνωσε από τα μεγάφωνα.
Αγνοήθηκε ακόμη και η απειλητική κραυγή Λαμπράκη
θα πεθάνεις!, που κυριαρχούσε κατά τη διάρκεια της
ομιλίας.
• Το συμπέρασμα που διατυπώθηκε ότι δεν υπήρξε
ηθικός αυτουργός στη δολοφονία, φανερώνει την
πρόθεση να κλείσει βιαστικά η υπόθεση. Διαφορετικά
θα έπρεπε να θίξουν ένα ολόκληρο χώρο παρα-κρατικών
οργανώσεων (και διαπιστώθηκε ότι υπήρχαν περίπου 50
τέτοιες οργανώσεις στα πλαίσια της νομι-μότητας), που
συντηρούσε η ΚΥΠ με τις ευλογίες των ανακτόρων και
της εκάστοτε κυβέρνησης.
Η προσωπικότητα του θύματος και ο τρόπος που έγινε
ο φόνος, όμως, μαρτυρούν ότι υπήρξε ηθική αυτουργία.
Το θύμα ήταν υφηγητής της Ιατρικής, βαλκανιονίκης
και πολιτικός που είχε συγκεντρώσει την προσοχή του
κόσμου της Αριστεράς.
Μισό και πλέον αιώνα μετά τη δολοφονία παραμένουν
αναπάντητα τα ερωτήματα:
• Ποιος οργάνωσε την πολιτική δολοφονία του
e-Δίαυλος |
Λαμπράκη;
• Ποιόν εξυπηρετούσε η δολοφονία;
• Γιατί επιλέχτηκε, και πάλι, η Θεσσαλονίκη σαν τόπος
της δολοφονίας;
• Πόσο η δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ λειτούργησε
σαν άλλοθι για την επιβολή της δικτατορί-ας τέσσερα
χρόνια μετά;
Ας προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στα παραπάνω
ερωτήματα:
Ποιος οργάνωσε την πολιτική δολοφονία του Λαμπράκη;
Έγινε ήδη αντιληπτό, ότι μια μόνο ομάδα κρατική
ή παρακρατική δεν θα μπορούσε να τα καταφέρει.
Οι ένοχοι, πιθανόν, να βρίσκονται ανάμεσα στους
πρωταγωνιστές των εξελίξεων. Αυτοί, πιθανότατα,
οδήγησαν τη χώρα στη δικτατορία. Αυτοί έδωσαν την
ευ-καιρία στους συνταγματάρχες να πάρουν τις τύχες
της Ελλάδας στα χέρια τους. Δεν έχει σημασία αν
είναι Έλ-ληνες ή ξένοι, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο.
Πιάστηκαν και καταδικάστηκαν μόνο οι εκτελεστές. Οι
οργανωτές παρέμειναν άσπιλοι και αμόλυντοι, γνωστοί
σε όσους έπρεπε να ξέρουν κι άγνωστοι στα μάτια των
πολλών.
Ποιόν εξυπηρετούσε η δολοφονία; Αν μπορούσαμε
να απαντήσουμε σ’ αυτό το ερώτημα και στο ποιόν
εξυπηρετούσε μια σειρά πολιτικών δολοφονιών
(Ζέβγος, Πολκ, Λαμπράκης), ίσως και κάποιοι άλλοι θα
μπορούσαν να απαντήσουν σε ερωτήματα όπως:
Ποιόν εξυπηρετούσε η δολοφονία του Τζ. Φ. Κένεντι;
Ποιόν εξυπηρετούσε η δολοφονία του Άλντο Μόρο;
Θα πρέπει να μείνουμε στο χώρο των υποθέσεων. Ίσως
αυτούς που ήθελαν να νομιμοποιήσουν την επερχόμενη
δικτατορία. Οι υποθέσεις, όμως, είναι ακίνδυνες για
τους άμεσα ενδιαφερόμενους. Αυτοί παρα-μένουν
πάντα πίσω από τις κουρτίνες των παρασκηνίων.
Γιατί επιλέχτηκε, και πάλι, η Θεσσαλονίκη σαν τόπος
της δολοφονίας; Η πόλη λειτούργησε όπως και τις
άλλες φορές. Έγινε τόπος μαρτυρίου, καθρέπτης της
πολιτικής πραγματικότητας της χώρας.
Αν την εξετάσουμε διαχρονικά, ακολουθώντας την
πολιτική της συμπεριφορά, θα μπορούσαμε να την
παρομοιάσουμε με τις μαύρες τρύπες. Όπως αυτές
απορροφούν κάθε τι στο χώρο του διαστήματος, χω-
ρίς να εξετάζουν τι είναι αυτό που απορροφούν, έτσι
και η Θεσσαλονίκη έγινε χώρος επαναστάσεων, δικτα-
τοριών, δολοφονιών και αναμετρήσεων. Μέσα της
στηρίχτηκαν και πραγματοποιήθηκαν, κατά καιρούς,
πολλά διαφορετικά, και αντιφατικά μεταξύ τους,
σελ. 63
γεγονότα.
Πόσο η δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ λειτούργησε
σαν άλλοθι για την επιβολή της δικτατορίας τέσσερα
χρόνια μετά; Το ερώτημα έχει ιδιαίτερη αξία, γιατί
• δεν σκοτώθηκε ένας οποιοσδήποτε άνθρωπος που
έτυχε ν’ ασχοληθεί με την πολιτική μέσα από κάποιο
κόμμα, χωρίς να υποβαθμίζεται η αξία της ζωής των
χιλάδων αφανών που σκοτώθηκαν σε μάχη, είτε σε
κάποια συμπλοκή με αντιπάλους,
• δεν σκοτώθηκε ένας δημοσιογράφος που έψαχνε
να βρει την αλήθεια μέσα από τις πολιτικές (και
παραπολιτικές) συναλλαγές, αυτές που ήθελε να
αποκαλύψει και ο Αμερικανός δημοσιογράφος Τζ. Πολκ,
• δολοφονήθηκε ένας βουλευτής σεβαστός από
πολιτικούς φίλους και αντιπάλους. Η δολοφονία
του ήταν ένα χτύπημα κατά της δημοκρατίας και του
κοινοβουλευτισμού. Το πλήγμα αυτό θα φέρει στην επι-
φάνεια πρόσωπα που θα θελήσουν να παίξουν το ρόλο
του σωτήρα.
Από μόνο του όμως, δεν έχει τη δύναμη να προσφέρει το
ισχυρό άλλοθι, αλλά μαζί με άλλα γεγονότα συνετέλεσε
στο να ευδοκιμήσει το συγκεκριμένο εγχείρημα.
Σε μια πολιτική δολοφονία όλα τα παραπάνω ερωτήματα
παραμένουν στο σκοτάδι. Ούτε κίνητρα, ούτε συνθήκες
γίνονται ποτέ γνωστά. Αυτή την εποχή ευνοούνταν
πολύ αυτά τα εγκλήματα, όχι μόνο σε εθνι-κά αλλά και
σε διεθνή πλαίσια (π.χ. ΗΠΑ, Τζ. Φ. Κένεντι).
Τον Δεκέμβριο 1974 δημοσιεύτηκε στο περιοδικό
Επίκαιρα ένα αποκαλυπτικό άρθρο των δημοσιο-γράφων
Γ. Μπέρτσο και Ι. Βούλτεψη, που είχαν καταλυτικό ρόλο
στη διερεύνηση της υπόθεσης:
«Την 21η Απριλίου 1967 ο “γραμματεύς” του “Σχεδίου
Περικλής” Γ. Παπαδόπουλος άρπαξε “αριστοτεχνικώς”
την εξουσία. Αυτός ήταν ο μοναδικός πραγματικός σκοπός
του ίδιου και των “συνεργατών” του. Και η δολοφονία
του Λαμπράκη δεν ήταν παρά ένας κρίκος σε μια μακρυά
αλυσίδα σχεδί-ων, συνωμοσιών και εγκλημάτων. Το
γεγονός ότι ακόμη και ο ΑΣΠΙΔΑ ήταν δημιούργημα
των ίδιων συ-νωμοτών, όπως αποκαλύφθηκε πρόσφατα,
δίνει το μέτρο των μεθόδων που χρησιμοποιήθηκαν
από τους “εξπέρ” του “ψυχολογικού πολέμου” και τους
εκπαιδευομένους πράκτορες των ελληνικών και ξένων
μυστικών υπηρεσιών για την άλωση του κράτους από
το παρακράτος.
Έπρεπε όμως να έρθη η 21η Απριλίου για να
πληροφορηθούμε κι’ εμείς (που δουλέψαμε τόσο
κοντά στα γεγονότα και που είχαμε την ευκαιρία να
e-Δίαυλος |
μελετήσουμε μερικά ιδιαιτέρως αποκαλυπτικά κεί-
μενα της Υπηρεσίας Πληροφοριών του Υπουργείου
Προεδρίας) ποιοι είναι ο πραγματικοί οργανωταί
ε-κείνου του εγκλήματος και ποιος ο απώτερος σκοπός
τους. Το παρακράτος Γωγούση-Παπαδόπουλου-
Γεωργαλά εμφανιζόταν παραπλανητικά, πριν από το
1961, ότι εξυπηρετούσε τα στενά κομματικά συμ-
φέροντα της ΕΡΕ. Κάτω όμως από την κάλυψη αυτή ο
Παπαδόπουλος στο Στρατό και οι Γωγούσης-Γεωργαλάς
στο χώρο της Διοικήσεως διέβρωναν συστηματικά
ολόκληρο τον κρατικό μηχανισμό, δημιουργώντας
στελέχη με “ματωμένα χέρια” και πηρύνες που θα
εστήριζαν τελικά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου.
Αξίζει να σταματήσουμε σε τρία αποκαλυπτικά στοιχεία
του περιβοήτου “Συμβουλίου Μελετων” της Υπηρεσίας
Πληροφοριών του Υπουργείου Προεδρίας, που όπως
αποκάλυψε ο δημοσιογράφος Γ. Ρωμαίος στο ΒΗΜΑ τον
Αύγουστο του ’63, ήταν ο εγκέφαλος και χρηματοδότης
ενός κυκλώματος παρακρατικών οργανώσεων που
εκάλυπταν όχι μόνο τις μεγάλες πόλεις, αλλά και τα πιο
απομακρυσμένα σημεία της επικρατείας.
Στη συνεδρίαση της 23.3.62 ο Γ. Γεωργαλάς, ο πολιτικός
εγκέφαλος της χούντας, παρετήρησε ότι “στις
συγκεντρώσεις των κομμουνιστών οι υπηρεσίες μας
ακολουθούν την τακτική της παρεμβολής προσώπων για
την πρόκληση συγχύσεως. Πράγμα που εάν δεν επιτύχη
ενθαρρύνει τους κομμουνιστάς και αποθαρρύνει τους
παρεμβαλλομένους”. Προτείνει: “Ως αποτελεσματική
μέθοδο προς εξουδετέρωση, τις αντισυγκεντρώσεις…”.
Στη συνεδρίαση της 30.3.62 ο έτερος “σοβιετολόγος”
της Υπηρεσίας Γραμματικόπουλος υπο-βάλλει πρόταση
στην οποία αναφέρονται μεταξύ άλλων:
“Εις την Ελλάδα υπάρχουν όχι ολίγοι καλοί πατριώται,
οι οποίοι, φοβούμενοι ότι η Δημοκρατία δεν θα είναι
εις θέσιν να προασπίση τελικώς το Έθνος από τον
Κομμουνισμόν, άγονται εις συμπερασμα ότι η μόνη
διέξοδος από την δημιουργουμένην κατάστασιν είναι
η εγκαθίδρυσις εθνικής προοδευτικής δικτατορίας.
Η εξέλιξις, εξ άλλου, της καταστάσεως δεν αποκλείει
πραγματικήν περίπτωσιν της ανωμάλου λύσεως χάριν
της σωτηρίας της Πατρίδος. Με ποίαν λογικήν δυνάμεθα
να αποκλείσωμεν την περίπτωσιν αυτήν;”.
Στα αρχεία της Υπηρεσίας Πληροφοριών απεκαλύφθη
και η …“υλοποίηση” της προτάσεως Γεωργαλά περί
“αντισυγκεντρώσεων”. Πρόκειται για τον “Φάκελλο
1193”, τον “Κώδικα του εγκλήματος”. Πρόκειται για
το πλέον εκπληκτικό “παρακρατικό” κείμενο που
σελ. 64
μπορεί να έχη κυκλοφορήσει ποτέ σ’ ολόκληρο το
μηχανισμό της Διοικήσεως, στο Στρατό και στα Σώματα
Ασφαλείας. Αναφέρει: “Έγκαιρος ενημέρωσις της
διοικήσεως επί των προγραμματισμένων περιοδειών
βουλευτών της ΕΔΑ προς λήψιν αποτελεσματικών
και συντονισμένων μέτρων αντιμετωπίσεως και
ματαιώσεως των επιδιωκομένων σκοπών… Επί πλέον
ενδείκνυται η προετοιμασία και οργάνωσις εκδηλώσεων
αποδοκιμασίας των βουλευτών της ΕΔΑ, υπό ομάδων
καταλλήλων προσώπων…”.
Από τη δικαστική έρευνα αποκαλύφθηκε ότι η
δολοφονία Λαμπράκη έγινε από μια “ειδική ομάδα
καταλλήλων προσώπων”, που έδρασε στα πλαίσια
της διατεταγμένης αντισυγκεντρώσεως των
“αντιφρονούντων” παρακρατικών. Και άμεσος σκοπός
των οργανωτών του εγκλήματος ήταν να αποδοθή το
έγκλημα στην Αριστερά και να δημιουργηθή κατάσταση
χάους, πράγμα που θα προωθούσε τον απώτερο σκοπό
των συνωμοτών: Τη δημιουργία προϋποθέσεων για ένα
στρατοκρατικό πραξικόπημα (πολύ νωρίτερα από τον
Απρίλιο του ’67).
Με ασύλληπτους και άγνωστους τους φυσικούς
αυτουργούς, η Χωροφυλακή, βάσει των υποδεί-ξεων της
ΚΥΠ, θα έλεγε στην αρχή ότι επρόκειτο για “τροχαίον
ατύχημα”, όπως και το είπε. Αργότερα, όμως, πράγμα
που επίσης προκύπτει από όσα διοχετεύθηκαν τότε σε
μερίδα του Τύπου, από την αστυνομική προανάκριση θα
“προέκυπτε” ότι επρόκειτο για έγκλημα της Αριστεράς.
Προς τον σκοπό αυτό είχε επιλεγή ως ένας εκ των
φυσικών αυτουργών ο Εμμ. Εμμανουηλίδης, ο οποίος
είχε χρηματίσει για “ένα φεγγάρι” μέλος της ΕΠΟΝ.
Τα σχέδια αυτά ανετράπησαν από την πρώτη στιγμή
χάρις σε εκείνο το εκπληκτικό πήδημα του “Τίγρη”
Εμμ. Χατζηαποστόλου, που οδήγησε στην αναγκαστική
σύλληψη του οδηγού του τρικύκλου Σπ. Γκοτζαμάνη.
Η αποκάλυψη, σε λίγες μέρες, χάρις στην ευσυνειδησία
και την δεξιοτεχνία του ανακριτή Χρ. Σαρτζετάκη, της
παρακρατικής ταυτότητας του Γκοτζαμάνη, ως μέλους
του αντικομμουνιστικού “Συνδέσμου Αγωνιστών και
Θυμάτων Εθνικής Αντιστάσεως”, έφερε σε φως το
πλαίσιο στο οποίο οργανώθηκε η δολοφονία. Στο
μεταξύ, ο Τύπος είχε αποκαλύψει ότι εκείνος ο Σύνδεσμος
των… αντιστασιακών δεν ήταν παρά μια νεοφασιστική
οργάνωση, που είχε ως αρχηγό ένα καταδικασμένο
δοσίλογο, τον Ξεν. Γιοσμά, γερμανοντυμένο επί κατοχής
και “υπουργό” στην προδοτική “κυβέρνηση Τσιρονίκου”,
η οποία ακολούθησε τα χιτλερικά στρατεύματα κατά
e-Δίαυλος |
την αποχώρησή τους από την Ελλάδα.
Η μεγαλειώδης και πρωτοφανής ως τότε για τα
ελληνικά χρονικά κηδεία του Γρ. Λαμπράκη, η άμεση
αντίδραση όλων των κομμάτων της αντιπολιτεύσεως
και η σημαντική συμβολή του Τύπου στην ανακάλυψη
στοιχείων για το έγκλημα, συνετέλεσαν αποφασιστικά
στην αποτυχία όλων των μετέπειτα προσπαθειών των
σκοτεινών οργανωτών της δολοφονίας να παρεμβάλουν
προσκόμματα στην ανάκριση, να συσκοτίσουν τα
πραγματικά περιστατικά και να επαναφέρουν την
υπόθεση στην κοίτη που οι ίδιοι της είχαν από πριν
ετοιμάσει.
Ιδιαίτερα οι δημοσιογράφοι βρέθηκαν τότε σε μια θέση
ιδιόρυθμη. Μπροστά στο γεγονός ότι οι αρμόδιες για
την ενίσχυση του ανακριτικού έργου αστυνομικές
αρχές όχι μόνο αδρανούσαν, αλλά και κατέβαλλαν
απεγνωσμένες προσπάθειες για τη συγκάληψη των
ηθικών αυτουργών, οι δημοσιογράφοι αναγκάσθηκαν
να ασκήσουν “αστυνομικά” έργα, με αντιπάλους τους
εξ επαγγέλματος διώκτες του εγκλήματος και φρουρούς
της τάξεως! Όμως ένας τομέας έμεινε ανεξερεύνητος.
Η δραστηριότητα των συνωμοτικών στοιχείων που
δρούσαν μέσα στο Στρατό. Αλλά ήδη ο θόρυβος για τον
“διωγμό” που υφίστατο “η Χωροφυλακή” ήταν τόσο
μεγάλος, ώστε κανείς δεν μπορούσε να προχωρήση
σε μια έρευνα και προς την κατεύθυνση αυτή, χωρίς
να διακινδυνεύση αντιδράσεις με καταστροφικές
συνέπειες. Εν τούτοις, υπήρχε πάντα η αίσθηση ότι το
γενικώτερο σχέδιο, ένα μέρος μόνο του οποίου ήταν η
δολοφονία του Λαμπράκη, δεν είχε, βέβαια, καταστρωθή
μέσα στην ακτίνα της Χωροφυλακής Θεσσαλονίκης.
Παρ’ όλα αυτά ένα στοιχείο ήλθε τότε στο φως της
δημοσιότητος. Επρόκειτο για ένα σήμα του ΓΕΣ προς
όλες τις μονάδες που έλεγε ότι “ο λαός της Θεσσαλονίκης
έδωσε ένα καλό μάθημα …”. Το σήμα έφερε το όνομα
ενός ανωτέρου αξιωματικού, ο οποίος όμως είπε ότι ο
ίδιος απουσίαζε και ότι άλ-λος το έστειλε “αντ’ αυτού”.
Ποτέ δεν έγινε γνωστό ποιος ήταν ο άλλος.
Αν το πρώτο στάδιο της συνωμοσίας της χούντας
ήταν η παγίδευση του αρχηγού της ΕΡΕ το 1961 σε μια
μόνιμη και έντονη αντιδικία με την αντιπολίτευση λόγω
του εκλογικού οργίου των ίδιων αυτών προσώπων
της χούντας με βάσεις εξορμήσεως την ΚΥΠ και την
Υπηρεσία Πληροφοριών, το δεύτερο στάδιο ήταν
η δολοφονία του Λαμπράκη στη Θεσσαλονίκη. Τα
επόμενα στάδια, μέχρι το ξημέρωμα της 21ης Απριλίου,
συνοψίζονται στα εξής:
σελ. 65
Στη συνομωσία του ΑΣΠΙΔΑ: Εδώ παγιδεύονται πλέον
όχι μόνο η ηγεσία της Ενώσεως Κέ-ντρου αλλά και
τα Ανάκτορα. Και ο νεαρός βασιλιάς παρασύρεται σε
ενέργειες που θα οδηγήσουν, ύστερα από μια σειρά
δραματικών γεγονότων, και στην οριστική κατάλυση
του θρόνου.
Στη συνομωσία εμπλοκής των στρατηγών: Η χούντα του
Παπαδόπουλου και των συνεργατών του, αφού οδήγησε
αριστοτεχνικά το “σκάφος των ανωτέρων” τυλίγοντας
στα δίχτυα της και τον αρχηγό του ΓΕΣ Σπαντιδάκη για
να φτάση στο σημείο του προορισμού της, στη δεδομένη
στιγμή το βούλιαξε. Έτσι την “επέμβασιν του Στρατού”
επρόλαβε το πραξικόπημα των “υποτακτικών”. Και τα
δεινά του ελληνικού λαού θα κρατήσουν μια ολόκληρη
επταετία.
Το 1963 κανείς δεν θα μπορούσε να διανοηθή, ακόμα και
στην ίδια την παράταξη της Δεξιάς, το σατανικό παιχνίδι
που αποσκοπούσε στη διάβρωση του πρωθυπουργού
από τους πιο στενούς και έμπιστους συνεργάτες του.
Ένα παιχνίδι που τον ενεφάνισε προς στιγμήν στα
μάτια του ελληνικού λαού, μέσα στη θύελλα εκείνη των
πολιτικών παθών, “ηθικό αυτουργό” ενός πολιτικού
εγκλήματος […]».
Στο χώρο που διαπράχτηκε το έγκλημα, στη συμβολή
των οδών Ερμού, Βενιζέλου και Σπανδωνή, ο Δήμος
Θεσσαλονίκης τοποθέτησε ένα γλυπτό μνημείο που
φιλοτεχνήθηκε από το γλύπτη Βασ. Δωρόπουλο. Και θα
στέκεται εκεί για να θυμίζει τα τραγικά γεγονότα που
σημάδεψαν την πόλη, σαν ένα επεισόδιο στο δράμα της
ελληνικής πολιτικής ιστορίας, που περνώντας από τη
συνταγματική εκτροπή του Ιουλίου του 1965, θα βυθιστεί
στην επτάχρονη δικτατορία των συνταγματαρχών για
να καταλήξει στη δοκιμασία της Κύπρου το 1974.
ΕΠΙΜΕΤΡΟ: Τι απέγιναν οι πρωταγωνιστές στην
“Υπόθεση Λαμπράκη”;
ΒΥΡΩΝ ΑΝΤΩΝΙΑΔΗΣ (πρόεδρος των ενόρκων),
ιδιοκτήτης της ομώνυμης βιομηχανίας βάμβακος,
των «Ελληνικών Κλωστηρίων Πέλλης ΑΕ» και άλλων
εταιριών. Την 5 Αυγούστου 1967, η δικτατορία της
χούντας τον τοποθέτησε δήμαρχο Θεσσαλονίκης, θέση
στην οποία παρέμεινε μέχρι την 12 Απριλίου 1968.
Διετέλεσε επίσης πρόεδρος του Οργανισμού Ύδρευσης
Θεσσαλονίκης, πρόεδρος του Δημοτικού Νοσοκομείου
και του Βρεφοκομείου Θεσσαλονίκης «Άγιος
e-Δίαυλος |
Στυλιανός», ενώ υπήρξε και επίτιμος πρόξενος του
Μεξικού στη Θεσ-σαλονίκη. Τιμήθηκε με το ανώτατο
κρατικό παράσημο του βασιλιά Γεωργίου του Α΄.
ΞΕΝΟΦΩΝ ΓΙΟΣΜΑΣ. Πέθανε το 1975, ύστερα από
εγκεφαλικό επεισόδιο.
Παύλος Δελαπόρτας. Η χούντα των Συνταγματαρχών
τον εξεδιώξε μαζί με άλλους είκοσι εννέα από το
δικαστικό σώμα το 1968. Πέθανε στις 7 Απριλίου 1980
σε ηλικία 75 ετών.
ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛΙΔΗΣ. Συντηρούνταν
με μία μικρή σύνταξη του ΟΓΑ. Πέθανε την Πρωτο-
μαγιά του 2001 μόνος στη Β΄ καρδιολογική κλινική του
Ιπποκράτειου Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης όπου νο-
σηλεύονταν.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΟΛΛΙΑΣ. Γνωστός για τις άριστες
σχέσεις του με τα Ανάκτορα, αλλά και την ακραία
αντικομμουνιστική πτέρυγα του κόμματος της ΕΡΕ,
ορκίστηκε από τους πραξικοπηματίες την 21η Απριλίου
1967 πρώτος πρωθυπουργός της χούντας. Πέθανε το
1998.
ΣΠΥΡΟΣ ΚΟΤΖΑΜΑΝΗΣ. Πέθανε την 3 Απριλίου
1993 από ανακοπή καρδιάς.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΗΤΣΟΥ. Η χούντα την 12
Νοεμβρίου 1969 ακύρωσε την αποστρατεία του και τον
επανέφερε στο Σώμα, απονέμοντάς του τον τίτλο του
αντιστράτηγου, Πέθανε τον Ιούνιο του 1985, σε ηλικία
76 ετών.
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΡΟΒΙΘΗΣ (υφηγητής στην έδρα
της Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας του ΑΠΘ).
Απολύ-θηκε επί χούντας από τα πανεπιστημιακά του
καθήκοντα στην Ιατρική και Νομική σχολή του ΑΠΘ
με Συντα-κτική πράξη που αφορούσε και άλλους 30
πανεπιστημιακούς, με κατηγορίες όπως «άμβλυνση
του αισθήματος της κοινωνικής ευθύνης, μη διατήρηση
σκληρού εθνικού φρονήματος κλπ», όπως αναφέρονταν
σε επιστολή του Στυλιανού Παττακού της 2/1/1969.
Επανήλθε στα πανεπιστημιακά του καθήκοντα μετά
την αποκατάσταση της δημοκρατίας. Πέθανε το 1976.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΡΤΖΕΤΑΚΗΣ. Απολύθηκε από τη
χούντα από το δικαστικό σώμα το 1968 και στη συνέχεια
συνελήφθη δύο φορές, βασανίστηκε στο ΕΑΤ-ΕΣΑ και
φυλακίστηκε, χωρίς δίκη. Απολύθηκε από τις φυλακές
της Χούντας μετά από διεθνή κατακραυγή το 1971. Την
30 Μαρτίου 1985 εξελέγη από τη Βολή Πρόεδρος της
Δημοκρατίας. Παρέμεινε στη θέση μέχρι την 4 Μαΐου
1990.
σελ. 66
ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΩΤΗΡΧΟΠΟΥΛΟΣ (επιπλοποιός). Ο
Κοτζαμάνης του είχε εκμυστηρευθεί το πρωί της
22ας Μαίου 1963 ότι «Απόψε θα κάνω μεγάλη τρέλα.
Μέχρι που θα σκοτώσω άνθρωπο!». Ταλαιπωρήθηκε
για τη μαρτυρία του εκείνη με άγριο ξυλοδαρμό
αλλά και προσπάθεια εξαγοράς του. Καταδικάστηκε
για… συκοφα-ντική δυσφήμηση του συνταγματάρχη
Καμουτσή. Πέθανε το 1996 σε ηλικία 65 ετών.
ΓΙΩΡΓΗΣ ΤΣΑΡΟΥΧΑΣ. Δολοφονήθηκε κάτω από
φριχτά βασανιστήρια, στις 9 Μαϊου 1968, στον θάλαμο
βασανιστηρίων της ΚΥΠ Θεσσαλονίκης.
ΜΑΝΩΛΗΣ ΧΑΤΖΗΑΠΟΣΤΟΛΟΥ (Ο “Τίγρης”).
Καταδικάστηκε για… συκοφαντική δυσφήμηση του
συνταγματάρχη Καμουτσή. Πέθανε την πρωτομαγιά
του 2001 από καρκίνο, σε ηλικία 72 ετών.
ΙΩΑΝΝΗΣ Κ. ΧΟΛΕΒΑΣ (δικηγόρος και βιομήχανος).
Θα διοριστεί από τη χούντα υπουργός Εμπορικής
Ναυτιλίας για την περίοδο 1968-1971.-
______________________________________
Από το βιβλίο του Σπ. Γ. Δερμιτζάκη: ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ
ΔΟΛΟΦΟΝΙΕΣ & ΕΚΤΕΛΕΣΕΙΣ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ -
ΡΩΜΗ, 2014.

e-Δίαυλος | σελ. 67
 ΙΣΤΟΡΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ
Γεγονότα τον Μήνα ΜΑΙΟ
1 Μαΐου
408. Ο Θεοδόσιος Β΄ ανακηρύσσεται αυτοκράτορας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Θα παραμείνει στο θρόνο μέχρι
την 28 Ιουλίου 450.
880. Εγκαινιάζεται στην Κωνσταντινούπολη η Νέα Εκκλησία, το πρότυπο για όλες τις μεταγενέστερες ορθόδοξες
εκκλησίες βυζαντινού ρυθμού.
1068. Ο δεύτερος σύζυγος της Ευδοκίας, Ρωμανός Δ΄ Διογένης, αναγορεύεται αυτοκράτορας.
1821. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Ο Ιάκωβος Τομπάζης κατακαίει τουρκική γολέτα κοντά στη Χίο.
1823. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Εκτεταμένες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις Μεχμέτ Ρεσίτ Κιουταχή πασά στα
Λεχώνια του Βόλου.
1827. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Η συνέλευση ψηφίζει το «Πολιτικόν Σύνταγμα της Ελλάδος».
1831. Ξεσπά στρατιωτικό πραξικόπημα υπό τον Τ. Καρατάσου στην ανατολική Στερεά Ελλάδα.
1907. Πεθαίνει στην Οδησσό της Ρωσίας ο εθνικός ευεργέτης Γρηγόριος Μαρασλής (γενν. Οδησσός, 1831). Με

e-Δίαυλος | σελ. 68
χρήματά του χτίστηκε το Μαράσλειο Διδασκαλείο και εκδόθηκαν δεκάδες μελέτες από τη Βιβλιοθήκη Μαρασλή.
1909. Γεννιέται στη Μονεμβασιά ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος.
1913. ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ. Υπογράφεται ελληνοσερβική στρατιωτική σύμβαση.
1924. Ο ναύαρχος Π. Κουντουριώτης αναλαμβάνει καθήκοντα Προέδρου της Δημοκρατίας.
1944. Β’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ. Οι Γερμανοί εκτελούν στο σκοπευτήριο Καισαριανής 200 Έλληνες πατριώτες,
που κρατούνταν στις φυλακές του Χαϊδαρίου, στην πτέρυγα μελλοθανάτων «15».
1947. Η Ελλάδα παραλαμβάνει από τη Μεγάλη Βρετανία το αρματαγωγό «Αλιάκμων ΙΙ».
1954. Αρχίζει η κυκλοφορία των χαρτονομισμάτων χωρίς τα τρία τελευταία μηδενικά, τα οποία εκδόθηκαν με βάση τη
νέα ισοτιμία δολαρίου και δραχμής.
1961. Αντιρρήσεις για τη συμφωνία ένταξης της Ελλάδας στην Ε.Ο.Κ. προβάλλουν αιφνιδίως η Ιταλία και η Γαλλία.
1962. Επεισόδια κατά τον εορτασμό της Πρωτομαγιάς από Εργατικό Κέντρο Θεσσαλονίκης ανάμεσα σε συνδικαλιστικές
παρατάξεις. Κατά τα επεισόδια τραυματίζονται 16 άτομα.
1964. Συνολικά 445 κομμουνιστές αποφυλακίζονται, με την υπογραφή και των τελευταίων αποφάσεων από τον
υπουργό Δικαιοσύνης Πολ. Πολυχρονίδη.
1967. 9 νεκροί, 56 τραυματίες και 16.000 άστεγοι από καταστροφικό σεισμό που πλήττει την Ήπειρο και τη Θεσσαλία.
1976. Σκοτώνεται σε τροχαίο και κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες ο Αλέκος Παναγούλης, ο οποίος στη διάρκεια της
Δικτατορίας είχε αναπτύξει σημαντική αντιστασιακή δράση (απόπειρα δολοφονίας του δικτάτορα Γ. Παπαδόπουλου).
1983. Απονέμεται στο συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη το βραβείο Λένιν για την ειρήνη.
1993. Η Διεθνής Διάσκεψη στη Βουλιαγμένη για το Βοσνιακό καταλήγει σε αποτυχία, παρά την κατ’ αρχήν θετική
στάση του Ράντοβαν Κάρατζιτζ απέναντι στο Σχέδιο Βανς - Όουεν.
2004. Η Κύπρος μαζί με τις Εσθονία, Λεττονία, Λιθουανία, Μάλτα, Ουγγαρία, Πολωνία, Σλοβακία, Σλοβενία και
Τσεχία εντάσσονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
2013. Ο Θεόδ. Κατσανέβας ιδρύει το κόμμα «Δραχμή, Ελληνική Δημοκρατική Κίνηση Πέντε Αστέρων».

2 Μαΐου
1821. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Το Γαλάτσι καταλαμβάνεται από τις τουρκικές δυνάμεις. • ΕΛΛΗΝΙΚΗ
ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Αποκεφαλίζεται στην Κωνσταντινούπολη ο Νικόλαος Μουρούζης.
1882. Διεξάγονται επαναληπτικές βουλευτικές εκλογές.
1893. Διοργανώνεται στην Αθήνα το πρώτο συλλαλητήριο των Ελλήνων Σοσιαλιστών στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Στο
πλήθος απευθύνεται ο ιδρυτής του κινήματος στην Ελλάδα Πλάτων Δράκουλης.
1899. Ιδρύεται με πρωτοβουλία του Δημήτριου Βικέλα ο «Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων».
1919. ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ. Μεταφερόμενη με νηοπομπή που συνοδευόταν από ελληνικά και αγγλικά
πολεμικά πλοία, η 1η ελληνική μεραρχία υπό τον συνταγματάρχη Νικ. Ζαφειρίου αποβιβάζεται στη Σμύρνη. •
ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ. Ώρα 10.30’. Το 2ο τάγμα Ευζώνων δέχεται αιφνίδια πυρά από διάφορα κτίρια της
τουρκικής συνοικίας της Σμύρνης. Μετά από ημίωρη συμπλοκή, με αρκετούς νεκρούς και τραυματίες, επιβλήθηκε η
τάξη.
1945. 220 Ιερολοχίτες απελευθερώνει τη Ρόδο, με μεγάλες απώλειες για Ιταλούς και Γερμανούς.
1966. Ολιγωρία και παραλείψεις εκ μέρους της Ε.Ο.Κ., σε ό,τι αφορά τις σχέσεις της με την Ελλάδα, διαπιστώνει ο
υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Ι. Πεσμαζόγλου.
1968. ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 21ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ. Μισθολογική εξίσωση των ιερέων με τους δημόσιους υπαλλή-λους αποφασίζει
η κυβέρνηση. • ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 21ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ. Η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος να απονείμει στον Γ.
Παπαδόπουλο το «Χρυσούν Σταυρό του Αποστόλου Παύλου».
1969. ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 21ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ. Παρανάλωμα του πυρός γίνεται το κέντρο της Ξάνθης, όπου 2 άτομα χάνουν
τη ζωή τους στις φλόγες του ξενοδοχείου «Αθήνα», ενώ 8 καταστήματα καταστρέφονται ολοσχερώς. Η τραγωδία
προκλήθηκε από παράφορα ερωτευμένο μικροέμπορο, που πυρπόλησε το κατάστημά του προκειμένου να εισπράξει τα
ασφάλιστρα και να μεταναστεύσει με την εκλεκτή της καρδιάς του, μουσουλμάνα Αϊσέ, στη Δυτική Γερμανία.
1977. Απονέμεται στον ποιητή Γιάννη Ρίτσο το βραβείο Λένιν για την ειρήνη.

e-Δίαυλος | σελ. 69
3 Μαΐου
1821. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Οι Τούρκοι αποστέλλουν στην Κύπρο ισχυρά στρατεύματα για να εμποδίσουν
την εξέγερση.
1829. Ο Αυγ. Καποδίστριας με 4000 επαναστάτες πολιορκεί τους Τούρκους Μεσολογγίου και Αιτωλι-κού και τους
αναγκάζει να παραδοθούν.
1837. Εγκαινιάζεται το Πανεπιστήμιο, το οποίο στεγάζεται στην οικία Κλεάνθη, στη βορειοανατολική πλευρά της
Ακρόπολης. Ο Κων. Σχινάς, γίνεται ο πρώτος πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών.
1890. Πεθαίνει στις φυλακές Χαλκίδας ο βουλευτής, πρώην αντεισαγγελέας εφετών Ρόκος Χοϊδάς, ο οποίος είχε
αρνηθεί να υποβάλει αίτηση χάριτος. Ο Χοϊδάς είχε καταδικαστεί σε τριετή φυλάκιση για άρθρο που δημοσίευσε στην
εφημερίδα «Ραμπαγάς» και θεωρήθηκε προσβλητικό για τη βασιλική οικογένεια. Διακήρυττε ότι η εθνική κυριαρχία και
ο νόμος είναι πάνω από το βασιλιά.
1892. ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ. Πλειοψηφεί το Νεωτεριστικόν Κόμμα του Χαρ. Τρικούπη.
1893. Κυβέρνηση Σωτ. Σωτηρόπουλου. Θα παραμείνει μέχρι 29 Οκτωβρίου.
1922. Κυβέρνηση Νικ. Στράτου. Θα παραμείνει μέχρι 8 Μαΐου.
2009. O Παναθηναϊκός αναδεικνύεται πρωταθλητής Ευρώπης στο μπάσκετ για πέμπτη φορά στην ιστορία του. Στον
τελικό του φάιναλ-φορ που έγινε στο «O2 Arena» του Βερολίνου επικράτησε της ΤΣΣΚΑ Μόσχας με 73-71.
2011. Πεθαίνει ο ηθοποιός Θανάσης Βέγγος.

4 Μαΐου
1821. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Αποκεφαλίζονται στην Κωνσταντινούπολη οι αρχιερείς Δέρκων Γρηγόριος,
Αδριανουπόλεως Δωρόθεος, Τυρνάβου Ιωαννίκιος και Θεσσαλονίκης Ιωσήφ και ο πρώην μέγας διερμηνέας της Πύλης
Γ. Καλλιμάχης.
1825. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Ο Κιουταχής καταλαμβάνει τα Σάλωνα (Άμφισσα) και προχωρά σε σφαγές και
λεηλασίες.
1827. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Το φρούριο Χλεμουτσίου παραδίνεται στον Ιμπραήμ.
1833. ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΚΙΟΥΤΑΧΕΙΑΣ. Υπογράφεται ανάμεσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και την Αίγυπτο. Η
Κρήτη παραμένει υπό αιγυπτιακή διοίκηση.
1882. Υπογράφεται σύμβαση μεταξύ του ελληνικού δημοσίου και της «Ελληνική Εταιρεία Μεταλ-λουργείων Λαυρίου»
για την κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής Αθηνών-Λαυρίου με διακλάδωση προς την Κηφισιά.
1904. Ιδρύεται στην Αθήνα το «Μακεδονικό Κομιτάτο», πρόεδρος του οποίου είναι ο Δημ. Καλαποθάκης, ιδιοκτήτης
της εφημερίδας «Εμπρός». • Ο Λάμπρος Κορομηλάς διορίζεται γενικός Πρόξενος στη Θεσσαλονίκη.
1912. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία παραχωρεί τα Δωδεκάνησα στην Ιταλία.
1961. Ψηφίζεται το νομοσχέδιο για τις αγροτικές συντάξεις. Η εφαρμογή του θα αρχίσει το 1962 με την καταβολή
συντάξεων σε 300.000 αγρότες, χωρίς να έχουν καταβάλει εισφορές.
1967. ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 21ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ. Το καθεστώς των συνταγματαρχών εκτοπίζει 6.000 αριστερών κυρίως
πεποιθήσεων πολίτες στη Γυάρο. • ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 21ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ. Με διαταγή του αρχηγού Γ.Ε.Σ. Οδ. Αγγελή,
διαλύονται 280 πολιτικές, συνδικαλιστικές, πολιτιστικές, φοιτητικές κ.α. οργανώσεις, ενώ ταυτόχρονα κατάσχονται
τα αρχεία και όλα τα περιουσιακά τους στοιχεία. • ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 21ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ. Ο ανακριτής Σωκρ. Σωκρατείδης
(αργότερα μέλος του Ανώτατου Ειδικού Δικαστηρίου για το σκάνδαλο Κοσκωτά, το 1990-1991) καλεί σε απολογία τον
Ανδρ. Παπανδρέου για την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ. Εκ των συνηγόρων του Ανδρ. Παπανδρέου ο Μένιος Κουτσόγιωργας.
1972. ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 21ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ. Καταδικάζεται ο Μ. Παρτσαλίδης, πρώην γραμματέας του ΚΚΕ, σε ισόβια για τη
δράση του στον εμφύλιο, πριν 25 χρόνια.
1990. Ο Κων. Καραμανλής εκλέγεται για δεύτερη φορά πρόεδρος της Δημοκρατίας. Διαδέχεται τον Χρ. Σαρτζετάκη.
1994. Ο πρώτος «μετροπόντικας» αρχίζει τη διάνοιξη της σήραγγας του υπόγειου σιδηροδρόμου στην περιοχή του
σταθμού Λαρίσης.
2014. Ξεκινά τη λειτουργία του ο νέος ραδιοτηλεοπτικός φορέας της Ελλάδας, η ΝΕΡΙΤ.
2017. Ο πρώην υπουργός Άκης Τσοχατζόπουλος αποφυλακίζεται με περιοριστικούς όρους.

5 Μαΐου
614. Περσικά στρατεύματα με επικεφαλής το στρατηγό Σαρμπαράζ (Σαλβάρα) καταλαμβάνουν την Ιερουσαλήμ.
Ανάμεσα στους πολλούς αιχμαλώτους είναι και ο πατριάρχης Ζαχαρίας. Οι επιδρομείς παίρνουν μαζί τους και τον

e-Δίαυλος | σελ. 70
Τίμιο Σταυρό.
1818. Ο Παναγιώτης Σέκερης μυείται στη Φιλική Εταιρεία. Το αρχείο του αποτελεί σημαντική και αξιόπιστη πηγή για
την ιστορία της Φιλικής Εταιρείας.
1821. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Ο πλοίαρχος Ευάγγ. Ματζαράκης σηκώνει το λάβαρο της επανάστασης στη
Σαντορίνη.
1897. ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ. Οι Τούρκοι καταλαμβάνουν το Δομοκό. Ο ελληνικός στρατός συμπτύσσεται
στην κορυφογραμμή του όρους Όρθρυς. Ο Σουλτάνος, με πίεση από τον Γερμανό Αυτοκράτορα, συμφωνεί σε ανακωχή.
1935. Εκδίδεται η απόφαση του στρατοδικείου για τους πολιτικούς αρχηγούς του κινήματος της 1ης Μαρτίου. Οι Ελ.
Βενιζέλος, Νικ. Πλαστήρας, Ιωσήφ Κούδουρος και Εμμ. Τζανακάκης καταδικάζονται ερήμην σε θάνατο.
1980. Ο Κων. Καραμανλής εκλέγεται από τη Βουλή Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Διαδέχεται τον Κων. Τσάτσο.
2001. Ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β’ επισκέπτεται την Ελλάδα. Είναι η πρώτη επίσκεψη Πάπα της Ρωμαιοκαθολικής
Εκκλησίας μετά το Σχίσμα του 1054.
2002. O Παναθηναϊκός αναδεικνύεται πρωταθλητής Ευρώπης στο μπάσκετ για τρίτη φορά στην ιστορία του. Στον
τελικό του φάιναλ-φορ που έγινε στην Μπολόνια της Ιταλίας επικράτησε της Κίντερ Μπολόνια με 89-83.
2004. Η τρομοκρατική οργάνωση «Επαναστατικός Αγώνας» επιχειρεί τριπλή βομβιστική επίθεση στο Αστυνομικό
Τμήμα Καλλιθέας.
2010. Μεγάλη απεργία στην Ελλάδα κατά της υπογραφής μνημονίου με το ΔΝΤ και την Ε.Ε. για την αποτροπή
χρεοκοπίας. Πραγματοποιούνται διαδηλώσεις σε όλη τη χώρα. • 3 εργαζόμενοι χάνουν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια
πυρκαγιάς σε τράπεζα.

6 Μαΐου
1799. Δημοσιεύεται κοινή διακήρυξη του Ρώσου ναυάρχου Ουσάκωφ και του Τούρκου ομολόγου του Καδήρ μπέη.
Σύμφωνα με τη διακήρυξη τα Ιόνια Νησιά θα αποτελέσουν ενιαίο και ανεξάρτητο κράτος με πρωτεύουσα την Κέρκυρα,
που θα διοικείται από εκλεγμένη 14μελή Γερουσία (στις εκλογές θα συμμετέχουν οι αριστοκράτες και υπό προϋποθέσεις
οι αστοί).
1802. Αποβιβάζεται στην Κέρκυρα αγγλικός στρατός.
1821. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Ψαριανοί επαναστάτες αποβιβάζονται στην Ίμβρο και καταλαμβά-νουν το
φρούριο.
1823. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Ο Νικ. Κριεζώτης νικά τους Τούρκους στο Βατίτσι Καρύστου.
1825. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Οι πολιορκημένοι στο Μεσολόγγι επιχειρούν πρώτη φορά έξοδο. Αποτυγχάνουν
και επιστρέφουν στις θέσεις τους.
1865. Αρχίζουν να λειτουργούν, για πρώτη φορά μετά τους αρχαίους χρόνους, οι εγκαταστάσεις ανακαμίνευοης
αργυρομόλυβδου Λαυρίου.
1889. Τα φιλελεύθερα μέλη του «κοινοβουλίου» της Κρήτης υποβάλλουν ψήφισμα ένωσης του νησιού με την Ελλάδα.
Το ψήφισμα υπερψηφίζεται από την πλειοψηφία της Κρητικής Εθνοσυνέλευσης.
1897. ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ. Κατάπαυση του πυρός σε Θεσσαλία και Ήπειρο. Αρχίζουν διαπραγματεύσεις
μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
1913. ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ. Σοβαρά επεισόδια ανάμεσα σε ελληνικές και βουλγαρικές μονάδες στον Αγγίστα
ποταμό ΝΑ των Σερρών.
1959. Ο Γ. Παπανδρέου ιδρύει το «Φιλελευθερον Δημοκρατικόν Κόμμα».
1961. Υπογράφεται στη Ρόδο σύμβαση για την εγκατάσταση στο νησί ραδιοσταθμού της «Φωνής της Αμερικής»
1966. Έντονη αντίδραση των Ηπειρωτών βουλευτών, με πρώτο τον Ευάγγ. Αβέρωφ, με αφορμή τις διαπραγματεύσεις
Αθηνών - Τιράνων για αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων Ελλάδας - Αλβανίας. Οι βουλευτές προειδοποιούν
ότι θα ζητήσουν έκτακτη σύγκληση της Βουλής για να εξετασθεί το ζήτημα και απαιτούν να παραμείνει ανοιχτό το
ζήτημα της Βορείου Ηπείρου.
1979. Ο Πολ. Δάκογλου ιδρύει το «Ενιαίο Εθνικιστικό Κίνημα (Ε.ΝΕ.Κ.)».
1986. Σοβαρά προβλήματα προκαλεί στη χώρα η ραδιενεργός μόλυνση που οφείλεται στο πυρηνικό ατύχημα στο
Τσερνομπίλ της Ουκρανίας.
2007. O Παναθηναϊκός αναδεικνύεται για τέταρτη φορά πρωταθλητής Ευρώπης στην καλαθοσφαίριση, νικώντας στον
τελικό την ΤΣΣΚΑ Μόσχας με 93-91.

e-Δίαυλος | σελ. 71
2012. ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ. Πλειοψηφεί η Ν.Δ. υπό τον Αντ. Σαμαρά χωρίς να πετύχει αυτοδυ-ναμία και με
μικρή διαφορά από το δεύτερο κόμμα (ΣΥ.ΡΙΖ.Α).
7 Μαΐου
558. Καταρρέει ο τρούλος της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη. Ο Ιουστινιανός Α´ διατάσσει την ανακατασκευή
του. Τις εργασίες συντονίζει ο Ισίδωρος ο νεότερος, ανιψιός του Ισίδωρου που είχε σχεδιάσει αρχικά την Αγία Σοφία.
1821. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Ο Άνθιμος Γαζής και ο αρματολός Κυρ. Μπασδέκης κηρύσσουν την Επανάσταση
στην περιοχή του Πηλίου. Λίγες μέρες αργότερα αποτυγχάνουν να καταλάβουν το Βόλο.
1823. Ιδρύεται στην Κέρκυρα η Ιόνιος Ακαδημία από τον Άγγλο αρμοστή των Επτανήσων Φρειδερίκο Νόρθ, κόμη του
Γκίλφορδ.
1832. Υπογράφεται από τις Μεγάλες Δυνάμεις και τον εκπρόσωπο της Βαυαρίας σύμβαση, η οποία προβλέπει ότι
η Ελλάδα θα είναι κράτος μοναρχικό με κληρονομικό της μονάρχη τον Όθωνα, δευτερότοκο γιο του βασιλιά της
Βαυαρίας Λουδοβίκου.
1897. ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ. Ανακωχή στη θέση Ταράτσα, κοντά στη Λαμία. Η Ελλάδα υποχρεώνεται
να ανακαλέσει τις δυνάμεις που είχε στείλει στην Κρήτη και στην καταβολή πολεμικής αποζημίωσης στην Τουρκία.
1906. ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ. Οι Μακεδονομάχοι καπετάν Λίτσας (Αντ. Βλαχάκης) και Λεων. Πε-τροπουλάκης
από το Γύθειο σκοτώνονται στο Καστανόφυτο σε μάχη με Βουλγάρους.
1943. Β’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ. Ο ΕΛΑΣ επιτίθεται στο αρχηγείο του Γ. Παπαϊωάννου στο Θέρμο.
1945. Η γερμανική φρουρά της Μήλου παραδίδεται σε τμήματα του Ιερού Λόχου.
1948. ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ. Ο υπουργός Δημόσιας Τάξης και προσωρινά της Δικαιοσύνης Ρέντης σε δηλώσεις
του στον ανταποκριτή του Ρόιτερ αναφέρει μεταξύ άλλων και τα εξής: «Εκ των 2.961 Ελλήνων καταδικασθέντων εις
θάνατον... είχον εκτελεσθεί 157 προ της 1ης Μαΐου του τρέχοντος έτους. Μετά την 1η Μαΐου εξετελέσθησαν 24 εις τας
Αθήνας και 19 σήμερον στην Αίγινα».
1966. Νέα ένταση στις σχέσεις Αθήνας - Λευκωσίας, οι οποίες τις τελευταίες ημέρες έδειχναν να αποκαθίστανται,
μετά την κρίση του Μαρτίου. Ο στρατηγός Γ. Γρίβας ρίχνει κι άλλο λάδι στη φωτιά δημοσιοποιώντας την απόρρητη
αλληλογραφία της κυπριακής κρίσης, όπου ο πρόεδρος Μακάριος εμφανί-ζεται ως υπέρμαχος, αν όχι υποκινητής, του
πολέμου που εξαπέλυσε ο κυπριακός Τύπος και μερίδα του πολιτικού κόσμου της Κύπρου εναντίον της ελληνικής
κυβέρνησης και Ελλήνων αξιωματικών.

8 Μαΐου
1821. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Ο Οδ. Ανδρούτσος αντιμετωπίζει με απόλυτη επιτυχία στο Χάνι της Γραβιάς ισχυρές
τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις υπό τον Κιοσέ Μεχμέτ και τον Ομέρ Βρυώνη. • ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Ο
Λυκούργος Λογοθέτης κηρύσσει την Επανάσταση στη Σάμο.
1824. (μέχρι 12/5) ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Συγκρούσεις ανάμεσα σε κυβερνητικές και αντικυβερνητικές δυνάμεις
κοντά στο Άργος και το Ναύπλιο.
1828. Νίκη των Κρητών επί των Τούρκων κοντά στο Ρέθυμνο.
1952. Γίνεται στην Αθήνα πάνδημο συλλαλητήριο με κύριο αίτημα την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.
1961. Εγκαινιάζεται το νέο κτιριακό συγκρότημα του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
1965. Εγκαινιάζεται στην Πάτρα το νέο εργοστάσιο της Πειραϊκής-Πατραϊκής.
1967. ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 21ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ. Ο Στυλ. Παττακός ανακοινώνει την δωρεάν παροχή συγγραμμάτων, την
κατάργηση των διδάκτρων και των εξέταστρων σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης
1980. Μετά την εκλογή του Κων. Καραμανλή στην Προεδρία της Δημοκρατίας, η κοινοβουλευτική ομάδα της ΝΔ
εκλέγει τον Γ. Ράλλη αρχηγό του κόμματος και πρωθυπουργό με 88 ψήφους. Ο αντίπαλός του, Ευαγγ. Αβέρωφ, παίρνει
84 ψήφους.
1989. Η οργάνωση «17Ν» αποπειράται να δολοφονήσει με έκρηξη παγιδευμένου οχήματος, τον πρώην υπουργό Γ.
Πέτσο.
2010. Συνέχεια της προσφυγής στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και της αίτησης για διμερή δάνεια προς τα κράτη μέλη
της Ευρωζώνης είναι η συνομολόγηση της σύμβασης δανειακής διευκόλυνσης ύ-ψους 80.000.000.000 ευρώ.
2011. Πρωταθλητής Ευρώπης στο μπάσκετ ο Παναθηναϊκός.
2014. Δημιουργείται η «Ελιά, Δημοκρατική Παράταξη». Στην ηγεσία της ο Ευάγγ. Βενιζέλος.

e-Δίαυλος | σελ. 72
9 Μαΐου
1830. (21/5) Ο Λεοπόλδος του Σαξ Κόμπουργκ παραιτείται από τον ελληνικό θρόνο. Οι αντίπαλοι του Καποδίστρια
στην Ελλάδα θεωρούν ότι ο κυβερνήτης σκόπιμα απογοήτευσε τον Λεοπόλδο.
1886. Κυβέρνηση Χαρ. Τρικούπη. Θα παραμείνει μέχρι 23 Οκτωβρίου 1890.
1907. Ο Μίνως Κυπριάδης αναλαμβάνει να ανελκύσει τα απομεινάρια του τουρκοαιγυπτιακού στό-λου στον Κόλπο
του Ναβαρίνου. Έπειτα από δύο χρόνια εγκαταλείπει το εγχείρημα διότι το θεωρεί υπερβολικά δαπανηρό.
1922. ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ. Κυβέρνηση Π. Πρωτοπαπαδάκη. Παραμένει μέχρι 27 Αυγούστου. Στη διάρκεια
της θητείας της θα καταρρεύσει το μικρασιατικό μέτωπο.
1936. Στρατός και χωροφυλακή διαλύουν βίαια συγκέντρωση απεργών καπνεργατών στη Θεσσαλο-νίκη. Τραγικός
απολογισμός 12 νεκροί και πάνω από 280 τραυματίες.
1945. Υπογράφεται στη Σύμη η συνθήκη παράδοσης της Δωδεκανήσου από τον Γερμανό στρατηγό Βάγκενερ και τον
Άγγλο στρατηγό Πάτζετ. Το μεσημέρι αγγλικές δυνάμεις με τμήματα Ινδικών ταγμάτων και τον ελληνικό Ιερό Λόχο
παρελαύνουν στη Ρόδο. • Ο Μιχ. Κύρκος ιδρύει το «Δημκρατικόν Ριζοσπαστικόν Κόμμα».
1956. Ογκώδες συλλαλητήριο στην Αθήνα για τις αναγγελθείσες εκτελέσεις των Κυπρίων αγωνιστών Καραολή και
Δημητρίου καταλήγει σε αιματηρά επεισόδια με 4 νεκρούς και 164 τραυματίες.
1961. Την επιστροφή των «Ελγινείων Μαρμάρων» του Παρθενώνα στην Ελλάδα, ως ένδειξη καλής θέλησης μετά την
επίλυση του Κυπριακού, προτείνει ο Άγγλος βουλευτής Φίλιπ Νόελ-Μπέικερ. Ο πρωθυπουργός Χάρολντ Μακμίλαν
φαίνεται να συναινεί, διευκρινίζει όμως ότι το ζήτημα είναι «εξαιρετικά πολύπλοκο».
1967. ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 21ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ. Το δικτατορικό καθεστώς αποφασίζει την άρση της μονιμότητας των δημοσίων
υπαλλήλων, το διορισμό αριστίνδην Ιεράς Συνόδου και την εκπόνηση νέου Συντάγματος από εικοσαμελή επιτροπή.
• ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 21ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ. Συνάντηση του αντιπροέδρου της χούντας στρατηγού Γρ. Σπαντιδάκη με τον
Αμερικανό υπουργό άμυνας Ρ. Μακναμάρα στο περιθώριο της συνό-δου του ΝΑΤΟ, στο Παρίσι. Στην ίδια σύνοδο, η Δανία
επιδιώκει την καταδίκη της χούντας, αλλά προ-σκρούει στη στάση των Αμερικανών. • ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 21ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ.
Με κοινή απόφαση των υπουρ-γών Εσωτερικών, Στυλ. Παττακού, και Δημόσιας Τάξης, Π. Τοτόμη, απαγορεύεται η
είσοδος στην Ελλάδα «παντός ρυπαρού και ρακένδυτου ή φέροντος γενειάδα ή μακράν κόμη» τουρίστα. Με την ίδια
απόφαση απαγορεύεται η είσοδος σε τουρίστριες με μίνι φούστα, αν και μεταγενέστερη ανακοίνωση διευκρινί-ζει ότι
το μέτρο περιορίζεται στις μαθήτριες
1968. ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 21ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ. Δολοφονείται στην Κ.Υ.Π. Θεσσαλονίκης, από όργανα της ασφάλειας, ο πρώην
βουλευτής της Ε.Δ.Α. και στέλεχος του Κ.Κ.Ε. Γ. Τσαρουχάς. Τον είχαν συλλάβει στην Λεπτοκαρυά Πιερίας. Επισήμως,
ο θάνατός αποδίδεται σε έμφραγμα.

10 Μαΐου
1798. Η αυστριακή αστυνομία παραδίδει το Ρήγα Φεραίο και τους συντρόφους του στους Τούρκους, που τους
φυλακίζουν στον πύργο Νεμπόισα έξω από το Βελιγράδι.
1859. ΣΚΙΑΔΙΚΑ. Συγκρούσεις ανάμεσα σε φοιτητές που φορούν ψάθινα καπέλα Σίφνου (σκιάδια). «Η ιδέα-αίτημα των
μαθητών για υποστήριξη εγχωρίου παραγωγής προϊόντων και για αντίδραση στην ροπή της εύπορης τάξης, προς τα
εισαγόμενα είδη και τον ξενόφερτο τρόπο ζωής, οδήγησε σε γεγονότα, που έμειναν στην Ιστορία ως “Σκιαδικά”. Μαθητές
και φοιτητές πραγματοποιούν συγκέντρωση στο Πεδίον του Άρεως φορώντας ευτελή ψάθινα σκιάδια από την Σίφνο, με
γαλανόλευκες κορδέλες. Οι έμποροι εισαγομένων καπέλων στέλλουν εναντίον τους υπαλλήλους και οπλισμένους με
λοστούς, εγκαθέτους. Η Αστυνομία επενέβη βιαίως, κατά των μαθητών. Επί τρεις ημέρες η Αθήνα συνταράχθηκε από
γενικευμένης συμμετοχής συγκεντρώσεις, κατάληψη του Πανεπιστημίου, απεργία της αγοράς. Στρατιωτική δύναμη
και έφιππη Χωρο-φυλακή διέλυσαν τις συγκεντρώσεις, που επιχειρήθηκε να χαρακτηρισθούν ενέργειες “στάσεως”. Ο
Αστυνο-μικός Διευθυντής Δημητριάδης απομακρύνεται, οι συλληφθέντες φοιτητές απελευθερώνονται. Τα “Σκιαδικά”
απετέλεσαν νεανική πατριωτική κινητοποίηση υπέρ των εγχωρίων προϊόντων και κατά της πολυτελείας. Απαρχή των
γεγονότων, που οδήγησαν στην έξωση του Όθωνος».
1925. Η Αγγλία ανακηρύσσει την Κύπρο αποικία του Βρετανικού Στέμματος.
1956. Εκτελούνται με απαγχονισμό στις φυλακές της Λευκωσίας από τις βρετανικές αποικιακές Αρχές οι ήρωες του
Αγώνα των Κυπρίων για αυτοδιάθεση, Μιχάλης Καραολής και Ανδρέας Δημητρίου.
1961. Μέλη της «Εθνικής Κοινωνικής Οργάνωσης Φοιτητών (Ε.Κ.Ο.Φ.)» προπηλακίζουν μέσα στο κτίριο του
Κοινοβουλίου τον βουλευτή της Ε.Δ.Α. Νικ. Ζορμπά.

e-Δίαυλος | σελ. 73
 Ιωάννινα, 1913 (αρχ. Αλεξ. Τζιόλα)

1967. ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 21ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ. Με ομόφωνη γνώμη του ανακριτή Σωκρ. Σωκρατείδη και του εισαγγελέα
Θ. Χατζίκου κρίνεται προφυλακιστέος για την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ και μεταφέρεται στις φυλακές Αβέρωφ ο Ανδρ.
Παπανδρέου.
1968. ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 21ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ. Σε φυλάκιση ενός έτους καταδικάζεται σε β’ βαθμό ο Λεων. Κύρκος για τον ρόλο
του στην εξέγερση των σταφιδοπαραγωγών του Ηρακλείου τον Ιούλιο του 1962.
1980. Κυβέρνηση Γ. Ράλλη. Θα παραμείνει μέχρι 20 Οκτωβρίου 1981.

11 Μαΐου
330. Ο Κωνσταντίνος Α΄ εγκαινιάζει τη νέα πόλη που έχτισε πάνω στο Βυζάντιο και την ονομάζει «Νέα Ρώμη». Τα
εγκαίνια γίνονται κατά τα πρότυπα της πανάρχαιας τελετής του Πολισμού και οι γιορτές διαρκούν 40 μέρες. Η πόλη
θα μείνει στην ιστορία με το όνομα Κωνσταντινούπολη.
912. Πεθαίνει ο Λέων ΣΤ΄ Σοφός. Ο Αλέξανδρος γίνεται αυτοκράτορας της Βυζαντινής αυτοκρατορίας.
1825. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Το Νεόκαστρο μετά από συμφωνία παραδίδεται στον Ιμπραήμ. Ο Π. Πατράκος
και ο Γ. Μαυρομιχάλης κρατούνται ως αιχμάλωτοι.
1933. Ο Ι. Μεταξάς και αρκετοί βουλευτές του Λαϊκού Κόμματος προτείνουν τη δίωξη του Ελ. Βενιζέλου ως ηθικού
αυτουργού του κινήματος Πλαστήρα της 5ης Μαρτίου.
1958. ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ. Πλειοψηφεί η Ε.Ρ.Ε. του Κων. Καραμανλή. Η Ε.Δ.Α. με αρχηγό τον Ι. Πασαλίδη
αποτελεί την έκπληξη των εκλογών και αναδεικνύεται αξιωματική αντιπολίτευση.
1963. 4000 πολίτες καλούνται ως «έκτακτοι αστυφύλακες» για πρώτη φορά στην ιστορία της Ελλάδας, εν όψει της
επίσκεψης του Γάλλου προέδρου Σαρλ ντε Γκωλ στην Αθήνα, λόγω φόβων για απόπειρα δολοφονίας του.
1964. Εκρηκτική κατάσταση στην Κύπρο. Δύο Έλληνες αξιωματικοί και ο γιος του αστυνομικού διευθυντή της Λευκωσίας
εκτελούνται εν ψυχρώ στην Αμμόχωστο από Τουρκοκύπριους, που τραυματίζουν βαρύτατα και τρίτο αξιωματικό. Οι

e-Δίαυλος | σελ. 74
άτυχοι Έλληνες μπήκαν κατά λάθος στην τουρκική συνοικία της πόλης. • Τούρκοι άτακτοι αποβιβάζονται στην ακτή του
τουρκικού χωριού Μανσούρα, ενώ νέα φορτία με όπλα φτάνουν στην Κύπρο. • Θεμελιώνεται στην περιοχή Διαβατών
Θεσσαλονίκης το δεύτερο διυλιστήριο ΕΣΣΟ-Πάπας από τον βασιλιά Κωνσταντίνο, αφού διευθετήθηκε η πολύμηνη
διαφορά με-ταξύ κυβέρνησης και Τομ Πάπας για την τροποποίηση της αρχικής συμφωνίας.
1987. Αρχίζουν να εκπέμπουν οι δημοτικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί 9.84 της Αθήνας και Κανάλι 1 του Πειραιά. Μια νέα
εποχή για την ενημέρωση και την ψυχαγωγία ξεκινά.

12 Μαΐου
821. Ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Β΄ στέφει συναυτοκράτορα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας το γιο του Θεόφιλο.
1821. (& 13/5). ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Μάχη του Βαλτετσίου. Η νίκη των επαναστατικών δυνάμεων στο
Βαλτέτσι ανοίγει το δρόμο για την κατάληψη της Τριπολιτσάς, στρατιωτικού και πολιτικού κέντρου της Πελοποννήσου
(οπλαρχηγοί: Θεόδ. Κολοκοτρώνης, Κυρ. Μαυρομιχάλης, Ηλ. Μαυρομιχάλης, Ι. Μαυρομιχάλης, Δ. Πλαπούτας κ.ά.).
1822. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Σημαντική νίκη των Ελλήνων σε μάχη έξω από τα Χανιά.
1902. Ιδρύεται στον Πειραιά από τον Νικόλαο και τον Ανδρέα Χατζηκυριάκο το πρώτο ελληνικό τσιμεντοποιείο που
ονομάζεται «TITAN». Η πρώτη μονάδα παραγωγής εγκαθίσταται στην Ελευσίνα.
1953. Ο Νικ. Ψαρουδάκης ιδρύει το κόμμα «Χριστιανική Δημοκρατία».
1961. Ξυλοδαρμός του βουλευτή της Ε.Δ.Α. Βασ. Μπρακατσούλα από αστυνομικούς στην πλατεία Συντάγματος, κατά
τη διάρκεια συγκέντρωσης συζύγων πολιτικών κρατουμένων.
1965. Οξύτατο επεισόδιο ανάμεσα στον αρχηγό της Ε.Ρ.Ε. Παν. Κανελλόπουλο και τον πρόεδρο της Βουλής Γ.
Αθανασιάδη-Νόβα μπροστά στον βασιλιά Κωνσταντίνο. Αφορμή η ψήφιση της κυβερνητικής πρότασης για τη σύσταση
εξεταστικής επιτροπής, που θα ερευνήσει τις καταγγελίες για τη Δ.Ε.Η. και τα μυστικά κονδύλια. Ο Κανελλόπουλος
καταγγέλλει παραβίαση του κανονισμού της Βουλής από την Ένωση Κέντρου με την υποστήριξη της Ε.Δ.Α., δεδομένου
ότι η πρόταση ψηφίστηκε την 7.10’ το πρωί της 11 Μαΐου δι’ ανατάσεως και αφού προηγήθηκε ολονύκτια συζήτηση,
με την Ε.Ρ.Ε. απούσα.
2009. Η τρομοκρατική οργάνωση «Επαναστατικός Αγώνας» επιχειρεί βομβιστική επίθεση σε υποκατάστημα της Euro-
bank στην λεωφ. Βουλιαγμένης, στην Αργυρούπολη, προκαλώντας εκτεταμένες φθορές.

13 Μαΐου
1908. ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ. Αντάρτες της Μακεδονίας επιτίθενται στην Ιεροπηγή Κορεστίων, ισχυρό κέντρο
βουλγαρικών δυνάμεων. Σκοτώνονται 30 κομιτατζήδες, πυρπολούνται 27 βουλγαρικά σπίτια και οι αντάρτες αποχωρούν
χωρίς απώλειες.
1912. Ο υπολοχαγός Δημ. Καμπέρος πραγματοποιεί την πρώτη πτήση με στρατιωτικό αεροπλάνο στην Ελλάδα.
1916. Α’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ. Οι Γερμανοβούλγαροι εισβάλλουν στην ανατολική Μακεδονία και καταλαμβάνουν
το οχυρό Ρούπελ έπειτα από σύντομη σύρραξη με την ελληνική φρουρά. Η ενέργεια αυτή οδηγεί τις δυνάμεις της
Αντάντ σε σκλήρυνση της στάσης τους απέναντι στην κυβέρνηση των Αθηνών.
1963. Απόπειρα ανατροπής του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Χρυσόστομου από ομάδα μητροπολιτών
με τη συνδρομή του ραδιοφωνικού σταθμού Ενόπλων Δυνάμεων, αποκαλύπτεται στην Ιερά Σύνοδο.
1967. ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 21ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος διορίζει ως αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος
τον Ιερώνυμο Κοτσώνη, καθηγητή Θεολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
1995. Σεισμός 6,6 βαθμών Ρίχτερ χτυπά την Κοζάνη και τα Γρεβενά.
2012. Ο Ολυμπιακός πρωταθλητής Ευρώπης στο μπάσκετ.

14 Μαΐου
1854. Αρχίζει ο αποκλεισμός του Πειραιά από βρετανικά και γαλλικά πολεμικά πλοία. Από τα πληρώματά τους
μεταδίδεται στην πρωτεύουσα επιδημία χολέρας.
1865. (μέχρι 17/5). ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ. Το Κόμμα του Αλέξ. Κουμουνδούρου κερδίζει από-λυτη πλειοψηφία
των εδρών. Οι πρώτες εκλογές μετά την ψήφιση του Συντάγματος του 1864 έγιναν με σφαιρίδιο αντί του ψηφοδελτίου,
λόγω του μεγάλου αναλφαβητισμού. Για πρώτη φορά ψήφισαν οι κάτοικοι της Επτανήσου, η οποία είχε ενωθεί με την
Ελλάδα τον προηγούμενο χρόνο.
1919. ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ. Ελληνικές δυνάμεις ης Μ. Ασίας καταλαμβάνουν το Αϊδίνιο.

e-Δίαυλος | σελ. 75
1920. ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ. Ελληνικές δυνάμεις καταλαμβάνουν την Κομοτηνή και την Αλε-ξανδρούπολη.
1928. Αρχίζει η λειτουργία της Τράπεζας της Ελλάδος. Πρώτος διοικητής της ο Αλέξ. Διομήδης.
1944. Β’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ. Τρεις μέρες πριν από την έναρξη του Συνεδρίου του Λιβάνου, αντιπροσωπεία
του Ε.Α.Μ. στέλνει τηλεγράφημα προς τον Ουίνστον Τσώρτσιλ και τον Φραγκλίνο Ρούζβελτ αποκηρύσσοντας το
στασιαστικό κίνημα και διαβεβαιώνοντας την προσήλωση των Ελλήνων στον συμμαχικό αγώνα.
1961. Η Ελλάδα απορρίπτει κάθε τροποποίηση της συμφωνίας ένταξής της στην Ε.Ο.Κ., θεωρώντας ότι οι ιταλικές
ενστάσεις για τα αγροτικά άπτονται εξαιρετικά σημαντικών ζητημάτων.
1962. Τελούνται στην Αθήνα οι γάμοι της πριγκίπισσας Σοφίας και του διαδόχου του ισπανικού θρό-νου, πρίγκιπα
Χουάν Κάρλος.
1963. Αποκαλύπτεται πως μοίρα της Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας έχει εκπαιδευτεί στη διεξαγω-γή πυρηνικών
επιθέσεων.
1966. Δίνεται στη δημοσιότητα, ύστερα από παρατεταμένη περίοδο επεξεργασίας, το περίφημο «διάγγελμα» της
Ένωσης Κέντρου, με το οποίο καθορίζονται οι νέες προοπτικές του κόμματος. Το διάγγελμα δεν υπογράφουν και οι
121 κεντρώοι βουλευτές.
1967. ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 21ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ. Με πρωτοβουλία στελεχών της Ε.Δ.Α. και του Κ.Κ.Ε. ιδρύεται η πρώτη
αντιστασιακή οργάνωση, το «Πανελλήνιο Αντιδικτατορικό Μέτωπο» (ΠΑΜ), με επικεφαλής τον Μίκη Θεοδωράκη, το
οποίο εκδίδει παράνομα στην Αθήνα το έντυπο «Νέα Ελλάδα».
1982. Πεθαίνει η Δέσπ. Αχλαδιώτη, γνωστή ως «Κυρά της Ρω» (μικρή βραχονησίδα του συμπλέγματος των
Δωδεκανήσων).

15 Μαΐου
908. Ο τριών ετών Κωνσταντίνος Ζ΄, γιος του αυτοκράτορα Λέοντα ΣΤ’ Σοφού, στέφεται συναυτοκράτορας της
Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον Πατριάρχη Ευθύμιο Α’. Η τελετή πραγματοποιείται στην Αγία Σοφία.
912. Ο αυτοκράτορας Αλέξανδρος και επίτροπος του ανήλικου Κωνσταντίνου Ζ΄ επαναφέρει στον πατριαρχικό θρόνο
τον Νικόλαο Μυστικό.
925. Πεθαίνει ο πατριάρχης Νικόλαος Μυστικός, ηγετική μορφή που χαρακτηρίζεται από πολιτική ευαισθησία, ευελιξία
και ευθυκρισία, διπλωματικές ικανότητες, πίστη στην οικουμενικότητα και τα ιδεώδη της αυτοκρατορίας.
1821. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Τουρκικός στρατός καταλαμβάνει το Βουκουρέστι.
1822. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Τουρκικά στρατεύματα υπό τον Χουρσίτ πασά και τον Ομέρ Βρυώνη
καταλαμβάνουν το Σούλι.
1825. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Σημαντική νίκη του Γ. Καραϊσκάκη επί των Τούρκων στην περιοχή Μαυρολιθάρι
Παρνασσίδας.
1826. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Οι διασωθέντες από τη φρουρά του Μεσολογγίου φτάνουν στο Ναύπλιο.
1828. Η Γαλλία χορηγεί στην Ελλάδα μηνιαία οικονομική βοήθεια 500.000 φράγκων. • Η Ρωσία χορηγεί στην Ελλάδα
μηνιαία οικονομική βοήθεια 500.000 ρουβλίων.
1866. Οι Κρήτες με κοινή αναφορά σε Πύλη και τις Μεγάλες Δυνάμεις ζητούν φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις. Παράλληλα
με μυστικό υπόμνημα στις Δυνάμεις ζητούν την ένωση του νησιού με την Ελλάδα.
1941. Β’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ. Βυθίζεται στον όρμο στης Σούδας, από γερμανική αεροπορική επιδρομή, το
αντιτορπιλικό «Λέων».
1944. Β’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ. Εκτελούνται από τους Ναζί, 8 αντιστασιακοί νέοι 20-30 ετών, στο Καΐστρι,
συνοικία της Θεσσαλονίκης μεταξύ Ξηροκρήνης και Επταλόφου.
1963. Διάβημα διαμαρτυρίας για την προνομιακή μεταχείριση των τουρκικών προϊόντων εις βάρος των ελληνικών,
επιδίδει στους πρέσβεις των κρατών-μελών της Ε.Ο.Κ. ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Ευάγγ. Αβέρωφ.
2000. Η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων έπειτα από αίτημα του υπουργού Δικαιοσύνης Μιχ. Σταθόπουλου
αποφαίνεται εναντίον της αναγραφής του θρησκεύματος στις αστυνομικές ταυτότητες. Η απόφαση της κυβέρνησης
να αφαιρέσει το θρήσκευμα από τις ταυτότητες προκαλεί την αντί-δραση της Εκκλησίας της Ελλάδος, η οποία απαντά
με λαοσυνάξεις στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη και με τη διενέργεια δημοψηφίσματος.

16 Μαΐου
1869. (μέχρι 19/5). ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ. Πλειοψηφεί το Κόμμα Θρασ. Ζαΐμη.

e-Δίαυλος | σελ. 76
1912. Υπογράφεται συνθήκη συμμαχίας ανάμεσα σε Ελλάδα και Βουλγαρία, που όμως δεν περιλαμβάνει καμία αναφορά
για τη διανομή των εδαφών σε περίπτωση νικηφόρου πολέμου εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
1919. ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ. Το 8ο Σύνταγμα Κρητών καταλαμβάνει τις Κυδωνίες (Αϊβαλί).
1948. Εντοπίζεται στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης το πτώμα του Αμερικανού δημοσιογράφου Τζ. Πολκ, ο οποίος
αναζητούσε τρόπο να έρθει σε επαφή με την ηγεσία του Δημοκρατικού Στρατού. Για τη δολοφονία του θεωρήθηκε
ύποπτος και τελικά καταδικάστηκε ο δημοσιογράφος Στακτόπουλος, χωρίς όμως ποτέ να αποδειχθεί η ενοχή του.
1961. Ένα ελικοφόρο εκπαιδευτικό αεροσκάφος Χάρβαρντ του αεροπλανοφόρου «Φράνκλιν Ρούζβελτ» που ναυλοχεί
στον φαληρικό όρμο, χάνει τον έλικά του κατά τη διάρκεια επίδειξης πάνω από το Καλαμάκι και συντρίβεται σ’ έναν
κήπο της περιοχής πριν προλάβει το πλήρωμα να αντιδράσει. Η μικρή δεξαμενή καυσίμων στο εμπρόσθιο τμήμα της
ατράκτου ανατινάζεται λόγω της βιαιότητας της πρόσκρουσης και το αεροπλάνο τυλίγεται αμέσως στις φλόγες. Νεκροί
οι δύο πιλότοι.
1963. Επίσημη επίσκεψη στην Αθήνα πραγματοποιεί ο Γάλλος πρόεδρος Σαρλ ντε Γκωλ.
1999. Η οργάνωση «17Ν» επιτίθεται με ρουκέτα στο σπίτι του Γερμανού πρεσβευτή στο Χαλάνδρι.
2004. Ο ορειβάτης Γ. Βουτυρόπουλος γίνεται ο πρώτος Έλληνας που φτάνει στην κορυφή των Ιμαλαΐων, στο Έβερεστ.

17 Μαΐου
751. Συναυτοκράτορας της Βυζαντινής Αυτοκράτορας γίνεται ο γιος του Κωνσταντίνου Ε’, Λέων Δ΄, που είναι γνωστός
ως Λέων ο Χάζαρος.
1895. Ώρα 14.00. Αρχίζει να λειτουργεί η προέκταση της σιδηροδρομικής γραμμής Αθηνών - Πειραιώς. Η προέκταση,
μήκους 1.465 μέτρων, από τα οποία τα 660 μ. αποτελούν θολωτή σήραγγα, άρχισε να κατασκευάζεται το 1889. Έτσι
προστέθηκαν δύο ακόμη σταθμοί στο δίκτυο, αυτοί του Μοναστηρακίου και της Ομόνοιας.
1902. Ο αρχαιολόγος Βαλέριος Στάης ανακαλύπτει τον «Μηχανισμό των Αντικυθήρων», έναν αρχαίο μηχανικό
αναλογικό υπολογιστή.
1913. ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ. Συνθήκη του Λονδίνου. Υπογράφεται ανάμεσα στην Ελλάδα, τη Βουλγαρία, το
Μαυροβούνιο, τη Σερβία και την Τουρκία. Η Τουρκία εκχωρεί στους Συμμάχους τα εδάφη δυτικά της γραμμής Αίνου
(επί του Αιγαίου Πελάγους)-Μήδειας (επί του Ευξείνου Πόντου) και παραιτείται από κάθε κυριαρχικό δικαίωμα στην
Κρήτη. Εκκρεμεί το ζήτημα της κυριαρχίας των νησιών του βόρειου και του ανατολικού Αιγαίου.
1914. ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ. Οι εκπρόσωποι των Μεγάλων Δυνάμεων και της επαναστατικής κυβέρνησης
της αυτόνομης Βορ. Ηπείρου υπογράφουν στην Κέρκυρα πρωτόκολλο, με το οποίο παραχωρείται ευρεία αυτονομία
στους Έλληνες της Βορ. Ηπείρου στα πλαίσια του αλβανικού κράτους.
1918. Α’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ. Η μάχη του Σκρα-ντι-Λεγκέν. Λήγει νικηφόρα για τον ελληνικό στρατό, που
απωθεί τις βουλγαρικές δυνάμεις και ανοίγει το δρόμο στις συμμαχικές δυνάμεις για να καταλάβουν την κοιλάδα του
Αξιού.
1936. Πεθαίνει ο Παν. Τσαλδάρης.
1944. Β’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ. Συνέδριο του Λιβάνου. Αρχίζει στο Λίβανο υπό την προεδρεία του πρωθυπουργού
της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης Γ. Παπανδρέου η διάσκεψη των αντιπροσώπων των ελληνικών πολιτικών και
αντιστασιακών δυνάμεων. Κύρια θέματα η διαμόρφωση εθνικής πολιτικής και η συγκρότηση εθνικού στρατού.
1958. Κυβέρνηση Κων. Καραμανλή. Θα παραμείνει μέχρι 19 Σεπτεμβρίου 1961.
1962. Συμπλοκή μεταξύ βουλευτών της Ε.Ρ.Ε. και της Ένωσης Κέντρου σημειώνεται στη Βουλή κατά την πρώτη ημέρα
συζήτησης της νέας πρότασης μομφής που έχουν καταθέσει Ένωση Κέντρου και Ε.Δ.Α. για τη «βία και νοθεία» και τον
τερματισμό της αμερικανικής στρατιωτικής βοήθειας. • Αδύνατη θεωρούσε την επικράτηση των κομμουνιστών στον
ελληνικό εμφύλιο πόλεμο ο Ιωσήφ Στάλιν, όπως αποκαλύπτεται από το εκδοθέν στις Η.Π.Α. βιβλίο «Συνομιλίες με
τον Στάλιν» του Μίλοβαν Τζίλας, ο οποίος ισχυρίζεται επίσης ότι το Κ.Κ.Ε. είχε δεχθεί να «συζητήσει» το Μακεδονικό
ζήτημα με τη Γιου-γκοσλαβία, με αντάλλαγμα την παροχή στρατιωτικής βοήθειας από τον Γιόσιπ Μπροζ Τίτο.
1963. Υπό την προστασία μονάδων του Βασιλικού Ναυτικού θα ψαρεύουν τα αλιευτικά της Μυτιλήνης, λόγω των
συνεχών επιθέσεων που δέχονται από τουρκικές ακταιωρούς.
1968. ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 21ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ. Εγκαινιάζεται επισήμως το Πεδίο Βολής Κρήτης από τον δικτάτορα Γ.
Παπαδόπουλο και τον αντιβασιλέα Γ. Ζωιτάκη.
1969. ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 21ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ. Ο Αριστ. Ωνάσης γνωστοποιεί, μέσω εκπροσώπων, στην ελληνική κυβέρνηση
την απόφασή του να μεταφέρει την έδρα των επιχειρήσεών του από το Μόντε Κάρλο στον Πειραιά.
2012. Υπηρεσιακή κυβέρνηση υπό τον Παν. Πικραμένο. Παραμένει μέχρι 20 Ιουνίου.

e-Δίαυλος | σελ. 77
18 Μαΐου
332. Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Α΄ χορηγεί δωρεάν σιτάρι στους κατοίκους της Κωνσταντινούπολης.
1821. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Ο Εμμ. Παππάς («αρχηγός και προστάτης της Μακεδονίας») κηρύσσει την
Επανάσταση στις Καρυές του Αγίου Όρους και στον Πολύγυρο της Χαλκιδικής. • ΕΛΛΗΝΙ-ΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ.
Σημαντικές νίκες των Ελλήνων στα Δολιανά της Κυνουρίας (οπλαρχηγός: Νικήτας Σταματελόπουλος. Από την
μάχη αυτή ο Νικηταράς έμεινε στην Ιστορία ως «Τουρκοφάγος») και στα Βέρβαινα της Κυνουρίας (οπλαρχηγοί: Θ.
Κολοκοτρώνης και επίσκοπος Βρεσθένης Θεοδώρητος).
1825. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Η κυβέρνηση χορηγεί αμνηστία στον Κολοκοτρώνη και τον διορίζει αρχιστράτηγο
του Μοριά στον αγώνα εναντίον του Ιμπραήμ.
1828. Οι οθωμανικές δυνάμεις του Μουσταφά Ναϊλή Πασά νικούν τους Έλληνες αγωνιστές στο Φραγκοκάστελλο
Χανίων.
1861. Η «Χρυσή Νεολαία», μυστική μαχητική οργάνωση της εποχής, της οποίας τα πενήντα περίπου μέλη -οπλισμένα-
συγκεντρώνονται στο καφενείο του Χαφτά (Πλατεία Οθωνος, σήμερα Ομονοίας), αποτυγχάνει να εξοντώσει τον
Όθωνα.
1864. Οι αγγλικές αρχές μαζί με τον στρατό τους αποχωρούν από τα Επτάνησα μετά την υπογραφή της Συνθήκης
ένωσής του με την Ελλάδα.
1876. Στην εφημερίδα «Ερμής» της Θεσσαλονίκης διαβάζουμε: «Εν Θεσσαλονίκη τη 18η Μαΐου 1876. Ευδοκία της Θείας
Προνοίας και τη πλήρει ομοφωνία του λαού, εκθρονισθέντος του Σουλτάνου Αβδούλ Αζίζ ανεκηρύχθη Σουλτάνος ο
Α.Α.Υ. ο πρίγκιψ Μουράτ Ε’. Της αναγορεύσεως του Μουράτ Ε’ θεωρουμέ-νης δια τε τους λαούς και τους ειλικρινείς
αυτού φίλους ως αρχήν ευτυχίας και σωτηρίας, οφείλομεν να χαρώμεν άπαντες και να προσφέρομεν ενθέρμως δεήσεις
προς Ύψιστον, δια την περιφρούρησιν των πολυ-τίμων Αυτού ημερών μετά της επιτεύξεως των προθέσεών Του (…)».
1922. Ιδρύεται η «Διδασκαλική Ομοσπονδία Ελλάδος (ΔΟΕ)».
1960. Με απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας «εγένετο δεκτό ότι η διάταξις του νόμου 2963/1954 περί εργατικής
κατοικίας, καθ’ ην οι εμφορούμενοι υπό αντεθνικών φρονημάτων δεν δικαιούνται εργατικής κατοικίας, δεν είναι
αντισυνταγματική».
1962. «Εσείς οι Έλληνες είστε θαυμάσιοι άνθρωποι. Γιατί πηγαίνετε και μπλέκετε με το ΝΑΤΟ και τους ιμπεριαλιστές;»
αναφωνεί απευθυνόμενος σε Έλληνες δημοσιογράφους στη Σόφια ο Νικίτα Χρουστσόφ, ο οποίος δυσαρεστεί έντονα
τους οικοδεσπότες του αποκαλώντας τη Γιουγκοσλαβία «παρά-δειγμα προς μίμηση».
1963. Ο πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας Σαρλ ντε Γκολ μιλά στη Βουλή των Ελλήνων στη διάρκεια της επίσημης
επίσκεψής του στην Ελλάδα.
1965. Ο «Ημερήσιος Κήρυξ» της Λάρισας αναφέρει ότι οι μεταθέσεις ανώτερων αξιωματικών του Γ.Ε.Σ. δεν είναι άσχετες
με το σύνδεσμο αξιωματικών, γνωστό ως ΑΣΠΙΔΑ. Υποστηρίζει επίσης ότι υπάρχει και δεύτερη παραστρατιωτική
οργάνωση αξιωματικών, που υπηρετούν στη φρουρά των Αθη-νών.
1968. ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 21ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ. Η βρετανική «Guardian» δημοσιεύει προκήρυξη αντιστασιακής οργάνωσης
στην οποία διατυπώνονται απειλές κατά της ζωής των τουριστών που θα επισκεφθούν την Ελλάδα, καθώς αυτοί «θα
θεωρηθούν ως διακείμενοι συμπαθώς προς την δικτατορίαν και ως συμβάλλοντες εις την διαιώνισίν της».
2017. Εν μέσω σφοδρότατης πολιτικής αντιπαράθεσης, υπερψηφίζονται στη Βουλή τα νέα μέτρα που αφορούν στην
ολοκλήρωση της αξιολόγησης του ελληνικού προγράμματος.

19 Μαΐου
1821. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Οι Τούρκοι απαγχονίζουν στην Κρήτη τον επίσκοπο Κισσάμου Μελχισεδεκ
Δεσποτάκη και τον δάσκαλο Καλλίνικο από τη Βέροια.
1822. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Αμφίρροπη ναυμαχία στα ανοιχτά της Χίου ανάμεσα σε μοίρα του τουρκικού
στόλου και ελληνικά πλοία (Μιαούλης, Τσαμαδός, Σαχτούρης κ.ά.).
1825. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Ο Γκίκας Μπότασης κατορθώνει να ανεφοδιάσει με τρόφιμα το Μεσολόγγι.
1877. Κυβέρνηση Αλέξ. Κουμουνδούρου. Θα παραμείνει μέχρι 25 Μαΐου
1913. ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ. Υπογράφεται στη Θεσσαλονίκη ελληνοσερβική αμυντική συνθήκη.
1919. ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ. Ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάζεται στη Σαμψούντα και αμέσως σχεδιάζει και
οργανώνει τους διωγμούς εναντίον των Ποντίων αλλά και την αντίσταση των Τούρκων εθνικιστών εναντίον των
ξένων εισβολέων.

e-Δίαυλος | σελ. 78
1961. Νέες διαπραγματεύσεις Ελλάδας - Ε.Ο.Κ. ζητεί το Συμβούλιο Υπουργών της Κοινότητας, λόγω των ενστάσεων
της Ιταλίας, οι οποίες εστιάζονται πλέον στην ευνοϊκή μεταχείριση των ελληνικών καπνών. Παρέμβαση των Η.Π.Α.
υπέρ της ένταξης της Ελλάδας στην Κοινότητα.
1965. Η κυβέρνηση της Ένωσης Κέντρου αναγκάζεται να παραδεχθεί την ύπαρξη της οργάνωσης ΑΣΠΙΔΑ όταν
μυημένοι αξιωματικοί που βρίσκονται στην Κύπρο προβαίνουν σε αποκαλύψεις.

20 Μαΐου
325. Συνέρχεται στη Νίκαια της Βιθυνίας η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος. Εξορίζεται ο Άρειος. Η σύνοδος καταδίκασε τη
διδασκαλία του Αρείου, συνέταξε το Σύμβολο της Νίκαιας που καθιέρωσε τον όρο ομοούσιος και όρισε την ημερομηνία
εορτασμού του Πάσχα. Με τη Σύνοδο αυτή η Εκκλησία εντάχθηκε στις επίσημες δομές της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας
και ο συνοδικός θεσμός έγινε θεμελιώδους σημασί-ας για τον Ορθόδοξο Χριστιανισμό. Οι εξελίξεις αυτές είχαν
μακροχρόνιες επιρροές θεολογικού και πολιτικού χαρακτήρα στην Ανατολή κατά τη διάρκεια όλου του Μεσαίωνα.
Επίσης, αποτέλεσε το πρό-τυπο για τις μελλοντικές Οικουμενικές Συνόδους.
491. Η βυζαντινή αυτοκράτειρα Αριάδνη παντρεύεται τον Αναστάσιο Α’. Η χήρα αυγούστα ήταν σε θέση να επιλέξει
τον διάδοχό της για το βυζαντινό θρόνο μετά το θάνατο του Ζήνωνα που ήταν ο προηγούμενος αυτοκράτορας.
921. Ο πρωτότοκος γιος του Ρωμανού, Χριστόφορος, αναγορεύεται συναυτοκράτορας, τρίτος στη σειρά μετά τον
πατέρα του και τον Κωνσταντίνο.
1571. Δ΄ ΒΕΝΕΤΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ. Συγκρότηση του «Ιερού Συνασπισμού» (Sacra Liga) ανάμεσα στον πάπα,
τους Βενετούς, τους Ισπανούς κ.ά. με σκοπό την απελευθέρωση της Ανατολής από τους Τούρκους.
1821. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Επαναστατικός αναβρασμός σε Μεσολόγγι και Αιτωλικό.
1825. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Μάχη στο Μανιάκι. Ηρωικός θάνατος του Παπαφλέσσα. • ΕΛΛΗΝΙΚΗ
ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Σημαντική ναυτική νίκη των Ελλήνων κοντά στον Καφηρέα. Τρία τουλάχιστον πλοία του εχθρού
καταστράφηκαν από τη δράση των πυρπολικών, μεταξύ των οποίων και το τουρκικό δίκροτο 62 πυροβόλων «Χαζέν
Γκεμισί».
1835. Ενηλικιώνεται ο Όθων. • Ο αντιβασιλέας κόμης Άρμανσμπεργκ αναλαμβάνει την προεδρία του υπουργικού
συμβουλίου (πρωθυπουργός). Θα παραμείνει στην εξουσία μέχρι το Φεβρουάριο του 1837. • Η «Εφημερίδα της
Κυβερνήσεως» παύει να συντάσσεται στη γερμανική.
1941. Β’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ. Μάχη της Κρήτης. Ώρα 06.30. Αρχίζει γερμανική επίθεση εναντίον της Κρήτης.
1944. Β’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ. Συνέδριο του Λιβάνου. Οι εκπρόσωποι των διαφόρων κομμάτων και οργανώσεων
στο Συνέδριο του Λιβάνου καταλήγουν σε συμφωνία για τη δημιουργία «Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας».
1949. Πεθαίνει ο αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός.
1966. Εκδίδεται απαλλακτικό το βούλευμα για το «Σχέδιο Περικλής». Σύμφωνα με αυτό, το σχέδιο δεν εφαρμόστηκε
ποτέ, απέβλεπε στην καταπολέμηση του κομμουνισμού και δεν στράφηκε εναντίον άλλων κομμάτων. • Βοήθεια υπό
μορφή δανείου ύψους 58 εκατ. δολαρίων χορηγεί στην Ελλάδα διεθνές «κονσόρτσιουμ» για την οικονομική ενίσχυση
Ελλάδας-Τουρκίας. Τις σχετικές διαπραγματεύσεις διεξήγαγε στο Παρίσι ο αναπληρωτής υπουργός Συντονισμού Ι.
Τσουδερός.
1969. ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 21ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ. Η κυβέρνηση Παπαδόπουλου ανακοινώνει προκήρυξη νέου διεθνούς
διαγωνισμού για την ανέγερση του τρίτου διυλιστηρίου πετρελαίου. Αίφνης η αντιπροσφορά Νιάρχου κρίνεται πιο
συμφέρουσα από την προσφορά Ωνάση.

21 Μαΐου
878. Οι Άραβες έπειτα από δίμηνη πολιορκία κυριεύουν τις Συρακούσες.
1295. Ο Μιχαήλ Θ΄ αναγορεύεται συναυτοκράτορας του πατέρα του, Ανδρόνικου, και θα παραμείνει στο βυζαντινό
θρόνο μέχρι 12 Οκτωβρίου 1320.
1821. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Στο Λουτρό Σφακίων συγκεντρώνονται πρόκριτοι απ’ όλη την Κρήτη, συγκροτούν
τοπική εφορεία («καγκελαρια») και κηρύσσουν την Επανάσταση.
1864. Ελληνικά στρατεύματα αποβιβάζονται στην Κέρκυρα και υψώνουν την ελληνική σημαία.
1911. Ολοκληρώνεται η αναθεώρηση του Συντάγματος του 1864. Θεσμοθετείται η μονιμότητα των δημοσίων
υπαλλήλων και καθιερώνεται δωρεάν στοιχειώδης εκπαίδευση.
1938. «Εδώ Αθήναι», με τον τίτλο αυτό βγήκε στον αέρα η πρώτη επίσημη εκπομπή της ΥΡΕ (Υπηρεσίας Ραδιοφωνικών

e-Δίαυλος | σελ. 79
Εκπομπών) από τους ραδιοθαλάμους Ζαππείου στην Αθήνα.
1941. Β’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ. Μάχη της Κρήτης. Γερμανοί αλεξιπτωτιστές καταλαμβάνουν το αεροδρόμιο του
Μάλεμε της Κρήτης.
1954. Ελλάδα και Βουλγαρία αποκαθιστούν τις διπλωματικές τους σχέσεις, που είχαν διακοπεί από τον Απρίλιο του
1941.
1956. Αναλαμβάνουν υπηρεσία οι δύο πρώτες γυναίκες ειρηνοδίκες ύστερα από σχετικό διαγωνισμό.
1990. Η Ελλάδα αναγνωρίζει διπλωματικά το κράτος του Ισραήλ και αναβαθμίζει τις σχέσεις της με τους Παλαιστίνιους.
2005. Η Ελλάδα κατακτά την πρώτη θέση στον Ευρωπαϊκό διαγωνισμό της Eurovision με το τραγούδι «My number
One», ερμηνευμένο από την Έλενα Παπαρίζου.

22 Μαΐου
334 π.Χ. Μάχη του Γρανικού. Ο Αλέξανδρος νικά τα περσικά στρατεύματα στο Γρανικό ποταμό και καταλαμβάνει τη
μια μετά την άλλη τις παράλιες πόλεις της Μικράς Ασίας.
337. Πεθαίνει στην Κωνσταντινούπολη ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Α΄. Λίγο πριν βαφτίζεται χριστιανός.
1823. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Ο διορισμένος από την κυβέρνηση αρμοστής της Κρήτης Μανώλης Τομπάζης
φτάνει στην Κίσσαμο.
1963. Δολοφονική επίθεση στη Θεσσαλονίκη κατά του βουλευτή της ΕΔΑ Γρ. Λαμπράκη από τους παρακρατικούς Σπ.
Γκοτζαμάνη και Μ. Εμμανουηλίδη. Ο άτυχος βουλευτής χαροπαλεύει, έχοντας πέσει σε κώμα.
1965. Νέα επίθεση του αριστερού Τύπου της Κύπρου. Έχει στόχο τους υπουργούς Στ. Κωστόπουλο, Π. Γαρουφαλιά και
Κων. Μητσοτάκη, που χαρακτηρίζονται ανάξιοι και προδότες.
1967. ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 21ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ. Σε παραλία της Ρόδου ανακαλύπτεται το πτώμα του καταζητούμενου από τις
αρχές ασφαλείας του δικτατορικού καθεστώτος Νικηφ. Μανδηλαρά, συνηγόρου υπεράσπισης στη δίκη για την υπόθεση
ΑΣΠΙΔΑ. Αν και οι Αρχές κάνουν λόγο για πνιγμό, θεωρείται βέβαιη η δολοφονία του από όργανα του καθεστώτος.
1972. ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 21ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ. Με απόφαση του Πρωτοδικείου, διαλύονται οι οργανώσεις «Εταιρεία Μελέτης
Ελληνικών Προβλημάτων» και «Ελληνοευρωπαϊκή Κίνηση Νέων», με το σκεπτικό ότι «παρεξέκλιναν του σκοπού διά
τον οποίον συνεστήθησαν».
1973. ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 21ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ. Συλλαμβάνεται ο αξιωματικός Σπ. Μουστακλής. Βασανίζεται άγρια στο ΕΑΤ/
ΕΣΑ.

23 Μαΐου
1067. Μετά το θάνατο του συζύγου της, Κωνσταντίνου Ι΄, η αυτοκράτειρα Ευδοκία η Μακρεμβολίτισσα αναλαμβάνει
την εξουσία.
1453. Ο Μωάμεθ Β’ προτείνει στον Κωνσταντίνο ΙΑ’ Παλαιολόγο να εγκαταλείψει την Κωνσταντινούπολη με το στρατό
και τους θησαυρού του και να κρατήσει την ηγεμονία της Πελοποννήσου. Ο αυτοκράτορας αρνείται.
1822. Ο πρόεδρος του Νομοτελεστικού Αλέξ. Μαυροκορδάτος φτάνει στο Μεσολόγγι ως επικεφαλής στρατευμάτων.
1878. Οι Τούρκοι παραχωρούν την Κύπρο στους Άγγλους για 98.000 λίρες το χρόνο. Η Αγγλία αναλαμβάνει να βοηθήσει
τον Σουλτάνο να ανακτήσει τις νότιες περιοχές του Καυκάσου, που είχαν περιέλθει στους Ρώσους.
1893. Ιδρύεται ο «Εθνικός Γυμναστικός Σύλλογος».
1922. ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ. Ο Γ. Χατζανέστης αναλαμβάνει την αρχιστρατηγία του στρατού της Μ. Ασίας.
1955. Ιδρύεται το υπουργείο Βόρειας Ελλάδας με πρώτο υπουργό το στρατηγό Κοσμά.
1965. Μαραθώνια πορεία ειρήνης της Αριστεράς δημιουργεί οξείες πολιτικές αντεγκλήσεις μεταξύ Γ. Παπανδρέου και
Παν. Κανελλόπουλου. «Η Δημοκρατία κλονίζεται», προειδοποιεί ο αρχηγός της Ε.Ρ.Ε. «Η κυβέρνησις δεν χρειάζεται
επικουρίαν», απαντά ο πρωθυπουργός.

24 Μαΐου
1328. ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΩΝ ΔΥΟ ΑΝΔΡΟΝΙΚΩΝ. Ο Ανδρόνικος Γ΄ αναγορεύεται αυτοκράτορας του Βυζαντίου, αφού
κατόρθωσε να επιβληθεί στον παππού του, Ανδρόνικο Β΄. Θα παραμείνει στο θρόνο μέχρι την 15 Ιουνίου 1341.
1821. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Νίκη των Ελλήνων στον Άγιο Βλάσιο της Τριπολιτσάς (οπλαρχηγοί: Θ.
Κολοκοτρώνης, αδελφοί Πλαπούτα).
1827. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Παράδοση της Ακρόπολης στους Τούρκους.

e-Δίαυλος | σελ. 80
 ΑΘΗΝΑ : Η Βιβλιοθήκη (Αρχ. Αλεξ. Τζιόλα)
1881. Τουρκία, Αγγλία και Γαλλία συμφωνούν στην προσάρτηση Θεσσαλίας και Άρτας στο ελληνικό κράτος. Η
κυβέρνηση Κουμουνδούρου αποδέχεται τη συμφωνία, αν και οι προσδοκίες της ήταν μεγαλύτερες.
1944. Β’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ. Νέα εκτός Ελλάδας κυβέρνηση υπό τον Γ. Παπανδρέου Θα παραμείνει μέχρι την
απόχωρηση των Γερμανών από την Ελλάδα (18 Οκτωβρίου 1944).
1955. Η βρετανική κυβέρνηση επικηρύσσει με το ποσό των 100.000 λιρών Αγγλίας τον αρχηγό της ΕΟΚΑ Γ. Γρίβα-
Διγενή.
1989. Σε απεργία πείνας κατεβαίνει ο Μαν. Γλέζος έξω από την ΕΡΤ, διαμαρτυρόμενος για την άνιση κατανομή του
τηλεοπτικού χρόνου στα κόμματα, ενόψει των εκλογών.
1994. Την παραπομπή του τέως πρωθυπουργού Κων. Μητσοτάκη στο Ειδικό Δικαστήριο για την υπόθεση των
τηλεφωνικών υποκλοπών, εισηγούνται βουλευτές του ΠΑΣΟΚ και του ΚΚΕ.

25 Μαΐου
1821. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Ο αρματολός Μακρής ξεσηκώνει το Μεσολόγγι.
1828. Νέα νίκη των Κρητών στην περιοχή Χαλαρά.
1834. Ο Θεόδ. Κολοκοτρώνης και ο Δημ. Πλαπούτας καταδικάζονται σε θάνατο επειδή δήθεν συνω-μοτούσαν εναντίον
της Αντιβασιλείας. Υπέρ της απαλλαγής τους ψηφίζουν οι δικαστές Γ. Τερτσέτης και Αναστ. Πολυζωίδης. Η ποινή τους
μετατρέπεται σε κάθειρξη.
1916. Α’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ. Οι συμμαχικές δυνάμεις κηρύττουν μερικό θαλάσσιο αποκλεισμό της χώρας
απαιτώντας την αποστράτευση του κράτους των Αθηνών και την αποκατάσταση της πολιτικής ομαλότητας.
2014. ΕΥΡΩΕΚΛΟΓΕΣ. Πλειοψηφεί ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α. υπό τον Αλ. Τσίπρα.
2017. Έκρηξη βόμβας στο αυτοκίνητο του πρώην πρωθυπουργού Λουκά Παπαδήμου στη συμβολή των οδών Μάρνης

e-Δίαυλος | σελ. 81
και 3ης Σεπτεμβρίου. Ο Λ. Παπαδήμος τραυματίζεται και μεταφέρεται στον «Ευαγγελισμό».

26 Μαΐου
866. Ο Βασίλειος Α΄ αναγορεύεται συμβασιλέας του Μιχαήλ Γ΄ στο Βυζάντιο.
1770. ΡΩΣΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ. Ο επιχειρήσεις σε Ριζόμυλο και Μεθώνη αποτυγχάνουν. Έλληνες και Ρώσοι
εγκαταλείπουν το Ναβαρίνο.
1821. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Πράξη των Καλτετζών. Ιδρύεται η Πελοποννησιακή Γερουσία με πρόεδρο
τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη. • Αμφιλεγόμενη εκτέλεση του Θεόδ. Βλαδιμηρέσκου έπειτα από διαταγή του Αλέξ.
Υψηλάντη (Τυργοβίτσι Μολδαβίας).
1916. Α’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ. Δυνάμεις της Αντάντ επιβάλουν κατάσταση πολιορκίας στη Θεσσαλονίκη. • Α’
ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ. Οι Σύμμαχοι καταλαμβάνουν τη Θάσο.
1932. Κυβέρνηση του Αλέξ. Παπαναστασίου. Θα παραμείνει μέχρι 4 Ιουνίου.
1969. ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 21ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ. Το έκτακτο στρατοδικείο της Αθήνας καταδικάζει τα εξής στελέχη της
«Δημοκρατικής Άμυνας»: Βασ. Φίλια, δικηγόρο-οικονομολόγο σε κάθειρξη 19 χρόνων, Αριστ. Αγγελίδη, φοιτητή, σε
κάθειρξη 12 χρόνων, Σπ. Πλασκοβίτη, πρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας, σε φυλάκιση 5 χρόνων, και Ελένη
Δουκίδου, δημοσιογράφο, σε 5 χρόνια με πενταετή αναστολή.
1988. Οι καθηγητές της Μέσης Εκπαίδευσης αρχίζουν απεργιακές κινητοποιήσεις στη διάρκεια των προαγωγικών και
των γενικών εξετάσεων. Η απεργία δημιουργεί μεγάλη αναστάτωση στην παιδεία και αναστέλλεται έπειτα από ένα
μήνα.

27 Μαΐου
366. Ο σφετεριστής του βυζαντινού θρόνου Προκόπιος δολοφονείται. Τερματίζεται η στάση.
1821. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Ο Δημ. Παπανικολής πυρπολεί τουρκικό δίκροτο στην Ερεσό της Λέσβου.
1825. (& 28/5). ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Ο Ιμπραήμ καταλαμβάνει όλη τη Μεσσηνία και φτάνει μέχρι την περιοχή
του Οιτύλου.
1835. Απελευθερώνονται ο Θεόδ. Κολοκοτρώνης και ο Δημ. Πλαπούτας.
1944. Β’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ. Ολοκληρώνονται στο χωριό Κορυσχάδες της Ευρυτανίας οι ερ-γασίες του
εθνικού συμβουλίου, που επικυρώνει την εξουσία της Π.Ε.Ε.Α. (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης) ως
αντιπροσωπευτικής κυβέρνησης με έδρα την Ελλάδα.
1960. Το Κ.Κ.Ε. καταθέτει υπόμνημα στη Βουλή, με το οποίο ζητεί τη νομιμοποίησή του.
1963. Ο βουλευτής Γρ. Λαμπράκης αφήνει την τελευταία του πνοή στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ. • Επιβάλλεται με υπουργική
απόφαση η τοποθέτηση των ταξίμετρων σε εμφανή θέση δεξιά του οδηγού και ακριβώς κάτω από το παρμπρίζ.
1966. Δεν δέχεται λύση, η οποία θα αποκλείει την ένωση ή θα ευνοεί τη διχοτόμηση της Κύπρου, ο πρόεδρος Μακάριος,
όπως διαμηνύει στην ελληνική κυβέρνηση ο Κύπριος υπουργός Εξωτερικών Σπ. Κυπριανού, ο οποίος βρίσκεται στην
Αθήνα για συνομιλίες με την κυβέρνηση.
1973. ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 21ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ. Το αντιτορπιλικό «ΒΕΛΟΣ» με κυβερνήτη τον αντ/χο Νικ. Παππά, ενώ συμμετέχει
σε άσκηση του NATO, καταπλέει στο Φιουμιτσίνο της Ιταλίας. Εκεί ένα μέρος του πληρώματος ζητά πολιτικό άσυλο
εκδηλώνοντας με αυτό τον τρόπο την αντίθεσή του στο δικτατορικό καθεστώς.

28 Μαΐου
585 π.Χ. Κατά τη διάρκεια μάχης στον ποταμό Άλυ, μεταξύ του Αλυάττη Β’ και του Κυαξάρη, συμβαίνει έκλειψη Ηλίου
την οποία είχε προβλέψει ο Θαλής ο Μιλήσιος.
1453. Τελείται στο ναό της Αγίας Σοφίας θεία λειτουργία. Αυτοκράτορας και πιστοί μεταλαμβάνουν. Ακολουθεί
λιτάνευση της εικόνας της Παναγίας στα τείχη της Πόλης.
1821. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Νίκη των Ελλήνων κοντά στο Αγρίνιο (οπλαρχηγοί: Α. Βλαχόπουλος, Δ. Μακρής,
Θ. Γρίβας και Κ. Σαδήμας).
1822. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Τουρκικές ενισχύσεις αποβιβάζονται στη Σούδα της Κρήτης από πλοία του
αιγυπτιακού στόλου για να συμβάλουν στην καταστολή της Επανάστασης.
1825. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Πρώτη αποτυχημένη έφοδος του Κιουταχή κατά του Μεσολογγίου.
1965. Αρχίζει να γίνεται λόγος για ανάμιξη του Ανδρ. Παπανδρέου στην υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ, ενώ ο Γ. Παπανδρέου

e-Δίαυλος | σελ. 82
διαψεύδει φήμες για σκευωρία του ΙΔΕΑ εις βάρος «παπανδρεϊκών» αξιωματικών.
1969. ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 21ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ. Ανακοινώνεται ότι την αρχηγία του βορειοηπειρωτικού αγώνα αναλαμβάνει ο
μητροπολίτης Ιωαννίνων Σεραφείμ.
1979. Υπογράφεται στο Ζάππειο Μέγαρο από τον πρωθυπουργό Κων. Καραμανλή και ηγέτες χωρών-μελών της ΕΟΚ
η συμφωνία για την ένταξη της Ελλάδας στην Κοινότητα.

29 Μαΐου
1453. Η ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΎΠΟΛΗΣ. Οι Οθωμανοί Τούρκοι με ηγέτη τον Μωάμεθ Β΄ κα-ταλαμβάνουν
την Κωνσταντινούπολη. Στη διάρκεια των μαχών σκοτώνεται ο αυτοκράτορας Κωνστα-ντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος.
Καταλύεται η Βυζαντινή Αυτοκρατορία χίλια εκατό και πλέον χρόνια μετά την ίδρυσή της.
1508. Καταστρεπτικός σεισμός πλήττει την Κρήτη.
1877. Σχηματίζεται οικουμενική κυβέρνηση υπό τον Κων. Κανάρη.
1906. ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ. Ελληνικό σώμα μακεδονομάχων αντιμετωπίζει πολλαπλάσια δύνα-μη Οθωμανών
στα Ασπρόγεια Φλώρινας.
1945. Ο Νίκος Ζαχαριάδης μετά την επιστροφή του από τη Γερμανία, όπου ήταν έγκλειστος στο Νταχάου, αναλαμβάνει
την ηγεσία του ΚΚΕ.
1963. Διαγράφεται από την Ένωση Κέντρου ο βουλευτής Λασιθίου Εμμ. Κοθρής, λόγω της συμμετο-χής του στις
εργασίες της Επιτροπής Βαλκανικής Συνεννόησης στο Βουκουρέστι, χωρίς την άδεια και παρά την αντίθεση του
Γεωργίου Παπανδρέου. • Πρώτη στον κόσμο στα ατυχήματα ιδίως στα σοβαρά είναι η ελληνική ναυτιλία σύμφωνα με
επιστολή των Λόιντς προς το υπουργείο Ναυτιλίας.
1965. Ολόκληρο το κατηγορητήριο εναντίον του Κων. Καραμανλή και των Παν. Παπαληγούρα και Νικ. Μάρτη
αποδέχεται η ενωμένη δύναμη Ένωσης Κέντρου - Ε.Δ.Α. στη δωδεκαμελή επιτροπή, που διερευνά το θέμα των
μυστικών κονδυλίων και της Δ.Ε.Η. Ο πρώην πρωθυπουργός και οι δύο πρώην υ-πουργοί παραπέμπονται για παράβαση
καθήκοντος, απάτες και απιστία.
1968. ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 21ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ. 30 δικαστικοί λειτουργοί, μεταξύ των οποίων ο πρόεδρος του Αρείου Πάγου Στυλ.
Μαυρομιχάλης και ο πρωτοδίκης Χρ. Σαρτζετάκης, απολύονται λόγω «αντεθνικής συμπεριφοράς», με απόφαση της
κυβέρνησης, η οποία δηλώνει ότι «ούτως ολοκληρούται ο κύκλος εξυγιάνσεως του κρατικού μηχανισμού». Πρόεδρος
του Αρείου Πάγου ορίζεται ο δικαστής στην υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ Θεόδ. Καμπέρης.
2017. Πεθαίνει ο πρώην πρωθυπουργός Κων. Μητσοτάκης.

30 Μαΐου
1821. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Η Πελοποννησιακή Γερουσία ιδρύει τοπικές «Γενικές Εφορείες».
1917. ΕΘΝΙΚΟΣ ΔΙΧΑΣΜΟΣ. Μετά την παραίτηση του βασιλιά Κωνσταντίνου, κατ’ απαίτηση των δυ-νάμεων της
Αντάντ, και την αναχώρησή του από την Ελλάδα, στο θρόνο ανεβαίνει ο δευτερότοκος γιος του Αλέξανδρος.
1919. ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ. Ελληνικά στρατεύματα καταλαμβάνουν την Πέργαμο.
1941. Β’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ. Τη νύχτα ο Μαν. Γλέζος και ο Απ. Σάντας κατεβάζουν τη ναζιστική σημαία από τον
ιερό βράχο της Ακρόπολης προκαλώντας ενθουσιασμό στους κατοίκους της κατεχόμενης πόλης. • Β’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ
ΠΟΛΕΜΟΣ. Μάχη της Κρήτης. Τα γερμανικά στρατεύματα καταλαμβάνουν όλο το νησί.
1963. Δεν αναγνωρίζεται δικαίωμα «βέτο» στην Ελλάδα από τους «έξι» για το ζήτημα της συμφωνίας σύνδεσης Ε.Ο.Κ.-
Τουρκίας, παρά την αντίθετη γνώμη των Αθηνών. • Λόγω αδυναμίας συνεννόησης με την ελληνοκυπριακή ηγεσία
αλλά κυρίως με τον Έλληνα δικαστή του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Κύπρου, Μιχ. Τριανταφυλλίδη, δηλώνει ότι
παραιτείται ο Γερμανός πρόεδρός του, Φόρτσχοφ, σε συνέντευξή του στην τουρκική εφημερίδα «Μιλιέτ».
1998. Η Κατερίνα Θάνου καταρρίπτει το ρεκόρ στα 100 μέτρα γυναικών, σημειώνοντας επίδοση 10.99.
2006. Η τρομοκρατική οργάνωση «Επαναστατικός Αγώνας» εξαπολύει βομβιστική επίθεση κατά τότε υπουργού
Πολιτισμού, Γ. Βουλγαράκη, έξω από το σπίτι του στο Λυκαβηττό.

31 Μαΐου
1825. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Αμφίρροπη ναυμαχία έξω από τη Σούδα ανάμεσα σε ελληνικά και αιγυπτιακά
πλοία. • Δολοφονείται (;) στις Σπέτσες η Μπουμπουλίνα.

e-Δίαυλος | σελ. 83
1834. Ο Ι. Κωλέττης σχηματίζει κυβέρνηση. Θα παραμείνει στην εξουσία έναν ακριβώς χρόνο.
1895. Κυβέρνηση Θεόδ. Δηλιγιάννη. Θα παραμείνει μέχρι 17 Απριλίου 1897.
1903. Εγκαινιάζεται η πρώτη Διεθνής Έκθεση των Αθηνών. Μέρος των χρημάτων που δαπανούνται γι’ αυτή τη
διοργάνωση προέρχονται από τον εθνικό ευεργέτη Γ. Μαρασλή.
1905. Δολοφονείται έξω από τη Βουλή (σήμερα Παλαιά Βουλή) ο πρωθυπουργός Θεόδ. Δηλιγιάννης. Ο δολοφόνος
του, Κωσταγερακάρης, τον θεωρούσε υπεύθυνο για το κλείσιμο των χαρτοπαικτικών λεσχών.
1951. ΚΙΝΗΜΑ ΙΔΕΑ. Πρωινές ώρες εκδηλώνεται το κίνημα του ΙΔΕΑ το οποίο και κατέστειλε ο μόλις παραιτηθείς
στρατάρχης Αλέξ. Παπάγος στο όνομα του οποίου είχε εκδηλωθεί. Ακολούθησαν ανακρίσεις και 17 αξιωματικοί μεταξύ
των οποίων και τρεις ταξίαρχοι παραπέμφθηκαν στο στρατοδικείο για εσχάτη προδοσία. Τελικά τους δόθηκε αμνηστία
από την κυβέρνηση Πλαστήρα και τον επόμενο χρόνο επανήλθαν και στην ενεργό υπηρεσία.
1957. Σκοτώνεται, από αυτοκίνητο που οδηγούσε Αμερικανός λοχίας της βάσης του Ελληνικού, ο πρώην αρχηγός του
ΕΛΑΣ και βουλευτής της ΕΔΑ Στέφ. Σαράφης. Η ΕΔΑ κάνει λόγο για «προσχεδια-σμένο» ατύχημα.
1960. Σάλος στην Ελλάδα από την αποκάλυψη εγγράφου του ιταλικού Γενικού Επιτελείου προς το ΝΑΤΟ, σύμφωνα με
το οποίο τμήματα της Ηπείρου ανήκουν εθνολογικά στην Αλβανία.
1968. ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 21ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ. «Καλαίσθητη, απλή και σεμνή θα πρέπει να είναι η εμφάνιση των μαθητών»,
ανακοινώνει ο υπουργός Παιδείας Θεοφ. Παπακωνσταντίνου, που διατάζει οι μεν μακρυμάλληδες μαθητές να
κουρεύονται «με την ψιλή», οι δε μαθήτριες να δένουν τα μαλλιά τους μόνο με κορδέλα λευκή, μαύρη ή θαλασσιά.
• ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 21ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ. Αναμόρφωση του συστήματος εισαγωγής στην ανώτατη εκπαίδευση εξαγγέλλει η
χούντα των Συνταγματαρχών, με αύξηση του αριθ-μού των «κύκλων σχολών» από έξι σε δεκατρείς.

ακόμα μέσα στο Μάιο

363. Ο βυζαντινός στρατός στην Κτησιφώντα. Δεν μπορεί να την καταλάβει με την πρώτη έφοδο. Ο Ιουλιανός
αναγκάζεται να οπισθοχωρήσει.
743. Στην περιοχή των Σάρδεων συγκρούονται τα στρατεύματα του Αρτάβασδου και του Κωνσταντίνου Ε΄. Άτακτη
υποχώρηση του πρώτου.
919. Ο νεαρός βυζαντινός αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Ζ΄ παντρεύεται την κόρη του Ρωμανού Λεκα-πηνού.
1792. Αποτυχημένη απόπειρα του Αλή πασά εναντίον του Σουλίου.
1808. Ο Ιωάννης Καποδίστριας καλείται να αναλάβει σημαντική θέση στο διπλωματικό σώμα της Ρωσίας.
1812. Λήξη του ΡΩΣΟΤΟΥΡΚΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ. Με τη συνθήκη που υπογράφεται οι Παραδουνάβιες Ηγεμονίες
περνούν πάλι υπό την επικυριαρχία των Οθωμανών.
1822. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Ο Χουρσίτ πασάς αρχίζει να πολιορκεί το Σούλι.
1823. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Ο Περκόφτσαλης και ο Σαλέχ, επικεφαλής ισχυρής στρατιωτικής δύναμης,
εισβάλλουν στην Ανατολική Στερεά.
1824. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Τελειώνει η πρώτη φάση της πολιτικής σύγκρουσης με την κατά-ληψη του
Ναυπλίου από τους οπαδούς του Κουντουριώτη. Διεξάγονται βουλευτικές εκλογές. • ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Ο
Χουσεΐν καταστέλλει την επανάσταση στην Κρήτη.
1831. Δημιουργείται «Συνταγματική Επιτροπή» στην Ύδρα. • Ανταρσία στη Σύρο και την Αίγινα.
1844. (μέχρι Αύγουστο) ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ. Διεξάγονται με βάση το Νόμο «Περί εκλογής Βουλευτών» της 18
Μαρτίου 1844. Πλειοψηφεί το Ρωσικόν Κόμμα υπό τον Ανδρέα Μεταξά. Οι εκλογές διεξήχθησαν από την κυβέρνηση
του Αλέξ. Μαυροκορδάτου σε περίοδο τεσσάρων μηνών, κατά παραβίαση του εκλογικού νόμου, που όριζε περίοδο
οκτώ ημερών κατ’ ανώτατο όριο. Η προεκλογική περίοδος ήταν σφοδρή, με συχνές καταγγελίες από την αντιπολίτευση
(Ρωσικό και Γαλλικό Κόμμα) για απόπειρες νόθευσης της λαϊκής εντολής. Παρά τις διαμαρτυρίες της η αντιπολίτευση,
δηλαδή οι συντηρητικές δυνάμεις της εποχής, κέρδισε τις εκλογές, προς ανακούφιση του Παλατιού
1897. Ο Ανδρέας Συγγρός μεταβαίνει στη δυτική Ευρώπη, αποδεχόμενος πρόταση του υπουργού Οικονομικών
Σιμόπουλου να διαπραγματευτεί με ξένους κεφαλαιούχους τη σύναψη δανείου ύψους 1.000.000 τουρκικών λιρών.
1908. Τα αθηναϊκά τραμ κινούνται πλέον με ηλεκτρισμό. -

e-Δίαυλος | σελ. 84
 Η Ανάπτυξη της Ορεινής
ΕΛΛΑΔΑΣ πρέπει να
αποτελέσει προτεραιότητα στην
εποχή ΜΕΤΑ τα ΜΝΗΜΟΝΙΑ
γιατί είναι αυτή που έχει
πληγεί περισσότερο από την
οικονομική κρίση και την
υστέρηση σχεδίου από την
κεντρική & τοπική εξουσία.

Τα προηγούμενα τεύχη του περιοδικού “Δίαυλος”

βρίσκονται εδώ στο www.scribd.com
e-Δίαυλος | σελ. 85 - ΤΕΛΟΣ