•"SANTILLANA

ZUBIA
vJAKíN
PROIEKTUA

KOADERNOA

Euskara Ablan
Bigarren hlruhllekoa

Lehen Hezkuntzarako 5. mailarako Euskara Abian koadernoa

Zubia Editoriala, S. L r e n eta Santillana Educación, S. L r e n Hezkuntza
Argitalpenetarako Sailean J o s e b a S a n t x o U r i a r t e r e n eta
Teresa G r e n c e Ruizen zuzendaritzapean sortu, diseinatu eta
gauzaturiko talde-lana da.

Koaderno honen prestatze- eta argitaratze-lanean honako talde

honek esku hartu du:

TESTUA
José R a m i r o D r i z a r Jalo
Josu Golkoetxea Gezuraga
J o n A n d e r Rojo García

IRUDIAK
Piru V e l a s c o

EDIZlOA
A l n h o a B a s t e r r e t x e a Liona
Joseba S a n t x o Uriarte

PROIEKTUAREN ZUZENDARITZA
Joseba S a n t x o Uriarte
M a l t e López-Sáez Rodríguez-Pinero

^^ANTILLANA
ZUBIA
Aurkibídea

6. unitatea
IRAKURMENA. Izarrei begira

HIZKUNTZAREN ERABILERA. Dekiinabidea eta aditza

ORTOGRAFIA. Komaren erabilera

EGITEN JAKIN. Biografía 1

7. unitatea

IRAKURMENA. Ama Lurraren alabak 1

HIZKUNTZAREN ERABILERA. Dekiinabidea eta partitiboa

esaldietan 1

ORTOGRAFIA. H letra 1

EGITEN JAKIN. Iragarkia 1

8. unitatea

IRAKURMENA. Goi-mailako postontziak

HIZKUNTZAREN ERABILERA. Dekiinabidea eta

eriatibozko perpausak

ORTOGRAFIA. Jatorri-atzizkiaren idazkera

EGITEN JAKIN. Entzikiopediako definizioa

9. unitatea

iRAKURMENA. Hiru tximeletal< 28

HIZKUNTZAREN ERABILERA. Dekiinabidea eta aditza 30

ORTOGRAFIA. S, X, z 33

EGITEN JAKIN. Galdetegia 34

10. unitatea

iRAKURMENA. liargia 36

HIZKUNTZAREN ERABILERA. Dekiinabidea eta aditza: agintera 38

ORTOGRAFIA. Puntuak: bi puntuak eta eten-puntuak 41

EGITEN JAKIN. Prozedura 42

Berrikusketa 44
 Paperak galdu gabe!

Izarrei begira
Hemendik begiratuta, izar denek berdinak dirudite:
zeruan sakabanatuta dauden p u n t u txiki eta zilar-kolo-
rekoak. Baina ccpuntu txiki» horiek ikaragarri handiak
dirá! Eta halen kolorea ez da zilarrarena bezalakoa.
Izar beroenak u r d i n a k dirá, eta hotzenak, gorriak.
Bien artean, Eguzkia bezalako izar horiak daude. Iza-
rren azaleko tenperatura 3.000 °C eta 25.000 °C artekoa
izaten da.
Eguzkiaz gain, gizakiak ez d u beste izarrik hurbiletik
ikusi; ez bertatik bertara, ezta espazio-ontzitik ere. Ez
da gogo eza... baina, izarrak urrunegi daude. Próxima
d u Centaura, h u r b i l e n dagoen izarra, t i e m e n d i k lau
argi-urtera dago. H o r r e k esan nahi d u bere argiak lau
urte behar dituela guregana heltzeko. H o r i hórrela
bada, zenbat denbora emango luke espazio-ontzi las-
terrenak haraino iristeko? 80.000 urte i n g u r u . H o r r a
zergatik ikusten ditugun izarrak hain txiki.

Baina izarrak L u r r a baino askoz handiagoak dirá

eta, maiz, baita Eguzkia baino handiagoak ere! Erraza-
go uler dezazun, irudika ezazu Eguzkiak pilota baten
tamaina duela. Alderatuz, Betelgeuse deituriko g o r r i
erraldoiak aeróstato baten tamaina izango luke, eta
gure planeta justu-justu ikusiko genuke luparik gabe!

Q Markatu aukera zuzena emandako bien artetik.

• Izar denek berdinak dirudite,

D baina batzuk zilar-kolorekoak dirá, beste batzuk gorriak eta beste batzuk urdinak.

O baina benetan ez dirá zilar-kolorekoak.

• Izarrik beroenak

D gorriak dirá, eta hotzenak, urdinak. Q urdinak dirá, eta hotzenak, gorriak.

• Próxima du Centauretik Lurrerainoko distantzia

O lau argi-egunekoa da. D lau argi-urtekoa da.

• Izarren tamaina

O Lurrarena baino Inandiagoa da. Q Lurrarena baino txikiagoa da.

4
Lotu definizio bakoitza dagokion hitzarekin.

Bat eginda edo elkartuta zegoena han-hemen zabaldu, bereizi. • lupa

Espazioan zehar hegaldiak egiteko erabiitzen den ibilgailua. • espazio-ontzi

Airea baino arinagoa den gas bat erabiliz airean flotatzen duen ibilgailua. • sakabanatu

Objektuak edo letrak tamaina handiagoan ikusteko erabiitzen den lentea. • aeróstato

Bilatu irakurgaian hitz hauen sinonimoak eta idatzi ondoan. Gero, lotu antonimoekin.

Pareko, igual • urruti

Larri, gaitz • gutxitan

Gertu, hur • ezberdin

Urruti, aparte , • txiki

Sarri, askotan • • astiro

Arin, bizkor • • hurbil

Aukeratu esapide hauen esanahia.

• Eguzkiaz gain, gizakiak ez du beste izarrik hurbiletik ikusi.

O Eguzkiaz aparte O Eguzkiaren gainean

• Gizakiak ez du ikusi izarrik bertatik bertara.

• hurbiletik • berriro

• Gure planeta justu-justu ikusiko genuke luparik gabe.

O une horretan O ozta-ozta

Ordenatu hitzak eta idatzi esaera zaharra. Ondoren, markatu esanahia.

bizitza, / ^aheleo / izarrifc / gabclco / Ametsilc / gaua.

O Bizltzan ametsak eta ilusioak behar ditugu.

O Gaua da amets egiteko sasoirik aproposena.

5
 Dekiinabidea

Erantsi hitzei - a zein -ak markak beharrezkoa denean, edo utzi mugagabean.

• Gosaritan esne , zereal eta fruta jatea gomendatzen dute.

• Maxe sorgin eta harén ikasle leize batean biltzen dira edabe prestatzen ikasteko.

• Hainbat egun igaro dira jada, baina oraindik ez dute konpondu ikasgelako ate

• Halako batean, euri bota eta bota hasi zen, eta kale ibai bihurtu ziren.

• Bost urte eta sei hilabete zituen Santomasetako Xixili txerriak.

Aukeratu NORK kasuko hitz zuzena eta osatu esaldia.

• aurkitu zituen Lierniren belarritakoak jolastokian.

• Mikelek • Mikel

• Azkenean ere, jakinarazi ditu azterketaren ennaitzak.

O irakaslea O irakasleak

Partidaren ostean, baloiak banatu zituzten ikusleen artean.

O jokalariak O jokalariek

Zuriñeren urteak eman zituzten nnunduari bira ematen itsasontziz.

O gurasoak Q gurasoek

Eskolaurreko Gabonetan oparitutako jostailuak ekarri dituzte eskolara.

O umeek • umeak

Osatu esaldiak ÑOR edo NORK kasuko hitz hauekin.

izarrak saguak bertsolariek izarrek bertsolariak saguek

Eguna argitzearekin batera desagertzen dira

Futboleko partida bat jokatuko dute Somaliako umeen alde.

Gure eskualdeko _ bigarren gelditu dira txapeiketan.

Zeregin zalla dute. segundo gutxitan asmatu behar baitute bertsoa.

• Ikerketa baten arabera, gaixotasunak usaindu ditzakete.

• Katuek harrapatzen dituzte; hala diote behintzat.

6
 HIZKUNTZAREN ERABILERA

Inguratu NORI atzizkia duten hitzak.

• Gure amari ongi iruditu zaio lagunekin etxean biltzea.

• Saioari eta zuri sagú bat liurbildu zaizue eta beldurtu egin zarete.

• Pastel honi gaineko ginga falta zaio mundiala egoteko.

• Guri ere agortu egin zaigu telefonearen batería.

Lotu zutabeetako atal egokiak, esaldiak osatzeko.

Amonak habla berria • • esan dizkiozue Markeli.

Atzo, bizikietaren gurpila • « jo dio Leizurik eta gola sartu du.

Baloiari sekulako ostikada • • ipini die oilategiko oiloei.

Ariketako erantzun guztiak • • lapurtu zioten Aitorri parkean.

Q Osatu esaldiak NORI kasuko forma egokiekin.

• ilea kolorez tindatzea gustatzen zaio.

O Ane okinari
D Ane okineri Q Ane okini

• janaria erostea ahaztu zait goizean.

• Katuri
• Katueri • Katuari

• Ñire lagun bururatu zaio aldizkariaren izenburua.

• bateri • bati • batzuei

• Beti.zaude begira; ea behingoz lurreko kontuez arduratzen zaren!

O izarreri O izarri O izarrei

Q Osatu testua, hitzak ÑOR, NORK edo NORI kasuetan jarriz.

Eguzkiaren eguraldia aurreikusten

Hainbat aditu aztertzen dute zerua egunero, hurrengo egunetako eguraldi aurresateko. Bai-
na Londresko zenbait fisikari gure atmosfera baino urrunagora begira daude. Hain zuzen, eguzkira

begira daude liango eguraldi aurresateko asmoz. Eguzkiaren gainazal ez da batere lasaia.

Ekaitz , erupzio eta haize-bolada bortitz oso oliikoak dira, eta horien eragina Lurrean ere
nabaritu daiteke. Beraz, eguraldi-aditu liemendik aurrera Lurreko atmosfera eta eguzki
ere erreparatu beliarko diote eguraldia zehatzago aurreikusteko.

7
 Aditza HIZKUNTZAREN ERABILERA

Ql Aukeratu aditz laguntzaile zuzena kasu bakoitzean eta osatu esaldiak.

• Nahiz eta atzo haserretu egin , gaur, bi neskek elkarrekin egin etxerako bidea.

D zuten • ziren • dute • dira

• Autoan eramango pilotalekura, baina gero bakean utziko egun osoan.

• dizut • zaitut • nauzu • didazu

• Zuri lagunak joaten ospitalera bisitan, eta horrek asko pozten

O zaizun O zitzaizkizun Q zizun Q zintuen

• Neba-arreba horiek pozik jolasten elkarrekin; ez borrokarik egiten.

• dute • dira • dute • dira

• Zuzen-zuzenean begiratu begietara, eta ez hain ederra iruditu.

• dut • diot • dut • zait

Q Aukeratu aditz laguntzaile egokiak esaldiak osatzeko.

duzue ditugu dugu zuen dituzte

• Amonak eta nik txokolatezko pástela egingo datorren larunbatean.

• laz, zuen taldeak irabazi xake-txapeiketa, baina aurten zaila izango duzue.

• Txinako unibertsitate bateko ikerlariek martetarrak ikusi ornen espazio-ontzi batean.

• Zuk eta Leizurik sekulako bikotea osatzen dantza soltean.

• Guk pilotak aukeratuko , eta haiek partida zein pilotalekutan jokatu den.

Idatzi aditz laguntzaile egokiak esaldietako hutsuneetan.

• Egia Jonek esan dueña ala asmatu egin ote

• Gurasoak museora joango bihar, eta guk aitona-amonen

etxean bazkalduko

• Bal, badakit; Lurra eguzkiaren inguruan ari biraka, baina

zu ez horregatik zorabiatu.

• Irakaslea berandu etorri atzo eta ikasle batzuk patiora atera jolastera.

• Azkenean ere agertu zure liburuak; orain, pozik egongo , ezta?

8
Komaren erabilera ORTOGRAFIA^^Hl

Q Idatzi esaidi hauetan falta diren komak dagokien lekuan.

• Aimar Karmele Jokin eta neu izango gara eskolako ordezkariak kirol-topaketetan.

m Nafarroako hainbat herritan hasi dira inauteriak: Lantz Ituren Zubieta...

• Hegaztiak zaintzeko zentroan saiak arranoak zapelaitzak eta miruak ikusi genituen.

• Gure herriko jaietan Txirri Mirri eta Txiribiton pailazoak egongo dira.

• laz gure aitak porruak tomateak urazak eta azenarioak landatu zituen baratzean.

Q Berridatzi esaidi hauek, koma behar den tokian jarrita.

• film / joango gara / Mikel / berria / ikustera? / bihar

• niri / Aizu / ez / mutiko / ipuinik. / kontatu

• hona / oraintxe / etorri / Ainize / bertan.

• ekarriko / Aita / liburua / didazu / liburutegitik?

• mesedez. / atea / itxi / Unai

Idatzi testu honetan falta diren komak.

PLANETARIUMERA
Aitziber gogoratzen duzu planetariumera joan ginen eguna?
Nik p r i m e r a n pasatu nuen baina bisita laburregia egin
zitzaidan. Dena den unibertsoarekin zerikusia duten gauza
interesgarri mordoa ikasi atial izan genuen.
Adibidez n i r i liarrigarria iruditu zitzaidan ñola
sortu zen gure galaxia. Eta baita eklipseen
kontua ere: Eguzkia Lurra eta Ilargia
lerrokatzeak emaitza txundigarriak izan
baititzake. Ñire iritziz irakasleekin hitz egin
behar genuke eta beste irteera bat antolatu
planetariumera ez duzu u s t é ?
C EGITEN JAKIN BIOGRAFIA

Leopold Eyharts, lehen euskalduna espazioan

Leopold Eyharts 1957an jalo zen Miarritzen (Lapurdi)
eta espaziora bidaitu duen lehen euskal herritarra de-
lako egin da ezaguna.

Leopoldek 11-12 urte zituenean ikusi zuen lehen aldiz

gizakia Ilargira heltzen. Orduan piztu zitzaion espazioan
bidaiatzeko irrika, eta helburu h o r r i begira egin zituen
ikasketak.

Frantzian eta Errusian trebatu ondoren, 1996an Euro-

pako Espazio Agentziako astronauta izendatu zuten.
1998an izan zuen lehen espazio-bidaia egiteko aukera.
Pegaso misiorako hautatu baitzuten. H i r u aste egon
zen M I R estazioan, eta hainbat esperimentutan parte
hartzeko aukera izan zuen.

Handik urte batzuetara, 2007an, Discovery transbor-

dadorean j o a n zen espaziora bigarrenez. Oraingoan,
ardura handiagoak zituen Leopoldek, Columbus labo-
rategia instalatu eta aktibatu behar baitzuen Nazioar-
teko Espazio Estazioan.

G a u r e g u n , L e o p o l d a s t r o n a u t a a k t i b o a da, b a i n a ez d a k i beste m i s i o b a t e a n p a r t e har-

tzeko aukerarik izango duen. Hala ere, pozik dago b i misio zoragarritan parte hartu eta bere ame-
tsa bete duelako.

Irakurri goiko testua eta erantzun galderei.

• Zergatik da ezaguna Leopold Eyharts lapurtarra?

• Zerk piztu zion espaziora bidaiatzeko irrika?

• Nbiz egin zuen lehen bidaia espaziora?

• Zer izen zuen misio hark?

2007an egin zuen bidaian, zer ardura zituen Leopoldek?

Markatu aukera zuzenak biografiari buruzko esaidi hauetan.

O Biografietan pertsona bati buruzko txutxu-mutxuak kontatzen dira.

D Gertakariak denboran jazo ziren ordenan azaitzen dira biografietan.

O Biografía batean pertsona bati buruzko gertakari garrantzitsuenak azaitzen dira.

• Biografietan, batez ere, pertsonen deskribapen fisikoa agertzen da.

Q Irakurri informazio atal hauek eta esan zein ez dagozkion Valentina Terexkova astronautaren
biografiari.

Valentina Terexkova 1937an jaio zen Maslennikovon, Errusian. Espaziora

bidaiatu zuen lehen emakumea izan zen; 1963an egin zuen bidaia hori.

Eskolan ikasi ondoren, lantegi batean aritu zen lanean. 1962an, 400 \
emakumeren artean bera aukeratu zuten espaziora bidaitzeko.

i Hainbat hilabetez prestatu zen espazioara bidaiatzeko. 1963ko ekainaren

16an abiatu zen espaziora Vostok VI espazio-ontzian.

Espazio-bidaiaren ostean, ingeniaritza-ikasketak egin zituen eta 1977an doktoratu

zen. Gero, politikan aritu zen eta goi-mailako erantzunkizunak izan zituen.

Munduko 14 zortzimilakoak igo dituen lehen emakumea da Edurne Pasaban. 2010ean "
lortu zuen 14. zortzimilakoa igotzea Alex Txikon eta Ander Izagirrerekin batera.

Idatzi Valentina Terexkovaren biografía, aurreko ariketan aukeratu dituzun informazio atalak
ordenan idatziz.

VALENTINA TEREXKOVA
 Lurraren bihotzean

Ama Lurraren alabak

Antzina, gure arbasoek u s t é zuten A m a Lurraren alabak Eguzkia eta Ilargia zirela. Orduan, hirurak
gurtzen zituzten, eta Eguzkia, adibidez, ilunabarrean esaera honekin agurtzen zuten: «Eguzkia badoa
bere amagana; bihar etorriko da eguraldi ona b a d a » .
Baina egun batez, Eguzkia kobazulo h a n d i batean ezkutatu zen, eta harrezkero L u r r a erabateko
ilunpean geratu zen. Jendea, animaliak eta landareak, l a r r i baino larriago, batzarrean b i l d u ziren
konponbide bat bilatu nahian. Aztiak eta sorginak ere saiatu ziren, baina alfer-alferrik; inork ez zekien
zer egin Eguzkia bere ezkutalekutik ateratzeko.
Zazpi egun ilun-ilunen buruan, batzarrean bildutakoak etsita zeudenean, m a r i g o r r i n g o batek b u r u -
tazio bat izan zuen:
- B a d a k i t zer e g i n dezakegun; batzarreko oilar
guztiak b i l d u eta denak kobazuloaren atarira h u r b i l -
duko dira. Gero, k u k u r r u k u jotzea besterik ez dute
egin behar.
Esan eta egin, oilarrak kukurrukuka hasi ziren zein
baino zein, eta Eguzkiak honela pentsatu zuen:
- Z i u r nago beste eguzki bat ekarri dutela, bestela
oilarrek ez baitzuten kukurrukua joko.
Eta jakin-minez, burua kobazulotik atera zuenean,
hartz indartsuenen artean h e l d u eta kanpora atera
zuten. Eta orduz geroztik, m a r i g o r r i n g o eta oilarrei
esker, munduan beti izan dira argia eta beroa.

PATXI ZUBIZARRETA
Ipuinkaria

Q Esan esaidi hauek E (egia) ala G (gezurra) diren.

O Aritzinako gizakien iritziz, Lurra eta llargia Lurraren alabak ziren.

D Halako batean, Lurra argirik gabe geratu zen, Eguzkia leize-zulo batean gorde zelako.

O Lurreko izaki guztiek biltzarra egin zuten, baina ez zuten konponbiderik aurkitu eta amore eman
zuten.

O Marigorringo baten ideia bikainari esker lortu zuten Eguzkia kobazulotik irtetea.

D Harrezkero, Eguzkia beti izan da gure planetan.

• Berridatzi okerrak diren esaldiak, zuzen bihurtuz.

12
Lotu hitzak eta haiei dagokien definizioa.

gurtu • • Zenbait eraikinen sarbidea, eraikuntzaren kanpoan zein barnean.

burutazio • • Familia edo herri baten jatorrian dagoen pertsona.

arbaso • • Jainkoari, edo jainkotzat hartzen denari, gorazarre egin.

marigorringo • • Burura datorren ideia, hausnartzearen ondorio ez dena.

atari • B Intsektu koleopteroa, bizkargaina gorria orban beitzekin dueña.

Elkartu hitz egokiak eta sortu hitz elkartuak, adibidean bezala.

• koba + zulo • kobazulo

• lan •
zulo
• kale •
+
B esku •
bidé
• auto •

• ama •

Osatu esaldietako hutsuneak aurreko ariketako hitz elkartuekin.

1 Katakume hau Iruñeko ilun eta heze batean topatu genuen.

I Ñire gurasoek bera dute; albaitariak dira.

I Mikel beti ¡biltzen da bere amaren atzetik, eta harén ondoan: hutsa da!

Donostiarajoateko, hartu genuen; askoz azkarrago heltzen zara!

Ez dago _rik; inoiz ez didazue nik nahi dudana ikusten uzten!

Markatu esapide hauen esanahi zuzena.

I Bi pilotariak zein baino zein aritu ziren partida irabazteko ahaleginean.

O norgehiagoka, lehian Q zein izango den asmatu nahian

I Orduz geroztik, lagun onak izan gara beti Nerea eta biok.

O ordua izan zenetik Q harrezkero

I Mikelen gurasoak etsita zeuden, semeak beti emaitza eskasak ateratzen zituen-eta.

O itxaropena galduta Q erabat harrituta

 Deklinabrdea

Irakurri elkarrizketa eta inguratu -(r)ik amaiera duten hitzak.

Kromoen gorabeheran
Saioak eta Izarok berriro ekarri dituzte kromoak Irunerekin trukatzeko asmoz.
- H a r á , hemen dator Irune. Ikusiko duzu, gaur ere ez zuen ekarriko kromorik.
-Epa, Irune, ekarri duzu trukerako kromorik? Atzo, horretan geratu ginen,
gogoratzen?
-Zer kromo? N i k bideo-jokoak ekarri ditut.
- Z u zara zu, Irune. Edo ez duzu piperrik ere entzuten edo taldeko
neskarik despistatuena zara. Kar, kar, kar!

Aukeratu. Zer motatako esaldietan agertu da -(r)ik marka edo partitiboa?

• Baiezko esaldietan. • Ezezko esaldietan. • Galderetan. • Konparazioetan.

Osatu hitzak, partitiboaren marka erantsiz.

• kale • txokolate • azaL gauza-

• oin • giltza denda_ buru_

etxe_ kiroL auto usain_

Aukeratu partitiboaren forma zuzena esaidi hauetan.

• Mendian ez dago oraindik, ezta _ tontorretan.

• elurrik • elurrarik • izotzik O izotzarik

• Inauterietako politena Leizurirena izan zen.

O mozorrik D mozorrorik

• egin gabe ez dago emaitza

• ahaleginik • ahaleginarik • onarik • onik

Izango ote dugu . aurten,

D oporrarik • oporrik

Lotu zutabeetako atalak eta osatu esaldiak.

Telebistan agertu zen pailazoak • Ametsek ez du aldaparik ikusten.

Hiziari horrek esan duenak • Anek ahoan bizarrik gabe hitz egin zuen.

Guztiak kontra eduki arren, • ez zeukan ez gatzik ez piperrik.

Gustura dabilenean, • ez dauka ez hankarik ez bururik.

14
Aukeratu erantzun zuzena galdera hauetan.

• Badaukazu pilota-partida ikusten joateko asnnorik?

Ez, ez daukat joateko O asmorik O asmoa

• Ama, egin duzu pastelik gaur?

Ez, gaur ez dut egin • pastelik • pástela

• Motxilarik eramango duzu txangora?

Ez, ez dut eramango Sollubera. • motxila • motxilarik

• Alora, urik nahi duzu?

Ez, eskerrik asko, ez dut nahi. • urik • ura

Osatu esaidi hauek, -a/-ak edo -(r)ik formak erantsiz.

• Ez dut ikusi zuen katu kalean; Mikelena, bai, ordea.

• Naiararen etxean ez daukate ordenagailu oraindik.

• Aitaren giltza ez daude mahai gainean.

B Oraindik ez dut begi itxi zuen iskanbila dala eta.

• Altxa dezala eskua inoiz gezur esan ez duenak.

Aukeratu aditz egokia eta osatu esaldietako hutsuneak.

• Liburutegira joan gara, baina ez libururik hartu maileguan. • dugu D ditugu

• Markelek ez ekarri ogitartekorik arratsaldean jateko. • du • ditu

• Beñaték ez dirurik eman; berak jakingo du zergatik. D zidan O zizkidan

• Mahaian ez platerik, apaletik hartu beharko dituzu. • dago • daude

Osatu esaldiak, hitz egokiak aukeratuz.

adiskideak opiltxoak opiltxorik adiskiderik

Oraindik ez dugu erosi; beharbada gero erosiko ditugu okindegian.

Mikelek eman zizkigun. Gozobazter dendakoak ziren.

Naroak ez zituen bere _ ikusi parkean eta etxera itzuli zen.

Hórrela ibiitzen bazara, laster ez duzu izango.

15
 Partitiboa esaldietan HIZKUNTZAREN ERABILERA

^ Idatzi esaidi hauek ezezko eran.

• Aurten, izurdeak etorri dira gure kostaidera.

• Andonik fruta jaten du askaritan.

• Bihar, lagunekin zinemara joateko asmoa dut.

• Aitonak ipuin bat kontatu zion Ekaitzi atzo gauean.

Idatzi esaidi hauei dagokien galdera. Erreparatu adibideari.

• Ez dut ikusi amaren autoa bidetik pasatzen. > Ikusi duzu amaren autoa bidetik pasatzen?

• Ez, irakasleak ez du agindu etxerako lanik.

• Ez, gaur ez dago oilaskorik afaitzeko,

• Ez, ez daukat izozkia erosteko dirurik.

• Ez, ez zegoen zirkura joateko sarrerarik.

Osatu esaldiak, hitz egokia idatzita.

gitarrarik lagunik urik griperik paperik

, balego iturrian, hantxe beteko genituzke ontziak.

balu, musika-talde bat sortuko luke Beñatek.

behar baduzu, mahai gainean daude orri birzikiatu batzuk.

, izanez gero, onena ohean gelditzea da.

Horretarako banu, munduari bira emango nioke bizikietan.

16
 Osatu esaldiak, parentesi arteko erakusleak zuzen idatziz. Erreparatu ereduari.

• Zer izen zuen eskolara etorri zen idazle (hura) ?

Zer izen zuen eskolara etorri zen idazle hark?

• Pilotariek ez dute jokatu nahi frontoi (hau) , itoginak ditu eta.

• Bidé (hura) helduko zara hondartzako sarrerara.

Liburu (hau) . orri batzuk falta zaizkio.

Berridatzi esaldiak, h letra beharrezkoa den tokian jarrita.

• Oore handia da guretzat, leenengo aldia baita sari hau jasotzen duguna.

Baserritarren azokan ainbat animalia ikusi ditugu: ardiak, auntzak, aariak, beiak, oiloak, aateak.

Aal baduzu, ekarri beeko dendatik irina eta maatsa.

Maai gainean dagoen aldizkaria eramatea aaztu zaio Arrateri.

Lotu zutabeak eta osatu hitzak.

ha • • renegun ha • • nkitu • _

he • • rbil • he • • rrela • _

hi « • rrapatu • harrapatu hi • • ragi • _„,_

ho • • rritar • ho • • gazkin •

hu • • sto • hu • • labete !•

Osatu esaldiak, aurreko ariketako hitz egokiak aukeratuz.

• Abesti eder hori entzunez gero, zeharo eta negarrez hasten da.

• Emakume hark puska ederra jan zuen patatekin.

• Ahaztu zaizu ura botatzea eta orain guztiak erori zaizkio arrosaondoari.

• guztiek harriturik entzun zituzten aikatearen hitzak.

17
o EGITEN JAKIN IRAGARKIA

Mozorroak egiteko tailerra

Aukeratu lelorik egokiena, mozorroen tailerrerako iragarkia egiteko.

A N I M A T U ETA E M A N I Z E N A
ZATOZ MOZORROEN A Z O K A R A
"Primeran pasatuko duzu eta,
Aukera aparta mozorrorik onenak
gainera, prest izango duzu
inauterietarako mozorroa. preziorik onenean erosteko!

Ordenatu zenbaki bidez informazio-atal hauek, mozorroak egiteko tailerrari buruzko

iragarkia osatzeko.

Non- Kultur Etxeko ludotekan

Noiz: urtarrilaren 13tik otsailaren 17ra.
Equna: larunbatetan
Ordutegia:goizekolletatikl2etara
Oharra: tailerra doan izango da

rrrrrrr rrrrrrr
Mozorroak egiteko, etxetik ekarri behar
Inauteriak laster ditugu hemen eta
dira arropa zaharrak eta oinetakoak.
komeni da mozorroa prestatzen hastea.
Gainerako tresnak eta osagarriak
Horregatik, Kultur Etxeak mozorroak
tailerrean bertan banatuko dira
egiten ikasteko taller bat antolatu du.
partaideen artean. Ikusi arte!
Hona hemen xehetasunak:

Hauetako zein izenburu ipiniko zenioke aurreko ariketako informazio-atal baikoitzari?

ZER-NON-NOIZ BEHAR DUZUNA JAKIZU!

Egin mozorroak egiteko tailerraren berri ematen duen iragarkia. Horretarako, idatzi aurreko
ariketetako informazioa ordenan. Ez ahaztu informazio-ataletako izenburuak!
 Aldapan gora

Goi-mailako postontziak
M e n d i baten tontorrera lieitzean, mendizalealc atsedena
h a r t u eta zentzumenak gozatzeko aukera izaten du: ikusmi-
ra ederra, haizearen igurtzia, soinu bereziak, askatasun-
sentipena... Horrez gain, beste elementu bat ere aurkituko
du tontorrean paisaiaren osagarri: mendiko postontzia.
Neurri batean, postontzi horien zeregina herrietako pos-
tontzien antzekoa da, baina badute berezitasun bat: m e n d i -
zaleek egiten dute postarien lana. H ó r r e l a , tontorrera igo-
tzen den mendizaleak txartel bat uzten d u postontzian bere
datuekin; h a r á igotzen den hurrengo mendizaleak txartela
jasotzen d u eta, jaisten denean, ohiko posta-zerbitzutik b i -
daitzen d u adierazitako helbidera.
M e n d i a n postontziak jartzeko ohitura xix. mendean
sortu zen Alemanian eta Suitzan, eta handik Europan ze-
har zabaldu zen. Euskal Herrian, esate baterako, 1915ean
j a r r i zuten lehen postontzia A n b o t o m e n d i a n . O r d u t i k
hona, m a k i n a bat postontzi j a r r i dira gure m e n d i e t a n
eta, gaur egun, ia edozein tontorrek d u bere postontzia.
Itxurari dagokionez, gehienak etxe- edo baserri-for-
makoak dira, baina badaude mendizalea ustekabean ha-
r r a p a t u k o d u t e n beste asko ere. H ó r r e l a , espazio-on-
tziak, suziriak, aizkorak eta enborrak, txistua eta atábala,
onddoak eta beste hamaika izaki berezi aurki daitezke
t o n t o r r e t a n . Bitxiak, gero, euskal mendietako poston-
tziak!

Q Erantzun galderei.

• Zergatil< dira bereziak mendietako postontziak?

• Zer uzten dute mendizaleek postontzian?

• Noiz eta non sortu zen postontziak mendian jartzeko oliitura?

• Zer itxura dute gure mendietako postontzi gehienek?

20
 Bilatu testuan hitz hauen sinonimoak.

• gailur • asko • pareko

• hots • ikuspegi fereka

• igorri r • beheraegin s*- eginkizun •

usadio ^ hedatu • bitxi ^

Inguratu mendi hitzetik ez datorren hitza. Gero, osatu esaldiak gainerako hitzekin.

mendizale mendikate mendebalde mendate menditsu

• Gauean elur ugari egin du, eta íiainbat itxi beliar izan dituzte Nafarroan.

• Ehun baino geliiago bildu ziren Pagonnakurren, Gorbeiara igotzeko asmoz.

• Fauna eta landaredi berezia sortzen da ingurune gehienetan.

• Mendizale askoren helburua izaten da. . hori, bertan baitaude mendirik garaienak.

Gehitu atzizki egokia hitz hauei eta osatu hitz berriak, adibidean bezala.

• poz •
-tasun
B bake
+ J •

• gozo •
-zale )
• berezi V

Aukeratu esaera zahar bakoitzaren esanahi egokia.

Gustuko tokian, aldaparik ez.

O Eginbeharra norberaren gustukoa denean, gutxiago nekatzen gara.

D Aldapak desagertu egiten dira zenbati tokitan.

Bidé asko izaten dira mendi-tontorrera igotzeko.

O Mendi-tontorrera igotzeko errepideak eta autobideak egoten dira.

O Helburu bat lortzeko, modu bat baino gehiago izaten da.

21
 Dekiinabidea

Q Osatu taula NOREN kasuaren dekiinabide-markarekin.

NOREN singularra plurala mugagabea ^

sagú saguren

gizon gizonaren
J

Q Ordenatu emandako hitzak, esaldiak osatzeko.

• onena / lagunik / da / txakurra. / Artzainaren

• jan / genituen. / Igandeko / legatza / arrain-zopa / bazkarian / eta

• pregoia / irakurtzeko. / Markelen / aukeratu / arreba / dute

• herriko / Zuhaitz / landatuko / lorategian. / berriak / dituzte

Aukeratu hitz egokia, esaldiak osatzeko.

• baloia erabiliko dugu jolas-orduan. O Aitorren Q Morrena

• Azkenean, Atxuriko zorua konpondu dute. D zubiren zubiaren

• Eskolako puntak ez dira zorrotzak, biribilak baizik. O artaziaren [ j artazien

• Mendira bidean, zenbait ¡tzalpean hartu genuen atseden. Q pagoen Q pagoren

s Bat-batean itzali egin zitzaigun pantalla. Q ordenagailuren Q ordenagailuaren

Osatu esaldiak, NOREN dekIinabide-marka egokia idatziz.

•: Idazle liburu berria datorren astean aurkeztuko dute.

• Hainbat mendi tontorrak antenaz beteta daude.

AnimalL . alfabetoa osatuko dugu, horma-irudi bat egiteko.

Haritz_ lagunak etorriko dira asteburua gurekin pasatzera.

Oilo kumeak amaren atzetik dabiitza oilategian batetik bestera.

22
Q Osatu taula ÑONGO kasuaren dekiinabide-markarekin.

ÑONGO singularra plurala mugagabea ^

etxe

lur
V J

Q Lotu zutabeetako hitz muitzoak, eta osatu esaldiak.

Sagarraren adarraren • • arropak baino ez ditu janzten Unaxek.

Hamar eguneko • • aurkezpena egiteko.

Antza denez, kolore iiuneko • • puntan zegoen kantari txoria.

Maitaneri eskatu diote jaialdiaren • • epea daukagu eskaria egiteko.

Q Osatu esaldiak dekIinabide-marka egokia idatzita: -(e)\ako, -(e)ko, -go.

• Zuriñeri eta Gorkari ez zitzaien gustatu atzo filma.

B Edozein talde jokalariak daki hark baino hobeto jokatzen.

• Datorren astean, Andoain. . futbol-taldearen aurka jokatuko dugu.

• Irati oihana Europa. . basorik handienetakoa da.

Datorren uda_ oporretan Alpe_ hiru mendi igoko ditugu.

Hainbat eskola_ ikasleak elkartu dira euskararen egunean.

Q Aukeratu hitz zuzenak esaldiak osatzeko eta idatzi osorik.

• Aitonak leihoak kolore berdez eta gorriz margotuko ditu. D etxeko Q etxearen

Gure izena duela denbora gutxi aldatu egin zuten. O herriko Q herriaren

• Uxuen arabera, bere herrikoak dira jairik onenak. Q munduko Q munduaren

• Autobusean, beti aukeratzent dut jarlekua. Q eskuineko Q eskuinaren

23
 Eriatibozko perpausak HIZKUNTZAREN ERABILERA

Osatu eriatibozko perpausak, galderei erantzunez.

• Ñor da orain sartu den neska? (Miren) Orain sartu den neska Miren da.

• Zer nnotatakoa da eskuan daukazun edaria? (anana-zukua)

• Zein da irakurtzen ari zaren liburua? (Mariasun Landaren azkena)

• Zer ordutan ateratzen da etxera eramango gaituen autobusa? (zortzietan)

• Zein da zuri gustatzen zaizun jertsea? (gorria)

^ Aukeratu aditz egokia eta osatu esaldiak.

• Jonek niri utzi liburua atzo itzuli nion. ! ^^^^

dagoen
• Gaur goizean guk aurkitu zorrea Aitorrena da.
^ ^ dugun
• Haritzek atzo ikusi partida Osasunak irabazi zuen. z\dan

• Aralarren aterpetxean igaroko dugu datorren asteburua.

Lotu emandako esaldiak eta osatu eriatibozko perpausak. Erreparatu adibideari.

• Goizean, kafesnea gosaldu dut. Kafesnea amak prestatu dit.

Goizean gosaldu dudan kafesnea amak prestatu dit.

• Gaur goizean, irakasle berri bat etorri da eskolara. Irakaslea Mikel da.

• Iñigok mozorro bat erosi du inauterietarako. Niri ez zait mozorroa gustatzen.

• Atzo, film bat ikusi genuen telebistan. Filma Kuban egindakoa zen.

• Igandean, argazki bat atera nuen telefonoarekin. Gorkari erakutsi diot argazkia.

24
Jatorri-atzizkiaren idazkera

Q Erantsi jatorri-atzizkia (-ar / -tar / -dar) herri-izen hauei:

• Gipuzkoa jf • Mendata • _

• Larraun • • Gorliz •

• Baztan • • Usurbil •

• Laudio • • Irun •

Q Berridatzi esaldiak jatorri-atzizkia erabilita. Erreparatu adibideari.

• Estatu Batuetako biztanleak oso bereziak dira kontu batzuetan.

Estatubatuarrak oso bereziak dira kontu batzuetan.

• Pizza gozoak prestatzeko ez dago Italiako lierritarra izan beliarrik.

• Ataungo lierritarrek oso ondo zaintzen dute beren ondarea.

• Nafarroako lierritarrak kexu dira Gipuzkoakoek onddo guztiak biltzen dituztelako.

• Munduan saitzen diren ordenagailu gehienak Txinako herritarrek egiten dituzte.

Q Erantzun galdera hauei jatorri-atzizklak erabiliz. Zer dira...

• kalean bizi direnak? * kaletarrak • mendian bizi direnak? •

• baserrian bizi direnak? • herrian bizi direnak? • _

• auzoan bizi direnak? • • munduan bizi direnak? •

• basoan bizi direnak? • • hirian bizi direnak?

Q Osatu esaldiak jatorri-atzizki egokia gehituta.

• Hainbat mendetan zehar bermeo arrantzatik bizi izan dira.

• Abuztuaren hasieran, jaietan murgiltzen dira gasteiz

• Arregi horien ohiturek aztoratuta dituzte auzo

• Urtean zehar, atzerri ugari etortzen da museoa bisitatzera.

25
o EGITEN JAKIN

HIRU ERREGEEN MAHAIA

Kokapena
H i r u Erregeen Mahaia Euskal Herriko m e n d i r i k garaiena da (2.444 m.). Nafarroako Pirinioetan
dago, Larrako mendigunean. Nafarroako ekialdean dagoenez, muga egiten d u Aragoirekin eta
Frantziako Biarnorekin.

Historia
Kondairak dio Nafarroako, Aragoiko eta Biarnoko erregeak tontorrean biltzen zirela, bakoitza bere
lurraldean, elkarren arteko arazoez hitz egiteko eta erabakitzeko. M e n d i a r e n itxurak, lau samarra
tontorrean, lagundu egin d u kondaira horrek iraun dezan. Hala ere, kondairak huts egiten du zenbait
puntutan, h i r u herrialdeen arteko muga ekialderago baitago eta Frantziako Biarnoko herrialdea ez
baita inoiz erresuma izan.

Igoera
Euskal Herriko tontorrik altuena izateak
eta mendiaren itxurak oso erakargarri
egiten dute mendizaleentzat. Igoera oso
zaila ez denez, pertsona ugari abiatzen
da t o n t o r r e r a urteko sasoi guztietan.
Hainbat b i d é daude mendira igotzeko,
baina ohikoenak Linzako aterpetik eta
Belagoako aterpetik abiatzen dira.

Q Erantzun galderei.

• Non dago kokatuta Hiru Erregeen IVIaliaia mendia?

• Zergatik hartu du izen hori?

• Nondik abiatzen dira tontorrerako biderik ohikoenak?

Q Zer ezaugarri dituzte entzikiopedietako definizioek? Aukeratu zuzena.

D Entzikiopedietako definizioek ez dute irudirik.

• Entzikiopedietako definizioak paperezko liburuetan soilik irakur daitezke.

• Entzikiopedietan, hitz arruntak, izen bereziak eta leku-izenak agertzen dira.

Q Irakurri informazio-atal hauek eta markatu zure ustez zein ez dagokion Urkiolako
santutegiaren azalpenari.

; Santutegia Abadiñon (Bizkaia) _ Eraikin muitzo batek osatzen du

dago, izen bera duen Urkiola menda- santutegia: eliza, errretorearen etxea,
tean. Inguru paregabean dago, Urkio- erietxea eta estatua. Basilika-itxurako
lako Parke Naturalaren erdi-erdian elizan San Antonio Abadea eta San
baitago. Antonio Paduakoa gurtzen dira.

Ekainaren 1 San, San Antonio egu- Cario Fontana arkitektoak disei-

nean, erromeria ospetsua egiten da
Urkiolan antzinatik. Elizkizunekin ba-
tera, azoka eta jai-giroa izaten dira
egun osoan. Garai batean, erronnesek
oinez egiten zuten Urkiolarako bidea.
natu zuen Loiolako eraikin hau eta
hainbat arkitekto gipuzkoarrek eral-
datu eta eraiki zuten.

Q Idatzi Urkiolako santutegiari buruzko definizioa aurreko ariketako informazio-atalak ordena

egokian ipiniz.

URKIOLAKO S
Kokapena

Ohiturak
 Mariren haserrea
r
Hiru tximeletak
L u r r a neguko loalditik esnatzean sortu ziren h i r u tximeletak.
Lehen hegaldiak elkarrekin eman zituzten; elkarrekin ibiitzen ziren
hegan, zein arinago, zein politago.
Etxe ondoan jolasean ari zirela, erle bat ikusi zuten lore^bat xurgatzen.
Erlea hegan j o a n zenean, h a r é n atzetik abiatu ziren. Izan ere, amari
entzun zioten lore-hautsa baino goxoagoa déla eztia. Erlauntza
aurkituko balute!
Baina, bat-batean, hodei ilun itsusi batzuen atzean
gorde zen eguzkia. Zerua negarrez hasi zen euri tanta
lodi batzuk bidaliz goitik behera. H i r u adiskideek
aterpean j a r r i nahi zuten, baina n o n aurkitu babesa
leku arrotz hartan?
Nora ezean zebiltzala, h i r u lore eder ikusi zituzten:
zuria, urre kolorekoa eta gorria. Banan-banan, hirurei
eskatu zieten babesa, baina lore bihozgabeek ezetz
erantzun zieten.
la etsita zeudenean, haritz handi baten adar
zabalez ohartu ziren. Zer pausalekua! Apal-apal,
babes-eskaria egin zioten patxada ederreko
zuhaitzari. Ezustean, haritzak bere adarren aterpea
eskaini zien. Azkenean ere, lehortu eta atseden
hartzeko aukera izango zuten.
H i r u tximeletak bihotzak beroturik j a r r i ziren.
Zein pozgarria den elkarrekin banatzen den atsegina,
zein zabal eta eztia zuhaitzaren geriza, zein arina tximeleten 4 ^ tfi
bihotza...

Erantzun galderei.

• Zergatik joan ziren hiru tximeletak eriearen atzetik?

• Zer topatu nahi zuten tximeletek euria hasi zenean?

• Non eskatu zioten laguntza?

• Nork eman zien laguntza azkenean?

28
Bilatu irakurgaian hitz hauen sinonimoak.

• zurrupatu • umil •

• ustekabean í • krudel

• konturatu • estalpe

• atsedenleku • itzal .

Lotu hitzak eta definizioak.

esnatu • Lasaitasunezko egoera.

xurgatu • Erie-ontzia, erieak bizi diren tokia.

eriauntz • Bertakoa ez dena, atzerritarra, ezezaguna.

arrotz • Itxaropena galdu.

patxada • Lo-egoeratik irten edo irtenarazi.

etsi • Likido bat ahoan sartu, arnasa hartzen den bitartean.

Osatu esaldietako hutsuneak goiko ariketako hitz egokiekin.

• Oíala ez zein ikaratu istripuarekin; handiz jarraitu zuen eskolarako bidean.

• Amak beti esaten dio Aneri ez zopa, zarata itsusia egiten omen duelako.

• Herrialde batera bidaitzen dudan bakoitzean, bertakoen ohiturei erreparatzen diet.

Mikelen osabak hainbat. ditu, eta poteetan saitzen du handik ateratako eztia.

Larunbatetan ez dugu goizetik beharrik, eta berandura arte egiten dugu lo.

Aukeratu nabarmendutako esapideen esanahia.

Bazkaldu ondoren, ñora ezean ibili ginen Baionako kaleetan zehar.

D helbururik gabe D nekatu gabe

Zaloaren etxean bihotzak berotuta zeuden, aitak sari handi bat jaso baitzuen.

O oso haserre egon D oso pozik egon

29
 Dekiinabidea

Osatu NORENTZAT eta NOREKIN kasuen taula, hitzei marka egokiak jarriz.

NORENTZAT singularra plurala mugagabea

neska neskaren

mutll mutilarentzat

NOREKIN singularra plurala mugagabea

neska neskekin

mutil mutilentzat

Osatu esaldiak, hutsuneetan hitz egokiak idatzita.

• Aitonak egurrezko panpina bat egin du bere oinezkoentzat

denontzat
« Liburu hori egokia da , batez ere hasiberrientzat.
jokalarientzat
• Entrenatzaileak ariketa berriak prestatu ditu
ilobarentzat
• Logelan ez dago tok/rik ; beraz, nik sofan egingo dut lo. sukaldarienízat
• Minaren erdialdean beste kale bat egokitu dute

Idatzi dekIinabide-marka egokiak hutsuneetan: -(r)entzat / -arentzat / -entzat.

• Osasuntsu egoteko, esnekiak ezinbestekoak dira ume eta adineko

• Igandean, jaiaidi bat antolatu dute auzoko etorkin

• Zinemarako sarrera hau aita da eta beste hau, harén lagun:

Neguan egin duen elurra ona izango da nekazari eta abeitzain

Ez dakigu zenbat lagun izango den bazkaria, baina ziur asko_ izango déla.

Aukeratu hitz egokia eta osatu esaldiak.

• Irakasleak jolasten harrapatu du Asier. D telefonorekin D telefonoarekin

• Eguraldi atera ginen, baina gero euria hasi zuen. Q onarekin O onekin

• Taldeko egon ginen kontzertua amaitutakoan. kantarirekin O kantariarekin

• Amona auzokide gelditzen da hitz egiten kalean. D guztiekin Q guztiarekin

• Koldok lagunekin baino nahiago du jolastu. D katuarekin D katurekin

30
Q Erantzun galderak NOREKIN kasuko markak erabilita: -(r)ekin / -arekin / -ekin

• Norekin joango zara igandean zinemara? (lagunak)

Norekin dator Zuriñe bazkaitzera etxera? (Gaizka)

Norekin hitz egin duzu telefonoz goizean? (zure irakasleak)

Norekin osatuko duzue lana egiteko taldea? (Nora eta Ander)

Q Osatu Z E R E Z eta ZERTAZ kasuen taula, hitz hauekin.

eskuz oinez eskuez eskuaz oinez eskuaz

ZEREZ / ZERTAZ singularra plurala mugagabea

esku

oin

Aukeratu hitz egokiak eta osatu esaldiak.

• Motxilan betetako botila bat sartu dut. O urez D uretaz

• Iñaki etortzen da eskolara egunero. O oinaz • oinez

• Telebistan, elurraren hitz egin dute. D arriskuez O arriskutaz

• Aitak grabatu zuen Gabonetako antzezlana. • bideoz D bideoaz

Gaur ere, . ari dira bizilagunak ¡gogailuan. • eguraldiaz • eguralditaz

Q Idatzi NOREKIN edo Z E R E Z kasuko dekiinabide-markak hutsuneetan.

• Asteburuan, Jokin eta harén lagunak esku aritu ziren frontoian.

• Epaileak penaltia adierazi zuen, atzelariak esku ukitu zuelako baloia.

• Paper egindako txanoak erabili ditugu euritik babesteko.

Aitaren paper_ ibili da jolasean June eta denak desordenatu dizkio.

31
 Aditza HIZKUNTZAREN ERABILERA

Q Aukeratu aditz egokiak eta kopiatu esaldiak.

• Asteburuetan, b\z\k\etan ibili naiz/ ibiitzen naiz mendian.

• Gaur, bizikietan ibili naiz/ ibiitzen naiz eskolatik etorri ondoren.

• Astean hiru aldiz bazkaitzen dut / bazkaitzen ari naiz izebaren etxea.

• Orain, eskolako jantokian bazkaitzen dut / bazkaitzen ari naiz.

• Mikelen amak egunero irratia entzun du / entzuten du.

• Mikelen amak irratian gaurko iragarpena entzun du/entzuten du.

^ Idatzi aditz laguntzaile egokiak esaldietako hutsuneetan.

• Gauean euria eta ibaia urez gainezka dator. dago

• Ainhizek iluntzean etxeko lanak. idazten dut

• Markelen lagunak atzo erakusketa ikustera. joan ziren

egiten ditu
• Astero sarrera bat ñire blogean.
egin du
• Auzokoaren katua lotan eguzkitan.

Osatu esaldiak, parentesi arteko aditzak aIdi egokian jarriz.

• Lagunok, itxaron niri. Neu ere zuekin (joan) zinemara eta!

• Une honetan Jon dutxa (hartu) eta ezin dio telefono-deiari erantzun

• Guk orain motxilak janariz beteta (eraman) mendira.

• Zuek, berriz, ez (ekarri) ezer mendian jateko.

Gure aitona baratzean (ibili) porruak landatzen.

Zure arrebak asko (jakin) _ bizikietaz.

Zuk ez dakizu asko bizikietaz, baina apurka-apurka (ikasi)

32
s , x , z
ORTOGRAFIA

Osatu hitzak, s, x edo z idatziz hutsuneetan.

• i iltasun • he iketa urgatu u_ _ain

• arma • Qi
O'
en fe ta imur

• a olagabe • e kubide gal o mo orro

• alantza • ehe • a. -paidi ma ail

Aukeratu hitz egokia, esaldiak osatzeko.

esker / ezker hasi / hazi atso /atzo

Adiskideei . lortu nituen kontzerturako sarrerak.

• Baselizaren _ aldean haritz handi bat dago.

Nekazarien azokan, bertako egongo dira salgai.

Geu atera garen une berean du euri-zaparrada.

Amaiak esan du ostadarra ikusi zuela arratsaldean.

Mireiak. . zahar mozorroa jantziko du inauterietan.

Osatu esaidi hauetako hutsuneak, xa, xe, xi, xo edo xu idatziz.

• Loreak neba gal rik zeukan eta i I-i lik sartu zen harén logelan.

• Gure amona apain-apaina da; arropa meak jantzita ere rmagarri egoten da.

Saltsa guztietako perre la da June; kuxku _an ibiitzen da beti.

Mikelen lehengusuak lofonoa jotzen du eta kean jokatzen du ordenagailuaren aurka.

Osatu testua s, x edo z idatziz.

Musika-talde mundiala
Kai o, ne ka-mutilak. Gaurkoan, ekulako iku ki una

1^
pre ^tatuko dugu uentzat. Ez zarete damutuko diru pi kat
ordaindu izana arrerak ero ^ten. Ez hori e!
Ha i baino lehen, taldekideak aurke_ _tuko dizkizuet.
Ñire e kerrean inoi entzun duzuen sa ofoi-jotzaile
trebeena daukazue: Foxis. E kuinean, kontraba ua
jotzen: Betikontra. Eta atzean, eruko aingeruek baino
hot go agoa ateratzen danborrei: Dunba-dunba.
Bagoaz, aurrera lagunok!
o EGITEN JAKIN GALDETEGIA

Irakurri galdetegia. Ondoren, bete galdetegia, zure erantzuna inguratuz.

gia zure neurrira

Zuen herriko udalak galdetegi bat prestatu d u kiroldegiaren erabilerari buruz.

H ó r r e l a , herritarren iritzia eta beharrak ezagutuko dira, eta h o r r e n arabera moldatu
zerbitzua. Orain, zure txanda da; bete galdetegia eta eman zure iritzia.

1. Joaten al zara kiroldegira? 5. Kiroldegiko zer zerbitzu erabiitzen

a. Bai, askotan. duzugehien?
b. Noizbehinka. : a. Igerilekua.
c. Inoiz ez. b. Gimnasioa.
c. K i r o l askotariko aretoa.
Noiz erabiitzen duzu
kiroldegia? 6. Zer kirol edo zerbitzu gehituko
a. Larunbatetan. zenuke?
b. Astelehenetik ostiralera. a. Frontoia.
c. Aste osoan. b. Tenis-zelaia.
c. Atletismo-pista.
Ireki behar litzateke igandeetan
kiroldegia? 7. Zer ikastaro eskainiko zenuke?
a. Bai. a. Igeriketa.
b. Ez. b. Aerobio.
c. Ezdakit. c. Eskalada. , :

Kiroldegiko ordutegia zabaldu 8. Oro har, gustura zaude kiroldegiko

behar litzateke? zerbitzuekin?
a. Bai. : a. Oso gustura nago.
b. Ez. b. Gustura nago.
•c. Ez dakit. c. Ez nago gustura.

Aukeratu galdetegiei buruzko erantzun zuzenak.

D Galdetegietan ez da norberaren iritzia azaldu behar.

O Galdetegietan emandako erantzun-aukeretatik bat hautatu behar da.

• Galdetegien helburua gai bati buruzko norbaiten iritzia jakitea da.

• Galdetegietan beti 15 galdera egiten dira.

Q Irakurri beheko egoera eta markatu beheko galdetegian egoerari ez dagozkion bi galderak.

Zure ikastetxean ikasleek zer kirol dituzten gogoko jakin nahi

dute eskolaz kanpoko jarduerak antolatzeko. Horretarako, sei
galderako galdetegi bat prestatzen ari dira. Hona hemen zortzi
galdera. Bi galdera ez dira egokiak.

Zure gogoko kirolak

D Zein kirol mota gustatzen zaizkizu? D Taldekako zein kirol gustazen zaizkizu?

O Zein kirolari duzu gogokoen? O Bakarkako zein kirol gustatzen zaizu?

D Non gustatzen zaizu kirol egitea? D Nork irabaziko du futbol-liga?

D Bikoteka egiteko zein gustatzen zaizkizu? D Zenbat egunez egin nahi duzu kirol?

Irakurri erantzun hauek eta idatzi goian aukeratu dituzun galderak zein bere tokian,
galdetegia osatzeko.

a. Taldean egitekoak. a. Esku-pilota.

b. Bakarka egitekoak. b. Tenisa.
c. Bikoteka egitekoak. o. Ping-ponga.

5.
a. Futbola. a. Kanpoan.
b. Saskibaloia. b. Estalpean.
c. Boleibola. o. Berdin dit.

6.
a. Korrika egitea. a. Astean hirutan.
b. Igeri egitea. b. Astean bitan.
c. Eski egitea. o. Astean behin.
 Itsasoa laino dago

llargia
Itsasoan zebilen llargia «Eta arrantzalea? Bizi al da?»
plisti-plasta igerian, h o r i da jendearen galdera.
jolas eta jolas, fresko-fresko Bai, Ilargiaren erdi-erdian,
uhinen gainean eta uraren azpian ontziarekin kohete bat egiten ari da,
ganaren erdian. eta laster etorriko da lurrera.

Eta arrantzale batek bere ontzitik Joxantonio Ormazabal. Hitzak jostailu

sarea bota zion llargiari. (moldatua)
«Begira, ilargia harrapatu dut»,
esango zion h e r r i guztiari.

Baina llargia izarren ondora joan zen

ontzia eta arrantzalea berarekin eramanez.
Eta gehiago ez da llargia lurrera etorri
esaten dutenez.

Idatzi E (egia) ala G (gezurra) diren esaidi hauek.

O llargia itsasoan zebilen igerian eta jolasean gauean.

O Arrantzale batek sarea bota zion llargiari itsasertzetik.

O llargiak izarretara eraman zuen arrantzalea.

O Arrantzalea llargian bizi da, eta ez du Lurrera etortzeko asmorik.

• Berridatzi okerrak diren esaldiak, zuzen idatziz.

Q Erantzun galderei.

• Zenbat ahapaidi ditu poemak?

• Zenbat bertso-lerro ditu lehenengo ahapaldiak? Eta bigarrenak?.

• Zer hitzek egiten dute errima bigarren ahapaldian?

• Eta hirugarrenean?

36
 Inguratu arrain hitzetik ez datorrena, eta bete esaldietako hutsuneak beste hitzekin.

^^arrandegi arrantzale arrantza arrangura arrantzatu arrainontzi

• Donostiako Aquariumean marrazoak daude handi batean.

• Martzeloren aitak hiru txipiroi zituen larunbatean.

• Amonak legatza eta berdela erosi ditu horretan.

• Euskal kostaldean martxoan hasten da sasoia.

• Asteburuetan, ugari ibiitzen da kanaberarekin Getariako kaian.

• Zer esan nahi du inguratu duzun hitzak? Aukeratu. O gogoa D kexa

Q Aukeratu nabarmendutako esamoldeen esanahi egokia eta kopiatu esaldia.

• Haurrak plisti-plasta ibili dira lorategiko potxingoetan.

D jolasean D txaloka

• Euria zarra-zarra egin du goizean, eta bideak putzuz beteta daude.

D zeharka D atertu gabe

• Neska-mutilek igerilekua ikusi orduko, uretan pulunp egin zuten.

D murgildu D ¡geri egin

37
 Irakurri testua, eta azpimarratu NON, NORA, NONDIK, NORENGAN, NORENGANA,
NORENGANDIK dekiinabide-kasuak dituzten hitzak.

Okulistari bisita
Gaur ez naiz eskolara joan, okulistarengana j o a n behar
izan dut eta. Kontsulta etxetik h u r b i l dago eta, gainera,
gurasoek konfiantza handia dute medikuarengan;
horregatik eramaten naute h a r á . Esan didanez,
ezkerreko begiarekin ez dut ondo ikusten, eta
txaplata bat jarriko dit begian. Lagunengandik ez
dut barrerik espero, baina arrebarengandik...

• Sailkatu azpimarratutako hitzak, bizidunak edo bizigabeak diren kontuan izanda.

BIZIDUNAK: .

BIZIGABEAK:

Aukeratu hitz egokia eta osatu esaldiak.

• Aitorren txakurrak jolasean dabiitza parkeko Bilborali||

• Euskal arrantzaleek iparraldeko ekartzen dute bakailaoa. ibaian

belardian
• Behin, Algortatik joan ginen bizikietan.
itsasotik
Hemendik aurrera, atzeko sartu beharko da eskolara.
igerilekura
• Laster hasiko da izokinaren arrantza Bidasoa atetik

• Saioa ez da etorri , ura hotzegia omen dago eta.

Idatzi galdera hauen erantzunak, parentesi arteko hitza kontuan hartuz.

• Non utzi dituzu liburuak eta motxila? (eskola)

• Nora joango zarete larunbatean gurasoekin? (antzerki)

• Nondik abiatuko dira itsasontziak hurrengo bidaian? (Lekeitio)

• Non egon ziren oporretan Maddi eta Eukene? (Lizarra)

38
Q Osatu esaldiak, NON, NORA, NONDIK dekiinabide-kasuak erabiliz.

• Itsasontzia otsailean abiatu zen Tokio eta martxoaren erdialdean iritsiko da Bilbo

• Ez dakigu zer gertatu zen igande Koldoren etxe , baina zerbait arraroa izan zen.

• Ordu bi aurrera ez dago dendarik zabalik; beraz, supermerkatu joan beharko duzu.

• Oraindik ez dakite zein jatetxe joango diren, baina bai Donostia bazkalduko dutela.

• Egun egun , jende gehiago biltzen da piiotaleku

Q Aukeratu hitz egokiak, eta berridatzi esaldiak.

• Errepide berriak kezka sortu du Ondarretako • auzotarretan • auzotarrengan

• Paulak jaso du eskulanak egiteko zaletasuna. D osabarengandik O osabatik

• Eskolatik atera zenean, haurra joan zen korrika. O amarengana Q amara

• Azkenengo partidak gaitzeak ez du eraginik izan O pilotarían Q pilotariarengan

• joan nintzen zalantzak argitzeko. D irakaslera D Irakaslearengana

• Telebistako ikasi nuen txiste hori. • aurkezlearengandik • aurkezletik

m Aukeratu hitz egokiak, eta osatu esaldiak.

• Autoa zetorrela ikusi nuen eta espaloira eraman nuen

Museora
• Bihar goizean, Itsas joango gara eskolatik. amonarengana

• Irakasleak itxaropen handiagoa du mutilengan baino. neskengan

ordenagailuan
• Entrenatzaileak ezusteko erantzuna jaso zuen
jokalariengandik
• Aneren ikusi genituen zuk ateratako argazkiak.
sukaldetik
• Zopa lurrera erori zitzaidan jangelara eramatean.

39
 Ag interdi HIZKUNTZAREN ERABILERA

Osatu aginduak, aditz trinkoak idatziz.

ixilik apur batean, besteok ere zerbait esan dezagun. (egon, zu)

hona berehala, etxera joan behar dugu eta. (etorri, zuek)

kalera, aspertuta nago beti hemen egoten. (joan, gu)

lasai, laster bukatuko dinagu-eta. (egon, hi)

antzarak ferratzera, zurekin ezin da jolastu ezertara. (joan, zu)

Aukeratu aginterazko aditz laguntzaile egokiak, hutsuneak osatzeko.

gaitezen dezala ezazue zaitezte itzazu

Eser (zuek). sota horretan neu itzuli arte.

Irakur (zuek) _ liburu hau oporretan.

Altxa (hark) _ eskua erantzuna dakienak.

Eros (zuk) . ogia eta egunkaria beheko dendan.

Abia (gu) behingoz; berandu helduko gara bestela.

Idatzi aginduak beste era batera, adibideari erreparatuz.

• Egon zaitezte hor une batez. Zaudete hor une batez.

• Joan hadi etxera ilundu baino lehen. •

1 Etor zaitez hondartzara gurekin. 1^

i Joan .zaitezte ogiaren bila. •

Egon zaitez lasai; ez da ezer gertatu.

Etor daitezela zure lagunak ere. p- _

^ Aukeratu aditz egokia, eta osatu esaldietako hutsuneak.

daitezela barrura hurrengoak. D sartu • sar

bizikieta hori atoaren aurretik. D kendu • Ken

etxera, euria hasi behar du eta. D etorri • etor

itzazue zuen argazkiak ere. D ekarri D ekar

Amala, zeu bakarrik ariketa egiten. D saiatu ü saia

40
Puntuak

Q Idatzi bi puntuak behar diren tokian.

• Pástela egiteko osagai hauek behar dituzue irina, arrautzak, azukrea eta gurina.

• Irakasle jauna bihar ez naiz eskolara etorriko, medikuarengana joan behar dudaiako.

• Poltsan zer eraman idatzi nuen eskuila, hortzetako pasta, xukadera...

• Hauxe erantzun zidan berak «Zuk ez dakizu ezer sukalde-kontuez».

• Piperrak kolore askotakoak izaten dira gorriak, berdeak, horiak, laranjak...

Ql Berridatzi esaldiak, oker jarrita dauden bi puntuak zuzenduz.

• Hiru herritan: egin dira topaketak Lazkaon, Gernikan eta Amurrion.

• Ogitartekoan denetarik: sartzen du Lukenek gazta, txorizoa, txokolatea...

• Honela hasten da: aspaldiko kantu hura «Lau teilatu gainean...».

Idatzi eten-puntuak dagokien tokian.

• Hainbat abere ditu osabak baserrian: behiak, ardiak, oiloak, untxiak

• Nik esango nioke zer gertatu den, baina

• Goi-mailako mendizale euskaldun ugari ditugu: Iñurrategi,

Oiartzabal, Pasaban

• Ez dakizu zer dioen esaerak ala? «Goiz gorri

• Ikusleak oihuka animatzen zuten pilotarla: «Irujo, Irujo, Irujo

Idatzi gutun honetan falta diren bi puntuak eta eten-puntuak.

Kaixo, Mikel
Uda gero eta hurbilago dago, eta pentsatzen hasi behar genuke zer egingo
d u g u n oporretan. N i uretako kirolak egin daitezkeen toki batera joango
nintzateke, mundialak dira eta. Leku horietan kirol pila bat egin daitezke
raftinga, kanoa, kayaka
N i hasi naiz informazioa bilatzen, eta aurkitu ditut ibai interesgarri batzuk
Bidasoa, Errobi, Irati, Itoitz
Bero egiten badu ere, guk uretan blai pasatuko d u g u uda. Zer iruditzen zaizu?

41
o EGITEN JAKIN PROZEDURA

Irakurri argazkietarako markoa egiteko jarraibideak eta ordenatu zenbaki bidez.

D Aukeratu argazki bat eta marraztu harén tamainako laukizuzena kartoian.

O Itsatsi lekaleak markoan kola zuriarekin, egin duzun diseinuaren arabera.

O Kartoia neurrira ebaki ondoren, diseinatu eta marraztu formak markoan: laukiak, laukizuzenak,
biribilak, triangeluak...

O Moztu kartoia kontu handiz, 4-5 zentimetroko markoa utzita laukizuzenaren inguruan.

Markatu materialen zerrendan zein behar diren argazkietarako markoa egiteko. Ondoren,
idatzi jarraibideak ordenan.
Lotu jarraibideak eta haiei dagozkien irudiak, arkatzontzia egiteko.

• Hartu komuneko tutuak eta jarri kutxan zutik,

sartu bezain beste.

• Kolatu kutxa osea kanpokotik eta itsatsi oiliala

edo kartoi melnea.

• Apaindu kutxa feltrozko lore edo izarrekin,

botoiekin, edo nahi dituzun apaingarriekin.

B Oihala edo kartoi mehea kutxara itsatsita

daudenean, moztu sebera dauden ertzak goitik
eta behetik, ondo egokitzeko.

Idatzi osorik arkatzontzia egiteko prozedura, goiko ariketako jarraibideak ordenan idatziz
eta materialen zerrenda osatuz. Ez ahaztu antolatzaileak erabiitzea pausoak adierazteko!

ARKATZONTZIA

Materialak:

Jarraibideak:
Berrikusketa

Q Osatu esaldiak, ÑOR, NORK eta NORI kasuetako markak erantsiz.

• Joneren anai orduak igarotzen ditu llargi eta izar begira gau argietan.

• Zenbait ikasle ez dira oraindik konturatu Irati atera zuela taldeko argazki

• Abuztuan emango diote ikerketa-sari bost planeta aurkitu dituen zientzialari

• Nekazari kontu handiz prestatzen dituzte barazki azokara eraman baino lehen.

• Antzerki-talde hiru salo prestatu ditu datorren astean emateko.

• Amona Mikeldi esan dio liburu behingoz heltzeko eta ahazteko bestelako
kontuak.

Q Berridatzi esaidi hauek ezezka emanda.

• Esan dutenez, bihar elurra egingo du inguruko mendietan.

• Amak zapata berriak erosi dizkit datorren asteko dantza-saiorako.

• Larunbatean, Peruk maskor bat aurkitu zuen Laidako hondartzan.

• Zuriñek ikaskideak ekarri ditu etxera eskolako lanak elkarrekin egiteko.

Q Aukeratu parentesi arteko hitz zuzenak, eta osatu esaldiak.

• Bihar, hiriburuan hartuko dute atseden mendizaleek. (Nepalen/Nepaleko)

• Leireri euskal artzain txakurra oparitu diote. (arrazaren/arrazako)

• Zure arkatza azpian ikusi dut lehen. (mahaiaren/mahaiko)

• Oso gaizki banatuta daude aberastasunak. (munduaren/munduko)

• Datorren hasieran izango dira inauteriak. (hilaren/hileko)

• /\zkenengo orrialdean daude erantzunak. (ariketaren/ariketako)

• Zenbait ametsa futbolari ospetsua izatea da. (gazteen/gazteren)

• Begirale hori hainbat patioan aritu da umeak zaintzen. (eskoletako/eskolatako)

 Osatu testua, hitzei NORENTZAT, NOREKIN, Z E R E Z / Z E R T A Z kasuetako markak erantsiz.
Eguraldia

Herritar asko, . ohikoa da eguraldi. . hitz egiten

hastea n o r b a i t _ _ topo egiten dutenean. Berdin dio ñ o r
dauden; beti hasiko dira eguzki edo euri edo
haize hitz egiten.

Nekazari eta arrantzale ere, n ó r m a l a da eguraldi-

kontu aritzea, baina haie(k) garrantzia berezia

dauka eguraldiak, aurretiaz zereginak antolatzeko. Esate

baterako, noiz atera itsasontzi arrantzan edo noiz joan

ardi mendira erabakitzeko.

Osatu esaldiak aditz egokia idatzita hutsuneetan.

goazen zaitez amaitu iezaiozu dezagun zoazte

Mireia, joan . Aitorrengana eta esan etortzel<o hona.

. Ianal<, afaitzeko sasoia laster da-eta.

. denok pikutara; zuekin ezin da ezertan jolastu.

Entzun bere proposamena; gero botako dugu guk geurea.

. etxera lehenbailehen; bestela gaur ere epelak entzun beharko ditugu.

Berridatzi esaldiak, beharrezkoak diren komak bere tokian idatzita.

• Begira zer daukagun bazkaitzeko gaur: entsalada patata frijituak arrautza eta haragia.

• Laida ñire nebaren gelakoa ia egunero heltzen da berandu eskolara.

Miren biharko partida atzeratu egin dute, baina ez digute esan noiz jokatuko dugun.

Zuri adibidez ez zaizu gustatzen zinemara joatea baina guri izugarri gustatzen zaigu.
Berrikusketa

Berridatzi esaldiak, falta diren h letrak dagokien tokian idatziz.

• Datorren ¡lean, gelako iru ikaslek telebistako lelaketa batean parte artuko dute.

• Badakizu zer esan didan Igorrek: "I ez alz etorriko gurekin aitzuloa miatzera biar".

• Aalegindu arren, ezin izan dugu maai ori leioaren ondora eraman.

• Nik usté dut obe izango déla leenengo erri txikiak bisitatzea eta gero iriburua.

Erantsi jatorri-atzizkia herri-izen hauei.

• Berlín • • Orlo • . • Aduna h

• Hernani • • Paris • • Zerain •

• Erroma • • Usurbil • Bakio • .

• Larraul • • Berriz • • Tokio • _

• Wellington P • Zizur > • Laukiz 'p-

Q Osatu hitzak s, x edo z idatzita hutsuneetan. Kontuan hartu zer hitzetatik datozen.

• bizi • bi itza • neska • ne katila • axola • a olagabe

• izu • i ugarri • pixa • pi agura • laster • la terketa

• kexa • ke ati • zazpi • a piki • asmatu • a makizun

• poz • po tasun • xehe • ehetasun • hosto • ho totsu

^ Markatu bi puntuak eta eten-puntuak zuzen erabilita dituzten esaldiak.

D Nik kantuaren hasiera baino ez dut gogoratzen: Lau teilatu gainean, ilargia erdian...

D Kantauri itsasoan arrain mota ugari arrantzatzen dira: txitxarroa, legatza, hegaluzea.

D Gogoratu zer esan zuen: Naroak Ni gabe ez hasi, bestela...

D Loreak mila gauza izaten ditu poltsan: zapiak, entzungailuak, arkatzak, orrazia...

46
^ Aukeratu galderarik egokienak galdetegia osatzeko eta idatzi.

• Zenbatero joaten zara liburutegira? • Noiz irakurtzen duzu?

• Zer gustatzen zaizu irakurtzea? • Non irakurtzen duzu?

• Nork idatzi zuen Obabakoak? • Zenbat liburu irakurri dituzu joan den hilean?

i¿.i Idatzi zeure biografía. Gogoratu zure bizitzako gertakariak ordena kronologikoan eman
behar dituzula.

ÑIRE BIOGRAFIA
Arte-zuzendaritza: José Crespo.
Proiektu grafikoa: Pep Garrió.
Azaleko irudia: Leila Méndez.
Proiektu-burua: Rosa Marín.
Irudien koordinazioa: Maitane Barrena.
Proiektuaren garapenerako arduraduna: Javier Tejeda.
Garapen grafikoa: Raúl de Andrés eta Jorge Gómez.

Zuzendaritza teknikoa: Jorge Mira.

Zuzendariordetza teknikoa: José Luis Verdasco.
Koordinazio teknikoa: Maitane Barrena eta Jesús Muela.
Prestaketa eta muntaketa: Miren Pellejero eta Maitane Barrena.
Zuzenketa: Annaia Lasheras.
Argazkien dokumentazioa eta aukeraketa: Maitane Barrena eta Marina de León-Sotelo.

Argazkiak: J. C. Muñoz; 5. Padura; A. G. E. FOTOSTOCK/Juan Carlos Cantero, Holger Leue; GETTY IMAGES SALES SPAIN/
AFP PHOTO RIA NOVOSTI. Matt Stroshane; ISTOCKPHOTO/Getty Images Sales Spain; SANTILLANAREN ARTXIBOA

® 2015 by Zubia Editoriala, S. L / Santillana Educación, S. L

Legizamon poligonoa
Gipuzkoa kalea, 3 1
A8A50 Etxebarri (Bizkaia)
PRINTED IN SPAIN

Lan hau edozein modulan erreproduzitzeko, banatzeko, jendaurrean erakusteko edo

ISBNa: 978-84-9894-456-3 aldatzeko, nahitaezkoa da beraren jabeen baimena izatea, legeak aurreikusitako
PK: 464847 kasuetan izan ezik. Lan honen zatiren bat fotokopiatu edo eskanerretik pasatu nahi
izanez gero, jo CEDROra (Centro Español de Derechos Reprográficos / Erreprografia
Lege-gordailua: M-10875-2015 Eskubideetarako Espainiako Zentroa, www.cedro.org).
 LEHEN HEZKUNTZA CTi
SANTILLANA
ZUBIA

(Q

p -i
(D
P

^'

o
Pi

ISBN: 978-84-9894-456-3 i

? I '788498 944563'