İş  Sağlığı  ve  Güvenliği  Kültürü  ve    Davranış  

Odaklı  Yaklaşım  
Dr.  Ali  Rıza  TİRYAKİ  
Madde  1:  E6ketlemeyeceğiz  !..  
— Bilinçsizlik    
— Dikkatsizlik  
— Dalgınlık  
— Acelecilik    
— Acemilik  
— Sakarlık    
 Adı    
Ali  
olsun,  
 
Ali’yi  buraya  
leylekler  mi  
bırakI  ?  
 Ali  ?  
—  Nerden  geldi  ?  
—  Onu  işe  kim  aldı  ?  
—  Bu  işi  ona  kim  verdi  ?  
—  Buraya  ilk  defa  mı  çıkI  ?  
—  Bu  işi  nerde,  kimle,  nasıl  öğrendi  ?  UstalaşI  ?    
—  Kime  bağlı  çalışır,  kimden  talimat  alır  ?  
—  Arkadaşları  görse  ne  der,  ne  yapar  ?    
 Riskli  davranan  sadece  Ali  mi    ?  
—  Proje-­‐maliyetlendirme,  müellif  
—  İhale-­‐şartname,  sa:n  alma    
—  Tedarikçi  değerlendirme,  kalite  /  İSG    yöne>mi    
—  Operasyonel  kontrol,    saha  –  hat  yöne>mi    
—  Kamu  dene6mi,  teAiş    
—  Kitle  ile>şimi  !    
—  Tüke6ci,  yurXaş  oto  kontrolü  ?    Sen-­‐ben;  biz    
 Riskli  Ru6nde  Ustalaşma    
— Ali  bu  riskli  ru6nin  ustası  oldu  !    
— HayaInı  kaza  geçireceği  güne  
kadar  böyle  kazanacak.  
 Riskli  Ru6n’in  
—  Parçası,  nesnesi  
—  Mağduru,  
—  Taşıyıcısı,  
—  Ortağı,  
—  MeşrulaşIrıcısı    
Olarak  rolümüz,  sorumluluğumuz  ???  
Biz  Ali’leri  ne  zaman  haIrlıyoruz  ?  

?  
önce  
Kaza,  facia   sonra  
 Biz  Ali’leri  ne  zaman  haIrlıyoruz  ?  
— Tek  tek  ölünce  mi  ?  
— Toplu  ölümler  olunca  mı  ?    
Soma'daki  faciadan  kurtulduktan  sonra  sedyeye  uzanmayıp    
'Çizmem  sedyeyi  kirletmesin'    
diyen  işçi  
Beyaz  çarşafa  değer  veren  işçi    
—   kendini  ne  kadar  değerli  
hissediyordu  ?  
—   facidan  önce  kendini  değerli  
hissetmesi  için  biz  ne  yap:k  ?    
İşyerinde  çizmelerini  hiç  böyle  yıkama  imkanı  
bulmuş  mudur  ?    
Duş  ,  soyunma-­‐giyinme  ?  
El  yıkama  ?  
Temiz,  doyurucu,  lezzetli  yeterli  
yemek  ?  
Yer  alInda  yeterli,  temiz,  dengeli-­‐
besleyici  kumanya    ?  
 29  Ekim  2014  Cumhuriyet  
Bayramında  Ermenek’te  Su  AlInda  
Mahsur  Kalan  18  Madenci  YurRaşı  
Konuşuyorduk    
Bu  ülkede  
Cumhuriyet’in    
YurRaşı  olarak,  
Doğanlar,  
 
Ne  kadar    
Değerli  ?  
 
YurXaşlık  hukuku  onları  ne  
kadar  koruyor  ?  
 
Okulda,  askerde,  işte,  
hastanede  gördükleri  
muamele  kendilerini  ne  kadar  
değerli  hisse`riyor  ?    
 
SOMA  
 “Kurtarılan  madenci  soruyor  ?”    
—  Kurtarma  çalışmalarında  
görev  alan,    İmbat  Madencilik  
Genel  Koordinatörü,  Gökalp  
Büyükyıldız’ın,  sırInda  
taşıdığı  madenci  soruyor;      
 
“Abi  beni  işe  alır  
mısın  ?”    
  
Ali  hayaIndan  
memnun,  gurur  
duyuyor  !  
 
 Nerden  başlayacak    ?  

— Davranış    
— Kültür  değişimi    
Yöne6m  Kendinden  Başlamalıdır  !  
—   Çalışan  davranışlarının  değişmesi  
için  yöne6ciler  önce  kendi  
davranışlarını  değiş6rmelidir,  
— İşçi  kazayı  görmez  !  
— İşçi  kaza  yapar  ?  
İşçi  neden  kaza  yapar  ?  
İşçi  neden  kaza  yapar  da,  kaza  
geçirmez  ?  
Soma    
Soma’dan  geriye  kalan  uyarı-­‐ikaz  işaretleri    

—  Kazalardan  herkes  zararlı  

çıkar.  Eğer  kazaya  
uğrarsanız;    Canınız  
acıyabilir,  
yaralanabilirsiniz,  elinizi,  
kolunuzu,  gözünüzü  
kaybedebilirsiniz,  sakat  
kalabilirsiniz,  ölebilirsiniz.  
Kazalardan  herkes  zararlı  çıkar.  Eğer  kazaya  uğrarsanız;    
—  Bakmakla  yükümlü  
olduğunuz  kişilere  
bakamaz  duruma  
gelebilirsiniz.  
—  Siz  bakılmaya  muhtaç  
olabilirsiniz.  
İş  Güvenliği  ikaz  levha  ve  işaretlerine  dikkat  ediniz .  
—  Dikkatli  çalış  kazayı  önle  
—  Nöbetçilerin  talimatlarına  
uy  yasak  bölgelere  girme  
—  Önce  iş  güvenliği  sonra  iş  
—  İş  kazasını  önlemek  senin  
elinde  
—  Makinaların  
koruyucularını  çıkartma  
 İş  Sağlığı  ve  güvenliğinin  “dil”i  
—  Yasa  yönetmelik  maddelerini  tekrarlayan,    
—  Tekniğin-­‐mühendisliğin,  Ibbın  jargonu  ile  yüklü,  ağır;  
—  Çeviri  kokan,  anlaşılmaz-­‐sente6k,  
—  İçinde  ingilizce  “terimler”  bulunduran,  yarı  Türkçe    
 
İSG  eği6m/yazı  dili  temizlenmelidir.    
 İş  Sağlığı  ve  güvenliğinin  “dil”i  
—  Buyurgan,  
—  Baştan  suçlu  ilan  eden,  
—  Yargılayan,  
—  Aşağılayan,    
—  Onur  kıran,  inciten  
—  Sürekli  emir  kipiyle  konuşan,  
—  Hep  hesap  soran,  
—  İlişki  imkanı  vermeyen,  
Mevcut  İSG  dili  terkedilmelidir.    
Kim  bu  parmak  sallayan  adam  ?  
 İş  Sağlığı  ve  güvenliğinin  “dil”i  
—  Anlaşılır,  temiz  Türkçe  ile,  
—  Aidiye6,  
—  Eşit,  iyi  ilişkiyi,  
—  KaIlımı,  
—  Dayanışmayı,  
—  Ortak  güvenlik  bilinç  ve  taahhüdünü,  
—  Ortak  enerji  ve  hevesi    içeren,  
—  Olumluya  odaklı,  olumlu  bir  dil  
Kurmamız  gereklidir.    
 Hayat  Kurtaran  Kurallar    
—  Madenlerde  kazaları,  ölümlü  kazaları  önleyecek,  
—  Sade,  yalın,  
—  tutarlı,  
—  Is6sna  yaratmadan,  ödün  verilmeden  uyulması  gereken  
kurallar  olmalı.    
 Tehlikeli  İşi  Reddetme  
Yükümlülüğü    
—  Tehdit,  tehlike    algılayan  işçinin  işi  durdurma  hakkı,  
yükümlülüğü  hayat  kurtarır.  
—  Tehdit-­‐tehlike  doğduğunda  sınırları  zorlamadan  durmayı  
durdurmayı  bilmek,  herkesi  korur,  kurtarır.    
 Sağlık  ve  Güvenlik    
— Işçi  –  arkadaş,  takım  dayanışmasının  bir  
fonksiyonu  olduğunda  etkili  olur.    
— Takım-­‐grup  otokontrolü  sağlıklı  –  güvenli  
çalışmanın  en  güçlü  güvencesidir.    
 Bazal  Performansın  Belirlenmesi  
(  Establishing  baseline  performance  )    

—  Müdahale  hayata  

geçirilmeden  önce  mevcut  
durum  tanımlaması,  
—  referans  gözlemler,  
görüşmeler,  
—  Niteliksel  araşIrma  
yöntemleri    
 Sahiplenme  (Ownership)
—  İşveren/Üst  Yöne6m    
—  Yöne6ciler  
—  Çalışanlar  
—  Profesyoneller  
 Yöne6ci    
—  Işi  güvenlik  için  durdurarak,  fiilen  kaIlıp,  çalışanlarla  el  ele  
verip  söz  vererek    
—  Örnek  –  öncü  davranış  sergileyecek.    
—  İş  güvenliği  ak6viteleri  için  işin  durdurulması  yöne6m  
taahhüdünün  gücü  ve  tutarlılığını  sembolik  düzeyde  
ortaya  koyar.    
 Güvenli  /Güvensiz  Davranışların  Tanımı  
(  defini>on  of  safe/unsafe  behaviours  )  

—  Riskli  ve  güvenli  

davranışlar  
—  İşe-­‐operasyona  özgü  
olarak  açık  net  
tanımlanmış  mı  ?  
—  Riskli  davranış-­‐riskli  metot  
ayrımı  yapılmış  mı  ?   Vinçte  yüksekte  askıda    duran  
bobine  çember  atma.  
 Eği>m  (  Training  )  

—  Yöne6ciler,    
—  Gözlemciler,  
—  hat  yöne6cileri,  
—  Çalışanlar,  
—  Profesyoneller,    
 Eği6m  Uygulamaları  
—  Uygun  sayıda  kaIlımcı  ile  
—  Uygun  mekanda,  yeterli  araç-­‐gereç  kullanılarak,  
—  Etkileşimli  erişkin  eği6mi  teknikleri  kullanılarak  
yürütülmeli.  
—  Özellikle  ferdi  kaçış  maskesi  kullanımı    gibi  hayat  kurtaran  
beceriler  iyi  demonstre  edilmeli,  ayrımsız  her  kaIlımcıya  
refleks  kazandıracak  kadar  tekrarlı  uygulama  imkanı  
verilmeli      
 Gözlem  (  Observa>on  )  
—  Düzenli-­‐sürekli  gözlem-­‐
geri  bildirim  uygulamaları,  
—  Yöne6cilerin,  çalışanların  
dönüşümlü  olarak  
“gözlemci”  olacak,  
—  Kişisel  teşhir  olmayacak,  

(Yöne6cinin  çalışana  sarı  

kart  göstermesi  değil  )  
 Gözlemciler  
Gözlemci  rotasyonu  
Gözlem  yerleri  
Gözlem  sıklığı    
Gözlem  süresi  
 
 

Aksiyon  planları  
 Gözlem  raporları  
Gözlem  analizleri  

Gözlem  formları  
Gözlem  kutuları  

 
 Gözlem  geri  bildirim    
—  Uygulamalarının  kişilere  değil  çalışma  pra6klerine  yönelik  
olduğu  unutulmamalı.  
—  Makine  ve  metot  ile  ilgili  te6kleyici  yetmezliklerin,  riskli  
yollarla  elde  edilen  olumlu  sonuçlarla  pekiş6rilen  riskli  
ru6nin  konuşulup  analiz  edilmesine  zemin  oluşturması  
bakımından  davranış  odaklılık  önemli.  
—  Kimse  kişisel  olarak  deşifre  edilip,  teşhir  edilmemelidir.    
Hedef  Belirleme  (  Goal  –  Seeng  )  

—  Proak6f  Performans  

hedeflerinin  belirlenmesi,  
—  Hedefler  tanımlanırken    
çalışanların  kaIlımının  
sağlanması  
 Geri  Bildirim  (Feedback):    
—  iş  başında  çalışana  yüz  
yüze  sözlü  geri  bildirim,  
—  Gözlem  verilerinin  analiz  
bulgularının  
sayısallaşIrılıp-­‐
görselleş6rililmesi,  
 Pekiş>rme  (Reinforcement)    

—  Pekiş6rme      
—  yöne6m  desteği,  övgüsü,  
yüreklendirme,  takdir    veya  
finansal  ödül  
 Gözden  Geçirme  (  review  )  

—  Programın  etkinliğinin  

sistema6k  olarak  gözden  
geçirilmesi    
 Sağlık  ve  Güvenlik  
Sağlık  ve  güvenliğin;  
—  “  Madencilik  “  aidiye6nin    “norm”u,  “göstergesi”    olarak    
konumlandırılması,  
—  “Madenci”nin  kendilik  telakkisinin  içinde  mayalanması,  
—  Profesyonel–  seçkin  madenci’yi  ayırdeden,  gurur  veren    
karakteris6ği  olarak  tanımlanması,    
—  Arkadaş,  takım  dayanışmasının  “racon”u,  kri6k  bileşeni  
haline  ge6rilmesi;  
 Yöne6ci  Davranışı  
—  Çalışan  Davranışı  “yöne6ci  davranışları”nın  bir  
fonksiyonudur.  
—  Güvenlik  kültürünün,  bireysel  güvenli  davranış  disiplini  ve  
otokontrolünün  zayıf  olduğu  ülkemizde  “yöne6ci”  
davranışları  daha  kri6k  önem  kazanıyor  
—  Hele  geçiş  dönemlerinde    
 Davranışsal  Aksiyon  Planlama  
— Yöne6cinin  kendi  davranışları  üzerinde  
hedef  odaklı  yapılandırılmış  kontrol  
kurmasıdır.  
 Öz  Değerlendirme  
 
—  İş  sağlığı  ve  güvenliğinin  en  önemli  şirket  değeri  olduğunu  nasıl  
ortaya  koyuyorum,  bunu  somut  olarak  göstermek  için  ne  
yapıyorum  ?    
—  Ne  kadar  zaman,  ne  kadar  kaynak  ayırıyorum  ?  
—  İSG  alanında  ne  kadar  güçlü  liderlik  yapıyor,  rol  modeli  
oluyorum  ?    
—  Ne  kadar  doğrudan  kaIlıyorum  ?  
—  Çalışan  kaIlımı  için  hangi  mekanizmalar  ne  kadar  sık,  yeterli,  
etkin  çalışıyor  ?    
—  Sözlerimle,  eylemlerim  ne  ölçüde  tutarlı  ?    
 
 Öz  Değerlendirme  
—  Sahada  iş  güvenliğindeki  iyileş6rmelere,  güvenli  
davranışlara  odaklı  olarak  ne  sıklıkla  gözlem  yapıyorum  ?    
—  Departman  bazında  bütün  hat  yöne6cileri  ve  çalışanların  
kaIldığı  ve  iş  sağlığı  ve  güvenliği  konularının  ele  alındığı  
toplanIlara  ne  sıklıkla  kaIlıyorum  ?    
—  Çalışanların  görüş  ve  önerilerini  almak  ne  kadar  
doğrudan-­‐eşit  ilişki  kuruyor,  onlara  ne  sıklıkla  kulak  
veriyorum  ?    
 Ne  yapıyoruz,  
Ne  yapmalıyız  ?  
 Yapabiliriz  !  
—  İSG  Kültürü  iyileş6rilip,  güçlendirilebilir.  
—  YurXaşların  insani  ve  güvenli  koşullarda  çalışması  
sağlanabilir.  
—  Bu  mümkündür.  
—  Ve  bize  bağlıdır.    
 
 Sağlık  ve  güvenlik  demek  ;    
—  Ben  değerliyim,  
—  Sen  değerlisin,  
—  Ailem  değerlidir,  
—  Arkadaşım    değerlidir,  
—  İşimiz,  aşımız,    
—  Emeğimiz,  ürünümüz  değerlidir,  
—  Yurdumuz,  yurXaşımız  değerlidir  !    
 “Değerler”  olmadan  değerli  
olunmaz  !    

— “Sağlıklı  –  güvenli  çalışmak  değerimizdir”  

— Madencilerimiz  değerlidir,    
 

diyebilmek.  
 Madenciler,    
Maden  İşçileri  Değerlidir!  
 
 Madenci  Anaları    değerlidir  !  
 
 Madencilere  
Unutmamak  
İyi  haberler  vermek  yakışır    
maden    
emekçilerine    
minnet  ve    
saygıyla