ADIM ADIM İŞ GÜVENLİĞİ

Şirket İçi
1|Sayfa
ADIM ADIM IŞ GÜVENLIGI
Tüm metodolojilerde olduğu gibi iş sağlığı ve güvenliği yaklaşımı da zaman içerisinde değişim ve
gelişim göstermiştir. İş güvenliğinde, bireysel yaklaşımdan çok yönetim ve çalışan işbirliği ile riskleri
önceden tespit edebilme yaklaşımı önemini giderek arttırmıştır. Bu gereksinimlerden dolayı 2006
yılında TOFAŞ’ta Adım Adım İş Güvenliği Yaklaşımı uygulanmaya başlamıştır. Bu yaklaşımın felsefesi
kısaca şudur: “Sıfır kazaya ulaşmak bir şans değil seçimdir”.

Bir çalışma alanında sıfır kazaya ulaşıp sürdürülebilirliğini sağlamak için yani sıfır kaza kültürünün
içselleştirilebilmesi için ilk olarak üst yönetimin tam desteği önemlidir. Sonrasında bireysel ve takım
uygulamalarına geçilmelidir. Grafikle anlatmak gerekirse (Grafik 0.1) ; hiçbir iş güvenliği
uygulamasının yapılmadığı bir çalışma alanında iş güvenliği kültürü oluşmayacaktır ve buna bağlı
olarak kazalanma frekansı gidişatı tamamen şansa bağlıdır. Yönetim uygulamalarının başlaması ile
kültür artarken kazalar azalır ancak bu durumda sıfır kazaya ulaşmak gerçekçi değildir. Bireysel
uygulamaların devreye girişiyle birlikte kazalanma frekansı giderek düşer, ancak takım
uygulamalarına geçilmeden sıfır kazaya ulaşılamaz.

Grafik 0.1 – Sıfır Kaza Yaklaşımı

Şirket İçi
2|Sayfa
 Resim 0.1 – Adım Adım İş Güvenliği Yaklaşımı

Bahsedilen yaklaşım yukarıda da görüleceği gibi yedi adıma bölünmüş şekilde

uygulanmaktadır.

Adım Adım İş Güvenliği metodolojisinin ilk 3 adımında yasalara uyum konusu yer almaktadır.
iş güvenliği organizasyonları, temel eğitimler, kaza analizleri ve risk analizi gibi önemli
konular bu adımlarda bulunmaktadır. Bunun yanında iş kazaları kök nedenlerinin ve karşı
tedbirlerinin doğru bir şekilde belirlenmesi önemlidir.

Ayrıca ilk 3 adımda iş güvenliği göstergeleri Heinrich Piramidi mantığı ile takip edilmeye
başlanır.

Şirket İçi
3|Sayfa
1. YÖNETİM UYGULAMALARI
Adım Adım İş Güvenliği 4. adımında yönetim uygulamalarına başlanır. Üst yönetimin tam
destek vermesi, çalışma alanındaki motivasyonun artması ve iş güvenliği kültürünün yayılımı
için önemlidir. Bu adımda İş Güvenliği Yönetim Denetimi ve İş Güvenliği Devriyesi
uygulamaları yapılmaktadır. Şimdi bu uygulamaları ayrıntıları ile açıklayalım.

1.1. İş Güvenliği Yönetim Denetimi (İGYD)

TOFAŞ genelinde CEO'dan mavi yakalı çalışana kadar her kademenin farklı zaman
aralıklarında farklı alanlarda gerçekleştirdiği saha denetimleridir. Bu denetimlerde amaç,
güvensiz davranış ve çalışma alanı uygunsuzluklarını tespit etmek, çalışan ile bilgi alışverişi
yaparak onların güvenliğinin önemsendiğini vurgulamak ve rol model olmaktır. İGYD’lerde
denetlenecek yer bir ya da birkaç operasyondan oluşan bir alan olmalıdır. Daha fazla büyük
bir alana odaklanılmamalıdır. 15-20 dakikayı geçmemelidir. Denetimlerin nasıl yapıldığı ek
olarak gönderilen IGYD.wmv videosunda ayrıntıları ile anlatılmıştır.

2009 yılından beri uyguladığımız bu denetimler sayesinde çalışma alanlarımızda bulunan

önemli riskler kısa sürede tespit edilmeye ve iyileştirilmeye başlanmıştır. Gerçekleştirilen
iyileştirmeler, çalışanlar ile bilgi panoları ve işbaşı toplantılarında paylaşılmaktadır.

2009 yılından itibaren uygulanan İGYD adetleri, bu denetimlerde tespit edilen çalışma alanı
uygunsuzluğu ve güvensiz davranış gidişat grafiklerini aşağıda bulabilirsiniz.

Şirket İçi
4|Sayfa
 Grafik 1.1. İGYD Hedef ve Gerçekleşen Değerleri

Grafik 1.2 ve 1.3. İGYD sırasında tespit edilen çalışma alanı uygunsuzlukları, güvensiz
davranış adetleri ve iyileştirme adetleri
(**Ağustos ayı kapanış-revizyon dönemi olduğu için grafiklere yansıtılmamıştır.)

1.2. İş Güvenliği Devriyesi

Üst yönetim, 2-3 haftada bir kez 30 dakika süre ile daha önceden belirlenmiş, İGYD’ye kıyasla
daha geniş bir alanı hep birlikte denetler. Örneğin bir montaj atölyesinde kapı hattı biriminin
tamamı seçilebilir.

Denetleyiciler alanda gördükleri uygunsuzlukları ve bu uygunsuzlukların nasıl

giderilebileceğini alanın ilgilileri ile birlikte tartışırlar. Ayrıca sahada çalışan kişilerle kısa bir
şekilde konuşurak kendilerinin göremediği ancak çalışanlar tarafından bilinen uygunsuzlukları
da saptamaya çalışırlar. Buradaki başka bir önemli amaç “iş güvenliği için birlikte çalışma”
mesajını vurgulamaktır. Bu mesajı görsel olarak kuvvetlendirmek için kalabalık görüntünün
yanı sıra iş güvenliğine özel olarak hazırlanmış şapkalarını giyerler.

İş Güvenliği Devriyesinin amacı çalışma alanı uygunsuzluklarının tespitinin yanı sıra “Senin
güvenliğin bizim için önemli” mesajını da vermektir. Böylece yönetimin iş güvenliğine tam
katılımı da gösterilmiş olur. Aşağıda İş Güvenliği Devriyesi sırasında çekilmiş bir fotoğrafı
görebilirsiniz.

Şirket İçi
5|Sayfa
 Resim 1.1. İş Güvenliği Devriyesinden bir kare

2010 yılında başladığımız bir uygulama olan İş Güvenliği Devriyesi, yönetim katılımını
güçlendirdiği gibi çalışma alanı uygunsuzluklarının süratle giderilmesini sağlamıştır.(Grafik
1.4)

Grafik 1.4. İş Güvenliği Devriyesi sırasında tespit edilen çalışma alanı uygunsuzlukları ve
güvensiz davranış adetleri

(**Ağustos ayı kapanış-revizyon dönemi olduğu için grafiğe yansıtılmamıştır.)

Şirket İçi
6|Sayfa
2. BİREYSEL UYGULAMALAR
Adım Adım İş Güvenliği Metodolojisinin 5. Adımı’nda bireysel uygulamalara geçilir. Bu
aşamada üst yönetimin iş güvenliğine tam desteği ile birlikte, çalışanlar iş güvenliği ile ilgili
sorumluluklarını almaya başlamıştır. Bireysel uygulamalar, yönetim-çalışan işbirliği desteğiyle
otonom iş güvenliği kültürünün güçlendirilmesini hedeflediği için önemli bir yere sahiptir.

Aşağıda, TOFAŞ’ta uygulanan bireysel katılımlı iş güvenliği uygulamalarını bulabilirsiniz.

Uygulamaların sonuçlara etkileri toplu olarak bölüm sonunda gösterilecektir.

2.1 İş Güvenliği Kaptanı

TOFAŞ’ta üretim organizasyonu 100-120 kişiden oluşan Temel Üretim Takımları (TÜT) ve 10-
15 kişiden oluşan Takımlardan oluşur. İş Güvenliği Kaptanı, üretim takımlarında bir hafta
boyunca iş güvenliği sorumluluğunu üstlenen mavi yakalı çalışandır. Görev süreleri boyunca
kendilerine özel hazırlanan şapka ve kol bantlarını giyerler. Kaptanlar, bir yandan işlerini
yaparken diğer yandan çalışma alanı uygunsuzlukları ve güvensiz davranışları bir hafta
boyunca gözlemler, takım lideri ile işbirliği halinde raporlar ve güvensiz davranış yapan
kişileri uyarırlar.

Uygulama, takım çalışanları arasında planlanan sıra ile yapıldığı için bir önceki kaptanın
kendisinden sonra gelecek kaptan arkadaşına verdiği destek ile güçlenmektedir. Böylece aynı
takımın çalışanları birbirlerinin güvensiz davranışlarını rahatlıkla uyarabilmektedir. Bu da iş
güvenliği kültürünün gelişmesine önemli bir sağlamaktadır.

Şirket İçi
7|Sayfa
İş güvenliği kaptanlığı ile ilgili bilgileri İş Güvenliği Kaptanı.wmv videosunda bulabilirsiniz.

2.2. Vardiyabaşı Kontrolleri

TOFAŞ’ta otonom iş güvenliğinin en önemli parçalarından biri vardiyabaşı kontrolleridir.
Çalışanların, işe başlamadan önce iş güvenliği ile ilgili kontrolleri yapmaları, birçok iş güvenliği
riskinin kaza ve/veya yakın kaza (ramak kala) olmadan tespit edilebilmesini sağlar. Bu
kontrollerin düzenli olarak gerçekleştirilmesi son derece önemlidir.

Çalışan vardiya başı kontrolünü, üzerinde çalışacağı aparata/makinaya/ekipmana özel sorular

bulunan kontrol listesi ile yapar. Kontrol sürecinde bir uygunsuzluk tespit eder ise takım lideri
olan ilk amirine iletir ve iyileştirilmesini sağlar. (Resim 2.1)

Resim 2.1. Vardiya Başı Kontrol Listesi Örneği

2.3. Güvensiz Koşul Avcılığı

TOFAŞ’ta her çalışanın iş güvenliğine bireysel olarak katılımını sağlayabileceği bir diğer
uygulama da Güvensiz Koşul Avcılığı’dır. Herhangi bir çalışan, çalışma alanında gördüğü
uygunsuzlukların fotoğrafını çekerek, yer ve zaman bilgisi ile İş Güvenliği Departmanı’na mail
olarak atabilir. İş Güvenliği Departmanı uygunsuzluğu ilgili birime iletir, süratle düzeltilmesini
ister ve takibini yapar. İyileştirilme sonrası tespit yapan ilk çalışana geri dönüş sağlanır. Bu
uygulamanın amacı; “İş güvenliğinin sadece İş Güvenliği Uzmanlarının görevi olmadığı”
anlayışının şirket genelinde yayılmasını sağlamaktır.

Şirket İçi
8|Sayfa
 Resim 2.2. Güvensiz Koşul Avcılığı

2.4. Tehlike Öngörüsü

Bu uygulama, tek veya takım olarak çalışanların işyerinde karşılaşabilecekleri tehlikeleri
tahmin edebilme, farkına varabilme yeteneğinin geliştirilmesi amacıyla yapılan bir eğitim
modeli ve çalışmadır.

Uygulamanın Tek Kişilik ve Dört Raund’luk olmak üzere 2 farklı çeşidi bulunmaktadır.

Tek Kişilik Tehlike Öngörüsü, daha çok bakım ve lojistik gibi rutin olmayan işlerde çalışanlar
için oluşturulmuştur. Bilindiği gibi; bakım gibi rutin olmayan işlerde çalışan kişiler karşılarına
ne tür risklerin çıkabileceğini önceden tahmin edemeyebilirler. Bu nedenle işe başlamadan
önce yapılması gereken iş güvenliği kontrolleri bu tür işlerde çok daha önemlidir.TOFAŞ’ta bu
kontrol, “Kendin Sor Kendin Cevapla” kartındaki sorular ışığında yapılmaktadır. Bu kart
üzerinde;

 Sıkışma / kapılma tehlikesi var mı?

 Ağır cisim düşme tehlikesi var mı?
 Araçla temas tehlikesi var mı?
 Yüksekten düşme tehlikesi var mı?
 Elektrik şoku tehlikesi var mı?
 Yangın / yanma tehlikesi var mı?
 Kesilme / sıyrılma tehlikesi var mı?
 Bunun dışında başka tehlike var mı?

soruları bulunmaktadır. Kişi eğer herhangi bir tehlike tespit ederse, amirine haber vermeli ve
bu risk giderilmeden işe başlamamalıdır.

Şirket İçi
9|Sayfa
 Resim 2.3. Tek Kişilik Tehlike Öngörü Uygulaması

Dört Raundluk Tehlike Öngörüsü, üretim gibi takım halinde çalışan kişiler için tasarlanan bir
uygulamadır. Uygulamanın amacı; takım üyelerinin tehlikeyi öngörebilme ve karşı tedbir
belirleme yetkinliklerinin geliştirilmesidir.

Uygulamada, takım üyeleri liderleri ile birlikte bir toplantı odasında ekrana yansıttıkları
çalışma alanına ait bir fotoğrafı ya da videoyu izleyerek olası tehlikelere ilişkin beyin fırtınası
yaparlar. Bu bazen sahada da uygulanabilir.

1. Raund’da çalışma alanındaki tüm tehlikeleri tespit etmeye çalışırlar. Aralarından seçtikleri
bir yazıcı tespit edilen tehlikeleri sırası ile herkesin görebileceği bir tahtaya yazar.

2. Raund’da bulunan tehlikelerden hangilerinin daha önemli olduğuna hep birlikte karar
verirler.

3. Raund’da daha tehlikeli olduğuna karar verdikleri uygunsuzluklara karşı ne tür tedbir
alınabileceğini hep birlikte belirlerler.

4. ve son Raund’da ise buldukları karşı tedbirleri takım hedefi olarak alırlar.

Şirket İçi
10 | S a y f a
Resim 2.4. Dört Raundluk Tehlike Öngörü Uygulaması

Şirket İçi
11 | S a y f a
3. TAKIM UYGULAMALARI
Adım Adım İş Güvenliği Metodolojisinin 6. Adımı’nda takım uygulamaları yer alır. Bu
aşamada artık bireysel farkındalığı artmış çalışanlardan oluşan takımlar iş birliği içerisinde iş
güvenliği ile ilgili aşağıda yer alan çeşitli uygulamaları gerçekleştirirler.

3.1. Takım Flamaları

TOFAŞ’ta üretim takımlarının çalışma alanında iş güvenliği ile ilgili aşağıda görebileceğiniz
flamalar asılıdır. Eğer bir takımda herhangi bir iş kazası gerçekleşmemiş ise mavi, gerçeklemiş
ise turuncu flama asılıdır. Turuncu flama 3 ay boyunca asılı kalır.

Resim 3.1. Takım Flamaları

Bu uygulama ile takım ruhu güçlendirilerek, iş güvenliğinin takım olarak sahiplenilmesi ve

işbirliği yapılması amaçlanmaktadır.

Şirket İçi
12 | S a y f a
 Resim 3.2. Takım Flamalarının Çalışma Alanındaki Görüntüleri

3.2. Özel Ödüllendirme Sistemi

TOFAŞ’ta takım üyelerinin işbirliği içinde çalışmalarını güçlendirmek amacıyla; Özel
Ödüllendirme Sistemi bulunmaktadır. Sistemde, önceden belirlenmiş kriterlere göre her 3, 6
ve 12 aylık değerlendirmeler sonucunda takımlar değerlendirilir ve kriterlerin tüm takım
üyelerince sağlanması şartı aranır. Kriterlerin takım olarak eksiksiz sağlanması halinde üst
yönetimin katıldığı törende tüm takım üyeleri ödüllendirilirler. Ödüllerin üst yönetim katılımı
ile dağıtılması, yönetimin iş güvenliği uygulamalarına katılımı ve çalışanlarla işbirliği içinde
olduğu mesajının verilmesi için son derece önemlidir.

Ödüllendirme kriterleri aşağıdaki gibidir. Tüm takım üyelerini ve lideri için geçerlidir.

• Sıfır Kayıp Günlü ve ilkyardımlı Kaza

• İGYD hedeflerinin gerçekleşmesi

• İş Güvenliği Kaizen hedeflerinin gerçekleşmesi

• Tehlike Öngörüsü hedeflerinin gerçekleşmesi

• Kişisel Risk Bildirim hedeflerinin gerçekleşmesi

2010 yılından beri uyguladığımız bir uygulama olan Özel Ödüllendirme Sistemi’nde;

 3 aylık süreç sonunda her takım üyesine 1 gömlek,

 6 aylık süreç sonunda her takım üyesine 1 gömlek ve 1 kravat
 12 aylık süreç sonunda her takım üyesine 1 takım elbise

ödül olarak verilmektedir.

Şirket İçi
13 | S a y f a
Aşağıdaki tabloda yıllar bazında yapılan ödüllendirmeler görülebilir. Tablo içinde yer alan
sayılar kişi sayılarını göstermektedir.

Ödüllendirme sistemi, çalışanları iş güvenliği kurallarına uymak için teşvik eden en önemli
araçlarından birisidir. Ayrıca bir kişinin yaratacağı küçük bir kriter eksikliği veya iş kazası
ödüllendirme sonucu etkileyeceği için, örneğin; takımın üyelerinin yıl sonunda birer takım
elbise almasına engel olacağından, takım üyelerinin birbirlerinin güvenliklerine de önem
vermelerini sağlar.

3.3. İş Güvenliği Forum Tiyatro uygulaması

Etkinlikte, güvensiz davranışların ve buna bağlı iş kazalarının sıfırlanabilmesi ve İş güvenliği
kültürünü güçlendirmek amacı ile interaktif bir yöntemle çalışanların iş ve aile hayatı
bütünsellik içinde yansıtılarak karşılaşılan komik/trajikomik vakalar proaktif iş güvenliği
yaklaşımı amaçlanarak işlenmiştir.

TOFAŞ daha önce ülkemiz genelinde, satış, kalite gibi daha spesifik alanlarda kullanılan bu
metodu, iş güvenliği alanına uyarlayarak yenilikçi ve yaratıcı bir bakışla endüstriyel ortamda
uygulamaya karar verdi. Bu Türkiye’de bir ilk idi. Çalışma ve aile hayatını yansıtan senaryolar
ile zenginleştirdiğimiz ve TOFAŞ’a bir çok pozitif katkı sağlayan bu metot, yenilikçi niteliği ile
dikkat çekince diğer endüstriyel kuruluşlar tarafından da kullanılmaya başlandı.

Manuel operasyonların fazlalığı nedeniyle iş kazası riskinin yüksek olduğu Gövde birimimizde
pilot çalışma yapılmasına karar verildi. Firma ve Gövde birimi çalışanları, ilk amirleri ve
yöneticileri ile birlikte birime özgü ilginç vaka örnekleri ile zenginleştirilen ve çalışma
kültürümüz baz alınarak hazırlanan bir senaryo oluşturuldu. Tiplemelerde ve ilişkilerde
mizahi unsurlara da yer verilerek izleyici koltuğunda oturan katılımcıların kendilerini
rahatlıkla özdeşleştirebileceği ve interaktif olarak katılacağı bir ortam yaratıldı.
Senaryonun yanısıra uygulamanın yapılacağı sahnenin dekoru da titizlikle hazırlanarak
TOFAŞ’ın çalışma hayatını birebir yansıtması sağlandı. Sahnede oyun sergilenirken
çalışanlarda, “bu bizim çalışma hayatımız” düşüncesinin oluşması sağlandı.
Şirket İçi
14 | S a y f a
Gövde biriminde yapılan uygulamalar sonrası güvensiz davranışlarda %92 ve iş kazalarında
ise %65 gibi bir belirgin düşüş görüldü. Uygulama TOFAŞ için son derece kritik olan ve rutin
olmayan işleri yapan bakım ve lojistik birimleri, daha sonra ise diğer tüm birimleri kapsayacak
şekilde yaygınlaştırıldı.
Yaygınlık sürecinde her birimin çalışma alanı ve yaşamına özgü ayrı ayrı senaryolar geliştirildi.
Sonuç olarak, Nisan 2010-Ekim 2011 tarihleri arasında fabrikamızda çalışan tüm Mavi Yaka ve
bu çalışanlarımızı yöneten ilgili diğer Beyaz Yaka personelimiz ile birlikte toplam 7850 kişi
süreçten geçirildi.
Diğer iş güvenliği uygulamalarının da desteği ile çalışanların iş güvenliği farkındalığının
artması, yüzde yüze yakın oranda kişisel koruyucu malzeme kullanma alışkanlığı edinmesi,
güvensiz davranışlardan kaçınarak çalışma arkadaşlarını da uyarması ile iş kazalarının
azalmasına ve iş güvenliği kültürünün güçlenmesine katkı sağlamıştır.

Uygulamanın endüstriyel alanda başarılı olması ve Tofaş'ta elde edilen olumlu sonuçlar
sonrası Oyak-Renault, Bosch, MAN, Coşkunöz, Erdemir, Denizli Çimento, Çanakkale Seramik,
DHL, 3M, Koza Altın, Roketsan, Beltan Vibro, Polisan, Akzo Nobel, BPO, YDS, Komponenta,
Cimpor Yıbitas, vb.fabrikalar tarafından uygulanmaya başlanmıştır.
Forum Tiyatro Uygulamasından bir örneği Forum Tiyatro.wmv videosunda bulabilirsiniz.

3.4. İş Güvenliği Simülasyon Eğitim Alanı

Etkinlikte, çalışma alanındaki risklerin kurulan ekipmanlar ve simüle edilmiş istasyonlar
yardımı ile çalışanlara gösterilmesi ve bu yöntemle eğitilmeleri amaçlanır.

Çalışanlar her atölyeye özgü tasarlanan bu eğitim alanlarında, olası tehlikeleri ve bunlara
karşı neler yapılması gerektiğini öğrenmiş olurlar. Her gün vardiya başı kontrollerinde neleri
kontrol etmeleri gerektiği de vurgulanır.

Ayrıca kişisel koruyucuların önemini vurgulayan farklı simülasyonlar da bulunmaktadır.

Kişisel koruyucular kullanılmazsa ya da iş güvenliği kurallarına uyulmazsa, çalışanları ne tür
tehlikelerin beklediği uygulamalı olarak gösterilir.

Çalışanlar, özel olarak oluşturulan güvensiz çalışma alanı istasyonunda beyin fırtınası yaparak
uygunsuzlukları ve getireceği riskleri tespit etmeye çalışırlar. Sonrasında bu uygunsuzluklara
ne gibi çözümler bulunabileceğini aralarında tartışırlar. Bu uygulama ile katılımcıların tehlike
öngörü yetkinlikleri de arttırılmış olur.

Eğitimler, etki sürekliliği açısından yıllık olarak tekrarlanmaktadır. Bu uygulama, iş güvenliği

kültürünün gelişmesine ve sürdürülebilirliğinin sağlanmasına katkıda bulunmaktadır.

Araştırmalara göre öğrenmenin en iyi yolu eğitim vermektir. Bu nedenle burada bahsedilen
eğitimler, zaman içinde çalışanların Beyaz Yakalı Liderleri tarafından verilmeye başlanmıştır.

Şirket İçi
15 | S a y f a
Böylece, iş güvenliği kültürü sahada çalışan ilk amirler tarafından da daha iyi özümsenmiş ve
öğrenilmiş olmaktadır.

Gövde, Montaj, Boya ve Pres Üretim Birimlerimize özgü İş Güvenliği Simülasyon Eğitim
Alanları bulunmaktadır. Montaj Birimi eğitim alanımıza ait video görüntüleri izlendiğinde söz
konusu eğitim daha iyi anlaşılabilecektir.(Simülasyon Eğitim Alanı.wmv)

Resim 3.3 İş Güvenliği Simülasyon Eğitim Alanı’ndan Fotoğraflar

Şirket İçi
16 | S a y f a
SONÜÇLAR
Heinrich Piramidi

Kazalanma Frekansları*

% -96,3
% -97,5

Kayıp Günlü Kaza Frekansı İlkyardımlı Kaza Frekansı

*Kaza Frekansları FIAT standardı gereği aşağıdaki formüle göre hesaplanmıştır.

Şirket İçi
17 | S a y f a
Çalışma Ortamı Uygunsuzluk Adetleri (2009-2012 Temmuz)

Güvensiz Davranış Adetleri(2009-2012 Temmuz)

Şirket İçi
18 | S a y f a