Professional Documents
Culture Documents
Mert Uzun
Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü,34349 Beşiktaş/İstanbul
Tel: 0212 383 31 08
mertuzunn@gmail.com
1T 1T
Serhat Yaman
Gayrettepe Mahallesi Yıldız Posta Caddesi No:18/B Beşiktaş-İstanbul
Tel: 0212 347 26 22
srhtymn@outlook.com
1T 1T
Öz
Sayısı her geçen gün artan yüksek katlı bina inşaatlarında uygulanan toplu koruma
önlemlerinin başında güvenlik ağları gelmektedir. Hemen hemen tüm inşaat
projelerinde yüksekten malzeme ve insan düşme riskini en aza indirmek için kullanılan
güvenlik ağları, Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’nce de zorunlu
tutulmaktadır. İlgili yönetmeliğin “yüksekte çalışma” başlıklı bölümünde, yüksekte
yapılan çalışmalarda önceliğin güvenli korkuluklar, düşme önleyici platformlar, bariyer
ve kapaklar, çalışma iskeleleri, hava yastıkları veya güvenlik ağları gibi toplu koruma
tedbirlerine verileceği belirtilmektedir. Yine aynı yönetmelikte toplu koruma önlemi
olarak kullanılacak güvenlik ağlarının malzeme özelliklerinin, deney metotları ile
bağlantı ve kurulum şartlarının TS EN 1263-1 ve 1263-2 standartlarına uygun olması
gerektiği vurgulanmaktadır.
Bu çalışma, yapı iş kolunda ölümle sonuçlanan iş kazaları arasında en büyük paya sahip
olan yüksekten düşme ve yüksekten malzeme düşme risklerinin kontrol altında
tutulması için kullanılan güvenlik ağlarının TS EN 1263-1 ve 1263-2 standartlarınca
incelenmesi amaçlamaktadır. Çalışmada, ilgili standartların ülkemiz yapı iş kolunda
takip edilen iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uyum ve uyumsuzlukları da incelenmiş
ve çalışmanın bir çıktısı olarak, yapılan saha gözlemlerine dayanarak inşaat projelerinde
kullanılan güvenlik ağlarının bahsi geçen standartlara uygunluğunun kontrol
edilebilmesi için bir çeşitli öneriler sunulmuştur.
Giriş
Güvenlik ağları özellikle yüksekten malzeme ve insan düşmesi riskini önlemeye yönelik
olarak yapı iş kolunun olmazsa olmaz parçalarından birisi haline gelmiş durumdadır.
Birkaç yıl öncesine kadar büyük şehirlerde, merkezi konumda bulunan projelerde göze
çarpan güvenlik ağları, gün geçtikçe daha yaygın hale gelmektedir.
2011 yılı verilerine göre toplam istihdamdaki payı %7 mertebelerinde olan sektörün
ölümlü iş kazalarındaki payı ise %33,5 mertebelerindedir.(Gürcanlı, 2013) Toplam
istihdamdaki payının neredeyse beş katı olan bu rakam, inşaat sektöründeki vahim
tabloyu gözler önüne sermektedir. 1968-2004 yılları arasında inşaat sektöründe en fazla
karşılaşılan kaza tipleri incelendiğinde, ölümle sonuçlanan kazaların %53,4’ ünün
“insan düşmesi ve malzeme düşmesi” şeklinde gerçekleştiği görülmektedir (Tablo 1)
(Gürcanlı, 2006). Sektörde gerçekleşen kazaların neredeyse yarısını oluşturan bu kaza
tiplerinin, projeye uygun güvenlik ağlarının doğru kullanımı ile büyük oranda
azaltılabileceği düşünülmektedir.
Projenin henüz hazırlık aşamasındayken hangi mahalde hangi tip güvenlik ağının
kullanılacağı belirlenmelidir. Güvenlik ağlarının nem, UV ışınları, açık alev vb.
etkenlerden kolaylıkla etkilendikleri bilinmektedir. Sistemlerin kullanılacağı mahallerde
hangi tip çalışmalar gerçekleştirileceği ve bu çalışmaların sıralamasının önceden iyi
belirlenmesi gerekmektedir.
Güvenlik ağları ile ilgili sektörde yaşanan bir diğer sorun ise, bu sistemlerin şantiyelerin
oldukça dinamik olan yapısına entegre edilememesidir. Güvenlik ağlarının TS EN
1263-2 standardınca belirtilen konumlandırılma şartlarına uygun olmayacak şekilde,
yükselen binaların imalat seviyelerinin oldukça altında bırakıldığı bilinmektedir. Ağlar
şantiyelerde beton programlarına entegre edilmeli ve görevleri sadece güvenlik
İpler
TS 1263-1’ de, ipler kullanım amacına bağlı olarak; kenar ipi, bağlama ipi ve
birleştirme ipi olmak üzere üç sınıfa ayrılmaktadır. “Kenar ipleri” ağları çepeçevre
sarmakta olup, güvenlik ağının yüke maruz kalması durumunda oluşan etkiyi homojen
olarak dağıtan ve nihai yükü karşılayan bileşenlerdir. “Bağlama ipleri”, ağlar ile kanca
noktaları arasındaki bağlantıyı sağlamakta iken “birleştirme ipleri” de birden fazla ağın
birleştirilmesinde kullanılmaktadırlar. Standartlarda, ağların destek yapı veya birbirleri
arasında sağlanacak bağlantıları için sadece iplerden bahsedilmekte iken, sektörde bu
işlemler için çoğunlukla alaşım veya çelikten imal edilmiş kanca vb. malzemeler
kullanılmaktadır.
Ağlar
asgari enerjiye (E A ve E B ) göre dört sınıfta incelenirler. Şekil 1’ de kare desenli (Q) ve
R R R R
Q ve D göz desenli ağların piyasada hangisinin tercih edileceğini genelde kenar ipi
kullanımı gerekliliği belirlemektedir. Kenar ipi kullanımının standartta zorunlu
tutulduğu S ve V tipi güvenlik ağlarında genellikle D göz desenli ağlar kullanılmaktadır.
Tablo 2’ de, ağların yüke maruz kalmaları durumunda asgari enerji sönümleme
kapasiteleri(E A ) ve azami ağ gözü büyüklüğüne (I M ) göre ağların sınıflandırılması yer
R R R R
almaktadır.
Sınıf B1 : E A = 4,4 kj I M = 60 mm
R R R R
Güvenlik Ağları
Güvenlik ağları TS 1263-1’ de, bir kenar (sınır) ipi veya diğer destekleme elemanları ile
veya bunların birleşimi ile desteklenen, yüksekten düşen kişileri yakalamak için
tasarımlanmış sistem olarak betimlenmektedir. Güvenlik ağları konumlandırılma
şekilleri ve desteklenme çeşitlerine göre dört sınıfa ayrılmaktadırlar. Tablo 3’ te bu
sınıflar görülebilmektedir.
S tipi güvenlik ağları, projenin mimari yapısına bağlı olarak geniş galeri boşluklarında
kullanılmakla birlikte asansör, mekanik, elektrik vb. küçük boyutlu boşluklarda daha
sıklıkla kullanılmaktadır. S tipi güvenlik ağlarının standartlarda belirtilen en
karakteristik özelliği bir kenar ipine sahip olmasının gerekliliğidir (Şekil 2). Bir S tipi
güvenlik ağının ilgili standartlar kapsamına girebilmesi için alanının en az 35 m 2 ve P P R
değerlerden ufak olan küçük S tipi güvenlik ağlarının uygulanabilir olduğu yerlerde
kurulum ve güvenlik esasları ulusal düzenlemelere göre belirlenir (TS 1263-2, 2005).
Burada belirtilmelidir ki ülkemizde küçük S tipi güvenlik ağları için herhangi bir ulusal
düzenleme bulunmamaktadır. Bu durum, sektörde küçük boyutlu boşlukları korumak
için çoklukla kullanılmakta olan bu tarz güvenlik ağlarının üretim, montaj ve deney
aşamalarında kontrolsüzlüğe yol açmış bulunmaktadır.
S tipi güvenlik ağlarının bağlantıları, yapı ile arasındaki boşluklar 100 mm’yi
aşmayacak şekilde gerçekleştirilmelidir. Ağlar bindirmeli olarak yerleştirildiği zaman
asgari bindirme uzunluğu 2 metre olmalıdır (TS 1263-2, 2005).
S tipi güvenlik ağları, bağlama ipleriyle karakteristik yükünü taşıyabilecek özellikteki
kanca noktalarına bağlanmalıdır. Kanca noktaları arasındaki mesafe 2,5 metreden az
olmalıdır.
T tipi güvenlik ağları, dış cephelerde konsol sistem olarak koruma sağlamaktadır.
Ağların yapı sınırı ile karşı cephesindeki destekleri, kullanılan çelik vb. yapı malzemesi
ile verilmekte olup, kenar kısımlarda ise bu destek duruma göre birleştirme ipi veya
kenar ipleriyle sağlanmalıdır. T tipi güvenlik ağları bindirmeli olarak yerleştirildiği
zaman asgari bindirme uzunluğu 0,75 metre olmalıdır (TS 1263-2, 2005). İnşaatlarda
kullanılan tipik T tipi güvenlik ağlarının yapısal tasarımı Şekil 3’ te görülebilir.
V tipi güvenlik ağları günümüzde modern ve prestijli projelerde tercih edilmekte olan
panel tipi kapama sistemlerine yakın performans sergilemektedirler.
TS 1263-2, U tipi güvenlik ağlarına ait konumlandırma sınırları için, EN 13374 – Kenar
Koruma (Korkuluk) Sistemleriyle ilgili standarda bakılmasını belirtmektedir. Türkiye’
de kabul edilmiş haliyle TS EN 13374’ e kısaca bakıldığında; geçici kenar koruma
sistemlerinde ara korkuluk yerine “ara koruma (ağ, çit, vb.)” sistemi kullanılabileceği
hususu görülmektedir. U tipi güvenlik ağları düşey kullanım için tasarlanmışlardır ve
bir destek yapısına bağlanarak kullanılırlar (Şekil 5).
Şekil 6 0-20° derece arasında eğimi olan çalışma alanındaki izin verilen düşme
yüksekliği ve buna bağlı olarak gerekli yakalama genişlikleri (TS 1263-2, 2005).
mesafedir
düşme yüksekliğinin 7 m olması anlamına gelir.
Eğimi 20 °’ den fazla olan çalışma yüzeyleri için ise Şekil 7’ de verilen sınır değerler
dikkate alınır. Tablo 5’ te ise ise izin verilen düşme yüksekliklerine bağlı olarak
yakalama genişliği sınır değerleri verilmiştir.
Şekil 7 20°’ den daha fazla eğimi olan çalışma alanındaki izin verilen düşme
yükseklikleri ve buna bağlı olarak gerekli yakalama genişlikleri (TS 1263-2, 2005).
Tablo 5 İzin verilen düşme yükseklikleri ve buna bağlı olarak gerekli yakalama
genişlikleri (TS 1263-2, 2005).
Düşme yüksekliği, He ≤ 1,0 m ≤ 3,0 m ≤ 6,0 m
Sonuç ve Öneriler
Güvenlik ağlarının, düşme eylemi başladıktan sonra devreye girdiği unutulmamalı ve
dolayısıyla “ikincil düşme koruma sistemi” veya “düşme tutucu sistemler” olarak tercih
edilmelidirler. Ağlara insan ve malzeme düşmemesi adına diğer toplu koruma
önlemlerine başvurulmalı ve alınan her önleme rağmen ortaya çıkabilecek aksi durumlar
için güvenlik ağları “yedek önlem” statüsünde daima hazır bulundurulmalıdır. Sektörde
bu başlıktaki bilgi eksikliğinin giderilmesi için daha fazla uygulama çalışması ve yazılı
çalışma hayata geçmelidir.
Kaynaklar
Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği, (2013) 05/10/2013 tarihli ve 28786
sayılı Resmi Gazete http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/10/20131005-2.htm ,
1TU U1T