Bildiriler Kitabı

İnşaatlarda Kullanılan Güvenlik Korkuluklarının

Mevzuat ve TS Normlarına Göre İncelenmesi

Mert Uzun
Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü,34349 Beşiktaş/İstanbul
Tel: 0212 383 31 08
mertuzunn@gmail.com
1T 1T

Serhat Yaman
Gayrettepe Mahallesi Yıldız Posta Caddesi No:18/B Beşiktaş-İstanbul
Tel: 0212 347 26 22
srhtymn@outlook.com
1T 1T

Öz
Modern iş sağlığı ve güvenliği yaklaşımında iş kazalarının önlenebilmesi için birincil
öncelik toplu koruma önlemelerinin alınmasıdır. Ne var ki ülkemiz yapı iş kolunda ağır
yaralanma ve ölümle sonuçlanan kaza tipleri arasında üst sıralarda olan yüksekten insan
ve malzeme düşmesi şeklindeki kaza tiplerinin kök nedenleri genellikle toplu koruma
önlemlerinin alınmaması olarak kayıtlara geçmektedir. Hemen hemen tüm inşaat
projelerinde güvenlik korkuluklarındaki teknik yetersizlikler de yüksekten düşme ile
sonuçlanan iş kazalarında önemli bir etkiye sahiptir. İnşaatlarda kullanılan geçici
korkuluklar her ne kadar en sık tercih edilen toplu koruma önlemi olarak göze çarpsa da
korkulukların teknik yeterlilikleri konusunda sektörde büyük bir bilgi eksikliği
bulunmaktadır.

İnşaat projelerinde özellikle yüksekte çalışmalarda geçici korkulukların kullanımı Yapı

İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’nce de zorunlu tutulmaktadır. İlgili
yönetmeliğin “yüksekte çalışma” başlıklı bölümünde önceliğin güvenli korkuluklar,
düşme önleyici platformlar, bariyer ve kapaklar, çalışma iskeleleri, hava yastıkları veya
güvenlik ağları gibi toplu koruma tedbirlerine verileceği belirtilmekle beraber
kullanılacak korkuluklarla ilgili bir dizi teknik kriter de belirtilmektedir. Bu çalışma,
ülkemizde yapı iş kolunda kullanılan ve mevzuatta tarifi yapılan korkulukların,
uluslararası korkuluk standardı olan TS 13374 teknik doneleri çerçevesinde
incelenmesini ve bu inceleme sonucunda ilgili standart hakkında bilgi verilmesini,
standartla ülkemiz mevzuatındaki uyumsuzlukların teknik karşılaştırmasının yapılarak
geliştirici önerilerin sunulmasını amaçlamaktadır.

Anahtar Sözcükler: Korkuluk, Yüksekten Düşme, Malzeme Düşmesi, Kaza Önleme

Yöntemleri, İş Güvenliği

TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası 187

5. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu

Giriş

Ülkemizde son yıllarda üzerine daha fazla çalışma yapılsa da halen “yükseklik” ve
“yüksekte çalışma” yapı iş kolunda önemi tam anlaşılabilmiş başlıklar değildir. Bu
çalışmanın girişinde bu nedenle geçici korkuluk sistemlerinin, yapı iş kolunda
çalışanların ve malzemelerin yüksekten düşme riskine yönelik alınacak bir toplu koruma
önlemi olması nedeniyle “yükseklik” kavramı tekrar gündeme alınacaktır.

Yapı iş kolu ile ilgili en sık bilinen yanlışlardan biri yükseklik kavramı ve yüksekte
çalışmanın 3 metre ile ilişkilendirilmesidir. Bu ilişkilendirmenin temel nedeni 6331
sayılı Kanun ile yürürlükten kalkan, “Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği
Tüzüğü” 13. Maddesinde tarif edilen “Yüksekliği tabandan itibaren 3 metreden daha
fazla olan ve düşme veya kayma tehlikesi bulunan yerlerde çalışanlara güvenlik kemeri
verilmesi” zorunluluğundan bahsedilmesidir.(6331 sayılı İş Sağlığı ve İş Güvenliği
Kanunu, 2002),(Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü, 1974)

Bu tanımın sektörde uzun yıllar boyunca yerleşiklik kazanmış olması dolayısıyla,

modern yaklaşımların tanımlamaları ile sektördeki alışkanlıkların çatışmasına neden
olmaktadır. Oysa ki geçmiş dönemlerde yükseklikle ilgili bir mesafe tanımı yapılırken,
“yüksekliğin” kendisi ve “yüksekte çalışma” kavramı tanımlanmıyordu.

Ülkemizdekine benzer olarak Amerika Birleşik Devletleri’ nde 1.2 metre üzerindeki
çalışmalar yüksekte çalışma olarak kabul edilirken, Avrupa Birliği’ ne bağlı ülkelerin
birçoğunda bu değer 1.8 metre olarak kabul edilmektedir ve bu yüksekliklerin üzerinde
çalışanların kişisel koruyucu donanım kullanma zorunluluğu olduğu belirtilmektedir.
OSHA standartlarına göre ise, 1.8 metre üzerindeki yüksekliklerde yapılan çalışmalarda,
çalışanların korunması için tutarlı bir yüksekten düşmeyi önleyici sistem bulunması
gerekliliği belirtilmektedir. İngiliz (WAHR) standartlarına göre ise her türlü düşme
riskinin yaralanma tehlikesi içerdiği kabul edilmiş ve her türlü düşme riskine karşı
uygun önlemler alınması gerektiği belirtilmiştir (Peşan, 2011).

Son düzenlemelerle yürürlüğe giren Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği

Yönetmeliği’nde ise seviye farkı bulunan ve düşme sonucu yaralanma ihtimalinin
oluşabileceği her türlü alanda yapılan çalışmanın, yüksekte çalışma olarak kabul
edileceği belirtilmiştir. Böylelikle yapı iş kolunda “yükseklik” tanımı netleşmiştir.
Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’nde toplu koruma statüsünde anılan
korkuluk sistemlerinin, yapısal tasarım ve performanslarının ölçülebilmesi için
doğrudan herhangi başka bir standart veya teknik norma tabi tutulmaması not
edilmelidir. Bu hususla ilgili sadece Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği
Yönetmeliğinde tarifi yapılan ana korkuluk, ara korkuluk, topuk levhası ve bu bileşenler
arasında kalan açıklıkların ölçüleri ile ana korkuluğun herhangi bir yönden gelebilecek
bir yük karşısında mukavim olması gereken değerin “kilogram” cinsinden büyüklüğü
bulunmaktadır.

Ülkemiz korkuluklarında baz alınan bu değerlerden ana korkuluğun dayanıklı olması

gerektiği olarak belirtilen yük değerinin(125 kg), uygulamada tayini ve testi
karışıklıklara yol açmaktadır. İlgili yükün statik nitelikte mi yoksa bir çarpışma
sırasında mı uygulanacağı tartışmalıdır. Yine yük uygulandıktan sonra dikkat edilecek
husus olan “dayanıklılık” yeterliliğinin hangi kriterlere göre belirleneceği de bir
belirsizliktir.

188 TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası

 Bildiriler Kitabı

Yapı İş Kolunda Gerçekleşen İş Kazaları

Mahkeme bilirkişi dosyaları ve arşivlerde yapılan çalışmaların derlenmesi ile bir araya
getirilen 1968-1999 yılları arasındaki inşaat kazalarına ilişkin yapılan bir
değerlendirmede (Gürcanlı, 2013), ölümlü kazaların %42,9’unun, yaralanmalı kazaların
ise %32,9’unun “insan düşmesi” şeklinde gerçekleştiği görülmektedir:

Tablo 1. İnşaat sektöründe gerçekleşen iş kazaları (Gürcanlı, 2013).

Kaza Tipi Ölüm % Yaralanma %

İnsan Düşmesi 1028 42,9 934 32,9

Elektrik Çarpması 293 12,2 80 2,8
Malzeme Düşmesi 251 10,5 278 9,8
Yapı Makinasındaki Kazalar 206 8,6 97 3,4
Şantiye İçi Trafik Kazası 168 7 38 1,3
Yapı Kısmının Çökmesi 167 7 73 2,6
Kazı Kenarının Göçmesi 138 5,8 53 1,9
Diğer Tip Kazalar 85 3,5 74 2,6
Patlayıcı Madde Kullanımındaki Kazalar 50 2,1 82 2,9
Malzeme Sıçraması 10 0,4 211 7,4
Tezgah ve Makinaya Uzuv Kaptırma 1 0 604 21,3
Malzeme Altında Arasında Uzuv Sıkıştırma 1 0 200 7
El Aleti İle Ele Vurma 0 0 42 1,5
Sivri Uçlu Keskin Kenarlı Cisimle Yaralama 0 0 75 2,6
Toplam 2398 2841

Yukarıdaki tablo incelendiğinde kazaların neredeyse yarısını oluşturan, insan düşmesi

ve malzeme düşmesi şeklindeki iş kazalarında çoğu kez kök neden olan korkuluk
eksikliği vb. uygunsuzlukların olduğu söylenebilir. Ancak bu kazaların alt başlıkları ile
ilgili daha detaylı çalışmalar yapılması gerektiği de açıktır. Ne var ki sektörde korkuluk
ile ilgili uygunsuzlukların giderilmesi ile bu kazaların azaltılması mümkündür.

%10,5’lik oran ile ikinci sıraya sahip olan “malzeme düşmesi” şeklinde gerçekleşen iş
kazası tipinin de nispeten güvenli korkuluklar ile önlenebileceği düşünülmektedir.
Yüksekten düşme ile ilgili alınabilecek toplu koruma önlemleri “birincil & ikincil” veya
“düşme önleyici & düşme tutucu” olarak sınıflandırılacak olursa; korkuluk
sistemlerinin, “birincil” veya “düşme önleyici” toplu koruma önlemi statüsünde
anılması doğru olacaktır. Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’nde anılan
diğer bir toplu koruma önlemi ise güvenlik ağlarıdır. Bu noktada korkuluk sistemleri ile
güvenlik ağları arasında önemli bir ayrıma dikkat çekilmesi gerekmektedir: Korkuluk
sistemleri korumayı kaynağında sağlarken güvenlik ağları düşme başladıktan sonra
devreye girmektedir. Bu özelliği ile güvenlik ağlarının “ikincil” veya “düşme tutucu”
toplu koruma önlemi kategorisinde anılması daha doğru olacaktır.

Gerek korkuluk sistemleri gerekse güvenlik ağları benzer amaçlara hizmet etmekte
olup, bu sistemler de kendi içlerinde farklı sınıflara ayrılabilmektedir. Her biri farklı
yararlar ve sınırlamalar sağlayan bu sistemlerin seçiminde, projeye uygunluk kriteri
belirleyici rol oynamalıdır.

TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası 189

5. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu

Geçici Korkuluk Sistemleri Üzerine Yayınlanmış Uluslararası

Standartlar

Sektörde gerçekleşen iş kazaları kısmında değinildiği üzere, yapı işkolu iş kazalarının

neredeyse yarısını oluşturan yüksekten düşme kazalarının büyük bir bölümünün önüne
dayanıklı, işlevsel ve projeye özgün korkuluk kullanımı ile geçilebileceği
düşünülmektedir. Getirileri bu kadar fazla olacak bir önlemin ise sadece kısıtlı ulusal
mevzuat ibarelerine tabi tutulması yetersiz görülmektedir. Uluslararası mevzuatlar
incelendiğinde, bu konuyla ilgili birçok gelişmiş ülkede standartların yayınlandığı ve
kullanımda olduğu görülmektedir. Bu konuda yayınlanan en temel yönetmelik olarak
EN 13374, ülkemizde 18.12.2013 tarihinde Türk Standardı olarak kabul edilmiş ve TS
EN 13374 standart numarası ile yayımına karar verilmiştir. Ancak, gerek Yapı İşlerinde
İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği, gerekse İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve
Güvenlik Şartları Yönetmeliği’nde standarda atıfta bulunulmamakta ve bu standartta
belirtilen kriterlere uygunluk noktasında boşluklar ortaya çıkmaktadır.

İncelemeye alınan birkaç farklı ülkede yayımlanmış standartların çoğu korkuluklar için
geometrik ve mekanik gereklilikleri belirtmektedir. Bir korkuluğun amacı; korkuluğa
yaslanan bir kişiyi desteklemek veya yanında yürüyen bir kişiye el desteği sağlamak ve
korkuluğa doğru düşen veya ilerleyen bir kişiyi yakalamaktır. Bu amaç tüm
standartlarda ortaktır fakat, dayanım gereklilikleri standartlar arasında önemli derecede
değişiklikler göstermektedir (Alfonso and Nieves, 2010).

Avustralya Standardı AS 1657-1992, bir korkuluk dikmesinin yatayda herhangi bir

bölgeye uygulanacak 550 N’luk kuvvete dayanması gerektiğini belirtirken, dikmeler
arasında yer alan bileşenlerin yatayda ve dikeyde metre başına 330 N kuvvete
dayanabilecek şekilde tasarlanması gerektiğini belirtmektedir. OSHA tarafından 1998
yılında yayımlanan çalışmada ise, korkuluk sistemlerinin, üst kısımlarında yer alan
herhangi 5.1 cm’lik bir bölümüne içe veya dışa doğru uygulanacak 890 N’luk kuvvete
kayıpsız şekilde karşı koyması gerektiği belirtilmektedir (Alfonso and Nieves, 2010).

TS EN 13374 Standardında Geçici Korkuluk Sistemleri

İnşaatlarda kullanılan alışıldık korkuluk sistemleri, sektörün dinamik yapısı ve proje

bazlı çalışma prensibi nedeniyle mevcudiyetini devam ettirememekte ve geçici süreli
kullanılabilmektedirler. Yapı işkolunda kullanılan korkuluk sistemleri için baz alınacak
en geçerli normun, ürün ve bileşenlerinin özellikleri ile deney metotları açısından
değerlendirilmekte olan “TS EN 13374 Geçici Kenar Koruma Sistemleri – Mamul
Özellikleri, Deney Metotları” standardıdır.

Geçici korkuluk sistemleri yapı işlerinde; çatılardan, boşluk kenarlarından,

merdivenlerden ve diğer alanlardan daha düşük seviyelere öncelikli olarak personel ve
malzeme düşmelerini önlemek için kullanılır (TS EN 13374, 2013). Personel
düşmelerini önlemede tüm korkuluk bileşenleri entegre şekilde görev alırken, özellikle
ufak çaplı malzemelerin düşmesinde topuk levhasının birincil önleyici faktör olduğu
belirtilmiştir.

190 TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası

 Bildiriler Kitabı

Geçici korkuluk ana bileşenlerinin genel gerekliliklerinin görsellerle destekli şekilde

tarifi yapılmakla birlikte, korkuluklar üç sınıfta incelenmektedir (Şekil 1). Her sınıf için
temel gereklilikler ile deney metotları tarif edilmektedir.

1. Levha/tabaka sıkıştırmalı sistem

2. Zemine sabitlemeli sistem
3. Denge ağırlıklı sistem
4. Kiriş üstü kenetlemeli flanşlı sistem
5. Kolona kenetli sistem – tabaka ve
düz/hafif eğimli çatılarda
6. Kiriş altı kenetlemeli flanşlı sistem
7. Kolona kenetli sistem – eğimli
çatıda
8. Çit sistemi
9. Geçici yapıda korkuluk
10. Geçici yapı (bu standartta tanımlı
değil)

Şekil 1 Farklı tipte geçici korkulukların şematik gösterimi (TS EN 13374, 2013).

Temel Gereklilikler
TS EN 13374’e göre bir korkuluk sistemi; ana korkuluk, ara korkuluk ve topuk levhası
ya da ara koruma(çit, ağ vb.) ve topuk levhası sistemlerinden birisini içermelidir. Ana
korkuluk ve topuk levhası temel gereklilik olarak belirtilirken, bu ikisinin arasında
kalan açıklıktaki temel gereklilik unsuru için, ara korkuluk veya ara koruma(parmaklık,
çit, güvenlik ağı vb.) sistemlerinden herhangi birisinin tercih edilebileceği
belirtilmektedir.

Ara koruma sistemi olarak kullanılabilecek ağlar TS EN 1263-1 standardı gereklilikleri

ile uyumlu olmalıdır. Ağ sabitlemeleri, korkuluk sınıflarının TS EN 13374 standardında
yer alan korkuluk sınıfları yükleme gereklerini karşılamalıdır. Ağlar gevşekliği
önleyecek şekilde gerilmelidir.

Ana Korkuluk

Ana korkuluğun herhangi bir en üst noktası ile çalışma yüzeyi arasındaki dik mesafe en
az 1000 mm olmalıdır. Ana korkuluklar sürekli olmalıdır ve herhangi bir yatay boşluk
120 mm’ den az olmalıdır.

TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası 191

5. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu

Topuk Levhası

Topuk levhasının herhangi bir en üst noktası ile çalışma yüzeyi arasındaki dik mesafe
en az 150 mm olmalıdır. Topuk levhaları, çalışma yüzeyi ile arasında boşlukları
önleyecek şekilde dizayn edilmelidir. Boşluk varsa bile, 20 mm çaplı bir kürenin
geçemeyeceği boyutta olmalıdır.

Ara Koruma Sistemi Veya Ara Korkuluk

TS EN 13374 standardında yer alan korkuluk sistemi ve bileşenlerinin ölçüleri, Yapı

İşlerinde İş sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği Ek-4 (A) Yüksekte Çalışma başlığının 6.
maddesinde tanımlanan değerler ile örtüşmekle beraber, standarttaki değerlerin daha
detaylı verildiği görülmektedir (Şekil 2).

Şekil 2 Korkuluk bileşenlerinin yükseklik ve boşluk ölçüleri (TS EN 13374, 2013).

Korkuluk Sistemlerinin Sınıflandırılması

TS EN 13374 standardı kapsamında yer alan geçici korkuluk sistemleri; Sınıf A, Sınıf B
ve Sınıf C olmak üzere üç ayrı sınıfta incelenmektedir:

Sınıf A

Sınıf A koruması sadece statik yüklemelerde direnç sağlar:

• Korumaya dayanmış veya korumanın yanında yürüyen bir insana destek
sağlama ve,
• Korumaya doğru yürüyen veya düşen bir insanı topluca durdurma
Sınıf A, 10°’den küçük açılarda kullanılmalıdır (Şekil 3). Korkuluk sisteminin
kendisinin dikeyden çalışma yüzeyine doğru eğimi ise 15°’den fazla olmamalıdır. Eğer
bir ara korkuluk varsa, boşluklar, 470 mm çaplı bir küre geçemeyecek şekilde
boyutlandırılmalıdır. Eğer bir ara korkuluk yoksa veya sürekli değilse, korkuluk sistemi,
250 mm çaplı bir küre içinden geçemeyecek şekilde ölçülendirilmelidir(ara koruma
sistemi) (TS EN 13374, 2013).

192 TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası

 Bildiriler Kitabı

: düşme yüksekliği

çalışma yüzeyinin
yatayla yaptığı açı
Şekil 3 Farklı açı ve düşme yüksekliklerinde korkuluk sınıflarının kullanımı (TS EN
13374, 2013).

Sınıf B

Sınıf B koruma sadece statik yüklemelerde ve düşük dinamik etkilerde direnç sağlar:
• Korumaya dayanmış veya korumanın yanında yürüyen bir insana destek
sağlama; ve
• Korumaya doğru yürüyen veya düşen bir insanı topluca durdurma;
• Eğimli bir yüzeyden yuvarlanan veya düşen bir insanı topluca durdurma (TS EN
13374, 2013).
Sınıf B geçici; 30°’den küçük açılarda düşme yüksekliği sınırlaması olmaksızın veya
60°’den küçük açılarda, iki metreden az düşme yüksekliklerinde kullanılabilir (Şekil 3).
Sınıf B korkuluk sistemlerinin eğimleri dikeyden çalışma yüzeyine doğru 15 dereceden
fazla sapmamalıdır. Sınıf B korkuluk sistemi, üzerindeki herhangi bir boşluktan 250
mm çaplı bir küre geçemeyecek şekilde ölçülendirilmelidir (TS EN 13374, 2013).

Sınıf C

Sınıf C koruma, dik eğimli bir yüzeyden kayan personelin düşmesini önlemek üzere
güvenlik gerekliliklerine bağlanmış, yüksek dinamik kuvvetlere direnç sağlar:
• Dik eğimli bir yüzeyden kayan veya devrilen insanı topluca durdurma (TS EN
13374, 2013).
30° ile 45° arasındaki açılarda düşme yüksekliği sınırlaması olmaksızın veya 45° ile 60°
arasındaki açılarda beş metreden az düşme yüksekliklerinde kullanılabilir. Eğer açı 45°
ve 60° den büyükse ve düşme yüksekliği de 5m. den fazla ise, geçici korkuluklar
standart kapsamında koruma için uygun değildir. Bu tarz durumlarda, korkuluk
sistemleri çalışma alanına daha fazla yaklaştırılıp düşme yüksekliği düşürülmeli veya
örneğin her 2m. veya her 5m. de bir korkuluk sistemi yapılmalıdır. Sınıf C korkuluk
sistemi, üzerindeki herhangi bir boşluktan 100 mm çaplı bir küre geçemeyecek şekilde

TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası 193

5. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu

ölçülendirilmelidir. Sistemin eğimi Şekil 6’ da yer alan AC ve BC doğruları arasında

olmalıdır. (TS EN 13374, 2013).

Geçici Korkuluk Sınıflarına Özgün Statik Ve Dinamik Tasarım

Gereklilikleri
Sınıf A’da dinamik yükleme gerekliliği yoktur. Standartta verilen ve bu çalışmanın
devamında bahsedilecek olan statik yüklemeleri karşılaması yeterli olacaktır.
Sınıf B’de statik yükleme gereklerini karşılayacak şekilde tasarlanmalıdır. Statik
yükleme gereklerinin yanı sıra, çalışma yüzeyinin 200 mm üzerine kadar olan ve
korkuluk boyunca devam eden herhangi bir bölgede 1100 J’luk bir kinetik enerjiyi
emebilecek kapasitede olmalıdır. Daha yüksekteki parçalarda ise 500 J enerjiyi
emmelidir.

Sınıf C’ de statik yükleme gerekliliği yoktur. Sınıf C, çalışma yüzeyinin 200 mm

üzerine kadar olan ve korkuluk boyunca devam eden herhangi bir bölgede 2200 J’ luk
bir kinetik enerjiyi emebilecek kapasitede olmalıdır. Daha yüksekte ki parçalarda ise
500 J enerjiyi emmelidir (TS EN 13374, 2013).

Standartta verilen dinamik tasarım gerekliliklerine günlük çalışma hayatından örnekler

verilecek olursa:

• Sınıf B ve C korkuluk sistemlerinin, sistemin yerden 100 cm. yüksekliğindeki

bir bölgesine 70 kg’ lık bir insanın 4,32 km/sa hızla çarpması durumunda veya,
• 30° eğimli bir çatıya sabitlenen Sınıf B korkuluk sisteminin, sistemin yerden 15
cm. yüksekliğindeki herhangi bir bölgesine 10 kg’ lık bir membran rulosunun 53
km/sa hızla çarpması durumunda veya,
• Sınıf C korkuluk sisteminin, sistemin yerden 19 cm. yüksekliğindeki herhangi
bir bölgesine, patlayan bir basınçlı kabın 0,8 gr. ağırlığındaki manometresinin
266 km/sa hızla çarpması durumunda, darbeyi emebilecek kapasitede olması
anlamına gelmektedir.

Yukarıda yer alan örneklendirmeler için tüm sürtünmeler ihmal edilmiştir.

Tartışma
Ülkemiz inşaat sektöründe uzun yıllar boyunca güvenli korkuluk sistemleri ne yazık ki
kullanılmamıştır. Sektörde alışılmış-sıradan korkuluk tipleri, beton imalatından hemen
önce kalıp malzemesi içerisine yerleştirilen dikey demir donatılarla oluşturulan, çoğu
kez yatay elemanları da ince demir donatı elemanlarından oluşan ve demir donatıların
birbirlerine bağ telleri ile bağlandığı tipteki korkuluklardır. Bu korkulukların çeşitli
renklerdeki ikaz bantları ile kapatılması ile tamamlanan “korkuluk sistemlerine” hemen
hemen tüm inşaatlarda rastlamak mümkündür. Herhangi bir dayanım yükü hesabı
bulunmayan, imalatı ve kullanımı dolayısıyla kendisinin de başlı başına riskler teşkil
ettiği bu korkuluk sistemlerinin düzenlenen yeni mevzuattaki tariflere uygun olarak
değiştirilmesi gerektiği açıktır.

194 TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası

 Bildiriler Kitabı

Çalışmada değinildiği üzere, ulusal mevzuatta korkuluklar ile ilgili kısıtlı tanımlamalar
yapılmaktadır. “Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’nde” korkuluk
dayanımıyla ilgili tek tarifleme, ana korkuluğa herhangi bir yönden gelebilecek 125
kilogramlık yüke dayanıklılık şeklindedir. Ulusal bir standart olan ve yine aynı
yönetmeliğe göre kriterlerine uyulması zorunlu olan TS 13374’te bu hususların daha
detaylı ve farklı birimlerle açıklanması uygulamada çelişkiye düşülmesine neden
olmaktadır.

Koruma amaçlı kullanılan bir ekipmana, korunması öngörülen nesnenin çarpması veya
teması esnasında öngörülen dayanım değerinin ilgili yönetmelikte “kilogram” cinsinden
belirtilmesi uygulamada karışıklıklara yol açmaktadır. İki cismin birbiri ile herhangi bir
yolla temas kurması veya etkileşime geçmesi sırasında ve hemen sonrasındaki
davranışlarını etkileyen birçok farklı etken bulunmaktadır ve bu denklemi «kilogram»
cinsinden sınır değerler ile çözmek mümkün gözükmemektedir.

Geçici korkuluklar inşaatlarda gerek statik gerekse dinamik etkilere maruz kalmaktadır.
Statik yüklemelerde eylemin etkisini; Newton, kg-f, vb. kuvvet birimleriyle belirtmek
daha doğru olacak iken, dinamik yüklemelerde ise joule vb. enerji birimleri kullanılması
yerinde olacaktır.

Yapı işlerinde henüz proje hazırlık aşamasında oluşturulması gereken sağlık güvenlik
planının projeye özgün oluşturulması ve bu plan içerisinde yüksekten düşme tehlikesine
yönelik bir alt plan oluşturulması etkin bir faaliyet yürütülmesi için önem arz
etmektedir. Bu planda yer alacak korkuluk sistemlerinin özellikleri ise projenin mimari
yapısına, üretim şekline ve diğer faktörlere(mevzuat vb.) uygun olacak şekilde tercih
edilmesi gerekmektedir.

Kaynaklar
6331 sayılı İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kanunu, 2002

Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü, 1974

Alfonso, C. E. and Nieves, G. G. M. (2010) Study of Temporary Edge Protection

Systems using different standards. XXXVII IAHS World Congress on Housing,
October 26-29, 2010, Santander, Spain.

Gürcanlı, G. E. (2011) İnşaatlarda Tasarım Yoluyla İş Güvenliği. Türkiye Mühendislik

Haberleri (IMO Yayını), No. 469, 05/2011, s. 56-68.

Gürcanlı, G. E. (2013) İnşaat Sektöründe Gerçekleşen Ölüm ve Yaralanmaların Analizi.

Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, Yayım Tarihi: Nisan-Mayıs-Haziran 2013.

Peşan, S. (2011) Yapı İşlerinde Yüksekten Düşmeyi Önleme Sistemleri. Çalışma ve

Sosyal Güvenlik Bakanlığı, İş Teftiş Kurulu Başkanlığı, İş Müfettişi Yardımcılığı
Etüdü, Ankara.

EFCA ve ACE, (2006) Designing for Safety in Construction. Taking account of the
“general principles of prevention” Guidelines.

TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası 195

5. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu

National Accelerator Laboratory. (2013) Chapter 45: Fall Protection http://www- 1T

group.slac.stanford.edu/esh/eshmanual/references/fallReqFall.pdf
1TErişim Tarihi:
31.07.2015.

Türk Standardı, TS EN 1263-1, 2004.

Türk Standardı, TS EN 13374, 2013.

Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği, (2013) 05/10/2013 tarihli ve 28786

sayılı Resmi Gazete http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/10/20131005-2.htm ,
1T 1T

Erişim Tarihi: 09.06.2015.

196 TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası