‫کتاب پيژندنه‬

‫بانکي تصدي‬ ‫د کتاب نوم ‪:‬‬

‫بانکداري‬ ‫ ‬ ‫څانګه‪:‬‬
‫عبدالغفور امینی‬ ‫ ‬ ‫مولف‪:‬‬
‫قاری محمد حلیم‬ ‫ ‬ ‫ژباړن‪:‬‬
‫د څار کمېټه‪:‬‬
‫ •محمد آصف ننګ د تخنیکي او مسلکي زده کړو معین‬
‫ •دیپلوم انجنیر عبدالله کوزايب د تعلیمي نصاب رییس‬
‫ •محمد ارشف وحدت په تعلیمي نصاب کې د معینیت د مقام سالکار‬
‫د تصحیح کمېټه‪:‬‬
‫ •محمد احسان احسان‬
‫ •عبداملتین حمیدی‬
‫محمد جان علیرضایي‬ ‫د ګرافیک او ډیزاین څانګې مسئول ‪ :‬‬
‫محمد سلیم خان‬ ‫ ‬ ‫ګرافیک او ډیزاین‪:‬‬
‫‪ ۱۳۹2‬ملریز کال‬ ‫ ‬ ‫چاپ کال‪:‬‬
‫‪3000‬‬ ‫ ‬ ‫تیراژ‪:‬‬
‫لومړی‬ ‫چاپ ځل‪ :‬‬
‫‪www.dmtvet.gov.af‬‬ ‫ ‬ ‫وېب پاڼه‪:‬‬
‫‪info@dmtvet.gov.af‬‬ ‫برېښنالیک‪ :‬‬
‫‪9789936300552‬‬ ‫ ‬ ‫کډ ‪:ISBN‬‬

‫‪Ketabton.com‬‬
‫د چاپ حق د تخنیکي او مسلکي زده کړو له معینیت رسه خوندي دی‬
Downloaded from: ketabton.com
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫د پوهنې وزیر پېغام‬

‫ګرانو زده کوونکو‪ ،‬محصالنو او درنو ښوونکو!‬
‫د یوې ټولنې وده او پرمختګ کامالً د همغې ټولنې د پیاوړو کاري کادرونو‪ ،‬برشي قوې او ماهرو‬
‫فکرونو په کار او زیار پورې تړيل دي‪ .‬همدا برشي قوه او کاري مټې دي چې د هیواد انکشايف اهدافو ته‬
‫د رسیدو الرې چارې طی کوي او د یوه نیکمرغه‪ ،‬مرفه او ودان افغانستان راتلونکی تضمینوي‪.‬‬
‫انسان په خپل وار رسه د الله تعالی له جانبه او هم د خپل انساين فطرت له اړخه مؤظف او مکلف‬
‫دی چی د ځمکې په عمران او د یوه سوکاله ژوند د اسبابو او ایجاباتو د تکمیل لپاره خپل اغیزمن نقش‪،‬‬
‫همدارنګه ميل او اسالمي رسالت ادا کړي‪.‬‬
‫له همدې ځایه ده چې د یوه ژوندي او فعال انسان نقش‪ ،‬د خپل ژوند د چاپیریال او خپلې اړوندې‬
‫ټولنې په اړه‪ ،‬تل مطلوب او په هیڅ حالت کې نه نفی کیږي او نه هم منقطع کیږي‪.‬‬
‫په ټول کې د پوهنې نظام او په خاصه توګه د تخنیکي او مسلکي زده کړو معینیت مسوولیت او‬
‫مکلفیت لري چې د اسالمي ارزښتونو‪ ،‬احکامو او همداراز معقولو او مرشوعو قوانینو ته په ژمنتیا رسه‪،‬‬
‫د افغانستان په انکشاف کې فعاله‪ ،‬چابکه او موثره ونډه واخيل‪ ،‬ځکه دغه سرت او سپیڅيل هدف ته د‬
‫رسیدو په خاطر د انساين ظرفیت وده‪ ،‬د حرفوي‪ ،‬مسلکي او تخنیکي کادرونو روزنه او پراختیا یو اړین‬
‫مقصد دی‪ .‬همدا په تخنیکي او مسلکي زده کړو مزین تنکي ځوانان کولی يش چې په خپلې حرفې او هرن‬
‫رسه په سیستامتیک ډول د هیواد انکشاف محقق او میرس کړي‪.‬‬
‫جوته ده چې په افغانستان کې د ژوند تګ الره‪ ،‬دولتداري او ټولنیز نظام د اسالم له سپیڅلو احکامو‬
‫څخه الهام اخیستی‪ ،‬نو الزمه ده چې زموږ د ټولنې لپاره هر ډول پرمختګ او ترقي باید په علمي معیارونو‬
‫داسې اساس او بنا يش؛ چي زموږ د کارګر نسل مادي او معنوي ودې ته پکې لومړیتوب ورکړ يش‪ .‬د حرفوي‬
‫ظرفیت جوړونې تر څنګ د ځوانانو سامل تربیت او په سوچه اسالمي روحیې د هغوی پالنه نه یوازي پخپل‬
‫ذات کې یوه اسايس وجیبه ده‪ ،‬بلکې دا پالنه کولی يش چې زموږ وطن پخپلو پښو ودروي‪ ،‬له ضعف څخه‬
‫یې وژغوري او د نورو له سیايس او اقتصادي احتیاج څخه یې آزاد کړي‪.‬‬
‫زموږ ګران زده کوونکي‪ ،‬محصالن‪ ،‬درانه استادان او مربیون باید په بشپړه توګه پوه يش‪ ،‬چې د ودان‬
‫او نیکمرغه افغانستان ارمان‪ ،‬یوازې او یوازې د دوی په پیاوړو مټو‪ ،‬ویښ احساس او نه ستړي کیدونکي‬
‫جد او جهد کې نغښتی او د همدغو مسلکي او تخنیکي زده کړو له امله کیدای يش په ډیرو برخو کې د‬
‫افغانستان انکشايف اهداف تر السه يش‪.‬‬
‫د دې نصاب له ټولو لیکواالنو‪ ،‬مولفینو‪ ،‬ژباړونکو‪ ،‬سموونکو او تدقیق کوونکو څخه د امتنان تر څنګ‪،‬‬
‫په دې بهیر کې د ټولو کورنیو او بهرنیو همکارانو له مؤثرې ونډې او مرستو څخه د زړه له کومي مننه‬
‫کوم‪ .‬له درنو او پیاوړو استادانو څخه رجامندانه هیله کوم چې د دې نصاب په ګټور تدریس او فعاله‬
‫تدریب رسه دې د زړه په ټول خلوص‪ ،‬صمیمي هڅو او وجداين پیکار خپل ميل او اسالمي نقش ادا کړي‪.‬‬
‫د نیکمرغه‪ ،‬مرفه‪ ،‬پرمختليل او ویاړمن افغانستان په هیله‬
‫فاروق وردګ‬
‫د افغانستان د اسالمي جمهوریت د پوهنې وزیر‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫لړلیک‬
‫پاڼې‬ ‫رسلیکونه‬ ‫څپرکی‬
‫‪8-1‬‬ ‫بانک او بیالنس یې يا (بانکی بیالنس)‬ ‫لومړی‬
‫‪20-9‬‬ ‫بانکي عملـیـات‬ ‫دویم‬
‫‪24-21‬‬ ‫د قېمتي پاڼو خپرول‬ ‫درېیم‬
‫‪30-25‬‬ ‫د سوداګریز بانک اعتبار او تګالره‬ ‫څلورم‬
‫‪38-31‬‬ ‫د بانک د مدیریت اصول‬ ‫پنځم‬
‫‪46-39‬‬ ‫بـانـکـي نـظـامـونـه‬ ‫شپږم‬
‫‪52-47‬‬ ‫په افـغـانـسـتـان کـې بانکـداري‬ ‫اووم‬
‫‪66-53‬‬ ‫عـمـومـیـات‬ ‫اتم‬
‫‪67‬‬ ‫رسچینې او اخیستنې‬
‫‪68‬‬ ‫د ښوونیز نصاب د پراختیا د ریاست پیغام‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫مقدمه‬
‫په دې کتاب کې تر ډیره هڅه شوی ده تر څو په اقتصادی سیستمونو کې د پیـسو‬
‫پر څیړنې رسبیره له هغو الرو چارو چې مايل سازمانونه لکه بانکونه‪ ،‬د بېمې رشکتـونه‪،‬‬
‫د پانګې اچونې اومشرتک صندوقونه و دېته ورته نور دايس‪ ،‬اوهمدارازمايل بازارونه لکه‬
‫دقیمتي اوراقو بازار‪ ،‬دبورس بازار او ازاد بازار چې په هغې عمل کوي ځواب وړاندي کړی‬
‫يش‪ .‬مايل سازمانونه اوبازارونه نه یواځې داچې زمونږ ورځنی ژوند تراغـېز الندې راويل بلکه‬
‫په اقتصادي سیستمونو کي دسرتو مبلغونو د موندلو د جریان المل کیـږي‪ .‬چې هغه پخپل‬
‫واررسه دشـرکتونو په سود‪ ،‬د اموالو په تولید او خدمتونو او ان دهېوادونو د اقتصادي وضعې‬
‫په ښه کیدو باندي اغېـز پرېبايس ‪،‬او ان کله هـم دټاکنوپایلې تضمینوي‪۰‬دپیسواوبانکدارۍ‬
‫یا دبانکي تصدۍ اومايل بازارونوپه اړه مطالعه د ډېرو ارزښتـناکو اوپه زړه پورې مسایلو په‬
‫درک کولوکې مرسته کوي‪ .‬په دې کتاب کې په همدې ډول پوښـتنې مطرح شوي دي‪ ،‬اود‬
‫هغوی د اهمیت په اړه د ګڼو متخصیصنو له خوا لیدلوري وړاندې شوی دی‪ .‬ډېردخوښۍ‬
‫ځای دی‪ ،‬چې دافغانستان دښوونې او روزنې محرتم وزارت د لومړي ځل لپاره دظرفیتونو‬
‫د ودې پخاطرپه داسې الروچارو الس پورې کړی دی‪.‬‬
‫په اخیرکې باید یادونه ويش چې نوموړی کتاب له اتوڅپرکیو څخه جوړی شوی دی‪ ،‬هره‬
‫انساين چاره له نیمګړتیاو څخه خايل نه وي‪ .‬دغه راز دکتاب لیکنې کار اوپروسـه سـتـونز من‬
‫کار دی لدې کبله له ټولو زده کوونکو اومحرتمو ښوونکو څخه هیـله کیږي ترڅو په دې اړه‬
‫مرسته وکړي او خپلی ګټوری مشورې د یاد کتاب په بډاینه کې را رسه رشیکی کړې‪.‬‬

‫په درناوی‬
‫عبدالغـفـور امیني‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫د کتاب ټولیزه موخه‪:‬‬

‫د بانک په اړه معلومات او د هغه دپـیدایښت الملونه تـشکیلوي‪.‬‬

‫ح‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫لومړی څپرکی‬

‫بانک او بیالنس یې يا (بانکی بیالنس)‬

‫ټولیزه موخه‪:‬‬
‫د بانک په هکله معلومات اودپیـدایښت الملونه یې تشکیلوي‪.‬‬

‫د زده کړې موخې‪ :‬د دې څپرکي په پای کې به محصلین الندې موضوعات توضیح کړای يش‪:‬‬
‫ ‪-‬بانک دتاریخ په اوږدوکې‪.‬‬
‫ ‪-‬دبانکونو موخې‪.‬‬
‫ ‪-‬دبانکــدارۍ علـم‪.‬‬
‫ ‪-‬پېـرودونکوته دخدمـتـونو وړانـدي کول اود ټـولـنې په اقتصاد کې یې اغېـزې‪.‬‬
‫ ‪-‬مايل سازمانونه‪.‬‬
‫ ‪-‬دپېـړیو په اوږدوکې دبانکـدارۍ چارې‪.‬‬
‫بانک او د هغه پیـدایښـت‬
‫بانک په یویش��ـتمه پیـړۍ کې داقتصاد په هرم تکیه وهلې اوهرڅه چې دي کوالی يش‬
‫بانکي الس��ته راوړنې وي‪ .‬همدغه بانک دی چې راکش کاږي یي اودسیاس��ت دفرمان ش��ته‬
‫والی اونشـتوالی تعینوي‪.‬‬
‫په اوسنیو پیړیو کې داقتصادي فعالیتونودڅانګې خورا مهمه څانګه بانک دی‪ .‬ځکه پرته‬
‫له س��املې بانک دارۍ او بانک څخه نشې کېدای یو سـامل اقتـصاد ولرو‪ .‬دې عجیبې پدیدې‬
‫له کومه وخته راهیس��ې ش��کـل نیـولی اوڅرنګه يې انکــشاف موندلی دی؟ دپورتني سوال‬
‫پ��ه ځواب کې پ��ه مختـلفـو څانګوکې ځینې خربې دي چې باید په پام کې یې ونیس��و‪ ۰‬په‬
‫دې هکله هـم متفاوت نظرونه دي‪ ۰‬دبانکــدارۍ دتاریخ پاڼې دوه نظره مونږته انځوروي‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫‪ -۱‬اروپای��ان چې ځان په دې هکله مخکښ ګڼي‪ .‬د دې پــدیــدې دپیـل نیټه همهغه اروپا‬
‫ب��ويل چې هغه دعلم دپیـل ځای ګڼل کیږي‪ .‬املانی بانک��داران بیا ادعا کوي‪ ،‬چی بانک‬
‫له املانی لغت بامک څخه اخیس��تل ش��وی‪ .‬چی املانی ریښ��ه لري‪ .‬او په ټوله نړی کی‬
‫اوس��مهال په بانک نوم��ول کیږي‪ .‬اوپه همدې ترتیب هغوی پ��ه دې عقیده دی چې د‬
‫لومړي ځل لپاره بانک اوبانکــداري داملان په هیـواد کې منځ ته راغيل دي‪ .‬اما ایټالویان‬
‫خپ��ل ځ��ان ترنورو یوګام مخکی ګڼ��ي اوبانکي اوپويل حرکت د پوهان��و د تفکرزېږنده‬
‫اودخپلو ښاریانو د تجربو السته راوړنی بويل تجارب ګڼي دهغوی عقيده پیاوړی منطق‬
‫وړاندي کوي‪.‬‬
‫ایټالوی��ان پ��ه دې کارټینګار لري چې د لومبارد قومونه چې دایټالیا په ش�مال کې ژوند‬
‫کوي لومړين قومونه وو چې دبانکدارۍ په چاروکې یې غوراوفکروکړ‪ .‬هغوی په لومړين ځل‬
‫د رصافۍ کار ته د یوې کټورې چارې په توګه انکشاف ورکړ‪ ۰‬دهغوی دکړنې چل داسې وو‬
‫چې یويش ته به یې دخپل ځان په مقابل کې قرارورکاوه اوپری به یې رصايف ترال س��ه کوله‪۰‬‬
‫له کوم مېز څخه چې به په همدې موخه اس��تفاده کېده دبانکو په نامه به یادېده‪ ،‬چې ور‬
‫وس��ـته ور وس��ـته د داس��ې معامالتو دتررسه کولوځای هـم په بانکو مشهـور شو او تر نن‬
‫ورځې پورې مو د بانک په بڼه موندلی دی‪.‬‬
‫ ‪-‬په یونان کې بانکــداري تر میالد څلور پيړۍ مخکې دا راښ��یي چې معابد په دې هکله‬
‫مخکښ وو‪ ،‬او د هغوی دلیل هـم پر الندي عواملو والړ دي‪.‬‬
‫ ‪-‬درصافۍ کار دمعابدو دفعالیتونو اوچارو یوه برخه وه‪.‬‬
‫ ‪-‬دخلګو دامانتونو دساتنې لپاره به معابد خورا ډاډمن ځای ګڼل کیده‪.‬‬
‫ ‪-‬اسیایي سرت متدنونه هم په دې زمینه کې سرتې الس ته راوړنې لـري چې دنړیواله متدن‬
‫په وده کې یې ډېره سرته اغېزه لیدالی شو‪.‬‬
‫ ‪-‬داسیایي متدنونو له جملې څخه بابل یو خورا سرتمتدن په ډېرومواردوکې دحرکت زانګو‬
‫وه‪ .‬بايب ش��اهانو په دې هکله ډېر دپام وړاقدامات ت��ررسه کړې دي‪ ۰‬اوله هغې جملې‬
‫څخه په ‪ 1800‬ق م کې حامورايب ش��پږم ساس��اين شاه د س��ود قانون او د تجاريت قرضې‬
‫بنسټ کیښود‪ ،‬چې په حقیقت کې لومړی بانکي قانون ګڼل کیـږي‪.‬‬
‫نن ورځ چین د برشي متدن په وده کې لوړ مقام لري اوهـم یې داقتصاد په هکله ترنن‬
‫ورځې پورې ډیر څه رسته رس��ولی هم دي‪ .‬دې لرغونې هیواد ترمیالد ش��پـږ پیـړۍ مخکې‬
‫بانکـ��داري تجرب��ه کړي ‪ ،‬که څه هم چینایان تر نن پورې پ��ه دې هکله داورپایانو په پرتله‬

‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫غږ نه دی پورته کړی‪ .‬ولې څه چې مس��لم دي هغه دادي چې په دې هیواد کې بانکداري‬

‫پ��ه همغ��ه زمانه کې دود وه ‪،‬اوپه همدې ترتیب کوالی ش��و ووایو چې رشق په لومړي ځل‬
‫دپويل وس��ایلو په تبادله او د پويل وس��ایلو په تنظیم کې بانکـداري دودکړي ده اوباید هغه‬
‫په اخالقي جر‌‪‎‬ا ْت رسه ومنو‪.‬‬

‫دپیـړ یو په اوږدو کې دبانکـدارۍ چارې‬

‫په ننۍ مانا د بانکدارۍ بنس��ټ په منځنیوپیړیو کې ایښ��ودل شوی دی‪ .‬او په دې زمانه‬
‫کې یهـودیان دبانک چلوونکې و‪.‬‬
‫ولې یهـودیان په دې عرصه کې مخکښـې وه ‪ ،‬علت یې په څه کې پټ وه ؟‬
‫دغه قوم له ډیر پخوا څخه په ګټور تجارت اوسوداګرۍ باندي بوخت و‪.‬‬
‫ایدلوژیکي اومذهبي مام نعت يې نه درلود او برعکس د داس��ې کار په پیاوړیتوب کې‬
‫یې مرس��ته کوله اوک��ړې یې ده‪ ،‬که څه هم تورات په څ��و ځایونوکې منع کړی‪ ،‬خو د ګټې‬
‫تحریم یوازې د یهـودو لپاره راغيل دی‪.‬‬
‫په تورات کې راغلې دي‪:‬‬
‫که د زما له قومه یوه فقیرته چې ستا ګاونډی دی یوڅه نغدی پیسې په پور ورکړې نو‬
‫د سود خور په شان له هغه رسه چلند مکوه او هـیڅ ګــټه پرې مه ږده‪.‬‬
‫په یوبل ځای کې راغلې دي‪:‬‬
‫(( له هغه ورور څخه دې س��ود اوګـټـه مه اخل��ه اوله خپله خدایه و ویـریـږه ترڅو د‬
‫ورور له تارسه ژوند وکړي‪)).‬‬
‫په یو بل ځای کې دايس راغلې دي‪:‬‬
‫(( خپل ورور ته پور په سود مه ورکوئ‪ .‬نه د سپـیـنو زرو او نه هـم د ا ذوقي په سود‬
‫او نه هـم د نورو ش��یانو په س��ود‪ .‬غریب ته کوالی ش��ې په سود باندي پور ورکړې اما خپل‬
‫ورورته په سود باندي پور مه ورکوئ‪.‬‬
‫مسیح د سود په باب خپلو پیـروانو ته داسې وویل‪:‬‬
‫له خپلو دښمنانو رسه محبت او احسان وکړئ‪ ،‬او پرته له بدلی او امید پور ورکړئ‪ ،‬ځکه‬
‫چې ښایي ستاسو اجر به ډېـر سرت وي‪.‬‬
‫اود اس�لام مبارک دین هـم پدې هکله الرښ��وونه کړي‪ .‬دنساء دسورت ‪ 141‬آیت او په‬
‫سورة بقره کې ‪ 278‬او ‪ 279‬آیتونو کې په څرګند ډول رسه یاد ونه شوي ده‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫په دې هکله لطفاً داس�لامي بانکـدارۍ بحث ته مراجعه وکړئ‪ .‬د بانکـدارۍ د داس��ې‬
‫رویې په نظر کې نیولو رسه په رس کې له ځینو ستـونزو رسه مخ کیږو چې د بانکي تحرکاتو‬
‫پ��څ والی په هغه دورو کې ښ��ایي ولیدل يش‪ .‬دې چلند پ��ه اروپا کې تر ‪ 1593‬میالدي کال‬
‫پورې ادا مه پیدا کړه‪ .‬خو په دې کال کې س��ود لرونکې معاملې له پانګو رسه هـم انتـقال‬
‫ومون��د‪ ،‬ترکومه ځایه چ��ې دولتونو او ان نهم پاپ په ‪ 1840‬میالدي کال کې عمالً دس��ود‬
‫دمعنې حکم مات کړ‪.‬‬
‫تعریف‪ :‬بانک عبارت له هغه محل څخه دی چې هغه نقدي ودایع چې د دویم ځيل استـرداد‍‍‬
‫دځانګړتیا درلودونکې دی او له خلګو څخه دپور اوپانګې اچونې په موخه یې قبلوي‪.‬‬
‫له پورتنې تعریف څخه داس��ې څرګندیږي چ��ې بانک دمحل له مخې کومې دندې چې‬
‫تررسه کوي یو ټاکلی انځور وړاندې کوي‪.‬‬
‫بانک له هغه ځای څخه عبارت دی‪ .‬چی له خلکو څخه نقدی پیسې اخلې او بیرته یې‬
‫د وام (قرض) په توګه ورکړی‪ .‬دخلګودغه تصورداسرتداد وړدی‪.‬‬
‫دپورتنۍ وینا په نظرکې درلودلورسه کوالی شو بانک داسې تعریف کړو‪:‬‬
‫بانک له هغې مؤسسې څخه عبارت دی‪ ،‬چې دسهامې رشکت په بڼه دهر هېواد دتجارت‬
‫له قانون رسه سم بانکي چارې مخکی بیایی‪.‬‬
‫په دې تعریف کې الندي موضوعات دبانک دتشخیض لپاره په نظرکې نیول شوي دي‪:‬‬
‫الف ــ بانک دنورو مؤسساتو په څېر یوه مؤسسه ده‪.‬‬
‫ب ــ دغه مؤسسه دسهامي رشکت په بڼه عمل کوي‪.‬‬
‫ج ــ بانکي فعالیتونه دتجارت دقانون پربنسټ تنظیمیـږي‪.‬‬

‫د بانکـدارۍ علم‬
‫دبانکـ��دارۍ دعلم په چوکات ک��ې دټولوفعالیتونوتنظیم اوبانک��ي کړنې الره هواروی‪،‬‬
‫ترڅومونږ وکوالی شو چې دبانکـدارۍ علم دنورو علوموپه څېر تعریف کړو‪.‬‬
‫دبانکـدارۍ علم دبانکي کړنو دپیـدایښ��ت له څرنګوالې اود دغوکړنود تکاميل ډولونوله‬
‫بقا څخه دی‪،‬اویا په بل عبارت بانک دهغې واس��طې یوه مؤ‍‍سسه ده چې د اشخاصو وجوه‬
‫اص��والً د امانت ترعن��وان الندي مومي اودغه وجوه دپور په اش��کالو‪ ،‬اعتبار‪ ،‬دتجاريت برات‬
‫تنزیل او هـم دقیمتي اوراقو پېـرودنه معر يف کوي‪.‬‬
‫دغ��ه علم دنورو علومو په ش��ان نيش کوالی په ی��وازی ډول اوپرته له ټولو علومو څخه‬

‫‪4‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ډېرحرک��ي وي بلکه د خپل��و حرکاتو لپاره د نورو علومو دبرخو دهـمغږۍ لپاره احتیاج لري‬
‫چې عبارت دي له سیاست ‪ ،‬اروا پوهنې‪ ،‬جامعه شناسۍ‪ ،‬محاسبې‪ ،‬ریايض‪ ،‬حقوقو اوتجارت‬
‫څخ��ه اوحتّ��ی د روحیاتو علم دټول��و اقتصادي‪ ،‬تکـنال��وژۍ څانګو په څن��ګ کې دبانکي‬
‫فعالیتونو په څرنګوايل کې دپام وړ مؤثریت لري‪.‬‬
‫دبانک موخې‪:‬خورا عمده پوښ��تـنـه چې کیدای يش د بانک په اړه ښ��ایي مخې ته رايش‬
‫دغ��ه ده‪ ،‬چې بانکونه کومې موخ��ې تعقیـبوي اودغی موخی څرنــګـه د س��تـــه بـنـدي‬
‫کوالی شو‪.‬‬
‫دبانکونو په بحث کې په ټولیـز ډول له دوو عمده برخو څخه نوم اخستالی شو‪:‬‬
‫‪ -۱‬د پـېـرېـدونکو لپاره دبانکي خد متونو تررسه کول‪.‬‬
‫‪ -۲‬د سهم لرونکو رسمایه دارانو لپاره د زیايت ګټی السته راوړل‪.‬‬
‫دپـېرېـدونکو لپاره دبـانکي خدمتونو تر رسه کول دبـانک له لومړنیـو موخو څخه ګڼل‬
‫کیږي‪.‬‬
‫پخـپله اساس��نامه کې دهغې دثبت الزام لري او دیوه اصل په حیث هغه وړاندي کوي‪.‬‬
‫ولې تعهد دغه دی چی سود یا بانکي ګټه باید له بانکي لګښـتونو څخه ډېره وي‪.‬‬
‫متوقعه موخو ته د رسېـدلو په خاطر باید الندي ټګی په نظرکې ونیول يش‪.‬‬
‫ ‪-‬دپـېـرودونک��و د وجوه��و راټولونه او دهغوی په کاراچول او د دور منا اوبش��ـپـړ پـس‬
‫منـظ��ر پ��ه پام کې نیول تر هغ��و رشایطو الندي چې دبرخه والو ګټ��ی لږتر لږه تامین‬
‫کړای يش‪.‬‬
‫ ‪‎-‬د ټولوبانکونو اومؤسساتو د اعتبار جلبولو لپاره کوښښ‪.‬‬
‫ ‪-‬د منایند ګیو تأسیس اوتوسعه په غوره رشایطو او د خورا ښو خدماتو په وړاندي کولو رسه‪.‬‬
‫ټ��ول بانکون��ه یوازې د بانکي خد متونو د وړاندې کول��و او د خلګو دهڅه ونې له الرې‬
‫دهغوی د نقدي شتمنیـو په را جلبولو رسه کوالی يش دبانک موخې رسته ورسوي‪۰‬‬
‫دیا دونې وړده چې بانکي فعالیتونه تخنیکي عمل ګڼل کیږی او زیاتره بانکي فن غواړي‪.‬‬
‫په دې اړوند کیدای يش موخوته درسېدنې لپاره له الندي فعالیتونو څخه کار واخستل يش‪.‬‬
‫ ‪-‬دټاکلو اومشخصو موخو تشـخيص‪.‬‬
‫ ‪-‬دستـونـزو په ګوته کول‪.‬‬
‫ ‪-‬له په ګوته شویو ستـونـزو څخه د وتلوالره‪.‬‬
‫ ‪-‬بانکي دورانـدیشـي‪.‬‬

‫‪5‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ ‪-‬له فرصتي لګښتـونوڅخه تېـښتـه‪.‬‬

‫ ‪-‬اوباالخره دکاري سـتـراژیکي پالن درلودل‪.‬‬
‫دپـورتنـیـو مشـخصاتو په درلودلو رسه یقـیـن‪‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‬اً بانک کوالی يش ترڅوخپلو موخوته ورسيـږي‪.‬‬
‫ل��ه دې موخ��و څخه د یوې موخ��ې دعـدم اجرا په ص��ورت کې یا دغیرمتعادل ش��ویو‬
‫بانکـ��داري موخوتر منځ عـدم موازنه اویا د وروس��ته حرکتون��و امکان یابیـخي دریږي اویا‬
‫هـم له سستۍ رسه مخ کیـږي‪۰‬‬
‫موخې عمـدتاً په بانکي تعهداتوکی ش��املې دي چې ه��ر بانک یې د خپلو پېـرودونکو‬
‫لپاره وړانـدي کوي او کومه پوښ��ـتنه چې په دې هکل��ه را پـیدا کـیږي داده‪ ،‬چې د ټولنې‬
‫اوخلګو په وړاندې بانکي تعهدات د کومو اړخونو درلو دونکې دي؟‬
‫په دې هکله الندي مواردو ته ګوته نیول کیـږي‪.‬‬
‫ ‪-‬په مناسبه او منل شوي طریقې رسه د خلکو د اړتیا وړ خدمتونو وړاندې کول‪.‬‬
‫ ‪-‬د هوساینې او تا‌ْمین لپاره مرسته‪.‬‬
‫ ‪-‬دټولنې په ګټورو فعالیتـونو کې ګډون اوبرخه اخیـس��تنه په مناسبې اوښې طریقې رسه‬
‫د بانکي خد متونو تدارک کوالی يش د یوه بانک ژوند او پا یښ��ـت تضمني کړي ‪ ،‬او د‬
‫تدارکاتو ښې الرې چارې منځ ته راوړي اونوموړې الرې چارې عبارت دي له‪:‬‬
‫ ‪-‬دبانک اداره باید په ښه طریقه رسه فعالیتونه تررسه کړي‪ ،‬تر څو د ټولو هغو کسانو ګټې‬
‫پکې تضمین يش‪ ،‬چی برخوال دی اوهـم د بانک پـایـښت تاْ مین يش‪.‬‬
‫ ‪-‬بانکي سیاس��ت باید دمتوا زینې پا ملرنې پر بنسټ د رو انو عواملو اومسایلو له مخې‬
‫تـنـظیم يش‪.‬‬
‫ ‪-‬د مشرتیانو داما نتـونو دساتلو په موخه پلـټنه او کوښښ کول‪.‬‬
‫ ‪-‬د غوښ��ـتنـې په مهال د مش��ـرتیانو د تقا ضاوو منل د روایتی امانتونو په مقابل کې او‬
‫مثالونه یې‪.‬‬
‫پس ویالی ش��و چی د بانکي کړنو او د بانکي امکاناتو لپاره د یو داس��ی چوکاټ جوړول‬
‫چ��ې وکوالی يش په س��مه او دقیقه توګه فعالیت وکړی‪ ،‬مه��م دی‪ .‬نو ځکه د الندې عواملو‬
‫موجودیت اړین ګڼل کیږی‪.‬‬
‫دغه عوامل کېدای يش د بانکي حرکت د ځنځیري عواملو په نوم ونوموو دا هم باید له‬
‫پامه و نه غورځوو چې پرته داسايس قانون له شتوالی بانکـداري ناشونی کار دی‪.‬‬
‫هغه عمده او مهم عوامل چې وکوالی يش دساملو بانکي فعالیتونو اوکړنو تررسه کولو ته‬

‫‪6‬‬
‫‪6‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫الر پرانیـزي هغه عبارت دي له‪:‬‬

‫ ‪-‬اسايس قانون‬
‫ ‪-‬د پیسو اوبانکـدارۍ قانون‬
‫ ‪-‬د مرکزي بانکي قانون ‪ ،‬د دولتي بانکونو قانون اود خصويص بانکونو قانون‬
‫ ‪ -‬د بانکي سرتاتـیـژۍ پالن‬
‫ ‪-‬بانکي پالیسۍ اود هغوی نورې بېلګې‬

‫د لومړي څپـرکي د مطالبو لنـډیز‬

‫په دی څپرکي کي د بانکدراۍ تاریخ او دهغې لومړنیو فعالیتونو ته یوه لنډه کتنه شوي‪،‬‬
‫ورپس��ې د اروپایانو‪ ،‬ایټالویانو‪ ،‬بابلیانو او چینایانو د بانکدارۍ د طریقې یادونه ش��وي ده‪.‬‬
‫دغه راز د پیړیو په اوږدو کې د بانکدارۍ فن تر بحث الندې نیول شوی‪ .‬او د بانک په هکله‬
‫ګڼ تعریفـونه ترسرتګو کیـږي‪.‬‬
‫د بانکـدارۍ دعلم خالصه او بانکونو عمده موخې یا دې ش��وي او دهغوی کره اوعمده‬
‫موخې عبارت دي له مشرتیانوته د خد متونو وړانـدي کول او د زیاتې ګټې الس ته راوړل د‬
‫پانګې دبر خې د څښـتنانو لپاره یوه مرور او کتـنې صورت نیولی دی ‪ ،‬او د ساملو فعالیتونو‬
‫کړ نال رو چې الر پرانیـزي یا دونه شوي ده‪.‬‬

‫‪7‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫د لومړي څپرکي پوښـتنې‬

‫‪١-١‬په لومړي ځل بانکـداري په کوم هېواد کې منځ ته راغلې نوم یې واخلئ؟‬

‫‪٢-٢‬د ایټالو یانو نظرد بانکـدارۍ په هکله څه وو شـرح یې کړئ ؟‬
‫‪٣-٣‬با بـلیـانو د بانکـدارۍ په هکله څه نظر درلود تشـرح یې کړئ ؟‬
‫‪٤-٤‬د تاریخ په اوږ دوکې د بانکـداری په هکله اسیایي الس ته راوړنې څه شـی دي‬
‫واضح یې کړئ ؟‬
‫‪٥-٥‬ګټه د تورات له نظره تـرشیح کړئ ؟‬
‫‪٦-٦‬بانک تعریف کړئ ؟‬
‫‪٧-٧‬د بانک کره موخې څه شـی دي و یې لیکئ ؟‬
‫‪٨-٨‬هغه عوامل چې وکوالی يش د ساملو بانکي کړنو تررسه کولو ته الر پرانیـزي کوم‬
‫دي‪ ،‬تـشـریح یې کړئ ؟‬

‫‪8‬‬
‫‪8‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫دویـم څپرکی‬

‫بانکي عملـیـات‬

‫ټولیزه موخه‪:‬‬
‫د لیـرت آ ف کریدت او د هغو د ډولونو له تـشـریح څخه عبارت ده‪.‬‬

‫د زده کړې موخې‪ :‬د دې څپرکې په پای کې محصلین باید الندې موضوعات توضیح کړای يش‪:‬‬
‫ ‪-‬د پـیـسو تجارت‬
‫ ‪-‬د وخت له پلوه کریـډ تونه‬
‫ ‪-‬داعـتـبار حد او درجه‬
‫ ‪-‬داما نتونو ډ ولونه‬
‫ ‪-‬داما نتونو د زیاتوالې طریقې‬
‫ ‪-‬دتنـزیـل عملیه ‪ ،‬مجد د تـنـزیـل اویا مکرر تنـزیـل ‪ ،‬دنرخ تـبادله‬
‫ ‪-‬زېـرمې او د زېـرمو ډ ولونه‬

‫بانکي عـملیات‬
‫مخک��ې تر دې چې بانکي عـملیات ترمطالعې الندي ونـیـس��و غواړو یا دونه وکړو چې‬
‫هغه څـه شـی دی چې د بانکي عـملیاتو چوکاټ تـشـکیلوي‪.‬‬
‫امان��ات‪ ،‬روان حس��اب ‪ ،‬د اعـتـبار اعطا‪ ،‬برخو یا اس��ـهامو او ن��ورو قیمتي اوراقوته اړ‬
‫ون��ده عـملیات ‪ ،‬د وجوه نقل او انـتـقال دهـیواد په د نـنـه او بهرکې‪ ،‬اس��عاري معامالت ‪،‬‬

‫‪9‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫د قيـمت��ي فلزاتو معامالت‪ ،‬تضميـن او د ضامنت صـدور‪ ،‬له کروندګرو رسه مرس��ته‪ ،‬ګروي‬
‫صنعـ��ت‪ ،‬تجارت‪ ،‬حمل او نقـ��ل او نورې هر ډول معاملې چې د قان��ون له نظره مغایرت‬
‫ونـلـري‪ .‬بانک پوهانو ټولې بانکي عملیې په الندي یا دو شویو برخو تقسيم کړې دي‪:‬‬
‫‪ -۱‬د پـيـسو تجارت‬
‫‪ -۲‬اعـتـبـاري یا کرېدېتي عـملیات‬
‫‪ -۳‬بانکي مايل عـمـلیات‬

‫‪ -۱‬د پـيـسو تجارت په رصف تعبـیـر شوی او رصف مو لکه څـنـګه چې مطالعه کړ د زیاتولو‬
‫اوبېـرت��ه ګرځولو په مانا دی نوله همـدې کبله کومه مانا چې ورکړل ش��وي‪ ،‬کیدای يش‬
‫رصف د داخلی او خارجی پیسو ټول عملیات په ځان کې راونغاړي‪.‬‬
‫‪ -۲‬کردیـد يت اعـتـبـاري عملیات‪ :‬کرېدیـديت اعتباری عملیات د کریدت د پيـسو په کتاب کې‬
‫مطالعه کوالی شو اوکرید ت داسې تعريفوو‪:‬‬
‫کرید ت په حال یعنې په اوس��ني پـېرکې داش��یاوو او خدماتوایـښـود نه او په راتلونکې‬
‫کي د هغو بیرته ورکړه د ګټی په نوم توپیر رسه‪.‬‬

‫اود زمانې له نظره کرېديـد ت اود هغو ډولونه په دايس ډول تقسیموالی شو‪:‬‬
‫الف‪ -‬لنډ مهاله کرېـد تونه‪.‬‬
‫ب ‪ -‬منځ مهاله کرېـد تونه‪.‬‬
‫ج ‪ -‬اوږد مهاله کرېد تونه‪.‬‬

‫د روانوحس��ابونوله نظره کریېدت‪ :‬د روانوحس��ابونوله نظ��ره کریـد تونه کېـدای يش په‬
‫الندي ډولونو تقسیـم يش‪:‬‬
‫ ‪-‬دمال التجاره کریـد تونه‬
‫ ‪-‬ساده کرید تونه‬
‫ ‪-‬د قیـمتي او راقو کرېد تونه‬
‫ ‪-‬د منـلو کرېدتونه‬
‫ ‪-‬بوريس کردیـد تونه‬

‫‪10‬‬
‫‪10‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫د استعامل له نظره کرېدتونه کیـدای يش په د وو کتګوریو تـقـسيم يش‪.‬‬

‫ ‪-‬رسما یوي کرید تونه‬
‫ ‪-‬استـهـال کي کرید تونه‬

‫نومبادرکریـد تونه‬
‫په بهـرين تجارت کې کرېـد تونه‪:‬‬
‫ ‪-‬د اکریـد تیـف کرېد ت‬
‫ ‪-‬د ریـمبـاروس کرېد تونه‬

‫په دې هکله د هغو کرید تونو د ډولونو یادونه شوې چې په ورځنيو بانکي معامالتوکې‬
‫ورڅخ��ه کار اخیس��تل کیږی‪ ،‬او په الندي ډول تقس��یم کيـږي هغه ضامنـت ش��وي یا تاید‬
‫ش��وي اعـتبارنامه چې د ټولو اړونده حوالو ضامنـت پدې رسه کیږي‪ .‬د غیـر قابل فس��خې‬
‫اعـتبارنامه هغه ده چې د ټا کيل وخت تر ختـمېدو مخکې نشې فسخ کېدای‪.‬‬
‫فس��خ نه منونکې اعـتبارنامه یا د فسخې نه وړ اعـتبارنامه هغه ده چې د ټا کلې وخت‬
‫تر خـتـمېـدو مخکې نشې فسخ کېدای‪.‬‬
‫فس��خ منونکې اعـتبارنامه یا د فس��خ وړ اعتبارنامه هغه ده چې هروخت یې د فس��خ‬
‫کېـدو امکان وي‬
‫ضامنت ش��وي فس��خ نه کېدونکې اعتبارنامه عـبارت له هغې اعتبارنامې څخه ده چې‬
‫دالغا یا فسخ وړ نه وې او ضامنت یې هـم شوی وي‪.‬‬
‫هغه اعتبارنامه چې ضامنت یې نه وي شوی هغه ده چې ضامنت یې نه وي شوی او له‬
‫مخه یې یو اعـتبار منځ ته راغلی وي خو صاد روونکی بانک یې د ورکولو ضامنت نه کوي‪.‬‬
‫متحداملال اعـتبارنامه هغه ده چې کوم شخص‪ ،‬مؤسسې یا ټا کيل بانک ته نه وي متوجه‪.‬‬
‫کله چې مستـفید ( رانیوونکی ) وجه وغواړي چې له هغه څخه کارواخيل نوباید یوه وسیله‬
‫پیداکړي ترڅو د داسې معاملې په تررسه کولو موافقه و کړي‪.‬‬
‫پرانیس��تې اعـتبارنامه دا ډول اعـتبارنامه ځانګړې رشایط په برکې لري اوهغه وخت ور‬
‫څخه کار اخس��تل کیـږي چې وغواړي پرته د س��ند له وړاندي کولو یا د هغې حوالې چې د‬
‫اعـتبارنامې په مقابل کې صاد ر شوی وي تادیات صورت ونیيس‪.‬‬
‫تج��د یـد کېد ونکې اعـتبارنامه هغه ده چ��ې اعـتباریې د حوالې د صدور په اثرپخـپله‬

‫‪11‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫تجـد ید يش‪ ۰‬دغه ډول اعـتبارنامه عموماً هغو تـاد یاتوته د سهـولت بـښلو په موخه د ګرځنده‬
‫سیارو مناینده ګانو په واسطه چې په هر ځای کې عميل کیـږي کار ترې اخستل کیـږي‪.‬‬
‫س��فري یا مس��افريت اعـتبارنامه هغه ده چې د هر یوه معامل��ه لرونکې بانک لوري ته‬
‫متـوج��ه وي اوله دې بانکونو څخه مس��تـفیـد هر بانک ته حارضیـ��ږي او خپل ځان د هغه‬
‫امـضاش��وي کارت په واس��طه چې صاد روونکې بانک ورته ورکړی دی معريف کوي اوله هغه‬
‫اعـتبار څخه چې مخکې ورته تـثبـیت شوی دی د حوالې د صدور په وسیله استـفاده کوي‪ .‬د دې‬
‫اعـتبارنامې له جملې څخه هغه مبالغ چې مستـفید یې اخيل په اعتـبارنامه کې تـثـبـیـتیـږي‪.‬‬

‫د اعـتـبـارحد او درجه‬
‫د اعـتبار حد‪ :‬هر بانک د خپلو پېـرو دونکو لپاره په ټا کلې اندازه رسه کرید ت پرانیزي‪،‬‬
‫او د یوه ټا کلې مبلغ اجازه پېـرودونکي ته ورکوي په هامغه اندازه چې د اعـتبار په نوم رسه‬
‫مس ّمی دی‪ .‬په دې هکله باید یا دونه ويش په هغه صورت کې چې داسرتداد وجوه واخستل‬
‫يش د کرید ت اخس��تونکې له لورې په هره اندازه چې وي په هامغه اندازه د وباره کریدت‬
‫ایجا د يــږي اوکریدت اخسـتونکی کوالی يش مجـددا ً له اعـتبار څخه اسـتـفاده وکړي‪.‬‬

‫د اعتـبار درجه‬
‫د اعتبار درجه د بانک پروړاندې د مشرتي (اخیستونکی) د تعهداتو په تررسه کولو پورې‬
‫تړلې ده‪ ،‬چې پـېـرو دونکې کوالی يش د همدغه خصوصیت پر بنسټ یې په الندې ډولونو‬
‫باندې تقسیم کړي‪.‬‬
‫الف‪ -‬لومړی درجه اعـتـبار‪.‬‬
‫ب ‪ -‬دویـمه درجه اعتـبـار‪.‬‬
‫ج‪ -‬درېیـمه درجه اعتـبـا‪.‬‬
‫چ��ې دغ��ه اعتـبارونه د مقدارله لحاظه رسه توپـيـر ل��ري‪ ،‬اود اعتبار درجه کوالی يش د‬
‫بانک د رهـبـرۍ د پالوي د تصامیمو په اثر داندازې له لحاظه متـفاوت صورت ونیيس‪.‬‬
‫بانکي مايل عملیات‪ :‬بانکي مايل عـمیات په دوو کتګوریو باندې تـقسـیموالی شو‪:‬‬
‫‪ ١-١‬پ��ه بانکي لنډمهاله عملیاتو ک��ې درې موضوعات د قیمتي پاڼ��و د پلورنې او پېرودنې‬
‫شاملې دي‪.‬‬
‫‪ ٢-٢‬په بانکي اوږد مهاله عملیاتو کې د رشکت د سهامو پېـرودنې او پلورنې اود هغوی امثال‬

‫‪12‬‬
‫‪12‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫شامل دي خو په هرصورت په عمومي توګه په بانکي مايل عملیاتو کي درې برخې شاملیـږي‪.‬‬
‫الف ‪ -‬بانکي اوږد مهاله عملیات‬
‫ب ‪ -‬بانکي لنډ مهاله عملیات‬
‫ج ‪ -‬د قـیمتي اوراقو خپرول‬
‫پـورتنې بانکي لنډ مهاله عملیات په الندې موضوعاتوکې خالصه کیـږي‬

‫‪١-١‬امانتونه اوجاري حس��ابونه‪ :‬امانتونه اوجاري حس��ابونه د بانکون��و لپاره خورا مهم دي‪.‬‬
‫ځک��ه د بانک د اقـتص��ادي څانګې ډ يـرو پوهانو هغه د بانک دبقا اس��ايس رشط بللی‬
‫دی‪ ۰‬د دې موضوع په هکله خربیو چې بانک مش��ـرتیانو او حقوقي ش��خصیتونو ته د‬
‫ورس��پارل ش��ویو ش��یانو د راټولولو له الرې بانکي فعالیتونو خدمات تنظیموي‪ .‬او دغه‬
‫امانات په حقیقت کې د هغوکرید تونو داجرا امکانات چې د بانک لپاره ګټور فعالیت‬
‫دی میرسکوي‪ ،‬د کریديت عـملیاتو زیاتېدل اوکمېدل د روانو اماناتو اوحساباتو په اندازې‬
‫پورې تړلې دي‪.‬‬
‫‪٢-٢‬د اماناتو ماهیت‪ :‬د اماناتو اطالق اکـرثا ً په هغو مبالغو کیـږي‪ ،‬چې د یوې ټولنې افرادو‬
‫پ��ه امانـت ایـښ��ې وي‪ ،‬چې درلودونکی ی��ې کوالی يش د اړتیا په مه��ال له هغه څخه‬
‫اس��تفاده او په کومه اندازه چې دی پخپله غواړي واخ�لي‪ .‬د نړۍ په ټولو هیوادونوکې‬
‫امانـتونه په دوو برخوتقسميـږې‪.‬‬
‫‪١-١‬رویتي امانات‬
‫‪٢-٢‬ميعادي امانات‬
‫رویتي امانتونه عبارت له هغو امانتونو څخه دي چې درلودونکی یې پخپل الس کې شته‬
‫مبالغ د یوې مودې لپاره په بانک کې ږدي او بانکـداری یې په مقابل کې تعهد لري چې په‬
‫هر وخت اوهر مهال یې ورکوونکی دی‪.‬‬
‫ميع��ادي امان��ات څرنګه چې یې له نامه څخه څرګنده ده د ټا کلې وخت لپاره په بانک‬
‫ک��ې ایښ��ودل کیـږي او بانک پرته له دې چې هغه خپل ټا کل��ی مبلغ به ورکوي یوه ټاکلې‬
‫ټکټان��ه فېصدي يا یوه معینه ګټه به پیرودونکې ته ورک��وي‪ ۰‬دغه امانات معموالً د قیمت‬
‫لرونکو اماناتو په نامه هـم یا دیـږي‪.‬‬
‫امانات له مخکينۍ اطالع رسه‪ :‬یو تعداد امانات دي چې برداش��ت یې د مخکنۍ اطالع‬
‫پ��ه اثر امکان منونکې دی او پرته له هغه څخه مخکينۍ اطالع نش��ې کوالی له پرانيس��تي‬
‫حس��اب څخه څه واخيل‪ .‬پ��ه دې هکله د مخکينۍ اطالع نېټه حد اق��ل پینځلس ورځې د‬
‫اخیستنی له ورځې څخه مخکې ده‪.‬‬

‫‪13‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫معیادي امانات‬
‫معيادي امانتونه د ثابتو امانتونو په عنوان یا دپانکې اچونې په عنوان نو مول کیـږي‪.‬‬
‫معيادي امانات په حقیقـت کې د بانک او مشرتي په منځ کې یو کتبي مايل قرارداد دی‪۰‬‬
‫له قرارداد رسه سم پېرودونکی موافقه کوي چې د نغدو د وجوه ټاکلی مبلغ د ټاکلې مودې‬
‫لپاره بانک ته وسپاري‪ ۰‬او متقابالً بانک متعهد کیـږي چې د امانتونو اصل اوګټه چې په رس‬
‫رسید يل پیـرودونکې ته په نغدي ډول ورکړي یاد پیرودونکي روان حساب کریـد ت کړي‪.‬‬
‫په حقيـقت کې د لوړې ګټې نرخ د پېرودونکې انګېزه د قرارداد په انعقاد کی قرار لري‪.‬‬
‫معيادي امانت له بانک رسه وي‪.‬‬
‫څرنګه چې پېـرودونکی خپل سپارل شوی و جوه چې په رسرسېدلی له بانک څخه ترالسه‬
‫نکړي يا د قرارداد په اوږدولو رسه اقـدام ونکړي‪ ،‬قاعدتاً د رس رسید د انقضا‌‌ء له نېټې څخه‬
‫ګټه په سپارل شوي مودې پورې ښایي تعلق ونه نیيس بانک د وجوه اخسـتلو په قبال کې د‬
‫سپارل شوي سند په رسېد لوکې د پېرودونکې په اختیارکې یې ورکوي‪.‬‬
‫ثابته س��پارنه له روانې سپارنې رسه په مقایسه کې او له بانک څخه پس انداز په مراتبو‬
‫پور مرصفوی‪ .‬اما متقابالً ثابتې س��پارنې له دې امتیاز څخه برخورداره وي چې بانک کوالی‬
‫يش ټول ثابت س��پارلی مبلغ د قانوين ذ خېرې له کرس کېدو څخه وروسته تجارانو اود پور د‬
‫رسچینو څـښـتنانوته ورکړي یا پانګې اچونې ته اقدام وکړي‪ .‬تجاريت بانک د روانو سپارنو په‬
‫هکله نش��ې کوالی ورته اقدام وکړي لکن تجاريت بانک د جاري س��پارنو په هکله ورته اقدام‬
‫ک��والی يش‪ ،‬او بای��د د نغدو له وجوهو څخه همېش��ه د بانک په کتله کې د ځواب ورکونې‬
‫لپاره د سپارښ��تونو د څـښـتنانو په در خواست رسه قاعدتاً روان دیدار باید وي‪ ۰‬د بانک او‬
‫پېـرودونکې په منځ کې اړیکې حیايت دي‪.‬‬
‫دپام وړ د حساب پرانيـستنې له وخته د قرارداد انعقاد او موافقت نامه پیـلـیـږي‪.‬‬

‫د روانو حسابونو او اماناتو د زیاتېدلو طریقې او الرې چارې‬

‫هر بانک په دې لټه کې دی چې داسې الرې چارې وپلټي ترڅو وکوالی يش ډېر امانـتـونه‬
‫بانک ته جمع کړي اوډېر حسابونه له دې الرې څخه پرانیزي‪.‬‬
‫پ��ه دې اړه بانکونه د بانکي څانګو په توس��عې رسه په ټول��و هغو نقاطوکې چې بانکي‬
‫کار د رضورت احس��اس پکې وی په هغه ځای کې د خپلو بانکي فعالیتونو د توس��عي اقدام‬
‫وکړي‪ ۰‬له پامه باید ونه غورځوله يش چې په دې اړه هم د مناسب حالت په نظر کې نیولو‬

‫‪14‬‬
‫‪14‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ډې��ر عمده او اس��ايس دي او موض��وع باید جدا ً په نظرکې ولرو‪ ۰‬د بانک توس��عه د بانکي‬
‫څانګو له الرې هغه هـم د سیاس��ت په چوکاټ کې نشې کوالی مطلوب فعالیت د بانکونو‬
‫لپ��اره چ��ې د مطلوب مفاد د ایج��اد ضامن دی منځ ته راوړي‪ .‬او پ��ه ډېرو مواردوکې حتّی‬
‫ممکن تاواين او زیامنن يش‪.‬‬
‫د بانکي منایند ګیو لوړ لګښ��ت پرته له س��نجش او ارزونې څخه او هغه هـم تر سخت‬
‫رقابت الندي زیامنن دی‪ ،‬چې باید په تد بیر رسه یې مخه ونيولی يش‪.‬‬
‫ول��ې په هر صورت که س��م بانکي مدیریت په د قي��ق ډول رسه کاروکړي‪ ،‬او ټولې پالن‬
‫ش��وي چارې تنظیم کړای يش کېدای يش نو یوه ښه طریقه وګڼل يش‪ ،‬که څوک له دې طریقې‬
‫څخه په ښه اوغوره ډول استفاده وکړي نو پخپل بانک کې به یې موفق مدیریت پلی کړی وي‪.‬‬
‫د افرادو هڅونه د بانکي حس��ابونو په پرانس��ـتـلو کې او د افرادو د پیس��و د راټولولو‬
‫طریق��ه له دوی څخه بانک��ي څانګو ته جایزې او دهغوی د اج��را الرې چارې کوالی يش د‬
‫حساباتو او اماناتو په زیا تېدلوکې بانکي الرې چارې خورا مؤثرې ګڼل کیـږي اوترکومه ځایه‬
‫چې لیدل کيـږي ښه پایله یې ورکړې ده‪.‬‬

‫تـنـزیل‪ :‬تنزیل د بېال بېلو نظریاتوله مخې کېدای يش مختلف تعریفونه ولري‪.‬‬
‫ ‪-‬هغه مبلغ چې له یوه قرض یایوه برات څخه د هغې د بیړنۍ ورکړې په نسبت وضع کیـږي‪.‬‬
‫ ‪-‬د وجهي قېمت اود بازارد قېمت ترمنځ تفاوت په هغه صورت کې چې وجهي قېمت یې‬
‫څه لوړوي د تنزيل په نامه یادیږي‪.‬‬
‫د تنزیل په عملیه کې عموماً د حال ارزښت سنجش ته پریږدي اوپه حقيـقت کې د پويل‬
‫ارزښ��تونو افاده کول مصارف عواید یا هـم د مصارفو او عواید و ترمنځ تفاوت چې د زمانې‬
‫له مختلفـو نقاطو څخه واقع کیـږي‪.‬‬
‫د تنـزیل عملیه‪ :‬لکه څرنګه چې د تنزیل په اړه وویل ش��ول چې تنزیل په حقیقت کې‬
‫د پويل ارزښتونو افاده کول مصارف اوعواید اویا هـم د هغو مصارفو اوعوایدو ترمنځ تفاوت‬
‫چې په بیالبیلو وختونوکې پېښیږي‪ ۰‬بانکونه د عملیې په تنزیل کې په ډېره هوښـیارۍ رسه‬
‫بای��د خپ��ل کارونه تنظیم کړي ځکه چې دغه عملیات په هغه صورت کې چې په ج ّدي توجه‬
‫رسه عميل نيش امکان لري چې یوازې یو بانک په بېالرۍ نه بلکه ټول سیستم ښایي فلج کړي‪.‬‬
‫د تنظیم عملیه باید له یوې تجاريت او راکړې ورکړې له معاملې څخه را پورته شوي وي‪.‬‬
‫دا پ��ه دې ماناده چې د تنزیل عملیه څرنګه چې داخیس��تنې دقدرت اېجادوونکې او یاهم‬
‫زیا توونکې ده‪.‬‬

‫‪15‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫مکرر یا مجدد تنزیل‪ :‬د تجاريت اس��نا دو تنزیل چې مخکې تـرشیح ش��و‪ .‬دغه اصطالح‬
‫معم��والً د تجاريت بانکونو په اړه چې په مرکزي بانک کې ذخريه لري‪ ،‬اوخپل اس��ناد د خپلو‬
‫پېرودونکو د غوښ��تنو د پوره کولولپاره په مرکزي بانک کې تـنـزیلوي استعاملیـږي‪ ۰‬مرکزي‬
‫بانک له پويل او بانکي سیاستونو رسه سم د پويل حاالتو په نظرکې نیولو رسه د تنزیل عملیې‬
‫په اجرا او یاعـدم اجرا باندي الس پوري کوي‪.‬‬
‫که چیري مرکزي بانک دې پایيل ته رس��ېدلی وي چې په مليّ اقتصاد کې د انفال س��یون‬
‫حالت د غوړېدلو په زیاتولو رسه یوڅه مامنعت جوړه وي ‪ ،‬او په حقیقت کې په هیـواد کې‬
‫د پولې وړاندي کېـدلو د زیاتوالې مانع ګرځي‪.‬‬
‫د تبادلې د نرخ تـنـزیل ‪ ،‬د ارزښ��ت تـنـزیل‪ :‬څرنګه چې د یو پويل واحد په اړه تنزیل‬
‫استعامليـږي‪.‬‬
‫د فلزي محتویاتو له لـږوالې څخه موخه یو پول ده چې د قانون په واسطه تعیـنـیـږي‪.‬‬
‫همداراز د پیسو د ارزښت ور کونه یوه ملت لره د بل ملت د پیـسو په مقابل کې د ارزښت‬
‫تنزیل ویل کيـږي‪.‬‬
‫دغه ډول ارزښ��ـتـونه ی��ا د تبادلې نرخ عموماً په اخـتیاري اوخوښ��ۍ رسه قطع نظر له‬
‫واقعي ارزښـتونو څخه چې وجود ولري تعیـنـيـږي او همداراز امکان لري له خپلې خوښۍ‬
‫رسه سم تغییر ورته ورکړل يش‪.‬‬
‫دیا دونې وړده چې داس��ې موضوعات لکه تنزیل‪ ،‬تجاريت تنزیل‪ ،‬د ګټې تنزیل‪ ،‬د اضايف‬
‫ګټې تنزیل‪ ،‬د نغدو تنزیل او داس��ې نورې بېلګې ی��ې هـم وجود لري چې د درس په لړکې‬
‫به ښایي ورته اشاره ويش‪.‬‬

‫بانکي اوږد مهاله عملیات‬

‫په دې ډول عملیاتو کې بانک معموالً په الندي ډول عملیاتو پیل کوي‪:‬‬
‫‪١-١‬بانکې اچونې ته د اعتباراتو ورکونه‪.‬‬
‫‪ ٢-٢‬م��ايل عملی��ات د مايل مؤسس��اتو دایجاد په ډول اوپه اقتصادي مؤسس��اتو کې د برخې‬
‫اچونې رشکتونه‪.‬‬
‫د بانک��ي اعتباراتو ورکړه چې په بانکونو کې له خورا څرګندو ویناوو څخه یوه ویناده‪۰‬‬
‫کوالی يش په سم مدیریت اوساملې حسابۍ رسه د بانک لپاره خورا سرته ګټه راوړي‪.‬‬

‫‪16‬‬
‫‪16‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫اوږد مهاله اعتبارات‬

‫دغ��ه اعتب��ارات په حقیق��ت کې د اعتب��ار چارې دي‪ .‬وی��ل کيـږي چې وخ��ت یې له‬
‫پـیـنځوکلونو څخه زیات وخت په برکې نیولی اوتر دوولسوکلونو پوري وي‪.‬‬
‫دغه اعتبارات هغه ساحات ترخپل پوښښ الندې راويل چې د شتمنیو د ایجاد ځانګړتیا په‬
‫صنعت کې بنسټیز ساختامنونه په زراعت کې او په مجموع کې بنسټیزې پروژې باید ولري‪.‬‬
‫د تولیدي س��اختامنونو ایجاد‪ ،‬صنعتي ماش��ین آالت‪ ،‬بنس��ټیز او مواصاليت ساختامنونه‪،‬‬
‫مصنوع��ي ځنکلون��ه‪ ،‬د ژوروڅاګانوکیندنه‪ ،‬رهني اعتبارات چې د ک��ور پېرودنه اویا هـم د‬
‫کورجوړون��ه په پام کی ده او تولیدي سیس��تم ت��ه تغییرورک��ول د دې ډول اعتبارپه برکې‬
‫نیوونکی دی‪.‬‬
‫د دې اعتبارات��و وخ��ت په ځینو وختونوکې کیدای يش ترپنځه ویش��تو کلونو پورې هـم‬
‫اوږد يش‪ .‬دغه چاره زیاتره د ځنګلونو په ساحه کې صدق کوي‪.‬‬

‫د پس انداز ډولونه‪ :‬په عام ډول پس انداز په دوه ډوله دی‪:‬‬

‫‪١-١‬ارادي پس انداز‪ :‬هغه پس اندازچې قصدا ً اویا له پالن رسه سم د مختلفو دالیلو په خاطر‬
‫دافرادو په واسطه صورت نیيس خود اقتصادي مؤسساتو په واسطه د اقتصادي فعالیتونو‬
‫د پراختیا په موخه اود هغوی دکسب او کار په موخه عميل کيـږي‪.‬‬
‫‪٢-٢‬اجباري پس انداز‪ :‬دغه پس انداز هغه مهال رامنځته کیږي چې مثالً حکومت د مالیاتو‬
‫په زیاتوالې رسه د افرا دو دلګښت اندازه اوخصويص پانګې لره کمښت ورکوي‪.‬‬
‫په پورتنې بحث کې د پانګې اچونې له لید ځای څخه پس اندار په الندي ډول دس��ته‬
‫بندي کیـږي‪.‬‬
‫د ذخیرې پس انداز‪ :‬د ذخیرې له پس انداز څخه مقصد‪ ،‬عبارت له هغو مبالغو څخه دي‬
‫چې د لګښ��ت له مسیر څخه بهرشوي ولې د دې امکان شته چې دویم ځلې د پېـرودونګې‬
‫دغوښتنې وړ وګرځي‪.‬‬
‫بانکي زېرمې معموالً په دوو برخو وېشالی شو‪:‬‬
‫‪١-١‬قانوين زېرمې‬
‫‪ - 2‬اختیاري زېرمې‬

‫‪17‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫قان��وين زېرمې‪ :‬هغو ذخای��رو ته ویل کيـږي چې بانکونه د قانون په حکم مکلفیت لري‬
‫ترڅو د خلکو له امانتونو څخه یوه برخه په مرکزي بانک کې په امانت ډول کیـږدي ترڅو د‬
‫بانکي ستونزې د ایجاد په صورت کې په امانت ورکړل يش او دبانک پېـرودونکې له خطررسه‬
‫مخ نيش‪.‬‬
‫اما د زېرمو اندازه د هر هیواد د بانکي قانون له اصولورسه سم توپیرلري‪.‬‬
‫دغه زېرمې دپويل سیاس��ت د وس��یلې په حیث د مرکزي بانک په الس د پويل تعادل په‬
‫ایجاد کې د پويل ارزښت په موخه مؤثررول لري‪.‬‬
‫د دغو زېرمو په کمېدو اوزیا تېدو رسه کېدای يش په بازارکې د پیـس��و د وړاندي کېدلو‬
‫مقدار ته بدلون ورکړي‪.‬‬
‫اختی��اري زېـرمې‪ :‬اختیاري زېرمې له هغو زېرمو څخه بحث کوي چې دعادي او تجاريت‬
‫بانکونو په اختیار کې وي‪ ،‬او بانکونه کوالی يش له بانکي تحلیل رسه سم د بانک د معامالتو‬
‫له مجموع څخه دي په جوړویدو یې الس پوري کړي‪.‬‬
‫او پ��ه دې ص��ورت کې بانک باید پ��وه يش چې په یوه ورځ کې بان��ک ته په څه تعداد‬
‫پېـرودونک��ې مراجع��ه کوي‪ ،‬او احتامالً په ک��وم مقدار به ځینی واخ�لي‪ ،‬اوپه مقابل کې د‬
‫پېـرودونکو له لورې په کومه اندازه پـیـسې د بانک کسو ته راځي‪.‬‬
‫مرک��زي بانکونه په بیړنیو حاالتو کې کوالی يش له دې زېـرمو څخه په اس��تفادې رسه د‬
‫پويل حالتونو په تغیر ورکولو کې د تغیر راوستلو له الرې د پويل سیاستونو په عرصه کې خپل‬
‫ځان تطبیق کړي‪.‬‬

‫‪18‬‬
‫‪18‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫د دویـم څپرکې لـنـډیـز‬

‫په دې څپرکې کې ډېر مهم او ګرم موضوعات چې په دولتي‪ ،‬تجاريت‪ ،‬اوخصويص بانکونو‬
‫ک��ې اس��تفاده ورڅخه کیـږي تهیه ش��وي دي اودغه موضوعات عبارت دي له د پيـس��و له‬
‫تجارت‪ ،‬بانکي او کریديت عملیات‪ ،‬د مودې له نګاه څخه کریدت‪ ،‬د هغه داس��تعامل له دید‬
‫ګاه څخ��ه کری��دت‪ ،‬د کریدتونو لیرتآف‪ ،‬د هغو ډولونه اود هغوی داس��تعامل موارد‪ ،‬جاري‬
‫حسابات‪ ،‬د پس انداز حسابات‪ ،‬د معیادي اومفادي اماناتو حسابات‪،‬د پرانیستنې اواستفادې‬
‫الرې‪ ،‬تنزی��ل‪ ،‬د تنزیل عملی��ه‪ ،‬مکررتنزیل‪ ،‬د تبادلې نرخ‪ ،‬اوږد مهال��ه اعتبارات‪،‬ارادي پس‬
‫انداز‪ ،‬اجباري پس انداز‪ ،‬د پس اندار زېرمې‪ ،‬بانکي زېرمې لکه قانوين او اجباري زېرمې ځای‬
‫ش��وي دي ‪ ،‬د الندي موضوعاتو د هراړخیزې دقیقې مطالعې په صورت کې د حس��ابدارۍ‬
‫او ادارې د انستیـوت فارغان به ښایي د خپل کار په جریان کې له ستونزو رسه مخ نيش‪.‬‬

‫‪19‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫د دویم څپرکی پوښتنې‬

‫‪١-١‬د پیسو د تجارت په اړه معلومات ورکړئ ؟‬

‫‪٢-٢‬د جاري حسابونوله نظره کرید تونه کوم کوم دي نومونه یې واخلئ ؟‬
‫‪٣-٣‬لومبارد کرید تونه په څو ډولونودي نومونه یې واخلئ ؟‬
‫‪٤-٤‬د بانکي عملیاتو په ډل بندۍ کولو رسه یې نومونه واخلئ ؟‬
‫‪٥-٥‬د معیادي امانتونو توپـیـر له پس انداز رسه څه يش دی ترشیح یې کړئ ؟‬
‫‪٦-٦‬د پس انداز حساب په اړه معلومات ورکړئ ؟‬
‫‪٧-٧‬لیرتآف کرید ت په څو ډولونو دي نومونه یې واخلئ ؟‬
‫‪٨-٨‬تنزیل تعریف کړئ ؟‬
‫‪٩-٩‬د پس انداز د ډولونو نومونه واخلئ ؟‬
‫‪١٠١٠‬د بانک له نظره د ذخایرو د ډولونو نومونه واخلئ ؟‬

‫‪20‬‬
‫‪20‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫درېیـم څپرکی‬

‫د قېمتي پاڼو خپرول‬

‫ټولیزه موخه‪:‬‬
‫د قیمتي پاڼو خپرول او د استفادې طریقه یې‪.‬‬

‫د زدکړې موخې‪ :‬د دې څپرکې په پای کې به محصلین وکوالی يش الندي موضوعات توضیح کړي‪:‬‬
‫ ‪-‬د مقاطعې عمل‬
‫ ‪-‬د حق العمل عمل‬
‫ ‪-‬د قیمتي پاڼو په معامالتو کې د کمېشن اخستنې عمل‬
‫ ‪-‬د اړتیا او رضورت درجه‬
‫ ‪-‬د بانکي سیستم موجودیت‬
‫ ‪-‬د سند یکای د فرهنګ موجودیت‬

‫قېمتي پاڼې‬
‫د بانکون��و له لورې پر قیمتې اوراقو معاملې د بانکي کړنو په اوږدوکې د مهمو عملیاتو‬
‫ل��ه جملې څخه ګڼل کیـږی‪ ،‬چې کله د بانک لپاره ډې��ره ګټوره او کله هـم ډېره خطرنا که‬
‫بانک��ي عملیه ده‪ .‬دغه عملیات چې د بانکي معامالتو د حتمي حرکاتو له جملې څخه ګڼل‬
‫کيـ��ږي ‪ ،‬له هغې جملې څخ��ه بانکي عملیات دي چې د خپلې پانګ��ې اچونې عملیاتو په‬
‫چوکاټ کې په هغه الس وهي‪.‬‬
‫د بانکي معاملې د لورې ورقې او اس��ناد په دې عملیا توکې کېدای يش خصويص‪ ،‬دولتي‬
‫او یاهم عامه قیمتي ورقې وي‪.‬‬
‫بانکونه په دې هکله په یوازی اویا هم د اتحاد یې په توګه د قیمتي پاڼو په خپرولو رسه‬
‫څرګند يـږي او په معاملې پیل کوي‪.‬‬

‫‪21‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫د بانکون��و د اتحاد یې اصطالح د قیمتي اوراقو د انتش��ار لپاره د اقتصاد په ترمینولوژي‬

‫کې د قیمتي اوراقو دانتشار په سند یګایي رسه شهرت لري‪.‬‬
‫د قیمت��ي اوراقو پلورلو طرز کېدای يش د یوه بانک يا د بانکونو له یوې اتحاد یې څخه‬
‫چې په دې هکله عالقه مندي لري صورت ونیيس‪.‬‬
‫اوس راش��ئ وویـنـ��و‪ ،‬چې دغه بانکي عمل په څ��ه ډول عميل بڼه ځان ته غوره کوي‪۰‬‬
‫بانک په دې هکله یواځي دوه عمله تررسه کوي‪:‬‬
‫ ‪-‬د مقاطعې عمل‬
‫ ‪-‬د حق العمل عمل‬
‫‪ ١-١‬د مقاطعې عمل پر قیمتي اوراقو باندي د تصاحب په موخه په کاریږی‪.‬‬
‫‪٢-٢‬په دې بانکي عمل کې ټولې عرضه شوي قیمتي ورقې په یو ځيل رسه پريودل کيـږي‪ ،‬او‬
‫د هغې له انتشار کوونکې مؤسسې رسه اړیکې قطع کوي‪.‬‬
‫د دی عمل دلیل دادی چې په اوس��مهال کې په معینه بیه دقیمتی پاڼو اخیس��تل او په‬
‫لوړه بیه یې پلورل کیدای شی د بانک لپاره یوه ګټوره معامله رامنځته کړي‪.‬‬

‫په دې عمل کې بانک غواړي چې‪:‬‬

‫ ‪-‬له انتشار ورکوونکې مؤسسې څخه د قیمتي اوراقو ملکیت باید بانک ته انتقال ومومي‪۰‬‬
‫ ‪-‬بانک کیدای يش قیمتي ورقې په یو مناس��ب قېمت او یا هم له درج ش��وي قېمت څخه‬
‫په کم یعنې له هغه خپل رسمي قېمت څخه یې په کمه بیه وپـېـري (واخيل) او وروسته‬
‫یې بیا په لوړه بیه وپلوري‪.‬‬
‫ ‪-‬بانکونه غواړي کنرتويل الرې منځ ته راوړي او یا یې تـقـویه کړي‪.‬‬
‫ ‪-‬بانک ښایي یوه عادي بانکي معامله تررسه کړي‪.‬‬
‫د قیمتي ورقو د معامالتو د کمېش��ن اخیس��تنې عمل د بانکي معامالتو له جملې څخه‬
‫ی��وه معامل��ه ده‪ ،‬چې هر عادي بانکـدار هـم وررسه اش��نایي لري‪ .‬بانک په یو ټاکلی وخت‬
‫کې د قیمتي اوراقو پلورل دیوه کمېش��ن په مقابل کې وړاندې ش��وي پاڼی پلوري او پلورل‬
‫یې تضمیـنوي‪ .‬په دې ډول قیمتي ورقې د څښ��ـتـن په ملکیت کې پا تيـږي او بانک یوازې‬
‫د ورقو په پلورلو کې له هغو قراردادونو رسه سم چې له کمپنۍ رسه یې لري اقدام کوي‪.‬‬
‫د قیمتي پاڼو نرشېدل‪ :‬د دولتي او خصويص رشکتونو او مؤسس��وله لورې د قیمتي پاڼو‬
‫نرشېدل له مـطمئـنو رسچـیـنو څخه د یوې رسچینې په حیث الس موندنه یوه داسې پانګه‬
‫ده چې مؤسس��ې ت��ل په دوامداره ډول هغه ت��ه اړتیا لري‪ .‬دغې پانګې ته دالس رس��ۍ د‬
‫کړنالرې ډول کوالی يش په الند نیـو عواملو پورې نه شلیدونکې اړيـکې ولري‪.‬‬

‫‪22‬‬
‫‪22‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫د بورس موجودیت‪ :‬په هغه صورت کې چې په هـیـواد کې بورس یا مايل بازار ش��ـتـون‬
‫ونلري بلکه له بلې الرې باید مطالعه يش‪.‬‬
‫ ‪-‬د اړتیا او رضورت درجه‬
‫ ‪-‬فوریت یا عدم فوریت‬
‫ ‪-‬د بانکي سیستم موجودیت‬
‫ ‪-‬د سنديکائی فرهنګ موجودیت‬
‫ ‪-‬د قیمتي پاڼو له څرنګوالې څخه د خلکو خربول‬
‫د قیمت��ي پاڼو د پلورنې پربنس��ټ بانکونه د مؤسس��اتو د غوښ��ـتـنـو له موندنې څخه‬
‫وروسته په الندو اقداماتو الس پورې کوي‪.‬‬
‫ ‪-‬بانکي حرکات د دفـرتله ګذارش رسه سم تحقیق یا څېـړنه ده‪.‬‬
‫ ‪-‬تبلیغ یا ډ ېرمصارف نه رامنځته کیږي‪.‬‬
‫ ‪-‬د اخيـس��تنې ټکې چې پیرودونکي د دغه ډول اوراقو په وس��یله د بانک له لوري په ډ‬
‫ېـراحتیاط رسه خربیـږي‪.‬‬
‫ ‪-‬پدې هکله ځانګړې برنامې ترتـیـبـیـږې‪.‬‬
‫ ‪-‬د اوراقود نه پلورنې په صورت کې یې ادا کول د بانک له لورې صورت مومې‪.‬‬
‫ ‪-‬بان��ک غواړي ترڅو قیمتي ورق��ې د مايل بازار له لورې و پلوري په دې صورت کې بانک‬
‫بایـ��د پ��وه يش چې په هیـواد کې م��ايل بازار په کوم حد کې قرار ل��ري او بانک څرنګه‬
‫کوالی يش له دې طریقې څخه ښ��ه اغېـزناکه اس��ـتـفاده وکړې دغه حرکتونه عموماً په‬
‫هغ��و هیـوا دونو کې د پام وړدي چې په هغو هیـوادونوکې مايل بازار موجود وي او په‬
‫مايل بازار کې د معاملې فرهنګ هـم موجود وي‪ .‬که چیـرې د غيس اجرا موجو ده نه وي‬
‫م��ايل ب��ازار لوړترینه بانکي ګټه د بانک لپاره د بانکي عملیاتو له الرې ایجاد وي‪ .‬په دې‬
‫حالت کې بانک قیمتي ورقې بورس ته په وړلو رسه د غوښـتونکو لپاره وړاندي کوي‪ .‬د‬
‫اړونـده مؤسس��ې و ضعیت ته په پام رسه کېـدای يش ورقې تعيـن يش‪ ،‬خو بانک د بیې‬
‫د لوړولو د ساتنې په موخه کوالی يش د بازار په میـتـودونو الس پورې کړي‪۰‬‬
‫ ‪-‬په لومړۍ مرحله کې له دې اسنادو څخه کمه پیامنه بازارته وړاندی کیږي‪.‬‬
‫ ‪-‬د اس��نادو لوړترین اوکم تريـن حد د تحقیـق د فــتـر په وړانـديـز رسه او د بانک د مد‬
‫يـریت په منظورې رسه تعـنیـږي‪.‬‬
‫ ‪-‬د دې حرکت مصنوعي حرکت او ایجاد ډېـر پېـرو دونکې تشویـقـوي‪ .‬اوبآلخره د بیې د‬
‫حد س��اتلو په موخه مصنوعي غوښ��ـتـنـې د یوې وسیلې په حیث د بانک تر پایه پورې‬
‫له خپـله ځانه رسه سايت‪.‬‬

‫‪23‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫د درېیــم څپرکې لـنـډیـز‬

‫د یادولو وړ ده چې په دې څپرکي کې یوازې دوه ډ وله حیا يت کړنې چې د بورس یا مايل‬
‫بازار اړوند یـږي تهـیـه شوي دي اوعـبـارت دي له‪:‬‬
‫پ��ه مايل بازار اویا بورس کې د قیمتی پاڼوخپ��رول په لومړۍ برخه کې دايس موضوعات‬
‫لک��ه د مقاطع��ې عمل‪ ،‬د حق العمل عمل‪،‬د قیمتي پاڼ��و ملکیت‪ ،‬د قیمتي پاڼو کنـرتول ‪ ،‬د‬
‫قیمتي پاڼو په معامالتو کې د کمېشن اخستنې عمل د بانکي معامالتو له جملې څخه ګڼل‬
‫شوي دي‪ ۰‬په دویـمه برخه کې دايس موضوعات لکه د فوریت د رضورت او احتیاج درجه‬
‫د منظم بانکي سیس��تم موجودیت اود س��ـنـد یکائ د فرهنګ موجودیت درج ش��وي دي‪،‬‬
‫او مون��ږ د قیمتي پاڼو د پـېـرنې او پلـورن��ې له فرهـنګ او هـم د دې پاڼو د پلورنې له مار‬
‫کیټـونو رسه اشنا کوي‪.‬‬

‫د درېیــم څپرکې پوښـتـنـې‪:‬‬

‫‪١-١‬قیمتي پاڼې تعریف کړئ ؟‬
‫‪٢-٢‬د قیمتي پاڼو نرشڅرنګه صورت مومي ؟‬
‫‪٣-٣‬بورس څه شی دی ؟‬
‫‪٤-٤‬مايل بازار کوم بازار ته ویل کیږي؟‬
‫‪٥-٥‬د مقاطعې عمل تعریف کړئ ؟‬
‫‪٦-٦‬د حق العمل عمل تعریف کړئ ؟‬
‫‪٧-٧‬د قیمتي پاڼوکمېشن اخـستـنـې د عمل په هکله معلومات ورکړئ ؟‬
‫‪٨-٨‬آیا په افغانستان کې د قیمتي پاڼو مارکېـټ شــتــون لــري ؟‬

‫‪24‬‬
‫‪24‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫څلورم څپرکی‬

‫د سوداګریز بانک اعتبار او تګالره‬

‫ټولیزه موخه‪:‬‬
‫د سوداګریز بانک اعتبار او تګالره‪.‬‬

‫د زدکړې موخې‪ :‬د دې څپرکې په پای کې محصلني باید الندي موضوعات توضیح کړای يش‪:‬‬
‫ ‪-‬د ینګي نقد اصل‬
‫ ‪-‬د مـنـفـعـت اصل‬
‫ ‪-‬د امـنـیـت اصل‬

‫د سوداګریز بانک اعتبار او تګالره‬

‫په هرهيواد کې د هر س��ود اګریز بانک موخه د زیاتې ګټې الس��ته راوړل وی‪ .‬نو پردې‬
‫اساس بانکـدار باید دې پوښـتـنـې ته ځواب ووایي‪ ،‬چې څرنګه د بانک پيـسې یعـنې مايل‬
‫رسچـيـنـې د ش��تـمـنۍ یا لګښـتونو په مختـلفـو اقالمو پورې ځانګړې کړي ترڅو زیاته ګټه‬
‫السته رايش‪.‬‬
‫دغه د بانکـداري عمده ستـونـزه ده‪ ،‬لکه څرنګه چې مو ولیدل پورونه د بانک رسچـیـنـې‬
‫تشکیلوي اود هغوی د جذب لپاره د لکښـتونو متحمل کیـږي‪.‬‬
‫بانک د مايل رسچیـنـو د لګښ��ـتونو په کښـته راوستلوکې خصوصاً په اخـتیاري او ارادي‬
‫امانتونوک��ې عم��ل نه کوي ځکه چې بانک د حریفانو په مقابل کې وي‪ .‬د پانګې او پيـس��و‬
‫ب��ازار یورقابتي ب��ازار دی‪ ،‬اود هر تجاريت بانک په ضمن کې د ب��ازار له اجراوو څخه یوجز‬
‫تش��کیلوي‪۰‬رسبېره پ��ردې د بانکې منا بعـو د جذب حد ع�لاوه د رقبا وو د رقابت د خلګو‬

‫‪25‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ش��تمني اود هغوی اعتبار اود خلګو اش��نایي په بانکي عملیاتو پورې تعینوي‪ ،‬په بل عبارت‬
‫د بانکي امانا تو وده یو حد لري ‪۰‬دايس عوامل لکه د پـیسو اماده کولو مصارف د شتمن‬
‫بانک لپاره د اعتامد د ځای اقتصادي رشایط اود خلګو اشنایي د امانتونو رسول محدودوي‪۰‬‬
‫پردې اس��اس د تجاريت بانک مسس��ؤلیـن خپلې مايل رسچيـنـې ټاکلې ش��وي ګڼي‪ .‬او په دې‬
‫وسیـله خپله توجه د هغو مصارفو ادارې ته چې هغه د شتمنۍ ستنې دي اړوي‪.‬‬
‫په بل عبارت د س��وداګریز بانک مدیریت د بانک د پـيـس��و پـه تخصص کې د مختلفـو‬
‫ارقامو ترمنځ د مانور لګښت قدرت لري په هـمدې دلیل په هرسوداګریز بانک کې د بانک‬
‫د مدیریت وړتیا او کارروایي کوالی يش په یو ډول نه یو ډول د بانک د پیسو سنجش وکړي‪.‬‬
‫له پورتنۍ رشحې څخه دا راوزي چې هر سوداګریز بانک باید یوه عاقالنه تګالره‪ ،‬اعتبار‬
‫او پانګونه پیـل اوهـم یې اجرا کړي‪ ۰‬دغه س��وداګریز بانک باید یو داس��ې کیفیت و ټا کي‬
‫چې د بانک د نهایي هدف په تاْمینولو رسه د امانت اېـښـودونکو د امانت اصل و سايت‪ .‬په‬
‫هرحال بانک د منا بعو په تخصص یعنې د مختلفو اعـتبارونو او پانګونو په ټا کنه کې باید‬
‫الندي دری اسايس اصله هـمېش په پام کې ولري‪:‬‬
‫‪١-١‬د تازه نقد اصل‬
‫‪٢-٢‬د منفعت اصل‬
‫‪٣-٣‬امنیت اصل‬

‫‪١-١‬د تازه نقد اصل‪ :‬له دې اصل رسه سم بانکـداري باید د مايل رسچینو توزیع ته د هغوی‬
‫پ��ه مصارفو د مختـلـفـو اش��کالو ترمن��ځ ځانګړې پاملرنه ولري‪ ۰‬ځک��ه هره لحظه چې‬
‫وغواړي کوالی يش په ډېـرې تیـزۍ رسه د شتـمنیـو بېالبېل ډولونه په نغدي ډول تبدیل‬
‫کړي‪ ،‬ترڅو د بانک د ټولو طلب کارانو او امانت ایـښـودونکو ته ځواب وي‪.‬‬
‫د بانک د ځینو طلب کارانو او د امانت ایښودونکو د غوښتونکو په رضایت کی د بانک‬
‫د مدیرانو وړتیا او قابلیت د دی اصل مراعاتول دي‪.‬‬
‫لکه څرنګه چې یې مخکی یادونه وشوه‪ ،‬امانات د بانک د پور ونو سرته برخه تشکیـلوي‪.‬‬
‫اوله اماناتو څخه هغه مهمه برخه په جاري ډول وي هره لحظه یې چې امانت ایـښودونکی‬
‫وغواړي له بانک څخه یې ایستلیی يش‪.‬‬
‫ترهغې پوری چې بانک وغواړی نقدي وجه د غوښ��ـتنې په مهال د امانت ایـښـودونکو‬
‫په واک کې ورکړي‪ .‬چې د بانک لپاره په دې برخه کې بې ويس ډیر خطر ناکه ده‪ ،‬ځکه بانک‬

‫‪26‬‬
‫‪26‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫د تعطیل او انحالل لور ته بیایي‪.‬‬

‫س��مه ده چې هره ورځ په داس��ې حال کې چې یو تعداد خلګ د چک په ایـسـتلو رسه‬
‫خپله سپـارلې وجه له بانک څخه و بايس‪ ۰‬بله ډله خلګ بیا خپل حساب کرید ت کوي‪.‬‬
‫اود بانک د دبت کولو او کریدت کولو له الري یو او بل تر خپل پوښښ الندی راويل‪ .‬ا ّما‬
‫الزمه ده چې تجاريت بانک ارومرو د نغدي وجـهـې مبلغ د بانک په کسه کې وسايت ترڅو د‬
‫پـېـرودونکود ورکړې چک له کومې سـتونزې رسه مخ نشې‪.‬‬
‫د نظر دڅـښ��ـتـنـانو ی��وه برخه د بانکـدارۍ په چارو کې پ��ه دې با وري دي چې تازه‬
‫نغـدې د بانک له ش��ـتـمنیـو څخه هغې څانګې لره ش��امـلـیـږي چې په مرکزي بانک کې د‬
‫تـنزیل وړ وي‪.‬‬
‫پ��ه مقاب��ل کې یوه بله ډ له خل��ګ په دې باوري دي چې تازه پور د بانک له ش��تـمنیو‬
‫څخه هغه څانګه تـش��ـکیلوي چې فورا ً په اس��انۍ او پرته د زیان له تحمل څخه په نغـدي‬
‫وجهـ��ې د تبـدیـل وړدي‪ ۰‬دا چې د کیفی��ت تر کیب د تازه پور اصل ته په توجه رسه بایـد‬
‫په څه ډول وي د بانکي جوړښ��ت‪ ،‬د ټولنـې د اقتصاد په ماهیت‪ ،‬د اقتصاد پويل والی اویـا‬
‫غـیـ��ر پولی وال��ی‪ ،‬له بانکونو څخه د خلګو د تلقي طرز اوعادات‪ ،‬د بانکـدارۍ فرهـنګ‪ ،‬د‬
‫معامالتوحجم‪ ،‬د پـیـسو بازار پانګه اوداسې نور لري‪.‬‬
‫‪٢-٢‬د منفعت اصل‪ :‬په بانکـداري کې دویـم اس��ايس اصل د منفعت اصل دی چې بانکـدار‬
‫همـېـشه ورته توجه لري‪.‬‬
‫څنګه چې د تجاريت بانک موخه د ګټې دهغې اکثـره حدالس ته راوړل دي‪.‬‬
‫نوځکه خو بانکـدار بایـد په یوداسې ډول د بانک کیفیت وسايت چې درآمد او پـورونه له‬
‫مختلفو اقالمو او پانګې اچـونې څخه چې د بانک د شـتـمنیـو هغه سرته بـرخه تـشکیـلوي‬
‫ترالس��ه کـیـږي چې وش��ې کوالی د بانک د لګښ��ـتونو د پوښ��ښ په ضمن کې یوه ګټه او‬
‫منفعت هـم د برخه لرونکو نصیب وګرځي‪.‬‬
‫اوالـبت��ه بانکـ��دار نبایـد د زیاتی ګټې د الس ته راوړلو لپـ��اره د بانک د رسچیـنو هغې‬
‫س�ترې برخ��ې لره د څو اقالم��و پخاطررصف کړي‪ .‬ځک��ه چې دغه اقالم قاعدتً��ا خورا نغـد‬
‫کېـدونکې اقالم دي لکه اوږد مهاله قیمتي اوراق‪.‬‬
‫د دې م��ورد عکس هم صادق دی یعنې د دې اقالمو د ش��تمنیو نقد کېـدل چې هامغه‬
‫نغـدي موجوده وجه د بانک په کېسه کې ده چې اصالً د بانک لپاره در آمد نلري‪.‬‬
‫ځکه خو نهایي دوه حده ټا کلې ش��وي د ش��تمنـیو هغه اقالم چې خورا ګټور دي د نغد‬

‫‪27‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫کېـدلو ډیر لږ خاصیت اود نغـد کېـدلو وړتـیا نلري‪.‬‬

‫طـبیعي ده چې د دوو نهایي حدونو ترمنځ د پانګې اچونې مخـتـلفې الرې وجود لري‪۰‬‬
‫پ��ه بل عبارت منفعت اود ت��ازه نقـد اصل یو بل لره په مختلف��و اړخونو کې را کش کاږي‪.‬‬
‫بانکـدار باید د دغـو دوو اصلونو ترمنځ الزم تعادل را منخته کړی‪.‬‬
‫پ��ه خلص ډول بانکـدار نش��ې ک��والی د زیاتی ګټې د الس ته راوړل��و لپاره چې یوانکار‬
‫منونکی اصل دی د تازه نقـد اصل قرباين کړي‪.‬‬
‫چ��ې د دايس عمل مرتکب يش یوه س��مه اود یوې عاقالن��ه پانګې اچونې تکالره یې نده‬
‫تررسه کړي‪ ۰‬ځګه په دايس حال کې چې د ش��تمنیود اقالمو ماهیت قطعي دی‪ ۰‬د پورونو د‬
‫اقالمو قطعیت اوثبات په حتمي توګه رسه مسلم نه دی‪ ۰‬د بانکـدارۍ د موفـقیت راز دادی‬
‫چ��ې بانکـدار بایـد د دوو اصلونو ترمنځ چې هغه منفعت او تازه نقـد دی تعادل وس��ايت‪۰‬‬
‫یعنې په عین حال کې بانکدار بایـد وش��ې کوالی د امانت ایـښودونکو او ټولو طلب کارانو‬
‫اړتـیــا په نغدي ډول تاْمین کړي او د برخه والو لپاره هم یوه ښه ګټه ترالسه کړي‪.‬‬

‫د امنیت اصل‬
‫درېیـم اصل چې بانکـدار باید په یوه وخت کې د دوو نورو اصلونوتر څنګ ورته توجه‬
‫خصوصا د تصمیم په نیولو کې د پور‬
‫ً‬ ‫وک��ړي هغه د امنیت اصل دی‪ ۰‬دغه اصل بانکـدار ته‬
‫ورکولو لپاره او د دې خربدارۍ اعتبار ورکوي چې نه یوازې د پور ورکړه د مشخصې موضوع‬
‫لپاره زیاته ګټه ورکوي بلکې د پور ورکړې ته اقدام وکړي‪.‬‬
‫د قرضې په ورکړه او پانګه اچونه کې د امنیت اصل باید مراعات يش‪.‬‬
‫په حقیقت کې د امنیت اصل د پور دغـوره او اصل ګرځېـدلو موضوع ده‪ ،‬په بل عبارت‬
‫بانکـدار نه باید د هغې زیاتې ګټې د الس��ته راوړلو لپاره له خطره ډکو عملیاتواوش��یانوته‬
‫الس ور وړي‪ ،‬چې کیدای شی د منابعو اصل راوړل شی او د بانک طلب کاران په خطر کې‬
‫واچـوي‪.‬‬
‫پ��ه خل��ص ډول بانـکـدار د تصمیم د نیولو په مهال د پانګ��ې اچونې لپاره یعنې د مايل‬
‫منابعو معريف باید په یو ځایي توګه رسه پورته دری یا د شوي اصلونه مراعات کړي‪.‬‬
‫د س��وداګریز بانک رول د پـیـس��و د حجم په تغیراتو کې‪ :‬په عمومی ډول یو سوداګریز‬
‫بانک په النـدی طریقو رسه کوالی يش خپلو مايل منابعوته زیاتوالی ورکړي‪.‬‬

‫‪28‬‬
‫‪28‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫‪١-١‬اسـتـقـراض‬
‫‪٢-٢‬د نویو برخه لرونکو ترمنځ د ګټې عدم توزیع‬
‫‪٣-٣‬د نویو برخو په خپریدو رسه د پانګې زیاتوالی‬
‫‪٤-٤‬په رس ته رسیدلو کې د ګټې له اصله د مهمو مطالبو تر السه کول‬
‫‪٥-٥‬د مرکزي بانک په انـد د سوداګریزو اسنادو د وجوه تنـزیل‬
‫‪٦-٦‬د قیمتي پاڼو پلورنه‬
‫څرنګه چې لیدل کیـږي تردې ځایه بانک په دوو طریقو کوالی يش خپلو مايل منا بعوته‬
‫زیا توالی ورکړي‪ ۰‬یو د پور ونو د س��تنـو اقالم او دویـم د اقالمو په بدلون رسه کوم چې د‬
‫ش��تمنیـو په س��تـنـو کې درج دي لکه د بانک د مطالباتو اصول اعم له اصيل ګټې څخه په‬
‫رس رسیــد کې‪.‬‬
‫په وروستۍ توګه څرګنده ده‪ ،‬چې یواځې د بانک کیـفیت بدلون مومي‪.‬‬
‫د تج��اريت بانکونود پـيـس��و پـیـدا کوونکي‪ :‬څرنګه چې پوهيـ��ږو دخلکو په الس کې د‬
‫بانکنوټونو یا سکو څرخیدل د پیسو حجم (‪ )c‬د اشـخاصو د جاري امانتونو حسابونه چې د‬
‫چک په واسطه د نقل او انتـقـال وړ وي یعنې‬
‫‪ M = C + D‬د پـیـسو حجم په څرخیدو کی راښیې‪.‬‬
‫رسبی��ره پر دې هغه بدلونونه چې س��کې اود خلګو په الس د بانکـنـوټونو په میزان کې‬
‫اویا هـم په س��وداګریزو بانکونو کې د جاري امانـتـونو حجم را منځته کوي‪ .‬د پيـسو حجم‬
‫په ګردش کې هـم ښایي بـدلون ومومي‪.‬‬
‫‪ M = C + D‬په دې ځای کې ممکن ښ��کاره يش چې په تجاري بانک کې د اولیه جاري‬
‫حس��اب د ایج��اد له الرې څرنګ��ه دغه بانک له دغ��و اماناتو څخه په اس��ـتـفـا دې رسه د‬
‫اعتباراتو د حجم د خپرېـد و باعث او په نها یت کې د پيـس��و د حجم زیا توالی په ګردش‬
‫کيـږي‪ .‬د دې موضوع په روښا نولورسه دا فرضوو چې د مرکزي بانک په ټولـنه کې د پـيـسو‬
‫د انـدازې د بسط په موخه د دولتي پور د اوراقو د څانګې په اخـستنې د اشخا صو په انـد‬
‫اقدام کوي‪ .‬له کومه ځایه چې د نغـدو پيـس��و س��اتنـه د بانکونو لپـاره هیـڅ ډول الس��ته‬
‫راوړنه نلـري او بانک د پور ورکړې په سیـو ري کې او د ربعې په مونـد نه کې خپل السته‬
‫راوړنه یا ګټه کوی‪ .‬دې ته په پام رسه بانکونو ته په تجربه رسه ثابته شوي ده چې هیـڅ کله‬
‫به ټول امانت ایـښ��ـودونکی د خپلو امانتونو د وجوهو د مونـدنې لپاره بانکونو ته په یوه‬
‫وخت ښ��ایي مراجعه ونکړي‪ ۰‬نوځکه خو دغه موض��وع بانک په دې قادروي چې د امانـا‬
‫تـ��و له وجوه څخه فيـصـدي د اضايف وجوه په ډول (نقد) زېـرمې وس��ايت او پاتې امانات د‬
‫اقتصادي المل په اختیارکې د پور په ډول ورکړي او د خـپـل ځان لپاره ګټه وکړي‪.‬‬

‫‪29‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫د څلورم څپرکې د مطالبو لـنـډیـز‬

‫د څلورم څپرکې په اوږدو کې د س��وداګریـز بانک تګالره یاده ش��وي‪ ،‬چې د هر تجاريت‬
‫بانک موخه په هر هـیـواد کې د زیاتی ګټې السته راوړل دي‪ ۰‬د زیاتې ګټې د السته راوړلو‬
‫په خا طر باید الندې موضوعات په نظرکې ونـیـولی يش‪.‬‬
‫ ‪-‬د تازه نقد اصل‬
‫ ‪-‬منفـعت اصل‬
‫ ‪-‬د امـنیت اصل‬
‫د س��وداګریزبانک رول د پـیـس��و د حجم په تـغـیـراتو کې چې د اس��ـتـقراض‪ ،‬د پانګې‬
‫زیاتونه‪ ،‬د مطالباتو اصول‪ ،‬د وجوه تنزیل‪ ،‬د قیمتي اوراقو پلورنه او داس��ې نورو مسایلو په‬
‫برک��ې نـیـوونکی دی‪ .‬همداراز د خلګو پ��ه الس کې ټـول بانک نوټونه او په تجاريت بانکونو‬
‫کې د اشخاصو جاري امانتـونه بایـد له پامه ونه غورځول يش‪.‬‬

‫د څلورم څپرکې پوښـتـنې‪:‬‬

‫‪١-١‬تګالره څه ته وایې‪ ،‬تعـریـف یې کړئ ؟‬
‫‪٢-٢‬د زیاتی ګټې د ترالسه کولو لپاره د بانکـدارۍ کوم اصول باید مراعات يش؟‬
‫‪٣-٣‬د تازه نقد د اصل په اړه معلومات ورکړئ ؟‬
‫‪٤-٤‬د منفعت اصل په لنډ ډول ترشیح کړئ ؟‬
‫‪٥-٥‬د تازه نقد‪ ، ،‬د منفعت او امنیت اصلونو ترمنځ اړیکې څه شی دي؟‬
‫‪٦-٦‬استقراض څه شی دی ترشیح یې کړئ؟‬
‫‪٧-٧‬د خلګو په نزد د بانکـنوټونو مقدار په کوم تورې یاحرف ښو دالی شو؟‬
‫‪٨-٨‬د بانک په نزد د اشخاصو جاري امانات په کوم تورې ښو دالی شو؟‬
‫‪٩-٩‬په ګردش کې د پـیـسو د حجم فورمول وليـکئ؟‬

‫‪30‬‬
‫‪30‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫پـنـځم څپرکی‬

‫د بانک د مدیریت اصول‬

‫ټولیزه موخه‪:‬‬
‫په بانکونو کې د مدیریت له اصويل ماهیت رسه پیژندګلوي او د میـتـود تحلیـل‬
‫اوهـم بانکي کړنې‪.‬‬

‫د زدکړې موخې‪ :‬د دې څپرکې په پای کې محصلین باید الندي موضوعات توضـیح کړای يش‪:‬‬
‫ ‪-‬د فعالـیـت په پـروسه کې د زېـرمو رول‬
‫ ‪-‬د بانک د اړتیـا وړ پانګه‬
‫ ‪-‬د رسک اعتباري مدیـریت‬
‫ ‪-‬نظارت اوبرريس‬
‫ ‪-‬د پور په ورکړه کې د تخصص درلودل‬
‫ ‪-‬پر فعالیت باندې نظارت‬

‫د بانک د مدیریت اصول‬

‫دا چې بانک څرنګه د مدیریت د اعاملو د پورونو دش��تمنیـو پراقالمو ممکنه خورا لوړ‬
‫سود الس ته راوړي د بانک مدیرباید الندي څلورو موضوع ګانوته پام وکړي‪.‬‬
‫لومړی‪ :‬هغه باید مطمـئـن يش چې بانک د کايف نغدو پیـس��و درلودونکی دی او کوالی‬
‫يش د اخـیـس��تنې د درخواس��ت په مهال له حس��اب څخه د حساب څښ��ـتـنانو ته ځواب‬
‫ورکوونکی وي‪۰‬‬

‫‪31‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫د دې لپ��اره چې بانک کايف پـیـس��ې په الس ک��ې ولري باید د فعالیت ی��و ډول د نقـد‬
‫کېدونکې مدیریت په نامه یعنې په هغو ش��تمنیـو کې پانګه چې د نقـد کېـدونکي قدرت‬
‫درلودونکی وي ادا کړي‪.‬‬
‫دویـم‪ :‬د بانک مدیرباید د خطر میزان خورا کښ��ـتني ممکنه حد ته ورس��وي یعنې په‬
‫شتـمنـيو کې پانګه اچونه وکړي چې د هغوی د سوځېـدلو احتامل ډېـر ټـیـټ وي‪.‬‬
‫درېیـم‪ :‬د بانک مدیر باید په خورا کم لګښـت رسه وجوه ترالسه کړي‪.‬‬
‫باالخ��ره مدی��ر باید تصمیم ونيـيس چ��ې بانک په کوم مقدار پانګې ت��ه اړتیا لري او پر‬
‫بنسټ یې کايف پانګه برابره کړي‪.‬‬
‫څلورم‪ :‬د بانک مدیر باید د ش��تـمنـیـو اوپورونو له رضر څخه لوړ ګام واخيل او له شته‬
‫امکاناتو رسه سمه پانګـونه وکـړي‪.‬‬
‫د نقـد کېـدنې مدیریت اود زېـرمو رول‪ :‬اصوالً یو بانک چې کله د حس��اب څـښـنت ته‬
‫په مراجعې رسه اویا هـم له خپل حس��اب څخه پیسې اخيل او باید یوه وجه له بانک څخه‬
‫به��ر يش نو څرنګه عمل کوي‪ ۰‬بانک د زیاتې دارای��ي درلودونکی دی‪ ،‬خو ټول امکانات بیا‬
‫دارایي نه وي‪.‬‬
‫قان��وين زېرمه ی��و برابر وي‪ .‬یعنې بانک مجبور دی ترڅو پ��ه هروخت کې ‪ 10 %‬جاري‬
‫امانات په مرکزي بانک کې د ذخېرې ترعنوان النـدي وسـايت‪.‬‬
‫پورتن��ی بحث د غې موضوع لره چې ولې بانکونه د وجوهود ډېـروالې رسه رسه پور یاد‬
‫پور اوراقو ته ترجیح ور کوي چې مازادې ذخريې زیاتې‪ ،‬جدی پاملرنې ته اړتیا لری‪ .‬کله چې‬
‫سپارل شوي له بانک څخه خارجيـږي د مازادې ذخـېرې وجوه بانک لره دغه امکان ور کوي‬
‫ترڅو له الندي لګـښـتونو څخه ډډه وکړي‪:‬‬
‫ ‪-‬له ځینی بانکونو څخه پور اخسـتنـه‬
‫ ‪-‬د قيمتي اوراقو پلورنه‬
‫ ‪-‬له مرکزي بانک څخه پور اخیستنه‬
‫ ‪-‬پور نه متدیـد ول اویا هـم نورو بانکونو ته پور نقلول‬
‫دپانګې اغېزه د برخود څښتنانود حقوقوپه بیا ورکونې باندې‪:‬‬
‫ل��ه کومه ځایه چې د بانک مالکان او څښ��ـتـنان د بان��ک د صحیح والې له طرز څخه‬
‫مطمئـ��ن يش‪ ،‬هغوی خپله باید د بانک د مفیدی��ت د معیارونو په هکله اطالعات ولري‪ .‬د‬
‫بانک��ي ش��تمنیو بیا ورکونه له اص�لي معیارنو څخه ګڼل کیـږي چې په واس��طه یې د بانک‬
‫مفیدیت حس��ابېـږي‪ .‬د ش��تـمـنیـو بیا ورکونه یعنې د هرې افغانۍ سوچه سود شتمنیـو د‬
‫مالیاتو له کرس څخه وروسته‬

‫‪32‬‬
‫‪32‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫د مالیاتو له کرس څخه وروسته سوچه سود‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬ ‫دشتمنیو بیا ورکونه =‬
‫شـتمنۍ‬

‫د ش��تمنیو د بیا ورکونې اړونده رقم د بانک د مې��زان اړونده اطالعات وړانـدي کوي‪ ،‬ځکه‬
‫چې ښیې په متوسطه توګه رسه له هرې افغانۍ څخه د مفاد څه اندازه الس ته راغلې ده‪۰‬‬
‫پ��ه هر حال مالکان غواړي ترڅو پ��وه يش د هغوی د پانګونې له حمل څخه بانک د درآمد‬
‫په کومه اندازه الس موندنه کړې‪.‬‬
‫د ب��ل اصل له معیار څخه په اس��تـفادې رسه د بانک د س��ود راوړنې پ��ه اړه کېدای يش په‬
‫دې اطالعاتوهـم پوه ش��و یعنې د هرې افغانۍ س��وچه ګټه د پانګې د مالیاتو له کرس څخه‬
‫وروسته‪.‬‬

‫د مالیاتو له کرس څخه وروسته سوچه ګـټـه‬

‫د برخه والو د حقوقو بیاورکړه = ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫بانکي پانګه‬

‫د بانک د برخه والو د خطراوبیا ورکړې ترمنځ تړاو‪:‬‬

‫د بانک د پانګې د زیا تونې ګټه د مالکانو لپاره د ا ده چې د هغوی پانګه په امن کیـږي‬
‫او د بانک د ماتې احتامل کميـږي‪ .‬ولې د بانک پانګه زیات لګښت لری‪ .‬هر څومره یې چې‬
‫ان��دازه ډېـره وي د برخو د څښ��ـتـنانو د حقوقو بیا ورک��ړه به لږه وي‪ .‬مدیر باید د بانک د‬
‫پانګ��ې د اندازې د تعین لپاره پ��ه دې اړه تصمیم ونیيس چې د پانګې په کوم میزان او څه‬
‫انـدازې رسه د بانک مصؤنیت او امنیت تا مینـیـږي او هغې لره په لږه بیا ورکړې له ډ ېـرې‬
‫پانګې څخه په را پورته شوي پانګې مقایسه کړي‪.‬‬
‫کله چې عدم اطمنان سخت يش او له قرضې څخه را پیدا شوی د درنو زیا نونو احتامل‬
‫زیا توالی مومي‪ ،‬د بانک مدیران د پانګې د زیا توالې په اړه کوښښ کوي ترڅو برخه وال له‬
‫رضر څخه مصـؤن پايت يش‪ .‬برعکس که هغوی اطمنان ولري چې د پورونو له سوځېـدو څخه‬
‫راپورته ش��وي‪ .‬زیا نونه لږ دي نود بانک پا نګې ته لږ والی ورکوي او د اس��هامو د حقوقو‬
‫رضیب لوړ بیایي ترڅو د برخه والو د حقوقو بیا ور کړه زیا توالی ومومي‪.‬‬

‫‪33‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫د بانک د اړتیا وړپانګه‪ :‬د ډېـرو لوړو لګښ��ـتونو د ش��تون په س��بب د پانګې س��اتـنـه‬
‫(دهغ��و دالیل��و په بنس��ټ چې هم��دا اوس مو یا د ک��ړل) د بانک ډېـ��ری مدیـران د دې‬
‫غـوښـتـونګې دي چې لـږه پانګه وسا يت‪ .‬نوله همدې مخې دولـتونه د امانت ایښود ونکو‬
‫د من��ا فعو د س��ا تلو پخا طر یوڅه مق��ررات د بانکونو د پانګې د هغه اقل حد په اړه وضع‬
‫کوي‪ ،‬او بانکـونه مکلف دي ترڅو خپله پانګه له هغه خپل قانوين حد څخه ډېـره وسا يت‪.‬‬
‫د بانک د پانګې مدیـریت‪ :‬که چيـرې بانک متوجه يش چې د برخه والو د حقوقو رضیب‬
‫ډ ېـر زیات دی او بانک د پانګې له نظره کمبودي لري ( ځکه احس��اس کوي چې د حس��اب‬
‫کوونکو غوښ��ـتنوته په ځواب ورکولو رسه د وجوه د برداش��ت کولو په مهال قادر نه دی‪ ،‬او یا‬
‫دا چې د اړتیا وړ پانګه نلري‪ .‬کوالی يش د کم والې له الرې خپلې پانګې ته زیا توالی ورکړي‪).‬‬
‫کوالی يش د لږ والې له الرې د ډک سود د کټې وېشلوته زیاتوالی ورکړي او هغه د پانګې‬
‫په حساب منظور کړي‪.‬‬
‫کوالی يش په هامغه اس��طحه نظر وکړي د پورونو د لږ والې له الرې یا د قیمتي اورا قو‬
‫په پلورلو رسه د الس ته رغلو وجوهو په کارولو رسه د پورونو د لږ والې لپاره باید د شتمنیـو‬
‫میزان ته کمښت ور کړي په اوسنیـو کلونو کې ډ ېـری له بانکونو څخه د پانګې له کمښـت‬
‫رسه الس او ګریوان دي او د شتمني د ودې په محدودولو مجبور شوي‪ ،‬په اخېرو کلونو کې‬
‫د بانکونو دغه اقدام د پورونو او د اعتباراتو د حجم د کمښت المل ګرځيـدلی‪.‬‬
‫دریس��ک اعتباري مدیریت‪ :‬لکه څرنګه چې د ش��تمنیـو د مدیریت د عمومي اصولو په‬
‫اړون��ده بحث ک��ې مو وویل‪ ۰‬بانکونه باید خپل پورونه اف��رادو یا رشکتونوته ورکړي‪ ،‬چې د‬
‫هغوی په بشپـړې بیا ور کړې باندې اطمنان ولري ترڅو وکوالی يش په زیات سود باندې الس‬
‫برې يش‪ .‬اقتصادي مفاهیم (د نامناس��بو ټا کن��و) اود اخالقي خطر په نومونو باندې د عمل‬
‫چوکاټ وړاندي کوي چې کېـدای يش هغه ته ورسيـږ‍ي د اعتباري او مشکوک الوصل پورونو‬
‫ریسک دغه کم حد لره درک کړي‪ .‬په بازارکې قرضه د (د نامناسب انتخاب) مساله له هغه‬
‫لوري څخه مطرح ش��وي چې ډیر خطر لرونکي رشکتونه (یعنې هغوی چې په ډ ېـر احتامل‬
‫رسه د پور له بیا ور کړې څخه ناتوان پا تې کېـږي‪).‬‬
‫معم��والً هغوی دې چې د پورپه اخس��تـنه کې له نورو څخ��ه زیات ټـیـنګار کوي‪ .‬یا په‬
‫ب��ل عبارت هغه چې په ډ ېـراحتامل معکوس��ه پا یله راوړي هغه کس��ان دي چې په ډ ېـر‬
‫ټـيـنـګار رسه پور اخيل‪ ۰‬پور اخس��ـتـونکې رشکتونه او اش��خاص چې د زیات خطر لرونکي‬
‫پانګونې طرحې اجرا کوي‪ ،‬که چیـرې پخپل کار کې بریا يل يش نو په ډ ېـره ګټه اوړي او په‬
‫همدې دليل زیات متایل پور اخستنې ته لري‪ ،‬په هرحال د پور ورکونکې بانک له پلوه دغه‬

‫‪34‬‬
‫‪34‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ډول رشکتونه نامطلوب ترینه پـېـرودونکې دي ځکه چې په ډ ېـر زیات احتامل نشې کوالی‬
‫خپـ��ل پورونه بېـرته ورکړي له کومه ځایه چې ش��ونې ده د کریدت پ��ه بازارونو کې قرض‬
‫اخیس��ـتـونکې اش��خاص یا رشکتونه په دايس فعالیتونو پیـل کوي چې د قرض ورکوونکې له‬
‫پلوه معـقول اویا مطلوب نه دي‪ .‬د (اخال قي خطر) مسأله منځ ته راځي‪ .‬په دايس رشایطو‬
‫کې د دې احتامل ډیر زیات دي‪ ،‬چې پور اخسـتونکی د سود د بیا ورکړې او یا هم د پور د‬
‫اصل په ورکولو کې پا تې را يش‪.‬‬
‫څارن��ه او نظ��ارت‪ :‬ترکومه ځایه چې په اعـتـبـاري بازارونو ک��ې پور ورکوونکې (له پور‬
‫اخس��ـتونکو رسه په مقا یس��ه کې) د پانګونې له فرصتونو او هغو فعالیتـونو څخه چې یې‬
‫پور اخـس��ـتـونکی ش��خص یا رشکت تر رسه کوي خربنه دي د (متـفـاوتواطالعاتو) موضوع‬
‫مطرح ده‪ .‬د داسې وضعې شتون د دې المل کيـږي چې بانکونه له اطالعاتو رسه په تړاو په‬
‫د وو طریقـو عمل وکړي‪.‬‬
‫څارنې او نظارت ته په حقیـقت کې‪ ،‬د بانکـدارۍ حرفه یعنې د اطالعاتو تولـیـد هم ویالی شو‪.‬‬
‫برريس‪ :‬د مس��ئلې ش��تون (نامناس��ب انتخاب) په اعتباري بازارونو کې دا ایجا بوي چې‬
‫بانکونه له خطره ډک درخواست کوونکې باید له نورو درخواست کوونکو څخه تفکیک کړي‬
‫ترڅوی��ې پورونه ګټـور يش‪ ۰‬بانک د دې لپـاره چ��ې و کوالی يش دغه کار په یوه اغـېـزناکه‬
‫طریقه رسه تررسه کړي‪.‬‬
‫نو باید له مـتـقايض رشکـتـونو یا اش��خاصو څخه د اطمنان وړاطالعات راټول کاندي‪ ۰‬د‬
‫اعـتـبـاري ریس��ک د مدیریت له اصولو څخه یو مهـم اص��ل د اطالعاتو راټولونه او څيـړنه‬
‫ده‪ ۰‬کله چې یو نفـر بانک ته مراجعه کوي‪ .‬اود موټـر یا کور لپاره د شخيص پور غوښـتـنـه‬
‫ک��وي نو لومړنی هغه ش��ی چې یې تر رسه کـړئ هغ��ه دادی چې د ځانګـړې ځواب لـيـک‬
‫فورم ډک کړئ اود خپل مايل وضعيـت په هکله د قـیـق اطالعات وړاندې کړئ‪.‬‬
‫پ��ه دغه ځواب لـیـک ک��ې بایـد د قـيـق اطالعات‪ ،‬د حقـوقو ميـزان‪ ،‬بانکي حس��ابونه‬
‫ټولې ش��تـمـنۍ او نور پورونه بایـد ذ کر يش‪ .‬همـداراز د ش��خص سوابـق باید د قرضې اود‬
‫مـیـا شتنی ور کړې د توان له نظره قيـد يش‪ .‬د یا دونې وړده چې د پوراخيستـنې رشایط د‬
‫عمومیاتو په برخه کې ترشیح شوي‪.‬‬
‫کله چې بانک تجاريت پورهم ور کړي‪ .‬نو باید اطالعات راټـول کړي‪ ،‬او خپل رشکتـونه باید له‬
‫خطره ډک رشکـتـونو څخه بېـل کړي‪ .‬بانک د سود اود درخواست کوونکې د رشکت د زیان‬
‫په هکله اوهمـداراز د ش��تـمـنـیو او پورونو په هکله یې اطالعات راټولوي اود درخواس��ت‬
‫کوونکې د رشکت احـتـاميل موفـقـیـت هم ارزوي‪.‬‬

‫‪35‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫د پ��ور پ��ه ورکـړه کې د تخـصص درل��ودل‪ :‬د بانک له اص�لي ځـانګـړتـیـا وو څخه یوه‬
‫ه��م دا ده‪ ،‬چې اغـلـباً ی��و بانک په پور ورکړه کې محـيل رشکـتـونو یا هغو رشکتونو ته چې‬
‫په ځانک��ړو صـنایعـو کې فـعالیت کوي متمرکز کيـږي‪ .‬نومـ��وړی بانک د کـثـیـرالـمتنـوع‬
‫پورون��و کیفی��ت نه جوړوي او خپـ��ل ځـان د ډ ېـرخط��ر په وړانـدي ورک��وي‪ .‬ولې له بل‬
‫لیدلوري څخه په ځانـګـړو پورونو باندې مترکز‪ ،‬د کار تخصص در لودل صحیح دي‪ .‬د مسالې‬
‫ش��تون (نامناس��به انتخاب) دا ایجابـوي چې بانک هغه رشکـتـونه چې د خطرناک ریس��ک‬
‫درلـودونکې دي له نورو رشکـتونو څخه بېـل کړي‪ .‬د بانک لپـاره د اطالعاتو راټـولونه د نورو‬
‫رشکـتـونو په هکله د محل تـفـکيک آس��انه دی‪ .‬کوالی يش د هغوی د اعتبار ميزان له لرې‬
‫رشکتونو رسه په پرتله کې یو څه راحت ټا کي‪ ،‬او په همدې ترز پور ورکوونکی بانک د مترکز‬
‫له الرې په یوه ځانګـړې موخه کوالی يش د نوموړو رس چـیـنو په هکله ښه خربتـیـا ترالسه‬
‫ک��ړي‪ .‬او په هم��دې د لـیـل د دې وړانـد ویـنـه چې کوم او څو رشکتـونه به په هغه خپله‬
‫ټا کلې نېـټـه د پورونو په ادا کولو وتوانيـږي یو څه آسانه ده‪.‬‬
‫پرفعالیتون��و باندې نظارت‪ :‬هر هغه وخت چې د پور در خواس��ت کوونکی ش��خص یا‬
‫رشک��ت د پور له اخـس��تلو څخه وروس��ته په مخاط��ره آمېـزه کړنو الس پ��وري کوي او په‬
‫نتيـجه کې نشې کوالی په ټا کلې نېـټــه د پور بیا ورکړه تررسه کړي‪ .‬بانک د اخالقي خطرد‬
‫مخـنيـ��وی لپـاره بایـد د پور په قرارداد ک��ې بندونه اوقـيـدونه باید ورځای کړي چې د پور‬
‫اخـیـس��تـونکې له مخاطره آمېـزه یا ریسک څخه له ډ کو فعاليـتونو څخه منع کړي‪ ۰‬بانک‬
‫د پور ورکوونکـیـو رشکتونو پر فعالیت باندي د نظارت له الرې دا درک کوي چې آیا رشکت‬
‫د پورد قرارداد مفاد اجرا کوي او که نه ؟‬
‫د اطالعات��و او د پور اخس��ـتـونکو رشکتونو پر فعالیتونو بان��دي د نظارت راټولونه دغه‬
‫مس��ئـله روښ��انه کوي چې موفـق بانکونه ولې درانه مبلغونه د اطالعاتو او حساب رسۍ د‬
‫راټولونې لپـاره رصفوي‪.‬‬
‫ل��ه پـېـرودونک��ی رسه اوږد مهال��ه اړیکې‪ :‬یوه بله الره چې بان��ک و کوالی يش له پور‬
‫اخـسـتونکې شخص څخه یو څه اطالعات ترالسه کړي دا ده‪ ،‬چې له پـيـرودونکې رسه اوږد‬
‫مهال��ه اړیـکې ټـیـنـګې کړي چي همـدغه د اعـتبـاراتو دریس��ک مدیریت له مهمو اصولو‬
‫څخه ګڼل کـيـږي‪.‬‬
‫ک��ه چيـرې د پور درخواس��ت کوونکی پ��ه هغه بانک کې د روان حس��اب یا پس انداز‬
‫درلودونکی او یا دا چې په یوه اوږد مهاله دوره کې یې له دې بانک څخه پور اخیستی وي‬
‫د اعتباراتو د دايـرې مس��ـئـول کوالی يش حسابونوته د مراجعې او سوابقو له الرې ډېـر ښه‬
‫اطالعات ترالسه کړي‪.‬‬

‫‪36‬‬
‫‪36‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫د روان حس��اب ګردش اود پور د درخواس��ت کوونکې د پس انداز حس��اب کوالی يش د‬
‫دې په اړه په کوم وخت کې او د کال په اوږ دو کې نغدو پيـس��و ته اړتیا لري او بل داچې‬
‫د شتمنیـو نقـد کېـد ونکی قـدرت او د هغه با القـوة توان څومره دی د بانک د مسـؤل په‬
‫واک کې اطالعات ور کوالی يش‪ ۰‬د هغو چکونو څېـړنه چې د پور درخواس��ت کوونکی یې‬
‫لیکالی يش د هغه د معاملې اړخونه مشخص کړي‪ ۰‬که چيـرې دغه شخص له رشکت رسه له‬
‫دې وروس��ته له بانک څخه پور اخيس��تی وي‪ ،‬نوموړی بانک د هغه د ور کړې په اړه ښایي‬
‫ښ��ه اطالعات ولري‪ .‬د پېـرودونکې اوږد مهاله اړیک��ې له بانک رسه د دې المل کيـږي چې‬
‫د اطالعاتو راټولونې اړونده لګـښ��ـتونه کمښ��ت و مومي‪ ۰‬بانک په ډ ېـر راحت رسه کوالی‬
‫يش ترڅو له ریسک څخه ډ ک رشکتونه له ټولو درخواست کوونکو څخه ښه تفکیک کړي‪.‬‬
‫له پـېـرودونکې رسه د اوږد مهاله اړیکو مزایا وي د دې څرګندونه کوي چې دغه روابط‬
‫هـم د پور د درخواست کوونکې د رشکت لپـاره ګټـور دي اوهم د بانک لپـاره له څو الرو‬
‫څخه یوه الره د دايس رابطې د رامنځته کیدل دي چې یاد شوی بانک د رشکت ارزانه سهامي‬
‫وپـيـ��ري او پ��ه هغه کې د ګټ��ې درلودونکې يش ترڅو و کوالی يش ی��و کس رشکت لپاره د‬
‫مـدیره هـیـئـت ترعـنوان الندې ولري‪ ۰‬نن صبا د امریکا په متحـده ایاالتو او داسې نورو ډ‬
‫ېـرو هيـوادونو کې د دايس قراردادونو تنظیم قانوين موانع لري‪ ،‬ځکه چې له ‪ 1730‬لسـيـزي‬
‫څخه ورسته بانک د رشکت په اسـهـامو کې له پانګونې څخه محروم کړای شو‪.‬‬

‫د پور په ورکړې رسه تعهد‬

‫بانک کوالی يش د پور درخواست کوونکې له رشکت رسه اوږد مهاله روابط ټـيـنګ کړي‬
‫اود قرار داد د تنظیم له الرې د پور په ور کړه کې متعهـد اود اطالعاتو راټـولونه وکړي‪.‬‬
‫د پور له تعهـد څخه موخه دا ده ترڅو بانک متعهـد يش چې یو مش��خص مبلغ په یوه‬
‫معیـن نرخ (چې د بازار د ربعې له نرخ رسه ارتباط لري‪ ).‬د مش��خصې زمانې په یوه دوره‬
‫ک��ې د قرضې په عنوان یا یوه رشک��ت ته په اعتبار رسه یې ور کړئ‪ .‬ډېرې تجاري او صنعتي‬
‫ق��ريض د وړاندیز ش��وو قراردادونو د تعهد له مخی ورکول کې��ږي‪ .‬د رشکت لپـاره د دې ډ‬
‫ول قرار داد ګټه دا ده چې د اړتـیـا په مهال به ښ��ایي الزم اختیار ولرئ‪ ،‬چی د بانک لپـاره‬
‫د دايس ق��رار داد مزی��ت یازتوالی دادی چې د پور د ورکړې په تـعـهـد رسه دا ایجابوي چې‬
‫رشک��ت پ��ه دایم��ي ډ ول رسه د درآمد د مېزان په هکله‪ ،‬ش��تمني‪ ،‬پورونه او نور له همدې‬
‫ډل��ې اطالع��ايت الرې چارې باید بانک تـه ور کـړي‪ .‬د پور په ور کړې رسه د متعهد قرار داد‬
‫تنظیم د اړونده لګښ��ـتونو د کمښ��ت په موخه د بانک لپـاره د اطالعاتو د راټـولونې خورا‬
‫مـنـا سـبــه طریـقـه ده‪.‬‬

‫‪37‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫د پـنځم څپرکې د مطالبو لـنـډیـز‬

‫په دې څپـرکي کې د ورځې مهـم موضوعات لکه د بانکـدارۍ په پـروسه اویا د پانګـونې‬
‫په پـروس��ه کې د زېـرمو ( ذخایـر) رول او د برخه والو لپـاره د ګټـې راوړل‪ ،‬س��وچه ګټه د‬
‫مالـیـات��و له ما تــېـدنې څخه وروس��ته د بانک د برخه وال��و د بیا ور کړې خطر‪ ،‬د بانک د‬
‫اړتیا وړ پانګه او همـدغس��ـې نور د کار وړموارد یې‪ ،‬د پانګونې په پروس��ه کې ریس��ک‪ ،‬د‬
‫پ��ور په ور کړه کې د تخص��ص درلودلو نظارت اوڅېـړنه‪ ،‬د متقاضیانو او رشکت لپـاره د پور‬
‫ور ک��ړې پس منظر‪ ،‬د بانکي تصـد یو پرفعالیتونو باندي کنتـرول او نظارت‪ ،‬زیاته او اوږ ده‬
‫رابطه له پـېـرود ونکو او نورو ټولو هغو اشخاصو رسه چې په یوه ډول نه یو ډول له تصدۍ‬
‫رسه پ��ه مت��اس کې دي او وررسه را کړه ور کړه ل��ري او باالخره د پور په ور کړه کې تعهد او‬
‫دزیاتی ګټې الس ته راوړل د پانکې د برخه والو لپـاره ځای په ځای شوي‪ .‬د پورته یادوشویو‬
‫موضوعاتو په را خپـلولو رسه د بانکي تـصـد یو د ستـونزو هغه سرته برخه تر السه کوو‪.‬‬

‫د پــنـځم څپر کې پوښـتـنـې‬

‫‪١-١‬په بانکي تصـد یو کې د زېـرمو رول واضح کړئ ؟‬
‫‪٢-٢‬د بانکي تصدي د اړتیا وړ پانګې په هکله معلومات ور کړئ ؟‬
‫‪٣-٣‬د ریسک د اعتباري مدیریت عمومي مـفـهـوم بیان کړئ ؟‬
‫‪٤-٤‬نظارت او څارنه تعریف کړئ ؟‬
‫‪٥-٥‬د پور په ور کړه کې تخصص څه رول لري ویې لیـکئ ؟‬
‫‪٦-٦‬پر فعالیتونو بانـدي د نظارت په اړه معلومات ور کړئ ؟‬
‫‪٧-٧‬څرنګه کوالی شو له پـېـرود ونکو رسه اوږد مهاله رابطه ټـيـنـګه ګړو ؟‬
‫‪٨-٨‬د بانکي تصدي لپـاره د پور په ور کړه کې تعـهـد څه ګټـه لري ؟‬

‫‪38‬‬
‫‪38‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫شپـږم څپرکی‬

‫بـانـکـي نـظـامـونـه‬

‫ټولیزه مـوخـه‪:‬‬
‫د بانکونو د ماهـیـت او بانکي نظام پیژندنه‪.‬‬

‫د زده ګـ��ړې موخ��ې‪ :‬محـصلین بایـد د دې څپر کې په پ��ای کې النـدي موضوعات توضیح‬
‫کړای يش‪:‬‬
‫ ‪-‬غـیـر متمرکز بانکي نظام‬
‫ ‪-‬متمرکز بانکي نظام‬
‫ ‪-‬اسالمي بانکي نظام‬

‫بانکي نظامونه‬
‫تراوسه پورې د بانکې نظامونو په باب کم معلومات شـتـون لـري‪.‬‬
‫او په عمومي ډول رسه له دې عمده اصل څخه یا د ونه کيـږي‪.‬‬
‫بانکي نظام په حقیقـت کې د اصولو‪ ،‬قـوانـینـو‪ ،‬مقرراتو‪ ،‬الیحو او کړنالرو مجـموعه ده‬
‫چې د بانکي کړنو په چوکاټ کې امکان لري‪.‬‬

‫داسې فکر کیږی چې بانکي نظامونه کوالی شو په پیـنـځو برخو وو ېـشو‪:‬‬

‫‪١)١‬غـیـرمتمرکز بانکي نظام‬
‫‪٢)٢‬متمرکز بانکي نظام‬
‫‪٣)٣‬سوسیالستي بانکي نظام‬

‫‪39‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫‪٤)٤‬مختلط بانکي نظام‬

‫‪٥)٥‬اسالمي بانکي نظام‬
‫‪ -۱‬غـیرمتمرک��ز بانک��ي نظام‪ :‬د ی��ا دونې وړده چ��ې د بانکـدارۍ پـيـ��ل د غـري متمرکزې‬
‫بانکـ��دارۍ له نظام څخه ش��وی دی‪ ۰‬څرنګه چې په اقتص��ا دي پرمختګ او وده کې د‬
‫بانک تولیـد یو سرتخو ځښت منځ ته راو ړي او د لومړي ځل لپاره نړۍ د پانکونې خورا‬
‫مطمئـن��ې رسچيـنـ��ې و مونـدې‪ ۰‬او له همدې امله ډ ېـری له هغوی څخه چې د دايس‬
‫س�ترې پـد یـدې د ایجاد توان یې درلود نو یې د هغو په ایجا دولو الس پورې کړ‪ .‬ځکه‬
‫چې دې پد یدې کوالی شول په ډ ېـره کمه موده کې غـیرقابل تصور ګټه منځ ته راوړي‪.‬‬
‫د کار په لومړیـو کې هر چا کوالی شول پرته له کوم مامنعت څخه د بانک په ایـجا دولو‬
‫الس پ��ورې کړي‪ .‬نول��ه همدې امله بانکونو په وړو پانګونو الس پورې کړ‪ .‬او یو لوی انقالب‬
‫يې را منځ ته کړ‪ .‬دغه بانکونه وو چې یې کوالی ش��ول د بانکـنوټونو په نرشولو الس پورې‬
‫کړي‪ .‬او یو څه سیکې په بازار کې په نهایـتـه ضعـیفـو قانوين محـدود یـتـونو وړانـدي کړي‪.‬‬
‫د بانک��ي نظام په لومړیو کې کوم مهم اصل چې مطرح و‪ ،‬د بانکونو تعداد اود فعالـیـتـونو‬
‫محدودې س��احې د پانګې کوچيـنـوالې ته په کـتـو رسه په الس کې درلودل‪ .‬او هـيـوادونه‬
‫وروسته په دې باوري شول چې د بانکونو تعـداد په کوچـنيـو پانګو رسه نشې کوالی د ودې‬
‫او توسعې په حالت کې اقتصا دي غـوښـتنـوته ځواب ویونکې و اوسې‪ .‬اوله دې اصل څخه‬
‫په پـيـروي رسه په دې لټه کې شول‪ ،‬ترڅو د بانکـونو له تعـداد څخه مخ نـیوی ويش‪ .‬اوښه‬
‫ډ ېـره پانګه د بانکونو د محـد ویت په تعـداد کې را ټوله کړي‪ .‬خو دې اصل بانکونه مترضر‬
‫نکړل او حتّی د هغه په تقویت او پیا وړتیا کې یې کوښښ وکړ‪ .‬او بانکونو په دې نظام کې‬
‫د مارکې��ټ له اصل رسه س��م خپل فعالیت ته ادا مه ورک��ړه‪ .‬د یادونې وړ ده چې خصويص‬
‫سکـتور په دې بانکي نظام کې مخکښ ؤ‪.‬‬
‫ ‪-‬رقابت په دې نظام کې يو جوړوونکی اصل دی‪.‬‬
‫ ‪-‬د قاتال نه رقابت مخنـیـوی د قوانینو په واسطه صورت مومي‪.‬‬
‫ ‪-‬په دې نظام کې مرکزي بانک یوازې ار شا دي رول لري‪.‬‬
‫ ‪-‬په دې نظام کې خوصويص بانکداري داسايس قانون په واسطه تضمینیـږي‪.‬‬
‫ ‪-‬مرکزي بانک په بازار کې مدا خله نکوي مګر دا چې ميل منافع په خطر کې وي‪.‬‬
‫نن سبا دغه نظام د نړۍ خورا وسیع نظام منځ ته راوړی دی‪ .‬څرنګه چې بانکـداري له‬
‫داخيل سطحې څخه هم اوچت ګام ایـښی او نړیواله شوی ده‪.‬‬

‫‪40‬‬
‫‪40‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫‪ -۲‬متمرکـز بانکي نظام‪ :‬له غـیـرمتمرکز بانکـي نظام څخه را وروس��ته متمرکز بانکـي نظام‬
‫خپل��ې کړنې د امکان ترحده پورې څرګندیږی او ډګر ته را وړاندي ش��و‪ ،‬او دا حقیقـت‬
‫ښیې چې متمرکز بانکـداري نظام د غـیرمتمرکز بانکـداري نظام په مرحله کې او د بازار‬
‫د اقتصادي نظام په چوکاټ کې زېـږ ېـدلی دی‪ ،‬په دايس زمانه کې چې سوس��یا لیس��تي‬
‫اقتصا دي نظام ال زېـږيـد لی هـم نه ؤ‪.‬‬
‫د متمرک��ز بانکـ��ي نظام سوس��یا لیس��تي ډول د ملکی��ت په تف��اوت رسه یعنې دولتي‬
‫بانکـداري وړاندې کوي په داس��ې حال کې چې په متمرکز نظام کې د بازار یا مارکېټ نظام‬
‫رد او د دولت��ي بانکـدارۍ د ملکی��ت نفي اود دولتي بانکـداریو کره فعالیتونه مطرح دي د‬
‫هغې بانکـدارۍ په څنګ کې چې د مختلـطو اقتصادي بنسـټـونو په اساس والړ دي‪.‬‬
‫‪ -۳‬سوس��یا لـيـستي بانکـداري‪ :‬سوسیا لیستي بانکـداري له سوسیا لیستي سنـتي بانکـداري‬
‫څخه چې نن په یوه دا ستـان پورې تړلې ده پـیـل کوو‪.‬‬
‫د متمرکزې بانکـدارۍ په نظام کې د خورا سوچه بانکـداري بنسټ د شوروي اتحاد په‬
‫وخت کې ایـښودل شوی دی‪ ،‬او د پام وړ وده یې وکړه او ضمناً یې د دې نظام په چوکاټ‬
‫کې ښې کړنې تررسه کړې‪.‬‬
‫د بانکي نظام دغه ماتې د بانکي عملیاتو د ښ��ه کار له نـش��تـوالې څخه نه وه‪ ،‬بلکه د‬
‫اقتصادي‪ ،‬اجتامعي‪ ،‬سیايس نظامونو د تیت او پرک کېـدو په اثر د هیـواد په سطحه رسه او‬
‫د سوسیالستي نړیواله سیستم په سطحې رسه ؤ سوسیالستي متمرکزې بانکـدارۍ د ‪1917‬‬
‫کال د سرتانقـالب له بریا څخه وروسته را منځته شوه او له انقـالب څخه وروسته یوازې د‬
‫د وومیا شتو په اوږدوکې ټول هغه بانکونه چې ترهغې ورځې پورې د خصويص بانکونو په ډ‬
‫ول ادا ره کيـده ميل شول‪ .‬او د دولت په واک کې راغلل‪ .‬دولت د بانکي چارو د ادارې لپاره‬
‫دولت��ي بان��ک چې د دولتي بانک په نامه یا ديـده منځ ته راووړ‪ .‬او له هغه څخه وروس��ته‬
‫خصوصا له ‪ 1931‬کال څخه وروسته د نورو تخصيص بانکونو په ایجا دولو یې الس پوري کړ‪.‬‬ ‫ً‬
‫دولتي بانک‬
‫ددی بان��ک د رامنځت��ه کیدو علت دا و‪ ،‬تر څو یوه داس��ې مؤسس��ه رامنځته کړې چې‬
‫وک��والی يش د مرک��زي بانک ټولې دندې له ټولو اړخونو رسه پداس��ی ډول لکه غریبانو چی‬
‫ځینې کار اخیست پر غاړه واخلی‪ .‬او تریوې اندازي پورې د سوداګریزو بانکونو دنده‪ ،‬د پس‬
‫انداز صنـدوق او د ماليې وزارت له دنـدو څخه یې یوه برخه پرمخ وړه‪.‬‬
‫د پورتنیو اهدافو په پام کې نیولو رسه دولتې بانک را منخته شو‪ .‬او په نړۍ کې د سوسیا‬

‫‪41‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ليس��تي لومړنی بانک په صفت په تازه‪ ،‬نویو او عجیبوکړنو رسه د بانکـدارۍ نظام اود پويل‬
‫جریاناتو د تنظیم اوهم د اقتصا دي فعالیتونو میدان ته یې را و دا نګل‪.‬‬
‫د دولتي بانک دندې عبارت دي له‪:‬‬
‫ ‪-‬د بانګنوټونو د خپریدو بانک‪.‬‬
‫ ‪-‬د لنډ مهاله کریـد تونو ور کړه‪.‬‬
‫ ‪-‬د ټولو هغو تعـمیراتو متویلول چې د دولت لپـاره یې حیايت رول درلود‪.‬‬
‫ ‪-‬د بزګرو لپـاره د اوږد مهاله اعتبار ور کړه‪.‬‬
‫ ‪-‬د مرستنـد و یو مؤسساتو لپاره د اوږد مهاله اعتباراتو ور کړه‪.‬‬
‫ ‪-‬په ځانګړې توګه په کلیو او بانډو کې د استوګنې د برابرولو د اعتبار ورکړه‪.‬‬
‫ ‪-‬د دولت د عوایـد و د ننوتلو محل او دولتی ورکړې‪.‬‬
‫ ‪-‬د مؤسساتو په معامالتو باندې نظارت‪.‬‬
‫ ‪-‬دې بانک یوعمومي ر‍‍‍‍یئس درلود‪.‬‬
‫ ‪-‬دې بانک ‪ 250‬زره کار مندان درلودل‪.‬‬
‫ ‪-‬دغه بانک د نړۍ او مخکني شور وي اتحاد له خورا عمده م ٔوسسو څخه ګڼل کېـده‪۰‬‬
‫په ‪ 1961‬ز‪-‬کال کې د پانګونې بانک د زراعتي‪ ٬‬سوداګریزو او ښار وايل بانکونو په بدل‬
‫کې منځ ته راغی‪.‬‬
‫د دې بانک خورا مهمې د ندې عبارت وې له‪:‬‬
‫ ‪-‬ښـار وايل‬
‫ ‪-‬صنعتي واحد ونه او سوداګریزې مؤسسې‬
‫ ‪-‬د لنـډ مهاله او اوږد مهاله کریـد تونو اجرا او سا ختامين مؤسسې‬
‫ ‪-‬په ښارونو کې د استوګنې په موخه مرستندویه رشکتونو ته د اوږد مهاله پورونو اجرا کول‪.‬‬

‫بهـرنی سوداګریز بانک‪:‬‬

‫ ‪-‬دغه بانک به د بهـرين تجارت په برخه کې فعالیت کا وه‪.‬‬
‫ ‪-‬د بهـ��رين تجارت په هکله کار چ��ې له اویا هـیـوادونو څخه یې ډېـر هـيـوادونه په بر‬
‫کې درلودل‪.‬‬
‫ ‪-‬د ال زمو الرو چارو تهیه کول له نورو هـيـواد ونو رسه د مرستې د اجرا په خاطر‪.‬‬
‫ ‪-‬د بهـرين تجارت د مال تأمیـن‪.‬‬

‫‪42‬‬
‫‪42‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫‪ -۴‬مختلطه بانکـداري‪ :‬د دې نظام په هکله ډ ېـری هغه کسان چې مختلط اقتصا دي نظام‬
‫نه مني منفي نظریات لري هغوی دغه نظام د آزاد بازار د نظام اړو نـده بويل‪.‬‬
‫مختلط بانکـداري نظام د آزاد بازار له قید څخه را ووت او د دې نظام د شکـېـد لـیـو وا‬
‫ګو په د فع ګولو کې یوعامل شو‪ ۰‬په لومړیو کې رهـبـري شوي مختلط‪ ،‬ټولـنيـز‪ ،‬او اقـتصا‬
‫دي نظامونه منځ ته راغلې او اقـتصا د يې په جـ ّدی رهبـري کې را ووست‪.‬‬
‫په هغې زمانې کې د هند‪ ،‬پاکس��تان‪ ،‬مالیزیا‪ ،‬مرص‪ ،‬س��وریې عراق ‪ ،‬افغانستـان او په‬
‫همدې ډ ول نورو هيـوادونو الره پـيـدا کړه‪.‬‬
‫خصوصا‬
‫ً‬ ‫په حقیقـت کې مختلط نظام د بازار نظام ته د رسېدلو لپاره لومړنی ګام دی‪ ،‬او‬
‫په پرمخ تـللیو هـیـوادونو کې وي دغه نظام کېدای يش په النـدو بېلګو رسه متثیل کړو‪:‬‬
‫ ‪-‬په دې نظام کې رقابتي بانکـداري په مناسب ډ ول رسه تـنظميـږي‪.‬‬
‫ ‪-‬دولتي بانکونه د خصويص سکتور د بانک په څنګ کې فعالیت کوي‪.‬‬
‫ ‪-‬خصويص بانکونه د ميل منافعـو له موخو رسه سم رهربي کيـږي‪.‬‬
‫ ‪-‬پ��ه ځانګـړو حاالتو کې د خص��ويص بانکونو فعالیتونه د مرک��زي بانک له لورې پرمخ‬
‫بیول کيـږي‪.‬‬
‫باید ووایـو چې دغه بانکي نظام کامالً د اقتصا دي او اجتامعي نظام اړونـده نه ده‪.‬‬
‫‪ -۵‬د اس�لامي بانکـدارۍ نظام‪ :‬د لومړي ځل لپاره په ‪ 1363‬هجري قمري کال کې د ایـران‬
‫اس�لامي بانکـداي نظام منځ ته راغی ‪ ،‬او د هغوی د رژیـم له جوړښ��ت او ماهیت رسه‬
‫سم د اسالمي بانکـداري نظام طرح ريـزي شو‪.‬‬
‫په اسالمي بانکدارۍ کې هـر هغه څه مونږ په بانکي عملیاتو کې مطالعه کړل او په ټو‬
‫ل��ه نړۍ ک��ې معمول دي تر رسه کیږي‪ ،‬خو د بانکي کړنو یو ډ ول چې په مفاد باندې والړ‬
‫دی او څرنګ��ه دغ��ه هـدفونو چې د بانکي د وه کونو هـد ف ل��ه جملې څخه ګڼل کيـږي‬
‫ترالسه کيـږي‪.‬‬
‫معمول بانکي تفاوت په اسالمي بانکي نظام اونورو بانکونو کې متـام یز کوي‪.‬‬
‫اسالمي بانکونه خپلې ټولې کړنې له رشیعت رسه سمې برابر وي‪.‬‬
‫د رشیعت له اصولو څخه هر ډ ول تېـری بانکـداري ور انوي او خرابوي‪.‬‬
‫پ��ه اس�لامي بانکـدارۍ کې د بهـرنې کلمه له تطـبيـق��ي اقتصا دي قا موس څخه حزف‬
‫ش��وي ده او په عوض کې یې د کار‪ ،‬مزد او سود کلمه تضمین شوي او استـعام ليـږي‪ .‬ټولې‬
‫اسالمي بانکي معاملې د اسالمي مسایلو په نظر کې درلودلو رسه شونې دي‪.‬‬

‫‪43‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫روانه قرضه حس��نه چې له بانکي عملیاتو څخه کامالً د غـیر اس�لامي بانکونو د جاري‬
‫حساباتو معامال تو ته ورته ده‪ ۰‬پـېـرودونکې کوالی يش چې د چک له مخې یې واخيل‪.‬‬
‫د پس انداز قرضه الحس��نه چې د بانکي عملیاتو دغه ش��کل په دې اړه هـم لکه د تېـر‬
‫په شان ده‪.‬‬
‫د غـیر ثابـتـو نقـدي یا جنيس جوایزو ورکړه د کار له ورکړې څخه د سپارونکو تخفيـف‬
‫یا معافیت مزد یا حق الوکاله هـم د یادونې وړ ده‪.‬‬
‫او همـدا شان له خلګو څخه میعادي امانات بانک ته د منـلو وړ ګرځي‪.‬‬
‫په دې اړونـد بانک و کيل دی‪ .‬اوله دغې پانګې څخه د مش��ارکت ‪ ،‬مضاربت ‪ ،‬اقساطي‬
‫معامالت مس��ـتـقیمې پانګونې‪ ،‬اجاره د متلک په بڼـه او د اس�لام له عـقـودو څخه داس��ې‬
‫ځینې نور تر استفادې النـدي را ځي‪.‬‬

‫‪44‬‬
‫‪44‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫د شپـږم څپـرکې د مطالبو لـنـډيـز‬

‫د دې کتاب په شپږم څپر کې کې النـدي موضوعات په ُخلص ډ ول رسه برابر کړل شوي دي‪:‬‬
‫‪١-١‬د غـیـ��ر متمرکزه بانکـدارۍ نظام یا د آزا دې بانکـدارۍ نظام چې د بانکـدارۍ پـيـل‬
‫له همدې ځایه پـيـل ش��وی دی‪ ،‬او تر ننه پورې په نړۍ کې ور څخه په پراخه ډ ول‬
‫استفا ده کيـږي‪.‬‬
‫‪ ٢-٢‬د متمرک��ز یا دولتي بانکـدارۍ نظام ‪ ۰‬دغ��ه نظام د غـیـر متمر کزې بانکـداري نظام‬
‫په د نـنـه کې و ده موند لې‪ .‬او د‪ 1917‬کال د اکـتوبر د میا ش��ـتې له انـقـالب څخه‬
‫وروس��ته یې په فعالیت پـيـل وکړ اود مخکـني ش��ور وي اتح��اد د ړنګـېـدو په اثر له‬
‫منځه والړ‪.‬‬
‫‪ ٣-٣‬د اس�لامي بانکـدارۍ نظام چې د لومړي ځل لپاره په ‪ 1363‬کال د ایران په اس�لامي‬
‫جمهوریت کې طرح ریزي ش��و او له اس�لامي رشیعت رسه س��م فعالیت کوي‪ ،‬او له‬
‫اس�لامي رشیعت څخه تېـری د دې نظام د بانکـداري فعالیتونو مخالف دی‪ ۰‬او زمونږ‬
‫په هـیـواد کې دې نظام نوی په فعالیت پـيـل کړی دی‪.‬‬

‫‪45‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫د شپـږم څـپـرکي پوښتـنـې‪:‬‬

‫‪١-١‬څو ډ وله بانکـداري نظامونه پـېـژنئ نومونه یې واخلئ ؟‬

‫‪٢-٢‬لومړنی بانکـداري نظام کوم نظام دی رشحه یې کړئ ؟‬
‫‪٣-٣‬د متمرکز یا دو لتي بانکـداري نظام په اړه معلومات ور کړئ ؟‬
‫‪٤-٤‬د ولتي بانک په کوم ځای او په کوم کال تائسیس شو ؟‬
‫‪٥-٥‬مختلطه بانکـداري څه ډ ول بانکـداري ده رشحه یې کړئ ؟‬
‫‪٦-٦‬اس�لامي بانکـداري د لومړي ځ��ل لپـاره په کوم هـيـواد کې من��ځ ته راغله نوم یې‬
‫واخلئ ؟‬
‫‪٧-٧‬د اسالمي بانکـدارۍ د فعالیت نوم واخلئ ؟‬
‫‪٨-٨‬آیا زمونږ په هېواد کې اسالمي بانکـداری وجود لري ؟‬
‫‪٩-٩‬سوسیا لیستي بانکداري څه ډ ول بانکـداری وه آیا مؤثریت یې هم درلود ؟‬

‫‪46‬‬
‫‪46‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫اووم څپرکی‬

‫په افـغـانـسـتـان کـې بانکـداري‬

‫ټولیزه موخه‬
‫په افغانستان کې بانکـداري‪ ،‬پـړا وونه ‪ ،‬الس ته راوړنې‪.‬‬

‫د زده ک��ړې موخې‪ :‬د دې څپـرکې په پای کې محصلیـن باید النـدي موضوعات توضیح‬
‫کړای يش‪:‬‬
‫‪١-١‬په افغانستان کې د بانکـدارۍ عمده پـړا وونه‬
‫‪٢-٢‬د هـيواد د بانکونو الس ته راو ړنې‬
‫‪٣-٣‬د پـويل سیـا ستـونـو ترتیب او تنظـیـم‬
‫‪٤-٤‬د بانکـونو موخې زده کړي‬

‫په افغانستان کې بانکـداري‬

‫په افغانس��تان کې بانکـداري کوالی شو په الندې پـيـنځو بنسټـیـزو پـړا وونو تـقـسیـم‬
‫بندي کړو‪.‬‬
‫په افغانستان کې بانکـداري اوږ ده مخینه لري او په بریالیتوب رسه تر رسه شوي ده او‬
‫په سیايس شخړو کې یې الس او پنجه نرم کړې او ځینې وخت تر برید الندې هم راغلی دی‪.‬‬
‫لومړۍ مرحله‪ :‬له ‪ 1932‬څخه تر ‪ 1952‬میالدي پورې‪.‬‬
‫دویـمـه مرحل‪ :‬له ‪ 1952‬څخه تر ‪ 1978‬میالدي پورې‪.‬‬
‫درېیـمـه مرحله‪ :‬له ‪ 1978‬څخه تر‪ 1991‬میالدي پورې‪.‬‬
‫څلورمه مرحله‪ :‬له ‪1991‬څخه تر‪ 2001‬میالدي پورې‪.‬‬
‫پنځمه مرحله‪ :‬له ‪ 2001‬څخه تر اوسه پورې‪.‬‬

‫‪47‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫لومړۍ مرحله‪ :‬د کار د پـيـل لومړۍ مرحله ده او هيـواد د لومړي ځل لپاره د بانکـدارۍ‬
‫په الر کې ګام او چتوي او په هغه زمان کې دا حرکت پخپل ذات کې یو لوړ اخالقي جرا ْت‬
‫ګڼل کـيـده‪ ،‬چې د یوه لوړ او اقتصاد پوه ش��خصیت جناب محـرتم زابيل صاحب په واسطه‬
‫یې بنسټ کېـښودل شو‪ ،‬ميل بانک په پـيـل کې په خصويص بـڼه منځ ته راغی او له زیا تو‬
‫داخيل غـربګونونو رسه مخ ش��و ډېـری خلګو دغه ځای د س��ود اخیستنې او سود ور کړې په‬
‫صفـت پـېـژانده او ډ ېـرې س��تونـزې یې په دې الر کې ایجاد کړې‪ .‬له هر ډول شوراو غوغا‬
‫رسه رسه بیا هـم دې بانک ډ ېـرښه کارونه تررسه کړه او بانک د پانګونې ډ ېـرګټـور کارونه‬
‫پرم��خ ی��و وړل‪ .‬که څه هم په هغه وخت کې د مرکزي بانک په نامه کوم بانک ش��تـون نه‬
‫درل��ود دې بان��ک د مرکزي بانک رول په ډ ېـره ښ��ه طریـقـه رسه ت��ر رسه کاوه او د هغه‬
‫وخت ټولې پـويل او بانکـي معاملې یې تنـظـیمولې اود دولت پـويل س��یا ستونه یې ترتيـب‬
‫او اجراء ته وړاندې کول‪.‬‬
‫م�لي بان��ک د هـيـواد د بانکـنوټـونو د خپـرولو لومړن��ی بانک دی چې د هغه وخت د‬
‫دولت په الر ښـوونه یې د پـيـسو په خپرولو الس پـوري کړ‪.‬‬
‫دغه بانک د املاين بانکـداري د بڼې په اساس جوړ شوی‪ ،‬او د فعالیت په لومړنـيـو ورځو‬
‫کې جرمني بانکـدارانو له نوموړې بانک رسه مرسته او یاري کوله‪ ۰‬ميل بانک تر ‪ 1957‬میال‬
‫دي کال یعنې تر خپـل ميل کـېـدوپـورې یې د خپل خصويص والې موقـف وس��اتو‪ ۰‬پـه دې‬
‫مرحل��ه کې دوخت د اوض��اع په نظر کې د رلودلو رسه اود دولت د بانکـدارۍ په اهـمیت‬
‫رسه یې د مرکزي بانک په ایـجا دولو الس پورې کړ او له همدې امله په ‪ 1939‬میال دي کال‬
‫په هـيـواد کې د افغانستان بانک تاْسیس شو‪ ،‬او مرکزي بانک ته له ورکړل شویو دنـدو رسه‬
‫سم ځـیـنې هغه دندې چې به مليّ بانک تررسه کولې په دې بانک پورې یې اړه ونـیـوه‪.‬‬
‫له همدې څخه وروس��ـته په هـيـواد کې د افغاين نوټونو خـپروونکی د افغانستان بانک‬
‫شو‪ .‬او د دولت د سیاستونو د تطبیـق له عمده عاملینـو څخه وګڼل شو‪.‬‬
‫دویـمه مرحله‪ :‬د یوې مودې له تـېـرېـد و څخه وروسته د ویـمـه مرحله پـيـل شوه ‪ ،‬په‬
‫دې مرحله کې د هيـواد د اقتصاد لپـاره د د ریو اړیـنو بانکونو په جوړولو الس پورې شو‪.‬‬
‫پ��ه ‪ 1948‬کال ک��ې د ګروۍ او تعمیرايت بانک پ��ه ‪ 1954‬کال زراعتي بانک او په ‪1959‬‬
‫میـالدي کال کې پـښ��تـني تجاريت بانک تأس��یس ش��و‪ ۰‬دریو واړو بانکونو د افغانس��تان په‬
‫اقتصاد کې څرګـند ښکاره او د پام وړ خدمتونه تر رسه کړل‪.‬‬
‫د زراعت په س��کتور کې د زراعـتي بانک خدمات په ځانـګړې ډول د زراعت او اصالح‬
‫شویو تخمونو په مکانـیـزه کولو کې خورا سـتـر رول لري‪ .‬او دغه بانک کوالی شو د زراعت‬

‫‪48‬‬
‫‪48‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫د توسعې له عاملونو څخه یوعامل وګڼو‪ .‬صنعتي تعمیرايت او رهني بانکونو هـم هـمدا راز‬
‫پـخپـل وار رسه ښه خد متونه تر رسه کړي‪.‬‬
‫د ودې په همـدې مرحله کې په هغې زمانې اقتصا دي مطلوبیت باعث د دې وګرځېده‬
‫چې دولت تصمیم ونیيس چې یوبل س��وداګریز بانک منځ ته راوړي‪ .‬او په هـمدې ترتیب د‬
‫صا د راتو د انکش��ا ف بانک په ‪ 1976‬میال دي کال کې یې بنس��ټ کیښودول شو‪ .‬او بانکي‬
‫سیس��تـم من��ځ ته راغی چ��ې تر ډېـره وخته ی��ې فعـالیت کاوه‪ ۰‬دې بان��ک د ‪ 100‬ملیونو‬
‫افغانیـو د پانګې په درلودلو رسه په کار پیل وکړ‪.‬‬
‫اود نوم��وړې بانک پانګه په الندې یا دو ش��ویو فېـصد یو رسه په النـدې ارګانونو پورې‬
‫اړه د رلوده‪:‬‬
‫‪ %3.3- -‬د قره قل اتحادیـه‬
‫‪ %3.3 - -‬د مېـوې د صادراتو اتحادیـه‬
‫‪ %4.3- -‬د غا لیـو د صادروونکو اتحادیـه‬
‫ ‪ 10%-‬د افغانستان د صنایـعـو او تجارت او تا قونه‬
‫ ‪ 80%-‬د تـقاعـد خزانه او ‪ 1386‬کال په پـښـتـني بانک کې مـدغـم شو‪.‬‬
‫درېیـم��ه مـرحله‪ :‬دغه مرحله د افغانس��ـتان د بانکـدارۍ په تاریـخ کې د س��ـخـتو او‬
‫سـتـونـزمـنو کلونو بـيـا نـوونکې ده‪ ۰‬د دې المل دا وه چې په دې کلونو کې ډ ېـری غـريب‬
‫هـیـوا دونو له افغانس��تان رسه خـپلې اړیکې و ش��لولې او د هيـواد د صا د راتو او وارد اتو‬
‫بازارونه بند کړل شول‪.‬‬
‫د هـيـواد د اقـتصاد نـيـښـلېـدل په سوسیا لیستي هـيـوا دونو پورې له نښلیدو رسه سم‬
‫له ګڼو ستونزو رسه مخ شو‪ ،‬او له بل اړخه د پويل او بانکي مفـکورو تـښـتـېـد نه د دې المل‬
‫ش��وه چې دغه س��کـتور له یـوې فاجعې رسه مخ يش خو له دې ټـولو س��تـونـزو رسه رسه‬
‫دغه س��کـتور له پـښ��ـو ونه لوېـده او خپـلو فعالـیتـونـو ته یې تـر خپـله وسه پـورې ادامه‬
‫ورکړه ‪ ،‬او حتّی په ځـينـو موارد و کې یې بریا وي هـم تر السه کړې‪ .‬په دې اړه د یا د ونې‬
‫وړ موض��وع د بانک��ي پـورونو عدم وصول دی چې د پـانګه والو ډ ېـر تعـداد ډ ېـری بانکي‬
‫کریـد تونه پرته له تصفیې له ځان رسه یوړل او دولت يې له جدي ستونزو رسه مخ کړ‪ ،‬چې‬
‫همدغه موضوع تراوسه پورې د تـېـر په شان باقي پاتې ده‪.‬‬
‫څلورم��ه مرحله‪ :‬څلورمه مرحله د دوو عمده فازون��و درلودونکې ده چې په تـدریج رسه‬
‫تېزه شوې تر دې پـورې چې د بانک ستونی یې د ومره په زور کـېکـیـښ چې ساه یې وو تلـه‪.‬‬

‫‪49‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫دې وخت کې وروس��ته له ډ ېـرې مودې څخه د ګالب الـد یـن ش��ېرزائ اس�لامي بانک‬
‫د خصويص بانک په بڼـه منځ ته راغی‪ ۰‬خو دې بانک و نه ش��وای کوالی ترڅو یوڅه وکړي‬
‫باالخره له سقـوط رسه مخ شو‪.‬‬
‫په دویم فاز کې بانک کامالً س��قوط وکړ او ټول بانکي فعالیـتـونه له ماتې رسه مخ شول‪.‬‬
‫پ��ه هغه وخت کې د بانکونو حالت دومره بـد ش��و چې ان د خـپلو کار کوونکو د حقوقو تر‬
‫عهدې هـم نشـوای وتالی‪ .‬او د بانک ټولې شتمنۍ خورا کمې او ټيـټې د رجې ته نـږ دې شوي‪.‬‬
‫پـنـځم��ه مرحله‪ :‬په دې مرحله ک��ې د هيـواد بیا رغا ونې بانکونه هـم پـخپل غـېـږ کې‬
‫و نـيـ��ول‪ .‬او ټول بانکون��ه د بانکي بیا رغاونې تربرنامې الن��دي راغلل‪۰‬که څه هم ځـيـنې‬
‫بانکونه له منځه والړل یا منحل اویاهـم مدغم شول‪.‬‬

‫د دې مرحلې ځانګړتیاوې‪:‬‬
‫ ‪-‬بانکي لـنډ فکـریو ته باید د پـای ټـکی کـېـښودل يش‪.‬‬
‫ ‪-‬خصويص بانکونه باید ډېـر يش‪.‬‬
‫ ‪-‬د ولتي بانکونه باید بیا و څېـړل يش‪.‬‬
‫ ‪-‬هغه تعـداد بانکونه چې مثمر فعالیـتونه یې تر رسه کړې دي باید له منځه والړ نشې‪.‬‬
‫ ‪-‬بهـر نیـو بانکونو ته باید اجازه ورکړل يش ترڅو په افغانستان کې پانګونه وکړي‪.‬‬
‫ ‪-‬سامله بانکي سیايل یا رقابت باید تـشویـق کړل يش‪.‬‬

‫‪50‬‬
‫‪50‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫د اووم څپرکې د مطالبو لنډیز‬

‫په دې څپر کې کې په افغانس��تان کې د بانکـدارۍ پـړا وونه یاد ش��وي دي او دغه پـړا‬
‫وونه عـبـارت دي له‪:‬‬
‫ ‪-‬لومړی پـړاو چې له ‪ 1932‬څخه پـیل او په ‪ 1959‬باندې ختـم شويدی‪.‬‬
‫ ‪-‬دویمه مرحله چې له ‪ 1959‬څخه پـیل او په ‪ 1978‬باندې ختمیـږي‪.‬‬
‫ ‪-‬درېيم پـړاو چې له ‪ 1978‬څخه پـیل او په ‪ 1991‬باندې ختميـږي‪.‬‬
‫ ‪-‬څلورم پـړاو چې له ‪ 1991‬څخه پـیل او په ‪ 2001‬باندې ختميـږي‪.‬‬
‫ ‪-‬پنځمه مرحله چې له ‪ 2001‬څخه پـیل او تراوسه پورې ادامه لري‪.‬‬
‫په دې څپـرکې کې د پانګې برخه نظر فـېصدۍ ته په اړونده ارګانونو پـورې یا ده شوي‬
‫ده او هـمدا ش��ان د بانکونو موخې‪ ،‬د بانکونو بـیا رغاونه او په افغانس��تان کې د خصويص‬
‫بانکونو ایـجاد او د هغوی رول په بیارغاونه او استخدام کې توضیح شوی دی‪.‬‬

‫‪51‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫د اووم څپرکې پوښـتـنې‪:‬‬

‫‪١-١‬په افغانستان کې بانکـداري څو مرحلې وهلی دي نومونه یې واخلئ؟‬

‫‪٢-٢‬په افغانس��تان کې لومړنی بانک کوم بانک دی او په کوم کال یې بنس��ټ ایښ��ـودل‬
‫شوی دی؟‬
‫‪٣-٣‬د مرکزي بانک د نـدې او د تاْسیس د کال نوم یې واخلئ؟‬
‫‪٤-٤‬په افغانستان کې لومړنی اسالمې خصويص بانک په څه نـامـه وه نوم یې واخلئ؟‬
‫‪٥-٥‬د رزاعـتي‪ ،‬تعـمیرايت‪ ،‬صنعتي او صا درايت بانکونو موخې څه شی دي نومونه یې واخلئ؟‬
‫‪٦-٦‬زمونـږ د ټـولنې په اقتصاد کې د خصويص بانکونو رول څه ډ ول دی تـرشیح یې کړئ؟‬

‫‪52‬‬
‫‪52‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫اتـم څپرکی‬

‫عـمـومـیـات‬

‫ټولیزه مـوخـه‪:‬‬
‫د یو لـړ پاڼو او بانکي اصطالحاتو د جمع بندۍ څپرکی دی‪.‬‬

‫د زده ک��ړې موخې‪ :‬د دې څپرکې په پای کې محصلیـن باید د الندي موضوعاتو تعـریف او‬
‫تو ضیح وکړای يش‪:‬‬
‫ ‪-‬لـتـرآف کرېـدت‬
‫ ‪-‬چک‬
‫ ‪-‬بـرات‬
‫ ‪-‬سفـته‬
‫ ‪-‬معلومايت تـکـنا لـوژي‪ ،‬بانکي اصطال حات‪ ،‬او اقـتـصاد‬
‫ ‪-‬د سنجش او قرضې د شـتـمـنیـو صنف بندي‬

‫د لـتـرآف کریـد ت اعـتـبار پـاڼـه‬

‫هغه س��نـد چې معم��والً د یوه بانک له ل��ورې صادریـږي او صادرونک��ی په هغه کې‬
‫مـوافـقـه کوي ترڅو حوالې له ټاکـلـو رشایطـو رسه س��م په س��نـد کې ومنې او د اعـتباري‬
‫حس��اب پـورونـو ته چې مخک��ې منـځ ته راغلی دي معامله ک��ړي‪ .‬د اعـتبار پاڼې عمده ډ‬
‫ولونه نس��بت هغه تعهد ت��ه چې صا د روونکی بانک یې کوي‪ ،‬او نظ��ر مختلفـو مواردوته‬
‫یې اس��تعامل فرق کوي‪ .‬اود بانک د مس��ـؤلیت او تعهـد پـربنسـټ د اعتبار پاڼو ډولونه په‬
‫النـدې ډ ول دي‪:‬‬

‫‪53‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫‪١-١‬ضامنت شوي اعتبار پاڼه‬

‫‪٢-٢‬نه فسخ کېـد ونکې اعتبار پاڼه‬
‫‪٣-٣‬فسخ کېـد ونکې اعتبار پاڼه‬
‫‪٤-٤‬ضامنت شوي نه فسخ کېـد ونکې اعتبار پاڼه‬
‫‪٥-٥‬نه ضامنت شوي اعتبار پاڼه‬
‫‪٦-٦‬متحد املال اعتبار پاڼه‬
‫‪٧-٧‬مفـتوحه یا پرانیستې اعتبار پاڼه‬
‫‪٨-٨‬تجدید کېـد ونکې اعتبار پاڼه‬
‫‪٩-٩‬مسافريت یا سفـري اعتبار پاڼه‬
‫د ی��ا د ون��ې وړ ده‪ ،‬چې په تېـرو څپـرکیـو کې ل��ه دې اعتبار پاڼو څخه د هرې یوې په‬
‫اړه یا دونه شوي ده‪.‬‬
‫چک‪ :‬هغه لیکلې حواله چې یو شخص د هغه په و سیله له هغو پـيـسو څخه چې په‬
‫بان��ک ک��ې یې لري یوڅه مبلغ را وا خيل او یا یو چا ته حوال��ه ورکړي‪ ۰‬او یا په بل عبارت‬
‫چ��ک یوه لیکلې حواله ده چې معموالً د یوه بانک د امانت ایـښ��ـود نې له لورې صادر او‬
‫بان��ک ته دا اجازه ور کوي ترڅو یو ټا کلی مبلغ هغه ش��خص ته چې په هغې کې نوموړې‬
‫حواله وي تا د یه کړي‬
‫س��فـته‪ :‬یوش��ی چې یوکس یې بل یوه ته د عاریت یا قرض په ډ ول ور کوي چې یوڅه‬
‫موده وروسته یې بېـرته را وا خيل‪.‬‬
‫او د بانکي او تجارت په اصطالح هغه چاپ شوي ورقه چې پور ور کوونکی د خپـل پور‬
‫مبل��غ او د ور ک��ړې نېـټه لیکي او طلب کارته یې ور ک��وي‪ ۰‬طلب کار کوالی يش د هغه د‬
‫مونـد نې وجه بل شخص یا بانک ته پـرېـږ دي‪.‬‬
‫برات‪ :‬هغه س��ند دی چې له مخې یې د پـيـس��و مونـد نه یا ورکړه بل یوه ته انتقالیږي‪.‬‬
‫هغه څوک چې برات لیکي او چا ته د س��تور ور کوي چې پـیسې بل یوه شخص ته ور کړي‬
‫برات ګېـر یا د یـږي‪ ۰‬اود مالیې او تجارت په اصطالح کې د بل کلیمه د اسنادو مخـتلفـو ډ‬
‫ولونو ته د س��وداګریزو مالونو د حمل او نقل پويل معامال تو ته اړونده او د پورونو ترال سه‬
‫کولو ته یې نسبت ورکول کیـږي‪.‬‬

‫‪54‬‬
‫‪54‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫د پور د شتمنیـوډلبندي اود هغوی د پرووېـژن سنجـش‪:‬‬

‫ټول بانکونه باید خپل ځان د ربع وار په اساس د پور له شتمنیـو څخه له پـیـنځو کتګور‬
‫یو څخه په یوه کتګورۍ کې چې په الندي ډ ول پـېـشنهاد شوي دي صنف بندي کړي‪.‬‬
‫بان��ک د تصمیم نیـونې په مهال د پور د ش��تمنیـو د صن��ف بـنـدۍ په ارتـبـاط چې له‬
‫پـیـنځو کتګور یو څخه په یوه ګتګورۍ کې مطرح شوي ده بایـد الرښـونـه یې ويش‪.‬‬
‫د بـانـکـونـو پـه ذ ریـعـه د پور د ش��تـمنـیـو صنـف بـنـدي بایـد د افـغـانستــان بانک‬
‫د صنـف بـنـدۍ له تـفـاهـم رسه سـم تـر رسه شـي‪.‬‬
‫د هرې ش��تمنۍ په اړه د افغانس��تان بانک د صنـف بندۍ د تصمیـم تر منځ او د بانک‬
‫د صنـف بندۍ تر منځ تو پيـر باید د هغوی تر منځ د تـفـاهـم تابع وي‪ .‬ا ّما د افغانس��تان‬
‫بانک د صنـف بندۍ تصمیـم باید په ټولو حاالتو کې نها یې موضوع وي‪.‬‬
‫س��ـټـنـډرد یا معیـاري‪ :‬یوه صنف بندي شوي ش��تمني د ستـنـډرد په حیث په عادي ډ‬
‫ول ورکول کيـږي‪۰‬‬
‫د خالص‪ ،‬سالـم‪ ،‬ارزښت په ذ ریعه او د پور اخـستونکې د ورکولو په وړتیا حامیت کيـږي‪۰‬‬
‫س��تنـډ ر ډې ش��تمنـۍ له نورماله کړنو څخه مناینـد ګي کوي‪ ،‬او پرووېژنونو (زیرمو) په‬
‫یو فیصد ‪ ۱٪‬شامله ده‪.‬‬
‫عمومي کرېـدت‬
‫‪ ١-١‬د څارنې وړ‪ :‬یوه صنف بندي ش��وي ش��تمني د مراقـبت په حیث په کايف اندازې رسه‬
‫ساتله کيـږي‪ ۰‬اما په باالـقـوة ډ ول رسه کمزورې وي‪ ۰‬دا ډول شتمني د یوه نه تضمیـن‬
‫شوي کرېـد ت خطر تشکيـلوي‪ ۰‬ا ّما تحت املعیار ته صنف بندي اړیـنه نه بلـل کيـږي‪.‬‬
‫د خطر کرېـد ت ممکـن وړوکی وي‪ ۰‬دا ډول ش��تمني د رشایطو په برخه کې یا د هغې‬
‫مش��خصې او ضاع په اړه چې یې په اطراف کې قرار لري نه تضمیـن ش��وي تلقي کیـږي‪.‬‬
‫لـږ تر لـږه یوه ش��تمني باید هغه مهال د څارنې وړ په حیث صنف بندي يش‪ .‬چې د اصل‬
‫قرض��ې د ان��دازې د ور کړې او ټکټانې له وخـتـه یې ل��ه ‪ 31‬ورځو څخه تر ‪ 60‬ورځو پورې‬
‫تېـرې شوې وي د څارنې وړ شتمنیـو بېلګې دا دي چې که چېرې اصالح نيش د يب تد بيـرې‬
‫پورونې د کاري اجرا آتو په ذ ریعـه تضـعیـف کيـږي‪ .‬خو د کارمند د ناتوانۍ په صورت کې‬
‫د بانک پور د هغوی سم نظارت او د کاري تجـربې د نه شتون او د کايف اسنادو د عـدم مو‬
‫فـقـیت په صورت کې او د اجرا وړ او یا کمزوري کنټـرول په ضامنت باندې محدود ندی‪.‬‬
‫د څارنې وړ شتمني لـږ تر لـږه ‪ ۵ ٪‬پـرویـژن کرېـد ت ته اړتیا لـري‪.‬‬

‫‪55‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫‪٢-٢‬تحت الـمعیار‪ :‬یوه صنف بندي ش��وي ش��تمنـي منحیث تحت املعیار په نه کايف ډول د‬
‫س��امل خالص ارزښ��ـت په واس��طه او د ور کړې ظرفـیت او یاهـم د ضامنت په ذ ریعه‬
‫حامیت کيـږي‪ .‬په هغه صورت کې چې له هغوی څخه کوم یو هغه حامیت کړي‪ .‬دغه‬
‫راز یا ده شوي شتمني د متامیـز احتامل په واسطه مشخص کيـږي‪ ،‬چې بانک یوه اندازه‬
‫خساره په هغه صورت کې چي نیمګړتیاوې رفع نيش ښایي ویې مني‪.‬‬
‫لـږ تر لـږه یوه شتمني باید هغه مهال د تحت املعیار په حیث صنف بندي يش‪ ،‬چې د‬
‫هغه د ټکټانې او اصل قرضې د ور کړې له نېـټې څخه له ‪ 60‬تر ‪ 90‬ورځو پورې تـېـرې‬
‫شوي وې او ‪ ۲۵٪‬پروېـژن کرېـد ت ته اړتـیـا لـري‪.‬‬
‫‪٣-٣‬مش��کوک‪ :‬یوه صنف بندي شوي شتمني د مش��کو کې شتمني په حیث د ضعـف ټولې‬
‫ذايت نکتې چې په شتمنیـو کې صنف بندي شوي د تحت املعـیار په حیث شتون لري د‬
‫ځانګـړو جریانونو درلودونکې دي چې د چارو ټولې دغس��ې د ضعـف نکتې راټوليـږي‬
‫او تصفیې لـره په بش��پـړ ډول فعيل رشایطو ته په کتو رسه یې ارزښ��ـت مطمئـن اوغـیر‬
‫متحمل جوړوي‪ .‬که څه هم د خس��ارې احت�مال د فکـتورونو په خاطر ډ ېـرزیا ت تړاو‬
‫ل��ري‪ ۰‬د نوموړې ش��تمنۍ صنـف بندي د خس��ارې په حیث تخمیـن ش��وي ترڅو چې‬
‫وضعـیت یې دقیـق مش��خص کيـږي معـلق به وي‪ .‬د داس��ې تړل��و فکـتورونو بـېـلګې‬
‫مش��تملې دي‪ ۰‬ا ّما د اکـتس��اباتو په اد غاماتو رسه د پانـګې نوی جوړښـت په الس کې‬
‫نیـول نوی ضامنت یا د حقـيقـي مايل پالنونو متویل به نه وي محدود‪.‬‬
‫یوه ش��تمني بایـد لـږ تر لـږه هغه مهـال د مش��ـکوک پ��ه حیث صنـف بندي يش چې‬
‫د ټکـټـان��ې او د اص�لي پور د مقـدار د ادا کولو له نېـټـ��ې څخه له ‪ 91‬تر ‪ 180‬ورځو‬
‫پورې تـېـرې ش��وي وي‪ .‬مش��کو کې شتمنۍ لـږ تـر لـږه د (‪ )50 %‬پرويژن ( زېـرمې )‬
‫کرېـدت ته اړتیا لـري‪.‬‬
‫‪٤-٤‬ال حصول‪ :‬د ال حصول په صفـت باندې صنـف بندي شوي شتمني د راټولونې غـیر قابل‬
‫بلـل ش��وي ده او دا ډول کوچنی ارزښ��ت چې تداوم یې د یوې بانکي ش��تمنۍ په توګه‬
‫تضمی��ن نه الحصول کڼل کېږي‪ .‬الحصوله صنـف بن��دي په دې مانا نه ده چې نوموړې‬
‫ش��تمني د نجات د بیـا موندنې له هيـڅ کوم ارزښ��ـت څخه برخورداره نه وي‪ .‬ا ّما رس‬
‫بېره پردې چې دکوم درد دوا هم نيش کیدای‪ ،‬نو حذف کیدل یې باید وځنډول يش چې‬
‫شتمني يب ارزښتـه ده که څه هم د هغې یوې برخې بیا موندنه ممکن په راتلونکې کې‬
‫منځته را يش‪ .‬یوه شتمني لـږ تر لـږه هغه مهال د الحصول په حیث صنـف بندي کيـږي‬

‫‪56‬‬
‫‪56‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫چ��ې د ټکټانې او د اصل قرضې د مقدار ورک��ړې له نېـټې څخه یې ‪ 180 /‬ورځې او یا‬
‫له هغې څخه ډ ېـرې تريې ش��وي وي‪ ۰‬ال حصوله ش��تمنۍ لـږ تر لـږه ‪ 100%‬فيـصده‬
‫پرويـژن کریدت ته اړتیا لري‪.‬‬
‫په س��وداګریزو بانکونو ک��ې د پور ورکړې رشایط‪ :‬کله چې س��وداګریز بانکونه وغواړي‬
‫پـېـرودونک��و ته وام او یا پ��ور ورکړي نوتر ورکړې مخکې پرهغوی بانـدې یولړ رشایط وضع‬
‫کوي ترڅو د هغوی د پور پس منظر په خطر کې نه وي‪.‬‬
‫رشایط په الندې ډول دي‪:‬‬
‫‪١-١‬د پور اخـستـونکې نوم ‪ ،‬ولـد او ولـدیـت‬
‫‪ ٢-٢‬د فعالیت ځای محل او پته ‬
‫‪ ٣-٣‬د فعالیت ځای د حقوقي جوړښت ډول‬
‫‪ ٤-٤‬د سوداګریز جواز پاڼې منرب‬
‫‪٥-٥‬د رشکت د ریئـس او مرستیاالنو نوم‬
‫‪٦-٦‬د فعالیت ځای غـيـر منـقـوله شتمني‬
‫‪٧-٧‬د فعالیت بـيـالنس‬
‫‪٨-٨‬د پور اخستـنې موخه‬
‫‪٩-٩‬د تضـميـن کوونکې رشکت معريف‬
‫‪١٠١٠‬د جایداد د قبالې وړانـدې کول چې د بانک په تضمین کې ورکول کیـږي‬
‫‪١١١١‬د ټکـټا نې د متـویـل رسچيـنې او د اخیـست شوي پور اعـا ده‬
‫‪١٢١٢‬د مطا لـبه شوي پور انـدازه‬
‫‪١٣١٣‬و ړانـد ویـل شوی ما يل پـالن‬
‫‪١٤١٤‬په فعا لیت ځای کې د تجهـيـزاتو د نصبـولو څرنګـوالی‬
‫‪١٥١٥‬په کال کې د رشکت د پـلورنو اندازه‬
‫‪١٦١٦‬د رشکت د ریـئـس او معا ويـنينـو د مقـروضیـت انـدازه‬
‫‪١٧١٧‬په باند نـیـو او بهـر نـيـو بانکونو کې د معامال تـو ډ ول‬
‫‪١٨١٨‬ټول مايل امکانات‬
‫‪١٩١٩‬پر عایـداتو بانـدي د مالیاتو ورکونه‬
‫‪٢٠٢٠‬د رشکت د صورت حساب وړانـدې کول‬
‫‪٢١٢١‬د مرتبـه پالن د بزنس وړانـدې کول‬
‫‪٢٢٢٢‬هغه جایـداد چې تر بانکي تضمیـن الندي ورکول کيـږي‪ ،‬باید د رشکت د ریئـس او‬
‫یا معاویـنيـنو ملکیت وي‪.‬‬
‫د پورته یادو شویو معلوماتو له راټولونې څخه وروسته قرضه ښایي د متقايض لپـاره اجرا يش‪.‬‬

‫‪57‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫سـوېـفـت او د استفـادې طریـقـه یې‬

‫د س��وېـفـت لغت چې ټـينګ شوی دی له پورتنۍ جملې څخه دی‪ ،‬او د مايل بنسټونو‬
‫له ډلې څخه دی چې په بانکـدارۍ او نورو اقـتصا دي څانګو کې فعـالیت کوي‪.‬‬
‫د دې څانګې د ایـجاد مفـکوره د یوڅو نوښ��تګرو اشخاصو په همت په ‪ 1973‬ز‪-‬کال د‬
‫بلجیـم هېـواد د برو سلـز په ښـار کې پـېـشنهاد کړای شو‪ .‬او د ‪ 235‬بانکونو او نورو مايل‬
‫نهادونو په واس��طه چې د نړۍ له ( ‪ )15‬مختلـفـو هيـوادونو څخه راټول ش��وي و‪ ،‬د حام‬
‫یت وړ وګرځـېده‪.‬‬
‫د معامالتو لپاره د ځانګرو بـیـن امللـيل س��تنـډ رد ونو په چوکاټ کې‪ ،‬د دې کمپـنۍ د‬
‫تائسیس موخه د یوې بیـن امللـيل مايل عمومي ژبې رامنځته کېدل‪ ،‬د یوې بیـن امللـيل مشتـر‬
‫کې شبکې جوړول‪ ،‬د اطالعاتو جریانونه او د بیـن امللـيل اړیکو شبکه د مايل مؤسساتو ترمنځ‬
‫لکه بانکونه او نور دايس مايل بنـسـټـونه وه‪.‬‬
‫ددې ش��بکې د ګټې اخس��تنې د کړنالرې اساس او نور بیـن امللـيل قواعـد په ‪ 1975‬میـال‬
‫دي کال طرح ريـزي شول او با الخره په ‪ 1977‬کال یې په ژوندۍ بڼـه د عمل په ساحه کې‬
‫را ودا نګل چې لومړنی پـيـام د هغه وخت د ش��هزا ده او د بلجیـم د ش��اهي دولت د فعيل‬
‫ش��اه له لورې ولـېـږل ش��و‪ .‬د دې سيـستـم معريف کول له خورا ډ ېـر امنیـت او اسـتفاد وي‬
‫حفاظت څخه برخمن دی داش��بکه وتوانېده چې له دریو لس��یزو څخه په زیاته موده کې‬
‫دنړۍ له بیالبیلو نقاطو څخه د ګډونکوونکو پام ځانته را واړوي‪ .‬خپـرې ش��وي احصا یې ته‬
‫په کتـو رسه د دې سیس��تـم د اس��تفـا ده کوونکو تعـداد اضافه له اته زرو بنس��ـټونو او په‬
‫نړۍ کې له ‪ 210‬هـيـوادونو ته رس��يـږي چې هر کال د ‪ 2/5‬ملیاردو په ش��اوخوا کې د نها‬
‫دونو ترمنځ پیامونه لېـږل کيـږي او موندل کيـږي‪.‬‬
‫د سويـفـت د استـفـادې طريـقـه‪ :‬د سويـفـت شبکې یو سیـسـتـم معـريف کړی دی چې‬
‫له نړیوالـو سـټـنـډرډونو رسه مطابقـت لـري او یوه پـېـژنـدل شوي بیـن امللـيل وسيـله ده‪۰‬‬
‫په مجموعي ډ ول د (‪ )999‬پـيـا مونو په تعـداد رسه په دې سیـسـتـم کې پـيـا مونه شتـون‬
‫لـ��ري چې ل��ه دې پـيـا مونو څخه یې یو تعـداد په سیـس��تـم پورې اړونـد يـږي او یو بل‬
‫تعـداد یې په اس��تـفـا ده کوونکو پورې اړونـد يـږي‪ .‬د ال اسانتیـا پـخاطر له پـيا مونو څخه‬
‫اسـتفـا ده په الندي ترتيب ډل بـنـدي شوي ده‪:‬‬
‫‪١-١‬د چکونو او پیرودونکو ورکړې‬
‫‪٢-٢‬د مال ي مؤسساتو ترمنځ نیوکې‬

‫‪58‬‬
‫‪58‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫‪٣-٣‬د خزانه دارۍ مار کېـټـونه‪ ،‬د اسعارو تبادله‪ ،‬پويل مارکېـټـونه او د هغوی رسچېـنې‬
‫‪٤-٤‬الس ته راوړنې او نقـدي اسناد‬
‫‪٥-٥‬د اسهامو مارکېـټ‬
‫‪٦-٦‬د قیمتي فلـزاتو د خزانه دارۍ مار کـېټـونه‬
‫‪٧-٧‬ګرنتی او لیکل شوۍ اعتبار پاڼې‬
‫‪٨-٨‬سفـري چکونه‬
‫‪٩-٩‬د نقـدي و جوهو اداره او د پـېـرودونکو وضع‬
‫‪١٠١٠‬د ګـډو پـيـا مونو ګروپ‬

‫بانکـي او اقتصا دي اصطالحات‪:‬‬

‫‪١.١‬مخکې ورکړه‪ ،‬اعانه‬
‫‪٢.٢‬المل‪ ،‬مناینده‪ -‬استازی‬
‫‪٣.٣‬د اسعارو بیه‪ ،‬پیسې‪ ،‬رصف‬
‫‪٤.٤‬د منا بعـو تخصيص‬
‫‪٥.٥‬د معاش مالتړه مقرري‬
‫‪٦.٦‬مبلغ ميـزان‬
‫‪٧.٧‬شتمني‬
‫‪٨.٨‬پـشتوانه‬
‫‪٩.٩‬وروسته پاتې هيـوادونه‬
‫‪١٠١٠‬بـدې پـيسې‬
‫‪١١١١‬تور بازار‬
‫‪١٢١٢‬بېـالنس‬
‫‪١٣١٣‬متوازنه بـودجه‬
‫‪١٤١٤‬بانک‬
‫‪١٥١٥‬په روان حساب کې اعتبار‬
‫‪١٦١٦‬د حوالې بـرات‬
‫‪١٧١٧‬چک‬
‫‪١٨١٨‬بانکي پـس انـداز‬

‫‪59‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫‪١٩١٩‬بانکي تـنـزیـل‬
‫‪٢٠٢٠‬بانکـتوټ‬
‫‪٢١٢١‬بانکـداري‬
‫‪٢٢٢٢‬بانکي اعتبار‬
‫‪٢٣٢٣‬د جـنس تـبادله په جـنس رسه‬
‫‪٢٤٢٤‬منـفعـت‬
‫‪٢٥٢٥‬اقـتصادي محارصه‬
‫‪٢٦٢٦‬قیمتي اوراق‬
‫‪٢٧٢٧‬رونـق‪ ،‬جهش‬
‫‪٢٨٢٨‬استقـراض‬
‫‪٢٩٢٩‬بورس‬
‫‪٣٠٣٠‬تحریـم‬
‫‪٣١٣١‬څانګه‪ ،‬رشتـه‬
‫‪٣٢٣٢‬بودجه‬
‫‪٣٣٣٣‬د بودجې توازن‬
‫‪٣٤٣٤‬کسب او کار‪ ،‬راکړه ورکړه‬
‫‪٣٥٣٥‬سودا ګریـزه دوره‬
‫‪٣٦٣٦‬ظرفـیت‬
‫‪٣٧٣٧‬د پانګې رضیـب‬
‫‪٣٨٣٨‬د پانګې تشـکیـل‬
‫‪٣٩٣٩‬په جریان کې د وجوه نـقـد‬
‫‪٤٠٤٠‬مرکزي بانک‬
‫‪٤١٤١‬ارزانه پـيسې‬
‫‪٤٢٤٢‬تجارت‬
‫‪٤٣٤٣‬کايل‬
‫‪٤٤٤٤‬مشرتک بازار‬
‫‪٤٥٤٥‬رقابت‬
‫‪٤٦٤٦‬امتیاز‬

‫‪60‬‬
‫‪60‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫‪٤٧٤٧‬مرصف‬
‫‪٤٨٤٨‬قرارداد‬
‫‪٤٩٤٩‬رشکت‬
‫‪٥٠٥٠‬له نورم څخه را پورته شوي مصارف‬
‫‪٥١٥١‬د سقـوط بهـرا ن‬
‫‪٥٢٥٢‬اعتبار‬
‫‪٥٣٥٣‬بهـران‬
‫‪٥٤٥٤‬پـيسې‪ ،‬رسمي پـيسې‬
‫‪٥٥٥٥‬ګمرکي کارونه‬
‫‪٥٦٥٦‬پـېـرودونکی‬
‫‪٥٧٥٧‬ګمرک‬
‫‪٥٨٥٨‬تجاريت دوران‬
‫‪٥٩٥٩‬پور‪ ،‬بـدهي‬
‫‪٦٠٦٠‬د دفاعي اوراقو پور‬
‫‪٦١٦١‬کرسي‬
‫‪٦٢٦٢‬د تورم ضد‬
‫‪٦٣٦٣‬تقاضا‬
‫‪٦٤٦٤‬امانت‬
‫‪٦٥٦٥‬استهـالکات‬
‫‪٦٦٦٦‬د پـيسو لپـاره د نرخ تـنـزیـل‬
‫‪٦٧٦٧‬مستقیـم مالـیات‬
‫‪٦٨٦٨‬هـدایت شوی اقـتصاد‬
‫‪٦٩٦٩‬تخـفيف‪ ،‬تنـزیل‬
‫‪٧٠٧٠‬د تنـزیل د نرخ سیاست‬
‫‪٧١٧١‬توزیع‬
‫‪٧٢٧٢‬د برخو ګټه‬
‫‪٧٣٧٣‬ګمرګي حقـوق‬
‫‪٧٤٧٤‬د ارزانه پیسو سیاست‬

‫‪61‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫‪٧٥٧٥‬اقـتصادي تحلـیل‬
‫‪٧٦٧٦‬اقـتصادي تو سعـه‬
‫‪٧٧٧٧‬اقـتصادي وده‬
‫‪٧٨٧٨‬اقـتصادي سیاست‬
‫‪٧٩٧٩‬اقـتصادي رفاه‬
‫‪٨٠٨٠‬اقـتصادي عـلـم‬
‫‪٨١٨١‬تبادله‬
‫‪٨٢٨٢‬د اسعارو کنـټـرول ‪ ،‬د اسعارو نظارت‬
‫‪٨٣٨٣‬غـیـرمستـقـیـم مالـیات‬
‫‪٨٤٨٤‬اعتباري پـيسې‬
‫‪٨٥٨٥‬مايل شتمنۍ‬
‫‪٨٦٨٦‬مؤسسه‪ ،‬تصدي‬
‫‪٨٧٨٧‬مايل‬
‫‪٨٨٨٨‬مايل سیاست‬
‫‪٨٩٨٩‬متوجات‪ ،‬نوسا نات‬
‫‪٩٠٩٠‬خارجي اسعار‬
‫‪٩١٩١‬بهـرنی تجارت‬
‫‪٩٢٩٢‬بشـپـړ استخدام‬
‫‪٩٣٩٣‬د عمومي قيـمتونو سطح‬
‫‪٩٤٩٤‬د پـیسو سیستـم‬
‫‪٩٥٩٥‬د طال د اسعارو حامیتي سیستـم‬
‫‪٩٦٩٦‬د طال مشرتک صندوق‬
‫‪٩٧٩٧‬دولتي اسنادو قرضه‬
‫‪٩٨٩٨‬دولتي قیمتي اوراق‬
‫‪٩٩٩٩‬نا خا لصه درآمـد‬
‫‪١٠١٠٠‬غـيـر فعاله پـيـسې‬
‫‪١٠١٠١‬واردايت انفـالسیـون‬
‫‪١٠١٠٢‬درآمـد‬

‫‪62‬‬
‫‪62‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫‪١٠١٠٣‬د درآمـد توزيـع‬

‫‪١٠١٠٤‬د درآمـدا تو سیـاست‬
‫‪١٠١٠٥‬بېـمـه‬
‫‪١٠١٠٦‬بهـره‪ ،‬ربع‬
‫‪١٠١٠٧‬بیـن امللـيل پورونه‬
‫‪١٠١٠٨‬بیـن امللـيل پـولی صندوق‬
‫‪١٠١٠٩‬بیـن امللـيل پويل نظام‬
‫‪١١١١٠‬موجودي‬
‫‪١١١١١‬پانګونه‬
‫‪١١١١٢‬ځمکني اصالحات‬
‫‪١١١١٣‬سطح‪ ،‬ميـزان‬
‫‪١١١١٤‬د عمر بېـمه‬
‫‪١١١١٥‬نقـد‪ ،‬تازه نقـد‬
‫‪١١١١٦‬د تازه نقـد دام‬
‫‪١١١١٧‬اوږد مهاله پور‬
‫‪١١١١٨‬عمومي یا مليّ اقـتصاد‬
‫‪١١١١٩‬بازار‬
‫‪١٢١٢٠‬اقـتصاد یا د تصدي اقـتصاد‬
‫‪١٢١٢١‬پويل پـيسه‬
‫‪١٢١٢٢‬پويل نظارت‬
‫‪١٢١٢٣‬پويل انـقباض‬
‫‪١٢١٢٤‬پويل اقـتصاد‬
‫‪١٢١٢٥‬د پويل مفاد يـرو جریان‬
‫‪١٢١٢٦‬پويل نورم‬
‫‪١٢١٢٧‬پويل بې ثبا يت‬
‫‪١٢١٢٨‬پويل سیاست‬
‫‪١٢١٢٩‬پـيسې‬
‫‪١٣١٣٠‬پويل مزد‬

‫‪63‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫‪١٣١٣١‬رهـن ‪ -‬ګروي‬
‫‪١٣١٣٢‬اسمي ارزښت‬
‫‪١٣١٣٣‬عادي قېـمت‬
‫‪١٣١٣٤‬طبعي منابع‬
‫‪١٣١٣٥‬د پور ورقې‬
‫‪١٣١٣٦‬د پلـورنې څو اړخيـزه انحصار‬
‫‪١٣١٣٧‬د پـېـرود نې څو اړخيـزه انـحصار‬
‫‪١٣١٣٨‬د آزاد بازار د عملیا تو سیاست‬
‫‪١٣١٣٩‬قـريض لګښـتونه‬
‫‪١٤١٤٠‬محصول‬
‫‪١٤١٤١‬مالکیت‬
‫‪١٤١٤٢‬کاغـذي پـيـسې‬
‫‪١٤١٤٣‬دایمي درآمـد‬
‫‪١٤١٤٤‬رسانه عایـد‬
‫‪١٤١٤٥‬پـديـده‬
‫‪١٤١٤٦‬پالين اقـتصاد‬
‫‪١٤١٤٧‬پال نګـذاري‬
‫‪١٤١٤٨‬سیا ست‬
‫‪١٤١٤٩‬رسا نه مالـیات‬
‫‪١٥١٥٠‬قـېـمت‬
‫‪١٥١٥١‬توليـد‬
‫‪١٥١٥٢‬سود‪ ،‬مفاد‬
‫‪١٥١٥٣‬عمومي مالـیه‬
‫‪١٥١٥٤‬د پـېـرودنې توان‬
‫‪١٥١٥٥‬خالص‬
‫‪١٥١٥٦‬کاهـش‬
‫‪١٥١٥٧‬اجازه‬
‫‪١٥١٥٨‬درآمـد‬

‫‪64‬‬
‫‪64‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫‪١٥١٥٩‬زېـرمې‬
‫‪١٦١٦٠‬معاش‬
‫‪١٦١٦١‬پـلـورنه‬
‫‪١٦١٦٢‬پـس انـداز‬
‫‪١٦١٦٣‬قيـمتي اوراق‬
‫‪١٦١٦٤‬لـنـډمهاله‬
‫‪١٦١٦٥‬ټولنیز مصارف‬
‫‪١٦١٦٦‬ټولنیزه بـېـمه‬
‫‪١٦١٦٧‬د ځانګـړې اخيستنې حق‬
‫‪١٦١٦٨‬مسکوک نقـد‬
‫‪١٦١٦٩‬ساکـن اقـتصاد‬
‫‪١٧١٧٠‬د قیـمتي اوراقو بورس‬
‫‪١٧١٧١‬عـرصه‬
‫‪١٧١٧٢‬د اقـتصا دي فيـز پـړاو‬
‫‪١٧١٧٣‬تعـرفه‬
‫‪١٧١٧٤‬مالـیه‬
‫‪١٧١٧٥‬نظریه‬
‫‪١٧١٧٦‬د تجارت بـېالنس‬
‫‪ ١٧١٧٧‬راکړه ورکړه‪ ،‬معامله‬
‫‪١٧١٧٨‬انتـقاالت‬
‫‪١٧١٧٩‬خزانه‬
‫‪١٨١٨٠‬ارزښت‬
‫‪١٨١٨١‬ثـروت‬
‫‪١٨١٨٢‬رفاه‬
‫‪١٨١٨٣‬د رفاه اقـتصاد‬

‫‪65‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫د اتـم څپـرکي د مطالبو لنډیز‪:‬‬

‫په اتم څپـرکي کې داسې موضوعات لکه لتـرآف کرید ت او د هغه ډ ولونه‪ ،‬چک‪ ،‬سفته‬
‫او بـرات تعـریف ش��وي دي‪ .‬د ش��تمنیـو صنف بندي‪ ،‬قرضه او د هغوی د پـرویـژن برخه د‬
‫قرض��ې په ورک��ړه باندې د پـرویـژن د بـرخې اغـيـزې او د هغوی پـس منظر‪ .‬د پېـرودونکو‬
‫لپـاره په خصويص‪ ،‬دولـتي او س��ودا ګریـ��زو بانکونو کې د قرضې رشایـط او عیـني جایـداد‬
‫د ق��رار ورکولو تر تضـمیـن الندې د کرېديت مؤسس��اتو پ��ه اختیار کې‪ ،‬په دولتي‪ ،‬خصويص‬
‫او س��وداګریـزو بانکونو کې د س��ويفـت ځای په ځای کول او نصبول‪ .‬له دې شبکې څخه د‬
‫استفـادې طريـقه او د هغو پـېـرودونکو لپاره د سهـولـت او امنيـت راوستل چې په بانکونو‬
‫کې رس وکار لـري‪ ،‬ځای شـوي دي‪.‬‬

‫د اتـم څـپـر کي پوښـتـنې‪:‬‬

‫‪١-١‬لـرتآف کرید ت تعـریـف کړئ ؟‬

‫‪ ٢-٢‬د لـرتآف کریدت د ډولونو نومونه واخلئ ؟‬
‫‪ ٣-٣‬چک تعـریف کړئ ؟‬
‫‪ ٤-٤‬د سفتې په اړه څه پوهـیـږئ تـرشیح یې کړئ ؟‬
‫‪ ٥-٥‬برات څرنګه سنـد دی تعـریف یې کړئ ؟‬
‫‪٦-٦‬د قرضې شتمني په څو کـتګوریـو تقـسميـږي نومونه یې واخلئ ؟‬
‫‪ ٧-٧‬پـرويـژن څه شی دی ترشیـح یې کړئ ؟‬

‫‪66‬‬
‫‪66‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫رسچینې او اخیستنې‬

‫‪ -1‬داکرت علی جهانخانی و داکرت علی پارسایان (پ‪-‬ل ارزو و بانکداری )سال ‪.1389‬‬
‫‪ -2‬ماجدی تهران‪،‬علی حسن گلریز‪،‬پول و بانک از نظر سیاست گذاری تهران سال ‪.1377‬‬
‫‪ -3‬اسناد ارایه شد از جانب بانک جهانی‪.‬‬
‫‪ -4‬پوهنمل محمد عارف غوثی قاموس اقتصاد کابل بهار سال ‪.1352‬‬
‫‪-5‬پوهندوی سید مسعود پول و کریدت مطبعه فیصل کابل بهار سال ‪.1387‬‬
‫‪ -6‬پوهندوی سید مسعود بانکداری چاپ خانه فرعی کابل جوزا سال ‪.1386‬‬
‫‪ -7‬جمله ماهوار بانک مرکزی افغانستان سال ‪.1387‬‬

‫‪67‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫د ښوونیز نصاب د پراختیا د ریاست پیغام‬

‫د پوهنې وزارت د تخنیکي او مس��لکي زده کړو معینیت دښ��وونیز نصاب د انکش��اف‬
‫ریاست د ټولنې دعیني او ښکاره رضورت په درک کولو رسه چې د محصلینو او شاګردانو د‬
‫دريس کتابونو په برخه کې یې تخنیکي او مسلکي رشتې درلودې او لري یې‪ ،‬په لومړي رسکې‬
‫یې تصمیم ونیو‪ ،‬چې په ښوونیزو پالنونو او دريس مفرداتو باندې بیاکتنه وکړي او ورپسې بیا‬
‫د شاګردانو او محصلینو د دريس کتابونو د تالیف لپاره مبادرت او کوښښ وکړي‪ .‬د خدای(ج)‬
‫په فضل او مرحمت رسه او د ادارې او حس��ابدارۍ څانګې د ښ��وونکو په میړانې او همت‬
‫رسه د ادارې او حس��ابدارۍ دريس کتابونه تالیف ش��ول تر څو په وړیا ډول د ش��اګردانو او‬
‫محصلینو په واک او اختیار کې ورکړل يش‪.‬‬
‫د عل��م او معرفت له ټولو لوس��تونکو‪ ،‬عالقمندانو‪ ،‬د ادارې او حس��ابدارۍ د مکاتبو له‬
‫ښ��وونکو‪ ،‬ګرانو ش��اګردانو او د تخنیکي او مسلکي زده کړو د چارو له متخصصینو او همدا‬
‫شان له ټولو څېړونکو او شنونکو څخه صمیامنه هیله کیږي‪ ،‬چې د دې کتابونو په مطالعې‬
‫رسه چې په لومړي ځل د ښوونکو او د ادارې او حسابدارۍ څانګې د مسلکي غړو له لوري‬
‫تالیف او تدوین ش��وي دي‪ .‬د مسلکي‪ ،‬تخنیکي او علمي مطالبو او مفاهیمو د څرنګوايل په‬
‫هکله خصوصاً د هغوی امالیي او انش��ایي اش��تباهاتو په اړهمونږ ته الرښوونه وکړي‪ ،‬ترڅو‬
‫په راتلونکي کې وکړای ش��و‪ ،‬په همدې او نورو برخوکې ګرانو شاګردانو ته له دې څخه ښه‪،‬‬
‫غوره‪ ،‬ګټور او ارزښتناکه موضوعات وړاندې کړو‪.‬‬
‫همدا شان له ګرانو شاګردانو او محصلینو څخه هیله کوو ترڅو د دې کتابونو د مطالعې‬
‫او استفادې پر مهال د هیواد اقتصادي ستونزې‪ ،‬فقر او وروسته پاتې والی په نظرکې ونیيس‬
‫او د کتابونو په ساتنه کې کوښښ او زیار وبايس‪ ،‬ترڅو د ډېرو شاګردانو او محصلینو د ګټې‬
‫وړ وګرځي‪.‬‬

‫پته‪ :‬دپوهنې وزارت – دتخنیکي او مسلکي زده کړو معینیت د تعلیمي نصاب د انکشاف‬
‫ریاست – دکتابونو د تالیف او د دريس ممدو موادو د برابرولو عمومي مدیریت‪.‬‬

‫‪68‬‬
‫‪68‬‬
Get More e-books from www.ketabton.com
Ketabton.com - ebooks library